© AKADEMIA UMIEJĘTNOŚCI W KRAKO! oraz Materyały do fizyografi krajowej. A pr? aa La i L LR 3 b | /) p t] C / AKADEMIA UNIEJĘTKOŚCI W KRAKOWIE, /7= AHademja Umiejst hose, KiaKoco SPRAWOZDANIE KOMISYI FIZYOGRAFICZNEJ obejmujące pogląd na czynności dokonane w ciągu roku 1905 oraz Materyały do fizyografii krajowej. ZA os AW LA A Tom czterdziesty. (Z 4-ma ryc. w tekscie, 2-ma tabl. i mapą gleb pogórza Oleszycko-Lubaczowskiego). W KRAKOWIE. NAKŁADEM AKADEMII UMIEJĘTNOŚCI. SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI SPÓŁKI WYDAWNICZEJ POLSKIEJ 1907. Mo.Bot.Garden 1908 ¿El f ( Me SPIS PRZEDMIOTÓW. Sprawozdania. Str. 1. Przegląd czynności Komisyi fizyograficznej akademickiej w ciągu roku MOG <, WARP V II. Spis członków keui E ak znanych o" motyli fauny galicyjskiej. Przyczynek p 3 F. TORS: Fauna AREER sd Pepito: i jego doptywón. Część IX : 32 F. Schille: Baraki ż Ray motyli okolis ER é 42 F. Schille: Materyaly do fauny owadów siatkoskrzydłych i akc: ków doliny Popradu. Część IV . 43 S. Smreczyński: Zbiór pluskwiaków piot Dra "PSO Bigamo 46 72 S. Smreczyński: Wykaz pluskwiaków nowych dla fauny galicyjskiej Część III. Materyały zebrane przez Sekcyę geologiczną. Dr. W. Friedberg: Młodszy miocen Galicyi zachodniej i jego fauna (z rycinami w tekscie i mapą Część IV. Materyały zebrane przez Sekeye rolniczą. Dr. K. Miczyński: Gleby pogórza Sior do j tablicą i mapą gleb pogórza Oleszycko-lubaczowskiego) . re Przegląd czynności Komisyi fizyograficznej akade- mickiej w ciągu roku 1905/06 W roku 1905 odbyły się dwa posiedzenia administracyjne Ko- misyi fizyograficznej, przepisane zmienionym w r. 1903 regulaminem, mianowicie w dniach 28 marca i 11 grudnia. W tymże roku wydała Komisya 17-ty zeszyt Atlasu geolo- gicznego Galicyi, zawierający mapę Skole, opracowaną przez p. prof. Dra R. Zubera; nadto ukończono druk tekstu do zeszytu 18-go, obejmującego wykonane przez p. prof. J. Łomnickiego mapy: Sta- nisławów, Kołomyja, Sniatyn, oddano do druku teksty do map: Sam- bor i Drohobycz, z których pierwsza, opracowana przez p. prof. Dra W. Friedberga, przeznaczona została do zeszytu 19-go, druga, wy- konana przez pp. prof. Dra W. Szajnochę i Dra J. Grzybowskiego, do zeszytu 20-go Atlasu. Z map w Atlasie geologicznym wydać się mających były w druku arkusze: Stanisławów, Kołomyja, Śniatyn, Sambor, Drohobycz, Dobromil, z których dwa ostatnie oddano c. i k. Zakładowi geograficznemu wojskowemu do wykonania w r. 1905. Mapa Dobromila, opracowana przez p. prof. Dra T. Wiśniowskiego, wydana zostanie jako zeszyt 21-szy Atlasu geologicznego Galicyi. Sześć map, wykonanych przez p. Dra W. Teisseyrego, mianowicie: Komarno i Rudki, Bóbrka i Mikołajów, Przemyślany, Zydaczów i Stryj, Rohatyn, Kałusz i Halicz, tudzież południowo-wschodnią część mapy „Kraków“, opracowaną przez p. Dra K. Wójcika, przy- gotowywano do wydania w Atlasie. — Ze Sprawozdań Komisyi fizyograficznej był w druku tom 39-ty. Na posiedzeniu w dniu 23-im marca 1906 r. Komisyi przed- stawione i przez nią przyjęte zwł: następujące sprawozdania z czynności w Sekcyach: Sprawozdanie z czynności w Sekcyach '). a) Sekcya geologiczna. Z poleeenia Sekeyi geologicznej zajmowali się badaniami kraju: Prof. Dr. J. Morozewicz, prof. Dr. W. Friedberg i prof. Dr. T. Wi- śniowski. Prof. Dr. Morozewicz zwiedził w towarzystwie p. Rosena, asy- stenta Uniw. Jagiell, i zbadał szczegółowo wszystkie ważniejsze obnażenia i kamieniołomy porfirów i melafirów w okolicach Krze- szowic, mianowicie w Miękini, Regulicach, Alwerni, Porębie, Brodle» Zalasie, Frywałdzie, Rudnie, Tenczynku i Filipowicach. We wszyst- kich tych miejscowościach zwracał prof. Morozewicz uwagę na spo- sób występowania mas wybuchowych, ich kształt zewnętrzny, formę ciosu, stosunek do utworów osadowych, przyczem ciekawsze miej- sca utrwalone zostały na kliszach fotograficznych. Zebrane przytem okazy skał wybuchowych we wszystkich dostrzeżonych odmianach poddane zostaną analizie chemicznej i mikroskopowej przez p. Z. Ro- sena, który wyniki swej pracy przedstawi Komisyi fizyograficznej. Prof. Dr. W. Friedberg zajmował się w dalszym ciągu war- stwami mioceńskiemi Galicyi zachodniej; pracę tę ukończył. ozna- czył. przytem materyały paleontologiczne mioceńskie z Galicyi za- chodniej znajdujące się w Muzeum Komisyi fizyograficznej i złożył obszerną pracę p. t. „Młodszy miocen Galicyi zachodniej i jego fauna* przeznaczoną do Sprawozdań Komisyi. Muzeum Komisyi otrzymało od prof. Friedberga okazy zebranych przez niego ska- mielin. | Prof. Dr. Wiśniowski postanowił wyzyskać w Karpatach sze- reg miejscowości znanych ze skamielin i pracę tę rozpoczął od okolic Dobromila i Starego Sambora. W Leszczynach zebrał w warstwach inoceramowych bardzo liczne amonity i inne skamieliny górno-se- nońskie, w Koniuszy znalazł bardzo bogatą faunę oligoceńskich śli- maków i małży wybornie zachowanych; Busowiska wreszcie i Łu- żek Górny koło Spasa dostarczyły z t. zw. łupków spaskich paręset, dość wprawdzie licho zachowanych okazów, przedewszystkiem małży. Zhadaniem tego materyału zajmuje się prof. Wiśniowski, obecnie 1) Sprawozdanie z czynności Sekcyi meteorologicznej zamieszczone jest ni- żej, w części I „Materyałów do fizyografii krajowej“, str. 3. vil w Instytucie geologicznym Uniwersytetu wiedeńskiego; opracowanie fauny spaskiej ukończył a odnoszącą się do tego przedmiotu roz- prawę przedstawi wkrótce Akademii Um.; praca ta udowodni wiek dolno-senoński łupków spaskich i przynajmniej górnej części pia- skowca bryłowego koło Spasa. o wydania w Sprawozdaniach Komisyi otrzymała Sekcya od prof. Dra J. Siemiradzkiego obszerną pracę p. t. Monografia warstw paleozoicznych Podola, z 7 tablicami, opartą w znacznej części na materyałach paleontologieznych, będących własnością Ko- misyi fizyograficznej. Dr. W. Teisseyre zaś złożył sześć map geo- logicznych: Rohatyn, Komarno-Rudki, Bóbrka-Mikołajów, Przemy- ślany, Żydaczów-Stryj, Halicz-Kałusz, które wydane zostaną w Atlasie geologicznym Galicyi, równie jak tekst do mapy geologicznej Sam- bor, przedłożony przez prof. Dra W. Friedberga. Do działu geologicznego Muzeum Komisyi fizyograficznej przy- były w r. u. oprócz skamielin mioceńskich, o których wspomniano wyżej, i okazów geologicznych z okolic Sambora, złożonych przez prof. Dra W. Friedberga, skamieliny i minerały z okolicy Krze- szowie, z Podgórza, Przeworska, Podwołoczysk i Ostrawy, podaro- wane przez pp. F. Bartoneca, B. Siekierskiego i S. Udzielę. W ciągu roku 1905/6 odbyła Sekcya geologiczna trzy posie- dzenia, mianowicie w dn. 15 grudnia 1905 r., 17 lutego i 16 marca b. r.; na ostatniem z nich wybrano przewodniczącym Sekcyi na rok 1906 prof. Dra F. Kreutza, a delegatem Sekcyi do zarządu mu- zealnego Dra J. Grzybowskiego. b) Sekcya zoologiczna. Sekcya zoologiczna udzieliła w r. 1908 zasiłków na badanie fauny krajowej pp. J. Dziędzielewiezowi, prot. Dr. M. Kowalew- skiemu, Drowi E. Niezabitowskiemu i prof. J. Śnieżkowi. P. Dziędzielewicz zajmował się, jak w latach poprzednich, fauną owadów siatkoskrzydłych. zwiedzając w tym celu kilkakro- tnie staw Janowski pod Lwowem, a przez koniec czerwca, lipiec i początek sierpnia badając pasma Karpat wschodnich w okolicach Tatarowa. Poczynione przez niego spostrzeżenia przyczyniły się do rozszerzenia dawniejszych wiadomości o miejseu i porze pojawiania się wielu gatunków znanych już z Galieyi, a nadto wykazały kil- VIH kanaście gatunków nowych dla kraju. — P. Dziędzielewicz złożył Komisyi materyał zebrany z jej polecenia w r. 1904, tudzież pracę p. t. Przegląd podrodziny złotooków; w bieżącym miesiącu Komisya otrzyma od niego prawdopodobnie sprawozdanie za rok 1904 i 1905, przeznaczone do wydania w Sprawozdaniach, tudzież zbiór z r. 1905. Prof. Dr. Kowalewski, który już poprzednio ogłosił cały sze- reg prac o robakach pasorzytnych częścią w Rozprawach Wy- działu matematyczno-przyrodniczego Akademii Um., częścią w Spra- wozdaniach Komisyi fizyograficznej, a Muzeum Komisyi wzbogacił cennym zbiorem tych zwierząt, pracował dalej w tym samym kie- runku. Brak zdrowia i inne przeszkody opóźniły nieco te poszuki- wania. Prof. Kowalewski ma jednak nadzieję, że do wakacyj b. r. będzie mógł z nich zdać sprawę i wspomniany zbiór robaków pa- sorzytnych częściowo uzupełnić. Dr. Niezabitowski zbierał w roku ubiegłym w okolicach Rytra błonkówki gąsienicznikowate, a następnie przystąpił do opracowania grupami tego zbioru łącznie z materyałami zgromadzonymi w latach poprzednich. Z wiosną r. b. przyrzekł Dr. Niezabitowski złożyć Sekcyi wykaz błonkówek z działów Ichneumoninae stenopneustinae i cycelopneustinae, poczem zajmie się oznaczaniem dalszych grup. — Jako rezultat pracy. podjętej z polecenia Sekeyi w latach 1902 i 1903, przedłożył Dr. Niezabitowski w czerwcu 1905 r. „Tymcza- sowy spis gatunków Braconidów zebranych przez niego w Galicyi*, w którym — dla braku potrzebnej literatury — zmuszony był zna- czną ilość gatunków, po części zapewne dotąd nieopisanych, wy- mienić jako „species indeterminatae*. Obecnie, nabywszy niezbędne książki, sprawdzi Dr. Niezabitowski oznaczenia i wymieniony spis przygotuje do wydania, uzupełniając go opisami nowych gatunków. Prof. J. Śnieżkowi poleciła Sekcya badanie błonkówek pszezo- łowatych w okolicach Krakowa. Pracę tę, rozpoczętą w roku ze- szłym, prof. Śnieżek prowadzić będzie dalej w roku bieżącym. P. Fryderyk Schille, który — jak wspomniano w zeszłorocznem sprawozdaniu — zajął się zupełnie dotąd u nas zaniedbanym dzia- łem szczeciogonek, zawiadomił Sekcyę zoologiézna, że wykaz zebra- nych szczeciogonek i przylżeńców nadeszle z końcem bieżącego miesiąca. Do wydania w Sprawozdaniach Komisyi otrzymała Sekcya zoologiczna następujące prace, oprócz wyżej wymienionych: p. L. Si- TX towskiego Motyle Pienin, prof. I. Króla Literatura faunistyczna Ga- licyi, prof. M. Łomnickiego Fauna Lwowa i okolicy, Chrząszcze, - e€zęść IV i ostatnia, prof. Dr. S. Klemensiewicza O nowych i malo znanych gatunkach motyli fauny galicyjskiej. Prace te, z wyjątkiem przedostatniej, wykonane zostały bez pomocy ze strony Komisyi fizyograficznej. Do działu zoologicznego w Muzeum Komisyi przybyły w r. z. wymienione w sprawozdaniu muzealnem dary prof. dra H. Hoyera, p. Wacł. Sieroszewskiego w Warszawie, p. L. Sitowskiego, prof. J. Śnieżka, a dalej wspomniany wyżej zbiór owadów siatkoskrzydłych p. J. Dziedzielewieza, wreszcie bardzo bogaty zbiór chrząszczów $ p. M. Rybińskiego, nabyty drogą kupna. Na posiedzeniu Sekeyi, odbytem dnia 10 marca 1906 r., prze- wodniczącym Sekcyi na rok 1906 wybrano prof. W. Kulezyńskiego, a delegatem Sekcyi do zarządu muzeainego prof. J. Śnieżka. c) Sekcya botaniczna. Dr. H. Zapałowiez, otrzymawszy od Sekcyi botanieznej zasiłek na badania forystyczne, zwiedził wschodnie skrzydło Czarnej Hory, pasmo Komanowe-Ihnatiesa, najwyższą grupę Alp Rodneñskich, środ- kową część Gór Trojadzkich, gniazdo krystalicznego Pop Iwana i t. d., nadto odbył dłuższą wycieczkę w okolice Babiej Góry. Zwracal Dr. Zapalowiez uwagę głównie na gatunki z rodzajów Ta- raxacum, Senecio, Hieracium, Euphrasia, Ribes, Caltha, Delphinium, Hesperis, Rosa i t. d., zebrał przytem, oprócz gatunków krytycznych i kilku bardzo rzadkich, parę odmian nowych i nowy gatunek tra- wy: Poa Janczewskii. Zebrane materyały złożył Dr. Zapałowicz w muzeum Komisyi, część ich opracował już i zestawił w pracy p- t. Niektóre nowe, krytyczne i rzadkie gatunki (odmiany) flory pokucko-marmaroskiej, wydrukowanej w 39-ym tomie Sprawozdań Komisyi fizyograficznej. Sprawa wydania Flory opisowej polskiej posunęła się naprzód. Od p. J. Paezoskiego 'w Chersonie otrzymała Sekeya botaniezna wiadomość, że dla Flory takiej opracował on rodziny Ranunculaceae, Berberidaceae, Nymphaeaceae, Papaveraceae, Fumariaceae, Cruciferae, Resedaceae, Cistinaceae, Violaceae, Droseraceae, Polygalaceae, Franke- niaceae i Silenaceae, razem 384 gatunków. Miał p. Paczoski zamiar x opracować całą florę roślin naczyniowych Polski; warunki jednak, w których obecnie pracuje, zmusiły go niestety do porzucenia tej myśli. — P. prof. Dr. Kamieński w Odessie, któremu Sekcya po- wierzyła kierownictwo wymienionego wydawnictwa, zawiadomił Sekeye, że, po pewnych uzupełnieniach, będzie można wydać pracę p. Paczoskiego jako pierwszą część Opisowej Flory polskiej. — Na prośbę Sekeyi przyrzekł p. Paczoski przeprowadzić rewizyę części zielnika krajowego Komisyi fizyograficznej. zawierającej opracowane przez niego rodziny; część ta zielnika zostanie przesłaną wkrótce p. Paczoskiemu. P. prof. Kamieński, jako redaktor Flory polskiej, wydał we Wszechświecie odezwę, wzywającą wszystkich botaników polskich do wspólpracownictwa, tak pod względem opracowania Flory, jak i dostarczania Akademii Um. odpowiednich materyałów zielnikowych. Podjęte przez Sekcyę uzupełnianie biblioteki i zielnika, ze względu na zamierzone wydawnictwo, nie postąpiło niestety tak, jak się tego spodziewać było można. Zakupiono wprawdzie dalszy ciąg Flory niemieckiej Reichenbacha i Synopis flory środkowo-europej- skiej Aschersona i Grabnera, p. M. Twardowska w Welesnicy i p. Dr. Wład. Dybowski w Niańkowie uzupełnili podarowane poprze- dnio przez siebie zielniki okazami zebranymi w r. 1905, a p. Dr. Bron. Niklewski złożył Komisyi w darze swój zielnik z okolic Ino- wrocławia, zamierzone jednak zakupno roślin naczyniowych ze Ślązka, W. Ks. Poznańskiego, Prus Wschodnich i Zachodnich, spełzło pra- wie na niezem. P. P. Schulz w Berlinie, zamiast przyrzeczonych kilkuset gatunków, dostarczył ich zaledwie 33. Zawód spotkał Se- keye tak późno, że już nie można było postarać się o nabycie po- trzebnych roślin z innych źródeł. „P. Dr. H. Zapałowicz pracował dalej nad rewizyą oznaczeń w krajowym zielniku roślin naczyniowych; rezultaty zaś tej pracy ogłosił w Rozprawach Wydziału matematyczno-przyrodniczego Aka- demii Um. P. Bolesław Namysłowski złożył Skay! pracę, wykonaną bez pomocy z jej strony, p. t. Zapiski mykologiczne, dołączając do niej zebrane przez siebie okazy grzybów pasorzytnych. Sekeya botaniczna odbyła w r. u. dwa posiedzenia; przedmio- tem pierwszego, w dniu 31 października 1905 r., była sprawa wy- dania Flory polskiej, drugiego, odbytego dnia 14 marca 1906, pro- śe: DC ep Z, e Gain Z A dż 1 f j E gram prac na r. 1906. Na tem ostatniem wybrano przewodniczącym Sekcyi na r. 1906 prof. Dra E. Janczewskiego, a delegatem Sekcyi do Zarządu muzealnego prof. R. Gutwińskiego. d) Sekcya rolnicza. W dziale gleboznawstwa pracowali w ubiegłym roku z inieyatywy i z pomocą Sekeyi pp. prof. Dr. Miezyński i Konrad Mościcki. Obadwaj ukończyli całkowicie badania gleboznawcze na pogórzu Oleszycko Lubaczowskiem, rozpoczęte przez Dra Miczyń- skiego jeszcze w r. 1897. Badania te obejmują obszar około 150 km* we wschodniej części pogórza Cieszanowskiego (Część środkowa mapy szczegółowej Mon. austr.-weg. 1 : 75000, Pas 4, Słup IX, Lu- baczów), a wyniki ich przedłożyli autorowie na posiedzeniu Sekcyl Wyniki tej pracy zestawione są w dwu pracach wraz z załączo- nemi do nich mapami. Obie prace Sekeya przyjęła i poleciła do druku. Dr. Miczyński wykonał na wspomnianym wyżej terenie 460 wierceń świdrem belgijskim do głębokości 3 metrów, notując war- stwy gleby, podglebia i podłoża. Na podstawie tych wierceń oraz odkrywek, a przytem korzystając z mapy geologicznej tych okolie, opracowanej przez prof. Łomniekiego, prof. Miezyński wykreslil mapę gleboznaweza badanego obszaru w skali 1 : 25000. Nadto przed- stawił na profilach ułożenie warstw. Wśród gleb badanego terenu wy- różnia prof. Miczyński 9 rodzajów, a mianowicie: A. Dyluwium, typ I (glinka wierzchnia, drobnopiaszezysta, bielicowata): 1) glinki głębsze na piaskach zbitych, dyluwialnych, 2) glinki głębsze, zwię- złe (zwane przez włościan „lepem*), 3) glinki płytsze na piaskach, 4) glinki zwięzłe, bezpośrednio na glinie morenowej ułożone, typ II gleby piaszczyste i piaski): 5) piaski głębsze, suche, wydmiaste, gruboziarniste, 6) piaski drobnoziarniste uprawne. B. Alluwium, typ III: 7) piaski podmokłe, 8) gleby torfów dolinowych, 9) glinka napływowa w dolinach potoków. Wyróżnione rodzaje gleby przed- stawił prof. Miczyński barwami na mapie, nadto wykonał szereg analiz mechanicznych i chemicznych dla każdego rodzaju gleby, a wreszcie podał każdego z nich charakterystykę rolniczą. P. Mościeki przeprowadził badania gleboznawcze na terenie 125 km? w okolicach Miłkowa pow. lubaczowskiego. Wykonał 368 wierceń i wziął z miejse typowych 38 profili. P. Mościeki wyróżnił XII na zbadanym przez siebie terenie utwory: I dyluwialne: 1) piaski, 2) gliny, 3) glinki piaszczyste, składem zbliżone do lóssu, 4) piaski spoczywające na glinach dyluwialnych, 5) wydmy piaszczyste, 6) głazy narzutowe, II aluwialne: napływowe, położone około potoków i w nizinach. Na badanym terenie spotyka się przeważnie piaski, nadto glinki piaszczyste; gliny występują na małej tylko powierzchni w kształcie wysepek wśród piasków. spoczywających na glinie dy- luwialnej. Z typowych 24 miejsc, rozebrał p. Mościcki chemicznie 24 próbki gleby i podglebia; nadto wykonał 50 analiz mechani- cznych. Rozbiór chemiczny wykazał we wszystkich tych glebach, zwłaszcza w piaskach i glinkach piaszczystych, wielkie ubóstwo wapna. Do opisu badań dołączył p. Mościcki plan zbadanego terenu z naniesieniem dokonanych wierceń, plan z przekrojami zbadanego terenu oraz tablice, zawierające wyniki analityczne. W rolniczym Zakładzie doświadczalnym, zostającym pod kie- runkiem prof. Jentysa, dokonano z pomocą Sekeyi szeregu analiz gleby; opracowanie jednak tego materyału nastąpi dopiero później, gdy zbierze go się więcej. Prof. Rogóyski przedłożył Sekcyi 3 prace geologiczno-rolnicze i 6 rolniczych opisów majątków. Prace te wykonali uczniowie Stu- dyum Rolniczego Uniw. Jag. Z, tych prac prof. Rogóyski poleca do druku zwłaszcza jednę, po dokonaniu w niej potrzebnych uzupełnień. W dziale drzew owocowych — Dr. Goliński uzupełniał zebrany przez siebie poprzednio materyał statystyczny o drzewo- stanie owocowym. W dziale fizyografii leśniczej — prowadzone były w dalszym ciągu badania pod kierunkiem p. radey A. Nowickiego. Na podstawie materyału, zebranego przy wyróbce w okolicy Tar- nowa i Pilzna (w 24 wypadkach) na siedliskach leśnych, opisanych we wstępie do Seryi lII, opracował p. radca Nowicki dalszy ciąg tablic wydatności drzewostanów galicyjskich. Zbiory Komisyi fizyograficznej. Do Muzeum Komisyi fizyograficznej przybyły od dnia 7-g0 marca 1905 r. do 2-go marca 1906 r. następujące przedmioty: E A SN XIN A) Zbiory złożone przez spółpracowników, którym Komisya udzieliła ja R bO D Skamieliny węglowe z kopalń krakowskich i „koks naturalny“ z Ostrawy, dar p. Fr. Bartoneca w Krzeszowicach. 15 skamielin białojurajskich i kredowych z Podgórza, dar p. S. Udzieli. | Drzewo skamieniałe z Werchraty, dwie skamieliny z Przewor- ska i dwie kulę fosforytowe z Podwołoczysk, dar p. Br. Sie- kierskiego. 20. 21. © o po m J. Paczoski, Objasnitelnyj katałog jestestwenno-istoriczeskago Muzeja Hersonskago Gubernskago Ziemstwa, dar Autora. Geologische Karte der im Reichsrate vertretenen Kónigreiche und Linder der Osterreichisch-ungarischen Monarchie, zeszyt 6, dar c. k. Państwowego Zakładu geologicznego w Wiedniu. Dr. C. Schmidt, Dr. M. Mühlberg % Dr. A. Tobler, Geologische Untersuchung des Gebietes der Kohlenschiirfe bei Bircza, ma- nuskrypt, dar p. Dra C. Schmidta w Ra? za pośrednictwem p. prof. J. Niedźwiedzkiego. Dr. H. Hassinger, Geomorphologische Studien aus dem inner- alpinen Wiener Becken und seinem Randgebiete, dar Zakładu geograficznego e. k. Uniwersytetu w Wiedniu. S. J. Czarnowski, Jaskinie i schroniska na Górze Smardzew- skiej na lewym brzegu Prądnika pod Ojcowem, dar Autora. . Jahrbiicher der K. Ungarischen Reichsanstalt fiir Meteorologie und Erdmagnetismus, tomu 32-go część 4 i tomu 33-go części 1 i 3, Drittes Verzeichniss der für die Bibliothek der K. Ung. Reichsanstalt f. Meteor. u. Erdmagn. im Jahre 1904 als Ge- schenk erhaltenen und durch Ankauf erworbenen Biicher, Be- richt über die Thitigkeit der K. Ung. Reichsanstalt f. Meteor. u. Erdmagnet. und des Observatoriums in Ogyalla im J. 1904, dar K. Węg. Zakładu państwowego dla meteorologii i magne- tyzmu ziemskiego w Budapeszcie. Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, dar Towarzystwa. Sprawozdania za rok 1904: Towarzystwa wzaj. ubezpieczeń urzędników prywatnych, Towarzystwa Kółek rolniczych, Ko- mitetu e. k. Towarzystwa gospodarczego galicyjskiego, e. k. To- warzystwa rolniezego krakowskiego; czasopisma z r. 1905: Przegląd weterynarski, Hodowca drobiu, Przewodnik Kółek rol- niczych, Ziemianin, Rolnik, Łowiec, Tygodnik, Głos rolniczy, Gazeta rolnicza, Rolnik i hodowca, dar Kraj. Towarzystwa ry- backiego. C) Przedmioty zakupione. Zbiór chrząszczów krajowych ś. p. M. Rybińskiego. Rośliny naczynione ze Ślązka, W. Ks. Poznańskiego i Prus. . Grzyby pasorzytne z okolic Krakowa, zebrane przez p. B. Na- mysłowskiego. 4. Reichenbach & Fil. Deutschlands Flora. zeszytów 1. 5. Ascherson € Gribner. Synopsis der mitteleuropiischen Flora, zeszyty 37—41. 6. Tutt J. W.. A. Natural History of the British Lepidoptera, tom 1—4. 7. Dalla Torre, Catalogus Hymenopterorum, tomu 3-go część ERA 8. André, Species des Hyménoptéres d'Europe et dAlgćrie. ze- szyty 90 —98. Friese, Die Bienen Europas, część 1—6. 10. Reuter, Monographia Anthocoridarum Orbis terrestris. 11. Palaeontologia Universalis. serya 1. i seryi 2-ej zeszyt r 12. Szafa na książki i 15 skrzynek na zielnik. © Do zbiorów Krajowego Towarzystwa rybackiego, złożonych w muzeum Komisyi jako depozyt, przybyły: 1. Karp potworny, narybek karpia i sandacza z Lubelli. 2. Dwa sandacze potworne. 3. Kamyk 17-gramowy z żołądka pstrąga, złowionego w Rabie pod Myślenicami. Powyższy wykaz nabytków sprawdzony został w dniu f-ym marca 1906 r. przez członków Komisyi kontrolującej muzealnej, pp. J. Bocheńskiego i R. Gutwińskiego. Zarząd muzealny. złożony z przewodniczącego Komisyi, dele- gatów Sekeyj: pp. Dra J. Grzybowskiego, prof. J. Śnieżka, Dra H. Zapałowicza, wreszcie sekretarza Komisyi, złożył Komisyi fizyogra- ficznej następujące sprawozdanie z prac muzealnych w r. 1905/6, odczytane i przyjęte na posiedzeniu w dniu 23-im marca 1906 r.: Jak wspomniano w zeszłorocznem sprawozdaniu, doczekała się część paleontologicznych zbiorów Komisyi fizyograficznej, jedna z naj- bogatszych, opracowania, mianowicie oznaczył p. prof. Dr. J. Siemi- radzki wszystkie ze względów stratygraficznych lub paleontologi- cznych ważniejsze okazy z materyałów paleozoicznych podolskich. Okazy te, wybrane częścią przez prof. Siemiradzkiego, częścią po- dług jego wskazówek przez zastępcę kustosza, opatrzono znakami muzealnymi i przesłano do Lwowa, skąd już powróciły oznaczone. Posłużyły one, razem ze zbiorem własnością Muzeum im. Dziedu- szyckich będącym, prof. Siemiradzkiemu za podstawę do pracy p. t. Monografia warstw paleozoicznych Podola, która wydana zostanie w Sprawozdaniach Komisyi fizyograficznej. — Prof. Dr. W. Fried- berg oznaczył, przy sposobności swojej pracy nad miocenem za- chodnio-galicyjskim, skamieliny z miocenu krakowskiego, znajdujące się w Muzeum Komisyi fizyograficznej. — Materyały paleontologi- czne brunatno-jurasowe z W. Ks. Krakowskiego wydane zostaną do opracowania p. Drowi K. Wójcikowi, na tegoż życzenie a za uchwałą Sekcyi geologicznej. Zaopatrzeniem tych okazów znakami muzealnymi zajął się uprzejmie Dr. K. Wójcik. — Zresztą ograni- ezyły się prace w dziale geologicznym do porządkowania zbioru trzęciorzędowego podolskiego, które na ukończeniu przerwać mu- siano z powodu innych pilniejszych robót muzealnych. W dziale botanieznym spisano przeważną część nabytków do zielnika roślin naczyniowych krajowych, o ile dostały się one do Muzeum oznaczone. Znaczenie krajowych roślin naczyniowych nu- merami przepisanymi regulaminem doprowadzono do rodziny Sile- naceae; pozostaje do znaczenia jeszcze 29 tek zielnika ze 142. Ka- talog kaito tego zielniha jest na ukończeniu. Wspomniany w ze- szłorocznem sprawozdaniu tymczasowy spis gatunków roślin naczy- niowych, znajdujących się w zielniku polskim Komisyi, a nie po- chodzących z Galicyi, uzupełniono, dopisując nowe nabytki. — P. Dr. H. Zapałowiez przeprowadził rewizyę dalszej części zielnika, częścią w Muzeum Komisyi, częścią zaś w Zawoi, dokąd się przeniósł na stały pobyt. Rezultaty tej rewizyi wydane a a PI wya dane zostaną w Rozprawach Wydziału ego Akademii. Część roślin, przejrzanych przez Dra Zapałowicza, opar trzono w zielniku nowemi etykietami, o ile się to okazało PA trzebnem. | P. prof. J. Śnieżek ustawił w zbiorze błonkówek $. p. Rado- | szkowskiego z rodziny Apidae rodzaje: Apis, Bombus, Anthophora; | Anthrena, Osmia, Psithyrus i Nomada, nadto zajął się szczegółowo | rodzajem Bombus, który przy dawniejszych przesyłkach uległ naj- | większemu pomieszaniu i zniszczeniu, gatunki rozdzielił odpowiednio 1 do obecnego stanu pr o tym rodzaju, a wyniki tej pracy przeć” ei | spraw. Kom. fizyogr. T. XL. XVII stawi wkrótce Komisyi fizyograficznej. — P. prof. S. Smreczyński zrobił spis chrząszczów z rodziny Carabidae, zawartych w zbiorze $. p. B. Kotuli a oznaczonych przez $. p. M. Rybińskiego, przygo- towując w ten sposób te bogate materyały częściowo do ogłoszenia w Sprawozdaniach Komisyi. Tenże ustawił częściowo zbiór pluskwia- ków krajowych, który Komisya fizyograficzna złożyć ma obok in- nych zbiorów entomologicznych Towarzystwu Przyjaciół nauk w Po- znaniu w zamian za otrzymany od tegoż Towarzystwa zbiór błon- kówek ś. p. Radoszkowskiego. Spisano dalszą część biblioteki Komisyi fizyograficznej pod kierunkiem p. S. Stobieckiego. P. J. Śnieżek sporządził katalog kartkowy książek i broszur, otrzymanych razem ze zbiorem błon- kówek ś. p. Radoszkowskiego od Towarzystwa Przyjaciół nauk w Poznaniu. Oprócz wymienionych wyżej pp. prof. J. Śnieżka, Dra K. Wój- cika i Dra H. Zapałowieza, którzy pracowali w Muzeum Komisyi fizyograficznej bezinteresownie, zajmowali się pracami muzealnemi, częścią wspomnianemi w powyższem sprawozdaniu, częścią mają- cemi na celu konserwacyę zbiorów: zastępca kustosza prof. W. Kul- czyński, stypendyści Akademii Umiejętności, pp. I, Łukasik, F. Mie- szkowski (do wakacyj r. 1905), Z. Chmielewski i H. Osuchowski (od wakacyj r. 1905), wreszcie p. H. Pruszyńska i pp. P. Siekierski (do końca listopada 1905 r.), prof. S. Smreczyński (od października 1905 r.). Korespondencya Komisyi fizyograficznej. Przewodniczący Komisyi fizyograficznej złożył Wys. Wydzia- łowi Krajowemu następujące sprawozdanie z wydawnictwa Atlasu geologicznego Galicyi za czas od 30-go marca 1905 do d. 13-go lutego 1906 r.: Wydano w wymienionym czasie zeszyt 17-ty Atlasu, zawie- rający mapę Skole, wykonaną przez p. prof. Dra R. Zubera. Z map oddanych częścią w roku ubiegłym, częścią dawniej do druku, przeprowadzono pierwszą korektę arkuszy: Drohobyez - (zeszyt 20) i Dobromil (zeszyt 21), pierwszą zaś i drugą (ostatnią) arkuszy: Stanisławów, Kołomyja, Śniatyn (zeszyt 18) i Sambor (ze- szyt 19). II YVi11 Wydrukowano tekst do zeszytu 18-g0. oddano do druku teksty, należące do zeszytów 19-go i 20-go. | Przygotowano częściowo (co do nazw) do wydania mapy p. Dra - W. Teisseyrego, otrzymane dnia 13-go stycznia b. r.: Komarno- | | Rudki, Bóbrka - Mikołajów, Przemyślany, Zydaczów-Stryj, Rohatyn, ` Halicz - Kałusz. Wydane dotąd zeszyty Atlasu, w liczbie 17, zawierają 78 ar- | | kuszy. odpowiadających 83 ćwiartkom „Siatki mapy geologi cad Galicyi*. Pozostaje do wydania 25 ćwiartek wymienionej „Siatki“, oprócz małej części mapy „Kraków*, pominiętej w zeszycie 3-im Atlasu; z tych jest sześć w druku. mianowicie: Stanisławów, Kołomyja, Śniatyn, Sambor, Drohobycz, Dobromil. Oddanych zostanie do druku w najbliższym czasie śtkuszy į sześć: Komarno-Rudki, Bóbrka-Mikołajów, Przemyślany, Żydaczów- Stryj, Rohatyn, Halici- Kalusz, tudzież wspomniana część arkusza Kraków, która, wykonana przez p. Dra K. Wójcika, jest w rękach Komisyi fiz. W archiwum Komisyi fizyograficznej znajdują się mapy p. Dra J. Grzybowskiego: Ustrzyki Dolne, Turka, Bolechów, prze- znaczone do wydania w Atlasie, wymagające sek jeszcze uzu- | pełnienia. E Brak dotąd, do ukończenia Atlasu geologicznego Galicyi, ar- , kuszy: Wadowice, Nowy Targ-Zakopane, Twardoszyn, Sw. Mikulas Tatry, Szczawnica, Stary Sambor, Dydiowa, Smorze, tudzież tekstó do nich — z wyjątkiem mapy Wadowic — a nadto do map: D bromil, Komarno-Rudki, Bóbrka-Mikołajów, Przemyślany, Żydaczów Stryj, Rohatyn, Halicz-Kałusz, Ustrzyki Dolne, Turka, Bolechów. Na podstawie wiadomości o mapach Tatr i Pienin (obejmuj cych arkusze: Nowy Targ - Zakopane, Twardoszyn, Św. Mikułasz Tatry, Szczawnica), otrzymanej od p. prof. Dra W. Uhliga, zarzą” dził podpisany przeprowadzenie t. zw. czarnej korekty wymienio nych arkuszy; korekta ta jest już gotowa, być jednak może, iż do wydania tych map w Atlasie geologicznym Galicyi przystąpić bedzi można dopiero w drugiej połowie bieżącego roku. Zarząd i skład Komisyi fizyograficznej. W zarządzie Komisyi fizyograficznej nie zaszła żadna zmiana w r. 1905/6; w skład jego wchodzili: podpisany jako przewodni- czący Komisyi, p. prof. Dr. E. Godlewski, przewodniczący Sekcyi rolniczej, p. prof. Dr. E. Janczewski, przewodniczący Sekcyi bota- nicznej, p. prof. Dr. M. Rudzki. przewodniczący Sekeyi meteorolo- gieznej, wreszcie p. prof. W. Kulezyński, przewodniczący Sekeyi zoologicznej .1 sekretarz Komisyi. W roku 1905/6 straciła Komisya przez śmierć trzech człon- ków, mianowicie: Prof. Dra F. Karlińskiego, St. Przybyłowskiego w Krzyworówni i J. Zagórskiego w Przemyślu. Ś. p. prof. Dr. F. Karliński brał udział w pracach Komisyi fizyograficznej od jej za- łożenia w r. 1865 w gronie Towarzystwa naukowego krakowskiego, w r. 1866 był jej przewodniczącym, a od r. 1869 do 1902 prze- wodniczącym Sekeyi meteorologicznej. Ś. p. S. Przybyłowski i J. Za- górski dobrze się zasłużyli przez robienie spostrzeżeń meteorologi- eznych, pierwszy w Krzyworówni od r. 1878 do listopada 1905, drugi w Przemyślu od r. 1896 do września 1905. Członkiem Ko- misyi fizyograficznej był ś. p. Przybyłowski od r. 1879, ś. p. Za- górski od r. 1899. Do grona członków Komisyi przybyli w r. 1905 pp.: Dr. Wła- dysław Dybowski w Niańkowie na Litwie, Władysław Gorczyński w Warszawie i Romuald Merecki tamże. Przewodniczacy Komisyi fizyograficznej Prof. Dr. F. Kreutz. II. Spis Członków Komisyi fizyograficznej akademickiej (Dn. 1-go maja 1906). LL Członkowie miejscowi: Dr. Bandrowski Ernest, Prof. nadzw. Uniw. Jagiell. Prof. wyższej Szkoły przemysłowej, Członek koresp. Akademii Umiejętności. ' XX Os 3 3 o 2% 3 ga r$ 3 . Bocheński Józef Maryan, c. k. Starszy Radca górniczy. . Cybulski Napoleon, Prof. Uniw. Jag., Członek cżynityj . Fiszer Zygmunt, Krajowy Inspektor rybactwa. „Garbowski Tadeusz, Profesor nadzw. Uniw. Jagiell. .Gutwiński Roman, Prof. Gimnazyum IV, Sekretarz Sek- . Hoyer Henryk, Prof. Uniw. Jagiell., Członek korespondent | Klecki Waleryan, Prof. Uniw. Jagiell., Sekretarz Seke . Krzemieniewski Seweryn, Asystent Uniwers. Jagieli . Morozewicz Józef, Prof. Uniw. Jagiell., Członek kore . Mościeki Konrad, Asystent Uniwersytetu Jagiell. Brzeziński Józef. Rządca pola doświadczalnego Stud. rolig Uniw. Jagiell. : Bujwid Odo, Prof. Uniw. Jagiell. Akad. Umiej. Dziewulski Władysław, Asystent Obserwatoryum astro“ nomicznego. Fo dlewski Emil, Prof. Uniw. Jagiell., Członek czyj Akad. Umiej., Przewodniczący Sekcyi rolniczej. Goliński Stanisław, Krajowy Instruktor ogrodnictwa. Grzybowski Józef, počeni Uniw. Jagiell. cyi botanieznej. Holobek Jan, Starszy Radca górniczy. Akademii Umiej. 3 Janczewski Edward, Prof. Uniw. Jag., Członek czynny Akad. Umiej., Przewodniczący Sekeyi botanicznej. Jentys Stefan. Prof. Uniw. Jagiell. rolniczej. Kreutz Feliks. Prof. Uniw. Jagiell, Członek czynny Ak demii Umiej. Przewodniczący Komisyi fizyograficzn i Przewodniczący Sekcyi geologicznej. Kulczyński Władysław, Prof. gimnazyum św. Jack Członek koresp. Akademii Umiej.. Przewodniczący Seke „zoologicznej, Sekretarz Komisyi fizyograficznej. Lubomęski Władysław, Prof. Uniw. Jagiell. dent Akademii Umiejętności. Niedziałkowski tom usz, Inżynier, b. Dyrektor budowni twa miejskiego. Nowicki Aleksander, e. k. Radca leśnictwa. e RE TEN e A A A A 3 3 XXI „Olszewski Karol, Prof. Uniw. Jagiell, Członek czynny Akadem. Umiej. Rogóyski Kazimierz, Prof. Uniw. Jagiell. . Rostafiński Józef, Prof. Uniw. Jagiell., Członek czynny Akadem. Umiej. Rudzki Maurycy, Prof. Uniw. Jagiell, Członek koresp. Akademii Umiej., Przewodn. Sekeyi meteorologicznej. Siedlecki Michał, Prof. nadzw. Uniwers. Jagiell. Sikorski Tadeusz, Prof. Uniw. Jagiell. Smreczyński Stanisław, Prof. Szkoły realnej L Steingraber Gustaw, Prof. Wyższej Szkoły przemysłowej. Stobiecki Stefan, Inżynier Wydziału Krajowego, Sekre- tarz Sekcyi geologicznej. . Szajnocha Władysław, Prof. Uniw. Jagiell., Członek ko- respondent Akademii Umiej, Śnieżek Jan, Prof. Gimnazyum św. Anny, Sekretarz Sekcyi soałogiódcej. Vetulani Franciszek, ad: Inżynier Wydziału pak wego, Szef idilio biura melioracyjnego. Walter Henryk, c. k. Radca górniczy. . Wierzejski Antoni, Prof. Uniwers. Jagiell., Członek kor. Akad. Umiej. Wilkosz Ferdynand, Prezes Krajowego Towarzystwa ry- backiego. | Witkowski August, Prof. Uniw. Jagiell., Członek czynny Akademii Umiej. Wójcik Kazimierz, Asystent Uniw. Jagiel. 2. Członkowie zamiejscowi. . Adametz Leopold, Prof. Akad. roln. w Wiedniu. Angermann Klaudyusz, Inżynier w Jaśle. Bartonec Franciszek, [Inspektor górniczy i hutniczy w Sierszy. Batycki Andrzej, Nauczyciel w Starym Samborze. . Berezowski Andrzej w Kurczęcych Łozach (p. Krzywe Jezioro, gub. podolska). XXII Dr. Birkenmayer Ludwik, Prof. Szkoły rolniczej w Czerni- ` chowie, Członek koresp. Akad. Umiej. || W. Blauth Jan, Starszy Inżynier Wydz. Kraj. Docent Szkoły ` politechn. we Lwowie. a „ Blocki Franciszek, Adjunkt Szkoły lasowej we Lwowie. © Dr. Błoński Franciszek, w Spiczyńcach na Ukrainie (p. Li- © | powiec). a Bośniaeki Zygmunt, w San Giuliano pod Pisą. © baron Brunieki Julian, w Podhorcach obok Stryja. Bryk Andrzej, Kierownik szkoły w Chyrowie. | Chełchowski Stanisław, w Chojnowie (gub. płocka). i Dr. Chłapowski Francisze k, Przewodniczący Wydz. przyr. d w Tow. Przyj. nauk w bis: a „ Chramiec Andrzej, w Zakopanem. W. Claus Edward, Urzędnik arcyksiążęcy w Żywcu. Dr. Dębski Bronisław Antoni, w Wólce Przybojewskiej (p Zakroczym). _.Habdank Dunikowski Emil, Prof. Uniw. we Lwowie. Dybowski Władysław, w Niańkowie na Litwie. W. Dziedzicki Henryk, w Warszawie. Dziekoński Czesław, w Iwoniczu. Dziedzielewicz Torst: e. k. Radea Sądu krajowego w Lwowie. - „ Eichler B., w Międzyrzecu. Dr. Friedberg Wilhelm, Prof. gimnazyalny we Lwowie. i W. X. Głodziński "HP Prof. Seminaryum naucz. w Tar nopolu. ds y Gorezyński Władysław, w Warszawie. Dr. Grochowski Mieczysław w oigo na Podolu gali cyjskiem (p. Zablotów). W. Guńkiewiez Leon, Prof. gimnazyalny w Wadowicach. » Gustawicz Bidaiilin; Dyrektor Szkoły realnej w Żywódł „ Hann Franciszek, em. Dyrektor Szkoły wydz. w Bochni. „ Hawrysiewićz Julian, Nauczyciel w Ożydowie. n n Hildt Ludwik, w Wóawie. Hrykiawiocki Bolesław, Wicedyrektor Ogrodu botan w Dorpacie. „ Jacobi Leopold, Nauczyciel w Pilźnie. XXIII . Kamieński Franciszek, Prof. Uniw. w Odessie. . Kędzior Andrzej. Dyrektor krajowego Biura melioracyj- nego we Lwowie. . Klemensiewicz Stanisław, Prof. gimn. we Lwowie. Kobryn Mikołaj, Nauczyciel w Turce. Kontkiewiez Stanisław, Dyrektor kopalni w Dąbrowie. Kornella Andrzej, Inżynier Wydziału Kraj. we Lwowie. Kornella Michał, Inżynier Wydz. Kraj. Szef. ekspozytury Biura melioracyjnego w Jaśle. „Kosiński Ignacy, w Chojnowie. Kowalewski Mieczysław, Profesor Akademii rolniczej w Dublanach. . Laska Wacław, Prof. Szkoły politechnicznej we Lwowie: . Lgocki Henryk, w Częstochowie. /. Limanowski Mieczysław, w Zakopanem. Lempicki Michał, Dyrektor górniczy w Dąbrowie. Łomnieki Jarosław, Prof. Il-ej Szkoły realnej we Lwowie. Łomnicki Maryan, Radea szkolny, we Lwowie. X. Marków Jan, gr. kat. Proboszcz w Smolniku ad Baligród. Mączyński Wojeiech, w Warszawie. Merecki Romuald. w Warszawie. . Niezabitowski Edward, Prof. gimnazyalny w Nowym Targu. Niedźwiedzki Julian, Prof. Szkoły politechnicznej we Lwowie. Członek czynny Akad. Umiej. . Nowakowski Leon, Prof. Szkoły rolniczej w Czernichowie. . Nowosielski Franciszek, Dyrektor Szkoły real. w Sta- nisławowie. . Olszewski Stanisław, Inżynier górniczy we Lwowie. „Orłowski Józef, w Łuczyńczyku (p. Niemiercze). Paczoski Józef, Kierownik muzeum przyrodniczego w Cher- sonie. Piestrak Feliks. Zarządca górniczy w Wieliczce. Mikułowski-Pomorski Józef, Prof. Akademii rolniczej w Dublanach. Poźniak Wiktor, e. k. Starszy Inżynier we Lwowie. . Raciborski Maryan, Prof. Akademii roln. w Dublanach, Członek koresp. Akademii Umiej. XXIV Dr. Radziszewski Bronisław, Prof. Uniw. we Lwowie, Ozlo- = nek ezynny Akad. Umiej. Rehman Antoni. Prof. Uniw. we Lwowie. | Romer Eugeniusz, Prof. Szkoły handlowej, Docent Uni- wersytetu we Lwowie. W. Schille Fryderyk, w Nowym Sączu. Dr. Siemiradzki Józef, Prof. Uniw. we Lwowie. W. Słomski Tomasz, e. k. Starszy Inżynier we Lwowie. j Sobolewski Zygmunt, Adjunkt budownictwa w Kołomyi. Syroczyński Leon, Prof. Szkoły politechnicznej we Lwo- | wie, Inżynier Wydziału Krajowego. | Dr. Sznabl Jan, w Warszawie. W. Sztoleman Jan, w Warszawie. Szule Kazimierz, Profesor adj. Akademii rolniczej w Du- blanach. Dr. Teisseyre Wawrzyniec, Docent Uniwersytetu we Lwowie Tomaszewski Franciszek, Dyrektor Gimnazyum w Sam- j borze. 3 „ Trzebiński Józef, w Smile (gub. Kijowska). Wna Twardowska Marya, w Welesnicy (p. Pińsk). E 4 W. Tyniecki Władysław, Prof. Szkoły gospodarstwa lasowego j we Lwowie. 3 „ Udziela Seweryn, Inspektor szkół ludowych w Podgórzu Dr. Uhlig Wiktor, Prof. Uniwersytetu w Wiedniu. W. Werchratski Jan, Prof. gimnazyalny we Lwowie. Windakiewicz Edward, Zarządca górniczy w Stebniku. Dr. Wiśniowski Tadeusz, Prof. gimnazyalny we Lwowie. „ Wołoszezak Eustachy, Prof. Szkoły politechnicznej we Lwowie. W. Wyczyński Józef, Inżynier górniczy w Truskawcu. „ Zaborski Józef, Kierownik szkoły w Horodence. „ Zajączkowski Józef, Nauczyciel gimnazyalny w Sanoku. Załęski Edmund, w Trzykosach (p. Klimontów, gub. rar domska). Dr. Zapalowicz Hugo, Członek Korespondent Akademii Umiej» w Zawoi. » Zaręczny Stanisław, w Wiedniu. W. Znatowiez Bronisław, w Warszawie. A 7 n n n Dr. Zuber Rudolf, Prof. Uniw. we Lwowie. W. Wieniawa Zubrzycki Czesław, właściciel apteki w Rze- szowie. „ Żukowski K. Nauczyciel w Podmanasterku. Obrót iunduszów Komisyi fizyograficznej w roku 1905. Dochody: 1. Zasiłek z funduszów Akademii asa ironię na rok 1905 . . . 1250000 k. 2. Pozostałość z roku 1904. . . . zda ADO O y Suma dochodów . . . 1397576 k. Wydatki: I. Koszt wydawnictwa Sprawozdań Komisyi . . . . . . . . 141876 , II. Potrzeby Sekcyj: a) Sekcya meteorologiczna: 1. Opracowanie materyałów ORYG i korekta dru- ków (Ga dy MOB, 48000 , 2. Koszt PE a e aime 26308 , 3. Remuneracya za zastepstwo Pievano przy pomia- rach magnetycznyc 80:00 , 4. Remuneracya za DAR EI AATE meteorologicanych w Bochni ; 1 YO O A : 7200 , 5. e TER o e A A T a 6500 , 6. Zakupno narzędzi . . A a > Dai 87:30, 7. Materyaly piémienne, RAB dne DRE 2 4 > 46'14 , b) Sekcya geologiczna: 1. Zasiłek p. Drowi T. Wiśniowskiemu na prace paleontolo- giczne w okolicy Dobromila . 500:00 „ 2. Zasiłek p. Drowi W. Śiodborgowi 1 na Malda miocenu w Galicyi zachodniej . . 20000 , 3. Zasilek na badanie skal e krzkawdkieh pod kie- runkiem p. pot Dra J. Morozewicza . > 100:00 „ c) Sekcya zoologiczna Zasiłek p. prof. Drowi M. Kowalewskiemu na badanie ro- baków pasorzytnych 200:00 „ 2. Zasiłek p. J. asedii 1 na Jada sd RR skrzydłych w Galicyi wschodniej . 200:00 , 3. Zasiłek p. Drowi E. IRA CARE na pos ay, biaa- kówek w okolicach Nowego Targu . 30000 , 4. Zasiłek p. prof. J. Śnieżkowi na badanie RAGGA pszczo- łowatych w okolicach Krakow e 10000 , XXVI 5. Ś. p. Rybińskiemu remuneracya za oznaczanie chrząszczów 8 asiłek na koszta RB BOR 00 ons 0120. OZONE ] 6. PRDUR książe 7. Zakupno zbioru SM ukceów i d) Sekcya botaniczna : 1. Zasiłek p. Drowi H. Zapałowiczowi na wycieczkę w Kar- no R R> =] no 3 £ . p- Rybińskiego . . . . 2000-00 „ paty wschodnie . . . . . aa AW 40000 » A A wid 32813 pi 3. Zakupno książek . A 26:39 „4 e) Sekcya rolnicza: 1. Remuneracya za rozbiory gleb pod kierunkiem p. A Dra 600:00 „ III. Koszt ibid i Gaja "2 zeu ¿ . Zakupno szafy na książki i szynek RA MOL s. a 142'00 » Zakupno map 240 „A 3. Potrzeby ARA M 42476 ni 4. Przesyłka zbiorów TB DOSK 80-91 -i 5. Remuneracya zastępcy kosta: E E ER E W 80000 „ 6. Remuneracye pomocników kustosza . . . . . . . . 148600- » F i 7. Posługa . . O ró miko 76:40 „ E IV. Remuneracya akiitikia Kowieji ać PEPERONI 60000 , Suma 4 wyłatków . . . 1157399 k. SA Pozostaje zatem reszta na rok 1906 ; ; . . . 240177 SĘ mianowicie: w kasie Akademii vaa aa .'. . 2806'20 e w rękach Przewodniczącego Sekcyi moteorologieznoj : 53:83 „o w rękach zastępcy kustosza . . : : 4174 „o Przewodniczacy Komisyi fizyograficznej Prof. Dr. F. Kreutz. Ś. p. Franciszek Michał Karliński. Wspomnienie pośmiertne. Ś. p. Franciszek Michał Karliński był dzieckiem Krakowa: tu urodził się 4 października 1830 roku, tu chodził do szkół, do ówczesnego Liceum św. Anny, tu odbywał wyższe studya na Uni- wersytecie Jagiellońskim oraz na nieistniejącym już dzisiaj Insty- tucie Technicznym. W Krakowie też stawiał pierwsze kroki w swym przyszłym zawodzie: w 1851 roku wszedł do Obserwatoryum kra- kowskiego jako tymezasowy zastępea adjunkta i na tem stanowisku przez lat eztery przebywał. W jesieni 1855 roku przeniósł się do Pragi na stanowisko adjunkta, aby tam we większym i lepiej niż krakowskie Obserwatoryum w naukowe środki zaopatrzonym za- kładzie wyćwiezyć się w astronomicznych obserwacyach. 7 lat prze- bywał $. p. Karliński w Pradze z krótką trzechmiesięczną przerwą dla wycieczki do Berlina i innych niemieckich obserwatoryów. W 1862 roku powrócił do rodzinnego Krakowa jako nowomiano- wany zwyczajny profesor astronomii i matematyki na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz dyrektor Obserwatoryum. Na tem stanowisku pozostał przez lat czterdzieści: dopiero bo- wiem w jesieni 1902 r. przeszedł w stan spoczynku. Już na rok przedtem ciężko zaniemógł, — choroba nie opuszczała go aż do zgonu, który nastąpił 21 marca 1906 r. Działalność ś. p. Karlińskiego, jako astronoma, odnosi się głó- wnie do lat 1851—78; liczne jego obserwacye, datujące z tych lat, są rozsiane po tomach 35 do 92 znanego czasopisma „Astronomische Nachrichten*. Najważniejszą swą pracę „Nowe określenie elementów Hestyi* (jednej z małych planet) ogłosił ś. p. Karliński w 1865 r. 4 Materyały do tej pracy, t. j. obserwacye, zebrał jeszcze za swego pobytu w Pradze, w Krakowie zaś wykonał rachunki. XXVIII W późniejszych latach choroba oczu zmusiła $. p. Karlińskiego - do zaniechania wszelkich obserwacyi. Począł tedy zajmować się + studyami nad historyą nauk ścisłych; owocem tych studyów był i i „Przyczynek do kalendaryografii chrześcijańskiej* (1880 r.) i wcze- 3 śniejszy nieco „Żywot Kopernika“ (1873). Jednocześnie oddawał się - | coraz to więcej meteorologii. E Wogóle dla meteorologii $. p. Karliński zdziałał bardzo dużo: wydawał corocznie „Materyały do klimatografii Galicyi*, „Spostrze- żenia meteorologiczne na Obserwatoryum krakowskiem* (po niemie- | cku), dalej przez lat osiem od 1888—1896 „Spostrzeżenia nad sta- nem wody w rzekach galicyjskich“, zarządzał siecią stacyi meteo- rologicznych Akad. Umiej. w Galicyi, oprócz tego napisał szereg rozpraw z zakresu meteorologii, z pomiędzy których wymienimy rozprawy „O okresowych zmianach ciepłoty w Krakowie“ (1876 r), „O obliczaniu współezynników wzoru Bessla używanego w meteo- rologii* (1880 r.), oraz liczne rozprawy, poświęcone opracowaniu różnych spostrzeżeń meteorologicznych. | Ogólna liczba rozpraw, ogłoszonych przez $. p. Karlińskiego, 3 jest bardzo znaczna: jest ich kilkadziesiąt; traktują one różne te- A maty z matematyki, astronomii, meteorologii i historyi nauk ścisłych. Liczba ich byłaby jeszcze większą, gdyby ogłosił wszystkie swoje | badania. Ślady tych nieogłoszonych badań znajdują się po części w archiwum Obserwatoryum, po części podobno w rękach rodziny. Wiedzę posiadał bardzo obszerną, daleko wybiegającą poza zakres właściwej swej specyalności; znał wybornie starożytne ję- zyki, oczytany był bardzo w literaturze filozoficznej. Z wiedzą t nie umiał i nie lubił się popisywać; przypadkiem chyba można było > skonstatować, że gruntownie zna nietylko nauki do swego ściślej- 7 | szego fachu należące, ale i inne. I swoi i obey wysoko cenili wiedzę i naukowe zasługi $. p Karlińskiego. Członkiem byłego Towarzystwa naukowego krakow- | skiego został jeszcze w 1857 r., członkiem czynnym Akademii Umie- jętności w 1874 r., członkiem międzynarodowej Komisyi geodezyj-- nej w 1867 r. — członkiem austr. Komisyi dla normalnych miar i wag w 1892 r. Prócz tego był ezlonkiem kilkunastu towarzystw naukowych, w jednych czynnym, w innych honorowym, w innych znowu korespondentem. Aż do ostatnich lat, gdy ciężka choroba go zmogla, $. p. Kar XXIX liński pracował bardzo wiele. Zawsze pilny i niestrudzony w wy- konywaniu obowiązków swego zawodu, nie żałował sił i zdrowia dla nadobowiązkowych zajęć: niczem dlań było po calodziennej pracy zasiąść wieczorem przy biurku i spędzić noe całą aż do świtu nad matematycznymi rachunkami, nad jakimś memoryałem lub ko- respondencyą naukową. Nieraz przychodzący zrana asystenci zasta- wali go w kancelaryi Obserwatoryum, pochylonego nad robotą, roz- poczętą jeszcze w dniu poprzednim. I noce takie powtarzały się po kilka i kilkanaście razy z rzędu. M. P. Rudzki. Materyaly do fizyografii krajowej. Część I. Materyały zebrane przez Sekcyę meteorologiczną. _ Spraw. Kom. fizyogr. T. XL. Część I. 3 Wypadki spostrzeżeń meteorologicznych w Galicyi w 1905 roku zestawione w c. k. Obserwatoryum krakowskiem. W roku 1905 21 stacyi (z tych 11 posiadających barometry) przysyłały swoje spostrzeżenia do Obserwatoryum krakowskiego; opuściły: Hrusiatycze . . . . . 2 miesiące Przemyś RA š Krzyworównia . . . . 1 miesiąc Horodenka . . . . . 2 miesiące Prócz tego dzięki uprzejmości pana L. Świerza sekretarza Tow. Tatrzańskiego Obserwatoryum otrzymało kompletne spostrze- żenia z 8 stacyi. (Stacye te są oznaczone literami T. T.). Na dwóch z pomiędzy wyżej wymienionych stacyi opuszcze- nie paru miesięcy zostało spowodowane przez chorobę a następnie śmierć Obserwatora. W 1905 rozstali się z tym światem dwaj z pomiędzy najstar- szych Obserwatorów, członkowie Komisyi fizyograficznej pp. Stani- sław Przybyłowski właściciel Krzyworówni i Józef Zagórski na- czelnik straży ogniowej w Przemyślu. W czerwcu 1905 r. p. Dziewulski asystent Obserwatoryum dokonał porównania barometrów na 11 stacyach. Bliższe szczegóły podaję w osobnem sprawozdaniu. Składam gorące podziękowanie wszystkim tym, którzy do ze- brania zawartych w tym tomie spostrzeżeń przyczynili się, a więc Tow. Tatrzańskiemu i p. Świerzowi za spostrzeżenia meteorologiczne, kra- kowskiemu Tow. Wzaj. Ubezp. za wykazy gradobić, wszystkim pp. Obserwatorom za ich gorliwe a bezinteresowne współdziałanie, wre- szcie p. W. Dziewulskiemu asystentowi Obserwatoryum za opraco- wanie spostrzeżeń o ile nie były opracowane przez samych Panów Obserwatorów, oraz za korektę druku. Kraków, Marzec 1906 r. Przewodniczący sekcyi meteorologicznej : 1* dziennemi spostrzezeniami, musi zwróció sig do Archiwum Akad. Umiej. w którem oryginalne zapiski pp. Obserwatorów bywają składane. I. Uwaga. Średnie ciśnienia są to zwykłe średnie arytmety- czne, pibe średnie temperatury obliczano rozmaicie. W na- główkach ENANA MEN odano wzory, które służyły do obliczenia, np. 4[7-1--9--9] oznacza, że dodawano tempera- tury o 7-mej rano, o 1 popołudniu i podwójną temperaturę o 9-tej wieczorem, summę zaś dzielono przez 4. Jeżeli, który Obserwator zmienił godziny obserwacyi w ciągu roku, to nie obliczano śre- dniej roczne.j MI. Uwaga. Znak % oznacza śnieg, bu m j urzę z grzmotami i błyska- wicami, ” y ” grad, „ = a mgłę. Rezultaty podróży p. W. Dziewulskiego asystenta Obser- watoryum krakowskiego w celu porównania barometrów, - dokonanej w lecie 1905 r. Do porównania barometrów służył barometr podróżny Kapel- lera N. 967. Jestto zwykły barometr Gay-Lussaca [Heberbarome- ać pomama osobny do podróży przysposobiony futerał oraz obny pomocniczy termometr. Porównania dokonał p. Dziewulski sas Sap odczytując barometry porównywany i podróżny co najmniej po 6, zwykle zaś po 10 lub 12 razy *) w odstępach czasu Osmar po 10 lub 15 minut. Prócz tego na każdej stacyi pp. Obserwatorowie odczytywali kilkakrotnie swój barometr podczas . Dziewulski odezytywał barometr podróżny a to w celu i nia róznicy miedzy osobistym bledem miejscowego Obser- watora i błędem Pana W. Dziewulskiego. O Arm osobistych pp. Obserwatorów wspomnę dalej, tu zaś zázn czę, że wszystkie cztery następne tablice polegają li tylko na ódobytinikch dokona- nych przez samego p. Dziewulskiego. 1) W Krakowie i Wiedniu znacznie więcej. II Z I. TABLICA. Rezultaty porównania barometrów. 7—12/6 w bid Kapp. 967 — Lenoir 744 = ee mm. z 33 odczytań za w aż sób. » — Kapp. 992= O N 14, „ Żyw ión Ki 61 Gg 993 o» SDE s y EA bid En E A A MA ©. 6 1%... 3 a = DERM QO/R w, 4 a IB, 5 Szczawnicy "a s k Oo UL O 16, „ Krynicy sy M 1308300408 150! „SGOGĘJ 17—18/6 „ Krakowie . 5 „ <= Lenoir. 744== «0,08 0.» 15.15, SR al aa A rr DO: Ollie DER. ar „Oi 19:20, „ Jarosławiu . , A R 1237 G u lA a M „ ony A RZ 19025 "000551005, LIES (Un.) , z” 20 sI STAC CZ SMEG 22-23, , ieaiatyczach n rka: 54, 995 = barom, zepsuty A 24, „ Iwoniczu he O A TRE O AJ 25—26 „ „ Krakowie 55 +, m Logar 744 ==. OO s „ Pkr, 28, „ Wedio 1/1 y "RAD 1103 = Ter „08 5 29/612/7 „ Krakowie . . „ „ — Lenoir 748= 0,87 , 235: Uwaga I. Z pomi iędzy barometrów wymienionych w I. tablicy, ropena w Jarosłnwiu (Kapp. 1237) i m bei (Kapp. 1387) są Aj barometry naczyń- kowe z dnem nieruchomem (tak zw. Stationsbarometer r), z z których każdy musi ¡€ redukowany za pomocą osobnej „ani kto kaane Redukcye tych dwóch barom. zostały też w ten sposób dokona Barometry: krakowski (Lenoir 744), A: SAM zoo w Uniw. bar. Kapp. 1284) tę wiedeński (Kapp. 1403) rometry naczyńkowe, pozostało zaś Pa taksamo jak podróżny kra- A (Kapp. 967) Pio Gay-Luss Uwaga II. W tablicy TOR są różnice tak jak wypadły z rachunku w setnych milimetra. Jednakże względu na to, że barometr podróżny krakow- ski i ogromna większość innych Ażiszjęcjch w tej tablicy barometrów nieposiada mikroskopów, — drugie dziesiętne nawet w średnich wyprowadzonych z —12 odezytañ należy uważać za mato: To też poprawki będą podane tylko w dziesiątych millime Przyjrzawszy się powyższej tablicy, spostrzegamy najpierw, Ze stan barometru podróżnego był stale większy niż stan wszyst- kich porównywanych z nim barometrów. Okoliczność ta jest bez znaczenia, bo barometr podróżny jest tylko niejako pośrednikiem między barometrami po ted hs się na różnych stacyach i stany jego wyeliminują się same prze się w ostatecznych rezultatach. Natomiast godną uwagi jest inna niestety niepomyślna okoliczność. Oto jeżeli zestawimy 4 porównania barometru podróżnego z kra- kowskim barometrem Lenoira Nr. 744 używanym do codzien- nych obserwacyi, to okaże się, że między 18 Czerwca a 25 Czerwca barometr podróżny doznał pewnej zmiany. Rzeczywi- ście mamy: II. TABLICA. 7—12/6 w Krakowie . . SRR. ar — Lenoir 74% = nóż z 33 AUS AE E Ha y = „15 880 CnaR e ay |= wal iw. |, 29-30, " ” nl dl ” iz ” ” 0,87 „ 22 A więc pierwsze dwa porównania zgadzają się ze sobą, tak- samo zgadzają się ze sobą ostatnie dwa porównania, ale druga Pó różni się o 0,8 mm. od pierwszej pary. i Trudno przypuścić aby zmiana, która spowodowała tę różnicę, 3 zaszła w barometrze krakowskim (Lenoir 144) gy ir z miej- sea, codziennie trzy razy odez tywanym a Co najwa żniejsze urzą- dzonym w taki sposób, że jakies przesunięcie się noniusza lub skali jest wykluczone. Należy więc przypuścić, że zmiana zaszła w ba- rometrze podróżnym. Jakiego rodzaju była ta zmiana, trudno po- wiedzieć. Można tylko twierdzić, że nie została spowodowana przez wpuszczenie powietrza do próżni, bo co do tego barometr podróżny aatan ni by? kontrolowany a kontrola nigdy nie wykazała żadnej 3 zmiany: tak przed podróżą “jak w czasie podróży i po niej przy przewróceniu rtęć uderzała o szkło z ostrym metalicznym dźwiękiem. Być może, że nastąpiło jakieś obluzowanie lub zboczenie śrubek przy noniuszu czy też samego noniusza. Każdy, kto zna urządze- nie barometrów Gay-Lussaca roboty Kapellera może potwierdzić, że osy tai noniuszów nie jest zadawalniające: są one cokolwiek luźno ów SIE nastąpiła. Wskutek tego porównania barometrów chni, Jaro- sławiu, Dublanach, Lwowie i Iwoniczu pore óarę na okres czasu | między 18 a 25 Czerwca 1905 r. są niepewne, — następnie chcąc zredukować barometry galicyjskie do yk wiedeńskiego Kapp. 1408, przyjętego za norma A ke (jego stała poprawka wynosi zale- > ią oai, ESFE nie możemy wykonać tej redukeyi wprost : my wykonać ją przez pośrednictwo barometru krakowskiego pews 144, bo baron pony krakowski był z nim porówny- wany i przed ową zmianą i po zmianie. Jednakże i przy redukcyi barometrów galicy jakich do barometru Lenoir 744 nie możemy obejść się bez pewnej dowolnej hypotezy, o której zaraz bę- a zie mowa A Mianowicie z tablicy II. wynika, że od 7 Czerwca aż do 18 Czerwca można śmiało położyć: bar. podr. Kapp. 967 — Lenoir i 744 = 4 [0,53 + 0,56] = 0.55 mm. taksamo od 25 Czerwca do 2 Lipca można przyjąć: Kapp. 967 — Len. 744 = 4 [0,83 +- 0,87] = 0,85 mm. Natomiast dla czasu od 18 do 25 Czerwca, w którym kg) gui zmiana o 0,3 mm. musimy dowolnie przyjąć średnią z obu. po. średnich różnie mianowicie musimy położyć różnieę app. 967 — Len. 744 = 4 [0,55 + 0,85] = 0,70 mm. W ten spo- sób różnice między barom. El Bochni, Jarosławiu, Dublanach, Lwo- wie i Iwoniezu, porównywanymi w "Gkresić czasu od 18 do Czerwca, a barom, Lenoira 744 będą tylko o + 0,15 mm. niepewne. A SN A A TE OWCE „ZEE PLĄCZE III. TABLICA. o mioty barometrami galicyjskimi a barometrem krakow- im Lenoir 744, w Czerwcu 1905 r at ab ów a. 992 — Kraków Lenoir 744—4011 mm. A E = s ES „ = + 0,00 Takona AE eaa » 179 — is 5 „ = — 0,99 RD „ beż nr. — 5 si » =—0,19 Szczawnica OS „ 765 — h » = — 0,16 Krynica È „ 1252 — 5 $ „ =—0,47 Bochnia » 991 — FE 5 » =+ 0,02 + 0,15 mm Jarosław „ 1237 — 5 $ » =—016 =:0,15. „ Dublany „ 1587 — s å d= m0805 + 0,15 .:.. Lwów . „ 1284 — A A a » —0,42 + 0,45 , Iwonicz „ 1170 — > 5 * 0,45 + 0,15 , Ponieważ atoli wedle 25 porównań dokonanych 28 Czerwca, Kapp. 1403 wynosiła 1,81 mm. zaś wedle 13 porównań 25 i 26 Czerwca w Krako- wie oraz 22 porównań od 29/6 do 2/7 w Krakowie różnica mię- dzy Kapp. 967 a Lenoirem 744 wynosiła 0,85 mm. więc oteey mamy ams Lenoir 744 — wiedeński Kapp. 1403 = -+0,96 m zatem redukując wszystkie galicyjskie barometry do wie- deńskiego Kapp. 1403 otrzymamy następującą tablicę. IV. TABLICA, Kraków . . . . . Lenoir 744 — Wiedeń Kapp. 1403 = + 0, Wadowice. . . « "_ 992 — b $ „a =+ 1,07 Lywiot 2) os a 993 ś » » =+0, 96 ZAKODANG 3-0 Fog 179 — * A „ = — 0,03 A „ bez nr. — si xi = 0, 77 Szczawnica . . . . » 766 — A > y e o = Krynica „ 1259 — da 4 + S Bochnia 5 901 — *, j » = o, s r > = mm. Jarosław „ 1237 — j s „ =—+0, » Dublany „ 1587 — į * == Lo, e ja o, 6 x wów „ 1284 — p 5 ï 0,54 + 0,15 » Iwonicz » 1170 — z ś » =-+-0,01 + 0,15 , Ale wedle aż wiadomości, łaskawie udzielonej mi przez radeę Dworu J. M. Perntera, barom. wiedeński Kapp. 1403 po- równany z normalnym wiedeńskim barometrem Pistora ma po- prawke —- 0,24 mm. Zatem galicyjskie miesni stoją wyżej od normalnego wiedeńskiego barometru Pistora V. TABLICA. Kraków . . Lenoir 774 o 0,72 a więc poprawka kraglo — 0,7 mm. Wadowice . . Ka app. 992 o 0,83 - » - — 0,8 Żywiec NBA” — 0,7 Zakopane . . „ 179-027 +0,3 3 o o N B g 5 22 o W s 3 3 3 3 Şa MS +? WYW 3 2 3 o o SZĄ E Z R Krynica 1259 0, 25 Bochnia . . . Kapp. 991 0,74 -+ 0,15 a więc poprawka kraglo — 0,7 mm. Jarosław . . . .» „1287 DOBE OLD: A > A —06 3 + y 1587-—0,13 + 0,15 * h > +01 „3 LWOW | 0. „Aa „30 + 0.15 ph » > —03 „i Iwonicz » 1170 027 + 0,15 A M M «8 średniemi z kilku, kilkunastu lub nawet więcej różnie. Błędy śre- dnie tych różnie obliezałem zapomocą znanego wzoru z metod najm. kwadratów. W rezultacie znalazłem, że błędy średnie są pospolicie mniejsze, często znacznie mniejsze od 0,1 mm. tylko parę razy znalazłem błąd dochodzący do 0,1 mm. albo przewyższa- jacy tę cyfrę. Największym okazał się błąd średni w Wadowicach = 0,14 mm. Błędów tych jednakże nie podaję, bo bliższa dysku- sya pokazała, ża nie można do nich przywiązywać wielkiej wagi. Mianowicie, jeżeli zbadamy jakąkolwiek seryę odczytań, to spostrze- żemy, że odstępstwa oddzielnych odezytaú od średniej ze wszyst- kich odczytań nie mają charakteru błędów przypadkowych, — na- zbyt często powtarzają się jedne po drugich odstępstwa o tym sa- mym charakterze np. przewyższające średnią. Wygląda to tak, jakby Obserwator miał pewną skłonność do powtarzania dodatniego (względnie odjemnego) błędu po kilka razy z rzędu. Jestto jakby: pewna bezwładność psychologiczna. j Z tablicy V. widzimy, że poprawki prawie wszystkich gali- cyjskich barometrów są odjemne, czyli że prawie wszystkie poka- zują za wysokie ciśnienia. Jestto zwykła wada barometrów Gay- Lussaca (Heberbarometer). | Uwaga. W podanych dalej spostrzeżeniach po prawka nigdzie nie jest dodana,tylkona dole tablie zanotowana. Błędy osobiste Obserwatorów. Jakto wyżej było powiedziane, na każde porównanie składało się kilkanaście odczytań, tak że podane w I. tablicy rożnice są. 1) Jeden z najzasłużeńszych Obserwatorów. 9 B. Szteń w Iwoniczu, który objął stacye dopiero w roku zeszłym (1904, odczytywał nieprawidłowo. Skoro jednak pan Dziewulski pokazał mu właściwy sposób odczytywania, pan Szteń począł od- czytywać zupełnie dobrze, przyczem jego błąd osobisty stał się zu- pełnie nieznacznym. Porównanie termometrów. Przy sposobności porównania barometrów pan Dziewulski po- równał też na tych samych stacyach termometry. Do porównania służył termometr Fuessa Nr. 2637, wypróbowany w Phys. Reichs- anstalt w Potsdamie. Poprawki tego termometru są zupełnie zni- kome. BRM porównań podane są w następnej tablicy: Wadowice. . . . . termometr S. W. bez num. — Fuess 2627 =--10%0 C Buriev AE EJ Fuess 2881 — > i +0 01 į E 2... . stary termometr bez num. — b 3 +14 , Bochnia . . . . . termometr krak. bez num. — $ k +002 , JATOMAW 0 ; Kapp. 4477 — " S +0%1 , Dublany 20.007, DADOLRA 1503 — 5 s +0%25 , Lwów . . . H. Kappeller . . . 505 — A A +0%35 , Na innych stacyach poprawki byly mniejsze od 0,1, dlatego tez nie zostaly tu przytoczone jako nie zasługujące na uwzględnie- nie. Dodaję też, że w powyższej tablicy różnice zostały zaokrąglone w dziesiątych stopnia. Uwaga l. Rezultaty powyższe są to średnie z 5 lub 6 odczytań każdy. Uwaga II. W Ta jak widać z powyższej bę sj są dwa termo- metry, z których sap eru daje temperatury prawie o półtora ad za wysokie. Począwsz A 4 Sepia 1905 roku tameczny oai p Woja- kowski odczytuje Aipeźstaśy na nowym termometrze Fuess Nr. 2881. Absolutne pomiary deklinacyi i inklinacyi magnetycznej dokonane w Krakowie w 1905 r. przez M. P. Rudzkiego. Pomiary te wykonałem na tem samem miejscu i temi samemi narzędziami, któremi posługiwałem się w poprzednich 1903 i 1904 latach. W czasie feryi Wielkanocnych i letnich zastępował mię stypendysta Obserwatoryum krakowskiego p. Ryzner. gle 25 Nr. 8, 9, 15, 16, 17 i 19 przezeń dokonane są oznaczone jego nazwiskiem. Deklinacya. Godzina, Data 1905 r. czas Deklinacya Uwagi e środkowo- zachodnia E europejski 1 7 Stycznia 101 50Ma.m.| 6% 3738 Ta STH. | 80 1600 Pomiar mniej pewny | niż inne. B 3 4 Lutego . ZUD SO 5 59 „9 AO i 43004 4 6 03 5 4 Marca tE BE 6 p2 90.118 4 Ea 6 3,1 7 1 Kwietnia W. a 0 1/1 8 | 15 A 10 44 , 5 59 2 Ryzner. y | 29 a 1000 , 6 6,2 Ryzner, panini mniej | pewny niż i | 10 | 13 Maja. a A 0. dy 11 2% , ; 10.87. 5 6G 6? 12 | 10 Czerwca A o A 6 42 13 | 24 á 10-8 04 6 0,6 14 8 Lipca FO. 5 59,1 3551308 , 10-25 .., 5 56 5 Ryzner. 16 5 Sierpnia E Per O Ryzner, Mea 6 3,1 17 739 5 VE SCUW Ryzner. 18 2 Września 10.6: 0 19 19 116 > 10 ROR 6 2,6 Ryzner. 20 130 s Sron > 6 0,6 21 | 14 Października . | 10 5 , 5 59,8 22 | 28 ś yO". 5 56,9 23 | 11 Listopada . 10 IE 5 58 ,5 4 | % ; 330.1 5 57 s) I | BOR 5 57 8 25 9 Grudnia HLO a 5 58,9 26 | 23 A LOG x 5 58 ,3 Inklinacya. Inklinacye mierzylem tylko raz, mianowicie = Czerwca 1905 roku. a igły Nr. 1 i znalazłem i= 64" 1172 tego w 1905 roku kilkakrotnie ara horyzontalną lado Roeeięsty tych pomiarów będą później ogłoszone. M. P. Rudzki. Zorza północna. Dnia 15 Listopada o godzinie 10 minut 5 wieczorem p. Wo- jakowski Obserwator w Szezawniey widział zorzę półnoeną na pół- nocnej stronie nieba. W pierwszej chwili sądził, że to luna pożaru ale potem poznał, że to zorza. P. W. obserwował ją mniej więcej przez kwadrans, poczem zjawisko znikło jakby rozsuwając się na wschód i zachód. Tego samego wieczora mase też zorzę p. S. Galica w Po- M. P. Rudzki. 12 Zywiec. Obserwator: P. Emil Zatzek, inżynier do 30/1X, od 1/X 3 | P. Jan Böhm, arcyks. starszy werkmistrz. 5 Cisnienie powietrza 1905 | ZĘ PARSE” 3 35 7 2 | 9 Średnie paco | Dnia | pa | Dnia Styczeń . , |7.2.9|735.1 | 735.2 Hisa VIE 746.9 | 23 |706.5 | 7 ew. I., $11 | 388 | 341 | 540 | 466 9 | 919) 3 Marzec. . .| „ | 29.8 | 29.2 | 29.6 | 29.4 | 36.8 | 22 | 231 1 Kwiecień A 269 | 972 | 270 | 2701 846 1 15.9 6 | Mil” „ | 328 | 327 | 32.6 | 82.7 | 40.0 | 28 | 21.2 | 21 Czerwiec a 31.0 | 30.6 | 30.6 | 30.7 | 37.8 | 21 | 223, 7 ipiee E 319 | 31.6 | 31.5 | 317 | 86.7 | 4 | 26.1 | 2% Sierpień A JLO | 3LF 3L7 J BDO 00.1 | 1% 1756) 28 Wrzesień 0 31.6 | 31.8 | 32.1 | 31.8 | 889 | 18 | 20.7 | 4 Październik | , 29.0 | 29.0 | 29.6 | 29.2 | 37.2 | 26 | 197| 3 Listopad.. |, 27.5 | 27.8 | 28.3 | 27.7 | 39.4 | 18 | 06.0 | 14 Grudzien. .| , 36.4 | 363 | 36.7 | 365 | 495 | 11 6.3 | 30 Rok . „ (731.4 |731.4 |731.6 | 731.4 | 749.5 (11/XI1| 705.5 | 7/1 i: Opad re a Ilość dni s 1905 |55 TY ż E E Suma ecos Dnia = = X Rla|s Z Styczeń ..| 64 | 334 | 6.7 7 16 10 i—i- —| 8 Laty 7 | 28.4] 78 4 11 8 | 7|—-|-|-—3 Mársdo... 1 70 1168 | 441 Bi 15 4 2|— pa] Kwiecień. . | 75 | 615| 9.2 | 12 24 11 81-1] NA Maj ....| 60 | 845 | 267 | 23 8.) 41 teksil 10M Czerwiec. 6.4 |119.4 | 34.6 2 21 166.131.611 GG Lipiec 55 | 883| 184 | 12 20 13 |— | 8|— O m Sierpień 5.6 |1380 | 410 | 11 18 it |-13|-| 4 Wrzesi 69 10791 65. 5 1% | 6001-1181 M Październik | 7.5 | 65.0 | 182 | 15 Iiini- = -o R Listopa 84 | 518| 7.7 16i28] 22 | 10 | 5|—|—| 16 J Grudzień. . | 7.1 | 70.7 | 24.7 | 8 | 0 18/0] 14008 Rok ....| 68 [813.6 | 410 [11/vm| 218 | 127 [4/91 | 1 |106| 24] | Uwaga: Barrometr: L. I. Kapeller Nr. 993; poprawka: — 0.7 mm. XA = 3652" od F. = 190 12 od G. p = 49041' H = 364 m. Temperatura powietrza e A E EE SEEE ONAE ES IENE EEE EE EE ZT 7 2 | Y T 9,9 pe , Dnia ca SĘ | Dnia —80,3 — 38 — 60.1 — 61 --302 |12, 29, 30,31| — 259.2 2 — 82 + 1.4 — 1.9 — 14 8.6 28 — 20.8 15 + 2.2 7.2 + 3.0 + 3.8 13.2 30 — 26 6 3.7 8.4 4.9 5.5 19.4 30 — 52 8 9.8 17.6 12.4 13.0 24.8 7 + 48 11 15.4 22.0 16.1 17.4 29.6 4 8.8 14 17.5 23.4 18.4 19.4 30.2 1 12.8 20 15.5 23.2 17.0 18.2 34.2 5 9.8 22 11.4 18.0 RDI 13.9 29.2 12 30 20 2.5 7.0 4.0 4.4 14.6 5 — 46 20 3.4 7.3 4.3 4.8 18.8 6 — 64 18 — 0.9 1.2 — 0.7 — 0.3 7 9 11.6 19 + 56 late izo an a 5/1 | — Ska | a Podział wiatrów | | | | | N NE | E | SE | S | SW | W | NW | Cisze 6 3 — — — 41 4 11 28 ać 5 dł = 1 34 4 4 36 g 16 3 — 1 29 7 — 28 4 13 1 — — 32 17 8 15 6 40 5 — 2 10 5 4 46 7 22 2 — 3 4 6 6 40 1 3 1 1 — 37 8 5 37 2 11 3 2 =- 33 11 -= 31 7 10 3 1 3 29 9 2 26 4 6 3 3 1 48 8 a 19 2 9 3 3 6 40 — 2 25 5 2 5 4 = 47 18 4 13 53 15 29 14 17 384 92 47 344 14 Wadowice. Obserwator: P. Leon Guńkiewicz, prof. gimnazyum. 5 Ciśnienie powietrza f > s i 1905 ZE | 9 3 asi Maxi |. | Minii - B E 2 7 2 | 9 ¡Srta mum | Dnia | pers DA i Styczeń . . |7, 2, 9/742.2 | 741.9 | 742.7 | 742.3 | 754.4 23 | 721.7 7 p Luty s 41.1 | 40.9 | 41.2 | 41.0 | 52.7 9 28.2 |. 28 p Marzec... h 36.2 | 35.9 | 36.1 | 36.1 | 443 | 22 29.8 | 48 M 33.7 | 33.6 | 33.8 | 33.7 | 41.8 3 22.1 6 M « 4 2. z 39.1 | 388 | 38.9 | 38.9 | 46.0 | 28 26.8 |. 21 * 37.4 | 37.0.| 36.9 | 37.1 | 438 | 21 29.1 7 * A 37.4 | 371: | 373. | 37.8 | 41.9 4 Sierpień . . s 37.2 | 36.9 | 36.8 | 37.0 | 44.8 | 14 23.5 | 29 Wrzesień . j 37.4 | 374 | 37.2 | 37.8 | 444 | 18 26.0 4 w aa Go to + pzm Październik | `, 34.7 | 34.6 | 346 | 34.6 | 432 | 27 | 256 | 16 Listopad. .| „ | 82.9 | 82.6 | 384 | 38.0 | 445 | 18 | 117 | 14 |. Grudzień. . | „ | 48.2 | 428 | 430 | 43.0 | 552| 11 | 224| 30 E Rok ....| „ [787.7 [7875 [787.7 [787.6 (755.2 |11/X11| 711.7 |14/X1|' 33 Opad soned e Ilość dni z | 1905 BE ; ¿al És Suma w Dnia | =%1|<10 XiSiaj zali n'o mm | mm asi Styczeń ..| 68 | 261 | 103| 1 8 517|—|=-|-| 3| Luty 1 p34 69, 4 8 7]|8|-—|-| 1) 2 Marzec 84 | 195 | 83 | 31 6 6|2|—|-| 4| 2] Kwiecień 8.6 |.68.7 | 182 | 8 | 16. | 16 | 56|—|--| 5) E Maj 6.4 |130.5 | 39.0 | 20 13 | 10 |—| 8|-—| 2-6 Caerwist, „| 70 917 | 256) 16.1 14.) n || si=| 10 Lipiec 6.4 |101.0 | 19.6 | 12 17) 17 |—)| 7—|—| Sierpień 65 |161.0 | 55.0 | 11 2) np- ak—| EPDE Wrzesień 74 | 546 | 16.0 [3126] 11 8|-|-|-| 28 Październik | 84 | 53.7 | 181) 7 | u| 9|2|—|-| 2| śp Listdpad. . | 8.4 | 274 | 81 | 16 7 7k1/—)—|)| 7 Grudzień. . | 8.1 | 289 | 125| 9 6 BĘa|-|-| BR kok ....| 75 [789.5 | 56.0 [11/vm| 129 | 112 |29 |15| — | 28 21]. Uwaga: Barometr L. I. Kapeller Nr. 992; poprawka — 0.8 mm. A= 310 10' od F. = 190 30' od G. p = 49° 53' H — 268 m. Temperatura powietrza 7 z | 9 00200 Maxi Dnia | E Dnia 60.7 | —206 | —508 | —4.7 | + 59.7 9 — 230,6 1 — 18 | + 25 | —04 | 4-01 10.0 28 — 14.8 15 + 3.2 801 -- 87 4.6 15.6 14 — BO 7 5.9 9.2 6.6 7.1 21.0 29 = Mi 8 13.0 18.4 12.4 14.0 23.6 31 + 46 14 18.5 23.8 17.2 19.2 32.6 4 9.9 12 19.4 25.2 18.9 20.6 32.6 2 15.0 19 18.2 24.0 18.0 19.6 36.8 6 13.0 21 13.5 18.0 13.9 14.8 32.0 12 7.0 20 4.7 8.0 4.8 5.6 13.4 1 + po 25 3.7 7.2 5.3 5.4 16.3 2 + 47 18 a 0.1 1.8 0.0 0.4 9.3 9 sa 10.9 31 + 7.7 | --12.0 | +79| --8.9 | +36.8 | 6/VIII | — 236.| 1/1 N NE E SE S SW W NW Cisze 4 4 23 10 7 17 17 11 — DER +. 17 16 5 17 17 12 — 1 8 28 20 6 24 5 1 —- 1 — 9 8 3 38 24 7 = 12 20 8 5 11 19 9 9 — 4 15 12 21 9 23 1 5 — 4 4 3 11 10 24 25 12 = 1 4 12 21 20 19 8 8 — 2 6 9 29 6 26 7 5 — 1 7 9 14 9 42 9 2 — 1 5 12 15 20 25 12 " 8 1 9 18 2 12 31 12 — 39 74 151 188 108 286 165 co 16 Zakopane. (T. T.) Obserwator : Muzeum Tatrzańskie. > Uwaga: Barometr: H. Kapeller Nr. 179; poprawka + 0.3 mm, 5 Cisnienie powietrza 1905 | ŻE | m pe EE 7 2 | 9 |Średnie po | Dnia | mun | Dnia Styczeń .. [7,2,9 [684.8 | 685.0 (685.4 |685.1 | 696,4 | 23 |659.6 | 7 Luty „ | 841 | 842 | 846 | 843 | 948| 9 |.740| 2 Marzec „ | 80.2 | 80.4 | 80.9 | 80.5 | 86.9 | 22 | 74.5 1 Kwiecień „| -, | 78.3 | 784 | 78.8 | 78% | 86.2 | 1 | 6838| 6 Maj „| „ | 849 | 849| 852 | 85.0 | 91.7 | 28 | 741 | 21 Czerwiec. .| „ | 84.0 | 83.9 | 843 | 8Ł1 | 904 | 21 | 764 | 17 Lipiec „ | 849 | 850 | 85.8 | 851 | 90.0 | 3 | 80.3 | 23 Sierpień Y 84.5 | 849 | 85.0 | 84.8 | 90.7 | 14 71.3 29 Wrzesień E 84.1 | 844 | 846 | 84.4 | 90.1 18 74.4 4 Październik | „ | 79.8 | 80.0 | 80.4 | 801 | 871 | 27 | 714) 3 Listopad . » | 78.4 | 79.2 | 79.6: | 79.1 | 891 | 18 | 588 | 14 Grudzień. .| „ | 86.1 | 864 | 86.7 | 86.4 | 984 | 11 | 68.3 | 30 Rok .. » |682.8 |683.1 |688.4 |683.1 | 698.4 |11/XII|658.8 | 14/XI 83 Opad | aaa: Ilość dniz | BRL |: i- | 01 | 10 zaj CE Suma Ga | Dnia z. | = Kia |= =Ę A Styczeń .. | 55 | 842 | 183 | 7 18 | 14 |18 — | — — A Katy co i pOT | as] 4 10 9410 —|— - |-|- | Marzec, .. | 67 | 128 |. -64| 81 10 3|4—/—| 3| 18 Kwiecień. . | 7.3 | 82.8 | 189 | 21 18 | 13. |18[—|—]| 2| 188 Maj . 54 | 848 |.278 | 28 | 16 | 13 | 2 —|— | — | 178 Czerwiec. 5.8 1148.2 | 43.2 20 20 16 }— | —]|1)/ 14-i Lipiec 5.2 | 75.4 | 13.4 6 17 12 | — | 84— || —37J8 Sierpień 49 |117.5 | 22.4 | 29 14 13 | 1|—|) 1] A] Wrzesi 54 | 563.8 | 149] 4 12 81 — | i} 1| 11 SĘ Październik | 69 | 563 | 295 | 10 | 17 | 10 |18 —|— | 1|-| top 68 | 50.5 | 8.6 | 15 18 | 18 | 8|--|—|—| 8]. Grudzień. . | 5.7 | 92.6 228 9 18 15 |15 — | — | — | — | Rok ....| 59 [891.6 | 43.2 |20/vi| 188 | 139 |88| 5| 2 8| | | PRE A a ROT A A AN 1 = 310 38" od F. = 19% 58' od G. p = 490 17 H — 899.5 m. "Temperatura powietrza Spraw. Kom. fizyogr. T. XL. Część I. 7 9 .| Smódnia Mag] S | Moi. | y, 31 gólnie | Bridas 1[2 7,9,9]| mum mum mę ww) 07448481] Ja (dB 0 Ma dy at] -88 td a 2okb 5.01 28 |—190| 15 | —07|—Má 04 +86 00. +08 | dib t 1108.98 | 145) —A2 Lida. 46: 14 2.2 | 150| 29 |—105] 9 610) 18 8.7]. 186] 30 100 |-:20.71.:3 |— 02-11 144|+ 5.6 18.0] 4741. 120] 188 | 801.5 f4: 20]: 18 18.6| 8.7 146| 194 140| 155 | 271| 6 6.21 20 20.6| 11.4 13.8] 18.7] 13.9] 151 | 29.6) 6 44 22 19.8] 11.0 9.1| 151] 104 119 | 26%) 12 f Obj, 19 157| 75 — 0.5| 8.6] 04 1.0 9.7] 1 {= 55|20128| 48|— 17 +20) 000 07 16 1-102] 26 = 8 6 50|— 16 «yl i da. > BO Mid 4170588 | — 051-173 + 34| + 76/+ 37] + 4.6 |--29.6|6 VII| — 281] 2/1 i T e Podział wiatrów S | Wilgotność względna RAE ARE b, | o r N | NE| E |SE| S |SW| W |NW|Ciszej $. | 7 157 [s] a] — | — | - fr 4/14/1.17] 1] 55 |281.96.6 | 96.0 | 96.9.] 96.2 ie] 1-1 Wa 1/08) =| BBIBR2loi ] 02 | 946 | 989 2| 71 2| 1| 16| 4| 10| 1| 50|40|] 86.8 | 748 | 87.7 | 83.1 9] 9| 1|—| 20| 6) 14| 1| 30/45] 86.4 | 749 | 88.3 | 83.2 161 11 41 31 18) ilesi d 146167769 | 624 | 789 | 787 11—-|:8|11!| 5/1 6]: 8| =) 57 ]9.4)-81.1 | 67.0 | 86.9 | 788 17) 1|—|-| fy 8) 16| —| 50]|98] 80.8 | 57.4 | 81.9 | 73.4 t] 1|—|-—| | 4|,.6| =] B8]96/820 | 68.7 | 80.0. | 76.8 7| el 8|—| 17| 4| 12| 1| 45/78] 86.2 | 64.9 | 84.7 | 78.6 281 1|1|—| 74 51-18] 1) 5842] 902 | 760 | 90.0 | 85.4 3|— | 1|-| 6] 4| 8|—| 59/45] 86.6 | 79.4 | 91.5 | 85.8 hi Tio Ll 01.414 3.4| 95.3 | 91.3 | 95.4 | 94.0 97 | 22 | 15 | 4 | 127 | 61 | 133 | 8 | 628 |5.8| 87.0 | 74.9 | 88.0 | 83.3 Bochnia. Obserwator: P. Franciszek Han, em. dyrektor szkoły wydziałowej. = Ciśnienie powietrza g To 3 Z e a Mini- Dni 33 | 7 2 9 | Średnie Dnia | mum ia Styczeń .. |7,2,9]746.5 | 746.5 | 746.5 | 746.6 7691 | 2 |717.2 7 IM. obs 8 | 44.3 | 44.6 | 446 | 566 | 9 | 314 2 Marzec. .. p 39.5 | 39.2 | 39.5 | 39.4 |. 48.1 22 28.1 1 Kwiecieñ » | 36.9 | 369 | 37.2 | 370 | 446 | 1 | 26.1 5-4 OJ 3 42.6 | 42.2 | 42.2 | 42.3 | 47.7 | 6 | 29.9) 21 | Czerwiec . » | 405 | 39.9 | 39.9 | 40.1 | 464 | 21 | 30.6 7 ipi » | 406! 404 | 40.4 | 405 | 454 34.5 6 Sierpień $ 40.3 | 40.5 | 40.3 | 40.3 | 475 | 13 26.8 30 Wrzesień 40.7 | 40.7 | 40.7 | 40.7 | 48.1 18 28.7 4 | Październik > 38.5 | 38.7 | 38.8 | 38.7 | 46.8 | 27 29.8 | 3i 5P Listopad .. | „ | 379 | 37.6 | 38.1 | 37.9 | 49.2 | 18 | 190| 14 |. Grudzień. . | „ | 45.4 | 465 | 45.8 | 45.6 | 583 | 11 | 266| 30 | Rok ....| „ [741:2 | 741.0 |741.2 | 744.1 |7094 | 27/1 |717.2 | 7/L; JE Opad PU Ilość dni z 1905 3 5 AA DEET ED SĄ | sumą ¡8% | paja | 201 c= FP. | R | a = pe; sa © | mm | mm | 58 Styczeń ..| 61 | 505 | 13.5 4 14 13 |12)—|- | — | — > laty. 0] 060] e A 6 10 9]10)—/—|-|-€ Marzec ..| 65 | 20.2 | 48 |7i10 3 5|2/—|-| 2|-| Kwiecień . | 54 | 68.8 | 94| 18 19 | 15] 6; 1|—-|—|—B jj ..«e.| 62 ESKS [286] 19 11 10 ]—| 2/| 1|—|—H Czerwiec 4.3 |108.5 | 36.1 | 28 14 | 10]-/ 4|1|—]% h 41 |111.1 | 21.2 | 19 17) i—i n Sierpień 45 |119.8 | 27.3 | 25 11 11 ] | 8|— | — 1] 58 Wrzesień .| 56 | 315| 82 | 3 18 gi- i —] 23 Październik | 6.2 | 55.0 | 171 | 10 0: IGI 1 —|-|- Listopad. . | 7.0 | 48.8 | 151 | 14 | 11 8|2/—|-|-|-€ Grudzień. . | 72 | 473 | 116. 9 | 13 8|8/—|-|-|- Rok ....| 56 |780.0 | 36.1 | 28/V1] 157 | 195 | 41 22) 4| 2|— Uwaga: Barometr: L. I. Kapeller Nr. 991; poprawka: — 0.7 mm. 3 — 3806" od F. = 20° 26’ od G. y = 49958 H = 226 m. Temperatura powietrza | | | Średni Maxi- A Mini- Ñ Z 2 | 9 117.2, 9.0 || mum Dnia Suki Dnia — 606 | — 301 | — Bob | — 60.2 | $ 5%0 12 —290.1 2 — 19 | + 28:| — 12 | -:06 8.5 28 Bb | tb +H 22 74 | +:29 | $0 38 16.0 30 — B5. | sb 5.4 9.8 5.4 6.5 20.5 | 29130 | — 41 6 13.0 19.4 12.9 14.6 27.5 8 6.5 | 24 18.1 23.7 16.9 18.9 30.8 6 11.2 | 12 19.2 23.3 17.6 19.4 31.5 1 12.1 | 19 17.7 23.2 17.2 18.8 34.5 6 12.5 |21,29,31 13.0 18.5 13.9 14.8 29.4 12 50 | 24 4.3 7.5 4.7 5.3 13.6 3 — VE 26 3.7 7.0 4.3 4.8 15.0 2 — Ró 1:48 -BROB 146] — 546 0.0 7.5 9 — RD. kol 4173 117 +4 7% | + 84) 4346 | 6/VI | — 22.1 | 2/1 Podzial wiatrów 3 ADA A E S AA . Fee | | | | N | NE | E | SE s SW | Ww NW | Cisze (ać AS Bs 12 3 mł de Si ys 3 86 da 6 3 12 <= 8a Ea © 4 BA do 83 | © 9 3 8a 2 13 3 14 6 6 7 6 10 5 — 12 3 21 30 1 3 14 22 | 18 4 ġe 24 9 3 14 6 6 | 24 2 12 18 4 4 6 ża 4 2 1 14 46 17 7 4 8 16 | 11 -g 9 18 17 10 12 9 15 | — — 9 34 5 6 6 4 6 3 a 11 36 25 2 = 3 ij $ 10 16 35 8 11 8 6 17 L > 2 28 22 10 93 62 168 eat o l 082 357 152 66 bo * 20 Krynica. Obserwator : 'P. Tomasz Kubicki, urzędnik zdrojowy. | s] ES Ciśnienie powietrza O e EE 7 | 2 9 Średnie my | Dnia ze! Styczeń . . |7,2,9|711.7 |7116 |712.0 | 711.8 | 723.6 | 22 | 686.6 7 ABN SN 10.8 | 10.7 | 10.8 | 10.7 | 19.7 | 6i9 | 699.5 2 Marzec ..| , 06.2 | 06.6 | 06.6 | 06.5 | 142 | 22 |701.3 1 Kwiecień .| , 04.3 | 04.2 | 043 | 04.3 | 115 26. |693.7 6 BRNO: SUN 09.6 | 09.7 | 09.7 | 09.6 | 15.9 6 |699.4 | 21 Czerwiec. . A 08.1 7.7 | 08.2 | 08.0 | 13.9 4 | 700.9 7 Lipioć ...| 5 09.0 | 08.6 | 09.0 | 08.8 | 13.4 4 |7042 6 Sierpień . . s 09.2 | 09.2 | 09.5 | 09.3 | 146 | 14 |695.6 29 Wrzesień .| , 09.2 | 09.3 | 09.3 | 09.3 | 13.8 | 19 | 698.7 4 Październik | , 06.1 | 06.1 | 06.3 | 06.2 | 11.8 | 27 |69%.4 3 Listopad.. | , 05.1 | 05.0 | 04.9 | 05.0 | 14.2 | 18 |684.4 | 14 Grudzień. .| , 12.8 | 181 | 120-121 | 267.) 12 | 6947 |. 00% Rok ....| „ |708.5 | 708.4 | 7085 | 708.5 | 725.7 |12/X11| 684.4 | 14/XI $ Opad cai Ilość dni z 1906 |45 FET | | 7 3 £ Suma | Maxi- Dnia =01 =" pa | R |= a © | mum mm | mm | Styczeń ..| 5.9 | 748 | 118| 26 17 16 117] =p Luty 6.9 | 48.1 | 16.4 4 12 9 ib -leja Marzec 7.3 18.8 6.5 27 9 5 —|-—|5 Kwiecień 72 1509| 831 38 18 56 511810 po 4.9 | 51.8 | 20.9 | 23 10 8 |-|-—-|-|1 Czerwiec . 5.5 | 93.0 | 35.0 | 20 14 12 |-|5/-/2 ipi 44 | 840 | 244 | 18 17 wi- Si Sierpień 6.2 | 82.3 | 23.7 | 29 16 10 |-|-|-| 4 Wrzesień 5.6 | 57.8 | 19.2 4 13 0 ha -| 8 Październik | 7.8 | 78.9 | 38.0 | 10 16 11 9|—|—]| 4 Listopad 8.7 | 39.9 | 7.2 9 11 9]2/—/-—/5 Grudzień. . | 7.6 | 691 | 170 9 16 15 [12|—/—| 4 Rok... 6.4 {748.7 | 38.0 | 10/x | 169 | 132 |60| 9| 2135 Uwaga: Barometr: L. I, Kapeller Nr. 1259; poprawka: — 0.2 mm. XA = 380 37 od F. = 20% 57 od G. p = 49% 25' H — 586 m. Temperatura powietrza Srednia | Maxi- : Mini- 7 7 2 9 217,2, 9,9] oi Dnia sa | Dnia | | —1102 | — 603 | -1003| — 905 | + 3%0 | 31 —240.7 2 ie MeLe A SEE AA 5.2 25 a | M 08] SE) 10821 4.00] 8.0! |-— 188 loud $ sa 5.6 2.2 30 | 149 30 68 9 11.0 15.0 9.3 112. | 25 8 +82 | 40 13.9 19.4 13.5 151 | 251 5 67 piati 13.8 20.9 13.8 156 | 262 6 87 | 20 12.7 20.2 12.8 14.6 | 28.6 5 6.2 |. 22 9.7 16.1 10.9 119 | 24 12 01d 40 1.8 4.7 2.0 2.7.| 120 Ii |- = de 26 m 50 34 ta 5 „i db He 11 E 43 25 do PA poż 1 En 15 i 35 34 oł c 1 a 9 5 45 297 o 1 lid 23 de 216 mA 498 22 Szczawnica. Obserwator : P. W. Wojakowski, urzędnik zdrojowy. 5 Ciśnienie powietrza > s 1905 | ZE : TB Ej 7 2 9 |Średnie poi Dnia E Dnia Styczeń ..|7.2.9]723.1 |723.6 |723.6 ¿723.4 |733.6 + 23 | 705.7 7 Luty 5 oy 2.3 | 22.0 | 22.3 | 22.2 | 30.8 9:| 10.817 BA Marzec jà 18.0 | 183 | 183 | 18.2 |:22.3:| 29 | 11.0) 10 P Kwiecień £ 15.6 | 15.7 | 15.9 | 15.7 | 215 | 29 | 048 | 6 | Maj . a 21.3 | 243 | 21.6 | 214 | 27.0 |7i828) 12.1 ra Czerwiec % 19.4 | 198 | 196.1::19.4 1:25.9 3 10.9 7 8 Lipiec > 20.3 | 20.1 | 20.8 | 20.2 | 25.5 4 | 155 |19i 24] Sierpień cof , 19.8 | 196 | 20.0 | 19.8 | 25.3 | 14 | 06.3.| 29 | Wrzesień $ 20.3 | 20.1 | 20.3: | 20.3 | 271 | 18 | 09.0| 4 | Październik EN 174 | 171 | 17.2) 17.2 |:28.7 | 26 | 06.84 15 8 Listopad.. | , 17.6 | 175 | 17.9 | 17.7 |-251| 18 | 03.64: 16 JĄ Grudzień.. | , 23.7 | 23.6 | 23.6 | 23.6 | 38.9 | 11 | 06.1 a Rok ....| „ [749.9 |719.8 |720.0 |719.9 | 738.9 | 11/X1| 793.6 | 15/X1 | dE Opad cr Ilość dni z 4 1906 | 35 —148 FIE Suma Maxi- Dnia > =10 X | [Zuha Z : N © mum mm mm % Styczeń ..| 5.6 | 72.9 | 133) 7 19.| 16418|—|—| 46 Luty... ..| 0.2 | 42.9 | 17.1) 4 9 91 9|—|—j UE Marzec. .. 6.1 10.2 72 31 4 2 8|—|—| GER Kwiecień .| 58 | 460 | 9.0 3 16 11 | 8 —| NR $...) 4145671 1621 38 12 | u4-—|-|-| HA Czerwiec 4.1 |103.7 | 582 | 20 9 8—| 1]—| KNIFE Lipi 3.8 | 72.1 | 244 3 13 11 —| 2/— | AB Sierpień 46 | 66.8 | 247 | 29 11 | 10]—| 4|—| += Wrzesień 5.1 442 | 136 | 22 9 84— |=] | 2 Październik | 6.5 | 44.8 | 2.5 | 10 9 94 6|-—]|—1| 85 Listopad . .| 63 | 29.8 | 58| 16 9 8138 |—]|-—]| GRAB Grudzień .| 65 | 50.2 | 136 9 16 18011|—)|—|) 0888 Rok .....|] 53 [640.3 | 58.2 | 20/VI| 136 | 115 los | 7| — | 382|—| X = 38 10' od F. = 200 30' od G. p = 49% 26” H = 484 m. Temperatura powietrza | | Średnia | Maxi- | ż Mini- > 7 p 9 h (7, 2,9, 9] verd Dnia | Ak spe Dnia | — go5'| — 501 | — 802 | 708 | Fa | 81 | — 250.6 3 — 65 | + 08 | — 41 | = 86 | (66 | 27 |-—186| 18 4-08 68| Pa4 lag $0) 362 | 81 |-— 72 | +24 3.4 8.2 43 51 | 183 | 29 | — 54 7 11.2 18.3 11.6 132 | 268 1539 | 4149196 14.8 21.4 15.9 170 294) 5 | 72:| 11 15.8 22.3 169 || 0-175.) 286 | opie |. 104 | 19 155.| 223 168 ||: 261765k ser ico! |. dos does 10.9 17.8 es rias majowa |, 18.814 89 2.2 7.0 3.2 | 89 | 1a8| 1 |.— 88) 20 2.6 6.5 85 | beq 127 8 || -169 1-146 s. 28 080). +08 oai La que | 5985 | „182 1-086 + 49 | 4-105 | + 60 | +:69 | +827 | 5/VIII | —25.6 | 3/1 | | Podział wiatrów maż | | | | N NE E | SE | s | sw w NW | Cisze | | | | | 16 3 25 KŁ) GB IS 5 7 18 4 19 4 9 pi 15516 4 8 18 4 21 1 11 4,35 D 11 4 31 3 12 1 12 4 20 6 1 22 1 20 2 9 6 22 9 2 16 5 23 1 11 3 22 7 2 34 1 4 2 8 2 35 6 1 17 1 13 1 6 6 41 5 3 23 sa 11 1 9 5 28 9 4 23 2 15 = 5 4 37 4 3 17 8 29 ia 11 2 19 2 2 19 5 24 1 1 ja 40 3 5 254 37 216 15 98 41 326 71 37 24 E ZY da są, R EZ Iwonicz. Obserwator : P. Bazyli Szteń, urzędnik zdroj (w zastępstwie P. Włodzimira Graf 5 Ciśnienie powietrza > S 1905 E E | | | = | | Mini- á CE 7 | 2 | 9 kn m Dnia | sá | SR Styczeń . . |7.2,91728.3 | 728.5 | 728.7 |7285 | 742.0 | 23 |700.2 7 Luty sl 1 392| 286) 294| 911 288) 1731170 31 Marzec „ | 23.6 | 28.2 | 23.7 | 235 | 30.5 | 23 | 190 1 Kwiecień .| , 20.8 | 21.2 | 21.9 | 21.2 | 27.8 | 25 | 10.5 6 Maj ..«;|., | 262 | 268 | 266 | 262/8538) 6| 166] MN Czerwiec . . s 244 | 23.7 | 25.38 | 24.4 | 305 | 2 17.1 93 Lipiec „ | 26.6 | 25.8 | 26.4 | 263 | 31.3 | 19 | 220! 30 Sierpień » | 263 | 26.7 | 27.0 | 26.4 | 30.7 | 13 | 185| 80 Wrzesień A 25.6 | 25.6 | 26.0 | 25.7 | 31.7 6 21.3 11614 Październik | „ | 245 | 242 | 243 | 243 | 310| 27 | 162| 16 Listopad . . i 22.8 | 22.7 | 23.2 | 22.9 | 331 | 18 | 03.4 | 14 Grudzień . . 5 30.5 | 30.2 | 30.7 | 30.5 | 89.4 | 12 | 13.9 | 30: Rok ... » |726.7 |726.4 | 726.1 |725.7 | 742.3 | 17/11 | 700.2 | 7/1 | są Opad Ilość dni Ilość dni z 1906 |-35 zd E E Suma Maxi- Dnia =01 = 1:0 XxIKla|= f E N 0 = mm mm Z Styczeń ..| 49568 |.79| 16 1 18 ) 1:11 —| a „aty 63 | 32.1 | 1038| 3 5 4 |] 6|-|-—-|-| HH arz 56 | 86| 64| 31 2 $ | 1)-1=|=IR Kwiecień 6O f 748 | 1688) 6 | iż | 12.16) -] SP Maj ...-] 035] 16918781 8 | 6 | 16 - | | | STOS Jzerwiec. . | 45 [1133 | 243 | 16 11 11 | —| — | =] ipiee 68 [1378 | 418) 6 | 1% | 14 | --| | 1| PB erpie 8.5 [142.9 | 28.6 | 29 9 9]-|-1-| TR Wrzesień 4.1 65.5 | 118 5 8 8 I|—-|=|i|-|=] aździ 79 1864 | Mo ¡| 10 | 18 | 18. 6|-1-|-18 Listop 21 | 487 | 99) m | 12 | mo. a =j- da Grudzień 6.7 1 06) 98) 2 F1o | 10.) 6 1-2] 10 k 5.6 |979.8 | 418 |6/vu| 186 | 120]37|— | 1|—|17] Uwaga: Barometr: L. I. Kapeller Nr. 1170; poprawka: — 0.3 mm, X = 390 28' od F. = 211 48' od G. p = 4936" H — 304 m. Temperatura powietrza Srednia Maxi- A Mini- w, : % 9 + [1, 2, 9, 9] | mum Dnia mum sae | — 9,1 — 604 | — 609 — 798 | 4+ 101 30 — 240.0 3 — 46 | — 18 | — 84 | — 832 5.6 26 — 16.1 15 + 14 | + 47 | + 22 | + 26 13.7 31 — 5.8 24 4.8 7.4 4.9 5.5 17.2 30 — 3.9 7 13.2 16.4 12.3 13.6 23.8 6 + 53 24 16.7 21.1 16.1 17.5 28.9 30 9.8 13 17.9 25.3 17.8 19.5 31.8 2 EZ 7 16.1 23.1 16.6 18.1 36.7 6 10.4 21 14.3 18.8 14.5 15.5 27.4 12 6.9 18 3.9 5.7 3.6 4.2 13.2 1 — 0.4 27 3.6 5.3 3,2 3.8 11.9 2 — 27 29 — 201 — 138) — 21 — 1.9 4, 4 — 11.9 31 + 64 | + 99 | + 65 | + 73 | +86.7 | evum | —240 | 3/1 Podział wiatrów N NE E | SE S SW | W NW Cisze — — — 7 1 64 9 3 9 2 3 1 10 — 41 6 7 14 1 3 2 12 1 38 2 5 28 1 4 — 19 — — 14 16 — 2 2 23 — 28 2 2 34 — 4 33 —- 34 — 10 9 8 5 17 — 44 4 6 8 = 5 13 — 39 — 16 20 — 22 — 8 — 29 2 16 13 — 5 — 16 == 51 1 14 6 — 6 — 3 — 61 1 8 11 — 12 2 25 — 40 6 5 3 5 74 13 186 2 505 33 106 171 26 Jarosław. Obserwator: n Fr. Słuszkiewicz, prof. gimn. do 31V, d I/IX P. Józef Janiów, prof. gimnas y SA A > Ciśnienie powietrza | 1905 | ŻE | - wa a E Ź 7 | 2 | 9 IŚrednie preso Dnia wa Dait $ Styczeń . . |7. 2. 9| 746.2 | 747.0 17463 746.6 | 759.5 | 28 |721.7 | 7 PP Luty „n | 45.8 | 46.0 | 466 | 45.8 | 578 | 6 | 321 | 2i3]. Marzec „ | 42.2 | 424 | 42.0 | 42.2 | 500, 22 | 866) 1 |. Kwiecień M 38.5 | 38.5 | 38.7 | 38.6 | 46.6 | 126x | 25.8 6 8 Maj .. „ | 440 | 440 | 488 | 43.9 | 510) 6 | 310| 21 | Czerwiec A 418 | 41.2 | 415 | 415 | 48.9 | 21 32.9 7 13 Lipiec „ | 419| 414 | 412 | 415 | 469 | 2 | 355] 6 |. Sierpień „ | 42.2 | 420 | 417 | 42.0 | 494 | 14 | 294 | 30 f Wrzesień „ | 426 | 421 | 42.0 | 42.2 | 47.9 | 19 | 29.7 | 4 |. Październik |, 40.0 | 40:2 | 400 | 40.1 | 475 | 27 | 30%| 3 P Listopad „ | 89.8 | 89.9 | 40.2 | 40.0 | 519 | 18 | 193 | 14 | Grudzień . „ | 469 | 47%2 | 475| 472 | 60 11 | 275] 308 „ |742.7 [742,7 [742.5 |742.6 |760.2 /11/XH1 719.3 | 14/XI] E Opad orde Ilość dni z 4 10 tar” e TT tE Suma | „ Moxi- Dnia = =F % | K | a | = E : Styczeń ..| 64 | 29.2 4.5 | 12 12 12 A E —|8 A Y 7.2 | 420 | 120) 5 11 93410] ——] 1] SE Marzec. ..| 77 | 124 | -54| :8 5 28d 11-23 — e 11 Kwiecień. . | 7.3 | 363 | 87 | 18 11 114 1] —|-|-|538 Maj e 604 68.7 3805| 28 11 94] — | —| — | -jF Czerwiec. . | 56 |1068 279) 16 | 18 1 u |-|-|- ¡— | $ kópiec ...| 49 | 682 120 | 16 | m | 104 —-|—|-|-13 Sierpień . . 5.2 43.0 72 16 10 td Loiola. 1 AIR e Wrzesień 50 | 288 | (64 | 17 8 7|—|-h—| 6408 Październik | 6.8 | 648 | 113) 3 18 | |14.| 4| — — | 84 HH Listopa 04 450 |1135:| 17 | w) 1121 1) —| —| 61 SE Grudzień... | 7.2 | 314 | 140 | 10 6 64 1l-d—| 2788 Rok ....| 6.4 |5616 | 80.5|| 28/v | 188 :| 118:|27| — | — | 17 | 16 i | aj Uwaga: Barometr: L I. Kapeller Nr. 1237; poprawka: — 0.6 mm. 21 X = 400 21/ od F.=220 41' od. G. p= 500 1' H = 204 m. Temperatura powietrza Srednia Maxi- : Mini- ; A 2 9 + [7,2, 9,9] mum Duia mum Dnia — 706 | — 40.5 | — 60.2 — 61 + 20,3 — 200.0 2 — 35 | + 01 | — 20 — 1.8 4.1 28 — 17.2 6 + 1.2 48 |-- 20 | +- 25 15.8 31 — 3,2 6 5.1 8.9 5.3 6.2 19.8 30 — 2D ii 78 13.1 17.8 13.4 14.4 24.7 3 + 58 24 17.8 22.0 17.6 18.8 27.8 | 5i6 9.6 | 11i12 19.1 23.0 19.4 20.2 28.5 6 15.1 | 74,21 17.4 22.3 17.4 18.6 29.0 + 12.0 31 12.7 18.3 14.2 14.8 27.9 12 5.9 21 3.9 4.7 4.3 5.0 13.2 1 — 14 40 3.3 6.5 4.0 4.4 13.3 2 — 18 29 —:1.6 — 11 — 0.9 5 — 12.6 20 -- 6.7 | +-10.6 | + 74| +.80 | +29.0 | 4/VIH | — 20.0 2/1 i | p Podział wiatrów S | Wilgotność względna © a 8 | | Sre- N |x E | SE | 8 ww a A 7 |a| 9 |, 5 a | | na 14|-—]|2/1'1401 7) 1] 37/42 | F 2.9] 91.9 |- 905 | 91.9. |.94.4 4| — | 17 4| 10) 56 | 39] 5 | — | 3.3] 83.0 | 78.2 | 82.3 |81:2 04:11 | 81],89)] ctn? 4| 2 | — | 45]87.1 | 70.8 | 85.9 ¡81.3 8| 8 | 15| 9| 15| 8] 12/15 | — | 5.31 81.8 | 61.8 | 826 | 754 22 | 4 | 13| 4) 29) 3 | 12/:6 | — | 8.3] 76.0: |535 | 74.3 |67.9 8 1 24 | 10] 12 | — 36| 2 | — [120] 78.0 | 59.9 | 81.3 | 73.1 30 | — 4 1 8| — | 37| 138 | — [12.0] 76.3 153.7 | 74.1 | 68.1 241 1 1| — | 28) 2 | 16/22 | — [11.8] 80.0 [59,4 | 75.2 | 71.5 3] 15| 5] 46| 4| 36| 5 | — | 9.8] 86.1 | 63.9 | 81.6 |76.8 4) — 9 61 71 81 47) 8 | 4] 55] 89,5) 72.1 | 86.4 | 82.6 — | — | 48) 19] 10| 3) 38] 38 | 4] 5.6] 89.7 | 815 | 89.2 | 86.8 6 | — 8| 9) 16| 11 | 38) 4 | 1 | 3.9] 92.1 | 847 | 89.5 | 88.8 131 | 26 | 177 | 1066 | 162 | 52:|:336 | 97 9 | 7.1] 84.2 | 69.2 | 82.8 | 78.7 28 Lwów. Obserwator : Zakład fizyczny Uniwersytetu. E E Ciśnienie powietrza 1905 | ŻE > | EE 7 2 9 |Średnie pmi Dnia mi | Dnia | Styczeń . . | 7,2,9|738.4 | 738.1 | 738.4 | 738.3 | 751.4 20 |713.4 | Ot 000 > 37.8 | 37.6 | 38.0 | 37.8 | 48.0 9 23.1 E Marzec. . . » | 344 | 343 | 346 | 344 | 415 | 22 29.5 | 1i8 zl Kwiecień . M 30.2 | 30.1 | 30.6 | 30.3 | 38.8 26 17.1 E MN." 5 35.8 | 36.0 | 359 | 35.9 | 43.3 6 22.8 Czerwiec.. = 33.8 | 33.8 | 33.8 | 33.8 | 39.7 4 251 Lipiec ý 33.8 | 33.7 | 33.6 | 33.7 | 38,4 2 27.8 Sierpieñ 3 34.5 | 347 | 346 | 346 | 41.2 | 14 19.8 Wrzesień 4 34.5 | 343 | 34.6 | 345 | 39.8 | 19 21.8 Październik ś 31.9 | 32.2 | 32.6 | 32.2 | 38.5 27 21.1 Listopad . . M 32.0 | 358 | 82:51. 82.1 | 48,7 18 11.9 Grudzień. . ú 38.1 | 38.1 | 38.4 | 38.2 | 50.8 11 19.5 ; MR... 0 » |7346 |734.6 |734.8 | 734.7 | 751.4 | 20/1 |711.9 | 14/XI 33 Opad pala Ilość dni z 0 EED 01 | >10 E E Suma e Dnia 4 A x|Ria|= Styczeń ..| 5.6 | 17.1 41 | 29 15 6 |14|—|-— | 18 Loty... (p 62 8.5 6.2 4 10 3 [10|— | — | 12 Marzec. ..| 8.0 6.9 4.4 7 4 21 2/—] — | 16 Kwiecień. . 6.3 | 38.2 | 14.6 18 16 6 3|—|-—|/122 MA) .-.. 5.2 TEM || 277 23 9 9 ]—|-— | — 6 Czerwiec . . 3.8 |135.2 | 72.4 | 16 7 6]—|3/—| — Lipiee .. .| 40 | 39.6 | 8.8 | 23 16 10]—/-|-| 4 Sierpień . . | 40 | 36.7 73 | 20 11 10 | | — 1.43 Wrzesień . | 44 | 29.6 | 140 | 16 9 7i-|=|=]| 6 Październik | 7.2.| 787 | 38.7 | 10 14 10 | 4|—| — |14 Listopad . . 6.5 46.9 | 148 12 11 7 ii-i et Grudzień. . 6.8 29.2 7.9 9 17 8 ]13/—/—/5 Rok ....| 5.7 |543.7 | 72.4 |16/vil 139 | 84 |47| 3| —- |130 | Uwaga: Barometr: L. I. Kapeller Nr. 1284; poprawka: — 0.3 mm. 29 X = 411 41’ od F. = 24° 1’ od G. q = 49950' H = 307.6 m. Temperatura powietrza Średnia Maxi- | | cy | K Średnie | Srednie 7 2 | 9 HU 2,9, ka mó m Dnia | Hii m | Dnia a | se — 706|— 4.1] —603) —6%1 |+-208) 31 — 22.8 3 — 301 |—1003 — 34+ 0.2] — 2.21 — 19 5. 27 |— 14.2) 18 + 09|— 53 + 0.3 42+ 1.9) + 2.1 15.61 31 |— 5.1 6 5.0 |— 0.9 4,2 8.5 5.4 5.9 28] 30 ¡— 6.0 9 10.1 + 1.7 12.4| 18.1] 135 14.4 26.7 3 |+ 49 12 20.0 9.5 17.3] (23.2) 17.4 18.8 29.2] 30 8.5] 12 24.2 14.3 17.2) 0220): 178 18.9 30.2 6 10.4] 22 24.4 14.4 16.9! 23.2| 17.6 18.8 34.0 5 9.01 22 24.9 14.4 12.81: :1871 130 14.6 29.6] 12 87/5 19 19.5 10.4 4.1 7:5 4.4 5.1 17.2 1.4 186-237 8.5 2:6 3.4 6.7 4.8 4.7 14.0 2 2 20 19 7.2 1.9 — 20 0.2) — 15| — 1.2 5.1 —13.4| 31 12|— 3.9 + 6.3/-- 10.8| + 7.2 +78 + 34.0/5/VH1| — 22.8 3/1 >» Podzial wiatrów E Wilgotność względna © N z : | | | i 3 a | r | Śre- E |SE| s SW] W NW Ciszej 3. "SA BEL dA | | È | | | 1.7] 7.4884 40] s 15 | 3 | 26] 88.5 | 77.2 | 89.2 | 85.0 4| sl 2| 19) 1 | 31] 6 | 8| 6]3.3] 88.3 | 70.3 | 86.2 | 81.6 7 | 10] 2| 46| 6 | 14) 3 1) 4] 4.3] 871 | 71.1 83.6 | 80.6 4|13l 1! 9) 8 | 24| 1 | 16] 4[54 82.4 | 66.2 | 79.7 75.8 s| 10) sl 2| 8 |13| 5 | 17] 7]86| 78.3 | 564 | 76.8 | 70.8 8| 14] 5) 21 6 | 13) 2 7| 14 2.2] 80.1 | 57.6 | 83.9 | 73.9 el al _| 7| 1 | 29] 13 | 28] 5 jp 12.8] 82.0 | 58.4 | 845 | 75.0 5| ol a2| 19| 6 | 16] 8 | 18| 14 [12.8] 82.7 | 59.6 | 84.0 | 75.4 -|7| 2| 6| 12 | 19| 8 | 14| 12 f10.0| 88.9 | 62.5 | 849 | 78.7 4l al 4| al 3 | 34] 9 | 11] 10 | 5.6] 87.9 | 748 | 88.1 | 83.6 9:4) 4206: WZ 381.55 5| 915.6] 90.3 | 78.1 | 88.2 | 85.5 3| 3l 3| 9| 5 | 1] 16 | 20| 14] 3.7] 87.6 | 79.3 | 88.9 | 85.3 52 1114 37 202! 67 |277| 89 |155| 102 | 7.2] 85.3 | 67.5 | 848 | 79.2 30 T Dublany. Obserwator: P. Kazimierz Szulc, profesor szkoły - rolniczej. i E Ciśnienie powietrza 1906 | ŻE | pre i 3 E 7 2 | 9 Średnie mam | Dnia | wro | Dnia | i Styczeń . . (7.2. 97424 | 741.9 |742.0 | 742.0 | 755.6 | 20 > Luty 1 4 41.5 | 41.3 | 418 | 415 | 52.0 9 Marzec. . . a 38.1 | 37.9 | 38.3 | 38.1 | 450 22 Kwiecień i 336 | 33.7 | 34.1 | 33.8 | 42.2 26 MAJ. - 000 A 39.5 | 39.3 | 39.4 | 39.4 | 46.7 6 Czerwiec 4 375 | 370 | 37.3. | 373 ¡ 48.4 4 Lipiec ú ITE 372 | 37.282.378 1AL9 2 Sierpień * 38.2 | 37.9 | 38.1 | 38.1 | 446 | 14 Wrzesień 2 38.3 | 38.0 | 38.8 | 38.2 | 43.7 19 Pazdziernik di 35.8 | 35.9 | 36.4 | 36.0 | 42.7 27 Listopad . . z 30.9 | 35.6 | 36.2 | 35.9 | 47.6 18 Grudzien. . A 421 | 42.0 | 42.2 | 421 | 546 dk Rok L 738.3 |738.1 | 738.4 | 788.8 | 755.6 | 20/1 JEJ Opad > Ilość dni z a HER | Maxi —01 | >10 M axi- y - E E Suma ma Dnia p a Z a XLS Styczeń ..| 55 9.0 1.8 29 14 3 |12|— kd” + 0 aR 13.6 3.6 2 7 5 7) — Marzec. . . | 8:5 6.2 3.5 7 4 2 2| — Kwiecień. . | 6.4 416 | 10.0 18 18 9 4 | — MAR. + 6.0, EUA 80.0 | 195 23 12 10 | —| — Czerwiec. . | 38 |118.6 | 72.1 16 9 8 | ¡ 1 Lipiec 3.7 51.9 | 10.6 | 28 17 15 1 —| 1 Sierpieñ 38 | 449 | 12.2 7 13 9 - | — Wrzesień . 4.8 28.8 | 12.9 16 10 6 |—| - Październik | 7.5 989 | 375 | 10 16 10 2|— Listopad . . | 7.6 | 595 | 163 | 12 14 8 1|— Grudzień. . | 6.9 | 26.6 | 12.2 9 11 7 6) — Rok ....| 58 |5746 | 72.1 | 16/VI| 145 92 | 34 T 1 Uwaga: Barometr: L. I. Kapeller Nr. 1587; poprawka: -4-0.1 mm. 31 A = 41*45' od F. = 249 5 od G. o = 499 54' H — 255 m. Temperatura powietrza Średnia | Maxi-| „. | Mini- , | Średnie | Średnie 7 2 9 117,2,9, 9] i Dnia "BO Dnia nazi. osea — 80.4|-- 40.5] —609| —69.7 ¡+25 7 |—2202 2 — 33|— 10.1 — 3.9/— 0.1| — 2.6| — 23 32 2 |- 180 6 + 02|— 48 — 038+ 36/+ 1.4) +15 16.01 31 |— 5.2 9 40|— 0.7 + 4.2 8.4 52 5.8 196, 30 ¡— 6.0 9 9.4 | -- 1.8 12 1771: 12.9 13.9 25.5 8 |-- 47 11 19.0 8.5 17.6) 25.5] 17.1 18.8 30.2 5 6.5 14 24.4 12.8 17.31 28.8) | 17.8 18.7 30.5) 29 92 21 23.8 13.3 16.01 23.5 17.4 18.6 35.8 6 6.9 28 24.8 12.9 11.2) 19.0) 136 14,4 30.51 12 1.8). 2 19.4 9:6 3.5 2:8 4.0 4.7 16.2 1 |- 14 Y 8.0 2.2 2.8 6.3 3.8 4.2 13.8 2 |-— 34 19 7.0 2.0 — 24% — 01 — 19 — 16 5.8 9: |— 16.1 20 0.91 — 8:7 + 5.8|-|- 10.6| + 6.8] + 7.5 |--36.8| 6/VIM| — 22.2) 2/1 — Podział wiatrów E Wilgotność względna © ii | WSE RAMA b bet N ¡NE| E | $E| $ SW | W ¡NW Cisze ps 7 2 9 Pato, | | | | | | A a| «| 11 al 1 | 7086 | 18| 14-| 25] 76.1 | 79% | 77.8:| 27.8 — | — | 14) 81 8 | 6| 35 | 8| 11.) 34] 81.6 | 83.9 | 845 | 88.3 1) 4| 22) 7) 2 | 7) 12| 4) 14/42] 852 | 73:9 | 88.4 | 80.8 8| 3 91 10! 2 10! 34) t| 8415.83] 82.3 | 65.7 | 79.6 | 759 7| 7 | 16) 10) 7 12] 11) 18) 548.8769 | 58:2 | 75.8 | 70:3 21 8| 20] 18) 4 | 6| 15 | 12| 10fi2.2] 79.5 | 58.3 | 83.2 | 787 | 4| 2l 1) 1] 8'| 6 | 47| 18) 12 [11.4 77.5 | 646 | 78.1 | 70.0 2| 6) 6 11 10 | 6| 29| 16| 8 {t4810 | 55.1 | 78.5 | 716 1 a! 20|--8|. 20] 8] 36 7 11 | 9.11 86.6 | 56.8 | 79.6 | 74.3 1 1112 6j 2] 9| 46) 10) 6[54875 739 | 87.8 | 88.1 4|—| 29| s) 4 | 3] 24| 2| 9]|54|88.0 | 79.9 | 87.2 | 86.1 — | — | 16) 6 2| 38 | 24| 6| 3.7] 83.8 | 86.2 | 85.9 | 85.3 | 32 | 36 jimi 41 | 80 | 363 |143| 109 | 6.9] 82.1 | 68.8 | 81.7 | 77.6 | i | | À 32 Hrusiatycze. Obserwator: P. M. Fedorowski, chemik. E Ciśnienie powietrza 1906 | ZĘ . or 35 7 2 9 Srednie parei Dnia neg | Dnia Styczeń . . |7, 2, 9] 740.8 | 740.8 | 740.7 | 740.8 | 757.2 | 23 |716.9 7 ia 554 > 39.3 | 38.7 | 38.7 | 38.9 | 48.7 9 26.3 2 Marzec. .. A 34.6 | 34.7 | 34.8 | 34.7 | 40.8 | 22 30.7 1 Kwiecień . * 81.0 | 30.9 | 381.2.) 81.0 | 88.5 | 26 19.1 6 Naj ina 5 36.1 | 35.9 | 363 | 36.1 | 42.8 7 25.0 | 21 Czerwiec. . A 342 | 339 | 34.1 | 84.1 | 39.2 3 27.2 8 Lipiee 5 34.8 | 34.5 | 34.7 | 347 | 38.4 5 29.4 6 Sierpień > 35.2 | 348 | 35.4 | 35.1 | 40.0 22 22.6 30 Wrzesieñ s 36.0 | 35.6 | 36.3 | 36.0 | 39.8 | 20 23.9 4 Październik b 32.6 | 32.9 | 330 | 32.8 | 38.7 | 23 22.3 3 Listopad s | Grudzień » ok JE Opad ść podda lobo dni s 1905 |8 e BR EF 23 Suma za Dnia == =. X | Kja | a z8 | Wei BG ima Bu] 16 | — [ii-i | | "RIE Katy. aid 28 — — — 9 — 6) — | = | — Marzec 8.6 5.0 3.7 8 6 1 3|—|-—| 6|- Kwiecień 7:2 | B95 189 | 19 18 Bi erir iS | Mad a 6.2 ¡101.8 | 35.2 25 16 12 || 2] — 11" Czerwiec , 5.4 | 95.2 | 35.2 16 13 8 i—i dh |= | Lipiec 54 | 41.8 | 120 | 19 14 02) 4/1/-/38 Sierpień 4.7 | 58.2 | 22.0) 7 16 | J=] 1] 1|-]/ 888 Wrzesień . | 5.7 | 43.7 | 12.5 13 7 61—/—|—| ijz Październik 8'1 {120.0 | 36.0 10 21 10 0d — = lama Listopa rudzi k Uwaga: Barometr L. I. Kapeller Nr. 995. 33 XA = 420 3' od F. = 240 23' od G. y = 490 29 H = (około) 275 m. Temperatura powietrza Średnia | Maxi- : Mibi- : 7 2 9 1[7,2,9,9] | mum Dnia cs pa Dnia - 806 | — 3806 | — 608 |: 6.4: | + 890 | 80 21082 a 460) u 08 [sx 80 lio .26 bloc 11 2186] 8 = 0% 44 | 366310 (04118 1901 68] | — AR | 26 + 40 9.0 4,5 5.5 20.0 30 — 4,5 8 12.6 18.2 12.4 13.9 25.0 19 Aa, My 12 16.4 234 16.6 18.3 30.2 + 8.8 16 16.0 23.3 16.7 18.2 31.8 6i29 9.5 |21i27 17.6 24.4 17.0 19.0 34.5 Dib 5.4 11.5 17.9 12.5 13.6 29.1 11 4.7 21 4.3 7.6 4.1 5.0 174 1 — Jé 15 Podzial wiatrów N NE E , SE S SW W NW Cisze 12 13 8 3 — 9 7 25 16 > 2 17 17 on 12 6 10 20 1 3 9 52 -i 16 3 1 8 ms 9 11 13 — 12 15 10 "4 8 6 33 Gi 7 3 26 6 5 6 4 43 sj 5 2 14 11 a de 1 11 — 4 1 49 24 1 > 4 16 +- 18 4 28 92 ahe 8 m 12 — 30 9 16 15 ndo 0 MA 10 ia 10 10 27 26 3 Spraw. Kom. fizyogr. T. XL. Część I. 34 Kalwarya Zebrzydowska. (T. T.) Obserwator: P. Kamil Żarnowski 1 = 371 18' od F. = 19038' od G. p = 49052” H = 406 m. >. Temperatura powietrza = E E Średnia | Maxi- Mini . é 3 z i 3 + [7,1,9,9] | mum Daiei mum | 3 Styczeń ..|7.1.9|—6.2) — 4.2| — 5.1) —52 |452| 9 —218/ 2 lay «; «4 ý — 1.8 --1.2| — 1.2) — 0.8 7.6| 28 |—10.7/ 15 Marzec. .. » [+23 61/4+31| +3.6 146| 12 |— 3.0) 24 Kwiecień Si 4.2 7.9 4.8 5.4 18.8] 29 |— 40| 7 Maj .. A 12.4| 16.2 13.0 13.6 230| 2 + 52| 24 Czerwiec » 174 21.5] 17.2 18.3 30.0| 7 9.5, 12 Lipiec 5 18.5] 22.5] 18.6 19.6 292 | 2 13.2) 21 Sierpień 4 17.11 22.01 18.0 18.8 332| 6 11.3) :91 Wrzesień j 12.7) 173 140 14.5 27.0| 12 74) 21 Październik j 311 060 49 4.6 150| 5 |— 10| 26 Listopad . . ś dr: 011 AS 4.4 158| 6 |— 28| 19 Grudzień. . » |—04| 10 — 0.4 0.0 76| 9 |—13.01 31 BK ., » |-7.0/ 10.3|--7.5| -E8.1 33.2 |(6/VIII|— 21.8) 2/1 sę Opad Poe 11066 dni s 1906 |5Z5 si | EE 3 E Suma | Me- Dia | =** = xiKla |= 22 sp 0 a" mm mm ZE Styczeń ..| 6.1 | 53.1 75 | 29 15 14 [|15)— | — | — Luty . . 6.3 | 37.4 | 13.5 4 11 7 |10|—|—| 1 Marzec. .. 7.3 12.9 5.5 31 10 4 2|—|—| 1| — Kwiecień .| 6.9 | 78.4 | 130 | 18 18 15 3|—|-—|-|— Mkj ...99 SS FIS 812) 10 11 11 |-|-|—|-|— Czerwiec. . | 5.2 1100.9 ¡ 20.8 | 16 15 14 |— — | — | — | — Lipiec 5.7 |118.8 | 21.2 2 18 17 |=) 1|— se Sierpieñ 5.5 |131.5 | 291 | 11 10 10 |[=|-|—|— | — Wrzesień .| 5.9 | 69.8 | 23.7 3 13 13 |—) 1|—| —| — Październik | 7.6 | 783 | 270 | 11 14 12 4 —|-—|-—|— Listopad . . | 7.7 | 435 | 10.1 | 16 14 10 | 4|—|-—| 2|— Grudzień .| 7.6 | 40.5 | 16.0 9 10 8 6—|— | — | — Rok ....| 64 [882.5 | 31.4 | 19/V | 159 | 135 [u| 2|—| 4) — kc SSE , OOO A TI AE E PEO COMA 35 Rabka. (T. T.) Obserwator : P. Fr. Ciborowski, admin. zakładu zdroj. X==379 37 0d FE. => 199577 od G: p =49037' H = 478 m. 5 Temperatura powietrza 1905 | ZE Z 3 ś | 9 | | Biednia | Mazi- * | Mini- Dni SS | 3 |1[7.2,9,9]| mum | Priz | mum | Pria Styczeń ,. |7,2,9|-=9.7| — 49 — 7.7] —75 |--24| 81 |—249| a Dit cs į — 6.1 + 0.5) — 3.66 — 32 5.4 | 25 |—220 15 Marzec... | , 0.0) 49I+14 +19 | 116| 31 |- 82 1 Kwiecień . > + 3.6 7.2 3.9 4.6 172| 30 |— 63 9 Maj i > DĄ 5) 121 12.7 22.4 3 |4+ 53 24 Czerwiec A 15.3] 20.1) 16.2 17.0 24.8 |4, 5,80 99-123 Lipiec 5 17.5] 22.11 17.8 18.8 27.8, 6 14.1) 20 Sierpień » 15.31 20.3] 16.7 17.2 285| 6 9.6] 22 Wrzesień à 11.1) 163 12.7 13.2 231| 12 3.5) 1 Październik E 2.4 6.2 3.3 3.8 11.7 1 |- 34 23 Listopad » LU SRO AB 2.9 11%) 6 |--— 08148 Grudzień, . » |-—21 02|—2.0| —15 6. — 13.2) 31 Mk -L5.0| +95 +61 --6.7 |+-285 p ma 2/1 E Opad poi Ilość dni z 1905 25 erów E A | RABY ze - 178.1 a] EJ nadia | 71 | =P] y | K | r | =|5* Temperatura powietrza 1906 [E TEE ra pr | z readnia. axl- . 1n1- . E < 7 2 9 L [7, 2 9, 9] mum Dnia Hüti Dnia Styczeń . 7.2.9 {—10.6 — 4.8] — 9.5) — 8.6 |+38.2| 12 |-- 29.4 2 BDty OFE $ — 79 — 0.6) — 6.4) — 5.3 5.21 27 |-222] 16 > Marzec. . . — 12| +4.5| — 0.5) --0.6 11.2] 31 |-.9.6| 23 y Kwiecieñ » H16 5.6/4+1.0 2.3 15.6| 29 |— 90| 4 > MAJ. 25 13 p 10.1] 144 76 9.9 22.2 3 |+. 14 2 Czerwiec ğ 15.0 18.7) 12.1 14.5 25.6) 30 6.2; 12 Lipiec > 16.2] 20.1; 13.4 15.8 274| 2 7.6, 19 Sierpieñ š 10.3] 20.1) 12.7 15.2 30.41 5 7.21 21 Wrzesień hi 9.4 159 94 11.0 26.2| 12 0.41 18 Pazdziernik » I-02 46 04 na 10.0 6 |— 6.01 20 Listopad . » HOS 45 0.2 1.2 164| 6 |—118| 18 Grudzien. . » |-62/—08/—5.1| — 43 48| 4 |—218| 20 a RR Ch» s + 3.4 + 8.5- 2.9) +45 |--30.4 [5/VIM|— 294 2/1 A de ; lość dni t: > SE Opad E wim Ilość dni z ee : E M „04 | >>10 ES o z aX1- + > >r = © Ez Suma RÓ Dnia ach na x |Ria |= SE | Styczeń .. -— 62.8 | 12.4 7 15 i2 p 16pm | =, plul Lae — 27.5 8.5 4 10 6 110/—/— | — Marzec. . . - 10.4 4.4 7 4 3 3|-|-—|) 2|- Kwiecień. . -= 75.8 | 142 | 12 17 1% 115) — | — =p» Maj... «= — 60.0 | 234 | 23 14 11 311 ip Czerwiec. . — [118.5 | 48.2 | 20 16 12 |—-¡—|.2| =|—=] Lipi — 81.0 | 21.6 | 18 16 12 1—)| 2/— | —| — Sierpień — |1056.8 | 18.2 | 29 13 12 | — a A — 53.0 | 15.8 4 11 10 || 1—|—|— Październik — 51.4 | 32.6 10 12 6 |10 sk] ARE Listopad .. | — | 342| 76) 6 | 6 | 10 | 6|-|-|-| 1 Grudzień. . — 70.3 | 23.5 9 17 13 014) — | — | —| — Rok 5 . | — |750.7 | 48.2 |20/v1| 160 | 121 |74| 3|.2| 2] 1 Nowy Targ. (T. T.) 31 Obserwator: P. Jakób Babczak, organista. A= 311 42 od F. = 200 2' od G. p = 490.29" H — 593 m. > Temperatura powietrza 1905 | ZE = w o > pu 381712109 200) mem | Deia | mym | Dnia Styczeń 7,2, 9J241:6/ -79| 114) 4024-14)" 31 |-- %.0J82438 Luty 5 $580|'-18|- 68) 06 4.2| 25 |—28.4| 15 Marzec » Je051+47+ 06| + 14 9.8] 31 |— 5.2] 23 Kwiecień " Kbi 68 20 86 16.0129130|— 5.8] 9 M8 6 9.8) 179 115 12.7 28.01 12 |— 0.5) 20 Październik á 09 623 21 2.8 1101 6 |— 48| 20 Listopad . . » 14 47 16 2.3 12.3] 7 |— 93| 18 Grudzień. . » |- 42 — 0.8 — 34 —3.0 2.8] 9 |—21.2| 20 Dal. » |H40+9.6 +47| --5.7 |--82.1/5/V111|— 25.5/ 23/1 33 Opad loa Ilość dni z F 1905. | 55 ; SS 3 E Suma | e Dnia „kę S X|[S|a SE Styczeń ..| 6.5 | 66.3 | 10.8 | 13 16 13 |16|-— |—|—] 3 katy: c.. f Oroi 149 3.6 3 9 6 9y f | Bik Marzec .. | 79 9.4 1.4 | 14 9 4 | 4|—=|-— | 1|— Kwiecień . 7.8 | 34.8 8.8 3 14 8 Bl=|—|3|= j 48 | 37.1 | 118 | 28 11 87=49—0— |= 1 Czerwiec , 6.3.1 92.7 | 388 2 11 Aki: 8. 1 11 Dr Lipiec 6.0 | 63.4 | 214 | 18 12 101—|1/—|-—|— Sierpień 5.9 | 61.3 | 12.8 | 29 13 O — 1 — 1 — |. 743 Wrzesień 6.8 | 27.6 8.0 3 10 | | — 17 Październik 8.2 | 35.0 | 15.9 7 11 7 6: — | — |. 2 — Listopad 81:11 220) 140.1 24 12 7 Ł|—|— | 21 Grudzień. . | 6.9 | 51.0 | 132 9 16 10 /11]—)—|—|— Rok ....| 6.8 [5204 | 38.8 | 2/VI | 144 99 |55| 3| 1/28) 5 a 39 Tarnów. ` Obserwator: P. Jan Szczerbiński, słuchacz teologii. X== 381 40' od F.= 21%0' od G. p =501' H=225m _B Temperatura powietrza 1905 AFE PEO Po A o rednia axl- . 1n1- . 35] 7 | 1 | 9 TEPLE mum | PoS | mam | Pnia Styczeń . . | 7,1, 9 |--6.3|—2%9|/—5%5| —5%0 |+-6%1) 31 |—20%3| 2 daty 2.15, » |- 18-- 2.5— 0.9) — 0.3 7.6] 25 |-138) 15 Marzec. . . » | 28 7.8/+ 35 +44 16:21 31 |— 1.51: 23 Kwiecień . $ 5.6; 10.0 6.2 7.0 216 30 |— 20 7 Maj : » 151)-494 135 15.0 26.8] 3 |+ 73 23 Orne: > 4 17.7 246| 183 19.7 8038 5 10.4 13 Lipiec E 19.9] 24.61 19.6 20.9 31.8] 6 145) 19 Sierpień s 18.83; 244 182 19.8 35.21 6 12.8| 31 Wrzesieñ į 13.21. 1251: 138 14.6 26.4 12 6.0) 19 Październik | , 4.71 8.8] 55 6.1 14 6 b. eda Listopad 5 4.7 8.8] 49 5.8 16.7] 6 |— 20 18 Grudzień. . » |-03/ 34 00 0.8 7.0 24 |—12.2| 31 mk np. lios ps Maj 81| +91 [435216 VII —20.3| 2/1 E ópia dle Ilość dni z 1006 fFF M >01|=10 $ axl ij SRS © E E Suma ae Dnia grit p x |Ria |= z E Styczeń .. 5.5 | 40.5 PE, 29 16 13 |12|¡—=|=| 1|— Lat CAR 5.4 | 305 | 16.0 4 13 5.11] =]|=]|—]j— Marzec... 6.3 16.4 3.8 |10u.28 8 6 1|—/—| 1|- Kwiecień. . 6.2 46.7 3:9 18 16 12 21 2/—| —| — Maj... 5.0 71.8 | 18.2 23 14 11 | -| 2|—| — 6 Czerwiec . . 4.8 |1232 | 405 20 13 9]—|2/——|— Lipi 3.0 113 | 190 13 14 12 1—/8/—|—|— Sierpień 3.9.] 98.9 | 182 | 29 10 10 1|—| —| — Wrzesień 54 | 25.7 | 12.4 4 7 6]—/—|—| —|— Październik | 7.0 | 448 | 219 | 10 12 5]1/—/—] 2 — Listopa 6.6.4 459 | 149 16 16 ri 1]--|—] 1|— Grudzieñ 70.4 999 1118 9 14 12 4|=|=]| 1|— BOX oa 5.5 |661.6 | 40.5 | 20/VI| 153 | 108 |32|10| — | 6| — 40 Rzeszów. Obserwator : P. Czesław Zubrzycki, właściciel apteki. A = 390 40' od F. = 2200' od G. p = 50% 3 H =215 m. ES Temperatura powietrza > Gd e $ : Srednia | Maxi- Mini- i | ck BI | 9 |1[7.2.9,9]| mam | PMS | mum | "SEAS 4 i A Styczeń .. |7,2,9|—6%.8|—3".5|-—508] —5%4 |+ 300] 31 |—2006| 2 | Bity psi. » |-25+ 1.2/— 1.2) — 0.9 7.2] 28 |—11.2| 15 | Marzeę ..| „ H24 67-28] + 387 | 148] 12 |— 82| 6 | Kwiecień . A 5.61 10.6) 5.9 7.0 19.8| 30 |— 2.2] 7 Muj 20d > pas 108] 168): 165 | Ga 4 4 00 38 Czerwiec. . A 18.5; 26.4| 19.7 21.1 31.2) 30 9.4] 12 Lipiec A 18.5) 25.8] 18.5 20.3 915 4 15.0, 14 Sierpień $ 18.0) 27.1| 18.3 20.4 39.4 4 12.01 31 Wrzesień $ 11.2; 18.8] 12.6 13.8 29.0 9 5.0] 20 Październik A 44 8.9] 45 5.6 20.0) 1 |— 0.6 15 Listopad . . A 4.8] 74 49 5.5 15.6, 2 |- 22| 26 Grudzień. . * RZL 0.6— 05 — 0.4 48 8 |—112) 31 Rok ....| „ |H-7.2|--125-- 80] + 8.9 |1-394/4/vInl— 20.6, 9/1 8-3 Opad Ilość dni Ilość dni z o z opadem ek z | Maxi —>0'1 | >10 3 Z k | Maxi- TE ei i BE re 53 Suma | mum | Pnia zp ak XI5|a | = sf Styczeń ..| 43 | 234| 26| 13 15 9 |12|—|-—|-—| 3 Lays ded 32] 204| 50| 27 9 Za la] | gue Marzec 38 | 16.4 6.0 8 6 5 $| |] -- | == P> Kwiecień 4.7 | 35.4 5.2 18 14 10 27 1] Puan ró 3.0 | 78.5 | 16.0 13 12 11 | — am aen o: Czerwiec. . | 29 | 83.9 | 265 | 16 9 di] padas l Lipiec 29 | 64.6 | 20.0 6 12 Hooked bou oma sw: Sierpień 36-i 5D8 | 100i 181 E| jo 1 >] | ag R Wrzesień 42 | 308| 116) 4 | 6 | 101 1|--)-)] 9808 Październik | 52 | 65.8 | 20.0 | 10 16 15 1 da AAA : Listopad 42147411001 .16: | ai molido ls habi : Grudzień. . 48 | 27.4 8.6 9 10 7 BJ O , Rok ....| 3.9 [540.3 | 26.5 |16/v1| 136 | 146 |31] 2|— | — : Smolnik ad Baligród. 41 Obserwator: Ks. J. Markow, prob. gr.-unicki. 4 — 390 47 od F. = 220 7' od Q. p = 490 16' H = 527 m. a 5 Temperatura powietrza 1905 |Ę E RET w; SFT AL | 9 | ILO] mam | Pia | mum | Poi Styczeń 7, 1,9/-11%8/— 77.3,— 107.9] —10".2 + 00.8, 30 —2700 3 Luty lo 7.2|— 13|- 56| — 49 6.8! 25 |— 235| 6 Marzec jelos sol 06) + 14 | 128 31 |-.58 2 Kwiecień » H 24 6.6 3.0 3.8 151] 30 |— 8.2) 8 Maj 4 10.2] 1601F 106 11.9 228| 3 |+ 32 12 Czerwiec . š 149 21] 14.4 16.0 25.8 5 RA ZE Lipiec . . pe 14.7] 21.8) 15.0 16.5 28.0 2 10.0) 19 Sierpień ..| » 1371 24 145 16.3 318 6 6.8] 22 Wrzesień .| p 10.6, 18.0| 11.6 13.0 26.1 9 |- 0.8] 19 Październik | , 2.2 5.8 2.7 3.4 14.8 1 |--A Listopad.. | , 2.8 5.6 3.5 3.8 18.2] 6 |-.18| 29 Grudzień. . | , |- 37|— 10/— 3.5) — 2.9 601 5 |-16.6| 19 Rok s H 404 934 47 + 57 |+318|6/VIL|—27.0| 8/1 E Opad la Ilość dni z Styczeń ..| 6.7 | 47.6 | 10.6 | 29 14 1068 261 — Y | gra Kady i «3% 6.8 | 23.6 4.8 2 12 8 112|-|—| 1 Marz 20 7.2 10.7 2.6 10 8 4 2|—1—)| 1/2 Kwiecień . 7.5 794 | 144 | 21 21 16 8| 2|-]1 3] 3 Maj . 61 | 98.6 | 435| 23 | 1| 9 1|-|-|- Czerwiec 5.6 | 86.4 | 22.5 | 29 17 12 |-|—| —]11]- Lipiec 50 | 883 | atl 6] 18| 1] 3|—|-—|— Sierpień 4.7 | 47.7 | 19.3 | 29 12 61-347 = pap. Wrzesień . 4.8 | 36.2 | 10.1 16 8 7:1] 224 = 1 o A > Październik | 8.0 | 95.6 | 18.4 | 10 19 17 61—] E 2458 Listopad . . 8.9 | 67.7 | 19.1 3 17 13 7 —|=|— |= Grudzień. . 7.9 | 41.7 8.2 9 14 12 1144-12 6.6 |717.5 | 43.5 | 23/V | 171 | 125 63| 7| — |.10) 10 42 Przemyśl. Obserwator :. P. Józef Zagórski, naczelnik straży ogniowej. X == 400 26' od F. = 220 46' od G. p = 490 47' H = 209 m. B Temperatura powietrza aR a 3 ; | | Średnia | Maxi- | | Mini- | ma 58] |” |” A mam 02 | mam | 88 Styczeń .. | 7,2,9 |- 70.6|—20,9|—605| —5%8 |-- 304] 12 |-20%4| 2 Luty A baen 39: — dé 9.1128 |-— 17,8] 6 Marzec vw H%17| at esh +84 161.31. LL 214 Kwiecień A 5.8] 10.2 5.8 68 21.2 30 |- 2.0] 7 Maj > 1201" t90) 133 14.4 254 2 |+ 60 11 Czerwiec . ` 17.4] 242) 174 19.1 30.026128] 11.1) 12 Lipiec M 17.8 240| 17.9 19.4 3080) 1 13.2115 i 20 Sierpień A 17.2] 243| 180 19.4 344 516 | 113] 1 Wrzesień i 114| 19.3] 13.6 14.5 29:21 13 3.4| 21 Pazdziernik A Listopad . . $ Grudzień. . A Rok ” ię Ópad creio Ilość dni z 1905 z > | | p BE Suma | MPXi-| pnia —>0.1 | >L0 s | K | alala WO S mm | mm | | ZE Styczeń ..| 3.3 | 291 | 110) 11 15 7.418] | — | 8 Luty 34] 802 | 54 4 11 811141 | IAR Marzec 46| 04) 48] 7 8 534 31i dal Kwiecień . | 47 | 310 | 104 | 18 | 15 Zł 8451] — im mi... 4.0 | 315 | 10.6 | 23 | 10 Wo 458]—| BI Czerwiec. . | 40 | 189 | 91 | 12 | 10 dal 456 1 — KUR Lipiec . 39 | 42.2 | 10.4 | 15 16 4 4471 — LON Sierpień . 36 | 409 | 880) 7 10 ldi 10.2508 Wrzesień . | 38 | 42.3 | 175 | 27 9 61 14:11 46 Pañdziernik topad rudzieñ k GA dł ko role 43 Roma ad Skole. (T. T). Obserwator: P. M. Suberl. == 419.137 00 E, gega 0d G. o =490 3 H = 420 m. $ 5 Temperatura powietrza 1905 ZE | SS PE E B| 7 | 2 7 XT, 2,7] mam | Doia | „p | Dnia Styczeń .. [7,2,7 |—-11.1|-- 5.1 —8.3] — 8.2 -|+ 2.01 31 |—256| 8 UEY i g b=BOH- 67-28 —a7 | 300) 28 E 184 „6 Marzec. . » |-01 54723 +42.6 150 13 |— 56 1 Kwiecień . y 39 -8.8 54 6.0 196 30 |— 3.8/7,8i9 Maj id. > 11.4] 193 144 15.0 272 8 |-- 44| 10 Czerwiec. . úl 15.9) 22.8| 18.0 18.9 30.6, 30 10.2 14 ipiec ... $ 16.3] 24:7) 19.4 20.1 24 1 10.2, 27 Sierpień . . le 15.7] 24.8| 18.2 19.6 37.6 6 10.2) 23 Wrzesień . dy 11.3] 210| 14.4 15.6 314 9 34 20 Październik ha 39 69 45 5.1 174 11 |— 14 27 Listopad . . 86: 028 B 5.3 174 2 |— 50 19 Grudzień. . „ |- 32 01¡—19 —1.7 7.4 7 |-20.2) 20 Mk GE. » H 5.1-1.4 -7.4 --80 |--37.6/6/VLI|— 25,6) 3/1 żę Opad ada Ilość dni z 1906 |2 | | PE. E E Suma | Maxi- Dnia >01 | =1.0 x R a|= | 2 Temperatura powietrza naga EE | Średnia | M Mini gala a lo dy) wata | na | mag | osie) Styczeń .. |7,2,9|—801|—504]—701|] —609 |+ 1%0/30i 31|—22%1| 2 baty asi] HOBB 03- 29 08d 50| 28 |—10.8] 13 Marzec „ H08+ 85 11 + 16 145| 31 |— 6.0) 6 Kwiecień. $ 49 7. 4.0 5.2 18.8] 30 |— 6.4 10 MD ©, 14.1| 1851 124] 144 | 278) 6 |P 51| 10 Czerwiec. . |, 18.4 22.8] 16.9] 18.8 | 340| 26 6.0] 12 Lipiec se 18.3] 28.9] 17.0) 190 | B41| 6 | 124| 15 Sierpieñ i 19.0; 24.2| 17.7 19.6 37.8| 6 11.01 31 Wrzesień 7 12.7| 18.8] 13.6] 14.7 | 335| 12 5.0] 18 l Październik | ,, 39) 64 3.8 4.5 118] 6 |— 0.3| 2 l Listopad . . A 38] 564 383 40 188] 2 [E 30: 18 Gudas. f <, feii Wi Sir -—115 64| 1 |-168| 81 Bik Bór HU 6.9|-1-10.5|- 6.5] + 7.6 |-37.8[6/VIu|— 22.1] 2/1] 33 Opad on Ilość dni z 1905 | 55 ER 4 Suma | e Dnia A kj x |E.|a | = E Styczeń ..| 50 | 35.2 | 116 | 1 15 8 |156|—|-|-| 4 Luty 6.2 | 30.5 | 10.0) 8 8 Ti 8 =J Aip | Marzec 7.6 11.0 6.7 7 7 2 5— + 420 Kwiecień. . | 6.3 | 558 » 123 | 4 15: | 100] | —|. 3) 2] |. ¡148-1907 | 390 1 14 11 9, pajas =1A Czerwiec. . | 38 | 70.0 | 30.8 | 16 10 E 6).24—]5 Lipiec . . 39 | 62.9 | 140| 6 e 115 Sierpień 46 | 710| 210 | 26 121. 100] 116) —— 151 Wrzesień 46 | 380 | 112 | 17 8:| 21 es). amih ki Październik 6.4 74.8 | 182 3 12 9 202 A Listopad . . | 6.1 | 57.2 | 114| 12 11 | 40 i—i. pón Grudzień. . | 6.4 | 39.0 | 127 | 9 9) 90] eq-]- 8; S Rok ....| 54 |642.1 | 30.8 |16/v1| 135 | 99 |41 |19|.5|22/14 - | | ] E | | | 45 Dolina. Obserwator : Zarząd salinarny. = 410 40' od F. = 240 0' od G: p = 48% 58 H = 450 m. 5 Temperatura ide nr SE | Śred M Mini Średnia io ini- j CE 7 | 2 | 9 k 1 (7,2,9,9) | mum Dnia | p | PNIA Styczeń .. |7,2.9|--803|- 306|—608] —604 [4 paol: 31 aro) 8 Luty 5 = 8.5/+ 1.8|— 3.1] ——.15 7.0| 18 |-18.0| 6 Marzec H-141) 56-- 2.1) - + 2.7 14.0) 12 |—.30/ 5i6 Kwiecień. . $ 6.0 9.9 5.0 6.5 18.0112i129/— 2.0) 5 Maj de 14.1) 19.1) 12.6 14.6 25.0 3i8 |+ 401 10 Gierwieś! ly 19.7] 286 172 19.4 300! 5 10.0) 11 Lipiec 4 196) 25.0) 18.6 20.4 33.01 6 14.0/8,14:15 Sierpień ży 17.3] 245| 18.1 19.5 301 5 11.01 23 Wrzesień į 12.2) 199 143 15.2 29.0 12 5.01 21 Październik > 41 83 49 5.6 1801 1 |— 20 15 Listopad . . A 29 74 45 4.8 mó 3:01:18 Grudzień. . j - 22 11— 14 — 1.0 80 9 |— 170 -20 Rok „o H 6.911.944 72 +83 |+-36.06/VIu|— 210| 3/1 43 Opad 2 pido Ilość dni z 1905 ZĘ ponga SE RPA poo Dita =0.1 | >1.0 Rial glam E A 9 17.298) | Dnia | aam | Dnia Styczeń ..|7,2,9|-7%1|—20.8|—5%4 —5%2 |-- 308] 24 |—20%0| 2 iwy ai | 6, Ro dde LO Dal 5:00 521 27 |-132 14 Matze. «| e Heal (80 84] --87 |: 1728] Bi |- 88508 Kwiecień PA 5.21 98 58 6.7 20.8, 30 |— 3.8| 3 A A 43.8] 197 186]: aba | 267] 8 H4 78 (8 Czerwiec . . he 17.61 207) 17.8 197 30.4 6 10.8] 12 Lipiec 17.6] 28.9] 17.2] 19.0 | 304 29 | 181 20 Sierpień 7 17.8] 258| 176: 199 | 366 6 11.5| 22 Wrzesień $ 129 19.7] 143 15.3 318) 12 3.4] 19 Pażdziernik E 46| 89 53 6.0 146| 2 |--.18/ MM Listopad . E 41| 75 22 58 133] 2 |- 16 8 Gmódsńeń; „| p be 14 01907 — 04 781 5 |--12.1| 19 Rok odi „ H69-+121+ 76/ +86 | 36.06/VIM|— 20.0) 2/1 JE Opad ferae Ilość dni z 1905 {5 PE SE inna Maxi- Dnia =0.1 =1.0 x|kla|s ar N'O q. mm mm = =| Styczeń ..| 5.6 | 20.8 | 3.5 | 29 15 z las — | — [nd Luty 5681 44) ii| 8 6 4) 6 — | A Marzec 8.4 5.0 3.3 7 5 1 del 1 — | A Kwiecieñ 6.5 | 393 | 118 | 18 18 8 | 4 —|-—| 2|-— Maj ....| 55 | 98.2 | 442 | 14 18 | 0 |—| 21 iin Czerwiec, . 40 | 76.7 | 30.5 16 10 8 — | 2] — AAA Lipiec 47 | 79.5 | 146 | 28 17 | 18 |—|6/—| 1)— Sierpień 47 | 328 | 78| 7 1%) 100 52) — | GR Wrzesień 58 | 34.2 | 17.5 | 16 11 Gu] 14 — pibe Październik | 7.7 | 839 | 261 | 10 | 15 | 1 | 11 —|-| 5) 1 Listopad ... 1.70] 617 | 861 146] 136) 212. | 1 —1 8808 Grudzień. . | 7.3 | 30.1 | 10.8 9 15 9 [16] — | — BA Rok ....| 6.2 |566.1 | 44.2 | 14/v | 154 | 96 |37|13| 1|18/1 47 Krzyworównia. Obserwator: P. Stan. Przybyłowski, obyw. ziemski. A = 420 34! od F. = 24: 54' od G. == 480 10” H — 545 m. = Temperatura powietrza > 1905 ci E ż ER F o re nia axı- . 1n1- . CE 7 2 9 1417, 2,9, 9] | mum Dnia mum Dnia Styczeń .. |7,2,9|-1003|—501|— 904] — 805 [+ 50) 81 |-28%6| 18 Luty +. WBOFE 10 BZ +48 86| 27 |-17.6| 6 Marzec » |-24] .6.2/— 0.8| -+E.0.6 144| 13 |-.74| 2 Kwiecieñ „ H26| .8.9|-- 3.1 4:4 | 194| 12 |— 98| 9 Maj : 10.3] 19.0] 100; 124 | 23.8] 9 |+ 50| 2 Gierwiedi. Ñ 143| 225| 13:4| 159 | 284 30 4.4 11 Lipie $ 144| 28.7) 14.8 16.9 | 3001 6 10.0 15 Sierpień f 14.1| 234 146 16.7 | 30.4 216 9.023 i 24 Wrzesień A 9.2] 19.3, 11.0 126 | 268| 11 26) 21 Październik k 2:4 7.9 2.9 4.0 14.8 1 |--58 31 Listopad . 3 0.9] 6.1] 1.7 2.6 14.8] 20 |—.6.6, 19 Grudzień. . $ Rok JE Opad ¿don Ilość dni z Bop ES | Mazi —=01 | >10 all Lt EE poma | mum a" mm | m mm X | 2 | ai | sA SE Styczeń . 6.5 9.6 | 3021717 8 3 81— | — | —|17 Bogy js: 6.7 13.8 5.3 13 7 3 61 — | — | TA TEN 6 Marzec . 76 | 01| 01| 23 1 141184 — | 40404 Kwiecień . LS 56.3 | 16.2 14 13 6 54 —H — di A y i Maj 68 | 592 | 174 | 11 11 de ld 20 1:04 ió. 6.3 11548 | 28.5 17 16 13 |] 714 5]. — Lipiec 5.3 | 978 | 263| 3 10 zał]. 20] 618 Sierpieñ 5.3 11125 | 32.4 9 11 8 — $ 41 |101'56 | Wrzesień 5.2 28.4 7.6 18 9 51-110 — 59:98 | Październik | 8.4 |106.2 | 29.1 | 11 17 torfli- 1)| ddisg Listop 89 | 26.6 | 93| 17 11 writ —1481.% Grudzień k 48 Kołomyja. Obserwator: P. Teodor Senica, c. k. drogomistrz. X = 420 43' od F. = 2503' od G. p = 48% 32' H = 295 m. p Temperatura powietrza > G . E E | | Średnia | Maxi- | : | Mini- k Se yi | 2 | 9 107,,8,9] aka | Dnia | śro Dnia Styczeń 7, 2, 9 | -10%5|-- 40.0/—10%,3| —80%8 |+ 5.8] 31 |—3000/ 2 Luty ~ — — — — — D TES Marzec » |-- 07+ 42+ 0.31 + 1.0 17.0 31 |—.48| 6 Kwiecień. . y || 48 10.2 5.4 6.4 21.0 12 |— 24 9 Maj „ | 12.0] 19.0] 12.3] 189 | 2601 9 [+ 6.41112 Czerwisc. . 5 16.5] 23.5) 17.0 18.5 30.2 5 10.2) 11 Lipiec 40.1) 203: 173 19.4 31.0 6 10.0! 23 Sierpień $ 17.41 207] 1279 19.6 36.0 6 10.0) 23 Wrzesień E 12.2) 20:61 18:6 15.0 3201 12 7.0191 21 Pazdziernik 2; 4.7 9.2 5.5 6.2 15.81 12 0.0/23i 28 Listopad . . 2.4 7.2 4.5 4.6 150 20 |— 30/4 Grudzień. . - 8.7|— 0.2|— 24 — 2.2 7.0 6 |— 18.0) 20 Rok j JE Opad pes Ilość dni s 1905 3 È | i | | PE a a a AE Jeli Styczeń .. — 44 24 7 5 2 z —Ą — pe 8 Labio. I «a — — — — 53 mas] LO || — | AA Marzec. .. — 16 G9 |. 32 3 0 11—1—|—18 Kwiecień — | 528 | 100 | 18 | 12 | 10 | 2/-|-|= i oei — e qe sA AA GORE cz 26 Czerwiec. — 39.1 | 27.8 17 5 E O a a oro Lipiec — | 67.8 | 38.6 | 19 5 Guild] 1| 8 ierpièń - 116811185 | 18 | 8.) odmlka Wrzesieñ — 33.8 | 13.2 22 7 bo -|—-|-|=]2 Październik | — |1101 | 50.6 | 10 | 3 | u | «| -|—| 1/1 Listopad — 13.4 7.8 7 5 3 1—1—|—/—]"FR Grudzień + | 60] ssi 18 |. 8 1 el —1-1 408 Rok 49 Kosów. (T. T.) Obserwator: Dr. Wacław Bażant, lekarz. X = 420 49' od F. = 251 9' od G. ọ = 48° 20 H = 304 m. B Temperatura powietrza 1905 ZE „Śre dnia bie 2328 | 7 l10 | 9 |1[7,2,9,9 ES Dala | i] pnia 5% 1(7,1,9,9 gj | mu mum Styczeń .. [7, 2, 9]—79.7) —00.6) — 695) —503 |+ 8.7) 31 |—21.4| 19 Luty ... 7,1, 9) 35-125] —20| —1:2 9.21 19 |-128] 5 Marzec. .. » | 08] 51/15 +2.2 20.0) 31 |— 5.0) 5 Kwiecień e 8; 10% BLI 7 22.01 12 |- 24 7 pour.) e PABO| 191 isst 162 Foss s |+- 25 Czerwiec . . > 18.6, 23.8| 16.6 18.9 33.01 5 10.2 11 i 12 Lipiec A 21.3] 25.8) 18.4 21.0 32.6) 29 1 Sierpień $ 22.7| 27.51 18.8 22.0 38.2| 7 11.2) 13 Wrzesień A 15.41 23.0| 14.5 16.8 34.6] 13 74 20 Październik 5 57] 9.8] 5.0 6.4 21.4] 1 0.2 22127 Listopad A 2.7] 86 44 5.0 147| 1 |-— 38| 1 » |-— 28 1.9 —21| — 1.2 7. — 15.4] 20 m = x — — 38.2/7/VII1|— 21.4) 19/1 33 Opad dde Ilość dni z 1905 | SĘ CE E E Suma E Dnia == ==» XIRIa|= SE Styczeń ..| — 19.6 79 | 15 6 6.) 6] — | = |<" | = Luty — |] 85) 06) 6 7 BK js Marzec - 5.9 30.0 | c6 2 | 3|-|-|— Kwiecień . — 46.8 | 10.38 | 13 16 915/—/1|—|— Maj» Jo + Ena 168) W | Ge) a labio] jl Czerwiec , . — 72.1 | 226 16 12 12 1—|-—-|-|—|— ipiec 81.7 | 20 | 18 10 9]—/5/—|—|— Sierpień — 42.6 | 17.0 | 12 5 5]——|—|— | — Wrzesień — 29.6 8.2 | 22 9 8 | pp ii — | =j Październik | — |106.6 | 38.5 | 10 14 13] 2) - | =|—] - Listopad. . | — 29.2 65 | 16 10 8 =p | — PST Grudzień. . | — 31.1 | 124 | 10 7 7]24)—|—|—1— Rok ....| — [563.1 | 38.5 | 10/X | 115 96 |29| 5; 1) —|— Spraw. Kom. fizyogr. T. XL. Część I. 4 50 Horodenka. Obserwator: P. Józef Zaborski, kierownik: szkoły miejsc. XA = 43° 10" od F. = 259 30" od G. p = 480 32" H = 290 m. B Temperatura powietrza > d RZ Średnia | Maxi Mini- |... E a 2 9 11729,9] wał O Dnia Styczeń :. . | 7.2.9] —8%.0| —4°.7| —605| —6%4 |--3%4| 31 |—193/2i18 Luty . a A — 3.61 --0.1| — 1.9 — 18 42| 19 |— 11.3) 42 Marzec. . 5 — 0.2 39+14 +1.6 170| 31 |= 44 5 Kwiecień ġ — — — - r Maj 5:1 » +41.9) 17.8) 143 14.7 23.0| 19 |+ 6.0) 25 Czerwiec. . * 16.9 22.2] 18.1 18.8 27.2: 80 1211-41 Lipiec A 17.4] 23.11 18.8 19.5 301. 1 132) 15 Sierpień ý 17.1|. 243| 19.8 20.2 324 6 13.01 23 Wrzesień ġ 11.7| 18.6) 14.8 15.0 26.2 | 10 i 14 43| 19 Październik |, 45 83| 54 59 | 241 — 14 22 Listopad š 81 09 82 4.2 101 8 |— 28/19 a Grudzień. . e — — — — — — + EN Rok tia 5 — — — = — — > m : E Opad Poda Ilość dni z | 1905 E E A : > BZ Styczeń ..| 5.6 | 244 | 156 | 15 7 Si 741 joe Luty SE ZI 9.7 4.3 | 16 7 87m Marzec. ..| 8.7 2.4 1.2 7 6 1 4|—|—| — Kwiecień . = — — — — — | —|— | — | —|-— Maj ..-.... 61.1 400 | 18 | 25 9 8l=|=|=|=|- Czerwiec . 5.2 | 445 | 354 | 16 7 5|=|—|—"POR Lipiec 4.6 | 39.8 | 134 | 19 9 8]1—— | — | — E Sierpieñ 4.9 | 50.3 | 36.2 | 12 6 4 |=|=|=|- Wrzesień 48 | 30.9 | 143 4 7 5]—|—|—|— Październik | 8.5 | 55.2 | 241 | 10 9 7 |—|—|=|— Listopad . . | 85 | 28.0 | 104 | 14 6 6]35|—|—|— Grudzień . — Zam aż waż x saw] boa] 22 Bok ..”. — — e A SA ae boSto | 51 Jagielnica. Obserwator : Krajowa niższa szkoła rolnicza. A = 430 25' od F. = 25045 od G o = 48056' H = 314 m. = Temperatura powietrza 1905 |-ZE E "a 21209 mum | Dnia | yy. | Dzia Styczeń . . |7,2,9|-—976/—60.4/—85 —8%.2 ||-206 31 |-21%0) 2 Liaty e, + » |- 43— 13— 28 — 28 201 2 |-10.4) 17 Marzec. ..| „ |- 04 26-07] +09 | 160] 31 |— 56] 5 Kwiecień („Lair og 687 88 | 161 m sh O mo 33. 121| 177) 141] 145 | 224 19 || 7.0] 25 Czerwiec . . ki 17.2] 22.5) 19.0 19.4 27.4] 30 12.7) 13 Lipiec 1761 "22.91. 18:9 19.4 26.4 19 13.4] 15 Sierpieñ AI 17.9] 241| 19.2 20.1 31.01 5 122 23 Wrzesień + 12.0] 18.0] 14.2 14.6 2/81. 9 5.11 19 Pazdziernik 4.7 9.3 5.4 6.2 178| 1 |- 2.7| 22 Listopad . . p al 50 39 4.1 116) 4 |— 26 19 Grudzień. . » |-30/- 14— 28 — 25 24 1 |— 15.0) 20 ko. 8 6.0|--10.2|-- 7.2] + 7.7 [+ 381.0/5/VII|— 21.0| 2/1 $ Opad pne llość dni z o E i 0.1 | =1.0 Sz BE | Suma asc” | Dnia = = |x*[Ela|s =E Styczeń .. 6.0 10.0 4.3 16 8 4 7 — |>| —— Luty wi 65) 30| «1 | 10] 1 pol-a] — Marzec 13 8.5 2.9 10 11 2 4|—|-—| 4 Kwiecień 6.2 35.6 | 10.8 18 16 8 51 1—) 1) — To 5.9 42.4 | 170 | 20 11 9 1I=|1/—]) 1| — Czerwiec . 5.2 57.8 | 83.3 16 10 7 =j] |) pes Lipiec 48 | 79.4 | 342| 19 10 9 |—| 4!-|-|- Sierpieñ 4.7 |1233 | 86.6 | 28 15 8 |—i 4] 1) 1) — Wrzesień 45 | 428 | 11.9 | 18 13 9 |—|1/—) 2] — Październik | 6.1 90.4 | 29.5 10 14 11 B3|=|=| 2|— Listopad 7.7 | 30.4 7332) 14 18 8 |-|—|-/10| — Grudzień ZE 21.1 4.5 29 13 7 [I11) — LL Rok ....| 58 1548.5 | 86.6 | 28/VIII] 149 83 140/11) 1 = 52 Podział wiatrów w Kalwaryi Zebrzydowskiej 1905 N NE E SE S SW W NW | Cisze BŁ 3 16 8 = 32 1 30 3 MEL — 13 1 32 16 18 4 NIE a 32 13 11 26 8 3 + wI a 15 1 8 20 12 33 1 PE — Es 5 pS 23 27 14 24 — VJ. 6 10 19 8 27 6 14 — Yi- 2 de 1 6 32 12 38 2 0] — a 4 5 16 33 10 25 — E 10 13 3 8 26 12 15 3 x] 4 6 że 5 9 39 28 2 Sii e m 13 4 9 18 27 15 4 raip WE = 10 8 3 23 25 21 3 Boki — 25 137 63 97 305 182 264 22 Podział wiatrów w Rabce 1905 a | N | NE | E | SE | S Lo | W | NW | Cisze | | Li. 10 E 29 1 5 16 23 4 5 LI 5 4 4 im 5 2 21 4 39 m 2 11 14 4 b 5 10 42 IV 7 aa 14 2 2 10 22 13 20 v 7 10 8 2 ga 16 16 — 34 VI 7 12 3 5 2 10 9 1 41 yui — — = 7 ne mó 44 10 32 YNI | — — 8 Aa jem 2 28 3 52 ix 1 — 15 + pi 9 19 5 41 Li. 5 6 1 2 18 25 — 36 XI 1 2 5 | "8 bo M 28 2 36 XII 8 1 1 |-8 3 18 9 43 Rok | 48 | 46 | 107 | % | 32 | 104 | 263 ó1 | 421 Podzial wiatrów w Maniowym 1905 N | NE E SE S sw Ww NW | Cisze ik Bl 19 3 2 = 37 5 27 ME BR 14 A. 4 de 15 3 49 mi 6 | 3 24 2 5 de 24 5 30 wi 6 6 1 2 50 Ly 25 vi í 3 9 hi a de 36 n 43 w). a 14 1 4 s 25 Ź 46 ur — 2 SER E 50 3 38 VIII B 1 3 2 2 za 26 — 56 mE 0 3 13 Bi — de 25 3 38 SPO) o 9 Bd — da 36 7 35 3i 3 3 16 11 2 23 2 31 MEE. $ | 9 KK A da 30 4 40 Rok | 30 | 16 | 138 29 | 15 da 377 32 | 458 Podział wiatrów w Tarnowie 1905 | N | NE E SE | Os sw | w NW | Cisze | | Il 61,608 SŁ SKIEJ PB 18 | 16 u| — 2 6 16 l 18 o t 3 25 M) 1 | m 9 Sr ¿Wa 9 19 iyi 5 2 2 $l — | 14 | 88 14 18 vi 8 2 11 9 ti Y 0 9 23 mi 4 7 12 12 Si % 4 11 mi 31 — A k g 45 11 20 wmi 41 + AE. 1 14 17 14 43 wi 4 5 8 8,0 16 34 3 18 z) 3 3 1 8 4 27 21 13 14 LE 3 5 2 27 7 31 5 4 6 xi] 5 6 4 17 4 18 21 15 3 Rok | 50 | 60 69 99 | 28 | 202 254 117 | 216 54 Podzial wiatrów w Rzeszowie 1905 N | NE E SE S SW Ww NW | Cisze s ô = 3 sk 27 a 54 E e II $.5 — 15 = 45 cl 20 ae ia II | 12 A 5 = 38 dá 38 sk a IV 1 ami = A 21 Sl 68 + — yi m 16 = 50 = 27 ać - vil 13 a 14 e 43 6 14 i — yi = Sd 1 4 41 16 31 si — ym — A 1 3 36 10 43 ni — wi = a ia 9 1 63 ża 17 x 1 cl 12 a 9 2 68 1 — SIE a 2 4 28 ię 53 3 — xu| 8 = es 4 21 > 61 3 — Rok | 48 ak 69 11 | 368 35 540 7 17 Podział wiatrów w Smolniku ad Baligród 1905 N | NE E SE S SW | W | NW | Cisze I 2 1 2 17 23 a 3 3 23 ni 2 2 2 12 31 1 1 6 16 m | 19 6 2 3 34 5 6 — 18 Ivi 20 5 5 8 34 A a. 14 4 v| 25 9 3 4 30 3 3 4 12 vil 13 | 14 7 10 14 10 pa 6 16 YE Mis sa 3 11 4 19 20 16 VIII 9 5 a 2 23 8 12 7 27 IX 6 5 10 3 34 6 4 6 16 xi 9i 6 13 19 6 10 w 9 XI 1 6 9 48 11 2 mó 13 wi 6: — 9 12 24 7 6 11 9 Rok | 181 96 | 325 61 66 77 179 pre Rie oka siora Wi E SA i Podzial wiatrów w Przemyslu 1905 N | NE E SE S SW W NW Cisze I 4 5 19 8 3 25 24 5 — w a o 350360 26 11 sz L III = ri 23 28 iR 13 3 2 — IV ać 6 6 — 13 18 37 10 = v — 6 10 11 11 20 25 10 — VI 1 12 16 9 20 9 15 8 — VII — 1 — 2 22 41 27 = BA VIII — 1 4 21 19 24 24 6 + IX — 11 5 8 24 32 2 — s RE JAM L E dł H de SE AR XI A pó RK > di EM SA Św TE XII ak PAL de je: del = 18 kak. iS Rok = Boś R q, s aż ol Podział wiatrów w Demni ad Skole 1905 N NE E | SE | S SW W NW Cisze . | I 20 — E — — 28 4 41 = H 26 2 -- > — 17 — 39 — III 43 — 2 5 — 36 — 6 1 IV 22 4 po — 35 m 28 1 y 10 1 — 32 = 36 — 11 3 vii — | — 4 P — 59 do 11 9 VII — — Ja 19 iż 59 m- 8 7 vaj — 3 9 58 — 50 5 8 10 x | 7 9 tn 2 38 8 11 3 X nae s A 2 a pt „dA SAB se XI 2 5 1 27 25 23 4 3 XII 1 2 2 15 1 29 17 26 r Rok a us 3 — 28 5 21 — Rs 37 aż be A 24 9 20 — > o — 25 2 15 5 34 5 7 — Xi his 449 3 8 | — 23 = 7 — XII js cić EN dz nia KĘ u RR s Rok | NE R dis 4 des 2 Si Podział wiatrów w Jagielnicy 1905 N NE E | SE S | SW W NW | Cisze I — — 7 — — 57 3 25 I — — 35 — 3 - 27 — 19 nu 1 5 28 39 mi 2 17 — 1 Wh = 2 18 8 5 15 22 6 14 W 3 10 11 18 3 4 3 22 19 vi 3 13 25 7 — 3 13 11 15 VII — 2 6 9 1 17 50 5 3 VIII 1 2 15 14 7 4 20 9 21 IX — 2 12 3 o= 2 27 4 40 X 7 sa 8 m — — 23 5 50 * XI — — 30 15 — 1 16 3 25 XII 1 10 3 10 — 13 10 39 7 Cisze 16 46 198 123 19 62 285 107 239 | 58 Gradobicia w roku 1905. Dzieki sprawozdaniu, nadeslanemu nam przez Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie, możemy podać wykaz gra- dobić w Galicyi według powiatów w chronologicznym porządku. Poza kilkoma gradobiciami, które obejmują większy obszar kraju, naogół rok 1905 nie odznacza się większą ilością. W miesiącu maju zanotowano niewiele gradobić. Dnia 2 maja spadł grad w Batiatyczach w pow. mostowskim (Mosty wielkie); dnia 17 maja — w Nakwaszy w pow. podkamień- skim i Gologórach w pow. zloezowskim. Dnia 19 maja nawiedza grad gminy: Przyborów w pow. brzeskim, Wierzbów w pow. brze- żańskim, Nozdrzec w pow dynowskim, Pstrągową w pow. strzy- zowskim, Bratyszów w pow. tłumaekim, Domaszów i Korczów w pow. ubnowskim. Dnia 20 maja — gminy: Batorską wolę, Łęż- kowice w pow. niepolomickim, Poznankę gniłą w pow. skałackim, Humniska, Semenów, Strusów w pow. trembowelskim; dnia 21-go Dnia 22 A Zoe > << A NP O A 59 Í w pow. borszezowskim, Skorykach w pow. nowosielskim, Woli wysockiej w pow. żółkiewskim. Dnia 8 czerwca mieliśmy znów cokolwiek większe gradobicie, nawiedzające 19 gmin: Jezierzany w pow. borszczowskim, Berlin, Bołdury, Grzymałówkę w pow. brodz- kim, Kopyczyńce, Suchostaw, Uwistę w pow. kopyczynieckim, Ko- zówkę, Słobodę w pow. kozowskim, Ładyczyn w pow. mikulinie- ckim, Poznankę gniłą w pow. skalackim, Kupczyńce w pow. tar- nopolskim, Strusów, Warwaryńce, Zazdrość w pow. trembowelskim, Bohatkowce, Wiśniowczyk w pow. wiśniowczyckim, Dźwiniacz w pow. zaleszezyckim, Jezierną w pow. zborowskim. Następują dwa dni z pojedyńczymi opadami, a więc dnia 10 czerwca spadł grad w Dubiu w pow. brodzkim, Krasnem połockiem w pow. nowo- sandeckim, Jeziernej w pow. zborowskim i dnia 13 czerwca w Ką- śnej górnej w pow. ciezkowickim. Znów większe gradobicie, obej- mujące 28 gmin, mieliśmy dnia 16 czerwca; nawiedziło ono gminy: Chłopiatyn, Myców, Przemysłów, Wyżłów w pow. belzkim, Zwiahel w pow. borszezowskim, Kadłubiska w pow. brodzkim, Rekszyn w pow. brzeżańskim, Bossyry, Kociubińczyki w pow. husiatyńskim, Wiszenkę w pow. janowskim, Niżborg nowy w pow. kopyczynie- ckim, Kalne w pow. kozowskim, Justynówkę, Mużyłów, Nowosiółkę, Sławentyn, Szczepanów, Telacze, Uwsie w pow. podhajeckim, Du- najów w pow. przemyślańskim, Romanówkę. Słupki w pow. tarno- polskim, Domaszów, Korezów, Nowosiółki kardynalskie, Ostobuż, Staje, Woronów w pow. ubnowskim. Po tem większem gradobiciu Iwanikówkę, Pochówkę w pow. bohorodczańskim, Niagryn w pow. dolińskim, Bucyki, Borki male, Grzymałów, Hlibów, Leżanówkę, Okno, Zieloną w pow. grzymałowskim, Chomiakówkę, Gwoździce (miasto), Kułaczkowce w pow. gwoździeckim, Harbutowice w pow. kalwaryjskim, Hruszowice w pow. krakowickim, Dobromirkę w pow. nowosielskim, Szumlany w pow. podhajeckim, Iwanówkę, Zerebki szlacheckie w pow. skałackim. Poździmierz w pow. sokalskim, 60 Rymanówkę, Słupki w pow. tarnopolskim, Romanowe siolo, Szczyty w pow. zbarazkim. Potem nastąpiły mniejsze gradobicia; dnia 27 czerwca spadł grad w Nowosiółkach dydyńskich w pow. dobromil- skim, w Piotrowie w pow. obertyńskim, Rokietniey w pow. pru- chnickim, Korytnikach w pow. przemyślskim, Dobrzanach w pow. szezerzeckim. Dnia 28 czerwca zanotowano gradobicia w Bohorod- ezanach starych w pow. bohorodczańskim, w Babicach nad Sanem w pow. dubieckim, Zurawiczkach w pow. jarosławskim, Osieku w pow. kęckim, Rozborzu długim w pow. pruchnickim, Siennowie, Urzejowicach w pow. przeworskim, Niestanicach w pow. radzie- chowskim, Nowosiółkach gościnnych w pow. rudzkim, Żurakach w pow. sołotwińskim, Kawsku w pow. stryjskim, a dnia 29 czerwca w Slupnicy w pow. samborskim. W miesiącu lipcu mieliśmy dwa wielkie gradobicia, pozatem szereg drobnych. = = jo) 3 w jap B UN «O p © Z © Z 3 dą o Z S: sp B (ep) H Lą o” Os, ź 3 |=" D u + O 2 Ś, © er © 3 AA a w O. p S Z. o © á 5 8 ź "S Ę N © B | z, 5 3 a>. Ò ź 3 = Ę S te o "BE B w pow. tarnowskim, Bistuszową, Joniny, Kowalowego, Ryglice, Sie- y) 19 lipca nastąpiło trzecie w ty 61 dziło 39 gmin: Oleksińce w pow. borszezowskim, Poruczyn, Rek- szyn w pow. brzeżańskim, Zabiñce w pow. kopyezynieckim, Ceniów, Helenków w pow. kozowskim, Babińce ad Krzywce w pow. miel- nickim, Ładyczyn w pow. mikulinieckim, Hrehorów w pow. mona- sterzyskim, Chocimierz, Luke, Piotrów, Zuków w pow. obertyńskim, Horożankę, Hołhocze, Szezepanów w pow. podhajeckim. Kułyszeze, Nakwoszę, Palikrowy, Pańkowce w pow. podkamieńskim, Potok żabieńskim, a 30 lipca — Biskupice zadlowskie w pow. radłowskim. znaczne gradobicia. Dnia 2 sierpnia nawiedził grad gminy: Grądzką wólkę w pow. dąbrowskim, Konary w pow. skawińskim, Bierzanów, Bogucice, Krzyszkowice, Rząkę w pow. wieliekim, Gorzyce, Miechowice wiel- kie, Niecieczę, Pileze żelechowską, Wietrzychowice w pow. żabień- skim. Dnia 3 sierpnia objęło gradobicie gminy: Niewoczyn w pow. bohorodczańskim, Szulhanówkę w pow. ezortkowskim, Strzyleze w pow. horodeńskim, Koniuszki nanowskie, Sudkowiee w pow. mo- Scickim, Boratycze w pow. niżankowieckim, Tyszkowice w pow. 62 daczków wielki, Draganówkę, Poezapiñce, Zabojki w pow. tarno- polskim, Słobódkę strusowską, Zubów w pow. trembowelskim, 63 więc gmin ogółem było 345. Najwięcej zanotowano opadów gradu w powiecie podhajdokini, gdzie było 16 gmin, dotkniętych gradem; następnie w powiecie trembowelskim by. 13 gmin gradem dotknię- tych, w powiecie tarnopolskim — 11, w powiecie bołszowieckim — 10; w pozostałych powiatach było mniej niż 10 gmin gradem do- tkniętych. Spostrzeżenia pojawów w świecie roślinnym i zwierzęcym | wykonane w roku 1905 w Ożydowie przez Juliana Hawrysiewicza. = Pojawy w świecie roślinnym. a : RZA" seso. | dojrzewa: | opadanie Nazwisko rośliny listnienie | kwitnienie alo cwódaj TG Agrest | Ribes grossularia 29. HI. | W. 1V. | 4 VIL | 211% Gemeine Stachelbeere | Akacya Robinia Pseudo- Acacia 3. Y: 10. VL a 30. X. Wilde Akazie Bez czarny Sambucus nigra 16. IV. 2. VL 44, VIH. 4. X. Gremeiner Hotfaniat Bez turecki Syringa vulgaris 16 IV. | 18. V. — 29. X. Flieder | Borówka czernica Vaccinium Myrtillus — 8. Y. 18. VL err Gemeine Heidelbeere | | A | E E E ES E O 65 Nazwisko rośliny listnienie kwitnienie | dojrzewa- w. nie owocu liści Pro żabie ocz lekarski (mlecz, czy Tar um officin AA saie a 3. V. Brzoza biała Betula alba Weisse Birke Chmiel Humulus Lupulus Gemeiner Hopfen Czeremcha (kocierpka) yunus Padus Gemeine Traubenkirsche Dab szypułkowy uercus pedunculata Stieleiche Dab zwyczajny Quercus sariri Steineiche peer „oz siad Ajuga repta Kriechender Günsel Dereń właściwy ornus mas Gelber Hartriegel Fiołek => Fiola odor de "Teilchen w. bia ata o) pa id Weiss b rpinus betulus Gemeine Hainbuche Gra Ca Groch siewny isum sativum Gemeine Erbse 30. IV. 20. VL 16. VIII. 29. IV. 11. IV. Spraw. Kom. fizyogr. T. XL. Część I. 30. IV. 26. IV. 12. IV. 14. IV. 17. VE 20. VIII. | 20. X. 15. VIII. — 66 rum C Gemeiner Kiimmel Nazwisko rośliny listnienie kwitnienie dojrzewa” opadaa nie owocu liści Grusza Pyrus communis 3; V. LA 8. VIII, | -26. X. Gemeine Birn Sali se aba 28. IV 30. TII. =- — Sahlw Jabłoń malus 2. V. 8. V. 16. VC 1-203 Gemeiner Apfel algo e pospolity bus aucuparia 1 v. 14. V 25. VII. | 19. X ero Eberesche pp ziarnopłon culus Ficaria 26. IV 2. V. === — arrolla Philadelphus coronarius 22. IV, E YLE — 24 X Gemeiner Pfeifenstrauch Jesion raxinus excelsior 2. V. 24, IV. 16. X Gemeine Esche Jęczmień jary Hordeum vulgare aestivum 22. [V. — 17. VIL — Sommergerste iburnum Opulus 25. IV. 25. V 6. VIII. | 24. X Gem. Schneeballstrauch "2 dziki culus Hippocastanum 20. IV. 10. V 20. IX. | 20. X przod e = Poppe yi latanoides EY 8: y. — 16. X Mena tt Ahorn Kminek C arvi — 28. V — E zę rpa en Nazwisko rośliny listnienie kwitnienie | dojr rzewa- ¡nie owoc gore liści pet equi siew gt błotny) a palu ada aka 25. IV. Koniczyna łąkowa Trifolium pratense Wiesenklee 10. IVY. 20. VIII. Konwalia lanuszka Convallaria majalis Maiglöckchen z Zea Fiori komn 29. VIII. Len siewny Linum usitatissimum Gemeiner Lein 18: VL 30. VIII. Leszczyna Coryllus avellana Gemeine Haselnuss JAV: 19. UL rps drobnolistna lia par ia Kiain biken Linde 24. VI. Lipa wielkolistna tia grandifolia Grossblätterige Linde Malina Rubus Idaeus Gemeine Himbee 5. VIL Marchew ete aucus Carota Gemeine Mohrriibe 30. IV. Morwa biała Weisse Maulbeere AW 6: VII. Narcyz icus Rothrandige Narcisse 12. IV. RAA | dojrzewa- nie owocu Nazwisko rośliny listnienie kwitnienie W Olsza czarna | Alnus sto gy 28. IV. ERP Va — 29% Gemeine Erl | Orzech włoski Juglans regia 6- Y. 10. V: DD 20. X. Gemeine Wallnuss Osika Populus tremula 29. IV. o >: D Gemeine Espe Owies Avena sativa 10. IV. — ZE: VE — Gebauter Hafer Pierwiosnka po. ri pete Wady 16. HT. | 27 Di — — Gemeine mel Pierwiosnka wieksza : Primula elatior j — 29. MI. — — imel Piwonia lekarska ont inalis 30. III. vb. — 4, XL Gemeine Gichtrose Porzéczka Ribes rubrum : 24. IV. 3. Y. 22. VL 30. X. Gemeine Johannisbeere Poziomka jadalna ragaria vesca a V. Di Y. 8. VI. 30. X. Wilde Erdbeere - Przyłuszczak trojanek epat riloba 15. II. | 28. HL — — Dro nad Loberia "a zenica ozim Triticum «oai hibernum 5. IV. Y. VE 118. ViN — Winterweizen e de ds di Róza dzika Rosa canina 28. IV. 6. LV. A 30. X. Hundsrose 69 Nazwisko rośliny listnienie kwituienie jed | may Róża ogrodowa Rosa ga ;folia Gartenros 100 Mk Sliwa Prunus o. Gemeine Pflau 101X | 26572. Storczyk szerokolistny Orchis latifolia Breitblátter. Knabenkraut z. Prunus spinosa Sehioedpiisumo Topola czarna opulus nigra Schwarze Pappel 30. IV. Trześń Pi 8 avium Siisse Kirsche 30. IV. Trzmielina Evonymus europaeus Gemeiner Spindelbaum 26. IV. Wiciokrzew Lonicera Xylosteum Gemeine Heckenkirsche Winograd winorodny itis ra Gemeiner W einstock 18. VI Wiśnia Prunus Cerasus Weichsel 30. IV gp ae gajowy emone nemorosa getta ae slemnlek psianka num tuberosum Kick 1 31, UL 22. YL 20. IX. 6. VIL | 26. X. Nazwisko rośliny listnienie kwitnienie See gen | Żyto jar Secale ok aestivum 24. IV. — 20. VI: — Sommerroggen Żyto o Scale pon hibernum 21. III. 2, VE “PAGAN — Winterroggen Zywokost lekarski Sy ymphytum wsią 22. IV. 20. V. mi pot Gemeine Beinw Leucojum vernum L. 251. | 10; HL — a Wierzba > c Salix alba L. 28. IV e Ry KS ) Te ja Asp o. V. Ea Sa 98. IX. uglans nigra L. "= ogrodow St; Papaver dt + 24. IV. | 25, Wks 8 VERE Pojawy w świecie zwierzęcym. a) Ptaki. Nazwisko ptaka Czas przylotu Czas odlotu Bekas Krzyk Scolopax gallinago 24. IN, 20. X Gemeine Sumpfschnepfe git onka p rusticola 22. III. P Waldschnepfe A A MAEI S AL ASC NAM O EE PA E TEE, 11 Nazwisko ptaka Czas przylotu Czas odlotu Bocian biały Ciconia alba Weisser Storch 25. III. 25. VIII. Cyranka Anas querquedula Queckente zajka Aires cristatus Kiebie 8. X. udek Jpupa epops Wiedehopf 30. IX. Gawron Corvus frugilegus Saatkriihe Gęś gęgawa nser cinereus Graue Gans gg nak dymówka undo rustica linia J preas oknówka rundo urbica Miesa hwalbe Kaczka dzika (krzyżówka) nser ferus Wildente o A Kukułka Cuculus canorus Kuckuk "Pliszka biała Motacilla alba Weisse Bachstelze |. = la flava onda ze Nazwisko ptaka | Czas przylotu Czas odlotu Pokrzywka słowik Sylvia luscinia 30. 1V. „a Nachtigall ida iórka deie coturnix 26. IV. 2 X: Wachte rene ¿sipik auda a 28. II. po Ps zpak | Sturnus vulgaris 30. HL — Staar ilga Oriolus galbula 30. TY. ES Kirschpirol Żóraw 26. III. 4. Y rus cinerea b) Ssaki. Nazwisko ssaka Czas pierwszego pojawu Nietoperz myszatek Vespertilio murinus Gemeine Fledermaus 19, EV. | | | | l W asserfrosch c) Płazy. Nazwisko płazu | Czas pierwszego pojawu | Jaszczurka a nks | Lace 29. IV. | Kidcokaa ua l Żaba jadłówka Rana esculenta 26. IV. i d) Owady. | Nazwisko owadu | Czas pierwszego pojawu Bielinek kapustniak Pieris Brassicac 24. IV. Kohlweissling Chrabasz Melolontha vulgaris Æ V Maikäf Niestrzęp głogowiec poria Crataegi 10: Y: Bakisewolislinę Paź królowy Papilio Machaon 31 Y. Schwalbenschwanz Rusalka Pawik Vanessa Jo Pfauenauge Rusałka W Vanessa Pó ora 30. UL Riisterfalte Świtrascz polny Gryllus campestris 28. Feldgrille Trzmiel Bombus terrestris Erdhummel Materyaly do fizyografii krajowej. Część II. Materyały zebrane przez Sekcye: botaniczna i zoologiczną. Spraw. Kom. fizyogr. T. XL. Część II. 1 O nowych i mało znanych gatunkach motyli fauny galicyjskiej. Przyczynek piąty. Napisał Dr Stanisław Klemensiewicz. W przeciągu dwóch ubiegłych lat, t. j. od czasu ostatniego mojego sprawozdania o nowych i mało znanych gatunkach motyli mie A zajmowałem się w dalszym ciągu badaniem fauny na- z św ts PP. (are Kauekiego, ofic yała pocztowego we Lwowie i Jana Romaniszyna, słuchacza wówakiej Szkoły politechni- cznej, którzy się zbieraniem motyli większych. przeważnie w okolicy Lwowa —zajmuja, umieszczam w tym wykazie także niektóre wa- żniejsze spostrzeżenia tych panów. Oznaczając bogaty zbiór motyli większych p. barona Juliana Brunickiego w Podhorcach obok btia znalazłem kilka zajmujących gatunków, o których tu również ws minam w nadziei, że p. bar. Brunicki rezultaty swoich potoki faunistyèznych w ese Stryja, dotąd mało badanej, niebawem sam szczegółowo ogłosi ostatniem dwuleciu pojawiły się następujące ważniejsze prace, ae się do fauny motyli galicyjskie S e F., Fauna lepidopterologiczna doliny Popradu i jego wici Część VILi VIII; Spraw. Kom. fizyogr. Akad. Umiej. w Krakowie. T. XXXVIII, 1904. Klemensiewicz Dr S, O nowych i mało znanych gatun- kach motyli fauny galicyjskiej. Przyczynek IV; Spraw. Kom. fizyogr. Akad. Umiej. w Krakowie. T. XXXVIII. 1904. 1* 4 DR STANISŁAW KLEMENSIEWICZ Sitowski L., Motyle 3 Spraw. Kom. fizyogr. Akad. Umiej. w Krakowie. T. XXXIX. 1906. Po ogłoszeniu mojego TY SSA odkryto (łącznie z for- mami nowemi, w tym przyczynku wykazanemi) 34 gatunki, oraz 33 odmiany i aberacye nowe dla fauny galicyjskiej, mianowicie z grupy Nymphalidae 3, Lycaenidae 3, Lymantriidae 1, Saturniidae 1, Noctuidae 18, Geometridae 3, Zygaenidae 1, Pyralidae 2, Orneodi- dae 1, Tortricidae 9, Glyphipterygidae 1, Y; ponomeutidae 1. Plutelli- dae 2, Gelechiidae 4, Elachistidae 4, Gracilariidae 5, Lyonetiidae 2, Nepticulidae 6. Gatunki zestawiono według katalogu O. Staudingera i H. Re- bla (Catalog der Lepidopteren des palaearktischen Faunengebietes; Berlin 1901). Formy nowe dla fauny krajowej oznaczono gwiazdką (*). Przy oznaczaniu kilku śię fe ch form, udzielił mi swej po- mocy p. Dr H. Rebel, kustosz zoologicznego oddziału e. k. nadwor- nego Muzeum przyrodn. w Wiedniu, za co mu na tem miejscu szczere składam podziękowanie. Skrócenia: Brun., Kauc., Rom., oznacza: zebrał p. baron Brunieki, wzglę- dnie p. T. Kaucki, lub p. J. Romaniszyn. ex L= wyhodowany w domu z gąsienicy. now. stan. = nowe stanowisko. Pisałem we Lwowie, w lutym 1906 r. Nymphalidae. Nymphalinae. Apatura F. 1. Ilia Schiff. S. V. ab. Metis Frr. Widziałem kilka okazów w reż si prywatnych z okolicy Lwowa, gdzie go także p. Kaueki znala Limenitis F. 2. Sibilla L. Jeden egzemplarz w Tuchli, w pierwszej połowie lipca (Kauc.). Neptis F. 3. Lucilla Y. Jaremcze, gdzie się według p. Kauc. od końca czerwca w wielkiej ilości znachodzi A NS 0 hs MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 5 Melitaea F. *4. Didyma O. ab Livida m. n Omnino livida, normaliter nigro signata“. szystkie skrzydła z wierzchu blado cytrynowo żółte, t. j. barwy de spodu skrzydeł tylnych formy p yesa Jae), bez sladu koloru czerwonego; nakreślenie czarne jak u formy zwyczajnej. Na spodzie są skrzydła takie, jak z wierzchu i również w zupeł- ności pozbawione barwy czerwonej. Według uprzejmej informacyi Dra Rebla w Wiedniu, opisał już Müller y taką aberacye (jednego $ z Berna), nie nadając jej nazwy; inny okaz gf z Aten, ma się znajdować w zbiorach Muzeu nadwornego w Wiedniu. eden egzemplarz tej nadzwyczajnej aberacyi znalazł się w so- snowych lasach Rudna opodal Lwowa, w lipcu. Argynnis F. *5. Aphirape Hb. Na moczarowatych łąkach leśnych Janowa, w drugiej połowie czerwca, dość rzadki. 6. Pales Schiff. S. V. v. Arsilache Esp. Wraz z poprzednim, lecz o wiele częstszy, dotychczas był znany w tej odmianie tylko z okolicy Brodów 7. Ino Rott. W Janowie na torfiastych łąkach leśnych, w dru- giej połowie czerwca liczny. 8. Lathonia L. ab. Valdensis Esp. Tę rzadką aberacyę udało się znaleźć przed kilku laty p. Kauekiemu w Janowie, w sierpniu. *9. Niobe L. ab. Radiata Spul. W zrębach leśnych Brzuchowie opodal Lwowa znalazły się dwa okazy bardzo pięknej aberacyi tego gatunku, odznaczające się spodem skrzydeł tylnych. Oba środ- owe szeregi zielonawo żółtych plam, bardzo słabo srebrzysto po- łyskujących, są ze sobą zlane, a to oe gęsta rdzawego na- otu między tymi szeregami plam u jedn z okazów także wskutek zaniku czarnych obwódek alto iii pd. Tylko żyłki pozostały kar: rne. Dr A. Spuler nadmienia w swem najnowszem dziele *) między innemi pewn ą ab. radiata, u której jasne (srebrne) plamy są zlane („zu Wischen viltick molan] Moje okazy należą prawdopodobnie do tej aberacyi. E 1) Stett. ent. Zeit. 1855, p. 108; T. f. 1. — Podobny albinizm zdarza sie także w rodz. Argynnis F. w tomie vin czasopisma Deutsche ent. Zeitschr. Iris Wys i pięknie ilustrowano całkie et MY gatunku Lathonia L. (T. I, f. 8) i podobnąże Selene Schiff. $. Y. T i 3) Die Schmetterlinge Europas, III Auf. 6 DR STANISŁAW KLEMENSIEWICZ Satyridae. Satyrus Westw. 10. Alcyone Schiff. S. V. Dwa okazy w Potyliczu (Kauc.). Pararge Hb. 11. Aegeria L. v. Egerides Stgr. Koło Lwowa, przy końcu maja. Gatunek ten pojawia się w Galicyi bezwątpienia tylko w tej bladej, środkowo europejskiej odmianie Egerides Stgr. Lycaenidae. Chrysophanus Hb. 12. Dispar Hw. v. Rutilus Wernb. Podhorce obok Stryja Lycaena F. *13. Optilete Knoch. ab. Ten nowy dla fauny gatunek znalazł w Janowie p. Romaniszyn, na torfiastej łące leśnej, 22 czerwca r. zeszl., w jednym aberacyjnym egzemplarzu. Na spodzie skrzydeł, zwłaszeza tylnych, są oczka bardzo wielkie; na skrzydłach tylnych są one w komórkach 2—4 ku nasadzie wydłużone i zaostrzone, a ko- niuszki ich w kształcie drobniutkich kropeczek pooddzielane. | *14. Astrarche Bgstr. ab. Albicans Aurw. Mały okaz z okolicy Lwowa, u którego spód, zwłaszcza skrzydeł tylnych, jest prawie całkiem biały o nielicznych, bardzo drobnych oczkach czarnych; także żółte plamy przed krańcem są słabo rozwinięte. Forma ta jest niewątpliwie ab. Albicans Aurw. 15. Eumedon Esp. ab. (2 Speveri Husz.) Wierzch skrzydeł je- dnostajnie brunatny, spód słabo nakreślony o charakterystycznym białawym promieniu na skrzydłach tylnych; oczka przybrzeżne w niebieskawo-białych obwódkach; plamki żółte przed krańcem są bardzo mdłe i znajdują się tylko na skrzydłach tylnych w komór- kach 1 do 3. Z szeregu oczek zaśrodkowych pozostały na spodzie skrzydeł przednich tylko dwa (w komórkach 2 i 4), na skrzydłach Każe" brak wszelkich oczek; plamka środkowa na wszystkich skrzydłach wyraźna, podłużna. Znaleziona przez p. bar. Brunickiego w okolicy Stryja. 16. Icarus Rott. Q ab. Caerulea Fuchs. Now. stan.: Korczyn koło Skolego, Ciężów koło Stanisławowa; w sierpniu (Kauc.). *17. Cyllarus Rott. Q ab. Andereggi Rühl. Jedna Q na pod- mokłych łąkach leśnych w Janowie, w połowie czerwca. MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 7 18. Alcon F. W Brzuchowicach opodal Lwowa (Kauc.) i oko- licy Stryja (Brun.), w drugiej połowie lipca. 19. Arcas Rott. Podhorce obok Stryja, w pierwszej połowie lipca (Brun.). Hesperiidae. Heteropterus Dum. 20 Morpheus Pall. W Komarnie, jeden okaz w lipcu (Kauc.). Notodontidae. Cerura Schrk. 21. Bicuspis Bkh. Jeden egzemplarz tej nadzwyczaj u nas rzadkiej prządki złowił przy świetle lampy p. bar. Brunicki w Pod- orcach koło Stryja, 6 sierpnia r. zeszł.; dotychczas wykazany był tylko w jednym okazie z okolicy Szkła. Notodonta O. 22. Tritophus Esp. Podhorce obok Stryja w pierwszej poło- wie sierpnia (Brun.). Odontosia Hb. 23. Sieversi Mén. P. Romaniszyn donosi: „W roku zeszłym znalazłem 23 kwietnia w Brzuchowicach pod Lwowem, jeden na sośnie siedzący okaz Q tego u nas nadzwyczaj rzadkiego motyla; w pobliżu znajduje się mały lasek brzozowy. Samica ta złożyła po upływie 2—3 dni 14 jaj. Jajo jest półkuliste, około 1 mm średnicy, barwy mleczno białej, u góry z jasno bronzową mikropylą. Zaznaczyć należy, iż barwa ta aż do ostatniej chwili się nie zmienia. Już w ósmym dniu, t. j. 3 maja, wylęgły się gąsieniczki. Gąsienica jest począt- kowo blado zielona, z jaśniejszą, prawie żółtą główką. Na każdym pierścieniu znajdują się u góry 2, po bokach po 3 średnio długie włoski ciemne, na głowie również kilka ciemnych niby pendzel- ków. W miarę przyjmowania pokarmu staje się gąsienica bardziej zielona, a 4 białawe linie, przebiegające wzdłuż ciała, uwydatniają się wyraźniej. Gąsienice są bardzo żarłoczne i dlatego rosną nad- zwyczajnie szybko. Bardzo zajmujące jest zjawisko wylinek. Po pierwszem zrzuceniu skórki, które następuje już w czwartym dniu po wylęgu z jaja, są gąsieniczki biało zielone, a jasne linie podłu- Zne stają się wyrazistsze; głowa już zielona, włoski krótkie i białe. Druga wylinka następuje bardzo prędko po pierwszej tak, że zanim jedne z gąsieniczek po raz pierwszy skórkę zrzuciły, inne za- 8 DR STANISŁAW KLEMENSIEWICZ zieloną, szczęki, odnóża, jakoteż brzegi klapy kuprowej bronzowe. Jak widzimy stan gąsienicy trwa bardzo krótko, bo nie całe trzy tygodnie. Gąsienica żyje w maju tylko na brzozach. Przepo- czwarcza się w ziemi pod mchem, zlepiając sobie lekki oprzęd z mchu i ziemi. Poczwarka ciemno bronzowa. O ile wiem, w Ga- licyi nie miał jeszcze nikt sposobności hodować z jaja ten rzadki gatunek prządki. Lymantriidae. Lymantria Hb. *24. Monacha L. ab. Nigra Frr. Rytro, w połowie sierpnia. Forma słabo przyciemniona, stanowiąca przejście do niemal całkiem czarnej ab. Eremita Lasiocampidae. Epienaptera Rbr. | 25. Tremulifolia Hb. W okolicy Czortkowa, ex l. (Kauc.). Saturniidae. Aglia O. 1 Aglia Tau L. ab. Melaina Gross. und Agl. Tau L. var. Cupreola m Societ. entomol. XVII Jahrgg. p. 129. A A II MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 9 utrwalenie w nauce zapomocą odrębnej nazwy, aniżeli płód sztuczny, choćby nawet znacznie różniący się od formy głównej. Proponuję przeto dla niej nazwę ab. Mascolor. Noctuidae. Acronyctinae. Aeronicta O. 21. Strigosa F. ab. Bryophiloides Horm. Aberacya melanoty- czna, w okolicy Lwowa nie bardzo rzadka (Klem., Kauc.). Galicyjskie okazy tego gatunku są wogóle znacznie ciemniejsze, aniżeli zwykle. 28. Cuspis Hb. P. Kaucki wymienia jeden egzemplarz ex l. ze Lwowa. 29. Euphorbiae F. W okolicy Lwowa dość rzadki (Klem., Kaue.). Arsilonche Ld. * 30. Albovenosa Göze. Wykrył go p. bar. Brunicki w Podhor- cach pod Stryjem w dwóch okazach, w pierwszej połowie sierpnia. Trifinae. Agrotis O. *31. Strigula Thnbg. Jeden okaz w Podhorcach pod Stryjem, 15 lipca (Brun.). Bardzo rzadki; dotąd go w kraju nie znano. 32. Primulae Esp. W Janowie, 4 czerwca jeden egzemplarz (Rom.). 33. Flammatra F. Pojedynczo w okolicy Lwowa (Kauc.) 1 w Podhorcach k. Stryja (Brun.), w pierwszej połowie lipca. 34. Birivia Hb. Kilka okazów znalazł p. Romaniszyn koło Lwowa w pierwszej połowie lipea. Dotychczas znano go przeważnie z okolie górskich. 35. Latens Hb. Jednę © złowiłem w Piwnicznej przy świe- tle lampy, 1 sierpnia 1902. 36. Vestigialis Rott. Piwniezna nad Popradem, 27 lipea. + Dianthoecia B. 87. Luteago Hb. Jeden okaz we Lwowie, w pierwszej połowie sierpnia (Kauc.). Bryophila Tr. 38. Perla Tr. Kilka okazów siedzących na skałach znalazłem w Piwnieznej między 5 a 24 sierpnia. 10 DR STANISŁAW KLEMENSIEWICZ Celaena Stph. 39. Matura Hufn. Koło Potylicza (Kauc.). Hadena Schrk. 40. Gemina Hb. We Lwowie jeden okaz ex l. 2 czerwca; gą- sienica żyje po przezimowaniu trawą aż do początku maja. Gatu- nek w formie głównej mało zna 41. Secalis Bjerk. ab. Nietitans Esp. Piwniezna, przy końcu lipca j unek Secalis jest bardzo zmienny; na uwagę zasługuje Radi odotti o H. Ophiogramma Esp. Jest ona czarno bru- Hydroecia Gn. *42. Petasitis Dbld. Odkryty dla naszej fauny we Lwowie przez p. Romaniszyna w jednym egzemplarzu 5 września, przy świetle lampy. Nonagria O. 43. Cannae O. Koło Lwowa (Rom.) i Stryja (Brun.) przy końcu sierpnia. 44. Typhae Thnbg. ab. Fraterna Tr. W okolicy Lwowa wraz z formą główną, 1 października (Rom.). Tapinostola Ld. *45. Fulva Hb. Zmaleziony w pojedynczych egzemplarzach koło Liwowa 31 sierpnia (Rom.) i w Podia obok Stryja 12 września (Brun.). Calamia Hb. #46. Lutosa Hb. P. Romaniszyn zlowil we Lwowie przy świe- tle lampy kilka okazów tej rzadkiej sówki, między połową wrze- śnia a połową października. Okazy te, niezupelnie jednakie, odzna- czają się nadzwyczajnie wielkim rozmiarem Leucania Hb. 47. Obsoleta Hb. W okolicy Lwowa na początku czerwca (Rom.); gatunek u nas mało znany. Amphipyra O. 48. Livida F. Now. stan.: okolicą Potylicza (Kaue.). MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 11 Taeniocampa Gn. 49. Populeti Tr. W Brzuchowicach opodal Lwowa przy końcu marca i w kwietniu dość zwyczajny. P. Romaniszyn znalazł tamże wiele okazów w różnych odmianach; barwa tła skrzydeł przednich ma różne odcienie od jasno popielatej, aż do ciemno bronzowej (szczególnie u samców *50. Pulverulenta Esp. ab Rufa Tutt. Piękna aberacya o rdza- wo żółtych skrzydłach przednich, na których tylko zewnętrzny szereg ciemnych kropek i plama nerkowata są widoczne; jest to niewątpliwie ab. Rufa Tutt. Wyhodował ją we Lwowie p. Kaucki. Mesogona B. 51. Oxalina Hb. Koło Lwowa kilka okazów na początku wrze- śnia (Rom.). Calymnia Hb. 52. Trapezina L. O jednym egzemplarzu tej pospolitej sówki donosi p. Romaniszyn: „Gąsienicę znalazłem w okolicy Janowa na poziomee (gdzie się może przypadkowo dostała 2); nakreślenie miała ciemno bronzowe. Mimo znacznego uszkodzenia końca ciała, zamie- niła się w piękny okaz motyla, barwy jasnej, jednostajnie zielona- wo popielatej.* Xylomyges Gn. 53. Conspicillaris L. s para View. Typowy okaz ex I. w połowie kwietnia we Lw Thalpochares La: 54. Paula Hb. Lwów, ex l. na początku sierpnia. Gąsienicę znalazłem na wiosnę, wżartą w szczyt pędu Helichrysum arenarium DC. na miejscu piaszeczystem. i Erastria O. 55. Venustula Hb. Na wzgórzach stryjskich koło Lwowa przy końcu maja. Gatunek rozprzestrzeniony, lecz dość rzadki. Prothymnia Hb. *56. Viridaria Cl. ab. Modesta Carad. Jeden okaz w Piwnicznej na gruzowatych zwałach skalistych, 1 sierpnia. Quadrifinae. Plusia O. 57. Zosimi Hb. P. bar. Brunicki złowił dwa okazy w Podhor- cach pod Stryjem, w pierwszej połowie lipca. Gatunek nadzwy- 12 DR STANISŁAW KLEMENSIEWICZ ezajnie rzadki, przedtem znany u nas tylko w jednym egzemplarzu z Drohomirezan 58 Chryson Esp. ei również w Podhorcach koło Stryja na początku września (Bru 59. Bractea F. Podhorce sea Stryja, 17 sierpnia (Brun.); bardzo rzadki. 60. Pulchrina Hw. Gatunek bardzo podobny do Pl. Jota L. i trudny do odróżnienia od niej. Dotychczas znajdowałem go nie- licznie w okolicach Nowego Sącza w sierpniu. Z pewnością jest Pulchrina Hw. u nas bez porównania częstszą od Jota L., lecz błę- dnie za tę ostatnią poczytywan *61. Pulchrina Hw. ab. Perito Auriv. Jeden okaz przy lampie, w e ze 31 li 62. Interrogationis L. Mikuliezyn nad Prutem we wschodnich Karpatach (ol. Stóckel). Gatunek bardzo rzadki. Hypeninae. Epizeuxis Hb. 63. Calvaria F. Now. stan.: Okolice Potylicza (Kaue.) i Stryja (Brun.). Hypena Schrk. 64. Rostralis L. ab. rt de Hb. Jeden typowy egzemplarz we Lwowie, znaleziony 13 wrześn Geometridae. Acidaliinae. Acidalia Tr. 65. Moniliata F. We Lwowie, jeden okaz w pierwszej poło- wie sierpnia (Kauc.). 66. Fumata Stph. Gatunek górski, znaleziony w kilku egzem- plarzach w Mikuliczynie przez p. Stóckla; zresztą znany u na tylko z Tatr 67. Umbelaria Hb. Dwa egzemplarze koło Janowa, w lipcu (Kauc.). Ephyra Dup. 68. Albiocellaria Hb. We Lwowie jeden cf w pierwszej poło- wie lipca (Kauc.); bardzo rzadki. Larentiinae. Lygris Hb. 69. Assocíata Bkh. Now. stan.: okolica Lwowa, w czerweu i na MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 13 początku lipca; gatunek dość rzadki i tylko miejscami pojawiają- cy się. Larentia Tr. 10. Salicata Hb. Pojawia się w sierpniu w górach nad Po- pradem (Piwniczna, Żegiestów). 71. Fluctuata L. ab. Koło Lwowa znalazłem w połowie maja aberacyę o skrzydłach ochrowo nabiegłych. 12. Vittata Bkh. Jeden okaz w Piwnicznej w połowie sier- pnia, przy lampie 18. Molluginata Hb. Gatunek rzadki, znaleziony w Ara wie koło połowy lipca (Kauc.). 14. Affinitata Stph. v. Turbaria Stph. Podhorce pod Stryjem, w połowie maja (Brun.); odmiana dotąd u nas bardzo mało znana. Tephroclystia Hb. 15. Castigata Hb. Now. stan.: w okolicy Brodów w czerwcu, dość zwyczajny. 16. Tenużata Hb. W Piwnicznej wypłoszyłem z wierzby iwy jeden egzemplarz 4 sierpnia, należący niewątpliwie do II generacyl. 717. Innotata Hufn. v. Fraxinata Creve. Jeden okaz tej rzad- kiej odmiany ner w Wierchomli nad Popradem, w zrebach leśnych 8 sierpni 78. aiiai Hb. W lasach świerkowych Brzuchowie pod Lwowem, przy końcu kwietnia dość zwyczajny. Boarmiinae. Thaumnonoma Ld. 79. Brunneata Thnbg. Podhorce pod Stryjem, w drugiej po- lowie czerwca (Brun.); Mikuliczyn nad Prutem (Stóckel). Phasiane H. $. *80. Clathrata L. ab. Nocturnata Fuchs. Maly, prawie calkiem brunatny okaz tej rzadkiej. ROACH znalazł we Lwowie p. Kaucki, w pierwszej połowie sierpnia Arctiidae. Arctiinae. Callimorpha Latr. 81. Quadripunctaria Poda. P. Kaucki widział go w wielkiej ilości w Bolechowie przy końcu lipca i przez cały sierpień. 14 DR STANISŁAW KLEMENSIEWICZ Lithosiinae. Lithosia F. 82. Griseola Hb. W lasach koło Janowa, jeden okaz 22 czerwca. Zygaenidae. Zygaena F. *83. Filipendulae L. ab. (trans.) Cytisi Hb. W Piwnicznej wy- hodowałem z gąsienicy na początku sierpnia egzemplarz, u którego plamy pary środkowej są ze sobą zlane, obu par pozostałych zaś bardzo do siebie zbliżone. Cochlididae. Cochlidion Hb. 84. Limacodes Hufn. Na wzmiankę zasługuje egzemplarz tego rozpowszechnionego gatunku, strącony z dębu w Brzuchowicach pođ Lwowem 10 września, przeto należący wyjątkowo do II pokolenia. Limacodes Hufn. pojawia sig zresztą tylko w jednej generacyi od końca maja do początku lipca. Pyralidae. Crambinae. Crambus F. 85. Paludellus Hb Jeden okaz pojawił się przy lampie w oko- licy Lwowa 2 lipca 1905. Gatunek bardzo rzadki, właściwy tylko okolicom moezarowatym; dotychczas był znany w jednym egzem- plarzu, znalezionym przez Nowickiego w Brodach. : 86. Pauperellus Tr. W górskich okolicach Karpat wschodnich (Tartarów, Chomiak), w pierwszej połowie lipca (Stóckel). 87. Pinellus L. Now. stan.: okolice Szezakowy, Lwowa, Bro- dów; od końca czerwca do początku sierpnia. * 88. Culmellus L. ab. Obscurellus Hein. „Skrzydła przednie po- rj den gęsto ciemnym pyłkiem*. Jeden egzemplarz wypłoszony z krzaków w Piwnicznej przy końcu lipca. Phycitinae. Pempelia Hb. 89. Subornatella Dup. Piwniczna i Brzuchowice koło Lwowa, w lipeu; gatunek daleko rozsiedlony, mimo to był wykazany do- tychezas tylko w jednym okazie z okolicy Janowa. MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 15 Hydrocampinae. Psammotis Hb. 90 Pulveralis Hb. Drugi znany w kraju okaz znalazłem koło Rytra w zrębie leśnym, 25 lipea. Scopariinae. Scoparia Hw. *91. Ambigualis Tr. v. Basistrigalis Knaggs. Między wielu oka- zami tego zmiennego gatunku znalazłem dwa, mianowicie jeden w Lesienicach kolo Lwowa na przynęcie jabłkowej 2 lipca, drugi w Piwnicznej 11 sierpnia, zgadzające się zupełnie z Basistrigalis Knaggs. Forma ta, podana w katal. Staud. i Rebl. jako odrębny gatunek, jest niewątpliwie tylko wielką, przy nasadzie skrzydeł silnie nakreśloną odmianą gatunku Ambigualis Tr. Pyraustinae. Pyrausta Scbrk. 92. Cespitalis Schiff. S. V. v. Intermedialis bi Pojawia się po skalistych stokach w Piwnicznej w drugiej połowie sierpnia. Dotąd był mi znany tylko z Brodów. 93. Falcatalis Gm. Mikuliczyn w Karpatach wschodnich (Stóekel). Tortricidae. Tortricinae. Pandemis Hb. 94. Ribeana Hb. v. Cerasana Hb. Wielożerną gąsienieę tego gatunku znalazłem także na Left och racemosus Michx. 95. Heparana Schiff S. V. ab. Piękna i rzadka aberacya o ja- snem, brunatnawo żółtem (skórno żółtem) tle skrzydeł przednich, na którem skośna przepaska środkowa i plama przyramienna prze wierzchołkiem wałek og są niemal czarno brunatne, przeto na jasnem tle silnie uwydatnion Wyhodowana ex R. w Piwnieznej 13 sierpnia; gąsienica na olszy. i Tortrix Meyr. 96. Forsterana F. Jeden okaz wyhodowalem we Lwowie 3 lipca z gąsienicy, znalezionej — jet rzeczą — na dębie; zau- ważany także w Mikuliczynie (Stúckel 97. Rusticana Tr. Koło Brodów i Lwowa przy końcu kwie- tnia i w maju. 16 DR STANISŁAW KLEMENSIEWICZ 98. Dumetana Tr. Now. stan.: okolica Lwowa, w pierwszej połowie lipca; gąsienice znajdowałem w porze wiosennej na ziołach i na dębie. Cnephasia Curt, *99. Wahlbomiana L. v. Obscurana Reutt. We Lwowie wyho- dowalem dwa okazy tego zmiennego gatunku, które prawdopodo- bnie należą do odmiany Obscurana Reutt.; Dr Rebel w Wiedniu, który je oglądał, jest tego samego zdania. Okazy moje są średniej wielkości, mają tło ciemne, na któ- rem poprzeczne wstęgi dość słabo się uwydatniają; przedewszyst- kiem jednak różnią się wstęgą środkową, która jest szeroka i je- dnostajna, t. j. od strony nasady skrzydła niemal prosto ograniczona, czego Reutt. w dyagnozie owej odmiany Obscurana nie uwydatnił. Jedną z gąsienic znalazłem na Helichrysum arenarium DC., drugą na Echium; motyle wylęgły się 1 i 2 lipca. 100. Incertana Tr. Forma, którą niedawno uważano za odmia- mianę gatunku Wahlbomiana L. Daleko rozprzestrzeniona, jednak w okazach typowych rzadka. Dotychczas posiadam trzy okazy z Nowego Sącza (Grołąbkowice) i Lwowa. 101. Incertana Tr. v. Minorana H. S. Ciemniejsza i znacznie pospolitsza odmiana poprzedniej. We Lwowie dość częsta; gąsienice znajdowałem na Artemisia campestris L., Genista tinctoria L., Vero- nica spec. Conchylinae. Conehylis Ld. 102. Posterana Z. Kilka okazów w maju i przy końcu sier- pnia, przeto w dwóch pokoleniach, i *103. Gilvicomana Z. Jeden, już nieczysty okaz, złowiony w Ro- stoce Wielkiej koło Rytra przy końcu lipca, należy niewątpliwie do tego gatunku. *104. Rutilana Hb. ab. Interruptana m. „Alae anteriores fascia latericia pone medium ad marginem interiorem interrupta“. Ceglasta przepaska za środkiem skrzydła jest nad brzegiem pachowym tak przerwana, iż pozostaje z niej przy tym brzegu tylko drobna plamka; dwie plamy ceglaste, leżące przy brzegach prze- ciwległych poza tą przepaską, które u formy zwyczajnej są z nią zlane, są u mojego okazu na lewem skrzydle od niej oddzielone. Ceglasta nasada skrzydeł jest pod brzegiem ramiennym równi przerwana. Jeden okaz tej szczególnej aberacyi znalazłem w Barcicach koło Starego Sącza w połowie sierpnia. MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 17 105. Implicitana Weck. W Lesienicach pod Lwowem przy końcu maja, przeto w pierwszem pokoleniu. Euxanthis Meyr. 106. Zoegana L. Gatunek z pewnością wszędzie rozpowszech- niony w lipcu i sierpniu. aona nie wykazano go z okolic Szezakowy, Nowego Sącza i Brodów Olethreutinae. Olethreutes Hb. 107. Semifasciana Hw. We Lwowie wyhodowałem 3 czerwca z gąsienicy na Salix aurita L. okaz bardzo ciemny. 108. Betulactana Hw. Rozsiedlony w całym kraju; we Lwo- wie od 8 ea bs lipca do początku września. 109. Sororculana Zett. Wykrylem go dla fauny krajowej w ski Lwowa, w stanie gąsienicy na brzozie; poczwarka zimo- wała i przeobraziła się w DATA wskutek sztucznie przyspieszo- nego rozwoju, już 13 kwietni 110. Profundana F. Zinemia go i hodowalem ex l. na Pru- nus Padus L. w okolicach Nowego Sącza, Czarnego Dunajca, Rzeszowa, Brodów i Lwowa, między 31 maja a 19 lipca; jest przeto daleko rozprzestrzeniony, lecz przeważnie dość rzadki. *111 Profundana F. ab. Wellensiana Hb. Tę piękną aberacyę wyhodowałem w roku zeszłym w drugiej połowie czerwca z gą- sienic, , žyjaeych na wiosnę tylko lisémi dębu Textana H. G. Jednę wielką i bardzo ciemną samicę A ów. Ww PA a obok Lwowa 8 września. Gatunek bar- dzo rzadki. 113. Metallicana Hb. W Brzuchowicach opodal Lwowa, poja- wia się miejscami po zrębach leśnych w pierwszej połowie lipca. anowie znalazłem 22 czerwca samca bardzo blado ubarwionego. 114. Bipunctana F. Gatunek górski, daleko rozsiedlony; znany mi z okolie Rytra i Mikuliczyna (nad Prutem), gdzie przebywa w lipeu po zrębach porosłych borówką. Exartema Clem. 115. Latifasciana Hw. Koło Lwowa w czerweu i pierwszej połowie lipca. Steganoptycha Stph. 116. Fractifasciana Hw. Now. stan.: okolica Brodów w maju i lipcu. Spraw, Kom. fizyogr. T. XL. Część II. 2 18 DR STANISŁAW KLEMENSIEWICZ Gypsonoma Meyr. 117. Neglectana Dup. Koło Lwowa zwyczajny; gąsienice żyją na wiosnę w baziach wierzb. og dwie Meyr. 118. Pygmaeana Hb. Lata po brzegach lasów świerkowych koło Lwowa (Biłohorszcze, Brzuchowice) przy końcu kwietnia i w maju, lecz tylko miejscami liczniej. Semasia H. S. 119. Incana Z. Na łąkach leśnych w Brzuchowicach pod Lwo- wem, na początku czerwca. Dotąd był znany tylko w jednym okazie. Notocelia Meyr. 120. Incarnatana Hb. Świeży okaz 13 sierpnia w Barcicach nad Popradem. Epiblema Hb. 121. Fulvana Stph. Mala samieę znalazłem w zrębach leśnych koło Starego Sącza w ete sierpnia; gatunek rozprzestrzeniony, jednak dotad bardzo malo znany. Grapholitha Hein. 122. Compositella F. ab. Bilunulana m. „Alae anter. striolis gia pom es interioris in duas lunulas albas connexis ery oddzielne kreseczki, na jakie u formy zwyczajnej roz- pida pe biała plama przy. ‘brzegu pachowym, są u tej aberacyi ze- spolone parami w dwie plamki pólksigz cowate. Piękny okaz samea odkryłem w Lesienicach przy Lwowie przy końcu maja. Tmetocera Ld. 123. Ocellana F. ab. Posiadam aberacyę, złowioną na prz rzed- mieściu Lwowa 4 lipea, u której jasna część środkowa skrzydeł przednich jest w całej rozciągłości jednostajnie żółtawo biała; z ciem- nych plamek przy brzegach > yo goni dj pozostały tylko niezna- czne ślady przy brzegu ramiennym Ancylis Hb. 124. Unguicella L. W Brzuchowicach opodal Lwowa, na po- czątku czerwca; dotąd był wykazany tylko z Galieyi zachodniej. 125. Biarcuana Stph. Now. stan.: okolica Lwowa, przy końcu maja i w czerwcu. Rhopobota Ld. 126. Naevana Hb. v. Geminana Stph. Kilkanaście okazów wy- MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 19 hodowałem z gąsienie, jakie znalazłem 11 czerwca w sprzędzonych liściach borówki, ies wilgotne zręby leśne Janowa. Gąsie- nice zauważyłem tylko na paip przestrzeni; motylki lęgły się między 29 czerwca a 11 lipca Glyphipterygidae. Glyphipteryginae. Glyphipteryx Hb. *127. Bergstraesserella F. ab. Arcuatella m. „Alarum anterio- rum strigula aiba dorsali prima et secunda in arcum conjunctis“. U jednego z moich okazów, złowionego w Brzuchowicach obok Lw 1 czerwca, są dwie białe plamki przy brzegu pachowym (najbliższa nasady skrzydła i następna), ze sobą w kształcie łuku złączone; okaz ten jest znacznie mniejszy, aniżeli zwykle. Yponomeutidae. Argyresthiinae. Argyresthia. *128. Laevigatella H. S. We Lwowie wypłoszyłem 3 lipca z modrzewia jeden okaz tego nieznanego u nas jeszcze molowca. Plutellidae. Plutellinae. Cerostoma Latr. *129. Sequella Cl. ab. Leucophaea Z. Lwów, ex l. 16 czerwca; gąsienicę znalazłem w maju na klonie 130. Parenthesella L. Now. stan.: okolica Liwowa, we wrześniu. 181 Xylostella L. We Lwowie wyhodpwałem 23 czerwca egzemplarz z gąsieniey, znalezionej na wiosnę na Symphoricarpus racemosus Michx. Theristis Hb. 132. Mucronella Sc. Motylek ten zimuje w stanie doskonałym. We Lwowie wyhodowałem go z gąsienicy, znalezionej na Lvonymus europaeus L. przy końcu czerwca; inny okaz, przezimowany, złowi- łem tamże 7 maja. 2* 20 DR STANISŁAW KLEMENSIEWICZ Gelechiidae. Gelechiinae. Bryotropha Hein. 138. Desertella Dgl. Piwniezna, przy końcu lipca; przebywa po suchych, piaszczystych miejscach. Gatunek rzadki, którego brak w nadwornem Muzeum przyrodniczem w Wiedniu. Gelechia Z. 134. Infernalis H. S. Mikuliczyn w Karpatach wschodnich (Stóckel). (Lita Tr.) *135. Furfurella Stgr. Jeden okaz tego rzadkiego molowca znalazłem we Lwowie na wzgórzach przedmieścia Stryjskiego 7 czerw- ca 1901. 136. Acuminatella Sircom. Koło Lwowa i Brodów, w maju. *137. Knaggsiella Stt. Bilohorszeze pod Lwowem, na początku września; bardzo rzadki. 138. Maculea Hw. Jeden piękny egzemplarz znalazłem w za- roślach pod Lwowem 4 lipca; u nas rzadki. (Teleia Hein.) 139. Alburnella Dup. Hodowałem go z gąsienie na brzozie we Lwowie, skąd go jeszcze nie wykazano; motylki lęgły się w pierw- szej połowie czerwca. 140. Sequax Hw. Kilka okazów ex l. w połowie lipca; gąsie- nice żyją na wiosnę w sprzędzonych szczytach Helianthemum Cha- maecistus Mill., porastającem miejsca piaszczyste koło Lwowa. Tachyptilia Hein. *141. Temerella Z. W Biłohorszczy koło Lwowa i w Janowie zebrałem w pierwszej połowie czerwca roku zeszłego, na mokrym gruncie torfiastym, wiele gąsienie tego gatunku, żyjących w sprzę- dzonych liściach Salix aurita L. Motyle lęgły się między 27 czerwca a 3 lipca tego samego roku. Acanthophila Gein. 142. Alacella Dup. Now. stan.: Rytro, 22 lipca; jest przeto w kraju daleko rozprzestrzeniony, jednak rzadki. Anacampsis Hein. Niektóre gatunki tego rodzaju są tak bardzo do siebie podo- bne, iż je trudno odróżnić; im większą ilość okazów porównywa się z sobą, tem trudniej wyszukać charakterystyczne znamiona dla MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 24 waniu materyalu zbioru mojego, oraz — o ile moglem — biologii odnośnych gatunków, przyszedłem do przekonania, że Ligulella Z., Vorticella Se. i Cincticulella H. S. stanowią trzy odrębne gatunki, zwłaszcza zaś, że Ligulella Z. nie może być uważaną za synonim gatunku Porticella Se. (jak to w najnowszym katalogu Staud i Rebl. zaznaczono); Vorticella Se. jest bliżej spokrewnioną z Cincticulella H. S., aniżeli z Ligulella Z. Wyniki moich badań podaję w nastę- pującem zestawieniu analitycznem: 1. Na skrzydłach przednich wspólny pień ży- lek 7+8 i żyłka 6 wybiegają z ko- mórki środkowej oddzielnie . . Ligulella Z. Na skrzydłach przed. wspólny pień żyłek 1--8 odszczepia się od żyłki 6 lub wybiega razem z nią z jednego panki Ye SG: 202 2. Skrzydła tylne nie wiele węższe od prze- dnich, ich odsadzony koniec więcej trój- kątny, gdyż ku nasadzie swojej nieco rozszerzony (w tem miejscu niemal !/ szerokości skrzydła wynoszący) . . . . . . 3 Skrzydłą tylne znacznie węższe od prze- dnich (około 3/, szerokości skrzydeł przednich), ieh 'odsadzony koniec bar- dzo długi i wązki, przy swej nasadzie tylko 1/4 szerokości a: mający, przeto me? linearny . Cincticulella H. S. 3. Obie płci o białej przepasce; przepaska prostopadła do brzegu pachowego . . Vorticella Se. Samiec w miejscu przepaski o dwu bia- łych plamkach przeciwległych, — o białej, nieco skośnej przepase spec 143. Li ulelia Z. wyróżnia się wśród ii Pi czterech form stanowczo układem żyłek na skrzydłach przednich, oraz przeciętnie t) iza jm (Die Schmetterl. Deutschlands u. der Schweiz; 1870) przypi- e błę swych tabelach analitycznych ten układ żyłek tylko gatunkom pr terra Hb. i Albipalpella H. S. 22 DR STANISŁAW KLEMRNSIEWICZ największym rozmiarem (dług. skrzydł. przedn. = 5!/, — 61/, mm), nadto ma przepaskę szeroką, przy brzegu ramiennym ńieco ku wierzchołkowi skrzydła rozszerzoną, zawsze czysto białą. ilka okazów posiadam z okolic Nowego Sącza 1 Lwowa, gdzie się po kwiecistych łąkach w czerweu i lipcu pojawiają. 144. Vorticella Sc. jest mniejszą od poprzedniej (dług. skrz. przedn. wynosi przeciętnie około 5 mm), ma przepaskę węższą, czar- nymi atomami tu i owdzie zanieczyszczoną, do brzegu pachowego prostopadłą. Skrzydła tylne są niewiele węższe od przednich, ich koniec jest ku swej nasadzie trójkątnie rozszerzony i przechodzi więcej okrągławo w kraniec (czyli nie jest tak wybitnie odsiężony, jak u Cincticul.), także zaokrąglenie krańca w tyle jest wyraźne (u Cincticul. tworzy się tu ruczej kątowate załamanie). Gatunek ten zauważałem w Brodach (na początku maja i w dru- giej połowie sierpnia) oraz we Lwowie (w drugiej połowie maja i w czerwcu). 145. Cincticulella H. S. jest najmniejsza (dług. skrz. przedn. „około 43/, mm), ma skrzydła przednie najwęższe, skrzydła tylne znacznie węższe od przednich (około 3/, szerokości przednich). Prze- paska skrzydeł przednich bardzo delikatna, u moich okazów ex l. nieco żółtawo biała, podobnie jak u Vorticel. wskutek rozrzuconych tu i owdzie (zwłaszcza na brzegach) czarnych atomów mniej zde- cydowana (jak się Zeller trafnie wyraża „drżąca*); ta przepaska jest u wszystkich moich okazów wyraźnie łukowato zgięta (ku ńa- sadzie skrzydła wypukła). Odsiężony koniec skrzydeł tylnych jest długi, niemal dłuższy od szerokości skrzydła, przytem bardzo wązki. ku swej nasadzie nie wiele rozszerzony (tutaj tylko */, szerokości skrzydła wynoszący). Końcowy członek otułek ma z przodu i we- wnątrz delikatną, ostro czarną linię (u Vorticel. jest ta linia tylko mocno sprzędzonymi listkami szezytowymi. Niektóre przepoczwa- rzają się w jesieni, inne zimują w swych oprzędach i dopiero na wiosnę, nie jedząc więcej — o ile z domowej hodowli wnosić mo- MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 23 żna — przeobrażają się w poczwarkę od końca kwietnia. Motyle lęgły się w połowie maja. 46 ośni lone; u tej formy wreszcie brak białej kropeczki we fałdziku skrzy- dla. Samica bardzo podobna do Vorticella Sc., ma jednak ara nieco ku nasadzie skrzydła skośną. wymienionej pracy mojej nazwałem samca tej norwej for- daniach miało sprawdzić, że jest to nowy gatunek, proponowałbym dla niego nazwę: Disparella m. (wskutek czego miano g ab. De- strigella musiałoby odpaść). 147. Anthyllidella Hb. ab. Różni się od zwyczajnej der bra- kiem białej kropeczki we fałdziku skrzydeł przednich, zaledwie widocznemi plamkami białemi przy obu brzegach przeciwległych i rożkami, wyraźnie do okoła biało obrączkowanymi. Jeden okaz wyhodowalem we Lwowie 12 maja, z gąsienicy na Genista tin- ctoria L. 148. Coronillella Tr. Koło Lwowa częsta, zwłaszcza jako gą- sienica na Coronilla varia B.; moty! w drugiej połowie czerwca. Epithectis Meyr. cemosus Michx.; jest czarnawa, na przodzie z każdej strony z dwo- ma białemi plamkami, ku głowie znacznie zeszezuplona. Poczwarka w delikatnym oprzędzie. Gąsienica i motyl są bardzo żywe. Oegoconia Stt. 150. Quadripuncta Hw. W Piwnicznej pojawił się piękny okaz przy lampie 26 lipca. Gatunek daleko rozprzestrzeniony lecz rzadki. 1) Spraw. Kom. fizyogr. T. XXXVI, p. 27. 24 DR STANISLAW KLEMENSIEWICZ Oecophorinae. Pleurota Hb. 151. Bicostella Cl. Mikuliczyn w Karpatach wschodnich (Stóckel). Depressaria Hw. 152. Costosa Hw. Now. stan.: Okolica Brodów, przy końcu sierpnia i we wrześniu. Gatunek ten pojawia się u nas przez długi peryod czasu; we Lwowie wylegaly się motyle z gąsienic, żyjących na wiosnę na Genista tinctoria L., między 20 czerwca a 10 lipca. 153. Liturella Hb. Jeden egzemplarz przyleciał do światła lampy w Piwnicznej 7 sierpnia. Dotychczas był wymieniony tylko w dodatkowym spisie wykazu Dra Garbowskiego !) bez wszelkiej daty. 154. Chaerophylli Z. Piękny okaz tego rzadkiego gatunku wy- hodowałem we Lwowie z gąsienicy, znalezionej przy końcu czerwca na kwiatach Chaerophyllum spec. Motyl wylągł się 22 lipca. Gąsie- nica bardzo pięknie pstro ubarwiona: zielona z czarnemi poprze- cznemi plamami na AS bardzo ruchliwa. Dotychezas był wy- kazany tylko z Kra *155. arras Nick. Brzuchowice koło Lwowa, od końca czerwca; także ex l. ztamtąd. Gąsienice żyją na początku czerwca w rozdętych rurkach, ka śe ze sprzędzonych liści szczyto- wych Artemisia campestri 156. Nervosa Hw. w Piwnicznej przy świetle lampy, 26 lipca. Elachistidae. Scythridinae. Seythris Hb. 157. Inspersella Hb. W zrębie pod Makowica koło Rytra pię- ny okaz, 14 sierpnia; prócz tego wykazany tylko przez Nowickiego esienie przy Lwowie. Momphinae. Amphisbatis Z. *158. Incongruella Stt. Gatunek (zwłaszcza samica) bardzo rzadki. Jednę samicę napotkałem w okolicy Brodów na murze cmentarza, w bezpośredniej blizkości lasu sosnowego. Heinemannia Wck. 159. Laspeyrella Hb. Po kilku latach spotkałem się znowu z kilku egzemplarzami tego pięknego motylka w zaroślach koło Lwowa, przy końcu maja. Gdzieindziej u nas jeszcze nie znany. 1) Materialien zu einer Lepidopterenfauna Galiziens. Wien 1892. MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 25 Mompha Hb. *160. ? Jurassicella Frey. Na Wysokim Zamku we Lwowie znalazłem przy końcu kwietnia jeden egzemplarz rodzaju Mompha, który, według zdania Dra Rebla w Wiedniu, należy prawdopodo- bnie do nieznanego mu, gdyż w zbiorach nadwornego Muzeum nie zastąpionego gatunku Jurassicella Frey. Anybia Stt. 161. Epilobiella Roemer. Kilkakrotnie w okolicy Liwowa (Brzu- chowice, Pohulanka) w maju, w okazach przezimowanych. Coleophorinae. Coleophora Hb. 162. Orbitella Z. Liwów, ex pup. 15 czerwca; woreczek przy- czepiony do pnia grabu. Gatunek dotąd u nas bardzo mało znany. 163. Bilineatella Z. Lwów, ex l. przy końcu czerwca; gąsienica na wiosnę tego samego roku na Genista tinctoria L. Dotychczas był wykazany tylko z Rytra. 164. Serenella Z. Hodowałem go we Lwowie w pierwszej po- lowie lipca. Gąsienice żyją do czerwca, w niektórych miejscach gromadnie i w wielkiej ilości na Hippocrepis comosa L., porastają- cej piaszczyste pochyłości góry Piaskowej pod Lwowem. Woreczki prawie białe o wielkich, nieregularnych łatkach bocznych. *165. Trifariella Z. We Lwowie wyhodowałem kilka okazów z gąsienic między 23 a 27 maja. Gąsienice żyją do późnej jesieni na spodzie listków Sarothamnus scoparius Koch, w woreczkach, w których następnie zimują i na wiosnę, nie jedząc więcej, prze- obrażają się w poczwarki. Woreczek czarno brunatny, cały obło- żony wielkiemi, nieregularnie odstającemi łatkami. 166. Caelebipennela Z. We Lwowie kilka okazów ex 2., migo 14 lipca a 5 sierpnia. Gąsienice znalazłem częścią na plantacyac miejskich (na Łyczakowie), częścią w Brzuchowicach, na Helichry- sum arenarium DC. i Artemisia campestris L. Woreczek 12—13 mm długi, pochwiasty, na grzbiecie pzy, o kilku brózdkach podłużnych, na spodzie prosty i w ostrą krawędź ścieśniony, barwy i połysku ciemnego rogu; ujście gębowe średnio skośne, odbytowe dwuklapowe. Znany był tylko Nowickiemu w jednym okazie z Ja- nowa (Szyp). 167. Vibicella Hb. Na wiosnę zeszłego roku pojawiły się licznie gąsienice tego gatunku w okolicy Lwowa na Genista tinctoria L. Motyle lęgły się w pierwszej połowie lipea. Woreczek do 16 mm długi, obły, lśniąco czarny, pistoletowaty, przy końcu o dwu ma- lutkich wypukleniach bocznych, porysowany delikatnie na grzbiecie poprzecznie, po bokach ku tyłowi skośnie; ujście gębowe nie wiele 26 DR STANISŁAW KLEMENSIR WICZ skośnie ścięte, ujście odbytowe dwuklapowe. Dotychczas znany tylko z okolicy Lwowa. 168. Ibipennela Z. ab. W r. 1903 wyhodowałem we Lwowie w dniu 29 czerwca jeden okaz rodzaju Coleophora, zbliżony cechami motyla i formą woreczka gąsienicy najbardziej do C. Ibipennela Z. Forma u mnie wylęgła ma jednak skrzydła przednie o wiele czy- ściej białe, gdyż żyłki są tylko bardzo słabo i wązko żółto nabie- głe, nadto tylko w samym wierzchołku skrzydła nieznacznie czarno naprószone; również strzępina brzegu ramiennego przed wierzchoł- kiem skrzydła jest w większej części biała i tylko przy swej na- sadzie (zwłaszcza u samego wierzchołka skrzydła) zaciemniona. Woreczek gąsienicy nie różni sig formą od woreczka Ibipennela, lecz jest nieco jaśniejszy. Przedewszystkiem zasługuje na uwagę, iż gąsienicę znalazłem na lipie, przeto roślinie obcej dla tego gatunku. 169. Gnaphalii Z. We Lwowie kilkanaście okazów ex l. Gą- sienice żyją na Helichrysum arenarium DC., rosnącem na pia- szczystych stokach plantacyj miejskich i na suchym gruncie le- śnyvm w Brzuchowicach; ukryte w woreczkach, wgryzają się one głęboko w szczyty pędów lub kąty liści rośliny tak, że są prawie niewidoczne. Woreczek wałkowaty, żółtawo brunatny, pokryty de- likatnie kutnerem liści. 70. Laripennella Z. Piwniczna, przy końcu lipca. Elachistinae. Elachista Tr. * 171. Nigrella Hw. $ ab. Elutella m. „Alae anter. maculis dua- bus oppositis albidis ante apicem exstinctis*. Ciemniejszy od formy głównej i pozbawiony w zupełności bia- ławych plamek przy brzegach przeciwległych przed wierzchołkiem skrzydła przedniego; u jednego z moich okazów brak także biała- wej przepaski poprzecznej przed środkiem skrzydła, u innego jest ona niewyraźna. Posiadam w zbiorze dwa okazy, znalezione w okolicy Lwowa w maju, trzeci w Piwnicznej na początku sierpnia. Gracilariidae. Gracilariinae. Gracilaria Z. 172. Falconipennella Hb. Now. stan.: okolice Nowego Sącza, Rzeszowa, Brodów. s 173. Tringipennella Z. Now. stan.: Biecz, okolica Lwowa. Po- jawia się w maju i początku czerwca, później znowu w sierpniu. MOTYLE FAUNY GALIOYJSKIEJ Z Ornix Z. 174. Fagivora Frey. Hodowałem go z gąsienicy i płoszyłem z buków w okolicy Lwowa na początku maja. Lithocolletinae. Lithocolletis Z. 175. Cramerella F. Now. stan.: okolice Brodów i Rzeszowa. 176. Heegeriella Z. Okolice Krakowa, Bochni, Lwowa, Brodów. *177. Lautella Z. v. Irradiella Scott. Jeden okaz we Lwowie, wy SSty wskutek przyspieszonego rozwoju 19 marca. 178. Insignitella Z. ab. We Lwowie hoduję co roku gatunek ten z gąsienic, minujących w jesieni liście Sarothamnus scoparius Koch, przeto rośliny. na której ich nigdy nie znaleziono. Gąsienica wyżera pod naskórkiem spodu listka wielką minę, zajmującą naj- częściej cały listek i w niej też jako poczwarka zimuje. Motylki różnią się od zwykłej formy przedewszystkiem nadzwyczajnie wiel- kim rozmiarem, gdyż długość skrzydła przedniego wynosi 4—5 mm (u zwykłej formy około 3 mm). Oprócz zwykłej białej przepaski na skrzydłach przednich, spostrzegam zawsze trzy kreseczki białe przy brzegu pachowym, z których trzecia łączy się często z trzecią kreseczką brzegu ramiennego. obejmu jąc łukiem czarną plamkę w wierzchołku skrzydła; lub też przynajmniej owa trzecia kresecz- a ramienna przedłuża się aż po ową plamkę; ta ostatnia ma zaw- sze kilka srebrno białych łuseczek. Motylki lęgną się wskutek sztucznie przyspieszonego rozwoju od końca marca do połowy kwietnia *179. Insignitella Z. ab. Disjunctella m. , Alarum anteriora Jascia alba ante medium late interrupta ; larva in Sarathamn. scopar.* U jednego z wymienionych wyżej okazów jest poprzeczna przepa- ska biała, leżąca przed środkiem skrzydła, szeroko rozerwana na dwie kreseczki przeciwległe. 180. Cavella Z. Koło Lwowa, płoszony z brzozy w połowie maja. Gratunek rzadki i mało znany. 181. Salicicolella Sircom. Wiele okazów ex l. we Lwowie. Ga- sieniee znajdywałem w Biłohorszczy na Salix aurita L; motyle lęgły się w ogrzanym pokoju w pierwszej połowie kwietnia. Do- tychczas był wykazany tylko z Krakowa 182. Cydoniella F. We Lwowie bodo WAŁ w ciągu kilku lat ostatnich z gruszy dzikiej i ogrodowej wielką ilość Lithocolle- tidów, które aczkolwiek zmienne, zdają a do jednego należeć ga- tunku. Oznaczenie tych okazów połączone jest z wielką trudnością. tembardziej, że grupa gatunków rodzaju Lithocolletis, żyjących liśćmi gruszy, jabłoni i roślin pokrewnych, nie jest jeszcze w literaturze 28 DR STANISŁAW KLEMENSIRWICZ należycie gatunkowo ustalona. Kilka okazów przesłanych do roz- poznania lepidopterologom zakrajowym, oznaczono rozmaicie, nawet ten sam determinator oznaczał jeden i ten sam okaz w różnych czasach różnie. Po dokładnem przestudyowaniu grupy wzmianko- wanych gatunków przy pomocy dostępnej mi literatury, oraz na podstawie własnych doświadczeń biologicznych +) nabrałem przeko- nania, że okazy wyhodowane z gruszy, mimo swej pozornej różno- rodności, należą najprawdopodobniej do jednego gatunku Cydo- niella F., chociaż nie wszystkie zgadzają się z opisem tegoż w przy- stępnych mi dziełach Heinemanna, Herr. Schiffera i F reya, a nawet niektóre znacznie odbiegają od typu Obok . zwykłej formy Cydoniella F., u której według Freya SW tego gatunku) jest zupełny brak białej kreseczki przy nasadzie brzegu pachowego skrzydeł Soy lub też takowa jest zaznaczona zaledwie kilku białemi łuseczkami, lęgły mi się okazy zaostrzona, a pierwsza kreseczka biała przy brzegu pachowym ma być wązka i bardzo skośna. U kilku moich okazów są jednak te cechy tak dalece inne, e Je należy uznać za wybitną aberacyę. Froponnje dla nie *183. Dada. F. po Pyrifoliella m. „Alae anteriores striola basali dilatata, strigula dorsali prima perlata * falcata vel rhombica*. Na skrzydlach przednich jest biała rysa nasadowa w połowie koń- cowej rozszerzona; pierwsza plamka przy brzegu pachowym jest bardzo szeroka i ma kształt sierpa lub rzadziej rombu *). Wreszcie wspominam tu o jednym egzemplarzu z gruszy dzi- kiej. który ciemnem tłem kaydi przednich przypomina gatune Blancardella F., jednak niewątpliwie nie należy do nie związku Z powyższą różnicą pomiędzy formami pozostaje najezęściej różna żywność. Gąsienice formy głównej i zbliżonej do niej ab. z białą kreską przy nasadzie brzegu pachowego, znajdo- wałem przeważnie na gruszy dzikiej, zaś aberacyi Pyrifoliella pra- wie wyłącznie na gruszy ogrodowej (z 16 okazów ex l., tylko dwa na gruszy dzikiej *184. Distentella Z. We Lwowie wyhodowalem ex l i złowi- łem w okolicy (w Brzuchowicach) kilka egzemplarzy tego, niezna” nego u nas jeszeze molowca. Motyl pojawia się w maju i pierwszej m czerwca *185. Cerasinella Reutti. Jeden okaz ex 1. we Lwowie. wyle- gly wskutek przyspieszonego rozwoju 17 marca. Gasienice znala- ty Rada moich badań zamierzam ogłosić w osobnej p Formę tę oznaczył mi jeden z zakrajowych ADAŚ ZE jaka Con comitella Bnks., bez watpienia błędnie. MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 29 pochwarka zimowała. 186. Apparella H. S. Now. stan.: Brody 22 sierpnia; okolica Lwowa, 4 lipca. Gatunek rzadki. złem w jesieni roku poprzedniego na Sarothamnus scoparius Koch; ał Lyonetiidae. Lyonetiinae. Lyonetia Hb. 187. Clerkella L. Tego rozpowszechnionego gatunku nie widzę wykazanego z okolicy Lwowa, gdzie wraz z ab. Aereella Tr. jest w jesieni zwyczajny, *188. Pulverulentella Z. Na cmentarzu stryjskim we Lwowie wypłoszyłem z krzaków jeden okaz 18 września. Należy do wiel- kich rzadkości. Phyllocnistinae. Phyllocnistis Z. 189. Saligna Z. Now. stan.: okolice Nowego Sącza, Rzeszowa, Lwowa; po wiklinach i koło wierzb gładkolistnych, od końca lipea, po przezimowaniu do maja. Buceulatrix Z. 190. Gnaphaliella Tr. Wiele okazów wyhodowałem z poczwa- rek między 9 a 12 czerwca. Kokoniki białe, owalne, o powierzchni niebrózdowanej, przyczepione do spodu liści Helichrysum arenarium. DC., na którem gąsienice żyją. Poczwarki znajdowałem na począt- ku czerwca w lwowskim parku na Łyczakowie i w Brzuchowicach, na suchym, piaszczystym gruncie. Opostega Z. *191. Salaciella Tr. ab. Reliquella Z. Jeden egzemplarz w Pi- wnicznej, latający zmierzchem wśród pól 22 sierpnia. Nepticulidae. Nepticula Z. 192. Pomella Vaugh. Lwów,ex 1.; motylki lęgly się popędzone w rozwoju przy końcu kwietnia. Gąsienice wyżerają w liściach ja- błoni zrazu delikatny chodnik, który się wkrótce zamienia w sze- roką, okrągławą minę rdzawą; kokonik czerwonawo brunatny 1). 1) Wymieniony bez wszelkiej daty tylko w dodatkowym spisie do pracy Garbowskiego, 1. c. 30 DR STANISŁAW KLRMENSIEWICZ *193. Rhamnella H. S. Kilka okazów wyhodowałem we Lwo- wie z gąsienic, toczących liście Rhamnus cathartica L. Chodnik gą- sienicy jest podłużny, mocno pokrzywiony, białawy; motyle lęgły się po mee E rozwoju w drugiej polowie kwietnia. Oxyacanthella Stt. Lwów, ex. l. 13 maja. Gasienica toczy do późnej jesieni liście Crataegus oryacantha L.; chodnik długi, po- wyg ginany, kokonik zielonawo brunatny. *190. Aceris Frey. Jeden okaz = EEE 23 września we . Hodgkinsoni Stt. We Lwowie za WA 3 okazy z gąsienie na dzikiej róży Motylki lęgły się po gro ge przyspie- szonym rozwoju między 23 a 25 marca. Rzadka ta forma niewiele różni sie od N. Centifoliella Z. której zdaje się być odmianą. *197. Obliquella Hein. Daleko rozsiedlony, lecz nie zwyczajny. Zauważyłem go w okolicy Rzeszowa w maju, Biecza przy końcu sierpnia, oraz hodowałem z gąsienicy w Krakowie 18 maja i we Lwowie z liści Salix fragilis L. między 23 marca a 27 kwietnia (po przyspieszonym com) Gąsienice żyją w liściach niektórych wierzą gładkolistnye *198. wązki, rozszerza > w dalszym ciągu stopniowo i kończy w kształ- cie Brito, p Trimaculella Hw. ab. Populella H. S. ,Alarum anterior. striga kici cum macula infer. ee pct Wraz z ” poprzednimi wy- lągł się jeden egzemplarz 29 kwiet 00. Argyropeza Z. Głaekice: pen gatunku sa w paer: Lwowa na niektórych osobnikach Populus tremula L. późno w je- sieni bardzo liczne. Wyżerają one w liściach tego drzewa bardzo charakterystyczną minę. Po wylęgnięciu się z jaja (złożonego praw- dopodobnie na ogonku liścia), wgryza się młoda gąsieniczka w ogo- nek, tocząc go zrazu w środku; następnie przechodzi z wolna w blaszkę liścia, wygryzając pomiędzy dwoma nerwami coraz szerszą, klino- watą minę, podobną do kłębiącego się dymu. Zwężony początek miny, przy wyjściu z ogonka w blaszkę liścia, ograniczony jest z obu stron czarnym kałem. W tem też miejscu, lub też w ogonku liscia przebywa gąsienica w czasie spoczynku, lub chowa się za- niepokojona. Gąsienice dorastają bardzo póżno w jesieni, najczęściej już na opa dłych na ziemię, całkiem zwiędłych i zżółkłych liściach. kę liścia zajęta przez gąsienicę pozostaje zielona, mimo że reszta aaa wymienia w swej ,Enumeratio lepidopterorum Haliciae ama talis* etanol N, Aioni Kollar, której opis tam przytoczony, nie zga sie Z . N. Trimaculella MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 31 już całkiem zżółkła. Gąsienice zapoczwarczają się na ziemi pod opadłym liściem. Kokonik szeroki, jasno brunatny. Motylki lęgły się u mnie popędzone w rozwoju od końca lutego do połowy kwie- tnia. Na wolności łowiłem je w pierwszej połowie maja. Tineidae. Acrolepiinae. Acrolepia Curt. 201. Cariosella Tr. Zauważyłem go w świetlistych lasach li- ściastych koło Brodów na początku czerwca i znowu w połowie sierpnia i września. Tineinae. Monopis Hb. 202. Imella Hb. Daleko rozprzestrzeniony; łowiłem go w oko- licy Piwnicznej, Lwowa i Brodów od połowy lipea do końca sierpnia. Tinea Z. 203. "= L. Tego pospolitego szkodnika nie widzę wy- kazanego ze Liwow Micropterygidae. Mieropteryx Hb. 204. Aureatella Se. Koło Lwowa i Janowa w czerwcu. FAUNA LEPIDOPTEROLOGICZNA doliny Popradu i jego dopływów. Część IX. Podał Fryderyk Schille zarządca lasów w Rytrze. Sphingidae. Hemaris Dalm. H. Fuciformis L. Złowiłem trzy okazy a mianowicie 27. V, 1. VI i 29. VI. Gąsienica żyje tu na Lonicera nigra w sierpniu 1 to dość ezęsto, gdyż udało nam się na wspólnej wycieczce z prof. Klemensiewiczem dnia 16. VIII znaleźć 9 okazów. Notodontidae. Drymonia Hb. D. Trimacula Esp. v. et. ab. Dodonaea Hb. Jeden okaz w maju. Gatunek w okolicy bardzo rzadki. Pheosia Hb. Ph. Tremula CI. Gasienice tego gatunku znalazłem wczesnym ran- 38 0 e 26. VI pod topolą w Rytrze; wydała ona okaz ARE 236 SZARE reż FAUNA LEPIDOPTEROLOGICZNA 33 Noctuidae. A. Acronyctinae. Acronicta O. A. Almi L. O gatunku tym pisałem w I. części mej pracy o mo- tylach Popradu na str. 29; obecnie dodaję, że udało mi się znaleźć dnia 30. VII na Saliz caprea drugą gąsienicę, która 12. VIII się zaprzędła i przy przyspieszonym rozwoju wy- 30. III. dała okaz A. Euphorbiae F. Gąsienicę tego gatunku znalazł na wspólnej ze mną wycieczce prof. Ig. Król na Prunus spinosa w Żarnowcu koło Rytra, dnia 13. VI; żywiona w domu wspomnianą ro- śliną, wydała motyla 18. VIII. Bryophila Tr. B. Perla F. Gatunek ten pojawia się wzdłuż doliny Popradu nad rzeką tą na głazach porozrzucanych i tak jest podobny do porostów rosnących na tych kamieniach, że trudno go od nich rozróżnić. W sierpniu 4 okazy. Xanthia O. X. Lutea Stróm. Kilkadziesiąt okazów tego gatunku wyhodowałem w roku 1905, zbierając wczas na wiosnę bazie Salix caprea. w których żyją małe gąsieniczki. Gąsienice żywione później liśćmi tejże wierzby wydawały ćmy w lipeu i sierpniu. Lithocampa Gn. L. Ramosa Esp. Dnia 16. sierpnia 1905 znalazłem na Lonicera ni- gra w zrębach górskich sześć gąsienie, które w domu w braku L. nigra, żywiłem liśćmi Lonicera caprifolium aż do dn dzenia się. Poczwarki zimowały i trzymane w pokoju ogrze wanym, wydały cztery okazy a mianowicie 20. II, 26. II, 1. i b. III. Óma ta bardzo rzadka, podana dla fauny ga- licyjskiej tylko przez p. Sitowskiego z Pienin. Geometridae. Acidaliinae. Timandra Dup. T. Amata L. ab. Efusaria coa Ja te odmianę, która wa Roo * a wade? i ie Spraw. Kom. fizyogr. T. XL. Część II 34 FRYDERYK SCHILI.E III. 1901, za dj uznana została, złapałem 25. VII przy lampie w Rytrz Larentiinae. Lithostege Hb. FL. Griseata Schiff. ab. Obscurata Stgr. Złowiona przez p. Niezabi- towską w Rytrze 5. V przy świetle lampy. Forma dla fauny krajowej nowa. Anaitis Dup. A, Plagiata L. ab Pallidata Stgr. Złowiona 19. VIII w Muszynie nad Popradem Lygris Hb. L. Populata L. ab. (trans.) Musauraria Frr. Forma ciemna wyso- kich gór; łowiona przy świetle lampy acetylenowej na Ra- dziejowej, 1150 m, 6. VIII 1904 w wielkiej liczbie. Larentia Tr. *L. Cambrica Curt. 31. VII jeden okaz na Radziejowej, 1200 m. *L. Silaceata Hb. ab. oe Hw 12. VI. Wielka Roztoka. Tephroclystia Hb. T. Togata Hb. 23. VI w Rzyczanowie. Gatunek bardzo rzadki. Boarmiinae. Ennomos Tr. E. Fiscantaria Hw. Zebral Dr. Niezabitowski we wrzegniu w Rytrze. Sesiidae. Sesia F. $. O: O. i VIz traw czerpana, jeden okaz w Wielkiej Roz $. Culiciformis L. Zlowil Dr: Naki 29. V koło Barcice na brzozie siedzącą. S. Empiformis Esp. W czerwcu, ipon : a nawet z początkiem sier- 4 pnia w okolicy Rytra w Mlodowie nie rzadka: — pars czona, ać "dwie poprzednie, przez Dra lan w Wiedniu: Ray „ FAUNA LEPIDOPTEROLOGICZNA 35 Pyralidae. Crambinae. Talis Gn. T. Quercella Schiff. Zlowiona dnia 24. VII. na pastwisku gminnem w Łomnicy. Gatunek bardzo rzadki. Phycitinae. Homoeosoma Curt. H. Binaevella Hb. 22. VIII w Piwnieznej za Popradem jeden okaz. Salebria Z. S. Fusca Hw. 10. VII w wagonie kolejowym między Starym i No- wym Sączem, drugi okaz 25. VII w Ryczanowie na zrębie Pyraustinae. Evergestis Hb. E. Sophialis F. jeden okaz 1. VIII w Ryczanowie. E. Extimalis Se. 20. VII przy świetle lampy w Rytrze. Tortricidae. Tortricinae. Acalla Meyer. A. Boscana F. Wczesną wiosną na brzozach w całej okolicy, a ta- niku, z formami eri qeda Conchylinae, Conchylis Ld. C. Digo Mhs, pi yan koło tarczy; sygnałowej ku Staremu Są- C. Phil aia P S | z s formą poprzedzającą, « „dość rzadka. gr 36 . FRYDERYK SCHILLE Euxanthis Meyer. E. Zoegana L. 6. VIII koło Barcice i 12. VIII przy świetle lampy w Rytrze; rzadka. Olethreutinae. Evetria Hb. E. Posticana Zett. 17. V na pastwisku zarośniętem sosnami w Ry- trze, dosé rzadko. E. Turionana Hb. Razem z forma poprzedzając ą. E. Buoliana Schiff. Wylegala się u mnie dość licznie przy końcu czerwca i z początkiem lipca. Gąsienica żyje w maju w świe- qa pędach sosny, wyżerając. "sag tych pędów, wskutek o one więdną i zwieszają s *E. Buoliana Schiff. v.. Pinicolana Dld. Jeden okaz między li- znymi osobnikami formy typowej. E. Resinclla L. Wylęgała się u mnie już 20. II r. b., gdyż trzy- małem pa f w pokoju ogrzewanym; normalnie zaś po- jawia się forma ta dopiero w maju i czerwcu. Gąsienica żyje w pędach sosnowych, powodując obfity wypływ żywicy tak, że ta tworzy gałkę wielkości czasem orzecha włoskiego. W ta- kiej gałce gąsienica żyje jeszcze drugi rok i tam też przei- nea sig w poczwarkę, wydającą okaz dojrzały w maju lub czerwcu roku następnego. — Motyl ten nie należy do ae okolic Rytra; gałki żywiczne, z a dni go otrzyma- łem, pochodziły z okolie Nowego Tar Olethreutes Hb. O. Semifasciana Hw. W czerwcu koło Woli Krogulskiej; jeden okaz wylągł się a ha mnie O. Roseomaculana H. S. 16. VI koło Diadora. O. Umbrosana Frr. W czerweu i lipcu razem z FPS Urti- cana i Lacunana wszędzie po rowach leśnych, liczna Steganoptycha Stph. S. Corticana Hb. Złowiona 1. VII przez Dra Niezabitowskiego $. Oruciana L. (Augustana Hb.). Wylęgła się u mnie 22. VI. 'Ga- sienica gje w pen ściach Saliz caprea ; mbilaniom. ją 18. V w Ryczanowie FAUNA LEPIDOPTEROLOGICZNA R Epiblema Hb. “E. Cumulana Gm. 2. VIII znaleziona na Obłazie koło Rytra. E. Nisella A. ab. Decorana Hb. 19. VIII w potoku Gatarowskim przy Rytrze, na buku, rzadka. E. Sordidana Hb. 31. VII w Rytrze. “E. Turbidana Tr. 11. VI koło Młodowa w zrębie leśnym. Grapholitha Hein. G. Nebritana Tr. z M w Wielkiej Roztoce. G. Dorsana F. S. . VI w Rzyczanowie. Pamene Hb. P. Spiniana Dup. 15. VIII Rytro. P. Populana F. 31. VII Rytro. Ancylis Hb. A. Derasana Hb. Zebrał Dr. Niezabitowski w Rytrze w czerwcu. Rhopobota Ld. Eh. Naevana Hb. 27. VI w Rytrze pod topolami. Dichrorampha Gn. D. Alpinana Tr. 28. VII w Wierchomli nad Popradem. Lipoptycha Ld. L. Saturnana Qn. 11. VI w Roztoce; 29. V koło Mlodowa. Yponomeutidae. Yponomeutinae., Scythropia Hb. 8. Crataegella L. Wylęgała się u mnie licznie w czerweu 1904 r. asienica we wspólnym oprzędzie na Prunus spinosa, gdzie się też w poezwarkę przeistacza. Yponomeuta Latr. Y. Malinellus Z. Wylęgał się w lipcu dość zi KERE we wspólným oprzędzie na jabłoniach (Pyrus m 38 FRYDERYK SCHILLE Argyresthiinae. Argyresthia Hb. A. Fundella F. R. 14. VI w Bogusławieckim potoku koło Barcic. Cedestis Z. C. ago Dup. Wylegla się 17. VI. Gąsienicę znalazłem na o Barcie 26. V. Drugi okaz złapałem 27. VI w Ry- ae na Sażiwiaku między sośniną. Ocnerostoma Z. *0. Piniariella Z. v. Copiosella Frey. 4. V w Żarnowcu koło Ry- tra; forma alpejska, dla fauny krajowej nowa. Oznaczył Dr. Rebel. Gelechiidae. Gelechiinae. Gelechia Z. G. Nigra Hw. W czerwcu na topolach w Rytrze. G. Oppletella HS. A VII przyleciała do lampy w Rytrze. G. Sororculella Hb. Kilka okazów wylęgł o się w czerwcu z bazi alix apea Ta sije najwezesniejsza wiosną, już w marcu. G. Diffinis Hw. 26. V znaleziona przez Dra Niówakitowskiegł na Obłazie de Rytra. (Teleia Hein.). z paria. Mi w Rytrze. Na pojawianie sig tego ga- unku razem z R. Buoliana kładę nacisk ze względu na przeciwne pdetżióżoktie zrobione przez Sorhagena; autor ten w dziele „Die Roz 0 der Mark Brandenburg* na str. 198 mówi o gat. G. Dodecella: „Die Raupe fand ich FAUNA LEPIDOPTEROLOGICZNA 39 sellschaft mit Buoliana, der sie allerdings in der Lebensweise sehr gleicht; sie bohrt wie diese mit dem Kopfe nach oben“. Oznaczył Dr. Rebel. Nothris Hb. N. Verbascella Hb. 23. VI zebrałem w zrębie leśnym w Rzyezano- wie wielką ilość mocno pokrzywionych i sprzędzonych liści Verbascum thapsus z nieznanemi mi gąsienieami. Te ostatnie żyją głównie w liściach środkowych przy końcu poka tej jeszcze łodygi, robią w nieh podłużne miny, ezasem po wie a nawet trzy w jednym liściu, i tam się też w poczwarki przeistaczają. Od połowy lipca i z początkiem sierpnia wylę- gały się okazy dojrzałe lieznie, po kilka dziennie N. Subinella” Z. 13. VIII koło Barcie na pastwisku zarośniętem jałowcem. Vecophorinae. Depressaria Hw. D. Petasitis Stnfs. 17. VIII przy świetle lampy w Młodowie. D. Conterminella Z. 2. VII w Rytrze. D. ota Hb. 24. IX pod kora wierzbowa na drodze do Młodow Borkhausenia Hb. *B. Luridicomella HS. 8. VIII przy świetle lampy w Rytrze. Elachistidae. Momphinae. Mompha Hb. (Laverna Curt.). *M. Stephensi Stt. 14. VIII w Rytrze. Oznaczył Dr. Rebel. Coleophorinae. Coleophora Hb. "©, a L. 2. VI zebrał Dr. Niezabitowski na kwiatach Q Silenella “HS. 11. VI w: Wielkiej Roztoce. Gatunek bardzo rzadki, dla fauny krajowej nowy. Qznaczył Dr. Rebel. 40 FRYDERYK SCHILLE _ Gracilariidae. Gracilariinae. Ornix Z. O. Guttea.Hw. W. czerwcu w Rytrze koło drzew owocowych dość często spotykana. | Lithocolletinae. Lithocolletis Z. L. Geniculella Rag. Wylegla się 2. VIII z miny na Acer Pseudo- platanus, znalezionej 23. VII. L. Tremulae Z. Wylęgła się 3. VIII z miny inf. w liściu osiki, znalezionej 19. VII. Talaeporiidae. Solenobia Z. S. Triquetrella F. R. Wylęgały się 3. V. z woreczków zbieranych 24. IV pod Zarnowcem na czereśni; nierzadka. Tineidae. Lypusinae. Lypusa Z. L. Maurella F. Wylęgła się 23. VI z woreczka, który był przy- przędziony do jabłoni. Tineinae. Tinea Z. *T. Ignicomella HS. 15. VI między krzakami jałowcowymi nad Po- pradem w Rytrze; bardzo rzadka. Forma dla fauny krajowej nowa. Oznaczył Dr. Rebel. Adelinae. Adela Latr. *A. Croesella Se. v. Religatella Z. 9. VI w potoku Gatarowskim koło Rytra, bardzo rzadka. Forma dla fauny krajowej nowa. FAUNA LEPIDOPTEROLOGICZNA 41 Kończąc niniejszą pracę, nadmienić muszę, że fauna motyli doliny Popradu dostatecznie jeszcze zbadaną nie jest, gdyż brak w niej bogatego w gatunki rodzaju Nepticula, który jednak tylko przez hodowlę gąsienic tych najmniejszych motyli zbadany T może. Właśnie teraz, gdy miałem zamiar przystąpić do tej uciążli- wej i żmudnej pracy, stosunki służbowe zmusiły mnie do opuszcze- nia s budy na zaws Do moich sderkdnii wykazów motyli z doliny Popradu za- kradło zj kilka błędów, które obecnie prostuję: ci I. (Spi rawozd.. Kom. fiz, tom. 30) należy na str. 215 gatunek wale yr Brgst. skreślić; tamże na str. 250 zamiast Jodis lactearia L. powinno być Jodis putata L.; tamże na str. 279 zamiast Depressaria arcuella powinno być D. gagi: ara: el . „(tom 34) należy na str. 208 gatunek Gelechia akija HS. pema w części TV. (doża 35) na str. 33 zamiast Bryotropha terrella v. lutescens powinno być B. decrepidella H. S. var. lutescens Const.; w części VI. (tom 36) na 38 zamiast Coleophora chamaedryella Z. ma być C. chamaedryella Stt. w czasie e mych dwudziestoletnich h pożykiyah stwierdziłeś zna- chodzenie się w Rytrze 1208 form motyli a mianowicie motyli większych . form akty 555, odmian 54, razem 609, motyli ph: i 570 29 A 599, ogółem a da 1125 2 >p 1208. ” > W Nowym Sączu, w mareu 1906 r. Przyczynek do fauny motyli okolic Krakowa. Podał FRYDERYK SCHILLE. Noctuidae. Acronyctinae. Acronicta O. A. Auricoma F. Wylegla się 4. V 1904 w Rytrze z gąsienicy zna- lezionej przez Dra Niezabitowskiego na Vaccinium Myrtillus L. w puszczy Niepołomskiej dnia 7. IX 1903. Elachistidae. Heliozelinae. Antispila Hb. A. Pfeiferella Hb. Kilka okazów wyleglo się 2. IV (przyspieszony rozwój) 1905 z min w liściach świdwy (Cornus sanguinea L.). Mina plamista na wierzchu liścia wielkości małego ziarnka soczewicy. Lithocolletinae. Lithocolletis Z. L. Cramerella Y. Dwa okazy otrzymałem dnia 1. i 2. IV z liści dębowych po przyspieszonym rozwoju. Liście z minami tego i poprzedzającego gatunku zebrał Dr. Niezabitowski w ogro- dzie botanicznym w Krakowie. MATERYAŁY do fauny owadów siatkoskrzydłych i szarań- czaków doliny Popradu. Część IV. Podał FRYDERYK SCHILLE, zarządca lasów w Rytrze dalszym ciągu moich badań tej grupy owadów ograniczy- łem się zupełnie do psotników i przylżeńców i podaję obecnie tylko psotniki, jakie zebrałem, gdyż przylżeńców nie zdołałem jeszcze dla braku czasu oznacz Psotniki w wykazie niniejszym "| zostały 2 ii przez Dr. G. Enderleina w Berlinie oznaczone, za co na tem miejscu serdeczne składam podziękowanie. Atropidae. Lepinotinae. * Lepinotus inquilinus Tiia 21. VII i 29. X w książkach mej racowni, dwa okazy. ERN reticulatus Enderl. 19. XI zebrany w Nowym Targu przez Dr. E. Niezabitowskiego. Troctidae. Troctinae. jay formicarius Hagen. Złowiony w trzech okazach 21. VII . X aparatem Jeaneta w mrowisku gatunku Formica rufa | A Jest on najprawdopodobniej identyezny z Troctes silvarum 44 FRYDERYK SCHILLE Kolbe, o czem Dr. Enderlein w dziele swojem »Morphologie, Systematik und Biologie der Atropiden und Troctiden“ wspo- mina, mówiąc: ,Zroctes formicarius (Hag.) ist bisher nur vom Autor bei Königsberg gefunden worden. Herr M. Linke in Leipzig hatte die Freundlichkeit, beim Durchsieben von Amei- sennestern auf Troctiden zu achten und war auch so glücklich, au T Bienitz bei Leipzig in einem Nest von Formica rufa L. am 30. März 1904 eine Anzahl von Exemplaren einer dun- kien TAA zu erbeuten. Sie passen zwar auf die ganz ungenügende Beschreibung Hagen’s, aber ich konnte auch kei- `- nen Unterschied finden zwischen diesen Exemplaren und den überall in Wäldern besonders unter Kieferrinde sich vorfin- denden Troctes silvarum Kolbe. Nach diesem einen Falle kann ich nicht urtheilen. Sollte es sich aber herausstellen, dass beide identisch sind so wäre Troctes silvarum Kolbe als Sy- nonym mit Troctes formicarius (Hag.) zu streichen“. Peripsocini. zakoń subpupillatus M. Lachl. 6. IX koło Młodowa na drze- ach szpilkowych. ; Caeciliini. Caecilius piceus Kolbe v. brevipennis Enderl. Ọ. 10. VII na jodlach i świerkach. * Pterodela pedicularia L. v. brevipennis Enderl. 4. X na Ribes rubrum. W okolicy Nowego Targu w przez Dr. Niezabitowskiego. Elipsocus Westwoodi M. La chl. 1. IX na świerkach w Rzyczanowie. *Leptodela fusciceps Reuter. = i nimfy 19. III. 1904 i 25. IV 1905 pod zmurszałą korą wierzbową na Obłazie, nadto 16. IV. 1905 pod zmurszałą korą jodłowych sęków w płocie w Rytrze. Reuterelliinae. * Reuterella helvimacula Ender. v. Enderleini Schille. Między okazami formy typowej T gatunku znalazło się kilka osobników dość znacznie od formy typowej różnych, które Dr. G. En- derlein w Berlinie uznał za nową odmianę. Odmianę tę ak sałem w czasopiśmie Zoologischer Anzeiger, tom XXVII, 15 z dnia 19. kwietnia 1904. Opis: Ubarwienie odmiany toj tak jest jasne, że brak zupełnie plamy, znajdującej się na śród- i zatułowiu formy typowej. Wzdłuż środka całego ja- snobruñatnego tułowia iasaid wazka, bezbarwna smuga. U nie- których osobników jest głowa, ubarwiona ciemno-rudo-bruna- MATERYAŁY DO FAUNY OWADÓW 45 tno, najeiemniejszą częścią całego ciała, tułów i odwłok zna- eznie jaśniejsze od głowy, przyczem pierwszy jeszcze jaśniejszy od odwłoku. Odwłok jasno brunatny z ciemnemi poprzecznemi przepaskami na przednim brzegu każdego pierścienia, prze- rwanemi jednak miernie szeroką bezbarwną linią, ciągnącą się wzdłuż całego odwłoku. Przedostatni i ostatni pierścień odwłoku całkiem brunatny. Różki, głaszezki szezękowe i nogi barwy tułowia, jasno rudobrunatne. W kształcie niema różnicy między odmianą i formą typową. Główne więc różnice między odmianą i formą typową sta- nowią: poprzeczne przepaski odwłoku, bezbarwna linia środ- kowa wzdłuż tegoż i blade ubarwienie. Razem z formą typową w marcu i kwietniu pod zmurszałą „korą buków i wierzb, tylko QQ. Psocini. Psocus sexpunctatus L. 16. VIII, Skotarskie, w ściółce razem z Col- lembolami Psocus nebulosus Stph. 10. VIII na świerkach w Żarnoweu. *Psocus major Kolbe. 10. VIII razem z poprzedzającym. Zbiór pluskwiaków Prof. Dra Stanistawa Zarecznego. Podał Stanisław Smreczyński. Kiedy w roku 1901, zachęcony przez prof. Władysława Kul- HL S.raw. Kom. fizyogr. T. XL Część II. 50 STANISŁAW SMRECZYKSKI 29. XII, Rzaka 17. IX, Puszeza Niepołomska 3. V; Ponice kolo Rabki; Tarnów; Lwów. 29. V, 28. X, Bajki 18. IV, kresie de Skała 19. y Bilohorszeze 14. X; Brzeżany i Raj F piai a LP Fall. Panieńskie Skały 4. IX, 2. X, Bielany 1 Przegorzaly 15. V i we wrześniu, Zabierzów 24. IX. Tenczy- nek 24. IX, Krzyszkowice 24. IV, Nowa Wieś 31. I, 20. X, 2: ATL Bieńkowice w kwietniu, Rząką 11, SR Chelín kolo Myślenie w lipcu; Jasień — Bacha 9: VIL Sałaboż w sierpniu; Lwów w listopadzie, przy drodze do Winnik 13. X, Wysoki en 1. V, Czartowska Skała 19. V, Bilokórszóże 1d: 23 Brzeżany w sierpniu. Mirko iuniperina L. Jerzmanowice 8. V; Przegorzały w lipcu i we wrześniu, Zabierzów 25. VIII, 24. IX, Czatkowice 27. VIII. Czerna 13. VIII, Bolechowice 18. VIII, Radwanowice -30. VII, = 29. XII, Tyniec 31. V; Chełm koło My- ślenie w li Ch. pinicola M. R. Peedi 25. V, Bielany 4. VII, Zabierzów 24. ać lituratus F. Przegorzaly 7. IX, Zabierzów 24. IX, Nowa Wieś 8. VIII; Lwów: przy drodze do Winnik 13. X. — var. alliaceus Germ. Zabierzów 24. I Pentatóma rufipes L. Pólwsie Zwierzynieckie 5. IX, planty kra- kowskie 23. IX, Bielany 11. IX, Panieńskie Skały 19. IX. Czerna 8. IX, Rząska 25. VIII, Dębniki 13. IX; Kolbuszowa; przy drodze do Winnik 13. X, Ozartowska Skała 19. V, Bi- łohorszcze 14. X; Brzeżany w sierpniu, Raj i Szybalin koło III. Eurydema Fieberi Schum. Sonspów; dolina Białe pod Giewontem (Kotula leg.). Eu. dominulus Scop (festivum Fieb.). Sonspów 7. V; Młoszowa, Bieńkowice 21. III, bah kg 7. VIII; Przemyśl, Ustrzyki Dolne; Brzeżany w sier Ku. oleraceum L. Gatunek Vikeda pospolity. pen ni Do sai żę Fab. Zabierzów 24. IX. Picrom bidens L. Panieńskie Skały 2. X, Przegorzały 10. IX. Zabierzów 24. TX, Czerna 13. A Tre À i Raj w spie ; 1. : wi SE E 21. III, 29. XII, Miry re IX. Borek Micol 29. IX; Lwów 29. e Bilohorszeze 14. X. Troilus luridus F. Bieńkowice 15. kę A mą 17. IX; Niedzica nad Dunajcem w Pieninach 12. V któ esz pimetatue Fu Biren ‘Skaly F XL Nowa Wieś ZBIÓR PLUSKWIAKÓW 51 Zicrona coerulea L. Sikornik 31. VIIL, Zabierzów 2. V, Ozerna 8. V, 13. VIIL, Krzyszkowice 24. TV, 15. IX, Rząka 17. IX, Bieńkowice 21. III; Chełm koło Myślenie w lipcu; Lwów, pray, drodze do Winnik 13. X, Czartowska Skała 20. VII; żany w sierpni Roma or ados L. Zwierzyniec 27. VIII, X, Nie- połomice 10. IX; Sambor; Lwów 7.i 28. X, pik: 10. XL A. interstinctum L. (Elasmostethus dentatus de G). Panieńskie Skały 4. IX, 4 X, Bielany 11. IX, Nowa Wieś w listopadzie; Sam- El. PY L. Fieb. Panieńskie Skały 2. X, Przegorzały 15. V, IX, Bielany 11. IX, Zabierzów 24. IX, Czerna 13. X a 18. VIII, Dąbie 7. VI, Rzaka 17. IX, Bieńko- wice 21. III, Krzyszkowice 15. IX; Kolbuszowa; Przemyśl de AL Lwów, 29. V, przy drodze do Winnik 13. X, Bilo-. zcze 14. X; Brzeżany i Raj w sierpniu asii tristr iatus Fab. Jerzmanowice 8. V, Sonspów 7. V; Przegorzaly 3. V, w sierpniu i we wrześniu, Bielany 26. VI, Zabierzów 2. V, 25. VIII, 24. IX, Bolechowice 18. VI L Radwanowice 30. VII, Czerna 8. V, 13. VIII, Czatkowice 2. VIII, Ro 27. VIII, Psary, Tenczynek 2. V, 24. IX, Nowa Wieś 7 + VEL Tyniec 31. V; Jasień —Sucha. Coreides. Spathocera laticornis Schill. Borek Fałęcki 3 e Ni. Enoplops scapha F. Krzemionki 2. V, 26. VIII, 6. IX, koło kopca Krakusa 9. X, Przegorzały 10. x Bielany 29. IV, Zabierzów 4. IX, Czerna 8. V, 13, VIH, Tenczynek 2. V. Syromastes Marutan L. Pospolity wszędzie. Verlusia quadrata F. Koło Kopea Kościuszki 28. IX, Bielany 18. IV, Przegorzały 10. IX, Wola Duchacka 9. X, Borek Fa- łęcki 4. i 29. IV. 30. ża Gonocerus Juniperi HS. Przegorzały w maju. sierpniu, we wrześniu i październiku, Bielany 8, V, 23. IX, Zabierzów 25. VIII, 24. IX, Bolechowice 18. VIII. G. acuteangulatus Goeze. Przegorzaly 10. IX. Nowa Wieś 7. VIII; Chełm koło Myślenie w lipcu. Pseudophloeus Fallenii Schill. Borek Fałęcki 29. IV, 30. IX, 8. X, Wola Duchacka 9. X. Bathysolen nubilus Fall. Olsza 9. IV, Rząska 31. A Krzemionki sA TVNZY V, 3. IA, Woła Duchącka 9. X, sig Fa- łęcki 3. > $ Lwów 12. IV, Holosko Wielkie 3. y. 4% 52 STANISŁAW SMRECZYŃSKI Arenocoris spinipes Fall. Borek Paleo ki. Bothrostethus annulipes Costa. Borek Fałęcki 4. IV, 30. IX, 3. X, 1: XL Opre scabricornis Pz. Koło kopca Krakusa 9. X, Borek Fałęcki IS X. C. dos oida Scop. (pilicornis Fieb.). Bielany 29. IV, Zabierzów 27. V, Czerna 13. VIII, Borek Fałęcki Alydus calcaratus L. Sikornik 10. IX, Kobylany 27. VIII, Popówka 21. VIII, Dobezyce 6. i 24. VIII, Nowa Wieś 8 VIII. Stenocephalus agilis Seop. Bielany 18. IV, 8: V: 2. VI, Zabierzów 24. IX, Czerna 8. IX, Radwanowice 30. VIL Tenczynek 24. IX, Tyniec i Podgórki pod Tyńcem 14 i 31. V, Krzemionki 2. V, 1. IX, koło kopca Krakusa 9. X, Borek Fałęcki 30. IX, Swoszowice 14. IX, Dobezyce 6. VIII; Ponice w gru- dnia, Turbaczyk w Qorio t VII; Holosko Wielkie 3. V. Therapha Hyoscyami L. Przegorzały 10. i 25. IX, Chełm 2. X, Zabierzów 31. VIII, 24. IX, Czerna 13. VIII, Kobylany 13. V; Chełm koło Myślenie w lipcu; Lwów 17. III, przy drodze do Winnik 18. X, Czartowska Skała 18. X; Brzezan y i Raj w sierpniu. Corizus a ae L. Zabierzów 24. IX, Tenczynek 2. V, Czerna 8. V, VIII, nat: 27. VIII; Babia Góra 12. VII; domi 13. -— var. abutilon Rosa Zabierzów 24. IX, . maculatus Fieb. Brzezany. C. subrufus Gmel. (capitatus F.). Bie ri 1. 110: A Smier- dząca 10. X, Czerna 8. V, 13. VIII, Oziikowiee 19 N. Bie lany 29. IV, Krzyszkowice 15. IX, Borek Fałęcki 3. E 4. XI; Czartowska Skała 19. X, 8. X; Raj . conspersus Fieb. Czerna 13. VIII; Beaba. i Raj w sierpniu. . parumpunctatus Schill. ed pospolity. . rufus Schill. Przegorzały 10. IX, Chełm 2. X, Czatkowice 2T. VIII, Wola Duchacka 9. X, Borek Fałęcki 4. IV, 5. V, 26. 1X, 3. X, 4. XI, Nowa Wieś 31. I. C. tigrinus Seki. Radwanowice 30. VII. Myrmus mitoei Fall. Bielany 2. IX, Sowiarka 12. VIII, Zabie- rzów IX. Radwanowice 30. VII Bolechowice 18. VIII, Ontario 27. VIII, Czerna 13. VIII. Rząska 20. VIII, Du- bie 30. VII, Puszcza Niepołomska 1. VII. SZĄ QOS Berytides. Jide tipnlarine L. Olsza 9. IV, 27. XI, Bielany 4. IL, 18. IV, 30. I . Zabierzów 24. IX; Rząska 31. VII Qzatkowice 27. $ VIII, koala 3. II, 3. IX, 12 EN wię kopca. Krakusa ZBIÓR PLUSKWIAKÓW 53 4. X, Borek Fałęcki w kwietniu, we wrześniu, październiku i listopadzie, Krzyszkowice 15. IX, Bieńkowice 21. III. Berytus hirticornis Brul. Sowiarka 12. VIII, Rząska 31. VIII, zerna 13. VIII, Krzemionki we wrześniu, Borek Fałęcki 4. TY, Zi VHE 26. IANA IA Krzyszkowi ce 15. IX, 31, XI, Nowa Wieś w kwietniu i 8. VII L Bieńkowice 21. TL - 25, VIL 30. XII. Dobczyce 6. VIII. clavipes Fab. Krzemionki 3. IX, Krzyszkowice 15. IX, 31. XI, Bieńkowice 21. III, 15. VIII, 29. XII; Krościenko 18. VIL minor HS. Bielany 29. IV, 30. iR. Krzyszkowice 31. XI, Bień- kowice 21. III, 15. VIII, Dobezyce 6. VIII. montivagus Fieb. Krzyszkowice 31. XI, Bieńkowice 29. XII, Dobczyce 6. VIII. crassipes HS. Lwów 13. V. a OKRE Lygaeides. Lygaeus familiaris F. Przegorzały 10. IX; Lwów. L. equestris L. ponpon Uy, Jerzmanowice 8. V; Epua 3. ra Nysius Farah Schill. Jasień — Sucha 8, VII; zal Góra 10. VII; Zakopane 14. VIII, Jaszezurówka 10. VII, ujście doliny Strazysk 20. VII, Mala Łąka 13. VIII; Czorsztyn 13. VIL maj Korony 15. VII, nad Pieńskim potokiem 10. VII; Czar- wska Skała 19. VII; Brzeżany i Raj. de, Thymi Wolff. Rakowice 4. VIII, koło al mogilskiej 7. IX, Krzemionki 6. IX, Borek Falecki 27. VE 2 VILA t XI; Czorsztyn 13. VII; Zakopane, Skibówki 20. VII; woj 28:X; N. Senecionis Schill. Lwów (Kotula leg.). N. dE Costa. Czatkowice 27. VIII, q da 30. VIL Du- e 30. VIL Bolechowice 18. VIII; Brzez N. piekokdpormić HS. Czerna 13. VIII, Rae '20. VIII, Krze- mionki 6 IX; Chełm koło Myślenie w lipen, Dobczyce 6. VIII; Cymus kr | Hahn. Bielany 29. IV. 1. XI, Borek Fałęcki 4. IV. 3. X, Krzyszkowice 15. IX, Nowa Wieś 31. I, 8. VIII, 2. XII, Bieńkowice 31. L 21 II, 28. VII, 15. VIII, 29. XII, Jezierna 3. VIII; Sucha 4. VIII; Babia Góra 10 VII; Zako- pane 14. VIIL od 17. VIII; Qzartowska Skała 19. Y rzezany w sie Raj i Brz C. claviculus > Fall. ¡Pola y 29. TY, Rząska 31. VIII, Czerna 8. V, 54 STANISŁAW SMRECZYŃSKI Krzemionki 9. V, 3. IX, Krzyszkowice 15. IV, 15. IX, 10. XI, Wola akaa 9. > Borek Fałęcki w kwietniu, maju, we wrześniu, październiku i listopadzie, Nowa Wieś i. Bieńkowice 31. L 21. O LIL 29. AL Puszczą Niepolomska 3. V; hale Mieguszowieckie 10. VIII; Sambor w sierpniu; Brzeżany. Ischnorhynchus Resedae Pz. Sikornik 2. X, dci Skały 4. IX, z 31 EA, dre! 25 R Chełm X, Zabierzów w Pepe Winniki 13. E Bilohorszeze 14. X. Czartow- ska Skała 6. IV, 19. VII; Raj. Geocoris grylloides L. Krzemionki 3. IX, 1 A G. dispar Waga. Brzeżany. G. ater Fab. Krzemionki 6. IX. Borek Fałęcki 26. IX, 3. X. Heterogaster Artemisiae Schill. Zabierzów 24. IX, Czerna 13. VIII, AŚ: ce 6. VIII; Czorsztyn 13. VII, Zaskale —Maruszyna . VII; Brzeżany. H. raid Fab. Sikornik 31. VIII, Bielany 29. IV, Rząska 31. VIII, Krzemionki 3. IX, Tyniec 22. VUL Wola Duchacka 9. X, DE Fałęcki I JY DV, A). XI; Lwów 30. VI; Brzeżany w sierpniu. Platyplax Salik Schill. Przegorzały 3. V. Camptotelus lineolatus Schill. Borek Fałęcki 4. i 29. IV, 26. IX, E AL Oxycarenus modestus Fall. Dabie 6. VII, Kobierzyn. Ligyrocoris silvestris L. Zakopane 14. VII, Krupówki 17. VIII, T atry sa Jractiolls Schill. Bielany 29. IV, 7. XI, Jankówka w sty- F. junda Hab. Nowa Wieś w kwietniu i sierpniu, Krzyszkowice 25. X, Borek Fałęcki 11. IV, Bieńkowice 21. III; Zakopane, Krupówki LL. YI Rhyparochromus antennatus Schill. Nowa Wieś w kwietniu, Krzysz- kowice 15. IX, Bieńkowice 31. I, 21. III, 29. XII, Puszcza Niepołomska 3. V. Rh. hirsutus Fieb. Nad Pieńskim potokiem 15. VII. Rh. dilatatus HS. Rząska 31. VIII, Nowa Bares 1. VIII. 1 AL Wola Duchacka 9. X, Tyniec 22. VIII. Puszcza Niepołomska 3 v. ZBIÓR PLUSKWIAKÓW 5D Tropistethus holosericeus Sehltz. Kępa Zwierzyniecka 25. V, Krze- I onki Ischnocoris hemipterus HEEN Kepa 25. V, Bielany 4. II, 18. IV, 2. VI, 30. IX, Czerna 8. V, Tenczynek "NR A Krzemionki 3. IE AV; DB: MIA. IX, 4. XI, Zakrzówek I. X, Borek Fa- łęcki 11. IV, 3. X, 21 XI, Nowa Wieś 8. VIII. Macrodema micropterum Curt. Bieńkowice 31. I, Borek Fałęcki qe E Pionosomus varius Wolff. Borek Fałęcki 4. IV, 26. IX, 3. X. Stygnocoris rusticus Fall. Kępa 10. IX, Kobierzyn 5. IX, Bień- owice 25. VII, 15. VIII, Nowa Wieś 8. VIII; Bataa i Raj St, A Fall. Bielany 30. IX, Baranówka 28. VIII, Nowa Wieś 7. VIII, Krzyszkowice 16. IX, Bieńkowice 15. VIII. St. Jaz Foure. Kepa 23. VIII, Przegorzały 18. IX, Bielany VI, Rząska 31. VIII, Nosa Wieś VIII Borek Fałęcki A VIII, nad 21. IN. 29, XII: Raj i Brzeżany. Peritrechus nubilus Fall. Ojeów 6. V. Krzyszkowice 31. XI, Borek Fałęcki 21. XI, Jankówka w sty Xt rindo Fab. (luniger Schill ). to 29. IV, Rząska 31. VIII, Jankówka w styczniu, Krzemionki 3. IX. Tyniec a ar Wola Duchacka 9. X, Borek Fałęcki 4. IV, 5. VI, 04 EA 6, dh Krzyszkowice 24.. IV, 15. IX, 10. ki | Bień kowice 31. I, 21. III, kę XII, Nowa Wieś Bl. SN. Microtoma atrata Goeze. Trapenozotus anorus Flor. Rena 31. VIII, Lwów Tr. arenarius L. Sonspów 7. V; Zabierzów 24. IX, 2. V, Krze mionki 3. IL 17. IV, 9. V, 26. VIII, 6. IX, Borek wałecki 11. IV, 5. V, 37 VE 3 E 1. XL Wola Duchack ta 9. As Lwów 12. IV, Wysoki Zamek 1. V; Brzeżany w sierpniu. Tr. dispar |. „$onspów 7. V; Przegorzały 15. V, Czartowska Ska ła Aphanus ta % Sonspów 7. V; Panieńskie Skały 15. IV, 19. IX, Bielany 18. TY. 8. Idy "Sikornik 27. X, Zabierzów 31. VIII, Rząska 31. VIII, Ozerna du V, Kobylany 13. V. Krze- mionki 3. IX, Borek Fałęcki 11. IV, DY, AR 21. XI, Krzyszkowice 24. IV, 26. VIII, 15. IX. Sr. 0 Nowa Wieś 31. I, Bieńkowice 31. I, 15. IV, 29. ALI, oko 6. VIII; Przemyśl; Stryj 25. V; Brzeżany w sierpni A. alboacuminatus Goeze REC HS.). pines aly 7. 1X, Bie- any 29. IV, 2. VI, 30, IX, Zabierzów 27, y. A. vulgaris Schill. Brzeżany w sierpniu. A. Pini L. Pospolity eiin » A. phoeniceus Rossi. Bielany 4. II, Tenezynek 2. V, Krzemionki 2. Ve AI. IV, 3. D, 3, IX zy kopcem ia R IY, 12. A, 56 STANISŁAW SMRECZYŃSKI Borek Fałęcki 29. IV, 30. IX, Bieńkowice 15. IV, Dobczyce 6. i 24. VIII; Lwów 17. III; Brzezany. Beosus maritimus Scop. Kepa 4. IV. Przegorzaly 3. V, 15. VHE Sikornik 27. X, Panieńskie Skały IS ry EV, Bielany 29. IV, 30. IX, Chelm 2. X, Rzaska 31. VIII, Kobylany 3 V Krzemionki Z Vy, 9. tx: 12. X, Borek Fałęcki A. 1470. V, . XI, Krzyszkowice 15. IV, 26. VIII, 15. IX, Bieńkowice 31 IM; Hołosko Wielkie 3. V, Czart owska Skała 17. III. Gonianotus marginepunctatus Wolff. Borek Fałęcki 30. A 7. XI; Hołosko Wielkie 3. V. Eremocoris plebeius Fall. Sonspów 1. V; Przegorzały 10. LX, Bie lany w lutym, "Mr maju, czerwcu , Wwe wrześniu i listo- padzie, Nowa "Wieś 1 TV, 20. X, Bieńkowice 21. III, 29. XII, „beim Niepołowską BV; Krościenko 4. VIE Czartow- ska Skała 6. IV. E. erraticus F. GA 2. V, Borek Falecki 3. X. Drymus silvaticus F. Panieńskie Skały 15. IV, 19. IX, Bielany 18. IV, 8. V, Rząska 31. VIII, Ojców 6. V. Nowa Wieś 31. E 7. VIIL Regulice 30. VIII, eta Koj! 13. V, Tyniec 22. VIIL Borek Fałęcki LET, 0. -AE Krzyszkowice 24 EW, 01 XI, Bieńkowice 31. É m Iv. 29, XII, Jankówka w sty- czniu, Puszcza Niepołomska 3 Va Dobczyce 24. VIII; Ponice koło Rabki w grudniu; Tatry: Chocz (1100 m) 2. VIII; Wy- soki Zamek 1. V. Dr. brunneus Sahlb. Zabierzów 31. VIII, Krzyszkowice 24. IV, 26. 15. IX, 31. XL Bieńkowice 15. IV. Scolopostethus pictus Schill. Kraków, Olsza 9. IV, 6. VI, 27. XI, Regulice 30. VIII, Borek Fałęcki 4. XI, Krzy 'szkowice 24. IV. Sc. ains Sell, Olsza 21. IV, Panieńskie Skaly 12. V, Bielany XI, Czerna 8. V, Nowa Wieś 7. VIII, Kobylany f3 v Beh 6. V, Borek Fałęcki 5. V, Krzyszkowice 24 IV, Bieńkowice 31. L 21. II, Puszcza Niepolomska Ə E Jankówka w styczniu; Zaskale — Maruszyna 16. VII, Czorsztyn 13. VII, Niedzica 12 "VII; Czartowska Skała 17. III, 6. IV. Notochilus contractus HS. Panieńskie Skały 15. IV, Bielany 18. IV, Czerna 8 Gastrodes Abietis L. Cmentarz krakowski w marcu, Bieńkowice 3. III. Jankówka w styczniu; Ponice w grudniu; Sieraków 4. VIII G. ferrugineus L. He py) 25. IX, Jankówka w styczniu. Pyrrhocoris apterus L. Pospolity. Tingidides. Piesma variabilis Fieb. Krzyszkowice 15. X. P. capitata Wolff. Bielany 29. IV, Krzemionki 3. IX, Borek Fa- 17] ZBIÓR PLUSKWIAKÓW 57 łęcki 30. IX, Krzyszkowice 15. X, 81. XI, Dobczyce 4. VIII; Brzeżany. P. maculata Lap. Borek Fałęcki 26. IX, Krzyszkowice 10. XI, Bieńkowice 29. XII; Brzeżany. yte A Fall. Bieńkowice 21. LT. confusa Put. Oe bardo zj 29. X; Przemyśl. Aalto! Musei Schr. Bronaczowa 22. X. . brunnea Germ. Panieńskie Skały. 15. TV. Biela any 7. XI, Czerna 8. V, Krzyszkowice 31. XI. Bieńkowice 15. VIII, 29. XII; Zakopane: Skibówki 20. VII. cervina Germ. Regulice 30. VIII, Krzyszkowice 15. X. nigrina Fall. Nad Pieńskim potokiem 15 VII; Zakopane: Ski- bówki 11. VIII; Tatry, Goły Wierch, Tokarnia 15. VIL . macrophthalma Fieb. Krzemionki sv. A. gracilis Fieb. Borek Fałęcki 27. VIII, 7. XI P weta tricornis Schr. Krzemionki 13. IX; Czorsztyn 13. VII. — var. erythrophthalma Ger. Tatry. Zakopane 14. VIII, Ski- bówki 20. VII, Choez 2. VIII. D. strichnocera Fieb. Puszcza Niepołomska 1. VII Derephysia Joliacea Fall. Krzyszkowice 15. X; Czorsztyn 13, VU: Ra RR a uj. Galeatus spinifrons Ge Przemyśl. G. maculatus HS. Krzemionki 9. V, Borek Fałęcki 30. IX. Phyllontochcila ampliata "Fieb. Niepołomice 10. IX; Brzeżany i Raj. h. Cardui LL Wola 4. IX. Bielany 18. IV, 26. VI, Czatkowice 27. VIII, Kobylany 27. VIII, Krzemiónki 2- WV 9 de 12. X= Borek Fałęcki 11. TV, 8. Ż 0 XL Bieńkowice sT; Za- skale —Maruszyna 16. VII; Tatry; Brzezany i Raj, Litiatyn 3. VOL Ph. angustata HS. oy 27. VIII, Borek Fałęcki 30. IX, 7. XL Nowa Wieś 31. I, IL, 8. VIII, Bieńkowice 21. III. 28. VII 29. XII ooo 25. X, Jankówka 10. I, Dob- czyce 24. VIII; Brzeżany. ciliata ae Czerria 8. V, Krzemionki 9. V, Bieńkowice 21. III, IL capucina Germ. Bielany 4. IL, 8. V, 2. VI, Krzemionki 9. V, . IX, Borek Fałęcki 4. IV, 21. VII STATE AE Dobezyce 6 VIII. . angusticollis HS. Borek Fałęcki 7. XI, Nowa Wieś 12. II, Bieńkowice 21. IIT, 29. XII; Raj. Catoplatus Fabricii Stål. Krzyszkowice 10. A. C. carthusianus Goeze. Sniatyn 27. IV. (Stobiecki leg.). dada e Z Wolff. Kopi 35. V, Krzyszkowice 26. III, IX; Sucha—Maków 8. VII; Lwów w listopadzie; Boalo = Ph. = Ph. = Z 58 STANISŁAW SMRECZYŃSKI Ph. scapularis Fieb. Krzemionki 9. V, 15. IX; Wysoki Zamek 1. V. Ph platyoma Fieb. Nowa Wieś 6. VIII. Monanthia Echi Wolff. Krzemionki 9. V, kepa Panieńskie Skały TII, PER 20. VHE Dobęzyc 4. AA Zaskale— Maruszyna 16. VII; Wysoki Zamek 1. V; Brzeżany i Raj. M. Lupuli HS. Krzy a. 293.3,:810X5 Bios 20. VIL M. Humuh Fab. Bielany 26. VI, Nowa Wieś 31. I, 123312053, Roja 31::1, 21. HL. 20. VII, Krzyszkowice 31. XI, Bo- rek Fałęcki 17. IV, 3. IX, 3. X. 7. XL M. Symphyti Vallot. Zwierzyniec 24 IX. Phymatides. Phymata crassipes Fab. Przemyśl; Lwów; Raj. Aradides. Aradus versicolor HS. Galicya wschodnia. A. depressus Fab. Kepa 4. 1V, Bielany 8. V; Czartowska Skała 19. EVER. A. corticalis L. Lwów 12. RY, pęta aj e pozy ulicy Leona Sapiehy 31. III, Czartowska Skała v, VII. — — var. annulicornis F. RE ido 17. Vii; pad płot przy ulicy Leona Sapiehy 31. III A. Betulae L. Ochotniea (w does na pniu buka 8. VII. A. cinnamomeus Pz. Bielany 8. V, Płoki, Nowa Wieś 31. I, Borek oma 29. IV, Bieńkowice 29. XII, Puszcza Niepołomska Hebrides. Hebrus pusillus Fall. Błonia 6. IV, Nowa Wieś 31. I, 15. IV, 12. II, Borek Fałęcki 5. V, Bieńkowice 21. UL 15. IV, 25. VII; 12 PY, Lwów Gerridides. Hydrometra stagnorum L. Zwierzyniec 9. IX, Regulice 30. VIII, Borek Fałęcki 3. X, Nowa Wieś 20. VIII; Ponice w gru- dniu; Pa 30. VI Microvelia Schneideri Schltz. Blonia 6. IV, Zwierzyniec 2. X, Prze- gorzały 18. IX, Dębniki 15. IX, Borek Fałęcki 26. IX. Velia curreng Fab. -Radwanowice: 30, VÍ II, Rakowie 18. VIII, Czerna 8. V, Ojców 8. V, Sonspów 7. V, Baczyn 23. V, 9. VI; Raj. Gerris rufoscutellatus Latr. Zabierzów 1. V. 25. VIII, Przegorzały ZBIÓR PLUSKWIAKÓW 59 18. IX, Tyniec 22. VIII, Dobezyce 6. VIII; Jaszczurówka 10. VIII; Lwów 12. IV, Bajki 18. IV, Hołosko Wielkie 3. V, Bogdanówka 19. VII. (r. paludum Fab. Staw zwierzyniecki 21.1% G. najas de G Zabierzów 25. VIII. Mników 14. V, Ojców 6. V; Bajki 2. V. G. lateralis Schum. var. Costae HS. Borek Fałęcki 27. VIII; Hoło- sko Wielkie 3. V. G. thoracicus Schum. Zwierzyniec 29. VI. Zabierzów 2. V, Ojców . V, Sonspów 7. V, Radwanowice 30. VII, Kostrze 7. IX; Stryj 25. V; Lwów 12. IV, RA AG A Hołosko Wielkie 3. V, Bajki 28. IV, Bogdanówka 19. G. asper Fieb. Regulice 30. VIII; Bajki 18. IV, Staw Pełczyński 21. III G. gibbifer Schum. Jasień—Sucha 8. VII; Nowy Targ 16. VII; To- porowy Staw w Tatrach 4. VIII G. lacustris L. Wszędzie pospolity. G. odontogaster Zett. Zwierzyniec 27. IX. Przegorzały 18. IX, Za- bierzów 2. V, ców A 6. V; Stryj 25. V; Bajki 18. IV, 2. Ye Staw Pełczyński 21. IL argentatus Schum. Sonspów 7. 3 Przegorzały 18. IX, Krzyszko- wice 15. IX, Borek aiw . IX, Dębniki 15. IX; Stryj 25. V; Bajki 2. IV, 2. gal. Rihana wd, 19. VH. R Reduvides. Ploiariodes vagabunda L. Zabierzów 24. IX. Pl. culiciformis de G. Debniki 6. IX. Pygolampis bidentata Gone. Krzemionki 3. II, Bieńkowice 31. I, 5, IV, Borek Fałęcki 5. V, Nowa Wieś 2. XII. Reduvius personatus L. Zablocie. peor annulatus L. Tenczynek 2. V, Krzemionki 12. X, Bień- wice 31. I; Chełm koło Myślenie w lipeu; Lwów 29. H. | Poda. Galic cya. Coranus subapterus de G. Koło kopea Krakusa 4. X. Borek Fa- łęcki 3. X. Prostemma aeneicolle Stein. Hołosko 30. IV. (Stobiecki leg.). Nabis apterus Fab. Kępa 10. IX, Panieńskie Skały 4. IX. X, Bielany 2. IX, Zabierzów 25. VIII. 24. IX, Czerna 13. VIE Regulice 30. VIII. Nowa Wieś 7. VIII, Peje 15. VIIL Krzyszkowice 26. VIII, 15. IX; Brzeżany i N. lativentris Boh. Bielany 18. IV, 11. IX, e can A 10. X, Kepa 25. V, 10. (28 pod ges Kościuszki 20. iz. Chełm 2. X, Zabierzów 25. VIII, 24. IX, Panieńskie 60 STANISŁAW SMRECZYÑSKI Skały 12. V, 19. IX, Czerna 8. V, 13. VIII, Czatkowice 27. VIII, Kobylany 27. VIII, Tyniee 31. V, Nowa Wieś 31. I, 15. ÍV, 7. VIIL Bieńkowice 31. I, 15. IV, 29. XII, Dobezyce 24. VIII; Jankówka w styczniu; Popówka 21. VIII; Sucha 19. VI II; Raj i Brzeżany w sierpniu. N. flavomarginatus Sehltz. Zakopane 14. VIII. N. limbatus Dahlb. Zakopane 14. VIII, Strążyska 20. VII, Mala Łąka 13. VIII; Brzeżany. N. ferus L. Wszędzie pospolity. N. rugosus L. Zwierzyniec 21. IV, pod kopcem Kościuszki 28. VII, 20. IX, Panieńskie Skały, 4. IX, Przegorzały 15. V, 10. x Bielany 29. IV, 26 VI, Chełm 2. X, Zabierzów 2. V, 24. 1 Czerna 8. V, Tenczynek 2 V, Regulice 30. VIII, Psary, Rząka 16. IX, Libertów 12. V, Borek "Fale cki 6. EX Krzyszkowice 26. VIII, Nowa Wieś 15. IVT VND Z0 X, 15. XII, Bieńkowice 31. L 29. XII Dobczyce 24, VIII, Puszcza. Niepołomska 3. V, 1. VII; Jankówka w styczniu; Lwów 29. V, przy drodze do Winnik 13. X. Czartowska Skala 19. V; Brzezany w sierpniu N. wa Schltz. Podgórki pod. Tyńcem 14. V, Borek Fałęcki 5. V, Wola Duchacka 9. X, Puszcza Niepołomska 3 V: N. brevis Sebltz. Kepa 10. IX, pod kopcem Kościuszki 20. IX, Pa- eńskie Skały 19. IX, Bielany 18. IV, 11. IX, Zwierzyniec 21. EY, Przegorzal y 3. V. Chelm 2. X, Zabierzów 24. IX, Czerna 8. V, Ojców 6. V, Czatkowice 27. VIII, Tyniec 22. VIII, Swoszowice 14. IX, Dobczyce 6. VIII. Popówka 21. VIII, Nowa Wieś 15. IV, ENVIE 20 X 15 XI ZOB Bieńkowice 31. LTL III, 15. IV; Ponice w grudniu; Babia Góra 10. VI. Saldides. Salda A Thoms. Tatry, Choez 2. VIII. S. riparia Fall. Tatry, Goryczkowa, Strążyska 1. VIII, Żelazne Wrota 20. VII, Reglany Potok 19. VII. variabilis HS. Sucha 19. VIII, Sucha—Maków 8. VIL o. Curt. Sucha 19. VIII; Żuki Maasi i 16. VII; Ta- y, Zakopane 24. VII. ori Fieb. Tatry, Chocz 2. VIII. saltatoria L. Pospolita. C-album Fieb. Tatry, Goryezkowa. Chocz 2. VIII, Zakopane 24. VII. melanoscela Fieb. Olsza 13. VII, Bielany 30. IX, Bieńkowice 15, VUE Mostownica—Turbaezyk w Gorcach 4, VII; Kro- ścienko 13. VII. pallipes Fab. Przegorzaly 15. VIII; Krościenko 13. VII, Nie- dzica 10. VII. mamn nia a ZRIÓR PLUSKWIAKÓW 61 S. cincta HS. Kepa 4. IV, Czerna 8. V. S. Cooksii Curt. Now Wies SEZ 10. IV 7: VIH 20. De Y GER Bieńkowice 21. III, 15. IV, 15. VIII, 29. XIL Dobczyce 24. VIII; Jankówka w styczniu; Zakopane 4. VII, młaka na Skibówóż w sierpniu. Cimieides. Cryptostemma pusillimum I. Sahlb. Regulice 30. VIII. Cimex lectuarius L. Lyctocoris campestris Fab. Kraków 30. X. Piezostethus formicetorum Bob. Chelmek. Temnostethus pusillus HS. Bieńkowice 25. VII. Anthocoris confusus Reut. Biłohorszcze 14. X, Lwów w listopadzie. A. nemoralis F. Bieńkowice 28. VII. A. gallarum ulmi de G. Krościenko 28. IX; Przemyśl. A. nemorum L. Wszędzie pospolity. AM vittata Fieb. Kobylany 13. V; Sucha 15. VII, Jasień— ucha 8. VII; Strążyska 20. VII; Biłókorgzcze 14. X Aconpocoris pygmaeus Fall: Borek Falecki 30: X Y. AL Tatry; Triphlews bio Wolff. Krzemionki 6. IX. : Tr. minuta L. Kępa 10. IX, pod kopcem Kościuszki 30. IX, Za- bierzów 25. VIII, 24. IX, Krzyszkowice 26. VIII, 15, IX, Bieńkowice 15. VIIL Dobczyce 6. VIII, Nowa Wieś 20. VIII, Puszcza Niepołomska 1 tyr Maruszyna 16. VII; Raj. Moros pselaphiformis Curt. Bieñkowice 6. VL _ Capsides. Acetropis carinata HS. ada 13. VIII. Miris całcaratus Fall. Czerna 13. VIII, Sowiarka 12. VIII, Wola hacka 9. X, Bieńkowice 15. VIII, Puszcza Niepoło mska 3. V; Babia Góra 10. VII; Lwów 17. III, Czartowska Skała 6. IV, 19. VII; Rar Brzeżany. M. virens L. Pospolit — var. fulvus F jeb. Pospolity. M. laevigatus L. Wszędzie pospolit au Par, zirean Fall. Puszcza Niepołomska 1. VII; Jasień— Sucha 8. VII; Mostownica— Turbaczyk M. Ao Fab. Babia Góra 10. VII; Mostownica-—Turbaezyk 4. VII; Zakopane 14. VIIL Jaszczurówka 10. VIII, Strążyska 20. VI II, Mała Łąka 13. VIII. Megaloceraea erratica L. Panieńskie Skały 15. VII; Podgórze 27. , koło groty Twardowskiego 6. IX, Bieńkowice 25. VII, 62 STANISŁAW SMRECZYŃSKI 15. VIII, Dobezyce 19. VII; Litiatyn 3. VIII, Brzeżany w sierpniu. — — var. ochracea Fieb. Kraków: koło rogatki mogilskiej 7. IX, Kępa 10. IX, Nowa Wieś 7. VIII, Podgórze 27. IX; Babia kę 12. VII; Lwów 28. X, Biłohorszcze 14. X; Brzeżany M. i e Fuse Trzy Korony 15. VII, Zaskale—Maruszyna 16. V ue TY VIE Strążyska 20. VII; Czar- towska Skała Pay) M. ży wg: Foure. “Kep 10. IX, Panieńskie Skały 19. VII, Kra- koło re frida 7. IX, Borek Fałęcki 27. VIII, Bik wióe 15. VIII, Krzemionki 15. IX; Trzy Korony 10. VII, Zaskale—Maruszyna 16. VII; Zakopane 14. VIII, Ja- szczurówka 10. VIII, Strążyska 20. VII; Czartowska Skała Leptopterna ferrugata Fall. Panieńskie Skały 15. VII, Puszcza Nie- połoms VII; Chełm koło Myślenie w lipeu; Babia Góra 10. VIE Siinai 14. VIII, Jaszczurówka 10. VIII, Strąży- ska 20. “VI Mala Laka 13. VIII; Czartowska Skała 19. VII; aj. L. dolabrata L. Puszcza Niepołomska 1. VII; Pieniny 15 VII, Trzy Korony 15. VII; Zakopane 14. VIII, Jaszczurówka 10. VIII, Strążyska 20. VII, Mala Laka 13. VIII; Raj Monalocoris Filicis L. Bielany 26. VI, aal 15. VIIL Re- ' gulice 30. VIII. Bieńkowice 20. VII, Puszeza Niepołomska 1. VIII; Babia Góra 10. VII; Mała Łąka 13. VIII, Jaszczu- rówka 10. VIII. PR Pteridis Fall. Tatry, cad 10. VIII, koło Topo- wego Stawu 4. VIII; Raj i Brzeżany. Pantilius tunicatus Fab. Pod. kopcem Kościuszki 28. IX, Przego- rzaly 10. IX, Bielany 11. IX, Zabierzów 24. IX. a z 1 L. Puszcza Niepołomska 1. VII; Czartowska Skała Phytocoris Tiliae Fab. Bieńkowice 15. VIII. Nowa Wieś 7. VIII. Ph. longipennis Flor. Radwana 30. VII, Krzyszkowice 15. IX. Ph. Populi L. Bieńkowice 15. VII Ph. Pini Kb. Bieńkowice 15. VIII Nowa Wieś 8. VIII; Nowy Targ 16, VII; Chocz 2. VIII. Ph. Ulmi L. Kępa. 10. IX, Sowiarka 12. VIII Zabierzów 25. VIII, Czerna 13. VIII, Nowa Wieś 7. VIII, Bieńkowice 25. 14, VII; Jasień —Sucha 8 VII; Krościenko 4, VII. Zaskale-+ Maruszyna 16. VII; Brzeżany h. varipes Boh. Prz ały 7 Sowiarka 12. VIII, Zabierzów E egorzaly 7. IX 5. VIII, Czerna 13. VIII, Czatkowice 27. VIII, Bolechowice 18. VIII, Dubie 30. VII, Radwanowice 30. VI, Nielepice 2. ZBIÓR PLUSKWIAKÓW 63 VIII, Nowa Wieś 8. VIII, Popówka 21. VIII, Dobczyce 6. VIII. Megacoelum infusum HS. Tyniec 22. VIII, Bieńkowice 15. i 24. II, Nowa Wieś 12. VIII. Adelphocoris seticornis Fab. Sikornik 31. VIII, Kepa 24. VIII, Za- bierzów 25. VIII, Trzy Korony 15. VII; Raj i Brzeżany w sierpniu. A. Reicheli cs Czerna 13. VIII, żer 20. VII, Zabierzów 25. VIII, 24. IX; Raj i Brzeżan A. vandalicus Rossi. Sowiarka 12. VI, Bielany 2. IX, Zabierzów 25. VIII, Czernichów 27. VII, Nielepie ce 2. VIII; Chełm koło Myślenie w lipcu; Kaj i Brzeżany w sierpniu. A. ticinensis Meyer. Brzeżany. A. lineololatus Goeze. Rakowice 4. VIII, Bielany 26. VI, Chełm 2. X, Sowiarka 12. VIII Przegorzały 10. TX. Zabierzów 25. VIII, 24 IX, Czernichów 27. VII, Radwanowice 30. VII, Nielepice 2. VIII, Czatkowice 27. VIII, Kobylany 27. VIII, Zakrzówek 1. X, koło groty Twardowskiego 26. VIII, 6. De Tyniec 22. VIII, Nowa Wieś 12. VILI, Bieńkowice 15. VIII, Dobczyce 7. VIII, Puszcza opieką 1. VII, Popówka 21. VIII; Raj i Brzeżany w sierpni A. quadripunctatus F. Czerna 13. VIII, ÓN Wieś 20. VIII, Bień- wice 15. VIII; Raj i Brzeżany w sierpniu. vobis ochromelas Gmel. Lwów 17. I C. o Fab. Nad Pieńskim potokiem 15. VII; Żar—Sucha w Bielskich Tatrach 17. VII. C. bielas HS. sic 26. VI. Puszcza Niepołomska 1. VII. Nowa Wieś 12. VIII, Bieńkowice 15. VIII; Sucha— Maków 8. VII; Niedzica 12. VII; Zakopane 14. VIII, Mala Laka 13. VIII, Chocz 4. VIII; Raj. C. Po de G. Nowa Wieś 7. VIII, Bieńkowice 15. VIII; C. Siak HS Tavo £ VIII, Czerna 13. VIII, Regulice 30. VIII, Bieńkowice 25. VII, 15. VIII; Chełm koło Myślenic w lipeu; co Sucha 8. VII; nad Pieńskim potokiem 15. VII, Trzy Korony 15. VII, Zaskale-—Maruszy na 16. VII, Nie- dzica 12. VI: Tatry, Mała Łąka 13. VIII, Jaszezurówka 10. VIII; Ra C. alpestris a Mostownica—Turbaezyk 8. VII; Mała Łąka 13. VITI. . ppm de G. Chełm koło Myślenie w lipcu; Jasień—Su- cha 8. VII; Babia Góra 10. VII; Trzy Korony: 15. VII; Mala Laka 13. VIII, ap giera 20. VII; Raj C. bipunctatus Fab. Siketi VEI, Mo Wieś 7. VIII, Bień- kowice- żę VIL 15. VIII; Sucha 15. VII. 4. VIH, Jasień — Sucha 8. VII. 64 STANISŁAW SMRECZYŃSKI Pycnopterna striata L. Tatry. Stenotus binotatus F. Zaskale—Maruszyna 16. VII; Zakopane 14. VIII, Strążyska 20. VII; Raj. A, rufipennis Fall. Puszczą Niepołomska 1. VII; Nowy arg 16. II; nad Pieńskim potokiem 15. VII. Lygus Kalmii L. Zabierzów 24. IX, Bieńkowiee 30. VII; Brzezany. L. montanus Schill. Zaskale Maruszyna s0 YA; Zakopane 14. VIII, Mała Łąka 13. VIII, koło Toporowego Stawu 4. VIII. L. pratensis L. Bardzo pospolity. L. lucorum Mey. Kępa 10. IX, Kraków: koło rogatki mogilskiej 1. IX, Puszcza Niepołomska Li Vd Czartowska Skala 20. VII; Brzeżany. L. pabulinus L. Galicya. Poeciloscytus unifasciatus Fab. Bielany 26. VI, Nielepice 2. VIII, Czerna 13. VIII, Radwanowice 30. VII, Puszcza Niepołomska II; Nowy Targ 16. VII; Czorsztyn 18. VII, Zaskale— Maruszyna 16. VIL Niedzica 12. VII; Raj i Brzezany w sier- pniu, Litiatyn 3. I Liocoris tripustulatus Fab. Dabie 7. VI, Przegorzaly 10. IX, Za- bierzów 24. IX, Bieńkowice 15. VIII, Dobczyce 19. VII; Niedzica 12. VII; Czartowska Skała 18. X; Brzezany. Camptobrochis lutescens Schill. Dąbie 7. VI, pod. kopcem Kościu- szki 28. IX, Panieńskie Skały 16. IX, Bolechowice 18. VIII. Nowa Wieś 20. VIII, Krzyszkowice 26. VIII, 15. IX, Bieńkowice 24. VIII; Lwów 28. X, Biłohorszcze 14. X; eżan C. maila Fall. Borek Fałęcki 26. IX, 3. X, 7. XI, Wola Du- chacka 9. X. Capsus annulipes HS. Jasień—Sucha 8. VII, Sucha-- Maków 8. VII. C. trifasciatus L. Cmentarz gródecki 10. VI C. olivaceus Fall. Kolbuszowa. C. ruber L. Sikornik 31. VIII, Zabierzów 25. VIII, Nowa Wieś 1. VIII; Raj i Brzeżany. — — war danicus Fab. Sikornik 31. VIII, Bielany 2. IX. Zabie- rzów 25. VIII, Rakowice 4. VIII, Nowa Wieś 7. VIII, Bień- kowice 15. VIII; Przemyśl ade VII; Czartowska Skała 20. VII; Raj i Brzeżany w sierp Rhopalotomus dat L. Kochanów 18. "VII; A: 20 VII, Zako- pane: młaka na to w sierpniu; L — — ¿sen tyrannus Fab. Puszcza Niepolomska Ra VII; Zakopane 4. VIII, ¡some 2d 10. VIII; Lwów 12. VI; Raj i Brze- rs any; Po ole BRT cinnamopterus Kb. Zabierzów 24. IX, Borek Falecki 27. VI, 26. IX, 3. X, Bieńkowice 15. VIII, Pó, 6. VIII; Brzeżan. z ZBIÓR PLUSKWIAKÓW. 65 E, perpieni Scott. Rakowice 4. VIIL Rem 5. IX, Bieńko- e 15. VIII. Borek Fałęcki 26. R hovit L. Kraków 2. VIII, ERAD, 5 IX, Baranówka 28, VIII, Bieńkowice. 20. VII, 15. VIIL Nowa Wieś 7. VIII, Bo- rek Fałęcki 30. IX; Zakopane 14. VIII; Brzeżany. P. ponyo Kb. Kepa. 10. IX, Sikornik 31. VIII Panieńskie Skały | VII, dą 13. VIII, Krzemionki 15. fra Kobierzyn 5. IX Nowa Wieś 20. VI II; Przemyśl 25. VII. Oremnocephalus umbratilis Fab. Chocz 2. VIII, regle pod Krzywaniem. Orthocephalus vittipennis HS. any. Strongylocoris leucocephalus L. ra 15. VIII, Puszcza Nie- polomska 1. VII; Trzy Korony 15. VII, nad Pieńskim poto- kiem 15. VIL Zaskale — Maruszyna 16. VIII; Lwów. leo Św jt L. "Sowiarka 12. VIII, Czerna 13. VIII, Radwa- wice 30. VII, Nielepice: 2. VIII, Kobylany 27. VIII, Bień- os 25. VII, Popówka 21. VIII; Czorsztyn 27. VII, Za- skale — Maruszyna 16. VII, Niedzica: 12. VII; Zakopane 14. VIII, Jaszczurówka 10. VIII; Czartowska Skała: 20. VII; Raj. H. saltator Foure. Raj. H. luteicollis Pz. Brzeżany. Dicyphus pallidus HS. Pieniny 4. VII. D. errans Wolff. Mala a 13. VIII; Raj. D. globulifer Fall. Bielany 1. XL pedo e Azor Fab. Olsza 13. VII, Kępa 23. VIII, Łobzów 25. IX, Rząska 20. VIII, Rząka 17. IX, Nowa Wieś 7. VIII, Bakeak 20. VIL 15. desd Zakopane 14. VIII, Mala Łąka 13. VIII; Raj i Brzeża Globiceps aphegiformis Rossi. Sikornik 31. VIII, Nowa. Wieś 12. VIII; Krościenko 4. VII; Kaj. Gi. Aokalani F. Fieb. Bielany 26. VI, Sertel 13. VIII, Bień- kowice 24. VIII, Dobezy e VIII; Gl. selectus Fieb. Nowa Wieś 7. VIII, Biażkowicę 28... VAL 16. VIII; Pieniny 4. VII, Trzy Korony 15. VII, Zaskale—Maru- szyna 16. VII, Niedzica 12. VII; Nowy Targ 16. VII; Czar- - towska Skała 20. VII; Raj. Orthotylus flavosparsus Sahib. Kraków, ‘koło doña sa mogilskiej 7. X, Podgórze 27. IX; Brzezany w sie Malacocoris chlorizans Fall. Panieńskie Sk kały a. IX, Zabierzów 24. , Nowa Wieś 7. VIII, Krzyszkowice 26. VIII, koło groty Twardowskiego 26. VIIL Eurycolpus flaveolus Stål. Z: Oncotylus punctipes Reut. Kępa 10. IX. Hoplomachus Thunbergi Fall. Nowa Wieś 7. VIII; Babia Góra 10. VII, Jaszezurówka 10. VIII. Macrotylus Herrichii Reut. Grodzisko. Spraw. Kom. fizyogr. T. XL Część II. 66 STANISŁAW SMRECZYŃSKI Byrsoptera rufifrons Fall. Brzeżany. Phylus melanocephalus L. Dobranowice koło Wieliczki 8. VIII. Ph. € Satan L. Sikornik 31. VIII; Krościenko 4. VII, Trzy Korony ¿VAL Zaskale—Maruszyna 16. VII Piallua roseus Fab. Bieńkowice 20. VII, Nowa Wieś 20. VIII. — — var. querceti Fall. Bieńkowice 20. VII. Nepides. Nepa cinerea L. Zwierzyniec 27. IX, Przegorzały 18. IX, Kostrze 1. IX, Kobierzyn 5. IX, Krzyszkowice 15. IX; Litiatyn 3. VIII; Lwów 12. IV, 28. V, Bajki 8. II, Hołosko Wielkie 2. V. Ranatra linearis L. Przegorzały 18. IX, Borek Fałęcki 2. IX; Lwów 25. V, Bajki 2. V, Hołosko Wielkie 3. V. Naucorides. ida cimicoides L. Przegorzały 18. IX, Dębniki 15. IX, Bieñ- kowice 15. IX; Lwów 28. IX, Bajki 13. IV, 5. V; Holosko Wielkie 3. V. Notonectides. Notonecta glauca L. Pospolity. ea minutissima Fab. Zwierzyniec 2. X, Przegorzały 15. VIII, 18. X, Nida 15. IX. Corixides. Corixa Geoffroyi Leach. Przegorzały 18. IX, Borek Fałęcki 2. IX; Lwów 12. IV, Bajki 10. V, Hołosko Wielkie 3. V. C. hieroglyphica Duf. Przegorzały 18. IX, Zabierzów 2. V, 24. IX, Rząska 25. VIII, Kostrze 7. IX, Nowy Świat 27. III; Topo- rowy Staw w Tatrach 4. VIII; Bajki 15. TV, Hołosko Wiel- kie 3. V, Kulparków, Staw Pełczyński 21. III, Bogdanówka 9. VIE C. Sahlbergi Fieb. Lwów 12. = Bajki b. V, Hołoskie Wielkie 3. V. C. Linnei Fieb. Zabierzów 2. V C. limitata Fieb. Przegorzały 18. IX, Rząską 25. VIII, Dębniki 15. IX, Borek Fałęcki 27. VIII, Nowy Świat 23. III, Puszcza Niepołomska 1. VII, Dobczyce 6. VII; Lwów 12. IV, Bajki 18. IV, 2. V, 11. X, Bogdanówka 19. VII, Kulparków, Ho- łosko Wielkie 3. V. C. gt Fieb. Przegorzały 18. IX, Zabierzów 2. V, Dębniki IX, Kostrze 7. IX, Borek Fałęcki 2. IX, Dobczyce 6. VII; Stryj 25. V; Lwów 12. IV, Bajki 18. IV, 6. Y 11. X, Holosko Wielkie 3 3. V, Kulparków, Bogdanówka 19. VIL ZBIÓR PLUSKWIAKÓW 67 C. striata L. dE 18. IX, Debniki 15. IX; Bajki 18. IV, 2. W; X, Bogdanówka 19. VII, Hołosko Wielkie 3. X. C. Fallenii Fic). Przegorzaly 15. VIII, 18. IX, Zabierzów 2. V, Dębniki 15. IX; Lwów 12. IV, Bajki 18. IV, 2. V, 11. X Holosko Wielkie 3. V. C. distincta Fieb. Dobezyce 6. VIII; Bajki 2. V, Holosko Wielkie C. fossarum Leach. Zabierzów 2. V, Borek Fałęcki 2. IX, Dob- czyce 6. VIII. C. nigrolineata Fieb. i var. Fabricii Fieb. Zabierzów 2. V, 26. VIII, Rząska 25. VIII. Nowy Świat 27. UL Borek Fałęcki 27. VIII, Rząka 17. IX, Dobczyce 6. VIII, Puszcza Niepołomska 1. VII; „Nowy Targ 16. VII; Stryj 25. V; Lwów 12, IV, Kul- parków 24. V, Bajki 15. IV, 11: x= Bogdanówka 19 VEE Hołosko Wielkie 3. V; Brz any. C. O styk Fab. Przegorzaly 15. VIII 4. IX, Zabierzów 2.. V, Debniki 15. IX. Micronecta iiaii L. Bajki 13. VL Homoptera. Jassides. Alebra albostriella Fall.. Nowa Wieś 7. VIII. Erythria aureola Fall. Koło Kopca Krakusa 4. X, Dobczyce 19. VH. Dicraneura mollicula Boh. Kolo groty Twardowskiego 26. VIII. Chlorita viridula Fall. Krzemionki 5. IX, koło groty Twardow- skiego 26. VIII. Empoasca “smaragdula Fall. Kępa 10. IX, Dabie 7. VI, Nowa Wieś 8. I, Podgórze 27. IX, Bieńkowice 20. VII; "Bilohorszeze 4. X. Enpteryz Raj K. Bieńkowice 25. VII, 15. VIII, Dobczyce 19. VII; Eu. Walieńgrówi Stal. Dobczyce 6. VIII. Eu. atropunctata Goeze. Podgórze 27. IX; Niedzica 12. VII. Eu. Urticae Fab. Zaskale Maruszyna 16. VII; Niedzica 12. VII. Typhlocyba Rosae L. Pieniny 13. VII; Czartowska Skała 14. X. T. geometrica Schr. Dobczyce 19. Zygina parvula Boh. Tenezynek 2. V, Krzyszkowice 81. XL Z. flammigera Foure. Chełm 2. X, Ozerna 8. V, Bieńkowice 3. Gnathodus “punctatus Thunb. Zakopane 14. VITI. Cicadula sexnotata Fall. Wszędzie pospolita. 68 STANISŁAW SMRECZYÑSKI ` C. y wariata, Fall. Kępa 10. IX, Panieńskie Skały 15. VII, Czerna 13. VIL, Borek Fałęcki dex, Kamienik 13. VIII. Fhamnotettix (Sticticoris) lineatus Fab. Ra aj. Th. tenuis Germ. Przegorzały 25. IX. Pustelnik 6. X, Bieńkowice 15. VIII. Th. abietinus Fall. Sowiarka 12. VIII, Bieńkowice 25. VII, 15. VIII; Nowy Targ 16. VII; Niedzica 10. VII; Strążyska. 20. VIL Th.: subfusculus Fall. Bielany 2: VE Zabierzów 2... V, Nowa Wieś T. VHL a „Niepolomska 1 NIE; Lwów, Czartowska 17,7 Skała: 19. V; Brzezany. Th. simplex HS. Nowa Wieś 4. VIII; ja ay 15. VII, Czorsztyn 13. VII. Th. quadrinotatus Fab. Podgórze 27. IX. Krzemionki 1. X, Za- | || krzówek 1. X, Sucha 19. VIII; Raj i Brzeżany w sierpniu. Th. sulphurellus Zett. Mała baka: 13. VIIL Athysanus interstitialis Germ. Lwów. A: grisescens: Zett. Raj. A. quadrum Boh. Raj. Jassus commutatus Fieb. Zwierzyniec 24. IX. . J. mixtus Fab. Peary 10. TX, Chełm 2. X, Czerna 13. VIII, Nowa Wieś 7. VIII, Bieńkowice A vih 15. VIII; Biłohor- szcze 14. X. Czartowska Skała 18. X. Doratura stylata Boh. Radwanowice 30. VII, koło groty Twardow- skiego 26. VIII, Kamienik 13. VIII, Borek Fałęcki 27. VIII, Dobczyce 6. VIII. Deltocephalus ocellaris Fall. Jasień--Sucha 8. VII. D, pulicaris Fall. Bieńkowice 25. VII, 15. VII; Raj. D. pni a Fab. Nad Pieńskim potokiem 12. VII, Trzy Korony y v Niedzica 12. VII; Zakopane 14. VII, _Jaszczurówka e II, Strążyska 20. VII, Mała Łąka 13. VILL Raj. Eupelix produc Germ. Nowa Wieś 7. VIII, Dobczyce 6. VIII; 'Lwów; Raj. Str. ongylocephalus agrestis Fall. Bieńkowice 15. VIII; Sucha 19. VIII. Acocephalus nervosus Schr. Pospolity. A. bifasciatus: L; Czerna: 13. VII, Alwernia 30. VIII, Krzyszkowice 26. VIII, Kamienik 13. VIII; Babia Góra, regle 10. VII; Nie- dzica 12. VII; Mała Łąka 13. VIII. A. triana Foure. Kolo kopea. Krakusa 9. X, Bieńkowice. 25. VII, Regulice 30. “IL, Ko id 1. De poor 12. VIII. Je- - , zierna 3. VIII, Krzemionki 12. EAC XI, Borek Fałęcki 26. IX, Krzyszkowice 15. IX, Bieńkowice 25. VII, 15. VIII, 29. XIL Dobczyce 19. VII, 6. VIE; ec 14. VIII; Czar- towska Skała 19. V; Raj. ZBIÓR PLUSKWIAKÓW 69 A. histrionicus Fab. Rząska 31. VIII, Alwernia 30. VIII, Borek Fa- dęck 1 26. EX; Rząka 47. TX; Krzyszkowice 26. VIII, Bieńko- wiee 15. VIII: Lwów 30. VI. A. rivularis Germ. Przegorzały 18. IX. Błonia krakowskie 30. IX, Krzemionki 3. IX, Tyniee 22. VIII, Krzyszkowice 15. IX, Bieńkowice 25. VII, Kamienik 13. VIII, Dobezyce 6. VIII; Zakopane 14. VIII, Jaszczurówka 10. VIII: Raj. "wów brachypterus Fieb. Kamienik 13. VIII, Regulice 30. ; Sucha 15. VIL Romie viridis L. Pospolita. Euacanthus interruptus L. Kępa 10. IX, Dąbie 26. kę Czerna 13. VII, Kamienik 13. VIII. Bieńkowice 25. VII. VIII; Su- cha 4. VIII; nad Pieńskim potokiem 15. VII, Zaskale Ma. ruszyna 16. VII; Zakopane 14. VIII; Ozartowska. „Skała 20. Ra Eu. delo, Fab. Kamienik 13. VIII, Bieńkowice 26. VII. 15. VIII, Nowa Wieś 6. VIII; Pieniny 13. VHE Ktościeńko 4. VII, Zaskale—Maruszyna 26. VII; Raj i Brzeżany w sierpniu. Penthimia nigra Goeze. Nowa Wieś 7. VIII. Idiocerus scurra Germ. Przegorzały 4. IX. Dębniki 15. IX, Podgé- rze 27. IX; Lwów 9. 1V, 28. X; Biłohorszcze 14. X. I. Herrichii Kb. iRakowióć 4. VIII. Kępa. 23. VIII Rząka 17. IX, Bieńkowice 25. VII; Lwów 9. IV. I. lituratus Fall. Nowa Wieś 7. VIII, Bieńkowice 20. VII, 15. VIII. I. albicans Kb. Nowa' Wieg 20. VII, 7. VIII, Podgórze 27. TX, ień j LIL e 1. aurulentus Kb. Rakowice 4. VIII; Biłohorszcze 14. X. I. Populi L. Pospolity. Macropsis lanio = Bielany 2. IX" Nowa Wieś 1. VIII, Bieńkowice V : 15. VHI. Bythoseopus Almi Schk; Rakowice 4. VIII, Bieńkowice 15. VIII; Jasień —Sucha i Sucha —Maków 8. VII; Krościenko 4. VII; ASD Zakóbktie 14. VIII. B. „awieollis L. Bieńkowice 15. VIII; Lwów 29. V, Czartowska Skała 20. VII. Pediopsis cerea Germ. Czerna 13. VIII. Nowa Wieś 7. VIII, Bień- kowice 25. VII, 15. VIII; Czartowska Skała 19. VII. . virescens Fab. Pospolita. nassata Germ. Olsza 6. VI; Babia Góra, regle 10. VII; Lwów 30. VI. seułellata Boh. Bieńkowice 15. III; Raj. nana: HS, Przemyśl 25. Agallía venosa Fall. Z Zwierzyniec 4. IV, Przegorzały 4. IX, Bielany X. Krzemionki 2. V, 6. IX, Dobczyce 6. VIH. Megophthalmus scanicus Fall. Bieńkowice 25. VIE 15. VHI; Raj ezany w sierpniu. „U BU U 70 STANISŁAW SMRECZYŃSKI Ledra aurita L. Bielany 2. IX; Czartowska Skała 20. VII. Ulopa ze Fab. Czerna 8. V, Festi? 8. V, Borek Fa- 11 0%, y 5.24, Nowa Wieś VIII, Bieńkowice 31. 1. IL Puszeza Niepolomska L [i U. nę Ger. eso 3. V, Bielany 18. IV, 30. IX, Krze- KAMA, 4 31, Dębniki 15. IX, Zakrzówek E > Dob- „aśka 6 VIII; Czartowska Skała 6. IV. Membracides. Centrotus cornutus L. Bielany 2. VI, og HARÓW e kos Tyniec 31. V; Lwów 29. V. Czartowska Skała AK Gargara Genistae Fab. Dubie 30. VII. e 27. "VI, Niele- pice 2. VIII, Radwanowice 30. VII, Popówka 21. VIJ, Czerna LN “VIN, A CT s 20. VIH, Nowa Wies 8. VIII, Bieńko- wice 15. VIII, Czatkowice 27. VIII; Przemyśl 25. VII; Czar- towska Skała 20. VII. Cercopides. Triecphora vulnerata Ger. Babia Góra, regle 10. VII; Strążyska 20. VII, Mała Łąka 13. VIII, Zakopane: Krupówki 10... VII Czartowska Skała 19. V. Aphrophora Alni Fall. Pospolita Ptyelus lineatus L. Ozartowska Skała 19. VIL P. spumarius L. Bardzo pospolity. Cicadides. paap montana Scop. W zbiorze są 24 okazy, zebrane w Poni- ach koło Rabki. W r. 1904 znalazł p. Sitowski jeden okaz w Pieninach na Bańkowym Groniku 14. VII, a Dr. E. Nie- zabitowski w Ryczanowie koło Rytra w lipeu 1905. Również jeden okaz. zlowiony na majówce przez ucznia w okolicy Ko- łomyi koło Kniazdwora, otrzymał prof. J. Łomnicki i złożył go w Muzeum Dzieduszyckich. Fulgorides. Tettigometra virescens Pz. Zabierzów 24. IX, Przegorzały 25. IX, Śmierdząca (Kryspinów) 10. X, Brzeżany w sierpniu. T. pr oia Duf. Bielany 11. "IX. Zabierzów 24. IX, Kostrze ca Borek Kalni 26. IX; koło drogi do Winnik 13. As Zany w sier pa T. diaa Pz. Pod ka Kościuszki 28. IX. Przegorzały 1. IX, ZBIÓR PLUSKWIAKÓW 11 Bielany 18. IV, 11. IX. Zabierzów 24. IX, koło groty Twar- dowskiego 6. IX, Bieńkowice 31. I. 21. III, Nowa Wieś t VIEL Dobezyce 6. VIII; Przemyśl 25. VII; koło drogi do Winnik 13. X, Biłohorszcze 14. X, Czartowska Skała 18. X. Raj. T. obliqua var. platytaenia Fieb. Przegorzały 1. IX, Wola Duchacka X, Krzyszkowice 10. XI. Bieńkowice 17. VIII, 29. XII, Nowa Wieś 7. VIII; Lwów, koło drogi do Winnik 13. X; Raj. — — var. tritaenia Fieb. Nowa Wieś 7. VIII, Pustelnik 6. X. r var. bimaculata Fieb. Nowa Wieś 7. VIII. Cixius pilosus Ol. Kepa 25. V, Zabierzów 27. C. nervosus L. Kraków: koło rogatki mogilskiej 1. IX, Kepa 10. IX, Zabierzów 25. VIII, koło groty Twardow wskiego 6: EA, Rząka Raj IX, Nowa Wieś 7. VIII Bieńkowice 25. VII, 15. 3; C. Heydeni Kb Niedzica 10. VII; Mała Łąka 13 VIII, Strążyska 20. C. ot L. Kępa 23. VIII, Bielany 26. VI, Nowa Wieś 7. VIII, Bieńkowice 20. VII. C. stigmaticus Ger. Kepa 10. IX, kolo groty Twardowskiego 6. IX; Bilohorszeze 14. X. Oliarus Panzeri Loew. Przegorzaly 1. IX, Bielany 26. VI, Zabie- rzów 25. VIII. Conomelus limbatus Fab. Bieńkowice 15. VIII; Sucha 19. VIII; Raj. Wykaz pluskwiaków nowych dla fauny galicyjskiej podał Stanisław Smreczyński. Prócz $. p. Dra M. Nowickiego i prof. p M. Łomnickiego zajmowali się pluskwiakami galicyjskimi p. $. Stobiecki i $. prof. B. Kotula. Wykazy prof. Łomnickiego, Kotuli i p. Stobieckiego wyszły między r. 1880 a 1890, z tego też czasu pochodzi zbiór pluskwiaków prof. Dra Zaręcznego. którego spis ogłosiłem dopiero w r. 1906. Od r. 1890 nie aa się u nas, o ile mi wiadomo, żadna fauniczna praca o tym dziale owadów Prof. A. M. Łomnieki wyka w trzech swoich wykazach z lat 1881-—1888 380 gatunków pluskiew i 144 gatunków pie- peee d uwzględniając ” dawniejsze wykazy prof. “Dra M. No- wickieg P. 8 Stobiecki podał 80 gatunków pluskiew z Babiej Góry 1882, a w r. 1886 wyliczył w swoich „Materyałach do fauny Kaiçeiwi Krakowskiego“ 217 gatunków pluskwiaków. Oba te spisy powiększyły liczbę znanych gatunków pluskiew o 9 W r. 1890 wyszedł w Sprawozdaniach Komisyi bać ae cznej (jak i poprzednie wykazy) „Spis pluskiew z okolicy Prze- myśla i po części Lwowa“ prof. Kotuli, który wzbogacił krajową faunę 22 gatunkami (licząc Odontoscelis fuliginosa L. var. plagiata Germ. za za gatunek = Odontoscelis dorsalis m więc było znanych z Galicyi do r. 1890-g0 411 ga- tunków pluskiew i 144 gatunków piekików. Liczby te zredukują się do 407 i 141, jeżeli się uwzględni katalog Putona w IV wy- daniu. gdyż według niego jest: WYKAZ PLUSKWIAKÓW NOWYCH 13 Corizus abutilon Rossi odmianą gatunku C. crassicornis L. Dictyonota erythrophthalma Germ. , 3 D. tricornis Schr. (crassicornis Fall.), Aradus annulicornis F. > > orticalis L., Lygus campestris Fall. A j L. pratensis Scolopostethus adiunctus Doug. synonimem „ S. affinis Schill., Deltocephalus xanthoneurus Fieb. , > D. assimilis Fall., Acocephalus interruptus Scop. 5 5 A. tricinctus Curt., > polystolus Scott. za > A. albifrons L. Natomiast Poeciloscytus unifasciatus F. v. Asperulae Fieb. jest osobnym gatunkiem P. Asperulae Fieb Ze zbiorów pluskwiaków Dra Zaręcznego, ogłoszonego w r. 1906 przybywa 24 gatunków pluskiew i 12 gatunków piewików, a wykaz niniejszy zawiera 27 gatunków pluskiew i 57 gatunków piewików cych odrębne właściwości fauniczne, pod tym względem nie ba- dano. Podług katalogu Hiiebera jest w Niemczech samych pluskwia- ków różnoskrzydłych (Hemiptera Heteroptera) 641. Zbiór mój pochodzi wyłącznie z Galicyi zachodniej, a miano- wicie: z okolie Dębicy (Pustynia, Kozłów, Kędzierz), Tarnowa (Czarna, Gumniska, Lipie, Krzyż, Piaskowa Góra, Chyszów, Brze- zinki, Tarnowiec, Zawada, Góra św. Marcina, Pleśna, Bogumiło- wice, Slotwina), z Bochni, z Grybowa, z okolic Zakliczyna (Zdonia, Melsztyn), Nowego Sącza (Przydonica, Podole, Glinik, Jasienna, Miłkowa, Rytro), z Gorców (Poręba Wielka, Turbaczyk, Hucisko. Konina, Niedźwiedź, Mszana Dolna, Kasina Wielka, Snieznica), z pod Tatr (Bukowina, Palezyk, Czarna Góra na Spiżu), z Makowa, a wre- szele nieco z okolie Krakowa i W. Ks. Krakowskiego (Alwernia, Regulice, Sikornik, Krzemionki i t. d.). : Oznaczałem sam, przyczem pomocnym mi był zbiór Dra Za- ręcznego w części oznaczony. Do działu pluskiew rozporządzam dość bogatą literaturą, dzięki Komisyi fizyograficznej Akademii miejętności — natomiast do działu piewików posiadam tylko dzieło Dra Melichara i pracę o rodzaju Deltocephalus prof. Thena. Z rodzajów Athysanus i Deltocephalus pozostaje mi jeszcze bogaty materyał nie oznaczony. W Krakowie dnia 27 czerwca 1906. 74 STANISŁAW SMRECZYŃSKI Heteroptera. Coreides. Corizus hyalinus Fab. Grybów 29. IX, po drodze na Chełm. Berytides. Netdes favosus Fieb. Melsztyn 29. VI. Metacanthus elegans Curt. Niedźwiedź 18. VIII. Lygaeides. Aphanus quadratus F. Krzemionki koło groty Twardowskiego D AV: Drymus pilicornis M. R. Rytro. Sesoposadu decoratus Hahn. Tarnów, Góra św. Marcina, pod li- i koło drzew 2. i 28. IV; Przydonica 23. VII, na wrzo- sie; >: yw 4. IV. Tingidides. Copium clavicorne Foure. Regulice, Grzmiączka 5. VII. Aradides. Aradus lugubris Fall. Tarnów 11. V, na chodniku w mieście. Cimicides. Cryptostemma alienum HS. Koło rzek pod kamieniami i na mokrym piasku. Przydonica 30. V; Poręba Wielka 19. VII; Maków Cimex Hirundinis Jen. W lipeu zebrał prof. T. PP. w Lacho- ach kilka okazów w gnieździe jas ód Minki Dohrn. Pustynia koło da 16. VIII. i Chy- szów koło Tarnowa 20. VIII. żyje na topoli dport. A. pilosus Jak. Tarnów 15. i 26. VI. i 1. VII; Sucha VII. Acompocoris alpinus Reut. Niedźwiedź 19. VIII, e: "Wielka 20. VIL Na świerkach (Picea excelsa Lk.). Xylocoris ater Duf. Pod korą wierzbową zebrał w Rytrze 5. III, prof. I. Król jeden okaz. WYKAZ PLUSKWIAKÓW NOWYCH 75 Capsides. Pithanus Maerkeli HS. Tarnów 18. i 26. VI; Poręba Wielka 11. VIII. Lygus contaminatus Fall. Na olszach (Alnus). Mrowla koło Rzeszowa 15. VIII; Niedźwiedź 19. VIII, Kasina Wielka 11. VII i 27. VIII. Allaeotomus gothicus Fall. Na sosnach (Pinus). Tarnów 26. IX; Niedźwiedź 19. VIII, Kasina Wielka 24. VII. Orthocephalus mutabilis Fall. Przydonica, w lipcu sellar Ec nubilus HS. Zebrany na Salvia glutinosa. Poręba Wielka ipcu i sierpniu, Kasina Wielka 25. VII. e ambulans Fall. Na paprociach. Bukowina pod Tatrami VII; Poręba Wielka 21. VII, Niedźwiedź 11. VII. Orthotylus marginalis Reut. Pospolity wszedzie na wierzbach. Ke- dzierz koło Dębicy 6. VIII, koło Tarnowa 18. VI, Bogumi- lowice 18. VI; Przydonica i Miłkowa w lipcu; Poręba Wielka i Niedźwiedź w lipeu, Kasina Wielka 6. VIII; Bukowina IL Orthotylus ocene Fall. Na wrzosie u ni vulgaris). Kasina Wielka 5. VIII, Niedźwiedź 10. "e Quercus Kb. Strząśnięty z jA ci kolo Tarnowa Airactoiomus sę Fieb. Sikornik 20. VI. is Fall. Niedźwiedź 18. VIII, Kasina Wielka w lipcu. How des do siatki. Pl ps Sehtz. Z yje na bialodrzewie (Populus alba L.). Kedzierz koło Dębicy 6. VIII; Chyszów koło Tarnowa 20. VIII. Jorixides. Corixa praeusta Fieb. Tarnów, w stawie koło Krzyża i w stawkach koło toru kolejowego ku Białej 21. IV i 16. X; Jasienna, stawek w lesie pod Kępą 14. VII. Homoptera. Jassides. ka aridella J. Sahlb. Na suchych, świetlistych, trawiastych iejscach. Lipie 26. III, 16. IV, 8. X, Brzezinki 22. IV, Sło- Asią 27. IX, Czarna 5. VI; Melsztyn 1. VI. D. citrinella Zett. Pospolita na lakach. Tarnów, Piaskowa Góra 21. IX, koło drogi do Tarnowca 30. X, Czarna 5. VI, Bistu- szowa 31. X. Bogumiłowice 14. VI, 23. VIII, Słotwina 27. IX; Pustynia 6. VIII; Grybów 29. FX; Poręba Wielka 16. 16 STANISŁAW ŚMRECZYŃSKI VII, Niedźwiedź 18. VIII, Hucisko 21. VII, Turbaczyk „(uoo m.) 14. VIII; Bukowina 29. VII, Palezyk (1000 m.) . VII; Czarna Góra na Spizu 14. VII. paper 6 Gormari Zett. Na sosnach. Tarnów. Piaskowa Góra 21. X, Góra św. Marcina 26. X; Kozłów koło Dębicy 13. VIN; Grybów 29 IR Przydonica 16. VII; Kegulice © (Grzaiączka) 9 VIII; Niedźwiedź 21. VH"T9: VIII, Kasina Wielka 24. VII, Śnieżnica 25. VIL Eu. Loewii Me Pięknego tego skoczka strząsłem z jaworów (Acer pseudoplatanus + w Kasinie Wielkiej 19. i 27. VIII i w Bu- kowinie 25. VII En. ornata Leth. nydiikośh 14. VIIL Eu. aurata L. Chelm kolo Grybowa 29. IX. Typhlocyba cruenta HS. Na bukach (Fagus silvatica). Krti Wielka 25. VII. Konina 20. VIII, Huciskó w Porębie Wielkiej 17. VIII. sexpunctata Fall. Tarnów, Brzezinki 25. IX, Piaskowa Góra woro X, candidula Kb. Na. l darcie roc alba). Chyszów, nad tat Białą 20. VIII, 3. X. callosa Then. Na hol (Alte pseudoplatanus). Chełm koło "Grybowa 29. IX; Kasina Wielka w sierpniu. Crataegi Del. Konina 20. VIII, Poręba Wielka 22. VII. Limi L. Na wiazach (Ulmus). Tarnów 22. TR i) Kraków, park Día Jordana 13. T. tenerrima HS. Palas 27. LA Sikornik 24. TX. Ea pulchra Löw. Jeden okaż spadł do parasola przy opraakt gałęzi grabowych Carpinus Betulus L.) w Makowie 3. VI. zygina m Dahlb. Na olszach (Alnus). Tarnów, ogród strzelecki IX, Gumniska 24. VIII, Lipie 8. X; Chełm koło Gry- owa 29. EN: Przydonica i Glinik w lipcu; Kasina Wielka VE FS Z. rosea Flor. Tarnów. Piaskowa Góra 10. X; Lipie 8: X. Z. angusta Leth. Tarnów: Góra św. Marcin na 27: IV, 25. X, Gum- maka e IX, Lipie 13. IX 18. X , Slomianka 25. IX; Ple- śna IX; Mrowla koło Rzeszowa 15. VIII. Grypotes a Boh. Na sosnach (Pinus). Tarnów, Piaskowa Góra 21. IX i 10. X; Niedźwiedź 19. VIII, Kasina Wielka cu i sierpniu. Śnieżnica 25. VII. Thamnotettiz croceus HS. Na słonecznych. suchych stokach. Brze- inki 22. IV, Lipie 8. X, Pleśna 22. VE Słotwina 2% IX; Melsztyn 6. y. Th. attenuatus Germ. Podobnie, jak popa Słotwina 275 IX; Przydoniea 6. VII. Doratura homophyla Flor. Na nacida stokóchi słoneczny rch. - Bogumiłowice 16. VI; Mydlniki 10. VI, Rudno 16. VL WYKAZ PLUSKWIAKÓW NOWYCH m Deltocephalus formosus Boh. var. marmorata Melich. Na mokrej łące. oręba Wielka 2. VIII; Bukowina 29. VII. D. BOS, Dahlb. Tarnów 22. VI, Bogumiłowiee, koło toru kole- jowego 16. VI; Bieńczyce 10. IX, Mydlniki 10. VI, Rudno . Żyje na miejscach suchych, słonecznych. D. striifrons Kb. Tarnów, tor kolejowy koło Gumnisk 26. X, 9. XI i ku Tarnowcowi 20. VL Bogumiłowice 16. VI; Regulice 3. VII. D. aurantiacus Fieb. Na mokrej lop w Porębie Wielkiej 29. VII i w Czarnej Górze na Spiżu Idiocerus. Tremulae Estl. Glinik koło pi 8 15. VII. I. cognałus Fieb. Chyszów 20. VIII. Pediopsis Tiliae Gerza. Na lipach (Tilia). Tarnów, góra św. Marcina 22. VIII; Pustynia 16. VIII; Mrowla koło Rzeszowa 15. VIII. P. latestriata Strobl. (Steirische Hemipteren in Mitth. des naturwiss. Vereines für Steiermark, Graz 1900). Po jednym okazie Q strząsiem z wierzby w Bogumiłowicach 18. VI i w Pustyni 16. VIII. Agallia brachyptera Boh: Na. mokrych lakach. Tarnów 7. X; Gry- bów 29. IX; Przydonica, Glinik i Podole w lipcu; Poręba „Wielka, Konina i Mszana Dolna w lipcu i sierpniu; Buko- wina 25. VIII. Cercopides. 0 Ptyelus campestris Fall. Siersza 15. VII. - Fulgorides. Minm jade nis Fab, Na suchym, słonecznym stoku w Melszty- Aey notula perm, Na wilgotnych łąkach. Tarnów 15. IX, Piaskowa Góra 7. X, koło drogi do Tarnowca 30. X, Sło- twina añ IX; Grybów 29. IX; Niedźwiedź w lipcu i sier- pniu, Kasina Wielka 5. VIII. Kelisia ete Sahlb. Na wilgotnych łąkach. Grybów 29. IX; Niedźwiedź w lipeu i sierpniu, Poręba Wielka w sierpniu. e: mesomelas Boh. Na suchych łąkach. Tarnów. Piaskowa : VI, Brzezinki 5. VI, Borusałowize 19. VI; Bochnia 11. Eurysa lineata. Perris. Na słonecznych, suchych stokach w Mel- sztynie 1. ias lepidus Boh. Na łąkach. Gumniska 26. X, Bistuszowa 31. X; Spytkowice nad Wisłą 6. VII. Delphax. discolor Boh. Niedźwiedź, na mokrej łące w lipcu i sier- = D. SE > SĘ O u > GB STANISŁAW SMRECZYŃSKI pniu; Palezyk w Bukowinie 18. VII; koło Morskiego Oka w Tatrach 20. VII. . elegantula Boh. Na suchych, trawiastych stokach. Zawada koło Tarnowa 12. V, Pleśna 2. V; Przydonica 30. V; Melsztyn I; Maków 3 VI. albostriata Fieb. Kozłów koło Dębicy 4. VIII; koło toru kole- jowego w Gumniskach 19. IV i 24. V. sordidula Stal. Przegorzały 13. V. . collina Boh. Na suchych, słonecznych stokach. Kozłów koło Dę- bicy 4. VIII; Brzezinki 22. IV, Czarna 5. VI; Melsztyn 1. VI; Alwernia 19: VII; Maków 3. VI; Poreba Wielka 5. VIII. for cipata Bob. Na mokrych łąkach. Brzezinki koło Tarnowa 5. VI; Bochnia 11. VI; Alwernia 5. VII; Niedźwiedź i Poręba Wielka w lipeu i sierpniu. y sarta Flor. Na lakach. Tarnów, Piaskowa Góra 27. V, Slo- a 21 , Bistuszowa 31. X; Grybów 29. IX; Pustynia bia Dębicy 13. VIII; Przydonica i Glinik w lipcu; Niedź- wiedź 10. VIII; Alwernia 19. VIII. venosa Germ. Brzezinki koło Tarnowa 22. I Bohemani Stal. Na suchych, trawiastych miejscach. Tarnów, Piaskowa Góra 14. V, Bogumiłowice 16. VI, Niedźwiedź 10. VIII. lugubrina Boh. Pustynia 6. VIII; Czarna 5. VI, Gumniska 24. V, Pleśna 2. VI, Bochnia 11. VI. exigua Boh. Na suchych, trawiastych miejscach. Kozłów koło Dębicy 4. VIII; Tarnów, Góra Zamkowa 28. III, 23. IV, óra Św. Marcina 27. IV, Gumniska, przy torze kolejowym 19. IV, 24. V, Piaskowa "Góra 14. V, Czarna 5. VI; Mel- sztyn i VL spinosa Fieb. Razem z poprzednim gatunkiem, o wiele rzadszy. Kozłów 4. VIII; Tarnów, Góra św. Marcina i Zawada w kwie- tniu i maju, koło toru kolejowego w Gumniskach 19. IV, V; Melsztyn 1. VI. 24. ; paludosa Flor. Alwernia 5. VII; Pustynia 13. VIII . Fairmatret Perris. Bistuszowa 31. ; Przydonica i Glinik w li- peu; Poręba Wielka 13. VIII; Bukowina 9. VIII. . straminea Stal. Bogumiłowice 93, VIII; Pleśna 2. VI; Przydo- IL nica 19. flaveola Flor. Bochnia 11. VI; Niedźwiedź i Poręba Wielka w lipcu; Palczyk w Bukowinie 18. VII. > Bióbońówówii "hamata Boh. Pospolity po suchych stokach i po łą- kac Tarnów 6. V, Gumniska 24. V, 20. VI, 26. IX, Chy- ry 20. VIII, Zawada 20. V, Lipie 8. VI. Bogumiłowice 14. VI, VIII, Pleśna 12. VI, Tuchów 17. V; Bochnia 11. VI; Kędzierz koło Dębicy 8. VIII; Zdonia koło Zakliczyna 1. VI, WYKAZ PLUSKWIAKÓW NOWYCH 79 2 1. VI; Przegorzały 13. V; Poręba Wielka 10. VII, 13. VIII; Palez zyk w Bukowinie 18. VII. D. TRA Horv. Turbaczyk (1100 m) 16. VII; Obidowiec yi 2. VIII; Palezyk w Bukowinie (około 1000 m) Stiroma a Curt. Tarnów 6. VI, Zawada 20. V, Brze- zinki w maju i czerwcu, Czarna 5. VI, Pleśna 2. VI, Bogu- miłowiee 16. VI; Bochnia 11. VI; Zdonia koło Zakliczyna i Melsztyn 1. VI; Przydonica 1. VI, Jasienna 11. VII; A Wielka w "lipcu i sierpniu; Maków 3. VI; Palówyk St. mio HS. ib i Jasienna w lipcu; Bukowina 13. VII. St. nims Fieb. Alwernia 5. VII, Sikornik 20. VI; Bochnia 11. VI; Lipie 15. VI; Niedźwiedź i Poręba Wielka w lipeu i sierpniu, Kasina Wielka 11. VII; Maków 3. VI; Bukowina i Palezyk w lipcu. Materyaly do fizyografii krajowej. Część III. Materyały zebrane przez Sekcyę geologiczną. Spraw. Kom, fizyogr. T. XL. Część III. Młodszy miocen Galicyi zachodniej i jego fauna przez Dra Wilhelma Friedberga. (z rycinami w tekscie i mapą). SOLE W STĘP. olecenia Komisyi Fizyograficznej zwiedziłem podczas wa- kacyi r. 1904 i 1905 wszystkie miejseowości Galieyi zachodniej, z których znane były skamieliny mioceńskie, w tym celu, aby je wyeksploatować, a następnie opracować paleontologicznie. Rezulta- tem jest druga część tej pracy. Wskazanem było jednakowoż, abym podał swe geologiczne spostrzeżenia, a ponieważ ezasem zachodziły różnice między memi a obserwacyami innych autorów, przeto mu- siałem przedstawić, oprócz swoich. także spostrzeżenia dawniejsze. W niektórych wypadkach (okolica Nowego Sącza, Grabowice) są dzisiejsze odkrywki bardzo nieznaczne w porównaniu z dawniej- szemi; wobec tego w tych okolicach nie przybyło wiele mych obserwacyi. Przy tym sposobie traktowania przedmiotu musiałem mimowoli przedstawić prawie wszystkie znane odkrywki miocenu, a wydawało mi się przytem wskazanem, aby dodać krótkie spra- wozdania z tych odkrywek, których dla jusis czasu nie zwiedzi- łem, a które są przecież ważne dla całokształtu obrazu; dotyczy to szczególnie okolicy Wadowie i W. Ks. Krakowskiego. Wobec tego objąłem w rezultacie cały miocen zachodniej Galieyi, ale tylko młodszy, bo ten był mym przedmiotem. Jedynie we wynikach ogólnych dotknąłem kwestyi wieku starszego miocenu, a więc warstw solonośnych, których stosunki są zresztą zbyt dobrze znane od czasu monografii prof. J. Niedźwiedzkiego. Materyał, który miałem do dyspozycyi, pochodził przeważnie z własnych zbiorów. Nadto otrzymałem ze zbiorów Komisyi Fizyo- graficznej materyał odnoszący się do zachodniej Galicyi, były to Jednakowoż tylko skamieliny z okolicy Krakowa. Prof. Dr. Wł. je 4 DR. WILHELM FRIEDBERG działu geologicznego tegoż muzeum r. E. Kittlowi za łaskawe zezwolenie na kilkumiesięczną pracę w tym instytucie; jemu, jak również asystentowi muze p. Dr. Fr. Schafferowi, dziękuję za pomoc przy korzystaniu z bogatych zbiorów i biblioteki muzealnej. W niektórych wypadkach udzielał mi Radca Dworu p. Dr. T. Fuchs swej światłej porady i pomocy. Tem więcej wdzięcznym jestem za- rządowi Muzeum wiedeńskiego, że w tamtejszych nader bogatych zbiorach miałem po raz pięrwszy sposobność przeglądnięcia fauny miocenu całej Europy, niemniej też poznania lepszego odnośnej litera- W nierzadkich wypadkach korzystałem również ze zbiorów działu zoologicznego w Muzeum nadwornem, a wiadomą jest rzeczą, jak często należy odnosić skamieliny mioceńskie do gatunków Zbytnia drobiazgowość cechuje niektóre publikacye nowsze, zwłaszcza monografię Sacciego, ponieważ jednakowoż jest to monografia naj- nowsza, przeto z konieczności liczyć się z nią trzeba. Sądziłbym, że dla geologa jest szkodliwą nawet zbytnia drobiazgowość w pa- leontologieznych oznaczeniach, ponieważ na tej podstawie uważamy nieraz warstwy równowiekowe za różnoczasowe. Trudność we wy- tyczeniu granicy między gatunkami jest znaczną u tych gatunków, które okazują większą skłonność do zmiany, a więc które znajdo- wały się wówczas w okresie mutacyi. Jakkolwiek starałem się być MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ i 5 wstrzemięźliwym w rozróżnianiu gatunków, to przecież wydzieliłem w miocenie Galicyi zachodniej przeszło 150 gatunków mięczaków, co jest wyraźnym dowodem, że fauna jego nie jest wcale ubogą, chociaż i liczbą i sposobem zachowania nie dorównywa miocenowi wschodniej Galieyi. W części paleontologicznej starałem się zaznaczać batyme- tryczne rozmieszczenie gatunków, o ile mogłem zebrać potrzebne dane. Nadto używałem faun otwornicowych do określania batyme- trycznych stosunków osadów, a pewną jest rzeczą, że do tego celu nadają się otwornice bardzo dobrze. Ponieważ przy oznaczaniu otwornie zależało mi głównie na tym, niejako praktycznym, celu, przeto oznaczenia tych istot nie wykonałem ztym całym aparatem naukowym, którego wymagałaby praca paleontologiczna, lecz zawsze jednakowoż z pożądaną ścisłością. L Część geologiczna. Morze mioceńskie (w dobie młodszego miocenu) wkroczyło na ziemie polskie, jak wiadomo, od zachodu, tj. od okoliey Wiednia podezas fazy pozytywnego ruchu Srodziemnego Morza. Odnoga tego morza rozlewa się szeroko w Austryi Niższej i na Morawach, ku północnemu wschodowi zwęża się jednakowoż silnie, tworząc cie- śninę, która mniej więcej doliną Beczwy ') wciska się pomiędzy Sudety i łuk Karpat, tutaj wchodzi w dolinę Odry, a dopiero koło Morawskiej Ostrawy rozlewa się nieco obszerniej. Na Górnym Sla- sku znajdują się też rozległe osady młodszego miocenu; ku pół- nocy zamykały wzniesienia muszlowego wapienia morze od tej strony, Sudety od zachodu, a ku wschodowi wzgórza Tarnowickie. W tym kierunku znalazło jednakowoż morze mioceńskie przejście ku wschodowi, wskutek ezego wkroczyło do Galicyi jako cieśnina nie tak wązka jak na Morawach, gdyż jej szerokość wskazuje nam mniej więcej odległość od Białej do Chełmka. W obrębie Górnego Śląska zakrywają utwory mioceńskie głę- biej leżące starsze np. węglowe w sposób nieraz dla górnietwa szkodliwy. Wyżej położone okolice np. wzgórza węglowego systemu w okolicy Mikołajowa, Mysłowie itp. są jednakowoż wolne od nich, gdyż wznosiły się jako wyspy ponad powierzchnię ówczesnego mo- 1) Porówn. w tej mierze: C. Camerlender: Geologische Aufnahmen in den mahrisch-schlesisch. Sudetten, I. Theil. Jahrbuch der geolog. Reichsanstalt 1890, str, ; w tej pracy (str. 206) podaje autor przeciętny poziom tamtejszego mio- ceńskiego morza na 370—380 m, oSA 6 DR. WILHELM FRIEDBERG rza. W całości przedstawia się miocen tamtejszy jako poziomo > iły plastyczne, miąższości miejseami przeszło 200 m. Nadto ą jednakowoż piaskówce i wapienie litotamniowe; te ostatnie są besan zawsze do zwięzłego podłoża, gdyż odpowiadają dar- niom, które rosły przy brzegach; wapienie muszlowe lub skały pe- ryodu węglowego są z re guly owem podłożem. Gipsy i iły gipsowe znajdują się tu również, a gdzieniegdzie i i gniazda siarki (Kokoczów). Główna część utworów mioceńskich Górnego Śląska odpo- wiada wiedeńskim; odmienny charakter mają młodsze „warstwy z merca które znajdują się w północnej części zasięgu ów- czesnego morza, gayi są to utwory s lod z zawierające resztki lecz schlierowi; te utwory jednakowoż nie deja w zakres na- szej pracy. Na Śląsku znamy warstwy mioceńskie głównie z utwo- rów wiertniczych, z wierzchu bowiem zakrywają utwory dyluwialne teren tak dalece, E mioceńskie utwory tylko gdzieniegdzie wycho- dzą na powierzchni Wielkie Kito Krakowskie. Do Galicyi wkracza mo- rze mioceńskie cieśniną sięgającą od Chełmka po Białą. Przypa- de delo się kg. spe jej północnej granicy, a następnie południo- kolica Chełmka ?) dostarcza pierwszych odsłonięć ; są tu wapienie osiowe; dne koło przystanku kolejowego w brzegu gościńca, zawierające skamieliny nieszczególnie zachowane. Wedle prof. Zaręcznego są tu: Ostrea longirostris, O. cochlear, ośrodki z ro- pd Pholadomya, Venus, Turritella, nadto serpule. Ze zbioru Zaręcznego, znajdującego się w Komisyi Fizyograficznej zdołałem dai po tylko: Ostrea cf. crassissima Lam. 2 ok. A cochlear Poli (?) 1 ok. 4 crassicostata Sow. (?), 1 ok. Na północ od Chełmka (przysiołek Munie) są wapienie ostry- gowe nad brzegami Przemszy i leżące na nich szarawe iły. Nie- daleko ku SO od Chełmka koło folwarku Nowopole są gipsy; kilka innych drobnych odkrywek zawiera mapa prof. Zaręcznego. 1) Ogólny charakter raros de miocenu opisuje Römer w dziele: „Ge0- logie von Oberschlesien* Salin w 1870. str. 367—410, a z nowszych poblikacyi praca papa »Erliut ungen zu der geolog. Dvemicitalarió von Schles 2) Opis asii parą u W. Ks. Krakowskiego oparłem przowaźcie na pracach m aj (tekst pa 3-go zeszytu Atlasu geolog. Galicyi, Kraków 1894 str. —196), pisie m bardzo starannie zebrany materyał obserwacyjny tegoż — i poprzedni MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 7 W okolicy Kwaczaly!) są również iły mioceńskie zawierające gips i otwornice, następne zaś ku wschodowi odsłonięcia znajdują się dopiero w okolicy Rybnej (iły z włóknistym gipsem) z je- dnej strony w potoku Rudno nad Spaliskiem, a nadto we wsi Ry- bnej. Lepiej są odsłonięte gipsy w Nowej Wsi, gdzie leżą płytko w brzegach potoku, dalej w Kaszowie i w niektórych innych jeszcze miejscach jak w Wołowieach, Śmierdzącej i Suł- kowej. Zresztą znajdują się te iły wszędzie na południe od skał starszych, jak to widać z „mapy ogólnej* Zaręcznego. W tej mie- rze mogę zresztą przytoczyć słowa tego autora: „Rude i sine, tłuste i zwięzłe trzeciorzędne iły leżą tu zresztą w całej okolicy płytko pod powierzchnią; w dziedzinie lotnych piasków wszelkie wątpli- wości w tej mierze usuwa niemal gdziebądź chłop zaopatrzony w łopatę*. Też same iły z gipsem są we wsi Bielany; tutaj jednakowoż przybyła nowa odkrywka, opisana przez prof. J. Niedźwiedzkiego ?). We wkopie wykonanym dla zakładu maszynowego krakowskiego wodociągu, u południowego podnóża góry, na której wznosi się kla- sztor Kamedułów, odkryto na jurajskim wapieniu cienki pokład zbitego wapienia, na którym leży 05—1 m. gruba warstwa czar- nego iłu, zawierającego bardzo liczne ostrygi z gatunku: Ostrea cochlear Poli. Z boku, a w części na wapieniu leży warstwa sza- rego iłu z resztkami skorup ślimaków lądowych, które wedle ozna- czenia prof. M. Łomnickiego 3) odpowiadają warstwom słodkowo- dnym Podola, leżącym u spągu tamtejszego miocenu. Nad utworem słodkowodnym leży sinawo-szary ił mioceński, który zawierał li- czne otwornice, bardzo podobne do oznaczonych przez Karrera z Krzeszowie (wkrótee będzie o nich mowa), chociaż różnicę pewną tworzy wedle prof. Niedźwiedzkiego nie tak wielka obfitość osobni- ków z rodzaju Globigerina. Na podstawie przedstawionych stosunków uważałby prot. Niedź- wiedzki, z pewnem jednakowoż zastrzeżeniem, ze względu na nie- wyrazistość odkrywki (por. ryc. 1 pracy Niedźwiedzkiego), pokład ostrygowy za najstarszy, odpowiadający wapieniowi przegorzalskie- mu, który zaraz poznamy, a ił z otwornicami za prawdopodobnie młodszy od niego. Prof. M. Łomnieki (l.c. str. 235) przeprowadza paralizacyę dalej, może zbyt śmiało: wapień przegorzalski odpowiadać miałby warstwom oncophorowym na Morawach, które leżą na szlierze. yłem wprawdzie na tem miejscu przed 2 laty, jednakowoż żadnych nowych odkrywek nie znalazłem; odszukałem tylko war- 1) Zaręczny l. c. str. 188, uwaga. 2) J. Niedźwiedzki: „Przyczynek do geologii okolicy Krakowa“ Kosmos, Lwów 1900 str. 393—398. 3) M. Łomnieki: „Materyały do mioceńskiego utworu słodkowodnego w oko- licy Krakowa* Kosmos Lwów 1902 str. 227—235. 8 DR. WILHELM FRIEDBERG stwe ostrygową, a w niej liczne górne skorupy ostryg nieozna- czalnych gatunkowo. W Przegorzałach są marglowe wapienie z ostrygami przy ujściu dolinki spadającej od Kopca Kościuszki; w r. 1904 nie mo- głem ich odszukać. Prof. Zaręczny pisze (l. e. str. 186 — 7). „Na zachód od wapiennika przylega do wapieni jurajskich, około 209 ku południowi zapadających, marglowy wapień trzeciorzędny w zna- cznej części z ostrygowych skorup złożony, falisto powyginany, po- chylony na zachód; wyj jego nie przechodzi 2 metrów, a po- kład jest tem cieńszy, im wyżej zachodzi na pokład jurajski. Mniejsze płyty tegoż wapienia leżą rozrzucone po dziurach na za- chodniem zboczu skałek w lewem zboczu doliny powyżej wapien- nika; stamtąd pochodzi największa część całkowitych okazów du- żych, nadzwyczaj grubo uskorupionych ostryg, które u nas długo uchodziły za gatunek nieopisany pod nazwiskiem Ostrea Zeuschneri, aż przez prof. Niedźwiedzkiego we Lwowie rozpoznane zostały jako należące do gatunku > gingensis Schloth. (Kosmos 1889 str. 64*) 1). Wapień ostrygowy mamy zresztą także dalej na zachód „w stromem zboczu pia między Przegorzałami a Bielanami, gdzie go jednak z pod zasypującego go gruzowiska dopiero wy- grzebywać trzeba. ponieważ na powierzchni nigdzie nie jest odsło- nięty*. Prof. J. Niedźwiedzki *) wspomina o wapieniu ostrygowym, który znaleziono w powi aa przy gościńcu, jako cienką po- włokę na wapieniu jurajskim. W materyale ostrygowym oznaczył prof. Niedźwiedzki Ostrea gingensis Schlot., O. lamellosa Brocci i O. cochlear Poli. Ponieważ Ostrea lamellosa i 0. gingensis występują przeważnie (chociaż nie wyłącznie * 5) ) w poziomie nieco starszym od wapienia litawskiego i ponieważ brak tu gatunku Ostrea digitalina Dub., przeto skłonnym jest prof. Niedźwiedzki do uważania wapie- nia przegorzalakiego „jako nieco starsze ogniwo, odpowiadające mniej men najniższym warstwom miocenu podolskiego ateryałów Komisyi fizyograficznej miałem w ręku okaz ostrygi zebranej w r. 1877 przez Bieniasza i oznaczonej pierwotnie o O. Zeuschneri n. sp. z białej jury, następnie zaznaczono przy- należność jej do trzeciorzędu. Wprawdzie jest on starty, prze- cież zdołałem go zaliczyć do O. lamellosa Broec. (por. część paleontol.). Przegorzałach znajdują się jednakowoż także iły mioceń- skie (głębsze partye iłów w cegielniach na południe od gościńca, Dla ścisłości dodam, że prof. Paniai zaznacza tan niezupelna pe- E Ea gdyż okaz ten mógłby by assissima Lam J. Ni edźwiedzki: „Przyczynek do geologii m: al” Le, str. 393—4. $ O. gingensis znaną jest i ze sarma MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 9 Zaręczny l. e. str. 189) 4). W zbiorach Komisyi les dir byly ich: otwornice prawdopodobnie z ilu wybrane, oznaczyłem z Uvigerina canariensis d'Orb 7 ok. i tenuistriata Reuss. 1 ok. pygmaea SPRA 3 okazy. Bulimina elegans d'Orb. 2 ok. Gaudryira pupoides Prb. 3 ok. Clavulina communis d'Orb. 5 ok. Lagena apiculata Reuss. 3 okazy. Nodosaria radicula L. 1 ok. A » DO: antigua Neug. 1 ok. s sp. an nova 1 $ filiformis d'Orb 1 ok. 4 communis VOrb.= Dent. badensis d'Orb. 2 ok. ð cadenas d'Orb. 1 ok. (nie Dent. badensis k HEA i A, Mar ginulina) similis d'Orb. 2 ok. ex d'Orb. 2 ok. » » simp y s glabra d'Orb. 1 ok. * variabilis d'Orb. 1 ok. Ñ compressa d'Orb. 1 ok. s rotulata Lam. 4 ok. ý cultrata En 2 ok. (odpow. Cr. similis d'Orb.). j calcar L. ip i navis Bor ok. A variabilis s 1 ok. (?) crepidula Ficht i ajte 1 ok. Pullenia sphaeroides d'Orb. 3 ok. Nonionina Partia Ficht i Moll. 3 ok. mbilicatula Mont. 6 o Rotalia Soldanii d'Orb. 2 w» Anomalina ammonoides Reuss. 1 ok. remains lobatula Walk. . i Jac. 4 okazy. Haidingeri d'Orb. 1 ok. pachyderma Rzeh. 1 ok. Ungeriana d'Orb. 22 okazów. Akneriana d’Orb. 6 okazów. Dutemplei d'Orb. 1 okaz (?). Orbulina universa d'Orb. 3 ok. nadto tysiącami: Globigerina conglobata Brady, Gl. bulloides d'Orb., Gl. triloba Reuss., lob. suberetacea J. Łom. i liczne kolce jezowców. » n n n A TESSA 4) W zbiorze dokładnie miejsce nie podane. 10 DR, WILHELM FRIEDBERG Globigeriny nadają wyraźne piętno tym iłom, które musimy uważać za utwór głębokiego morza; musiałbym się zastrzedz jedna- kowoż. że nie rozumiem pod tą nae bardzo znacznych głębokości, lecz brak słabo nachylonych brzegów. Wprawdzie w odległości nie- spełna kilometra był tu już brzeg utworzony przez wapienie juraj- skie, jednakowoż zaraz przy nich poczynała się głębia, nie było więc strefy przybrzeżnej. Zwierzyniec. Ostatnią wreszcie odkrywkę wapieni widzi- my w lewym brzegu Wisły pod klasztorem Zwierzynieckim. Są to wapienie, zawierające bardzo wiele połamanych skorup ostryg, okru- chy krzemienia pochodzące z wapienia jurajskiego (na nim bowiem leżą owe wapienie), nachylone słabo ku południowi. Odkrywka ta jest widoczną jednakowoż tylko podczas nizkiego stanu wody. Prof. Zaręczny pin stąd (l. e. str. 187); Ostrea cf. gingensis, O- strea cochlear, Pecten spinulosus. Ze zbiorów Komis i fizyografieznej przekonałem się jednakowoż, że znaczna część skamielin tutaj zbie- ranych należy do jurajskiego wapienia, z którym mioceñski jest prawie ściśle złączony, co poznać po ostrych krzemieniach (nieza- okrąglonych) znajdujących się w nich. Okaz oznaczony w zbiorach Komisyi jako P. spinulosus nie jest nim, lecz jurajskim zapewne ?). Pecten opine ma tak cienką skoru kę, że bezwarunkowo nie zachowałaby się w tutejszych brzegowych utworach, o silnych ru- chach wody, gdyż nawet grube skorupy ostryg (Ò. cochlear i 0. digitalina) 2 R Z materyalu Komisyi epica ozna- czyłem ty Ostrea digitalina Dub. 1 ok. ” cf. cochlear Poli “y okaz. Niektóre kawałki skalne zbiorów Komisyi były przepełnione ośródkami z rodzajów: Cerithium i Trochus; tac one z wyglądu podobne do daly ome litotamniowego, Pow opisałem z Babicy pod Rzeszowem przedstawiają one nieco starsze ogniwo, za czem przemawiają ges ściowo oznaczenia prof. Niedźwiedzkiego, głównie jednakowoż u- względnienie mk aies ori ich zasięgu. Wedle prof. Zaręcz- nego waha się górny poziom wapieni w granicach od 200-—248 m., iły. sięgają znacznie ponad tę wysokość, „z położenia wapieni w pada, że ppb tych się one wtedy, gdy w większem oddaleniu E brzegu osiadały głębsze warstwy mioceniczne, że zatem iły znaj- 1) Wedle zdania p. Fuchsa czyni on wrażenie jurajskiego. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 11 dujace się w równej wysokości z wapieniami są od nich cokolwiek młodsze“ (Zaręczny l. e. str. 187). W każdym razie przecież mamy tu jednociągłość utworów wytworzonych w tem samem morzu, które jednakowoż ulegało zmianom. Doszliśmy do Wisły pod Krakowem. Z map Zaręcznego (mapy ogólnej widać wyraźnie, jak ku półn. zachodowi stąd od- chodziła ku Krzeszowieom długa zatoka, sięgająca aż po Chrzanów. Na powierzchni znane są te iły koło Krzeszowie w prawym brzegu potoku Cudowy i w cegielniach na południowy zachód od Krze- szowie, gdzie zawierają gips, kostki słuchowe ryb, kolce jeżowców 1 wcale liczne otwornice, które oznaczył Karrer; Tietze podaje ich listę w pracy o geologii Krakowa !). „Że te iły nie są to jakieś drobne szczątki trzeciorzędnej formacyi, lecz potężny pokład, wy- pełniający krzeszowickie zapadnięcie*, dowodzą wiercenia, „gdyż przy wierceniu w brzegu lasu na wschód od Woli Filipowskiej w głębokości 70 sążni jeszcze iłów nie przebito“. (Zaręczny l. e. str. 190). Dla porównania z innemi faunami otwornicowemi przytaczam listę otwornie wedle Tietzego: Glandulina laevigata V'Orb. b. rz. Nodosaria Verneuillii d'Orb. b. rz. „ Multicostata Neug. rz. „ hispida AOrb. b. rz. i scabra Reuss. rz. „ longiscata AOrb. b. rz. Pullenia bulloides d'Orb. b. rz. Bulimina Budriana b. rz Bolivina dilatata Reuss. częsta. Orbulina universa VOrb. nie rz. Globigerina triloba Reuss. b. cz. n bulloides d'Orb. b. cz. , Karrer uważał tę faunę za Tietze. Jednakowoż uwazalbyra j Pulvinulina Haueri d'Orb. b. rz. Truncatulina Ungeriana «d'Orb. b. rzadka. Discorbina complanata d'Orb. b.rz. Pulvinulina Partschiana d'Orb. b. rzadka. Nonionina Soldanii d'Orb. b. rz. Clavulina communis dOrb. b rz. Plecanium sp. divers. Triloculina consobrina d'Orb. b. rz. Spiroloculina rostrata Reuss. n. rz. głębinową, czemu sprzeciwił się ją przecież za głębinową, tak samo jak iły w Przegorzałach, jednakowoż z zastrzeżeniem, jakie tam uczyniłem. Na wschód od Krzeszowic jest coraz więcej odkrywek mio- cenu, które bardzo starannie wylicza prof. Zaręczny (np. Czatko- kowice, Żbik, Pisary, Kobylany, Rząska, Zabierzów). Są to iły bardzo często zawierające gipsy, a w jednym wypadku (Zabierzów, 1) E. Tietze: „Die geognostischen Verhältnisse der Gegend von Krakau* Jahrbuch d. geol. Reichsanstalt rok 1887 str. 558—559. 12 DR. WILHELM FRIEDBERG zachodni kraj wsi |. krzyżu 1), warstwowane iły i piaski zawie- rające skorupy os Mniej „fw kol Mydlnik i Rząski łączyła się zatoka krze- szowicka z głównem morzem mioceńskiem (por. mapę ogólną Za- ręcznego). Całą wschodnią część W. Ks. Krakowskiego zajmowało morze wciskające się gdzieniegdzie wązkiemi zatokami głęboko w ląd ówezesny; wytworzyły się tutaj iły częścią gipsowe, zawie- rające gdzieniegdzie wcale liczne otwornice (Witkowice: cegielna wojskowa). Więcej odkrywek znajdujemy wedle map Zaręcznego nad brzegami Luborzyckiego potoku (dopływ Dłubni). Na tem miej- seu należy zauważyć, że w Witkowieach leżą morskie iły z ostry- gami na słodkowodnym wapieniu marglowym, który wedle prof. M. Łomnickiego ze względu na faunę odpowiada słodkowoduym iłom w Bielanach ? W zbiorach Komisyi fizyograficznej są próbki iłów z Za- gaci pod Czernichowem, z Rząski i Garlicy. Ił ze Zagaci dał pozostałość średnią, cząstki pozostałe po szlamowaniu są przeważnie o średnicy mniejszej niż 0:25 mm.; było wiele części roślin zbu- twiałych, nadto drobne ziarna piasku, otwornie brakło, wobec czego o wieku tego iłu niezego pewnego powiedzieć nie można. Ił z Rzą- ski pochodzi Z przekopu kolejowego. jest słabo marglowy, siwy i nieco łupkowy po wyschnięciu. Szlamowany dał bardzo małą po- zostałość, w której nie znalazłem otwornic, lecz liczne rurki czarne niewiadomego pochodzenia i trochę ziarn "kwarcu. Prof Zaręczny (l. e. str. 191) mówi o tym ile: „Całkiem niewątpliwe trzeciorzędne iły aaa w Rząsce w przekopie kolejowym, gdzie zawierają otwor- nice; w zachodnim końcu wioski widziałem także gipsy wydobyte w r. 1887 w mojej obecności przy kopaniu studni“. Widocznie otwornice nie są w każdej partyi iłu a próbka iłu lupkowego, silnie marglowego, miała ety- kietę: „Garlice, powyżej łomu, potok, łupek trzeciorzędny*. Przy- uszczać muszę, że należy odnieść ten okaz do miejscowości Gar- lica (Duchowna i Murowana) koło Trojanowa, gdzie jednakowoż Zaręczny nie zauważył trzeciorzędu, lecz wspomina tylko o tamtej- szych krędowych utworach. Po wyszlamowaniu otrzymałem wcale liczne otwornice, a mianowicie: Bigenerina nodosaria d'Orb. 1 > Nodosaria ;badensis d'Orb. 2 ok. Bulimina Bouchiana d'Orb. 6 š an. nova sp. 1 ok. ~ elegans d'Orb. 2 ka - Cristellaria Haueriana d'Orb. 3 ok. n 1) Alth: Pora a Bo aeg zachodniej. Sprawozdania Komisyi fi- zyograficznej, zm w 1872, M. Łom: ieki: jęz teryały Pu oigan utworu słodkowodnego w oko- licy Krakowa |. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 13 Cristellaria cf. cultrata Mont. 1 ok. Nonionina umbilicatula Mont. 1 ok. E simplex d'Orb. 1 ok Discorbina cf. an nova z grupy D. Pleurostometla eocana Gümb.=PIl. rugosa 1 «he alternans Schwag. Truncatulina Dutemplei-|- Haidin- Globigerina triloba Reuss. 12 ok. geri d'Orb. 1 ok. j subcretacea J. Lom. 1 ok. * sp. 10 ok. conglobata Brady 3 ok. bulloides d'Orb. 2 ok. Varta. Nonionina pompilioides Ficht. i Moll. 1 ok. I ta fauna wskazuje na utwór głębszy, a ponieważ iły znaj- dują się w pobliżu lądu kredowego, przeto musimy przypuścić obe- eność stromych brzegów, a więc głębokich zatok w tem miejscu. Okolica od Białej do Swoszowic. Po prawym brzegu Wi- sły istnieją wprawdzie osady mioceńskiego morza, które i tutaj oblewało stoki Karpat, jednakowoż mamy o nich bardzo skąpe wia- domości; możnaby powiedzieć nawet, że okolica ta wcale zbadaną nie jest. Zeszyt Ď i 11 „Atlasu Geologicznego Galicyi* nie zawie- rają właściwie żadnych spostrzeżeń w tej mierze, chociaż w dawnej literaturze są wzmianki o tych utworach. Znaleźć je można w Tietze- go monografii Krakowa, a nadto w małej notatce Hilbera !); prze- glądniemy je w krótkości. Na mapie Hilbera (Bielsko i Biała) za- znaczono iły mioceńskie w Osieku na południe od Grojca w obu n y) przy drodze z Brzeźnicy do Tłuczan przed tą ostatnią wsią. Mapa 1) V, Hilber: „Geologische Aufnahme der Niederung zwischen Troppau und Skawina“. Verhandlungen der geolog. Reichsanstalt 1884. 14 DR. WILHELM FRIEDBERG Tietzego wskazuje także miocen w samej Marcyporebie, eo o nim nie znalazłem wzmianki w tekscie. Przy drodze ze Skawiny do Rzozowa zaznaczył Hilber iły mioceńskie. W zbiorach Komisji fizyograficznej znajdowała się próbka iłu siwego (pod iłem) ze Skawiny, rzekomo mioceńskiego, która jednakowoż nie zawierała otwornie; brake wę tego iłu do miocenu jest przeto wątpliwą. W e koło Skawiny była dawno warzelnia soli (już w 12 wieku), ies Gaa tu byé iły solne; w pobliżu znaleziono podezas budowy kolei transwersalnej ślady lignitu. Między Wisla, Swoszowicami i Wieliczką są wyksztal- cone utwory mioceńskie pod postacią iłów gipsowych od północy; u brzegu Karpat występują jednakowoż piaski, zajmujące miejsca wyżej położone. Iły gipsowe wydobywają w kilku dołach koło Skotnik i Kobierzyna. W Skotnikach leżą iły w pobliżu wa- pienia jurajskiego, a w jednym z dołów we wschodniej części wsi leżą poziome warstwy iłu z P> na piaskach '), których jakości stwierdzić nie można. Tez same ee e pepe są w Łagiewni- kach na północ od Biiaków, Wielki w Woli Duchackiej, wreszcie w Podgórzu. W bardzo "HAAG AE sposób wy- raża się prof. ZAręckiy o stosunku owych iłów do skał jurajskich w Podgórzu koło wapiennika, „gdzie szare iły przypierają wprost do stromych ścian jurajskich i zawierają tysiące licznych kryszta- łów gipsu*. Brzeg morza utworzony przez poszarpane skały juraj- skie był tu widocznie bardzo stromy, a głębokość tuż przy brze- gach znaczna, eo zaznaczaliśmy już kilkakrotnie. Gipsy wytworzyły się wtedy, gdy morze opuściło te okolice i rozdzieliło się na sze- reg jezior i bagnisk. Zaręczny pisze też w mineralogicznej pracy o gipsach podgórskich ?): „Nasz gips podgórski jest utworem wy- sychającej kałuży morskiej. Schnące błoto było mu kolebką, limo- nitowe grudki, niegdyś może pirytowe, jedynem towarzystwem“. Własnych spostrzeżeń dotyczących tutejszych iłów gipsowych mam bardzo niewiele. W Podgórzu na zachód od stacyi kolejowej „Podgórze-Płaszów* (po zachodniej stronie gościńca) są doły, w któ- rych wydobywają gips. Iły leżą tuż pod wierzchnią gliną, są barwy siwej lub żółtawej, ba lao słabo nachylają się ku północy, a w nich są albo blaszki krystalicznego gipsu, albo też soczewki 1) Tietze (Geognost. Verhältnisse d. Gegend v. Krakau. l.c. str. 600—601) elg te piaski za odpowiadające piaskom z Rajska i na tem w znacznej mie- oparł zapat ie o p ędności iłów gipsowych i piasków z Rajsk Słusznie jednakowoż zauważył Zareczny > t do zeszytu 3 str 193) „cała Z dziura zaledwie na kilka metrów gleboka nada, sje sie przecież na dowód pra osków dziwości gas dzo daleko sięgających teoretycznych wn 2) Zareczny: „O luźnych kryształach gipsu w e ¿Ral trzeciorzędnych w Pod- górzu pod Krakowem“, Sprawozdanie Gimnazym III, Kraków 1887, str. 28. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 15 gipsu włóknistego lub drobnoziarnistego. Szlamowane iły nie dały otwornic. Poziom (górny) iłów gipsowych podaje prof. Zaręczny (l. e. str. 194 — 194) w następujący sposób: Skotniki 250 — 260, Łagie- wniki 250—260, Podgórze 225—230 m. W najbliższej okolicy Krakowa napotyka się pewne ciekawe modyfikacye w ilach mioceńskich, które jednakowoż są zbyt mało znane; wspomina o nich prof. Zaręczny (ił w dolinie Wilgi z ro- slinami, szare iły z nulliporami i ostrygami na Kapelance, łupki z rybami w Łagiewnikach i t. p.. Jak zaznaczyłem we wstępie, nie były mojem zadaniem szczegółowe geologiczne badania w obre- bie całego miocenu Galicyi zachodniej, rzeczy te będą przeto cze- kać jeszcze na opracowanie. W zbiorach Komisyi fizyograficznej znalazłem z tego obszaru następujące okazy: 1) Ostrea cochlear Poli (?), okaz zebrany przez Zaręcznego „mię- zy gościńcem do Wieliczki a nową stacyą kolejową na szczycie skałki jurasowej*“. chodzą iły gipsowe okolie opisanych w margle siarkowe; wedle od Rajska w wysokości około 270 m.; warstwy jego zapadają tutaj słabo ku SOO. W monografii prof. Niedźwiedzkiego zez i bardzo szczegółowy opis miocenu Swoszowic, który składa się, licząc od góry ku dołowi z następujących poziomów: 1) margiel nadkłado- wy, 2) margiel siarkonośny wyższy, 3) gips z marglem, 4) margiel siarkonośny niższy, 5) margiel spągowy. Utwór siarkonośny tutej- szy ma „charakter utworu przybrzeżno-limanowego, w którym z wy- ziewów siarkowodoru wydzieliła się siarka rodzima. Margle swoszowickie leżą w znacznej części na wapieniu ju- rajskim, który jest odsłonięty w Kurdwanowie. Dwa wiercenia, Jedno w Rookośki 48 m., drugie 81 m., natrafiły na ów wapień *); w południowej części wsi dowiercono się w głębokości 114 m. iłów 1) Opis stosunków geologicznych miocenu okolicy od Swoszowie do Bochni _ oparłem przeważnie na klasycznej monografii prof. Niedźwiedzkiego: „Stosunki geologiczne formacyi solonośnej Wieliczki i Bochni* Kosmos, Lwów ey os 2) Przykład szybko zmieniających się stosunków batymetrycznych morza mio- ceńskiego ze względu na znaczne nierówności naziomu. 16 DR. WILHELM FRIEDBERG sa boj które uważa prof. Niedźwiedzki za równorzędne z zew. szymi iłami solonośnymi wielickimi. Z tych trzech wierceń wynika że ił siarkonośny wypełnia zaklęsłości między brzegiem karpackim a jurajskim wapieniem, lecz warstwy solonośne wypełniają naj- niższą część tej zaklęsłości, co widać z ryciny 1 na tabl. II w cy- towanej pracy prof. Niedźwiedzkiego. By gipsonośne Swoszowice sięgają jednakowoż. i dalej ku po- łudniowi. Są one koło folwarku „Zielona*, koło wsi Gaj, a tu na- wet ze skorupami mięczaków (nieoznaczalnych); miocen wkraczał ). wschodowi od Swoszówie występują piaski w okolicy wsi Rajska, tworząc tutaj wyższy poziom, gdyż przy prawie pozio- RL. Odkrywka apt w Raj sku a gim b pewna 2. piasek, w nim so- czewki iłów i zlepieńców, wa piaskowiec, 4. piasek, 5. ił, 6. si widoczne edo só alaia w Od 2 — 6 mi miocen). ROA Segaja poziomu 352 m.; miąższość ich ocenia po Niedźwiedźk a 70 m. Najlepsze odkrywki widziałem w zac dniej por wsl w miejscu, gdzie krzyżują się drogi do Seis i Świątnik. Główną odkrywkę przedstawia rycina 1; odsłonięta ściana jest tu około 12 m. wyso tem miejscu jest szczyt wzgórza, kilka kroków ku połu- dniowi we wcięciu drogi prowadzącej stąd ku dołowi odsłoniły się również piaski z wązkimi wkładami iłów i jedną warstwą zlepień- ca. Warstwy leżą wprawdzie pozornie poziomo, lecz zdaje się, iż ) edźwiedzki: „Przyczynek do geologii pobrzeża karpackiego w Ga- a zadko: Rozprawy Akad. Umiejętności krakowskiej, tom 29, Kraków 1894 . 169—170. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 17 są w rzeczywistości nachylone ku NO, co zgadza się z obserwacyą prof. Niedźwiedzkiego. Prof. Niedźwiedzki znalazł w piaskach liczne skorupy gatun- ków: Ostrea digitalina Dub., Pecten Besseri i elegans Andrz. Ga- tunków nie znalazłem więcej; w każdym razie ostryg jest bardzo wiele, wskutek czego można tu mówić o ostrygowych ławicach. Zna- lazłem wszystkiego tylko : Ostrea digitalina Dub. gromadnie. „ cochlear Poli, 1 okaz. Chlamys af. elegans Andrz. 2 okazy. A gloria maris Dub. 2 okazy. Pecten Besseri Andrz. 2 okazy. h Ten sam utwór, chociaż piaski są tu mniej silnie rozwinięte, znalazłem w lesie na północ od Kosocie, a na południe od Rzą- ski. W potoku „Malinówka“ są poziome warstwy żwiru, piasków zlepieńców, w zlepieńcach także partye iłu. Ze skamielin prze- ważają ostrygi i przegrzebki, lecz są źle zachowane i trudne do wydobycia. Znalazłem tu tylko: Potamides bicinctus Eichw. 1 okaz. Turritella turris Bast. 3 okazy. Chlamys elegans Andrz. 4 okazy. Pecten Besseri Andrz. 3 okazy. Arca sp. ign. Ditrypa cornea L. 1 okaz. _ Zapewne jest to ta sama miejscowość, w której prof. Zaręczny zbierał skamieliny; na etykietach w zbiorze Komisyi fizyograficznej nazwał ją „Kaim, potok w lesie“. Z materyału Komisyi fizyogra- ficznej zdołałem oznaczyć : Turritella sp. an Rabae Niedźw. 1 okaz. Ostrea digitalina Dub. 1 okaz. „ cochlear Poli 1 okaz. Chlamys elegans Andrz. 2 okazy. Spraw. Kom. fizyogr. T. XL. Dział III. 2 NW budka ko lejowa 18 DR. WILHELM FRIEDBERG Pecten sp. ign. ułamki. re sp. ign. ulamki. sp. kw 1 okaz. Na tem miejseu należy wspomnieć o rezultatach głębokiego wiercenia w Kosocicach i Baryczu, które podaje Tietze *). Przebito tutaj pokłady mioceńskie, odpowiadające marglom swoszowiekim, indziej iły solne, a wreszcie natrafiono na wapień jurajski w wier- ceniu pierwszem w głębokości 322 m. a w drugiem 364 m. Wa- pień jurajski leży w obu wypadkach niżej powierzchni morza; ma- my w tem dowód, jak wielkie głębie były w tych Koat gdzie sig wytworzyły pokłady solne. tor kolejowy Ryc. 2. Odkrywka w Bogucica (1. piasek, 2. zlepieniec, 3. piaskowiec, 4. ił, 5 q nawiana). Te same piaski ciągną się do Prokocima, chociaż tutaj zastępują je iły; w południowej części wsi widziałem żółtawe, ziome piaski z wązkiemi wtrąceniami iłów, a ku północy niebie- skawe iły. Skamielin wprawdzie nie znalazłem, lecz już przedtem znalazł tu prof. Niedźwiedzki: Ostrea digitalina i Cardita Jouanneti. ogucice, Wieliczka. Przejdziemy do znanej odkrywki w Bo- gucicach, względnie na zachód od Bogucie koło toru kolejowego, w miejscu, gdzie tor jest silnie wygięty. Wzgórze (275 m.) małym lasem zarośnięte opada tu stromo ku zachodowi i południowi; po- wstały tu też urwiska potężne, zwłaszcza od południa (nad chmiel- nikiem), które widać bardzo dobrze z okien wagonu. Wydaje mi się, że dzisiaj jest odkrywka lepiej widoczna jak za czasów pierwszych badań prof. Niedźwiedzkiego, od odkrywek 1) Dr. E. Tietze: Beitráge zur Geologie von Galizien. Jahrbuch der Geolog. Reichsanstalt r. 1891. AD < : z A OT E OOA E E ST MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 19 ogólności są te a pz warstwowane, jasno żółta- wej barwy, nieco spojone, zwłaszcza na powierzchni po wpływem wody, przepełnione są okruchami skorup w ten sposób, że gdzie- niegdzie powstają jak gdyby warstewki startego miału muszlowego. Skorupy są jednakowoż tak licho zachowane, że z trudnością mo- żna wydobyć okaz lepszy. Wśród piasków znajdują się ławice pia- skoweów; soczewkowate partye iłów zdarzają się również, więcej jest ich jednakowoż w zachodniej części odkrywki. jak to zazna- czył już prof. Niedźwiedzki. W urwisku nad torem zauważyłem partye gruboziarnistego zlepieńca. Nadmienić wypada, że tuż po wschodniej stronie toru są całe progi złożone z pokładów grubo- ziarnistego piaskowca a po zachodniej stronie toru koło budki ko- lejowej wyraźnie odsłonięte piaski z roztartemi skorupami, leżące nad piaskowcem. Większa kaluza tuż opa: budki wskazuje jedna- kowoż, że tuż PR piaskami muszą być i ry w Bogucicach PRAGĄ prof. PROCE wcale licznych caia w piaskach znalazl bowie Pectunculus 2 ña Cerithium lignitarum Eichw. Pecten poi Andrz. Turritella Archimedis M. Hoern. Monodonta angulata Eichw. Natica helicina Broce. Corbula gibba Olivi. s Andrz. Ostrea digiłalina Dub. leopolitana Niedź. 1) n W iłach zaś te same prawie ql nadto nieoznaczalne ułamki rodzajów: Buccinum, Venus i Cardita Materyal, jaki miałem do dyspozycyi, ` pochodził przeważnie Z „własnych zbiorów, po części (piaski) ze ¿IÓ w Instytutu geolo- gieznego krakowskiego Uniwersytetu. Z niego oznaczyć zdółaleja: a) Piasek. Conus aff. ponderosus Broce. 1 ok. k. /assa pr Dm splo Natica sp. ign. Bittium deforme Fichw. b. częsty. Cerithium Bronni Partsch. 1 ok. Potamides nodosoplicatus M. Hórn. 1 okaz, Turritella turris Bast. 1 ok. Archimedis Broce. 7 ok. tabae Niedź. 3 ok. 10. Gibbula affinis Eichw. 4 ok. Oxytele patula Broce. 3 o Turbonilla perpusilla p 1 ok. Neritina picta Fer. 1 o 1) Gatunku tego, który ani nie jest opisany, ani narysowany, nie wydzie- lalem, gdyz wydaje mi się samodzielność jego niezupełnie pewną. 2* 20 Rissoa inflata Andrz. 1 ok. ermetus intortus Lam. 3 ok. Dentalium Bouei Desh. 4 ok. novemcostatum Lam. 1 ok. Michelotti M. SRA ke. okaz. Ostrea digitalina Dub. b. piorą 20 Chlamys elegans Andrz. 10 ok. Malvinae Dub.(?) 30k. Pecten s sp. Cardium sp. nova 1 ok. b) IŁ Conus fuscocingulatus Broce. 1 ok. praelongus ge Hórn. i Aui 1 ok. Natica helicina Broce. Ó 2 ok. millepunctata Lam. 1 ok Bittium deforme Eichw. 1 ok. Potamides nodosoplicatus M. Hörn. okazy. Clava bidentata Defr. 1 ok. Turritella Archimedis Broce. (?) 2 okazy. Turris Bast var. per- cinctula Sacco. 1 ok. Cardita sp. ign. n DR. WILHELM FRIEBERG Pectunculus pilosus L. częsty. Ervilia pusilla Eichw. 5 ok. Corbula gibba Olivi 7 ok. Nucula nucleus L. (4 okazy). Venus multilamella Lam. 1 ok. Ditrypa cornea L. b. częsta. Serpula sp. ign. częsta. Bryozoa. Rabae zę okaz. Oxytele patula Broce. 1 śk Gibbula angulata Eichw. 2 ok. Ostrea digitalina Dub. rew oka- 10. Turritella Pecten Besseri Andrz. 2 ne ok. sp. Chlamys elegans Andrz. 3 ok. Nucula joer L. 1 okaz. a Broce. 1 okaz. Cardita esoo Bast. kilka o- kazów Pectunculus pilosus L. częsty. 2 ok. Venus cincta Cytherea (?) ichw. Arca diluvi Lam. 3 ok. . ign. ułamki, na carnea L. 2 o Serpula sp. 1 ok. e) Zlepieniec. Gibbula fanulum Gmel. Oxytele patula Broce. Pectunculus pilosus L. częsty. s glycimeris L. 1 ok. wzajemnem następstwie We dno zauważyć jakąkolwiek prawidłow t Ostrea digitalina Dub. 3 ok. Chlamys elegans Andrz. 1 ok. Ditrypa cornea L. Mszywioły. jawi iłów i po tru- Mamy tu do ezynienia z utworem brzeżnym, za czem prli pe zmiana jakości MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 21 osadzanego materyału. Ku północy gubią się powoli piaski, a na ich miejsce widzimy iły częścią piaszczyste (Prokocim), a dalej iły (Podgórze). Nieco ku wschodowi od odkrywki głównej w Bogucicach na szczycie wzgórza 275 m. w małym lasku są również odsłonięcia piasków z nielicznemi skamielinami, na które jednakowoż nie zwró- ciłem baczniejszej uwagi. atomiast w samej Wieliczce są dzisiaj dobre odsłonięcia mioceńskich piasków, analogicznych bogucickim, mianowicie na wschód od toru i dworea kolejowego tuż przy gościńcu do Gdowa. Tuż na wschód od miejsca, gdzie krzyżuje się ten gościniec z to- rem kolejowym, wykopano doły, w których odsłonięte są piaski, również ławice piaskowca; skamielin tu jednakowoż nie znalazłem. O kilkaset tylko kroków ku południowi jest wielka odkrywka, którą założono dla otrzymania wielkich ilości piasku potrzebnego do zasypania komór w kopalni. Odkrywka ta, którą powiększają ciągle, przedstawia się w następujący sposób: wierzchu leży glina nawiana, tworząc pokład do 25 m. gna AREA las 1) Z tej też przyczyny okazała się nieprzydatną maszyna do bagrowania sprowadzona przez zarząd kopalni. 22 DR. WILHELM FRIEDBERG Fusus sp. an lamellosus Bors. 1 ok. Arca sp. an Saa Lam. 1 ok. Ostrea digitalina Dub. kilka ok. Leda (?) u Cardita scalaris Sow. 1 ok. Serpula szy nie molta Ervilia pusilla Phil. j ok. Otwornice w piaskach są również rzadkie. Znalazłem: Rotalia Soldanii d'Orb. 1 okaz. aeiia MRPO L. okaz acella Ficht. : 1 Moll. 1 ok. Poniewaz land ta dla wielkiego zapotrzebowania mas piasku będzie przez czas dłuższy w odbudowie, przeto byłoby wska- zanem zwrócenie na nią uwagi celem dłuższego wybierania ska- mielin. Ku południowi, względnie ku południowemu wschodowi, zni- kają piaski. a pokazują się iły z początku piaszczyste. Dowodzą tego wiercenia wykonane w okolicy cmentarza, których wyniki po- daje prof. Niedźwiedzki (l. e. Kosmos r. 1883, str. 249—251). Te iły uważa prof. Niedźwiedzki za róworzędne z marglem szwoszowie- sim i iłami prokocimskimi. Ze swej strony chciałbym tylko zau- ważyć, że warstwy iłów są wprawdzie bezpośrednio starsze od pia- sków, ale przy zgodności następstwa. Ruchy górotwórcze w Karpa- tach sprawiały kolejne przesuwanie się brzegu morza mioceńskiego ku północy. Utworem solonośnym Wieliczki nie zajmuję się wcale, gdyż zgodnie z tem, co zaznaczyłem we wstępie, nie było badanie jego mem zadaniem. Zabawa. W okolicy leżącej na wschód od każąc są piaski odsłonięte na większą skalę w Zabawie na wse od dworu; opi- sal je prof. Niedźwiedzki (l. e. str. 334—-5). Odkrywa. którą wi- działem, jest do 8 m. wysoka; właściwie jest tu szereg odkrywek. W jednem miejscu jest profil przedstawiony na ryc. 3-ej Warstwy są tu prawie poziome; zdaje się, iż nachylają się słabo ku NW, a więc w ten sam sposób, jak w Bogucicach i Kosocicach. W piaskach są nieczęste skamieliny, a trudno jest wydobyć okaz cały. Oznaczylem stamtąd tylko następujące gatunki: Gibbula affinis Eichw. 1 ok. Ervilia pusilla Phil. (6 okazów). ułamki. Leda (?) 1 ułamek. Cardium (?) Serpula sp. ign. 3 okazy. Arca lactea L. 1 okaz. Ślady roztartych skorup sa jednakowoż bardzo częste. W górę potoka widać to samo; zauważyłem żwiry dyluwialne nad mioceń- skim utworem, wśród nich znajdowały się kawałki skał starszych. Wyżej, a równocześnie ku wschodowi (ku Zwólce i Sulkowi) zau- MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 23 Zatoka Gdowa. Tak przez prof. Niedźwiedzkiego nazwanej zatoki Gdowa nie zwiedziłem prawie, wobec czego dla całości obrazu wyliczę pokrótce obserwacye poczynione tutaj przez Niedź- o wiedzkiego i Tietzego. Rugia RE sa wę A S ED piasek PME Ed —T Ryc. 3. Odkrywka miocenu w Zabawie. piaskowiec W zachodniej części potoka Tomaszkowiekiego obserwował prof. Niedźwiedzki (l. c. str. 359) iły szare, ilaste piaski i kruche piaskowce, które nachylają się nieznacznie ku południowi, albo leżą poziomo lub też są słabo powyginane; zawierają one szezatki roślin dwuliściennych. Prof. Niedźwiedzki uważa je za równorzędne z iła- mi Sułkowa. Na stokach wzgórza powyżej Szczygłowa są pia- ski (l. e. str. 341—2), a pod nimi iły, które zawierają gips, piaski są również w Wiatowicach (zerwy na wchód) i w Krakuszo- wiecach (zerwa na zachód); ostatnie dwa miejsca odsłonięć odno- szą się więc do zboczy jednego i tego samego wzgórza. Piaski na wschód od Wiatowie mają międzywarstwy piaskowca zawierają- cego: Ostrea digitalina Dub. Miocen w tych trzech miejscowościach nie jest ułożony poziomo, lecz nachyla się pod kątem 20—30% ku północy. Mamy tutaj jeden z licznych dowodów na to, że miocen młodszy Zachodniej Galicyi jest wydźwignięty, chociaż nie tak sil- nie, jak nieco głębszy. Ruchy górotwórcze nie ustały więc wcale zupełnie po tortonienie. irabowice, Bochnia. Wiemy z badań prof. Niedźwiedzkiego, że utwór solonośny kopalni bocheńskiej zapada ku południowi. Od 24 DR. WILHELM FRIEDBERG północy przylegają do niego warstwy wydzielone przez tegoż autora jako „warstwy chodeniekie*, nazwane tak od wsi Chodenic na za- chód od Bochni. Są to siwe iły łupkowe; wśród iłów znajdują się wązkie wkłady kruchego piaskowca, czasem warstwy piasków, a nadto charakterystyczne warstewki białych, delia łupków iłowych. Nachylają się te utwory stromo ku południowi, a więc tak samo jak utwory solne, a są bardzo dobrze odsłonięte w paro- wach schodzących ku północy od wzgórza, na którem wznosi się kościół łapczycki. dolnej, a więc północnej części tego potoku, który powstaje przez złączenie się drobnych, spływających od wzgórza łapczyc- kiego, już w obrębie wsi Grabowice znajduja sie inne utwory, które widać w zalesionym parowie. Wyżej są to żółtawe piaski, przegra- dzane wkładkami „zielonawego iłu przepełnionego drobnymi okru- chami skorupowymi. Ułożenie przedstawia się przeważnie jako zu- pełnie poziome, a chociaż gdzieniegdzie widać i pochylone partye warstw, to jest to najoczywistniej tylko skutkiem oderwania się i usunięcia pia z) ego części od całego systemu“. „Na lewo od ujścia potoku, za którym dotąd szlismy, do Raby, występuje bezpośrednio przy jej brzegu rozleglejsze i bardzo ważne odsłonięcie. Pod leś tale. warstwą gliny dyluwialnej... . leży are a sig w zawartej w nich faunie koah T AE L e. str. 396—7), Z iłów grabowiekich wymienia prof. Niedźwiedzki: Heliastrea Reussiana Edw. Pecten elegans Andrz. Ostrea cochlear Poli. Besseri Andrz. „ Leopolitana Niedźw. Arca diluvii Lam. „ digitalina Dub. Pectunculus pilosus Lam. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 25 Nucula sulcata Brom. Conus Dujardini Desh. Lucina columbella Lam. Mitra ebenus Lam. Cardita Jouanneti Bast. Turritella subangulata Broce. „ rudista Lam. A abae Niedz. » scalaris Sow. Trochus fanulum Gmel. Isocardia cor L. „ patulus Broce. Venus multilamella Lam. Natica millepunctata Lam. Corbula gibba Olivi. » helicina Broce. Nieco na zachód od tego miejsca w krótkich wyrwach ucho- dzących do Raby znalazł prof. Niedźwiedzki iły i piaski odpowia- dające grabowiekim, które jednakowoż ze względu na usuwiska nie leżą poziomo, lecz są w różnym kierunku i pod różnym kątem nachylone. Skamieliny tu znalezione odpowiadają znalezionym w Grabowicach, są tu bowiem: Ostrea digitalina Dub. Pecten Besseri Andrz. Pectunculus pilosus L. Cardita Partschi Goldf. Corbula gibba Olivi Turritella subangulata Broce. y “v chni. Budowę tẹ uzmysławia ryc. 4 na tabl. II dodana do pracy pomiędzy słabo nachylonemi warstwami grabowickiemi, a silnie nachylonemi chodenickiemi. Z ryciny tej widać nadto dobrze, że warstwy chodenickie znajdują się także na południe od warstw solonośnych. : E W krótce po badaniach prof. Niedźwiedzkiego ogłosił prof. Uhlig wyniki swych badań w tamtejszej okolicy 1). Obserwacye jego zga- dzają się w ogólnych zarysach z obserwacyami prof. Niedźwiedz- iego; różnica w zapatrywaniach polega jednakowoż na tem, że zdaniem prof. Uhliga iły i piaski w parowie bocznym koło Grabo- wie są wyraźnie sfałdowane (por. ryc. 2 w jego pracy) i że ku po- łudniowi zmieniają tu powolnie iły i piaski grabowickie swój cha- rakter petrograficzny, przechodząc nieznacznie we warstwy chode- nickie. Zdaniem prof. Uhliga daje się również zauważyć przejście od warstw chodenickich do grabowiekich przy brzegu Raby, na północ od łapczyckiego kościoła. W głównej odkrywce warstw gra- bowiekich znalazł prof. Uhlig prawie wszystkie skamieliny podane przez prof. Niedźwiedzkiego, a nadto jeszcze: a y MAŚĆ ig: „Ergebnisse geologischer Aufnahmen in den westgalizi- schen cal E pa JAGA | Reichsanstalt r. 1888. : 26 DR. WILHELM FRIEDBRRG Dentalium incurvum Ren. Clypeaster. Cerithium scabrum Olivi. idaris. Natica sp. an redempta Micht. óźniejszej części pracy o Wieliczce i Bochni !) wystąpił prof. Niedźwiedzki przeciw zapatrywaniom prof. Uhliga, twierdząc jak przedtem, że warstwy chodenickie stanowią osobny horyzont miocenu silnie ku południowi nachylony, a więc zgodnie ułożony z utworem solnym, podczas gdy warstwy grabowiekie, słabo tylko ku północy nachylone, są oddzielnym horyzontem, młodszym, a nie- zgodnie obok pierwszego ułożonym. oje spostrzeżenia są nieznaczne. W górnej części parowu w Grabowicach widziałem piaski z warstwami jasnego łupku; są to więc warstwy chodenickie. Niżej brak lepszych odkrywek, do- piero poniżej od miejsca, gdzie łączą się 2 parowy, są odsłonięcia lepsze, gdyż widać tu warstwy iłów siwych, czasem z białym na- lotem, warstwy piasków i wkłady piaskowców; skamielin tu wcale nie znalazłem. Tuż przed ujściem potoka do Raby giną znowu od- krywki. Warstwy leżą wprawdzie przeważnie poziomo, obserwowa- łem jednakowoż i sfaldowania, w miejseu złączenia się obu paro- wów jest bowiem słabe siodło , a w północnej części, gdzie od- za ddr ustają, kolanowate zgięcie warstw z wypukłością ku połu- owi, a więc w ten sposób. jak to przedstawia ryc. 2 w pracy raf) Uhliga Aan orps tego profilu). Glówna odkrywka w brzegu Raby jest dzisiaj mało wido- e Zauważyłem e w lewym brzegu dawnej terasy Raby nieznaczne odsłonięcie siwych iłów, rdzawo nabiegłych ; ułożenia ich nie znać w tak skąpej odkrywce. Skamieliny w ile są częste, da wydobyé tylko nastepujace: Conus sp. ign. ułamek 1 ok. Pectunculus sp. Aa 1 ok. Nassa sp. ign. ułamek 1 ok. 10. Cardita, u Turritella Rabae Niedźw. częsta. Chlamys af. elegans Andrz. 2 ok. Natica millepunctata Lam. 1 ok. Pecten sp. (ulam Venus multilamella Lam. 1 ok. Ostrea digitalina Dub, m sp. ign. ułamek. Ditrypa cornea L. Corbula gibba Olivi, 7 ok. Heliastrea R Rów 1 ok. Nucula eat Broce. 2 ok. Mszywioły. Ja wschód od Bochni znane są odsłonięcia miocenu, ale od- ominie pra chodenickim. Na południe od wsi Gorz- kowa, w potoku na kraju lasu, są przeważnie siwe łupkowe iły, miejscami naprzemianległe z plytowymi piaskowcami, a można też tu i owdzie widzieć w cienkich warstwach wpryśnięty łupek kao- linowy lapezyckiego grzbietu“ (Niedźwiedzki l. e. str. 458). Nachy- lenie jest tu przeważnie południowe z silniejszym upadem. 1) Tekst niemiecki, zeszyt 5. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 27 28 DR. WILHELM FRIEDBERG Tutaj tez wspomnimy o rezultatach dwu Raper: na wschód od Bochni, t. j. w Gorzkowie i w Łazach 1). W Gorzkowie rzebito: do 122 m. gliny dyluwialne, do 181:4 m. szary nieco lisciasty ił lupkowy z dwiema wkładkami, t. j. zbitego piaskowca d 58:2 m. do 594 m. i piasku od 76:4 m. do 84:2 m., a do spodu, t. j. do 303:6 m. ciemny lisciasty ił lupkowy z częstemi ziarnami pirytu i z zapachem siarkowodoru. Miejsce wiercenia w Łazach było odległe zaledwie o 206 m. od wiercenia w Gorzkowie w kie- runku h. 1:11% „Przebito tam najpierw dyluwialne gliny do 7:2 m. dalej niebieskawo- -szary ił łupkowy (z wkładką gipsu od 22—24 m.) do 414 m., dalej plastyczny ił łupkowy (z dwiema wkładkami gipsu) do 62 ma a wreszcie ciemny, lisciasty ił solny aż do dna, t. j. do 403:1 Miocen agak Bochnią a Tarnowem. Na wschód od Bo- chni są bardzo rzadkie odkrywki miocenu; prof. Uhlig (l. e.) po- daje ich kilka. W Łazach w potoku koło folwarku są niebieskie warstwo- wane iły solne z warstwami lub gniazdami pias kowea; piaskowce mają na powierzchni otwornice (Cristellaria) i zniszczone części or- przeciwne strony, mamy tu więc siodło. Odkryw wek tych nie wi- działem Dę bno. W potoku wpadajacym z prawej strony do potoku BSAN, niedaleko p. 249. znalazł prof. Uhlig warstwy szarego iłu, ery ku południowi, które przypominały warstwy cho- enickie zachodowi, przebito Edf dire Ae vists (7 RÓB" szaro - siwy margiel lupkowy, który przechodzi nizej w ilasty, kruchy piasko- wiec (28 stóp); warstwy nachylaja sie tu słabo ku SW. Zawartość jodu w wodzie tu otrzymanej dowodzi mioceńskiego wieku tych warstw, a mamy tu przykład, jak silnie są one pogięte. 1) Dr. Wł. Szajnocha: „Tekst do zeszytu II-go Atlasu geolog. Galicyi* Kraków pt str. 115. G. Bukowski: „Mittheilung über eine neue Jodquelle in der miociinen Randzone der Karpathen*, Verhandlung. der geol. Reichsanstalt r. 1886. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 29 Przejdźmy teraz do odkrywek miocenu, okolic leżących na południe stąd już wewnątrz Karpat, mianowicie w Rzegocinie, Iw- owej i koło Nowego Sącza. Rzegocina. W r. 1894 znaleźli tutaj p. H. Walter i Dr. Grzybowski iły piaszczyste, których faunę podał p. Dyduch 1); od- kryto je na niewielkiej przestrzeni poniżej pierwszego jaru od strony Łąkty Górnej. Jakkolwiek p. Dyduch opracował tylko gastropody drobnych wymiarów, ponieważ te były lepiej zachowane, to prze- cleż wyraźnie zaznacza, Ze były nadto 1 większe mięczaki, lecz bardzo pokruszone, wskutek czego nie nadawały się do oznaczania. zresztą oznaczenia p. Dyducha były błędne we wynikach. Też same silnie piaszczyste iły znalazłem w potoku rzegocińskim poniżej od- dzielenia się drogi do Bytomska, a więc zapewne w tem samem miejscu, gdzie je znaleźli pp. Walter i Grzybowski; leżą tu one niezgodnie na łupkach neokomskich i prawdopodobnie nachylają się ku O (h. 5). Odkrywka jest w tem miejscu bardzo niewyraźna, gdyż brzegi są zarośnięte. W materyale zebranym znalazłem kilka slimaków i liczne otwornice. Lista ślimaków tutejszych jest na- stępująca : Mitra Partschi M. Horn. Cerithium sp. an nova. Murex cf. exculptus Duj. Turritella subangulata Broce. sus sp. ign. i communis Risso. Raphitoma plicatella Jan. A Archimedis Brocc. » submarginata Brun. Rissoa Mariae d'Orb. Drillia granaria Duj. (? » Venus d'Orb. Triforis perversa L. „ Zetlandica Mont. Bittium deforme Eichw. „ scalaris Dub. Cerithiopsis tubercularis Mont. » Lachesis Bast. b bimonilijera Sandb. Rissoina pusilla Broce. 7 bilineata M. Hórn. Hydrobia immutata Fraunf. dertrotrilineata var. sub- Amnicola concinna Sow. acosticillata Sacco. Sigaretus haliotoideus L. (?) » trilineata Phil. Odontostoma plicata Mont. » Schwartzi M. Horn. Turbonilla an gracilis Broce. aii- 1) J. Dyduch: „Gasteropoda iłów mioceńskich w Rzegocinie* Kosmos t. 21, Lwów 1896. 2) W. Friedberg: „Rewizya fauny miocenu w Rzegocinie* Kosmos t. 30 30 A SE an bea M. co a M. Hör DR. WILHELM FRIEDBERG Neritina an expansa. Reuss. Ditrypa cornea Fauna otwornie, które otrzymałem po wyszlamowaniu, jest bardzo liczna i charakterystyczna. Są tu gatunki: Nodosaria soluta Reuss. 5 „ok. A af. intermedia Hantk. OKAZY. ta Reuss.20k approxi hispida Reuss. 2 ok. nicosta d'Orb. 1 ok. spini itlari carinata Orb. p ok, y gramen d'Orb. 4 j af. pa PEM kaz nulosa Reuss. 1 ok. spin Bulimina Boucheana wiej bes ok. var Bigenerina cf. * nodosaria Orb okaz Cristellaria cultrata Mont. 16 ale calcar L. 3 o » y ara hioi Hantk. okaz. 5 rotulata L. 1 ok. 5 poi dos 1 ok. orn. 1 ok. Globigerina data POrb. var. riloba Reuss. p eg Orbulina universa d'Orb. 5 Truncatulina lobatula Walk. i Jac. ok. „ Dutemplei d’ Orb. 4 ok. „ af.rugosa Orb. 1 ok. „ am badensis Karrer. 1 okaz. „ communis Róm. 1 ok. » Ungeriana d'Orb. 1 ok. » sp. an tenera Lg praecincta Karrer. Pulvinulina an umbonata Reuss. 2 okazy. » Schreibersii d'Orb. 1 ok. Partschiana d'Orb. 2 ok. Rotalia Beccaris L. 1 0 Soldanii d'Orb. Amphistegina Lessonii dore 8 ok. Nonionina pompilioides Ficht. i Moll. 2 okazy. Polystomella macella Ficht. i Moll. okazów. Miliolina cf. badensis d'Orb. 1 ok. Haplophragmium latidorsatum Born az Varia nieozn. nadto kolce jezow- Fauna ta czyni wrażenie A przybrzeżnej, nawet całkiem plytkiego morza. Obecność form właściwych znaczniejszym głębo- kosciom (Globigerina, Orbulina), również obecność bardzo pokruszo- nych skorup i materyal (ił piaszezysty, gruboziarnisty) przemawia za obecnością nieco głębszego morza w u i za silnem prądo- waniem; dno morza nie było tutaj tak piaszczyste i płytkie, jak np. w Bogucicach. Pomiędzy oznaczalnemi skorupkami ślimaków należy odnieść znacznie więcej jak połowę (około 55%,) do rodzaju Kissoa. Nie mogę powiedzieć, co było tu przyczyną gromadnego wystąpienia osobników tego rodzaju (wedle zbiorów Muzeum Na- dwornego jest on bardzo częsty w Steinabrunn, Porzteich, Muschel- berg). W dziele Walthera (Bionomie des Meeres str. 115) znajdu- MŁODSZY MIOCEN GALICY1 ZACHODNIEJ 31 jemy notatkę, że w pierwszym oddziale strefy przybrzeżnej For- besa żyje gromadnie Rissoa na łąkach podwodnych roślin z ro- dzaju Zostera. Być może, że i tutaj większe nagromadzenie roślin było przyczyną gromadnego wystąpienia tego rodzaju ślimaków. Iwkowa. Miocen tutejszy odkrył prof. Uhlig; opis znajdu- jemy w eytowanej już pracy jego na str. 146—8. Powtórzymy go w krótkogci. W potoku Skotnica wpadającym z prawej strony do głównego we wsi są iły mioceńskie. Po wtrąconej warstwie piasku można poznać ich nachylenie ku SW pod kątem 25% Skamieliny są nie- liczne, zniszczone. Iły te są w dolnym i średnim biegu potoku, a w głównym potoku mniej więcej po kapliczkę, ku północy stąd są skały flyszowe. W parowie potoku koło kościoła znajdują się iły zawierające lignit i wkładkę piasku nachyloną ku W. Lignit widać także w parowie bocznym od wschodu powyżej kościoła. O wiele lepsze odkrywki znaleźć można jednakoż w parowie potoku, wpadającego do głównego od strony wschodniej; wzdłuż tego parowu pnie się gościniec w górę ku Tymowej. Prof. Uhlig widział tu piaskowiec ciężkowieki nachylony ku NOO, a powyżej siwy ił mioceński, który zawiera warstwę muszlową, nachylony słabo ku SSW. Koło oddzielenia się drogi do Lipnicy kończy się miocen partyą iłów z głazami karpackimi do 8 m. grubą, jest to więc typowy utwór brzegowy. Iły szlamowane dały otwornice, które wedle prof. Uhliga mają charakter badeńskich. Obfitą faunę mię- czaków znalazł we warstwie muszlowej. Oto jej spis: Turritella turris Bast. Pleurotoma turricola Broce. 2 ok. ” sp. coronata Mill. (?) 1 ok. Ancillaria glandiformis Lam. ułamek. Cassis saburon Lam. A Jouaneti des Moul. 1 uł. Chenopus pes pelecani Phil. » af. interrupta Broce. 1 ok. Buccinum Schónni R. Hórn. i Auing. Dentalium incurvum Ren. 1 ok » Oliva flammulata Lam. Arca diluvii Lam. częsta. Natica helicina Broce. Corbula gibba Olivi częsta. Conus Dujardini Desh. Pecten sp. indet. 2 ok. Prof. Ulig. zaznacza podobieństwo tej fauny do fauny Grudny Dolnej i iłu badeńskiego, całkiem słusznie jednakowoż mówi i o wy- raźnych różnicach. Przeciw zgodności z iłem badeńskim przema- wiają także otwornice, które zaraz poznamy, wobec czego musimy uznać miocen Iwkowej za złożony we wodzie nieco głębszej wpraw- dzie, ale nie zupełnie głębokiej. Moje spostrzeżenia w Iwkowej są bardzo skromne. W potoku pod kościołem widziałem siwe iły na- chylone ku NO (h. 4), skamielin w nich brak. W potoku Skotnica widziałem w górnej części warstwy flyszowe (żółtawe piaskowce 32 ] DR. WILHELM FRIEDBERG przegradzane iłami i piaskami nachylone ku SO), w dolnej zaś części już mioceńskie warstwy (siwe iły łupkowe), które zawierają bardzo nieliczne skamieliny. Wydobyłem tu tylko: Clavatula aff. krach w gó ine (1 ok.). Gibbula fanulum Gmel. k. Ancillaria glandiformis bę: 1 ok. Wśród iłów zauważyłem wtrąconą warstwę piasku, a w niej a OS Obserwowalem i tutaj nachylenie ku NO (h. 4), więc moje obserwacye nachylenia się przeciwne obserwacyom EE. Uliga. Wobec izolowanej partyi miocenu, kwestya ich nachy- lenia jest rzeczą uboczną, wystarczy nam sprawdzenie, że utwór ten iest wyruszony z pierwotnego położenia; późniejszy obserwator będzie mógł póki b która z tych dwu wręcz przeciwnych obserwacyi jest prav w Iwkowej Re licznych otwornic, mianowicie: Nodosaria sp. an soluta Reuss. 1 ok. „A sp. 1 ułame Virgulina zakład ro Oziz. Cristellaria s sp. alo Globigerina ES d'Orb. 5 ok. Ph suberetacea J. Łom. 1 okaz. Truncatulina Dutemplei V'Orb. 1 okaz. Discorbina orbicularis Terqu. okaz. Truncatulina communis E 1 ok. kwa crispa L. subnodosa A 1 ok. Nonionina a> dOrb. 5 ok. scapha Ficht. i Moll. 3 okazy. Rotalia Beccari L. 10 ok. „ orbicułaris d'Orb 1 ok. Zeszyt XI „Atlasu geologicznego Galicyi* nie dał w Ga miocenu prawie żadnych nowych spostrzeżeń, również co do Iwko- wej. Na mapie nie został miocen zaznaczony dokładnie, bo nie za- znaczono go w potoku RA i w odkrywce. która dostarczyła skamielin “prof. Uhligow Miocen w Barani i Iwkowej leży daleko w głębi Karpat i nie pozostaje prawdopodobnie wcale w związku z miocenem oko- licy Nowego Sącza; którędy łączył sig on z morzem głównem ku północy, na razie nie można określić. W innej pracy 1) doszedłem do wniosku na podstawie tych dwu znajdowań miocenu i miocenu w dolinie Nowotarskiej, że wydáwignigoió Karpat odbywało się jeszeze w tortonienie, a więc możemy przypuszczać rozliczne zatoki wśród Karpat mało jeszcze wzniesionych. olica Nowego Sącza. Od Wojnieza sięgała ku południowi zatoka mioceńska aż po Nowy Sącz; na innem miejscu wyraziłem zapatrywanie , że nie była nią dolina Dunajca w dzisiejszym jej macella die i Moll. okazy. Kolce jezowców 15 a Rurki wapienne WA aa ) 10 okaz 1) W. Friedberg: Das Miocán der Niederung von Nowy Targ in Galizien. Sitzber. der Wiener Akademie r. 1906. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ ` . 33 przebiegu, ponieważ ona ma charakter doliny erozyjnej. Prof. Uhli- gowi zawdzięczamy odkrycie tutaj miocenu w miejscowościach Ni- skowa i Podegrodzie. Ponieważ prof, Uhlig był tu w czasach, gdy czyniono poszukiwania za węglem, wskutek ezego odkrywki były lepsze, przeto powtórzę najpierw spostrzeżenia tego autora, a na- stępnie dodam swoje. Podegrodzie. Na zachód od wsi leży piaskowiec magórski nachylony dosyć stromo ku SOO, warstwy mioceńskie zaś ułożone poziomo, odsłaniają się we wsi w głębokim parowie. U spodu są widoczne siwe iły, na których leży warstwa lignitu, powyżej znowu iły (otwornice nieliczne), a wśród nich, już powyżej ostatnich do- mów, druga warstwa lignitu, również iłem zakryta. Odkrywkę tę odszukałem. W dolnej części wsi, ale powyżej drogi ze Stadla, widziałem wszędzie w parowie siwe i y bez ska- mielin, gdzieniegdzie są wtrącone ławiee piaskowca; w jednem miej- scu zauważyłem nachylenie ku h. 9. (SO). Poniżej kościoła poka- zywano mi miejsce, gdzie przed kilkunastu laty miano założyć cho- dnik. Wyżej znikają odkrywki; powyżej kościoła widziałem miej- see, gdzie w r. 1903 założono szyb; na hałdzie znać tylko siwe iły 1 ułamki węgla brunatnego. Niskowa. Prof. Uhlig (1. e. str. 183) poka w łożysku potoka Pruska odłamy piaskowca, które zawierają skorupy małży 1 otwornice, szczególnie Alveolina melo. Pochodziły one z pierwszego bocznego południowego parowu, gdzie leżały prawie poziomo jasne żółte piaski, które zawierają warstwy, względnie tylko soczewki zbitego piasku. Zarówno piaski, jako też wspomniane kruche pia- skowce zawierają obok licznych otwornie liczne skorupy. Poniżej, w tej samej odkrywce, były niebieskawe iły, które zawierały li- gnit i różne skamieliny wskazujące na półsłony charakter osadów. Fauna iłów wedle prof. Uhliga jest następująca: Cerithium pictum Bast. częsty. Buccinum Schónni R. Hörn i ś nodosoplicatum M.Hórn. Auing. częsty. b. częsty. Amnicola immutata Fraunf. czę- » lignitarum Eichw. 1 ok. Gać a Neritina picta Fer. częsty, Hydrobia effusa Fraunf. częsty. Monodonta angulata Eichw. 1 ok. Amnicola Partschi Fraunf. częsty. Rissoa costellata Grat. 1 ok. iasków zaś: Turritella Archimedis Brong. czę- Dentalium entalis L. rzadka. sty. Bulla sp. Natica helicina Broce. częsty. Tellina planata L. częsty. Trochus patulus Broce. częsty. Cytherea pedemontana Ag. częsty. Cerithium crenatum M. Hörn. eze- Venus multilamella Lam. częsty. Lucina columbella Lam. częsty. Spraw. Kom. fizyogr. T. XL. Dział III. 34 ć DR. WILHELM FRIEDBERG Arca diluvii Lam. częsty. Corbula gibba Olivi rzadka. Pectunculus pilosus Lam. częsty. Ostrea digitalina Dub. częsta. Prof. Uhlig zwraca uwagę na faunistyczną różnicę osadów; podczas gdy piaski odpowiadają piaskom z Potzleinsdorfu, mają natomiast iły wyraźnie półsłony charakter (Hydrobia). Ponieważ poto ruska jest obecnie zabudowany, przeto od- dei opisanej przez prof. Uhliga niema obeenie. W górnej czę- ści potoku na zboczach widziałem spąg iłu tj. eoceńskie czerwone i zielótić iły, również piaskowce zielonawej barwy zawierające hie- roglify i wkłady kaleytu nachylone ku NO pod kątem 40%. Zna- cznie wyżej niż leży odkrywka prof. Uhliga pokazywano mi obok parowu bocznego (z prawej strony) dół dawniej wykopany, gdzie widziałem iły zawierające ułamki le go Ił ten jest przepełniony ceritiami, oznaczyć stąd zdołałem Nassa Schónni R. Horn. i Auin. Cerithiopsis Schwartzi M. Hórn. 1 okaz 1 ok okaz. Cerithium Zeuschneri Pusch, 1 ok. A dertobicarinata Sacco. Potamides nodoso-plicatus M. Horn. 8 okazów. 4 okazy. Natica s p. - Schaueri Hilb. 6 ok. Hydrobia Partschi Fraunf. 6 ok. A Eichwaldi R. Horn. i ventrosa Mont. częsty. uing. b. ce Neritina picta Fer. 3 okazy. biquadratus "Hilb. 2 ok. Cardium plicatum Eichw. 1 ok. Clava bidentata Grat. 1 ok. Pecten sp. ułamki. 3 Jakkolwiek charakterem jest ta fauna bardzo zbliżoną do sar- mackiej, to przecież zgodnie z prof. Uhligiem uważam ją za dowód półsłonej wody, a taki charakter musiały mieć zatoki leżące daleko od głównego morza. Odmienny charakter piasków leżących w od- krywce prof. Uhliga ponad iłem jest jednym z licznych dowodów, jak ostrożnym być trzeba przy ocenianiu gier wys rezulta- tów w nieznacznych odkrywkach, gdyż małe batymetryczne różniee mogły sprowadzić odrębny skład fauny. Nie od rzeczy będzie, je- żeli zauważę tutaj, że najniżej leżące wapienie w Babicy koło Rze- szowa ') mają także półsłony charakter. W każdym razie fauna Niskowej i Babicy dowodzą nam, że wiek młodszego miocenu Ga- lieyi zachodniej należy odnieść do najmłodszych faz tortonienu. Z iłu Niskowej otrzymałem następujące otwornice : Miliolina venusta Karrer 6 oka- Rotalia Beccari L. 60 okazów. zów. Truncatulina amonoides Reuss. » Sp. ign. 1 okaz 1) W. Friedberg: Zagłębie mioceńskie Rzeszowa, część II. Rozprawy Krak. Akad. Umiej. rok 1906. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 35 Anomalina simplex d'Orb. 30 ok. Polystomella macella Ficht. i Moll. Pulvinulina lobata Hantk. 1 ok. nadto Ostracoda b okazów. Dowodzą one bardzo cis wag przybrzeżnego charakteru osadów (Rotalia Beccari L. b. ty). Mi odegrodziem a Kiba widziałem w Brzeznej w parowie (bocznym ku północy na zachód od wsi) siwe iły z wąz- kiemi warstwami piaskowców. zawierające liczne odłamy skalne. Uważałbym i ten utwór za mioceński, niestety nie wziąłem próbek do szlamowania , więc pod tym względem nie mam pewnych do- wodów na wiek mioceński. Warstwy wspomniane ineho hiii się ku NWW. Prof. Szajnocha zaznaczył na mapach jeszeze miocen w Da- a iw Nowym Sączu, obserwacyi własnych w tej mierze e podaje, widocznie wydzielenie polega na zapiskach Uhliga. Otóż pół Uhlig (1. e. str. 184) podaje, że wedle sprawozdania minister- stwa rolnictwa miano w Dąbrowej znaleźć pokład lignitu 0:5—1:9 m. gruby; przeszukałem wprawdzie dokładnie całą “doline RA płynącego przez tę wieś, lecz nie znalazłem niczego. W Nowym Sączu miano natrafić wedle ustne ej informacyi, jaką tu swego *czasu Uhlig BY mał, na pokład lignitu koło koszar obrony krajowej zę ozowa. Prof. Uhlig (l. e. str. 152) odkrył tu w potoku iły CRS siwe, bez lignitu, zawierające liche ułamki skorup i i liczne otwornice. Obserwowal je w głównym potoku i w części bocznego aaeoa od południa do TOONIS Dr. Grzybowski 2) obserwował te iły w tem samem miejscu, t. j. w dolnej części potoku Kamie- nicy; są to szare, ziarnisto a. iły, ruche i Jasne po wy- schnieciu, okazujące natomiast w stanie wilgotnym siwy odcień. „Spotykano tu, wedle niego, ślady węgla brunatnego i rozpoczęto nawet przed laty poszukiwania zapomocą sztolni, jednakowoż bez rezultatu, któryby oplacil poszukiwania“. W głównym potoku we wsi nie AE prin wcale mioceńskich iłów, lecz we weięciach tylko rzeczne żwiry, natomiast na zachód od wsi w miejscu, gdzie droga wznosi się silnie do góry, znalazłem siwy ił łupkowy, nachylony słabo ku B a Iły są przykryte z da żwirem lodowcowym, ') O miocenie na południe od tutejszych sia te a w nowotarskiej gh nie nie kd tutaj, ponieważ na innem miejse sałem go szczegółow r. Grzybowski: „Tekst do 14-go maa: siada pa Galicyi*. ka ków 10087 str. 26—27. 3 36 DR. WILHELM FRIEDBERG widad w parowie silnie podmokle miejsca, co wskazuje na obe- eność tłustych mioceńskich iłów. Próbka iłu zawierała pokruszone skorupy ślimaków, z których dały się oznaczyć tylko: Turritella Rabae Niedź. 1 okaz. Hydrobia Partschii Fraunf. a nadto liezne otwornice: Gaudryina subrotundata Schwag. o ° Bulimina Bouchiana d'Orb. 10 ok. Bolivina an punctata d'Orb. 2 ok. Spiroloculina tenuis Cziż. 2 ok. Nodosaria an e Reuss. 2 ok. obrina VOrb. 2 ok. Cristellaria mienia Mont. 2 ok. Globigerina oie d'Orb. 2 ok. loba Reuss. 1 ok. Pulvinulina w tschiana d'Orb. Truncatulina lobatula Walk. h T akneriana d'Orb. 1 aj Pulvinulina af. Karreri Rzeh. 2 okazy. Rotalia Soldaniíi dOrc. 3 ok. Nonionina umbilicatula Mont. 1 azów. ok „ pompilioides Ficht. i Moll. okazy. Polystomella macella Ficht. i Moll. 2 okazy. 2 okazy Ta fauna wskazuje na Ro nieco di (Bulimina, Nonionina). wiele ważniejszem jest jednakowoż odsłonięcie w Zgłobi- cach, opisane we wspomnianej pracy Niedźwiedzkiego. Odkrywkę tę opisywali później Grzybowski*) i M. Łomnieki 3); zwiedziłem ją dwukrotnie, a moje obserwacye są w zupełności zgodne z obserwa- cyami Niedźwiedzkiego. Do uzmysłowienia służy rycina 4. Ku zachodowi od Zgłobie opada teren silnie ku dolinie Du- najca, R aw stronie tej rzeki wznoszą się też od Błoń aż po Buczynę strome zbocza mioceńskiej i dyluwialnej terasy. Tuż na 1) Niedźwiedzki: Lwów 1 2) Grzybowski: „Tekst do 14 zeszytu Atlasu geol. Galicyi* Kraków 1903, str. 12—16. 3) M. Łomnicki: 1903, str. 53—54. „Miocen podkarpacki przy Dunajcu“ Kosmos tom 15. „Tekst do zeszytu 15 Atlasa geolog. Galicyi* Kraków MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 31 północ od gościńca są wprawdzie zbocza zarośnięte, jednakowoż dalej ku północy można obserwować ich budowę i tu odsłaniają się w kilku mniejszych i większych odkrywkach siwe. tłuste iły, nieco łupkowe, po wyschnięciu twardsze. Nachylenie ich jest wpraw- dzie przez lokalne obsunięcie w szczegółach zmienne, zawsze jest jednakowoż północne, prawdopodobnie ku NNO (obserwowałem na- chylenie ku h. 23, 24, 2 i 3), w północnej części odkrywki zau- ważyłem warstwę, zawierającą odłamy Zwiru karpackiego, nachy- loną zgodnie z całym górotworem. Iły te zawierają wcale bogatą faunę, a na tej podstawie uznał Niedźwiedzki je za równoważne z iłami grabowiekimi, a więc za odpowiadające górnemu mioce- nowi. Dziwną jest rzeczą, że mimo tych danych zaliczył je Dr. Grzy- bowski (le. str. 12) do iłów solnych. Lista skamielin Niedźwiedz- kiego jest następująca (gwiazdka oznacza częstsze gatunki). Lamna sp. Cerithium Bronni Partsch. * Conus Dujardini Desh. Turritella Rabae Niedźw. Terebra sp. wys subangulata Broce. * Buccinum Dujardini Desh. Trochus patulus Broce. s chóni R. Hórn. * Natica helicina Broce. > restitutianum Font. » Josephina Riss. Cassis saburon Lam. Dentalium badense Partsch. Chenopus alatus Eichw. * Corbula gibba Olivi. lurex sp. * Venus multilamella Lam. * Cancellaria varicosa Broce. Cardita sp. $ Bellardi Mich. * Pectunculus pilosus L. Pleurotoma sp. * Arca diluvii Lam. Cerithium pictum Bast. : * Pecten Besseri Andrz. „ nodoso-plicatum M. Hörn. * Ostrea digitalina Dub. i „ doliolum Broce. Heliastrea Reussiana Miln. Edw. „ lignitarum Eichw. Prof. M. Łomnicki dodał do tego spisu: Conus ef. fuscocingulatus Br. Cancellaria canaliculata M. Hórn. » sp. af. ventricosus Bronn. » . Bonelli Bell. Ancillaria glandiformis Lam. Littorina cf. sulcata Pilk. erebra fuscata Br. Cytherea s Buccinum inconstans R. Hórn. Cardita Jouanneti Bast. Cancellaria cf. austriaca R. Hörn. Isocardia cor. Lista skamielin zebrana przezemnie nie dorównywa iw części podanej przez poprzednich autorów, zbierałem głównie skamieliny wytroczone z iłów zwietrzałych, gdyż wśród warstw bardzo trudno znaleźć coskolwiek. Otóż zebralem: 1. Nassa Dujardini Desh. 1 ok. Natica redempta Micht. 2 ok. Natica helicina Br. 1 ok. Clava bidentata Grat. 1 ok. 38 DR. WILHELM FRIEDBERG Potamides poco. e Horn. żę preto pilosus L. częsty. okaz. rea sp. an diluvii Lam. pe Turritella marginalis Br. i ok. sty A tur ast. 1 ok. Corbula ges Olivi częsty. > bicarinata Broce. 1 ok. Ol. var. rosea y Archimedis Broce. 2 ok. Bronn. 5 ok. 0 > Rabae Niedźw. 4.0k. Ep sulcata 1 ok. Chlamys elegans Andrz. 2 u- sp. łamki. 20. Cr ibero sp. Pecten cf. Besseri Andrz. u- Ostrea digitalina Dub. czę- lamki. sty. Pecten sp. ulamek. Ił dostarczył po wyszlamowaniu otwornic, mianowicie: Cristellaria mamilligera Karrer Nonionina pompilioides Ficht. i okaz. Moll. 1 cultrata Mont. 1 ok. Polystomella macella Ficht. zł Moll. Virgulina Schreibersiana obi okaz okazów. Amphistegina Lessonii A Oh Globigerina triloba Reuss, 1 ok, kaz (?) Truncatulina Dutemplei d’ Orb. Trochammina miocenica foma 3 okazy. 1 okaz. Rotalia Beccari L. 1 okaz. Fauna ta zdaje się wskazywać na, mierne oddalenie od brzegu. Tuż na południe od mostu jest większa odkrywka (,, Skała *) przed- stawiona przez prof. Niedźwiedzkiego, mój profil przedstawia może nieco wyraźniej siodłowate wypiętrzenie. Tutaj są naprzemianległe warstwy siwych iłów łupkowych, piaskowców słabo spójnych i pia- sków, cała odkrywka dochodzi wysokości 20 m., szczyt jej jest niedostępny. Prof. Niedźwiedzki mówi o piaskach naj wyżej leżących. Wśród iłów są partye żółte, zapewne od melanterytu, a płyty pia- skowców mają od niego żółty nalot, w iłach znajdują się partye gipsu; dwie próbki nie zawierały otwornie. W pólnoenej części gó- rotworu mA nachylenie północne (h. 22), w południowej zaś południowe (h. 10 i 12), wielokrotne powyginanie widać zresztą z ryciny. Nieco dalej ku południowi, cat Esc przed Bloniami widziałem iły łupkowe nachylone ku po całej odkrywki widać „aa raj iły zawierające ska- mieliny tworzą wyższy poziom, warstwy zaś odsłonięte na południe (Skała) poziom niższy, jak to już Niedźwiedzki zaznaczył. Ponie- waż wyżej leżące iły są także wydźwignięte, nawet pogruchotane. przeto nie mamy przyczyny przypuszczać niezgodności warstw, lecz zgodne ułożenie młodszych na ezpośrednio starszye ch. Równocze- śnie mamy tu przykład na to, iż i z wane mioceńskie warstwy 39 ZACHODNIEJ MŁODSZY MIOCEN GALICYI *(Qrqserd (o “oomoxyseid (q “emosdi8 Kp (e Kzszru 'urjerurzqs zaq usonu 'ę *qowiuojq m oogordo¡z 'g *MOJIMZ MISIVA B-J queurotuwqs 9z Kmoqdnp H '| "Guozgtjqz ojpeuez yovruojg M tAMÁIPpO BUOZSAÓLAZ OJUI9TUIOUMOI91U | oTU[Is rogośnip 8149) 'uofgf op 91qOJÍZ po nueootu (yoq “y OAY saloun 3 CILAT ETL LS N ZR ja le "140 (A MASA AA Ç AU ONG mgb, N 40 DR. WILHELM FRIEDBERG podnóza Karpat ulegały nieraz wydźwiganiu i słabemu fałdowa- niu, a więc dowód na istnienie górotwórczych procesów, jeszcze jakie 2 km. ku południowi stąd nieco powyżej Błoń znaj- duje się ważne odsłonięcie warstw, które odkrył Dr. Grzybowski (1. e. str. 13—16), jest ono w płaskim brzegu Dunajca w miejscu, gdzie on, czyniąc skręt. zwraca się wprost ku północy. Odkrywki są tu- taj niepozorne z wyglądu, a ponieważ leżą niewiele wyżej od po- ziomu wody w płaskim prawie brzegu, przeto są mało wyraźne. Wśród siwych łupków ilowych są tutaj kilkakrotnie powtarzające się nieznaczne ławice różowo-czarnego zlepieńca, zawierającego dro- bne kulki litotamniowe, partye iłów ze zwęglonemi roślinami, a prze- pełnione skamielinami. Warstwy są tutaj wyruszone i powyginane, obserwowałem kierunek mniej więcej N — S, a nachylenie ku O (h. 5) tak samo jak i Dr. Grzybowski. Ponieważ jednakowoż obserwo- wałem zmienne nachylenia, co świadczy o wyruszeniu warstw, przeto jestem skłonny przyjąć PO Sa) więcej północne za istotne, co się zgadza z następną odkrywką. Nieeo ku południowi stąd wi- działem iły łupkowe z KAB dane warstwą piaskowca na- chyloną ku N (h. 3), a jeszcze dalej ku południowi iły zawiera- jące nieliczne skamieliny. Wszystkie warstwy odkryte w Błoniae uważać muszę za równorzędne , warstwy zlepieńca kruchego prze- pełnione skamielinami za utwór ezysto lokalny wśród iłów, za czem przemawia i NE: miel na jednej warstwie tego zlepieńca, że zle- pieniec wśród iłów zwolna się wyklinowuje, są to więc podłużne soczewki tylko. Zlepieniec ten jest jednakowoż bardzo ważny pod względem paleontologicznym, ponieważ jest przepełniony skamielinami. Oka- zują one wyraźne zniszczenie, często pokruszenie i starcie, właściwe ślimakom wśród grubych żwirów przybrzeżnych. r. Grzybowski po- dał już bogatą faunę obejmującą 41 gatunków. Zbiory geologicz- nego instytutu Uniwersytetu krakowskiego zawierały jednakoż i ma- teryał później zebrany, oznaczony nawet prowizorycznie, chociaż bardzo niedostatecznie. Ponieważ w zbiorze tym nie było oryginal- nych kartek e > dawne etykiety były na nowo przepisane tem samem pism które miały kartki nowo ozna- czonych okazów , przeto able caly zbiór krakowski, laskawie mi udzielony do dyspozycyi, oznaczyć na nowo, a równocześnie oznaczyłem także i własny materyał stąd zebrany. W ten sposób oznaczony materyał poe rann się wcale bogato, mamy stąd bo- wiem 71 gatunków. Sa to Ringicula buccinea Broce. Desh. Cylichna Lajonkajreana Bast. okazy. 1 okaz. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 41 Conus Dujardini Desh. 1 ok. Turbonilla per ps Grat. 2 ok. „ © Brezinae R. men: i Au- ı Reussi M. Hörn. dw ok Nassa coarctata Eichw. 2 sk. Gibbula roda Eichw. kilka- » af.styriaca Auing. 1 ok. aście okazów. Rosthorni A 4 ok. 4 zac Bichw. 5 ok. Columbella curta Duj. 1 ok. f/anulum Gmel. 3 ok. Murex cf. galicianus Hilb.20k. 40. C alliostoma miliaris Broce. 2 ok. 10. Chenopus alatus Eichw. 1 ok. illa Eichw. 1 ok. Mitra cf. fusiformis Br. 4 ok .(?) Oxytele gas Broce. b. częsty. Cerithium vulgatum Brg. 1 ok. Ostrea digitalina Dub. b. częsty. „ crenatum Partsch. 1 ok. Chlamys elegans Andrz. 6 ok. » Bronni Partsch. 1 ok. » „ bronnijorme Hilb. b. „ Lilli Pusch. 1 ok. częsty. » Q. Dilli Pusch. I OK. „ mediterraneum Desh.(?) 3 aj: Wulkaeformis Hilb. 6 okazów. okaz. . Spec Modiola marginata Eichw. 3 ok. Bittium e Eichw. bar- 50. Arca diluvii Lam. A ei zo częsty. „ turonica Duj. 1 cabrum Olivi 2 ok. „ barbata L. kilka okaiis 20. Ce ikio tubercularis SRO Pectunculus pilosus L. częsty. 20 icymeris L. częsty. a Schwartzi er Bo. Nuculá nucleus L. 10 ok. azów. lacentina Lam. 1 ok. > dobra Sac- Venericardia scalarisSow. 1 ok. T 1 ok. Cytherea 2 ok. Turritella turris Bast. 2 JE Leda (?) 1 okaz. A ris var. percinc- 60. Cardium subhispidum Hilb. tula Saceo częsty. o ar s marginalis bran Cardium praeechinatum Hilb. zesty. 2 okazy. Rissoa lachesis Bast. 2 ok. lsocardia cor L. 1 okaz. „ Montagni Payr. 6 ok. Venus cincta Eichw. 3 ok. rotulata Dod. (?) 1 ok. Diplodonta rotundata Mont. 1 ok. Hydrobia immutata (?) Fraunf. Ervilia pusilla Phil. b. częsty. 1 okaz. „ podolica Eichw. var. infra- 30. Calyptraea chinensis L. 3 ok. sarmatica Sch. 3 ok. Natica millepunctata Lam. (?) Lut traria oblonga Chem. 1 ok. okazy. Corbula gibba wiąże gromadnie. 5 koci Broce. 1 ok. $ „ var. rosea peate empta Micht. 4 ok. ęsty. Tisho as an gaari >: Broce. 70. Lucina dentata Bast. 1 AR okaz. Ditrypa cornea p, częsty. 42 DR. WILHELM FRIEDBERG Szczypce raków. Ząb rekina. Kolce jeżowców. Bryozoa. Otolity ryb. Z otwornic tylko: Gaudryina cf. subrotundata Sehwag. 2 ok. Jak wspomniałem. zawieral il w odkrywce na południe od zlepieńca skamieliny, chociaż nieliczne i pokruszone. Wydobyłem stamtąd : Ostrea sp. Ervilia pusilla Phil. ecten sp. podolica Eichw. var. tnfra- Turritella Rabae Niedźw. sarmatica 1 ok. "ermetus intortus L. Corbula gibba Olivi. Fauna zlepieńca w Błoniach i iłów na północ od Zgłobice oka- zuje mimo różnie pozorny „ch dosyć wielkie zbliżenie. Nie mogłem się dopatrzeć żadnych różnie eo do wieku, , przeciwnie różnice istnie- jące dadzą się bardzo dobrze wy tłumaczyć różnicą materyału pe- trograficznego, z jednej strony mamy bowiem miękkie iły, a z dru- giej zlepieńce. Uderzającem jest w każdym razie bogactwo form w Błoniach, a należy zauważyć, Ze m liczne nieoznaczalne ułamki, które W ANIE innym gatunkon niż wymienione. Dr owski chciałby uważać warstwy zlepieńca w Błoniach za wyższe A iłów ze skamielinami w Zgłobicach, ustęp > jest jednakowoż w ten sposób ka acc że autor ‘przecz am so- bie, czytamy bowiem u niego (1. « . 15—16). „Pom des odsło- nięciem powyżej mostu, a „BRAC w Błoniu, które dostarczyły skamielin, niema wprawdzie wyraźnego połączenia, wszelako na podstawie zawartej w nich fauny uważać je należy za wyższe od zawierających skamieliny iłów i w okolicy Zgłobie, z którymi mają zaledwie 91) wspólnych gatunków. Pewne choć dalekie petrogra- ficzne podobieństwo. jakie istnieje pomiędzy południową częścią odsłonięcia w Zgłobicach, a warstwami błońskiemi wskazuje, że uważać należy te ostatnie raczej za stropową część e mł od- krytych na polu udnie od mostu na Dunajeu*. Otóż Grzybowski uważa warstwy zlepieńca w Błoniach za leżące tuż na warstwach bez skamielin w Zglobicach. Jak wiemy z ryciny i opisu leżą war- stwy na północ « od mostu na warstwach na południe od mostu od- słoniętych, musiałyby więc leżeć i na warstwach z Błoń, tymczasem wedłe Grzybowskiego miałyby być one starsze od ostatnich. Miocen miedzy Tarnowem a Rzeszowem. Na zachód od Tarnowa giną odkrywki miocenu, znajdujemy je dopiero koło Pil- zna. Zauważyć należy, że Prof. Uhlig (l. e str. 101) znalazł na wschód 1) Według nowych list skamielin 14 gatunków wspólnych. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 43 od Zwiernika w potoku skorupę ostrygi, którą prawdopodobnie na- leżałoby odnieść do 0. digitalina Dub. Jeżeliby skorupa należała w rzeczywistości do tego gatunku, wówczas muszą być w pobliżu odkrywki miocenu, dotychczas nieznane. Ku NO od Pilzna w Podegrodziu znalazłem !) siwe iły łupkowe bez makroskopowych i mikroskopowych skamielin, które na- chylaja się pod kątem 35% ku SOO. Uważam je za mioceńskie. Ich charakter zbliżony do iłów krakowieckich nadwiślańskiego niżu przemawia za tem, że mamy tu do czynienia z utworem oddalo- nym od brzegu. Wskazuje ten fakt na to, iż morze mioceńskie w tem miejscu sięgało głębiej ku południowi, prawdopodobnie poza Pilzno i tutaj trzeba szukać połączenia z zatoką sięgającą w okolicę Grudny Dolnej. Grudna Dolna. Miocen tutejszy znany od dawna ze względu na pokłady węgla brunatnego dobrej jakości, chociaż nie bogate, był przedmiotem prac kilku; najlepiej przedstawił budowę geologiczną dochodzi do 5 m. „Nie jest on jednolity wszędzie, miejscami jest pokład rozdzielony cienkiemi warstwami iłu na kilka warstw. W + ach tych występują zazwyczaj skamieliny ślimaków z rodzaju Planorbis. Pokład zapada silnie ku południowi pod kątem około 50°, przyczem w głębi tworzy mały żłób i węgiel się urywa, jak to widać z pochylni pędzonej w samymże węglu. Prawdopodobnie pokład jest tu przerwany uskokiem i celem jego odszukania należa- loby przedsięwziąć wiercenia na poludnie od tegoż urwania się e e 19 1) W. Friedberg: „Tekst do zeszytu 16 atlasu geolog. Galicyi*. Kraków 03 str. 61. : 2 V. Uhlig: „Beiträge zur Geologle der westl, Karpathen“. Jahrbuch der geol. Reichsanstalt 1883. 44 DR. WILHELM FRIRDBERG Wedle Paula t) i Uhliga zawiera ił wierzchni następujące skamieliny : Conus Dujardini Desh. Cerithium Bronni Partsch. Ancillaria glandiformis Lam. pictum Bast. Murex (Polia) sp. Turritella Archimedis Broce. usus longirostris Broce. icarinata Eichw. Fasciolaria fimbriata Broce. Cardita Partschi Goldf. Pleurotoma asperulata Lam. Chenopus pes pelecan i Phil. obeliscus des Mont. Turbonilla din ada Goldf. Cerithium vulgatum Brug. W ile piaszczystym spodnim natomiast: Ancillaria glandiformis Lam. Pleurotoma pustulata Broce. Cerithium vulgatum Brug. Corbula carinata Duj. Grzybowski dodaje nadto wedle zbiorów H. Waltera, cho- ciaż niema tam informacyi, czy to są skamieliny z dolnego, czy z górnego iłu: Cerithium Duboisi M. Hórn. akc millepunctata Lam. Tr ochus sp. Car nia Jouanetti Bast. 'ermetus arcuarius Lam. Pecten Trochus pictus Eichw. i z crassicosta Lam. Fusus Prevosti Partsch. Uhlig podaje wynik badań otwornicowych nad górnym iłem i piaszezystym dolnym. Wprawdzie próbka” ostatniego zebrana na hałdzie nie jest zupełnie pewną co do pochodzenia, jednakowoż przecież pochodzi z pobliża węgla. Pierwsza próbka zawierała liczne otwornice o charakterze przeważnie głębinowym. a więc odpowia- dające mniej więcej badeńskim, druga zaś próbka także bogata w otwornice zawierała więcej form przybrzeżnych. Ta obserwacya spowodowała przypuszczenie Uhliga, że brzeg mioceńskiej zatoki był od północy stromy a morze głębokie, ku południowi zaś płytszy. Uhlig, a tak samo Grzybowski, u którego znajdujemy bardzo bogatą listę otwornic (l. e. str. 50—52, 120 gat. ), me mają na myśli zupełnej zgodności z fauną iłów badeńskich, a więc takiej samej znacznej głębo kości osadów. lecz w ogólności głębokość znaczniejszą, powie- działbym około 100—200 m. Na tem miejscu muszę zauważyć, że miocen w Grudnie Dolnej leży wysoko (około 300 m. ponad po- wierzchnią). W Błoniach widzieliśmy brzeżne zlepieńce na wyso- 1) Paul: Braunkohlefiirende Ablagerungen in Westędliaian: Verhandl. der geol. Reichsanstalt 1875, str. 264—6. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 45 kości tylko 200 m., tutaj widzimy utwór głębszy na wysokości 300 m., a są to utwory zupełnie równoważne wiekiem. Podwyż- szenie Karpat (zapewne prawie w całości) po upływie młodszego miocenu, jest rzeczą powiedziałbym zupełnie pewną; inaczej nie mo- żnaby wytłumaczyć zjawiska, że dawne dno morza leży o 100 m. wyżej od brzegu. Ciekawą jest rzeczą, że węgiel bruatny zawiera bardzo liczne skorupy zatoezków (na hałdach zbierałem je gromadnie), a nie za- wiera liści, dlatego też nie przyjmuje prof. Uhlig autochtonicznego Dub. Dr. Grzybowski (l. e. str. 11) uważa ten wapień za analogiczny litotamniowemu; zapatrywanie to jest zupełnie racyonalnem. W ta- kim razie odpowiadałby on utworowi przybrzeżnemu (leży na wy- sokości 350 m.), a płytkiemu, ku południowi zaś są coraz głębsze utwory, zrazu piaski, a potem iły. schód od Grudny Dolnej są miejscowości, które znaczą nam połączenie zatoki tutejszej z zatoką okolicy Rzeszowa, była więc to niejako cieśnina, która oddzielała część Karpat, jako wyspę od reszty. Prof. Hilber 1) widział ku SW od Niedźwiady (od fol- warku) na polach ułamki szarego marglowego gipsu i białego alaba- stru. Wedle Uhliga (l. e. str. 475) jest w Małej (a więc w po- bliżu) trzewowiec odpowiadający wielickiemu, odkrywke tę widzia- łem na zachód od Małej koło przysiołka Lipowiec. Grzybowski (l. e. str. 53) widział na północ od Brzeźni a na południe od Glinnika kamieniołom gipsu ziarnistego, szczeliny wśród gipsu wy- pełnione są gipsem włóknistym, warstwowanie jest tu poziome. W Broniszowie (na południowem zboczu wzgórza leżącego na południe od folwarku) są szare gipsy marglowe, cienkowarstwowane, zapadające ku północy pod kątem 150 (Hilber 1. c.). Tenże autor opisuje wapień litotamniowy z Glinnika (południowa część wsi 1) V. Hiber: „Randtheile der Karpathen zwischen Dębica und Łańcut*. Jahrbuch der geol. Reichsanstalt 1885. nia. Z niego podaje Uhlig Pecten Besseri Andrz. i Ostrea digitalina sk 46 DR. WILHELM FRIEDBERG koło folwarku, a więc w pobliżu odkrywki gipsu podanej przez Grzybowskiego), który zawiera Pecten latissimus Br.. Pecten sausa- licus Hilber i ułamki węgla Tej ciekawej odkrywki nie odszukano później. Grzybowski np. nie wspomina o niej. Znajdowanie się gipsów w tutejszej okolicy jest rzeczą bar- dzo ciekawą, zwłaszcza anhidrytu (trzewowca) właściwego formacyi solnej Wieliczki i Bochni. ystępowanie w pobliżu wapieni lito- tamniowych i gipsów musi świadczyć o pewnych czysto lokalnych modyf'kacych terenu; w Siedliskach koło Rzeszowa opisałem obok siebie leżące gipsy i wapienie Od Broniszowa niedaleko już do odkrywek wapienia litotam- niowego w Olimpowie, a więc i do rzeszowskiego zagłębia, które opisałem dokładnie w osobnej pracy. Na tem też zakończymy nasz przegląd miocenu brzeżnego w Galicyi zachodniej. Ku północy od opisanych występowań znany jest miocen w in- nem wykształceniu, jako t. zw. „ił Krakowiecki*. Mapy niżu nad- wiślańskiego w „Atlasie geologicznym Galicyi* wykonane przez M. Łomnickiego i autora znaczą odkrywki tego utworu, o ile one z pod przykrycia dyluwialnych (lodowcowych) tow wychodzą na wierzch. Zaznaczyłem już dwukrotnie '). że iły te odpowiadają głębszej facies utworów mioceńskich tortonienu, których brzegową facies poznaliśmy w tej rozprawce. Należy tu zauważyć, że oka- zują one znaczne petrograficzne podobieństwo do t. zw. „szlieru*, są to bowiem iły siwe, po wyschnięciu jaśniejsze i wówczas lup- kowe, o słabej zawartości węglanu wapniowego. Zawartość gipsu w małych ilościach nie jest im obcą, a nadto charakterystyczną własnością ich jest brak skamielin, otwornice nawet są bardzo rzadkie i rzadsze jeszeze w miarę oddalenia od brzegu, o ile „prze- konać się mogłem na próbkach otrzymanych podczas wierceń wy- konanych w okolicy Rzeszowa. Iły te są wprawdzie nie silnie wy- dźwignięte, zawsze jednakowoż okazują słabe sfałdowanie we wszyst- kich obserwowanych odkrywkach; dotyczące obserwacye zebralem w tekscie do mapy Sambora w „Atlasie geolog. Galicyi* 2), Kieru- nek fałdów jest mniej więcej NW —S0. a więc zgodny z kierun- kiem warstw karpackich, co wskazuje na słabe ruchy górotwórcze po upływie tortonienu, które wkrótce wytłumaczymy. Wyniki ogólne. Fauna poznanych odsłonięć w przybrze- żnym pasie mioceńskiego morza jest prawie tą samą. Nie mamy tutaj weale gatunków, któreby przemawiały za różnicą co do wie- ku, przeciwnie różnice wszelkie, jak zaznaczyliśmy już w ciągu 1) W. Friedberg: R rea pe aus der Umgegend von Tarno- brzeg*. Age Fo der Wiener Akadem m 1 W. Friedberg: „Tekst de aja 19 a geolog. Galicyi*. Kraków 1906. . MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 47 opisów, dadzą się odnieść tylko do zmiennej facies, albo do nieró- wnomiernego wyeksploatowania skamielin. O odkrywkach tak bo- gatych stosunkowo, jak Zgłobice, Błonie, Bogucice, Babica, nie mo- ¿na żadną miarą twierdzić, jakoby ich fauna była w zupełności wybraną, skoro każda wycieczka dostarcza form nowych. ada- niach geologicznych zwracamy dzisiaj coraz większą uwagę na charakter fauny ze względu na lokalne warunki. wśród których ssa (głębokość morza, większe lub mniejsze oddalenie od brzegów, obecność ujść rzecznych. jakość dna morskiego) i z tej też przy- czyny niejedne utwory dawniej uważane za różnoczasowe, odno- simy dzisiaj do jednej doby. Stosunki stratygraficzne przekonały nas, że warstwy niżej leżące są wiekiem starsze, ale są to utwory bezpośrednio starsze, a nie należące do dwu mórz, które z przerwą czasową zalewały jednę i tę samą okolicę. Wiek warstw poznanych należy odnieść do najmłodszej fazy tortonienu, za czem przemawiają gatunki: Ervilia podolica Eicbw. var. infrasarmatica Sok., Ervilia trigonula Sok. i Cardium plicatum Eichw., wobec czego i nieco głębsze partye (np. wapień w Przegorzałach) należą jeszcze do tor- tonienu, zapewne nawet środkowego, a nie muszą być porówny- wane z miocenem dolnym wschodniej Galicyi (warstwy baranow- skie), czemu zresztą przeczą cechy faunistyczne. Z powodu powol- nego przesuwania się linii brzegowej morza ku wschodowi, przeszło morze tortonienu powolnie w zamknięte morze sarmackie. Wpraw- dzie ze względu na brak skamielin w iłach krakowieckich brak nam wprost dowodów na to przypuszczenie, jednakowoż: z biegiem czasu może znajdą się dowody; obecnie mógłbym dać jeden. zeszłego roku zebrałem w iłach w Machowie, które prof. M. Łomnieki wydzielił jako „iły krakowieckie* 1 które są do nich z wyglądu zupełnie zbliżone, gatunki, przemawiające za ich przynależnością do sarmatu (Tapes gregaria, Ervilia podolica). Dalsze wnioski odnoszą się do kwestyi. którą poruszyłem już w pracy o miocenie Nowego Targu. Odkrywki miocenu leżącego wewnątrz Karpat dowodzą wprost konieczności przyjęcia, że Kar- paty leżały w dobie tortonienu znacznie niżej niż dzisiaj. Po okre- sie sfałdowania i częściowego wypiętrzenia nastąpił później okres wypiętrzenia, prawdopodobnie en bloc, a więc całości tego pasma. Jeżeli w Grudnie Dolnej i Iwkowej leżą utwory o charakterze głęb- szych osadów na wysokości przeszło AK Błoniu utwory rzegowe na wysokości 200 m., a równoczasowość ich i przynale- żność do jednego i tego samego morza jest rzeczą pewną, wówczas zjawiska, iż dno morza leży o 100 m. wyżej niż brzeg jego. nie można wytłumaczyć inaczej, jak przez hypotezę postawioną, a do- wody na jej poparcie podałem w pracy już wymienionej. e akkolwiek nie leży to w programie mej pracy, to przecież muszę poruszyć kwestyę warstw mioceńskich starszych, t. j. utworu 48 DR. WILHELM FRIEDBERG solonośnego bryłowego i innych mu odpowiadających, a nadto utworu solonośnego właściwego. Pierwsze z nich uważa prof. Niedźwiedzki w swej klasycznej monografii Wieliczki i Bochni za bezpośrednio starsze od brzeżnych utworów, które opisałem. Jeżeli więc tym osta- tnim, jak to z mego opisu wynika, należy przyznać wiek odpowia- dający młodszej fazie tortonienu, to pierwszym (utwór bryłowy sol- ny, margle swoszowickie) należy przyznać wiek bezpośrednio star- szy, a więc odpowiadający dobie starszego tortonienu, czemu nie sprzeciwia się fauna, którą stąd poznano; ten sam wiek należy przy- pisać warstwom chodeniekim okolicy Bochni. Właściwy utwór solny z pokładami soli (Wieliczka i Bochnia) uznał Niedźwiedzki za od- powiadający pierwszemu piętru śródziemnomorskiemu i to najwyż- szemu jego oddziałowi, czyli „szlierowi* ze względu na podobień- stwo petrograficzne ze szlierem innych okolice, dalej ze względu na skamieliny : Pecten denudatus i Solanomya Doderleini i ze względu na niezgodne ułożenie względem utworów młodszych, które leżą prawie poziomo, podczas gdy poprzednie są szeptu Otóż Mów. jego utwór końcowy, Sde zraża cofania się morza tego; szlier, aby użyć słów Suessa, to obraz wymierającego morza. Otóż u nas w Galicyi absolutnie niema „typowych utworów pierw- szego piętra, któreby można porównywać z utworami np. z Eggen- urgu w Austryi Niższej. Skoro więc nie było morza w pierwszem piętrze, nie mogło też ono wymierając zwolna wytworzyć utworu solnego. W chwili cofania się i wygasania nie mogło też dostać się morze z krajów sąsiednich (Moraw) do Galicyi, tem więcej, że brak u nas tak obszernych zapadnięć w tej dobie czasu, któreby wdarcie się wysychającego morza mogły sprowadzić. obec tego spróbowałbym wytłumaczyć powstanie miocenu Galicyi zachodniej w sposób następujący. Z początkiem 2go piętra śródziemnomorskiego wkroczyło morze do Galieyi od zachodu i za- jęło jako morze nieznaczne tylko, najgłębsze zapadnięte obszary, które bezsprzecznie istnieją w okolicy Krakowa; możnaby. więc od- nieść ten okres czasu do doby helwetienu. To poczynające się, a więc zrodzone niejako morze, zwolna się tylko powiększało, wypełniając niejako szereg większych jezior (Wieliczka, Bochnia), a komuniku- jących ze sobą, fauna miała pewne analogie z dawniejszą, stąd po- chodzą te dwa gatunki (tylko 2), cechujące pierwsze piętro; ponie- waż wypełniało to morze głębokie zapadliska, przeto i charakter tej fauny jest w znacznej mierze głębinowy. Możnab przypuszczać nawet, że te niejako jeziora wysychały częściowo i wtedy wytwo- MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 49 największe. Po upływie tortonienu, a może i z końcem rozpoczą się ruch innego rodzaju. tj. pionowe wydźwiganie się Karpat, na samej granicy Karpat musiały nastąpić załamania się warstw, po- łączone z ich wyprowadzeniem z pierwotnego położenia u linii za- łamanych, które jednakowoż dało się odezuć i dalej (sfałdowanie słabe iłów krakowieckich); nie odezuły tego ruchu warstwy mioce- nu, złożone na twardem podłożu wapieni jarajskich (Kosocice, Bo- gucice itp.). Z przedstawienia rzeczy wynika więc, że morze mio- ceńskie Galicyi zachodniej, to jedno morze rosnące zwolna od hel- wetienu do końca tortonienu. W jaki sposób odnieść ten sposób tłu- maczenia rzeczy do Galicyi wschodniej, trudno na razie powiedzieć, tem więcej, że wiadomości nasze o formacyi solnej Galicyi wscho- dniej ni jeszeze bardzo- małe. w kilka muszę jeszeze poświęcić AETS mapce. Przed- stawia ona obszar morza mioceńskiego w icyi zachodniej pod- ciaż znaczna głębokość jego w północnym brzegu w Krakowskiem jest pewną. eo wynika ze szczegółowego opisu. (Część II, paleontologiczna, pojawi się w tomie XLI Sprawozdań Komisyi fizyograficznej). Spraw. Kom. fizyogr. T, XL. Dział HT. Ed i p Mapkę zestawiono na podstawie map „atlasu geologicznego Galicyi“, . map zakładu geologicznego w Wiedniu, a w części zachodniej e, | na podstawie mapy Rómera i Giiricha. NAM | a Opatowiec ; u SSS i RUDA > i Mik | OAIN zg | A T ; y o 2" RA ; ji sn E 9,2 E Opszów e: "O > święci. EE > od NENIO Fa wisz rójec Tu? OWO Grójec | le Brz% B. ; S : k 9 wice © i 2. o Ło” = Ż ; o o WA Ą 3 A. BB R — ¡Pepwice T Shoczó% 5: SE = == Cieszyn ==> >= : GO = = EOSO SI. -Ustfoń EE === OBJAŚNIENIA: | £ | o I = E Utwory paleozoiczne i mezozoiczne Sudetów Utwory Flyszowe Karpat i wraz z pasmem skałe p Obszar morza mioceńskiego pw Płytsze partye Áo. rza mioceñskiego Mapka przedstawia zasiąg morza w dobie tortonienu MAPKA MORZA MIOCEŃSKIEGO ZACHODNIEJ GALICYI ZESTAWIŁ DR. WILHELM FRIEDBERG. Lit. A. Pruszyński, Kraków. Materyaly do fizyografii krajowej. Część IV. Materyały zebrane przez Sekcyę rolniczą. Spraw. Kom. fizyogr. T. XL. Część IV. Gleby pogórza oleszycko-lubaczowskiego. Zestawil Dr Kazimierz Miczyński. (Z mapą.) Wskutek polecenia Komisyi fizyograficznej Akademii Umieję- tności, korzystając ze zasiłku Wydziału krajowego. przeprowadziłem w latach 1897 i 1898 sam, a następnie w r. 1901 wspólnie z p. Konradem Mościekim badania gleboznawcze pa okolicy Lubaczowa badaníamá wynosi około 150 km.?. a mianowcie 18 km. wzdłuż ze wschodu na zachód, a około 85 km. wszerz, ogeaiidzódy równole- żnikami 5007/30” i 5012/30" pn. szer. geogr. i południkami 40038' i 4052" wsch. dł. 1). Jest to część t. zw. Pogórza Cieszanowskiego. opisanego pod względem geograficznym przez prof. A. Rehmana *) a mianowicie środkowo-wschodnia część tego pogórza, zbliżona już do grzbietu lwowsko-tomaszowskiego a przecięta górnym biegiem rzeki Luba- ezówki, która tu ze zbiegu kilku dopływów powstaje. Na bada- nym obszarze znajdują się: miasteczko Lubaczów i wsie oraz przy- siołki: Oleszyce, Oleszyce Stare, Uszkowce. Zabiała. część wscho- dnia Starego Sioła, Futory, południowa część Dachnowa, Maslan- ków, Mokrzyce, Bałaje, Mo st Antoniki, Miadów, ¿ae desk naziomu, niezmiernie jednostajną, falisto paca o adm wzniesieniach i leniwym powolnym biegu wód w dolinach. Najwy- żej wzniesiony punkt na zachodnim krańcu badanego terenu na 1) Część papi „mapy Pe ett monarchii austryacko-wegierskiej Le 2.000, pas 4, słap : „Lubac Rehman, ań > wd wid awek Komisyi Premiere: Krak. Kal. Umiej. t 26, 1891, str. 177 i na i 1* 4 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI piaszczystych wzgórzach nad leśniczówką w Starem Siole wynosi 260 m., na północnym krańcu wierzchowina grzbietu ponad wsią Futory okolo 249 m.; do tejze wysokosci wznosi sig równiez grzbiet Zabukowiec we wschodniej części terenu. Wzniesienia te od: strony zachodniej, północnej i wschodniej opadają łagodnymi stokami ku dolinom Lubaczówki i jej dopływów, a najniższy punkt u wypływu Lubaczówki, wznosi się nad poz. m. na 205 m. tak, że całkowita różnica wysokości 55 m. dosięga *). Wzniesienia Starego Sioła i Za- bukowca, grzbietu ciągnącego się od wsi Baszni i noszącego wyżej nazwę Cerkwiska, rozdzielają rzeki i potoki ady się pod sa- oczywiście coraz większe zwolnienie biegu oa 1 e doliny. Spadek doliny Wiszni powyżej Lubaczowa od Krowicy Holodowskiej wynosi 1: 750, spadek w samej rzece z powodu wẹ- żownicy 1: 1000. Dolina Sołotwy najmniejszy posiada spadek, bo na przestrzeni między Bałajami a ujściem do Lubaczówki 1 : 2500, podczas gdy spadek samego koryta rzeki zaledwie 1: 4000, to też potok ten płynie najpowolniej. Poniżej Lubaczowa wpada do Lu- baczówki z prawego ppal jedyny znaczniejszy potok ,Borchow- ski“ noszący wyżej miano „Przerwy“. Płynie on wązkiem erozyvj- nem korytem z półn. -zachodu od Zabiałej przez Oleszyce. Dolina tego potoku więcej spadzista. 1: 750 i bieg bardziej wyprostowany. Rzeźba naziomu tej okolicy stoi w pewnym, dość ścisłym związku z „typami petrograficzn ymi, występującymi na powierzchni, a odnosi się to zwłaszcza do kształtu i budowy dolin rzecznych tak, że można pod tym eh zk pewną prawidłowość objawów stwierdzić. Mianowicie tam, gdzie potok czy rzeka przepływa przez 1) Podane wysokości różnią się na mapach c. i k. Zakładu E gis wojskowego dość znacznie: inaczej oznaczone na mapie 1:75U00, a zupełnie ina- czej na mapie fotogr. 1:25000. Ponieważ tej ostatniej używałem jako podstawy przy moich ao. przeto biorę dane według n = GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE o materyał gruboziarnisty piaszezysty. tworzy się przeważnie szeroka, płaska dolina torfiasta, bieg rzeki powolny w pętlice, brzegi starsze, zatem krawędzie samej doliny albo z obydwu stron powoli zbiegają ku dolinie, albo też i to znacznie częściej są niesymetrycznie zbu- dowane, przyczem po tej stronie, gdzie gruba warstwa piasku dy- luwialnego występuje, utworzył się brzeg spadzisty, pionowo prawie ku torfowiskom doliny opadający a na kilka do 10 metrów wysoki. Brzeg taki bardzo typowo występuje n. p. pod samem miasteczkiem Lubaczowem i na póln.-zachód wzdłuż lewego brzegu doliny Soło- twy aż po przysiółek Antoniki. (Por. Tab. HI profil **). Tak samo choć już mniej wyb nie wzdłuż lewego brzegu doliny Lubaczówki widzimy spadający brzeg piaszczysty. Na prawym natomiast brzegu Sołotwy występują utwory glinkowate. a stoki wierzchowiny Ole- szyckiej od Dachnowa i Maślankowa po Hureze opadają tu jedno- stajnym. łagodnym spadkiem aż do krawędzi doliny i przechodzą bez nagłego obniżenia naziomu w złoża torfiaste doliny. W niektó- tej okolicy, rzuca mianowicie pewne światło na ich budowę i na ocenę miąższości i ułożenia pokładów. Trzeba tylko zaznaczyć od razu, że rozlewne doliny szerokie a płaskie są regula, gdy materyał pia- 6 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI szczysty w niegłębokiej warstwie na nieprzepuszezalnem podłożu opodobnie trzeciorzędowem spoczywa tak, jak to ma miejsce połudn. zach.). Wówczas jedna mamy piaski znacznej miąższości, w które dolina potoku wcina się ostro, pes wazkie zaglebie- nie ros, tym razem węższe niż w gli omiędzy owemi wyżej opisanemi dolinadni potoków wznoszą się nieznaczne wierzchowiny Basznieńskie (Zabukowiee) i Oleszyckie (Shorylec, Maślanków, Putory); stoki tych grzbietów łagodnie fali- ste nie przedstawiają wielkiej rozmaitości w upostaeiowaniu po- wierzchni. Jednostajność tę przerywają lekko zaznaczone wałkowate grzbiety wyciągnięte prawie zupełnie równolegle, w kierunku hora 9 kompasu górniczego, a przebiegające na całej pochyłości stoku od Oleszyc ku Lubaczowu, gdzie, idąc od Dachnowa ku południowi, naliczyć ich można 8. do doliny Przerwy. Podobne równoległe grzbiety występują na obu stokach wierzchowiny opadającej od wsi Starego Sicla i Zalesia ku Suchej Woli i Opace, a kierunek ich również hora 9. „Wszystkie te wązkie, jakby wałkowate grzbiety odznaczają się również odmiennem złożeniem od stoków obokległych tak, że rzeźba powierzchni prawie z pewnością wskazuje na różnice zachodzące w naturze gleby i budowie podglebia. Wałki owe czyli grzędy są to wzniesienia plaszezyste, które tu z pod gliny ku po- wierzchni bliżej występują i wpływają wybitnie na własności wierz- chniej gleby. Nie mamy tu jednak nigdzie do czynienia z wydmą leżącą na wierzchu na glinee bielicowatej, nawianej, nieuwarstwo- wanej, jak to przypuszezał Hilber, lecz ze spiaszczeniem lokalnem powierzchni. przez wystąpienie ku wierzchowi podłoża piaskowego. U południowo-wschodniej części badanego obszaru w samych już piaskach gruboziarnistych Ostrowea, Mazurów i Lisich Jam widzi- my znowu podobne wałkowate a równoległe grzbiety, mniej pra- widłowo jednak tu występujące, pooddzielane dolinkami podmoklemi. To ułożenie piasków jest zatem dla badanej części pogórza Ciesza- nowskiego bardzo charakterystyczne. * + * Badania gleboznawcze opierać sie pyta z jednej strony na dokładnej znajomości kształtów terenu, z dru na poznaniu jak najszczegółowszem budowy geologieznej danej leidiesi to dopiero umożliwia zdać sobie jasno sprawę z pochodzenia danej gleby i spo- sobu jej utworzenia się, a więc daje wiele wskazówek eo do jej natury i własności. Stąd rozdzielanie i rozróżnianie gleb jedynie GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 7 na zasadzie mechanicznego ich złożenia i fizykalnej klasyfikacyi nie może nigdy dać jasnego obrazu jakiejś okolicy pod względem gle- boznawczym. Powszechnie też podstawę badań gleby musi stanowić dobra mapa geologiczna; przy właściwych badaniach jednak musi się uwzględniać rzeczy i różnice, których geolog uwzględnić nie może i nie powinien. Lokalne zmiany natury gleby należącej do tej samej formacyi, tego samego wieku, winny na mapie glebozna- wczej znaleźć swój wyraz, toż i zmiany podelebia, o ile ono wpływa na naturę i wartość rolniczą gleby leżącej na wierzchu. Mapa geo- logiczna daje już wskazówki ważne rolnikowi, ale zadania nie roz- wiązuje — dokładniejsze badanie gleby zapomocą świdra i noto- wania profilów wydobywa na jaw szczegóły pod względem budowy lokalnej ważne dla rolnika a nieraz i pod względem geologicznym godne zanotowania. Dla celów rolniczych ważnem jest, by mapa była w dostatecznie wielkiej skali. Wybór skali mapy odpowiednio szczegółowej nie jest jednak rzeczą dowolną przy pracach na więk- szym obszarze. Prace pruskiego instytutu geologicznego wykony- wane na mapach 1:25000 są bardzo szczegółowemi mapami geolo- gieznemi — nie zawsze jednak są mapami prawdziwie rolniczemi, na którychby rolnik od razu miał dokładną wiadomość o budowie swej gleby w każdem miejscu. Według mego dotychczasowego do- świadczenia, co do tego rodzaju zdjęć, wydaje mi się rzeczą odpo- wiedniejszą obranie skali większej, a mianowicie około 1:12.500 lub 1:10.000 i bardzo szczegółowe oznaczanie profilów. Niestety z po- wodu braku map w tej skali i trudności technicznych w sporzą- dzeniu ich de novo, musi się brać za podstawę przy bardzo szcze- gólowyeh badaniach albo za wielkie i niezgrabne w użyciu mapy katastralne, nie odpowiednie głównie z powodu braku szczegółów eo do rzeżby naziomu. albo mapy Zakładu geograficznego wojsko- wego 1:25000. Najodpowiedniej byłoby jednak brać zmniejszone do połowy mapy katastralne i uzupełniać je dobrze wykonaną niwe- lacyą terenu, wkreślając warstwice i to ile możności szczegółowo poprowadzone. W obecnych badaniach w braku innych map pod- stawowych i zakreśliwszy sobie zadanie zbadania jak najszerszego terenu, musiałem się zadowolić mapą fotograficzną wojskową w skali 1:25000. Metoda badania była następująca. Badania rozpoczynał przegląd eałej okolicy naprzód ogólny dla zoryentowania się w konfiguracyi terenu i ogólnej budowie ge- ologieznej. Podezas pierwszych moich badań w latach 1897 i 1898 jeszcze nie była wydaną mapa geologiczna tej okolicy. ponieważ prof. Łomnieki właśnie dopiero w lecie 1897 r. zdjęcia geologiczne sprawdzałem moje dawniejsze“ spostrzeżenia i notatki '). Podstawę przy tym ogólnym przeglądzie okoliey stanowiła mapa wojskowa 8 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI mniejsza, na której znaczyłem spostrzeżenia co do występywania głównych typów gleby. Dopiero po takim, podczas kilkunastu w vcie- czek pieszych dokonanym przeglądzie, dalsze szezegółowe badania odbywały się zapomocą świdra Didiona i laski świdrowej Ortha. Wycieczki robiłem piesze, a także wózkiem, jeśli chodziło o dalej odsunięte od głównej kwatery punkty i o zebranie większej ilości próbek do analizy. uły wierce nia wykonywano tak, Pr mieć jak najdo- liny. Z tego założenia wychodząc. wybierano liczniejsze punkty do wierceń w takich położeniach, gdzie. występowała zmiana w ukła- dzie warstw powierzchownych, mniej liczne, jeśli na znacznej prze- strzeni utwory wierzchnie przedstawiały się jednostajnie, gdy ani barwa gleby, ani jej fizykalne złożenie, ani też pokrywająca ro- ślinność nie zdradzaly wybitniejszych zmian w ułożeniu. Swidro- wano do głębokości przeważnie 3 m, z wyjątkiem takich wypad- ków, gdy odkrywka jakaś głębsza dozwalala skonstatować na pe- wno znaczną miąższość jakiegoś jednolitego utworu, który wystę- pował w podglebiu, gdy n. p. w grubej warstwie gruboziarnistego piasku było pewnem, że na nie innego w tej głębokości nie natra- fimy, lub gdy woda zalewała świder, nie dozwalając na dalsze ba- anie Każdy otwór świdrowy wyznaczony był na mapie zapomocą oryentacyi w odległości od jakichś wyraźnych linii i punktów, a w wypadkach wątpliwych kodon odmierzenia krokami. Ko- lejno idące warstwy wydobywane świdrem były woj ue w rejestr wierceń, który na końcu niniejszego opisu załącz Mapa podaje punkty wierceń poznaczone pra porzad- kowemi, idąc z północy na południe. Dla łatwiejszej Pó obaj i uniknięcia wysokich cyfr podzieliłem cały teren na 4 sekcye, oznaczone cyframi rzymskiemi; na ażdej sekcyi punkty wierceń czerwonymi punktami, jest mniej więcej wszędzie jednomierne, i tak na części I. 90 notowanych wierceń, na II. 72, na III. 66, na IV. 61 punktów. Oprócz tego znaczono czerwono lecz nie zao- patrzono eyfa punkty wierceń nie notowanych, w których. ułoże- | QE ss: AS =>: GLEBY OLKSZYCKO-LUBACZOWSKIE 9 Do dalszego badania, a mianowicie do analizy mechanicznej, oraz do zbiorów brano próbki wprost ze świdra do woreczków płócien- nych gęstych i ponumerowanych, znaczące od razu w rejestrze wier- ceń liczbę otworu i liczby woreczków, oraz głębokość zasięgu każ- dej warstwy, z której md kai próbkę wzięto. Dla badań dokla- dniejszych, a mianowicie rozbioru chemicznego, brano większe, około 2 kilogramowe, próbki łopatą z dołów w tym celu kopanych i tylko z typowych rodzajów badanych gleb zwykle już po przeprowadze- niu wierceń. Badania zapomocą świdra belgijskiego przedstawiają pewną trudność w ocenianiu głębokości zasięgu pewnej warstwy wskutek bywa. Do szybkiej oryentacyi w ułożeniu warstw doskonałe usługi oddaje laska świdrowa Ortha, zapomocą której można przed wier- ceniem właściwem wybrać najwięcej typowe miejsca i skontrolować, czy wiercenia dokonane wystarczają, czy też z powodu niejedno- stajności terenu winny być pomnożone. Robota przez to staje się szybszą, a unikamy przytem niepotrzebnej straty czasu na wierce- nia bezcelowe w jednym i tym samym materyale. Oprócz laski metrowej używałem w tym celu drugiej 2 metrowej. Pakowanie próbek w worki płócienne nie zawsze było wystarczającem. Bardzo drobno ziarnisty, prawie pylasty materyał, jaki tworzy glebę tych okolic, w wielu miejscach suchy i mało związany. wysypuje się z gęstych nawet worków płóciennych. Aby zatem straty uniknąć, należy worki zwilżać albo też pakować próbki w worki z mocnego a miękkiego papieru nie lamliwego '). Ponieważ nie mogłem sig sam zająć dalszem szezegółowem opracowaniem zebranego materyału, oprócz kilkunastu analiz mecha- nieznych, wykonanych przezemnie w pracowni chemii technologi- cznej Politechniki lwowskiej, resztę próbek przesłano do Krakowa o pracowni chemii rolniczej, gdzie miał je analizować p. Dr T. Domański. który również badania gleboznawcze w dalszej części tej samej okolicy już po mnie prowadził. Z niewiadomych mi przyczyn analizy te jednak nie doszły do skutku tak, że dopiero wspólnie z p. Mościekim zebrany nowy materyał został opracowany przez niego w Krakowie. Wyniki analiz mechanieznych i chemicznych podajemy w oso- bnych zestawieniach. O Worki takie objętości dowolnej sporzadzala mi fabryka wyrobów papie- rowych Gieszkowskiego we Lwowie. 10 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI a zakończenie tych ogólnych uwag niech mi będzie wolńo złożyć saeżajgókte podziękowanie JO. ks. Władysławowi Sapieże, właścicielowi Oleszyc, za wszelkie ułatwienia podczas moich badań mi świadezone, oraz WP. Leonowi Moszyńskiemu, pełnomocenikowi hr. A. Gołuchowskiego w Lubaczowie, za czynną pomoe w bada- niach i cenne objaśnienia, tudzież za gościnną kwaterę w starym dworze lubaczowskim, z której w czasie kilkakrotnego mego pobytu korzystałem. Szkic geologiczny. Geologiezną budowę Pogórza Cieszanowskiego. do którego nasz teren należy, opisywano kilkakrotnie jA „gie opisuje ją pierwszy Hilber t) w r. 1882, powtóre Rehman?) w r. 1890, wreszcie najdo- od prof. Łomnicki w XII zeszycie Att geologicznego Galicyi, wydanym w r. 1900. Zapatrywania tych uczonych są dość zgodne, tak, że stosunki geologiczne tej okolicy wcale jasno się przedsta- wiają. Pomimo tego jednak badania gleboznawcze mogły niejeden szczegół do wiadomych rzeczy dorzucić — ważny, jak sądzę, nietylko dla rolnika ale i dla geologa. jj zatem opis rolniczy gleby. krótkim szkicem geologicznym. który mi się tu pomimo nie- dawnego opracowania tych okolic przez prof. Łomnickiego wydaje na miejscu. Hilber rozróżnił w okolicy Lubaczowa, Oleszyc i Starego Sioła Y utwory: 1 łłupkowy (Grauer Schieferthon) henti lub zielonawy Z Aeeb blaszkami miki, obserwowany przez niego w erozyjnem watch potoku w Krowicy Samej i Cetyni Holodówskiej, zatem tuż a płdn. wsch. naszego terenu. Utwór ten uważa Hilber za starody- ER 2) Zwir i piasek zwalowy (Geschiebesand) bezpośrednio na ao podkładzie spoczywający i równorzędną z tymi iaskam E 3) Glinę zwalowa denna (Geschiebelehm) zwięzłą, ciemnej barwy, którą przytacza z cegielni w Szezutkach, tworzącą podłoże młodszych pókładów i zawierającą liczne głazy narzutowe krysta- liczne, bądżto roztarte materyały kredówe. Utwory te pokrywa na wierzchu: 4) Piasek lotny, tworzący TIT (Flugsand) i równorzędna z nim co do wieku i powstawania mi ky Aufnahmen in der Gegend von Labanete u. Sieniawa. (Verh. dor s k. geol. Reichsanstalt. Wien 1882 A> E GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 11 5) Glina niewarstwowana, podobna do lóssu (Ungeschich- teter löss-ähnlicher Lehm). Prof. A. Rehman (1. e. p, 189) przyjmuje jako podłoże utwo- rów dyluwialnych całego Pogórza Cieszanowskiego od Sanu po Roz- tocze Lwowsko Tomaszowskie: „glinę łupkową, odróżniającą się na pierwszy rzut oka od wszystkich utworów miejscowych*. „Warstwy jej są w całym swym przebiegu równe i równoległe, zupełnie ho- „Z tem wszystkiem nie brak szezegółów, które przemawiają za tem, że te gliny i iły łupkowe powinny być zaliczone do piętra śród- ziemnego formacyi mioeenicznej. Za miocenicznym wiekiem tych glin przemawia najsilniej ta okoliczność. że zupełnie podobna skała tworzy nad brzegami Wisl o Tarnobrzega spąg pokładów obfi- tujących w wielką ilość muszli trzeciorzędowych.“ Z utworów dy- luwialnych wymienia Rehman za Hilberem glinę głazową, oraz glinę podobną do lóssu i piaski lotne i zgadza się z nim eo do przypuszczenia o utworzeniu tej pokrywy glin piaszczystych tej okolicy przez działanie wiatrów i opadów atmosferycznych, podo- bnie jak to obecnie przyjmuje się eo do typowego lóssu. rof. A. M. Łomnieki rozróżnia na mapie geologicznej Lubaczo- wa: A) Utwór trzeciorzędowy: Iły krakowieckie opisane sze- rzej w Kosmosie XX str. 578, a odkryte w erozyjnych wcieciach pod grubą powałą glin pleistoceńskich w Krowiey Samej, Wielkich Oczach, Ruczkałce (a więc zarówno na południe, jak na pn. zachód badanego przez nas terenu) i identyfikuje ten ił z hilberowskim „Grauer Schieferthon“. Łomnicki określa iły te podobnie jak Reh- man, glinę i iły łupkowe jako należące do górnych poziomów podkar- packiego utworu solonośnego. Iły krakowieckie Łomnickiego są niewątpliwie tymsamym utworem, który Rehman w brzegu Sanu rozróżnił jako warstwy starsze w spągu pokładów dyluwialnych l który, jak wyżej przytoczyliśmy, nazwał gliną łupkową siwą. Sprzeczność zachodzi tylko w ułożeniu, bo gdy Rehman mówi o po- ziomem uławieeniu. to Łomnicki konstatuje w odkrywkach przez niego znalezionych, iż iły te są „wyruszone z poziomego położenia, często sfałdowane, poprzerywane uskokami i rozmaicie nachylone, Z upadem przeważnie pn. wschd. a zatem zgodne z przebiegiem obe- cnych wzniesień czyli wałów dyluwialnych*. Istotnie w Krowiey Samej łatwo niepoziome ułożenie tych iłów skonstatować, a sprzeczność ze spostrzeżeniami Rehmana dałaby się może wytłumaczyć tem, iż punkta odkrywek tych iłów na mapie lubaczowskiej leżą bliżej brzegu starszego, t. j. Roztocza i tu mogły 12 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI zostać pofałdowane, podczas gdy dalej na półnoe i zachód ułożenie poziome nie uległo tak wyraźnej zmianie. Przypuszczenie, jakoby i ar , ski, który po mnie badał te okolice pod względem gleboznawezym. Nieprawdopodobieñstwo wynika lo): z braku takiego utworu w od- krywkach iłów krakowieckich, gdzie wprost na nich leżą żwiry zwałowe dawne, i 20) z samej natury utworów pochodzenia lodoweo- wego. Utwory bowiem , zawdzięczające swe powstanie wodom lodowca nadchodzącego, muszą yć z natury rzeczy niejednolite i warstwo- raczej gruboziarniste, nigdy, albo tylko wyjątkowo, jedno- stajnie iłowate. Nie ulega zatem dziś wątpliwości, iż podłożem jednolitem utworów dylawialnych całej badanej okolicy są utwory trzeciorzę- owe, a mianowicie iły krakowieckie. Wobec braku większej ilości odkrywek nie podobna skonstatować na pewno, do jakich poziomów podłoże to się wznosi. W odkrywkach notowanych przez prof. Lom- nickiego i na jego mapie oznaczonych, poziom jest prawie jedna- kowy, a mianowicie w Krowicy 230 m, w Wielkich Oczach 240, w Raczkałce 230. Jeśli to są, jak przypuszcza Łomnieki, siodła fałdów, to pomiędzy siodłami iły te zapadać muszą głęboko pod dzisiejszą powierzchnię terenu. Nie dziw przeto, że przy wierceniu otworów świdrowych do 3 m. głębokości, nie można nigdzie wła- ściwych iłów mioceńskich dosięgnąć. Przy sposobności jednakowoż wierceń głębokich, mianowicie przy kopaniu studni około szpitala w Lubaczowie, na głębokości 30 kilku metrów pod pokładem piasku, glin i żwirów zwałowych, miano wydobywać ił siwy, na którym wodonośna warstwa spoczywa. W Dachnowie na połudn. wsi na folwarku również, według opowia- dań mieszkańców, dopiero w głębokości 40 m. siwy ił wydobywać zaczęto. Jeśliby podania te ustne i bynajmniej nie roszczagce pre- tensyi do ścisłości, przyjąć za prawdziwe, należałoby przypuścić obecność siodła faldu idącego przez Krowice i Lubaczów, mniej więcej równolegle do dzisiejszego biegu Wiszni ku półn. zachodowi. Na obszarze Lubaczowa i leszye il ten na powierzchni ni- gdzie nie wystepuje i oczywiscie gleby nie tworzy, stanowi jednak, według wszelkiego prawdopodobieństwa, głębsze podłoże podmokłych i zabagnionych dolin i łożysk rzek, potoków i mokradeł piaskowy reh, zwłaszcza w części połudn.-wschodn. w okolicy Niwek, Mazurów, Misztalów. Lisich Jam, a na zachód koło Zabiałej i Suchej Woli. W utworach dyluwialnych wyróżnił prof. Łomnicki: wirowiska staro krystaliczne i głazy naczutowe stowarzyszone: a) z glinami, b) z piaskami morenowymi. GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 13 2) piaski i 3) gliny pomorenowe (miedzylodnikowe) (l. e. str. 32), zatem w podziale tym właściwie zupełnie zgadza się z Hilberem (l. e. str. 508). o opisu tych utworów podanego przez Hilbera i Łomnickiego pod względem geologicznym, nie wiele możnaby dodać. Głazy na- rzutowe występują niezbyt licznie na calym obszarze badanym, ob- ficiej jednak na gliniastych wierzchowinach, niż na piaskach. Na tych ostatnieh nigdzie ich nie znalazłem, oprócz bardzo drobnych okruchów domieszanych do gruboziarnistego piasku na połdn. od Zalesia. Zwiry i piaski morenowe właściwie nie tworzą szerszego podścieliska gleby na naszej mapie, drobne jedynie wkładki i war- stewki żwiru napotykamy przy wierceniach w glinie morenowej w Oleszycach, tudzież w towarzystwie piasków gruboziarnistych w głębokości 11/, —2 m. w garbach opadających z Futorów ku dolinie Sołotwy, tudzież w erozyjnych wyrwach pod piaskami mię- dzylodnikowymi i glinką polodnikową w dolinie, w której ułożyło się Stare Sioło. Na rolniczy charakter gleby nie wpływają wcale, chyba o tyle, o ile materyał z nich pochodzący posłużył do utwo- rzenia dość znacznych warstw piasków pomorenowyeb, przelawico- wych, drobniej ziarnistych. lina morenowa dolna, której wygląd ogólny zgadza się z opi- sem Łomnickiego (str. 32 1. e.), nie wychodzi również wcale na powierzchnię tak, aby sama tworzyła glebę. Wypiętrzenia tej gliny jednak występują w kilku punktach blizko powierzchni i wówczas wywierają decydujący wpływ na zachowanie się utworów na niej leżących. Punktami tymi są przedewszystkiem wierzchowina garbu Oleszyckiego ciągnąca się ku wsi Futorom i do Maślankowa i wierz- chowina Cerkwiska rozciągająca się od Baszni ku piaskom Luba- ezowa. W niższym poziomie występuje w podglebiu na połdn. Za- lesia koło folwarku Jałowy, gdzie w głęboko wyciętym rowie mo- żna ją widzieć w odkrywce, a na obokległych polach na przestrzeni kilkuset m? można ją dosięgnąć wierceniami. We wszystkich tych punktach stanowi ona podłoże glinek pomorenowych (nawianych) bezpośrednio, albo też pokryta warstwą gruboziarnistego piasku lub żwiru morenowego i pomorenowego. Obecność jej w podglebiu bli- żej powierzchni, charakteryzuje z jednej strony zwykle wygląd gleby wierzchniej, która staje się jeszcze mniej niż zazwyczaj prze- puszezalna, w lada zagłębieniu zamaka, na wierzchowinach wystę- pują nieraz zbiorniki wody powierzchniowej (n. p. w Futorach), niewysychające prawie nigdy, tudzież małe bagienka widocznie tylko wodą powierzchniową zamoczone, zarosłe właściwą mokradłom flora sitów, turzye i skrzypów. bój est to glina iłowata, barwy ciemno zielonawej lub siwej, na powietrzu nieco brunatnieje, niezmiernie plastyczna i lepka, dosko- nała do modelowania, po wyschnięciu twardnieje jak kamień, który 14 «¿DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI bardzo trudno rozbić młotkiem. Obecność jej podczas wiercenia aje się odczuć i rozpoznać po bardzo znacznym oporze spowodo- wanym wielką jej zwięzłością i obeenością drobnych głazów- na- rzutowych krystalicznych, a nie rzadko i okruchów wapiennych. Bardzo obficie występują okruchy wapienne w glinie wywierconej po zwis stronie wierzehołka pagórka nad Uszkowcami: Pro- fl I 11. 12. 13. Dalej ku wschodowi i północy nad ener home mc wapiennych niema. choć zawsze silnie burzy z kwas solnym. Toż samo w głębi cegielni Oleszyckiej, w której właśnie morenowa glina dostarcza materyału na cegły, niema okruchów wa- piennych w ilości większej. O pochodzeniu tych. okruchów wypo- wiedzieli już swe zdanie Hilber i Łomnieki, uważając je jako resztki roztartego, większego odłamu górnej kredy, naniesionego przez lo- dowiec. Gline morenowa odpowiadającą zatem temu, co wielu nazywa „dolnym marglem lodowcowym“ 1) obok żwirów morenowych grub- szych należy uważać za denaą formacyę lodowca dyluwialnego. Ta podstawa oczywiście nie ułożyła się poziomo i jednostajnie, ale w pewne garby i wklęsłości, stosownie do charakteru utworów tego rodzaju i tej epoki, następna zaś erozya wód podlodnikowych , . q żwiry i pias skię Widzimy to wszędzie tutaj przy badaniach świdrowych, że gliny morenowe występują blizko pod powierzchnią jedynie na szczytach wzgórz, a zapadają dość nagle ku dolinom wgłąb, pokryte grubą powałą utworów później osadzonych. inach i żwirach morenowych leżą piaski gruboziarniste rdzawe lub żółte, utwór wedle wszelkiego prawdopodobieństwa pó- źniejszy niż gliny między- lub nr aa geyi bardzo ezęsto wyraźne ułożenie ich na glinie można prz erceniu stwierdzić tam, gdzie pokład ich się klinuje a glina apalzedaís w podglebiu na jaw wychodzi. Można to mianowicie widzieć na wzgórzu nad Uszkowcami na pastwisku gminnem i na południe od Zalesia koło Jalowego. (Profile I. A. 9. 11. 12 13. tudzież IV. A. 18. 20. 20a 21.26. Są to piaski kwarcowe ze znaczną domieszką skaleni, miano- wicie czerwonego ortoklazu, na znaczniejszych przestrzeniach ość jednostajne co do grubości ziarna. Stanowią one właściwe naika . J. Siemiradzki i Dunikowski. Szkie geologiczny Król. Polsk. i kra- jów hesi Pam. fizyograficzny Tom XI. Warszawa 1891. = GLEBY OLKSZYCKO"LUBACZOWSKIE 15 gliny wierzchniej, nawianej na bardzo znacznej przestrzeni badanej okolicy i dadzą się pod nią dosięgnąć wierceniem w bardzo roz- maitej głębokości. Pospolicie na garbach powała gliny powierzchnio- wej jest płytszą, ku dolinom zaś znacznie większej nabiera miąższości tak, że w zagłębieniach a garbami- nie można już piasków dosięgnąć świdrem 3 metr iaski te, jak już ss przy opisie form weny powie- dziano, utworzyły wałkowate grzbiety, równole gle ułożone w kie- runku hora 9 1 po tem ułożeniu pokryte zostały edy Pag uj żyw nawiańemi rozmaitej grubości. Nie są one jednak pokryte “elinka wszędzie. W całej części południowej tuż pod samem miasteczkiem Lubaczowem, tudzież na zachód około Suchej Woli i Starego Sioła, występują znaczne obszary piasków na powierzchnię. Wystawione przez długie okr resy czasu na działanie wpływów a) Pay Y Sd uległy częściowej zmianie, przeławicone bądźto w w dolinach, bądź wiatrem, dały początek uformowaniu się o złożonych z wierzchu z materyału drobniej ziarnistego, który oczywiście ła- twiej mógł być przenoszonym. Przypuścić można, że owe wydmy piaszczyste powstawały na piaskach zaraz po ustąpieniu lodowca, że działaniu wiatrów w po- łączeniu z lokalnem papu niem pas zę S ppm na- i parias naw misaya w seislem tego słowa znaczeniu sę 3. Łom- nickiego, Flugsand Hilbera) odróżnićby należało piaski pomore- nowe czyli międzylodnikowe, ułożone z wód ustępującego lodowea, pósdniowana co do wielkości ziarn i dość jednostajne, ale nie posia- ające typu piasków nawianych. Są one zbite twardo, żółte, wodo- rotlenkiem żelaza często mocno przejęte. Dają one materyał do two- rzenia się piasków nawianych jedynie tam, gdzie pozostały długo na powierzchni bez okrywy gliniastej, lub gdzie okrywa gliniasta została zniszczona denudacyą i uległy przeobrażeniu powierzchnio- wemu. Ścisłej granicy między tymi ostatnimi a ich piaskowem pod- łożem pierwotnem oczywiście niema. V bardzo wielu punktach odkrytych p. w wyrwie koło drogi z Maślankowa (profil III A. 12.) gdzie Rear żółte polodow- cowe leżą pod płytką pokrywą glinki wierzchniej, występuje wła- ściwe uwarstwowanie w ich stropie, Tworzy się mianowicie war- stewka bardzo silnie zlepiona naciekami żelazistymi barwy rdzawej aż do ciemno brunatnej tak, że cały utwór przedstawia się jako rodzaj rdzawego, żelazistego, miękkie ego, gruboziarnistego piaskowca. Piaskowiec ten, z góry od glinki dość e odcięty, tworzy pod- 16 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI glebie IET ZY OKE ku dołowi powoli jaśnieje i ostatecznie przechodzi w jednostajnie żółty, więcej luźny piasek dyluwialny, głęboko sięgający. Miąższość tych piasków oznaczyć się dobrze nie da, w braku _ głębszych przecięć; njpeawdopodobniej jest bardzo rozmaitą. Ule- gły one oczywiście także denudacyi i erozyi, a miateryał z nich po- chodzący przepłukany i przeławieony tworzy podłoże utworów alu- wialnych w pobliżu potoków i rzek pa przecinających tę okolicę. Znaczniejszej miąższości piaski widać w samym Lubaezo- wie, gdzie tworzą stromy brzeg Lubaczówki i Solotwy, aż po krańce mapy ku północy. Ku wierzchowi przechodzą w piaski nawiane. Takie same grubsze warstwy widzimy około folwarku Mazury, także na zachód Suchej Woli. tudzież koło Suchej Woli w lesie liścia- stym „Leszczyna. Ostatniem wreszcie ogniwem pokładów dyluwialnych, po części równorzędnem i równoczesnem z formacyą piasków nawianych, jest sr wierzchnia (u Łomnickiego „Glina nieuwarstwowana* B. 2. Hilbera At DRNA lössähnlicher Lehm“ ). Hilber i Łomnieki Ma ona barwę zawsze jaśniejszą, żółtawą w różnych odcieniach i za- wiera dużo przymieszanego drobniutkiego piasku, w który też nie- znacznie w poziomym kierunku przechodzi“. Łomnieki *) podziela zdanie Hilbera i uważa ją również za eoliezną, t. j. przełożoną dzia- łaniem czynników atmosferycznych (wiatru i deszczu). a badanym obszarze glinka ta zajmuje obszar największy, samego łożyska rzeki. od lewego brzegu. Ak ustępuje na zna- eznej przestrzeni miejsca pinkami Twierdzenie Hilbera i Łomnickiego, jakoby glinka ta leżała bezpośrednio na morenowej glinie, nie wszędzie odpowiada praw- ziwemu stanowi rzeczy. Ma to miejsce istotnie tam tylko, gdzie glina morenowa w pobliżu powierzchni się pojawia, a zatem na szezytach wymienionych wyżej wypiętrzeń' nad Oleszycami w Fu- torach i na południe od Zalesia. tudzież na Zabukowcu nad Basznia. Na znaczniejszej natomiast przestrzeni pokrywa ona z wierzchu grube pokłady piasków żółtych, któreśmy poprzednio opisali, a które za polodnikowe uważamy. Odkrywki w Uszkoweach koło drogi do Dzikowa, wyrwa potoku płynącego przez Stare Sioło. cała wierz- chowina między Starem Siołem, Oleszycami a Suchą Wolą okazuje 1 Łomnicki 1. c. 38. GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE - 11 przy wierceniach ułożenie cienkiej warstwy glinek nawianych na piaskach zbitych, żółtych, gruboziarnistych, które tak samo silnie różnią się od gliny morenowej, jak i ostro odgraniczają się od tej glinkowatej, drobnoziarnistej pokrywy. owolnego, nieznacznego przejścia od gliny nawianej do gliny morenowej nie mogłem nigdzie dostrzedz, nawet tam, gdzie leży istotnie bezpośrednio na tej glinie. Zawsze ta ostatnia ostro się od owej pokrywy odcina i różni się barwą tudzież innemi własnościami, przedewszystkiem zaś zawartością okruchów starokrystalieznych i wapiennych, których w glince wierzchniej brak zupełny. Glinka piaszezysta wierzchnia ułożyła się zatem zarówno na glinie dennej, zwałowej, jak i na piaskach pomo- renowych w epoce polodnikowej. Innego wytłumaczenia powstania tej gliny oprócz hipotezy nawiania, którą stawiają zgodnie Hilber, Rehman, Łomnieki i Siemiradzki dla glin tego rodzaju, na razie niema. Nie jest to jednak wcale lóss typowy; brak struktury wła- ściwej porowatej, brak konkrecyi wapiennych i nadzwyczaj daleko idące wyługowanie z wapna, świadczą o jakiemś przeławiceniu czy przepłukaniu. Brak zaś wszelkich śladów ułożenia warstwowego. zu- pełnie jednostajne złożenie materyału drobnoziarnistego, brak wszel- kich cząstek grubszych, pochodzenia mineralnego, przemawiałyby za przypuszczeniem pochodzenia eolicznego, choć nie jest wyklu- czonem osadzanie się z tających lodów 1 śniegów. Grubość warstw glin nawianych w braku odkrywek Jiezniej- szych nie da się należycie oznaczyć. Tworzy ona tylko cienką po- krywę na wierzchowinach, ale wogóle tu jest nieznaczną, najwyżej 11/,—2 metrów; gdzieniegdzie już na głębokości 1 metra przebić ją można. Na stokach jednak i zwłaszcza w zagłębieniach denuda- cyą zniesiona, spłukana w grubsze pokłady, dochodzi do miąższości znacznej, kilkometrowej. Wówczas przy wierceniach zwykłych, 3 me- trowej głębokości, nie przebijamy jej wcale. W kierunku poziomym przechodzą glinki nawiane zwolna i bez wyraźnej granicy w piaski drobne, następnie w grubsze tak, że zupełnie nie podobna wykreślić jakiejś linii oddzielającej for- macyę jednę od drugiej. Przejście takie powolne widzimy n. p. na zachodnich stokach wzgórza Zabukowiec ku równinie piaszczystej Lubaczowa, gdzie jeszcze w lesie sosnowym mamy utwór gliniasty ale z wyraźną domieszką materyałów grubiej ziarnistych a poza lasem w Bałajach i Antonikach występują piaski typowe, wydmia- ste. Jeszcze mniej znaczne, powolniejsze przejście ma miejsce tuż na południu około drogi do Młodowa, a to samo i w okolicy wsi Lisie Jamy. Podobnie zupełnie ma się rzecz na glinkowatej wierz- chowinie Oleszyekiej ku Staremu Siołu. Granice oddzielające te glinki od piasków oznaczone na mapie. dają zatem tylko obraz do = rzeczywistości przybliżony. We wszystkich tych miejscowościach = Spraw. Kom. fizyogr. 'T. XL. Część IV. 2 18 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI nie podobna stwierdzić jakiegoś następstwa glin i piasków w kie- runku pionowym a więc ich względnego wieku. Występuje tu obok siebie głęboko sięgający materyał gliniasty niewarstwowany i prze- chodzi w kierunku poziomym w również głęboki materyał coraz więcej piaskowaty, wreszcie w piasek wywiany, na powierzchni zwykle drobniejszy, w głębi grubszy. jednak w niewielkiej od takich miejsce odległości może- my widzieć w odkrywce (n. p w fosach strzelnicy wojskowej na Zabukowcu) albo przy pork gi glinkę leżącą na piasku żółtym, gruboziarnistym, przypuszezać należy, iż glinka ta niewarstwowana jest przecież utworem późniejszym, ułożonym na piaskach polodow- cowych. Jest jednak utworem zarazem równorzędnym i równoczesnym z piaskami nawianymi a raczej wywianymi, które na powierzchni tam- tych piasków polodowcowych się wytworzyły, jako wydmy dawniej ruchome, dziś po większej części ustalone, lub też powstały na zna- oapiejane) przestrzeni jako formacya powierzchniowa, przez czynni 1 wietrzenia ukształtowana. Takież powstanie tych utworów przypuszcza Hilber (l. e. str. 509). Łomnieki przytaczając jego zdanie, sam inne przypuszczenie wyraża, że jednak rozmieszczenie tych piasków (nawianych) zaró- wno jak glin „odnieść należy do chwili, kiedy jeszcze śródlądowe lody pokrywały te obszary a strumienie pod nimi krążące, miej- scowó słabsze lub silniejsze, raz przeważnie glinę, drugi raz równo- cześnie piaski osadzały, a te dopiero w późniejszym okresie (mię- dzylodownikowym) ulegały dalej czynnikom atmosferycznym prze- kładane i zwiewane na tych samych obszarach, które dawniej tuż po ustąpieniu lodów zajmowały“. Tłumaczenie to, o ile bar- dzo dobrze wyjaśnia rozmaite rozmieszczenie glin morenowych i piasków pomorenowych, to nie daje jednak zupełnie dobrego roz- wikłania kwestyi owej bardzo jednostajnej pokrywy glinkowatej zarówno na glinie zwałowej, jak i na piaskach leżącej, co do której przecież przypuszczenie nawiania po poprzedniem ułożeniu piasków wydaje się najprawdopodobniejszem, Utwory aluwium, jeśli pominiemy glebę pokrywającą opisane dopiero co formacye, w większej miąższości gromadzą się jedynie w dolinach rzek, mianowicie jako piaski i gliny przepłukane i zniesione: z piasków i glin dyluwialnych, oraz torfy ziemiste, naprzemian to piaskami gruboziarnistymi to AECA ma- teryalem przewarstwowane. Zwłaszcza przy brzeżnych utwo- rach dolin naprzemianległe warstwowanie torfiastych i i gliniaętych macie piaszczystych materyałów obserwować można przy wier- W rejonie piasków pomorenowych, tam, gdzie prawdopo- sęk blizko pod niemi leży nieprzepuszezalny ił trzeciorzędowy (n. p. na » pinan moh: Lubaczowa ku Lisim Soe a 1 mala ku GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 19 oco i Rudzie, występuje limonit łąkowy i ortsztyn w wil- gotnych zagłębieniach pod płytką warstwą mokrej piaszczystej gleby. Opis rodzajów gleby. Już w 1900 r. miałem sposobność scharakteryzować krótko gleby występujące na opisanych dopiero co formacyach 1). Utwo- rzyły się one tutaj jedynie na pokładach dyluwium lodnikowego i polodnikowowego, tudzież na napływach młodszych; niema nato- miast nigdzie gleb wytworzonych z uworu trzeciorzędowego, a na- wet i starsze dyluwium — pisząc glina morenowa — w okolicy badanej nigdzie właściwej gleb e tworz Gleby tej części pogórza „sra pa pod względem ich pochodzenia i ułożenia, oraz cech wiaściwych, można ugrupować w sposób aoi; ujący: A. Dyluwium. Typ I. Glinka wierzchnia drobno piaszczysta bielicowata. Rodzaj w Glinki głębsze na piaskach zbitych rre el $ zwięzłe bogatsze w próchnicę. M płytsze na piaskach, więcej piaszczyste. > 3 de | Sy age, na glinie morenowej poe Sres » Typ IL "Gleby piaszczyste i piaski. Rodzaj 5. Piaski głębsze suche, wydmiaste, gruboziarniste. drobniej ziarniste, uprawne. B. Aluwium. Typ TIL. pe: 7. Piaski podmo okle. IV >. Gleby torfów dolinowyeh. V. . Glinki naplywowe w dolinach. Tych dziewięć rodzajów gleby wyodrębniłem jako najwięcej cha- rakterystyczne na naszym obszarze występujące, jednak podział ten nie wyczerpuje jeszcze całkowicie rozmaitości utworów stanowią- cych glebę, istnieją bowiem liczne przejścia nie dające się właści- wie w system jakiś, zawsze sztuczny, ująć. Po poznaniu jednak tych, że tak powiem, krańcowych typów, utwory przejściowe łatwo pod względem ich własności ocenić. Typ I. Gleby glinkowate (glinka wierzchnia, drobno piaszczysta), Rodzaj 1. Glinki głębsze na piaskach dyluwialnych. Największy obszar badanej okolicy zajmują glinki niewar- stwowane, które uważać możemy za nawiane i które jako je 1) Dziennik zjazdu lekarzy i przyrodników polskich. Kraków 1900. 20 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI stajna pokrywa leżą na glinach, jak i piaskach wodnik po- chodzenia. Na powierzehni. wytworzyła się najchar akterystyczniejsza dla tych okolic, dla całego nawet pogórza Cieszanowskiego, gleba drobnoziarnista "zlewna, źle przewiewna i źle przepuszczająca wil- goć, przeważnie bardzo jasna, bo uboga w próchnicę. Złożona z sa- mej prawie drobnej mączki krzemionkowej, pozbawiona jakiegokol- wiek ne wig 2 dość daleko idącemu wylugowaniu tkich położeniach okazuje ta gleba bardzo jednakowe objawy Sowia powierzchniowego, wytwarzającego pozorne uwar- stwowanie w tym niewarstwowanym zresztą matery: ale. Z wierzchu do rozmaitej głębokości, zależnie od położenia i stanu uprawy i na- wożenia, wytwarza się warstwa głębsza lub płytsza próchnicowa, zatem gleba właściwa, ciemniejsza, przerośnięta korzeniami roślin. Warstewka ta wierzchnia na nieuprawnych odłogach i pastwiskach bardzo płytka, od 5—10 em. zaledwie, a jeszcze cieńsza w glebie suchych lasów sosnowych, staje się grubszą w miarę kultury. Na głębiej uprawnych polach folwarku Oleszye i Starego Sioła dochodzi do kilkunastu i 20 cm., prawie nigdzie jednak głębiej. Pod tą warstwą występuje stale z jednostajnością niezmierną war- stwa bardzo jasnej barwy, prawie że biała, złożoną z nader słabo związanego pyłu kwarcowego, nie zawierająca próchnicy a za- ledwie znikome ilogci wapna i sięga mniej więcej na 40—60 cm., rzadko 75 cm. pod powierzchnią, zajmując zatem miąższość 20—40 cm. Poniżej znowu stale wytworzyła się warstewka zwykle rdzawo lub mocno żółto zabarwiona, zwiezlejsza, z lieznemi plamkami ciem- niejszemi, a w niższych wilgotniejszych położeniach z licznemi drobnemi ziarnami i gruzełkami budowy ortsztynowej. Tych ziarn ortsztynu niema w wyższych i suchszych położeniach wcale. Mocno rdzawa warstewka sko nie tak wyraźnie występuje na grzbietach i wogóle w wysokich suchych miejscach. Warstewka ta 5—10 em. grubości przechodzi powoli bez ostrego odznaczenia w glinkę pia- szczystą, pstra, o bardzo drobnym piasku, w której widzimy niere- gularne partye rdzawe, porozrzucane w glince siwej, jasnej. Miąż- szość tej pstrej glinki bardzo rozmaita, zależnie od miąższości ogólnej warstwy glinki nawianej. Niżej w głębszych warstwach pstra glinka przechodzi zwolna w więcej zwięzłą, żółtą glinkę jednostajnej barwy, niewarstwowaną. W położeniach wilgotniejszych glinka pstra sięga zazwyczaj głębiej skutkiem widocznie niedostatecznego utlenienia połączeń żelaza, które tylko o przechodząc w żelazowe, na- bierają rdzawej barwy. Bardzo ezęsto można zauważyć, że gdzie korzeń jakiś głębszy przerasta lub przerastał tę glinkę, tam w oto- czeniu na pewną odległość (kilku mm) od korzenia nabiera rzeczona glinka barwy mocniej żółtej lub rdzawej, robiąc wrażenie, jakby ma korzenia następowała jakaś infiltracya ee żelazo- GLEBY OLKSZYCKO-LUBACZOWSKIE 21 wego z góry; prawdopodobnie jednak jest to rezultat lokalnego utlenienia rstwowania właściwego nie widać nigdzie, je- śli doś. nawiana leży na pierwotnem łożysku. natomiast w miej- scach niższych, w dolinach, gdzie została ezęściowo przelawicona, zniesiona i zeszlamowana, występuje czasem pewne poprzekładanie warstwami to więcej, to mniej piaszczystemi, zawsze jednak tylko z domieszką nadzwyczaj drobnego (lósowego) piasku. To zaś war- stwowanie pozorne, które wszędzić na tych glinkach z prawdziwie nużącą jednostajnością występuje, jest oczywiście wynikiem t. z wietrzenia pra glinek nawianych, które objawiło się tu mianowicie przez: 1) daleko idące wyługowanie węglanu wa- pniowego i wogóle połączeń wapniowych, 2) mechaniczne A Rd mowanie części drobnoziarnistych w głąb, 3) wreszcie po wyługo- waniu wapna dalsze wyługowanie dączki żelaza na pewną dość stałą głębokość i osadzenie tam tych połączeń w większej ilości, co powoduje owo rdzawe zabarwienie górnej części podglebia. Wreszcie poniżej owej warstwy rdzawej mamy już mało zmienioną glinkę, która idąc w głąb nabiera jeszcze nieco zwięzłości wskutek wyszla- mowania cząstek najdrobniejszych w kierunku pionowym. Mam tu zatem zjawisko wietrzenia powierzchniowego zupełnie podobne, jakie przyjmuje Czarnomski !) jako typowe dla glin dyluwialnych i do tych samych przyczyn, jakie on podaje, zupełnie dobrze spro- wadzić je można rzyjmuje Czarnomski mianowicie następujące stadya wie- trzenia tych glin: Stadyum 1: ns rozlu- I. Peryod. sedes, weglanu wa- Źnienie warstwy kólka sp, j, wego, związki utlenienie dr i żelaz masce zneutra- | Stadyum II: drena wadę” lizowane. mowanie węglanu Marea a i żelaza, Sh jogi Stadyum III: utrata ee alka- II. Peryod. Utrata związków że- liów i kwasu fosforowego. za, związki humu- ) Stadyum IV: ziemia składa się sowe kwaśne. z pozostałej nierozpuszezalnej iny i krzemionki. To, cośmy wyżej powiedzieli o » wierzchnich warstwach glinek, jakoteż analizy mechaniczne gleby i warstw głębszych, tudzież ana- lizy chemiczne gleby świadczą, że gleby glinkowate Oleszycko- Lu- baczowskiego pogórza znajdują się już w stadyum 3-iem a blizko 4-tego, czyli blizko zupełnego zwietrzenia 1 wyługow ania. Warstwa wierzchnia ciemniejsza zawiera próchnicę w bardzo rozmaitej, nie- 1) Czarnomski, Pisma rolnicze. Kraków 1900. T. L str. 75. DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI 22 0 08.0 LOI 09% 19.9 49-21 6002 | 68.06 |: * wo py “uy ozorpod 90-71 G;.0 63-2 26.9 PŁOT 08.68 08-93 ; "ua 0G orqolspod 0 18.0 31-31 08-13 C€-97 44-61 "2 © 300 (ROWIE "LL “AT 98IMoynqeZ (p 0 06.0 Ge9-4 686-0T | 867-19 | 880.08 |7 > * ''uro 08 ozorpod 0ZE-TI 0280 £70.01 878.01 667.97 930.13 |: * * “uo op erqejSpod Głęe.0€ 0£3-1 676-91 26-61 G0T-6F | 98.81 | wo Qa equ “zaz y “1 gokzsaj (g 09-9 0600 620.6 106.71 IGLAP | OPLEES | * >- wo OOT ezoqpod 40-26 060:0 121-07 21-61 | 99197 | OGHt3 |: * ` cu (e orqeldpod O70-88 061-0 029-6 062-8T | 60609 | TFG03 | © “uo Qa san Jg "IZ 'd 1 34eg esÁzsalO (3 O7:GL 060.0 109-6 FET-6T | G€6.8r | Lgeoggz | * * uw og erqojSpod O6€-63 092-0 908-91 OPS-13 | 0E6.67 | O2P1L | > > < “wo pe moon | mena w rear w "21 “Y 1 94839 G0AzsajQ (1 0 | > “anu | "uru Y z. 1—G.0 20-060 | TER 1-0 780.0 SAB 10.0 Op fezkmod qowqjs | | SM de ROS dE ża niyoud ałuazoeuzo | 99omoOSTa|N -Ẹz9 m qəfuzəruv LO 108870 930]IEMU7 "ww M Kolupais o yajstzo Y, "325913 IUIS “] fezpoy “9IMSMOZILGN]-OMIÁZSIJO Kqa|9) :(, Euzaqueyoaw tzjijtuy 1 “IAB L GLEBY OLESZYCKO+LUBACZOWSKIE 'SZG “138 “DL tuo) "1061 BMBZSIV M *Bzotujo1 wApadojąkouq z pe ‘g7 ms ‘ge 9 (erqsmoqtiy Jeldokzy 'uoy pasado m) mdy nąqtfeu cupo Joo sido :0Bo01x8M0Z;[ 'f *] pe (cumo1oq (e 'eXaofolvq oujodozozsod vu moxseid ojpeu usruoruzo1z01 z Kpojam [owwes [oy Bnppom 107ne ÓJZ801 “DIMOMNBIN M pjorogopj 'd peuoqŚm () ouozowuzo Azywuy 'ośdeuQqog uroptzaikziq (r Gz.0 01.0 80-1 60.6 4179 O7.:c8 a : E * erqojdod 92.0 22.0 69-7 LEI c7-07 98-98 > a ` wqojż | i Caed king (g +P8-0 083-3 848.0 889.6 864.69 GEIE q , 08%-0 2091 709.0 8L8-6 006.68 9o67 | (e (epis.alwopues) lud] ( 01—90 | 60-980 | 980—710 | V0-90:0 | 900—100 | 100 oP 09813 "uu M Áojupas O yaqstz9 990 maceta (z '3mossQ] Aqa|r) "II IAL 16.06 = 06.1 TLOT 906 18-81 $ 70-00 86.11 os + ap owak "LE “Y "AT MODO (Z T 94.0 22-81 6-03 01-17 39-81 * + * “wo (a orqojdpod T 0 69 08 0£-ZT 00-67 11-81 Po * MA A “e9 'd II emedo (9 qe 87.0 6-11 79.81 69.87 0t:16 AS ZERA : 81 `V `I 09jmoynqez (G 24 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI raz bardzo małej ilości: 0:83360/, (Profil I. A. 17) do 1:31750/ (Profil II. A. 71) i ać jest silnie z wapniowych połączeń. (Zawartość CaO 0:079—0:1610%/,.) Częściowe wyszlamowanie żelaza o warstw głębszych objawia się różnieą zabarwienia glinki. War- stwa bezpośrednio pod glebą leżąca, biała, nie zawierająca części organicznych, wyługowana również z wapna. Poniżej warstwa z na- ciekami Zelazistymi a wreszcie glina niezwietrzała, w której połą- czenia żelaza występują w formie to więcej to mniej utlenionej. zależnie od położenia i od wilgotności. Analizy mechaniczne tye gleb wykazują przedewszystkiem znaczną ilość cząstek spławialnych poniżej 001 mm, tudzież jeszcze większą zawartość odsetkową cezą- stek 001—0:05 mm. (Tabl. I.) Pod tym względem zatem gleby te zbliżają się bardzo znacznie do gleb niewątpliwie queso e yq w któ- rych podobny stosunek wielkości > pa występuje. ! Ta okoliczność przemawiałaby więc również za przypuszeze- Ziarn grubszych od 1 mm bardzo mało ai te w zn acznej mierze są to eząstki pochodzenia organicznego, zwłaszcza w niższych „poło- żeniach. Porównywajac próbki z różnych poziomów jednego miejsca brane, widzimy zupełnie wyraźnie rezultat powierzchniowego wy- szlamowania drobnych cząstek w głąb i spiaswczenia wierzchniej warstwy. Zawartość mianowicie najdrobniejszych cząstek rośnie w głębszych warstwach do pewnej granicy. Analiza l. 6 odbiega nowicie zwiększenie zawartości piasków grubszye 1—1 mm, a zmniejszenie zawartości cząstek najdrobniejszych. Próbka ta po- chodzi z miejsca o przejściowym typie gleby. Analiza chemiczna (w wyciągu kwasu solnego) świadczy o niezbyt daleko zaszłem wy- ługowaniu co do kwasu fosforowego 1 potasu. Ilości wykazane w ta- beli załączonej przy końcu według analizy p. Mościckiego nie są ) Dla powa podajemy w tabl. II. kilka analiz gleby lóssowej. ) I dzisiaj w okolicach, w których silne wiatry panują, n. p. w najbliż- szej oko lie cy z. wa m e nkach lóssowych, widzieć można każdej sier doża ani wę na śnie tóra warst ie ustny orskiego zebran e takiego nanies za ciągu jednej zimy miału około 2 kg. Jasną jest rzeczą, że w "dee wnie długim czasie mogą powstać tym sposobem pokłady znacznej miaższoś GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIR 25 wcale znikomo małemi. I tak dla potasu w tej grupie gleb znaj- dujemy cyfry od 0:0211—0:053, dla kwasu fosforowego z jedno- stajnością większą 0:040—0:0573. Zawartość azotu zależna od stanu kultury, ale wogóle wcale nie nazbyt mała 0:0981—0:11780/,. Rodzaj 2. Glinki zwięzłe w zagłębieniach. Wszelkie zagłębienia w glinie nawianej, spowodowane zwykle dawniejszem ułożeniem podłoża, na którem glinka się ułożyła, od- znaczają się tem, że w nich gromadzi się znaczniejsza ilość materyi organicznej w glebie, wskutek oczywiście silniejszego przez większą część roku zawilgocenia i słabego utleniania; doprowadza to aż do wytworzenia się cienkiej warstwy torfiastej gleby na wilgotnych śródpolowych łąkach. ilniejsza zawartość próchnicy objawia się w przekrojach przedewszystkiem ciemniejszem i głębiej sięgającem zabarwieniem, następnie wyługowaniem połączeń żelaza. Zawartość próchnicy wv- nosi pomimo ciemnego zabarwienia zwykle nie wiele więcej jak 1:50/,. Zawartość węglanów 0052—0 074%/,. (Analiza mechaniczna p. st. 26 Tabl. III.) ą to gleby o takiej samej przewadze drobnego piasku lóssowego ale o znacznie wyższej zawartości spławialnych cząstek poniżej 0:01 mm, zwłaszcza w podglebiu. Jest to skutek denudacyi i wyszlamowania materyału gliniastego z wyżej położonych obsza- rów ku dolinom i wgłębieniom, w których te gleby się utworzyły. Ta denudacya jest też powodem, że w takich zagłębieniach glinki nawiane a raczej materyał z glinek nawianych pochodzący tworzy warstwy głębokie, których pospolicie nie przebijamy przy wierceniu 3 metrowych otworów świdrowych. Glinki te, jak wogóle zwięźlej- sze gleby tej okolicy, lud nazywa dość charakterystycznie „lepem“. Rodzaj 3. Glinki płytsze na piaskach dyluwialnych. są głównym składnikiem gleb piaszczystych badanej okolicy i sa- mychże piasków dyluwialnych podłoża. (Tabl. IV. na str. 28.) Tabl. HL Analiza mechaniczna. Rodzaj 2. Glinki zwięzłe. DR KAZIMIERZ MICZYNSKI 26 %/, cząstek wielkości w mm. Miejscowość i liczba w. moz kovii l szych jak 1 mm sekcył 1 prontu 5 o. | ——| 9/, ez. organicznych do 0:01 ¡0:01—0:05 0:05—0'1 | 0:1—0:25 | 0:25—0%| 05—1 [nad 1 mm. | | Dachnów III. A. 7. 7:70 gleba 20 em. . 2870 49 50 14:60 2:70 3:60 0:90 podglebie 80 em. 40:20 37 40 16:10 2:35 3:25 07 6:30 Żuki III. B. 58. 7:55 gleba 20 em. : 40:550 | 46:50 5:40 6:68 0:72 0:150 podglebie 50 cm.. ; 85:638 | 49:988 5420 98348 0:608 0:248 10:18 GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 27 Gliny spoczywające na piaskach gruboziarnistych nie stają się mimo to więcej przepuszczalnemi. Piaski bowiem, owe żółte dylu- warstwą glinkowatą (poniżej 1 metra) przywalony, wówczas wyszla- mowanie z żelaza i wyługowanie warstw wierzchnich głębiej sięga i wytwarza się gleba do pewnej głębokości piaszczysta, lekka: (0:40—1:00 m.) i w tej głębokości przepuszczalna. Te to ostatnie gleby bardzo wyraźnie już piaszczyste. choć jeszcze glinką nawianą na 40—100 em. pokryte, oznaczone są na mapie innem znakowaniem. W glebach tego typu znowu widzim stale go w głąb ubywa tak, że jego zawartość obraca się tu w granicach 22—370/,, zależnie od większej lub mniejszej głęboko- ści, w jakiej występuje podścielający te glinki piasek gruboziarnisty, dyluwialny. Domieszka tego piasku w podglebiu pomnaża zawartość grubych piasków o średnicy ziarn 0:1—1 mm, które tu wynoszą 16 do 320/, składu gleby. Najwięcej spiaszczenia okazuje próbka 1, 4 i 5. Przejście to z materyału lóssowatego wierzchniego w piasek grubszy w podgle- biu, tak wyraźne w analizach z różnych poziomów tego samego profilu, jest oczywistym dowodem późniejszego nałożenia czy na- wiania glinki na podłoże piasków dyluwialnych. Zestawiając analizy chemiczne dla tej grupy tak samo jak poprzednie wykonane widzimy: zawartość wapna bardzo rozmaitą tak, że byłoby trudno ująć ją w jakieś prawidło. Wogóle jest bar- dzo małą i obraca się pomiędzy 00672 a 0:21970/,. Zawartość kwasu fosforowego w podobnej wysokości. jak w grupie poprze- dniej, występuje w granicach 0:0457—0:0703. Zawartość tlenku żelaza zupełnie prawie taka sama: 0:5728 do 0:8692. Rodzaj 4. Glinki nawiane,ułożonenaglinie morenowej. Glinki te okazują bezpośrednio na powierzchni te same znowu objawy daleko idącego zwietrzenia, któreśmy już poznali; tam je- dnak, gdzie glina morenowa blizko powierzchni podchodzi, wyłu- gowanie z połączeń wapiennych nieco mniej postąpiło. DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI 28 tabl. İV: Analiza mechaniczna. Rodzaj 3. Glinki płytsze spiaszczone. e ay cząstkach o/, cząstek o wielkości w mm. | nad 1 mm a 0/, cząstek gra USTCE ZE PEE E i ERY ELA PASE TTC ADU - organicznych do 0:01 0:01 —0:05 | 005-01 | 01-10 | nad 10 1) Zalesie I. B. 47. | gleba 20 cm, à ; 22-026 45:681 20:021 11:582 0:790 12:489 podglebie 50 em. 21-868 36:546 21:940 16:656 2-990 — 2) Stare Sioto 1. A. 26. gleba . . 15-522 39-258 20-396 23-824 0:40 24:460 podglebie E 18:289 35:842 18:425 26714 0:73 6:98 3) Stare Sioło 1. B. 41. gleba 20 em, . 16:916 38:895 19:945 24:374 0:320 37:09 0 podglebie 70 em. ; 16:836 37:109 20:227 25578 0-250 16:44 4) Zalesie I. B 77. gleba 20 em. E o a 16614 36295 18:058 28:483 0:550 40:180 podglebie 60 cm. í 22:356 22:533 21:684 32:127 1:300 1:680 5) Lipina I. 15. 50. 18:635 41:365 20:186 19:527 0:220 88:510 gleba aaa A 23117 37:204 19:932 20:159 1-180 30:28 podglebie E a A 21:883 33:607 23171 2487 0:320 1370 6) Hurcze III. B. 36. gleba sa 26:73 42:00 22-94 18331 + = 1) W tem cząstek 01 — 0:25 7:30 0:25 — 05 = 1052 05 —1 m= 053 O Analizy dokonane przez p. Mościekiego w Krakowie. GLEBY OLKSZYCKO-LUBACZOWSKIE 29 Widać to mianowicie w glebie takiej nad folwarkiem ole- szyckim, która wykazała maksymalną w tych glebach zawartość CaO =0-28270/, 1). Obecność mało albo wcale niezwietrzałej gliny morenowej w podglebiu, wobec zasobności tej gliny w składniki niż piaski i niż glinki nawiane na piaskach, Z powodu polae si pewnej ilości wapna w podglebiu, koniczyna na nich udaje się względnie dobrze a pszenica doskonale, gdy na tamtych często chy- biają. Głębsza uprawa wpływa niezmiernie korzystnie na wyrobienie gleby i wysokość plonów, oczywiście przy stosownie obfitszem na- wożeniu, a widać to nadzwyczaj dosadnie przy porównaniu n. p. pól uprawnych folwarku oleszyckiego z obokległemi na tej samej glebie położonemi polami chlopskiemi. Tam roślinność wcale nor- malna i obfita, na tych ostatnich licha, wymokła i nędzna tak, że przy powierzchownem sacsonin możnaby mniemać, że się zupełnie z inną glebą ma do cz ecność w hion podłożu zwięzłej gliny zwałowej, obfitującej w bardzo znaczną zawartość cząstek 0:01—0:05 i miału, powoduje większą zwięzłość tych gleb, objawiającą się w analizie mechanicznej również znaczniejszą zawartością produktów drobnych, które razem do wielkości 0:05 mm przeszło 80%, w masie gleby zajmują. (Tabl. V. str. 30.) Glina morenowa zapomocą samego stosunku części splawial- nych nie dałaby się, jak z powyższego zestawienia widzimy, odróżnić od glinek nawianych, jednak zachowanie się jej po wydobyciu, pla- styczność a przedewszystkiem obecność okruchów starych skał kry- stalieznych i wapieni, dozwala na pewno ją rozpoznać. Cząstki grub- sze od 1 mm, które w poglebiu (Nr. 2) przeszło 2"/, zajmują, są właśnie owymi okruchami. naliza mechaniczna tej gliny jest bardzo trudna i nie daje dokładnych rezultatów. wymaga bowiem bardzo długiego gotowania dla należytego rozdzielenia cząstek spławialnych. Przy zwykłem postępowaniu otrzymuje się cyfry dla cząstek poniżej 0:01 mm za nizkie. dla pyłu lóssowego za wysokie. Po dalszem gotowaniu tego pyłu, który po wyschnięciu znowu się zlepia, j jeszcze dadzą się nowe ilości miału odszlamow Wyniki dwóch analiz przezemnie dokonanych objaśniają nieco to zachowanie się owej zwięzłej gliny zwałowej: I co otrzymano w warstwie 1 m. 50 em. pod powierzchnią (Profil IL. A. 8): stek o rednicy 0:01 0'01—0:'05 0:05—0'1 01—10 1 mm ae 3 godzinnem ARSTI 21:31 5-89 10:40 6:30 3:10 o 8 30:20 5422 6:43 0:94 321 1) Profil II. A. 26. Oleszyce (Analiza Nr. 18). z DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI 30 Tabl. Y. Analiza mechaniczna. Rodzaj 4. Glinki na glinie zwałowej. W cząstkach 0/, ezastek o średnicy nad 1 nm części a _ A q __ A _—Áá i h do 001 | 001005 | 00601 | 01-10 | rad10 | 5. 1) Uszkowce I. A. 9. BOA na o a 20:008 49:926 14-882 14:904 0:280 45:100 podglebie . 36:676 43755 11:930 7:209 0:430 3:85 2) Oleszyce, folwark II. A. 26. gleba 30m. . .7.3: 22:523 58:959 12:218 5:890 0:910 9:280 podglebie 60 em. .-. 27:127 55:486 10:172 4:555 2:660 454 3) Maslanków II. A. 17. gleba Sicr 20:220 57:788 11:579 9:923 0:490 89082 modziebie..-.. >. va 25'686 52-880 12:115 8:949 11:370 5'68 4) Zabukowiec IV. A. 22. gleba 30 em. Z. n. Aen. r 27:32 5454 10:11 8:03 — — O Analizy dokonane przez p. Mościckiego w Krakowie. GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 31 cyfry zatem zwłaszcza w pierwszym szeregu podobne do otrzyma- nych w analizach p. Mościekiego, po nowem gotowaniu się zmieniają. Glinki nawiane leżące na glinie morenowej uważać należy wprawdzie nie za typ ale za odrębny rodzaj gleby, który też na mapie osobną barwą oznaczono, WYS zarazem głębokość wy- stępywania gliny morenowej w podglebiu ymagają one przedewszystkiem poprawienia przepuszezal- ności przez drenowanie racyonalne i zastosowane do poziomu i ulo- żenia gliny morenowej; dobrego wybrużdżenia powierzchni a na- stępnie uprawy głębokiej, która złe dzy kolia stosunki gleby w zna- cznej części poprawi — umożliwi wytworzenie głębszej warstwy: zaopatrzonej w próchnieę, mniej przeto zlewnej i mniej się zasko- rupiającej. Czy wapnowanie oddziała tu korzystnie, trudno bez do- świadczeń przesądzać; zresztą o rolniczym charakterze tych gleb. poniżej obszerniej. * * Cztery powyżej opisane rodzaje gleby Oleszyeko-Lubaczow- skiego pogost zawdzięczające swe utworzenie się wierzchniej glinie niewarstwowanej, pomimo mnóstwa różnie lokalnych, jakie w opisie staraliśmy się zaznaczyć, a zależnych od miąższości owej powały glinek nawianych z jednej i od jakości podłoża z drugiej strony, przedstawiają przecież pewien typ wspólny, który możnaby nazwać, za Czarnomskim, lóssami bielicowatymi. Posiadają też pewien wspólny EREN rolniczy. o gleby bez wyjątku źle przepuszczalne, nieprzewiewne,. a re źle gromadzą wilgoć po rozpulchnieniu, wskute czego łatwo na powierzchni po`orce sucho dokonanej zanadto wy- sychają. Wogóle bardzo trudne do uprawy, bo niezmiernie zlewne. Ma- teryał przeważnie Awarcowi: ów drobny nadzwyczaj piasek prawie: niczem nie związany, tam zwłaszcza, gdzie kultura nizko stoi, nię zdoła dłużej agi zj nadanej przez lr struktury. Plytka orka zlewa sig po ulewnym deszezu całkowicie i spulchnienie na nowo okazuje się koniecznem. Orki jesienne z napi na wiosnę powtó- rzenia wymagają, tak się gleba zlewa i zbija. Próchniea, jaka w małej ilości wytworzyła się na tych glebach zwłaszcza w niż- szych położeniach podmokłych, w połączeniu ze związkami żelaza, tworzy bardzo często skorupy i ziarnka ortsztynu na niewielkiej głębokości pod powierzchnią. Bardzo często widzieć też można, że gleba zlewa się w warstwy posia vipien: drobne, Dop n bu- dowę nie gruzełkowatą sprawną, ale wprost łupkowatą, a po- szczególne aia set pooddzielane pa calas à żelasjetemi 32 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI warstewkami, jakby soy rdzawemi. Ma to miejsce zwłaszcza w położe eniach' niższ Powyżej reads liczby z rozbiorów chemicznych należycie przedstawiają ubóstwo tych gleb co do składników mogących służyć za przyswajalny pokarm roślinny, zwłaszcza wybitne ubóstwo co a dal z małymi wyjątkami; dość daleko idące wyługowanie z eń wapniowych, natomiast dość znaczną ilość (0: 5728 do 0* 8096) jaen pomimo widocznego iaoa meg pewnej części połączeń żelazo- wych w warstwy głębsze łównymi płodami na glebach odmiany 1 i 8 są żyto, owies, ziemniaki, także dość powszechnie u włościan gryka. Plony bardzo nizkie na ogół, bo boso u żyta zaledwie 4—6 q. ziarna z hektara, ziemniaków 9 q. w dobrym razie, ale w niższych położeniach wy- makają od ezasu do czasu ziemniaki tak, że i 60 q. z hektara się nie zbiera. Na glebie odmiany 2-giej więcej próchnicowej w niższych położeniach siewają włościanie dość dużo prosa — więcej widać dla zwyczaju jak dla korzyści, bo źle dojrzewa, lichy dość plon daje a przy- tem niezmiernie silnie zanieczyszczone głównią prosową (Ustilago destruens Duly) tak, że szkodę można co roku na jakie 100/, zara- żonych Baa ocenić. Siewaj Ją też na t ch glebach dość lnu a także konopi, te ajj jednak nie dorastają odrósdkiych rozmiarów 1 są wogóle ni Piodówniiah właściwy z szerszą uprawą okopowych nie wszę- dzie jeszcze wprowadzony, ugory pastwiskowe spotykamy jedynie na polach dworskich, gdyż włościanie niechętnie pozostawiają ka- wałki nie obsiane, korzyść też z ugoru na takiej ubogiej glebie iw niekorzystnych warunkach fizykalnych przy niedostatku wapna musi byé bardzo problematyczna. ta bardzo zwykłe i na większych obszarach używane jest następując 4 1) ziemniaki na nawozie (powszechnie winą dawki dość słabe 250—300 q. na ha. z powodu małego wogóle stanu zwierząt użytkowych). 2) Jęczmień z wsiewem koniczyny. 3) Koniezyna. A Sra 4 pszenica. ) O Koniewydi bardzo słabo jednak idzie na znacznej części tych gleb, co łatwo ubóstwem w wapno i niekorzystnymi warunkami pro s: tłumaczy. Pomimo tego jednak dotąd nie postarano się pe roślinę pastewna. Domieszka traw, mianowicie tymotki, „daje nimy nieco „pe Roślin strączkowych na ziarno spotył bardzo mało. Od lat kilkunastu zaczęła "e A; dać chniać uniw łubinu na zielony nawóz i na ziarno dobre tak, że coraz więcej łubinu tego. na polach Aiei ich ia GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 33 a i dworskich widzieć można. Wsiany w żyto nie jest jednak pe- ym, bo źle wschodzi i rzadki potem, natomiast przy uprawie całorocznej lub w żytniem ściernisku zasiany daje dużo zielo- nej masy. Skuteczność nawozu stajennego, zwłaszcza pod ziemniaki, ale także i przy użyciu pod oziminy, bardzo wybitnie się objawia. Nawozów sztucznych mało dotąd używają; z wiadomości, jakie można było zebrać, wynika jednak, że gleby te są niezmiernie wdzięczne za dodatek kwasu tosforowego w żużlach, superfosfatach i mączce kostnej; dobre mianowicie rezultaty osiągnięto na Na nawozach na szerszą skalę na folwarkach Oleszyce i Dachnó Uprawa głębsza, częste nawożenie obornikiem, stosowanie Robi wyrabia glebę znacznie tak, że tasama gleba uprawna i się już na oko zupełnie różną od obokległej, pozostawionej n. p. odłogiem, jako długoletnie lub trwałe pastwisko. Wpływa na to eitia głębokość warstwy spulchnianej i zaopatrywanej w pró nice. O próbach z wapnowaniem i jego skutkach, poprawa, zdawałoby się, tak wskazaną dla tych okolic, nie mogłem zebrać żadnych wiarogodnych dan Bardzo cennym przyczynkiem do scharakteryzowania gleby opisywanej są wyniki doświadczeń nawozowych na glebie zupełnie podobnej w Baszni Dolnej. miejscowości leżącej już poza obrębem naszej mapy, jednak tak pod względem pochodzenia, jak składu i budowy niemal identycznej ze znaczną częścią glinek oleszycko- lubaczowskich typu zwłaszcza 1, 2 i 4. Doświadczenia wazonowe nad potrzebami nawozowemi na tych glebach wykonał w ciągu lat 1897 i 1898 prof. J. Mikułowski-Po- morski w Dublanach w krajowej Stacyi chemiezno-rolniezej. Do- świadczenia polowe na szeroką skalę prowadzi od lat 11 bardzo umiejętnie i z naukową ścisłością oraz właściwym mu krytycyzmem p. Leon Moszyński w dobrach lubaczowskich. Doświadczenia wazonowe w Dublanach wykazały znaczną po- trzebę gleby basznieńskiej co do azotu i kwasu fosforowego danycl razem — natomiast słabą reakcyę co do nawożenia potasem, zaró- wno w kainicie, jak i siarczanie potasowym. W r. 1897 objawiło się nawet nieco szkodliwe działanie kainitu w wazonach. !) Doświadczenia polowe p. Moszyńskiego doprowadziły do re zultatów nieco odmiennych eo do potasu. W latach 1894, 1895 1) Sprawozdanie gr A wyg Staeyi chem. roln. w as IL Lwów 1897 i IIl. 1898 str. 24, —10. Spraw. Kom. fizyogr. T. XL. Część IV. y IÓN : 3 34 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI tywnych co do potasu w kainicie, zączęto dcha siarczanu pota- sowego 1 dodatok. tej soli spowodował stale dość znaczne zwyżki lonów a nawet był koniecznymi dla pełnego skutku nawożenia in- nymi składnikami nawozowym Swiadezyloby to, że bad nawozowa na tej glebie także i co do potasu jest dość znaczną. Nie orzystny z początku wyni nawożenia kainitem pod ziemniaki, należy przypisać z wielkiem prawdopodobieństwem szkodliwemu działaniu tej soli na fizykalne własności gleby i tak już zlewnej a ubogiej w wapno. * Ujawniło się to n. p. z wiosną r. 1896 przez silniejsze zaszla- mowanie i znacznie późniejsze obsychanie parcel poprzednio kaini- tem nawiezionych. ? rzypuszezenie to popiera fakt, że na tych samych rolach po zdrenowaniu, kainit działał korzystnie pod żyto w stosunkowo suchym roku 1898. Wogóle główną wadą tych gleb jest zbytek wilgoci i nieprzepuszczalność, która objawia się oczywiście więcej na stokach i w niższych miejscach, gdzie wilgoć z miejsc wyższych spływa w większej AGU, aż. na grzbietach i garbach, na których mniej się to odczuwa, zwłas na glebie „POJ spiaszezonej, z przymieszką OAK "dake Odprowadzenie wody powierzchniowej szybko a racyonalnie zapomocą Sick chwy- tających podpasek, wodnie i przegonów obok drenowania, lecz bar- dzo umiejętnie wykonanego, jest na tych glinkach pierwszym wa- runkiem produkeyi wydatniejszej. Widać to już z rezultatów, jakie przyniosło drenowanie w Baszni. Tam ma polach ziltenowanych podnoszą się niezmiernie plony tak zbóż jak i ziemniaków. * 1) Analiza gleby z Baszni wykonana przez prof. J. M. Pomorskiego podaje: azotu 0,05%/,. W wyciągu 25 kw, solnego, P,O, 0.04, K,O 0.025, CaO 0.14. Ana- liza mechaniczna ie cząstak o Średni icy do 0,11,=72.20%/,, 0.11—0.24==9.48, 0.24—0.5—10.90, nad 0.5=7.42. (Skład zatem cząstek prawie taki sam jak w zier miach na badanym terenie.) Sprawozdanie Z działalności kraj. Stacyi chem. roln. w Dublanach, Lwów wr” Mo szyński, Sprawozdanie z doświadczeń polowych w Baszni 1896. Żółkiew 1897. Na str. 11 czytamy: „Uprawa jęczmienia na pólkach, na których śliny jeszeze nie wykłoszone i w tym to stanie zasuszyły je w zupełności, przery- wajac ie ze dalszy rozwój.* I tak podaje p. Moszyński w sprawozdaniu za rok 1899 (p. „Rolnik* 1900 str. 179). 8 A na doś niedrenowanych- ziemniaki w wymokły, gdy na pre WE dały zwyż 100 q. z ha, W r. 1901 pszenica w koniczysku bez nawozu a połu renowinom dała 19 q. słomy i 5.5 q są r na ha det A 1 q. słowy i 4 q. siara z ha; ha palach sa zasilony Ap i sa, kainitem i sa- letra, wzgl. siar wa SMOG i i drenowanych był plon pszenicy przeciętny 33:8 q. słomy i 11 q. ziarna, zaś na niedrenowanych 35.75 q. słomy a tylko 8'5 q. per ian ha, Ja Rolnik“ 1902 str. 181, cyfry obliezone z 4 ostatnich tabel, t. j. 16 pél równoległych.) P. jan ini większył się znacznie, natomiast plon sło- = spadł. Wreszcie w r. 1902 plony itka odmian aaia zasianego 1 na gnoju wy= GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIFR 35 Skutek użycia tak obornika, jak i nawozów sztucznych, wy- stepuje właśnie wybitnie dopiero na polach zdrenowanych i wówezas nawet znaczniejsze ich dawki mogą się na tamtej glebie opłacać. Jak potrzebnem i pożytecznem jest obok nawożenia wzboga- canie tych glinek bielicowatych w próchnicę, to także widać z do- świadczeń basznieńskich, przy nawożeniu pod ziemniaki obornikiem, a zwłaszcza na głębokiej uprawie. ` Tak n. p. w r. 1899 zebrano przeciętnie z hektara: Na uprawie Na u zwykłej 6” =16 cm. głębokiej 12” =32 cm. Ziemniaków: Skrobi: Ziemniaków: Skrobi: bez nawozu 135 q. 20:38 q. 120 q. 18:84 q na gnoju stajennym 224 3472 327 50:35 na pełnym nawozie sztucznym 234 35:56 245 37:99 1) wiście umożliwia wykorzystanie obornika należyte, podczas Anią dawk [4 zagospodarowania tych gleb, dość mało dotąd w tych okolicach wyzyskany. Wielce ciekawą jest rzeczą, że wapnowanie w doświadczeniach basznieńskich nie działało weale. Wprawdzie nie należy tej kwestyi nie wykonywano, a rezultat negatywny na małych parcelkach nie decyduje jeszcze zupełnie o bezskute- nosiły na polach drenowanych 3098 q. ziąrną a 59-6 q. słomy, na niedrenowa- nych 13:56 q. ziarn łomy. ; -i Hie glit) Ro | s 36 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI ściwie glebę nie typowo gliniastą ani piaszczystą, ale z drobnych cząstek krzemionki złożoną, zlewnych i luźnych zarazem bez le- piszcza glinkowatego tak, że właściwe działanie wapna nie może się tu objawić. Należy przypuszczać jednak, że przy dostatecznem nawożeniu obornikiem, zielonymi nawozami i wogóle materyałami o dużej za- wartości materyi organicznej, wapnowanie wywrze swój dobro- czynny skutek. Wapnowanie również bardzo prawdopodobnie oddziałałoby do- brze na wszystkich tych glebach, gdzie materyał pochodzenia lo- dnikowego, bogaty w piaski i żwiry, wogóle cząstki ze starych kry- stalicznych skał roztarte, znajduje się bliżej powierzchni, a więc na glinkach zwięzłych rodzaju 4, ułożonych na glinie morenowej, a to nawet pomimo ich nieco wyższej zawartości wapna, tudzież i na glinkach zwięźlejszych, ciemnych, rodzaju 2-go, zawierający ¿ch więcej właściwych gliniastych raj obie znowu pod względem fizykalnym wpłynąć może korzystn Typ II. Gleby piaszczyste pochodzenia dyluwialnego. Należą tu gleby wytworzone drogą wietrzenia powierzchnio- wego na piaskach głębokich dyluwialnych, pomorenowych i wywia- nych wydmach. Materyałem składającym je jest gruboziarnisty piasek warstwowany, żółty, bo silnie es żelaza przejęty, o ziarnach w największej części mię zy o 1 mm średn Przeważnie kwarcowy piasek zawiera mea do 20%/, ziarn krystalicznych skał północnych, które częściowo już po barwie czer- wonawej rozróżnić można. Na powierzchni piaski te uległy wyszla- mowaniu z cząstek drobniejszych i wyługowaniu, wskutek czego tracą do głębokości 50—100 em. barwę żółtą, jaka pochodzi z po- łączeń żelazowych i a się więcej luźne. Również po rozluźnieniu ulegać musiały dawniej wywianiu, wskutek czego potworzyły się równolegle grzędy zwiane z drobniej ziarnistego materyału. Rodzaj 5. Wydmy właściwe i piaszczyste, wzgórki i garby. Wydmy właściwe są dziś niezbyt ezeste na opisywanym ob- szarze. Widzimy je około wsi Bałaje tuż na półnoe od Lubaczowa iw samym Lubaczowie nad Sołotwą, wreszcie na płd. od Luba- punta przy folwarku Mazury i w Niwkach. Dziś pokrywają te wy- dmy przeważnie nizkie karłowate sosny i roślinność właściwa, jak żarnowiec (Spartium yeca wydmuchrzyca /Elymus arenarius), szczeć (Nardus stricta) i t. p. Wzgórki szczero piaszczyste, dziś już utrwalone, spotykamy w lesie koło . Suchej Woli, tudzież w Ostrowcu i Niwkach. W pagórkowatych wzniesieniach piaszczystych stale GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 37 skonstatować można wyszlamowanie części drobnych ku dołowi. Szczyt pokryty materyałem o najgrubszem ziarnie, stoki ku dołowi, z coraz to drobniejszego piasku. Widać to n. p. wyraźnie z analizy l. 6 na załączonej tab. VI. z profilu IV B. 52 a, b i c. Grzbiet wzgó- rza zawierał 83", grubego piasku o średnicy 0:1—1 mm; stok 74, na samym dole, ale zawsze tylko w glebie, zaledwie 67%,. W tym zaś piasku główną część składową stanowią cząstki o wielkości 025—05 i tych najwięcej na szczycie. Inne składniki odpowiednio do tego się ustosunkowały. W podglebiu bardzo często osadzone zostały warstewki drobnego materyału pylastego wyszlamowane, przejęte wodorotlenkiem żelaza i są powodem, że wśród szczerego 1 suchego piasku tworzą się gniazda podmokłe. Piaszczyste gleby przeważnie pokryte są borami sosnowymi lub mieszanymi z akacyą sztucznie oczywiście sianą, jak n. p. w Fu- torach. W miejscach wilgotniejszych, więc tam, gdzie pod piaskiem musi istnieć podłoże gliniaste prawdopodobnie morenowej gliny, n. p. w lesie ad Sucha Wola („Leszczyna*), występuje dąb, a. w najniż- szych olcha, na niewielkich jednak obszarach. | Do tego rodzaju gleb na podstawie postaci, zachowania się i analizy mechanicznej, zaliczyć wypada także wydmiaste grzędy piaskowe występujące dość licznie z pod płytkich glinek bielico- wych na całym obszarze pogórza Oleszyckiego, a naznaczone na mapie barwą żółtą, tak jak piaski (I. B. 63). Analiza mechaniczna wykazuje, że przeważającym materyałem składowym jest piasek 0:1 do 1 mm wielkości, w czem, ściślej biorąc, cząstki 0:25—0:'5 mm główną stanowią masę (Tab. VI.) Różnice zachodzą lokalne, zależnie od tego, czy mamy do czynienia z więcej lub mniej odsłoniętem i wypiętrzonem położeniem, zatem z silniejszem wyszlamowaniem — z większą lub mniejszą odległością od gleb gliniastych. Ponadto bardzo znamienna jest różnica gleby i podgle- la. Gleba zawiera z reguły więcej materyału drobnoziarnistego poniżej 001 i lóssowatego pyłu 0'01—0'05, natomiast mniej piasków grubych aniżeli podglebie, w którem te ostatnie aż do 93%, wy- stępują. Objaw to charakterystyczny. właściwy formacyi tych utwo- rów wydmiastych połączonej z nawianiem na wierzch materyałów drobniejszych, niezależnie oczywiście od przeciwnie działającego wyszlamowania. Analiza chemiczna tych gleb piaszczystych wykazuje przede- wszystkiem wskutek wyługowania minimalną zawartość wapna, obracającą się w granicach CaO od 00297 do 00547 z jedynym wyjątkiem gleby piaszezystej w „Leszezynie* (I. B. 57), w której wykazano zawartość Ca 0=0:21940/,. W tym szczególnym wy- padku pochodzi to z widocznej lokalnej przymieszki ziarn wapien- nych w piasku, występującej zwłaszcza wyraźnie w podglebiu, które burzy z kwasem solnym i z powodu slabego w lesie liścia- SKI DR KAZIMIERZ MICZYŃ 38 -O Analizy wykonane przez p. Mościekiego. Tabl. VL Analiza mechaniczna. Rodzaj 5. Garby piaszczyste i wydmy. Miejscowość 0/, ezastek o średnicy: W cząstkach E ; ál nad 1 mm części 1 oznaczenie roniu 1 i A A ie . r 001 [001—005|005—0:1 |01--025|025—05| 05—1 [nad 1 mm] Organicznych : 1) Leszczyna I. B. 57. ocn Jwarstwado50cm. | 5:384 4:679 5'587 83-400 0950 69310 s i warstw a do 1 m 20 2:245 1:594 275 93:206 0:250 5517 2) Folwark Mazury, wydma III. B. 48. wierzch . . 4:10 :29 10:46 80:28 1:87 AE) 3) Lubaczów IlI. A. 23. gleba 20 em. . k 8:527 13:987 9:702 67.094 0 690 4:78.) podglebie 60 cm. . . . 8735 16:080 7:703 66742 0:740 1:35 4) Zalesie I. B. 63. głeba 20 em. : « « | 6:056 14:885 12209 66:030 0:820 918 podglebie 60 cm. . . . 2:634 4206 5500 86:220 1:440 0:42 5) Lipina I. B. 55. gleba 20 cm. PET 7'502 5:830 10:202 75'761 0:700 19:8239 podglebie 50 em. . 8:678 3:188 10:518 81:571 1:050 6) Ostrowiec, piaszczysty wzgórek IV. B. 52. a) szczyt, gleba . . . 3:30 2'76 950 25:60 5460 3:36 088 — b) stok w środku wyso- 83:56 kości, gleba 4:20 8:27 1206 29:81) 42:50 2:30 087 74:60 c) stok u dolu, gleba 6:21 9:63 15:60 24:80 39:40 2:86 1:50 67:06 GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSK IE 3 9 stym wyługowania. Zawartosć azotu również w tej tylko glebie yt VS lp bo do 0:12300/, dosięgła, zresztą wynosi dość zgodnie 0:0434 do 0:0655, zatem nadzwyczaj mało. zawartości i formie Os i K, O nie da sig, na podstawie dotychczasowych badań, nic bliższego powiedzieć, zwłaszcza zawartość K,O zadziwia. że jest tak małą. na ogół 0:0189 do 0:0362, pomimo iż ‘materyal starokrystali- czny w tych piaskach obficie występujący musi zawierać znaczne tego składnika zapasy acz w formie nieprzystępnej. Co do żelaza, to widzimy tu daleko idące wyszlamowanie a zawartość FezO, spada w porównaniu z glebami glinkowatemi mniej niż do połowy, pozo- stając w granicach 0:2380/, do 0:364%,. Rodzaj 6. Piaski drobnoziarniste, związane. Pod uprawę wzięte, więcej związane i więcej zawierające pró- A nicy, gleby piaszczyste koło samego Lubaczowa na wschód i po- ł oło Ostrowca i Niwek, tudzież na zachód koło Starego Sioła, okazują w wynikach analizy znowu dość znaczną zgodność co do stosunku poszczególnej wielkości cząstek. I tu przeważną część zajmują piaski grube 0:1—1:'0 mm w ilości 40 — 4607, w glebie, w podglebiu więcej 45—51:5%,, występuje tu jednak już o wiele silniejsza przymieszka cząstek spławialnych poniżej 0:01 mm i czą- stek lossowatych, które już 1/4 część całej masy zajmują. naliza chemiczna świadczy o wyższej zawartości azotu w ba- danych glebach (0'1016 — 0:1415) skutkiem wyższej zawartości ma- teryi organicznej i kultury, o bardzo małej zawartości wapna, na- tomiast o większej zawartości połączeń żelaza. Gleby te wydają Żyto, ziemniaki, grykę, i niewiele eo więej. Łubin żółty i niebieski rośnie na nich doskonale i jest znakomitym sposobem wzbogace- nia tych gleb w połączeniu z nawozami sztucznymi. O istotnych potrzebach nawozowych tych gleb można tyle tylko powiedzieć, że są znaczne Co do azotu i kwasu fosforowego. o do potasu niewątpliwych danych oprócz załączonych tu analiz nie mamy. W Niwkach według doświadczeń długoletnich, żyto po ziemniakach na oborniku sadzonych, zasilone kainitem i żużlami Tomasa przed siewem, tudzież małą dawką saletry chilijskiej na wiosnę, wydaje średnio 20 q. ziarna z hektara !). Piaszezyste te gleby w niższych położeniach stają się od razu podmokłemi i nie- cio. Fa pd i przechodzą w rodzaj i typ następny. 1) Moszyński. Sprawozdańie, Rolnik 1901, str. 162. DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI 40 Tabl. VIL Analiza mechaniczna. Rodzaj 6. Piaski drobnoziarniste. W eząstkach Miejscowość Cząstek o średnicy: mada i oznaczenie profilu części j | organicznych do 0:01 001—005 | 0:05—0:1 01-10 | nad 1 mm 1) Zabiała I. A. 28. “lo o “ho ch o o głóba cito E A 11:203 32:829 15:368 40:250 0:350 28:21 podglebie 12:286 25:131 17267 44996 0:320 484 2) Stare Sioło I. A. 38. pIGDE Sao 000 SM m 11:286 25:881 16:020 46 563 0:250 36:60 PGABIOMAC adn 14:461 21:198 18588 45'588 0170 19:59 3) Niwki ad Lubaczów IV. B 43. BIODRA A Pu 206 Gu 18:894 21:877 12:216 46 333 0 680 4:68 podgłobie DO cm -... |: 5. 11:624 21:156 14:299 51-565 1:360 061 GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 41 Rodzaj 7. Piaski podmokłe. Piaski w położeniach niskich stają się od razu nieprzepuszezalne, podmokłe tak, że nieraz tuż obok sypkiego, głębokiego, zdawałoby się, bardzo przepuszczalnego piasku, mamy nieprzepuszczalną pia- szczystą sapę. W wierzchnich warątwśch gromadzi się próchnica siwego iłu drobnoziarnistego i zsychającego się na powierzchni, przeważnie bardzo mokrego. Pod iłem tym występuje znowu gru- boziarnisty piasek barwy niebieskawo sinej. Hu tego i piasku oczy- wiscie nie należy identyfikować z ilami trzeciorzędowymi, stanowią- cymi ogólne podłoże; są to po prostu produkta przeobrażenia piasków pomorenowych i morenowych, w których połączenia żelaza niedo- statecznie utlenione nadają im barwę właściwą, siwo zielonawą lub niebieskawą. rawa na piaskach tych jest możliwą dopiero po bardzo energicznem odwodnieniu zarówno drenami, jak wydatnymi o dpły- wami rowami otwartymi; dają one wówczas glebę piaszczystą lub pró- chniczno piaszczystą, na której żyto i ziemniaki są dość pe- wne przy stosownem obfitem nawożeniu, a łubin również idzie bar- dzo dobrze WwW najniższych położeniach, gdzie zatem już nowa formacya napływowa (aluwium) występuje, tworzą się wśród tych piasków warstwy limonitu ko albo ortsztynu, które bardzo często na- potykamy we wszystkich tutejszych łąkach w głębokości około 20—25 em. Niższe miejsca w piaskach tego rodzaju zajmują prze- ważnie łąki liche, o poroście moczarowym z turzyc, sitów i wełnianki. Typ III. Rodzaj. 8. Aluwia torfiaste na piaskach i glinkach. W dolinach rzek występuje przeważnie gleba piaszczysto tor- fiasta na podłożu piasku iałego, przepłukanego w rozmaitej głębo- kości. Pod piaskiem również często siwy ił Sap woa; o którym yla wyżej mowa Napływów świeżych gliniastych (Rodzaj 9) na całym obszarze badanym prawie że niema, z “bal niewielkiej pare około p. 27. II. A, gdzie wśród łąki występuje wyżej wzniesiona, nanie siona warstwa lekkiej > oczywiście z ta obokiegłych glin nawianych utworz Torfy te dans zawieraja nieraz dość znaczne ilości wę- glanu wapniowego naniesionego z warstw dyluwialnych wyżej po- ge (P. analiza zyc Nr. 14. Profil I. B. 53 z Lipiny.) DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI 42 Tabl. VIII. Analiza mechaniczna. Rodzaj 8. Aluwia. Bifjscowość Cząstek o średnicy w mm W cząstkach nad | mm i oznaczenie profilu 0/, cząst. | | organicznych do 0:01 001—005 | 0:05—0'1 | 0:1—1'0 nad 1 mm , i : % o Jo % VO o Lipina, łąką I. A. 53. globa A ur Roa XA 22:922 31:205 15:058 27:815 3:500 67:04 pólłgłebie . n > . +. 6:954 17:095 8:296 66:965 0:690 27:41 Lubaczów, łąka ITI, B. 37. torfiasta gleba . . 29:234 23:255 14:132 32-719 0:660 71:85 głębsza warstwa « 26:275 35:573 20 984 15'088 0:080 51:64 GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE Rejestr otworów świdrowych. Skrócenia w oznaczeniach geologicznych. G. Zw. = Glina zwałowa denna (morenowa). Dyluwium ; G. N. = = Glinki wierzchnie (nakrywowe, nawiańe ?). P. D. = Piaski dyluwial es E Aluwium AL W. = Piaski Sylen. = Naplywy nowsze (aluwium). Skrócenia w oznaczeniach gleboznawczych (pedologicznych). Gk. = Glinka Gk. ps. = glinka piaszczysta. sek. a. = Ps gk == inoi glinkowaty. b. = bielicowaty. h. = próchniczny. Sekeya I. 1. Dolinka. | 4. Gk. b. 15 ćm. gleba ls „| Sk b. pa. — 46 em. Gk. b. ps. 15—40 cm. pod- | | Gk. ps. — 160 em. żółta. FA jaśniejsze. | | P. 5 Ps. Się em. żółty, gruby, GQ. N. mami akad y i ziarn a wy, wod 2. Wyrwa przy s Gk. | N | nRT A Gk, ps. 40—80 e As | . 40 em. gleba i białe | Ps. gk. 80— za drobny, si- | H | H | P.D | Ps. niżej 200 em. gruby, żółty. 3. Brzeg nad — tey do aluwium. Gk. „80 © Hamas s0- 95 cm em. , storfiały, G. N. Ps. 95, 160 cm. siwy, dro- PE D | Pa 6d 160 m. żółty, gruby. 5. Garb na ER — 40 cm | G. N. Gk. ps. 210 em. rdzawa | EBI A la gruby. Gk. > b. — 40 em. | G. N. | Gk. ps. — 330 cm. |P.Be| PR A żółty. | Gk. b. — 45 cm. | Gk. ps. — 180 em. P. D. | E gruby, niżej 400 44 7. Łaka, aluwium. Gk. w b. — as cm. z” 70 e - Pio u em. etz. humus storfi E Ps, a. gruby. Al. 8. Wyrwa nad Uszkowcami. Gk. b. — 45 cm. G. N. | Gk. ps. — 70 em. rdzawa. — 86 em. żółty, luźny. | e — 110 co Ak zbity. | Ps. żółty, grub 9. Na dua = Futor | |G h, greha; 10 cm. GE 3 m 4 | cm. G. N. | Gk 140 cm. z rdza- | p jalea. |G. Zw.| G. zwalowa, denna. 10. la Gk. b. — 40 cm | > | Gk. ps. — 140 em | P. D. | Ps. gruboziarnisty, żółty. ii. | | Gk. b. — 45 | G. N | Gk. ps. — 150 em. żółta | | i rdzawa. P. D. | Ps. gruboziarnisty, żółty. 12. | Gk. G. N. | Gk. pe. 130 cm. żółta | i A. ŁK Bos. | Ps, gruboziarnisty, żółty. 13. | | Gk. b. — 45 cm a E — 1 PD | A a 140 do | P, D: = | |G. Zw. | Glina zwałowa w głąb. 14. | Gk. b. — |GN | Gk. ps. — 130 om. | P. D. | Ps. — 170 em. gruby, żółty. | | Glina zwałowa. DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI 15. Brzeg taki. | Gk. ps. b.—45 em. z próchnicą. Gk. ps. — 70 cm. białe pod- ER. glebie. Gk. ps. — 150 e | P. D. Ps. gruby, żółty, == 16. Na a przy drodze. Gk. ps. gleba — 10 e G. N. | Gk. ps. podelebio — 45 c cm. Gk. ps. żółta — Ps. Jea Era = SF w glebę ciem- E prii wa w hu- mus. 17. Gk. — 50 cm. gleba i li GAN. Gk. ps. — 140 cm. z że- laz, naciekami. Ps. — 180 cm. żółty, gruby. p p. | P= 230 em. arobaini : D: ty. Ps. a żelazisty. 18. W zagłebieniu. | Gk. b. ai — 20 cm. gleba. | Gk. ps. b. — 110 em. pod- | glebie mocno wilęcije. | | Gk ps. — 300 em. z na- | | dikalar żelazistymi, 19. | Gk. b. — 40 | G. N. | Gk. ps. —80 cm. M. śóha, je- | a | > em cm. tobrt, żółty. P D GŁ. — 210 cm. glinka | od żółta w piasku. | 210 cm. — Ps. gruby, żółty. 20. | Gk. ps. b. — 20 em. gleba. G. y. | Sk: ps. > em. podglebie. K Gk. ps. — 100 cm. żółta, | rdzawa. | P. D. | P. gruby, żółty. 21. | | Gk. ps. — 20 cm. gleba | O. N, | Gk. ps. — 65 em. podglebie a | Gk. p 100 em. żółt Ps. gk. — 140 em. rdzawy. p. p. | Ps. gk. — 150 em. jaśniej- szy, żółty. Ps. gruby, żółty. GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 22. Obok 21 wzięta próbka do analizy chemiczn ej. 23. | G. N. | Gk. ps. b. jak 21 — 170 em. | P. D. | Ps. żółty. gruby. 24. Równina. | Gk. ps. — gleba 15 e G. N. | Gk. zę — i. 100 « em. | Gk. p. żółta | Ps —20 em. e. e E 3% | Ps. zo e da starokrysta- licz 25. Gk. ps. b. — 80 cm. gleba i And Ps. gk zę hę tra żelazisty. Pe. żółty, gr 50 em. > ewięzła, 4 ioma — 210 cm. s. siwy, mokry — 270 cm. | Glina ió żółta. Gk. ps. em. Gk. ps. żółta — 150 cm. | Ps. siwy, drobny — 170 em. | Ps. gruby. sródpolowa. b. z naciekami że- Gk. ps Hami z OOO war- stwowan — 3 m. — 140 cm. Ps. gk. b. Ps. gruby, żółty. T = Ps. gk. — 10 cm. gleba. — 60 em. . waj mniej utleniony— Ps. żółty, gruby. 31 jak 30. 45 32. | P. W. | Ps. sd jasny — | 60 e a A żółto: rdzawy— PD. Ps. więcej zwięzły, żółty — em. | Ps. gruby, żółty. 33. | | Gk. ps. b. — 80 cm. | 108 | Gk. ps. żółta — 150 em. | Ps. gk, — 190 em. P D. | Ps. gruby, siwy — 230 cm. . gruby, żółty | Gk. ps. b em. gleba. Gk. ps. b.—40 em. podglebie. | G. N. | Ps. gk. biały — 120 em. | Ps. gk. żółty — 160 cm | ı Ps. gk. biały — 200 em | P. D. | Ps. gruby, żółty. 35. Las sosnowy. | G.N. | Ps. gk, 70 em. | P. D. | Ps. gk. rdzawy. 36. | G. N. | Pe. gk. — 60 | P. D. | Bo. p My, = 110 cm. | gk. siwy. 37. | ypki — 100 em. ES |= zwijany żółty i siwy | | naprzemian, 38. | | Ps. h. — 80 em. | | Ps. biały, siwy. 39 jak 38 (próbka do analizy). 40. | Eon Gk. 3 — 50 cm. gleba OEN: | | Gk. airh ólta — 150 cm. | Ps. Pai — 399 em. | P+D, z żwi Ps. otrzy Tehy. DR KAZIMIERZ MICZYNSKI 41, Gk. ps. b — 10 cm, gleba. G.N Gk, ps. b.—80 em. podglebie. >= | Gk, ps. żółta z naciekami — cm. FP. D. | Ps. żółty, gruboziarnisty. 42, | Gk, ps. b. em, G. N. | Gk. ps. zw. — 120 em. Gk. ps. siwa — 150 em, PD | Ps, gruby, żółty — 190 em. * --' 4 Ps, ze żwiram 43, | G. N, | 130 em. jak zwykle. | P. D. | Ps, gruby, żółty, 44, Na garbie, rola, 45, Wyrwa koło drogi. Es * s. gruby 40 em. Ps. związany — 130 em. g goło ze Zwi- | PD s. — 45 cm. biały. * > | Ps, gruby, żółty z okruchami. 46. Ps. gk. — 20 em. gleba. Ps, — 70 em. P. D. ; Ps. gk, — 90 em. zwię- | źlejszy Ps. A żółty z żwirami. 47. | Gk. ps. — 20 em. gleba. pe | Gk ps. żółta — 200 em. | P. D. | Ps. żółty, gruby. 48. Zalesie Gk. p 40 em. Ps. gk. E em. z plama- G. N, mi Pig: Ps. 490 em, żółty, fora, p. p, | Ps gruby, żółty i siwy na- przemian, 49, Gk. — 60 em. gleba i G. N. podgi skie 5 | Gs. ps. żółta i rdzawa — 100 « em, | P. D. | Ps, żółty, gruby. 50. Pastwisko. Gk. ps. b. — 15 em. gleba połeknicna G. N. — 50 cm. pod- glebie de s. gk. — 70 cm. siwy. gruboziarnisty, siwy — P. D. | N 51. | Gk. ps. b. 70 cm. G. N. | Gk. ps. żółta i rdzawa — | | 150 cm. | P. D. | Ps. żółty, gruby. 51a. P.D — 40 cm. biały, drobny PS da grubszy, rdzawy. 52. Ps. Gk. — 15 cm. gleba. Ps. ati i i rdzawy naprze- P.D 120 e | Ps. s. rdzawo ed sypki. 58. Lipina. Łaka. Csarny torf ilasty —10 em. | + R iały piasek mokry i woda, 54. Łąka | a. próchnięcwy — 14 em. Poi Ps aly — 60 cm * pała, ait, tolesiey 110 cm. | Ps. , bardzo 55. Rola, : s. R E 25 em. gl. Piw o. iiaia jasny, gruby. 56. Las. | Ps. E by — bO em. jasny. Ps. ia żółty —100 em, Ps. gruby z orsztynem — R. > 110 c Ps. St jasny, bez ort- sztynu. de Las y l „Leszczyna | P. W. | Jasny piasek cia 58. Pod Suchą Wolą | a 13 Torf błotny, lasty z na RER siwym w GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 59. Pastwisko. Ps. ciemny — 10 cm. głeba. PD Pl : z Ps. siwy i rdzawy 60. | Ps. gk. — 20 em. G. N. | Ps. gk. —50 cm. podob | | Gk. ps. rdzawa — 80 c POD, |--Ba . żółty, gruby. 61. Na garbie. | . drobny — 20 cm. gleba | a i Ps. drobny — 50 em. pod- | | glebie. | | Ps, gruby, żółty— od 50 cm. 62. Gk. ps b. — 830 c AN. ES gk. — 70 cm, żółty. PD] Ps, grub, rdzawy. 63. Ps. gruby, żółty od wierzchu PD, w głąb. 64. | Gk. ps. próchniezna, prze- | GN. chodzi dl $e cm. w ps. | | żółty, s | P. D. | Ps. gruby, zał; — 80 em. 65. | P. D. | Ps.gruby od wierzchu w głąb. 66. | Ps. h. — 40 cm. ; ¡9 N, | Ps. gk. drobny — 70 cm. | P, D. | Ps. rdzawo żółty, gruby. 67. Pod Oleszycami. 47 69. Dolinka. | | Gk. — 40 e G. N. Ko ge „kla — 60. cm. rdz | Gk. ps. jednostajna —280 em. | P. D. | Piasek gruby. 70. „mj | Gk. ps. b. — 20 em. gleba. a. w. | Si, ps. b. — 50 em. pod- glebie | Gk. ps, żółta — 190 em. | Pe. „gł i siwy, gruby — P D | Ps, i świr starokrystalicznj 71 jak 70. i N.-] Gk. ps. — do 260 cm- | P. D. | Ps. grubszy żółty, 42. Dolinka. Se pa AA cm, Tin — 70 e : GK ps. hótta i siwa —100 en em. G. N. E mn orsztynem — go PFs. po pr mokry. 73. Dolinka. | Gk. ps. b. — 60 cm. Gk. mA z orsztynem — G. N 80 cm, y Gk. ps. żółta i siwa naprze- | mian — 250 cm, 74. Garb nad e | Ps. — 20 cm. gleba. Gk ps.—20 em. gleba ciem- | Ps. D, | Gruby AGE. 'aólty. n G. N Gk. ps. — 50 cm. podgle- 75, ; aa * e | G. N. | Gk. ps. b. — 120 em, s. gk. i ps. żółta — 210 em, naprzemian. | P, D. | R Pe. ge P. D. | Ps. gruby, żółty, 76, W dolinie, | 68. SE: W. a gaj Dane. d — Gk. ps. — 20 cm. gleba. | G.N. | 190 za Gk. ps. — 50 cm. Pp. | Gk. ps. kila i rdzawa — G. N. | Ps. gk, — 60 żółta | 160 e z rdzawem D. | Ps, |. żółt sr Poka s. [Ea guey, soy, "EMP ma , żółt dh t Bopi a gruby, ¿he Bua em. T kick PR: gh De: bislicovata, | Ba. Sink Pb gruby, żółty. 48 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI 78. 85. Pastwisko. Ps. gk em. POM | Gk. ps. — 90 cm. G. N. | Gk. ps = 100 em. z gru- | PD. Ps siwy, gruby — 200 cm. bym piaskiem. | y de . iłowaty, mokry. Ps. żółty. — 140 e Ps. jasny — 16 P.D Ps. m "= z kotiwwsta — ||86. SE ee Ps, gk. ZE 202 siny rán — 260 em. P. D. | Ps. gk. biały — Pe. gruby, m - 290 cm. Ps. gruby, luźny, żółty. Œ. Zw. | Glina ay w glab. 79 jak 80. 87. Rola. 81. | P. D. fi - 70e | G. N. | Gk. ps. — 120 e Ps. ów baog | BPD | Ps. gruby, siwy — s G. Zw G. zwałowa, pow z mar- | 88. Pastwisko. > i glami i żwiram s. h, — 10 cm. 82 ES e bardzo drobny, s 9 G. N. ilasty 90 cm. | G. N. | Gk. ps. b. — 80 cm. wilgotniejszy, w 1 m. p p. | Ps. siwy i rdzawy, gruby, wodą zlewa się ze świdra. A mokry — 190 cm. |G. Zw. | Glina zwalowa. 90. 83. Pastwisko. | G. N. | Gk. ps. b. Gk. — 150 e P. D. | Ps. gruby, wilgotn ang. | ME | Ps, de mokry — 200 cm | | E "— | G. Zw. | Glina zwałowa. 91 84. Rola. | 6, N. | st: ps. — 90 em. Gk. ps. b. — 60 em . gruby, biały — 120 em. HN. | Pi siwy, iát coraz M wilgo- H Ae gruby, klis — — 200 e | tniejszy — 210 e E. S tarokrystaieznymi | G. Zw. | Glina zwalowa. żwiram Sekcya II. 1. Las. | 3. Żytnisko. Gk. ps. b, — 15 em. LR Gk. ps. h. — 30. em. ciemna. Gk. ps. Boz. „ białe Gk. ps. b. — 70 © GN podgleb G. N. | Gk. ps. — 10) e m. pstra. o E PR ES i rdzawa — Gk. ps. jednostajna, żółta — 120 e 250 em. Ps. gk. pudle ps. em. 4. Pastwisko. Gk. żółta — 80 cm. a y. | Sk ps. b. — 60 cm. gk. — 120 em, so dde OR A A Piasek grubszy — 170 em. | | P. D. | Pa. żółty, coraz grubszy. Mapa gleb pogórza Oleszyeko-Lubaczowskiego. SKALA 1:25000 1 cm =250 m. r Sprawozdanie Komisyi fizyograficznej,tom 40. 7 + tpi Y E TITO "7 > y HS = = - M sx O ; £ 7 NE r ¿pol ź ` y LS ea n a! rro TT” ne =. — pad FU AJ $ CEN AA F R | E 1 R A a | ESA A ¡VAS NYM 20M JRR w kt Sd i ACZ 7 A R ta . m zm r mS Pa | a Y * ES Ñ Lo ji B £ s HE 6 vb = MEATA R WCTT We E a A TRE a g 5 ts ú UC? a e e | m * #221 | = | N/Ż | Ewy TT Les. Buda YES a o i + Hisa - SuŃ + gd Polop. 28 4 GH E ra | | | A AN EW ZZA NYY l ES SR K +aża=H fi 20 820 Zie 4 ZAM > MOWĘ ai rq r l A AS Rs rie na ; SO R : il i x + é i "S Ar Y : meta TN ete 1 % y | h NY z j | pl = O E SEBE Oe 7! 4 żę ko ie SSA 2ż GLi AG Y LP CC EL T A - e e $ | LALIT TP? RIII | Ut {i y MAI E AE LM z CZE LUTA OW NO ` $ 4j j i ; A H U 7 A KA wa ; SEE zad e bi rę z ŁU de 14 EFA 87 > = : == a Y le ee VIA A A bli? ih (i ES E ES » ÚS SA e sit Y 4 10173 i h, h AEAN cl POT: = SG NY Z ¿RE Nf Eh z, Wy Me 4 = ES 7 or "ak ¡uo SO 1111178 230 = , xP > : ka - LUU isy > > y (OI PARA; = S ds $ x WS c M) ni R zie =) MN EO ul 7 NES AR SÍ W ; > $ SA U © 1 EAS MS 7 DS U N UA TAR IN à Z SK SNA ycd ASI ; i Z 2 „że x A HS” SA E WIUD 4 SN AN e 2 — = = K pa PE U S9 yy - LO > y S gi Ak W ` A Ą a h « ski 44 Pa ZO Wa ATN s CZ 2 E A y 7 EN DES ` e dele i z =) A, yo z „ E PK >=. PB GR Y) E WE ` 1077 Le AU p, / ASES 3 >. 00 ESA ns => > A w F ź Ge rów S > a R 4 a i === A AŃR_> R 4 4 e 2 z by e E M, m ia ) A ż D ; Z > uf mi W E, a ii = zarne S = t, $$ aż fr LA 4 im - a x | S E IŻ KŻ 388 NS i ž CH de i 22 „Vi m — de ze Pr a j t SR — ` l x U A Gara AN (MO = $ wadę =. A $ 5 zax Fox”. LA TON znana ya ES tin = =: =. =Z A z >. e, MARN J | a > "BA H A HI HI A à = M NY Z > 5 f ye j å E T kaj $ p SN f Hr, QA ZE Ri s, «u WO RCI zę SKO - E a” K ASY e: E A lea RA H [b ! 0 ; HANN © = gi tte, j NBA "PN odd E R , ra s s CE e SE SN U! A 7 ” Í > j > ES dl HE ; ti : MAĆ > E Aaa A reffittow zz śą, o A mm AL > = ke rz 2 / DU 2% "M" TA Jr ) DA = Í > TO A kę w $ | +) it q j a TON saai 4 dłu; ULU . > Ya e e gs > f . PANAMA G Ś e) A fa TA z ' 7 UW (U y ć Ni Ę HA E $ okrzyce ANA SP ZAŚ: pm 4 lit y 411) ELA, : 2 FL, Hz = ` A i 3 Ki 2 rcz.28 mać ma c |! NA MAD ZZ: h x Z = 57 h z 4 ing = AWIW 9, OR 2 y 47) z Shy, rza p OS ler ) {l A Y Uy ES i Wz . = ca p 28 MER Y IO z . i \ AŻ l 1/7 => / / ł zek up) i 5 A A AE A w = a poe Aa y e 3 A Kin te : a 2 NAC Lt / > JUŻ, A e 4 = ca N MH Bu NŚ 5 4 i wał > © WEA. RY 5 b SE OWE y SU I p = He TT NN, EAN NE 4 EM A > W uy R pe 48 W = N S zey | | ES S j M s D ps „a Mr y nj P 7; WAŻ WI KRÓJ iż. A fi . nf o ii 24 Rz = S A a —, Al Ji / a) i > CA z ę 4 = LĄ ti AN pas nA < W Z Y IAS E A ŻĘ UZ H j SĘ 7 SE / ZAW t: ZW U W ua, „Ń A zg s a | M ca 26 X i! i HAY NoE : 5 ; > W kk -— : > ek a S HP IN Y | Mani, ” "| A i AN / (W i RE > 4 We WM 3 === A W = ` W ls i j (U y U UB ` . sj 1 y = e ZM sP/f 47, AETERNA A "en fibre pad. i tiy Ñ y A kz 234 KŻ sk, 73 tod A . (MUSE 3 = a Y O > an RY A . Zo E e f 10 Se sd NS S $ ho 4.8 AGA AŻ UM m iz p i 3 MW > N A = na 7 y RÓ > > li > ¡pe - = pr 82, U M "My j », E > PGR y ME, y ELELS E PE wi 17) 2 eS : DŻ A Ss ds ns > 2 G ; AES SA Z X jj, f ) 64 = Ż AS i neta e e e R R, j: SZ Hijas! > | z M ; A „uu 3 2 X ; == zad N kę: Z ti f Hf, 4 li | 42 11 RE SE i NP» ÉS R, 2 5 ak 3 l 3 p A Ay i A ' POMI Ai i f SYŚ TUU 7% NI Np D, 20 c Mż CZY Ki m ABF AA NOWEJ, OS > z AA „BI Sk iks m / R SU ZŁĄ A > 7 A SA hij x TUBO 2 © R cą A | = == Py ZznArZ Adil PES, Le 5a vd BU JED | | = =$ > Aa 0 a a EO AI LB), zB Ñ U Wio 20 g U NY HA $e à OR Cm kŠ wu x A: „Mów A AA a, A WA 2 RR Sm SKU e É Y > : W 2 <= oe h | ASK KA 4. 5 NEO S_=z kę. | 5 M Y u Fe > AJ i ill Mod) 417 Y O DOW IA, AR O DE - E 3 aja Ae LE le Walka 1,3 =. p wd HN d Í 'j yl MI b IS = An | y Mir | Igo - z A = Y > ow = r > SY ii Š = » z ; rrt + WA CZAI UZ, EBD > EW 2 LaS y A a di ej | , | AH £ ` Ai E E A z ? HNM: E RA Z PRZ Y MZ =p, ALE" — sącz ME | LIEI Í lij | == $ 3 y E ; . 7 >, SANO ` 4 AW ai > +. Las KĘ EE 24 F Vf R 4 y E >= Z Ty 4, czł ; / Z e 2 (220) 7 ż A = 7 A AZ, rr Ay qu) W, do N RN à Naa Hr) z AJAY r RIN A > A ` % = a t, es: t j ko 2 ' bae- -is LA Ma i E 23 A SS S fo? | ~ 4 De ha į NG wt” I) e | kat zę PR Z y E |] — SIAP aso M9 ha > > 9 6 0 3 y ZN Ze; A= IE = JA ENS ola Oleszyę x == n a -5 lLemey , Ś Z z a F: w NS ` 2 Nr AT A j WZW) i MÆ a e O | nt e > AS ON EREN isl, Re NA | Poza e» UE SR / AS mi A GW A € d „AŚ = a 4 2 ; | i Ei + => a y 5 A = = ` AAT Ej rż j A En » "Hf" Se CZU ut S yu } mo MM ij —4 e | pe, 7, a Aby sza is r; Ir TAD M, ~~ U s POS ESTA . » E pare zg s 7 a US > m i F A e gaz, E e ES WERONIE c” ZZ” p) AR złe Or A E. do PE ES > ` w 2 | de a y 5 „ać y e Rp 71,3 P A R y a < 7 a M i zj! E UN S S y Z Z E SSA w "AMANO ch wa 5 z | N ZW aa m Z RET „a Pn PAS 7 į PORT „4 t HR S T s. U % ; A AH de z ZA Z : POS "pó SE AI i Wa EN 1 ŻA ti eya pao x ge | L e) Z U 7 AS Ń i! Wi A ie 3 = £ 4 ) aTa ray 7 JA Ji X Dhs Eyi i Jl, > , ld id PR q eiil MIT TEE prźź A nug Aeg M KU S £ A, AÑ | F 4: : RA EAS ; E T pH PE A g = z "Carr. > LS Ag 1 MED q 2 » S E SESA i Sus š i £ | A W 0074 FE k W e SM HA a alizib EION 5 > Pus NPR IAS Me A | ZI”, | „O mx Sy a FAU | JAR e BAZOWA y Ae a as Je Z ; E | LEA? ES a: E EPIA E = a > b ar. PEC! 4 = X E od KZ GU > e TAN A A 73 pi Epe” NS 4 AUA SS | E | ús 44 A i 144 e E E JS nw, Ty h Ta E PAD. 7 E eS * oz 2 Ę pa AH Mes e Hi zał, | NA % j > Si | r BEN A <— A 4 o BĘ. 4 aut "żyg z gd f: larin Y $ F Pa o ORNE, U WSSE R + zg Aae EM ES 4 ż Í 1 1 La i U e SFF : > O 7 Tisi UE ÉS 5 Aur 7 E mię y 7 o za A 4 e z 3 m Fry A - - A. A PR - IRA => >. auf ł al ro = A = a ay : ME A JA > DY TS $. : y sa 23 TĄ 5 ANR ii A pe ES UY RE 7 w y ; g E oo E EL maa O AL w Sen aa. > 2 e Z ; 7, o e Fi >4 j sS » i a e ża => U "> 5 E = pa C A Š rz > 7 A "E ZH 2) A = awT 2 S ISS; 74 WE s 5 GALO! NE = i E 4 i 3 4 RY N | R 5 M 7 C AM M A > c, A F TH È m PA Z! c X I mó E | 2 5 e > KOD pW - TE Fa BAN =4% sd, $ $ Jil ne y A DI GÍA 431 N V Ś E x K3 IN $ | FD aj sA má = Za, > 2 a =" ` H ¿> de y nn z w p = é Si F E "p yr z. i ME E - | RNN BJ I HER ds! : F y Dn Wz stoło, „W e. i ho //=ZE KEG) yl ht, | cięć CZ | ULE se że, an i E i = Rf. = ls? Uli úl ; EE 841 5 EA ZE te , a + a z BS | £ Z Y ŚW Z 1 W => / ! as pe ` ; SN ZE Nes I Me + a A E E O y se f Ń U U R Y \ E o AŚ! 3 z O 5 ASUS TSN N Sy 2 NUŻ WSZ ara pd] A> | i A aS > TRN W TERNA ] 2 ść ŚR? z 2 ¡ ji YE SS UNN. M qa 7% ji! H i 13 i E ; GUMY cho Ą z EU PNE b f "= 4 ÍA Wes” > ZH A 4 kd oz 5d , s x 2 y ` — A or ZO ETA wama A +2 Z z Z que A 243 . a RY i A BN Ki aa; yunh lina 11 i q > A à bi A SESJĄ A AUD Z a OWY, ani AN Min se A ci KIE 2 , ; = SE. TO » = 2) Wi Ju thi: TOS Mi $: I SEP BBR s Y 7 > Z. 7 YPN 4 O e giS y Y ? Mig, x | Se | S A AN EŻ. x TOY ToT y ne RA = ti ` / U E 3 ' A SNS e UANL E E \ = AO E = SEE © j m NR SON Ś W DTD Na NI ttr 5 + | AE 39 W r 3 DZ A == 7 ) Y y | . SPR r ` AN 8 Bs g 5 ps © r, 4 S ¿ > AR M NE XQ M y 4 Use, A UM W INES X Ala a Se * =- — f = a 2 po 2 a Y X | H. Zr Tth | E Sa * ik Z WALI: A z =; ES b my i ny KS NS Ea / n j NĄ | EN m | tli wi uh Y / A E IZ j s N E A F s A 213 I! KY Ben = U Pe TA 0 i Atu Z A A W 5 + 222 423 ES I MIU Fr 2 El sai (M Z 8. 0 | + 5 3 s % RE Hor on W, 2 i ; - ME . = ps. ya F 2 HART Él ` -JaV = = i Ka A I 7 s Jf Z ZY 8 MALAS Sr ` n Sl ak Z n ff le Elite, i E 22 i p ają Hypa = ZZM > z i SA i U < (BR ES Ps z 5 I | 4:77 AN "K Y f q i i z Si M ; A U Pak A Led GD NE EOS SAR A i) w BZ TA N. co E — P ; | : W ES > ED 2 S ir > F Ą © x f “i pii I m Pi ZPF |. KD GZ de 6, D i i NETOS a! "TA ZAW A d E k Hh : [Mer = ye e i tor, Y i n > 4 2 A ya al E + : pw UPS E Ćw r wd ij żę KTD 7 pac R pI = i HL SÁ R AO ad pura de sora ko à ; E ad e. + Tr NN em P RH thash 1144 s+ * e > $ ś P 174% 3 pi Hn: = ży 215 at = El 3 € ze O jâ o o La 4 m SE bis to O T ES 4 ż 4 4 "= zk e) ¿ = E Z e 38) ma ń À : jr SĘ s" M = E 7 1 7 y Y = id A z AS W Sj p 1 1 o La ję WT: Na `, ` z « x d FA wW 1 > ad f A> - . ł ï 3 %9 En ASS 5 A A A TAg E ute „ad W LU te, kę y dE Z į OR i 3 5 ża, ad z LA w El > ZDM a . . A A NS 204) a : ŚW | PEAT p | ki z, 5 ; E | xi RA E rmy y ; ie . Ż po - | w TZ BOX JĄ OS E j z Z - mo a da Lip Ny t i ds > z d a) a $ ga 3 y a y > NS 5 CZAI E ura s K: A $ że © y l ls NW? +, y mai N - DE S A == Ace akc s CY E E ho == KAJ T NT 5 ~ Q j Y | 4 N IRM: . "Alp, , i oa fi A> 3 } Ñ A BN z qe im e == Ph ia ME JIG > à r gh dc” A s dw, ł AGR eb y X : Ć AA. | | 78 + AN M 3 sea Xd l wt | i st 4 ato ~ É %0 p 4 > > ZM 4 z de ETA p a żyć Ę SORO ~ | : 3736 | > a” 3 | y N = i i y / $ ha wa . nę są] he, s 4 $ gra 7 / z, 2 D 7 s | 24 = te, $ ar £ E Z] 4 ł k ¿hey A > E £ 22 p z: Fr y SODA 7 -i b AU 4%, Justina A 2% : je LH . p za” `y Ery £ śe EW [2281] [/ 4 at da == PA H A ` FE E jr; w E A IRE Hi / CA ngi it f NUDY La SS 2 Szer £- o j i i : | ; = SY z ad Ar ÓN Ly mi it hr 3 RA Lo a A, i w . K "A d y | = : y ez R p 28 m = y ` . A +4 Ñ 7 a > SA d 7 a$ A m È x zad żyć E a żę M z M S Z Te By f z £ 7 EN e = M z ` eż C= BALU AS i ed! S de as Shia "H 3 AA > 2 ba gm ai " 3 R > ZE 51 Ć 9 230m 8 6 | Q w 230 m o $ zal 9 z : i ol a B A e 220 m ; zI y A ta ht. f Ra I 7 3 E wz gama | i 3 l | 200 m t; ol „AA / UN M, A MNA m w ; 3 GLINA MORENOWA OLINA MORENO E PRZEKRÓJ W SKALI WYSOKOŚCI 1:25.000 t. j. O NATURALNEJ, PROPORCYI WZNIESIEŃ. z 8 t E ü Z | B E Sas E g sE z LE 3 | 5 E S E | = „AB. kaka L = w m — — É By 20m 0) ajma "R," ma RA KASE A y 200 m pos AS: Sk PRZEKRÓJ ye CZĘŚĆ ŚRODKOWA PRZEKROJY ŒX ŒX Ra 3 A | t i 4 t t i i ZALESIE USZKOWCE -PRZEKROJE DO MAPY GLEB A ú POGÓRZA OLESZYCKO-LUBACZOWS OBJAŚNIENIE BARW: -A IJA | m e M BACHORKA POTOK „JAŁÓWY FOLW. PRZEKRÓJ /3/9' | 2 RYS. DR K. MICZYŃSKI. GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 5. ' G. N. | Gk. EA. i rdzawa do 280 | G. Zw. | ugi zwalowa. 6. 23 a | G. N. | Gk. ps. b. do 210 em. jak 4, G. Zw. | Glina zwałowa. 7. . E è š |:G. N. | Gk. ps. b. do 230 cm. | G. Zw. | Glina zwałowa. 8. Gk. ps. — 70 e G. N. | Gk. ps. żółta — "i20 cm. P. D. Piasek gruby — 150 em. _| G. Źw. Glina zwałowa. | Z epos JR 5. G, N. | Gk. ps. b 60, cm. Gk żółta — 250 em. | G. Zw. | Glina zwałowa. 10. Gk. ps. b. — 65 em. | 6 N. | Gy. ps, żółta — 240 cm. G. Zw. | Glina zwałowa. T cod | Gk. ps. b. do 40. cm G. N. | Gk. ps. żółta i rdzawa — ao 130 em. G. Zw. | Glina zwalowa. 12. Gk. 55 e R N. | Gk. oe pa do 210 em. | G. Zw. | Glina zwałowa. 13. | L | G. N. GE sej pstra — 85 e Gk. ps, żółta — 280 ci em. 14. Grzbiet wierzchowiny. Gk. ps. —.20 em. zed a 35 e — 210 em. Gk. cl A Abi lución. Spraw. Kom. fizyogr. T. XL. Część IV PD „Piasek gruboziarnisty. Wierzch jak 14. G.N.|Gk pS. £ rs gmr szym od 150 e 16. ' 6. N. | Gk. ps. . — 130 cm. G. Zw . | Glina L 17. — 70c w. | G. N. -Gl. „A żółta — "310 cm. i "Ps. us gruboziarnist, P. D. 225 e G. Zw z Glina li 18. Gk. ps. biel. — 70 em. j. || G. N. | Gk. ps. pstra i żółta, glg- ; boka. : Gk. ps. próchn, — 25 em. G. N. | Gk, ps. pstra — 85 em, Gk. ps. żółta, ¿dll 19. | | Gk. ps. biel. — 70 em. G. N. | Gk, ps. żółta — ; Ps. gl. związany — 250 em P. D. | Ps. żółty, gruby. 20. | k. 60 G. N. | Gk. ps a — Ps. gl. siwy i żółty — 240 cm | P. D. | Ps. gruby, żółty. 21. p ps. kę —- 50 em, Gk. pstra — 80 cm G. N. | Gk. Lola. AAN Gk. ps. z grubszym pia- |. skiem 90 e Pe D D. | Ps. gruby. 22; | e "IRA? Pr jak wszędzie do 280) | G. Zw. i Glina RE 22a. | a. X. | ox „ja A, „jak wyżej do A EE CIA e 4 23. | G. N. | Gk. piaszez. biel. — 90 cm. PD Ps. grube i żwiry mea v staliczne — 120 e | G. Zw. | Glina zwałowa. 24. | G. N. | Gk. ps. do 180 em. | G. Zw. | Glina zwalowa. 25. G N. | Gk. ps. b. — 190 em. Ps. ERY żółty — p. p. PE | G. Zw. | Glina aji 26. Gk. ps. b. — 20 em. ść GN z tri b. — 55 e ES e | Łółta — 135 cm ; pi kit ważą Krysta- G. Zw. aa — 145 e Glina Telka 27. Wśród łaki rola. Gk. ps. = — Ps. gk. s AL Próchniczno 40 em. warstewki — Ps, pe drobny — 200 cm, Woda. 28. |a N | Gk. ps. b. -— 45 em. Bes. | 0. mi i pstra — 190 em. Ps. i — 230 cm. | Ex Glina gk T wa. 29. | a. y | Gk. ps. — 60 em, | * * | Gk. ps. pstra — 150 em. Ps. rdzawy, gruboziarnisty — P p. cm, Ps. żółty, gruboziarnisty, 30. Gk. ps. b. -- 65 cm. Gk. y gp i żółta — 140 e EX D. | Ps. grania, żółty. DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI Gk. pa. żółta — P. D. Ps. drobny rdzawy—150 em. Ps. gruby, żółty. k. . — 60 e |G N. | GE p s EG cm. | Gk. ps. żółta — 215 cm. | P. D: | Ps. żółty, gruby. 32. Dolina. TP D| Ps. gruby, żółty. 33. | Gk. ps. h. — 70 cm. (25 em. gleba GE ps. (pstra — 95 cm. żółta, coraz zwieźlejsza, 34. Gk. ps. b. — 45 em. Gk. ps. p G. N. stra — 75 cm. Gk. ps. żółta, jednostajna. 35 jak 34. 36. Gk. ps. próchn. — 20 em. Gk. ps. biała — G. N. 60 cm. . ps. pstra i żółta w głąb. . ps. b. — 70 cm. Gk. ps. żółta, jednostajna. Gk. ps. - 66 e Gk. ps. żółia ta — 130. em. Ps. Etay siwy. Gk. ps. Gk. ps. Gk. ps. ps. próchn. — 25 cm. biała — 60 cm. pstra — 85 cm. żółta. ` GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 51 40. Gk. ps. b. — 55 em G.N Gk. ps. pstra — 90 e * "| Gk. zw. y — 135 c em. | Ps. drobn At | Ps. drobny wydmiasty — P. Wy 25 cm. | Ps. gruby, żółty. 42. . gk. — 15 e | a. R: > Ps. doba biały —50 cm. | D. E s. gruby, żółty 43. | GN Gk. b. ps. — 35 cm. | "| Ps, drobny, biały — 70 em. | P. D. | Ps. grubszy, żółty. 44. a sigi drobny h. — 20 G. Ps. po biały — 50 em. | P. D. | Ps, gruby, żółty. 45. G b. 25 8% N. | Ps. drobny 55 em | P. D; | Ps. gruby, żółty. 46. Gk. ps. b. — cm. | A. | Ps. gk. drobny — 180 em. | P. D. | Ps. gruby, żółty, luźny. 47.- JE ps. b. mj Ze | Ps. biał | kM | Ps. gruby, żółty, "luźny. 48. | Gk, ps. eons —10 = gl. Gk. ps. a — z Gk. ps. pstra — 156. em. z ortsztynem ED | a gk. god 80: >. | GN. | GE pa. b. — 40 cm. P. D. | Ps. gruby, żółty. | Gk. ps. b. 70 em. Gk. Z z naciekami — Gk. żółta, zwięźlejsza — 210 e ES | Ps. gk. żem, coraz grubszy. 51 zupełnie jak 50. 52. | G. N. | Gk. ps. b. — 60 cm. | P. D. | Ps. gruboziarnisty. Al Torf błotnisty, R" (sta- y wisko aluwialne). 54. | Gk. ps. - 45 cm. Erd Z zdzowymi nacieka- Al. SĘ Pa. wy; moler: 5. Gs. — 35c Al FK gk. yonim —10 em. Ps. jasny, podmokły. 56. | Ps. gk. — 10 em. | P. D. Ps. biały, gruby — 40 cm. Ps. gruby, terena — 55 em. | | Ps. gruby, ż 57. | Gk. ps. h. do 50 cm, z pró- ni Al. | Gk. ps. pstra — 85 c gotna. G. N. | Piasek siwy, mokry. Gk. b. ps. — 130 em. G. N. ES siwy, podmokły, | kom mc drobnoziarnisty — Al | Ps. „podmokły snitistynom-— GN. i jamy; Podikokiy. ¿e 60. 68 | Gk. ps. próchn. — 15 em. gl. | | pa 5 em. G. N. | Gk. biala — 30. em. podgl. Gk. biala 40 cm. | Gk. pstra — 70 em. G. N > pstra 65 em | P. D. | Ps, gk. żółty, mokry. Gk zg — 110 cm — m. 61 jak 60 Ps. gruboziarnisty, zlepio- 62 P. D. ny ma 165 em, : Ps. gruby, jaśniejszy. Gk. — em. G. Ps. de jasny — 150 e Ps, gk. grubszy — 230 © em. |69. Rola | | Psk. gruby. | G. N. NĄ: > gl. 63 be . re — 45 em. | Ah pa bo 86 60. P. D. E ld aten 1 120 em. Al Ps. podmokły, siwy. ać bela dns y Piasek mokry jasny. è 70. 64 jak 63. i | Wierzch jak 68 do 90 em. 65. G. N. | Ps. gk. drobny, rdzawy — Gk. ps. b. — 45 em. | | 170 em. Al Piasek wilgotny, jasny, | P. D. | Ps, żólty, gruby. z rdzawymi naciekami. 66. 11. Gk. — 20 e G. N. — 45 cm Kh. ek, mokry a z | ortszty- rę kraj pola Al Bid "Te Ps. ear. jasny, gruby. 72 67. Gk. ps. b. — 55 em. | Al Gk. ps. b. — 35 cm. G. N. | Ps. siwy, gruboziarnisty, * | Ps. mokry, gruboziarnisty. wilgotn Sekcya IIL £. 4, | . b. — 25 | G | Gk. ps. b. — 4) cm. şk. ps. pstra z rdzawymi G. N. | : G. N A | Gk. pstra — 65 em | Gk. ps. żółta Ps. rdzawy, graby, alopio- 2 PF. D, ny — 105 cm. . | Ps. gruby, żółty. | Gk. ya G. N Gk. p — 105 cm. | E Gk. | kólia, riada coraz Aash E ña 5. | Gk. ps. b. — 50 om. a. y | Gk- ps. b. — 45 em | 6X. Gk. ps. pstra — 130 JRR RA 3 | Gk. żółta, zwięzła Sk | P.D A rę p. | więcej. * | Ps. żółty. DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE Gk. ps. Gk. ps. viala — 45 | em. . pst 75 e Gk. Zw. pe wa, ges kladana ca: Gk. pstra zwięzła — 70 cm. Gk. zwięzła, żółt [GE pia avia gl. Gk. a b. — „A em. gl. i — 45 e . podgl. Gk, pstra z ziarakami ort- FM. sztynu — 80 e = zwiężła, dt 185 cm. k, dro — 210 cm = gruby, =e . ps. — 80 cm Ps, et — 170 cm. Ps. — 190 em. Ps, dad żółty. k, 40 em. gl. Ps. Pu bity 45 em. an Ps, gk. pstry — 7 | Ps, edt «BJ z raw | plama EE yti rdza -F Ps. rsd siosiony lh 53 13. Gk. ps. b. — 15 em. gl. Gk. biala ps. — 40 cm podgl. a Ps. gk. żółty — 165 em. Ps. rdzawy, b. drobny — 195 cm. Ps silniej rdzawy, grubszy — r p cm. Ps. żółty. 14. Gk. ps. b. — 45 em | ox. | p, gk: 175 tną. TE | Ps. gruby, żółty. 15. | Gk. ps. b. — e G. N. | Gk. pstra, zwięzła — 80 cm. | Gk. żółta, zwięzła, 16. | Gk. ps. b. — ; G, N. | Ps. gk. siwy — 70 em | Ps, gk. drobny — 230 m | P. D. | Ps. gruby, żółty. 17. Garb. Ps, gl. 40 em. G, N. | Ps. gk drobny — 95 em. | P. D. | Ps. gruby, żółty. 18. | Gk. ps. b. 35 cm.: | Bud | Ps. gk. żółty — 55 em, | P. D. | Ps. gruby, żółty. 19. Brzeg łąki. Gk. ps. h y E ; 18 em | | Ps. żółty, gruby. Przejście pt e z «go igi plama- ` 3 ak, i ga ilasta — 12 Al. ł Ps: pe ik mokry i woda. G. y | Sk. ps. b. — 5 adm Gk. zw. żółta — 80 cm = Ps. zlepiony, rdzawy, gru- |*"* b en 30 em, > | Ps. gk. drobny — 40 em, P. D. | Ps. żółty — 180 cm. (10 cm. gleba). k . ze żwirami krystali- m Ps. gruby, pasje 4 110 em. cznymi. | Ps. żółty. Ps. SE a y | Ps. ge — 60 cm. (15 em. ARE © gleba). | Ps. grubszy — 135 em. | że B | Ps. żółty, gruby. 22. Ps. gk. — 55 em. (15 cm. | G. N. | =. Ps. grabszy — 85 em. | "2 | Ps. sypki, gruby. 23. | p. p.| Pe pedi — 75 em. grubszy 24, | P. W. | Ps. wydma na brzegu. 25. Brzeg łakt. Gk „ps. h. — 12 em. ... | Gk. ps. biała — 42 cm. Przejście | Gk, ps, zwięzła — 80 c do -È ; pe ilasty Al (woda) 105 e Gk. ps. siwa — 120 em | Ps. mokry, siwy. 26. | | Gk. ps. b. — 55 cm. (gleba 10 em.). G. N. E Ps. gk. drobny — 70 em. P. D. | Ps. coraz grubszy. 27. | Gk. wś — 60 = G. N. | Gk. pstra — 90 e | Gk. a T ilta — 150 cm, P. D. | Ps. drobny, żółty. 28. | P. W. | Ps. wydma. 29. Ps. SĄ podmokły — 25 e Ps. Hoy: zek ŚĆ dar P. D. Ps. ilast, sty, cod z limoni- tem 60 e ES. Jeria. bialy, mokry. 30. gk. — 70 em. (gleba P. D: ae cm Ps. grubszy. DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI 31. | Gk. A b. — 50 em. (gleba 10 e G. N. | Gk, m s patra — 8 e Gk. zw. żółta — 120 a cm, | Ps, hia tas — 145 cm. P. D. | Ps. gruby. 32. | Gk. Pa b. — 65 em. (gleba GN. 15 e | Ps, pisz — 75 cm. | P. D. | Ps, gruby, żółty. 38. | G.-N. Ps. gk. — kc em. (gleba | E AA Ps. drobny — 100 cm. | ID. | Ps. ak: żółty. 34. Gk. ps. b G. N. | Gk. ps. żółta em, Ps. gk. żółty kawy 960 em. | Ps, gruby, żółty. 35. Dolinka. Gk. ps. h. — 25 em Gk. ps. biała Oe G: N, | GR. w, kalki: dziw © e Gk. zwięzła, żółta. 36. | Ps, gk. — 35 em. sku G. N. | Ps. gk. biały — 70 e Ps. gk. pstry — 110 em | P D | Ps, rdzawy, drobny —190 em. * | Ps grubszy. 37. Łąka, aluwium. Torf spss = ad cm. Ps. h. czarny — 65 e Al. Gk. frita 80 cm | iłowaty, ciemny -110 em. | Pionek gruby i 38. gruby, wydma — > cm. P: W. 85 e Ps. Ps, rdzawy — Ps. żółty. GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIK 55 39. | G. N. | Ps. gk. h. — 10 em. gl. Piasek coraz grubszy idzie P. D; w głąb. 40. | G. W. | Ps. gk, b. — 46 em. | P. D. | Ps. gruby, żółty. 41. pa, h. jan drobny — 35 en Pi DE jasny łez — pa em, R ilas Ps. pen sti m0 | Torf poprzekładany pia- skiem — 95 cm. nanie- | sionym wodą. | Ps. h. ciemny, torfiasty — | Ps, ciemny z ortsztynem — em. Ps. gruby, biały, mokry. Ps. gk. — 35 e Ps. drobny, FR 90 cm. Ps. gruby, żółty. ry ef JB. P=. gk. — 20 em. (gl. 8 em.) podmokły z ortsztynem. Ps. biały i siwy, mokry i gruby. > Ps. szczery, luźny — 25 e P. W. Fi. ed związany eS Ps. żółty, gruby. 47. Ps. h. ciemny — e em. Ps. mh — 70 e > Ps. żółty — 100 ex cm Ps, mis gruby. | P. W. | Ps. szczery, wydma. 48a. Ps. gk. drobny — 40 e P. D. | Ps, bialy, b. drobny — 55 ex em. Gk. ps. żółta i siwa 49. | Ps. gk. h. ciemny — 18 em Ps. biały, b. pn 90 em. Al r gruby, kaske ruby, c Be ilasty, dei RE G. N. | Gk. ps. b. — 50 cm. PD Ps. gruby, jasny — 80 cm. ; Ps. żółty, gruby. N. | Gk, ps. b, — 40 em. P. D. Ps. grubszy, jasny — 75 em. z Ps. gruby, żółty. 52. Gk. 30 c | a ai | Gk. zw. pE, — 65 em. | P. D. | Ps. gruby. 3. | Gk. ps. b. — 40 cm. Gk. Re pstra z p. HA rdzawymi — | Gk. ps. żółta, A 54. Nad taka. Ps. — 25 em. P Dre a biały. — 40 em. Ps. gruby, jasny. 55. Gk ps. b. zg | G. N, Gk. pstra — 75 Ps. gk. b. draba- — 195 em. +.» grabszy, żółty 56. b. — 30 em. G. N, pe Ps. p mra — 90 cm. P. D. | Ps. grubszy. 57. 62. | a X | Ps, gk. — 65 em. Gk. ps, — 40 em. | * 7 Ps. grubszy, luźny. G N Gk. ps. pstra — 70 em, s ai vep żółta — m dpi 58. | s. gk. — 120 | GE wb Mk gi. | P. D. | 3 Sag aoa cm, a y | Fe ps. biała — 45 em. tty "2 4 Gk, ps. pstra — 85 cm. 63, : 3 Gk, żódta, zwięzła — 230 em. w GŁ. pe. ibe | P. D.. | Ps. żółty, gruby. "x O PE poŭmokdy. > A deki 64, 59. Pastwisko podmokłe. Akwa | Gk. ps. b, — 10 c m. gl. PG. N.| Gk. ps. aby in 120 em. rx N > Mariny zwięzła, ziarna podmokła. a ztynu Gk. pres owiana — - 85 cm, | 65. P. D, | Ps. mokry, siwy, gruby. „| Gk. ab ars: | | Ps. mokry, siwy, gruby e | 2] Gk. „Piła : G. N. | GR nią dała 138 cm. 60, : i Gk. więcej piaszczysta — | GN E Gk, ps. — 65 e 210 em. y | Gk. ps. ay — 255 em. | P Di | Ps, gruby. | P. D. | Ps. gruby, mokry. 66 >. ¡EXTA a ban. 2 A +0 | Ps. rdzawy, drobny — 85 em. —]-6,-N, | -Gk. h. ciemna — 85 « em. P. D. | Ps. gruby, zlepiony — 95 cm. | P. D, | Ps, gruby, żółty. Ps. żółty. : —Sekeya IV. 1. 4, | Gk. ps. b. 55 em. G. N. | Gk. ps. h. 15 em. gl. G. N Gk. ps. pstra — 110 cm. | Gk. ps. b. żółta — 80 cm. ' + | Ps. gk. żółty — 145 cm. | P. D. | Ps. gruby. | Gk. ps. zwięzła, żółta. Ps. gk. w no Że SZCZET- 2. | nas | szy, wydmias | 1! ryj żę h. —: 20 Ees G. N. | Gk. b. ps. — 70 6. 4 87 LO aw. sha — 180 cm, G. N. | Gk. ps. h. — 75 cm. | P. D. | Ps. gruby, żółty, | P. D. | Ps, gruby, żółty. 3 T $ 7 ` | Gk. ps. b.—45 cm. (l 20 em.) | „(a | „gk. — 20 em. . a. y, | Sk pstra — 80 e j P. D. | Ps. coraz więcej gruby, wy- * E | Gk. rdzawa zw. — 126 em, - Too "MIA 3 | Gk. żółta - DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 57 8. 18, | GN | Gk. ps. — 80 em. Gk. ps. b. — 45 cm. do 3: 1-Pe. ges m 110; cm. G.N Gk. żółta, zwięzła — 180 cm. | P. D. | Ps, gruby, żółty, 7 | Gk, z gr ubym ps. i żwira- mi — em, ; ; | G. Zw, Glina zwałowa, | G. N. | Ps. gk. — 35 cm | P. D. | Ps. temes ¿pe luday -*78 em. | Gk. swą Jh Br y, ty. | Gk, N ke — 125 em. 10 G. N. | Gk. żółta, jednostajna — z : 250 em. | | Gk. ps. b, — 25 em. gl. | Ps. gk. — 275 em. żólty. Gk. ps. b, — 45 em. podgl P. D. | Ps, gruby — 290 cm G. N. | Gk. zw. pstra — 80 cm | Ba kiej | Gk. rdzawa — 140 cm 20. Gk, gree głębsza. N. Gk. 65 c G. x. | Gk. „s ed — 120 cm, 11. ED: | Ps. gk. żółty — 140 em, | G. N. | Gk. żółta, głębsza, z tem G. Zw, | Glina zwałowa, zeń | samem następstwem eo 10. 20a. 12. PRE: — "e | G. N. | Ps. drobny, jasny — 40 em. ' | dE na i żółta —120 em, zę Ps. coraz grubszy, rdzawy —- | G. Zw. | Glina zwałowa, P, D; Sor | Ps. żółty, gruboziarnisty. 2i. Sk ps b. — 55 cm 3. ps pstra iż Sita 18 cm | G. N. | Gk. ps. b. — 50 e Ez P. D. Ps. gl. ze Z "soma | p. p | Ps.drobny, anny — Hm mz Sek Pas | P Ps. grubszy, żółty | G. Zw.| Glina zwalowa. 22. - 14. | Gk. ps. — 60 em. |a. N| Qk- po. b. —. 65 em. |». | Gk. pa. petra żółta —230 cm. Ba A S om. | G. Zw. | Glina zwałowa P. D. | Ps, gruby, żółty. AR, ; 23. 15. Gk. ps. b | 6. N. | Gk. ps. do 150 em. Gk. ps. pstra — 125 em, | B/D. | Ps. gruby. G. N. sy a żółta, zwięzła — 1 6. l : e | Gk. ps. jasna, siwa—230 cm, | G. N. | Gx. ps. glebsza do 200 em. . Di | Ps. gk, żółty; drobny. a | Ps. gruby, żółty. 24, | pex ps. b. — 70 Eo : . ps. oś. — 110 em | ax | s. biała. pstra i IG Nu dE ps. Zólta, zwięzła - — + Gale zwykle ) do a em a 250 em. P. P. | Ps. żółty, gruby. mJ Z drobny. T DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI 25. 34. | G..N. | Jak 24. | Gk. ps. b. — 45 e G. N Gk. ps. se M — 76 cm. 26. * * | Gk. ps. siwa — 90 e | APT Gk. ps. żółta — 115 e em. | G. N. | Gk ple ia 100 em. | P. D. | Ps. żółty, gruby. | | Gk. żółta — 190 cm. en i | G. Zw, | Glina zwałowa. 85. Dolinka. Gk. ps. h. — 15 cm. el 27 Gk. ps. biala — 50 e | GE s - G. N. rela ps. E R e ślelosośtł Gk. ps. pstra — 110 em. A G. N Gk. żółta. ERER 140 cm. $ Gk. ps. żółta — 200 cm. k isot | Ps. gl. drobny — 240 em. m. a A 2 FP ONE t **||36. Gard. (ORA > | kali Gk. ps. b. — 80 em. 28. pode M | Gk. o pstra — 130 e | Gk. ps. b. — 50 em. | | Ps. gk. żółty — 230 em. G. N. | Gk. pstra — 65 em. | P. D. | Ps. gruby, rdzawy. | Gk. żółta — 185 cm. | G. Zw. | Glina zwałowa. 37 | Gk. ps. h. — 10 a gleba. | p 29. G. N. | Gk. ps. biala — PAK L Poe ARA 210 st Ps. gk. rdzawy -- 90 cm | P. D. | Ps. gruby. KP. PER Atar zbity — 100 em. Ps. gruby, żółty, luźniejszy. | 38. | G. N. | Jak 36 do 220 em. 4 a | P. D. | Pek. gruby. — cm, ER | Gk. a -x — 75 em. 39. P- p. | + dawać wo Li wag E Ps. gk. b. — 10 cm. gleba. aj gruoy; Somy. | G. N. | Ps. gk. biały — 55 em. podgl. Gk. ps. żółt 31. Gk, "3 | P. D. | Ps. gruby. żółty. G. N. ag Gk. re zw. — 80 cm. 40. | P. D. | Ps. żółty, gruby. | | Ps. gk. b. — 10 cm. gia. 32 | G. N: | Gk. Aż pstra i żółta . | HB Gk. ps. b. — 60 cm. | BD | Pe sa rdzawy. G. N. | Gk. pstra — 85 e Gk. ps. zwięzła, żółta, ål. 33. | Po ae 03 | Gk. ps. b. — 55 cm. G. N. | Gk. pstra — 95 em. 42, | — 215 em. | p p. | Ps. gk. drobny — 70 em. | P. D. | Ps, gruby. || Pa. gruby. GLEBY OLESZYCKO- LUBACZOWSKIE 43. | P D | Ps. drobny — 95 em. | " >] Ps. grubszy, 44, | Ps. zab y ciemny h. Ë D 20 e | E Pò: -z ortastyne Ps. gruby, Jasny, podmokły. 45, p. p | Ps. drobny -- 65 em. * —* | Ps. grubszy. 46. | Al Torf piaszczysty — 50 cm. | ? Ps. gruby. 46a. | Al | Torf piaszczysty — 95 em. | wal Ps. gruby. 47. | | Ps. b. pić — > > P. D. | Ps. rdza | | Ps, bialy, inky. 48. | Gk, ` ps. — 20 cm. gl. Gk. b. ps. — 65 cm. podgl. G. N. | Gk. pora — 115 cm Gk. żółta — 160 cm Pa droby. żółty — 180 em. Ep | Ps. gruby 49. | Ps. drobny, jasny --70 em. s. grubszy, rdzawy —- Beż 00 e PR Ps. jaśniej szy, | | Gk. torfiasta — 20 cm | Al | Ps, gruby, rdzawy z ortszty- | nem — 35 Ps. biały, mokry. Torf piaszczysty — 25 em. Ps. rdz zt z ortsztynem — | Ps, Heb podmokły. 52. | P. D. | Ps. wydmiasty, rola. 59 53. | Ps. gk. h. ERA roz Ps, jasny, 90 55 e ZR Ps. rdzawy — 90 em Ps. biały, odio, 54. Las. | Gk. ps. b. — f G. N. | Gk. ps. żółta — 125 cm, | | Ps: gk. — 180 cm. | P. D. | Ps, gruby. 55. Las | pOk=p ps b. — 60 G. N. | Gk. żółta — 100 « em. | | Ps. gk. — 150 em. | P. D. | Ps. gruby. 56. Garb. Gk. p 40 | KRA | Ps. gk. — 70) em | P. D. | Ps. gruby 57. | Gk. ps. — 55 em E > | a | P. D. | Ps. gruby 58. | Gk. ps. — 60 cm. G. N. Gk. żółta, pstra — 120 cm. Gk. żółta, jednostajna — 20 cm. 2 D. | Ps. gk. — 250 cm. P D. | Ps. żółty, gruby. | G.N. | Ps. gk. — 40 cm. | P. D. | Si es al biały — 85 cm. | 61. Polanka w lesie | To | 95 cm. jasny — Al. Ps. grubszy í Ps. żółty gruby. 60 DR KAZIMIERZ MICZYŃSKI 62. 66. Łąka. [ls ps. b, — 40 em. | | Torf — 45 cm, G.N. | Gk. pstra —.7b cm, | AL | Ps. gk. — 90 em. | Gk. żółta — 180 em | | Ps. gruby. | P. D. | Ps. gruby, rdzawy i żółty. 63 67. Las, . | POD | Ps, drobny bh. — 35 e | P. D Ps. jasny, drobny. "|" e | Pe. graby, żółty, hn dsg | ""* |-Ps. gruby wd. ży z m q | Pa. drob 45 | | Ps. h. — 25 em. | P 0 Ge RID ra | = | Ps. h. jasny i siwy (woda). | | Pe GOW , bób 65. Zaka, i 69. Las | Ps. h: 5 em. s | PE pair — 65 cm. | = | Ps. biały, woda. q” | Ps. grubszy Załączone tabele IX i X zawierają zestawienie ea al ini: i mechanicznej dokonanej przez Dra K. Mo- ścickie 61 EBY OLESZYCKO = LUBACZOWSKIE G | | -- 3486 0/68100 KARĘ TA 1690 013800 rara OBATE. -0/4690.0 9090. O reżo 0 990 1" |. MmozowqneT lez [11 Ez — |2610:0/9760.0/6190-0 Te70-0 F761-0/2880-0/7296-0,0869-0/9600-1|7680 0/2778-0 [201 | vao18 | + * moquejseyy [2111 i 16 — |4080.0/6270.0/771€.07980.0 1£83-0/687-0 6288 © Ł/0781-6/97€9 o|ożze E bog toma l" kuj m: 28 Ill] 08 — |7960:0/2480:6/76 10 0,4060:0,8771-0,2960-0|08T6:0/z002. 0/6209: -0/2171-0/4089-0 (06-0 z y - BAMIN IEF NIGET — [€160-0/9270-0/0890-0 8980-0 4383-0/8370-0/2877-0/9962-0.0086-0.0T8T-0 70871 |66'L Ę TRAO ‘a9£25310 |9z'1] | 8T =- [?910-0/0€20-0/9780-0 6870-0/46<1-0/£/60-0/9089-012709-0/02€8-T/8211-0 02T8-T |60-1 j oo AO LT — |TZ10:06920-0/ — FO£0-0/1490 0/4020-O/£3TT-0/0££2-00132-0| 960-010668 0 |84-T | 89913 | : A adeny. “9189187 91 04T0-0/e860-0/6660-0 7%80-0/8901T-0 1€80-0,989T1-0/9861-0/6266:0 6T£0-0 8768-0 97-0 | '15pod| * * wurdrT at 8210. 0/8680-0/6790-0/0991-0/077T-0/£0€4-1/6961-0/2929-0|4520 8|206%-€ GŁG6-1 890Ł.G6/OT-OL| “ s * urdr] 41 4R00-0/6960.0/8260-1/1810-0/2780-0.0e70.0/668T-0/6g06-0/2997-0/7670-0/8266.0 /6:::0 s ATAA ‘orsajeg |; Gl == [FOTO 0'82€0-0 69710-0 7910 0/2680-0 6970 0/026T-0/68€6-0| 92? 0/9600-0/6614:0 |£9-0 | 89913 | * * eudi Gl — [0930-0/6F80-0 8610-0|1290-0/76T3-0/8880-0/820-0/3798:0/808F 0/0821-0/9810-1 |28-0 | rus" rd Ja R? — 16780 0/8960 0/0T£0-0/9T/0-0 9831-0 T3C0-0/€ 923P-1/9990-0/0008-0 |920 [Bpod] - ' ' OISOJBZ OT — [7260 0/1870-0/1990-0/6096-0 4613 0/0690 0 7€P9. U 9808 0/0808.T Ł9eT- 0 /6666.T |GG6.T E " osoez 6 — [6190 0/6290-0/9180-0/9880-0/6890-0/2090 0 8190 0192620 9101-0 TE9T-T (220 p ‘agor 1 pod ‘oors 91118 8 ~ |9660-0/0820 0/2907-0/68%0- 0 '8020-0/TE60-0 EZCT-0 889-0 TEZ8-0 86£1-0| 967.1 |G0-T r eqz L m. |04e0-:0/6670-0/2660 0/T190-0/4780-0/8€90-0'€827-0/6699-0 £08-1 ZTET-0/7920.T 16.0 | 843183 | * * * ororg omg 9 | E | | MISIEM — [2870-0 8890-0/9620-0 2620 0/8€16-0/4970'0 1492 0/8229 88'0/£896-0/99FŁ-4 |180 | Saos | * ogsmysed ‘eurdyy g — |6030 0/ree0 0/8660-0 4610-0 .6290-0/6040-0/202T-0/6104-0/6676 0.2€60-0/6626-0 (69-0 g HIBM[0} “OJOIS 918I8 + — |9120-0/11%0-0/0620-0 8670-0/0620-0 2070 0/979F-0/0222.0|Ł68£ T.OFOT O 9868.0 [68:0 | Bop opt ag WO € — 168100 9080. 0 96£T-0/00T-0 192T-0/8000-0/199€ 011882: -0/009T-T 1860.0/£7Ł0.T 26-0 EE əəÅsəƏJO E — |2160- 0/2090-0 -0/88LT- 0 TFOT. 0 8780-0/6260 0|2727-0| .2869-0/80GT- 16:60. 012 LP |80.0 feaj : əəízsəjo 16 I T BOO $ u.0 o 0104 M a z slslalslgelglz]E | slot Tar] a sl A 1 2 a ra A n z r) = | „ZE S zę i o I g [és 8184 „0 AMIS RA a Promo PONI d | | Tr E 2 |S mig > Z ATUOZIBUZ() 7 E Pd A A AA aoc 2,8 BRB"! 8 8ISELU fayans 3uznjosqe M ouojzajeuz — duaz tujomJeid eu njuazoyəzad od 3 ke 3 z ‘oys ww | zazad y9Áueisəzud yaąstzo [ 7 ‘nyeu Ázeue fouzojuayo OIZpesez EN e q 5 'XI ISL GLEBY OLESZYCKO-LUBACZOWSKIE 69-61 | 17.08 01.0 | €80-97 | 880.81 | 861-13 | 19441 | orqoópod AE (pi 09 A 07:69 OCZ.0 yega OŁ09T | T88'08 | oeri] “eq | SPE ETI poa PBH LE 78-7 | 91-96 088:0 | 966-77 | 296.21 | Tel-a3 | 983.31 | ordolfpod| oz H pat oe A R | 91 16:88 | 64:74 0960 | 093.0? | 896.91 | 628-88 | EOG-TI | vaos ; el 77-971 | 9968 09%.) | 849-98 | ŁEG.0% | 60T 48 | 968.91 | orqol3pod ję * | * 2 + + + oroig odeig E 6026 | 1679 0380 | FŁE-TE | GF6-6T | 268-8€ | 916-97 | vaora l i ET OLET | 08-98 08T-T | 691.03 | TZT-£3 | 209-866 | 688-TE | ezorpod al 83-08 | 32-69 _ | 0660 | Ze9-61 | 38661 | 7088 | ¿11-88 [orqortpod |. 090) 7 ” oqstmąszd *wurdr] $ PI 7G.88 | 97-11 S | 0990 | 7923-61 | 981-06 | 996:14 | 98981 | ©qs13 OT 86-9 | 20-46 2 | 0820 | 71Ł-98 | 9e7-8T | 278-906 | 986.81 | erqorópod u | an : ś | 6 978 | 7992 © | 006.0 | ras.ga | 966.03 | 803.6 | gzggr | egois | % ZIE OŁE-TT | 00-007 OSTO | 230. | 686:0T | 867.19 | 800-08 | ezorpod f t 02€ TT | 069 88 008) | £PO.GI | 278.21 | GEF-97 | 930-138 | otqolfpod| gg “j oip opog eaey enázsaO y 9 76.06 | 92-69 083-1 | 676.91 | 666.61 | GOT-€7 | 9824-81 | vqo12 G O+.T | 09-78 0g0.0 | 2096 | 76T1-61 | 268.87 | ŁEO z |orqoiSpod| uf. . . . aamg oolzsej) + 66.66 | 19:02 093'0 | 908-9T | OFa-Te | 036:67 | 02-11 | 9913 l » € 28-£ | 21-90 067.0 | 608:2 | O€6-1T | 9QŁ-£7 | 949.98 [orqorfipod |, 1! tmwomoqzs(] pru_05£zaor(j de OT-F4 | 06-79 082:0 | 70671 | 38841 | 926-67 | 800.08 | ©qe18 e ! l qgoejueosoadad M "© ta E cds $ | BZ4AĘ) Z E o 5 E z ę 2 5 | a E 8 B3 Leb] Bo bzożkar| ajj atwo sgaB| 8 k E 48 3 2 © gs BLT EG 5 | 39 |3S*408 2 logoMODSLALUI v a O E E Be] GO 2 E O DÓJ ; z H e e | o 2 Sn] 4 BMZEŃ E 109570 uru TI yoqstzo pea pie orurorz tujomiord vu niuozo. ZE pr po qo4zsqnid -1ozad od “ur T ONS zozıd qoLuv1sozad 494stz9 T4 ki s, z YOBUIBIZ AM “pera Kzijeuw ( fouwuoyop ormegspod EN im P X IL DR KAZIMIER ZMICZYŃSKI 40% 826 ceg 827 89-9 60.66 9-19 Gu. TŁ 190 89-7 17:26 70-29 09 € 70-66 70.86 089-T GL07 67.0 81-6 68-61 ŁT-GQ 16:69 87.61 87.61 000 00T 098.8 016-0 OFZ-0 069-0 016.0 067:0 080-0 099-0 096:T 089:0 069-0 009€ 080-0 060 0 061 0 008-T 082.0 O?%:1 068:0 0G0-T 004-0 068-0 026 0 066-0 064-0 GGG.7 068-2 671-99 4760-29 676-8 826 6 880-0T 6IZ-3€ G9G.TC GU6-97 c96-99 GIG 26 620.6 TEL OT 040.6 L3T-3€ £8P-88 0338-98 060-99 TZ9-T8 992 GŁ 906.66 007-68 989-97 280.11 eL1-01 812.81 SOL- 2026 211.61 6290-11 786-08 GET-PT 666.71 916.61 962-8 800-981 20671 GŁTGT 062 8T 789.16 8020-81 009'4 606.61 8TG.0T 06:01 G0Ł:6 ¿89-9 076:16 160 06 987.00 696-89 080-91 L86-€T 088.60 884.29 €£49-98 406.66 901.18 £18-18 260-21 20%-16 880.28 66:96 906 7 88-71 881-6 068-9 769-1 629.7 9592-96 189 8 LET-LE 669.66 064-8 LEQ.8 989.08 033,08 0ŁG9G 1673-68 09-11 T68'81 706-9 66 66 EPLE OG7.76 178.06 9988-86 719-97 789-8 990-9 629.6 GOG:Ł GYG:6 786.9 898.16 960 66 arqojfpod uqes erqolsdspod aqolś o1qo¡Spod vqo¡3 "18M WGZSQBŁŃ "eaea vuoi erqoldpod eqo|2 91q9¡Spod vqo13 ezoppod erqoqdpod eqo|3 erqo]śpod vq9/3 o1qo¡Spod *q915 o1q9¡Spod vq9]5 erqoj pod eqo15 91q9/Bpod eqo|5 9611 | z. qua pos *804zs0]() MOZOWĄNT -o mgquwjgepą poło dd BŁ. x, -eqn peu vyp *mozowqn'T + AIN * * (umrmnqe) wurdrq . . . . . . . 90ÁZ8910 11 * NIBM]OJ '0I80[R7 tt MIBAJOJ “0180187 . . . . vurdyT ¿Buázozsor]“ '£moqóp ser] A A WIG E orsojuz me „ami "M pe "w, | ud! 25 88 SS= SE CG Om GM 10 nm = m GI GI pd „e wa | en. „a „a m p | owa mra 25 Tom czterdziesty (Z dwiema tablicami). AKADEMIA UMIEJĘTNOŚCI W KRAKOWIE. SPRAWOZDANIE KOMISY! FIZYOGRAFICZNEJ pogląd na czynności dokonane w ciągu roku 1906 oraz Materyały do fizyografii krajowej. AHI Tom czterdziesty pierwszy. (Z dwiema tablicami). W KRAKOWIE. _ NAKŁADEM AKADEMII UMIEJĘTNOŚCI. SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI SPÓŁKI WYDAWNICZEJ POLSKIEJ o. 190 ce gi SPIS PRZEDMIOTÓW. Sprawozdania. I. Przegląd czynności Komisyi fizyograficznej akademickiej w ciągu roku 1906/07 lI. Spis Oslonków ialay E E anos i III. Obrót fanduszów Komisyi fizyograficznej w roku 1906 Materyały do fizyografii krajowej. Część I. Materyały zebrane przez Sekcyę meteorologiczną. Wypadki spostrzeżeń meteorologicznych w Galicyi w 1906 roku, zesta- wione w c. k. Obserwatoryum astronomicznem w Krakowie Gradobicia w roku 1906 ; s: Ę Spostrzeżenia pojawów w świecie rośliny m E i zwierzęcym AA w oka w Ożydowie przez Juliana Hawrysiewicza . Część II. Materyały zebrane przez Sekcye botaniczna i zoologiczną. F. Schille: fade do fauny Szezeciogonek (Apterygogenea) Ga- licyi (z tablica) H. Lgocki: ad fobie sł KBA w da Dzakadh wy w Królestwie Polskiem w latach 1899—1903 . . . . . + Część III. Materyały zebrane przez Sekcyę geologiczną. . W, Friedberg: Młodszy miocen Galicyi zachodniej i jego m II (z tablica) . ; 800 a Część IV. Materyały zebrane przez Sekcyę rolniczą. Dr. W. Kleeki: Studya nad bydłem nadbużańskiem, część druga 54 62 1: Przeglad czynnosci Komisyi fizyograficznej akade- mickiej w ciagu roku 1906/07. Komisya fizyograficzna wydała w r. 1906/7 trzydziesty dzie- wiąty tom Sprawozdań, zawierający przegląd jej czynności w r. 1904/5, tudzież materyały do fizyografii krajowej. Z Atlasu geologicznego Galicyi wydane zostały w tymże czasie zeszyty: 18-ty, złożony z map Stanisławów, Kołomyja, Śniatyn, opracowanych przez prof, Jarosława Łomnickiego, 19-ty, zawierający mapę Sambor, wykonaną przez prof. Dra W. Friedberga, i 20-ty, złożony z mapy Drohobycz, opracowanej przez prof. Dra W. Szajnochę i Dra J. Grzybowskiego, tudzież tekstu napisanego przez tychże autorów ze współudziałem inż. P. Miączyńskiego. Wydrukowano nadto mapę prof. Dra T. Wi- śniowskiego: Dobromil, przeznaczoną do zeszytu 21-go, nadto od- dano do druku południowo-wschodnią część mapy Kraków, wyko- naną przez Dra K. Wójcika i sześć map tworzyć mających zeszyt 22-gi a opracowanych przez Dra W. Teisseyrego: Komarno i Rudki, Bóbrka i Mikołajów, Przemyślany, Żydaczów i Stryj, Rohatyn, Halicz i Kałusz. Przepisane regulaminem posiedzenia administracyjne Komisyi odbyły się w dniach 23-im marca i 15-tym grudnia 1906 r. Sekcye Komisyi złożyły jej na posiedzeniu w dniu 19-tym marca 1907 r. następujące sprawozdania ze swych czynności w roku 1906/07: Sprawozdanie z czynności w Sekcyach. a) Sekcya meteorologiczna. W roku 1906 funkeyonowalo 20 stacyi. Ponieważ jednak sta- eya meteorologiczna w Hrusiatyczach przysłała sprawozdania za vi dwa miesiące: styczeń i luty, a potem nie dawała żadnych wiado- mości i na zapytania nie odpowiadała, pozostaje więc stacyi 19. W tej liczbie jest 9 stacyi barometrycznych, a reszta, t. j. 10 po- siada jedynie termometry i ombrometry. Należy dodać, że na jednej ze stacyi barometrycznych, mianowicie w Iwoniczu, barometr uległ zniszczeniu, to też już w kwietniu przerwano spostrzeżenia baro- metryczne, a prowadzono w dalszym ciągu jedynie termometryczne i ombrometryczne. Poza tem stacya Towarzystwa Tatrzańskiego w Zakopanem nadesłała wprost do Obserwatoryum sprawozdania za rok 1906. Z Towarzystwa Tatrzańskiego dzięki uprzejmości pana prof. L. Świeża, otrzymało Obserwatoryum sprawozdania za rok 1906 ze wszystkich stacyi, stanowiących własność tegoż Towarzystwa, jak to miało miejsce i w roku zeszłym. Nie licząc już stacyi w Zako- panem, mamy stacyi tych 12, lecz tylko pięć wśród nich funkcyo- nowało bez przerwy w ciągu całego roku. Spostrzeżenia fenologiczne nadesłał, jak i w latach poprze- dnich, p. Julian Hawrysiewicz z Ożydowa. Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie podało wykaz gradobić. Spotrzeżeniami magnetycznemi zajmował się p. prof. Dr. M. Rudzki, a w ciągu miesięcy letnich p. Ryzner, student uniwersy- tetu; spostrzeżenia te zostały ogłoszone w sprawozdaniu rocznem Ob atoryum astronomicznego, a także będą opublikowane w „Ma- aci do klimatografii Galicyi“ za rok 1906. b) Sekcya olojiena. Z polecenia Komisyi fizyograficznej zajęli się badaniami geo- logicznemi w r. 1906 pp.: prof. Dr. J. Morozewicz, prot. Dr. W. Friedberg, Dr. K. Wójcik, Dr. W. Kuźniar i Dr. Jerzy Smoleński. Prof. Dr. Morozewicz, w towarzystwie asystenta p. Z. Rozena i praktykantów Zakładu mineralogicznego Uniw. Jag., pp. Kame- ckiego i Staronki, zwiedził okolice Czorsztyna, Krościenka i Szeza- wniey, celem obejrzenia tamtejszych skał wybuchowych i zebrania materyalu do badań naukowych w pracowni. Podług tymczasowego sprawozdania, złożonego przez prof. Dra Morozewicza, skały te (an- dezyty, trachity, a poczęści skała za trachit uchodząca, ale od wła- Yu sciwego trachitu prawdopodobnie odmienna), leżą na lekko wygię- tym łuku, obejmującym od północy i pólnocnego-wschodu dziedziny Czorsztyna, Krościenka i Szczawnicy, zaczynającym się na zacho- dzie między wsiami Mizerną i Kluszkowcami, a dochodzącym na wschodzie do potoku Krupianki, wpadającego między Jaworkami i Szlachtową do Ruskiej Wody. Szlify przyrządzone dotychczas przez p. Kameckiego, wykazały w zebranym materyale nader ciekawe stosunki mikroskopowe, np. obecność w niektórych inkluzyach ko- rundu i spinelu; badania chemiczne wykryły w andezytach żaru bar, stront, a prawdopodobnie także lit. co nie jest bez znaczenia dla kwestyi pochodzenia wód mineralnych owej okolicy. — Dwie dalsze wycieczki podjęte w okolice Rzegociny, Kamionny i Starego Rybia, celem zbadania skał wybuchowych, rzekomo przerywających tam piaskowiec ciężkowicki i inne utwory fliszu, przekonały prof. Dra Morozewicza, że chodzi tu przeważnie tylko o drobne egzoty- czne inkluzye w warstwach fliszowych; wątpliwem pozostaje na razie pochodzenie jedynego większego nieco obnażenia, położonego na za- chód od Rzegociny przy drodze do Bełdna. Wreszcie staranne po- szukiwania na obszarze wsi Dobranowie, gdzie ma się znajdować cieszynit, skały tej tam nie wykryły; natomiast ślady cieszynitu znalazły się w sąsiednim Sułowie, gdzie podług świadectwa miej- scowych obywateli wydobywano w dwóch, dziś zasypanych jamach „zielony kamień*, znajdywany obecnie w szutrze drogowym tej okolicy. Prof. Dr. W. Friedbergowi poleciła Sekcya geologiczna bada- nie miocenu, w Galicyi wschodniej, rozkładając, zgodnie z jego ży- czeniem, tę pracę na dwa lata. W roku 1906 zwiedził Dr. Fried- berg Podhorce, Jasionów, Holubice, Olesko, Pluchów, Dryszczów, Kurzany, Borki Wielkie, Turówkę, Faszczówkę, Tarnorudę, Mona- sterzyska i zajmuje się obecnie opracowaniem bogatego materyału paleontologicznego, zebranego w przeważnej części tych miejscowości. Dr. K. Wójcik zbadał stosunki geologiczne Kruhela Wielkiego pod Przemyślem. Przytem okazało się, że tamtejsza rzekoma rafa jurajska jest tylko głazem egzotycznym, jednym z bardzo wielu tkwiących wśród fliszu. Głazy znalezione w Kruhelu Wielkim dały się zidentyfikować z przeważną ilością skał występujących w okolicy Krakowa. Znaleziona fauna otwornicowa dowiodła, że flisz głazy te zawierający należy do trzeciorzędu. Rezultat swoich poszukiwań vta przedstawił Dr. K. Wójcik w pracy p. t. Exotica fliszowe Kruhela Wielkiego, przeznaczonej do Sprawozdań Komisyi fizyograficznej. Dr. W. Kuźniar zwiedził eocen na całym północnym stoku Tatr, zbierając materyał paleontologiczny w tych miejscach, skąd go jeszcze niema w zbiorach Komisyi fizyograficznej, badając uło- żenie eocenu względem utworów sąsiednich i jego zawartość pa- leontologiczną. Zapatrywania swoje na kwestyę eocenu tatrzańskiego oparte na poprzedniem częściowem opracowaniu materyału paleon- tologicznego w muzeum Komisyi, starał się Dr. Kuźniar ugruntować lub sprostować obserwacyą w polu. Opis eocenu tatrzańskiego, oparty na tych poszukiwaniach, złoży Dr. Kuźniar w najbliższym czasie Komisyl. Dr. J. Smoleński po opracowaniu częściowem fauny dolnose- nońskich marglów w Bonarce, którego wyniki ogłoszone zostały w Rozprawach Wydziału matematyezno-przyrodniczego (Dolny senon w Bonarce), zajął się szukaniem skamielin w zlepieńcach kredowych Podgórza, Witkowie i Giebułtowa. Zebrany dotąd materyał nie wy- starcza jeszcze do wyprowadzenia dalej sięgających wniosków, po- twierdza jednak obecność w zlepieńcach krakowskich dolnego tu- ronu, do którego należy też część konglomeratów dotąd za ceno- mańskie uważanych (na Podgórzu). Uzupełnieniem zbioru i opraco- waniem jego zajmie się Dr. Smoleński w roku bieżącym. Może uda się przytem rozstrzygnąć najważniejszą kwestyę, mianowicie obe- eność cenomanu w Krakowskiem. P. Weignerowi poleciła Sekeya geologiczna wyeksploatowanie nowych odkrywek kredowych w Podzameczku pod. Buczaczem. Materyał tam znaleziony złożył już p. Weigner do muzeum Komisyi, razem z okazami paleontologicznymi i petrograficznymi zebranymi w Przewłoce, Rukomyszu, Petlikowcach Starych, Podlesiu, Niznio- wie, Strzalkowcach, Chudykowcach, Uściu Biskupiem i św. Trójcy nad Zbruczem. Do wydania w Atlasie geologicznym Galicyi otrzymała Sekcya mapy Smorze i Dydiowa, wykonane przez prof. Dra W. Szajnochę, wraz z tekstem. Sekeya geologiczna odbyła w ciągu roku 1906/7 dwa posie- dzenia, mianowicie w dn. 14 grudnia 1906 i 14 marca b. r.; prze- wodniczącym Sekcyi na rok 1907 wybrany został ponownie prof. iż Dr. F. Kreutz, delegatem Sekcyi do Zarządu muzealnego zaś Dr. K. Wójcik. c) Sekcya zoologiczna. Sekeya zoologiczna poleciła w r. 1906 badania faunistyczne pp. J. Dziędzielewiczowi, Dr. E. Niezabitowskiemu, F. Schillemu i S. Stobieckiemu. P. Dziędzielewicz uzupełniał z wiosną swoje dawniejsze po- szukiwania neuropterologiczne w okolicach Lwowa i Janowa, w lecie zaś i jesieni zwiedził okolice Mikuliczyna, wodospad Huk pod Ho- werlą. potoki powstające pod Dancerzem i Breskulem. jezioro Nie- samowite pod Turkułem, wreszcie stoki Chomiaka koło Tatarowa. Jako rezultat dawniejszych swoich badań nadesłał p. Dziędziele- wiez pracę p. t. Sieciarki i prasiatnice zebrane w ciągu lat 1904 i 1905, sprawozdanie zas za rok 1906 z opisem dwóch nowych ga- tunków, przyrzekł złożyć Komisyi w ciągu bieżącego miesiąca. P. Dr. Niezabitowski zbierał błonkówki w okolicach Nowego Targu i w Tatrach, głównie w reglach; ze zgromadzonego zaś w roku ubiegłym i dawniej materyału oznaczał rodzinę Braconidae i z ro- dziny Ichneumonidae dział Cryptinae. Opracowanie rodź. Braconidae jest na ukończeniu, praca nad działem Cryptinae zaś potrwa jeszcze czas dłuższy. dawniejsza literatura do tego działu okazuje się bo- wiem niemożebną do nabycia, a zestawienie europejskich Crypti- nów, podjęte przez Schmiedeknechta. nie jest jeszcze ukończone. Dawniej zebrane i do lata roku 1906 opracowane gatunki z rodź. Ichneumonidae zestawił Dr. Niezabitowski w „Tymczasowym spisie“, do którego wydania przystąpić będzie można dopiero po uzupełnie- niu i po sprawdzeniu wątpliwych oznaczeń. P. F. Sehille miał zająć się fauną motyli, przylżeńców i szeze- ciogonek w okolicach Nowego Targu, pracy tej jednak podjąć nie mógł z powodu przeniesienia do Żurawna. Sekcya, na jego wniosek, poleciła mu badania w tym samym zakresie w nowem miejscu po- bytu. Z pracy tej rozpoczętej zbyt późno i utrudnionej brakiem czasu, p. Schille złożyć będzie mógł sprawozdanie dopiero na wiosnę roku 1908. P. S. Stobieeki udał się na Podole nad Zbrucz i Dniestr, tu- dzież w okolice Grzymałowa, celem zebrania tamtejszych pluskwia- ków i uzupełnienia zgromadzonych dawniej z polecenia Komisyi X materyałów koleopterologicznych; przygodnie zbierał p. Stobiecki także pajęczaki. Do lipca b. r. będzie p. Stobiecki prawdopodobnie mógł złożyć Komisyi wykaz zebranych przez siebie i przy pomocy prof. Smreczyńskiego oznaczonych pluskwiaków różnoskrzydłych. Ukończenie pracy nad chrzaszezami, oznaczenie pluskwiaków ró- wnoskrzydłych i pajęczaków wymagać będzie dłuższego czasu. Wywiązując się z dawniej podjętego zadania złożył p. Schille trzy prace do wydania w Sprawozdaniach Komisyi fiz., mianowicie: Fauna lepidopterologiezna doliny Popradu i jego dopływów, część 9, Materyały do fauny owadów siatkoskrzydłych i szarańczaków do- liny Popradu, część 4, wreszcie Przyczynek do fauny owadów bez- skrzydłych (Apterygota). Prof. Dr. M. Kowalewski nadesłał jako wynik pracy podjętej dawniej z polecenia Sekcyi pracę p. t. Mate- ryały do fauny helmintologicznej pasorzytniczej polskiej, V. P. prof. J. Śnieżek pracę nad błonkówkami pszezolowatemi okolie Krakowa, rozpoczętą w roku 1905 z polecenia Sekcyi, pro- wadził dalej w roku 1906; materyał zebrany, zawierający pewną ilość gatunków nowych dla Galicyi, postanowił jeszcze w roku bie- żącym uzupełnić. poczem dopiero złoży Sekeyi sprawozdanie prze- znaczone do wydania w publikacyach Komisyi. Do wydania w Sprawozdaniach Komisyi otrzymała Sekcya nadto następujących pięć prae: p. F. Schillego: Przyczynek do fauny motyli okolie Krakowa, prof. S. Smreczyúskiego: Zbiór pluskwia- ków prof. Dra S. Zaręcznego i Wykaz pluskwiaków nowych dla fauny galicyjskiej, Dra H. Lgockiego: Chrząszcze zebrane w oko- liceach Częstochowy w Królestwie Polskiem w latach 1899—1903 i bar. Jul. Brunickiego: Spis motyli zebranych w powiecie stryj- skim, część I. W muzeum Komisyi pracowali w dziale zoologicznym pp.: prof. S. Śmreczyński i prof. J. Śnieżek, pierwszy z nich m. i. ozna- czył w zbiorze ś. p. prof. Kotuli pluskwiaki krajowe i obee z rodzin Pentatomidae, Coreidae, Berytidae, Lygaeidae, Tingididae, Phymati- dae, Aradidae, Hebridae, Gerrididae, Reduviidae ; drugi zaś ukończył wstępną pracę nad uporządkowaniem błonkówek pszezołowatych w zbiorze $. p. O. Radoszkowskiego. Sekcya zoologiczna odbyła w roku 1906/7 dwa posiedzenia, mianowicie w dniu 27 października 1906 i 12 marca 1907; na tem ostatniem wybrano przewodniczącym Sekcyi na rok 1907 prof. E SZEW NAA =" W TATE: ETON "LYS iii a x1 Dra W. Kulezyńskiego, a delegatem do Zarządu muzealnego prof. J. Śnieżka. d) Sekcya botaniczna. P. Dr. H. Zapałowiez badał wezesnowiosenna florę Babiej Góry i jej okolicy, następnie zaś od końca lipca podjął przy pomocy za- silku otrzymanego od Sekcyi botanieznej szereg wycieczek flory- stycznych w Karpaty Pokucko-marmaroskie, mianowicie w środ- kową część Czarnej Hory, najwyższą część gór Świdowskich, Czyw- czyn, Ciarcanu w górach Ciarkańskich i środkową część gór Tro- jadzkich, nadto botanizował w dolinie Czeremosza Czarnego od źró- deł na Palenicy po Szybeny u południowo-wschodniego podnóża Czarnej Hory. Ciarcanu leży już poza obrębem dokładniej pod względem botanicznym przez Dra Zapalowieza zbadanego i w „Ro- ślinnej szacie gór Pokueko- marmaroskich* (1889) opisanego obszaru i tu a także w obszarze dalej ku wschodowi i południowemu wscho- dowi położonym poczynił p. Dr. Zapalowiez nowe doniosłe spostrze- żenia na polu morfologii i wędrówki roślin. — W pracy p. t. „Ze strefy roślinności Karpackiej“, przeznaczonej do Sprawozdań Ko- misyi, zestawił p. Dr. Zapałowicz tymczasowy spis zebranych przez siebie rzadszych lub ważniejszych gatunków i nowości. Rozpoczętą w r. 1904 rewizyą zielnika krajowego Komisyi fizyograficznej prowadził p. Dr. Zapałowicz dalej w roku ubiegłym. a naukowe rezultaty tej pracy ogłaszał w Rozprawach Wydziału matematyczno-przyrodniczego. Do zamierzonego wydawnictwa „Opisowej Flory polskiej“ po- zyskała Sekcya pierwszego spółpracownika w osobie p. J. Paczo- skiego w Chersonie, który podjął się opracowania dla „Flory* ro- dzin: Bicornes, Oleaceae, Asclepiadeae, Apocyneae, Gentianeae 1 Plum- bagineae. Od p. Paezoskiego otrzymała też Sekcya wspomniany w zeszłorocznem sprawozdaniu „Fragment flory polskiej*, decyzyi jednak eo do sposobu publikowania tej pracy jeszcze nie powzięła. Do użytku przy pisaniu „Opisowej Flory polskiej“ a po części ce- lem ewentualnego uzupełnienia „Fragmentu* przesłano p. Paczo- skiemu z krajowego zielnika Komisyi fizyograficznej wymienione wyżej rodziny, tudzież Ranunculaceae, Berberideae, Nymphaeaceae, Papaveraceae, Fumariaceae, Cruciferae, Resedaceae, Violarieae, Drose- raceae, Silenaceae i Alsineae. Xu Celem uzupelnienia zielnika Komisyi i biblioteki, ze względu na podjęte opracowanie „Flory“, zakupiono dalszy ciąg flory nie- mieckiej Reichenbacha i flory środkowo-europejskiej Aschersona i Griibnera, Boissiera „Flora orientalis“, wreszcie nieco roślin z pod zaboru pruskiego od związków wymiany roślin w Berlinie i w Alm- rich w Turyngii. Okazami roślin z ziem polskich i przyległych poza Galicyą wzbogacili nadto zielnik Komisyi pp.: Edw. Walery Jan- czewski, Tadeusz Bednarski i Dr. W. Dybowski. Starania podjęte przez Sekcyę o uzyskanie od Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Po- znaniu materyałów z pod zaboru pruskiego dla „Flory“ skutku nie odniosły, z powodu, że materyałów takich wymienione Towarzystwo nie posiada. Na posiedzeniu odbytem dnia 9 marca 1907 wybrano przewo- dniczącyh Sekcyi prof. Dra E. Janczewskiego, delegatem Sekcyi do Zarządu muzealnego zaś prof. R. Gutwińskiego. e) Sekcya rolnicza. Z polecenia Sekeyi rolniczej przeprowadzony został, jak w la- tach poprzednich, pod kierunkiem prof. Dra S. Jentysa szereg roz- biorów gleb krajowych (17) a nadto analizy popiołów roślin (20), przeważnie zebranych z gruntów, których gleba poddana była roz- biorowi chemicznemu. Z wykonanych dotychczas analiz gleby prof. Dr. Jentys zamierza w bieżącym roku zestawić i ogłosić w Spra- wozdaniach Komisyi te, które odnoszą się do gruntów lóssowych, materyały zebrane dotychczas okazują się bowiem już dostatecznymi do scharakteryzowania tego rodzaju gleb. Prof. Dr. W. Klecki zajmował się w dalszym ciągu, przy po- mocy uczniów swoich, badaniem krajowych ras bydła a zebrane materyały przygotował ezęścią do publikowania. i Bez pomocy ze strony Komisyi fizyograficznej prowadzone były przez p. S. Krzemieniewskiego dawniej rozpoezęte badania flory łąk tatrzańskich. Wyniki tej pracy wydane zostały w stre- szezeniu w Roczniku nauk rolniczych, szczegółowe zaś analizy ro- ślinności sześciu łąk złoży p. Krzemieniewski Komisyi do ogłosze- nia w jej Sprawozdaniach. Sekcya rolnicza odbyła w ciągu roku 1906/7 jedno posiedzenie, w dniu 18 marca 1907; przewodniczącym Sekeyi na rok 1907 wy- XIN brany został ponownie prof. Dr. E. Godlewski, który na sekretarza Sekcyi zaprosił p. S. Krzemieniewskiego. Zbiory Komisyi fizyograficznej. Do Muzeum Komisyi fizyograficznej przybyły od dnia 3-go marca 1906 r. do 8-go marca 1907 r. następujące przedmioty: A) Zbiory złożone przez spółpracowników, którym Komisya udzieliła zasiłku na badanie kraju: — Zbiór owadów siatkoskrzydłych z Karpat wschodnich i okolice Lwowa, złożony przez p. J. Dziędzielewicza. Zbiór szarańczaków z okolie Kołomyi, złożony przez prof. J. Łomnickiego. Dziesięć gatunków robaków pasorzytnych, złożonych przez prof. Dra M. Kowalewskiego. Zbiór roślin z Karpat Pokucko-marmaroskich i z Babiej Góry, złożony przez p. Dra H. Zapałowicza. Skamieliny i okazy petrograficzne z Podola galicyjskiego, zło- żone przez p. S. Weignera. bO ed = > B) Dary. Syrrhaptes paradoxus z Tuczęp, dar prof. Gartnera. 87 gatunków motyli, Raphidia affinis, Drepanopteryx phalae- noides i dwie błonkówki z Pienin, dar p. L. Sitowskiego. Zielnik z wysp Komandorskich, dar prof. Dra J. Morozewicza. Zbiór roślin z Blinsztrubiszek na Żmujdzi, dar p. Edwarda Wa- lerego Janczewskiego. Rośliny naczyniowe i glony z Pomorza, dar p. Tadeusza Be- dnarskiego. | Rośliny z Wojnowa na Litwie, dar Dra W. Dybowskiego. Ribes grossularia i R. alpinum z Zabierzowa, dar prof. Dra E. Janczewskiego. . Mycotheca Germanica, fascykuł 1—11, dar p. H. Sydowa w Berlinie. . Choiromyces macandriformis z Jueza na Zmujdzi, dar p. J. Chrzą- stowskiej za pośrednictwem prof. Dra E. Janczewskiego. -o pen pre sp W © fono. m = og — 90 noo aoa OR». > po Elaphomyces variegatus z Barysza (zebr. Stan. Szawłowski), dar prof. E. Janczewskiego. 14 gatunków grzybów i śluzowców z okolic Krakowa, dar p. B. Namysłowskiego. Piaskowiec ze Stadnik, dar p. S. Udzieli. F. Schille, Kine neue Psociden- Varietit, dar Autora. Fr. Klapalek, Eeclisopteryx Deiedzielewiczi n. sp., dar p. Dzię- dzielewicza. Otezet Komisii po izuczeniju donnago lda ob jeja rabotach w 1904 godu, dar Komisyi e. Rosyjskiego Towarzystwa geo- graficznego dla dennego lodu. Dr. P. Vujevié, Die Theiss, Kine potamologische Studie, 1 część. dar Zakładu geograficznego c. k. Uniwersytetu w Wiedniu. Jahrbuch des k. k. hydrographischen Centralbureaus, 11-ty ro- cznik, dar e. k. Centralnego Biura hydrograficznego w Wiedniu. Jahrbücher der k. Ung. Reichsanstalt für Meteorologie und Erd- magnetismus, tomu 33-go część 4-ta, tomu 34-go część 1, 2 i 3, VI. Bericht über die Tätigkeit der k. Ung. Reichsanstalt f. Me- teorologie und Erdmagnetismus im J. 1905, 4. Verzeichnis der für die Bibliothek d. k. Ung. Reichsanstalt f. Meteorol. u. Erdmagne- tismus... erworbenen Bücher, dar k. Węgierskiego Zakładu pań- . stwowego dla meteorologii i magnetyzmu ziemskiego. C) Przedmioty zakupione. Rośliny naczyniowe z ziem polskich, zakupione od Związku wymiany roślin w Almrich w Turyngii. Rośliny naczyniowe z ziem polskich, zakupione od O. Leon- hardta w Nossen. . André, Species des Hyménoptères, zeszyt 94—96. . Bestimmungstabellen der pa Coleopteren, zeszyt 5b—B8. Heyden, Reitter i Weise, Catalogus Coleopterorum Europae, Caucasi et Armeniae Rossicae, wydanie 2-e. Reichenbach € Fil, Deutschlands Flora, tomu 19-go 2 zęszyty 1—12 i tomu 24-g0 zeszyty 10 i 11 . Ascherson «€ Gräbner, Synopsis der mitteleuropäischen Flora, zeszyty 42—46. Boissier, Flora orientalis. Y. Pałaeontologia universalis, serya 2, zeszyt 2. 10. Szafa debowa z 63 szufladami na zbiór owadów. 11. Gablota na zbiór geologiczny. 12. 50 tek na rośliny. 13. 1100 pudełek na okazy geologiczne. - Do zbiorów Krajowego Towarzystwa rybackiego, złożonych w muzeum Komisyi jako depozyt, przybyły: 1. Cottus poecilopus z Polany w pow. liskim. 2. Jednolatowy narybek amerykańskiego okonia pstrągowego, wyhodowany w Maleu koło Kęt. 3. Lipień z Poronina. Powyższy wykaz nabytków sprawdziła w dniu 12-ym marca 1907 r. Komisya kontrolująca muzealna, złożona z pp. J. Bocheń- skiego, prof. Dra E. Janczewskiego i S. Stobieckiego. Zarząd muzealny Komisyi fizyograficznej, złożony z przewo- dniczącego Komisyi, delegatów Sekcyj: Dra J. Grzybowskiego, prof. R. Gutwińskiego, prof. J. Śnieżka i sekretarza Komisyi prof. W. Kulezyńskiego, złożył Komisyi na posiedzeniu w dniu ł9 marca 1907 r. następujące sprawozdanie z prac muzealnych: Porządkowanie działu geologicznego nie postąpiło w r. 1906 naprzód, częścią dla braku miejsca w muzeum, częścią — i to gló- wnie — z powodu pilnych zajęć w dziale botanicznym. Mimo, że szafami na zbiór geologiczny przeznaczonemi zajęto już wszystkie miejsca w muzeum, które na ten cel użyć się dały, szaf tych jest za mało na pomieszczenie wszystkich materyałów geologicznych. Nieco miejsca — ale w porównaniu z wydatkiem, mało — uzyskać będzie jeszcze można przez sprawienie gablot. Aby umożebnić prze- glad całego materyalu zawartego w dziale geologicznym nie będzie jednak na razie innego środka, jak wydzielenie dubletów z upo- rządkowanych dotąd i w szafach rozłożonych okazów i umieszczenie ich w pakach w piwnicach gmachu Akademii Um. Na pomieszcze- nie oznaczonych przez prof. Dra J. Siemiradzkiego okazów paleon- tologicznych sylurskich uzyskało muzeum w ostatnich czasach ga- blotę, na której zużycie nie było jednak dotąd czasu. W dziale botanicznym prowadził p. Dr. H. Zapałowiez dalej rozpoczętą w r. 1903 rewizyę krajowych roślin naczyniowych, a re- zultaty swej pracy podał w Rozprawach Wydziału matem.-przyro- dniczego. P. J. Paczoski w Chersonie skontrolował oznaczenia rodzin Ranunculaceae, Berberideae, Nymphaeaceae, Papaveraceae i Fumariaceae; dla kontroli oznaczeń tudzież do naukowego wyzyskania dla „Opi- sowej Flory polskiej“, a po części dla napisanego przez p. Paczo- skiego „Fragmentu flory polskiej“, przesłano nadto p. Paczoskiemu rodziny: Cruciferae, Resedaceae, Violarieae, Droseraceae, Silenaceae, Alsinaceae, Bicornes, Oleaceae. Asclepiadeae, Apocyneae, Gentianeae, Primulaceae i Plumbagineae. — Robota muzealna, która od r. 1900 zajmowała najwięcej czasu, mianowicie opatrywanie krajowych ro- slin naczyniowych znakami muzealnymi, zbliża się nareszcie do końca; pozostaje niezaopatrzonych tymi znakami jeszcze tylko część roślin motylkowych i niektóre najnowsze nabytki. Katalog kartkowy krajowych roślin naczyniowych doprowadzono do końca i skontro- lowano w nim, przez porównanie ze zbiorem, rodziny wyżej wy- mienione, a nadto: Elatineae, Lineae, Malvaceae, Tiliaceae, Portulaceae, Plumbagineae, Amarantaceae, Chenopodiaceae i Polygoneae. Przeważną część nowych nabytków do zielnika, o ile nadeszły do muzeum oznaczone, spisano. Uporządkowano zielnik Andrzejowskiego. Spis roślin polskich z poza Galicyi, znajdujących się w zielniku Komisyi, uzupełniono i po ezesci, dla ułatwienia przeglądu, przepisano. P. prof. S. Smreczyński oznaczył w zbiorze $. p. B. Kotuli pluskwiaki krajowe i zagraniczne z rodzin: Pentatomidae, Coreidae, Berytidae, Lygacidae, Tingididae, Phymatidae, Aradidae, Hebridae, ididae i Reduviidae. P. prof. J. Śnieżek dokończył wstępnych prac nad uporządkowaniem błonkówek pszezołowatych w zbiorze ś. p. O. Radoszkowskiego, oznaczył mianowicie rodzajowo nieozna- czone okazy i cały ten dział ustawił w 70 pudłach. Rozpoczęto po- rządkowanie zbiorów chrzaszezów $. p. M. Rybińskiego. Ze zbiorów entomologieznych, które Komisya fizyograficzna złożyć ma Towarzystwu Przyjaciół Nauk w Poznaniu w zamian za otrzymany zbiór błonkówek $. p. O. Radoszkowskiego, p. Smreczyń- ski ukończył zestawienie pluskwiaków, tudzież ustawił zbiór szarań- czaków i motyli. Do pracy nad zbiorem błonkówek, który jeszcze XVII ma być oddany wymienionemu Towarzystwu, przystąpić będzie mo- żna dopiero po uporządkowaniu zupełnem zbiorów ś. p. O. Radosz- kowskiego. Prof. Śnieżek zestawił w jednej szafie i opatrzył tymézaso- wymi numerami całą literaturę hymenopterologiczną, jaka znajduje się w bibliotece Komisyi fizyograficznej. Pracami mającemi na celu częścią uporządkowanie i spisanie zbiorów, częścią ich konserwacyą, zajmowali się oprócz wymienio- nych pp. prof. S. Smerczyńskiego i prof. J. Śnieżka, z których ten ostatni praeował w muzeum bezinteresownie, zastępca kustosza prof. W. Kulczyński, stypendyści Akademii Umiejęt. pp. Z. Chmielewski 1 K. Osuchowski, wreszcie p. H. Pruszyńska i p. S. Udziela. Korespondencya Komisyi flzyograficznej. Przewodniczący Komisyi fizyograficznej złożył Wys. Wydzia- łowi Krajowemu następujące sprawozdanie z wydawnictwa Atlasu geologicznego Galicyi za czas od 14-go lutego do d. 12-go gru- gnią 1906 r.: W wymienionym czasie wydano trzy zeszyty Atlasu, mia- nowicie: 1) zeszyt 18, opracowany przez prof. J. Łomnickiego a złożony z map: Stanisławów, Kołomyja, Śniatyn, 2) zeszyt 19, zawierający mapę „Sambor* ¡ENANA pros prof. Dra W. Friedberga, 3) zeszyt 20, złożony z mapy „Drohobycz* opracowanej przez prof. Dra W. Szajnochę i Dra J. Grzybowskiego, oraz tekstu za- wierającego ogólny opis obszaru objętego wymienioną mapą przez prof. Dra W. Szajnochę, tudzież monografią Borysławia przez Dra J. Grzybowskiego i inż. P. Miączyńskiego z dwunastu tablicami w osobnym zeszycie. Mapa Dobromila oddana poprzednio do druku została wy- drukowana. Oddano do wykonania e. i k. wojskowemu Zakładowi geogra- ficznemu mapy: Komarno i Rudki, Bóbrka i Mikołajów, Przemyślany, Żyda- czów i Stryj, Rohatyn, Halicz i Kałusz, opracowane przez Dra W. Teisseyrego, a tworzyć mające zeszyt 22 Atlasu, tudzież: Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. e XVIII południowo-wschodnią część mapy „Kraków“, opracowaną przez Dra K. Wójcika, która wydana zostanie jako dodatek do 15-go zeszytu Atlasu. Zeszyty Atlasu wydane dotychczas, w liezbie 20, zawierają 84 arkuszy, odpowiadających 86 działom „Siatki mapy geologicznej Galieyi*. Pozostaje do wydania 19 działów wymienionej „Siatki*, mia- nowicie oprócz mapy Dobromila i w druku będących map dra W. Teisseyrego, mapy: Wadowice, Twardoszyn, Sw. Mikułasz. Nowy Targ - Zakopane, Tatry, Szczawnica, Ustrzyki Dolne, Dydiowa, Stary Sambor, Turka, Smorze, Bolechów. Z map tych znajdują się w archiwum Komisyi fizyograficznej arkusze: Ustrzyki Dolne, Turka, Bolechów. opracowane przez Dra J. Grzybowskiego, wymagające jednak jeszcze uzupełnienia. Na życzenie prof. Dra W. Ubliga, którego mapy geologiczne Tatr i Pienin, wykonane dla e. k. Państwowego Zakładu geologi- cznego, wydane mają być w Atlasie geologicznym Galicyi. Komi- sya fizyograficzna przesłała temuż t. zw. czarną korektę arkuszy: Twardoszyn. Św. Mikułasz, Nowy Targ - Zakopane, Tatry. Szcza- wnica i spodziewa się, że arkusze te w krótkim czasie otrzyma od autora do wydania w Atlasie; w takim razie i po uzupełnieniu wy- mienionych wyżej trzech map Dra J. Grzybowskiego, brakłoby do ukończenia Atlasu map: Wadowice, Dydiowa, Stary Sambor i Smorze, tudzież tekstów do map: Twardoszyn, Św. Mikułasz, Nowy Targ i Zakopane, Tatry, Szezawnica, Dobromil, Ustrzyki Dolne, Dydiowa, Stary Sambor, Turka, Smorze, Komarno- Rudki, Bóbrka- Mikołajów, Żydaczów- Stryj, Bolechów, Przemyślany, Rohatyn, Halicz - Kałusz. Zarząd i skład Komisyi fizyograficznej. Zarząd Komisyi składał się jak w roku poprzednim z podpi- sanego jako przewodniczącego Komisyi i przewodniczącego Sekcyi geologicznej, prof. Dr. E. Godlewskiego, przewodniczącego Sekcyi rolniczej, prof. Dr. E. Janczewskiego, przewodniczącego Sekcyi bo- tanicznej, prof. Dr. M. Rudzkiego, przewodniczącego Sekcyi meteo- XIX rologicznej i prof. W. Kulezyńskiego. przewodniczącego Sekeyi zoologicznej a zarazem sekretarza Komisyi. W roku 1906 straciła Komisya przez śmierć zasłużonego członka: ś. p. Zygmunta Fiszera, Krajowego Inspektora rybactwa. Do Komisyi przybyli w r. 1906/07 pp.: Dr. Walery Łoziński we Lwowie i Dr. Jerzy Smoleński w Krakowie. Przewodniczący Komisyi fizyograficznej Prof. Dr. F. Kreutz. II. Spis Członków Komisyi fizyograficznej akademickiej, (Dn. 1-go kwietnia 1907). I. Członkowie miejscowi: Dr. Bandrowski Ernest, Prof. nadzw. Uniw. Jagiell. Prof. wyższej Szkoły przemysłowej, Członek koresp. Akademii Umiejętności. W. Bocheński Józef Maryan, e. k. Starszy Radca górniczy. Brzeziński Józef, Rządca pola doświadczalnego Stud. roln. Uniw. Jagiell. „ Bujwid Odo, Prof. Uniw. Jagiell. Dr. Cybulski Napoleon, Prof. Uniw. Jag., Członek czynny Akad. Umiej. Dziewulski Władysław, Asystent Obserwatoryum astro- nomicznego. Dr. Garbowski Tadeusz, Profesor nadzw. Uniw. Jagiell. „ Godlewski Emil. Prof. Uniw. Jagiell, Członek czynny Akad. Umiej., Przewodniczący Sekcyi rolniczej. » Goliński Stanisław, Krajowy Instruktor ogrodnictwa. „ Grzybowski Józef, Docent Uniw. Jagiell. W. Gutwiński Roman, Prof. Gimnazyum IV, Sekretarz Sek- cyi botanicznej. Holobek Jan, Starszy Radca górniczy. . Hoyer Henryk, Prof. Uniw. Jagiell., Członek korespondent Akademii Umiej. gas = M5 -3 3 3 3 .Janezewski Edward, Prof. Uniw. Jag. Członek ezynny Akad. Umiej., Przewodniczący Sekcyi botanicznej. Jentys Stefan, Prof. Uniw. Jagiell. Klecki Waleryan, Prof. Uniw. Jagiell. Kreutz Feliks, Prof. Uniw. Jagiell, Członek czynny Aka- demii Umiej., Przewodniczący Komisyi fizyograficznej i Przewodniczący Sekcyi geologicznej. Krzemieniewski Seweryn, Asystent Uniwers. Jagiell. Sekretarz Sekeyi rolniczej. Kulczyński Władysław, Prof. Gimnazyum św. Jacka, Członek koresp. Akademii Umiej., Przewodniczący Sekeyi zoologicznej, Sekretarz Komisyi fizyograficznej. Lubomęski Władysław, Prof. Uniw. Jagiell. . Morozewicz Józef, Prof. Uniw. Jagiell., Członek korespon- dent Akademii Umiejętności. Mościeki Konrad, Asystent Uniwersytetu Jagiell. Niedziałkowski Janusz, Inżynier, b. Dyrektor budownie- twa miejskiego. Nowicki Aleksander, c. k. Radca leśnictwa. „Olszewski Karol, Prof. Uniw. Jagiell.. Członek czynny Akadem. Umiej. Rogóyski Kazimierz, Prof. Uniw. Jagiell. . Rostafiński Józef. Prof. Uniw. Jagiell.. Członek czynny Akadem. Umiej. Rudzki Maurycy, Prof. Uniw. Jagiell, Członek koresp. Akademii Umiej., Przewodn. Sekeyi meteorologicznej. Siedlecki Michał, Prof. nadzw. Uniwers. Jagiell. . Sikorski Tadeusz, Prof. Uniw. Jagiell. . Smoleński Jerzy. Smreczyński Stanisław, Prof. Szkoły realnej I., Steingraber Gustaw, Prof. Wyższej Szkoly przemysłowej. Stobiecki Stefan, Inżynier Wydziału Krajowego, Sekre- tarz Sekeyi geologicznej. . Szajnócha Władysław, Prof. Uniw. Jagiell., Członek ko- respondent Akademii Umiej. . Śnieżek Jan, Prof. Gimnazyum św. Anny, Sekretarz Sekcyi zoologicznej. Oy H 4 3 SE 3 XXI . Vetulani Franciszek, Starszy Inżynier Wydziału krajo- wego, Szef ekspozytury biura melioracyjnego. Walter Henryk, c. k Radea górniczy. . Wierzejski Antoni, Prof. Uniwers. Jagiell.. Członek kor. Akad. Umiej. Wilkosz Ferdynand, Prezes Krajowego Towarzystwa zy: backiego. Witkowski August, Prof. Uniw. Jagiell, Członek czynny Akademii Umiej. Wójcik Kazimierz, Asystent Uniw. Jagiel. 2. Członkowie zamiejscowi. . Adametz Leopold, Prof. Akad. roln. w Wiedniu. Angermann Klaudyusz, Inżynier w Jaśle. Bartonec Franciszek, Inspektor górniczy i hutniczy w Sierszy. Bat yeki Andrzej, Nauczyciel w Starym Samborze. . Berezowski Andrzej w Kurczęcych Łozach (p. Krzywe Jezioro, gub. podolska). . Birkenmayer Ludwik. Prof. Szkoły rolniczej w Czerni- chowie, Członek koresp. Akad. Umiej. Blauth Jan, Starszy Inżynier Wydz. Kraj., Docent Szkoły boliteoka. we Lwowie. Blocki Franciszek, Adjunkt Szkoły lasowej we Lwowie. . Błoński Franciszek, w Spiczyńcach na Ukrainie (p. Li- powiec). Bośniacki Zygmunt, w San Giuliano pod Pisą. baron Brunieki Julian, w Podhorcach obok Stryja. Bryk Andrzej, Kierownik szkoły w Chyrowie. Chełchowski Stanisław, w Chojnowie (gub. płocka). . Chlapowski Franciszek, Przewodniczący Wydz. przyr. w Tow. Przyj. nauk w Poznaniu. Chramiec Andrzej, w Zakopanem. Claus Edward, Urzędnik areyksiążęcy w Żywcu. . Debski Baida Antoni, w Wólce Przybojewskiej (p. Zakroczym). . . Habdank Dunikowski Emil, Prof. Uniw. we Lwowie. Dybowski Władysław, w Niańkowie na Litwie. Dziedzieki Henryk, w Warszawie. Dziekoński Czesław, w Iwoniezu. Dziędzielewicz Józef, e. k. Radca Sądu krajowego we Liwowie. Eichler B., w Międzyrzecu. . Friedberg Wilhelm, Prof. gimnazyalny we Lwowie. X. Głodziński Antoni, Prof. Seminaryum naucz. w Tar- nopolu. Gorczyński Władysław, w Warszawie. . Grochowski Mieczysław, w Trościańcu na Podolu gali- cyjskiem (p. Zabłotów). Guñkiewicz Leon, Prof. gimnazyalny w Wadowicach. Gustawiez Bronisław, Dyrektor Szkoły realnej w Żywcu. Hann Franciszek, em. Dyrektor Szkoły wydz. w Bochni. Hawrysiewićz Julian, Nauczyciel w Ozydowie. Hildt Ludwik, w Warszawie. Hryniewiecki Bolesław, Wicedyrektor Ogrodu botan. w Dorpacie. Jacobi Leopold, Nauczyciel w Pilźnie. . Kamieński Franciszek, Prof. Uniw. w Odessie. Kędzior Andrzej, Dyrektor krajowego Biura melioracyj- nego we Lwowie. . Klemensiewicz Stanisław, Prof. gimn. we Lwowie. Kobryn Mikołaj, Nauczyciel w Turce. Kontkiewicz Stanisław, Dyrektor kopalni w Dąbrowie. Kornella Andrzej, Inżynier Wydziału Kraj. we Lwowie. Kornella Michał, Inżynier Wydz. Kraj. Szef. ekspozytury Biura melioracyjnego w Jaśle. . Kosiński Ignacy, w Chojnowie. Kowalewski Mieczysław, Profesor Akademii rolniczej w Dublanach. Laska Wacław, Prof. Szkoły politechnicznej we Lwowie. . Lgocki Henryk, w Kijowie. W. Limanowski Mieczysław, w Zakopanem. 3 3-3 Lempicki Michal, Dyrektor górniczy w Dabrowie. Łomnieki Jarosław, Prof. Il-ej Szkoły realnej we Lwowie. XXiii „Łomnicki Maryan, Radca szkolny, we Lwowie. „Łoziński Walery we Lwowie. . X. Marków Jan, gr. kat. Proboszcz w Smolniku ad Baligród. Mączyński Wojeiech, w Warszawie. Merecki Romuald. w Warszawie. . Niezabitowski Edward, Prof. gimnazyalny w Nowym Targu. Niedźwiedzki Julian, Prof. Szkoły politechnicznej we Lwowie. Członek czynny Akad. Umiej. . Nowakowski Leon, Prof. Szkoły rolniczej w Czernichowie. . Nowosielski Franciszek, Dyrektor Szkoły real. w Sta- nisławowie. . Olszewski Stanisław, Inżynier górniczy we Lwowie. „Orłowski Józef, w Łuczyńczyku (p. Niemiercze). Paczoski Józef, Kierownik muzeum przyrodniczego w Cher- sonie. Piestrak Feliks, Zarządca górniczy w Wieliczce. Mikułowski-Pomorski Józef, Prof. Akademii rolniczej w Dublanach. Poźniak Wiktor, e. k. Starszy Inżynier we Lwowie. . Raciborski Maryan, Prof. Akademii roln. w Dublanach, Członek koresp. Akademii Umiej. Radziszewski Bronisław, Prof. Uniw. we Lwowie, Czło- nek czynny Akad. Umiej. Rehman Antoni. Prof. Uniw. we Lwowie. Romer Eugeniusz, Prof. Szkoły handlowej, Docent Uni- wersytetu we Lwowie. . Schille Fryderyk, w Nowym Sączu. . Siemiradzki Józef, Prof. Uniw. we Lwowie. Słomski Tomasz, c. k. Starszy Inżynier we Lwowie. Sobolewski Zygmunt, Adjunkt budownietwa w Kołomyi. Syroczyński Leon, Prof. Szkoły politechnicznej we Lwo- wie, Inżynier Wydziału Krajowego. . Sznabl Jan, w Warszawie. Sztoleman Jan, w Warszawie. Szule Kazimierz, Profesor adj. Akademii rolniczej w Du- blanach. r. Teisseyre Wawrzyniec, Docent Uniwersytetu we Lwowie. XXIV Dr. n Tomaszewski Franciszek, Dyrektor Gimnazyum w Sam- borze. Trzebiński Józef, w Śmile (gub. Kijowska). Wna Twardowska Marya, w Weleśnicy (p. Pińsk). z 373" . Tyniecki Władysław, Prof. Szkoł y gospoda rstwa lasowego we Lwowie. Udziela Seweryn, Inspektor szkół ludowych w Podgórzu. . Uhlig Wiktor, Prof. Uniwersytetu w Wiedniu. . Werchratski Jan, Prof. gimnazyalny we Lwowie. Windakiewicz Edward, Zarządca górniczy w Stebniku . Wiśniowski Tadeusz, Prof. gimnazyalny we Lwowie. Wołoszczak Eustachy, Prof. Szkoły politechnieznej we Lwowie. Wyczyński Józef, Inżynier górniczy w Traskawcu. Zaborski Józef, Kierownik szkoły w Horodence. Zajączkowski Józef, Nauczyciel gimnazyalny w Sanoku: Załęski Edmund, w Trzykosach (p. Klimontów, gub. ra- domska). . Lapalowicz Hugo, Członek Korespondent Akademii Umiej., w Zawoi. Zaręczny Stanisław, w Wiedniu. Znatowiez Bronisław, w Warszawie. . Zuber Rudolf, Prof. Uniw. we Lwowie. . Wieniawa Żubrsycki Czesław, właściciel spa w Rze- szowie. „ Żukowski K, Nauczyciel w Podmanasterku. II. Obrót funduszów Komisyi fizyograficznej w roku 1906. Dochody: 1. Zasiłek z funduszów Akademii koza na rok 1906 . . . 1250000 k. 2. Pozostałość z roku 1905. a. 84077 al Suma dochodów . . . 14901:77 k. Wydatki: A I. Koszt wydawnictwa Sprawozdań Komisyi II. Potrzeby Sekcyj: a) Sekcya meteorologiczna : E ip materyalów Dar ne i korekta dru- ów 2. ARIA AA za robienie’ ERREI 1S, moteorologteznyeh w Bochni 3. nilio eyi, za knatdpotwo Przewólłatiiźbego przy pomia- rach magnetycznych . aw sl RAR * 4. Materyały ść zo) 1906 EE kak ss PR m2 é | Maxi- ż ini- | 3 ŻA 7 2 | 9 Średnie „u | Dnia | mam | Dnia Styczeń 74.2.0.1'783.5 | 755.0 | 783.6 1/39.4 | 748.8 24 | 715.6 8 Luty 4 278] 375 1 87.8 | 277 | 394 1 16.3 9 Marzec M 207113271 1.0276 | 27: 406 6 15.1 12 Kwiecień > 33.5 | 33,1 | 33.1 | 38.2 | 465 4 17.8 30 j + 3512 | 30144 MA l SEO: 138,7 8 20.1 17 Czerwiec $ 33.6 | 38.4 | 339 | 386 | 390 | 27 24.7 1 Lipiec e 35.1 | 345 | 349 | 348 | 39.6 18 27.4 Sierpieñ £ 36.0 | 35.4 | 30.6 | 35.7 | 43.3 30 28.6 | 10111 Wrzesieñ s 36.7 | 36.8 | 36.9 | 36.8 | 44.4 28 28.8 13 Październik > 379 | 340 | 3751 976] 32 10 25.4 3 > 35.2 1347. | 85.2 | 85. F 495 23 20.7 19 Grudzień R 3LE | 3111-8175) 341 DOD 21 12.9 27 Rok R 733.2 | 732.9 | 738.8 | 783.1 | 750.9 |21/XII 712.9 | 27/XII UWAGA: Barometr L. J. Kapeller Nr. 993; poprawka: — 0.7 mm. JE Opad prada llość dni z 1900 133 | Maxi- | 0.1 | 10 er. : axi- > E 7 Eo śą aa | sts) Styczeń 6.4 18.7 6.5 22 E 4 12 | — | — a | 2 Luty 6.7 PYT: 8.7 28 13 6 12 | — | — | 12 | 2 Marzec 71 [110.6 | 228 17 27 21 23 | — | — a" Kwiecień 4.2 47.0 | 14.9 25 9 7 21 1|—|17|— Maj 5.9 ¡1141 | 245 14 22 16 t=: 8) 1/111 3 Czerwiec 7.6 1153.1 | 48.6 6 24 16 —| 8 SE) 2 Lipiec 6.6 1159.0 | 54.6 10 18 12 1—1 5|—/|16| — Sierpień WŁ ori aea 1160 WIZ 4|-| 8 Wrzesień 4.4. 1105.6 | 28.2 12 24 13 2| 2|— | 18 — Październik 49.270 | 23.0 3 6 3 |—|¡—|—|15¡ 1 L 4 48.0 | 13.3 27 16 12 — | — | — 9: 2 Grudzień 7.8 54.7 7.3 4 21 13 181 im pios Rok 6.4 |9738.1 | 546 |10/VII] 216 141 69|23| 1 127 | 19 | X = 36052 od F.=19012 od G.; y=49041' H. = 354 m. Temperatura powietrza Srednia | Maxi- $ Mini- : s 3 117,2.9,9]) mum satis mu Dnia — 327508) CT | ARGE 14 | —210| 25 £ 34 $8) eo icz 000 AB 8|-=Mo| di a 07 148 | HL 16] 44238) 1681=7i8| — 60 j-i 4.6 14.8 | 8.7 24.0 61.— 384. £ 11.5 185| 123 136 266 ARES b 13.5 186) 441 151 | 300 28 DRAY bas 86) CHI 18.0 | 28.6 |6,20,31 | 11.2 | 28 129 20.0 | 151 15.8 | 29.6 3 7. 30 9.8 |. 159| 108 17) 2 4 0.4 | 26 4.0 13.2 | 7. 28% 516 18 |. — 42) 28 4.1 9.5 | 5.2 | 60r 186 61-837: 018 = 45] — TS): — 42 | — BZ | 7.6 4 | —20.2 | 22 + 54 | 116 | + 7. | + 78 --800 | 28/VI | — 21.0 |25/1111,11 | | Podział wiatrów N NE E | SE Ss | SW | W | NW | Cisze | | | 1 6 1 1 m 61 6 = 17 1 3 8 E a 32 2 3 35 4 9 3 a 1 51 14 $| % — 17 2 = 5 15 12 10 | 29 3 13 4 3 2 17 13 2 | 86 9 19 1 a 4 12 7 1 | 2 1 15 5 dd A 17 22 4 | 29 2 7 8 i 4 16 25 4 5 27 5 15 4 Sl 3 23 7 4 | 28 1 18 8 SA 22 3 iofs n 10 7 7| 9 33 6 == ip ae 6 14 2 «b sf 27 6 11 25 88 | 146 | 53 16 | 36 | 326 | 123. | 54 | 309 | | | 6 Wadowice. Obserwator: P. Leon Guńkiewicz, prof. gimn. > Cisnienie powietrza 1906 | SE | pe > E Ź 7 2 9 Srania oC Dnia e, Dnia Styczeń 7.2.9.1739.6 | 739 4 | 739.6 | 739.5 | 750.1 24 |721.6 8 Luty > 33. 38.6 | 38% | 336 | 449 1 23.1 9 Marzec A 319 | 324 | 321 | 321 | 46.1 6 18.8 12 Kwiecień » | 387 | 879 | 376| 38.0 | 600| 4 | 225| 19 Maj ż 38.9 | 38.5 | 38.4 | 386 | 423 | 7 | 227 | 17 Czerwiec 4 345 | 345 | 382 | 343 | 401 21 23.6 1 Lipiec „ | 861 | 348 | 34.7 | 349 | 895| 8 |.292| 6 Sierpień š 38.6 | 877 | 381 | 381 | 469 | 29 31.4 11 Wrzesień > 37.1 137381 373 | 3/2 | 455 27 30.1 13 Październik |, 38.3 | 37.9 | 37.8 | 38.0 | 45.4 | 10 | 23.6 3 pa j 36. 23600 | 860) 363 -D19 23 | 22.0 19 - Grudzieñ j 518 BIż | 819) 317 495 |21i22 | 14.7 4 Rok „ |735.8 |735.5 | 735.5 | 735.6 | 751.9 23/XI |714.7 | 27/XII | | | UWAGA: Barometr L. J Kapeller Nr 992; poprawka: — 0.8 mm. JE Opad ido Ilość dni z 1906 | 35 i | | TS 3 E suma (MRE Daia =01 | =10 x | lal|l= 22 82 69|- 4 —4169| 32 + 74 | +-119 | + 77| + 87 | +313 | 29/VI | — 16.9 | 22/XII Podzial wiatrów N NE E | AR S SW wW NW Cisze i 4 3 7 11 11 24 16 17 ma 4 4 16 24 16 12 6 2 — 2 6 7 17 5 33 11 12 = 9 5 16 23 4 21 7 5 r 3 16 3 20 22 17 7 5 — 2 9 4 6 6 22 32 9 ra ? 9 8 13 8 27 15 6 = -- 1 18 6 1 11 43 13 — 2 e 3 7 18 32 10 18 m 3 14 13 21 14 17 4 7 — 5 7 4 23 23 9 18 1 = 9 5 11 5 7p u 17 15 = 50 79 110 176 135 | 249 186 110 > Zakopane. T. T. Obserwator: Muzeum Tatrzańskie. EE Ciśnienie powietrza > S me $ Z o. MaG Mini- $2 . 2, 9 Śr.die | zy, Dnia ak Dnia Styczeń |7.2.9|683.4 | 683.3 | 683.7 | 683.5 (691.2 | 16 |669.9 | 8 Luty - 179) 97290) Ba MESE. del GL 9 Marzec +. ]-771 779] 781) 27.719104 66) 00561) 38 Kwiecień „ | 846 | 845 | 846 | 845 | 94.6 | 4 | 708| 30 Maj „ |'813 | BLA] 815.1 813 |-886| 8 | 7077-17 Odie „ | 831 | 834 | 83.6 | 83.4 | 894 | 27 | 747| 1 Lipiec » | 846 | 846 | 848 | 846 | 89.4 | 18 | 785 5 Sierpieñ A 85.0 | 84.9 | 85.2 | 850 | 92.0 | 30 78.5 27 Wrzesień $ 85.6 | 857 | 85.9 | 85.8 | 92.2 | 27 | 7714: 18 Październik |, 85.9 | 85.9 | 85.9 | 85.9 | 91.6 | 10 | 744 3 Listopad „ | 83.2 | 82.9 | 83.5 | 83.2 | 96.7 | 28 | 709 | 19 Grudzień ». 149791 780 | 784 | 73301- 98| mi|- 816): 37 Rok „ 1682.5 | 682.5 joe 682.6 | 696.7 ka 661.6 | 27/XUI UWAGA: Barometr H. Kapeller Nr. 179; poprawka: +03 mm. sę Opad ję Ilość dni z 138] 38, —01 | 210 zg s ; | Maxi- Ą E i |= o SE >> AMP a. mm. | mm Ble" E 3 | Styczeń 59 | 495| 141 7 15 10 |156|—| —|—| 1 Luty 55 | 32.2) 9.9 7 11 8 ii|—|-| 1|- Marzec 6.8 | 135.8| 242 | 24 23 8) -|5| | Kwiecień 3.8 | 572| 16.6 2 9 NoE O Eli $1 1 Maj 5.9 | 1148! 123 | 26 21 19:11 1-] hi. Czerwiec 7.6 | 281.2) 92.4 | 6 | 19 | 18 |-|—|—| 1| — Lipi 6.3 | 2343| 66.9 | -9 16 14 |-| 3|-| 2|— Sierpień 5.3 | 178.1 26.3 | 16 16 15 |-| 4) —|— | — rzesień 6.7 | 174.8) 69.8 12 18 15 4| 1|-—-|—| 1 Październik | 45 19.4) 8.2 3 6 4 |-|-|—|— | — Listopad 58 | 78.1] 25.0 | 10 10 8 Sztorm a Grudzień 7i E 781) 158 9 22 16 121|—|—| — | — Rok 5.9 |1378.5| 92.4 | 6/vi | 186 | 1565 ]82| 9|—| 6) 5 l A =31% 38" od F. =19% 58' od Gz 7 H.= 8995m. "ps san powietrza iS | 9 | 9 | Śródsia | me a Mini- pasan Srednie HG : 2,9,9] unm | n mum Dnia x Sa rt e d0|=118 daho 43:14 90] 0 —197| a e 19) 80 — 58 001 47H 38 10.6| 27 |-15.7| 11 4 05/— 7.2 98 14:17] — 180 11 127) 8 | +186) 29 | Ral +27 914 dela BO 18.6| 19 |—114| 1 | 102— 02 93| 143 8.7 10.3 19.7| 16 |-- 1.8) 4 | 15.7/4+ 6.0 11.3) 146) 10.9 119 | 26.8| 28 taj 8 | 1691.88 13.6) 183| 134 14.7 | 25.2| 19 6.4| 23 | 19.2) 7.7 114| 169| 11.6 129 | 259| 4 3.8| 30 | 179 83 78| 122 7.7 8.7 28716, |= 20) 26 | 130) 155 20) 9.1 3.8 47 174| 16 | — 76) 28 | 10.2] 0.9 26|- -62):- 8216 (8%) 162/18 190 6 1 .70)..02 — 68|— 43|— 70| — 63 36| 1 |-182| 21 |— 31— 93 + Est a 8.0|+ ge + 4.7 | +-26.3 | 28/VI | — 19.7 | 25/1 | Podzial wiatrów + ia REN GE / — | 32 ea s [xe] e |se] s sw) w [xw cie 712] 9| ARA a A GE Las ~f s4 aile b 10 | — |73 | 32)923 905 91.8 915 $1 1) —| 8| 2| 2 — | 68] 38.3)945|86.4| 93.8 | 91.6 10 — | —- | = | 8| 8/2 | — 3.8|9)5 82.4 87.9 87.0 101 4 | «| 116 | 11 21 — | 67] 49835) 62.4 | 78.8) 74.9 9|—| 2 — | a | éj 2|-— | 66] 75]849/647|87.3| 79.0 8 |-|-|-| 4| 2] 7] 1| es] 86]868|708 89.8| 820 161. — Lt 4 ı | 6| 2 | 62 ]|100|861 644 884 79.6 tso e lna’ o 8.8 | 87.0 | 62.9 | 86.1 | 787 7|1| 3|-| s] ade] «| MI 74]908|71.1 88.7 |.83:3 Hi- ii ainiai- 1 - PG] poji | 687.002) 868 8|—.| 1|-—|% | 31] 10) — 50]86.2 76.3 82.2 816 si-l- |a| 31 6] 6) | 17 ].29]96%1966| 96.4) 060 97 | 6 | 10 | 2 108 | 34 | 99 | 10 | 729 | 5.9[89.3 748 88.4 84.2 10 Bochnia. Obserwator: P. Fr. Hann, em. dyr. szkoły wydz. E Ciśnienie powietrza 1906 ZE asie: RIUS EBK a Pas 35 (158 9 Średnie somo z | Dnia | Styczeń 7 2.9.| 742.9 | 742.7 | 742.9 | 742.8 | 758.2 7277 Do 8 Luty $ 88.0 | 377 | 876 | 357.8 |- 481 27.9 | 9 Marzec $ 36.0 | 36.4 | 36.6 | 36.4 | 47.8 25.5 | 12 Kwiecień „ | 425 | 41.9 | 41.7 | 420 | 55.2 29.1 30 Maj » | 37.6 | 37.0 | 37.3 | 37.3 | 45.8 27.7 | 17i19 Czerwiec E 39.8 | 39.2 | 393 | 39.3 | 45.0 BOBIK i Lipiec > 398 | 39.3 | 39.2 | 394 | 45.6 33.5 | 6 Sierpień 40.6 | 40.3 | 40.2 0.4 | 48.4 33.7 11 Wrzesieñ 42.3 | 426 | 425 | 425 | 49.8 53:7 18 Październik 44.1 | 437 | 43.6 | 43.8 | 483 29.8 | 3 Listopad 40.9 | 405 | 411 | 40.9 | 57.8 28.8 | 19 Grudzień 38.3 | 379 | 38.1 | 38.1 | 58.1 22.0 | 27 Rok sa 740.2 | 739.9 | 740.0 | 740.1 | 758,1 722.0 | 27/XII | | UWAGA: Barometr L, J. Kapeller Nr. 991; poprawka: — 0.7 mm. JĘ Opad eden Ilość dni s 1906 = z 42 TE f Bania rt = aska [FB E << ja E Grudzieñ 70091 115 7 20 17 o m Rok 904.3 | 38.2 | 9/VIL| 185 | 142 pa e A=38%6'0d F.==209 260 0d Uy p=490D8" H. — 226 m. Temperatura powietrza kc 1 Średnia | Mari- | .. Mini- Fi | 2 | 9 117,2,9,9] | mam | Dnia mi Dnia = 184: 13. 09 |- = 089-066) B | "TRG 2 — 33 19) «jw fr ER 7. |.—660) H + 15 5.6 | ++ 2.1 | + 28 17.2 8 —¡48 | ji 7.5 15.7 | 8.4 | 100 | 753 15 sT 2 14.1 203 | 187 6%) 160/30, | t 05 4 16.6 20% | 0161 10.0 1767 S%6) © 39 105 | 2.7i8 17.9 24.3 17.6 | 194 30.0 6 125 2 16.3 gie 158] 174] 305 3 9.5 | 28 11.8 16.6 | 118 | 130 | 285 6 2.1 | 25126 ŚW): Bej «za. 86. My M | -|104. M 4.8 9.4 | 6.2 | 6.6 | 16.5 8 — 45 | 15 — 41 2.8 | 41 | — 36) 65 | 8i4 | —180) 22 7% | +128 | +77| + 88| +3385 | 29/V1 | —18.0 | 22/XII Podział wiatrów | | N NE E SE S | sW Wo i NW Cisze | | | | | 5) 2 8 — 2 11 8. 3 3 = |- 10 28 3 7 5 8%) 9 6 5.1); 3 9 2d 8 9 w | 3% — 8 | y 16 16 — 7 5 | 2 5 = pod 21 25 7 6 20 | 6 3 = p 19 3 = 6 51 7 4 6 4 7 6 — 7 44 15 4 = | 13 = + 10 51 15 4 Bł A e = 3 | 39 9 | — 12 5 | 89 3 — yor: y s 23] 3] H 8 9 | 18 | 28 A é e 6.116 s — POT © ae 74 51 | 193 59 33 | 81 | 421 | 181 | 58 | | 12 Szczawnica. Obserwator: P. W. Wojakowski, urzednik zdrojowy. R Ciśnienie powietrza > G NOG PARE "ON. URSUSIE E SE 7 | wo a Snte Maxi-| Dnia | "i | pnia Bro | | wi mum | Styczeń 7.2.9.|721.5 |7210 |721.3 |721.3 |780.0 | 3 |7070| 8 Luty 8.1168) 10% 205| 164 | 97%] 1: 170689 9 Maraec „ | 149 | 15.7 | 155 | 154 | 3510] 4 | 044| 2 Kwiecień „ | 216| 21.2 | 216 | 215 | 389| 4 | 08.1 | 30 Maj » 1172 |-169.] 126) 172 866 | Ba o 19 Czerwiec 1088 | 166 | 19.2 | 18.9 | 24.6 | 27 | 09.7 1 Lipiec „ | 20.0 | 19.6 | 19.9 | 19.8 | 25.7 | 18 | 149 6 Sierpień » | 206 | 20.7 | 210 | 20.8 | 27.7 | 81 | 143| 10 Wrzesień „ |211 | 21.2 | 215| 21.3 | 28.3 | 28 | 106:| 18 Październik | „ | 22.3 | 220 | 221 | 22.1 | 286 | 10 | 113 3 Listopad £ 19.3 | 19.4 | 195 | 19.4 | 316 | 22 | 088 | 19 Grudzień A 15.9 | 15.6 | 15.9 | 15.8 | 366 | 21 02.9 | 27 Rok „ (709.1 |709.0 709.3 |7092 | 736.6 |21/XI | 702.9 | 27/X1I | | | | | UWAGA: Barometr L. J. Kapeller Nr. 705; poprawka: — 0.6 mm. aÈ Opad Pipi Ilość dni z 1006 jiii rr IAT TO E = | suma | Maxi- | Dnia =01| |=l 0 Xx | E< | a |= [žė A | "mm | mm | | ZE | | Styczeń 57 | 550| 10.3 7 12 11 010) —)—]| 1 Luty 67 | 2071 86| 8 6 B6 1) 7 Marzec 68: 769.107) 8% 1 88 | 0 FB] |] Kwiecień 3.5 | 38.7) 123 2 8 oł 8] gl | Maj 5.6 | 89.7| 22.5 | 28 16 A A A 8] Czerwiec 6.5 | 210.1) 119.4 6 14 14 1-|—|-|—[— Lipiec 5.5 | 251.7) 49.7 8 15 15 |-| 1|—| 2) — Sierpień 58 | 1121196) 17 | 18 18 ]—|—)|-| 1]|= Wrzesień 6.6 | 1516, 99.6 12 13 13 1 —| — | — | — Październik | 4.4 1320,71 3 5 3 1|—|-| 4|- Listopad 6.0 | 41.9) 175 | 10 9 9 |-|-|-|2- Grudzień 7.6 | 55.0. 10.2 9 | 20 12 lije =tiel 5.7 [1118.0 119.4 | 6/VI | 153 | 136 {60| 4| 1|23|— A= 38% 10" od F. =20% 30" od Gy p =49% 26' H. — 484 m. Temperatura powietrza i e a Maxi- | | Mini- | mum Średni : Srednia Dnia z A m 75% 45| — 06| — 34| — 30| + 583| 19 | 1162 2 43 | + 18 | — 29| — 21| 113 28 — 16.3 | 11 0.2 | 4.1 00 1:58 tik. LES Eo l 3,4 132 | + 61 72 ar4 13 BA 11.3 183 11.7 | 13.3 | 244 8 + bt Á 131 18.8 139 | 149]. 205 28 8818 141 21.3 15.3 16.5 | 274 5 106 | 2 13.0 19.7 14.1 1685 271 3 7.5 | 28 9.6 14.7 11.1 116 | 26.2 2 0.0 | 26 4.3 12.0 6 26) 16 16 = Sk <38 4.8 88| 5.6 | 62| 162 | 6i8 | — 62| 15 = 59| — 81) =56| — 50 5.7 1 | 192) 2 + 49 +108 Jegi caro +285 | 98/VI | —19.2 | 22/X11 Podział wiatrów | | | | | e NE | E | SE | S SW W | NW | Cisze | | | | | | | -e 24 A | 3 bla bd 13 29 ti 3 134.0 4 s 2 8 sed 6 6.1.9 18 3 3 26 4 9 4 | 18 5 3 9 27 2 12 6; 463 lb 4 4 > 7 = 9 ky 7 3 3 4 7 ta % 6 = 1 5 3 10 b | 40 8 1 1 14 + 3 8 38 6 = 8 17 3 13 4 23 4 1 7 22 2 4 26 5 1 1 3 sd 4 7 36 3 2 56 186 12 85 53 334 75 22 14 Krynica. Obserwator: P. Tomasz Kubicki, urzędnik zdrojowy. B Cisnienie powietrza 1906 |E pe 3 383.12 2 9 Iranie Maxi | Daia d "= | Daia GS | | mun ur Styczeń 7-2. 9. 1709.8 | 709.7 | 709.7 | 709.7 | 716.9 16 | 694.8 8 Luty j 04.2 | 043 | 044 | 04,3 | 14.0 1: 16942 9 Marzec > 02.6 |. 03.1 | 03.6 1 03.1 | 156 6 |691.7 25 Kwiecieñ A 10.1 F 1000 | 10071 100 | 214 4 |695.8 30 j > 06.0 | 05.7 | 060 | 05.9 |- 13.4 8 |6946 17 Czerwiec A aj ett 0737 0732 10126 28 - || 698.7 2 Lipiee > 08.8 | 08.5 | 08.7 | 08.6 | 13.0 18 |703,4 6 Sierpieñ A 09.8 | 09.6 | 09.8 | 09.7 | 16.9 | 31 | 7u3.1 sł Wrzesi > 10.8 | 10.4 | 10.7 | 10.6 | 21.7 1: 1 696.7 13 Październik * 317) KBE) 11939. H7: Ta 10 | 708.0 4 Listopad di 09.0 | 08.5 | 08.8 | 08.8 | 226 | 23: |6968 19 Grudzień 5 04.9 | 048 | 043 | 04.7 | 28.2 21 689.6 9 Rok A 707.9 |707.8 |707.9 |707.9 | 723.2 [21/XI1¡ 689.6 | 9/XII UWAGA: Barometr L. J. Kapeller Nr. 1259; poprawka: — 0.2 mm. 43 Opad Hose dai Ilość dni z o: z opadem 1906 |35 | | z8 KE Suma JA Dnia =) a x | K | a | = sE Styczeń 80 | 47.7 | 11.4 4 11 8 li1|—-|¡—| 2|— Luty 69 | 324| 111 | 28 8 eia miie i Marzec 7.1 81.9 8.8 | 17 21 19 |18|— —| 2| 4 Kwiecień 36 | 049 | 1358) 25 9 8 241 1:11 Z Maj 5.2 68.8 | 17.6 | 21 14 1 $—) 38)—1 iie Czerwiec 7.3 |159.1 | 68.3 6 19 6 [—/1/—) t1 ipiec 5.7 1615 | 44.2 9 15 10 || 2/—: 1) — Sierpień 5409068 ma GG Pu FIA [-|-|-| gl Wrzesień 7.5 |106.8 | 61.6 12 12 12 81 |-]i 2) 1 Październik 5.3 37.0 | 16.0 3 5 B|-|—|—| 6|— Listopad 6.9 f 595| 23.7 | 10 9 74—|—|—]| 5] Grudzień 7.7 | 76.3 | 16.4 9 21 18 |20|—|—, —| 1 | Rok 6.4 [974.2 | 68.8 | 6/VI | 160 | 133 |61) 8f 1|27|10 A=38%37'.0d F.=20%57" od G.;9==49%20' H =586 m. Temperatura powietrza rl polo SZ maj nu > 67110 36) $1 | = bli 4) 1 10 — 18.0 | 2 — 47| — 10) — 89| — 34 30) 28 ES a + 101316 | a EN 06 56| 9 -TBA |15 + 3.9 18 HATT 4.85 17.6 | 13 acz] 4 11.8 14.5 106| 19 220 | 2 | + 61 1 12.6 17.2 12.4 | 13 7 26.8 | 28 j 1 13.8 19.7 14.4 15.6 25.1 6 72! 22 11.0 18.4 11.9 13.3 26.8 4 46| 29 8.5 13.5 9.5 10.2 242 5 3 ien RA 7 9.7 | 4.5 5.6 16.8 18 o i 4.1 6.8 | 4.7 | 5.1 11.9 9 — 58 15 mari: e A 4 54 i panii m ++ 44 | + 84] + 481 + 06) --268 | Mie] —180 | 26/1 | I | `~ Podział wiatrów | | | N NĄ, | A oN W | NW | Cisze | | | | | | 27 = 9 s" 2 = 7 = 48 23 es 13 4 5 = 5 — 38 37 - 4 = 6 > 14 = 32 12 > 5 + 5 = 4 m 64 13 > 10 $ 4 ña 15 En 50 20 A 2 + 3 i 20 = 45 11 ma 6 | — — 13 — | 59 8 =i kl 4 4 f- 14 — | 63 12 = le kri A — — 20 — o 19 = hn 1 «de — | 68 8 = | 10 | — == - 45.8 0= pO 16 > ALADO 8 $ e da 803 — AA 206 BR ŁA 34 = {4 m — | 602 16 Iwonicz. Obserwator: P. Bazyli Szteń, urzędnik zdrojowy. m Ciśnienie powietrza > 8 1906 PẸ pr sc a $ | á | Maxı- A inl- š eS 7 | 2 | 9 |Sredne wag | Pola i am Dnia Styczeń Ye E Ad | 726.9-1-727.4 | 727.0 | 732.9. |8117 | 716.3 10 Luty > 22.8 | 22.1 | 22.5 | 225 | 29.0 11 14.3 28 Marzec 21.29 | BRO | 27% | 212 |-3Ł2 7 10.1 13 Kwiecień » — | = n ne EE E > E Maj — | > += PA sk uż AF ża Czerwiec > = | — sk i a wA iż Lipiec P aj as aa de zł, pi BR jj Sierpień A — = i a > = aż saa Wrzesień 5 e RBR == Ze ES | są BL = Październik | , L | e a BE or M >. Listopad A x | We > A iei aa R za Grudzień ` = Paz ad dea | dd = Rok = = | = a ZR > | ik | A e | UWAGA: Barometr L. J. Kapeller Nr. 1170; poprawka: — 0,3 mm. W kwietniu zepsuł się. sE Opad a Ilość dni z 1906 E > | 24 RS 0 4 E 1:0 “2 E 5 Suma | cer | Dnia = | = x |Ria|= E E | Styczeń 6.0 | 38.8 | 9.4 | 21 7 717|-1-/-/8 Luty 48 | 50.6 | 14.5 8 5 5 5)—|—|-| 2 Marzec 5.3 11341 ¡ 193 | 20 18 18 l15|—|—|—| 1 Kwiecień 30 8 38.1 6.2 18 8 8 1 —| — | — | — Maj 3.6 | 404 | 125 9 6 Bi 1/—|— Czerwiec 74 11128 | 13,6 t1 19 18 |—|- ¡=| 1) — Lipiec 45 1202.6 | 58.1 9 9 9 |-;—| — E Sierpień 8.7 | 96.7 | 18.9 | 11 9 9 ]-—| — R. Wrzesień 6.0 77.4 | 108 8 14 12 2|—|— | — Październik 3291 3810 6.4 6 ri 7 |—|—|—|—|— Listopad 6.6 1 73%) 274%) 30 11 10 1|-|-|-|/2 Grudzień 8.0 | 51.3 | 10.4 | 14 10 10 Ti=|=|—| 1 Rok 5.2 {951.5 | 58.1 | 9/VII| 123 | 118 f38|--| 1 | 4:29 A= 390 28" od F.=210 48' od G.; p =490 36” H.— 304 m. Temperatura powietrza | | Średnia | Maxi- | Mini- i F | 2 | 9 117, 2,9,9] | m Dnia | mum | Dnia | | | | | | | 3 ES A w 9 | 26 | 25 £ 1914 07| 509 | 606 | sl 28 | —114| 1 + 1.4 8% | + =] + 20| 118| 2 | — 46| 14 7612 109] W E 0W || AA 13.9 188 | 128 | 144 | 24.5 | 26 | +87 4 14.1 2924 144) - 168 27.4 | 29 10.6 | 12 16.9 285 | 170 | 186 Le Gi- BB) 5 14.7 21.7 | . 145 16.3 26.8 | -16 || 10.4 | 26 990 1807 68 | 00 164) 8 16 | 2 4.3 74 | 4.2 5.0 18.7 | 6 00150 51 7.1 4.8 55 187| 6 | — 63 | 15 — 55 | — 835| — 48| — 44 | 28| 8 | —208) 20 E si +102 | + 64 | + 78 | +283 | ovi — 246 | 25/1 | I | | Podzial wiatrów N NE E | SE | S sw w NW ES — = Le 11 | — 74 se. 5 3 a 5 2d 16 || £ O O | W — 9 3 0 | = 44 4 15 | 3 - < WH 1), 2 57 = A 8 — = Ci % ï 59 pe 3 6 — 26 A w 2 29 _ — 5 x 4 Ag w 26 E 14 9 - 16 + | s). 2 25 — 23 8 — 11 + 35 z 39 — — 5 p g- o | 39 A 0 — 17 8 R |-4-| DFA €6 Hja md 17 3 = os 08 | 14 | — | % — 27 15 ee E a a W 4 | 122 82 | | | | Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Dz.1. 18 Jarostaw. Obserwator: P. Józef Janiów, prof. gimn. E Ciśnienie powietrza ha 1906 E es ma ad D | á : Maxi- . 1n1- e 35 7 | 2 | 9 |średmie| „„„ | Dnia | mum | Pria | | Styczeń 7.2.9.]745.1 | 745.1 | T45.4 | 745.2 | 756.8 2 | 730.4 8 Luty g 40.1 | 40.0 | 39.6 | 39.9 | 50.5 t | 998 9 Marzec 5 37.11 374 | 37.4 | 37.3 | 48.8 4 25.3 24 Kwiecieñ a 446 | 443 | 441 | 443 | 574 4 28.9 30 Maj 5 40.4 | 39.7 | 398 | 39.9 | 54,1 8 29.5 17 Czerwiec > 40.7 | 40.2 | 40.4 | 40.4 | 47.7 27 32.8 1 Lipiec " 41.8 | 411 | 411 | 413 | 48.1 4 35.6 14 Sierpień 5 425 | 419 | 425 | 42.3 | 51.6 | 30 35.5 18 Wrzesień > 43.9 | 43.8 | 438 | 438 | 51.4 | 27 33.6 13 Pazdziernik E 45.9 | 45.8 | 46.0 | 45.9 | 54.8 10 35.5 4 Listopad s 43.0 | 428,4 | 42.6 | 42.7 | 58.7 22 28.8 30 Grudzień 5 297 | 388) 391| 3021 684 2t 22.7 10 Rok e 742.1 |741.7 | 741.8 |741.9 | 762.4 (21/XI1 | 722.7 | 10/XII UWAGA: Barometr L. J. Kapeller Nr. 1237; poprawka: —0.6 mm. żę Opad E jada Ilość dni z 08-133 |ślezi- | 01 >10 | A 35 poms | i | Dnia = = x E ja = E Styczeń 6.5 | 12.8 6.9 6 3 3 3|=|=|—| 1 72 | 16.4 7.0 9 3 3 3 —|-| 4| 1 Marzec 3 i 728) 390) AI 13 12 |10/—|—|—|/2 Kwiecień 38 | 15.2 58 | 26 4 + 2|=|-—| 3|— Maj 4.9 | 64.7 | 145 | 22 | S jee’ gj Czerwiec 6.2 {181.6 | 26.0 8 15 15 |-|—,-| 3,2 ipi 5.9 |158.8 | 38.0 8 14 13 || 1)—, — | — Sierpień 5.0 | 65.9 | 138 | 11 12 12 |-|— | — | —| — Wrzesień 6.3 | 88.8 | 81.9 | 13 10 10 11)—/—,7 Październik | 5.9 | 14.2 5.9 8 4 4 1i-|—| 7] 1 Listopad 70 | 48.7 | 15.2 | 10 8 8 1—-—|-—-| 8/8 Grudzień 7.8 | 80.0 | 17.8 | 18 17 14 13, — | — |) 1) — Rok 6.1 $819.4 | 38.0 | 8/VII| 116 | 111 ]34)| 2) 3 |24|18 ) =40% 21' od F. =22"41' od G.; $=5001' H. =204 m. Temperatura powietrza | | | ia | i- 2 ini- r » fad Eolie a m | bi | ma | — 80 | — 06| — 22 | — 20 + 5.9 19 — 150 | 112 — 33| + 02| — 18 | — 17 9.0 28 — 12.2 22 + 15 44| + 22 | + 26 16.2 24 — 7,2 11 8.0 13.9 9.2 10.1 22.4 14 — 16) 213 14.5 20.0 14.4 15.8 24.8 11 + 8.6 4 16.8 19.9 16.0 17.2 29.5 29 10.7 2 17.8 21.2 18.4 19.0 27.0 20 12.5 2 15.8 20.5 15.5 16.8 29.7 4 10.4 27 19,1 16.2 12.6 13.4 26.8 9 1,2 27 5.2 11.0 6.5 7.8 17.8 17 — 21 29 4.7 8.0 5.5 5.9 16.0 9 — 21 15 — 51| — 21| — 42 | — 39 75 1 — 18.5 22 + 71) +11) + 77| + 84 | +29.7 | 4/VIM | —185 | 22/x1 Podzial wiatrów N NE E SE S SW W NW Cisze 3 4 17 9 14 9 29 7 1 3 — 23 18 13 11 6 5 5 10 2 6 6 5 22 34 8 — 5 8 27 13 3 1 19 8 6 5 1 18 23 10 4 14 13 5 13 5 9 1 4 8 29 10 11 18 + 2 1 5 2 19 16 30 8 2 11 2 7 7 16 4 36 8 3 8 12 2 3 22 8 | 2 7 3 20 16 4 = 10 5 28 6 = 7 20 7 4 16 13 17 5 5 14 11 2 6 4 93). 91 88 | 162 | 132 76 77 | 218 | 106 | 200 Lwów. Obserwator: Zakład fizyczny Uniwersytetu. p Ciśnienie powietrza 1906 | ZE za - EE 7 2 9. |Średnie | Maxi- Dnia o Dnia Styczeń 7.2.9.|786.5 | 736.5 | 786.7 | 736.6 | 747.4 | 24 |722.5 8 Luty 32.1 | 320 | 32.3 | 32.1 | 409) 1 | 205 9 Marzec > 28.7 | 28.7 | 29.5 | 28.9 | 40.0 | 4 16.7 13 Kwiecień » | 86.5 | 86.1 | 36.1 | 86.2 | 486| 4 | 210| 30 Maj K | 20| 26 321.519) 4X) 7 0) 47 Czerwiec $ 32.0 | 393: | 32.8.],920 | 38:6 | 27 25.5 1 ipiee „.| 88.2 | 38.1'| 38.1 | 33.1 | 38.7 | 18. | 284 | 14 Sierpień „ | 347 | 344| 344 | 345 | 42.2 | 80 | 275| 27 Wrzesień „.| 36.0 | 36.0 | 36.1 | 36.1 | 42.5 | 27 | 268 |. 13 Październik | „| 32.9 | 379 | 88.2 | 38.0 | 454 | 10 | 247| 4 Listopad „| 864 | 344 | 84.7 | 34.8 | 50.1 | 28 | 28.1 | 28 Grudzi > 31.2 | 31.0 | 314 |:312 | 53,4 | 21 | 1380) 10 Rok » [783.9 |. 733.9 | 738.8 | 753.4 |21/x11 713.0 | 10/X1I | | Í | UWAGA: Barometr L. J Kapeller Nr 1284; poprawka: — 0.3 mm. E Opad Iia Ilość dni z 1906 ZE i | | Te E 5 Suma | Maxi- | | Dnia = | szt” % | R|a = 22 98| = 44 — 42] 88 1121081 28 | 18-- 65 Podział wiatrów PiE RA oj | | | TN E E s N |NE|E |SE | s [sw| W|NW cisse 3.8] 7.| 2 TE E po pa ES 38 el 2|16| 7181121 8.| 4 | 33/876|79.4 86.0 84.3 1| 5| 6| 88) 6 | 20) — | 6 | 8 | 86)]91.2/77.7 | 88.7 |-85.9 1/11) 3| 7| 2 | 381 | 18 |:20 | — | 441840 | 72.7 | 85.9 | 80.9 11 | 20| 4 | 18] 9)| 9| 6| 10 | 8 | 6.1176. | 49.0 | 76.3 | 67.2 3 | 15| 4 | 24 | 16 | 14| 8| 11 | 4 |10.0]80.9|60.0 84.1! 75.0 6 | 16| 2) | 6 | 26| 11 | 13 | 9 |11.8]825 |61.1 | 88.1| 77.2 21 | 7] —| 4| b | 14) 9/30 | 8 J124)84.4/61,7|86.1| 77.4 2 |-7] — | 13| 9 | 291 7|.22 | 4 |10.7/84.0|59.3 | 8£3|.75.9 8 | 11 14 | 6 | 18| 8| 19 | 4 | 8.6]87.2 | 64.2 | 83.7| 78.4 7 047) 20) 26) 16116) 59:19 3 | 6.4] 90.3. 67.8 87.1 81.7 8.6.4] 6) 0] 180 16 a5 1 | 6.0] 88.5 | 78.7 | 87.6 | 84.9 4| 165) 8] 17| 6| | 11 | 12 | 4 | 8.2[92.8 |87.8 | 92.0) 90.9 65 |128 | 31 |200 | 95 |250 |102 |177 | 47 | 7.2|86.8 68.3 |85.8 | 80.0 ł | 22 Dublany. Obserwator: P. Kazimierz Szulc, prof. akademii roln. E Cisnienie powietrza a 1906 SE pon a 32 PRE axi- ; i i 53] 7 2 9 |Średnie | man | Dalk |, | Dł Styczeń 7.2.9.] 740.4 | 740.4 | 740.7 | 740.5 | 751.8 24 |726.7 8 Luty A 36.2 | 36.0 | 36.3 | 36.1 | 44.7 a! 24.9 9 Marzec = 32.5 | 32.4 | 33.3 | 32.7 | 43.5 de 20.5 13 Kwiecieñ 40.5 | 39.9 | 40.0 | 40.1 | 52.4 4 25.0 30 Maj 4 35.8 | 35.3 | 356 | 35.6 | 44.6 8 26.2 17 Czerwiec a 36.2 | 35.9 | 36.3 | 36.1 | 42.1 28 29.1 1 Lipiec A 36.9 | 36.8 | 36.7 | 36.8 | 42.4 4 32.2 14 Sierpieñ A 38.4 | 38.1 | 38.0 | 28,2 | 46.0 30 31.6 27 Wrzesień > 39.9 | 39.7 | 39.9 | 39.8 | 46.1 27 30.6 13 Październik 2 418 | 417 | 41.9 | 418 | 491 10 28.9 4 stop * 89.2 | 38.4 | 38.6 | 38.7 | 54.2 23 27.1 | 28180 Grudzień A 38.3 | 300 | 856 | 35.3 | 577 21 17.3 10 Rok A 737.8 | 737.4 | 737.7 | 737.6 | 757.7 |21/XIL 717.3 | 10/XII UWAGA: Barometr L. J. Kapeller Nr. 1587; poprawka: +0 1 mm. JE Opad odeń Ilość dni s 1906 35 i za 2% ZE | Suma Mas | Dnia a dą xizjaj= =E Styczeń 67 Furi 5715850 s mi. p-348 Lay © 07 1 7R] 94 8 5 bie) 1158 Marzec 64 | 516 | 98| 1 misa o|-— |- Kwiecień 381 1729) 81 | 28 7 6 1|-|-|-/2 Maj 45 | 59.0 | 16.1 | 29 | 17 oisel ajj- 8 Czerwiec 4.9 |1137 | 22.0 19 16 =i sS Lipi 51 l1a76|s20| 7 | 16 | 18 |-|-|-|-—| 1 Sierpień 49 | 46.4 | 10.1 | 27 13 10 Je] 81 -1—]|:4 Wrzesień 5.9 | 82.0 | 25.8 12 18 11 21 2 1|—|¡10 Październik | 5.7 | 202 | 85| 7 8 ila IZ) 1 Listopad 20% 9 | 198 |. 20 4 16 | 18 I 1 —|-) 3/16 Grudzień 61 | 700| 135|: 9 19 | 15 117 233) Rok 5.8 |692.2 | 32.0 | 7/vir] 160 | 118 |49| 7| 3) 7 |86 A =41045' od F.=2405' od G.; p = 490 54’ H.—255 m. Temperatura powietrza Średnie | Średnie Średnia | Maxi- . | Mini- r : | * | * | 7,299] | mum ES mum ‘Doia ACE 0 | 141 881 — 00 |-E66] 10 | 178] ad 08|-- 5.8 — 41|+ 02|— 28| — 21 | 108| 28 |—11.6| 21 |+ 0.6/— 4.9 + 0.3 3.9|-- 11) + 16 | 15.2| 24 |—10.0| 22 5.1— 1.4 6.2| 148 8.4 95 | 254| 15 |— 38/1i3| 1644 3.5 13.9| 0| 137 168 | © m4) M4 | :45| 2 | 216 15.9| 20.6| 153| 168 | 30.6| 29 70| 3 | 216| 119 171| 21.6| 173| 18.8 | 28.0] 19 95| 22 | 224 13.8 145| 20.7| 153| 164 | 30.6] 4 50| 25 | 21.2] 109 101| 16.0| 111 12.1 | 280| 6 |— 08|27i28| 167 8.2 3.9| 105 6.1 66 | 195| 17 |— 40 10.3 28 4.3 7.3 5.1 651 067/09 [e 221.16 81| 85 — 62|— B4|— 50) — 49 80) /1-|=244%| 22 | 2:2|- 7.9 + 60|+109|1 6.9) + 7.7 | 480.6 amam] — 24.4 [22/XI1 | | Podział wiatrów SB sd not wj | Łoj SF LE z N NE | E SE S SV | W | SW Cime es 7|2|9]|3 | | | E = <5 3| 1] 6/11] 5| 5| 40) 12 | 10 | 3.2]79.6|81.0 | 81.7 | 80.8 — | 56.86] 6] 2| 9| 12) 1| 5 | 3.8[784|82.7 | 82.2 | 81.1 — | 8|11]) 7] 2| 6| 48) 12) 4 | 43]88.4 | 77.2 | 83.6 | 81.4 5 | 6 | 18 | 10) 1| 8 | 14) 10| 19 | 5.8|77.5 | 47.8 | 78.1 | 66.1 BP) 8120/1578) 60/1 9.3 | 80.5 | 54.2 79.5 71.4 83} 3) 9|) 1| 2| 7| 40| 9| 16 [10.8]79.2|60.8 | 83.6 | 744 7161 6 — | | 2] 88) 88| -6 11.7]1813 1598 90.71 78.8 4| 5| öl 3| 1| 7| 49| 9| 10 [10.2|80.2/57.2|79.1| 72.2 3| 38|28| 5|—|5|25|18| 8 | 84]85.8 | 64.6 | 83.0 | 77.8 6 | 8 | 10| 6| 6 | 7 | 18| 12| 11 | 6.2/89.7 | 69,4 | 87.8 | 82.8 2| 2 | 16| 11] 2 | 10 | 34) 10| 3 | 6.0/89.9 | 80.2 | 89.5 | 86.5 1 | — | 17) 11| 8 | 18 | 26 | 11 | 13 | 30/]81.7 | 84.7 | 88.8 | 89,4 36 | 43 |177 |102 | 31 | 84 | 363 | 143 |116 | 6.8]82.3 68.2 | 82.3 77.6 24 Zawoja. (T. T.) Obserwator: P. W. Szkolnik, przewodnik tatrzański. A—=370 14' od F.=190 34" od G.; p =49% 39 H. = (około) 670 m. S Temperatura powietrza 1906 |ZĘ WaS aa > 58 |? | 2 | 9 bro Sois | Z0] Dais Styczeń 7.2.0.1 35|- 04— 29|— 241- 741) 29 J+ 194). 2 Luty » |- 4384 20/— 3.0)— 2.1 8.4] 27 |—150/ 11 Marzec 4 10 3.4— 02+ 03 1601 8 |—406 29 Kwiecień » (| 35 118+ 46 6.1, 224 13 |— 83 4 Maj A 10.7] 16.4] 10.2] 119 235 9 |+ 2.9 + Czerwiec > 12.11 16.8] 120 13.1] 30.6) 28 531 318 Lipiec j 1401 20.01 146 15.8; 27.0| 20 9.4 2 Sierpieñ ý 121 187 2128 ti 279 5.6| . 28 Wrzesieñ ś 8.1 13.4 9.1 9.9 26.0] 1 |— 1.9) 26 Październik A 4.01 106 5.4 6.41 18.9) 18 |— DAL 28 Listopad e 3.9 7.5 4.5 5.11 164 8 |— 62 15 Grudzieñ < |-006— ;862068|- 49 87 1 |= 1635/21 Rok „ | 44+ 9.7 5.2, + 6.1|-- 30.6| 28/VI |— 19.4 2/1 | | | | gE Opad Mofe dni Ilość dni z 3 z opadem 1906 E - e JEDZA 3 FĄ a ia sa po" NZ 5 Maxie | > ? . | SL EE Suma aji , Dnia = = x | K | m | = =Ę Styczeń 6.2 z. sę a m1 A de 26 | se EAR E Luty 5.2 me — sa 2 -= |—|= | —| 1| å Marzec 6.7. — — — e = its | Kwiecień 45 a sa R E sę WAD EOB SJ ATR j 5.1 — — — — = |-| 4) 25.1) — Czerwiec 68 m ża — aii — + 1|-/ 3 1 Lipiec 6.7 = da = aleli en 8% Sierpień 6.0 — — e ci sA pl — lap. Wrzesień PE = s RE > 4 ai 21 | 1 Październik Fi a mila — aa — |]—|—|—|—| 1 istopnd 8880. 11m O DA A kmlaś Grudzieñ 7.6 = A PRE u a a e a 1 al 8 Rok 643 => lez | wod o Tel oaeo HI 20 Kalwarya Zebrzydowska. (T. T.) Obserwator: Ks. K. Żarnowski. 14=310%20' od F. = 19% 40' od G; p==49052' H. =406 m. ZB Temperatura powietrza 1906-— TEE | 7 BRA SĘ EA EE go og bg Kaan Maxi-| pia | Mini- | Dnia Wa | | [7,1,9 9] mum | mum | Styczeń 7. 160:-> 14 0.5|-- ue 08+ 4.8116,17129'— 14.2) 3 Luty » |- 12] 09— 0.8— 05) 102 28 |— 75 11 Marzec a |+ 12] 40+ 17+ 22 152] 8 |— 52| 22 Kwiecień Ę 7.6] <18.1|. 9.2] 9.8] 214] 14 |— 23) 2 Maj : 18,2] 17.2] 182 :142 26 8 |} 55) 4 Czerwiec d 14.6] 18.0) 14.7| 15.5) 30.0| 29 biz Lipiec E 16.5 21.0] 17.9] 183| 285) 19 | 115 2 Sierpień a 15.6] 19.5] 16.4 17.0] 285) 3 8.6, 28 Wrzesień i 12.0 149 121| 12 8 25.8] 5 0.6/ 28 Październik | , 80| 118] 85] 9.1] 174 6 |— 10| 28 Listopad * as 88| 69] .7.0| 18. ia 8 |- 20 sa Grudzień A 3.5 — 2.2/— 3.5 — 2 ni 4 15. | 2 Rok ue 221 iagi 194 544009 29/VI - 15. 8 e E Opad ros a Ilość dni z 196- p: prue = >10 JAJ =) | Maxi- | — ¡Fo Só || maa] | meu am] || RE | | | Styczeń 6.6 22.8] 5.5 | 81 a Y; 6—|—|— | = Luty 78: f 851 NB) 7 9 6 | 8 —|-| - Marzec 741 | 1204) 180 | 24: | 21:| 19 |19|— | — | - | — Kwiecień 3.9 29.0 | 9.5 | 19 9 8 A | — du | — j 60 | 121.8| 242 | ate] 20 | Wefie Czerwiec 7.1 | 158.4) 66.0) 6 17 | 4 |—|—|—) —|- Lipia 61 |1485] 396) 1 | u| tr f-|-|-|-/- Sierpień 55 | 888| 130| 16 | 16 | 15 |-|-|=|-|- Wrzesień 7.3 |1160| 340 | 12 | 16 | 16 | 1|— | — | —| — Październik | 4.7 | 140| 91 | 3 x | A ira Listopad 5.6 | 395| 15.5 | 10 | da Ped | esl Grudzień 7.2 72.5) 97| 30 19 | 19 1171 E | =" Rok 6.2 | 962.8) 66.0 | 6/VI | 159 | 142 {58| 1 — | — | — 26 pisco (TT) Obserwator: P. Edward Kosiński, organista. == 37927/ od F.=19% 47' od Gt p =49% 31” H = 600 m p Temperatura powietrza 1906 |ZE 2 E 2 R 9 9 Średnia s ixi- | Dnia Min Data 5% | |117.2,9,8]| mum | mo Styczeń 7 2.9.|— 5.6|-- 2.3|— 48— 44- 43 29 |—20.0) 24 Luty 3 i= 602 08) 68 Lal 8.2 28 -— 2386 14 Marzec » |-— 0.9-- 2.2/— 1.1 — 0.2 9.2] 8 |— 10.6) 28 Kwiecień + Hao 01094641: 6.9] (104) 14 |- 804 Maj ý 12.1 164 10.4, 12.3; 22.0 16 |+ 3.4 4 Czerwiec A 122] 10.6 10.7] 12.3] 264 29 5,4 7 Lipiec k 125 18.8| 15.3; 145| 25.6 6 9.01 3121 Sierpieñ p ILA 168. 17227 das 3 5.21. 28 W A 8.1, 12.6 8.0 9.2] 240 5 |- 24 25126 Październik | „ 2.8] 92 41| 5.01 16.8] 18 |— 6.2) 28 Listopad 4 1.9 5.8 2.8 331 128 — 64 15 Grudzień » [|= 73|— 65|— 7.3— 6.8] 88 20.0) 22 Rok + H 38+ 844 38+ 5.0/4- 264 29/VI |— 23 6| 11/11 Š z Opad Ilość dni Ilość dni z c z A adem 2008 PEEP EE E = | Suma MAXE | wsią | ==" | =! 0 x|Ż|ja |= re Czerwiec 7.1 | 185.38 | 110.4 7 16 14 [-|—|—|=| 1 Lipiec 58 122211 607 | 11 11 1 |-1|2/|-— | 6/— Sierpieñ 45 | 118.7| 16.8 | 28 15 15 | —|— | — |= |= Wrzesień 6.8 | 1274| 99.7 | 13 6 6 1|—|—|) 8) — Październik | 4.4 94, 57 8 3 ge] | — | 8) * Listopad 5.9 82.0 42.5 | 11 8 8 |-i¡-|—|6|3 Grudzień 7.6 55.9 | 17.8 11 12 12 110 —| 4 | — Rok 6.0 [1101.0 | 110.4 | 7/v1 | 122 | 115 |41| 2|—|26]| 8 27 Rabka. (T. T.) Obserwator: P. Fr. Ciborowski, admin. zakt. zdrojowego. X—=37037'/ od F. = 19° 57’ od G.; p = 49° 57’ H=478 m > Temperatura powietrza M a end E ; ES | | | Średnie Maxi | Mini poor $3 7 | A 4 | 9 17298]| mum Dnia ua | Dnia Styczeń 7.8.9|— 3.7|— 0.6|— 30- 2.6-- 4.4] 14 |-170 8 Luty „ |-48-F 0.7) 8.7] 29] 74] 28 |—190) 11 Marzec Gd 0.8 3.3]— 0.2-- 0.5] 10.8] 8 |— 8.4) 22 Kwiecień „ Hass 116/4+ 6.4] 70| 188] 12 |— 50) 4 Maj id 11.1 16.7] 13.0 13.5] 20.5| 25 50 4 Czerwiec y 13.1) 17.0] 141 146| 266/28i29|] 80 718 Lipiec 5 15.2] 19.7] 16.6] 17.0) 252|19i20| 121) 2 Sierpień 7 śię; ic. aa e ść A SAI BE: esi 9.7] 18.6] 111] 114 22.8) 5 5| 26 Październik | , 45 98 62 6.7] 148) 19 |— 32 28 Listopad > 2.9 4 3.5 42 12.3) 19 |— 50 15 Grudzieñ » |- 50— 2.4 — 53|— 45] 5.0 — 170 21i22 JE Opad goni Ilość dni = 1906138 == — -z-ren T |. z E Suma nos Dnia =01 <10 x Kia = s pos < O mm mm IZE Styczeń 73 | 298| 59| 81 12 z EMI 1 > lowd e Luty 6.9 173| 82 7 6 + 6 —| 1| 1 Marzec 77 1| 94| 218) 24 | 238 | 18 ]22—|—| —| 2 Kwiecień 49 | 25.3) 8.5 | 19 9 64 9—|— == j 6s | s16) 190] 6 | 220151] 1) 2)» Czerwiec 7.8 | 100.9| 38.1 6 18 15 —|-8 —| 1 Lipiec 67 | 188.5| 69.3 | 10 | 13 KIEJDSI| ul. Sierpień me 127.2] 208 | 16 y 16 |- | 4|—|-=' 1 Wrzesień 75 | 1126| 48.5 12 17 12 Bio1] 10] l Październik 5:3 21.8] 12.56 3 7 y — | — | | — | — Listopad 74 | 686] 174] 10. 1 | 1 |-|-|-|3/8 Grudzień Bo I as. 9) 100.) Moi 1 do Rok — | 908.8! 69.3 |1ojvii] 167 | 133 |60/12| 1| 7| 9 28 Poronin. (T. T.) Obserwator: P. St. Galica, zarządca tartaku. A=37040* od. F.= 20% 0' od G.; p =49%20' H.= 778 m. =Ę Temperatura powietrza pada SĘ | | $ ednia| Maxi- | | Mini z nl ax1- $ ini- 5 CE 7 | 2 | 9 Arek ich | Dnia wos Dnia Styczeń 7.2:9.|-> 6.9|-- 1.816 ba 4.7 7.0| 29 .|—20.8| 25 Luty » |- 81 05— 67— 52] 10.0 27 |—220| 11 Marzec » |- 23| 23|/— 23-— 12 11.2] 18 |— 13.2] 14 Kwiecień « HA9| 10.6/4- 2.1)-- 4,3] 3023] 14 |—110 4 Ma | 126] 165 ss 109] ma 26 lp ia 1 Czerwiec R 13:0) 16.2] 10.7) 12.6] 28.0 29 56| 2 Lipiec A 14.8] 19.8] 13.2 15.2] 26.2 20 8.2] 1 Sierpień $ 12.4] 17,8] 10.9] 13.0) 370 3 5.8] 28 zesi i &4 12.9] 7.7] 9.2] 248| 5 |— 20|. 26 Październik |, 16| 10.8] 29 44 184 18 |— 7.4 28 Listopad d 36 - 7.0| - 2.8| .:8.8] 16.2] 8 |-- 9.2] .46 Grudzieñ » |-.74— 46— 7.9/— 7.0) 3.8] 1i4 |— 192| 21 Rok e v gi sE 033 29/VI |— 22.0) 11/11 s Opad pcia Ilość dni z D z opadem 1906 25 a r ER ZĘ sama |Ma Dnia >01 | >10 kKiĘjal= ti xa Y | nm | mm | | z8 Styczeń 5.6 40.3! 11.8 | p. | A 11 | — | — | — | — Luty Stf no 991 ? 9 6: p Ige ald Marzec 63 | 1102| 204| 2 20) tefini] — i aa Kwiecień 3.5 38.8) 12.2 2 s 1:28 3 — — |= Maj 1.0681 388 | a LM: zona | 1 Czerwiec 6.6 | 242.4) 97.0 6 19 | 16 I || — | — | — Lipiec 6.2 | 215.0) 60.0 9 17 15 |—/|— | — | — | — Sierpień 65 | 1008) 294 | 16 | Bol dp dE |— | — |= rzesie 6.4 | 163.0) 75.6 | 12 14 12 31 — | — | — Październik | 4.2 | 19.2) 100. 3 5 6 A jm Listopad 5.7 43.7| 22.3 | 10 8 4 4) —|—|/—| l Grudzień 751 1567 19081. 9 1.16 | 1 6d ¿id Rok —. [12888 | 97.0 | 6/V1 | 161: | —|66]-1)| —|—|+4 | Nowy Targ. (T. T.) 29 -. Obserwator: P. Jakób Rabczak, organista. A=31%42'-0d F.==209%2' od (1.; y =49%29' H. =593m. a Temperatura powietrza A 7 (> WERE LT ica o | Maxi- | s M1n1- . EJE 7 2 9 ripon He | Dnia wią | Dnia | Styczeń 7.2.9.|—- .56/— 19/— 5.1]— 44-+ 44. 29 |—28.0] 34 Luty +68 ha 7.81 0.61 71l— 68/60/28. |-- 263] 414 Marzec „ |- 09] 28/— 05+ 0.2] 104 19 |—100| 14 Kwiecień «s HE 32) 11.94 408 62] 18.8] 16. | 66]. 4 Maj | 11.4] 17.2] 10.8] 12.6] 20.419i24|-- 4.6| 4 Czerwiec ż 18:%4| 17.7] 12.8] 14.2| 27.6) 29 64): -2 Lipiec A 151 20.51 15.0] 164 270 6 11.21: 21 Sierpieñ 3 12.4 18.5) 12.8] 141| 264 4 7.4| 28 Wrzesień i 89| 184 90| 101| 240|3,4,5,|— 0.6) 26 Październik |. 25| 10.1] 4.7] 55] 184 18 |— 66| 31 Listopad 5 26. 84 © B2| 18 18.2 8 |+ 52] 15116 Grudzień 1 E eos Ko MEA BO 1 (3102.06 Rok + pH 20 934 44+ 55+ 27.6 29/VI |— 26.2) 11/11 | I | 43 Opad pei [1088 dni = ce Maxi WEST A 33 Suma || Dnia = q | E a | = -E Styczeń 60 | seo | 78| 30 | 10 7|9/-|-| 4 Luty 5.2 37901 116 128 8 7 8 — | Gi Marzec 6.7 | 96.1 | 175| 24 | 22 | 14 [M|-—|—| 1/8 Kwiecień 3.7 36.2 84 2 10 9 31.2 21.2 aj 52 | 644 | 156| 21 | 28 | 12 |-| 7|—| 2|— Czerwiec 6.6 | 81.8 | 38.0 6 17 12 oi 4/— | — | 1 Lipiec 5.3 [215.1 | 89.4 | 10 15 9 $—158/-— | 31 — Sierpi 5.6 11519 | 216| 4 | 18 | 16 |—1:6|—]/:3| 1 Wrzesień 6.7 | 86.9 | 37.0 12 15 11 548 1—p3 LY Październik | 43 | 213 | 100 | 3 6 4 |-|—-|—-|.6/.1 Listopad 6.0 | 515 | 185 | 10 11 7 9.) - 408 Grudzień 7.6 52.1 8.1 9 19 16 |18|- |—| 2 ak Rok 57 [933.2 | 89.4 [10/vn | 174 | 127 |66 | 29 | — | 35 | 16 > 4d 30 Brzanówka. (T. T. ) 2=270 45" od G.=2005' od G.; y P. Władysław Bieńkowski, leśniczy. 499 17 R: 95m.: > Temperatura powietrza 1906 | ZE | = 3 E - 9 9 Średnia Maxi- | Dnia | Mini- | Dnia 5% 172,99) mum mum Styczeń 7.2.9.|— 6.2/— 08|— 52— 44--11.5) 29 |— 19.4) 24 Luty » |- 63+ 04— 59— 45 94-28 |-1260 H » | 24+ 23— 2.2— 11 13.6 8 |—140| 29 Kwiecień » H33 10.7 26+ 48 18.8, 18 |— 10.0 4 Maj Š 104 13.7 79 10.0) 19.0 6i11 |+ 2.7 5 Cáerwios 3 SES 80] 0020 =LE6G, XA 29 4.1 2 Lipiec ds 140| 192 128 147| 26.6) 27 6.8] 22 Sierp a 12.0] 170 10.6] 126| 281. 4 4.3] 28 Wrzesień á T9 119 7.2 8.5 248 3 |— 8.5 28 Październik 5 2.5 9.6 3.1 46 18.5) 18 |— 5.8; 29 Listopad ś t7 68| © 22] 32 -1Ł8] 8. | 75h 28 Grudzień ai f 86 87 76— 64 74 1 Luo k 5 He SoH 8. 5+ 2. dis 4.5 + 28.1 4/VIII | — 21.0| 21/X11 if Opad ion Ilość dni z 1906 |385 TERR | ze Styczeń 6.2 49.7 | 113 7 17 9 [15 — | — — Luty 5b i 261) 88) 7 12 6 |12/—|— | — | — arzec 7.0 | 168.7 | — — 23 ~ |20|-|—|—=| | 1 Kwiecieñ 4.0 796| — — 14 — 3|—|-—| — Maj 6.9 | 106.8) 146 | 21 22 19 |—| 1| 1|—|— Czerwiec 7.6 | 264.7 | 98.4 6 21 18 — | — He ipiec 6.9 | 262.2, — — 15 — E—| 1)|—| = | — Sierpień 6.4 | 178.8, 29.5 | 16 15 14 |—| 1|—|— | — rzesie 7.0 | 1983) 85.1 12 15 13 4 —|—|— | — Październik 4.8 40.0 | 18.5 8 6 bilis | «lp Listopad 6.1 16.4, 46 10 8 6 2|—|— | 2| — Grudzień A 76.7| 16.7 10 17 | 15 |16|—|—| 1|—] Rok 6.3 14620 — — 185 | * E Giiln | 1 | A | Bukowina. (T. T.) XA==370 48' od F.==2008' od Ks. Łaciak. G.; p =490 21' H. =950 m. > Temperatura powietrza M sE ps a Średnia M Mini $$ T 1 9 EAA ma axi Dnia | Sj | Dnia | | | | Styczeń — |7.1.9.|- 6.8l- 25— 40|— 894 80] 28 |—15.0] 1124 Luty » |- 48—- 05— 41— 34 7.0) 27 |—100 4111 Marzec “ — — — — | — | — Kwiecień » | + 48-- 9.2 454 5.8. 184) 19 |— 7.0 2 j A 11.2] 141) 965| 111] 200) 25 -F 2.3) 4 Czerwiec » „| 12.0] 145 11.0) 12.1| 25.0| 29 50) 2i7 Lipiec š 141| 17.0] 131| 143| 241| 6 7 1 Sierpień A 12.6] 16.3] 11.7] 18.1) 28.0) 4 54) 28 Wrzesień > 8.8] 11.8] 8.0] 9.1] 23.0) 5 |— 34 25126 Październik |, 44 86 47 66| 167| 18 |— 88 % Listopad » 2.9 5.8 2.9 3.6, 13,1 8 60 14 Grudzień » |- 64— 45— 64— 5 9 2.8] 1 |-156 21 Rok n e. re y: c zi | TW | zo * E Opad prada Ilość dni z 1906 36 | | SE z2 EJE Suma | M ño Dnia >01 | =1.0 XiElals= ji zę f casi e E E O | Styczeń 57: 202) 88) 25] © 8 |12|-|-|-| 8 Luty 51 | 112] 441) 28 9 8:] 9)-|—| 2/4 Marzec — | 422) 146) 24 | mi | 10 ]30)— | — 5] 7 Kwiecień 3.7 191| 47) 19 8 6 311-148 Maj 54 | oat) 139| | w) Mi] [>|] 6) 2 Czerwiec 65 | 1985) 760) 6 20 WEJ TE pb Lipiec 60 |23810| 44t| 8 | 15 | 14 [—| 4|—| 6|— Sierpień 47.141708] 286) E | 36) Me 1021-11 rzesi 6.1 1823| 722| 12 14 12 81 1P—Hb1B Październik | 4.3 21.2 9.0 3 4 + ad ]m)'252 Listopa 55 | 368| 219| 10 | 10 6 | —| 4| 83 Grudzień 73 | 379) 76) 9 | 19 | 18 |i9|—|— |11] 1 Rok — hosa! 760| 6/vr | 16a | 122 |71) 9) — |67 22 32 Maniowy. (T. T.) P. Jan Garbieñ, kierownik szkoły miejscowej. 1=37056' od F.= 20% 16' od G.; p =49027' H. 528 m. a Temperatura powietrza 1906 | ŻĘ RE. 8 E 7 2 | 9 Średnia >. Dnia | Mini- | Dnia He [+17,2,9,911 mum | mum Styczeń 7.2.9.|- 6.5/—. 2.8/—. 5,6|—. 5.5-4} 3.8 14 |—20.0 24 Luty JB 0.61 6,7) 6.4 2070 28- |-914) 38 Marzec » |- 09+ 34— 06+ 03 118 8 |- 93 14 Kwiecień » |+ 38 130+ 6.0 7.2] 22.8] 16 |— 7.8 4 Maj 3 11.2] 17.9] 11.4] 180| 225 16 4- 43 4 Czerwiec z t36 182 12.8] 141| 29.8] 29 | 78 2i4 Lipiec , 15.11 21.1] 146 164 27.0| 19 203): 3 Sierpień ; 102] 195) (19.7) 0143] 275 4 78 19 Wrzesień ; 9.0| 147| L68 10.8] 255 6. |- 10) 295 Październik |, 2.8] 10.9] 51 60 194 18 |— 58| 29 Listopad € 2.8] 74 40 45 149 8 |— 75| 16 Grudzieñ ” |- 75— 42— 8.0/— 69 68 1- |—20.7| 15 Rok „ H- 88+ 99+ 47+ 58+ 29.8 29/V1 p 12/11 55 Opad idea cel Ilość dni z 1906 |-ŻE paw a me ai pea Pejo | d*|= 68 Styczeń 6.6 297 | 6.4 | 81 13 7 |11- | -—|2 Luty 724 10 1 451 7 8 i 8|—|-—| ij Marzec 74 | 549) 95| 24 | 22 | 16 [21 —|— | —| — Kwiecieñ 46 | 283 | 120 | 19 7 5] 241|-—1%/'1 Maj 67 | 664) 86) w | 28.) 160] | 2)|-—) 9/— Czerwiec 79 11316 | 684 | 6 | 163) B I-l- Lipiec 7.5 |159.5 | 36.7 | 9 | 15 estoi) | «i Sierpieñ 71 lisos | 38.2 | 16 | 16 | 16 |]—-| 1|-| 7) 1 Wrzesień id 7a | 628| 12 | 16 | 10 | 41-—|—|56| 1 Październik | 6.3 | 13.3 8.7 a 7 2 ika |" Listopad 68 | 82) 110.1 10 10 9 |-|—|-|4p'1 Grudzień 86] 364 | 78) 91 17 | 18.116)—|—/8|= Rok — $791.4 | 63.4 | 6/VI | 169 | 115 |63) 4) — |58| 5 Tarnów. Obserwator: P. Jan Szczerbiński i J. Cierniak, słuch. teol. X == 389%40' od F.=21% 0' od G.; g=5001 H.=220 m. E Temperatura "pos 1906 ZE Gi Rody US Nga ee aa | średni SR SPT ME: a ERES ER T | J | 9 hes war Dnia Mini | Dnia | | j | | | Styczeń 7.1.9.|- 124 27 — 0.7) 00+ 8.7 14 —143 2 Luty Sia DE RH 0.0504) (101) 8. |-.98] 4 Marzec ss R2gA) 63+ 2.0 (186 2189): 8.15 3.2)::88 Kwiecieñ j 6.5] 15.7] 9.0) 10.1) 28.0) 16 |— 28| 2 Maj a 143 209 146 161 24.625 i26} 84 4 rokie „ | 160 220| 161 17.6) 320 29 98 8 Lipiec b 17.8! 23.3| 18.5 19.5 30.0 20 13.4 23 Sierpień 3 16.3] 216 16.8] 17.9) 30.3] 4 | 10.5 28 Wrzesień A 12:11 116.7] 1328) (180 (2720 2 28 27 Październik á 6.5 12.9 8.1 89 174 15 0.5) . 12 Listopad ś 60 9.4 6.9 70 210. 8 |+ 32 15 | Gradzień I Laa 1d 3088) 104) 4 1184) 20 173979 gó kę m 9.3 -- 32.0 29/VI — 18.4| 22/X11 | | | | 3:5 Opad ¿sob Ifość dni s >. El Maxi- | RF RP E E BĘ Suma | pa? | Dnia ug go = | R | m | = ER | Styczeń 64 | 864 08)..7 | 9 8|8—|-|-|— | Luty 6b | 821 | 102) 713 6 .110|— | — | — Marzec 661.02 860 | o| Z |M-| — | — | Kwiecień 30 | 19.6 | 36 | 19 | 10 SX): 2) odd j 49 | b64 | 92) 30 | 15 | 12 |-| 8| 3|-|= | Czerwice 65 limo | 362 | 6 | 7 | 1 |-| 4) —|-|— Lipiec 52 11937 | 488 | 14 | 18 | 18 |-| 1 iepa | Sierpień 87.1 602 | 140 | 14 | 1 | 10 |-|-|-|-11 Wrzesień 3.8 90.3 | 41.0 12 14 12 — | 38|—| — | — Październik | 4.1 13.9 9.0 3 9 3 A y PR Listopad 68 | 442 | 130 | 10 | 1 „ać bu as bem osa (ag | Grudzień 77 1660] 90) 9 | 22 | 12 |18|—| — | — | — Rok 54 |787.2 | 43.8 (14/vul 178 | 121 |51 18) 4| 1/8 Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Dz.I 3 34 Krosno. 1==3W 26' 6d P.=21%46":0d E; p=49441" HL: == 278 yn. Obserwator: P. Kasper Brzostowicz, Dyrektor szkoły realnej. 5 Temperatura powietrza 0 PEPE A a TER a 7 1 9 |Srednia| Maxi-| po; | Mini-| pija k des 4 [7,1,9,9] mum mum | j Styczeń 7.1.9. |— 31— 1.8|— 2.7/— 244 27| 20 |—15.9 25 Luty » |- 27+ 12— 15— 11 7.8] 28 |—12.1] 11 Marzec » HH 13 39+ 1.1 2.1) 140) 24 |— 6.2 1 Kwiecień r 6.9 13.0 PET, 8.8] 20.9) 14 |— 6.0 3 Maj i 14.8 201 134 15.4| 268| 30 |+ 8.1 4 Czerwiec 4 162; 192 151) 104) 2380: 29 10.8 2i6 Lipiec 4 N3 20 270/ 183) 2/4 © 11.6 2 Sierpień a 16.01 20.3) : 16:81 1167) . 282) $ 10.6 8 zesio š 187050) (201 2A 200 D 08; . 26 Październik > 65 115 6.8 7.91 196/18 0.0 26 topa a 58|- 81 69 60) 169 8 |= 48.15 Grudzień » |- 44— 20— 8.7 — 34 5.5 2197 22 Rok » HH 72-4 11.0- 7.2-- 8.21+ 28.2 3/VI11|— 19.7) 22/X11 E Opad pedera Ilość dni z 1906 |38 ; -IT E £ Suma qe: Dnia ią | = x|5|a|= 232 G "ey E i p Wed gi y |Średnia Maxi- | nja | Mini- | | ie 5% BBS go mum MA | mum | fo | | | Styczeń — |7.2.9.|- 2.9-- 05— 16— 14+ 5211116154 2 Luty „» |- 82] tilo 0.7]— 06| 100] 28 +132) 11 Marzec o 17] 04414 4:61 52.8] 1162] 8 | 48|--11 Kwiecień J 91| 160. 9.8] 112 232 15|— 30) 8 Maj E 151| 224 148 165 264 12 + 82 218 Czerwiec » | 170] 211] 17.2] 181] 300| 29 | 11.26,8,10,1 Tipi i 20.0 259 193 211 308 29| 12.0) 1 Siófpioh F 20.8] 254 198 215 360|1i2| 92 28 Wrzesień „ | 115] 168] 112 127 284) 6| 30) 2 Październik |, 54 182] 74 83) 242 18|— 02) 29 istopad p 8.4] 99 (55 60 16. 8719 |— 3.2] 19 Grudzień » |- 41]- 17— 32 31| 7.8] 18. 4 Rok pd inta mit 94+-560[i2 mi~ 184 22/XII | | ! Ilość dni PR E 8 E Opad i ¿puta Ilość dni z 1906 |-5EĘ T Ta Zg sA pA Maxi- =>0.1 | >10 | la [ES CJE PRA) aim | Oaa mm | mm 4j | Ę | a | Jag | ENE Styczeń 3.0 | 16.8 | 5.4 | 31 Si 0 8 | — | =P | — Luty 2.9 | 234 | 84 | 8 5 Se =|- = Marzec 48 | 66.8 | mej e [6 o a Kwiecieñ 3.2 316 | 188 | 30 3) í 2| — | SE | — | — aj 27 | 5680| 94| 19 | 4 | 18 -)21-|— 2 Czerwiec 48 |1710 | s16| 8 | 0 | 0 |-| 2|— poja Lipie 2,8 | 167.4 | mol 2 | a | 1 |-| 1|-|-|- Sierpień — | 550) 75) 11 3. ABF proj Pe per zesie 4.6 | 744 | 380 | 12 | 11 | 10 ]232/2/-—/—/2 Październik 2.1 3.0 10 4720 9 | 3 Dio | i >> Listopad 40 | 474 | 120 | p 0 2 m A snem Grudzień 4.7, | 60.4 | 12.4 | 19 | 17 1 qe BOBO 6 Rok — |775.2 | 410 | | lua 137 | im Hal 7|—| — = | 36 Smolnik ad Baligród. Obserwator: Ks. J. Markow, proboszcz gr.-unicki. = 59047 od F.x=2200/ od. 0; y =49* 16: H= D24 m. ES Temperatura powietrza ww Ekt a | Dor e 33 SO | 9 jka piję Marj- | Dnia | por | Dnia | | Styczeń 7.101.682 a ¿h> 134 207129 —220| 25 Luty » |- 494+ 01 — 36|— 3.0 66 28 |—180 11 Marzec w 13-14] BN 08] 0.2 12.8] 24 |-11.0 22 Kwiecień d JA 00 -188+.06-h 66] 808) 10 | 82.12 j 3 105 180 116 129 242 18 ¡+ 56 4 Czerwiec à 12.4 18.2| 12.8] 14:1| 26.9] 29 70 4 Lipiec > 138 199 145 157 260 14 11.0/2, 22, 28 Sierpieñ Ą 11.7] 19.1) 124 BI 27.6) 4 5.01 25 rzesie k 88| 143 951 - 10.5; .25.5 2 TE ES 20 Październik k 3.3; 108 4.7 5.9; 221| 18 |— 84) 12 Listopad > 4.0 6.8 4.8 61 157 1 |— 60 15 Grudzień » |- 59— 33— 52— 49 46 1 |—203) 22 Rok » | 41-- 96+ 5.24 6.0+ 27.6|4/VIN|— 22.0) 25/1 33 Opad swa | pedira 1906 [235 | 2 =" E E Suma | paS | Dnia =011 =10 XiKja|= de << O mm mm BĘ Styczeń 76 | 335) 66) 11/16 | MM: Glo | — |= Luty 7.4 | 173) 54 7 9 5 ]9/—|—/| 8 Marzec 6211076 2858) 1 | 2. | BG lie —|— [4 Kwiecień 36 | 519| 140 | 30 8 102.8) la ki R j 5 | 5651 166, 9] 13 | 8:11:92) 1 Sis Czerwiec 7.2 | 190.7, 44.0 16 21 15 |—| 1) 1/—|— Lipiec 6.8 | 210.2) 46.0 9 16 wili | — 3 Sierpień 61 lie 3241 41 w nii- tlo mim Zaj WA) 86) fa | 37.1 10:51 85— | — wi Październik 5.4 16.1 8.8 5 4 8 =i] — | BI = 28) 1%, 240] dl! to. Ra. | — 1.81% Grudzień 8.0 | 86.1) 189 | 9 | 19 | 15 |19| — | — | — | — 6.5 [1090.9] 46.0 9/vi1] 170 |122 [69| 8| 3|18) 2 Demnia ad Skole. (T. T). 31 Obserwator: P. M. Suberl, leśniczy. 1=410 13" od F.=23033' od G.; y=4903' H.=—420 m 5 a cba A A = ESEJ ZAB EE 7 | 2 | 7 Prz Maxi | Dnia zee | Dnia | i | Styczeń 7.2.7.|- 44— 04)— 2 a 25+ 5.6] 19 |-216| 25 Luty 6 Robbie 404 2.0— 1.6] 104 28 |— 15.0) 22 Marzec 3 H:09 48|4 204 2.6] 192 24 |— 78] 4 Kwiecieñ * 45] 160| 95 100) 27.4 15 |— 34 2 Maj į 12.01 18.9] 14.4] 161| 254| 11 | 66) 2 Czerwiec j 14.8] 20.6] 16.7] 17.4] 302] 29 | 104| 6 ie $ 16.2 22.7) 18.4] 191| 294 19 | 10.0) 23 Sierpień i 12.9] 21.9] 16.0 169 318 4 7.21 29 Wrzesień ¿ 92 16.81 11.4] 18.3] 308] 2 |- 02] 27 Październik |, p 12.3] 6.7] 71| 226] 18 |— 14 29 Listopad f 81| 65.8] 61| 192 7 |- 48| 14 Grudzień i Lej sb 8.3|— 3.0) 64 1 |—176| 22 Rok i $ 54-11 ae me gn LB T y 25/1 żę Opad Tana Ilość dni s 1906 |38 | R Pas 33 Suma gore | Dnia a | aj x|E | a | == SE | Í | | | Styczeń 64 | 167| 52 | a | 16 | ales]

1906 SE RIGG SEE Pm" E 2 7 9 9 N abia Maxi- | Daia są Dnia Sz A 117,2,9.9)| mum | | m Styczeń 7.2.9.} — |— 18— 3 9 -= -+ 4.6) 19 |— 16.2 2 Luty — |+ 00/— 24 — | 120 28 |— 11.2| 21 Marzec ú — 39+ 0.7 — 119 8 |> 34 21 Kwiecień „ — 15.0 8.7 — 26.011 i 15 — 3,0 2 | Maj E e O 137] „= 244 26 |+ 82 314 Czerwiec E sa 20.2) 148| — 9429 | 9 2 Lipie 3 = ERA a 27.520 i 27|) 11.0] 22 Sierpień 3 — 21.5; 152 — 32. 4 8.8 28 Wrzesieñ $ — 153 111 — 28.2 1 = 10 27 Październik $ — 10.5 6.6 — 185 21 ¡— 10 26 Listopa y — T 48 — 185 9 |— 84- 13 Gradzień $ dl OLAS 44 1 |-184|. 22 Rok ź — +109+ 69 — |--3264/VIII | 18.4) 22/XII 33 Opad ia Tiobó dni s 1906 |25 A KĘ žile Suma | | asi | Dnia dy | = Só 9) K | a| = sE Styczeń 54 | 180] 57| 31 iale -bi Luty 6.8 54 521 7 4 2 | 4|—-|—| khi Marzec 5.9 69.1 18.8 1 16 11 14 | —| — | 1) — Kwiecień 3.4 27.1, 12.9 2 is 2/—|— | 1|— Maj 45 | 853| 381 | 21 me otrs 8. Bid Czerwiec 5.8 884, 112 | 23 23 51-68) 14 2-2 Lipiec 5.7 | 1141! 363) 7 14 10 |—| 2|—|—| 1 Sierpieñ 44 | 630| 113 | 27 | 10 Po A A Wrzesień 4.5 877 200, 12 12 12 Bu 171 1109 08 Październik | 44 | 230, 95 3 6 4 2 mpa Listopad 6.7 78.9| 25.6 20 14 11 me == DELE O zień 79 | 65.3) 19.1 8 19 14 |17|— | —4 mą R Rok 5,4 | 725.3) 36.2 | 7/VI1 | 146 110 148,14) 4/34/11 39 Dolina. Obserwator: P. Władysław Wilkowicz, starszy sztygar. 3 = 410 40” od F. = 2400' od G; y= 48° 58’ H.=450 m. p Temperatura powietrza 1906 E Ę ces BR TWEAK a a EE 7 | 2 9 Pito e sol | Dnia ea | Dnia Styczeń 7.2.9. | 3.6 0.0 — 29— 24+ 609120 12160) 2 Luty — 8.2] 22— 17— 11] 120 28 |-12.0| 22 Marzec „ Mk 20] 65+ 2.3-- 8.8] 16.0/19i24|— 7.0] ać Kwiecień j 701 150| 72 91| 240. 16 |— 20 Maj d 15.7 198] 125 151 260 24 y so 1,3, + Czerwiec 7 205| 221| 15.7 185 31.0|_ 29 | 9 Lipiec f 20.8] 23.11 17.6 19.8] 28.0|19i20| o 21 Sierpień > 17.2] 21.5] 14.7] 170| 310| 4 | 9.0) 28 Weésesién j 11.6| 166 108 ` 12.4| 26.0] 2,8, 6, 0.0 26 Październik g 47| 110| 5.4 6.6, 17. 6 17 |- 48 29 Listopad į 4 83| 5.4) 59 13.6719 |— 30 den: Grudzieñ y |-44— 11/— 43— 35 — 19.0 Rok ER 14 12, Ire > 8.4|-- 31. Omia — 19.0 ma | $ Orii npo Ilość dni z 1906 EE oo PAPI E ACE... Styczeń 3.2 176 63 | 22 7 6 7|=|=|_| 3 Luty 3.4 123| 5.2 8 5 5 5—|—| 11 3 Marzec 3.4 344| 108 | 20 12 10 1|=|=|- Kwiecień ME 51.8) 117 | 29 7 7 1|--|=|_|- Maj 38.3 | 1144| 30.0 | 18 15 15 1 |—|— | | — Czerwiec 2.7 -4 189.9 | 510 6 15 18 I—|—/|—|— | — Lipiec 3.1 | 131.0) 61.4 10 16 13 |li=|=|=|- Sierpieñ 2.8 | 119.4! 30.2 | 19 11 11 1—|—/— |= |= zesie 7 | 156.2] 48.2 | 11 9 9 | — | AS Październik | 2.5 17.5: 110 7 6 4 A — pe Listopad 8.7 62.3| 17.6 | 20 12 10 -|-|-|-12 Grudzień i si 196| 26 | 181 12 pEi Rok 3.2 | 962.1) 614 10/vir| 128 | 116 [39 —[—| 1) 9 40 Ożydów. Obserwator: P. Julian Hawrysiewicz, nauczyciel miejsc. 1= 42% 29 od F. = 24% 49' od G.; p =49%58" H. = 239 m. E Temperatura powietrza > s 1906 ZĘ a | | u KFOR 0 E E 7 9 | 9 Średnia |3 Maxi- | Dnia | Mini- A pd | 417,2,9,91 mum | | mum | Styczeń 7.2.9. 271 03|- 19 15+ 7.21 19 |—155| 3 Luty mii |--528| 1:88) ¡12:02 116) 98 | 9.8) „31 Marzec » | 16] 56-- 2.2 2.9] 158] 24 |— 66 22 Kwiecień i 7.71 164] 59.6] 10.8] « 26.8] 17 |— 14. 2 Maj į 149 214 14.8] 165 276 24 |+10.4| 4 Czerwiec „ | 162] 216] 161] 175 803| 29 | 110 8 Lipiec $ 17.9] 23.6] 17.9] 19.3] 28.5 6 | 136| 21 Sierpień i 14.8] 21.7| 16.0| 17.1] 305 4 | 82 29 Wrzesień z 112 172 119 181| 274 6 | 10 28 Październik | , 6.51 ;41.7| 278 18.4] 19.61 17 | 108..08 Listopad i 5.2] 83] 6.1] 64) 161] 5 |- 129 14 Gradzień » |-88/—.0.9]— '8.0|— 2.7] : 66], 1 |—-206) 22 Rok RE ds sęk arm afr | 20.8 22/XII JE Opad iba Ilość dni z 196 |45 ques | | REF | 3 E Suma | Maxi- | Dnia =0.1 | =10 x|EJa|= |= PES um mm | mm | ¡28 Styczeń 69 | 233 | sol st | 17 | 10 |1i8|— | —|-|1 Luty 68 | 156 | 108) 8 | 5 | 2 =|-|2/- Marzec 7.0 58.9 | 12.5 20 16 EM | e 2 Kwiecień 34 | 206 | 11.6 | 28 7 4 —|-| 1|- Maj 51 [188.6 | 202 | 31 | 16 | 14 |—| 7) 1) 1) 1 Czerwiec 56.5 985 | 178 |. 18 19 16 5 Ter 1| = Lipiec 55 | 78.4 | 168| 14 | 16 | 14 |—| 2 —|- | — Sierpień 5.1 | 62.1 | 12.0 | 27 18 | 14 $—/1/—|12)4 Wrzesień 5.6 | 72.2 | 245 | 12 11 11 3|2|-|-/2 Październik | 59 | 159 86 7 10 3 3|—|—]| 1/8 6 | 60.0 | 156.2 | 20 | 16 | 11 | 1|—|—|-| 4 Grudzień 8.3 | 65.5 | 184 | 29 | 16 | 18 |18|—| —|— | 2 Rok 6.1 |699.6 | 24.5 | (28% 162 | 122 |50/17) 1) 7 | 16 | | i 41 Kolomyja. Obserwator: P. Teodor Senica, c. k. drogomistrz. A= 420 43' od F.=250 3' od G.; p=480 32” H. =295 m. = pa." powietrza 19063 EL 7] po | Š 5 god tą Kg Średnia Maxi- | Dnia Mini- | Dnia 58 | 17,2,9,9)/ mum | mum | Styczeń vagi- 6.0/— 2.4/— 4.2/— 4.2 9.6] 19 |—192| 4 Luty a | Aach 0.71— 14/—.:1.4] © 19.0) 27 |--150| .22 Marzec m EE WA w E TEN Kwiecień si He 20-14 691 90 24.0/17i18— 1.0) 3 Maj i 19.5] 12.5] 146 25.0) 24 |+ 90| 1i4 Czerwiec i = 21.4] 15.2] 17.1] 310| 80 | 110| 5 Lipiec i 17.8] 28.2] 17.0) 18.5] 270 11 | 120| 1 Sierpień 15.9] 19.8] 15.5) 166] 320 4 | 8.0] 28 Wrzesień i 11.8] 16.0) : 111 12.5) 259 7 | 00| 26 Październik |, 47| 105 55 66 194 16 |— 40| 28 Listopad i 38] 76] 46 6.1 16.0 9 |- 46| 16 Grudzień » |- 59— 3 0|-- 42— 48 108] 1 |-21. o 22 Rok » OR cal T | mi) | | e z | | | | | | E Opad rria Ilość dni z 1906 ZÉ Add A ! worie CJE Suma | |= | Dri | 04 2 XIR alms ES) | mm mm | 23 Styczeń — 33.8 20.8. 1 Z 3 TiI=|=|—=!| 2 Luty sk Bi su + 3 1:8] 81—|— | 4d Marzec — 9.6 47| 13 6 4 6— — | —/7 Kwiecień — | 672) 35.2| 29 9 6.) 11-14) 1 aj — lista| mol | 20] B jll Czerwiec — 118741 880) 8.1 it] wI==|—1mt Lipiec — |1685| 94) 8] 1 13 |-| 1-|-|— Sierpień — 79.6 29.6| 19 13 13 | — poo Wrzesień — 940| 41.0) 10 10 | 8]—|1/-1—13 ździernik — 146 41 9 8. Giric mips Listopa — 83.7| 842) 21 12 | 1 |-|-|-|—|- Grudzień > 4814| 12.0) 10 9: | 9 9|—|—|—1 3f Rok — |09137| 4010x] 125 | 106 {2 2|—|—/164 42 Kosów. (T. T.) 13542 Obserwator: Dr. Wactaw Bazant, lekarz. 046" od F. =250%6' od G.; p =48% 19 H. = 304 m. p Temperatura powietrza e A SUL z 2 He DG 9 |Średa a Maxi- Dnia | Mini- | Dnia 5% | | +[7,1,9,9] mum | | mum | Styczeń 7.1.9.| — | = | — — —— | -= | | ia Luty s Ja 9 91 L.8) 0 1.01-616.8/798: 143 18.2] 90 Marzec » H-37 85- 26+ 44 200 8 |— 5.7) 11 Kwiecieñ 4 11.0) 16.4 4:8) T0: 26.4 15 |— 0.8 2 Maj F 4710208481] 159 974 24 4579 81 Czerwiec f 17.6) 220. 15.9 178 38.8] 29 112 5 Lipiee k 18.5] 281. 176 192 28.9) 19 12.0) 21 Sierpieñ 3 19.3] 22.8] 15.5 183 827 4” 99] 2 Wrzesieñ - 12.2] 18.0] 119 185 304 6 0.4| 26127 Październik Es 5.3) 12.9 6.2 7.6 22.6) 22 | 40/ 29 opa i 42 1001 5.9) -65 19.9] 19 |— 21| 14 Grudzieñ > — 51— 0.7— 44— 3.7) 1638] 1 |—194| 28 Rok > — ti > ak m] | eh sl dal | F Opad eperen Ilość dni z z BL. Maxi A A 0 5g axi- "Ei |= o E 3 Suma id Dnia Sij pak | Ria s SE Styczeń 25 Am | -i zu — [-1-|-|=|= Luty a TO o EY 7 4 3|]4—|-|— Marzec — | 810) 92) 2 | 10 | 9 110|-—-|—|— Kwiecień — | 883 | 542 | 29 8|586[1.1|—=]% j — |1710 | 885) 21 | 28: | 18 |-| 6| 1/—|= Czerwiec — |1990 | 825) 5 | 21 | 19 |-|2| 1|—|— Lipiec — |1208 | 886 10 | 8 | a |-|3/—|=|= Sierpień — |1114 | 32.7 | 19 13 t +3) — poor Wrzesień — 11367 | — | — 12 10 1,3) — pe Październik — 19.2 50). 9 9 7 1—|— |— | — | — opa — | 488 | 183| 21 | 14 | 12 |- | -|—- | | — Grudzień kc PKD | 2 16) as [16 — up Rok pa — — | Snes obyć AA SES bra pa TOM i | | 43 Horodenka. Obserwator: P. Józef Zaborski, kierownik szkoły miejsc. A=439 10' od F.=250 30" od G.; p =48% 32 H = 290 m. i Temperatura powietrza > 8 1900 LE eT E a "AT ERO 35 7 | A 17200 pa | Dnia | rel Dnia Styczeñ 7.2.9|- 62 33|- A 5.14 Lol ik -03 t Luty je Ja do iou aaao 38 |-1214 $0 Marzec „ | 08-- 53+ 2.7+- 2.9 152). 8 |-- 94.8 Kwiecień ź 59 138.3] 91] 94] 20.1] 19 |— 1.2) 4 Maj à 12.9 18.5 144 150 228 24 |+ 9.1) 4 Czerwiec ź 15.6) 20.8] 16.8] 17.5) 27.4) 30 11.0) 4 Lipiec j 17.2] 21.7| 18.0] 18.7] 26.1| 20 13.0 21 Sierpień j 150| 20.4] 15.1| 164 284 4 9.3] 28 Wrzesień j 10.4| '16.3] 113] 123 27.0) 6 0.4 28 Październik | , 86| 9.6] - 6.6) 6.0] 17.1] 22 |— 80) 29 Listopad i 8.7| 06.7] 46| 49] a 8i10|— 3.2) 17 Grudzień » |- 53 26|— 4.7]— 4.8 9.2] 1 |—23.2| 22 ok nH aei ta 2-284 4/VIL — 28 2 22/X11 i Opad + paieti Ilość dni z 1909 32 | Maxi =01| S Ka SEE a a Z ada LSM A 23 7 | 2 | 9 17299] naa | Dnia ay | Dnia Styczeń 7.2.9.|— 6.0|-- 31|— 49 — 4.7-- 2.8| 14129 — 180 4 Luty » |- 48l- 11 28]- 28| '56| 28 | 12.5) 21522 Marzec s H 07 51 2.014 2.61 140 8 |— 90|...4 Kwiecień í 6.0] 119 95 9.3] 20.8] 19 |— 08|- 8 Maj j 18.9] 18.5] 14.6] 154 280 25 |+ 92 1 Czerwiec j 16.41. 20.6| - 17.5! 18.01 -27.8 30 11.8 3 Lipiec Ú 17.7] 22.8] 185 194 27.0 20 181] 21 Sierp ý 10.8] 19.2] 10.7] 165) 26.1) 4 9.7] 28 Wrzesień s 10.8] 15.3] 119 12.5) 223 8 0.6, 26 Październik | , 46| 8.71 54| 6.0] 156 22 |— 14| 29 Listopad ; 34] 59 45 46 10.2 10 |— 32 16 Grudzień + |-0b6-=29—147— 48/0728] 1 1-180 .88 Rok itt 61 10.1 + 7. + 774378 30/VI |— 18.0 4/1121/XI1 32 Opad > llobé dnis | o z opadem 1 200.135 | Mazi- | =>0.1 | =1.0 ER a axi- . of E 2 Pama | mum | "= mm | m MM R ST A ; | Styczeń 5.6 221. 0) 1 13 | 6: Abal |— Kd uty 71 | 96) 40| 7 9 4 | 4 —|- Marzec 6%) mol ss 8] 16 | Ge far |-—- | mi Kwiecień 40 | 32.3) 95| 23 7106 11] 1—1— Maj 6.0 | 1064) 120 | 5 | 21 | 19 |—/8|—) 2|— Czerwiec 38 | 81.1) 14.7 5 15 14 |-—|-|-—| 2/— L 62 | 90| 4851. 16 | 10. | 8: =p1|-| 1|— Sierpieñ 3.7 80.4 45.7 19 12 9 1—/2/—/—12 Wrzesień 5.5 76.9 | 34.0 10 12 9 =|1lil=i=i|- Październik | 6.5 | 262) 51| 25 | 12 781-115 Listopad 8.0 51.6, 15.8 21 15 10 — |— | — |B) = Grudzień 8.0 578| Y 14 18 11 ]i—( p1 5.9 | 665.2 | 48.5 15/V1] 155 |115 |36 12) 1 | 20 | Podzial wiatrów w Zawoji 1906 A | E | SE W | NW | Cisze Styczeń 2 | — | — 48 — 33 Luty tiara BIZ | Marzec 3 1) © 48 4 17 Kwiecień 3 8 | = 30 R BE Maj 1 8: A 18 2 34 Czerwiec 3 11 | - 22 — 28 Lipiec 16 | 10 | — 19 2 | 35 Sierpień 1 2 | — 39 5 33 Wrzesieñ 3 3 | 2 29 4 29 Pazdziernik 4 2 — 21 3 33 Listopad Z | — 40 3 31 Grudzieñ — — 35 4 40 ok 54 | 4 372 27 |394 I Podział wiatrów w Kalwaryi Zebrzydowskiej 1906 NE E SĘ w NW | Cisze Styczeń 8 6 4 9 15 5 Luty 1 11 15 15 9 4 Marzec 15 1 11 18 29 wk Kwiecień 6 7 19 10 7 8 j 1 10 27 13 13 7 Czerwiec 6 5 5 22 19 7 Lipiec 4 9 1 38 8 8 Sierpień 3 — 2 24 19 8 Wrzesi 1 6 — 17 9 15 Październik 15 16 3 9 2 13 Listopad 2 1 1 21 7 4 Grudzień 5 12 6 20 19 22 Rok 67 84 94 216 | 156 | 102 46 Podzial wiatrów w Klikuszowej 1906 m SM N NE E SE S SW W NW | Cisze Styczeń 15 3 9 =- — 18 85 — 15 Luty 36 — 3 12 6 3 15 5 6 Marzec 45 — — 3 — 28 37 — — Kwiecień 45 3 iż 12 7 8 9 — 6 Maj 39 12 12 9 12 6 5 — — Czerwiec 69 — — — 6 — 12 — | 8 Lipiec 54 6 — 3 — 3 12 — | 15 Sierpień Gl | pio 6 3 | 15 Wrzesień 48 3 6 s 9 18 WE E Październik | 15 — 15 18 12 12 21 = | — Listopad 18 8,681 6 3 18 Boss Grudzień 33 3 6 onl 6.1 8 Es Rok 471 | 86 | 68 | 87 | 55 | 106 | 185 9 | 8% | Podział wiatrów w Rabce 1906 AGURI N NE| E | SE | 8 | ŚW | W | NW | Cisze Styczeń 10 żę 6 2 4 2 47 — 22 Luty 1 1 9 6 1 10 12 m 44 Marzec 3 12 7 4 — 1 32 13 21 Kwiecień 3 — 21 — 6 — 17 10 33 Maj 1 4 27 3 — -— 24 1 33 Czerwiec 12 2 6 osa — 2 31 5 32 Lipiec 1 — 9 1 — 4 36 — 42 Sierpień a — -- -- ma ee a» q — Wrzesień 12 7 2 — — 2 27 1 39 Październik | — 5 17 3 — 19 — 46 istopad — 2 12 — 3 13 28 5 27 Grudzień 14 > = 6 — 27 10 36 47 Podzial wiatrów w Poroninie 1906 Pa + MOB N NE | E | SE | S | w. W | NW |Cisze | | | Styczeń 2 2% 1 8 | ii | 6 3 2 Luty dż 5 | 41 8 4 8 | 14 1 3 Marzec 1 9 27 3 ae 12 | 36 4 1 Kwiecień 3 7 | 55 Z) Sia lod Maj — — — — paz = | — — — Czerwiec 5 10 24 3 de 4 | 38 6 | — Lipiec 5.00 38 — | — — | 42 1 1558 Sierpień AO PLE 40 1 — 61 50 biolo 1 Wrzesieñ 1 3 37 2 > Ga 3.0 2 1 Pazdziernik 2 | 8 60 4. — 5 15 1 1 Listopad lg | 87 6 1 1.10 ) 60 1 2 Grudzień sk | 5 | 46 3 0/0 2 1 Rok = = sę — | — | — BAR a Podział wiatrów w Brzanówce 1906 3 mazi 2 Galana | | | | | N | m| E| | s | sw | W | NW | Cisze | | | | Styczeń ai 4| Mm | — | — 8 | 58 7| — Lut m = 17 s | 2 316 | = | — Marzec — — -— 1 2 | 89 1 | — Kwiecień 4 — 21 — = | 7 | 58 rzy 1) Pops Maj ©|1I|W+o or 1 — Czerwiec 1 | — | m za me o | 87 aś Lipiec ne |=] 9 | — | = | 0 — | — Sierpień = | — 6 -— 1 381.79 5 | — Wrzesi 2 | — E 1 Ld 17 | 50 | 0 | — Październik m— | 1 24 — 2 Y. 491 8 ve Listopad 1 I se A 1 12 | 73 3 Grudzieñ — 20 — row | 73 = = Rok 8 6 1 | 5 | 52 |860 | 47 | — Podzial wiatrów w Bukowinie 1906 = | | | | N | NE | E | SE | s SW | W | NW |Cisze | | | | Styczeń — 2 2 | = | Ty, 27 + 51 Luty — = | — | 1 12 6 64 Marzec — = = | = | — — — = — Kwiecieñ 7 5 E > |. 2 | 13 5 | 52 Maj cn 8. 7. 0 1 8 8 4 | 45 Czerwie 1 8 4 | 4 10 15 1 55 Lipiec A = — 1d de AB A = a Sierpień Z — — | — -— — — — Wrzesień — -— | =-=- 2 — 22 5 56 Październik Sé 2 12 | — 3 3 3 — 70 Listopad i 1 | — 4 12 25 1 46 Grudzieñ po E | ais 1 08000 uc Rok =] m | — | — — | — — — | | | | | Podział wiatrów w Maniowym 1906 a a N NE E SE S SW W NW | Cisze Styczeń 14 1 9 — — — 17 1 51 Luty 8 9 3|= | „| BI |-M Marzec 4 2 13 — — — 50 6 18 Kwiecieñ 5 11 18 8 2 — 23 — 24 Maj 7 7 1047 yuli 1296 ] —- 0 Czerwiec 4 2 3 4 5 a 49 1 25 Lipiec 7 1 7 — 1 — 40 6 31 Sierpieñ 7 3 — — — 30 9 44 Wrzesieñ e vii A SE — — — Lipiec — Sibiu Bos He DO de dde Sierpieñ — + BE o e O O A. A A Wrzesień — 34 AAA AE a E E y | 3 6 | — Październik | — | 58 | sa barok dBi OB Jaka Listopad — 41 | = dom | 2 e ola B TA A yr Grudzień — 30 | Hed 8 | — | 49 |- | 6 r Rok — |415 | 4 42 | Bb | 448 | 64 | 117 | — | | | Podzial wiatrów w Jagielnicy EU A A A ES | | | | s e |se | s |sw]| W | NW cue | | | Styczeń Bpo | PE 1 218 uty POD I JR ad a Marzec 11 | 11 | -- 3 | 6 | 42 | 5 | 15 Kwiecień = Am 56 | 12 — | — | 320 | — | 2 aj mai O O 0 day or Czerwiec 2e Bol EL 5 6 | 11 S ko | 3 Lipiec e pira 3 |» | ar | 20 | 28 Sierpień 8] 1.130 >]. dav | 5 | 82 zesi — | — | 48 1 | ja 1 | 270,9 | 35 Październik 10 1 2 | 2) 3 ) 1 | | 14 12 | 18 Listopad - s — 11% | (83 — 1] © |.30 a | 2 Grudzień a g 128 1 — | 1 | 46 5) 19 Rok 87..1 18.) 981 | 7% | 17 | 68 | 289 | 72 | 26% 54 Gradobicia w r. 1906. Na podstawie sprawozdania, nadesłanego przez Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie, zestawiony został niniejszy wykaz gradobić w Galicyi według powiatów w chronologicznym porządku. Rok 1906 różni się tem od poprzednich, iż największa ilość gradobić wypada w miesiącach maju i czerwcu, gdy tymczasem w lipeu i sierpniu notowano je stosunkowo dość rzadko. Zazwyczaj zaś w miesiącu maju zdarzały się gradobicia w niewielkiej ilości. miesiącu maju pierwsze gradobicia zanotowano dnia 510 tej daty do końca miesiąca codzień zdarzały się gradobicia w kilku lub kilkunastu gminach. A więc dnia 5 maja zanotowano gradobicia w gminach: w Raż- niowie i Zabłoteach w pow. brodzkim, w Hordyni w pow. łąckim, w Molechowie w pow. mikolajowskim, w Porchówce w pow. po- tockim (Potok złoty), w Wańkowieach w pow. rudzkim, w Oleszy ow. tłumackim, w Lataczy w pow. tlusteckim. Dnia 6 maja zanotowano gradobicia: w Bohorodczanach starych w pow. bohorod- czańskim, w Tworkowej w pow. brzeskim, w Cieszacinie małym skim, Markowce w pow. tyśmieniekim, Nowosiółkę Kostiukową w pow. zaleszczyckim. Następuje znów szereg drobniejszych gra- 55 dobić. Dnia 10 maja zanotowano w gminach: w Jezierzanach i Strzał- kowcach w pow. borszczowskim, w Chlewiskach w pow. samborskim, w Puźnikach w powiecie tłumackim; dnia 11 maja w Harasymo- wie w pow. obertyńskim. Dnia 12 maja zę objęły 12 gmin: Chłopiatyn w pow. bełzkim, Sarnki górne A zę bursztyńskim, Zawa dkę w „ri kałuskim, Czernic ce w pow. po odkamieńskim, nickim, Korczów w pow. ubnowskim. Dnia 13 maja gradobicia objęły gminy: Budynin, Myców, Oserdów, Przemysłów, Wyżłów w pow. belzkim, Zdziarzec w pow. radomyskim; dnia 14 maja — gmi- ny: Holoskowice w pow. brodzkim, Lahodów w pow. gliniańskim, Kopyczyńce, Kotówkę w pow. kopyczynieckim, Dojazdów, Łuczano- wice w pow. krakowskim, Leszczatów w pow. sokalskim, Humie- niee w pow. szczerzeckim; dnia 15 maja — gminy: Dubie, Kadłu- biska w pow. brodzkim, Stolpin w pow. łopatyńskim, Lipinę w pow. żółkiewskim; dnia 16 maja — gminy: Berlin w pow. brodzkim. La- skowce w pow. budzanowskim, Perczów w pow. kołomyjskim, Konty w pow. oleskim. Woziłów w pow. potockim (Potok złoty). Jezierzany w pow. tłumackim; dnia 17 maja — gminy: Turzę w pow. bieekim, Staszkówkę w pow. p Korniez w pow. kołomyjskim, Woz- niki w pow. wadowiekim; dni maja — gminy: Klekotó w w pow. brodzkim, Jaworzno w pow. jesui yd Plaucze ale Płauczę wielką w pow. kozowskim, Suszno w pow. radziechowskim, Hału- szczyńce, Połupanówkę w pow. skalackim, Obażańce w pow. tarno- polskim, Blich w w pow. załozieckim, Romanowe sioło w pow. zba- razkim; dnia 19 maja — gminy: Dojazdów, Pleszów, Wadów w pow. krakowskim, Sokal w pow. sokalskim; dnia 20 maja — gminy: Bou- SZÓW w pow. bołszowieckim, Sokal w pow. sokalskim. Dnia 21 maja nastąpiło pierwsze wielkie gradobicie, które objęło znaczną część kraju i nawiedziło 70 gmin, a mianowicie: Bohorodezany, Boho- rodezany stare, Iwanikówke, Lachowce, Pachówke w pow. boho- rodczańskim, Bouszów w w pow. bołszowieckim, Jezierzany, Koza- czyznę w pow. borszczowskim, Bołdury, Du bie, Jasionów, Kadłu- biska, Koniuszków w pow. brod zkim, Laskowce w pow. budza- nowskim, kd w pow. _ ezortkowskim, DAME > Eta w pow horode akini Domażyn. Wisze > w pow. rei, Bruch- na kołomyjskim, Jałónów, Kluwińce żabińce w pow. ja opyczynie- ckim, Małechów w pow. mikolajowskim, Hołotki, Jacowce, Kleba- 56 nówkę w pow. nowosielskim, Hołhocze, Horożankę w pow. podha- jeckim, Knihynicze, Łuczyńce w pow. rohatyńskim, Uście nad Pru- tem. Załucze nad Czeremoszem w pow. śniatyńskim, Ihrowice, Po- czapińee, Tarnopol w pow. tarnopolskim. Pużniki w pow. tłuma- ekim. Szutromińce w pow. tlusteckim, Hleszczawę, Iwanówkę w pow. trembowelskim, Wólkę mazowiecka w pow. ubnowskim, Rudniki w. zabłotowskim, Czumale, Rajdakca Oprylowce, Załuże, Zba- raż (miasto) w pow. zbarazkim, Izydorówkę, Machlińee, Obłażnicę w pow. żurawieńskim, Łowczyce, Rudę w pow. żydaczowskim. Dnia 22 maja zanotowano gradobicia w gminach: w Cyganach, Koza- czyźnie, E ioatentocioses w pow. borszezowskim. w Domazynie, Zor- niskach w pow. janowskim, w Porchówce w pow. potockim (Potok złoty) w Dolinie w pow. tłumackim, w Szutromińeach w pow. tłu- ada: dnia 23 maja — w gminach: w Strzałkowcach w pow. bor- szczowskim, w Laskowcach w pow. budzanowskim; dnia 24 maja — w gminach: w Sokolówce w pow. boberskim, w Iwanikówoe w pow. bohorodczańskim, w Pietnicach w pow. dobromilskim, w Dobrkowie, Gołęczynie, Mokrzeu, Parkoszu w pow. pilzeńskim, w Podrzeczu w pow. starosandeckim, w Petryłowie w pow. tłumackim, w Ladz- kiem szlacheckiem w tyśmieniekim. Dnia 25 maja nastąpiło cokolwiek większe par nawiedzające 23 gminy: Białą w pow. , Leżanówkę w pow. grzymałowskim, Chomiakówke, * „inf (miasto) w pow. gwoździeckim. Probabin, Strzylce w pow. horodeńskim, Boryszkowce w pow. mielniekim, Suszezyn w pow mikalinieckim, Skoryki w pow. nowosielskim, Ottynię w pow. otty- nieńskim, Kołodziejówkę, Magdalówke, Skałat (miasto), Soroeko w pow. skałackim, Zalucze nad Czeremoszem w pow. śniatyńskim, Cupezyúce w pow. Akka AS Tłuste (miasto) w pow. tłusteckim, Chmielówkę, Iławcze, Loszn w pow. aan SARA Ladzkie szlacheckie w pow. NUERA RORA Czernichowce w pow. zbarazkim. Dnia 26 maja spadł grad w Suszezynie w pow. mikulinieckim 1 w Markowcach w pow. tyśmieniekim, dnia 27 maja — w Kunisow- cach w pow. horodeńskim, dnia 28 maja — w Romanówce w pow pco meli w Boryniczach w pow. chodorowskim, w Chomia- w pow. gwoździeckim, w Strzylezach w pow. horodeńskim. Dalej. nastąpiły dwa dni, w ciągu których gradobicia obejmują większą ilość gmin, a mianowicie dnia 29 maja grad nawiedza 20 POR: Wieprz w pow. andrychowskim, W Janowice, Kaniów , Kozy w pow. bialskim, Sokolówke w pow. boberśkim. Uherce M aaa ike w pow. gródeckim, pum mały, Pełnatycze, Za- rzecze, Zurawiczki w pow. jarosławskim, Przyłkowce w pow. kal- waryjskim, ia górną w pow. kętskim, Zwierzyniec w pow. krakowskim. Dublany, Laszki murowane. Sroki lwowskie w p lwowskim, Kopań w pow. przemyślańskim, Mykietyńce w pow stanislawowskim, Radocze w pow. wadowickim. Dnia 30 maja g grad 57 nawiedza 25 gmin, a mianowicie: Wieprz w pow. andrychowskim. Budynin, Oserdów w pow. bełzkim, Dubie w pow. brodzkim, Rudę w pow. chodorowskim, Lubzine, Sepnice w pow. dębiekim. Ołpiny w pow. jasielskim, Skawinki w pow. kalwaryjskim, Bibice w pow. . krakowskim, Hawryłówkę w pow. nadwórneńskim, Szelpaki w pow. nowosielskim, Winograd w pow. ottynieńskim, Nakwaszę w pow. podkamieńskim, Sierczę w pow. wielickim, Dubowieę w pow. wój- niłowskim, Graboszyce w pow. zatorskim, Bazarzyńce w pow. zba- razkim, Czerteż, Izydorówke, Łysków, Machliñce, Nowe-Siolo w pow. żurawieńskim, Bereźnicę królewską, Turady w pow. żydaczowskim. Nareszcie dnia 31 maja spadł grad w Czerlanach w pow. gróde- ekim i w Stołpinie w pow. łopatynskim Miesiąc czerwiec odznacza się, podobnie jak maj, wielką ilością gradobić, szczególniej zaś dwa dni obfitują w rozległe gradobicia. Dnia 4 i 5 czerwca zanotowano grad w Harasymowie w pow. dnia 7 czerwca, nawie- dzając 55 gmin, a mianowicie: Cebłów. Chłopiatyn, Przemysłów, tarnopolskim, Brykulę nową w pow. trembowelskim, Seretce w pow. zalozcieńskim, Stryjówkę w pow. zbarazkim. Dnia 9 czerwca zano- 58 towano grad w Porchówce w pow. potockim (Potok złoty). Dnia 11 czerwca obejmuje gradobicie 26 gmin: Chochoniów, Dytiatyn, Kon- kolniki, Słobodę konkolnieką w pow. bołszowieekim, Kolędziany OW. ubnowskim; dnia 13 czerwca — w Bruchnalu w pow. A, w Słobodzie złotej w pow. kozowskim. w Michałówce w pow. miel- nickim, w Pletenicach, Podusowie w pow. przemyślańskim, w Po- znance gniłej, Sorocku w pow. skalackim, w Chocimierzu w pow. tłumackim, w Sokołowie w pow. wiśniowczyckim, w Turadach w pow. żydaczowskim; dnia 14 czerwca -— w Hrusiatyczach, Zyrawie w pow. chodorowskim. w Kupiatyczach w pow. nizankowieckim, w Podburzu, Wyspie w pow. rohatyńskim; dnia 15 czerwca — w Koś- mierzynie w pow. potockim (Potok złoty). Dnia 16 czerwea nawie- dza grad 16 gmin: Podsosnów w pow. boberskim, Bybło, Dytiatyn, Podszumlańce w pow. bołszowieckim, Leśniowice w pow. gródeckim, Chomiakówkę, Słobódkę polną. Soroki w pow. gwoździeckim, Czy- żowice w pow. mościekim, Horożankę w pow. podhajeckim, Sciankę w pow. potockim (Poto ty), Kowenice w pow. samborskim, Za- łucze nad Czeremoszem w pow. śniatyńskim, Nowosiółkę kostiukową ow. zaleszczyckim, Zborów w pow. zborowskim. Krasną w pow. zloczowskim. Dnia 17 czerwca obejmuje gradobicie 22 gminy: Bi- narową w pow. bieckim, Kunaszów, Skomorochy nowe, Zelibory w pow. bołszowieckim, Borszczów, Wysuczkę w pow. borszczow- skim, Poruczyn, Rekszyn w pow. brzeżańskim. Mogilnicę, Roma- nówkę w pow. budzanowskim. Demidów w pow. chodorowskim, Dabrowice w pow. dąbrowskim, Ołpiny w pow. jasielskim, Kopy- czyńce, Uwisła w pow. kopyczynieckim, Leszezańce, Porchówkę, Rusiłów w pow. potoekim (Potok złoty), Wasiuczyn w pow. roha- tyńskim, Chmielówke, Semenów, Slobódke strusowską w pow. trem- bowelskim. Dnia 18 czerwca nawiedza grad znów 22 gminy: Ber- teszów w pow. boberskim, Dytiatyn w pow. bołszowieckim, Pisz- czatyńce w pow. borszczowskim, Boratyn, Dytkowce, Gaje smoleń- skie, Rażniów, Suchodoły w pow. brodzkim, Poruczyn w pow. brze- żańskim, Bratkowice w pow. gródeckim, Delejów, Kończaki nowe w pow. haliekim, Trościankę w pow. kołomyjskim, Konty, Prze- 59 kowcach w pow. chodorowskim i w Tuławie w pow. śniatyńskim; dnia 21 czerwca — w Turce w pow. gwoździeckim; dnia 23 czerwca — w Kwiatonowicach w pow. bieckim, w Jasionowie, Kadłubiskach w pow. brodzkim, w Zyrawie w pow. chodorowskim, w Kontach, Olesku, Uszni w pow. oleskim, w Bystrowicach, Hawłowicach gór- nych w pow. pruchnickim, w Dobromirczanach w pow. stanisla- wowskim, w Stajach, Szczepiatynie w pow. ubnowskim; dnia 24 czerwca — w Probabinie w pow. horodeńskim. Dnia 25 czerwca obej- muje gradobicie gminy: Bezejów, Zabeze w pow. bełzkim, Bouszów w pow. bołszowieckim, Buszcze w pow. brzeżańskim, Kobyłowłoki w pow. budzanowskim, Meduchę w pow. halickim, Bilinkę w pow. łąckim, Toustobaby w pow. podhajeckim, Korytniki w pow. prze- myskim, Pawłów w pow. radziechowskim, Wasiuczyn w pow. roha- n Dnia 27 czerwca zanotowano grad w Boryniczach w pow. chodorowskim i w Horodence w pow. horodeńskim. Trzecie wielkie i ostatnie w tym roku gradobicie następuje dnia 30 czerwca; obej- muje znaczną część kraju, nawiedzając 57 in, a mianowicie: Buszcze, Poruczyn, Rohaczyn (wieś), Rohaczyn (miasteczko), Sarań- czuki w pow. brzeżańskim, Kończaki nowe w pow. halickim, Chle- biczyn leśny, Czeremchów, Kamionkę małą, Michałków, Słobódkę leśną, Tłumaczyk, Zukociń w pow. kołomyjskim, Budyłów, Kaplińce, Medową, Olesin, Płauczę małą, Płauczę wielką, Taurów, Wymy- słówkę w pow. kozowskim, Barysz, Wyczółki w pow. monasterzy- skim, Dobromirkę, Hnilice wielkie, Huszczanki, Koszlaki, Obodówke, Skoryki w pow. nowosielskim, Piotrów w pow. obertyńskim, Horo- żankę, Szwejków w pow. podhajeckim, Dorofiówkę w pow. podwo- łoczyskim, Kościelniki, Kuśmierzyn, Snowidów w pow. potockim (Potok złoty), Sołotwinę w pow. sołotwińskim, Uhorniki, Uzin w pow. stanisławowskim, Bajkowce, Chodaczków wielki, Pocza- pińce, Rusianówke. Zabojki w pow. tarnopolskim, Dolinę. Ostrynię, Pałahicze, Tłumacz w pow. tłumackim, Klubowce, Odaje ad Sło- bódka, Roszniów w pow. tyśmieniekim, Czernichowce, Lesieczyńce, Lubianki wyższe, Ochrymowce, Zbaraż (miasto) w pow. zbarazkim, icyń w pow. złoezowskim Miesiąc lipiec odznacza się już stosunkowo bardzo niezna- cznemi gradobiciami. nia 1 lipea zanotowano grad w Stryjówce w pow. zbaraz- kim; dnia 2 lipca — w Złotnikach w pow. wisniowezyckim; dnia 3 lipca w Myeowie w pow. bełzkim; dnia 6 lipca — w Błaszkowej, Bukowej, Kleciu, Przeczycy, Skuzowej, Zawadce w pow. brzostee- im, w Starej wsi górnej w pow. kętskim, w Bieńczycach, Pleszo- 60 wie w pow. krakowskim; dnia 8 lipea — w Sokalu w pow. sokalskim. Dnia 10 lipca nawiedza grad gminy: Niezwiska, Piotrów w pow obertyńskim. Boryczówkę w pow. trembowelskim, Korczów w pow. ubnowskim, Bereźnicę królewską w pow. żydaczowskim. Dnia 13 lipca spadł grad w Kutuszezach w pow. podkamieńskim; dnia 14 lipca — w Lachowcach w pow. bohorodczańskim, w Jodłowej w pow. brzosteckim, w Sieklówce górnej w pow. jasielskim; dnia 19 lipca — w Dulezówce w pow. pilzeńskim. Dnia 20 lipca gradobicie obej- muje gminy: Mogilnice w pow. budzanowskim, Klebanówkę w pow. nowosielskim, hmieliska, Hałuszczyńce w pow. skalackim, Zadu- browce w pow. śniatyńskim, Krechowce w pow. stanisławowskim, Iławcze w pow. trembowelskim, Dołhę wojniłowską w pow. wojni- łowskim, Kujdańce, Romanowe siolo w pow. zbarazkim. Dnia 21 lipca zanotowano grad w aa 1, w pow. chodorowskim. Dnia 24 lipca | grad gminy: Lysiec w pow. bohorodczańskim, Probabin w p m ht e ETSA, La Przegorzaly w pow. kra- kowskim, N, Rade czę w pow. stanisławowskim, Łodynę w pow. ustrzyckim (Ustrzyki dolne). Dnia 29 lipca spadł grad w Nowojowej górze w pow. krzeszowickim; dnia 30 „Lipca — w Lu- bzinie, Sepnicy w pow. debickim, w Srogowie górnym w pow. sanockim W miesiącu Pe za wyjątkiem jednego dnia, notowano jedynie pojedyńcze grado Dnia 4 sierpnia siada grad gminy: Bystrą w pow. jorda- nowskim, Wierzawice w pow. leżajskim, Bobrowniki, BE w pow. monasterzyskim, Majdan górny w pow. nadwórneńskim, N owy Sącz w pow. nowosandeckim, Białkę w pow. nowotarskim, Szumlany w pow. podhajeckim, Chwałowi wice, Pniów w pow. rozwadowskim, Chomiaków w pow. stanisławowskim, Podrzecze w pow. starosan- deckim, Piotrkowice w pow. tuchowskim. Dnia 5 sierpnia spadł grad w Turce w pow. gwoździeckim; dnia 6 sierpnia — w Gwoźdźeu (mieście) w pow. „ky OE w Wierzawicach w pow. leżajskim; dnia 8 sierpnia — w Chr pR w pow. sta anislawowskim; dnia 12 bicia w Potoczyskach w pow. horodeńskim i w Dubowiey w pow. wojniłowskim, a dnia 28 sierpnia — w Medusze w pow. halickim i w Jeziernej w pow. zborowskim W miesiącu wrześniu zanotowano tylko raz gradobicie, mia- nowicie dnia 12 września w Potoczyskach w pow. 'horodeńskim. Zestawiając powyższe dane, dochodzimy do wniosku, iż ogó- e dotkniętych gradem gmin było 624 w 110 powiatach; ponieważ jednak dwukrotnie notowano grad w 104 gminach, trzykrotnie 61 w 24 gminach, czterokrotnie w 7 gminach i pięciokrotnie w 3 gmi- nach. różny ch więc gmin ogółem było 439. Najwięcej zanotowano opadów gradu w powiecie brodzkim, gdzie było 16 gmin, dotknię- tych gradem; następnie w powiatach kołomyjskim i tarnopolskim było po 18 gmin, gradem dotkniętych, w powiatach trembowelskim i zbarazkim — po 12, w powiatach bełzkim, bołszowieckim. kozow- skim i nowosielskim — po 10; w pozostałych powiatach było mniej niż po 10 gmin, gradem dotkniętych. Spostrzeżenia. pojawów w świecie roślinnym i zwierzęcym, wykonane w roku 1906 w Ożydowie przez Juliana Hawrysiewicza. NNP Pojawy w świecie roślinnym. dojrzewa- | opadanie Nazwisko rośliny listnienie kwitnienie | Sio owocu! liści Agrest Ribes grossularia 4. IV. 18. IV. | 10. VIL | 20. IX. Gemeine Stachelbeere Akacya ps e e 20. 1V. Mi: ARE -- 24. X. Wilde A Bez czarny mbucus nigra © Iv. 24. V. ¡|10. VIII. | 30. IX. Gemeiner Hollunder Bez turecki Syringa vulgaris 8, IV. 2. V. SB 28. X. Flieder | Borówka gp way m Myrtillus — mn 15. VI. — ber “Heldelbaoro 63 Nazwisko rośliny | istnienie | | Li | kwitnienie Ed rzewa- ocu opadanie | liści | grę płd lekarski (mlecz, | | żabie oczy) | opinan dla 0. 1IL. Offcinellea Eg ryy ka | | | Brzoza biała etula alba Weisse Birke | | | Chmiel | Humulus Lupulus | Gemeiner Hopfen o. VH, IR Czeremcha (kocierpka) Prunus Gemeine Traubenkirsche 10:77... 1 238 EW Dąb zwyczajny Quercus sessiliflora Steineiche i | | | 1 Dereń właściwy mas Gelber Hartriegel | | 15. VIII. Fiołek = Viola odor rt "Yeilchen Głóg biały Crataegus how tezy tha 16. IV. olla Weiss 24. VIII. Grab Carpinus betulus 23. IV. Gemeine Hainbuche Groch siewny sativum isum 36. IV. Gemeine Erbse 12. YL. 15. VII. Grusza communis 16. IV. yrus Branta Birne wa Salix caprea Sablweide Nazwisko rośliny | | listnienie | kwitnienie | | dojrzewa- nie owocu opadanie iści | | Jabłoń | | Pyrus malus 18. 1V. | Gemeiner Apfel | no Qu IV. 10 IX. X. sg pospolity us aucuparia duża Eberesche | | AG | 8. 14. VIII. 21. | | | 8. | | | 81. 1X. | Jaskier ziarnopłon | Ranunculus ia | Skirocakcióh | Jaśmin Philadelphus coronarius 12. EV. Gemeiner Pfeifenstrauch | Jesion | Fraxinus excelsior 25. IV. Gemeine Esche Jęczmień ja jar Hordeum ad i aestivum Sommergerste 16 TV. 20. VII. Kalina Vi j iburnum Opulus 16. IV. Gem. Schneeballstrauch 20. IX. Kasztan dziki Aesculus Hippocastanum Rosskastanie 16. TY. 5. Klon zwyczajny Ace tanoides 10. PY. Spitablatorigor Ahorn m Car Gemeiner Kimmel Knieć blot blotna eden ecblotny) Gemeine rra Koniczyna łąkowa | | Trifolium pratense Wiesenklee 65 Nazwisko rośliny listnienie kwitnienie |doj rzewa- | nie owocu | a Konwalia lanuszka Convallaria majalis Maiglóckchen aw Zea Mi Tiirkis gr o rn 12. IX. * Len siewny Linum EESK Gemeiner Lei 19. TV. 24. VI. Leszczyna Coryllus avellana Gemeine Haselnuss 14. IV. 6. III. 10. IX. Lipa drobnolistna Tilia parvifolia Kleinblátterigo Linde 15. IV. 16. VI. Malina Rubus Idaeus Gemeine Himbeere 10. IV. 1IL Vi 30. X. ję bada, day s Gemeine Mohrriibe Morwa biała Morus alba Weisse Maulbeere 15. VII. Narcyz Narcissus cus Rothrandige Narcisse Olsza czarna Alnus glutinosa Gemeine Erle 12. IV. 18. X. MAD włoski Juglans regia Gemeine Wallnuss 28. IV. 15. IX. Owie sativa Gebauter Hafer 12. IV. 29. VII. Spraw. kom. fizyogr. T. XLI. Dz. I. Nazwisko rośliny || listnieaie | ketandaal | dojrzewa- | opadanie ocu liści nie ow Pierwiosnka pospolita Primula yie 18 Gemeine Prim bwa | da skazę vula elat ias "Primel Piwonia lekarska Paeonia officinalis Gemeine Gichtrose 25. V. zywe posponiy. go Farfar e Hufiattig 23. III. Porzeczka Ribes rubrum Gemeine Johannisbeere TOVE IFLA: ASA jadalna ragaria vesca Wilde Erdbeere 21. UL Przyłuszczak trojanek Hepatica triloba Dreilappiges Leberkraut 6. III. 25. III. Pszenica ozima riticum vulgare hibernum Winterweizen Róża dzika Rosa cantna Hundsrose Róza ogrodowa Rosa centifolia Gartenrose Śliwa Prunu Eo eryips Gemeine ai Tarnina tnosa Sehlehenpflaume . 10, TIE 16 NIE. 23. IV. 22. IX. | 292 IV. 28. IX. Nazwisko rośliny || ¡| listnienie kwitnienie doj rzewa- | nie owocu liści opadanie Topola czarna Populus nigra Schwarze Pappel maen Pru avium Süsse Kirscho 19, TV. VI. Wiciokrzew Lonicera Xylosteum Gemeine Heckenkirsche | Winograd winorodny Vitis vinifera Gemeiner Welai Wiśni ant Cerasus Weichse —Hiemplak psianka Solanum tuberosum Kartoffel 16. IV. Zyto jare i Secale cereale aestivum Sommerroggen 8..V. | 18. IY. 24. VI. 24. VII. Żyto o 3a cereale hibernum Winterrogge 30. III. Żywokost lekarski Symph ytum aa dia Gemeine Beinw Leucojum vernum L. lib Sy Ac AO racemosa L. | 14. IV. 24. V. Wierzba biała Saliz alba L. | Nazwisko rośliny listnienie | kwitnienie Smati | aa wocu | Orzech czarny Juglans nigra L. 20. IV. Aa Mak ogrodow Papaver somniferum L. =- 25. VI. Pojawy w świecie zwierzęcym. a) Ptaki. Nazwisko ptaka Czas przylotu Czas odlotu Bekas s łonka is rusticola Waldschnepfe 22. III. Bocian biały Ciconia alb Weisser Storch 23. VIII. Cyra jing quer quedula Quecke Czajka Vanellus cristatus Kiebietz 22. III. puge k Upupa epops amenat - Gęś gęgawa Anser cińereus Graue Gans _ Jaskółka dymówka undo rustica waka lbe Nazwisko ptaka | Czas przylotu Czas odlotu Jaskółka oknówka Hirundo urbica Hansschwalbe 20. IV. Kaczka dzika (krzyżówka) rá Sn rus Wilden Kukalka Cuculus canorus Kuckuk 19. TIL. 20. IV. PA Pliszka biała Motacilla alba Weisse Bachstelze Pliszka żółta Motacilla flava Wiesenbachstelze Shin gaci rudzik Sylvia Kleiner Winall 19: EY: * Boliesywka słowik Sylvia luscinia Nachtigall Przepiórka Perdix coturnix Wachtel Skowronek rolnik Alauda arvensis Feldlerche 28. IL. ilga Oriolus galbula Kirschpirol Zóraw Grus cinerea 10. IV. b) Ssaki. | Nazwisko ssaka | Czas pierwszego pojawu | Nietoperz myszatek Vespertilio murinus 14. IV. Gemeine Fledermaus c) Płazy. | Nazwisko płazu | Czas pierwszego pojawu Jaszczurka zwinka Lacerta agilis 18 IV, Eidechse Żaba jadłówka ana esculenta 10. LV. Wasserfrosch d) Owady. Nazwisko owadu Czas pierwszego pojawu gą” a p. assica ANA Kohlweissling Chrabąsz Melolontha vulgaris 24. IV. Maikäfe | Jelon ek Lucanus cervus 22. IV. Hirschkäfer Niestrzęp pee poria Crat 22. LV. Baumweis kane Nazwiske owadu Czas pierwszego pojawu Paz królowy Papilio Machaon 14. IV. Schwalbenschwanz Rusałka Pawik Vanessa Jo 5. IV. Pfauenauge y Świerszcz polny | Gryllus campestris | 18. Peldgrille | rzmiel | Bombus tias | 15. IV Erdhum Materyaly do fizyografii krajowej. Dział II. Materyały zebrane przez Sekcye zoologiczną i botaniczna, Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Dział IL. 1 Przyczynek do fauny Szczecio- gonek (Apterygogenea) Galicyi podal Fryderyk Schille, zarządca lasów w Rytrze. (Z tablica). Aby choć w części zapełnić jednę z luk w naszej literaturze przyrodniczej, oddałem się w ostatnich latach mego pobytu w Ry- trze zbieraniu i badaniu mietkniętej jeszcze w szerszych rozmiarach tej gałęzi fauny krajowej. Dotychczas, o ile mi wiadomo, ośm tylko pa szezeciogo- ras pa pun z Galicyi 1). Zebrano ich, być może, wag) : 1) Machilis annulicornis z Tatr i ebro Degeeria nivalis z Tatr i Gnoj- ; Sminthurus fuscus Nicol.?, Podr rmata Nic., Desoria riparia Nic., D. glacialis Nicol.?, Tomocerus sp? s Tatr ; Lipura ambulans L. ze studni krakowskich i lwowskich. — Por. por Prof. Dra M. Nowickiego w Sprawozda- atr skiego 1876, Prof. Dra A. Wie raejskiego w Spraw. Kom. i Pam. Tow. Tatrz. 1881, 83, Prof. Dra A. oia w Spraw. Kos) fiz, 1893. 4 FRYDERYK SCHILLA SÓW opartych na autopsyi jest w niej, zdaje się, nie wiele, a tylko te ostatnie pozwalają rozpoznać opisywane gatun Nie pozostało mi więc nie innego jak round odnośnej naj- nowszej literatury, którą tu przytaczam uporządkowaną według nazw autorów w alfabetycznym porządku: 1) Absolon K., Untersuchungen über. Apterygoten auf Grund der Sa mmlungen des Wiener Hofmaseums. en des k. k. 3). Lo — U o: bi er Carl, Zur Kenntnis del Apterygoten- -Fauna von Bre- qua heg nid der Nachbardistrikte. (Abhandlungen des Natur: = wissenschaftlichen Vereins zu Bremen 1901, tom XVII). 3) Börner Carl, Uber neue altweltliche las nebst Bemer- kungen zur Systema atik der Isotominen und Entomobryinen. (Sitzungsberieht der Gesellschaft lada Freunde, rocznik 1903, n. 3). 4) Börner Carl, Uber einige theilweise neue Collembolen aus den Höhlen der Gegend von Lethmathe in Westfalen. (Zoologi- 5) Börner Carl, Neue Collembolenformen und zur Nomenclatur der Collembola Lubb. (Zoologischer Anzeiger, tom XXIV, n. 657, 658, 25/XI 1901). 2. Börner Carl, Über das Antennalorgan III der Collembolen und ~ie MO systematische Stellung der Gattungen Tetracanthella Schött und Aclateles Giard. (Zoologischer Anzeiger, tom XXV, n. 662, 27/1 1902 7) Dalla Torre; Prof. Dr. K. W.v. Die Gattuhgen und Arten : ~ der Apterygogenea (Brauer). (46. Program des k. k. Staats- gymnasiums in Insbruck 1894/95). -58y Escherich K., Beiträge żur Kenntnis der iento. (Zoo- logischer Anzeiger, tom XXVI n . 697, 14/4 1903). -, 9 Karl Johann, Uber schweizerische Collembola. Inaugural- -Disser- ‘tation. Genève 1899. „JO Krausbauer Theodor. Collembola der Lahngegend. moe gural-Dissertation zur Erlangung der Doctorwiirde. Kónigl. ~- Universität Marburg 1902. 45 Lubbock, Sir John, Monograph of the Collembola and Thy- sanura. (The Ray Society London 1873). 12) Oudemans, Dr J. Th, Bijdrage tot de Kennis der Thysa- nura en Collembola. Akademisch Proefschrift ter Verkrijging van den Graad van Docter in de Plant - en Dierkunde aan - «de dario van Amsterdam. Amsterdam 1887. 15) Oudemans, Dr J. Th., Systematische Beschrijving Pan in eż SPRA voorkomende Thysanura. (Tijdschr. voor Entom ogie, deel XXXVI 14) — er, O. M. Études sur les Collemboles. Helsingfors. 1880. +P - 15) ; 16) 17) - 18) 19) 20) 21) 22) Vo 23) 24) Wahl "'25) PRZYCZYNEK DÓ FAUNY SZCZECIOGONKK 5 "Reuter, O. M. Finlands Collembola och item as So- ' cietatis . pro fadna et Flora Fennica XI. + 4). Schaffer Dr ©, Die Collembola der a ung von: Main burg und benachbarter Gebiete: (Mittheilungen aus, dem: Nar - turhistorischen Museum XIII. Hamburg :1900/4). . Schiffer Dr C., Uber wiirtembergische Collembola: (Jakras. hefte d. Vereins f. vaterl. Naturkuńde in ‘Würtemberg 1900). Schiffer» Dr. C., Die Collembola des Bismark - Archipels. (Archiv für Naturgeschichte, tom I, zeszyt 3: Berlin 1898). : Schótt Harald, Zur Systematik und Verbreitung palaearkti- scher Colembola. (Kónigl. schwedische Akademie der Wissen- schaften). Tullberg Tycho, Sveriges Podurider. Ge: Svenska Ve- tenskaps-Akademiens Handlinger; tom 10, n. 1 Tullberg Tycho, Collembola borealia (Ofrornigt af Kongl. Mar ygd płd 1876, n. 5. Stockholm). Beiträge zur Kenntnis der Springschwänze (Collembola). ' Illustrierte "Wochenschrift für Entomologie, n. 10. 1896). Wahlgren. Einar, Uber einige neue Collembolaformen aus dem siidwestlichen Patagonien. (Entomologisk Tidskrift 1900). gren Einar, Beiträge zur Fauna der Bären - Insel. (Bihang till K. Svenska Vet. Akad. SAT lą tom 26, część 6 FV, n. Wahl gren n Einar, On some Apterygogenea “collected in the Volga-delta and in Transcaspia. (Ofversigt af Kongl. „Vetens- „.. Członek III przy nasadzie wązki, w części końcowej grubszy, wego. Prócz obydwóch ząbków przednich występuje zawsze aby ząbek tylny, a drugi czasem się zarysowuje. Z ząbków przednie Plama oczna owalna czarna. Ciało brunatno-żółte. drobniutko fiołkowo nakrapiane. Plamki na widełkach, końcach nóg i rożkach jasne, członek rożków I — III ciemniejszy od IV. Stopopiszczele czasem zupełnie bezbarwne, łuski blado-brunatne, po części bardzo wielkie, zwężone ku podstawie, nie mają, jak się zdaje, nigdy kształtu sercowatego. Trzonki wyraźnie brunatno nabiegłe. Gatunek ten bardzo ciekawy z powodu grupy pięciu pojedyn- czych oczek, tworzy doskonałe przejście od gatunków ślepych i 2—4 ocznych do gatunków z normalną ilością oczu. Powinowactwo tegoż z L. octopunctatus CB nie podlega, jak się zdaje, żadnej wątpliwości. Zebrałem 14 okazów pod kamieniami w ściółce w mchu i pod liśćmi w okolicy Rytra. L. cyaneus Tullb. W IV i VI w darni, 28. V w mrowisku gat. Formica rufa aparatem Jeaneta złapany; 7. IX w mchu i w $ciólce w Roztokach, rzadki. L. cyaneus var. assimilis Reuter. W darni, pod zmurszałą korą i w ściółce. L. lanuginosus Tullb. W darni koło Młodowa trzy okazy; forma rzadka. PRZYCZYNEK DO FAUNY SZCZECIOGONEK 15 Symphypleona. Sminthuridae. Sminthurinae. Sminthurus. S. aureus Lubb. Jeden okaz w jesieni znaleziony w darni. S. luteus Lubb. Dwa okazy razem z formą poprzednią. . viridis form. principalis. Z formami poprzedniemi również razem znaleziony. S. viridis var. nigro-maculatus gą ja IX w Żarnowcu koło Rytra w śoiółoe pod kamieniami. Dw S. viridis var. dorsovittatus Reuter, W ód w darni. $. pee: L. 23. VII w Roztoce zebrany. S. fuscus var. Ereto Reuter. 21. VI i 13. VIL na klo- cach jodlowych w Rytrze, 23. VII w Roztoce, 10. VII w Rzycza- nowie na jodłach i dock 10. VIII na zmurszałych klocach w Łomnicy, 28. IX w ściółee w Roztoce; forma wcale nierzadka. S. Lubbocki Tullb. 28. VII w Roztoce na zmurszałym pniu zebrany. Jeden okaz. . cinctus Tullb. W jesieni w darni. Jeden okaz. S. bilineatus Bourl. subspec. bilineatus (Bourlt) l. B. var. ni- griceps Schille n. v. Należy podług znamion morfologicznych do formy Sminthu- rus bilineatus Bourl. różni się jednak od formy głównej następu- ią charakterystycznem ubarwieniem: Tło blado - białawo - żółte, U aż po pyszczek ezarno-fiołkowa, rożki bez plamek barwnych. rodkiem grzbietu aż do końca sdwiaka ciągnie się czarna, wązka pręga. Czy ta pręga jest z plamek barwnych złożoną , czy jedno- lita, nie mogę rozstrzygnąć z powodu nadpsucia się okazów. Głowa czarna tu i ówdzie plamkami i prążkami jasnemi poznaczona. Po większej części włosy są u nasady bezbarwne. Dlugość 14 mm. Znalazłem w jesieni 2 osobniki w Rytrze w darni. Papiriinae. Papirius. P. ater L. 30. IX w Młodowie w ściółce; jeden okaz. P. setosus Krausbauer. W jesieni w darni; jeden okaz. 16 Ki . FRYDERYK -8CHILLE - "Thysanura. Entotropi. Campodeadae. Campodea. C. jk! Westwood. 27. IX w mchu w lesie w Młodo- wie, 28. IX. w ściółce w Roztoce, 24. X w ściółce i mchu na bu- kach ; ae) Ectotropi. Machilidae. Machilis. M. usd L. Pod zmurszałą korą wierzbową, w ściółce i t.p. Lepismidae. Thermobia. domestica Pack. Wii ipcu przy naprawie isę stajennych Th. pod futrynami w zmurszałym drzewie kilka okaz Zestawienie terminów morfologicznych, użytych w tekscie, i odpowiednich obcych. dod prakt . . Empodium , =" (pr. Mp.) Szpon 3 IO WIR 201 == (fp) Przyszponek s . . Empodialanhang . = (pszp.) Płytka dolna . Ventrallamelle ==. (p. .d.) w rysunku e. Ząbek przedni : na Szponie A Boa? à = 16 P) Ząbek tylny . Distalza = (k E) | Za ocz ny $ Lateralz ni = a D.) Szczecinka dotykowa «HA Tasthaartakżo Tastborste= (sz. d.) w rysunku f. Widełki skoczne . . . = +, AR.) Rękojeść Ny Mola = (rkść) skos +. Doni = (trso.) | papi i Wyrostek szczytowy . . Macro = (w. szcz Zabok szczytowy . . Apikal = (z. szcz.) Ząbek przedszczytowy Anteapikalzahn = (z.p. szcz.) ( w rysunku h. Cierń podstawowy |. R > = .) Włos luskowaty . . . . Sehuppenhaar, Cewka brzuszna . . . . Ventraltubus. Stopopiszczel . . . . . Tibiotarsus. + Sprawozdanie Komisyi fizyograficznej. Tom XLI. F. Sehille, Druk. Dnie. Jagiell. w Kral s PRZYCZYNEK DO FAUNY SZCZECIOGONEK 17 Objaśnienie rysunków. de 5 tus deca Pegue szpon pierwszej and nóg. mego gat u szpon trzeciej pary n Lepiacyyta 21 oe Se hille, szpon pda pary nóg. u końcowa część widełek skocznych. akc rufeczn Lubb., szpon. Cy aora albin lo szpon. Sminth niger widełki skoczn pets ol Rent., końcowa Só widełek skocznych. PO >» a: s unki a, b, e, d wykonał C. Börner z natury. Rysunki e, f podług C. Bórnera (Apiorygoteńfaina von Bremen und der > Mak bordin, g Pam Tull- berga (Sve Podurider), h A bis Schótta (Zur Systematik und Verbreitung der paladio Collembol a BAW raw. Kom. fizyogr. T., XLI. Część II. Chrzaszcze (Coleoptera) zebrane w okolicy Częstochowy w Królestwie Polskiem w latach 1899—1908. Podał Dr. HENRYK LGOCKI. WSTĘP. Wykaz ten obejmuje wynik moich badań koleopterologicznych w okolicy Częstochowy w dorzeczu Warty w Królestwie Polskiem od wiosny r. 1899 do lata 1903 r. W poszukiwaniach tych najdalszym punktem na północ wy- suniętym jest Widzów (przystanek kolei warszawsko-wiedeńskiej) i obok leżąca Kruszyna, na zachód Trzepizury przy graniey Śląska pruskiego, na północ Zawiercie — a na wschód Złoty Potok, miej- scowość najlepiej w tym kierunku zbadana i także najwięcej, bo blizko o pięć mil odległa od Częstochowy. Okolice Częstochowy pod względem faunicznym należą do obszaru bałtyckiego, pod względem zaś botanicznym do krainy la- sów sosnowych niżu sarmackiego o charakterze zachodniej części W. Ks. Krakowskiego. Okolica przeważnie piaszczysta, na wschód. (Złoty Potok) jest silnie pagórkowata, zarzucona gruzami lodniko- wymi, oraz żwirowiskiem glacyalnem i pokryta piaskami gruboziar- nistymi lub lotnymi, często gliniastymi. Dyluwialne te złożyska osadziły się na górotworach białojurajskich, które przebijają się na powierzchnię na wschód od zarek w bardzo wielu miejscach w po- staci wapiennych skał, tworzących szereg wzgórz. eba tej okolicy uboga, przeważnie piaskowata, gdzieniegdzie -gliniasta, miejscami całymi płatami torfiasta lub wrzosowata. — W Złotym Potoku napotykają się niewielkie dębiny i lasy bukowe. CHRZĄSZCZE 19 Wycieczki odbywałem we wszystkich porach roku, w zimie zbierałem w gniazdach mrówek i w trzcinach na zamarzłych sta- wach. Wiele materyału zebrałem z wezesną wiosną na zalewach płaskich łąk. Kilka zajmujących wycieczek odbyłem w towarzy- stwie entomologów pp. Ludwika Hildta i Wojciecha Mączyńskiego z Warszawy, tudzież inżyniera Stefana Stobieckiego z Krakowa. Przy oznaczeniach posługiwałem się dziełami L. Ganglbauera, W. F. Erichsona, E. Reittera,L. Redtenbachera, I. Weisego, H. Schau- ma, G. Seidlitza, E. Wasmanna, Suffriana i innych, nadto poma- gali mi w oznaczeniach pp. Wojciech Mączyński i śp. Michal Ry- biński z Krakowa, a dzięki interwencyi P. St. Stobieckiego, niektó- rzy entomologowie niemieccy. Oznaczenia tych ostatnich wykazuję w tekscie. Wykaz niniejszy ułożony według katalogu dr. L. v. Hey- dena, E. Reittera i I. Weisego z r. 1891, zawiera 2.217 gatunków 1 odmian. Poszukiwania ułatwił mi zarząd dóbr Złotego Potoka a w szcze- gólności panowie Radca T. K. Z. Dierzbieki i leśniczy Józef Trzebski. W Moskwie dn. 12 kwietnia 1906 r. Wykaz miejscowości, z których materyał zebrany pochodzi: Blachownia, miejscowość w dobrach Ostrowskich, — nagranicy Śląska pruskiego koło Herbów. Błeszno, wieś pod Częstochową. Dąbie, przysiołek pod Częstochową. Janów, miasteczko w dobrach Złoty Potok. Jaskrów, lasy i wieś o 9 wiorst na pólnoc Częstochowy. Jastrząb, wieś pod Porajem. | Kamień, folwark koło Częstochowy na drodze do Jaskrowa Kawodrza, wieś pod Częstochową na drodze do Herbów. Kłomniee, druga stacya kolejowa w kierunku Warszawy. Kościelec, wieś blizko Kłomnice. Lojki, wieś między Kawodrzą a Trzepizurami. Mstów, wieś koło Rudnik. Mirów, wieś o 10 wiorst na wschód od Częstochowy. Myszków. druga stacya kolejowa od Częstochowy w kierunku Grani ranicy. : Nieznanice, wieś koło Kłomnie. 20 DR HENRYK LGOCKI Olsztyn, wieś i ruiny o dwie mile od Częstochowy na drodze do Potoka. Ostatni Grosz, przysiołek pod Częstochową. Ostrow y; dobra i lasy na granicy plaska koło Herbów. Piotrków. (Tu mało zbierałem). Poczesna, wieś niedaleko Poraja. Poraj, pierwsza stacya kolejowa w kierunku Granicy. Potok Złoty, obszerne dobra o lasach mieszanych, o eztery mile na zachód od Częstochowy. Raków, osada fabryczna pod Ożęstochówą. Ręd zin y. wieś około Rudnik i Mstowa. Rudniki, pierwsza stacya kolejowa w kierunku Warszawy. Stare Miast o, przedmieście a. Stradom, wieś pod Częstochową Trzebno, wieś między Żarkati a Potokiem. Trze P. izur y, wieś w dobrach Ostrowskich. Widzów. przystanek kolejowy za Kołomnicami. Wyczerpy, folwark między Kamieniem a Jaskrowem. Zacisze, wieś pod Częstochową. Zawiercie. trzecia stacya kolejowa w kierunku Granicy (tu mało zbierałem). Zawodzie, przedmieście adi Zdrowa, wieś koło Kłom Żarki, miasteczko między Bo a Potokiem. CICINDELIDAE. Cicindela (Linnć) Dejean. C. silvatica L. Trzepizury, 8. VI, w piaszczystym lesie mięszanym. C. campestris L. Powszechna lecz ET częsta, Foraj 8. V; Trze- pizury 7. VI; Stradom 15. C. hy dio L. Pospolitsza od poredili, Potok 27. V, 30. VI, 30. VII; rząb 30. IV; Trzepizur yo VE — v. riparia Latr.; Potok 28. V, przy źródłach znalazłem tylko dw okazy. C. pres K. Na ścierniskach w Potoku 15. VII. CARABIDAE. Calosoma Weber. 0. inquisitor L. Rzadka w Potoku 20. VI, na Jamnem na krze- wach i pod liściem. e CHRZĄSZCZE 21 Carabus (Linnć) Latreille. C. violaceus Lin. Mstów 23. IX; Potok 2. VII. W lasach ostrow- skich w Trzepizurach i w ' Blachowni pospolity. Okazy młode znajdowałem 24. VI. Żyje tu tylko forma typica, odróżniająca się od karpackiej (o. Wolffi Déj.) bardziej gęstem i gładkiem groszkowaniem pokryw, obrzeżenie tychże jasno niebieskie bez am marantowego połysku. catenulatus Scop. Tylko w lasach ostrowskich. Trzepizury 8. VI, 24. VI. Rzadki. . intricatus Schaum. Tylko w Ponset 27. VIII, pod kamieniami, drugi 15. VII, w spruchniałym pniaku. auronitens Geh. Tylko forma typowa. W mieszanych lasach ostrow- skich nie rzadki: 8. V, 24. V. W Trzepizurach w rowach leśnych znalazłem na raz 15. V. przeszło 20 okazów nitens L. BR RS po jednym rę Ostrowy 8. VI, Potok, Lisie Jamki 27. V, 18. VII; Poraj 8. V. clathratus Linn. Jedyny okaz w r Trzepizurach 8. VI. w rowkach leśnych na wyrebie sosnow C. granulatus L. W całej karać, powszechny, — (v.) rubripes Géh. Jak poprze — (v.) parvicollis Kr. w oo 8. ME C. cancellatus Illig. Powszechny na wiosn = 6) prze Géh. Również. Wyciaipy 12. VI; Częstochowa LE a 9 — v. a Dej. Rudniki 26. VI; Czestochowa 18. IX. — v. Letzneri Kr. Częstochowa 6. IV. E. Reitter w katalogu z r. e póżno, v. Letzneri za synonim v. tuberculatus L. Gangl- worzy z niej osobną odmianę, zdaniem mojem, słusznie. er C. Uni Germ, Rzadki w ogrodach. Częstochowa 4. V; Kamyk 20. C. arvensis lek Pospolity w lasach ostrowskich. Ostrowy 6. VI; Trzepizury 20. V, 24. VI. Znacznie gładszy od okazów kra- kowskich. Kolor pokryw i przedplecza ciemnofioletowy lub czarnozielony. Okazy barwy miedzianej aaa to le dopiero w odległym o 5 mil Potoku. Lisie Jamki 18. VI. c. Taleo Sian. Trzepizury 6. VI, 2. VII; Blachownia 5. VII; II. oto C. glabratus Payk. Nierzadki w -Potoku w czerwcu i lipcu pod 1) Miedzy bardzo licznymi okazami C. granulatus z Karpat zachodnich i wschodnich, z Krakowskiego i z Królestwa Polskiego v. interstitialis Duft. nie spotkałem, prawdopodobnie prof. Nowicki a za nim inni zamiast (t.) rubripes Géh. podają błędnie v. interstitialis Duft. Ta odmiana według L. Gangibauera i E. Reittera żyje w Istryi i Tyrolu 22 C. DR HENRYK LGoOCKI liściem lasów bukowych; także w sosnowych w Ostrowach NVE FE VEL RoFienóiE L. Tylko w Trzepizurach 8. VI, VIL Rz adki. Linnéi Panz. Jedyny okaz w Potoku 17. a pod kamieniami. convexus F. Potok 27. V. Rzadki. Cychrus Fabricius. rostratus L. Jedyny okaz w Trzepizurach 8. VI w rowkach le- ych Leistus Frólich. L. ferrugineus L. Zacisze 6. IV; Potok 28. VIII; Błeszno 27. XI; Redziny 26. IV. 222 z © w ¡9 Nadto w lastel mieszanych jak w śtosaielcd 26. IX i w Mstowie 23. IX pod opadłem liściem liczny. Nebria Latreille . brevicollis F. Rzadka. Potok 27. V; Jaskrów 4. VI. Notiophilus Duméril. aquaticus Linn. Pospolity. . palustris Duft. Pospolity. i gont F. Rzadszy niż poprzednie, w wilgotnych lasach pod liści Omophron Latreille. . limbatus F. Rzadki. Jastrząb 30. IV; Poraj 8. V, w piasku nad Wartą. Blethisa Bonelli. . multipunctata L. Znalazłem w wysiewkach z nad rzeki w Ra- kowie 14. IV. tylko pokrywy. Elaphrus Fabricius. -e Duft. Jaskrów 9. IV; z wysiewków z liści naniesionych riparius L. Jaskrów 9. IV; Jastrząb 5. V. nad Wartą. Ullrichi W. Redtb. Jastrząb 10. V. tamże. Lorocera Latreille. . pilicornis F. Powszechna i pospolita, szezególniej późną jesienią, Potok pod liściem w lasach Ar Częstochowa 20. V; an z XI; Zdrowa 20. X; Kościelec 26 IX; Mstów 23. 1 SS CHRZĄSZCZE 23 Dyschirius Bonelli. E om Dej. Potok 28. VIII. idus Schaum. Jastrząb 19. = w mokrym piasku nad Wartą. Śri Déj. Razem z poprzedni aeneus Dej. Potok 28. V, w posi leśnych w gruncie pia- z CA szczystym. globosus Herbst. Wezesną wiosną na brzegach łąk wilgotnych wśród śmiecia gromadnie np. w Zaciszu “91. TIL Clivina Latreille. . fossor Li. . collaris Herbst. Broscus Panzer. ce mia L. Dość rzadki. EL go tylko w ogrodach w Cze- stochowie 20. IV, 10 VI, 2. VII Tachypus DERE caraboides Schrk. Jaskrów 9. IV, nad War . pallipes Duft. Potok 27. V, 30 VIII: Zw 20. X, pod opa- dłem liściem. T. flavipes L. Pospolity, szczególnie jesienią w lasach pod liściem. Nią Bembidion Latreille. velox L. Poczesna 15. V, na piasku nad Wartą. littorale Oliv. Razem z e lampros Herbst. Powszechny i pospolity. punctulatum Drap. Kawodrza 14. V; Poczesna 20. V. bipunctatum L. wyj 2 UL 2 wysiewków ze śmiecia z nad rzegu mokrej la varium Oliv. Pori 20. V; Jastrząb 9. V, na piasku nad Wa PNPN artą. adustum Schaum. Taksamo, Jastrząb 8. V. ripicola Duft. v. testaceum Duft. pl okaz pod lisciem w Kłom- nicach 10. X. Andreae F. Wszędzie nie rzadki; a. 24. VI. — v. femoratum Sturm. Taksamo B. ustulałum L. Zwykle pod pet późną jesienią. Nieznanice 4. XI. B. nitidulum Marsh. Potok 15. VII. Dwa okazy złapane w lesie skałkach wapienny Ry B. br ksi Déj. v. Mülleri Duval. Jedyny okaz złapany w Po- toku 15. VII. w Dąbrowie Leśnej w gliniastym rowie koło szkółki leśnej. NS FH Y ro = S NY Hb Hb» b W bo 3 3 DR HENRYK LGOCKI . minimum F. Dwa okazy z Jastrzębia 30. IV. wyskubane z trawy na zboczu. quadriguttatum F. Jedyny okaz wysiany ze śmiecia z nad za- lanej łąki w Zaciszu 22. III. quadrimaculatum L. Powszechny i pospolity. Doris Gyllh. Kłomnice 20. X. Dwa okazy wysiane z pod liścia z nad wody. articulatum Gyll. Dąbie 12. V, wysiany z liścia z nad wody. assimile Gyllh. Jastrząb 12. VII; Poczesna 16. VII, na piasku artą. Mannerheimi Sahlb. Wysiany z pod liścia lasu mięszanego w Nie- i I guttula F. Zbierałem go w jesieni pod liściem opadłem, jak w Jaskrowie 7. XI, w Nieznanicach 4. XI, w Mstowie 23. X, lub na wiosnę przy zalanych łąkach lub strumieniach w Mi- rowie 6. V, w Rakowie 14. IV, w Zaciszu 22. III, nawet bar- dzo licznie. . biguttatum F. Rzadki. Częstochowa 2. XI, na murze; Dąbie 12. IV, wysiany z liścia. Ocys Stephens. . quinquestriatus Gyllh. Znalazłem jedyny okaz w rowkach koło szkółki leśnej w ziemi gliniastej w Dąbrowie Leśnej w Po- toku 15. VIL Tachys Stephens. . bistriatus Duft. Nad wodą w piasku lub pod kamieniami, Poraj 8. V, Jastrząb 6. V. Przepływająca przez okolice road Warta i jej dopływy mają przeważnie brzegi błotniste lu w ziemi wyrznięte, stąd mało brzegów piaszczystych i wogóle miejsc dla życia Bembidionów stósownych. Tachyta Kirby. nana e W Złotym Potoku pod korą dość pospolita, 15. VII, 30. VIII, 12. V; również Trzepizury 6. V. Trechus Clairville, Ganglbauer. quadristriatus Schrnk. Powszechny i pospolity. ą plicatulus Mill. Złoty Potok, wysiany z pod liścia pod skałkami 4.24 T. marginalis Schaum. W Złotym Potoku w rowkach leśnych 30. VIII, tudzież 7. XI. wysiany z pod liścia. > U U U U Hira CHRZĄSZCZE 25 Epaphius Leach. secalis Payk. Ostrowy 24. VI; Trzepizury 8. VI, w rowkach le- śnych; Potok 15. VII, 30. VIII. liczny pod liściem. Patrobus Dejean. atrorufus Stróm. Tylko w Mirowie 6. V, z opadłego liścia nad wodą. Platynus Bonelli. . ruficornis Goeze. Na dnie wyschłego strumienia pod kamieniami w Potoku 29. VI. obscurus Herbst. Z Kł sc? śmiecia z nad wody: Dąbie 12. IV; Poczesna 16. po cia w lesie mięszanym: Zdrowa 20. X. W Nieznanicach 4. XI miedzy licznie zebranymi oka- zami znalazłem kilka młodych jeszcze niedoksztalconych. assimilis Payk. Powszechny i pospolity. secpunctatus L. Powszechn Mülleri Herbst. Powszechny. gracilipes Duft. Po jednym okazie z lasu pod liściem: Mstów 3. IX, Kłomnice 20. X. versutus Sturm. Nie rzadki pod liściem: Jaskrów 7. XI, Dąbie 2. IV, Mstów 23. IX. viduus Panz. Podobnie lecz częściej: Jaskrów 9. IV, Zacisze 22. III, Nieznanice 4. XI. — v. moestus Duft. Razem z poprzednimi, także w Poczesnej 16. I 99% 0,0 micans Nie. |... 7. XI, 9. IV; Dąbie 12. IV, z wysiewek z liścia z nad wody. piceus L. Potok na Łazach 7. XI. pod liściem. Thoreyi Dej. v. puellus Dej. Dąbie 12. IV; jedyny okaz ze śmie- cia z nad wody. dorsalis Pont. Potok 12. V, w lesie mięszanym pod liściem. Olisthopus Dejean. Sturmi Duft. Jaskrów 7. XI; kilkanaście okazów pod liściem. Także Potok 15. VII. rotundatus Payk. Widzów 21. IX, z pod perzu; Mstów 23. IX, pod liściem; Potok 15. VII. młody okaz. Synuchus Gyllenhal, Bedel. nivalis Panz. Powszechny lecz dość rzadki. Ostrowy 8. VI; Trz bno 26. VIII; Potok 15. VII, 7. XI; Mstów 23. II; Jaskrów 30. IX. C. DR HENRYK LGOCKI salathus Bonelli. Juscipes Goeze. Powszechny i pospolity. — v. punctipennis Germ. Również. C. fuscus F. Rudniki 26. IV, na zboczach pod kamieniami, także S Das E moe m Y A s o w Potoku 12. V. jeden okaz . m teropterus Duft. Asy wszędzie. . melanocephalus L. Równi mollis March. W Ridnikńch razem z C. fuscus 26. IV. pod kamie- niami. Gatunek ten rzadki, nadto często za C. micropterus Laemosthenes Bonelli. terricola Herbst. W Janowie 26. V, w piwnicy; Częstochowa 3. X. i 10 IX, pod podłogą. Lagarus Chaudoir. . vernalis Panz. W wysiewkach ze śmieci nadwodnych: Jaskrów 9. IV; Raków 14. IV. W Zaciszu 22. II. i 23. III. w śmie- ciu nad wodą bardzo liczny. Poecilus Bonelli. punctulatus Schall. een dk 2. VII; Rudniki 26. IV; Ka- odrza 7. V, pod kamienia lepidus Leske. a A cupreus L. coerulescens L. ateo 8. VI, 16. VIII, liczny w rowach le- śnych. Potok 27. VIL 29. VI, czarne okazy. Pterostichus Bonelli. pca ala F. tania i pospolity, szezególniej w wilgo- tnych lasach pod liście sę trans Duft. Propia? 8. VI i 21. V, w piaszczystych ro- wach leśnych. Także w Potoku 21. VI niger Sebail. Powszechny w czerwcu i w lipeu. id L. 2 strenuus Panz. Powszechny, lecz dość rzadki. Jastrząb 30. IV; Zacisze 22. III; Poczesna 16. IV; Nieznanice 4. XI. o s AA Pa. ARA 3 R > R p -> h CHRZĄSZCZE 27 . diligens Sturm. Powszechny i pospolity ni na wiosnę III w śmieciach nad wodą, jak w Zaciszu 22. . i w Rakowie 14. IV. gromadnie. ro F. W lasach ostrowskich 8. VI. i 24. VI. dość liczny. że w Potoku nad Jamnem 18. VI. Abax Bonelli. . parallelus Duft. dne w lasach pod liściem: eprrccarias 26. VI; Trzepizury 8. VI, 21. V; Redziny 26. IV; Potok 18. VI. ovalis. Duft. Tylko w ye leśnych w Potoku 97. Y PIS VE znalazlem po jednym okazie. Molops Bonelli. picea Panz. Rzadko spotykalem po lasach. Potok 27. V; Trze- pizury 8. VI. Amara Bonelli. plebeja Gyllh. Na suchych zboczach rzadka. Potok 12. V; Ja- skrów 9. IV. kiwać Gyllh. Na pastwiskach i posea een pospolita. Jaskrów . XI; Kamień 27. III; Kawodrza 18. ovata sà Pod kamieniami w piina 7. SL is Panz. Wszędzie pospolita. * Pensii Schdte. Ze suchych śmieci naniesionych Wartą w Ja- skrowie 9. IV. i w Rakowie 14. IV. Także w naniesionem zalewem na łące w Zaciszu 22. III. curta Dej. Pospolita pod liściem: Potok 12. V, 19. VI, 18. VII; Ostrowy 8. VII: Trzepizury 21. V; Częstochowa 21. III, na murach. aenea Degeer. wię pospolita spreła Zimm. Nie rzadka na miejscach gliniastych: Potok 30. H 15: VE Oręstidho wi 28. V. Na piasku: Ostrowy 8. VI; Poraj 21. V. pod kamieniami: Jaskrów 7. XI. eurynota Panz. Jeden okaz ze śmiecia z nad mokrej łąki w Za- ciszu 22. III; drugi ze śmieci nad Wartą w Jaskrowie 7. XI. Jamtiliaris Duft. Powszechna i pospolita. . lucida Duft. Powszechna, lecz dość rzadka po polach i pastwi- skach. Częstochowa 10. VI. 10. XI; Rudniki 21. IV; Jastrząb 30. IV. Na mokrych łąkach w Zaciszu łowiona sitem, 14. VI. czer pakiem. . silvicola Zimm. Jedyny okaz na murze na wałach jasnogórskich 2 ME ; 28 KAR RAR 9929 eo H. DR HENRYK LGOCKI l Rioni Gyllh. Dość R Częstochowa 33. V, 10. VIII; Ostro- VI. VI; Potok 1 |- Duft. Jeden rz w Poraju w piasku pod szezotami, rugi w Zaciszu 22. III. w śmieciach nad zalaną łąka. brunnea Gylh. Tylko w Trzepizurach 8. VI. z rowów leśnych i w Potoku 27. V. i 19. VI, tudzież tamże 7. XI. pod opa- dłem liściem. apricaria Payk. Wszędzie pospolita. fulva Degeer. Mniej pospolita od poprzedniej. consularis Duft. Dość powszechna. Jaskrów 7. XI, 9. IV; Kamień 27. III; Zacisze, ze śmiecia naniesionego 22. ÎI. aulica Panz. Jedyny okaz w Potoku 27. V. w trawie, Ophonus Bedel. puncticollis Payk. Rudniki 8. V, na wzgórzu pod kamieniami. azureus F. Jedyny okaz z trawy na wale kolejowym w Wyezer- púbescena Müll. Wszędzie pospolity. Również. griseus Panz. calceatus Duft. Dwa okazy w Potoku 20. VII. na ścianach dre- wnianych. Harpalus Latreille. aeneus F. wszędzie pospolity. — v. confusus Dej. Poraj 19. V, w trawie; Rudniki 26. IV, na aa W M SH NNRE kamienistem pastwisku. psitłaceus Fourer. Jedyny okaz w Trzepizurach 8. V. w rowach león ye smarag gdinus Duft. Poraj 12. IV, na piasku pod szezotami. Czę- stocho 2. V. rubripes D Z poprzednim w Poraju. latus L. Pod szezotami w Poraju 12. IV, na piaskach liczny tudzież w Trzepizurach 8. VI. i 26 V; wogóle dość pos lity jak w Częstochowie 22. VI, Dąbia 12. IV, Jastrzębiu 30. IV, Zaciszu 22. III, Potoku 19. um atratus Latr. Poczesna 12. V, pod perz laevicollis Duft. Potok 27. V, 17. VIIL A kamieniami. rufitarsis Duft. Jedyny okas w Potoku pod kamieniami 30. VIII. honestus Duft. Również jedyny okaz w Potoku 17. VII, w rowie gliniastym koło szkółki de rzew w Dabrowie ej. autumnalis Duft. Poraj 12. VI. kilka okazów pod szezotami na piasku. Także w Potoku 30. VIII. serripes Quens. Częstochowa, Ostatni Grosz 14. V, ezerpakiem z traw na łące. sa A. CHRZĄSZCZE 29 tardus Panz. Dość powszechny po suchych zboczach trawiastych. Ostatni Grosz 14. V; Potok 17. VII; Poraj 12. IV; Trzepi- zury 8. VI. anxius Duft. Powszechny: Poraj 12. VI. na piasku hał SZCZO- tami; Jastrząb 30. IV. pod suchem łajnem; Potok 12. IV; Ja- skrów 7. XI, pod kamieniami. modestus Dej. Częstochowa, Zawodzie 15. V. na piaskach rzadki. servus Duft. Potok 30. VIII, na piaskach, Poraj 14. IV, ró wnież, nawet liczny. picipennis Duft. Razem z poprzednim, tudzież Kamień 21. III. (bardzo mały okaz); Zacisze 22. I rufus Briiggem. Spotkałem go raz tylko, ale w wielkiej ilości w Potoku 30. VIII, na bardzo piaszezystym Sta: przygo- towanym pod zasiew łubinu. hirtipes Panz. Poraj 12. VI, pod szezotami na piasku; Potok 20. VII. (młody okaz), także 29. VII, 30. VIII. Anisodactylus Dejean. binotatus F. Wszędzie pospolity. — v. spurcaticornis Dej. Poraj 12. IV; Częstochowa 22. A. w w 7 vs > ¡pur Ix. nemorivagus Duft. Powszechny. Ostrowy 8. VI; Jastrząb 30. IV; Jaskrów 9.IV, z wysiewków z nad rzeki. Bradycellus Erichson. . harpalinus Dej. Zacisze r 3 liczny w lesie wilgotnym pod chem; Potok 15. VII, 9. VII, w rowach leśnych; Jaskrów 9. IV; Dąbie 12. IV, e wysiany ze śmieci nadwodnych; także w Kłomnicach 20. VIII. z pod liścia w lesie . collaris Payk. Powszechny, lecz pa pospolity niż poprzedni. 12. IV; Ja- Poraj 14. IV; Widzów 20. IX, w trawie; Dąbie skrów 30 +4 w śmieciach z nad wody; Zdrowa 23. IX; 'Nie- znanice 4. XI; Potok 7. XI, w lesie mięszanym pod liściem. similis 29: Dwa okazy wyskubałem z trawy w Widzowie 21. LA Stenolophus Latreille. teutonus Schrank. tego. i pospolity. Poraj 19. IV; Często- chowa 24. III; Dąbie 12. IV. Acupalpus Latreille. brunnipes Sturm. Jedyny okaz w Trzepizurach w rowie w lesie sosnowym. 30 DR HENRYK LGOCKI A. epica Dej. Również jedyny okaz złapałem w Jaskrowie 9. IV. chych śmieciach wodnyc A. „WERE L. Powszechny i pospolity. Badister (Clairville) Dejean. B. bipustulatus F. Dość powszechny. Częstochowa 22. III, pod ka- ianiai Jaskrów 7. XI; Dąbie 12. IV, ze śmieci z nad B. ię * Daft. Na korze lipy w Zaciszu 25. V B. peltatus Pauz. Jedyny okaz pod liściem w parku częstochowskim 31. III. Licinus Latreille. L. depressus Payk. Jedyny okaz w rowach lasu sosnowego w Ostro- wach 8. VI. Vodes Bonelli. O. helopioides F. Tylko w Zaciszu 22. III. z naniesionego śmiecia nad zalewem rzeki. Chlaenius Bonelli. Gatunki rodzajów Chlaenius i Nebria należą w tej okolicy do rzadkości. C. nigricornis F. Jaskrów 9. IV, pod kamieniami. C. nitidulus Schrank. Potok 12. V, pod kamieniami. Panagaeus Latreille. F: 2 major L. Powszechny w śmieciach z nad r Zacisze III; Jaskrów 9. IV; Poczesna 16. IV; Dąbie 12. IV. P. elka F. Tylko w Potoku 26. V, pod mchem na korze- niach starej gruszy. Lebia Latreille. L. pore e L. Dwa okazy w Jaskrowie 7. XI. pod kamie- L. cilrotepiada Hoffm. Tamże jeden "okaz, tudzież w Potoku na Jamnem 18. VL i 19. VII. zebrana czerpakiem z = Metabletus Schm.-Gób. y truncatellus L. a i pospolit M. foveatus Fourer. Równie a ior abs i z > EA ES E i a a uv b SS SA = E ŚŚ S CHRZĄSZCZE 31 Blechrus (Motschulsky) Schaum. . glabratus Duft. Powszechny. Rudniki 26. IV; Jaskrów 7. XI, 30. IX; 4.X Kłomnice 20. X; Nieznanice 4.) maurus Sturm. Potok 30. VI. Jedyny okaz w y piasku nad wodą obok lasu mieszanego. Dromius (Bonelli) Schaum. linearis Oliv. Wyskubany z trawy w Rędzinach 27. IV. marginellus F. Jedyny okaz w Dąbiu 12. VI. wysiany ze śmieci z w agilis F. Powszechny, lecz dość rzadki. Raków 6. IV, pod korą; Nieznanice 4. XI, pod lisciem. . quadrimaculatus L. Dwa okazy z pod liścia lasu mięszanego w Potoku 7. XI. nig griventris Thoms. Zbierałem go licznie pod mokrem liściem. w 7. XI; Dąbie 12. IV; Raków 14. IV; Poczesna 16. IV; w paa 23. VI. ze śmiecia z nad wody. stigma Rossi. Jedyny okaz w Jaskrowie pod mokrem liściem. Demetrias (Bonelli) Bedel. imperialis Germ. Zacisze 12. I, parę okazów z rogoży na za- marzłym stawie. Cymindis Latreille. . humeralis Foure. Jedyne okazy w Jaskrowie 9. IV. przy rozko- waniu mrowis PY . angularis Gyllh. W tych samych warunkach w Błesznie 18. IV. Mrówki jeszcze się nie obudziły ze snu zimowego. Oba ga- tunki Cymindis 9 i © leżały w górnej próżnej części mro- wiska również odrętwiałe. Odacantha Paykull. meianura L. Dwa okazy w śmieciach naniesionych nad mokrą łąką w Zaciszu 22. Ill. DYTISCIDAE. Haliplus Latreille. obliquus F. Dwa okazy w Dąbiu 26. V. w strumieniu na łące, tudzież w Poraju 8. V. w przekopach drogi żelaznej. S db A " DR HENRYK LGOCKI jr Aub. et okaz w Potoku 19. VI. w bardzo zim- m strumieniu eat Sturm. Potok 16. VII, w zimnym odpływie źródeł. fulvus F. W' bagnach na sej sg powszechny, lecz rzadki. Poraj . V; Zacisze 7. V; Dębniki 26. V. flavicollis Sturm. Jak poprzedni. Zacisze 22 III; Dąbie 6. V; Poczesna 16. IV. ruficollis Degeer. Powszechny i N Heydeni Wehncke. Nader pos Julvicollis Er. Dość maban n. p. w Zaciszu 7. V, Pocze- snej 16. V, Zarkach 26. V. Jfluviatilis Aub. Powszechny i pospolity. immaculatus Gerh. W zimnej bieżącej wodzie. Potok 16. VII. Jnemidotus Illiger, Erichson. caesus Duft. W rowach na łące. Poczesna 17. V. Hyphydrus Illiger. ovatus L. Powszechny i pospolity. Hygrotus Stephens, Thomson. inaequalis F. Jak popred versicolor Schall. Równie decoratus Gyllb. Dąbie 26. V; Poczesna 16. IV. Dość rzadki. Coelambus Thomson. impressopunctatus Schall. pospolity. Bidessus Sharp. . unistriatus Illig. . geminus F. Oba gatunki pospolite we wszystkich wodach. Deronectes Sharp. . depressus F. Tylko dwa okazy w Dąbiu w łachach Warty na łące. Hydroporus Clairville. pictus F. Powszechny i pospolit bilineatus Sturm. eb de pus . lineatus L. Jak pipisi Y MAR Z R 3 bbb RRRR b BRR Y NRZE E CHRZĄSZCZE 33 deere L. Tylko w Dąbiu 26. V. i w Poczesnej 16. IV. w rowach na łące. rufifrons Duft. Razem z poprzednim; także w Poraju 8. angustatus Sturm. Tylko w Poczesnej w rowach na łąkach Hi. V. palustris L. Powszechny i pospolity. tristis Payk. W stawach na łąkach w Dąbiu 26. V, réwnież rowach leśnych w Poraju 8. V. dość liczny. żak Gyllh. Parę okazów w śmieciach przy zalanej łące w Zaciszu 22. III; liczniejszy w Poraju 8. V. wraz z po- przednimi elongatus Sturm. Tylko w Poczesnej 17. V. w rowach na łące. obscurus Sturm. W Poraju 8. V. razem z H. tristis i umbrosus. planus F. W pra 8. y. jak wyżej i w Zaciszu 9. VI. w sa- dzawkach na łąc pubescens Gylh. W Częstochowie na murach 4. IV. i 2. V; w ych > V; w Zaciszu 9. VI. i w Dąbiu 26. V. w sadzaw- kach i dci Stan Tylko w Poraju 8. V. liczny w rowach w lesie. Noterus Clairville. anini Deg. Poraj 8. V; Zarki 12. V. parsus Marsh. Wszędzie pospolity. Laccophilus Leach. obscurus Panz. Pospolity i powszechny. Agabus Leach. didymus Oliv. Jedyny okaz w rowie na łące w Zaciszu 7. V. moe: Payk. Potok 16. VII, w wodzie zimnej w odpływie ródeł. bpustuatus L. Częstochowa 14. V; Poraj 8. V: w rowach na orfowiskach, również w Poczesnej 16. sio Er. W Dabiu 26 V. w sadzawkach na łące. chalconotus Panz. Cztery okazy w wodach w lesie w Poraju 8. V. paludosus F. Jedny okaz tamże 8. V. see Payk. Dwa okazy w Potoku 9. VI, w zimnym odpły- wie źródeł. uliginosus L. Zacisze 9. VI, w rowach na łące Sturmi Gryllh. Potok 28. VII. w SI en $ òd staw ppoe Schrank. Poraj 8. V, w rowach na Ara Za- cisze 7. V, w rowach na lace. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Część iI. 3 34 DR HENRYK LGOCKI A. pne Payk. Poraj 8. V, liczny w leśnych sadzawkach. Po- 4 I7 Y. A ERRES L. Potok 17. VIL w zimnych odpływach źródeł li- czny. Tamże 18. VI. okazy świeżo wykształcone llybius Erichson. I. fenestratus Y. Powszechny i pospolity. I. obscurus Marsh. Trzepizury 25. VI; Potok 16. VII; Zacisze 7. V. I. guttiger Gyll. Jaskrów 9. IV, w śmieciach nad wodą. Czerpa- kiem z SE AIET w Trzepizurach 25. VI, Poraju 8. V., Zaciszu 9. Liopterus Aubé. L. ruficollis Schall. Powszechny i pospolity. Rantus Lacordai re. R. conspersus Gryll. dokach i pospoli ty. R. notaticollis Aubé. Jedyny okaz ze śmiecia z nad zalanej łąki w Zaciszu 22. III. R. wotabá F. Tylko w Poczesnej z rowów na lac R. bistriatus Er. Powszechny % rowach na WERGE Poczesna 11. Ya Zacisze 9. V; Dabie 26. R. adsperus F. Razem z a R. exoletus Forster. Ostatni Groas 14. V; Potok 27. VII. Cymatopterus Lacordaire. C. fuscus L. Złapałem tylko jeden okaz w rowach na łąee w Za- Cieza 7. V- Hydaticus Leach. H. seminiger Deg. W Zaciszu 7. V. dwa okazy. H. stagnalis F. Powszechny. Poraj 8. 5; Zo 7. V; Poczesna 16.V. H. transversalis Pontopp. Tylko w Zaciszu LV. Graphoderes Eschscholtz. G. TS BE Dość liczny w sadzawkach na łąkach w Dą- G. cinereus L. Potok 26. VII, w odpływach źródeł. — 0. e Westh. W Poraju 8. V. w rowach na torfowi- G. zonatus Hoppe. Tamze 8. V. Ses AA S S DA ma Q Z H. y. H. flavipes Stev. Jastrząb 17. w sadzawce na łące. CHRZĄSZCZE 35 Acilius Leach. . sulcatus L. Razem z poprzednim, zresztą dość powszechny. canaliculatus Nicolai. Tylko w Poraju 8. V. z poprzednim dwie ©. Dytiscus Linné. . marginalis L. Powszechny. . dimidiatus Bergstr. Tylko w Zaciszu 7. V. w rowach na łące. circumcinctus Ahr. Złapałem jedne Q w Dąbiu 26. V. w rowach na łące. circumflexus F. W Poraju 8. V. w rowach na torfowiskach. Cybister Curtis. laterimarginalis Deg. Poczesna 16. V; Zacisze 9. VI, w rowach łące. GYRINIDAE. Gyrinus Geoffroy. minutus F. Trzepizury 20. V mergus Ahr. Pospolity. Częstochowa 15. V, 2. VII; Zacisze 22. III. (w śmieciach), 7. V; Poraj 8. V. natator Ahr. Również pospolity i powszechny. ży Atr Seriba. Tylko w Rakowie 14. IV. w śmieciach z nad ace "Sahlb. Jedyny okaz w Rakowie 15. V. HYDROPHILIDAE. Hydrous Leach. aterrimus Eschsch. Powszechny. Hydrophilus Geoffroy. caraboides L. Zacisze 7. V, pa Hydrobius Leach. H. fuscipes L. Powszechny i pospolity. 36 H. E E F. ry P. F © SI pa pa pe RP HR DR HENRYK LGOCKI Helochares Mulsant. lividus Förster. Jak poprzedni. Philydrus Solier. frontalis Er. Jak poprzedni. testaceus F. Dosé rzadki. Zacisze 7. Y Poraj: 8. V. melanocephalus Oliv. Tylko w Dabiu 26. V. fuscipennis Thoms. Jedyny okaz z Pal 28. V. z pod liscia wilgotnego. affinis Thunbg. Powszechny i pospolity. . coarctatus Grdl. Parę okazów z Poraja 8. V. Cymbiodyta Bedel. marginella L. W Zaciszu 7. V. parę okazów. Enochrus Thomson. . bicolor Payk. Po dwa A w Poczesnej 16.IV. i w Dąbiu 26. V . w sadzawkach na łące Anacaena Thomson. limbata L. Ostatni Grosz 14. V; Zacisze 22. III, 7. V. . globulus Payk. Powszechna i pospolita. Laccobius Erichson. nigriceps Thomson. Zacisze 7. V, dw azy alutaceus Thoms. Zacisze 92. “aL ze śmiecia z nad zalanej łąki; Dąbie 26. V, z sadzawki. minutus L. Pow wszechny. Potok 16. VII; Poczesna 16. VI; Poraj 8. V. bipunctatus Y. W Zaciszu 22.III, ze śmiecia z nad zalanej łąki; V, czerpakiem wyłowiony z sadzawki Limnebius Leach. : p ee Dość powszechny, lecz nigdzie w większej ilości. a TII, ze śmiecia z nad zalanej łąki; Dąbie 26. V; j 8. Y. ezerpakiem wylowiony z bajorka na lakach. lso Thunbg. la 1 pospolity. truncatulus Thoms. Tylko w Poraju 8. V. na torfowiskach. > > W b O zo O A S 3.0 NR CHRZĄSZCZE 8 picinus Marsh. Parę okazów w Zaciszu 21. III, ze śmiecia z nad wody. Poczesna 16. IV, czerpakiem wylowiony z rowów ko- lejowye Chaetarthria Stephens. pora Payk. Spotkałem ja tylko w śmieciach naniesionych np. w Jaskrowie 9. IV; w Zaciszu zaś 22. III. w nie- nano ilości. Berosus Leach. luridus L. Powszechny, lecz niezbyt pospolity. Dąbie 26. V; SY. signaticollis Charp. Tylko w Poczesnej 16. IV. w rowach kole- jowych. Jercyon Leach. ustułatus Preyssl. Jedyny okaz w Jaskrowie 9. IV, wysiany ze miecia z nad wody. obsoletus Gryll. Również jedyny okaz zebrany czerpakiem z trawy Trzepizurach 21. V. haemorhoidalis F. Powszechny, lecz dość rzadki. Częstochowa 24. VI, na murze; Potok 25. V; Kawodrza 8. VI, w łajnach. . melanocephalus La Pospolity tak w łajnach jak i pod gnijącem liściem. Myszków 25. V: Dąbie 12. IV; Kłomnice 10. X; Za- cisze 9. VI; Częstochowa 15. V. 4 aquaticus Lap. Po parę okazów na murach wałów Ag gi SALE 26 IE w ds 14. IV. ze śmieci z nad wody; Kawodrzy 3. VI, złowiony czerpakiem z trawy. lateralis Marsh. Pod gnijącem liściem w Kościelcu 26. IX; w Klomnicach 10. X; w Zaciszu zas 22.III, w śmieciach na- niesionych zalewem łąki. . unipunctatus L. Pod gnijącem liściem: Kłomnice 10, X; Jaskrów 30. IX. W śmieciach wodnych: Zacisze 22. II; Jaskrów 9. IV; w lajnach: Potok 18. VII; Zacisze 9. VI. quisquilius L. Bardzo pospolity tak pod gnijącemi roślinami k nach. bi fenestratus D Jedyny okaz z Zacisza 22. III. ze śmieci wodą naniesionych na zalewie łąki. 38 M. C. Cr: 5. 5. AS Tn A R DR HENRYK LGOCKI Megasternum Mulsant. obscurum Marsh. Potok 27. V, Jaskrów 9. IV, pod gnijącymi iśćmi. Cryptopleurum Mulsant. crenatum Panz. Potok 27. V, w gnijącym pniaku. atomarium Oliv. Wszędzie pospolite, tak w łajnach, jak i w gni- jącej roślinności. Sphaeridium Fabricius. Seran ga F. Trzepizury 21. V, Zacisze 22. III, Częstochowa 5. V, w odchodach bydlęcych. v. . marginatum F. O wiele pospolitsze niz forma typowa. „ scurabacoides L. Bardzo pospolite, szczególniej w świeżych kro- Coelostoma Brulle. orbiculare F. Wszędzie bardzo pospolita, łowiłem ją także czer- pakiem z traw w Potoku na Łazach 28. V. w miejscu odległem od wody. Spercheus Kugelann. po Schaller. Lowiony cezerpakiem z wody na łące w Trzepizurach 18. V. Helophorus Fabricius nubilus F. Bardzo pospolity griseus Herbst. Dąbie 26. V, lowion y JARA z wody. aquaticus L. Powszechny i pospolit y. nanus Sturm. Czerpakiem z wody łowiony: Potok 15. VII, Żarki 12. V, Dąbie 26. V. Ze śmieci z nad wody: Jaskrów '9. IV, 30. IX, Zacisze 22. III. granularis L. W wodzie: Potok 17.-VII, Dąbie 26. V, Zacisze . V. W łajnach: Częstochowa 6. V. DOW ka, Bach. W wodzie: Poraj 8. V, Dąbie 26. V. W śmie- ciach naniesionych wodą w Zaciszu 22, III. W Częstochowie koło połowy lipca na murach. Hydrochus Leach. carinatus Germ. Dąbie 26. V, wyłowiony z wody czerpakiem. Zacisze 22. III, ze śmieci z "nad w wody. T S SE S CHRZĄSZCZE 39 brevis Herbst. irs stawów przy łąkach w Dąbiu 26. V. Zacisze 4..V. Rza elong a Gallos Czerpakiem wylowiony z wody: Dąbie 26. V, Poraj 8. V, Zacisze 7. V. Ochthebius Leach. riparius Illig. W wodzie w Zaciszu 7. V; tamże 22. III. w na- niesionem śmieciu Hydraena Kugelann. riparia Kugelann. Zacisze 7. V, w sadzawce gracilis Germ. Częstochowa 12: VI, na murze. W Zaciszu 22. III. rugi okaz ze śmiecia naniesionego zalewem łąki. GEORYSSIDAE. Georyssus Latreille. . crenulatus Rossi. Dąbie 26. V, wyłowiony cezerpakiem z wody na łące. PARNIDAE. Parnus Fabricius. P. prolifericornis F. Widzów 20. IX, pod żwirem. W śmieciu nad wodą: i Zacisze 22. m. = wodzie: Poczesna 16. IV, Zacisze W ogóle pospolit F luridus Er. Tylko w Dąbiu 26. V. kilkanaście okazów czerpa- kiem z wody wyłowionych. P. obscurus Duft. Czerpakiem łowiony w wodzie: Poraj 8. V, Dą- . V, Poczesna 16. V. Dość Me Gać lecz nie liczny. E auriculatus Pana. Liezny w śmieciach nad wodą w Zaciszu 22 III. i w Rakowie 14. TV. Czerpakiem z wody łowiony po je- dnym okazie w Mirowie 6. V, w Poraju 8. V, w Potoku 5. VII HETEROCERIDAE. Heterocerus Fabricius. H. marginatus F. Złowiony ezerpakiem w trawie na mokrej łące 26. V. 40 DR HENRYK LGOCKI H. tok Kiesw. W Złotym Potoku 12. VII. w żwirze nad stru- em. H. órwdiwu Kiews. Jastrząb 6. V, również w żwirze. STAPHYLINIDAE. i Ocalea Erichson. O. badia Er. Kilka okazów z Potoku (Łazy) 7. XI, z pod liścia lasu mięszanego. Chilopora Kraatz. C. rubicunda Er. Częstochowa 26. VI, na murach. Jastrząb 12. VI, na piasku nad rzeką. Calodera Mannerheim. C. riparia Er. Jeden okaz w Nieznanicach 4. XI. pod liściem w lesie mieszanym; drugi w Dąbiu 21. V. w śmieciu nad brzegiem rzeki. C. umbrosa Er. Jedyny okaz z Potoka 26. V. w gnijącym pniaku. Phloeopora Erichson. P. reptans Grav. Potok 15. VI, pod korą pniaka sosnowego. P. latens Er. Pospolita pod asf; sosen, buków i olszy w Potoku od 12. V. po koniec lipca. 7. XI. znalazłem tam parę okazów pod opadłem liściem. Ocyusa Kraatz. O. maura Er. Dąbie 22. V, łowiona czerpakiem z trawy na mo- krej łące Ischnoglossa Kraatz. I. corticaria Er. Jedyny okaz z Potoka 12. V, pod korą złowiony. Thiasophila Kraatz. T. angulata Er. W gniazdach Formica rufa. Błeszno 15. III, 27. X, Stradom 24. I. pospolita. 58 SS O PR ANNIA hh Ba CHRZASZOZE 41 Oxypoda Mannerheim. AAA Steph. Potok 12. V, 28. V, w grzybach drzewnych. Nie- ce 4. XI, pod liściem lasu mieszanego. dali Mannh. Jeden okaz złapany na murze w Częstochowie ; drugi w Zaciszu 22. III. w śmieciu nad wo opaca Grav. Pospolita w całej okolicy, przez lato pod korą iw ra drzewnych. na wiosnę i późną jesienią pod opa- dłem liściem. umbrata Gryllh. W Potoku 12. i 28. V. w grzybach drzewnych po parę okazów. rufa Kr. Po jednym okazie z pod liścia lasów mieszanych. Kłom- nice 26. X, Nieznanice 4. XI. gory kel Nader pospolita w grzybach. Późną jesienią także pod rca Sahlb. W gnieździe Formica rufa: Stradom 24. I. amoena Fairm. t) Razem z poprzednią. annularis Sahlb. Jesienią i wczesną wiosną pod lisciem lasów mieszanych dość EA Kłomnice 10. X. 20. X; Zdrowa 23. X; Nieznanice 4. XI; Potok 19. IIL 7. XL soror Thoms. Raków 14. FE: w wic sad? zeka. . formieeticola Mark. Błeszno 16. TIL, Stradom 24. J w gnieździe ach. Formica rufa, tudzież 21. III. w Częstochowie na mur Aleochara Gravenhorst. . erythroptera Grav. Częstochowa 7. V, jedyny okaz na murze. - fuscipes Fbr. Gromadnie pod padliną. sodowa 6. V; Potok, + w maju i w czerwcu. Późną jesienią pod liściem np. w Nie- znanicach 4. XI. crassicornis Lac. Dwa okazy w Potoku 15.: VII. nad stawami pod liściem; jeden okaz w meme Aż fumata Grav. Częstochowa 27. V, n . bipunctata i Pospolita. W aa: Widzó w 21. IX, Jaskrów (Ab pod d liściem. Potok 26. V; Zawiercie 16. VI. pa- dliną. morion Gray. Rzadka. Jeden okaz w Potoku 26. V. pod padliną. h 3. IX; Zdrowa 23. a Kłomnice 20. X; Potok 7. XI, pod Ria lasów mieszanych maculata Bris. W odchodach: Jastrząb 30. IV, Zawiercie 16. VII. Pod liściem: Dąbie 12. IV, Jaskrów 9. IV, 30. IX. 1) Oznaczenie Dra M. Bernhauera. 42 a A a > DR HENRYK LGOCKI cana Thoms. O CE 6. IV, 2 XI. na murach. Md 30. a Mstów 23. IX; Potok 19. III, pod liściem lasów mie- szanye . moesta ark Częstochowa 2. XI. na murach; 22. V, 21. VI, w łajnach. Również w Jastrzębiu 30. IV, Mstów 23. ÍA, pod lisciem. inconspicua Aub. Późną jesienią nie rzadka pod liściem: Nie- znanice 4. XI, Zdrowa 23. X. W łajnach: Zawodzie 12. V, Stare Miasto 15. V. A. haemoptera Kr. W Potoku 19. III. i 15. VIL pod liściem. xk > Ra Pa N = i nitida Grav. Powszechna i pospolita w łajnach i pod liśćmi. I . verna Say. Potok 15. VII, pod liściem. Sądzę. że nie jest tyle rzadką, ile trudną dla odróżnienia od A. nitida. Dinarda Mannerheim. Mirkeli Kiesw. Kilka okazów w gnieździe Formica rufa. Błe- SZNO III. Atemeles Stephens. . emarginatus di Jeden okaz w Ostrowach 8. VII. w rowkach ch; drugi w Rędzinach 26. IV. pod liściem w młodym lesie dębow aBer . pubicollis Bris. Potok 27. V, w rowie leśnym. Kłomnice 10. X; Zdrowa 23. X, pod liściem lasu mieszanego. Zyras Stephens. collaris Payk. Pod liściem: Jaskrów 9. IV, Dąbie 12. IV, Ra- ków 14. IV, Jastrząb 30. IV, Potok 7. XL W ZaGiszu 22. . W ¿mieciach naniesionych zalewem łąki złapałem kilka- dziesiąt okazów. Myrmedonia Eriehson. . humeralis Grav. Błeszno 15. III, w gnieździe Formica rufa. Po- tok 20. VII. Zdrowa 23. X, pod liściem w lesie mieszanym. . funesta Grav. Jedyny okaz w Potoku 15. VII. pod liściem. similis Märk. Potok 22. V, w trawie. Również w Poraju 8. V. . limbata PE Jastrząb 30, VI, w trawie. Rędkidy 26. IV, pod liściem dębowem M. ją tee Grav. Trzepizury 8. VI, Potok 19. III. i 19. VI, pod e KA z Ł O pop SS > © a $ CHRZĄSZCZE 43 Drasilla Leach. . canaliculata F. Powszechna i pospolita przez cały rok pod li- ściem. Aleuonota Thomson. . hypogaea Rey.*) Potok 14. VII. pod kor splendens Kr. Dalechowy 6. V, pod AR sosny. Notothecta Thomson. flavipes Grav. Parę okazów w gnieździe Formica rufa. Błeszno 15. III; Stradom 24. I. |. anceps Er. Razem z poprzednią. Również 26. IV. pod liściem d ębowem. Razem z nią znalazłem tamże kilka gatunków owa- dów wyłącznie właściwych mrowiskom, jak Myrmecoxenus i inne. Colpodota Key. sordida Marsh. Powszechna. Częstochowa 1. VII, na murach; Potok 15. VII; Mstów 23. IX, pod liściem; Widzów 18. IX, pod perzem; Zacisze 22. TIL, w śmieciach nad zalewem łąki liczna. melanaria Mannh. Jedyny okaz w Nieznanicach 4 XI. pod li- ściem w lesie mieszanym. . pygmaea Grav. Jesienią pod liściem: Jaskrów 1. XI, Zdrowa 23. X; w śmieciach wad wodą: Zacisze 22. III. . aterrima Grav. Pod perzem: Widzów 19. IX; pod liściem: Po- tok 30. VIII, ido. i XI. Jaskrów 9. IV; Zacisze 22. III, w TERTE wodnye . parva Sahlb. Jaskrów 7. XI, 9. IV, pod iza Częstochowa 2. V, w lajnach; Widzów 19. IX, pod per nigerrima Aub. Trzy pu znalazlem w Potoku 19. VIL w pniaku poroslym grzybam . fungi Grav. zed > i bardzo pospolita. orphana Er. Rzadka. Jaskrów 9. IV, pod liściem; Potok 12. V. od korą suchego pniaka. hose > RK: Steph. Pod liściem lub pod PR rzadka. Widzów 9. IX; Jaskrów 30. IX; Nieznanice 4 AL 1) Oznaczenie Dra M. Bernhauera. 44 ARA R ES > 5 a DR HENRYK LGOCKI Amischa Thomson. analis Grav. Powszechna i pospolita w łajnach i pod gnijaca ią. talpa Heer. Stradom 24. I, Błeszno 15. III. w gnieździe For- . exilis Er. Tylko w Zaciszu 22. III. w śmieciach nad zalaną łąką parę okazów. Geostiba Thomson. . circellaris Grav. a: i pospolita w całej okolicy w grzy- ach i i pod liści Thectura Thomson. m Er. Dość liczna pod korą. szczególniej na puszczają- rch sok pniakach bukowych. Potok 27. V, 14. VII, 30. VI; panic S VL Dinaraea Thomson. angustata Gyll. W Zaciszu 22. III. w śmieciach z nad zalanej łąki gromadnie. Rzadka w Potoku pod liściem 14. VIII, 10. VIII. aequata Er. Pod korą w spróchniałych pniakach. Potok 20. V, 15. VII; Ostatni Grosz 1. IV. Liogluta Thomson. vicina Steph. Pod liściem: Jaskrów 7. XI, Kościelec 26. IX. Pod korą: Potok 27. V. Na murach: Częstochowa 21 E 22. Y. W śmieciach nad zalaną ak: Zacisze 21. II gie sra Kiesw. Potok 18. III. 19. VI, 7. XI, Kłomnice 20. X, pod li oblonga Er. Potok sa V, w padlinie; 15. VII. w gnoju. Jaskrów 30. IX, pod liści nitidula Kr. Potok 25. V, w wilgotnem próchnie pniaka. Dale- chow wy 6. V, w łajnach. graminicola Grav. Rzadka. Widzów 21. IX, w łajnach; Jaskrów 30. IX, pod liściem Atheta Thomson. A. grecia Mannh. Potok 12.V, w grzybach drzewnych. Kłom- 12. X, pod liściem Bok a sad aa da o o CHRZĄSZCZE 45 e Steph. Potok 30.VIII, w pniakach; 21. V, na soku drze- ad trinotata Kr. Częstochowa 21. III, 23. V, 20. VII, 1. VIII, 2. XI, na murach, szczególnie wilgotnych; Widzów 19. PE pod perzem crassicornis F. Potok 21. V, 30. VIII, w grzybach pospolita. óźną jesienią pod liściem: Nieznanice 4. XI, Kościelec A boletophila Thoms. Potok 20. VIII, pod liściem nigritula Grav. W grzybach pospolita. Potok 10. 0 19. VII. Jesienią pod liściem: Kłomnice 10. X, Zdro „dka pallidicornis Thoms. Tylko w grzybach w Potoku. 26. V, 18. VIL zadka. sodalis Er. Tylko w Potoku 20. VII. w pniakach; 30. VIII. w grzybach; 7. XI. pod liściem. rudiventris Epp. Bardzo rzadka. Trzy okazy. 30. VIII. w grzy- b w Potoku. myrmecobta Kr. Potok 30. VIII, w zgniłym pniaku. gagatina Baudi. Rzadka w grzybach. Potok 10. VII, 30. VIII; Mstów 23. IX, pod opadłem liściem 4 Er. Tylko w grzybach lub zgniłych pniakach w Potoku . VII, 10. VIII, 30. VIL dość lie PRA: 'Grav. Pospolita i powszechna. \ w v całej okolicy w miej- seach wilgotnych i pod gnijącem liści melanocera Thoms. W Zaciszu w śmieci ch naniesionych zale- wem łąki 22. III, w Potoku 26. V.; Częstochowa 21. IL, 5. IV, 20. V, na murach. cadaverina Bris. Jaskrów 30. IX, pod liściem; Potok 12. V, w padlinie. Rzadka. livida Rey. *) W Potoku 7. XI, pod liściem. Rzadka. picipennis Mannb. Jedyny okaz z pod liścia w lesie mieszanym w Zdrowej 23. X. atramentaria | gyll W Potoku w grzybach i pniakach spróchnia- łych 27. V, 30. VIIL W „Częstochowie 21. III. na murach. laevana Rey. Potok 12. V. i 18. VII, w pniaku spróchniałym; 30. VIII. w grzybach, dość pospolita marcida Er. Potok 30. VIII, jedyny Z z grzybów; pod opa- dłem liściem: Mstów 24. IX, Zdrowa 23. X, Nieznanice 4 X longicornis Grav. W gnoju i pod liściem gnijącem w okolicy pospolita cauta Er. Powszechna, lecz dość rzadka pod liściem: Mstów 23. 1) Oznaczenie Dra M. Bernhauera. al ho AE a Pa e G. DR HENRYK LGOCKI IX, Kłomnice 20. X, Jaskrów 7. XI. W Potoku 27. V. i 20. VIIL w pniakach spróchniałych. nigricornis Thoms. Potok 27. V, w saga 30. III. w grzy- bach; Częstochowa 6. IV. na mura divisa Mark. Trzy okazy znalazłem w y 12. V. pod padliną. occulta Kr. Jasna Góra 2. XI, na Zam Jastrząb 30. IV, ze ze śmiecia nad rzeką; Potok 12. V, na pniakach. palustris Kiesw. ') Jeden okaz w Widzowie 21 IX; drugi w Za- ciszu 9. VII. ión ezerpakiem z traw na m nokrej "łące. corvina Thoms. 1) Częstochowa 18. IX, na murze; tudzież kilka- naście okazów w Zdrowej 23. IX. pod liściem sypią Er. Powszechna. Zbieralem ją rozmaicie: w Ostrowach VI. czerpakiem z trawy; w Potoku 20. VII. pod wiórami wiigotnanii 17. VII. i 30. VIII. w grzybach; w Zaciszu 22. HI. w śmieciach nad zalewem łąki. celata Er. Jedyne okazy w Potoku 15. VII. w grzybach zosterae Thoms. Potok 19. VII, 30. VIII, gromadnie w grzy- ach; w Jaskrowie 30. IX. w śmieciach nad rzeką; Często- chowa 21. III, na wilgotnych murach; Widzów 21. IX, w lajnac . subtilis Serbia: Dwa okazy w Potoku na Jamnem 12. VII ze- brane czerpakiem z trawy. f mea Scriba. Jaskrów 9. IV, pod liściem; Potok 30. VIII, > kady Widzów 21. IX, w łajnach. Wszędzie zbierałem nie nielie : aeg Er. Potok 27. V, pod mokremi wiórami; Widzów 21. IX. Redziny 26. IV, w łajnach; Raków 14. IV, w śmieciach Rzadka. z nad wody. Rzad Aloconota Thomson. . gregaria Er. Powszechna i dość pospolita. Poraj 12. IV, w tra- wie; Częstochowa 8. IV, na murach; pod liściem: Klomnice 10. X, 20. 10, Zdrowa 23. X, Nieznanice 4. XL Schistoglossa Kraatz. viduata Er. u del okaz w Zaciszu 22. III. w śmieciach na- niesionych zalewem łąki. Gnypeta Thomson. ripicola Kiews. Również jedyny okaz na wałach Jasnogórskich 2. XI. 1) Oznaczenie Dra M. Bernhauera. CHRZASZCZE 47 Thinonoma Thomson. T. atra Grav. „Powszechna, lecz rzadka, tylko nad brzegami wody. Dąbie 12. IV, Zacisze 22. III, a. 14. IV, Jaskrów 30. IX, Mieór 6. V, w stawie nad rze Ischnopoda Thomson. l. umbratica Er. Jedyny okaz w Potoku 28. V. na piasku suchym. Tachyusa Erichson. T. constricta Er. W Mirowie 6. V. w trawie nad wodą. Falagria Stephens. F. sulcata Payk. Widzów 18. IX, pod pan e 1. IV, Ru- dniki 26. IV, w trawie lub pod kamieni F. sulcatula Grav. Złanałówń tylko w Zak” 23. III. kilkanaście okazów w śmieciach nad zalewem łąki. F. nigra Grav. Bardzo liczna w Widzowie 18. VIII. w łajnach na Po: mniej w Potoku 9. VI; Raków 14.IV, w śmieciach ą. F. koca że Dość rzadka. Widzów 18. VIII, pod perzem; Czę- stochowa 10. IV, na murach; Zawiercie 28. IV, w łajnach. Autalia Stephens. A. impressa Ol. Bardzo „pospolita w grzybach. Późną jesienią i wcze- sną wiosną pod gnijącem liściem np. w Nieznanicach 4. IX, w Po- toku 19. III. Bolitochara Mannerheim. B. lunulata Payk. Trzepizury 7. VI. Potok, w czerwcu i w lipcu w gnijących sry dość liczna. Nieznanice 4. XI, Kłom- nice 20. X, pod liści B. obliqua Er. Radi W Potoku 28. V. i 19. VIL. w pniaku spró- chniałym. Leptusa Kraatz. L. angusta Aub. Pospolita w ZPCH spróchniałych w Potoku w czerwcu i lipcu. Dąbie IV, w śmieciach z nad wody. L. SAMORZ Heer. s aż w Potoku w pniaku 27. V, Homalota Mannerheim. H. plana Gyll. Potok 30. VI. Dwa okazy pod korą pniaka sosno- wego. - | M Ey = DR HENRYK LGOCK! Placusa Erichson. . complanata Er. Potok 12. V, pod korą pniaka sosnowego. infima Er. Potok 27. V. Jedyny okaz pod korą sosny. Encephalus Westwood. . complicans Westw. Jedyne dwa okazy Q i (f złowione czerpa- A : z trawy na Łazach w Potoku 30. Gyrophaena Mannerheim. nana wir W grzybach w Potoku 28. VIII. i w Trzepizurach 16. VIII . gentilis Er. Potok 30. i 10. VIII, rzadka w grzybach. . fasciata Marsh. Potok 26. V, w grzybach drzewnych; 10. VIII, w grzybach zwykłych; Jaskrów 30. IX, Kościelec 29. rs. pod liściem; w Fuga) 28. V. liezna pod mchem porasta- jącym pniak gnijąc bihamata Thoms. W Polos 19. VIII. kilka okazów w grzy- bach ach. r. laevipennis Kr. Tylko w Potoku 7. XI. pod gnijącem liściem. Nieliczna. . Poweri Crotch. Nader rzadka. Trzy okazy w grzybie drzewnym w Potoku 15. VII . minima Er. Liczna w v grzybach w sierpniu i w wrześniu. Trze- pizury, Kościelec, Potok. . manca Er. grzybach drzewnych w Potoku w końcu maja dość pozwoli Hygronoma Erichson. dimidiata Grav. Jedyny okaz w Jastrzębiu 13. VI. na wysy- chającem błocie wśród trawy. Pronomaea Erichson. o Er. Powszechna, leez rzadka pod gnijącem liściem. Ja- . XI, Kłomnice 20. X, Nieznanice 4. XI, Potok 7. XI. Myllaena Erichson. dubia Grav. Jeden okaz z Poraja 12. V. z trawy nad wodą; drugi w Zaciszu 22. III. w śmieciu nad zalewem łąki. ha ` eS z W M z EN U. CHRZĄSZCZE 49 minuta Grav. Dąbie 12. IV, jedyny okaz czerpakiem z traw mokrej łąki złowiony. Dinopsis Matthews. erosa Steph. Jeden okaz z Rakowa 14. IV. ze śmiecia nanie- sionego Wartą; dwa inne z nad zalewu łąki w Zaciszu 27. II. Oligota Mannerheim. ; rg? > Trzy okazy ze śmiecia z nad zalewu łąki w Za- cis III. ; eotea “De Bardzo rzadka. Częstochowa 10. V, na murze. Hypocyptus Mannerheim. eye ros Payk. Powszechny i pospolity, szezególniej późną je- nią pod gnijącem liściem. W lecie także nierzadki w wil- tire miejscach. Także na acych Poto VI. seminulum Er. O wiele rzadszy od poprzedniego. Zbierałem go w podobnych warunkach. A bray Tylko w Nieznanicach 4. XI. trzy okazy pod liś Habrocerus Erichson. capillaricornis A daa w Potoku 7. XI. kilka okazów pod gnijącem liśe Leucoparyphus Kraatz. silphoides L. Tylko w Jaskrowie 9. IV. w odchodach końskich Tachinus Gravenhorst. T. flavipes Fabr. Ostatni Be 10. IV, pod kamieniami. Jasna ch. y Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Część II. Góra 30. IX, 3. XI. n . marginatus Gyll. Kilka. aż, w śmieciach w piwnicy. Czę- stochowa 10 . pallipes Gray. Nierzadki w grzybach w lipcu i w sierpniu w jaa pizurach i w Potoku; także w Częstochowie 14. IV. na mu- rach. . rufipes Deg. Powszechny, lecz niezbyt pospolity w odchodach, szezególnie ludzkich, tudzież późną jesienią w gnijących li- ' ściach. 4 50 z. f. DR HENRYK LGOCKI laticollis Grav. Pospolity i powszechny w całej okolicy w grzy- isciem marginellus Fabr. Tylko dwa okazy w Potoku 15. VII. w pniaku spróchniałym T. fimetarius Grav. Ostrowy 26. VI, w rowach leśnych; Jasna Góra L na murach; Kościelec 30. IX, pod liściem; Potok 17. VI, w pniaku gnijącym. Tachyporus Gravenhorst. T. obtusus L. Powszechny. Jasna Góra 2. Tar Jaskrów 9. IV; Da- bie 12. IV. pod lisciem lub w traw T. abdominalis F. Rzadki. Tylko w dera 22. III. w śmieciach nad zalewem łąki. T. solutus Er. Jedyny okaz z Potoka 30. VI. Gatunek nie tak rzadki. jak łatwy do przeoczenia. E, R L. Powszechny i pospolity w całej okolicy pod ciem, w śmieciach i w trawie E Aa F. Jak poprzedni. T. atriceps Steph. Tylko w Zaciszu 27. II, 22. III. i w Rakowie 14. zk ale dość liczny w śmieciach nad: zalewem łąki i nad zeką. T. macropterus Steph. Powszechny a nawet pospolity w śmieciach odą lub pod gnijącem liściem. Także w pniakac T. pusillus wa Jak poprzedni, pospolity także w odchodach. T. nitidulus F. Jak oba poprzednie, często także na murach w maju czerwcu T. ruficollis Grav. Żawięte 22. III, w śmieciach wi zalewem łąki; Potok 30. VIII, pod mchem, 7. XI, pod liści Conurus Stephens. C. mea L. Powszechny, lecz niezbyt pospolity. Potok 22. V, w pniakach, również: Trzepizury 21. V, Jasna Góra 2. XI, na C. à Sa O jóban Payk. Powszechny w okolicy: w lecie w próchnie i pod korą, jesienią pid gnijącem liściem. W Jaskrowie 30. IX. spotkałem zupełnie żółte o ei . immaculatus Steph. Potok 6. V, pod korą; Kłomnice 20. X; Ja- skró w 30.IX, pod gnijącem liściem. Tamże dwa okazy jasno ehe pedicularius Grav. W Potoku 30. VI. i 16. VII. parę okazów pod korą spróchniałą. GEEN atus Grav. Jedyne dwa okazy w Potoku 29. V. w pró- chnie a y oy b Ww CHRZĄSZCZE 51 bipunctatus. Grav. Jedyny okaz również w Potoku 30. VI. pod korą spróchniałą. Bolitobins Stephens. lunulatus L. Powsżechny i pospolity w całej okolicy w grzy- bach. Późną jesienią nierzadki pod gnijącem liści speciosus Er. Nader rzadki. Potok 30. VIII, w pni lee spróchnia- rm, obroslym grzybami. trinotatus Er. Klomnice 20. X, pod Loa lisciem; Potok 12. V, 27. V, w próchnie; 30. VII, pod kor exoletus Er. Potok 14. VII w s peócbniałysń ao 30. VII, w grzybach; Zdrowa 25. X, pod gnijącem liściem -. pygmaeus Y. Pospolity. Potok, w czerwcu do września w pró- rin i w grzybach; Zdrowa 23. X, Kłomnice 20. X, pod i — v. biguttatus Steph. Wraz z poprzednim, lecz rzadszy. y Y bob W = = RER Bryocharis Lacordaire. cingulata Mannh. Jedyny okaz w Kłomnicach 20. X. pod li- ciem. analis Payk. Dąbie 12. IV, wysiana z liścia z nad brzegu rzeki. rmosa Grav. Ostatni Grosz 10. IV, wysiana z liścia; Potok 19. VI, w próchnie cernua lar. Potok 19, II, z pod gnijącego liścia; 30. VI, z pod kory spróchniałej. rugipennis Pand. Jailos 30. IX, dwa okazy z pod liścia. Mycetopprus Mannerheim. splendidus Grav. W całej okolicy syg) i pospolity od lutego do późnej jesieni. W Zaciszu 27. II. i 22. III. groma- dnie ze śmiecia naniesionego zalewem łąki. tenuis Rey. p 20. X, Zdrowa 23. X. z pod gnijącego liścia. Rza punctus Gyl. Okitówy 8. VI, Potok 15. VII, z pniaków spró- chniałych; tamże 7. XI. kilka okazów z pod gnijącego liścia. brunneus Marsh. Powszechny w calej o oliey od wiosny (Zaci- sze 21. III), do ret. jesieni (Jasna Góra 2. XT). — v. longulus Mannh. Kawodrza 7. V, czerpakiem łowiony z tra- M. sp wy; Ostrowy 8. E Potok 19. VI. w próchnie; Częstochowa 20. VII, na murach; Zdrowa 23. IX, pod liściem lendens Marsh. Częstocho wa 4. V, na murze; Jaskrów 30. IX, Mstów 23. IX, Kłomnice 20.X, pod liściem. 4* 52 DR HENRYK LGOCKI M. forticornis Fauv. Jedyny okaz w Potoku 19. VII. pod korą. M. clavicornis Steph. Częstochowa 10. V, na murze. W Zaciszu 21. III, kilka okazów ze śmiecia z nad zalewu łąki. Tanygnathus Erichson. "m terminalis Er. Jedyny okaz w Zaciszu 23. III. ze śmiecia z nad zalanej łąki. Heterothops Stephens. praevia Er. W Rędzinach 12. IV. sericans Rey. Jedyny okaz w Częstochowie 10. VII. na murze. rea ipunctata Grav. Parę okazów w Zaciszu 22. III. ze śmie- wody. dissimilis Grav. W Potoku od 27. V. do 7. XI. pod mchem na pniakach lub pod lisciem. Także w Nieznanicach 4. XI Quedius Leach. gis Er. Błeszno 15. III, Stradom 24. I, w gnieździe Formica ee ufa. lateralis Grav. W Potoku i Kruszynie od 30. VI. do 30. VIII. znajdowałem dość często około pniaków spróchniałych lub pod liściem koło gnijących grzybów ) sky ui F. Jedyny okaz na Ostatnim Groszu 10. IV. pod li- © ście Pinea Marsh. Częstochowa 21. III, 2. IV, 2. XI, na mu- rach; ena 22. V, Potok 17. VIL Zawiercie 12. VI, pod mche > "ia OL Potok 7. XI, pod lisciem. dea ze Potok 27. v. pod kamieniami; 17. VII, 30. VII, pod li sion: pao omae Grosz ao IV, Potok 15. VII, pod ka- mieniami; Ostro de VE, rowach lesnych; Jaskrów 30. : Nieznanice 4 "XI; Potok 19. III, pod liściem. molochinus Grav. Ostrowy 26. VI, w rowach ww lesie sosnowym. ochropterus Er. Trzepizury 21. V, w rowach leśnych; Ostrowy 8. VI. pod liściem w lesie sosnowym. picipes Mannh. Ostrowy 8. VI, w rowach > Nieznanice 4. XI, wysiany z pa liścia lasu miesz . limbatus Heer. Zdrowa 23. X, Nieznanice SĘ XI. Potok 7. XI, wysiany z pod boi . lucidulus Er. Potok 12 V, Myszków 25. V, pod kamieniami. alpestris Heer. Jaskrów 7. Xi. pod liściem. Seo es e © Deo CHRZASZOZE 53 Q. attenuatus Gyll. Powszechny i pospolit ity. W Zaciszu 22. III. w śmie a naniesionych zalewem łąki gromadnie. Kównież w Mstowie 23. IX. pod liściem. Q. piciponnis "Soeika. 1) Jedyny okaz w Częstochowie 1. VII. na Q. dos "Gs: Częstochowa 25. V, na murze; Potok 16. VII, pod kamieniami. Creophilus Mannerheim. O maxillosus L. W całej okolicy na padlinie powszechny. Bla- chownia 6. VI, Dąbie 12. V, Potok 18. VII Leistotrophus Perty. nebulosus F. Potok 26. V, na padang; Stare Miasto 30. VII, Z murinus L. Na padlinie i w łajnach powszechny. Potok 26. V; Zawiercie 3. VII. Staphylinus Linnć. pubescens Deg. Jaskrów 1. XI, wyskubany z trawy chalcocephalus F. Dwa okazy w Potoku 27. V. na * padlinie. fossor Scop. Trzepizury 21. V, Ostrowy 6. VI, 25. VI, w ro- wach leśnych; Potok 19. VI, pod liściem. erythropterus L. W Trzepizurach i w Ostrowach w rowach le- śnych w maju i czerwcu bardzo liczny. Gdzieindziej rzadki. caesareus Cederh. Jaskrów 7. XI, pod kamieniami; Nieznanice 4. XI, pod liściem. Ocypus Kirby. So nitens Schrank. Częstochowa 18. IX, pod kamieniami. . picipennis F. Potok 26. V, Ja skrów 1. XI, pod kamieniami; Częstochowa 27. III, na murach; Potok 30. VII, pod li- ciem. fuscatus Grav. Ostrowy 7. VI, w 2. leśnych. peta rt sek Re 21. IL -HL w śmieciach nanie- sionych zalew edentulus Block. trieste. w całej okolicy. Ostatni Grosz 10. "IV; Jaskrów 30. IX, Kłomnice 20. X. SĘ > 1) Oznaczenie Dra M. Bernhaaera. B. pa. o A A Da N x DR HENRYK LGOCKI Bisnius Thomson. villosulus Steph. Jedyny okaz w Zaciszu 22. III, ze śmiecia z nad zalewu łąki, Actobius Fauvel. cinerascens Grav. Jasna Góra 2. XI, na murach; Zacisze 22. III, jak poprzedni. Philonthus Curtis. splendens F. Potok 27. V, pod padliną; Kłomnice 20. X, z pod opadłego liścia. intermedius Lac. Kłomnice 21. III, z pod kamieni; Częstochowa . XI, na murach. eri o. Kamień 21. III, Ostatni Grosz 10. IV, pod kamie chalceus rea Potok 12. V, pod padlina. politus L. Na lajnach powszechny, ezasem gromadnie pod pa- dlina. Potok 27. V. carbonarius Gyll. Jasna Góra 2. XI, na murach; Stare Miasto 5. V, w łajnach at, a Grav. Wysiany z pod liścia nad blotnistym stawem w Po- t XT: rotundicollis Món. Jedyny okaz w Czestochowie 2. V. na murze. cephalotes Grav. Potok 12. V, w odchodach bydlęcych. sordidus Grav. Częstochowa '27. III, 2. XI, na murach; Potok 27. V, Dąbie 14. VI, w łajnach. ventralis Grav. Kawóodria 2. VII; Widzów 21. X, w łajnach; Zacisze 10. X, na murac debilis Grav. Zacisze 9. VI, ezerpakiem z traw na łące; Potok 15. VII, w łajnach; Kłomnice 20. X, Zdrowa 23. X, pod li- iem. discoideus Grav. Częstochowa 2. V, na murach. z Grav. Potok 12.V, czerpakiem na wyrębie z traw zło- sheninus Grav. Częstochowa 26. IV, na Pom Ostatni Grosz O. IV, liezny pod kamieniami i klodam concinnus Grav. Ostatni Grosz 10. IV, Zawiesie 4. V, pod ka- mieniami; Widzów 21. IX, w lajnach. Pod liściem w jesieni w całej okolicy immundus Gyll. es Góra 2. XI, na murach; Potok 30. VI; Widzów 21. IX, w łajnach; Mstów 23. IX, Jaskrów 30. IX, w lajnach; Potok 7 XI, pod liściem U `x - O AO Y P. = 0 5 g PAR CHRZASZOZR 55 - sanguinolentus Grav. Częstochowa 18. IX, w łajnach; Potok 7. XI, iściem zjesc Gyll. Ostatni Grosz 10. IV, pod kamieniami; Wi- dzów 21. IX, w łajnach; Zacisze 22. III, w wysiewkach wo- dayo i . fimetarius Grav. Częstochowa 27. a 1. IV, na murach; Potok 21. V, Kościelec 26. IX. w łaj . splendidulus Grav. Pod lisciem i w siaina Częstochową 18. V, Po Y, 21: V 30- -VI . nigr italici dra, Potok 27. V, Widzów 18. VIII, w łajnach; Czę- stochowa 2. XI, na murach. vernalis Grav. Ostatni Grosz 10. IV, pod kamieniami; Dąbie 6. V. Częstochowa 28. V, w łajnach; Potok 7. XI. z pod liścia. St: Nordm. !) Widzów 21. IX, dwa okazy w nawozie kro- ; Jaskrów 4. IX, jeden okaz. : nitidułis Grav. Jaskrów 7. IV, wysiany ze śmiecia naniesionego rzeką. decorus Grav. Częstochowa 2. XI, na murach. A d e Jaskrów 30. IX, zd a Częstochowa 21. II, na ach; Jaskrów 7. XI, pod liściem hucens | > Reddy 26. IV, na zboczach kasai pod kamie- varius Gyll. Pos ospolity w (am | ye w łajnach i pod liśćmi. bimaculatus Grav. Poraj 12. IV, na piaszczystym gruncie A liściem. marginatus Miill. Potok 12. V, w lajna” cruentatus Gmel. Zdrowa 23. X, pod liści varians Payk. Pospolity w calej soles poi liściem, w śmie- iach nad wodą i r | ajnam a gilis A Jedyny okaz na iia Groszu 10. IV. pod ka- Alias Grav. Dąbie 12. V, Raków 14. IV, w śmieciu wodą na- niesione lepidus may. Jaskrów 9. IV, nad a na błotnistym brzegu. Jumarius Grav. Jasna Góra 2. XI, na ze. den pe 2» Ostrowy 8. VI. pod liściem; Częstochowa 2. XI, . micans "Gr. Potok 27. V, w łajnach; Zacisze 22. > w śmie- 2. nad zalewem łąki; Jasna Góra , na murz fleis F. Ostatni Grosz 10. IV, pod kamienia tenuis F. Powszechny i pospolity w calej skoliey. w łajnach i na mokradłach w trawie. 1) Oznaczenie Dra M. Bernhauera. 56 DR HENRYK LGOCKI Othius Stephens. O. PA, El Trzepizury 21. V, w rowach leśnych. Jasna Gróra je murze. Późną jesienią pod liściem w całej okolicy > nie ERA Teni ulus EE A 24 VI, w rowkach leśnych; Dąbie 12. IV, Potok 15. VII, Mstów 23. IX, pod liściem. Er Al da Jaskrów 7. AF pod liściem w lesie. myrmecophilus Kiesw. Błeszno 15. III, w gnieździe Formica peie Potok 27. V, 30. VUL, pod korą; Częstochowa 21. III murze; Ostrowy 7. VI w AJAY leśnych; pod liściem: Ko- ścielec 26. IX, Potok 10. VIII, 7. XL Pospolity. apiet Kiesw. Zdrowa 23. X. ach 20. X. Nieznanice . XI, Potok 7. XI. Pod liściem w lasach nierzadki. SS > Baptolinus Kraatz. pij Pk. Widzów 20. IX, pod peram, Potok 27. V, 23. VII, . V, 30. VI, pod spróchniałą korą = Leptacinus Erichson. parumpunctatus Gyll. Częstochowa 2. V, na murach. batychrus Gyll. Widzów 21. IX, pod perzem z AWA Mirkl. Błeszno 15. HE Stradom 24. I, w gnieździe Formica rufa; Rędziny 26. IV, pod lisciem dębowych krzaków, SES Eulissus Mannerheim. E. fulgidus F. Poraj 10. V, na piaszczystym gruncie pod liśćmi w gaju wierzbowym. Xantholinus Serville. X. punctulatus Payk. W całej okolicy pod grudami ziemi i liściem . Thomsoni Schwarz. Błeszno 15. III, w gnieździe Formica rufa. X. angustatus Steph. Rzadszy niż X. punctulatus. X. glabratus Grav. Jedyny okaz w Częstochowie 2. XI. na murze. X. gród a ję Rędziny 26. IV, na trawiastem zboczu pod ka- X. ode F. Det 26. EY, pr M tico leśnych; Klom- nice 20. X, Potok 17. XI p X. popia Rey. Potok 27. V, ps pri w y pniaku spróchniałym CHRZĄSZCZE 57 X. linearis Ol. Pospolity w całej okolicy pod liściem, czasem pod padliną: Potok: 27. V. Cryptobium Mannerheim. C. fracticorne Pk. Powszechny w całej okolicy pod łajnami, w ro- ach leśnych i pod liśćmi. W Zaciszu 22. III, w śmieciu na-_ niesionem zalewem łąki gromadnie — v. collare Ganglb. Parę okazów w Zaciszu 22. III. razem z po- przednim. Lathrobium Gravenhorst. Jovulum PeR: W naniesionem śmieciu w Zaciszu 22. III. je- , branie, E Pea i dość pospolity w okolicy pod liściem i w śmieciu nad w . geminum Kr. Zad 21. III, dwa okazy z ren GE śmieci; jeden okaz w Nieznanicach 4. XI. pod lis . ripicola Czwal. Kłomnice 20. X, pod joa Tuim w lesie , pod liściem. ; rufipenne Gyll. Jedyny okaz z Zacisza 22. III, ze śmiecia na- niesionego zalewem łąki. - fulvipenne Grav. Częstochowa 7. IV, na murze; Zacisze 21. III, ąbie 12. V, pod liściem nad rzeką. filiforme Grav. Raków 14. ÍV, jedyny okaz wysiany z liścia. longulum Grav. Błeszno 15. III, w gnieździe Formica rufa; Po- tok 19. III, Dąbie 12. IV, pod liściem; w Zaciszu 22. III. gromadnie w naniesionem mieciu wodnem — v. longipenne Fairm. Parę okazów jak powyżej w Zaciszu 22. III. L. L L L mieszanym. L. elongatum L. Ostatni Grosz 10. IV, pod kamieniami; Mstów 23. L L L. L. . dilutum Er. Jedyny okaz w Potoku 30. VII. pod korą. . quadratum H Dąbie 12. IV, wysiany z pod liścia; Kawo- drza 2. VI, Zacisze 9. VI, ezerpakiem z traw na łące wy- OB bos L. terminatum Grav. Liezny w śmieciu naniesionem zalewem łąki w Zaciszu 22. III. L. angusticolle Lac. Jaskrów 9. IV, w śmieciu na brzegu Warty. Achenium Curtis. A. humile Nicol. Potok 24. V, pod liściem. SER SE W am m m m DR HENRYK LGOCKI Medon Stephens. castaneus Grav. Poraj 2. V, z liścia wysiany. rufiventris Nordm. Potok 12. V, 28. V, pod korą na spróchnia- iaku. brunneus Er. Potok 7. XI, dwa okazy pod opadłem lisciem. ripicola Kr. Potok 20. VII. melanocephalus F. Częstochowa 21. III, na szkarpie pod kamie- niami. z Scopaeus Erichson. laevigatus Gyll. Zacisze 22. III; Raków 14. IV, z pod liścia. W podobnych warunkach złapał go p. Ludwik Hildt w Po- toku 30. VL didymus Er. Jedyny okaz pod kora w Potoku 11. V. sulcicollis Steph. Potok 20. VII, pod korą. Domene Fauvel. scabricollis Kr. Jaskrów 9. IV, pod liściem. Stilicus Latreille. similis Er. Rędziny 26. IV, Jaskrów 7. XI, w trawie i pod iściem. . geniculatus Er. Pod liściem i w trawie. Potok 30. VII, Kłom- nl ce 20. X, Jaskrów 7. XI. orbiculatus Payk. Podobnie. Potok 15. VII, Jaskrów 7. XI W śmieciach naniesionych zalewem łąki w Zaciszu 22. II. rufipes Germ. Kłomnice 20. X, Zdrowa 23. X, pod liściem; Po- tok 27. V, w padlinie. Erichsoni Fauv. Poczesna 16. IV, Potok 16. V, Raków 14. IV, w śmieciach nad wodą i pod liściem. Sunius Stephens. S. filiformis Latr. Mstów 23. XI. Jaskrów 7. XI, pod liściem. $. angustatus Payk. Jesienią pod liściem pospolity. Kościelec 26. © $. ES E: Mstów 23. IX, Jaskrów 7. XL immaculatus Steph. Jaskrów 30. IX. Paederus Gravenhorst. brevipennis Lac. Mstów 23. IX, pod ligciem. ; littoralis Grav. Ostatni Grosz 10. IV, Potok 15. VII, w trawie i pod liściem. CHRZĄSZCZE 59 P. riparius L. Zacisze 22. III, 1. IV, w śmieciu nadbrzeżnem. P. fuscipes Curt. Taksamo. Potok 30. VIII, Zacisze 22. III. P. limnophilus Er. Zacisze 8. X, pod liściem. P. gemellus Kr. Ostatni Grosz 10. IV. S. 5. : see: Er. Błeszno 15. III, parę okazów w gnieździe For- Ya 8. . pusillus Er. Pospolity pod liściem i w śmieciach nad wodą. Za- U S. S. w ta tm Stenus Latreille. biguttatus L. Wczesną wiosną i późną jesienią na murach i pod iśćmi pospolity. bipunctatus Er. Jak rufa. ds Er. Tylko w Potoku 22. V. a 22. III, Mstów 23. IX. Częstochowa 18. XI, na mu- nanus zę h. W Poczesnej 16. IV. pod liściem. circularis q Pospolity w calej okolicy w miejscach wilgo- tnych i pod liściem. Raków 21. III, Jastrząb 30 VII, Niezna- nice 4. XI humilis Er. Szezególniej późną jesienią pod liściem nierzadki. Zdrowa 23. X, Potok 7. XL | arrire Gyll. Rzadki. Zacisze 25. III, na pak topoli, Dą- bie zeki. IV, wysiany z pod liścia na brzegu BEA Scop. Częstochowa 20. VII, Jasna Góra 9. IV, 2. XL na murach; Nieznanice 4. XI, Potok 7. XI, pod liściem. providus Er. Częstochowa 27. III, na murze; Dąbie 12.V, Mstów 23. IX, Jaskrów 7. XI, w wysiewkach śmieci i z a liścia. Juno F. Wszędzie protiy w wysiewkach 1 pod liśćm ater Mannch. Podobnie jak poprzedni i to do późnej SĄ incrassatus Er. Tylko na wiosnę. Zacisze 22.111, Raków 14.1V, pospolity. atratulus Er. Mam go tylko z pod liścia ze Zdrowej 23. X. i z Potoka 7. XI. subdepressus Er. Aż okaz złowiony a z trawy na lace w Dabiu 12. V. jo Grav. Powszechny i pospolity. buphthalmus Grav. Podobnie, lecz rzadszy. coż Gyll. Rzadki. Częstochowa 29. VI, na murach; Za- e 22. III. w śmieciach nad zalewem łąki; Potok 14. "VII, god oia . palposus Zett. Tylko w Poczesnej 16. IV. pod liściem. vafellus Er. Widzów 18. IX, pod perzem; Poraj 8. V, czerpa- kiem z wawy złowiony. m m w ©» e a m es E. DR HENRYK LGOCKI fuscipes Grav. Dąbie 12. V, tudzież późną jesienią pod liściem pospolity. . opticus Grav. Zacisze 22. III, Raków 14. VII, w śmieciach nad k rzeką. crassus Steph. Częstochowa 22. VI, 20. VII, 2. XI, na murach; Zacisze 22. III, nad zalaną łąką. brunnipes Steph. Tylko w Poczesnej 16. IV. i w Zaciszu 22. IV. śmieciu z nad zalewu łąki. fulvicornis Steph. Jedyny okaz w Zaciszu 22. III. wraz z po- przednim. tarsalis Ljungh. Pospolity pod liściem jesienią, lecz najliczniej zbierałem go czerpakiem z traw na wyrębach w Potoku. Mię- zy 14. a 19. lipca młode o similis Herbst. Bardzo posp polity, głównie łowiony czerpakiem Z ei na wyrębach lub liniach leśnych. Młode okazy w tymże m czasie co poprzedniego gatunku. omdoośies Schall. Czerpakiem z traw z łąk wilgotnych ło- wiony. Częstochowa 7. IV, Kawodrza 30. VI. binotatus Ljungh. Nierzadki w wilgotnych miejscach, szezegó|l- niej jesienią. picipes Steph. Tylko ezerpakiem na liniach leśnych łowiony w Potoku 18. VI. i 30. VIL Difomolirtas Gyll. Podobnie jak poprzedni. Potok 26. V. . flavipes Steph. Ostrowy 8. VI, w rowach leśnych; Zacisze 22. III , w śmieciach nad Pare łąką; Kraszyna 20. VIII, pod li- ściem w lesie miesza pallipes Grav. voii 3. VII, czerpakiem z traw na łące ło- > impressus Germ. W lecie w rowach leśnych. Ostrowy 24 VI, Trzepizury: 8. VI, Potok 15. VII. Jesienią i wczesną wiosną pod liściem nierzadki. Mstów 23. IX, amory 2.13, Nieznanice 4. XI, Potok 19. III. flavipalpis Thoms. Trzy > pat z pod liścia lasu mieszanego w Potoku 7. XI. Enaesthetus Gravenhorst. bipunctatus Ljungh. . ruficapillus Lac. laeviusculus Mannh. Wszystkie te trzy gatunki spotkałem razem tylko w Zaciszu 22.III. nad zalewem łąki w i Rakowie 14. IV. nad brzegiem Kooy ostatni gromadnie, zaś ruficapillus tylko w paru oka- zach. CHRZĄSZCZE 61 Oxyporus Fabricius, O. me L. Potok 28. VIII. i z A 26. VIII, w próchniejących iakach i w grzybach rza 0. Jania F. W Potoku be czerwca do września wraz z po- przednim pospolity. — v. angularis Gebl. Tylko w Potoku 30. VI, 30. VIL 28. VIII, jak poprzedni, lecz rzadki. Platysthetus Mannerheim. F tidad a Tylko w Nieznanicach 4. XI. pod lisciem lasu + aos Thean: Tylko w Zaciszu 22. III. parę okazów w śmie- P. capito Heer. Jaskrów 9. TY. w suchem śmieciu z nad rzeki. r kę da Sahlb. Kawodrza 14. VI. w odchodach eN È. „i Sahlb. Zdrowa 23. X, pod liściem. . arenarius Fourcr. Pospolity w całej okolicy w odehodach by- +. Ugeych i pod liściem. Oxytelus Gravenhorst. O. rugosus Powszechny i pospolity. O. opacus Kr. Tarpa pod liściem. Jaskrów 9. IV. Raków 17. IV, Potok 30. VI. O. piceus L. Powszechny i pospolity. O. sculptus Grav. Jaskrów 9. IV, w suchych śmieciach nad wodą; Myszków 25. V, w łaj ach. O. inustus Grav. Goa 21. III, 20. VII, na murach. O. nitidulus Grav. Pospolity w lajnach, E lisémi i na murach. 0.intri Zacisze 1.IV,w wa4.1V,na murach. O. complanatus Er. tad 1 AV, w lets ER 20. VII, na roju groma O. pumilus Er. nta 9. VII, w łajnach; Mstów 23, 1X, pod liście m. | O. cłypeonitens Pand. „Jedyny okaz złowiony czerpakiem z traw na ące w Jastrzębiu 1 E O. syren > Block. Powszechny i pospolity w łajnach i pod liść O. haria Fairm. Tylko parę okazów na padlinie w Potoku 27. V. O. tetratoma Czwal. Potok 26. V. Haploderus Stephens. H. caelatus Grav. Powszechny w gnoju i pod lisémi. Potok 19. VII, 62 ia bodi Ey n SI A C. x. 03.3 DR HENRYK LGOCKI Nieznanice 4. XI, Ostrowy 6. VI, Widzów 21. IX, Często- chowa 2. XI. na murach. Bledius Mannerheim. opacus Block. Janów 26. V, na roju w lot łowiony; Potok 19. , na mokrym piasku. us Er. Jastrząb 18. VI, na piasku nad rzeką. HAiefoórnie Pk. Częstochowa 17. V, na murach; tamże na piasku nad Wartą 14. VI, jak i w Jastrzębiu 30. Iv. longulus Er. Potok 30. VI, nad wodą. pallipes Grav. W Potoku 26. V. na roju razem z B. opac fossor Heer. 1) Jedyny okaz z Poraja 5. V, z piasku nad Wartą. Monacha Bernhauer. . Vorbringeri Bernh. *) Dwa okazy z pod liścia z nad brzegu Warty 12. VI Trogophloeus Mannerheim. arcuatus Steph. Potok 15. VII. riparius Lac. Zacisze 22. III, w śmieciach nad zalewem łąki. bilineatus Er. Liczny w ámen nad rzeką w Dąbiu 12. IV. apren Lac. Jedyny okaz w Poczesnej 16. IV. wysiany ze miecia z nad wody. AP Grav. Razem z poprze elongatus Er. Raków 14. IV i Zacisze 23. III, w śmieciu nad wodą nieliczny. nitidus Baudi. Jak poprzedni, lecz w wielkiej ilości foveolatus Sahlb. Z poprzednim, tudzież w Częstochowie 21. III. na murach. halophilus Kiesenw. Jaskrów 9. IV, Dąbie 12. IV, liczny w śmie- ciach nad wodą; Mstów 23. IX, w lesie pod liściem . pusillus Grav. Dąbie 12. IV, Jaskrów 9. IV, Zacisze 92. ML, 3 liezny w wysiewkach ze śmiecia z nad wody. Częstochowa 21. III, na murach. gracilis Mannh. Jaskrów 9. IV, Zacisze 22. III, jak poprzedni, lecz nieliczny. Coprophilus Latreille. striatulus F. maggio 2 W lateralis Fauv. okazy w Potoku 97. IL w odchodach by- dlęcych „dwojaki niepewne). 2) Oznaczenie Dra M. Bernhauera. O A > 3 S x O Es Po. CHRZASZUZE : 63 Deleaster Erichson. dichrous Grav. v. Leachi Curt. Jastrzab 9. V, nad brzegiem Warty Anthophagus Gravenhorst. abbreviatus F. Blachownia 6. VI, . caraboides L. Trzepizury 8. VI; oba o strzęsione z krzewów. Lesteva Latreille. longelytrała Goeze. Częstochowa 1. VI, na murze; Potok 18. VI, nad strumieniem. Coryphium Stephens. . angusticolle Steph. W Potoku 22. V. pod korą świeżego pniaka ukow wego jeden okaz; Zacisze 22. III, ze śmiecia naniesio- nego zalewem łąki dwa okazy; Zdrowa 23. X, pod liściem lasu mieszanego cztery okazy. Olophram Erichson. assimile Payk. Jasna Góra 2. XI. na murach; Raków 14. IV, ze śmiecia z nad wody; Jastrząb 30. IV, nad rz eką. Deliphrum Erichson. tectum Payk. Jedyny okaz z Potoka 27. V, z pniaka obroslego grzybami. Lathrimaenm Erichson. : gó). podaj Gyll. Jasna Góra 2. XI, na murach; Potok 12. V, o ; 18. V, w padlinie; 15. VII, na grzybach; Zdrowa 20. X, pe od liściem pospolity. melanocephalum Ill. Tylko w Potoku 12. VI. pod padliną. Acidota Stephens. PRA F. Kilka okazów ze śmiecia z nad zalewu łąki w Za- ciszu 22. IT, 23. III i w Rakowie 14. I A. cruentata Mannh. Jedyne trzy okazy w Potoku 1. XI, z pod liścia lasu mieszanego. 64 R ala Pesos O. DR HENRYK LGOCKI Arpedium Erichson. quadrum Grav. Ostatni Grosz 10. IV, Dąbie 12. IV, ze śmiecia z pod liści. Xylodromus Heer. concinnus Marsh. Częstochowa 19. V, 20. VI, w składach drzewa. depressus Grav. Jedyny okaz znalazłem pod liściem w Kruszy- nie 20. VIII. Omalium Gravenhorst. pusillum Grav. Potok 19 VI, łowiony czerpakiem z traw na liniach leśnych. Kruszyna 20. VIII, z pod liścia. riwulare Payk. Zacisze 22. III, ze śmiecia z nad zalanej łąki; Blachownia 6. V i Potok 25. V, pod padliną. excavatum Steph. Potok 18. VI, złowiony „czerpakiem z traw; Jaskrów 30. IX i Nieznanice 4. XI, wysiane z pod liścia. caesum Grav. Widzów 21. 1X, pod perzem; Dąbie 12. V, Mstów 28. IX, z pod liścia; Częstochowa 20. , na murze. Horale Payk. Pospolity w okolicy na murach i pod liściem. — v. mgrum Grav Dąbie 26. V, czerpakiem złowiony z traw, Śr pa hb hhh Dalechowy 6 Acrulia Thomson. inflata Gyll. Potok 16. VII, pod korą sosny. Anthobium Stephens. abdominale Grav. Potok 27. V, czerpakiem z trawy złowiony. signatum Märk. Razem z poprzednim. primulae Steph. Częstochowa 14. V, na murach; Potok 18. VI, czerpakiem z krk złowiony. minutum F. Powszechny w całej okolicy — re Gredl. Dąbie 21. V, aaki z traw na łące A. A, A. sorti Gyi Potok 18. VI, czerpakiem z traw zlowiony, 15. VII. bac grzybac ophihaimicun Payk. Potok 30. VII, zlowiony ezerpakiem z traw; . VII. na grzybach; w Kłomnicach 20. VIII. pod liściem. ak Er. Zbierany lieznie ezerpakiem z łąk. Dąbie 26. V, Za- cisze g. VI, Potok 30. VI. CHRZĄSZCZE 65 Protinus Latreille. E, renga Trzepizury 21. V, na padlinie. T lub r liściem: Krus szyna 20. VIII, Poto tok 12. V, 14. VIL 7. E. mucraptras Gryll. Dąbie 12. IV, Zacisze 28. I, 22. III, w śmie- ciu nad wodą. Jaskrów 30. IX, Kłomniee 10. X, Nieznanice 4. XI. pod liściem. P. atomarius Er. Na grzybach i pod a. Potok 16. VII, 7. XI; Poczesna 14. VI; po jednym okaz Megarthrus Stephens. M. elite Payk. Z wysiewek z nad wody i pod liściem. Zaci- e 22. II, Potok 17. VII, Zdrowa 23. M. ime Lac. Razem z poprzednim. Potok 17. VII, Zacisze M. denticollis Beck. Rędziny 26. IV, pod liściem. Phloeobium Erichson. P. clypeatum Müll. Pod liściem w Potoku 18. VII. Kruszyna 20. VIII, Ni 4. XI. ieznanice Phloeocharis Mannerheim. P. subtilissima Mannh. Esa 26. IX, Klomnice 10. X. Po je- dnym okazie z pod li MICROPEPLIDAE. Micropeplus Latreille. M. porcatus Payk. Częstochowa 20. VII, na murze; Poraj 8. V, pod łajnami. Zacisze 9. VI. Potok 30. vy 16. VIL czerpakiem z traw na łące złowiony. PSELAPHIDAE. Trimium Aube. T. brevicorne. Reichb. Potok 14. VII, 27. VII, w próchnie. Jesienią pod liściem powszechny: Jaskrów 30. IX, Mstów 23. IX, Kłomnice 20. X, Nieznanice 4. XI, Potok 7 XL Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Część II. 5 .66 m E y = w x FP DR HENRYK LGOCKI Euplectus Leach. . nubigena Reitt. Potok od 16. VII. do 10. VIII. w próchnie, 19. . pod liściem. ischeri Aub. Potok 27. V, w próchnie. brunneus Grimmer. Rędziny 15. VI, pod mchem na pniaku spró- chnialym wraz z Lasius brunneus. Potok 30. VI, czerpakiem z traw na wyrebie R 17. VII. tamże w próchnie. kt . Duponti Aub. Poto . VII, ezerpakiem z trawy na wyrebie na Łazach złowion 5 . piceus Motsch. Potok (Siwa Dąbrówka) od 17. VII. do 27. VII, w próchnie pniaków dębowych; Zdrowa 23. X, pod liściem mieszanem . nanus Reichb. Potok 11.V, pod korą buku; 16. VII. pod korą w próchnie wraz z Lasius brunneus, 21. VII. czerpakiem z tra- wy na wyrębie złowiony. signatus Reichb. Potok 26. V, 15. VII, 27. VII, pod korą nie- > niałą, 30. VI. czerpakiem z traw na wyrębie lasu mie- zanego złowion ny- : zd Muls. Potok 15. VII, pod kor Karsteni Reichb. Potok 27. V, pod ków. 16. VII, 18. VII, q wade z traw na wyrębie złowiony; Kościelec. 26. rh pod isciem ambiguus Reichb. Zacisze 22. III, w śmieciu naniesionem zale- i, bardzo wić Podobnie w Rakowie 14. IV. w śmie- ciu nad rzeką. Potok 18. VII, czerpakiem z traw na wyrę- bie złowiony. Bibloporus Thomson. . bicolor Denny. Potok 14. VII, 27, VII, w próchnie. 'Prichonyx Chaudoir. sulcicollis Reichb. Rędziny 15. VI, pod mehem na pniaku spró- chniałym wraz z Lasius brunneus: Potok 30. VI, czerpakiem z traw na wyrebie złowiony. Batrisns Laporte. Delaportei Aub. Potok 19. VI, w spróchniałym pniaku buka: venustus Reichb. Potok 27. VII, w próchnie pniaka dębo- wego. CHRZASZUZE 67 Bryaxis Leach. . fossulata Reichb. Częstochowa 26. III, 26. VI, z trawy na grun- cie wilgo ze! ba . haematica Reichb. Częstochowa 27. ITI, w trawie na wilgotnych + 9 Su y Sy y > E Y "U TI miejscach i pod kamieniami. juncorum Leach. Potok 14. VII. i 16. VI, czerpakiem z traw na wyrębie złowiona, zaś 30. VI. tamże liczna na roju; Ostrowy 20. VIII, ezerpakiem z traw złowiona; Mstów 23. IX, pod liściem. Bythinus Leach. bulbifer Reichb. Radłów 14. IV; Zacisze 23. E 22. UL aeg w śmieciach nad zalewem łąki; Ostrowy 2 0. VII, Zac , ezerpakiem z traw na wilgotnych lakach Aoc Curtisi Denny. Potok 18. VE 30 VI, w próchnie; 7. XI. pod gnijącem liściem distinctus Chaud. Potok 14. VII, pod korą; >>> 12.IV; Mstów 23. IX; Kościelec 26. IX; Kłomnice 10. X. (liczny); Potok 7. XI, pod liściem. nigripennis Aub. Potok 28. VIII, w pniaku spróchniałym. Stussineri Reitter. Zawiercie 26. VI, nad brzegiem rzeki w śmie- ciach. validus Aub. Potok 7. XI. Jedyny okaz pod liściem gnijącem. Tychus Leach. niger Payk. a 22. III; Dąbie 12. IV, ze śmiecia nanie- sionego woda. „Pselaphus Herbst. Heisei Herbst. Mstów 23. IX; Jastrząb 30. IV, z pod liścia; Ra- kó ów 14. IV; Zacisze 23. II, 22. III, ze śmiecia wodą na- niesionego w ogromnej ilości. dresdensis Herbst. Ostrowy 24. VI, złowiony ezerpakiem z traw na łące; Zacisze 23. III, ze śmiecia z nad zalewu łąki. Rzadki. Tyrus Aubé. . mucronatus Panz. Potok 27. V, 21. VIL, z pod kory; 19. VI, 20. VIL 1 0. VIII, czerpakiem z traw na wyrębie łowiony. 5* 68 RB GOA N. N. CA O r S ty: E. E. E. DR HENRYK LGOCKI SCYDMAENIDAE. Cephennium Müller. laticolle Aub. Potok 25. V, 21, VII, pod korą w próchnie; 19. II, 7. XI, z pod liścia. hungaricum Reitt. Jedyny okaz 11. V, pod kor . latum Motsch. Potok 19. III, 7. XI, wysiany z Pad liścia. Neuraphes Thomson. angulatus Müll. Kruszyna 11. IV, z pod liści elongatulus Mull. Potok 15. VII. i 28. VIII, w pa 14. VEL ezerpakiem z traw na wyrebie zlowiony; Nieznanice 4. XI; Potok 1. XI, pod liściem liczny. . minutus Chand. Potok 17. XI, jedyny okaz w próchnie. Cyrtoscydmus Motschulsky. . Godarti Latr. Rędziny 26. IV, pod liściem krzaków dębowych; Potok 14. VII. do 27. VII, w próchnie buka. A scutellaris Zadna Potok 25. V. i 14. VII, w próchnie; Raków 14. IV. i e'22. III, w. wysiewkach z nad wody nieliczny; Potok 17. VII, dużo okazów złowionych czerpakiem z traw na rębie; Kłomnice 10. X. i Nieznanice 4. XI, pod liściem. i ¿de bas Razem z poprzednim, leez jeszcze bardziej po- sf ie, AE "aller. doda jak poprzednie, najwięcej w Potoku 19. III. pod liście Euconnus Thomson, pos Müller. Jedyny okaz w Trzepizurach, złowiony na ące. wi : neta e Dwa okazy w Zaciszu 22. III, w śmieciu nad zalew łąki. A hirticollis TIL. peie 22. III; Raków 14. IV, ze śmiecia z nad y nanus Schaum. W Potoku od 17. VII. do 10. VIII. kilkanaście okazów w próchnie pniaków; Nieznanice 4. XI, pod liściem. ki her, Sturm. Jedyny okaz z Potoka 7. XI, z pod gnijącego piibicollis Mull. Również jeden okaz znaleziony w Rędzinach 26. IV. pod liściem w krzakach dębowych. a a IJ CHRZĄSZCZE 69 Seydmaenus Latreille. tarsatus Müll. Jedyny okaz znaleziony w Częstochowie 26. V. na murze. rufus Miill. Rędziny 26. IV, pod liściem krzaków dębowych. SILPHIDAE. Choleva Latreille. . spadicea Sturm. Kłomnice 10. X, jedyny okaz z pod liścia. C. intermedia Kr. Potok 17. VII, w próchnie SS a 6% AS O cisteloides Fról. Strzęsiona w parasol z wikli w Jastrzębiu 8. V. . nivalis Kr. Częstochowa 4. VI. na cin iść 8. VI, w ro- wach leśnych; Potok 19. VI, pod kor Nargus Thomson. Wilkini Spence. Potok 7. XI, kilkanaście okazów z pod liścia. Sciodrepa Thomson. alpina Gyll. Pod padliną pospolita. Jumata Spence. Jak poprzednia, lecz rzadsz Watsoni Spence. Pod padliną, lecz także w ao z nad wody w Dąbiu 12. IV, w Rakowie 14. IV. Kruszyna 24. VIII, pod liściem. Catops Paykull. nigricans Spence. Potok 12. V, pod padliną; tamże 7. XI. i w Nie- znanicach 4. XI, po iściem. fuscus Panz. Częstochowa 27. XI, kilka okazów w piwnicy. morio F. Potok 12. V. i 28. VII, pod padliną; Raków 14. IV, ze śmiecia z je wody. affinis Steph. Częstochowa 20. VI, may, Potok 12. V, pod padliną; Nieznanice 4. XI, pod "iście tristis Panz. Potok 12. V, pod KYRA Nemadus Thomson. colonoides Kr. Potok 28. VIII, w próchnie. Ptomaphagus Hellwig. sericeus Panz. Blachownia 6. V, pod padliną. 70 |») C. C. ROD E. r zz AA E ha :U.U,U R TO Hersch. COzestoc DR HENRYK LGOCKI Colon Herbst. clavigerum Herbst. Potok 16. VII. i 20. VII, łowiony czerpakiem raw wieczorem na liniach leśnych na Łazach. griseum Czwal. Taksamo 14. VII. rufescens Kr. Jedyny okaz tamże 18. VI. latum Kr. Potok 28. VI, jak poprzednie. brunneum Latr. Kłomnice 10. , pod liściem > mięszanego. calcaratum Er. Potok 20. VIII, jak C. clavigeru denticulatum Kr. Potok 14. VIE, SOS VIL I 10. "YI, jak po- rzedni. serripes Sahlb. Potok 16. VII, taksamo. pode Kr. Potok 15. VIL 19. VII. i 10. VIII, taksamo. nense Herbst. Potok 14. VI, 18. VIL i 19. VII, taksamo. Necrophorus Fabricius. germanicus L. Pod padliną zająca w lesie w Potoku 28.V.Q i 3- humator Goetze. Powszechny pod padliną. Potok 11. V, 27. V; Kłomnice 29. VIII. interruptus res Jedyny okaz w Potoku 17. VII. pod nieży- wym p vespilloides Herbst. MR 27. i 28. V, pod padliną młodej pac liczny; Kłomnice 10. od liściem. vespilio L. W całej okolic: pod padliną pospolity. bow 6. VII, na śmietniku; Rędziny . IV, pod liściem. Asbolus Voet. - ireli L. Spotkałem go tylko raz, lecz w wielkiej ilości pod 27. V. cierwem borsuka w Potoku Pseudopelta Voet. sinuata F. Bardzo popi pis padliną. rugosa L. Wraz z poprzedn thoracica L. Również. Także w końcu lata i jesienią pod liściem pospolita. Blitophaga Reitter. opaca L. Widzów 21. IX, na piaszczystem pastwisku; Piotrków 2. IX, w ogrodzie miejskim; Częstochowa 6. IX, na ulicy. CHRZĄSZCZE 71 Aclypea Reitter. A. undata Miill. W końcu czerwca koło Częstochowy na zbożu dość rzadka. Silpha Linnć. S. lunata F. Zawiercie 20. VI; Klomnice 16. IX, pod liściem. S. obscura L. Przez lato i jesień pod liściem pospolita. Peltis Geoftroy. P. atrata L. — y, Pas Herbst. Pod korą pni i pod liściem w miejscach wilgotnych pospolite Sphaerites Duftschmid. jeż) . glabratus F. Dwa okazy w Potoku 27. V. pod padliną. ANISOTOMIDAE. Hydnobius Schmidt. . punctatus Sturm. Potok 30. IV; Kruszyna 20. VIII, czerpakiem z traw na wyrębach łowiony. Z Colenis Erichson. C. immunda Sturm. Nierzadka w Potoku od połowy czerwca do końca lipea. Zbierałem ją tam żyć swe z traw na liniach le- śnych. Kłomnice 10. X, pod liściem Liodes Latreille. parvula Sahlb. Jedyny okaz w proe 8. VI. na łące. rugosa Steph. Potok 18. VII. i Kruszyna 20. VIII, owiana czer- pakiem z traw na wy zrębie: Potok 7. XI, pod 1 hybrida Er. Jedyny okaz z Potoka (Lazy), domi 19. VII. czerpakiem z traw na liniach leśnych cinnamomea Panz. Potok 19, 21. WII. i 10. VIII, jak powyższa. Tudzież w Mstowie 23. IX, pod lis picea Ill. Jedyny okaz w Kruszynie, ans czerpakiem z traw na wyrębie 20. VIII obesa Schmidt. Ostrowy 8. i 24. VI, w rowach leśnych; w Potoku d 14. VII. do 12. VIII, łowiona czerpakiem na wyrebie. pp "ASP SRR 72 DR HENRYK LGOCKI L. dubia Kugelann. Jak poprzednia. Nierzadka. L. badia Sturm. Potok (Łazy) 29. VI, 14. VIIL i 10. VIII. L. ovalis Schmidt. Jak poprzednia, tudzież w Kruszynie 20. VIII. i w Ostrowach w rowach leśnych. L. calcarata Er. Łowiona ezerpakiem z traw na wyrębie; Potok 16. VII; Kruszyna 20. VIII; Ostrowy 14. VI, na polanie. L. silesiaca Kraatz. Jemy okaz w Potoku 19. VII. na Łazach czerpakiem złowiony. L. pallens St. var. rolündata Er. Powszechna na łąkach i wyrębach latem w całej okolicy; Częstochowa 6. VII, na murach. L. flavescens Schmidt. Tylko czerpakiem w Potoku 15. VIL na Łazach z wyrębów wyłowiona. Cyrtusa Erichson. inuta Ahrens. Jak poprzednia, 19. VI. diary Schmidt. Również, 18. VI. oj Anisotoma Illiger. nerais Kugel. Pod korą pniaków spróchniałych w Potoku 25. AT 14, VLIL anilla Gyll. Tamze, 18. VIL castanea Herbst. Również, ŻW, ms VIE 30. VII, 10. VIII. glabra Kugel. Razem z poprzedni SR Herbst. Wraz z BE WALĄ tudzież w Kruszynie 10. VIII. BRRR R Amphicyllis Erichson. As Fobus F. Wysiana z pod liścia lasu mięszanego; Jaskrów 30. IX; Kłomnice 10. X; Nieznanice ; Potok 7. XI. -n ferruginea Sturm. Kłomnice 10. K; Nieznanice 4. XI, pod iściem. A. globiformis Sahlb. Potok 18. VI, 30. VIII, w spróchniałym pniaku; Nieznanice 4. XI, pod liściem. Agathidium Illiger. A. atrum Payk. Trzepizury 8. VI, Potok 15. VII, w próchnie; Nie znanice 4. XI; Potok 7. XL pod liściem A. seminulum L. Potok 27. V, 15. VIE, w próchnie; Kłomnice 10. X, pod liściem. A. laevigatum Er. Jesienią pod liściem powszechny i pospolity. A. badium Er. Pod korą i w próchnie w Potoku w lecie pospolity. bh a O 0 © > CHRZĄSZCZE 18 : En ei Sturm. Jedyny okaz w Jaskrowie 30. IX. pod li- cie rotundatum Gyll. Potok 10. VHI, arden okaz z próchna; Niezna- rę okazów z pod liści „Bóg ; arc Gyll. Potok 15. VII, 21. VII. w próchnie buka. EUCINETIDAE. Eucinetus Germar. haemorrhoidalis Germ. Jedyny okaz w Potoku 19. V, zebrany czerpakiem z traw na suchej i piaszczystej grobli. CLA MBIDAEFE. Clambus Fischer. inutus Sturm. Potok 16. VII, w próchnie. : sábila Redtb. Zacisze 22. III; Jaskrów 9. IV; Raków 14. IV; o Poczesna 16. IV, z wysiewków ze śmieci z na Cybocephalus Erichson. . politus Germ. Klomnice 10. X; Nieznanice 4. XI, wysiany si- li tem z pod liscia. SPHAERIIDAE. Sphaerius Waltl. acaroides Waltl. Blachownia 6. V, na murach. CORYLOPHIDAE. Orthoperus Stephens. . punctatus Aoshi Potok 12. V, pod padliną: 21. VII, w gni- jącym pniaku. teo ża Gyll Potok 15. VII, pod korą; Jaskrów 13. IX, pod liści Kluki Mańko Kruszyna 24. VI, pod korą. — je va © „U > R T. I. ii DR HENRYK LGOCKI TRICHOPTERYGIDAE. Ptenidium Erichson. laevigatum Gillm. (turgidum Thoms. ?) Potok 17. VII, w próchnie- . fuscicorne Er. Częstochowa 31. VII, pod suchemi lajnami kro- wiemi. . myrmecophilum Motschulsky. Błeszno 15. VII, w gnieździe For- mica rufa. pusillum Gyll. Potok 17. VII; 28. VIII, liczny w próchnie: tamże . XI. pod liściem. nitidum Heer. Jaskrów 30. IX; Nieznanice 4. XI; Potok 7. XI, pod lisciem. Ptiliolam Flach. Kunzei Heer. Częstochowa 8. X, pod sachemi lajnami. Ptilium Erichson. minutissimum Ljungh. Potok 16. VII, w próchnie. myrmecophilum Allib. Błeszno 15. III, kilka okazów w gnieździe Formica rufa. Neuglenes Thomson. . testaceus Heer. v. limbatus Heer. Potok 17. VII, kilka okazów w . apterus Guér. Razem z poprzednim, tylko jeden okaz. Aderces Thomson. . sułuralis Heer. Potok od 16. VII. do 10. VIII, bardzo liczny w próchnie różnych gatunków drzew. Barwą bardzo zmienny, od jasno-żółtych okazów do ciemo-brunatnych. Także parę okazów w Nieznanicach 4. XI. pod liściem. Trichopteryx Kirby. grandicollis Maerkel. Widzów 18. IX, pod perzem. thoracica Waltl. Powszechny w całej okolicy pod liściem, pe- rzem, nawozem, w suchych łajnach, tudzież na trawach. atomaria Deg. Jak poprzedni CHKZASZOZE 75 E. Chevrolati Allib. Dąbie 12. V; dwa okazy ezerpakiem z łąki wy- łow Ya to tn ta Y pa © ©8909 > wione; Mstów 23. IX; Jaskrów 30. IX, pod liściem. ow Heer. W śmie eciach naniesionych zalewem łąki w Za- 22. III. bardzo liczny; Raków 14. IV, nad rzeką; Wi- dów 21. IX, pod perzem. SCAPHIDIIDAE. Scaphidium Olivier. . quadrimaculatum Oliv. W Potoku i w Kruszynie w spróchnia- łych pniakach od maja do lipca nierzadki. Scaphosoma Leach. . agaricinum L. Na grzybach drzewnych w okolicy pospolita. assimile Er. Potok 15. VII. pod korą spróchniałą rzadka. boleti Panz. Jak S. agaricinum, lecz rzadsza. PHALACRIDAE. Phalaerus Paykull. . fimetarius F. Na kwiatach i pod liściem pospolity. Olibrus Erichson. aeneus F. Pod śmieciem naniesionem wodą na wiosnę i w lecie. na roślinach nierzadki. millefolii Payk. Podobnie jak poprzedni, lecz pospolitszy. bicolor F. Kawodrza 17. VI, strząsany z krzewów liquidus Er. Zacisze 9.IV, czerpakiem z traw na łące a SÓL. Sturm. Jasna Góra 2. XI, na murach; Potok 19. VI, 30 15. . ezerpakiem łowiony z traw na liniach leśnych. BAW: Sturm. Widzów 21. IX, pod perzem; Potok 30. VI, jak poprzedni. corticalis Panz. Trzepizury 21. V, strząsany z wierzby; Potok 1. XI, pod liściem. Stilbus Seidlitz. testaceus Panz. Jasna Góra 2. XI, na murach; Kłomnice 6. VIII, 10. . 1 Nieznanice 4. = —Jowiony czerpakiem z traw na na wyrębie lub pod liście 16 8. aa S | R = DR HENRYK LGOCKI atomarius L. Potok 30. VI, lowiony czerpakiem z traw na lą- kach; Zacisze 21. III, ze śmiecia naniesionego wodą. EROTYLIDAE. Engis Paykull. a Gmel. Potok 24. VIIL pod kora. : bipustulata Thunb. W okolicy Częstochowy na grzybach drze- wnych i pod korą pospolita. Triplax Paykull. aenea Schall. Częstochowa AA p? na wierzbie. russica L. Razem z poprzedn rufipes F. Potok 29. VI, per okaz strząśnięty. z krzewów. Cyrtotriplax Crotch. bipustulata F. v. binotata Reitt. Potok. Od polowy maja po ko- niec lipca na grzybach drzewnych i pod korą pospolita. ENDOMYCHIDAE. Lycoperdina Latreille. . succincta L. Kruszyna 20. V, dwa okazy z purchawek. Endomychus Panzer. coccineus L. W Potoku i w Kruszynie od 12. V. do 30. VIL na grzybach drzewnych i pod korą nierzadki. Myrmecoxenus Chevrolat. . subterraneus Chevr. Rędziny 26. IV, pod liściem krzaków de- bowych; Stradom 28. I, w gnieździe Formica rufa. Mycetaea Stephens. - hirta Marsh. Częstochowa 18. V, na ścianach. 3 he os ES au +. SR OS CHRZĄSZCZE (1 CRYPTOPHAGIDAE. Telmatophilus Heer. caricis Oliv. Raków 14. IV, z pod m nad rzeką; Zacisze 9. VI, czerpakiem z traw na łące łowio typhae Fall. Na wysychającem błocie wśród wieka roślin, Potok 28. V. Antherophagus Latreille. . higricornis F. Ostrowy 24. VI; Potok 17. VII, czerpakiem z traw na wyrębie łowiony. silaceus Herbst. Kawódrza 18. VI, na ące. pallens Oliv. Potok 10. VIII. jak sk nigricornis. Emphylus Erichson. i ye Gyll. Błeszno 15. IM, 27. X, 26. XI; Stradom 24. I, w gnieździe Formica rufa. Pźrktieczicdia Curtis. . melanocephalum Herbst. Jaskrów 9. IV, w suchych wysiewkach z nad Warty; Jastrząb 30. VI, jeden okaz sitem wysiany. Cryptophagus Herbst. baldensis Er. Potok 30. VIII, na grzybach. lycoperdi Herbst. Potok 30. VI, 17. VII, Kruszyna 20. VIII, czerpakiem z traw na wyrębie ł owiony. pilosus Gyll. Potok 17. VII, jak poprzedni; Częstochowa 2. V, 15. VI, na mu ach. setulosus Sturm. Potok 18. VII; Kruszyna 20. VIII, ezerpakiem z traw na wyrębach łowi MT: affinis Sturm. ageooliowi 8. IV, 2. V, 10. VI, 8. XI, na mu- salon Scop. Częstochowa 12. IV, wysiany z pod liścia; Potok 18. VII. czerpakiem z traw na wyrębie łowiony. z: r a 15. V, 2. VI, na murach; Zacisze , pod lis bada Sturm. Niesńawiów 4. XI, z pod liścia; Cierno 6. VIII, na ścianach. scutellatus Newm. Częstochowa 10. X, na murach. > bh pop op e AAA > b hhh ABA . linearis Steph. Częstochowa DR HENRYK LGOCKI . dentatus Herbst. Pospolity w SA okolicy na murach, na grzy- bach, pod liściem i na trawac . subvittatus Reitt. Potok 30. VIII, na grzybach; Dąbie 12.IV, ze śmiecia z nad wody; Częstochowa. 9.i 25. VEI na ścianach; dk 12. Y; Kawodrza 7. V, czerpakiem z traw na łące ła: ny. . scanicus L. Jasna Góra 2. XI, na murach; Jastrząb 30. IV; Ja- skrów 9. IV, ze śmiecia z nad wody; Kawodrza 7. V, jak poprzedni. Henoticus Thomson. serratus Gyll. Częstochowa 10. IX, w parku na ścianach. Atomaria Stephens. fimetarii Herbst. Częstochowa 12. wj Sęk miejski, na murach. Barani Bris. Potok 7. XI, pod lis sypie Gyll. Potok 18. VII, oz Rówień z traw na wyrębie na. mówskirić Steph. Powszechna w całej okolicy; Ostrowy 8. VI, Widzów 21. IX, strząśnięta z krzaków; Potok 17. VII, na tra- wach na wyrębie; Zacisze 22. III, w wysiewkach z nad wody; Mstów 23. IX; Jaskrów 30. IX; Kłomnice 10. X; Zdrowa 20. X, pod liściem. W jesieni liczniej ją spotykałem. a murze; Potok 17. VII, ezerpakiem z traw na wstiębie łowiona. m" “r Potok 18. VÍ, jak poprzednia, tudzież 10. VIII. e pniaków i cole Mannh. Dabie 12. IV, Mirów 6. V, Potok 14. VII, łowiona czerpakiem z traw; Kłomnice 10. X, pod DOBA” munda Er. Jasna Góra 2. XI; Częstochowa 2. V, na rac mesomelas aa ace 22, III; Raków 14. Iv, ze baii naniesionego w Juscata Schónh. Dąbie 12. IV; Poczesna 14. IV, pod liściem; Zacis 14. VI; Ostrowy 8. VI; Potok 30. VI, 17. VII, łowiona czerpiikiem z traw na łąka ch i wyrebac atricapilla Steph. Zacisze 22. III; Dąbie 12. IV. liczna w śmie- ciach z nad wody; Mstów 23. IX; Jaskrów 30 IX; Kłomnice 10. X; Nieznanice 4. X, pod liściem. . fuscipes Gyll. Mirów 4. VÍ, na brzozie. pusilla Schön. Ostrowy 1. VI, ezerpakiem z traw lowiona. Je- sienią pod liściem pa migripennis Jastrząb 25. VII, lowiona ezerpakiem z traw. turgida Er. Potok 18. EN z traw na wyrebie apicalis Er. Potok 27. V, 17. VIL jak poprzednia. i 9 s R RE B O En CHRZĄSZCZE 19 o Marsch. Powszechna w całej okolicy w śmieciach nad odą, na trawach, pod liściem i na murach. sellos Steph. Potok 15. VII. czerpakiem z traw na wyrębie łowiona; Jasna Góra 2. XI. na murze. Ephistemus Stephens. . globulus KÓW Widzów 18. VIII, pod perzem; Zacisze 22. III; Raków IV, ze śmiecia z nad wody. exiguus Be RZA: 9. VI, z traw na łące. LATHRIDIIDAE. Lathridins Herbst. lardarius Deg. Zacisze 9. VI, czerpakiem z łąki łowiony; Mstów 23. IX; Kłomnice 10. XI; Zdrowa 23. X; Nieznanice 4. XL pod liściem. . angusticollis Gyll. Częstochowa 22. VI, na murze; Potok 18. VI, 30. Ma 19. VIL z traw na wyrębach; Nieznanice 4. XI, pod liści Pandelleń. Bris. Dąbie 12. V, jeden okaz wysiany ze śmiecia d wody. z nad wo . rugicollis Oliv. Potok 28. V, czerpakiem z traw na wyrębie ło- wiony; Częstochowa 30. vi, na murze; Potok 7. XI, pod liściem. Bergrothi Reitt. Częstochowa 4. IV, 2. VII, na murze. constrictus Gyll. Potok 18. ; cacon z traw na wyrebie łowiony; Jaskrów 30. IX, pod liści Eniemus Thomson. E. minutus L. Powszechny i pospolity w całej okolic SISI | consimilis Mannh. se sda okaz w Potoku 14. VIL czerpakiem z traw na wyrębie łowiony. antlracinus Mannbh. saña 14. V, 4. VI, 13. X, na mu- ach. ad. Herbst. Częstochowa 18. VII, Potok 30. VIII, na ścia- nach; tamże 30. VII. pod korą, 28. V, 15. VII. czerpakiem z traw na wyrębach łowiony. . fungicola Thoms. Myszków 25. V, na łące na trawach . transversus Oliv. Powszechny i pospolity w całej okolicy. Zbie- rałem go na ścianach, czerpakiem z traw, pod liściem i w śmie- ciu nad wodą. 80 DR HENRYK LGOCKI Cartodere Thomson. C. ruficollis Marsh. Mirów 6. VI, na ścianach. C. filiformis Gyll. Częstochowa 12. VIII, na ścianach. Corticaria Marsham. C. q Gyll. a nne ha 30. VI, 21. III; Blachownia 21. V, ach; Jaskrów 7. XI; Jastrząb 30. IV, Klomnice 10. na aw liściem; Potok "i. VIL w spróchniałym pniaku. C. fulva Comolli. Ostrowy 24. VI, ezerpakiem z traw łowiona. C. umbilicata Beck. Potok 18. VI, 14. i 20. VII, czerpakiem z traw na w ie łowiona. C. denticulata Gyll. Częstochowa 2. VII, na murach; Kłomnice 10. X, z pod liscia. C. longicornis Herbst. Widzów 18. IX, pod perzem; Częstochowa 4. IV, 20. VI, na murach; Potok 10. VII, pod korą (czarne okazy). C. iari Payk. Częstochowa 28. VIII, 30. VII, na murach. C. longicollis Zett. Stradom 24.1, w gnieździe Formica rufa; Potok 17. VII, w próchnie. C. saginata Mannb. Jaskrów 7. XI, pod liściem; Jasna Góra 2. XI, na murze C. elongata Gyll. Potok 21. VII, czerpakiem z traw na wyrębie o wiona; Jaskrów 30. IX; Kłomnice 10. X; Zdrowa 20. X; Nie znanice 4. XI, pod liściem. C. ferraginea Gyll. Częstochowa 7. XI, na murze. Melanophthalma Motschulsky. M. transversalis Gryll. M. gibbosa Herbst. M. similata Gyll. . fuseula Hummel. Powszechne w okolicy pod liściem, na drze- wach, roślinach i na murach. TRITOMIDAE. Triphyllus Latr. T. punctatus F. Potok 30. VI, 17.130. VII, 10. VIII, na grzybach. Litargus Erichson. L. connexus Foure. W Potoku na grzybach i pod korą rzadki. CHRZASZCZE 81 Tritoma Geoffroy. E: sr dci tae L. Potok 27. V, pod korą; Poczesna 28. VIII, zybach drzewnych. K Aiemminztala F. Potok 17. VII, 21. VII, w starych pniakach; . XI, pod liściem T. atomaria F. Potok 17. VII, 21. VII, 30. VIII, w starych pnia- kach; 7. XI, pod liściem. 1. populi F. Kawodrza 10. V, w grzybach na pniaku. £ s gie toy Hellw. Ożestdókó wa 8. VIII, na grzybach drze- wnyc Typhaea Curtis. T. fumata L. Częstochowa 28. VII, na murze; Potok 28. VII, pod liściem. 3 NITIDULIDAE. Cercus Latreille. C. pedicularius L. Dąbie 21. V; Ostrowy 8. VI, czerpakiem z mo- krych łąk łowiony, bardzo BAY: Dąbie 12.IV, w śmieciach wody. z nad w Brachypterus Kugelann. B. gravidus pi Zacisze 9. VI; Potok 30. VI, 14. VII, ezerpakiem z traw na łąkach i wyrębach łowiony. — v. idm Steph. Kawodrza 3. VII; Potok 15. VII, na łąkach. B. glaber kotom Potok 15. i 17. VII; Widzów 20. VIII, strząsany z B. urticae F. ai Góra 2. VI, na murach; Potok, w lipcu na po- krzywach b. pospolity. Omosiphora Reitter. O. limbata F. Poczesna 14. IV, Potok 15. VII, na bukowym pniaku. - Epuraea Erichson. E. decemguttata F. Potok 5. VII, na debach. E. aestiva L. Częstochowa 2. VII; Ostrowy 8. VI, Potok 26. V, 15. VII, na kwiatach. E. melina E. Potok 19. VII, czerpakiem na LA S łowiona. E. deleta Er. Podobnie: Potok 27. V, 15. VIL 30. VIL Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Część II. 6 82 E. = =: SS © > = DR HENRYK LGOCKI terminalis Mannh. Potok 17. VII, na grzybach drzewnych. neglecta Heer. Potok 28. V, 30. VIII. Kruszyna 20. VIII, ezer- pakiem z traw na wyrę ębach łowiona rufomarginata Steph. Potok 17. VII, 30. VIII, pod korą. Zacisze 23. II, z wysiewków z nad wo dy. Kłomnice 10. X, Potok 1 XL z pod liscia. | variegata Herbst. Częstochowa 19. V, na murze. Potok 26. V, 17. VI, liczna na orze . obsoleta F. Ostrowy 8. VI, Potok 12.: V, Kruszyna 20. VII, na na korze i czerpakiem z wyrębów lowiona. Nieznanice 4. E Potok 7. XI, pod liściem. longula Er. Potok 18. VII, Ars 20. VIII, na korze. boreella Zett. Potok 16. VII, XI. pod liściem. pygmaea Gyll. Potok 16. Vir. Kruszyna 20. VIII, pod a pusilla Ill. Potok 29. V, 15. VII, pod korą. dA 23. X, Kło nice 20. X, Nieznanice 4. SY pod liściem fiorea Kr. Widzów 20. VILL z młodych sosen strząsana. Latem na kwiatach pospolita. Nitidula Fabricius. |. rufipes L. Potok 27. V, pod padliną. Zacisze 14. IV, w śmie- ciach nad wodą. carnaria Schall. "Potok 27. V, pod padliną sarny jedyne dwa okaz Omosita Erichson. depressa L. Potok, 26. V. na padlinie, 22. VII. na grzybach. colon pa Na murach, na padlinie, pod liściem i na grzybach po- spo . Maara F. seat vito 2. XI, 21. III, 4. IV, na murach. Po- tok 20. VI, na padlinie Boronin Erichson. . grisea L. Jastrząb 30. IV, pod liściem. Amphotis Erichson. marginata F. Jedyny okaz złowiony czerpakiem z traw na wy- rębie w Potoku 18. VI. (Lisie Jamki). Ipidia Erichson. quadrinotata F, Potok 18. VII, pod korą sosny. CHRZĄSZCZE 83 Pria Stephens. dulcamarae Scop. Mirów 7. V, złowiona czerpakiem z traw na łące. Meligethes Stephens. hebes Er. Potok od 15. VII. po. 10. VIII, na wyrębach po- dac Sturm. Zacisze 6. V, 9. VI, na łąkach. Potok 16. VII, 10. VIII. Kruszyna 20. VIII, na wyrebac ch. brassicae Scop. Wszedzie bardzo pospolity. viridescens F: Ostrowy 26. VI, Potok 15. VII. corvinus Er. Jasna Góra 2. xi na murże. Potok 30. VI, 45. VII. Zacisze 14. VI. az. Gyll. Potok 19. i 30. VI, na wyrębach. Nieznanice XI, pod lisciem. Rzadki. ; iaa Reitt. Poczesna 16. VI a lac obscurus Er. Dąbie > V. AOR vi Daik 19. VIL, czer- pakiem z łąk złowiony. bidens Bris. Potok 30. VI, 14. VII, na wyrebie; tamże 7. XI. umbrosus Sturm. Potok 30. VI, 17. VII, liczny na wyrębach. brachialis Er. Potok 30. VI, na wyrebie. Zacisze 9. VI, na łące. picipes Sturm. Zacisze 14. IV, ze śmiecia) na wodą, 9. VI iw Dąbiu 26.V. czerpakiem z traw na łące złowiony; Potok 15. VII, Kruszyna 20. VIII, z wyrębu. . ochropus Šturm. Zacisne 22, III; ze śmiecia z-nad zalewu łąki. Potok 28. V, 15. VII, na wyrębie. Kłomnice 10. X, pod li- ściem. ję kicz Fórst. ag okaz ezerpakiem z traw na łące u złowiony 21. V. viduatus e asf 9. VL 30. VI, na łącę. Potok 30, VI. Kruszyna 20. VIII, na wyrębie. . pedicularius Oliv. e > VI, na łące; Potok 30. VI, na wyrębie. assimilis Sturm. Dąb 0. V, Zacisze 9. V, 9. VI, na łące. Po- tok 16. VII, 30. VIL 10. VIII, na wyrę rębie. tristis Sturm. Kawodraa 7. VI, Zacisze 9. VI, na łące. Potok 14. VII, na wyrębie. lugubris Sturm. Dąbie 21. V, Potok 19. VI. na łące. . egenus Er. Kawodrza 3. VI Zacisze 9. VI, 14. VI, na łące. Potok 16. VII, na wyrębie. Aue 4 VI, pod liściem. bidentatus Bris. Kawodrza 3. VI, na łące. Potok. 16. : VIL: na wyrebie. erythropus Gyll. Potok 30. VI, 16. VII, na wyrebie. | A 84 DR HENRYK LGOCKI Thalycra Erichson. T. fervida Oliv. Kawodrza 30. VI, na lace. Pocadius Erichson. P. ferrugineus F. Potok 30. VIII, w purchawce bardzo liczne gnia- zdo. Kruszyna 20. VIII. Nieznanice 4. XI, pod liściem. Cychramus Kugelann. C. luteus F. W Potoku od końca czerwca do połowy lipca na kwia- tach na wór pra spe pospolity; w końcu lipca spotyka- łem go sporadyczn — v. fungicola Heer. Potok 30. VI, 2. VIII, wraz z poprzednim, lecz rzadki. Cryptarcha Shuckard. C. strigata Y. Jaskrów 9. IV, na soku drz C. imperialis F. Wyczerpy 20. IV, jak NER Glischrochilus Murray. G. quadripunctatus Oliv. Potok 15. VII, 30. VIII, w grzybach drze- dki wnych rzadki. G. quadriguttatus F. Potok 21. VII, 12. V, pod korą buka. . quadripustulatus L. Jaskrów 9. IV, na soku drzew. Potok 12. V, 27. V, na grzybach drzewnych. Pityophagus Shuckard. P. ferrugineus L. ei 26. VI, w rowach leśnych. Potok 24. V, na dębach Rhizophagus Herbst. R. depressus F. Kłomnice 30. V, pod ąz sosny. R. cribratus Gyll. Potok 30. VI, 30. VII, pod korą d R. ferrugineus Payk. gont 2 V. Potok 25. V, sa korą. R. dispar Payk. Częstochowa 2. VI, na murze. Potok 97. 7. V, 30. VI, i 5. pod korą pospolit 7. XI. pod liściem. R. bipustulatus F. W ogóle pod kk o polit R. opioa a Potok 12. V, 29. + 20, aL pod korą buków pospolity. CHRZASZOZE 85 TROGOSITIDAE. Ostoma Laicharting. O. Aden L. Ostatni Grosz. 14. V, w starem drzewie. Często- cho na murze O. agus b; Częstochowa 28. V, w parku. Thymalus Latreille. T. limbatus F. Potok 15. VII, w próchnie buka. COLYDIIDAE. Orthocerus Latreille. O. muticus L. Potok 19. VI. (Lisie Jamki), złowiony czerpakiem z traw na wyrębie. Cicones Curtis. C. variegatus Heller. Potok 17. VII, w próchnie buka. Ditoma Herbst. D. crenata G. Wogóle pod korą pniaków bardzo pospolita. Colydium Fabricius. C. elongatum F. Kłomnice 6. V, w pniakach sosnowych pod korą w drzewie na świeżym wyrebie. Cerylon Latreille. C. histeroides F. Wogóle pod korą pni pospolity. l C. ferrugineum Steph. Potok 27. V, 15. VII, 30. VI, 17. VII, pod korą pni bukowych nie rzadki. CUCUJIDAE. Pediacus Shuckard. P. depressus Herbst. Kłomnice 3. VII, na plocie. 86 DR HENRYK LGOCKI Laemophloeus Stephens. testaceus F. Potok 11. V, pod korą buka. duplicatus Waltl. Kłomnice 6. V, Dalechowy 7. V, pod korą niaków bukow . ferrugineus Steph. Strada 29. VI, na śpichlerzu. po mi Lathropus Erichson. . sepicola Miill. Potok 15. VII, na plotach. e Hyliota Latreille. . planatus L. Pod korą nie rzadki. Potok 27. V, 23. VII. E Hypocoprus Motschulsky. na quadricollis Motsch. sej okaz w Kłomnicach 20. VI. pod su- chem łajnem krowie Silvanus Latreille. . bidentatus F. Potok 28. V, Dalechowy 6. V, pod korą buka. Ja- skrów 30. IX, pod liściem. n Monotoma Herbst. conicicollis Aub. Jaskrów 9. IY ze śmiecia. Rędziny 26. IV, z pod liścia krzaków dębowy = M. angusticollis Gyll. Stradom 94 T Błeszno 15. III, w gnieździe Formica. rufa. Rędziny 26. IV, z poprzednią. M. spinicollis Aub. Widzów 19. IX. pod perzem. M. > Aub. Częstochowa 28. V, na murze w parku miej- M. picipes Herbst. Widzów 20. IX, pod per M. aro Gyll. Widzów 20. IX, z sokadik Potok 27. VII, w próchnie. TRIXAGIDAE. Trixagus Kugelann. E dodanie F. Potok 26. V, Kruszyna 20. VII, na kwiatach nie rza i T. tomentosus Deg. Jak poprzedni. Me CB c SRB Q 1 h b nn m CHRZĄSZCZE 87 DERMESTIDAE. Dermestes Linnć. Frischi Kugel. Potok 27. V, kilka okazów pod padlina zajaca. murinus L. Razem z poprzednim, lecz liczniejszy. laniarius Illig. Stare Miasto 15. V, na oprawisku koni. Mirów lardarius L. Nie rzadki na murach. Attagenus Latreille. piceus Oliv. Na wiosnę i latem na murach i na kwiatach po- pellio L. Pospolity, szczególnie w lipcu na murach. Megatoma Samouelle. undata L. Częstochowa 3. V, na murach rzadka. Globicornis Latreille. . marginata Payk. Częstochowa 12. V, strzęsiona w parasol. Trogoderma Latreille. . versicołor Creutz. Kilka okazów w Częstochowie między 20. V. I. na murach. Anthrenus Geoftroy. . scrophulariae L. museorum L. Na wiosnę na murach i na kwiatach pospolite. CISTELIDAE. Syncalypta Stephens. setosa Waltl. Potok 28. VIII, w próchnie. Mstów 23. IX, pod liści . paleata Er. Zacisze 22. III, ze śmiecia z nad zalewu > spinosa Rossi. Powszechna. Potok 11. V, pod korą, 12. V. pod padliną. Zacisze 22. III, jak paleata. Pod liściem: a 23. 88 DR HENRYK LGOCKI IX, Kościelec 26. IX, Jaskrów 30. IX, Kłomnice 10. X, Zdrowa 20. X, Potok 7. XI. Porcinolus Mulsant. P. murinus F. Ostrowy 8. VI, w rowach leśnych. Seminolus Mulsant. S. piluła L. Jak poprzedni, Ró pospolit S. fasciatus F. Ostatni Gra 4. V, dów 8. VI, pod bryłami lub w rowach leśnye S. pustulatus Forster. Ostrowy 8. VI, Trzepizury 21. V, Rudniki 26 IV, jak poprzedn Cistela Greoffroy. C. sericea Forster. Ostrowy 8. VI, w rowach leśnych pospolita, Za- cisze 22. III, ze śmieci z nad wo dy. Pedilophorus Steffahny. A pe > Rędziny 26. IV, na ugorze, w trawie i pod kamie- P. aeneus sE. Ostrowy 8. VI, w rowach leśnych. Potok 19. VI, czer- pakiem z traw łowiony. Simplocaria Marsham. S. semistriata F. Częstochowa, w czerwcu liczna na murach, także czerpakiem z traw łowiona. Limnichus Latreille. L. sericeus Duft. Jastrzab 30. IV, w piasku nad wodą. Widzów 18. IX, pod perzem. , P HISTERIDAE. Hololepta Paykull. H. plana Fússly. Kruszyna 20. V, na topoli. CHRZĄSZCZE 89 Platysoma Leach. P. frońtale Payk. Potok 30. VI, 17. VII, pod korą buka. 8. 6083 S O P. deplanatum Gyll. Potok 30. VI, 17. VII, pod korą brzozy. compressum Herbst. Potok 26. i "29. V, 15. VII, pod korą szcze- gólniej buka pospolita. angustatum Hoffm. Jedyny okaz pod korą sosny w Potoku 30. VI. Hister Linnć. unicolor L. Potok 27. V, pod padliną cadaverinus Hoffm. Częstochowa 20. V, pod padliną. Jastrząb 30. IV, ze śmieci z nad wo T succicola Thoms. Potok 27. V, pod padliną. Częstochowa 20. V. stercorarius Hoffm. Ostrowy 8. „w rowach leśnych. Dąbie 12. V, Potok 15. VII, w łajnach. fimetarius Herbst. Poraj 12. IV, Potok 30. VIII. w łajnach. Trzepizury 21. V, Ostrowy, 26. VI, w rowach leśnye purpurascens Herbst. Częstochowa 27. YLDYL 4 IV. Stare Miasto 15. V, w odchodach bydlęcych i na mu rach. ventralis Mars. Zacisze 4. IV, pod liściem. Potok 27. V, pod padliną. carbonarius Illig. Zacisze 4. IV, pod mchem w lesie. quadrinotatus Seriba. Ostrowy 26. V, w łajnach. sepulchralis Er. Potok 27. V, pod padliną. bimaculatus L. Częstochowa 18. IX, w łajnach ludzkich. corvinus Germ. Widzów 20. VIII, pod perzem. Potok 27. V, pod padliną; 30. VII. w trawie. Dendrophilus Erichson. . pygmaeus Leach. Błeszno 15. VII, w gnieździe Formica rufa liczny. Stradom 24. I, również Carcinops Marseul. 14-striata Steph. Olsztyn 6. VIII, na murze. Paromalus Erichson. parallelopipedus Herbst. Potok 12. V, 15. VII, 23. VII, pod korą pniaków sosnow ych. P. flavicornis Herbst. Potok 15. VII, 21. VII. pod korą pniaków dębowych. 90 DR HENRYK LGOCKI Hetaerius Erichson. H. ferrugineus Ol. Potok 26. V, u drobnej ezerwonej mrówki pa Y D "u SO * pa k, ¡EA pa + amieniami. Saprinus Erichson. osnowy: Payk. Pod padliną bardzo pospolit y: us F. Potok 27. V, razem z poprzednim w padlinie parę okazów. . metallicus Herbst. Kawodrza 12. V, pod gnijącymi liśćmi. Gnathoncus Duval. . rotundatus Kugel. Częstochowa 13. VII, na murach. Jaskrów 9. IV O yL z: pod liścia. Również w Potoku 29, v,3 Myrmetes Marseul. A pipt. Payk. Jedyny okaz w gnieździe Formica rufa w Stra- domiu 24. I. Plegaderus Erichson. . caesus Ill. Potok 21. VII, 17. VII, w próchnie buka. Onthophilus Leach. . striatus Forster. P. W. tia znalazł w Potoku 10. V. je- adlin den okaz w piasku pod pa Abraeus Leach. globulus a Potok 27. V, 17. VII, pod kałem bydlecym. Równiez w Widzowie 21. IX. „ads "Ex W Potoku od połowy maja do 10. VIII. pod korą pospolity, 7. XI. pod liściem. . globosus Hoffm. Potok 15. VII, 27. V. pod korą. Aeritus Herbst. . minutus Herbst. Podobnie jak Abraeus e 1. migricornis Hoffm. Potok 17. VIII. pod kor Aeletes Horn. atomarius Aub. Kruszyna 27. V, pod korą topoli. PRATE RN a F D $. $. C. O. O. O. CHRZĄSZCZE 91 PLATYCERIDAE. Platycerus Geoffroy. cervus L. Potok 15. i 18. VIL Qi g. Dorcus Mac Leay. . parallelepipedus L. Potok 27. VIII. Systenocerus Weise. zwa L. Ostrowy 5. VI, 26. VI. v. Q rufipes Herbst. Potok 27. V. Sinodendron Hellwig. cylindricum L. Potok 15. VI Q, 30. VL- g- SCARABAEIDAE. Copris Geoffroy. lunaris L. Kruszyna 10. V, w krowieńcu. Onthophagus Latreille. taurus Schreber. Jedyny okaz w Zawierciu 21. VI, 4. verticicornis Laich. Ostrowy 8. VI. vacca L. Mirów 7. V.: — v. medłus Panz. Wraz z poprzednim w krowieńcach. = KA coenobita Herbst. Kruszyna 10. V, w odchodach ludzkich. O. fracticornis Preyssl. i O. nuchicornis L. W całej okolicy pospolite. O. O O semicornis Panz. Jedyną Q znalazł p. Mączyński w Potoku ti. V: . ovatus L. Jedyny okaz w Widzowie 21. IX. pod kamieniami. . Schreberi L. Pare okazów w Kruszynie 12. V. w krowieñcach. Aphodius Illiger. erraticus L. Częstochowa 18. IX. Olsztyn 2. VII, nie pospolity. Jastrzą . subterraneus L. Częstochowa 18. IX. Widzów 21. IX. 30. IV. Stare Miasto 15. V. Pospolity. 92 DR HENRYK LGOCKI R o Sanay (RER >R sdb a R . fossor L. Częstochowa 2. V; rzadki. haemorrhoidalis L. Jedyny okaz w a 20. Y. foetens F. Kruszyna 20. VIII, fimetarius L. Bardzo pospolity. scybalarius F. Częstochowa 21. III, jedyny okaz na mur ach. granarius L. Ostatni Grosz 14. V, Jastrząb 30. VI, Stare Miasto 15. Y. putridus Herbst. Potok 17. VII. sordidus F. Widzów 18. IX, liczny pod perzem. Kościelec 26. IX, pod liściem. rufus Moll. Jasna Góra 30. VI, Częstochowa 18. IX, Potok 30. VLE iL Mm inquinatus AJ Schmidt. W całej okolicy pospolite sticticus Paar. Zacisze 22. III. ze śmieci z nad zalanej łąki. kogos męża Częstochowa 8. V. rodromus Brahm. Częstochowa 3. IV, Stare Miasto 15. V. od rrian Sturm. W całej okolicy bardzo pospolity. consputus Creutz. Jaskrów 9. IV, w wysiewkach z nad wody. Stare Miasto 15. V, w łajnach. crofa F. Kruszyna 20. V, w ludzkim kale. pruebas Herbst. Trzepizury 21. M pospolity. W Potoku 15. VIL odmiana z czerwonemi pokrywami. quadriguttatus Herbst. Zacisze y v. quadrimaculatus L. v. sanguinolentus Panz. Irala 18, Y. varians Duft. Częstochowa 2. VI, nad brzegiem stawu. v. ambiguus Muls. Zacisze 6. V, w lajnach krowich. soo L. Potok 19. V, w łajnach. Zacisze 22. III, Jaskrów 9. IV, ze śmiecia z nad wody. — v. concolor sy Jedyny okaz w Rakowie 14. IV, ze śmie- cia z nad wody. Zenkeri Germ. Kruszyna 20. VIII, z odchodów. satellitius Herbst. Rędziny 6. VII, również. rufipes ylko w Potoku 27. V, depressus Kug. Potok 12, luridus F. Stare Miasto 15. V, liezny. Potok 12. V. — v. nigrosulcatus Marsh. Stare Miasto 15. V. Heptaulacus Mulsant. H. sus Herbst. Kruszyna 20. VIII. H. testudinarius F. Jaskrów 9. IV, na suchym odchodzie. SO Y y na a AAA O 44 CHRZĄSZCZE 93 Oxyomus Laporte. . sylvestris Scop. W śmieciach z nad wody, pod perzem, w laj- nach pospolity. Rhyssemus Mulsant. . germanus L. Częstochowa 8. VII, na murze. Psammodes Laporte. sulcicollis Ill. Jastrząb 30. IV, na piaszezystem wydmisku. Trox Fabricius. hispidus Pontopp. Potok 27. V, pod padliną scaber L. Częstochowa 6, VII, 28. VIL na wa Odontaeus Klug. armiger Seop. Potok 18. VII, na Łazach jedyny okaz Q wie- czorem w lot złowiony. AW | Latreille. . stercorarius L. Pospo spiniger Marsh. cto 2. VI. wieczorem w lot zlowiony. RTE Panz. W Ostrowach 8. VI. i w Trzepizurach 26. V, . VI. w lasach sosnowych bardzo pospolity. rak L. Częstochowa 2. V. Oryctes Illiger. . nasicornis L. Częstochowa 10. VII. Rhizotrogus Latreille. solstitialis L. Częstochowa 10. VII. Potok 28. VII, pospolity. assimilis Herbst. Trzebno 15. VII, wieczorem w lot złowiony., Polyphylla Harris. . Jullo L. Jedyny suchy okaz na drodze kolejowej w Wyczer- h 2. VIII. 94 DR HENRYK LGOCKI Melolontha Fabricius. M. hippocastani F. W roku 1899 wyrządził wielkie szkody w oko-. — 0. más: pe Com. Wraz z poprzednim, lecz mniej liczny. M. vulgaris F. Również Serica Mac Leay. S. holosericea Scop. Jaskrów 1. XI, pod korzeniami tra S. brunnea L. Mirów 6.V, Poraj 8.V, Potok 19. VII, w lasach gad liściem. Homaloplia Stephens. H. ruricola F. Kawodrza 6. VII, na krzewach. Anomala Samouelle. A. aenea Degeer. Marna 1. VIIL Potok 24. VII, pospolity na wi- klinie i na zbożu Hoplia Illiger. H. graminicola F. Potok 15. VII, ezerpakiem z traw na łące zło- wiona. Epicometis Burmeister. E. hirta Poda. Potok 30. VI, 16. VIL Cetonia Fabricius. C. aurata L. Ostrowy 20. VI, Potok 6. V, na kwiatach. Potosia Mulsant. P. marmorata F. Potok 17. VII. Trzepizury 2. VIII, pospolita. P. floricola Herbst. Jak poprzednia. Osmoderma Serville. O, eremita Scopoli. Blachownia 28 VI, na wierzbach. Trichius Fabricius. E ornai L. v. rosaceus Reitt. Potok 12. VIL i 18. VII, ezerpa- kiem z traw na Łazach na wyrębie łowiony. i A RP R A. * CHRZĄSZCZE 95 BUPRESTIDAE. Chalcophora Solier. . mariana Lap. Trzepizury 29. VI, w lesie sosnowym. p p y: ; y Buprestis Linné. rustica L. Poczesna 16. VII. haemorrhoidalis Herbst. Potok 12. VII. Anthaxia Eschscholtz. sepulchralis F. Potok 30. VII, czerpakiem z traw na wyrębie owiona (Lisie Jamki). meata > Pospolita latem w okolicy na kwiatach i na ach dze nigribula Rate. led okaz w Kruszynie 16. VI. na kwiatach w lesie. : Agrilus Curtis. viridis L. Potok 30. VI, "mem z traw na wyrębie ło- w ior 2, — v. linearis Panz. Wraz z poprzednim ARE e A = m pratensis Ratzb. Potok 30 VI, 17. VIL de dwa okazy z mlo- dych debów na Lesnej Dąbrówe e. elongatus Herbst. Kłomnice 30. VII, czerpakiem z traw na wy- rębie łowion angustulus Mig. Również; także Mstów 30. VI, Potok 30. VII. derasofasciatus "Lae. Potok 17. VII. integerrimus Ratz. Potok 15. VII. Trachys Fabricius, minuta L. Powszechna i pospolita w całej okolicy. EUCNEMIDAE. Throscus Latreille. dermestoides L. Ostatni Grosz 7.V. Kłomnice 10. X, Zdrowa 20. X, Nieznanice 4. XI, Potok 7. XI. z pod liścia. Potok 15. VI, 17. NIL czerpakiem z traw łowiony. obtusus Curt. Trzepizury 12. V, pod liściem. S a R E. ts E. E. E. M H. H. DR HENRYK LGOCKI Drapetes Redtenbacher. ai Piller. Potok (Leśna Dąbrówka) 15. VII. pod korą, . VIL i 17. VII. czerpakiem z traw lowiony. Eucnemis Ahrens. capucina Ahr. Potok 7. VI, wybrane ze starego pniaka. Xylobius Latreille. alni Bouv. Potok 15. VII, strzęsiony z krzewów. ELATERIDAE. Archontas Gozis. . murinus L. W całej okolicy pospolity pod liściem i na kwia- tach. Elater Linné. cinnabarinus Esch. Por 10. V, 28. V, kilka okazów pod korą buka. . sanguineus L. Widzów 16. V. Wyezerpy 6. V. Potok 12. V, 26. V olity. ; pos praeustus F. Ostatni Grosz T Vy . sanguinolentus Schrank. Potok 30. VI, strząsany z krzewów, 12. V. z pod kor — v. ephippium Oliv. Poczesna 12. VII, strzęsiony z wikliny. pg seo dw 12. V, z pod kory buka, 28. V. strzę- siony z balteatus L. Fogi w okolicy na młodych raro Ostatni Grosz 14. V, Trzepizury 21. V, Potok 12. V, zr nigrinus Payk. "Castochowa 20. V, na murze. Potok 11. V, pod korą pniaków bukowych. Megapenthes Kiesenwetter. . tibialis Lac. Częstochowa 28. IV, na murach. Hypnoidus Stephens. tenuicornis Germ. Kawodrza 28. VI, strzęsiony z krzew quadripustulatus F. Żarki 29. VE ezerpakiem z traw na a łące wiony ES CHRZĄSZCZE 97 a pae L. Widzów 20. IX, pod perzem. Dąbie 12. V. Ja- ząb V, z pod liścia. Kawodrza 30. VI, czerpakiem sin lowio ony. q sabulicola Boh. Ostrowy 8. VI. Potok 27. V, w rowkach leśnych, . VI. ezerpakiem z traw na wyrebie lowiony. z Cardiophorus Eschscholtz. . ruficollis L. Potok 19. VI, 30. VI, 17. VII, pod pniami drzew i czerpakiem z traw na wyrębie łowiony. vestigialis Er. ali 15. VI, czerpakiem z traw na nasypach ło- O wiony. C. asellus Kr. Potok 15. V, strząśnięty z młodych sosen. . cinereus Herbst. Ostatni Grosz 12. VI. |) Melanotus Eschscholtz. . castanipes Payk. Trzepizury 25. VIII, pod kor WA W Pod korą dość pospolity. tol 27. V. Po- E aa Limonius Eschscholtz. pilosus Leske. Strząśnięty z drzew. Potok 27. V, 30. VI, Kawo- drza 3. VI hy SE . aer pen Oliv. Również. M» 20. V, Dąbie 21. V. minutus L. Kawodrza 25. VI. Athous Eschscholtz. m 3 Ś X= bw g D JĘ N :0 e H = O B = H N LĄ wQ © 2, o D Zz Q (47 ź FJ © t "= a z — ~ < 4 < 0ú E T i Mączyński lapali tego chrząszcza kilkakrotnie w Natolinie koło Warszawy około 18. VI. A. niger L. Powszechny. Częstochowa 15. i 20. VII, Potok 30. VI, 15. VIL A. scrutator Herbst. Zacisze 14. VI. Powszechny. — v. alpinus Redtb. Tylko w Zaciszu 9. VI. dwa okazy. a. o F. Kilka okazów w Potoku 29. V. strząśniętych A. os: F. Potok od 27. V. po 17. VII, dość pospolity. — v. Oeskayi Kiesw. Tamże 27. V, 18. vi lecz rzadki. A. subfuscus Müll. Powszechny i pospolity. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Cześć II. 98 DR HENRYK LGOCKI Ludius Eschscholtz. L na “o Jedyna © w Częstochowie 20. V. na wałach Ja- snog L. sjaelandicus Mal. Na wilgotnych miejscach nierzadki. Myszków — 0. aistdlós yw Tylko w Kawodrzy 3. VI. i w Zaciszu 14. VI. na łąk L. tessellatus L. Pol 27. V, 30. VI, 15. VII. Trzepizury 21. V,.. strząsany z drzew. L. due F. Ostrowy 26. VI, w rowkach leśnych w lesie so- L. aeneus sh Nierzadki pod kamieniami i w rowach leśnych. Ostrowy 8. VI, Trzebno 6. V. — 0. on x Potok 27. V, pod kamieniami. — v. coeruleus Schilsky. Razem z a: L. latus F. Potok 27. V, strząśnięty z drz L. cruciatus L. Częstochowa 28. V, na rd w parku. Agriotes Eschscholtz. md W Potoku 12. V. do 30. VI. strząsany z drzew nie- licz oi A Tylko w Trzepizurach 28. VI, strzęsiony z krzewów. ustulatus Schaller. Rzadki w Potoku 27. V. sputator L. Dość pospolity. Zacisze 10. IV, czerpakiem z traw łowiony. Częstochowa 20. V, pod kamieniami. lineatus L. wysiewkach ze śmieci z nad wody. Raków 12. V, Jaskrów 9. IV. obscurus L. Pospolity w całej okolicy na trawach i zbożach. Wezesna wiosną pod kamieniami i w śmieciach nad wodą. sobrinus Kiesw. Ostrowy 26. VI, czerpakiem z traw na mokrej > łowiony. E ach ia Dolopius Eschscholtz. > marginatus L. Na wierzbach i wiklinach w okolicy wiosną po- Sericus Eschscholtz. w + brunneus L. Ostatni Grosz 14. V, strząsany nielicznie z młodych sosen. Synaptus Eschscholtz. S. filiformis F. Na wiklinie dość rzadki. Dąbie 26. V, Potok 27. VII. CHRZĄSZCZE 99 Adrastus Eschscholtz. A. pallens F. Częstochowa 2. VI, na murach. Potok 15. VI, 30. VI, zt € Denticollis Piller. D. linearis L. Trzepizury 8. VI, na wilgotnej łące. — v. lwens F. Wraz z poprzednim DASCILLIDAE. Helodes Latreille. H. minuta L. Zacisze 9. VI, Potok 30. VI, 19. VI, czerpakiem z traw na groblach i łąkach łowiony. H. marginata F. Kruszyna 18. VI, podobnie. Mierocara Thomson. M. peta L. Jedyny okaz w a: 18. VI, czerpakiem traw nad stawem złowion! Cyphon Paykull. C. variabilis Thunb. C. padi L. — v. discolor Panz. C. coarctatus Paykull. C. Paykulli Guér. W całej okolicy od wezesnej wiosny do późnej jesieni pospolite. Prionocyphon Redtenbacher. P. serricornis Müll. Jedyny okaz czerpakiem z traw w Kawodrzy 3. VII. złowiony. Scirtes Illiger. S. hemisphaericus L. W Potoku 29. VI, 17. VII. i 10. VIII, czer- pakiem na groblach łowiony. pe 100 DR HENRYK LGOCKI CANTHARIDAE. Homalisus Geoffroy. ontisbellaquei Fourer. W Potoku między 30. VI. a 21. VII. kil- kakrotnie zbierałem go czerpakiem z traw na wyrębach. Wszystkie okazy o czarnych pokrywach. Dictyoptera Latreille. D. aurora Herbst. Potok 12. 26, 28. V, pod korą. Trzepizury 21. V, Ostrowy 8. VI, na krzewach. Pyropterus Mulsant. P. affinis Payk. Potok 27. V, 15. VIL jak poprzedni. Platycis Thomson. P. minuta F. Kruszyna 15. VIII, na krzewach. Lygistopterus Mulsant. L. sanguineus L. W Potoku na kwiatach w lipcu pospolity. Lampyris Geoffroy. L. noctiluca L. Jedyna © w Potoku 4. VII. w trawie. Lamprohiza Mulsant. L. splendidula L. W początkach lipca szezególniej w Potoku po- spolity. Phosphaenus Laporte. P. hemipterus Goeze. v. brachypterus Motsch. W Potoku 29. V. ga- sienica. Dojrzałe chrząszcze łowione 30. VI. i 19. VII. czer- pakiem z traw na wyrębie. Cantharis Linné. C. fusca L. Latem pospolita. C. rustica Fall. Jak poprzednia. C. obscura L. Również. CHRZASZCZE 101 C. nigricans Müll. Ostrowy 8. VI; Potok 18. VI, 30. VI, 17. VII. C. pellucida F. W czerwcu i w lipcu w całej okolicy powszechna. C. figurata Mannh. a 8. VI. dwa okazy ułowione czerpa- z traw na łące rufa L. W czerwcu i w apra w okolicy pospolita. — v. pallida Goeze. Równie C. fulvicollis F. Jak poprzednia C. lateralis L. Cztery okazy zebrałem czerpakiem 18. VI. w Ka- wodrzy na łące. E. O. Rhagonycha Eschschóltz. R. ko Payk. Ostrowy 8. VI, czerpakiem z traw na łące ulo- wiona. R. fulva Scop. Widzów 20. VIII, Potok 15. VII, 17. VII: nie- rzadka. R. testacea L. W maju, w czerwcu i w lipcu na łąkach pospolita. R. a e mi Potoku 27. V. i 30.VI. parę okazów strząśniętych R. a L W Da pospolita. Silis Latreille. S. nitidula L. W Poraju 16. V. jedna Q. Malthinus Latreille. M. punctatus Fourer. W Potoku z końcem czerwca i w lipeu nierzadki. Malthodes Kiesenwetter ?). M. marginatus Latr. Tylko w Potoku 26. VI. M. jpet Kiesw. Potok 15. V, 15. VL 19. VII, 10. VIIL nie- M. e Payk. W Potoku 17. VIL dwa okazy. M. atomus Thom. Potok 10. VII, na porai s. piaszczystych grobli, koło wielkich stawów; parę o M. misellus Kiesw. R odrań 3 WI. D na wilgotnych "lakéet. Zacisze 9. VI, 14. VI; Ev M. pellucidus Rica Kruszyna 37 z wyrębu. . dispar Germ. v. Nonachiesi Zad ÓN Potok 25. VI, z traw na wyrebie. 1) Rodzaj Malthodes oznaczył L. Ganglbauer. 102 DR HENRYK LGOCKI M. a SI O kk bh RR M. . marginellus Ol. Jak poprz M. z da O ruficollis Latr. Kawodrza 3. VII, Wyczerpy 16. VI, lowiony ezerpakiem z traw na lace i wale kolejowym. Charopus Erichson. . plumbeomicans Goeze. W Zaciszu, w Ostrowach i w Potoku we zerwcu pospolity. Ebaeus Erichson. . pedicularius Schrank. Kawodrza 6. VI, czerpakiem z traw na . łące złowiony. Axinotarsus Motschulsky. z” Oliv. Częstochowa, w parku 4. VIII. Potok 17. VII, 10. VIII, na kwiatach liczny. . pulicarius F. Jak poprzedni i wraz z nim. . marginalis Lap. Tylko w Potoku 30. VI. parę okazów czerpa- kiem z traw na wyrębie złowionych. Anthocomus Erichson. . rufus Herbst. Kawodrza 8. VI, na trawach nad rze eką. è equestris F. Na kasztanach w Częstochowie w maju pospolity, również na łąkac . fasciatus L. Od 29. VI. do 28. VII. w Potoku nierzadki, szcze- gólniej na murae Malachius Fabricius. aeneus L. W całej obita wani bipustulatus L. Jedyny Aaa w Potoku 3 VL viridis F. W Ostrowach i w Potoku od © VI. do 15. VII. na wyrębach pospolity. Dasytes Paykull. niger L. Wśród lasów pospolity. obscurus Gryll. Ostrowy 26. vi. G- Zacisze 9. VI. ©, czerpa- kiem na łące złowiona. Potok 30. VI, na wyrębach. . plumbeus Illig. W okolicy pospolity. CHRZĄSZCZE 105 Dolichosoma Stephens. D. lineare Rossi. Na łąkach i wyrębach w czerweu i lipeu pospolita. Haplocnemus Stephens. H. impressus Marsh. Częstochowa 6. V, strząśnięty w parku. H. nigricornis F. Jaskrów 9. VI, strząśnięty z młodej sosny. CLERIDAE. Opilo Latreille. O. mollis L. Częstochowa 8. VI, dwa okazy na płocie w ogrodzie. Clerus Geoftroy. C. formicarius L. W Ostrowach w czerwcu na sągach i pniakach. Trichodes Herbst. T. apiarius L. Ostrowy 8. VI, strząsany z krzewów. Corynetes Herbst. C. coeruleus Degeer. Częstochowa 29. V, na murze. Necrobia Latreille. N. violacea L. Częstochowa 1. V, na murze. Potok 12. V, na ko- ściach padliny konia. Elateroides Schäffer. E. dermestoides L. Częstochowa 9. V, na murach. Potok 27. V. Q i 11. V. g pod korą olszy. BRUCHIDAE. Gibbium Scopoli. G. psylliodes Czempiński. Częstochowa 28. IV, $ © na murze. 104 DR HENRYK LGOCKI Niptus Boieldieu. N; paka Falderm. Częstochowa od 15. IV. do późnej jesieni cianach 33. 233 bk ke wo w domu w nocy. W zimie w szafach w mie- danie, Bruchus Geoffroy. rufipes F. Potok 19. VI, 30. VI, na plotach i w suchem pró- chnie. fur L. RTS od 15. IV. do 1. VII. na ścianach w nocy pospo pusillus Sturm. Z poprzednim jeden okaz 8. VI, drugi $ w Po- toku 30. VI. bicinctus rada Jak B. fur, lecz znacznie rzadszy. 10. VI, 20. V. latro F. Pospolity na ścianach, tudzież w Potoku 15. VII. w spró- chniałem drzewie. brunneus Duft. v. testaceus Boield. Częstochowa 14. IV. do 12. I, na murach rzadki. bidens. Oliv. Potok 27. V, pod korą olszy. Jastrząb 30. IV, wy- siany z pod liścia. BYRRHIDAE. Byrrhus Geoffroy. pertinax > ia, 24. VI, Potok 30. VI, na budynkach drewnia striatus Olis, Dov 20. VI, 23. VIII. Potok 15. VII, 17. VII. Jak poprzedni rufipes F. Częstochowa 18. VI, również. paniceus L. W mieszkaniach przez cały rok, nawet zimą. nie- rzadki. Xestobium Motschulsky. rufo-villosum Deg. Zacisze 8. V, na starej wierzbie. Ernobius Thomson. abietinus Gyll. Żarki 18. VI, na ścia mollis L. Częstochowa 20. VI, 21. VII. Ma 30.VI, 30.VIII. Na pło- tach i ścianach. pini Muls. Częstochowa 27. VII, na dachu drewnianym. longicornis: Sturm. Potok 30. VI podobnie. hy ea X. C. S. L. E C. CHRZĄSZCZE 105 Trypopitys Redtenbacher. carpini Herbst. Częstochowa 21. VII, na drewnianym domu. Ptilinus Geoffroy. pectinicornis L. Na starych wierzbach wiosną nierzadki. Zacisze . costatus Gylh. Częstochowa 22. V, na murze. Potok 30. VI, na plotac Xyletinus. Latreille. ater Panz. Parę okazów w Potoku czerpakiem z zr 18. VI. (Lisie Jamki) złowionych, 15. VII, 30. VII. pectinatus F. Jedyny okaz czerpakiem ztraw na wyrębie w Po- toku 30. VI. złowiony. Coenocara Thomson. bovistae Hoffm. Dwa okazy. czerpakiem z traw na wyrębie zło- wione. Potok 19. VII. (Lisie Jamki). SPHINDIDAE. Sphindus Chevrolat. dubius Gyllhb. Potok 30. VI, z grzyba drzewnego. Aspidiphorus Latreille. . Orbiculatus Gryllh. Powszechny w okolicy pod korą i w próchnie. Potok 29. VI, pod opadłem liściem. Nieznanice 4. XI, Potok t XI. LYCTIDAE. Lyctus Fabricius. pubescens Panz. Blachownia 10. VI, na starych wierzbach. CIIDAE. Cis Latreille. Jacquemarti Mell. glabratus Mell. 106 DR HENRYK LGOCKI C. C. C. C. C. I = © w Lys o lineatocribratus Mell. Tylko w Potoku. boleti micans Herbst. hispidus Gyll. comptus Gyll. Wszystkie powyższe gatunki w Ostrowach i w Potoku na . grzybach drzewnych od maja do końca lipca. . almi Gyll. Kłomnice 10. X, Nieznanice 4. XI, z pod opadłego liścia. Rhopalodontus Mellié. . perforatus Gyll. Jedyny okaz w Potoku 15. VII. w grzybie drze- wnym. Ennearthron Mellié. = Mell. W Potoku od 25. V. do 25. VII. w grzybach drze- ch b. pospolity. ; Sad Mien Gyll. Kłomnice 5. V. w grzybach drzewnych. Octotemnus Mellié. . glabriculus Gyll. Jak E. affine. TENEBRIONIDAE. Blaps Fabricius. . mortisaga L. Częstochowa 10. VI, 2. VII. Potok 26. V, w piwnicy. Crypticus Latreille. . quisquilius L. Pod kamieniami lub w trawie na piaszczystych gru ntach dość rzadki. Opatram Fabricius. sabulosum L. Pospolity w okolicy. Microzoum Redtenbacher. tibiale F. Znalazłem suchy okaz w Poraju 12. IV. w w > S "U O SH y E CHRZĄSZCZE 107 Bolitophagus Illiger. . reticulatus L. Potok 26. V, w di drzewnych na spró- i VII chniałych pniakach, tamże 29. I. w wilgotnym napit z buka 48 okazów świeżo wylęgłych. Eledona Latreille. . agaricola Herbst. W Blachowni w grzybie drzewnym 19. VI. liczne gniazdo. Diaperis Geoffroy. boleti L. Trzepizury 6. VIII, z grzybów na dębach. Scaphidema Redtenbacher. . metallica F. Nieznanice 4. XI. Trzy okazy wysiane z pod opa- dłego liścia. Pentaphyllus Latreille. . testaceus Heller. Potok 29. VI, w spróchniałym pniaku dębowym. Corticeus Piller. castaneus F. Nierzadki w Potoku i w Kruszynie od 27. V. do 20. VIII. pod korą aa . pini Panz. Trzepizury 7. V, pod korą sosny. Tenebrio Linnć. obscurus F. Jedyny okaz w Olsztynie 7. VII. pod kłodą drzewa. . molitor L. W okolicy latem pospolity. Helops Fabricius. we F. Błeszno 10.V, na krzewach. Jaskrów 7. XI, w tra- kamieniami. she L. Potok 30. VI, Ostrowy 26. VI, site jg dą z krzewów. Błeszno 10. V, pod mchem. Potok 12. V, pod korą ALLECULIDAE. Allecula Fabricius. morio F. Częstochowa 4. XI, suchy okaz w pajęczynie. 108 DR HENRYK LGOCKI Ane RE © 3a, . AA > z Gonodera Mulsant. Luperus Herbst. Potok 26. do 28.V. w jednym tylko roku bar- dzo liczny na krzewac ceramboides L. Rzadki. Potok 30. VI, z krzewów dwa okazy. murina L. Czerpakiem z traw na wyrębie w Potoku 8. VI. złowiona. Mycetochara Berthold. axillaris Payk. Trzepizury 8. VI, strząsany z krzewów. linearis Mlig. Potok 12. V, pod opadłem liściem. Omophlus Solier. amerinae Curt. Suchy okaz na pajęczynie w Potoku 29. VI. LAGRIIDAE. Lagria Fabricius. hirta L. Ostrowy 3. VHI, na kwiatach i krzewach. MELANDRYIDAE. Eustrophus Latreille. dermestoides F. Ostrowy 12. VII, parę okazów w grzybach drze- wnych. Abdera Stephens. . triguttata Gyll. Jedyny okaz czerpakiem z traw w Ostrowach 8. złowiony. flexuosa Payk. Dwa okazy w grzybach drzewnych w Potoku 12. V. Xylita Paykull. laevigata Hellen. Potok 11.V, na baryerach przydrożnych. Hypulus Paykull. bifasciatus F. Jedyny okaz w Potoku 19. VI. (Lisie Jamiki) pod liściem debowem na wyrebie CHRZASZOZE 109 MORDELLIDAE. Tomoxia Costa. E biguttata Gyll. Potok 18. VII, na kwiatach roślin baldaszkowych Mordella Linné. ; ap ines Naezen. Częstochowa 30. VII, na baryerach przy BR dro . bisignata Rdtb. Jedyny okaz w Potoku 16. VII. na kwiatach ER sz Na kwiatach pospolita dle Hp k. Jedyny okaz w Połaku 30. VI. na roślinach baldaszkowych. . aculeata L. Pospolita i powszechna. = Mordellistena Costa. = Neuwaldeggiana Panz. Potok 15. VII, dwa okazy czerpakiem z traw na wyrę ie złowione. humeralis L. v. lateralis Oliv. Potok 27. V, jak poprzednia. . parvula Gryll. Potok 15. VII. Zacisze 17. VI, na łąkach i wy- bach. RE ręba M. brevicauda Boh. dk 18 VI, dość licznie zbierana czerpakiem z traw na wyrę M. pumila Gyll. Potok 2 VII, 17. VII. 18. VI. Trzepizury 8. VI. Zacisze 6. VI. Pospolita na łąkach i wyrębach. Anaspis Geoffroy. A. frontalis L. Na wyrębach i krzakach w całej NY es — v. lateralis E. pa poprzednią, lecz rzadka. Pot ; A. thoracica L. Potok 30. VI, 20. VII, na aid A. pulcaria Costa. Pak 19. ML A. flava T. Trzepizury 28. VI, na 8 ach A. rufilabris Gyll. Potok 24. V, 15. VI. Trzepizury 21. V. Rzadka. RHIPIPHORIDAE. Pelecotoma Fischer. P. fennica Payk. Kruszyna 12. VIL, na wierzbach. 110 DR HENRYK LGOCKI MELOIDAE. Meloć Linné. M. pro o L. Na AENG i wśród lasu na trawach. Trzepizury . V, Rędziny 4. M. TA Marsh. Z D przedni i M. variegatus Donov. Częstochowa 13. IV, w parku. Rudniki 26. IV, stare © na ugor Lytta Fabricius. L. vesicatoria L. Częstochowa 10. VII, na jesionach. — v. dibapha Reitt. Z poprzednią. PYROCHROIDAE. Pyrochroa Geoffroy. P. coccinea L. Dojrzałe owady 12. V, 29. V, 30. VI, z drzew w Po- toku. Poezwarki zbierane 12. V. wylegaly się 24, 26. V. Kru- di a 26. Es der itiienis Scop. Jedyny okaz 28. V. w Potoku strząśnięty krzewó z ; P. pectinicornis L. Potok 11. V, pod korą buka, 28. V. strząśnięty z krzewów. ANTHICIDAE. Euglenes Westwood. E. nigrinus Germ. Potok 29. VI, z traw na wyrę E. oculatus Gyll. Częstochowa 28. VI, na ścianie wieczorem. Notoxus Geoftroy. N. monoceros L. Od kwietnia do lipea w okolicy pospolity. Anthicus Paykull, Schmidt. A. hispidus Rossi. sacz 2. VI, w piasku nad w A. antherinus L. Jastrząb 5. V, w suchych eee Md sad rzeką. A. flavipes Panz. Mirów 7. yL b b C. Pa CHRZĄSZCZE 111 luteicornis Schmidt. Poczesna 17. V, jak poprzedni na piasku nad wodą. ; sellatus Panz. Jastrząb 30. IV, w trawie nad rzeką. OEDEMERIDAE. Calopus Fabricius. serraticornis L. Częstochowa 10. V, na płocie; p. W. Mączyński znalazł go w Potoku 11. V. pod korą buka. Nacerdes Schmidt. adusta Panz. Trzepizury 8. VI, na krzewach. Aselera Schmidt. . coerulea L. Potok 28. V, na wyrebie. Vedemera Olivier. O. podagrariae L. Potok 17. VII. jak poprzednia. m O w p w $ Des gos L. Potok 30. VI, 17. i 19. VII, 30. VIII, pospolita. lurida Marsh. Na kwiatach po wyrębach od maja po sierpień pospolita. Chrysanthia Schmidt. viridis Schmidt. Ostrowy 3. do 20. VIII, Potok 17. i 19. VII, na kwiatach po wyrębach. PYTHIDAE. Lissodema Curtis. quadripustulatum Marsh. Kruszyna 10. VI, na suchych płotach. Salpingus Gyllenhal, bimaculatus Gyll. Potok 7. XI, pod liściem. Rhinosimus Latreille. . viridipennis Latr. r. dnd w Potoku 29. VI. czerpakiem traw na wyrębie złow ony . planirostris F. P eiea 4. XI, pod lisciem lasu mieszanego. 112 DR HENRYK LGOCKI CURCULIONIDAE. Otiorrhynchus Germar. geniculatus Germ. Kruszyna 14. VII, strzęsiony z krzewów. irritans Herbst. Strzęsiony z młodych sosen. Ostatni Grosz 14. V. Widzów 12. IX. raucus F. Częstochowa 15. V, na murze. Jaskrów 9. IX. Mstów 23. IX, pod liściem. scaber L. Potok 26. V, 17. VII, strzęsiony z krzewów: 7. XL pod liściem. tristes Seop. Dąbie 12. IV, pod liściem. Potok 27. V, strzęsiony z krzewów. ligustici L. Potok 30. VI, jak powyższy. ovatus L. W całej okolicy pod kamieniami i pod opadłem li- ściem pospolity. Sp o SEO Mylacus Schönherr. = . rotundatus F. Rudniki 26. IV, pod drobnymi kamieniami na wale kolejowym. Phyllobius Schönherr. glaucus Scop. Mirów 6. V, strząsany z krzaków malin. urticae Degeer. W maju i czerwcu na pokrzywach pospolity. argentatus L. Jak poprzedni. maculicornis Germ. Potok 19. i 29. VI, strzasany z leszezyny. psittacinus Germ. W całej okolicy pospolity. betulae F. Częstochowa 2. V. Trzepizury 21. V, strząsany z krzaków. oblongus L. Od maja do lipca w okoliey pospolity. pomonae Oliv. Kruszyna 16. VI, łowiony z traw czerpakiem. | m. F. Rędziny 2. VII, strząsany z krzewów w dużej a bs a da da e i ilości. sinuałus F. Kruszyna 16. VI, jak poprzedni. Polydrusus Germar. P. atomarius Oliv. Ostrowy 8. VI. Częstochowa 8. VII. z. mollis Stroem. Potok 27. V, strząśnięty z krzewów. P. sericeus Schall. Potok 16.VI, 29. VI, licznie strząsany z krzewów. E, noe L. Jak poprzedni. Potok 27. V,:2. i 29. VI. Ostrowy E 26. VL - tereticollis Deg. W Potoku w maju i w czerwcu pospolity. CHRZASZOZE 113 P. piceus F. Potok 27. V, 15. VII. Ostrowy 26. VI. P. pterygomaticus Boh. Potok 4. VII. Kruszyna 20. VIII. P. corruscus Germ. Potok 15. VII. Kruszyna 20. VIII. - Seythropus Schönherr. S. mustela Herbst. Ostatni Grosz 12. V, strząsany z młodych sosen. Rzadki. Sciaphilus Stephens. S. asperatus Bonsd. Pospolity w całej okolicy. S. afflatus Gyll. Potok 17. VII, na krzewach. Brachysomus Stephens. B. villosulus Germ. Dąbie 12. IV, w śmieciach nad wodą dwa B. echinatus Bonsd. Poczesna 16. IV. w śmieciach nad wodą. Potok d 30. VI do 20. VII. bardzo pospolity na trawie w wyrębach. Strophosomus Stephens. S. coryli F. W całej okolicy pospolity. S. capitatus Deg. Jak poprzedni. S. faber Herbst. Rzadszy. Poraj 12. IV. Jaskrów 7. XI, w trawie i pod kamieniami. Brachyderes Schönherr. B. incanus L. Pospolity w okolicy ze MEUS lisciem. Na wiosnę na młodych sosnach nierza Sitona Germar. S. griseus F. Ostrowy 9. IV, 8. VI. Trzepizury 21. V. Kawodrza 1. V, łowiony czerpakiem z traw. Kłomnice 10. X, pod li- ściem. Częstochowa 2. XI, na murach. S. tyt a a Jaskrów 30. IX, 7. XL Kłomnice 10. X, pod liści $. tibialis Hasbst v. ambiguus da Jaskrów 9. IV, pod liściem. S. hispidulus F. Częstochowa 15. Li 2. XI, na murach. Ostrowy 8. VI, czerpakiem z traw zlowiony. — w. tibiellus Gyll. Dąbie 21. V. Paok 30.VI. Poczesna 16.IV. Za- cisze í: S. flavescens Marsh. Licznie zbierany pod śmieciem nad wodą w Za- Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Część II. 8 114 DR HENRYK LGOCKI 3.3 R Es C. 3 C. C. C. C. o ap 22 III. Potok 16. VIII, na łąkach. Częstochowa 2. XI, i heat Steph. Częstochowa 5. VIL . inops Schónh. Częstochowa 21. III, na murze Dąbie 26. V, Ka- wodrza 3. VI, czerpakiem z łąk złowiony. . lineatus L. W okoliey bardzo pospolity. suturalis Stephens. Jaskrów 9. IV, pod liściem. Częstochowa 2. VIII, 8. VIII, na murae . sulcifrons Thunbg. Pospolity i powszechny. Trachyphloeus Germar. alternans Gyll. Rudniki 26. IV, pod kamieniami. . bifoveolatus Beck. Jaskrów 1. XL Rudniki 26. IV, pod kamie- niami. Zacisze 9. VI. Potok 19. VII, Szorpakiem z traw na łące złowiony. Mstów 23. IX, z pod lis aristatus Gyll. py 30. VIII, pod arloan, 30. VI. ezerpa- złowion iem z wyrebó y. . spinosus Goetze. Takt 30. IX, przy korzeniach traw. Liophloeus Germar. tessellatus Müll. Kawodrza 2. VII, na wiklinie. Chlorophanus Germar. . viridis L. Potok 30. VI, na wiklinach. C. salicicola Germ. Razem -z poprzednim. graminicola Schönh. Kawodrza 6. VII. Tanymecus Schönherr. palliatus F. Jaskrów 7. XI, pod kamieniami. Kawodrza 16. VI, ol erare z krzewów na łące złowiony. Cleonns Schönherr. excoriatus Gyll. Jaskrów 7. XI, pod kamieniami. glaucus F. v. turbatus Fahrs. its 8. VI, 26. VI, 20. VIL Trzepizury 21. V, liczny w rowach w lasach sosnowych. 'akże w Poraju 12. IV, pod szezotami. alternans Herbst. Jaskrów 7. XI, pod kamieniami. Jedyny okaz. piger Seop. Potok 19. VI. Widzów 18. VIII, strząsany z roślin. Jaskrów 7. XI, pod kamieniami. tigrinus Panz. Trzebno 26. VIII, pod kamieniami, CHRZĄSZCZE 115 Lixus Fabricius. L. paraplecticus L. Zacisze 12. IV, czerpakiem z wody wyłowiony. Larinus Germar. L. planus F. Widzów 28. VI. Kawodrza 7. V, liczny na oście. L. jaceae F. Jak poprzedni. Alophus Schónherr. A. elegans Stierl. Jaskrów 7. XI, pod kamieniami. Zacisze 22. III, w śmieciu nad wodą. Potok 9. VI, 7. VII. Kruszyna 20. VIII, ezerpakiem z traw na łące zlowiony. A. triguttatus F. Rudniki 26. IV, im copula. łęgi Germar. L. palustris Scop. Raków Yo —. v. Herbichi Zawadzki. halls 26. IV, pod kamieniami. Hylobius Schónherr. H. abietis L. W lasach RA pospolity. H. pinastri Gyll. Trzepizury 21. V, w rowkach leśnych lasu mie- szanego. Rzadki. Liosoma Stephens. L. cribrum Gyll. Potok 30. VII, 18. VI, czerpakiem z traw na wy- rębie łowiony, 7. XI. pod. liściem. Adexius Schönherr. A. scrobipennis Gyll. Dąbie 12. IV, w śmieciu nad wodą. Trachodes Germar. T. hispidus L. Potok (Łazy) 19. VII, ezerpakiem z traw na wyrę- bie złowiony. Hypera Germar. H. tessellata Herbst. Kawodrza 20. VI, czerpakiem z traw na łące : złowiona. g* 116 DR HENRYK LGOCKI H. punctata Y. Częstochowa 15. V, na murach. Potok 30. VI. Za- cisze 9. VI, ezerpakiem z traw na łące złowiona. Jaskrów 7. XI. Kamień 21. III, pod pW W Zaciszu 22. III. w śmieciach naniesionych wodą liczn adspersa F. Dąbie 26.V. Zacisze 9.VI. Potok 30.VI, 16.VI, czerpa- H iem z traw na łąkach lowiona. H. rumicis L. Jaskrów 7 V, pod kamieniami. Kłomnice . Mstów 23. IX, pod liściem. Dąbie 12. V. Zacisze 9. IV, ezerpakiem z traw' na łące złowiona. Zacisze 22. III, w śmieciu naniesionem zalewem łąki. H. meles F. Latem na łąkach powszechna. H. arator L. Pospolita. Ostrowy 24. VI, 9. VI, czerpakiem z traw łowiona. „e Bia X. Jaskrów 7. XI, pod kamieniami. Zacisze, jak H. ru H. elongata Payk. W naniesionem wodą śmieciu pospolita. Także w Potoku 8. VIII. czerpakiem z traw na wyrębach złowiona. H. póżwia Payk. Rzadka. Potok 16. VI, czerpakiem z traw na łące złowiona. H. murina F. Ostrowy 8. VI. Dąbie 25. V, jak powyższa. H. variabilis Herbst. Częstochowa 21. II, na murze. Zacisze 23. Il, w śmieciu z nad zalanej łąki. Dabie 26. V, na łąkach. — v. postica Gyll Ostrowy 20. VIII, O pakian z łąk złowiona. Zacisze 22. I I, ze śmiecia z nad w y. H. plantaginis Degeer. Ostrowy -8. VI, RE H. trilineata Marsh. Ostrowy 9. VI, na PEAT Rzadka. H. eee chętną F. Pospolita w czerwcu na łąkach, tudzież wczesną sną w śmieciu nad wodą. H. bt Boh. Zacisze 22. III, ze śmiecia z nad wody. Jaskrów 30.IX, pod Bp Rak dg SE VII, 8. VIII, czerpakiem z traw na wyrębach łow H. viciae Gyll. Potok 30. VI, +2. VIL _ Limobius Schönherr. L. borealis Payk. Potok 30. VII, 17. VII, strząsany z krzewów. Pissodes Germar. P. pini L Jedyny okaz w Potoku 30. VI. . notatus F. Licznie strząsany z młodych sosen. Ostrowy 8. VI, 26. VI. Ostatni Grosz 14. V. Potok 26. V. Widzów 21. IX. — w Grypidine Stephens. G. equiseti F. Czerpakiem z traw na łąkach łowiony w Dąbiu A NN: B [es] u Gbb 8 5 PES $ CHRZĄSZCZE 117 21.V, w Zaciszu 9. VI. Ze śmieci z nad wody w Poczesnej 16. VL brunneirostris F. Ze śmiecia naniesionego wodą: Dąbie 12. IV, Raków 14. IV, Zacisze 22. III. Czerpakiem z traw na łące: Dąbie 26. V, Zacisze 9. VI, 20. VI. (25 okazów). Erirrhinus Schónherr. . Jestucae Herbst. Zacisze 9. 46 na łące. Poczesna 16. IV, ze śmiecia naniesionego wo Nereis Payk. Zacisze 9. VI, na łące scirrhosus Gyll. Kawodrza 8. “VL na łące. Notaris Stephens. scirpi F. Poczesna 16. VI, na łące czerpakiem z traw złowiony acridulus L. Wczesną wiosną w śmieciach z nad wody gro- madnie. W Potoku 15. VIIL rzadki. Dorytomus Stephens. longimanus Forst. kai MS 2.XI, 12.IV, na ścianach. Kłom- niee 10. X, na topo tremulae Payk. Ostrowy 9. VI. Potok 16.VII. Kruszyna 20. VII, strząsany z krzew : tortriz L. Jedyny SAB w Potoku 7. XL pod liściem. validirostris Gyll. Kawodrza 18. VI, strząsany z krzewów flavipes Panz. W pniu bardzo starego pniaka dębowego 2) w Rę- dzinach 5. VI. dd Gyll. Poczesna 15. VII. | 20. VII, na krze- ac Dodani Faust. Częstochowa 2. XI, 12. IV, na ścianach. Niezna- nice 4. XI, pod lisciem. taeniatus F. Kawodrza 28. IV, na wiklinie. melanophthalmus Payk. Wyczerpy 2. VIL majalis Payk. Potok 9. VI, jak touch na krzewach. Smicronyx Schónherr. . coecus Reich. Poczesna 20. VI, czerpakiem z trawy na łące zło- wiony. Brachonyx Schónherr. - pineti Payk. Powszechny i ec szczególniej na sosnach Suda jesienia. Widzów 118 DR HENRYK LGOCKI RR ik r e oygi S y S > Anoplus Schönherr. 3 Por Naezen. > oj Potok 27. V. Dąbie 12. V. Klom- e 10. X. Na olszynie. o Suffr. Rzadki dor 26. V. Tanysphyrus Germar. lemnae Payk. Ostatni Grosz 28. V. Dabie 12. V, czerpakiem z traw na łąkach zlowiony. Raków 14. IV, ze śmiecia z nad wody. Nieznanice 4. XI, pod liściem liczny. Bagous Schönherr. ei Payk. kirs let okaz w Dabiu 12.1V, ezerpakiem z traw ące złowi binodulus Horbed:i aków 14. IV, w śmieciu nad brzegiem rzeki. frit st. W Zaciszu 22. III. w śmieciu naniesionem zalewem łąki, ad lutulosus Gyl. Kawodrza 3. VI, czerpakiem z traw na łące zło- wiony. Potok 17. VI. Widzów 21. IX. tempestivus Herbst. Jedyny okaz czerpakiem z łąki w Dąbiu ` 21. V. złowiony. lutosus Gryll. Poczesna 16. IV, w śmieciu nad wodą. glabrirostris Herbst. Zacisze 22. IIL (liczny). Postik 16. IV. Jastrząb 30. IV, w śmieciach nad wodą. Dąbie 26. V, czer- pakiem z traw na łące złowiony. Hydronomus Schönherr. alismatis Marsh. Zacisze 22. III, ze śmiecia z nad BR łąki. Dąbie 26. z traw na łące Urthochaetes Germar. > Jedyny okaz z Jaskrowa 7. XI, ze śmiecia z nad rzeki. Dryophthorns Schönherr. . corticalis Payk. Ostrowy 8. VI, na mokrej łące. Cossonus Clairville. linearis F. Wyczerpy 29. V, na topoli. E m , EN sią Y = CHRZĄSZCZE 119 Codiosoma Bedel. . spadix Herbst. Częstochowa 22. VI. na ścianach, 16. VI. w mie- szkaniu. Kłomnice 20. X. pod liściem. Eremotes Wollaston. . planirostris Panz. Częstochowa 20. VI, na murze. Potok 12. V, pod korą dębu. Rhyncolus Stephens. . culinaris Germ. Częstochowa 18. V, 20. VI, na plotach. Cryptorrhynchus Illiger. . lapathi L. Zacisze 22.11, w śmieciach z nad zalewu łąki. Dąbie 26. V, na wiklinie. Acalles Schönherr. Aubei Bohem. Jedyny okaz ezerpakiem z traw na wyrebie w Po- u na Łazach 15. VIL zlowiony . echinatus Germ. Parę okazów w Potoku 7. XI pod liściem. Coeliodes Schönherr. i pain Gmel Potok 26. V, 17. VIL czerpakiem z traw li rębie złowiony. Nieznanice 4. XI, z pod liścia. na żył A Herbst. Potok 26. V, strząśnięty z krzewów. cardui Herbst. sę Sr i pospolity. fuliginosus Marsh. Potok 1. XI, z pod liścia. ora Payk. W Potoku w lipcu i sierpniu na wyrębach nie- zadki. ae L. W okolicy bardzo pospolity. lamii F. Kilka okazów z Potoka 7. VI. z krzewów. Seleropterus Sehónherr. - globulus Herbst. Potok 30.VI, 15.VII, 17.VII, 30.VII. kilka okazów z topoli. Marmaropus Schönherr. Besseri Gyll. Potok (Leśna Dąbrówka) parę okazów czerpakiem z traw przy drodze koło leśniczówki 19.129.VI. złowionych. 120 DR HENRYK LGOCKI do daj a: a 08 „U Po. odoo O S Rhinoncus Stephens. castor F. Mae 21. VI. Potok 25. VII, czerpakiem z traw ` złowiony. Dąbie 12. IV, ze śmiecia z na wo bruchoides Herbst. Widzów 21. IX, strzasany z krzewów, w Za- ciszu 22. III. ze śmiecia z nad wody. inconspectus Herbst. Jak poprzednie. pericarpius L. Ostrowy 24. VI. Dąbie 21. V, czerpakiem z traw na łące złowiony. perpendicularius Reich. Powszechny w okolicy na łąkach i wy- rębach a jesienią pod liściem. Phytobius Schönherr. Ehen Fahrs. Kłomnice 10. X. Nieznanice 4. XI, pod lis Waltoni "Boh. Jak poprzedni. Raków 2. XI. Nieznanice 4. XI. comari zi: Poczesna 16. IV, ze śmiecia z wej wody. Dąbie V, ące. Kłomnice 10. X, pod liści quadrituberculatus F. Jastrząb 30. IV. doda, 10. X, pod li- ściem. granatus Gyll. Zacisze 21. III, ze śmiecia z nad zalewu łąki. eee Gyll. Potok 17. VII, łowiony czerpakiem z traw. Mstów 23. IX, pod liściem. oliwe: Beck. Wyczerpy 9. IV, pod liściem. Amalus Schönherr. haemorrhous Herbst. Raków 20. VII. Stare Miasto 15. V, łowiony czerpakiem z traw. Ceutorrhynchidius Duval. troglodytes F. Na łąkach wilgotnych i wiosną w śmieciach nad wodą pospolity. nigrinus Marsh. Potok 28. V, 30. VI. Dąbie 26. V, łowiony ezerpakiem z traw. Kłomnice 10. X, pod liściem. floralis Payk. Powszechny i pospolity. pyrrhorhynchus Marsh. Jeszeze pospolitszy. pulvinatus Gyll Raków 3. VII, z traw na łące. posthumus Germ. Potok 27. V, strząsany z krzewów. Ceutorrhynchus Germar. . viduatus Gyll. Zacisze 21. III, w śmieciu nad zalewem łąki. SOO ko A o 5 PET 6 © CHRZĄSZCZE 121 pubicollis Gyll. Potok 28. strząśnięty z krzewów. symphyti Bedel. Kawodrza 14. V. pegao Goeze. ic a VI, łowiony czerpakiem z traw a łące. Rzadki. wóordfoliówca Gyll. Potok 27. V, 30. III, łowiony czerpakiem w na wyreba z tra ch. crucifer Oliv. Potok 18. VII, jak >, łąc trisignatus Gyll. Jaskrów 9. IV, w śmieciu nad rzek variegatus Oliv. Potok 28. V, 30. VL 30. VII, łowiony czerpa- iem z traw na wyrębie. triangulum Boh.*). Jedyny okaz złowiony w Potoku 18. VIII. czerpakiem z traw na wyrębie (Łazy y). A de Herbst. Klomnice 10. X. Nieznanice 4. XI, pod li- ści . ar e Herbst. Raków 14. IV. Dąbie 12. IV, w śmieciach nad wodą. Room Marsh. |. 19. VI, 30. VI, 30. VII, łowiony czer- akiem z traw na wyrębie. quadridens Panz. Duda 12. IV, na murze. Jaskrów 9. IV, = w wysiewkach z nad wody. Redziny s > Dalechowy 5. V, na rzepaku. Kłomniee 20. X, pod liści resedae Marsh. Poczesna 16. IV. w śmieciu pr woda. Klomnice 20. X, Nieznanice 4. XI, pod liśe 5 molaba Herbst. Dadas 9. VL na Ene ce. Q marginatus Payk. Zacisze 21. III, w śmiecia nad zalewem łąki. Potok 19. VI, 17. VII. łowiony ezerpakiem z traw na wyrę- bach. punctiger Gryll. Potok 30. VI. pleurostigma Marsh. Przez cały rok pospolity na łąkach, wyrę- bach i pod liściem w miejscach wilgotnych. . griseus Bris !). Kilka okazów zebrałem w Potoku ezerpakiem z traw na wyrebach (Lazy) 30. VI, tudziez w Dabiu 26. V. na wilgotnej łące i 22. III. w śmieciu naniesionem zalewem łąki. Nieznanice 4. XI, od liści . „żę sie Boh. Potok 17. VII, slide czerpakiem z traw na Wyre sulcicollis "Pak: Zacisze 22. IH. Jaskrów 9. IV, pod śmieciem 1) Oznaczenie Augusta Sehultzego. 122 DR HENRYK LGOCKI C. CES GA 2 ee U m > nad wodą. Potok 30. VI. Zacisze 9. IV, czerpakiem z traw na łące złowiony. hirtulus Germ. Zacisze 22. III. Jaskrów 7. XI, ze śmiecia z nad wody. Częstochowa 15. V. Potok 27. V, 15. VII, 10. VIII. Kawodrza 3. VI. Ostrowy 8. VI, złowiony czerpakiem z traw na łąkach i wyrębach. . chalybeus Gyll. Podobnie jak poprzedni. . scapularis Gyll. Zacisze 21. III, w śmieciu nad wodą. Potok 30. VI. 10.VIII. Zacisze 9. IV, czerpakiem z traw na wyrębach i łące zlowiony. . erysimi F. Częstochowa 8. V, Potok 28. V, na wyrębach. Mstów 23. IX, pod liściem. . contractus Marsh. Jesienią pod opadłem liściem po lasach po- spolity. x; 7 . suturellus Gyll. Jedyny okaz w Poczesnej 16. IV. w śmieciu nad wodą. . barbareae Suffr. Jedyny okaz w Potoku 28. V. złowiony czer- pakiem z traw na wyrębie. . formosus Rybiński. Częstochowa 17. VI, na dziewannach na szkarpie koło Jasnej Góry dwa okazy. . assimilis Payk. Powszechny i pospolity w całej okolic ye : cochleariae Gyll. Dąbie 21. V. Zacisze 9. VI, na łąkach licznie zbier any. | . parvulus Bris. Potok 8. VIII. Nieznanice 4. XI, pod liściem. Rzadki. . ericae Gryll. Potok 27. V, na wrzosach. Poophagus Schönherr. sisymbrii F. Dąbie 12. IV, w wysiewkach z nad wody. Zaci- sze 9. VI. Poraj 8. V. Dąbie 26. V, czerpakiem z traw na łące złowiony. Ę Tapinotns Schönherr. sellatus F. Raków 14. IV, ze śmiecia z nad wody dwa okazy. Orobitis Mannerheim. cyaneus L. Zacisze 22. III, ze śmiecia z nad zalewu łąki. Oze- stochowa 30. V. Ostrowy 8. VI. na łąkach. Potok 18. VI, 30. > 17. VII. na wyrębach i liniach leśnych nierzadki. CHKZĄSZCZI: 123 Coryssomerus Schönherr. C. capucinus Beck. Kawodrza 16. VI, zlowiony czerpakiem z traw a łące. Baris Germar. B. artemisiae Herbst. Zacisze 22. III, w śmieciu nad wodą. Dąbie 12. V. Zacisze 9. VI. Ostrowy 24. VI. czerpakiem z traw na łące złowiony. B. coerulescens Scop. Jaskrów 9. IV. w śmieciu nad rzeką. — v. chloris F. Zacisze 9. VI, ezerpakiem z traw na łące lowiony. Limnobaris Bedel. L. T-album L. hose E wczesną wiosną w śmieciach nad wodą a później na łąkae Calandra Clairville. C. granaria L. Częstochowa 8. VII, na młynie. Balaninus Germar. venosus Grav. Potok 27. V, na pb nucum L. Wyezerpy 2. V, na krzewach. . turbatus Gyll. AT 28. X. Niedtanicć 4. XI, pod liściem. SEE Balanobius Jekel. B. crux F. Potok 27 V, nieliezny na krzewach. B. salicivorus Payk. Potok 27. V, 17. VII. Ostrowy 26. V, podo- bnie jak poprzedni B. pyrrhoceras Marsh. Potok 27. V, 17. VII. Zacisze 9. VI, prze- ważnie na wierzbach. Anthonomus Germar. A. rubi Herbst. Nierzadki w Potoku 2 V 00: YD Ti. VIL na ści A. pubescens Payk. Jaskrów 2. V. z krzewów A. inversus Bedel. Częstochowa 25. III, na ścianach. A. pomorum L. Częstochowa 6. V, w ogrodzie. A. rectirostris L. Razem z poprzednim. 194 DR HENRYK LGOCK! a z y T. | E F. Acalyptus Schönherr. . carpini Herbst. Kawodrza 2. V, strząsany z olszyny. Elleschus Stephens. . scanicus Payk. Kawodrza 2. V. Trzepizury 21. V, na młodych topolac ; bipunctatus L. Trzepizury 21. V, na wierzbach. Tychius Germar. pr L. Potok 19. VI. (Lisie Jamki) złowiony czer- akiem na wyrębie. Bardzo rzadki. polylineatus Germ. Wraz z poprzednim. ; bres Steph. Potok 18. VI. (Lazy) zlowiony czerpakiem z traw wyrębie Ped Kiesw. Wyczerpy 17. VI, przy wale kolejowym i na łąc ące D. medicaginis Bris. Jaskrów 7. XI, pod opadłem liściem. pusillus Germ. Bardzo pospolity w calej okolicy, wiosną pod śmieciem nad wodą, latem na łąkach i wyrębach, jesienią pod liściem tomentosus Herbst. Zacisze 22. III, z pod śmiecia naniesionego wodą. Potok 19. VI, złowiony czerpakiem z traw na wyrę- ach. piein awa F. Jaskrów 9. IV, 7. XI, pod suchem liściem. Zaci- e 12. III, w śmieciach z nad wody (liczny), również w Dą- biu 12. IV. Sibinia Germar. S. fugax Germ. Kawodrza 2. VI, na łące. o Ln pa w R. primita Herbst. Potok 30. VI, wyrębie. pellucens Seop. Potok 30.VI. 15. VII, 17: VII, jak wyżej. viscariae L. Częstochowa 15. V. na murze. Zacisze 22. III, ze śmiecia z nad zalanej łąki. . potentillae Germ. Kawodrza 2. VI, na z. Potok 30. VI, na wyrę ve O 10. X. Widzów 21. IX. Jaskrów 7. XL, pod lise Rhynchaenus Clairville. quercus L. Trzepizury 2. VIII. Widzów 18. VIII, liczny na dę- bach. Dąbie 21. V. Jaskrów 30. IX. Potok 30. VI. 17. y 8. VIII. Jesienią pod liściem. = e E Pm Dy = CHRZĄSZCZE 125 pd wł rę Germ. Potok 30. VI, na wyrębie jota Y. Potok 27. V, 15. VIL Trzepizury 21. V, strząsany z krzewów fagi L. Potok 28. V, 30. VI, 17. VII, 18. VI, strzasany z mło- dych buków. 19. TIL. pod opadlem liściem rusci Herbst. Potok 17. VII, strząsany z krzewów. Kłomnice 10. X, pod liściem. avellanae Donov. Potok 15. VII, na krzewach. populi F. W całej okolicy na wiklinach i wierzbach, tudzież pod liściem pospolity. decoratus Germ. Widzów 18 VIII, strząśnięty z dębu. Potok 20. V, 15 VIL 30. VIL na krzewach. Kłomnice 20. X. Potok ię Xi pod liściem. rufitarsis Germ. Potok 21. V, 17. VII, strząśnięty z krzewów. salicis L. Ostrowy 20. VIII. Trzepizury 21. V. Potok 27. V, 30. VI, 15. VIL na iwach. stigma Germ. W maju i w czerwcu w Potoku na krzewach nie- rzadki. > aa Miiller. Dąbie 21. V, na wiklinie liczny. Jaskrów 30. IX, pod liściem. Zacisze 22. III, w śmieciu nad wodą. Ram phus Clairville. . pulicarius Herbst. Potok 17. VII, 8. VIII, na wiklinie. Mecinus Germar. pyraster Herbst. Ostrowy 8. VI, strząsany z krzewów. Jaskró 1. XL z pod liścia. Zacisze 22, III, ze śmiecia e OREGO zalewem łąki. Gymnetron Schönherr. . pascuorum e on 20. VIII. Kawodrza 3. VI. Potok 18. YE 80. . VII. łowiony czerpakiem na łąkach i gro- blach. : beccabungae L. v. veronicae Germ. Potok 15. VII. Dąbie 21. V, złowiony ezerpakiem z łąki. Jaskrów 30. IX, Kłomnice 20. X. Nieznanice 4. XI, z pod liścia. . labile Herbst. Ostrowy '8. VI Dąbie 21. V, z traw na łące. Po- tok 30. VI, 18. VI, 17. VII, na wyrębie. A li Herbst. RAR 8. VIII, z traw na wyrębie. Mstów 23. IX, z pod lige . asellus da Kawolnk 18. vi złowiony ezerpakiem z traw ł na łące. 126 - DR HENRYK LGOCKI G. thapsicola Germ. Jedyny okaz zlowiony w Potoku 17. VIL czer- pakiem z traw na suchej piaszczystej grobli koło wielkich stawów G. tetrum F. Kawodrza 17. V, na łące. v. antirrhini Germ. Wróż z iE SA 38 noctis Herbst. Potok 30. z traw na wyrębie. Miarus Stephens. M. (ię Adora Gyll. Potok 30. VI, 19. VI, na wyrebie (Lime M. akaitia L. Potok 18. VI, 17. VII, 20. VIII, łowiony czer- pakiem na łąkach i wyrębach. Nierzadki. Cionus Clairville. C. scrophulariae L. i C. tuberculosus Scop. Powszechne i pospolite w okolicy. C. Olivieri Rossch. Tylko w Kawodrzy 3. VII. C. thapsi F. ao w Kruszynie 20. VIII. i w Potoku 15. VII, 20. VII, 8. VIII. na wyrębach. C. hortulanus e Potok 19.III, z pod ja Kruszyna 20. VIII, owiony czerpakiem z traw na wyrę ©. alauda Herbst. Terp lecz dość wdidktóniEótakia na „yi bach 30. VI, 15. VIL VII. C. pulchellus Herbst. Jak sap dy C. solant F. Potok 30. VI, 8. VIII, na wyrębach. Nanophyes Schönherr. N. ds Germ. Trzepizury 20. V. Ostrow y 24. VI. na wyrebie. Widzów 21. IX , strząsany z krzewów. ow, 9. VI, czer- epig z łąki złowiony. Kłomnice 20. X, z pod liścia. N. marmoratus Goeze. Powszechny i Kaka: PAŁ, na łąkach. Także w Zaciszu 22. III. w śmieciach z nad zalewu łąki. Magdalis Germar. M. memnonia Gyll. Ostatni Grosz 6. V, na młodych sosnach. M. phlegmatica Herbst. liat ati 21. V, strząśnięta z krzewów (sosen ?) in copula. M. duplicata Germ. Dąbie 26. V. na wiklinie. Potok 30. VI. M. ruficornis L. Kawodrza 3. VII, na łące. M. nitidipennis Boh. Potok 30. VI. ¡He Dabrowa). = dE h KRK A AAA A Ac bo hh »a Ahhh M CHRZASZUZE 127 Apion Herbst. pomonae F. Powszechny w okolicy od maja do późnej jesieni. craccae L. Podobnie jak poprzedni, lecz już w marcu (Potok 19. III, pod liściem). cerdo Gerst Rędziny 20. V, kilka okazów na rz zepaku. Zacisze 9. VI, na łące. Potok 30. VI. na wyrębie. Kłomnice 20. IX. Nieznanice 4. XI, pod liściem. carduorum Kirb. Ostrowy 8. VI. Potok 18. VI, Widzów 21. IX, strzasany z krzewów. Jaskrów 7. XI, pod liściem. onopordi Kirb. Rzadki. Częstochowa 31. V. Potok 15. VI. łowiony czerpakiem z traw ` stolidum Germ.*) Jedyne dwa okazy z pod liścia w Potoku 3. A. walą Kirb. Jeden okaz złowiony w Zaciszu 9. VI. czerpa- z traw na łące, drugi w Potoku 7. XI pod liściem. eri Kirb. Ostrowy 8. VI, z traw na łące. Kłomnice 20. X z pod liścia. Hookeri Kirb. Tylko w Jaskrowie 30. IX. pod liściem. dispar Grerm. Powszechny lecz dość rzadki. Raków 2. XI. Kłom- nice 10. X, 20. X. Mstów 23. X, pod liściem. Dąbie 12 IV. Zacisze 22. III, w śmieciach nad wodą, tamże 9. VI. na tra- wach na łące. W katalogu Reittera z r. 1891 błędnie jako synonim A. Hookeri podany. difficile Herbst. Potok 30. VI, 15. VII, 17. VII. strząsany z krzewów. urticarium Herbst. Potok 27. V, 15. VII. Jak poprzedni. aeneum F. Częstochowa 2.VII. Jak poprzednie. radiolus Marsh. Częstochowa 15. VII, na krzewach. Kłomnice 0. X, pod liściem. saeculare Gozis. Tylko w Potoku 30. VI, 18. VI, 17. VII, czer- akiem z traw na wyrębie łowiony. curvirostre Gyll Potok 27. V, z krzewów. pubescens Kirb. Ostrowy 8. VI, na krzewach. Kamień 23. II. Jaskrów 7. XI, pod liściem. | simile Kirb. Zacisze 22. III, z pod śmiecia wodą naniesionego. Ostrowy 1. VII, na łące. seniculus Kirb. Pa BA 21. LII, na murze. moe 22. III. ze śmiecia nad zalewem łąki. Potok 30. VI, VIL Kru- ms dp 20. VIII, ezerpakiem na he trad Sue Kłomnice X. Potok 7. XI. pod opadłem liściem i h Germ. PARLA 23. III, ze śmiecia z nad zalewu łąki, 9. VI. na łące 1) Oznaczenie Dra M. Bernhauera, 128 DR HENRYK LGOCKI RAR) BA R RER A AR AR RAR piciae Payk. Na wyrębach i łąkach od połowy maja liczny. Je- sienią pod liściem urzą Germ. Tylko w Ostrowach 8. VI. czerpakiem na tra- ach na łące złowiony. ei Herbst. Pospolity na łąkach. assimile Kirb. Również. trifolii L. Bardzo pospolity. dichroum Bed W Zaciszu 22, TIL i w Rakowie 12. IV, w śmie- ciu nad wodą liczny. W Potoku 15. VII. czerpakiem z traw na wyrębach złowiony. nigritarse Kirb. Jak A. trifolii. ebeninum Kirb. Tylko w Potoku na wyrębach 30. VI, 12. VIL lecz pospolity, 15. VII. świeżo wylęgłe okazy. tenue Kirb Potok 17. VII, na wyrębie. Kruszyna 20. VIII, ró- wnież. Po jednym okazie. virens Herbst. Powszechny i pospolity. unieolor Kirb. Jedyny okaz w Dąbiu 21. V. na łące. qyllenhali Kirb. Trzepizury 8. VI, ezerpakiem z traw na łące złowiony. Zacisze 22. III. ze śmiecia z nad wody. melancholicum Wnck. Tylko w Kawodrzy 18. VI, czerpakiem z traw na łące złowiony. ervi Kirb. Potok, 15. VII. na wyrębie, 7. XI. pod liściem. . filirostre Kirb. Raków 8. XI Poczesna 16 IV. pod liściem. Za- cisze 21. II, ze śmiecia z nad ky ść + 18. VLi Ll VIL ezerpakiem z traw na łące zlowiony. minimum Herbst. Potok 27. V, 30. VI, 17 VI. Ostrowy 30. VI, czerpakiem z traw na wyrębie złowiony. Mstów 23. IX, z pod liścia. pisi F. Ostrowy 8. VI, czerpakiem z traw na łące złowiony. Ja- skrów 7. XL, pod liściem. . aethiops Herbst. Ostrowy 8. VI. Jaskrów 7. XI. Potok 17. VII. Wo góle powszechny. . laevig gatum Pavk. Powszechny i nierzadki. — o. extinctum Kr. Ostrowy 8.VI. Potok 30.VI, na wyrębie. Nie- zmanice 4. XI, pod liściem. A. loti Kirb. Raków > XI, pod liściem. Potok 18. VI, 15. VII. ch. = a BR pa Ostrowy 8. VI, na łąkach i wyreba vorax Herbst. erat eni 30. V. Zacisze 9. VI. Potok 30. VI, na łąkach. Aaa cii, 4. XI. Kłomnice 20. X. Jaskrów 1. XI, pod liści pavidum Germ. "ORG 26. VII. Potok 30. VI, 17. VII. Zaci- sze 9. VI, na łąkach i wyrębach. boi 23. IX, pod liściem. miniatum Geri. Kawodrza 2. VII, JR popek w pa L. Powszechny i posos. szczególnie na młodych osna ; cia Deg. Podobnie, leez rzadszy. CHRZĄSZCZE 129 A. brevirostre Herbst. Latem w Potoku pospolity, także w Kościeleu 26. IX. pod liściem A. violaceum Kirb. Powszechny w okolicy, lecz rzadki, tylko je- że br zebrałem go 19. VI. w wielkiej ilości w Potoku wyrebi A. ERA = Powszechny i pospolity. A. curtirostre Germ. Jak poprzedni. Rhynchites Schneider. E. betulae L. Pospolity na brzozach. Ostrowy 8. VI. Potok 17. VII. R. ea x ea Jedyny okaz w Kruszynie 20. VI. strze- z krze R. nanus i Payk Na A pospolity. R. germanus Herbst. Jaskrów 30. IX, pod liściem. R. an Steph. Potok 18. VI, 30. VI, 17. VII, czerpakiem wyrębie złowiony. R. poda Gain: Wyczerpy 14. V. R. aeneovirens Marsh. Potok 17. VII, na wyrebie. R. coeruleus Deg. Ostrowy 8. VI, na wyrębach. Rhinomacer Geoffroy. R. betulae L. Częstochowa 15. V. Trzepizury 21. V. Potok 30. VI, 17. , strząsany z krzewów R. populi L. W Potoku od maja do lipea na topolach nierzadki. Jyphus Thunberg. C. nitens Pb W Potoku 28. V. 30. VI, 15. VII, strząsany z mło- | dych dębów Attelabus Linne. A. coryli L. Widzów 18. VIII. Potok 30. VI, 17. VII, strząsany z leszczyny. o . erythropterus Grmel. Zacisze 22. III, ze śmiecia z nad wody. Ostrowy 20. VIII, na łące. R NEMONYCHIDAE. Cimberis Gozis. C. attelaboides F. Dwa okazy strząśnięte z młodej sosny w Trze- pizurach 21. V. Spraw. Kom. fiayogr. T. XLI. Część I. ć 9 130 DR HENRYK LGOCKI pa E S ANTHRIBIDAE. Tropideres Schönherr. marchicus Herbst. Potok 17. VII, na plotach. niveirostris F. Potok 29. VI, 2. VII, na pniakach. undulatus Panz. Kruszyna 12. VII, na suchym chruście. Platystomus Schneider. albinus L. Kruszyna 12. VII, na płotach. Anthribus Geoffroy. fasciatus Forst. Jedyny okaz w Potoku 27. V. pod wa variegatus Fourer. Kruszyna 12. VII. strząsany z krzew tesselatus Boh. Ostatni Grrosz 14. V, strząsany z ara sosen. Potok 30. VI, na pniakach. fallax Perris. Potok 27. V, 30. VI, na pniakach. Urodon Schönherr. rufipes Oliv. Potok 30. VII. MYLABRIDAE. Mylabris Geoffroy. . rufipes Herbst. Częstochowa 18. IV, na murze. Zacisze 9. VI, czerpakiem z traw na łące złowiony. ppa e Illig. Dąbie 26. V. Ostrowy 8. > r. z traw ące złowiony. Częstochowa 2. XI, i pufmana | Boh. Zacisze 9. VI, na łące. Potok 19. VI. 30. VI, na wyrę . atomaria L. Potok 18. VI, 30. VI, 15. VII, 22. VII. strząsany z jodeł lub łowiony czerpakiem z traw na wyrębie. . loti Payk. Potok 19. VI, 30. VI, na wyrębach. . seminaria L. Potok 19. VI, na liniach leśnych. . cisti F. Tamże 30. VI, jedyny okaz . debilis Gyll. Potok 19. VI, 8. VIIL Kruszyna 20. VIII, na wy- rębach. . marginalis F. Potok 19. VI, 30. VI, 17. VII. Jak poprzedni. villosa F. Potok 15. VII, tamże. A q E ao a to a O = 4a = CHRZĄSZCZE 131 Spermophagus Steven. cardui Bohem. Raków 2. VII, na wale kolejowym. Potok 19. VI, na wyrębie. SCOEYTPIDAE: Hylastes Erichson. ater Feyi: aa 24. V, w pniakach sosnowych. Jaskrów 3. XI sań „00 rm Potok 28. V, na sągach. linearts Er. Częstochowa 2. VII, na ścianach. attenuatus Er. Ostatni Grosz 14. V, w pniakach PT: angustatus Herbst. Ostrowy 8. VI. Jak poprzedni. ar = Ostatni Grosz 14. V, strząsany ze sosen. Częstochowa 4. IV, na ścianach. palliatus Gyll pon Góra 21. III, na murach. Poczesna 16. IV, w $mie Hylurgus Latreille. ligniperda F. Widzów 19. VIII. Potok 15. VII, na drzewach i pniakach sosnowye piniperda L. Ostatni Grosz 14. V. Potok 15. VII, jak poprzedni. J h. asna Góra 21. III, na murac . minor Hartig. Zacisze 4. IV, jak poprzednie. Hylesinus Fabricius. crenatus F. Kruszyna 25. V fraxini Panz. Potok 29. VI, pod korą drzew Jiściastych. Scolytus Geoffroy. intricatus Ratzeb. Potok 16. VI, pod korą pni dębowych. rugulosus Ratzeb. Potok 16. VII, na płotach. Crypturgus Erichson. peasan Gyll. Widzów 18. IX, pod korą pniaka sosnowego. nereus Herbst. Ostatni Grosz 16. IV. Cryphalus Erichson. tiltae(?) Panz. Potok 15. VII, w pniakach. y" 132 DR HENRYK LGOCKI C. C. "U NO DINA są "U fagi F. Potok 29. V, na plotach. asperatus Gyllh. Potok 15. VII. Jak poprzedni. Pityogenes Bedel. chalcographus L. Potok 26. V, w pniaku. Ips Degeer. sexdentatus Boerner. Potok 30. e na parkanie sosnowym. typographus L. Kruszyna 20. erosus Hjem = A. 25. VI na skladzie drzewa. Potok 12. HBA ra laricis F Potok: 15. VII, w pniaku sosnowy curvidens Germ. Kruszyna 20. VIII, na kin? Taphrorychus Eichhoff. bicolor Herbst. Potok 26. VI, w pniaku dębowym. Dryocoetes Eichhoff. autographus Ratzb. Częstochowa 12. IV, na ścianach. villosus F. Potok 8. VIII, pod korą pniaków dębowych. Xyleborus Eichhoff. Saxeseni Ratzeb. Potok 12. V. 30. VI, 15. VII, w pniakach. monographus F. Potok 12. VI, w pniakach. dispar F. Potok 12. V, 15. VII, po parę okazów w pniakach dębowych. Xyloterus Erichson. lineatus Oliv. Nieznanice 9. XI, pod liściem. Platypus Herbst. cylindrus F. Potok 12. V, 21. VII, na pniakach dębowych. CERAMBYCIDAE. Spondylis Fabricius. - buprestoides F. Powszechny. Trzepizury 2. VIII. Potok 16. VII, y CHRZĄSZCZE 133 28. VII. Czasami gi gromadnie wieczorami, jak w Dąbrowie Ra (Potok) 31. VIL Prionus Geoffroy. coriarius L. Powszechny 5 okolicach lasów sosnowych. Ostrowy 2 HE 4. VI. Potok 23. VII, 4. V Ergates Serville. E. faber L. W Potoku 26. VIII. jeden okaz cf, na drugi rok tamże SEM > © € p „U $ 28. VIII. jedna Q. Rhagium Fabricius, Ganglbauer. sycophanta Schrnk. Jedyny okaz strząśnięty w Złotym Potoku 2 młodych sosen. . mordax Deg. Powszechny na sosnach. do 8. VI. Potok 15. cy; VI. Również tam pod korą 19. III. bifasciatum F. Rzadki. Ostatni Grosz 14. V. i Ostrowy 24. VI, na młodych sosnach. Pan Ludwik Hild zbierał go w Potoku 21. V. inquisitor L. Ostatni Grosz 8. V, na sosnach. Oxymirus Mulsant. cursor L. W Potoku 26. V. na leżących pniakach i w lot. Toxotus Serville. . quercus Goeze. W Złotym Potoku 3. VII. jedyny $ na pniach. Acmaeops Leconte, Ganglbauer. collaris L. Kruszyna 18. VI, dość liczna na kwiatach na łące pod lasem. Pidonia Mulsant. lurida F. Jedyne dwa okazy złowione w Potoku 20. VII. czer- pakiem z traw na wyrę ie. Leptura Linne. sezguttata F. Jedyny okaz zlowiony ezerpakiem z traw na wy- 134 DR HENRYK LGOCKI ÉS x A > F: Bom Em Prr p ye (Łazy) w Potoku 18. VI. Odmiana z plamami połączo- emi (L. exclamationis livida F. Pospolita. Potok 30. VII, 20. VII. Kruszyna 18. VIL Ostrowy 8. VI. maculicornis Deg. Rzadka. Kruszyna 26. VI. rubra L. Pospolita. einen od 8. VI. do 4. VIII, również w Potoku i Kruszynie sanguinolenta L. Pospolita w calej okolicy. od yeti . Powszechna, lecz dość rzadka. Poczesna 20. VII. Potok 30. VI, 10. VII. Trzepizury 5 VIII. a> Poda. Rzadka. Tylko w Kruszynie 20. VI. melanura L. Pospolita w okolicy, „akg jednak dopiero w lipcu. bifasciata Miill. Podobnie jak poprzedni nigra L. Jedyny okaz w Potoku ed 16. VII. czerpakiem z traw na wyrebie (Lazy). eee L. Równiez jar okaz w Potoku w Dąbrowie Le- nej 20. VII. na kwiatach. Allosterna Mulsant. . tabacicolor Deg. W Kruszynie 20. VI dwa okazy. Caenoptera Thomson. or L. Czestochowa 28. V, na parkan ie r Schreber. Jedyny okaz na „AAA w Kru- szynie 10. VI. Criocephalus Mulsant. rusticus L. Pospolity w calej okolicy. Asemum Eschscholtz. striatum L. Myszków 25. V, na suchych pniakach. Tetropium Kirby. castaneum L. Potok 27. V, na pniakach. — v. fulcratum L. Razem z poprzednim. k. Ea Phymatodes Mulsant. testaceus L. KE L. Jedyny okaz w Częstochowie na par- kanie 19. VI. alni L. Potok 29. V, na płotach; rzadki. C. sa 34 8 a "U e O En M. A. CHRZĄSZCZE 135 Callidium Fabricius. violaceum L. Częstochowa 15. V, 10. VI, na parkanach. Potok 30. VI. Rzadki. Hylotrupes Serville. bajulus L. Pospolity w okolicy, szezególnie z końcem czerwca w li ipcu na murach, parkanach, plotach itp. Rhopalopus Mulsant. clavipes F. Jedyny okaz w Potoku 28. V, na pniaku na wy- rębie macropus Germ. Kilka okazów na płotach w Trzepizurach 8.VII. Aromia Serville. . moschata L. Nierzadka na wierzbach. Zacisze 28. VI. Kawodrza 1 VL Plagionotus Mulsant. detritus L. Dwa okazy w Kruszynie 28. VI. na suchym chruście Clytus Laicharting. arietis L. Na składach drzewa w Myszkowie 3. VII. Clytanthus Thomson. varius F. Kilka okazów w Trzepizurach 28. VI, na płotach. Lamia Fabricius. textor L. Kawodrza 2. VII. Łojki 28. V, na wierzbach. Monochammus Stephens. galloprovincialis Oliv. Jeden okaz ($ w Częstochowie w lipcu na składzie drzewa, drugi Q w Trzepizurach 20. VIII. Acanthocinus Stephens. aedilis L. Nierzadki w maju i w czerwcu w Trzepizurach i Po- toku pod pniakami sosen. A = L5 DR HENRYK LGOCKI 136 Liopus Serville. E L. nebulosus L. Potok 30. VI, jedyny okaz na suchym plocie Exocentrus Mulsant. E. lusitanus L. Kruszyna 28. VI, pare okazów na plotach Pogonochaerus Gemminger. E dera mi Degeer. Strząsany z a. sosen. Jaskrów 9. IV. 26. V. Ostatni Grosz 12 Anaesthetis Mulsant. A. testacea L. Częstochowa 2. VII, na plotach. Agapanthia Serville. A. villosoviridescens Degeer. Potok 12. VI, parę okazów strzęsio- nych z krzewów. Saperda Fabricius. $. ario L. Jedyny okaz na kasztanach alei w Czestochowie S. par L. Nierzadka w Potoku na krzewach 27. V, 30. VI, 17.VIL Tetrops Stephens. T. praeusta L. Tylko w Dabiu 26. V. dwa okazy. Phytoecia Mulsant. P. nigricornis F. Kłomnice 26. VI, parę okazów złowionych czer- pakiem z traw na łące. Oberea Mulsant. O. oculata L. Potok 16. VII, 19. VII, na wyrę O. APO Schrank. Potok (Lisie Meis 19. VL 16. VII, na wyrębi yo b bb bobo b > ssd Z. CHRZĄSZCZE 137 CHRYSOMELIDAE. Orsodacne Latreille. cerasi L. Strząsana z kwitnących wierzb w Kawodrzy 18. IV. Donacia Fabricius. versicolorea Brahm. Dąbie 12. VI, czerpakiem wylowiona z wody. aquatica L. Dość pospolita na mokrych łąkach. Ostrowy 8. VI. Dąbie 12. V, 21. V. Jaskrów 4. IX, w śmieciu blizko rzeki. limbata Panz. Dąbie 12. V, na roślinach wodnych. bicolora Zschach. Raków 7. V. Dąbie 21. V. obscura Gyll. Rzadka. Dąbie 12. V. Potok 30. VI, wraz z po- przednią na wilgotnych łąkach. thalassina Germ. Dwa okazy w Rakowie 10. VI. brevicornis Ahr. Pospolita. Myszków 25. V. Dąbie 12. V, 25. V. Potok 16. VII. semicuprea Panz. Również. Ostatni Grosz 14. V. Dąbie 21. V. Ostrowy 8. vulgaris Zschach. Jedyny okaz w Potoku 16. VII. simplex F. Tylko w Kawodrzy cinerea Herbst. Trzepizury 7. VI. Potok 27. V, na trzcinie na stawie. Plateumaris Thomson. sericea L. Potok 16. VI, czerpakiem z nad stawu na wilgotnej łące złowiona. discolor Panz. pea okaz w Jaskrowie 9. IV. wysiany ze śmiecia z nad w consimilis leal. ¡Oecmakiónt z traw na łące w Kawodrzy 9. V. złowiona rustica Kunze. Ostrowy 8. VI. Również. abdominalis Oliv. Bardzo pospolita na łąkach. Myszków 25. V. Ostrowy 8. VI. Dąbie 21. V, 12. VI. Poraj 8. V. Kawodrza 3. VI. Zacisze 9. VI. Zeugophora Kunze. subspinosa F. Potok 15. VII, 30. VI. 17.VII, strząsana z krzewów. Z. flavicollis Marsh. Potok 15. VIL 17. VIL Również. Rzadka. 138 DR HENRYK LGOCKI Lema Lacordaire. L. cyanella L. Potok 30. VI, 15. VII, czerpakiem z traw na wyrę- bie złowiona. L. lichenis Voet. Pospolita w s: okolicy na łąkach i wyrębach, tudzież jesienią pod liści L. flavipes Suffr. Jedyny dka znalazł p. Stobiecki w Jaskrowie . XI. pod liściem. L. melanopus L. Podobnie jak L. lichenis. Crioceris Geoffroy. C. merdigera L. Ostrowy 6. V, 8. VI, czerpakiem z traw na łące złowiona. C. 12-punctata L. Częstochowa 2. VII, 8. VII, nierzadka na wyro- słych szparagac C. asparagi L. Jak poprzednia. — v. campestris L. Jedyne dwa okazy 3. VII. w Częstochowie na szparagach. Labidostomis Lacordaire. L. tridentata L. Potok 15. VII, jeden okaz Y strzęsiony z krze- wów. L. lucida Germ. Potok 30. VI, na krzewach — v. axillaris Lac. Potok 27. V, 30M Rów L. orpoan L. W czerwcu i lipeu na łąkach ia W Ostro- ach 8. VI. nawet gromadnie. Clytra Laicharting. C. quadripunctata L. Widzów 15. V, na krzewach. W gnieździe Formica rufa w Stradomiu 24. I. znalazłem kilka gąsienie, które wraz z częścią gniazda trzymałem w słoju. Gąsienice żywią się świeżo zdechłemi mrówkami, nie pozwalając tychże mrówkom Mie s ydy z nich przemieniło się w dojrzałe owady 9. V Gynandrophthalma Lacordaire. G. salicina Seop. Częstochowa 28. V, w parku na kwiatach liczna. Coptocephala Lacordaire. C. unifasciata Scop. Na wyrębach na kwiatach nierzadka. Ostrowy 6. V 3. VHI CHRZĄSZCZE 159 Cryptocephalus Geoffroy. . cor a pa 27.V, 30. VI, 8. VIII, na trawach i krzewach na wyrę L. suturalis Thom. Częstochowa 2. V, Raków 13. V, Poraj 8. V, Potok 15. VII, na łąkach pospolita. Galerucella Crotch. G. sagittariae Gyll. Kruszyna 9. V, na krzewach. CHRZASZCZE 145 G. me o Na łąkach pospolita, np. w Widzowie 20.VIII. w Ostro- VI G. calmarini L. Ostrowy 26. VI, czerpakiem z traw na lace na. Jaskrów 9. IV, Zacisze 28. II, Nieznanice 4. XI, z ię liścia i śmiecia z nad wody. G. pusilla Duft. Ostrowy 26. VI, na łące. G. tenella Ostrowy 26. VI Kawodrza 3. VI. Zacisze 9. VI, z traw na łące. Raków 14. IV, ze śmiecia z nad wody. Wogóle po- spolita. Galeruca Geoffroy. G. tanaceti L. W okolicy na trawach i na wyrębach pospolita. W Potoku 30. IX. gromadnie. G. pomonae Scop. Jaskrów 1.XI, pod liściem. Potok 15. VII, strzą- sana z krzewów. Derocrepis Foudras. D. rufipes L. Jaskrów 15. V, na trawach w lesie. Crepidodera Chevrolat. C. transversa Marsh. Czerpakiem z traw na wyrębach złowiona. strowy 26. VI. Potok 15. VII, 8. VIII C. ferruginea Scop. Podobnie jak poprzednia, lecz bardzo pospolita. Ochrosis Foudras. O. apeta Payk. Parę okazów w Potoku 15. VII. czerpakiem traw na wyrebie złowionych. Chalcoides Foudras. C. splendens Ws. Potok 30. VI, 15. VII, jak powyższ = w lada Wa. nę: 19. III, pod liściem; 17. VII, 18. VIII. na wyrębie na trawach. — v. gaudens Steph. "Potok 17. VII, z traw na wyrębie; L XI. wysiana z pod liścia C. helrines L. Potok 27. VII Trzepizury 21. V. Kawodrza 7. V, strząsana z młodych wierzb. Zdrowa 23. X, wysiana z pod liścia. — v. fulvicornis F. Trzepizury 21. V, na wierzbach. Nieznanice 4. XI, pod liściem. an = jucunda Ws. Jak poprzednia. Trzepizury 21. V. Potok 17. II. 144 DR HENRYK LGOCKI © "on Marsh. Pospolita i powszechna na wiklinach lub w śmie- iach nad wodą. Hippuriphila Foudras. H. Ta L. Jesienią i wiosną pod śmieciem nad wodą, latem na lakach pospolita. H. wii Gyll. Ostrowy 8. VI. Potok 18. VI, 30 IV. na trawach a wyrębie, 7. XI. pod liściem. Mantura Stephens. M. chr ysanthemi Koch. Częstochowa 2. V, na murach. Zacisze 23 II, ze śmiecia z nad wody. Potok 30. VI, 17. VII, z traw na łące. Chaetocnema Stephens. C. semicoerulea Koch. Jastrząb 30. IV, pod opadłem liściem wikliny. Rędziny 24. IV. — v. saliceti Ws. Razem z poprzednią. C. concinna Marsh. W całej okolicy pospolita. C. Mannerheimi Gyll. Zacisze 22. III, parę okazów ze śmiecia na- niesionego zalewem łąki. Potok 19. VI, na łące. Tamże okaz upełnie czarny. ; ji pa si Kutsch. Zacisze 22. III, w śmieciach nad zalewem łąki liczna Raków 14. IV, również. arida Foudr. Jaskrów y IV. Zacisze 22. III. (bardzo Ue w > ie nad wodą. Mirów 6. V, strząsana z krzewów | S w) Sablbergi Gyll. Zacisze 22. III, ze śmiecia z nad wody. Bardzo rzadka. O hortensis Fourer. Na wilgotnych miejscach pospolita i powsze- chna w całej okolicy. Psylliodes Latreille. cucullata Illig.. Trzepizury 1 VII. Potok 18. VI, 30. VI, 17. WE III, na oi ezerpakiem z traw złowiona; 8. VII. okazy mło cupreata Duft. sań Góra 2. XI, na das Kawodrza 2. VIII, czerpakiem z traw na łące złowiona. chrysocephala L. Myszków 25.V, czerpakiem z traw na łące zło- wiona. Jasna Góra 2. XI, na murze cuprea Koch. Jedyna samica w Kruszynie 20. VIII. na wyrębie. s pory CHRZĄSZCZE 145 P. en Payk. Częstochowa 22. V, 12. VIII. 20. IX, liczna na ach. T. digan Koch. Jedyny okaz w Czestochowie 18. IX. w parku. P. hyoscyami L. Równiez jedyny okaz na Jasnej Górze 2. XI, na murach. P. picina Marsh. Jaskrów 9. IV. Zacisze 22. III, ze śmiecia z nad wody. Potok 15. VII, na łące. Haltica Geoffroy. H. quercetorum Foudr. Potok 15 VII, kilka okazów z traw na wy- rebie. JH. oleracea L. Pospolita w całej okolic — v. lugubris Ws. Zacisze 22. III, ze śmiecia z nad zalewu łąki. Batophila Foudras. B. rubi Payk. Zacisze 9. VI, na łące. Phyllotreta Foudras. P. exclamationis Thunb. Zacisze 22. III, w śmieciu z nad zalewu łąki bardzo Ak parę okazów także z Jaskrowa 9. IV. i z Dąbia 12. IV. Odmiana bez plam na pokrywach bardzo zadka. P. Rirddimia Com Jaskrów 9. IV, jedyny okaz ze śmiecia z nad o Es flensa Mlig. Tak jak P. exclamationis, lecz znacznie rzadsza i nigdy gromadnie. ara 2, fenestrata Ws. Wraz z poprzednią. P. sinuata Steph. Podobnie, lecz także latem np. w Jaskrowie 9. VII. w Kawodrzy 17. VII. v. discedens Ws. Jaskrów 9. IV. 30. IX. Pi undulata Kutsch. Częstochowa 22.IX, na murze. Jaskrów 9. IV, ze śmiecia z nad wody. Dąbie 12. V. Kawodrza 16. VI. Po- tok 15. VII. czerpakiem z traw na łące złowiona. — v. bilineata Ws. Wraz z poprzednią P. vittula Redtb. Latem na łąkach i Sei pospolita. Na wio- sne w śmieciach nad wodą. P. nemorum L. W calej okolicy bardzo pospolita. P. atra r Częstochowa 4. IV, 19. V. Dąbie 12. IV, ze śmiecia z nad wody. Potok 17. VII, na ole P. nigripes F. Na łąkach wiosną i latem, tudzież w lasach mokrych pospolita. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Część II. 10 146 - DR HENRYK LGOCKI RR RABA pa A = 5 E > O Aphthona Chevrolat. cyparissiae Koch. Potok 17. NL Sl VI, parę okazów czerpakiem z traw na wyrębie zlowionx mały, Gyll. Kilkanaście Skoda zebrałem w Zaciszu 22. ITI. v Rakowie 14. . w śmieciu nad wodą. AA Marsh. Jedyny okaz w Potoku czerpakiem z traw na wyrębie złowiony. . pygmaea Kutsch. Powszechna w całej okolicy na wiosnę i w je- sieni. ką wiosnę na młodych wierzbach. W „dia jej nie spo- tykałe ENSO Zett. Dwa okazy z Jaskrowa 9. V. Pet Fourer. Jeden okaz w Fes 16.IV. w śmieciu nad ą. Drugi w Dąbiu 12. V. ; UOR Schranck. Jasna Góra pe XI na murach. Potok 30. VI. ezerpakiem. z traw na wyrębie złowiona. Mstów 28. IX, pod opadłem liściem. ovata Foudr. Tak jak A. pygmaea, lecz bardziej pospolita. Longitarsus Latreille. era a Potok 25. V. Ostrowy 8. VI, na łąkach. Wi- dzó IX. Mstów 23. IX, pod liściem. A paras pra Zacisze 22. III. Jastrząb 30. VI, ze śmiecia z nad wody. Widzów 18. VIII, pod perzem. Kawodrza 3. VI, czerpakiem z traw na łące złowiony. MAR L. Zacisze 22. III. (także okazy bez plam na pokry- ach). Raków 14. IV. Jastrząb 30. IV, liczny w śmieciach z ycia wody. Kawodrza 3. VI, na łące. Potok 17. VII, na wyrębie luridus Scop. Ostrowy 24. VI, liczny na łące . nasturtii F. Ostrowy 24. VI. Kawodrza 3. VI. Zacisze 9. VÍ, czerpakiem z traw na łące złowiony. Zacisze 22. III. Raków > V. ze śmiecia z nad wody. Jaskrów 7. XI. Nieznanice 4. XI, z pod liścia. „ atricillus L. Ostrowy 26. VI, na łące. Zacisze 22. III, ze śmie- cia z nad zalewu łąki. . longiseta Ws. Zacisze 22. III, jak powyższy . melanocephalus Deg. Pospolity w całej fr na łąkach i mo- adlach. . exoletus L. Tylko w Potoku 17. VII. na wyrebie. . pectoralis Podr. Jedyny okaz w Częstochowie 24. VII. na ścianie. . verbasci Panz. Parę okazów w Potoku 8. VIII. na wyrebie. L. lateralis Illig. Zacisze 22. III, ze śmiecia z nad wody. Potok 15. II. Kruszyna 8. VIII, na łąkach. L. lycopi Foudr. Zacisze 9. VI na łące. Częstochowa 18. IX, na murze. A L. tantulus Foudr. Ostrowy 26. VI, na lace. L. doj Panz. Zacisze 22. III, ze śmiecja z nad wody. Wi- w 21. IX, z pod liścia. Ozestochowa 14. IX, na murze. L. S Foudr Powszechny i pospolity w okolicy na mo- kradłach i łąkach. L. tabidus F. Ostrowy 6. VI, na łące. L. agea Foudr. Ostrowy 24. VI. Kawodrza 16. VI. Potok 30. VL VII, na łąkach i wyrębach. L. co Foudr. Zacisze 22. LIIL. Poczesna 16. IV, bardzo li- czny w śmieciu z nad wody. Potok 17. VII, na wyrębach. L. pellucidus Foudr. Potok 19. VI. 1. VIII, na wyrębach. Dibolia Latreille. D. occultans Koch. Ostrowy 8. VI, na wyrębac ch. D. cryptocephala Koch. Ostrowy 24. VI, również. Obydwa te ga- tunki bardzo rzadkie. Apteropoda Chevrolat. A. globosa Illig. Potok 29. VI, 17. VII, 8. VIII, parę okazów zło- wionych ezerpakięm z traw na liniach leśnych. Sphaeroderma Stephens. S. cardui Gyll. Jak poprzednią, lecz nie tak rzadka. Potok 2. VII, 16. VII. Hispa Linné. H. atra L. Jaskrów 7. XI, z pod liścia. Potok 16. VI, 30. VI, 17. VII, 8. VIII. Kruszyna 20. VIII, ezerpakiem z traw na wy- rębach i liniach leśnych złowiona. Cassida Linne. C. viridis L. Dąbie 21. V, czerpakiem z traw na łące złowiona. * Potok 17. VII, na w Pa Mstów 23. IX, pod lisciem. C. murraea śm Zacisze 1. IV, przy korzeniach traw. Kawodrza 16. VI. czerpakiem z traw E lace zlowiona C. sanguinosa Suffr. Potok 30. VI, na lace; 17. VIL na liniach le- CHRZĄSZCZE 147 śnyc 10* 148 DR HENRYK LGOCKI . rubiginosa Múll. Na ostach pospolita wiosną i jesienią. . vibe L. Potok 25. V. Kruszyna 18. VIII. C. ferruginea Goeze. Nader rzadka. Jeden okaz w Potoku A. 16. VII. na wyrębie, drugi tamże następnego roku 18. chloris Suffr. Kawodrza 3. VI. Potok 27. V, 30. VI, BA RÓ SS C. z traw na wyrebie zlowiona. Mstów 23. (8.2 pod liściem. C. stigmatica Suffr. Jaskrów 9. IV, ze śmiecia z nad wody. Kawo- dra 3. VI, 16. VI, z traw na łące. Potok 29. V, 30. VL wyrębu. C. denticollis Suffr. Jaskrów 7. IX. Jedyny okaz przy korzeniach C. iaa Mill. Widzów 21. o jak poprzednia. Kawodrza 16. VI. Zacisze 9. VI, na lac C. nebulosa L. W okolicy EASA C. subferruginea Schrank. Jaskrów 7. XI. 9. IV, z pod liścia. Ka- wodrza 16. VI, na łące. Potok 15. YI na wyrębie, dojrzałe i młode okazy. C. Galo Thunb. “Pospolita w całej okolic C. vittata Villers. Jaskrów 7. XI, przy koroid traw. Raków 15. V, na łące C. nobilis L. Wezesna wiosną i jesienią pod liściem pospolita i po- wszechna. C. margaritacea Schall. Jedyny okaz w Jastrzębiu 6. IV. w śmie- ciach nad wodą. C. hemisphaerica Herbst. Spać 7. XI, 9. IV, przy korzeniach trawy. Zacisze 9. VI, COCCINELLIDAE. Subcoccinella Huber. S. 24-punctata L. Pospolita w całej okolicy. — v. saponariae Huber. Zacisze 22. III, z pod śmiecia z nad wody. Potok 7. XI, z pod liścia. Hippodamia Mulsant. H. tredecimpunctata L. Powszechna. w okolicy na łąkach i miej- scach podmoklye H. septemmaculata Deg. Rzadka. Jasna Góra 2. XI, na murze. Wi- dzów 21. IX, pod liściem. Adonia Mulsant. A. variegata Goeze. W okolicy pospolita. CHRZĄSZCZE 149 Anisosticta Duponchel. A. 19-punctata L. Na roślinach nadbrzeżnych i w śmieciu z nad wody pospolita. Adalia Mulsant. A. obliterata L. Dwa okazy w Wyczerpach 6. V. na wale kole- jowym A. bipunctata L. Pospolita w okolicy. — v annulata L. Jedyny okaz w Kawodrzy 3. VII. czerpakiem na trawach złowiony. v. v. v. v. pantherina L. Również jedyny okaz w p... 24. VI. semirubra Ws. Jasna Gróra 2. XI, na mur sexpustulata L. Nierzadka w okolicy. 4-maculata Scop. Podobnie. Coccinella Linne. C. septempunctata L. C. quinquepunctata L. Pospolite w okolicy C. hieroglyphica L. Ostrowy 8 VL Potok 17. V, strząsana z mło- ych sosen. — marginemaculata Brahm. Również. EN 21.V, Potok 19. V, 17. VIL Pod lisciem w Zdrowej 23. X. C. Delon L. Częstochowa 24. VIL na murze. Jaskrów 9. IV, pod liściem. S wsessgese 20. v. pellucida Ws. Poczesna 16. V, na łące. lutea Rossi. Trzepizury 26. VI, na lace. quadripunctata L. Potok 29. V, na wyrębie. sexpunctata L. Częstochowa 24 VII, dwa okazy na murze. octopunctata Miill. Częstochowa 20. VII. consita Ws. Dąbie 26. V, na łące. Rzadka. humeralis Schall. Częstochowa 29. VI, na jej Kruszyna VIII, na wyrębie. Nieznanice 4. XI. z pod liścia. Seribae Ws. Częstochowa 24. VII, na murze. Potok 19.III, z pod liścia „> 10-pustulata L. Potok 19. III, również. C. quadripunctata Pont. proa 2. VI, na murze. Trzepizury 6. yV. Ostrowy 8. VI, ce. C. conglobata L. Zacisze L IV. na topolach. vr otr 12. VIL S. LX. , liczna na ścianach. Kawodrza 2. VII, ące C. 14-pustulata S. Bardzo pospolita w okoliey. 150 DR HENRYK IGOCKI Micraspis Redtenbacher. M. 17- its L. Kamień 22. III, przy ARE. traw. Zacisze 2.11 ES R p I. Jaskrów 9. IV. Dąbie 12. IV, śmiecia z nad wody. ca 9. VI, czerpakiem z traw na lact lowiona. Mysia Mulsant. : Pros L. Częstochowa 20. V, 14. VI, 15. VII, na ścia- ach. Trzepizury 21. V. Potok 15. VII, strząsana ze sosen. Anatis Mulsant. ocellata T anon 22 V Potok 3H. V, DOVE 47. VIL strzasana z krzewów Halyzia Mulsant. 16-guttata L. Jaskrów 9. IV, z krzewów. 12-guttata Poda. Kawodrza 12. V. Również. 10-guttata L. Potok 27. V, 15. VII, czerpakiem z traw na wy- rębie i pod liściem złowiona 14-guttata L. Częstochowa 2. XI, na murze. Jaskrów 9. V, strzą rzewó sana z 20-guttata M, » tigrina L. Jaskrów 9. Ry, jedyny okaz wie- czorem 18-guttata La AA A IN, A inii na murach. Jaskrów 9. IV, na wyrębie. Dabie 12. IV, na łące 22-punctata L. Raków 15. V. Dąbie 12. IV. Potok 30. VI, ezer- pakiem z traw na łące złowiona. Nieznanice 4. XI. Potok 17. XI, z pod liścia. H. 14-punctata L. Pospolita w okolicy. — tetragonata Laich. Poczesna 16. IV, z pod śmiecia z nad wody. Ostrowy 8. VI. Potok 27. V, 30. VI, strząsana z krze- wów. Kawodrza 16. VI, na łące. Mstów 23, IX. Nieznanice 4. XI, z pod liścia. v. conglomerata F. Zacisze 9. VI. Potok 30. VI, czerpakiem z traw złowiona. Kłomnice 20. X, pod liściem v. fimbriata AF. Jesienią a ZSRR nierzadka, także w Kru- szynie 10. VIII. i w Potoku I. czerpakiem z traw na wyrębach złowiona. Tamże Apr 26. VIII. okaz z całem ezarnem przedpleczem. Chilocorus Leach. C. renipustulatus Seriba. Zacisze 1.IV. Kłomnice 10. X, z pod liścia. C. bipustulatus L. Raków 14. IV, ze śmiecia z nad wody. CHRZĄSZCZE 151 Exochomus Redtenbacher. E. 4-pustulatus L. Ostatni Grosz 14. V. Kłomnice 10. X. Hyperaspis Redtenbacher. H. reppensis Herbst. Ostrowy 8. VI. Poraj 8. V. OE 19 VI, Za- cisze 9. VI, czerpakiem z traw na łące złowiona. H. e Herbst. Potok (Lazy) 30. VI, 14. VII, czerpakiem yrębu złowiona, 7. XI. pod liściem. Coccidula Kugelann. C. scutellata Herbst. C. rufa Herbst. W śmieciu 2 nad wody i na łąkach wiosną nie- rzadkie. Rhizobius Stephens. R. litura F. Jaskrów 6. V, z krzewów. Scymnus Kugelann. S. ferrugatus Moll. Kawodrza 2. VII, na łąc $. haemorrhoidalis Herbst W AERE "ar A na łąkach i ro- S. minimus Rossi. Da bie 12. V, na łące. Potok 19 VI, na wyrebie. 5. mice Thunb. Pospolity w okolicy. — v. limbatus Steph. Częstochowa 22. V, na murze D. Miotoiśżliw Ws. Jaskrów 7. XI. Jastrząb 30. IV, z pod liścia. Kawodrza 2. VI. Potok 19. VI. 5. ater Thunb. Na wilgotnych miejscach pospolity. S. abietis Payk. Ostrowy 24.VI. Potok 15.VII, na sosnach rzadki. S. rubromaculatus Goeze. Jaskrów 7. XI, pod liściem. Kruszyna 6. Potok 15. VII, na krzewach i na trawach. 5. frontalis F. Jak S. ater. — v. -pustulatus Herbst. Wraz z ere A S. interruptus Goeze. Częstochowa 2. VI, na S. bipunctatus Kugel. Widzów 21. IX, pod aka Materyaly do fizyografii krajowej. Część III. Materyały zebrane przez Sekcyę geologiczną. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Część III. Młodszy miocen Galicyi zachodniej i jego fauna przez Dra Wilhelma Friedberga. (Z tablicą). IL Część paleontologiczna. Gastropoda. ' Rzad: Opisthobranchiata. Rodzina: Scaphandridae. Rodzaj: Cylichna Lovćn. 1. Cylichna Lajonkajreana Bast. Bulla Lajonkajreana ka Hórnes, Die fossilen Mollusken d. Tertiárbecken von en. Abhandl. der geol. Reichsanstalt, tom IH, str. 624—6, 9. tab. 50, Jeden okaz typowy z Niechobrza (ił "E otwór wiertni- czy) i z Nockowej (piasek). Błonie (zlep.) 1 o Rodzina: Ringiculidae. Rodzaj: Ringicula Desh. 2. Ringicula buccinea Broce. rzymalem sie systematyki mie Zsa pa ia w dz iele P. Fischera e , R „Manuel de topenia. ET tór e E śnie i wygasłe gatun + pakowológieśń ych Md sie przeto najlepiej. nader wyjątkowych = „połówek byłem zmuszony odstąpić od systema- W tyki tegoż autor 1x 4 DR WILHELM FRIEDBERG Ringicula buccinea M. agro » c. str. 86—88, tabl. 9, fig. 3—4. $ i Auinger, Di iS ips Z ger. pe T u. II Ba jn ada zeszyt 2, str. 70. Dwa okazy młode, wysokości 6 mm.; jeden z m jest zde- formowany przez ciśnienie; okazują one delikatne, poprzeczne prąż- kowanie, które, ja . Hórnes zaznacza, jest właściwe okazom młodym. Trzeci okaz, nieco wyższy i szerszy, okazuje słabe prąż- kowanie, jest więc zupełnie typowym. Gatunek ten jest długotrwałym, żyje bowiem i dzisiaj, a sięga aż do dolńego oligocenu, jak to utrzymuje Speyer (Die EW d. Kasseler Tertiarbildungen, Kassel 1870, tom I, str. 286 — Różne gatunki oligoceńskie wyróżnione przedtem: Ringicula pEr Sandb., R. acuta Sandb:, B. marginata Desh., są wedle niego iden- tyczne z R. buccinea. Być może, że niektóre formy oligoceńskie opisywane przez Koenena (D. norddeutsche Unteroligocin, tom 4, str. 960 — 8), n. p. BR. marginata v. Koen., R. seminuda v. Koen., odpowiadają również młodszym okazom, lub ete pee odmia- nom poa zmiennego gatunku, jak BR. bucci cinea co przyznaje pierwszeństwo nazwie —Ringicula auriculata Mén. (Menarde de la Groye z r. 1811). Z porównania literatury u M. Hórnesa i Sacci wynika, że najstarszą jest nazwa Voluta buc- dida Ren. (z r. 1804), nazwę buccinea wprowadził Brocchi w roku 1814 (Conchiol. fossilis ... subapen. t. II str. at ed nazwa Des- angat jest późniejszą. Najsłuszniejszą więe byłab wa R. buc- nata Ren., a jeżeli już utarłà się nazwa buccinea, do pa “Brocchie go. onie, RIPSA. 3 okazy. W zbiorach wiedeńskiego Muzeum nadwornego są liczne okazy z Wieliczki, zapewne z iłu solnego, opisane przez Boca Ring. buccinea p jest formą żyjącą przy wybrzeżach, do- k częstą jest na dnie LAB w siokotei 5— 20 sążni mor- ich irae 5, Rzad: Prosobranchiata. Rodzina: Conidae. Rodzaj: Conus. 3. Conus (Leptoconus) Dujardini Desh. Conus nad > eggs L.e. o 40—41, tabl. 5, fig. 3. . Hörn. i Auing. 1. e. zeszyt 1, str. 35—6. ZR GW Nacz Die Conchylien des Mittelmeeres t. I i II Cas 1867—8. W dziele tem nieco Riar em znajduje się wiele uwag o życiu mie- czaków i ich geogr i Ri rozmieszczen MŁODSZY MIÓCEN GALICYI ZACHODNIEJ 5 Jeden okaz (13 mm. wysoki) ma schodkowate zwoje, krawędź na nich wyraźna, na zwojach nie znać guzków, odpowiada on więc formie typowej przedstawionej u M. Hórnesa na ed 3. Błonie (zlepieniec) 1 okaz. 4. Conus (Leptoconus) Brezinae R. Hórn. i Auing. ` Conus ca pb a M. Hórnes 1. c. str. 40 (var. 4), tabl. 5, fig, 8. Conus Brezi . Hörnes i Aving. l. c. str. 36—37. BORG się od poprzedniego tem, że zwoje nie są shot sit 1 nie mają ostrej krawędzi. Chociaz okaz z Blonia jest nieco starty, przecież nie sądzę ze względu na ogóny kształt, aby gładko ść zwojów miała powstać dopiero sztuczn Błonie (zlepieniec) 1 okaz. Babica (wap. litot.) 1 okaz. 5. Conus (Chelyconus) af. Juscocingulatus Bronn. R. Hórnes i Auing., |. e. zeszyt 1, str. 47, tabl. 1, fig. 10—13. Jeden okaz mały (12 mm. wysoki, 6 mm. szeroki) ma zwoje słabo wzniesione, profil ich nieco tylko wklęsły. zwoje początkowe tworzą ostry kolec nieeo wzniesiony. Ujście zaczyna się u szwu górnego przy zwoju ostatnim i tuż przy szwie przyczepia się warga prawa. Wrzeciono nieco tylko skrzywione i gęsto poprzecznie prąż- kowane, eo widocznem jest, chociaż di rt” skorupki zniszezo- na. Różnicę pewną w porównaniu z t mi formami tego gatunku widziałbym w tem, że mój okaz jest szoztipłejat Sacco (I molluschi d. terreni terziarii del Piemonte e della Liguria, część 13, str. 12) zalicza formy opisane przez R. Hórnesa do podrodzaju Dendroconus pod nazwą Dendroconus dertovatus Sac- Co, z.czego możemy o jak niedokładną jest jeszcze sy- stematyka. w rodzaju Con ogólności tworzenie podrodzajów w systematyce palsgntologiozas) jest rzeczą problematycznej war- tości. Jeżeli w nawiasie podaję podrodzaje, to głównie z tej przy- czyny, że niektórzy autorowie uważają je za rodzaje, Fischer jedna- owoż w swej pracy do zdania tego się nie przyłącza. ' Bogucice (ił) 1 okaz. 6. Conus (Chelyconus) af. praelongus R, Hórn. 1 Auinger. R. Hórnes i Auinger l. c. zeszyt 1, str. 45—46, tabl. 1, fig. 16. Mam jeden okaz mały, widocznie młody (wysokość Jego 19 mm., największa szerokość 9 mm.), silnie zniszczony. które u bra- pea w Wiedniu, doszedłem do wniosku. że albo mój okaz należy tutaj, albo do podobnych. gatunków. wydzielonych przez R. Hórnesą i Auingera, t, j. do Conus Suessi R. Hörn. i Auinger lub 6 DR WILHELM FRIEDBERG C. vindobonensis Partsch. Okaz mój okazuje u wrzeciona pewną za- klęsłość i skrzywienie, które może być wynikiem uszkodzenia. Bogucice (ił) 1 okaz. 1. Conus (Rhizoconus) aff. ponderosus Broce. M. Hórnes |. c. str. 26, tabl. II, fig. 6. Jeden odlew z piaskowca znalazłem w ile w Bogucicach; nie jest on oznaezalny dokładnie. Jest 38 mm. wysoki, największa sze- rokość sięga 11 mm., zwoje są schodkowate, silnie w górę podniesione. Zgłobice (ił) 1 okaz. Mam jeszcze okaz z rodzaju Conus z iłu w Grabowicach, lecz w stanie nieoznaczalnym i dwa kawałki z Błoń (zlepieniec). Rodzaj: Clavatula Lam. 8. Clavatula cf. vindobonensis Partsch. Pleurotoma Jouanneti M. Hórnes |. c. str. 346, tab. 38, fig. 5 i 6 (p. p.). Clavatula vindobonensis R. Hörn. i Auing. l. c. zeszyt 8, str. 358, tabl. 48, fig. 17—18. Jeden okaz, jakkolwiek niezupełny, przecież zaliczyłbym tu- taj ze względu na gładką powierzchnię skorupki ze zgrubieniami poniżej każdego szwu i z poziomymi, podłużnymi prążkami. Iwkowa (ił) 1 okaz. Rodzaj: Drillia Gray. 9. Drillia aff. granaria Duj. lia granaria R. Hórnes i Auinger l. c. zeszyt 7, str, 321—2, tabl. 41, fig. 14—20. Dril Drillia Matheroni Bellardi, I molluschi d. terr. terziar. del Piemonte et della Li- guria, ezęść II, str. 117—118, tabl. 4, fig. 5 Jeden okaz z Rzegociny możnaby tutaj zaliczyć, ale tylko na tej podstawie, że R. Hörnes i Auinger zaznaczają zmienność tego gatunku i rysują okazy mniej smukłe (ich rys. 15—18); mój okaz, jako młody, jest jeszcze szerszy. - Skorupka jest 4 mm. wysoka, 1:8 mm. szeroka, składa się z T zwojów, z których ostatni zajmuje połowę wysokości. Trzy pierwsze embryonalne zwoje nie okazują prawie rzeźby, dalsze mają około 10 podłużnych żeberek biegnących z góry na dół, które są dosyć szerokimi szwami w ten sposób rozdzielone, że czynią wra- żenie poziomych szeregów guzków, biegnących na każdym zwoju. Ponieważ przez środek owego rzędu guzków biegnie pozioma, wązka ruzdka, przeto są w rzeczywistości dwa poziome rzędy guzków na każdym zwoju. W zagłębieniu pomiędzy zwojami znajduje się li- stewka słabo karbowana. Na ostatnim zwoju biegnie 5 poziomych MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 7 szeregów guzków ; guzki nad soba leżące są bardzo zbliżone, na- tomiast obok siebie leżące oddalone, wskutek czego mamy wrażenie podłużnych żeberek (przedłużenie tych, które biegną na innych zwojach). Poniżej owych poziomych rzędów guzków, jest 5 pozio- mych obrączek, które przechodzą na wrzeciono i sprawiają, że jest karbowanem. Kanał krótki, warga prawa nieco zniszczona, lewej nie znać. Rzegocina, 1 ok.; przez p. Dyducha oznaczony jako Pleuro- toma sp. ign. Rodzaj: Raphitoma. 10. Raphitoma plicatella Jan. Bellardi, I molluschi ... del Piemonte, część 2, str. 307, tabl. 9, rye. 19. Trzy okazy małe, z nich jeden tylko zupełny. Jest on na 1-8 mm. wysoki, składa się z 5 zwojów, z nich są pierwsze dwa (embryonalne) gładkie, trzeci, okrągły, okazuje podłużne żeberko- wanie, a 4 i 5 mają już wyraźniejszą rzeźbę. Są to młode okazy, zgodne zupełnie z również młodymi okazami z Merignae koło Bor- deaux w zbiorze Muzeum nadwornego, chociaż te ostatnie są przecież nieco większe. Od podobnych gatunków zdołałem moje okazy przecież wy- różnić. Od Raph. hispidula Jan. różni się mój okaz mniejszą ilo- ścią podłużnych żeberek (około 12). które dochodzą aż do szwów, R. hispidula ma zaś liczniejsze żeberka i do szwów niedochodzące. Od bardzo podobnego gatunku R. vulpecula Br. różnią się moje okazy szczegółami w podłużnych żeberkach. każdym razie jest trudnem odróżnienie tego gatunku od dwu innych wymienionych. Wszystkie trzy nie są rzadkie w gór- nym miocenie i pliocenie och. Pleur. plicatella Jan., opisana przez M. Hórnesa jako rzadka w iłach Badenu i Steinabrunn (M. Hórnes l. e. str. 374 — 5, tabl. 40, fig. 5 — 6), odpowiada gatunkowi Raph. hispidula Jan., co za- znacza Bellardi (l. e. str. 305). : zegocina, 3 okazy, oznaczone już przez p. Dyducha. 8 DR WILHELM FRIEDBERG "11. Raphitoma cf. submarginata Bon. Pleurotoma submarginata R Hórnes 1. c. str. 375, tabl. 40, 9. Bellardi 1. e. zeszyt 2, str. 275, Wi 540, fig. 9. Packa mała, 2:3 mm. wysoka, 1:1 szeroka, składa się z 5 zwojów, z których 3 pierwsze są gładkie, a 4 i 5 podłużnemi że- berkami opatrzone, wszystkie zwoje są okrągło-wypukłe, nie kąto- wate. Na ostatnich dwu zwojach są podłużne żeberka w liczbie 10 — 12, przebiegające wprawdzie pionowo, ale nieco skośnie (ró- Źnica od formy typowej). Chociaż ujście nie jest dobrze zacho- wane; przecież uważam oznaczenie za dobre ; kształt okazu mego jest wprawdzie mniej smukły, ale odnieść to można do faktu, iż skorupka ta jako mniejsza odpowiada osobnikowi młodszemu, a ta- e. rach Muzeum nadwornego są liczne okazy z Włoch, przeważnie większe i smuklejsze, były także i małe, zgodne z moim a najwięcej odpowiadał mały okaz z Pyrgos (Morea), chociaż miał kanał ku stronie prawej silniej zgięty. Również zgo- dne z moim były okazy z Millias koło Perpignan (Francya). Pleurotoma costata opisana przez Eichwalda (Lethaea rossica t. 3, str. 186, tabl. 8, fig. 6) z Zukowiec, a także Fusus ha arpula Broce., opisany przez Duboisa (Dubois d. Montpóreux: Conchiologie fossile du pl. Wolhynie-Podolien, 1831, str. 31, tabl. I, fig. 47—48) ączy M.,Hórnes (l. e. str. 375) z Pleurotoma. i sumarginata Okaz przedstawiony przez Duboisa; jako szersz okazy Eichwalda Hórnesa, jest więcej do mego okazu O sirios Dubois po- daje go z Szuskowiec. Rzegocina. 1 okaz, oznaczony już przez p. Dyducha jako P. submarginata Jen. Rodzina: Olividae. Rodzaj: Ancillaria Lam. 12. Ancillaria ps Lam. M. Hórnes |. c. str. 57, tab), . 6—13, WYE 2. R. Hórnes i Auinger |. e. śp z) str. 55— Ta tab. E, fig. 1—2. Je zag okaz z Iwkowej niezupełny, ale typowy; kąt szczy- towy 60% Z iłu w Pobitnej okaz zupełn e R. Hórnes i Auinger zaznaczają, że forma ta, częsta w iłach i piaskach złożonych w "Amiejacach płytkich, jest rzadszą w utwo- rach głębinowych np. adenie. Iwkowa (1 ARA Pobitno (ił, 1 okąz). MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 9 Rodzina: Mitridae. Rodzaj: Mitra. 18. Mitra Partschi M. Hórn. M. Hórnes |. e. str. 111—12, tabl. 10, fig. 33. R. Hórnes i Auinger l, c. zeszyt 2, str. 88—9, tabl. 10, fig. 15—18. = Jeden okaz 5 mm. wysoki, największa szerokość 2 mm., zu- pełnie zgodny. Rzegocina, 1 okaz oznaczony już przez p. Dyducha. 14. Mitra cf. fusiformis Broce. M. Hórnes l. e. str. 98—99, tabl. 10, fig. 4—7. R. Hórnes i Auinger, zeszyt 2, str. 75—6, tabl. VIII, fig. 25—29. Cztery okazy z Błonia; jeden ze zupełnie dobrze zachowanych jest 85 mm. wysoki, największy 16 mm. Ponieważ powierzchnia skorupy jest silnie zniszczona i ponieważ znać na niej tylko po- dłużne prążki przyrostowe, przeto oznaczenie nie jest zupełnie pe- wnem, zwłaszcza z tej przyczyny, że niektóre gatunki przedsta- wione przez R. Hórnesa i Auingera. n. p. M. incognita Bast. i M, Bouei R. Hórnes i Auinger, są bardzo podobne do M. fusiformis; a mają nieco odmienną rzeźbę na skorupce. Dalszą różnicę moich okazów stanowi nieznaczna ilość zwojów (5—6), ale ponieważ okazy dorosłe M. fusiformis są znacznie większe, przeto wzgląd ten nie przemawiałby przeciw oznaczeniu. Rycina w dziele Sacci (l. e. część 5, str. 23, tabl. I, fig. 21) odpowiadająca M. fusiformis zga- dza się z moimi okazami. Błonie (zlepieniec) 4 okazy. Zauważyć należy, że Mitra comata zbliżona do M. fusiformis Br., żyje dzisiaj dosyć rzadko na skałach w znacznych gleboko- ściach np. koło Nieei, Tulonu. Katanii (Weinkauff). i Rodzina: Fasciolariidae. Rodzaj: Fusus Lam, 15. Fusus Schwartzi M. Hórnes. M. Hórnes 1, e. str. 289—290, tabl. 31, fig. 17. 5. = R. Hórnes i Auinger l. c. zeszyt 6, str. 25 Okaz mały, bez zupełnego ujścia, zaliczam do tego gatunku, Jest on 5:5 mm. wysoki, największa szerokość wynosi 1:8 mm.; jest to więc okaz smukły. Zwojów 8, z tych 4 embryonalne nie oka- zują rzeźby, dopiero dalsze. Ujście nie jest zachowane, przeto ściśle biorąc przynależność do rodzaju Fusus nie jest dostatecznie pewną, lecz kształt wydłużony jest dla Fusus Schwartzi tak charaktery- 10 DR WILHELM FRIEDBERG styczny, a okaz z Rzegociny do niego tak wyglądem i rzeźbą zbli- żony, że muszę ową przynależność za pewną uważać. Zgodność z o- kazem z Grinzing w zbiorach Muzeum nadwornego jest prawie zu- pełna, chociaż mój okaz jest nieco smuklejsz atunek ten Jest rzadki w okolicy Wiednia, znane są 4 okazy ze Steinabrunn, po jednym z Grinzing i Porzteich. Rzegocina, 1 okaz; p. Dyduch oznaczył o Fusus sp. ign. 16. Fusus sp. ign. af. lamellosus Bors. M. Hórnes 1. c. str. 289, tabl. 31, fig. 16. R. Hórnes i Auinger |. c. zeszyt 6, str. 255. Jeden okaz z piasków Wieliczki (koło dworca kolejowego), który w każdym razie należy do rodzaju Fusus, chociaż ze względu zaznaczyłem tylko zbliżenie do wymienionego gatunku. Ułamek składający się z dwu ostatnich zwojów jest 9 mm. długi, na okrą- głych zwojach ma 10 podłużnych, ostrych żeberek, pomiędzy któ- remi jest prawdopodobnie poprzeczne prążkowanie; w szwach zwo- jów listkowate obrączki (u Fusus lamellosus brak ich). Ujście po wydłużone, kanał jednakowoż krótki. Z porównania z okazam w Muzeum nadwornem przekonałem się. że mój okaz nie jest siać tyczny z Fusus lamellosus, chociaż do niego zbliżony. Wieliczka (piasek) 1 okaz. Rodzina: Nassidae. Rodzaj: Nassa Lam. 17. Nassa Dujardini Desh. Buccinum mutabile (L.) M. Hórnes 1, e. str. 154—5, tabl. 13, fig. Buccinum (Niotha) Dujardini sue: » R. Hörn. i Auinger 1l.c. pr 3, > 124—5, fig. 12. eden okaz niezupełny RIŁA tutaj; chociaż ostatniego zwoju brak, przecież ze względu na inne szczegóły uważam oznaczenie za pewne. Zwojów 8, embryonalne słabo podłużnie żeberkowane, zwoje smukłe, ujście (prawa warga) rozpoczyna się niżej, niż u na- stępnego gatunku, tj. Nassa Schónni. Gatunek ten żyje i dzisiaj, wedle Weinkauffa pospolity jest przy wybrzeżach o dnie mulistem, piaszez ardi lub żwirowatem, w głębokości od 4—10 sążni. Zgłobice (ił) 1 okaz 18. Nussa Schónni R. Hórnes i Auinger. Buccinum (Niotha) Schónni R. Hórnes i Auinger |. e. zeszyt 3, str. 125, tabl. 15, fig. 18—20. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 11 Jeden okaz mniejszy (13 mm. wysoki) ma skorupę zupełnie gładką oprócz słabo zaznaczonych szwów przyrostowych na ostatnim zwoju. Buccinum mutabile i. opisane przez Duboisa (Dubois de Montp. l. e. str. 26, tabl. I, fig. 30—31) odpowiada Buccinum Schónni. Dubois podaje je z Szuskowiec. Niskowa; 1 okaz. 19. Nassa coarctata Eichw. Buccinum coarctatum Eichw. l. e. str. 171, tabl. 7, fig. 7. Gatunek ten złączył M. Hórnes (l. e. str. 154—5) z Buccinum mutabile. które dzisiaj nazywamy Buccinum Dujardini Desh. R. úrnes i Auinger oddzielili od Buccinum mutabile nowy gatunek Buccinum Schónni, Bellardi zaś (l. e. część 3, str. 27—9, i 171, tabl. I, fig. 23) złączył Buccinum Schónni z B. coarctatum Eich- walda, używając nazwy ostatniej. Mojem zdaniem istnieją trzy ga- tunki: Nassa Dujardini Desh., N. Schónni R. Horn. i Auinger, a nadto N. coarctata Eich. powiadający N. Schónni, a w tekscie mówi autor ten wyraźnie: „superficies laevis, exceptis primis anfractibus, longitunaliter costa- tis et transverse costulatis*. Ze zlepieńca w Błoniu mam 2 okazy większe; zupełny i le- piej zachowany jest 16 mm. długi (brak zwojów embryonalnych), 11 mm. szeroki. Oprócz niezachowanych 2 zwojów ma mój okaz 4 zwoje. Kształt ogólny (tępa skorupka), warga prawa do góry pod- niesiona, jest zgodny z Nassa Schónni, a równocześnie z N. coarc- tata Eichwalda; z tą ostatnią formą jest także zupełnie zgodny ze względu na delikatne, poziome bruzdki. Wobec tego uważam te 2 okazy za zupełnie typową Nassa coarctata Eichw.; od tego gatunku należy jednakowoż oddzielić Nassa Schónni R. Hórn. i Auinger. Nassa coarctata opisana i na- rysowana przez Bellardiego jest N. Schónni. . Gdyby się okazało, że poziome bruzkowanie zwojów staje się niewyraźnem i znika częściowo, wskutek czego oddzielenie gatun- ów N. coarctata i Schónni byłoby trudnem, wówczas należałoby 12 DR WILHELM FRIEDBERG je złączyć, ale w ten sposób, jak to Bellardi uczynił, a więc użyć nazwy N. coarctata Eichw. jako męczą i Błonie (zlepieniec), 2 okazy. 20. Nassa af. styriaca Auing. z © Buccinum styriacum aj Neue Conchylien a. d. mittelsteier. Mediterr,-schicht. r.d. wien. Akademie, tom 79, str. 12, tabl. 2, 1. Hima styriaca R. Haene i Auinger, |. c. zeszyt 3, str. 139, tabl. 13, fig. 34—35. sN Jedna skorupka z Błonia 8 mm. wysoka, największa szerokość 4 mm, cztery zwoje zachowane, dwu émbryonalnych brak Z góry na dół prow wadzi około 12 silnych żeber; miejsca wolne między niemi są delikatnie poprzecznie prążkowane, jednakowoż w ten spo- sób, że prążki nie przechodzą na żeberka z wyjątkiem dolnej części ostatniego zwoju. Ujście jest nieco zniszezone, więc nie mogę spraw- dzić, czy na wardze: lewej są 2 fałdy, które powinny być u N. styriaca. Porównanie z okazami Hilbera z Pols w Styryi wykazało pe- wną zgodność z okazem o mniejszej ilości podłużnych. żeber, ró- żnicę jednakowoż stanowiły żeberka podłużne u mego okazu pra- wie pionowe, u ukazów z Póls nieco skośne. Błonie (zlepieniec), 1 okaz. . Nassa. Niedźwiedzkii n. sp. (Fig, 1). J kich okaz z piasku w Bogucicach muszę (włazić: za przy- należny do nieznanego jeszcze Banka) a. PP gi skorupki, największa adatok jego mierzy 4 mm., "skorupka więc jest stosunkowo smukła, Zwoje, wyraźnie oddzielone, słabo wypu- kłe, „mają okoła 12 podłużnych żeberek , miejsca online między niemi są gładkie, a więc bez poprzecznego prążkowania. Na gru- ej wardze prawej 5 zębów wewnątrz, warga lewa gładka, kankł krótki. w tył zgięty. i Bogucice (piasek), 1 okaz. 22. Nassa Rosthorni Partsch. Buccinum Rosthorni M. Hörn. 1. e. str, 140—14t, tabl. 12, fig. 4—5. Pon, (Tritia) Bosthorni R, Bra i Auing. |, e. ze prt 8, str. 140—141, MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 13 wierzchnię. Pierwotnie były one oznaczone przez Dr. Grzybow- skiego t) jako Bucc. Dujardini. Jakkolwiek ogólny kształt odpowia: dałby temu gatunkowi, to przecież wielkość stanowi wybitną tó- żnicę, Bucc. Dujardini jest bowiem znacznie mniejsze; największe okazy tego gatunku w zbiorach Muzeum nadwornego w Wiedniu mierzą 15 mm. wysokości, przy największej szerokości 9 mm., pod- czas gdy największy mój okaz i to niezupełny (zachowane są tylko cztery ostatnie zwoje) jest 20 mm. wysoki przy największej szero- kości 14 mm. ` Gatunek to wcale nierzadki w miocenie Wiednia; Dubois de Mont. (l. e. str. 26, tabl. I, fig. 6— 7) podaje go jako Bucc. obli- quatum z Szuskowiec. Błonie (zlepieniec), 4 okazy. 23. Nassa cf. laevissima Brus. Buccinum corniculum M. Hórnes 1. e. str. 156, tabl. 13, fig. 5. Buccinum (Nassa) laevissimum (Brus.) R. Hórnes i Auinger, zeszyt 3, str. 123— 124, tabl. 15, fig. 21. Jeden okaz niezupełny z iłu w Zgłobicach koło Rzeszowa. Weinkauff mówi o gat. Buccinum corniculum L., który uważa za identyczny, że jest wcale częstym dzisiaj przy wybrzeżach na ska- łach i to w pobliżu powierzchni wody, a nawet też wychodzi po skałach ponad powierzchnię. Zgłobice (ił), 1 okaz. Rodzina: Columbellidae. Rodzaj: Columbella Lam. 24. Columbella curta Duj. M l. e. str. 118, tabl. 11, fig. 2-6. R. Hórnes i Auinger |. c. zeszyt 2, str. 93, tabl. 7, fig. 15—20. Jeden okaz ze zlepieńca w Błoniu zgadza się z tą formą, odpowiada okazom młodszym bez zaklęsłości na górnej powierzehni każdego zwoju. Od formy typowej, np. w zbiorach Muzeum nadwor- nego, różni się obecnością nieznacznego podłużnego prążkowania, które zresztą, być może, było przedtem silniejsze, okaz mój bo- wiem jest nieco starty, jak prawie wszystkie skorupy ze zlepieńca w Błoniach. Wobec tego możnaby wyróżnić mój okaz jako var. striata. R. Hórnes i Auinger omówili, dla czego temu gatunkowi należy się nazwa Dujardina nie Bellardiego. Błonie (zlepieniec), 1 okaz. 1] Tekst do 14 zeszytu „Atlasu geolog. Galicyi* Kraków 1903, str. 14. 14 DR WILHELM FRIEDBERG 25. Columbella seripta L. Columbella scripta M. Hórnes l. e. str. 116—117, tabl. 11, fig. 12, 14. Columbella (Mitrella) seripta (L.) R. Hórnes i Auinger, zeszyt 2, str. 95. Kilka okazów z Babiey; różnica od C. subulata Bell., którą M. Hórnes podaje, jeżeli na okazy obu gatunków patrzymy od tyl- nej strony, jest wyraźna u moich okazów, kanału bowiem wówczas nie widzimy. R. Hórnes wyróżnił okazy opisane przez M. Hórnesa jako C. subulata Bell. od typowej C. subulata Broce. (non Bell.) pod nazwą Col. fallax. Babica (wap. litot.), kilka okazów. Rodzina: Muricidae. Rodzaj: Murex L. 26. Murex cf. galicianus Hilb. Murex (Chicoreus) galicianus Hilber, Neue u. wenig bekannte Konch. aus d. ost- galiz. Miociin, 1. e. str. 5, tabl. I, fig. 7—8. . Hórnes i Auinger l. c. zeszyt 5, str. 209, tabl. 29, fig. 11—12. Dwa okazy małe, bardzo dobrze zachowane, są 12 mm. wy- sokie, największa ich szerokość sięga 8 mm., zwojów 5. Dwa pierwsze z nich nie okazują rzeźby, 3-ci i 4ty mają górną po- wierzchnię daszkowatą, a na niej dwa poziomo biegnące żeberka, jak gdyby obrączki, i dolną powierzchnię pionową, na której są dwie silne obrączki, na zwoju czwartym między niemi jeszcze inne słabsze. Zwój ostatni ma część górną, daszkowatą, urzeźbioną tak samo jak zwoje poprzednie, na dolnej zaś części 5 silnych, pozio- mych obrączek, pomiędzy niemi i poniżej ostatniej liczne słabsze. Na skorupie są nadto podłużne żeberka (9 na zwoju ostatnim), które nie stoją nad sobą, i one to sprawiają, że skorupka jest jak gdyby kratkowana i opatrzona guzkami. zebra na ostatnim zwoju silniej- ” n MLODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 15 duja się w Baden, Vóslau, Steinabrunn, Forchtenau. Soos, Nieder- leis, Kostej i w Tarnopolu. Hilber opisał Mur. galicianus z pia- sków Podhorzec i Oleska, gdzie znalazł go w jednym okazie z każdej miejscowości. Błonie (zlepieniec), 2 okazy. 21. Murex cf. exculptus Duj. Murex plicatus M. Hórnes 1. e. str. 245—6, tabl. 25, fig. 9—10. > A Bellardi |. e. część I, str. 185, tabl. 12, fig. 28. Murex (Polia) exculpta R. Hórnes i Auinger l. c. zeszyt 6, str. 241—2. Mam z Rzegociny cztery okazy, które są zupełnie zgodne, z wyjątkiem drobnych rozmiarów, moje okazy są bowiem formami młodemi, których wysokość mierzy zaledwie kilka mm., podczas gdy okazy dorosłe dochodzą wedle Bellardiego 20 mm. Jeden z oka- - zów jest cały, chociaż jest on najmniejszym, mierzy 2:8 mm. wy- sokości, 2 mm. największej szerokości, kształt więc jego bardzo pękaty. Zwojów jest 5, wnętrza wargi nie widać, ale rzeźba sko- rupki i jej kształt jest zupełnie zgodny z ryciną Bellardiego. ubois der Montpereaux opisuje z Szuskowiec Fusus (Murex) echinatus Br. (l. e. str. 31, tabl. I, fig. 45—46); rycina ta przypo- mina bardzo moje okazy, chociaż przedstawia formę nieco smuklej- szą. M. Mórnes łączy formę Duboisa z M. plicatus. . Hórnes podaje miejscowości, w których znajduje się M. exculptus; wynika z tego, że nie jest on wcale rzadkim gatunkiem, chociaż w żadnej miejscowości nie jest bardzo częstym. U nas znaj- duje się w Tarnopolu, Zukowcach i Korytnicy. . Dyduch oznaczył okazy z Rzegociny jako Buccinum Hoch- stetteri R. Hörn.. chociaż gatunek ten wygląda inaczej. W każdym razie okazuje Mur. exculptus pewne podobieństwo do rodzaju Buccinum. Rzegocina, 4 okazy. Rodzina: Chenopodidae. Rodzaj: Chenopus Phil. 28. Chenopus alatus Eichw. V. Hilber, Neue und wenig bek. Conchyl. a. d. ostgaliz. Miocán, l. e. str. 4—5. R. Hórnes i Auinger, |. c. zeszyt 4, str. 166—7, tabl. 18, fig. 6—8. Jeden okaz, bez wargi prawej i jej palezastych wydłużeń, dał się oznaczyć po kształcie pozostałej reszty skorupy. Jakkolwiek dla braku owych wyrostków rozróżnienie między Ch. alatus Eichw. a Ch. pes pelecani Phil. jest niemożliwe, to przecież górny szereg guzków ostatniego zwoju zdąża na moim okazie bardzo silnie ku 16 i DR WILHELM FRIEDBERG górze, co wedle Beyricha (por. R. Hórnes i Auinger, l. e.) ma być charakterystyeznem dla Ch. alatus Eichw.. Zresztą jest Chen. pes pelecani, formą obecnie żyjącą i plioceńską, rzadszą w miocenie, wobec czego więcej zapewne usprawiedliwionem będzie zaliczenie mego okazu do Chen. alatus. Bardzo zbliżony Ch. pes pelecani Phil. jest bardzo częsty przy wybrzeżach od powierzchni do głębokości 50 sazni. | Błonie (zlepieniec), 1 okaz. Rodzina: Cerithiidae. Rodzaj: Cerithium Ad. 29. Cerithium vulgatum Brug. (?). M. Hórnes l. e. str. ¿86—8, tabl. 41, fig. 1—4. „Jeden okaz zniszczony okazuje wprawdzie przy porównywa- niu znaczne podobieństwo do mniejszych okazów tego gatunku, zresztą jednakowoż nie daje się dokładnie oznaczyć ze względu na znaczny stopień zniszczenia. Wedle Weinkauffa jest Cer. vulgatum bardzo zbliżone do C. minutum (nawet identyczne z formą przez M. Hórnesa opisaną pod tą nazwą), żyje wcale często dzisiaj szcze- gólnie w lagunach i przy ujściu rzek, nadto w morzach, ale prze- ważnie na skałach w strefie przybrzeżnej i w spokojnych zatokach. Błonie (zlepieniec), 1 okaz. 30. Cerithium minutum Serr. M. Hórnes 1. c. str. 390—1, tabl. 41, fig. 8—9. Mam jedynie odeiski z wapienia litotamniowego (dolnego) w Ba- bicy: Z początku byłem skłonny zaliczyć je do Cer. mediterraneum, jednakowoż później zdecydowałem się na zaliczenie do C. minutum, ponieważ rowek pomiędzy środkowym poziomym rzędem guzków a górnym jest wyraźny. Owe środkowe guzki zbliżają się do kol- ców, a jeżeli uwzględnimy, że mamy tu do ezynienia z odciskami, nie skorupkami dobrze zachowanemi, możemy być pewni, że guzki owe były przedtem więcej ostre niż dzisiaj. Porównanie z okazami w zbiorze Muzeum nadwornego przemawia również za tem ozna- czeniem. Babiea (wap. litotamn.), liczne okazy. 31. Cerithium Zeuschneri Pusch. M. Hórnes l. e. str 388—9, tabl. 41, fig. 5 —6. Jeden okaz mniejszy (wysokości 12 mm.), typowy; poznać go łatwo po jednym szeregu kolezastych guzków umieszezonych w gór- nej części każdego zwoju. Niskowa (1 okaz). MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 17 32. Cerithium crenatum Partsch. M. Hórnes |. c. str. 408—9, tabl. 42, fig. 13—14. Jeden okaz, zupełnie zgodny, ze zlepieńca w Błoniu. 33. Cerithium Bronni Partsch. M. Hórnes |. e. str. 407—8, tabl. 42, fig. 12. Jeden okaz mały i niewyraźny z Bogucic oznaczyłem na podstawie porównania z okazami z Pótzleinsdorfu, drugi okaz po- chodzi z Błonia. Bogucice (piasek), 1 okaz; Błonie (ił), 1 okaz. 34. Cerithium bronniforme Hilber. V. Hilber, Neue u. wenig bekannte Conchyl. a. d. ostgaliz. Miocán. 1. c. str. 8, tabl. I, fig. 16—17. Gatunek charakterystyczny dla zlepieńca z Błonia, gdzie jest bardzo częsty. Od pokrewnego C. Bronni Partsch, odróżnić go mo- żna po lieznych, pionowych żeberkach silnych i gęsto ustawionych; młode okazy są trudniejsze do odróżnienia. Błonie (zlepieniec), b. częsty. 35. Cerithium mediterraneum Desh. M. Hórnes l. e. str. 393—4, tabl. 41, fig. 14. Jeden okaz niewielki z Niskowej. Jako Cer. mediterraneum, ale z niepewnem oznaczeniem gatunkowem, wydzieliłem także 6 oka- zów z Błonia. Ponieważ są to okazy zniszczone, przeto dokładne oznaczenie nie jest możliwem; mogłyby one należeć i do gatunku C. minutum Serr., albo C. doliolum Br. C. mediterraneum żyje wedle Weinkauffa w cichych zatokach niedaleko powierzchni morza. Niskowa (piasek), 1 ok.; Błonie (zlepieniec), 6 okazów (?). 36. Cerithium sp. ign., an nova? Rye. 2. Jeden okaz ze zlepieńca w Błoniu. Skorupka 13 mm. wy- soka, ostatni zwój 6 mm., a u podstawy 8 mm. szeroki; skorupka więc dość tępa, kąt szczytowy mierzy 45%. Zwojów 8, każdy ma dwa szeregi guzków, guzki dolnego rzędu są wielkie, górnego małe, brak poziomych obrączek na skorupce. Na ostatnim zwoju jest oprócz obu szeregów guzków jeszcze 7 szeregów poziomych prąż- ów. Ujście nie jest zachowane. ; az ten jest najwięcej zbliżonym do C. submitrale Eichw. (Lethaea rossiea str. 156-—7, tabl. 7, fig. 16), bardzo wyraźną ró- żnicę stanowi jednakowoż ogólny kształt mego okazu nie tak smu- Spraw. Kom. fizyogr. T, XLI, Część III. ; 2 18 DR WILHELM FRIEDBERG kły, jak u C. submitrale; zresztą górny rząd guzków jest u okazu z Błonia bardzo słaby. W materyale Muzeum nadwornego nie znalazłem podobnych okazów, z wyjątkiem jednego okazu z Włoch, oznaczonego jako C. rubiginosum. Mniej ostry kształt skorupki stanowi jednak przecież różnicę, chociaż u O. rubiginosum są czasem okazy o dwu tylko rzędach guzków. Dla niezupełnie dobrego zachowania okazu nie tworzę nowego gatunku Błonie (zlepieniec), 1 okaz. Rodzaj: Triforis Desh. 31. Triforis perversa L. Cerithium perversum M. Hórnes 1 e. str. 414—15, tabl. 42, tig. 20. Jeden okaz z Rzegociny i liczne ułamki stamtąd. Wedle Wein- kauffa żyje ten gatunek przy brzegach w różnych głębokościach (od 5—80 sążni). Rodzaj: Bittium Leach. 38. Bittium deforme Eichw. Cerithium deforme V. Hilber, Neue u. wen. bekannte Conch, a. d. ostgaliz. Mio- cän str. 8—9, tabl. I, fig. 18 Gatunek bardzo częsty, typowy; jedynie okazy ze zlepieńca w Błoniu są więcej zniszczone. ich znać nieraz podłużne zgrubienia (varices), o obecności ich wspomina jednakowoż Hilber (1. e. str. 8), a widziałem je także u okazów w Muzeum nadwornem. Bogucice (piasek), b. częsty; Błonie (zlepieniec), częsty; Błonie (i), Ł okaz; Rzegocina, 2 okazy; Babica (wap. litot.), nie rzadki; Po- bitno (ił), kilka okazów; Zgłobień (ił), kilka okazów. 39. Bittium scabrum Olivi. V. Hilber, Neue u. wenig bekannte Conchylien a. d. ostgaliz. Miocán, l: c. str. 8—9 przy C. deforme. wa okazy zaliczam tutaj, chociaż są niezupełne (2 ostatnie zwoje), na tej podstawie, że przedostatni zwój ma 4 rzędy poziome guzków, podczas gdy C. deforme ma tylko 3, lub co najwyżej jeszcze u spodu nieco guzkowatą obrączkę. Błonie (zlepieniec), 2 okazy. ,, Bittium scabrum jest formą żyjącą, częstą przy brzegach w roz- maitych głębokościach. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 19 Rodzaj: Potamides Brong. 40. Potamides pictus Bast. Cerithium pictum (Bast.) M. Hórnes |. e. str. 394—95, tabl. 41, fig. 15, 17. Okazy typowe; gatunek wcale nie rzadki. Bogucice (piasek), 6 okazów; Niskowa 4 ok.; Niechobrz (pia- sek), kilka okazów. '- 41. Potamides nodoso-plicatus M. Hórn. Cerithium nodoso-plicatum M. Hórnes |. e. str. 397, tabl. 41, fig. 19—20, Gatunek częsty prawie wszędzie. Niskowa, 4 ok.; Bogucice (ił, 3 ok.); Bogucice (piasek), 1 ok.; Zgłobice (ił, 1 okaz ?); Nockowa (piasek), kilka okazów; Nie- chobrz (piasek), kilka okazów. 42. Potamides Schaueri Hilb. Cerithium Schaueri Hilber, Neue u. wenig bekannte Conchyl. a.d. ostgaliz. Mioc. l.c. str. 7, tabl. I, fig, 14—15. Różnica od poprzedniego gatunku nie zawsze jest wyraźna, ponieważ czasem guzki obu rzędów są prawie w równowadze. Nockowa (piasek), kilka okazów; Świlcza (ił), kilka okazów; Niskowa (6 okazów). 43. Potamides Eichwaldi R. Hórnes i Auinger. Cerithium Eichwaldi V. Hilber, Neue u. w. bek. Conch. a. d. ostgaliz. Miocán 1. e. str. 7, tabl. I, fig. 12-13. Gatunek wcale częsty w Niskowej. Cecha jego, t.j. środkowy drobny szereg guzków na każdym zwoju, jest często bardzo nie- wyraźna i wtedy są przejścia do Cer. Schaueri Hilb. : Niskowa, b. ezesty; Nockowa (piasek), kilka okazów; Pobitno (ił), kilka okazów. 44. Potamides biquadratus Hilb. V. Hilber, Neue Konchylien a. d. mittelsteier. Mediterransch, 1. e. str. 26, tabl. 4, fig. 6. Dwa okazy z Niskowej zgadzają się z formą typową; pewną różnicę tworzy fakt, że na dobrze zachowanych okazach naliczyłem 11 zwojów, nadto na ostatnich zwojach można zauważyć u spodu obrączkę. Rzezba zwojów jest charakterystyczną, ponieważ są 2 szeregi kwadratowych guzków, silnie oddzielone bardzo głębokimi, lecz wązkimi rowkami. Profesor Hilber był łaskaw potwierdzić oznaczenie tego gatunku, dotychczas nieznanego z Galicji. Niskowa (2 okazy). 2# 20 DR WILHELM HRIEDBERG 45. Potamides bicinctus Eichw. Cerithium bicinctum Eichwald , Lethaea rossica, str. 155—6, tabl. 7, fig. 15. | Hilber, Neue und wenig bekannte Conch. a d. ostgaliz. Miociin. 1. e. str. 6, tabl. I, fig. 10—11. Jeden ułamek z Kosocic ma na zachowanych zwojach dwa szeregi guzków, mniej więcej równych, stojących tuż nad sobą, od- dalenie ich w kieruku pionowym mniejsze od poziomego, a jest to cecha charakterystyczna dla C. bicinctum. Kosocice, 1 okaz. 46. Potamides nympha Eichw. (?). Cerithium nympha (Eichw.) Friedberg, von Tarnobrzeg. Sb — 301, tabl. I, fig. 4. Eine sarmatische Fauna a. d. Umgegend . d. wien. Akad. 1905, tom 114, str. 300 Jeden okaz młody (2 mm. wysoki) zaliczam tutaj. Wprawdzie okazuje pewne podobieństwo do- Cerithiopsis Schwartzi M. Hörn., jednakowoż różni się wyraźnie płaskimi, niewypukłymi zwojami, chociaż poziome obrączki są stosunkowo zbyt silne. Być może, że okaz jest nieoznaczalny, ponieważ odpowiada całkiem młodemu osobnikowi. Niskowa, 1 okaz. Rodzaj: Clava Martyn. 47. Clava bidentata (Defr.) Grat. R. Hórnes, Neue Cerithien aus d. Formengruppe der Clava.bidentata (Defr.) Grat., ra itzungsber. d. Wien Akademie, math. naturw. Cl. tom 110, r. 1901, str. 315 — 328. W nowszych czasach (Tournouer, Hilber, Dollfus-Dautzenberg R. Hórnes i Bauer) przywrócono dobrze znanemu gatunkowi Ceri- thium lignitarum M. Hórn. (non Eichw.!) nazwę pierwotną Defrancea, t. j. Cerithium (Clava) bidentatum. Forma opisana i narysowana w monografii M. Hórnesa należy więc tutaj, podezas gdy typowe C. lignitarum Eichwalda różni się brakiem dwu zębów na wardze prawej (górny silniejszy, dolny słabszy), które też można odszukać pod każdem podłużnem nabrzmieniem w C. bidentatum. Obecność dwu fałdów na osi nie jest już cechą tak wyraźną, o ile przeko- nałem się na okazach, zwłaszcza, że drugi (górny) jest słabo wy- ksztalcony. R. Hornes, również Hilber zaznaczają wyraźnie, że lignitarum Eichwalda jest odrębnym gatunkiem, którego nie można łączyć z O. Duboisi M. Hórnssa, jak to czynią: Tournouer, Dollfus- Dautzenberg i Sacco. Należałoby poddać rewizyi okazy nasze, MŁODSZY MIOCEN GATICYI ZACHODNIEJ 21 zwłaszcza ze wschodniej Galieyi. opisywane jako C. lignitarum, ab y przekonać się, do którego z tych dwu gatunków należą. W Galicyi zachodniej oj to gatunek nierzadki, chociaż w ża- dnej seo nie pojawia się licznie. bice (ił), 1 okaz; Brid ce (ił, 1 okaz; Niskowa, 1 ok.; Sales (piasek), kilka okazów; Swileza (ił), 1 ok.; Pobitno (ił), 1 ok. Rodzaj: Cerithiopsis Forb. i Handl. 48. Cerithiopsis caca dt Mont. Cerithium pygmaeum (Phil.) M. Hórnes |. c. str. 415—16, tabl. 42, fig. 21. Cerithiopsis tubercularis Jotas British Conchology t. 5, ab. kaj fig. 1. ) . 66. » r. pygmaea (Sacco) l. c. cześć 17, AN trzy okazy, jeden w materyale p. aliea z Rze- gociny, dwa w Błoniu. Okaz z Rzegociny oznaczył p. Dyduch jako C. Henckeli Nyst. Wprawdzie są to gatunki bardzo podobne, prze- cież istnieje między nimi różnica. C. Henckeli ma wprawdzie 3 rzędy poziomych guzków na każdym zwoju, jednakowoż nie są one jednakowej wielkości, guzki pierwszego rzędu (górnego) są bowiem Sia p a zwężają się dopiero w miarę postępu zwojów ku doło- ygmaeum jest wprawdzie z wyglądu podobnem nieco do Bit- wie deforme Eichw., rózni sig jednakowoz ogólnym ksztaltem sko- rupki, gdyż u niego. zwoje rosną szyko. Zgodność Cer. pygmaeum z Cerithiopsis tubercularis wynika już z porównania rycin u M. Hórnesa i Jeffreya, zaznacza ją i Saceo. Cer. tubercularis żyje dzisiaj niedaleko od brzegów jako gatunek nie bardzo częsty. Błonie (zlepieniec), 2 okazy; Rzegocina, 1 okaz. 49. Cerithiopsis bimonilifera Sandb. Cerithium bimoniliferum aa ją Die aria d. Mainzer Tertiárbeckens 115—16, tabl. 12, my Koenen, D. sat Unteroligocán, t,3, str. 665 — 7, tabl. 44, fig. 17—18. Gatunek ten odznacza się dwoma rzędami poziomych guzków na każdym zwoju; guzki rzędu dolnego są silniejsze, pomiędzy obu rzędami jest głęboki rowek. Sandberger zaznacza pewne zbliżenie tego gatunku do Cerithium bilineatum M. Hórnesa i C. pygmaeum Phil, a Koenen, że niektóre okazy dostają na doln nych zwojach jeszcze trzeci, środkowy rząd guzków, który wkrótce staje się tak samo silnym, jak dwa poprzednie; te okazy są podobne do C. i Nyst. ” ” kazy z Rzegociny porównywane z okazami wiedeńskiego Muzeum nadwornego okazują zgodność zupełną, zwłaszcza z oka- 22 DR WILHELM FRIEDBERG zami z. Waldbóckelheim. P. Dyduch oznaczył te okazy jako ©. pleurotomoides Lam., okazy zaś oznaczone przez niego jako C. bi- moniliferum należą do Triforis perversa L. , Rzegocina, 5 okazów BO, Cerithiopsis bilineata M. Hórnes. Cerithium bilineatum M. Hórnes l. e. str. 416, tabl. 42, fig. 22. Disoniopsis bilineata (M. Hörn.) Sacco, l. c. część 17, str. 67—68. Cztery okazy zgadzające się z formą typową. U jednego jest kształt nieco więcej szeroki, a guzki obu rzędów równe wymiara- mi, podezas gdy u formy typowej pierwszy rząd powinien być większy, a drugi mniejszy. Ten okaz odpowiada więc odmianie Di- son. bilineata var. turritotransiens Sacco (1 e. str. 68, tabl. 3, fig. 77). Rzegocina, 4 okazy, oznaczone juz przez p. Dyducha. 51. Cerithiopsis Schwartzi M. Horn. Cerithium Schwartzi M. Hörn., l. e. str, 412, tab. 42, fig. 12. 'Rissoa turritella Eichwald, Lethaea rossica, str. 275, tabl, 10, Gg. 18. Niskowa, 1 okaz; Błonie (zlepieniec), 15 okazów; Rzegocina, 3 okazy. 52. Cerithiopsis dertrotrilineata Sacco. var. subacosticillata Sacco. Seila dertrotrilineata Sacco |. e. część 17, str. 75, tabl. 3, fig. 98. Mam jeden okaz tego gatunku z Rzegociny. Jest on bardzo drobny, 15 mm. długi, u podstawy na 0'8 mm. szeroki, zwojów ma 7, nieco tylko wypukłych, na nich 3 prążki poziome, na osta- tnim zwoju 4. Możnaby powiedzieć, że jest on zbliżony do Cer. trilineata Phil., lecz stożkowaty, nie tak silnie wydłużony, prążki nadto nie są tak wypukłe i ostre, lecz słabe. Cerithium multilyra- tum Bruz. (w zbiorze Muzeum nadwornego) jest również zbliżone lecz ma więcej poziomych prążków. kaz ten oznaczył p. Dyduch jako C. trisulcatum v. Koen Okaz z Rzegociny, jakkolwiek bardzo podobny do tego gatunku (por. v. Koenen: Das norddeutsche Unteroligocin, str. 650— 1, tabl. 44, fig. 16), okazuje przecież różnice. Na zwojach są n.p. u oligo- ceńskiej formy rowkowate, poziome zagłębienia, które sprawiają podział zwoju na poziome pasy, niema więc poziomych żeberek, jak MŁODSZY MIOCEN GALIOYI ZACHODNIEJ 23 u okazu z Rzegociny. Podłużne, słabe zma są na skorupee Cerith. trisulcatum, czego niema u mojego o aceo zaznacza, że podobną lora: jest C. Sandbergeri Desh. (Deshayes, Histoire naturelle des animaux sans vertèbres. tom 3, str. 213, tabl. 82, fig. 33 — 5 = C. Jeurense), lecz jest to -forma silnie wydłużona. W zbiorze Muzeum nadwornego nie znalazłem dihod odpo- wiadających mojemu. Oznaczyłem więc na podstawie rycin w mo- nografii Sacci. Var. subacosticillata dlatego odpowiada mu najle- piej, ponieważ nie jest wysmukła, a nadto ponieważ ma zanikłe prążki podłużne. Rzegocina, 1 okaz. 53. Cerithiopsis trilineata Phil. Cerithium trilineatum M. Hórnes |. e. str. 418, tabl. 42, fig. 19. Z Rzegociny pochodzą dwa okazy ułamkowe, jeden bowiem ma tylko dwa ostatnie zwoje, drugi półtora Mimo niezupełności, przecież należy zaznaczyć zupełną zgodność, nawet charakterystyczne zgięcie wrzeciona jest zachowane. az ten oznaczył p. Dyduch jako Triforis vermicularis y. Koen. (Koenen, Molluskenfauna d. norddeutschen Unteroligociin, tom 3, str. 676—7, tabl. 46, fig. 4), chociaż gatunek Koenena ró żni się chociażby tem, że jest w lewo skręcony, a nie w prawo, jak okazy z Rzegociny; w szczegółach są zresztą i inne jeszcze różnice. Cerith. trilineata żyje dzisiaj przy brzegach, a okazuje znaczną trwałość, sięga bowiem do oligocenu. Koenen (L c. str. 677 —8) usiłował. złączyć ten gatunek z C. Sandbergeri Desh., chociaż nie- słusznie, jak to zaznaczył Spayer. (Die Konchylien d. Casseler Tertiarbildungen, tom I, str. 131—3) Tenże autor opisuje typowe C. trilineatum z górnego oligocenu, a zaznacza także, że więcej jak kz. identyczną formą jest także Cer. mundulum Desh. (Desha- yes l. e. tom 3. str. 222, tabl. 79, ryc. 31 — 32). netia 2 ułamki. 54. Cerithiopsis dertobicarinata Saeco. Cerithiella dertobicarinata Sacco l. e. część 17, str. 70, tabl. 3, fig. 86. 8 okazów z Niskowej, największe 45 mm. wysokie, a u pod- stawy 2 mm. szerokie. Skorupka składa się z 8 zwojów oddzielo- nych szerokimi i głębokimi rowkami ; zwoje nie są zaokrąglone, lecz zwężają się ku górze i ku owi w powierzchniach płaskich, wskutek czego zwoje mają kształt charakterystyczny, jak Saeco nazywa „convexo-pagodaeformis*. Na zwojach są dwie. silne obrą- 24 DR WILHELM FRIEDBERG ezki, górna umieszczona w środku zwoju; powyżej niej znajduje się, ale dopiero na dalszych zwojach, słaba, trzecia obrączka. Wzdłuż skorupki ciągnie się około 10 pionowych żeberek, które są widoczne dopiero od czwartego zwoju i one sprawiają, że poziome obrączki są jak gdyby perełkowane. Partye skorupki leżące między pier- ścieniem środkowym a górnym szwem okazują gęste prążkowanie, widoczne dopiero pod lupą. olno oligoceńskie cerytia opisane przez Koenena są prawdo- podobnie identyczne, co zaznacza Sacco, zwłaszcza C. densicosta Koen. var. (Koenen l. e. str. 671—2, tabl. 44, fig. z0—21). Zbli- żonemi są nadto: C. thiarałum Koen. (l. e. str. 686, tabl. 45, fig. 21ab) i C. Lattorfense Koen. (l.c. str. 684—5, tabl. 45, fig. 22). Z Błonia pochodzi jeden okaz oznaczony pierwotnie jako C. crassisculptum (Koen. l.c. str 675—4, tabl. 46, fig. 12—13); Saeco zaznacza także zbliżenie tego gatunku do C. dertobicarinatum. Niskowa (8 okazów); Błonie (zlepieniec), 1 okaz. Cerithium sp. ign. an nova?. Między okazami znalezionymi w Rzegocinie jest jeden okaz oznaczony przez p. Dyducha jako C. plicatum var. Jest to skorupka zaledwie 3:5 mm. wysoka, 1:5 mm. szeroka, składając się z 7 zwo- jów gładkich, nieco wypukłych, z których każdy ma poziomą brózdkę u góry, oddzielającą jakgdyby wązki pasek w górnej części każdego zwoju. Między znanemi formami nie znalazłem podobnej. Ow odcięty pasek zwojów okazuje ślady guzków. Rodzina: Vermetidae. Rodzaj: Vermetus Adans. 55. Vermetus intortus Lam. Vermetus tntortus M. Hórnes l. c. str. 484—5, tabl. 46, fig. 16. Petaloconchus intortus Sacco 1. e. część 20, str. 7—10, tabl. I, fig. 12. Okazy z Bogucie i Błonia są małe, dokładnie na kształt kłębka zwinięte; wprawdzie przeważnie są starte, przecież poprze- czne żeberkowanie jest zaznaczone; średniea rurki mniej niż 1 mm. Okazy z Babicy mają rurkę grubszą, nie są zwinięte, lecz rurka jest tylko wyginana. Gatunek ten żyje i dzisiaj przy brzegach. Bogucice (piasek), 3 okazy; Błonie (ił), 1 okaz; Babica (wa- pień litot.), kilka okazów. Rodzina: Turritellidae. Rodzaj: Turritella Lam. Rodzaj ślimaków, który może najmniej jest opracowany i któr wymagałby dokładnej monografii. Fischer uważa osobne rodzaje, MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 25 przez niektórych konchyliologów wydzielane (n. p. Haustator, Za- ria) za podrodzaje. dlatego też nie uwzględnimy ich wcale. 56. Turritella turris Bast. M. Hórnes l. e. str. 423—4, tabl. 43, fig. 15—16. Zaliczam tu okazy mające 5 wyraźnych żeberek poziomych, z których przedostatnie jest największe. Oprócz nich są jednakowoż całkiem drobne prążki pomiędzy głównemi żeberkami. Jako T. tur- rts var. wydzieliłem kilka okazów ze zlepieńca w Błoniu, które mają T—6 poziomych żeberek, nie zauważyłem jednakowoż w nich tej cechy, żeby przedostatni pierścień przewyższał inne wielkością. Gatunek bardzo zmienny. Zgłobice (ił), 1 ok.; Błonie (zlepieniec), 2 ok.; Bogucice (pia- sek), 1 okaz; Kosocice (las), 3 okazy. . 57. Turritella communis Risso. Turritella turris M. Hórnes 1. c. str. 424. Turritella tricarinata Br. var. communis (Risso) Sacco l. e. część 19, str. 6, tabl. I, fig. 15. 100 sążni, dorosłe okazy są kilkucentymetrowej długości. Saeco zaznacza, że jest częsty od helvetienu, a w astiano bardzo częsty. oenen (Das marine Mitteloligocán Norddeutschlands, Cassel 1867, Palaeontographica, t. 16, str. 55, Turritella turris var. minuta) opi- suje go z oligocenu; jest to więc dosyć trwały gatunek. Rzegocina (4 okazy). 58.. Turritella turris af. var. percinctula Sacco. Rye. 3. Sacco 1. e, cześć 19, str. 4, tabl. I, fig. 9. Gatunek częsty w Błoniu (zlepieniec). Skorupa w zupełnych okazach do 5 em. długa, u podstawy 11 mm. szeroka, a więc wy- smukła, złożona z około 14 słabo wypukłych zwojów. Niektóre okazy z Błonia są płaskie wskutek zgniecenia. Zwoje są opatrzone licznemi, pierścieniowato przebiegającemi żeberkami. Pierwsze zwoje mają u góry 4 słabe obrączki, niżej dwie silne, pomiędzy któremi jest jedna słabsza, pod spodnią, grubszą obrączką są jeszeze 1—2 słabsze. Na dalszych zwojach, począwszy mniej więcej od 6-go, znajduje się pomiędzy dwoma głównymi pierścieniami kilka słab- szych (3—4), z nich środkowy największy. Ostatnie 3 zwoje różnią 26 DR WILHELM FRIEDBERG się wyraźniej, maja bowiem u góry 3 male pierścienie blizko siebie stojące, następnie czwarty silniejszy znaczniej oddalony, „który biegnie środkiem skorupki, wreszcie 5 i 6-ty również silniejszy, z których ostatni jest już niedaleko szwu, pomiędzy nimi są liczne drobne pierścienie, mające wygląd słabych linii. Pod 6-tym pier- ścieniem są również jeszeze 2 linijki. Całą skorupkę pokrywają skośne prążki przyrostowe. Szczegóły odbiegają czasem na okazach od podanego ich schematu; są to już jednakowoż cechy indywidualne. Byłem skłonny zaliczyć jeszcze te okazy do gatunku J. Pytha- goraica Hilb., prof. Hilber jednakowoż zwrócił łaskawie uwagę mą na to, że najsilniejsze obrączki są przecież jeszcze słabsze niż u wspomnianego gatunkui uznał w nagłówku podaną formę Saeci za najbliższą moim okazom. Później miałem sposobność oglądać w Tu- rynie typowe okazy Sacci i przekonałem się, że one mają zwoje więcej okrągłe a mniej sehodkowa ne. Błonie (zlepieniec, częsty), Bogucice (ił, jeden okaz). 59. Turritella marginalis Brocchi (non M. Hórnes! Turritella marginalis Brocchi, Conchiologia fossile subapennina, Milano 1814, tom 2, str. 378, tabl. 6, fig. 20. Haustator marginalis Sacco 1. e. część 19, str. 16, tabl. 1, fig. 55. zmniejszoną ilość obrączek. Szwy pomiędzy zwojami są wyraźne. Zgodne z moimi okazami są okazy z Gliwie (na Śląsku) w zbiorach Muzeum nadwornego go. Błonie (zlepieniec), częsty; Zgłobice (ił), 3 okazy. 60. Turritella Rabae Niedźw. J. Niedźwiedzki, Zur Kenntniss der Fossilien d. Miocáns bei Wieliczka und Bo- chnia. Sitzungsber, der Wiener Akad. d. Wissensch., tom 94, od- dział I, r. 1886, str. 18—20, fly. 3—5. Gatunek ten, wcale częsty, można wyróżnić łatwo po słabo wypukłych zwojach, które okazują delikatne poziome obrączki; dwie z nich (środkowa i powyżej dolnego szwu wyraźniejsze i silniejsze. Obecność tych dwu obrączek różni gatunek ten od 7. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 27 marginalis Br. i T. solcomarginalis Sacco (tak nazywa bowiem Saeco ormy opisane przez M. Hórnesa jako 7. marginalis Br. var.). Ga- tunek jest prawdopodobnie ARA R O tylko dla Galicyi za- chodniej. Bogucice (ił, 1 ok.; piasek, 3 ok.); Grabowice (ił, częsty); Blo- nie (ił, 4 okazy); Brzozowa (1 ok. wątpliwy); Zgłobice (il, 4 okazy); Babica (zlepieniec , częsty; piasek, b. częsty; wap. litotamn., kilka okazów); Nockowa (piasek, ezesty); Pobitno (il, kilka okazów). = 61. Turritella Archimedis Brocchi. M. Hörnes l. c. str. 424—6, tabl. 43, fig. 13—14. z Rzegociny (zwłaszcza jeden) okazują bardzo wyra- ¿nie cechę tego gatunku, t. j. 2 silne, poziome, nieco skośnie biegnące pierścienie, ie to okazy młode, więc drobne, najwyższy mierzy 3:5 mm. Okazy z Bogucie i Zgłobie nie mają wprawdzie tych dwu głównych akc tak silnie zaznaczonych, jednakowoż są to oka- zy nieeo starte, w których więc i owe pierścienie musiały uledz w części zniszczeniu. Etre (ił, 5 ok.); Bogucice (il, 2 ok.?; piasek 7 ra Zgło- bice (ił, 3 ok.); Świleza (wap. litotamn., 1 okaz wątpliwy). 62. Turritella bicarinata Eichw. M. Hórnes |. c. str. 426—7, tabl. 43, fig. 8—12. Jeden okaz niezupełny, ale przecież dający się całkiem ściśle oznaczy ollo (ił, 1 okaz). 63. Turritella subangulata Broechi. M. Hórnes l. c. str. 428—9, tabl. 43, fig. 5—7. Z Rzegociny kilka ił O: okazów, ułamki zaledwie 25 mm. długie, które są zgo z okazami typowymi. Nie uwa- żałbym ich za koniuszki T barisat Eichw. po dokładnem poró- wnaniu początkowych zwojów obu tych gatunków w zbiorach Mu- zeum nadwornego. Oznaczenie p. D dolia dobre; dwa okazy, które oznaczył on jako SWF subangulata, należą tu również ockowej pochodzi jeden okaz o trzech tylko zwojach (pierwszych), który ma rzeźbę (grzebień) tak niewyraźną, że przy- należność jego jest wątpliwą Rzegocina (7 okazów), NARA (piasek, 1 okaz wątpliwy). 28 DR WILHELM FRIRDBERG Rodzina: Rissoidae. Rodzaj: Rissoa Frem. (Rissoia) !). 64. Rissoa (Mohrensternia) inflata Andrz. Rissoa radyy A Eichwald, Lethaea rossica, str. ROŚ pr A, DE, Y 10, inflata Hór nes, 1. e. str. 576—7, tabl. 48, è swa v. Mohrenstern, „Uber die aw der Rissoiden 2) t. 1, tr. 58—54, tabl. 4, fig. Jeden okaz z Bogucie 4 mm. yw pękaty, o zwojach okrą- ero „nie zgiętych kolankowato, odpowiada w zupełności ryc. 21 Schwartz (l. e. str. 54) uważa tylko ryc. 9 u Eichwalda za zgodną z Rissoa inflata, ryc. 9* zaś odnosi do osobnego gatunku, a śe | tehlt ihr Sd pe br Andrz.) jedoch immer der verdickte Mund- saum, die Star es Gehäuses und die punktierte Querstreifung, Charaktere de nur an rein marinen Schnecken, so ausgesprochen O Mój okaz ma ujście nieco uszkodzone, jednakowoż względu na rzeźbę skorupki (kropkowane pa poprzeczne mię- re debil należy do Rissoa turricula Eichw Boguciee (piasek, 1 okaz). 65. Rissoa (Turbella) lachesis Bast. M. Hórnes |. c. str. 572, tabl. 48, fig, 16—17. atunek nie rzadki; okazy typowe, z żeberkami podłużnemi wyksztalconemi, więc nie odpowiadaja one var. laevis. Okazy prze- waznie naa. muk a (16 okazów, oznaczenie p. Dyducha dobre), Błonie Gigiena, d > pr Nockowa (piasek, i okaz). 66. Rissoa eg espe Payr. Rissoa Montagui M. es l. e. str. 569—70, tabl. 48, RA Alvania Montagui var. miocenica Asi e. część 18, s Ta m6 okazów z Błonia, typowych, wysokich na 2:5 mm., o naj- di R szerokości 1:5 mm.; zwojów 6 niewypukłych. R. Montagui 1) Fischer uważa rodzaje jak: ay: Mohrensternia, Turbella, Manzo- nia tylko za podrodzaje rodzaju Ris. 2) Denkschriften d. mathem. ie, Classe der Akademie d. Wissenschaf- ten in Wien 1864. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 29 jest formą żyjącą, częstą przy brzegach i w półsłonych zatokach; ponieważ pomiędzy osobnikami obeenie żyjącymi a mioceńskimi ma być pewna różnica, przeto nazywa Saeco tę ostatnią formę var. miocenica Błonie (zlepieniec, 6 okazów). 67. Rissoa (Alvania) rotulata Dod. (?) Alvania rotulata Sacco l. e. część 18, str. 24, tabl. I, fig. 54. Zaliczam tutaj 1 okaz, 18 mm. wysoki. o ujściu nieco znisz- czonem. Mógłby on należeć także do Rissoa curta, ale ma ostatni zwój blo Wobec niezupelnie dobrego zachowania, oznaczenie jest wątpliwe Błonie (zlepieniec, 1 okaz). 68. Rissoa (Alvania) Mariae d'Orb. Rissoa Mariae M. Hórnes 1. c. str. 563—4, tabl. 48, fig. 9. Około 20 okazów z Rzegociny zupełnie typowych. Saeco (l. e. część 18. str. 25) nie uważa formy opisanej przez pisząca za typową, lecz za odmianę, którą nazywa AÁcinus Mariue var. perre- gularis. Używając jednakowoż monografii Sacci, należy zachować pewną rezerwę, zwłaszcza przy nowych rodzajach, gatunkach i od- mianach, których jest stanowczo za dużo w tem edle M. Hórnesa jest ten „gatunek częsty we warstwach iło- wych w Steinabrunn, wedle zbiorów Muzeum nadwornego najczęst- szym w miejscowościach: Porzteich, Niederleis i Mast elberg. Rzegocina (20 okazów oznaczonych przez p. Dyducha). — .© 69. Rissoa (Alvania) Venus dOrb. Rissoa Venus M. Hórnes 1. c. str. 565—6, tabl. 48, fig. 10. Około 70 okazów z Rzegociny; są to przeważnie okazy młode, które trudniej odróżnić od. form podobnych, t. j. ariae, Zetlan- dica i Montaqui. Sa jednakowoż i osobniki dorosłe, 35 mm. wyso- kie, u których łatwiej rozpoznać cechy gatunkowe w ten lasy jak je M. Hórnes zaznaczył. Różniea od R. Mariae jest bardzo wy- raźna i wynika już z porównania rycin; od R. Zetlandica różni się R. Venus mniej grubem kratkowaniem, ponieważ w niej są podłu- żne żeberka więcej zbliżone ku sobie. Kształt otworu ustowego, u R. Venus podłużny, u R. Zetlandica owalny, stanowi dalszą ró- żnicę, wreszcie obecność zębów wewnątrz wargi prawej u R. Ve- nus. Wprawdzie u naszych okazów brak przeważnie tych ostatnich cech, porównanie z okazami typowymi umożliwiło przecież dokła- dne oznaczenie i 30 DR WILHELM FRIEDBERG . €.) nie wspomina wcale ani o tym gatunku, ani o R. Venus i R. Zetlandica. i W zagłębiu wiedeńskiem jest ten gatunek bardzo częsty w Steina- brunn (tysiące okazów w zbiorze Muzeum nadwornego), w innych miejscowościach nie jest już tak częsty, chociaż z Porzteich i Nie- derleis jest kilkaset okazów w tym zbiorze Rzegocina (kilkaset okazów oznaczonych przez p. Dyducha). 10. Rissoa (Manzonia) Zetlandica Mont. M. Hórnes |. e. str. 566—7, tabl. 48, fig. 11. Kilkanaście okazów z Rzegociny; ujście u niektórych tylko zachowane; różnicę od poprzedniej formy zaznaczyłem powyżej. Sacco (l. e. str. 30) nie uważa i w tym wypadku formy opi- sanej przez M. Hórnesa za typową, lecz za przejściową pomiędzy R. Zetlandica a R. scalaris i nazywa ją Flemingia zetlandica Mont. var. miocrassicosta. R. zetlandica żyje dzisiaj przy wybrzeżach An- glii, Szkocyi i Szwecyi w głębokości 20 do 60 sążni morskich (M. Hórnes l. c.), wedle Weinkauffa i w morzu Śródziemnem. W za- głębiu wiedeńskiem jest bardzo częsta w trzech miejscowościach, t. j. Steinabrunn, Niederleis, Porzteich, w pierwszej tysiącami, w in- nych rzadsza. Rzegocina (kilkanaście okazów, oznaczenie p. Dyducha dobre). 11. Rissoa (Manzonia) scalaris Dub. Cyclostoma scalare Dubois d. Montpereux, Conchiol. fossile .... l. e. str. 47, tabl. 3, fig. 40—41. Rissoa scalaris M. Hórnes |. c. str. 567—$8, tabl. 48, fig. 12. Między okazami z Rzegociny, które p. Dyduch wyróżnił jako R. zetlandica, znalazłem cztery o więcej schodkowatym kształcie skorupki, mające mniej liczne podłużne żeberka, lecz za to silniej- sze, wskutek czego przeważają nad poziomemi; są to cechy różniące R. scalaris od R. zetlandica. Ujście moich okazów zniszczone. Rissoa scalaris jest rzadka w zagłębiu wiedeńskiem, liezniej- sze okazy są tylko z tych trzech miejscowości, które podałem przy poprzednich gatunkach, chociaż nie tak częste. Rzegocina (4 okazy). 1) Grateloup: Conchyliologie fossile du bassin de I'Adour 1838. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 31 Rodzaj: Rissoina d'Orb. 12. Rissoina pusilla Brocchi. M. Hörnes l, c. str. 557—8, tabl. 48, fig. 4. Aoi ratti v. Mohrenstern, Über die Familie d. Rissoiden 1), t. I, str. 65—66, fig. 29. Z Rzegociny 5 okazów zupełnie typowych, zgadzających się pod gy względem z osobnikami tego gatu unku. Rissoina pusilla żyje dzisiaj koło wysp Mauritius i Sand- wichskich; w zagłębiu wiedeńskiem bardzo częsta w Steinabrunn, nadto w Muschelberg, Nussdorfie i Forchtenau. Rzegocina (5 okazów, oznaczonych już przez p. Dyducha). Rodzina: Hydrobiidae. Rodzaj: Hydrobia Hartm. 13. Hydrobia immutata Frauenf. Paludina eo Eichwald, PA: pedos, str. 283, tabl. X, fig. 33. mutata M. Hörn. l. c. . 587—8, tabl. 47, fig. 23. Z Rzegociny są cztery małe okazy, 1:2 mm. wysokie, a więc boda: Dwa z nich należą na pewne do tego gatunku, wątpliwość moglaby tylko zachodzić co do dwu okazów, które są smuklejsze l więcej wiezyezkowatego kształtu. One mogłyby być młodemi for- mami Hydrobia stagnalis Bast Również byłbym skłonny zaliczyć do tego gatunku dwa okazy z Błonia, bat mm. wysokie, niezupelnie dobrze zachowane Rzegocina (2 okazy typowe, 2 wątpliwe), Błonie (zlepieniec ?) Nasa ala 2 okazy). 14. Hydrobia ventrosa Mont. R. Hórnes, Sarmatische Konchylien a.d. Odenburger Komitat, Jahrbuch d. geol. errante 1897, str. 68—69, tabl. 2, fig. 11. Kilkanaście okazów z Niskowej, zmiennej wielkości, przewa- żnie smuklejsze, a więc je 5 lepiej rycinie M. Hórnesa (Paludina acuta l. e. str. 584 — 5, tabl. 47, fig. 20). Zwoje maja dobrze oddzielone, kuliste, czem się różnią od H. stagnalis. Również z Niskowej mam 2 okazy 18 mm. wysokie, z 5 zwo- jów złożone, które różnią się tem, że ostatnie 3 zwoje rosną bardzo powoli, wskutek czego skorupka ma kształt waleowaty, a ujście 1) Denkschriften der Wiener Akademie, Mathem. naturwiss. tom 19, Wie- deń 1860. 32 DR WILHELM FRIRDBERG jest silnie na bok zwrócone. Ponieważ moje okazy są zapewne nie- wyrośnięte, a nadto ponieważ w zbiorach zoologicznego oddziału Muzeum nadwornego widziałem okazy form żyjących, które oka- vee tę samą dążność do zmian, przeto zaliczam jeszcze te dwa okazy do H. ventrosa. Niskowa (kilkanaście okazów). 15. Hydrobia Partschi Frauenf. M. Hórnes |. e. str. 588—9, tabl. 47, fig. 24. Okazy zgodne z typowymi, wargi nie stykają się u góry. Niskowa (6 okazów), Brzozowa (1 okaz), Babica (wapień lito- tamniowy, 2 okazy). i 16. Hydrobia aff. stagnalis Bast. Okazy nieliczne, drobne, zapewne należą tutaj. Nockowa (piasek, 1 okaz); Zgłobień (ił, 2 okazy). Rodzaj: Amnieola Gould i Haldm. 17. Amnicola concinna Sow. Paludina concinna M. Hórnes |. e. str. 581—2, tabl. 47, fig. 17. Trzy skorupki, 3 mm. wysokie, zwojów 4; szczegóły zgodne z tą formą, chociaż ujście niewyraźne. Oznaczenie p. Dyducha dobre. Rzegocina, 3 okazy. Rodzina: Capulidae. Rodzaj: Calyptraea Lam. 18. Calyptraea chinensis L. M. Hórnes l. c. str. 632—3, tabl. 59. fig. 17—18. Sacco l. e. część 20, str. 29—30, tabl. 4; fig. 6. _. Trzy okazy ze zlepieńca w Błoniu, największy mierzy w śre- dnicy 17 mm.; odpowiadają one ryc. 18 u M. Hórnesa. Gatunek ten żyje dzisiaj na kamieniach przy brzegach. Zasiąg pionowy we- dle Walthera ') 1—236 m. bach > SF y Błonie (zlepieniec, 3 okazy). Rodzina: Naticidae. Rodzaj: Natica Adans. Rodzaj ten zastąpiony kilkunastu okazami jest trudny do roz- gatunkowania, ponieważ okazy są małe i mają z reguły zniszczone 1) Walther: Bionomie des Meeres. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 33 lewej w głąb; N. helicina ma otwór pępkowy więcej odsłonięty, wyraźnego wałka pępkowego brak tutaj. Ponieważ, jak zaznaczyłem już, moje okazy mają ujście przeważnie zniszczone, przeto musia- łem się w znacznej mierze posługiwać i innemi cechami, t. j. kształ- tem skorupy i zwojów. Zresztą a musze, Ze odróznienie nawet dobrze zachowanych okazów zależy dosyć często od zapa- trywań autora, o czem mogłem się przekonać na okazach zbiorów Muzeum nadwornego. 19. Natica millepunctata Lam. M. Hórnes |. e. str. 518—522, tabl. 47, fig. 1—2. Zaliczyłem tutaj okazy o słabo wzniesionych zwojach, które mają pępek obszerniejszy. Innych szczegółów nie znać. Natica mille- punctata jest gatunkiem żyjącym i dzisiaj na dnie piaszezystem w głębokości od 5—50 sążni. Grabowice (ił, 1 okaz), Bogucice (ił, 1 okaz), Błonie (zlepie- niec, 2 okazy zaliczone tutaj przez Dra Grzybowskiego; oznaczenie dla niezupełności okazów niepewne). Nockowa (piasek, 2 okazy), Zgłobień (ił, 2 okazy), Babica (wap. litotamn., 1 okaz), Pobitno (it, 1 okaz). 80. Natica helicina Broce. M. Hórnes 1. c. str. 525—7, tabl. 47, fig. 6—7. Zaliczyłem tutaj okazy o pępku wyraźnym, chociaż małym, u których nie widziałem wewnątrz niego wapiennego wałeczka. Zwykle są skorupki wyższe i zwoje wzniesione, lecz cecha ta nie jest istotną, jak to już M. Hórnes zaznacza, o czem miałem się zresztą sposobność przekonać na okazach w Muzeum nadwornem. i Bogucice (il, 1 okaz ?), Blonie (zlepieniec, 1 okaz), Zgłobice (1, 1 okaz). i 81. Natica redempta Micht. M. Hörnes |. c. str. 522—3, tabl. 47. fig. 3. Pepek zupełnie zakryty przez lewą wargę, zwoje nie wznie- sione, ujście obszerne. : aż Zgłobice (ił, 2 okazy), Błonie (zlepieniec, 4 okazy). Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Część III. 3 34 DR WILHELM FRIEDBERG Rodzaj: Sigaretus Lam. 82. Sigaretus haliotoideus L. (2) M. Hórnes |. e. str. 513 —15, tabl. 46, fig. 27. + a. acco (l. c. część 8, str. 104) opisuje odmianę tego gatunku, rakter problematyczny. P. Dyduch oznaczył ten okaz jako Sigaretus sp. Porównanie z okazami typowymi w Muzeum nadwornem nie doprowadziło do żadnego dodatniego rezultatu, ponieważ nie było okazów tak drobnych. Rzegocina (1 okaz). Rodzina: Pyramidellidae. Rodzaj: Udontostoma *) Flem. 83. Odontostoma plicata Mont. M. Hórnes 1. c. str. 496, tabl. 43, fig. 26. Jeden okaz mały z Rzegociny, zupełnie typowy, nie wymaga więc bliższego omówienia. Oznaczył go już p. Dyduch. acco zalicza (l. e. część 2, str. 33 i 41) okazy opisane przez M. Hórnesa do gatunku Odontostomia conoidea Brocchi, a ty- powa formę Odontostomia plicata ( Turbo plicatus Mont.) nazywa Tur- ridostomia plicata. Okazy Muzeum nadwornego, pochodzące z Włoch, a oznaczone jako Od. conoidea różnią się jednakowoż znaczniejszą smukłością od formy M. Hórnesa. Rzegocina (2 okazy). . Odontostoma angulatum Semp. z dolnego oligocenu jest podobna do Od. plicata, jednakowoż różnice można znaleźć po przestudyowaniu opisu oligoceń- skiego gatunku u Koenena (Unteroligocán Norddeutschlands l. e. tom 3, str. 61 —19, tabl. 42 fig. 17), stanowią je kształt zwojów, obecnosé na nich ostrych kra- 1) Z przyczyn zaznaczonych przez M. Hórnesa (l. e. str. 493) używam na- zwy Odontostoma, chociaż Fleming nazwał rodzaj Odontostomia. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 35 wędzi pm i powyżej szwu. P. m oznaczył mylnie 2 okazy z Rzegociny jako Od. ulatum. mojem zdani n jeden z tych okazów należy do Od. pli- cata, dada zaś jest gatu unkowo Asd ch Od. plicata jest gatunkiem żyjącym dzisiaj przy brzegach w głębokości 26—128 m. (Walther). Rodzaj: Turbonilla Leach. 84. Turbonilla an gracilis Broce. Turbonilla gracilis M. Hörnes l. e. str. 498—9, tabl. 43, fig. 28. Pyrgolampros exgracilis Sacco |. e. cześć 11, str. 90, tabl. 2, fig. 99. Dwa niezupelne ulamki z 4 ostatnich zwojów zlozone zaliczam tutaj. Porównanie z okazami Muzeum nadwornego przemawia za tem oznaczeniem Jeden z okazów, tj. z Rzegociny (oznaczony już przez p. Dy- ducha jako Turb. gracilis) może jednakowoż należeć do Turb. luc- tea L. Gatunek ten. jak to wynika z porównania z okazami ze Steinabrunn i z ryciną u Jeffreya (British Conchology tom 5, str. 213, tabl. 76, fig. 3) odznacza się ksz teh zgiętemi łukowato, a takie same ma i okaz z Rzegoci o (l. e. str. 89—90) Świda, że Turbonilla gracilis Broc- chiego ( Turbo gracilis Brocchi) nie jest zgodną z formą M. Hörnesa. Porównywając rycinę u Brocchiego (Conch. fossile, tom 2, tabl. 7 fig. 6) i rycing Sacci (l. e. tabl. II, fig. 98), zauważamy, że skąpe i słabo rozwinięte żeberka u T. gracilis Broce. są zupełnie odmienne od tychże szczegółów u formy wiedeńskiej urbonilla gracilis i T. lactea są gatunkami żyjącymi obecnie. Rzegocina (1 okaz); Błonie REA 1 okaz). 85. Turbonilla caca ess oo re pe illa M. Hórnes 1. c. str. 540; tabl. = z7 18 Melania spiratissima i M. reticulata Dubois de ba Ko n: i 47, tabl. 3, fig. 24—25, 30—31 Jeden większy, niezupeln y okaz z piasku w Bogucicach, ma- Jacy tylko 5 ostatnich zwojów, jest 4 mm. długi. największa jego szerokość wynosi 1:2 mm. Zwoje są wypukłe, " delikatnemi, pozio- memi żeberkami opatrzone, nadto są mniej wyraźne. podłużne że- berka. Ujście jest wielkie, okrągłe, pępek słabo zaznaczony. Dwa mniejsze okazy (z Błonia) są zupełne. Bogucice (piasek, 1 okaz), Błonie (zlepieniec, 2 okazy). 86. Turbonilla sp. A an Reussi M. Hörn. Chemnitzia Reussi M. Hör s 1. e. pa a tabl. 43, fig. 20. Turbonilla Reussi Sacco, met IL, 0. Jeden okaz z Błonia, ma „a 3 mm. wysoki, o największej szerokości 1 mm. zaliczam tutaj; zwojów 7 podłużno prążkowanych, 3* 36. DR WILHELM FRIEDBERG ujście bez fałdy na wardze lewej. Przydzielenie do tego' gatunku jest problematyczne, ponieważ, jak prawie wszystkie okazy z Bło-- nia, jest i ten okaz starty. Wprawdzie okaz narysowany przez M. Hornesa jest znacznie większy (9 mm.) i wówezas był jedynym, to przecież później znaleziono w różnych miejscowościach wiele in- nych jeszcze, które są mniejsze. Okaz z Rzegociny. drobny, 1:5 mm. wysoki, złożony z 7 zwo- jów, o zwojach embryonalnych nieco helmowatych, zaliczyłbym tu- taj, chociaż od form typowych różni się on liczniejszemi i dro- bniejszemi, podłużnemi żeberkami. Przez p. Dyducha był oznaczo- ny jako T. plicatula Br. Błonie (zlepieniec, 1 okaz wątpliwy), Rzegocina (1 ok. wątpliwy). 87. Turbonilla minima M. Hörnes. Chemnitzia minima M. Hórnes |. e. str. 542, tabl. 43, fig. 22. okazy bardzo drobne, 2 mm. wysokie, składające się z b zwojów, odpowiadają w zupełności temu gatunkowi ze względu na kształt zwojów (pierwszy ma kształt wydęty) i drobne, podłu- żne żeberka. Przy porównaniu z okazami w zbiorach Muzeum nadwornego przekonałem się jednakowoż, że oryginały M. Hórnesa mają bardzo słabe i niewyraźne podłużne prążki. Później wydzie- lono w tych zbiorach szereg okazów (Baden, Perehtolsdorf , Möl- lersdorf, Soos), mających żeberka wyraźniejsze, jako T. minima var., przedtem. yły one oznaczone jako T. terebralis Grat. Otóż moje okazy zajmują miejsce pośrednie, mają wprawdzie żeberka wyraźne, ale słabsze niż te formy wiedeńskie, które wydzielono jako var. Jeffreys opisuje w „British Conchology* (tom 4, str. 115 — 116) jako nowy gatunek * Odontostomia minima 1); na tabl. 72, ryc. 6, w tomie 5; jest rycina tego nowego gatunku, lecz Jeffreys zastrzega się. że nie jest on identyczny z Chemnitzia minima M. Hórnesa. Rzegocina ger oznaczony już przez p. mę oby ). Rodzina: Neritidae. Rodzaj: Neritina Lam. 88. Neritina dg Fer. Nerita picta M. Hórnes |. c. str. 535—6, tabl. 47, fig. 14. Nerita picta, tool subglo bosa Eichwald, Lethaea rossica, str. 250—52, tabl. 10, 9—41. sobniki przeważnie o EN katowato złamanych, zawsze jednakowoż nie tak silnie, jak rycina przedstawiona u M. Hörnesa. 1) seneyi łaczy rodzaje: Odontostomia, Turbonilla i Chemnitzia w jeden p MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 37 Okazy z Niskowej są najlepiej zachowane i okazują z wierzchu kreski barwne. Jeden okaz z Niskowej odpowiada w zupełności Ner. subglobosa, który to gatunek Kichwalda łączymy zwyczajnie z N. picta. Niskowa (3 okazy); Bogucice (piasek, 1 okaz); Pobitno (ił, 2 okazy). 89. Neritina expansa Reuss (?). M. Hórnes l. e. str. 536, tabl. 47, fig. 15. Jeden okaz bardzo drobny (15 mm. wysoki) z Rzegociny oznaczył'p. Dyduch jako N. expansa. Porównanie z typowymi oka- zami z Muschelbergu 1 Steinabrunn przemawia również za tem ozna- czeniem. Zaznaczyłem niezupełną pewność oznaczenia ze względu na to, że mam tylko jeden okaz młody i niedobrze zachowany. Rzegocina (1 okaz). Rodzina: Trochidae. Rodzaj: Clanculus Mont. 90. Clanculus cruciatus L. var. Araonis Bast. Monodonta Araonis M. Hórnes l. c. str. 436—7, tabl. 44, fig. 7. Clanculopsis cruciata L. var. Araonis Sacco l. e. część 21, str. 22, Babica (wapień litotamn., okazy liczne). Rodzaj: Gibbula Risso. 91. Gibbula angulata Eichwald. Monodonta angulata M. Hórnes l. c. str. 439, tabl. 44, fig. 9—10. Gatunek ten jest bardzo zmienny, odróżnienie od G. affinis Eichw. niezupełnie łatwe. Jako G. angulata wyróżniłem osobniki nieco wyższe, mające na każdym zwoju liczne poziome obrączki (6—8) i bez pępka; formy płaskie o nielicznych prążkach (4—5) na zwojach i wyraźnym pępku zaliczyłem do G. affinis. Na jednym okazie zauważyłem zjawisko, że prążki każdego zwoju są co 2 bli- Zej siebie; te formy tworzą przejście do G. affinis; zjawisko to można wyraźnie zauważyć na rycinach Laskarewa (Laskarew: Die Fauna der Bugłówkaschichten, Mémoir. du com. géologique Peters- bourg 1903, tabl. 5, ryc. 18). : ogucice (piasek, kilkanaście okazów; ił, 2 okazy); Błonie (zlepieniec, kilkanaście ok.); Babica (wapień litot., często; ił, kilka okazów); Nockowa (kilka okazów). 38 DR WILHELM FRIEDBERG 92. Gibbula affinis Eichw. Trochus affinis Eichwald, Lethaea rossica, str. 227— 8, tabl. 9, fig. 16. Phorculellus affinis Sacco |. e. cześć 21, str. 36. Gatunek ten, którego wyróżnianie jest nieco wątpliwe, zaj- muje pośrednie miejsce między G. angulata Eichw. a quadristriata (Tr. quadristriatus Dub.). Od G. quadristriata Dub. różni się tem, że zwoje nie są tak silnie schodkowate, liczba prążków na każdym zwoju wynosi 4, na ostatnim 5 (u G. quadristriata wszędzie cztery ), nadto tem, że prążki poziome nie są tak silne, jak u G. quadri- striata. Różnicę tego gatunku od G. angulata podaliśmy poprzednio. en sam sposób, o ile widzę z rycin, pojmuje ten: gatunek Laskarew (Buglówka-Schichten 1. e. tabl. 5, fig. 20 — 23) i G. Mi- chajłowski (Die Mediterranen Ablagerungen von Tomakówka, Mé- moires du eomitć góologique, Petersburg 1903, tom 13, Nr. 4, str. 227, tabl. 4, fig. /—8. 12— Bogucice (piasek, 4 okazy); Błonie (zlepieniee, 5 okazów); Za- bawa (piasek, 1 ok.); Babica (wapień litotamn,, kilka okazów); Po- bitno (ił łupkowy, jeden okaz), 93. Gibbula fanulum Gmel. Trochus fanulum M. Hórnes l. c. str. 446—7, tabl. 45, fig. 1. Forskalia fanulum var. cingulifera (Brn.) Saeco 1. e. część 21, str. 32, tabl. 3, fig. 43. Trzy okazy z Błonia należą tutaj, a nie do Trochus Bouchii Dub. (Hilber: Neue und wenig bekannte Conchyl. a. d. ostgaliz. Miocin, l. e. str. 10—11, tabl. I, fig. 22), czego dowodem jest już schodkowaty kształt. Nieco zniszczony okaz pochodzi z Bogucie (zlepieniec). Młodziutki okaz z Iwkowej prawdopodobnie należy tu również. Gatunek ten żyje dzisiaj przy brzegach, w głębokości 18—54 metrów. Błonie (zlepieniec, 3 okazy); Bogucice (1 ok.); Iwkowa (1 ok.?). 94. Gibbula biangulata Eichw. Trochus biangulatus M. Hórnes 1. c. str. 460, tabl. 45, fig. 15. Jakkolwiek mam tylko jeden odcisk niezupelny, na którym są widoczne trzy zwoje, to przecież kształt ich jest tak charakte- rystyczny (schodkowata skorupka, na każdym zwoju dwa silne, po- ziome żeberka), że oznaczenie uważam za całkiem pewne. Babica (wapień litotamn., 1 okaz). Rodzaj: Calliostoma Swainson. 95. Calliostoma an turricola Eichw. Trochus turricola M. Hórnes |. c. str. 451—2, tabl. 45, fig. 6. Mam tylko dwa niezupełne odciski we wapieniu litotamnio- wym; na każdym zwoju znać jednakowoż 6 rzędów poziomych MŁODSZY MIOCRN GALICYI ZACHODNIEJ 39 guzków. Ze względu na tę cehę i na bardzo wydłużony kształt skorupki mogę zaliczyć te okazy tutaj. Jakkolwiek dla braku osta- tniego zwoju rodzaj jest niepewny, to przecież, ponieważ niema odpowiedniego gatunku (Cerithium, sądzić mogę. że okazy moje na- leżą do rodzaju Trochus (w dawnem pojęciu). Babica (wapień litotamn., 2 okazy). 96. Calliostoma miliaris Broce. Trochus miliaris M. Hórnes l. c. str. 454—5. tabl. 45, fig. 9. Dwa okazy male, 5 mm. wysokie, szerokie u podstawy na 4 mm. maja 8 zwojów, na każdym 6 poziomych żeberek. które powstają właściwie tylko z guzków obok siebie leżących. Pewna różnica w zadana z okazami typowymi polega na tem, że osta- tnie żeberko poziome nie wystaje silnie na zewnątrz, wskutek czego cała skorupka jest płaską. Gatunek ten żyje i dzisiaj przy rzegac Blonie (zlepieniec, 2 okazy). 97. Calliostoma podolica Dub. var. Trochus podolicus M. Hórnes 1. c. str. 447—8, tabl. 45, fig. 2. Jeden, niewyraźny odeisk odpowiada formom o zanikłych sze- regach guzków na zwojach, na każdym zwoju jest tylko 8 rzędów poziomych żeberek. Babica (wapień litotamn.). 98. Calliostoma an papilla Eichw. Trochus papilla M. Hórnes l. e. str. 457—458, tabl. 45, fig. 13. Bardzo młody okaz ze zlepieńca w Błoniu (2 mm. szeroki odpowiadałby najwięcej temu gatunkowi. Dla młodości osobnika oznaczenie niepewne. Błonie (zlepieniec, 1 okaz wątpliwy). Rodzaj: Oxystele *) Philippi. 99. Oxystele patula Broce. Trochus patulus M. Hórnes |. c. str. 458—60, tabl. 65, fig. 14. Oprócz okazów wielkich są i małe, które okazują pępek wy- raźny, ponieważ warga zakrywająca go została zniszczoną. 1) Fischer uważa a za podrodzaj mae poemes Sacco zaś za rodzaj osobny 4 40 DR WILHELM FRIEDBERG Blonie ¡peras b. częsty); Bogucice (zlepieniec, 1 ok.; pia- sek, 3 okazy; ił, Lo kaz); Babiea (piasek, kilka okazów;. zlepieniec, kilka okazów; wapień litot., kilka okazów); Pobitno (ił, 1 okaz). Rodzina: Fissurellidae. Rodzaj: Fissurella Brug. 100. Fissurella graeca L. M. Hórnes |. c. str. 642—44, tabl. 50, fig. 27. Okazy typowe. Gatunek ten: żyje dzisiaj często na skałach przybrzeżnych. Babica (wapień litotamn., częsty). 101. Fissurella italica Defr. M. Hórnes l. c. str. 641—2, tabl. 50, fig. 28. Jeden okaz większy od poprzedniego; brak poziomych pier- ścieniowych żeber współśrodkowy ch, są tylko poziome prążki przy- rostowe, tem słabsze, im bliżej dolnej części skorupy. Babica (wapień litotamn., 1 okaz). Scaphopoda. Rodzina: Dentaliidae. Rodzaj: Dentalium L. 102. Dentalium Boući Desh. Dentalium Boući M. Hórnes |. c. str. 658, tabl. 50. fig. 31. Antale Bouéi Sacco 1. e. część 22, str. 98— 99, tabl. i fig. 6-13. Cztery okazy z Bogucie odpowiadają zupełnie tej formie, nie Entalis interrupta Schr., którą Saeco -wyróżnia od poprzedniej A c. str. 108 — 109), chociaż M. Hórnes złączył te oba gatunki. Trzy okazy są całkiem gładkie, w znacznej mierze przez starcie, na je- dnym widać liczne (około 20), podłużne żeberka; poprzecznych brak. Bogucice (piasek, 4 okazy); Nockowa (2 okazy). 103. Dentalium novemcostatum Lam. Dentalium mutabile Dod. M. Hórnes |. e. str. 654, t 50, 32. Antale novemcostatum var. mutabilis Sacco 1. e. część Ba, str. f02 108, tabl. 8, fig. 61— 62. Jeden ułamek z Bogucie (45 mm. długi, 2 mm. w średnicy) ma 8 podłużnych prążków, między nimi kilka słabszych; poprze- MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 41 cznego prążkowania brak. Ułamek z Pobitnej ma 8 podłużnych prąż- ów wyraźnych, drugorzędne słabe. Bogucice (piasek, 1 okaz); Pobitno (il, 1 okaz). 104. Dentalium an Michelotti M. Hórnes. M. Hórnes |. c. str. 654—55, tabl. 50, fig. 33. Sacco 1. e. str. 96—97, tabl. 7, fig. 84—86. ten ma zwyczajnie 6 podłużnych żeberek, Sacco zaznacza przecież wyraźnie, że liczba ich wynosi wprawdzie 6, „najczęściej jednakowoż także mniej lub więcej*. Przy porównaniu ze zbiorami w Muzeum nadwornem przekonałem się jednakowoż, że mój okaz mógłby być również dobrze początkowym ułamkiem poprzedniego gatunku (Den- talium novemcostatum), ponieważ w początku skorupy u ostatniego gatunku nie występują jeszcze drugorzędne żeberka, niektóre okazy nawet nie mają ich wcale. Ponieważ nadto u Dent. Michelotti w miarę grubienia skorupki żeberka stają się słabsze, względnie nawet zanikają zupełnie, przeto nie mogę wiedzieć, czy ta cecha u mego ułamka wystąpiła, czy nie. Bogucice (piasek, 2 okazy). Rodzaj: Pulsellum Stolitzka. 105. Pulsellum tetragonum. Brocchi. Dentalium tetragonum M. Hórnes l. e. str. 655—6, tabl. 50, fig. 34. Pulsellum (Entalina) tetragona Sacco |. e. część 22, str. 114. tabl. 10, fig. 47—53. Z Rzegociny mam 2 ułamki oznaczone już w ten sposób przez p. Dyducha; przekrój ich 5-boczny, obok głównych żeberek są jeszcze i drugorzędne. Rzegocina (2 okazy). Lamellibranchiata. a) Tetrabranchia. Rodzina: Ostreidae. Rodzaj: Ostrea L. 106. Ostrea cochlear Poli. Ostrea cochlear M. Hórnes, Die fossilen Mollusken des Tertiárbeckens von Wien, Abhandl. d. geol. Reichsanstalt, tom 4, str. 435—6, tab. 68. fig. 1—3. 42 DR WILHELM FRIRDBERG Pycnodonta cochlear (Poli) var. navicularis (Brocchi) Sacco 1. e. część 23, str. 22 : — 25, tabl. 8. fig. 2 - 6. Gatunek wcale częsty, chociaż nie w tej mierze, jak następny. Rajsko (piasek, 1 okaz), Kaim (1 okaz), Chełmek (wapień, 1 okaz), Zwierzyniec (wapień, kilka okazów), Bogucice (ił, 1 okaz), Przylasek (margiel litotamn., częsty), Niechobrz (piasek, 2 okazy). 107. Ostrea digitalina Dub. M. Hórnes l. c. str. 447 — 450, tabl. 73, fig. 1—9. Gatunek bardzo częsty wszędzie, gdzieniegdzie wprost wystę- pujący gromadnie. Należy zauważyć, że geologowie włoscy i fran- cuscy uważają okazy tego gatunku za należące do Ostrea edulis L.; wystarczy przypatrzyć się rycinie Ostrea edulis u Sacci (l.c. część 23, str. 4—9, tabl. 1, fig. 1—20). Rajsko (piasek, bardzo ezesty), Kaim (1 okaz), Bogucice (pia- sek, ił i zlepieniec, b. częsty), Zwierzyniec (wapień, 1 okaz), Koso- cice, częsty), Wieliczka (piasek, 2 okazy), Grabowice (ił, częsty), onie (zlepieniec, częsty), Zgłobice (ił, częsty). Babica (piasek i zle- pieniec, częsty), Pobitno (ił, kilka okazów). Nockowa (ił i piasek, częsty), Przylasek (margiel litotamn. i piaskowiec, częsty). 108. Ostrea cf. lamellosa Brocchi. M. Hórnes l. e. str. 444—47, tabl. 71. fig. 1—4, tabl. 72, fig. 1—2. Skorupa 13 em. szeroka, 10'5 em. długa, prawie płaska, nieco owalna. Skorupa dolna ma promieniste żebra, może mniej wyraźne ze względu na zniszczenie skorupy, zamek krótki, szeroki, szcze- gółów na nim nie znać, również wcisku mięśniowego. Widocznym on jest jedynie na górnej skorupie, gdzie jest nizko umieszczony, szeroki, ku brzusznej stronie wypukły. ku zamkowej wklęsły i kon- centryeznie prążkowany. Okaz ten mógłby należeć do Ostrea Boblayi Desh., z porówna- nia z okazami w Muzeum nadwornem wynika jednakowoż, że Ostrea Boblayi ma silne żebra. Okaz ten, zebrany w Przegorzałach za cegielnią w r. 1877 przez Fr. Bieniasza, był oznaczony jako Ostrea Zeuszneri n. sp. z białej jury. Jednakowoż później usunięto tę omyłkę, gdyż na ety- kiecie w zbiorach Komisyi fizyograficznej zaznaczono jej przyna- leżność do trzeciorzędu. : Przegorzały (wapień. jeden okaz). MLODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 43 109. Ostrea plicatula Gmel. M. Hórnes |. e. str. 439—441, tabl. 72, fig. 3—8. Mam w eri tylko jeden okaz elit Gatunek ten żyje dzisiaj w morza Wola Zgłobieńska (wapień litotamniowy, 1 okaz). 110. Ostrea crassicostata Sow. M. Hórnes |. c. str. 441—3, tabl. 68, fig. 4 i tabl. 69. Jedna skorupa z Niechobrza, dolna, 18 em. długa, przy naj- większej grubości 10 em., szerokość 14 cm. Kształt owalny. zamek szeroki, ale krótki, powierzchnia bez żeber promienistych. lecz o li- cznych prążkach przyrostowych (współśrodkowych), które są jedna- owoż spłaszczone na kształt liści. Okaz mój, jakkolwiek ze względu na brak żeber mniej ty- powy, należy przecież do tego gatunku, eo wynika z porównania z okazami w zbiorach Muzeum nadwornego. Z Chełmka mam okaz ostrygi (zbiory Komisyi fizyogr.) niezu- pełny, 95 em. szeroki, o skorupie wypukłej, grubej (w części zam- kowej 3 em. grubej), o powierzchni zniszczonej, blaszkowatej. Przy- należność tego okazu jest wątpliwą Babica, Niechobrz (wapień yane 1 okaz), Chełmek (wapień, 1 okaz wątpliwy). 111. Ostrea cf. crassissima Lam. M. Hórnes 1. c. str. 455—459, tabl. 81—84. kazy w zbiorach Komisyi fizyograficznej z wapienia w Mi hiig są źle zachowane. Zaliczam je tutaj nie do O. gingen- sis Schloth, ponieważ kształt ich jest więcej smukły. Był oznaczony jako O. longirostris helmek (wapieñ ostrygowy, 2 okazy). Rodzina: Spondylidae. Rodzaj: Spondylus L. 112. Spondylus crassicosta Lam. M. Hórnes |. str. 429—430, tabl. 57. fig. 7. Sacco 1. e. część 25, str. 5, tabl. 1, fig. 17, tabl. 2, fig. 1—2. m dwa okazy, które napewne tutaj zaliczyć należy; jeden jest ywa skorupy z wyraźnemi, kolezastemi żebrami, a drugi odlewem zewnętrznej części skorupy, mającym 11 cm. średnicy. Na tym ostatnim okazie niema wcale żeber. widać tylko poprzeczne prążkowanie skorupy; widocznie okaz, z którego powstał odlew, był 44 | DR WILHELM FRIEDBERG bardzo silnie zniszczony, co się zdarza u gruboskorupnych, przy- brzeżnych małż. Trzeci okaz odpowiada prawie zupełnej skorupie, jest jednakowoż z wierzchu tak dalece zakryty wapieniem, że ozna- czenie jest tylko w przybliżeniu dobrem. iechobrz (wapień litotamniowy, 3 okazy). Rodzina: Limidae. Rodzaj: Lima Brug. 113. Lima squamosa Lam. M. Hórnes l. c. str. 883—384, tabl. 54, fig. 2. Gatunek bardzo częsty we wapieniu litotamniowym Babicy, zresztą nie znajdowałem go (jeden okaz tylko w Niechobrzu). Ga- tunek żyje dzisiaj przy brzegach wcale często. Babica (wapień litotamn., częsty). Niechobrz (wapień litota- mniowy, 1 okaz). Ródzina: Pectinidae. Rodzaj: Chlamys Bolt. 114. Chlamys elegans Andrz. | Pecten elegans M. Hórnes |. e. str, 416—417, tabl. 64, fig. 6. . Gatunek bardzo pospolity. Żeberek najwięcej 14, które są wła- ściwie wiązkami złożonemi z wielu drobnych żeberek obok siebie stojących. Tę budowę żeber znać najlepiej w brzegu skorupy. Na jednym ułamku z Bogucie zauważyłem przy brzegu drobne, drugo- rzędne żeberka, około 4 w każdem wolnem miejscu. Kaim (2 okazy), Bogucice (zlepieniec, 1 okaz; ił, 3 okazy; piasek, 10 okazów); Rząska (3 okazy); Kosocice (zlepieniec, 4 ok.); Zgłobice (ił, 2 ułamki); Błonie (zlepieniec. 6 okazów); Grabowice (3 ułamki); Noekowa (ił, kilka okazów); Babica (zlepieniec, częsty). Jako Chlamys af. elegans wydzieliłem 2 okazy z Grabowiec. które różnią się większą ilością żeberek (około 16); ponieważ są to okazy niezupełne, którym brak dolnej części skorupy, przeto nie mogę powiedzieć, czy nie występują tam drugorzędne żeberka, a wtedy odpowiadałyby one Ch. Hilberi. Również jako Chl. af. ele- gans wydzieliłem ułamki skorup (długości 34 mm), podobne do Chl. elegans, bez żeberek drugorzędnych. o nieco innej budowie że- berek i ucha.. Prawdopodobnie należałoby ułamek ten odnieść do nowego gatunku, lecz dla braku zupełnego okazu wszelkie opisy- wania byłyby bezcelowe. Rajsko (piasek, 2 okazy). MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 45. 115: Chlamys cf. Hilberi Michail. Pecten (Aequipecten) Hilberi Michaiłowski, Die Mediterranen Ablagerugen von To- makowka 1. e. str. 201—2, tabl. 1, fig. 13—14. Dwa okazy z Rząki zaliczam tutaj; mają one więcej żeber (około 16), o tak samo wiązkowatej budowie. jak Chl. elegans, lecz między żebrami 2—3 drugorzędne żeberka. Jestem wprawdzie pe- wny zgodności okazu, jednakowoż dla niezupełnego zachowania nie mogę uważać identyczności za stwierdzoną z pożądaną ścisłością. Okaz z Bogucie, o którym wspomniałem przy omawianiu Chl. ele- gans, tworzy zapewne przejście od Chil. elegans do Chl. Hilbert. Do Chl. Hilbert bardzo podobnym gatunkiem jest Chl. oper- cularis L., zwłaszcza odmiana sexdecimcostata 'Saeeo l. e. część 24, str. 15, tabl. 3, fig. 27—29. Rząka (potok w lesie, 2 okazy, zbiór Komisyi fizyograf.). 116. Chlamys cf. Niedéwiedzkii Hilber. Pecten Niedźwiedzkii Hilber, Neue u. wenig bekannte Konchylien a. d. Ostgaliz Miociin 1. e. str. 25, tabl. 3, fig. 1—2. Ze zlepieńca w Babicy pochodzą 2 okazy, jeden odpowiada typowemu, chociaż jest starty, drugi byłby przejściowym do Chl. elegans, ma bowiem mniej żeber (około 18). Podobny okaz, ozna- czony przez Hibera jako Pecten Niedźwiedzkii, jest w zbiorach Mu- zeum Dzieduszyckich. Z wapienia litotamniowego w Niechobrzu mam jeden okaz, który prawdopodobnie należy tutaj, jest jednako- woż tylko od wnętrza odsłonięty. abica (zlepieniec, 2 okazy). Niechobrz (wapień litotamniowy, okaz wątpliwy). 117. Chlamys Neumayri Hilber. Pecten Kneri Hilber, Neue und wenig bekannte Conchyl. a. d. ostgaliz. Miociin 1. e. str. 29, tabl. 3, fig. 16. » Neumayri Simonescu, La faune sarmatique et torton, d.l. Moldavie, Anna- les scientifiques de Puniversité de Jassy, 1902, str. 10 — 11, bl. 1, fig. 5. Z Błonia mam jednę. niezupełnie dobrze zachowaną skorupę, która odpowiada gatunkowi Pecten Kneri Hilber. Ponieważ Simo- nescu, o ile sądzę, całkiem słusznie, złączył trzy formy opisywane przez Hilbera, t. j. P. Neumayri, P. Wolfi i P. Kneri, w jednę, którą nazwał Neumayri, przeto i ja używam tej nazwy. Okaz 30 mm. długi, żeberek około 28, niektóre z nich grub- sze rozszezepiaja się powoli na wiązkę promieni, niektóre żeberka rozszczepiają się u swego początku na dwa; uszy słabo zachowane, 46 DR WILHELM FRIEDBERG o ile znać, promienisto żeberkowane. Kąt zamkowy 90%, cala sko- rupka z współśrodkowemi liniami przyrostowemi. Błonie (zlepieniec, 1 okaz). 118. Chlamys gloria maris Dub. V. Hilber, Neue u. wenig bekannte Konchyl. a. d. ostgaliz. Miocán, 1. c. str. 26 — 28, tabl. 3. fig. 9—12. Mam wprawdzie tylko ułamki, lecz rzeźba ich jest tak cha- rakterystyczną, że nie wątpię o przynależności ich do tego ga- tunku. Gatunek żyjący. Błonie (zlepieniec. 2 ułamki), Rajsko (2 ułamki), Babica (wa- pień litotamniowy, 1 okaz). 119. Chłamys Lilli Pusch. Pecten scabridus (Eichw.) Reuss, Fossile Fauna v. Wieliczka, Sitzber. d. Wiener kad.. t. 55, r. 1867, str. 124—27, tabl. 6, fig. 5—7. Lilli Pusch. Hilber, Neue . . . Conehyl. a. d ostgaliz. Miocán, |. e. str. 23, tabl. 2, fig. 29—30. > å Simonescu l. e. str. 11—12, tabl. 1, fig. 6—7. Jeden okaz, 19 mm. długi, ma około 13 grubszych żeberek. między któremi znajdują się 1 — 2 drugorzędne żeberka, lecz te jednakowoż poczynaja się prawie razem z glównemi. Wolne miej- sca między żebrami są delikatnie poprzecznie prążkowane, nadto i podłużnie, a zdarza się czasem, że niektóre z podłużnych linijek stają się nieco silniejsze. Uszy nie są zachowane. Błonie (zlepieniec, 1 okaz). u brzegu skorupki około 48 żeberek, lecz te w znacznej mierze powstały przez odgałęzienie od głównych. W rozgałęzieniu trudno jednakowoż dopatrzeć się prawidłowości, ponieważ nie wszystkie żebra ulegają rozwidleniu. Kąt zamkowy 90°. 120. Chlamys af. Wulkaeformis Hilb. Pecten Wulkaeformis Hilber, Neue und wenig bekann Miocän, |. c. str. 22, tabl. 2, fig. Jedna skorupka 22 mm. długa, kąt zamkowy 90% Na sko- rupie 16—18 par żeber, z których każda jest nierozdzieloną tylko u samego brzegu zamkowego, a później rozszezepia sig na 2 samo- istne żeberka; wyjątkowo są i nierozdzielone. Całkiem ku brzegowi przechodzi każde żeberko z powodu dwu podłużnych rowków we wiązkę z 3 żeberek złożoną. Wolne miejsca pomiędzy żeberkami te Konchyl. a. d. ostgaliz. 27: MŁODSZY MIOCEN GALICYŁ ZACHODNIEJ 47 są opatrzone współśrodkowemi, ostremi a drobnemi prążkami. Ucho tylko jedno ROJA, ma 4 promieniste żeberka, a nadto piono- we prążkowa cra im podobieństwo do P. W ulkacforaśie; z innym ga- tunkiem mego okazu nie mogę zidentyfikować; na razie brak mi materyału porównawczego do dokładnego określenia gatunku. Błonie (zlepieniec, 1 okaz). 121. Chlamys Lenzi Hilber. Pecten Lenzi Boh Neue u. wenig AA Konchyl. a. d. ostgaliz. Miocin, e. str. 26, tabl. 3, tig. 7—8. Gatunek bardzo częsty w wapieniu litotamniowym w Babicy, mam lie mery tylko same odciski. Babica (wapień litotamniowy, częsty). 122. Chlamys Malvinae Dub. (?). Pecten Malvinae Dubois de Mont. 1. c. str. 71, tabl. 8, fig. 2-3 je * M. Hórnes |. e. str, 414 — 415, tabl. 64, fig. 5. Stanowisko tego gatunku jest bardzo niepewne. Mam kilka drobnych skorup z piasku w Bogucicach, które, być może, tutaj należą. Bo ogucice ere kilka okazów wątpliwych), Babica (wapień litotamniowy) (?). 123. Chlamys latissimus Brocchi. Pecten latissimus Br. M. Hórnes |. e. str. 395—97, tabl. 56—57. Gatunek prany wyk Sc dla górnego wapienia litotamnio- wego w tygo Okazy typowe chobrz (wapień litotamniowy, b. częsty), Wola Zgłobień- ska aoi litotamniowy, 1 okaz). Rodzaj: Pecten P. Belon (Vola Klein). 124. Pecten Besseri Andrz. Hilber: Neue und wenig bekannte Konch. a. d. ostgaliz. Miocán, 1. e. str. 30—31, ta ig. 3-4, U Hilbera znajdujemy literature tego gatunku. W okolicy Wiednia niema go prawdopodobnie, gdyż. opisane i pod tą nazwą narysowane okazy u M. Hórnesa odnoszą się albo do P. Sevringen- Sis Fuchs, albo do innych podobnych gatunków (P. Karalitanus). 48 DR WILHELM FRIEDBERG Znajdowalem wprawdzie przewaznie niezupelne okazy, ale jestem pewny przynależności do tego gatunku. Przeważnie bywały górne, płaskie skorupy. Bogucice (zlepieniec, 2 nog ki ił, 2 okazy), Rząka (potok w le- sie, 5 okazów), Kosocice (las, 3 ok azy). Rajsko (2 okazy), Zglobice (il, kilka ułamków), Babica (wapień litotamniowy, zlepieniec i ił, po kilka okazów). Rodzina: Mytilidae. Rodzaj: Lithodomus Cuv. 125. Lithodomus lithophagus L. Lithod. lithophagus Dubois d. Monte sat l. c. str. 68, tabl. 7, fig. 32-34. jthod, avitensis M. Hórnes |. e. str. 354—5, tabl. 45, fig IB. Mam tylko jeden okaz (6 mm. długi) z wapienia serpulowego w Babiey (luźna bryła). Gatunek ten częsty dzisiaj przy brzegach w głębokości 1-3 metrów, żyje W. w kamieniach i koralach (Walther: Biono- mie des Meer es). Babica (wapień serpulowy, 1 okaz). Rodzaj: Modiola Lam. 126. Modiola marginata Eichw. M. Hórnes 1. c. str. 350—51, tabl. 45, fig. 6. Jeden okaz ze zlepieńca w Błoniu, mały, 7 mm. długi, o wy- raźnem poprzecznem i podłużnem prazkowan: u, skorupka stosun- kowo silnie wypukła, grzebień nie ostry, lecz. zaokrąglony. Dwa inne okazy niezupełne i mniej wyraź rzy okazy z wapienia litotamniowego w Babicy waza SE również tutaj po dłuższem „porównywaniu z okazami w zbio h Mu- Błonie (zlepieniec, 3 dy Babica (wapień litotamniowy, 3 okazy wątpliwe). MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 49 Rodzina: Arcidae. Rodzaj: Arca 1) L. 127. Arca diluvii Lam. Arca diluvii M. Hórnes 1. e. str. 3833—35, . 44, fig Anadara diluvii Ah e. część 26, str. 20-55, tabl. id ea 7—12. Okazy liczne; zaliczam je tutaj, nie do bardzo podobnej Arca turonica, ponieważ area ma kreski kątowato złamane, a nie nieregu- larne prążki. Głównie ta cecha różni te bardzo podobne gatunki. Gatunek Arca diluvii żyje dzisiaj przy brzegach, lecz nie jest bar- dzo częstym Bogucice (ił, 3 o, piasek, 2 okazy); Blonie (zlepieniec, 3 adn Wieliczka (piasek, 1 okaz); Noekowa (ił, 2 okazy); Pobitno (ił, 1 okaz). Bardzo częste z wszystkich prawie Peter są Sanki gaye Rei które prawdopodobnie tutaj nale 128. Arca turonica Duj. Arca turonica M. Hórnes |. e. str. 332—3, . 44. fi Anadara turonica Sacco l. c. część 26, str. pra uk, r fig. 14. Jeden okaz z Błonia zaliczam tutaj. Area jest nieregularnie prążkowana. Wedle Weinkauffa żyje ten gatunek we wodzie głęb- szej nieco we wydrążeniach skał, wewnątrz muszli morskich i t. p. Walther (Bionomie des Meeres) podaje jej zasiąg pionowy na 1—548 m. Błonie (zlepieniec, 1 okaz). Nockowa (ił, 1 okaz). 129. Arca barbata L Arca barbata M. Hórnes l. c. str. = fora tabl. 42, fig. 6—11. Barbatia barbeta Sacco l. e. część 26, . 12—18, tabl. 2, fig. 49—44. Liczne okazy z wapienia litotamniowego w Babicy; wprawdzie są to odlewy, lecz zupełnie pewnie oznaczalne. Charakterystyczną jest rzeczą, Ze w utworze nieco starszym wśród warstw miocenu Rzeszowa znajduje się ten, dla młoszego miocenu, nawet dla sarmatu charakterystyczny gatunek. Ze zlepieńca w Błoniu jest kilka oka- zów. W zagłębiu wiedeńskiem częsty jest ten gatunek w piaskach z Grund. Żyje obeenie miejscami bardzo często w głębokości od 2—10 sążni na Beni i skałach. Walther (l. c.) podaje zasiąg pionowy na 3— Babica p Titot, b. częsty). Błonie (zlepieniec, kilka okazów). 1) Fischer nie "n określeń Anadara, Barbatia itd. za rodzaje, lecz tylko za podrodzaje rodzaju A Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Część III. 4 50. DR WILHELM FRIEDBERG - 130. Arca lactea L. Arca lactea M. Hórnes |. c. str. 336—338, tabl. 44, fig. 6. Fossularia lactea Sacco 1. e. część 26, str. 19—20, tabl. 3, fig. 20—23. Z wapienia litotamniowego w Babicy mam 3 okazy, które zaliczyłbym tutaj, chociaż są to tylko odlewy. Skorupka nie jest bardzo silnie wypukła, szereg ząbków prosty, tylny brzeg skorupki opatrzony silnym grzebieniem; powierzchnia skorupki okazuje słabe, współśrodkowe prążkowanie, promienistych żeber nie znać. Do tego określenia skłania mnie w znacznej mierze rycina Michajłowskiego (L e. str. 220—203, tabl. 2, fig. 1—16) który miał również tylko odciski do dyspozycyi. abawy mam wprawdzie tylko jeden okaz, ale bardzo wyraźny. . Babica (wapień litot., 3 okazy). Zabawa (piasek, 1 okaz). Rodzaj: Pectunculus Lam. 131. Pectunculus pilosus L. V. Hiber, Neue und wenig bekannte Konchylien a. d. ostgatiz. Miocán 1. e. str. . 17 — 18. . Gatunek bardzo częsty, przeważnie jednakowoż są to tylko ułamki, nie można być przeto pewnym, czy nie należą one może do następnego gatunku. Pectunculus pilosus żyje w namule, piasku i żwirze nulliporowym w głębokościach od 7—100 sążni morskich. Walther (l. c.) podaje zasiąg pionowy od 1—82 metrów. Bogucice (ił, piasek i zlepieniec, częsty), Zgłobice (ił, częsty), Błonie (zlepieniee, częsty), Babica (zlepieniec i ił, częsty), Pobitno (ił, 2 okazy), Nockowa (ił i piasek, częsty), Niechobrz (ił nad wap. 2 okazy), Przylasek (margiel litotamniowy, częsty), Niechobrz (wa- pień litotamniowy, 1 okaz b. wielki). > 132. Pectunculus glycimeris L. M. Hilber l. e. str. 17—18, tabl. II, fig. 1. , Gatunek ten żyje dzisiaj we warunkach tych samych, jak poprzedni. | „Z Bogucie (zlepieniec) 1 okaz wyraźnie asymetryczny. Błonie (zlepieniec, częsty). Rodzina: Nuculidae. Rodzaj: Nucula Lam. 133. Nucula nucleus L. M. Hórnes l. e. str. 297—299, tabl. 38, fig. 2. Sacco 1. e. część 26, str. 44—45, tabl. 10, fig. 24—27. Gatunek ten, zresztą bardzo częsty i typowy, ulegał niepo-. MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACAODNIEJ 51 trzebnemu rozdzielaniu. M. Hórnes oddzielił ód niego Nucula ma (l. e. str. 296—7, tabl. 38, fig. 1), który ma się odznaczać tem, że zagłębienie na więzadło jest przedzielone wązką listewką na 2 ent w zbiorze Muzeum nadwornego i przekonalem sie, Ze oprócz dwu oryginalów z Baden, ma tylko jeszcze jéden okaz stamtąd te cechę i jeden okaz z teich, a inne wszystkie, a jest ich kilka- peter należy odnieść Alb do N. nucleus, albo do N. placentica m. (R. Hórnes: Die Fauna des Schliers von Ottnang, Jahrbuch Fl a Reichsanst , r. 1875, str. 378, tabl. 14, fig. 9 i Sacco l. e. część 26, str. 46— 47, tabl. 10, fig. 35 — 40). Ton ostatni gatunek jest więcej wydłużony, kąt zamkowy większy niż 90% gdyż prze- szło 110%. Typowa N. nucleus ma kształt Eb Eno, kat zamkowy nie jest większy jak 90% Co do rzeźby skorupy należy zauważyć, że wprawdzie pozornie jest: powierzchnia skorupy gładka, jedna- kowoż przy powiększeniu wyraźne są i prążki współśrodkowe i pro- mieniste, szczególnie w dolnej części skorupy przy brzegach. Prze- konać się mogłem o tem bardzo wyraźnie na licznych okazach dzisiaj żyjących. w zbiorach zoologicznych Muzeum nadwornego; szczególnie wyraźnie występują te szczegóły wtedy, gdy wierzchnia warstwa skorupki jest nieco zwietrzałą. Z tej też przyczyny nie- słuszne jest zdanie M. Hórnesa (Schlier von Ottnang, 1. e. sty. 378), który jedynie ze względu na obecność promienistych prążków chciał zaliczyć okazy z Wieliczki do N. placentina, a nie do N. nucleus (por. w tej mierze: Niedźwiedzki, Zur Kenntniss der Fos- silien bei Wieliczka und Bochnia, Sber. d. Wien. Akad. r. 1886, tom 94, str. 17—18). Okazy moje są zwyczajnych wymiarów. t. j. długość ich 12 mm. Gatunek ten żyje dzisiaj w różnych głębokościach na dnie mulistem i piaszezystem. Walther podaje głębokość zasięgu na 8—2157 m Bogucice (piasek 4 ok., ił 1 okaz), Błonie (zlepieniec, 10 ok.). 134. Nucula placentina Lam. R. Hórnes: wir d. a. von Ottnang |. e. Saeco l. e. część 26 1 Jeden ułamek z Błonia zaliczam tutaj; kąt mę około 1200. Błonie (zlepieniec, 1 okaz). 135. Nucula sulcata Bronn: Sacco 1. c. część 26, str. 47—48, tabl. 11, fig. 7-11, Skorupka podobna do N. nucleus lecz większa, również tr trój- katna, powierzchnia opatrzona gestemi, współśrodkowemi bruzdami, 4* 52 a DR WILHELM FRIEDBERG które SPRAWIAJĄ, że Po jest opatrzona jak gdyby gęste- mi listewkami. Listewki nie są zupełnie równe w przebiegu, lecz słabo A akcji , delikatne żeberka przebiegają sko- rupkę. ART, największego okazu ze Zglobic: długość 14 mm., szerokość 11 ala eb żyje dzisiaj we wodzie agi o dnie mulistem. Walther podaje zasiąg pionowy na 9—379 m Grabowice (2 ok. ), Zgłobice (l 1 ok.), erag ahi (il, 1 ok.). Rodzina: Carditidae. Rodzaj: Venericardia Lam. 136. P A Joudnneti Bast. ardita Jouanneti M. Hórnes l. 266—7, tabl. 35, fig. TA 12. ddr taida r var. odias (nop. Sacco 1, e. część 27, str. 10 — 11, 3, fig. 9—12. Z iłu w Bogucicach mam tylko jednę mniejszą io emi (pra- wa) zupełną, zresztą liczne ułamki. Sacco wyróżnia formę opisaną przez M. Hórnesa od typowej Basterota; ta ostatnia jest mniejsza i ma więcej wypukłe żeberka, u wiedeńskich okazów stają się one mniej wypukłe i wreszcie płaskie. ogucice (ił, 1 okaz), liczne ułamki z Bogucie i Grabowie należą zapewne tutaj. 137. Venericardia scalaris Sow. Cardita scalaris M. Hórnes |. e. str. 279—80, tabl. 36, n fg. 12. Miodon scalaris Sago 1. e. część 27, str, 2923, tabl. 6, fig. 17—20. 4 piasku w Wieliczce okaz zupełny; ze zlepieńca w Błoniach okaz również zupełny, lecz obie skorupy zamknięte, zamek więc niewyraźny, z Przylasku wyraźne odciski Wieliczka (1 ok.), Błonie ias 1 ok.), Przylasek (mar- giel litot., kilka okazów), Babica (wap. litot., 1 okaz). Rodzaj: Cardita Lam. 138. Cardita aff. rudista Lam. nę rudista M. Hórnes |. c. str. 268—270, tabl. 36, Glans (?) rudista Sacco l. c. część 27, str . 15—16, tabl. T L 26—29. Kilka okazów mniej i okaz z Nockowej różni się od typowych okazów gatunku szerszą skorupą i mniej wypukłą. iiau (ił, jeden okaz). all MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 53 Rodzina: Cardiidae. Rodzaj: Cardium L. 139. Cardium subhispidum Hilb. Hilber, Neue b wenig bekannte Konchylien a. d. ostgaliz. Miocán, 1. e. str. 14, tabl. I, fig. 32-33. Jedna skorupka z Blonia zupelnie typowa, przeszlo 1 em. dluga, opatrzona wyraźnym grzebieniem. Około 21 płaskich żeberek bar- dzo blizko obok siebie ułożonych , oddzielonych nader wązkimi rowkami, które są poprzecznie bruzdkowane, poza grzebieniem około 6 żeberek. SEA widoczne tylko na przednich żeberkach. Dwa inne okazy również typowe, lecz mniejsze. Błonie Caliah 3 okazy). 140. Cardium praeechinatum Hilber. Hilber, 1. e. str. 13—14, tabl. I, fig. 86—39. Okazy zgodne, chociaż nie tak dobrze zachowane, jak z Ga- licyi Mire ej; okaz z Babicy źle zachowany. Błonie (zlepieniec, 2 okazy), Babica (zlepieniec, 1 okaz wąt- pliwy), Przylasek (margiel litot., 1 okaz wątpliwy). 141. Cardium plicatum Eichw. Ei powa pe rossica l. e. str. 96, tabl. e fig. 20. Hörn 202—204, tabl. 30, fig. Dd ción okaz, bo tylko 1:2 mm. dlugi, ale zupel- nie pewnie oznaczony. Zeber 14, z falati cztery poza grzebieniem. Ponieważ jest to okaz młody, na którym rzeźba nie jest jeszcze prawidłową, przeto 2 — 3 żeberka ostatnie przedniej części (przed grzebieniem) nie wyginają się zwolna, lecz łamią kątowato poniżej jednego z przyrostowych prążków. Wprawdzie jest to gatunek sar- macki, lecz przecież miocen w Niskowej jest jeszcze morskim. Niskowa (1 okaz). 142. Cardium sp. ign. an nova? ryc. 4. Jeden, mały okaz, skorupka prawie 42 mm. długa, 2:4 mm. szeroka; chociaż zamek niezupełny, przecież przynależność do tego rodzaju. nie ulega wątpliwości. Skorupka silnie ekscentryczna, profil rzegu zamkowego esowaty, na powierzchni liczne, promieniste że- berka, które są oddzielone wązkimi rowkami. Koncentryczne bruzdki przebiegają e eb 4009 argo czego żeberka zamieniają sę na szo- zków. regl guz 54 DR WILHELM FRIEDBERG Podobnym gatunkiem, ale o nie tak silnie ekscentrycznym zamku jest Cardium clodiense Ren. (Cerastoderma clodiense, Sacco l. c. część 27, str. 50, tabl. 11, fig. 33—35); lepiej widać podobień- stwo, jeżeli oglądamy rycinę u Brocchiego (Broechi: Conch. sub- apenninica, tom 2, str. 500, tabl. 13, fig. 3). Sacco zaznacza, że C. clodiense może być odmianą C. edule L. Bogucice (piasek, 1 okaz). Rodzina: Chamidae. Rodzaj: Chama Brug. 143. Chama cf. gryphoides L. M. Hórnes l. e. str. 210—212, tabl. 31, fig. 1. Trzy odciski z wapienia litotamniowego w Babicy, największy 12 mm. długi. Jeden okaz odnosi się do skorupy dolnej, wypukłej, a 2 do górnej, płaskiej. Ponieważ szczyt skorupki jest w prawo zgięty, przeto może należeć mój okaz do Ch. gryphoides, lub Ch. austriaca, ponieważ zaś rzeźba skorupy jest obfitą, listewki po- wyginane na kształt rurek, przeto zaliczam go do Ch. gryphoides, za czem przemawia także porównanie z okazami typowymi. Ponie- „waż zresztą okazy moje są młode, przeto ścisłe oznaczenie jest trudne. Gatunek ten żyje przy brzegach, przyczepiony do skał, ka- mieni i muszli. Sięga głębokości 1—822 m. Babica (wapień litotamniowy, 3 okazy). Rodzina: Cyprinidae. Rodzaj: Isocardia Lam. 144. Isocardia cor L. M. Hórnes 1. c. str. 163—166, tabl. 20, fig. 2. Ze zlepieńca w Błoniu jedna, niezupełna skorupa. Gatunek ten żyje dzisiaj przy brzegach o dnie mulistem w różnych głębo- kościach, wedle Walthera od 91 do 3263 m. Błonie (zlepieniec, 1 okaz). Rodzina: Veneridae. Rodzaj: Venus L. 145. Venus cf. umbonaria Lam. M, Hórnes 1. c. str. 118—120, tabl. 12, fig. 1—6. „ Jeden odcisk wewnętrzny, 10 cm. długi, 9 em. szeroki; wci- ski mięśniowe, linia zatokowa, zachowana część zamku stwierdzają MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 55 przynależność do rodzaju Venus, rozmiary zaś i kształt ogólny prze- mawiają za przynależnością do podanego gatunku. Również prze- mawia za tem porównanie i z okazami zupełnymi i z odciskami, jakie R w zbiorach Muzeum nadwornego. tawiłem nazwę M. Hórnesa, lecz należy zauważyć, że Sacco I. e. część 28, str. 24—25, tabl. 6, fig. 1—2) zalicza tę formę do gatunku Amiantis gigas Lk., grupa zaś Amiantis należy do ro- dzaju Meretrix, tj. Cytherea. Niechobrz (wapień litotamniowy, 1 okaz). 146. Venus an clathrata Duj. M. Hórnes |. c. str. 125, tabl. 13, fig. 3. W ile Nockowej było kilka okazów rodzaju Venus o prąż- kach poprzecznych i promienistych, które tworzyły razem rzeźbę taką, jak u V. clathrata Duj. lub Venus Aglaurae Brong.; okazy nader kruche; do czasu oznaczenia zachował się jeden, przeszło 1 em. długi. Z wapienia litotamniowego w Babicy kilka odcisków. Nockowa (ił, kilka okazów), Babica (wap. litot., kilka okazów). 147. Venus cincta Eichw. M. Hórnes l. e. str. 127, tabl, 13, fig. 4. a ułamki z iłu w Bogucicach są gęsto prążkowane, nadto są trz ad ze zlepieńca w Błoniu; jeden z nich ma na brzegu skorupki słabe, podłużne prążki, coby było wyjątkowem. Bogucice (ił, 2 okazy), Błonie (zlepieniec, 3 okazy). 148. Venus multilamella Lam. M. Hórnes |. e. str, 130—132, tabl. 15, fig. 2—3. Boa o prążkach współśrodkowych, oddalonych od siebie. cice (piasek, 1 okaz), Zgłobice (ił, 1 okaz), Grabowice (ił, 1 Asię Tabia (ił, 1 ok.; wapień litotam., kilka okazów). Rodzaj: Cytherea Lam. (Meretrix Lam.). Mam kilka okazów, które byłbym prae zaliczyć do tego rodzaju; Ea ork byłyby zbliżone do C. erycina Lam. Ponieważ jednakowo oż są to tylko ułamki, a wnioskuję jetydie ze rzeżby sko- rupy, przeto balón jest znaczna swiet ponieważ możnaby odnieść te ułamki i do rodzaju Tapes, ula. Błonie (zlepieniec, 2 ułamki), Babica (zlepieniec, 2 ułamki). 56 DR WILHELM FRIEDBERG Rodzina: Ungulinidae. Rodzaj: Diplodonta Bron. 149. Diplodonta rotundata Mort. M. Hórnes 1. c. str. 216—217, tabl. 32, fig. 3. Sacco l. c. część 29, str. 62—63, tabl. 15, fig. 12—15. Jedna skorupka 11 mm. długa, prawa, ząb tylny rozdwojony. Gatunek ten żyje przy brzegach, wedle Walthera (1. e.) w głębo- kości 10—51 m. Błonie (zlepieniec, 1 okaz). Rodzina: Psammobiidae. Rodzaj: Psammobia Lam. 150. Psammobia an. affinis Duj. var. major Lam. Sacco 1. e. część 29, str. 8—9, tabl. I, fig. 35—39. Z wapienia litotamniowego Babicy mam odcisk Psammobii różnej od A u M. Hórnesa; najlepiej zgadza się ona z forma podaną Rodzina: Mesodesmidae. Rodzaj: Ervilia Turt. 151. Ervilia pusilla Phill. M. Hórnes İ. c. str. 75, tabl. 3, fig. 13. Weale częsty gatunek; wyjątkowo spotykałem formy, które mają grzebień słabo zazmaczony przy kształcie zamku charaktery- stycznym dla gatunku Hr. pusilla. Te ostatnie tworżyłyby przej- ście, może zboczenie tylko, przypominające Erv. podolica Kichw. ._ Zabawa (piasek, kilka okazów), Bogucice (piasek, b okazów); Wieliczka (piasek, 2 okaży), Babica (wapień litot, b. częsty), . Bło- nie (zlepieniec, b. częsty; ił, 1 okaz), Nockowa (piasek i ił, kilka okazów),. Niechobrz (ił, kilka okazów. = 0 ` ` MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 57 152. Ervilia podolica Eichw. var. infrasarmatica Sokołow. Sokołow, pa baa mit Venus konkensis, Mémoires du Comité geol. Péters- , 1899, tom 9, str. 71—72, 153. Ervilia an trigonula Sok. Sokołow 1. c. str. 71—72, tabl. 2, tig. 36-41. Jeden okaz z Nockowej o powierzchni silnie zniszczonej za- liczam tutaj ze względu na kształ ogólny, zbliżony do trójkąta ró- wnobocznego. Nockowa (1 okaz wątpliwy). Rodzina: Mactridae. Rodzaj: Lutraria Lam. 154. ea: de Chem. Lutraria oblonga s l. c. str. 58—59, tabl. 5, fig. 6— Psammophila x (yo sag L część 29, str. 30—31, tabl. 8, fig. 7, tabl. 9. fig. 1. Ze zlepieńca w Błoniach jeden okaz oznaczony już przez Dra Grzybowskiego. Jest to skorupa lewa, odpowiadająca formie typo- wej, a więc rycinie 6 u M. Hórnesa. Gatunek ten żyje dzisiaj w morzach nietylko Europy, ale i krajów podzwrotnikowych. Trzy- ma się estuaryów, a więe pobliża ujść większych es > piasz- czyste). Walther podaje zasiąg pionowy na 1—40 me Błonie (zlepieniec, jeden okaz). Rodzina: Myidae. Rodzaj: Corbula Brug. 155. Corbula gibba a M. Hórnes l. c. str. 34—36, i de Mot e. część 29, str. 34— tap! ki Eo, fig. 1-4. Gatunek paina częsty, najliezniejszy w Błoniach wiepieniec) i w Babicy (wap. litot.). Przeważnie są to okazy typowe, silnie w pukłe, niektóre okazy z Błoń są tak wypukłe, jak formy, lides Saeco (l. e. str. 35) nazywa var. curta. 58 DR WILHELM FRIEDBERG Błonie (zlepieniec, gromadnie; il, 3 okazy), Zgłobice (il, czę- sty); Bogucice (ił, częsty; piasek, 7 okazów); Grabowice (częsty); Babica (wapień litotam., częsty); Nięchobrz (piasek, kilka okazów); Nockowa (ił i piasek, nierzadki); Swileza (ił, kilka okazów); Po- bitno (ił, 2 okazy). Około 30 okazów z Błoń ma kształt wydłużony, są płaskie (n. p. długość 10 mm., szerokość 7 mm.) grzebień na tylnej stro- nie skorupki bardzo słabo zaznaczony. Wydzieliłem je Us C. de Olivi var. rosea Brown. (Sacco l. e. str. 35, tabl. 9, fig. 8—9). kołow opisał nowy gatunek Corbula Michalski (Schichten mit Ve nus konkensis, l. e. str. 74—75, tabl. 3, fig. 18 — 32), która jest również zbliżona do var. rosea. Ponieważ brak mi oryginałów So- kołowa, a nadto ponora: okazy z Błoń nie okazują wewnętrznej części skor rupy, przeto nie mogę orzec, czy gatunek Sokołowa nie należy tutaj. Błonie (eldpicntos 30 ok. ), Zgłobice (5 okazów). “Gatunek typowy i odmiana żyją dzisiaj; Fischer podaje głę- bokość zasięgu na 5—2698 m Rodzina: Glycymeridae. Rodzaj: Glycymeris Lam. (Panopaea Menard.). 156. Glycymeris Menardi Desh. Panopaea Menardi M. Hórnes |. e. str. 29—380. tabl. 2, fig. Glycymeris Menardi Sacco 1, c. część 29, str. 48 44, tabl. 12, fig. 4. Mam wszystkiego 2 okazy. Obecnie przywrócono dawną na- zwę rodzajową (Glycymeris) jako starszą. Babica (piasek, 1 okaz). b) Dibranchiata. Rodzina: Lucinidae. Rodzaj: Lucina Brug. 157. Lucina dentata Bast. Lucina dentata M. Hórnes 1. c. str 238—239, tabl. 33, fig. 9. Lucina nivea Dubois d. Montp. 1. c. str. 58, tabl. 7, fig. 40—41. Lucina nivea Eichwald, Lethaea rossica, str. 83 - 84, tabl. 5, fig. 2—3. Loripes dentatus Sacco, część 29, str. 99, tabl. 29, fig. 7—11. Dwie małe skorupki, dłagości 45 m Błonie (zlepieniec, 1 PAM ao: (piasek, 1 okaz). MŁODSZY MIOCEN GALICYI ZACHODNIEJ 59 158. Lucina borealis L. Lucina borealis M. Hórnes l. e. str. 229—230, tabl. 33, fig. 4. Lucina affinis Eichwald, Lethaea rossica, 1. e. str. 80, tabl. 5, sd Dentilucina borealis Sacco 1. e. cz ęść 29, str. 80— -81, tabl. 18, E 23—26. Liczne odciski z marglu litotamniowego w Przylasku, z oo: w - Bogucicach jeden ułamek. Gatunek ten żyje jako rzadki o- rzu Sródziemnem , w Oceanie Atlantyckim jest częsty (głębokość 1 — 968 m). Przylasek (margiel litotamniowy, częsty), Bogucice (piasek, 1 okaz wątpliwy). Vermes. 159. Ditrypa cornea L. Dentalium incurvum M. Hórnes tom II, 1. e. str. 659—660, tabl. 50, fig. 39. Osobniki dobrze znane pod nazwą dawną Dentalium incurvum należą do robaków, mianowicie do pierścienie (por. Sacco 1. e. część 22, str. 92, uwaga i Jeffrey: British Conchology t. 5). Mam bardzo wiele okazów, zwłaszcza z Ksi gdzie, o ile Serpula sp. ign. fig. 5. Z kilku miejscowości pochodzą wcale liczne sube kikicsntymetowej długości, o średnicy 1—3 mm. Sko- rupka dwuwarstwowa, z wierzchu wapienna , która często odpada, w środku twarda, błyszcząca warstwa. Jakkolwiek częściowo przy- pominają te rurki Ditr ypa cornea L., to przecież brak w zupełności pierścieniowych prążków na skorupie. Zwyczajnie skorupka jest okrągła , bywa jednakowoż i spłaszczona przez ściśnienie, wtedy przekrój jest graniasty. Zdarza się, że dwie rurki zrastają się ze sobą, a H mają wspólną jednę, odgraniczającą ścianę. A ez porównanie, ani z literatury nie mogłem dojść do oznaczenia gatunkowego Być może, że jest on bardzo zbliżonym do gg cor L. ucice quid asek, b. ae: ł, 1 okaz); Zabawa (piasek, 2 a. Wieliezka (piasek, 1 okaz). Z luźnej bryły wapienia w r Babiey (wapień serpulowy) mam okazy grubsze, również nie oznaczone 60 DR WILHELM FRIEDBERG DODATEK. bieżącym roku (1906) zwiedziłem pobieżnie miocen międz Skawiną a Wadowicami. Odkrywki leżą nie wewnątrz Karpat, lecz na ich zboczach a więc w ten sam sposób, jak miocen w okolicy n. p. Tarnowa lub Bochni. Między Skawiną a Rzozowem, przy drodze polnej, już bliżej Rzozowa, widziałem w cegielni tłuste iły siwawo-żółtej barwy, które po wyszlamowaniu nie dały otwornie. Do przypuszcze- nia, że iły te należą do miocenu, skłania mnie dalsza odkrywka. Mianowicie przy drodze z Rzozowa do Borku Szlacheckiego są na szczycie wzgórza siwe iły zanieczyszczone limonitem ; tych pozostałość po wyszlamowaniu dała liczne okruchy skorup i liczne otwornice (Nodosaria, Bulimina, Truncatulina, Rotalia i wcale nie- rzadkie okazy gat. Globigerina bulloides d’ Orb). Charakter fauny przemawia za miernem oddaleniem od brzegów. Inne odkrywki widziałem w Tłuczanie Górnym, na polu- dnie od wsi, przy głównym gościńcu prowadzącym z Brzeźniey do Wadowie. Obok chat stojących przy gościńcu znajduje się dół do 1/, m. głęboki, obszerny, a w nim z wierzchu całkiem poziome warstwy piasku zmieszanego z iłem, spodem zaś iłu siwego. Skamie- lin tutaj brak. a południe stąd w potoku jest o wiele lepsza odkrywka, którą z gościńca widać wyraźnie. Jest tu urwisko do 10 m. wysokie a w niem leżą zupełnie poziome warstwy piasków i iłów, zawierające liezne odłamy skał otoczonych (piaskowce, łupki iłowe karpackie) i skorupy ostrygi O. digitalina Dub. Otwornice w iłach nieliczne. Innych odkrywek miocenu z powodu pory słotnej zwiedzić nie mogłem. Sprawozdanie Komisyi fizyograficznej, tom LXI. Tabl. $) 41 w, Nassa o. n. Sp. . Cerithium sp. ign.. an nova? 3. Torritella turris aff, var. percinctula Sacco. 4. Cardium sp. ign., an nova? (Przedni brzeg skorupy uszkodzony). 5. Serpula sp. ign. Wszystkie rysunki dwa razy zwiększone. Fot. A. Trybalski, Kraków. Mater y aly do fizyografii krajowej. Czesé IV. Materyaly zebrane przez Sekcye rolnicza. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Część IV. Studya nad bydłem nadbużańskiem. Czesé druga. Przez Waleryana Kleckiego. W pierwszej części pracy o bydle nadbużańskiem 1) przepro- wadziłem szczegółowy rozbiór wymiarów bydła nadbużańskiego, za- równo w jego postaci pierwotnej (bydło z ziemi nurskiej), jakoteż poprawnej (bydło z obory w Sterdyni). Rozbiór tych wymiarów oraz porównanie ich z wymiarami czerwonego bydła polskiego w Ga- licyi, a także z wymiarami bydła rozmaitych innych ras, nietylko pozwoliły dokładnie określić stopień uszlachetnienia bydła ster- dyńskiego, oraz różnicę typów nadbużańskiego i czerwonego pol- skiego (o ile się ona ujawnia w wymiarach i stosunkach wymiarów ciała), ale nadto studya te dały szereg wyników ogólnej doniosłości biologiezno-zootechnieznej i metodologiczno-zoometrycznej. W tej pierwszej części pracy o bydle nadbużańskiem nie były jednak uwzględnione wymiary szczegółowe głowy, których dokła- any rozbiór na tle porównawczem jest przedmiotem niniejszej części rugiej. W układzie materyału i w posługiwaniu się skróceniami trzy- mać się będę zasad i znaków, przyjętych w części pierwszej. 1) Sprawozdania Komisyi fizyograficznej T. XXXVII, Cz. III, 1904. 4 WALERYAN KLECKI I. Długość czoła. + Interpretacya pomiarów długości czoła może nastręczać tru- dności z powodu wątpliwości co do sposobu wykonywania tego po- miaru przez różnych badaczów. Podług Wernera!) należy ozna- czać długość czoła „od szezytu grzebienia czołowego do środka linii podstawowej (Grundlinie) *) czoła“. Tak samo wymiar ten jest okre- ślony w pracy Lydtina i Wernera. Tej zasady trzymają się i inni autorowie; jednakże wobec braku zupełnie ściśle okre- ślonych punktów, można mieć pewne wątpliwości, czy zasada powyższa jest stosowana w.praktyce przez różnych autorów ściśle w ten sam sposób i czy w pomiarach nie występują, choćby w drobnej mierze, różnice indywidualne, zależnie od osoby mie- rzącego. Nadto, w oznaczaniu długości czoła w stosunku do długości głowy należy mieć na uwadze, że jedni badacze oznaczają długość całej głowy, t. j. do przedniej krawędzi wargi górnej, gdy inni oznaczają ją tylko do początku śluzawicy. W następującej tablicy (1) podane są wymiary absolutne (w cm.) długości czoła (przeciętne, minimalne i maksymalne) krów rozmai- tych ras. Widzimy, że wśród rozmaitych ras bydła długość przecię- tna czoła waha się w granicach od 175 do 275 em. Wprawdzie w znacznej mierze wielkość tego wymiaru zależy od wielkości by- dła odpowiedniej rasy; jednakże proporcyonalności tu niema i nie zawsze np. u krów o większych wymiarach ciała długość czoła jest większa. I tak Allgauery są o 65 do 95 cm. niższego wzrostu (w kłębie) od Simmentalerów. głowę mają takiej samej mniej więcej długości, a ezolo o 05 do 31 cm. dłuższe it. p. Długość czoła nie zależy zatem li tylko od wielkości calego zwierzęcia i nietylko od długości głowy, leez widocznie wchodzi tu w grę także ukształtowanie głowy, rozmaite, zależnie od po- chodzenia (rasy). Aby sobie zdać sprawę z różnie w ukształtowaniu głowy pod względem relatywnego rozwoju ezoła na długość, zestawiamy poniżej (Tab. 2) dla rozmaitych grup bydła przeciętne stosunki długości czoła do długości głowy (mierzonej do przedniej krawędzi wargi górnej). 1) Rinderzucht, Berlin 1902, p. 148. 2 widać z podanego w dziele Wernera rysunku, linia ta łączy we- wnętrzne kąty oczne. W pierwszem wydaniu dzieła Werne ie Rinderzucht pódano Rosie (str. 87), że czoło od cześci twarzowej oddziela linia, łącząca zne, TABLICA 1. mr e czoła w em. g SO STE OT a MO co 34. argid >> rsch raw lai i 1, str. 167; liliryjskie czarne es Gudi sałat do dad Ek a — — Czarnogórskie południowe [A. 2]. . . . . . . | 178 | 160 | 187 wsc "e IE A dl AN | AO | MS Bretońskie wiek e [Kl] a sę | 100 65 | 215 achódiiónć [K1.] SDD AA HRS — | 210 Illiryjskie płowe (blond) |A. AE CLA R 19-4 -= — natne (A. 1]. a E 195 — — Włościańskie « Mrs polskie z powiatu wadowi- ckiego [A. 4, str. 88] . à 198 | 165 | 230 ; Paria pierwotne karpackie z ‘okolic Chabówki [A . „ta «7 1,308 — — i e zarodowe [L. i W. r. 295] . 20:5 — — . Włościańskie czerwone sold z wystawy w Kra- kowie w 1897 r. [A. 4, str. 80] || 207 — = .Sterdyńskie [D. + ap 907 | 60] 250 dło karpackie z okolic Muszyny TA. 3] w E - -- . Oberinntalery [Ka., str. 68] 210 — . Czerwone polskie Związku hodowlanego włościań- skiego w Willamowicach [A. 4, zk 211 — — * Świętokrzyskie [E [Ł.] = tat. ko AUBE 190) 240 ydło z pemi nurski ej. ; „PojajHsBich e. 26:0 deere re (W , Str. 233, W. 2, 42] - ANR BLB — rodowe czerwono palo a ps ug pomia- par w r. uje: di e E WA E 1) pieczanów ER 4) Jodłownik ż 29-7 dac + ) Limanowa . 228 ) yzna 226 i Aoki [B., str. 22:5 | 200 | 240 . Holendry, Geest [W. 1, str. 167; w. 2, str. 172] . 225 | 200 | 250 . Wschod. Fryzy, srokate, Marsch, zarodowe [L. i W., WA E — — ; Holendry wschodnio-pruskie [Lo i W., “str. MA . || 225 — — : oir [L. i W.. str. 662] < || 225 — — 29. Sterdyńskie czarne [Z. 227 | 210 | 250 . Wschodnie Fryzy czerwono-branatne (jednomaściste) Marsch [L. i W., str. 105 203 230 — — : etdi e ję hh ab [e i we str. 222] AAA AST . rdy à EGEN ; Oldenbargi klorwinaśi: Mare Ed i W, ‘str. 205] || 23:5 W. 2, 168 aT HERE 236 | 210 | 250 5. Czerwone y iski [L. i W., str. 317] . - + «|| eeno] — — 36. Szwyce [W. 1, str. 256; W. 2, str. 257] . e AO | 2880) 270 7. Czerwone ¿lazkie [U., str. z: i Eo 20) . . || 243 | 220 | 260 . Simmentalery zarodowe wy e [W. 1, tr. 304] 244 — — 9. ś orygin Ape ad [W. 1, rej 301] || 246 | 190 | 270 40. ree Messkirch w i W., str. 719] || 255 — —- ; Fryburgi Jak 22), str. 315] że 30: SOB — — 2. Simment. vario Gliebach [t p W., str. 682] | 265 | — — ; pieszy baars W. 367] . . 270 | == . Ae [L. i str. 391]. A dd — 1) O długości głowy 535 e 2) W wydaniu pierwszem Werdaia (str. 267) podano 25-3. 6 WALERYAN KLECKI TABLICA 2. Długość czoła w "/, długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej. Rasy obce. 1) Nizinne primigenius. Arglery mód: (LOW) od Holendry wschod.- pruskie (L. W.) . 420 Wschodnie Fryzy srokate (L. W.) . 425 Shorthorny zarodowe (L. W.) . . . 430 Oldenburgi Jeverland (L. W.). . . 431 Wschodnie Fryzy jednom. (L. W.) . 434 Holendry Marsch (W.) . . . . . 454 3 Gew Wy U" T Oa 2) Górskie frontosus. Piasganety 9 (L Whe mo 4 4877 Simmentalery zarod. wybor. (W.). . 442 s szwajcarskie (W.). . 449 > badeńskie (L. W.). . 464 trybut (Wes: sado ia a AA Simmentalery bawarskie (L.W.) . . 486 3) Górskie longifrons. A WO Allgauery bawarskie (L. W.) . . . 495 5 wirtemberskie (L. W.). . 500 Z innych ras obcych: bretońskie i Ayrshire wykazują stosu- nek długości czoła do długości głowy w granicach cyfr, podanych dla bydła nizinnego typu primigenius, a mianowicie: bretońskie pierwotne . . 432 A uszlachetnione 41:6 Ayrshire [B] 2 ©: að y (wj... AS Rozpatrując cyfry powyższe. widzimy, że w rasach gór- skich ezolo jest przeważnie w przecięciu cokolwiek Pinzgauery zaliczono do typu frontosus w myśl poglądów Kalten eg- gera (patrz Rinder der oesterr. Alpenlidnder Heft 6 (1904) p. 28, oraz Geschichte der Land- und Forstwirtschaft und ihrer Industrien 1848—1898 Band 2 (1899). 2) W wydaniu pierwszem 46'4. STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM > dłuższe w stosunku do długości głowy, niż w rasach nizinnych, a szczególnie jest dłuższe w rasach skich typu longifrons, OR nazwa już na tę długość dable wskazuje. TABLICA 3. Długość czoła w “/, długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej. Odmiany polskie i im pokrewne typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Illiryjskie czarne . . . . 408 praalne 1 419 Czarnogórskie wschodnie . 434 południowe . 440 Iliryj skie płowe . . . . 445 2) Czerwone ślązkie. Czerwone ślązkie (U.) . . 461 h Wy 402 3) Czerwone polskie włościańskie. Z powiatu atuty m0 40040320 Z wystawy w Krakow < 435 Związku hodowl. w Wiliśmowiesch . 451 Z okolió Obabówa "0000500000 6 453 Świętokrzyzkie 5. zaa | ANR Z okolo Misa. 4 To O 4) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerw. w przecięciu . . . 458 1) Bierzanów . . . 448 2) Kozy 501 SO 3) Jodłownik . . . 468 4) Limanowa . . . 454 5) Raba Wyżna . . 464 5) Nadbużańskie. Z ziemi nurskiej . . . . 420 Sterdyńskie [D.] . . . . 410 pe czarne [Z]. . 435 $ czerwone |Z]. 443 8 WALERYAN KLECKI Rozpatrując liczby tablicy 2 i 8, widzimy, że: bydło Wiryjskię oraz nadbużańskie ma czoło mniej wię- cej takiej samej długości (relatywnie) jak bydło większej pa ls nizinnych poj primigenius, mierzonych przez Lydtina i Werner 2° bydło czerwone polskie (zwłaszcza escamas i czerwone ślązkie ma czoło raczej dłuższe w stosun 1 gości głowy w porównaniu z illiryjskiem i nad- bużańskiem 30 między bydłem pierwotnem i pne (czy to czer- wonem polskiem, czy te adbużańskiem, czy wreszcie bretońskiem) pod „względem długości relatywnej czoła niema wyraźnej różn 40 bydło czerwone nadbużańskie ma czoło EE dłuż- sze w stosunku do dlugosci głowy, niż bydło czarne. jad o Jednakze wypada zaznaczyć, że różnice są wogóle niewielkie i wnioski z tych wymiarów powinny być wysnuwane z wielk ostrożnością i wszelkiemi zastrzeżeniami. Zbadajmy teraz, jakie wypadają wnioski z zestawienia dłu- gości czoła w różnych rasach w stosunku do długości głowy do uzawicy. Wprawdzie A dametz uznaje pomiar długości głowy do ślu- zawicy za niewłaściwy *), jednakże pomiar ten stosowany był w y- łącznie w wielkiem dziele, wydanem przez austryackie ministe- ryum rolnictwa p. t. „Die oesterreichischen Rinder-Racen*, a posłu- gują się nim także Werner i inni badacze, a wśród nich także sam Adametz w innych swoich pracach obok pomiaru całej koni. Aby więe mieć możność porównania naszego materyału z ob- fitym materyałem Wernera i innych badaczów, a zwłaszcza K al- Sep Ag ERTA który mierzył długość głowy wyłącznie do śluza- icy, — RY, nam zestawić dla różnych ras cyfry, wyrażające Deol czoła w */, ba wj głowy, mierzonej do śluzawicy. ner*) i Kaltenegger?) liczą, że w przecięciu ogól- nem długość czoła = 49"/, (wzgl. 46:2%/,) długości głowy. Jest ona: Werner Kaltenegger b. mała, gåy wynosi mniej niż 45%, ' (43° 19 długości głowy mała si 45—47%/, (43—449) u 1) Studien zur Monographie des illyrischen Bindes. Journ. f. kt. Landw. 1895, Sonderabdruck p. 37. i apg at 2) Die Pdea le wyd. str. 92 pr także str. + 3) Rinder der oesterr. Alpenlánder, H. 6 (1904) Tab. STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 9 średnia, gdy wynosi 47—50%/, (45—47: % długości głowy wielka , A 50—549/, (47:5—48' > b.wielka , > przeszło 54, (48" 5 W rozmaitych typach bydła przeciętna długość czoła w 0, długości głowy do śluzawiey waha się ę podług Wernera 1) w gra- nicach od 47: 7%, do 52:79/,, a mianowicie: primigenius . . 417%, longifrons 48:4 frontosus . . 48D brachycephalus . 527 Te liczby podaje Werner jako przeciętne z szeregu wykona- nych przez niego pomiarów bydła: 1) różnych nizinnych ras z nad morza Północnego (primigenius), 2) burego (longifrons), 3) typowo simmentalskiego (frontosus) i 4) rasy Dux (brachycephalus). następującej tablicy zestawiamy dla różnych ras obeych przeciętną długość czoła w */, długości głowy do sluzawicy. TABLICA 4. Długość czoła w ', długości głowy do śluzawicy. Rasy obce. Bretońskie uszlachetnione quo 005 AA tę: (Kl.) - udp Ayrshire (W.) . 478 Simmentalery zarod. „wybor W). . 478 Szwyce (W.) . . 480 Fryburgi (W.) A a Oa Holendry Marsch (W3). 6 JOBY atu, SBB Geest (W. GOD: OWI MAB rial oryg. szwaje. (W.). . 485 Odmiany polskie i im pokrewne typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Czarnogórskie wschodnie . . 462 południowe . . 467 2) Czerwone ślązkie. Czerwone mę kak (U) 1 >+ 486 1) Die Rinderzucht le wyd., str. 47. 2) Podano według wydania 1-go Wernera. 10 WALERYAN KLECKI 3) Czerwone ih włościańskie. Z wystawy w Krakowie . 473 Związku hodowl. w aak E * 47:6 Z okolic Muszyny . . . . . . B00 Świętokrzyzkie ALEGRIAS "DOD 4) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu . . 485 . 484 2) Limanowa. . 484 3) Jodłownik. . 486 4) Bierzanów. 48:7 5) Raba Wyżna . 49-6 5) Nadbużańskie. Z ziemi nurskiej . . . . 456 teria A A dia czarne (Z.) . . 463 j czerwone (Z.) . 4T1 Rai tej tablicy RAPIE wnioski wyprowadzone sub 20, 5141 . 8. Natomiast dla porównania typów bydła nizinnego arial 1 górakiego CoA hans frontosus) materyał, w tej ta- blicy zestawiony, nie jest wystarczający. ozostaje nam jeszcze przeprowadzić porównanie z materya- łem, zebranym przez Kalteneggera. a ogłoszonym we wspomnia- nem powyżej (str. 8) dziele o rasach bydła w Austryi 1). altenegger, który szczegółowo badał bydło w Alpach austryackich (Przedarulanii. Tyrolu, Salcburgu, Karyntyi, Styryi), wyróżnia wśród tego bydła?) eztery typy (longifrons, planifrons, grandifrons i latifrons), odpowiadające typom, wyróżnionym przez ütimeyera i Wilckensa (brachyceros, primigenius, frontosus, brachycephalus). W następującej tablicy zestawione są relaty wne przeciętne wymiary czoła rozmaitych ras alpejskich, w myśl klasyfikacyi Kal- teneggera, a podane w zeszycie 6 tomu I wspomnianego już zbiorowego dzieła, wydanego pod auspicyami austryackiego mini- sterstwa rolnictwa 3). 1) Pape materyal, podany w temze dziele, a wijów „przez innych autorów, ie mniej dokładny i do celów naukowych mniej się nadaje. schichte e oesterr. Land- und ję Owiec dą und ihrer Industri 1848 bis 1898 II Band. Kaltenegger: Die Rindviehzucht in Tirol, ba. Kärnten, Steiermark, Ober- und Ni ederoester stem Wien 1899. sy W tablicy de pa na do zeszytu 6. STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 11 TABLICA 5. Długość czoła */, w długości głowy do śluzawicy. 1) Typ longifrons 2) Typ latifrons (brachyceros). (brachycephalus). Montavonery 471 Duxery . . 486 Rendena. . 502 Pustertalery 48-8 Zillertalery. 493 3) Typ planifrons 3) Typ grandifrons ( primigenius). (frontosus). Miirztalery. . 44:03) Mariahofery. . 420 3) Murbodenery . 449 3) Pinzgauerykarynt. = Mólltalery) . . 446 Lechtalery . . 451 Ennstalery . . . . 44:81) Etschtalery. . 458 Lavanttalery . . . 4495) Oberinntalery . 46:25 Pinzgauery salcbur. . 45:3 5) Wipptalery. . 486 x tyrolskie. 47:07) MACIAS Y «o. ... 4019) Nadto w zeszytach 2 (na str. 48 i 67) i 5 (na str. 106) tomu I dzieła Die oesterr. Rinderracen podaje Kaltenegger pomiary krów ras: Allgau (z Przedarulanii), Szwyc i Ering. Podług tych po- miarów wynosi długość czoła w %, długości głowy do sluzawicy: Allgauerów przedarul. 45-4 zwyców mo ADU Bring A y) Z obliczenia wypada pri a oesterr. Rinderracen 1, H. 6, p. 104). 44 - 6, p. 90). » A amże I, » » ” 130 LJ Y ” p . 4) A 0 360 079 A 5) 3 s ug oas o GM 3 ią „ O A O aop 110, oras H. 6 p 88. 3 i TE o RAD IE ) i > 0070, 008000 7% Skorygowana tablica przedstawiałaby się: 3) Typ planifrons (primigenius). 4) Typ grandifrons (frontosus). Murbodenery . . . 440 pura ARA 43:0 Miirztalery . . . 442 Ennstaler 442 Lechtalery . . . 451 pao karynt.. 446 Etschtalery . . . 458 Lavanttalery . 448 Oberinntalery. . . 4625 Pinzgauery ba de E x Wi . yrolskie GEO RE ań: Malteinery ; 467 12 À WALERYAN KLECKI szeregu ras, które wzięliśmy pod uwagę w niniejszej pracy, przeciętna długość czoła w %, długości głowy do prze- dniej krawędzi wargi górnej waha się od 40:8 (illiryjskie czarne) do 50:0'/, (Allgauery wirtemberskie). w °/ zaś długości głowy do śluzawicy — od 42 wzgl. 43 (Mariahofery) do 50:8/, (Swiętokrzyzkie). Aby dać wyobrażenie o wahaniach tego samego stosunku w obrębie jednej rasy, podaję następujące cyfry: Wśród 27 krów sterdyńskich czarnych długość czoła w °/, dłu- gości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej wahała się od 41:2%/, do 46'3'/, (przeciętna 43:5'/,). Przytem stosunek ten był: niższy od 42%, u sztuk 3 10 42—430/, n n EM... 0 PAT IAR WAP 746%, Ma 3 wyższy od 46, „ n 2 Wśród 13 krów sterdyńskich czerwonych długość ezoła w %, długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej' wahała się od 1: 425 do 490 (przeciętna 44:3%,). Przytem stosunek ten by niższy od 430/, u sztuk 4 | 43— ŚM mow 8 TE O Da a SS TORY WA de 33-499, „5% My 4 Widzieliśmy poprzednio, że bydło nadbużańskie odznacza się stosunkowo krótkiem czołem (w stosunku do długości głowy), np. kszości krów stertdyńskich długość czoła w oj długości głowy Jest mniejsza od przeciętnej. STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 13 . Odległość między nasadami rogów. Oznaczenie tego pomiaru nie przedstawia trudności. Werńer określa 1) ten wymiar jako „odległość wzdłuż górnej krawędzi czoła między nasadami rogów (w punktach, odgraniczających róg od wło- sów)* lub też 2) jako „odległość między zewnętrznymi brzegami podstaw rogów*. Instrukcya wydana przez komitet, utworzony w au- możdżeniami rogów, mierzoną wzdłuż górnej ktaw ędzi czoła, w tych punktach. gdzie. graniczą włos i róg“. W n następującej BER (Tab. 6 na str. 14) zestawione są wy- miary absolutne (w em.) odległości między nasadami rogów (prze- ciętne, minimalne i maksymalne). Na ukształtowanie górnej części Powy zależnie od rasy rzuca pewne światło następująca tablica (Tab. 7), w której zestawiona jest odległość między nasadami rogów w °/, długości gowy do prze- dniej krawędzi wargi górnej u bydła rozmaitych typów. TABLICA 7. Odległość między nasadami rogów w ', długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej. Rasy obce. 1) Nizinne primigenius. Holetdry Marsch (W) = « -W 288 Geest (W.) . a Oldenburgi Jeverland (L. W.. „Ir. BBS Holendry wschod.-pruskie (L. W.) . 299 Anglery zarodowe (L. W.). = 380 Wschodnie Fryzy srokate (L. W) . 330 Shorthorny zarodowe (L. W.). 14350 Wschodnie Fryzy jednom. (L. W.) . 3840 2) Górskie frontosus. Fryburgi 31:2 5) Simmentalery zarod. wybor. (W.) 2 y szwajcarskie (W.) 338 k bawarskie (L. o 30% badeńskie Bik WJ) -..382 W.) ¿-39:8 Pinzgatery (L. 5 Die Rinderzucht 1892, ai 87. 2) Die Rinderzucht 1902, 148. 3) Podług pierwszego Fryda dzieła Wernera 308. WALERYAN KLECKI TABLICA 6. Odległość między na- sadami rogów w cm, BEAT" o. palos / © E 3 z A E È = z 1. Bardzo pierwotne karpackie z okolic Chabówki 81 e R 2. Czarnogórskie południowe k 10:254 90 | 115 3. Bydło. karpackie z e Muszyny . 10:2 — = 4. Czarnogó sę wschodni 10:6 91 | 12:2 5. Illiryjskie czarn : 10:8 = 6 á owe (blond) 11:2 — — 7. Bretońskie pierwotne . 115 | 100 | 139 8. Illiryjskie brunatne 11:7 — = 9. Świętokrz 11:8 9:5 | 140 10. Ayrshir ) 123 1110 | 147 11. Bretońskie usz lachotni 124 — |143 12. Włościańskie cze ron z wystawy w Krakowie ie || 131 — = 13. Czerw. polskie poa hodowl. w Willamowicach | 134 — na- 14. Włościańskie czerw. polskie z pow. URS Gale) 135 | 100 | 190 15. Holendry Geest 5 140 | 12: 16:0 16. dło z ziemi nurskiej 142 | 120 | 165 17. Sterdyúskie czarne (Z) 143 | 125 | 170 18. rayada czerw. bydto polskie według pom. x r.1900 | 144 — a 1) Raba Wyżna 4) š 2) Jodłownik . reb 5) Limanowa i rb ) Bierzanów 14: 19. Sterdyńskie (D.) 146 | 120 | 190 20. ATA e (W 150 — — 21. Holendry Marsch (zachodnie Fryzy). s 150 | 130 | 170 22. Czerwone ślązkie (L. ies ¿ 50 — — 23. J ELA 15:15 | 130 | 190 24. Sterdyúskie czerwone [2 : 15:2 | 130 | 180 25. Szwyce ky 15:4 ab 160 26. Oberinnta lery 15:5 >> 27. Anglery zarodowe 155 a — 28. Holsndiy wêchodnio- 16-0 da na 29. Oldenburgi TEREN Tork 16:0 — — 30, Fryburgi 1) 170 | — — 31. Wschodnie Fryzy srokate Marsch zarodow 17:5 — aż 32. caer . Marsch Ps Mad ) 180 > = 33. Sh orthorny zAro odow i 18:0 A sz 34. Simmentalery arodowe wybor 18:1 — ý > inalne szwajcarski 185 | 130 | 220 36. Mi frena 200 34. Algas eii 20:5 — Ta 38. temberskie 205 Pa sem 39. Pinz zgau 20:5 is az 40. Simmentalery Messkirch . 21-0 aa sej y W wydaniu pierwszem dzieła Wernera Die Rinderzucht: 16-8. 5) pierwotne. Z ziemi nurskiej 282 STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 3) Górskie longifrons. Szwyce (W.). . 290 Alano wirtemberskie z w. . 318 bawarskie (L. W ¿06 4) Inne aż Ayrshire (B.) . 64 wo sc daan Bretońskie pierwotne K ijd arango 4 uszlachetnione (K1) jar o BOT Ayrshire (WSSE e A 7" SOB Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Czarnogórskie wschodnie . . . 245 południowe . . . 253 Illiry jskie CAME 0001774435 202 4 a A REB 5 płowe | Pápron. pe By 2) Czerwone ślązkie. Czerwone ślązkie (U.) . . . . 28:75 p ds Wy ios. 28 8 3) Czerwone polskie włościańskie. Z Okolice |Ckabówki ©. 247 im Eians MUDDY. | A Świętokrzyzkie ye „oc WBD Z wystawy w Krakowie i o ery Związku hod. w Willamowicach.. 236 Z powiatu wadowickiego . . . . 290 4) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu . 294 1) Jod zę: 1 nik 28 2) Raba Wyżna 28:75 3) Bierzanów 296 Y Kosy . «550,00 UR 5) Limanowa . . . 305 Nadbużańskie n 6) poprawne. dana czarne Ę ] [D. 27:4 . 289 czerwone [Z. ] 292 16 WALERYAN KLECKI Z liczb, zestawionych w tablicy 7, wynika, że: bydło górskie typu longifrons, a ladilla typu frontosus, ma naogół esolo szersze między rogami w stosunku do długości całej głowy, niż bydło nizinne typu primigenius 1); 20 bydło illiryjskie ma czoło wybitnie węższe mię- dzy rogami w stosunku do długości głowy, nie- tylko w porównaniu z poprawnem bydłem gór- skiem (longifrons lub frontosus), ale nawet nizinnem typu primigentus; 30 bydło czerwone polskie, ślązkie inadbużańskie ma czoło węższe między rogami w stosunku do długości całej głowy, niż bydło górskie typu fron- tosus lub longifrons, a Trieda ra nawet węższe, niż bydło nizinne typu primigeni 40 bydło nadbużańskie od czerwonego Sided, nie różni się Wy- raznie pod tym względem; bydło uszlachetnione polskie i nadbużańskie oraz bre- tońskie w porównaniu z odpowiednich ras bydłem pierw o- tnem odznacza się Rata kę większą relatywną szero- kością czoła między rogam 60 bydło czerwone fadbuśikikio wykazuje w porównaniu *do czarnego cokolwiek (zaledwie o 0:3%,) większą rela- tywną szerokość czoła między rogami. p o a o TABLICA 8. Odległość między nasadami rogów w ', długości głowy do śluzawicy. Rasy obce. 1) Nizinne primigenius. sea za YE "SPE ad 96 2) e frontosus. Fryburgi (W.) 32:0 2) dE zarod. wyborowe (W.). 355 rski h 365 szwajcarskie . 3) Górskie pam 4) tai obce. Szwyce . . Bretońskie pierwotne . 276 uszlachetn. 279 Ayrshire (Mbs . 333 ') Wniosek ten wypada z wielką jasnością, patata gdy się porówna dla obu typów osobno pomiary, wykonane przez L ydti i Wernera, i osobno po- miary, wykonane przez Wern Re 2) Podług pierwszego wydania. STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 17 Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. 2) Czerwone ślązkie. Czarnogórskie wschodnie . 260 Czerw. ślązkie (U.) 30:3 a południowe . 26-9 3) Czerwone polskie włościańskie. Z okolic Muszyny . . . . . 244 Świętokrzyzkie ; ts ARJ Z wystawy w Krakowie Związku hod. w Wilah 30:3 4) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu 314 2) Raba Wyżna - 8307 3) Bierzanów . . 322 4) Limanowa . . 325 5) Kozy 2:7 Nadbużańskie 5) pierwotne 6) poprawne Z ziemi nurskiej 30:2 Sterdyńskie czarne [Z.] . 292 D 301 ” z czerwone [Z.] 310 Liczby tej MAE Ee w zupełności potwierdzają wnioski, wyprowadzone na str. 16. Nieznaczne modyfikacye, jakie do tych wniosków możnaby wprowadzić na podstawie liczb Tab. 8, łatwo poznać, dokładniej w ych liczbach się rozpatrzywszy. Werner (i Kaltenegger) liczą, że w og gólnem przecięciu odległość między nasadami rogów = 29 do 34%, (wzgl. 30:89/,) długości głowy do śluzawiey. Jest ona: Werner Kaltenegger b. mała, gi wynosi pa "3 z (niż 29:5%/,) długości głowy o o 29%, (295—2994,) „o o» średni > » 29 —834'/, Nap. 50) > 3 wielka n n 34—400/, (31:6— 3-07/,) n n b. wielka , e przeszło 409 o 33%/,) A x W Tan typach bydła przeciętna odległość między nasadami rogów w Y, długości głowy do śluzawicy waha się po- dług Wernera (i Wilekensa)*) w granicach od 301 do 37:3%, (wzgl. 30:4—36:49/,), a mianowicie: 1) Patrz: Wilekens. Die Rinderracen Mittel-Europas Wien 1876, p. 73, oraz Kaltenegger, Die oesterreichischen Rinderracen I B. 3 H. ( 1884), p . 6R Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Część IV. 2 18 WALERYAN KLECKI Werner Wilckens primig + SIOJ 30:49, longifrons (br achy ): 301 34:4 fron 36:4 36:4 „ajcopkakia. | WED 343 Absolutna odległość między nasadami rogów wynosi podług Wilekensa w typie primigenius. . 144 cm. sami MO o Dr „ Ponto LES tilde: 102 4; n W następującej tablicy zestawione są relatywne przeciętne wymiary odległości między nasadami rogów w rozmaitych rasach alpejskich, podług Kalteneggera TABLICA 9. Odległość między nasadami rogów w °/% długości głowy do śluzawicy. 1) Typ longifrons 2) Typ latifrons (brachycephalus). (brachyceros). Montavonery . 291 Jeri 0 3 Rendena . . 303 4 1) 3) Typ planifrons Zillertal . 333 4) Typ aoi i sus). ( primigenius). (fronto Múrztalery . 29-6 ?) ama aa . 288 > Lechtalery . . 296 Malteinery . 291 Wipptalery . 29-8 5) Mariahofery . 29:2 6) Murbodenery 31-0 7) Ennstalery 305 5) Etschtalery . 33:6 Pinzg. karynt. (Mólltal.) 30:8 Oberinntalery . 341 Lavanttaler 31:49 Pinzgauery salcburskie 32-1 Nadto podaje Kaltenegger ten sam stosunek w rasach: 1) Z obliczenia wypada e ES oesterr. Rinderracen B. I, H. 5, p. 84). 3) ” n 95 n ” H 6, p. 104. 3) ś | 286 ; » “HO 6 p. 140. 3 ” ” 293 n ” ” H. 6, p. 72. 5) ~ . 29% » s + AB p 5% 3 AS s B9 » ś „ H.0,p. 7 3 ” ” 308 n ” ” H 6, P- 90. ) ” n 30:9 ” ” ” H 6, P. 56. n ” 31:5 ” ” » B 6, P. 78. STUDYA NAD BYDŁEM NADBUZANSKIEM 19 Szwyce y o ae szal Allgauery przedarul. . 31:6 1) DAE. „00904 „UL Z liczb tej tablicy (Tab. 9) wynika, że wyróżnione przez K al- teneggera typy pod względem relatywnej szerokości czoła mię- dzy nasadami rogów nie wykazują charakterystycznych różnie. Zauważę jednak, że typ latifrons (brachycephalus) wykazuje większą relatywną szerokość czoła między nasadami rogów, niż longifrons POCZ i poniekąd grandifrons (frontosus). dr na liczby Tab. 9 z liczbami Tab. 8 widzimy, że tylko Boch w Tab. 9 dla typu latifrons (brachycephalus) są wszystkie większe od tych, które w Tab. 8 są podane dla bydła nadbużań- skiego. W szeregu ras, które wzięliśmy pod uwagę w niniejszej pracy, przeciętna odległość między nasadami rogów w "/, długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej waha się od 18:2%, (by- dło włościańskie z okolice Chabówki) do 398%, (Pinzgauery), w 2, zaś długości głowy do sluzawicy — od 244"/, (bydło włościańskie z okolic Muszyny) do 36:5”/, (Simmentalery szwajcarskie Wa hania w obrębie tej samej rasy (nadbużańskiej), a na- wet tej samej obory (sterdyńskiej) ilustrują specj zestawienia: Wśród 27 czarnych krów sterdyńskich odległość między na- sadami rogów w %, długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej wahała się od 23: 80/, do 32'7/, (przeciętna 27:4'/,). Przy- tem stosunek ten był: niższy od 240/, u sztuk 1 24—250 p $. 3 25—260; » » 4 26 Mods 6 a Bha 55 4 28—39 4%» 3 29- 30h p 4 2 30—31% » » 2 31-32» » 1 wyższy od 32 /, p y 1 Wśród 13 krów pałki sterdyúskich odległość między nasadami rogów w */, długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej wahała się od 25 507, do 3460/, (przeciętna 29:20/,). Przy- tem stosunek ten ył: niższy od 26%, u sztuk 1 26—2705 5 » 3 27—28'/, dx. 1 1 1) Z obliczenia wypada 31'7 (Die oesterr. Rinderracen B. I, H, 2, p. 48). a» 20 WALERYAN KLECKI 28—290/, u sztuk 3 29—300 p p — 3E--829J55 05, 3 32—330f 5. p 1 3 —340/9 NEM zw» wyższy od 34%, „ > 1 Liczby te świadczą, że w obrębie tej samej rasy, a nawet obory, odległość między nasadami rogów w 9/, długości głowy waha się w bardzo szerokich granicac Jeżeli na str. 16 pisaliśmy, że bydło czerwone nadbużań- skie wykazuje w porównaniu do ezarnego cokolwiek (zaledwie o 0:3%,) większą relatywną szerokość czoła między rogami, to powyższe zestawienia pozwalają przypuszczać, że ta niewielka ró- żnica jest pozorną, t. j. przypadkową. Ill. Najmniejsza szerokość czoła. erner określa ten wymiar (nazywany także „wężyzną ezola* lub „linią ciemieniową*) w pierwszem wydaniu swojego dzieła jako „szerokość czoła w naj węższem miejscu pomiędzy zewnętrznym kątem oeznym i nasadą rogu“, — w drugiem wydaniu jako „od- ległość szczytów łuków obu krawędzi czołowociemieniowych*. W in- strukcyi, wydanej przez Komitet naukowy, utworzony w austrya- ekiem Ministerstwie rolnictwa, a której trzymał się Kaltenegger i inni badacze ras bydła w Austryi, określono ten wymiar jako „sze- rokość czoła między obydwiema krawędziami boeznemi kości czo- łowej*. Wszystkie te ds w gruncie rzeczy tyczą się tego samego pomiaru, którego wykonanie nie nastręcza wątpliwości. następującej tablicy (Tab. 10 na str. 21) zestawione są wy- miary absolutne (w cm.) najmniejszej Rok czoła (przeciętne, minimalne i maksymalne). alszej tablicy (Tab. 11) zestawione są wymiary najmniej- szej szerokości czoła w ? ugości „Sowy do przedniej krawędzi wargi górnej u bydła rozmaitych ra TABLICA 11. Najmniejsza szerokość czoła w %, długości głowy do przedniej kra- wędzi wargi górnej. Rasy obce. 1) Nizinne primigenius. Oldenburgi Jeverland (L. W.) . — 8. Bydło Kiópaskie z okolie Moszyny . OE CSK: Ko E — 9. Bretońskie uszlachetnione 165.12 — 17:0 10. TORES czerwone polskie z vta w Kra- i | kow 57 | — — 11. Cirat po olskie Związku hod. w Willamowicach 1605| — —- 12. a czerw. polskie z pow. TTR 164 | 149 | 181 13. ło z ziemi nurskiej . . 165 | 155 | 175 14. Apake (B.) 166 | 150 | 190 - 15, Zarodowe czerw. „polskie według pomiarów y w r. r. 1900 166 | — — 1) Jodłownik. . 164 iman 2) Raba Wyżna. 165 5 3) Bierzanów. . 168 16. Swietokrzyzkie . 168 | 140 | 175 17. Anglery zarodowe ATENTO 18. Wschodnie Fryzy srokate, Marsch, zarodowo . . || 170 — — 9. RE wydaja ri sch dn atk, E a — — 0. Sterdyń czerwone Z. . || 174% | 165 | 185 1. Wódkodniś* Sary zarzą Marsch h (oworin -brun.) de — — 2. Sterdyńskie czarne (Z.) . ; . || 17:8 | 155 | 195 3. dasz wschodnió-praskie | « 20.60. 0 5 || 180 -— — . e ra O 404 209 25. AA Marsch zachodnie Fryzy AS IMA EJ) 280 26. Ayrshire (W ) > : NIRO ARKO WZ: -= — 27. Shorthorny za rodow SE WE o a Us a loża o 28. Simmentalery -Miosbach . MO op ZA LARA || — 29. Czerwone ślą : o ER . . | 1885) — — 30. Oberinntal 186 31. Sterdyús (1). 187 | 150 | 210 32. Czerwone ślązkie (U.) 187 | 170 | 210 33. Holendry Geest 4 Gogo wia ta ax Y 9.1001. 200 34. twej waw 000 o . « PIZU — — 35. Pinzgauery a e — ps 36. Allgauery wirtemberskie . 95 —- 37. Fryburgi 19535) — — 38. Sinmentalery zarodowe wybor è 96 | — | — 39. oryginalne szwajcarski í 200 | 180 | 230 40. Messkirch . O 1 |. ” 1) W oryginale [Lyd Hs A Werner, Das deutsche Kind (1899)| „dp 285. Jednakże jest to oczywisty błąd bie Z obliczenia podanego tamże sunku najmniejszej szer mid czoła do wysokości w kłębie wypada, że a sza szerokość czoła = 185 em. 2) W wydaniu pierwszem 19'3. WALERYAN KLECKI Wschodnie Fryzy jednomaściste E ue 330 (L. W.). Holendry wschodnio-pruskie 33:6 Anglery zarodowe (L. W.) . ; . 343 Shorthorny zarodowe (L. W.) . . . 346 Holendry Marsch (W.). . ..... . >. 892 > Geil ERA E A PR WPA 2) Górskie frontosus. RGG bawarskie (L. W.) . “1 399 zarod. mae (W). . 355 Fryburg i (W.) EEEE catala badoñskie (Le w). iw 96-4 aja ie SA A Pinzgauery (FE AR ARA X 3) Górskie ówfikia, Szwyce (W.) . . 345 Allgauery bawarski ie 43% 349 w.) . j wirtemberskie (L. Ww). 355 Inne obee. - Ayrshire (B.) . PSA „TABA Bretońskie pierwotne (KL) . Rad uszlachetnione (Kl. . 384 Ayrshire (W.) e POSE Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. 2) Czerwone ślązkie. Illiryjskie brunatne . 327 Czerwone ślązkie (U.) . 355 Czarnogórskie południowe 330 » s E WI 30 chodnie. 330 Illiryjskie czai = = . -391 $ lowe . 346 3) Czerwone polskie włościańskie. 2 okolie Chabówk so... 378 Z wystawy w Krakowie . . . . 330 Z okolic Muszyny . 33:8 Związku hodowl. w Willamowicach 34-3 Z powiatu wadowickiego . + 303 Świętokrzyzkie tivas de E Y 1) Podług wydania pierwszego dzieła Wernera Die Rinderzucht: 354. 3) W oryginale (Luszezkiewicz) podano 342. STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 23 4) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu 33:8 1) Jodłownik . . = : 2) Limanowa ; 3) Raba Wy ¿na . 339 4) Bierzanów 342 D) Koty oo: (ORO Nadbużańskie 5) pierwotne. 6) poprawne. Z ziemi nurskiej 32:8 Sterdy a. czerwone (Z.) 334 ź ne (Z.) . 341 3 (D). | 1.370 PE liczby, podane w powyższej tabliey (Tab. 11), wi- dzimy, Z rW A grupy „nizinne primigenius“ liczba, podana przez Wernera dla bydła holenderskiego Geest, znacznie odbiega od pozostałych. Gdybyśmy tę liczbę wyłączyli, możnaby po- wiedzieć, że w obrębie typu /rontosus najmniejsza szerokość czoła jest w stosunku do długości głowy większa (z wyjątkiem Simmentalerów bawarskich), niż w obrębie typu primigenius. Bydło typu longifrons pod tym względem zajmuje niejako sta- nowisko pośrednie między tamtymi dwoma typami: najmniej- sza bowiem relatywna szerokość czoła jest w obrębie typu longifrons mniej więcej takiej wielkości, jaką wykazują te rasy bydła typu primigenius, w których ten relatywny wymiar jest stosunkowo znaczny, albo też jaką spotykamy w tych rasach bydła typu frontosus, w których tenże wymiar jest stosun- kowo mały; 29 u bydła polskiego i alliryjskiego relatywna najmniejsza sze- rokość czoła jest mniej więcej taka sama, jak w obrębie typu primigenius ; 3% między bydłem poprawnem i pierwotnem niema pod tym wzglę- dem charakterystycznej różnicy; 4% niema również pod tym względem różniey ya pomiędzy bydłem czerwonem polskiem i nadbużańs 5% bydło sterdyńskie czerwone wykazuje w porównaniu » czar- nego cokolwiek (o 0*7*/,) mniejszą szerokość czoła w naj- węższem miejscu; różnica ta jednak jest zbyt mała, aby nie można było złożyć jej na karb przypadku lub nieuniknionych błędów i niedostatków metody. 24 WALERYAN KLECKI TABLICA 12. Najmniejsza szerokość czoła w %, długości głowy do śluzawicy. Rasy obce. 1) Nizinne primigenius. a ~A og (W.) 373 st (W.) . 40:9 D: Górskie frontosus. Fryburgi (W.) . 36-8 1) Simmentalery zarodowe wyborowe (W. ) 38:4 R szwajcarskie (W.). . 394 3) Górskie longifrons. 4) Inne obce. Szwyce . . 360 , Bretońskie fp ıı u RO szlachetnione 349 Ayrshire W) > 41:1 Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. 2) Czerwone ślązkie. Czarnogórskie południowe 350 Czerwone ślązkie (U.) 37:4 i wschod. 5 3) Czerwone A wlosciaúskie. Z wystawy w Krakow . 808 Zwiazku hodowl. w coin 36:2 Z okolic Muszyny. : 36:4 Swietokrzyzkie 27 > 40M 4) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu 36:25 . 3581 2) Limanowa E p = Wyżna ść AR ozy . LO 5) presi wa day SZA Nadbużańskie 5) pierwotne. 6) poprawne. Z ziemi nurskiej 350 „a: o (Z) 355 mia ). 363 A D). + |- 906 1) Podłag wydania pierwszego. STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 25 Na podstawie liczb tej tablicy nie można potwierdzić wniosku, podanego na str. 23 eo do różnicy między typami primigenius, frontosus i longifrons pod względem rozwoju relatywnej najmniej- szej szerokości czoła, gdyż materyal eyfrowy jest zbyt mały. Nato- miast potwierdzić można wnioski, wyliczone tamże sub 30, 40 i 50. Werner (i Kalte negger) liczą, że w ogólnem przecięciu najmniejsza szerokość ea = 37 do 40%, (wzgl. 40:20/,) długości łowy do śluzawiey. Jest on Werner (Kaltenegger) b. mała, gdy wynosi mniej, niż 34%, (miż 37: >» ) długości głowy mała a j 34—310/, (37:5—394 à » > 37—40%, (39'5—41: 0%) M wielka , ` 40—44°/, (41:11 —44:59/,) 3 b. wielka ,, 5 przeszło 44%, (przeszło 445) j W rozmaitych typach -bydła przeciętna najmniejsza sze- rokość czoła w Y, długości świ do śluzawicy waha się podług Wernera (i Wilekensa) w granicach od 37:8%/, do 44:91, (wzgl. 35'4--40:19/,), a mianowicie: n n 7» y) Werner Wilckens primigenius 37:99), 354 longifrons (brachyceros) 31:80, 40:1 frontosus 39:40), 308 brachycephalus c .ć 4709 300 $ am najmniejsza szerokość czoła wynosi podług Wil- ckens w typie primigenius . 168 em. 5 rachyceros . 183 , ronto 3 „as „ brachycephalus 164 ,„ W następującej tablicy (Tab. 13) zestawione są relatywne prze- ne wymiary najmniejszej szerokości ezola w rozmaitych rasach ak podlug Kalteneggera. TABLICA 13. Najmniejsza szerokość czoła w Y, długości głowy do śluzawicy. 1) Typ longifrons 2) Typ latifrons (brachyceros). (brachycephalus). Montavonery 390 Pustertal 42-2 Rendena. . 407 Das. . 9 Zillertal. 452 26 WALERYAN KLECKI 3) Typ planifrons 4) Typ grandifrons (primigenius). ( frontosus). Miirztalery . 37:65) Mariahotery” ee (79907 Wipptalery . 3762) Ennstalery . . 386 5) Lechtalery . 309 Pinzgauery salcburs 38'9 $) Murbodenery. 38-8 *) karynt. Ola 39'8 7) Etschtalery . 390 Lavanttalery . ; 398 5) Oberinntalery 41:0 Pinzgauery tyrolskie 21. 900) Malteinery . . sa. UAT Nadto podaje Kaltenegger ten sam stosunek w rasach: Allgauery „ada a 315 ME so. 39:2 11) Ering Z liczb tej tablicy wynika, że typ latifrons (brachy- cephalus) odznacza się wyraźnie większą relatywną szerokością czoła w MORA Ran miejscu, w porówna- niu z trzema inn Porównywając liczby AA 19 1315, widzimy, że w rasach alpejskich wszystkich ezterech typów (podług Kalte- neggera) najmniejsza szerokość czoła w 0%, długości głowy do śluzawiey jest wyraźnie większa, niż u by- dla nadbużańskiego, czerwonego polskiego, illiryj- skiego i bretońskiego, t. j. u bydła, odznaczającego się stosunkowo znaczną długością głowy. Bydło alpej- skie przy krótszej relatywnie g Bt niż bydło wymienionych wyżej 1) Z obliczenia wypada 37'5 (Die oesterr. Rinderracen 1, H. 6, p. 104). 2) Pa 5 378 A $ L.H. A, y. 0% » A s 38:3 s > 1, H. 6, p. 90. s) ' a ES E I. H. 6, p. 78. 5) s ý 406 R g 1, HL... 6,- p, DB. 8) > s 38'8 á A LH 5, p. 110. J n a Wi s 4 I, H. 5, p. 110. 3 » » 309 A a 1, H. 6, p. 78. » $ 3 39:3 a 5 Li op IM 10) > s 40:0 $ x 1L Hi 6, p. (2. " . 198 5 ps LE 2 p Si Skorygowana tablica przedstawiałaby sie zatem jak nastepuje: Miirztalery . . 37% Mariahofery. 36:6 Wipptalery . . 378 Pinzgauery salcburskie . 388 Lechtalery « 879 tyrolskie. . 398 Murbodenery. . 383 a: dd Etschtalery . . 390 Maltein 40'0 Oberinntalery . 410 Pinzganery karyntyjskie 40:1 Ennstaler 40:6 27 STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM ras, nie ma zatem czoła w najwęższem miejscu węższego w tym samym stosunku szeregu ras, wziętych do porównania, o: naj- mniejsza szerokość czoła w */, długości głowy do przedniej kra- wędzi wargi górnej waha się od 31: 29, (Oldenburgi-Jeverland) do 39:29/, (Holendry Geest), w */, zaś długości głowy do sluzawicy — od 34: 60/5 (bretońskie e dk do 452%, (Zillertalery). ahania indywidualne w obrębie tej samej rasy (nad- bużańskiej) popa następujące zestawienia: Wśród 27 ezarnych krów sterdyńskich najmniejsza szerokość czoła w °/, długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej wahała się "od 31: 10/, do 38:20/, (przeciętna 34:1%,). Przytem sto- sunek ten był: niższy od 3.%, u sztuk 2 32 aaa y) o: QD m 7 o ar = e E S YA wyższy de 38%) », Wśród 13 krów czerwonych sterdyńskich najmniejsza szero- kość czoła w 0/, długości głowy do przedniej krawędzi wargi gór- nej wahała się od 3240/, do 35'60/, (przeciętna 33'40/,). Przytem stosunek ten był: zg od 33%, u sztuk 5 —B40% 5 » 4 A Ca BI WBK WII bd ly p l IV. Największa szerokość czoła. Werner określa największą szerokość czoła (dolną szerokość czoła lub zewnętrzną linię oczną) w pierwszem wydaniu swojego dzieła jako odległość obu zewnętrznych kątów ocznych, w dru- giem — jako odległość szczytów łuków obu krawędzi oczodołowych. Instrukcya austryackiego Komitetu naukowego (Kaltenegger) określa ten wymiar jako „odległość obu zewnętrznych kątów ocz- o odpowiadającą największej szerokości czoła pomiędzy oczo- o W n następującej tablicy (Tab. 14) zestawione są wymiary ab- solutne (w em.) największej szerokości czoła (przeciętne, minimalne i maksymalne). WALERYAN KLECKI TABLICA 14. Najwieksza szero- kość czoła w cm. | | 3 21 5 B 1.8 Z a E È = z E, Czarnogórskie południowe . 179 1.1200 196 2. ńskie pierw. GE 179| 162 | 195 3. lliryjskie czarne RZY — $ 4. Aca wschodni 184 | 171 | 207 5 Bar otne e okolic Chabówki iGo | = 6. zyski plo (bl 07) = ses: 7. Bydło karpackie z okolie Maszyny ; t90 8. pros 2 eae 193 SE 21:0 9 A 195 | — = 10. aż fi ppt 19:6 e 11. Świętokrzyzkie 198 | 185 | 21:7 12. Włościańskie czerw. polskie z , pow. wadowickiego 20-1 | 183 | 220 13. Czerwone polskie Związku hod. w Willamowicach | 201 en 14. Włościańskie czerw. pol deta Z "wo w Krakowie || 20'2 15. Bydło z ziemi sad 21:0 | 195 | 230 16. Zarod. czerw. owe wedlug pomiarów w r. 1900 | 21:2 2) Ear ; są $ 3) Raba Wyżna . 21:6 4) Limanowa . . 217 ) Ko ż 31* 17. Sterdyńskie (D.) . ; 215 | 185 | 240 18. Shorthorny zarodowe . A 215 | — 19. Ayrshire (W.) 230 | — we 20. Wschodnie Fryz zy a rokate „Marsch, zarodowe. q => 21. Oldenburgi (Jever land) M : 22:0 bs 22. Simmentalery Miesbac , 22:0 — 23. Ayrshire (B 224 | 210 | 240 24. Holendry Gee E 225 | 200 | 250 25. Allgauery bawarskie . 228 | — pcz, 26. Wschod, ze jednomaściste Marsch (czerw. ran ) 225 — 27. Sterdy 22:6 | 205 | 240 28. Sterd Arte czarne 229 | 215 | 250 29. Holendry Marsch (zachodnie Fryzy). 230 | 195 | 270 30. oc: ke; 230 E -- 31. Pinzgauery ; |. SWO | a 32. Szwyce 233 | 220 | 250 33. AT lgauery wirtemberskie . a 240 ue — 34. oi ślązkie sły %. 240 | 220 | 260 30. Fry en 240 T 36. O e. taler ery 24:1 37. "pna eri Messkirch . ; 24:5 4 — 38. Czerwone ślązkie (L. i W. | IIR ESR — 39. reno) oryginalne semajoncitdo 253 | 200 | 280 40. dowe wyboro SPE — — STUDYA NAD BYDEEM NADBUZANSKIEM 29 W następującej Tab. 15 zestawione są wymiary największej szerokości czoła w Y, długości gowy do przedniej krawędzi wargi górnej u bydła rozmaity ch typów TABLICA 15. Największa szerokość czoła w 0/, długości głowy do przedniej krawędzi argi górnej. Rasy obce. 1) Nizinne primigenius. Anglery zarodowe (L. W.) sa 2.804 Shorthorny zarodowe (L. W.) A Ls Oldenburgi Jeverland (L. W.) . . 404 Wschodnie Fryzy srokate (L. W.). ¿41D jednom. (L. W.) . 425 Holendry wschod.- „pruskie Je lesa . 430 Ss Marsch (W.). . - 442 5 Gesi (Wa) bario 4d 2) Górskie frontosus. Simmentalery bawarskie (L. W.) . . 404 Fryburgi (W.) . . . 440 Simmentalery badeńskie (L. W.) -LAAD Pinzgauery (L. W.) . 447 Simmentalery oryg: szwajcarskie (W.) 46:2 z rod. wyborowe (W.). 462 3) Górskie longifrons. : 4) Inne obce. Allgauery Pao e (L. W.) 4135 Bretoúskie pem, (KL). 412 wirtemb. = W.). 436 szlach. q 41:6 Szwyce W). . . . 446 Ayrshire B). 2 e (W.). 45:4 Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. 2) Czerwone ślązkie. Illiryjskie czarne . . 417 Czerwone ślązkie (U.) . 455 natne. . 4215 i so a W.) 48:1 a ia. 425 Illiryjskie plowe . 42:9 Qzarnogórskie polud. . 442 3) Czerwone polskie włościańskie. Z okolice Chabówki . . . . « - 415 „ Muszyny Dosa RR 30 sk o O) © a o ot o WALERYAN KLECKI Z wystawy w Krakowie . . . . 424 Atk atakia : 42:9 Związku hodowl. w Willamowicach 43:0: Z powiatu wadowickiego . 43:2 4) Czerwone INi y poprawne. Jodłownik 2) Limanowa . . 432 3) Bierzanów . . 484 4) Raba Wyżna . 444 Zarodowe czerwone w senp 432 1) 41:9 5, Kosy >: o < « BPE Nadbużańskie 5) pierwotne., 6) poprawne. Z ziemi nurskiej 417 SE U E . 426 czerwone (Z.) 43:4 s czarne (Z.) . 439 Z liczb tablicy 15 wynika, że: Różnica pomiędzy typami primigenius, frontogus i longifrons pod względem relatywnej największej szerokości czoła nie ujawnia się prawie wcale. U bydła polskiego i „lliryjskiego największa relatywna szero- kość czoła jest mniej więcej taka sama, jak w obrębie typu ps a mniejsza, niż w większej części ras typu fron- tosus. Bydło poprawne czerwone polskie lub nadbużańskie odznacza się w porównaniu z pierwotnem cokolwiek większą rela- tywną szerokością ezoła w najszerszem miejseu Między bydłem ezerwonem polskiem i nadbużańskiem niema wyraźnej i charakterystycznej róznicy pod względem najwie- kszej relatywnej szerokości czoła. Różnica między bydłem sterdyńskiem czarnem i czerwonem względem największej relatywnej szerokości ezola jest bardzo mała (zaledwie 0:5%,) 1). TABLICA 16. Największa szerokość czoła w '/, długości głowy do śluzawicy. Rasy obce. 1) Nizinne primigenius, a pożal (WJ. „ 469 SÓW)... 484 Liczb, wynikających z pomiarów p. Dehnela, wśród których trafiają agę. 1) sie niewatpliwie bledne, nie biore pod uw STUDYA NAD BYDEEM NADBUZANSKIEM 31 2) Górskie frontosus. Fryburgi . u lau 403) Simmentalery szwajcarskie ; 9:9 5 zarodowe wyborowe 50:0 3) Górskie longifrons. 4) Inne obce. Szwyce . 466 Bretońskie pierwotne . . 430 uszlachetnione 434 Ayrshire (W. . 48:9 Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. 2) Czerwone $lazkie. Czarnogórskie wschodnie . 452 Czerwone ślązkie (U.) 480 południowe . 47:0 3) Czerwone polskie włościańskie. Związku hodowl. w Willamowicach 45:4 3 okolic Muszyny 455 wystawy w Krakowie n o 402 ale. ; mss 458 4) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu . 463 1) Jodłownik . . 450 2) Limanowa . . 461 3) Bierzanów . . 471 4) Raba Wyżna . 474 ORO Oc WE Nadbużańskie 5) pierwotne. 6) poprawne. Bydło z ziemi nurskiej 446 Sterdyńskie (D.) . . 448 czerwone (Z. ) 461 » czarne (Z.) . 467 zapa tej tablicy potwierdzają wnioski, wyprowadzone z liczb tablie w. ner (i Kaltenegger) liczą, że w ogólnem przecięciu Wern największa szerokość czoła = 47 do 51%, (wzgl. 50:0%/,) długości głowy. Jest ona: 1) Podług wydania pierwszego. 32 WALERYAN KLECKI Werner Kaltenegger b. mała, gdy wynosi mniej niż 44'0/, (48:59/,) długości głowy mała 3 7 44—470/, (48'5—49'40/,) Ą » średnia , A 47—D1 Y, (49'5—52'00/,) 8 > wielka , á 51—55, (52:1—56'0>/,) $ » b. wielka ,, > przeszło 559/, (56:09/,) A 5 W rozmaitych typach bydła przeciętna największa szerokość ezola w °/ długości głowy do śluzawicy waha się podług W er- nera (i Wilekensa) w granicach od 47:0 do 581 (wzgl. 49:8— 54:69/,), a mianowicie: Werner Wilekens primigenius . . 47:0%, 49:80/, longifrons . . 4779), 52:29, frontosus . . 50'00/, 49:50/ brachycephalus . 581%, 54:60/, Podług Wilekensa, absolutna największa szerokość czoła wynosi: w typie primigenius . . 236 em. + brachyceroś .-.. 250. p woo longifrons OO «6 „ brachycephalus . 242 , W następującej tabliey zestawione są relatywne przeciętne wy- miary największej szerokości czoła w rozmaitych rasach alpejskich (podług Kalteneggera). TABLICA 17. Największa szerokość czoła w %/, długości głowy do śluzawicy. 1) Typ longifrons 2) Typ latifrons (brachyceros). (brachycephalus). Rendena . . 489 Pustertal . 530 Montavonery . 510 Z. "WOJ Zillertal. . DTO 3) Typ planifrons 4) Typ grandifrons ( primigenius). ( frontosus). Miirztalery . . 4802) Mariahofery . . 4803) Etschtalery . . 482 Lavanttalery . . 490%) 1) Z obliczenia wypada 56'9 (Die oesterr. Rinderracen 1, H. 5, p. 84). 2 » a $78 M s I, H. 6, p. 104. ” ” 475 ” ” E H. 6, p. 78. e * y 49:3 h ść I, H. 6, p. 78. STUDYA NAD BYDŁKM NADBUZANSKIEM 33 Wipptalery . 486 Ró tyrolskie . . 491?) Lechtalery . 507 saleburskie . 510 Oberinntalery 53:1 karynt. (Móllt.) 51:1 3) Murbodenery 53:11) Ennstalery o O) EA A O DLI Nadto podaje Kaltenegger ten sam stosunek w rasach: SUWYDR 260103000, MM Allgauery przedarulańskie . 494 UMIE A ów ROC HKD Z liczb tej tablicy wynika, że typ latifrons (brachycephalus) odznacza się wyraźnie większą relaty TA szerokości ezola w najszerszem miejscu w porównaniu z trzema pozostałymi typami; natomiast typ grandifrons nie wykazuje pod tym względem wyraźnej różnicy w porównaniu z planifrons lub longifrons. Zasługuje bardzo na uwagę fakt, wynikający z po- równania liczb w tablicach 16 i 17, że bydło polskie (zarówno czerwone, jak nadbużańskie) a także illiryjskie od- znacza się wyraźnie mniejszą relatywną szerokością czoła w najszerszem miejscu w porównaniu ze wszyst- kiemi przez Kalteneggera badanemi rasami alpej- skiemi, zaliczonemi przez niego do czterech różnych typów. egu ras, wziętych do porównania, przeciętna najwię- ksza szerokość czoła w 0/, długości głowy do przedniej NA wargi górnej waha się od 39:40 (Anglery zarodowe) do 48:1%, (Czerwone slazkie), w 9/, zaś długości głowy do sluzawicy — od 30"/, (Bretońskie ro do 57:09, (Zillertalery). w; la indywidualne w obrębie tej samej rasy (nadbużańskiej) ilusiruja, Me zestawienia. śród 27 czarnych krów sterdyńskich największa szerokość czoła w °% długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej wahała się od 406 do 49: 0o,, (przeciętna 44:0%,). Przytem sto- sunek ten był niższy od 41°% u sztuk 1 41 ROT YA 2 42 — 430; a 8 SA 10 did. „5,4 1) Z obliczenia wypada 52*0 > oesterr. Rinderracen 1, H. 6, p. 90). 2) n si 49 6 » L Hi: 5, p. 110. 3) a A 50:95 s as 1H. 5, p. 110. 3 ” ” 509 ~ ” I, H. 6, p. 56. ag M 51-1 * A SMG p. 7%. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Część 1V. 3 34 WALERYAN KLECKI 45—46%, u sztuk 3 6-405 05 3 41—48%. np an 1 48—490/0 » y 1 Z tego zestawienia widać, że u większej części sztuk stosunek ten wahał się w granicach stosunkowo dosyć ciasn Wśród 13 krów czerwonych sterdyńskich ten sam stosunek wahał się od 40:6 do 4650, (przeciętna 43:4%,). Przytem ten sto- sunek był: niższy od 410/, u sztuk 1 41— 2 O io 42—430f6 » >» 2 43—44 a > 3 44—45 » 5 3 45—46 p p 1 wyższy od 46%, » » 1 V. Kontur górnej czesci glowy. Znając długość czoła i jego szerokość między rogami, w naj- węższem oraz w najszerszem miejscu, możemy zrobić sobie pewien lord kształtu całej górnej części głowy, a mianowicie: 1) obliczając największą szerokość czoła w */, jego długości, — otrzymujemy cyfrę, wyrażającą, o ile ezoło zbliża się kształ- tem mniej lub więcej do kwadratu; 2) obliczając odległość między nasadami rogów w 0, największej szerokości czoła, owzyniajetny cyfrę, wyrażającą stopień zwę- żenia głowy u samej góry; obliczając najmniejszą szerokość w 0/, największej szeroko- ści. pam set cyfrę, wyrażającą głębokość wcięcia czoła pod roga 09 = TABLICA 17. Największa szerokość czoła w jh jego długości. Rasy obce, według systemu Riitimeyera i inn. 1) Nizinne isc STUDYA NAD BYDŁEM NADBUZANSKIEM Wschodnie Fryzy jednom. (L. W.) . 978 Feest 00 Holendry e ” achodnio- pruskie ( Ww.) 102-2 És Górskie frontosus. Simmentalery bawarskie (L. W.) . . 830 Fryburgi (W. .. 9445 APRA A badeńskie (L. W). | URZ Pinzgauery (L. W.). . 1022 Simmentalery oryg, szwajcarskie (W.) 102:8 fi rod. wyborowe (W.). 1045 3) Górskie Pap Allgauery akepe ie (L. E] temberskie E w.) AL OF Szwyce ( o. AWA Di Inne obce. Bretońskie pierwotne (Kl) .... . . 952 Ayrshire O Bretońskie uszlachetnione (Kl). + ; 1000 Ayrshire (W). . io T oa t023 Rasy obce, według klasyfikacyi Kalteneggera. 1) Typ longifrons. Rendena . . $8 = 974 Montavonery 337 = 1083 Wipptalery . Etschtalery . Miirztalery . Lechtalery . Oberinntalery . Murbodenery 2) Typ latifrons. 35 Pustertal. $$% — 108:6 Zillertal. $% = 1155 Dux . . 3% = 1170 3) Typ planifrons. 4) Typ grandifrons. Pinzgauery CBI ; Malteinery 1) Podług wydania pierwszego 94'9 357 — 1184 334 == 1074 3* 36 WALERYAN KLECKI Lavanttalery -. 334 = 1100 Mariahofery ds 249 = 1106 Pinzgauery salcburskie 351 = 1131 $ karynt. (Möll) 546 = 1143 Ennstalery . -colre + 1100 Nadto: Szwyce . . . . . . a — 1009 Allgauery przedarulańskie 337 = 1087 ERBE o a 000 243 — 1159 Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. 2) Czerwone ślązkie. Illiryjskie płowe -. . 964 Czerwone ślązkie (U.) . 988 Czarnogórskie wschod. 979 $ , (LW). 1042 Illiryjskie brunatne . 1005 Czarnogórskie połudn. 1006 ” Iliryjskie czarne . . 1023 3) Czerwone polskie włościańskie. ZL ooo MUSZYNY vs ci U an AKA 4 ChabówkiTuesidA sudau „4046 Świętokrzyzkie i 930 Związku hodowl. w Willamowiéach 953 Z wystawy w Krakowie E O Z powiatu wadowickiego . . . . 1015 4) Ozerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu 955 1) Jodłownik . . 925 2) Limanowa . . 952 3) Raba Wyżna . 956 | 4) Bierzanów . .96:8 5 i 98:6 . Nadbużańskie 5) pierwotne. ; 6) poprawne. Z ziemi nurskiej 977 Sterdyńskie czerwone (Z.) 97:8 A czarne (Z) . 1009 y sy > ~ WEP , Rozpatrując liczby tej tablicy, widzimy, że różnice typów (za- równo według klasyfikacyi Kutimey era, jakoteż Kalteneggera) nie ujawniają się w stosunku długości do szerokości czoła.: Zasłu- STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM ƏT guje tylko na uwagę, że pomiary Kaltenegggera (rasy Alp austryackich) dają wyższe cyfry dla naj większej szerokości czoła, wyrażonej w o długości jego, — niż pomiary Lydtina i Wer- nera. Bydło illiryjskie i polskie (zarówno czerwone polskie, jakoteż nadbużańskie) ma szerokość czoła (największą) w stosunku do jego długości mniejszą, niż oaa a wszystkich mierzonych przez Kalteneggera ras alpejsk następującej tablicy (Tb 18) podane są cyfry, ilustrujące stopień a) głowy u gór TABLICA 18. Odległość między nasadami rogów w %/, największej szerokości czoła. Rasy obce, według systemu Riitimeyera. 1) Nizinne primigenius. A! Gei W) >. 0232 E rsch (W.) . 65:2 schod.- pruskie ( (L. w.) 69:6 Oldenburgi dana (L. WJ. 12:7 Wschodnie Fryzy srokate (L. Ww) 7195 Anglery zaródowe (L. W.) 195 Wschodnie Fryzy jednom. (L. W) 800- Shorthorny zarodowe (L. W.) 837 2) Górskie frontosus. Fryburgi (W.) . 70:8 1) Simmentalery zarodowe wyborowe (W) 110 oryg. mean (W.).. 7131 7 o badeńskie (L, W.). . . 857 Pinzgauery (L. W.) is AR Simmentalery bawarskie (L. w.) < > 909 Górskie A Ua. Szwyce (W.) . 66:1 eras wirtemberskie La w). 85:4 bawarskie (L. W.) 91'1 4) Inne obce. Ayrshire (B.) . da „ 549 Bretońskie pierwotne (KI sl . 642 uszlachetnione (Kl. . 642 Ayrshire (Wie: . 682 1) Podług pierwszego wydania 70'0. 38 WALERYAN KLECKI Rasy obce, wedlug klasyfikacyi Kalteneggera. 1) Typ longifrons. Typ latifrons. Montavonery (4414) 571 Dux 445) . . 582 Rendena (43%). . 619 Zillertal (443). 585 Pustertal (44$) 591 3) Typ planifrons. Lechtalery (448). . 584 Miirztalery (44$). . 61:7 Murbodenery (482) . 591 Oberinntalery (455). 643 Wipptalery (43%). . 604 Etschtalery (445). . 697 4) Typ grandtfrons. Malteinery (445) . . pE-j o DTO Pinzgauery tyrolskie (441) i 57:50 ý e się GD. 60:4 Mariahofery (448). . 60:8 Ennstalery (444) . =. IIS Pinzgauery alokai 4 Eb die des 19290 Lavanttalery (454) . . E Is Nadto: Erme GADA 404.350 O Szwyce (432) . 637 Allgauery Ad A (452) 641 Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Czarnogórskie południowe . . . 5083 wschodnie . . . 576 Iliryjskie brunatne. .. 1 2065 ra * płowe: oz ua zswisBDO > doita oiin, o 6038 2) Czerwone ślązkie. Czerwone ślązkie (L. W.) . . . 600 a K (UJ a o esi 3) Czerwone polskie włościańskie. z òkobe Chabowbi . | - a88 4 Maszyny O cadea 087 STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 39 Świętókrzyzkie 5. ¿dico ci bp Z wystawy w Krakowie: . . . . 648 Związku hod. w Willamowicach. . 667 Z powiatu wadowickiego 67:2 4) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu . 679 4 1) Raba Wyżna 648 2) Jodłownik za 3) Bierzanów . 683 „| ROWY 1.00, URO 5) Limanowa 705 Nadbużańskie 5) pierwotne. 6) poprawne. Z ziemi nurskiej 606 Sterdyńskie czarne [Z] . 624 n czerwone [Z.] 67:25 5 A AO Przy rozpatrywaniu liczb powyższej tablicy uderzają nas nie- tylko bardzo znaczne wahania i brak wyraźnej prawidłowości, ale także ten fakt, że szczególnie wielkie wahania i szczególnie wysokie cyfry spotykamy w materyale, zebranym przez Lydtina i Wer- nera. Ta okoliczność budzi podejrzenie, że pomiary największej szerokości czoła wykonane były niedokładnie (nie w najszerszem miejscu) i wskutek tego otrzymano zbyt wielkie liczby, określające stosunki procentowe. eżeli porównywać będziemy ze sobą u bydła frontosus i pri- migenius stosunki odległości między nasadami rogów do największej szerokości czoła, uwzględniając przytem osobno te, które są obli- czone na podstawie pomiarów Wernera, i osobno te, którym służą za podstawę pomiary Lydtina i Wernera, to okaże się, że u bydła typu frontosus odległość między nasadami rogów jest w sto- sunku do największej szerokości czoła większa (czyli że głowa w górnej części jest mniej zwężona), niż u bydła typu primigenius. Ponadto liczby tablicy 18 wykazują, że bydło prymitywne (illiryjskie i bardzo prymitywne polskie, np. z okolic Chabówki, Mu- szyny lub Świętokrzyzkie) odznacza się dosyć znacznem zwężeniem głowy u góry (nizki stosunek odległości między nasadami rogów do największej szerokości ezoła), którego jednak pierwotne nadbu- żańskie bydło nie wykazuje. Także dosyć znaczne relatywne zwę- żenie widzimy u bydła typu longifrons i latifrons, mierzonego przez Kalteneggera. Podług Wilekensa, odległość między nasadami rogów w %, największej szerokości czoła wynosi przeciętnie: 40 WALERYAN KLECKI w typie primigenius. . . 610 A brach senora - sa. 7094 $ fron x 01.0350 > da jożphalóć . 1628 W następującej tablicy podane są cyfry, ilustrujące głębokość wcięcia czoła pod rogami. TABLICA 19. Najmniejsza szerokość czoła w °/, największej jego szerokości. Rasy obce, według systemu Riitimeyera i inn. 1) Nizinne primigenius. Oldenburgi Jeverland (L. W.). RCA Wschodnie Fryzy adw s (L. w). 103 jednom. (L: W.) . 7908 pei wschod.- ‘pruskie ia 2 +. 400 Marsch (W.) 796 Geest (W.) . . . 844 Shorthorny zarodowe (L. W). roc BOO Anglery zarodowe (L. W.). . . . 872 2) Górskie frontosus. Simmentalery zarod. wybor. (W.) . 769 oryg. szwaje. (W.) . 791 Frybu rgi (W .) arela $) a P badeńskie (L. w) so 84:06 Pinzgauery (L. W. „826 Simmentalery bawarskie (L. w). ¡ ¿DEL 3) Górskie longifrons. i Szwyce (W.). EX TEO Mowi wirtemberskie > w) . 81:25 bawarskie (L. W . 844 4) Inne obce. ! Ayrshire (B.) Url Bretońskie uszlachetnione (Kl) . +. 900 pierwotne (Kl.). . . 804 wa =. +2 oe, UL ') Podług wydania pierwszego 80'4. STUDYA NAD BYDŁKM NADBUŻAŃSKIEM 41 Rasy obce, według klasyfikacyi Kalteneggera. 1) Typ longifrons. 2) Typ latifrons. Montavonery (399) 765 Dux (24%) ia. 180 Rendena (453) . . 832 Zillertalery (325) . 792 Pustertalery (249). 7955 3) Typ planifrons. Murbodenery (438%). . 735 Wipptalery (473) 1:8 Lechtalery (443) . . 147 Miirztalery (458) . 183 Oberinntalery (454) . 102 Etschtalery (125) 80:9 4) Typ grandifrons. Pinzgauery salcburskie GED l e OI Mariahofery (483) . . SĄ Wa: KA Malteinery 438) . = 480 Pinzgauery PRA (Mol) a td e 191D A tyrolskie HES) - SS 192 Ennstalery (439) . . E A Lavanttalery (423) . . . . . . . 809 Nadto: Allgauery OWY HD 7159 Ering (492) . : 806 Szwyce GHJ- . . . . 809 Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Czarnogórskie południowe . 746 ' Illiryjskie brunatne . - (500 Czarnogórskie wschodnie . 707 N Thryjskie czarne . ... . 193 > płowe . 80-7 2) Czerwone ślązkie. Czerwone ślązkie (L. W.) . 740 > 1 3) Czerwone polskie włościańskie. 2 okolice Chabówka « > =. i a + TOO Z wystawy w Krakowie a 160404937 42 WALERYAN KLECKI Związku hodowl. w Willamowicach . 7985 080 Z okolic Muszyny. . . . . . 0 Z powiatu wadowickiego . . . . . 816 Swiętokieyymia! 000000. 17.009, 848 4) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerw. w przecięciu . . . 788 1) Raba Wyżna 764 UE MON dei 772 3) Limanowa 7176 4) Jodłownik 78'1 5) Bierzanów 789 Nadbużańskie 5) pierwotne. 6) poprawne. Z ziemi nurskiej 786 Sterdyńskie czerwone (Z.) {TTO » czarne (Z.) . 117 a * ID OGAR Liczby powyższej tablicy dowodzą, że stosunek najmniejszej do największej szerokości czoła nie charakteryzuje odrębnych ty- pów bydła. Zasługuje jednak na uwagę, że stosunek ten wśród od- mian bydła polskiego i pokrewnego mu illiryjskiego oraz wśród bydła alpejskiego, mierzonego przez Kalteneggera, rzadziej prze- kracza 80%/,, niż u bydła różnych ras, mierzonego przez Wernera i Lydtina. Podług Wilekensa. najmniejsza szerokość czoła w °%/ jego szerokości największej wynosi: w typie primigenius . . 122 5 brachyceros . . 169 „o wonióik 11 . (W i A brachycephalus . 6708 Z liczb, zestawionych w tablicach 17, 18 i 19, widzimy, że różnice między typami bydła, wyróżnionymi (na innej podstawie) przez Rútimeyera, Wilekensa, Kalteneggera, nie uja- wniają się w konturach górnej części głowy, o ile kontury te ująć można w liezbach. Tem więcej jednak zasługuje na uwagę wyżej już (str. 37) zazna- RY fakt, że bydło polskie (i illiryjskie) ma szerokość czoła(największą) w stosunku do jego długości mniejszą, niż bydło prawie wszystkich mierzonych przez Kal- teneggera ras alpejskich. U prymitywnych odmian polskich (i illiryjskich) stwierdzić możemy nadto dosyć znaczne zwężenie głowy między rogami w stosunku do największej szerokości czoła. STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 43 Natomiast nie można wykazać istotnej i niezawodnej różniey w konturach górnej części głowy bydła czerwonego polskiego i nad- bużańskiego. VI. Szerokość głowy w policzkach. Wykonanie tego pomiaru jest nadzwyczaj proste i nie nastrę- cza żadnych wątpliwości. Instrukcya austryackiego Komitetu nauko- wego (której się trzyma Kaltenegger) określa go jako „odległość między wyrostkami górnej szczęki*. Te wyrostki są nadzwyczaj wydatne, tak że wyczuć je bardzo łatwo, a ponieważ są przytem niewielkie, dają zatem dla pomiaru punkty określone i pewne. Nie- stety, Werner i Lydtin tego wymiaru nie oznaczali i dlatego jesteśmy zniewoleni ograniczyć się do porównania pod tym wzglę- dem bydła polskiego tylko z illiryjskiem (mierzonem przez Ada- metza). bretońskiem (mierzonem przez autora niniejszej pracy), bydłem Ayrshire (mierzonem przez Bachmayra) oraz bydłem Alp austryackich (mierzonem przez Kalteneggera). (Patrz Tab. 20, str. 44). W następującej tablicy (Tab. 21) zestawione są wymiary sze- rokości w policzkach w %/, długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej u bydła rozmaitych ras. TABLICA 21. Szerokość w policzkach w 9, długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej. Rasy obce. Bretońskie uszlachetnione (KL). . . 810 à ierwotne (KI) . . 317 Ayrebiro. (B) i ive nas 0.831 Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Czarnogórskie wschodnie . . 300 Iliryjskie brunatne . . . . 305 Czarnogórskie południowe . . 30%6 Illiryjskie czarne . » płowe 1) W oryginale podano 32'8. WALKRYAN KLECKI TABLICA 20. Szerokość w po- liczkach w em. => SOONOSRWNN MEL W DO e 14. uo 558: Maska : . Pinzgauery salcburskie ; Czarnogórskie poludniowe wschodnie Illiryjskie czarne płowe (blond). Bretońskie pierwotne Bardzo pese z okolie Chabówki Renden Tlliryjskie brunatn Bydlo karpackie z ‘okolie Musayny ; o oj je rej . Włości sek cz w. polskie z wystawy w Krakowie . Oberinnt aler Włośc jańskie czerw. polskie z pow. wadowickiego iem ż Czerwone polskie Związku hod. w Willamowicach . Zarod. czerw. giel wedlug pomiarów w r. 1900 156 1) Jodłow 2) Raba Wyżna «. 108 3) zet . 16:25 4) K w aso E 5) locali ład ol sole (B.) Sterdyńskie « czerwone zy rdyńskie czarne > talery A pia karyntyjskie „óltalery) . Allgauery o > kie f ławę sj i , greg O Bl Y AC 7 SDE sg = 124 107 15130 13:0 121 | 149 13:2 — 138 — EF 138 10:4 | 150 140 — 140 — — 14:2 Fri 142 — s 144 — 16:0 147 nę 14:9 128 | 190 149 — T 151 101 | 166 15:3 140 | 170 154 — 154 120 | 180 15:8 16056 = — 164 150 | 180 165 150 | 175 16:6 cal 5 | 185 16:6 168 — zę 16:8 -— — 170 — — 170 — — 17:0 p — Fri — — 171 — = 171 — — 17:1 — > 171 — — 178 — — 175 — — 176 — pa 17:9 — — 18:0 — — 183 — — 18:4 — m STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 45 2) Czerwone polskie włościańskie. Z wystawy w Krakowie . . . . 309 Z okolic Chabówki . . . . . . 814 Muszyny 5 007000005 ( BDO Świętokrzyzkie RYN RY. r.53 Z powiatu wadowickiego 32:5 Związku hodowl. w Willamówieadh 329 4) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu 327 1) Jodłownik . . 311 \ 2) Raba Wyżna . 324 3) Limanowa . . 324 4) KorY ico u. 380 5) Bierzanów . . 342 Nadbużańskie 5) pierwotne. 6) poprawne. Z ziemi nurskiej 30:4 Sterdyńskie (D.) . . 305 $ czerwone (Z.) 317 5 czarne (Z.) . 31:8 Wobec braku liczb, wyrażających stosunek szerokości w po- liczkach do długości głowy w rasach obcych różnego typu, mate- ryał, zebrany w powyższej tablicy. nie daje możności wyprowadze- nia wniosków ogólniejszych. Możemy jednakże na jego podstawie stwierdzić, że: 10 stosunek szerokości w - policzkach do długości głowy w różnych rasach przeważnie typu tto sg — waha się w niewielkich stosunkowo granicach: od 30:0 do 32:9%/,, wzgl. 3420/,; u bydła ezerwonego polskiego BO w policzkach jest w stosunku do długości głowy naogół większa, niż u bydła illiryjskiego; u bydła poprawnego (czerwonego polskiego i nadbużańskiego) stosunek ten jest większy, niż u bydła pierwotnego tej samej rasy; 40 u bydła czerwonego polskiego stosunek ten jest eokolwiek większy, niż u nadbużańskiego; między czerwonem i ezarnem bydłem sterdyńskiem niema pod . tym względem różnicy. BO e GI o a o 3) W oryginale podano 31:4. 46 WALERYAN KLECKI TABLICA 22. Szerokość w policzkach w '/, długości głowy do śluzawicy. Rasy obce. 1) Typ longifrons. 2) Typ latifrons. Rendena (449). . 303 Pustertalery (178). 347 Montavonery (175) 362 Zillertalery (472) . 37:01) Dux (44%) : . . 373 3) Typ planifrons. Oberinntalery (444) . 328 Wipptalery (474) . 362 Etschtalery (488) . . 336 Murbodenery (474). 3633) Murztalery (474) . . 3403 Lechtalery (478) . 364 4) Typ grandifrons. Pinzgauery tyrolskie 484) ps aU Mariahofery (455)... E Lavanttalery (486) . 339 Pinzgauery karyntyjskio (ati) a 361 Ennstalery (474) 363 5) Malteinery (433) . A DENI Pinzgauery ebrio (483). 6 AAAA) 5) Różne. Bretońskie uszlachetnione . . . 324 pierwótne *. 7.0332 Sawai (499) . 3591 5) Allgauery przedaralańskie (39 355 9) Ering 474) . . 383 Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Czarnogórskie wschodnie . 31:9 południowe . 325 1) Z obliczenia wypada 37:3 (Die oesterr. Rinderracen 1, H. 5, p. 92). 2) * f 341 As As aG p. 108 3) x 36:2 5 ś L ROG p. 90. 4) A M 33:38 » za LH. 6 p. 78 5) s ý 867 5 pa I, H. 6, p. 56. 6) 5 a 870 5 x I, H. 6, p. 72. 1) i Me A y I, H. 6, p. 38. 3) 4 p 35:2 f s L IL 2, p, BI. 3 = R 35:4 z ý I, H, 2, p. 48. STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 47 2) Czerwone polskie włościańskie. Z wystawy w Krakowie . . . . 336 Z okolice Muszyny 34:0 Związku hodowl. w Willamowicach 348 Świętokrzyzkie . POOLE 35:6 3) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu . 350 1) Jodłownik 33 2) Limanowa - BaD 3) Raba Wyżna . 346 4) Komy PE «0 (860 5) Bierzanów . . 372 Nadbużańskie 4) pierwotne. 5) poprawne. Bydło z ziemi nurskiej 325 Sterdyńskie (D.) . . . 318 de czerwone (Z.) 337 > czarne (Z.) . 339 L ej paed naogół potwierdzają wnioski, wyprowadzone sub 20, 30, 40 i 59 na str. 45 z liczb tablicy poprzedniej. Jednak zasługuje na uwagę, de w różnych rasach typu brachyceros stosunek szerokości w policzkach do długości głowy, da jęk. do ślu- zawicy. waha się od 31:8 do 35:6%/,, wzgl. 372. a więc w gra- nicach szerszych, niż stosunek tejże a kości do długości głowy całej. Wynikałoby z tego, że pomiar długości głowy do początku śluzawicy jest mniej pewny, jak pomiar długości głowy całej, — zdanie, cet juz wyrazil Adametz (patrz wyzej str. 8). adto widzimy z liczb tablicy 22, że w ną, rasach Brew szerokość w policzkach bywa często większa, niż u bydła polskiego, — zwłaszcza stosuje się to do różnych ras typu z wr ama i zdobi odług Kalteneggera, szerokość w policzkach dnia W dą 35:40/, długości głowy do śluzawicy. Jest ona b. mała, gdy TER mniej niż 320°/, dług. głowy do śluzawiey mała 320—344 >» ” n koda, i m 345—36:4/, 0 n ” i ~ wielka 5 ý 365—37:0%, ” ” - ” b. wielka , 5 przeszło 37:0/, 5 hw n W szeregu ras, które wzięliśmy do porównania, przeciętna sze- rokość w policzkach w 9/, długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej waha się od 30%, (czarnog. wschodnie) do 34:2%, 48 WALERYAN KLECKI (czerw. polskie z Bierzanowa), w 9, zaś długości głowy do śluza- wicy od 30'3”/, (Rendena) do 38:3%/, (Ering). Wahania w obrębie jednej rasy ilustrują następujące zesta- wienia: Wśród 27 czarnych krów sterdyńskich szerokość w policzkach w ° długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej wahała się od 296 do 343%, (przeciętna 31:89/,). Przytem stosunek ten był: niższy od 30%, u sztuk 2 30—310/, 5 2 n 31—832%% » » 9 32—33007 n 5 ET 34%, DAA 3 przeszło 34"/9 „5 3 Wśród 13 czerwonych krów sterdyńskich szerokość w po- liczkach w %, długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej wahała się od 292 do 33:79/, (przeciętna 31:79/,). Przytem stosunek ten był: niższy od 300/, u sztuk 2 30—31% » > 1 '31—320/ „> 4 3233" 0,214 $ przeszło 33% » „ 2 Ponieważ pomiar szerokości w policzkach jest nadzwyczaj pe- wny i określony, tak że różnice, zależne od osoby mierzącego, są tu zupełnie znikome, wypada przypuszczać, że może on oddać usługi lepsze, niż mniej określony pomiar długości głowy, jako podstawa do porównań wymiarów relatywnych. Zbadamy w tej myśli stosunek różnych wymiarów szerokości czoła (między nasadami ro- gów. najmniejszej oraz największej) do szerokości w policzkach. Otrzymane w ten sposób cyfry mogą zarazem rzucić pewne światło na stopień zwężenia głowy w jej części twarzowej. TABLICA 23, Odległość między nasadami rogów w °/, szerokości w policzkach. Rasy obce. 1) Typ longifrons. 2) Typ latifrons. Montavonery (441) 806 Dux (433) . . . 889 Rendena: (449) . . 100:0 Zillertalery (452) . 89-4 Pustertalery (158). 90:2 STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 3) Typ planifrons, Lechtalery (443) . 81:25 Miirztalery (445) . 8655 Wipptalery (434) . 813 Etschtalery (188) . 1000 Murbodenery (455) 849 Oberinntalery (458) 1040 4) sA grandifrons. Malteinery (443 19:2 Ennstalery (434) . 84:2 Pinzgauery o (Mall) HD. 85:3 A salcburskie (48%) . . 85:9 Mariahofery (44$) e a BUM Pinzgauery ii a 89:2 Lavanttalery (454) . . 92:8 5) Rózne. A 100 Szwyce ($$8) is... 828 Bretońskie pierwotne . . . . 833 A uszlachetnione. . . 861 Allgauery o GG b 3 1:8 Ering (477) Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Illiryjskie płowe an BER Czarnogórskie wschodzie < M0 Iliryjskie A + 818 poem. . 824 Czarnogórskie ie. Hi: 089 2) Czerwone polskie włościańskie. Z ROBO Obabówki . . . . , » DTB mym. 0. O Świętokrzyzkie `. 192 Związku odowi. w Willamowicach 87:0 89-1 > Z powiatu wadowickiego . . . . 894 3) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu . . 897 1) Bierzanów. . 866 2) Raba Wyżna. 886 Spraw. Kom. fizyogr. T. XLI. Część 1V. 50 WALERYAN KLECKI 3) Jodłownik. . 904 4) Koz 90:9 5) Limanowa. . 9415 Nadbużańskie 4) pierwotne. 5) poprawne. Z ziemi nurskiej . 928 Sterdyńskie czarne [Z.|. . 861 A one [Ż.] . 921 3 (Db da, 0 948 Rozpatrując liczby Tab. 23, dochodzimy do wniosku, że sto- sunek odległości między nasadami rogów do szerokości w policzkach waha się w szerokich granicach. Przytem w niektórych rasach (Ren- dena, Etschtal, Oberinntal) odbiega on bardzo od wielkości prze- ciętnej. Na str. 19 pisaliśmy, że typ latifrons wykazuje większą relatywną (w stosunku do długości głowy) szerokość czoła między nasadami rogów, niż longifrons (i poniekąd grandifrons). W sto- sunku jedna o szerokości w policzkach, już tego o szerokości między nasadami rogów w typie latifrons powiedzieć nie można. Bydło illiryjskie odznacza się wybitnie węższem czołem między rogami w porównaniu z większością innych ras, nietylko w stosunku do długości głowy (patrz str. 16), ale także w stosunku do szerokości w policzkach. Bydło nadbużańskie (zwłaszcza pier- wotne) ma czoło szersze między rogami w stosunku do szerokości w policzkach, niż bydło czerwone polskie. Wpływ uszlachetnienia (u bydła bretońskiego i czerwonego polskiego) ujawnia się niezna- eznem powiększeniem szerokości czoła między rogami w stosunku do szerokości w policzkach. TABLICA 24. Najmniejsza szerokość czoła w "/, szerokości w policzkach. Rasy obce. 1) Typ longifrons. 2) Typ latifrons. Montavonery (452) 1080 Dux (39H) . . 1205 Rendena (433) . . 1343 Zillertalery (899) < BIZ Pustertalery (349) . 121:4 3) Typ planifrons. Lechtalery (452) . 1040 Mirztalery (458) . . 1099 Wipptalery HD . 1047 Etschtalery (488). . 1161 Murbodenery (489) 1056 Oberinntalery (438) . 1248 STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 4) Typ grandifrons. Pinzgauery saleburskie „BD "MOŻA SAO Malteinery (148). . IOL AO Mamabotefy (488): . -: © 1 6505 MOT Ennstalery (459). 110:5 Pinzgauery Suelto (an) 45) 111:2 Lavanttalery (495) . 1175 Pinzgauery tyrolskie (124) . AS L220 5) Rózne. Ayrshire (B.) . ZOZ T E Bretońskie pierwotne ż 1043 Allgauery peiidaraladalós (39 1059 Bretońskie uszlachetnione . . 107:6 De ONA) a ET Pioa (G90) int be a MATO Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Illiryjskie brunatne . . . . 1070 Czarnogórskie pas 230329006 Iiliryjskie czarne . . : 424076 owe s. 1093 Czarnogórskie wschodnie. . . 1100 2) Czerwone polskie włościańskie. Z okolie Chabówki . . . . . 1014 Związku hod. w Willamowicach 1042 Z wystawy w Krakowie . . 106:8 Z okolice Muszyny Lon WoO Z powiatu wadowickiego o. OO Świętokrzyzkie y UA Y 4) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe ezerwonejw przecięciu 1034 1) Bierzanów . . "0 5) Jodłownik . . 1051 52 WALERYAN KLECKI Nadbużańskie 4) pierwotne 5) poprawne Z ziemi nurskiej 1078 Sterdyńskie czerwone [Z] 105:4 M czarne [Z.] . 1072 5 ID o i ADA W tablicy 24 uderza nas znaczny stosunek najmniejszej sze- rokości czoła do szerokości w policzkach w obrębie typu latifrons (brachycephalus). Swiadezy to, że w tym typie slnrakkórystycznćma jest znaczne zwężenie części twarzowej w stosunku do czołowej (przynajmniej w najwęższem miejscu) lub też stosunkowo znaczna szerokość czoła w najwęższem miejscu. Niektóre cyfry, obliczone na podstawie materyalu, zebranego przez Kalteneggera, wydają się niepewne (np. Rendena t)... 1343!). Bydło polskie (czerwone i nadbużańskie), a także bretońskie i illiryjskie wykazuje naogół mniejszą szerokość najmniejszą czoła w stosunku do szerokości w policzkach, niż wiele z mierzonych przez Kalteneggera ras alpejskich, innemi słowy mniejsze zwę- żenie części twarzowej; jednakże ta różnica nie jest tak charakte- rystyczna, jak różnica między temi samemi rasami pod względem stosunku najmniejszej szerokości czoła do długości głowy (patrz str. 26). ydło nadbużańskie (zwłaszcza poprawne) „wykazuje w po- równaniu z czerwonem cokolwiek większe zwężenie części twa- rzowej. Między bydłem pierwotnem i poprawnem nie można pod tym dała stwierdzić różnicy charakterystycznej. TABLICA 25. Największa szerokość czoła w '/, szerokości w policzkach. Rasy obce. 1) Typ longifrons. 2) Typ latifrons. Montavonery (347) 141:1 Dux (4H) . . . 1526 Rendena (42$). . 1614 Pustertalery (294) 1526 Zillertalery (299). 1529 1) Zasluguje na uwagę, ż Kaltośstzek (Die oesterr. Rinderracen T. > poda Poj 1889, str. 129) podnosi niezwykłą wązkość głowy w policzkach bydła a en STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 53 3) Typ planifrons. Wipptalery (239) . 1345 Etschtalery (344). . 1434 Lechtalery e 139:2 Murbodenery (357) . 1436 Miirztalery (249) . 1403 Oberinntalery (344) . 1617 4) Typ grandtfrons. Pinzgauery saleburskie GBA e mo AOR Malteinery (453). . . bo oe.» ooz Ennstalery (437). 138:6 Pinzgauery paoe QL) gp 141:2 Mariahofery (35) - - - . 1428 Lavanttalery Wan se „0.1. Aoz Pinzgauery tyrolskie ($$$) o. ADO b) Różne. Bretońskie pierwotne . . . . 1297 Szwyce (334) . . ho wii... 000 Bretońskie ET ER i 2121940 Ayrshire (B.) . 53700 Allgauery przedarolańskie GB 139:4 Ering (348) . . ; . 1450 Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. a por a dl adds sd 10D CZARNE i uoe Kae „kAWÓ brunatne. «4, oo 1 1500 Czarnogórskie pa dze de SAKO y południowe. . . 1443 2) Czerwone polskie włościańskie. Związku hodowl. w widzą 1305 Z okolic Chabówki. . . o 1821 Świętokrzyzkie 20,02%, 1930 Z powiatu wadowickiego 2 43801 2 okolic Muszyny . o | 2880 Z wystawy w Emakawie z, e Ord 54 WALERYAN KLECKI 3) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu 1321 1) Bierzanów . . 1268 SIKORY. . : + EET 3) Limanowa . . 1335 4) Jodłownik . . 1346 5) Raba Wyżna . 1367 Nadbużańskie 4) pierwotne. 5) poprawne. Z ziemi nurskiej 137:2 dsc * czerwone (Z.) 1370 +7 Lr 1879 + „, 1070 n Wyłączywszy niezwykle wielkie liczby dla ras Rendena i Oberinntal, pochodzące z nader małej szerokości w policzkach w tych rasach, — możemy powiedzieć, że liczby tablicy 25 wyka- zują bardzo wyraźną prawidłowość, a mianowicie widzimy z nich, że: 10 bydło polskie (w mniejszym stopniu nadbużań- skie, w większym czerwone polskie) wykazuje mniejszą szerokość największą ezoła w stosunku do szerokości w poliezkach (czyli mniejsze za- ostrzenie, zwężenie części twarzowej), niż wię- ksza część ras bydła alpejskiego; bydło typu latifrons (brachycephalus) odznacza się w po- równaniu z innemi rasami alpejskiemi znaczną szerokością największą ezola w stosunku do sze- rokości w policzkach. no o Natomiast liezby tablicy 25 nie wykazują, by istniała chara- Seya różnica pod względem stosunku naj jwiększej szerokości czoła erokości w ic ani między typami planifrons 1 grandifrons, ani też między bydłem pierwotnem i poprawnem (czerwonem polskiem, nadbużańskiem). Zasługuje nadto na uwagę, że stosunek ten u bydła illiryjskiego jest na ogół większy, niż u by- dła czerwonego polskiego. . Szerokość pyska. W następującej tablicy zestawione n Po wymiary bez- względne szerokości pyska w szeregu r SIUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM TABLICA 26. Szerokość pyska w em. fuma s A w O Y 00 Nu dde ©. En ww . O es Pis Pie e | cm + | D 3 E fi o .= > ¡Is 3 |S ¡E 10% | | | . Czarnogórskie południowe .-... . . . « . . 97 5.98.1401 í > A A A NINSO DZIEŁ . Bretońskie pierw aa ol a y | INO . Bydło ka space z hyc Muszyny . soi pa AR 0 — . Illiryjskie cz Pearce 11:2 — — ý s" e (blon dj. 113 | — — Włości niskie czerw. polskie Z wystawy w Krakowie 114 | — — Tiliryjskie brunatne 121 | — - Świętokrz 123 | 100 | 140 10. Sterdyńskie (D.) 126 | 100 | 150 14 bromea: czerw. ŚW z pow. wadowickiego . 127 | 110 | 147 12. By skie z 137 | 120 | 155 $ Stordyńskie FEON [Z.) o Pd IDO | 125 |1 Sterdyńskie czarne (Z) 43 | 130 | 15 . Czerw. polskie Zwieska hodowl. w Willamowicach 145 — wz . Zarodowe czerw. bydło polskie według pom. w r.1900 | 147 - — x 1) Bierzanów . 144 >. (saa h El > — Wipptalery Eo O a a a N coo De — Melina O a a Ras” AOS — — ero O e — — OBN JADA — — 6 Pinger karyntyjskie (Mölltaler) So 2 Y a — . Lavanttalery . Goa 1108 = | — cd ; 160 | — | — hofery . 16:0 | — | — Etschtalery . 163 | — ho Miirztaler y e A 164 | — AG . Pinzgauery tyro u s M... E E |=] = . Allgauery precdaraladst ES AO a e = . Pinzgauery salcburs o | a=] u Lechtalery AR EA 170 | = | — Montavonery PORWAŁA CA GD EER (sz | ae MANN "LO" OOOO MU OSS PEPE P> 001 Szwyce ERE E GO dE tO RUA PAR li Zillertalery GD 00 O 2 aa ACR E R e re Jom a> Kyo SRA a Duxery RAMA A ADR AREA a | weż mona a o 56 WALERYAN KLECKI TABLICA 27. Szerokość pyska w Y, długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej. Rasy obce. Bretońskie pierwotne . . . . 2505 Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Czarnogórskie wschodnie . . 237 południowe . . 23:95 Illiryjskie płowe . . . . . 259 ż bronam : . >. 200 s Cane r: 1,381 2) Czerwone polskie włościańskie. Z wystawy w Krakowie . . . . 239 Z okolic Muszyny. . . . . . . 2445 Swietokrzyzkie . y -206 Z powiatu wadowickiego . . . . Związku hodowl. w Willamowicach 31:0 3) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu 300 1) Jodłownik . . . 289 2) Bierzanów . . . 293 3) Limanowa . . . 297 4) Raba Wyżna . . 304 SEMPE .... 1 Nadbużańskie 4) pierwotne. 5) poprawne. Z ziemi nurskiej . 27:2 Sterdyńskie [D.] . . . . 24% 6 czerwone (Z.). 265 $ czarne (Z). . 274 STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŹAŃSKIEM DT TABLICA 28. Szerokość pyska w 9%, długości głowy do śluzawicy. Rasy obce. 1) Typ longifrons. 2) Typ latifrons. Rendena (449) . . 325 Pustertalery (444). 349 Montavonery (474) 358 Dux (434) 31:8 !) Zillertalery (443) . 37:9 3) Typ planifrons. Wipptalery (484) . 31:9 Oberinntalery (433) . 337 Murbodenery (482). 324 Lechtalery (439) . . 352 Etschtalery (453) . 32:6 Múrztalery (484) . . 38-02) 4) Typ grandifrons. Manabofery 440. . . o 32153) Lavanttalery (488) . . . . . . . 3221) Ennstalery (143) . aa. 080 5) Pinzgauery tyrolskie (454) 332 karyntyjskie (Ml) a 33:5 salcburskie (48$). 343 5) Msttańneży GD "UE UP DRIP" 5) Różne. Bretońskie pierwotne . . . . 262 Szwyce (473) ś 33:6 Allgauery pzonik aD s. 5 Ering 4H) - - 35 Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Czarnogórskie wschodnie . 252 południowe . 255 e 1) Z obliczenia mo po (Die oesterr. Rinderracen 1, aj > E 84). ”) 104 w edil sab A na ko koa ri A q 32. 0. 31:7 (Die oesterr. Rinderracen 1, H. 6, p. 78). 32:3 H. ; 1) i ; ; i L H, 6, p. 78 5) » ” 328 ” ” I, H. 6, p. 56. s) s A ; 5 CH G p. 38 J » n 345 ” ” $ H. 6, p. 72. 8) 5 = 344 ź A 1 M 2, p 48: 58 WALERYAN KLECKI 2) Czerwone polskie włościańskie. Z wystawy w Krakowie . . . . 260 Z okolice Muszyny . ... . +. . 263 Swietokrzyzkie . . 29:4 Związku fodow]. w Willamowicach 327 3) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu . 321 1) Jodłownik . . 311 2) Limanowa . . 316 3) Bierzanów . . 31: 4) Raba Wyżna . 325 by Kozy . . . . 386 Nadbużańskie 4) pierwotne. 5) poprawne. Bydło z ziemi nurskiej 291 Sterdyńskie (D.) . . 260 8 czerwone (Z.) 28:2 5 czarne (Z.) . 292 Z liczb tej tablicy wynika, że: bydło apele różnych typów (mierzone przez Kalteneg- gera) naogół odznacza się szerszym pyskiem w stosunku do długości głowy; niż bydło polskie; bydło typu latifrons naogół odznacza się szerszym w stosunku do długości głowy pyskiem, niż bydło alpejskie innych typów; 3% bydło polskie odznacza się «sca w stosunku do długości głowy pyskiem, niż illiryjskie między bydłem czerwonem polskiem i nadbużańskiem, a także między bydłem pierwotnem i poprawnem niema pod tym wzglę- dem wyraźnej różnicy. pun o bo o P © Kaltenegger liczy, że w ogólnem PI. szerokość py- ska = 337%, długości głowy do śluzawiey. Jest on a e gdy wynosi mniej niż 32'5'/, dług. sat = sluzawicy : 2:97 iso f s 330— 39%, ś i f 3 wielka i ú 35:1—370/, n m » » b. wielka „ A przeszło 37%, A a » Ram js dwie tablice ilustrują >» zwężenia głowy ńeu. w samym jej 59 STUDYA NAD BYDŁKEM NADBUŻAŃSKIEM TABLICA 29. Szerokość pyska w '/, największej szerokości czoła. Rasy obce. 1) Typ longifrons. | Rendena (352 Montavonery (471) 692 2) Typ latifrons. 66:4 Pustertal (444) 659 Zillertal (473). 665 Dux (444) . . 667 3) Typ planifrons. Murbodenery (48%) . 623 Etschtalery (493). . 676 Oberinntalery (453) . 635 Miirztalery (484). . 683 Wipptalery (4354). . 65:65 Lechtalery (478). . 694 4) Typ grandifrons. Ennstalery 44%) . . . . . . . . 6455 Lavanttalery (453) 65:6 Pinzgauery atajo (M) CJ 658 Mariahofery (4$9). 66:7 669 Pinzgauery tyrolskie (153) : ; Gł ye GEP WAL OO Malakiery 3738) . . I NIE "5 Różne. Bretońskie pierwotne 609 Ering (357) i . 6933 Allgauery przedaralańskie am 69:6 : 135 Szwyce (472) . Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Czarnogórskie południowe . . . 542 wschodnie . . . 557 e skie Raye sus > 60:4 unatne 617 czarne . 62:6 n 2) Czerwone polskie włościańskie. Z wystawy w Krakowie 564 Z okolic Muszyny 57:9 60 WALERYAN KLECKI Świętokrzyskie Lag di. «414.821 Z powiatu wadowickiego . . . 632 Związku hod. w ibtówicaćh : E e 3) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu . 693 1) Bierzanów . . . 676 2) Raba Wyżna 685 ) Limanowa BO SOBN 4) Jodłownik . . . 690 oz OPO INB Nadbużańskie 4) pierwjotne. 5) poprawne. Z ziemi nurskiej 652 Sterdyńskie [D.] . . . 58 czerwone [Z.] 61:1 czarne [Z] . 62:4 7 Liczby tablicy 29 wykazują znaczne wahania, jednakże tru- dno dopatrzeć się w nich jakiejkolwiek prawidłowości. Pod wzglę- dem stosunku szerokości pyska do największej szerokości czoła, nawet bydło typu latifrons, które w innych wymiarach relatywnych różni się charakterystycznie od bydła innych typów, nie okazuje tej różnicy. Zasługuje tylko na uwagę, że stosunek ten jest wybi- tnie mały u bydła illiryjskiego i przeważnie u prymitywnego bydła czerwonego polskiego, w porównaniu z bydłem różnych ras alpejskich. TABLICA 30. Szerokość pyska w °/o szerokości w policzkach. Rasy obce. 1) Typ longifrons. 2) Typ latifrons. Montavonery (471) 977 Pustertalery (444). 100:6 Rendena (45%) . 107:1 ux (- 101:75 Wipptalery (474) - Murbodenery (499). Miirztalery (444) Zillertalery (+73) . 101:8 3) Typ planifrons. 88:3 Lechtalery (479) . . 966 89:4 Etschtalery (4838) . . 970 95:9 Oberinntalery (453) . 1027 STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 4) Typ grandifrons. Ennstalery (453) . AAA Pinzgauery sal eb ie 188). 91:3 karyntyjskie Sas (4%) 92:9 PASO r. HD... 93:4 Mariahofory ER). li 902 Lavanttalery (488) . . Ser eoa A Pinzgauery tyrolskie (184) . Wo: „ae DOS 5) Różne. Bretońskie pierwotne . . . . 790 O OP 000007. ES Szwyce (473) . 95:6 Allgauery a Gdatulańakie (455) 97:05 Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Czarnogórskie Aby a po ADA schodnie . 78:8 Iiliryjskie nowo > o $ CZARNE . © . . 946 brunatne . . . 852 2) Czerwone polskie włościańskie. Z okolie Muszyny . Pone o 9909 Z wystawy w Krakowie . . . . 7756 Świętokrzyzkie . y a 1, Z powiatu wadowiekie 84:1 Zwiazku hodowl. w cial 94:15 3) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w pon 91-6 85:7 zanów |. 2) Limanowa . . 917 3) J adżowzik 09289 4) Kosy : . . . 908 5) Raba Wyżna . 987 Nadbużańskie 4) pierwotne. 5) poprawne. Z ziemi nurskiej 895 Sterdyńskie (D.) 5 czarne (Z.) 81:8 czerwone (Z. ) 83:6 2001 61 62 WALERYAN KLECKI Z liczb tablicy 30 wynika, że: bydło alpejskie różnych typów odznacza się naogół szerszym pyskiem w stosunku do szerokości w policzkach, niż bydło illi- ryjskie i polskie 1); bydło typu latifrons odznacza się szerszym w stosunku do szerokości w policzkach pyskiem, niż bydło prawie wszystkich badanych przez Kalteneggera ras, należących do typów: planifrons 1 grandifrons. między bydłem czerwonem polskiem i nadbużańskiem nie można stwierdzić wyraźnej i charakterystycznej różniey pod ds stosunku szerokości pyska do szerokości w po- iczka pá o bd e 0 [Su VIII. Szerokość ganaszy. Werner?) mierzy szerokość ganaszy „od zewnętrznego kąta ocznego do zakrzywienia wznoszącej się w górę gałęzi szezęki dol- nej“. Kaltenegger podobnie określa ten pomiar — jako odległość „zewnętrznego kata ocznego do najbardziej od niego oddalonego punktu na Ped wznoszącej się ku górze gałęzi szczęki dolnej“. astepujacej tablicy (Tab. 31, str. 63) zestawione są wy- miary reet szerokości w ganaszach. TABLICA 32. Szerokość ganaszy w "/, długości głowy do przedniej krawędzi wargi górnej. Rasy obce. 1) Nizinne primigenius. Holendry yte (W). 394 Gees Ą (Wd cw AKR 2) Górskie frontosus. Fryburgi (W.) 413 Simmentalery zarod. wyborowe. (W.). 417 A oryg. szwaje. (W.) . . 420 2 daw z at ja AE get wogóle wybitnie szeroki (w porówna- A wazy yż na st twierdziliśmy takż pe rokość w stosunku d gości glow O Lie Rin ; zje” „r „ROPA STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM TABLICA 31. 4 63 Szerokość ganaszy w em 8.158 A ŚJ BRB = 1; eesti oe zen 16:45 | 153 | 176 2. Świętokrz rzyź 167 | 140 | 220 3. Bardzo aruba z okolie Chabówki 17:0 — — 4, aGogórakie wschodni 175 | 15'1 | 190 5. Włościańskie czerw. ZE z wystawy w Krakowie || 18:8 — 6. Włościańskie czerw. polski ie z pow. wadowickiego || 19'4 175 | 215 7. Czerwone polskie Związku hod. w Willamowicach | 19:85 — 8. Zarod. czerw. polskie według pomiarów w r. 1900 0:0 — = 1) Raba Wyżna . 19'4 2) Bierzanów 19-75 3) Jodlownik 0:2 Limanowa 20:25 5) Kozy . , 7 9. łaj (W.) 200 3 10. Rend i SiN i 20:0 — — 11. — rm Geest . A 200 | 190 | 220 12. Ma rsch (zachodnie Pryay) A 20:5 190 2320 13. Oberinntalery 1). ` 20:5 > SS 14. 2: alery 20:7 En sa 5. Enn 210 — 16. Etschtaler 22:0 — — 17. Czerwone Gak e (U) 22-1 — — 18. sc ce (W.). ; 223 | 200 | 240 19. Eri i 2283 — — 20. Feyta (W.) ; 225 — — 21. Miirztalery . > 22-6 — -— 22. Simmentalery oryg. szwajcarskie 230 | 21:0 | 250 23. zarodowe wyborowe 230 — , Murbodenery j omas A 230 — — Mariahofery . 23:2 Lechtalery 23:6 — — Szwyce (Ka.) 237 — — 28. Montavonery 237 — — 29. er 238 — — 30. Pinzganery karyntyjskie (Afoltalery) 238 — — 31. Zillertalery 23:9 — — 32. Malteinery . . 240 — - 33. DR: si 240 — = 84. Pustertalery . 244 = — 35. pył przedarulańskie 245 — — 36. TAE tyrolskie 246 — — 37. saleburskie 24:8 — — 1) Die oesterr. Rinderracen 1, H. 1, p. 58. 64 p WALERYAN KLECKI 3) Inne obce. Ayrshire . ; E Szwyce (W. da A E okł Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Czarnogórskie wschodnie . . . 40'4 M południowe . . . 406 2) Czerwone ślązkie. Czerwone ślązkie (U) . . 419 3) Czerwone polskie włościańskie. Świętokrzyzkie . o dh Z okolic Chabówki „SER E O R Z wystawy w NARCO. on eo 990 Z powiatu wadowickiego 417 Zwiazku hodowl. w Willamowicach 42:4 4) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerwone w przecięciu 408 1) Raba Wyżna . 398 . 40 2) Bierzanów 2 3) Jodłownik 40:3 4) Limanowa . . 403 5) Kosy . . . , 420 Liczby tej tablicy aope materyal zbyt szczuply, aby można było A. zać iego wnioski ogólniejsze. Sądząc je- TABLICA 33. Szerokość ganaszy w Y, długości głowy do śluzawicy. Rasy obce. 1) Nizinne primigenius. asm wma (Wy -4183 (w) ,. 490 1) W oryginale (Werner, wydanie pierwsze str. 167) podano 42'0. STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 65 2) Górskie frontosus. Fryburgi (W.) 42:9 Simmentalery RÓ wyborowe (W. ) 451 3 oryg. szwajcarskie (W.). 454 3) Typ longifrons (Kaltenegger). 4) Typ latifrons (Kalt.). Rendena (289). . 433 Pustertalery (28%). 490 Montavonery (2831) 490 Dux ($59 . ~- . D185 Zillertalery (23%) . 524 5) Typ planifrons (Kalt.). Wipptalery (397) . . . 438 Etschtalery (258) . . . 440 Miirztalery (238) . . . 450 Oberinntalery (225) . . 4515 Murbodenery (232) . . 466 Lechtalery (238) . . . 489 6) Typ grandifrons (Kalt.). Ennstalery (HH)... . . . .. 401 Mariahofery (2385) . . . . . . 459 Malteinery( 242) : 48:5 Lavanttalery (249) . "A: AFL śe gi tyrolskie (349) sw AWA salcburskie (248) . 504 A karynt. (Móll.) (233) . 505 7) Inne. Aytshire (W) 0090 DA Szwyce (W.) n S NKO Szwyce (237) (Ka) A, Roa AOS Ering (323) . . 499 Allgauery pride (345) 1 BLU, Bydło polskie i pokrewne mu typu brachyceros. 1) Illiryjskie. Czarnogórskie wschodnie . . 430 $ południowe . . 432 S,raw. Kom. fizyogr. T. XLI. Cześć IV. 5 66 WALERYAN KLECKI 2) Czerwone ślązkie. Czerwone ślązkie (U.) . . . . 442 3) Czerwone polskie włościańskie. Świętokrzyzkie . DRZEWO Uh Z wystawy w e Kak j oe A29 y Związku hodowl. w M . 448 4) Czerwone polskie poprawne. Zarodowe czerw. w przecięciu . . . 437 1) Raba Wyżna . . 425 2) Limanow ROZ ZU 3) Jodłownik 433 _ 4) Bierzanów . . . 437 p) Ray). yates d0 1 Werner liczy, że w ogólnem seo eoni ganaszy = 443°/, długości wy do śluzawicy. Jest o bardzo mała, gdy wynosi mniej niż 40”, 4 mała A » —420/ średnia A Ro 43 —459% y $ 45—49%, bardzo wielka , és przeszlo 49%, W rozmaitych typach bydła przeciętna szerokość ganaszy w 0/, długości głowy do śluzawicy waha się, podług Wernera, w granicach 41 1—485, a mianowicie: primigenius . . 417%, longifrons . . 444 frontosus „. 451 br achycephalus « 485 O ile niedostateczny ilościowo materyał, zawarty w liezbach tablicy 33, pozwala na wysnuwanie wniosków, możnaby je sformu- łować w następujący sposób: 1° szerokość ganaszy w */, długości głowy do śluzawiey j większa u bydła typu frontosus, niż u bydła typu poc 0 wśród typów, wyróżnionych przez Kalteneggera, latifrons odznacza się wybitną szerokością ganaszy w stosunku do dłu- gości głowy; bydło illiryjskie i polskie odznacza się stosunkowo małą sze- rokością relatywną ganaszy w porównaniu do większości ras alpejskich. D9 oo © STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 67 Zakończenie i wnioski. Od czasu, gdy zoolog RK Ludwik Ritimeyer, w klasycznych swoich pracach 1) z epoki 1861—1867 roku wy- różnił wśród domowego krab rogatego, trzy typy, których zasadni- cze różnice, wynikające z rozmaitego ich pochodzenia, ujawniają się zwłaszcza w kształcie czaszki. systematyka ras bydła oparła się w znacznej mierze na kryteryach kraniologicznych. Późniejsze prace licznych badaczów, zwłaszcza Wilekensa, Kalteneggerai iAda- metza, wprowadziły co prawda różne zmiany do systematu, zbu- dowanego przez Riitimeyera, główny jednak jego zrąb pozostał dotychczas podstawą podziału ras bydła, przyjętego we współczesnej zootechniee. W pracy swojej o faunie osad nawodnych *) pisał R ü- timeyer, że nie jest w możności opracować osteologicznie ras bydła i zbudować ich umiejętną klasyfikacye, z powodu braku ma- teryału, którego ani muzea historyi naturalnej, ani też zbiory rol- nicze w dostatecznej ilości nie posiadają; zachęcał też zoologów i hodowców, by wspólnemi siłami tej pracy się jęli. Apel ten nie pozostał bez echa. Zootechnicy poczęli nietylko zbierać materyał osteologiczny, a w szezególnosci kraniologiczny, ale nadto zwrócili się do mierzenia zwierząt różnych ras bydła i zebrali bardzo obfity materyał pomiarowy. Wielką wartość mają pomiary żywych zwie- rząt z tego powodu, że najpierw łatwiej jest upewnić się, iż mie- rzone żywe zwierzęta są istotnie typowymi okazami pewnej rasy, niż zdobyć to samo przekonanie o szkieletach lub czaszkach. a na- stępnie, że łatwiej jest mieć do dys paro Aa ia żywych zwierząt pewnej rasy, niż szkieletów lub ezaszek. Z drugiej strony, Żywe zwierzęta nie mogą być tak piee een synina jak ma- teryał martwy. Jeżeli jednak mierzenie żywych zwierząt z natury rzeczy jest mniej ścisłe, niż pomiary kośćca, to za to wielka ilość materyału peli błędy, wynikające z niedokładności pomiaru pojedyńczych okazów. Wszak nie zależy nam na dokładnem poznaniu kształtów osobnych okazów, leez na wydobyciu cech cha- rakterystycznych pojedyńczych typów, wobee czego ilość mate- ryału badanego mieć musi bardzo wielkie znaczenie. Że istotnie na podstawie takich pomiarów przeciętnych (z uwzględnieniem wiel- kości wahań) nietylko można stwierdzić istnienie charakterystycz- nych różnie w kształtach różnych typów i ras bydła, ale że można nawet wykryć różne prawidłowości, mające ogólne znaczenie biolo- giezno-zootechniczne, — o tem świadczy część 1 moich studyów nad 1) Die Fauna der Pfahlbauten in der Schweiz, Basel 1861 i Versuch einer natürlichen DAE te des Rindes, Basel 1866—1867. Z, . 196. 5* 68 WALERYAN KLECKI bydłem nadbużańskiem. Pisałem w Zakończeniu tej części I, ze — zdaniem mojem — materyały pomiarowe dałyby nierównie więcej, gdyby zbierane były umiejętnie i dokładnie, metodą ścisłą i jedno- stajną. Niestety, nie o wszystkich mater ałach pomiarowych powie- dzieć można, iżby zebrane były umiejętnie i ściśle. Wiele tego ma- teryału, którym obecnie, w braku innego, posługiwać się musimy ając przedmiot od i (część I studyów o ara nadbużańskiem), te niedostatki wartości materyału, wziętego do porównań, przeszka- dzały daleko mniej. niż w badaniach niniejszej części II, których przedmiotem jest kształt głowy, w której zdaniem ogółu badaczów, najwyraźniej ujawniają się znamiona rasowe !). Tłó ómaczy się to w następujący sposób: „Dla porównawczej oceny kształtów potrzebne są „nietyle VIR W niniejszej py wik części pracy o bydle Rado da dd Wa a taty porównania cyfr relatywnych są zatem z natury rzeczy i z po- wodu niewątpliwych błędów, tkwiących w porównywanym mate- ryale, bez porównania mniej przejrzyste, niż w pe pierwszej, Której. przedmiotem było badanie kształtów tułow Że trafiają się w materyałach cyfrowych błędy, wynikające 1) Kaltenegger (Die oesterr. Rinderracen 1 Band, 1 Heft 1879, str. 57) pisze: „Unter allen Theilen des Thierkórpers ist der Kopf derjenige, welcher die charakte istischen Merkmale einer f se am deutlichston zum Ausdruc ingt“. STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 69 wręcz z niedostatecznej ścisłości i uwagi autorów. o tem świadezy np. szereg omyłek — niekiedy znac znych — w obliczeniu procen- towego stosunku, znalezionych w pracy Kalteneggera, wydanej przez e. k. Ministerstwo Rolnietwa, a w rozprawie niniejszej zazna- l e Jest to zarazem wskazówką, że w kraniometryi należy z szczególną usilnością wystrzegać się błędów, które w tym przy- padku mogą pochodzić wyłącznie z winy badacza, już to z nieuwagi, omyłki rachunkowej i t. p., już też z niedostatecznie ścisłego okre- ślenia sposobu wykonania pomiaru. elem głównym niniejszej pracy było określenie stosunku by- dła nadbużańskiego do bydła innych ras pod względem kształtu głowy, a zarazem o ile możności dokładne określenie różnie w kształcie głowy innych ras bydła, zaliczanych do rozmaitych typów. Typy te wyróżniono nietyle na podstawie różnie w stosunkach wymiarów głowy, ile raczej na podstawie różnie w całej formacyi głowy (nie- równości. kształt niektórych linii, np. krawędzi ezołowo-potylicowej, zębów it. d.) a nadto w innych cechach (cienkosé kości, maść, wielkość i t. d.). Niema zatem konieczności, aby wzajemne różnice tych typów ujawniały się także w wymiarach relatywnych głowy. Zbadać, czy jednak i w jakiej mierze to rzeczywiście zachodzi, było właśnie zadaniem tej pracy. Chodziło zatem także o kontrolę niektórych twierdzeń Riitimeyera i Wilekensa, opartych na badaniach kraniologicznych. Według Riitimeyera, 1) u bydła typu primigenius długość czoła jest cokolwiek większa, niż największa jego szerokość, część twarzowa jest długa; 2) u bydła longifrons (brachyceros) czoło jest szersze w stosunku do swojej. długości, a część twarzowa krótsza w stosunku do długości głowy, — niż u primigenius, a przytem część twarzowa ku przodowi silnie za- eris 3) bydło ras ać się: znaczną szerokością czoła ługością części twarzowej; długość czoła jest jednak większa, niż ja szerokość; między nasadami rogów czoło jest bardzo szerokie, a poniżej jest silnie wcięte; odległość między nasadami rogów jest większa, niz „największa szerokość czoła (w oezodołach), — prze- ciwnie niż w typach primigenius i brachyceros; część twarzowa jest szeroka, nieznacznie się zwężająca ku przodowi. Podług Wi lekensa?). typ brachycephalus cechuje m. i: 1) krótkość głowy, 2) największa szerokość czoła większa, niż jego długość (przeciwnie jak w typach wyróżnionych przez Riitimeyera, a zwłaszcza jak w typach pri- migentus 1 frontosus), 3) znaczna szerokość głowy także w części twa- rzowej (policzki), 4) w miejscu najwęższem czoło stosunkowo wązkie (węższe niż u bydła innych typów). Kaltenegger oparł swoją 1) Wilekens, Die Rinderracen Mitteleuropas Wien 1876, p. 7. 70 WALERYAN KLECKI ps ak ras bydła głównie na maści i geograficznem roz- sie Jeżeli ńiniejsze studya nie doprowadziły do wykrycia wielu wybitnych prawidłowości, nie może nas to dziwić, wobec oko- lieznosci, przedstawionych powyżej. Jeżeli jednak niektóre prawi- dłowości wystąpiły zupełnie jasno, pomimo że wskutek awya oko- liezności mogłyby być zasłonięte, — jest to dowodem, iż są one rzeczywiste, a nie przypadkowe. Na wykazane w tej pracy rawidłowości powinna być zwrócona baczna uwaga w dalszych badaniach kraniologicznych, do których niniejsze studya są wstępem. Z części II studyów o bydle nadbużańskiem wysnuwam na- stępujące wnioski: 1% Pomiary zwierząt żywych naogół potwierdzają wniosek, wy- snuty na podstawie mniej licznych pomiarów czaszkowych przez Riiti meyera, podług którego u „bydła typu primigenius długość czoła jest cokolwiek większa, niż największa jego sze- rokość. Wynika to z następującego zestawienia: bługość Największa czoła szerokość czoła Anglery zarodowe (L. W.) . . . . 205 em. 195 em. Holendry Geest (W.) e (22005 225 Wschodnie Fryzy srokate (L. W.) I 200 25 220 Holendry wschodnio-pruskie (L. bid 2298 230 , Wschodnie Fryzy jednom. di W.) 230 y, 225 , Shorthorny zarodowe (L. W.) o Aro. Oldenburgi (Jeverland) (L. W). O y 22:07 Holendry Marsch (W.). . a a 230 29 U bydła dy adi (brachyceros) Riit. czoło bynajmniej nie jest szersze (w najszerszem miejscu) w stosunku do swojej długości, w porównaniu z bydłem typu primigenius; pang żywych zwierząt zatem nie potwierdzają wniosku R ü tim ey- era; natomiast czoło jest cokolwiek szersze Sioda ro- gami (u niektórych ras także w najwęższem miejscu) w sto- sunku do długości głowy, w porównaniu z bydłem typu primigentus. Zgodnie z Riitimeyerem, dowodzą pomiary żywych zwierząt, że u bydła typu longifrons część twarzowa jest w stosunku do długości głowy krótsza, niż u bydła typu primigenius. Pomiary Szwyców, a zwlaszeza Allgauerów (u któ- rych długość czoła dosięga połowy długości calej głowy), po- twierdzają wniosek Riitimeyera i uzasadniają nazwę „/on- gifrons*. o Bydło typu frontosus ma ezolo w stosunku do długości głowy niogół cokolwiek dłuższe, niż bydło typu primigenius. Pod tym oz STUDYA NAD BYDEKM NADBUŻAŃSKIEM 71 względem typ frontosus zajmuje stanowisko pośrednie między longifrons (relatywnie najdłuższe czoło) i primigenius (relaty- wnie najkrótsze czoło). Tylko pomiary Lydtina i Wernera są zgodne z twierdzeniem Rútimeyera, podług którego u bydła frontosus długość czoła jest większa, niż jego szero- kość; natomiast pomiary Wernera z tem twierdzeniem prze- ważnie nie są zgodne, jak to wynika z następującego zesta- wienia Długość pi sze- rokość ezol Simmentalery zarod. wyborowe (W.) . 244 em. 255 em. oryg. szwajcarskie (W.) . 246 , 208 5 badeń. (Messkirch) (L. W.) 255 , 245 , Fryburgi (W.) 19 24 04a a 240 , Simmentalery bawar. (Miesbach) (L. W.) 265 , 220, Miedzy nasadami rogów ezolo jest naogól szersze (w sto- sunku do długości glowy), niż u bydła typu primigenius (zgo- dnie z Rütimeyerem). Szerszą naogól, niż u bydła typu primigenius, w oka do długości głowy jest u bydła fron- tosus także najmniejsza szerokość czoła 1 szerokość ganaszy. Szersze wreszcie jest w niektórych rasach bydła frontosus czoło między nasadami rogów w stosunku do największej sze- rokosei czoła. — niż u bydła typu primigenius. Bydło typu frontosus odznacza się zatem głową u góry szerszą w porówna- niu z bydłem typu primigenius. U Simmentalerów bawarskich (Miesbach) różnica między szerokością czoła między nasadami rogów i największą wynosi zaledwie 2 em., u Simmentalerów badeńskich (Messkirch) tylko 35 em. 1), gdy u bydła fryzyj- skiego i m ce (typu primigenius) waha sig w szeregu ras między 45 i - Silnego wcięcia jednak poniżej rogów, o którem pisze e er, pomiary żywych zwierząt nie wykazują, najmniejsza bowiem szerokość czoła jest u bydła zarówno w stosunku do długości głowy, ak de największej szerokości ezola, to jednak nie idzie to tak daleko, by — ja pisze Riitimeyer — odległość między nasadami rogów była ziega od największej szerokości ezola (w oczodołach): u Sim- 1) Co pr wda, u Simmentalerów, mierzonych przez Wernera (zarodoweę oryginalne szwajcarskie). a także u Fryburgów, mierzonych przez tegoż autora, różnica ta wynosi około 7 cm. rs o WALERYAN KLECKI mentalerów bawarskich, u których odległość między nasadami rogów jest w stosunku do naj większej “szerokości czoła w ca- Tym =. ras największa. wynosi ona w 0/, ostatniej tylko Typ brachycephalus (latifrons Kalteneggera) bardzo chara- kterystycznie wyróżnia się z całego szeregu ras alpejskich, zbadanych przez Kalteneggera. W stosunku do długości glowy, w typie latifrons czoło jest dłuższe, wybitnie szer- szem i najszerszem miejscu, niż u bydła wach gośowiakych typów (longifrons, planifrons, grandifrons), a między rogami czoło jest w stosunku do d'ugosci głowy szersze, niż u większej części ras bydła typu longifrons i gran- difrons. Skrócenie części twarzowej i relatywna szerokość czoła jestzatem bardzocharakterysty- czna. Największa szerokość czoła jest u bydła brachycephalus, zgodnie z twierdzeniem Wilckens'a, większa, niż jego dłu- gość. W stosunku bowiem do długości czoła największa jego szerokość waha się w typie brachycephalus (latifrons) między 1086 i 117:0. Jednakże błędnem byłoby mniemanie, że u by- dła typu primigenius lub frontosus stosunek ten nigdy nie prze- kracza 1000/,, u Holendrów bowiem wschodnio-pruskich wy- nosi 1022, au Build dochodzi do 1045, w badanych zaś przez Kalten eggera rasach alpejskich typu planifrons i grandifrons dochodzi do 118:4 i 115%. Charakterystyczną dla typu brachycephalus jest znaczna szerokość czoła, ale tylko w stosunku do długości głowy, nie zaś w stosunku do długości czoła; ponieważ czoło jest w stosunku do długości głowy znacznie rozwinięte także na długość (część zatem twarzowa stosunkowo krótka). — przeto w stosunku do długości ezoła największa szerokość czoła, chociaż zkądinąd znaczna, nie jest jednak wybitnie i charakterystyeznie wielka Ponieważ „między nasadami rogów czoło w typie. brachy- cephalus nie jest tak charakterystycznie (w porównaniu z by- dłem innych typów) szerokie, jak w miejscu najszerszem, — przeto słożeokć odległości między nasadami rogów do naj- większej szerokości czoła jest raczej nizki u bydła tego typu, czyli ezoło jest w górnej swej części ra- czej zwężone (w porównaniu z bydłem typu płanifrons i grandifrons). Ponieważ u bydła typu brachycephalus czoło jest szersze (niż u bydła innych typów Kalteneggera) w stosunku do długości głowy. zarówno w najwęższem, jakoteż w najszerszem miejscu, przeto w stosunku najmniejszej do największej sze- rokości czoła nie ujawnia się charakterystyczna różnica tego Ot STUDYA NAD BYDŁEM NADBUŻAŃSKIEM 13 typu od innych. Niema zatem zwężenia czoła w„naj- węższem miejscu, jakie typowi brachycephalus przy- pisuje Wilekens. Szerokość w policzkach w stosunku do długości głowy > u bydła typu brachycephalus (latifrons). zgodnie z Wileke s e m, naogół (z wyjątkiem Pustertalerów) większa, niż u bydła innych typów. Wprawdzie Pinzgauery (saleburskie), które K a l- tenegger zalicza do typu grandifrons, wykazują stosunek szerokości w policzkach do długości głowy cokolwiek nawet visen niż bydło typu brachycephalus, jednak pamiętać na: leży, że inni badacze rasę tę zaliczają właśnie do typu bra- chycephalus. W każdym atoli razie znaczna relatywna szero- kość w policzkach nie jest cechą tak charakterystyezna typu Eako ats (latifrons), jak inne, wymienione powyżej. W stosunku do szerokości w policzkach, odległość między EN rogów nie jest większa u brachycephalus, jak w in- nych typach bydła alpejskiego; natomiast najmniejsza i oai yada szerokość czoła jest w stosunku do szerokości w policzkach większa u bydła typu Źrochyśsokhkie (latifrons) w porównaniu z wieloma rasami by- ła alpejskiego innego typu. Dalszą zatem charakterystyczną cechą typu brachycephalus jest wązkość twarzy w sto- sunku do czoła. Natomiast pysk jest stosunkowo szeroki, zarówno w stosunku do długości głowy, jakoteż do szerokości w policzkach (w porównaniu z innemi badanemi przez alteneggera rasami alpejskiemi). Z powodu stosunkowo znacznej szerokości pyska, stosunek tego wymiaru do najwię- kszej szerokości czoła (która w tym typie jest także większa, niż w innych) nie odróżnia w sposób charakterystyczny typu brachycephalus (latifrons) od innych. Szerokość ganaszy jest osunku do długości głowy u bydła typu brachycephalus większa, niż u bydła innych typów, badanych przez Kalten- Bydło p polskie (zarówno czerwone polskie, jakoteż nadbużań- skie) oraz illiryjskie, którego pokrewieństwo z czerwonem pol- skiem wykazał Adametz, różni sig w sposób charakterysty- ezny od bydła rozmaitych. typów, wyróżnionych przez Riiti- meyera, Wilekensa i Kalteneggera. I tak między nasadami rogów czoło jest u bydła polskiego, a zwłaszcza u illir jskiego, w stosunku do długości piny węższe, jak u bydła typów frontosus, longifrons, a nawet primigenius; w porównaniu jednak z bydłem calcio aa przez Kalteneg de różnica pod tym względem jest niewielka i mniej wyraźna. Najmniejsza szerokość czoła jest u bydła illiryjskiego i polskiego w stosunku do długości głowy mniej WALERYAN KLECKI więcej taka sama, jak u bydła typu primigenius, a mniejsza naogół, niż u bydła typu frontosus. Nadzwyczaj wyraźnie od- róznia się bydło polskie *) (czerwone i nadbużańskie) i illiryj- skie od bydła alpejskiego wszystkich czterech typów, badanych przez Kalteneggera (a zwłaszcza od bydła typu latifrons), mniejszą w stosunku do długości głowy najmniejszą szeroko- ścią ezoła. To samo, co powiedzieliśmy o najmniej- szej szerokości czoła, można powiedzieć także, ito z większym jeszcze naciskiem, o szerokości w oczodołach (największej). Bydło typu latifrons i bydło ¿do (a jeszeze bardziej illiryjskie) są to dwa typy pod tym względem biegunowo przeciwne: latifrons, jak nazwa wskazuje, a pomia- ry potwierdzaja. jesttowybitnie szerokoczolowe bydło, natomiast bydło polskie (i zwłaszeza illi- ryjskie) jest wybitnie „wązkoczołowe*. Długość czoła w stosunku do długości głowy jest u bydła typu pol- skiego, a zwłaszcza illiryjskiego, mniejsza, jak u bydła typu longifrons Riit. (mniej więcej taka sama, jak u bydła typu primigenius). Największa szerokość czoła u bydła polskiego i illiryjskiego jest nietylko mniejsza, niż u bydła alpejskiego czterech typów, badanych przez Kalteneggera, w stosun do długości głowy. ale także w stosunku do długości czoła. Gdy u bydła illiryjskiego i polskiego największa sze- rokość ja jest przeważnie mniejsza od jego długości (waha się mniej więcej między 91 i 1029/, długości czoła), to tym- czasem u bydła alpejskiego, badanego przez Kalteneggera, zwykle jest od długości czoła większa (dochodzi w typie la- tifrons do 1170/, długości czoła). Stosunek najmniejszej do największej szerokości ezoła nie wyróżnia w sposób charakte- rystyczny bydła polskiego i illiry jskiego od bydła innych ty- pów. Szerokość w policzkach jest u bydła polskiego, a zwła- szeza illiryjskiego, w stosunku do długości głowy taka sama albo mniejsza, jak u bydła alpejskiego, mierzonego przez Kalteneggera. W stosunku do szerokości w policzkach odległość między nasadami rogów jest u bydła ag AA mniejsza, niż w większej części | ras. badanych przez Kalt eggera; nie stosuje sig to jednak już do bydła soledad u którego pod tym względem wahania są zresztą bardzo zna- czne. Zaznaczyć jednak wypada, że w niektórych rasach al- pejskich (Etschtal, Oberinntal) odległość między nasadami ro- gów jest taka sama lub nawet większa, niż szerokość w liezkach, — co u bydła polskiego (a tembardziej illiryjskiego) 1) Z wyjatkiem $wietokrzyzkiego, STUDYA NAD BYDŁEM NADBUZANSKIEM 15 się nie zdarza. Najmniejsza szerokość czoła w stosunku do szero- kości w policzkach jest u bydła polskiego i illiryjskiego taka sama albo mniejsza, jak u bydła alpejskiego, mierzonego przez Kalteneggera, czyli że u bydła polskiego zwę- żenie częścitwarzowej jest raczej mniejsze. Stosunek j najmniejszej szerokości czoła do szerokości w policzkach nigdy nie dochodzi u bydła illiryjskiego i polskiego ') cyfr tak wielkich (117—124, a nawet 134%/,), jak to się zdarza w niektórych rasach alpejs ich, mierzonych przez Kalteneggera. To samo, co o stosunku najmniejszej szerokości czoła do sze- rokosei w polii można powiedzieć takze o stosunku naj- większej szerokości czoła do szerokości w policzkach. Stosunek ten u bydła illiryjskiego i polskiego, ale szczególnie u pol- skiego, jest naogól mniejszy, niż u bydła alpejskiego różnych typów (zwłaszcza latifrons, gdzie stosunek ten jest bardzo zna- ezny: przeszło 152°/,). Podobnie jak szerokość w policzkach, tak tez i szerokość pyska jest u bydła polskiego i illiryj- skiego naogół mniejsza, niż u większej części ras alpejskich, mierzonych przez Kalteneggera, i to głównie w stosunku do długości głowy, a u illiryjskiego także do największej sze- rokości ezoła. Bydło illiryjskie, poniekąd także bardzo pier- wotne polskie włościańskie, wykazuje silne zaostrzenie głowy ku końcowi. Stosunek szerokości pyska do szerokości w po- liezkach jest u bydła illiryjskiego i polskiego mniejszy. niż u bydła wielu ras alpejskich, badanych przez Kalteneg- gera. To samo można wreszcie powiedzieć o stosunku szero- kości ganaszy do długości głowy: u bydła polskiego lave dr szerokość ganaszy dochodzi najwyżej 45%/,, gdy np. u bydła typu latifrons waha się między 49 i 524%, dłagości głowy do sluzawicy. 6% Z zestawionych w niniejszej pracy wymiarów wynika, że wpływ uszlachetnienia bardzo niewyraźnie odbija się na kształ- cie głowy. Podczas gdy — jak o tem świadczy Część I Stu- dyów nad bydłem nadbużańskiem — w stosunkach różnych wymiarów tułowia bardzo jasno ujawnia się różnica między bydłem pierwotnem i poprawnem tej samej rasy (np. nadbu- żańskiej, czerwonej polskiej, bretońskiej), to tymezasem w sto- sunkach wymiarów głowy bardzo trudno doszukać się jakich- kolwiek stałych i charakterystyeznych różnie, zależnych od stopnia uszlachetnienia. Wprawdzie np. u bydła poprawnego ezoło jest w stosunku do długości głowy trochę szersze mię- 1) NB. Cyfry dla bydła nadbużańskiego, uzyskane z pomiarów p. Dehnela, uważam za niepewne i podaję je głównie dla zobrazowania możliwej wielkości błędów =J (0,2) WALERYAN KLECKI dzy nasadami rogów (bydło bretońskie i czerwone polskie), w najwęższem (bydło bretoískie i nadbużańskie) i najszerszem miejseu (bydło bretońskie, czerwone polskie i nadbużańskie), a wreszcie także głowa jest szersza w policzkach (bydło czerwone polskie i nadbużańskie), w porównaniu z by- diem pierwotnem odpowiedniej rasy, -— ale różnice są bardzo małe. To samo można powiedzieć o stosunku odległości mię- dzy nasadami rogów do największej szerokości ezola lub do szerokości w poliezkach. Obadwa te stosunki są u bydła po- prawnego (bretońskiego lub czerwonego polskiego) cokolwiek większe, niż u pierwotnego (lub eo najmniej jednakowe), — co przemawia za rozszerzeniem się czoła w górnej jego części pod wpływem uszlachetnienia. Jednak i tu różnica jest bardzo nieznaczna, a np. u bydła nadbużańskiego pomiary wykazują różnicę w kierunku przeciwnym. Bydło nadbużańskie, czerwone polskie i illiryjskie wykazuje w kształcie głowy charakterystyczne cechy wspólne, odróżnia- jące te trzy rasy bydła od szeregu ras, badanych przez L yd- tina i Wernera oraz Kalteneggera i zaliczonych do różnych typów (primigenius, frontosus, longifrons, brachycepha- lus, a wzgl. planifrons, grandifrons, longifrons i latifrons) !). Natomiast pomiary głowy nie wykazują takich charaktery- stycznych i stałych różnie między bydłem nadbużańskiem i czerwonem polskiem. Wprawdzie u bydła nadbużańskiego (tak pierwotnego, jak i poprawnego) w stosunku do długości głowy czoło jest cokolwiek krótsze i szerokość w poliezkach cokolwiek mniejsza, odległość między nasadami rogów w stosunku do szerokości w policzkach większa (zwłaszcza u pierwotnego nadbużańskiego bydła), a poniekąd także (u poprawnego nadbu- żańskiego) najmniejsza i największa szerokość czoła w stosunku do szerokości w policzkach większa (większe zwężenie części twa- rzowej w stosunku do czoła), niż u bydła czerwonego, — jednakże różnice nie są wielkie. Gdybyśmy mieli je uznać za wystar- czające do stwierdzenia różnicy w typie, możnaby powiedzieć, że bydło nadbużańskie w kształcie głowy różni się od czer- wonego polskiego tem, że ma od niego cokolwiek dłuż- szą 1 węższą część twarzową, co objawia się u po- prawnego bydła nadbużańskiego (sterdyńskiego) także mniej- szą szerokością pyska w stosunku do długości głowy, do naj- większej szerokości czoła i szerokości w policzkach, w poró- wnaniu z bydłem ezerwonem polskiem. Między czarnem i czerwonem poprawnem bydłem nadbużań- 1) Patrz str. 73—75 sub 5°. STUDYA NAD BYDŁEM NADbBUŹAŃSKIEM TI skiem (sterdyńskiem), mierzonem przez p. Wacława Za- krzewskiego, różnice nie są wielkie: czarne bydło ster- dyńskie ma absolutnie i w stosunku do długości gło wy czoło cokolwiek krótsze, węższe między nasadami ro- gów. szersze w najwęższem i najszerszem miejscu, cokolwiek szersze policzki, wreszcie pysk szerszy, niż czerwone. Poró- wnawczy obraz daje następujące zestawienie: Nadbużańskie (sterdyńskie) bydło Czarne Czerwone Długość czoła w "/, długości głowy e całej 4355 443 Odległość między nasadami rogów w o, długości głowy całej . 27:4 292 TE RRR szer. czola w JA długości glowy calej 341 334 Największa szerokość czoła w YA długości głowy ałeko oo o 489 434 Największa szerokość czoła w "h długości czoła . 1009 978 Odległość między o: rogów w "o Syna szerokości cz „aa som 62:4 67:25 Najmniejsza szer. zc w w, najw. szer. czoła . (KE EO Szerokość w policzkach w %, długości głowy całej 318 517 Odległość si zg nasadami rogów w 9%, szerokości w policz 801 921 Najmniejsza alikość czoła w KA szerokości w po- iczkach : 1072 1054 Najwieksza szerokość czoła w 0 szerokości w po- iczkach > 1379 1300 Szerokość pyska w ON długości głowy całej 214 265 * s R największej bka czoła 624 611 + „ w 0/, szerokości w policzkach 861 836 Zasługuje na uwagę, że czarne bydło sterdyńskie różni się od czerwonego cokolwiek dłuższą częścią twarzową (relatywnie krótszem czołem) i w stosunku do szerokości w policzkach większą szerokością czoła (w najwęższem i najszerszem miej- scu) czyli większem w stosunku do czoła zwężeniem części twarzowej. Są to te same cechy, któremi bydło nadbużańskie wogóle (tak czarne, jak i czerwone) różni się od czerwonego polskiego. Możnaby na tej podstawie może wnioskować, że bydło czerwone sterdyńskie jest jakby typem pośrednim mię- dzy bydłem czarnem nadbużańskiem i czerwonem polskiem. Jednak + ais jeszcze materyal pomiarowy, małe ró- WALERYAN KLECKI ¿nice w stosunkach wymiarów głowy, jak również wykazane w części I Studyów nad bydłem nadbużańskiem wielkie podo- bieństwo w budowie ciała czarnego .i czerwonego bydła nad- bużańskiego, wreszcie brak badań kraniologicznych — naka- zują ostrożność w wysnuwaniu wniosków co do wzajemnego stosunku tych dwu szczepów jednej rasy bydła. W Krakowie 25 grudnia 1906.