T^0

^ ^ *&& >>- Zewe %

y A&AH /

J: J?A*/ir tL JertyautM, V/I.ff? $2f

fay?

PVRGANTI V M

ALIARVMQVE EO ^

FACIENTIVM, TVH ET

Radicum, Conuoluu lorum
ac dclctcriarum herba¬
rum hiftoria:

LIBRI 11 II.

Remberto dod on jeo Meclili'
nienfi Medico auj&ore.

Access it Appendix variari! & quidem rarifm
nonnullarum Jlirpium, ac flornmjHjr undam ptftffmt
ilfg4tttifimornmifr icones ommtnnowu ntc amej e
finguloTimt}; brenes defi riptionn continens em» ahejs
vm bellifera exhibent hr ncnpmu, eodem And ere.

AKTVERPl JE,

Ex officina Chriftophori Plantild >•*
Archicypographi Rcgij.

M. DSUXIMI. P7+

MAXIMO ET

• LONGE POTENTISS.

D. PHILIPPO, HlSPANIA R-
Catholico Regi.

Elvti quocunq-
mentis oculos co-
ucrtimus,ampliC*
fime ac potentif-
fimeReXjfemper,

I vbique, &C nufijuam non admi¬
rabilis captumque» humani in-
genij fuperans in omnibus ope-
* ribus fuis Deus Opt. Max.eil :
ita quoque inftirpiu multiplici
materia non poteft nonperfpici,
non confiderari,non agnofci,&;
^admirabilis eius omnipotens
prouidetiaJtum&: maxima im-
meniaque eius largitas. Omniu
A i etenim

etenim earureru, quas in vfutii
& neccflrc^tem hominum Deus,
cjreauit ac contuli t>uul la verior,
nulla co,pipfior,<nulla magis lu¬
xurians, ipfa ftirpium eft mate¬
ria; Multa quidem animantium
quadrupedum funt genera: plu¬
ra Volucrumtpifcium etiam co-
piofiora: non pauca e terras late¬
bris eruuntur. Sed quid haec ad
ram variam, tam infinitam ftir-
pium congeriem ac mole? Adeo
fiquidem multipfex haec eft, vt,
nullo numero comprehedi, nec
vilis certis limitibus conftringi
pofTe videatur. Id quod no mo¬
do au&ornrm veteru m_, ledio,
verum &C ipfe atrium magrfterr
vfus ac quotidiana oftenditob-
ler natio,* euidensq* docet expe^
rientia.

xientia. Quantumuis enim quis
-Jongo tempore in hac ftqd i) par¬
ce vigilcc, Jaborer, ac fudet, ad
omnium tamen ftirpium cogni
tionem peruenireneuciqua po-
teft. Semperfiquidemhumanit
euriolitas, noua perpetuo perqtli
rensjftirpium nonnullaru prius
incognitarum aut latetium ac-
pelfiong adferc. Quod a tradtan-
d a defer i behdaqu e haru hiftoria
haud iniuria nonullos deterret'
alios tardiores effiat, & quo mi j
nutrito conatus fuos ad colo*
phonem perducant, in caufa eft.
Dum etenim vnuiquifque plu-
resauec,de/iderat, (peratque co~
gnofeere fttrpes,ftudiorum fuo-
rum labores ac fru<5hisdo<ffis ac
ftudiofis communicare non fe-
A 5 ftinatj

ftinat- fed vel in multos fiibinde
annos premit- aut, interdu om¬
nino fupprimit:aut etia de non¬
nullis & paucis comentationem
inftituit.Ita nobis vfu venifle,te-
flantur ,vna Frumen toru &C le-
guminumtaltera Florum coro¬
nariarumque herbarum, antea
edita: hiftorhe.Na inter alias no
exiguas remoras, hxc vna quoq^
fuit, cur coceptam SColim ver¬
naculo Brabantorum, fermone
confcripta de, ftirpibus comen-
tationem^non tota,necmox,fed
particulatim Latine ederecoeper
iimus. Quod quidem eo liben¬
tius referimus, quia & hi depur¬
gantibus aliisque, eius generis
herbis libri,pars vna aliqua tan¬
tummodo fit, a nobis meditati
&C

&propofiti maioris operis, fub
R. T. C. M.patrocinio ac fauo-
rc in lucem, vci fperamus,appa-
i ituri : fi modo vita SCotiu con¬
tigerit, a n i mu sq u e c om un i cla¬
de perturbatifllmus,ad ftudioru
labores poftliminio redire po¬
tuerit. Interea hos purgantium
ali, arumque eo facienti uimhi-
ltoriae libros ampliflimae ac po-
tentiflimae R. T. C. M. offero
ac dedico:Opus quidem ex iguu
& tenue, fed tamen in quo ple-
raeq- a nemine ante nos expref-
fae,&(abficarrogantia)nonnuI-
lae quoque ab ipfis veteribus no
fatis notae ac cognitae deferibun-
tur. Nec,vti fpero, R. T. C. M.
exigui operis afpernabitur te¬
nuitate, fed citius exemplo ma-
A 4 ximo-

ximorum & clariflimorum ve¬
terum Regum acprincipu, hoc
quantulumcunq* leuidenfe mu
i*o (culum benigne fufcipiet , ic
boniconfulet. DeusOpt.Max.
R. T. C. M. dintiffime Chri-
ftianas fuse Catholicae Ecclefiae
eonferuet. Mechliniae, Idibus
Nouemb. anno m.d.lxxii.

Amphfiim* R . T . C. M.

perfetno deditifimus

Remb. Dodonaeus.

n’

REMBERTI DODONiI

PVRGANT1VM HERBARVM

aliarumque eo facientium
hiftoriae

LIBER PR I.MVS.

PRAEF ATIO.

Sbene & artificiose infiituta methodus
lucem ornaium/fc cofertfita dubio pro -
cui ab eadem fiirpium biforia, fi ex¬
pedita aliqua defcribi ac tradi poffet,
gratia quoque ac decoris plurimum ac¬
cederet.

Sed tam multiplex fiirpium efi varietas ; tam infini¬
ta earum differentia-, genera ita innumera , vt ordinata
aliqua aut eleganti methodo comprehendi non poffe vi¬
deatur.

T e n t a v i t etenim Tbeophrafius olim in harum
hifioria traclanda methodum inuenire. Exercuit tneade
Je Dio fcorides; altam omnino rationem aggreffus. Tertia
vero ettam in hb. de fimplicium medicamentorum facul¬
tatibus Galenus amplexus efi.

Nemo tamen ifiorum ita perfeclam aut talem ob -
A s feruauit ,

feruauit,vt abfoluta aut optime inflituta appellari ac dici
queat: deftderatts in quauu multis, qua ad aritfiaofam ac
elegantem methodum requiri [olent.

Nam T heophrafius quidem , dum fiirpes in genera
quadam dtjltnguit ; & differentias caudicum, lignorum,
corticum , radicum gnedullarum, f ollorum , feminum, fili-
quarum , odorum, florum, fuccorum,& [milium expedit ,
j epenumero ftngulas in partes refectas dtuidtt , membra
earum ita feparans, vt vnius alicuius forma, & qua ad
eius hift oriam funt reliqua, non nifi e pluribus , multum
frequenter feparatis locu, colligi fubtnde ac haberi queant,
j Quod ftirpium cognitionis ftudtofis, prater qubdmcom -

JDioscori dis veto ratio ac via methodica
magis apparet, fiirpes et enim, membris earum nc quaqua
diuulfs , in ordtnes & claffes dtgerere cura habuit, ac con¬
generes f.mtlescfc coniungere. arbores videlicet arboribus
fodare : fruges frugibus committere: oleracea oleraceis
permifeere , ac in vnmrfum fimtlis aut eiufdem facultatis

e fi & in hac ratione, qtiod minus apum iudtcatur,&re-
prehenfmt expofitum fit. Non rarbftquidem vni alicui
clafit fiirpes afferipu, ad aliam aliquam,vel plure s etiam
pertinere putantur, propter enim multiplicem , vt dixi-
rnus^arittatemjiffcrentesq, fingularum complures pro -
' pdetates, tam multa occurrunt genera , vt cui pracipue
fiirpf adfcribendd fit,non fu expeditum j & vni appofita ,
ad altud videatur transferenda.

Caleni autem methodus, quam Oribafius Actius ,
TauUu Aginet a, & Arabes fequutt funt , duabus illis ex¬
peditior ac fa<i lior apparet : fitrpibus nempe elementorum
brditiedtgeflis. At hac ratio dum congeneres longe a fe

inuicem diffociat , feparat, diueUtt : diuerfarum vero for¬
marum differentiumq3 virium coniungit : herbas arbori¬
bus commifceat : exitiales pemictofastfo cum edulibus aut
altas vtiltbus nullo ordine inter fe confundat, nec etiam fa¬
tis bene constituta , artificio fa, multo minus exquifita nu-
cuparipottfl .

Atq^ye bis de caufu , in hiSlorta ftirpium artificio-
fam methodum, abfolatifimumty ordinem inuenire diffi¬
cile, immo non pofitbile . Quod quidem pluribus verbis re»
ferimus, qub,fi alicubi ab ordine etiam nos aberrare con¬
tigerit, notter conatus noflrumc^fludiit minus calumniis
pater et Mam cum d nobis meditatam hijloriam ftirpium
non putaremus abfa ordine tradendam, vnum ex fupe-
rioribus amplecti neceffumhabuimus:neq3 exquifitum vi¬
delicet neque abfolutum.

Delegimvs autem ex his, eum, quem ante nos
Diofcoridesattentauit , tametfi non curiose eum obfer-
uantes. Multas fiqutdcm fttrpes in altas claffesdigeflimus ;
& in fingulis, crebro alio eas ordine dijpofuimus.

Separavimvs autem primum arbores cum
fruticibus,ab herbaceis, herbas veio in edules, ac non edu¬
les diftinximus. inter edules,quadam ad fruges pertinent:
alia oleraceis annumeranda veniunt. Earum qua non
edules, quadam exitiales funt,& excedentem qualitatem
obtinent:nonnulUt medicam ac purgatoriam vim accepe¬
runt iplera^ odorata & coronaria funt: floribus ite ifta ,
ha radicibus, illa feminibus fuis medicina vtilitatem con¬
ferunt, aut aliis modis, velhumanis vfibus difcrutunt, vel
differunt.

Et de plerifa quidem harum 'tam commentati fu¬
mus: de frugibus Jiquidem ac eo pertinentibus pnusfleinde
de floribus & coronariis odoratu % nonnullis.

I n hac vero no8rt operis parte earum qua medicam

& purgandi humani corporis potentiam affcqiiuta fttnt,
herbarum Infiortas pvofequi infiitutum :Vna ctm iis qua
• radicibus fuis vtiles habentur . Quibus vicinis adminiculis
'tcnualuemes acf rumibus fefe implicantes fitrpes contuit -
jguntur. harum enim nonnulla ad purgationes quo/fc fa¬
ciunt, & radices validas effieacescf promunt. Accedunt
atiam exitialem vim potentiamq, fortita-, vtpotepurgan-
tibut facultate proxima.

- A t c*v e inter has primum ordinem ac locum radi -
(ibutjproximum purgantibus, tertium conuoluulis,pofle-
riorem exitialibus ac petnkioftiherbis reliquimus .

Radicvm autem ordo [tue clafiis, aut,vt nuncu¬
pare libuit, liber, non omnes qna huc referri pojfent com -
plettitur , verum eas fitrpes tantummodo continet , quibus

tejve,qua radicibus valent, in aliam claffem traducantur:
vt Iris & Paohia,qua floribus accejferunt. Iti fltvt ra¬
dicum clafiis pauciores complebatur quam omnino pojfet,
fi efficaces radicibus, omnes ,velf altem plurima, in hanc
contraherentur.

Inter eas autemquapracipuam radicibus vtilita-'
tem conferunt , velprima funt ArilMochia ; de quibus id*
circo initio agendum.

Di

Dl ARISTOLOCHIIS,

CAPVT I.

SR i sto tdcHi audere Dio flo¬

ride, tresfmty Longa, Rotunda, & Cle-

tamSairacerdcotn didam, adinuenit.
Longa Arifloloclna multis a radice tenuibus ac
viticulofis germinat cauliculis ; arca quos folia hinc indi
molita , odorat -.flores iuxtafolta oblongi, carnea par¬

te longiores ^coloru purpurei yodoris granis :frudus turbi¬
nati, /hiati, exiguis pyris conformes ; qui femine matura¬
to in quinque vt plurimum partes dipliuvt-, quod trian¬
gulum, ac nigricantis efl coloris, radix fubefl dodranta¬
lis, aut breuior , digitalis craptuduiis , buxei flauefcentis
coloris, odorata, fed perquam amara ac ori ingrata .

Rotvnda Arijlolockia cauliculi* f oh i % priorem
refert, funt tamen paulo rotmdiorafdlia, eim cuius fru- .
8 tu tttr linatur, flos vmwfdijferentu etenyii in hoc non¬
nihil) oblongior & dngutiior, colote fitbluteus : almius
breuior & qtu reflectitur parte i n purpura fuDnigriian*
f rudus huius pjri medo elathre fode f a fligatur : illitum
rotundo oblongus: vtriufq 3 [hiatus. femina qualia longa,. J
radicfsorbicuUu actuberofa,guftu & adore longa.

Clematiti s longis, pratenuibus, viticulofis^
jiiifcauhcnlu, acnoqyat o ramofis, vicina qtuuisadmitii-
cula comprehendit, quibus fe [milacis modoimpjscat ac
circumtiolutt. folia longiori pediculo h arent, Uuia, lata ,
acuminat <t, vti aliarum, flos jimliter cattus , oblongus. lu¬
teus aut ex purpura nigricans, f rudus haud differentes,
tenues autem radices funt & pr alonga-, modo per funrna

t STOLOCH I

longa.

1 6 AJU*TOLOCHLA CLEMATITLS,

ferpentes j mox altius demiffa^ colore prae edentium.

Diofcoridts exemplaria CMmattt en foliis e ff e habent:
tuxfov iouoTt, fed legendum e fi-Mttpau k

(UKp*.

Deprauatus efi de Clematite & Theophrafii locus. Theopi
nam vbi legitur : & mox: ?!,W tt “reftu

; ^ ™ , reftituendum efi t*T vf>«£

^ (*fo*v*M efi, colore melina j ^ <pt/Mov f £ ^|00a-

■ '

Aristolochias autem nafci pinguibus &
v tampe /tribus locis, Plinius refert. Hi/pania agri harum
trium feraces funt. Longa & rotundam in Italia dc Nar-
bonenfi Gallia reperbe quoque efi. Clematiten Petrus
Bellomus in Ida Creta monte d fe inuentam fcribit Ca
rolus Clufius chrca Hiffahm , plurimi^ aliis Betica Hi -
janta locis, tn dumetis & vepribus offendiffe fe hanc re-

rll°Jent Ar}ft0iocl3id •*' ^Igio quide Maio aut Ium •
alibi & in caltdtcnbus regionibus prius.

,NimcJlPf“r AriftolocbiaGracis «/>/5-0*0;^«. quoniam
Uf/sti -mi{\o%t;3id efiyOptima puerperis (it.

& Jriftobcbuhi quoque ma.

E: P**"*"^’*** Apulcium Arijlobcbu &

aristolochiis.

ARISTOLOCHIA sarracenicA.

tsssssi

RADIX CAVA.

ICB CAVA.

Apuleius, Eriphion , ait, nafcitur in Gallia , in monte Eriphion.

[ Soraclufiguram habet Apij.flore purpureo fimilem : na-
F fatur feptem radkibus totidem % ramuluppfa autem pa¬
bula humo omni florens tempore , femen habet tanquam
* faba.

In libro autem ad Paternianum hac verba leguntur :

Eriphion herba eft,quain fumniis monubus inueniturfo -
ha habet [milia Apio , & tbyrfulum oblongum Jn cum
fumnto flofculum quafi violaceum, & femen in medioira-
elicem quoque ad magnitudinem & valetudine cepa ob-
£ longa, habet & radices alias , qua radiculas alias e radici¬
bus emittunt, nigro cortice veftitas. Ex quibus manifeflu,
radicem hanc nequaquam buiufcemodi Eriphion ejfe. f

De Theflo feu Stm/v, pauca apud veteres extat.Theo -
p hraftus radie em eius amaram ejfe,& tufam aluum pur¬
gare ait. Plinius hb. xxi. cap.xv 1 1 . radicem qua Tbe-
flttm appellatur, bulbofunon difltmilem,et guftu ajperam
\ refert .

AtbemusTimacbidam citans auttorem Thefium flo-
f feni tradit, ex quo Ariadnes corona compofitafuit. Con-
’ yenire hac fatis radici c aua apparent, tuber ofa fiquidem
radix,, guftu non abfy amarore auftera}qua ad purgatio- _
pes facere creditur . Sed in tanta veterum breuitate quid
{firmandum!

Capnos chelidonia, quaiuxtafepes enafeitur ,atq3 hinc cpnasch eii-
fpaypjrbf cognominatur , qualis fit, Aetius no exponit, fo- doni*
lum nomen eius reperitur Tetrab xi.hb.u i. cap.cn. in
Collyrio Martiani ; <£* T etrab lii.lib.u .cap .. primo, in -
| tfr calfacientia & frmitatem iecinori conferentia .
v . Quod fi autem Capnos chelidonia illa efl, qua a Plinio
Bb.xxy.cap.xii i .prima Capnos nominatur, & ad ocu¬
lorum caligines commendatur, fatis manifolium Cattam
B j radicem

i. Prima etenim Pft-
wfa eflf & vicinis fepimentis fefe iniplicat:

radicem n
tifj Cdpnos r

Cauavero radix ramulis adnatu caret , humilui nullis
fufiinetur nefy eget adminiculis.

St autem alia e fi, Aetij Capnos chelidonia , quam PR-
nij(quod fortajfc Chelidonia cognominatio innuit )non ti-
tra altquam occafionem Capnos chelidonia appellari po¬
te fi. furnariam etenim foliis ,t amet fi maioribus ^aliquate¬
nus refert : & Vere quidem primo, arca videlicet
rt»y,id efi, hirundinum aduentum. Sed tamen idctrco ve¬
ram & legitimam Capnon, chelidoniam effe non ccjtfi-
quitur. Sunt fiquidem & alia eodem tempore prodeun-
tesybreuify pofi per euntes, qua tamen Cheltdonu non ap¬
pellantur.

Cateriim Caua radix calida & ficca potentia e fi, ma¬
gis tamen ftcca quam calida : vtpote tertiore fictam , fe¬
cundo vero ordine excalfaciens, adftringit autem & ab-
fiergit, nonnihil ^ digerit, vtilis ad reteres diuturno

morrhoidum cum tumore dolores cum vnguento ex popu¬
lo nigra , aut oho ftmili facultate permixta, ferunt &

tamqj detrahere.

Aro folia aliquot funt magna UuiaMendentia ,
Uta, acumtnata, hedera foliis multo amplior a, nigricanti-
ut nonnullis lituris veluti fuggillata.fcupiis inter hac exit
jemtjjem altus, purpureis nonnullis punctulis fubinde no -
t At us,tmolucrum proferens oblongum, patent , leporina

ilf.

arvm wE<sypT?vjf,

18

•i

i

volitue aut exigui bulbumdi-
, mdmqmbmfe propagat ai-

■TSdTi!££%

DRACONTI VM.

DE DRACONTI 6«

loribm litaris velati ferpentum macula refperfo. folia ma-
Igna & ampla funt, e fenis, feptcnis plurtbusve fimul ordi¬
nate contundis-, quorum fwgula oblonga funt & anguftai
acutirumicis foliis fatis fim ilia, at Urna & glabra, e [capi
faftigio vagina exit oblonga et quam Ari maior, foris her¬
bacei, interius veri in punico colore vnd cumpittillo fad
nigricante ; qui longus * crajfus, & lornu modo in acumen
fatligiam-y cuius, feminis \ncremento,diftenta dtfiltentetfo
membrand , fiuclus racemofus Vua inftar patet, primunt
Virentibus,demde rubentibus fuccia ? plenis baccisf ardus :
in quibus fenien dufiufcultim. radix fubeftpcrennis,craf-
ft, bulbo fimilis, candida, tenui cortice induta , mediocris
fubinde mali magnitudine, multis candidis capillamentii
fibrata-, adhar entibus quoq, nonrarb exiguis aliquot bul¬
bis, quibus multiplicatur.

M i n vs Dracor.tiam, foliis, inuolucro fiue vagina;
piftilloyvua fa Aro ftmile eft foliis tamen non nigris, fed al¬
bicantibus maculis rejperfa. qiu no ita cito vti Ari pereut;
fed vnd cum vuis in Hysmem vfa perdurant, acini quocfc
minus fatur ato, fed ad croci inclinante colore rubent, ra¬
dix non ab fimilis Ar't,candida,& bulbi Jpeciefibras habet
adhar entes, exigua q, nonarum fthrpium rudimenta.

■ Locis vmbrofis ^ iri calidioribus prafertim regionibus ,
Vtramty Dracontiu repentur. Maius Germania & Bef
gij fatis familiare: fed minus rarius e fi.

Floret vtrumifo vnd cum Aro aut aliquanto ferius vua
Augufio perficiuntur.

Graci fpctKovTJoe £ ffttKorrkv^atini quando q. Dra¬
cunculum appellant.

Et quod maius eft, recentmum pleri^ Serpentariam
maiorem tiuncupanr.alij Bifanammonnulli Colubrinam :
Cordus Dracunculum poly phyllon & Uph cnftum : Gef -

muni l>r!j!attgcftrauf/&?acl)ctmtct^Br.t^«fi £>pm?
toajtcle: GaBi S erpentairr.l tali Dragontea ; HiJpaniTa -
‘ ragontia. Incenfu notharum votum etiam *po,, impor,
KV77ift^ farinaria, &

' fipngiaria,dicla etiam repetitur.

Mattbwlus hunc Dracunculum minor emfacit, & ahii
' quendam promaiore pingit', qui, fi in rerum naturaeft,Bi-
[figrtajpecies videtur. Occafionem dediffe potu t vox iv-
r ft/a&mtou -vtt,pro qua, fibi inuicem implicata, Matthio -
■ pD, & aut c eu Marcellus Vergilius reddidit. Nam Dra-
Weunculi huius folia AceraSo&j'* dhiuT^AKatmx Dtofco-
: rides defcrtbh. SeddimwMrdvutva dicuntur connexa &
coharentia. irnfuda xli fiqtddc connexio eft. Et talia qui¬
dem huius Dracunculi folia , qua pluribus lapathi fimili-
bus,vt diximus, connexis confiant & coharentibus.

I Dracontum minus , fitnt qui Arum alterum, aut Arti

minus vocent : Cordus Dracunculum benicopbjlbn, &
Lupb planum. potefi etiam Serpent ari, i ac Colubrina tni-
\ *or nominat i. ojjhinu autem tfie non e fi Cognitus.

' Apuleius Dracontion draconteam appellat , & multa,
eius peregrina adfert nomina, qua an maiori vclminori
[ *at conuentant, non expltcatur wt Pjthomon, Ap
Wppias,anchomanes,fimhro)naton,autfauromaton,the^
fton. Schoenos, Dorcadion, Tjpbonion, Crocodtiton,The-
riophonon,Emmton.

At henaus Aronim nuncupari Dracnculum etiam re *
fert. & non improprie minor, dfdvict dici potefi, cum fit
jdrofimih*.

Cat erum viribus Dracontion quiddam Aro perfimtle ,
yt Galenus ait , obtinet, tum foliis, tum radice, illo tamen
acrius & amarius : ac proinde excalfactorium magis te-
huiorumej. partium. Obtinet etiam leuicuLtm quanda-n
C adfirt -

H DE DRACO NUO.

adfiriclionem , qua quandoquidem cum pradiclis duabus
" qualitatibus , airifi.ihcet& amara, comunfta e fi, medi¬
camentum fattum efi vtique maxime efficax i
- Nam radtxvifcera omnia cxpurgat^craffos potifiimum
& lentos humores extenuans. Opimnmifo remedium efi
Cantumactum vlc erum, qua aucupantur. Expur¬

gat exter gittfc firenue tum alia qua exterfionem defide -
tatitytmt alphos cum aceto.

. Folia quoque, vtpotefmiUm facultatem babentia,vi-
cmbus,.vuln mbu‘.qrm ens infimis accommoda funt-, &
qumtomuiusfuermtficc.tpanto magis conglutinant. N d
qua fmi&ra, vmbusfimt acrmjhis, quam vt vulneribus
conucniant. Creditum efiycajhm htimidum ,fi dlisfoliis
tetius reponatur, ob temperatur# illorum ficcitatem,dpu-
tredtne confensan .

Fruftus v almior efi, non foliis tantum fed & radicet
proinde & cancros & polypos eliquare creditus efi.Succut
quoque, eius oculorum vitia expurgat.

Frater hac autem Diofiortdes 3 ferri narrat, 2 viperis,
nonfarm eos, qui folia aut radicem manibus affricuerint.

Plinius Dracunculum habentem ferpentes fugere etu
firtbit^Et haciqiiidfd*, vt7o<fe Dracunculo in duobus Dior
fi oridmapitibusleguntur.

Meminit autem Draruncult Galenus etiam m iib.de
aUment.f dcult. vbi Dracunculi radicem bis terve elixam,

terdumAn modo exhiberi-, cum crafit ac glmmofi thotace
prtlmonmtfo infefiantes Humores fottiore vi expellendi

Diofcoridesvefo minoris Dracunculi radicem refert,!»
ceOam tum affatam cum nxellc,qutper fe in cibo accepta
humores trukor ace karemes ad educi tone faciles ctf.cere.

Di*

3$-

De DRAi

r L O AQJATIII.

A c^v atili dracunculo non rotunda bulbi flecte.

itx-, 'e cuius geniculis foliorum pediculi ajfurgunt
teretes,' glabri, intus fungofc deorfum vero candida & te¬
nues aliquot demittuntur fibra. Fruftus in breui pediculo
fupra, atque vndctim vno foliorum prodit , initio quidem
exiguU-candidiufo flaminibus ( qua pro flore fim) circun-
datus. excr efdt inde in racemum, primum viridem, cum
rhattirmt, rubentem, Ari vua mbtorem,at no minus acre,
folia lata funt, virentia,glabr a, leuia^, hederae eis confor -
rni.t,fld tamen minora quam Ari. illud verfi cuir acerno-
ftisfr udius connafcitur^etiam minus cfi^ae parte eu yer-
fus, fuperkre ncnlpe, candidum .

fiSafiitut DracSculus i fi e in vligtnofispalifiribusfy lo -
cu,ift ipfis fiequenufime paludibus ac refedibus aquis, in
Ge'mianiaac Belgio non infrequens. Autumno vua matu-

Dracuncitltisaptatitis &palnfiris non abs re nomina -
tur-, a nonnullis Arum paluHre; perperam verb Hjrdrope-
peri rubens dicitur: GermanisIBaKtt ft^Taitg? feraiif,
id efl,noftratedialedlo, IQatrc fla nem crupt.

Defiribuurauu Dracontion ifiuda FlmM.yxi ut.
cap.xvi. & tertia, eiusflecies e fi. quam demonfiratam
ait, folio maiore quam cor nw, radice arundinacea,tottde,
vt affirmabant, geniculata nodis quot haberet annos, toti-
demfa ejfc folu.Conuenit foliorum forma & magnitudo,
radicum q? effigie s.fed an tot annos quot genicula habeat ,
explorandum.

Facultas autem Imus Dracunculi,aliorumatq-} ipfim

DEAJRISARO. 37

-drifimUis ejl , fed tamen minus potens minus % efficax

De arisAro.

Dv p L/ x Anf#m efi, vnum latifolium , alterum
angusiwrufolij : vt noflra poflerior atasobferuanit .

Latifoii vm Artfarum folio ejl hederaceo , &g-
acuminato, fed multo quam Ari minori, cauliculus
eius tenuis & exilis ejl: vagina fiueinuolucrum pmatm:
piflilliu exiguus, in nigro purpur a fcens. vita matura ru¬
bet. acini minuti, radix candida, forma Ari fedminor.

S e c v n D o Arifaro quina, fena, plura ve fmt ob-
hnga & angujla folia. Unia quoque ac Jplendentia. va-
ginaftue inuolucrum mguftum & oblongum. pifliUus, qui
ex eo prodit ,tenuit et longus, iunci craftoris modofm pur¬
pura fimul cum parte vagina interiore nigricans ,ad quem
tandem inferius iuxta terra fiiperficiem ac fubindepro ■
fundius, aliquot perpauci acini in exiguam ruam confor „
mant ur-, initio vt aliorum virentes, dein rubentes, radix
globo fa & candida,velstti prioris.

Peregrinum vfrumq, Belgio ac Germania, fed primu
in Italia ac prafertim Tufciaquibufdamlocis-.altcru circa
Romam, ac in Dalmatia , Aloifio Anguillara te fle, repe-

Flores &fruftus vtnufcy eodem quo Ari & Dracontu
tempore perficiuntur.

Atque primum horum Diofcondes appellat, k

‘Plinio autem dfts dicitur Mb.fquide xx 1 1 1 1 . cap.xv i .

Ejl& Aris , ait , quain Aegfpto hafcitur,fimilis Aro\
minor tantum, minor ibus^ f oliis, & vt tq3 radice, qua ta -
C 3 men

3$ ARISARVM tATiFOtIVM,

A1MSAHVM -Alq GYST f F OUVM. 39

men olea magnitudine implet. Alterum Ari forum igrto -
rajfe veteres exiftimantur.Ejfe autem Arifari jpeciem flo-
tis, fiuHus , radicuttuf forma & qualitas oftendunt.

At pot etia ac facultate Arifajrum Aro fimile e fi: acria
tamen,vt Galenus ait. Nomas tmpofita radix fifiit : fiunt
ex ea coUjria ad fifiulas efficacia. corrumpit eadem geni¬
tale cuiufuis animantis itnpofit a: auctor Dio [condes.

IST-ORTA.

Folia Biflorta in longiufculis pediculis promit ob-

tandicantia : inter qua medij exetmt caules pede ditiores,
rotundijninoribus aliquot foliis circumvefliti- (bica in fa -
fiigio exiguis flofculis e dilutiore rubore purpurafcente je-
mna in qua tandem triangularia, fplendetia,veluti oxa-
udis. radix fubett crajfa, oblongior, geniculata , nonnun -
quam retorta,multis fibris capillata, forisnioricans. inte -

Jl*”- eLC0™ritls nomen Biflorta ha¬
bet. Gemam Belg* Galli

Bifiortc

>RTA.

| ?! b,»toRta. 45

( Cientes . vt Auicenna & Serapio memoria prodiderunt

i Limonium ante folia habet }Diofcorideteftc, Beta te -
nuiora & longiora, jemen^rubrum. cSriJ^mi
i pora duriora % funt folia, & femen oxalidis
i Britannica vcrbfohoeft Lapathi nigriori &

[ T^f“e‘lnm & *««> Diofcmde &

. BtftortaUma folia, &tnfe,„apartecandidnla,radixd,

■ "Mo maior quam tenuit ac breuis appellanda Iit. I am
ih B"u"'"uf"clum & JAtm Hjeme reponenda Apu-

At Biftma vmax radice e fi , & nudo nori anni tempore
repenti pettft.Qm Biftmam & ah /tubum Behen,&

Itdeadfinngens. fiadixmenfes & ndequique

}ctt'>vfmm‘‘tnedeiur,quouumodoaffuinpta.TonlilU-

rum auctum et oris inflammationibus fuccurrit •
fmatdecoaoautfucco eius ore colluto. Idem poffuntfo-
/*&femen,fedtamen minus efficaciter. * * 1

B o t B o e A S T A N o /ofa funt tenuia , <i/r«7.f,
*H ‘e’!“WJ *cm‘r""'>C"tl»»i aut potius
Anethi fimtlta. cauliculus tenuis & dodrantali, : Menii
fwnwMutvnicMenfemen non magnumjlm-

quam fxmcuU,oitr atum,obfiletoCymmi

colore

BOIBOCAST ANON.

i1

U

colm nigricans. radix rotunda, exigui rapi forma, forit
mgra,&vbt inaruerit rngofa, intus pulpa candiia,fapme
| tuter caJI ancam &paftinacam medio. f

bocaflanon repetitur : item & mGrecufhio ac Rhodo,
auctore Guilandino. Fertur & in Britannia [lue Atielta
; prouenire. Nec dejlituttm eo quet), Germania/, nonfal-
limur. Nam radices quas ad, Rhenum JAogunria in amis
& hortis tnueniri Lonicerus tr adit Mbccafl ani funt, non
autem, vt ttfe opinatur , Ormtbogali. Scribit amem has
1 *Jte r ot“ndas, caft amarum magnitudine , pullo extrinfe -
[ tus cortice, intus came cadida,gttflu dulci,crudas coctas L
tn aqua edi: cauliculum ejfe fingularem tenerum , ab imo
nudum fAu cumini. fieres in vmbeUis velsttt Anethi.qtta-
lt Bolbocaflanum ejfe iam diximus.
feUiontm hauat femen poflea ad per-

, Hemim PokCoks-ccv* Alexander Trallianus hh. vi f .
mter ea, qua purulentis vtilia funt, cibaria ip/itm referens
Wmttrmdi&mem exifrimautt corruptam , legedumej
ijfe pAKamictravov ; fed tam pei egrma hac vox ejt, quam

^OXCoKetretVov.

autem aformabttlbi & fapore caUanea
nomen muenitfuum. Nofira atate plerique iyp^ram
nuncupant:Zelandi «Tinni mtstnottn; Germani fclcmt
m&nur?.

Eft autem Bolbocaftani radix moderate calida & fic -
c^Jimulcr adjtwigens : femen vero calidius & ficcius.

Edn «nSxcruda/edfuamnecoaatfangumemftnentibut

& mingentibus vtilv.

Semen aperiendi vi praditum,& ejfe vide-

4fi CENTAVRI VM MAGNVM.

41

De CINtAVRIO,ET PRIMVM
DE MAIORE.

CAP. XI.

D v p i- e x Cent aurium, Dio fcoride auclore\ Maius
& Minus , qua& forma, & magnitudine multum afc
intricem differunt.

M a i v s fiue magnum Cent aurium caules edit ro-
tundos, teretes, duorum aut trium cubitorum: folia oblon¬
gati plures quafi particulas diuifa juglandis foliu ea pro-,
pterquafi conformia, fed ambitu cr enato, flores capilla¬
cei ac fiaminei in diluto carule o purpurafcunt , & in ra-
pmlorumfafrigiis e capitulis emicant fquamofis, rotundis
aliquantulum turbinatis ; in quibus vnd cum lanofis pap¬
pis femina oblonga, glabr a, fp tendentia. radix Jitbefi lon¬
ga, carnofa,craffa, fragilis, foris mgricans,interitis rubef-
cens,fucco /anguinei coloris pugnans , cum dulcedine &
adftriftione nonnihil mordax.

H v i v s vero & aha repetitur fpcciesffofio non difr
fetto, verum Lapathi modo,longo,lato,fmplict atfoindi-
utfo,per ambitum tamen ferrato : caule brcume:flcribus,
fcmme,radicc priori conformis, adtque huius Centauri, f
maioris meminit auftor ( qni Galenus fertur)libn de vir -
tutibus Centauri) ad Papiam, Crateuam adducens tefle,
in libro eorum qua effodiuntur. Vbi dua Centauri j Jpecies
referutur, maior & minor: ac maior foliis defcribitur La¬
pathi. Sed verba ipfa adf eramus, quafic habent :Vnu(vb
delicet Centaumm) folta habet ficut Lapathum hortenfe
minora tamen, in circuttu vero fciffa veluti ferra caulem
veri trium palmorum, fuccum rubrum-, in fummitate ca¬
put Uminigmofum ; radicem vero [olidam &craffam.

Latum ac pingue folum maitu amat Cent aurium , ac
tolles

tolles herbofos apricos. Copioflfiimnmjnquit Diofcorides*
[ in Lycia, Peloponnefo , Arcadia, Uelide, Meflenia, pluri-
busfy circa Pholoen , Lyciam ac Smyrnam locis. Reperitur
&m Apulia Gargano, nec non in Baldoagri Veronenfis
monte , fedquod iri Baldo monte, vt Matthiolus fcribit, A -
• pulo cedit, simplicis folij Centaunum maius Hijpania
f mittit, atque hinc aduecta Antuerpiam radices, terraiL
■ (ommiffa ftbinde in hortis remrefcunt.

Aefiat e huiuflemodi Centauria florent radices autem
w Autumno legi expedit.

A Chirone Centauro inuentore wmvf/oy nomen ha -
w» pier i que Centauream vocant.

I ma,us efi> Gtaci yuy7ttvptov [iZyt appellant :
Theophraflus etiam Centaurida. In officinis nonnullis per¬
peram Rba ponticum duitur. Rha ponticum fiquideRha
l Wm Pomt "gionibus natum,flirps d Centaurio maiore
muerfa. Extantporrb &alia 'huius nomina , inter nothas
l&affirtptittas voces ■ tUm&apud Apulektm , quarum
\ nonnulla ad Centaurtum minus pertinere videmur, vt
S mdmvyM,

E Ar TbeoPhr*flus & Plinius , Centaurtum iflud maius ,
tum & nimiis, , * quo capite moxfequente , p4W4rif

nZYetlT Pr*teTJenmj syTucumPandces, de quo
Vterque feorfum agit , deinde & prater alia tria qua d
^tofconde quoque defcribuntur , dr duo reliqua fuLreffe
oftendunt. Et Theophraflus quidem hb, i x. inum Lrt

flue hitorisfoiy. alterum ,, hoc iit te -

Cm‘,uro Cemaurucogn.

. i « ufcibi,, uUmnuoauiuL,.

Mo. IU. Garden.i) '

-1.8 9 3 „

JO JDE CENTAVRIO MAIORE.
affirmans, vbi vtrumque Centaurum latius explicoHiJ 1
Chirone repertum repetit ; atque inde Chiromum vocari
addit. Sed Plinium ipfum audiamus :

Quartum.cap. mi .inquit genus Panaces ab eodem
Chirone repertum Centauriu cognominatur ,fed et Phar - 1
tiaceon m controuerfiam inuetionu a Pharnace Rege de • )
dutium. Et paulo poft:

Huius genera fecere duo,alteru latioris(exempUr'ta ple* jj
racfe laumis perperam habent ) folij : alterum tenuioris, j
Cap.vero v i .C ct aurea curam dicitur Chiron cum Her¬
culis excepti boffiitio,pertr atlanti arma fagitta excidijfet '
in pedem, quare aliqui Chironion vocant, folia funtlato, i
longa, ferrato ambitu }&c. Et mox infra :

Rfi & alterum Cent aurium cognomine kidjov minutis
foliis jjuod aliqui Libadion vocant.

Ex his apparet, Cent aurium vtrumque inter Panacis
genera relatum-, & maius Centaurium ejfe quarti generis "
itetruvviMVjfiue Latifolium Panaces.

Caterum quod ad facultates attinet •.CentaurijmAgp
radtx (Galenus fer ibit) ftcutiguftu contrarias qualitates ,
tta in vfu contrarios effetius praflat. Secundum omnium

inueteiata tuft conuenit.

Hac eadem & plura quoque Diofcorides tradit. CM'
uenity mqmt, radix ruptis , conuulfts, fpirandi difficultati,
vetentufifangumem expiantibus, non febrientibus cum

Ducit erum menfes ac foetus collyrii forma vtero impoft -
X*‘ t Vublerib,!s idonta, recens tufa , aut arida priu*
madefacta contufaq^ . cotwmgtt etenim ea, ac glutinat.
Umn ur «rari coalefcuntffi contufafmul decoquatur.

Eadem,

E adem, qua radixfialenus ait , &fuccusipfuu effiat}
’ quo & vice Lycijvtuntur.

Db centavrio minori.

Exigva herba minus e(l centaurium. cauliculo
ajfurgit angulofo femipcdem aut dodrantem alto : foliis
Hyperici noflratis forma et magnitudine. fores infummis
I vtrgtdis e punico colore in purpura rubet , Lychnidis fatiua
foribus minores , qui inter diu & exorto Jole patent , fub
v efferam vero recluduntur. Siliqua fequuntur exigua&
f oblonga grano tritici fimiles,in quibus femina minuti fi¬
ma. radix fubefl p.irua,durajiuBius vfus.

Loca amat herbofa , aratro non prafcijfa , aliquantulu
fed tamen non omnino rigua . E ft non modo in Italia pro -
E uinciis verum & in Germania ac Belgio abude frequens.
r luito & zsfugutto vna cum foribus ac ftliquis legitur.
t Illud genus Graci wravptor fjuxpav appellant: item et
Wapnm* ^ xi^/mov,quU videlicet circa paluftria nafca-

* tur. Plinius Libadion ab eadem occafume(funtegraleclto
i efr)ac propter fummam amaritudinem, fel terra dici af-
£ firmat. Appellatur etiam; vt inter fp urias voces repetitur i

npetxxUiyf ebrifugia,& muU

'• tnadtx.

T beopbrafttis & Plinius } vti fuperiore capite oflendi -

* pius, inter Panacis genera repo fuere, inter qua Panaces
Wjpft MifiovvKwjd eft,tenuifoliit. Itali in Hetrurta Bion-
t' della: Hijpani Cintoria; Gmw<e»i3EaufentSuI&c ftraut:
r Belga&antaiit& tlepnfantojtf:G\iflt Petite centau-
It re appellant.

| Habent autem huius Centdurij cauliculi fiiperiomfo-
Jt) z lia

CENTAVRIVM minvs.

I ' ptaflore-% vincentem qualitatem amaram* & tempera *
f tutam tJidam &ficcamordme fecundo Hepatis &fel*
| lU' nec Uon limis obfiruiltones dccoEla m aqua & epota
I aperiunt, regio moibo medentur* diuturnis ac prorogatis
febribus auxtluntur. ventris tine ds & lumbricos interi-
\ tnunt'tnfUWW:ia^fer^,ltiexpurgant*crapiiem humo -
f ™attemant,et quidqmd amara'p°JJunt mfigniter pra-

Wj Diofc°rides3 &poft eum Galenus, bilem & craffa per
Y^iwn ducere tfchtadtcis^ infundi Centauri/ LL-
iZtfrrfrUnt\ ^0SdUtem tametfi frequenter ac
* Uer, ur V*1' peraluum tamen ^purgationem vllam
f^e obfcruarenonpotumm. Quamobrem nulla huic
Centauno minor i commouenda aut expurganda alui vtm
ac potentiam adejfe extfltmamus. °

K; *ePeTUUT kacfacultasm ea herba , quamvulcb

teaasasa&S

""■"'"“M f‘l>» X«t trdon,* &Lnis At

Z7Z:tT':m10lu ££

Ohtilll jf ’ re/<wi W»w» /««fi Gr^

Faiit huc quod UeUeborites v

iqmmorti

vj lauoia n*f «btitnm . . ytpfag

Zr <lT mUeborites vox inter ffurias ctntau-
aris appeliatmes fuperfit. Centauno fiqutde,
tquaquam,fcd Grattola hac optime i ouemt: \

qua

54 DE CYCLAMINO ORBICVLARI.
quaHeUeborifere modo, per fuperna expurget }vt cap.d^
Gratiola latms,fuo loco.

Glutinat autem ijlttd Centaurium etiam vulnerare-
lens virens^ tufum ac impofitum : vetera vlcera expur¬
gat & ad cicatricem perductt. Succus ad oculorum medi¬
camenta vtilisejkcum meile expurgat , qua claritati eoru
cffctunt. In peffo admotus foetus & fecundas educit. Po¬

tior Diofcorides.

Optimum , inquit Galenus, fuccus etiam medicamen¬
tum ad iecinorisobjtrutiiones fotuendas , bonumqjteni
indurato remedium foris impofitum j nec fecmft quis bi¬
bere fuJHneat.

Succi autem colligendi extrahendi^ rationem* & fe’
berad Papiam docet, & Diofcorides breuiter oftendit.

DE CYCLAMINO ORBICVLARI.

CAR.

XIII.

Pr^ter Cyclaminum fe vicini* fruticibus aut ad’
mmiculis circumuoluentem , quem alterum 'Diofcorides
cognominat, funt eius , qui orbiculari efi radice, a recen-
tioribus aliquot obferuata fpecies, & quidem foliis diffe¬
rentes.

fisae hedera fimilibus^ ambitu leniter ferratis ; fuperiore
parte in virore nigricantibus, albicantibus tamen maculis
variegata, &vmbilicoftue medio folif fubalbidoy inferior e
veri ac prona parte purpurea ; & fubinde colore faturato,
alias dilutiore, flofculi ex tenellis pendent pediculu , deor-
fum nutantes foliolis eorum fur funi reflexis-, & purpureo
viola nigra colore non tome intenfi (fUndcnt, oderis exi-

S«i-

CYC IA MI N V S ORBICVtARlJ,

DE CYCLAMINO ORBICVLARI. 57
Colorem floris Plinius Colofinium appellat.Flos eius,

I wquityColoJumis in coronas admittitur. jot!offin

i Varias autem CjcLmimu putiore Galeno, vir es obti -

i net. Nam & extergit, & inciditt& ora venarum aperit ,

I' & attrahit , & dijeutit.

■, Stffnw hamorrhoidas aperit y & ad ficeffum pro-

L uocat in floccis appofitus : medicamentis phymata, firu-
P mas, alias £ durities digerentibus admifeetur : fiuffufis 1 ii
;■ meile illitus competit j ad hac quoque per nares expurgat:

| abdomine illito ventrem fiubducit ,& foetum interimit :ejt
f & validum interimendo conceptui medicamenti* inpeffo

r r. > fuce o imbecillior efl,quanquam & ipfa ve-
| b emens fit.- Nam & menfes ftue epota flue appofita euo-
; cat' & re&° morbo prodefti non modo vifcus expurgans,
l fid ^iam qua in toto corpore bilis fuerit, eam per finderem
h eiuiens. Cutem extergit, cum in aliis,tum quod alopecias,

I ephelidas, omniaq3 exanthemata curet . Lienem quocfc in -
I duratum iuttat impofita,cum recens,tum arida.Sunt qui
f radicem ficcam aflbmatteis exhibeant.

^ Tradunt (vt prater hac Diofcoridesrefert)fi pragnans
i radicem tranfgrcdiatur, abortum fieri. Bibitur & in vino
l contra lethalta, & pr a fer fim leporem marinum- &con-
1 Pffapmum ictus impofita remedio efttimmtfta vino e~
brietatem facit. Decotto eius luxata,podagra,peYMonesjL
r vttliterfouentur . Cauata radix oleo expletur , & cineri -
Yf eruenti imponitur , adiecto cera thyrrhenica modico ve
" ftrigmentofum flatvnguentum pernionibus vtih fimum.

| Narratur & ad philtra amatoria ajfumi contufa , & in
i’ -pafliUos efformata.

De

59

V E

PERO.

JCAP. X IU I.

Cyperi genera duofunt: longioribus radicibus
vnum, alterum rotundioribus-, & frater tertium quidem
Dnlcic binum appellatum. Indicus Cyperus inter aromata
e longinquo allata referendus.
rr, ‘VtrifiLautem Cypero , tam rotundioris quam longioris
vr^dicis, folia fmt langa, gracilia, arundinacea, porraceis
¥tongiora,duriora, dorfo eminente cultellata : caulis reclus,
enodis , glaber, inattgularjs,rar'tfimequadr angulus fm ca-
' cumme -cuius foliola minuta, & tuba lata, laxacf-, panicu¬
la ex qua dependent femina exigua recondentes. Rqdices ,
vnius praloga,genuulata , grammis modoferpentesfibtj,
implutta, foris e punico colore nigricantes, interior e veri
carne in fubluteo albicantes, odore fuauigufiu fabamur o:
alterius vero nodofa funt, e fibris aliquot coharenies, ob¬
longioribus oliuis, ac non raro rotundioribus fimiles, odore
& colore prioris. Sunt huius folia mmora,& caules pautb
breuiore siidiusverb maiora folia, & caulesaltiorcs.

Amat Cyperus paluStria loca ac rigua. In Italia locU
L quibufdam jponte nafeitur : & in aliis quoq3 calidioribus
Meridiem verfus regionibus, vti in Syria, vbi & odoratier
ac pra.fi amior. In Germania tam [aperior e 3qudm hacno-
fira inferiore non nifi fatus reperitur,& qui longus pro-
cipue.nam rotundus perrarus e fi.

Sed Pfeudocyperus graminis fpecies, foliis Cypero & pfc|d(
iubafimilis , radice vero candida, tenui, longa geniculata,
omni odore & fapore, exceptis herbaceis , defittuta , locis
palufiribus in Belgio fatis frequens occurrit 7— /inbv+vvfr?
jg T ‘ peri tuba lunio,lulio & Augufio. c**‘*&' f-

t mmptpg modo k6? nspor per dtpbthongum

appel-

dvlcichinvm.

fucco eorum extraflo. genituram etiam adaugent, & ad
Venerea faciunt , flatus flqutdcm quodammodo mnunt-

ZfZtThlol°' Vn* cum Mariu aPudv*r”ienfi*

I i «'2 dukurfdu Dnl0fC07ides t4ntum meminit,
pater banc tamen & alta eft vulgarisvfus , de qua capite
rjequente: hoc de Dtofcoridis Gljcyrrhk .a. *

%*romt*ut™ b*c ftpenumero caules complures altos

E=5e=«a»fiSS35

”cZfJmHrmhr<o,nu> *”"*&* pk

Wr”f >, emanuh 'mdJfOm rbun-

§u,mmLm ajferamj, rUtmi t,,uUm Lrre JdlZ-

vnica e far a-

p^siejKsse?'***-

gfc&r^'*6*

*dulceiiiu Grtti, UtuidultemuiUt

Dfc GiYCYRRH I 2 A.

Appellunt. Sunt eius & alta nomina inter fpuria,vt -mrn-
kt) 4 p6n[°> y\vHv?vni>, aVfufv nv, Awitoc»),

rudi», c^/sfsW^^,.

officina & vulgo hac incognita Glycyrrbi-

Huius fiumis natura,rt Galenus ait familiaris efl no -
ftra temperatur^ cum adflriaio quadam adiunkaflt,
em temperamentum quatum ex calidi tate & adfriaio -
ne. efl tepida potiflimiim caliditatts fuerit, qudm proxime
accedens ad temperatum. porro quoniam & dulcis, nimL
tum & modice hurnida efl.

Succus radicis, Didfc arides tradit, ad arteria exalber a-
ttones vttb efl , quem lingua flubdttum eltquefiere opor¬
tet. prodefl & ad ardore ftowachi,atiecinorU thoraciscL
vma^efwxflabieyetmmq, afftfus cum paffo potus. st
um exttngmtfub lingua eliquatas , vulneribus prodefl il-
htus, commanducatus (lomacho conuenit. -

Radicum recentium decoUtm ad eadem facit At rd
dtx arida lauifltme trita ptcrigHs lomodijfimeinfhemtur.
I GQcjtrbiftim fl omatiem effle, & iis tlceru

bustnflcrgt nater caqua Dio floride sitiam refert.

De

• IYcyrrh i 2 a.

asaaatesSte^s

s-SseaS

lmUm y^htUtfln qutbm flemina pMifa^afaes

DE GLYCYRRHI5CA VVLGAri*
tenues & longi funt , ramoft inftar farmcntorttm vitis ,
for» mgrtcames,mtm buxei coloris , 9«* /4W late fu b ter¬
ra per tranfuerfum & obliquum repunt, vtvix tota erui

queant, &plerifq3 etiam locisprogermment.

Copto f* hac 1 n Germania, agro prafmm Padenber-
genft,m F ranconiadiUa.Jrequtnr&in HiJpania.Belga-
rum horti hac non deftitumtur. rheophraflut, &poftea
Plinius, mata Meottdem paludem referunt rufii/
Farm m Germania ac Belgio floret: ideod ■ etiam fle-
tilua nonnullis, fei temere, a edita-, cum autem floretifib
finem floret aftatis. Inore fiunt & huius folia caulesq,:ra-
due refhlnlt -emacitate diuturna. "

Gljcjrrbizjun hanc etiam e fle. palam eft. officina cor¬
rupta roceLiquirmam vocant : Itali Reoolitia : Hithani

«V*Ka BegalitiayGermdnif^a^Htimr^

fcouf. TheopbraUus ouoS,A, vt ait, nonnulli
avruyKouau, appellant. Plinius Scythicam herbam. Pt
veteconyMtuu flue multim dulc», hac dici pote» . eH
etenim omnino dulcifima, & quam altera Ghcvnhi?a

t!™:.. ST^u’/ ?cyt!’UTe£,m‘m'<l<‘*gWtur, no.
;j"f“ Po“fl&h“e>-‘P&-<t<ra aflirationem, &

te»,?SL l" a“'‘m >’ac radix duitis Ht,

temperati quoque calida ei bumidaeft.Cortextiutama

*^Zq7d^lT!‘J’abtu &

‘ ^^‘bedere oportet. humeLt autem
T T ?(ucc°fl'nn radix, quam arida.

Jh/h eft ad raucedines,tuffes,dtjflcilem refpirationem

^oZZZMyT’!‘4‘m{Mg‘lmi> ffutano-
*em,phthtfim, Cr ad omnes thor acu tnothosjafperata

DB OLYCYR RH IIA V. V LG A Kli

leniti inflammationes (edat\ acrinutmam & falfllaginm
Mrnorummitigat contemperat^: truditor es humores con
» coquit y (? Jputi exit wn factitor em pramouet : \lcer4 ex¬
purgat in eclegmateyel alioqUouk modo fumpta^ aut ali- ,
-quandiumanfa , Juccm.fuh lingua detento, necottum
auurtn,^ .iC vefica exulceratis confert : vrm * jMiadw

busjaifls & mordacibusfmmertbus excitatis. .

■ £p****to* de Scythica radkt Theophraftus quod, ha -
Muqushac & Hippace, Scythas etiam dui refert, Mes
Vndecim aut dtiodeiimpoffe v tuere •, ■& qui dem Jikyer hu :
XadlxScjthica nilis admheMs,et ad tufiim fleumjt-
.que m tottt thoracis morbisiad hac. vkeiibm. mederi potefi
cum mcjle : fittm qiio% ex mgmfiieneatmunnre. Qua

Hipptee autem cafetis efiWt UippmdtesMamr.ex
■qmpUae^metus. Hinmkh^upmLpmera
nomttitiberbam effe exifthnauk.

pLmtigms , fed m4, mhiu fr vtuni 4bt

aawfafe

quando^ bifida aut trifida , lutei ac buxei colori 't , guftu
amaripma.

Locts gaudet vmbrofis, frequens in Italia, lUyrici,Ger-
tnantajGalliafy montibus.

Flores Ae flate, femen Autumno non rarb perficit,
qu Gd&tUffi rex tnumor nomen ytvnem dedit,

mani <&nt*iart Imtettoumef : Belga cum Italis, Hifba-
nis & Gallis, Gentiane dicunt. Sunt & eius fburia quada
nomenclatura , qua& apud Apuleium referiuntur, vt
iurntvpH&fifa Aloe galbea,

Bafibca, Cjmtnalis. 6

Habet autem Gentiana radix calfaa0riam,vt Viofco -
rides ait ,& pwfltKnv, id ejl abftergentem vim. (nonnulla
exemplaria perperam «**.; Admodum efficax, au-
aore Galeno,eft, cum opus extenuatione, purgatione, ab f-
terfione,obflruttionts liberatione. N ec mirum ft hac pofit,
cum impense amara fit. 1 *

Vttlu autem effe perhibetur conuulfis , ruptis, ex alto
cadentibus, hepaticis & ftomachtcisimfcetur etiam anti¬
dotis, velutt Thertaca dtateffarm: quam Actius My fleri*
appellat. Tanta hmc vis efl,a,t Pbnrn,vtiumentU etiam
n^upenubusmodb,fed & ihaquoq, trahentibus, au-

niinori, atque aliis qujbufdam Gen¬
tianae Spuriis generibus.

Cala tm muni, funi ,

CR.VCI ATA.

7* i>e crvciata*

'drantales, vel altiores. folia radicibus proxima , tum qua
ftrca caules geminata. Gentiana flmiUa, verum minora ,
frebrofy deorfum reflexa, flores c*rulet,oblogiytrnuf catti,
Cauliculorum faftigta orbiculatim ambiunt, ab herbaceis y
calycibus exeunt es. radix candidajereSy&oblogaJubin-
deforamnofa, & plcruhfo inter lapides fub terra tacen¬
tes defcendens $ guflu amarifpna.

In collibus & monttbus , nec non in aliis incultis & a - .
fp eris locis repentur, &in Germania quidem frequenter,

lulio menfe in Belgtj hortis floret.

Germam jilio&f IgJjcer/fperrcftif nreutjtmtrt*
$fl: Latme Cruciatam appellant. Gentiana Jpeciem ejfe>
& forma & facultas sflendunt-,Gepfiana minor idcirco
nuncupari poterit. Nam & qlta eft Cruciata , decuffatis
foliolis, de qua inter Rubia affines agendum.

Sunt vero & qui hanc Cbitiodynamin dici velintfled Po- -
Umonia d Cappadocibus Chiliodynamu appellatur, auctor
Diofcorides.Cum Polemonis autem ifla Gentiana nitnth
ru (pectes fimilitudinis habet nihil. -
i H v i v s Jpectei & aliam Gefnerus ac Tragus per-r
bibent: foliis HirundinarU flue A fdepiadu floribus multis
confer dis & eleganter carilleis,extrcma A e flat e vigenti -
busiradice multiplici vehementer amara,qua locis mon¬
tanis apud Heluetios, & alibi in Germania fectts fremitas
apparet, ac «Sefttourtj & £>c&elm&raut appellatur 4
vulgo.

Gentiana- quoq, Aedes, efl Campanula Au¬
tumnalis , quam Violam Calathianam ex RueUjj defrcri-
ptione ntmcupauimus,& Matthiolus inpoftcrmibus com
trientariis PettimborfraW Vocari ait : de qua Hos in Florum
bili orta fcrtpftmus.

Ceterum omnes ha amara & foliis & radicibus funt }
tempe-

temperiem calidam & ficcam obtinent . Exijltmantur,&'

* prafertim Cruciata,adWnnia ad qua Getianaftiles-.pra-
fiant autem quacunque amata poffunt,

* Dt HELENIO. SI VB INVIA-

0 Grandia mox a radice folia promit Helenium ,
palmum aut fcmipedem lata, cubitum fubtnde longa,acu-
■ minata , Sjmpbyti maioris fere conformia, fed mollia , re-
Wtt/^ lanugine piloft , /« virore candicantia , inferiore

parte albidiora, ambitu leniter crenato, caulis tricubita-
lis , digito crafltor, non abf % lanugine, in cacumine dtui-
fusjn fingulu verb adnatu flores magni, latijotunda. quo¬
rum non modo circum ambientia , oblonga foliola, verum
& medius luteus efi diftusjiue orbis , qui infinitis flamini¬
bus conf artitur, tandem q3 in tenues foUtituf pappos-, qui¬
bus femen fubeft gracile & oblongum . radix inaquatis ,to -
rofa, craffa & manum implens , haud longa, foris quan-
F nigricans, intus candida & carnofa , odorata , gufttt
amaricans.

In pinguibus & latis nafcitur pratis. repetitur quan-
dofc & in montibus , loc is vmbrojis , at non omnino aridis,
frequeni non modh apud Belgas, verum et alibi, vt in Ita -
tu3G allia, Germanu.&c.

Flores lunio ac lulio vigent, radices Autumno, & non
rarb Aprili & Maio menfibus leguntur.

Quod Gratis Wu-w, Latinis Inula & Fnula dicitur,
officinis Fnula campana : Germanis ftUiutmirt?: nothis
^alanOttomtele : Italu Enoa & Enola : Htjpanis Raiz .
det aJU Gallis Enule campane. Extant et inter notha bac

eiUsnominaicrvupvn^TnfirtMffitfJDui^pis-MyfVVtTaptov,

M E L E W I V M.

i

i*

j

74

DE HELENIO.

75

KkiuvU, }Jbi!i& , Terminalium.

Frater autem ifiud Helenium , & aliud eiufdem no - He,eni |m*«*
minis in Aegypto gigni Crateuam tradere Diofcorides g7ptluip’
f ajferit:et herba ejfe cubitalibus ramulis , hutniferpy Ut mo¬
do repentem) foliis circa ramulos multis, lenticula minori-
bus) radice lutea, digiti parui crafitudine , inferne tenui,
fupemetrafitore, cortice exterius nigro ; nafci % in collibus
&vmbro[is locis.

De hoc Helenio etiam Plinius fib-xx i xap.xfedtame
paulo alit er. radicem fiquidem candidam ,& ramulos do¬
drantales refert. Plinij autem hac ver baiHelenium eia-
chrymis Helena dicitur potum t & ideo in infula Helena
laudatifiimum . E # aute frutex humi fe jpargens dodran¬
talibus ramulis folia [milia ferpyllo. Deinde cap.xxiMt,
radicem eius intus candidam & dulcem.

Meminit & Helenij cuiufdam Theophrafius.fuffruti- Heiwuu iw
cem id ejfe ligno fum, aii, coronarium, & ramis foliis ac phram‘
tota fua natura odoratum . Exifiimatur autem ifiud idem

Adfert & Helenium Apuleius , fed omnino ab Aegy¬
ptiorum etiam ab alio differens, ipfum videlicet Panaces ***
C htronium, quod ait d Gracis i\tviov, & a Latinis Inula

xcv. defnula campana:

Gract, fcribit, Partae en Chironion: alq Panacen Cen - PlnJ
taurion:alijHelenion:LatiniInulam campanam appellat. niuI
Habet folia Amaraco fimtlia, flores aurofos , radicem te-
puem,non altam,acerrimam guftu.medetur ferpente ve¬
xatis. Qua deferiptio plane cum Panacis CbiromjapuA
Diofcoridem emutnit. Sedde hoc fatis. ad Enulam Cam¬
panam vulgaremregrediamur.

Eft autem radix huius Inula ad multa maximi vtilis.

7f P* HEj.pyf.io.

natura excalf zciorta & refimns tertio ordine :prafertm
arifa.Kam recens & adhuc , fuccd plena, excrememitio
redundat humore, quicalfaciendt ac refucandt aus poten
tiam nonnihil obtundit,

Pro.deftaduerfus rcfrirandidijjicuUatem,mhopwraw>
v.eterenujj tupim, <id expurgandos frquidem craffos, hn-
tqs & pertinaces humores , qui in thorace & pulmonibus
karent,multitm in eclegmate tumet condita pote (l, velu-
ti& aliis modis, dat a. Ventriculo autem commoda & fa-
lubris radix condita eft, a cana flumpta non modo emo -
aionem promonet ,fed & alaum faciliorem reddit..

Pelli lumbricos & ventris tineas decocta fuccus , vt
Plini* .radit: qui et eam d ieiutiis commanducatam den -
tes confirmare fleribit, lih^x. cap,v ]

Mifcetwr Inula radix vii&ter antidotis. Serpentu »w-;
fibus auxiliatur : venenis refifimttptis ac conuulfis con-
fat.Sunt etiam qui ipjis decoris, tritis ac melli inflor vn-
gftenttpermixt is, vetera vlcera expurgari atfoaii cicatri¬
cem perduci affirmant.

Galenus rubificari quocp his paries diuturnis ac frigi*
dis mole flatas ait affectionibus-, vt funt nonnulla coxarum
paffiones, iflchiadas vocant, & exigua afriduaj^ articulo -
rufi: quorundp pra humiditate procidentia ac luxationes.

De eoly g on at o.

Po lygon aton cauliculum emittit cubitalem
Umm, tauem, nullis ramis brachiatum fledjimpltcem,
fr.liis.ex internatiis adornatum , latis, oblongis. Lauri flatis
fi milibus, lauioribut tamentenutoribusq, , latioribus ali-
quamac-venoflis. fines oblongi, intus cam, candicantes,
foliis

fi**:

DE PO LYGO NATO.

foliis numerofiores. ab vnoquofy enimfolq fmu pue anne¬
xu, bini aut terni dependet, fruttus rotudi ochri magnitu¬
dine, nigricate color e,maturi virent. radix oblonga candi -
dafiequentibus veluti articulis nodofa , digitalis crafiitu- .
dinis haudquaquam refte defcendit,fed per tranfuerjum
oblique progreditur.

In /fluis, locis vmbrofis,et iuxta margines na fatur, nec
modb in montofisfed & in planis,
x Inuenitur huius & aha jpecies , foliis e quouis exortu

ris anguftioribus, lauibus & v eno fis. foribus in virore al¬
bicantibus: baccisrubentibus-.radice [militer candida,no-
dofa, obliqua, tenuibus fibris capillata. In editis & mon¬
tanis Here inia fylua locis, Cor do tefte,exit.

Maioacltmio vtriupfc flores j Augufto fiuStus colligi
pojfunt.

Graci 7nxvylvetnv: Latini fimilit er Foljgonatam,offi -
cina Sigilli SolomonisiGermam l©eiftottrt* : Galli SeaU
de Salomon. Hetrufci Fraf mellam & Fraxinedam, alij
geniculatam aut genichetlam vocant, loannes Munardus
Arabum Secacul exilhmat , fed veritatem miniis ajfe -
quutus.

Secacul etenim noua ftirps,& Arabum inuentum. Se¬
rapio fiquidem in eius deferiptione nullius Graci. * nec etia
alterius auttoris tefitmonio nititur, qui alias filet finguU
ad fuos auctor es, & veteres quidem referre.

At Poljgonati radices mifiam tum facultatem, tum
qualitatem habere, Galenus ait. Habent enim,inquit,ad-
flriftionts pariter & acrimonia quippiam, nec non fafli-
dtofam quandam amaritudtnem explicatu difficilem,
quamobrem nec admodum funt vfui.

Diofiorides radicem tradit vulneribus auxiliari impo •

* fM».

PtRETfclto.

ft*tn , dr vultus maculas delere ac auferre i Matthiohu
i Polygonati radicibus aquam elicirefert , </#* ad faciem
abfiergendam mulieres itaU vtantur *

Dfc pyrethro;

Pyrethro fdlia funt multipliciter dijfefia diui -
Jtmilitudine fere foliorum feniculi» fed tamen mino -
rayDaucifyluefiris & Carota amula, cauliculi dodranta¬
les, aut paulo altiores‘in quoru faftigitsflos amplus datus,
u inthemidisfimilis , fed tamen maior, medio orbe fublu-
teusi angujlis oblongis^ circumambienttbus foliolujupi-
na parte albicantibus, prona vero nonnihil pur pw a fc en¬
tibus, femina inter difci fiue orbis flamina, gignitur tenue
& oblongum, radix digitalis fere eft craflitudinis, longa,
fubruffo colore nigricans, guftu acri & admodum feruido.

Ex Orientis partibus infertur. Nafii in qutbufda Ita¬
lia montibus, fed minus acre, Mattbiolus fcribit. in Belgtj
hortis fatum adolefcit- & florem inclinante At (late facit;
qua fiferuens ficcaq, fuerit, femen etiam perflcit.

Graci Wft$jwV ab ignea qualitatis guflu nuncupant :

\ttm & «rvpivov,-rvfU7Tn',7rjf,aS?ov srupJVff,pleriq^ etia

Latini Saliuarem: officina Graeam vocem retinent: Italis
Pyrethro : Hijpanis Pelitre aut Pilctre : Gallis Pied
cPAlexandre, id eft. Pes Alexandrinus, Germanis ae no-
ftrattbus Bertcam; d nonnullis <z3cpfertourr?.

Et legitimum quidem iftud eft Pyrethrum. N* quod
verum d nonnullis extsiimatur, alterius generis herba eft,
fub faxifragia nomine alibi deferibenda. Impofmt ttlis nioreori<r« \-
corrupta Diofcoridu lettio ; it? floris fiquidem deferiptione , tu* cmen<Utul-
9 exem-

. Pyrethri autem radix vehementer calidam & vrente
facultatem habet, qua & refrigeratos ac dolentes dentes
mitigat ,et pituitam ex ore copiofam elicit. Manditur au*
tetnfrcca, aut aceto in quo decoha fuerit os colluitur. Sil*
' dor es etiam hac mouet\ & ad diuturnos horrores efficax,
cum oleo illinit a‘.ad omnes etiam corpori* partes perfrige -

Mifretur eadem ytthter antidotis & aliis compofiftfr
nibut, qua ad diuturnos capifis dolores, vertigines , apo -
plegiam+cortutiakm morbum, neruorum trcmores^efo-
lutiom $ fmm. conducit etenim plurimum ad omnes
tapms& neruotum frigidas ac diutinas affiettiones* •

De *Hop i a radice.

rndnicauhculifunt.dcteiran tales aut al*
tiorespT^^otmidt^enuihdconcau^fpliucircuifiucJliO.
plurim is %obbongUy latis, acuminat is, virentibus, cartufrs ,
glabris, per ambitum ferratis, Crafida herbat aliquatenus
fiwlibus,: attamen minoribus ~ in cacuminibus vmbtlU
parua apparent, m quibus fiofiulu.vgui linteo pallentes,
tandemjfcXHbcfcent es . radix crafl'*jnaqu4is,& tubero -
fa,qtu recens carsdida, er fifftfa trita toforum odorem
fatmefart.,. ; ; .

m A?emmo& {fargano Italia montibus, nec non in
.Gevnap)ia Alpibus ffionte gignitur : &iVtDiofcoridesf in'
Macedonia. quofe-d n Belgq bonis col^ur, vbi Aefrate vi¬
ret, & aUqimndpflont ; HjemeUtetJola radice vvaaci,
frigoris^ patiente.

~ Po ti*»

It DE FRAXIMB1IA.

p rah'ar plfa Graci nonnulli p&iJk nuncupant. Ger¬
mani &o(tn'touvt}:Hijpani Rayz Rodia :noftri (Scotf
Uio^tde. haudquaquam a Rbodomfulajed a Rofis nome
accepit y quarum odorem attrita ffiirat.

Caterum vtilis hac herba eft , auttore Diofcoride, c*.
ptris doloribus, fi madefatta fronti & temporibus cum mo¬
dico rofaceo imponatur.

Galenus tenuium eam effe partium digerentis^ fac td~
tatisyCr in calfaciendo fecundi ordinis cenfendam effeiaut
tertij inctpientis.

At nobis refrigerans & Rofis vti odore , ita & tempe¬
ratura affinis videtur- & adueifus capitis ex calida caufa
dolores, efficacem effepoffe.

F ra xi u eu je complures exeunt cauliculi, ro-
Mendi, cubitales aut altiores, inferius foltis, fupertiis veni
fiorfbusfitpra huicem dtgefiis exornati . folia oblonga px
pluribus advnum pediculum vnitaGljiyrrhiza (fniilia ,
multo quam Fraxini minora. fmgnUu tamen eorum
breutora, duriora, magisfa acuminat a,quam Glyrprhi-
(a. florum color dilute efi rubentis purpura, qua(i vti fyl-
uefins Malua : fed forma difimilis. a quinis etenmvt
plurimum firiatu oblongis^ fupertoribus foltvbs, (lamna
aliquot recuruata barba w/tar dependent . Odor horum
grauis efi , ac biremum olet, & funditer earum qua fe-
quuntur filtquarum. Succedunt' autem fingulis floribm
qum0muly affitra, fcabr^ fubrubentesfin atubus Ct-
^.engignuur rotundum, nigrum, ffiUndens, munis quam
Paeonia aut etiam Lgntifct. radices abvno capite plura
dtua-

FRAXI NE It A* $3

Sed tamen quia frutex non efi-non baecas quales Len-

rr ... _ u _ * j,

tifciu3fedfiliquasferaf}adnatis ramulis careat,ad bac ne¬
que lacbrymam fundat-, haudquaqua Tragium,fedalia
atque ab eo differentem jhrpem effe cenfequttur , quam
verifimilceft veteres non obferuaffc , vel in nullo vju, aut
faltetn neghgenim babuijfe. Facit huc quod BeUonius li¬
bo primo Singularium referat , Tragium in Creta tuxta
fluenta na fci, & flore effe luteo. Nam FraxineUa montes
amat, & flore rubet. F.x quibus FraxineUa cum Tragio
difcrimen fatis apparet.

At FraxineUa radix excalfacit & reflccat ordine fe¬
cundo ydt gerent is, attenuantis^ apetientts efl facultatis,
Merifes & vrinas mouet:partus adiuuat', fecundas educit ;
vteri frigidi oribus morbis auxiliaris efl. conferre et floma-
chuis & anbelofis fertur. Tradunt etiam aduerfus 'tclm
morfusj; ferarum,lethalia medicam et a, &pefrilemium
morborum contagia prodejfe, antidotis % vidit er per mi f-

De

VALERI AHA.

CAP. XXV.

Valerianae tria genera pa/im occurrunt .
Vnumhortenfe : fjlueflria duo. Beperiunturverb & alia
quadam, (id nomine, non effigie reliquis (imites, vt quam

Sativa flue kortenfis Valeriana, prima folia edit
oblonga, lata, Uuia,vtrentta , atfy indiuifa ; qua vero fe¬
cundum caules maiora, longtora,vtrm q, profundius laci-
mata, Elapbobofci ftue Pafltnaca maioris foliorum amula,
fed tamen minora, caulis cubito alitor , Luis & concauus
& intcrualhs rarioribus articulatus ; e cuius geniculis btna

^ .5

V.

valjeriana minima.

exeutfohd,etinfa8igiofloresin vmbellis aceruat^parui,
ab oblongiore & anguftme extguovelutt collo fefe pan¬
dentes, Narcifi quidem efflgmn aliquatenus expjmttes,
fed tante multo tenuiores & magnitudine ipfls plurimum
cedentes, colore e rubente diluta purpura albuat es. radix
digitalis craflitudmis, obliqua, fibris inultis fumma terra
ddharet, plurima parte eminensujtu durii re fucatur, pin¬
guis ac ckofa efficitur,& edore ejl fuainorequdmmens.
\ ^ .fylueftm qua maior, foliis cum prioribus tum us qua
circa cauliculos , ejl diuifis ac laciniofis , maioribus '& ni-
gricatioribus quam fatiua. caulis huttu Ums quoque, ina¬
nis & geniculatus , cubito q, procerior. flores in vmbellis
fimiles,& dilute purpurei . radices tenues &, velati mul¬
tis capillamentis fibro fa, odore non omnino deftitut a.

Altera fylueftris forma hortenfem fatis refert, fed lon¬
ge minor ejl. prima eius folia indiuifa, reliquam partes ac
lacinias diffefia. cauliculus dodrantalis. flores in vmbellis
aliarum fimiles ex Uui purpura Albicates. radices tenues,
obliqua npetesjt tenuibus fibris capillata, odoris exigui.
y Seritur hortenfis apud Germanos & Belgas, in Creta
autem & Ponto fua jpontisejfe fertur. Sylueflres humcn.
ttbus locis, iuxta riuuios, f offas &fcrobes aquas habentes
repenumur. maior harum in hortos tranjlata luxuriati
minor vero agre coale fcit.

Plorent ha Maio,lunio & lulioafliuis menfilus.
Valeriana pafltm oppedantur & Grate <pw. Et prhna
quidem ‘apud Diofcoridem defmpttom^ refbondet ; neqs
cbfl at flos paritus & N arcijfo minor. Qttbd jtquidenuior
feribatur, errore fit Graci exemplaris-, in quo fle habetur :
^of t* *j rp/pftmp*. Sedproud-

,i . maior /eflituendum eftiosaftue Mu,idejl,mwcr.'
vt ante nos Ruedtus quofy annotauit.ldquod moxfubfe-

H je c herba duorum dodratitum caulibus aut loi

’ u giniutiam ajjurgu. jmui

habet lata Jonga,acummata,Uuta & diluti viroris: e fa-
Jtigtu caulium Valeriana propemodum fimiles rmbelLts,
Jed laxiores & magis inconditas ; i» oblongi, *

tenues jubentes, & femen inde exiguum ,oblongu, quan¬
doque fumma par te barbatulum, radix fubcjl candida ,
mediocris crafitudtnis & longitudinis .
i Huic fimilis alia repetitur, foliis quo% oblongis j

circa fuperior em partem in ramulos complures diui -
fis-flofcuhs e diluto catule» pttrpurafcentibus , breuioribtts
quamfupenoru ; ruti» mediocris crafitudinis.

Vtraque Belgis bortenfis, & altera quidem rarior. fo¬
rent aftiuismenjibus.

Valeriana rubra d Jlorum vmbellarimq3 fimilitudine
plertqtie nomen dedere, quod huic permittere maluimus,

etiam qui Behen recentierum fpeciem e/e velint, idipfum
Behen rubrum nuncupantes, ad differentiam alterius Be¬
hen albi diili.Qua quidem eft herba multum d Behen A-
rabum differens, velutt&prafens.Altj inter Limonii ge-
ner a referunt. Matthiolus etiam fecundam fpeciem pro

RABCA.

DE VAUR1 ANA G

93

tpfum nequaquam rubeat . Nam Limonio folia funt Beta Limonia».
fimtha, tenuiora tamen & minora : caulis tenuis , relitis,
refertus femine rubicundo, vt Diofcortdes refert,

Caterum quod ad facultates attinet , nullas quide ha¬
rum compertas habemus, videtur autem vtra % vnd cum
radicibus refrigerantis effe natura.

DE VALERIANA GRAECA.

C Aj>. XXV I I.

Graeca Valeriana coliculos tres aut quatuor pro¬
mit rettos , cocauos, inanes, tenues & cubitales foliis cir-
cuuefiitos copioribus oblongis, alitu, ex aliis multis, medio
intercurrente nemo,compofm , Vicia foliis fer e conformi¬
bus, fed tame virentioribus j quorum JinguU paruula funt ,
Utiufcula,oblonga,acuminata,dorfoqj a liquat ulum emi¬
nente- flores nequaquam in vmbelhs, neq^ etiam ex alis
foliatum, fed infafligits cauliculorum (par(iprodeut,pul -
sbrt,cblore caruko fed dilutiore Jplcndentcs ,ex quinq-, fo¬
liolis > flaminibus aliquot exiguis & candidis m medio , d
quibus apices parui fublutei dependent, fequuntur capi-
tulaparua in quibus femen minutum, pro radicibus mul¬
ta ttnivfimx. funt fibra.

- Nufquam fua (pontis 'm Belgio efi , fed aliunde illata,
plurima allatis parte floret.

Valerianam, vt diximus, Graeam, & Valerianam pe-
regrinam,necno Pfeudopbu noflri appellant , tametft nul¬
lam cum Valeriana fimilitudinem habeat.

Nullius efi vfus j nifix quod hortorum exornet margt-

D»

■fi»*:- srx.

R v b i ae • quidem proprii jpeciesnuU 'a funt. Sed fi
omnes illi foliis fimiles, ad eam referantur ± multa occur¬
rent, vt Aparine , MpUugo, G allium, Ajpcrula,Cruciata,
qua omnes foltisT^ibiam referunt , & idcirco jfylueflres
cius pectes videntur.

_ Ramulis autem Rubia exit quadr angularius, gentcu-
* Ltis,ajperis , emptoribus maioribus ^ quam Apartnes.fo-
artgu^is , oblongis, ajferisquoque, e jinguhs geniculis
quinque fere r m radiantis fiella modum dtjpofuis. flores
infummis ramulis parui , dilute lutei, femen mundum,
p.truum, initio vtrensjude, rubens, pojl ea nigrum . radices
pulogajenui medio nemo, cortice veto camo fiore acru *
beate, quo cum Una tum & alia , rubro inficiuntur co~
lore.

Seritur Rubia non paucis Italia, Kijfauu & Gallia,
plurimis etiam Belgij locis^inguifacundoq, folo. Diofco-
-ytdef quandam fu*fpQtise(fe.tradit;alteram vero in Tbe-
bana GaUia>&. RaupinaUalia, nec non m Caria inter
pleas feri.

, Valerius Cordus Rubiam etiam iuxta Germania Spi¬
ram r (fontaneam m- fecibus nafct refert , fatiuaper omnia
fimilem, maiore tantum radice,

AeMate flora ***#*»

jjy* refluat* pratmtajnvfus et Morum & mediem*
veneunt .

. Gracis qmbufdam pia-

& i&te:

■tmftorwn: PaulOs Aegineia $#l*rquoq- nuncupari re -

fertylib.iii. cap.n. 3*4«^

«V ox feofjtxtloi IpGaftwff/etv i&hoom. Eandem ibidem yjvm-
<f itrtv etiam cognominat. Eli tamen & aha Thapfia fe¬
rulacea a Rubia multum differensialtud item Ereutheda-
non't(fi, mendo exemplaria carent ) quod d TbeophiraHo '
lib.ix. defcribitur.

Er euthedatium folium, inquit, habet fimikxril$&
ejt, hedera, v erunt amenrotundius ; nxfcttur humivelut
gramen, & loca amat vmbrofa . Radicem vero, huius fb

liquit »

Sunt praterea quibus Rubia £
xjvvaGetpif ,drttbicudo colore ? Marcellus antiquus fcrtpW
etiam Potfgbnon appellat, idem tamen Millefolium [an-
gttinalem &'Vtrbenam poljgtmdqMqj facit . Dicitur att-
tem Rubia Troiis quidem Rubbia & Robbia : Hifpanis
Ruaiit, Royajc^ Granza .* Gadis G ar4ncc.*<j cr manis
Ihommoslratibut Jtf&ee, & rbi comminuta funt radices
Jt&tc crap fait. ’ - t

Rubia autem radices, quarum quidem, cum in medici¬
na, tttni m tinSoria eflvjiu, vt potentiam atvim haud
bbfcttre addlringente obtment\ita qubqae natura ac tem¬
peramento frigida furft acficca. Guftata fujuidem acerbis
faporem referunt , ctim exigua tamen quadam dulcedine
primo occurrente, quam acerba & adffringcns' mox exci -
pie qualitas, guod non modbahobis,fed'&ab expertifi-
mo fui ficuCrmedico Gutlhelmo de Saliceto compertum et
obferuatum quoque efi. qtsi pontici eam effe fapotispb
p tum reliquit.

Commendatur vero paftmRubid radicum deco ffum,
ruptis , Cajis, vulneratis y ex alto prxcipstatisv [anguinis
fusores nprtmerc-inflammanones miiigarcfcfenfu qUdfr
famfa portet odfanitat em perducere creditur. Mifcemur
bis

his de caufls potionibus , quas vulnerarias recentiores ap¬
pellant. Irt quibus tantam earum vim ac efficaciam* &
Mattbiolus quoque ejje refert , vt etiam thoracis & init «
fimorum letbaha vulnera his curati poffe fperetur.

Accedit nottra fent entia expertiflimus ac cLrifimv
ohm Lotianij medicus loanncs spitingus , qui in Rbapfo-
diis ficis firiptum reliquit y Rubea decoftum cum Tnphe -
rampgna exhibitum valere aduerfw fluxum mentiruo-
fubijbamorrh eidum, et dyfenteriam.ulfo euidenttbus ex¬
perimentis compertum, quod Rubiam adftringentem efje
confirmat.

At 'Diofcorides Rubia radicem vrinam ciere ac muU
tam crajfawqj}& nonuttquam fimguinem ducere tradit:
& tantam et apertedi vim adtfle* vt appoflta etiam mtn-
jfes*fe eundas & foetus extrahat. Refellit autem eum vri-
na intenfus rubor , vfum Rubia mox confequens , quem a
permixto /anguine effie exiflimamt, qui tamen non aliun¬
de eft,qudm ab ipfo colore Rubia.

Radix etenim huius quouis modo *ffumpta,mox vri¬
nam rubicundo inficit colore\nonfecus ac Rbabarbarum
.eandem tingit luteo * fiubfiantiam mterim eius non per¬
mutans, nec crafit orem, quam anteafuerat, reddens : m iis
fctlicet, qui integra fanitate fluuntur. Quod non aperire
eamtfedadfirtngentis quoque facultatis participem effe9
non minus quam Rbabarbarum , citius commofir at. Pro¬
pter aduri igendifiqutdemipfius potentiam *colarem ferofi
humores atiquandiuretinent .

|j Adflringenttbus enim permixti colores, diutius colora-
Jfisinharent ; nec ita ciib cuanefcunt. p,obe ifiud norunt ,
qnt ex florum herbarum q, fuccis colores colligunt, alumen
etenim v;;d cum ipfls pernit fient , quo in longius tempta
f oloris f pectes* altoqui cito peritura, retineri ac confer uari
G poffet.

pojfrt. Ex his autem fatis io(bat,extergendi aut aperien-
. dt potentiam Rnbu nullam ej] e Diofioridcm hntujce-

modi vim ei temere tnbutffe: acpofitum Galenum et po -
Jierieres reliquos > in eius verba atratos.

Plinius cvntrdferpentes Rubia ramos cumfolinimpo-
nijir, & inuerim fe apud quo fdam { quod vamfiw tm)
morbum regtufunart hoc fiutue, etiam fi adalligatus fe¬
lletur tamum.

A p A r i n p. tenuibus & quadrangularibus ramu-
lutfolsisfy anguttis,crbtiuUtm radiatis Ruha fimitis eft-> ;
interttu minor, fieres pcrpu f.lli3candidi in fummts emicant
virgulis, femina cotuaua vmbilni effigie gemma rtplmi-J^
mum fimul radices fibrofk '•& tenues. A jfera tota e fi her¬
ba y pratet euntium vejhbtis ac laciniis fcablitie fu a adba -
retfiingu.t induit* fangujnem eluit. Pafiores hac herba »
DtoJtorides refert , coli vice vti, ad eximendos i lacie pilos
fi qui in eojubfiitcnnt.

Exit Aparmeiuxta margines agrorum,& quandoque
hi iplis agris frugibus permixtarum fetus viatfficrobesfe-
pes,& tnter ferires. Theophr alius & Galenus in Lente ea
coale fcere fcrtbunt, & amplexu fuo eam fuffioedre ; ee%
modo tUigrauem ac molestam. Aeftiuis mcnfibusvlique

ATrttp/j n Gracis: Latinis fubinde etiam Lappa et Lappa
mmor. Plinius Lappaginis ffu citm effe affirmat. Lappagi-
nes autem^ tpjo an ftorefiua : vna affiera A fieri: go- altera
tiuAts Mollugo. E t Aparme quidem Affxrugo e fi.

Lappagojnquit Plinius Itb.xxyi.cap.x.fmlu Gallia ,

mfi

apArine.

99

■; sra

ritft effet ramofior ac pluribus foliis afpera,rugofa , afperio-
ris fucdy^rauu odoris : ‘qua n:oUiseft,Mollugo vocatur.fi-
tttilufed ajperimbus foltis Ajj>erugo[exmpUria multa a-
liter jfed perperam habent.)

Appellatur praterea Ap urine & pXttvfyaTr©-, quajt
hominis amka-y quod vefiitu em adbar e fcat : dnotmullu
& ea de Caufa <pi\a. hhv©-)Ab Hippocrate,tefie Galeno ,

■ f /XiVm? & wheurkfnv. Nominatur & oput^b^Trcs, aut
Vt altu placet, : Italis Speronella: Hlfpa-
nis Prefcra-d»* amordehortolano: Germanis Metb
feraut.- Galli s Reblc*, ougrateron : Eelgis^tttUiupt.

Modice autem, vt Galenw ait, extergit et de fucat , ha-
bet ^nonnihil [nbtiltuni partium. Seminis jitquit Diofio -
rides, caulium & foliorum expnffus fucem auxiliatur a
phaUngus ac viperis commorfi < i um vino libitus: aurium
dolores ficcus tnfufus curat: ac herba cum axungia trita -
flrttmas di fcutit. Sanguinis etiam abundatiam ex vulne¬
ribus reprimere folia impoJita,P limus tradit.

cap. xxx.

M o l l v g o Aparinen caulibus foliis^ fatis refert ,
nequaquam tamen aJpcra,fedUuis & molli*, fleres albi¬
cant. fimen mundum, radices tenues & nuUius momen¬
ti. repit per terram nififrutvtbus vicinufulutur.

Repetitur iifdem ac fvmiUbue quvjus Aparrne locis, att^

MOLIVGCS xei

Gallivm tenerius multa e(l,ac minus mtam A

■Ksr*'

ASP1RVIA FLORE AlBO. IOj

Jtf C *

Marrubij) differentibus vide luet multum abSythro Uni
foliis . Sufpuari fortajsu hinc licebit , Plinium perperam
pro Manubij acceptjfe Rubia, at que hinc Alyjfon Erythro-
• dani foliis ftrtpjijfe. Niji Eythrodanum.uu jimtle perhi¬
bet efje Alyjfon , non 'Diofcoridts fid T heopbrajli jit Ereu -
thedanon , quod foliis hederae eis rotundioribus ejfe in ca¬
pite de Rubia offendimus. Atque ita pojjet idem ejfe Ca¬
lent & plmij Aljjfonyjed ab Ajperula curule a>& [militer
odorata, longe dmerjum-

' De Alyjfo autem Galenw lib. it.de Antidotis in com-
. pof.tione Antonini Coi ficfcribit: Aivaroi htfccTetwTrpct-
<rt* 7fei%unf>ei J\s ttxhhw ct&vz&JSii Tnji

t* <r?aifix- <fe fffHi cver/gorMeft, AlyjfoS herba

efi Marrubio perfinulu.fed affer ior, & magis (ftnofa cir-
cajorbiculosifiorent fert ad eandem vergentem.

Plinij autem bac funi verba : Diftat qb eojfalicet Ery-
throdano )qut Atyjfos vocatur, f olit* tantum & ramis mi¬
noribus. notnen accepit. quod d eam t ornor fos rabiem fen -
tire non patitur epotus ex aceto & adalligatus . •

Cateriim Ajperulam odoratam appellant pleriq- etiam
Affergulam odoratam: aliy Cordiale & S t diarum er-
mani Ijcrtjfrep&t, to a ! bine? tf&Ga/itMugut' r mtfnuM
etiam Germanice Jleberfttaut^m? Icumru pt^def de¬
cor artam fiue hepaticam.

Facultatem hac i (ferula Gallio aliquatenus fmiilem
habet, fed tamen imbecillior. f er turm vinum contecta hi¬
laritatem efficere. cor di ac iecitioriprodcjfe. '

De crvciata,

A d Rubia Ap..rines ftmilttt dmem aUqumoio
etiam Cruciata accedit, fed mollis & hir juta herba, coli¬
culi

» 3

st'=£arii=-f';

luxta f offas ^aquarum mulos, & quandoau*

Margines jnterfentes, a Mato infriem vfitue^Ae/fatit^T
pmrur, & qutdem cum flore. 1 * *

m crucis formam decufaoplfifu”1 ”m,n4flt'afoItmm
Huic autem ftmilts , & alta quadam locis exit .

assuta sXs?i±r^"

vulnerarias dthas

Finis libri primi,

DE

DE PVRGANTIBVS

HERBIS,

rES!£& t&EiSSss-

ASAR Vi€..

a.

DE A!

Folia habet Aloe ScyBef milia, oblonga, lata, la¬
tita, cr a jf a, retrouorfum rep.mda, vttmque mnata albe
ra,& retufis dtquot /pinulis aculeata Jentotenacil fucca
pbta, inflor foliorum Semperuiui. caulis , vt Diofeorides
ait, Anti truo fimilts efi-.fos albicans fomenvt Afphodeli
radix jinguhris, crafh p.di in terram udatii effigie. Tota
herba amarfomd efi , ex ea quoque fictus collectus ama-
Y r fornis.

. Copioffoma hac flirps apud Indos, & in ArahU>C*b-
$r'*>ac 0: vn(l* ptiltbtts infufus fucent in Europam

infertur -. N afcuur etiam, vt Diofeorides tradit in Afia
locis maritimis , m Andro, fednon vaUe frneo extra -
bendo ulonea. R eperitur & in Apulia>& nonnullis Betica
Hijpani* locis haud procul d maufed & huius fuccus mu-
pilis.

Viret autem perpetuo ipfa herba , atque etiam } terra
diufodefeit: prafertim luto radici circumligato & fubin -
de rigato . Sic etenim e tabulatis cenaculorum fujpenfa no
modo diutine viret, verum & incrementum fumit,noua £L
folia protrudit j fed tepentem Hyeme locum ejfe oportet,
congelata enim citofacileq3 tabefeens perit.

AAaw' Graci, Latini & officina pariter Aloen, tum her¬
bam ipfam, tum & eius den fatum fuccum appellant. Di¬
citur & flirps ttM/CMyipifyov, tpfuvor, rpay^ipQ-Jed
/purus vocibus. autem duipotefl.qubdnonmodh

tn ter%a,fed & extra eam vmat. Galli Percoquet : IJt-
/pani Azeuar, & herba b^aoCi nominant. Appellatur
vcrbdrecentioribus ipfa herba nonunquam Semperuiuu ,

& Semperuiuum marinum , quo l Semperuiui modo diu

Il6 DE ALOE,

' duret. Videtur & a Columella lib.x.Sedunt nominatum,
vbt videhcet remedia contra erucas offendit ^

Profuit & plantis latices infundere amaros

Marrubij, multoque Sedi contingere fucco.
Sedi etenim fuccum inter amaros refert , nullm aut e Se¬
di, quam huius amarus efl.

Aloe autem, videlicet fuccus .cuius in medicina vfus,ad
plurimas res vttlis efl. moderate & primo ordine calida ,
fed tertio ex fucans, vehementer amara,abfcfe mordacita¬
te tamen ; & fimul emplatitca, nonnihil^ adfiringens.

Ventrem fubduatnnterimfiquod altud.ftomacbo gra¬
tum &c/mueniens medicametum. ham vt Paulus Aegi-
neta feribit , cum omnia purgatia medicamina flomacho
aduerfentur,fola Aloe conducit . Et euacuat quidem non
elota vdentius. elota verb minus ^ventriculum magis ro¬
borans.

Bilem fauam educit, fi d poti fimum , qua in ventricu¬
lo primis venis, proximis % viis lui ent, expurgat, ifienim
ex numero medicamentorum , qua Graciab excernendo
fierem vocant, quorum % vis purgans, non

longevUraventrtcufu fefe extendit . Aduer fatur pr ater ea
Aloe putredinibus omnibus j & ab ea, omnicifo corruptione
omnes corporis partes tuetur atq>, defendit • cadauera etia
mortuorum conferuat : ventris tineas lumbricos % interi-
tnit ac expcDttigraneolentiam oris. vitio fiomachi enatam
emendat: ani hamorrhoides aperit imcnfes etiam promo¬
net, in exiguaquantitate ajfumpta : creditur ad reliquari
vifcemm obfhutiiones & mf artius prodejfe. Sunt tamen
qui iecmori parum commodam extfliment.

Ad purgatione datur eius.pho mmus,drachma. fubin -
de oboli tres aut quatuor fatis funt.

Vulnera etiam glutinat ac finus-, vlcera expurgat-, &

Vtaegreadacatrucmduapeffunt, maximi in anni
Sudenth^t.^MeUangninentf, nppnmetiZ,
& quatruentu vulnenbm adhibentur eJplaflru vttUtn
fcrmftetur. Eaplajhix emmfuanatura a, fubfiStia hl
prodejl. inoculatu ceOpria vidua recipitj, vtpmiex-
tergens & abjcfue mordaatate reficcans V

,, 'f mT*f’ liasui”«m «"divam*,.

ta,m refla pura & candente, rudiculad fubinde verfari
««tff aquaUrer tornatur : Unari itemur t quod efi areret

ledetafk fit^ncummeU
I^ae.pJlp,b,ar,mftabrlms, anguinum^ prmtgm,,

u?nm,r ”CT'*fid"'‘'"t°ribm&$,,exace.
"'«'«rfMmnnaxmuxpiUeifluentcicmnvinecem-

tiZt^MU&°m'hmn^km^,xmen‘

S B k A cubitales *igiuauliculos, rtmnuBu alie ra-

r£’ZcZMfi T Jfll‘,’iftZn

tu ei in tennih u pediculis, a quitu deinde fak.it,, atque
luna »> rip, inflor retentati dependent falluult, plani
nttwfavinac’ W {}UlJJUif‘™tia oblm^ vitarum femi-
tbltmgd&mutilu.

Seritur tnSyrta & Aegypto, item in Ualtdfrotmcid ,
4€ Narboncnft Gallia . Apud Germanos & Belgas dif&csil-
ttrptouemt.Amdt cahdat regiones figaris impatiens. ob

id Mato dentum menfe in Italia feri ftdlinet, neque vitra
Autumnum perdurat.

Optima Alexandrina & ex Aegypto aduefla.lnuentio
fnfw Arabtbut debetur.

A Serapione Habohanifa,d Perjis Abal^enter ,vt Me-

nomine A ct turio Graco ,& Latinis pofterimbus innotuit .

Ijt autem Sena , quod ad temperaturam attinet, fatis
temperatajn medio quafi taltdi ac frtgidi>ad calorem ta¬
men vergens, ftcca vero tertio ferme ordine. purgandi au¬
tem per inferiorem ventrem facultatem natura humane
haud multum moleftam obtinet :non citra adftiichonem >
quampoft purgationem relinquit. ^

fos & melancholicos, fi eh faciente aliquo adiuuetur. Vtir
lipmumin multis morbis purgans medicamentum, quod
omni at Ati & fexui conuenire poteft. Citra violentiam ac
tuxam purgat . prafertim Aniftfen I
fimihbus vnd adi

t aliis odoratis

temperata.

Dari potefl in puluere,fedftequcttus dilutum eius ex¬
hibetur.

Modus pulueris efl drachma vnajilutumquatuor aut
qurnq- pluresve admittit. Macerarim quouis liquore po¬
teft. in febribus ardentibus ac altis calidioribus morbi* in
decollo [tue diluto refrigerantium temperatur , in frigidis
vero & diuturnioribus malis cum excalfacientibus , ape¬
rientibus, aut fimtlibus decoquitur, vel etiam in vino ma¬
ceratur., quo modofamiliaris natura/itra omnefere nta-
leftum aluum dementer fubducit, crudos % humores de¬
trahit.

Laudant Arabum plcrtque folliculo s:at noftrifolia ma -
&

& (omendant .foMtcult etenim nifi maturi, flatus gignunt
& torfiones ventris adferunt. Sepe autem ante maturi¬
tatem colligi illos conmgit ,& alias ventorum impetu de-
turbati facile concidunt, e tenuibus pediculis dependentes .

Sunt etiam qui noxiam ventriculo Senam , & tpfam
debilitare putant , eadecaufi \i»z.iber aut aroma ali¬
quod adimendum aiunt, quo roboretur. Tardioris quoque
operationis ejfe Mefites monet, & falis genrnudd e fi, fof-
ftlis adietlume adiuuandam. h ferius quidem , quam for -
por a medie ament a facultatem fisam Sena exercet pote &
tamen non modo fo/itio fale, verum & aliis purgantibus
admixtis vtilius exjlimuUrv.fmplt cibus videlicet, vt Rba
Maro, Agarico,Cr aliis : compofitis,vt Catholico appel¬
lato, vel ex Palmulis , aut ex Rajarum fucco, vel alto pro
conditione & qualitate, cum morbi, tum agmantis .

C a vxi c v l o.s Grattola promit complures do¬
drantales & quadrangulaies-.fiequentia^ circa hos folia
anguflatfblongajryjfopi vulgaris fmiha,cuitu et ipf* her¬
ba effigiem & formam fatis refert- nifi quod non vtillud
erigatur , fed aliquatenus humi repat, fieres m tenuibus
pediculis oblongi, e foliorum alis exeuHt, e diluta purpura
albidi, capitula fequutur parua,rotunda, anagalltdis pro.
pemodippifimUta-, Ut quibus femen minutum, radices fre-
quentes, geniculata .grarnin is modo ferpunt, fibras^ mul¬
tas deorfum mittunt. Sapor em tota herba 'uifignit er ama¬
tum obtinef.

Nafcitur jponfe in JtaTia pleri fa, paluflribus , humtdis
** vltgino fis pratis , Belgis hortenfis esi ; vbi iulto ac Au¬
li 4 guUo

L AT IOLAV

gutto cuflorereperiri poteft. Nomen buicrecentioratas
GratioU dedit, & Gratia Dei. Cordus Limnefion appel¬
lat: palorum vulgus Stanca CauaHo Sum qut Eupltonti
M efues: Centaurtda alij faciunt. Sed Mefues , Autcenna
Cr acorum & Diofcmdts vnum tde eft Eupatonum,
vt ahbi ofttndmm\a quo hackrba differt. Centauris ve¬
ro haud perperam dicipotejl .Nam cum Centaurij ftecies
videatur, & viribus praceliit,non temere Centauris nun -
cupm poterit :veluti Centauri j, & quidem minoris , (be¬
at s aliqua. Non ett tamen Centauris illa Theophratti,
cuius Plinius lib.xxv .cap.v i .meminit. Hac etenim Cen- c
1 1 auris, ipfum Centamum ejl magnum. Radices ftquidem pl
eius crajfas jptffasfy dece aut duodecim annis feruari poffe
Tbeopbrajlusltb. i x, refert quales nt alterius ,qudm ma -
gnt Centaurijfunt . Scripfimus Cent aurium magnu Pa*
uaciseffejpedemfed nihil repugnat Centaunda etiadici.

Jb effeti uftqu idem et praflantia teme tjj Panaces: ab in-
uentore Chironiu Centaurium & Centauris appellatur

Extant HeUeborines pr ater ea et Multiradicis appella¬
tiones, inter Jpurias Centaurij .qua vulgari Centaurio mi¬
nori minus conueniunt} GratioU vero ha propnfime ap¬
parent. Veratri enim modo propemodum purgat, & radi¬
cibus complurimis firmatur.

Ejl autem Gratiola vt amari fima, ita etiam temperie
excatfiftoria & reficcans eximiam fimul expurgandi, tu
fer fupermem , tum per inferiorem ventrem potentiam

Educit vero non modo lentam pituitam , verum et craf-
fam flauam bilem. Prodefi adtterfut diutinos coxendicis
dolores, & aduer fus mueteratasfebres,fiue tertianas fiue
erroneas, tecur & lienem expurgat, ab obflruttiombns /i-
heratjventr » lumbricos pellit putredinibus aditer fatur.

H s Dofis

C N I CVS SIVE CHARTAMVI. I ij

vU*.

ftrem Qntcum faciunt. Vtimur autem, vt Galenus ait,
femine duntaxat ad purgationes, excalfacientis efl natu¬
ra*, & quidem primi ordinis; vt Mefites. Tunditur, &. ex
eo exprimitur fuccus, qui cum hydromeltte aut gallinaceo
me datus, aluum purgat ; Jlmacho tamen aduerfttur;
Dtofiortdes auttor. Sed corrigitur, addit Mefites, anifo,
galanga, ZAtizabere, alttsq3 flomachicis additis, qua non
modo ventriculum robor ant*Jed & aci tonem em quoque
ac celerant. Ex huius autem interime medulla celeberrtm
&praftami fimum hydragogon conficitur medicamentu,
Dtachartamou vulgo nominatum; ad hydropicorum pur¬
gationes v fili fimum.

Hvmuis ac fiuticofaflirps CbameUa,pedalis aut
alttoris magnitudinis , i-opluribus tenuibus virgulis ramo -
fa. foliis exornatur obtongis & olea finalibus , fed tamen
tninoribus cr nigrioribus, flores ex alis foliorum exigui ,
fitblutet.fruftus inde tricocci,vnentes initio, poftearuben-
tes;qui decerpti nigre fcrnt, oleo fam ^pinguitudinem con~ &
trahunt olearum ihflar ; fapore acres & mordaces, fau-
cesq3 exurentes;veluti& folia ac cortex, radix dura &
lignofa.

In italu&Gqtt* Narbonenfis plerify incultis, a jp e-
ris & defertis reporuur. perpetub viret, fernen Autumno
maturitatem ajjjsquitur. ’ ‘

X*{*i\cuctr quafi humilem oleam GraciappeUant’£a-
mi pleafinem & Okafiellum .Dicitur etiam, fed {furiis
uwnr&3 »p&htw&Ju,ufect

Iltf DE CHAMELAEA.

'Nominatur jruclus a nonnullis tcvlfot®- rfed

halltidnantur , inquit Diofcorides, qui CbameUa frudum
Couum cnidium appellitant.

Auicennaxfr Serapio CbamcUam Mefjreon vocant ,
fubquo tamen nomine Chamdeonem vtrumtfo completa
quoque funt.lta ChameUam cum Chamaleontbus, atque
vnd etiam ThymeUam confundentes .

Cateriim CbameUa & folia , & ftuftus acria admo¬
dum, vt diximus, & vrentisvehementerq3 calida faculta¬
tis funt,

Folia,, ‘Diofcorides ait, pituitam & bilem detrahunt \
prafertim in catapotiis fun\pta\ ita vt dua Abjyntbq par¬
tes ad vnam CbameUa mifieantur,& hydtomelire exce¬
pta in catapotia cogantur. Non liquefiunt autem it a in
ventre, fid quotquot affumpta funt, egeruntur.

Mefues ex Mez.ereon,id e fi, ChameUa(SyUm tame
ThjmeUareddit )foliisfimihter catapotiorum defcriptio-
nem habet, fid Abfyntbij loco cortices ajfumit MyrobaLi -
notum lutearum & c epularum, & non cum hydromeltte,
fedcumT ereniabin , id efi, meile aereo & palmulis aculis,
quas Thamarindos vocant > in Jhllatitij Intybi liquore di fi %
folutis ef ornat : ipfittf, folia prius in aceto acerrimo tem¬
perata refu caripucipit. Commendantur catapotia hac
ad hydropicorum purgationes : aqtwfos etenim humores
educunt. Sed violentiam natura inferunt j idcirco ab iis
quantum licet oblinendum.

Addttpraterea Diofcorides foliis CbameUa cummeU
le tritu fordida & crufiofa vlcera repurgari .

\ . D*

2 2$

D i

Thymelae a multat tenues ramo fas virgas pro¬
fert, cubttohngmes , foltts unumueftitas oblonga & an-
guftis Lini effigie-, anguflioribus & minoribus quam Cba -
meUa flores candidi,exiguuin fummis virgulis aceruatt,
fruilut rotundi, mitio virentes ,fed cum maw t funt ru¬
bentes, oxyacantb t rotundis baccis propcmodum adflmi-
les ; in quibus nucleus foris niger, interiore verb medulla
candidus, radix ligno fa & dura.

Jn montanis afperis & multis calidiorum regionum
locis exit. Quouis anni tepore viret, fed 'fluctus Autumno
perflatur.

Graci Suphatar voeant:Sjri,vt Diofcorides teslatur ,
trrohmv -.Euboenfes tu7»Mw.nonnuUt etiam
& TVfif et.Xvw,fcd improprie: item & kL^qv &

Sed vt Diofcorides ait folium peculiariter xreapoo dicitur :
fiuttus vero mxx®- kvh<Ti@-, Qua tamen a Theophraflo
Miapa appellantur ,i T hymeUa differre videntur ynifi ni¬
grum Cneorm TbymeUafit. Duo enim aitTbeophrattue
effe Kmvpv gener a.vnum candidum ,alt erum nigrum.

Efl autem T hymelaa tota fua natura et fodis ac fruclu
valde excalfafforia,acris & Vr entis facultatis.

Granum, ait Diofcorides, per inferna bilem, pituitam
aquasfy detrahit, fi xx. granorum interior pars bibatur ;
verum fauces adurit i quare cum farina aut polenta dan¬

dum, aut m vua acino, aut meile cobio obduftum vtdeuo -
rem. fdemjntum cum nitro & aceto ilhnitur iis qui dif¬
ficulter fudant.

Foba circa meffem colligi debet, & re fucata in vmbra
reponi. Qui exhibere ea volmnnt, contundere debent, &
neruos

130 «HAMEUEA GERMANICA.

Ui,x amUm qrn hltiJefandtt <„Mdl ■ , „ ;
ii modo vtuntm. germinant florent^ PoftAqmnoclium

B multi ,

f perih iparjtjmil

'Jtt 't~rj

UVIWOIA.

l5x

W j- C/ B 1 T A L r & non rati bicubitali quo cl abitu -
I dtnc fruticat Uureola,multuqJ ramis ampli diffunditur
i ‘orttcc vefrimtutl

R J°U* oblonga,bta,urnoJa,Uuia,ntgnc*Mta Cplemtemia

\ UmufimUaJed tamen minora & baud odorata ■ plui

nmwW'»"4, .-Aw

■ ta' ’ ^"founfcantes, infra folia ibice*
E , ™r£ntgr*> nucleo intus duro, cannabis femini oauln
W^ngtore^meduUaintener.can^da eft. radix (tgno/aje^
&”"‘lnfkx,‘ke de fet tidem. fctu.LL.
a n radica quam ramorum , acrimonia fua & prendi

f «Z/Z

Irofisac fyhufii tuZlubw, njpld TZZfZZ”*

; tmp.ucumxl. Rhenum. c Zfimbci,.
i tleresprtmdtun gtrmnit paulo pofl Amumm .qui-

«yxnt.utprm. Ver,pajUmur:fr,am Lm
m‘"s’ *-**»*«
iMk f',nHn< G,‘C£i,e“«r,

tadem uuf. 4 ppelont .

fchc,«mpuUhr„udm,- u,m & >pmjut,h u aZu
Pholi*1*** & Cham(edu?hne>& aliud quoddam ejl pe~

1*1 A.

I$4 DE stJaphidi agr
folio effet Myrica fwe Tamaricis. Efi ftquidem ramofa &
lenta obfequiofaq3 ftirps3 alta radicis , abffc odore,fiuclu
nigro.

Caterum temperie & facultate fimilts efi ChamcUa
Germanica,vniuerfa fuafubftamia acris &feruida.Du-t
city inquit Diofcoiides , per inferna pituitofa fucum aut
recens Dapbnoidis folium : vomitus & menfes cit : com¬
manducatum pituitas capitis ehcit.fiermtameiita itidem
monet. Purgant etia fem inis eius pota grana quindecim .

De staphide agria.

Staphidi agria caulis efi erefltityMgricam, cu¬
bito altior : folia magnayprofundu incifur is, quando^ [e-
ptemyfubinde paucioribus dinifay vitis fjlueftris fiue La -
briifca foliorum amula, flores ifatidis colore carulei. fe-
quuntur folliculi herbacei coloris ytnagnitudine Ciceris , tn
quibus femen, flue triangularis nucleus nigricans , pulpa
interiore cadula.guflu valde acris & faliuam ciens; cuius
efi vfus. radix mutilis.

Nafcitur in opacis. In Ifiridy inquit Matthtolus, Dal¬
matia, Apulia & Calabria frequentifitma prouenit. Apud
Germanos non nifi 'tn hortis fata repetitur. Mature fctt &
nigrefcit cum vindemia .

Gracis $•*$/'# aypia ( Galenus ecypta. legit ) non -

Hullis 7fi<?-j\\oy,rn<nor,<p$ficaH.T'>vof:i">$ifiov,d-TUvSiia)7wyy
we*v qua tamen voces inter nothas re¬

feruntur. Latinis berba PediculariSy& Peduncularia,vt
Marcellus habet. P Imius hb.xxv i .cap.xi 1 1 . vuam Td -
Plinia nominare videtur. fed lib.xxiu.CA.falsbvua Td -
mmi.m ditifcribit. Afiaphuagria,mquit,fiue Staphis ,

Ric.Nvsi M*p*iu*borit(ul>.

»=*ssaiss

RI CI N VM.

ss=~s

Si§E §11

I40 T1THVMALVS CHARACIAS II.

*46 TITHYM AL VS CYPARISSIA®»

14$ de ti thyma lis.

culus-, altor My nites fiue Myrfmites, femina ; tertius Va-
r alius ; quartus Hetyfcopius-, quintus Cypattftas j fexttu
DendrotdcsfcpthimPlatyphyBos.Theopbraflus tres tan¬
tum enumerat: Par altum videlicet y marem, & feminam
Myrtttem.

Characia s Tithytnalitsfiue mas, caules promit cubita¬
les , teretes &ruhentes feiis circumuefiitos tenu:bus,ob-
longis anguttiufe,& lectoribus maioribus^. quidem quam
dea, at amygdalinis Mgkftmibusuvma tn cacumine Ur -
ga,-ampla ,& ttoui odorati fere modo efftsft, qua. concaUA
quadam furfnmjptrftantia prof at vaj iulis fiue acetabU: .
Usfmiliiy e quibdtfofcuH) isbktei, dei» triquetra exeunt
capitula paruaftn quibus femma. radix dura feras habet
multas.

x Itt vero & altera Imus ftecies fetis antediclo firntUs,

foliis tamen durioribus, caules quofo nonnihil fed tamen
miniis rubent, conia altior, & qui hahe fet caulis foliu
haudquaqua vt prioris exuitur ; illitu enim folia ferefem-
per coniam facientis defluunt. vafcu!ay flores, femina &

$ Ad hoc genus pertinere etiam videtur non caule rubes »

fed exalbidus ac candidusTithymalus. caules eius teretes
& ramoft, cubito non rarb altiores folia oblonga quot ^ &
*ngufla,albid.htenuitfc lanugine pubefeentia wmbella co-
trafiior flofculi parui jateoli : femina trigemina in aceta -
SulbyVti aliorum.

4. lar | & quartus quidam Chat actas foliu fimiliter

obtingis, anguftisq3Jpaulo quam primi aut fecundi mino *
ribas, albicantibus etiam candidis^, fed minime lanugi -
rnfis. vmbeUa eviridi fublutea, qua priusquam explica¬
tur, oblongior tsfruftus, velati amygdah,rudimentum prst
fe fertt concolor tamen reliquis foliu . flofculi & femma

aliorum fimilia. radix alte demittitur.

Quintus Cbar actus foltisfmilit er e{i oblongis, mucro¬
natis tamen & circa annexum latioribus dilutiore co¬
lore virentibus, per ambitum crenas is; ( vnde ferrato cog-
nomen.) vmbclbe angufttorcsfunt. acetabula Mukfe-
tnmjfy refpondent.

Myrfimtes T ithy malus fiue fotmina,ramulos ftue cau¬
liculos a radice balet complures , dodra tales , haud tamen
tre&os,fed plurima parte procumbentes : folia vero circa
hosbreuia, lata, acuto & pungente nonnihil cacumine ,
Rufa fiue Oxymyr fines fatis referentia, fed lauta & tan-
didafficres m vmbcUu exiguis, & femim aliorum fimilia ..

Paralio Titbymalo, hoc e fi, maritimo, cauliculi quini
fetnve erefti qffurgunt cubitales, tenues, dilute rubentes ,
quosmulta,parua, angulla, oblonga vefiiunt foliola, in-
ftar Lini) fed candida dcnfmaqr ntuda fedmmime am¬
pla m cacuminibus vmbelld) m quibus flores & femina
perinde vt aliorum.

Heliofcopiiii Ytthymahu teretibus , tenuibus ,dodran- 1
talibus, nombil rubentibus affurgit coliculis, ampla, Uxaq. *
vmbella como fis. folia babet pauca, lattufcula, breuiora*
mmora,tenumaq3 quam Portulaca fatiuafiofculos et fe-
mina parua, effigie pr audentium, radix tenuis efi. fertur
hic comam cum Sole circumagere : vnde illi nomen .

Cypariffiofoliola quidem funt oblonga, fedpeunouUa, c
CT quam Ezada minoris anguflwra, fatu ad Picea acce- ‘
dentia,molliora tamen a tenuiora, cauliculus nonnihil
rubet, dodrante fubmdealtior, ramulos effundit copium-
m qu«um m,d,o vmbd!, arn <u,tabulu putfmafcnn-
but, floribus feminibus per nuf illis. radix fibrofa.

Huius & ffiecies quadam minor reperuur,palniu mo - i
•* tenuibus cauliculis : ah vifiifimU, oblongis foliolis ;

K 3 vmbelLt

vmbeUa exigua-, flofcuUs luteolis -, femmbus^mvmti/.

Ti- • Dendroides Iit hymalus arboris frecie fruticat, fuperne
amplus & multum comofus. ramuli eiusfubrubent , circa
qmsfuntfoliatenui Myrtofimilia. frukus qualis Cha-
r acia :vt quidem Diofcorides. V Imius hunccomojifmum
ex omnibus maxime, cauhcults rubentibus ,& feminis co-
piofifrtmum e jfe tradit. Bellonius verb ad duorum hominu
altitudinem cr e fcere, et caudicem habere crafritudine cru¬
ris humant memoria prodidit.

Platyplrjllon Verba fcofimile ejfe Diofcorides: Plinius
veronec vilius latiora f otia effe ait. Videtur autem hic ejfe,
quem diligenti frimus ac claripmus Car olus Clufius in Va¬
lenda Iiiffama regno a fe repertum fcribit, pedalis videli¬
cet altitudinis, foliis circa cauliculos amplis , ad ifatidis
nouelU formam accedentibus, viridibus & aliquantulum
carnofis: fove i luteo purpitrafcente, acetabulis^ infide» -
te, vt reliquorum Titby malorum.

Ex omnibus autem his fuccus ejjluit, acris , mordax ,
tandidui,ctfejelad'\fimiUs, quacunque eorum parte vul¬
nerata.

* IReperiuntur verb Characis Myffrnitcs & Cypariftas
in Bclgij fubinde hortis-, altbi fronte aperis & incultis locis
exeut. Par alius maritima loca amat, ac no modo in Italia
aut Hifrania,fed & in II oQandis, Zelandis Mtquaq? in¬
ferioris Germanis maritima ora, locis incultis, aridis &
pr saltis fubtnde nafdtur. Hic ad hortos tranfl.xtus duxu-
riantibus cauliculis & in longitudinem excrefcemibus pa¬
rioribus efficitur foliis.

Heftofcopius hortis olitoriis frequenter molefrus ; circa
vrbes & rudera etiam exit-, aut circa agrorum margines-,
ybi & Cyparifrias alter quandoq3 repentur.

Dendroide in petrofts locis exire Diofcorides prodidit :

Dfe TITHYMALIS. iji

in Creta RtUonius : Aldtfius in T ufda,L':gnrU,&prepe
Mafitbam. Matthiohu bendroidem extra T 'marinam
agri Neapolitani vrbem offendiffefe refert tuter faxaan-
uquifitmi fpectts, planta ar bor e f cernis ejjigtei& w Terge-
fiino lutor e haud pmulTimauo fonte in faxofis quibufda
rupibus. Qui tamen ab eo exhibetur, nequaquam ampla
efi coma aut Myrti foliis, fed oblogis & C horaria amulis
pingitur. Florem femen Titlrymali Aefiate perficiunt;
nonuUt ferius, alij citittsjn quibufdam regionibus- prius, in
F frigidioribus tardius, Myrfimtis farmentofos cauliculos no
fitntd , fed alternis annis fructificare Theepkrafius tradit .

Latini, Plinio auflore,laftariam & La(tuca caprina
Ti5vlut*.w nominant ; dlatti findit humore .qui feito. attt
rulnerato folio , caule, alia ve parte definit. Repentur &
Lactoris. Cornelius Celfiu Itb.y.c.yi i . Lactucam marina,
appellat: Lactuca, ait, marma,qua d Gracis Ti$fu*>.os no -
minatur. Non tamen omnis T ttkymalm 0 marinus ita
proprii vocadus.T ithymalu ante Itali T ithjmalo: Htjfimi
Leche trefiia : Germani UDolfo : Belga H3elfa

mefefc, i. lupinum lac ; GallfHc rbe a !ai<£t nominant.

Xetjuadcts, i. vallaris, etiam Mftfm mG&s jc> *tx-J-Atk j
ao«<=Am< cognominatur. wfmt%e,ab effuf* & ampld coma;

fotmu figura, amygdala fur. ibit. littius
tertia d nobis tradit affectes, ea ejfe videtur, qua aMat-
thiolopro Dendroide exhibetur, quarta, tidnubiper peram
Mjrfimtenf acitit. in magno autem ver fantur errore, qui
quintam Char aciam Hippophaai ejje exifiimant. Nam
Hippophaes frutex efi (binofiu, foliis olea, mtdtu d Titby*
malis differens. H,p'

rM)t{initis fwefamina fiuftus *Ap\m,i.nuxi‘Tbeophr&- 1
fio auttotc appellatur : vnde huic Titbymalo mpjni cog- 2
nomen: vt quidem Plinius,

K 4 Ttetftc-

3 , marinus Ttthjmalus , i TbeophraSl»

appellari refertur ,a nonnullis etiam -n^ebjf aut
dicitur. Efi autem (wuor qao% papauer.

4 hWji ot Latini Titbymalum Solfequium aut La-
cturiam Solfequiam vocant.

6 la ^ &tcnmfohum etiam appel-

7 ntet-n<puXK(& a plcrify to?v{j&n)\sdicitur.

Caterum Tithymali omnes vincentem habent acrem

calidam^ facultatem, inefi vero & amaritudo .

Validifimus eorum efi liquor : fecundum locum tenent
fruttus & folia. fed & radix diftarumfacultatum parti -
ceps/ednon ex aquo.vt quidem Galenus. Et habet quide
non modo Characia fedet reliquorum omnium fuccus, per
inferna purgandi validam vim atque potentiam. Bilem ,
pituitam & aquofos humores ducit etiam in exigua qua-
tttatefuwptm/ed ventriculum vehementer conturbat, et
tnternavifcera inflammat } quam ob caufam ab eius vfu
float ac prudentes medici abjlinent.

Foris etiam non tuto adhibetur, vt enim vehementer
acris & mordax, ita quoqjaale partem, cui illinitur, cor¬
rumpit : & tanta quidem eius vehementia, vt etiam oleo
permixtus, quod tamen acredinem illius retundit , adufiis
pilorum radicibus , corpus depile reddat, fi identidem &
fape eo inungatur.

Fruttus & folia tametfi mitiora 3in aquam flagnalem
ttuetta celerrime pifces in vertiginem agi ac femtmortuoS
M aqua fuperficiem ferri efficiunt tautior e Galeno.

Pe

D E MU

E x Tithymalo T h^ophraflus de hifloria flirpium lib*
xx. Hippomanes appellatu apud Arcades fierircfert,quod
optimum,wquit,cdficiapud Tegeam mutmut, maxrneq,
in pretio haberi. Sed altj auflores aliter fentiunt: omnes
tamen veneficium ejfe affirmant.

Theocritus (hrpem ejfe Hippomanes, qua equi ht furo¬
rem aountuv. _ L r **'**,.* . — i-..

tpvTov i?) -m.fi ApriAot
*} Trahoi fMumrmt de' aptoc, iy Sveti iir? nt.

Vtrgilm & Tibullus poeta, virus ab equarum inguini¬
bus dejluens,quo tempore amoris furore & infanta ferun-
tur, ita nominant j & ide quidem Georgicon lib.m .fle
fcribens.

Hinc demum Hippomanes, vero quod nomine

Paflores, lentum deftrillat ab inguine virus
: Hippomanes, quod &pe maladegerc nouerae.
Tibullus vero Ub. 1 1 . Elegia 1 1 1 1 .

Ecquod, vbi indomitis gregibus Venus afflat a-

mores.

Hippomanes* cupida: ilillatab inguine equa:.

Et hoc vero nomine appellari Vtrgilius ait, volens, in¬
terprete Sermo, herba abufme Hippomanes dici, ab equo¬
rum furere & infanta.

Ariftoteles libro vi.de hiflona animalium, cap.xvm.
defluentem etiam d genitalibus equarum humorem Hip¬
pomanes appellari refert. Equa, inquit, tempore coitus col¬
ligunt fefe, &focietate magis quam antea gaudent, ia-
fiant caudam crebrius, vocem immutant , humore tv.it-
^ . K S ' iunt

tunt fisis genitalibus, fimilem genitur a, fed multo tenuio¬
rem quam mares , quem Hippomanes nonnulli appellant ;
non quod pullis nafcentibus adbarct. Hoc ipfum tamen
quod pullis nafi entibus adharet,poflea cap.xx 1 1 . Hippo -
# #W . C«w , rfi/, peperitjatim
fecundas demrat , 4^ «ww <7«^ frontt pulli nafcentu
adharet, Hippomanes ditium, magnitudine minus caricd
pansa, jpecie latiufculum, orbiculatum, nigrii : hoc fi quit
prarepto odore moneat, equa excitatur, f urit tfc agnito eo
odore. Et Jane equis amoris 'mnafci veneficiis, Hippomanes
appellatu, in frete carica magnitudine , colore nigro, quod
ftatim edito partu deuorat fata,partum ad vbera no ad-
mijfura, fi quu proreptum habeat, Plinius lib.v 111. tap.
xli i . etiam fcribit,tamctji lib.xxv 1 1 i.cap.xi .equam
a coitu virus ejfe concedat .

Dr hoc vero & lufrn Solinus Poljhifior. cap.x vnu
ybtaitfim equarum partu amoris nafci veneficium , quod
infrontibus referunt recens editi, fuluo colore, caricis fi *
mile? iT7zzij.avi( nominatum. Quod fi proreptum flatim
fuerit, nequaquam mater pullo vberapr det fellitanda.

Columella Hippomanes venenti ejfe tr adit, quod equi¬
na cuptdrn fimilem amorem mortalibus accendat, quate
autem tlltsd fit, vnde fiat, fumaturve,mn explicat.

Accedit Plinius, qui Hippomanes tantas in veneficio vi-
^habere hb.xxvi 1 1 .afrrmat, vt tfufismaris mixtura
m W* *%** Olympu, admotos mares equos ad rabiem

”?f 4mpattf*nias lib. v. vbi intra Altin Olympia lo -
Olympica dona,& duoiab eo Ioni

'‘UU •"‘(lrUI* ■ Tb^mepo-
fim An* Mmalm, mne Huicequ Hip-

DE TITHYMAEO TVBEROSO. Ijj

fumatus 'mfufum tradunt. Magi hominis ajlu, quo effit
mtuentibus miraculo. Magnitudine ille quidem & fpecie
inferior eft equis multis intra Altin pofttis , & deformiore
cauda praei fa reddit :fed illum equi mares non Vere tan¬
tum, fed plane qttauit arnti parte appetunt, irrumpentes
eninuvel effractis vinculis intra Altinyvcle rectorum ma-
nibusMapftfiBum inuadunt,nihilmmusfurentcr,qudm fi
ititantem pulcherrima equam gregalem adoriretur. Ha-
flentis Paufanias. Cttiw quidem verba, & fituiliter aiiorit
f 'veterum , occafione Hippomanis , quod ex Tithymdo fieri
Theophraflus memoriamandamt , hoc loco addufla.

De tithymalo tvberoso,

Tvberosvs Ttthj malus exiguos promit cauli-
culos, aliquantulum rubent es Renues ac tereteSyCtrcaqms
txtgtia & par na foliola, for maquidem foliorum Hyperi-
ci aut huiufcemodi Rutafyluefirisyat minor ayCbamafyces
amula. vmbeUa ihfajligiis rara , in quibus acetabulafiof-
, culi pallentes lutei-, femina affertis fiula triqu§tra,vn a-
fiorum Tithymalorum-yninora tamen, radix tuberofa pyri
modo tur Innatur-, tnf more parte anguflior-, feris nigricas ,
inieritis candida. Manat ex hoc lafleus quoque fuccus,
quacunque eius vulnerata aut kfa parte.

In Apulia Italia prouincia gignitur, nec non in Gracia
ac vicinis infulis. vt Creta, Lemno, aUuq3, & quidem illic
-locis montofis. Exit vno loco longioribus c.rul:culu)abuyte-
nerioribus breuioribuscfc. Huius quandoque maior : i/hus
yeio fubinde minor e fi radix. Memini fiqutdem me ab ex -
. tdlmipmo cl, trifinii cjs viro htcobo Antonio Cortufo pa-

•**a

nTHYMAiVSTVBEROJVS.

I

1 66 DE E2VLA sive pttyvsa.
i . Minor priori fwilis , caules tamen eius breuiofes tene¬
rior esqy, folia etiam oblonga anguff a, acuminata ,mino-
ia ifiofcuB fruftwj, re frondent • radix tenerior Jtgnofior,
tenuioris corticis-, tota Utleo f.mhterfai co redundat ,
Repetitur maior m collibus quibufdatn Germania aprt-
cis circa Scapbufiam & Bafileamfin Apulia quofy Gar¬
gano monte , M atthiolo tefie. Minor afreris & incultis
nonnullis etiam Belgij locis exit. Vtraque quandoque ad
hortos transfertur, vmufquevittax efi radix, fed caules
Hyeme marce fiunt , Vere noui erumpunt, Asfiatcjruaus
fudun.

Lfjtlam alij E falam, Arabes Alfcebran aut Alfcolran
& abfque articulo Scebran appellant. Videtur Gnicrum
wjt-W; prafertim qua minor efi. Nam hac foliis
fate Picea fatis efi amulis , Cyparifia T ithymali matoribut
latmibustfo. At que huius etiam maiorem reperirifiecicM
i)ioficrides tefiatur.cum videlicet fruticem hunc quibus¬
dam in locis iv(KyttovMeft,valdc magnum ime-

mi tradit: fatis innuens duas eius Jpecies extfiere.

E^fila etiam nomen a -and ™ luxatu effe pote fi Sub¬
latis etenim duabus prioribus filabis, remanet xm, (tuus
diminutum vfala, & mutata vocali prima, E fala. Nico -
Lttts Myrepfus S^tthm Chamapf en hhdi antidotis m-
tno; compofttione xxx &cxxx. nominat. Etpotcfimt-
nor haud abfarde Chamapitys dici , folio videlicet ««W

^ Sunt autem E^ula Tithymalorum quoque jj>ecits,ve-
Ittti & Galenus de Pityoufa tellatur. Hanc quidam, 'm -
quit, fred em putant effe Ttthymali, qubd fuccum habeat
vt tlli.quodq, fimiliteriUis purget, cateraq, onmiavinbus
iDisfa adfrmilis .

Mefites Exjtlam purgatorium ruslicmmi effe firibit ;

& w r-oremvifcera interna exulcerare , atq2 eam ob cau-
, fampcmtctofm : paruam pr*ftantt orem, hoc efi, minus
nofiium.lpfa tamen minor acrimonia & purgandi facul-
,tate maiore haud inferior. r “ i

Errant no parum,qvi cortkcs harum radicum in me

uzzz::mt'f,tm‘b* Tmm 1

zztt

ftomrr

*>pjmBctuntd-rpuctsIe,i<«i»„, P rge • ncjlru

LATH YK 1 S.

1’SPLVS.

& Lacta

«HAMiESYCB.

167

if Ptipj

b+inth&ckm&if-

D£ ‘EVPHO R1IO.

jwjfunt yfed quemadmodum um antea monuimus , vfa
tarum periculo non carct,velutineque huius.

De evphoriio,

Evphorbio oblonga>crafflai& virentia funtfo-
hajn rotunda ac tereti figura angulofa.Cucumerem vul -
ghfed Galeno Melopeponem nuncupatum referrent 'fi nt

plui fer e ordine ,obfiderent ur. Effluit ex his vulneratu li¬
quor vehementer artis & mordax fflacile concrefcens .

Diofiorides Euphorbiam jnquityLtbjca arbor efl\vtto-
***** *»<MeJtjerulatei generis, aut ferula frenem refe¬
rens, que in Mauroufiorum Tmolo repemur fflucco referta
acerrimo; quem cum timore coUtgum eius regionis homi¬
nes 3 ob eximium eius f eruor em.

Plinius herbam effle Euphorbiu ait,& e monte Atlante
extra columnas Herculis portari.

Differentes autem & multum diffidet es montes Tmo¬
lus & Atlas funt. Nullus Tmolo nomine in Libya , aut
Mauritania mons a GeographU refertur. Ejl Lydia mons
Tmolus in Afta minori. Potefiin exemplaribus Diofcort -
dis pro Atlante perperam Tmolus fubfiitutus effle.

Gr ac i pariter cum Latinis IvpbpCw 'vocat. P Imius vno
loco herbam famimino genere ffuphorbum appellat. Suc-
eus etiam T.upborbion,& quidem officinis quoq3 eft.

Juba Regi Ptolomei patri,qut primus vtriq. Mauri ta-
nia imperautt . inuentio huius afflcribuur , d cuius medico •
Euphorbo nomen accepit.

Natum fuit armo m. o. lxx. BruxelUinatncenifimo
WMffmo horto lo. Botfoti,vm,vt generofffmi, ita do-
L S Qiffimi.

1VPH0KB I VM.

antevphorbiom.

<7* X)B IVPHORBIO.

ftifitmi. dquovnum terra commiffum foBum, mplura
multiplicatum efl, & radicem demifit in obliquos ramu¬
los diuaricatam.

Ioannes Leoin Apbrica hiHorialib.ix.ex vno folio, aut
vt ipfe nominat ,fluclu, xxv.aut xxx . quandoque proue-
me fcribitj e quibus maturis & vulneratis fuccus effluat
Ltftt fimiHs}qui lentorem contrahens concr e flat, atfy inde
colligatur.

Euphorbium autem , fuccus nempe concretus quo vti-
mur> vehementer calida, & vt Galenus ait, caufiica flue
vr entis facultatis &. tenuium parttum eft: quarto quidem
ordine calidum & flccum.

Cum oleo viola lutea , vt quidem Me fues , fed & alio
quouuyvel etiam vnguentu permixtum , refrigerata ctto>

calfacif.adtterfus flupores,tiemres,conuuljiones,neruoui

refolutiones conuenit: prode H etiam contra diuturnos co *
xendicum dolores.

Intro ajfumptum,vt A etius, Paulus, Attuarios, et Me-
fues referut, aquas & pituitam per inferna ducit fed vtid
quoque non modo fauces ac os, fed & ventriculum ,ie cur,
reliquatfc vifcera accedit ,exurit atfy erodit, vniuerfumefo
corpus inflammat.

Obid, inquit Me fues,, minus tenuiter terendu, & per -
mi flendum eius acrimoniam obtundentibus , calorem re¬
mittentibus, & lubricantibus : quorum tantam effl opor¬
tet copiam, vt eiih ftiperflciesvndequaque contegatur.

Sed difficile ejl Euphorbium, aliis ita vel inuoluere , vel
permiflere, vt non exurendi fuam vim exerat. Ham &

eas excitat] corpore praflrtim molitoribus, quamobeau -
fam tutius eft intro corpus non admittere.

Tunditur ipfum etiam cum molejlu , nifi naribus diti *
gentet

l74 1>B tripolio.

Zelandu infulis. N eque videlicet in mari , neque infice*
fed locis , qua afluam mare allidit , recedens , refluens, re-
trod. commeans deferit. Tranflatumad hortos diutini
viget, fed luxurians grandefeit, & 'm fibras radices com¬
mutat. AefliuU menfibus flores facit.

Fabulofum efi,quod d Diofcoride afficribitur, tradi ne-
pe vno die ter colarem floris eius mutan ; & mane album ,
meridie purpureti,veffieri <pwiwMefi ,phoeniceum. Sed
tamen tres florum colores vno die reperiri poffe , veritati
baudrepugnat. N am cum flores,omnes wfmulffied par -
ticulatim & fenflm perficiantur, tres facile contingit flo¬
rum colores obferuari: incipientium nempe,completmm,
& deficientium. Nondum patentes aut completi,fubpur-

ptneifunt-,perfeili patent es jj, quales fcripfimusfleficien-

tes papporum candidam oflentant lanuginem. ^

TfnrbkmJ nonnullis etiam 4*$,ab aliis [^«appel¬
latur : vt quidem inter nothas voces refertur, pofetAlUr

rapio T ripolium Turbith nominat, & pofl eum Auicen-
na. Actuarius tamen Gr acus, Alypi flue Alypia radicem
Turbith effe exifltmat. Mefues vero herba ferulacea ra¬
dicem iudicauit. Habent officina &fuu Turbith non mo-
JbdTripolio, verum & ab Alypo differ ens, nequaquam
etiam ferulaceum. Quod d Ganta ab horto proregu Indta
medico in Aromatum biftoria,quam clarifi.ac dochfi.Ca-
rolus Clufius Latinam dedit, de feribitur, exquahiflorwn
eius in fubfequens tranftulimus c aput.

Cateritm Tripoli j radix, vti Galenus aitgufl anti acris,
e fi, et facultate calida in tertio exceffiu. Dtofeortdes radite
in vmo potam duarum drachmarum pondere, per aluum
aquam ducere refert :item/fc vrinam. Conciditur etia ad
alexipbarmacafiue venenis refiflentia medicamenta.

I>2 rv:

I

^ nino exalbidos. 3

1 *fK »/m» exterior cortex, medio exempto.

Laudatur vacuum, arundinofum fraoik & tlani ,«.

t* aneto* ptttjfct eiusfiirpcac cauliculos prius quam
Colligant, aut contorquere, aut leuiter vulnerJe , * Luor

ffZer qUOf tAndem denfat0 ** concreto • caul'cul°'

iges&ttss&ar '

frr4 ««mj» nigrefiit.

Vrouenit m maritimi, verum non adei) mari vicinia
locu v, vncU em altu, qUean,.fed duabu, au, m4w '«

Nafcrtur autem m Cambaja, Surrate, Dio mfnla.Ba-
fibrate, viiplurimim.atu,
*nde mag„a copa m Perfarn, Arabam, Afum nrnorem.

& Luftmum effertur. infertur xutem InCmUjx

““ZZrxMut, P erfis, & TurciiTurbtth xppellxturtm
GuZerxte veri Barexmxn ; m Cxnxtx preumtu,cumt

Tuh^^tC!lZ 'ZmnhlftuUu ducere,
fei miunufxeultxtue ffe,&
uertt perturbmfr que cire* rxntbet, mxjtulm, >■&
Zomxtx « permfeeuix ; adii & oleum xmjgixhruM

TJZmrgdxlu dulabut,xliu& cmttmpeuh,

L appellit)*»* **?*• tf‘samt

fu„ZZZ ludeeeaererouutiiutettetquMuetve

E B V l V s falsu mufiarlojruilujj fambuco per funi-
jit <(ly fed caudicem non facit lignofum; caules tantum¬
modo herbaceas profert bjberm menfibut cantabejlentes.
anpbfi bs fnnt,acjreiitsenttbu« artuulMgenuuhthfarn~

itict nouellis ramulis ac propaginibus re frondent es. Mae*
tnteruallis gemmata, ampla , veltttt fambuci ex pluri¬
bus ad erajfum neruojum pediculum commi fru coale fcut ,
quorum fingula oblonga funt, Uta, & margine ferrato a~
mygdalinis amphora nmoraq3. flores in vmbclhs candidi .
frudusfiue actmfubrotundi & rutilo cotirre nigricantes in
quibus femina p. trua oblonga . radix longa , digitalis craf-
■ jitudinis,, minime tigno fa. * ”

Exitpafltm locis humetibusjncultisfccUs vias et mar-
1 f ^ oq^fSt: aridum, ftertlejiccum^

Flores Aeflate , bacca Autumno maturantur .

Graci ^tuattUmv, id efly humilem fambucumynom'i~
nm‘„ Dtatur& ivCoiKl,. Lati¬

nis ejt Ebulis & Ebulum : Germanis Belgis fiaf
bitt):Gallu Hieblc : Hifranis Yezgas.

Temperamentum autem Ebulus calidum quidem ac
ficcum,vtrumq3 ordine tertio ; & facultatem non modo,
quam ei Galenus tribuit,digerendi exiguam, fed & pur¬
gandi per aluum eximiam et valtdam habet, efflcacifima
radices funt. folia digerendi ac difcutiendi potentia pra-
ftant.

Educunt autem radices non modb pituitam , verum et
aquofospotifmu humores : vtiles 'idcirco adbydropicoru
purgationes: fedjamen corretta & vbi vires fuffecertnt.
Purgant enim cu mole {ha: ventriculum fubumttt: inte¬
rior aq3 vifcera omnia perturbant. Hale omnibus vfus ea¬
rum fuccedit , quibus hepar obduruit } vt quando ex regio
morbo Afcitesfucce/tt. Quamobrem nec temere t nec nifi
Valde robustis ex Ebuli radicibus niedkamentum,aut po¬
lio danda. Decoquitur m vino radix,fi caufa morbi frigi¬
da, & febrit abeji: alias pro affellm natura temperanda
M potio

17$ DE GVCVM, SVtVEST. IT EIAT.
potio efi. Expurgant & acini & femina , fed dementius
multo ac minori cum moleSliayprafertm prius aceto in*
fufa, ac deinde femine anifi vel altis aromatis vna per¬
mixtis. . ■ ■

Foliis tumores cedematofidifcutiuntur, catapUfmatk
veif omentis additis.

Diofcarides Ebuli radices vterum ait mollire , aperite,
& affectus circa ipfum corrigere ,adtnfeffus decoctas folia
recentia & tenera inflammationes mitigare cum polenta
'mpoflta, commode item ambuflis & canum mcnfibus im¬
poni : auxiliari podagricis cum adipe taurino aut htrcitio •

Syivestuis Cucumis humi prorepentibus for¬
ment ofis caulibus & ( ubrotundis foliis fatiuumamulatur ;
& eum quidem qui Galeno fattuu* ejl ( vulgo Melonem
appellant)vtriflfe tamen afferioribus. flores fublut ei funti
fluftus oblongi, afferi, oblongis glandibus maiores, alioqui
forma fatis fimles, famis vero Cucumeribus longenino-
rer, qui maturi vdvhrbyvel Icuifimo contadu deflliunt, ,
femen cum liquor e eiaculantes : radix crajfa, candida ,
multiplex. Tota ftirps vehementer amara, vdutt & reli¬
qua omnia fyluefhta Cucumeraria.

P aratur exfruftu huius Ehterium dittum medicante -
tum, cuius colligendi coficiendtqs rationes ac modos Dio-
fl oride s pluribus verbis refert.

In pleriffc calidis regionibus in ruderibus, fabulo fir a-
liisq f incultis locis reperittir. apud Germanos hartenfis .
femel autem fisus , pluribus inde annis facile renafcitur,

c80 DE,5CY-CVM.SYtVEST.IT B1AT,
tum tamen e radice reuirefcetis , fed ex feminibus jparfis
proueniens .

Circa Autumnum fruilus maturantur', atque eo tem¬
pore, ad Elater tum confidendum collidendi.

GracUeffiflw*y?i<& •' Latinis agreffiis & erraticus
Cucumis etiam appellatur : officinis Cucumer afminus.
Sunt qui Cucumerem anguinum vocent. Sunt tamen in¬
ter fatiuos & bortenfes vulgo habitos Cucumeres oblongi
ac recurui, quos anguinos cognominant . Italis Cocomero
faluatico : Eiffianis Cogumbrillo amargo : Germanis
IDiltictinimer: woj?ml©il0econrommerm: Gallis
Concombrc fauuagetottr. Elateriumfiue harvpior
officina corrupta voce Elafterium nominant.

Eli autem denfatus ifte fuccus ex fecundo ordine ex-
ealf ademtum, Galeno teRe,& fubttlium pardum.extcr-
gendi item digerendi ^ vim obtinet .

Folia, Cucumeris fylueflris, radices earunufo cortices ,
Vti vehementer amara,ita fimtliter quocfa excalf edunt, et
abslergunt, fed minus tamen quam Elaterium. Expurgat
autem iftud Etaterium bilem, pituitam aquofostfc humo¬
res-, & quidem valenter-, ac non modo per inferiorem ven¬
trem , fed quandoque per fuperna.

Modus <Diofcoridi eSlafemiobolo ad obolum, pro vi-
rtum portione.

Ctt idem menfes in peffof abditum. Naribus cum Uftt
infufum oculorum in morbo regio colorem emendat .

Db colocynthide.

CAP. XXV.

Colocynthis per humum flrata Cucumer a-

Jhaatas appellat proxime referens, cum & fylueily k
flectes. folta eius lata aliquot mcifurjs diffccla flores, n
teo paUefcunt. fiucius globofus cortice integitur tenuifiu-
tei vbt maturuit coloris , quo ablatp interior candida futt
gofa medulla ad medicina vfm reficcatm ; na cum % sa
conditis femmtbus paruis , & firdemts colaris. Ingentis d-

^m^}!^Z7ibdltU &‘fw *>*«**% W*

. in calidis regionibus feritur & perficitur Colocynthis:
fed in Germania ac Belgio agre ad. maturitate peruenit.

Appellari filet a Barbaris ac in officinis Coloquintida 4
GracueftMtoMtSt^ &quandoq, auvmU. Atque hinc
Hiera JiaaitvmUf aliquado infiripta repentur , qua olidi
dicitur. EH tamen & cikvwU Cucumis
agreftis, de quopracedente capite. Latini interpretes pro
Colocynthide crebri Cucurbitam reddut ftlueftrem. Dif¬
ferens tamen hac a Colocynthide efl. Cucurbita fiqutdem
fikefiris Gracis ma^V-Sw vacatur, & fatiua fimilis u<

ejtifiandtt vt fitiua vicinaadminicuir.foliaeimfimiliter
lata & indiuifa. fruttus paruis cucurbitulis fimiles , duri
4C lignofi admodum corticis, medulla interior adeb fuccu-
lcnta,vt refucati nequeat, amara interim tota,vti Colo -
{ ynthtdis & agreflis Cucumeris .

Efl autem Colocynthis veluti tota fua natura , omni-
husfy fuit partibus amara , ita calida quofo ac ficca ficun -
do gradu eotfa intenfi. at % idcirco *xpurgare,abftergcrc,
aperire , & quacunq ? Amari fima efficere pojfet, nifi vali¬
dior eius per inferiorem ventrem euacuandi ac purgandi
facultas reliqua eius opera , vt Galenus ait , pnuerteret.

Tam valenter fiquidem hanc vim exercet , vt non modo
f ituitam & bilem cmflime copiofifitme % educat , verum
&abrafis inte simis , venarum & mefiraicarum ofiulis re-
M i feratis

jgi fel C6L0CVNTH I DE7
feratis, fanguinem & cruenta fubinde eliciat, Ita vt bac
de caufa nec temere , nec nifi grauifiimo aliquo vrgente
tnorbo.ea fitvtendum,neq3 etiam nifi tento altquo acglu-
tinofo permixta, quo videlicet vehementia eius reprima-
tur ; malefica vts obtundatur, & celerius per aluumptf *-
tneantejnteflina minus abradantur. Admifceri Mafitclie
nUtgummi Tragachanta , Uefues admonet .

Formantur & ex ea pafiilli cum Mafiit be , gumrm
' Arabico acTragachanta,et Bdellio . Ex his M afticbeettf
adftringentis facultatis euidenter particeps e fi, . Fra.fi arti
autem lenta aC glutino fa , adftriffhnem n ullam aut exi -
guam habentia. Adjlringentibu # fiquidem bmufiemodi
valida ac fortifitma medicamenta coercita ac refrenata,
maiore deinde violentia ac molefita , vim ac facultatem
(tum peragunt. Quaverb adfiringentta permixta no ha¬
bent, ficibus minori^ cum labore optu fuum perficiunt.
Quales funt Pilitla,aEhafi ltb.ix.ad /ihnanzmem Ba¬
ca appellata. Quacoponuntur exCohcynthide & Scam¬
monio duobus for tifiimis-, ac tertio Sagapeno,quod lentore
fuo intefiina oblinit , & ab vtriufi ^ muria def mdit.

Qua quidem compofiito tumet fifortifima,& qua nec
temere,nec citra vrgentem vehementer neceptatem vten
dum, facile tamen ac citra magnas molefiias expurgat,
& cum minoribus torfionibus , quam pleraq3 mitiora de¬
mentior a q3 medicameta,M.afiicbenaut alta qua adfirin-
gunt, admittentia.

Atque hxncob caufam verifimile efi a Cochiis catapo¬
tii* Galenum bb, i . de medie amentis fecundum loca , Ma-
fiichen & Bdellium reietta voluijfe, qua tamen praccftor
eius Quintus 'tifdem addere antea fohtus fuerat.

Vtilis autem Colocynthis non modb ad purgationes, in
quibus Vertigini , Hemicrania, Ccphale£,Apoplext, morbo

DE HELtEBORO. Jgj

comitiali , Aflhmati, intettinorum cruciatibus yahu % per -
tinacipmis morbis fuccumt j wriw» dr/«r« nequaquam
afpcrnandas vires proflat.

Valet ad aurium muttus &furditates oleum cum ea
decoctum, idem lumbricos & ventri» meas interimit ac
pellit, aluumfo non raro mouet vmbiluo imo % ventri ad¬
motum.

Acetum quod eius decocltonem admi[itycollutione den¬
tium dolores fopit , au flor e Mefue.

Semen ad mortuorum corparuconflruationem ac con¬
dituram vtile ; proferam Aloe & Myrrha admixtu.

De

Veratri apud veteres duo genera funt : Album,
& nigrum.

Sunt autem albo Veratro folia magna , lata , maioris
Jute latifolio Viat aginis, aut potius Gentiana fimi lia yma-
tora, magis venofit y liratim flriata,ac quafdam plicas ha¬
bentia .re flus & ferulaceus c*ulis,pralongusymultit infe¬
rius foliorum tunicis obuolutus, quas inarefcens demittit j
fupertus vero plures proferens flicas- in quibus flor es non
magni, e fenis angufli» ftriatis foliolis herbaceo colore can¬
dicantes-, quorum fmgulis tres autquatuor fuccedunt an -
gutta, par ut flltqua velati (i fami, in his femen latum &
candicans. V adix crajfaycandtdayhaud longa efl, cu mul¬
tis adherentibus fibris, quibus etiam fubuide propagatur .

huius & alia flectes efl floribus mgnc antibus, f olus <L,
caulem profertim ample flentibus, anguttionbus y alioqui

M 4 Gaudet

,3

VERATRVM A LB V M,

.ATRO.

m

Gaudet Veratrum album montanis & affer is ; non
modo itfGracia* Italia, aut aliis calidioribus regionibus,
verum & in Germania ac Heluettorum montibus viret !
viuitt &in bortis.

Floret Aefiate.mepbus autfub Autunmu legendafunt
radices .

Nominatur Gruis iviCop©- & quando % cU

traajpirationem \K\k£of&>,ivw: Latinis Veratrum al¬
bum. Sunt qui dcruJkytcnuoVy myvempt^l» , ymv jfp$-
**»©-> 7 TiMeiJiir, <z\ veiQu-w etiam nuncupent ; aliis San¬
guis Herculis dicitur : Germanis l©cif; niefjtourtj : »p-
ftrii l©irte mettomtle.ltalis Elleboro bianco: Htjpanis
Verdc gambre blanco, & yeruade ballefle : Gallis
Ellebore blanche.

Ex tertio eft ordine excalfacientium ac de fucantium,
auflore Galeno.

Vomitione purgat-, varios humores educit, & quidem
magna cum v i & moleftta fumma. quocirca dari non de¬
bet, nifi vbi longi valente sq^ morbi funt,ffcs<fe ex aliis re¬
mediis adempta fit : vt Paulus Aegineta fer ibit. apud que
& nonnulli exhibendi eius ac propinandi modi extant.
Sternutationes huiuc radicis puluis quoque excitat ,nari~
bus exceptus-, & inter 7ilap(tMei fmefternutatoria valen -
tifimus eft.

Dtofcorides Veratrum iftud menfes etiam ducere, &
foetus enecare in peffo appofttum refert & mures interji¬
cere cum meile & polenta fubaftum. Plinius phthiriafm
hoc emendari addit.

i

Iti HltLIBORlNF.

Di HEUEBOlUNI.

CAP. XXVII.

*87

* Vhratrvm albam effigie refert KMor\ne,ea
4e caufad nobis appellata , fed humilior tamen ac minor
ntulto. caulis em ereftus ad pedis fere altitudinem ajfur-

-M* Lttafmaltter venofa & ftrtata,vti Veratri albis
fed p amula. flores fecundum caulem ordine quodam dtge-
fli, foliacei, albicantes medio aliquantulum prominente
fubluteo •, quibus oblonga non tamen magna fuc cedunt ve-
lutifiliqua, aliquantulum ftrtatajn quibus femina minu-
lifltma. radices fubfunt fibro fa. Veratri albi tenuiores.

'Repetitur locis haud [utentibus ac vmbrofls cu flore

quidem i un io ac luito .

cum Veratro albo finulitudo teftatur. Nam filuettrea*
Jpurittm quoddam eius genus effe videtur.

Diofcorides quidem Stttxrhhav utxpbr, hoc

tfl ,p artium fluticulum effe ait flabetetn irid%sm vdhKu,
fdeft, minima folia. P Imius verblib.xxvii. cap.ix.Hel-
leborinem partiam tradit herbam , exiguis foliis. & Itb.
xx 1 1 1 .cap.TX.paruk foliis. Et parua quidem noftra hac
Hetieborine,&herba,&$*(mrm. ft quidem

herbam cuius cauliculus rettus ajfurgit, etiam fi vnic aulis
jit> Diofcorides non rarb nuncupat. Nam & Poljgonaton
quod fingulari caule, & attollitur, & nafciturfl^^v fa¬
cit. TnKOyivvnvydts folia autem
huius non quidem minima funt, fed comparatione Veratri
albi partta re vera funt, ac dicidebent.Et F Unius non mi¬
nima, fed exigua & parua tantum effefiribit.O ftendunt
& hac noftra Hellebormes , cum ea qua a Diofconde ac
Plinio defcrtbmr> fimilitudinm maximam , fed tamen

legitimam ejfe , in tanta ac tam obftura veterum breuita -
te, difficile fuerit affirmare.

Dicitur autem Helleborine Diofcoridi ac Plinio etiam
bqmxrr is, fed vnde hoc tlh nominis ,non patet. Veratrum
album etiam d<rm repetitur, vt diximus , appellatum. Si
pro doxis legi pojfet daris > exifiimari pojfet \miraxrfay
quafi fer/, durk dtftam , quod videlicet Veratro albo fis-
peraddattir. Vt etenim Tbeophraftus lib. ix. mifceturin
potione ex Veratro albo, vt vomitio bene fuc cedat, Helle-
borines femen, iw-n iri Wp m, addit, id e fi, hac her¬
bula quadam e fi- Atque coniefturam ita facere, fed certi
affeqai nihil datur :v eluti etiam haud conflat eandeTbeo -
phratti & ‘Dio floridis Htdeborinem ejfe. Diofcorides fi-
quidem, vomitionem adiuuare eam, quodTheophraflu»
ajferit , nonflripflt^fld tantum aduerfus lethalia medica¬
menta, & iccinoru affeftiones bibi i Vlures autem ejfe pojfl
fttnt Hedeborines. Nam & Centaurum minus [upernu

Caterumnoflra Heileborines qualis fit temperies aut
facultas , compertum nondum habemus.

DB y ER ATHO NI«RO.

Veratri nigri tria funt genera , puter illud ta¬
men quod d Diofconde defcribitur.
i Primum folia promit ex pluribus colletta,qumm fin-

galaria obloga,lata,Uuia,& duriufcula funt veluti Lau¬
ri , fed margine vtrinfa d medio fur fum verfus ferrato:
caule caret, flores inpediculispalmum altu e radicibus e-
mnpenttbm, , magni, initio albidi, deinde purpttrafc entes ,
pofiremb virentes, cum videlicet e mediis flaminibus lu-

teh exorta ftliqua mcreumnt. Quum, aut qumqul (n_
lunas Sefm modo ha nafcmtur-, m qmbusfimm.Rad,-

zgzz^-»*»****.

Ah er tus VemnfaluprimmuU fttntJidanou/!ia
«, »>J pior*, an, bituq, toto [mato. ceu lo» ijlud habet

S«56K iSSZSgSi.1

TU tf ad, do herbacei. raSccifihojaahquamotenumet.
mnus nigricant.

\ . Terttum Ver anum caules habet proceriores &fubin-
decrafinestfoha quimfecuudiangufima. quorum & '■
ambitus vmnfyfmatus-.flores magniteedme fecundi : /i/i-
Utrem es Jubmgnuntes % .

Na/cuntur Veratra hac m montibus affleris & petra.
Jit- Duopo/fermam Germania ac Belgio fieqTeLra.

Floret primum (trea natalem Dominicum, fi Hvemt
tlemcns mttu^fuertt; alus moxfolutogelu , proxLum
genus paulo fenus: tertium urca Ver, & ipfp Vere
Veratra autem hac ejfe nigra fatu inter recentius <9-
venit Jed tamen ad quem vetenim au florum referri de-
beant, nonaque expedumn. Differentes fiquidem Veratri
ftigri defer tpt tones penes bosreperiuntur.Tbeophra(ht< (i
quidem folio Uurtno Veratrum n igrum ejfe ait , frutl*
fefamaceo. Diofcendcs verb foliis Plataniac Spbondylii
Cmctq3 femtneipfum depingit . Qua vt cuidentem dffe’

rmum ita & hac rcratra,adrhfVhrafliacc,deZtt

Dtofcondis verb Veratro parum conuenire offendunt f0
lio fiquidem lanrum,& poti f imum primum. fruflurerb
Sefa -mn referunt, vtt nigrum Veratrum facere Tbeo-
phrafius fnbit: Platani aut Sphondjlij folium nequaqua

(vt D'tofcorides)amuUntur. Appellatur autem Veratrum I
nigrum Gracis iMsCop©- a nonnullis ysho^rl- 1
JioviitttK 7mtoppt£ov9u*topipj>i£ < ov, wfohiov, itifpavm, 4Ut 1

potius xnjKvpeimv, ‘ktbmvj aut Woftw* Italis Elleboro i
nero.HiJpanis Verdc gambre negro.

Appellatur yerb Melampodion , quia Melantpodem in- j

wntorcm habeat fqui furentes Pr ceti fi bos primus eopur -
g*ffef& ad fanitatem mentis reflituijfe creditur. HttM

i Qupd autem inter hac genera primum , vulgb * Ger* \

manu d nojlris Bcpltclj ktz&nupt no- ,

minatur, idcirco videlicet, qubd Hyeme demente circa na- j

talem Domini noflri Iefu Chrtflt diem floreat. I

1 Alterumgenus PfeudoheQeborum & Veratrum nigrtt I
adulterinum ante nos etiam F uchfius nuncupautt. Plerufy
Confiliginem ejfevolunt ; quia huius radicibus iumenjoru j
quadrupedum^ morbis noflra atatts agricola medeatur,
haud difltmtli quam Conf.hgine veteres Mulomedici mo -
dovnde & d nojlris ©icrcrupt dicitur. Sed idem poffunt
& Veratri albi radices ; vf quidem Abfyttus & Ht er odes
Graci Hippiatri tradunt ; vti latius in cap. de Bupbthal-
mo , in florum hifloria fcripfmus.

3 Tertium genus Germams jkufj&raut nominatur, i. ]
Peduncularis, pediculos etenim interimere creditur. PU- -
cet nonnullis Aconitis ifltid genus annumerart.Nefa enim
pediculos tantum , fed, veluti A comtum t & oues ahafy I
animalia necare comefum fertur . Verum hoc non modo I
sftud ,fed & reliqua Veratra nigra poffunt : qua de caufa I
& inter Veratri genera hoc tertium retinendum videtur. 1

Cat erum Veratrum nigrum, Vt quidem Galenus fen-
ttt , c andido calidius at amarim eft, ex tertio fimiliter ex¬
calfacientium & reflccantium ordine.

**»/«■■. fti & „rj„; M
oZJTrn^u7r!’ d'°7fun: <**■- ,m

(inamoiejttam ac difficultatem. Idcirco non mfi robuilis
ac vahdiftmu,vt Mefuesfuadet^xhibedum. Prodeft au¬
tem ex Veratro nigro purgatio infanientibus , maniacis
melancholias t comitiali morbo afflm elephantiacis*
quartana laborantibus , fy ommbiubreuiter quos velatu
exagitat btliSiVel melancholicus humor mole flat
Modus exhibitionis , Mttarm lib . v .ait , fum fcrmuli
«rtsyaulo flmmrmve, tenuium fibrarum e Sibus
pendentium , tn aqua paululum macer at aru- deinde cor -

fff pedulia . Datur autem expaffo &oxymele- £
Tumfuauitatis gratia, quadam ex odoratu feminibus funt
inferenda. Si Peri, efficaciorem cupis purgationem ScaZ
monij pauxillum adiicito. Hac ille. g*i°netn>Sc*m-

Praflat autem met hac genera primum fleinde fecun¬
dum, ternum minus efficax habetur. Extergit veri Vera
trum nigrum etiam alphoi, lichen as, lepras, ac pCoras in
fiftulam CaUofam inditus t caUu duobus aut tribus diebus
Yt Galenus ak , detrahit.

Uf**uctimu , ftifp mf & Migri„d > $
r*. (.ults «frrr eft : jloresallhpttrparjft entes far JL.

cvico Ji.

h. rtdicrs fitbfunt J,

U uptfmth ittaimcs>iHmm & v/«

N mi*

*>« VERATRO

nigro DIOS COR*

Jp6 Di VERATRO NIGRO DIOSCOR.
tft, inquit , quod ex Anticyra petitur. Floret autem
i(lud Veratrum nigrum noti Hjeme,fed aftiuis menftbiu.
T oto autem anno herba viret .

Recentiorum pteri/fc Aftrantiatn nigram:alij Sanicu -
lam feemina nominant. Differt fatue multum ab Aftran-
tia , qua & Imperatoria, vmbeUtfera herba. S anicula etia
perquam parum fimilis eft. Nobis diu vifa eft, non quidem
Tbcophraftiyfed Diofcoridis Veratrum nigrum effe. Re-
frondet forma,vt retulimur.coueniunt etiam vires. Nam
& atros alios % Intmores radices huius expurgare , tefles
habemus in Germania nonullos cxercttatiftimos medicos,
.qui hts melancholicos purgatos faliciter ad fanitatem re¬
duxere. QuodfententiamnoHram , & Diofcoridis Vera¬
trum nigrum effe confirmat.

Tribuit autem huic omnes etiam eas nomenclaturas
Djofcorides,qua fuperiori afferipta funt. Semen vero eius,
ait, in Anticyra Sefamoides vocari, etusifo ad purgationes
vfurn effe . Si tnodb genuina & non vitiata eftleftio. Vi¬
detur aurem non omnino integra. Nam fi Sefamoides,vt
Plinius ait,& voxipfa teftatur,d Sefami fimilitudme no¬
men balet , improprie huius Veratri nigri femen, non Se¬
fami, fed Cnici amulum Sefamoides nuncupabitur, /at»
* et Sefamoides fui generis ftirpseft. Ex his aliitdc hac ver-
la Diofcoridt acceftiffe fu fricandum : & forte ex Theo -
phrafto tranfiata. Scribit fiquidem Tbeophraftus lib. i X.
Anticyrenfes fruclu Veratri , qui Sefamo fimilis (it, pur¬
gari: UtUeborum, inquit, non folitm radice, fed etiaftutt»
vttle eft. Siquidem in Anticyra, vt fertur, fructu eius pur-
%*nlnf D™de infertus: Anticyrenfes fruilum Sefawacei
Hellebon dare filent, qui Sefamo fimilis eft. Quibus ver -
hts Tbeophraftus Veratri fiuclum Sefamo quidem fimilt
refert, fed Sefamoidm peculiariter ac proprii dici non af-

SEUMOIDI,

'10 SCO*

uijjt videtur i fed ex aliorum fcriptis tantummodo defert •
pttonem em collegijjhatfy idcirco dtfiunftiuapartkula»
vfus .ignorans videlicet citi fimile Sefamoides magntt effiet :
Senetioninean Rnti.Vtri% autem fimile ejje, vixpofs -
bile. Sunt etenim diflimiles multu Senetio & Ruta,qua-
hfcuntfe etiam ea fitrfiuegraueolens,fiuealtera Hypertco
fimilts.

Recentiores .inter quos Io. Rutilius & nonnulli poft et,
Sefamoidei magnum Mflimant,qt/od d Theophrafio Ve¬
ratrum nigrum defmbituf. Cognominat enim ipjum Se-
famaceumftue nm.uoH$U,AnticyreHfes, tnqutt,fruttutn
Sefamacei Veratri darefolent. Accedit Dsofcorides, qui
Sefamoides magnu apud Anticyrenfes Veratrufnffi irtodb
genuina leclio)vocanrefcrt: & Galenus in lib.de Jimplic-
med-f acuit . vbt Sefamoides magnum Anticyftcum Vera*
trnm effiefcribit.Ahticjrenfefiquide VeratrUmefl, cuius
Theopbrajlus meminit , & de quo capxxvu. Sed illud
tiefo Senetton^ne^ Ruia fimile efl, & non modb femine ,
fid & radice efficax efl. Sefamoidis autem radix
KT®r,hoc efl 3ignaua,& nullius vfus. crediderim ego no¬
dum repertum Sefamoides , & propter eam quam dflen -
dmus difficultatem,non facile agnofeendum.

1 Dicitur autem enfTsuioetPlf, vt Dioflortdts (Orfoflerio*
rum exemplaria habent, in Anticyra iM&bpov.Caufd ad¬
ditur, quoniam Veratro albo in purgationibus mifieatur.
At propter hanc caufiimfortaffierefttus Imfylvtt nuncu¬
patur. Nam RcHeborines femen Theophraflus ait purga *
rtoni ex Veratromifceri,quod haud aliud quam 'tpftus Se-
fantoidiseffie verifimtllimum efl. Hippocrates enim,Stra -
bo & Dtofcorides non aliud admifleri fcrtbunt quam Se-
Jamoi dis femen . m pwmtf, ait Strabo3 nafeitur ovmfloti-
fis ,cut permixtum priparant Octamn Hellebotum.

A Se-

DE SE5AM0IDE PARVO. .,53

A Scfamt autem forma &jmduudmtsefameidet „0.
meu,n Plmuuatt, accepit. ‘

I» abjlergenio, excalfaciendo.dcficcandoq, [mile V,-
T4tn vwirGdau audere , obtinet. Purget pituttam 4
brlemfupnne , Dtofcendeirefett, qM«t„, „ Lj „ d Z

1^5tr:;;:^crs

nhfujfocT CtUm Vf4tr" tmiaP”M*

S i s a M o I D 1 paruflyVt Diofcorides habet , dodrX-
talesfimt coluult,foUa habentes CoronopofimiUa, bmfa .
tura tamen ac minora, in fummocauluulorum capitula
/«ntfiorumfubpurpureorum, quorum medium album,

btmmlh urtemmr»,.^, atijoi^i.

■nmGalemu mmuunth «..i,; ,tm „m

qualitatem contmere,multumq3 amarum ejfe,excalfaa
re.rumpert, txtergereq, fertiu. "

fiuufmmKaSmliffi' &**?» <Sr btlem deor-
m/efitum cum aqua tubercula & tu^I“lf.“!fr' li*

D I RHIO Sf V* RHA,
CAP. XXXII.

..... - * aoi

iix Dtofcoridi nigra efl, sed tamen potuit & pro ce».

Tc]ZT'rae,n,m c°p' ful,fiu“ueff’^> ™

‘fT'*

rjdtx Cvflo ntgr*finatutmmor & ruglrpnub
eoiorem reddit ad crocum mclm antei»

M,m R beon ,aitx efi multe »«r, „af,

,T* "**• 1“‘ /•* «fr*-

.intentu i tro^recens quidem, cum varietate quadam,
tjbrndtlutctxfurrurtirtn j vttuflmtxfttkUneofm-

»«3S3S££s£

EffiM»as£s£

,ndun^”

G«fe« : hm^iuquAm v.« « j£<m/4r5 r

Appellatur vutgb R ha barbarum, aut Rha barbarie u

n’7j* Reui‘rb‘”m' 1*U « & **£$>

l » rt,fm ****** » adtuhatur. Reclws Punici dr
ArAeiRMHisn, «km, -.isua^fTMbKu:

» lndumxr>aAm,ArAbumi,^c^fi4h, EunpumT
/Vtw. V.wfitm fpteut <m* emnaiifi, tmJwEciT.
&iAMmmlkmmU<amam c£%!£?£.

t7mZ“ P‘n,“m ,MtKtm "" <a" :

f) ,m*4 ejdcmfimiti'4, fiV*uui tubridmr,-

centium i idem inueteratoru i commanfia glutinofum leth
torem parem,eundem<fe,croci videlicet amulum , colerem
reddunt- & odor quoque Pontico,# quidem haudefi ith
fuatiis. id quod cudenti certofe experimento cognitu ha¬
bemus. Nam huius radicem ab excellenti fimo viro Ucobo
Antoko Cortufo, amico noflroolim accepimus, haud gruui

Diofiortdu tamen exemplar aotuovM e fi, odor e defii-
tutmn Rha ejfe habet. Sed pro , fortafiis rettius

legendum £uoof/«§K Nam cum veteres omnes Rheo te¬
nues aerias quafdam conftteanmadege partes, odmm
quoque vnd ege innuere videntur. Tenuis etenim aerexfa
fubfiaiiaodor comes ejfe folet. Odor at a enim tenuia funt
egentia. N eque nos ab hac fent entia Plinius abHerrere
debet. Potuit enim ipfe, vt & altas , in depr anatum inci-
diffe codicem. Nam & ab illo tempore nonnullu locis cor¬
rupta ac depiauata futge Dto fordis exemplaria , fi non
aliunde, pelex foU Orchios deftripime mamfefiu, apud
omnes pofisriores qualis apud Diofioridem , extans : cor¬
rupta vtdeUcefae deprauata : vt cap. de Orchi m florum
hiftoria offendimus. Vtcunque autem efl Ponticum Rha,
non efl odore de ftitutum.

^Fluminis autem Rha fibinomtit adoptauitan cuius fa-
peraliis, vt Ammianus MarceUmus ait , na fatur. Oritur
RbatxTijptrboreisSeptetrienis montibus , &per Afiati-

btturmare.

Mislam autem Rheon,&fiibftantiam,& temperatu -
ramaefacultatem obtinet. Sunt eius partes quadam ter*
reshes,adftmgentes # reficcantcsudu tenuior es, aer ex ,
calda & purgatoria.

laudatur a Diofioride ad inflat iones, fi omackt hnbe -
cilhtatem,

cautem, & mnts mu dtbra, cmuulfcfiimfoifaa.
ttcos, nephriticos, tormhu, vefiu & thoraci. vitujrn-
cordmtm Menttone,, vtm ag,a,onts, coxendicumdol
ImttjangumuftManonessetfuattonetdifrctlttJmoui.
‘«‘•dyfmtata.,CKb<uaipaJi,oii's,ctrcHUMftkilcittvt-

nmatortm nor fu,-, nile, e etiam liutda & impmcmes cS
MetotUtttim ait . Galenus etiam ruptis , conuulfis, \& or-
thopnxx prodeffeifanguincmj^ffuentibus (tfeneferibit.

De expurgatam autem facultate neuter quidquaferi-
pjtt. Non fuit Rhet ad purgationes illofeculovftu . Quod
tn eo tenue ac aereum, intendite eius adflringendrpo-
tentiam Galenus exHltmauit. Nec enim, inquit, r eluti a-
turterrefln frigido, tenue aereuftmnib eo quod deducat ,
&m altum perducat, vaUntioris effetius caufaexifltt.
Cum tamen hoc tpfum aereum ac tenue purgatoriam, ac
objtrufttones adaperiendi vim obtineat.

Paulm Mgitttupnmm Vtdttm 7y,W expntgosorhm
facultate exploratam habmffcM.enimprm0,cdp xtiu
vbi Terebinthinam inter ea, qux fanis aluumfubducmi,
enumerat. At cthnmagis, ait,fubducereeam cogitamus,
Rhet momentum admtftmtis. Subfequuti Arabes ad v/~

J rem ipfam medicina vfum perduxere, per quos quoq;

fl antius ifiud eft: Ponticum fmeTtircunm debilius, no ta¬
men purgandi vi deflttutum . Reperitttr & quoddam in
T ar torta vrbe Samarcandar,fed improbum, & non nift
umentor um purgationibus vtile. ait Garcia ab horto.

Optimum autept eff recens, a teredinibus non exefunt
& decoctione non e.xpertm.Vt enim Galenus, Auicenna,
& Mefues , decoquitur recens, & exprejfo fucco, iterum
reficcatur. Tale purgatoria facultate omni , aut qua) de-
fittutum efi3 cr magis adflringit.

Sepa -

Separantur enim maceratione ac decoctione huius fa-
cultates. Calida, tenuis, purgatoria & aperiens in humo¬
rem transfertur, remanente reliqua terrejlri adflringme
fubjlantia. Denfius ijiud efl, Croci non,aut parum mficit
colore-, & amijfa eius varietate ,fubnigro for det : facile £
4 teredinibus perforatur.

Expurgat autem Rbeon per inferna bilem flatam, &
quandocfo pituitam in proximis vits bar entem.

Vtilis ac commoda ex eo purgatio omnibus quos bilis
fiaua 'mfejlat , vt laborantibus & acutis & tertianis fe¬
bribus, ittericis, hepaticis-, confert in pleuritide, peripneu-
monia, angina, infanta, fur ore, renum ,vefiu & omnium

Vtihftmum certe Rheon iecinori & felli laborantibus
nialejj affeci is. prater enim quod btliofosprauosjj expur¬
get humores , & ab obttruttionibut meatus expediat, ro¬
bur quoque maximum ipfisvtfctribus canferv.it a vt haud
temere, Rheon vita hepatis, a nonnullis ditium videatur .
Commodi fima enim ac vtilifima talia ejfe iecinori me¬
dicam enta, Galenus x i .methodi ajferit-.qua videlicet mi¬
xtam habent cum expurgandi & aperiendi, adflmgendi
potentiam .

Modus exhibitionis a drachma vna ad duas: macerati
vero ab vna cum media ad tres. Datur aut maceratur in
calidioribus quidem morbis cum Ciebor ij Intybi aut alte¬
rius natura fimths, diluto, aut (liUatitio liquore , vel etiam
laUu fero. St verb calor abeft, ex vino dari potejl.

Exhibetur quandoque & tofum, ftd ita vt nulla eius
pars vel minimum ftntiataduftionis. tale dyfent eruis &
coeliacis auxiliare, expurgatis fiquide vitiojis humoribus,
aluum deinde reprimit ac cohibet.

Stfitt

SiUit Um,aJem tofium mdo.&fuetfiu-.. m

mxmmflnLium, hqm,

»mm umpcTc,omnt tUtifUrcM^, pu„„ &g„wlu.

DE CONVOLVVLIS,

ET IIS QV& ALIIS
ihniivntvr stumbvs,
liber terti v $•

PRAEFATIO .

d proximvm a Purgantibus or¬
dinem jpeclat vicinis feft implicantes
amplexu Vtuentes. Sunt enim inter has
multa purgatoria vi valde efficaces. Sunt
& alia non tales., fedquia in ctrcttmuol-
uendo / candendo % fimilesy iUis coniun-
genda erant, exceptu tamen leguminibus & cucumera-
rtis,vel ad frugum ,vel ad olerum Infloriam pertinentibus.
Tertius igitur bic liber JHrpes habet adminiculis egentes;
Vicinis fefe implitantesytut prope adfi antibus 'mnitentes.

SCAMMONIVM.

gratum faporem communicat. Qupnobrem ttec inter ca- 1

lidtflima, vt pleriflfc videtur tfed tnter moderatius calida I

&ficca habendum. v I

Extergit autem & educit poti fimum bilem flauam-Jt- I

rofos item tenues^ humores ,& quandorfa ptiuitamtven - I
triculo tamen magis quam reliqua omnia medicamenta , fj

Vt Paulus tradit, noxium efl scammonium ; Mefues vero ^
non modo ventriculo graue atcfe moleilum, verum & i*- I

tefiina i p funi abradere ; interna viflera erodere ; venarum
ora dilatare totius^ fua fub flantia e f entia cordi vifceri-
busq, reliquis obejfe flntit. Immoderatum & minus opor-
tunum idcirco eiusvfum animi fequuntur deliquia ,ven~
triculi fubuerfiones, alui fluor es, dyfenttria & tene [mi. j

Occurritur his malis, eodem auttore3fi Scammonium
in Cotoneo malo decoquatur ; & muccagine Pftlij , Ptu* '

norum carne aut fucco , alitsve lenti fimUiter fucciptrnufl
ceatur : addita Maftiche aut aliquo ex moderate aitiin-
gentibus. ..

Plinius noxam eius tolli pojfe affirmat admixta aloe : j

detrahit , aluum foluit, praterquamft aduaantur aloet |
drachma dua, obolis eius duobus. Quod & Oribaflopro-
batur, Synopfeon lib . primo : & collectionum Medicina - |

liumlib.vii. .

Veteres Scammonium in malo Cotoneo etiam decoxe*
runtfledomiffl scammonioipfum malum edendum ora- |
btterunt, quod abflfa (lomachi fubuerfione alitum fubdu- t
citivt lib. primo de f acuit, alimentorum Galenus flribit: j
& u i.defimpl.wed.facult. __ . |

Officina Scammonio m pomo puparato vtutur , quod ,
vt diximus ^Diagridium vocat , & copofltionibus omnibus
fere crudi ac non praparati , Scammonii loco admi flent.

■>* 1O0
^rm,uri»iifdemamidoufiMeUaariuduo furis

fumi, mu, vnum ex n(lll0, , «IU! uncior Mefues ■ ai, erit

'X Prnms, quodad Nicolaum refertu, inuntorm^Z

ud tpfiuc Siummonif temperationem & coneStosumere
omnes ex JUua tute morbos commendantur Ma/hrl,

Modus autem scammonii vel etiam ipfm Diuoridii
vtquutem Mefues f„ ib,t, a grani, e/t quinque adf.au,

^“‘ycteft. eodem auSore, ad anno, auatuor Pii .

Smila c* s herba duo apud veteres genera repe -

Tuulnfn"~‘: Wm"“-

Huius autem /pecies a liquotfuut qua vuo hoc capite
comprehendi quUempoffent ; /i</ ?«u cuiqnefua nomen,
elatura, flnoutas teorfum explicabimus. Eius autem nua
Uuis proprie dscieur, vnamaiorclteta minor, flfhet L
Mator vtttculojis ac farmemofu cauliculis longis ac te *
nuibusfurfum ac deorfum arboribus Jrutictbus, vtcinuq
c ~ | K- m i p folio efi lato , //r-

deracco.

lio SMILAX lilVIS MAIOR.'

SMILAX LAEVIS MINOR.

firA < ^

214 DE HEDERA TER RES TRI^

N<w efl etiam Chamacijf vs; quod quandofc fitjpicati.
Tametfi etenim foborum, ramulorum, & radicum figura
& color defcrtptiont , quxpaflm extat , conformes appa¬
reant : & flores quia Jpeciofi ac elegantes Leucoiis aliquo
modo comparari queant : atque huic xfan nomen non mi¬
nus quam Cijfampelo conueniat,non idcirco tamen Dtof-
coridu ChamxciJJus. vires quoq, adeffe oportet, qua in hac
Smilacis flecte defiderantur.CbamxajJus calida & ama¬
ra folia efi, luc vero nec amaritudinem nec caliditater»
vUam obtinft : guftatajiquidem qualitatem nullam exe-
rit , magis frigida quam calida. Quod hanc nullatenus
Chamacijfun^ejfe^ibude oflendit. Ignaua autem efijittl-
liustfa vfus herba.

De hedera terrestri.

JT errestris Hedera humilis efi herba, a terra
no attollitur •, vicina no pettt adminicula, fed multis incer¬
ta logitudinisytenuibus^viticulofis , aliquantuli angulofu9
geniculatis & quando^ fubrubentibw cauliculis reptat ,
hac iHdcfc diffundens, folia eius non magna funt,fedla-
ta/otunditifcula , corrugata,htrfuta, marginibus ferrata ,
e fingulis crebro bina, flores cucullati , hiantes , maiores
quarn Ckamxdrjos, e cxruleo purpurafcetes. radices per¬
quam tenues &fibrofle/ubalbidis paulo mgriorcs. Odore
tota efi grattiufculoy& fapore amara.

In cultis pariter ac incultis locis repetitur , ac fxpenu-
mero vmbrofis juxta fcpcs.parietcsi& hortorum areas.

„ Vmt«™ modo At fiat ct fed & Hjeme, quouuq3 anni
tepor c}ab Aprili autem in multam Aefiatem flores facit.

Hederm

HEDERA TERRESTRIS.'

DE.BSDIIIA TERR1STBI,
Hederam terre flr em vulgi appellam jdcfl^ueuu*-
cor, item & Gonnum teru; Germani «SimOtlre&j Bel-
ga Onftrrfjaue; GaUt Lier re terrdtre.

C hammjfum autem veterum efle, pleris^ recetimm
non admittunt .Repugnate etenim apparet foliorum figu¬
ra, cauliculorum longitudo :fiorum non modo figura, fed
&fapor. Chamaeijjo jiquidem(vt quidem pafltm extan-
tiaexemplma habent )foha fmt Hedera tenuior a, oblon¬
ga-, caultcult dodrantales, flores finales Leucoiis candidio -
r es,\ tenuiores, gujlu valde amari. Huius vero herba folia
rotundiora , nequaquavti Hedera lauia: late frpetites&
oblongi cauliculi ; flores d leucoiis differentes , & minus
multo quam folia ac exiguum quid tantum amaricantes.

Sedpotefl ipfa deferiptio corrupta cJfe^tcproMix.pon-
'M p«» pftper am Mauptopet legi ; & qua fequuntur verba:

*■ wtKp* t pis Tnr ytoans tyfipSt : pofterius effe tr an flat a.
Facilis & non rari occurrens huiufcemodi ex vno ele¬
mento in alterum lapfus e fi ; & tranfponuntur quoque
quadam aliquado voces d tranjfcriptoribus. Facit in hanc
fententiam quedDiofioridcs folia ifchiadicts commen¬
det ,ac regium nmbum expurgare feribat. St enim flores
amariores,hi$ potius quam foltu,prafertmi purgandi re¬
gium morbum, potentia erat tribuenda ; vehas Galenum
enut dece- feeijfe legitur , quem potuit corrupta Diofcoridu lectio
decepiffe.

• Corregione autem hanc fi deferiptio admittat, poterit
vulgatu terrefiris hedera, veter u effe Cbamaajfus . Folia
rcfpondebtint hederaceis thinora , tenuiora, & admodum
amara.Ramuli multum folwft funt,qui licet longi ac pro-
h xt, dodrantem tamen vix progrediuntur, quin radiculas
defigat. jt a vt abtpfis radiculis dodrate baudfintlogiores.
Flores etfi Leucoiis figura difltmiles,poffunt tamen non

minui, quam altj quidam differ et a leucoiis quoque com-
t*rm.Colnmm vemft^fioru , ccmpaiaLucc-
ujmcmfubtndeprcbet. Mimhmiflcs, Dufimdc, ait
fimli»LeulM,:Sp.m, lutem velmi Leucoij : Plinio cani
didu&Conuoluultfios l ilio non difltmilis : E fi flos , ait h-
bro xxi.cap. v. non dtflimihs Lilio, in herba, quam Con
uoluulum vocant, najcens per fiuteta,nuUo odore , nec cro-
Cb intus, candor ern tantum referens, ac veluti natura ru¬
dimentum Lilia facere condtfcetis. Sunt & ita huius ter¬
re (iris hedera candidiores } ac tenuiores , quam purpurei
Lencoij flores . Recognita autem ac reftituta Cbamahfi
defmptio talis e fi:

Xapudaioros fJM « €*« kiojo7< W bn

fii-r/ i7r pet Troji v , xm 7rup<t rpk.-vi v ytym l%up*<.

fmffiue hedera terreftris folia habet hederis flmilta,m
ra tamen, & tenuiora multh , & inguflu valde amara :
ramulos dodrantales foliis refertos a terra quinque aut
fex: flor es Leucoiis frniles, candidiores ac tenuiores. Huic
haud diflimilem Cbamacifi , Plinius quoque habet defai-
ptionem lib. xxun. cap. xv.fed tamen nonihil etiam algui
deprauatam. Delenda autem funt hac verba: Spicat a ejl
Tritici modo. Vera letlio fle habet: Cbamadjftts ramulis
quinis fer e folio faecum floret 3 exiflimari poffet alba viola,
radice tenui.

Extant vero &apud Plinium &alia Cbamacifft.
Eft fiquidem Chamaciffus hedera facies , qua nunquam
a terra attollitur, ditia . Item Chamaciffut vni-

foha, quam pro Cyclamino tertia fibi dem onfl ratam li¬
bro xx v.cap. ix. refert.

Cbamacifft item nomenclatura varia inter nothas oc -

ZlS DE HEDERA TERRESTRI.
currunt, & aliquot quidem dtfimtlmm ftirpium inter ft
cofufc vt yrtsri-

9M'os,hcdera pluuiatica.Chamaleuce autem proprie Tuf-
filago e fi . jJarof <tK*p7ro(> hedera flmlis.Sebnttit appella¬
tio multis communis e fi : y ns , fiue Corona terra

nomen huic vere debetur joltofo [quidem v eluti ferto lati
jparfts ramulis terram coronat. Hedera pluuiatica redi
etiam appellari potefi. nam perpluutofam calt tempefia-
tetn maxime luxuriat.

C at erum facultate hedera tetreflris calida & fuca
efi ,& quia amara,abflergere,& vifcera ab obftruttiom -
bm Uberare poteft. Aditer fm tinnitus &furdttates com¬
mendatur auribus Impofita.Maithiolus arugini eius fa¬
tum permixtum curiuulofis ac fifiuloftsvlcenbus vtiliter
adhtbenrefert.

Diofcondes Cbamactfii folia Tfcbiaditis trioboli pon¬
dere in aqua cyathis tribus ad dies quadraginta aut quin -
quagint a pot a auxiliari referti eademq f morbum regium
expurgare [militer fun pta, addies fexautfeptem. Ga-

Chamactfii flos , ait, citm fit admodum amarus , iecur
obftruthonc Uber atr datur % ex coxendkeiabor antibus*

De soldanella.

Laevis Smilacis generibus venit etiam afribenda
SoldaneU.t . fpargit hac per terram graules , viticulofos,
fiibrub entes cauliculos , circa quos in longioribus pedicu¬
lis, f olit hederacea Jauia,Iplendentia,fed lata, & fubro*
tunda. flores calathi f ormam fimtliter refer ut, diluto pur¬
pureo

JOLDANf Lt A.

CONVOLVVtVM NIGRVM.

C R V L E A»

De CAMPANA

Accedit lautum Conuolmlorum numero opor- 1
tune etiam Campana vulgo nuncupata La \ura , idefi,ca
rulea. Longos, tenero t ,v'utculoJo fq3 hac proni tt cauliculos ,■ j

' quibus pone poftta quacunque confcendtt & ample ftitur, 1

crebris fefeijs implicans voluminibus, foha lata (mt&
angulo fa, molita , vetufiis angulofts hedera foliis maior ay
non in totum Uuia,fed nonnihil hirfuta.jlores velutt Smi¬
lacis Uuisjnflar campamlafcd per oras angulofi, & co - \

'4 lore in caruleo purpurei, femen nigricans radices tenues

&fibrofe . Peregrina hac flirps , & abunde illata , fub fi¬
nem aftatisft calida feruefy fuerit ,<» Belgio flores fiat.

Qampana.vt diximus , Latura , & Campana cant¬
ica d recentioribus nuncupatur : aut Conuoluulum caru-
leum. Exifltmatur Ltgufrum ejfe nigrti, cuius meminit
Columella lib.x.

Fer calathis violam y& nigro permifia Ligufro
Balfama cum Cafta nefietis, &c.

Si etenim Smilax kuis maior album c8 Liguftrum,haud ’
improprie Campanat/ia, nigrum appellari poterit Ugu~
ftrum. Nam e caruko purpureus color fubinde niger dici¬
tur ^veluti viola nigra.

Sutu autem qui hanc Campanam granum Ni/ Aut- j
cenna ejfe volunt , de quo cap. ccc vi. Quod quidem dif- I
cnnum Niu •^frf 4 a eo N tL,quod defcribitur e cc c c x 1 1 . cap, ifiud e - * |

nim J fatis Gr acorum eft : illud verb peregrina ac Indica
ftirps,vt non modb Auicennajed & Serapio teSlatur. StC j

autem Auu mna: Granum Ni/ quid efi ? efi Chartamum j

bidmn. Serapio verb Hab'al Ntleft granum Indtcum/ap.
vtdelrcet ccLxx&ti.Ybt& ipfum bis defcribitur veibr: \

Planta t

lUnuetus eftfmilispUnu LebUb, , id eft, Conuoluult
adimens arboribus duobus brachiis vel tribus : habet ra¬
mos &folta viridia i radice tmfafolij eft flos coloris

purpuret, fimilti Campattulisin figura fua}o~ quando ca¬
dit flos ydtrmtttt femen tn vaginis (, lego capitula) in quibus
funt ma grana-, m mora granis Staphifiagria, lauta. Cui
deficrtptioni conformis Campana hac LaTura eft

■ Non defiunt vero & alia Conuoluulcrum flccies , qua
ad Nil Autcennaquaq y referuntur ■ quarum (emina fime -
noribus annis, vir clariftmus lacobus Antonius Cortufus
ad nos mifitt. Caules vtrtufq^ pralongi, v eluti alivru Coa -
uoluuloru vicinis perticis circumuoto i-t & vnm non pati -
e« breutbwjpmulit afttrjm mvtrb abfa vUu.foL U-

UU,UU, hMdMgKl.fi, , *«>«««#**

parte candicantia: fiores elegantis purpurei coloris : femi -
namgra UuiaMreffitoukntu. Scp.ffml&u’

Jpecies effie Ntl. plures etenim emfidem.generu repertri nt-
hilprohibet. r

Ad hoc genus referedum etiam videtur , quod ex Ame¬
rica allatum Mecohacha appellatur. Conuoluulifiquidem M
flecieseft : folia eius magnaMetacea: fios pulcher fieme
nigrum, fllendtdum, capituli* membranaceis implicitum :
radix longa, crajfa, interitu % candida ; quareficcata &
denarij pondo vnm aut duorum exhtbita, alitum ducit ,
biltofiaac pttuitofa expurgans. Vnde& Scmmonv fle-
cies ejfe, & nec temere quidem , creditur. Poteft & nH
& Scammonium Americana ejfe . Nam&ipfium Scam¬
monium haud aliud , quam flectes Smilacis Uuis radice
crajfa.

Caterum N d,vt Atticenna quidem, calidum & fucum

eft ordine primo. A Serapione vero inter tertij ordinis ca-
luL&ficcarcponttur .

Expurgandi vim balet, ducit crudos crajfosfy &pitui-
tofos & melancholicos bumoresipellit venti is lumbricos et
afcaridas. fedventrem conturbat , &naufeam facit :vt
Auicenna. Tarde officium proflare Serapio firibit, apud
quem plura requirenda.

De. SMILACE ASPERA*

S m i l A x affrera multis aculeatis ac Jpinofis horret
exilibus ramulis, quibus per fepes, frutices, ac vicina quoq3
ambiendo amplexandoq3 ab imis ad fumma repit, folium
eius eft hedera ', abfq3 angulis acuminatum , minus ac du *
ri usquam huis Smilacis-, quando^ candidis maculis no¬
tatum. flores candidi, odorati, fruftm in exiguo racemo
inflar labruflo, cum ematuruit rubens lenit er q3 mordax,
in quo femen punico colore nigricans, frmile cannabis, ra¬
dix longa, aliquantulum nodofa, dura , & inplures diua-
ricitta ramulos.

Exit locis aflerts, incultis, circa fepes , margines agrorui
in montibus & conuallibus : In regionibus quidem calidis ,
Vt Italia, Narbonenfr Gallia, Hiffrania,Africa.

Elores Vere , fructus Autumno vel ante paulo matu -
refcit.

2^«^ r pariet Gracis appellatur. Ga^a Theophrafli
interpres Hederam Ciltitam nominat, veluti & Plinius,
qui & N icopboron cognominatam flribit hb.Ttxnn.c.Xi
Uetrufcis Hedera fpinoft , & Rubus ceruinus dicitur :Hi-
jpanis Cafr eUanis,vt au lior Lacuna, Zsiza Vmlh,quafi
Rubus viticula. Zarfa fiquidcm , eode tefte,Rubum -,Par-
ra autem, Matthiolo interprete, vitem, & Parilia partiam
Vitem flue viticulam fignificat. Dicitur & ivd-nvr, aw-
JMtVSsf ur»

'xor3Wj)t}& Mergina.

Nonnulli,quam ex Peru America proumcia aduettam
radicem recentiores Zarfam quocfc Parillam nuncupant,
huius Smilacis radices ejje affirmant. Et ftmilem quidem
huic Garcia Lopius Lufitanus,fed tamen eandem ejfe non
concedit. TQperiuntur fapenumeroftmiles3qua tame vel
minimo aliquo dtfcrtmine differunt. Differentiam etiam
califfolify diuerfa confiitutio adfert.

Zarz,a Parilia P er tsutana peregrina efi, & e notii or¬
bis fiuc America proutneiis infertur. Qua autem iUinc ad-
ulhunturduet etiam in Europa natis fimilta videantur et
fwt, viribus tamen non rarodtfferut. Neque enim [oli ca -
lifediuerfitas, ad forma modo commutationem aut alte -
rationem facit ; fed plurimum etiam ad qualitatum vi -

cnatapotentiora feri odoratiorafo funt : fiigtdtsmmus.
Quadam pernitiofa tranfUta mitefemt , & vulta reddu-
tur . Ita ZarzA Parilia Peruuiana tametfi Smilaci ajpera
fue Zarfa p arida Hifpanienfi fimilis , temperati tamen
cali occafione, tum & tpfm foligeniojongi efficacior eft,
quam vel in Hijpantis aut etiam in Africa nata.

Sunt autem Zarfa Parilia ex Americaradices( qua fo -
la aduehuntur )longayet tenue sy tenuioribus vulgaris Gly -
cyrr bina radicibus fmiles,ab vno complures dependentes
quandofy capite, in quibus medius durior neruus yfapore
Junt exiguo y & odore non perceptibili prodita. Feruntur
gigni in Honduras Peru prouincia. Nomen a [tmilitudinc
*Jp*ra Smilacis acceperunt.

Apud indigenas fuum ei nomen , quod Latinis jpinefam
quofy vitem fonaty Garcia Lopiotefie.

Calidi autem & ficci temperamenti fiunt , partium L
adei

IA AL!

BA ET n-igra. 115
*deo tenuium , v/ wr«>w decoftum quam facillimi fudo-
rem prouocet, Artictiloru capitis^ tiiuturnu doloribus fri-
gidisfy affettiombus auxiliantur • omnibus item malis ci-
tra tamen febrim,profunt, qua fudore tolli ac curari Lffe
ffeseft. rji

maius aut diuturnius malum 3 diuturniorem curationem
poftuitt.

Qua vero ex Hifianiis aut aliunde Zarz.a ParillaMue
Smilax ajpera adferturtmims efficax eft. Commendatur
hac a Dto fcoride & Plinio aduerfus venena.

Huius foliajnquit Diofcortdes, aduerfus lethalia medi¬
camenta antidota furtt,jiue ante, flue po(l pota .

De bryonia alba et niora

Bryonia: duafunt ( prater jyluefirem nonnullis
di&am Bryoniam: )vna alba: ait er a nigra cognominatur
Alba Bryonia multalonga & tenuia [armem a promit: t
cUutculos flue capreolos habet inflor vitis : folia eius lata
funt, quinquanguUria,& ad fmUitudmem vitium diui-
foyfedajpcriora, hirfutiora , candidiora % : flores exigui ,
candidtj acerno fl: frudusinvuis paruit, quarti acini ini¬
tio virent , maturi rubent, radtxprxgrxndu eft, longa &
Crajfa,alte defcendes,ex albido fublutei coloris, guflu per¬
quam amaro et ingrato.Septmenta, dumos ,flut ices fcan-
dit & [operat, non tamen aliorum modo circumplicando
fe.fed clauiculisfuis vicina omnia apprehendendo, iisq. [e
diuerfimode innectendo ac implicando.

Similis huic Bryonia eft nigra, tenuibus [quidem & *
viticulofts caulic ulis, foliis, capreolis floribus, v narum aes - '
* i norumtfe

attr*,

4$® BRYONIA ALBA.

15E BRYONI A ALBA. ET NIGRA. Jfj*
Hcruntfyfigm , radicis mole & quantitate priorem re -
fert, sed aciniper maturitatem nigricant, radix quoque
foris fubntgra,mtcrius buxeo pallet colore. Arbuftow hac
fepium dumum j3 ramulos faftigia% capreolis fuis quo¬
que tantum comprcbeuditjn omnes partes Utefefe velu-
tt prior explicans.

Candida futc alba Bryonia multis in. Belgio locis reper-
ritur ; funditer in Suema ac Rhenana Germania prouin-
eu -, & papm in Italia/ecus vias ac agrorum margines.

Nigramgignunt,HefiaiSaxma,VVeJlphal^rPome^ ,
rania3Mifiiia,vbi candldanonprouemt, vt Valerius Cor*
dutfcriptum reliquit.

Vtriufifo flores MaiuS, vuas verb Autumnus fuppeditat.

frior Gratis 4on*0- Mw ti,idejt, ritu albd.& ,
quidem dicitur , non rnodo quod foliis vitem refe¬
rat, verum etiam quia fructum in exiguavua,amuUcet
raris, ftmilitudmem conformatum producat. Dicitur &
fyv»y/*Mvx#, cp/Qvdr^Wy^tJdmm, AHiA»flp0J> , 4*®.,
6fov,dpyj£xu<3£yi>aa{,n tityvm: A Plinio etiam Ma¬
don, ab Arabibus Alphe fer a-, a Matthao Syluatico.Piticel-
la-i» Tbefauro pauperum Roraflrum. Apuktus Apiaftel-
lum,Vuam Tam imam, Agrifohum & Dentariam appel¬
lat: Germani $>tic|jto!ijtj j {jimafitutlis / ftunfccOtn/
teufitlg hivhmnoftri vulgarem appellationem fequetes ,
'Rivonit: Galli Coulcvrcc:ltahs Zucca faluatica illi-
ffants Ntieza blanca, &.Noica blanca.

Altera Gracis ct)u7nMQ-‘ /sfacuva, » jS pvelvut fjiihcuveei z
Latinis Vitis nigra , Bryonia nigra :d nonnullis

flwtfdrw . Galen us proprie vdytav vocari ait .
Idem Plinius affirmat, qui & a nonnullis Chironiam , yu-
matoMt ** ftfam ditijefert. Gbironia autem cog-
nominatur a Cfnronc muentore. Rft Chironis, inquit Pii -

nms, inuenttm ampelos , quavocatur Chironia.
i Facultate autem Bryonia alba omnibus fuit partibut
calida erficca eH , tertium gradum, prafertim caloris ex¬
cedens, cum expurgandi potent tfima vi , perquam non
modo biliofos ac pttuitofos,fed et aquofos humores educit,

Ajparagosyqt(i prima geminatione prodeunt,/! dccofti
edantur, aluum & i mnam ciere ‘Diofiorides fcrtbit. Ga-
Unut vero ab omnibus pro more per Veredt,ait,eduhumq3
ejfe (i omacbo propter adjlriftionem gratum. Quod de vi-
*- tis JjlueJhiSyfiueTami quidem $ fed nequaquam de huius
germinibus veritatem habet. Idam alba Bryonia afiora*
gi, fiue prima germina nequaquam adftringunt ; fed altui
vehementius commonent-, ftomachotf grauem molefliarrt
inferunt.

Dtofcmdes item radicis fuccum Vere exprimi, bibi^ cu
aqua muLfa, pituitam % duc er e, ait. Ducit autem non mo¬
do fuccus,fed & radicis decottum pituitam , bilem fatui,
ac ferofos aquofosife humores-, & quidem validtfiimeynd
ventriculum ita f. penum ero perturbans, vt et eofdem vo¬
mitioni reddi procuret.

Conferre hutufcemodi vehemens purgatio hjdropick
pojfefperatur. & quos comitialis morbus, aut capitis dm-

lepticismn quotidie , vt Diofiortdes monet , exhibenda :
fitbinde etenim dediffe fatis erit mole fium. Validum enim,
vt diximus , e fi remedium, violenter purgans, & natura
vim inferens.

Extralnt eadem radix mortuos fatus & fecundas fub-
ditajdewfy in infeftbus decoila potefi.Cuttm eadem ex¬
tergit & erugar : maculas filares, v ar os, lentigines, sica-
trices nigras, cum eruo & Cisia terra acfanograco depur¬
gati *** « oleo decofta vfa dum colliquefcat.Tollit fugtl -
lata:

FruSusadfiabiem et lepumfatit Witte & impefitut,

& eo vellera ac corti, Diojmil ttftedtpihntur™

w **"*• a* omU 1

De bryonia sylvisiri,

s I VE TAMO.

CAP. X.

V i t , s jjlueflrU longos Jigv.ofosytnediccrit craffitu-

iss»S5»sk

SSsirl

Grui hanc apmkov ayptmrjdefijntm fylueflrcm di -
eunt. Diffet t tamen non parum a Labrufca flue vite vim -
fcrafylmsiri, qua & dfamhQ- aypict. Prabutt Vtriufque
»fAuvv(Mo t Plinio occafonem, vt fatis de bis fe explicare no
potuerit :lib. xxin. cap.primo : & vtramq3 inter fe con -
fuderit, ili quo funt & Arabes notandi.

Dicitur veri & htclyl/teflru BrjonM%Zatmu Tamtu :
frutlmq, cius Vua TamintaJ talis Tanuro. Vuj Tatnnua
autem, etiam Stapkifagria efi :fed hanc falso itanunat-
fatam, Plinius inquit. Germanis efi £>r&martottrt$rl.
Allobroges Latinam vocem retinent , & Panium quoque
aut T anum appeHaut. P Imius Saltcaftrum etiam vocat :
Buellius Sigillum B. Maria , in ofiemis qtttbufdam nomi¬
nali r fert.

Non efthodocoref eflenda eorum fmentia,qui Cycla¬
minum alteram hanc effe volut. vel fala enim radicis ma¬
gnitudo facile hos redirguit. Cyclamini fiquidem radix
«it/wr©-, id eflytmlhufvfus ac exigua, huic autem ma¬
gna & multi vfus. Cum eo magis videretur agendum ,qtd
fius (ipvwiav (Akeuvar effe pertinacius tuetur:
nifi reperta, & ab eo confpetla legitima Bryonia nigra*
fententiam mutaturum peraremus. Sed tamen quid ve¬
tat & in huius errorem animaduertere , & T atr.it no effe
Bryoniam docere? Car et capreolis Tamusfruetum non ni¬
grum, fed pulchie rubentem gignit. Bryonia vero nigra
capreolos habet mflar vitis. et acinos profert nigros. O fle-
dunt luc differentiam fatu euidentem. Sunt autem To¬
mi jute fyittefl ris Bryonia radices calida & ficca ordine
tertio:fruclus adfimites facultate attamen mitiore. Vtra-
que abjlergmit & digerunt.

Diofconies radices ait, aquofa detrahere & hydropi¬
cis nileSj fiinvino quod aquam marium admixtam ha -

DE BRYONIA SYLVISTRI.

beat, feruefiant ; & cum aqtu cyathis duobus bibantur.*
fructus fme acinos, cum a Solejum & altas cutis maculas
expurgare. %

Abstergit autem non modb maculas , verum & fugtl-
latarumpartium liuores citipme idem digerit ac repluit :
quod & radices impofita poffant.

Recenter enata germtna,muria condiri at<fo inter ci¬
baria recipi, Diofcorides refert. Inferri menfis & noslra
atate in Uetrurta , Matthiolus fcribit. idem quofy in Hi-
fratria Betica>jieri alij afferunt.

Dicuntur d porcis buius radices quari,erui ac cum vo¬
luptate mandiy neque minies effe grata, quam Cyclamini
orbicularis , qua inde panis poretni nomen indepta funt. si
quis autem hanc ob caufam Cyclaminum alteram effe co-
tendertt , hunc & plures alias Cyclaminis annumerare
oportebit. Ne^ enim buius tantummodofed & niultaru
aliarum (Hrptum radices quarunt, eruunt, auidipme^
deuorant porci, quarum nullaad Cyclamini genera perti¬
nent. Temerarium idcirco fuerit jramum Cyclamini (pe¬
dem ajfcrere,qubd eius radices porcino gener i grata fmt.

De christophoriana.

CAP. XI.

T A m etsi ebriftophoriana ex earum non fit ge¬
nere, qua adminiculis egent aut amplexu viuunt,quia ta¬
men vu4sfert,dprho>{ fe facile annumerari permittet.

res non multb : folia circa bos & e radicibus , ex pluribus
conmsijfa) particularia quorum lata, acuminat a, & am¬
bitu ferrata, in virore candicantia : flares tenues, mufeofi,
eandidijnfaftigiis cauliculorum yeluti in fricam conditi:

fruttus

christophoriana.

*3 7

DE DVICAMAH^

Dvlcam/

‘£<

!tf,,uc.

S zBsBlSSBE

V

in quorum medio luteus prominet apex : bacca oblongioris
forma, molles, lenti & ingrati gusius, eleganti corallij co¬
lore rubent :radix modica multis fibru committitur. ,

Aquofa & rigua, amat, circa firobes &j 'offas frequen¬
ter reperitur.

Faba Vere erumpunt: flores luito exeunti Augufiobac-
ca flue acini maturi.

Poflerior atas Amaram dulce, Amarodulcem,& Dul-
camaram,& GraceyKvnd-mKphy n nominat.

Germanice 3* tcnfier/ic lie&cr/tjpnffcraut ; Belga %U
fcancc. Sunt qutvttem fjhuttrem Diofcoridu efleextfli-
ment : alij Solani Jpeciem faciunt, Solanum lignofum aut
fluticoflm cognominates. Sed vitem quidem fylueftrem*
'tam antea ofiendmnu effle Tamum • Solano autem fitntle
nihil habet, falluntur idcirco maxime , qui Solanum ru¬
brum, aut Solanum fluticoflm appellature eius baccis lo¬
co acinorum Solani vnguentorum nonnullorum refrigera-
itum compofitionibus admifeet. Efl enimfluflus huius ne¬
quaquam frigidus vt Solani,(ed calidus, vtmox dicetur.
Plus fiimilitudinis cum Cyclamino altera habet, folium re-
fpondet: • caules licet non manifefle articulati, non tamen
abflfo geniculorum fle cie fm flor e alicubi candido- & ftnftu
actnaceo corymborum hedera modo dependente nihil de fi¬
derat ur, nefo in ipfis fimiliter radicibus vere dyyms-ots. N a
prater quod tenues, nullam quoque vtilitatem conferunt.

Defcribitur Cyclaminus altera d Diofcoride his verbu:
Folia habet hedera fimilia,fed minor a\caules craffos,y>va.-
T»JWf> id e fl, geniculatos -t vicinis fe arboribus iA/xWaV,
id eft ,modocapreolorum vitis y circumligantes .-flores can¬
didi, odorati : fluftus vt acini vua,fimihs hedera, mollis,
faporelemer acru & vifiofus : radix iyywQ-flflue mu -

Dicitur

Dicitur autem Cyclammus altera , THofcoride refo,
x/Aro<pu m«v & Ktxrdvdtuw* conuentt vtraque appellatio
Dulcamara. na foliis floribus &fru8ibut hederam amu-
latur.

Catorum facultate, & foliit,&Jruflu calida , refucSt,
abftergens & digerens eft. Fertur foliorum dccoQum ie.
choris fetttok obflruttiones refer are, & aduerfm regium
morbum vtiltfer bibi. Ruptis verb &ex alto pracipuatis
aut c$jis etiam fuccus wtlu habetur. Creditur fujuidem
concretum alicubi invtfceribusfangmnem diffoluere, &
partium Ufarum fanitatem procurare.

Hieronymus Tragus e ligno mtnutim concifo vini de*
(otttw conjicere docet , quod Utericos & per vnnatn, &
per inferiorem ventrem clementer purgare refert.

Haud dij&miles iflit Diofcotftti) qmq3 Cyclamino ah
teri fdeultanf aptibit * Fruftus, inquit ; dtathma vnius
pondere potas, cum vini albicyatlm duobm,ad dm *tnd-
draginta, jpienem liquat $ ita vt pervrham & atuU ab fu¬
matur .Bibitur ad orthopnaam: reliquias d partu purgat.

De virrAiBA.
cav: xjii: o

Cavus farnientofos, multos, craffosyamofo^ge-
mculatos^liquantijper rubentes i^pfubhdt Imos ac ob>.
(equio fos edit Vtt*lbavfepibw dumis fe implicans , atq,
irretiens, vicina omnia appetens acjuper an s. folia advnu
neruunt i quinis fer e coalefim^eonmt eminente vno^qua
lata funt hederaceis ftm illa, Uequaqrram tame angulofa.

florum Myrti muti, femen fulmafcitur exiguum man%u-

Ur i

lari (pecte, capillaceam tenuis^ pluma inftar incanaW ve -
luti cristam ger ensyguftu acre: radix fbrofa, haud magni
momenti*,:. ,,

Secus margines agrorum inter vepres & fentcs crefrrb
reptfhmiopud,. ltalos,Germahot,Gabos ac etiam Belgas,
vbi latum fecundum^ filum, '.v
• luito menftbmusfiorcsifruUm plumis fuis imanefcen-
pes Autumno dependent. .

•. JOeburn nomine inter recmtior es concertatio qtuda
eft . Tuchfius vitem nigram fine Bryoniam nigram : Mat~
tbtolus Clematidem alteramf acu. Legitimam autfBryo-
mamtUgram fupertysofteudmw. Ad Clematidemyerb
aberam 4ccedere}atfe eius Jpetiem effe, negati non poteft .
eft tamen & alia, ab hac differ.ens, inferius. explicanda.
Germani cum & Mhm appellant: Galli,RaHlio tefle,
Yioine .'Non ejl tamen frutex iUe,qui Gallis Viorne &
Latinis Viburnum diltusefl.

facultate autem acris & calida hac ejl) vfum tamen
mbis compertum, non habet rHum.

De fxammvla.

capj xmi.

Flammvl^ dua funttvnaadmimculU cgttiai-
ttta-affurgtt nullius indigafuMentammu.
i Prior lentos obtinet & perquam obfequiofos, far men-

tofos cauliculos , cortice virenti veftitos.fokamneru futit
quam iit alba, mtmdtta ad vmm complura pediculum,
$ui caprcobftpenumero muntre.cffictoq, fungens-, vicini?
fe circumplicat : flor es candidi ftmt : femina exigua ceba~
tenti4,canefcentibus quoque plumis, minoribus tamen ac
muioribm exornata, pro radicibus tenues funt fibra.

Sponte

DE FIAM M VI A, ^45

Sponte fua in Belgio nufquam exit, fed hortenfisefl.
flores fub Auguflum, femen ferius fuccedit.

Flammula nomen d recentioribus accepit 3 habita fuit
pro Clematidis alterius Jpecie, fed tamen et femine &flo~
rum cttmflgurajum colore & magnitudine ab ca differt .

Altera Flammula foliis efi amplioribus Hiaiortbusd.,Vi» 2-
talba ftmilioribus , quam & candidifimisflofculis, tum et
femine pium aceam criflam gerent e fmfafltgiis cauliculo -
rum eminentibus , refert, cubito cauliculi altiores 3 per /«
confidunt •rfurfumq3 arriguntur . Rartfima hac noilrt
eft, & hortenfis tantummodo.

Vere noua promit foliola, & cauliculos: Aeftate flores :
Hjeme fola reliqua funt radices.

Ab acri & mordaci eius qualitate & hanc Flammula
recentes atq3 huius atatis dofti appellat. Mattbtolus hanc
eam effeexiSlimat, quam P Ut carius lib. de ftmphci medi¬
cina cap .primo Utera F, FUmmulam nominat , & calida
fucamjj quarto flat uit gradu. tsl tamen & Flammula
quadam Ranunculi fpecies jutus 'm exulcerando veficasf^
excitando nota palam efl facultas-, de qua citius, quam dr
haCifcripfiJfe P late artum crediderim.

Nihilominus vtracfe harum FUmmularum multum a.
eris & valde calida efl, ipfa tamen Flammula Ranuncu
lo , mitiores tfta videntur.

Db clematide daehnoide.

Clematis Daphnoides , longa, gracilia, rotun¬
da , iuncorum inflar tenuia, & geniculis intcr[epta$xr -
git farmenta \ quibus per terram ferpit , radiculas etiam
fubmdcyfed tamen rarius defigens, folia funt kuia , la-
Qj' tiufcula ,

irr*’

CLEMATIS DAPJ

i

i

HNOI DES,

ttufuU,oblonga, forma quidem laurinis fimihafed multo
mworaflores ftcundumfoka^quinqjeholit patentes, in¬
fertus fiftulefi, Buglo/t floribus maiores ■ colore V| plmj-
mum caruleti quandoque Candidi, ratius rubentes ; oderit
nullius aui exigui^ radices tenuifltma fibra.

Rigua & aquofa quarit locabat fyluas. viret perpe¬
tua m hortis fronde ; vbi flofluh eimfubmde multiplicatu
luxuriant foliolis.

Huius & aha maior reperiturffecies^ua multo lon - z
gloribus repit viticula , & foliis efl fioribusq, multo am¬
plioribus t, uteris priori flmilu. Peregrina hac, & aliunde
aductta.

Vigent vtrtufque flores Martio, Aprih,Maio, & nonra-
to feritis,

Ktjiparif JkppQHfk a Gratis dicitur : Clematis qui»
dem, quia inflor xAj*jU*T«r repentes proferat cauliculos:

Daphnotdes vtfb,cum alaun foliorum figuratum & ai
differentiam alterius, vel etiam aharu , Nam Plinius plu-
res euu nominis refert hk.xKiiu.cap.xv. vbi & hanc Ae¬
gyptiam cognominat. Esi & alia, ait, Clematis Aegyptia
cognomine, qua ab ahis Daplmoides,ab altu Polygonoides
vocatur, f oho Lauri,loga tenuis^. Polygonoides vero vox
inter nothas appellationes etiam m D tofe otidis exempla-
ribut regeritur. Prater hanc funt etiam
eu’jpt‘>HS vfJaut potius (dupnHSnc. Alio autem loco P/iT
mushb.xxi . cap.xi.Vmcam Perutncam & Cbawada-
phne appellat. Vinea Per ume a femper, inquit, viret m mo¬
dum lauri ( exemplaria perperam Lmea habent : ) foliis
gemculatimctrcundata, topiaria herba , inopiam tamen rimi, toaut*
florum quandoque fupplet. hac a Crocis Cbamadaplme
vocatur. Defcribitur tamen ab eodem , & d ‘Diofcoride ,

& alta C hainsdaphnc, de quaaltbi. Officina hanc Cie-
Qjt mandem

« A-tid b -Alte ra,- ■

: Itali Proueuca:Hifpani
Peruinqua: Germani 3iugrun & fingrun : Belga
©tnrocj&e/maeg&ttt tvupt: Galli Lifleron;

T emper amento autem hac aliquantulum calet , fed
tamen infra fecundum gradum conftflit $ tantum abett vt
vrat aut exulceret : fittat vero multo amplius , adflringit
quoque nonnihil. Aluiprofluuits & djfrntenis , Diofcoride

fa mitigat.

Qv alterius clematidis nomine a veteribus defers -
bitur , prolixis admodum & tenuibus , geniculatis,fubiu-
bentibus farmentis per arbores, frutices, perticas, pergu¬
las, pedamenta fcandedo in altum prorepit: folia complu¬
ra , prioris Flammula modo diuifa, fed tamen maiora la¬
tior afe flores perquam elegantes e longis & tenuibus de*
pendent pediculis, Clematidis Daphnoidis nonnihil refer e-
tes, fed tamen maiores, & ex quatuor tantum foliolis per
fumma latioribus coatti, colore ftpecarulei , quandoque
rubentes, flaminibus aliquot mediis, femina plana, lata,
rotunda^cuminata in globulum congerutur. radices pro-
lixa,tenues,in omnem partem fparguntur.

Gaudet Soli expofitis,fed tamen non omnino aridis, la¬
to & haud irriguo folo melius proficit. Apud Belgas hor-
tenfis,m Uifpania vero ac fimiliterin Britannia iuxta fe-
pes & agrorum margines (ponte exit.

Augufto menfe, & quandoque Julio, flores: femen Se¬
ptembri perficitur.

Krjifxxrif a nonnullis 'vmyw, Latinis Ambu-

2J0 DE VINCiroXlCO.

xum;Vt Diofioridis hift oriis Jpuria additehdentiHtfpa-

A/re& vehementer exulcerans huius e fi folium, cau-
fiicam,vt Galenus ait, vim obtinens : in quarti efi ordinis
excalfacientium initio.

Diofiorides folia impofita lepras remouere refert j fe-
men vero tritum cum aqua pura vel mulfa potum 3pituir
tam & bilem deorfum ducere.

De vincetoxi co, mvb asclb- ,,

Vincexoxico plnres ajfurgmt teretes , lenti ,
acfiangt contumaces pediculi , cubito vno aut altero di¬
tiores, qui non raris cacumine vicina adminicula aliquot
ctrcumitionibus amplectuntur, folia lata, oblonga, Unia,
in acutum de finunt, angufttorum hederafolmum figura,
flores parui albicat , cum fuauitate quadam grauiter odo -
rati j \ fequuntur ftliqua oblonga in mucronem attenuata j
candida intus lanugine ; & femine plano, oblongior is for-
ma,fubruffi coloris, ad Sectmdaca accedente, radices te¬
nues fibrofa, numerofa & graueolentes.

Repetitur & huius jpecies, cauliculis crebro longe pro¬
cerioribus, perticas in proximo ctmjifleiues,ad qttinq; aut
fex cubitos multiplicatis voluminibus confcendens ; cuius
flores nigri folia verh, ftliqua &- radices vti prioris.

Vtraque Jpecies hortenfis Belgio efi, & nigra quidem
rarior, alibi 'mmontanis,aJperis, faxojis, apricis frequen-

Circa Iunium flore s;fub Autumnum e maturis filiquis
lanugo dependet.

Nomen Vincetoxicorecentior dedit atas. RuellioHe -
deralis

ylNCETOXlCVM.

a'J* VINCETOXICO.

efi: Germanis £>tyb)albcn tourtjcf/ £>toaftitot
too}tek,id efi, Latinis Htrundinaria.

J)iofcoridis habetur Afclepias,cuius efi defiriptioni cS-
formis, quod fententiam approbat. Tcrgtuer fatur Mat -
thiolw,et Vincet oxieum differens ab Afclepiade affirmas,
radices & folia negat odore commendari : flores ait virus
non redolere: femen non effe Securidau : in exemplaribus
nonnullis, vbt de foliis flittioncm fmtf^Pbi vero de radici-
bus,7nh\as non reperiri.Sed exigui ac nullius omnino mo¬
menti ha rationes . Radices odoratas et1 flmiliter flores ,

organum effe negauerit: folta odore commendari, Diofio-
rides non afferitmon omnia /3«fvo jrput virus redolent ,gra-
ueolentia enim omnibus haud eque magna efi. femen ta-
metft non exquifite quadrangulii , plana tamen oblonga %
figura , magnitudine item & colore fatis Securidacare-
fert. Voces & mhhw omiffa quid Matthiolo coferre

poterunt? folta hederacea ftpenumero longa, veUtti Peri¬
clymeni & altor um:& tenues radicula frequenter multi¬
plices. Verba aute Diofcoridis ita fe habent :Afclepias ra¬
mulos producit longos , circa qua folia (seup* frue longa ,
Hedera ftmiliairadices multas, tenues,iuaduf, id efi,odo-
1 ratas- florem graueolentem : femen vt Pelecini flue secu -
ridaca. Nafiitur in montibus. Extant inter Jpurias huius
&Ktarl*ac kiosovvkk ou nomenclatura, quarum vtraque
Vincetoxico refte conuenit.

Vacuitate autem Vincetoxui radices calida fimt et fle¬
te. venenis aduerfari creduntur.

Biofcorides Afclepiadis radices cum vino epotas auxi -
liari frrtbit torminibus, & aduerfus frrpcntum ittus :fo-

las difficulter qj curabiles pafliones, prodeffe.

De

t>E Pi

. I PLi

.Periploc^ du* repmuntur.vna cognomen no¬
dum rnuentt : altera Repens dicitur ,

PiiorPnip kc*lo>igUjcm\bKs,viticuUfisramulu*i-

mmmU pone pofitn Smilacis modo ambit : folia qnoqu,
Sm,Ucu ac Hedera fmt fimitia.fcd odore Jani^Zl
frtfertim attrita; flores tn exiguis vmbcllu raritalbidi:fc-
bqu* quales Vmcetoxici,fed maiores,pappofa et intus la-
'Mgtne, qua femen conditur nigricans planumq, : radices
jiantesUna lAttus^entei * & fabindc progermi-
Repensditla Veriploca, & ipfa amplexicaulis eH,pro-
ciens ^^eJ^^famfcm4edo ambiens ac drctmiuin- 2

nonnM vrnofa. fims i»ud magni
q«m% f otioli albicant, fitiqmitorofr, atiquamulmnn-
curua ,vt plurimum geminat acrioris filiquis tnaiores,mi-
nor es tamen ac acutiores quam Rhododendri-, in quibus
femen obbngumJuriuJculumtmgricans,& woMslcandi-
dOr, tomentofyfimilu lanugo, quainar e fc entibus difalim-
tibus^ filiquis m confpcclum prodtt,radiccsfihefieyhaud
tamen vti prioris progerminantes,

Vtraque vulnerata liquor evifwdtr. prior' copiofwrem
minus candidum atq3nonrarb fUuefcentetn-.Repeni »,•/-
£torem-& candidiorem. ......

Pe, amant Irnrn caulesdefatm.buifolmfmie repen.
ttfortaffe cognomen) illiiuverbimmidunt. Cotis Hieme
fitperftmbus radiculis. r

r ******} Belgiey& quidem, vt Matthiolusfirm
emntltaiUi ex Sjriaifihm adferumicr.

» E L'

'IO.

Fcriplocas huius at otis docti appellant. ad Diofcoridie
Jpocynum refer edas fatis videtur manife^um3prafert'mt
eam qua prior efi. Appellatur autem d&Uvw etiam xu-
wxpat (x&),ac Braftca canina. Sed & alia tamen ejl Cyno- ‘
frambe Mercurialis fylueftnsfpecies.

Ejl autem Apocjni exitialis atcfo pemiciofa potifimum
quadrupedibus vis. Nam,vt Diofcorides , huius f otia cum
pingui pani commixta, canes ,lupos, vulpes, & pantheras
obiecla interimunt-, refoluuntur enim protinus eorum co¬
xendices.

Lvpvlvs amplexu vmt3et perticas alia ^admi¬
nicula circumligando fe fcandtt. cauliculos promit longi f-
jimos ajperos & hir futos: folia quoife a(pera,Uta,vitis aut
potius Bryonia alba fimilta3veruntamen nigriora & pau¬
cioribus tncifuris dtuifa. flores efummis virgulis racema-
tim dependent, folliculofi, fquamatim mjlar exiguorum
conorum compati t,c olore ftcb albido, ad luteum vergente ;
odoris grauis. radices tenues, fibt inuice varie implicatur.

ReUtbile ac pingue defiderat foltimvktior cultura exit.
Haf itur & inter vepres fentteetaefe circa agrorum mar-

ies% proderem. ^

Flores Augutto ac Septembri colliguntur, & ad ceriui -
me joU reflant radices.

Lupulum officina & paftm vocant. pleriq, lupum fa -
lici anum, velluputum fthtl artum : Germani TBjopffen:
Belga goppe & fcopprmtpt: doHoublon . Me-

■MS£Sm

fatu apparet )illi incognita. Iam & iW ^ uF*r eam eleo
conferre qualitatem nequit }quo lafmino tribuitur, rarif-
fimefy idem albidum cfly & fi quando efi , purpureo non
profertur. mukZ iet calidiora fiunt-, fed tamen nequaquam
candtda , fed eius generis lutea efficdcifima fiunt.

Qualitate autem J a firmum ac eius potifimttm flores
calidi fuktin mitto fecundi ordinis ; vt Mefites apud Sera -

Oleum ex his confectum crudos difiuiti humores : fri¬
gidis ac catarrhofis cofert:& bj/berno vtile tempore. Qui¬
bus autem temperatura contigit calidior , bis dolor ernex-
citat capitis ; & fi diutius odoretur, periculum adfert fatt- -
guinis e ttartbtis profluui/ : eodem auftote.

In conuiuiis,ait Diofcorides,&pofteum Actius, odoris
cauft apud Perfitsv fur pattir. Prodefl & lotis d balneo
corporibus ; quo laxari calefieri % expedit, gr aut orem au¬
tem fiuaueolentiam habet : ita vt multi eo idcirco non li¬
benter nantur.

C a p r i F o l i a fine Peru Ijmena duo fiunt. vnttm
Germanicum : alterum Italicum dicere licebit. Fteiqut
pMrxamplexicautiSyVicinis adminiculis circumii fatur.
i Germanicum longis, tenuibus, fed tamen tigno fis, & in

ramulos partitis fiurjum repit cauliculis ; circa quo ex in-

tcruallis

4&L CAPRIFOLTVM ITALICVM.

Df CAPRIFOLIO.

clymenon,fedperperam Lycium & Pyxacamham inter -
pretatun Puti lymenum cum Pyxacantha inepte confuta
dens, peius vero etiam facit Capnfolio vires Pyxacantha
afferibens. Sedcap. ccxccxxxi. Man fyluam Pericty-
menon & Caprifvhu rette affent.ac legi, litas ci ex Diofr
coride vires refert.

Pralmiffe hic grauifrimi erroris pharmacopolis occafio-
nem videt, ,qui fucco foliorum & fructuum Periclymeni
denfato.pro Lycio, maximo cum periculo vtuntur.

Natus hinc & altus error, quod videlicet foliorum Pe¬
riclymeni decottum, vel exhu , aut etiam ex floribus ftil-
latitius liquor, oris fautiumcfo inflammationibus incipun-
tibui,v eluti adftringentia ac n frigerantia ptodeffe t eme¬
re exinimentur. Perulymeni enim haudquaquam frigida
aut adftringensjed calida & attenuans efr facultas.

Vt enim Galenus Periclymeni cum fructus, tum folia,
adeo vehementer incidentis pariter & excalfacientis fa¬
cultatis funt, vtfiplufculum bibantur, vrinam fanguino-
lentam efficiant : principio tamen vrinam d mi taxat wo -

Diofcorides ait: Huius femenpoftquam ematuruit col-
lcftum,ac in vmbra frccatum , drachma pondo quadragin¬
ta diebus datu, lienem abfumi^lafrrtudinem difeutit ; er»
thopnaa &fingtiltni ptodeft. vrinam citafextodie cruen-
tam.tdem & partus accelerat. Undem vim & folia ha»

hrium horrores abigunt .

Pfrtciymeno cognatus eft frutex X jhffeon
nuncupatus, qui tamen altis non circumuoluitUrJed nullis
egens admtnuulif per fe confittit.

Caudices huius fubinde mediocris crafiitudiuis : mate¬
ries ligni candida efr: ramulirotundialbicantevefliuntur
cmtucinitio tamen et cum primum erumpunt fubruben-
tes flectantur: folia veluti Germanici rericljmeni oblon¬
ga, mollia, ex albido vir entia, prona par te candidiora ac le¬
niter htrfttta: flores minores funt, quam alicuius Pericly¬
meni, candidi, bini in vno pediculo, fuccedunt fruttusge-
nicdt inflor exiguorum ceraforum , rubentes, altero eorum
ftpe minore.

Apud ueluetios,& plcroffa alios Gemma populos fin
fyluis locis faxofis repetitur.

A prili aut JA aio flor es, fed fructus Autumno appetente
demum perficitur.

P letique Periclymenum flaris appellant: Germani ali -
bonb8kcttm,id eft, Canum ce-
rafa: HeluetijlSein^ul^ennmde Xylo (leo nome 'datum.
Sunt qui Clymenen ejfe fuflicetur. quibus Penclymenon,
ab huius flmititudme, veluti conuoluens fe Clymenon dictu

faba f oho plantaginis-’ vt quidem Diofcorides ait.

Huius generis & alius minor, omnino humilis efr fru¬
tex-, cuius cauliculi lignoftytcneUi, albicate cortice veftiun-
tur,& abfque pedamentis erigum,non multo tamen cu¬
bito altius ajfurgentes. folia maiora, latiora , durior ac^
funt,mmiu tamen virentia, flores exigui,candiduli,in te¬
nui oblongo pediculo bini ; qmbwfrudus fuc cedit rubens ,
: cerafi

cerafoexiguofimilis, maior quam PericljmeniautXjla-

Tloretvnacmn Perii IjmenU.fruSltu Augufto perfici¬
tur. Ex Germania in Belgium illatus fiutex ejl.

Nomen idem quod Xylofteopoft critas dedit; cuius mi¬
nor ac humilis frecies tubi tur ac dicitur.

De viribus autem horum fruticum nihil compertu ba¬
lemus, aut aliunde accepint us .

De hedera.

I n cenfu earum , qua adminicula fuflhietur , Hedera
etiam occurrit referenda, per frftqutdem non conHthtJed
aliis adbar et. )

Eius gener a,& prima quide.auftore Theophrafrojuo.
Vnajn altitudinem [e attollit : altera humi repit, hac
minar :ida maior Hedera dici potefr.

\ I Maioris fiue afftsrgetis plure s quidsm,frdpracipuetret
rurfus Jpecies -. Candida, nigra, & Hehx dtda, quarum

Scandit mater arbores ,vetuft a adtficia,panetes % cau¬
dices eius Itgnofi, fubinde ita crafrt vt arbori fcere tpfa vi¬
deatur ; d quibus ramulos hac 'illae diffundit quam pluri-
mos, quibus vclut i brachiis late ferpens m multam perun¬
gatur partem; radiculas etiam kb ipfis afrtdue dimittetis ,
quibus fr arboribus ipfissf, parietibus amtedens pertinaci¬
ter Iwet. folia lauta funt,fr Undent ia fuper iore prafertim
parte, mino quidem haudquaquamfrd vbi confenuerunt,
angulofa : fores ntufcofu in baccis varietas efi j m colore
forum etiam quadam.

' Candidafiquidem Hcder a fr ublum fert candidum: & i

- mdtdofclun

DE HEDER

m DE HI0ERA*

di hac vlcera veter a, tum in auribus, tum in naribus. Por¬
ro fi acrior appareat, aut tofaceo aut dulci oleo mifcetur •

Lacbryma eius lentes interimit, pilis nudat: vfyade*
calide pote (latis, vt ob fur e adurat. Eftaute vehit aquem
quidam liquor, ficu/ alia omnes lacbryma. hac Galenus.

Eadem fere Diofioridesfed tamen & paulo plura ba¬
ler. Nam &. annos ,<nt, quinque tritos, & cum tofaceo i»
malicorio ealfaaos,& moppofita aurem 'm(UUat os, den¬
tium mitigare dolores : denigrare item corymbos capillos-
tnouere menfes tritos acfubdttos .

N osira atate rarifimus Hedera vfut,nififoliovtm,qu a
vUuficulum cruribus, aut aliu corporis partibus procura¬
tu (font. mellas vocant ) imponuntur. Humores tm»s&
ichores ad eas partes alliciunt : inf.ammationes verb ab
ii file n arcent , recenter quidem decerpta nondumq. re -
fccata.Sunt et tam, qui corymbos aditendam vrinam effi¬
caces a ferant-, &'calctilofis acnephriticu eapropter ex¬
hibeant.

DE

Finis libri terrij.

z75

DE DELET ERII

AC P E R N i€ I O-

LIBER Q3ARTVS.

Roximvm d purgantibus , dekteru ac
1] pernicioft herba ordinem pofcere videtur. Vti

IJrjjS) ? enim purgantium qudmplurimoru vehentes ,
moldiifrtma, ac non raro pernicia fa quoque,
humanis corporibus facultas ■ ita & omnium impetis} ve-
bementertfa calidorum aut frigidorum periculoffrimus ac
[ape mortiferus efr vftts. Purgantes adhibitu franis atque
contemperant tbus nonnullis reprimi ac corrigi opus habet :
ha etiam exqutfuifrmam moderationem , optimum cum
iufitfrtma cotemperatione modum requirunt. Neutra per
fcvttles. Vtraqj intenfifrimas facultates obtinent. Vtr&Oj
correttione de fiderant. Quibus de caufis purgantibus haud
perperam pernicioft fucc edere videntur.

vero & harum ftirpium notitia medicis non miniis
neccffaria quam aliarum , vt videlicet ipfas,vti Scribonius
Largus att.deuitent.etneper ignorantiam aliquam affu -
mant. Vel etiam, fi quando neu fit as incidat ,vt iis vtan -
tur-, id cum matura deliberatione Jummo cum dcleciui&
adhibitis propriis franis efficiant.

Habent fiqnidem & pernicioft fuam quandoque vtili-
tatem , conferunt quandcfy Commodii. Pauca enim tam
pernicioft, qua non aliqua ex parte , quandoque & opor-
tuno tempore ac loco profmt & conferre queant: contem¬
perat tone & modo adhibitis.

S Di

RANVNCVLVS HORTENSIS

• *7£

Ranvncvli genera quatuor Diofcoridi funt
vnum latior tbu: foliis: alter umlanugmofius : tertium mi
nimium : quartum lattei fiue candidi florit . Pofterioris ve
ro obferuationii multo etiam plura. Poffunt autem hac
duo prima diduci genera, ita vt vntu fit hortmfis Ranun
culus -.reliqui autem fylueflres. Horu autem nonnulli vul¬
gares-, ; alij vero externi. Eftprnb & radicum ac foliorum
differentia. Quidam enim tuberofa eft radice : altus longi-
folm,vt flammula,

Hortenfis Ranunculus folia promit in particulas non¬
nullas diffefta3Jp eae frequentius trifolia, quando q7 quin
quefolta , per margines rarius cr enata , fatur at e virenti

caules rotundi, lenit er hirfuti\partim reclinantur , radicu¬
las demittentes , quibus fe humoaffgant ; parim ad do¬
drantalem aut paulo ampliorem affurgunt altitudinem,
infafligiis horum flo fculi elucent quinquefoltj , auri luteo
colore jplendentesffammbus aliquot exiguis concoloribus.,
medium fepkntihus orbiculum, qui aufttorfaftw femin
in globulum confirttacontinet3ex quibus componitur, r
dices tenues fibro fa candicant.

Locis vmbrofis & nonnihil humetibus,non prorfus ari
dis,fecus vias & in locis hortorum incultis fponteexit : h
pratis quojjj & non raro iuxta agrorum margines occttr
rit. Nec enim qubd in hortis tantummodo gignatur , hor
teufis dicitur, fed quia fere pra uteris hortis fit familia
rior-atfo in his creberrime gramini per mtftus repertam
rbi & ciusflofculiquandofy multiplicatu nafiuturfolus.

Maio

Mato ac deinde ferius multo vigent flores.

Ranunculi cffefieciem no moti forum , verum &
totius herba factes & facultas oftendunt. Plinio Pol
tbemurn e fi, quod & a nonnullis Barrachion appeltal
flatur ivulgo Boorec&toemeit ; gerniamcegstymah;

T emperameto hac herba calida quoq3 & exurens e(l,
"Ranunculis fimilts, paulo tame mittor. Caufiicavifinqmt
Plinius , exulcerat cicatrices , & ad colorem reducit • ea¬
dem q3 vitiligines concorporant.

De syivestribvs rahvncvus.

Inter fyluefbes Ranunculos caules primi funt ro¬
tundi, laues, inter tus vacMyfubmde crafijn alas diuifty fo - 1
ha m longis, crafiis, pinguibus pediculis, Utajatua,margi-
ttibiu incifa : flofcult in cacuminibus lutei , pallidiores &
minores quam hortenfes Ranunculti atque inde capitula,
primum erumpentis Myacantha affar agi cacumen amu-
lantia : radices candida multis fibris capillata. Tota flirps
dilute virenti refplendet colore.

In paluftribus et iuxta riuubsjion raro in ferobibus ac
fofSis aquas habctibus,aliis^f0tiIibtss locis exoritur. Non -
nullibi etiam latior maioribus % luxuriat foliis & cauli-
bus: alibi minor.

Reperitur et purpureo fiore,vt quidem Diofcoridss ait ;
fed raro, Cordus addit, in Germania, in Belgio verb nuf-
quam.

Proximus caulibus ac foliis eft non perinde lauibus , di - 2
luti coloris aut rejplendetibusyfed obfcurtus omnino vir en¬
tibus 9& non raro e ptmtco colore nigricantibus, nonnihil
S 3 queq,

?Nh

278 RANVNCViVS SVLVESTILIS

RANYNCVLVS SYLVESTRlS II.

ago RANVNCVIVS SYLVESTR I s III.

quoq, hirfutis p lanugmofts,fid tamen perquam exiguu.
folia in quinque infiar Pentaphylli, fid tamen difimiles.

latiores eas% lacmiafas partes profundioribus fictionibus
dimduntur. cauliculi omnes ad cubitalem vel etiam am-

tes, forma & magnitudine hortenfis. femen ferentia ca¬
pitula vti hortenfis. radices fibrofi , e quarum capitibus
nerux fubrnde obliqui, quibus propagatur. Efi hac frequen¬
ter altior & ramoftor non modo quam hortenfis , verum
etiam qudmpalufiris & aruenfis.

In pratis repentur, locis pwlo ab ipfiis fcrobibus aut [of¬
fis remotis jncquaquam tame aridis aut irriguis. Luxuriat
hortis illatus, & flores non raro producit multiplicatos.

Tertio Ranunculo, quem Aruenfim nominant, minor a 3
ac teneriora funt folia, fed magis ac varie diffeaa , diluti
viroris .-cauliculi reftirotimdiiflores parui,lutei,pallentes-
quibus fubnafiitur non Affar agi cacumini fiirilis orbicu¬
lus, fed latum, afferum & pungens capitulum,ex aliquot
Congeftum feminibus maiufculis, planis , acuminatis &
breuibus, minime tamen innocentibus, (pinis obfuis. radix
candidis quoq} & capillaceis fibris confiat.

In aruit plerifque, locis alfiofis,vbi humidius filum, gi¬
gnitur.

& fubindefid tamen r artus. poft fiquentesdant.

‘Dicitur autem Ranunculus Gracis (saTpx^ov, d non - .
nullis <r&tm : Germanis ^anrnfufycr Ijanrn*
boet; Gallis Bacinet : Italis Pie coruinoiHijpanis Yerua
belida. Apulcius plures appeBatimes adf er t, inter quas
funt, itctvriiLsi, fis-i/jvov, 3&TU.UXM, ntieustoi.

Apium rifusherba fcelerata , Apiafiellum, Dentaria, Au¬
ricomum. Pauca autem harum appellationum omnibus.

isf* DE RANVNCVLIS SYtVESTRIB.

nonnulla bis-, quadam aliis flectebas propria magis viden¬
tur. Plmtus Str umeam etiam appellari refert .Noftri, ait,
herlrarij Str umeam vocant, quoniam medetur ftrumts i
i Prima flecies ptsAxmv ^ Ahtm CAa-tiov, Aptum pa¬

la flr e, Ranunculus aquatilis dici poteft, nec male Apiaftel-
^uTolofosSt- ktnrGermanve I©a0er&ancnfitf?/toat«&anfnljoet*
«ii s. Et primus eft Ranunculorum a DioJ conde deferiptorum :

quod ex ipfa de friptione fatis ejl mantfcftum.
z Proximam fleciem nottn iupaerta clautocit,ii/ eft,
vngues aut pedes leopardi dicunt, atq, hic eft Ranunculus
auricomus ,& Democriti Chryfantbemim. Plertquemu
nus recte Pedem coriunum faciunt. Pofftt ifte Diofcoridis
fecundo reflodere, nifi ts,qui /Hyrieus cognominatur, huic
fimiliorejfet.

. T erttus aruenfis & a femine flinis horrente echinatus

* Ranunculus vocatur : Germani JBeif^anenfuf* & ut*
2tn$ati£Rftt$.

Omnes autem qualitatem, Galenus ait , vehementer
acrem poftident,adeovt cum dolore exulcerent: hac ratio¬
ne fi moderati ac comenienter vtare,pforas & lepras ex¬
coriant, & vngues diuedunt: tum leprofis ftigmata dige¬
runt, et acrochor donas & tnyrmecias detrahunt. Quin &
alopecias iuuant, pauco tempore admota : nam fi diutm
inh±reant,non excoriatur filum ipfa cutis, fodet in crufta
vritur . Atque hac omnia cautis & foliorum funt opera > fi
imponas virentia.

Pono radix arefatta (l emutationem prouocat,ftmili -
ter aliis qua valenter deficcant :fed & dolentes dentes iu-
uat,vt& frangat eos-tv alenti fcilicet exiccatione- et vt fe-
meldKam, calida &ficcavaldt eft radix 3 tum ymiterfa
adeo herba, hac Galenus.

De

De EXT!

38)

EU N I S RAKVNCVIIS,

Externorvm Rannncttloru,qni videlicet Bel- t
gio peregrini funtyYnus Illyricus cognominatus, cauliculos
fert tenues, teretes, medmtu longitudinis: foliavero ob -
[ longa plurimis fi ft iHciftiris;vtraque fitbcandtda,& non¬
nulli tenui lanugine conueflita : flor es luteolos,pallidiores9
quam Auricomi Ranuncufi: femina vero vti illmxr adites
inultis paruis tuberibus velati granis aut oblongiufculit
ixiguis bulbults (obaret es. Ex IttyrHofrmmm in Italiam ,
atque inde in Belgium illatuiferturicuin aliis flores femi-
nafj pr ducit .

Vmuerfa autem flirpkhuins conflit utio, et figura, cum
fecundi Dioftoridts Ranumuh dcf nptimea ouenit. Nam
lanuginofior efl quam alij : caulis fatu longus efl-& folio¬
rum tmifura quamplurmi, Venfmile autem efl ,no mo¬
do in lUyruo , verum & Sdidtnta quoque infula reperirt :
ytraque fiquide regio miris Mediterranei vkdis alluitur.

Dijfcoriies enim fecundum refert Ranunctgu
stporfiueUnugifioftore effit, & 07505?, fiue lon- coridi**.

g toris caulis\& Irn^d: sp*ir tw <tvXKoy,idefl,fo-

h orum mtif.tr as fne fefttones quamplurimos habere : na-
f q plurimum m Sardinia infula.

Eadem quoque de hoc fecundo genere Plinius Isb. xxv. winij loo»»-
/r.x 1 1 1. nifiqubd no hnuginofimfedfohofm effe fcribat: ft‘tutut*
fedfufpicio eftyprofoliofm , refl uuendwu effe piloftus.

Nominatur aut e fecundus Ranunculus Anvov dym?,
id efl. Apium (ylueflre , item & herba Sardoa . Potcfl &

Apium nfm & »1 dici. Effe & hac videtur Gelo-

tophylltf iBa,cuit!s Pftr.ius (ib.xx 1 111. cap. x vi 1 . me- Ct,w°fh>nu‘
miniti qua tu vino & mjrrrba bibua, variis ait obfcruati

184 RAnvncvivs z L LYRI CVS.

HAnvncvlvs ivsitanicv*. !gS

al6 ranvncvivj albo flore.

ii

i88 DE EXTERNIS RANVNCVtIS.

Jjucies sidendi jj finem non feri.ni potis nucleu Pinea nu-
cis, cum pipere & mtU* in vino palmeo.

Secundo externorum fiue peregrinorum Ranunctderu

folta funt oblotiga,ongn(la,nequaqu.tmfijfa,fed graminis

aut tritu i amula, e diluto & albicante ceruleo colore vi-
r entia : cauliculi breuiores palmum autfefqutpedem tan¬
tum alti : folia femina £ vt lBjrui,fed radices tnultu te¬
nuibus con fibrata.

Circa Narbonam iu pratis reperiri fertur. Veteribus co¬
gnitum fuiffe nondum conflat.

Nomen ei nullum datum, nift quis velit ab ipfafoHorn
fimtbradme Ranunculum gramineum dat.

Tertius inter externos Lufiramctu Ranuculm, reliquit
humilior efl, foliis exit lati$,venops,Uuibut, relucentibus ,
indtuijis,margmc tantum aliquantulum incifis : pediculu
ab ipfu radicibus palmaribus abfq, adnatu, in querii fm -
gulis flos micuit luteo auri colore reflendens , odoratus ,
maior &foliofior quam altorum; flaminibus in medio co-
tolortbm,mtcT qua capitulum emicat, pro radicibus mul¬
ta quafi grana v eluti ittjruQ Ranunculo.

In Lufit.vut et Battis Htjbanta motibus viret fer et %
hjbernis menfibus, ac non raro ipfa Bruma.

Noslri Lufitatmum et hyemalem Ranunculum appel¬
lant. Dio ferulis tertius eft, quem ait, uitpor rji

lu99fm( exemplaria pleraq} Hsoouar minus bene habet)
cumvMcft, multo minor em, odoratum,
& florem astro fimtlem : cuiufmodt Lufitanicum hunceffe
ofendimm.

, , foliis m laci-

* ffd" » & frenatu, fcJ tamen maioribus, fecundo fjl»
utflrutm accedit; fcfquf/cubit alit, caulis m alas ffarfc in
qmbu» potes vt «teris Ranmutk,fd albidi & Udet can -

DE EXTERNrs DANVNCVtIS. RJj
doru‘,ftmnntbm tamen m metu, («klrnti, cjpmit, rudi -
““ ™Cumikw, qmi ex (onfarciu [cmimbtu quo*,
confiat, radices fibra funt. 1 "

Jn plm Gallis pr a fir tini Narbonenfls montibus,^
apud Allobroges fubtnde repimur.

Diofcortdu quartus ejfet Ranumulus,mfiolfiaret ma -
gnitudo. Nam quarto Dio fcondes album tribuit florem
fed tertio fimi «, td eRy parttum ac minmu etiam fadtl
Excedit autem fi e amplitudine & magnitudine multum
ipfum teitium. Sed fieri potefi , vtnon tertio , fed reliquis
finalem Dtofiorides dicere voluerit ; ita autem , nulla in-
terpofita remora, quartus di. HaUucinantur autem non
parum,qm hunc inter Monita referre ftudeut.

Accedit bis & quintus globojifioru Ranui ulus qui fo- ,
IWkCatrfibutSAdiabw effiatis fecundum fjlutfh m refert : 3
flos eius quofo auricolor, verum maior, plurium j foliotu
qui non totus panditur aut txpltcatur , fed in gbbuli for¬
mam collectus, nafienti quodammodo finalis, viget.

Proferunt hunc Helu edorum montes, & prafertim ts,
quem fractum nominant.

Gefrierus ait , T roUium florem vulgi dici.

Ad Aconiti genera nonpminet , fed Ranunculis venit

E fi autem externorum horum omriurn Ranunculoru
facultas vehementer quofy calida, acris & exulcerans, &
fecundi potifiimum, Sardoam qua diximus effe herbam .

T v b e r o s v s Ranunculus varie differs datis ac
'ir entibus foliis, cauliculis , auri colore (fUndcntibus flo f~
T tulis.

RANVNCVLVS TVBEROSVS.

2^0

T i De

DE F1AMMVL

Fu mmvia k cauliculis affingit cubitalibus
circa quosfunt obimgaM.
Itcuftmtha, longiora tamen, per margines fubindc ferra¬
ta- flores quales Ranunculis lutei, pallidior es paulo- femen
^ulufimUe : radices fibrof/vt &aUoL tnZ

Hirnulis & riguis gaudet, praferfm vbi (hrilius folii.

Vna cum ahis Ranunculis Makmenfe fores facit.

Recentiores Flammulam, & Ranunculum Flammula
vocant: Cordus Ranunculum nteTvpvte ov dicere maluit :

*ltj Ranunculum longifoliumiBelga «BjjclcooUn.Femit
tmm hanc ouillo generi ejfe perquam perniciofam, e as A
hacpaftas herba, inflammatione iecinoris, internorum 6
vijcerum erofiombus ac exulcerationibus corripi- quod ma¬
lum <*Qt[ vulgo appellant: vnde herba nomen. ?

Meminit & P Imius Itb.xx i .cap.xm.herba cuiufdam
ab exuta iumetorum quidem,fed practpue capratUm,Ae - A«soi«tfar «a.
golethron appellata > fujpicari forte Ucetflanc efijed af¬
firmare nonaque facile.

Occurrit et apud Odauium Horatianum Ciconia her-
ba, qua ait nafci in humidis , & finapi ftmilem ejfe . si au- C'eoma*
tem forma fimilU , a Flammula ifta differens efi. Nam
Flammula hac finapios forma non rcfpondet.

"Facultate autem Flammula Ranunculus c at er is Ra¬
nunculis fimilis tfl> acris fmiliter, exulcerans , & vejicas

Di pvuatilia.

CAP. vi.

■Foliis PulfatiUa plurimis , tenuiter diffe8is,afpe-
ris cr pilo fis agrePiem quodammodo amula tur PaUtna-
cam , tenuius tamen diutfa ac hirfutiora ftmt. furgunt in¬
ter hac cauliculi femiffem alti , tenues & hirfuti.vmco fa¬
ciali foliolo minori-, wfafltgiis quorum flofculi, e jenis fo¬
liolis oblongis ,& no raro reflexu-, colore vt plurimum yiolq
nigra purpureo , quando % candido, alias luteo, rarius ru¬
bent e-, flaminibus in medio Luteis » capitulum fuccedii yil-
lofa cafarie comofum & incanefeens , fub qua femen, ra¬
dix longa,digitalis quando % crafittidm.

udpud Gallos locis incultis gigni Ruellius fcrtbitjiouotfo
Vere iis montes florere. Belga m hortis habent. Germania
etiam fatis familiaris, praferiijn purpurei flaris: Albidi flo¬
ris Auernta& Narbonettfu Gallia montes fuppeditantx
lutei Taurinenfes Allobrogum ; rubri floris ex Alepo Sjru\
vrbe fe habui ff e , Petrus Pena & Matthias Lobelm do -
flifiimi ac dtligentiffimi fcripfores referunt.

Galli Coquelourdcs ; Germani feuecfecnfcljtll no-
minant .vulgis PulfatiUa, & k nonnullis Apiunnifus di¬
citur f Non e(l tamen herba Sardoa , qua proprie Apium
rtfus videtur appellanda. Non e feliam Ranunculi, neque
etiam Anemones ffecie$,ytrifque tamen & profer tim fa¬
cultatibus accedit.

Bfl enim PulfatiUa vehementer acris, quamctmq, con¬
tigerit corporis partem, fi imponatur trita, exulcerans &
erodens. Ranunculis haud inferior: proinde & calida ve¬
hementer ac ficca.

Da

Anemones multo & differentes reperiuntur.
Diofcmdcs has ad duo conatus eft referre genera: quan -
dam enim , ait, nuscetv, cultiuam aut bortenfem dixeris ;
aliam veri £y fiat, xd efl,fyluefhem effe: & fatiuxplures
addit reperirijpecies , quas tamen non foltorumflotumve
formafed coloribus tantummodo dtslmguit. Nos eas qua
nobis occurrerunt, referemus. *

Trima harum folia habet pauca, fedin lacinias diuifa, *
fecundi exfjluejlnbus Ranunculis aut bortenfis fatis fi-
milia,fd tamen minora, flos in breui & palmum alto pe -
dtcuh emicat, ex x« i ,aut xi 1 1. foliolis anguflis,oblongfit
& acuminatis ■ in quorum medio capitulum aliquot cir -
cunfeptum fl ominibus , quodexili incane (fit pilo fi flocco;
cui fubeft femen, radix initio oliuo magnitudine, fed tem¬
poris progreffu adaugetur, & grandior fana veluti geni¬
culis articulatur ; obliqua, non rette defcendens, fibris ad-
harefcentibus nonnullis. Color flori elegans efl,'tn dilutiore
purpura rubens \ qui quandoque ab vtraquc, alias ab inte¬
riore tantum relucet parte intenfior, exterius rcmifiior &
inalbicans . Huius generis & albuli funt flores ; fed ra¬
riores.

Proxima Anemone folia promit quam procedens am- z
pliora & bortenfis Ranuneuhfimiliora, attamen minor a-,
trigemina videlicet coborentia. flores huius ex xi i r . aut
xi n i . quoque foliolis, fed haud acuminat is, ac fubinde re¬
pandis committuntur ; colore cerulei, & Cyaneo flori con¬
color es; flaminibus luteis medium orbiculum ampleften-
tibus ; quod nullis incane fcitpdu, fed veluti Ranunculi #
Asflaragi omulatur germen . radix obliqua , craffa, ge-

anemone

akemon e

Illi,

I1M0NE V.

ANEMONE TRIFOLIA.

f mcuU tuber a% plura habet. Tertia Anemones mato -

raflmt folia , crebrioribus ac tenuioribus etiam dtuifutis
in fetta, pediculus ftmilu flos maior magnitudine cum Pa-
p aueris Rhoeadis fere decertans ;v u . aut vu i . foliolorum
tantum , pulchro viola nigra purpureo arrides color e-, paulo
tamen dilutiore, capitula huius pubefiunt vtprima radtx
oblongior , craflior, fimiliter obliqua, crebrius geniculata,
punico colore fubmgricans. Efl huius rubens quoque (pe-
cies, flore pboeniceo, & vt Rhoeadis colorato ; item tertia
etiam candtda.

4 Quarta Anemone tertiam foliis, cauliculis & radicibus

refert flos mediocris quoque magnitudinis , Rhoeadis colo¬
re rubens , denfis & frequentibus ftipatiis foliolis mutti-
plex-, quorum x. autxi i . exteriora maiora fmterior a vero
reliqua exigua.

Quinta flectes foliis Ranunculum refert hortenfem,
* fed tamen minoribus, flos paulo maior, fenis fere 'conflat
foliolis , candidus, aut e purpura rubens, fedmodo dilutio¬
re, alias intetifiore colore, capitula affler a, parua, nuda,
radices tenuiores, fed obliqua quoque, nihil aut exiguum
geniculata,demiflts aliquot deorfum fibris,
s Huic fimtiis fexta efl, foliis tantummodo flor efy minor,

eoque luteo. Ranunculi floribus concolor, radix fimilts
quinta.

7 Properat huc & alia quadam , tametfl foliis differens .

Neque hac enim Coriandro aut Ranunculo folia gerit fi-
tmlia-, fed inflor Trifolf potius, c obarent flquidem terna
non magna , Ista, acuminata, \ndimfay margine tantum¬
modo cr enato, cauliculus palmum altus ; cui flos tnfidet
candidus, formam Ranunculi florum amulatus, qui mar¬
ce flens nonnihil purpurei coloris contrahit, radix etiam
obliqua , m propagines quajdam extuberat , non abfque
capillo-

cafillamemu Abrofts fulmaeu. *°J

/«w &ftxtum genus , m prati, praferimfai,
bumdmdm ae vmbnfis,m GermaZ Jc Belgio reptt
r, i«^tJtiu,„aP„cgmafmu<lluniliu ^

Br annonis amplifimus ac imfinm bonae

con^c“A’"mmSAt,Ui Belgiiem

Beferenia autem omnes ha Anemones ad iulnuSut
. fM,H*J«»‘-Sjluclhi,JI>mesabbudifmns ' ’J
a W WyjlMjtr is Anemone , <*#&>/•* Dioforide , >* An
cftyommbus fuis partibus, fatiua maior, foliis la-
T *f durior, caput habet oblongius ■ florem *<,„«£> /w
pbatuceum : &radtcul*s tenues, numero fas. J
ru^mTmCOl(!riSe^ dispapaue -

nictsftt!™'

Similem amem hanc fykeOrem Anemonem , ^r«.
ntmaac Rhoeade Diofcorides
4 enates ^ irgemonem appellare Anenionem, propter co-
lorum mforibus fimditudmem. Ne% aliam eeemmAne-
'PremArgt-

moniacRhXadifm,lem facie. Reliqua fiqmdem Ane-
™romunt U' & mmoresfunt,& vane coloratos flores
Dtofcondu exemplaria hoc loco perperam dMionc \v. D!ofeoti

**™r Vtr n0nffim WM" Verborum , fed

et Pltnt) exemplar fatis oflendit, tupatorij vocem non ad¬
mittens. Cusus hacfunt , Diofcoridis confentientu,verba
hb.xxx.cap.xxi u. hanc (fctltcet fylueftrem)errore ducti
Argemone putat multi :alij rurfus Papauer , ?W
appellammus. Sed dijtinttio magna, quod viraque hac
poflea

304 de anemonibvs.

pofted floret. Nec autem fuccumitlarum Anemotu red¬
dunt, aut calyces habent , nec mfi Afparagt cacumen, hac
Plinius. Dio fi orides dtfcrtme ftmile harum etiam adftrt:
In Argemotie, inquit, & m Rhoeade Papaucre minus fa¬
matus eft phoenicem color: & amb* fenus floret. Et At -
gemone quidem fuccum emittit < roi eum,& adguilu ve¬
hementer acrem : Rhoeas vero candidiore & acrem. Am¬
bo. vero in medto capita habent fylueflri Tapauen fmi-
lia , verum Argemonescaputfupmieaitquaro craflm efl\
Rhoeadis anguftim. At Anemones neque fuccum remit¬
tunt, wq, capita flue calyces babentjcd quaft Afloragi,
cacumen.

Accepit dnuoy», ccto t« dvi/uu, id efl ,a vento, nomen.
Nunquam enim fe aperit flos, mfi vento forante, aufior
Plinius ; rnde & Herba venti nonnullis.

Ouidius Adonidis florem defcnbens , Anemonem vtde-
A-ioni«ti. tur adumbrare fylueflrem lib *• Metamorph.

Sic fata croorem

Ne&are adorato fparfir, qui udus ab illd
Intumuit» ficut fuluo perlucida caelo
S urgere bulla foler, nec plena longior hora
Fa&a mora eft, cfcm flos de fanguine concolor
ortus , ^ t

Qualem, qua? lento carlantfub cornee granum,
Punica ferre folentjbreuis eft tam e vius in illo:
Namque male haerentem , & nimia leuitate ca¬
ducum^

Excutiunt iidem, qui perflant omnia, venti.
Caterhm Anemones ambo vim habent, au&oreDiof-
coride, acrem. Calenus omnes extrahendi ,& attrahendi ,
C '?ora vaforureferandt facultatem obtinere feribit. Itacy
radix, au, commanducata pituitam euoe at: fuccus ex na-

ttbus purgat, & oculorum cicatrices e
firdida vlcera Anemona expurgant , <£■ lepras denabuni
menfes&appofiu eliciunt^ lac trahunt. Et lac quidem
attrahere, Dtojcortdcs inquit, folia & caules cum ptifana
co£la, & m ctbo acceptanncnfes teri eadem ciere inpeffo

Aconita veteribus duo funt : Pardalianches v-
num;& lycoclononditlum alterum.

Aconitum Pardalianches foltU exit fubrotundu , latis
dilute virentibus, mollibus tenu\q3 lanugine pubefictibus-
Hederacutufdamac vnirn Cyclamini fodorn quidem for -
ma, Jed amplioribus , ad Cucumeris magis accedentibus ,
huius tamen & minoribus & mollioribus, caulis dodrante
alttor, et ipfe lanugine haud carens, (hiatus, quafl multi -
angulus, ahoqui mundus^qui in pauculos diuifus ramu¬
los, ipfisfafltgiis, flores promit Cbryflmthemi amulos • &
medio videlicet difeo, & orbiculato ambitu luteos, qui m
tenues & candidos pappos refotuutur-quibus fubftmt exi -
gua nigricantia fem ina. radie uls. baudmagna,candida du
recentes funt geniculis veluti articulata, no rette defeen-
dunt, fedper obliquum graminis modoferpunt ; &(ubm-
de extuberantes nouella protrudiit germina ( ita fefe mul¬
tiplicante flir pe) demifiis etiam ab ipfts tuberofts partibus
aliquot deorfum cocoloribus fibris. Referunt radicula exa¬
nimatos fcorpiones. nam anterior & tuberofior cauliculis
proxima,corpufculam cum pedibus, poflerior articulatam
exprimere ridetur caudam.

Alia vero & huius (feries fibinde occurrit, antcdicla
y pauli

Ci>) ‘fjj

f£m°

quam fcorptonem refert. 3 CtttHS>

r^ssss; «a*

JapES2»5asS^?

a^T'G,T *!*"" Twxi,:

f°>, twmbor, btMmneApUpeew. Thcophaliu tamen
* *«“•<>, Myopkm & T belyphono feorfttm 'git. Et A-
comtum quidem lib n. altui amitini ab tjlo dcfmht- dc
cluo cap.x.fequertte agemus. Mjapbanan,quadfimLa.

ramc’‘%»>Ppmiaratre,Ter«U ct fimibba, re.
l,/'!nV'r' Th,dyPbm‘- /Umi'° fnrtUUStbi Diaf-
condu tSlud rtfpondet -.dequalib.K. tu feritas W*.-
quadjelf^., vocant- q«,a radicem fmilemf arbioni
bebet, admotum fcdrpeanem cecidere anent j &tmereia.
mfcerepajfe.fi He/leberaalbaafiiergaiiir.

1‘ltmm de Tbefipbana te Acanita iiuerfu auoa, at re¬
tundite agit lacu : & deTheljphamqmdembb.mJx ■
vbupfumscarpitm diei, & qua apud Tbcepbraftttm re.
fert:deAe„i,0v„bBb.xxvu.eap.i,.qm lac, pier aa..

lZJ,Tb%Zlfi«: T,fe,“’ *“ i! Acomo ',m

Diofcmdet autem radicem ntm fcarpu.fei cauda em l-
fimttemm^aas^.imU^U i&. Sedfartafe, „ £
apparet, dicito m redundat, et legendum cum Tbeaphra-

ftoJ^dtOfdCtdtTKOfVti,.

Nomen aut e buic Aconito ab ipfis cautibus , pr diruptis
& faxofis locis >qua Grxcisd^eflc Ouidtm Metantor -
phofevnv n.fcntit:

3©g D£ ACONITO PARDALI AUCHI.
Quat quia nafcufmac dura viuacia caute,
Agreftes Aconita vocant.

Aconitum autem quoddeflripfrtnus, herbarum fluit*’

officinarum «- ^ Doronuum appellat wfficmapbarma-

ccpccoru pajTtm pro Dor meo quoque radiculas huius me¬
dicamentorum compoftiumtbus admi flent. Quod tamen
Arabes Doronicum nominant, aliud Longe ab ifto Parda -
liancbe efl. Hoc enim Auicenna Strangulatorem leopar¬
di ; illud vetb Durinigi appellat . Strangulatori leopardi
Dttrini*L fuasex Jheoplrrafto & Dfofiortde vires affcrtbit: cap. vi¬
delicet dclxxxv . Durinigi vero calidum & fucum au
tn tertio gradu. cap.ccix. Cm&ipfl Arabs cofentit Se¬
rapio, Doronicum in tertio conflimus ordine calf acientm
ac reftccanmm . a quo temperameto Pardaliancbis ( vul -
gb ditti Dormci)muUum abfunt radices.

Nulla etenim amaritudo, nuda acrimonia , autfimtlis
gu flabilis qualitas in in fentitur,qu* tam intense , vel ca¬
lidas, vel fucas ejfeoflendere queat. Puter enim cutden-
tem dulcedinem , fi qua occurrit guflanti alia, ea omnino
exigua efl. Atdtdcedonon exceflum caloris vel ficcitatis
oftenditjedtemptriei mediale temperat* proximavict-

n*\*Tp!omdfhuius herba & radicum eius qualitas haud
longe d temperamenti mediocritate recedit. Videtur aute
nonnihil tepida ac clementer arida obtinere,vbi inaruit ac
reficcata efl, facultatis :fed recens &fucco madens frigi¬
ditatis non efl expers.

Admi fletur, inquit Dioflorides,oculoru dvahvois ,fiue
dolore fopientibus compofrttonibus. &prodeJfe propter hac
qualitatem recens ad oculorum inflammationes potefl.

Occidit,idem ait, pantheras, fues,lupos,& omnes fer as
cum carnibus obictlum.. Theophrastus vero non eo modo ,

fei velfdium,vel radul gemui, inditum, ma,bu,is
mmtta, & omni! quadrupeda eadem dii immmm *„•

fmbiT m° ,ad'Cem ,<3«

Ferum item, DufiuruUs addit, bmmadmoum feor- .
fumrbmredKm, rpfv, rfluert ac Wum tjictrcjurfa

vcrbettfde Veratro appofo txciaan.Quoi & Tbeqrda.
fttu w,quafuprd ajjcripfimue, verbis tegatur. F

Db aconitis iycoctoni

-iH ZpezZ£sZ~£

rafc entem proferunt. Inter lutea maius quoddam minm
fiue parttum alterum. *

Maiori LycoHono tuttofolia fune ampla, in complures

Pfttes confefta,?latamfoherumfimilitudme,fed profun- *

dionbutdiuifuris, band^f^n perperam Diofcori-
dts exemplaria legunt ) id eft, minora , rr.

ffdendentta, ac nonraromgriorafupertore nempe parte ♦
tnferiere ftqnidem magis malbtcant. caulis bipedali , *
quando alstor-, rotundus , Lutu, ad latus nonnihil meli -
nans ^nequaquam in totum retle affitrgens,in ramulos
etiam JubmdedfJfu fas. flores ordine fupra inutcem dioe-
ruitur, cohrepdltmeifiebluteo.femm m emi, culu wtr,-
cat. radices vt plurimum mgra,multis cirris crafiis & fU-
xuofis implicate. J

In opacis & montops viret. Diofcorides in lujlinis mi¬
tibus reperiri ait. Repetitur vero non modo in hujed &
m camis Alpibus^ alibi ini*6<»»* - — =* - *

JIO ACMITVM IVTBVM MAlVS.

Araba Strangulatorem 2p, id eftj™ ^nmlhima
™\?™T mol{**'*X: Hijpam Ycruamacajouo-
GalUTue Ioup. Tuum illorum, quorum no paucaDiof-
Mu exemtUvumtmmrunt ' tertium ef, Ponticum
Creduntur tamen, qua de Lycoclonu, quorum vnum

venatores - aliaduo tnfuumvfum medtctvertere, non effe
Ugmma. Marcellus enim velutt frurta & acce fria hae
verba fuccidit. Facultas autem huius velutt & reliqtmS
Lj coctonorum homun exitiahstft, et reliquis quoque ant-
wanttbus pemuiofa. Vtuntur , inquit Diofortdes , ad Ve*
nationem luporum, erudis ipfas inferentes carnibus , atu¬
bus deuoratu lupi enecantur .

\C °,M V V M lJC9**W luteum paruii ftue mi¬
nus, humilis efi herba , praterfohoru pediculos nullos cau -
M, habetis, funt autem ht breues rix palmum alti, &
tenues, felium veri mfiugulii trusum, tkatufcnptuu,
quidem rotundum- fedmjlar SapetU multifidum, & pr^
fundis inafuru radiatim dtffeftum-, quibus fubinde medius
mfidet fo (culus luteus, forma Ranunculi- quem tamen no
capitulum, fedfildfua pone fequuntur parua tres aut qt ia-
tuor furfum grrecla,veluti Lj cofani. radicula fubejltraf-

jrf: AC ON IT V M L V T E V M. M I N V$.

fa, tuber ofi, prtm* Anemones mula, quafi geniculis ali¬
quot articulata, gustanti admodum acris, ex qua foliorum
pedicuk exeunt.

incMmqutbuflamacmmMm

dem Pat.tum mWBjW iihgemfmi P.Pent, & M.L,-
belm referunt.

Floret in hijle montibus Aprili ac Maio , fed in Belg
bonis multo ante,& non raro ipfo lanuario, vbi clemen
tiorHjemscfi.

Acorntu hyemalefiqe.hjbermwi hinc d nostris dici coe
pit. Aconiti autem ffectem ejfe,& forma foliorum filtqua
rumcfjum & ipfapernuOfd herba facultas o (lendi t.

Ad Tbeophrafh autem Acankummultu accedit, quo

hlrf°lil/£^rtbttU' T ^ etenim>vtf(r,Pftmus>br

nullis ramis brachiata . radix >&pv£ fu e nuci,aut etta
puKfyid e(l,aridaficuijumlis dici potefi. folum videtur ,
pugnare folium Jiaudquaquam Cicboriodes. Sedfortajfe
non Kix»ft£h{,fed legendum efi. quo modo

fi legatur, nuda erit repugnantia. Nam huius Aconiti fo¬
lium ad Ranuculi vnius fyluefius fatis accedit. Verba au¬
tem Theopbrafii de Aconito fie fe habent :

Aconitum nafiitur,vt fertur, in Creta et in Zacyntho ,
fed plurimum atey optimum m Heraclea Fonti:habet fo¬
lium xi%ufta>A< ( altas &et7p«x*ef*s)radtcemfimtlem &
forma & color e-^UM efi, nuci. vim HUm lethiferam in
hac effir, folium vero & fruitss nihil facere affirmant. fiu-
Mus aut e efi herba non fi ut icis. Brems veroejl herba , iHv
t%v<m mfirlav, id efi, nudum habens fu perfluum aut ad-
natum. Nafcitur vbufo, & non in Aconis folum, 'a quibus
appellationem finitur. Efi autem is vicus Pertandymm
(nonnulli & rectius Mariandynorum legunt.) Amat loca
v 5 potifii -

DE ACONITIS LTC OCTONIS»

potiftmum petrofa. Sonpafiitur eaneq, ouis , ne% vllum
animal.

Potentia autem ac facultate hac herba permctofa adr
modum et valde exitialis habetur. quale etiam fuum Aco -
littum ejfe,Tbeopbraftus.apertis verbu teflatur y remedift

ftmguuntur,& fua funt (pectes. Pofftt inter has N apellua
recipi,nift feorfum, legitimis de caufits, de fer ibendus foret,
i Primum genus , quod a fore Delpbinij cognominatur ,

proceris ajfurgtt caulibus inftar Nape Ili: folia varie fimili -
ter & creberrimis incifurisdiuifa: flores fecundum caules
fupermjeluti in logam compofuifpicam , e punito ac pb-
fluriore colore purpuram tmulantur jormaf 'ere floris Re -
pj(quem Delphinum haberi flripflmus)in pofteriw vide¬
licet corniculis defluentes : fi liqua & femen vt maioris Ly -
eottoni lutei : radices oblonga, crafft, tres aut quatuor de¬
mittuntur paucts adhar e flentibus filamentis.

1 Alterum toti ex terna facie Napellum refert , caulibus

videlicet dijfe£lis , flflis nigricantibus /«fi»; flore Caruleo,
hiante , ex totidem partibus , eodem ordine compofitis-jils-

po nequiquam fmilis. ^

f Twwm genus cauliculos profert tenuiores ,breuior es,

dodrante altiores . foli.i diuifura Ranunculi aut Lycottoni
lutei, mutor a tamen, flofl uh caruleo nitent colore, paula

jltf LVCOCT. CiCRVIEVM PARVVM-

»»»«■« quam Naptllv. (, liqua &fmma cudmum c,n -

Tranjlata h*t genera aliunde in Belgij ftint hortos.Fe -
runtur alicubi m montibus reperiri. Tertium Hieronymus
Tragus Norimberg* haberi fcribit , ** tdu etiam floro
tblute purpureo reperiri.

Primum ac tertium vnd cum NapeUofltpmumerb aut
non multopofl, fed fecundum ferius multo floriferum efl.

LycoStom ejfejpeciem abunde manfeflum:& nocendi
non minoribus facultatibus puditam fine.

Nimi, caulis fupra duos affurgit cubitos. foliis
circumuejhtur RammuUmaioribmfe virore nigrioribus ,

alnoribttsfyj mctfuris in plures lacinias fi fts, et magis relu¬
centibus, fleres a medio fafiigium petunt,ordmata fuccef-
fione prodeunt es , colore eleganter urulei , hiantem ac pa¬
tentem galeam 3 omnibus fuis partibus proptmodum rcfe-
rentes. £&**&** enim conflant particulis quarum maior

du* latera contegunt mediocres: minores reliqua anguli*
inferiores : nonnullis exiguis flaminibus mediis ; e quibus

cullus/e exer entes. radixlblonga,craft. Napi figura, ta¬
men minor, foris nigricans, intus cadtdior, creberrime ge-
minata.praflrtim in hortis.

In Alpibus Anania & Rhoeti*, tum alibi in montibus ,
mtUo ferente prouenit ; apud Belgas quandoque 'm hortis
reperi-

NAPEllVS.

P*

Tanta huius veneni vis , vt eo telorum mucrones imbuti

Napellum remedia quadam enumerat Auicenna,quapoft
venenum ipfum vomitione redditum prafidio funt: atque
inter ea murem etiam (vt pafiim exemplaria habent ) re -
periri Napello enutritum , qui natura eius malefica tota
fubfiamta aduerfitur , & ajfumetemab omni vindicet ac
liberet periculo .

Antonius Guaneritu Paptenfis fua atate celebris medi -
cusjn traftatufuo de venenis ,bunc non mure, fed mu fias
ejfe exifiimat. Refert ftquidem quendam Philofiphia ac*
veritatis ftudiofum,follicite admodum ac diligenter mure
huiufiemodi quafiutffe, neque vnquam vel murem vel ar -
rofam etiam N apelh radicem ab eo repertam , fid mufias
abunde multas folia depafcetes inuent aspuas pbibfepbtts
ille muris loco accipiens , antidotum ex iis conf ‘ecit, quam
& aduerfus venena alia ,fid contra Napelli vtiltfinnm
ac cffcaafimam amtperit. *

Accipit hac terra Lemnia, baccarum lauri , antidoti
Mithridatis fingulorum vncias duas , mufias Napelli
xuiiumeUis & olet quantum fatis e fi.

In eadem cum Guanerio & philofipho illo fintentta
funt quoque doftifitmiac diligenti fimi P.Pena,&M.
Lobelrn, qui murem Napellum depafcente nufquam af¬
firmant vifum \fed mufias effi , qua turmatim aduolent,
& floribus huius mftdeatit.

Sum ba maiores c utens mufiis,et floribus Napelli pro¬
pe modum ( vt aiunt) concolores , nullam % herbam aut flo*
rem , qudm huius filius, appetunt.

Lt veytfimileeU non murem ejfe, qui Napellofufi eme¬
tur, fid mufias effe,qua UnUu eius vtuant. Nam aconitu ,

cum NapeUusjpe(ies,mures ipfos interimit : atque inde
fivoxrim% wlvoyovyfiue Muricida dicitur .

H h&ba neq^ magna e ft, ne% in amplitudinem

vUam effunditur: fingulart tantum affurpt caulu ulcjccL
rotundo & palmum aut femipedem tantum alto, cui vnt.
Cum,fubtnde duo, rarb plura adnafcunturfohola,duriufi
iuldy rotunda , Uuia, dilute & aliquatenus ex i aiuleo vi-
Mitia, ambitu irenatQ. fiofculm in Cacumine eminet lu¬
teus minor quam Ranunculi , alloqui afimilts : globatum
capitulum f equitur e feminibus congeflum., radicula coha-
tent ix. aut x inflar AjphodrtiJkd mmores multo
acuminata.

In Alpibus, et Allobrogum tieluetiortitmfc montibus oi-
gnitur^ apud Valdenfcs^ui partem horum montium ita¬
bam verfus incolunt, frequens. repcriii&&m Baldo Ita¬
lia monte.

Thoram /Tauram &Turam appellant /Taldenfis cog¬
nominatur }ad differentiam Napellt, qui & Thora,vt di -
ximusyvocatur.

Meminit exitialis cutufdam berba Auicena lib. 1 1 1 1 .
Ten v i . F arfiun ditta. eandem autem hanc cum Thera
Valdenfi effe, affirmare nonfuei it facile ; prafertim cum
Tarfiunfibi referat incognitum , & nullis ab eo depinga¬
tur notis.

Perniciofa autem & venefica huius Thora vis , NapeO»
excedere fertur malitiam. Tantam autem effe aiunt, vt
homo quidem pracipue , deinde & quadrupes ferum , at
aliud etiam , vulneratum aut Ulumtelo huius fucco imbu-

THORA V A I D E N 1 1 S,

)XZ

1

i

i

ANTHORA. tJXJ

to illime intra femihoram pereat ac moriatur, degatur
noxaidmfi^ bibatur,aut deuorem> *bj£

Vtutnrfucco venatores ad ferarum venationem , quem
exprtffum & praparatum in bubulis ajfcruant cornibus ,
ad ftgit tas intingedas veneno ac toxico prafentaneo. Vim
eius experturi acum eofucco inficiunt , qua ranam pun¬
gant: qutfitUtco morupur, prafentaneum iudicant ; att-
8or Gefnerus.

De anthoiU.

Anthor a effigie NapeBtm refert, fed bumiUot
ac mtnorefl . (aulis em dodrantalis, aut paulo altior :fo-
Itacrebru ac profundis mcifims fiffa, vtiXapelliJed mi¬
nora . flores forma eadem , non tamen caruleijed e luteo
pallent es- fimen & filiquareffondeht gemina [ubfunt ra¬
dicularium aut onbtos, globulos referent es, fons f»ffia-
uefcetiteSj interius candidiores-, frangi, vbi reficcata, fatis
contum aces, fiubtles tamen, vbi quidem fu* (fontis efl.
facunditate enim Uti aut bmetifisfoli,ldfauiemifubtnde
longiores ac plures fubnafcmtur radices.

In Alpibus apud Allobroges Heluettos^ tum & Alibi
repetitur.

Lacus Lemani accola & Taurini Ligure s Antboram^
vulgo l’ Antboro appellant.

Auicema herbam Nape/lofimilem ffliusqj veneno re- N>peiiu«M
pugnantem, Mojfis Nape Ilum vocat, cap.ccccc.lib. 1 1 . -C,‘

Cap. verb dccxlv. Zedoxriam ait vna cum KapeiloZtioJU±
crefccre^tfy eius vicinia, illius vires & malitiam retundi
impotentiorcsfy reddUetejfe Tberiacen , id efi, Alextphar-
X A nucum

meum vtpera^pgBi, & venenoforum omnium alioru.

htne Ambord^rnuBi^^apell/im Moyfis , fed &
Auuenn, t ejfe Zedoanacort^fftur. Officina tam e altam
et ab Antbora differentem Zedoatiam venum exponunt :
radicem videlicet oblongioris forma. Qua non abL ratio¬
ne Zerumbetbfiue Zurumbetb Amentia ac Seraptonit
eff e putatur. t

Ditia autem Antbora quaft : quod nempe

Thera aduerfetur , dr alex, pharmacum e,us fit .

Tbora autem ac Antbora, fiue Tura & An tura voces ,
noua quidem videntur , fed tamen extant apud veterem
Marcellum Emptricum , qui ex Tura & Antura adun¬
cus leucomata & albugines oculorum medicamentum co -
ficere docet.

Eft autem Atnhora radix vM & infigniter amara-,
adu er i atur venenis omnibus-vulu ad purgationes, ferofos
pqutdem & muccofos etiam per inferiorem ventrem edu¬
cit humores ‘.lumbricos & ventris tineas pellit educito. vt
quidem P.Pmu&M.Lobehmi.igentifim i dMfimiq,
Jhrpium obferuatores tradidere.

HugoSalerius nonmodb per inferiorem ventrem, fed
& per fuperior em largas ait Antbora radices expurgatio¬
nes moliri-, modum effe ad quantitatem F a feli (quem vul-
■ gofabam)ex iufculo aliquo aut vinoidarify duris corpore,

fus pellem efficacia refert ; tr otiatu de pe fle, differ e tu n"
cap.i ii. Et quod ad experientiam, inquit, vidijonfimi-
IU cum Diftamno virtutis Antbora radix extftit . EteU
berba,qua iuxta Tho%am illam fctltcet herbam nafeitur ,
ex qua venenum conficitur, cum qua in Alpibus Soluturi
& Pinarolij capras (yluefires venantur. Et hac radix An¬
tbora affundatur nucleis cluunim , <£* eft Bcx^oar illius

)l6 DE HSfiBA PARIDE.

rboHtqu* eft adeo ventnofy, quid omnia animalia fud
interficit renenojit ate.hu ille- -

Meminerunt quoque sAnthoraSinion Ianuenflf m
Synonymis, & ArnoldM VtUanottanus in traftatu de ve-
tienu :Jed qua adferuntur, non fatts notam aut cognitam
ipfisfuijfe eAnthoram , o flendum .

De herba PARIDE.

Paris herba cauliculum erigit teretem &ftngur
larem, atque circa hunc folia quatema,ab vnoveluti cen¬
tro in decuflis [tue crucis figura concinne dtgetia funt hac
lMa,venofa>oblmga,fubmgrtcantia,& aliqUantulu acu¬
minata. in fafligio fupra bacflofiulus prodit herbaceus,
foliolis aliquot anguflts , veluti calycis fui aUbaftris , mfl -
dens, /equitur 'mdebacca inflor vua acini \ femine intus
minuto fubcandicanteyVt hahcacabif arcta, radix tenuis ,
logiu/uU, geniculis aliquot articulat a^obltque ferpit}ah-
cubi interdum progerminans.

Infyluis opacis ac perinde aliis vmbrops pingui aclato
teperitur fob. .

eApriliflos exit :b acta Mdiomaturitatem ajfeqmtur .
Recenttorci P aridem fere herbam', pleri q3 tamen Vua
verfam,& Vitam lupinam appellant: nonnulli vero etiam
Solanumtetraphyllon. Falluntur, q ut Aconitum Parda -
banches exi (limat. Germani IDolfabetr/embfcr ; Bra-
b anii IDolfbefim.ff fpmnecopptn,»i efl. Araneam, ab
ementa videlicet aranea forma, quam bacca vnd cum re¬
flexu exiguis alabattrispcr maturitatem exprimit: Gallis
efl Raifin de regnard ; Hijfianis Ccntelha,?/ quidam

s HERBA.

jkt

3*3

PAPAVERE.

facultate aut e fertur refrigerans, & Solanis proxima .
Baptista Sardus admrjus mentis (motionem, infanta,
^•fatuttatem, commendat, tam per morbi diuturnitatem
aut fieuitiam incidentis • quam prunarum rerum ajjum-
prune contradas fixu, commis dtebiu dimidium cochlear
ptilueris huius herba temno propinetur.

l V E R E.

.C A']

Papa ve ti i s duo prima genera, Plinio audere \
Satiuum, & Sjluefire.

Adfylueitre pertinent Erraticum & Corniculata j de
quibus poftenus & feorjum.

Sattua Papauera tria funt: Album /ligrutu *, vtrunque
magnum \ & minus tertium.

l Album Papauer folia promit oblonga , lata, lauta, la -
duea foliis longior a,candidiur a, marginibus ftnuofa:c aulis
flue fcapus redus , quandofy tri(ubitalis\ in cuius fasitgto
flores candidi ; m quibus mox ab initio multu fi amimbus
ftipatum apparet capitulum, quod adultum globofam ,nm
nihil tamen oblongam formam habet, & fuperne Operculo.

tundunt & candicans, radix fubeft nuitys momenti, de¬
fendens in altum.

x H uic fimile e fi nigrum Papauer, fed capitulo aliquan¬

to rotundiore & magis globato: flos eleganti pbamceo ru¬
bet colore : femen nigricat .

Sunt floribus horum duorum folia, vti & reliquorum ,
quaterna , ea q, futis ampla, fed qua cito defluant : tarb fed
tamen quando^ pluribus mcifuris ac dtuifuru dtjfeda,ac

fimbria-

fimbriarum inflor multifida, referiuntur eadem quando¬
que & multiplicata, fed tamen r artus.

Tertium Papauer caulefoltis^ , fioribusitem & capi¬
tulo minus efl.flos e caruleoac purpureo obfoletum & di¬
lutum quendam colorem refert, capitulum quoque rotun¬
datur, fed maturato femine foraminibus akquot, qua par¬
te operculum ipfi infidet,ctnulariter hiat facile defluenti
femini viam prabens , quod aliis duobus non cottngit, quo¬
rum itaredufi permanent calyces, vt nullum queat elabi
femen.

Effluit e tribus his , capitulis eorum vulneratu , Itquor
candidus , qui ad mediana vfus colligitur , & deufatm
Opium appellatur. Colligitur tamen pracipue ex fecundo
gener r, non modi Dicflondejed & GaUno,ac Phmo te-
ilibus.

Exprimitur & ex capitulis ac foliis flmulfuccus , quem
Meconium nominant.

Seruntur hac genera m hortis, ac etiam no raro m tpjts
aruis : tertium flequentifmum , quod crebrb non fatum
pluribus quofy reperitur locis, prajertim tamen m hortis .

Itinio menfe flores exeunt : femen pbfl per fatur. ^

Gracis [jdxMv : Latinis Papauer. nomen ofpcinaferuat-,
nonnullis ^v-nror-GermanugReiQfumtn olntafl; Belgis
%utl& mancopi Hi^4»»Dormideras,& caTcaJlj

Gallu Pauor.

Primum genus tcui qtutndo^ cab;x oblongior & feme
albidius , ideftjatiuum ac hortenfe di¬

citur. Diofa rides 3vA«/7nr etiam nominari refert: vulge

Papauer album.

Alterum genus nigre femine yDiofloi Ili *> pior flue fjl-
tseflre efl, quod, inquit, vocstur , & a nonnullis
fttxf, quia ex eo Opium colligitur. Plinio & Latinis Pa -

531 DE PAPAVERE.

commemorabile praHare alimentum-, etiam addit. au¬
tem feminis huius ffaccharo quidem incrujlatt , in fecundis
ntenfts quandofy vfus,cum aliis tr agematis. Refrigerandi
Veio eius potentia haud magna obferuatur. Ad fomnum
conciliandum non multitm efficax eft ♦

Oleum quod ex eo exprimitur, gratum ac edule efr,pa-
nify illitum, aut alioquouis modo in cibo , citra refrigera¬
tionis fenfum frumitur. Cofrciturvero ex tertij generis fe¬
mine frequentius.

Codyis frtue capitulis maior inefl vis , qua ad fomnum
conciliandum , defluxione stfcfiftendas , repnmedas,plu-
rimum faciunt-, propinquam tfrfred tamen mitiorem vimt
Opio obtinent. Opium fortiftmum eft ; hoc tgnauius Me-
couium. Vtrumq3 autem quouis modo, vel ajfuwptum,vel
capiti applicatum, fomnum ac fubinde profundum, mole-
ftumcfr foporem cacitiat. Opium copiofrus hauftum etiani
mortiferum :vt vere Plinius. Dolores autem omnes fopttt
fed agrius curabile malum non raro relinquit.

Offenduntur eius vfu, ve Galenus lib.ii.de medie fe¬
cundum bcafolida partes , adeo vt pofi ea corregione oj>us
habeant. Sic & collyria exOpio ntultis detrimento fuere,
ita vt debilem oculumreddiderint , & vifus hebetudinem j
velut i etiam auditus grauitatem inducunt,quacmque ex
Vapaueris fucco, ad vehementes aurium dolores compo¬
nuntur. Quapropter fugienda omnia funt medicamen -
ta &pharmaca,qu£ ex Papaueris fucco confunt fenfum
fiupefacientia : neque nifi extrema vr gente neceffitate ad
corii vfum peruentendum-ffum videlicet nullum aliud mi¬
tigatorium ftuifhmis doloribus opem adfert,velfucturrtt:
vt Galenuslib.de medicamentis fecundum loca tertio, lu¬
culenter docet.

De

PAPAVER BRRATICVM.

m

.VERE IRRAT I CO.

De papa

CAP. XVII.

J™ Papaucri diuti¬

nus aut durabilis flos tfl . Omnium cmflm,iptmml y,
mm tmmbrn commune membtJa quadi m-

? VC,sf' W*- mmineri, que ipfo fc cxc-

Z/h£kTZtT/‘,'e''‘S dleUt“"‘Tt*"“<“* qoattma
<pfis[oUa,a:o defluentia. Kboeadie nomUm modi bmc,
fid& alus ea de canfa commune effeptteft, fi modo i flo-
rts facili accepit deUpfu. QubdfircrbafcJunupreflJnd.
(rn apparet) Rhaadu ccpnm.e. ucccjferit.fa, morum ttr-
mpropnum er, i. cuius. n diximus. ali/iLacfaa/limi

1 f~t' DeJ,mvai

Convenire autem erraticum Olui Papauer cum Am-
monce, detur fflneftri. Et occurri, AUelmZ mZr
cunfufaa Papaucri, apud Apule, um appellatione,. Diofi

condes etum Anemone fplueftrem c„Z Papauere PhS

deammuUu confufim.eap.de Anemone fini:,,. An aure
tpfi (cfatu eupUcarepoiumt.relmquimm diligentius eU-
mandum, nobis non fatisfectt. &

At facultas errat tu Papaucris flmliseflfupermuPs -
pauerum.frtgida & fomntflca. ■

Plm% fallacia ex periment apnagis quam ratione du-
cem jequuttujlores aduerfus pleuritidcm commedanrja -
tom accedente dolor e, vel (lHlantium ex ipfts lujuorem,aut
Jer apium exjrequentifolmum maceratione propinantes:

& Imn non raro dolore contingit. fed & pertinacius cre-
bomdelmetagrb ac cum difficultate iputo procedente:
prafertmt quibus no eflrobufta corporis conftttutio valen- -
usth «w- Err°™ huius nccafionemprabmfe portat Ba-

ptifia Sardus, qrn flores huius Papaueris aduerfus lattrit
dolores ^plertfque fcelicit er exhiberi; & aduerfus fangui -
nu (putationes rtiles, memoria prodidit. *

DE CORNICVLATtS PAPAVERIS.

potcft , his etiam qui (rajas & «if reddunt vrinas,
trodeji. - H

Senten acetabuli me fur a cum aqu4 mulfapotum , aluU
leniter purgat, folia cum oleo trita argemas iumentorum
fartant & abftergant.

ALIIS CORNICV1ATI»

Db

n „ «.tua» Rue alterum Corniculati Papauerie

lutius tamen quam Papaueris erratici . corniculum mtnus
eft, cuius c acumini oper culum fubinde , autvdutt lattus
capitulum infidet. femen in his exiguum nigrum, radix

4C mus tencrmwws" r’“ . r~; 7 .

fettis. fiofculus minor, carulei purpurei coloris ntgr a v toto
muti. radix tenuis longmftula.

Non in maritimis, fed procul a mari hac genera repe*
riuntur. Rehgiofi fratres }qui in Mefuem coment atifunt,
offendijfe fe iffa tradunt , m Arragonu & CafreUa Hifpa-
otia regnis, locis mediterraneis in agris & iuxta viarum
femtasjaporefalftlaginem nequaquam referente. Mat-
thiolus verb& inMorauia,quatterex Bohemta in Au*
flriam fute Pannoniam , vnd cum frugibus, &fecus mar-
'gines,& inipfts agmu aggeribus, quod rubentis eft floris,
Jfonte proueme testatum rohquit.

Vtrunque corniculati P afannis genus habetur ineunti

Exiftimaturaplerifque rubentis floris GUucium efle. .
Nec m totum a veritate aliena videt urfententia. Nam
Vt Diofcondesait , Glaucio folia funt Papauerts cornici
UufimUiaJed eft, pinguiora,

humilia fiue m terram procumbentia , grauis odoris , ou-
Pi Mtrwdfuccm vno multum croceus. Atque butuf
cemodt fuccopapauer ijlud corniculatum haud deft itui
teslesfuntP. Pena, & M.Lobelius: amarius quocfuefa-
cile ejfe poteft, vtpotefalftUginis guflu carens. Qua fani
affinitatem cu Glaucio ( fi non idem) magnam ojlendtmt.

Ait Dtofcortdes nafiiGlaudum ad Hierapolim Sjria ,
fed& altbi quoque rcpniri, quid prohibet} &fortajjeno

Videri fortajfe & nonnullis Argemones,ft non prior, al -
tera [altem fpectes poterit , de qua inter furta. Rubet fi-
quidem flore, fcddtlutius(vt diximus )qudm Papauer er¬
raticum, aut Anemone fatiua quadam, capituli quoque
infldet cornicuh faftigio latm,pra[crtim ipfius rudimeto.

Et Diofiortdescap.de Anemone, /drgemones florent, mi¬
nus [aturato colore quam ^nemones^ & capitulum fiu-
perne crafimfiulum ejfc refert .

Pandam verb & GUucium & Argemonem e (fe con¬

tingere pot esi. Complures etenim [ape vnm herba noni e-
elatura reponuntur. Atque hinc ftt,vt(ubdtuerfis nomi¬
nibus , fi par. itis locis, fu binde vna eadem f deferibatur.
quod non modo ab altis, [ed ab ipfo quoque Diofioride fa-
.Rum putatur. Si de feriptiones expendantur Argemones
& Glaucij fiatis conuentunt. Argemone Papauer i fylue -
ftri finiibs efi,& fuccum croci colore demittit. GUucium
foliis eft corniculati Papaueris ■fimiltbusjotaj3fucco luteo
r 3 madet.

DE HTEECOO.

pudet. Facultates haud etiam diftmilesfunt. Artemo¬
ne argemam & nubeculas, oculorum vitia expurgat : &
inflimmationes mitigant impofif a folta. Glaucij ad ocu¬
laria medicamenta vfus efi : vt quodmitiorejrigcret : au -

8or Dtofcondes.

O flendum hac Argemones & Glauci ftmihtudinem ,
fei tamen in tam dubia.re nihil temere affirmandum, di-

^CMermn corniculatorum Jorum duorum Papaucru
notho quidem feculo nullus , quod fciamus ,vfus ; atque
idcirco de viribus ac facultatibus nfbtl occurrit affcrcndu.

DE HYPECOO.

CAP. XX.

A d Tapaueris corniculati genera quadantentu etiam
pertinet quod Hjpecoon dicitur . folia hutc qudm tertio
corniculato Papaueri tenuiora, minuti/tmts inctfuru dt-
isifa,colore&afpeaU)tum & figura grautolentuagreHu
Ruta fatis fimiha. cauliculus breuis ejl:flofcultts odoratus ,
perpufiOus, lutei coloris , e fenis foliolis, duobus maioribus,
reliquis perquam extguis.comkula fucceduntrecurua, ar¬
ticulata-, in articulis femen flauefcens, quadrangulare. ra¬
dix obbnga fibris non carens.

In amis & iuxta agrorum margines plcnfq? locu re A
peritur , veluf i nonnullis Hifpanta , & in Gallia quoque
Narboncnfi,pr*fernm iuxta Nemaufum Coloniam .

d nonnullis r^\mr,tefe Diofcoride,di-
citur. Latini Hypecoi vocem retment.Cwrpro cumme (yl-
uetlri hac fu habenda berba,nulU occurrit ratio, pro hac
tamen adfe mijfam Matthiolus refert, fi nos non fallit pi-
ftura.

Piatura

X> B HYOSCYAMO.

De hyoscyamo.
CAf. xxr.

Hyoscyami tres veteribus Cunt

548 DH HYOSCYAMO.

fuperfluorum depraiuta. Legitimam lettionem talem ejfe
Oportet Jib. xxv. cap.i 1 1 1 . Plura eius genera, vnum ni ^
gro femine, floribus pene purpureis,ffmofum:vulgate ante
eftjruticofius & altius Papauere. Secundi femen Irionis
femini fimile : ambo infaniam gignentia capitm y vertigi¬
nes. Tertium genus molle, lanugmoftm,&c.

Temperameto autem omnis iljofcjamus omnibus fuit
particulis vehementer & quarto quidem ordine refrigeras
eftfoponferus ite,& dolores omnes fedanszaduerfus acres
caltdas % defluxiones oculorum aliarum^ partium profi¬
cit : [anguinis eruptiones et muliebria compefcit profluuia:
ad te (Itum altar um^partium inflammationes adhibetur.

Profunt fubmde vel fila impofita folia , quandoq3 ea¬
dem cataplafmatispermifcentur. Eft & feminis folius no -
nunquam vfusytddttur vero et antidotis dolorem fopienti -
bus. radix commanft aut in aceto decotta dentium dolo¬
res finire potefl. Breutter, Hj/ofcyamus flmilem Opio ac
Meconio facultate habet '.imminet quoq, &abipflo,quod
ab illis periculum. Teftatur Diofeorides folia in olere Jum-
pta mentis emotionem facere. Plinius etiam foltis mentem
corrumpi ait , fi plura quam quatuor bibantur.

Mitior autem habetur candidus,quem medtci}Dtofco-
rides inqmt, recepere : deinde luteus: niger vt deterrimus
improbatur.

Galenus nigrum etiam infamam ac foporem afferre af¬
firmat : huicfj flauum flue luteum propinquam obtinere
facultatem : fugiendum vtrumq ; vt inutilem ac veneno -
fumuandidum ad fl motiones maxime idoneum effle.

Officina tamen pafltm pharmacopccorum in Germania
quidem ac Belgio, nigrovtuntur : luteo & albo vt pluri¬
mum defuderatis.

De

DB HYOSCtfAttO PERVVIANO.

CAP. XXII.

Pervvi ANVS Hyofcyamus altior efl nigro,
caules eius ad tus aut plure s cubitos non rarb attollitur:
foliis veftiuntur latis,rotitdis,longioribut,maioribus quam
lutei tijofcyamt , mollibus ac diluti virentibus, flores m
fummis ramulis flarfi , luteis maiores,colore purpurafcen-
tes/ed baudquaquam intenfo. vafcula effemina luteo re¬
condent. d l I dia ant

uinciii jnter quas regio Peru efl, m Europam primum ve¬
nit, vbi m hortis fatus foelictter adolefcit , vno anno ad ab -

^ Seritur Vere , fub Auguflum aut quandofy ferius flo¬
res : femen pofted fuccedtt.

America incola Petunappellant-.alij herbam facram ,
aut fanttam herbam : nonnulli Nicotunam. Hyofcyanti
ejfe fpectem noti forma modo qualis luteo, fed & afwiilu
oflendit facultas. Soporem flquidem induat-, mente emo¬
ti et & fwulem ebrietati conflitunonem adfert , vel folo
fumo accepto-, vt teflis efl Meas rheuetus. Sunt aute
hac flupc facientium ac frigidiflimorum opera, quala efl

^fnfmmftccuew folium Palmaconuolutofolioflein-
de iUo vna d parte accenfo, per alter am palma folij fumm
nidor q, virent» patente ore, naribus^ excipitur, dolorum
ita lenimenta famis fltisfy obhumem, et hilaritate quan-
dam initio, pofl Largiore vfu ebrietatem cita, velutid me -
r aci fimo vino, adfert. Expurganverb & eo modo multos
per os, aiunt, humores, cerebri fuperfluos abfumt.

T 'tuntur huius foliis apud Belgas ettam plcrufe aduer-
fus

f fl l HYOSCYAMO PERVVIANO* *;»

Profunt verofcabiei dtb-fed vt repellentia. Cogunnnm
prauos intr ou erfum recedere humores, frigiditate ac re-
percutiendi fua vi. Vulneribus vero auxiliantur, inflama-
ttones&fuperfiuum calorem arcentia, fed calidis & ro¬
bustis corporibus tantum adhibenda. Debilibus aefenibus
tutus non fuerit Imus Hjofcjamt, aut foliorum eius vfm.
Atfy hanc,vt videtur, ob caufam , a Petan herba mulieres
(quod ait Tbemm)in America abfiinentjieq- vBo vtun-
turmodo.

Prattat huius folia aliis, qua frigiditatem eorum non-
nihil contemperent ,permifceri. Idcirco & oleum ex oliuis,
^q^h^^tnfolUiatque tnde compofta vnguenta vti-

Pojfunt vero hac eadem, & Hyfcyami nimtdeinde et
aliorum folia ac femen.

Nidorem Ilyofcyami Plinius mederi ait tuf tentibus.

Oleum 'e femine exprefiu a n -Atts noflra arate ad vul¬
nerum cummes comendam : frigidum tamen Hyofcya-
mum nemo inficiatur . quamobre his de caufu,Petun fri¬
gidam effe herbam i negari nonpoteft.

Jfz SOLANO HORTENSI.

CAP. XXIII.

I n t b r Solana vnu bortenfe eft. Ve ficarium, fopori -
ferum. Manuum reliqua y quibus lethaU vocatum ex re-
sentiorum accedit fententu.

H ortenfe Solanum caule cubitali afurgit , frequentibus
ab 1 aii.of?: folio ntgrii ante, tnolli, lato X)i ;,mi .fii».;li,f«l
latiore ac maiore . flores candiduli . bacca aliquot in race¬
mis aut potius vmbellis exiguis dependent per initu vnen-

SOLANVM HORTENSE,

t€Sj matura vera, aut nigricantes, aut rubentes , aut lutei
coloris, radices candicant, tenues &fibrofa.

Solanumsfiud multis gignitur locis, nec enim modo in
h ortu, a quibus cognomen tamen accepit ,et in quibus cre¬
bri aliis herbis permixtum reperiturperim er fectts viat ,

agrorum margines, fepimenta,veteresparietes, ruinas 3&

in asperis ruderibus fubinde repemur.

Aeflate autem, & in multum quandoque Autumnum
floret. & tunc quidem frudus maturi.

2Tpv'xr& Gracis « & <rftsXv@-

Latinis Solanum, et Solanum hortenfc.ojflctnis Solatrum:
nonnullis MoreUa,Vua lupina, & Vtta vulpis: Hifpanis fl-
mihter M ordia e^yerua mora. Marcellus vetus medi¬
cina feriptor, &plertque alij eius atatis,strumum appel -
lant. Plinius lib.xxvn.cap.vn i . etiam Cucubalum re¬
fert nominari. Vtfaque vox inter confufaneas Solani ap¬
pellationes apud Apuleium etiam extar.qut omnia Solani

permifeuit. Germanis <-/^art)tfcaOt; Belgu fiattapt-,
Gallis Morelle*

V fui autem SoUrii,audore Galeno in Rb.de flmp.med.
f acuit. ad ea, qua refrigerari & adflringi pofiubmtipoteft
enim hac ddo ordine fecundo. Quod & in tib.de aliment.
f acuit, affirmat, vbi inter ea quibus ve famur , nullum effe
olus ait, quod tantam habeat adfiridionem ac Solanum j
mcritojftdcirco rarb quidem vt alimento, vt medicamen -
to ver* afltdue eo medicos vti: mmrni autem effe alimeti

Diofcorides Solanum ErjftpclatisJlerpctibusq^Aegj -
lopis,capitisdj doloribus, attuati flomacho , atiisfa fhnitilits
fjmptomatts ex acribus ac mordacibus humoribus pr ode f-
fe fertbit. Et fieri poteft , vt huiufcemodi matis auxitietur,
fed tamen femper non expedit, fape e /ia nocet adhibtdffe.

554 DE SOLANO HORTENSI. '

Plus etenim no raro periculi ab huius generis remediis im¬
minet, quam ab ip/o morbo.

Erj/jipeUi abexterioribm ad interiora verti , nonejfi
bonum Jcribit Hippocrates Aphorif.lib. v i .particula xxv.
Et [militer in Coacis . Eryfipelas foris quidem accedere c$-
viodum,mtr'o autem, ait,conuertiUthale. Quod tibnmo-
db de Erj/fipelatis,fed & aliis qttoq, [milibus eruptionibus
a natura procuratu veritatem babet.

Nam huiufcemodi j rigefacientium ac repercutientium
remediorum vfu,vittofi,conupti, acresfo humores intror -
fum ad principes & nobiles partes repelluntur, quod abfq3
fummo magnotfo vita periculo fieri nequit.

Proinde nec temere, nec facile, aut cito ad talium re¬
mediorum admnilir axionem perueniendum,EryfpeUtis<,
herpetibus , ac altis ftmiltbus cutis effiorefcentiis vittisve
apparentibus.

De solano vesicario*

CAP. XXIIII*

Vesicarivm Solanum cubitales promit caU-
liculosjcnucs,rotundos,UuesJubrubentes,quafi genicu¬
latos, paucioribus alis ramofos. folia Solani rftaiora, Smu
laceis proxima fed ajperiorayquadotfo albo maculata.flofi.
culi fubcandicantes e foliorum alis dependent & pojt eos
folliculi veficuUrum infiar , rotundi aliquantulum turbi¬
nati (tngulari intus acino magnitudine cerafi, vnd cu fol¬
liculo per maturitatem rubente ; femine intus plano rotis -
do fubcandicante,baud magno, tenues albicates , late fer-
punt radicula.

Nafcitur in parietinUJocis vmbrofis,aliquatulum h« -
mentibus^uando^ circa agrorum margines.

Sub

SOLA S VM

ifero.

3*7

. S °lfAJN v ufimnif tnmt ad duorum aut trium pe¬
dum altitudinem fu bmde attollitur . caules eius crati
rotundi dumfcultjoltit veUttmtur multis fubptngmbus'

caules ambiunt, acini fiue bacfa crocet coloris exiguis far *
tla feminibus in folliculis ftucedunt hir futis, radix fubeil
longa, crajfa , lignofa, foris nigricans, aut,vt Dtofcorides,
V7n f>v^pa,td ejffubrubente cortice veHtta.

Naftitur infaxofxs haud procul d manjodem anciore .
In hortis Belgtj fatum , futium perficere agre potefl.

Dtofcortdes epvXwni*r*mi, appellat : Theophr afius
rpuX,ov vTrv^ab aliis ftpKttMv dicitur: Latinis Solam
Jommferum , aplerify etiam Solanum Manicum , Apolli¬
naris minor, V Incana betba,Opftgo.

Cortex radicis huius , inquit Dwfcorides,in vino potus
drachma pondere vtm habet fomntf eram, mitiorem tame
quam Papauern fucem, fiuaus valde vrinam ciet . Dan~
tur hydropicis corymbi
faciunt.

. plures poti mentis emotione

Hac Galenus ex Diofcoride quofa tjanffcrtpta habet;

itum, vtpote Opia imbecilliorem ac mitiorem.

Z 3 De

Da soUno manigo ex diosco-

R ID E ET THEOPHRASTO,

M A nicvm fluefurioflm Solanum* folia habet ,

, vt Diofcorides ait, Eruufimilia , attamen maiora, & ad
Acanthidem Paderota vocant, accedetia . c aules produ¬
cit d radice umpfvns flue proceros decem aut duodecim ,
Org y a altitudinem habentes : caput vero 'mfafttgio emi -
Oliua,fed hirfutiusjnftar Piatam pilula, gran¬
dius tamen ac latius, flos niger, poft hunc fluxus racemo-
fus , mundus, nigerrimos x.aitt x 1 1, veluti Hedera ha -
bens corymbos fed vua modo molles. radixfabeft candida ,
craJfi,(onca tu , cubitalis .

tbeophraftus huic folium etiam h{4pto,hec efl,Eruu *
flmile tribuit & maius, caulem Orgyalongttudtnis: caput
vero Gethyi , grandm tamen acpiloflus,jruSm P Ut ani
fwiile.

Cethjon. Gcthyon autem ex Ceparum efl numero ,&vt quide

p limus, Afcalonia genus, quod pene, vt Theoplnaftus ait ,
d.nheo,or,id eftrbfy capite cft,cemcu tantum longa, et
ideh totum in ftonde,

0v o^yua autem menfura efl Hefychio , quanta efl am -

f * harum manuum pxtenflo, [tue, vt Marcellus , quantum
protenfa hominum vtrinifa brachia ferpetlus longitudine
patent.

Hafcim in montanis & vento cxpofitis ac nhcrapoin, .
hoc efl, locis latis magnis famati vicinis.

Erpt \vw appellatur (Mvtvar,fm Furio fum Solanum:
a nonnullis 9tp<nw,ab aliis $fi ‘»v,aut potius, vt Theophra -
flus habet, Spuopw vel fyvopov, item crm psHov. Dicitur
& fyofortipZfyvoy^Tetlpuor y tyvfyor. Diofcorides lib.

fexte

fextodeletbalibm medie amentis, Dtmenion , nonnulla
Solanum manicam appellari ait.

Vim autem habet Sejani matiici radix pota cum vino
pondere drachma vnirn vt imaginatione sfia.n non intu -

cundas.DuaverbpoUmememadmdHumemouem.Sed

quatuor drachma epota interimunt. Remedium e fi aqua
mulfa copiofapota, & vomitu reietta-.auftdr Diofcondes
TheopbraHus eadem feri habet. Datur eius radicis ‘
tnqutt, drachma pondus , fi placuerit vtquisludat/eq pul¬
cherrimum putet : St veri vt amplius infamat, drachmis
duabus opus e fi : si autem infimam nunquam Cohi cu-
f tueris, drachmas tres dabis: quatuor, ft interimendum

L et h a l i SoLmo caules fitrgunt bicubitales aut
olitores, rotundi , mediocris crafittudmis , ramoji, cfubru-
bro colore nigne ant es, quos conuefiiunt oblonga, lata, mol -
Ua, & nonnihil lanuginofi folia, maiora latiora^ qudnt
Solam, flores oblongi , caui,e foliorum aUs,obfcuriere pur¬
pura nigricant . baccaactnovua funiUima , fuccedit fin-
gults vtuca, fplendide mgrtcans, magnitudine feri medio -
ais cerafi , exiguo femine gratuda. radix longa, magna,

' buitur *”*’ itUmna M Vluax’in PT0P*g™sfi«rcs dtflri-
Circa [yluasfmxta parietes , fepimenta £ agrorum,
ahuq3 perinde parum cultis ac defertis repetitur locis-vm~
brofi amat.

Augufto arrident matura bacca. flares & ante & eo¬
dem reperimur tempore.

Z 4 Vulgb

Vulgi Solanum lethalefftue Solanum lethale appeUa-
tur: Italis ac Venetis Bella dona: Germanis Mtoum/
iollftraut / fcfjlaff bccrro / feufiratir ■ Bclais&iaotc
nafrape & fcuHe bcficn. Sunt qui putent Fab/tm fa¬
ner fam dici.

Ad Mandragoram TbeopbraJH(qui differt a Diofcori- „ ,

dts Mandragora) plurimum accedit-, fi non tpftfimusefl. Th>c"tS

Theopbrajlus hunc caulem habere ait, & frudum ferre
nigrum faydjy % oWJW t5 %y(A<p, id e ft, acino vuafi- -
milem,&fucco vinofum.Rejpondcnt quoque facultates.

Nam Solanum ijlud foporiferum ejl, mentem contur¬
bat, infamam facit, fi pauciores bacct fumantur ; plure s
vero etiam interjiciunt, citam fefiinam^ mortem infere -
tes. Hac et de Madragora TheophoaSlus de caufts Itb.yi .

Somnum , inquit, conciliat y & fi copmfxh etiam detur ;
mortem adfert Mandragoras .

Solani huius & aliud eft re perire genus , foliis angu- ,
ftioribus,venofis,deorfum reclinatis ; caule angulofofori-
btts oblongioribus calathi ffecie, marginibus crertatis,epc-
dtculo dependentibus i quibus fuccedunt ftngula baccanu
gra, aut ex nigro purpurafcentes, feminibus referta, me¬
dia fui parte calycidemicuUto mbar en tes. radix grandis,
firumofa & albicans.

Mattbiolus Solanum illud agro , ait, exire Gorittenft
in monte Saluattno inter faxa. & (feciem alteram Sola¬
nt fomnifeti ejfefentit. Ejl tamen Solano lethaU fmihut,
ad cuius genus idcirco potius referendum.

Z 5 De

manbragora

DwfcoridJau AG°RAS MaSeft & Faet*w*i vt etia
Martfolufmt magna Mga,Uta, Uuia,dtlutWtren-
tta,v eluti Bcu,fed maiora amplior adj &refupina. ftof- l
cult in fmgulartbm pediculis inter hac exeunt , herbaceo
candtcantes colore imalainde rotunda ,lut ei coloris,relu-
tentis l*ucris,foporif ero odort fuaueolentia-, in quibus fe~
mmamodicepUna & quafirefima.radix probxa.craka.
Candicans, fubinde bifida aut trifida. *

~ f !°lia an&uftm* funt & minora nigriora Li *

jruilus pallidiores, minores 3 turbinati, [orbi autpyneffi-
gse, (ed non minus odorati : radix quoque prolixa , foris
amplius nigricans, interius albida.Caret vterque caule st
foba ab ipfis promit radicibus .

in calidis regionibus, in fyluefiribus & montofis noni,
fur, velim in Gargano Apulia monte. At in G er maniis fa -
# tus tantummodo repetitur ; ^rf anima quidem perquam
rarifme.

Mavffttyapat & a nonnullis v^aua. Gracis dicitur, et
Circaa quidem d Circe illa venefica procurandi amoris
artifice. Creditur enim huius radix ad amatoria facere.
Appellatur et dvTtMtoVyJiFtgda, aevt notha habent , f#-
f '**&b*rrfonw W drr/f ttoV, fapAiyvXov: d Pythagora «x-
StfuTmi uk?©~: Lattnis Terra malum,tcne(iris matus, ca¬
nina matus, Germanis Jtiraun; officina & reliqua natio¬
nes Graeam vocem retinent .

Marem Dio/iorides aitfd nonnullis pulpor dici. De feri» i
bitar tamen ab eo & alius Mandragoras Morion, qui,
quantum ex ipfa datur colligere defmptione , mari finitis
tfiyfed omnibus partibus minor.

$64 DE A v RE IS MALIS.

X Fcemina [Abas pot»Jlf«e$et *, & fyJhuuas appellatur.

Differt ab illis Mandragoris, Tbeophrafti Mandrago -
ros,cumjuperiore meminimus capite.

Habet autem Mandragoras vincentem facultatem re¬
frigeratoriam, vt Galenus ait, adeo vttertijfttordmis re¬
frigerantium.

Diofcorides multas huius particulatim facultates enu¬
merat quarum tamen haud alta huic pr opr ia, quam qua
narcoticam & foninifuam eius potentiam confequuntur.
Eff hac in cortice radicum maior quam in reliquis parti-
biu. Poma mitiora , cum pipere & aliis perinde calidis co¬
da edi poffe feruntur.

Galenus etiam pomis nonnihil caloris & humiditatis
ineffe ait : radicis autem corticem e ffevalentifrtmum, &
non tantum refrigerare, fed & deficcare.

Db a v r malis.

Malorvm aureorum frirps caules habet rotun¬
dos, bicubitales aut ampliores , multis alis r amo fos, fuca
plenos, facile collabentes. foliis luxuriat multis, multipli-
citer dtjfeclis, Agrimonia fere foliorum modofingulartbus
eorum, tnctfts . flofculi lutei fub folii* prodeunt - excipiunt
bosfrudus rotundt, profundis crenis ftriati,mediocris mali
magnitudineper maturitatem aut pulchre rubentes, aut
auri luteo relucentes colore, in quibus copiofa humens me¬
dulla fucci infiar ; qua femen. conditur. Totaherbagra -
uem foetidum odorem Jjnrat,hiridi colore malbicat,&
aliquantulum htrfutaeft.

Seritur fubinde in hortis. Eodem quo fata ejl amofru-
tium,& quidem Autumno, perficit.

Nofira

MAIA.

Noflraatas Aurea mala appellat : Itali Pomi (Cero:
Germani <6oUopffel; Galli Pomme damours, td eft,
Amoris poma.

Alta funt aurea malaje quibus fabulatur Poeta, hor¬
torum filiarum Hefpcri, quibus cultos adhibitus fuit Dra¬
co, quem ab Hercule interfettum ferunt i

F acuit ate autem hac mala aurea, cum vniueifa ipfa
herba refrigerant , aliquanto tamen minus quam Man¬
dragoras.

Poma d nonnullis cum pipere ,fale & oleo praparata^
ac colla eduntur. Prabent autem corpori alimenti quide
perquam exiguum , & hoc ipfum prauum ac v itiofum,

Db MALIS INSANIS;

CAP. XXX.

Mala infana appellata humilis producit keiba i
caulmlus breuis e fl, pauci rdmtAfed lata funt folia, ma-

iora,craj?tora,candtdiora%qudm Solani, ambitu nonmhtl
finuata,ad Xanthi) nonnihil accedentia, fiofculi albicante
aut purpurafcente colore fpeciofi,fielU modoradiatijuteii
in medio flaminibus, frullm calyci inhareni d mediocris
longitudinis pediculo dependet Jubinde oblongus gallinacei
om forma & magnitudine ■ quando & mali inftar rotun-

dm,nonnunquam candidus, fitpiits purpurafeens.

Annua & lue fiirps. Sata Vere, Autumno frttftife-

pto pafiim in arenofis campis Vel (pontegtgnitttr , fiuctus
adferes duplo aut triplo maior es, quam in Gallia aut Gei-
tnania: vt quidem Petrus Bellonius 'm Singularium fuortl
lib, 1 1 . feriptum reliquit.

ludicauit

r s ANA,

PE MALIS INSANIS,

Judicauit idem Tbeophrafii Malinatballam effe , Apud
infubres Mehngena ; ab Hetrufcis vero Petranciani , vt
quidem dit Matthnlusjuutur. alij Melanz.ana vocant:
Latine Mala in fana: Germani i^elantjan/lioll opffcl.*
Galli PofiMaes d’amours, Vcrangcncs. pofienor
appellatio Bijpanit & Belgis innotuit.

, De Malmatballa autem fu Tbeopbraflus '.Lotis arem -

AegjptoyJami pTecai 'A j}uut0 nafittur ferrem, quod
v' tuLKtvubzhhnv appellant, figura rotundum , magnitudine

Mejptlifme nucleo: folia vt Cjpetros mittit. bac [radicem
nempe Loti Corfium appellatam & MalinathaUam ) in -
cola legentes in fyvrp hordeaceo coquunt, dulcia admodu
redduntur , bufo pro beHarits vtuntur.

Qua fane verba, Malam fana , haudquaquam Mafi-
nathallam,fed differentem omntnoejfe fiirpemoflenduu
Malum etenim ipfum Mefpilum magnitudine excedtttfo -
ba autem herba non funt Cypeiri.

Caterum mala in fana apud Aegyptios } te fit BeUonio ,
Cotta fub cineribus, vel inaqua, aut etiam fritta fingults
fere diebus & menfis inferuntur, & eduntur. Hermolaus
Barbarus ex olco,fale & pipere fungorum modo coqui et
mandi refert. *

Qualkuiufo autem tande vel Cotta vclptdparata modo
efitentur,mali funt fucci, & nullum aut omnirib exiguum
probent alimentum.

De stramonia sive pomo
Spinoso, cap.xxxi.

Sf ramoni>e caulis cubito non rarb altior,d'i *
gwimnaffiujn pauculos ramulos diutditur: folia eius la -
. ta,finrtita & acuminata, maiora longiora £ quam Solani

*70 D* ITRAMON I A,

aut Malorum infartorum, flos ex oblongo denticulato C4*
Ijce exit,magnus,c'adidus,cAlatbi effigie, Conuoluuli ma¬
teris flor is amnlus, fed tamen omnino maior ac amplior, et
fer oras angulofusjlamintbus^ aliquot albidis in medio .
fiudus fuccedti fingults rotundus,breuibus,crafiu,nonta*
men acutis Jpinis ajpa, magnitudine fer e nucis regia , pu¬
tamine [uo nondum exuta, aut maior , in quibus femina et
magnitudine & forma Mandragora. Odor herba caput
nonnihil aggrauat * floris gratior Lilto accedit, fed tamen
&foporiferm.

Rara & peregrina (lirps efi. Vere feritur fiferuSis fe-
rena<fe Aeflas fuent , fi udus Autumno in Belgio perfici-
tur-,jecus non facile.

Stramoniam nuncupant, & Pomum ftuc malum Jpi-
m funi: nonnulli Coronam regiam:alij MelofpmumiGraci
noftri teporis mp<utoKK£M>r aut potius &clpvokokv£.\ov, qua fi
nucem grauant em & torporem ac molefliorem fomnu in¬
ducentem:! t.i It hinc.vt quidem apparet, Paracocult-, Ger¬
mani £>tccljopffel vocant : Belga 5©o?cn appcl : Galli
Pommc dc Peru: Valerio Cordo Hjofcyamus Peruuia-
nus: Mat tholo vero atqf aliis Nux MethelAralu ejfe vi-
detur. Nucem autem Methel Serapio cap. ccclxxv.
frudum ejfe feribit fimiUm Nuci vomica , cuius femen fit
veluti Mandragora,, cortex ajf>er,ftpore gratus ac virtuo-
fus : qualitas quarto ordine frigida . Aloy fiw Anguillard
Stramoniam Hippomanes iBudTheocrttt effe fufiicatur,
quoin pharmaceutria equos in furorem agi refert. Cra-
teuas fiquidem , quem cius citat interpres , H ippomanis
T^am frudum habere feribit , vt Cucumeris jylueftru

P acuitote autem Strmmia foporifera ac narcotica „
pgida etiam quarto ordine, Mandragora non inferior.

17%

De COLCHICO IT hbrmodactylo.
cap. xxxri.

Colchi co folia terna , aut quaterna oblonga*
Ut a, lauta* pinguia, Lilij albifoftit & forma ac Uuore fa¬
tis fmilia ■ inter qua inedij in breuibus pediculis exeunt
duoxtres,aut quatuorjnflar ftltquarum folticult, triangu¬
lares , crafi, oblongi, per maturitatem in tres fefe expli¬
cantes partes 5 femine pleni rotundtufculo , e rujfo colore
nigricante; quo maturo folia vna cum cauliculis interci¬
dunt. Paulo ante Autumni aquinoftium in breuioribus ,
tenerioribus , albicantibus pediculis flores erumpunt (nullis
tam apparentibus foliis) Croci flofculis & forma & colore
a fltmtles, dilutius tamen carulei; flaminibus internis pal¬
lide luteis, radix bulbo ftmilu , turbinata , ab vna parte in
planum comprefior rimam fiuefulcum, cum foret, ha¬
bens, reliquo tempore non apparentemutfnicis comeflitur
nigricantibus, fibras aliquot inferius demittit, bulbus ipfe
(atnofus candtdusjatteo fucco manans, dum quidem viret
& recenter e terra erutus : reficcatus etenim rugofus &
foris interius % nigricat , aut etiam obfcure rubefeit , teli e
Val. Cordo, fapore autem efl dulci,amaritudinis tame exi¬
guum faliuam eliciens fubfequitur .

Vulgare autem illud Colchicum ItalU,Galli<t,ac Ger¬
mania efhvbi in humidu fed tame pmguibus ac latis pra-
tis exit y & non raro in montium conualhbut. Repentur
etiam nonnulli locis, foliis angu (lioribus. Dtofcorides m
Meffena & Colchide ena fci tradit. Germinant folia Vere ;
circa afltuum folftitium filiqua cum femine maturantur;
fores circa Autumm *quinotttu,vtdiximus,reper'wtur.

“ P”ftorides appellat ;.plertqM Jutpov. efl ta-

>** almd tfi\ (itpr non lethale. Latine a nonnullis Sui -

Ueffcn
V Ctrcaaf
fores ci

busagreftis : Germanis Xfttloftn : nofiris ^iteloofcn-
Gallts More auchien:v«/£$ Hermcdaftylus .

Sed tamen quo in weduamentorum campo fitiombus
Hermqdaftylo vtimur, ab tft e differens efi. Bulbus nempe
huic magnitudine & forma fatis refpondetis, verum refic-
tatus>& albidus permanens ynetuiquam rugofusy modice
durus jundiif facilis, cuius puluis candidus efi.

Valerius Cordus Colchicum qmddam repenri finbit
fuperionbus fimile/ed flore candido & radicis bulbo 3 cum
Teficcatusefl, inalbicante intercus cfc candidifimo ; cuius
contufl puluifiulus jpeciem exhibeat farina triticea-, fapo-
r e fu aut ac dulci. Hoc in Germania , inquity non nafeitur ,
fed aliunde infertur. Et veriflmiU efi albuli ifiius & pe¬
regrini Colchici radices ejfe, qua m oflicwis Hermodattylx
nomine veneunt-.nihilqj aliud Hcwtodattylum ifiurn efjey
quam alba candida % radicis Colchicum. Quitamenvcte
Colchicum non eft-jnefy proprie Colchicum dicitur.

Atque ita duo erunt vnius genetis: legitimus videlicet
Hermodaftylusy candida & foris & intus radice-y& Jpu-
rius Hemodaftylus,Jiue pcrniciofum Colchicum , nigri¬
cante aut rubente forisy interius^ bulbo.

In bac fententiafuiffe Auicennam , qua ab eo feripta
funt cap.cccti i . oflendunt.Hermodafiylum fiquidemy
aity radicem effe planta habentis rofas (id efi flores) albos
aut citrinos (reftiiis purpureos ) & meliorem effe album r
rubentem & nigrum malos yqc perniciofa venena.

Cateriun Hermodattylns exterius interius q, albicans
vim habet purgandi ; pmatirn artbnticis,inquit Paulus ,
tunc cum humores fluunt, exhibeturiverum ftomacho ad-
uer fatur. At nigri & rubentis Hermodaftylt ftue Colchi - „ .
ct radix , in cibo accepta flrangulandoeneoat, funditer jit
fungi-, Dio fcoridesauttor.

4 $ Haud

374 ©E CICVTA.

Haud autem admirandum tam difltmiles ejfe faculta¬
tes colore differentibus. Nam & Agayicus candidus medi-
cina,& ad purgationes vtilis efcmger verb permcwfus.Et
Xofie cadida aluum leniunt ; rubra verb eande adftrmgut.
Ipfitu etia loci ac regionis dtuerfttas ad facultatum muta •
tione fubinde plurimum facit. Perfea in Perfide exitialis,
in Aegyptum tranjlata cibo idonea fatta. Taxivmbra
Narbona pertculo/a-,altbt innoxia .

Ita Hermodattylus in calidis locis & regionibus 3 a Sole
excoctus facile rejiccatuTi candidus % & foris & interius
permanet, in Colchide verb ac aliis frigidioribus humidio -
ribusq3 regionibus, crudo ac fu perfluo humore redundans ,
rugas arefrens cotrahit •, &fungofus redditus rube frit aut
nigre frit : ac non modb colore permutatpffed etiaofub -
flantia eius corrupta , per nido fus efficitur.

De cicvta.

CAP. XXXIII.

Procero, ferulaceo, glabro, Lui, eotf craffo,ith

luti frr pentum maculis refferfo culmo , fupra tres non ra -
r& cubitos Cicuta aJfnrgit,vmbeUa fafrigia occupant, can¬
didi in bis flofruli j femina pojled Anifi amula aliquante
Candidior a/adix dodr an talis, crafttudinis digiti, candido,
& quando caulem facit interius caua, prius /olida. fagra-
tum,grauemfadum(jj ipfa tota /par at herba odorem.

Circa oppida & pagos abundat locis vmbrofis & pirt-
^nent*^0^ ^ a££eresii> a£r°rum pratorum % fepi-

Crocis

* 75

37 £ DE cicvta.

Gucitxamw) Latinis Cicuta t fi : Germanis bt^it*
Ifttff/tourjcrlmff.* Bubatis fcelKrtlmcfe/auUtfcmitf:
Hijpanis Cegutay Canaheia : Gallis Cigue.

Extremi ,vt Galenus tefiatur, refrigerantis efi facul¬
tatis. Temerarium fuerit hanc velpuemum tefrtbus , vel
virginum mamillis imponere , increnietumcfo harum par¬
tium eo modo reprimere. Prater enim quod partes idos
facile efficiat contabefcere , cordi quoque ac iecinori forit
admota etiam obeft:tametft multo magts intro ajfumpta.
Efi etenim exletbalium numero,frigiditatefua , vt Diof-
corides refert,enecans.

Remedio efi, Plinius ait ,priufquam perueniat ad vita¬
lia, vini natura excalfactoria: fedin vino pota irremedia¬
bilis exiftimatur.

sAthenicnfes in interimendo fapientifrimo philofopbo
Socrate Cicuta vfos, Plato refert.

Quam grauiter & periculose haUucinantes officina ,
huius femine loco feminis Harmel , id efi, Ruta, quando %
vfa fuerint, explofo iamdudum errore, notifimum efi.

Finis libri quarti.

APP ENDIX

VARIARVM ET

QVIDEM RARISSIMARVM
nonnvllarvm stirpivm ac
Florum quorundam peregrinorum elegatifli-
roorucnque, & icones omnino nouas nec antei
editas, & fingulorum breues defcriptiones con¬
tinens : cuius altera patte vmbelliferac mulue
exhibentur.

ReMB. DoDONiBO MEDICO

ANTVERPI J&y

Ex officina Chriftophori Plantini,
Architypographi Rcgij.

M. D. LXXII1I.

578

REMBERTI DODONAEI

IN APPfiMDICSM AD
IECTORES PKitPATXO.

SI R c a icones, qua; Purgantium
aliarumque eo faciendum herba¬
rum hiftoriae debemur, chm folli—
cici efle mus, candide le&or>arque
in conquirendis herbis occupare¬
mur occurrerunt in amicoru hor¬
tis ac amceniflimis viridariis nonnullae, & ad prat¬
entem quidem non furienteshiftoriam^fed tame
quandoque & /uo tempore defideradae, quas vni
cum aliis depingendas putauimus.

Chm enim fubinde accidat vt nleraequead ma¬
num non fint, quando depingendae requiruntur;
non abs rc, nec temere me fa<5urum cxiftimaui, fi
obuias & nunc vitro fefe offerentes, curarem figu¬
ris elegaribus exprimendas. Peregrina: fiquidem
& aliunde in Belgium illatae, Hycmis aut caeli Co-
Jlvc incommoditate, aut alias fua etiam natura fa¬
cite pereunt ac nolentibus intercidunt. Sed & no
raro vulgares oportunofir qdbvigenr tempore,
legere commodum autoportunumnoneft.

Atque hinc eft, quhd in praricnri Purgandum
hiftoria, tura & in aliis praecedentibus Florum ac
Frumeutoru,pIer3fque defiderari contigerit. Ma¬
luimus enim (vbi videlicet ftirpes viuac ad manum
noncfTent ) nullas addere, quam ex deprauatis aut
cffidHs deteriores imagines exhibere.

Sunt autem imagipum huius Appcndici$,qu$-
dara

3 79

dam vel ad Florum, vel etiam ad Fruro etorum hi-
ftoriasj plure$ vero & alio referendae. Vmbellifc-
ra: quoque multae funt,quarum conceptam hifto-
rianijcum pro voto no daretur abfolucr e, quas ea¬
rum parauimus iconcs,in huius appedicis alteram
digefsimus partem.

Adiecimus lingulis forma!*breues delcriptio-
nes,quas addere operaeprenum omnino duximus.
Kifi enim haeconiungantur, parum aut nihil vti-
Ies figurae. Nequeunt fiquidetn figurae colorem,
odorem, faporem, qualitatemque explicare: ma¬
gnitudine rarifsime referunt, tempora erumpen¬
di, naralesque locos oftedere quo modo potcruti
Deforiptiones haec docet : per quas magnitudo,
altitudo p amplitudo, & foliorum ac caulium to-
riusque plantae color,lapor,reliquaeque qualitates
cognofci poflunt: loca natiua,& quae ab iphs ama¬
tur, inueniri: germinandi, florefcendUac fructum
maturadi tempus exprimi: (citu neceflaria ad ftir-
pium notitiam contendenti , quae ipfe icones, yt
dixi mus, praeftare nullatenus poliunt.

Non tamen haec eo Icribimus, quod damnadas
aurreiiciendas icones velimus, ledvt folasnofuf-
ficcre admoneamiisj & patu aut nihil abfque dc-
feriptionibus herbarum Itudiofis prodede.

Neque enim vnqua probare iudicium, aut lau¬
dare fententiam potuimus eorUm,qui icones om¬
nino reiiriunt ac nihili ducunt.

Nain tametfi Galenus, quod Cornarius ad fert,
alicubi fortafsisicones minus laudet, non alias ta¬
men improbat ,quam ab iis fa&as ac depi&as,qui
hirpes

*So

flirpes ipfas coram non vidiflTcnt; (cd cx notis tan¬
tum .nonnullis exprefsiflent. Atque huiufcemodi'
certe omnes omnino improbanda ac reiiciendae
funt. Rarif$im£ fiquidem accidit, tales legitimam
formam ipfarum ftirpium referre.

At legitimas verasque icones ad viuarum plan¬
tarum imitationem elegater & artificiose delinea¬
bas, neque Galenus ipfe, neque veteru quifquam,
fi fupereflcnt^mprobaret aut vituperaret: fed cco-
tra omnes ampJederentur,Iaudarent5iudicarentq;
ad ftirpium notitiam quam plurimum conferre. ^

Exhibent namque icones rite ac bene depi£be,
ideam quandam, & quidem talem, qualem etiam
attentifsimus aliquisex abfolutifsima ac diligen-
tifsima dclcriptione animo ftatim concipere ne¬
quit, qua femel ex imagine concepta, facilius 8c
ipfam delcriptione intelligit,& oblata obuiamque
ftirpem agnolcir.

Atque hanc ob caulam annififemper fuimus,
imagines noftris addere hiftoriis.

Vtiles autem praecipue his funt, qui viua demo-
ftrantis voce & ad herbas deducentis manu defti-
tuuntur. hinc enim fubfidij plurimum accipiunt
& deleri ptas ftirpes facilius agnofcut. Quibus au¬
tem praeceptor contigit, ftirpes coram oftendens,
non tantum iconibus opus habent, non funttame
omnino inutiles, nam ad memoris confirmatione
plurimum ipfis conducunt.

Inter hortos vero, e quibus nobis praeftita eft
haud exigua ftirpiu multitudo & locuples varie¬
tas, longe amplifsimus ac dirifsimuseftgenerofi

* y m

ac vere nobilisviri D.Ioannis Brancionis culcifsi-
mus hortus, quem & complures exteri , fed plu¬
rimum locupletat clarifrimus ac do&ifcimus D.
Alfonfus Pancius illuftrifsimi Principis Ferrariae
Duris medicus , acfimpliciura tum & Medianae
publicus profeflbr.

Deinde & hortus dodifsimiac nobilifsimi D.
loannis Boifoti Bruxellends , cuius liberaliiate &
fauore rari fsim arum icones accedere.

Ia & ex Petri Coudcbcrgij Antuerpienfis phar-
macopai diligentilsimi; ac couriuium noftrorum
Georgij Rhenj& Raphaelis Coxiae praeclaris ac
luculenter inftrudis viridariis, no exigua quoque
fada eft acccfsio.

Frui autem iflis poterunt ftudiofi, interea dum

Slas in fuas clades digerere, & tandem reliqua
riatn ablblucre meditamur. Vale. Mechli-

APPEN-

38*

APPENDICIS

PARS PRIOR.

ARii duefunt. Prioris cauliculus
| dodrantalis : folia Cannalisattt Pentaphylli
f modo, quinque ad vnumherent pediculum,

_ _ i obloga, lata, ambitu ferrata: flofcuh Leucoiis

fundes colore, e punico colore fubpurpurei-Jilique etid qua¬
les Leucoiis, in quibus femina. radix oblonga, inequalis,
multis craflis exafperatur ' [quantis,
x Alterius ‘Dentariefoha haudquaquam Pentaphylli,
fedveluti Fraxini digefla, pdytvftue costam habent me¬
dum cui anneauntur, funtvero ea oblonga , Utaq3, &
crenis fecundum marginesincifa , crebrb ad vnam collam
fept ena -.flores candidi, & quefequtimur filique, prior is fi-
miles .radices quoque affer e & fquamofe,fed tamen non¬
nihil quam prioris miniss.

Ambe ad Lcttcoij genera referri pojfe videntur. Pere¬
grine funt, nec vires habemnobis exploratas.

Matthiolus pr iorem harum pro altera Dentaria depin¬
git, [ed abfy floribus ac flliqnis , & inter Symphyta ac fa-
lidagines reponit. Quam ille primam Dentariam facit,
Valerius Cordus Anblatum nominat ; fl nospuiura non

Di

/sa-Y.

luv . . / . /

£ * fUfyvUfc! > ^>14^

m

DENS CANINVS.

JS>0 ErHEMERON MATTHIOLI.

3$)1 IRIS TVBEROSA'.

39& NARCIJSVS MVLTIPLIX,

SSEE

*rf/

4 IRIS BVIBOSA IVSITAN1CA»

tm

CROCVS SV1VESTRI8.

4°*

HYACIttTHVS AVTVMNAt. MAIOR. 407

NAH.CISSYS AVTVMNAL PAR

410 LEVCOION BVI.BOS. MINIM. AVTVMNAU. h

ISTXR

Hyacinthus Autumnalis maior referendus efl ad cap .
x. 1 1 . in quo & de aliis, ac de Autumnali minore.

Narciffus flore omnino albo, reliquis flmilis cap.iv. de -
flriptis, inter quos venit numerandus-, non modo foliis, [ei
& calyce albidus.

Namffus Autumnalis parum, minor efl eo que a Mar¬
cello Virgilto, eodem capite, retulimus dcfmptu. Qui qui¬
dem anguftis efl foliis: flor e Colchici fed luteo. ac abiiiffa -
nis Cebollina Alborana appellatur.

Leucoion bulbo fum minus pertinet ad cap . Lv m.i
reliquis differens, quod non Vere fed Autumno flor eat.

A Heru Attici lutei floris deflriptio occurrit cap. Lxxir.

Stoecas folio ferrato annumerada efl alteri, de qua cap .
ixxxi. d qudfolo folio ferrato differt .

De o x y lvtb a

ET FISTVLARIA.

VtrAGlVe herba defiripta efl in Frumentorum
bifloria alterius editionis. Oxys quidem lutei floris cap .
xc v i. deTrifolio acetofl: Ftflulariaverb capite cente-
fimo.

FI STYLAR I A.

jtrf. ' * 6 I

416 CERANIVM TVBSaOSVM.

O SYRIS.

4*S

'v . \ - 411

Db rvta montana et harmau,
aliisquc Rutx generibus.

CAP. XI.

D e Rata in Diofeoridu exemplaribus triareperiun-
tar capita, vnum de vera & proprie appellata Ruta, qua
graveolens eft : alterum de alia quadam Ruta flueftri
dicta Afyro & Hypertcofimih, feminis cuius odor refino -
fus eft .tertium de fjlueftri,Hamala appellata.

Graueolentis Ruta duo etiam Dio fcoridi genera, vnum
Hortenfe: Motanum flat f/lueftre alterum. Hortenfis fa¬
tis nota eft ; pafim in multorum gignitur hortis. Inter fl¬
ue ftr es quadam maiores - montana vero minima eft-, hor -
tenfi omnes humiliores.

Maiores bortenfem ftitis ref erunt, nifi quod ftngula fo¬
liorum fegmenta anguftiora fmt & longiora quam hor-
tenfts, cuius ftngula foliorum particula latiores . Harum
vero vna maior ac proctrior.alu vero minor, anguftioribut
foliis . vtra% odore grauior , &gttftu acrior .

Qrn inter graveolentes flue ftr es Rutas minima eft,
pra nimia folioru tenuitate (peciem ac formam foliorum
Ruta hortenfis non retinet. folia f quidem tenuifiimediui-
fa habet : odor aute & fipor acerrimi : color paulo candi-
dm:flos, capitulum , femen, fimilia fed minora .

Hac autem genera omnia adgrdueolentem,& proprit
appellatam Rutam referuntur .

oAb his differt Harmala, quaa nonnulli5,vt diximus, Ham*.
flueftris Ruta. Promit autem hac d radice cauliculos co¬
rie dtffetta, longiora, anguftiora quam flueftris graueo-
lentu Ruta. flos candidus eft, quinque folttts.jruttus trian¬
gularis, maior fttinaRutaftn quo femen.

d 5 Grauem

*««*»

'ZBgS&ESSSt

hTmSZiVkl ZwlfrlTvndt cr Andro-

AN DROS^MON,

DE AMDROS^MO" HYPERICO^TC.

Non videtur autem de hac Ruta caput abiiciendum. Hy -
pericum enim huius Ruta defer ibit ur foliis-, Andro famum
eiufdem triplo aut quadruplo maioribus : longioribus verb
Polygonon, Polemonton & Centaurium minus .

Androftmon proprie di^um Hyperico ac Afcyro maius Antfaor*mon&
e fl. folia eius triplo quxdruplove maior a, initio virentia,
pojledobfcure rubentia ; e quibus non (raftwifanguini,
fed rubenti ac vermiculo vino fimilis fuccus attritu exit ;
ac, vtDiofcorides ait,oivddn<. flos luteus, maior, cui capi -
tulumfuccedit potandum ,primiim virens, pofled rubens ,
tandem nigricans, dura ac ligno fa radix.

Diofcortdes capituln buius ftmtle facit calyci Papaueris
nigri,cui haud dtfimtk operculo, quo tegitur , ( ublato,fed

vos fja W©-. Exemplaria pleraque perperam SfdoiQ- ha - tul “ftisiUU*-
bent.

Quod feqttitur a/ovei K^rdy^Qs, non pertinet ad An-
droftmtfed ad Ruta huius fylueflris & Afljri deferiptto -
nes , quorum filiqua exiguu nigris punftulis notantur.

CTAMNO. CAF. XIII.

D i ctamno rotundiufcula, maiora quam Pule-
gij, & jpiffa lanugine candicantia funt folia: cauliculi te¬
nues in alas nonnullas diuifi , in quorum fummo , e Jqttd-
mulis copacla dependent veluti fpica, maiores craftoresp
quam Heracleotici Origani, d quibus exiguiflofatli exciet,
femen inter fquamulas reconditur. Odorata tota efl her-
b t. Nafcitur in Creta infula, nec alibi requirenda jio m§- Diofcoridim_
db veterum fed & meritiorum efl fent entia. Diofcorides **.
flore & femine came contra omnem veritatem feribit.

d S fiorife.

M' M'tf/

416 dictamnym virvm.’

FSEVDODI CTAMNVM.

*X7

<#2.8 DE CHAMiEPlTYIS,'

floriferum effe poft Tbeopbraftuteftatur Virgthm Aenei -
dos xu.

Di&amnum genitrix Cretaea carpicab Ida,
Puberibus caulem jfoliisi& flore comantem
Purpureo*

2- Pfiudodiclamnum legitimo aliquatenu&foliis e fi fiM-

le, qua & candtda lanugine conuefiita promit. flores vero
babet in verticillis cauliculos ambientibus , dilute purpu¬
reos. Odor huu nullus ^aut perquam exiguus eft.

1 CnAMiEpiTYES tres au flor e funt Diofcoride.

Prima multis per terram cauliculis quafi repit j folia e

fmgulis geniculis promit oblonga yangu fla, in trespartteu-
las fiffa floftuh ex alis foliorum lutei. Tota herba nonnihil
btrfuta,odore refuum piceam aut larignam refert.

Diofcorides hanc foliis effe ait Semperuiui minoris , te-
nuicribut^hirfutu, ac pinguioribus. Atque huius quidem
foltis non exafte intuenti mox effe apparet. Sam fmgult
foliolorum figmenta , ipfa Semperuiui minoris folia fatit
referant.

2 Altera ffecies cauliculis eft craffmihus, quadrangula¬
ribus ac geniculatis-, ramis recurnis:fohis latis & multi¬
pliciter diuifis : dilute purpureisfioftulisye caljcibus velati
Bjofcjamiffcdlongenrinoribtis-.temii at longa r adite, ad-
barentibus aliquot fibris. Et hac htr[ata,fubcandians>&
odore picea aut phtea Rtfina , qui Chamapityos ff edent
hanc effe oftendit. a vero idcirco rec effer imt3 qui C hama-
drjnfoeminam nuncuparunt.

Ramis banc Diofimdts effe ait ancora in modum re-

[ TYS J.

*x9

CBAM^iPlTYs III.

C >> * ^vrv/ .

indicare Voluit, repandas ftbi rnuhem oppofitas alas anco¬
ra qualemcunque (pectem exhibere.

ipttys.

s ommno promit cauliculos, j

palmares rfoliola perquam cxigua-.fiofculos paruos e luteo '

• pallente s ,adf ifi igia cauliculorum '.radiculas fimiliter mi¬
nutas & teri uifim as, cauefcunt foliola cum ramulis-, odor
adefi, qualis refma pity ina aut pinea.

Ad harum genus referenda occurrit, qua qabdfoitom :
folam formam imitetur }odor e vero deflituta fit&feudo- pir
ihamapitys appellari meruit. Prima hac procumbentibus
ac tenuibus pediculis foliis^ fwiilis • fed flofluli differunt , j
qui candidi funt.& inuerfos Lami} fatis referunt,ipfis ta¬
men & longiores & patcntiores. quaterna coharent inde
femina, radicula mediocris crafitudinis. Ex Hiffanlis
anonymos ad nosperuenit.

M v l t a occurrunt flirpes qua ad Dio floridis Tha-
lietrum referenda putantur. Quarum quintum humile ac
paruum genus-, rebqiu maiora.

inter maiora Belgio vernaculum,uulem attollit bipe- .
dalem aut altior em, r amo fum,flriatu, quaft angulo fum ,
articulis geniculatum, intrinfecus cauum, fubinde epuni-
io colore purpurafcentem, nonrarb herbacei coloris, folia
ampla in multas particulas latas , fed tamen oblongiores

ris denticulata, color foliorum fatur attor fttperius, inferius
dilutior, flores in fafttgiis racemoft, exigui, qucrum muf-
tofa fi anima , i pallido candicant , incane flentem veluti
e lanugi -

43!

RYSAN-

hilos in funwto : flores in his candidos.

Huic (inulis efi Cnthmusfpinofus, genus alterum, tiifl x
quod folio eius anguftioro & mucronata , in acutas &
pungentes fafiigientur Jpinas. femen etiam maius edi, &
nonnullis fpinis confltum.

Tertius Crithmus longiores ramulos & coplures emit- j
tit, foliis emundatos multis, dijfeftis , crafltoribus qudm
Abrotani, e quorum cacumine flos exit Chtyfanthemi a-
. tnultS , & medio videlicet difeo, & orbiculato ambitu lu-

Matthiolas buiefimilem & tertium quendam ( fi non
idem efl)exhibet quoque, fed flore ( quantum icon oden-
dit) differentem, quem feribit m cacumine orbiculatum,
viltofum,& pallidum ,

C a R 1 1 n A flue Cardopatij duo (pedes. Vna hu •
milii & abfqj caule-, altera caulem promit. Vtriufifc flore
candidum videre contigit , Gefnerus purpureum repejiri
fcribit,quod & Francifcanifratres t edantur.

H umilt folia funt flinoft & oblangajnter qua medius I
emicat orbiculatus flos, amplus , magnus , exteriore parte
indar echini castanea valde fpinofus j fuperius planus &
late patens , cuius medium multis captdaceis flaminibus

pure a. fer eno hic explicatur calo , nubilo tero & per node
veluti fe recludens contrahitur, radix huius oblonga &
mediocris era fitudinif.

Altera JpecusfoUaf militer valde habet fpinofa non ra~ *

~s " ' - . ' - - J J 1 . ’ ’ ' n: florem in

1 4 capitula

DI CARDINA. 44X

capitulo vti prioris , fed minorem multi: radicem digitalis
fere craflttudinis odoratam & vt plurimum rimofam.

De vtriuffe nomine inter recentiores non fatis conue-
nit.Sunt qui velint priorem Chamdeonem album effe,al-
terum vero Chamdeonem nigris : alij vtrunq3 a C hama-
leonibus differre afferunt.

Chamdeonem autem album 7)iofcorides folta habere c.
Scolymofimiha ait : caulem non promere : e medio Jpinas bu£m“IeonaN
erigere echini marini aut Cinara modo : flores edere pur-
pttreos veltiti pilos pappofbs: fime Cnici :radicem interius
albam aliquatenus aromaticam .grauits odoris & dulcem,
circa quam vifcum repentur.

Nigrum vero Chamdeonem, tdem inquit foliis quoq. ch
eJfe Scolymijfcd minoribus , tenuioribus , ac rubro difttn - 6«. "m

cits : caule dodrantali, digitalis crafaudimsfubrubente-, et
ImietJloy fuse vmbeUa habere, in eaef florem tenue Hya¬
cinthi amulum , verftcolorem : radicem vero crajfam , ni-
gram,denfim linter dum exefam,qua dijfeclafublutea fit,

& manducata mordeat.

Et cum Chamdeone quidem albo Carlina humilis con ■
ucnire poffe appareret, ft fluttus aut capitulum reconde¬
ret. Caule ftqittdem & foliis Jpinofa , fed ftuttus non esi
v eluti Cinara. Pini conum ftquidem Cinara capitulis re¬
fert, ex fquamis multis f a fligio acuminatis ac flinofu
coalitu, quale non e ft tarlina . Neque enim fatis efl , quod
caule c areat-, aut qubd vifcum fer at-, fed reliquas etiaad-
effe notas refert. Nam vt Francifcanifratres tradunt ,p lu -
res Carduorum flectes referiuntur caule vidua : pojfunt
& alia vifcum acgummi prabere. Plinius lib. xxi . cap.
xv i . ixinem raram vi fu & radice foBofdm effe inquit, ex
qua medium velati malum extuberat.

Eft autem Ixine Chamakon albus. Exemplaria Hei-

:ap. xviii.

'«E5S2KS

444 DB cardvo e SIOCBPHALO.

M\ Capitula quoty globata-, fed e quibus longa quadam, &
dura eminent jpina.

3 Tertius primo forma figura^ flmilis , fed longe minor ,
& eiusflofculi ad caruleum magis accedunt colorem.

4 Minimus eft quartus , folim acutifimis ac flinoftfli-
mis. capitulo exiguo, cuius flofiult vt primi candicant.

5 Referri huc & alius quidam pofje videtur , fed tamen
capitulo miniis globat 0'r compref tore videlicet ac fuperius
latior e-, e quo flofculi cor ulei. tenuis huic caulis, exiit lanu¬
gine candicat : folia oblonga, vtrincfc flmiliter laciniatim
dimfa,ad ftngulos angulos fpinis munita. Hunc plcri% effe
volunt, quem Mattbiolits pro Spina alba proponit .

De cardvo eriocephalo.
cap. xix.

gitcrafiis & altis. folia eius lacimofa,magna,fpwofa, pro¬
na parte candidior a:capitula rotunda mutta,tenui,candi-
da moUify lanugine ctuefliuntur-, emicantibus vndequaq3
exiguts pungentibus aculeis-, fuperius vero flammeis pur¬
pureis floribus. femen jplendens & oblongius, vti multis
Carduis.

Aliunde in Belgium hic venit, fertur complurimis Hi-
fflania incultis locis reperiri-, fed tamen bteuior ac humi¬
lior ac minor , quam in Germania inferioris hortis, in qui¬
bus luxurians , altior atque omnino amplior nafiitur.

BrtocephakSfd capitulo lanofo , alio deflitutus nomine,
appellatur.

Ds

ONOPORDONi

I

Inter omnes (pinas & carduos fpinofiftmus bic
ejt. caules eius praalti-, adnatts &dfolits demt/ts mem¬
branis angultft apparent, folia vtrin<fe profunde lacinia -
ta.multu horrent fimis, capitula fpincjifitmaexfquamk
muUtscompatta- e quibus flores purpurei,veluti aliis. ra¬
dix fere reka, fed non alte defcendtt.

Peregrinus & tfte Carduus Belgio eft.Onopordon ber -
barij appellant :Pltnij tamen effe Onopordon affirmari ne*
quit. Nihil enim apud eum de Onopordi forma.

Porta fis etiam Acanos eft , quem Bellonius omnium
carduorum jpinofifitmum refert : & in Creta hac at at e
Acouachian vocari.

Pauca autem de sicano a veteribusyrodita extant:
paucior a vero etia deOnopordo. Certius ejl Acanonfpi-
namejfe,quam Onopordon.

De cardvo stellato et

Stellatvs Carduus, tametfi Carduus appella -
tus, nufqttam tamen fpmas, quam in filis capitulis gerit,
folia eius initio oblonga , dodrantalia, molli Unugine hir -
futa/ecundum margines grandibus inci furis Ucimofa-m -
ter que cauliculi cubitales malas qudm plurimas dtuift;
fafhgianttbus oblongis, haud magnis, numerrfis capitulis ,
qua longa , acuta dutifimafy Jftna, in modum radiantis
fieQa

/

4J0 DI CIRSIO.

(lelht ambiunt, flofculi purpuret : prolixa radix & ter.uis
ei . Exit pafltm tn Zelandtis , & altu maritimis \ circa

jintutrptamflequens. repetitur & in Germania 3 Italta , ;

ac alibi. r,

Nonnulli SteUariam vocatiCordtts Pclyacantbam. fei

tamen m*v«&vtejiue^vdw&fTh<opkraftt( Gaza M

Muleoffam reddit ffcrtaflts ab hac differt. Falluntur aute9
qui Ery ngium aut aliquam eius ffetiem e (fe autumant.

, Spina folflitiahs, Cardui ftclUtfaltera qtudam jpectes

effe videtur. Neque enim alibi, quam etrea capitulum Jpf
nofus eft; & (pina eius ftelUtim quoque digeruntur cau¬
les eius cubitales in ramulos pauciores quamfteUatt dtut -
duntur ; membranaceas appendices habent ; quibus qua-
drangulaies apparent, folta hngiujculaflos luteus :fimn
exiguum.

luxta Monjpelium Gefnerus refert vulgarem effe. Sol -
Jlitialis cognominatur cuodffolfl itio afiiuo flor eat ; eodem
auclore.

De c i r s i o.

C AP.XXI I.

Ex Carduorum & Spinarum etiam numero Cirf.on

tfl. folta em cblongajacluca quaft fimtlia.verm acunji-
n*ta.& per cmw ferentium aculeata, candidiora vulga¬
rii BugUfiiicakle.' nchftcubUaUh « alas nonnullas diff¬
er eiu, tn quorum Jm gulis capitulum eminet hifttdu , quod
poflflorv vigorem deoifum reflexum nutat , tandemq , tn
pjppofum Inugmen; refolu itur. flos purpureo rubet t olo¬
re : femen fllendet almum Carduorum inflor. In hortos
aliunde rUarum eft . fei tur alu ubi in maritimis exire.

J inepte referri pojfe videtur. Vnafoliiseft Cirfut nigtio* 1

ribus, per i ircunferentiam altius ferrata-, foribus purpu- 1
reisicapitulo Cirft] , quod etiam aliquantulum reflectitur* «
Altior hac fpina cft3 & caules eius membranaceis appen- I
dicibuf anguloft. rJ |

i Altera foliis e(t jpinofiortbtts : fofculis concoloribus, fed

tribus quatuorve vnitis, q uorum minora capitula non re - *
peduntur . Hanc pro C irfio Matthiolm depinxiffe it- |
detur.

3 Tertia tota fua (Itrpe magis fpinofa efi. folia profundis j;
mifuris fetta, dnnpmis & acttnpmts {f inis horrent ■ co- . *
lore virentia, medio tamen candicante r.er ito. capitula ntt - j
tant quefe.flofculi purpurei: caules era fit .membranacei, 1
& anguloft. Fertur hac tn Zelandus, Flandria,ac Hollan- 1
dia, locis repertrt haud procul a mari.

Florent omnes hafptnamenfibus aftiuis.

De ABSINTHIO ANGVSTI FOLIO.

C A P. XXIII»

Angvstifolivm Abfinthium , ex Aljinthio
Cr LauenduU confufis, mifcellanea quadam flirps vide - j
tur. Cauliculi eius Itgnafi tereres vt Abfmthij-, flores fimi- i
les,atq. eodem quidem ordine, fed minor es. folia vero ob -
longa,incana,qualta LauenduU odoris haud efi ingrati ;
LauenduUm ob (cur e referens. Plerify Abfinthium San¬
tonicum e{fe volunt.

Efi autem Santonicum ,fiue,vt exemplaria Diofcoridis
habent , mpP6mvtJtmile Abfmthio , fed feminis non adeo
facundum, fubamarum & Seriphijfacultdte. At tale ne¬
quaquam ijiudefi, quod Abfmthij formam nequaquam
refert. & [minu efi copto jifiimi .

4jy

De SfICIB C^VADAM CHONDRULAI.

Chondriuae hxc x nobis appellata JJ/eciess
foti < oblonga & aliquantulum afperapiomtt, adnatis ve -
luti exiguis alis ramofa , Cornu (erui dicta herba, quam
Cmnopum vocant, fatis fimilid ; <jr illttts [re

ntodoyper hunym decumbentta^amcri aliquanto maiora
kc longiora ; ititer qua caukcult tenues ; culmtnanttbus in
fummo capitulis-, exparuts candicatibus,& argetiteopro-
pewodumfttlgore Jf tendentibus ,fqua»:is cempafttflofiuB
e quibus nr odeum multiplices, Cichorq amult, colore pul¬
chre candeo, tenuis & oblonga radix.Efftuit e vulneratis
caulibus & radice Itqttor laciet candori S.

Se famoides minus nonnullis e ff e videtur. Parum tamis
cum Sefiwoide conuenit. Scfamoides vtrunq '3 ab aliqua
cum Sefitniojimilitudine nome babetdfta vero herba nul¬
lam refert. Nos ad ChondrtlU genera citius referendam
exiflmautmus.

Flo, es etenim habet fomta &'c olere Cichorij : liquore
qualem Cfwidrilla. Non tamen ea decaufx vna earu eft
qua d Diofcoride defeributur fed ipfis affinis. Neque enim
alienum pUtres vttius herba ffrecies effe, quam d Diofcori-
de referantur, Quotidiana ftquidem ofiendit obferuatio,
herbarum multarum genera multo plura reperiri, quam
veteribus cognita fuerint.

Qubd fi autem hanc herbam Mattinolm pro Sefamoi-
ie minori depingit , iconem eitu non bene pictor cxprejftt.
abftfa enim pnbus,f*U exhibentur capitula.

f-i D.

SPECIE QVAJAM,

CAP. XXV.

Est hac herba inter Erigeriffecies, tum etiam Ci¬
ebor aceor tmfue Intubaceorum numero re poneda differt
tamen ab vtrofy Erigtr o, maiore fcilicet ac minore, foliis
maioribus, profundius inciftsi& ad Ciebor * accedentibus,
caules eius ramofi , pedales , comantibus 'm fummo floribus
lutei i\ quicitifime & canefcunt & i» pappos abeunt, ve -
luti ingeri : radix craftor, utera Erigere quatis . foetet
herba nonnihil : vnde Cichorium foetidum J pleri fo vo~

TheophrafimUfr. Vii. Aphaces non moti leguminis, AP*uce,
fed £? lier ba meminit , cui hac Erigeri /pectes perquam G-
milis. Nam vt Tbcophrattus, Aphace herbaex olerum et
Cubor acernum efl numere, ingujlabtlis,& amara: feffU
nanterfiaret-fed celerius flos fenefeit atq3 lanugine pappo -
(a manefett. Talis quidem hac Erigeri facies. Sed addit
Theophrafius tota Hjeme totoifo Veie florere. Huius aute
flores Aefl, ite tantum vidimus, incletnentioris cali noflri
f orta fis occafione. Poteli in natiuo ac patrio folo diutius
florere .

De altkabA hortensi.

C a v l e s huic crafifknt & rotundi : folia mollia,
albicantia ,v cliti Altbaaifleres magni,qmn que foliorum,
Mahu hort cnfls [miles , dtiute m rubro purpurei, aut ex
albido purpurafl entes, [famuie medie, [rutius hatidqua-
fuanrrt durum niaiuamm,Jcdtuborofus,rotunda feri
f S ac

: ^rr

A 1 T H AE A HORTENSIS.

DE A l C E A VESICARIA. 4^

ac globofa qmnquangulantamen ftecie. Fuerunt qui si- s
ddm nuncuparent. Sida autem,vtTbeophrafius ait,palu-
Jlns e fi plar.ta,ab hac non parunt differens. Neque e(l,vt
alq volunt, Abutthn Auicena. folia fiquidem Abuttiofub-
rotunda, acuminat a,Cucurbita fimiltufiores exigui,lutei - k
frtiftus rotundi, nigri, criffi i, veluti plicat multas habet es\
*** fe!uJ* tx multU f'lt<luu cob arent es. Mat -

thtohptclor ex (fio Abutilo & Altheahac bortenfi,mm -
firuofam & deprauatam effnxiffe videtur imaginem M.
m.cap. cxlv 1 , vtramcfc confundens.

De AtCEA VESICARIA.

D 1 ffert hac Alcea d Diofcoridis Alcea. 'cauli¬
culis exit ramofis, facile c odabentibus .-foliis altis incifuris
fifiis,kuore,fflendore, ac colore, tum & quadantenus for-
ma ad fatui Acanthi accedentibus, fed tamen minoribus
multo, fiores pulchri, circa margines fubalbidt , interius
Vir, Ulicum verfus nigricant, flamine aurei coloris medio,
aperiuntur bt tribus aut quatuor horis pofi Solis exortum :
boravna aut fefquibor a vigent. pofi florem folliculus re -
linquitur patens, in quo capitulum rotundo oblogm,lm-
futum, femine intus paruo,& mgrtcame.

In Atrebatum & Morinorum finibus iuxta agrorum
margines repemi fertur. Italia etiam cognitum efi.fiirps

Alcea veficaria haudperperdmdicipotefi . Pieria^ Al -
ce ani nuncupant Venctam:alij MdUsamTheophtafit.Sed
Thcophrafit Maluad vulgari baudquaqua differt. Mat -
thiolus pro Hypecoo depingere videtur ; cum quo nihil ba¬
let velfimilttudinis vel affinitatis. Hjpecoon fiquidem fo-

yttArviOniA

At CEA VESICARIA,

/itf ejf Ruta. huius verb longe ah hac difltdent. Quod non
viodd na futis ridetur- fed omnibus non cacutientibus ma-
mjeftum.

D e' PSEVDOc APS I C.O.

Psevdocapsicon d fmilitudine Capflci no¬
men accepit, altius tamen ac fruticatas efl , & vita diu¬
turnioris . poteft [quidem pluribus, fuperejfe annis, fi by -
bernis menjibus d [rigore muniatur. Caules eius quandoq,
bicubitales Jignoft, ranwfi j folia oblonga: jhrres candidt:
[ruclus rotundus jubens, dilutius tame quam Capftci: fe¬
men planum , nullius aut exigui guttus.

Sunt qui solanum rubrum aut Solanum ligno fum ejfe
velint . Sed Solani non efi Jpecies. Hijfarii Guindas 3«
las Indias appellant .

Molvccae dua funt j Lauis vna , Spinofa al -

Lariis Molucca caules facit complures cubitales , circa
quosfolia multa , ambitu profundis incifmis cr enata-, fu-
pra qua flores orbiculattm .ex amplis. et patentibus aceta¬
buli * exeunt, colore candidulo, Lamij floribus fmiles,4tta-
tnen paulo minores.

Spinofa Molucca cautes fimiftter multos & cubitales
promit, eosifcftriatos & quadrangulares folia vti prioris:
flores flmiles , ex acetabulis quoq.,fed angufl\<mbus, ob *
bngio-

P$EVDO<

MOIVCCA L.*VIS.

MOLTCCA «PINOSA.

D * M O trY‘ IHEOPH-RA &T I . iffi|

longtoribu(j3 & eminentes duras .& acriter pungentes
frinas ambitu habentibus.

A Moluccis Orientis infulis vtratfo nome habet .in qui -
btts primum reperta creduntur.Matt!mlui{mfi nos pictu -
ra fallat) Uum Motuccam, ConfidnnUopolttanum Me-
liffopkyUon appellat, k - » '

quodlndiqdjm cognominatur.

M o ly , quod metior itas ad Theophraftum refert,
folu habet longa} lata, pingpia,Uu\a, multo quam Porri
maiora: caulem verb retium, cratium, rotundum ,gkbru,
cubito altiorem : culnmantem vm bellam latam , veluti
paluflris Gladioli , in Frumentorum bi fi or ia nofira de¬
fer ipti ; purpurei ir qtiafiofiuli * & capitulainae exigua
triangularia, bulbus Cepa ttffiar pro radice. Tota herba
V frecicm. cepacei generis pra fjt fert-, odorem tamen mjllitm*
aut perquam exiguum frirat. Intra ftrfia 'm breui quoda
pediculo ,globofum quoddam exiguum cxitit , eiufdem cu
follis coloris.

Quibus terris fronti gignatur nondum aceepinw.Bel-
gis hortenfe eft.

De Moly autenfhac Thtophraflus : Molj apud Phe¬
neum exit, atq, apud Cyllenam e ffe, quem admodum Ho¬
merus dixit, affirmant :raiicirotiifida,Cepa quodammo-
do fimili.folio scida fimilt tffeivfum eius contra veneficia;
non tamen effodi difficulter-, vtJUmerus ait.

Indicum Moly, buffum, folia, atq3 cfinu eorum frba-
rttlam, caulemq , prhri» finalia habet ; m fafhgio tamen
non vmbellam floriferam yfed veluti capitulum aliquanto
g LitioriSj

k oir ikdi cv iu 4^

*48. DE BVLBO E1U0PHO5.0.

Utioris, quam globo faformauenui contettum membra¬
na, in quo frutius (nullo apparente pre) gignuntur, nu-
deis aut exiguis bulbis fimiles- qnt terra commifijn ma¬
iores bulbos adulti, folta-caulesq3 faciunt. Eiufdem cum
priore generis e (fe videtur. Ex India fatur allatum: aUy
tnde indico cognomen : Caucafon plerify vocitant.

De bvibo eriophoro.

CAP. XXXI.

Ad Bulborum genera referendus efl quoque Bulbm
Eriopborus, quem quidem fubinde vidimus in ampltfimj
ac dittfimohortogencrofi viti loannis Branc'tonis,fednU-
quam tamen floriferum. Bulbus erat qualis Ceparum ex
tunicis compluribus commijfusj inter quas lenta quadam
y eluti lanugo repetitur.

Iconem hic exhibitam ad nos Fatauto mifit amplifi-
muset multa laude digmjsimm v'tr lacobus Antonius Cor -
tufus, de nobis & vniuerfa re fimplicium optime meritus;
qua vt accepimus, in nullo mutatam aut nmtUatamex -
prmiendam cttrOUimnt.

Da

* V t ttvaus R £0 MTcf fC v #.

HO 5 TIGRIDIS.

333=

ROS SOLIS.'

ALTERA

§r ■- - ' 47«

E , ■ ALTERA APPENDI.

Cv I S PARS:

In qua aliquot vmbelliferarum icones, cum
luis fuccin&is ciefcriptionibus.

De ammi.

V t g a r e Ammi cubitat* aut procerior»
altitudine affurgtf.alas e caule mundo Jpar-
git: filia e pluribus confiant oblongis ambitu
' ferratis, fiofculiin vmbettis candidi, femen cu
fCatyoblongum^utmno minus.

Vtuntur islopafiim officina .Sunt tamen qui r eliciant,
ac aliud pro legitimo ofiendant. Quod & oUm d nobis pr»
exiguo aut partto Ammi depictum fuit.

. Efautem herba exigua , tenui ac breui caulkulojoltk
oblongis creberrimis incifuris tenuifime dijfeftis , &fur-
fum verftu magis attenuatis, flores in exiguis vmbellia
candiduli, femen minutifiimum acre ac feruidum. Pra-
fiantius ifiud habetur, fed tamen vulgare non relidenda,
quod et iam acre & cum ino fim ile.

De meo.

CAP. II.

Meo filia funt virentia, multiplicatis feftiombm
Paniculi t enutor a, tenerior a jingufitoracfo : cauliculi grx~
ciles,cubitales ; in quotufafiigits vmbelk , & fiofiuli can -
didi-fcmenifr angubfum cumino maius , odoratum & d
suri-

i>E PEVCIDAKO;

acrimonia amaricans, radices dodrantales in plores par¬
tes in obliquum & altum datarie ata-, f oris nigricantes ,in-
tertus candidiores-, acrifapore linguam vellicante s-t odore
cum fuauttate graui.

Nafittur pluribus ltalia,vtriufq3 Germania, Hijpama
& Gallia locis . fmpofint multis Plinius, Meum feribens
non nafciin Italia, &d medicis, iit q. paucis, feri, lib. xx.
cap. xx ni . bine etenim er editum fuit Italia peregrinis,
ac diutine, tametfi familiare & frequens, pro quottis alio
citius habitum, qudra pro Meo agnitum. Vntss Daucum
Creticum j alius Se feli CreticP. fuse Tordylion quidam etia
Libanotidis fieciem credidit-, quod tamen veru efi Meum.
"Rutilius Anethum ait appellari fyluefire,et Anethum tor -
tuofum. Germanis efi 25eettourr$ : Hifpanis pleriftfc locis
Siftra: Belgq officinis Fonticulus porcinus. Abis Pcuceda -
nos dicitur Fonticulus porcinus.

De pevcidano.’

Pevcedano folia & d radice & ficus caulicu¬
los amplaftn multas minutifiimas partes diducta, quarum
frnguU angufium ac oblongum Pini amulantur folium:
(vnde-Tnuyj^va nomen.) caules tenues, rotundi, viren -
tes,gentcuLxii;pJiuU m vmbeUis exigui ful lutci : femen
lonotufiulum : feris nsgticansradix,mems albicans, al¬
ta, luteum vulnerata fuccumreddens-

N afeitur »mtofis,& non nullibi denfxoribus^hhilon-
gjhrit-us aut raric» ih usf 'chorum fixionibus.

Latinis PihafieUum dicitur ; ex quo, quod alibi monui-
piw,™vKSir Latmis Pinum dici etiam app.net ; 'a nonnul-
Us Paniculus porcinus , vt diximus.

PEVCE0ANON.

SE SI II STHI OH C V M PR VTEX.

De

OPICO.

Seseleos genera apud Diofcoridem, & puter
quidem Tordjlion , quod Sefelt Creticum appellatur , tria
funt.Mafilienfe videluet ,Aet hiopicum , & P cloponnenfe.
De Majsthenfi autem & Peloponnenft nihil modo.

Aethiopici tanttmy& quidem vtrtufe icones exprimi
otrauim us, fiutkantisfdUcet & herbacei. ■_ ’

Fruticans Aethiopicum Sefcli caules, premit ligno fos .
vinaces , mediocris longitusfmis,fubnigrkantes , interdum
fitbr libentes, cubitales alas emittentes, foliis vcftitur U-
uibut, longis, mediocris lathudmt$,dilttte&eic albido vi -
rentibus , Hedera longioribus, ad Periclymeni Gertnanicr*
accedentibus, vm bella luteos ferunt Jio (culo s: femina aut e *
maiora quam Foenicuh. radix longa cfi.Kajfii fertur in
Gallia Narbonenfi haud procul d Mafidia }. vude Mafi-
Uenfe nonnullis vtfum.

Herbaceum d i fuperiore nihil habet fnnilitadtm. cdU- \
lisneqttaqua ligno fus, aut tefitbilis ,fed Hyeme intercidit:
folta ampla, paluflris Apij modo quibus etiam, naiora, ex
multis latis, forma hederae eis, fed ambitu ferrata coha „
rentijlorestn vmbelhscandtdifiemm CMiunHbusmem-
bf axis angulo funr.radix alba (gr alta. ^ ' - .

Depinxere tfiud pro legitimo Aethiopico Fuchfius1
"Tragus, & Matthiolus-Jed veruta fruticans folum e fi.

Herbaceum ad Tbennhriftt rthanatib™ .

Herbaceam ad Theophrafii Libanotidem iirtus refere-

bac d Theophrafii e fi libanotide. Diofcoridisjolto e fi Fce- '
niculi fimili : Theophrafii verV Libanotidis
palufiri Apio,multo maiora fiunt.

Di

De sil;

>

! StiF.R nioumm foliis efi fimikter amplis & muU
I tipUciter diffettit, quorum tria fegmeta ab vno dep endcn -
I tia pediculo , foliorum T rifoltj aut Meliloti ffeciem o Ven¬
tant , ipfis tamen angufiiora ac m ollior a. caulis tenuit ,fed
crapor ac procerior quam Anethi, fieres fubcandtdi.feme
I craffhm , for dido cumini colore fubnigricatts,quo matus ac
acrius, ipfum alioqut reftpiens.
t In Liguria montibus gignitur. Pro Se feli Mdfilienfi i
[ non paucis habitum fuit. Placet magis LiguHtcum effe.
folia enim, vtofienlmus , ad Meliloti accedunt : femen
' quam FomicuU maius efi.

DE VVLGARI LEVISTICO,

i Q£od papmLeuifiictm,quaft Ligufiiam, voca¬
tur, a Stlere montano differens efi. proceri ac geniculati
eius caules , in alas dtffuji, interius inanes : folia m plui es
lacinias dtuifa, Uuia,r e fflen dentia ,ex luteo ,ve luti & tpfi
caules, vtrentia: flores lutei • femen nigricans:graniis,car -
nofa & refiibilu radix. T ota fitrps grato (fi aroma redo¬
lente odore efi, fed femen graueolentiiu.

Ad Panacis genera nonnuDi referre fi udent, fed teme¬
re . Hippofelintn ettam non efi. a Smjrniomultum quo%
differt.

»1

416 IIGVSTICVM VVLGARE SIVE EEVISTICVM.

PANACIS SPgCUS,

«S7

438

De panacis quadam specii,
atque dc omni Panace.
cap. vi i.

Peregrina bac flirpt foliis efl amplii, multi-
fluibus, nonnihil hirfutis drajperis ; quorum fmguUres
p*rt icuU Lapathi amulantur , fed tamen miner a. caulis
duorum , trium aut quatuor cubitorum : flores in vmbclhs
lutei: femen planum Jutum, & fuffiauum. longa & can¬
dida radix. Panaci/ hanc ejfe fleaem, femen demonflrat,
in Panacis lachryma repertum, ex quo Petro Coudenber-
go Antucrphnfldtligettfltmopbarmacopeeo primum ena-
Uftnrpstji.

Panaces autem , auctore Theophraflo , multiplex efl.
Quoddam in Syria nafeitur : deinde & aha tria , Chiro-
fttutHy Herodium, & Afdeptum; qua a Diofcoride fola
deferibuntur. Frater hac vero & rnum efl ste-n/et/AAo»';
& alteruwflbpvMw. Ua invniuerfum apud Theopbra-
ftuftt fex Panacis ffecies.

Cum primo 't florum , aut cum Chtronio conuenke pra-
fenspoffs apparet: cum reliquis vero minime. Herae Itum
fiquidem foRo efl amplo ^td ficulnea accedente. Aftlepimn
vero Tbapfu , aut, vt DiofcoridesJanicuU. Panaces la¬
tifolium Centamum ejfe magnum: & tcnutfoltum Cen¬
tauri um minus non temere putatur. Tefle fiquidem Pli¬
nio, Panaces d Chirone repertum Centaurum cognomi¬
natur. Ouodnam vero ex reltquis duobm,certo affirmari
etiam nequit.

Syriacum Panaces dTbeopbrafto no deferibitur. P&-
nitci hb.xu. cap. xxvi .foliis iOudejfe ait ampla magni¬
tudine rotundis. Sedfufpuio tfl, hac ex Herodii Panacis
deftriptmc tranjbtta. Ltb.emm xxv.M/.un.HfrA-
tltoticum

cleoticum Origanum, pro Fanate Heradio perperam jup-
pofuit.

Chironium Panaces Theophrafii et Plinij exemplaria
folio habent effe Lapathi : Diofcoridis Verb & interpretis
, Nicandri Amaraci. F.xpende Lector y rtra magis veniat
probanda lettio. Si Chironium folto ejt Lapathi, poterit
prafens Chironium ejfe: fed fi Amaraci, nequaquam. Re¬
linquitur vt Syriacum, vel omnino alterius fit generis. Ef¬
fundit autem Uchry>nam3a(liuis menftbus Sole f eruente,
vulnerato caule. Id Syriacum fac er e <7* Unius aperte feri-

nufquam reperitur.

Ejt autem huius fiirpis lachryma Opopanaci 3 qui in of¬
ficinis habetur, color e ftmilts,fed ume exigui odoris . quod
propter foli cati % frigiditatem accidere pote fi’. I n calidis
regionibus omnia odoratiora:in frigidis miniis odorata gt-
gnuntunteslis Theopbrafrus.

DI SPHONDYLIO.

C A P. Y 1 1 I.

r m vulgare, quod nonnulli Bran-
ifm nafcit

b phondy.l iy
samvrfinam vocant.paftm najcitur, caule bicubitaliyo -
tundo, fubhirfutoif oltis jimilit er nonnihil hir futis & afipe -
v pluribus ac fitpeuumetb quinque cohar entibus, per

culnea fere referentibus,attamen ipfis minoribus, flor es in
vmbellis candidi, femen latum 9 planum , tenue, radix in
plures dijlributa candicat.

Huic fimilit & aTta fedranorac maior fltrps ejt , sui i

lia ex tribus feri compofita, nuuor a & fici foliis fimihora ,
i 5 *Cj ia»

{nrl ' » 30

*jper,t nonnihil, atfy vnacum caulibus birfuta. flores, fe¬
men & radix vt prioris.

H oc genus non Sphondylium alterum /e d Panaces cre¬
ditur Heraclium. Deftdcratur tantum floris color , quem
Diofcorides luteum ejfe ait. folia a fler a ficulneis reflem
dent : caulis hirfutm : radix multiplex, quale Herodium
firilitur ejfc Panaces.

De SM YRNIO DTOSCORtDIJ,
CAP. IX.

H v i c Smymio folia prima, biferiora , ampla funt
& multipliciter diffefta ; reliqua verb rotunda , & caules
ipfos cinumambientiaflofcuh lutei in vm bella -.rotundum
& fubntgricans femen quale braflica : foris nigricans, 'm-
tcrius candida craflufcula radix.

Nafcittsr,vt Diofcorides feribit, in Amano monte.

Appellatur y eodem tefte, 'm Cilicia Petrofelinum . Dif¬
fert ab Hippo/elino, quod etiam Smyrnion dicitur.

Et nominatur tamen Hippofeltnon , haud improprii
Smyrnion. Effluit enim ex em vulneratis aut fe&it radi¬
cibus liquor facile concrefcens , acri amaro % fapore Myr¬
rha amulas. Id quod nos non rafb obferuauimus erutis &
incifls radicibus. Scriptum quo% id Theophraflus reliquit
lib.vu. Ex Smymio autem, quod Diofcorides defertbit,
nulla lachryma manat.

De

494

SAXIFRAGA MAGNA.

SAXIFRAGA PARV*A*«

:i fr

Saxifraga dtu funt. Maior vna : altera mi-

j Maior amphtudine folioru caulium altitudine mi-
noremfuper at. folia Paftinacttfiue Elapbobofci aliquate¬
nus flmilia fed nigriora, afreriora, minora- caulis bicubi¬
talis , ftrtatus -.candicantes floribus vmbelU. femen quale
jfpijbortcnfis, fed guflusf cruentioris, radix oblonga, te¬
res, candida, fapore acris, ftliuam commanducata cit .
i limor primis ac radicibus proximis foliis priore amu¬

lam, funt tamen minora ac teneriora : fed tenui fima cir¬
ca cauliculos, radicula tenuiores ac minores $ fed non mi¬
nus acres aut faltuam cientes.

Sunt badua fttrpes Germania ac Belgio fatis famiBa-
res. Latum & pinguerequirunt folum,altoqui incultum,
v eluti margines agrorum.

U,Vtramq3 Saxifragam appellant: nonnulli BibineUam:
B apti fla Sardus Pim pine Uam. Quam ob caufam d pleri f-
que Pimptnella Saxifraga cognominatur. Efl enim &
alia Pimptnclla,qua (fr Sangmforba,& Diofcoridis Side -
ritisaltcra.

Sunt etiam, qui Saxifragam Pyrethrum ejfeexiflime f.
Sedflad aliquam Diofcoridis, ad Bunium prafertim qua
mmor, referenda videtur. Folia fl quidem inferiora Apij

ra magis attenuata : flore simvmbeUis, fed candidi: femen
odoratum, magnitudine feminis Hjofcyami ac Apij- Po-
teft verb & omnia , qua Buniut n.

m

De anceiic I s.

'dtero aut rari tertio,ex quo fata cft anno fffidit .Legen~,
daradixpriufqudm caulis erumpat : fungofaalioqui &
inefficax. ,

Matthiolus et Gefnents aquatica ettam cutufdam An¬
gelica meminire/ed quandoq, eam non defcripfre,fu(pi-
candum videtur eam hanc ,e{fey qua Arcbangelica apud Atehan
nos di(itur. Ejl hac & foliorum amplitudine patina hi ud
inferior, fed tamen frigidarium frequentia, numerofior: in
plurima enipifoltafimtus diducuntur . caulis crafftiSygeni -
(ulatus/jttofr valde ramofus, efingulii ftquidem articulis
pes aut quatitor alas promit j multis idcirco vndequaque
ymbellis cingitur; quarum fores candicant: femenh/um,
longius, & crafrus quam Angelica, alta radix & albida ,
exigui odoris ; maioris tamen , quam folia vel caulis, qua
nudius aut admodum cbfcttri, Rubent quandoque jolioru
pi di culi.

De astrantia stvE imperatoria.'

a lata fisnt folia, margine frrata^

.

Astr

Vt plurimum qua radicibus proxima piadpuetr)]
raro vero & numerofior a : cauliculi cubitales , tenues , &
geniculati,inftrm rubent, mufcaria exiguis flofculis can¬
dida, femen latum, planum, tenue, anetbi 'tnfiar. obliqui
ferpum radices, acres, odor ata>& fucci oleofi plena; for is e
puniet colore fubnigricant es , interius fuffiaua; facili fa¬
cunditate fiirpem multiplicant, in bortts viuaeifitntaefi.

JSem modo Afirantiamfedet imperatoriam vocitanti
nomutli Ofirutium,quafi Strtithion.dtffett aut e multum
q Struthio, fttte Lanaria herba. Germanis ejl JH eefttt*
tourtj c 7 ifttttttttoojtcle -f cruentis admodum natur*
i i radix

5 00 ASTRA N T 1 A .

|04 fVTOlA c At AT HI AN A.

difcct+ftipsnt faba aUbafhortim in flor. capitulum etfi*
vim quale Melwthioyfel olere de (h tutum femen .

Non efl Ifapyrott \ Fafelo jiqutdein \fopyronfimile\
femina bdet Melanthi] gujtuf.on forma.

VIOLA CAtATHIAHA,
annotatio.

I n noflra de Fhribut biftori* cap. i x. exiguam quan •
dam defripfimus herbam , floribus eleganter carulets &
calathi formam referentibus ,quam Violam caUthianam
pucupauitnus , vtpote VioUcalathiantdefcnptionireffio -
dentem- quam qmde lo.Ruellm habet hb 1 1 ,c. cxxix»
Sed plura & locupletata multum adfert Ruditus verba j
& fuuyjKdii ut Plini] exemplaribus reperiuntur.

St Phnij verba diligenter expendatur yCalJtbiana Vio-
H neelua(]uam urutca,fed lutea efl, caltha concolor. It 4
etenim Pluma lib.xxi.cap.vi.

In totum fue odore mwHtoq, folio Cdathianammut
Mtumntsaur* Veru. Proximati Caltha concolori ma-
gmtudme: vincit numero foliorum mamiamjutmjuefo*
lia non exc edentem . His vetbu oHendtt Plinius CaU
tbianam concolorem effe Caltha fid e fl luteam, et aqualis
wagmtudinkifed tamen Caltha florem pluribus componi

Caltham au) em effe lutei coloris , oflendtmt F/m/rj et
ColmuU mfilu ufjtCMul., dwi.
r,l'7ro vnde ^^tamtUam defcriprion? ¥*

defcriJ!tAUmfUftlcet*r ***• Ndm qualem ipfd

proponit CaUthianam ytoUm ntagnemt.FxU

fillHAt

i

>°i

ftiwatfiquidem Aquileiam , Gallis A ncoiles, ditia Ca-
latbunam effit} qua ddeftriptione, ab eo propofkajnultu, *
'deficit. AquileU non munus Autumni ffied Veris flosj cala¬
thum non refert i fedahermejl forma : colore idem non
femper uruleusffielcolomri Varietate luxuriat. RueUtj do
'Calathiana hac furit verba :

Calathiana inutrn AutmnifPisIa (ater UV eris. eami-
putoefi folio Viola albanon difiimih-, m totum ftne odore »
faUthifnnUttudme , Autumno tantum proveniens, tanta
f olor is pulchritudine , vt cxruleum ipfum quod imitatur
frouocety in pratis poft Aeftatem amat ^Autumnale Vio *
fam nominant.

Oubd fi hac verba neq3 Plinij , neque alicuius veterum
funt , noflra: Calathum Ugurna effi- quomodo potait?
Quid fi vero ex antiquoaltquo Pliniano codice transfert-

\ila> & Vejam ejfe Calat kianam d nobis deferiptant, ap¬
parebit. Sed quid m tam dubiis affirmandum f Expedit
fubmde firpesmuts donare nominibus, quam temere eit
Veteres appellationes attribuere. Ita noflram hanc prafti-
tiffetfortafiis Autumnale Camp.w.Um appelhffe, quam
Caiitbianam dixiffe. Deinceps idcirco Campanula nobk
trit Autumnalis : Calathiana verV vbi Plmt j repertum
exemplar aut alterius alicuius veteris au (loris , ex quo
Calathiana Viola deferiptionem Ruditus mutuatus efU

Uber hic qui tradat Purgantium herbarum hi?
it >rias, cnm frudu & legt & imprimi poterit.
ACtum Bruxcilx o. lulij. i j7i.

Gtjlenm de Vroede Suffragamus
Mecbltaunfu #

x t uiusHtmiUHUts tuS*

j'5£** "= t-^*|*wf** vs^i ^

u «mK «tu

ee^rbeecx:

c^r eWfz^s^cS s<^r
£ &/ oit^rapjZS a.

JTf/DffenS . /ka^tstts

/8W.

/■tpr.

\ &My. l*#ec A*r4r*lt 7 jpa*s ****’£ *t

tjutfcA*» 0«. ffaf