e

O

Digitized by the Internet Archive
in 2014

https://archive.org/details/natuurlykehistor05linn

NATUURLYKE HISTORIE

O F

UITVOERIG E BESCRRTVING

DER

DIEREN, PLANTEN

E N

MINERAALEN,

Volgens het Samenstel van den Heer

J SY SE °V of.

Met naauwkeurige Afbeeldingen.

^^^&^«^^^^<>^&^<^^
EERSTE DEELS., VYFDE STUK.
Vervolg der
VOGELEN.

Te AMSTERDAM,

By F. H 0 U T T U X N,

M D CC LXIIL

i

é

i

INHOUD van dit STUK.

TWEEDE AFDEELING.
De VOGELEN.

XXIV. Hoofdst. Befcbryving van de Eigenfchappen
der Zwemmende of Water-Vogelen in V
algemeen. Bladz; i

XXV. Hoofdst. Befcbryving van V Geflagt der
Eenden of Eendvogelen , waar ónder niet
alleen de Talingen , maar ook de Zwaanen
en Ganzen , zo wilde ah tamme , zyn be-
greepen. i %

XXVI. Hoofdst. Befcbryving van */ Geflagt der
Za agbekken, waar onder de Duiker-Gan-
zen, die , op een zonderlinge manier, tot
den Vifchvangfi: gebruikt worden. — 71

XXVII. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Pappegaay-Duikeren , 7 welk de Alk,

, Noordfche Penguyn, Zee»Pappegaay of
Lund, Zee-Hen of 'Lom , het Rottetetje
<?ƒ Groenlandfche Duif * en den Zee Aak-
fter bevat m 2 80

XXVIII. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Onwe*ers-Vogelen die men , op Zee , ah
voorboden van Storm aanmerkt* — qt

XXIX. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Diomedes-Vogei en ; waar onder die , ge-
naamd Albatrofs , en de Magelhanfche
Gans of Penguyn , welke gemeen is aan de
Kaap der Goede Hepe. t .

XXX. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Kropganzen, genaamd Pelikanen , onder
welken de Fregat- Vogel , Kormoran of Wa-
ter-Raaf, Jan van Gent, en de Gekken of
Viflchers ook zyn begreepen. - j0g

XXXI. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der

Keerkring-Vogelen. I2g

XXXII. Hoofdst. Befcbryving van' '/ Geflagt derDui-
keren, 7 welk de Lom, Ember- Vogel , Fuut
en kleine Duikertjes of Aarsvceten bevat. tg»

* 3 XXXI H

XXXUI. Hoofdst. Befcbryving van 7 Gëflagt der
Meeuwen , waar onder de Kutke Gaap,
Burgemccfler , Raadsheer, Malmokko*»
Strontjaager; weeft Grocnlandfche Vogelen.

XXXIV. Hoofdst. Bc/cbjyvirg van 7 Geflagt der
Sternen Zee -Zwaluwen.

XXXV. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Verkeerd-Snavelen , anders Waterfny-
ders genaamd.

XXXVI- Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Flamingo's, waar in reden van der zeiver ver*
fcbillendbeid van kleur gegeven wordt*

XXXVII. Hoofdst, Bejcbryving van 7 Geflagt der
Lepelaaren.

XXXVIII. Hoofdst. Befcbryvitig van 7 Geflagt der
Scurvogelen , bevattende >den Amerikaan-
fchen Reiger ^die Jabiru guacu gebeten wordt.

XXXIX. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Nimmerzatten, 7 welk den Amerikaan fchen
Pelikaan , Cuiiciica genaamd 9 begrypt.

XL. Hoofdst. Befcbryving van 7Geflagt ^/-Réi-
geren , waar onder de Kraanvogelen , Oije-
vaars" en Butooren , gnlyk ook de Krabben*
Eeters en de Egyptifche Vogel Ibis , ah mede
de Kroonvogel en Juffertje vanNumidie,
begreepen zyn.

XLI. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Sneppen , waar onder de Wulpen , Hout- en
Poelfneppen, de Tjerk, Giut, enz.

XLII. Hoofdst, Befcbryving van 7 Geflagt der
Strandlooperen , of Mocras-loopcren ; 7
welk den Kemphaan, Kievit,Tolk,Koet Ple-
vier, en andere Joorten van Plevieren, bevat.

XLIII. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Plevieren; waar in, bebalve den Goud-
Plevier ♦ en anderen , ook de Mornel , Griel
en het Mathoen , zyn begreepen.

XLIV. Hoodst. Befcbryving van 7 Geflagt ^Klui-
ten, genaamd Recurviroftrrc, om dat bun*
ne Bek opwaards is gekromd*

XLV. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Schol-Aaksteren , anders Oeflervangers
genaamd.

XLVI. Hoofdst. Befcbryving van V Geflagt der
Waterhoentjes, 't welk de Koeten,^ Pou .
Ie Sultane o/Purpervogel, en de Scherpwie-
ken , genaamd Chirurgyns , bevat. Bladz. 269

XLVII. Hoofdst. Befcbryvixg van 7 Geflagt der
Rallen, zo Water als Landvogelen, tot
welken de Kirr-Mecuw behoort. 278

XLVM. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der

Knarshoenderen. 285

XL IX. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Trapganzen : waar in een Omflandig be? igt
van derzelver Eigen fchappen : de Qnlleedkun- »
dige befcbryving en 7 Gebruik. 287

L. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Struisvogelen , bevattende den Kafuaris ,
den Amerikaan feben , en den Oo/iindifcben ,
Dod-Aars o/Eenzaame Vogel genaamd. 298

LI. Hoofdst. Befcbryving vvn 7 Geflagt der
Paauwen , zo de gewoone , als de Japan-
fche, Chineefchc en die van Tibet. 325

Lil. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Kalkoenen, waarin ook de Bengaalfche,
dien men noemt gehoornde Faifant. * 335

LUI. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der

Paauwiesen. 344

LTV. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Faisanten , waar onder de Tamme Hoen •
deren van veelerley Soort , als ook de Poule
Peintades , of Guineefche % zyn begrec-
pen. 348

LV. Hoofdst. Befcbryving van 7 Geflagt der
Veldhoenderen, waarin de Ouerhaan,
bet Berkhoen , Korhoen , Sneeuwhoen
en Hazelhoen , als ook de Patryzen en
Kwartels vervat zyn. 391

LVI. Hoofdst. Befcbryving zin 7 Geflagt der
Duiven, waarin van hunne flerke Poort»
teeling, de Plakkaaten omtrent bet fchie-
ten en houden der wilde Duiven in de
Nederlanden ; als ook van de Ring en Tor
telduiyen, en van het Mofchdiiifjc , ge
f proken wordt. 429

* 4 LVIL

LVII. Hoofdst. Befchryving van V Geflagt det
Leeurikken, waarin zo de gewoone Ak-
ker- , Gras- , Boom- en Veld- Leeurikken ,
als de Piepcrt, Spipolet, Berg-Leeurik en
anderen* Bladz. 460

LV1II. Hoofdst. Befchryving van 't Geflagt der
Spreeuwen , vervattende zo de gemeene en
uitheemfche ah de Water-Spreeuw. 471

LIX. Hoofdst. Befchryving van 9i Geflagt der
Lysteren , waar in de Kramsvogel , het
Koperwiekje , de Spotvogel , Vliegenvan-
ger: als ook de Merels of zwarte Ly/iers. 480

LX. Hoofdst* Befchryving van 7 Geflagt der
Kernbyteren, waar onder de Kruisbek,
Goudvink, Kardinaal, Groenling, Sene — . — 497
gali , en andere é

LXI. Hoofdst. Befchryving van rt Geflagt der
Geelgorsen , V welk den Sneeuwvogel ,
Geelvink, V Weeuwtje, de Ortolaancn,
Kardinaalen, enz. bevat, 517

LXII. Hoofdst. Befchryving van V Geflagt der
Vinken , waarin ook van de Vlaschvinken ,
Diftelvinken of Putters , Kanarie -Vogels ,
Sysjes , Bengali's ^;//7/^r^ZingvogeItjes;
en van de Moilchen , gefproken wordt. — 530

LXIII. Hoofdst. Befchryving van V Geflagt der
Kwikstaarten , waar onder de Nagtegaal,
Bafterd-Nagtegaal, 't Roodborftje, Paapje,
hes Winterkoningjë , Goudhaantje , en
vee le andere , hegree pen zyn* 563

LXIV. Hoofdvt. Befchryving van V Geflagt der
Meesen , '/ welk de Plakkers , Pimpeltjes ,
en de Manakyns , zekere Amcrikaanfche Vo-
geltjes, bevat. 591

LXV. Hoofdst. Befchryving van '/Geflapt ^-Zwa-
luwen , waar onder de Ch in celche , die eet-
baare Nesjes maakt. 602

LXVI. Hoofdst. Befchryving van V Geflagt der

Geitenmelkürën. 614

AANWYZING der PLAATEN,

en der Bladzyden ,

alwaar de Figuur en aangehaald of befchreeven worden.

Plaat XXXVII. Af beelding van den
Duiker- Gans en andere Wa-
ter-Vogelen, tegen over Bladz. 71
Fig. 1 . De Duiker-Gans , langbek. bL 74
— - 2. Het Nonnetje* bL 77

3. De Zee-Pappegaay. bL 85

, 4. De Zee-Hen. bL 88

5. De Onweersvogel» bL 92

6. Het Zee- Paard. hl. 93

■ 7«De Mage liaan fche Gans. bL 102

Plaat XXX VUL Afbeelding van den

Pelikaan, enz. Bladz. 103

Ftg. 1. Een Pelikaan van d$ Philip,
pynfche Eilanden. bL 1 1 o

2. De Fregat vogel. bl.111

3. De bruine Gek. bl.i 24

4. De Zuider Penguyn. bLi^i

Plaat XXXIX. Af beelding van den

KormoraNj enz. — — Bladz. 115

Ftg. 1, De Kor mor an of Zee-Raaf. bL 1 1 5

2. Bajfaner Gans of Jan van Gent.

bL 1 2 1

3, KeerkringvogelyPhaëthon. bl'.i2g

Plaat XL. Afbeelding van de Dui-

kejps, Fuuten, enz. - — — —Bladz. 133
Fig. 1. Groote gevlakte Duiker, bi. 136

2. /^/. ^/ 1 3 8

- — 3. Kuike Gaap» bLi^^

* 5 , PLAaT

Plaat XLI. Afbeelding van de Meeu-

wen , Sternen, enz. tegen over Btedz. 147

Fig. 1. Bonte Meeuw of Malle mok-
ka. M.14S

2. Geftreepte Strontjager- bl,\$2

3. Groots Zee* Zwaluw. bl.\$5 #

4. Zwarte Stern. £/. 158

5. Verkeerd-Snavel. bl.löo

Plaat XLII. Afbeelding van den Fla-
mingo , Lepelaar en Kroon,
vogbl. * — * — — Bladz. 161
Flg. 1. De Flamingo. bl.162

2. De Lepelaar ofSpatelbek.^i.170

3. De Kroon vogel. bl.1%0

Plaat XLIII. Afbeelding van de

Reigers, Butooren, enz. — — — * Bladz. 199
Flg. J. De Kwak. bl.200

2. Purpcre Kuif-Reiger. bl.206

- 3. Gevlakte Krabben-Eeter.bLilo

4. 't tVoud- Aapje. bl.2\o

5. De Butooroï Roerdomp.£/.2i 1

Plaat XLIV. Afbeelding van de
Wulpen , Sneppen en Ple-
vieren. Bladz. 217

Flg. 1. De tFulp van Madagas-
kar. £/.224

2. Laplandfche Snep. bLii\

3, Gryze Koet-Plevier. bl.247

4. Geftippelde Plevier. bl.2$Q

5. Griel of Doornfluiper. bl.26o

6. Mathoen. bl.261

7. Doom ~ Plevier van Senegal,

bl.262

Plaat XLV. Afbeelding van de Kluit,
het W aterhü entje , de Rall,
enz. tegen over Biadz. 263

Fig. 1. De Kluit. hli6^

2. De Schol-Aakjler. èl.267

3. Het Waterhoentje. bl.111

4. Bruine Chirurgen, bhinj

5. /te//van de Philipp. bl.2%2

6. Kirr-Meeuw. W.283

Plaat XL VI. Afbeelding van den

Vogelstruis, Kasuaris, enz. ——-Biadz. 297

Fig. 1. De Ethiopifche Trapgans. A/.297

2. De Fogeljlruis. W.299

3 , De Ka fu ar is. hl, $10

Lett.A» Een Veertje of Pluimpje in de
natuurlyke grootte. M313
Plaat XL VII. Afbeelding van de
Paaüwen, Faisaisten , Pa-
tryzen, — ~— Biadz. 333
Fig. 1. De Paauw van Tibet. W.335

2. Gekroonde Faifant. hl 389

3. Gelaafd Veldhoen. W.409

4. Chineefche Patrys. M491

. 5, Gekuifde Kwartel van Mexi-

ko. W.427
Plaat XLVIII. Afbeelding van de
Duif , Leeurik , Spreeuw ,

enz- 1 — -Biadz. 447

F/jg. 1. Blaauw-Kop Z)#;/ van Jamai-
ka. #.448

2. Kaapfchc Leeurik. ^ 468

3. Spreeuw van Louiiïan'a. hl, ^6

4. OJfcnpikker. £7.478

Fig.

Fig. 5. Zwarte Vliegenvanger, bl.^cjo

6. Bevg-Merel. ^.494

7. Kernbper van Kanada. ^.502

Plaat XLIX. Afbeelding van de
Mosschel , Meezen , Vin-
ken, enz. tegenover Bladz. 505
F/g. 1. Afrikaanfche Kernbper. bl.505

2.Senegati. bL$og

3. Gekuifde Coliou. bl.516

4. Het IVeeuwt\e* bl.527

5.Poolfche Mees of Hangneft-

je. bl.590

6. Manakyn roodkopje. bl.601

7. Z)^/^/>ofGeitcnmelker^/.6i5

Deeze Afbeeldingen der Vogelen zyn , even als die
van 't voorgaande Stuk , altemaal gebragt op nagenoeg
een vierde van de natuurlyke hoogte en breedte , be-
halven die van de XXXVIIlfte , XLIIfte en XLVIfte
Plaat, welke men genoodzaakt is geweeft ongevaar de
helft meer te verkleinen.

DRUKFEILEN.

Bladz. 38, regel 20. Voor geeven 'er. Lees geeft men 'er.

42, regel 12. Voor de Ben. Lees de Bek.

43 , op de kant. VoorConre-Pieds* LecsCouvre-Pieds

■ 149, regel 23. /^oorStaartpennen. Lees Pooten.

1 196 > regel 6. Voor van Padden. Lees van Stinken.

de Padden,

BESCHRY VING

DER

DIEREN.

^^^^^^^^^^^^^^^^

TWEEDE AFDEELING,
De VOGELEN.

XXIV, HOOFDSTUK.

De Eigenfcbappen der Zwemmende of Water»
Vogelen in 't algemeen. Hunne menigte in
't Noorden. Plakkaaten omtrent de Vogel-
kooien in de Nederlanden.

^«4*^ K maak van dit Tweede Stuk der Vo-
§ I § gelen , 't welk het Vyfde van myne Be-
«è*^^ fchryving der Dieren is, een aanvang
met den Derden Rang van Linnjehs , waar
toe ik ben gevorderd. Deeze Rang bevat de
zodanigen 9 welker Eigenfchap het is in 't Wa-
ter te Zwemmen, en deswegens kunnen zy bil-
lyk begreepen worden onder den Hoofdnaam
van Zwemvogelen. Hunne Pooten zyn daar
toe op een byzondere wyzegefchikt, de Schen-
kels platagtig en kort ; de Vingeren of Toonen
met een Vlies te famen gevoegd en daarom,
van fommigen , gewebd geheten of gepalmd,
welk laatfte overeenkomt met het Latynfch
i, di Et, v. stwk, A woord

2

Eigenschappen der

jt# woord palmati , en de gclykheid derzelven met
Afdeel. de Palm van eens Menfchen Hand uitdrukt*
XXIV. Hierom heeft Klein ze door den naam van
stuk. " Pcdmipedes onderfcheiden , waar van hy drie
Familiën of Gezinnen heeft, Moehrinc be-
grypt hun onder den algemeenen naam van Hy-
dropbila , dat is , Waterminnaars ; doch men
vindt 'cr onder, gelyk de Ganzen en Meeuwen,
die zig ongclyk meer in de Lugt ophouden
dan in 't Water, en 't is bekend dat anderen,
die geen Zwempooten hebben , niet minder
Liefhebbers zyn van zig in 't Water te was.
fchen en te dompelen; gelyk men dit in de
Duiven dagelyks waarneemt. Anders zou men
hun, met de Ouden , gevoeglyk kunnen noemen
Water -Vogelen; waar onder zy egter de Stelt-
loopers , met regt , ook begreepen hebben.
"Eigen- De bekwaamheid om te Zwemmen onder-
fchappen. f^j^ ^m je Vogelen van deezen Rang. Hoe-
wel men 'er onder vindt , gelyk de Meeuwen , die
dit niet doen , zyn 'er wederom anderen , die
zelfs onder Water duiken , met hun geheele
Lyf, en deswegens Duikers genoemd worden.
Zy munten, in 't algemeen, door deeze Eigenfchap
boven de andere Vogelen uit, en in 't Vliegen
fchieten de meeften niet by hun te kort. Vee-
ien wel is waar, gelyk de Eenden, zyn zwaar
Vm Vlagt, doch anderen, gelyk de Fregat-
vogel, tarten de aller vlugften. De Natuur,
willende zig alles ten nutte maaken en tevens
alle Dieren voorzien met de noodige Werktui-
gen

Zwemmende Vogelen. 3

gen tot hun beftaan , heeft de genen , die, vol- if.
gens de wyze Ichikking van den Schepper , de AFÏ>EEt"
Koft moeiten zoeken in het Water, niet alleen
daar toe bekwaam gemaakt, maar zelfs met stuk.
Wapenen voorzien om zig te redden ; daar de
andere Vogelen hun Graf vinden in dat Ele-
ment. Tot loopen ondertuffchen op het Land ,
daar zy geen verre Togten te doen hadden, zyn
veelen niet zeer bekwaam*

De meefte Water- Vogelen onthouden zig, Menigte in
zo 'tfchynt, in de Gemaatigde Lugtftreek en'tNüorden*
zelfs Noordelyker; hoewel 'er, miflchien, naar
den Zuidpool toe niet minder zyn. In de
Moeraflige deelen van ons Nederland en van
Engeland, zyn 'er een groote menigte. Tot
dezelven behooren ook de Strand- Vogelen 5
waar van voorheen gefproken is, en die het
voornaamfle Onderwerp uitmaaken van dien ge*
vaarlyken Vogel vangft in Noorwegen (*). Op
eenige Eilanden van Schotland onthoudt zig
daar van een verbaazende menigte, zo dat de
Inwooners byna daar van alleen beftaan kun*
ncn. Harvejüs fpreekt van zeker klein Ei-
landje, genaamd Bajfe of Bqfs> in de Fortb of
Golf van Edenburg in Schotland ; dat eigent,
lyk een hooge Rots is, van ongevaar duizend
Scbreeden omtreks, 't welk hy bczogt hadt*
De Oppervlakte van hetzelve , (zegt hy) is*
55 in de Maanden Mey en Juny , met Neften 9

3, Eïje<*

(*) 2ie hetlV.STUK deezeA7^. Hlflork bladz. 4.
*f Deei% V. Stuk, A 2

4 Eigenschappen der

IL 3? Eijeren en Jongen , byna geheel bedekt , zo
Afdeel. ^ jat men naauwlyks een Voet verzetten kan ,
Hoc)fH' " ^°11(ier 'er op te trappen , en de Vogels
stuk. 5j zweeven 'er, in zulk een menigte, om heen,
„ dat zy, gelyk een Wolk, de Lugt , zelfs mee
„ heldere Zonneichyn , verduifteren ; maaken-
,3 de middelerwyl zulk een Gefchreeuw , dat
3, men de naby ftaande naauwlyks kan hooren
„ fpreeken. Indien gy de onderleggende Zee
van deeze Rots , als van een hoogen Tooren
„ of (teilen Muur , befehouwt , ziet gy dezelve
5, aan alle kanten bedekt met duizenden van
„ zwemmende en hun Aas zoekende Vogelen ,
5, van veelerley Soort, en wederom 3 het Eiland
33 rond vaarende , vertoont hetzelve zig , door
3, de veelheid van Vogelen, die in de Kloven
3, en Gaten neftelen, (zynde niet minder, dan
3, de Sterren in eene heldere Nagt, ontelbaar ,)
3, even als een groote Byënkorf. 't Is onge-
3, looflyk , welk een voordeel uit het verkoopen
3, der Vederen en Eijeren , ja ook van de o-
3, verblyfzels der Neflen, welke tot Brandftof
3, dienen , door den Eigenaar jaarlyks getrok-
„ ken worde van die barre Rots. Het Eiland
33 vertoont zig fchemerwic, daar het nogthans
beftaat uit een bruinen ja zwarten Steen ,
3, welke met een witte Korft, als van Kryt,
,3 is overtoogen ; gelyk blykt aan den Voet,
^ alwaar het van de Baaren befpoeld wordt y
„ en daar de Steen zyn natuurlyke bruine kleur
3, heeft. Die Korft is ongetwyfeld afkomflig

Zwemmende Vogelen. 5

„ van dcweeke Vuiligheid der Vogelen, diezy if#
„ loozen , en firekt daar na , wederom , als eene Afdeed
„ Krytagtige ftoiFe , toe vorming van den Dop [_j0q^V*
„ van 't Ey. Geene dier Vogelen zyn Inboor- stuk.
„ lingen van deeze Plaats: zy komen 'er alleen
„ om te broeden, en vertoeven 'er, als in een
„ Herberg, zo lang toe dat de Jongen in (laat
,, zyn om met hun weg te vliegen (*) " :
aazende middelerwyl, waarfchynlyk, op Sprot
en jonge Haring,

Miffchien komen deeze Vogelen van de
Noordfche Kult, alwaar 'er, gelyk wy gezien
hebben, in zulk een menigte zyn, die Strand-
vogelen genoemd worden (f) , beftaande meeffc
in wilde Ganzen en Eenden , Lommen , Raads-
heeren , Pappegaay-Duikers en Meeuwen , of an-
dere Zwem- Vogelen ; hoedanigen 'er op Ys-
land, aan Groenland, in de Straat Davis, de
Hudfons-Baay en andere Noordelyke Streeken ,
ook menigvuldig gevonden worden; die hunne
Neflcn maaken op ontoeganglyke plaatfen , in
de Kloven van 't Gebergte of op Klippen , om
die voor 't Wild Gedierte te beveiligen , zo 'c
fchynt. Iets dergelyks heeft ook in andere
Wereldsdeelen plaats : want , by voorbeeld ,
wordt aan de Kufi: van Afrika, niet ver van
Goeree, een Rots gevonden, welke men , we-
gens

(*) JDe Generat. ^Animal. Exercit. XI.
(f) Als vooren bladz. 5.

h Diex, V. Stuk, A 3

6 Eigenschappen der

IL gens de kleur door de menigte van Vogelftront,

Afdeel. hec befcheeten Eiland noemt.
XXIV. j^.jen vangt in Straat Davis de Berg-Eenden
stuk?" vvel met Vallen, gelyk de Voflen, doch ge-

Vangft der meenlyk weeten de Inboorlingen die Gevogelte

Urn?***0* mcc Pylen uic hunDe Schuicies te fchiecen- De
v/ilde Eenden worden in Moeraffige Landftree-
ken , aan de Ooftzyde van Engeland , gevangen
met dergelyke Netten , als die men te Lande
tot den Patryzen-Vangfl: gebruikt. Eenige hon-
derd Schuitjes komen, als 't in de tyd is, daar
toe by een. Op de ondiepe Zandplaaten , daar
't Wier groeit, tuflehen Wieringen , Tellel en
Vlieland , in de Zuider-Zee , wordt een menig-
te Ganzen, Eenden, en dcrgelyk Watergevo-
gelte gevangen met Slagnetten, die ongelyk
grooter, doch anders op gelyke wyze als de
Vinken- en Leeuriks-Netten zyn toegefteld , 't
welk men dompen noemt. De Dompers zitten ,
op eenigen afftand van het Net , in een Schuit-
je, dat vaft legt, aan de Trekiyn: inmiddels
zyn ?er eenige Vogelen, die men Baanzwem-
meis of Roepers noemt , met Touwtjes onder
Water vaft gemaakt, die dcor hun gekwaak de
Vogelen , welke uit Zee komen aanvliegen , by
hun lokken, om te aazen op i^t Zaad van 't
Wier. Wanneer nu de wilden neergeftreeken
zyn, wordt hun het Net over 't hoofd gehaald
door den Domper , die dus dikwils honderd
Vogelen op éénen Dag meefter wordt.
Vogel. De gemeende manier om 'c Waterge vogel te,

Zwemmende Vogelen. 7

dat by zulke menigeen in de groote Steden ver* jf#
tierd wordt, te vangen, is door middel van Afdeel.
Vogelkooien. Men vindt er in dat gedeelte
van 't Engelfch Graaffchap Lincoln , 't welk stuk.
wegens zyne laagte Holland geheten wordt,
veelen , die 'er verhuurd worden voor vier- of
vyf ho iderd Ponden Sterlings , dat is over de
vier- of vyf duizend Guldens, in 't Jaar. Ook
zyn zy menigvuldig in \ Graaffchap Cambridge;
wordende uit eene Kooy, niet ver van de Srad
Ely, als 't in 't Saizoen is, doorgaans drie
duizend koppels Eenden, in een Week, naar
Londen gebragt. t

In de Vereenigde Provintiën,doch inzonder- Plakkaaten
heid in Holland en Weftfriesland , worden ins- fr*anrt °™*de
gelyks Vogelkooijen gevonden. De Koning Nederlan-
van Spanje , in 'c jaar 1567 , by Plakkaate hec
ftooren der Vogelkooijen in de Nederlanden
verbooden hebbende , fielden de Staaten van
Holland, in 't jaar 1585, voor altoos en by
forme van eeuwigen gebode vaft , dat niemand -j
by of op vyf honderd Roeden naa omtrent de
Vogelkooijen of Driften , noch in of omtrent
de Kreeken , Killen ? Rivieren en andere Wate-
ren , daar op of aan loopende , noch op eenige
Werven daar omtrent gelegen , eenige lange of kor*
te Roers of Boffen lojfe fchieten, noch op de
Schutten kloppen , de Zeilen fchudden of over
werpen , noch eenig Geluid of Getier mag
maaken, waar door het Gevogelte verjaagd of
geftoord zou kunnen worden > op de verbeurte

1. Dm. y. $tu&» A 4 van

Eigenschappen der

IJ; van de Bullen of Roers en eene Boete van tien
Afdeel. Qaidens : verbiedende tevens ook alle Voge-

Hoofd' 'aars 5 metter lanêcr Lyne of met Vogel-getowwe ,
stuk. op 500 Roeden van eenige Vogelkooijen ofte
Driften te mogen komen leggen ; en eenen ie-
gelyken op eenige Ryswaarden , Rietvelden of
andere Ruychte , te jieecken met Netten ofte an-
derfins eenig Rayd - Vogel te jagen ofte vangen :
ten zy dat zy 't Recht van de Vogelery in Pagt
hebben of anderzins, en hun zulks door de Ei-
genaars van die Waarden of Rietvelden was
toegedaan ( * ). Dit Plakkaat is naderhand
*verfcheide maaien , zo ten opzigt van den ver-
dronken Waard van Zuid-Holland en den Lan-
de van Stryen en Putten , als in 't algemeen
vernieuwd; gelyk ook in het Plakkaat en Or-
donnantie op de Houtvefterye en Jagt, van
den jaare 1684 , over Holland en Weftfries-
land,het zelfde wordt vaftgerteld, en het Re.
glement zyner Doorlugrige Hoogheid van den
3 Aiigiifliis 175Ö5 yexbie it het befchadigen der
Vogekooijen of Driften en het verjaagen van
9t Gevogelte, over Holland en Weftfriesland
in 't algemeen uitdrukkelyk; zynde het tevens
aan niemand geoorlof i Eendvogels te fchieten ,
dan volgens de Plakkaaten (f> Op Wier.
waarden mogtcn in 't geheel geen Vogelaars
gaan Vogelen, volg( as Plakkaat van 1547.

De

{*) Grcot Vlahhaatbt k I. Deel bladz. 1302.
(f) Zie de NeiUrL Jsarbuekm van 't jaar 17JO»
iladz, 1077,

Zwemmende Vogelen. 9

De menigte van Vogelkooijen , die , in den n
aanvang der voorgaande Eeuw , reeds , in Hol- Afdeel,
land waren aangelegd, en de benadeciing der jJ^V*
Gras. en Koornlanden door de tamme Eenden , stuk.
die in dczelven tot het vangen der wilde Een- Bepaaling
den, Smienten , Talingen en ander Water-10 Hoiiand«
Gevogelte, werden gebruikt, gaf Prins Mau-
rits aanleiding , om, als Gouverneur , in den
jaare 1604, by vernieuwing van 't Keizerlyk
Plakkaat van 1550, te ordonneeren en vafl te
ftellen; dat niemand binnensdyks eenige Vogel-
koêy zou mogen opegten , ten ware hy daar ter
plaatfe zo veel Lands hadde , dat zyne Nabuu-
ren 'er niet door benadeeld konden worden,
ter beoordeeling van de Hooge Overigheid ; en
alle de genen die geen agt Morgen Lands by
een hadden, zouden haare Kooy moeten afbree-
ken , indien dezelve binnen tien Jaaren was op-
geregt. Alle Kooyluiden moeften de Eenden
opgejloten honden in de Zaaytyd en Maaytyd:
dat is van half Maart tot het begin van Mey
en van half July tot den eerften Septem-
ber (*>

In de Provintie van Utrecht is het ook niet in andere
geoorlofd nieuwe Vogelkooijen aan te leggen ^Provmriea*
zonder de toeftemming van de Regeering. Men
magze niet berooven , ftooren , noch op den af-

ftand

{*)Gr.PUkktb.I Deel. bladz. 1308. Zie ook her gedagre
Plakkaat op de Houtveftery en Jagt # van 'r jaar 1684.
IV. Deel bladz. 526.

I. Deel, y. Stuk, A 5

io Eigenschappen der

jj. itand van tweehonderd Roeden met Bullen fobie»
\-dzzl. tcn , op de boete van zestig Gulden : de Wa-
Hcwfd tcren> daartoe behoorende , niet vergiftigen of
stuk. bederven, op de boete van tagtig Gulden cn
arbitraire Lyfftraffe. In Vriesland mag niemand,
by de geapprobeerde of gcoktrooijeerde Kooi-
jen of Horden , eenig Wild fchicten 9 of op
eenige manier zyn Roer loflen , op vierhonderd
Konings-Roeden daar omtrent , of dezelven op
eenige manier ftooren of berooven , op de boe-
te van twaalf Guldens en verbeurte van het ge-
bruikte Schietgeweer. Ook zou daar niemand
voortaan eenige Kooijen mogen maaken, dan
na verkreegen Okcrooy , ingevolge de Staats.
Refolutie van den jaare 171 7. Het fchieten
naar Wild op den gemelden afftand van Kooi-
jen of Horden , is in de Provintie van Gronin-
gen insgelyks verbooden , op de boete van
vjftig Guldens , en verbeurte van het Schiet-
geweer (*).

De Vogelkooy is een Plantagie van digt Ge~
boomte, hebbendein 't midden een Kom of
Vy ver , waar in het tam Gevogelte zwemmen-
de gehouden wordt en gevoed met hun gewoo-
ne Aas, Aan de Kom zyn vier of zes Slooten,
die krom loopen en naauwer worden naar 'c
end, alwaar zy met een Prieel van groente zyn
overdekt. Het alleruitcrfte end van de kromte

is

(*) Zie de Nedtrl Jaarhoeken van 1750. bladz. 474»
cn 1412. als oolv van 1752, bladz. 134&

Zwemmende Vogelen. ii

is een Fuikswyz' Nee , dat met Hoepels wordt

uitgefpanncn gehouden , en het Net breidt zig Afdeel,

uit lan°;s een Gewelf van Boogen , die aan het XXIV.
_ . " . _ T, Hoofd-

Prieel fluiten. De tamme Kenden, in t mid- STÜI^

den, weeten door hun Gekwaak de wilden,
die over de Boflchagie vliegen , aan te lokken,
zo dat dezelven in de Kom neerftryken , al-
waar een Houten Vlotje dryfe met Hennip-
zaad, 't we!k voor hun een zeer lekker Aas is.
Wanneer men dus een menigte wilde Eenden
in de Kom heeft , worden zy in de Slooten
gelokt door middel van dat Vlotje en door de
tam gemaakte van hunne Soort, zonder dat zy
eenig gewag verneemen ; dewyl de kanten van
de Sloot zeer digt bezet zynmetStroo-Schutten.
Een Hondje, daar op geleerd, weet, door zyn
fpringen over kleine Schutjes, deeze wilde Een-
den zagtelyk voort te lokken, tot dat zy, den
Man agter zig ziende, vol fcbrik opvliegen, en
tegen 't Gewelf (luiten , en eindelyk , aan 't end
een uitgang meenende te vinden , in de Fuik
gevangen raaken.

Men noemt dit Gevogelte Ruid- of Ruigw- Gebruik.
gelen > wegens het ruijen of veranderen van
Veeren, dat een groote ruigte maakt, en eea
zagt Dons in Bedden en Kuffens uitlevert. De
bereide Borftvelletjes dienen tot een zagte ver-
warming en befchutting van tedere Deelen.
Hun Vleefch is taaijer, geiler en zwaarder te
verteeren, dan dat van de Landvogelen in 't
algemeen.

ldku V.siu*. XXV. HOOFD-

12

Beschryving

Afdeel.

XXV. XXV. HOOFDSTUK.

Hoofd.

stuk. Befchryving van 't Geflagt der Eenden of
Eendvogelen, waar onder niet alleen
de Talingen , maar ook de Zwaanen en Gan-
zen , zo wilde als tamme , zyn begreepen.
Zwaanen- Jagt en Zwaanen-Driften in de
Nederlanden. Hunne Langleevendheid , Voort-
teeling en Gebruik. Verhuizing der Ganzen
tegen den Winter, naar 't Noorden. Zon-
derlinge Eigenfchappen van de Vogelen , die
het Eiderdons uitleveren. Het ruijen der
Eenden > hunne Smaakzenuwen ; enz.

Rang- TT Et eerfte Geflagt , in de Rang der Z<vem-
fchilUung. Ijl Vogelen, is, volgens Linnveus, dat der
Eenden, waar onder de Zwaanen en Ganzen
begreepen zyn. Brisson heeft, in zyn vier-
entwintigfte Rang, drie Geflagten , te weeten
die van den Zaagbek , Gans en Eendvogel ;
alzo de Zwaanen by hem begreepen zyn onder
de Ganzen , en deeze beiden van de Eenden af-
gefcheiden , doordien in deeze laatften de breed-
te van den Bek de dikte overtreft , zynde in de
Ganzen de Bek zo dik als breed ; in beiden van
onderen plat; met Tandjes als een Vyl en
aan 't end genageld doch ftomp. Zy hebben
altemaal een Vliesje aan de binnenkant van den
inwaardfen Vinger , en hunne Schenkelen zyn

ongevederd.

Voorts

der Eenden. 13

Voorts beftaan zyne Kenmerken in de Poo- il

ten, als gemeld is (*\ Linn^eus fielt totKen- Afdeei*

XXV

merken van dit Geflagt, behalve de algemeene HoOFD^
van den Rang der Zwemvogelen ' (f) , dat zy stuk.
den Bek, die van boven rond en flomp is, Kenmer-
als met plaatjes getand hebben; de Tong ruig
aan den rand en ftomp. Hy verdeekze in de
zodanigen , welker Bek aan 't Grondftuk bultig
is en die welker Bek effen is of ongebult : on-
der de eerden behooren de Zwaanen ; onder de
anderen de Ganzen en Eenden.

Brisson heeft in zyn Ganzen - Geflagt zes- Soorten,
tien , in dat der Eenden twee-en-veertig Soor-
ten of Verfcheidenheden : Linn^us telt negen-
en-dertig Soorten , als volgt.

(l) Eend die den Bek balf-Cylindrifch heeft en I.
zwart, met geel Wafch y het Lyf wit van xi^nl
kleur.

In 't algemeen is deeze Vogel bekend onder
den Latynfchen naam Cygnus, die vandenGriek-

fchen

(*) Zie 't IV. Stuk deezer Natuurlyke Hiftorie,
bladz. 78.
(f) i Zelfde, bladz. 8r.

(1) Anas , Roftro lemicylindrico atro , Cera flava J
Corpore albo. Faun. Snee. 88. It. Weftgoth. 143. Syft.
Nat. X. Gen. 61. a. Cygnus ferus. Bell. *Av. 30. Gesn.
xAy. 372. Aldr. Ornitb. L. 19. c. ï. Will. Ornitb.
Xtl. Raj. ^Av. 136. Alb. ^Av. III. p. 91, Tom. 96.
Edw. ^A-p. i^o. T. 150. b. Cygnus manfuetus. Will,
Ornitb. 271. T. 69. Raj, sAt* 136*.

14 Beschryvïng

jl fchen Kuknos afkomftig fcbyut te zyn; doch de
Afdeel* Latynfche Pöeeten gebruiken onverfchillig het
XXV. Woord Olor. Of hy van de Hebreen bedoeld
^tukT zy door hec Woord Tinfchemet is niet zeker ,
Zwaan. ^och fommige Arabieren noemen hem Baskak
en Cinncma of liever Cinnaria, volgens Al-
drovandus. De Naamen , die hy in de mees-
te Taaien van Europa heeft > zyn van den La-
tynfchen afkomftig : dus noemen hem de
Spaanichen Cifnc > de ItaÜaanen Cino of Cigno9
de Franfchen Cygne; maar de Engelfchen vol.
gen den Hoogduitfchen naam Scbwan, noe-
mende hem Swan , het jong Cygnet , en den
wilden Zwaan Elk of Hooper. In Switzerland
wordt deeze Vogel Oelb , Oelbs , of Elbs gehe-
ten , en in Poolen Labec , in Sweeden Swan*
Woon- Deeze Vogelen onthouden zig in verfcheide
deelen des Aardbodems en zy fchynen Trekvo-
gelen te zyn. By de Ouden waren twee Ri-
vieren van Alle vermaard wegens de menigte
van Zwaanen,die op dezelven zwommen. Vol-
gens Plutarchüs fchynt , in zyn Leefcyd , het
Vleefch derzelven geen ongewoone Spyze te
zyn geweeft. Wanneer, voor eenige Jaaren,
in Ooftindie Schepen werden uitgezonden , om
het Zuidland te ontdekken, zo vonden die, al-
daar, op zekere Rivier een menigte van Z waar-
Ben , waar van zelfs eene levendig te Batavia
gebragt werdt. Dezelven verfchilden alleenlyk
van de Europifchen door hunne graauwe kleur*
Op dc Rivieren van Lapland zyn zy in de Zo-

mer-

plaars.

dër Eenden, 15

mertyd overvloedig, zo Liisnjeus meldt, en na
men vindtze ook in Noord-Amerika. Afdeel*
Het Plakkaat van den Koning van Spanje, jf^J^
van 't jaar 1559, verbiedt, uit aanmerking dat STÜK#
de Sminen en Duiven niemand fchadelyk zyn> Zwaan*
als ook , op dat de Swaneryën en Duivenvlug-
ten zyner Vafallen en Onderdaanen niet mogten
vernield of verdempt moorden ; het fchieten van
oude en jonge Swanen of Duiven met Boffen of
met Bogen , als ook dezelven met Netten en an-
dere Injlrumenten of Honden te doen Jagen ofte
byten ; en voorts , dat men ook geen Swanen
Eieren of Jongen rooven mogt op de verbeurte ,
de eerde reize van XXV Caroli Guldens van
20 ft. 't ft uk, en van XXX dito Guldens de
tweede reize, benevens arbitraire Straffe (*).•
Vervolgens werden zy, in de Plakkaaten van
Prins Maurits gegeven , in 't voorfte der Ze-
ventiende Eeuw, gelyk gefteld met de Gan-
zen , Eenden , Duiven en andere Vogelen , wel-
ker Neften men niet berooven noch de Ouden
of Jongen vangen of dooden mogt , in de Wa-
teringen , Vyvers , Vogeleryën , Driften of
Duifhuizen , der Ingezetenen van 5t Graaffchap
van Holland (j). In het Plakkaat op de Hout-
veftery en Jagt, van 't jaar 1684, worden de
wilde Swanen geteld onder het vliegend Wild
of Edel Gevogelte, dat men niet fchieten , van-

gen

<*) Groot Plakkaatboek I Deel. bladz. X300,
(f) 't Zelfde, ibid.

16 Beschryving

II. gen of ftoorcn mogt, 't zy in de Veenen of
Afdeel. 0p an(jere plaatfen , waar zy zig gewoonlyfc
Hoofd- ophouden > °P c^e Boete van twintig Pond , 'c
stuk. eiken reize, en die eenige gemerkte Zwaanen
Zwaan, fchoot, zou dubbele Boete verbeuren (*). In
'c hernieuwde Plakkaat der Staaten deezer Pro-
vincie, van den jaare 1700, wordt in'tbyzon-
der agt genomen op het dagelyks komen Schieten
met Schuitjes op de Zanden en Slyken in Zuid-
holland , by de Vogelkooi]' en , mar de Svoanen ,
die zy Deenen noemen (f). In voorgaande Plak-
kaaten , omtrent dit zelfde Onderwerp , waren
deeze Zwaanen Deern genoemd ge weed.
Tamme ^n de Nederlanden bevindt zig een Ras
Zwaanen. van tamme Zwaanen , die als Eigendommen
van Steden en Hcerlykheden , of van zo-
danigen , het Regc aan welken om Zwaa-
nedriftcn te houden behoort , worden aange-
merkt. In Zeeland mag iedereen Zwaanen
houden, die honderd Gemeten, dat is vyf-
tig Morgen Lands heeft, in céne Parochie. In
Holland moet daar tóe het verlof der Staaten
verzogt worden. Voorts ftaan 'er de Zwaanen
onder het toezigt van eenen Pluimgraaf, die
van het opneemen of ophaalen derzelven de Boe-
te trekt, volgens de Regten der Graaf lykheid.
Geen Zwaanen-Eijeren mogen worden opgeno-
men, en wiens Hond een Zwaan doot beet, die
verbeurde tien Pond, en moeft den Hond de

Voet

(*) Zie Gr. PUkkaatb. IV. DEEL. bladz. 531.
(jj 't Zelfde, bladz. ƒ41.

b e k Eenden. 17

Voet afgcflagen worden , op de Boete van zes ij#
Fond(*> De Weftfriezen fchynen zig daar niet AfdeeU
aan gehouden te agten (f). Egter mag , volgens
de gemelde Flakkaaten, niemand, in degeheelë STUK.
Provincie , de Zwaanen , zo min als Ganzen , 2'wdhnt
Eenden, Duiven en ander Gevogelte, dat aan
Partikulieren toebehoort, fchieten , dóoden of
befchadigen. In Gooyland is zulks , zo ten op-
zigt van Oude als Jonge , wilde en tamme Zwaa-
nen , verbooden op de Boete van 50 Guldens, de
verbeurte van het Roer en arbitraire korrektie
(t). In 't Slicht van Utrecht mag nierhand ee-
nige Zwaanen-Neften berooven, met Pennen
ftcekën, of anderszins, de Zwaanen en derzel-
ver Neften befchadigen , op eene dergelyke
Boete en Straffe, volgens de nieuwe Ordon-
nantie zyner Hoogheid, van den jaare i75o(§>
Tegen de verfloöring van de Stads Zwaanendrift
zyn byzondcre Plakkaaten. De Zwaanen md-
gen van niemand, oud of jong, met flaan ofte
werpen, tóehkfen van Honden, of in eeniger-
ley andere wyze , verftoord , verjaagd of doof
het berooven dqr Nèften en het breeken der
Eijeren benadeeld wórden , op Lyfftraffe of an-
ders , naar goèddünken van den Regter (|). Daar

is

(*) Van Zurck, Codex Bataiu*. p. tioo.
(j) Bent, Verhand, van 't J«£t-l{egt der IVeJffriez^
Hoorn 1761. bladz. 120.

(\) Groot PUkkaatb. IV. D bladz. 540.
(§) NederL Jaarb. van 1750. bladz. 1412.
(|) Zie 't Utrechts PUkkaatb. bladz. io6x«

1 Dtst, V. Sïük. B

ï8 Beschryving (

jr# is een Opzigter van de Stads Zwaanendrift, die
Afdeel. c|e Zvvaanen merkt met het Stads Wapen om*
j^q^* den hals, dezelven by beflooren Water ophaak
stuk. en verzorgt; moetende Jaarlyks , ter bekwaa-
Zwaan. nier tyd, de Zwaanen plukken en de Vcercn
getrouwelyk bewaaren, als ook van de zoda-
nigen die fterven of verongelukken , brengende
de Veeren den Burgemeefteren 't huis'.
Zwaanen- In de Prövintien van Vriesland en Gronin-
gen zyn ampele Reglementen op de Zwaanen-
Jagt, welke in de laatftgemelde aan alle de
genen , die het Regt tot de Jagt hebben , vry
flaat , mids zy dezelve op jonge Zwaanen niet
oefenen voor den 15 September, en in Vries-
land niet voor den 1 Oktober. Die Zwaanen
Jaagt om de Pennen te fchieten vervalt in Boe-
te: zo ook die eens anders Zwaanen benadeelt,
mids dezelven gemerkt zyn, of die Zwaanen ,
te broeden zittende, ftoort, at ware het op
zyn eigen Land ; doch dan komt hem van elk
paar Zwaanen een Jong toe of een Ey; an-
. derszins moet de Eigenaar der Vogelen hem
daar voor een Gulden betaalen. Geen Vogelaar
mag oude of jonge Zwaanen dooden, fchieten
of vangen , die bolfiaart of aan de Vleugels ge-
merkt zyn, op een Boete van drie Goud-gul-
dens in Vriesland , ten profyte van den Eige-
naar; doch in de Provintie van Groningen is
zulks verbooden op een Boete van vyfentwin-
tig Guldens, en zes Guldens ten voordeele
van den Eigenaar , voor ieder Zwaan. Daar-

§3-

der Eenden. tg

en- boven mag niemand wilde of onbekende ut

Zvvaanen merken , zo hy tot de Zwaanen-Jagt AfdeeU

XXV

niet is geregtigd (*> Hoofd»
Dit alles wyfl de voortrefFelykheid der Zvvaa- stuk.
nen aan , die inderdaad de grootflen niet alleen , Zwaan.
maar ook de fchoonften zyn van onzeZwemvo- Voortref,
gelen en zo fchoöti , dat de Oudheid hun het
Voorregt heeft vergund om den Wagen te
trekken van de Godin der Liefde. Jupiter nam
de geftalte van een Zwaan aan, wanneer hy
Leda liefkoosde. De kleur van deezen Vo-
gel wordt aangehaald als een voorbeeld van
de volmaakfte blankheid. Ook is de Minnaary
der Zwaanen opmerkclykcr wegens haare groot-
te en fchoonheid; alzo zy,, na de Paaring, zig
dompelen en by herhaalingen , al fpeelende*
elkander vervolgen , gelyk de andere Water*
vogelen. Men wil , dat de Ouden het maak-
zel der Vaartuigen van den Zwaan ontleend
hebben. Wanneer zy in Switzerland op eenig
Meir zig vertoonen , wordt dit gehouden als een
Voorteken van ftreüge Vorft. In Vrankryk
plagten zy weleer zeer in de mode te zyn :
men zag de Seine, zo boven als beneden Parys-ü
bedekt met Zwaanen , waar van tot onlangs ze-
ker Eilandje , daar men hun opvoedde , den naam
gevoerd heeft. Tegenwoordig worden 'er nog
veelen gehouden op 't Kanaal van Verfailles,

te

(*) Zié de Nederl ^ddth. van 't jaar 1750, bhót^jj, #
Sn van 1752, bladz. 1347.

I. Deel. Y, StlK. B 2

20 BESCHR YV1NG

Afdeel te ^*r^c'5 Amraii ca in andere voornaarrï*'

XXV ' Scecicn » tot Plcifier dei* Inwooneren.

Hoofd- ^e Zwaan is een voorbeeld van deftigheid

stuk. in *t zwemmen , en van moedigheid in zig te

Zwaan, verdedigen , inzonderheid als het op de befcher-

fciMppen. ming dcr Jon§en aankom:, welken de Ouden
in den hoogden trap beminnen. Anders zyn
zy gemeenzaam en komen wanneer zy geroe-
pen worden : gelyk zy ook , des Winters , uit de
hand worden gefpyzigd met Roggenbrood en
Haver; by Zomer zoeken 2y voor zig zelf de
Boft aan Kroos en Waterplanten of kleine
Vifchjes en Infekten, gelyk de Eenden. Zy
broeden maar eenmaal 'sjaars , in de Voortyd,
leggende vyf of zes Eijeren, waar op zy om-
trent twee Maanden zitten , eer de Jongen
uitkomen. Zy willen zindelyk gehouden , doch
niet opgeflooten zyn. Men zegt dac zy , vlie^
gende , 't welk zy altoos by troepen doen , de
Koppen leggen op elkanders Staart.

Onder de Eigenfchappen der Zwaailen is van
ouds de Langleevendheid geteld geweeft.
Willoughby fpreckt vaneen ZwaaO * die drie-
honderd Jaaren geleefd zou hebben ; jElia*
nus melde van tweehonderd Jaaren. Hoewel,
nu, het een en andere ongeloof baar fchynt,
gelyk Aldrovandüs zeer wel oordeek ; zo kan
men egter niet twyfelen of zy komen wel eens
tot honderd Jaaren Ouderdom. Immers , om
de bewyzen niet ver te zoeken ; ik vind aange-
tekend, dat 'er in den jaare 1672 te Alkmaar

eea

der Eenden. 21

een Zwaan ^eflorven zy , van honderd-en-twee Jf
jaaren oud: op zyn Halsband ftondt het jaar- Afdeel.
getal 1573 (*> /XXV.

Deeze Vogel was, wegens het zingen in °^vk^
zyne Sterfuur, by de Ouden aan Apollo toege- Zwaan.
wyd, Zulks niettemin , hoe algemeen ook ge-
loofd wordende en verbreid onder den naam
van 't Zwaanen -Gezang , wordt van Scaliger
en anderen als een fpoorloos en ongerymd Ge-
voelen aangemerkt (f). Sommigen in tegen-
deel, en wel onder de Schryvers van de voor-
. gaande Eeuw, gelyk Wormius en Bartholi-
küs, beveftigen deeze Eigenfchap, Zy bren-
gen het wonderbaare Geftel van de Lugtpyp in
deeze Vogelen, omtrent gelyk die der Kraa-
nen en Ganzen, tot een bevvys by (j), en
waarom zou een foort van piepend Geluid niet,
by het fterven , plaats kunnen hebben in de
Zwaanen , daar men de Eenden , zelfs na hun-
ne dood , kan doen kwaaken (§),

De grootte en geftalte van deeze Vogelen is Geflaltc.
te bekend om eene befchryving te vereifchen.
Linn^us (telt, zo 't fchynt,dat 'er geen wee-
zentlyk verfchil tuflchen de wilde en tamme
Zwaanen zy: egter zyn zy duidelyk genoeg
van elkander te onderfcheiden, Die Sneeuw-
witte

(*) K**»$ Medenblik, bladz. 88.
(f) Smids, ^Aanttk. op de Vertaal, van Ovidius Minne-
di&ten door Valentyn,

7 {t) Charleton. Onomaft. Zoicon. p. 97.

(§) Vergelyk het voorg. Stuk deeaer Natt f/tJlorh *
|>ladz. 30.

B E S C H R Y V I N J

II. witte kleur, welke de tammen zo doetuitmuq-
Afdeel. ten | js in (je wilden graapwagtig op de Rug ea

XXV. aan de Vlerken : ook zyn zy een weinig klei-

Hoofd-

stuk. ner ^2n ^e tamme • 1T,aar het voornaame onder-
icheid beltaat in de Bek. De tamme Zwaa-
ncn hebben op het Grondituk van den Bek , die
geheel rood is, een zwarte Vleezige bult, voor-
waards geboogen : die bult ontbreekt in de wil-
den, welke den Bek aan 't end zwart, voor
\ overige geel hebben , en die geele kleur
(trekt zig uit tot aan de Oogen , maakende we-
derzyds eene kaale geele plek. Voor 't overi-
ge is deeze bult in 't Wyfje der tammen zelfs
kleiner dan in 't Mannetje , 't welk ook een
weinig grooter is van Lyf. De jonge Zwaa-
nen zyn , gelyk iedereen weet , graauw en
hebben den Bek loodkleurig blaauw , met de
tip zwart en een zwarte ftreep aan beide zy-
den.

Gebruik. Deeze laatften leveren een lekkere Spyze
uit, doch die komt zelden, dan op de Tafels
der Grooten. Het Vleefch der Ouden is taay
en naauwlyks verteerbaar. Het Zwaanen-Vet
wordt gehouden voor een kragtig Middel, in-
zonderheid tot vermindering van de Aambeijen
en tot verzagting van ue Huid : ook om de
vlakken van 't Aangezigt te verdrj ven. Van de
Veilen wordt tegen de Kwaaien, die uit Koude
zitplaats in 't Lighaam genomen hebben , met
yrugt gebruik gemaakt. Met de Vceren wor-
den 'er Brafelctten voor de Dames van vervaar-
digd *

der Eenden.

23

digd , die zeer zagc zyn. De Slagpennen leve- jj

ren ons het algemeene Schryftuig uit* en het Afdeel.

Dons dient tot eene zagte Legerftce. XXV.

Hoofd-

(2) Eend die den Bek half-Cylindrifcb heeft , STUK-

aan 't grondfluk bultig. CygLdes.

Zwaangans.

Deeze Vogel , die wat grooter dan een Gans
- is ^ wordt van de Engelfchen Zimangans gehe-
ten, en fomtyds ook Spaanfche of Chineefche
Gans ; onder welken laatften naam Frisch 'er
een naauwkeurige. Afbeelding van gegeven heeft.
Hy gaat met den Hals uitgerekt, op een defti-
ge wyze, als de Zwaanen. De kleur is van bo-
ven grys- bruin van onderen wit; aan den wor-
tel van den Bek heeft hy een Vleezige bult,
die Oranje-geel is, en een hangende Kwab aan de
Keel. Van den Kop naar de Rug loopt een
bruine band : de Keel en Borft zyn vaal , de
Staartpennen gfysbruin met wie gerand. Tuf-
fchen de Oogen heeft hy een witte ftreep. De
Pooten zyn roodagtig en de Bek in fommigen
zwart, in anderen Oranje-kleur.

Zulk een Zwaangans heeft de HeerBaissoN Moskovï.
levendig waargenomen in de Koninglyke Dier-rc[ie'
gaarde te Verfailles. Linnjeüs zegt , dat men hem

in

(2) Anas Roftro femicylindrico bafigibbo. Faun. Suite,
89. Anfer cygneus Guineenlis. Raj* ^Ay. 138. Will.
Oruith. 275*. Anfer cygnoides. Alb, ^Ay. I. p. 89. T*
91. b. Anfer, roftro femicylindrico atro 3 bafi gibf>öa
minor. Anfer Chinenfis. It. Wgoth. 145-. Anfer Mofcho-
viticus. Alb. sAv. II. p, 83. T. 91. 92.

!• Deel. yf Siv*% B 4

*4

Beschryving

II in Swecden , als een uitheemfchen Vogel, n^-
Afdeel. houjc en aldaar noemt Turkichen of Siberifchen
Hoofd ^ans- mc{'kt als een Verfcheidenheid aan,
stuk. c]en Oojlerfchen. die de Moskovifche Gans is van
Albin en weinig verfchilt van den Guineefchen 5
dan dat dezelve een weinig grooter is. Men
vindt denzelven in Moskovie.

HL (3) Eend die een opgewipten Bek heeft, hei

Tadorna. J/borboofd famensedrukt , het Lyf wit met
B< andgans, Tn 11

plakken.

Veelerley naamen voert deeze, die van Clü-
sius Brandgans wordt geheten. De Engelfchen
noemen hem Sbeldrake of Burrow Duck en fom-
tyds Berg- Ander zegt Rajus; gelyk de Duit-
fchers hem Berg- Endten of Fishtr eiber noemen,
de Sweeden in Gothland Jugoas. By deFran-
• fchen heet hy Tadorne, naar den Latynfchen
naam Tadorna , of Cbenalopex naar het Griekfch,
waar mede de naam Vulpanjer overeenftemt ,
die 'er aan gegeven is , om dat hy in de Kony-
nen-Holen en Kloven der Rotfen , als de Vos-
fen, neftelt. Hy onthoudt zig op de Zee - Kus*
ten van Europa , en wordt aan de Ooftzyde
van Engeland zeer veel gevonden.

De

(3) Anas roftro fimo,Fronre comprelYa, Corpore aibo
rariegato., Syjl. Nat. X. Anas aibo vari*£>ara , Pedtori^
jjateribus fenugineis Abdomine longitudinaliter cinereo*
maculato. Faun. smc. Anas Tadorna di&a. It. Scan.
212. * lt. Wgoth. 214. Tadorna f. Vulpaofer. Will.
OrnitK 278. T. 70. 71. Raj. *Av. 140. Vulpanfer. Al»,
t/fa. I p. 90. T. 94. Brandgans. CLus. Exot. 368.

Hoofd-
stuk,

der Eenden. 9,5

De grootte is tuffchcn een Gans en Eend. jj
Pe kleur is wit, doch die van den Kop en bo- Afdf.el,
yen-Hals groenagtig zwart: ook heeft hy over T^xv-
't Lyf, van vooren, een breeden roffen band;
pp de Wieken een Goud-groene vlak , met oe-
nen weerfehyn van zuiver Koper kleur. De
Bord en Buik zyn met zwart gefprenkeld; de
Staartpennen wit, doch de twaalf middelften
met zwarte tippen. Op 't grondftuk van den
Bek is een Vleezige bult , als in de Zwaanen.

Dus wordt van den Heer Brisson zodanig
een Vogel uit het Kabinet van Reaümür bc-
Ichreeven en afgebeeld, die naar weinig groorcr
was dan een gewoone Eend. Die , welken
Linnjeos in Gothiand waarnam, fchynen een
weinig roodagtiger te zyn geweeft; doch hy hadc
'ex het Mannetje niet gezien , 't welk de In-
wooners zeiden dat veel fraaijer was gekleurd.
Hy merkt aan , dat de Pluimagie van deezen
Gans zeer zagt is, gelyk die van den Eider»
Vogel.

(4) Eend met den Bek aan 't gröndjluk bultig IV
en famenge drukt , een zwarte gevederde Kiel 9tye&*l*iis»

Sierlyke

den Kop grysagtig. van Kana-

da.

Deeze wordt van de Engelfchcn genoemd de
graauwkoppige Eendvogel, nicttegenltaande hy

veel*

(4) Anas Roftro bafi gibbq comprefïb ; Carina penna-
ce i ni^ra , Capire canefcente. Mus. ^Ad. Fr II. A-
jias Canadeiifis, Capite grifeo coeruleo. Edw. *Av. 15-4.
X. 154.

I. Deu. V. Stuk. B 5

v

26 Beschryving

veel groocer is dan een Eend. Brisson noemt
hem de Eend van deHudfons-Baay enEövvARDS
de Kanadafche. Hy is aanzienlyk wegens zyne
kleuren, die van zwartagtig bruin opwaards naar
Purper trekken; zynde de Kop, van boven,
bleek blaauwagtig Afchgraauw. Voorts heeft
hy drie zwarte Streepen op 't Voorhoofd, twee
aan de Keel en zwarte kringen om de Oogen ,
zynde de zyden van den Kop bleek groenagtig ,
de Keel , Hals 9 Bord , een vlak op de Wieken
en aan de Stuit wderzyds , Sneeuw-wit : de
Staartpennen donker- bruin.

(5) Eend die zwartagtig is , met een vlak ag-
ter de Oogen en een Jlreep op de Werken , wit*

't Is deeze die van de Franfchen la grand*
Macreufe en in Sweeden Swaerta genoemd wordt,
by de Engelfchen de groote zwarte Eend , hoe-
wel hy in grootte naby komt aan een Gans,
De Kleur van het Mannetje is zwart, die van
het Wyfje bruin : het eerftgemelde heeft een
bult aan 't grondfluk van de Bovenkaak. Zy
onthouden zig in de Zee en op de Rivieren van
Europa,

(6) Eend

(5) Anas nigricans, macula pone Oculos lineaque Ala-
rum albis. Syft. Nat. X. Anas Corpore obfcuro , macula
alba pone Oculos , lineaque alba, Fa»n. Suec. 106. Ita
Gotl. 215. 271. Anas fera fufca. Jonst. *A*. T. 44. A-
nas niger. Will. Orn* 278. T. 10. Raj, *Ay< 14*.

der Eenden.

27

(ó) Eend die geheel zwmt is , met het grond- II.

[tuk van den Bek bultig. Afdeeu
J XXVr
Deeze wordt in 'c Franfch la Macreufe, en Hoofd-

van de Engelfchen, in de Provincie van York, STUK#
Scoter geheten. Het Wyfje is ook bruin: de jv^/*.
Staart eenigermaate Wigswyze. Men vindtze Zwarte,
menigvuldig in de Moeraflen van Lancas-
ter, zegt Rajüs, die aanmerkt, dat deeze Vo-
gel van alle andere Eenden verfchilt , doordien
hy de Bovenkaak aan 't end niet genageld heeft
en een zeer groote bult boven de Neusgaten,
van een gefcheiden door een geele Streep. Zy
onthouden zig ook in Lapland en in de Noordzee.

(7) Eend, die den Bek halfCylindrifch heeft,
het Lyf van boven Afcbgraauw, van on~ Gans.
deren bleeker , den Hals gejlreept.

De Nederduitfche naam Gans zal , zo wel als
de Hoogduitfche GanJJ en Ganfer , af komftigzyn
van den Latynfchen naam Anjer, dien de Spaan-
fchen met hun Ganfo navolgen en de Engelfchen

mee

(6) Anas tora nigra, Bafi roftri gibba. Syft. Nat. X.
Anas niger minor. Will. Ornith. z%o. T. 74. Raj,
*Av. 141.

(7) Anas Roftro femicylindrico , Corpore fupra cine-
nereo fubtus pallidiore, Collo ihiato. Fattn. 6 nee, 90 a.
Anfer ferus. Gesn. ^v. 150. Aldr» Ovn> I. 19. c, 18.
Will. Orn. 274. T. 69. Raj. *A*. 136. b. Anfer do*
mefticus. Gesn. 141. 'Will. Om, 273. T. 75. Raj.
kAv* 136. c. Arrfer Canader.fis Mens maculatus. Edw.

1*3. T. 153.

. J» Dell. V* Stuk,

Bbschryving

XXV
Hoofd-
stuk.

Gans»

II. met hun Goofe. De Franfchen noemen het Man*
Afdeel. netje jars ? iiet Wyfje Oye en het jong Oyfon;
de Italiaanen Papera en de oude Ganfen Ocba ,
welken de hedendaagfche Grieken China heeten ,
van het oud Griekfche woord Cbeen , dat een
Gans betekent.

De Ganzen kunnen zo wel op 't Land als ip
't Water leeven , en loopen taarqelyk vlug ; zo
dat menze , by troepen , wel vyftien uuren
gaans voortdryft, gelyk de Kalkoenen. Zy
leeven zo wel van Graanen als van Gras en Krui-
den. Het Bilfemkruid en de dolle Kervel is
voor hun een Vergift, als mede de bittere A-
mandelen , gelyk voor ander Gevogelte. Twee
Mannetjes Ganzen zyn genoeg voor zes of ze-
ven; ja, zo fommigen zeggen, wel voor der-
tig Wyfjes. Zy vliegen troepswyze en in eea
driehoek, gelyk de Kraanvogelen.

Het fchynt dat de Ganzen ook taamclyk
langleevend zyn. Om niet te fpreeken van
tagtig jaaren , van welken Ouderdom Wil-
loughby fchryft dat zyn Vader een Gans ge-
zien hadt, die in geenen decle was verzwakt,
en welken men dooden moeft om het kwaad
dat hy aan de jonge Ganzen deedt. Doktor
Schültz verhaalt , dat een Gans , die Sneeuw*
wit was van kleur, zynde een Mannetje, twin-
tig jaaren oud , opgevoed werdt door de We-
duwe van een Advokaat en Burgemeefter van
Thorn. Deeze was zeer vlug en fterk, gebie*
dende de troep der andere Ganzen altoos, en

paar* 1

vendheid.

DÈR ËENDEN. 2#

paarde met de Wyfjes : ja fcheen nog IT>

veele Jaaren te zullen leeven (*). Afdeel;

Geen Gevogelte fchynt meer onderhevig te

fcyn om Wanfchepzels voort te brengen , dan dit; STUK# '

Het Landvolk kent, aan de grootte en figuur Qans.

der Eijeren, de zulkeri, waar uit die Monfters, Misge-

. boortetié
moeten voortkomen, en verwerptze als tot

broeden onbekwaam zynde. Aldrovandüs heeft
ons, behalve de befchryving der inwendige dee-
len van den Gans, de Afbeeldingen gegeven
van verfcheide zulke Misgeboorten: te weeten:
i. van een Gansje met twee Koppen óp één
Hals, met vier Pooten, en vier Wieken: 2.
van een Gansje met twee Halferi en twee Ly-
ven: 3. van een Gans met vier Pooten, dien
hy verzekert te Bononie gezien te hebben , en
welke verfcheide Jaaren hadt geleefd.

De Gans verfchilt, zo Rajus aanmerkt, van Wildé
den Zwaan , doordien hy kleiner is en den HalsGanzetf#
korter heeft. De wilde Gans is van boven
Afchgraauwagtig bruin , met de f anden der Ve-
deren bleeker ; van onderen witagtig en aan den
Buik Sneeuw-wit: de Staartpennen zwartagtig,
üitwaards en aan de tippen met witte franje;
de buitenften wederzyds geheelenal wit. Men
vindt 'er, by Frisch, een naauwkeurige Af-
beelding van: die, welke Johnston heeft, i$
van Aldrovandüs ontleend en gebrekkelyk.
De Bek is , van den wortel tot het midden de

lang-

(*) Ephem. Nat. Cnrfofor* Ana. VI. Obferf. 169.
1. Drkl# Y. Stvil»

0

30 Beschryving

U# langte, zwartagtig, voorts Saffraangeel en aari

Afdeel, het end zware. Plee ongevederde deel der Poo-

XXV. ten, de Voeten en Vingeren ,zyn Oranje-geel,
Hoofd- . . , "XT- ,
stuk. doch de Naêelen zwartagtig.

Gans. ^e Ganzen zyn Trekvogelen ^ dat is, zy ver-
Hunne huizen jaarlyks uit het eene Land in 't andere.
Verhuizing. £y onthouden zig voprnaamelyk in Lapland , zegt
LiNNiEtis : zy komen in 't Voorjaar en gaan te-
gen den Winter weg (*). Om die reden, waap
fchynlyk , heeft hy den bruinen gevlakten Gans
van Kanada ook tot deeze Soort betrokken. De
gemelde Verhuizing wordt zelfs van Kèein er-
kend, doch deeze merkt aan, dat de wilde
Ganzen, die men in Poolen heeft, geen Groen-
landfche Ganzen zyn , alzo dezelven in 't Voor-
jaar aldaar over dc Ooft- Zee komen, 'er den
Zomer doorbrengen , voortteelen en niet dan in
de Herfft naar 'c Noorden vertrekken. Ik zie
niet van wat kragt dit bewys zy ; te minder daar
Catesby aanmerkt , dat de meefte Watervoge*
len van Europa, in 't Noorden gebooren zynde,
ook weder derwaards, als naar hunne voornaam-
fte Verblyfplaats vertrekken (f). En , men be-
hoeft niet te vreezen , dat zy in 't koude Sai-
zoen aldaar geen Water vinden zouden : want
ik vind aangemerkt, dat in de harde Winters
van de Jaaren 1709 en 1740; toen de geheele
Ooft-Zee zodanig was toegevrooren * dat men

over

(*) Fauna Succic. p. 32;

(f) Zie de Uitgezogte Verhand. V. DeeL. bladz. 66,

Ganzen

dér Eenden. gt

over dezelve, als langs een gebaanden Weg, j£

van Koppenhagen naar Dantzig reisde; de me- Afdeel,

nigte van Zwaanen en andere Watervogelen, TT^XV-

Hoofd-

aan de Kufl van Noorwegen, alwaar de Win- STUK#
ter zagter is dan in Duitfchland ; zelfs in de Ha- Gans.
ven van Bergen, die toen onbevrooren was,by
uitftek groot ware. Dus vinden deeze Voge-
len, door een loótere ingeeving der Natuur,
hun behoefte in een Gewefl,daar de grootfle
Philofooph hun die niet raaden zou te zoeken :
zy vinden in 't Noorden het open Water, dat
hun in 't Zuiden ontbreekt (*).

De tamme Ganzen zyn ruim zo groot als de Tamme
Wilden. Hunne kleur is verfchillende, gelyk
die van alle tamme Vogelen byna. Sommigen
zyn geheel wit; anderen van boven Afch-
graauw ; anderen bruinagtig ; anderen bont , doch
van onderen wit: de Bek en Pooten in de Jon-
gen geel , in de volwaffenen rood; doch de Na-
gelen altoos zwartagtig. Men vindt 'er ook
die gekuifd zyn. Het Mannetje is van deWyf-
jes te onderlcheiden aan zyne lange Pooten en
Hals : als men het by den Kop grypt maakt het
een yzelyk Gefchreeuw , doch de Wyfjes hou-
den zig ftil. Die kortft van Pooten zyn en
zwaard van Buik , worden als de befte Leg-
Ganzen aangemerkt.

t'Onregte heeft men de Ganzen voor bot van

aart

I. Deel. V. Stuk.

3^ Beschryving

II. aart gehouden : zy zyn waakzaam , los van
Afdeel. slaap, ontwaakende door het minfte Geraas.
Hoofd- Sommigen hebben daar uit opgemaakt , dat zy
stuk. ten minfte zo bekwaam als de Honden zouden
Gans. zyn , om eene Landwooning te bewaaren ; de-
ivyl zy een groot Gerugt maaken , zo dra zy
iets ongewoons hooren. Een berugt Voorbeeld
wordt daar van bygebragt in de Romeinfche
Hiftoriën; dat, naamelyk, de Ganzen het Ka.
picool voor overrompeling behoedden , terwyi
de Honden geen Onraad vernomen haidden. Ook
is 't bekend, dat zy zig tegen iemand, die hun
te Lyf wil, met flaan eri byten wel dapper wee-
ten te verdedigen, 't Is zeker, zegt Lêmeky ,
da: deeze Vogel leerzaam zy : want ik heb 'er
één in een Rad zien loopen, om het Spit té
draai jen , gelyk een Hond.

Zo op de Koorn- Akkers, als in de Moestui-
nen , doen de Ganzen veel Schade , wanneer
men 'er geen zorg voor draagt, Hunne Drek
wordt gezegd zo fch'crp te zyn , dat dezelve
het Gras dood byt, daar hy konit te vallen.
Ondertuflchen trekt men , niet alleen in Enge-
land en Vrankryk ; maar ook in onze Provinciën,
veel voordeel van deeze Beeften , die men ge-
makkelyk kan houden , indien men flegts een
Rivier, Vyver of Sloot, by zyne Luflplaats
heeft. Het Wyfje legt driemaal 's jaars , tel-
kens tien of twaalf Eijeren; zo dat zy meer
dan dertig Jongen kan voortbrengen. De Broed-
tyd, die dertig Dagen duurt, begint in Maart

eö

der Eenden. 33

en eindigt in Juny. Indien de Eijeren telkens jj#

worden weg genomen , zo gaat zy met leggen Afdeel.

voort, en lege 'er dus fomtyds wel tweehonderd T^v*
5 ö , Hoofd -

m één Saizoen. stuk.

Gemeenlyk egter houdt men de Ganzen naa Gans,
om de jongen te mefteu, die dan als vette Gan- Hetmcfte*
zen , gelyk zy waarlyk zyn, vertierd, en veel-
al, gebraden zynde, gegeten worden. Men
laatze op de Koornlanden loopen,na denOogfl,
als wanneer zy 'er nog genoeg uitgevallen Graa-
nen vinden , die anders verboren zouden gaan.
Zonderling is de manier van deeze Vogelen te
meden. Men maakt een Deeg van Tarwe- of
Gerfte-Meer met warm Water , en daar van
worden hun ronde balletjes in de Keel gefto*
ken , driemaal 's daags , met eenig Zand. Men
höuJtze zonder beweeging , zetze op een don-
kere en naauwe plaats, fteekt hun de Oogen
uit, flopt de Ooren toe, bindt of fpykertzè
vaft: ja fommigèh hangenze op, en dus krygc
een Gans wel eens een Lever van vier of vyf
Pond zwaar.

De zulken, die rrien overhouden wil , wor- Gebruik*
den tweemaal 's Jaars , in 'c Voorjaar en de
Herfft, geplukt, om de Veeren, die ook een
zeer zagt Dons zyn , en men trekt hun leven-
dig de Schryfpennen uit de Vleugelen. Hes
Vleefch is voor zwakke Maagen wat zwaar en
dikwils te geil : vooral dient een gemefte Gans
niet te jong te zyn noch te oud : dat van de
wilden is gemakkelyker te verduwen en ruftri

l. Deel, V* Stük. C 550»

24 Bëschryvïng

II. zo fmaakelyk. De Eijeren geeven een grof
Afdeel. Voedzel , en zyn beter tot druif gebakken dan
Bootd Smookt. Van de Ganzen-Bouten worden Ge*
stuk. rcgten toegemaakt y die by fommigen zeer in
Gans. agcing zyn.
Bet Vet. In de Geneeskunde wordt het Ganzen-Vet
voor zeer verzagtende , verdunnende en oplos-
fende gehouden. Het bevordert uitwendig dc
Ettermaaking en inwendig maakt het zagtelyk
weeklyvig. De kleine Kinderen kan men doen
afgaan , door hun den Buik daar mede te be-
flryken. Het is van een wonderbaar gebruik
tegen de Lammigheid en opkrimpingen der
Ledemaaten, tegen het ruifchen der Ooren : ook
dient het tot verzagting der Aambeijen, der
barfting van hec Vel door Koude , tot geneezing
der Winterhielen , en tot voorkoming van de
Pokputjes. Het komt in verfcheide famenge-
Itelde Zalven. De Drek fchynt bezwangerd te
zyn met een Armoniakaal Zout , 't geen dezel-
ve fterk Pisdryvende , en Afzettende ten op-
zigt van de Maanftonden , maakt. Hy wordt:
als een byzonder middel tegen de Geelzugt aan-
gepreezen.

De Drek. In de Duitfche Verzamelingen (*) wordt van

Doktor Grügerus een Waarneeming byge*

bragt , uit welke blykbaar is 9 dat de Ganzen-

Drek met Water van den Gezegenden Diftel

gemengd en vervolgens gedeftillcerd zynde 9

een

(*) Ephcm, Nai, Cwiofon Deo 2. Aan. VL p. 102*

der Eenden. 35

een uitmuntend Middel zy tegen de Derden- n,
daofe Koorts. Men geeft 'er twee of drie On- Afdeel*
een van , twee Uaren voor de aankömfl, in:
dit doet den Lyder fterk zweeten , en men her- stuk»
haalt zulks , des noodig zynde , twee of drie Canu
maaien. Ook wordt de verfche Drek , van jon-
ge Ganzen , in de Maanden April en Mey ge-
deftilleerd , om het Oogwatertje te bekomen
van Keizer Maximiiiaan, dat zulk een aanpry-
zing heeft tot opheldering van 't Gezigt , om
de verduifteringen en vlakken van den Oogbol
te verdryven en tot geneezing van veelerley
Kwaaien van dit deel; mids men 'er, drie of
viermaal 's daags , eenige Druppelen van in 'c
Oog doe.

(8) Eend9 die Afcbgraauw van kleur is > voor vut.

_ rr . Erythrofah

op den Kop wit. lloodpoot.

Deeze, die by Clüsius onder den naam van
Helfinger Gans is voorgefïeld, om dat hy in
Helfingie , een Landfchap van Sweeden , ge-
vonden wordt, is door Rodbeck afgetekend.
Brisson meent, dat het de zelfde zy als de
graauwe gevlakte Kanadafche , dien Edwards
de Spotter noemt, welken Linn^us, als eene
Verfcheidenheid, betrokken hadt tot de voor-
gaande Soort. Hy noemt hem de wilde Noord-
fche Gans. De witte plek op \ Voorhoofd on-
der-

(fc) Anas cinerea, Fronte alba. F>wnt Suec.yi* Anfg£
Hfclfmgicüs. Clus. Exot 368.

1. Dilyl Y,Stuk. C 2

36 Bëschryvinc

II. dërfcheidt hem van de andere Europifche wilde
Afdeel. Ganzen ; gelyk ook de zwarte Vlakken aan den

Hoofd en ^ roo^e P°oten-

ST7L f " (9) Eend die bruin is , met de Kop en Hals
Canadenfis. zwart , den Keel wit.

Kanadafche '

Gaiis. Deeze wordt, door de Engelfchen, de Gans

van Kanada geheten. Hy verfchilc , in grootte
of gedaante, weinig van de gemeene Ganzen,
doch is wat langer van Lyf. De jStaart bertaat
ook, gclyk in dezelven, uit agttien Beftuur-
pennen. De kleur van het Lyf is graauwagtig,
van onderen wit, gelyk die der Europifche
wilde Ganzen ; doch het zwarte van den Hals
en Kop , waar hy het witte van de Keel zeer'
af (leekt, onderfcheidt hem daar van volkomen.

3C« (10) Eend die grys is , van onderen wit , met
^Uauw^' de deh Vederen der Vlerken 9 en de Rag van
Vlerk. agteren, blaauwagtig.

Deeze, die ook in Kanada woont, wordt van
Brisson de wilde Gans van de Hizdfons-Baay ge-
heten. Edwards noemt hem , de Kanadafche
met blaauwe Vlerken, Hy is van boven en aan
de Borft donkcr-bruin , van onderen wit met

bruin

(9) Anas fufca , Capite Colloque nigro , Gula alba,
Syft. Nat. X. Anfer Canader<fis. WiLL. Ornith. 276. T>
70. f 1. 8c T. 71. f. 3. Raj. sAv. i^.T.io. Catesb.
Car I. p. 92. T. 92. Edw. 151. T. 151.

(10; Anas grifea , fubtus alba, te&ricibus Alaryn*
Dorfoque poftico coerulefcentibus. Syfl Nat. X. Anfes
Cauadcrifjj, Alis caeruieis, Edw. *^f>.ij2» T. 253,

1 der Eenden. 37

bruin gefchaduwd; de Kop en Hals wit ; de jjm

top van 't Hoofd rosagtig ; het bovenfte van Afdeel.

den Hals zwartagtig gevlakt; de Stuit bleek TTXXV-

Hoofd**

blaauwagtig Afchgraauw; de Staartpennen don- stuk.
ker-bruin met Afchgraauvve randen ; de Kop en
Pooten rood, gelyk in de Noordfche Ganzen,
waar mede hy ook in grootte nagenoeg over-
eenftemt.

(11) Eend die bruin is9 met de Kop, Hals en xï.
Borjl , zwart , een witten ring om den Hals ^rnuU.
hebbende.

Aan deeze Soort van Ganzen, die men ook
Ringel- Ganzen noemt, wegens den witten
Ring, dien zy om den Hals hebben; wordt
van de oude Schryvers de naam gegeven vaa
Boom-Ganzen. Die naam is af komftig van hec
zonderlinge denkbeeld, 'c welk fommigen ge-
had hebben aangaande hunnen oorfprong. Vin-
dende, naamelyk, een Soort van Schulpen,
met Vliesagtige Halzen gehegt aan blokken
Houts of Boomtakken aan de Kuften van den
Noorder-Oceaan , en dikwils in het Zee- Wier,
daar deeze Vogelen hun Aas zoeken ; waren zy
van verbeelding ? das die derzelver Eijeren zyn

mog-

(11) Anas fufca, Capite, Collo Pe&oreque nferis^CoI-
hri albo. Syfl. Nat. X. Anas Capite Colloque nigris.
Faun. Branta f. Bernicla. Gesn. ^Ar. 110. Aldr.

Om. 1. 19. c. 23. Jonst. ^Ay. T. 49. Will. Om. 274.
275, T. 10. RAt. 137. Valent. Mm. 49^ Aye,
^Ay. L p 89. T. 93.

U Desl. V. Stuk. C 3

38 Beschryving

H. mogtcn: tc meer, om dat die Schulpen zekere
Afdeel. Hairagtige Vezelen uitgaven, welken men voor

stuk. Onder de Ouden heeft Clusius reeds de
Rt'f-Gatj. ongerymdheid van dit Gevoelen aangetoond.

Men weet thans, dat die Schulpen , by den
naam van Ganzen-Moffel bekend 9 een Infekt
bevatten, 't welk eenigermaate naar een Mos-
fel zweemt (*); doch niettemin behouden dee-
ze Vogels den naam van Bernache by de Fran-
fchen en van Bernacle by de Engelfchen , in 't
Lacyn Bernicla, afkomftig van de Bernakel.
Schulpen; ten ware die van deeze Vogelen
hunnen naam mogten hebben ontleend. De
Schotten , aan welker Kuften en Eilanden de.
zeiven veel voorkomen , noemenze Claikgees of
Clakgofe, de Ieren Roclgees en by ons, alwaar
zy ook jaarlyks, op de Waard- en Wiergron-
den , by Wieringen cn Teffel , menigvuldig
zyn, geeven 'er den naam van Rotgans aan
wegens hun Gefchreeuw, 't welk naar rod of
rot gelykt.

Deeze Vogels worden in Noorwegen Fager-
Gids of ook Ur-Gias geheten, om dat zy zigin
de Uren, dat is Steenhoopen onder de overhan-
gende Rotfen, en aan 't Sirand onthouden. De
plaats > daar zy overwinteren, fchynt onbekend

tc

(*) Zie het II. Deel der Uii*ezo£te Verhandel, bladz.
3F76- ea vergelyk de tegenop. St. van Schotland, hl- 548»

der Eenden. 39

te zyn : zy komen iri April, en men ziecze n.

niet langer dan toe in 't laatft van September. Ai?D£EL*

XXV

Zy trekken , zo 't fchynt, over S weeden heen , ó6ofd#,
naar 't Noorden. De onderaardfche Holen , stuk,
waar in zy hunne Eijeren leggen , hebben twee
Uitgangen ; zo dat menze niet ligt daar in be-
trappen of levendig vangen kan. Sommigen
hebben opgemerkt dat het Wyfje , wanneer hec
zig de Eijeren ontneemen laat , van het Man-
netje vreezelyk met de Wieken wordt geflagen.
Zy is gemakkelyk daar van te onderfcheiden ,
dewyl zy geen Ring heeft om den Hals.

De Bernakels zyn veel kleiner dan een Gans Rjngei.
en 't Mannetje is merkelyk kleiner dan het W yf je , Gana*
Men vindt 'er onder , die alleen maar zwart en
wit zyn ; doch anderen hebben een fierlyke ver-
fcheidenheid van kleuren, wit, blaauw, bruin
en zwart; zynde op den Kop groenagtig , met
den Bek en Pooten bruin. Deze laatften
fchynen eigentlyk die genen te zyn , welke de
Engelfchen Brenta noemen of Brandgoofe , de
Franfchen Cravant ; doch Charleton dagt
reeds ; dat zy de zelfden als de Bernakels of
Rotganzen waren , die den Bek en Pooten
zwart hebben (*). Zy verdienen , zo wel als
die, den naam van Ringel- Gans,

(*) Onomajh Zokon*

2« Diit, v. SïUKi C 4 (12) Eend

40 BESCHR YVINQ

H. (i 2) Eend met een rolronden Bek, het Wajch,
Afdeel. . „ k'i ' .

ra agteren in tweeën gej pleeten en rimpelig.

XXV.

Hoofd- jj de Engelfchen wordt deeze St. Kuiterts-

STUK. J 0

XII Eend of Anas Farnenjis geheten, om dat hy
Molitjjima. by ons nergens, zegt Rajus, dan op het Ei-"
.<tCr"Vo* jindje Farne, dat bezuiden den Golf van Eden-
burg aan de Kult van Northumberland legt,
broedt of gezien wordt. De Yslanders noe,
men hem Aedder-Fugl , de Noorwegers Edder-
Fugl cn de Duitichers Eyder-Ente. Dus is de
naam van Eider of Eider- Vogel in algemeen ge,
bruik geraakt , hoewel men hem ook, by Klein ,
Berg* Eend, en by Edwards grooie zwart en
witte Eend getyteld vindt.

Deeze Vogelen worden niet alleen langs de
Zeeküften van Noorwegen, maar ook in Groen-
land, op Ysland en de Faro- Eilanden, in groo-
te menigte gevonden , en het fchynt dat zyzig
daar des Winters , alwaar het tuffchen de Ei-
landjes en Klippen , door de fterke beweeging
der Zee, akyd open Water is, onthouden, ke-
ven de van Vifchjes , Moffelen , Wier en Zee-
Gras. Zy duiken ten dien einde, onder Water,
fomtyds wel tien of twaalf Vademen diep. In
'l Voorjaar komen zy , in groote menigte, op

dea

(12^ Anas Roftro cylifldrico , Cera poftice tbifida rum
gofa Faun* Snee. 94. Anas piumis molliilimis. Barti^
lAth I. p. 90. Worm. Mus. 310. ViLL. Orn, zjj^
Eaj 141. Anas magna nigra & alba. Edw. ^Ay%

9?. 98.

DER E E N D E N, 41

den Oever , om hunne Neften ' te maaken op u.
de Eilandjes of Rotfen, 'tzy tuffchen Steenen, Afdeel,
of in Groente en Struiken. Het Wyfje legt j££F '
vyf of ten hoogden zes Eijeren, die groenag* stuk.
tig en van grootte als der Ganzen , doch een Eidcr-
weinig langwerpiger zyn. Wanneer men die^^
eerfte vyf Eijeren wegneemt , zo legt zy 'er
weder drie , doch in een ander Neft , en , als
zy ook dee2e kwy t raakt , legt zy maar één Ey
voor 't laatlte. Vier Weeken zit zy alleen te
broeden, en het Mannetje houdt 5 middeler-
wyl, de wagt: zo dra een Menfch of Dier haar
nadert, fchreeuwt het hubu en waarfchouwt
haar dus: waar op zy de Eijeren met Mos of
Veeren toedekt, en zig by 't Mannetje te
Water begeeft, Niettemin wordt zy, wanneer
de Eijeren zyn weg genomen, deerlyk van 'c
Mannetje geflagen , ja fomtyds verlaten ; als
wanneer zy zig vervoegt by een troep andere
Wyfjes , welken het zelfde is bejegend.

Weinige Dagen na dat de Jongen uitgekomen
zyn , neemt de Moer hun rnede in Zee en ver-
iaatze niet, zelfs in 't grootfte gevaar. Men
heeft gezien, dat de Moer hun op de Rug
nam, om te fchielyker voort te kunnen zwem-
men of loopen , en dus de vervolging met hun
te ontkomen. Een myner Korrefpondenten(zegt
Po^toppidans (*),) heeft waargenomen, dac
deeze Vogelen , alzo de Raaven en Kraaijen
v zeei;

(*) IBaturï.^ifl:tbon4Bo?tac0t H.Th.p. 135.

BESCHR Y VING

U# zeer gretig zyn om de Eijeren uic te zuigen of
Afdeel, dekjongen op te vreeten, zig fomtyds wel een
_^XXV. halve Myl hooger op in 't Land begeeven , om
stuk. een beter Hol tot hunne Broedplaats te zoeken,
Eider- Miflchicn is het om die reden , dat zy hunne
Vogd. Neften veelal maaken onder de Geneverboo.
men , gelyk Linn/eus aanmerkt (*).
Geftalte. In geftalte en grootte zyn zy als een middeL
foort tuflehen de Ganzen en Eenden. Het
Mannetje is op de Rug wit, als ook aan de
Hals en Borft , doch op de Buik zwart , gelyk
ook de Ben en Pooten : en de Kop van boven
is glimmend zwart. Aan het Agterhoofd heeft
het een witte dwarsftreep ; het bovenfte van
den Hals is bleek-groen; de Staartpennen zyn
zwartagtig, de buitenfte wederzyds met een
witte tip. Het Wyfje is rosagtig-bruin , met
zwarte dvvarsvlakken gefprenkeld ; den Buik en
de Staartpennen bruin ; den Kop en 't bovenfte
van den Hals met langwerpige zwarte vlakken,
Rajüs merkt aan , dat , in beiden , de Pluimp*
jes , die de zyden van den Bek bekleeden , we-
derzyds in een hoek voortloopen tot aan 't mid-
den der Neusgaten (onder de Neusgaten); V
welk aan deeze Soort byzonder ware en hy ia
geen andere Eenden ooit waargenomen had.
De Moer (zegt hy) leidt de pas uitgekomen
Jongen naar Zee , en , met dezelven weg gaan-
de, kykc zy nooit om naar 't Land: werwaards
zy vertrekke is onbekend.

Pee*

( ) Faun* Suec. p. 33,

derEenden. 43

Deeze Vogelen leveren die ongemeen fyne n#

en zagte Pluimen uit , welke onder den naam Afdeel,

yyv

yan Eider-Dons zo beroemd zyn en koftbaar. tT *
Men kan deeze Pluimen van gedoode Vogelen stuk.
plukken , gelyk door de Noorfche Boeren dik- Eider-
wils gefchiedt ; doch de beften worden ingeza- ®on$'
meld van de Neften , alwaar men hec fyne
Dons vindt, dat deeze Vogels zig, tot een
zagte Legerftee voor de Jongen, uit de Borft
plukken. Deeze laatften , van Hey , Takjes
en ander vuil gezuiverd, gelden in Noorwegen
wel twee Ryksdaalders het Pond; zo dat het
Strandvolk veel voordeel heeft van het vergade-
ren derzelven* De Bedden , Peuluwen en Kus-
fens, daar mede geflopt , zyn by uitftek zagt
en warm: in Vrankryk maakt men 'er Voeten-
Dekens * van, die, om hunne ligtheid en dat * tem**
zy zig zo uitbreiden, een zeer gemakkeïyke FieUs'
verwarming geeven. Sommigen, egter, willen
dat deeze Pluimen ongezond zyn en de Vallen-
de Ziekte veroorzaaken zouden , 't welk Bar-
tholinüs door de Ondervinding tegenfpreekt.
De Eijeren , zo wel als die van andere Strand-
vogelen, worden van de Boeren te Bergen in
menigte te koop gebragt : doch het Vleefch is
Thraanig en lïrekt flegts tot Spyze van 't. Ge-
meene Volk. Egter kan men het redelyk fmaa-
kelyk maaken , mids hetzelve vooraf in Azyn
kookende , eer het wordt gebraden.

(13) Eend

1. Deel, V. ,Stüx,

44

Beschryving

II. (13) Eend met het Aangezigt kaal en wrattig*
Afdeel.

XXV. 1° 'c algemeen wordt deeze de Indiaanfche %
Hoofd, of ook de Eend van Libyë , en van Kairo 5
STUK- genoemd by dé Ouden. Rajus fpreekt van
wilde Brafiliaanfche Eenden , Apeca Apoa ge-

pendkaat* naamc* en tyeca Guacu 9 die de zelfden ichynea
te zyn ; als ook die , waar van Feuille'e on-
der den naam van een foort van Waterhoen ge-
wag maakt. De Franfchen van Guajana noq-
men hem Canard franc , en de Engelfchen Gui-
ny Duck of Mufcovy Ducky dat is , Moskovi-
fche Eend ; doch verkeerdelyk ? zo Rajus
aanmerkt , dewyl hy een fterke Muskus-reuk
heeft. Dit is de reden y dat ik hem Moskaat-
Eend noem , naar 't Franfche , Canard mufqué 3
't welk Brisson gebruikt.

Hy is veel grooter dan de gewoone Eenden.
De kleur 5 zo van het Mannetje als van het
Wyfje , in 't algemeen , is uit den zwarten
paarfchagtig ; doch deeze Vogels verfchillen
wel zo veel in kleuren als de gewoone Hok-
Eenden. Omtrent de Neusgaten en Oogen
hebben zy roode Vleefch-heuveltjes. Zy maa-
ken een fchor Geluid , dat naauwlyks hoorbaar
is , uitgenomen wanneer menze tergt of toor-
nig

(13) Anas Facie nuda" papilloGu Faun, Suec. 98. Anas
• mofchara. Raj. ^Av. 150. Alb. ^Ay. III. p. 92. T. 9(jt

98. Anas Indica. Gesn. <Av. 122. Aldr. Ornith, L, 19*
c. 26. Anas Libyca . Will Ornitb* 29^.

der Eenden 45

ftig doét worden. Het Wyfje is veel kleiner dan n.
het Mannetje. Zy zyn uit Indie afkomftig. Afdeed

XXV,

(14) Eend die graauwagtig is , met een Lood- Hoqf.d-
kleurigen Bek , een Goud-geele Vlak aan de STuK*
zyden, en op de Vlerken een groen en geele Bahamenfis.
Vlak. fcheto"

De Bahamafche Eend met een Loodkleuri-
gen Bek en een Vlak van Oranje-kleur , wordt
deeze door Catesby getyteld. Ra jus fpreekc
'er van , onder den naam van Mareca , die in
Brafil aan deezen Eend gegeven wordt, heb-
bende een bruinen Eenden-Bek, mee aan den
wortel wederzyds een roode Vlak. De Kop
van boven is graauw, aan de zyden onder de
Oogen wit, de geheele Borfi en Buik heeft de
kleur van doorgezaagd Eiken- Hout, doch don-
kerer , met zwarte flippen gefprenkeld: de
Pooten zyn zwart, de Staart graauw. De Wie-
ken zyn ten deele groen , geel , zwart , en de
Staartpennen graauw* Men vindt hem, na-
tuuriyk, in de Bahama, en hy wordt, in En-
geland , Ilatbera-Duck geheten,

(16) Eend

(14) Anas grifea, Roftro plumbeo : macula laterali ful-
▼a, macula Alarum viridi lureaque. Syft. Nat, X. Anas
Bahamenfis; Roftro plumbeo , macula Aurantii colorist
Catesb. Car. L p. 63. T. 93,

I<Deel V, Stuk,

46 BesChr YVINÖ

}h (15) Eend die wit is, met de Rug en Slag-
Afdeel. pennen zwart , dén Kop blaauwagtig , het
iSS- Agterhoojd wit.

STUK.

xvl Deeze worde van Brtssön gebragt totdeTa-
yLlbeoU. lingen 9 die veel kleiner zyn dan de tamme
ïWmcrr^' Eendvogels. Hy noemt hem de laling van
Loitifiana.Eüw ards heeft 'er den naamjvan kleine
zwart en witte Eend aan gegeven. Wy noe-
men hem het Wittcrtje, om dat het wit de
Voornaamfte kleur van hem is; doeh hy heeft
de Rug glimmend zwart ; den Kop en Hals
Goudgroen met een weerfchyn van Violet op
den top van 't Koofd , aan de Wangen en
Keel. Het Agterhoofd is wit , de Stuit bleek
Afchgraauw. De Staartpenncn zyn Afchgraauw,
maar de drie buitenflen wederzyds met wit
gerand aan de buitenzyde. De Bek is van bó-
ven zwart, van onderen groenagtig: de Pooten
zyn Oranje-kleur, de Nagelen zwart. Hy ont-
houdt zig in Amerika.

XVI. Ci 6) Eend met den Bek aan '£ end breeder en
Slobbe?' rondagtig , krom genageld.

De

Anas alba , Dorfo Remigibu<que nigris , Capife
corrulescente, Occipite albo. Syfl. Nut. X. Anas minor
albus Sc fufcus Edw. ^Xr. igo« T. 100.

(16) Anas Roflri exrremo dilataro rotundato , Ungue
incurvo. Faun. Snee. 102. Jt. Gotl. 167. Anas latiroftra
tnajor. Gesn. *Ay. 120. Aldr. Om. 3. p. 227. Anai
platyrhyhchos airera. Will. Om. 283. T. 74. Raj. ^4%
X43. Anas elypeata Germanica. Alb. *Ay- X» p* 93«
97- 9S.

6 È R E E N D E N.

De Duitfchers noemen deezen Lepel-Eend, j£
Schild-Eend of Breü-Scbnabel , dat is Breed- Afdeed
bek, om dat zyn Bek aan 9t end breed en Le- Mxxv-
pelswyze uitloopt : de Katalogners G?//z>>* en de stois*
Engel fchen Shoveler , de Fraofchen SoucheU
Men vindt 'er ook, onder den naam van jDwf£-
fche Pelikaan en Zee-Faifant, melding van ge-
maakt by de Schryveren. Rajus merkt hem aan
als een der fchoonft gekoleurde Eenden.

Deeze Vogel is een weinig kleiner dan een
Hok-Eend. Het Mannetje is van boven groen-
agtig zwart, van onderen Kafianie-bruin : het
heeft den Kop en Hals Goudgroen, met een
tveerfchyn van Violet-kleur ; den Borft van bo-
ven wit, met zwartagtige halfmaanswyze vlak*
ken gefprenkeld : de bovenfte dek- Vederen der
Wieken zyn blaauwagtig Afchgraauw: het
heeft een Goud-groene Vlak op de Wieken,
met een weerfchyn van zuiver Koper- kleur ,
en boven met een witte ftreep : de agt middelfte
Staartpennen zyn in 't midden bruin , aan de
randen witagtig. Het Wyfje is van boven
bruin , met roffe randen der Vederen : van on-
deren vaal, met bruin gevlakt; voor 't overi-
ge als het Mannetje. Zy hebben beiden den
Bek aan 't end breed, als een Lepel uitge-
hold, met kleine tandjes, als van een Kam, ge-
rand. De kleur van den Bek is zwart; die
der Pooten , welke korter zyn dan in de ge-
, woone Eenden, hoogrood of Oranjekleur.

Zy

ï. ÖEIL. V. STVK.

48. ËESCtfRYVlNG

t|, Zy onthouden zig in de Moeraiïen en hieeü
Afpeel. aan je Zeekuft van Europa.
XXV.

Hoofd- (17) Eend met een paarfcbe Vlak op de Wie-
ken, die wederzyds zwart is en daar buiten

XVI ï.

Fiatjryn. wit , de Borfi rosagtig.

chos.

Breedbek. Deeze wordt van Brisson voor het Wyfje
van den voorgaanden gehouden. Aldrovaindus
onderfcheidt 'er hem van door de geele Poo-
$ ten; 't welk insgelyks plaats hadt in degene,
die door Rüdbeck" in [Sweeden was gefchil-
derd, welken hy noemt Rivier-Eend, met den
Bek groenagtig , de Pöoten rood. Egter wordt
die, van Linnjeüs , ook tot deeze Soort betrok-
ken,

xviii. (13) Eend met eenrojje Vlak op de Wieken *
kocjpr?" zwart en wit gerand.

By de Schryvers is déeze bekend onder den
naam van Anas Strepera; de Duitfchers noemen
hem Schnarr- of Scbnatter-Endte , of ook Lei*
her'; de Engelfchen Godwall of Gray ; de Fran-
fchen Cbipeau. Van de wilde Eenden worden

fom-

(17) Anas macula Aiari purpure 1, urrinque nigra alba--
que, Pe£tore uiFefcenre. Faun. Sttec. iO}. Anas plaryr-
hynchos, Pedibus luteis. Aldr. Orn. L. 19. c. 32. Will«
Orn. 284. Raj. Ar. 144.

(18) Anas macuia Alarum ruft ,nigra , alba. Faun. Sttec»
101. Anas ftrepera. $esn. ^Av. 121. Anas plaryrhynchos,
ïloftro n'^ro &: plano. Aldr. Orn. L. 19 c. 2.2. Raj.
^y. 145. The Godwall or Gray. Will. Orn» 287. T.p.

I)ER Ê'ENDEK. 40

fbmmigen zo gemeenzaam gemaakt, dat zy de u
anderen van verre aanlokken door hun gekwak, Afdeel.
en deeze noemt men Roepers of Baanroepers.
Dit bedrog is den Ouden reeds bekend ge- gTU3C.
weeft 3 naar 't gene uit den Föeet Alciates
blykt. De opgekweekte Lok-Eend , zegt-

hy, blaauw van Veeren, gewoon weg te
„ vliegen en terug te keeren tot haaren Mees-

ter; kwakt, wanneer zy Vlugten ziet van
„ dergelyke Eenden in de Lugt, en begeeft
„ zig daar by * tot dat zy dezelyen onverhoeds
<>, in de Netten geleid hebbe: als wanneer dc
„ anderen een groot getier maaken , doch zy,
„ haar zelve bewuft van 't misdryf, zwygt.
„ Dus belaagt, bedriegt, verleidt die trouw-
„ looze Vogel haare Bloedverwanten , om dienft
„ te doen aan haare Tyrannen.

De Roeper is van boven bruin, met boogs-
wyze witagtige ftreepjes ; van onderen wit met
graauwe Vlakken : aan de Stuit zwart. De Staart
is kort en wit , beftaande uit zeftien Pennen,
waar van de twee middelden bruin zyn en lan-
ger dan de anderen , die allengs korter worden
en dus dé Staart fpits maaken. Op de Wie-
ken heeft deeze Eend een glimmend
zwarte Vlak , van boven met een rofle , van
onderen met een witte ftreep gezoomd , en hier
door wordt hy genoegzaam, zegt Rh jus, van
alle anderen onderfcheiden. De Bek is vaa
boven bruin- Van onderen bleêk-rood , gèlyk

oofc

I, Di ii. V. Stvk. D •

50

BfiSCHRYVtN*

II. ook de Pooten. Hy onthoudt zig in de zoet*
Afdeel. \\rateren van Europa.
XXV.

Hoofd- Eend die voitagtig is , hebbende de Rug*

r en Slagpennen zwart > den Kop dik , van boven

AlX.

BucephaU* en onderen met een glanzige kleur van Zyde.
Dikkop.

Brisson noemt deezen Winter -Eend , om dat
hy zig alleenlyk 's Winters in Karolina ont-
houdt: de Engelfchen geeven 'er den naam
van Buffels-Kop Eend aan, wegens de dikte van
zyn Kop, weshalve ik hem Dik-Kop geheten
heb. Catesby hadt 'er den naam van kleiner
Eend met een Purperagtigen Kop aan gegeven.

In grootte komt hy tuffchen de Hok-Eenden
en Talingen. De kleur is boven op 't Lyf
wit , onder zwart. De Kop is van een
glanzige Goud-groene kleur, met een zeer hel-
deren weerfchyn van blaauw en Violet , doch
de Wangen, Hals en de dek- Veders van de
Schouderen zyn wit. Ook heeft hy een witte
flreep,in de langte,over zyneWieken heen.Alle de
Slagpennen zyn zwart , de Staartpennengraauw°
de Bek Loodkleurig, de Pooten rood. Het
Wyfje is geheelenal bruin. Men vindt deeze
Eenden 's Winters ia Karolina.

(20) Eend

(19) Anas albida, Dorfo Remigibusque nigris, Caplre
fupra infraqwe tumido Sericco nitente. Syft. Nat. X#
Anas minor, purpureo Capite, Catesb, Qr. I. p. 95-

X 95".

der Eenden.

(20) Eend die wit en zwart bont is , met een f£
dikken zwartgroenen Kop , hebbende een wit- Afdeel»
te Vlak aan den hoek van den Bek. Homq~

STUK»

By de Ouden ftaat deeze bekend onder den xx*
naam van Clangula of Kwaker, en fommigen cUngul^
noemen hem Breed-Bek , Zee- en Duikel-Eend.E^dak€r*
De Duitfchers geeven 'er den naam aan van Kobel-
Endte , Straus-Endte of ook van Weiffer drit
Vogel en Klinger , gelyk de Sweeden hem Knu
pa of Dopping noemen. By de Italiaanen heet
hy Quattf Öchi , om dat de witte Vlakken aan
de hoeken van den Bek hem zig doen vertoo-
. nen , als of hy vier Oogen had* De Engelfchen
noemen hem Gclden-Eije öf Gulden- Oog, de
Franfchen Garm.

't Is een Vogel die keurlyk duikelt , om
Schulpvifchjes op te zoeken aan de Stranden van
Europa , doch die ook in de zoete Wateren ge-
vonden wordt , néflelende in hólle Boomen. Hy
is kleiner dan een gewoone Eend , kort en
dik van Lyf , dik van Kop , die donker of pur*
peragtig groen is , met Goud-geele Oogkrin-
gen. De Onderhals, Borft en Buik, zyn wit >
gelyk ook de middelde Slagpennen , de Staart-
pennen zwart, als ook de Bek ; de Pdoten
Oranje-kleur.

(21) Eend

(20) Anas nigro alboque raria , Capite tumido nigre-
?iridi ; ünu Oris macula alba. Faun. Snee. 100. It. 0el9
49» Clangula. Gesn. 119. Alb. *At>. L p. 92.T. 96*
Anas plaryrhynchos mas. Aldr. Ornitb. L. 19. c, 42»
Will. Ormth. 282. T. 73. Rat. ^A.y. 142.
I.Dkel, Y. Stuk. D %

I

Beschryvins

II.
Afdeel.

XXV.
Hoofd-
stuk.

XXI.

Hjèftica,
ftraauwe
Taling,

(21) Eend die bruin-Afchgraauw is , met een'
witte Vlak aan de Ooren en op de Vlerken.

Catesby heeft deezen de kleine bruine Eend
geheten : Bris'son noemt hem de Taling van
Karolina. Hy is, zegt deeze Aucheur, een wei-
nig kleiner dan onze kleine Taling : het Man-
netje i& over 'c geheele Lyf zwart en wit bont;
doch het Wyfje donker-bruin van boven en
van onderen bleek-graauw. Zy onthouden zig
in Karolina, en worden meeft gevonden om-
trent den Mond der Rivieren.

De Heer Brisson laat hier op volgen de Be-
fchryving van een fraaije Taling van de Farc-.
Eilanden , welke door den Vlootvoogd Thurot
naar Vrankryk gezonden was en thans opgezet
mi 't Kabinet van den Heer Aubry bewaard
wordt. De Ingezetenen van dat Eiland noemen
hem O Edel. Hy is een weinig grooter dan
onze groote Taling, van boven zwart-bruin,
van onderen wit, met een zwartagtige ovei-.
kngfe ftreep op den Kop , die aan de zydea
bleek-graauw is , maar wit om de Oogen : het
Agterhoofd en de boven-Hals zwart- en wit*
bont; de Keel en onder-Hals bruin gevlakt;
met een rosagtig bruine Vlak op de Wieken;
de vyf buitenfte Staartpennen wederzyds graauw,
üitwaards met wit gerand. De Bek is zwart-

agtig

' (21) Anas fufcocinerea , macuU Auriura Alaruraqu»
alba. Syft. Nat. X. Anas minor tx albo & fulc© variü*

der Eenden. 53

agtig en de Pooten bruin, naar Loodkleur trelo ir
jfcende. Afdeel.

XXV.

(22) Eend die zwart is>met den top van 't Hoofd Hoofd-
en den Nek wit; een zwarte Vlak op den STUK-
Bek agter de Neusgaten hebbende. Pwj)lJu

lata.

Deeze die ook in Noord-Amerika , en in "t Bril EzvA
byzonder in Kanada of aan de Hudfons-Baay
huisveft, worde van de Engelfchen Whilk of
groote zwarte Eend geheten. Brisson telt hem
onder de Macreufes: wy noemen hem, wegens
de Vlakken op zynen Bek, de BriUEend. Hy
is veel grooter dan de gewoone Eenden , heeft
de Staartpennen zwart, de Pooten rood, den
Bek Oranje-kleur, doch op ieder zyde van de
Bovenkaak een zwarte plek, die een weinig
hooger is dan 't overige van den Bek , en
vierkant van gedaante.

(23) Eend met de Qsgkringen geel en den Kop XXXII.
gracutw , hebbende een witte Halskraag. Bwin^cT

De naam van Glaitcion is aan deezen Eend
reeds toegepaft door de Ouden , terwyl de He*
dendaagfehen hem in 'c Franfch Morillon noe-
men , in \ Hoogduitfch SchellEndte of Schilt-

Ent»

(22) Anas nigra,Venice Nuch'que albis*macul3 nïgr^
Roftri poue Nares. Syfi. Nat. X. Anas Canadenfis ma
jor niger. Edw. *A*p. iyf. T. 15-5-,

(23) Anaa Iridibus flavis, Capite grifeo, Collari albe?.
Faun. Suec. 104. Glaucion. BelL. ^Ay. b. Alö^.
firn. h I3. c. 3g. \yxLt| Om 231, Raj.

h Dï£L, VtSTU^ i) 3

54

Beschutvin o

II. Ent, en LoeffeUEndts ; 't welk dc Engelfchea

Afdeel. spoon-biiïd Duck uitdrukken. De Swee-
XXV

Hoofd- ^en noemen hem Brunnacks. Hy behoort on-
stlk, der de Breedbekken, en wordt van de Venc-

tiaanen > wegens zynen roodagtigen of vaalcu

Kop , Capo rojjo geheten.

XXIV.
Tenelope,
Smient.

(24) Eend met de Staart eenigermaate fcberp %
van onderen zwart; den Kop bruin, bet Voor-
hoofd wit.

Men vindt deezen by de Ouden genaamd
Bofchas en Penelope; welke beide naamen van
een duifteren oorfprong zyn. Wat den laatftea
aanbelangt ; men wil dat Penelope , de Huis-
vrouw van Ulyffes, dat voorbeeld van Kuis»
heid, door haare Ouderen in Zee geworpen
zynde , van zodanige Vogelen is behouden of
opgevoed : de andere zou van een Griekfch
woord, 't welk Aazen betekent, afgeleid moe*
ten worden. Iri 't algemeen is de naam Flui-
tende Eend , om dat hy een fyn en piepend
Geluid maakt ; weshalven de Katalogners hem
noemen Piula, de Duitfchers Pfeif-Endte, de
Engelfchen Whewer of Whijlling Widgeon> en
de Franfchen Canard Siffieur. Wy geeven 'er
den naam van Smient aan , die van het Hoog-

duitfeh

(24) Anas Cauda acutiufcula fubtus fiigia , Capite
brunneo «Fronte aiba. Fattu. Snee. 105. Penelope. Gesnt^
io3. Aldr Om. L. 19. c, 38. Jonst. Xv. L. 49.
Will. Om. 288. T. 72. Raj, >Ay. 146. Anas (illularii*
Alb. <Av, II, p. SS. X. 99.

der Eenden. 55-

duitfch Schmey afkomftig zou kunnen zyn ; de n

Sweeden noemen hem WrianL Afdeeu

Deeze Vogel komt aan de Zee-Kuften, en in TTXXV-
ö _ Hoofd-

de Moeraflen van Europa , zeer menigvuldig stuk»

voor. Hy is kleiner dan een Eend. De Kop ,
en 't bovenfte van den Hals, zyn in het Man-
netje Kaftanie- bruin , in het Wyfje rosagtig, in
beiden met zwart gevlakt : van onderen zyn zy
beiden wit ; van boven het Mannetje witagtig
graauw, met zwarte dwarsftreepen , het Wyf je
bruin-graauw , de randen der Vederen rosagtig.
Het Mannetje heeft , op de Wieken , een Goud-
groene Vlak: de Staartpennen zyn in beiden
bruinagtig , met witte randen ; de Bek en Poo-
ten blaauwagtig en zwart.

Onder de Silezifche Vogelen wordt een ge- Geknifck
kuifde Smient opgeteld, die ook roodagtig is me*U
van Kop, Kuif en Keel, hebbende den Hals*
Borfl, Buik en Stuit zwart, doch voor 't ove-
rige Wynagtig Afchgraauw zynde over 't Lyf
en Staart : de Oogkringen hoog- den Bek
bleek-rood , gelyk ook de Pooten , en twee
halfmaans wyze witte Vlakjes op de Schoude-
ren. Deeze is grooter dan een Eend en leeft
aldaar ook in de Moeraiïen. Van de Duitfchers
wordt hy Brandt - Endte 9 als ook Rotthah ea
Rott-Kopff geheten , wegens de roffe kleur van
■zynen Kop en Keel. De Italiaanen noemen hem
Capo rojjo maggiore , of groote Rood-Kop.

I Des*, V.Sti/ic, D4 (25) Eïd

56

Beschryving

TL
Afdeel.

XXV.
Hoofd-
stuk.

XXV.
^4tuta.
Pylftaart.

XXVL
\\7inreï>

(25) Eend met een zeer lange fcherpe Staart ,
die van onderen zwart is ; het Agterhoofd
wederzyds met een witte Jtreep getekend.

De langte van de Staart , die den naam aaa
deezen Eend geeft , heeft inzonderheid plaats
in het Mannetje : het Wyfje is ook anders ge-
kleurd; zynde van boven zware- en rosagtig
bont ; van onderen witagtig met graauwe Vlak-
ken. De Engelfchen noemen hem Zee-Faifant,
onder welken naam Albin 'er twee zeer fiegt
gekleurde Afbeeldingen van gegeven heeft : ook
wel Cracker > wegens het Gekraak dat hy met
zyn Bek maakt. Anderen geeven 'er den naam
van Zee-Vogel aan, om dat hy zig veel aan de
Stranden en in Zee onthoudt. Het Mannetje
is op de Rug zeer fierlyk gekleurd. De Mexi-
kaanen noemen hem Tzitzihoa.

(26) Eend met een Wigswyze Staart , de mid-
delfte Staartpennen lang, hei Ligbaam graauw3
de Wangen wit.

Men kan gevoeglyk den naam van Winter-

Eend

(25") Anas Cauda aeuminata elongata fubrus nigra , Oc-
cipite utrimqué linea alba. Syfl.Nat. X. Anas Cauda cunei*
formi acut«. Faun. Suec. 96. Anas Cauda acuta. ©esn.
^y. 121. Will. Om. 289. T. 73. Raj. <ytr. 147. Alb
^4y. II. p. $4. T. 94.

(20) Anas Cauda cuncata ; Re&ricibus intermediisloji.
gis, Corpore grifeo, Temporibus albis. Faun* Suec. 9^
Anas Iflandica. Worm. Mus, 302. ;Anas Cauda acuia
Canadenfls. Edw. *Ay> 156. T. 156.

der Eenden,

57

Eend aan deezen toe-eigenen , om dat hy van Jr
de Sweeden dus geheten wordt, alwaar hy in Afdeel»
de MoeraflTen van 't Noordelyk deel huisveft > XXV.
komende in't fcherpfte van den Winter by onsf ^ukT
zegt Linn^üs ; van waar is my onbekend.
Thans fchynt te blyken , dat hunne eigentlyke
Woonplaats op Ysland zy, alwaar men ze Ha~
velld noemt , als ook in de Hudfons-Baay. Zy
zyn van grootte als de Pylftaart, en hebben
ook de twee middelde Staartpennen by uitflek
lang.

(27) Eend met de Wieken Afchgraauw en XXVIÏ

onzevlakt , de Stuit zwart. Ferina,

Refle

Onder de wilde Eenden voert deeze den naam Eencle
van de graauwe of bruine ; hoewel hy ook
Rood-Kop en Rood-Hals genoemd wordt , om dat
die deelen Kaftanie- bruin zyn. Sommigen heb-
ben hem middeUEend geheten ; om dat hy klei-
ner dan de Eenden is en grooter dan de Talin-
gen. De Engelfchen noemen hem Pocbard,
de Franfchen Millouin. Daar zyn 'er ook, die
den naam van Penelope aan deezen toe-eigenen ,
en hy wordt van de Duitfchers wel Rot-Endt,
dat is roode of roffe Eend , geheten. De Bek en
Pooten zyn blaauw-agtig.

(28) Eend>

(27) Anas Alis cioercis immaculatis, Uropygio nigrot
faun. Suec. 107 Anas fera fufca. Gesn.^t. 116. Al-
£>r. Om. L. 19 c. 40. Will. Orn. 2S8. T. 72, Raj.
*sty. 143. Alb. \Ay. II. p. 87. T. 98.

I. Deel. V. Sïük. D 5

Beschryving

II.

Afdeel.

XXV.
Hoofd-
stuk.

X&VIII.
Ovcrqnedu»

la.
Winrcr-

Xaliog.

XXIX.
Cf et ca»
Schyf-
Taling.

(28) Eend, die de Wieken groen gevlakt heeft
en een witte Jlreep boven de Oogen.

Omtrent Straatsburg wordt deeze Kernell ge-
hetenen, en hy is, by de Sqhryvers, de eer-
fte der Talingen , maar tevens de grootfte; wes-
halve hy ook den naam voert van middeUEmd.
Sommigen noemen hem Boscas en Phaskas , naar
het Griekfch. By de Italiaanen is Cercedula of
gcavolo en Garganello ; by de Franfchen Ger-
celle of Sarcelle , by de Engelfchen Wigeon*
de algemeene naam der Talingen. Zy zyn veel
kleiner dan de Hok-Eendcn , bruin van boven ,
wit van onderen. De witte ftreep boven de
Oogen heeft alleen in het Mannetje plaats. De
Kop en Hals zyn, in beiden, ros-agtig , met
bruine Vlakken: de Bek zwart, de Pootea
Loodkleur.

(29) Eend, die de Wieken groen gevlakt heeft ,
een witte Jlreep boven en onder de Oogen.

Decze draagt , om dat hy kleiner is , by de

Schry-

(28) Anas maculu Alarum viridi, linei alba fupra
öculos. Faun» ±uec. 108. Kernell. Gf.sn. ^4t. 107. AL.
r>n. Om L. 19 c. 33. Querquedula prima. Will* 0<n+
291. T 74. Raj *Av. 148.

(29) Anas macula Alarum viridi, [linei alba fupra
Snfraque Oculos. Faun uec. 109. Querquedu'a fecunda»
£ minor. Gesn. jtt* 105. Aldr» Qtn L. 19. c. ^i.Will»
Om. 290. T. 74. Raj. ^ty. 147. Querqueduia Fraaci*
ALs. ïtf, l p. 95. T. 10Q. & II. p. 91. x« ïq%

der Eenden. 59

Schryvers den naam van de tweede of kleine jfw
Taling; by de Ftfanfchen petite Sarcelle; by de Afdeel,
Engelfchen Teal of gewoone , by de onzen
Schyf taling. De Duitfehers noemen hem Troes- STUk/
fel, Krig Ente, Kreuck-Entle> Sor* Entle , Soc*
ke 9 enz. De Sweeden heeten hem Aenta , de
Polakken Cyranka. Hy verfchilt van den voor-
gaanden meeft door de witte ftreep, die hy zo
wel onder als boven de Oogen heeft. Van fom-
migen wordt hy ook de Franfche Taling gehe-
ten. Men vindt deeze en de Winter-Taling in
de zoete Wateren van Europa.

(30) Eend die bruin is , wit en blaauw bont , XXX.
aan de Oor en en Wangen met een dubbelde Gekraagde'
ftreep 3 de Halskraag en band om de Borft , w^f™**^^*
van kleur.

Onder den naam van bruine gevlakte Eend
heeft Edwards deezen zeer naauwkeurig be-
fchreeven en afgebeeld. Hy is van grootte
omtrent als de gewoone Hok- Eenden. Brisson
noemt hem de gekraagde Eend van Terre-neuve ,
alwaar hy gevonden wordt. Dewyl hy zo zon-
derling geftreept is en gebandeerd* heeft men 'er
den naam van H}ftriotiica of Jan Pottagie Eend,
piet onaardig , aan gegeven.

,(31) Eendy

(30) Anas fufca,"albo coeruleoque varia, Auribus, Tem-
poribusque linea gemina, Collari fafciaque Pe&orali albis.
tyft. Nat. X. Anas fufcus maculatus. Edw. +Ay< 99*
X. 99.

ï Deel V. Stuk,

6ö Beschryvi'ng

fl. (31) Eend , die graauw is > met witte Oor en ^

Afdeel. ^ voorfte Slagpennen zwartagtig.
XXV.

Hoofd- Van Bhisson worde deeze geplaatft onder de

STUK

XXXj Talingen» om dat hy niet grooter is .dan de

Minuta. gemeene Franfche Taling. De kleur is van bo-

KJeme ycn donfcd-.bnrii] , van onderen wit , met bleek

Amen- ' 1

iwanfche. j&(fc dwarsfireepjes ; de Borfl, Buik enStaart-
pennen rosagtig bruin : maar om de Bovenkaak
en aan de Oorcn heeft hy witte Vederen. Lin-
n&vs twyfelt, of deeze ook het Wyfje van den
voorgaanden zy. Men vindt hem aan de Hud-
fons-Baay.

Aïlerklein- Brisson, by wien deeze de laatfte op één
tte Taling. Da hQeft nog een Taling van St. Domingo ,

zynde by hem de laatfte en tevens de allerklein-
üq hem bekend in het gantfche Geflagt der
Henden. Deeze is, van >t end des Beks tot
aan dat van de Staart, nog geen twaalf Duimen
lang. De Mexikaanen noemen het Mannetje
Chilcanauthli en ft Wyfje Colcanautbli , dat is
te zeggen, Eend die de kleur heeft der Kwar-
telen. Van boven is dezelve ros , van onderen
bmin-graauw met wit gemengeld, de Kop van
vooren Roetkleur : het onderfte van den Buik
bleek^ros met bruin-graauw gevlakt, de Staart-
pennen zwartagtig met pikzwarte Schaften»
Op ieder Wiek heeft hy een witte Vlak; de

Bek

' (^1) Arias grifca, Auribus albis, Remigibus primoribus
nigricanribus. Syfi. Nat. X. Anas Canadeniis minor fus-
cus, Ed\v< ^4v* 157. T. 157,

ê ï r Eenden, Si

Bek is zwart, de Pooten bruin. Men vindt hem ffa
op 't Eiland St- Domingo en in Nieuw Afdeei»

STUK

(32) Eend met een bonte Vlak op de Wieken , ^xxl*
een witte Jtreep boven de O ogen > den Bek Ortia.*
en Pooten AJch'graauw. T^ög!*"

Deeze verbeeldde Ray zig , dat de aller-
kleinfïe was onder de Eenden , doch hy heeft
de langte van omtrent dertien en een half Duim*
volgens de Afmeeting van den Heer Brisson,
Hy wordt , by de Schry vers > Circia geheten ,
waar van het woord Cercelle en Scuxelle , dat de
Franfchen vooi4 Taling gebruiken, mifTchienzal
afkomftig zyn. Zy noemen deezen , zo wel
als deEngelfchen, Zomer -Taling: de Duitfchers
Birckilgèn of Graw Endtlin. In het Mannetje
zyn de Wangen en Keel Kaflanie. bruin , in
het Wyfje met wit gefprenkeld. Van boven
zyn zy bruin , van onderen gcelagtig wie
met graauwe Vlakken; de Keel en Borlï ros-
agtig. De Vlak op de Wieken is Goud-groen
mei een witte ftreep van onderen in het Wyf-
je en ook van boven in het Mannetje : zy heb-
ben beiden den Bek zwartagtig , de Pooten
blaauw.

(53) Eend

(32) Anas macula Alarum varia , linea a!ba fupra O-
culos, Roftro Pedibusque ciaereis. mun- Succ. ux,
Anas Circia. Alb. *Ay. II, p. 92» T. 103, IQ* RaJ"
sA** 148.

62 Beschr Y VING

(33) graauw is , met de Slagpennen?

Afdeel. Staart en Buik zwart, een mal en uitte

Hoo L#- Pkk °P de Wieken*

Deezen noemen de Engelfchen roodbekkize

STUK.

xxx 11 r.

\A*t*mn*- Smient,enLiNN#us geeft 'er den naam vanHerfft-

Amerikaan- aan> * noem kcm> meC BlUSSON, Am*

*che rikaanfebe SmienU Hy is van boven Kaftanie-
Smient. , , . _

bruin , van onderen zwartagtig , zegt Brisson ;

met het Agterhoofd en de Stuit zwart; de

Wangen ,'Keel en Borft grys. Die van Edwards

heeft het bovenfte van den Kop, de randen

der Wieken en de Dyën zwart, de bovenfte

dekvederen in 't midden hoog-Oranje. Dc

Pooten zyn Vleefchkleur , de Oogkringen hel-

der bruin ; de Bek rood met een zwart Nagelt.

je getipt. Men vindt hem in Noord- Amerika,

3ÖCXIV (34) Een,d met de niiddelfte Staartpennen (in *t

üofchas. Mannetje) omgekruld , den Bek regt.
Gewoona

Eend

Deeze Soort en de volgende begrypt, by den
Heer Linnjeus, zo wel de gewoone Hok- of

tam.

(33) Anas grifea, Remigibus, Cauda, Ventreque nigriSj
area Alarum tulva albaique. Syfl. Nat. X. Anas Fiftula»
ris rufus, Roftro rubro , occidentalis. Edw. sAy. 194.
T. 194.

(34) Anas Re£lricibus intermediis (Maris) recurvatis,
Roftro re£to. Fa»n. Suec* 97. Anas fera torquara minor.
Güsn. sAv. 114. Aldh. Om. L. 19. c. 2?. Raj. *sCv*
145. Bofchas major. VVii.l. Om* 284. T. 72. Alb.vX>.
II. p. 89 T. 100. B. Anas domeftica. Jonst. ^Ay. 141^
T. 49 Will. Om. 293. T. 7f Aldr. Orn* L. 19. c,

Gesn. sAv* 95. Raj. Ay* 150.

der Eenden, 63

tamme als de wilde Eenden, die ten opzigt jjw
van de omgekrulde Staartpenncn de zelfde Ei- Afdeeê;
genfchap hebben. Men noemt het Mannetje j^"XV*
in 't Nederduitfch Woord , in 5t Hoogduitfch stuk;""
Entracb, in 't Franfch Canarê, en 't Wyfje
Cane; in 't Engelfch Duck. De Portugeezeiï
noemenze Aden , de Spaanfchen Andde, del*
taliaanen Anatre of Anitra , de Sweeden Ancka,
de Poolen Kaczka en de Indiaanen Bebe.

De Huishouding der Eendvogelenis te be-. Het Ra-
kend , om 'er breedvoerig van te fpreeken. Ikjen°
zal alleen opmerken ,.dat zy de gemeenften zyn
onder de genen die men Ruid- Riiy- of Ruig-
Vogelen genoemd vindt in fommige Plakkaa-
ten. Zy hebben deezen naam van het Ruijenoï
uitvallen der Vederen; iets dat wel eigen is
aan alle Vogelen, doch aanmerkelykfl; in die
van [dit Geflagt. De Woorden , nu , ruijen als
de Eenden beginnen te broedenden deeze laatften
ruijen niet,voor dat de Jongen groot genoeg,om te
vliegen, zyn geworden; dat is tegen 't end
van Juny, wanneer de Woorden, na het rui-
jen , weder vliegen kunnen. Het ruijen , naa-
melyk, fielt hun in een ziekeïyken Staat, en
de Vogels deugen op 't laatft niet om te eeten*
Ook worden de Eenden door het broeden ca
opvoeden haarer Jongen , 't welk haai gebrek
doet lyden en geduurig werk verfchafc, ten
ulterfte vermagerd ; maar, in 't kort zyn zy
weder vet cn Vleezig.
De Eenden broeden tien of twaalf } ja veer-

ï.j>em.# yjvtf»i tien

<H Beschryving

tien Eijeren te gelyk : zy maaken haar Neft
onder Haagen , in de ruigte van 'c Boflchagie ,
ja zelfs fomwylen in 't Geboomte , als wan.
neer zy de bekwaamheid hebben, zo men wil ,
om de gekipte Jongen met den Bek te vatten
en om laag te brengen , in het Water. Men
oordeelt, dat de tamme van de wilde afkomftig
zyn. De kortheid, dikte en agterwaardfe plaat-
zing hunner Pooten, maaktze tot zwemmen
zeer bekwaam , maar geeft hun een loggen ,
waggelenden Gang in 't loopen. Ook zyn zy
zwaar van Vlugt, gelyk de andere Watervo-
gelen.

De Woorden hebben een fiaauwer en gra-
ver Stem dan de Eenden , die fcheller zyn van
Geluid. Wanneer zy meer dan gewoonlyk kwa>
leen, met de Wieken klapperen en veel be-
weeging maaken op het Water, zo is 'er door-
gaans Regen op handen. Wanneer hun Borft-
been roodagtig is, in de Voor- Winter, wordt
daar uit een zwaare Koude voorfpeld. De Boe-
ren , in Switzerland , houden de blaauwheid vaa
derzelver buitenfte Spieren - Vleefch voor een
teken van een fchoonen Zomer. De Ouden
hebben reeds de manier van Ecndehokken te
maaken aan de hand gegeven. Volgens hec be-
arigt van de Reizigers zyn de Chineezen in dit
Huk zeer vernuftig, kweekende 'er een on tel-
baare menigte van op de Rivieren. Zy laa-
tenze in de Ryftvelden loopen , om het On-
kruid uit te wieden en het fchadelyk Ongediert

të

der Eenden. 65

Ie vernielen. Het is verwonderlyk hoe gulzig il

fcy zyn, {lokkende byna alles dat hun voor- ArDteifl

komt in: doch hun voornaamfte Voedzel beftaat Uoö¥'^

in jonge Kikvorfchen, Water-Infekten of Wor- stuk.

men en Eendenkroos.

De Vogelen , (zegt de Heer Clayton, ïnSmasik ^è*

ouwen.

de Verhandelingen der Koniaglyke Sociëteit van
Londen,) die den Bek plat hebben en hun
Voedzel als by de taft of in 't Aardryk wroe-
tende zoeken , zyn voorzien met drie paar Ze-
nuwen , welken zig uitilrekken toe in hunnen
Bek. Door deeze Zenuwen is 't, dat zy mee
zo veel vlyt en naauwketirigheid oüderfcheidcni
wat dienflig zy om hun te (trekken tot Voed-
zel, van 't gene zy moeten verwerpen; 'twelk
zy door de Smaak alleen doen , zonder dö
Spyzen te zien, Deeze Zenuwen vertoonen
zig allerkiaarft in de Bek van een Eend, die
dezelvcn grooter heeft dan een Gans of eenig
ander Vogel , welken ik ooit gezien heb : ook
is 'er geen , die zo veel wroet als deeze ; tot '
het zoeken van zyn Voedzel. Nog onlangs had
ik geen deezer Zenuwen ontmoet in Vogelen
die den Bek rond hebben; rnaar^ fedërt ver»
fcheidenë ten platten Lande ontledende , zag ik in
een Kraay twee van deeze Zenuwen, die tus-
fchen de Oogen doorgingen tot in het boven,
fte gedeelte van den Bek, zynde nogthans veel
dunner dan cenigen van de drie paar Zenuwen,
welken in de Bek der Eenden zyn p fchoon in-
i. Deel. V. Stuit. E oet-

66

Beschkyvinc

II.

Afdeel.

XXV.

Hoofd

STUK.

Wilde
Eenden.

Gebruik,

derdaad veel grooter dan de Zenuwen van ee.
nigen anderen Vogel met een ronden Bek.

De geftalte der Eenden vercifcht geene be-
fchryving , als genoegzaam bekend aan iedereen.
Hunne kleur verfchilt eenigermaate , doch zo
veel niet als in de Hoenderen. Onder de wil-
den worden 'er gevonden , die grooter dan ge-
woonlyk zyn , Stoer -Eenden genaamd; doch
anders noemt men de wilden gemcenlyk Spfe-
geU Eenden of gekraagde. Sommigen derzel-
ven zyn Afchgraauw* anderen gevlakt. Allen
hebben zy dit met de tamme Eenden gemeen-,
dat de Kop en 't bovenfte van den Hals van 'c
Mannetje praaien met een heerlyke groene
kleur, die een weerfchyn heeft van Goud en
een fierlykön Purpergloed. De Borft der Woor-
den is Kaftanie-bruin , zy zyn een weinig groo-
ter dan de Wyfjes; anders is 'er, in deHcrfff,
geen verfchil tuffchen beiden.

Het Vleefch der wilde Eenden wordt beter
geagt dan dat der tamme of Hok- Eenden , die
allerley onzuiverheden der ft il (taande Wateren
inzwelgen. In de Genees- en Heelkunde wordt
derzei v.er Vet aangemerkt zeer kragtig tot
Pynftilling, verzagtend en o ploffende te zyn :
weshalve het in veelerley Winkel-Zalven komt.
Aan 't Bloed wordt een tegengiftige kragt toe-
gefchreeven. Een levendig opgefneden Eend
wordt geoordeeld tot Geneezing van 't Kolyk
te dienen , wanneer men hem op den Buik van
den JLyd'er legt.

(35) Eb*

DER EENDENó

6?

(35) Eend met de middelfte Staartpenneh (in't II.
Mannetje) omgekruld en een krommen Bek. A^v*

Onder de tamme Eenden komen 'er fomtyds H°0FD-

. STUK.

voor, die zo wel als de voorgemelden bonc en XXXV*
van verfcheiderley kleuren zyn , verfchiïlende ^Adnnca.
byna alleen doordien hunne Bek haakswyze ^xom €
kfoiii ik Zy fchynen ook eén weinig kleiner
en fchraalder te zyn van Lyf, Hoe deeze foort
uit de andere voortgekomen zy, is my onbe«
kend, zegt Linjmeus.

(36) Eend met een neerhangende Kuif en de
Rag van agteren wederzyds met een orhge*
krulde Veder , die Jamengedrukt is en ver»
heven.

Deeze, die in China woont, en kleiner darl JE^S^.
onze tamme Eenden is, voert den naam van**-
Cbineefcbe Taling, onder welken hy, zeer^og?^
naauwkeurig , door Edwards is afgebeeld. In
grootte overtreft hy onze Talingen een wei-
nig. Hy is met eene Kuif van groene en rofle
Vederen voorzien ; doch deeze Kuif hangt om
den Kop neer en maakt als een foort van kap.

zei

Anas Re&ricibus imeiaiediis (Maris) recurvans9
Roftro inewvato. Syjh Nat X. Anas Domeitica, Röftro
adunco. Will- Otn\ 280. Raj. ^Av. 150. Alb.^v.II,
p. 86. T. 96, 97.

(36) Anas Crifia dependente, Dorfcque poftico ufrim«
que Penra recurvata coinprelïa elevara. óyfl, /Vat. X«
Querquedula Sinenfis elegans. Edw. sAy. 102, X. isi*
Kinmodfuis; I^ampb. ^af* 129. T. iq4

J< Dey.u V, Stuk, E 2

68 Beschrïvinü

èel of Kalot ; weshalve Linn^us hem met te-
den noem: gekapte Eend. De Poocen en Bek
zyn rood: de Rug bruin met blaauwe vlakken:
de Rugpennen overend (taande , ros en ftomp*
De binnenfie Slagpen ftaac,als de Wieken toe.
geflagen zyn , met den eenen rand verheven
boven de Rug , zynde ros en voorwaards als
een Zeiffen.

XXXVii. (37) Eend ffkt een neerhangende Kuif , die
Bruidje dubbeld is, van kleur uit blaamv-groen en

uit gemengeld.

Men vindt dcczen van Catesey genoemd de
fierlyke gekuifde Eend; van Browne, óe brui-
ne gekuifde , die aan de Keel wit is , met een hoog-
geele Regenboog. Anderen noemen hem de
Zomer -Eend en de naam , dien hy by de In-
boorlingen van Mexiko voert, is Yztactzony-
aycuihquiy of Vogel van verfchillende Hoofds
geftalte. De Engelfchen noemen hem Ame-
rikaanfchen Bofcb Eend; alzo hy zig onthoudt
in Noord- Amerika, maakende zyn Neft in de
gaten van Boomen , die in 't Water grocijen-
JLiNNiÈüs neéfc er 9 waarfchynlyk wegens zyn
Kapzel, den naam van Bruid aan gegeven.

Zy zyn veel kleiner dan onze tamme Eenden.

De

(57) Anas Crifta dependente duplici, Viridi coeruleo
albcque varia. Syft. Nut. X. Anas criftatus elegaas Ca-
tesb. Car. I. p. 97. T. 97. Emv. *Ay. 101. T. 101*

Anas fufca criftara , ad Gulam alba , Iride flatnmea.

Brown. Jam. 481.

IL

Afdeel.

XXV,

WoOFD-
STUK,

der Eenden. 69

De kleur van ?t Mannetje is boven op 't Lyf ff,
dcmker-bruin meteen Goud-Groenen weerfchyn, Afdeel;
van onderen wit: de Kop Goud-groen van bo- HüqFd^
ven ; aan de zyden , en 't bovenfte van den stuk.
Hals, glanzig Violet : een witte ftreep boven de
Oogen: de Kuif uit Goud groen, wit en Vio-
let gemengeld; de Bord Wynagtig Kaftanje
met witte Vlakken : de Zyden wit en zware
overdwars gefireept : een Goud-groene vlak op
de Vlerken , met een weerfchyn van blaauwen
Violetkleur, van onderen met een witte ftreep:
de twee middelfte Staartpennen donker Goud-
groen. Om kort ie gaan , het is een ten hoog .
fte fierlyk gekleurde Vogel: doch het Wyfje
is bruin over 't gantfche Lighaam.

(38) Eend die graauw is, met den Kop eeni~X^l^}'

germaate gekuifd , den Buik wit met zwarte Boom-

, , , Smieru»
vlakken.

Brisson noemt deczen de Jamaikafche Smient,
anderen de zivartbekkige of de .Boom-Smient ,
en de Guajaners Opano. Hy is vanboven bruin*
met de randen der Vederen rosagtig; van on-
deren wit, met zwarte Vlakken; de top van
\ Hoofd en de Stuit zwartagtig; de Wangen ■>
Keel en onder-Hals wit ; de Borft ros met

zwarte

(38) Anas grifea, Capite fubcriftato, Abdomine albo
rigroque macularo. Syfl. Nat. X. Anas fiilularis rufus,
Roftro nigro , Occidentalis. Edw. ^Av- 193. T. 19 \.
Anas Fiftularis Arboribus infidens. Sloan. Jam. II, p«
324. T. 272. Raj. *Ay. 192.

I. Dk Ei. V, Stuk. E 3

Beschr YVINO

II. zwarte vlakken ; de Staartpennen zwartagtlg i
Afdeel. je p00ten Loodkleurig, den Bek zwart.
XXV.

Hoofd- (39^) Eend met een neerhangende Kuif ^ het Ly£
zwart , den Buik en een vlak op de Wie*

XXXIX.

F»lt«uU. ten wit.
toppertje

De Franfchen noemen deezen petit Morillono?
klein Bruinetje, de Engelfchen tujted Duck of
Kuif-Eend; dewyl het de ecnigfte gekuifde
onder de Europeaanfchen is : de Venetiaanen
Capo negro of zwart-Kop ; de Sweeden Wigge,
de Duitfchers Fbtt-Enten of Rusgen. Zyn kleur
is van boven zwartagtig bruin, van onderen
Zilveragtig wit; de Kop en Hals van boven
donker- Violet: de Stuit- en Staartpennen glan-
zig bruin. Op de Vlerken heeft hy een witte
dwars ftreep. Hy is omtrent van grootte als
de gewoone Duiker- Eenden en duikelt ook
onder Water , onthoudende zig aan de Zee»
kuften van Europa

XXVI. HOOFDu

(39) Anas Crifta. dependente, Corpore nigro, Vemrs
snacul.'.que Alarum albis. Faun. Snee. 99. Alias Fuligula'.
Gesn. ÏAy. 107. VVill. Om. 2S0. T. 73. Alb. *Ay< %
p. 92. X. 95. Anas er ifta la. Pvaj. *sty. 142,

DER Z A A G B E K K E N. ^1

IL
Afdeel.
XXVI.
Hoofd-
stuk,

XXVI. HOOFDSTUK.

Befchryving van 't Geflagt der Zaagbekken*
waar onder de Duiker -Ganzen , die aan de
Noorfche Kuft zeer gemeen zyn, en aldaar ,
op een zonderlinge manier > tot den Vifchvangfi
gebruikt worden.

Onder den naam van Mergus, die eigentlyk Naans*
niets meer danDwifcer betekenden dus gemeen
is aan veele Watervogelen, betrekt Linn^eus
een Geflagt , waar aan men , wegens de gefield-
heidt van den Bek , die in allen getand is als een
Zaag , gevoeglyk den naam van Zaagbek kan
toe-eigenen. Brisson noemtze in 't Latyn Mer-
ganfer dat is Duiker-Gans, naar den voornaam-
fien, die in 't Franfch Harle heet. Klein
geeft 'er den tytel van Senator , dat is Zaager,

De Kenmerken, volgens Linmus, zyn,dat lvenmer°
hy den Bek niet met plaatjes maar met Elsvor-
m?ge puntjes getand heeft , en rolrond met een
baakswyze punt. Brisson merkt aan, dat alle
Vogelen van dit Geflagt een Vliesje hebben,
langs de binnenzyde van den inwaardfen Vin-
ger, en dat het onderfte deel hunner Pooten
van Vederen is ontbloot.

Hy heeft agt Soorten of Verscheidenheden Soorten,
^an dit^Geflagt , Linnjsus vyf , als volgt.

I. D ÏÏL, V. STUIf

E 4

CO Zaag-

72 Beschryving

II (i) Zaagbek met een Klootronde Kuif \ die aan
Afde-.l. £ejje Zy$ft twft is, het Lyf van boven

'Hoofd' bruin, van onderen wit.

«STUK.

r * Dit is de agtfte of katfte der Zaagbekken
Cx uiiatHs.vzn Brisson, dien hy noemt Virginifcbe ge-
gekapte. ])u^er.QanS0 Catesby hadt hem gekuif-

de Eend geheten, en fomtöigen noemen hem
Wind -Vogel naar den naam van Ecalototl,
dien hy in Mexiko voert, Hy is wat kleiner
zelfs dan een gewoone Eend : het Mannetje van
boven zwartagtig 9 van onderen wit , aan 't on-
derfte. van den Buik bruin, met den Kopen Hal$
zwart , gelyk ook de Kuif , doch deeze weder-
zyds in 't midden wit : de groote Slag- en
Staartpennen bruin ; het Wyfje bruin over 'ü
geheele Lyf. De Oogkringen zyn geel , de
Bek zwart ; de Pooten graauwagtig. Men vinde-
ze in Noord- en Zuid-Amerika op de Rivieren
en Moerafleq.

2j (2) Zaagbek met een neerhangende Kuif 3 dm
Gans.

Mer^anfer. Bek blaauwagtig zwart , een witte Hals-
Duiker- imag%

Dee-

(1) Mergus, Crifta globofl utrimque albA , Corporc
fupra fufco, fubrus albo. Syft. Kat. X. Gen. 62. Anas
Criftatus. Catesb. Car. I. p« 94. T. 94.

(2) Mergus, Critla dependente , Capite nigro caeru-
lefcenre, Collari albo. It. Gothl.i66< Oei. 49. Fattn.Suec.
113. Merganfer. Gesn. v/v. 134. Aldr. Om. 1. 19. c.
63. VVill. Om 25^. T. 64. Raj <Xv# 134. Mars»,
Danub. 78. T. 37» b. Mergus major, Pe&ore mbro.
Alb. ^Av. I. p. 83. T. 87. & II. p. 90. T. 101. Edw,
^r. 95. X.

der Zaaübekkjsn. 73

Deeze voert , by de oude Schry vers , den naam jj
yan Merganfer , en by fommige hedendaagfchen Afdeel,
dien van Zee-Raave, gelyk hem de Duitfchers XX^L
noemen en de Yslanders Geirfulg of Giervalk. ^ukD'
Zyn naam is in 't Franfch Hark , in 't En-
gelfch Goofander, of ook Dun-Diver en Spar*
Hng-Fowl. Men vindt hem , van fommige Itali-
aanen , Garganey of Gcmntr> en van dc Polakken
Knikmorski geheten. De Swecden noemen hem
Wrakfogel en Kjorfogel, of ook Skraka. *

Deeze Vogel is niet veel grooter dan een
Hok-Eend5 breed en plat van Rug. Zyn Kop
vertoont zig dikker en eenigermaate gekuifd y
door de losheid der Vederen ; hoewel hy ei-
gentlyk geen Kuif heeft , zegt Rajus , die aan-
merkt, dat de Lugcpyp met een dubbelen buik
is uitgezet en bovendien met een groote Beeni-
nige holligheid voorzien. De Maag is, gelyk
die der Roofvogelen , niet Spieragtig en \
Vleefch zeer onaangenaam van fmaak. Het
Wyfje is van boven Afchgraauvv ; het Mannetje
zwartagtig : beiden zyn zy van onderen wie,
en hebben den Bek rood en zwart , de Pooten
rood. Het Mannetje is zwart , het Wyfje
graauw van Kop en Kuif. Men vind-ze aan de
Zeekufi , of ook op de MoeralTen en Rivieren,
van Europa. Zy vliegen wonder fnel , met hun.
ne kleine Wieken , langs de oppervlakte van het
Water.

T. Deel. v. Stuk, E 5

(3) %MSm

74

Beschryving

(3) Zaagbek met een neerhangende Kuif , den
Afdeel. gQp zwart met Roeftkleurige vlakken.
XXVI.

Hoofd- Dccze is weezen tlyk gekuifd en langer van

STUK

* Bek dan de voorgaande ; weshalve men hem in
senator, 't algemeen langbekkige Duiker en in *t Hoog-
p^^yjjduitfch Langfchnabel of ook weijfe Tucb-Endte
getyteld vindt. De Gochlanders noemen hen
Pracka en hy is in 'c Noorden niet minder ge^
?"meen dan de voorgaande, waar mede hy in
grootte weinig verfchilt , doch de tandjes van
den Bek zyn agterwaards omgekromd. Zie hier
op wat wyze men 'er , in S weeden , tot het van-
gen van Vifch gebruik van maakt(*).
Vifchvangft De Duiker-Ganzen gaan tegen den Winter

jmetdezel- naar ^Q , als die met Ys begint bezette
yea.

raaken, en komen in 't Voorjaar terug , wan-
neer zy geheel mager zyn. Na een verblyf
van twee of drie Weeken vertrekken zy weder
om hun Geflagt voort te planten, en, tegen
den Herft met hunne Jongen terug komende,
zyn zy tot dit gebruik bekwaam. De Vogels
plaatzen zig in eene linie over dc Zee , mee
eenigen der oudften voor aan , en , terwyl een
gedeelte fteeds onder Water duikt, maaken de
overigen, door op het Water met hunne Vleu-

ge-

{3) Mergus crifta dependente , Capite nigro maculis
ferrugineis. Faun, Snee, 114, It. Gothl, 271. Anas longi-
roftra. Gesn. 133. Aldr. Om. U 19, c. 60. Mer-
gus cirrhaius fuscus. WiLL./?rtf. 255. T. 64, Raj» ƒ•

{*) F'erhamL der Kj>n. Sweedfcbe ^Akademk. \7o!. XL

DER ZAAGBEKKEN. 75

gelen te flaan, een geraas, dat naar hetramme- nw
len van ver af zynde Donderflagen zweemt. Afdee>
De oude Viflchen worden hier niet door ver-
vaard , maar de Jongen tragten het te ontkomen stuk,
en neemen de vlugt in hec diepfte van eenen
Inham of Zee boezem. Indien aldaar een Vifch-
huis is , zo kruipt de Vifch daaronder, en men
kan 'er een menigte van vangen.

Om zulk een Vifchhuis te maaken , wordt een
plaats uitgekoozen, daar de Grond der Zee niet
oneffen is : men flaat daar agt Paaien in , zo ver
van elkander, als men het Huis lang en breed
wil maaken; die twee of drie Ellen boven het
Water uitfteeken : zo dat zy aan elkander kun-
nen verbonden worden , wanneer het Huis is
neergelaten, ftaande de een binnen de andere
buiten eiken hoek. Men gebruikt daar toe een
ftuk Houts , met een Gat aan ieder End , 't welk
met een Hamer om de Paaien nederwaards ge-
dreeven wordt ; zo dat dezelven de hoeken ftyf
te famen houden. Vervolgens wordt , in dc
Winter , het Huis op deze manier gemaakt,
Men hakt het Ys, rondom de Paaien, in yt
vierkant, ter breedte van een half Elle open :
de opening wordt met Planken digt gelegd, op
welken men een foort van Hok timmert , be-
ftaande uit dikke Planken op zynkant, dietaa-
melyk wyd van elkander af zyn , doch wydft
in het onderfte gedeelte. Dit Hok, neergela-
ten zynde , wordt verder opgetimmerd , cn met
een Dak voorzien , zynde zo hoog van Gevel ,

L Deel. V. Stuk. dat

)

?6 13 E 5 C H 11 Y V I N G

JL dat 'er de Netten bckvvaamlyk onder geworpen
Afdeel. fcunnen worden. Hoe donkerer het daar binnen
u*Vl ZY > lloe bctcr- Mcn Fuiken in , die

$ 1 uur Ij -

Puk. van Wilgen- Hazelnooten- of Jenevcrboomen-
Takken vervaardigd , en welker openingen naar
de Wanden zyn gekeerd.

Wanneer de Duiker- Gans 5 dien men, wegens
zyn vervaard maaken van den Vifch , den Skra*
ka of Scbrikvogel noemt, zig vertoont; wor-
den de Fuiken gezet, van St. Laurens af, tot
dat het Ys begint te lchicten : dan neemt men-
ze op en bewaartze tot het volgende Jaar. On-
geloof lyk" is de menigte en verfcheidenheid van
Zee- Vifch , die in zulke Vifchhuizen op ver-<
fcheide Plaatfen wordt gevangen.

Inmiddels wordt 'er de uiterfte voorzigtig-
heid vereifcht , om deeze Vogelen , die niet al-
leen den Vifch vcrfchrikken , maar zelf ook
zeer fchrikagtig zyn , niet te ftooren of te ver-
jaagen. Om die reden vermydt men alle ge-
raas, van Schieten en 't uitwerpen van Netten y
komende ook niet aan het Vifchhuis om de
Fuiken te ledigen, dan des avonds, of over
dag , wanneer de Vogelen vertrokken zyn ; en
men doet zulks beft om den anderen dag. Die
zulk een Vifchhuis bezit , heeft 'er genoeg aan
tot Winter- Voorraad; dewyl hy 'er twee of drie
Tonnen gezoute Vifch door kan bekomen.

Indien 'er geen plaats is , daar de Vifch zig
verfchuilen kan, zo gaftereeren de Duiker-
Ganzen , wanneer zy een groote menigte Vifch

by

o

DER ZAAGEEKKÈN.

ir.

Afdeel,

XXVI.
Hoofd-
stuk.

by een gedreeven hebben , op eene luftige wy-
ze. Dikwils worden zy over den Buit oneenig,
en fcheuren malkander de Viffchen uit den Bek.
De Jongen moeten doorgaans de Ouden de
voorkeur laaten , om dat zy niet zo behendig
noch zo gaauw in 't vangen zyn. Als zy allen
hunne Maag wel gevuld hebben , zwemmen zy
zagtelyk naar de diepte te rug. Op zulk een
wyze ftormen zy den geheelen Herfft doof*
voornaamelyk als het Wolkige en Sneeuwige
dagen zyn, tot dat alles met Ys bezet raakt.
Menigmaal (lellen zy hunne Viffcheryaan, e-
ven als men een Zegen uitwerpt , en hebben
nog meer manieren , om den Vifch magtig tc
worden , die niet minder aardig zyn ; zo dat
een vernuftig Aanfchouwer zig niet genoeg over
hunne behendigheid kan verwonderen.

Behalve den Vifchvangü: zyn de Duiker-Gan-
zen cok wegens hunne Vederen en Vleefch van
groote nuttigheid. Men vangtze, des Voor-
jaars, in de Sweedfche Scheeren , met Netten
en Schietgeweer in groote menigte : men zout-
ze in, droogt en rooktze, even als andere Wa-
tervogelen.

(4) Zaagbek met een neerhangende Kuif van iv.

onderen zwart , het Ligbaam wit , de Rag X?.lheü?f'

zwart y de Wieken bont. PUxxviL

DeF^-2.

{4) Mergus, crifta dependente fubfus nigr& , Corpore
ölbo, Dorfonigro, Alis variegatis. Syft.ISTat.X. Mergus Ti-
nus. HASSELq. Iter. 268. Mergus major cirrhatus. Raj.
^v. 13^. Serrator minimus , Capite niveo,CerviceGenis-

ï$ Beschryving

jj. De Ouden hebben deezen genoemd de Rbyri*
Af bel. Biiiker of de Straatsburgfche en ook het WiU
^Xv'- tertje of de witte Duiker. Hedendaags noe-
stük. * mcn ^iem de Engelfchen fomtyds de witte Non
of witte Non-Duiker, als ook Smew: de Duit-
fchers geeven 'er , bovendien , den naam van
Non-Eend en Ts Eend, of Nederlandfche en
Rhyn-Eend aan. Hy draagt, omtrent Straats-
burg , den ty tel van Merch en graauwe Non.
De Italiaanen noemen hem Garganey, de Fran-
fchen la Piette of petü Hark hupé , dat is kleine
gekuifde Zaagbek of Duiker-Gans,

Deeze is maar weinig grooter dan een Ta-
ling, zegt Brisson:Ray vergelykt hem by een
Smient. Het Mannetje, 'c welk hier nevens
afgebeeld is, heeft de bovengemelde kleur, en
is door zyne Kuif aanzienlyk. Het Wyfje ver*
fchik daar van zeer veel , zynde zonder Kuif,
ros van Kop en W angen , wit van Keel , doch
voor 't overige Afchgraauw-bruin van boven en
Zilver-wit van onderen ; de Slagpennen zvvart-
agtig ; de Staart Afchgraauw. Om 't onderfte
van den Hals heeft het als een bruinen Ring.
De Eek en Pooten zyn , in beiden , Loodkleu-
rig. Zy onthouden zig aan de Stranden, op de
Rivieren en Meiren van Europa, doch niet in
de Noordelyke deelen , leevende van Vifch en
Water-Infekten.

(5) Zaag.

que nigris. Ki.eiw. ^Ly. 14O. Albellus alter. Ar.DR. Citt^
h 19. P' 378. Alb. ^4v, I p. 8j. c 89. Wïll. OtïH
254, T. 64.

oir Zaagbek ken, 7§

(5) Zaagbek met een ongekuifden gr aanwen 11.
Kop. Afdeel.

XXVI.

De Heer Brisson heeft nog twee Zaagbek- Hoofd.
ken, die op de Rivieren en Meiren van Duitfch- STUKv
land gevonden worden , waar van hy den eenen j^n'utu$m
de zwart en witte 9 den anderen de zwarte Pylftaarto
Duiker - Gans noemt , hebbende omtrent de
grootte van een tamme Eend. Vervolgens
komt hy tot deezen , dien hy noemt le Harle
etiolé , gelyk Klein hem Anas Stellatus> dat is
gejtemde Eend, getyteld hadt. Sommigen heb-
ben hem Tsduiker geheten en wy Hollanders
noemen hem Pyljlaart. Albin heeft 'er, onder
den naam van Weazel-Coot , dat is Wezel-Koet,
of Water Kwartel-Koning , een Afbeelding van
gegeven , die niet behoorlyk gekleurd is.

Deeze Vogel heeft omtrent de grootte van
een Taling , en is de kleinfte der Zaagbekken.
Van boven is de kleur zwartagtig bruin , van
onderen wit ; de Kop donkerrood. Een zwarte
Vlak loop door de Oogen , waar onder hy een
witte gefternde Vlak heeft. De bovenfte dek-
Vederen der Wieken zyn wit ; de veertien eer-
fle Slagpennen z"na:t;de Staartpennen zwartag-
tig bruin. De Bek is zware; de Pooten vuiL
Men vindt hem op de Rivieren en aan de Zee-
Kuften van Europa , zelfs in Sweeden.

XXVII. HOOFD •

(?). Mergus Capite grifeo lsevi. Faun. &uec,n$% Tb*?
Weazel-Coot. Alb. JU p. 84. T. 88,

lr DUEL V, SïWKi

Beschryving

Afdeel. #*#<>'#4>'#4>#<>#^#<>>#^###
HooVfd- XXVII. HOOFDSTUK.

STUK.

Befcbryving van 't Geflagt der Pappegaay-Dui-
keren , 9 1 welk de Alk, Noordfche Penguyn,
Zee Pappegaay of Lund, Zee-Hen of Lom,
bet Rottetetje of Groenlandfche Duif, en deti
Zee-Aakfter bevat.

Naam. ( \Vi&Qr den Latynfchen Geflagcnaam, Akay
worden van Linn^us eenige Vogelen be-
greepen , waar van fommigen den naam vari
Pappegaay Duiker voeren. Brisson heeft 'er
drie Geflagten van gemaakt, behoorende tot zyn
twintigften Rang van Vogelen, onder de naamen
van Uria, Fratercula en jllca, in 't Franfch
Guillemot , Macareux en Pengoin.
Kenmer- De Kenmerken van deezen Rang zyn, by
hem ; dat die Vogelen geen agter- Vinger heb*
ben, en de drie voor- Vingeren met geheele Vlie-
zen zyn te famen gevoegd ; de Pooten agter-
waards gepïaatft en de Dyën in den Buik ver-
holen. Hy merkt aan , dat fommigen derzel-
ven dfcn Bek regt en icherp gelyk die van het.
eerfte , anderen aan de zyden plat en overdwars
gegroefd hebben , gelyk die van de twee laatfte
Geflagten. De Kenmerken van hun allen , by
LiNNiEüs , zyn : een ongetande Bek , die kort
is, famengedrukt , verhevenrond , meeftal o»
vcrdwars gegroefd : de Onderkaak by hec

Grond-

fcea

der Pafpeca ay-Doikeren. Sx

Grondftuk bultig: de Pooten in de meeften \{m

drie- Vingerig. Afdee^

In dit Geflagc telt Linn^üs zes Soorten dat

allemaal Noordfche Vogelen zyti , als volgt. stuk.

Soorten;

(i) Pappegaay- Duiker met vier groeven op i,

den Bek en een witte ftreep, voeder zyds, van Tc^°
den Bek tot aan de Oogen.

Deeze Vogel wordt van de Schryvers , in 9t
aigemeeö, genoemd Alca of Alka^ welke naam
af komftig fchynt te zyn van Alk , gelyk hem
de Noorwegers noemen. In Sweeden heet hy
Tord of Tordmule, waar van Linn^us Tor da
gemaakt heeft. Die van Gornwall noemen hem
Murre, die in de Weftelyke deelen van Enge-
land Razor-Bill of Scheermes-Snavel ; die in dé
Noordelyke deelen Aak en de Schotten Scout.
Brisson geeft 'er den naam van Pingoin of
Penguyn a2n.

Men ^vindt hem meeft in de Zee-en der
Noordelyke Landen , doch hy komt fomwylen
ook op de Kuften van Vrankryk. Ongemeen
groot is de menigte deezer Vogelen op de Fa-
ro-Eilanden , zodanig dat zy de Lugt dikwilê
als door een Wolk verduiftcren. Men houdtze
voor de grootfte HaringvifTchers, en wil , dat

zy

(i) Alca Roftri fulcis c|uat!inr, Jine^ utriir.que albi i
Roftro ad Oculos. It. Gothl. 286. Faun. St*et\ iiB. Al-
ca. Clus. Etcot, 367. Worm. Mhs 363. Wil*-. Ornnh*
34$. T. 64. f. r. & T. óf. £ 2. Raj. ,Ay% 119. Al&*
*Ay. III. p. 90. T- 9f .

I, Deel. V. Stvk. F

82

Beschryving

II. zy wel twintig Vademen diep onder Water
Al DEEL# duiken ; maar het gebeurt ook wel , dat zy zig
^oofd- ver&^en en een Hoek inzwelgen , waar door
stuk. menze met den Hengel ophaalt. In 't zwem-
men overtreffen zy , insgelyks , andere Water-
vogelen; doch hunne Gang is by uitftek wag-
gelende, zo dat men dien van een dronken
Menfch fomtyds daar by vergelykt, zeggende :
by is zo dronken als een Alk.

De Ondervinding heeft geleerd , dat deezc
Vogelen hun Neft maaken in de kloven van
hooge fteile Roef en, alwaar de Eijeren, beurt
om beurt , in gemeenfehap van hun worden
uitgebroed. D e Vogelaars , in Noorwegen 9
vinden wel eens , op die plaatfen , welken
zy op zulk een ftoute en gevaarlyke wyze
weeten te beklauteren , als voorheen verhaald
is(*), wel vyftig, tagtig of honderd Paaren
by een; gelyk zy uit het getal der Netten
kunnen oordeelen. Dat ieder in zyn Neft maar
één Ey leggen zoude, wordt in 't algemeen ge-
loofd, doch Pontoppidans verhaalt , hoe de
genen , die hy laft daar toe gegeven hadt , hem
berigt hebben , dat men in ieder Neft twee Ei-
jeren vindt. Deeze Eijeren zyn wit, met zwar-
te Vlakken , en omtrent van grootte als die dei-
Eenden. Een verbaazende menigte van deeze
Vogelen wordt, in Noorwegen , Jaarlyks ge«
gevangen , gevifcht en gefchooten , om de Vee-
ren,

(*) Zie 'c IV. Stuk , tleezer Natuurlyke Hiftork,
bladz. 5.

der Pappeg aa y-D üikeren. 83

ren, die zeer goed zyn. Het klapperen hun- n.
ner Wieken, die zeer kort zyn, maakt een AFDÊÏ^
geraas in de Lugt , dat wel naar 't geluid van
een Storm-wind gelykt (*). stuk.

De Alk heeft omtrent dë grootte van een
Eendvogel , doch is fmaller van rug en verfchilt
'er niet alleen van door de gedaante van den
Bek, die breed, plat op zyn kant en (lomp is^
als een Scheermes , maar ook doordien de Poo-
ten zo ver agterwaards aan het Lyf ftaaiv, dat
hy overend moet loopen. Zyn kleur is van
boven zwart, van onderen wie; de Keel en 't
bovenfte van den Onderhals Roetkleurig; de
kleinftc Slagpennen met witte tippen ; de
Staartpennen zwartagtig : de Bek , Pooten eri
Nagelen zwart.

(2) Pappegaay -Duiker met den Bek famenge- jj0
drukt , tweefnydig , gegroefd ; een langronde N^J|y^
Vlak <wederzyds voor de Oogen. Penguyn.

Deeze is 't die in 't byzonder Penguyn , en
wel de JNoordfche genoemd wordt , om hem
van de genen, die in de Zuidelyke Werelds -
deelen zyn > te onderfcheiden.- Sommigen ,
egter, hadden hem Amerikaanfchen Duiker ge-
heten en Clushts noemt hem Magellaanfchen

Gans.

(2) Alca Roftro compreiïb ancipiri fülcaro , MacuÜ
o?ata utrimque ante Oculos. Faun. Sttec. 119. AnferMa-
gelianicus. Worm. Mus. 300. T. 301. Penguin. WftX.
Otnhh. 244, T. 65. Euw. sAv- 147. ï. 147.

84 Beschryving

TT. Gans. Brisson geeft 'er den naam van grand

Afdeel. Pingöin aan# £)e Ingezetenen der Faro-Eilanden

XX vil. noemen |iem Goirfwel of Goifuzel.
Hoofd- ö j ö

stuk. Men vindt deezen Vogel ook aan de Kaften

der Noordelyke deelen en Eilanden van Europa,
alwaar hy meefc op Haringen en Sprot aaft, zo
dat hy derzclver fchoölen den Viffcheren aan-
wyft. Zyn Wieken zyn zo klein , dat fommi-
gen hem ongevleugeld hebben genoemd, en
daar op ziet de naam van Alca impennis , welken
'er Linnjeüs aan geeft. Hy is zo gemeen niet
in de Zee van Noorwegen als de Alk ; mifichien,
om dat daar zo veel fchoölen van Haringen
niet zyn. In 't loopen , over Land , maakt hy
een zeer onbevallige figuur, en kan in 't ge-
heel niet vliegen.

De Penguyn heeft byna de grootte van een
Gans, doch is langer van Lyf en taamelyfc
breed van Borft. Van boven is hy zwart , van
onderen wit , hebbende wederzyds , tuflehen de
Bek en Oogen, een ovaale Vlak, die wit is
van kleur, en maakt, dat hy zig als gebrild
vertoont* Agt groefjes zyn 'er op hetbovenfte
gedeelte van den Bek, dat aan 9t end een wei-
nig omgekromd is , en tien of elf op het on-
derfte gedeelte, dat fcherp toeloopt van on-
deren. De Keel en 't bovenfte van den On-
derhals ; de Staarcpennen , Bek en Pooten , zyn
zwart ; de kleinfte Slagpennen aan de tippen
met wit gerand. De Wieken uitgefpreid zyn-

de3

DER P APPEGAA Y-D U I K E R E N. 85

de, komen derzei ver enden omtrent tweeVoe- If.

17 3 Afdeel.
ten van elkander. v . •

(3) Pappegaay-Duikcr met den Bek famenge- ^Jp,m

drukt tweefnydig , met vier groeven , de Oog* m

kringen en Wangen imt. *Atthc**

Zee- Pap*

Deeze worde de Noordfcbe Eend van Clüsius pef/L^AT
of ook de Zee-Aakfter en Groenlandfche Pap- xxxvir.
pegaay geheten : anderen noemen hemde Noord. *
febe Pappegaay. In Engeland wordt hy ge-
meenlyk Puffin of ook Pope, dat is Paus, ge-
tyteld , en in het Noordelykfte Coulterneb of
Counterneb; by Scarbourgh Mullet en in de Zui-
delykfte deelen van Wales Guldenbead, Bottle*
nofe en Helegug. Brisson noemt hem Maca~
reux , in 't Latyn Frater cula \ en de algemeene
naam , in 't Noorden , is Lund.

Zeer gemeen is deeze Vogel in Noorwegen ,
alwaar hy het voornaame Onderwerp van den
gëmeldea Vogelvangfl der Boeren uitmaakt;
dewyl zyne Veeren , in fyn* en zagtheid , naaft
komen aan het Eider-Dons. Men vangt hem
egter meeft door middel van zekere Honden,
daar op afgerigt : want hy maakt zyn N^ft op

zulke

(3) Alca Roftro corapreiïb- ancipiti fu'caro , fulcis
quatuor, Oculorum orbird Temporibus-que altys. Faun%
Snee. 118. Anas Ar&ica. Clus. Exot. io^Raj. ^>4i2a.
Worm. Mus. 302. Olear. Mus. T. 15. f. f, VVill.
Om 244. T. 6$. Raj. ^4y% 120. Alb. ïh p. J$

T. 78. 79. Lunda. Gesn. 725. Oliq. Mu$J% f,15.,
T. «• 2i»

I. Deel, V.Stuk» F 3

Besghryving

' II- zulke ontoeganglyke plaatfen niet alleen, maar
xxvii * in 20 diepe sacen en naauwe fPleeten van KliP-

Hoofd'. Pen en Rotfcn > dac men 'er naauwlyks by kan
stuk. komen. De Holen , die hy daar toe in de
Aarde graaft , zyn fomtyds wel drie Ellen diep.
Men gebruikt, derhalven, ook wel een Stokj,
aan 't end met een fcherpe haak, omdeeze Vo-
gelen daar uit te haaien, en, dewyl zy niet
alleen met hun twintigen maar wel by honder-
den te famen in een Hol of Gat neftelen , zo
maakt de domme eigenfchap die zy hebben , van
in elkander vaft te byten , dat, wanneer 'er
een, 't zy door een Hond of met een Haak
wordt uitgetrokken , alle de anderen volgen, en
dit geeft een rykelyken Vangft. Op de Faro-
Eilanden is men gewoon, tegen den tyd dat zy
uit Zee aankomen, Netten te zetten voor hun-
ne Holen , daar zy onverhoeds in loopen , en
dus worden 'er , fomwylen , wel tweehonderd
's daags gevangen en gedood.

Deeze Vogelen, zegt men, leggen ook
maar één Ey te gelyk , en , wanneer hun dit
ontnomen wordt , kunnen zy 'er nog een leg-
gen ; doch dan ontbreekt hun de tyd tot op-
voeding van het Jong. Immers , als de tyd
van hun Vertrek aankomt , gaan zy altemaal
van de Noorweegfche Kuft af, en begeeven
zig, zo 't fchynt,naar de Eilanden, of elders,
daar zy overwinteren. Van het duiken naar
Vifch hebben zy ook hunnen Leeftogt , en
hunne Snavel is zo fcherp , dat zy daar mede

een

DER PAPPEGAAY-DüIKEREN. 87

een Menfch een geheel (tuk Vleefch van de n
Hand kunnen byten. Met deezen en met de Afde
Klaauwen , die niet minder fcherp zyn , weecen zy
zig wonderlyk te verweeren tegen hunne Vyan- STO
den , fleepende een Raave , als zy dien by de Keel
beet kunnen krygen , met zig in Zee , daar hy
dan verdrenken moet. In hun Neft leggen zy,
altoos, op de Rug,

De Lund of Zee-Pappegaay is grooter dan
een Duif en kleiner dan een Eend. Zyn kleur
is van boven zwart, van onderen wit; die van
den Kop , aan de zyden , en van de Keel vuil
wit-graauw ; met een zwarte Halskraag ; de
Staartpennen zwartagtig. De Bek, wiens kleur
naby den Kop blaauwagtig en naar 't end toe
rood is , heeft eene zonderlinge gedaante door
zyne ingroevingen » welker getal drie is weder-
zyds, één in het blaauwe, één in het roode
gedeelte van de Bovenkaak. Linnjeus zegt,
dat dezelve niethaakigis, Brisson, dat hy een
weinig krom is aan 't end ; gejyk onze Afbeel-
ding toont, die van hem ontleend is : doch in de
Belchryving van Noorwegen, door den Heer
Pontoppidans , vind ik aangemerkt, dat de
Bek van den Lund geheel krom geboogen zy,
als een Pappegaay's Bek ; hoewel wat dunneren
aan de zyden breeder, met aardige geele, roode
en zwarte ftreepen verfierd , en de AfbeeL
ding, welke hy van den Lund geeft, wyll zeer
duidelyk die kromte aan (*). Zyne Vleugelen

zyn,

(*)3&8torL^ffk banBo?tae0. ii.Th. bi.

h Dbel. v, stuk. F 4

88

BES'CHR Y VING

H, zyn, gefyk die der overige Pappegaay-Duikev
Afdeel. fen 0f penguyns, ook zeer klein ennaauwlyks.
u^11, toe vliegen bekwaam : de Poocen rood.

I ÜK< Pappegaay . Duiker met een ongegroefden

Lomyia. langwerpigen Bek; de Bovenkaak geelagti^

XXXV Ha

4. 9 De Griekfche naam van deezen Vogel is
Ouria ; de Franfchen en Engelfchen noemen
hem Guillemot , en die van York Scout , die
van Cornwal Kiddaw. Ook wordt hy in Enge-
land wel Sea - Hen , dat is Zee-Hen geheten.
In Noorwegen is hy onder den naam van Lan*
givie of Lomgivie en op Faro by dien van Lom*
via of Lamvier bekend : doch de Lomme fchynt
my toe een veel grooter Zee- Vogel te zyn.

Men vindt ze menigvuldig aan de Kuft van
Noorwegen, onder de Alken en Zee-Pappe-
gaaijen. Zy zyn tot vliegen bekwaamer dan
de andere Pappegaay. Duikers, en neftelen ook
in de Rotfen, leggende maar één Ey,dat groen-
agtig \$ met zwarte Vlakken en zeer groot. De
seftalte is als die van een Eend ; de kleur zwart-
agtig bruin van boven en wit van onderen , be-
balve aan den Keel en Hals; de *:kleinfte Slag.
pennen wit getipt, de Staartpennen bruinagtig.

(4) AIca Roftro lievi oblonge ; MandihoJa fuperiore
snargine flavescente. Syft. Nat. X, Lomvia. Clus. Exot*
367, Will. Orn. 244. T. 65-. Raj.^>. 12a Guillemou
j\lb» */tv. I. p. 2o. T. 84.

DER PAPPEGAAY-DUIKEREN. 89

(j) Pappegaay - Duiker met een ongegroefden Ih
Elsvormigen Bek , de Buik en een Vlak op Afdeel*
de Wieken wit, de Pooten rood. HoofdI

Deeze wordt , in 't algemeen , de Groenland- S™ K*
fche Duif geheten; doch de Sweeden noemen GrylU.
hem, in Gothland, Grylle of Grautle , in Oe-g^eg^-
land Alle, en elders Sjoe.Orre of Grisla. Hy
is wat grooter dan een Duif, geheel zwart,
uitgenomen de Buik en Vlerken , hebbende de
Pooten rood. Meefl: onthoudt hy zig in Zee,,
op den Noorder Oceaan, omtrent de Kuften
van Ysland en van Groenland. Zy neftelen
zelfs in de Rotfen van Spitsbergen en leggen
twee Eijeren ; vliegende , meeft-al , by paaren,
zelden troepswyze. Hunne vlugtis, gelyk die
der Patryzen , met een fhelle beweeging dei;
Vlerken en meefl: langs de oppervlakte der Zee.
Zy duiken veel en kunnen lang onder Water
blyven. De Bek is zeer lang en fcherp , niet
famengedrukt of platagtig op zyde , aan het
end een weinig omgeboogen. Sommigen wil-
len , dat hun den naam van Duif gegeven zy ,
wegens het piepen der Jongen of wegens de

groot -

(5) Alca Roftro laeri fubulato , Abdominc niacuüque
Alarum alba , Peclibus rubris. Syjh Nat. X. Colymbus
pedibus Tridaclylis paimatis. Faun- Suec. 124. C<?m-
lumba Groenlandica. Mart. Spitzb. 56. T. L. f. B.
Will. Om. 245-. Raj. ^Ay. 121 n. 6, Alb. ^Ay, lïs
p. 73. T. 80. Edw. ^Ay. 50. T. 50.

i. dsel. yy stvk. F 5

90 Beschrtving

jj. grootte: want dc geftalte, inderdaad, gelykt
Afdeel* 'er weinig naar.
XXVI f.

Hoofd- (6) Pappegaay - Duiker met een ongegroefden

Kegelvermigen Bek , den Buik en een Jlreep

Jllle. °P de Wieken wit, de Pooten zwart.

Roueretje.

Men vindt deezen ook de Gromlandfche Duif
genoemd, doch anderen heeten hem de Zee-
Tortel en Rottge of Rottetetje , welke naam af-
komftig is van zyn geluid. Ray befchryft hem
onder den naam van zwart en wit Duikertje ,
met een korten feberpen Bek. Albin, die hem
onder den naam van Zee-Tortelduif afbeeldt,
meent, dat hy het Wyfje zy van den voor-
gaanden; doch de Bek, inderdaad, verfchilt te
veel. Hy draagt, op Faro, den naam van
Fuld-Koppe, zegt Brisson.

Hy is een weinig kleiner dan de voorgaande,
Het Wyfje verfchilt van 't Mannetje, door*
dien het den Keel wit heeft, en het onderfte
van den Hals , gelyk ook de Vleugelen , don-
ker - Afchgraauw of hruin. Men vindtze ook
in de Noorder Oceaan.
Zee- Aak- Nog is 'er een kleine geftreepte Vogel, die
lier. van Edwards de gevlakte Groenlandfche Duif
geheten en naauwkeurig afgebeeld wordt ; zyn-

de

(6) Alca Roftro laevi conico, Abdomine fafciaque A-
3arum alba, Pedibus nigris. Syjh A^t.X.Columba Groen-
landica. Alb. I. p. 8i. T. 85. Edw. ^Av. 91. T.

pi. Mergus melanoleucus , Roftro acuto brevi. WiLl»
Ortiith. 26*1. T. 59. Raj. +Ay* 125. xu f.

der Pappegaa Y-D uikeren. 91

de zwartagtig van boven met denkerer zwart u

overdwars geftreept; en van onderen met Afch- Afdeel.

graauwe dwars-ftreepen op een witte grond ; de XXVIL
. * , Hoofd»

Wieken wit en zwart bont , de Scaartpennen STÜK^

zwart, gelyk ook de Bek, de Pooten vuil

Vlecfchkleur. Deeze onthoudt zig ook in de

Noorder Oceaan en mag met regt den naam

voeren van Zee-Aakjler*

^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
XXVIII. HOOFDSTUK.

Btfchryving mn 't Geflagt der Onweers-Vo-
gelen die men> op Zee, als voorboden van
Storm aanmerkt , en waar onder ook het zo ge-
naamde Zee-Paard behoort.

DE naam van Procellaria of Omweers.Vo- Naarq,
gel wordt aan dit Geflagt gegeven, om
dat de Vogelen , daar toe behoorende , het na-
derend Onweer, van Stormen of Orkaanen ? de
Zeeluiden fchynen aan te kondigen; terwyl
anderen hun St. Pieters- Vogelen noemen, dc-
wyl zy veeleer op 't water fchynen te loopen ,
dan langs deszelfs Oppervlakte te zwceven;
hier van is de Franfche naam Petrel, en de
Engelfche Petteril , afkomftig. Men noemtze
ook wel Rotjes of Stroom- Vinken-

De Kenmerken, volgens Linn^us, zyn; dat Kenraer-
zy den Eek ongetand hebben , een weinig fa-ken'
mengedrukt of plat aan de zyden : de Kaaken
elfen; de Bovenkaak aan 't end krom; de On-

L DEfcu V. Stuk. der-

92 BESCHRY VING

II. derkaak aan de punt geutswyze plat-agtig. Da
Afdeel. Neusgaten maaken een geknotten Cylinderuit,
XXVIII. leprjyende 0p het Grondftuk van den Bek. De
stuk. Voeten zyn gepalmd, zonder Vinger, maar ge-
nageld, vanagteren. Hunne Pooten zyn taa-
melyk lang en (laan niet zo ver naar agteren als
in de Pappegaay- Duikers of Penguyns.

Van dit Geflagt heeft Linn&us, zo wel als
Brisson , drie foorten , gelyk volgt.

(i) Onweer s- Vogel die zwart is nut een wit*

VeUgica. te Stllit.

Gewoooe.

X*XXVII. Deeze wordt , veelal , Storm Zwaluw gehe*
5* ten , en wy geeven 'er den naam aan van de ge-
woone , om dat hy zo gemeen is in de Zee- m
Europa , doch meeft in de Noorder Oceaan , en
overvloedigfl: , zo 't fchynt, in de Witte Zee..
Klein, die de Duiker- Vogelen den naam van
Plautus toe-eigent, noemt deezen Plautus mi-
nimus Procellarius * of de allerkleinfte badaard
Plautus Albatrofs. Anderen hebben hem de
Zee-Zwaluw zonder Pooten genoemd of de
kleinfte Meeuw, met Pypagtige Neusgaten.
De regte Woonplaats van deeze Vogeltjes

is

(i) Procellaria nigra, Uropygio ajbo. Faun. JWf. 249.
\Aiï. Stockh. 1745-. P' 93- T- VI* Peteril. Clus- Ekou
368. Damp. It/n. 3. p 97. Alb. *Ay. III p. 87. T.
92. Edw. *Ay* 90. T. 90. f. 1. Hirundo Marina major
apus, Roftro adunco. Sarr* JEquin. 134. Larus minimus,
Naribus tubulofcs. Catesb. Car. III. p. 14. T. 14. Fregata.
marina apus, fubtus alba, fuperne nigra. Barr, ^fr.jj.

t)ËR Onweers-Vocelén. 93

is de Zee : zy worden naauwlyks ooit op 't jj
Land gevonden. Tegen het aankomen van een Afdeeè.
Storm ziet menze dikwils , eenige Uuren XX^üL
van te vooren , aan den Ly-kant van het Schip, stuk,
en , wanneer de Storm zig verheft , verfchuilen
zy zig als agter 't zelve. Anderszins kunnen
zy, naar oogenfchyn, zeer gezwind langs de
Baaren loopen, zonder daar in te duiken. Het
is waarfchynlyk dat zy op de Rotfcn neftelen.

Van deeze Srorm.Zwaluw zyn door de he-
dendaagfchen verfcheide Afbeeldingen gegeven,
doch niet zo naauwkeurig als de onze , die van
Brisson ontleend is. In grootte komt hy, by-
kans , met een Leeurik overeen. Hy heeft het
Lyf omtrent zes Duimen, den Bek zes Liniën,
en de Staart ruim twee Duimen lang. De
Vleugelen zyn gantfch niet klein, naar de
grootte van den Vogel , flaande ruim een Voes
uit. Zyn kleur is van boven zwart , van onde-
ren bruin; maar de Vleugelen zyn gedekt met
witte Veertjes, en de Staartpennen hebben ook
eenige witheid. De Bek en Pooten zyn zwart.

De tweede Soort van Onweers- Vogelen Zee- Paard
by Brisson, genaamd Petrel Cendré> welke ik, xxxyTl
tot verwondering , by Linn^iüs niet gemeld F'& 6>
vind ; maakt een Vogel uit , die in de Noorder-
Oceaan ook niet ongewoon is en aldaar het Zee-
Paard geheten wordt. Die naam is afkomftig,
't zy van wegen hun fterk Niefen, dat wel
naar 't briefchen van een Paard zweemt, 't zy
van hun huppelen en treeden op het Water. Men

I. Dzzu V. Stuk* Vindt*

94 BESCHR YVING

jI# vindtze ook niet anders dan ver van 't Strand , eri
Afdeel, de Viflchers , die van Bergen in Noorwegen tot
XXVIII. ^ Zeehonden-of Heilbotten- Vangit op een
Tstuk?" droogte, die in Zee legt, uitgaan, bemerken,
dat zy dezelve zyn genaderd; wanneer zoda-
nige Vogelen rondom hunne Schuiten huppe.
len , om het Ingewand te bekomen ; waar op
zy zeer verflingerd zyn. Indien een hunner
van de Viflchers met een Stok geflagen of met
een Steen gefmeten wordt, zo dat hy in ön-
magt valt , dan vergaderen veele anderen ron-
dom denzelven en trekken of pikken hem zo
lang , tot dat hy weder op ftaat. Of dit ge-
fchiede, om hem, indien hy dood ware, op té
vreeten , is onzeker doch zo onwaarfchynlyk
niet, als dat hy door dit pikken weder levendig
worde, gelyk de Viflchers elkander wysmaaken.
De Noorfche naam is Hav-Hejl of Haff-Hert.

Zyn grootte is ongevaar als een Meeuw of
als een Eend : zynde kort van Lyf en dik van
Bord , met kleine Vleugelen : een Kop die wel
naar den Kop van een Havik zweemt , wegens
de kromte van den fnavel. De kleur der Vede-
ren, boven op 't Lyf, is graauwagtig, onder
wit , gelyk de buitenfte Staartpen , wederzyds ;
die van den Bek geelagtig aan 't end : de
Neusgaten bruin; de Pooten graauw. Men
vindt hem ook op 't Eiland St. Kilda, bewes-
ten Schotland , van waar zulk een Vogel door
een Engelfchen Lord aan den Heer Reaümur
was gezonden*

(2) Ow-

der Onweers - Vogelen. 95

($) Onweers- Vogel die bruin en ongevlakt is, U.

met een geelen Bek. Afdeel,
ö XXVIII.
Dit is de groote baftaard-Pta^ van Klein, Hoofd-

STUK

dien de Engelfchen groote zwarte Petteril of
Sbear- Water noemen, om dat hy, even gelyk2fy«Wfc
de gewoone Onweers- Vogel, langs het Water Groote
ftrykt. Men vindt hem in de Oceaan, omtrent Zwarte,
de Kaap der Goede Hope , en deswegens wordt
hy van den Heer Brisson , die hem onder 't
Geflagt der Diomedes- Vogelen betrekt, de
Kaapfche Puffin geheten. Zyn grootte is om-
trent als die van een Raave; de kleur over 't
geheele Lyf, Kop, Staart en Vleugelen,
zwartagtig bruin, gelyk ook de Pooten ; doch
den Bek heeft hy geclagtig.

(3) Onweer s- Vogel die wit en bruin bont is. ÏIL

Capevjïs.

Deeze, die gemeenlyk Kaapfche Duif heetenKaapfchs,>
van de Portugeezen Pintados genoemd wordt,
is een by troepen vliegende Zee - Vogel 5
die op de Hoogte van dertig Graaden Zuider-
Breedte , tuiTchen de Kaap der Goede Hope en
Nieuw Holland voorkomt , daar hy de Schepen
volgt , hebbende de grootte van een Duif,

zegt

(2) Procellaria fusca immaculara , Roitro flavo. Syft . Nat.
X. Peteril ruagna nigra. Edw. ^Av. 89. T. 89.

(3) Procellaria albo fuscoque varia. ^Amxnit.^Acad. IV.
P« 240. Osb. It. 76. Anas alia Indica. Gesn. ^Ay. 803. T.
^°4' £ 2. Peteril media maculata. Edw. *sty. 90. T, 90'

X. Deel, V. Stuk,

96 Beschryving

IL zegt Osbeck, die 'er aldaar een gevangen hadfc
Afdeel. Hy wordc pierrot tac]oeté 0f gevlakte Petteril

Hoofd- van Edwards geheten; die 'er een fraaije Af-
stuk. beelding van geeft. Men noemt hem gemeen-
]yk Damier, zegt Brisson, volgens Fectillee,
die zulk een Vogel in de Oceaan , aan de Ku£fc
van Zuid-Amerika , onder anderen op 't Schip
gekreegen en naauwkeurig waargenomen heeft ,
inzonderheid ten öpzigt van de gefteldheid der
Neusgaten op den Bek , welke byzondcr eigen
is aan de Onweers-Vogelen.

„ De Damiers , zegt deeze Pater (*) , zyn
3, Water- Vogelen, van ; grootte als een Duif, hun
„ Voedzel gewöonïyk zoekende langs de Opper-
„ vlakte der Zee. De kleur van hunnen Kop,
„ Keel en Hals, is donker graauvv, met een zwart-
„ agtigen Glans; die van de Rug witmetbrui-
„ ne Vlakken , tot aan 't end van de Staart ,
„ maakende als een foort van Sleep, en daarom
9, geeft men 'er den gemelden naam aan. De
„ zydelingfe Staartpennen zyn wit , met zwarte
„ tippen ; de Pooten zwart , hebbende drie fcherp
genagelde Vingeren , die met een Kraakbee-
nig Vlies aan elkander zyn gehegt. Ook ont-
„ breekt hun de vierde of agter- Nagel niet, wel-
ke mede , hoewel zonder Vinger , voor een
Klaauw verftrekt.
Ontleding „ Ik begon de Ontleding van den Kop dee«
Kop. » zes Vogels met de Tong, welker Wortel ,

„ die

{*) Jotwhd'Obfirytde Hyfo Edit. 17x4.pag.2iii

der Onweers- Vogelen. 97

3; die een zeer ftompen hoek maakt, gehegt is u]
5, aan 't uitwaardfe gedeelte van het Tonge- Afdeelt
„ been, welks twee takken een halven regten ^0FDj
„ hoek maaken niet elkander. Dit Beentje stuk.
„ heeft vier Spieren , aan elke zyde twee ,
„ waar van twee dienen om de Tong terug te
3, haaien , de twee anderen onze uit te rekken.
„ De twéé aan de zelfde zyde kruifen elkan-
„ der, en maaken vier hoeken, welker over.
„ handfe even groot zyn. Nog vindt mea©
„ wederzyds, een derde Spier, dienende om de
„ Tong te doen naderen aan 't Gehemelte.

Het onderftc van den Bek wordt bewoogen
„ door middel van agt Spieren , die vier Paa-
„ ren maaken , waar van het eerfte Paar , dan
dik en Vleezig is, dient om den Bek te o-
penen ; het tweede , dat dun is en Peezig ,
„ om den Bek te fluiten ; het derde trekt de
„ Onderkaak binnenwaards en het vierde, dat
s, Vliezig is , bekleedt den Bek van binnen en
„ knypt de Kaaken toe ;

Aangaande de Neusgaten, die zo zonderling De Neus»
gefteld zyn in de Onweers- Vogelen , nam FE-gaten'
uille'e het volgende waar. „ De uitgeholde
„ verhevenheid, boveiï op den Bek, is door
een Beenig middelfchot verdeeld, dat de
,) Neusgaten maakt, die met een Vlies bekleed
„ zyn, dat Buisagtig doorloopt tot onder de
,1 Herfenpan en tot de Ademhaaling dient. Een
5, ander doorfchynend Vlicsje, wederzydi, aan
den wortel van het middelfchoc, ié 't Werk-
i.ï>ui. v. stwk. G li tuig

98 Beschryving

TI. » tuig van de Reuk Hy vondt , op 't Befc-
Afdeel. keneel van den Damier, geen Pylnaad : hy zag

Hw'1*' 'Cr n^eCS andcrs ^an c'° ^roon*en Agtcrhoof ds.
stuk. ~ Naaden. Het Beenig Uicftek, dat de Haane-
kam geheten wordt , was in twee holligheden
verdeeld, huisveftende de inwaardfe bollen der
Herfenen en bekleed met een verlangzel van het
harde Herfenvlies. Deeze twee holligheden
waren doorboord met byna onzigtbaar kleine
gaatjes, overeenkomende met de zitplaats van
de Reuk.

XXIX. HOOFDSTUK.

Befchryving van 't Geflagt der Diomedes- Voge-
len; waar onder die, genaamd Albatrofs, en
de Magellanifche Gans of Penguyn , welke
gemeen is aan de Kaap der Goeds Hope.

Naam. Nder den Geflagtnaam van Diomedea of

Diomedes - Vogel begrypt Linn^üs de
Vogels niet, welken de Ouden Avis Diomedea
genoemd hebben , om dat zy inzonderheid op
de Diomedes-Eilanden , thans Tremiti genaamd,
inde Adriatifche Zee, werden gevonden. Dee-
ze Vogels , naamelyk , worden van de Engel-
fchen Puffins genoemd of Shearwaters , om dat
zy langs de Oppervlakte van het Water ftry-
ken , en onder den naam van Puffin heeft 'er
Brisson een Geflagt van gemaakt, welks Ken-
nierken onder anderen zyn> de beide Kaaken

haaks-

DER DlOMEDE S-V OGELEN. 99

haakswyze gekromd aan 't end en de Bek by- jj
na rolrond : daar hy de Diomedes- Vogelen van Afdeel.
Linnjeus in geheel andere Rangen en in twee XXIX.
byzondere Geflagten vervat, genaamd Alba. ^T°J^
trofs en Sphenifcus.

De Kenmerken by Linn.eus zyn : een regte Kernnet-
Bek ' <Je Bovenkaak haakig aan 't end ; de ken'
Onderkaak geknot of ftomp. Neusgaten op de
zyden van den Bek , die ovaal zyn of lang*
werpig rond, wyd open (taande en uitpui-
lende.

Het getal der Soorten is maar twee; waar Soorten,
van de eene hec eenigtte Geflagt in de twee-
en-twintlgfle Rang van Brisson uitmaakt; de
andere met den Duiker in zyn een-en-twintig-
fte geplaatft is.

(1) Diomedes - Vogel met gevederde Vleugelen, I. .
de Booten drie-Vingerig. ^moï

Edwards geeft een Afbeelding van deezen
Vogel ^ welke zeer naauwkeurig is , onder den
naam van Albatrofs ; die welke Albin , onder
den naam van Oorlogfchip - Vogel , geeft van den
Kop, is flegt. Hy onthoudt zig tuflchen de
Keerkringen en aan de Kaap der Goede Hope *
en ftygt zeer tioog in de Lugt.

De (latuur is als die van den Fregac - vogel >
waar van hy meeft verfchilt door de ovaale

Neus-

(1) Diomedea Alis pennatis, Pedibus trida£lylis. Syfic
Kat. X. Gen. 65% Albatros. Edw. 88. T. 88. Air
^Lv. III p. 76. T. z. Grew. Mus. T. 6. fi 1,

U Dfiw,. V» SiW G 3

100

Beschryving

XXIX.

Hoofd-
stuk.

II. Neusgaten , en dat hy de Staart klein , kort en
Afdeel, fondagtig , niet vorkwyze heeft. De Bek heefc
de langte van zes Duimen en fchynt uit ver-
fcheide (lukken te beftaan : de Neusgaten , op
de Onderkaak , zyn Kegelswyze buisjes > waar
van de punt agterwaards is gekeerd. De enden
der uitgefpreide Wieken komen bykans tien
Voeten van elkander af. De middelfte Vinger
heeft eene langte van omtrent zeven Duimen*
De top des Hoofds is uit den bruinen rosag-
tig 9 gelyk het geheele Lyf van boven , dat met
zwartagtige dwars-ftreepen en Vlakken is gete-
kend, van onderen wit; de Hals en Zydeu
niet bruin geftreept. De groote Slagpennen
zyn zwart, de kleinfte en de Staartpcnnen
zwartagtig Loodkleur. De Bek is vuil geeiag-
de Pooten zyn Vleefchkleurig.

tig;

(2) Diomedes- Vogel met ongevederde Vleuge-
len , de Pooten vier- Vingerig.

II.

Demerfa,
Magellani-

fcheGans. Deeze voert den naam van Magellanifche
Gans of Penguyn , en hy wordt door de Ken-
merken van dit Geflagt onderfcheiden van den
Noordfchcn Penguyn , die tot de Pappegaay-
Duikers behoort. De Eugelfchen noemen hem
den Penguyn der Hollanderen , om dat hy dooi-
de onzen eerft in de Zuidelyke Landen is ont-
dekt

(2) Diomedea Alis impennibus\ Pedlbus tetrada&y-
lis. Syft. Nar. X. Penguin Fedibus nigris. Edw. sAy* 94.

t 9*

DER DlOMEDE S- V OGELEN. IOÏ

dekt en waargenomen. Brisson geeft den naam
van Manchot aan de Vogelen van dit Geflagt,
in 't Latyn Spheniscus ; 't welk hy door de vier-
Vingerige Pooten van den Albatrofs onder-
fcheidt. Klein noemt hem, wegens zyne
zwaarly vigheid , Plautus pingnis ; waarfchynlyk
is de naam van Pingoiq of, Penguyn ook daar
van afkomftig,

Deeze Vogelen fchynen, geiyk de Noord-
fche Penguyns in 't Noorden , aan de Kutten
naar den Zuidpool toe te huisveflen. Men heefc-
ze, •£ allereerft, aan en omtrent de Straat
van Magellaan gevonden , doch thans weet
men, dat zy ook aan't Land der Pacagonen en
zelfs aan de Kaap der Goede Hope zyn. Den
rneeften tyd huppelen zy in 'c Water en kun-
nen in 't geheel niet vliegen ; om dat zy , in
plaats van Wieken , maar kleine Vliezige Vleu-
geltjes hebben, onbekwaam tot het opheffen
van hun logge Lighaam. Deeze Vleugeltjes
hangen hun , wanneer zy op 't Land loopen ,
by 't Lyf neer, en de Pooten ftaan hun zo
ver agterwaards, dat zy zig niet in Evenwigc
kunnen houden , zonder regt over end te gaan,
tegen den aart der Vogelen. Dit maakt dat zy,
wegens de witheid hunnes Buiks, een zeer grap.
pig poftuur maaken en door fommigen verge-
leeken worden by Kinderen , die naar Schooi
gaan , met witte Voorfchoocen.

Men heeft aan de Straat van Magellaan wel
van deeze Penguyns gevonden , die grooter-

i dew, v.Sivx, G 3, dap*

I0!2

Beschryvino

ir.

Afdeel.

XXIX
Hoofd-
stuk.

dan een Gans waren , wcegende zeftien Pon-
den. Het bovenfte des Lighaams , de Kop en
Hals , Rug en Stuit , zyn met zeer ftyve
zwartagtige Vederen bekleed : de Buik is wit 9
de Staart zwart, gelyk ook de Pooten en Bek,
doch deeze heeft naar 't end een geele dwars-
ftreep. Men wil dat zy meert van Vifch lee-
ven, doch het Vleefch fmaakt 'er niet naar en
is zeer goed omteeeten. Zy maaken diepe Ga-
ten in den Oever , en leggen daar in met hun
drie of vieren by een. Zekere Eilandjes, om
de Zuid , daar men een menigte van deeze Vo-
gelen vindt, voeren deswegens den naam. Met
Hagel zyn de Penguyns , zo my berigt wordt ,
onkwetsbaar wegens hun Dons, daar zy meed
om gedood worden , zynde op 't Paffen-Eiland,
by de Tafelbaay , menigvuldig.
Gevlakte deeze Soort zyn 'er op de Rug met wit-

Fenguyn, te flipjes gevlakte en van vooren met zwarte
XX3CVII. toeePen gebandeerde Penguyns; hoedanig ee-
F'&* 7* nen 'er Brisson afbeeldt , die van de Kaap ge-
komen was, verfchiilende merkelyk in kleur
met dien , welke van Edwards is afgetekend.
De Afbeelding , die wy 'er van geeven , ver-
toont hem zwemmende en op een vierde van
de natuurlyke langte en hoogte ; gelyk tot dus
verre alle onze Vogelen zyn afgetekend. Op
eenigen der volgende Plaaten zyn wy genood*
saakt de Vogelen wat meer te verkleinen.

XXX. HOOFD-

der Kropganzen. 103

' Afdeel.
XXX. HOOFDSTUK. XaX

Hoofd-

Befchryving van 't Geflagt der Kropganzen, stuk,
genaamd Pelikaanen, onder welken de Fregat-
Vogel , Kormoran of Water Raaf , Jan van
Gent, en de Gekken of Viffchers ook zyn
begreepen.

TA E Naam van Pelecanus wordt door Ltn- Naam.

NjEüs toegepaft op Vogelen , die van
Brisson in drie byzondere Geflagten zyn ver.
deeld, onder de Latynfche naamen van Sida>
Pbalacrocorax en Onocrotalus 9 in'tFranfch Fou%
Connoran en Pélican. Men kanze onder den
Geflagtnaam van Kropganzen begrypen , hoe-
wel die eigentlyk maar toepaflelyk is op de
eerfte Soort.

De Kenmerken zyn ; een ongetande regte Kenmer-
Bek , met de punt haakswyze en genageld ; de ken'
Neusgaten llreepswyze en naauwlyks zigtbaar
(*) : het Aangezigc byna kaal : de Voeten met
vier Vingeren, die alteraaal, door middel van
een Vlies , tot Zwempooten vereenigd zyn,
Deeze vier- Vingerigheid der Palmvoeten,
maakt het onderfcheidend Kenmerk van den
vyf-en-twintigftcn Rang by Brisson uit , doch

be-

(*) OMiteratét zegt Linnaus en, zoBrisson aanmerkt,
zyn de Neusgaten in de Pelikaanen onzigtbaar (neqna*
qttam confp icu ét); dus kan men niet zeggen, dat zyjïaw
'ffdjk te onderfebeiden zyn in deeze Vogel.

2« Deel, T, StvS| G 4

io4 Beschryving

II. begrypt 'er tevens de Keerkringvogelen in. Zfy
Afdeel, behooren alcemaal , by Klein , onder den Familie.

XXX. Naam van Plancus.

swk?" Getal der Soorten van Kropganzen is by
Soorren. LinNjEüs vyf, waar van de eerlte de Pelikaan,
de derde de Kprmoran is van Brisson , en de
drie overigen behooren tot het Geflagt der Fous
of Gekken , Viiïchers en Fregatvogelen genaamd.
Twee deezer laatften hebben den Bek zaags-
wyze getand.

I. (ij Kropgans met een Zak aan de Keel.

Onocrota*

De naam van Onocrotalus is door de Ouden

pelikaan.

gegeven aan deezen ' Vogel , om dat het Ge-
luid, 't welk hy maakt, eenigermaate naar 't
balken der Edelen zweemt. Hierom noemen
hem de Italiaanen Grotto of Jgrotto. De He-
breeuwfche naam was Kik of Hakik, de ChaL
deeufche Cbatba en de Arabifche Kuk. De Tur-
ken noemen hem Sackagufcb , de Ruften Baba
en de Polakken Bak. By de Ooftenry kers heet'
hy Obn- Vogel , by die van Brabant Livane of.
Libane ; maar anders gemeentyk , by de Duit-
fthers , Meergans , Sackgans of Kropgans ; doch

de

(i) Pelecanus Gula faccata. Syjl. Nat. X. Gen. 66»
Onocrotalus Olear. Müs, T. i). f, i. Dori. Mem.
Onocroralus f. Pelecanus. Aldr. Orn. L. 19. c.2 Will.
Orn. 246. T. 6$. Ra] ^y. 121. Marsil. Danuh. 6*
T- IS- Edw. ^Ar. 92. T. 92. Bont. Jay. 61. 8. Ono-
crotalus C Pelecanus fufcus.SLOAN.^w. 2. p. 322. Raj,
yAr. xqi. Onocrotalos Americanus. Edw. Ay*9^T.^

der Kropganse n. 103

de S weeden noemen hem Wattair agann. De n.
Mexikaanen geeven 'er den naam van Alcatra^ Afdef^«
pf Atototl aan. Gemeenlyk is het Griekfche ^?d.
Woord Pelekan of Pelekanes, met eenige ver- stuk.
andering, by de Franfchen, Engelfchen en ook Pelikaan*
by ons in gebruik : doch men plagt hem , in Ne-
derland, Vogel van Ethna te noemen.

Zie daar de verfcheiderley naamen van eera
Vogel, die in alle de drie Wereldsdeelen , bui-
ten Europa, gevonden wordt, en niettemin
voor weinige Jaaren nog zo onbekend geweeft
is , dat de vermaarde Frisch 'er den Lepelgana
voor hieldt , leidende van de ^eitelswyze ge-
daante van deszelfs Bek den Griekfchen naam
af. Ondertuffchen wyft de ^efchry ving , welr
ke de Ouden van den Pelikaan gegeven hebben*
en inzonderheid het Kenmerk van den grooten
Zak of Krop, waar van Pliniüs getuigt, dat 'er
de Pelikaan zyn Voedzel eenigen tyd in be-
waarde , voor dat hetzelve in de Maag over-
ging ; genoegzaam aan, dat het noch de Lepel-
gans, noch de Reiger, noch de Specht zy,ge-
lyk fommigen vermoed hebben. Te meer is
het waarfchynlyk dat de Kropganzen de Peli-
kaan der Quden zyn , om dat de gefteldheid
van derzelver Krop en het gebruik daar van ,
het voornaame Verdigtzel, dat deeze Vogel
zyne Jongen met zyn Bloed , door 't opfcheu-
*en van de Borft zou voeden , geheel namui£
Jyfc verklapt en opheldert.

Ï Deel. Y. Stuk. G £ De

io6 Beschryving

H De Kropganzen zyn op de Zwarte Zee , op
A deel. de daar in uitloopende Rivieren en nabuurige
XXX. Meiren , mifTchien ook op de Kaspifche Zee

ï?0aFD TT" • t 1 A - 1 «Tl

stuk. gemeen. Hier van is het , dat menze uit Rus-
PdikaanM^ dikwils als eene zeldzaamheid naar Enge-
D* Fabel, land gezonden heeft; gelyk Charleton ge-

2» dcr°e"tu18t5 ^ac 'er> ten zYnen tyde, verfcheidene in
Jongen met de Koninglyke Diergaarde waren. Het Volk,
wkhard. 'óèt aan die Wateren woont , verzekert, dat
deeze Vogels troepswyze gaan viffchen , beflaan-
de in een halven kring de oppervlakte van een
Mcir of Rivier , en de Viffchen , door het flaan
inet hunne Vleugelen op het Water, in een
hoek dryvende , wanneer zy zonder moeite
hunnen Zak of Krop daar mede opvullen , 't
zy tot hun eigen Voedzel of ten diende van
hunne Jongen. Dit laatfte heeft buiten twyfei
plaats , wanneer zy Jongen hebben , en geeft de
oploffing van den gemelden Fabel. Dewyl hy
zyn fcherpen Bek , ten dien einde , digt aan de
Borft houdt en de Jongen dus uit zyn Krop
ceten geeft, heeft het domme Volk, zulks van
verre befchouwende en ziende tevens het Water,
veelal Bloedig door de gekwetfte Viffchen,
daar uitloopen en de Jongen daar mede dren-
ken ; zo heeft hetzelve , zeg ik , van de zaak
onkundig , zig moeten verbeelden , dat de Pe-
likaan zyne Jongen voedde met zyn eigen Bloed.

Onder de Eigenfchappen van deezen Vogel %
die minder ongeloofbaar fchynen , mag men

zyne

D

er Kropganzen. 107

zyne Langleevendheid tellen , welke hy ge- n.
meen heeft met de Zvvaanen en Ganzen. De Afdeel,
Ouden fchryven hem een Leeftyd van tagtig
Jaaren toe. In den jaare 1690 werdt 'er op stuk.
de Leidfche Kermis een vertoond , die gezegd Pelikaan.
werdt vyftig Jaaren oud te zyn , zynde van
Kop en Hals, door Ouderdom, reeds grys ge-
worden. Anderen willen dat zyn Leeftyd, ge.
lyk die der Zwaanen , zig over de honderd Jaa-
ren uit zou (trekken : doch men is , hier om-
trent, in 't onzekere.

Adanson verhaalt , in zyne Befchry ving van Zyn Vifch.
Senegal , dat aldaar geheele Troepen van zo- ^enffe^°°r
danige Kropganzen zyn, die op de gemelde fchen.
manier Vifch vangen tot Voedzel voor hun zelf
of voor hunne Jongen. In de Indien heeft
men een dergelyken Vogel, die 'er gebruikt
wordt om voor de Menfchen te viflehen ,
Grand Gojier genaamd. Zeker Dominikaan,
Konfrater van Labat , verhaalt , dat hy 'er op
de Weftindifche Eilanden één gezien hadt , die
zo tam was en zodanig afgerigt door de Wil-
den, dat deeze Vogel, na rood gemaakt te zyn
met Rocou, des morgens op de Vifchvangft
uitging, en des avonds terug kwam met zynen
Zak geladen ; waar uit zyne Meefters hem dee-
den overgeeven 't gene hy te veel hadt, dat
hun tot Spyze ftrekte. Deeze Zak kan zig zo-
danig uitrekken, dat 'er, zo fommigen verhaa-
len, eens een Neger Kindje in gevonden zy.

Gemelde Pater berigt ons verfcheide byzon-

I, Deel, V, Stutk» der*

ïoS Beschryving

j{# derheden aangaande deeze Vogelen. Hy hack
Afdeel, twee Jongen aan een Stokje valt gebonden ,
XXX. die door de Moer gevoed werden , welke des

^stük0' na§ts boven ^m °P den tak va« een Boom
Pe/ikaan.^cP- %y zyn, buiten hunnen Vifchvangft , zeer
luy en traag, flaapende een groot gedeelte van
den Dag. Somtyds vangen zy den Vifch ge-
lyk de Meeuwen , doch hunne logheid in 't
vliegen maakt hun daar toe niet zeer bekwaam.
De Wyfjes leggen en broeden hunne Eijeren
op den platten Grond , zonder een Neft tc maa-
ken. Hy vondt 'er eene, die op vyf Eijeren
zat en de moeite niet wilde neemen van op te
ftaan , toen hy voorhy ging, geeveode, hen*
alleenlyk eenige ftooten met den Bek en fchreeu-
wende, wanneer hy haar floeg om van de Ei-
jeren af te gaan. Zy zyn onreiner, zegt hy*
dan de Ganzen en Eendvogelen.
Gebruik In 't jaar 1 745 werdt een Pelikaan , levendig,
J*&den van ^e ^aaP ^er Goede Hope te Londen ge-
bragt en naderhand voor Geld vertoond , heb-
bende zulk een grooten Zak of Krop , dat de
Oppafler 'er met gemak zyn Hoofd in kon ftee-'
leen. In de Menagerie te Verfailies heeft men
'£ï verfcheidene geha,d , waar van geene geftor-
ven is in minde x dan twaalf Jaaren tyds. De
Amerikaanen dooden deeze Vogelen niet om hun
Vleefch , welk taay , thraanig en gantfeh on-
fqiaakelyk is , maar om dien Zak te krygen >
waar van zy gebruik maaken als een Tabaks-
Tasje of Geldbeurse Wanneer men dien Zcjc

van

der Kropganzen. icg

fcih des Vogels Hals heeft afgefneeden, worde g
dezelve met Zout en Afch , of met Aluin be- Afdeel.
ftrooid , en vervolgens tuflehen de Handen met j^p^
Olie gewreeven, om hem lenig te houden, STÜK#~
Beter is 't, hem te bereiden gdyk Lammeren- pelikaan»
Velletjes, dan krygt hy de dikte van Parke-
ment , en blyft zeer zagt. De Spaanfche Vrou-
wen beftikken ze met Gouddraad en Zyde zo
kondig, dat het een fierlyke Tafch of Beurs
wordt, welke men in veel waarde houdt.

Ik gaa nu over om te fpreeken van de ge- De Bck»
fteldheid van den Bek, die met den gétnelden
Zak het verwonderlyke van den Pelikaan uit-
maakt. Deszelfs bovenfte gedeelte is i volgens
de Waarneeming van Perrault, plat, en van
\ begin tot aan het end bykans van de zelfde
breedte, van onderen mee vier groeven uitge-
hold, die vyf kanten geeven , waar van de
middelde en de twee zydelingfe fcherpfnydend
zyn , fluitende in de groeven der kanten van
de Onderkaak. Aldrovandüs vergelykt de vyf
ribben van de Bovenkaak , niet- onaardig § by
die van een Blad der vyf-ribbige Weegbree *. * M****gé
Het onderfte gedeelte van den Bek beftaat uit ntry^t
twee ftukken , die aan 't end zyn famengevoegd %
doch voorts van elkander afgezonderd , laaten-
de een Spleet tufTchen beiden. Deeze ftukken
zyn buigzaam als Balynen , zo dat zy gemak-
kelyk van elkander wyken en zig wederom
fluiten ; 't welk maakt dat de Viflchen , in de
Zak gevangen zyndey da'ar in blyven moeten y

I, Deel. y. Stuk< tot

iïo

BESCHR YVING

u tot dat de Vogel denzelven weder opent. Im-
. Afdeel, mers aan de twee üukken , zo even gemeld s
.XXX- hangt de gedagte Zak als een wyde Beurs" of
stuk?' Blaas, van eene Vliezige zelfftandigheid , niet
Pelikaan, met Vederen , maar met zeer kort zagt Hair
bedekt, dat fchoon grys is, met Hippen, ftreep-
jes en golfjes, van verlcheiderley kleuren, zeer
fraay getekend en verlierd.
Lighaams. Deeze Vogel gelykt, in Lighaams-geftalte ;
geftaite. zeer naar een £janSj joch in grootte overtreft

hy zelfs de Zwaanen. De Heer Brisson be-
vondt de langte van eenen, die in het Kabinet
van Reaumur opgezet was, over de vyf Voe-
ten ; waar van de Bek omtrent anderhalf Voet
uitmaakte en de Staart zeven Duimen ; zo dat
'er drie Voeten voor den Kop, Hals en 'tLyf,
overbleef. Het Lyf is wit, een weinig naar
Vleefchkleur hellende ; de groote Slagpennen
zyn zwart , de Staartpennen wit. De zyden
van den Kop , om de Oogen , zyn' kaal en al-
leenlyk bekleed met een Vleefchkleurig Vlies
of Vel. De Onderkaak is geheel , de Boven-
kaak ten deele bleekrood , aan 't end geelag-
tig, gelyk ook de Krop-Zak. De Pooten zyn
Loodkleurig, doch de Nagelen graauw.
Mexikaar- Als eene Verfcheidenheid fielt de Heer Bris-
fche bruine S0N v00r , den Mexikcicinfchen Pelikaan, die

èn Philip-

pynfche. van den gewoonen alleen verfchilt, doordien

XXXVIII. zYn Be^ 8etand is en' zo we^ a's de Pooten,
*• Saffraangeel. Den Grand Gofier van Mexiko
noemt by de bruine Pelikaan, en zegt, datde-

deh Kropganze . in

Èèlve maar weinig grooter is dan een tamme ^
Gans. Nog heeft hy 'er eenen van de Phi- Afde tf ój
lippynfche Eilanden die aldaar Pagala geheten
wordt, hier nevens afgebeeld. Do Tertre ^
merkt aan, dat de Beenderen der Pelikaanen Pelikaati*
hol zyn en zonder Merg , welk laatfte Aldrq-
vandus ook daar van gezegd hadt , doch met
byvoeging, dat zy zonder holligheid zyn. Op
de top des Hoofds fteeken de Veeren een wei-
nig uit, zö dat zy* 'er. een Kuifje maaken,
zegt Ra jus , die verhaalt , dat deeze Vogel geen
Tong heeft , en , hoe hy niet geloofde , dat 'er
getandbekte Pelikaanen waren.

IL

(2) Kropmns met een gevorkte Staart .het Lig*

v J 0 0 0 Fregat -Vo-

haam zwart , den Kop en Buik wit. gel.

Plaat

Deeze Vogel wordt van de Spanjaarden Ra-**^1^*
biborcado , van de | Portugeezen Raboforcado ge- A
hecten; anderen noemen hem Caripira. Men
geeft 'er ook den naam aan van groote Zee-
Zwaluw , zonder Pooten , met eenen baakswyzen
Bek , of groote bruine Ysvogel , met een lange
gevorkte Staart. Moehring noemt hem, zeer
oneigen, Atagen of Hazelhoen. De gemeene
naam is Fregat. Vogel , gelyk de Franfchen hem

Fre.

(2) Pelecanus Cauda forcipata, Corpore nigro, Capité
Abdomineque albis. ^Amoen. ^Acad IV. p. 238. Peleca»
ims Aquilus. Osb. Iter 292. Alcyon major pulla, Cau-
da longiore befurca. Brown Jam. 48$ Cari pira.LAET.
^Amer. 575-. Man of war. Sloan. Jam. I p. 30. Avis
rabo forcado. Pet. Gaz. T. -tf. d. x. Frigare-Bird. Al*»
*Ay. III. p. 75-. T. 80.
h Dut, y. Stvk,

112 Beschryvinó

I

II. Fregate noemen en de Engelfchen Fregate-Birdl
Afdeel, doch die van Jamaika Man of War Bird , dat is
XXX. Oorlogfchips- Vogel.

stuk." Geen Vogelen zyn 'er, die hooger in de
Fregatvo-Lugt 9 langduuriger en met minder vermoeijing
gel. vliegen of zig verder van Land begeeven , zege
fch^ppTn -^ater Labat in de befchryving van zyne Rei-
fcen naar de Eilanden van Amerika. De Arend,
dien men als den Koning der Vogelen aanmerkt,
is een Schildpad in vergelykinge van hun. Men
geeft 'er den naam van Fregatten aan, wegens
de gelykheid , welke de fnelheid hunner VJugt
heeft met die der Schepen van deezen naam.
Zy worden wel drie -of vierhonderd Mylen
van Land gevonden , 't gene tot bewys ftrekt
van hunne verbaazende kragt en vlugheid :
want men moet niet denken dat zy op 't Water
ruften gaan, gelyk de Zwemvogelen. De uit-
geftrektheid hunner Wieken is zo groot, dat
zy daar op zulk een end wegs kunnen zwee-
ven. Somtyds vliegen zy zo hoog , dat merx
hun geheel uit het Gezigt verheft.

't Schynt dat de Woonplaats deezer Voge-
len veelal zy op de Eilanden , die in de ruime
Oceaan gelegen zyn. Zeker Eiland wordt*
wegens de menigte derzelven , die 'er flaapen
en neftelen , het Fregatten - Eiland geheten.
Men vindt 'er niet alleen op TAfcenfion en St*
Helena, maar ook op die van Mauritius, of
1'Ifle deFrance, en op Bourbon , in menigte. Le-
guat heeft op Rodriguez waargenomen datA

der Kropganzen. ïi*

£y, evengelyk de Valken op hunne Prooy, uit jj

de Lugc neervallen op de Vifïcher- Vogelen , Afdeel;

cenaamd Fous 9 en dezelven dus dwineen om XXX.
fo ° Hoofd.

hun de Vilch over te geeven , diezy in de Krop SXUK-

hebben , welken de Fregat- vogel in de Lugt Fregat-
vangt. Zy kwamen alle Avonden op 't Eiland,
en wagtten 'er op de Boomen de gemelde Vis-
fchers op. Ook loerden zy aldaar op de Schild-
padden, waar van een menigte door hun ver-
flonden werden. Zy maakten ook hun Neft op
de Boomen; des het riet te verwonderen is>
dat Lab at die Nëften te vergeefs zogt op de
platte Grond , aan 't Strand. Ziet men 'er een
de Vafte Ku(t naderen, zo wordt zulks als een
teken der aankomfte van een Schip aangemerkt ;
alzo zy gemeenlyk, 't zy door verleiding of
met voorJagc, de Schepen volwee;

Omtrent de Lighaams - geftaite zyn het dé LfeHaaiMi
Authcuren niet eens. Legüat vergelyktze in£Ci*alte*
grootte by een Eend , zeggende dat zy de Klaau-
wen hebben van een Roofvogel, met den Bek
een half Voet lang en haakig aan de punt. De
oude Mannetjes , zegt hy , hebben een roode
Lel , als de Haancn , onder aan de Keel. Da
Tertre maaktze niet grooter dan een Hoen ,
met een Hals van middelbaare iangte ; een
kleinen Kop; de Oogen groot en zwart, eert
Bek van zes of zeven Duimen, en de Pootcrt
zeer kort. Labat fteltze byna van die zelf-
de grootte, en Feuille'e geeft 'er den naam
van den witkoppigen Zee- Gier aan.

I. Dek, V. Stuk. Ö ÖÜ

II.

Afdeel.

XXX.

Hoofd-
stuk.

Frepat»

vogel,-

Gebrnik«

114 Beschryvinö

De Heer Brisson geefc ons de hier neveirê
gaande Afbeelding van deezen Vogel , naar eene
Tekening, welke hem van den Heer Poivre*
die dezelve naar \ leven gemaakt hadt *
was medegedeeld , zeggende dat de Vogel
door hem bevonden was bykans veertien
Voeten vlugts te hebben. De Kleur van 't ge-
heele Lyf , de Wieken en Staart, was zwart:
de Oogen ftonden in een kaale plek, gelykdie
van den Pelikaan: het Mannetje, oud zynde,
hadt twee hoog - roode Vliezen aan den Keel
hangen en 't Wyfje hadt de Bord wit. Brisson
is van verbeelding , of de Fregat- vogel , die by
Edwards is afgebeeld, fchöon kleiner en ros»
agtig bruin van Veeren , met roode plekken om
de Oogen , ook het W yfje zy van deezen.

Lab at, die 'er eenigen gefchooten hadt , ver-
haalt , dat hun Vleefch $ hoewel naar Vifch
fmaakende , niettemin zeer goed en eetbaar wa-
re; doch hun Vet wordt aangemerkt een on-
gemeen kragtig Middel te zyn tot verdryving
der Pynen van de Jigt en verltyvinge der Le-
den, die uit Koude ontftaat. Ten dien einde
wordt het Vet op 't Vuur heet gemaakt, en dan
met Jenever of Brandewyn gemengd zynde,
ftfykc men de plaats daar mede : of legt 'er
een graauw Papier op, 't welk met dit Vet
doordrongen zy , houdende hetzelve met Druk-
doeken op , het Deel , dat men voorts met
Windzelen omzwagtelt. Labat verzekert ,
uit den mond van anderen , dat hier door dik-

wils

der Kropganzen. 115

wils de Geneezing , of, ten minfte , een groote n.
verligiing verkreegen ware. Afdeel.

6 XXX.
(3) Kropgans met een gelyke Staart , het Lig- Hoofd*

haam zwart, den Bek tandeloos.

11 la

De Heer Brisson maakc van deezen Vogel
een bvzonder Geflapt , onder den naam van PLxxxtx.
Pbalacrocorax of Cormoran , welken hy van
den Onocratus of Pelican onderfcheidt , door
dien de Bek niet horizontaal plac , maar Cylin-
drifch of Rolrondagcig is en zonder Kropzak*
Gemeenlyk wordt deeze Water -Raaf of Zee-
Raaf geheten, en in Bourgonje Crot Pefcberot.
Gesnerüs noemt hem Cdrbo , om dat hy zo
zwart is als Houtskool, en Klein begrypt
hem , met de Pelikaanen en anderen , onder den
naam van Plancus. De Duitfchers noemen hem
ook Vugbt-Arfz* die van Stettyn Scbalveren ;
de Polakken Kruk - JVodny , de Noorwegers
Skarv , en de Sweeden Hafs- Tjdedèr , dat is
Haringdooder. Onder de Engelfchen , zo wel
als by de Franfchen, is de naam van Cormo-
rant of Kormoran in trein , doch die van Cornwall
noemen hem Sbagg , en die van Wight klei-
ner

(j) Pelecanus Cau-tè aequali , Corpore nigrö, Roftrd
edentulo. Syft Nat* X Pelecanus corpore atro , fubtus
Slbicanre , Re&ricibus quaruordedm. Faun. Snee. n<£.
Carbo Aquaticus. Gesn. ^A.y. 137. Corvus Aquaticus,
Aldr. Orn. L. 19. c 55. Jonst. ^Av. T. 47. Wïlu
Om. 248, T. 63. Rat. ^Cv. 122. Mars. Duwib. U. T,
36. Alb. II. p. 74. t. 8i.

JLDku. V; Stc/k. H i

1X6 BcsCRRtVtNG

II. ncr Puffin9 de Faiöers, benoorden Hitland*
Afdeel. Hupling.

XXX. »c js cen Vogel 3 die zig aan de Zee-kaften

liOOFD- ö

stuk. of in de Meiren van Europa onthoudt , en al-
Eigen- daar zyn Neft in hooge Boomen maakt of in
fenappen. ]£otfen< £je goeren jn Noorwegen wcetenze
Kor mor an. r . .

op een liltige vvyze te vangen or te dooden ;

zy gaan , naamelyk , des avonds met hunne
Schuiten onder de Rotfen leggen, in welker
Kloven de Kormorans hunne nagtruft neemen *
en ontfteeken op die Schuiten een groot Vuur,
door welks Rook en Fikte de Vogels zodanig
bedwelmd raaken , dat zy van boven neder
tuimelen, wordende dan met gemak dood ge-
flagen. Daar zyn *er van driederley Soort;
eenigen mee een Kuifje op den Kop, anderen
met witte Vlakken, anderen geheel zwart. De
eerden worden Top-Skarv genoemd, de tweede
Hundlaring , ea deeze zyn de grootften. Zy
leggen drie Snecuw-witte Eijeren , van gedaan-
te als Ganzen- Eijeren , die van het Mannetje
en Wyfje, beurtelings, drie Weeken lang,
gebroed worden. Deeze Eijeren worden door
5t kooken niet hard, maar blyven week. De
Jongen zyn in 't eerfl wit, en krygen hunne
zwarte kleur niet, dan in de derde Week: ver-
volgens zoeken zy hunne Spyze gelyk de Ou-
den , die fterke Viffchers zyn, en, zo het
Strandvolk verhaalt , wel twintig of dertig Va-
demen diep duiken , om Vifch te bekomen ;
waar mede zy hunne Maag dan zodanig opvul-
len*

der Kropganzen. 117

Jen, dat men 'er, als zy dood geflagen wor- n.
den, fomtyds een ongelooflyke veelheid van Afdeel,
in hun Lyf vindt. En , fchoon de Keel van H^*^
deezen Vogel zo naauw is , dat men werk heeft stuk.
om 'er twee Vingers te gelyk in te fteeken,
kan zig dezelve doch zodanig uitrekken , dat
men wel Botten vindt in dt* Ingewanden , van
een half Elle breed\ Op 't Land komende,
{lellen zy zig met den Kop in den Wind , om
hun Lyf te droogen : doch dit gefchiedt maar zel-
den en zy zyn doorgaans nat; 't welk de reden
is, dat men van iemand , die zyne Kleederen niet
droog weet te houden , voor een Spreekwoord
zegt : Hy is zo nat als een Skarv. Ook wordt
aan een nat , verkleumd , onredzaam Menfch ,
fpotswyze denaam gegeven van deezen Vogel.

Men vindt ook dergelyke Vogelen in Ame- Hunne
rika. Pater le Comte zegt , dat in China de ^cu^
Kormorans den Vifchvangft geleerd worden,
even als men , hier te Lande , de Honden en
Vogelen op de Jagt afrigt. Een Viffcher kan
*er gemakkelyk honderd regeeren. Zy zitten
flil op het boord van de Schuit , tot dat zy aan
de plaats der Viffchery gekomen zyn , en wag,
ten het Teken af, 't welk hun tot een feia
dient ; waar op zy aanftonds zig van boord be-
geeven, en 't is verwonderlyk te zien, mee
welk een vlyt zy hunne Prooy tragten op te
doen; zo lang duikende en weder boven ko-
mende , tot dat zy van een Vifch meefter zyn
geworden , dien zy dwars in de Bek neemen 5

ï. Veel V. Stuk. H 3 C8

n8 Beschkyvinc

jj en aan hunnen Meefter brengen. Byaldien de
Afdeel. Vifch te groot is, zo helpen zy elkander , nee-
XXX. mende de een hem by den Kop, de ander by
stukT de Staart* en dus brengen zy hem , al fieepen-
IwmoranA®* aan ^e Schuit, Moede zynde laat menze
wat ruften, doch geeft hun niet te eetenvoor-
enaleer de Vifchvangft gedaan zy, geduurende
den welken hunne Keel met een Touwtje digt
gebonden is , op dat zy door het jnflokkenvan
kleine Vifchjes niet mogten afgetrokken wor-
den van hun Werk. Somtyds worden deeze
Vogelen Yzeren ringen om 't laagfte van den
Hals gedaan , en men laatze den Vifch , dien
zy in den Keel hebben ingeflokt , weder uitbraa-
ken. Die manier is in Europa in gebruik,
peflalte. Volgens den Heer Brisson is de geftalte van
den Kormoran dusdanig. Hy heeft omtrent
de grootte van een Gans. De Wieken flaan
ruim vier Voeren u t; de Bek is omtrent vier
Duimen lang: de Vingeren der Pooten zyn zeer
dik en fcherp genageld. Hy heeft een Kuif op
\ hoofd. Van boven is het Lyf donker Koper-
kleur, naar 't groen hellende, met de randen
der Vederen zwartagtig ; van onderen groenag-
tig zwart : de Kop en 't bovenfte van den Hals
met overlangfe witte fireepjes getekend : de
Keel en een Vlak buitenwaards aan de Dyëa
wit: de Staartpennen zwartagtig. De Bek \\
eenigermaate Afchgraauw, de Pooten zyn git-
zwart. De Staart is langer en lofler dan in de
overige Watervogelen , zegt Linn^us.

Deeze

dek Kropganzen np

Deeze Autheur hadt, inSweeden, een Wa- n

ter-Raaf gevonden, die kleiner was, van onde- Afdeel.

ren bruin , hebbende maar twaalf Staartpennen, XXX.

JHoofd-

daar de voorgaande 'er veertien hadc (*). Hy SXUK;
maakt daar thans geen gewag van onder deKieineKor.
Kropganzen. Ray, die hem pahnvoetige Kaauw
noemt, zegt, dat hy in Engeland den naam^af,
van Sbagge , en in de Noordelyke deelen dien
van Crane voert. Brisson geeft 'er den naam
aan van kleine Kormoran, en belchryft zulk ee-
nen uit het Kabinet van Reaumur.

Hy is veel kleiner dan de voorgaande , van
boven groenagtig zwart, van onderen bleek
Afchgraauw, met een witten Keel, den Buik
bruin, de Staartpennen zwarragtig, de Boven-
kaak zwart j de Onderkaak in fommjgen rood-
agtig graauw , in anderen geelagtig groen en
de Pooten bruin , maar de Nagelen zwart. De-
wyl hy zig by de voorgaanden onthoudt, zal
het waarfchynlyk een der drie Soorten van
Skarven of Zee-Raaven zyn , die men in Noor-
wegen vindt, als gemeld is. Linnjeüs zegt,
dat zyn kleine Kormoran alleenlyk door witte
en bleekroode Vlakken onder aan 't Lyf , van
den grooten onderfcheiden is. Volgens Ray is
de Bek dunner en langer naar 't Lyf te reke-
nen.

Die Schryver zegt, dat deeze kleine Zee-
Raaf niet alleen aan de Zeekuften van Enge-
land

(*) Faun. Suec. p. 42.
I,DKEi. V. Stuk, H 4

I2Q

Beschryving

IL land en Ierland gevonden worde , maar dat

^XXEL' h^ °°k tC Scven1juizcn 'm Holland in ^de Boo-
Hoüfd- men neftelt, benevens vcele andere Water-
stük. vogelen (*). Ook is de Kormoran de eenigfte
Water- ^er genen die Zwempooten hebben niet , die
' zulks doet, volgens \ Gevoelen van Ariftote-

les: vvanc de Fregat- Vogelen doen dit ook, ge-
]yk wy gezien hebben. Hy heeft zeker lang
puntig Beentje agter aan 't Bekkeneel , tuffchea
de Spieren van den Hals , dat naar een Moord-
priem gelykt, en in geen ander Vogel gevon-
den wordt, zo Sch wen kfe ld ons verzekert.

Zodanige Kormorans of Water- Raaven fchy-
nen het te zyn gewceft , die Legüat op 'c
Eiland Rodriguez en vervolgens ook op de
Roes by Mauritius , thans Tlfle de France ,
voedt. Hy noemde deeze Vogelen Pluto's, we-
gens hunne pekzwarte kleur, en zegt, dat zy
byna de grootte en geftalte hadden van een
Raaf ^ doch den Bek langer en haakig aan de
punt; de Pooten als die van een Endvogel»
Hunne Stem was byna zo grof als 't balken van
een Kalf en zy maakten by nagt een groot ge-
raas, maar overdag hielden zy zig zeer ftil ea
waren zo weinig fchuuw , dat men hun de Ei-
jeren onder 't Lyf van daan kon haaien , zon-
der dat zy zig verroerden; maar, wanneer
menze hun altemaal ontnomen hadt, kwamen
zy van 't Neft af , en vogten tegen elkander-
met

(*} Raj. Syn. ^Av. p, 123.

der Kropganzen. 121

met zo veel geweld, dat zy geheel Bloedig II,

wierden. Zy broedden in gaten van de Roes, Afdeel*

XXX

zo diep 't hun mooglyk was , en bleeven zes Hoofd-
Maanden in Zee , zonder dat menze zag ver- stuk.
fchynen ; den overigen tyd van 't Jaar onthiel- Water.
den zy zig in de nabuurfchap van die plaats. De ^aa^
Eijeren waren van kleur en grootte als Hoen-
der-Eijcren en eetbaar, doch gantfeh niet aan-
genaam van Smaak, zo min als 'x Vleefch der
Vogelen, die zeer vet waren,; maar een groote
Stank over zig hadden (*).

(4) Kropgans met de Staart wigswyze, den IV
Bek getand, de grootfte Slagpennen zwart,

Gent.

Men vindt deezen Vogel genaamd Bajjaner Pi xxxix.
Gans , naar het meergemelde Eilandje in de 2'
Golf van Edenburg, dat de naam van Bafs
draagt, en fomtyds ook Schotfche Gans, om
dat hy aldaar , aan de Kuiten van Schotland,
htiisveft en voortteelt. Klein brengt hem me-
de onder den Geflagt- of Familie- Naam van
Plancus, onder welken hy alle Vogelen die vier-
Vingerig zyn, en alle de Vingeren meteen Vlies
te lamen gevoegd hebben, begrypt. 't Is
MoEHRiNG, die 'er, -zeer grappig, den naam

van

(*) Foyage de Fr. Le%uat. Tom. II p. 45.

(4) Pelecanus Cauda cuneiformi , Roitro Serrato,Re.
migibus primoribus nigris. Syft. Nat. X. Anfer Bafïanus.
Will. Om. i^j. T. 63. Rat. ^A*. 122. Al b. ^fv. I.
p* 82. T. 86. Anferi Baffano congener cincreo albus-
S»-Oan. jam. Praef. Jl. T\ 6. f. i. Raj. sAy.

1. Deel. V. Stuk. H 5

122

Beschryvjno

II. van Gramlus aan toeeigent. Brisson , die hem
Afdeel. in zyn Qeflagt van Suke , in 't Franfch Fous of
Boovi)- Gekken' PIaacft> geeft 'er den tytel aan van
sxuk. Fou de Bajfan. De Engelfchen noemen hem,
Jan van gemeenlyk, Soland Goofe , en de Schotten So«
GenU lend Gufe y 't welk van den naam Sula, dien 'er
de Inwooners der Faro-Eilanden aan geeven,
afkomftig fchynt. Doch in Schotland is men
hem ook gewoon, wegens zyne deftige hou-
ding , Gentleman te noemen , en dit zal aanlei-
ding gegeven hebben tot den naam van Gent of
Jan van Gent, by welken hy bekend is in de
Nederlanden.

f^ppeii ^an (^eeze kogelen wordt getuigd , dat zy
Jaarlyks, in de Zomer, op het gemelde Eilandje
komen en elk maar één Ey leggen , zynde hun-
ne menigte zo groot (*} , dat niettemin de
Heer van 't Eilandje een groot Inkomen daar
van heeft. Zy komen in 9t end van January
of 't begin van February aan de Kuft van Noor-
wegen, en zyn fterke VilTchers, 'inzonderheid
op Haring; weshalve men hun aldaar Hav-Sule*
dat is Haring-Sul noemt: want zy zyn, niet
tegenftaande hunne fiere houding, zo dwaas,
dat zy zig door eenige Haringen , op een plank-
je gelegd , dat men in Zee laat dry ven , naar
Boord laaten lokken en met Riemen dood flaan.
Wanneer zy het Land naderen , bemerkt het
Strandvolk , dat de Haring de Inhammen zoekt.

Hui*

(*) Vergelyk biadz. j,

der Kropganzen.

123

Hun Vleefch is eetbaar, en zy dienen de Noor- H.
fche Boeren tot Spyze, zo wel als den Schot. #
ten, die van het Vet, inzonderheid, als een hoofd-
(Geneesmiddel gebruik maaken. Deeze Vogel stuk.
bemint zyne Jongen zodanig, dat het zeer ge- J£*vm
vaarlyk is die aan te randen.

De grootte en geftalte is byna als die van Geftahe.
een gevvoonen Gans. De kleur der Vederen
van 't geheele Lyf is wit , na de eerfte rui-
jing, uitgenomen de grootfte Slagpennen, die
zwart zyn , gelyk ook de Pooten. De Jongen
zyn, op 't bovenfie van 't Lyf, uit wit, don-
ker-bruin, en zwart gemengeld. De Ouden
hebben een geelagtige Streep of ftreek van
Veeren op den Kop, Hals en Rug, en fommï-
gen fchynen een roodagtige Kuif op 't Hoofd
te hebben : ten minde wordt dit verzekerd van
de Hav-Siik, die in de Winter verfchynt aan
de Noorfche Kuflen; doch deeze heeft ook de
Rug en de Vleugelen blaauw. Aan de zydei)
van den Kop heeft hy kaale plekken, waar in
de Oogen ftaan, gelyk de Kormoran, doch zo
groot niet. In plaats van Neusgaten zyn 'er
twee geutjes, op de zyden van den Bek, die
taamelyk lang is en blaauwagtig , met een uit-
ftek als een Tand , wederzyds , by de punt van
deszelfs kromte, gewapend; waar door hy de.
VilTchen zeer vafl: kan opvatten. Men vindtze
altoos zeer vet en de Jongen worden voor een
Lekkerny gehouden en duur verkogt in Schot-
land.

J«. Deel» V. Sn*. *t Schynt

124 Beschryvinc

H 't Schynt, dat zulke, of dcrgelyke Vogelen,
Afdeel, als deeze, ook in Noord- Amerika huisveften;
XXX. immers zo die gene, welke men aldaar Booby
stuk. noemt, ook tot deeze Soort behoore, gelyk
Amen- LinwüêUs wil: doch Brisson maakt daar van
bminehC een byzondere Soort, welke hy befchryft en
Plaat afbeeldt onder den naam van bruine Gek. De-
£,or.\ ' zelve is bruinagtig van Kleur over 't geheele
Lighaam, doch bleeker van onderen en witag-
tig aan de Scuit en buitenfte Scaartpennen: de
Oogen ftaan in kaale plekken , die , gelyk ook de
Bek en Pooten , rood zyn van kleur. Men
vindt deeze aan de Zeekuflen van Afrika en
Amerika,, en zy gaan fomtyds ver van Land.
Zy zweeven boven 't Water, even als de Kui-
kendieven , byna zonder beweeging der Wie-
ken, en vallen, wanneer zy Vifch zien, daar
eensklaps op neer, gelyk de Meeuwen, be-
loerende dus hunne Prooy. Men vindtze om-
trent de Karibifche Eilanden menigvuldig.
Witte. W at grooter dan deeze , die omtrent de groot,
te heeft van een tamme Eend , is de witte Gek
van Amerika, die naauwlyks anders, dan dooi-
de kleur en grootte , verfchilt van den bruinen ,
zo even gemeld ; hebbende ook den Bek en
Pooten, en 't Vlies daar de Oogen in ftaan,
rood. Men vindt 'er van du Tertre , in zy*
pe Hiflorie der Antillifche Eilanden, melding
yan gemaakt.

(5) Krop.

t>Ek Kropganzen-. 125

(5) Kropgans met eene wigswyze Staart, den tl.

Bek getand en alle Slagpennen zwart. Ah-/ 6

5 öt XXX.

Die is de Vogel, die gemeenjvk van de En-

ö ' 0 " STUK.

gelichen Booby en van de Franlchen Fou9 dat

is Gek, geheten wordt. Ik oordeelde beter Pifiatcr.

Gek

deezen naam in 't Neerduitfch te gebruiken , dan
dien van ViJJcber : dewyl men gewoon is zeke-
re Watervogelen, in Groenland, Gekken te
noemen en de andere Naam met immer zo veel
regt aan de andere Vogelen van dit Geflagt ,
die ook groote Viflchers zyn, toebehoort.
Klein zelfs heeft 'erPlancus morus van gemaakt,
en Amtbetus, gelyk hy van Bsowne genoemd
wordt , fchynt een Onnoofelen te betekenen.

De reden , welke van die zonderlinge benaa-
ming wordt gegeven, is zeer eenvoudig: dat,
naamelyk , deeze Vogelen , wanneer zy komen
zitten op het Rondhout der Schepen, die zy in
Zee zeilende ontmoeten, zig met de Handen
grypen laaten. Men heeft 'er dus wel levendig
gevangen, die in twee of drie Dagen zo tam
wierden, als of zy van hunne Jongheid af by
de Menfehen waren opgevoed. Wy hebben
ook gezien , dat zy door de Fregatvogelen zig

zig

(f) Pelecanus Cauda cuneiformi, Roftro ferraro, Re-
migibus omnibus nigris, Cbin. Lager ft. 8. Obs. her. %$•
Ansetherus major melinus fubrus albidus, Roftro ferrato
dentato Brown. Jam. 481. Anferi Baiïano affinis. Ca-
tesb. Car. I. p. 87. T. 87, Sloan. jam. II. p. 322, IV
271. f. 2. Raj. ^t*> 191.
I, Dsïi. V. Stuk,

126 Beschryving

j[# zig laaten dwingen , om den Vifch , door hun
Afdeel, gevangen , aan dezelven over te geeven, en
XXX. doen zy hun werk voor een ander; 't welk
^stukT ook als Zotheid kan worden aangemerkt. Zy
Gek. dienen , zo wel als de Kormorans , en op ge-
lyke wyze, toe den Vifchvangft voor de Men-
fchen , en men noemtze Zeeroovers , dewyl zy
den Vifch langs 't Water ftrykende vangen.

Menigvuldig worden deeze Gekken gevonden
op de Eilanden en aan de Stranden, zo van
den Indifchen als van den Adantifchen Oceaan.
De Kop, Hals en Rug* zyn bruin , de. Bord eri
Buik wit ; de Staartpennen bruinagtig ; de
Bek graaüw ; de Oogkringen en Pooten geel ,
zegt BaissoNjdie hun in grootte by den Mos-
kaat-Eend vergelykt. Zodanig was ook de
kleur der Gekken, welken Legüat op 't Ei-
land Rodriguez vondr. Anderen meenen , dat
'er eene Verfcheidenheid van kleuren in zy,
gelyk onder de Eenden* Osbeck heeft , in
Ooftindie, waargenomen, dat de Sexe een groot
verfchil van kleur in deeze Vogelen maakt ; zyn-
de het Mannetje geheel zwart met den Buik
grysagtig ; het Wyfje geheel wit met zwarte
Slagpennen. Dit laatfte zou dan zeer naar den
Jan van Gent gelyken en miflehieri wel de zelf.
de Vogel kunnen zyn. Zy hebben beiden den
Keel zwart , de Pooten roodagtig , en den Bek,
aan 't Grondftuk met een Tand gewapend, in
9t Wyfje voornaamelyk Bloedkleurig of donkere

rood ;

der Kropganzen. 127

rood ; voorts aan den rand Zaagsvvyze. De jj4

grootte is als een groote Eend. Arn el.

Osbeck verbeelde zig, dat het deeze Vogel ?PX*
07 0 Hoofd-

zy, dien de Chineezen met hunne Schuitjes stuk,

op den Vifchvangft uitzenden, gelyk anderen Gek.
van den Kormoran verhaalen. Miffchien worde
de een zo wel als de ander daar toe gebezigd.
Het laaten grypen met de Handen hebben zy
gemeen met de Fregatvogelen. Miflchien be-
hooren de bovengemelde witte en bruine ook
tot deeze Soort; waar van zy in grootte naauw-
lyks verfchillen. Van de Veeren en het Vee
wordt geen gebruik gemaakt.

Men vindt, op de Kuften van Amerika, een Groots
dergelyken Vogel, die in grootte naby komt Gek*
aan den Gans, en derhalve den naam voert van
Great Booby by de Engelfchen , van Grand Fm
by de Franfchen , dat is , in onze Taal , de
groote Gek. De kleur van deezen is boven op
't Lyf donker-bruin , met wit gevlakt, zo ook
aan den Kop , Hals en Borfl ; van onderen vuil
wit ; de Staartpennen bruin , gelyk ook de Bek,*
dé kaale plekken daar de Oogen in ftaan , als
ook de Pooten, zwartagtig. Hy onthoudt zig
op de Kult van Florida en in de Monden der
groote Rivieren.

De meefte Vogelen van het Geflagc der Gek-
ken, zegt Brisson, hebben de Bovenkaak fa-
mengefteld uit 'verfcheide ftukken , die aan el-
kander gewricht zyn , digc by den Kop, en,
door middel van deeze Geledingen, kan de
LDssi. v.Stl*, gaa-

128 BeschryvIng

II. gaaping van den Bek in hun zeer wyd gemaakt
Afdeel. worjell> Zy hebben ook, aan de randen van

VVV

Hoofd ^en ^e^* een r^ *?ne Tandjes 9 die niet zeer
stuic, zigebaar zyn. Hunne Neusgaten vercoonen zig
Gek. niet, maar, in plaats van dezelven is, op ie-
der zyde van de Bovenkaak, een Groef , die zig
byna over de geheele langte uittrekt. Hunne
Tong is ukermaate kort, en de Nagel van den
middelden der drie voor- Vingeren Zaagswyze
getand.

XXXI. HOOFDSTUK.

Befchryving van i Geflagt der Keerkring Vo-
gelen , zo wel de vliegende , Phaëton ge-
naamd, dis do duikende, die tot de Penguyns
behoort.

Naam. Griekfche naam, Pbaêtëti, wordt door

-"-^ Linn^us gegeven aan Vogelen , die men
gemeenlyk by de Schryvers Avis Tropicorum i
of Keerkring 'Vogel, getyceld vindt; hoe-
wel 'er ook nog een andere in begreepen is.
De eerftgemelden noemt Brisson , in 't Latyn,
Lepturus, in 'c Fraqfch Paüle-en-Cul , wegens
hunne zonderlinge Staart.
Kenmer. De Kenmerken van dit Geflagt by Linn^us
ken* zyn : de Bek Meswyze , regt en fpits ; de
Keel agter den Bek gaapende : de Neusgaten
langwerpig , van agteren half met een Vlies ge-
dekt: de agter- Vingeren voorwaards gekeerd.

Buis-

DER KEERKRIN G-V O G Ë L E N. I2p

Brisson voegt 'er de lange Staartpennen by, n

die het Kenmerk zyn van de eerfle Soort. Afdeel.

Linnjeus heeft 'er maar twee Soorten van , XXXI»

Hoofd-

waar van de eene zeer naar de Penguyns zweemt stuk.
en zelfs de Wieken ongevederd heeft. Soorten.

(i) Keerkring-vogel met twee zeer lang uitflee-

I.

kende Staartpennen, den Bek Zaagswyze ge- phaërhon.°

Plaat
XXXIX,

tand, den agterften Vinger aangegroeid.

Deeze dien ik $ tot onderfcheiding van den
volgenden , de vliegende of Phaèthon noem,
voert, als gezegd is, den naam van Keerkring.
Vogel by de Schry vers in 5t algemeen , gelyk
ook by de Engelfchen en Franfchen in 't by-
zonder, doch onder 't Zee- Volk is men hem*
wat plomp, gewoon , Paille-en-Cul of Païllt
en Queue te tytelen , wegens de twee zonder-
ling lange fmalle Pennen of Veeren, die als
Stroohalmen in zyn Stuit of in de Staart ftee-
ken ; zo dat men hem , volgens die benaaming,
Stroo in de Staart zou mogen noemen. De
Spaanfche Naam Rabos di Junco heeft daar op
ook Zinfpeeling , en oudtyds werden zy Rabos
forcados geheten.

Deeze

fi) Phaëthon Recfricihus duabus longiftïmis, RoftrcJ
ferrato , Digito poff:co adnaro. Syft. Nut X. Gen. 67,
Avis Tropicorum. Catesb. Car. III. p. 14. T. 14. Raj.
*Av. 123. Will. Ornith. 2fo. T. 76. Edw. »X>. 149»
T. 149. F, 1. Sloan Jam. 1 p. 22 KaVM. her. 2
149. Osb. Iter. 291. Avis Rabos fgreados, Aldr, Qtn~
L. 20. p. 544.

I. Dsii. V. Stuk. I

X3o

Beschryvxng

II.

Afdeel.

XXXI.
Hoofd-
stuk.

Eigen*
fc happen.

Dcezc Vogelen onthouden zig in Zee tüS*
fchen de Keerkringen , en op die zelfde Kuften
daar de Fregat- Vogelen en Gekken gemeen
zyn , worden zy ook in menigte gevonden. Op
't Eiland Rodriguez werden Legüat cn zyne
Medgezellen door hun op eene zonderlinge ma-
nier geplaagd. Zy kwamen van agteren, en
namen hun de Mutfen van 't Hoofd , vliegen-
de daar mede weg , zonder dat zy ooit hebben
geweten , waar toe hun die Mutfen dienen mog-
ten , of waar dezelven van hun gebragt werden.
Deeze Menfchen moeften akyd een Stok in de
Hand hebben , om zulks te beletten ; en wier-
den het dikwils niet gewaar voor dat zy aan de
fchaduw ontdekten , dat die Vogelen gereed
waren tot hunne Kaapery. Derhalve zou men
deeze , in plaats van Gekken , wel Potzemaakers
mogen noemen.

De grootte is als een Eend',- zegt Linn^üs;
de kleur wit5 van boven met zwarte ftreepjes
Golfswyze getekend , van onderen ongevlakt.
Een zwarte band loopt door de Oogen. De Bek
is bloedkleurig,famengedrukt, regter dan in de
Gekken , agterwaards Zaagswyze getand. De
Pooten zyn bleek, aan de buitenzyde zwart;
zynde de vierde Vinger ook met een Vlies aan-
gehegt. De Slagpennen altemaal van onderen
wit ; die van den cerfcen rang van boven aan
de buitenzyde zwart; die van den tweeden rang
van boven met een overlangfe zwarte Streep.
De Staartpennen van de Wigswyze Staart

wit,

öer Keerkring- Vogelen. 13*

ïrit, doch naar de tippen toe met een Pyls- jj
wyze bruin ftreepje , akemaal van boven met Afdeel;
Sneeuw-witte Schaften. * XXXL
De Heer Brisson hadt drie zódanige Keer. HSt°k?"
kring- Vogelen in het Kabinet van Reaumür, Vcrfchei-
die niet alleen in kleur maar ook in grootte ver- denhèdéöo
fchilden. Allen hadden zy den Bek een wei-
nig naar onderen gekromd en fpits ; de Staart
kort en boven dezelve twee zeer lange fmalle
Veeren. De eerfle , die de grootte hadt van
een gewoonen Hok-Eend, hier voor afgebeeld,
hadt deeze Veeren vyftien Duimen en negen
Liniën buiten de Staart uitfteekendè. De
Schaften der Staartpennen waren ten grootfteiï
deele van de Iangte zwart ; voor 't overige was
de Vogel Zilverwit, doch met zwartagtig Afch-
graauwe Streepjes óp de Rug getekend en mee
een glimmend zwarten Band boven de Oogefi
De Bek was rood , de Pooten geelagtig. De an-
dere , dien hy de witte noemt, was van grootte
als een tamme Duif, en hadt boven op de
Wieken een zwarten Band : de Bek was geel-
agtig. Den derden , nog kleiner , noemt hy de
vaale Stroo-Staart , en deze hadt de Staartpennen
geelagtig, gelyköók de Pooten, doch den Bek
rood.

(2) Keerkring» Vogel met ongevederde Vlerken, ii.

Luider-

(2) Phaëthon Alis iuipennibus, Roftrö mandibulis eden- Pep §uyn«
tulis, JDigito poftico diftincro. Syft. N*t. X. Penguin xxxvm
Èdw. 49. T. 49. ' Ffc i 4

I Dkeu V, Stvk. I 2

132. Beschryvino

Ik de Kaaken ongetand, den agier -Vinger af*

Afdeel. gezonder d-
XXXL

Hoofd- 't Vale eenigzins moeielyk te bcgrypen , hoe
STUK* de Heer Linnüïus eenen Vogel , die in zo vee-
Ie opzigten , en zo geweldig , van den voorgaan -
den verfchilt, in een zelfde Geflagi heeft kun-
nen plaatzen. Erisson maakt 'er een geheel
byzonder Geflagt van, onder den willekeurigen
naam van Catarrattes of Gorfou. Men zou
hem, met reden * Zuider-Penguyn kunnen
noemen, of liever, om dat hy in dit Geflagt ge-
plaatft is , duikend* Keerkring- Vogel.

De Verblyfplaats is in de Zuider Zee-en ,
omtrent den Keerkring van den Steenbok. Hy
heeft, zo 'tfchynt, de Eigenfchappen van de
Penguyns , en de geflalte is nagenoeg de zelf-
de; maar hy verfchilt van den Noordfchen
daar in 9 dat deeze maar drie Vingeren heeft ;
van den Magellanifchen voornaamelyk door den
Bek , wiens onderfte gedeelte niet als geknot
of afgebroken maar rondagtig is , doch de Bo-
venkaak heeft een fcherpe haakswyze punt*
De grootte is als een Gans en derhalve over-
treft hy den laatflen. Zyn kleur is, van
boven, Purperagtig bruin, van onderen wit;
de Kop van vooren en de Keel bruin , de Staart-
pcnnen [zwart , de Bek en Pooten rood. De
Wieken zyn , in plaats van Vederen , als met
een foort van Schubben gedekt , bruin van kleur,
doch met witte randen. De Staart is ook zeer kort
en ftyf. De Afbeelding heb ik van Edwards ont-
leend. XXXII. HOOFD-

van de Duikers. 133

Afdeel.

XXXII. HOOFDSTUK. XXXII.

Hoofd-

Befchryving van *t Geflagt der Düikeren , 'i stuk.
welk de Lom , Ember- Vogel , Fuut en kleine
Duikertjes of Aarsvoeten bevat. Vangfl der
Lommen op Ysland. Gebruik van de Boritvel-
letjes der Fuuten.

DE Latynfche Geflagtnaam Colymbus kan te Naam.
regt, in 't Neerdukfch, Duiker vertaald
worden. Ook heeft de Heer B;usson eenigen
deezer Vogelen begreepen in ecu Geflagt , daar
hy den Latynfchen naam Mergus en den Fran* %
fchcn Plongeon, die het zelfde betekenen , en de
algemeene Eigenfchap deezer Vogelen uitdruk-
ken , aan geeft ; hoewel 't waar is , dat zy
dezelve gemeen hebben met veele andere Zwem-
vogelen. De Duikers worden, in de Neder-
landen, ook Scholvaars geheten 3 volgens Al-

JDROVANDUS.

De Kenmerken zyn; een tandelooze, Els- Kenmer-
vormige , regte, fcherpe Bek; de Pooten ag- ken*
tedyker dan het punt van Evenwigt. Brisson
onderfcheidt zyne Colymbi , die hy in 't Franlch
Grebes noemt > van de Mergi of Plongeons > door-
dien de Vingers in de eerden half , n de laac-
llen geheel gewebd of met een Vlies vereenigd
zyn : in allen is de agterfte van de drie voor-
ften afgezonderd en niec met een Vlies aange-
hegt.

1. ï>eeu v.stok, I 3 Hy

Ï34 Beschryvïng

II. Hy heeft in zyn Gefhgt van Colymbi elf, in
Afdeel. cjat fieY Mergi zes Verfcheidenheden , waar on«

y vytj

Hoofd' ^cr ^e v*er f°orten van LiNNiEUs zyn begree*
stuk. pen, als volgt.

Soortena ^

T (i) Duiker met onverdeelde F almpootcn , de Keel

„4rclictts< purper agtig zwart.
$jQmme.

Deeze Vogel wordt, van de Schryvers Colym-
lus ArSticus geheten. De Engelfchen geeven
'er den naam van Diver of Loon aan , de Swee-
den noemen hem Lom of Lomm, die van Noor-
wegen en Ysland Lumme , welke naam van fom-
migen ook aan de Zee-Hen toegepaft wordt,
die onder de Pappegaay-Duikers behoort, als
gemeld is. Sommigen willen, dat deeze Naam
wegens den waggelenden gang, dewyl zy van
agteren als verlamd fchynen , aan deeze Voge-
len zou gegeven zyn ; doch zy hebben dit met
yeelé anderen gemeen.

De Lom is zeer gemeen op de Meircn en Moe-
raflen van Sweeden , en hy wordt ook in Noor-
wegen , op de Faro-Eilanden en op Ysland , ja
pok in Groenland veel gevonden , zynde fomtyds
^vel twee-en-dertig Ponden zwaar. Hoewel hy

zig

(i) Colymbus Pedibus palmatis indivifis, Gutturenigro-
purpurafcente. Syft, Kfat. X. Gen. 68. Faun. Snee. 121.
It. Gohtl. 34Ï. Colymbus Ar&icus, Lumme. Worm, Mi*s>
304. T. 305. Will. Om. 25-9 T. 62. Raj. %A>.i2f.O»
Lig. Mus. I f 11. T. I. f. 2. Mergus maximus Ferroèno
fis f. Arcticus. Clus. Exot. 102. Colymbus Collo rubro,
Épw. ^Cr. 97. T, 97. & 146. T. 140.

van de Duikers. 135

gig meed op verfch Water onthoudt , zo komt
hy ook wel aan Zee, tot het zoeken van zyn Afdeel,
Voedzel, dat in kleine Vifchjes, Wormen en
dergelyk Aas beftaat, duikende ten dien einde STÜK>
wel twaalf of zeftien Vademen diep. Hy maakt Lomwe.
zyn Neft aan den Oever, in het Riet of ande-
re Ruigte , zeer digt boven 't Water , en fchoon
hetzelve tot in het Neft komt , bly ven zy doeh
zitten te broeden. Het Wyfje legt een paar
bruine Eijeren , en zy houdt beurtwifleling met
het Mannetje, geduurende de vier Weeken,
dat de Broedtyd duurt. Onder 't Eijer - leggen
maakt deeze Vogel een naar Geluid . even als
dat van een Menfch, die in Levensgevaar is;
en, in tegendeel, fchreeuwt hy fomtyds op een
gantfeh anderen Toon, vliegende hoog boven 'c
Neft in de Lugt, en roepende Turckeraff. Uit
dit laatfte voorfpelt het Landvolk droogte en
mooy Weer , na langduurige Wind en Regen ;
het andere is hun een Voorteken van flegt
Weer,

De Noorwegers leggen zfg zelden op het van- Jfntft °P
gen of dooden van de Lommen toe, om dat zy
derzelver Vleefch veragten; maar deYsIanders
zo veel te meer, die van het Vel met de Vee*
ren gebruik maaken om zekere Mutfen te ver-
vaardigen , welke zeer warm zyn , genaamd Lom-
men-Kappen , of Kabbutz in hunne Taal , waar
van mooglyk de benaaming van Karpoets, een
foort van Reismuts onder ons bekend , haaren
oorfprong heeft. Ook wordt het bereide Vel mee

J. DEM..V. Stuk, J 4 Veel

136 Beschryving

11 veel vrugt gebruikt toe befchutting van de Borfx

Afdeel, tegen de Koude. Zy vangenze op tweederley

XXXII. manier; of met ftrikken over 't Neft tefpannen,
Hoofd. . + . r

stuk. °f rnct een -louw, waar m een Strik is, langs

lomme. het Water te fleepen , en , dewyl zy uit het
borrelen kunnen zien, waar de Lom boven ko-
men zal , weeten zy hem , zo dra hy den Kop
buiten 't Water fteekt, dien Strik om den Hals
toe te haaien, en worden dus van den Vogel
meefter.

Groote De geftalte en grootte der gemeene Lommen
Kijker e *s omtrenc a's die van de Zee-Hen , hier voor
Plaat afgebeeld, doch men vindt 'er zo wel die rood

XL.

jr;^# i§ als zwart van Keel zyn. De Staart is in eeni-
gen ook grooter dan in anderen, zodat zy ge-
flaarte Duikers worden genoemd, in vergelyking
met de anderen , die naauwlyks een Staart fchy-
nen te hebben. De Bek en Pooten van deeze
Vogelen zyn meeftal zwart . Veelen zyn groo-
ter dan een Eend en men vindt 'er onder , die
in grootte een Gans evenaaren of zelfs over-
treffen, gelyk die fraay gekleurde, waar van de
Heer Brisson, uit het Kabinet van Reaumur,
de Afbeelding geeft, als hier nevens,

Deeze wordt van de Schotten en inzonder-
heid van de ingezetenen der Orkades, Embergoo-
fe en van die der Faro-Eilanden Imbrineof Ild-
brimel genoemd : de Yslanders geeven 'er deanaam
van Hunbryre of Himbryne (*) aan, en de En*

gel-

(*) Die naam is, zo men wil, van de fchoonheicizyner
kleuren afkouiftig, ais of hy met een Rok wit den Hemel

aai»

van de Duikers. 137

gelfchen noemen hem, grootfte gevlakte Duiker ut
van Newfoundland. Zyn kleur is van boven Afdeed
zwart, mee witte Vlakken, van onderen wit; ^Tx^

' HOOFD-

de Kop en Hals groenagtig zwart , met een weer- Stuk.
fchyn van Violeckleur, met zwarte banden om
den Keel, en aan de zyden van den Hals wit en
zwart overlangs geftreept. De Staartpennen
zwartagtig ; de Bek zwart , aan 'c end witagtig;
de Pooten zwartagtig, doch met een weinig
rood.

't Schynt nog een andere te zyn, dien men in Ember*
Noorwegen Imber noemt , en welke, by de Duit*VoSei'
fchers , den naam voert van grojjer Zee-Fluder.
Ik noem hem Ember-Vogel. Deeze is ruim zo
groot als een Gans : vanboven zwartagtig bruin,
van onderen wit, met een zwarten ringswyzen
Band om den Hals: de Staartpennen wit getipt.
Hunne Vleugelen zyn zo klein , dat zy hun log-
ge Lighaam daar mede niet kunnen opheffen,
In Noorwegen wil men dat zy nooit op 't Land
gezien worden, dan alleenlyk in de Week voor
Kerstyd, en daarom wordt de vierde Advents-
zondag , daar te Lande , onder den gemeenen
Man Immer of, door verbaftering , Ommer-
Sonntagh geheten. Onder de Vleugels hebben zy
twee taamelyk diepe holligheden , waar in m&j
wil dat zy hunne Eijeren verbergen en die uit-
broeden zouden, Zy zyn , wegens hun Dons 9

be-

aangedaan ware: want Bfynix betekent, by de Ys landen,
ten Wambuis of Rokje.

I. Dun. V, Stuk. <, I 5

BESCHRÏ VING

li begeerd en worden daarom gejaagd, doch wei-
afdeel. njg gevangen, dewyl zy den Schoot weeten te
ontduiken , komende zeer verre van de plaats ,
daar men ze gezien hadt , weder boven. Van
vooren kan menze ook, zo 'c zeggen is, we-
gens de digtheid hunner Veeren , met geen Ha-
gel, ja zelfs naauwlyks met een Kogel treffen.

XXXII.

Hoofd-
stuk^

II.

Cr i flatus.
Fuut.
Plaat

XL.
Fig. 2.

(%) Duiker met de Voeten lobswyze gejpleeten;
den Kop ros , een zwarte Halskraag , de Slag"
pennen van den tweeden rang wit.

Onder den naam van grooten gekuifden of ge-
hoornden Duiker, wordt deeze van de Schryvers
voorgefteld. Sommigen hebben hem ook ge-
kapten Water- Vogel geheten , en by eenigfcn
voert hy , dat zonderling is , den naam van War
ter-Haas, De Italiaanen , in 't Milaneefche,
noemen hem Jurar9 de Venetiaanen Sperga, de
Savojaarden Loere, en de Duitfchers Duccheloï
gehornter Taucher. Hy behoort, by de Fran-
fchen, onder de Vogelen, die zy Grtó^ noemen*
de Engelfchen geeven 'er wel den naam van
Naffe aan , en wy noemen hem Aarsvoet , Foe%
of Fuut.

De Heer Brisson, die deezen als de vierde,
foort van zyne Grebes of Colymbi heeft opgete^

te-

(2) Colymbus Pedibus lobato-fiffis , Gapite rufo, C&U
lari nigro, Remigibus fecundariis albis. Faun, Snee. 122.
Colymbus major crHtatus, feu; cornutus. Gesn.
hh^K.Otnith. I.19, c. 52. Will. Orn. 257, T. 6ï. RaJo;
v^r. 124. MarsïgL. Vanuh. 80. T. 38,

van de Duikers» 139

fekend , vergelykt hem, in lyvigheid, by de ge- IL

woone Grebe, die een weinig kleiner is , en on* Afdeel,

gevaar de grootte heeft van een Hoen. De Vo- XXXII.

. 1 ,m ii j tt 1 Hoofd-

gel maakt , door zyne dikke krans om den Hals STUK#

jen zyne Kuif op 't Hoofdbeen zonderlinge fi. pmU
guur, gelyk uit de Afbeelding blykt. Zyn
kleur is van boven donker-bruin , van onderen
Zilver* wit; de Kop van boven zwartagtig, aan
de zyden en Keel bleqk-vaal; het bovenfte van
den Hals ros, doch m't midden met lange zwar-
te Veeren omringd. De Vederen der Wieken
en de Pennen van de Staart, die zeer kort is,
zyn ten deele wit. De Kuif op 't Hoofd is in
twee-en verdeeld. Hy onthoudt zig in de Mei-
ren van Europa en ook in Zee.

(3) Duiker met gelobde Voeten , den Kop zwart, hl
de Opren roejlkleurig gekuifd. Ge oord*-

Onder de Fuuten of Aarsyoeten , gelyk zy ge-
noemd worden wegens den zeer agtcrlyken Hand
der Pooten , voert deeze den naam van kleine-
re, en , by fommigen , van ge-oorde of Oor-Fuut,
pm dat hy aan den Kop als twee Ooren heeft.
De gang is immer zo gebrekkelyk als die der
andere Vogelen van dit Geflagt. Zy woonen in

de

(3) Colymbus Pedibus lobaris, Capire nisro , Auribus
erifrato-ferrugineis. Faun. óuec. 123. Colymbus five Podi"
ceps minor. Aidr. Om. I. 19. c. 52. WiLl. Om. 258. T.
61. Sloan. Jam.U. p. 322. T. 271. f. 1. Raj\ sAv.iiï.
Mars. VanÜb. 82. T. 39. Alb. ^v. II, p. 70. T. 76»
Edw. sAr. 145:. T. T4j, & 96, T. 95.

I. Deel, V,Stvk#

li.
Afdeel.

XXXII.

Hoofd

STUK.

Fuut. •

IV.

Klein
Büikertje.

14° Beschryving

de hooge Meiren van Europa en Amerika , en
maaken 'er een dryvend Neft in de Inhammen
van de Zee, waar op zy te broeden zitten ; zegt
LinnjEüs dat hem verzekerd is. Zie hier zyne
befchryving vandeezen Oor-Fuut, die, zo Ra-
jus zegt, omtrent een derde kleiner is dan een
Taling.

In 't Mannetje is de Kop en Hals zwart: van
de Oogen nederwaards loopt een roeftkleurige
ftreep , beftaande uit langer Vederen. De Rug
is zwartagtig; de Slagpennen van den eerften
rang zyn zwart , die van den tweeden wit ; het
Lyf onder de Wieken vaal, de Bek zwart. Het
Wyf je is byna geheel graauw , met de Slagpen,
een een weinig zwartagtiger ; doch een andere
vondt men weder van andere kleuren. In beiden
is de Staart zeer kort ; de Kop met bruine Oo-
ren gewapend, de Bek fpits en fcherp.

(4.) Duiker met gelobde Voeten , het Lyf bruin*
de Bek met anderhalven Band.

Deeze Duiker , welken Catesby noemt klei'
nt Aarsvoet met een bonten Bek , wordt van Klein
Colymbus fuscus en van Brisson Karolinifche Ri-
vier- Grebe geheten. Ik noem hem klein Dui«
hertje , om dat hy zo klein is , in vergelyking van
de anderen , hebbende naauwlyks de grootte van

een

(4) Colymbus Pedibus lobatis, Corpore fusco., Roftra
&scia fesqui- altera, syft. Nat. X. Podiceps minor, Rq-
6ro vark). Catess* Car. 1. p. 91. T# 91.

AN DE DUIKER

241

een klein Hoender-Kuiken. Zyn kleur is bruin, n.
van boven donkerer, van onderen bleeker; de AFnEI^
Borft naar Olyf kleur trekkende; de Keel zwart; ^XX1X-
de Onderbuik vuil-wit ; de Slagpennen bruin. De stuk.
Bek is graauw , doch omgeven met een zwarten
Band, in 't midden zyner langte , en de wor-
tel van de Onderkaak is ook zwart.

Behalve deezen , die zig op Vifchryke Mei-F^fi?fer~
ren in Karolina onthoudt , heeft de Heer Bris-
son eenen Rivier-Fuut van St. Domingo befchree-
ven en afgebeeld , die nog kleiner is , van bo-
ven zwartagtig , van onderen Zilverkleurig wit
met bruine Vlakken; de Slagpennen witagtig:
de Bek en Pooten zwart. Een anderen Rivier-
Fuut heeft hy , die in Vrankryk gemeen is , en
aldaar le Cqflagneux genoemd wordt wegens zy-
ne bruin-roffe kleur van boven , doch van on-
deren ook wit is 5 hebbende den Bek en Pooten
roodagtig. Deeze is van grootte als het Karo-
linifch Duikertje, doch men vindt *er ook een ■
die zwartagtig is. De Katalogners, in Spanje,
noemen hem CabuJJet of Cabuzzoen deFranfchen
fomtyds Soucbet.

De bereide Borftvelletjes der Fuuten leve- •
ren een zeer koftbaar Bont uit , dat in hec
Franfch , naar derzelver naam , Grebe of Greve
genoemd wordt,

XXXIÏL

t%2

Beschryving

AvÜel. ^^^^^^^^^^^^^
min. XXXIII. HOOFDSTUK.

.STUK.

Befcbryving van 9t Geflagt der Meeuwen , waar
onder de Kok- en Mantel-Mm/-xu , de Kutke-
Gaap, Burgemeefter , Raadsheer, Spotter of
Lachende Meeuw, Malmokke en Strontjaa-
ger; meèjl Groenlandiche Vogdm.

Naarö. -p. g Naam van Meeuw wordt by ons gege-
ven aan zekere bekende Vogelen , die
men in 't Latyn noemt Larus, in 't Franfch
Goiland of Mouette ,in 't Engelfch Mew of Gull>
in 't Hoogduitich Mewe of Mow. De Noor-
wegers geeven 'er den naam van Maage of
Maafe aan , die van Marfeille noemen heni
Gabian, fommige Italiaanen Oca, en de Vene-
tiaanen Crocalo.
Kènmer- De Kenmerken der Meeuwen zyn: een on*
kèn* getande , regte , Meswyze Bek , aan de punü
fchuins afloopende: de Onderkaak beneden de
punt bultig: ftreepswyze Neusgaten, die naar
vooren toe wyder zyn dan agter. Volgens
Brisson is de Bek haakswyze aan de punt ; de
Onderkaak van onderen hoekig. De Pooten,
welker Schenkels in alle deeze Vogelen van
Veeren zyn ontbloot, (taan omtrent het midden
des Lighaams en zyn korter dan hetzelve,
èoorten. De laatftgemelde Heer heeft vyftien Ver-
fcheidenheden van Meeuwen, waar onder zes

Sooïs

DtR MÉÈÜWÉN, I43

Scörten van Linn^us begreepen zyn > als n.
volgc. Afdeel.

XXX1IL

(1) Meeuw, die witagtig is, met een grysag- Hoofd-

STUK

tige Rug, de Staartpennen uitgenomen de bui-
tenjten zwart, de Voelen drie - Vingerig. TtldahyM

Winter-

Deeze wordt van de Engelfchen Winter-Mew Meeuwtje
geheten , welken naam hy ook by fommige Schry-
vers heeft, inzonderheid by Klein; anderen
noemen hem de bruine , doch zyne bruinheid
heeft alleen plaats aan de Keel , en in eenige
Vlakken op den Kop ; voor 't overige is hy van
onderen wit en van boven Afchgraauw. De Bra-
fil iaanen noemen hem Guaca , Guacu , de Engel-
fchen , in de Provincie van Cambridge, Coddy
Moddy.

Deeze, die de gewoone Meeuw der Binnen- Kutke.
wateren in geheel Europa is , heeft omtrent de xl.
grootte van een wilde Duif , en verfchilt in kleur &£• 3«
niet veel van de Kutke-Gaap van Martens , een
Groenlandfche Vogel ; ook onder den naam van
Galetra en Galedor in Italië bekend , welken de
Heer Brisson noemt Afchgraauwe gevlakte
Mouette , hier voor afgebeeld. Hy heeft van
zyn Geluid, dat naar Kudge-Chef zwreemt, zyn
naam gekreegen. Van deszelfs Slagpennen , de
zes van den eerften rang aan 't end , zyn de vier é

bui-

(i) Larus albicaos Dorfocanefcente , Re&ricibusexcep-
to extimo nigris, Pedibtis rrida&ylis. Syfl. Nat. X. Gen,
69. Larus hybernus. Alb. *Ay. II. p. 80. T. 87. LarW
ciacreus. Bell. *Ay. Raj. >Ay% 128, n, 4.
h DfiEt, V. Stuk*

i44 Besghryving

buitenften uitwaards zwart , de vyfde en zesds
Afdeel, aan dertip met een witte Vlak , getekend : dit en
XXX III. de kleur der dek- Vederen maakt de Wieken
^stuk0' fraay zwart bont ; ook hebben de Staartpentlen

zwarte tippen. De Bek is zwart- , de Pooten

geelagtig.

I (2) Meeuw, die wit is met een gryze Rug.

GryTe! Deeze worde gemeenlyk de witte Meeuw ge-
noemd, hoewel de kleur op de Rug eigentlyk
grys is of Afchgraauw, en de witte kleur op de
Borft heeft hy gemeen met de overige Meeu-
wen, 't Is deeze , welken men gemeenlyk in
Sweeden vindt, alwaar hy Homaoka en van de
Laplanders Straule geheten wordt. Zyn grootte
is omtrenc als een Hoen : de Bek en Pooten
geel.

^ee-Meeu- Van den Heer Brïsson worden nog twee of
drie Soorten van Aiehgraauwe Meeuwen be^
fchreeven en afgebeeld, de een wat grooter
zynde, de ander een weinig kleiner dan de zo
even gemelde. Volgens de grootte fchynt het
my veeleer toe, dat het de Goiland cendré of
Afchgraauwe Zee-Meeuw van Brïsson zy, die
de grootte van een Eend heeft, en zig ont-
houdt aan de Stranden van ons WereldsdeeL
De Meeuwen zyn , in de Noorder deelen van
1 Europa , gemeen en zeer bekende Zee- Vogels ,

die

(2) Larus albus, Dorfo cano. Faun* Snee. 125*. Lams
albus, Alb. *Ay. IL p. 77. T. 841

VAN de Meeuwen 145

<3ie zig geneereri met Haring of andere kleine ff.
Vifchjes üit hec Water te haaien. Zulks doen -^xx!!!*
zy op een geheel andere wyze dan de Duikers hoofd*
èn zyn tot duiken niet bekwaam j ook ziet men stuk;
ze zelden zwemmen, Zy vallen , gelyk ieder-
een weet, plotsling uit de Lugt op het Watei4
neer, en ftygen met hunne Prooy weder naar
om hoog. Wanneer zy in mepigte over zeke-
re Inhammen vatl de Zee, in Noorwegen , zwee-
ven, zo ontdekt het Strandvolk, dathettydzy,
om de Netten of Hoeken naar Zee-Vifch uit te
werpen. Aan die Hoeken worden de Meeuweii
zelf gevangen; niet om het Vleefch te ceten,
maar om de Veeren, weiken men hun , te gelyk
met de Huid , van 't Lyf haalt.

Deeze Vögels maaken hun Neft triet Ver van
Zee , inzonderheid op de uitfteekende hoekcii
Lands cn drboge Zandbanken aan den Oever,
de Scbeeren genaamd , die fomtyds bedekt zyrl
met zulk een menigte van Meeuwen, dat'zy
zig van verre geheel wit vertooncn. Ook blykt
zulks uit de menigte van Eijeren , w7elkenmetl
aldaar inzamelt: want ieder Vogel legt op 5c
hoogfte drie Eijeren , welken van 't Mannetje
en Wyfje, beurtlings, den tyd van veertien Da-
gen , worden gebroed. De Jongen zyn , hec
eerde Jaar, doorgaans graauwagtig, en zulks
kan aanleiding gegeven hebben tot de verme-
Digvuldiging der Soorten.

Onder deeze Meeuwen worden fommigeii
graauwe Meeuwen genoemd , die een geelen Bek

I. Dui» V. Stuk» K <?D

Hoofd

STUK,

146 Beschryvïng

jl§ en roode Pooten hebben, van grootte zynde
Afdeel, ais een Hoen: anderen zyn blaauw en wit , heb*
XXXIII. bende van agteren eenige zwarte Veeren; eeni-

T-T r\ r» r> r»_

gen zyn op de Vleugels en de Rug zwart , wes-
halve men ze noemt Mantel- Meeuw , gelyk de
volgende.

III. (3) Meeuw die wit is 9 met een zwarte Rug.

M Art nas é

Mq-uw1' ]s ^e §ewoone Zee-Meeuw van Europa ,

en de groocfte onder de Meeuwen. Men vindt
'er inzonderheid op 't Eiland dat aan Tellel vaft
is, meed uit Duinen en Zandvlakten beftaande,
een grootc menigte van, dermaate, dat hetzel-
ve, van wegen de Eijeren deezer Meeuwen,
Eijerland genoemd wordt. De Kaftelein, die
'er door onze Provincie wordt onderhouden ,
trekt veel voordeel van 't verkoopen deezer Ei-
jeren, welken niemand dan hy, of zyne Die-
naars , en die hy daar toe verlof geefc , opraa-
pen mag.

Deeze Meeuwen zyn het , waar van men zege,
dat, in hunne Maag, wel eens zeven Haringen
te gelyk gevonden zyn. Immers zy hebben by-
na de grootte van een Gans. De kleur van den
Kop, Hals, Keel, BorftenBuik, is fpierwit,
die van de Rug en de Slagpennen gitzwart;
waar tegen wederom de Staartpennen wit zyn ,
O en de Slagpennen witte tippen hebben. De

Bek

($) Larus al bus , Dorfo nigro , It. GottLn^It.Wgot.
i$<5. Larus nigrescens marinus# Clüs. Exot* 104* Alb>
*Av. III. p. 89. T« 9*

van de Meeuwen. 147

Bek is geel, doch aan de Onderkaak met een n.

roode en zwarte Vlak getekend; dePootenzyn AFDÉELé

XXXIII

witagtig, de Nagelen zwart. Hoofd-*

STUK.

£4) Meeuw , die <wit is met een bruine Rug. jV-

Fuscus.

Deeze wordt de grootfte Afchgraauwe Meeuw MJ^c^f
geheten van Sloane , en van Ra jus , die hem in Burge
't Engelfch noemt Herring- Gull , dat is Haring. mecfterè
Meeuw, en het zal waarfchynlyk de graauwe
Meeuw zyn , die men in Noorwegen zo menig-
vuldig vindt, als ook aan de Kuft van Cornwall
en elders , onder den Mantel-Meeuw gemengd.
Charleton zegt , dat de Engelfchen hem Gan-
net en de Fraufchen Grif 011 noemen, doch de
eerftgemelde zou de bruine, de andere de bonte
Meeuw zyn , waar van ik ftraks zal fpreeken.
Klein noemt hem Plautus prczconful , omdachy
voor den Vogel , dien Martens Burgemeefter
noemde, gehouden wordt, en hy komt 'er vol-
maakt mede overeen, zegt Ray, uitgenomen
dat deeze geen agter-Vinger heeft. De groot-
te is omtrent als die van een tamme Eendvogel.

Onder de Groenlandfche of Spitzbergfche Vo- Raadsheer
gelen , maakt Martens van eenen gewag , dien
hy den Raadsheer noemt, fchynende ook tot de
Meeuwen te behooren. Immers deeze heeft
het geheele Lyf Sneeuw-wit , den Bek dun en
fmal, fcherp, zwart van kleur, gelyk ook de

Poq*

(4) Larus albus, Dorfo fufco. Faun. Suec. 226,

I, Dmi. V. Stuk* K 2 j

148

B ESCHHY VING

II. Pooten, welke drie-Vingerig zyn: de Wiekeri
Afdeel, j de gcaarc langagtig en breed, als die van
XXXI H

Hoofd een Meeuw. ^et 18 een zeer aanzienlyke Vogel,
stuk. die meer zyn verblyf op 't 'drooge houdt, dan
zwemt op 't Water; zynde doorgaans alleen,
doch op den Roof komen zy, met groote troe-
pen, te famen aanvallen.
Bruine Een Vogel, die van de Schryvers Cataractés
Meeuw. Qf Qataracta genoemd wordt , om dat hy zo
plotsling neervalt op zyne Prooy, voert in En-
geland den naam van bruine Meeuwen hy is de
Gannet van Cornwall , zo Ray zig verbeeldt;
hoewel men hem in Engeland ook Plongson , dac
is Duiker 3 noemt. In grootte verfchilt hy van
den Kok-Meeuw of Burgemeefter weinig; maar
de kleur op de Rug is donker-bruin , alsook die
van den Kop en Hals ; van onderen is hy graauw-
agtig met bruine dwarsftreepen : de Slag- en
Scaarrpennen zyn zwart. Hy hèeft den Bek
fterker en dikker , doch tevens korter dan de
andere Meeuwen , zwart , aan 't end haakswyze
omgekromd, gelyk in de Havikken, etïdegeheele
gedaante zweemt naar een Roofvogel. Ook zyn
de Pooten met zulke groote kromme Nagelen
gewapend , als men ze naauwlyks in eenige
Zwemvogel vindt.
« . Onder de Meeuwen zyn 'er geheel bont van

Bonte J

ieeuw of kleur , die men in Groenland Mallemokken noemt,
Pi a at e"hoéwel 'er door de Amfterdammers , zegt Ray,
xlL de naam aan gegeven wordt van Groenlandfche
A Burgemeefter. De Cornwallers noemen hun

wi

van de Meeuwen. 149

Wagell en de Ingezetenen der Faro Eilanden g
Sfci&J de Franfchen Caniar > Colin\ of Gr if&rd» Afdeel.
de Venctiaanen Martinazzo. De Afbeelding daar XXXIII.
van is uit het Kabinec van Rêaumur ontleend. ^ijk0"
Hy heeft den Kop naar evenredigheid grooter
dan de andere Meeuwen, dien hy, gelyk de-
zeiven, zittende tufichen de Schouders inhaalt
en dan maakt hy een zeer grappig portuur. Hy
is een weinig kleiner dan de Zee- Meeuwen.
Zyn kleur is , over 't gehcele Lyf , blcekagtig
Afchgraauw , met bruine vlakken ; de Slagpen-
nen donker-bruin , de Staartpennen bont ; de Bek
zwart, de Staartpennen geelagtig.

(5) Meeuw die wit is, met- den Kop en de tip- y

pen der Wieken zwart, den Bek rood. ^AtrhUU.
4 Sponer.

Van Catesby wordt deeze de groote Meeuw
genoemd, hoewel hy weezentlyk onder de klei-
nen behoort, als niet grooter zynde dan een
Duif. Klein noemt hem ook de kleine, rnec
een zwarten Kop en rooden Bek , waar door hy
van de andere Meeuwen genoegzaam is onder-
fcheiden. Hy wordt van Brisson Mouette rieu*
fe , dat is lachend Meeuwtje of Spotter , geheten ,
om dat hy een foort van Lachend Geluid maakt,
üok was hem de naam van Laughing Gtrfl door
de Engelfchen reeds gegeven. De Woonplaats

is

(<;) Larus albus , Capite Alarumque apicibus nioris,
Roftro rubro. Syft. Jtfat, X. Larus major. Catisb» Qar^
ï. p. 89. T. 89,

150 Beschryving

]r. is in Amerika en op de Weftindifche Eilanden.
Afdeel.

XXXÜI ^ Meeuw met de twee middelfte Staartpen-
Hoofd- nen zeer lang.

STUK.

vi. De Heer Brisson maakt een byzonder Ge.

Parajittcvs. £a 8;t van Vogelen, 't welk door dc gedaante

Srrowjaa- ö .

gif. van den Bek , dien zy bykans rolrond hebben, vaq
de Meeuwen is onderfcheiden. Hier in heeft
hy5 als zyne derde Soort , geplaatfl: een Vogel,
die van Linjn^eus te vooren onder de Sternen
was t'huis gebragt geweeft , maar thans in het
Geflagt der Meeuwen komt. De Engelfchen
noemen hem Arctick Bird of Noordpools Vo-
gel, doch hy was door Martens reeds met den
onbevalligen naam van Strontjaager getyteld ;
om dat hy den Meeuw , die Kutke-Gaap ge-
noemd wordt , zo lang vervolgt, tot dat dezel-
ve , uit benaauwdheid , zynen Afgang looft,
welke dan van hem opgevangen en gegeten
wordt. Dit zegt Martens dat hy met eigen
Oogén heeft gezien, en Ray voegt 'er by, dat
de Cornwallers even 't zelfde verhaalcn. Hoe
X zy, om die reden behoudt hy thans in 't al-
gemeen deezen naam 3 en Buisson heeft 'er den

Ge-

(6) Larus Re£hicibus duabus 'imermediis longiffimia.
Syft* Nat. X. Srerna Reótricibus maximis , nigris. Faun*
Sttec. 129 It. Wgoth. 182. ^Aft. Slcckh. 1753- p. 291. A-
*hs Norvegica. Kyufïa. Olig. Mus. i. f. 11. n. 20. Truen
f. Fur. Bar Th. ^Aft. P« 91- Coprotheres. Raj. ^Av>
127. n. 2 'Martens. Spitzb- 63. T. L. f. D Avisar&ica.
Edw. >Ay. 148. T. i-jó. & T. 149. f. 2 o

VAN DE. MEEUWEN. 151

Geflagt-naam van Stercorarüis aan gegeven, die ijt
het zelfde zal willen betekenen* Afdeel.

De Noorwegers, die hem Jo-Tyf , dat is ™JJJ-
Vogel-Die^7, of enkel Kyuffa noemen, verze- stuk,
keren, dat het hem niet alieen te doen is om de
Vuiligheid der Meeuwen, maar dat hy dezel-
ven, als 't hem doenlyk is, óok hunne Prooy
afhandig maakt. In S weeden heet hy I^abben
en men heeft 'er dikwils gezien , hoe hy de
Meeuwen dwingt , om hunne Prooy aan hem
over te geeven. Hy flaac den een voor , den an-
deren na, met zyne Vleugelen, tot dat zy de
Vifchjes, die zy gevangen hebben, weder uit-
braaken of hunne Stront laaten vallen : dit worde
van hem gretig ingefiokt. De Meeuwen zyn
ook ten uiterfte verfchrikt, als zy deezen Vo-
gel gewaar worden, en fchreeuwen yzelyk, doch
zulks baat hun weinig. By die gelegenheid
ontftaat fomtyds een hevig Gevegt tuffchen de
Labben en de Meeuwen , doch één Labbe kaa
wel drie Meeuwen fpics bieden, want het is
een zeer ftoute Vogel. De Laplanders noemen
hem Cbibu , de Finnen Merito.

Het Strandvolk heeft ten deele zyn vermaak,
ten deele nuttigheid van de Labben. Men ziet
'er zelden meer dan twee of drie tegelyk:want
deeze Vogels komen , zo 't fchynt , niet uit
Zee, dan om de Schooien van Haring en Sprot
te volgen , en dus ftrekken zy aan de Viffchers
tot een teken, dat dezelven het Land naderen.
Zeer gretig is hy, om de genen, die hem toe*
i» Dsel. vf stvk, K 4 ge*

Beschryvino

II. geworpen worden , in te flokken , en behendig
Afdeel. om ze met Zyncn Bek te vangen. Hy laat zig
XXXIII. lokkei] , wanneer men hem roept by den
stuk naam Labo Labb , Labblner , en dan eet hy ook
andere Spyze , die hem ftukswyze wordt toe
gefmeeten, gelyk Brood, Kaas, Vleeich en zelfs
gezouten Spror;' doch dee^e wordt eerfl van
hem afgefpoeld , eer hy ze inzwelgt; en, zq
men hem een Stukje Tabak toe werpt, vliegt
hy aanftonds weg. Als 'er in 't geheel geen
Labben verfchynen , zo wordt het een flegt
Vifchjaar, en daarom wagten de VifTchers zig
wel, van deeze Vogels te fchieten of te doo-
den.

De Strontjaager gelyk t in geftalte naar een
Duif, doch in grootte naar een Kraay. De
Mannetjes zyn zwart van Kop en een weinig
grooter dan de Wyfjes : zy leggen haare Eije-
ren gelyk de Meeuwen op kleine Eilandjes en
Klippen, doch onthouden zig meed midden in
Zee. Hunne Oogen zyn zwart, de Tong van
voorenfpits, dun en gefpleeten , van agteren
met dunne Haakjes voorzien. Zy vliegen zeer
gezwind en zweeven door de Lugt gelyk de
Sperwers of Kuikendieven. De Rug is bruin,
de Keel, Bord en Buik, wit. Zy onthouden
zig benoorden den Keerkring van de Kreeft
in alle de Wereldsdeelen.
Geftreepre De Heer Buisson geeft ons de befchryving
Sn-ontjaa- ^ Afbeelding van een Vogel, dien hy de ge*
ftreePte Strontjaager noemt, en welke ook in de

Noor-

van de Meeuwen. 153

£3oordelyke Landen huisvefl , zynde van Ed- II.

Afdeft

vvards insgelyks afgebeeld , onder den naam XXX[[[
van Ar&ick Bvd, Deeze is een weinig grooter Hoofd-*
dan de voorgaande , anderhalf Voet lang en stuk.
ruim twintig Duimen hoog. De Bek, die uit
verfeheide ftukken, aan elkander gewricht, fchync
famengefteld te zyn , heeft de langte van twee
Duimen en de Neusgaten leggen zeer zigtbaar
op het bovenfte gedeelte. De Staart is zes
Duimen lang; de Wieken liaan vierdhalf Voec
uit. De Kop is bruin van kleur, gelyk ook de
Rug, doch de tippen der Vederen hebben rood-
agtige randen. Van onderen is de kleur van den
Vo^l vuiUwit, met bruin overdwars geftreept.
De Staarcpennen zyn aan den wortel wit, voor
?t overige, donker-bruin: de Bek Hoornagtig ,
aan 't end zwart, de Pooten geel. Deeze
Strontjaager heeft geene lang uitfieekende
Pennen in de Staart.

XXXÏV. HOOFDSTUK,

Befcbryving van 't Geflagt der Sternen of Zee-
Zwaluwen , zo de Amerikaanfche als Europi-
fche , groote en kleine ; ah ook de zwarte Stern*

W E Geflagtnaam van Sterna , dien wy , in 't Naam,

*r~f Nederduitfch , Stern vertaaien , worde aan
Vogelen gegeven, die men gemeenlyk noemt
Zee Zwaluwen.

I. D*ea, V. Stwk.

K 5

Hun*

154 Beschryving

H Hunne Kenmerken zyn; de Bek Tandeloos,

Afdeel. Elswyze , regt, fcherp en aan de punt een

XXXIV. weinig famengedrukt : de Neusgaten ftreepswy-

stük." ze- Volgens Brisson is de Bek aan de zyden

Kcnmer. plat en de Staart gevorkt.

£en- Dit laatfte onderfcheidt hun genoegzaam van

Soorten. ° ö

de Meeuwen, doch dan zou de eerfte Soort
der Sternen van LiNNiEUs tot de Meeuwen be-
hooren , gelyk Brisson die daar toe betrekt : de
twee andere Soorten zyn onder zyne zeven Ver-
fcheidenheden van Zee-Zwaluwen begreepen.

fche,

(i) Stern met tent IVigswyze Staart, het Lyf
Amerikaan zwart, het Voorhoofd witagtig.

Van veele Schryvers wordt deeze de malle
Mofch geheten , om dat zy zig met de Handen
laat grypen; doch Ray merkt aan, hoe het niet
te verwonderen is, dat, op woefte of onbe-
woonde Eilanden de Vogelen , op 't êerfte Ge-
^igt , niet fchuuw zyn voor de Menfchen , van
welken zy nog nooit zyn gejaagd of vervolgd
geworden, of eenig nadeel geleeden hebben.
Het zelfde is inzonderheid waar van de Voge.
len, die op Zee zwerven , gelyk Linn^eus aan^
tekent. De Engelfchen noemen hem Noddy

en

(i) Sterna Caudè cuneiforml , Corpore nigro, Frontc
albicante. ^Arnoen. ^cad. IV. p. 240. Syft* Nat, X.Gen.
70. Hirundo marina major. Capite albo- Sloan.j^w. I.
p. 31. T. 6. f. 2. Catesb. Carol. I. p. 88. T. 88. Anx-
thetus minor fufcus, Yertice cinereo, Roftro glabro,
Brown. Jam. 481.

van de Sternen, 155

en de Franfchen Diable of Didblotin. Sloane II.
geeft 'er den naam van kleine Zee-Zwaluw met
een witcen Kop aan , en anderen heecen hem de hoofd-
bruine Amerikaanfche Meeuw. Brisson brengt stük.
hem, als gezegd is, onder her Geflagt der
Meeuwen , en noemt hem la Mouette brune. Hy
wordt van de Guajaners Tbouarou geheten.

Deeze Vogel onthoudt zig aan de Kuften en
Eilanden van Amerika, leevende van Vifcbjes,
die hy gelyk de Meeuwen vangt. Zyn Stem
zweemt veel naar 't Geluid van een Kaauw.
Hy heeft de grootte van een Aakfter, en is
van kleur bruin over 't geheele Lyf, behalve
het bovenfte van den Kop, tot aan den Rek
toe, waarvan de kleur bleek Afchgraauw is,
met een zwartagtigen band , wederzyds , boven
de Oogen bepaald. De Slag. en Staartpennen
zyn zwart , doch de zydelingfe een weinig kor-
ter dan de middelden , 't welk de Staart eene
Wigswyze gedaante geeft. De Bek en Poóten
zyn zwartagcig bruin.

(2) Stem met een gevorkte Staart , de twee bui- n

tenjie Pennen half wit half zwart. Ühmde.

Groote Eu«

Deeze wordt gemeenlyk de Zee-Zwaluw en 'p^xui.
van Brisson de groote geheten, in vergelyking 3«

met

(2) Srerna Cauda fbrficata , P*e£tricibus duabus ex-
timis albo nigroque dimidiatis. Faun, Suec. 127. Srerna
Gesn. yAv* 53 Aldr. Om. L. 19 c» 7. Jonst. %Av%
ïjo. T. 46. Hirundo marioa. WiïX. Om. 268. T. 62»
Raj. ^Av. i^i. alb. Ay* II. p. 79. T. 90.
1. Deeil, y. Stuk»

ijö Beschryving

II, met de volgende. De Switzers noemen hem
Afdeel. Scbnirring, de Duitfchers , by Straatsburg , Spy-
Hoof^' rer °^ Speurer, en de Engelfchen , opfommige
stuk. plaatfen , Spurre of Scraye , de Schotten Pictarne ,
de Sweeden Tarna, Den laatftgemelden Engel-
fchen naam heeft hy van wegen zyn yzelyk
fchreeuwen.

't Is een Vogel * die omtrent de grootte van
een Poelsnep heeft, met een dun en lang Lig-,
haam , en de (taart als die van een Zwaluw ge-
vorkt. Van onderen is de kleur fpierwit , van
boven bleek Afchgraauw : de top van 't Hoofd
zwart. De Bek is lang,regt, rood, doch aan 1
't end zwartagtig ; de Pooten zyn rood. Hy is,
zelfs in de Noordelyke deelen van Europa,
aan de (taande Wateren gemeen.

De Zee-Zwaluw > die van Oviedo befchree-
ven wordt, was grootef dan een gewoone Duif ;
van kleur , op de Rug , donker Afchgraauw , of
grys, zo men 't noemt; van onderen wit: de
Wieken fpits : fnel van vlugt. Hy fchynt al$
de Zwaluw langs de Oppervlakte van 't Water
te (tryken, tot het bejaagen van zyn Prooy.
Tegen den avond vergaderen zy zig , door 't
geduurig vliegen vermoeid zynde , veelen by een
en zitten op de Oppervlakte van het Water. Ia
de diepe Zee komen zy omtrent vyftig Mylen
van den Zuidelyken Uithoek van Engeland , het
Lands End genaamd , of van Kaap Lezard , het
eer(tevoor,en van daar door den geheelenOceaan,
tot aan *t Eiland Madéra , worden zy dikwils gef

zieq,

vam de Sternen. 157

fcien. Niet verre van daar, naby de Kanariën, nt

leggen zekere woefte Eilandjes of Klippen , Afdeel*

waar' op men wil dat zy voortteelen zouden. XXXIV.

Die men te Lande vindt maaken hun Nelt van stuk.
Riet , en leggen drie of vier Eijeren.

(3) Stern met de Staart Vorhwyze , bet Lig- nj.
haam grys , den Kop en Bek zwart , de Poo* ^J£f*
ten rood. Zwaluw.

Deeze kan men met meer reden de Zee-Zwa*
luw noemen , om dat hy veel kleiner dan de
voorgaande is. Hy wordt van de Ouden Larus
Piscator, dat is de Viflcher- Meeuw , geheten»
en dus noemen de Duitfchers by Straatsburg
hem ook Fisherlin, de Engelfchen Viflcher- of
Duik-Meeuw, om dat hy onder Water duikt,
om Vifch te vangen. Anders is de gewoone
Naam kleine Zee-Zwaluw 5 Riet-Zwaluw, Fifh-
Weyher , Fel , en , by de Italiaanen , Gmia Ma-
nna* Klein noemt hem de kleine Afchgraau-
\ve Meeuw.

Deeze Zee-Zwaluwen houden zig niet by en-
kele Paaren , Mannetje en Wyfje, gelyk van
de voorgaande foort gezegd wordt , maar leeven
troepswyze. Hunne vlugheid is niet minder
dan die der anderen. De kleur verfchilt ook
weinig , dan dat de Vlerken bruiner zyn , doch

op

(3) Sterna CaucU fubforficata , Corporc cano , Capire
Roftroque nigro ,'Pedibus rubris- Féun. Snee. 12%. Hirun-
tfo marina minor. Alb. ^tr. II p. 82. T. 89. Srerna
fusca. Raj. ^t. 131. Larus cinereus minor. Aldr. Or**

I. Dül. V, Stuc.

i j8 Bëschryvïnö

TI. op ver na zodanig niet, om 'er den naam aan

Afdeel. te geeven van zwarte Stern.

XXXIV. j}je weii£e by Brisson deezen Naam, of
Hoofd- *

stuk. ook dien van l Lpouvantail voert, is van de
Zwarte Oüden zwarte Meeuw genoemd geweeft , en
Sp^rnxLI wordt van de Straatsburgers geheten Meyvogel, by
^♦4- Gent in Vlaanderen Brandkogel. DeEngelichen
noemen hem kleine zwarte Zee-Zwa!uw met ge*
fpleeten Voeten , om dat de Vliezen , die de Vinge-
ren famenvoegen, zeer diep ingefneeden zyn. Hy
is een weinig grooter dan de voorgaande : de
kleur van boven Afchgraauw, doch die van den
Kop en Hals , als ook van 't geheele Lyf , zwart-
agtig; aan 't onderfte vanden Buik Sneeuw-wit.
Men vindt hem op de Rivieren en ftaande Wa-
teren van Europa 9 daar hy zyn Neft , even
als de anderen, in het Riet maakt, leggende
drie of vier Eijeren , die vuil-groen zyn , met
zwartagtige Vlakken , in 't midden met een
breede zwarte ftreep omringd.

XXXV. HOOFD-

VAN DE VeRKEÈRD-Sn A V ELS.JJ^)

Ken nier*
Ken.

Apdeeu

XXXV. HOOFDSTUK.

Hoofd-

STUK.

Befchryving van 't Geflagt der Verkeerd-Sna*
velen, dus wegens de zonderlinge gedaante van
den Bek , anders Waterfnyders genaamd.

ONder de zonderlingfte Vogelen, waarlyk, Naam.
mag men die van dit Geflagt tellen , en
hoe vreemd ook de Geflagtnaam is , zo wel de .
Latynfche Ryncbops , als de Nederduitfche , Ver-
keerd-Snavel , de gedaante is nog mifTely kei-
De Bovenkaak naamelyk» tegen de gewoonte
van den grooten Werkmeefler , die dezelve,
in alle Vogelen byna, langer of even lang als de
onderlle gemaakt heeft , komt 'er veel by te
kort. Ook geeft Brissön 'er , in 't Franfeh ,
den naam van Bec en Cifeaux, dit is Bek als
een Schaar, en Rygchopfalia aan ; doch in 'c
Engelfch noemt menze Cuu Water 9 dat is Wa-
terlhyder. De Bek, voegt hy 'er by, is Tan-
deloos , regt , aan de zyden plat.

Van dit Geflagt heeft LinnjEüs twee Soor* Soorten,
ten, doch Brisson merkt de laatfte als eene
Verfcheidenheid van de eerfte aan.

(i) Verkeerd Snavel die zwart is, van onde- I.

Ryncbops

ren v r

(i) Rynchops nigra fubtus alba , Roftro bafi rubro.
Syft. Nat. X. Gen. 71 Ryngctiopfalia Dorfo nigro, Ven-
rre albo Barr. At>, 10. Larus major, Roftro inaequali»
Catesb Caroi, I. p. 90 T <jo. Plautus Roftro conico
iuxquali Klein. *Ay, 142.

I; DttL, Y. Stuk»

i6d Beschryving

III.

Afdeel.

XXXV.
Hoofd-
stuk.

Zwarte.
PI XLI.

ren wit , met den Bek aan 't Grondjluk rcod.

Ray noemt deezen , een Vogel van Madrafs,
met den Bek gelyk een Scheermes; om dat de
Bovenkaak , even als een Scheermes in zyn Hand-
vatzei, in de Onderkaak fluit. Hy zegt, dat de
Malabaaren hem Coddel Kaïiha of Suenmoodra
Cavky noemen. Klein noemt hem Plotus ; Moeh*
ring Phalacrocorax ; Barrière de zwarte Vif-
fcher-Meeuw , met een neergedrukten Bek , ge-
]y kende naar een Schaar. .

Brisson, die 'er de Afbeelding van geeft uit
het Kabinet van Reaumur , verhaalt, dat deeze
Vogel omtrent de grootte heeft van het gevlakte
te Afchgraau we Meeuwtje, zynde de kleur van
boven zwartagtig bruin, van onderen wit, zo
wel op 't Lyf als aan den Kop; de vier buiten,
fte Staartpennen wederzyds wit, maar, volgens
de langte van de Schaft met bruin getekend.
De Bovenkaak fluit niet , gelyk Ray zegt , in
de Onderkaak: maar de randen van deeze laat-
fte zyn fcherp als een Mes, en haar bovenfle
rand wordt, terwyl de Vogel zyn Bek fluit, in-
genomen van een groef, die in hetonderfte van
de Bovenkaak is. Deeze laatfce is aan 't end
ftomp en de andere als dwars afgefneeden; de
Pooten rood , gelyk ook de Bek aan den wor-
tel , doch voor 't overige zwart.

Deeze Vogel zweeft langs de Oppervlakte
van 't Water , en fteekt 'er middelerwyl het
onderfte van den Bek al vliegende in , om 'er dus

zyn

va n de Verkeer d-S navels. i6i

tfn Voedzel uit te haaien , dat in Vifchjes en n„

Water- fa fekten fcliynt te beftaan. Om die re- Afdeel.

den hebben de Engellchen hem Waterfnyder ^^^m

geheten. Hy onthoudt zig zo wel in de Weft- stuk:,
als in de Ooftindiën.

(2) Verkeerd-Snavel die vaal is 9 met een zwar* II.
ten Bek.

Linn^üs geeft deeze op , als een Soort van fnyderj
welke hy geen regte kennis had. Brisson zegt >
dat dezelve in grootte en dikte met den voor-
gaanden overeenkomt, verfchillende daar van
niet, dan alleen door de kleur zyns Lighaams
van boven , 't welk overal vaal is , daar dat
van den anderen een zwartagtig bruine kleur
heeft ; en door den Bek , die t'eenemaal zwart
is* Hy onthoudt zig in Guajana.

Linn.eüs merkt aan , dat dit Geflagü van
Vogelen zeer naa vermaagfchapt zy met de
Meeuwen.

XXXVI. HOOFDSTUK.

Befchryving van 't Geflagt der Flamingo's*
waar in reden van derzelver verf chilUndheid van
kleur gegeven wordt.

T K gaa nu over tot den Vierden Rang van Vo- Naam.
gelen in ons Samenftel^ welke de genen be-
vat,

(2) Rynchops fulva, Roftro nigro. ] Syfl. Nat. X,
Ryngchopfalia fulva, Roftro nigro. BaRR. sAy* 2Qt
l- Dn;. V.Stvk. L

£62 BE5CHRY VING VAN

II.

Afdeei>

XXXVI
Hoofd-
stuk.

Kenmer-
ken.

Soorten,

I.

Roode.
PI XLH.

vat, die, wegens de langte hunner Pooten,
GrallcB , dat is Steltloopers , getyteld wor-
den. Deeze hebben , in 't algemeen , den Bek
omtrent rolrond en ftompagtig ; de Tong ge-
heel vau rand en Vleezig: de Dyën zyn , tot
boven de Kniejen, kaal. Het eerfte Geflagt,
onder dezelven , maakt een Vogel uit , die, van
wegen de hoogroode kleur zyner Wieken, Phoe-
nicopterus, dat is Rood vlerk, geheten wordt by
de Schry veren , doch men geeft 'er , in de Eu-
ropeaanfche Taaien , een Naam aan, die van
het Spaanfch Flamenco afkomftig fchynt te zyn.
Dus noemen de Franfchen hem Flamant,
de Engelfchen en Portugeezen Flamingo, en
wy volgen die benaaming.

De Kenmerken , volgens Linn^eüs , zyn : een
naakte Bek, die als geknakt is en omgekromd:
de Voeten vier-Vingerig en als Zwempooten
gepalmd. Brisson merkt aan , dat de Flamingo
den Bek getand heeft, in 't midden der langte
neerwaards omgeboogen ; de Onderkaak breeder
dan de Bovenkaak.

Beiden hebben zy maar ééne Soort van dit
Geflagt , te weeten.

(i) Flamingo die rood is , met de Slagpennen van
den eerjlen rang zwart.

Deeze

(i) Phoenicopterus ruber, Remieibus primoribus nigris.
Syfï, Nat. Gen. 72. Phoenicopterus. BelL. ^A~v. L. 8,
c 8. Gesn. *Av* Aldr. Om. II. T. 20. c. 4. Will.
Cm. 360. T. 60. Raj. ^dy* 117. Tetr. ïtin. 300.
Worm. Mus. 200. Grew. Mus. 67. T. ^.Sloan.j^w,

II-

DE P L A M I N C O* S. 163

Deeze Vogel is , by Klein, begreepen in het
negentiende Geflagt van zyne vierde Familie Afdeel*
van Vogelen ; welk Geflagt de zodanigen be- XXXVI.
grypt, die by Hamiotcc noemt, verdeeld in SXUK,
drie Stammen , waar van de eerfte die der Rei-
geren is, de tweede die der Oijevaaren, de der-
de beftaat uit Vogelen met een onregelmaati-
gen Bek, naamelyk de Lepelaar, Flamingo, en
Tantalus of Boom-Pelikaan. By Moehring is
hy onder de Tandbekken , in de Bende der Wa-
terminnaaren geplaatft. Hy is , door den Heer
Perrault , onder den naam van Besbaru be-
fchreeven , en de Indiaanen van Cayenne noemen
hem Tococo.

De Flamingo's zyn, in verfcheide deelenvan
Afrika en Amerika , zo gemeen als by ons dc
Zvvaancn en Ganzen. Men vindtze ook op de
Weftindifche en andere Eilanden in de Ö-
ceaan, en fomtyds op de Zuidelyke Kaften van
Vrankryk. Zy onthouden zig over dag op de
Meiren of Rivieren en des nagts op de Geberg-
ten. Pater Labat verhaalt ons, datzy, om
de Koft te zoeken , gebruik maaken van hunnen
langen krommen Bek, waar mede zy Schulp-
vifchjes, Wormen en Infekcen, opwroeten uit
het natte Zand en Slyk. Zy drinken ook zour
Water.

Zon-

ÏT. p. 521. ^ASl. tXngl. 350. p. 525. Skb. Mus. h p.
I2J. T. 67. f. 1. Catesb. Carol. h p. 73. T 73, 4*<
Alb. *Av. II. p. 71. T. 77.

I.Deel. V. Stukl* L 2

164 Beschryvinc van

II, Zonderling is de manier, op welke zy hunne

Afdeel. Netten maaken^ die de figuur hebben van een

XXXVI. Suikerbrood, ftomp van boven en ongcvaar
Hoofd- T7 . ■ t ._

stuk. twce Voeten hoog, i en dien einde fchraapen

Hunne zy Modder of Kley by een , zodanig dat de hoop
Netten. vry vee] \y0ven 'c Water uitfteeke ; en , als die
Aarde van boven eenige vaffigheid gekfeegen
heeft, boort de Vogel daar een Kuil in, van
bekwaame wydte, tot het leggen zyner Eije-
ren , gemeenlyk twee in getal. Deze Eijeren
worden op de bioote Aarde neergelegd , en van
den Vogel zodanig gebroed, dat hy de Pcoten
buiten 't Neft laat hangen , in het Water. De
Jongen vliegen niet voor dat zy bykans hunne
volwaffenheid gekreegen hebben , doch loopen
middelerwyl zo fnel, dat menze naauwlyks be-
trappen kan.

Niet minder rnoeijelyk is dit laatfte ten op-
zigt van de Ouden , die ongemeen fchrikagiig
zyn ; zo dat men ze niet kan naby komen , dan
zig in ruigte of RietboÜchen verbergende. Ge-
makkelykft worden zy gevangen, door Strikken
te fpannen rondom of by hunne Neften , etf ,
wanneer zy daar in valt raaken , is 't verwon-
derlyk te zien , met welk een geweld de Vogel
tragt los te komen. Hy verdedigt zig metz^-
nen Bek, en, als men zynen Hals gevat heeft,
gebruikt hy zyne Footen , die met fcherpe Na-
gelen gewapend zyn. Het is onmooglyk de
oude Flamingo's tot bedaaring te brengen : zy
willen niet eeten of drinken y wanneer zy ge-

van-

de Flamingo' s« 165

vangen zyn: maar de Jongen lakten zig tem- II.
men, en ceten, in vier of vyf Dagen tyds, uit Afdeel*
de handen van den Oppaffer. Hoofd-*

Pater Labat verhaalt , dat de Ingezetenen van , stuk.
een Neger-Dorp, op een der Franfche Eilan-
den van Amerika, zo veel agting hadden voor
de Flamingo's , dat zy niet mogcen lyden , dat
men dejselven beledigde , veel min om 't leven
bragt. Deeze Vogelen waren 'er by duizenden,en
onthielden zig op de Boomen , daar het Dorp
in lag, maakende een onbefchryflyk Geraas.
De Franfchen fchooten 'er fomtyds van, dis
uit het Bofch' kwamen; doch dan moeiten zy
dezelven zorgvuldig verbergen , op dat de Ne-
gers 'er niet van te weeten kwamen , die anders
de Wapenen opgevat en wraak genomen zou-
den hebben van de ingebeelde Heiligfchennis.

De Flamingo is , zo hy aanmerkt , een der Geftalte.
fchoonfte Vogelen , die men met Oogen kan
befchouwen. Inderdaad hy heeft het deftige
portuur van een Reiger, den langen Hals ea
blankheid van een Zwaan , en den fchitteren-
de gloed der Kakatoes of Weftindifche Raa-
ven. Regt op ftaande, heeft hy de hoogte,
ongevaar, van vier Voeten. Zyn Lighaam,
egter , is zo groot niet als dat van een Oije-
yaar, maar de Pooien en Hals zyn langer. Mea
heeft een Flamingo , die in het Kabinet vaa
Reaümür opgezet bewaard werdt, van den
punt des Beks tot aan het end der Klaauwen ,
op zes Voeten afgemeten. De Bek was maar

I, Dlsl v.stuk* L 3 vier,

166 Beschryving van

11 vier , dc Staart vyf Duimen , doch de Voet

Afdeel. dertien Duimen lang. De Wieken , toegefla-

XXXVI. Zynde , (trekken zig tot aan het uiterfte
Hoofd- b J
stuk. *van de Staart.

Kleur. Deeze Vogel verandert van Kleur, naar maa-
te hy ouder wordt. In zyne Jongheid, dat is
te zeggen in 't eerde Jaar , is zyn geheele Lyf
bedekt met Vederen, die uit wit en grys ge-
mengeld zyn ; maar de meefte Slagpennen heb-
ben een zwarte kleur. De Bek is grys , doch
aan 't end zwart ; zo zyn ook de Pooten,
Voeten , Vingeren , derzelver Vliezen , ja
de Nagelen zelfs , alteraaal graauwagtig. In
het tweede Jaar is de Kop, Keel, Hals, en
het geheele Lyf 3 witagtig, meteenig mengzel
van Roozekleur , gelyk ook de dek-Vederen
van de Staart : die der Schouderen en der Vlerken
zyn altemaal hoog Roozekleur; doch de voor-
naamfte Slagpennen zwart, en de Staartpennen
bleek Roozekleur : de Bek en Pooten bleek
rood , maar het end van den Bek zwart. In het
derde Jaar is de Vogel geheelcnal Scharlaken-
rood, met een fchitterende Glans 3 behalven
dat de meefte Slagpennen zwart zyn. De Bek
is in fommigen rood , in anderen geel , doch
altoos zwart aan 't end , en de Pooten rood.

Hier ziet men de zwaarigheid opgelofl van de
verfchillende Kleur , die door verfcheiden Schry^
vers aan den Flammingo gegeven wordt. De
geftatte van den Bek vereifcht nog een nadere
befchouwing. Dc Bovenkaak is zeer dik aan

't Grond-

de Flamingo' s. 167
'cGrondftuk, zy wordt allengs dunner en aan „
het end horizontaal plat; zynde , buitendien, Afdeel.
omtrent het midden der langte nederwaards om- XXXV i.
geboogen. De Onderkaak , veel dikker en bree- ^0F^

S I U K,

der, vooral omtrent het midden der langte, is
geutswyze uitgegroefd. De randen van bei-
den zyn als een Vyl getand (f). Wanneer de
Vogeleeten wil, draait hy den Hals en Kop zoJa^
nig , dat het platte gedeelte van de Bovenkaak den
Grond raakt: vervolgens beweegt hy den Kop
beurtelings overzyde, en dus vat hy zyn Aas.
Men kan daarvan , uit dc nevensgaande Af-
beelding, een denkbeeld opmaaken.

Het Vleefch der Flamingo's is eetbaar, hoe- Gebruik,
wel bruin en een weinig taay , inzonderheid
dat der Ouden ; doch de Tong is een groote
Lekkerny geweeft by de Ouden , en plagt voor-
gediend te worden op de Tafels der Romein-
fche Vorften. Behalven hunne groote Pennen ,
die zeer fierlyk zyn van kleur , hebben zy een
zagt Dons , dat niet minder bekwaam is om
Bedden te vullen, dan het Zwaanen-Dons. De
Indiaanen verderen zig op 'c Hoofd, om den
Hals en Middel , met de Veders van zulke Vo-
gelen.

(f) Toor deeze naauwkeurige Befchryving van den
Heer Bkisson , volgens her Voorwerp opgemaakr, wordt
de twyfeling van Moehiung, pfde Bek alleen van bo»
ven getand zy , waarlchynlylc opgehelderd.

I. Deel, V. Siux. L 4 XXXV1L

168 BSSCHRYVING VAN

ti

Afdeel.
XXXVII.

Hoofd-

Naam.

Kenmer-
ken.

Soorten.

XXXVII. HOOFDSTU K.

Befcbryving van 9t Geflagt der Lepelaaren;
waar onder , behalven den gewoonen , de roode
Brafïliaarifche, het Dwergje, en anderen , die
den Eek Lepelswyze hol hebben.

De Naam van Lepelaar worde oneigentlyk
aan een Geflagt van Vogelen gegeven ,
welks Latynfche Naam is Platalea of Platea:
wqnt zy hebben den Bek aan 'c end zeer
breed , minder in de gedaante van een Lepel dan
van een Spatel , en deswegens geeft Brisson
'er , in 't Franfch , den Geflagtnaam Spatule
aan» Hy maakt 'er de zevende Afdeeüng van
in zyn Zeventiende Rang der Vogelen.

De Kenmerken zyn : Pooten met vier Vin-
geren , ongevliesd , drie voorwaards (taande,
één agtcrwaards :de Schenkelen ongevederd: de
Bek regt, Horizontaal plat, aan de punt ver-
breed , rondagtig als een Spatel. Linn.eüs
merkt aan, dat de Voeten half gepalmd zyn,
gelyk ook uit de Afbeelding blykt.

De drie'Vcrfcheidenheden van Brisson zyn
in de drie eerde foorten van Linnjeus begre-
pen 5 als volgt.

Zeucorodia,
WitUi Lh*
«opifche.

^i) Lepelaar met een wit Lyf.

Te

(i) Plarale2 Corpore alho. Syft. Nau X. Gen. 73. Anas
Rüitro plano apice ditataro rorunciaroque. Faun.Suec.üj,
PJaiea C Peiecanus Gesu.^A v, 666. Jom$t.^t. T.^.Will.

de Lepelaars. i$q

Te vooren hadt Linn^eus deezen onder de jj#

Eenden geplaatft, van welken hy duidelyk door Afdeel.

zyne Voeten onderfcheiden is. Men vindt hem, XXXVjr.

^ ... ^ . . Hoofd-

by fommige oude Autheuren, Felecamis genoemd Stuk.

enPlatea,of ook Albardeola en Leucorodias, we-
zyne witte kleur. Van fommige Duitfchers>
als ook in S weeden en Engeland, wordt hy
nog Pelikaan geheten , by de Italiaanen Becca-
roveglia , by de Ruflen Calpetra , en de gewoone
• naam is Lepelaar , Lepel- Gans, Scufler > Schofler
of Schoffelaar. Ook noemen hem de Franfchen,
fomtyds, Pallette, Pale , Poche , Cueiller en Tra-
Me. Kolbe verhaalt , dat hy van de Neder-
landers, aan de Kaap , Slangenvreeter wordt ge-
lyteld.

Deeze Vogels onthouden zig in Europa; zelfs
in de Noordelyke deelen worden zy fomtyds ge-
zien , doch zelden. In Poolen komen zy me-
nigvuldig voor. Hunne manier van Aazen is
als die der Oijevaaren , en hun Voedzel befiaac
ook in Kikvorfchen, Vifchjes, Aaien, Slangen
en ander Watergedierte. Zy maaken, volgens
Belon, hun Ncft in de Eoomen en brengen
toe vier Jongen voort.

De Lepelaar is van grootte als een Reiger ,
naar welken hy in Geftalte zodanig gelykt , dat
fommigen hem onder de Reigers hebben willen

tel-

Q*:t. T. 52. Raj. *Av. 102. Worm. Muf. i. f. 2. T. 11.
*. 10. Leucorodias. Aldr. Otn. L 20. c. 13. Platina, f.
Cochlearia. Olear. Muf 23. T. 13. f. 4. Albardiola.
Alb. ^Ay. Vt\ p. 61. T. 66.

h Oeél, V. Stü*. L 5

170 Beschryving van

\L tellen, gelyk de naam Albardeola genoegzaam
Af^.l. aanwyft. De kleur is over 't gehcele Lyf
Hoofd- Sneeuw- wit, als die der Zwaanen, uitgenomen
Si 'K- de Oogkringen en een kaale plek aan de Keel,
die zwart zyn. Zyn Pooten zyn , naar 't Lig-
haam te rekenen, niet zeer lang; de Wieken
hebben over de vier Voeten vlugts. Op het
Agterhoofd maaken eenige üitfteekende , zeer
fmalle Vederen, een Kuif, die zeer fraay is,
leggende op den Hals. In fommigen zyn de
groote Slagpennen zwart aan 9t end. De Bek
is in eenigen bruin grys, in anderen zwart; in
anderen aan den wortel bruin-grys, met zwarte
(lippen , en naar het end toe geelagtig , met
roodagtige vlakjes befprengd. Het end van de
Bovenkaak is een weinig nederwaards omgeboo.
gen , en bedekt dat van de Onderkaak. In de
geheele omtrek van de Bovenkaak is een groef
je, aan den rand evenwydig. Voorts is hetLe-
pelagtig gedeelte niet hol , maar legt plat op el-
kander, en heeft kleine Tandjes, om het uit-
glippen van 't Aas te beletten. De Pooten zyn
in het ongevederde gedeelte, gelyk ook de
Voeten , in fommigen deezer Vogelen zwart, in
anderen bruin-grys en de Nagelen zwart.

^Ajaui. (2) Lepelaar met bet Lyf Bloedrood,

Re ode ' Deeze

Brafiliaan- (2) pjata|ea Corpore Sanguineo. Syft. Nat. X. Plarea
Plaat inC2r,lara- Sloan. [}am 2. p. 316 Platea Brafilienfis Ajaja
XLII. Fig. di£te, Marcgr. Br af. 204. R^j. *Av. 102. B. Tlauhque-
2. chul f. Plarea Mexicana. Hern. Mex. 49. Raj. *Ar*

1©*.

\

de Lepelaars. 171

Deeze worde , van Brisson , de Roozekleurige ir.
Lepelaar , en van fommigen de Brafiliaanfche Afdee^
geheten , om dat hy veel in Brafïl gevonden
wordt, alwaar hem.de Ingezetenen Ayaya> of stuk.
Ajaja , en de Portugeezen Colberado noemen.
De nevensgaande Afbeelding is gemaakt naar
een Vogel, die van Cayenne aan den Heer
Reaumur toegezonden was.

Hy hadt de grootte van den voorgaanden

niet 5 zynde , van 't end des Beks tot aan dat van

de Staart, maar twee Voeten en omtrent vier

Duimen lang , en tot aan 't end der Klaauwen

nog geen drie Voeten hoog. De Wieken flaan

egter ook omtrent vier Voeten uit. Het Lyf

was Roozekleur, doch de Kop van vooren en

de Keel kaal, witagtig; de Hals van boven wit;

de Staart met hoog roode Vederen gedekt,

de Pennen Roozekleur : de Bek van figuur als

in de voorgaande, bleek-Afchgraauw; de Pooten

grys , de Nagelen zwartagtig.

Eene Verfcheidenheid van deeze tweede foort, Mexikaan-

fche i

die in Mexiko Tbauhquecbul genoemd wordt ,
volgens Hernandez, draagt by Brisson den
naam van de roode Lepelaar. Hy verfchilt van
den voorgaanden zeer weinig, dan alleen door-
dien de kleur van hec Lyf hoog-rood is , en
dat hy een zwarte kraag heeft om den Hals.
Nieremeero geeft 'er, in 't byzonder , den
naam van Avis vivivora aan.

X. Deel. V. Stuk,

(3)

172 Beschryving van

H. (3) Lepelaar met het Lyf van boven bruin >
Afdeel. <oan onderen wit.
XXXVII.

Hoofd- Dit is een Surinaamfche , die maar de grootte
stuk, van een jyfofch heeft.

m.

Vy^mea.

Dwergje. De Heer Brjsson heeft een eigentlyke Le-
Andere Le- pelaar , waar van hy een acider Geflagt maakt,
pelaars. oncjer fen mam van Cochlearius , in 't Franfch
Cueülere. 9t Verfchil der Kenmerken van deezen
met onzen Lepelaar is ; dat de Bek niet lang
is en Spatelswyze plat aan 't end, maar dik
en kort; de Bovenkaak de gedaante hebbende
van een Lepel , aan 't end genageld. Men vindt
'er twee Soorten van ,'die beiden in Amerika
huisveften , en de grootte ongevaar hebben van
een jong Hoen. De eene is van boven wit-
agtig, van onderen ros, met een zwarten Kop,
het Voorhoofd , de Wangen en Keel wit.
Deeze wordt van de Franfchen , in Guajana ,
Saouakou geheeten , en eene Verfcheidenheid
daar van ^die gevlakt is, van de Indiaanen Ara-
papa. De tweede Soort , die hy de bruine.
Lepelaar noemt , heet Tamatia by de Braü-
Haanen en Cancrofagus by Barrière , die den
eerften Onocrotalus of Pelikaan genoemd haat.
Ray geeft 'er den naam van Waterhoentje
aan.

XXXVIIL

(3) Platea Corpora fupra fuico, fuhtus albo. Mt*ftiAd>
Fr, II.

DE SCüRVÖGELSc I73

Afdeèl.

XXXVIII. HOOFDSTUK. XXXVIU.

Hoofd-

Befcbryving van *t Geflagt der Scür vogelen, stuk:.
bevattende den Amerikaanfcben Reiger , die in
Amerika Jabiru guacu geheten wordt.

Onder den Lacynfchen Geflagtnaam MySte* Naam<
ria wordt van Linn^eus een Vogel be-
greepen , die van anderen onder de Reigers
geplaatft is# De Nederlanders noemen hem
Scukvogel. In Zuid-Amerika , alwaar zyne
Woonplaats is in de heetfte Landftreeken ,
worde hy van fommige Indiaanen Jabiru gaaca,
van anderen Nbandu apoa geheten. Brisson
geeft 'er den naam aan van Brafiliaanfchs
Reiger.

De Kenmerken zyn:een Bek, die feherp is, Kenmer*
een weinig opklimmende , met de Bovenkaak
driehoekig , feherp , opklimmende : de Neus-
gaten ftreepswyze; geen Tong volgens Mark.
graaf; de Pooten vier-Vingerig.

Van dit Geflagt geeft Linn^üs maar ééne Soorten
Soort op, naamelyk

CO Scm-vogel ^rica.

De grootte is omtrent als eenOijevaar, doch Amen -
de Beenen zyn maar agt Duimen lang en de kaanrche*

De

(i) My&eria. Jjy/?. Nat. X. Gen. 74. Jabitu guacu*
Marcgr. Bras. 201. Pis. Bras. 2j. ^yiy. $6*

Will. Orn. 202. Tab. 47. f. 1 , 4.
I Dïu. V» Sïvk.

174 BESCHR YVINC VAN

H Voeten dertien en een half Duim. De kleur

Afdeel. Van 't Lyf is wit, de Slagpennen zyn roodag.

^XVIII. ^"g zwart, de Staartpcnnen zwart. Van den
Hoofd- _ , ...... è ....

stuk. Bek, die enk is en dertien Duimen lang,fchynt

de Onderkaak opwaards omgekromd te zvn.
De Kop is van vooren kaal, en alleen bedekt
met een gefchubde Huid , Afchgraauw van
kleur. Dit zal waarfchynlyk de Beenige My-
ter zyn , dien deeze Vogel , zo fömmige mel-
den , op den Kop draagt. Men vilt hein en
kookt het Vleefch, 't welk taamclyk goed is
om te eeten , inzonderheid als het in Boter
is gefruit, zegt Ruisch.

Een andere Vogel, die flegts een Verfchei-
denheid van deezen fchynt te zyn , wordt van
Brisson de Guajaanfcbe Reiger geheten. Men
vindt hem ook in Brafil en andere deelen van
Zuid-Amerika, daar hy den naam voert van Ja-
biru, en van de Nederlanders gemecnlyk Negro
genoemd wordt. "De Indiaanen van Guajana
geeven hem den naam van Aouarou. Hy is
grooter dan een Zwaan , ook kaal en rimpelig
op den top van 'c Hoofd en aan den Ha!s,
welker Huid zwart is. Voor't overige is de
Vogel wit over 't gcheele Lyf. De Pooten
zyn wel twee Voeten lang en zwart, gelykook
de Bek , die rood is van kleur in de voorgaan-
de. Van deeze Vogelen worden de Bekken,
om de zeldzaamheid, in de Kabinetten bewaard;
doch opgezet ziet menze zelden.

XXXIX. HOOFD-

DE NlM MERZ ATT EN. 175

XXXIX. HOOFDSTU K. XXXIX.

HOOFD-

Befcbryving van 't Geflagt der Nimmerzatten, stuk.
*t wik den Amerikaanfchen Pelikaan, Curicaca
genaamd , begrypt.

En zonderlingen Naam van Tantalas , dien Naam.

wy, om by de zinfpecling te blyven,
Nimmerzat vertaald behouden , voert een Ge-
flagt van Vogelen, daar de Amerikaanfcbe Pe-
likaan van Catesby toe behoort, die van de
Brafiliaanen Curicaca wordt geheten* De Por-
tugeezeü noemen hem Mafarino , cfe Engellchen
Wood-Pelican. Brisson «brengt hem onder de Kenmcr-
Wulpen , noemende hem le Grand Courly d'A- ken>
merique.

De Kenmerken van dit Geflagt zyn : een lan- Soorten,
ge Bek 3 als een Els, doch ftomp aan de punt,
eenigermaate Boogswyze en rondagtig : een
kaale Zak aan de Keel ; de Neusgaten ovaal ;
de Pooten vier-Vingerig.

Van deeze ftaat wederom maar eéne Soort
by LinnjEüs bekend, te weeten

(1) Nimmerzat. L

Deeze Vogel is opgezet gezonden in het Ka- Groote.

binet

(1) Tantal us Klein. ^Ar, 127 Pelicaniis Americamis.
Catèsb. CaroL I. p. 81. T. 8*. Tacab mift Perii*
Chard. hin. III. p. 40.

Afdeel

1. De ei. V.Stuk.

176 Beschryvinc van

jf# binet van den Heer Reaumur, van Cayénné*

Afdeel, alwaar hy zig , gelyk ook in Karolina en Bra-

XXXIX. -Qi 9 onthoudt. Hy heeft de grootte ongevaar
Hoofd. ~ T> . ,

stuK. van een kans 5 een van negen en een half

Duim langs en ftaat hoog op zyn Pooten. De
kleur is witagtig over 't Lyf ; de Kop van voo-
ren kaal en blaauwagtig zwart ; het Agterhoofd
en de Hals grys, de Stuit groenagtig zwarte
gelyk ook de Slag- en Staartpennen van boven;
de Bek roodagtig bruin, de Pooten zwart* Van
de vier Vingeren zyn de drie voorden alleenlyk
met een Vlies ten halven famen gehegt.

De Nimmerzat, die mooglyk van wegen zy*
nen Zak of Beurs aan den Hals dien naam vaa
Klein gekreegen heeft , onthoudt zig3 naar *t
fchynt, zo wel in Afia als in Amerika, Hy
maakt zyn Neft in de Boomen 9 en leeft vari
Vifchjes en Water- Dieren, gelyk de Oijcvaars.
't Is een zeer domme Vogel , die zo wyd gaapc
of hy een Lam wilde inflokkcn , en als of hy
niet te verzadigen ware.
Kleine. Brisson maakt van een kleine Amerikaanfché
Courly gewag, die een andere Soort is van de
Curicaca, Matuicui genaamd, volgens Mark-
graaf. Deeze heeft maar de grootte van een
Hoen ,doch is in kleur, en de mpefte andere op«
zigten , den grootea Nimmerzat jgclyk.

XL, HOOFD-

van de Reigers.

177

XL. HOOFDSTUK. T7 XL-

Hoofd-

jSefcbryving van 't Geflagt der Reigeren , waar STUK*
onder de Kraanvogelen , Oijevaaren en Butoo-
ren , gelyk ook de Krabben-Eeters en de JE-
gyptifcbe Vogel Ibis ^ als mede de Kroonvogel
en het Juffertje van Numidie , begreèpeh zytU
Lyft der Oijevaaren en Reigeren volgens Bri$-
son. Hunne Verhuizing beveftigd, enz.

TP\ E Latynfche Geflagtnaam* Ardea, dien Naai&;
-«-^ wy Reiger vertaaien , zou , naar fommi-
gen zig verbeelden , zo van de dapperheid en
drift, waar mede deeze Vogel zig tegen de
Roofvogelen verdedigt; als van de fcherpheid
zynes Afgangs, die het Geboomte doet ver-
dorren , waar op dezelve valt en deszelfs Bla-
deren als verfchroeit; afkomftig kunnen zyn.
Dit Geflagt begrypt , behalve de Reigers, ook
de Kraanvogelen, Oijevaars , Butooren en Krab-
ben-eeters, enz.

De Kenmerken van dit Geflagt zyn , volgens Kcmnst4
LiNNiEUs: een Bek die regt is, fcherp, lang,ken'
eenigermaate famengedrukt of plat op zyde,
met een groef, die van de Neusgaten naar de
punt loopt : de Booten (welker langte uitmunt)
met vier Vingeren. Brisson onderfcheidt de
Oijevaaren, dooreen ongegroefden Bek , van de
Reigers, gelyk Klein die beiden ook ondèN
fcheiden hadt.

I. DiEitf v.sruic. M 'tGe*

178

Beschryving

ir.

Afdeel.
XL.

HoOTD.
STUK.

Sooiten.

't Geflagt der Reigeren bevat , by onzen Au-
theur , negentien Soorten , welken hy onder-
fcheidt in Gekuifden waar van twee , naamelyk
de Kroonvogel en het Numidifch Juffertje: in
Kaalkoppen , genaamd Kraanen , waar van vier :
in Oijevaars , waar van twee: en in Reigers,
eigentlyk zo genaamd, waar van de overige
elf Soorten. Onder deeze laatften zyn ook de
Butooren, de Egyptifche Vogel Ibis, en an-
deren, begreepen. De Heer Brisson, die van
den Kroonvogel een byzonder Geflagt gemaakt
en de Ibis , zo den witten als den zwarten , toe
de Wulpen betrokken heeft, geeft ons van de
Oijevaaren twaalf, van de Reigers zeven-en-
veertig Verfcheidenheden op , als volgt.

OIJEVAAREN.

t: Bruine Oijevaar. (8)

2. Witte. (7)

3. Amerikaanfche.

4. Brafiliaanfche.

5. Guajaanfche.

6. Kraanvogel. (4)

7. Ooftmdifcbe Kraan.
CO

8. Mexikaanfche.
9» Japanfche.

10. Amerikaanfche
Kraan. (5)

1 1. Kraan van de Hud-
fons-Baay. (3)

12. 't Juffertje van Nu-
midie. (2)

REIGERS.

1. Gewoone Europifche.

(iq)

2. Gekuifde Reiger.

3. Gekuifde vanCaijenne.

4. Afchgraauwe.

5. Afchgr. van Mexiko.

6. Amerikaanfche Afch-
graauwe.

7. Rei-

van de Reigers. 179

7. Reiger van deHud-
fons-Baay.

8. Gevlakte Reiger.

9. Gryze.

10. Gekuifde van Vir-
ginie. (11)

11. Gekuifde van Mexi-
ko.

12. Purperkleurige.

13. PurpereMexik aan-
fche.

14. Purpere gekuifde,

15. Witte Reiger. (17)

16. VAigrette.

17. Witte van Brafil.
ï8. Witte van Karolina.

19. Witte van Mexiko.

20. Kleine witte,

21. Zwarte Reiger.

22. Zwarte gekraagde.

23. Brafiliaanfche Rei-
ger.

24 De Butoor. (16)

25. Butoor van cleHud-
fons Baay.

26. Kleine Butoor.

27. Geftreepte.

28. Groote Butoor. U.

29. Roffe of bruinroode. Afdeel.

30. Brafiliaanfche. . T7^L*

„ Hoofd •

31. Gevlakte of Pcuacre» STUk.

32. Amerikaanfche ge-
vlakte.

33. Krabben-eeter.

34. Kaftanie-bruine.

35. Roffe Krabben- eeter.
36- RofTe gevlakte.

37. GeeleKrabben-ee.ter.

38. Die van de Philip-
pynfche Eilanden,

39. AmerikaanfcheKrab-
ben-eeter.

40. Brafiliaanfche.

41. Die van de Baha»
ma. (12)

42. De blaauwe Krab-
ben-eeter. (13)

43. De groene. (15)

44. De groene gevlakte.

45. De Bikoreau of Nagt*
Raaf. (9)

46. De Blongios.

47. Gevlakte BIcngiou

Dus ziet men , dat onder de Oijevaaren van
Brisson zeven zyn, die gemeenlyk Kraawcoge*
lm heeten: onder de Reigers negen Butooren,
tien Krabben- Eeter s en nog drie anderen. Voorts
heeft hy een byzonder Geflagt " gemaakc van

L deej., v. si uk. M 2 eenen

i8o Beschryving

eenea Vogel uit Senegal , die den Bek aan de
punt haakswyze heeft , en daar doar alleenlyk
van de Reigers verfchilt; geevende 'er den
naam aan van Scopus of l'Ombrette , om dat de-
zelve van Omber-kleur is.

Ik heb de Soorten van Linnjeus , waar mede
de zynen overeenkomftig zyn , tuflchen ( )
aangeweezen, en gaa nu tot de befchryving
over.

(i) Reiger met een borflelige opflaande Kuif ,

Pavonma. fa Wangen en twee Keelkwabbcn kaal.
Kroon-

* p^xLU. Gemeenlyk wordt deeze de Balearifche Kraan
Fi&- 3 geheten, als of hy een Inboorling ware van de
Balearifche Eilanden in deMiddellandfche Zee aan
de Kult van Spanje, thans Majorka, Minorka
cn Yvika genaamd. Anderen noemen hem de
Kaapfche Kraanvogel , en fommigen de Chineefchs
Paauw zonder Staart , onder welken naam hy
van Johnston taamelyk wel is afgebeeld op
Tab. XXI, behalve de Kop en Kuif. De
Franfchen noemen hem Konings-Vogel , wegens
zyne fchoonheid ; de Engelfehen gekroonde Afri-
kaanfche Kraan, doch de gewoone Naam, aan'
de Kaap, is KroonvogeL

De

(i) Ardea Crifta fetola erecta , TetBporibus Palearibus.
que binis nudis. Syft. Nat. X. Gen, 76. Grus Balearica.
Aldr. Om. L. 20. c. 6. WfLL. Om. 201. T. 48. Raj.
^Ay. 9?. Dodart. MemAW y. 199. Grus Balearica Afh-
cana. Edw. 192. T. 192. Pavo marinus. Clu«»

Exot. 105-. Grus Capenfis fufca, Capite awreo galeato>
Pet. Ga*. T, 76. f, 9..

II.
Afdeel.

XL.

Hoofd-
stuk.

van de Reigers. 181

De Woonplaats deezer Vogelen is in Afrika: Iï#

men vindtze-,naamelyk,zo wel op de Kuft van Afdeel

Guinée, als aan de Kaap der Goede Hope. TlXL*

Hoofd

Hunne grootte is omtrent als die van den gekuif- STUK#
den Reiger, zegt; Brisson, die een Wyfje voor
zig hadt, zynde over 't geheele Lyf groenag-
tig zwart , hebbende een Kuif op 't Hoofd van
zekere Pluimen, die zig vertoonen als de
Worteltjes van Gras, roodagtig, met zeer fyne
baardjes ; en aan de Keel roode Kwabben of
Lellen ; de zyden van den Kop met een kaal
wit Vlies gedekt , dat als met rood gefchaduwd
was : de dek- Vederen der Wieken wit , de kleine
Slagpennen Kaftanie-bruin ; de grooten, als
ook de Staartpennen en Pooten , zwartagtig ;
den Bek grys bruin.

Het Mannetje is blaauwagtig Afchgraauw,
zegt Brisson, en 't fchynt dat 'er een aanmer-
kelyk verfchil in de kleur deezer Vogelen plaats
heeft, naar dat zy in 't een of ander gedeelte
van Afrika gevonden worden. Immers , fom-
migen verzekeren, dat hunne Pluim3gie een
wonderbaare mengeling heeft van byna alle be-
kende kleuren , en dat de Kuif, die zy op 't
Hoofd draagen , fomtyds Goudgeel is , fomtyd^s
Hemelfch-blaauw. Ook wordt gezegd , dat dc
Negers tot hun Hoofdfierfel gebruik maakeo
van de Pennen uit de Staart.

I. Deel. V. Stuk. M 3

(2) Rei-

182

Beschryvin©

II. (2) Reiger met wit gevederde JVenkbraauwen ,
Afdeel. ^e agterwaards eene lang neerhangende Kuif

T, maaken.
Hoofd-
stuk. j)e Ouden hadden 9 zo 't waai fchynlyk is ,
r#>**. onder de benaaming van Otus en Scops deezen
'iJuiFerrjc, Vogel op 't oog , en desvvegens geeft Moeh-
ring 'er den laatitgemelden Naam aan. Ande-
ren noemen hem de Numidifcbe Kraan , naar zy-
ne Woonplaats , en 'c Juffertje van Numidie,
wegens de fraaiheid van zyne geftalte.

Het is de twaalfde en laatfte Soort in 't Ge-
flagt der Oijevaaren by den Heer Brisson, die
zegt , da: dezelve kleiner is dan een gewoonc
Kraanvogel. LinnjEüs geeft 'er de grootte aan
van een Oijevaar; het Lighaam blaauwagtig
Afchgraauw; de Kop, Hals en Slagpennen van
den eerften rang* zwart , gelyk ook de Vede-
ren die aan de Keel nederwaards hangen : doch
, die Vederen welken wederzyds , agter de Oo-
gen, een omgekrulde Kuif maaken, zyn wit t
en de Oogen rood met Afchgraauwe appelen.
De Bek is aan den wortel groen , in 't midden
geel , aan 't end rood ; de Pooien zyn zwart.

't is een zeldzaame Vogel, die zig in de
Ooftelyke Landen, en miffchien ook in Barba-
rie, of in dat gedeelte van Afrika/t welk men

eer-

(2; Ardea Superciliis albis retrorfum longe criftatis.
Jjy/?. Nut. X. Virgo Numidica. Edw. ^t. 1^4. T. 134
Dodabt. Mem. III. p, %. Grus Numidica, Alb.w^*. Hl.
p. 78. T. 8$.

van de Reigers. 183

eercyds Numidie noemde , onthoudt. Men heeft jfa

'er, omtrenc den aanvang deezer Eeuw , eenigen Afdeel.

levendig gehad te Verfailles. ^XL.

Hoofd -

(3) Reiger met het Hoofd van boven kaal en STUK*
Wrattig, het Lyf Afchgraauw > de Wieken CanlLjls.

van buiten bleehrood. Kanada.

fche Kraan*

Edwards, door wien by alleen befchreeven
is en afgebeeld , noemt deezen de bruine en
Afcbkleurige Kraan1, Brisson de Kraanvogel
van de Hudfons-Baay , alwaar men hem by Zo-^
mer vindt. De grootte is omtrent als die van
den gewoonen Kraan : de kleur van boven ros-
agtig, met de Vederen bruin gerand; van on-
deren rosagtig Afchgraauw; die van den top
van 't Hoofd roodagtig , met zwarte Hairagtige
Veertjes of Pluimpjes bezet : de Wangen en
Keel wit, het Agterhoofd en de Stuit Afch-
graauw : een dwarfen witagtigen band op de
Wieken; de groote Slagpennen zwartagtig
bruin met witte Schaften ; de Staartpennen
donker Afchgraauw ; de Pooten zwart ; de Bek
zwartagtig > doch aan 't end van bleeke
Vleefchkleur.

(4) Reiger met den top van 't Hoofd kaal en iv.

Wrat-

Kraan-

($) Ardea Syncipite nudo papillofo , Corpore cinereo, vogel.
Alis extus Teftaceis. Syft. Nat. X. Gru* fusca, Canaden.
fis. Edw. sA*. 133. T. 13$

(4) Ardea Vertice nudo papillofo, Fronte, Remigjbust
Occipireqne nigris, Corpore cinereo. ó'yft. Nat. X. Ar-
«lea Vertice papillofo. Faun. Snee. 131. Grua. Büll. w^"*\
h Y. Stuk, M 4 4i,

184 Beschrvving

fy# Wrattig, het Voor- en Agterhoofcl , als ook

Afdeel. de Slagpennen zwart 9 het Lyf Afchgraauw.
XL*»

Hoofd- j)e Latynfche naam van den Kraanvogel is

STUK

Grns, af komftig van het Griekfche Géranos of
Gérounos ; nog overgebleven in het Italiaanfche
Gru of Grua, het Franfch Grue, en het Spaan-
fche Grulla of Gruz , hoewel de Katalogners
hen ook Gabilan heeten. De Portugeefche
naam is Erna, de Poqlfche Zoraw , de Ulyrifche
Gerzab. In de Taaien der Noordelyke en mid-
delde deelen van Europa, wordt de Hoogduit-
fche naam Kran , Krane of Kranich gevolgd.
De Switzers noemen hem Krye , de Swecden
Tram en wy Hollanders Kraan of Kraanvogel.
Buiten twyffel zyn de meeften dier naamen van
zyn Gefchreeuw afkomftig. By de oude Poë.
ten heet hy de Vogel van Palamedes , dewyl
men voorgegeven heeft , dat , geduurende het
Beleg van Troje , Palamedes van hun vier
Griekfche Letteren , als ook de Slagorde en het
Wagt woord, geleerd hebbe.
Hunne Ver- Verfcheide Byzonderheden zyn ons, door de
huizing. Ouden, ten opzigt van de Kraanvogelen aan-
getekend ; waar onder derzei ver Verhuizing ,
uit Afïa in Afrika , en uit Afrika in Europa ,
eene der aanmerklykften is. Auistoteles en

an-

4ï, 6. Gesn. *Av. 5*29. Aldr. Orn. 1. 20. c. f. Jonst.
^v. i65. ï. 44. Will. Orn. 200. T. 48. Raj. Ar.
pf. Mars. Damb. 5-. p. 6. T. 1. Alb. ^4y. II p. 60
T. (Sr.

van de Reigers. 185

andere Grieken willen, dat zy uit Scythie naar n.
den oorfprong van de Nyl vertrekken, en Vir- Afdeel
gilics maakt tevens gewag van 't oogmerk t_[00'fd<
waar toe, naamelyk om in de open Velden te stuk.
vallen (*). Hier door wordt eenige ophelde-
ring toegebragt aan de Hiftorie, die men thans
gemecnlyk voor een Verdigtzel houdt ; dat zy
naamelyk aldaar tegen de Pygmeên zouden
vegten. Die is geen Fabel; want zulk een Na-
tie vindt men 'er zekerlyk, zegt Aristoïeles ( j ).
En 3 inderdaad, de hedendaagfche Waarnee-
mingen beveiligen, dat in de middelde of bin-
nen f te deelen van Afrika , alwaar de Bronnen
van den Nyl fchynen te moeten zyn , een Volk
van kleine Statuur woont (j), welke Menfch-
jes miflehien hunne Velden tegen de berooving
van dergelyke Vogelen moeten befchutten.
Daarenboven heeft onlangs de Heer Hassel-
qöist met eigen Oogen gezien , dat de Kraan-
vogelen , in de Maand Oktober , in menigte
uit Turkye in Egypte aankomen (§).

Niet minder zeker is de Verhuizing der Kraa-
nen, tegen den Winter, over Europa naar 't
Noorden. Belon heeft reeds opgemerkt , dat

zy

(*) Trans Pontttm fugat 0* Terris immhtit apricis.

(f) Zie het V. Deel der Uhgezogte Ferhanddingen%
bladz. 6 3 , &f.

(|) Zie de Tegentv. Staat van ^Afrika, Amfterd. 176$.
bladz. 569.

;§) Zie bladz. 22, in 't IV. Stuk deezer NatuurlyH
Ht [larie.

I, DsEt. V. Stuk» M V

iS5 Beschryving

jj zy, regt tegenftrydig met de Oijevaaren, in 't
Afdeel, koude Saizoen Vrankryk komen bezoeken , en
XL. Ray getuige , dat men 'er , des Winters , groote
jtTük. Vlugten van ziet in de Broekige Landen van
Lincoln en Kambridge , aan de Ooftzyde van
Engeland, 't Is blykbaar, dat zulks door een
ingeeving der Natuur gefchiede , om op de Ak-
kers de overgebleevene en gevallen Aairen , of
het pas gezaaide Winter-Graan, op te zoeken
tot hunne Spyze : want hunne Maag is tot het
verteeren van Koorn gefchikt.

Veelen , ondertuflehen , hebben gemeend,
dat deeze Vogelen tegen den Winter ook naar
het Zuiden vertrekken ; om dat zy , als 't ware,
geen Voedzel in de Noordelyke Landen zou-
den kunnen vinden, noch aldaar beftaan we.
gens de Koude (*). Dit verkeerde denkbeeld
vervalt thans t'eenemaal , nu men verzekerd is,
dat de meefte Watervogelen Noordwaards aan
trekken om open Water te vinden ; wanneer
alles omftreeks de Ooftzee is toegevroozen (f).
Uit het voorgemelde blykt zulks niet alleen,
maar men weet ook, dat zy al vroeg in 't Voor-
jaar in Sweeden zyn , en , daar voortgeteeld heb-
bende , zig hier en derwaards verfpreiden. Zy
weeten zelfs die plaatfen weder te vinden,
daar zy veele Jaaren agtereen genefteld heb-
ben

(*) Hifi-. Nat. des ^Animmx par Us Medtcins d'Ot*
leans. Paris 17^6. Tom III. p. 124.
(\) Zie bladz 31 > hier voor.

van de Reigers. 187

ben (*). Op even gelyke wyze kan men ver- n.
ftaan , het gene Klei*. , hoewel mee een te- Afdeel.
genftrydig oogmerk , van hun Verblyf, het ge- j£^'FD
heele Jaar door, in Litthauwen en Poolen en stuk.
verder Ooftwaards, zegt.

Waarfchynlyk is 't, dat deeze Vogelen van
hunne Maagfchap hebben in alle de drie We-
reldsdeelen. Immers, men verzekert, dat aan
de Kaap der Goede Hope Kraanen in menigte
zyn, die, in grootte, kleur of geftalte, niets
van de Europifchen verfchillen. Hunne hooge
Vlugt fteltze in ftaat om een toer te doen van
groote uitgeftrekcheid , als niet opgehouden
wordende door Huizen of Geboomte; hun Win»
ter- Verblyf en Nertelen in de Noorddyke Lan-
den toont , dat het geene Vogelen van de
heete Lugtftreek zyn.

Het is dan uitgemaakt, dat men de Kraanen Kramen-
weezentlyk houden moet voor Trekvogelen. JaSr 4
Hunne overige Eigenfchappen zal ik maar met
een Vinger aanroeren. Zy' houden , zo men
wil, zeer ftipt de Wagt, en dit maakt, dat zy
op 't Land naauwlyks te betrappen zyn, Zy
vliegen zo hoog , dat menze dikwils naauw-
lyks onderfcheiden kan dan aan hun Geluid,
't welk zeer grof en fterk is. Ook maakt dé
Vogelaary of Jagt der Kraanen , wegens derzelver
moeielykheid , een byzonder vermaak der Vor-
ttelyke Perfonagiën uit. Verfcheide Havikken

of

(*) ^man. ^cad. Vol. IV. p. 588,
I. DfcEt, V, Stuk,

188

B&SCHRYVING

XI. of andere Roofvogelen , op de Vogel -Jagt afge-
Afdeel. rigt 9 Zyn 'er noodig , om éénen Kraanvogel

XL. neer te ftooten en te overmeefteren ; waar uit
Hoofd- _ . T „

stuk. dan een Gevegt in de Lugc ontftaat, dat niec

onaangenaam te befchouwen is. Men vindt de
Kraanen,in de Plakkaaten van ons Land , ook ge-
teld onder het vliegend Wild of Edel Gevogel-
te , dat men niet fchieten mag of vangen , noch
de Neften berooven (*).

De jonge Kraanen zyn tembaar : men noemt-
ze in 't Latyn Vipiones, en door dezelven op
te voeden heeft men ontdekt , dat deeze Voge-
len wel veertig Jaaren kunnen leeven. De Edel-
lieden in Poolen , zegt men , trekken hun de
Pennen uio^de Staart, en, die plaats met Olie
begietende , zo groeijen 'er witte Penne- Veeren
in de plaats , die by hun zeer in agting zyn ,
alzo zy 'er hunne Mutzen mede verfieren. Het
zelfde wordt, met meer waarfchynlykheid , aan-
gaande de Tarters verzekerd. Eertyds werden zy,
gelyk de Ganzen , gemeft om te eeten , en van
de Jongen kan men zeggen , dat zy niet on-
fmaakelyk zyn. Zelfs is het gebruik deezer
Vogelen , tot Spyze , aangemerkt geweeft als
een goed Middel tegen het Winderig Kolyk,
en om het Zenuwgeftel te verfterken. Het
Vet heeft niet minder kragt dan dat der Ganzen
en wilde Eendvogelen.

Het

(*) Zie sXrt. 36 van 't Plakkaat op de Houtveftery
cn Jagt, in Holland en Wetïvriesland. Gr. Plakkaatb*
IV. D. bl. 526*, en Nedtrl. Jaarb. van 1750, bl. ïoSo,

van de Reigers. ï%>

Het zeggen der Ouden , dat de Kraanen een jjb
Steentje in den Bek neemen, wanneer zy op ^F^EELj
de Vlugt gaan , heeft het Verftand van eenige Hoofd-
Geleerden gepynigd. Bochart zelfs oordeelde stuk.
dit zo ongeloof baar, dat hy des wegens een fout Hun Aas.
onderftelde in de Text vaniELiANUs: doch die
vermaarde Natuurkenner Redi agt het veel
waarfchynlyker , dat de Zaak in zeker opzigt
waar zy. Hy wil, dat deeze Vogelen zo wel
Steentjes noodig hebben tot Verteering van de
harde Spys, die van hun genuttigd wordt, als
de Eenden , Ganzen , Hoenders en Struisvoge-
len. Inderdaad, by 't openen van eenige Kraa-
nen, vondt hy dat Gevoelen beveftigd; doch
tevens bleek hem , dat zy , behalve het Graan ,
ook Kruiden en Infekten inflokken , en waarom
zouden zy dit zo wel niet als de gemelde
Graan-eeters doen.

De Krop van eenen Kraan vondt Redi vol
Gras; in een ander was dezelve met Boonen
gevuld : een derde hadt in de Maag veel ge-
kneusd Kruid , dat hem toefcheen Klaver te
zyn : twee anderen waren met Torren en ee-
nigen met Aardwormen geftoffeerd, In de Krop
van een zodanigen Vogel heeft hy gezien vier
Zee-Schulpjes , twee HaagdifTen en vier Eikels :
in de Maag van een anderen eenige Slakhoorens
en een Zee-Hoorentje, benevens veel Kruiden,
gemengd met zulk een veelheid kleine Steentjes,
dat die meer dan twee Oneen woogen. Ju de
ld eu. v.stuk, Maa«

I9o

Beschryvinc

jl Maagen der meefte anderen waren 'er niet
Afdeel. half zo veel ge weeft.

XL.

Hoofd-
stuk,

Geftalte.

V.

can*.

Ameri-
kaanfche
Kraan.

Van hec zonderlinge maakzel der Lugt-pyp
toe vorming van het zwaar en fterk Geluid der
Kraanvogelen , fprak ik hier voor (*) omftandig,
Wy gaan derhalve tot de Geftalte over, die om-
trent is als van een Reiger en de grootte ver-
fchilt ook niet veel ; doch zy hebben den Bek
veel korter dan die van den Oijevaar , en zyn
ook kleiner van Lyf. Men rekent de zwaarte
van een Kraan op tien of twaalf Ponden. De
kleur is als boven gemeld ; Afchgraauw , naa-
melyk over 't Lyf, de top van 't Hoofd zwart
en met yl geplaatfte Veertjes, als Hair; het
Agterhoofd met roode Wratten of tepeltjes be-
zet; de Wangen en 't bovenfte van den Hals
wit ; de Slagpennen zwart , gelyk ook de Poo-
ten, die tot de helft der Dyën gevederd zyn:
de Staartpennen half Afchgraauw, half zwart:
de Bek groenagtig. Men merkt aan, dat dee-
ze Vogel een driehoekige Afchgraauwe Vlak
heeft , in 't bovenfte van de Nek , van waar
dergelyke Streepen loopen naar de Oogen en
naar de Borft. Het Mannetje heeft den Kop
veel rooder dan het Wyfje.

(5) Reiger, die den top van't Hoofd en de zy-

den

(5) Ardea Vcrtice Temporibusque nudis papillofis,
Fronte Nuchi Remigibusque primariis nigris , Corpore
albo. Syft. Nat* X. Grus Americana alba. Catesb.
Carol. I P. 75-. T. 75-, Edw. *Ay. 132. T. 132.

(*) IV- Stuk. Bladz. 28.

van de Reiger s. 191

den kaal en Wrattig heeft; het Voorhoofd, \\m

den Nek en de Slagpennen van den eerfien Afdeel,

XL

rang zwart, bet Lyf wü. Hoofd-
stuk.

Deeze voert den naam van de Amerikaanfcbe
Kraan 9 of eigentlyk van de witte Amerikaan-
fche by Catesby, die een fraaije Afbeelding
van den Kop en Hals geeft. Edwards noemt
hem de groote Kraanvogel van de Hudfons-Baay,
en van de Engelfchen , in 't algemeen , wordt
hy Hooping-Crane geheten. Hy onthoudt zig
in Noord-Amerika.

Hy is veel grooter dan onze gewoonc Kraan-
vogel, en heeft de randen der Vlerken bleek
Roozekleur , de groote Slagpennen zwart , de
Scaarcpennen wit , gelyk het geheele Lyf , be-
halve den Kop; zynde die met zwarte Veertjes
als Hair zeer yl bezet, op een roode Huid,
welke byna kaal is en zeer zigtbaar op het Ag-
terhoofd en in de Nek. De Bek is uit den brui-
nen geelagtig : het end van ieder Kaak met
tandjes als een Zaag. De Pooten zyn , gelyk
in de gewoone Kraanen , zwart.

(6) Reiger met den kaaien Kop en Halskraag VL
Wrattig ; het Lyf Afcbgraauw , de Slag- oXfiT
pennen zwart.

De

(6) Ardea Capite nudo Coilarique papillofo , Corpora
cinereo , Remigibus nigris Syft. Nat. X. Cru» majot
Iadica. Edw. 45. T. 47.

I. Dkei.. V. Stuk,

192 BESCHR YVINO

II. De groote Indiaanfcbe Kraan worde deeze vad
Afdeel. Edwards getyteld, en van Biusson de Ooft*
jXL» indifebe. Hy verfchilt van de voorgaanden
stuk.' mee^ door zyne kaale witte plekken by de
Ooren en boven op 't Hoofd. Men vindt hem
in Ooftindie , of liever in India en andere dee-
len van Afie.

Mexikaao- ®e Heer Brisson befchryft nog een Mexi-
fche* kaanfehen en een Japanfcben Kraanvogel. De
Japanfche verfchilt weinig van onze gewoone
Kfaanen , dan door zyne witte kleur van 't Lyf
en van de Staartpennen. De Mexikaanfche*
die veel kleiner is , en van de Indiaanen ToquiU
Coyotl genoemd wordt, heeft de Staartpennen*
als ook het Lyf, Afchgraauw*

Men kan ten opzigt van de Kraanvogelen iti
't algemeen aanmerken, dat eenige der Slagpen-
nen van den tweeden rang , dat is die nader zyn
aan 't Lighaam dan de buitenften, zeer lang
en fpits zynde, zig, wanneer de Vleugels toe-
geflagen zyn , tot aan 't end der grooteren , of
daar voorby en tot over de Staart uitftrekken ,
gelyk in de gewoone Kraanen. Ik gaa nu over
tot de derde Afdeeling van dit Geflagt , die de
Oijevaaren bevat , waar in iets dergelyks plaats
heeft*

^y*1: (7) Reiger , die wit is , met de Slagpennen
Oi ie vaar. zwart, en de Huid Bloedkleur ig.

Van

(7) Ardeaalba. Remïgibus nigris, CuteSanguinea. Syftm
IsTat. X. Ardea alba, Remigibus nigrfs. Faun, Snee. ïjd.
Ciconia, Bell. ^4y* 45, a. Qzsu. *Ay. 262, ALDR.ör*»»

L 20

van de Reigers. 193

Van den Latynfchen naam Ciconia , zyn de
Spaanfche , Italiaanfche en Franfche naamen Afdeel.
| van deezen Vogel afkomftig. De Hebreen T^L-
noemden hem Cbafida , de Arabieren Zakid$ stuk.
de Turken Leglek en de Grieken Pelargos. Van Offeraar*
den Hoogduicfchen naam Storcb of Storck heeft
de Engeliche Stork , buiten twyfel, zynen oor*
fprong* De Saxers gecven 'er den naam aan
van Eheher , en de Neder- Saxers $ omftreeks
Roftok, van Adebar of Odeboer, waar van wy
ons Omvevaar of Oijevaar met reden kunnen
efleiden*

Deeze Vogels zyn overal niet zo gemeen als 2ynêV«f*
in onze Provinciën: men vindeze in Engeland ilUizin^
zeldzaam en in Italië zodanig* dat iemand, die
agtentwintig Jaaren te Rome hadt gewoond,
verzekerde , hoe hy aldaar maar eenmaal een
witten Oijevaar had gezien. Aldrovandüs ,
zelf, bekende in 't laatfte van zyn Leeftyd,
dat hy nimmer den Oijevaar gezien had, om
dat die van Bononie 'er geen opvoedden. On-
dertuiïchen is dit te verwonderen , daar de Ou-
den zo veel gewag maaken van de Verhuizing
deezer Vogelen. Belon verzekert als een Oog*
getuige, dat de Oijevaars, tegen den Winter,
in Afrika overgaan ; aangezien men 'er een groo-
te menigte van in Egypte vindt, m de Maanden

Sep-

1. 20. c. 1. Jonst* .Av. 147, T. 50 Marsil. Dunuh.
5, p. 26. T. 11, Ciconia alba, VVill. Om. 210.
*Ay. 97. Alb. ^Ay. il. p. 5-9. T 6^.

I. Dêel. V. SrwK. N

194 Beschryving

H, September en Oktober. In 't laatfl: van Augus-
Afdeel. cus zag hy *er cenige duizenden over Konftanci-
ofd noP°'en v^eëen 9 die uit Rusland of Tartarie
stuk. feneenen ce komen. Ook heeft de Heer Shaw,
Cijevaar. omtrent het midden van April onder den Berg
Carmel ten anker leggende , groote Vlugten van
deeze Vogelen Noordooflwaards zien trekken.
Anderen ftellen de plaats van hun Winter-Ver.
"blyf in zekere Landftreek van Afie.

Alle deeze Getuigeniflen komen den Heer
Klein onvoldoende voor. Hy meent, dat het
onze Oijevaars niet kunnen geweefl zyn, wel-
ken Shaw zag ; om dat wy dezelven gewoon-
lyk reeds voor 't end van Maart , als boden van
de Lente, verneemen, en dat zy zefden voor
September vertrekken. Hy iteltde verdwyning
der Oijevaaren buiten Gefchil; doch hy agt het
waarfchynlyk , dat zy niet uit het Land hunner
Geboorte verhuizen , en zou veeleer gelooven ,
dat zy tegen den Winter in Poelen en Moeras-
fen onder Water kroopen , om in 't Voorjaar
daar uit wederom levendig voor den dag te ko-
men (*) : een Gevoelen , waar van ik de onge-
rymdheid reeds omftandig heb aangetoond (f).
LiNNiEüs verzekert, dat zy, over de Middel-
landfche Zee, naar Egypte en Ethiopië vertrek-
ken ; houdende by Zomer huis in de middelde
deelen van Europa.

De

(*) Zie hef Vertoog, genaamd Onderzoek vcaar de Oije»
•vaaren overwinteren , in her II Deel der Uitgez» /^r-
hand. bl. 260.

(f j In het IV7. Stuk deezer Nat. EiJioriet bladz. 12.

van de Reigers, 195

De Oijevaars maaken in dat gedeelte van li.
Sweeden ? welk Schonen genoemd wordt , zyn- ^
de 't Zuidelykfte van Gothland , aan de Ooft- hoofd*
zee; hun Neft op Daken, Toorens en op de stuk.
Stammen van oude afgehouwen Boomen. In 0li*+a***
Noorwegen , inzonderheid in de Ooftelyke dee-
len , worden zy naauwlyks ooit gezien, In on-
ze Provintiën maaken zy, gelykook inDuitfch-
land en Vrankryk , hun Neft op Schoorfteenen
of op de Vorft der Huizen, daar men dikwils
zekere Bakken of Wagen-Wielen plaatft , om
hun daar toe gelegenheid te geeven. Immers
het is van oüds , en wordt nog heden , van vee-
len als een Geluk aangemerkt, zulk een Neft
op 't Huis te hebben , en voor een Ongeluk
gehouden, wanneer de Oijevaars dit Neft ver-*
laaten. Niemand befchadigt, willens én wee-
tens , deeze Beeften ; veeleer uit een foort van
Bygeloof , dan om reden van gewigt: want
het voordeel dat zy aan ons Land toebrengen,
door het vernielen van eenige Kikvorfchen,
Haagdiffen of ander Ongediert, is waarlyk ge-
ring ; in tegendeel doen zy , door 't vangen
van Aaien , miflchien meer fchade aan 't alge-
meen , en de bewoonders der nabuurige Huizen
hebben niet weinig laft van hunne Vuiligheid,
en 't klapperen, by Nagt, met hunnen Bek.
Men wil dat in Theffalie , alwaar de Slangen
fterk vermenigvuldigen, zelfs op Levens- ft raffe
verbooden ware , eenig kwaad te doen aan dee-
ze Vogelen.

ï. D*n. V. Stwk, N % De

II.

Afdeel.

XL.

Hoofd-
stuk.

Oijeraar.

196 Beschryving

De Slangen, naamelyk, worden gezegd hun-
ne Spyze te zyn, zo wel als Vifchjes, Aaien
en kleine Vogeltjes , ja zelfs Vleefch en Brood,
wanneer het hun gegeven wordt. Kikvorfchen
zyn , In de Moeraflige Landsdouwen van ons
Gewdt, hun gewoone Aas: doch van Padden
en Vleder muizen hebben zy een afkeer, 't Is
opmerkelyk, datzy dik wils op één Been ftaan
te loeren in ondiepe Slooten ; ja zelfs in hun-
ne Slaap: milTchien hebben zy dus een duide-
lyker Gevoel. Hunne Eijeren zyn van grootte
als die der Ganzen; zy leggen 'er twee, drie
of vier ; het Mannetje 'eri Wyfje broeden
beurtelings , en de Broedtyd duurt een Maand.

Deeze Vogels worden als een voorbeeld aan-
gezien van tedere Liefde; dewyl 'c gebleeken
is , dat , wanneer een Huis verbrandde , op 't
welke een Neft met jonge Oijevaaren was, de
Ouden zo lang in 't ronde daar om heen vloo-
gen, tot dat zy zelf door de Vlam verteerd
werden (*). Men plagt zig te verbeelden , dat
de Ouden , onmagtig zynde , van de Jongen
werden gefpyzigd en gekoefterd : waar van het
Woord Antipclargia , 't welk een groote on-
dankbaarheid der Kinderen jegens hunne Ou-
ders uitdrukt, zynen oorfprong heeft.

De

(*) Men heeft, dienaangaande, het onwraakbaare ge-
tuigenis van den vermaarden Hadriantjs Juniüs , die
zegr, hoe in de zwaare Brand van Delft, in 'r Jaar 1536,
wanneer die Srad op driehonderd Huizen naa , geheel
in de A fiche gelegd werdt, zulks waargenomen zy. Zie
Batav. Cap. X vlI. p. 438, & ChARttr. Onomaft. p,i02«

van de Reigers.

197

II.

Afdeel.

XL.
Hoofd-
stuk.

Offeraar.

De Geftalte der Oijevaaren is iedereen be-
kend, gelyk ook hunne kleur. Onder de Vee-
ren is hunne Huid Bloedrood. Sommigen heb-
ben verzekerd , dat zy geen Tong zouden heb-
ben, doch de Ontleding heefc aangetoond, dat
hunne Tong Kraakbeenig is, met een Vleezig
Vlies bedekt, omtrent een Duim lang en aan
den Wortel breed, doch fmal en fpits aan 't
end. Doktor Schelhammer merkt aan, dat de
Beenderen van deezen Vogel famengefteld zyn
uit zeer teere plaatjes en altemaal hol van bin-
nen; fchoon fommigen dikker zyn, gelyk aan
de Ruggegraat, en de anderen zo yl als Ho-
nigraaten: allen, om kort te gaan zo wel ge-
fchikt tot de ligtheid , dat men zig over 't be-
leid van de Natuur niet genoegzaam kan ver-
wonderen. Onder anderen vertoont zig een
onnavolgbaare Konft in de derde Geleding van
de Wiek , alwaar de twee Beenderen , die de
plaats der groote en kleine Ellepypen in de
Menfch vervullen , zig , om 'er maar één te maa-
ken , met twee anderen famenvoegen door mid-
del van twee Beentjes, welke naar't Aambeeld
in 't Oor gelyken; ailes dermaate met Kraak-
beenderen bekleed, dat de Vogel, de Wiek uit-
ftrekkende, die op een zelfden tyd kan ophef-
fen en vervolgens neerdrukken ; 't welk dienfiig is
om op te ftygen en neer te daalen in de Lugt ,
naar zyn believen.

Doktor Peijerüs heeft waargenomen , dat Gebruik
de Maag der Oijevaaren eenige overeenkomt

iD&tu v. stvk. N 3 rnec

ipB Beschryving

H. met dis der Herkaauwende Dieren heeft*
Afdeel. Schwenkfeld heeft 'er Beendertjes van Vogelen
in gevonden. De Krop plagt dienftig geoor-
c. deeld te worden tegen Vergift. Men heeft
Offi >*ar. ook veel op gehad met de kragten, zo van het
gedefinieerde Water , als van het Af kookzel
van geheele Oijevaaren, als ook van de Olie en
het vlugge Zout, door de Scheykunde uit dee-
ze Dieren gehaald : zelfs is 'er nog een Tegen-
giftige Bereiding in eenige Apotheeken bekend,
die uit het gedroogde Bloed der Oijevaaren en
het vafte Zout van derzelver Maag , met eenige
andere Ingrediënten , onder anderen Befoar-
Sieen en Theriaak , door middel van uitgeperfte
Olie van Pynappel-Pitten , tot een weeke Kon-
ferf gemaakt wordt (*) ; doch hedendaags is
men, ten minden hier te Lande, byna gene-
zen van het Bygeioof , om te vertrouwen op
bygevoegde Middelen , waar van de kragte-
loosheid blykbaar is. Het gebruik van den
Drek tegen de Vallende Ziekte, of tegen de
Jigt, wanneer dezelve met Eenden- Vet of Var-
kens-Reuzel tot een Smeering is gemaakt of
ingenomen wordt ; of van de Eijeren 9 ge-
fcneusd en in Wyn afgetrokken 9 om het Hair
zwart te maaken : fchynt niet minder be-
lachlyk.

(8)

(*) Eleclitsrmm de Ciconia, ^lescipbarmacum , Crollih
vide Pbarmacoptam Scrcdcri.

an de Reigers.

199

II.

Afdeel,

XL.
Hoofd-

S "UK.

VIII.
Ntgra.
Zwarte
Stork,

(8) Reiger , die zwart is , met de Borft en
. Buik wit.

Men is deezen, volgens den Hoogduitfchen
naam , gewoon Zwarte Stork te noemen ; hoe-
wel hy, by de oude Schry vers , den naam van
zwarten Oijevaar voert: doch Brisson noemt
hem la Cigogne brune , dat is bruine Oijevaar.
In Sweeden wordt hy Odenfwala geheten.

Men vindt deezen , doch zeldzaam, in dat
gedeelte , 't welk Smaland heet , en hy trekt
over Sweeden heen in de Zomer, üok heeft
Ray 'er een te Frankfort gezien en afgetekend.
De Levensmanier is gelyk die der witte Oije-
vaaren : de grootte een weinig kleiner : de
kleur van boven bruin, met een weerfchyn van
Violet en Goud-groen: aan den Hals met wit-
agtige Vlakken ; van onderen wit: de Staart-
pennen bruin , met dergelyk een weerfchyn.
De Bek en Pooten niet rood , gelyk in de ge-
woone Oijevaaren , maar groenagcig.

Door Ra jus wordt nog gewag gemaakt van een Ameri.
Amerikaanfchen Oijevaar, die in Brafii Maguari
heet , en in geftalte , grootte of kleur , zeer
weinig verfchilt van onzen gewoonen witten
Oijevaar. De Bek, alleen, is van den wortel
tot aan het midden groenagtig geel , voor 't
overige blaauwagtig Afchgraauw. Het klappe-
ren

(8) Ardea nigra , Pe&ore Abdomineque albo. Faun,
Suec. 135-, Ciconia nigra. Gesn. *Av. 97. Al DR Ornu
1. 20. c. 2. Will. Orn. 2*1, Alb. *Ay% III, p. 77,T.8i.

I. Deel. V, Stuk. N 4

200

BëSCHR YVING

IL ren met den Bek heeft deeze met beide de voor-
Afdeel. gaanijcn gemeen.
XL.

Hoofd- ^ Reiger met een drie *Ve der ige afhangende
„v * Kuif aan Jt Agterhoofd , de Rug zwart > den

JSJyitKorax*

Kwak. Buik geelagtig.

PI XLIU,

F>Z< *• Wy komen thans tot de eigentlyke Reigers ,
waar onder deeze een der kleinften is ; (taande
by de Schryvers bekend onder den naam van
kleine Afcbgraauwe Reiger. Andere hebben hem
JSfyciicorax geheten , dat is Nagtraaf , gelyk
men hem in Duitfchland fchynt te noemen , en
de Engelfchen geeven *er ook den naam van
Night-Raven aan; doch wy noemen hem Kwak>
volgens Charleton, en de Franfchen Biboreau
of Roupeau. Deeze benaamingen zyn daar van
afkomftig, dat by by Nagt roept of fchreeuwt
met een zeer onbevallig Geluid , even als van
iemand die braaken moet. Van fommige Duit*
fchers wordt hy ook Bundter Reger en Schildre-
ger getyteldf

Deeze Vogel onthoudt zig meefl in de Zuide-
lyke deelen van Europa. Hy heeft ongevaar de
grootte of lyvigheid van een Kraay : de kleur
|s fan boven donker-groen , van onderen wit;

aan

(9) Ardea crifta Occipitts tripenni dependente, Dorfo
mgro , Abdomine flavefcenre. Syfl. Nat. X. Ny£ticorax
Gf.snt. ^Av 628. Aldr. Orn. 1. 19. c. 57. p 272. Ardea
cinerea minor- Will. Om 204. T. 49. Raj. 99.
O* 3. Mars Darmh. 5. T. 3. Aüb. >Ay. II. p.<52.T.6 7«
Aujr. Orn» 1. 20. c, io.

van d e Reigers. 201

aan den top van 't Hoofd groenagtig zwart , met Iï.
een witten band aan t Voorhoofd en boven de AFDEEr«
Oogen , drie zeer fmalle lange Veders aan 't H00pr^
Agterhoofd; het bovenfte van den Hals graauw- stuk»
agtigwit* de Stuit bleek Afchgraauw ; de Slag-
en Staartpennen Afchgraauw; den Bek zwart,
agtig , de Pooten geelagtig groen. Van de
Geflalte kan men beft uit de nevensgaande Af-
beelding oordeel vellen.

(10) Reiger met een hangende Kuif aan Jt Ag- Q^e(t
terboofd, de Rug blaauwagtig, van onderen Biaauwe
wit > de Borft met langwerpige zwarte Vlak- Reigcr'
ken getekend.

Gekuifde Reiger kan deeze genoemd worden
in onderfcheiding van den Witten ; doch het is
eigentlyk maar de gewoone biaauwe Reiger 9 die
by de Autheuren de groote Afcbgraauwe heet.
Brisson geeft 'er , eenvoudig , den naam van
Heron , dat is Reiger , aan; die in 't Hebreeuwfch
Schalach , in 't Arabifch Bargach en van de Tur-
ken Balakzel genoemd wordt. De Grickfche
naam is Herodias, de Italiaanfche Airou of An-
ghirou , de Spaanfche Garza. De Engelfchen

noemen hem, zo wel als de Franfchen > Heron,

de

(10) Ardea Occipire crifta pendula , Dorf® coerislef-
centc, fubrus albida, Pediore maculis oblongisnigris. Syft.
Wat. X. Ardea crift& dependenre, Faun. Snee. 133. Ar-
dea cinerea major. Aldr. Om. 203. T, 49. Raj.
94. Mars. Danub. 5. p. 8. T. 1, Alb. *Ay. I. p. 64.
T. 67. & UK T. 78.

t Deel. V, Stuk N 5

BESCHR YVING

Ij, de Sweeden Haeger , die van Noorwegen Heire,
Afdeel* en je Duitfchers, in 't algemeen, Reiger >Rayer

Ho^d °^ Herrëans*

stuk. De blaauwe Reigers zyn door geheel Europa
gemeen : zy maaken hunne Neften in hooge
Boomen, met zulke menigten by elkander, dat
'er die Boomen eerlang door fterven moeten. In
fommige Landen brengen die Neften , door het
verkoopen der Jongen , den Eigenaar van het
Bofch veel voordeel aan ; doch in onze Provin-
tie van Holland, alwaar de Reigers nog, vol.
gens de Plakkaaten, geteld worden onder het
Edel Gevogelte , welks Neften men niet mag
berooven ; zyn zy zo welkom niec. Men zegt
gemeenlyk dat het een Koninglyke Spyze is,
en wordt, derhal ven, door den Franfchen Adel
veel werks daar van gemaakt, hoewel 'er ande-
re Natiën weinig Smaaks in vinden.

Oudtyds werden zelfs, in Vrankryk, zeke-
Huisjes gemaakt langs Rivieren , (taande hoog
op Paaien , als Duivehokken , waar in de Rei-
gers van zelf kwamen neftelen, gelyk de wilde
Duiven, en daarom noemde men dezelven He-
ronniéres. Het voordeel , dat deeze Huisjes
door het verkoopen der Jongen gaven , was
zeer aanmerkelyk. Hedendaags worden , in
Neder-Bretagne , nog Reigers in menigte ge-
vonden , die 'er in Boomen neftelen , en de-
wyl deeze, hunne Jongen eeten geevende, veel
Vifch vallen laaten; zo hebben fommigen daar
door gelegenheid gekreegen , om Spottende te

zeg*

van de Reigers. 2.03

neggen ; hoe in dac Land de Varkens gemeft n.
worden door Vifch, die van de Boomen valt: Afdee^*
't welk , hoe vreemd ook , volkomen waar is. jjqqpD

De Jagt der Reigeren maakt, in Duitfchland, stuk.
de Verluftiging van Vorften en grooce Heeren Reiger»
uit. Men moec 'er Valken toe hebben , die op ^agt*
deeze Jagt', in 't byzonder , zyn afgerigt ; want
zo dra een Reiger, in de Lugt vliegende, de
Roofvogelen gewaarwordt, ftygthy zo ver in
de hoogte , dat men hem naauwlyks kan zien.
De Valken zetten hem naa en weeten eindelyk
hem de hoogte af te winnen : doch dan hebben zy
een byzonder beleid noodig om van den fcherpen
Bek des Reigers , die zig dapperlyk verweert, niet
doorftooten te worden. Somwy!en keert hy
zig geheel om, en zweeft op zyne uitgefpanne
Vlerken , wagtende dus zynen Vyand af : ge-
nieenlyk egter wordt hy allengs naar den Grond
gedreeven , zo dat hy levendig in de magt
van den Vogelaar komt , die hem dan , met een
Ring om de Poot , weder vliegen laat. Deeze
Jagt is koftbaar , om dat 'er menig Valk op den-
zeiven fneuvelt.

De blaauwe Reigers zoeken hunne Spyze zo
wel aan de Zee-Stranden , als in de Rivieren en
ftaande Wateren, gelyk de Oijevaaren. Men
wil dat de Vifchjes , en de Aaien inzonderheid ,
worden verlokt door de Vingers hunner Pooten,
en dit gaat zo ver , dat de Viiïchers dezelven ,
afgefneeden zynde , fomtyds in plaats van Wor-
men aan den Hoek doen, of anders hun Aas

I, Deel, V. St^k, t)C«

204 Beschryving

II. bereiden met Reiger- Vet. Aan de gefteldheid van
Afdeel. j1U]) Qecjarmte, 't gene van dat der andere Voeelen
XL

Hoofd- ver^^c» doordien zy maar een enkelen Blin-
stuk. den Darm hebben ; is 't buiten twyfel toe te
fchryven , dat de Reiger een Aal of Slang zom-
i tyds wel driemaal moet inflokken; dewyl die
Dieren hun aanftonds weer van agteren uit het
Lyf kruipen. Hunne Eijeren zyn groenagtig
met graauwe Vlakken : zy leggen 'er drie en
de Broedtyd duurt drie Weeken/
Geftahe en De Reiger is kleiner dan een Oijevaar, ja zelfs
gebruik. ^ een Kraanvogel : van kleur als boven ge-
meld is ; waar wy by voegen , dat hy de Staart-
pennen Afchgraauw heeft , naar de tippen bruin-
agtig ; den Bek van boven groenagtig geel,
van onderen geelagtig, aan *t end zwart, de
Pooten groenagtig. Zyn gewoon portuur is,
den Kop ingedoken te hebben tuflehen de Schou-
deren, met den Hals omgedraaid. Hy is een
ongemeene Vifchvraat en vernielt zelfs veelen,
die hy met zynen Bek dood fteekt, zonder ze
te kunnen mede neemen , om dat zy te groot
en zwaar voor hem zyn. De Jongen worden
met de Ingewanden van Vifch of met Vleefch
vet gemaakt , als wanneer men 'er Geregten van
bereidt voor de Tafels der Grooten, die zeer
fmaakelyk zyn. Het Vet wordt gehouden voor
een goed verzagtend en oploffend Middel, in.
zonderheid tegen het Voet-Euvel, als ook tot
opheldering van 't Gezigt en om de Doofheid
te geneezen.

VAN DE REIGEUS. £05

De Heer Biusson , die den gekuifdën blaau- tj#

wen Reiger , welken fommigen voor 't Man- Afdeel,

netje houden , van den ongekuifden onder-

J 0 Hoofd*

fcheidt, heeft nog verfcheide anderen , zo Eu- SXÜK.

ropifcheals Amerikaanfche, blaauwagtige , bon-
te en gryze Reigers ; waar onder ook die een
weinig kleiner zyn dan de gewoone Europifche.
De gryze , by voorbeeld , heeft maar de groot-
te van een Kraay; de bontej onthoudt zig in
Italië, en heeft de grootte van onzen blaauwen
Reiger. Zyn tiende Soort is de groote Kuif-
Reiger van Virginie, die volgt.

(11) Reiger met het Agterhoofd gekuifd , de XI.
Rug Afchgraauw , de Dyën ros , de Borft Groore*
met langwerpige zwarte Vlakken. ^^m^tÏ9

De Vogel , dien Edwards bruine Kanada-
fche Reiger noemt, wordt door den Heer Bris-
son afgezonderd van deezen, dien Catesby de
aller gr ootjie Amerikaanfche gekuifde Reiger
heeft geheten. Ik denk, dat de Heer Linimeus
* 'er den Griekfchen naam , Herodias , welke de
algemeene Naam der Reigeren is, by uitmun-
tendheid aan toepafh

't Is inderdaad de allergrootfie onder de ei-
gentlyk zo genaamde Reigers. Hy heeft, van

't end

(11) Ardea Occipite criftato, Dorfo cinereo, Fernori-
bus rufis , Pecrore maculis oblongis nigris. Syfl, Kat*
X. Ardea fufca Canadenfis, Edw. ^Ay. 135, T. i}f.
Ardea criftata maxima Americaoa. Catesb. CareL 3. p,
10. T. 10 i

I. Deïl» V. Stuk,

206 BESCHRYVI. NG

\l 't end desBeks tot aan dat der Klaauwen 9 een
Afdeel. Jangte van vyf Voeten : de Bek is byna agc
Duimen lang. De Kop is bedekt met bruine
stuk! Vederen , waar onder de genen , die uit het
Agterhoofd komen , zeer fmal zynde en fom.
migen wel vyf Duimen lang, een fraaije Kuif
maaken 9 die deeze Vogel , naar welgevallen ,
kan opzetten of laaten zakken. Tuffchen den
Bek en de Oogen , wederzyds , is een kaale
bruinagtig geele Huid. Het gcheele Lyf is
bruin , doch de Keel en Borft rosagtig , met
langwerpige bruine Vlakken. De Slagpennen
zyn zwart, de Staartpennen bruin, gelyk ook
de Bek van boven en onderen , doch aan de zy-
den gcelagtig: de Pooten bruin. Men vindt
hem in Virginie, alwaar hy zig aan de Oevers
der Rivieren en Meiren onthoudt, leevende van
Vifch, Kikvorfchen , Haagdiflen, enz.
Purper- Onder de Purperkleurige Reigers van Brisson,

PkTliii. waar van >er ^n ' ^icn hy ^e Mexikaanfcbc
2' noemt , by Seba onder den naam van Xoxou-
quibaaëtli afgebeeld, van Moehrijsg Crex ge-
heten wordt , hebbende maar de grootte van
Kraay : onder deeze , zeg ik, is een Purpers
gekuifde , dien ik, wegens zyne fraaiheid, heb
doen aftekenen, naar de Uitbeelding van Bris-
son 3 welke uit het Kabinet van Madame de
Bandeville was ontleend.

Deeze is veel kleiner dan de blaauwe Reiger,
als zynde van 't end des Beks tot aan dat der
Klaauwen nog geen vierdhalf Voeten lang : het

Lyf

van de Reigers. 207

.Lyf van boven donker Olyf kleur, van onderen n.
Purperagtig Kaflaniebruin ; de top des Hoofds Afdeel.

en de Kuif glimmend zwart : het hovende van

ö Hoofd»

den Hals ros , met een drievoudigen zwarten stuk.
Band ; het onderfte van de Keel met lang-
werpige zwarte Vlakken : de Voeren aan de-
zelve zeer lang en fmal : een zwarte Streep,
overlangs, van de Borfl: tot aan den Aars; de
Staartpennen donker Afchgraauw , van boven
naar Olyf kleur, van onderen naar blaauwagtig
trekkende : de Bek van boven bleekbruin , van
onderen geelagtig, met een zwarte punt; de
Pooten groenagtig.

( 1 2) Reiger met een geele Kuif, het Lyf blaaww- XII.
agtig zwart ; maar een zwarten band om de ^l°J^^\
zyden van den Kop hebbende. eerer of

gekuifde

Deeze, die van Catesby de Amerikaanfche Buf00^,,
gekuifde Butoor geheten is en van Sloane
de blaauwe Reiger, wordt van den Fleer Bris-
son geplaatft onder die foorten van dit Geflagt,
welken hy noemt Crabiers of Krabben-eeters,
in 't Latyn Cancrofagus , en deeze voert den by-
naam van Babamenjis , als van 't Eiland Ba-
hama afkomftig zynde, hoewel hy ook op Ja-
maika en in Karolina wordt gevonden. Hy
maakt zyn Neft in ftruiken , die tuflchen de
Rotfen groeijen , en fchynt zyn Leefcogt meeft

te

(12) Ardea crifta flava , Corpore nigro coerulefcente,
fafcü Temporali alba. Syft. Nat. X. Ardea Stellarit
criftata Americana. Cate§s« Cir# I. p. 79. T. 79,

l. Dsu. V. Stv^

208

Beschryving

H. te hebben van Krabben en andere Schulpvis-

Afdeel fchen of Zee-Wormen.

XL. j}e gVöotte is ongevaar als een Kraay : de
Hoofd- ö , ? ■ n J

stuk. kleur van boven wit en zwart geitreept, van

onderen donker-blaauw ; de Kop zwartagtig , met
een Kuif van lange witte Veeren ; een kaale
groene plek tuflchen de Oogen en den Bek > die
zwart is , de Pooten geel.

Onder de andere Amerikaanfche Krabben-ëe-
ters, welken de Heer Bkisson befchryft, heeft
de Brafiüaanfche , die Cocoi genoemd wordt ,
naauwlyks de grootte van een Duif: een an-
dere ; die ook in Chili wordt gevonden , en op
de Karibifche Eilanden den naam voert van Ja»
boutra, heet by de Franfchen van Guajana Cra-
Cm , en is wat grooter dan een Krabben-eeter *
die van de Philippynfche Eilanden in 't Kabinet
van den Abt Aubry was gebragt , hebbende
maar de grootte van een jong Hoentje , van bo-
ven Kaftaniebruin met zwartagtige golfjes en
dwarsftreepen , van onderen ro agtig grys van
kleur: de Bek van boven zwartagtig , van on-
deren geel , de Pooten grys bruin,

XIII. (13) Reiger met het Agterhoofd gekuifd , het
£ST • Lyf blaauw.

Krabben- ^e
«eier.

Ardea Occipite criftato , Corporc cöeruleo. Syfl,
Ndt X. Ardca major grifea criftara , Capite nigro , Ver-
tice Sc Alis albicantibiw, Brown. Jam. 4/8. Ardea
coerulea. Catesb, Car. I. p. 76. T. 76. Alb. 3,

p. 74. T. 79. Sloan, Jam. II. p. 314.T.264. f. 5. RAj*

*/Ly. 189.

van de Reigers. sóp

De Engeliche Schryvers noemen deezen jy#

blaauwe Reiger, en Edwards zwart-blaauwe ; Afdeel

zo dat Klein hem t' onregte den naam van T1^L'

° Hoofd»

Hemelfcbblaauwe geeft. De Engelfcheiï van stuk,
Jamaika noemen hem , zelfs , black of blew
Gaulding , en hy wordt, van Browise, Lood*
kleurige Kuif-Reiger getyteld , met een zwarten
Kop * die wie getopt is* De grootte onder*
fcheidt hem van de Reigers genoegzaam ; de*
wyl hy zo groot niet is als een Kraay. Beide
deeze laatfte Soorten worden in Noord-Ameri*
ka gevonden, zegt Linnjeus*

(14) Reiger met het Agterhoofd e eniger maate ^ffi?
gekuifd , de Rug grys gefireept , de Hals Geftreep^,
van onderen Roeflkleurig , de Slagpennen van

den tweeden rang aan de tippen wit.

De Heer Rolander heeft deezen te Surina-
me waargenomen en dus befchreeven. De
top van 't Hoofd is zwart , met een Kuif je in
de Nek. De Slagpennen zyn bruin , en die van
den tweeden rang alleen aan de tippen wit ge-
rand.

(15) Reiger met bei Agterhoofd eenigermaate XV.
gekuifd, de Rug groen, de Borfl rosagtig. ^cwenT

Van Krabbtfü-

(14) Ardea Occipire fubcriftaro , Dorfo cano ftriaro , eeter.
Collo fubrus ferrugineo, Remigibus fecundariis apice al-
bis. Rolander,

(i?) Ardea Occipire fubcriftaro , Dorfo viridi , Peftore
rufefcenre. óyft. Nat. X< Ardea Stellaris minor. Sloan.
Jam. 3. p. T 263. Raj* *Av> 119* n. 2. Cat**»-
Car. 1. p. 80. T. 80.

1, Vkiu V. Stvs. O

2IO BESCHR YVING

Iï# Van Catesby wordt deeze , die ook in Ame-
Afdeel, rika huisveft, de kleine Butoor geheten , doch
XI>. Brisson noemt hem de groene Krabben- eeter.
stuk." Hy is niet grooter dan een Hoender-Kuiken,
van boven Goudgroen met eenen weerfchyn
van zuiver Koper, van onderen Kaftanie-bruin ;
aan den Keel wit met bruine Vlakken ; de Vee-
ren aan 't onderfte van den Hals zeer fmal en
lang : de Staartpennen als het Lyf van boven ;
de Bek bruin, van onderen geelagtig: de Pooten
grys-bruin.

Gevlakte. Een gevlakten groenen Krabben-eeter , die van
^•^llI"t ^anc* Martinique is gekomen, hebben wy
de Afbeelding van ontleend. Deeze was een
weinig kleiner dan de voorgaande , verfchillen-
de in kleur ook niet zeer veel , uitgenomen de
witte flippen, waar mede de Wieken van bo-
ven getekend waren , gelyk de Figuur uit-
wyft.

KïeïneBu. Onder de kleine Butooren kan ik hier bekwaam-
Woud- tyfc plaatzen die foort van Reiger , welke door
dm^i'ïtt ^en ^eer Brisson Blongios getyteld en in Bar-
fig. 4. barie Boo-onk geheten wordt. Dezelve, naam-
lyk, is niet veel grooter dan een Lyfter, en het
zal waarfchynlyk die zyn, welke men, hier te
Lande, wegens zyne kleinheid en geflalte he£
Woud-Aapje noemt. De kleur is van boven
groenagtig zwart, van onderen bleek- vaal; hec
bovenfte van den Hals grys-vaal, naar Kafta-
nie-bruin trekkende. Hy heeft de Vederen on-
der aan de Keel zeer lang, de Borft met lang.

wer-

VAN DE R É X G E R S. 21 i

werpige zwarte Vlakken getekend ; de Staart- n.

pennen groenagtig zwart ; den Bek geelagtig Afdeel*

groen 9 de tip van boven zwart ; de Poöten ö-

groenagtig. stuk.

(16) Reiger met een gladagtigen Kop ; het Lyf

van boven roodagtig met dwarfe 9 van ondé- Buroor of
ren bleeker, met langwerpige bruine Vlakken. pi°xLinf *

Een groote verfcheidenheid van naamen heeft
deeze Vogel, om dat hy gemeen is door ge-
heel Europa , 't welk aanleiding geeft om de
Dieren naar deeze of gene Eigenfchap te noemen.
By de Ouden is de naam van Ardea Stellaris*
dat is gefternde Reiger, in gebruik geweeft,of
Afterias : miffchien , om dat hy zo fraay geftip-
peld is en gevlakt : doch de Hedendaagfchea
noemen hem Butio , Botaurus of Butorius , naar
zyn Geluid, 't welk zeer grof is en eenigermaa-
te zweemt naar 't loeijen van een Stier. Hier
van is de Franfche naam, Butor, de Engelfché
Bittem of Bittour , en de Nederlandfche , Bu-
loor, afgeleid. Wy noemen hem, egtef , ook
wel Roerdomp, naar den Hoogduitfchen naam
Robr - Drummei of Robr . Trummel , die tevens

ziet

(16) Ardea Capite Iseviufculo , fupra tcftaceo maculis
transverfls, fubtus pallidior, maculis oblongis fufcis. Ar.
dea Vertice nigro , Pe&ore pallido maculis longirudina»
libus nigricantibus. Faun. óuec. 134. Af dca Stcliaris mi-
nor. Gesn. ^v. 21?. Aldr. Om. j, 2Q.c.ï6.\Viih.Crm
207 T. fo. ^2. Raj. *Ay. xoo. n. xx. Marj, JQtnub*
ƒ . p. s6. T. 6. AH. v^t, 1. p. tff . T, ög,

212

Beschryvikg

Iï# ziet op zyne Verblyfplaats in hcc Riet , waar
Afdeel, hy zig meeft onthoudt. De Saxen, egter, noe-
XL- men hem Wqffer-Ocbsz , de Ooftenrykers Erd-
Hs*ük' b0ldl > de Beijeriêhen Hortybel , de Polakken
Bntoor. °^ üwmk 9 de Turken Gelve , de Portugee-

zen Gazola, en die van Bretagne Galerand. De
Italiaanen gecven 'er den naam aan van Tndó-
botto of Terrabufo. Verfchcide andere Hoog-
duitfche Naamen gaa ik voorby ; waar onder
die van Mofs Kou, by welken hem Johnston
af beeldt.

De Roerdomp heeft den aart der Reigeren:
hy leeft , naamlyk , van Vifch , Kikvorfchen
en ander Water- Gedierte. Zy maaken hun
Neft gemeenlyk in het Riet; alwaar zy te loe-
ren zitten, zo wel op hun Aas, als om zig te
verdedigen , wanneer zy aangetaft worden ; waar
in een Jaager ten uiterfte voorzigtig moet zyn 9
wegens de fcherpte van hun Bek. Dit zelfde
maaktze gewild tot de Jagt voor de Grooten ,
die gaarn derzelver Gevegt met de Valken aan-
fchouwen. Verfchnkt zynde ftygen zy , in
een Slangetrek , opwaards , in de hoogte.

Deeze Vogel is niet zo groot als de gewoo-
ne Reiger : hy heeft den Kop en Hals van bo-
ven zwartagtig ; de Veeren aan de Keel zeer
lang: de Staartpennen ten dccle zwart, ten dee-
le ros of vaal ; den Bek bruin , van onderen
groenagtig ; de Pooten geelagtig groen. Hy
legt t' eener broed vyf Eijeren, die witagtig
zyn , naar Afchgraauw of groen trekkende. In

fora-

van de Reigers. 213

ir.

Afdeed
XL,

Hoofd-
stuk.

XVII.

Wirre
Reiger.

fornmige Landen wordt het Vleefch deezer
Vogelen gegeten.

De Heer Bhisson heeft nog agt Verfchei-
denheden van Butooren , die in grootte en kleu-
ren eenigermaate verfchillen , hier voor op-
geteld.

(17) Reiger met een gladden Kop 3 het Lyf
wit , den Bek rood.

Deeze Vogel wordt > in de meefle Taaien van
Europa , door zyne kleur onderfcheiden 3 met den
bynaam van witten Reiger. Hy is ongevaar van
grootte als de Kuif-Reiger: hebbende het Lyf
geheel wit , een plek tuflchen den Bek en de
Oo^en kaal en groen; den Bek Saffraankleurig,
de Pooten zwart. Men vindt hem niet alleen in
Europa , maar ook in Amerika , alwaar hy
Guira-tinga van de Brafiliaanen wordt gehe-
ten en de Mexikanen noemen hem AztatL

(18) Reiger met een gladden Kop , het Lyf *JIIL
wit, den Bek geelagtig , doch de tip zwar^Egypufche.
gelyk ook de Pooten.

De

(17) Ardea Capite Isevi , Corpore albo , Roftro rubro
Syft. Nat. X. Ardea toia alba, Capite lsevi. Faun. Suec.
132. Ardea alba major. Will. Om. 205. T. 43. Raj.
wXv. 99. n. 4.

(18 Ardea Capite Isevi , Corpore albo , Roftro fla-
vefcente , apice Pedibusque rrigris Syft. Nat. X. Ardea
Ibis rota alba , Pedibus atris, Unguibus arcuatis maximis,
Hasselt Itin. 248. B. Ibis nigra. RAj. ^iy. 98.

I. De«. V, Stuk. O 3

SI4 BpSCHRYVINÖ

II. Deezeis, van alle de oude Schryvers, voor*
Afdeel, gefield onder den naam van Ibis. een foort van

Hoofd ^Jevaar* d*c ^et ï^ancl van Egypte, na de O-
stvk. verftroomingen van den Nyl , zuivere van Slan-
L|fof- gen, Kikvorichen , Haagdiflen en ander On-
gedierte. De Egyptenaaren deeden derhalve
dien Vogel een byna Gpddelyke Eere aan, en
hunne Priefters gingen zig waflehen in het Wa-
ter daar hy uit gedronken hadt. De Heer Has-
selquist heeft bevonden , dat 'er wczentlyk
zulk een Vogel in Egypte is, dien hy noemt,
Reiger Ibis , geheel <wü van Lyf , met zwarte
Pooten en groote kromme Nagelen.

Een aanmerkelyk verfchil, egter, is 'er over
de kleur en grootte. Bellonius , naamelyk,
getuigt, dat de Ibis zwart zy : doch Pliinius
zegt ; „ de Ibis is alleen maar zwart omftreeks
5, Pelujium, [een toenmaalige Stad in JSieder-
3, Egypte , by de Middellandfche Zee , daar nu
Damiate legt,] op alle;andere plaatfen wit".
Om die reden heeft de Heer Linn^eus den
zwarten Ibis, als eene Verfcheidenheid , aan den
witten ondergefchikt; hoewel de Heer Brisson
denzelven , wegens 't aanmerkelyk verfchil in
grootte, daar van afzondert.
Zwarte ^e zwaïte Ibis heeft nog- de grootte niet van
een W ulp , en wordt van de Egyptenaaren
Leheras of Jeberas geheten. Zyn Kop van voo-
renis, van den wortel des Beks af tot agterde
Oogen, ongevederd en alleen bekleed met een
roode Huid. Alle de Veeren , van 't geheele

Lyf,

vajn de Reigers. 215

Lyf , ook die van de Wieken en Staart , zyn n.
zwart : de Bek en Pooten rood, Aldrov andus Aföeel
getuigt, dat zyn Vleefch zo rood zy als Zalm. Hoofd

(19) Reiger met een gladden Kop , bet Lighaam
wit , de twee eerjle Slagpennen aan den bui- jEqumoc
ten-rand bruin. *wL*

Deeze wordt van den Heer Brisson als de
zelfde met den voorgemelden witten Ibis aan*
gemerkt , w7aar van een naauwkeurige Afbeel-
ding , zegt hy , door de Franlche Akademiften
is gegeven (*). Prosper Alpinus noemt hem,
Ibis , die niet geheel zwart is. Rolander , een
Svveedfch Heer, die deezen Vogel in Amerika
heeft waargenomen , befchryft hem , als in ?t
geheel zeer gelyk zynde aan den Egyptifchen Ibis;
doch de Slagpennen van den eerften rang altemaal
aan de tippen bruinagtig hebbende , en de twee
eerften aan den buiten-rand overlangs bruin.

De witte Ibis , dien Brisson ook onder de

Wulpen t'huis brengt, is nagenoeg van grootte

als de witte of gewoone Oijevaar , doch vuil

rosagtig wit van kleur ; de Kop van vooren

kaal en rood , aan de zyden bleekrood met

paarfche Vlakken; de groote Slagpennen zwart,

de Staartpennen als het Lyf: de Bek aan den

wortel bleek - geel , aan 't end Oranje-kleur ;

de Pooten grys. Hy onthoudt zig in Egypte.

XLI.

(19) Ardca Capite Isevi , Corpore albo , Remigibua
duabus primis margine exteriore fufcis. Roland er.
(*) Hifi. de V^AuL Tom. IIL P.III. paS. 61. PU*C
L I}£bl. V. Stuk. O 4

2I(S

Beschryving

XLI.

Hoofd-
stuk.

Haam.

XLI. HOOFDSTUK.

Btfcbfyoing van 't Geflagt der Sneppen , waar
onder de Wulpen, Hout- en Poeliheppen , de
Tjerk, Giut, enz. Aankomjl, Vertrek, Vangji

en Gebruik der Sneppen.

TA oor Sneppen verftaat men zekere Vogelen,

die hunnen naam hebben van hunnen Sneb
of Snavel, welke lang en dik naar 't end uit-
loopt , zo dat zy wel gefnebd zyn, Om die
zelfde reden, gaven 'er de Grieken den naam
van Skolópax aan , welke als een Geflagtnaam
van de Hedendaagfchen gebruikt wordt. De
Franfche nSam Beccajje heeft daar van ook zyne
afleiding, en wordt van de Italiaanen gevolgd
met Beccqffa, gelyk de Engelfchen het Hoog-
duitfeh Scbnepff \ met hun S.nïpe of Snite naa-
bootzen ; hoewel zy deeze Vogelen ook Wood-
Cock , dat is Bolch-Haan noemen , gelyk fon>
mige Italiaanen. De hedendaagfehe Grieken
noemenze Chilornita , de Turken Tcbeluk, de
Polakken Slomka en de Sweeden Morkullcu

LiNNiEüs ftclt tot Kenmerken , behalve die
der Steltlooperen of Langpooten in 't algemeen,
den Bek rolrondagtig , ftpmp en langer dan de
Kop ; de Pooten met vier Vingeren , waar van
de agterfte verfcheide Geledingen heeft. Bris-
son heeft de Wulpen en Poelfneppen van de
Sneppen onderfcheiden. Hy maakt , in zyn Ze-

ven-

van de Sneppen. 217

venticnde Rang , een Afdeeling van de genen II.
die den Bek dun hebben , en deze fmaldeelt hy A™EEL*
in drie Geflagten , te weeten , dat van de Tringa jj^p^
of Beccaffeau , welker Bek van middelbaare lang- stuk,
te, regc, aan de punt ftomp en glad is : dat van
de Limofa of Barge , welker Bek zeer lang is , om-
trent regc en eenigermaate opgewipt, doch ook
aan de punt ftomp en glad: dat van de Scolopax
of Beccajje , die den Bek geheel regt en tevens
zeer lang , aan de punt ftomp en ruuw heb-
ben. De Numenius of Wulp , in 't Franfch
Courly , komt in de volgende Afdeeling , be-
ftaande uit zodanigen, welker Bek boogswyze
nederwaards is gekromd.

Dus heeft de Heer Brisson van den Poelfnep Soorten,
agt, van de eigentlyke Sneppen maar vyf en
van de Wulpen veertien Verfcheidenheden :
waar in de veertien Soorten van Linn^üs zyn
begreepen. De zes eerfte Soorten , behalven
de vierde, welke een Tringa is, behooren tot
de Wulpen ; als volgt

(1) Snep met den Bek boogswyze , de Pooien *;
rood , het Lyf bloedkeurig , de tippen der Roode
Wieken zwart. Jjjjj van

Deeze

(i) Scolopax Roftro arcuato, Pedibus rubris , Corpore
fanguineo, Alarum apicibus nigris Syft.Nat X Porphyrio
Amboinenlls. f. Arriea rubra Coraüina. Seb. Muf t.p 98.
T. 62 f 2.. Numenius ruber, Catisb. Car. 1 p.84. r.84.
Numenius Indicus. Clus. Exot 366 Guara. Marcgr.
Eraf. 203. Will. Om. 239. Raj. ^ty.xo^ n. 6.
I. Deel. V. Stuk. O 5

2lB Beschryving

j[ Deeze is de roode Brajiliaanfche Wulp van
Afdeel. Brisson , die van Klein Ardea Porphyrio , van
XLI. Moehring Ibis en van Seba de Amboineefche
^tuk!" Porphyrio, of KraaUoode Reiger , een foort van
Wulf. Ibis> geheten wordt. Porpbyrion noemde men
oudtyds een Vogel, die Hemelfch-blaauw van
kleur, doch wiens Bek Purper-rood was, en de
Ibis is , gelyk wy gezien hebben , een andere
Vogel , hoewel Brisson hem ook t' huis brengt
in 't Geflagt der Wulpen en naaft op deezen
volgen laat , die van de Brafiliaanen Guara ge-
heten wordt.

De roode Wulp onthoudt zig in verfcheide
plaatfen van Amerika, tuffchen de Keerkringen.
Hy neftelt in de Huizen ; leeft van Vifch*
Vleefch en andere Spyze, wanneer die in Wa-
ter zyn geweekt. Zy vliegen troepswyze, en
het geeft een verrukkelyk Gezigt , wanneer de
Zonneftraalen op hun vallen. Ook maaken de
Indiaanen veel werks van hunne fchoone Vee-
ren , tot Kroonen en andere Hoofdfierzelen,

De grootte is als die van een Aakfter , zynde de
Pooten dun, de Bek krom en lang als een Turk-
fche Sabel. De kleur verandert naar den ouder-
dom grootelyks : eerft uitkomende zyn zy over
"t geheele Lyf donker bruin , vervolgens wor-
den zy grys , daar na wit en eindelyk krygen zy
allengs die hoog-roode kleur, welke den Fla-
mingo tart. In het tweede Jaar hunnes Leef-
tyds zyn zy nog grys-, wit- en rood-bont. De

Bek

van de Sneppen. 219

Bek en Pooten blyven altoos bleek rood en de
twee grootfte Slagpennen zyn , aan de tippen ,
zwart.

(2) Snep met den Bek boogswyze , de Pooten
rood, het Lyf wit, de tippen der Vleugelen
groen.

Deeze voert den naam van witte Wulp van
Brafïl, alwaar hy ook gevonden wordt, zynde
een weinig grooter dan de roode , van kleur als
gemeld is. Het Wyfje verfchilt in geenen
deele van het Mannetje.

(3) Sitep met den Bek boogswyze , de Pooten J1}'
rood, het Lyf bruin, de Staart aan 9t begin Bruine.
wit.

De bruine Wulp van Brafil , die door de Fran-
fchen van Guajana gryze Flamingo geheeten
wordt , verfchilt ook van de twee anderen
naauwlyks dan in kleur. Zy onthouden zig
alle drie in verfcheide Landftreeken van A-
merika.

(4)

(2) Scolopax Roftro arcuato $ Pedibus rubris , Cor-
pore albo, Alarum apicibus viridibus.J^y?. Nat. X. Nume*
nius albus. Catesb. Car, I. p. 82. T. 82.

(3) Scolopax Roftro arcuato, Pedibus rubris, Corpore
fnfco, Cauda bafi alba. Syfl. Nat. X. Numenius fufcufe
Catesb. Car. I. p. 83* T, 83,

I. Dekl, V«Stvk,

h.

Afdeel.

XLL
Hoofd-
stuk.

Wulp*

it

Witte»

220

BESCHRY V1NC

(4) Snep met een regten Bek , die het grondftuk
rood heeft; de Pooten hoog-rood, de Slagpen-
nen van den tweeden rang wit.

II;
Afdeel.
XL1.
Hoofd-

STUK.»

* Deeze is van Brisson in 'tGeflagtder Tringa
Totunus. gebragt, onder den Franfchen naam van Che~
Poeifnep. v^f, dac is Ruiter; de wyl zyn Poocen zo lang
zyn, dat hy als te Paard fchynt te zitten. Ges-
is erus befchryft hem onder den naam van Wa~
terhoentje , de eerfte Soort , welke van de
Duitfchers genoemd wordt Rotbein , dat is ,
Roodbeen. Ook geven 'er de Engelfchen den
naam van Red-Shank aan en fomtyds dien van
PooLSnipe , dat is PoelfnepJ De Griekfche
naam Kalidris , wordt by fommige Schryvers
gebruikt , gelyk ook Glareola en Totams.

Deeze Vogel is zeer gemeen op de Zee ftran-
den van Europa. Hy is veel kleiner dan de
Kievit, en komt den Plevier naby. Het Lyf
is van boven gedekt met Veeren > die in 't
midden bruin , aan de randen grys zyn ; van
onderen wit. De Veeren , aan den onder-
Hals, zyn grys met witte randen. De Staart-
pennen zyn bruin-grys , met witagtige tippen ,
de vier middelden en twee buitenften wederzyds
met zwart overdwars geftreept. De Pooten

bleek,

{4) Scolopax Roftro re&o bafi rubro, Pedibus Cocci»
neis Remigibus fecundariis albis. Fa»n. Snee, 149. Tota*
nus. Gesn. ^v. 518. Aldr. Om. I 20. c. 24. Will,
Om. 220 T. 53. f. 4. Raj» wX>. 107. Alb, «/fr.IILp*
S2. T. 87.

t

van de Sneppen. 121

bleek of helder rood , zegt Brisson , fchoon ^
rood , zegt Ray 5 en Linn^eüs hoog of fcharla- Afdeel.

ken-rood. XLL

Hoofd

(3) Snep met den Bek boogswyze , de Pooten STUK*

blaauwagtig, de Wieken\zwart met Sneeuw» ^r^ata

witte vlakken. Gemeeoc

Wulp.

De algemeene naam van doezen , by de Schry-
vers 3 is Numenius , mifichien afleidelyk van
Necmenia zegt Charleton, om dat zyn Bek
de Zciffenswyze figuur van de nieuw te voor-
fchyn komende Maan uitdrukt. Om die zelfde
reden noemen zy hem Ar quota of Arcuata avis ;
de Franfchen Corly of Corlieu 9 de Engelfchen
Curlew , de Italiaanen Torquato , Arcafe of
Charlot. In 't Milaneefch noemt men hem Ca-
roli 9 welke naam , zo wel als de Engeifche
en Franfche, van zyn Gezang of Roepen af-
komftig is. De Ooftfriczen heetenze Wallop ,
de Friefen Scbrye en wy Wulp.

De Wulpen vindt men zo wel aan 't Strand,
als op de Oevers der Rivieren en Meiren van
ons Wereldsdeel. Zy vliegen troepswyze en
aazen op kleine Wormpjes die 'er in de vogtige
Weidlanden zyn, welken zy uit den Grond haa-
ien,

(5) Scolopax Roftro arcuato, Pedibus coerulefcentibus
Alis n/gris niaculis niveis. Faun. Suec. 139, Numenius f'
arquata Gesn. ^Ar* J2i. Aldr. Om L 20. c. 31. WilL.
Om. 216. T. 54. f. 1. 2. Raj* *Ay- 103. Alb. sAy* I>
p. 75. T. 79 Marsigl/I?^»^. T. 17,

ï. Deïi. V. Stvk»

222 BESCHRYVING

II. len , met hunnen langen krommen Bek. Zy
Afdeel, leggen vier Eijeren en broeden in de Maand
^XLI. April. Hun Vleefch is niet onaangenaam van
stuk." fmaak, en was by de Ouden, van wegen de
W*ij>. zeldzaamheid , meer in agting dan dat der
Kieviten.

Geen Vogel is 'er, zegt Belon, die, naar
evenredigheid van het Lyf , den Bek zo lang
heeft , als de Wulp. In grootte evenaart hy
een Kapoen , ten naaften by. De langte des
Beks is nagenoeg zes Duimen , en dus omtrent
een derde van die des Lighaams, van den Kop
tot aan 't end der Staart. De kleur der Veeren,
over 't geheele Lyf, is zwartagtig, doch met
vaale randen op de Rug, witagtig op de Borft,
en rosagtig wit aan de Keel. De Buik en Stuit
zyn wit: de voorfte Slagpennen zwart, de vol*
gende met wit gevlakt, 'c Schynt dat de gene,
dien Brisson bybrengt, het Wyfje zy; de-
wyl hetzelve , aan de Kop , Hals en Borft ,
bleek-grys is , met overlangfe bruine vlakken
getekend, en op de Rug zwartagtig met gryze
vlakken, volgens Linn^eus. Miflchien dat de
Kleur , in verfchillende Geweften , merkelyk
verfchille. Ook heeft Brisson een witten Wulp,
met geelagtige Pooten.

VI. (6) Snep met den Bek boogswyze , de Pooten

ito»

(6) Scolopax Roftro arcuato , Pedibus coerulefcentibws,
maculis Dorfalibus fufcis rhomboidalibus. Faun, Snee X40.
Phasopus altera f. Arquata minor. G«n. *A>\ jpc Alhr-

van de Sneppen. 223

blaauwagtig en ruüswyze bruine Vlakken op ir.

de Rug. Afdeei-

XLL

Decze heet, by Brisson , de kleine Wulp, ^u™*
of de Corlieu, in onderfcheiding van de andere w*lp>
die Courly wordt genoemd. De Griekfche naam
Helórios of Helorius , is toepaiïelyk op beiden.
De Duicfchers noemen deezen Regenvogel, daar
zy aan den grooten Wulp den naam geeven
van Wind-, Weder- , Jut-Vogel , en Br aakvogel
of Braakhoen. Den kleinen noemen de Italiaa-
nen Tarangolo, de Engelfchen Wbimbrell9 de
Milaneezen Girardello. Men vindt hem van de
Schryvers Pbaopus of blaauwpootig Hoentje
getyteld , en hy verdiende zo wel den naam
van Pardalus of Luipaard-Vogel , als de andere ,
wegens zyne Vlakken.

De kleine Wulp onthoudt zig menigvuldig
op de Zanden aan den Mond der Tefa, zegt
Ray. Men noemt hem in Engeland ook wel
Blaffer , om dat hy een dergelyk Geluid maakt
als de Honden ; anderen zeggen 3 dat zyn Stem
naar die van een Geit zweemt. Door hun
fchreeuwen , terwyl zy regt opwaards in de Lugt
ftygen , kondigen zy het Onweer aan , zege

LlNNiEUS.

Deeze Vogel is wel de helft kleiner dan de
voorgaande , zegt Ray. Linn^üs heeft een

Wyf.

Orn. 1. 20. c, ix. Arquata mioor noftras, Raj *4>.
n. 2, Will. Orn. 2x7.

224 BESCHRY VING

II. Wyfje gehad , welks kleuren hy naauwkeurig
Afdeel, befchryft. Die, welke Brisson in 't Kabinet
^XLL van Reaumür hadt, was op 't Lyf gedekt met
stuk/ donker-roffe Veeren , aan de randen grys; van
onderen wit; den Kop bruin, wicagtig gevlakt
en een witte» plek' wederzyds , tulleken den
Bek en Oogen : de Borit en Zyden met bruine
Vlakken getekend : de Stuit wit : alle de Staart-
pennen overdwars met bruin geftreept.
Wulp van Op deeze laat Brisson de befchry ving volgen
kar. ^aS" van eenen Wulp van Madagaskar ; waar van ik
^*LIV' ^e ^keelding uit hem heb overgenomen. De-
zelve is van grootte als onze groote Wulp: de
kleur der Veeren , boven op 't Lyf ; donker-
bruin met gryze randen ; van onderen wit,
doch de Borft en Zyden naar 't vaale trekken-
de , met overlangfe bruine Vlakken op de Bord
en overdwarfe aan de Zyden; even als onze
kleine Wulp. De Staartpennen zyn met bruine
dwars '-flreepeh , 'twelk ook zo wel in de groote
als in de kleine Europifche Wulpen plaats
heeft; de Bek boven roodagdg , onder wit,
aan Jt end zwart; de Pooten bruin-rood. Hy
is van 't gemelde Eiland overgebragt.

Behalve de gemelden heeft de Heer Brisson

Groene

Wulp. een groenen Wulp, dien ik by Linn^üs niet
aangetekend vind , hoewel hy een Inboorling is
van Europa. De Ouden noemden hem Falcu
nellus of Falcata, waar van de Heer Klein,
buiten twyfel, den bynaam van Falcatores ont-
leend heeft, dien hy aan dq Wulpen, Byën-

van de Sneppën. 225

fcetèrs en Hoppen geeft , wegens de figuur van j[.
dcrzelver Bek, die in deeze nader aan de Zeis- Afdeei*
ffenswyze komt , dan in de overige Wulpen. j^^D
Van de Italiaanen wordt hy ook Falcinello^ van stuk.
de Duitfchers Sicbler of Sagifer en Weltfcber- Wulp*
Fogel y van de Engelfchen Scythe-biird Heron
geheten, zegt Charleton, die 'er by voegt,
dat deeze Vogel in grootte en gedaante volmaakt
naar een Reiger gelykt , uitgenomen den Bek ,
en van kleur ongemeen fierlyk groen is, met
eenig hoog*rood 'er onder gemengd. Volgens
Brisson is de kleur van zyn Pluimagie, op de
Rug , Goud-groen , met eenen weerfchyn van
zuiver Koper , van onderen bruinagtig : de Keel
Kaftanie-bruin ; de grootte als die van onzen
kleinen Wulp. Ikfpreekniet van de bruine en
bonte Amerikaanfche Wulpen , die hy befchryft;
maar gaa met Linn^us tot de eigentlyke Snep*
pen over.

(7) Snep met een regten gladden Bek, de Poo* ^uJ^0)a
ten Afcbgraauw , de Dy'én gedekt , een zwar- Houtfnep,
te Jireep op % Voorhoofd.

Te vooren hadt Linn^üs deezen onder de
Wulpen betrokken. Hy heet by de Schryvers,

ia

(7) Scolopax Roftro re&o laevi, Pedibus cinereis ^Fe-
moribus re&is, fafcia Fronris nigra. Syft. XsTat.X. Nurne-
hius Roftri apice larvi , Capite linea utrinque nigra
Rectricibus nigris apïce albis, Faun. Suec, 141. Scolo-
pax f. Perdix ruftica. Gesn. ^Av. 502. Scolopax Aldr*
Om. L 20. c 51. Will, Om. 213, Raj. ^<y. 104. N.

AlM, ^AV, I. p. £j f jq,

h Deki. V.Stuk. P

226 BeSCHRYVINC

11 in'talgemeen , Scolopax en wordt van fommigen
Afdeel, ook Rufiicola of Perdrix Ruftica, dat is Boeren.
XLI. Pacrys, getyteld. t Is die Vogel, welken de
stuk." Fraofchen, in 't algemeen, Becap, de Engel,
fchen Snipe> de Duitfchers Scbnepff en wy Ne.
derlanders Snep, of, tot onderfcheiding van den
Poelfnep, Hout-Snep heeten.
Komft en j)Q Sneppen zyn in Sweeden, Duitfchland,

Vertrek der ™ 2 . [ .

Sneppen. Vrankryk , Engeland , om kort te gaan in ge-
heel Europa gemeen , doch zy hebben hun Sai-
zoen : want het zyn Trekvogelen. Zy komen
in 't Voorjaar, by ongelooüyke menigten, hun
Aas zoeken op de Moerasfige Landen van Pruis-
ïèflj cn, na dat zy aldaar geriedeld en gebroed
hebben , vertrekken zy , in de Herffl: , of Zuid-
of Weftwaards. Immers , in de na-Herfft ko-
men zy eerft in Engeland en blyven 'er den
Winter over, gaandein 't Voorjaar weder weg:
hoewel ook eenigen , van de anderen afge-
dwaald, 'er blyven en voortteelen. Sommigen
willen , dat zy in de Zomer haare wykplaats nee-
men op de toppen der Alpen en Pyreneefchc
Bergen. Hunnen Ovcrtogt , als mede dien de?
Wulpen, over de Middcllandfche Zee, en dei]
terug-Togt, zagen wy hiervoor omftandig (*);
en daar uit blykt , dat fommigen hunner , in de
Zomer, ook Afrika met hun Bezoek vereeren.
In Vrankryk vertoonen zy zig zelden voor de
Maand Oktober , en gaan, waarfchynlyk , van

daar

P) Ia het 1Y. Stuk deezcr JSfatHHrfykc Hijls

van de Sneppen. 2^7

daar voorn naar Engeland, de Nederlanden en jj#
de Noordelyke deelen van Europa. Zeker Schry- Afdeel;
ver wil , dat zy voor hun Vertrek uit Engeland
met elkander paaren; dewyl menze niet, dan StukT
twee aan twee, ziet wegvliegen.

't Zyn Vogelen, die in 't Kfeupelbofch of
aan de kanten van Slooten en in de Tuinen op
Wormen aazen , welken zy dikwils uic den
Grond wroeten met hunnen langen regten Bek*
Tegen den avond komen zy uit de Boflchagie,
en begeeven zig in de Weidlanden om te drin-
ken en haaren Bek te fpoelen , die door zulk
een manier van Aazen zeer vuil wordt» Zy vlie-
gen niet gaarn zeer hoog , en myden het Ge-
boomte in hunne Vlugt , als ook den Wind ;
doch eenige opening in 't Kreupel bofch of
Ruigte ziende, ftuiven zy zeer onbefuisd daar
door, en loopen dus, als 't ware moedwillig,
in de Netten, die door 't Landvolk voor hun
gefpannen zyn. Men kan , door te letten op
den koers , dien zy tegen den Avond neemen ,
hun gemakkelyk vangen : want, zonder fout,
keeren zy langs den zelfden weg te rug. Orn
reden hunner domheid en onvoorzigtigheid in
deezen, zyn de Engelfchen gewoon den naam
deezer Vogelen op iemand, die zig als een Gek
gedraagt , toe te paffen. Ook worden 'er fora-
tyds Strikken voor gefpannen , aan de kant van
Vyvers of Slooten. Anders zyn zy, hoe log
ook van Vlugt, wegens het fnel voortfchieten,
gelyk de Patryzen , niet wel te betrappen.

J. Deel. V.Stvk, P 2 J3e

228 Bëschryving

II. De Sneppen zyn wat kleiner dan een Patrys
deel. en lang van Pooten, met den Bek vry lang en
regt. De kleur is, op de Rug, zeer fraay , uit
éTUK?" ros > zwarc en Afchgraauw gemengeld : de Bord
en Buik met bruine dwarsftreepen : de Keel
witagtig : de Staart zwart , doch met de tip-
pen der Pennen grys , gelyk ook de Pooten ,
en de Bek trekt een weinig naar bleek-rood.
Zy geeven een ligt verteerbaar Voedzel , 't welk
inzonderheid dienftig is voor Menfchen van een
zwak Geftel. Verfcheide fmaakelyke Geregten
worden 'er , in Vrankryk , van gereed gemaakt.
In de Geneeskunde heeft hunne Afch den naam
van dienftig te zyn tot vergruizing van den
Steen.

Van een Snep die geheel wit is, welke in
Engeland gevangen was , wordt door Albin
de Afbeelding gegeven : doch Linn^üs merkt
aan, dat de kleur een bedrieglyk Kenmerk zy
in dit Geflagt van Vogelen, als veranderende
zeer door Ouderdom en Sexe , uitgenomen die
der Pooten , welke altoos de zelfde is in eene
zelfde Soort.

vin. $neP mei een langen regten Bek, de Pooten

?ldo£ bruin, de Slagpennen mn den tweeden rang

ros, met bruine flippen.

De

(&) Scolopax Roftro recto longo , Pedibus fufcis.,
Remigibus fecundariis rufis punctatis. Syft, Nat* X» Fedo»
Ameiieaua. EuWt *Ay% 137. T. X3 7.

van de Sneppen.

De naam van Fedoa is , by fommfgen , ten n.
opzigt van de Poelfneppen in gebruik. Deezen ApDi£EL

"VT T

vind ik Tjerk getyteld. Edwards noemt hem j|^D
de groote Francolin van Amerika , Brisson de stuk.
Amerikaanfche roode Poel/nep.

Hy is grooter dan degewoone Poelfneppen,
hebbende het Lyf omtrent tien Duimen lang,
den Kop omtrent vier, de Staart twee en een
half Duim. De kleur is van boven rosagtig
bruin , van onderen witagtig , de Wangen en
Keel , benevens een ftreep boven de Oogen , wit:
de Stuit ros met zwarte dwars-fireepen ; de Keel
en Borfl: rosagtig, doch de eerfte met langwerpige
zwarte , de andere met dwarfe bruine Vlakken
getekend : de Staartpennen ros , met zwarte
dwars-fireepen : de Bek geel , aan 't end zwart ;
de Pooten zwartagtig. Men vindt hem in Noord-
Amerika.

De Heer Edwards heeft een witte Francolia
van de Hudfons-Baay 9 die van den rooden niet
verfchilt, dan in de kleur van de Pluimagie,
welke over 't geheele Lyf wit is , uitgenomen
dat de randen der Wieken, de groote Slag- en
de Staartpennen geelagtig zyn ; de Bek Oranje-
kleur, met een zwarte punt; de Pooten donker-
bruin.

(9) Snep met een regten Bek , die van onderen tx.
rood is aan den wortel, de Pooten groenagtig. GUu,u

Dee-

f9) Scolopax Roftro recto , Bafl inferiori rwbro , Pedi-

bus

h Deel. V. Stuk. P 3

230 Beschryving

TI. Decze maakt de derde Soorc van Biusson,

Afdeel, onder den naam van groote gryzc Pociihep. De

XLf. Ouden hadden hem Glottis of Pluvialis maior.
Hoofd-
stuk, dat is groote Plevier, geheten. De Griekiche

naam wordt in 't Sweedfcne Glutt en \ Hoilandfch
Glut , nagevolgd. De Engelfchen noemen hem
groenpootige Ruiter, de Duicfcbers Meer-Hoen , de
Napolitanen Leverfina , de Bolonneezen Pluiero ,
die van Venetië Totano , en ofnftréeks het groote
Meir, in 't Milaneefch, GirardeL

Hy is merkelyk kleiner dan de voorgaande,
zynde het Lyf geen agt Duimen lang , de Bek
ruim drie , de Staart twee en een derde Duims.
De kleur is van boven donker-bruin , met de
randen der Pennen witagtig; van onderen wit,
de Keel rosagtig ; de Hals wit , mei bruine vlak-
ken overlangs getekend ; de Stuit bruin, met
de Veders wit gerand , de Staartpennen wit,
met zwarte dwarsftreepcn : de Bek bruin ; de
Pooten , die zeer lang zyn , groenagtig zwart.
Men vindt hem in Europa , alwaar hy zig onu
houdt aan; de kanten der Rivieren , Slooten en
Moeraffen. Zyn Vleefch wordt zeer fmaakelyfc
geagt.

(10)

bus virefcentibus. Syft. Nut. X. Numenius Pedibus vires.
centibus, ümpygio albo, Remigibus iineis albis fufcisqu©
undulatis. ¥a faec* 142. Pluvialis major. Aldr. Ornm
J. 20 c. 65. \YV Om. 2Z0. Tab, 55. Raj. *Ay. to&

ClottiS. ; 20*

van de Sneppen. 231

(10) Snep met een regten gladden Bek 5 de II.
Tooien bruin * de Slagpennen met een zvitte EEL"

n 77 AL!.

Vlak , de vier eerjten ongevlekt. Hoofd-

STOK.

Deeze is onder den algemeenen naam van x
Godwiit by de Engelfchen, en van Bar ge onder lm*f**
de Franfcheo bekend. De Engelfchen noemen
hem, egter , ook GoatHead, dac is Geiten-
Kop, naar 't Griekfch Aigo-kepbalos , 't welk de
Ouden gebruikten, Aldrovandus befchryfe
deezen 3 niettemin , onder den naam van Totanus,
en zegt, dat de Franfchen deeze Vogelen Che~
valiers noemen, wegens de langte hunner Poo-
tcn.

Brïsson zegt , dat by veel grooter is dan de
Cbemlier of Totanus , die van hem betrokken
wordt onder de Tring® of Strandloopers en hier
voor reeds is befchreeven. De Bek is vierd-
half Duim lang, het Lyf negen, de Staart twee
Duimen en vyf Liniën. Van boven is de kleur
bruin-grys, van onderen wit, aan de Keel ros-
agcig: de Borft witagtig grys met bruine dwars,
ftreepen; de Stuit bruin; de Staartpennen wit
met zwarte tippen : de Bek geelagtig rood,
aan 't end zwartagtig ; de Pooten zwart. Men
vindt hem aan de Zeekuft van Europa.

00

(10) Scolopax Roftro recto \xri , Pedibus fufcia,
Remigibus macula alba: quatuor primis itnmaculatis. Sy(t.
Kat. X. Numenius Uropygio albo, Rectricibus ni^ris baf!
albis , Remigibus transverfA alba macula : exceptis qua-
fwor primis. Faun* Succ. 144.

It Dr.Kv. Y, Stuk» P 4

Beschryving

II» (iO Snep jnet een regten aan de punt knohbe*
Afdeel. ligen Bek , de Pooten bruin , vier bruine
Hoofd. Jtreepen op 't Voorhoofd.

STUK.

X[ De Franfehen noemen deezen, die van Bris-
Gallmago.sow in 'c Geflagt der Sneppen geplaatffc worde,
Sne^e' by verkleining Btccajfme , hoewel men hem ook
Beccajjeau , BecaJJon en petite BecaJJe getyteld
vindt. Klein noemt hem Scolopax of Capella
Cmlefiis Authorum , en Charleton Molliceps
Ariflotelis. De Turken noemen deeze Vogelen
Jelvé, de Italiaanen Pizzardella, de Polakken
Bekas of Baranek , de Sweeden Waldfmeppa of
Mall-fnaeppci. By de Duitfchers , hebben zy
verfcheiderley naamen , waar onder Water-Snep
en Gras -Snep , als ook Sdmepjjïein , 't welk
Snepje betekent, en onder deezen naam zyn ze
by ons zeer bekend.

Men vindtze menigvuldig door geheel Euro-
pa, doch zy hebben hunnen komft- en trek-cyd
gelyk de Sneppen (*). In 't midden van den Zo-
mer komen zy, zo 't fchynt,uit Afïe over, en
vertoonen zig, in de Herfft, in de Zuidelyke
deelen van Yrankryk, vertrekkende voortsnaar

de

(n) Scolopax Roftro re£lo apice tubercularo, Pedi-
bus fufcis , lineis Frontis fufcis quaternis. SyfL Nat. X.
NumeniusCapite lineis quaruor fufcis longitudinaiibus,Roftri
apice ruberculofo, Femoribus feminudis. Faun. Suec.n^.
Gailinsgo minor, Gesn. ^Ay. ^o. Aldr. Om. 1. 20. c.
5$ «VlLL. Om. 214. Raj. ^iy. 105- n. 2. Am. sAv.h
|>. 68. T. 71.

(*) Zie *t IV. Stuk , blads. 17,

van de Sneppen. 233

de Nederlanden en Noordelyker. De Vlugt ir.
van 't Mannetje is zo hoog en fnel, dat men Afdee^
zyn Geluid wel hoort , doch hem naauwlyks in
?t Gezigt kan krygen. Hunne Verblyfplaats is .stuk."
in broekige Landen of in 't Riet , alwaar zy
hun Voedzel haaien , 't zy uit eenige vettig-
heid der Aarde, of van Wormpjes en Infekten.
Hun Gefchreeuw , gelykende , eenigermaate ,
naar dat der Kieviten , wil men , dat een voor-
teken zy van Regenbuijen of Onweer.

De grootte deezer Vogeltjes is genoegzaam
bekend , overtreffende niet veel die van een
Kwartel. De Bek en Staart zyn ieder derdhalf
Duim lang en 't Lyf maar drie Duimen ; waar
uk blykt dat zy den Bek zeer groot hebben en
daar van met niet minder regt den naam voeren
dan de Sneppen. Zy hebben een zeer fraaije
mengeling van kleuren, van boven zwartagtig
en bleekvaal : van onderen wit , aan de Keel
vaal : de Kop met drie, de Rug met vier bleek-
vaale ftreepen overlangs: de Stuit zwartagtig
met wit overdwars geftreept: de Staartpennen
zwartagtig, aan 't end vaal, met zwarte dwars,
ftreepen : de Bek bruin , de Pooten groen-
agtig.

Nog een Snepje is 'er, maar half zo groot,
en van kleur ruim zo fraay , 't welk van de
fFranfchen twee voor één , van de Engelfchen
half -Snepje en ook Jack-fnipe of Jud-Cock gehe-
ten wordt. Sommige Franfchen noemen het
Fouton en de Katalogners, in Spanje > Becadell^

1 deil. v. siuk p 5 de

*34

Beschryvïn*

H# de Schryvers Cinclus of allerkleinfte Poelfnep.

Afdeel. £)aar zyn 'er, die zig verbeelden, dat dit het

^XLL Mannetje der Snepjes zy, doch 't verfchilt wat

stuk. ve-l *n grootte. De hoofdkleur is uit den vaa-

XII len Kaitanie-bruin gevlakt.
Lappontca.

Lapland- qï2^ $nep mei denBek een weinig opwaards ge*

boogen en de Pooten zwart , de Borfi Roeft*

De Heer Brisson , die deezen onder den
naam van rojjen Poel/nep befchryft, meent dat
het de zelfde zy als de roodborjiige Snep van A-
merika , welke de veertiende Soort uitmaakt van
Linn^süs. Onze Autheur hadt in de Befchry-
ving der Sweedfche Dieren opgemerkt , hoe de
kromte des Beks van deezen, dien hy aldaar
onder de Kluiten betrekt, zo weinig ware, dat men
hem gevoeglyk by de Sneppen kon plaatzen.
Dezelve hadt de Keel en Bord Saffraankleur ,
tot aan de Dyën toe: hy was door Rüdbeck
gefchilderd met een rosagtige Borft, en Bris-
son vondt dien in de gene , welken hy uit het
Kabinet van den Heer Mauduyt afbeeldt,
Rocftkleurig of Yzergraauw. De Kleur is van
boven zwartagüg, aan den Stuit rosagtig wit;
de Staartpennen bruin met witte dwarsftreepen.
De Bek is geelagtig rood , aan 't begin ; aan 't
end, gelyk de Pooten, zwartagtig.

(12) Scolopax Roftro fubrecurvato , Pedibusque nigris,
Pe£tore ferrugineo. Syfi- Nat* X, Recurviroftra Pectore
croceo. Fwn» fatc* 138.

P! XLIV.

tèfr 2.

kleurig.

03)

van de Sneppen. 235

(13) Snep met een regtenBek, de Pooten groen* \\.
agtig, den Kop en Hals rosagtig, drie Slag- Afdeel.
pennen zwart , maar wit aan 't begin. Hoofd

STUK

De Griekfche naam JEgocephala worde van XJJI#
Linn^üs op deezen Vogel toegepaft, dien Ete- JEgMpimm
lon dergelyken naam toe-eigende en Klein Roodhais.
noemt Glareola JEgocepbalus. Doch waarom
geeft men 'er dien naam aan ? Sommige Engel-
fèhen noemen hem Tar-Whelp of Tarwip, an-
deren Steen-Plevier; de Franfchen groote roffe
Poelfnep. Hy heeft de grootte der gewoone
Sneppen, en is alleen aan den Hals roodagtig,
voorts zwartagtig van onder en van boven , doch
aan den Stuit wit : de Staartpennen zwartagtig
met witte dwarsftreepen. Hy onthoudt zig meeft
inde Zuidelyke deelen van Europa, zoekende
zyn Aas in de Zandige Zee- Oevers.

(14) Snep met een regten geelagtigen Bek, de XIV.
Pooten bruin, het Lyf van onderen vaal met^*™^^
bruin gegolfd.

Deeze, die in Noord- Amerika huisveft , fchynt
de zelfde te zyn of naverwant aan den Lap-

land-

(13) Scolopax Roftro re&o, Pedibus virefcentibus , Capite
Colloque rufefcentibus , Remigibus tribus nigri> bafï albis»
Syft. Nat. X. Bargff f. ^gocephalns WiLt. Om. 215'
Raj. sAv. 105. n. 4. Alb. ^Av. II. pag, 64. T. 70.

(14; Scolopax Roftro recto flavescenre , Pedibus fufcis,
Corpore fubtus fulvo fufco undaro. Sy/ï, Nat. X. Fedoa
Americana, Pectore rufo. Edw, *Ay> 138. T. 138*

I. De*l. V, Stuk,

236 Beschryving

II. landfchen , als gemeld is. Linsleus merkt aan,
Afdeel, jathet Lighaam grys zy, van onderen vaalagtig

IfooFD. rood : de slaSPennen van den eerften rang
stuk. zwart met witte tippen.

XLII. HOOFDSTUK.

Befcbryving van 't Geflagt der Strandloope-
ren , of Moeras-looperen ; yt welk den Kemp-
haan , Kievit , Tolk , Koet-Plevier , als ook
den gewoonen , graauwen , geftippelden en an-
dere foorten van Plevieren , hemt. Het zoeken
der A7mfa~Eijeren , enz.

Naam. T Tet Griekfch Woord Tryngas of Tringa ,
*■ 't welk men thans tot een Geflagtnaam
gebruikt, kan ik niet beter vertaaien dan door
Strand- of Moeraslooper ; hoewel die naa-
men niet op alle Soorten , daar ;in begreepen ,
even toepaflelyk zyn. Brisson vertaalt het,
in 9t Franfch , Beccajfeau ; waarfchynlyk, om
dat zy naar de Sneppen gelyken.
Kenmer- Dp Kenmerken, volgens Linjmus, zyn: een

leen»

rondagtige Bek , van langte als de Kop : de
Pooten vier- Vingerig , de agterfte Vinger met
één Gewricht en van den grond opgeligt. De
Tringa loopen door de Velden en Oevers, (leu-
nende naauwlyks op den agter- Vinger, daar de
Sneppen al de vier Vingeren neerzetten : gelyk
Klein zeer wel heeft aangemerkt. De Bek is

vol.

VAN DE STRANDLOOPERS. 237

volgens Brisson , fchraal , van middelbaare
langte, regt; aan de punt ftomp en glad. Afdeed
Dewyl de gedaante van den Bek, alleen, het jj^iï.
onderfcheidend Kenmerk is der waalfAfdeelin- STÜK;/
gen, welken de Heer Brisson in zyn Zeven-
tiende Rang maakt , die agttien Geflagten bevat,
als gemeld is ; zo zal ik hier , daar van , kor-
telyk fpreeken. Die van de eerjle Afdeeling
hebben den Bek regt en dikker aan 't end; de
Kievit en Jacana : van de tweede , den Bek
veeleer opwaards gekromd dan regt , en platagtig;
de Tolk: van de derde 9 den Bek van boven ver^
hevenrond, aan 't end op de zyden plat; de
Zee-Patrys: van de vierde, den Bek regt, en
aan de zyden plat , zo wel als ?t Lyf ; de Rail:
van de vyfde den Bek fchraal of dun : de Strand-
looper , Poel/nep en Snep : van de zesde den Bek
neerwaards gekromd; de Wulp : van de zevende
Spatels wy ze; de Lepelaar: van de agtfte dik en
rond; de Oijevaar, Reiger, enz. Deeze laatften,
en de verdere Geflagten , heb ik reeds be-
fchreeven.

De meefte Soorten van Strandloopers , die Soorten.
LiNNiEUs heeft, zyn in dat zelfde Geflagt by
Brisson begreepen, als volgt.

co

(*) Vergelyk het IV. Stuk, deezer N*t* Hijlorie,
bladz. 76.

LDeu, V, Stuk,

238 Bëschryvïno

II. (0 Strandlooper met roode Pooten, de drie zy*
Afdeel. delingfe Staartpennen cngevlakt , het Aange.
H^td Z^ m6t ^orre^aS^Se yieefcbbeuveltjes»
STUK- Van de Franfchen wordt deeze Vogel , die
Pulnax. zeer bekend is in de middelde deelen van Euro-
Kemphaan. pa 9 Combattant of Paon de Mer , dat is Zee-
Paauw , geheeten ; van de Engelfchen Raffe of
Reeve; van de Duitfchers Haus-teuffel ; van de
Polakken Ptak bitny ; van de Sweeden Brushane.
Wy geeven 'er den naam van Kemphaan aan ,
en weleer plagt men ze, in 't Nederduitfch ,
Kemperkens te noemen, 't welk overeenkomt
met den tytel van Avis pugnax by de Schryve-
ren , waar van Moehring zyn Pbilomachus ge-
fmeed heeft.

Deeze Vogel draagt dien naam te regt : want
in geneigdheid tot vegten overtreft hy alle be-
kende Vogelen. Eenige Mannetjes , in een
Hok of Korf by elkander gezet , raaken aan-
fionds aan den gang , en vegten zo verwoed , dat
de meeften fneuvelen; zo dat men 'er dikwils,
op 't laatft , maar één overhoudt. In vry-
heid zynde, in 't open Veld, ziet menzd ook
fomtyds , twee aan twee , Kampen , en met zo

veel

fi) Tringa Fedibus rubris, Rcctricibus tribus lateraÜbua
immaculatis, Facie papillis granulatis carneis. Faun, Suec*
Avis pugnax. Aldr. Om» 1. 20, c. 19. £ 1 8#
Jonst. .Ay, 1^2 T. 57. 52. Will. Om. 3,24. T.$6%
Kaj. 107. Mars, Danub. 52. T. 24. Alb.

I. p. 69. T. 71' 73*

VAN DE STR ANDLOOPERS.

veel drift , dat zy den Vogelaar niet zien > die jj#
hun dan , met gemak , een Sleepnet over 't hoofd Afdeeu
haalt. De Mannetjes of Haantjes , egter , hebben jj^jj
alleen maar die hoedanigheid. Het opzetten stuk.
van de Vederen om den Hals , die zeer lang zyn, %empbaan.
geeft hun , in dit geval , een zeer aardige Kraag,
veel gel y kende naar de Halskraagen van den •
ouden tyd.

't Is niet te verwonderen , dat Aldrovandus
agt verfchillende Afbeeldingen van deezen Vo-
gel geeft : want men vindt naauwlyks twee ,
die eveneens zyn , inzonderheid ten opzigt van
de kleur, onder de Mannetjes: even of deNa.
tuur deezen Vogel genoegzaam kenbaar oor*
deelde door zyne Kraag, Egter zegt men , daü
zy , in 'c midden van den Zomer , na het ver-
wiflelen van Veeren , allen eveneens zyn ge-
kleurd. In de Wyfjes is het Lyf van boven
Afchgraauw, zwart en wit, bont, van onderen
geheel wit. Men kan niet zeggen , dat zy van
grootte als een Duif zyn : zy zyn waarlyk veel
kleiner , doch langer van Pooten. In grootte
en geftalte zweemen zy veel naar den Poelfnep,
welken de Franlchen Cbevalier of Ruiter noe-
men , in 't Latyn genaamd Totanus (*).

't Zyn Trekvogelen , die men , als 't in de tyd
is , overvloedig , zelfs in de Zuidelyke deelen
van Sweeden vindt. Jaarlyks komen zy, in on'
verbeeldelyke menigte, uit het Noorden over-

vlie-

(*) Zie bladz. 22a.
I* Dsel» V» Stuk*

f240 Beschryvino

jl vliegen in de Moeraffige Landftreekcn van 9i
Afdeel. Graaffchap Lincoln , en vertrekken na drie Maan-
den weder; werwaards is onzeker, zegt Char-
stük/ leton. Daar te Lande worden z^y van fommi-
t£emphaan. gen voor een groote lckkerny gehouden]; doch
men moetze eenigen tyd meden , na dat zy in
• 't wild gevangen zyn. , i

Vaneiiut ^ Strandlooper met roode Pooten, een afban*
Kievit. gende Kuif \ de Borft zwart.

Van deezen heeft Brtsson , uit de gedagte
Kenmerken, een byzonder Geflagt gemaakt, 't
welk hy , door de kort genagelde Pooten , van den
Jacana onderfcheidt. De Ouden hebben hem
Vanelhs geheeten, waar van de Franfche naam
Vanneau afkomftig is , doch zy noemden hem
ook Capra of CapellaAvis, dat is Geit-Vogel ,
waarfchynlyk wegens de Kuif, die eenigermaate
naar een Geitenbaard zweemt. Sommigen, eg-
ter , onderfcheiden de Capella van den VaneU
lus (*). Onder de Franfchen noemt men hem
Dixbuit, anderen Papechieu> de Italiaanen Pd-
mcello of Paauwtje , de Engelfchen Lapwing>
wegens het klapperen met zyn Vlerken. De
Sweedfche naam is Wipa , de Switzerfche Gyfitz

of

(2) Tringa Pedibus rubris, Criftd dependente, Pectore
üigro. Faun. Suec. 148. Gapella f. Vanellus. Bell.
49. a. Gesn. *At. 764. Aldr. Om. 1. 20. c. 63. WiLL.
Om. 228. T. 57. Jonst. ^Av. 164. T. 53.27, Raj.^Xt;
Ïio. Alb. .Ar. I. p. 70. T. 74.

(*) Chahlet. Onomaft, p. ic^

VAN BE STRANDLOÓPERS. 24Z

GfGyuoit, de Hoogduitfche Gyvit , Kytmtz of li.
Kiwit * waar van de onze, Kievit, buiten twyfel Afdebl*

' afdaalt' Hoofd*
Deeze Vogel is zeer bekend wegens het Ge* stuk.

luid, dat hy maakt, 't welk aanleiding tot de i£/w*.
laatflgemelde benaamingen gegeven heeft. Dit
Geluid dient zekerlyk , in zommige gevallen*
om zyne aandoeningen , van vreeze, fpyt of
woede, uit te drukken* Men wil dat zy, hoe
verder van hun Nelt, hoe fterker fchreeuwen;
om den genen , die naar 't zelve zoekt , te mis*
leiden. Wat hier van zy , hunne manier van
Vliegen , of dit Geluid , verraadtze. Gemeenlyk
beftaat hun Voedzel in Aardwormen of andere
Infekten, 't zy kruipende 't zy vliegende. Men
zietze, by groote troepen , in de uitgeftrekte
Moeras-Landen van Litthauwen , en in de ake-
lige Wilderniflen aan de Grenzen van PruifTen,
overwinteren. Van daar komen zy , zo 't fchynt ,
tegen 't Voorjaar Weft waards, om re broeden
in de Grazige Weiden van de Nederlanden,
Vrankryk en Engeland, alwaar hunne Eijeren,
die men 'er in Maart en April vindt, een groote
Lekkerny zym

Op dat nu, onder 't voorwendzel van Kie- 9r Zoeken
vits-Eijeren te zoeken , de Netten van Patryzen ^er El-ier€°4
en dergelyk Edel Gevogelte niet geftoord of
beroofd mogten worden , zo is daar omtrent
bcpaaling gemaakt. In Vriesland is hec, vol-
gens het Reglement wylen zyner Doorlugtige
Hccghcid op de Jagt, van den 3oJanuary ijp,

L Deea. v. stus. Q ver*

242 Beschryving van

II. verbooden, eenigc Endvogels , Kievits of der-
Afdeel, gélyke Vogelen Eijeren op te raapen , of die te
Hoofd ver^°°Pen> van den i Mey tot den 5 Auguftus,
stuk. op de verbeurte van tien Guldens. In 't Siigt
J&ey/t. van Utrecht werdt, door de nieuwe Ordonnan-
tie op de Jagt, van den 18 September des zelf-
den Jaars , het zoeken , rooven of verkoopcn ,
van Kievits, Maarlen, Wulpen , of dergelyker
Vogelen Eijeren, na primo Mey verbooden, op
een boete van 12 -Guldens, zo wel by den
kooper , als zoeker , roover of verkooper, te
verbeuren. Volgens het 42. Artikel van het
Plakkaat op de Houtvcfiery en Jagt , in Holland
en Weftfriesland , van den Jaare 1684, mogen
geen Kievits , Maarlen , Wulpen of andere
Vogelen Eijeren, gezogt of verkogt worden,
op de Boete van 3 Pond , zo voor kooper als
verkooper. Ook ftaat in de Ordonnantie op de
Houtveftery en Jagt , van den Prins Erfftad-
houder den 3 Auguftus 1750 gearrefteerd, dat
men niet, dan met verlof van den Houtvefter ,
Patrys-, Faifanc- , Kievits» en andere Eijeren
zoeken mag (*). De Boeren egter , in Weft-
friesland , zoeken de Kievits- Eijeren onbe-
fchroomd en brengenze, als 't in de tyd is, by
honderden ter Markt; doch wy hebben hiervoor
gezien, dat de Weftfriezen zig aan 't Gezag
van den Houtvefter niet onderworpen ag-
ten.

De

(*) Nederl Jaarboeken van 1750, bladz. 1080,1411 ,473.

itvtU

de Stii an d l oo pers. 243

De Kievit is een der fraaifte Vogelen van IT*

. Afdeel*
ons Land. Hy heeft omtrent de grootte van ^

een Duif, maar zyn Pooten iyn veel langer. Da Hoofd-
kleur is van boven groenagtig * met een weef- STUK*
fchyn van Purper en Goud* van onderen wit:
de Staarrpennen zyn ten deele wit, ten deele
zwart : de Kop is zwartagtig groen , met een
zwarte ftreep onder de Oogen en een afhan-
gende zwarte Kuif , die veel korter is in 't
VVyfje , dat ook kleinder is , doch voor 9c
overige naauwlyks van 't Mannetje verfchilt.
Hy vliegt zeer gezwind * en alles zweemt naaf
vlugheid.

Op fommige plaatfen maakcn de Vogelaars
hun werk van de Kieviten met Slagnetten te
vangen , om die toe Spyze te verkoopen. Jong
vindt men ze, inderdaad , niet onlmaakelyk, vet
en welgevoed in "t Najaar, geevende een Voed*
zei dat gemakkelyk te verteeren , doch niet
zeer voedzaam is. Sommigen hebben hetzelve
tot veHlerking der Zenuwen en Herfenen aan-
gepreezen.

(3) Strandlooper met den Bek en Pooten rood, Mi
bet Ligbaam geel en Jfcbgraauw gemengeld, ^"m'S'
van onderen wit. Kuiten

De roode Ruiter wordt deeze van Brisson

ge-

(3) Ttinga Roftro Pedibusque rubris , Corpore lureo
cinereoque variegato , fubtus aibo. Fa»n. Snee. 153,
Gambetta. Aldr, Om. 1. 20. c. 26. Raj. 1Qj,
L Dfiti. v, Stvk. Q 2

244 Beschrvving van

IL getyteld, die hem , in 't Geflagt der Tring(Zf
Afdeel. 0p den Cbevalier , QTotanus , ) volgen laat. Ook
LXII. zie ik niet , waarom hy meer den naam van
stuk?" Roodbeen voeren zoude , dan de Kievit , die
Ruiter, ook roode Pooten heeft. De Engelfchen , eg-
ter, noemen hem roodbeenige Ruiter.

't Is een Vogel wat kleiner dan een Kievit ,
die zig op dergelyke plaatfen onthoudt, heb-
bende van boven de Veders bruin , met Afch-
graauw gerand, van onderen het Lyf wit, met
rofTe vlakken; de Stuit wit; de Scaartpennea
graauwagtig met zwarte dwars-ftreepen en witte
tippen ; de Pooten rood , of geelagtig rood
volgens Klein, of getl voIgensjRAY: de Bek
half rooJ, aan 't end zwart.

IV. (4) Str andkoper met roode Pooten , bet Lig-
LYq[£S' haam zwart, wit en Roeflkleurig bont, de
Borft en Buik wit.

De Heer Brisson maakt hier een byzonder
Geflagt van , onder den naam van Arenaria,
in 't Franfch Coulon-chaud. Klein , die hem
Gavia noemt, meende, dat het de Zand- Plevier
was van Ray; doch deeze Autheur maakt 'er
gewag van onder den naam van Morinellus, in
'cEngelfch Turn-Jlone of Sea-Dottrell 9 hoedanig
eenen hy aan de Zee-Kufl van Cornwall hadt

ge.

(4) Tringa Pedibus rubris, Corpore nigro, albo , fer-
rugineoque vario, Pectore Abdomineque albo. It GotU.
217. Faun. Snee. 15-4. Morinellus Canadcnfis. E»w.
*Ay. 141. T. 141,

DE SïRANDLOOPERS.

245

gezien. In Gothland , alwaar hy zig op de Eilan. II.
den Heiligbolm en onthoudt , noemen r

de Inwooners hem Tb/c& , zegt LinnjEüs. Hoofd-
Moehring hadt 'er den naam van Cinclus aan stuk,
gegeven. Tolk*

't Schynt een Kanadafche Vogel te zyn, die
de grootte , ongevaar , van een Lyfter heeft ;
den Bek eer een weinig opwaards gekromd dan
regt: de kleur van boven bont, als gemeld is,
van onderen wit , gelyk ook die van den Hals
en Stuit : de Staartpennen ten decle wit, ten
deele bruin : den Bek zwart, de Pooten Oranje-
kleur.

(5) Strandlooper , hebbende den Bek Elsvormig L^°tii
aan de punt geboogen, de Pooten groenagtig Koet.Ple-
met gelobde Vingeren , den Buik voitagtig mn ViCr*
kleur.

De Keer Brisson heeft , in zyn agttiende
Rang , een byzonder Geflagt gemaakt van een
Vogel , waar aan hy den naam van Phalaropus
toe-eigen t, omdat dezelve Voeten heeft, wel-
ker Vingeren bezet zyn met Vliezen, van on-
gelyke breedte , aan de zyden hier en daar
uitgefneeden , gelyk die van den Koet, welke
in 't Griekfch Phalaris heet. Tot dit Geflagt
is betrekkelyk deeze en de volgende Soort van

Lin-

(?) Tringa Roftro fubularo ap/ce inflexo, Pedibus ri-
refcentibus lobaiis f Abdomine *\\>\&o.&yft.N*t X. Tringa
fufca , Pedibus Fulicae. Eow. <Ay. 143, T. 145. & <|<t
T. 46.

1. Deel. V. Sïük. Q 3

246 Beschrtving van

]j# Linnjeus: doch hy merkt m deeze een Ver-
AFDEEL.fcheidenheid aan; zynde de een SJfchgraawwe ,
Hoofd- ^e ars^er bruine Phalaropus van hem getyteld.
stuk. Dat de Hegfcbaar eer andere Vogel zy , zal in
K°et" 't vervolg bl> ken. De Engelfchen geeven aan
Pieyier, ^e^en den naam van Coot-footed Tringa , en
wy noemenze Koet-Plevier.

't Zyn Vogelen, die in Noord - Amerika en
Lapland huisveften , zwemmende, in ftormig
Weer , troepswyze by een. Hunne Bek is
zeer dun , zwart van kleur , en 't Lyf als wy
gemeld hebben : de grootte gelyk een Snep.

Ftdlaria. (6) Strandlooper met een regten Bek , de Poolen
Rooue, gelobd en hniinaglig , den Buik Roejlkleurig.

Roode Tringa , met de Pooten van een Koet,
wordt deeze in 't Franfch door Edwards ge-
heeten , en Brisson noemt hem rosagtige Pha^
laropus , zeggende dat hy , van onderen , de
kleur heeft van Roodaarde, van boven rosag*
tig is met de Vederen in \ midden zwartagtig.
Ook heeft hy , boven de Oogen , eene bleek
rosagtige ltreep en een witte dwars-ftreep op
de Vlerken ; de Stuit wit , met zwart gevlakt ;
de Staartpennen in 't midden zwart , aan de
randen rosagtig: den Bek Oranje-kleur, aan 't
end zwart; de Pooten groenagtig bruin. Hy

is

(6) TringaRoftro re&o, Pedibus lobatis fubfufcis, Ab-
«lomine ferruginco. Sy(L Nat Tringa fulca Canadenfïs.
?ïiei»branis ad Digitorum articulos. Edw. ^^.142. T.142

DE STRANDLOOPER*, ^

is een weinig grooter dan de voorgaande en
onthoudt zig aan de Hudfons-Baay. Afdeed

Nog een Koet-Plevier is 'er thans bekend,
die in kleur merkelyk verfchik van de voorgaan- stuk."
den , weshalve hy de gryze genoemd wordt. j^oe^
Zodanig een werdt 'er, voor zes of zeven Jaa- Piey'er*
ren , gefchooten in het Graaffchap York in En- p^XLiy
geland, naar welken de nevensgaande Af beel- 3*
ding is gemaakt, waaruit men de gedaante der
Pooten duidelyk ontdekt. H y werdt aangemerkt
als een nieuwlings ontdekte Soort van Snep of
Strandlooper. Men bevondt hem, verfch ge-
dood zynde, maar twee Loot zwaar. De kleur
was van boven blaauwagtig Afchgraauw of als
Ley , met eenig mengzel van zwartagtig of
donker ; van onderen wit , tot op het voorfte
van den Kop , die van boven en van agteren
zwart was ; de Vlerken met witte dwars-ftree-
pen gegolfd : de Pooten Afchgraauw. De Bek
was zwart en aan beide zyden van de Boven-
kaak gegroefd, zynde een weinig platagtig,ge-
lyk die van een Eend, en met een richel van
boven (*),

(7) Strandlooper die bleekroodagtig bruin is, vn
met den Borft zwartagtig , de Staartpennen ^pina9
witagtig jifebgraauw 9 de Pooten bniinagtig.^lf^'

Van

(7) Tringa tefraceo'-'fufca, Pecfore nigricante, Rectri.
cibus cinereo aibidis, Pedibus fufcefcemibus 'y/h Nat.X*
[*) Phil. Tranfatt. Vol, L. Part, t for 1757. p. 2*5-.
I. Peel, V» Stuk, Q 4

248 Besceryvino van

H. Van deezen weet ik niets meer , dan dat hy

Afdeel. (je grootte van een Spreeuw heeft en den Buik

XLIL wjc onthoudende zig in Lapland,
Hoofd-

stuk, ^ strandlooper , die de punt des Beks geflip*

olhtopus. peld heeft, de Pooten groenagtig , deRugglan-

Plevier. bruin- gr oen.

't Schynt dat dit de Vogel zy, dien men ge*
meenlyk Plevier noemt, en by de Franfchen,
in de wandeling, Cul blanc of Witgat, om dat
hy boven de Stuit wit is , anders Beccajjeau. Van
eenige Schryvers wordt hy Trynga of Tringa,
van an Jeren Cinclus geheten , naar het Griekfch.
De Italiaanen noemen hem Giarolo , Pinirolo of
Sgainolo, de S weeden Horsgjoek, de Straatsbur-
gers Mattknillis. DeDuitfchers, in 't algemeen,
noemen hem Steingallell, Bont Waterhoentje of
Groenpoot, welke laatfte naam weinig overeen-
ftemt met Rhodopus en Ochropus , die roodagti*
ge of bruine Pooten aanduiden. ■

De Plevieren zyn zeer geagte en fmaakelyke
Vogelen ; die by groote fchoolen komen en
gaan, zo dat men 'er, als 3t in de tyd is, by
honderden van vangt. In Vrankryk maaken de
Vogelaars daar toe een grooten Toeftel van Net-
ten , en die Vangft heeft; een zonderlinge han-

dig-

(§) Tringa Roftri apice pun&ato , Pedibus virefentibui#
J3orfo fusco*viridi niiido. Faun* Snee. 146 Tringa. Alor.
Or». L 20. c VVill. Om. 222. T, 55-. Raj. ^4v.iG$t
Rhodopus f. Ochropus. Gesïï. ^A>. 508. 511. Aldi\.
Ora. i 20. c. 39.

DE STRANDLOOPERS. 249

digheid en veel overlegs noodig; dewyl deeze jj#
Vogelen den Wind waarneemen , moetende op Afdeel.
verfcheide wyzen in de Netten gelokt worden.
Deeze foort , egter , die de Oevers der Beeken s tuk.
veel bezoekt , wordt gemeenlyk door middel PUyier
van Lymftokjes gevangen, die men aan dekanc
van 't Water (leekt.

Hy heeft de grootte ongevaar van een Merel
of zwarten Lyfter: de kleur is van boven bruin;
de Wieken zyn van onderen zwart, met witte
gegolfde Steepen: de Buik wit, de Hals ge-
vlakt. Van de Staartpennen zyn lbmmigen ge-
heel , anderen ten deele wit of mee witte Vlak'
ken getekend,

(q) Strandlooper met een gladden Bek , de Poo- IX«
ten Loodkleurig , bet Lyj AJcbgraauw met Haairfnep-
zwartejlreepen, van onderen wit. Je*

Deeze wordt de kleine Tringa geheten , om
dat hy kleiner is dan de voorgaande , en Hypo-
lencos , om dat hy geheel wit is van onderen.
De Duitfchers noemen hen Pfifiêrïein , deSwee-
den Snaeppa, en wy Haairfnepje. Onder deEn-
gelfchen is hy by den naam van Sandpiper , on-
der de Franfchen by dien van Guignette bekend.

In grootte overtreft hy de Zee Zwaluw een
weinig* De langte van 't Lyf is maar vier, die

van

r (9) Tringa Roftro Iaevi, Pedibus li vidfs ^ Corpore ci«
nereo, lituris nigris: fubrus albo. Faun. Snee, 147. Tringa
minor. Will. Om. 22$. T. Raj. ic8, Gailimi-

la hypoleucos. Ge*n. *Ay* 509 Aldh, Otn. III. p. 469,
I, Peel. Y. Stlk- Q 5

250 BïSCHRYVlIfG VAN

II. van den Bek één en die van de Staart twee DuL

Afdeel. merL Veel zwerven deeze Haairfnepjes onder

XL II. $e plevieren, en verhinderen derzelver Vangft
Hoofd-
stuk, zeer.

X. (io) Strandlooper met een gladden Bek, de Poo*

Zaagpen. ten Afc^SraaucwaS^S > de Slagpennen van den
eerfien rang zaagswyze.

De Canuts Vogel , die van de Engelfchen ,
in 't Graaffchap Lincoln , Knot genoemd wordt,
heeft mooglyk van wegen zyne lekkerheid dien
naam , als zynde een Koninglyke Spyze. Zyn
grootte is omtrent als die van een Spreeuw. Hy
onthoudt zig aan den Waterkant , en beweegt,
loopende, onophoudelyk zyne Staart, gelykde
Kwikftaarten. 't Schynt dat hy ook in Sweeden
gevonden worde. Ray zegt, dat zyne zwaarte
vyf Loot is, en die van den naaftvoorgaanden
vier Loot : de kleur van de Kop en Rug bruin*
agtig Afchgraauw , met een witte dwarsftreep op
de Vlerken: de Bek zwart, de Pooten groen*
agtig.

XI (n) Strandlooper met een gladden Bek , dePoo*
GUreola. ten groenagtig , bet Lighaam <wit gejlippeld ,
4l?PlevPierl" de Borft witagtig.

PI.xliv. On.

(10) Tringa roftro lacvi , Pedibus cinerafcentibus , Re-
migibu^ primoribusferratis. Syft. Nat.YL, Tringa Cinerea*
Remigibus fecundariis baii albis, Re&ricibus quaruor me*
diis immaculatis. Faun. Suec. 150. Canuri Avis. Raj. ^Xrt

(11) Tringa Roftro lacvi , Pedibus virefcentibus , Cor-
pore albo pun&ato, Peftore fubalbido. Fam. Srtec. ip»

DE STRANDLOOPERS. 251

Onder den tytel van klein Waterhoentje , ^

met de Pooten vuilgroen , was deeze van Rud- Afdeel,

beck, onder de Sweedfche Vogelen , afgefchil- T^LI1*

0 0 Hoofd.

derd. De Heer Brisson verbeeldt zig, dat het stuk.

de zelfde Vogel zy als de voorgemelde Plevier, Pleyiet.

dien de Franfchen Witgat noemen : alzo hy

het Lyf wit geftippeld heeft,

(12) Strandlooper met een gladden Beft 9 dePoo-

ten bruin , de Slagpennen bruin > de eerjte met Ltttore^
een witte Schaft. '

Deeze wordt , van fommigen , de zwarte Chali-
dris , van anderen de zwartagtige en van Bris.
son Cbevaïier cendré geheten ; des ik hem bruine
Ruiter noem, toe onderfcheiding van den roo-
den , hier voor befchreeven, waarmede hy, in
grootte, nagenoeg overeenkomt. Van boven is
hy bruin , van onderen rosagtig wit : de Bek
zwartagtig blaauw, de Pooten donker Afchgraauw,
Hy onthoudt zig , gelyk de mceften van. dit
Geflagt, aan de Zee-Oevers en in de Moeraffen
ven Europa.

(13) Strandlooper met een zwarten Bek , de? 00* xm
ten groenagtig , het Lighaam grys , mn onde- Squ^taroU

Gr^auwe

ren wit. plevlcr>

Lïn-

(12) Tringa Roftro !a>vï, Pedibus fusci*, Remigibus;
fuscis Rachi prima: nivea. Faun* Suer, i^t.

(15) Tringa Roftro nigro , Pedibus virefernribus, Cor-
pore grifeo fubtus albido. Faun. t»ec. Pluviaiis cinerea»
Raj. ^Av. 1. p. 72. T. 76,

1. ökel, V. Stuk*

252 Be SCHR Y VINCJ VAN

H# Linn^eus geeft aan deezen den Venetiaanfchen
Afdeel, naam: Brisson brengt hem in 't Geflagt der Kie-
^XLIl. viten, hem noemende gryze Kievit. Gemeen-
stuk. ïyk is hy , by de Autheureu , onder den naam van
Plevter. AJchgraauwe Plevier bekend, en deEngelfchen
noemen hem grey Plover , die van Jamaika Wag-
Tail. In 't Hoogduitfch geeft men 'er den naam
aan vangrawer Keuwit of gr offer Brachfogel , dat
is groote Braakvogel.

Men vindt hem ook aan de Stranden van Eu-
ropa. Hy is van grootte omtrent als de Goud-
Plevier ; de kleur van boven grys-bruin met de
Vederen wit gerand; van onderen uit wit en
zwart-bruin gemengeld : de Keel , Buik en Staart-
pennen wit , de laatften met bruine dwars-ftree-
pen : de Bek en Pooten zwartagtig,

XLIII. HOOFDSTUK.

Befcbryving van't Geflagt der Plevieren; waar
in, behalve den Goud-Plevier, zo der Noord*
fche als Zuidelyke Landen , de gekuifde , ge-
doomde, en anderen, als ook de Piepert,
Schreeuwer, de Mornel, Griel en het Mat-
hoen, zyn begreepen.

Naam. TP\En Geflagtnaam Cbaradrius, dien de Heer
r*~^ Linnjeus gebruikt, vertaal ik Plevier,
om dat de meefte Vogelen van dit Geflagt Ple-
vieren zyn. Die naam is van 't Latynfche
Pluvialis af komftig , 'c welk Brisson gebruikt,

e Plevieren.

253

en zyne zinfpeeling daar op heeft?, dat zy veel

in natte plaatfcn en Moeraflen zig onthouden , Afdeel*

zegt Charleton. De Icaliaanen noemenze Pluu

ero, de Franfchen Pluvier of Plevier, de Duit- SÏUK/

fchers Pulver, de Engelfchen Plover.

De Kenmerken zyn , een rolrondagtigeftom- Kenmer-
pe Bek, de Pooten drie-Vingerig. BRissonkcn*
maakt , in zyn Zeftiende Rang , drie Afdeelingen ,
waar van de eerfte de genen bevat, die den
Bek krom Kegelagtig hebben, gelyk de Trap-
gans ; de tweede de zulk n , wier Bek regt en
uitermaate lang is, gelyk het Mathoen en de
Schol- Aakfter ; de derde die, welker Bek regt en
zeer kort is, doch evenwel aan 5t end dikker,
als in de voorigen. Deeze derde Afdeeling be-
grypt het Geflagt der Plevieren.

't Getal der Soorten is by Linn^us elf, die Soorten,
meeftal onder de vyftien Plevieren van Bris-
son begreepen zyn.

Ci) Plevier met de Keel , den top van 't Hoofd I.
en Borft zwart, het Agter hoofd gekuifd, de Gekuifde.
Rug roodagtig, de Pooten zwart.

Klein noemt deezen de Indiaanfche Kievit ,
Edwards de Indiaanfche Plevier, met een
zwarte Keel, en Brisson, de gekuifde Perfi*
aanfehe. Hy wordt, inderdaad, in Perfie ge-

von-

(1) Charadrius Gula, Pileo, Pe&oreque nigris, Occi*
pire criftato , Dorfo teftaceo, Pedibus nigris. Syfl. JSTatn
X. Gen. 79 Pluvialis Indicus, Pectore nigro. Edw. ^Av*
47. T. 47.

1. Dkel. V. Stuk.

254 BE3CHRY VING VAN

I[. vonden, en de geftalte is nagenoeg als die van

Afdeel. onze Kieviten, hoewel een weinigje grooter.

XLlIi. £je ]^jeur is van boven Kaltanie.bruin , van on-
Hoofd-

stuk. deren zwart ; aan de Bord naar Violet trekken*
de ; aan den Buik wit , de Kop groenagtig zwart;
de Wangen, 't Agter hoofd en de Hals aan de
zyden wit, gelyk ook de Staardennen , die
zwarte tippen hebben: de Bek zwart, dePoo*
ten bruin*

II. (2) Plevier met een zwarte Borjl , het Voor*
^Teperu" b°°fd zwapaj^ig wit gebandeerd , de top van
*t Hoofd bruin, de Pooten geel.

De gemeene naam van deezen is Cbaradrius
of Hiatkala, om dat hy veel voorkomt, zegt
Chak letton y by de openingen der Beeken in
de Rivieren; doch Linkjeus meldt, dat hy
aan de Zee-Oevers in Europa en Amerika ge-
vonden worde. Hy maakt zyn Neft in de
Rotfen , zege zelfs Biussow , en legt Eijeren die
groenagtig zyn, bruin gevlakt, aan 't dikke
end geheel bruin. In de Gebergten van Lap.
land ontmoet men hem zeer veel, wordende van
de Laplanders Pago, van de Sweeden Strand-
Pipare of Piepen geheten. De Engelfchen noe-
men

(1) Charadrius Pecrore nlgro, Fronre nigricanre fafcio.
Ia alba, Vertice fufco, Pedibus luteis. Faun. Snee. 159.
Charadrios f. Hiaticuia. Aldrov. Crn. 1. 20. c. 67 Jonst.
*Av. 166 T. 5$. VVill» Om 230. T. 57. Raj. <stv. uxt
Sloan, Jam. II. T.169. £ 2, ALb, ^Cy< 1, p. 76. T. 8cl

de Plevieren. 255

men hem Sea-Lark, de Brafiliaanen Matwtui; IL

zo dit dezelfde is, gelyk Ray verzekert. Afdeel.

Hy is maar weinig grooter dan een Leeurik: XLIII.

zyn kleur is van boven grys-bruin, zo Brisson sxük/
zege , van wien hy de kleine gebandeerde Plevier
geheten wordt.

(3) Plevier die bruin is , met het Voorhoofd y HL
een band op de Rug en den Buik wit , gelyk ^„1****
ook de zydelingfe Staartpennsn wederzyds ;

de Poolen zwart.

Onder den naam van Alexandrynfche wordt
deeze voorgefteld, die door Hasselqüist in
Egypte, aan het Kanaal van den Nyl, is waar-
genomen.

(4) Plevier , die zwart gebandeerd is aan de iv.
' Borjl, Hals, 't Voorhoojd en Wangen, als

ook de Staart , die geel is ; de Pooten bleek. wer.

Brisson noemt deezen de gebandeerde Virgu
nifche Plevier, doch de Engelfchen geeven 'er
den naam van Schreeuwer aan, en die van Vir-
ginie noemen hem KilLDeer.

Hy onthoudt zig in Noord-Amerika. Op St.
Domingo vindt men ook een zeer fraay geban.

deer-

($) Charadrius fiiscus, Fronte, CollariqueDorfaii , Ab-
domineque albis , Rectricibus lateralibusutrimquecandidis,

Pedibusnigris. J>y?. iVdf.X. Charadrius Alexandrinus. Hau

selq; /f. 255 n. 30. •

(4) Charadrius fasciis Pecroris Colli Frontis Genarum.
que nigris, Cauda lutea fascia nigra , Pedibus pallidis,
$y(l. Ar<n.X.PiuvialisVocifeius.CATiSB. CVw.Lp.71.T71,

h D*fci. V. Stuk.

Beschryving van

IL deerde en gekleurde Plevier, die van Brassdtf
Afdeel, W0Rjc afgebeeld.
XLIIL

Hoofd- (5) Plevier met een zwarte Borft-Jlreep , de
Wenk.br aanwen wit, de Staar tpennen wit

V.

JEgyptius. getipt en z wart gebandeerd , de Pooten blaauw.
Egyprifche.

In de open Velden van Egypte is deeze door-
den Heer HasseLquist gevonden. Brissom
twyfelt , of deeze niet , zo wel als de voorgemel-
de Alexandrynfche 9 de gene zy, dien hy de
gebandeerde Plevier noemt , en als zyne zevende
Soort uit het Kabinet van Reaumür befchryft.

Dezelve is weinig grooter dan een Lyfter s
van kleur boven op 't Lyf grys-bruin, onder
wie: met een rosagtige (treep boven de Oogen ;
een dubbelen Halsband , de een wit , de ander
zwart ; de agt middelfte Staartpennen bruin-grys ,
naar 't end toe zwart, aan de tippen wit; de
twee buitenften wederzyds wit: den Bek zware,
de Pooten rood.

(6) Plevier met de Boijl Roeftklewig , een wit-
te fireep over de Wenkbraauwen en Borft,
de Pooten zwart.

De

(?) Charadrius fascia Pectorali nigrA , Superciliis albis.
Rectricibus apice albis fa-cia nigrd , Pedibus cceruleis.
Syfï. Nat, X. Charadrius ^gyprius, Hassel^ It. 256»
11, 31.

(6) Charadrius Pecrore ferrugineo fascia Supcrcilio-
rum Pectorisque iineari albï , Pedibu» ti\gx\s.Fatm.St*ec* 158.
160. Morinellus. ,Alb. ^v. II. p. 57. T. 61 62. RaJ.
^/Ly. iir.

VI.
Mormel'
lus*

MorneU

i>Ë Plevieren.

De naam van Morinellus , in 't Engelfch Dottrel II.
of Dotter el, wordt aan deeze Vogels gegeven ^T^1*
wegens hunne zotte Gebaarden. Zy aapen > Hoofd-
naamelyk , alles naa , wat de Vogelaar doet , STÜK*
zonder zig over hun behoud te bekommeren ,
eer dat zy met het Net overdekt zyn. Zo
hy zyn Arm uitfteekt, breiden zy hunne Wiek
uit; zet hy zyn Been voort > zy doen het ook;
gelyk Cambden, in zyn befchryving van 't
Ëngelfche Landfchap Lincoln , meldt. Men
kan 'er des nagts, by Fakkel- of Toortslicht, zo
Veel men wil vangen. Op zekere tyden des
Jaars zyn zy op eenige plaatfen van Engeland
gemeen , doch inzonderheid in de MoeralTen van
dat Landfchap. Menvindtze ookinSweeden, en
zy vertrekken gemeenlyk in 't Voorjaar,
over Upsal noordwaards,naar de Laplandfche Bere-
gen , wordende van de Laplanders Lahul geheten.

Deeze Vogelen verlaaten tweemaal 's Jaars;
in April , naamelyk , en Auguflus , de Moeras*
fige plaatfen , en verzamelen zig troepswyzeop
de Bergen. De reden die? Verhuizing hangt af
van hun Aas. Diestyds is daar iets te vinden %
't welk hun behaagt , en , om zulks met zekeiv
heid te weeten , heb ik de Maagen van veeleo
open gefneeden , en daar in, meeftendeels , eeni-
ge kleine zwartagtige Torretjes gevonden 9 ondet
anderen ook Rupfen of Houtwormen ( Coffi)
en kleine Aardflekken ; zegt D. Lister

In

(*) Raj. Synops. lAymtn* p, %x%
i- Dï£l. V. Stuk. R

*58

Beschryving van

stuk. veel. Ook komen zy tegen den tyd van den
Wyn-Oogft en doen aan de Druiven vee! fchade.
Men vindt 'er, jaarlyks, groote menigten van
in Beauce, vooral omftreeks Chartres: zy wor-
den zo vet, dat menze naauwlyks kan vervoe-
ren , zonder te bederven. De Franfche naam
is van dergelyk een zot gedrag als de Engel,
fche afkomftig: hunne nieuwsgierigheid, om
te zien wat de Vogelaar doet, brengt hun in
de knip. Bovendien , als men 'er gedood heeft
met Schietgeweer , verzamelen de overigen zig
rondom de gefchootene , en geeven den Land-
man gelegenheid , om op nieuws een goeden
Scheut te doen.

De grootte is omtrent als een Lyfter of
Spreeuw; de kleur van boven bruin-grys, met
de randen der Veeren , gelyk ook het Lyf van
onderen, rosagtig , zegt Brisson, doch aan den
Buik wit, alwaar het Mannetje een zwarte plek
heeft. Agter de Oogen loopt een wit-rosagtige
ftreep. De Staartpennen zyn grys , aan de
tippen bruin, doch de vier buitenften, weder-
zyds, wit aan 't end : de Bek zwart, de Peoten
bruin.

VII.

(7) Plevier met een zwarte Borft , den Bek aan
Jt grondjtuk bultig, de Pooten Jfcbgraauw.

Groe-

(7) Charadrius Pe&ore nigro , Roftro bafi gibbo , Pedibus

ci-

\Aprkarius,

Noordfche

Goud-Ple-

vier,

de Plevieren, 259

Groene gevlakte Plevier met een zwarten ffi

Buik wordt deeze van Edwards geheten. Lin- Afdeel-

XLIII

hadt hem 9 in de befchry ving der Sweed- HooFD"_
fche Vogelen, zwart-geele Plevier getyteld; stuk,
thans noemt hy denzei ven Apricarüis , omdathy
veel in de dorre Velden huisveft. De Oelan-
landers, zegt hy, noemen hen Alwargrin, de
Smolanders Myrpitta en de Sweeden Ackerhoens.
De Engelfchen, aan de HudfonsBaay , geeven
'er den naam van Hawks Eye of Haviks-Oogaan.
Brisson noemt hem Goud- Plevier van de Hud-
fons-Baay.

Deeze Vogel onthoudt zig zo wel in 't Noor-
delyk deel van Amerika als van Europa. Hy
heèft de grootte van een Tortelduif : zyn kleur
is van boven zwartagtig met Oranje-geele vlak-
ken, van onderen zwart. Op 't voorfte van
den Kop heeft hy een witte ftreep , die boven
de Oogen en langs de zyden van den Hals zig
uitftrekt , omvangende den Onderhals. De Staart*
pennen zyn met bruin en zwart overdwars ge-
flreept: de Bek en Pooten zwart.

(8) Plevier met de Pooten Afcbgraauw 9 het VTIL.
Lighaam zwart en groen gevlakt, van on- Goud-pie-
deren witagtig. vicr'

Van

cinereis. *yfl. Nat.X. Charadrius ni^ro lurefcenre vanegarua.
Pectore nigro. Faun Snee. 156 her Oei. 72. PJuvialis vi»
lidis macuiarus, Ventre ni£ro Edw. *Av. 140. T. 140.

(%) Charadrius Pedibus cinereis , Corpcre nigro s\n&U
que maculato , fubtus albido. Faun.Suec. 157. Piuvialis
viridii. Will. Om. 229. T 57. Raj. ^Ay. m. Sloan,
cJ*m. II. p. 113. T. 269. f. I. ALB. ^Ay, I. p. yL T,7$,

I. Dekl. V.Stuk, R 2

2<5o Beschryving van

II. Van veelen wordt deeze de groene Plevier ge-
Afdeel. noemd, gelyk de Engelfchen ook doen, doch
XLIIL ^e pranfchen noemen hem Goud-Plevier* we-

HOOFD-

stuk. gens de geele vlakken, waar mede hy getekend
is, en de Spanjaarden Dorado. In Icalie en
Duitfchland is hy, in 't algemeen, by den naam
van Plevier bekend ; hoewel de Duitfchers hem
ook groote Braakvogcl of Braebfogel, en groene
Kievit noemen, 't Schynt dat de kleur in 't ee-
ne Land geeler, in 't andere groener zy: ook
verfchilt die , waarfchynlyk, naar den Ouderdom
en 't Saizoen.

Ray vergelykt hem, in grootte, by een
Kievit, anderen by een Duif. De kleur is,
volgens Brisson, van boven zwartagtig met
geele vlakken, hoedanig eenen Linnjeus 'er
ook in Sweeden vondt ; doch in een ander was
de kleur groenagtig geel. Ray geef c 'er een zwarte
kleur aan, met geelagtig groene vlakken daardoor
verfpreid. Het Lyf is van onderen grys met geele
vlakken: de Staartpennen zyn zwart, met geelagti-
ge dwars-ftreepen : de Bek en Pooten zwartagtig.

Het Vleefch van deezen wordt, zo wel als
dat van den Afchgraauwen of graauwen Plevier,
voor ongemeen fmaakelyk gehouden.

IX. (9) Plevier die grys is, met twee Slagpennen van
^musï* den eerfien rang zwart , in 't midden wit ;
GrjeU^ den Bek fcherp , de Pooten AJchgraauw.

De

(9) Charadrius grifeus, Remigibus primoribus duabua
nigris, medio jtftis, Roftro acuto, Pcdibus cniercis, Sy(h*

Pl. xliv

de Plevieren.

1(51

XLIII.
Hoofd-
stuk;,

De naam Oedicnemus , die door de Ouden aan jj#
deezen Vogel gegeven wordt , ziet op de dikte Afdeel.
zyner Pooten effen onder de Kniejen. In 't
Franfch heeft men hem ook Oftarde of Oftarde-
au en Bitarde geheten , doch hedendaags is al-
daar zyn naam Courly de Terre of Land- Wulp ,
gelyk hy, by de Engelfchen, Berg- of Steen.
Wulp, Stone-Curlew , getyteld wordt. De Ita-
liaanen noemen hem Coruz, de Duitfchers Triel
of Griel 9 en wy fomtyds Doomjluiper.

In grootte overtreft by zelfs de Goud-Ple-
vieren. Van boven is de kleur vaal-grys , van
onderen vaal; de Veeren overal in 't midden
bruin : een vaalagtig witte band boven en on-
der de Oogen , welker kringen geel zyn ; de
Bek geelagtig, aan 't end zwart; de Pooten
groenagtig geel, zegtBRissoN. Men vindt hem
zo wel in de Nederlanden als in Engeland,

(10) Plevier die van boven zwart is , van on-
deren wit, de Bek zwart en langer dan de top»s9

X.
Him&n*

Kop, met zeer lange roode Pooten.

Zeer veel is deeze in geftalte verfehiilende van
de Plevieren; weshalve de Heer Brisson 'er

ook

Nat. X . Oedicnemus. Bell. *Ay. Raj. *Ay* 108. n«
4 Alb. kAv. I p. 66, T. 69. Charadriu*. Gesn. >A>m
2f6. Charadrius Kervari. HasseLqtjist. It. 210. n. 32, an?

(10) Charadrius fupra niger, fubtus albus , Roftro nï-
gro Capite longiore, Pedibua rubrislongiffimis. Syfl- Nat.
X. Charadrius Autumnaiis. Hasselq,. her. 253, n. 29.
Himamopus. Sibb. Scet. .. T, u, 13, Raj. <C&
Aldr. Om. 1. 20. c, 30»

LDeil. V. Stuk. R 3

Mathoen.
Ph XLIVj
iïg. 6 .

262 Beschryving van

II. ook een byzonder Geflagt van gemaakt heeft
Afdeel. onc]er jen naam van Himantopus, waar by hy
Hoofd ^en ^uc*en bekend was , uit hoofde van de
stuk. buigzaamheid zyner Pooten ; en hy noemt hem,
wegens de ongemeene langte derzefven 3 in 'c
Franfch EcbaJJe. De Engelichen heeten hem
ook Langpoot, en die van Jamaika roodbeenige
Kraanvogel. Wy geeven 'er den naam van
Mathoen aan.

Deeze Vogel onthoudt zig in 't Zuiderdeel
van Europa , en hierom hebben fommigen hem
de groote Ruiter van Italië geheten. Zyn kleur
is wie, de Rug en Wieken zwartagtig groen,
het Agterhoofd zwart ; de tien middelde Staart-
pennen wit Afchgraauw , de buitenften byna ge-
heel wit: de Bek zwart, de Pooten Bloedrood.
Hy onthoudt zig aan den Oever der Zee , en 't
fchynt dat hy ook op de Kuft van Koromandel
gevonden worde ; ja zelfs in Mexiko des Win-
ters , alwaar hy Comaltecatl geheten wordt.

XI. (n) Plevier met de Slagpennen , Borft, Buik
Doonw en P°otm zcwart 9 de Staartpennen half wit ,
Wiek. de Schouderen gedoomd.

PI. XLIV.

7* Deeze laatfte byzonderheid verftrekt tot een
zeer duidelyk Kenmerk van deezen Vogel , dien
Hasselqüist in Egypten waargenomen hadt.

De

(n) Charadrius Remigibus Pe£ore Abdomine Pedi-
busque atris , Redfoïcibus dimidiato albis , Humeris fpi-
nofifl Syfl. Nat. X. Charadrius fpinefus. Hassel^ Itié*
ï6q. 2JO.

DE PLKVIEREK. 263

De Heer Biusson vergelykt 'er mede, zynen n.
gedoomde of gewapende Plevier van Senegal * Afdeel,
door Adanson aan Reaömür gezonden, waar j^j^*
van hy de Afbeelding en befchryving geeft, als stuk,
volgt.

De grootte is omtrent als die van den Goud-
Plevier, doch hy is gekuifd, gelyk de Perfiaan-
fche, Vanboven is de kleur grys, van onde-
ren vaal- wit; die van den Kop en Kuif , alsook
van de Keel Zvvart: hy heeft een vlak van die
kleur , als een Hoefyzer , op 't midden van den
Buik : de Staartpennen zyn vaal-wit met zwarte
tippen : de Bek en Pooten zwart. Op de kant
der Wieken heeft hy een fcherpe Doorn of
Spoor, van een half Duim lang. Men vindt
hem in 't Land aan de Rivier van Senegal.

XLIV. HOOFDSTUK.

Befchryving van 't Geflagt der Kluiten , ge-
naamd Recurviroftrse , om dat hunne Bek op-
waards is gekromd.

Onder den Geflagtnaam Recurviroftra be- Naam.
trekt LiNNiEüs zekere Vogelen, die de
Italiaanen Avofetta noemen, en waar aan wy den
naam van Kluit geeven. De Latynfche naam
drukt zeer wel hun voornaame Kenmerk uit,'
't welk beftaat in de kromte van den Bek op.
waards , zodanig dat dezelve naar een Gieter
gelykt , waar mede de Matroozen het Zeil nat
1, vzu. v. Sïu^ R 4 maa.

264 Beschryving van

j[# maaken, zynde een foort van geutswyze kroni-
Afdeel. me Schepper, en deswegens geeven de Engel ^
XL IV. fchen den naam van Scooper aan dcezen Vogel ,
stuk " dien de Sweeden Skjaerflaecka heeten.
Kenmer- Brisson heeft hem in zyn laatfte Rang ge.
ken' plaatft, en het is by hem, op één naa, de allerlaatfte
onder de Watervogelen , tot welken deze , we-
gens zyne Palmpooten, fchynt te behooren. De
drie voorfte Vingeren , naamelyk , van zyne
Pooten , zyn door Vliezen geheel vereenigd,
de vierde en agterfte is 'er van afgefcheiden,
Zyn Pooten ftaan omtrent het midden , en zyn
langer dan het Lyf. De Bek is ongetand , dun ,
zeer lang , horizontaal plat en opwaards ge-
kromd.

Soorten. Men kent van dit Geflagt maar ééne Soort :
als

I. (i) Kluit die wit en zwart lont is.
^vofetta.

Kluit- Geheele troepen van deeze Vogelen komen

Pl XLV

*• ' t^en ^en Ginter op de Zee-Oevers van Enge-
land by een, en vertrekken van daar na een
verblyf van een of anderhalve Maand, 't Schync
dat zy hun Voedzel aan 't Strand , of in Moe-
raflïge Valeijen , hebben van Infekten of Schulp-
viflchen. Men vindtze ook, doch zeer zelden,
op 't allerzuidelykfte end van 't Eiland Oeland,

aan

(i) Recurviroftra alho nigroque varia. Syft. Mat. X.
Gen 80. It. Oei. 89 Faun. Suec. 137. Avofetra t Re.
curviroftra. Gesn. ^t>. 2p. Aldr. Orn. I 19. c. 64.
Will, Crn 240 T 60. Raj. n7. Mars. Banuk.
5 p. 72. 1\ jf. Alb. sAy* I p 96 X. ïdi»

DE KLUITXN.

265

aan de Kuft van Sweeden , in de Ooftzee, gee- II.
gen. Zy broeden zelfs in de Nederlandfche
Duinen, en vertrekken naar Italië , zo Linn/eus hoofd^

Het Lighaam is veel grooter dan dat van een
Kievit, zynde, van 'c end des Beks tot aan 't
end van de Staart , omtrent anderhalf Voet lang,
de Bek vierdhalf Duim. De kleur van 't Lyf
en de Staartpennen is wit , doch zy hebben het
bovenfte van den Kop en Hals , een ftreep van
de Schouderen tot aan de Stuit, en eenfchuin-
fen band op de Wieken, zwart. De Bek, die
in een zeer dunne , fcherpe , doch buigzaame
punt uitloopt, en opwaards fcheppende ftaat,
is zwart : de Pooten zyn blaauwagtig.

Men heefc uit het zeggen van Ray, dat hy
geen anderen Vogel ooit gezien had , in welke
de Bek dus opwaards was gekromd, al te vaar-
dig beflooten ; „ dat de Kluit de eenigfte be-
„ kende Vogel in de Wereld zy , wiens Bek
„ krom omgeboogen na boven flaat
Immers men vindt niet alleen een Laplandfchen
Snep , die zeer duidelyk een dergelyken Bek
heeft, en door de Pooten t' eenemaal van den
Kluit verfchilt ; weshalven hy ook voorheen 3
van Linn^us , onder de Sweedfche Vogelen ,
met den zelfden Geflagtnaam was benoemd ge-p

(*) Watsons Dierlyke Wereld. Amfterd. tj6i. blads*

meldt.

STUK.

weeft

I. Dehl. V. Stuk,

R 5

256 Beschryving van

]j¥ weeft (f) : maar bovendien is 'er thans een
Afdeel. Vogel bekend , dien men de Tolk noemt , on-

XLIV. jer je Strandloopers behoorende, wiens Bek,

Hoofd^ _ .

stuk. z0 Brisson aanmerkt , eer een weinig naar
boven omgekromd is , dan regt (|).

Looper» De Heer Moshring geeft aan den Kluit den
Geflagtnaam van Trocbilus , maar die naam is
van de Ouden gegeven aan een Vogel , die den
Bek kort en regt heeft , de Pooten of Voeten
zeer gelyk aan die van den Kluit, Brisson
heeft deezen 'er , onder den Geflagtnaam van Cor-
rira , Coureur of Looper , op laaten volgen ,
als de laatfte Vogel in zyn Samenftel. Aldro-
vandus hadt hem Tdbellaria of Briefport gehe-
ten. Hy is van boven ros, van onderen wit,
hebbende een geelen Bek en loopt zeer fnel.
Men vindt hem in Italië.

XLV. HOOFDSTUK.

Befchryving van 't Geflagt der Schol-A akst e-
teren , in 't Griekfcb Hsematopi , om dat hun-
ne Pooien bloedrood zyn> anders Oeftervangers
genaamd.

Naam. T iNN-fius geeft den Geflagtnaam van Hama-
J— ' topus aan Vogelen , die men by de Ouden
reeds , wegens de roodheid hunner Pooten ,

dus

(f) Hecury'troftra Pettore Croceo. Faun* Snee. 138. Zie
bladz 2$4 hier voor.
(j) Tr'tngii Inttrfra* Zie bladz. 244.

de Schol- Aaksters. 267

dus genoemd vindt, en die grootelyks verfchil- jj#

len van het Machoen , door hun genaamd Hi- Afdeel.

mantopus , gelyk onze Af beeldingen aanwyzen.

Men geeft hun , in 't Franfch en Engelfch , stuk"

gemeenlyk den naam van Zee-Aakfters , doch

wy noemen hun, ik weet niet om wac reden,

Schol Aakfters. Brisson geeft 'er den Geflagc-

naam Oftralega of Hunner , dat is Oefïervan-

ger aan. De Gothlanders noemenze Marfpitt,

de Oelanders Strandskjura, zege Linn^us.

Hunne Kenmerken zyn, volgens deezen Au- Kenmet-
theur; de Bek famengedrukt , aan de punt egaal keo*
gewigd : de Pooten drie- Vingerig , niet gepalmd.
Volgens Brisson is de Bek regt, zeer lang,
aan de zyden plat , aan de punt dik uicloo-
pende.

Men vindt 'er maar ééne Soort van ; naa- Soorten,
melyk

00 Schol Aakjler. 1

Oeftervaa-

Deeze Vogel wordt aan de Wefl>Kufl: van ger.
Engeland in menigte gevonden. Hy komt ook XLV-
aan de Stranden van S weeden en Noorwegen f ^
voor; ja men vindt hem niet alleen in Vrank-
ryk en Italië, maar zelfs in Noord -Amerika , en

het

(1) Haematopus. Syft. Nat. X. Gen, 8r. h. Oei. 83.
Faun, $vec. 161 Beix,*X>. 18. Orn. I. 20. c Jl. WiLL.
Om. 220. T, 56. Raj. ^A>. 10^. Alb. L p. 74.

T. 78. Catesb. Car. I. p. 8?. T. 85.

!• DfcfiL. V. Stuk.

2<J8 BESCHJtYVXNG VAN

Afdeel ^Ct ^c^nt ^e ze^e te zy° 9 we^en Feuille'e
* in Zuid-Amerika waarnam en befchreef , onder

Hoofd- den naam van Zee-Vogel , genaamd Hamatopus.
stuk. Oefiers , Moffelen en Zee - Slakken zyn het
Aas , 't welk hy aan de Stranden vindt , en zyn
Bek is zeer bekwaam om de Schulpen , ihoe
digt ook fluitende, te openen of aan ftukken
te breeken* Ik vind aangemerkt , dat hy niet
eetbaar zy, om dat zyn Vleefch te wild van
fmaak is.

De geftalte is , gelyk de nevensgaande Af-
beelding toont, omtrent als die van een Aak-
fter: de grootte en kleur als een Bontekraay.
De langte van den Bek is drie , die van 't Lyf
agt en een half, die van de Staart tuffchen de
vier en vyf Duimen. Hy heeft de Pooten veel
korter en dikker dan de Steltloopers in 't alge-
meen. De Kop, Hals, Rug en 'tend van de
Staart, zyn zwart ; doch de Borft en Buik,
het midden der Wieken en de Stuit, zyn wit:
de Oogkringen geel , de Oogleden , Bek en
Pooten, £oode

XLVL

DE WATERHOËNT JES.

269

XLVI. HOOFDSTUK.

ïï.

Afdeel;

XLVI.

HOOFD*

Befcbryving van 't Geflagt der Waterhoentjes, stuk#
't welk de Koeten , de Poule Sultane of Pur-
pervogel , en de Scherpwieken , genaamd Chi»
rurgyns, hemt.

"O en Geflagt van Vogelen, dat Linn^eus met Naam,

den naam van Fulica of Koeten doopt,
geeven wy den tytel van Waterhoentjes aan,
om dat de meelten van dit Geflagt dien naam
draagen. In de Samenftelling , naamelyk, van
hetzelve , is zo zeer niet gelet op de Pooten ,
als op den Bek, en dit maakt, dat 'er, behal-
ve de Koeten, die Brisson tot de Zwemvoge-
len betrekt , ook zódanigen , welker Pooten ge-
heel onbekwaam tot zwemmen zyn , en die hy
Jacana noemt , in zyn begreepen.

De Kenmerken dan , der Waterhoentjes , be- Kenmer-
ftaan , volgens Linn^üs ; in een Bek die ver-kcD'
hevenrond is; hebbende de Bovenkaak meteen
rand over de Onderkaak gewelfd , de Onder-
kaak agter de punt bultig: den Kop van voo-
ren kaal ; de Pooten met vier Vingeren , die
min of meer gelobd zyn ; dat is , in fom-
migen met ingefneden Vliezen aan de kanten
bezet.

Brisson maakt , in zyn Agttiende Rang , twee
Afdeelingen , waar van de eerfte de zódanigen
bevat, welker Vingeren met enkele gefplceten

z. DtttL, v.stuk, yiie-

27°

Beschryving van

H. Vliezen bezet zyn ; de tweede zodanigen , die

Afdeel. ujtgerande Vliezen aan de Vinders hebben.

XLVI, j de eerfte Afdeelins; is alleenlvk het Geflapt
Hoofd- 3 ' 0

stuk. der Waterhoentjes begreepen ; in de andere

dat der Strandlooperen met Koete.Pooten , hier
voor gemeld (*), en dat der Koeten.

LinnjEüs heeft in dit Geflagt vier Soorten,
waar van de eene door Brisson onder zyn Wa-
terhoentjes, de andere onder de Koeten ge-
bragt is; aan de derde geeft hy, onder den naam
van Porpbyrio , een byzonder Geflagt ; de vier-
is onder de Jacana's geplaatft.

Soorten,

Fulica at ra.
Koer.

(1) Waterhoen met het Voorhoofd kaal , het
Lyf zwart , de Fingeren gelobd..

Dit is onze gemeene Koet, die van deSchry-
vers , in 't algemeen , Fulica geheten wordt,
wegens zyne Roetagtige kleur , of men geeft
'er den Grickfchen naam Phalaris aan ; maar de
hedendaagfehe Grieken noemen hem Loupha ,
de Italianen Folega , de Switzers Belcbinen of
Belch , de Duitfchers Water- of Rietboenije , en
fommigen Florn, Pfaffe, Zapp of BleJJing; de
S weeden Blaos-Klacka , de Deenen Bles-aand.

In

(1) Fulica fronte calva, Corpore nigro , Digitis lobatis.
Syfl. Nat. X. Gen. 82. Fulica Fronte calvd xquaü. Faun.
Snee. 130. m Fulica Bell. ^Ay. 36. b. Gesn. ^A.y% 390.
Aldr. Om. 1. 19. c. 13. Will. Om. 239. T. 59 Raj.
^y. 116. Mars. Danub. 70. T. 33 Alb. I. p.
79. T. 83. Hasselq; Acl. Upf. 175-1. p. 22. lün. 262.
(*) Zie bladz. 245-.

de Waterhoentjes. 271

In 't Engelfch noemc men hem Coot : in 't yj
Franfch Foulqne, Morelle of Judelle. Afdeel,

De Koeten zyn in de Noordelyke deelen van XLVI.
Europa zeldzaam, doch gemeener in Vrankryk, ^tukT
alwaar zy overwinteren. Zy onthouden zig
op Rivieren, Meiren en Slooten,eeccnde Zaad
en Kruiden , en zwemmende byna altoos of
loopende langs het Water. Men vindtze byna
nooit op 't Land , en hun Nefl: zelfs , dat uit de
Bladen van Gras of Riet is famengefteld , heeft
geen andere vaftigheid dan het Riet, waar ia
het gemaakt wordt, om niet met den Stroom
weg te dry ven.

De grootte van den Koet is ongevaar als een
middelmaatig Hoen , waar van de geftalte ook
niet veel verfchilt. Ray fchryft hem de zwaarte
van vier-en-twintig Oneen toe. De kleur , zegt
hy, is overal zwart , doch aan de Borft en
Buik bleeker en Loodkleurig. Brisson zegt,
dat hy van boven donkerer, van onderen blee-
ker Afchgraauw is , de Kop en Hals zwartagtig,
de randen der Wieken wit. Boven den Bek,
die anderhalf Duim lang en witagtig blaauw is,
verheft zig een Vleezige, zagte, gladde bult,
die men hunnen Kaalkop noemt. De Pooten
zyn bruinagtig , en hebben , aan ieder Lid der
Vingeren, een foort van rond Vlies, aan beide
zyden.

Een grooter Soort van Koet , die door Lin- Groore
NjEüs te voort n onder den naam van allerzwart-

%

l. Dêf.l, v. Stuk*

c

272 Beschryvino van

TI. fie was te boek gefield (*) , wordt van de Fran-
Afdeel. fchen Macroule, en door die van Parys Diable
XLVf. fa Mer geheeten. De Engelfchen noemen hem
stuk?" eenvoudig groote Koet of Bald-Coot, wegens
zyne ftoutheid. Dit fchynt de geen te zyn,
dien Feuille'e aan Rio de la Plata vondt , en
waar van hy een omftandige befchryving geeft,
zeggende , dat dezelve zeldzaam is in dat Land,
en zeer gelykt naar de Europifche , uitgeno-
men den Kop (f), wiens Kaalheid wit is. Men
vindt egter zodanigen ook, in Europa.

Ray maakt gewag (|) van een Mexikaanfcben
Koet , dien Brisson voorftelt als eene derde
Soort. De Mexikaanen noemen denzelven
Toho alcoachillin. Hy komt in alles overeen
met den voorgaanden , behalven de kleur , die van
onderen, als ook aan den Kop en Hals, paarfch
is , van boven bleekgroen , met Hemel fchblaauw
en vaal gemengeld: de Bek fneeuw-wk, doch
aan 't end geel.

(2) Waterhoen met het Voorhoofd kaal , het
Lyf zwart, de Fingeren eenvoudig.

Deeze is 't , waar van Brisson zyn Geflagt

van

(*) Linn. Syff. Nat. Ed. VI. Gen. 71. Spcc. 2.
(f) FEUILLE'E. Obf. Pbyjïq. p. 2j6.
f|) Synopf. .Ay. p. 117.

(2) Fulica Fronte calv&, Corpore Digro , Digltis firn-
plicibus. Syfl. Nat. X. Gallinula Chloropus. Alb. ^Ar*
11. p. 66. T. 72. & HL p. 86, T. 91. Raj. ^ty. nj.

H.

Orforopus*
Warer-
boenrje,

PI XLV.

de Waterhoentjes. 273

van Waterhoentjes maakt, gelyk de Schryvers ué
hem ook genoemd hadden Gallinula Chloropus, Afdeel
dat is Groenpoot. De Duitfchers noemen hem gjj^^
Rohrblafchen ; de Poolen Kohofska: de EngeL stuk/
fchen gemeene Water-, Meir-, of Moeras-Hen.

Deeze Vogels zoeken , gelyk de Koeten , hun
Voedzel in het Kroos en Kruid , dat in de Ri-
vieren en Meiren van Europa groeit. Zy maa*
ken hunne Neflen in Geboomte of ruigte aan
de kant van 't Water. Hunne Eijeren zyn aan
9t eene end fcherp , groenagtig wit , met roode
Vlakken getekend, Zy roeften op de takken
van Geboomte of op dikke Rietftaven : zy vlie-
gen met hangende Pooten: onder 't zwemmen
ligten zy de Staart op , zo dat derzelver witheid
zig vertoont. Zy worden zeer vet en zyn een
fmaakelyke Spyze 9 niet minder geagt dan de
Winter- Talingen.

De Waterhoentjes zyn veel kleiner dan de
Koeten: Ray geeft vyftien Oneen gewigts aan
't Mannetje en twaalf aan 't Wyfje. De kleur
van 't eerftgemelde , hier voor afgebeeld 9 is
van boven bruinagtig, van onderen donker Afch-
graauw , met witte Streepjes gegolfd : de Kop ,
Hals en Borft , zwartagtig , de randen der Wie-
ken wit : een rood Vliesje boven op den Kop ;
de Staartpennen donker bruin: de Bek rood,
aan 't end geelagtig : de Pooten groen , met een
rooden Band boven de Knie* Het Wyfje ver-
fchilt alleen , doordien het de Keel wit en
de golfswyze ftreepjes van onderen zigtbaa-
i.debl, v.STVJt# M S rer

274 Beschryvinc van

II. rer heeft, hoewel zy ook, over 't geheel , blee-
Afdeel. ker is#

Hoofd twee anc*ere Waterhoentjes heeft Bris-

stuk. son, waar van de eene kleiner , de andere groo-
ter is dan deeze. De kleine wordt in Vrankryk,
de groote by Bononie , in Icalie , gevonden ;
alwaar de Ingezetenen 'er den naam van Por*
zam aan geeven. Ik geloof dat men ze , op 'ü
hoogft , als Verfcheidenheden kan aanmerken van
deeze Soort.

IIL

(3) Waterhoen met het Voorhoofd kaal , het

Tcrphyrio. Lyf Violetkleur , de Fingeren eenvoudig.
Poule Sul-

tane.

Deeze Vogel wrordt van de Ouden bcfchree-
ven onder den naam \m Porphyrio y die van de
Kleur afkomftig is; doch men noemt hem, he-
dendaags , gemeenlyk Poule Sultane. De Spaan-
fchen geeven èr den naam aan van Telamon,
de Mexikaanen noemen hem Qiiachilton en fom-
migen TacaciutlL In Duitfchland wordt hy,
niet oneigen , Purpervogel geheeten.

Met weinig zekerheid iprak men nog onlangs
van den Porphyrio , dien Gesnerus en Aldro-
vandüs bekennen nooit gezien te hebben, en
Ray twyfelde of 'er zulk een Vogel ware.
De Heer Perrault verzekert , ondertuflchen ,

dat

($) Fulica Fronte calva , Corpore violaceo , Digitis
fimplicibus. Syfï. Nat. X. Fulica major , pulla , Froute
Cera coccinea oblongo - quadrata. Brown. jam. 479.
Porphyrio. Alr. ^£>. III p. 79. T 84. Raj. ^*.ii<5«
O. Ij. EDW ^V. 87. T. 87. DüDART. ^{ft. III. p.

de Waterhoentjes 275

dat de thans bekende Poule Sultane die Vogel n.

zy, waar van de Schoonheid door de Ouden *FDEEL-

zeer geroemd werdc en gebruikt toe verfiering

van hunne Tempels en Paleizen* Men vindt stuk:.

hem zo wel in Ooitindie, als in Zuid-Amerika, JW*

zynde 'er van Cayenne aan den Heer Reaumur j# *****

gezonden.

De grootte is ongevaar als die van een Hoen ;
doch de geftalte zweemt meer naar een Gans.
Hy heeft den Bek Kegelvormig , dik en aan de
zyden plat; een kaale plek op 't Voorhoofd,
die donker- rood is. De kleur is van boven don-
ker groen, van onderen , gelyk ook de Kop en
Hals , glanzig Violet ; de Keel blaauwagtig ; de
Staartpennen donkergroen , doch de Stuit wit.
De Bek is rood gelyk ook de Pooten , welker
Vingeren t'eenemaal zonder Vliezen zyn.

Plinius meldt , dat de Porphyrio , gelyk de
Pappegaaijen , het Eeten met zyne Pooten aan
den Bek brengt. Sommigen der Ouden hebben
hem blaauw genoemd, anderen groen. Men
vindt 'er in Amerika één, die van den voor-
gaanden alleen verfchik , doordien hy den Kop
zwart heeft. Een is 'er aan Reaumur gezon-
den, van even de zelfde kleur, doch niet groo-
ter dan een Poelfnep zynde; als ook een groene,
van onderen wit, met de kaale plek op den Kop
gcelagtig , zo wel als de Kop en Pooten.

Behalve deeze Amerikaanlche heeft Brisson
in dit Gefiagt van Vogelen verfcheide Europi-
fchen gebragt : naamelyk, een bruinePoule Sulta-

I. Dkkl. V. Stuk. Sa UC ,

276 BesCHP. YVING V A

II. ne, die van de Duitfchers Glutt; een rosagtige,
Afdeel. Heggefcbaar geheeten wordt ; een roffe , ge.
Hoofd" naamd Scbmirring ; een geflippelde die zy MatU
stuk. kern , en een gevlakte die zy Deffyt noemen.
Poule Deeze allen hebben omtrent de grootte van een
Sultane. poe[fnep j 0f ZyD wat fcieinder , en hunne Le-
vensmanier is nagenoeg de zelfde. Zyn ne-
gende Soort, van de Hudfons-Baay , behoort
tot de Rallen , gelyk wy (traks zien zullen.

IV.

Sptnofa.
Scherp-
wiek.

(4) Waterhoen met het Voorhoofd Wrattige
het Lyf bont , de Schouderen met Doornen
gewapend , de Vingers eenvoudig , de agterfte
met een zeer lange Nagel.

Deeze Amerikaanfche Vogel , die van Ed-
wards , onder den naam van Waterhoentje met
gefpoorde Wieken, afgebeeld wordt, is van den
Heer Brisson gebragt in een Geflagt , waar aan
hy den Brafiliaanfchen naam van Jacana geeft,
en waar van de onderfeheidende Kenmerken in
zyn zeventiende Rang zyn , een regte Bek, die
naar de punt toe dik uitloopt , en zeer lange
Nagelen. De zodanigen , van dit Geflagt,
welker Wieken met Spooren zyn gewapend,
noemt hy Cbirurgyns , en dus heet deeze , die
zyn vyfde Soort is , de bonte Chirurgyn.

In grootte en geftalte komt hy omtrent met

den

(4) Fulica Fronte carunculata p Corpore variegato,
Humeris fpinofis , Digiris fimplicibus 3 Ungue poftico
longiOiino Syfl. Nat X. GaJlinula Alis Cornubus dona-
tis. Edw. sjAv. 48. T. 481

de Waterhoentjes. 277

den Mornel overeen. De kleur is van boven jï.
bruin-paarich , van onderen wit : het Voorhoofd Afdee&.
meteen drievoudig Oranje-rood Vlies bekleed; j^^d-
een witte Streep boven de Cogen : een zwarte stuk.
Band door de Oogen en langs den Hals uitge-
ftrekt : de Slagpennen groen , aan de tippen
zwart gerand; de Staartpennen bruin-paarfch: de
Bek Oranje-geel 3 de Pooten blaauwagtig.

Ik geef de Afbeelding van een Vogel uit het Bruine Chi-
Geilagt der Jacana's, die de bruine Chirurgyn pj^xLV,
gehecten wordt, zynde van 't Eiland St. Do- 4-
mingo af komftig, hoewel hy zig ook in Mcxiko
en Brafil onthoudt. Ray hadt 'er reeds , onder
den naam van Tohualcuachili of Caput Chili noc-
turnum, uit Hernandez melding van gemaakt,
en Charleton noemt hem Gans van Chili of
NaguKop: een Vogel, zegt hy, van een ver-
wonderlyk maakzel. 3, Aan het grondfluk of
„ den wortel des Beks,naamelyk, heeft dezelve
»j zekere Krans of Kraag; die in drie punten is
j, verdeeld, maatig dik in het bovenfte gedeelte
„ en roodagtig geel van kleur. Uit den voor-
„ kant der Wieken fpruiten twee gedraaide
3, Stekels > waar mede deeze Vogel zig tegen
3, anderen 3 die grooter en fterker zyn , kan
1, verdedigen. De onzen noemen hem , de
3, gefpoorwiekte Gans van Amerika. Zulk een
33 leeft 'er tegenwoordig in St. James Park
3, die zeer tam is en gemeenzaam met de Men-
3, fchen." Deeze is,egter5 zo groot niet als de
Mornel , naar Brisson getuigt ; en hy heeft
I. Deeu V,Siuk< S 3 flegts

278 Beschryving van

H t flcgts de grootte van een Spreeuw , volgens Ray,
Afdeel, die zegt, dat zyne woonplaats is in de zoute

XL VI. Mejren van Amerika.
Hoofd-
stuk. ^^^<^^^^^<&<^^4><q^

XLVII. HOOFDSTUK.

Befcbryving van 9t Geflagt der Rallen , zo Wa-
ter - a/^Land vogelen , tot welken de Kirr-Meeuw
behoort.

Naam. T\e Gef agtnaam Rallus of R all , in 't Franfch
XJ Rajle of Rdle, in 't Engelfch Rail , heeft
zynen oorfprong van het fnel locpen eeniger
Vogelen , daar men anders den naam aan geeft
van Kwartel-Koning. Men onderfcheidtze in
Land- en Water Rallen , waar by Linisleus nog
cemge Soorten gevoegd heeft , die door Buis-
êon onder andere Geflagten zyn t' huis ge-
bragt.

Kenmer- De Ker merken zyn : een Bek aan den Wor-
tel dikft, famengedrukt, boven op dunner uit-
loopende naar de punt toe, zonder oneffenhe-
den , fpits : de Pooten vier-Vingerig gefpleeten:
het Lyf famengedrukt. De Bek en 't Lyf zyn
op zyde plat, zegt Brisson, 't welk toe ver*
Klaaring ftrekt (*).

Soorten. 't Getal der Soorten van Rallen , die Linn^Os

opgeeft, is vyf: Brisson heeft agt Verfcheiden-

heden ,

(*) Te weeten , Limbus verflaat door famengedrukt
(romprejfkm) eene platheid op zyde , en door neerge-
diukt (depreflum) , eene platheid van boven. Qjti bene
diftingmt bene docet , is het Spreekwoord»

van de Rallen. 279

heden , waar onder maar de twee eerden van \<u

LimMVs begreepen zyn: van de drie overigen Afdeel,

heeft hy 'er één onder jie Sternen, één onder -£Lvï**

r> \ o Hoofd.
de Strandloopers, één onder de Poule buitanen stuk.

geplaatft ; gelyk blyken zal.
(i) Rail met de Wieken ros-Roeftkleurig. j

Crex*

Decze Vogel is 't, dien men in \ Griekfch K warrel.

Ortygometra , dat is Moeder der Kwartelen vnm^
noemt, om dat Aristoteles verhaald heeft,
dat hy derzelver Geleider was , wanneer

die naar andere Landftreeken verhuisden. Hier
van heeft men Kwartel - Koning gemaakt ,
fchoon hy niets gemeens heeft met de Kwarte-
len; uitgenomen, miflehien, de Smaak en Vet-
heid. De Duitfchers noemen hem niet alleen
TVacbteln Koenig , maar ook Schriek , welke naam
zekerlyk van Crex , gelyk hy, wegens zyn
fcherp Geluid, in \ Latyn genoemd wordt,
afkomftig is. Scbernkner noemen hem die van
Silezie , de Polakken Cbrosciel , de Swceden
Kóm-knarren en de Schotten Corn-Crek. In 't
Engelfch is hy by den naam van Baker-Ken of
Rail bekend, en van de Franfchen wordt hy
Rafle de Genet of Rot des Cailles geheten.

De oorfprong van den Franfchen naam, die
Brem-Rail betekent , is niet duifter. De Vo*

gel,

(1) Rallus Alis rufo ferrugineis. Syfl. Nat X. Gen. 8$,
Ortygometra Alis i ufo ferrugineis. Faun* óuec. 162 Or-
tygometra. Aldr. Orn. 1, 13. c. 23. Will. Om. 522. "T,
39. Raj. sA>. 58. Alb. I. p. 30. T.

L J^fcEi. V^Stuk, S 4

280 Beschryving van

]\t gel, naamelyk, onthoudt zig, in Vrankryk,
Afdeel, veelal in de ruigte der Heijen, die meeft uit-
Hoofd- Brem be^aan * hoewel hY ook dikwils de Wyn-
stuk. gaarden en Kreupelbofch bezoekt. Hy maakt
zyn Neft op den Grond in de Hey, leggende
zeftien of agttien Eijeren , en de Jongen , uit-
komende, zyn mee een pekzwarte Wolligheid
bekleed. Volgens fommigen eet hy het Zaad
der Brem : volgens anderen leeft hy van Wor-
men. Hoe \ zy ; in de Herft is hy zeer vet ,
en wordt van het Landvolk met Strikken gevan-
gen, die zy aan de kant der Beekjes zetten.
Ook kan men hem met den Sperwer Jaagen: hy
is zwaar van vlugt, doch fnel ter been, en wordt
in 't open Veld niet gemaklyk gevangen. De
lekkerheid van zyn Vleefch, 't welk bynagelyk
de Waterhoentjes fmaakt, geeft 'er aanleiding
toe. By herhaaling roept hy, des avonds en
des nagts, met een Geluid, dat naar Crex
zweemt. In Ierland is hy menigvuldig, doch
in Engeland zeer zeldzaam , zegt Ray : onder-
tuiïchen blykt , dat hy in 't Noorden van En-
geland niet ongemeen zy in zyn Saizoen^J,
en omtrent Upfal in Sweeden komt hy, in de
Zomer, menigvuldig voor, verfchuilende zig
tuflehen 't Gras (f>

De Kwartel-Koning, dien men ook de roede
Rail noemt, is maar weinig grooter dan een

Kwar-

(*) Zie het V. Deel det Uitgezope Ferhtndelmgen f

bladz. 62.

(j) laun» Statica, p. 59 ,

de Rallen.

281

Kwartel, zegt Brisson, doch Linn^üs verge- II.

Ivkt hem, in grootte, by een Aakfter. De Afdeel-

XL VII

geftalte zweemt veel naar die van een Hoent- fjOOFDJ
je: de Kop is klein naar 't Lyf, en het Lyf stuk.
op zyde zeer plat, maar hoog van Rug. De
kleur der Veercn is , boven op 't Lyf, in 't
midden zwartagtig, aan de randen bleek-ros,
't welk maakt , dat hy zig met zwarte Vlakken
zeer fraay getekend vertoont. Van onderen is
hy rosagtig wit : de Keel en Borfl bleek Afch-
graauw: de Zyden ros met witte dwarsftreepen :
de Staartpennen als het Lyf van 'boven : de
Bek en Pooten graauwagtig grys , doch , volgens
LiNNJEUS; blaauwagtig.

(2) Rall9 die de Wieken grys met bruine Vlak- il
ken heeft, de Bidkzyden wit gevlakt <, ^^ierRalV
Bek geel.

Deeze wordt gemeenlylc de Water* Rail of
zwarte Rail geheten , en van fommigen het Zyde
of Fluweel- Hoentje 9 om dat het een kleur heeft,
als zwarte Zyde of Fluweel; weshalve de En-
gelfchen het ook Velvet Runner , dat isFluwee-
len Looper noemen , en fomtyds BUI Cock of
Brook Ouzell. De Franfchen geeven 'er den
naam aan van Rasle d'Eau ; de Spaanfchen van

Gdlla

(2) Rallus Alis grifds fusco maculatii, Hypochondriis
aibo maculatis, Roftro luteo. Syfl. Nat* X. Rallus Aqua-
ttcui. Alb. <A> I. p. 73. X- 77.W1LL. firn. 234. Aldr.
Om. Raj. iAy. 113. n. 2. Ortygometra Aiis tineis, óyfi*
Nat, Ed. VI. p 2f.

I, DfcKl. Y. Stuk* S 5

282 B E S C H 11 VV I N O VAK

II.

Afdeel.
XLVII.

Hoofd-
stuk.

Galla Mareza, de Venetiaanen van Forzane of
Porzana. Onder de Duitfchers is het Sameu
bounle , Aefch-Heunlin of Mott-Heunlin, anders
zwart Water- Hoentje, getyteld.

De Eigenfchappen van deezen Rail komen ,
in veele opzigten, met die van den voorgaan den
overeen. Hy loopt zeer fnel en verfchuilt zig
aan de kanten der Wateren , waar over hy eer
fchynt te loopen dan te vliegen. Zyn groot,
te is maar weinig minder dan die van den Kwar-
tel-Koning, doch de kleur verfchilt zeer veel;
hoewel hy. de zwarte Vlakken ook op de Rug
heeft : want de randen der Vederen zyn Olyfkleu*
rig bruin-ros, gelyk ook die der Staartpennen ,
en dit doet hem zig byna zwart vertoonen.
Het voornaamfte onderfcheidend Kermerk is
de zwarte kleur der Zyden en Dyën, met wit-
te dwarsftreepjes fraay gefchakeerd, zegt Ray.

Brisson geeft de Afbeelding van een kleinen
Water-Rail, die in Vrankryk Marouette en op
fommige plaatfen Cocouan geheten wordt ; dien
de Engelfchen Girardin en de Duitfchers , by
Straatsburg , Wynkernell noemen. Deeze is
byna de helft kleiner , met witte flippen zeer
fierlyk gefprenkeld en geftreept. Men vindt
hem , gelyk den anderen Water- Rail , meeft in
de Zuidelyke deelen van Europa.
Fall van de Vierderley Rallen heeft Brisson, van dePhi-
fcheEfiaa- lippynfche Eilanden afkomftig, alwaar deeze
ép\ XLV Vogelen Tiklin genoemd worden. De eene is
bruin van kleur, de andere gebandeerd^ een

der*

Kleine Wa-
ter-Rail.

de Rallen.

283

derde zeer aardig geftreept. Van deezen geef II.

ik de Afbeelding. Hy heeft de grootte om. AvDm

XLVI1

trent van den laatftgemelden : zyn kleur is van jjoopd-
boven zwartagtig bruin , met witte dwars-ftreep- stuk.
jes, van onderen Olyf kleurig : het bovenfte
van den Hals Kaftanie-bruin , de Keel rosagtig
wit ; de Buik , Zyden en Staartpennen , zwart-
agtig bruin , met witte dwars-ftreepen : de Bek
bleek, de Pooten bruinagtig.

(3) Rally die van onderen geelagtig wit is> III.
met den Bek blaauwagtig gevlakt , de Vin- ^il^T

Meeuw met gefpleeten Pooten wordt deeze
van de Engelfchen genoemd. Klein geeft
'er den naam aan , van Afchgraauwe Rail in de
gedaante van een Meeuw , in 't Hoogduitfch
Kin-Meeuw. Van Brisson wordt hy gebragt
onder de Sternen , met den naam van gevlakte
Zee-Zwaluw. De Afbeelding, welke Albicc
'er van geeft, zegt hy, is zeer flegt en Rwaa.
lyk gekleurd; weshalve ik die van Brisson ge-
bruikt heb.

De Vogel onthoudt zig in Europa , aan dé
Oevers van de Zee, van Rivieren en Meiren.
Zyn grootte is, omtrent, als die van de kleine
Stern : de kleur van boven bruin , met de ran-

(3) Rallus fubtus albido - fhvescens, Cervice coerules-
cenre macula'o , Dieiris marginatis f syft. K*t.X.L*rm
fïfïipes. Akb. ytv. II p. 75. T, 82 Rallus cioereus faric

geren gerand.

Meeuw.
PI. XLV.
Ftg. 6,

den

Lari Klein. ^A*. 103.

ï. Dskl. V. Stuk.

284 BESCHR YVING VAN*

jï# den der Veeren" rosagtig ; van onderen wit, aan
Afdeel, de zyden met ros gefchaduwd: een zwartagtige
XLVII. viak agter de Oogen ; de Stuit bleek Afch-
stuk. graauw, gelyk ook de Staartpennen, doch aan
de tippen donkerer , en de twee buitenften wit ;
de Bek zwart , de Pooten groenagtig.

IV. (4) Rail met het Lyf, den top van ft Hoofd en
jtênghden* ^ Oogen wit , den Kop en Hals zwart 9 de
Bengaal- Rug en Wieken groen , de Slagpennen van
den eerjlen rang rood gevlakt.

Onder den naam van Bengaalfchen Rail is
deeze by Albin en Klein befchreeven. Bris-
son heeft hem geplaatft onder deStrandloopers,
en noemt hem Chevalier de Bengale of Bengaal-
fche Ruiter.

In grootte komt hy nagenoeg met den Ple-
vier overeen : de kleur is van boven groen , van
onderen wit ; de Kop aan de zyden 5 de Keel
en Hals, donker-bruin; de top van 't Hoofd,
de omtrek der Oogen en Stuit wit; de Staart*
pennen paarfch met Oranje-kleurige Vlakken ;
de Pooten groenagtig geel. Hy woont in Afie.

V. (5) Rail die grys is, met het Voorhoofd zwart y

1

fche,

Carolims* ^
Karolini-

(4) Rallus Corpore Vertice Öculis-que aibis, Capite
Colloque nigris, Alis Dorfoque viridibus , Remigibus
piimariis rubromaculatis. Syfi. Nat, X. Rallus Bengha-
lenfis. Alb III. p. 85% T. 90.

(5) Rallus grifea, Fronte nigra , Pedlore plumbeo,
Roftro fiaro, Pedibus virescentifeus. Syfi. -Afot. X. Galli.

nula

de Rallen. 285

de Borft Loodkleurig, dm Bek geel, de Poo- ir.

ten grcenagteg. Afdeel.
ö XLVII.
Van deezen , die klein Amerikaanfch Water- Hoofd-

SïL"v»

hoentje of Koet geheten wordt by Edwards,
wiens Afbeelding zeer naauwkeurig is, naar
Brisson getuigt; maakt deeze Autheur een
foort van Poule Sultanen , noemende hem
Porpbyrio Freti Hudfonis, om dat hy aan de
Hudfons-Baay gevonden is. Hy komt, in groot-
te , byna met den Water- Rail overeen.

XLVIIL HOOFDSTUK.

Befcbryving van 't Geflagt der Knarshoende-
ken , van wegen het Geluid , dat zy maaken ,
dus genaamd.

TH\E Griekfchenaam , Pfopbia, wordt gegeven Naam*

aan zekere Vogelen, die wy, om het
zonderling Geluid, dat zy maaken, en wegens
hunne Geftalte, niet oneigentlyk Knarshoen-
deren kunnen noemen.

De Kenmerken zyn; een Bek die Kegelag- Kenmer*
tig Cyündrifch is , fcherpagtig, met de Bo-ken'
venkaak wat langer: de Neusgaten ovaal en
wyd open flaande.

Hier van is maar ééne foort bekend , naamelyk*

(1) Knarshoen. I.

BRIS- Pfiphis

m\h minor Canadenfis. Edw. *Ay. 144. T. 144. Catesb. CYe\>ttans*
Car L p. 70. T. 7o. P°ePm-
(1) Pfophia. Syjh Nat, X, Gen* Ffophia crcpitam
1, Dm, V, Stwk, ai*

286 Beschryving van

U# Brisson heeft deezen onder de Patryzen be-
Afdeel. trokken , hem noemende de groote Patrys van
XLVIIL grafli Men kan 'er gevoeglyk den bynaarn
stuk?' van P°ePert aan geeven, om dat hy met den
Bek knarfende zulks door den Aars beantwoordt,
Om die reden , naamelyk , wordt hy het poe-
pende wild- of Bof eb* Pioen geheten, dat deRra-
filiaanën Macucagua noemen. Ray geeft daar
van de volgende Üefchryving.

De grootte is als die van onze Hoenderen :
de Bek zwart; het Lyf dik, geen Staart; een
ronde Hiel als in de Struisvogel: de Nagels
ftomp, grys. De geheele Kop en Hals is. ge-
fiippeld donker geel en zwart , witagcig onder
aan de Keel. De Borft, Buik en Rug, zyn
donker Afchgraauw : de Wieken over 't geheel
Omberkleur, met zwart gefchaduwd , doch de
Slagpennen t'eenemaal zwart : de Pooten blaauw.
Deeze Vogel is zeer Vleezig: hy loopt langs
den Grond, dewyl de Pooten tot het beklim,
men der Boomen onbekwaam zyn.

iiigra, Pe&ore Columbino. Barr. *Av. 62. Gallina fyl-
vatica crephans, Pe&ore Columbino. Barr. JEquiny 132,
Gallina fylveftris Macucagua. Raj. ^yty. 53. Macucagua
Marcgr Bras. 213» Pis. Bras. 88.
(*j Sufpl. tl' Ornithologie, p. 12.

XLIX. HOOFD-

de Trapganzen. «87

iï.

Afdeel.

XLIX. HOOFDSTUK.

Befchryving van 't Geflagt der Trapganzen:
waar in een Omjlandig berigt van derzelver
Eigenfcbappen: de Ontleedkundige befchryving
en 't Gebruik der gewoonen: voorts van de
kleine Franfche, Arabifche en Ethiopifche.

HEt Griekfch woord Otis, dat tot een Ge- Naam.
flagtnaam der Trapganzen ftrekt , is ,
volgens fommigen , van de wydte hunner Oo-
ren afkomftig. In 't Latyn heet deeze Vogel
Avis tarda &f bijlarda , als zynde , wegens de
zwaarlyvigheid , zeer traag van Vlugt. Ook noe-
men hem de Icaliaanen Starda 9 de Engelfchen
Buflard of Biflard, de Schotten Gujïard, de
Franfchen Ontarde y Oftarde of Otarde. De Ne-
derdukfche naam is van den Hoogduitfchen
Trapp , of Trappe , af te leiden.

De Kenmerken zyn , volgens Linnjeus ; een Ksoaw*-
Bek waar van de Bovenkaak gewelfd is: de
Tong in tweeën gefpleeten: de Footen drie-
Vingerig zonder agter- Vinger. Brisson fchryft
hun een Kegelagtig krommen Bek toe.

In *t getal der Soorten ftemmen zy beiden Soorten,
overeen, dat die, naamelyk, drie zyn, behalve
een Afrikaanfchen , welke de vierde Soort van
Linjn&us uitmaakt.

1 deel. v. stuk, (1) Trap*

288 Beschryving van

IL (i) Trapgans met de Strot voederzyds gebaard.
Afdeel.

XLIX. Men zou deezen de groote Trapgans mogen
Hoofd- noemen , om dat hy de grootfte is van dit Ge-

STUK

flagc. Hy woont in de Velden van Poolen en
Tarda van ^e Oofterfche Landen , zegt Linn-eüs ,
Gewoone. van waar hy door de Nederlanden en Engeland
verhuift. Ook wordt van de Engel fchen ver-
zekert , dat deeze Vogelen in de middelde dee-
len van Engeland gemeen zyn. In onze Pro-
vinciën ontmoet men hun zeer zelden , niette-
genftaande 'er , in het Hollandfche Plakkaat op
de Houtveftery en Jagt , onder het vliegend
Wild of Edel Gevogelte; dat niemand, die niet
tot de Jagt geregtigd is, vangen , Schieten of
dooden mag; uitdrukkelyk melding van wordt
gemaakt. In Italië komen deeze Vogels ook
niet veel voor, doch in Vrankryk fchynen zy
gemeener te zyn op zekere tyden des Jaars.
Zie hier wat de Heer Navier* Geneeskundige
te Cbalons op de Marne, en Korrespondent van
de Koninglyke Akademie der Weetenfchappen
van Parys, dien aangaande zegge (*).
Eigen. » De Trapganzen bewoonen dit Land (om.
fchappen. £ ftveeks Chalons) by Zomer en Winter. Des
„ Winters zyn deeze Vogelen , by groote troe-

» pen,

(i) Otis Jugulo urrimque Criftato. Syfl. Nat. X. Gen.
Tarda. Dodart. Mem. III, p 309. Edw. wO.73. T#
73, 74. Alb. ^t. 38 Aldr. Om. 1. 13. o 12.

(*) Suite de la Mat. Medicale de Mr, Geoffroï. Pa-
ris 1756, Tom. III, p. 373.

de Trapganzen. 289

pen , in onze Vlakten verfpreid. Als zy zïg jj#
„ op 't Land bevinden , is 'er altoos ten minfte Afdeel.

één van de Troep , een weinig van de ande-
„ ren af, die de Wagt houdc met een opge- sTUk.
„ ftoken Kop, om kennis te geeven, wanneer

hy een Menfch verneemt, en, dewyl zy
„ veel moeite hebben om zig op te beuren ,
„ moetende , ten dien einde , Klapwiekende

een goed end wegs voortloopen, zo (tellen

zy zig daar toe in tyds fchrap. Men vangt-
„ ze met een Hoek, maakende daar aanAppe-
„ len of Vleefch vaft; of fchietze met dea
„ Snaphaan, verbergende zig, ten dien einde,
j, agter eenige Hoogte of BofTchagie, of in

een Wagen , met Hooy of Strooy gedekt , zit*

tende. Met goede Windhonden kan menze
3, ook fomtyds vangen, die deeze Vogelen
„ dikwils betrappen , voor dat zy zig van den
3, Grond hebben opgeheven, of terwyl zy 'er
5, nog maar weinig af zyn.

„ In de Zomer paaren deeze Vogelen , heb-
„ bende maar één Mannetje , Rond genaamd ,

voor één Wyfje, en by aldien 'er een te
„ kort komt , dan vegten zy zo lang , tot dac
9, de zwakfte op de plaats dood blyve. Van
„ tyd tot tyd worden 'er zodanige flagtoffers
der Minnenyd op 't Veld gevonden. Zy
maaken hun Neft op de braak leggende Lan-
den , en vergenoegen zig , met een klein
„ Kuiltje in den Grond te graaven , leggende
„ daar in niet boven de twee Eijeren. Som*

si£i, v, Stvk. T „ tyds

$90 Beschryving van

II. 55 tyds doen zy 'er een weinig Scoppelen of
Afdeel. ^ OLKj Stroo in. Zy leggen maar eenmaal 's

XLIX. Jaars. De Eijercn zvn van grootte als die
Hoofd- " J ■ . ' . &

stuk. 55 der Zwaanen ; wit met eenige roode vlakken

„ aan het dikfte end. Het leggen gefchiedrop

„ 't end van Mey of Juny: de Broedtyd duurC

,, omtrent vyf Weeken ; nagenoeg als die der

„ Kalkoenen . De Jongen loopen , zo dra zy

uitgekomen zyn , evenals de Hoender-Pullen*
De Trapganzen verzamelen zig in de Maand
„ Oktober , en leeven troepswyze tot aan de
5) Maand April. Hun Voedzel beftaat in Kik-
„ vorfchen. Muizen of Mollen , kleine Vogelt.
3, jes en veelerley Infekten. Zy houden veel

van Vleefch; doch 's Winters, niettemin,
3, eeten zy Wortelen , Koolsbladen , en derge-
„ lyke Spyze (*). Hun Leven duurt omtrent
5, vyftien Jaaren. Zy hebben geen gewoon
5, Geluid, uitgenomen iets, 't gene zweemt
3, naar dat van den Raave. Hun Vleefch is
3, tweederley, nagenoeg als dat der Kalkoenen:
3, heteene, naamelyk wit; het andere eehwei-
3, nig bruin en korter van Vezeldraaden , 't
„ welk men aan de Dyën en aan 't Gebeente
3, vindt , zynde het lekkerfte. Ook verlchillen
3, zy in fmaak zeer weinig, gelyk alle de ge*
3, nen , die 'er van gegeten hebben , toeftem-

„ men

(*) In de Maag van een Trapgans, die geopend werd r,
«clfs ten tyde van den Oogft , vondt men een menigte
Zaad van Dolle Kervel met drie or vier Garft koor entje» ,
daar onder gemengd.

de Trapganzen. 291

1, men. Wy maaken 'er niet meer werksvan, tL

dan van een Kalkoen, uitgenomen, als >crAFDEE^
„ een Paftey van is bereid'*. Hoofd.

In andere deelen van Vrankryk zyn die Vo- stuk*
gelen niet minder gemeen. Een Ingezeten van
Poitou verhaalde , dat op zekeren Winterfcheii
dag , wanneer het Land geheel met Sneeuw en
Ryp bedekt was , een zyner Huisgenooten des
morgens wel dertig half bevroozen I rapganzen
vondt , welken hy in huis bragt , meenende dafe
het Kalkoenen waren , die men , by verzuim *
's nagts buiten had laaten blyven. Dit is meer
dan eenmaal gebeurd.

Klein merkt aan, dat de Trapganzen, dié
men in Poolen heeft , eenigermaate van de En-
gelfchen en Franfchen verfchillen. De Af beek
ding, egter , van Füisca , drukt volmaakt der-
zeiver geltalte uit. Zy doen , in de Herfft ea
Winter, aan de Aardvrugten veel fchade. Tot
het broeden , merkt hy aan , kiert het Wyfjd
een plaats uit , alwaar zy den Kop boven 't Koonl
kan ukfteeken, terwyl zy op de Eijeren zit ^
gemeenlyk een Haver-Akker; en, onraad ver-
neemende, draagt zy de Eijeren, onder haare
Wieken, naar elders. Zy hebben in 'tgehed
geen fchrik voor Paarden , maar voor Hondeö
zyn zy ten uiterfte bevreefd. De VifTchers zoe-
ken het Dons van deezen Vogel , zegt men ,
om den Vifch te lokken : alzo hetzelve , op
't Water geworpen, als Muggen of Vliegen
fcig vertoont , door zyne beweeging en gedaan*

I, Dkil. V. Stuk* Ta te!

292 BESCHR YYING VAN

IL te. Ook kan men de Pennen , om te fchry ven ,
Afdeel, gebruiken , even als die der Ganzen en Zwaanen.
Hoofd ^e Franfchc Akademiften geeven , in hun
stuk. Werk over de Natuurlyke Hiftorie der Dieren ,
Ontleed • de Ontleedkundige befchry ving van zes Trapgan-
fchry vf Dg*" zen (*) > daar ik het hoofdzaakelyke zal uittrek-
ken. Het Oorgat , 't welke , zo men wil , den
naam gegeven heeft aan deezen Vogel, hadt
niets buitengewoons : in fommigen was het met
een weinig langer Veeren gedekt ; doch de Vogel
hadt, op ver naa, zulke lange Ooren niet, als
het Juffertje van Numidie , dat , zo zy giffen ,
voor den waaren Otus der Ouden te houden zy.
De Lever was zeer groot en hadt een aanmer-
kelyke Galblaas, welker Buis, die in fommigen
korter in anderen langer was, naar dat zy uit
den bodem of hals van de Galblaas kwam , in
eenigen twee Duim hooger in den Nugteren
Darm uitliep , dan de Leverbuis , in anderen
onmiddelyk daar boven , gelyk gemeen is aan
de meefte Vogelen.
De Krop Aristoteles , zeggen zy, merkt aan, dat
ea Maag. (je Trapgans geen Krop heeft. In onze Onder-
werpen was de Zwelgpyp overal naauw , ver-
wydende zig alleenlyk , en'een weinig dikker van
Wanden wordende, effen voor haare famenvoe*
ging met de Maag, terlangtevan omtrent twee
Duimen. Op die plaats waren een menigte Klie-
ren*

{*) Mem. pout fervir a VHift Hatt*r. des ^Animau^
Tom, III. P. li, p, iio. Ouyragts adoptiz, p. 311.

dë Trapganzen. 293

ren , als de holletjes der Honigraaten , tuflchen ir.
de verdubbeling der Vliezen van de Zwelgpyp Afdeel«
geplaatft, welker Loosbuifje zeer zigtbaar was. jj^p^*
Men zagze door het binnenfte Vlies heen, en stuk.
gedrukt zynde gaven zy Vogt uit in de Keel ;
zynde die geheele Toeftel veel duidelyker dan
in de meefle Vogelen (*). De Maag vertoonde
zig, in de eerde opflag, als die der Hoenderen;
doch , geopend zynde , bevondt men dat haa-
re hardheid alleenlyk uit die van het binnenfte
Vlies fproot, zynde het Vleezig gedeelte zeer
dun. Het binnenfte Vlies, naamelyk, was niet
alleen dik en hard , maar op verfcheide wyzen
geplooid , gefronfeld en gedraaid , geelagtig vaa
kleur , en in zyn famenhang niet vereenigd
met het binnenfte dunne Witte Vlies van de Krop,
daar het als tegen aan gevoegd was- De Maag
vondt men , in eenigen deezer Vogelen 9 gevuld
met Steentjes, en met Penningjes , die 'er , in een,
ten getale van negentig waren , zynde , door
de vvryving, grootclyks afgefleecen , doch zon-
der eenig teken van verbeten te zyn door eenig
fcherp Vogt.

't Gene Atheneüs van de Herkaauwing der 'tGfedarmta

Trap*

(*) De Heer Edwards merkt op, dat voor aan de
Keel der Trapganzen een Zak of Blaas ontdekt zy, die
haaren Mond or~ Ingang by de Tong heefr en welke
fchynt te dienen om eenen Voorraad van Water voor
deeze Beeften te bewaaren. Die Zak hieldt wel zeven
Wyn-Pintjes ieder van een Pond; doch in het YVyije
vondt men zulk een Zak nier. ^Cy. p. 73,

X. Des,i, Y. Stuk, T 3

294 B t S C H R Y V I N G VAN

jj¥ Trapganzen zegt , is onwaarfchynlyk om dat
Afdeel, zy daar toe geen bekvvaamen Toeftel hebben.
XLIX, jsfog ruim zo ongerymd bevondt men 't zeggen
STtjK° van Aristoteles, dat deeze Vogel minder by-
hangzels heeft aan 't uiterfte end der Darmen ,
dan gewoonlyk. 't Gedarmte was vier Voeten
lang , zonder de twee blinde Darmen te tellen ,
waar van de regter een Voet, de flinker elf
Duim langte hadt ; 'c welk niet veel is voor
een Dier dat Gras eet (*). De twee blinde
Darmen kwamen , als gewoonlyk , uit de plaats
voort , daar het Colon zig aan het Uturn voegt ,
op zeven Duimen afftands van het Fondament.
Zy ftrekten niet van boven naar beneden , ge-
lyk Arantius zegt; maar van beneden op waards,
even als in de andere Vogelen. Byna een Duim
van den Aars af maakte de Endeldam een Beurs ,
van grootte als een Ey, waar in de Pisleiders
pitliepen. Omtrent het midden van de hollig-
heid vondt men een klein gaatje, 't welk toe.
gang gaf naar een Zak, die als een derde blin-
de Darm was , welken men gemeenlyk de
Beurs van Fabricius noemt, naar den naam van
den Autheur, dicze eerft befchreeven heeft,
Peezen derden blinden Darm heeft de Trap-
gans meer dan andere Vogelen.

Ge,

(*) Wanr men merkt aan , dat de blinde Darm veel
kleiner zy in de Menfch en de Vleefch eerende Dieren,
dan in de genen die nier dan van Gras of Kruiden en
Graanen of Zaad leeven. Vide Du Vürnev Otnyrcs
natom» Tom. II. p. 5^4,

de Trapganzen. 295

Gedagce Akadcmiften merkten als iets byzon- jjv
ders aan , dat onder hunne zes Onderwerpen Af^el.
geen één W y fje ware. Dat fommige Ouden , waar j^jX.
onder Eelloniüs , den Trapgans voor den $Tuk.
grootften houden na den Vogel - Struis , is , Geilake.
waarfchynlyk, uit een misvatting van Pliniüs
woorden gefprooten. Wy weeten, naamelyk,
dat de Gieren en Kafuaris veel grooter zyn dan
deeze Vogel, die de grootte, ongevaar, heeft
van een Kalkoen. De kleur is van boven zwart-
agtig,met vaal en rosagtig overdwars geftreept:
• van onderen wit , met een zeer flaauw mengzel «,
van vaal : de Slagpennen met zwarte banden
overdwars, naar de tippen toe , getekend. Het
Mannetje heeft den Kop, Keel en Hals, Afch-
graauvv , gelyk de Pooten zyn ; doch den Bek
bruin-grys , en de Oogkringen fierlyk Oranje-
kleur. Het Wyfje verfchilt van 't Mannetje,
doordien het veel kleiner is , en aan de zyden
van de Onderkaak geen Baard heeft van lange
Veeren. Daarenboven zyn deszelfs Keel en
Wangen bruin ; het bovenfte van den Hals en
Kop even als de Rug, die op ver naa niet
zo levendig gekleurd is als in 't Mannetje : de
Hals van onderen Afchgraauw : de randen der
Wieken zwart.

Van 't gebruik der Trapganzen is reeds ge- Gebruik,
fproken. Men houdtze, op veele plaacfen,
voor een groote lekkerny , inzonderheid Jong
zynde , wanneer zy , in Volkryke Steden , geen
Spyze zyn voor den gemeenen Man. Hun

1, vku. v. siuju T 4 Vteèfrh 1

1 *

296 Beschryving van

II. Vleefch, ondertuffchen , verfchafc een Voed-
Afdeel. Ze\9 dat zwaar om te verduuwen is. Van den
Hoovd ^re^ worclt tegen de Kraauwagie, of drooge
stuk.' Schurft, veel werks gemaakt. Het Vet is, ge-
lyk dat der Ganzen en Eenden , tot veelerley
oogmerken dienftig, en in dc Aambeijen zeer
verzagtende.

IT.

(2) Trapgans , wiens Oor en met opjlaande Vee*

^Arubs. ren gekuifd zyn.
Arabilche.

Door Brisson wordt deeze , op 't voetfpoor
#van Edwards en Lininjecs, de Arabifche Trap*
gans geheten. Hy voert te Mocha, in geluk-
kig Arabie, den naam van Lohong. Het Ken-
merk der Ooren , die aanleiding tot den Griek-
fchen naam Otis fchynen gegeven te hebben,
vindt men zeer duidelyk in deeze Kuif-Oor
Trappe , gelyk fommigen hem willen getyteld
hebben.

De grootte is omtrent als die van den onzen,
maar hy heeft de Beenen en Bek langer , den
Hals veel dunner. De kleur is van boven ros-
agtig met zwarte dwarsflreepen , van onderen
wit: de Kuif en een band boven de Oogen
zwart: de Keel en 't onderfte van den Hals
Afchgraauw, met bruine dwars-ftreepen : de
Staartpcnnen even als in onze Trapganzen : de
Bek bleek Hoornkleur : de Oogkringen en Pooien
bruin. Men vindt hem in de Oofterfche Landen.

(3; Trap-

(2) Otis Auribus ere&o-criftatis. Syfi* N*t. X. Otia
Arabic*. Edw. 12. T. 12.

Kleine.

de Trapganzen. 297

{3) Trapgans zonder Kuif of Baarden. If.

Afdeel.

Deeze, die in 't Franfch gemeenlyk Canne XLIX.
Petiére genoemd worde, voert, by fommige Hoofd-

STUK

Autheuren, den naam van Anas Campeflris of #
Veld-Eend , of ook van Stella avis en Tetrax. Tetrax.
De Icaliaanen noemen hem Fafanella , deBarbaa-
ren Rbaad of SafSaf, de Engelfchen linie
Buflard , en wy kleine Trapgans.

Deeze Vogels worden meed in Vrankryk ge-
vonden , alwaar zy zig , even als de grooten ,
met Kruid en Zaad geneeren. Zy zyn ongevaar
van grootte als een Faifantof Endvogel. Hun-
ne kleur beftaat, van boven, uit eene fierlyke
mengeling van zwart , vaal rosagtig en wit : de
Staartpennen met zwarte dwarsflreepen. Het
Mannetje heeft den Hals zwart , met een
witten band omgeven. In het Wyfje zyn de
zyden des Lighaams met zwarte dwarsflreepen ,
gelyk ook de Borft , welker grondkleur rosagtig
wit is. De Slagpennen en bovenfte dek- Vede-
ren der Vlerken, die in 't Mannetje wit zyn; '
zyn in 't Wyfje , op een witten grond , over-
dwars met zwart geftreept.

IV.

(4) Trapgans die zwart is , met de Rug Afch*
graauw en de Ooren wit. *Xfra.

Yan Efhiopifche
PI XL VI»

(3) Otis Capife Juguloque laevL Syft. Nat X AnatF/«£4 I#
Campeftns. Alb. sA>* III. p. 33. T. 41. Raj. *Ay. 59.
Tetrax Bell, ^A^. .. Aldr. Om. 1. 13. c. 13

(4) Otis nigra, Dorfo cinereo, Auribus albis. Syft*
t**t. X.

I, Ditt.. V. Stuk, T 5

293 Beschryving van

[I. Van deczcn Trapgans, die, volgens de Ver-

Afdeel, zameling der getekende Vogelen van den

XL1X. p^eer profc(ïor Johanises Bürmannüs , in A-
Hoofd- J _

stuk. frika huisvcft , heeft de Heer Brisson geene be-
fchryving noch Afbeelding.

De Bek en Pooten van het Mannetje zyn
geel : de top van 't Hoofd Afchgraauw ; de bui-
tenfte rand der Wieken wit. Het Wyfje is
geheel Afchgraauw, uitgenomen de Buik en
Dyën, die zwart zyn.

^ #<>«-^^^^<^^<>^^^#«^
L. HOOFDSTUK.

Befcbryving van *t Geflagt der Struisvogelen,
derzelver zonderlinge Eigenfcbappen , Veer 'en ,
Eijeren , inwendige Deelen ; ah ook die van
den Kafuaris, den Amerikaanfcben Thouyou,
en den Ooflindifcben , Dod-Aars of Eenzaame
Vogel genaamd.

Kaam. Tjet laatfte Geflagr, in de Rang derSteltloo-
peren , geeft Linnaus aan de grootfte
Vogelen 3 die 'er , ten minde wat de hoogte
betreft , wanneer zy op de Pooten ftaan , op
den Aardbodem bekend zyn. Ik meen de zo-
danigen, die men 'tinLatyn Struthio , in *t Ne-
dcrduitfch Struisvogel of Vogelftruis noemt :
in welker Geflagt hy ook den Kafuaris en an-
dere Vogelen , daar de Heer Brïsson byzonderc
Geflagten van maakt > heeft begreepen.

De

de Struisvogels. 299

De Kenmerken van dit Geflagt zyn eenvou- jj-
dig: de Eek Kegelvormig en Wieken tot Vlie- Afdeel.
gen onbekwaam. De Penguyns, die ook in 't L.
geheel niet kunnen Vliegen , hebben een ander ^^f"
van Bekken , gelyk boven gemeld is: ook KenmeF»
zyn de Vingers van hunne Pooten met Vliezen ken,
te famen gevoegd of gepalmd, (weshalven zy
tot den Rang der Zwemvogelen behooren ,) en
de Pooten niet langer dan gewoonlyk. Het te-
gendeel heeft in de Struisvogelen plaats.

L1NBWEU8 heeft tot dit Geflagt vier Soorten Soorten,
betrokken , waar van de eerfte de gewoone
Vogelflruis is , de tweede , de Kafuaris , zoo
genaamd; de derde een Amerikaanfche Struis,
dien Moehrusc Rbea noemt : de vierde een
Ooftindifche Vogel, genaamd Dronte. Brisson
onderfcheidtze in drie Afdeelingen , naar het
getal der Vingeren , 't welk in de Vogelflruis
twee, in de laatftgemelde vier, en in de twee
anderen drie is; maakende 'er vier byzonderc
Geflagten van.

(1) Struisvogel met de Pooten twee- Vingerig. L

Struthio»

De Laty niche naam van deezen is af komftig Satv'fLHS'

J ö Vogel ft wis,

van het Griekfch, Stroutbos of liever Stroutbo- PI. XLM.
Kamelos: want Stroutbos, op zig zelve, bete- 2'
kende by de oude Grieken een Mofchje. 't Is

der-

(1) StrMhio Pedibus didadyüs. Syft. N*t. X. Gen. 86.
Struthio Camelus. Aldr. Orn. 1. 9. c. 2. Oodart. Mem,
535'. Seb. Muf. I T. 51. f. 6. Will. Orn 104. T. 25-,
Raj. *Ar. 56 Alb. >Ayt HL p. 30. T. 31.

1, Dkiu V. Srvit

3oo

Beschryving van

II. dierhalven duifter , hoe zy dien zelfden naam
Afdeel. op ^ Vogelftruis hebben kunnen toepaffen;
Hoofd niettegenftaande zy 'er , fomtyds, 't woord groote,
stuk. of Kemel , wegens zyne gelykheid naar die
Laftdier, by voegden. De hedendaagfche Grie-
ken noemen hem Stripbokamilos. In *t He-
breeufch vindt men hem Jacuab genaamd , in
't Chaldeeuwfch Namitba , in 't Arabifch Nea*
mab , en de Portugeezen geven 'er den naam van
Erna of Erna di Gei aan. De Europeaanfche
naamen zyn grootendeels afleidelyk van het
Latyn of Griekfch. De Icaliaanen heeten hem
Strutza of Struzzo , de Spanjaarden Avejtrusz,
de Franfchen Autrucbe, de Engelfchen Oftricb
of Oftridgc, de Duitfchers Straufs of Straufs-
Vogels en wy, gemeenlyk^ Vogelftruis.
Woon- Deeze Vogel onthoudt zich natuurlyk in Afri-
PIaats' ka en Arabie; doch men vindt hem ook wel in
Syrië en andere Oofterfche Landen , ja in Eu-
ropa wordt hy , dikwils , in de Diergaarden van
Koningen en Vorften opgevoed , en kan zig
fchikken naar 't Klimaat. De Franfche Akade-
miften hebben 'er , in de voorgaande Eeuw ,
agt ontleed te Verfailles. Onder de Regeering
van Karei den II. vondt men 'er te Londen één,
benevens een Kafuaris , in de Koninglyke Mena-
gerie. Ook is , in 't jaar 1620 , een Vogel-
ftruis in Holland te kyken geweeft , wiens Kop
tiendhalf Voeten van den Grond kwam, weegen-
de honderdzeventig Pond : hde Eigenaar hadc

hem,

de Struisvogels. 301

hem , zo hy zeid' , gekogt voor negenhonderd n.
Guldens (*> Afdeel.

Niettegenftaande men deeze Vogels door ge- pj0^!
heel Afrika ontmoet, zyn zy doch in deonbe. stük.
woondfie deelen , in woefte Wilderniiïen , in
dorre Zand-Woe(tynen , zo 't fchynt het aller-
gienigvuldigft. De Karavaanen, immers, die
uit het Ryk van Marokko , uit Tunis, Tripoli,
en uit Egypte, naar 't Land der Negeren rei-
zen, ontmoeten geheele Troepen van deeze Bees*
ten op den Togt , en de Jagt derzelven maakc
het voornaamfte deel uit van het tydverdryf
der Reisgenooten , (trekkende tevens hun tot
voordeel : dewyl het Vleefch der Vogelen ge-
geten wordt, en de Vederen als Koopwaaren
mede gevoerd , die zy , zo onder de Negers ,
als in Barbarie, kunnen flyten of verruilen.

Onder de Eigenfchappen der Struisvogelen Voorttee-
vindtmen, als een groote Byzonderheid , aan-Img"
getekend , dat zy hunne Eijeren , die byfler
groot en hard van Dop zyn , flegts in het Zand
neerleggen en verbergen , laatende die ter uit-
broeding aan de Zonnefchyn over , zonder ver-
der eenige zorg te dragen voor de voortteeling
en opvoeding van hun Krooft. Uit het Boek
Jobs blykt, dat men daar oudtyds, in die Lan-~
den, ook zodanige gedagten van had(f), en
op deezen grondflag werdt, van ouds her, een

Moe-

(*) t{ronyh yan Medenhlik , bladz, 171,
(t) Job, Kap, XXXIX, Ven 16 29, -

302 Beschryving VAtf

& Moeder, die voor haar Kind geen behoorly*
Afdeel> ke zorge dj-Qgg^ by den Vogelftruis vergelee-

Hoofd- ken' ^e H-eer R£AÜMÜR Scheen wel 't BerigG
&tok* van Kolbe , dat deeze Vogelen hunne Eijeren
op de gewoone wyze broedden en zorg voor
de Jongen droegen , (ten minfte wat de Lan-
den by de Kaap der Goede Hope betreft,) tg
begunftigen: maar in de heete Zandwoeftynen
agtte hy 't niet onwaarfchynlyk , dat deeze Eije-
ren door de enkele Zonnefchyn worden uitge.
broed : en gifte , dat by nagt mooglyk de Vo-
gels op dezelven zitten zouden. Deeze gilling
werdt hem beveiligd door een Berigt * dat hy
van den Heer Adanson uit Senegal kreeg , den
15 Auguftus des jaars 1749 gedagtekend zynde*
Want deeze fchreef hem, hoe het zeer zeker
was, dat de Vogelftruifen , te Senegal, op
hunne Eijeren te broeden zaten , doch alleenlyk
des nagts. Op dien grondflag wordt dit zelfde
thans , in 't algemeen , door den Heer Brisson
verzekerd.

Eijeren. 't Getal der Eijeren, die deeze Vogels by
eikanderen leggen , fchynt ondertuflchen wat
groot , om van hun bezeten worden. tElianus
zegt van tagtig en Linn^eüs van vyftig: doch
't is zekerer dat zy zeer groot en zwaar zyn ,
weegende fomwylen wel twaalf of vyftien Pond ,
en fterk genoeg van Dop , om geen gevaar te
hebben, van door de zwaarte des Vogels te
breeken , noch ook door het trappen van Die-
ren, (ten ware het ülyphanten mogtcn zyn

of

de Struisvogels* 303

of Rhinoceroflen ,) ligtelyk aan Hukken te raa- u
ken. Afdeel.
Een andere Eigenfchap, om welke men de TT L«

" - » 1 , , r HOOFD*

Struisvogelen niet minder gelaakt heeft, was STÜK<
hunne domheid. Haare arbeid is te vergeefs. Domheid.
om dat zy zonder vreeze is : want God heeft haar
van JVysbeid ontbloot ende haar des Verftandsniel
mede gedeeld: (laat 'er in 't Boek van Job (*).
Di» fchynt toegepaft te kunnen worden op het
verbergen van den Kop en Hals, terwyl zy het
geheele Lyf , zegt men , aan den Jaager ten
buit laaten. Men wil, egter, dat zy, vlugten*
de, de genen, die hun vervolgen, door mid-
del der Pooten met Steenen fmyten , en fommU
gen zyn 'er die verzekeren , dat zy zig , door
met de Pooten te fchoppen en te flaan , zo wel
als een Paard kunnen verdedigen. Ook vindc
men 'er die aan deeze Beeften zulk een fnedig
Vernuft, en Beleid, toefchryven, dat zy van
hunne Eijeren alleenlyk vier behouden en de o-
verigen aan (tukken flaan zouden, ten einde
de Wormen , daar in voortkomende , tot Voed-
zel van de Jongen mogten (trekken.

De Vogelftruis verflindt , onverfchillig , Brood, Voedzd,
Kruiden, Leder, Wol, Hair, om kort te gaan ,
alles byna wat men hem aanbiedt. Eenen ,
dien men te Bruffel hadt;, werdt, tot zyn da-
gelyks Voedzel , Brood met Hair gemengd ge-
geven. Men kan hem ook , zeer gemakkelyk,

brok*

<*) Cap, XXXIX. Vers, xp, 2c.

I, £>££L, V. STVK*

ir.

Afdeel.

L.

Hoofd-
stuk.

Sterkte en
felheid,

304 Beschryving VAN

brokjes Yzer en andere harde dingen doen inflok*
ken, welken hy, wel is waar, niet verteert,
maar wederom van agteren looft (*). Zy (trek-
ken hem, buiten twyfel, even als de Steent-
jes , Schulpen en Kalkgruis , aan de Hoende-
ren en Ganzen, om door de vvryving in de Maag
de Verteering der Spyzen te bevorderen. Hier-
om, egter, behoorde men niet voor een Fabel
uit te maaken , dat de Vogelftruis Yzer eet:
want wie heeft ooit gedagt dat daar in zyn
Voedzel beftaan zoude. Strabo meldt reeds,
dat Vrugten van Geboomte zyne Spyze wa-
ren (|). Miffchien eet hy ook Slangen en an-
dere kruipende Dieren : immers hoe zal men 'er
anders , in de dorre Zandwoeftynen , genoeg-
zaamen Leeftogt voor vinden.

De fterkte en fnelheid van deeze Beeften is
zonderling. De Heer Adanson verhaalt , dat
hy te Podor9 een Franfch Fort hoog op aan de
Rivier van Senegal , twee jonge Struisvogels
zag, die men federt omtrent twee Jaaren aan
dat Komptoir hadt opgevoed. Op den groot-
ften derzelven deedt hy een volwaflen Neger
gaan zitten , op den kleinften twee anderen te
gelyk. Deeze laft fcheen hun niet tc zwaar:
zy draafden eerft op een kleine Galop , en , toen
men ze een weinig hadt. aangefpoord , fpreidden

zy

(*) Hy at Yzer of Sraal en Spykers, die hy onbefcha-
djgd wederom uit zyn Fondament liet vallen. %ron. yan
Medenblik , als boven

(f) Strabo > naamelyk, noemt hem Catpofbégos*

Struisvogels. 305

zy hunne Wieken als om te vliegen uit , en 1L
liepen zo fhel in 9c ronde binnen het Fort , dat Afdeei
hunne Pooten geen Grond fcheenen te raaken , £f00pD<
öngelyk fnelter dan een der vlugfte Paarden, stuk.
Hier op ziet , mooglyk, 't gene in 't Boek
Jobs gemeld wordt (*) : ,, als het tyd is verheft
„ zy haar in de hovgte : zy belacht het Paard erJe
zyneti Ryder 99 .

BnissoNzegt, dat dit de grootfte en lyvigfteyGeftalte»

zy van alle Vogelen. De Afbeelding , welke
hy 'er van geeft, hier voor nagevolgd , is uit
het Kabinet van Reaumur ontleend , naar een
. Onderwerp, 't welk, van 't end des Beks rot
aan dat der Klaauwen , de hoogte van agt Voe-
ten en vier Duimen hadt. Men ziet daar uit,
dat in de meefte Afbeeldingen de Kop veel te
groot en de Hals te dik gemaakt wordt, naar
het Lyf te rekenen. De Kop is van bóven ge-
heel kaal : het overige , tot de helft der langte
van den Hals , bekleed zynde met een Huid van
blaauwagtige Vleefchkleur , is met een witte»
glanzige Wolligheid , als dun Haair , bezet. Het
verdere van den Hals , en het geheele Lyf, is
bedekt met zwarte Vceren , waar onder fomwy-
len eenige witte en gvyze gemengd tyn , en waar
by de groote Slag- en de Staaf tpennen , door
haare witheid, zeer uitmunten. Deeze hebben»
gelyk alle de Veeren van den Vogel , eene Dons-
*gcige gedaante ; want de Baardjes, daairzyuic

(*) Cap. XXXIX. Vers >x.

JU Deil. V. Stvk.

V

306 Beschrtving van

H. beftaan , zyn van elkander afgezonderd. Aan
Afdeeu >t oncjer(ic van het Borftbeen is een Eeltagtig*
Hojfd- 5 ^aar zitter)de of neerhurkende op ruft*
stuk. Ook zyn, aan ieder Wiek, twee Spooren, on-
gevaar een Duim lang, van Hoornagcige zelf-
Handigheid, de eene aan 't end van de Vlerk,
de andere aan 't end van de Baftaard-Vlerk. De
Oogkringen zyn Hazelnooten-kleur : de Bek
Hoornkleurig , aan 't end zwart; de Pooten grys
met een zwarten Nagel aan den inwaardfen Vin-
ger; de ukwaardfe is ongenageld. Zyzyn, tot
aan het eerfte Gewricht, door middel van een
fterk Vlies te famen gevoegd. De Pooten zyn,
zo wel als de zyden des Lighaams en het onder-
fte der Vlerken , geheel Vederloos , en bekleed
met een bleekroode Huid, welke aan de Beenen
rimpels heeft, die elkander kruifen en vierkan-
te ruitjes maaken. Het geheele Lyf is , in de
jonge Vogelftruifen , gedekt met bruin - gryzc
Vederen.

Dc Oogcn. De Franfche Akademiften gecven , in hunne
Ontleedkundige befchryving, onder anderen agt
op de Oogen van deezen Vogel. De uitwendige
gedaante derzelven , zeggen zy, kwam zeer na-
by aan die der Menfchen , en was grootclyks
verfchillende van de gewoone gedaante der Oo-
gen in de Vogelen ; die de opening van 't Oog
rond hebben, het bovenfte Ooglid onbeweeg-
lyk en zonder Haairtjes, en de lyn, die van den
eenen hoek naar den anderen loopt , altoos
fchuins. Onze Vogelftruifen hadden de opening

van

de Struisvogels* 307

van het Oog ovaal ; een groot Ooglid van bo- ft,
ven , dat op gelyke wyze neergelaaten wordt Afdeel,
als het onderfte opgeheven* Beiden zyn zy met H^FD%
Haairtjes bezet , die , even als in ons Menfchen , SXUK,
veel langer aan het bovenfte dan aan het onderlte
Ooglid waren. De lyn > van den eenen Ooghoek
naar den anderen getoogen , liep volgens de
(trekking van den Bek. Van binnen vondt men
een derde Ooglid, of Oogluikend Vlies, even
als in de meefte Viervoetige Dieren en Vogelen.

Omtrent het Gedarmte zal ik liever de Waar- •tGedatm.
neemingen gebruiken , welken de Heer Heris- t€'
sant , by gelegenheid van 't ontleeden eenet
Vogelflruis , onlangs daar op deedt (*> Hy
bevondt , dat van den flinker mond der Maag
tot aan de twee blinde Darmen * , welken dee- # Cssc&
ze Vogel heeft , het Gedarmte flegts vyftien
Voeten lang ware , daar de Karteldarm f een f Cdea
langte van vyfendertig Voeten hadt. De ingang
van deezen laatften was zeer naauw , en maakte
een elleboog; 'c welk de Lugt, en de Stoften,
die 'er in beflooten zyn, moet noodzaaken tc
rug te vloeijen , en dezelven gemakkelyker doen
overgaan in de blinde Darmen , v/elker ingang
zeer wyd is, dan in den Karteldarm zelf. In
het agterfte des ingangs van deezen opende de
Krinkeldarm | zig , omtrent de plaats , alwaar j jigQB
de eerfte draay van den Slangetrek begint. De

ne-

(*) Hift. de l'^cad. Royale des Scnntes de Ptrh,
pour 1'Année 1754, p. 74.

I. Diil. V. Siu*. V 2

ft.
Afdeel.

L.

Hoofd-
stuk.

De Maag.

gieren.

508 Beschrtving VAN

negen eerde Voeten van den Kartel darm wam*
voorzien met dergelyke blaadjes , byna, als de
Oogluikende Klapvliezen, die men in de dikke
Darmen van den Menfch waarneemt. Al hee
overige van dit Kanaal, beüaande zesentwintig
Voeten langte, was effen van binnen , en liep
nit in een zeer korten Endeldarm * , wiens
opening uitkwam in het agterfëe gedeelte van
een foort van Blaas of Beurs , die zig ontlaftte in
Jt Fondament. Deeze opening van den Endel-
darm was zeer fchuins , en vertoonde , taamelyk
wel , de aanvoeging van den hals aan den Helm
van een Deftilleer-glas.

Voorts heeft dc Heer Herissant opgemerkt,
dat 'er drie Voeten afftands ware van de eertte
Leverbuis tot aan de Alvleesbuis. By het ope-
nen des Onderbuiks zag men de bogten der
dikke Darmen geheel door de krinkels der dunne
Darmen bedekt. Hee begin der blinde Darmen
was, ter regter zyde van de Maag, ruim vier
Vingerbreedten onder den regter Mond ge*
plaatft. In de holligheid der Maag werdt één
Pond en negen Oneen Key (teentjes gevonden,
die zeer glad gefleeten waren ; fommigen van
grootte als een Hazelnoot ; de kleinften als een
Boontje of groote Erwt.

Omtrent de Borflfpieren nam hy waar , dat
dezelve zeer klein waren en het Borftbeen by
uitflek breed ; waar door het denkbeeld van dea
HeerPERRAüLT volflrekt omver geworpen wordt,
die van Gevoelen was , dat hec Borftbeen ió

deo.

os Struisvogels. 309
dceze Vogelen niet tot aan het onderfte van den *!•

,°. _ , ^ . 1 * AFDE£L.

Buik nederdaalt 3 uit hoofde dat de bpieren ,die L
de Wieken beweegen , en in het Borftbeen Hoofd-
worden ingeplant , niet behoeven zo groot te STUK-
zyn , als in de Vogelen die vliegen. De groote
Borftfpieren zyn in de Vogelftruis klein, om
dat de Wieken klein zyn; doch het is niet waar,
dat het Borftbeen klein zy , wegens de kleinte
der Vleugelfpieren : want , indien deeze Spie.
ren het gehecle Borftbeen bedekten , gelyk in
de meefte Vogelen, zo zouden zy uitennaate
groot zyn.

Het Vleefch der Vogelftruifen wordt , als Gebruik,
.gezegd is , in Afrika gegeten , gejyk ook de
Eijeren aan de Kaap der Goede Hope. Van de
Veders plagt men , oudtyds , op de Helmen
der Veldheeren gebruik te maaken , en zy wor-
den, nog hedendaags, tot verfïering gebezigd,
ten minde onder de Oofterfche Volkeren. In
Italië worden 'er ook nog wel Waaijers van ge-
maakt , tot verkoeling van de Dames in het
heetfie van den Zomer. De ledige Doppen
der Eijeren, die men voor een zeldzaamheid be-
waart , worden gezegd fomwylen van Krokodil-
len te zyn. Wat derzei ver kragten aanbelangt
tegen den Steen, of om 't Graveel te verdry.
ven ; als ook die van het inwendige Vlies der
Maag om de Maag te verfterken ; wanneer , des
morgens , van deszelfs Poeijer een vierde Loots,
met rooden Wy n , ingenomen wordt ; daar van
laat ik het oordeel aan den Leezer over.

I. Dekl. V.Stuk. V 3 (2)

/

3io Beschryvinc van

II. (2) Struisvogel met drie-Vingerige Pcoten, den
Afdeel. top mn^t Hoofd en de Keelkwabben kaal.
L.

Hoofd- De gewoone naam van deezen Vogel is Ca-
stuk. juar(us^ 0f5 zo Klein fchryft, Cafearius , in 'c
Cafll'riiès. Franfch Cafoar, in 't Engelfch CaJJawar of Caï*
Kafuaris. fewary , en, volgens onze Uitfpraak, Kafuons.

J/j* >VI Men noemt hem> in 'c Franfch , ook wel Cafuel
of Gafuel, zonder dat de reden van deeze be-
naaming blykbaar is. Moehring geeft 'er den
naam van Cela aan. De Ouden, gelyk Cr,u-
siüs en Aldrovandus , hadden hem Emeu of
Eme geheten.

Hy onthoudt zig in Alle, op Sumatra en ee-
riigen der Molukkifche Eilanden. In Europa
was hy niet bekend voor den jaare 1597'. im-
mers geen Schryver hadt 'er melding van gc*
maakt. De onzen bragten 'er , op de terugkomlt
van hunnen eerflen Togt naar Ooftindie, één
mede, die hun, als iets zeldzaams, door een
Vorft van Java gefchonken was. Zes Jaaren
daarna , bragten zy nog twee anderen me-
de; doch deeze zyn op de Reis geflorven.
De eerfte, dien de Heer Perrault ontleede,
was, in 'tjaar 1671, aan Lodewyk den XIV.
gezonden door den Gouverneur op Madagaskar,

die

(2) Struthio Pedibus trida&ylis, Vertice Palearibusque
fiudis. &yft. N*t. X. Cafuarius. Olear. Muf. 23, T. 13,
f. 2. Alb. ^A>. II. p. 56. T do. Emeu. Douart. Mém.
377. Raj. ^4*. CLvs.Ex0t.9s . Bont. Ja.y. 71. WiLU
Crn 105* T. 25. Worm. Muf. Jonst. iXr. 172. T. 56,
4&ldr. Om* L. 20» T. 541.

e>e Struisvogels. 311

die denzélven van Kooplieden , uit Indie terug n

komende, gekogt hadt. Hy heeft vier Jaaren AFD««ii

te Verfailles geleefd. TT Lt

D Hoofd-
Van de Eigenfchappen deczes Vogels is weinig stuk.

bekend, dan dat hy gemakkelyk tc temmen Eï^en-

zy. Hy verweert zig met den Nagel van zyn ^-haPPea*

middelden Vinger, die langer dan de anderen

is. Zyn Voedzel fchynt, gelyk dat der Vogel*

ftruifen, meeit inVrugten tebeftaan. Hyflokte

ook byna alles in , zelfs geheele Sinaas.Appe.

len en Hoender- Eijeren met Dop en al, die hy

fomtyds ongefchonden weder van agteren loos-

de. Zyn gewoone Spyze was Wittebrood, 'c

welk men hem by brokken toewierp. Zyn Eu

jeren zyn niet veel kleiner dan die der Vogelftrui-

fen, maar eenigermaate groenagtig Afchgraauw,

met kleine groene pukkeltjes of uitgeholde

Kuiltjes.

Ir de befchryving welke van deezen Vogel,

in het Berigt van den eerflen Ooftindifchen

Togt der Hollanderen , gegeven wordt , zegt

men, dat hy inzonderheid verwonderlyk is, om

dat hy geen Vleugels heeft noch Tong. De Heer

Perrault bevondt , dat de Kafuaris , die door

hem ontleed werdt , van beiden was voorzien.

De voornaamfte byzonderheid , welke hy 'er

in aanmerkte, beflondc inde Veeren , welke

niet alleen, gelyk die van den Vogelflruis,

Donsagtig gebaard zyn, maar bovendien nog

iets aanmerkelyks hebben,

Ten opzigt van de Vederen der Vogelftrui- öe Vee.
I. D££&» y. Stvk, V 4 rea.

312 Beschryvino van

fen hadt hy opgemerkt, hoe de Wysheid van
Afdeel, den Schepper doordraaide in het verlchil, *t
L- welk God de Heer aan Job voorftelde dat 'er
Hc™^°" plaats had , tuflehen die en de Veders der Rei-

5 \ U K.. *

jQafuaris. Seren en Valken (*) : aangezien de Vogel druis
zyne Veeren niet tot vliegen noodig heefc. Die
van den Kafuaris gelyken meer naar 't ruige
Haair van een Beer of Varken dan naar Veeren.
De gehéele Vogel is niet dan met Dons ge-
dekt , of met zodanige Pluimpjes die enkel tot
bekieedzel van het Lighaam dienen. In ons
Onderwerp, zegt hy, waren de meeften dub-
beid , beftaande uit twee Buisjes , die uit een
ander dat zeer kort was, en in de Huid geplant ,
fprooten. Men vondt 'er egter ook enkelde;

niet-

(*) Men zoude dit te vergeefs in onzeDortfche Overzet-
ting van den Bybcl zoeken. In plaats van de Verraahng „
die \vy van Job XXXIX. v, 16. gebruiken, heeftde Vulga*
ta deeze Woorden. Penna. Strutbioms fimilis e(l pennis He*
rodtiet lAciipttrts. Dat men Vraagswyze zal begreepen heb-
ben. Tjn de Veeren des Struisvogels gelyk aan. de Veeren van
den R^figer en Valk} een Ncerduitfche Overzetting heeft dit
Vets aldus: De Veder tn der Prauwen zyn fchooner dan de
Vleugelen en Vederen des Oijevaars : zonder van den
Struisvogel te fpreeken. Inderdaad het Hebreeufch woor-4
Wootzah, dat het laaf fte van dit Vers is, betekent lormyds
enkel een Veder of Vleugel; fc hoon men het, uit den fa-
menhang hier, niet ten onregre, zo 't fchynt, voor den
Yogelftruis genomen heeft: doch van het verfchil luflcher^
deszelfs Vederen en die der vliegende Vogelen, daar de
Heer Perrault zyne Aanmerking mede bekragtigt , vind
ik nergens, uitgenomen in de Vulgata , die vandePaait-
wen niet fpreekt, «cnigblyk» Zie Ouyta^es advpteZtTqiQ*
h p. 3^0.

de Struisvogels. 313

niettegenftaande van Clüsiüs gezegd wordt, n.
dat zy altemaal dubbeld zyn. De dubbelde Afdeel,
waren ongelyk van Jangce, die in fommigen Hoo*FDj
veertien Duimen bedroeg. In andere Vogelen stuk.
vindt men ook wel dergelyke Pluimpjes van J^ajuws*
Dons : doch die van den Kafuaris hadden de
drie volgende byzonderheden. Zie Letter A,
op Plaat XLVI.

Vooreerft: de Baardjes, daar het Buisje, van Baardje*,
de helft tot aan hetend, mede bezet was , wa-
ren lang en van dikte als Paarde-Haair, zonder
eenige Vezels ter zyden uit te geeven ; ver-
fchillcnde das van de Pluimen der Aigretten*
welker lange dunne Baarden met kleine, hoewel
naauwlyks zigtbaare Vezeltjes, zyn voorzien.
Ten anderen: het Buisje was, in dceee helft,
niet verfchillende van de Baardjes, noch in dik-
te , noch in kleur: waar van het tegendeel,
gelyk men weet, in andere Vogelen plaats heeft.
Ten derden : deeze Baardjes waren volkomen
zwart , en die van de andere of onderfte helft
bruir.grys, korter, zagter, en met dunne Ve-
zeltjes als Dons. Het eerftgemelde gedeelte,
nu , dat uit zwarte Vezelen beftondt, w^s het
eenigfte 't welk in 't Gezigt kwam, zynde het
andere daar mede bedekt.

9t Is iets aanmerkelyks , vervolgt Perrault , De Maag*
dat dit Dier, 't welk geen Vleefch eet maar
Kruiden en Brood, geen Vleezige en Spierag-
tige Maag had, gelyk de Graan-eetende Voge-
len: daar het, in andere opzigten, zo veel o-
L D£kl. v.stuk* V 5 ver-

314 BESCHJP. YVINö VAN

j[# vereen komfl met den Vogelftruis heefc; in zo
Afdeel, verre zelfs, van alles in ce flokken dat men
L- hem aanbiedt, zelfs tot gloeijende Kolen toe,
'stuk*' z0 Clösius verhaalt. Men is genoodzaakt te
F afwis, denken , dat de Natuur het gebrek van dien ver-
goed heeft door de menigte van Maagen , weU
ken zy aan den Kafuaris heeft gegeven. Dit
komt ons geloofbaar voor, uit aanmerking van
den toeftand , waar in wy de twee Maagen en
de Krop vonden. De Maagen waren t'eenc-
maal ledig : in de Krop bevondt zig flegts eenig
Voedzel, dat meer dan half verteerd was. Daar
uit kan men oordeelcn van de kragt deezer
Maagen ; terwyl haare Krop zo veel Vermogen
had in een ftervend Dier.
Spinen In de Borft van den Kafuaris hadt dccze

▼ari de Heer, zo wel als in die van den Vogelftruis,
Long. 7 0

eenige byzonderheden opgemerkt omtrent de

Werktuigen van de Ademhaaling , die tot ver-
klaaring dienen kunnen van 't gene de Vogelen ,
daar in , van de Viervoetige Dieren onderfcheidt.
Dit waren twee Spieren , die hy Spieren van de
Long noemt, ieder met een Vleezig beginzel
van zes Hoofden afkomende van de Geleding
der Ribben , die in de Vogelen dubbeld zyn ,
niet met Kraakbeenige Hukken aan het Borft,
been gehegt, maar onmiddelyk daar aan vaft
en gewricht met de wederhelft, die 'er mede
een Rib uitmaakt. De zes Hoofden loopen te
fomen uit in een Pcezig Vlies , dat de Long be-
dekt

de Struisvogels, 315

dekt en dezelve affeheidc van de Blaasjes , die jj#
tuflchen die Vlies en het Middelrift beflooten Afdeel.
zyn , gelyk de Long tuflchen dat Vlies en de H(^#FD
Ribben, Van dergelyk een maakzel der Long stuk. "
in de Vogelen, en deszelfs nuttigheid, door het JQdfiwU*
ophouden van de Lugt , om beter te kunnen vlie-
gen, is reeds omftandig gefproken (*). Het
zou 'er alleen op aan komen, waarom dat dan
de Schepper ook zulk een Geftel van Blaasjes
en Spieren aan den VogeKiruis en Kafuaris ge-
geven had, die 'er tot Vliegen geen gebruik
van hebben : doch miflehien is hetzelve tot het
lhel loopen niet minder noodig.

De Blaasjes van de Long, zegt Perrault, Blaasje
die men kon affcheiden van de Middelriften
en Longe-Spieren , hadden elk een eigen Rok,
en deeze Rokken waren famengeplakt, maaken-
de dubbelde Wanden. Het tweede Blaasje
hadc twee Gaten. Het vierde daalde zo laag
niet als in andere Vogelen ; want, aangezien het
Borftbeen in de Kafuaris zeer klein , en byge-
volg de Spieren des Buiksgrooter dan gewoon-
lyk zyn, was 'er dit vierde Blaasje niet zo noo-
dig. Hier door wordt deszelfs gebruik beves-
tigd; dat het naamelyk niet in de Inademing,
maar in de Uitademing met Lugt gevuld worde;
dat is te zeggen , wanneer de bovenfle Blaasjes
famcngepcril zyn , is het onderfte uitgezet. De

Aka-

(*) Zie 9t IV. Stuk dcezer N*t< Htjiorie. blacla.
33» enz.

J. Deel. Y.Stuk,

3*6 BïSCHRTVlKC VAM

II. Akademie is daaromtrent , niet alleen inde Vo-
Avdzzl. gelftruifen, maar zelfs door het openen van den
Hoofd- aan ^^^S5 Ganzen en Kalkoenen, ver-
stüic. zekerd geworden.

K<tft$aris. Het Borftbeen was veel kleiner dan in de
Hart» Vogelftruis, en de Spieren, die tot beweeging
mz. * der Wieken (trekken , naar evenredigheid. Hec
Hart was anderhalf Duim lang , en aan de ba*
fis een Duim breed (*). De Tong hadc de
langte van een Duim en de breedte van agc
Liniën : zynde in den omtrek getand als een
Haanekam. Het Kryftallyn , vier Liniën breed ,
was klein naar reden van den Oogbol , die een
middellyn hadt van anderhalven Duim. Men
vondt in dezelve een zwarte Beurs , voortkomen-
de uit de Gezigtzenuw, gelyk in andejre Vo-
gelen.

Teel. Omtrent de deelen der Voortteclin? werdt
* en* het volgende opgemerkt. De Ballen hadden
een Duim langte en een half Duim breedte.
Hunne zelfftandigheid was wit en hard; De
Opperbal, in tegendeel , was van binnen week
en geelagtig, en van buirengewoone grootte,
zynde drie Duimen lang en twee Duimen bo-
ven den Bal verheven. De Schaft was , even
als in de Vogelftruis, geplaatft, en hadt twee

Dui-

{*) Welk een verfchil met het Hart van den Vogelftruis »
dat zes Duimen lang was en vyf Duimen breed, en de Vogelen
hebben het doorgaans naar evenredigheid nog langer , zegt
Perrault* zo dat het Hart van den Kaftans byfter kleia
moet zyn geweeft.

ï> e Struisvogels. 317

Duimen langte , één Duim breedte aan den jfe
wortel en twee Liniën aan de punt. Men vondc Afdeel,
hem bekleed mee een harde dikke Huid , aan L-
de binnenzyde oneffen wegens verfcheide plooi- STÜK/
jen , die Schroefswyze waren gefchikt. Zym j^aftéarh,
Lighaam was famengefteld uit twee Kraakbee-
nige banden , die 'er een pyramidaale figuur aan
gaven; zynde zeer hard en vaft, en boven zeer
fterk aan elkander gehegc , van onderen afge-
zonderd om plaats te geeven aan een Vliezig
Kanaal , waar mede het niet fchcen dat de Af-
voerende Buizen of Pisleiders gemeenfehap
hadden. Iets dergclyks werdt in de Roede van
den Vogelftruis waargenomen , welke geen
Hoofdje, noch Voorhuid, noch Kanaal of Hol-
ligheid hadt, die doorgang geeven kon aan de
ZaadrtofFe. De Eijerftokkcn, in de Wyfjes,
verfchilden niet veel van die der Hoenderen,
waar van ik reeds omftandig heb gefpro-
ken (*>

Frisch heeft een zeer nette Afbeelding Geftalts»
van den Kafuaris gegeven , en die van Clu-
sius is ook geenszins te verwerpen. Brisson ,
die de zyne naar een opgezetten Vogel , in
't Kabinet van Reaumur zynde , heeft laa«
ten vervaardigen ; zege dat de Kafuaris in lyvig-
heid byna den Vogelftruis evenaart , doch dat hy
korter is van Pooten en van Hals , en daarom
van minder hoogte. De Afmeeting was vyf en

een

(*) Zie V IV. S tuk, dcezer Nat* Ëijlorh* bl. 49» ,
1. Dï-ll , V. Stük.

$i8 Beschrvving van

j[# een half Voet , van *t end des Beks tot aan dat der
Afdeel. Klaauwen. Op den top des Hoofds heeft de
L- Vogel een Hoornagtig uitfteekzel , als een foort
stuk/ van Kam, drie Duimen hoog, van vooren zwart,
J^ajuarh. van agteren en aan dé zyden geel als Wafch

óver 't geheel glad en glinfterende. De Kop ,
Keel , en het bovenfle gedeelte van den Hals ,
zyn gedekt met een Huid, die blaauwagtig is
aan de zyden van den Kop , voorts Alchgraauw-
agtig Violet, en een weinig rood op 't midden
van 't bovenfle van den Hals , alwaar de Huid
eenigermaate geplooid is of gerimpeld. Onder
aan den Hals * omtrent in 't midden der langte,
zyn twee Vleezige Vliezen, ten deele rood,
ten deele blaauw , anderhalf Duim lang. De
gemelde Huid is bezet met eenige dun gezaaide
zwarte Haairtjes, zo dat men dezelve niet vol-
ftrekt kaal kan noemen.- De Pluimen, die, als
gezegd is, meer naar Haair gelyken dan naar
Veeren, vertoonen zig zwart over 't gantfche
Lighaam. Vleugels heeft de Vogel , doch de-
zeiven zyn van Veeren ontbloot , geen drie
Duimen lang , beftaande uit vyf glanzige
zwarte Schaften , zonder Baardjes, die naar de
Pennen van het Yzer- Varken zweemen. Hy
heeft in 't geheel geen Staart. De Oogkringen
zyn van een fchoone Topaaskleur : de Ooren
wyd; de Neusgaten digt aan 'c end van der-Bo.

ven-

(*) Zo zegt men dan ten onregre, dat deeze Kam of
Kroon rood is.

de Struisvogels. 319

venkaak: de Bek bruin-grys; de Pooten geel- u#

agtig , met zwarte Nagelen. Afdeel.

L.

(3) Struisvogel met een ronden agter -Vinger , Hoofd-

j- u • STUK.

die ongenageld ts.

Deeze wordt , van fommigen , de Amerikaan-

fche Vogelfiruis geheten, hoewel hy meer naar Thooyou.
den Kafuaris zweemt. De Brafiliaanen noe-
men hem Nbanda-guacuy en andere Indiaanen
Tandou , doch die van Guajana Tbouyouyou , en
daarom heeft de Heer Brisson hem , in 't
Franfch, Tbouyou genoemd , behoudende, in 'c
Latyn , den naam van Rbea , dien Moehring
aan dit Geflagt gegeven hadt.

Hy noemt hem drie- Vingerig , merkende den
vierden of agterften Vinger flegts als een Eelt-
agtig Uitwas aan. Behalve de Kam en Keel.
kwabben , welken deeze Vogel niet heeft , on-
derfcheidt hy denzelven van den Kafuaris, door*
dien de Bek niet regt en Kegelvormig , maar regt
en Horizontaal platagtig is, aan de punt rond*
agtig. 't Blykt, dat Linn^us het onderfchei- ^
dend Kenmerk van dien (lompen , ronden , ag-
ter- Vinger heeft genomen.

De Thouyou is wat kleiner en minder lyvig
dan de Vogelfiruis, hebbende een Hals van on-
gevaar twee Voeten lang, het geheele Lyf met

gryze

(}) Struthio Digito poftico rotundato inutico. Syflm
Nat. X. Struthio • Camelus Americanus. Raj. *Ay. $6.
Khandaguacu Brafilieufibus. Marcgr. Bks. ïoo, Pis.
Itas. 84.

i. Deu.. V. Stvk.

320 BESCHRY VING VAN

IU gryze Veeren bekleed , de Wieken zeer kort
Afdeel, en tot Vliegen onbekwaam. Een Staart onn^
k breekt hem zo wel als. den Kafuaris; maar, in
^tuk?" derzelver plaats , zyn de Pennen of Veeren van
de Stuit zeer lang , hangende nederwaards en
bedekkende den Aars. Hy heeft gitzwarte Oogen:
de Vingers met dikke , (lompe 3 zwarte Nage-
len gewapend ; eetende Vrugten en Vleefch*
Men vindt hem in eenige deelen van Zuid* Ame-
rika. Nierembeug heeft 'er $ onder den naam
van Emeu, een Afbeelding van gegeven, wel-
ke , zo wel als die van Piso , niet zeer naauw-
keurig is.

IV. (4) Struisvogel met vier-Vingerige Pooten, dis

Men vindt deezen van Clüsius * die 'er een
zeer ilegte Afbeelding van gegeven heeft , de
uitbeemfcbe Kalkoen getyteld, en anderen noe-
men hem de gekapte of gehaperde Zwaan, of
ook de Monnik- Zwaan van 't Eiland Mauritius;
door de Portugeezen BódogéoQt de Hollanders
Dronte of Dod-Aars geheten, zegt BoNnus,
die 'er een Afbeelding van geeft. Anderen zeg-
gen , dat de onzen , op dat Eiland 5 hem Walg-
vogel plagt en te noemen. Ik heb den naam vaa

Dod-

(4) Snuthio Pedibus retra-ctadlylis , omnibus Unguicu-
laris Syfï. Nat. X. Gallas gallinaceu* perégrinus, C us.
f.9Cot 99. T. ioc Ole/r. Muf. 2f T. 13 f. f.Cyguus
cucuilaius. Nieiumb. Nat* 23 r. Raj. kA>* 37. Dronte.
lioNT. jav. 70.

de Struisvogels, 321

Dod-Aars, om dat de Staartveeren als tot eea
bol famengerold zyn , behouden. Afdeeu
Deeze Vos;el is, volgens de befchry ving van L*

rr i ■ 1 tr m. • HOOFD-

Bontiüs , van grootte tulkhen den Vogel itruis SÏUIC#
en een Kalkoenre Haan: het Lyf dik en rond , DUsA*t*
met zagte gryze Veeren bekleed : de Kop groot
en met zeker Vlies , dat naar een Kaper zweemt ,
overdekt : hy heeft groote zwarte Oogen ; eea
lange fterke Bek , wyd van gaaping : kleine Vler-
ken die geelagtig zyn , en de Stuit bedekt met
een dod van gekrulde Vederen : de Beenen
geelagtig , dik , zeer kort , met vier lange als
gefchubde Vingeren, die met zwarte Nagelen
zyn gewapend. Anderen melden, dat het end
des Beks haakig omgekromd zy.

Den Dod-Aars merkt men, in % algemeen,
als een Inwooner van Mauritius aan, doch ik
vind onder de Vogelen van dat Eiland, thans
Vljle de Frame , hem door den Abt de la
Caille niet opgetekend. Miffchien zal hy 'er,
door langheid van tyd en hec menigvuldig Jaa-
gen , reeds geheel zyn uitgeroeid : want hy was
traag van gang en dom , wordende ligtelyk ge-
vangen , zegt Bontius. Leguat fpreekt van
een Vogel de Reus genaamd , die 'er in 't laatft
der voorgaande Eeuw nog in menigte was , mee
zeer lange Pooten ; wiens Kop zes Voeten van
den grond kwam; lyviger dan een Gans, geheel
wit van kleur, doch onder de Vleugelen een
weinig rood ; aazende in Moeraflige plaatfen ,
cn een zeer fmaakelyk Wildbraad uitleverende*
7 dekl, v.st*r, X Men

322 BE SCHIYVINC VAN

II. Men zou haafl denken , dat die de Flamingo's
Afdeel, waren f welken de la Caille zege dat 'er zyn :
Hoofd ^0C^ Legit at meldt uitdrukkelyk , dat de Vin-
stuk. gers der Poocen van elkander afgezonderd zyn.
Z>od-^(ars9Een andere Vogel, dien hy vondc op Rodrt-
gucz, dat in 't zelfde gedeelte der Indilche Zee
legt , komt , myns oordeels 9 nader met den
Dod-Aars overeen (*).
Eenzaame Hy noemt denzelven de Eenzaame Qe Solv
Voficl' taire , ) om dat men ze zelden by troepen zag ,
hoewel 'er zeer veelen waren. De Mannetjes
zyn (zegt hy) gemeenlyk grysagtig en bruin
van Veeren, met Pooten als een Kalkoen, en
ook dergelyk een Bek, doch dezelve was een
weinig haakig of krom aan 't end. Zy hadden
byna geen Staart , en hun agterfte , met Pluimen
bedekt, was dik en rond, als *t gat van een
Paard. Zy ftonden hoogcr op de Pooten dan
een Kalkoen , en hunne Hals was ook , naar
evenredigheid, wat langer; de Oogen zwarten
helder, en de Kop zonder Kam of Kuif. Hunne
Vleugcis, die te klein waren om te vliegen,
aan 't end met een knobbel voorzien , dienden
hun niet dan om zig te verdedigen en elkander
te roepen , wanneer zy die als een Molentje
deeden rond draaijen , en dit maakte een Geluid
als dat van den Steenfmetzer , 't welk men
wel tweehonderd Schreeden ver kon hooren.
Het Wyfje was verwonderlyk fchoon, hebben-
de

(*) Poyage de Fr- Lecuat, Tom. I. p, 98.

de Struisvogels. Jig

de een foort van Kapzel * even als de Roüwflep n.

of Floerie Kaper van een Weduw, aan 5t bo- Afdeed

venfte des Beks (*). Men vondt 'er van blond +i ,
i . ™ . ^ Hoofd-

en bruin rluimagie. Zy waren zeer nee op Stuk.

hunne Veeren, die, op de Dyën zeer dik en aanDod-^aH

't end Schulpswyze gerond zynde , haar een

fraaije vertooning gaven. Voor 't overigé

fchync het my uit de Afbeelding te blyken , dac

het Pluimagie * ten minfte aan den Hals en op

de Rug, Haair- of Donsagtig was y gelyk dat

der Kafuariflen. Zy hadden onder aan de Keel"

twee ronde uitpuilingen , witter van Veeren

dan het overige , die wonderbaarlyk naar een

Vrouwe bofzem zweemden. Haare Gang Vvas

zo deftig en met zo veel bevalligheid gepaard ^

dat men haar, om die reden , dikwils ontzag

te dooden.

Als deeze Eenzaame Vogelen hun Nfcft wil- Vödrttti*
len maaken , vervolgt (Lecüat) kiezen zy daar m8'
toe een zindelyke plaats uit , en verheffen het
anderhalf Voet van den Grond, op een hoop
Palmbooms-bladeren, welke door hun , ten dien
einde, zyn byeengebragt, Zy leggen maar ééri
Ey , veel grooter zynde dan dat van een Gan &
Hetzelve wordt van 't Mannetje en Wyfje$
beurt om beurt , bezeten , en komt niet uit 5 dan
üa zeven Weeken broedens. Zolang de Broed-

tyd

(*) Buiten twyfFel 2al dit het gene zyn , 't welk ,},sri
naam van gekapte of gehaperde Zwaan en den byliaarft
▼an CuculUttts aan deezen Vogel heeft doen geeVcn^
%elk wootd fommigen gekogeld vertaalexs*

L Vhiu Y. Stuk. X 2

3*4 BESCHR YVINC VAN

ft. tyd duurt en de Opvoeding van hun Jong, 't
Afdeei>. we]k verfcheide Maanden noodig heeft om opf

Hoofd Z^ ZC^ tG ^unnen ^e^aan > laaten ZY geen Vo-
stuk. ge* van hunne Soort, binnen de tweehonderd
jW^*fj.Schreeden in 9t ronde, by hun Neft komen; en
\ is zonderling, dat het Mannetje alleen de
Mannetjes en het Wyfje de Wyfjes verjaagt.
Wanneer het Jong groot gebragt is, houdt nog-
tans het Paar zig by een ; hoewel zig, fomtyds,
met anderen van hunne Soort Vleefchelyk ver-
mengende.

Gebruik. Deeze Vogels waren niet zeer fchuuw voor
de Menfchen ; maar men bonze met tem*
men ; welk een moeite ook , daar0 toe , door
Leguat en zyne Medgczellen wérd aange-
wend. Zo dra men ze gevangen hadt, lieten
zy Traanen vallen , zonder te fchreeuwcn , m
wilden geen Voedzel ter wereld nuttigen. Op
de Vlakte konden zy hun te? loop inhaalen , en
dus gemakkelyk meefter worden. Men vondt
dat zy altoos een Sceen in de Maag hadden y
bruin van kleur, van grootte als een Hoender-
Ey, een weinig robbelig, plat aan de eene en
fond aan de andere zyde, zwaar en hard. Hoe
jong ook, hadden zy altoos zulk een Steentje,
't welk grooter was, dan dat het door de Keel
kon gekomen zyn* Dit fchynt dan wel eem
VogeUBezoar te mogen genoemd worden. Zy
maakten 'er geen ander gebruik van, dan om
hunne Meflen te wetten. De Vogels, die van
Maart tot September by ukftek vet waren,

dten*

de Struisvogels. 325

dienden hun tot een fmaakelyke Spyze. Men IL
vondt Mannetjes , van vyfenveertig Ponden Afdeel.

zwaar. I».

Hoofd-
stuk*

LI. HOOFDSTUK.

Befcbryving van 'i Geflagt der Paauwên , zo de
gewoone en witte , als de Japanfche, Chioeefche
en die van Tibet*

In de Vyfde Rang begrypt Lïnn^eus, onder Rang-
den naam van Hoenderen , zodanige Vogelen, Cllkkin8*
welker onderfcheidend Kenmerk beftaat in de
gedaante van den Bek , waar van de Bovenkaak,
aan 't end, als een Kraauwel over de Onder,
kaak heen fluit, en dus zeer bekwaam is om iets
van den Grond op te raapen. Deeze Rang ver-
vat de Paauwen , Kalkoenen , Faifanten , Pa-
tryzen, tamme en Veldhoenderen van veeier-
ley Soort, als ook de Kwartels; in vyf Gc*
Aagten.

De Heer Brisson plaatfi alïe deeze Vogelen
in zyne Tweede Rang , welks algemeene Ken-
merk is, den Bek te hebben gelyk een om ge-
kromde Kegel. Alle Vogelen van deezen Rang
(zegt hy) leeven voornaamelyk van Graanen.
Zy broeden veele Eijeren , en maaken hun Neft
op den Grond, aangezien de Kuikens naauw-
lyks van de Ouden gevoed worden , maar, zo
dra zy uitgekomen zyn, al her. en derwaards
loopende , voor zig de Koft zoeken. Hunne

x* d&ii* y. stvk, X 3 drie

526 Beschryving van

IT. drie voorde Vingeren zyn , by den wortel , te
Afdeel, famen gCVoegd door het beginzel van een Vlies,
'c welk zig toe aan het eerde Gewricht , ea
stuk, niet verder , uitftrekt. Sommigen hebben den
Kop verfierd mee zekere Lellen , en Vleezige
Uitwaden 5 die men ook wel Kammen noemt,
en deeze zyn vervat in de eerfte Afdceling ;
Daamelyk de drie Geflagten van Kalkoen, Haan
cn Poule Peintade : in de tweede die deeze Lel-
len of Kammen niet hebben ; naamelyk de Our»
baan , Patrys , Faifant.

Wy zullen zien , dat de Geflagten van Lin»
njeus en Brisson in fommige opzigten over-
eenkomen , in anderen verfchillen : dus is by
voorbeeld de Paaüw, die by den eerden een
Geflagt uitmaakt , by den laatften in dat der
Faifanten begreepen.
K«mf Zyn Latynfche naam , waarfchynlyk van hec
Griekfch Taós af komftig , (immers zo Vossius
wil5) is doorgedrongen in byna alle Taaien van
Europa,die meer of min naar het Latynfche woord
P^uo zweemen. De Engel fchen noemen hem Pea-
Cock9 de Franfchen Paon , de Duitfchers Pfaw,
OndertufTchen fchynt deGriekfche naam van den
Arabifchen Tams afgeleid te kunnen worden.
Kcnraer- ^e Kenmerken van dit Geflagt zyn : de Kop
kco. verfierd met regte Vedertjes , die agterwaards
zyn omgeboogen : de Pennen van de Rug lang
ujtfteekende die zy ovcrend kunnen zetten ,
en met een foort van Oogen praaiende ; *t welk
een zeer fierlyke vertooning maakt.

Twee

de Paauw en. 327

Twee Soorcen heeft Linn^us maar in dit jj
Geflagt, als volgt: Afdeel.

(1) Paauw met een opjlaande Vederhdf. Hoofd.

stuk.

De Paauw is thans een bekende Vogel in Eu- Soonen.
pa, doch hy heeft zyne natuurlyke Woon- Crifiatuu

plaats in Ooftindie, en inzonderheid op 'c Ei- Gewoone

Paauw*

land Ceylon , alwaar men een menigte van,
wilde Paauwen vindt. De Hiftorie leert ons,
dat Alexandek de Groote 'er de eerde maal
een in Indie ziende, door zyne fchoonheid zo-
danig verrukt werdt, dat hy op zwaare ftraffe
verboodt 'er een te dooden. Van langzaamer*
hand zyn zy in ons Wereldsdeel overgebragt ,
en door Voomeeling vermenigvuldigd. Plinius
zegt , dat de Paauwen veel Inkomen gaven aan
Marcus Aufidiüs Lürco , die ze te Rome begon
vet te maaken om ze te verkoopen , en dat
Hortensiüs de Redenaar eerft dezelven dood-
de , om 'er van te eeten op Gaftmaalen. Ook
wordt door eencn Franfchman, genaamd Jean
Bruyer , verhaald , dat ten zynen tyde in
Normandie , omftreeks Lizieux , troepen van
Paauwen werden opgevoed , waar van de Eige-
naars groot voordeel trokken, door hun te flyten
aan de Vogelkoopers , die ze in de groote Steden
bragten , om voor te dienen op de Bruilofcs-Fees-

ten

(1) Pavo Capite crifta ere&a. Syft. Nat. X Gen. 87.
Pavo Cauda longa. Faun. Suec. 163. Pavo. GEsn.
6<;6. Ar.Dn. Om. I 13. c. 1. Jonst. ^Ay. 56. T. 2Xt
Will. Om, 112. T. 27. RaJ, iAv, 51.

2. Dkel. V. Stvk. X 4

gas Beschhyv-ihg van

jj ten en Gaftmaalen van de Grooten en Luiden
Afdeel, van Vermogen.

Hoofd ^ heeft onder het tamme Land- Gevogelte

stuk. den eerften Rang, gelyk de Zwaan onder de

Aanzien- zwemmende en de Arend onder de Roofvoge-
Jykheid, ^ Du§ hebben de 0udcn . die den Arend

aan Jupiter, den Zwaan aan Vcnus toewydden,
aan de Godinne Juno den Paauw geheiligd.
Ook koozen de Keizers, in hunne Vergoding,
den Arend, de Keizerinnen den Paauw tot zin-
nebeeld. Het Voorregt van den laatftgemeldea
Vogel was by de Grieken zo uitmuntende, dat
te Athene een vafte Prys gefteld werdt , om hcna
te laaten zien aan de nieuwsgierigen, ten wel-
ken einde veel Volks, uit Lacedemon en Thes,
falie, zig derwaards begaf : zo dat de Stad groot
voordeel van die Vertooning trok. Hier uit
kan men afleiden , in welk een Aanzien de Paau-
wen oudtyds zyn geweeft. Zy zyn hedendaags
in Europa , en in 't byzonder in de Noordelyke
tleelen , nog ganfeh niet gemeen ; wordende
meeftal in de Diergaarden der Grooten of op
de Buitenplaatfen en Hoffleden van vermogen-
de Luiden, uit Lief hebbery gehouden.

Deeze Vogel , inderdaad , overtreft door do
Serlykheid van zyn opgezette Staart al de
fchoonheid van 't Pluimagie der Pappegaaijen,
Kakatocs, Weftindifche Raaven, en, om kort
te gaan der Vogelen , die op de Wereld be-
kend zyn. Nergens draalt de konftige hand des
Scheppers klaarder ia door ; maar hy heeft een

voor*

H P A A ü W E N, 329

voornaam gebrek, 'c welk hem gemaakt heeft II.
tot het zinnebeeld der Hovaardy : naamelyk , Afdeel*
van zig op zyn eigen Schoonheid te verheffen , n00^Dm
en men zegt, dat hy befchaamd wordt $ wan- stuk.
neer hy ziet dat de bruinheid zyner Pooten niet
overeenftemt met dien luifter. Ook is het Ge-
luid, 't welk hy maakt, afgryzelyk en verfchrik-
kende. De Italiaanen zeggen voor een Spreek-
woord , dat de Paauw het Pluimagie van een
Engel , de Stem van den Duivel en <.den Gang
van een Guit heeft.

Aristoteles meldt , dat de Leeftyd der Efgec-
Paauwen gemeenlyk vyfentwintig Jaaren is ; an- fchaPPfH*
deren zeggen van honderd Jaaren. Zy zitten
gaarn op hooge plaatfen , zelfs op de toppen der
Huizen , waar van zy dikwils de Daken befcha-
digen. Men voedtze met dergelyk Koorn als
de Hoenderen , doch zy hebben ook veel Smaak
in Vrugten , en , goede Vliegers zynde , wee-
ten zy hunne lufl: wel te boeten in de Tuinen
en Boomgaarden. Zy zyn ook niet minder geil
dan de Haanen , en het Mannetje randt fomtyds
een Wyfje aan, 't welk te broeden zit, bree-
kende deszelfs Eijeren : weshalve het Wyfje
haar Ne(l verbergt. st Getal der Eijeren , wel-
ken zy t' eener broed legt , is vyf of zes ; doch
men is , van ouds her , gewoon geweeft , de Ei-
jeren door Hoenders te laaten uitbroeden. Op
het derde Jaar krygt de jonge Paauw eerft de
Pennen van zyn Rug, bekwaam tot die heerlyke

h Deel, V. Stui. X 5 Ver-

33° BESCHR YVING VAN

TL Vertooning. De Bloemen van Vlier zyn voor
Afdeel. ^eeze Vogelen een Vergift.

Hoofd- ^e grootte ']S omtrent als die van een half-
stuk. jaarige Kalkoen zegt Brisson : de kleur van bo-
ven Goudgroen , met een weerfchyn van zuiver
Koper, de Vederen zwart gerand; van onderen
zwartagtig , met Goud-groen gemengd : de
Hals en Eorft groen , veranderende in Hemels,
blaauw doormengd met Goud : twee witte ban-
den wederzyds aan den Kop : de bovenfte dek.
Vederen van de Staart in 't midden met een
zwarte Vlak , die verder groen is , in Violet en
Hemclfchblaauw veranderende , met Gouden
randen , die een weerfchyn van zuiver Koper
hebben. Deeze dek-Veeren, veel langer dan
de Staartpennen en zelfs dan het Lyf , maaken
dien onvergelykelyk fchoonen Scherm uit ,
met welken het Mannetje by wylen paalt en
waar het zig in fpiegelt. Voorts heeft hy,
op den top van 't Hoofd, een Kuif van vier-
entwintig Pluimpjes , ongevaar twee Duimen
lang, welker Stammetjes wit zyn , en zeer dun
met Haairtjes bezet. De Oogkringen zyn geel ,
de Bek witagrig ; de Pooten en Nagelen graauw.
Het Wyfje. Een aanmerkelyk verfchil heeft 'er in hec
Wyf je van den Paauw , dat men de Hen noemt,
plaats. In hetzelve zyn de dek- Vederen veel
korter dan de Staartpennen , zo dat het dien
Scherm niet vertoonen kan. De kleur, over 't
geheele Lyf > trekt uit den bruinen naar Afch-

graauw ,

DE PAAüWEN. 33I

graauw , gelyk ook de Kop en Kuif: doch dee- ji

ze zyn als met eenige blinkende groene (tip- Afdeeu

pen gefprenkeld. De twee witte Vlakken aan hh
1 7- 1 j \z 1 ■ Hoofd-

den Kop zyn veel grooter en de Keel is witag- STÜK>

dg. Aan den Hals en Borft heeft het groene

Veeren met witte tippen \ de Oogkringen zyn

Loodkleurig. Het is een weinig kleiner dan de

Haan , en niift ook die Spooren , van drie vierde

Duims lang , welken hy aan ieder Voet géi

heeft.

Veelen meenen , dat het Paauwen - Vleefch Gebruik.!
onbederflyk zy. Aügüstinüs verhaalt, dat hem
hetzelve \ te Karthagena , gekookt werdt voorge-
diend, waar van hy het Borft vleefch bewaarde,
en 't zelve , na verloop van een Jaar , nog onver-
anderd vondt, behalven dat het een" weinig was
uitgedroogd. 9t Is minder te verwonderen , dat
zulks plaats had in Vleefch, 't welk uit zyn aart
zo hard en vaft is, en wel , na dat hetzelve door
't kooken van zyn Sappen en Vettigheid ont-
bloot was, in een heet en droog Klimaat: on-
twyfelbaar zou zulks ook met Kalkoenen , ja
zelfs met Hoenderen - Vleefch gebeuren ; zegt
Willoughby. Aldrovandus verhaak ook ,
dat hem, in 't jaar 1598, een (tuk Paauwen-
Vleefch gegeven werdt, 't welk in 't jaar 1592
was gekookt , zynde zonder eenige kwaade
Reuk. Op Bruüoftsfeeften en pragtige -Galt-
maalen wordt fomtyds wel een Paauw op Tafel
gezet , doch dit gefchiedt flegts voor aardig-
heid en fieraad: mea vilt den Vogel, en, na
LDssi. V. Sïuk dat

33* B e« casyviNc van

II. dat hy gekookt is, wordt 'er de Huid behendig
Afdeel, weder over getrokken , zonder de Veeren te
Hoofd ^e^a<^^Sen * zettende hem in zulk een Poftuur
stuk. a's °f leefde. Wanneer hy met Zout is ge-
kookt, en gevuld met Speceryën, kan hy dus,
Jaaren lang, bewaard worden, zonder eenig be-
derf. De jonge Paauvvtjes zyn een lekkere
Spyze,

De Dr«k. \n de Geneeskunde heeft men het Vleefch en
daar van gekookte Sop , het Vet en de Gal , te-
gen verfcheide Kwaaien dienftig geoordeeld;
doch niets is daar van in algemeener aanpryzinge
geweeft en tot onlangs gebleeven, dan de Drek
tegen de Vallende Ziekte. Men kan daar van het
Poeijer , van een Scrupel tot een Drachme , ingee-
ven , of laaten het in een Glas rooden Wyn of in
Azyn aftrekken: van een half Once tot een Once,
wordt hy fomtyds in de Klyfteeren gemengd :
doch niet vermaarder is , ten dien opzigte , dan
het Geneesmiddel van de Graavin van Waldek
tegen de Duizeligheid , befiaande uit het aftrek-,
zei van dien Drek in roode Wyn. Dat de Drek
voor een Mansperfoon van een Haan en voor
een Vrouwsperfoon van een Hen moefi zyn:
als ook, dat men het voor de Nieuwe Maan
gebruiken moeft ; maakt egter dit Middel van by-
geloovigheid verdagt. Dat de rook der gebran*
de Veeren tegen de Opflyging, en de Eijeren
tegen de Jigt zouden dienftig zyn , heeft niec
yeel byzonders in.

witte Onder de Paauwen is eenfge verfcheidenheid
Faauw. vaa

£>E PaaüIven. 333

Van Kleuren. Frisch geeft de Afbeelding van jf ,
eenen , dien hy de bonte Paauw noemt , om dat Afdml.
dezelve de Wangen , Keel , het opperfte van
den Buik en de dek- Vederen der Wieken, wit SXÜK^
heeft. Aanmerkelyker zyn de genen, die men
noemt witte Paauwen,om dat hun geheelePlüu
magie van die Kleur is, zodanig zelfs, dat de
Oogen op hunne Zonnefcherm zig alleen maar
door eenige Schaduwing van bruinheid vertoo-
nen. Sommigen willen , dat die verandering
van Kleur hun in 't Noorden van Europa aange-
komen zy, alwaar men meer Vogelen wit ziet,
die elders gekleurd zyn. Anderen verzekeren $>
dat men een Paauwin te broeden zettende, zo-
danig , dat zy niets zien kan dan wit , uit de
Eijeren witte Paauwen zal bekomen. Het een
en andere vind ik nergens door de Ondervinding
beveiligd.

De Japanfche Paauw , dien Brisson op dee- Japanfcb©*
zen volgen laat , verfchilt van den gewoonen in
Kleur en tevens in zeldzaamheid, meer dan in
grootte. Albin heeft Afbeeldingen van 't Man-
netje en Wyfje gegeven , die niet zeer naauw-
keurig zyn (*). De naam wyft de plaats, daar
hy van daan komt , genoegzaam aan. Hy is
van boven blaauw en groen bont ; de Kuif ge-
lykt naar een Koorn-Aair: de Vlak, die de Oo-
gen in de Zonnefcherm maakt , is in 't midden
Goud, voorts blaauw , met groen gerand. Het

Man-

(*) Alb. w/v. Tora. ÏI. p. 33, 34.
h Deei. Y« Sïvm

334 Beschrtviko van

Mannetje is van onderen bruinagtig met zwarte

Afdeel, vlakken ; het VVyfje zwart. Zy hebben deti

HL Bek wat langer en dunner dan onze Paau*
Hoofd-

STUK. WCD-

n (2) Paauw met een gladden Kop en twee Spoo*

ticaharn* ren.
tus.

Chmeefche. £)eezC) die by Edwards zeer fraay is afge-
beeld, wordt van hem Paauw Faifant geheten*
Hy is zekerlyk niet ongekuifd , maar zyne Kuif
hangt agtcrwaards, en dit maakt, dat hy een
gladden Kop heeft; hoewel hy de Veders kan
opzetten als een Kuif , met de punten een wei-
nig omgekromd , voorwaards. Hy is veel klei-
ner dan een gewoone Paauw , en weinig groo-
ter dan een Faifant. Het Mannetje is bruin ,
van boven met bleeker bruin gefiippeld , van
onderen met zwarte dwarsftreepen , hebbende
glanzig purpere Vlakken op de Rug, met een
weerfchyn van blaauw , groen en Koper-Goud-
kleur. Twee dek- Vederen van de Staart zyn
met dergelyke Oogvlakken als die derPaauwen,
en hetWyfje heeft dezelven zo wel als 't Man-
netje. Het is ongevaar een derde kleiner , en
met blaauwe Vlakken op de Rug getekend,
Deeze heeft van zyn Vaderland ook den naam.

Een anderen, die wegens de gemelde Oog-
Paauw van ^ 0 0 0

Tibet. vlakken ook tot de Paauwen behoort , heeft

(2) Pavo Capite lacvi , calcaribus duobus. Syft. Nat, X*
Phafianus Pavonicus Chinenfis. Edw. v/4>. 67, T. 6j*
& T. 69. f. I.

DE PAAÜWEN. 335

Brisson, om de zelfde reden , genoemd Paauw if#

van Tibet 9 zeggende, dat de Chineezen hem Afdeel*

Cbin-Tcbien KM heeten. Deze Af beelding , wei- „Lï-

£ m . t j" i Hoofd.

ke hy er van geeft, is in Indie, naar een le- SXÜk%

vendigen Vogel , gemaakt door denHeerPoivRE. pi. xlvil
In grootte en gellalte komt hy byna metdePou- *'&% Ia
lePcintade overeen. De kleur is Afchgraauw ,
met zwartagtige ftreepjes , van boven met zeer
kleine witte ftippeltjes gefprenkeld. Op de Rug
heeft hy glanzig blaauwe Vlakken , met een
weerfchyn van Violet en Goudkleur. Der-
gelyke Vlakken zyn 'er ook op de lange Pen-
nen van de Rug , of dek -Vederen van de
Staart , naamelyk op ieder Veder vier. De
Oogkringen zyn geel , de Bek en Pooten
'graauwagtig.

LIL HOOFDSTUK.

Bef cbry ving van 't Geflagt der Kalkoenen, zo
de tamme als de wilde en gekuifde , als ook de
Brafiliaanfche , en de Bengaalfche , dien men
noemt gehoornde Faifant.

r^ekere Vogel , dien men by de Schryvers in Naam,

't Griekfch Meleagris, in 't Latyn Gallo-
Pavo genoemd vindt, geeft den Geflagtnaam.
Men noemtze , in de meefte Taaien van Europa,
Indiaanfche Haanen of Hennen , en van Kaleku-
tifebe Hoen , gelyk zy nog wel in 't Hoogduitfcfi
geheten worden , is de Nederlandfche imm,
i. dm. v.s™«. Kal*

33<5 Beschryvïng van

11
Afdeel.

tir.

Hoofd-
stuk.

Kenmer-
ken.

Soorten.

Gewoone
Kalkoen.

Kalkoen , oorfpronglyk. Sommigen hebbeft
hem Avis Numidica en Lybica gecyteld : de En*
gelfchen noemen hem, gemeenlyk, Turkey of
Turky-Cock, dat is Turkfche Haan ; de Fran-
fchen Dindon of Coq d'Inde; de Spaanfchen Pa*
von de las Indias , dac is Indiaanfche Paauw.

Zoeven heb ik aangemerkt dat Brisson, in
zyne eerde Afdeeling van den tweeden Rang,
de drie Geflagten plaatfl: van Kalkoen , Haan en
Poule Peintade. Hy onderfcheidt dezelVen ,
doordien de eerfte één Vleezig langwerpig Vlies
of Lel, onder aan de Keel heeft hangen; de
tweede twee zulke Lellen en een Kam op $t
hoofd ; de derde twee Lellen ter wederzyde
van den Bek en een Kegelvormigcn Hoorn op
9c Voorhoofd. Linn^eüs ftek tot Kenmerken
van den Kalkoen , den Kop bedekt met Spon-
gieufe Vleefchheuveltjes: hier voorhadt hy ge-
zegd: het Gelaat met Vleefchheuveltjes wrat*
tig.

Biüsson geeft , behalve den gewoonen en
deszelfs Verfcheidenheden , nog maar den Brafi-
liaanfchen op. Linn^üs telt drie Soorten van
Kalkoenen , als volgt.

(i) Kalkoen met een Lelletje op 't Voorhoofd,

een

(i) Mf'eagris Capite CaruocuU Frontali , Criftaque

Gulari , Maris Pe&ore barbato. tyft. Nat. X. Gen. 8§.

Meleagris. Faun* Snee. 164. Gallo-Pavo fylveftris novae

AngiUv Raj. *Av. 5i> Alb. III. p. 33. T. 3?, B,

Gallopavo, Gesn, *.Ay. 482. Aldr. Gr». 1. 13. c. 4.

Bell* 6o, a« Jonst, *Ay* 58. T 24, Witt. Otm.

113

de Kalkoenen. 337

ten Kuif aan de Keel , de Borfl van 't Man- n.
netje gebaard. Afdeel.

LIL

Veelen hebben gemeend, dat de Kalkoenen Hoofd-
uit Ooflindie af komftig waren , en 't algemeen STUlCë
Gevoelen was , dat men ze van daar in Turkye
en vervolgens in Icalie had overgebragc. Im-
mers uit de Schriften van Varro, Columella
en PliniusJs 't blykbaar,dat de Vogels, wel-
ken zy Meleagrides noemden en Gibbercs , ten
hunnen tyde reeds gemeen waren in de Velden
van Rome. Schoon, nu, Perraltlt tragt te
bewyzed, dat hunne Meleagris de Poule Pein-
tade zy geweeft , vind ik egter de Kalkoenen
ook opgeteld onier 'c Gevogelte van Ceylon,
Ondertufichen twyfelt men thans niet, of hun
Vaderland is in Amerika. Volgens Pater üü
Tertre zyn zy op de Weftindifche Eilanden
zeer gemeen , en men verzekert dat de Kalkoe*
nen, die in 't wilde vliegen in Virginie, Nieuw
Engeland en andere deelen van Noord -Amerika >
van ?t zelfde Ras als de onzen zyn.

LiNNiEüs zelfs wil, dat zy uit Noord - Ame- Wooa*
rika zyn overgebragt : doch men heeft in Loui*. plaat3é
fiana ondervonden , dat de Kalkoenen , uit Vrank*
ryk derwaards gevoerd , niet flaagen in het uit.
broeden der Eijeren van wilde Kalkoenen des
Lands. Waar, nu, ook deeze Vogel vandaan

kome}

T. 27. RAj. iAyy ft. C. Gallopavo criftatus* Al»*
11 P< & T, 33.
I. Pk*u V. Stv*. y

338 Besc'hryving van

jf# kome; het blykt dat hy zig kan fchikken naar
Afdeel, ons Ktfmaat, micls dat hy niet blootgefleld
worde aan de Winterkoude, noch aan die van
stuk' ^C Nagt. Uit de Voortteeling der Jongen is be-
kend, dat dezelven zeer naauw te wagcen zyn,
en veel koeftering behoeven (*). Hunne op-
kweeking ccmefling, ondertuffchen , geeft een
aanmerkelyk voordeel. Zonderling is het Ge-
luid, dat het Mannetje, vergramd of verfchrikt
zynde, maakt, en onderfcheidelyk van dat van
alle andere Vogelen. Alsdan blaart hy de Bord
op, zet de Staart overend, als die der Paauwen
en zyn Gelaat niet alleen , maar de Lellen in-
zonderheid , worden Bloedrood : de Voorhoofds-
Lel zet uit , wordt langer en hangt nederwaards.
De Baard aan de Borft groeit op het derde Jaar
eerlt uit. V/oncl'.Tlyk is de afkeer, welke zy
hebben van alles dat rood is gekleurd. Hunne
Spyzc befïaat in Graancn , gelyk die der Hoen-
deren ; doch buitendien eeten zy , even als
dezelven , ook Wormpjes , Infekten , en veel-
erley Kruiden en Vrugten. De Bladen der
Brandenetelen zyn zeer van hunne Smaak, en
men geeft die aan de Kuikentjes onder wit van
Eijeren , dat hard gekookt is,, gehakt zyn-
de <t>

Geftalte. De Kalkoenen zyn grooter en lyviger dan alle

au-

(*) Veroelyk de .Aantekening in 'f IV*. Stuk deezer
Nat. Hiflorie , biadz. 35-.
(f) Zie Chomel , Huishond. Woordenboek , op Kal*

kojln.

1) E KaLKOENÈN. 339

andere tamme Landvogels, die men in Hokken It.

. AfdeeI
houdt. Men heeft 'er fomtyds gezien , zo vet .

gemeft , dat zy twintig Pond ophaalden. De Hoofö^
Vleugels zyn niet groot naar het Lighaam te stuk.
rekenen. Het Vleezig Lelletje op 't Voorhoofd, 1
dat anders maar een Duim op 't hoogde lang
is , zet zig wel tot de langte van drie Duimen
uit, en hangt over den Bek heen. Het Bon*
deltje Veerenfop de Borft , zes Duimen lang,
dat uitfteekt, gelykenie naar Varkenshof (Iels,
wordt ook in fommige Wyfjes gevonden, doch
dan is het veel korter. De kleur is , gelyk in
alle Hok- Vogelen, zeer verfchillende. Veeled
zyn zwart , anderen grys , ros , wit ; anderen
hebben alle de Kleuren ondereen gemengd. De
zwarten hebben eenen groenen Gians , hoe dig*
ter naar den Stuit hoe zigtbaarer* Veele Ve-
ders, die de Rug bedekken , als ook de bo-
venden der Wieken , zyn aan 't end als dwars
afgefneeden. De vStaarc beflaat uit agttien Be-
ftuurpennen , welken de Vogel byna loodregC
kan overend zetten en maaken 'er een Scherm
van gelyk de Paauwen , die drie vierden van een
Cirkel beflaat: met ditverfchil, egter, dat de
Paauwen het niet met de Staart , maar met de
Rugpennen doen, gelyk gemeld is: ook vindt
men 'er die heerlyke Oogen niet in, als in de
Zonnefcherm der Paauwen. De Kalkoenfe Hen
doet zulks niet , en haar Lelletje op den Kop
is niet alleen veel kleiner, maar zy mift ook
de] Spooren , welken de Haan zeer dik , doch
i. d*kl. v.stuk. Y 2 kort

340 Beschryving van

*r i\m kort en fïomp, aan de agterzyde van ieder Poot

Afdrpi. heeft.

Mi- De Krop , die door de uitzetting van de

^tuïcT Zwelgpyp, omtrent het midden van den Hals,
. tot eenen rondagtigen Zak, welke zig tot aan
-t Borftbeen uitftrekt, in de Hoenderen, Fai-
fanten , Duiven , enz. gemaakt wordt , ont-
breekt in de Kalkoenen en verfcheide andere
Vogelen. De Zwe pyp wordt , in dezelven,
een weinig dikker by de Maag , wegens een
krans van Klieren , die zeer Kondig gefchikt
zyn, inzonderheid fraay om te zien in de Kal-
koenen , fchynende van een dergelyk maakzel
als de Klieren van den Vogelftruis. Ook maaken
de kringen van de Zwelgpyp, op deeze plaats,
een zeer aardige Vertooning. Deze Klieren
„ leveren een zeer groote veelheid uit van een
wit flymagtig Vogt, 't welk buiten twyfel dient
tot weekmaking der Graankorrelen , gelyk an-
deil in de Krop gefchiedt ] en verder in de
Maag (*>

Wilde KaU De wilde Kalkoen van Nieuw Engeland, die
koen, a]s een Verfcheidenheid van den tammen Euro-
pifchen , (zo men hem haaft mag noemen , ) niet
als een zelfde , van Brisson aangemerkt wordt;
is veel grooter , (want men vindt 'er die tot
veertig ja zestig Pond weegen ; ) en donkerer
zwart van kleur. Zy zyn niet minder fmaake-

lyk

(*) Du Ver ni v Oeuvres ^Anatomi^us* Paris 176*2.
Tom, II. p. 446.

IL

LIL

STUK.

de Kalkoenen. 341

lyk en veel Sappiger dan de onzen. Wanneer
cfe Inboorlingen van Louifiana, (dat, beweftcn
de Engelfche Volkplantingen, aan de Rivier
Miffifiipi legt, ) befpeuren dat 'er zodanige Vo-
gels in de nabuurfchap zyn, zo neemen zy een
Hond met zig en gaan op plaatfen , alwaar men
de meefte Brandenetelen en Zaaden vindt, die
van den Smaak der Kalkoenen zyn. Als deeze
den Jaager gewaar worden 3 vlugten zy onver-
beeldelyk fnel , zo dat de fterklte Looper hun
niet agterhaalen kan ; maar de Hond , dwingtze,
cindelyk,op den tak van dezen of genen Boom
te gaan zitten , en dus krygt de Jaager gelegen-
heid, omze, den een voor , den anderen na,
met Schietgeweer te treffen. De Veders van
't Lyf worden door de Indiaanen gebruikt tot
het maaken van Manteltjes tegen de Winter-
Koude , en van de Staartpennen weeten zy
Waaijers en Zonnefchermen toe teftellen, die
zeer fraay zyn.

De gekuifde Kalkoen , waar van Albin ons Gekuifde,
de Afbeelding geeft , verfchilt naauwlyks van
de gewoone Europifche Kalkoenen , dan daar
in , dat hy op den Kop een Kuif heeft van witte
Veeren. Hy voegt 'er by, dat tegenwoordig
in Engeland een groot getal Heeren zyn, die
Kalkoenen in 't wilde houden , in Bofchjes daar
toe gefchikt.

I. D ui, V, Stuk, Y 3

CO

342 BE8CHR YVIKC VAN

lï. (2) Kalkoen, die den Kop met opftaande Vi*
Afdeel. jeren gekuifd beeft, de Wangen Fioletkleur*
LU.

Hoofd- Dceze , die van Brisson de Brafiliaanfche
S,UK' genoemd wordt, heet by Klein de bruine FaU
Crijlïta. fónt van Brafil , en Ray hadt hem reeds de
Br.fii.aan~ grafiilaar,fche Faifant getyteld. De Ingezete-
nen des ands roemen hem Jacupcma, om dac
hy Jacu Jacu febrecuwt : anderen Gaan oi Quan,
en de Vogel der Mexikaanen, genaamd Coxolitliy
fchynt de zelfde te zyn,

Deeze Kuif- Kalkoen heeft een wezentlyk
verfchii van den voorgaanden, dac hem, naa-
rnelyk,het Lelletje voor op den Kop ontbreekt.
Hy is ook maar weinig grooter dan een Hoen ,
hebbende op den Kop een Kuif van lange
zwarte Veeren,die hy kan opzetten. De Staart
js niet meer dan een Voet lang. De zyden
van den Kop zyn bekleed met een kaale Huid5
uit den blaauwen naar paarfch trekkende , in
welker midden men de Oogen vindt geplaatft.
Aan de Keel heeft hy een lange roode Lel, als
gewoonlyk. De kleur van 't Lyf is zwart,
met een heerlyken Kopergloed. De Oogkrin-
gen zyn vuil Oranje, de Pooten hoog-rood.
Somrmgen hebben geen Kuif, 't welk milïchien
de Wyfjes of Hennen zyn.

(3)

(2) Meleagris Capire. Pennis ere£lis criftato, Tempo-
ribus violacgis. Syft^ Nat, X. Quan f. Guan Edw. ^Av%
J|. T. 1$ Jacupema. Marcgr. tirafigZ. Coxolitli, Her*?,
Mrx. Fhafian us Brafilienils. Raj. 56.

de Kalkoenen. 3 43

(2^ Kalkoen met twee Hoornen op den Kop; n
bet Lyf rood met zwarte flippen , die in Jt Af»eeu
midden wit zyn.

J HoOFD-

Dic is de zeventiende Soort van Faifanten by1 SiUK*

lil.

den 1 leer Brisson , onder den naam van ge- satyra. 0

boomde van Benmie (+\ Edwaüds hadt hem Bengaal-

0 v ' y fchp.
de gehoornde Faifant geryteld. In grootte

komt hy , volgens denzelven , tuiTchen een

Hoen en Kalkoen. De Kleur is rosagtig bruin,

met langwerpige witte Vlakken , die in zwarte

Kringen (taan. Hy heeft den Kop van vooren

zwart , van boven rood ; de Hals en Borft

Oranje met dergelyke Vlakken als op 't Lyf.

Twee Eekagrige, rolronde , blaauwe Hoornen

zyn 'er op den Kop. Het kaale Vlies, onder

aan de Keel hangende, is blrauw , met Oranje

gevlakt , en van boven met een zwartagtig

Haairig Vlies gedekt. De Bek is bruin ; de

Pooten zyn witagcig en gefpoord. Men vindt

hem in Bengale.

(3) Meleagris Capire cornubus duobus , Corpore rubro,
pim&is rtigHs albo fcetis f Sjft\\ Nat. X. Fhafonus
Cornutus. Edw. 116. T. 116,

(fj SuppUm, d 'Ornithologie, p. 14.

I.D"ii. V. Stwk.

Y 4 UIL

344 Besch&tvino van

Afdeel.

LUI. LUI. HOOFDSTUK.

Hoofd-

STÜIC' Befcbryving van 't Geflagt der Paauwiesen,
zwart en rood, Guajaanfche, KuraiTaufche en
Mexikaanfche.

Naam Zander den Latynfchen Geflagtnaam Crax,
die ook van Moehrinu en anderen ge-
bruikt worde, ftelc Linn^cs de Vogelen, die
wy Paauwiesen noemen , en waar van Ray
onder den Brafiliaanfchen naam Mitu , Mutu
of Mituporanga, gewag maakt. De Mexikaa-
nen noemenze Tepetototl of Tecuocbolli , die
van Jamai Quirizao en de Engelichen Qura*
coa-Bird , KuraiTaufche Vogel. Frisch heefc 'er,
onder den n am van Amerikaanjcben Haan,
een goede Afbeelding van gegeven, en die van
PerraüLT, onder den naam van Coq Indien, is
ook niet te veragten. Anders noemen de Fran-
• fchen hem Hocco.

De Kenmerken zyn: de Bek aan den Wor.
ken. tel met VVafch gedekt : de Vederen, op den
top des Hoofdsf, omgekruld. Brisson heeft
de Hocco's , waar van hy vyf Verfcheiden,
heden voordel t , oqder de Faifanten betrok*
ken

De Soorten van dit Geflagt zyn by Lin*

Soorten»

tfjEUS twee , als volgt.

co

DE PAAU WIESEN. 345

(1) Paauwies, die zwart is van kleur. U

De Paauwiefen worden dus geheeten , om dat ^jji^

zy van geltalte niec alleen veel naar een Paauw Hoofd-

zweemen , maar ook de Pennen van hunne STÜK:*

Staart kunnen opzetten gelyk de Kalkoenen. craxnigr*.

Inzonderheid heeft zulks ook plaats ten opzigt Zwane

Paauwics»

van de Veeren, die op den Kop hunne Kuif
maaken. Zy vliegen gaarn hoog en fpringen van
den eenen tak op den anderen in deBoomen,
gelyk de Paauwen. 't Is een zagtzinnige Vo-
gel en gemeenzaam met den Menlch .

De Woonplaats deezer Vogelen is in ver- Guajaan*
fchillende deelen van Zuid Amerika , alwaar zy
ook een weinig in Kleur en Grootte verfcbilleq.
De Guajaanfcbe, door Sloane onder den naam
van Indiaanfche Haan befchrevec, wordt door
den Heer Brisson van den Kurqjjaufchcn Haan,
dien Linisteus tot de zelfde Soort betrekt, on-
derfcheiden. Dezelve heeft ongevaar de groot-
te van een halfjaarigen Kalkoen, Zyn Kleur
is zwart aan 't onderfte van den Buik, aan het
agterfte der Beenen en het onderfie der Wie-
ken , wit. In fommigen z\n de Borft, Buik,
Beenen 9 en \ bovenlle der Vleiken met witte

dwars-

(i) Crax nïgra Syft. Nat. Ed VI. 27. Ed. X,Gen.8p#
Gallus Indicus. Slgan. Jam. ïï p 302, T. 260. Dodart.
M*m. -t^ó. Gallus Incjicus alius. Aldr. Om, Miru. £
Muiu. Will. Om T. 28. Raj. w^>. $1. Marcgr. Braf.
194. 195. Gallus CurafTavicus. Aldr. Orn. II. p. 29. T*
31. $2.

1. Dssi. V, Stvx* J Y 5 t

346 BESC. HRYVING VAN

H. dwarsftreepjes gebandecrd. De Veeren op den

Afdeel, top van 't Hoofd, die zwart zyn, leggen agter

LIH. over met de punten omgekruld, doch worden
Hoofd-

stuk, van ^en Vogel, als hy vergramd is, overend
gezet en maaken hem fraay gekuifd. De Bek is
mee een roodagtige Huid bedekt, die zig zelfs
tot voorby de Oogen uitftrekt. Men vindeze
in Guajana, Brafil en op Jamaika.

Kuraflau. ®e ëeen > dien Hocco de Curajjow noemt,
fche. en van Albin onder den naam van Kurqjjaufcbe
Faifant is afgetekend , noemen de Guajaners
Hocco des Amazones. Hy is byna zo groot als
een Kalkoen , en ook zwart , met een witten
Buik, doch het Wyf je donker-hruin , hebbende
de Staart met vier witte Streepen gebandeerd.
Ook verfchile deeze Paauwies van den anderen ,
doordien zyn Kuif zwart en wit is , en dat hy
aan den Wortel des Bovenkaaks een rond geel
Knobbeltje heeft , van grootte als een Kers.
Hy komt meeft voor op 't Eiland Kuraffau.

Mexikaan- ®e Mexikaanfche , die maar weinig grooter
fche. dan een Haan is , Paaxi genoemd wordende van
de Indiaanen , heeft het gedagte Knobbeltje
blaauw of liever Turkois - kleur. Zyn Kleur
is ook in 't Mannetje blaauwagtig zwart, in 't
Wyfje bruin. Doch Brisson heeft nog een
Hocco brun de Mexique, die van de Mexikaanen
Hoaftzin geheten wordt , om dat hy zodanig
een Geluid maakt , als dit woord uitdrukt. Deeze
is vaal, naar bruin trekkende, met de Borit geel-

agtig

/

de Paauwiesen, 347

agtig wit; de Wieken en Staart wit en bleek
gevlakt ; de Kuif op 't Hoofd uit bleekwitte
Veeren bertaande , die van onderen zwart zyn,
Hy heeft de grootte byna van een Kalkoenfe
Hen.

(2) Pauwies die rood is, met den Kop blaauw

agtlg. Roode

Paaiiwiffj

Deeze Paauwies is , onder den naam van
roode Perjiaa?ifcbe Hen, door Albin afgebeeld,
doch flegt gekleurd, zo Bkisson aanmerkt, die
hem noemt Hocco de PtroiL Het fchynt de
Coxolitli van Hernandez te zyn. Hy heeft de
grootte van een Kalkoen , is vaal van kleur over
'tLyf,doch de Kop en'tbovenïïe van den Hals
zyn donker Afchgraauw; de Oogen zwart en
derzelver kringen rood. De Kuif, dien hy op
't Hoofd heeft, beftaat uit witte Vederen met
zwarte Punten. Men vindt hem in Peru.

(2^ Crax rubra , Capite cocrulefceme. f Syfl. Nat. X.
Gallina Peruriana rubra. Alb. ^Ay. lil. |i 37. T. 40-

II.

Afdeel,

Uit
Hoofd,
stuk.

i. Dm. V.Stu*»

LIV.

348 BESCHR YV1NG VAN

ir.

Afdeel.

LIV.

Hoofd-

LIV- HOOFDSTUK.

STUK.

Befcbryving van 't Geflagt der Faisanten,
waar onder de Tamme Hoenderen van veelerley
Soort , als ook de Poule Peincades 9 of Guinee-
fche, zyn begreepen. De zogenaamde Haanen-
Eijeren. Het Enten der Kammen. De kon*
ftige Uitbroeding ^rHoender-Eijeren. Volgens
de naauwkeurige Waarneemingen van Reaü-
mur , du Hamel en anderen. Verfcbeiden-
beden der Hoenderen. De Bonte > Wejlindifche 9
Cbinee/cbe, en Molükkifcbe gekroonde Faifant.

v^ tyn Pbajianus , worden door Linnjeus,
behalve de eigentlyké Faifanten, ook de tam-
me Hoenderen in *t algemeen begreepen 9 waar
van Brisson een byzonder Geflagt maakt, met
den naam van Genus Gallinaceum. Ook is 'er
de Poule Peintade , of Guineefche Hen 9 daar hy
ook , onder den naam van Meleagris , een eigen
Geflagt aan geeft , in vervat.
Kenmer- De Kenmerken der Faifanten zyn derhalven
Mt zeer eenvoudig ; als beftaande , behalve die van

den Rang der Hoenderen , daar in , dat de Wan- !
gen een kaale Huid hebben , die glad is of zon-
der oneffenheden.
Soorten. Likn^üs heeft in dit Geflagt vyf Soorten >
waar onder de Hoenderen de eerfte uitmaaken ,
als volgt.

nder den Geflagtnaam Faisant , in 't La-

co

de Faisanten. 349

(i) Faifant met de Staart aan de zydenplat en n.
opgeheven. Afdeed.

LIV.

Hier door wordt dat Gevogelte afgefchetft , Hojfi>

STU ■

't welk men gemeenlyk noemt Hoenderen, en ^ v*
waar van het Mannelyke den naam van Haan , gJihs,
het Vrouwelyke dien van Hen draagt en het Ham
Jong dien van Kuiken of Pul : in 't Latyn Gal-
lus, Gallina, Pullus ; in 't Franfch Coq, Poule,
Pouljm of Poulet; in 't Engelfch Cock, Hen en
Chicken of Cbiek ; in 't Hoogduitfch Han of
Habn , Htm of Henn en Heunlin of Keuchlin.
Als de Hen nog geen Eijeren gelegd heeft,
wordt zy , in \ Franfch , Geline geheten. De
Italiaanen en Spanjaarden noemen den Haan
Gallo, de Hen Gallina. In 't Griekfch wordt,
gemeenlykfi , de Haan Alektoor en de Hen A-
ïektoris geheten : de Hebreen noemdenze Sikvi
en Sakvia. Een gefneeden of gelubde Haan voert ,
van den Latynfchen naam Capus , dien van Cappon
by de Italiaanen , Capon by de Engelfchen, Chapon
by de Franfchen en Kaphun by de Duitfchers.

Wy

(i) Phafianus Cauda comprefTa adfeersdenTe» syfl. Ntu
X. Gen. 90. Faun* Snee. 165. Gallus gallinaceus feu Gal-
lina. Gisn. ^A>. 39f » 340. Aldr. Om. 1. 14, c. x,
Will. Om. 109, T. 29. Raj, ^A*. 51. B. Gallina
Crifta in vertice plumofa denfifóma. Raj. xA**

C. Gallina Cauda f. Uropygio carens. Raj. ^£>. 51.

D. Gallina Friflandica. Wil',» Om, 110. Gallina crisps.
Raj. ^<y* 51, Aidr. Oh. 1. 14. p. 329. E. Gallus
Tibiij pennati3. Gallina. Bentamenfis. Ali* +Ay* III p*

J. Dïu, V. Stvk,

350 B E S C H R T V I K C VAN

II. Wy noemenze Kapoenen en dc Abyffinersgeeveö
Afdeel. >er (jcn naam van Aroazes aan.

Hoofd ^e Hoenderen zyn zeer bekende en gemeene
stuk. Huis-of Hokvogelen, van welker Eigenfchap-
Hoenderen. pen ook , om die reden , veel te zeggen valt.

Ik zal, in derzei ver befchry ving, eerftagtgee-
ven op die der Haanen en Kapoenen , dan op
die der Hennen, vervolgens op de Kuikens en
derzelver Voortteeling of Uitbroeding uit de
Eijeren , om eindelyk van de Geftalte en de
Verfcheidenheden , die 'er in voorkomen , als
ook van het Gebruik der Hoenderen , te fpree-
ken.

, T , In de Haanen komt, inzonderheid, defzeL

t Haanen

Gckraay. ver Waakzaamheid in aanmerking* Het Haa-»
nen-Gekraay 'is, van üouds, een bode van den
Dageraad geweeft ; doch bovendien kraaijen zy
ook by nagt. De Haan , zegt Belon , heeft
niets uitmuntender in zyn naturel , dan tot een
Uurwerk te dienen voor de Landluiden, die
op zyn Geluid letten, waar uit zy nagenoeg
vveeten , hoe laat het zy , by nagt. Om die
reden heeft menze, altoos, in de Kryg mede
gevoerd, en de verdeeling der Nagtwaaken
heeft daar van zyncn oorfprong. 't Is zeker
dat zy, na middernagt, twee of driemaal kraai-
jen , met zekere euflehenpoozingen tot dat de
Dag aanbreekt ; doch dat zy een Etmaal juift
in agt gelyke deelen verdeelen zouden door hun
Gekraay, gelyk Cardanüs wil, is reeds door
ScALiGKRj wederlegd.

De

Dfi FAI8 ANTE» 351

De hoedanigheden , die in een goede Haan n.
vereifcht worden, zyn: dat hy groot zy van Afdeel.
Statuur , hebbende een hooge, regte , roode Kam,
de Oogen zwart , den Bek kort , zwaar en STUK.
krom; de Lellen, ah ook de plaats der Ooren, Hoenderei
bleekrood. Zyne Halsvederen , die men Lok»
ken noemt , moeten van verfcheide en hooge
kleuren zyn, over de Schouders zweevende;
de Borft breed , de Leden niet fchraal , de Wie-
ken wel gevederd, de Staart verheven, met
een dubbele ry van omgebogen Pennen. Zy
moeten vlug zyn en waakzaam, dikwils kraai-
jende, gereed om hunne Hennen te befcher-
men , rn wraakzugtig tegens anderen , die haar
verongelyken. Zodanige Haanen willen den baas
fpeelen en als Koning over de anderen zyn ,
welken zy in moed en kragten overtreffen :
zy houden in 't Vegten niet op , zo lang
zy op de Beenen kunnen ftaan, en de Overwin-
naar kraait uit al zyn Magt Vikcorie, wanneer
de Tegenparty terneder legt of op de vlugt
gedreeven is.

De Ouden hebben gezegd , dat de Leeuwen Haanen*
niet alleen voor het Gekraay, maar zelfs voor Gevc*t€n'
het Gezigt der Haanen fchrikken ; doch het te-
gendeel is blykbaar, alzo in Sc. James Park te
Londen een Haan verfcheurd en opgevreten
werdt door een Leeuw. Ondertulfchen heeft
hunne fierheid al van ouds aanleiding gegeven
tot Haanen-Gevegten , die in Engeland thans
nog zeer in de mode zyn , en zodanig vereerd

i#de*i. v,stwk. wor-

352 BSSCHRTVING VAN

jj# worden , dat menze in de Steden en Vlekken $
Afdeel. fcyna 0f het Ridderlyke Renfpelen waren , onder
kfV. 't Gemeen aankondigt. Op veele plaatfen vindt
stuk." men een foort van Schouwburgen voor de Toeky-
Hocndersn. kers , en daar worden Weddenfchappen aan-
gegaan om Geld, welke Haan het Gevegt
zal winnen : als 'er een dood is wordt weder
een ander in het Perk gebragt, zo dat 'er fom-
tyds wel twintig om den Hals raaken , eer het
Gezelfchap fcheidt. In Vrankryk gefchiedt dit
ook nog wel , in de Vaften,

De meeiie Flaanen hebben, behalve hunne
moedigheid en fierheid, eene fchoonheid van
Kleuren , die hunne Geftalte zeer verfraait. Men
ziet 'er, die Jaarlyks van kleur veranderen , 'c
welk hun byna onkenbaar maakt. Ook vindt
men 'er , die wanfchapen zyn. Aldrovan-
düs geeft ons de Afbeelding van verfcheide
Monfters van zulk foort 5 in 't byzonder van
een Haan met twee Koppen op éón Lyf 9 van
een anderen met één Kop op twee Lighaamen *
van eenen met drie en van eenen met vier
Pooten. De Heer Reaümür heeft een Haan,
van dit laatfte flag , levendig gehad , die vlug
en vrolyk was, uitgenomen, dat de twee over-
tollige Pooten in 't gaan merkelyk hinder-
den , hem belettende de Hennen te treeden. Zy
waren bleeker, korter en dunner dan de ande-
ren , hangende van agteren by den Aars.
Het enten Eenige Haanen zyn van Natuure gehoornd

en men heeft er Sezien> die door Konft

zo*

jde Faisanten. 3^

zodanig geworden waren. De Heer du Hamel iï.
befchryfc ons, in zyn Vertoog over de Enting Afi>eel.
der Boomen (*) 5 de manier om zulks ook te ^^'D
doen op Dieren , en zegt, dat het in de Haa- stuk.
nen-Kammen zeer wel gelukt. Als men de ffoendere»*
„ Kam een Vingerbreed boven het Bekkeneel
„ affhydt, zo wyken de randen in 't midden
„ van één, en in die opening wordt een klein
Spoortje gedoken , niet grooter dan een Hen-
„ nipzaadje zynde, 't welk men van een leven.
3, dig Kuikens Poot heeft afgefneeden. Ik deed
„ zulks , zegt deeze Natuurkundige , met ver-
5, fcheide jonge Haanen, wien ik een ftukje
„ van hun eigen Spooren op den Kop ftak»
,, Van veelen vielen zy af, door de bewqeging,
„ welke zy mee hunne Koppen maakten : maar,
„ ten einde van veertien Dagen of drie Wee-
„ ken hadden de Spooren, die niet afgevallen
„ waren , zig zo vaft vereenigd met de Kam-
„ men , dat zy , in de Maand Juny inge-enc
zynde, op 't end van dat Jaar reeds byna
„ een half Duim langte gekreegen hadden. Ik
heb 'er gehad die ten einde van drie of vier
„ Jaaren, onderftellende dat zy waren opge-
„ regt, meer langte hadden dan vier Duimen.
„ Zeker Autheur zegt , dat hy dergelyk een

„ Hoorn

o

(*) Recherches fur la reuman des PUyes des ^Arbres ,
fur la fafon dont la Grejfe s'unit at* iujet fur lequel on
VAppUque.fkc* Mem* de 1'Acad. Royale des Sciences, de
KAn 1746.

LDtiL. V. Stuk. Z

(

354 Beschrv vinc van

11. » Hoorn gezien heeft op den Kop van een
Afdeel. Kapoen , die negen Duimen lang was.

Hoofd " ^nt*ec^n§ van c'eeze êr°ote Hoornen
stük. 5> heeft my verfcheide Waarneemingen aan de
Beenderen. i9 hand gegeven , die meldenswaardig zyn.

„ i. Men befpeurt uitwendig een Eeltagtigen
3, Zoom •, die den grondfteun van den Hoorn
„ omvangt , en , de Huid doorfbydende 5 ziec
„ men dac dezelve eindigt aan deezen Zoom.
„ 2. Als de Huid opgeligt en een gedeelte van
5, deezen Zoom weggenomen wordt , openbaart
* Lijmen. „ zig een foort van Kasagtigen Band * 9 die de
Lare Ca^"~ „ inplanting , of liever de gewrichting, van den
3, Hoorn met het Bekkeneel , belet te zien.
33 3. Als men , voorzigtiglyk , dit foort van
„ Band wegneemt , ontdekt men verfcheide
„ Peesagtige Banden , die , van den Hoorn af-
33 komende 3 fommigen uitloopen in de geuts-
33 wyze holte der Neusgaten 3 anderen in het
33 bovenfte der Ooghollen , of op verfchillen-
,3 plaatfen van het Agterhoofdsbeen. Deeze
„ Banden eindigen niet altoos op alle die
3* plaatfen 3 en zyn niet in even groot getal
in alle Haanen ; maar ik heb geduurig,
3, in de genen die groote Hoornen hadden,
3, een Herken Band gevonden 5 wiens eene
33 end in 't Hoornagtige van den Bek ? het an-
33 dere in 't midden van den Grondfteun was
3, ingeplant. 4. Als men alle de Banden weg.
33 neemt en vernielt , behalven die naar <Jen
» Bek gaat 3 zo fcheidt de Hoorn gemakkelyk

„ van

de Faisanten. 355

van 't Bekkeneel , en , hem omkeerende naar jj#
„ den Bek , wordt men onder aan den Grond- Afdeel.
„ fteun Holligheden gewaar, die tot Gewrich.
„ ting dienen , en op het Bekkeneel uitpuilin- stuk.
„ gen, daar in fluitende. Alsdan fcheidt zig Hoenderen*

de geheele Hoornige zelfftandigheid van een
„ Pieramidaalen Beenigen Kern, fomwylen mee
„ verfcheide punten, die zitten blyft aan den
9, Peezigen Band , welken ik gezegd heb in
„ den Bek te eindigen. 5. Deeze Kern, niet

zeer vaft van zelfftandigheid, is bedekt met
,, een Vlies, dat taamelyk naar het Beenvlies
„ zweemt, doch op veele plaatfen Bloedig is.
„ 6. Het Hoornig gedeelte, van de Kern afge-
„ fcheiden zynde , heeft de figuur van een
„ Olyphants-Tand, zynde hol aan 't onder en
„ digt aan 't boven-end , tot meer dan de
„ helft der langte."

Uit dit alles betoogt de Heer du Hamel , dat
het een waare Hoorn zy, door den toevloed
van Sappen uit het Lighaam van den Haan voort-
gegroeid , op de zelfde manier als de Enten op
de Boomen : te meer, om dat de Natuur, in die
Geval, Werktuigen formeert op den Kop van
den Haan , die 'er te vooren niet waren , en een
veel Konftiger Geftel voortbrengt , dan in de
Hoornen der Viervoetige Dieren plaats heeft,
die onbeweeglyk zyn. Ook heeft hy zodanig
een Haanen - Hoorn , in Brandewyn geweekt
zynde t in verfcheide Blaadjes kunnen fply-
ten.

I. Dim.. V. Stvk. Z 2 Al-

35 6 Beschrvving van

U# Algemeen is hetGerugt, dat 'er fomtyds, m
Afdeel, de Neften der Hennen, Haanen-Eijeren gevon*
^LIV. jen worden , welke de Boeren zorgvuldig aan
stuk/ ftukken jtreeden , vreezende dat 'er , indien zy
Hoenderen, die bewaarden , een Slang, Krokodil of Bafilis*
Haanen- kus, uit voortkomen mogte. In de Verzame-
Eijereo. ]jngen der Duitfche Natuur-Onderzoekeren vindc
men drie of vier Waarneemingen van Eijerleg-
gende Haanen , waar onder één, omtrent agtjaa-
ren oud , in dertien Dagen tien Eijeren zou gelegd
hebben , wat grooter dan die der Duiven , zeer
dik van Dop en zonder Doijer. By de Ontle-
ding, egter, werdt geen Eijerftok, of iets by-
zonders, in het Beeft gevonden ; waar uit klaar
blykt, dat men bedrogen zy geweeft. Ande-
ren hebben zulke Eijertjes wel dertig Jaaren
bewaard , zonder dat 'er iets uit voortkwam.
De Heer de la Peyronie geeft zelfs , in de
Verhandelingen van de Koninglyk Franfche
Akademie, een Vertoog, om het Vooroordeel'
dienaangaande geheel te verbannen (*).

Deeze Heer heeft het bedrog ontdekt. Na
dat hy verfcheide zulke Eijertjes gekreegen
hadt, van een Boer, die hem verzekerde , dat
dezelven van een Haan gelegd waren , en , indien
zy uitgebroed werden , ontwyfelbaar Slangen
voortbrengen zouden; zo opende hy eenigen
derzei ven, en vondt, wel is waar, in plaats van

Doi-

(*) Obfervation fut les petits Oeufs de Poule , fans
^aune , que ion appdle yulgairement Oeufs de Coc<%,
Mem. de 1'Acad. Royale des Sciences, de i'An 1710.

DE FAISANT E.JÏ.

357

Doijer , daar in een gekrinkeld Lighaampje , II.
't welk eenigermaate naar een Slangetje geleek: £^EEU
maar de anderen , een Maand gebroed zynde, Boopd-
bragten niets voort , en , dezelven openende , be- stuk,
vondt men alleenlyk, dat hec Wit wat dunner ^mdmn.
was geworden. Voorts opende hy den Haan,
die ook geen Eijerftok hadc, of in eenig op-
zigt verfchiJde van de gewoone Haanen. Daar-
na berigtte hem de Boer , thans geen Haan
meer hebbende, dat hy, niettemin, dergelyke
Eijertjes in 't Neft vond , en ontdekt had , hoe
dezelven gelegd waren van een Hen , welke hy
aan den Heer de la Peyronie bragt. Zie hier
welke byzonderheden jn dit Beeft werden waar-
genomen.

De Hen kraaide byna als een Snotterige Haan,
met veel geweld: haar Afgang was dun en geel,
als Eijer-Doijer in Water gemengd , en zy
leid' dergelyke kleine Eijertjes, ontbloot van
Doijer. Aangaande dit Stuk was men dan
verzekerd. By het openen vondt men aan
den Eijerftok * een Blaas , van grootte als een * Orarmm
Vuift, vol helder Water, waar door de twee
deelen der Eijerbuis f zodanig vernaauwd en fOr/dutt»*
famengedrukt werden , dat een Ey van gewoo-
ne grootte 'er niet door zou hebben kunnea
gaan. Bovendien was de Buik gevuld met een
geel Vogc, waar in kleine brokjes dreeven als
hard gekookte Doijer , 't welk een tweede
foort van Waterzugt maakte , die zeer zonder-
ling was. Nu verbeeldt hy zig , niet zonder grond,

hDvi. v,stvk. Z 3 dac

358 Beschryving van

Iï# dat-wanneer het Ey , van den Eijerftok af gefchei-
Afdeel, den, in den Uitgang gekomen ware, hetzelve door
LIV- deszelfs Verftroppingen werd opgehouden , en ,
HstukD" no3 weck van DoP zYDde 9 door de geweldige per-
Hoenderen. fingen , waar van de Hen door haar Kraaijen de
blyken gaf, bord en hetDoijer liet ontlhappen,
waar van men de overblyfzelen in de holligheid
des Buiks vondt. Het Ey, dus lediger geworden,
moefl ook inkrimpen , en niettemin rond bly-
ven door de perfing, welke het in de vernaauw.
de Eijerbuis onderging. Middelerwyl fchikten
de Vliezen zig op verfchillende wyze, nu in 'c
midden, dan aan het end, of waren mede uit-
geloopen : zo dat men ze opgerold in de ge-
daante van een Slangetje, of in 't geheel niet
vond. Dit kon te gemakkelyker plaats heb-
ben , aangezien een groot deel van het Wit
mede was ontlaft geworden. Ook vondt hy
fomtyds het Lidteken der barfting van het
Vlies, 't welk het Ey omkleedt, zyndezo vaft
gehegt aan het binnenfte van den Dop , dat men
*t zelve i zonder te fcheuren , daar van niet
affcheiden kon.
Eijeren Voorts maakt de Heer de la Peyronie nog
DopCr ejene aanmei*king omtrent de Eijeren zonder
Dop, die fomwylenvan de Hennen gelegd wor-
den. „ Dit ontftaat, (zegt hy , ) of uit eenige
„ Kwaal, welke, de Eijerbuis prikkelende, haar
„ het Ey voor den tyd doet uitdry ven , of ook
uit eene te groote vrugtbaarheid , die. hun
„ geen tyd geeft om altemaal ryp te worden.

„ Daar

DE FAISANTEN.

359

„ Daar zyn Hennen , die , op den zelfden Dag, IL

„ een wel eeïïeld Ey en een ander zonder Dop Afdeel*

L1V

„ leggen. Het gebrek van een genoegzame HoOFó.

veelheid van de Stof, die den Dop maakt, stuk,
„ kan 'er verder de oorzaak van zyn. Daar Hoenderen*
„ kunnen Hennen zyn , die fomwylen derge-
„ lyke Eijeren leggen , als ik befchreeven heb;
„ wartneer door fterke poogingen of eenige
„ uitwendige oorzaak, het Doijeruitzyn Vlie-

zen is geborften in de Eijerbuis ; maar, die
9> oorzaak niet byblyvende , zo leggen zy 'er
„ ook die wel geüeld zyn. Verftroppingen of
„ famendrukkingen van byna gelyken aart , die
„ de Vrugtbeginzels der Eijerleggende vernie-
„ tigen , door hun te berooven van de doffe
„ tot hun Voeding noodig, zullen de Jongen
„ der Baarende Dieren alleenlyk wanfehapen
„ maaken,om dat deeze hun Vcedzel vinden in
a, de Baarmoeder en dat het uiterlyk geweld

geen Levensdoel befchadigt. *c Is dan niet
„ te verwonderen , dat deeze laatften ons meer

Monfters, dan de anderen , uitleveren.

De Haan is een voorbeeld van Geilheid, niet Kapoen of
alleen wegens de menigte van Hennen , welker Haaa.
Eijeren hy bevrugt , maar ook om dat hy ze
zo menigvuldig , en fomtyds wel vyftig maal
op éénen Dag treedt. Hy wordt ook in eeni-
ge Jaaren onmagtig tot bevrugting, hoewel hy
nog aanhoudt de Hennen te liefkoozen. Ge-
meenlyk worden de Haanen, die men vet wil
maaken , als zy drie Maanden oud zyn gefnee-
DKii.t v, stvk9 Z 4 den

360 Beschrtving van

jj> den en dan noemt men ze Kapoenen. Deeze
Afdeel, manier van mefting der Vogelen is reeds oud.
^LIV. Onder de Israëliten wift men al van de Kuikens
stuk/ te kapoenen door wryving, door fchroeijing of
Hoenderen, door de uithaaling , 't zy van één of beide de
Ballen. Dit zelfde werdt te Rome in 't werk
gefield aan jonge Hoenderen , die men dan zo
vet maakte , dat 'er waren van zeftien Ponden
zwaar. Men doet het, hedendaags, niet dan
jonge Haanen , die fomtyds zulks bederven.
Zodanigen die maar ten halve gelubd zyn ,
worden in 't Franfch Cocatres ; de anderen Cba-
pons geheten. Men kan de Kapoenen leeren ,
dat zy de Kuikentjes oppalTen en koefteren,
even als een Hen de Pullen die zy heeft uit-
gebroed ; doch daar van is de reden niet ver ce
zoeken. Zodanig een Kapoen wordt de Borft
kaal geplukt, dan wryft men de Huid aldaar
met Brandenetels, en fteekt vervolgens eenige
Pullen onder hem, die, zo 't fchynt , de Jeukt,
welke hy lydt, verzagten, en dit maakt, dat
hy ze niet minder oppafl en bezorgt dan een
Hen de haaren. Zelfs neemt hy , als deeze
groot geworden zyn , dien poft weder omtrent
andere Pullen waar.
Hennen. Ik gaa tot de Hennen over ; welker zorgvuL
digheid , in dit Geval , zeer opmerkelyk is.
Zy zoekt voor haar Krooft niet alleen het Voed.
zei op , maar deelt het 'er aan uit en fpaart , als
een liefhebbende Moeder , het gene zy vindt \
zo het iets aangenaams is , voor haare Kinde-
ren.

DE FAISANTEtf. $6l

ren. 't Schynt dat zy zig alleen over derzei- n.
ver welftand bekommert. Te vooren vreesag- Afdeel.
tig en [op 't minde gerugt vlugtende, durft zy ^^'D
thans den Vyand Ipits bieden , al moefl zy in stuk.
't Gevegt haar Leven laaten. Zy roept de Kui- Hoenderen,
kentjes tot zig met een zonderling Geluid en
vergadertze , tot koeftering en befchutting,
onder haare Vleugelen. Zo ftrekt de Klokhen
tot een Voorbeeld van de tederfte Kinderliefde.

Omtrent den Leefcyd der Hoenderen is men
in 't onzekere. Door Aldrovandus, 't is waar,
wordt dezelve gefield op tien Jaaren ; doch
zelden worden zy zo lang gehouden , devvyl
men reeds op 't derde Jaar bevindt , dat zy
minder Eijeren leggen. Om deeze reden , naa-
melyk , is 't dat men haar de kofl geeft, welke
zy rykelyk vergoeden , volgens het niet onaar-
dig zeggen van zekeren Digter.

0

Het Hoentje neemt en geeft: haar wordt de

Kofl: verfchooten ;
En van haar Vrugtbaarheid wordt weer de Kofl

genooten.

In Vrugtbaarheid, naamelyk, overtreffen de Haar Vrugt-
Hoenderen het andere Pluimgedierte, en debaarheid*
menigte van Eijeren , welken zy leggen , is
verbaazend groot. Sommigen 9 egter , leggen
'er meer dan anderen , en zulken , die , als \ in
*t Saifoen is , alle Dagen één Ey leg'gen , zonder
tuflchenpoozing,mag men wel voor goedeLeggers
houden. De meeften fcheiden in de Herfft met

LDiii. V. Stuk Z $ leg-

362 Beschryving van

H. leggen uit 5 en beginnen in het vroege Voor-
Afdeel. jaar wederom. Dit maakt de Eijeren , in de

LIV. Winter , fchaars en duur : weshalven het niec
Hoofd- _ . , . . _ ,

stuk. onnut was een Middel uit te denken , om ze

Hoenderei lang te kunnen bewaaren. De Heer Reaomuk,
een Man van onvergelykelyke vlyc en fchran-
derheid in de Huishoudelyke Natuurkunde,
heeft zulks gedaan : hy heeft bevonden , dat
men flegts den toegang van de Lugt in het Ey
behoefde te beletten , en dat zulks niet alleen
door zeker Vernis , maar zelfs met allerley
Vettigheid , die de openingen van den Dop toe-
fluit, gefchieden kan; blyvende de Eijeren, die
daar mede wel beftreeken zyn , en op een koele
plaats bewaard worden , verfcheide Maanden ,
ja een rond Jaar, goed, zonder kennelyke ver-
andering : mids dat dit beftryken , kort na dat
zy gelegd zyn, gefchiede.

De Eijeren. ^an ^e Eijerftokken der tloenderen en de
inwendige gefteldheid haarer Eijeren , heb ik
reeds een naauwkeurig Berigt gegeven (*), Van
waar de Stof kome , die de Dop of Schaal for-
meert, heb ik nog geen klaar denkbeeld. Zulks
toe te fchryven aan de Kalk en Steenagtige
Stoffen , die de Hoenders eeten , gelyk het Ge-
meen oordeelt, komt my oneigen voor; dewyl
die Stoffen ergens anders toe dienen , gelyk
gezegd is , en geenzins komen in de Lyfrnoeder;

at

(*) Zie het IV, Stuk deezer Nat. Hljlor/e ê bladz.
49, enz.

DE FAISANTEN. 363

alwaar het Ey , waarfchynlyk , mee zyne Schaal II#

omkleed worde, hebbende het Wie, op zynen Afdeel.

doorgang in de Ei jerbuis, aangenomen. Indien v,Lïv-
ut j , , Hoofd-

de Lugc daar een vryen toegang had , mogt men STÜK#

denken , dat de Schaal op gelyke wyze groeide Hoenderen.
als de Hoorntjes der Slakken, waar van Reaü-
mur zo omftandig fpreekt (*).

Dat het Kuiken, van het oogenblik der Be-Bevrugting.
vrugting af, reeds geheel geformeerd zy in de
Hanetree, een witagtige flip in 't midden des
Doijers , heeft men door Mikroskoopen ont-
dekt. Ondertuflchen fchynt de oorfprong van
dit Vrugtje taamelyk duifter, dewyl de Haan
maar een zeer korte Schaft heeft die dubbeld
is, en waar mede hy flegts, om zo te fpree-
ken , den uitwendigen Mond der Scheede be-
ftryken kan, zonder tot zulk een diepte daar
irt te dringen, als de langte en bogrigheid der
Eijerbuizen vereifchen zoude, om het Manne-
lyke Zaad tot aan den Eijerltok te brengen.
Men heeft gewild , dat die Bevrugting, derhal-
ve , door den enkelen Geeft of Waafem van
het Zaad gefchieden kon (f) ; maar miiïchien
worden de Eijëren in de Baarmoeder eerft be-
vrugt. Immers 't ontbreeken van die Vrugtje
in de onvrugtbaare Eijeren fchynt iets meer dan
een enkelen Waafem te onderftellen.

De

(*) Mem. de V^4c<xd. Royale des Sciences de Faris „
de l'An 17C9.

(f) Du Verney Oenyns *Anat*m* Tom. II. p. J42,

\ 364 Bescbryvinc van

II. De oncwinding van dit Vrugtje is genoegzaam
Afdeel. om een Kuiken voort te brengen. Gewoonlyk,

Hoofd en v0'ëens ^en 1°°P der Natuur , gefchiedc
stuk. zulks door de koefterende Warmte van de
Hoenderen. Broedhen , die twaalf, zestien of twintig Eije.

ren kan bezitten , naar dat dezelven groot of
klein zyn, en ze, den tyd van drie Weeken,
geduurig , in een eenpaarige Warmee houdt.
Men plagt zig in Europa , tot niet lange Jaaren
geleeden , te vrede te houden met die Natuur-
Iyke Uitbroeding ; doch de gemelde Heer Re-
AUMür heeft de Konft der Egyptenaaren , die
van ouds her de Eijeren op eene Konftige wy-
ze wiften te doen uitkomen , ingevoerd en ge-
toond, dat dezelve niet alleen gebruikbaar zy,
maar ook tot een groote en gemakkelyke ver-
menigvuldiging kan dienen van dit nuttige Ge-
vogelte.

Kuiken- De gefleldheid der Ovens, waar in dit te
Kaira * Kairo gefchiedt, en de manier van Uitbroeding,
wordt door fommigen op verfchillende wyze
verhaald (*). Ik zal hier gebruik maaken van
het Berigt, dat daar van door Joh. Grave in
de Stokholmfe Verhandelingen is gegeven (f).
De Huizen , daar toe gebouwd , hebben een
langen Gang, die wederzyds met veertien Oo-
vens , hoewel fomtyds minder, fomtyds meer-
der,

(*) Zie de Te^enw, Staat yan Egypte. Hei. Hift, V.
Deel. bl. 486-

(f ) Verhand, der I(on* Stokb* *Akad. I, StüK voor
it Jaaren 1739» 17400

DE FAISANTEN* 365

der, is bezet. De onderde bodem en Zyd-
muuren ,deezer Ovens (laan op het vrye Veld , Afdeel.
en zyn van Tegelen, die men flegts in de Zon j^1^*
gedroogd heeft , gemetzeld , op welke men stuk."
Matten, en daar op de Eijeren legt. De Ovens Hoenderei
zyn dubbeld, twee boven elkander, en de bo-
venden , die door middel van Gaten gemeen-
fchap met elkander hebben , dienen tot Haard-
fteeden, om het Vuur te dooken, cn dus de
onderden te verwarmen. In 't midden van Ja-
nuary begint men ze heet te maaken, gebrui-
kende daar toe, alle Dagen, honderd Ponden
Kemelen-Med , die gedroogd is , en even zo
veel wordt 'er des Nagts in gebrand ; waar door
de Oven zo heet wordt , dat men aan den Muur
de Hand niet houden kan. Alsdan begint men
de Eijeren in den Oven te leggen , en gaat daar
mede voort tot aan 't end van Mey. De Eije-
ren worden eerd , in de onderde Ovens , tot
zeven of agtduizend duks, twee hoog gelegd,
doch, die regt onder den Haard komen, legt
men drie hoog. Tegen de nagt , als men den
Oven op nieuws gaat dooken , worden de eer-
den in plaats van de laatden gelegd , en , na dat
men veertien Dagen op zulk een wyze is voort-
gegaan, worden de bovende Ovens niet meer
gedookt : men brengt 'er de Eijeren uit de on-
derden in over , en keertze alle Etmaalen eens
om. Dus komen zy in een- of twee-en-twin-
tig Dagen uit. De Eigenaar des Ovens krygt
voor zyn oppaflen en Onkoden het derde deel
ldeh. v.stwk. der

366 BeSCHRY VING VAN

II. der Pullen. Het ftooken gefchiedt trapswyze,

Afdeel, en om te weeten of de Oven ook te heet zv*
LiV

houdt men een Ey aan 't Oogenlid , daar men
stuk. de Warmte moet kunnen verdraagen, en niet
Hoenderen, minder moet ook de Hitte zyn. De eer ft uit-
gekomen Pullen worden in de onderfte Ovens
op Matten en een weinig Stroo gedroogd , waar
na zy van Vrouwluy weg gehaald en met Ze.
melen-beflag gevoed worden.
Trap van 't Is ligt te begrypen, dat deeze Manier van
StbrocdingUitbroeding der Hoender-Eijeren beft: gefchie-
nodig. <jen ]<an fg die heete Landftreek. De Heer Ce-
derhielm heeft zulks in Sweeden , in 't jaar
1746 , getragt na te volgen , en ook eenige
Pullen uitgebroed gekreegen , gelyk hy 'er den
8 Auguftus des volgenden Jaars agt aan de Ko-
ninglyke Akademie vertoonde ; doch de naauw-
keurigheid, die in de trap van Hitte vereifcht
werdt , fcheen hem een groote verhindering
om die Manier in gebruik te brengen (*), De
Heer Reaümür heeft aangetoond , dat die trap
behoort te zyn van ongevaar 32 Graaden op zyn
Thermometer, dat is nagenoeg 104 Graaden op
de Schaal van Fahrenheit; zynde maar weinig
meer dan de Bloedwarmte van den Menfch en
die van de Huid der Vogelen. In zodanig eene
Warmte , zegt hy 9 zouden , buiten twyfel , de
Kuikens , zo wel als in Egypte , uitgebroed

wor-

(*) r*rh*nd, der Kj>n, Stekh. *Akad. X# Stuk. pag.
35*

DE F AIS ANTEN. 367

worden; doch verbeeldt zich , dat men in Vrankryk fi.
niet ligt daar toe Ovens zou opregten : eensdeels Afdeel*
wegens de Kollen , ten anderen , om dat het niet H^J^
gemakkelyk is , eene genoegzaame menigte van stuk.
Eijeren , die verfch genoeg en wel bevrugt waren , Hoenderei
by één tekrygen. Maar hy heeft zig toegelegd,
om , op het voorbeeld der Egyptenaaren , eene
Manier uit te vinden, die gemakkelyker , minder
koftbaar, vermaaklyk en tevens voordeelig was,
zynde niet alleen op de Hoenderen, maar op
allerley tam Pluimgedierte toepaflelyk.

„ Ik wilde (zegt hy) dat men , zonder iets te De Warm-
5, verminderen van de werkzaamheid van 't Vuur, T^vear£.0-
„ 't gene tot verfcheiderley gebruiken wordt ge- vens, daar
„ bezigd , zyn voordeel deed met eene Warmte, k^aam.

die anders verboren gaat. Hoe veele Ovens
„ zyn 'er , die dagelyks geftookt worden , aan
„ welken men gemakkelyk Stooven zou kunnen
9, maaken , waar in de vereifchte trap van Warm-

te kon onderhouden worden , om de Eijeren
„ uit te broeden. Men heeft my Voorbeel-
„ den verhaald van Menfchen , een weinig meer
55 oplettende in hun Handwerk en Koftwinning
„ dan het Gemeen , die , door middel van zoda-
,. nig eene Warmte, Eende- en Henne-Eijeren
„ hebben uitgebroed gekreegen , zonder egter
5, deeze Zaak, die vaneen algemeene nuttig-
„ heid zou kunnen zyn , in 't groot te vervol-
9, gen. Om niet te fpreeken van de Bakkers ,
„ die hunne Ovens maar nu en dan heet maa-
9, ken : men zou daar toe in die der Glasblaa-

ï. DftiL. V. Stuk, ZC«

368 Bbschryving van

II. „ zeryën en andere Manufaktuuren , in die der
Afdeel. Werkhuizen daar de Erts gefmolten wordt ,

Hoofd- " en wac dies mcer is> een zeer goede gele-
stuk. „ genheid hebben. In zodanige Dorpen en

Hoenderen. „ Plaatfen , daar gemeene Ovens zyn, kon van
„ dezelven ook tot dit einde gebruik worden
3, gemaakt. De Vrouwen der Werklieden, die
3, in de gemelde of andere Fabrieken , daar men
„ geduurig Vuur ftookt , arbeiden , zouden met
„ voordeel haar bezigheid vinden aan deBezor-
„ ging der Eijeren , het oppaflen en keeren
3, derzelven, en de opvoeding van de uitko-
3, mende Pullen.

Debroei- ^ Alle Autheuren , die van het Huishoudelyk
ivleftVa" » Landleven handelen 3 de Vogelbefchry vers ,
3, en inzonderheid de zodanigen , die ons Ge-
„ heimen willen mededeelen , welke tot Lief-
3, hebbery trekken ; ipreeken, wel is waar, van
3, de Uitbroeding te doen door de broeijing van
„ Meft. De Ouden hebben reeds daar van ge-
3, wag gemaakt , doch op zulk een wyze 3 dat
33 het blykbaar is , dat nimmer door hun daar
3, van de Proef genomen zy. 't Schynt dat zy
willen, dat men de Eijeren flegts in een Meft-
33 hoop lteeken zal , en laaten die 'er drie Wee.
3; ken in , zonder 'er eens naar om te zien :
„ doch, op deeze wyze , ben ik verzekerd,
„ dat nimmer één Ey is uitgekomen. Daartoe
3, wordt, gelyk wy gezien hebben, veel op-
3, lettendheid vereifcht , en dan,egter, twyfel
„ ik niet 3 of de Warmte der Meft zou het

3, zelf-

deFaisanten. 369

) zelfde doen als die van Vuur. Dus zou men

dit Gevogelte, ten algemecnen nutte, zeer Afd£el.
„ wel zodanig vermenigvuldigen kunnen , dat
„ ieder Landman , hoe gering ook, naar den stuk/
„ wenfeh van dien grooten Monarch, Henrik Hoenderen*

den IV., \ vermogen had om alle Zondagen
yy een Hoen in de Pot te fteeken.

Zie daar, in 't korte, een Uittrekzel van hec
Werk van den vermaarden Reaumuïi, over de
Konfi om , in alle Saizoenen , Huisvogelen van
allerley Soort uit de Eijeren te doen voortkomen
en op te voeden. De Heer Chomel fpreekt van
dergelyke Middelen (*),en de Heer Beguelin
heeft aangetoond, hoe zulks, insgelyks, door
de eenpaarige Warmte , welke de Vlam van ee-
ne Lamp geeft , in een Fornuisje , daar toe ge-
maakt , gefchieden kan (f)-

Een byzondere opmerking verdient nog de Het doof.
Manier, op welke de Pul, nu reeds tot vol- de EJjer^0
komenheid gebragt zynde door de broeding, fchaal*
uit zyne Gevangenis weet te breeken. De Ei-
jerfchaal maakt , als 't ware , een flerken Muur
uit , in vergelyking met de teerheid van hec
Kuikentje, 't welk daar in , op 't laatfl der broe-
ding, van alle kanten bekneld en geprangd zit:
een teerheid zo groot , dat het , uitgekomen zyn-
de, den Kop niet op kan houJen, wegens de

zwak-

r (*) Hnishoudelyk Woordel§ek , op Hoen. I. Deel. bl.
296.

(f) Mem. de V Acad. Royale des Scienc. de Bcrlin* de
1749. p. 72.
I. lUiu Y. Stuk. Aa

37^ B E J C fl H Y V 1 N G VAM

H zwakheid vanzyn Hals. Deezen Muur, nog-
Afdeel, thans, moet het doorbreeken, en de beklem.
k'V. mjng Zelve is hier toe behulpzaam. De Hen
stuk. ' doet daar toe biets ter wereld : anders zou die
Hoenderen. Konrtige Uitbroeding niet gelukken. De Pul
zit als een Kluwen te famen gerold, en vertoont
zig gelyk een Vogel die (laapt, hebbende den
Bek ingedoken onder de regter Wiek. Maar,
als de tyd haares uickomens nadert, klopt zy
met den Bek zo fterk , dat men 't dikwils hoo-
ren kan, en by herhaaling zo lang, dat 'er een
fcheurtje in komt. De beklemde plaatzing
beftuurt haar Werk , om altoos tegen een zelf-
de gedeelte van de Schaal aan te kloppen met
de punt des Eeks, en de zwaarte van den Kop,
die naar 't Lyf te rekenen zeer groot is , ver-
meerdert de uitwerking van het kloppen , die
zig byna altoos naby het dikke end van 't Ey
openbaart,

Als de Spleet ge waar worde! yk is, zegt men
dat het Ey gepikt zy. Somwylen fpringen 'er
kleine (tukjes af , die een gedeelte van het
Vlies, 'c welk de Eijeren inwendig bekleedt,
bloot laaten , zonder dat zig daar in het minfte
fcheurtje vertoone. Dit heeft het denkbeeld
beveftigd , dat de Eijeren door de Hen gepikt
worden : doch men heeft niet in agt genomen,
dat de uitrekbaarheid van het Vlies de klopping
gedoogt, zonder te breeken; even zo min als
bet Papier , dat men binnen aan een Bierglas
had geplakt, breeken zou door het aan (lukken

Haan

DE P A 15 A N T E N, 37t

flaan van 't Glas. Als 'er ftukken van de n.
Schaal of Dop zyn afgefprongen , is *t een ande- Afdee*»
re zaak : de volgende kloppingen doen dac tM^L.
Vlies fcheuren en geeven Lugc aan het Kuikent- stuk.
je > dac 'er fomtyds in een Uur , fomtyds in een Hoenderen.
Etmaal , na dat het pikken eerft gemerkt is ;
uit te voorfchyn komt.

Op dergelyk eene wyze gefchiedt het uitko- 't Uitkomen
men der Pullen van allerley Gevogelte, en de dtx l>ullene
genen , die zeer ftompe Bekken hebben , gelyk
de Eenden , verrigten dit Werk byna zo vaar-
dig als de genen , welker Bekken zeer fpits zyn.
Ook heeft de Schepper de hardheid der Eijer-
fchaalen ge-evenredigd naar de kragt der Beeft-
jes die dezelven moeten doorpikken. Wat zou
het zyn , indien de Eijercjes van de Mofchen ,
Vinken en Kanary- Vogeltjes, om van veel klei»
neren niet te fpreeken , zulke harde Doppen
hadden als die der Hoenderen ? Hoe zouden
die der Struisvogelen , welken byna Steenhard
zyn , kunnen doorgepikt worden van zo zwak-
ke Pullen als de Kuikentjes zyn? Te vergeefs
is de bekommering van fommige Boerinnen ,
die de Eijeren eenigen tyd in warm Water leg-
gen , om de doorpikking gemakkelyker te
maaken. De Natuur heeft, waarlyk, genoeg*,
zaam voor zig zelve gezorgd !

De tyd , welken de Pull doorbrengt in hec
uitkomen, gaat niet verlooren. Middelerwyl,
naamelyk, flurpt dezelve door den Navel het
overfchot van het Doijer in, dat haar een geruimen
l.Dtn, v siü». Aa 2 tyd

37* BttSCHB^VlNG VAN

U tyd tot Voedzel moet (trekken. Dit blykt,
Afpeel* dewyl men bevindt, dai de zodani^en, die uit
L1V • den Dep komen , wanneer nog een gedeekc
^stukT van ^e Doijer buiten li, Lighaam is, kwynen,
Hoenderen.™ m korte dagen derven. Voor 't overige is
de Pul zeer zwak, geheel nat, hebbende ver-
warming en opdrooging noodig : doch in wei-
nig Uuren raakt zy op de been. De eerfte
Veertjes , die haar bekleeden , zyn een zeer fyn
Dons, dat eerlang plaats maakt voor wezently-
ke Pluimen, welken het Kuikentje, in weinige
Dagen, een fraaije Vertooning geeven.

Zie daar, wederom-, een Kort Begrip van
het gene die vlytige Vogelkenner , de Heer
Reaumur, van het uitkomen der Pullen zegt.
Het gene de Opvoeding der Kuikentjes betreft,
gaa ik voorby. Ook fpreek ik niet omftandig
van de Ziekten en Kwaaien der Hoenderen, zo
oud als jong , waar van men , door den Heer
Chomel, omftandig onderrigt kan worden (*).
Alleen merk ik aan , dat de Vlierbeflen voor dit
Gevogelte nadeelig zyn , en dat menze , door
middel van Peper, van de Luizen kan zuiveren.
Ik gaa van 't algemeene tot het byzonderc
over.

Gefblteder £)e Geftalte der Hoenderen is ten overvloei
Hoendcien.j^ t>ekend en in de Kleur heerfcht zo groot
eene Verfchillendheid, dat men oneindig werk
tou hebben om die te befchryven. Alleen zul-
len

(*) Hmshoudelyk Woordenboek. I. Deel. bladz. 294,
«nas.

DE FAISANTEN.

373

jen wy , in 't algemeen , agc geeven op de Staart, jj#
welke genoegzaam zoude zyn om hun van alle Afinbe{*
anderen te onderfcheiden, indien 'er niet onder
waren, die geen Staart hebben. De Staart, die s^^~
byna altoos overdwars legt naar het Lyf te re- Homdwm»
kenen , (laat in de Hoenderen overend , en
maakt een Waaijer, waar van de Vlakte over-
langs geplaatft is. De fchikking der Beftuur-
pennen , die veertien in getal zyn , zeven aan
de eene , zeven aan de andere zyde , maa-
kende een fcherpen hoek met elkander , geeft
die zonderlinge geftake aan de Staart der Hoen-
deren. Het Mannetje verfchik van het Wyfje
niet alleen door de Kam, 't welk wel het ge-
meende Kenmerk is, maar ook door de Spoo-
ren, de (malheid der Veeren van den Hals eu
Stuit, en inzonderheid doordien de twee mid-
delde Staartpennen zeer lang en boogswyze om-
gekromd zyn/t welk in de Hennen geen plaats
heeft.

De Ouden hadden reeds een groote menigte Veifchei.
van dit Pluimgedierte, 't welk zy Naamen ga- de7]heden«
ven naar de Plaatfen van waar het afkomftig
was; gelyk Rhodifche, Chalcidifche , Medifche
en andere Hennen. Brisson telt eenïge Ver-
fcheidenheden op ; gelyk de Gekuifde Hoende-
ren, by de Schryvers bekend, en gemeenlyk
Kuifbennen genaamd , om dat zy een Veder»
kuif op den Kop hebben : de Vijfvingerige ,
waar van Frisch Afbeeldingen geeft, hebbende
twee Agterklaauwen* en zynde wezentlyk wan-
, h D«u V. stvi. Aa 3 fcha-

374 Beschryying van

II. fchapen : de Paduafcbe van Aldrovandus , an-
Afdeel. jer§ jtaiiaanfche Hoenderen, in 't Franich ge-
Hoofd- naamc* Poules de Caux , die eens zo groot als
stuk. onze gewoone Hoenders zyn : de Turkfche,
Hotndeten. die door de fchoonheid en mengeling van Kleu-
ren uitmunten : en de Engelfcbe Hoenderen , die
booger op de Pooten dan de Franfchc zyn.
Voorts gewaagt Brisson nog van vyf Soorten,
welker onderfcheidende Kenmerken in de Kuu
kens ook gevonden worden , indien de Hennen
flegts door Paaring met anderen niet verbafterd
zyn: te weeten;
Krieltjes. Krieltjes. Deeze hebben zeer korte Pootjes,
en worden daarom van de Dukfchers Krup*
Habn en Krup~Huhn9van de Engelfchen Dwarf-
Hen of Kreepers , dat is Kruipers , genoemd. In
fommigen zyn de Pooten tot aan de Vingers toe
gevederd , en daarom noemt menze Ruigpooten:
in anderen zyn dceze Vederen der Pooten zo
lang, dat zy op den Grond fleepen; te weeten
in de Bantamjche of Ooftindifche, welker Haant-
jes zeer ftout zyn , en zig niet fchroomen in
. Gevegt te begeeven met eens zo groote Haa-
tten. Deeze twee laatüen begrypt Linnjeus
in zyne vyfde Verfcheidenheid.
Gekrulde of Gekrulde of Wollige Hoenderen. Deeze wor-
Woilige. den van de Duitfchers Straubige Hennen en van
de Sweeden KrolU dat is Kruh Hoenderen gehe-
ten. De Gallina Fries landica en crispa , waar
van LinnjEüs zyn vierde Verfcheidenheid maakt,
behooren tot dceze* Zy verfchillen van de ge-

woofac

de Faisanten. 375

woone Hoenderen in geen ander opzigt, dan dat jr

zy de Vederen , over 't geheele Lyf , opwaards Afdeel,

omeeboogen en als gekruld hebben. LiV.

,T , . , t • j Hoofd-
De Mooriaan is eene V ericheidenneid waar van STÜK^

Linn^us niet gewaagt. Dus mag men, met Hoender^
regt , een Soort van Hoenderen noemen , waar Moriaaoen.
aan de Franfchen , naar hunne afkomft , den
naam geeven van A^ger-Hoenderen of Mozam-
biekfcbe. Zy verfchillen van de gewoonen niec
alleen, doordien de Veeren byna altoos zware
zyn , maar inzonderheid door de zwarte Kleur
van de Kammen en Lellen , als ook van de
Opperhuid en het Beenvlies; zo dat zy, wan-
neer menze gekookt heeft, als van Inkt door-
drongen fchynen.

De Perfiaanfche of Staartehoze Hoenderen Smrxéoo*
maaken de derde Verfcheidenheid van Linn^eus *e*
uit. De Dukfchers noemenze Klump- , de Swee-
den Gump* Hoenderen, de Engelfchen Rtmkins.
Zy verfchillen in geenerley opzigt van de ge-
woonen , dan dat hun de Stuit en Staart geheel
ontbreekep.

De zesde Soort van Brisson zyn de Japan»]apM{ch+
fche Hoenderen , die in grootte weinig verfchil-
len van de onzen, doch witte Veeren hebben
van een zonderling maakzel , gelykende zeer
naar die van den Kafuaris. Immers derzei ver
Baardjes zyn niet te famen gevoegd, als die der
gewoone Vederen , maar van elkander afge-
fcheiden en zweemen taamelyk wei naar Haair.
De Pooten zyn, aan den buitenkant, tot aan
ï,dieu v,stv*, Aa 4 de

376 BESC3RTVINC V K«

II. de Vingeren toe gevederd , en dc uitwaardfe
Afdeel, vinger der voorften zelfs tot aan de Nagel. Van

TTLfV' zulk een Hen heeft Brisson, uit het Kabinet
Hoofd-
stuk, van ReaüxMüRj de Afbeelding gegeven.

Hoenderen. Over 't gebruik der Hoenderen zal ik niet
Gebruik, breedvoerig zyn. Van de Haarien, hoe ouder
hoe beter , wordt Sop gekookt en Geley ge*
maakt, van welken men veel dienft kan heb-
ben tot een kragtige Verft erking der Kranken, De
kragt der Herfenen, Teeldeelen, die van den
binnenften Rok der Maag en van de Zwelgpyp,
gedroogd en tot Poeijer geftooten , gaa ik , als
inbeeldig , voorby. Niet minder ongerymd
was het Vooroordeel , 't welk men oudtyds
hadt , dat het gebruik van de Kapoenen , Hen-
nen en Kuikens , het Podagra veroorzaaken
konde. In tegendeel toont de Ondervinding,
dat de Kapoenen of jonge Haanen zeer ligt ver-
teerbaar en voedzaam zyn , inzonderheid dien-
ftig in groote Verzwakkingen , en nimmer fcha-
dclyk. Het zelfde , byna , kan men van de
Hoentjes zeggen , die wel gevoed zyn , en nog
geen Eijeren gelegd hebben. Men vindt , in de
Duitfche Verzamelingen > een Waarneeming
bygebragt van zeker Heer , die , na eene verftop-
ping van drie Weeken , door 't enkele Afkook-
zel van een Hoen open Lyf kreeg ; 't welk
door geenerley andere Middelen , in. of uit-
wendig gebruikt, hadt willen flaagen (*). Het

leg*,

{*) Fphim. Nut. Cwiofor* Anni 1744. pag. jj.

DE Faisanten. 21 j

leggen van levendige Hoenderen voor het Hart jj
in Kwaadaartige Koortfen, om het Venyn uic Afdeel.
te trekken, waar van zy lier ven zouden (*);
vereifcht een meer dan gemeen Geloof. Ik zou stuk."*
met het inwendig gebruik van den Hoender- Hoenderen*
Drek al zo weinig op hebben , of het moeft in
Paarden zyn , wien dezelve fomtyds ingegeven
wordt tegens een hevige en gevaarlyke Darm-
pyn. Men kookt, ten dien einde, een Lepel
vol van het witte deel in twee Ponden Koeijen-
Melk , en geeft zulks het Beeft warm in. Het
gekalcineerde Poeijer dient tot opdrooging van
Zeere Hoofden, daar op geftrooid wordende.

't Gebruik der Eijeren , zo in Gezondheid als Nuttigheid
in Ziekte en Zwakheden, is algemeen bekend. der E,jerea<
Veelerley Geregten worden 'er van toegemaakt,
waar van de minften , egter , 't gebruik der
Eijeren uit den Dop , wanneer zy niet te hard
gekookt zyn , verbeteren. De Eijerfchaalen
zyn het voornaamfte deel van het Middel,
't gene federc eenige Jaaren zo veel ge-
rugts gemaakt heeft tegen den Steen , naame-
lyk dat van Juffr. Stephens , als ook van dat
van Sr. Rotrou tegen de Klier- of Kropgezwel-
len. Het Wit der Eijeren wordt met vrugt in
Oogmiddelen gebezigd : het Doijer in Klyfteeren
tot verzagting van hevige Kolyk-Pynen , Per-
fingen en Bloedloop. Mee een weinig Zouts in
een Nootedopje op de Navel van kleine Kin-

dert-

(*) Ibid. Dec. II. Ann. IX. p. 240.

x. ds*i. v. stwk, Aa 5

378 Beschrtving van

fade.

jfB dertjes gelegd , maakt het Afgang: met Suiker
Afdeel, gemengd ftilt het de Hoeft en verzagt de Borft.
^LiV, Men houdt in de Apocheeken een Olie naa,
stuk." die u'c hard gekookte Doijers is geperft, Olie
Hoenderen. van Eijeren genaamd, zynde by uitftek verzag-
tende. 't Gebruik van 't Vliesje , dat de Eijer-
fchaal bekleedt , en veele anderen , gaa ik
voorby.

Ir (2) Faifant met een gehoorneten Kop , die aan de

MeUagris. zyden Vleezige bybangzels heeft.
Poule pein-

Van deezen Vogel wordt , by Gesnerüs ,
melding gemaakt onder den naam van Meleagris;
weshalven Brisson dien ook tot een Geflagtnaam
en LiNNjaus tot een Soortelyken Bynaam ge*
bruikt. Anderen hebbenze genoemd Guineefche
of Afrikaanjche Hoenderen > die by de Ingezetenen
van Kongo Quetele geheten worden. De naam
van Gallina di Numidia is by de Italiaanen , die
van Gitiny Hen by de Engelfchen in gebruik ge-
weeft, doch fèdert de Franfchen 'er, wegens de
aardig gevlakte Kleur , den naam van Poule
peintade aan gegeven hebben , is die naam alge-
meen geworden. Frisch geeft 'er den tytel

van

(2) Phafïanus Vertice callofo , Temporibus caruncula-
tis. Syft. Nat X. Gallina vertice corneo. Hasselqj
274 Gallus vertice corneo. Syft. Nat. VI. 28. Gallina
Guinea Worm Mus. 297. Gallina Africana, Marcgr.
Braj* 78. Gallus niger, maculis ovalibus êc orbiculati*
Barr ^v- 79« * Gallina Guineenfis. Worm. Muf, 297.
T. 15. f. 3 Raj ^r. 52. Alb *Av- II. p. 32. T. 3$.
Well. Om. 162* T. zó. Aldr. yfr* L 14. c. 13,

de Faisanten. 379

van Pert-Huhn aan , en fommige Duitfchers dien n.
van Keur-Henn. Kolbe noemtze , in de Be- Afdeel.
fchryving van de Kaap der Goede Hope, Knor- tM^L
hoenderen. stuk.

De Heer Perraült betoogt, dat al het gene VouU pein-
de Ouden van den Vogel , dien zy Meleagris tad€'
noemden, gezegd hebben , in de Poule peintade
te vinden zy en niet in de Kalkoen , die weder-
om verfcheide Byzonderheden heeft, welke
niet in de Meleagris plaats hadden. De Bon-
net , by voorbeeld , van Hoornige kleur en zelf-
ftandigheid ; de baarden of aanhangzels der Wan-
gen ; de witte vlakken in groote menigte , en
regelmaatiglyk verfpreid over het Pluimagie
van den geheelen Vogel , hebbende de figuur
en grootte van eene Linze: de ongefpoorde
Pooten der Haanen , en de volkomene gelyk-
heid der Haanen en Hennen, zyn byzondere
Kenmerken, welken men niet vindt in de Kal-
koenen, 't Gene Pliniüs, en Varro van den
Meleagris zeggen, komt bovendien volmaakt
met de Poule peintade overeen.

Zy melden , dat die zig onthoudt in Meiren
en Rivieren, daar men weet dat de Kalkoenen
afkeerig van zyn. Van het opzetten van de
Staart, het hangen laaten van de roode Lel op
den Kop , over den Bek heen ; den kaaien Hals
en het Vederbosje op de Borft, 't welk zo
aanmerkelyke Byzonderheden zyn in de Kalkoe-
nen , maaken zy geen het minfte gewag. Niet-
temin wordt van alle andere Autheuren , gelyk

|i Diei. Y-Stuk. LïN*

380 Beschryving van

II. LiNNiEüs 'er dien Geflagtnaam aan toepaft , dc
Afdeel. Kalkoen gehouden voor den Meleagris der Ro-
meinen.

Hoofd

stuk. De Poules peintades zyn uit Afrika afkomftig
PouU /Wen van daar door geheel Europa vervoerd, ai-
waar zy taamelyk wel aarden, wordende uit
Liefhebbery gehouden in de Volières van Ver*
mogende Luiden. Men wil dat zy, in hun Va-
derland, troepswyze leeven , en de Jongen in
gemeenfchap opvoeden, al zyn het haar eigene
niet. Ook merkt men aan ; dat de kleur
in hun zo beftendig zy, als dezelve verander-
lyk is in de Hoenderen ; zodanig zelfs , dat de
vlakjes , die hun Pluimagie zo fierlyk gefpren-
keld maaken , zig ook op de Eijeren vertoonen.

Zy hebben byna de de grootte van een Hoen.
De Bek, die eveneens is , heeft weierzydseen
kaale Huid , welke blaauwagtig is , ttrekkende
zig uit naar de Oogen , welken zy omringt , en
wordende aldaar zwart. Deeze Huid maakt dc
Oogleden, en zig verlangende en verdubbelende
de byhangzels der Wangen, die in de Haanen
blaauwagtig, doch in de Hennen rood zyn.
De Hoorn op den Kop is bedekt met eene
bruin- vaale of roodagtige Huid: hy is KegeL
vormig, een weinig agterwaards overgeboogen.
Het bovenfte van den Hals is zeer dunnetjes
bezet met zwarte Veertjes als Haair, het onder-
fte trekt uit den Afchgraauwen naar Violet. De
Kleur der Veeren ,over 't geheeleLyf, is Afch-
graauwagtig zwart > regelmaatig doorfpreid mee

roo*

DE F A I S A N T E N. 381

roode witte vlakjes, die op de Rug kleinft, jj#
aan den Buik groodt zyn. Ieder Veertje is Afdeeu
zeer fraay met zodanige witte Üippen getekend. jj^J^
De uiterfte randen der Slagpennen zynmet wit- STÜK.
te dwars-Itreepen. De Staart hangt nederwaards Poule few.
gelyk in de Patryzen. De Bek is aan 't grond- *****
fluk roodagtig en bleeker naar de punt: de
Pooten en Nagelen zyn bruin-grys.

Men vindt ecne Verfcheidenheid van Peinta- Wicborftir
des, die van de Engelfchen witborjlige Guinea«ge*
Hen geheten wordt : om dat dezelve de Bord
wit heeft, met eenige groote zwarte Vlakken,
in 't midden van welken kleine witte flipjes ?yn*
De vier Slagpennen van den eerften rang , als-
mede de vier grootfte dek- Vederen der Wieken ,
verft van 't Lighaam, zyn in deeze ook wit.
Zy onthoudt zig op Jamaika.

(3) Faifant die roodagtig is van Lyf9 met een n^ 7

blaauwen Kop* CohhimM.

Gewoon*

Wy komen thans tot de Vogelen , die van FaifaBt*
de Schryvers,in 't algemeen, Phafianus genoemd
worden: een naam die volkomen Griekfch is,
en naar de verfchillende Tongvallen, op een
weinig verfchillende manier, door geheel Europa,
gebruikt wordt. Dus zeggen de Italiaanen Fa-
giano, Fafano, de Spanjaarden Faifan, gelyk
ook de Franfchen, de Duitfchers Fafan, de

En-

($) Phafianus rufus, Capite coeruleo, Syft* Nat. X.
Phafianus. RAj. *Ay. <;6. Ai b ^Av. I. p.24. T.25*, ié»
Olm sA*. 49. Ai.dr, Om. I l}> c.

II.

Afdeel.

L1V.
Hoofd-
stuk.

Woon-
plaats.

382 Beschut vitfc van

Engelfchen Pbeafant of Fezant en wy Faifant
of Fazant. De Polakken noemen hem Fazyan
of Bazant, de Turken Suglum of Surglun, en
de Chineezen Tbi-Kbi.

De Griekfche naam is van de Pbajïs, heden-
daags Fajjoy een Rivier van Colchis , thans Min-
grelie , die van de Caucafus-Bergen in de Zwar-
te Zee valt, oorfpronglyk. In de Mond, naa-
melyk van die Rivier, was een Eilandje, al-
waar de Faifanten, in de oude tyd, gezegd
werden voort te teelen. Marti alis zegt, dat
die Vogelen van daar eerü: overgebragt werden
door Griekfche vSchepen (*). Linn-eus ftekze
in Africa en Afie woooagtig te zyn. Waarfchyn-
lyk hebben zy zig van daar door Europa ver-
fpreid , alwaar menze hedendaags in de Bof-
fchen vindt. Dit heeft niet alleen in Vrankryk
plaats , maar ook in Engeland ; en in de Neder-
landen moeten zy insgelyks zyn , dewyl , in den
jaare 1753, hetfchieten, vangen of befchadigen
van Faifanten in de Provincie van Overyffel,
daar alle groot-Burgers der Steden jaagen mogen,
zelfs in de Jagttyd twee Jaaren lang verboo-
den wordt , op een Boete van 60 Daalders (f>
Men vindtze, in het Plakkaat op de Houtveftery
en Jagt, van den jaare 1684, over Holland en
Weftfriesland , by den naam van Fifanten geteld
onder het Edele Gevogelte, en voorheen by

den

(*) sAr$*y!i primwm turn tranfportata Carink ,

ystnte mih'v notum ml nifi Pbafis er at,
(|) Nederl. jaarb. 1753. bl. 733.

de Faxsanten. 383

den naam van Vefanen. In S weeden fchynen-
ze niet te zyn , om dat Linn^eüs 'er rnzyuFau- Afdeel»
na Suecica, of Befchry ving der Sweedfche Die- fico'v
ren, niet van gewaagt, 't Is waar, dat Olaus STuk»
Magnus verhaalt, hoe in 't Noorden de Fai-
fancen of wilde Hoenderen des Winters ver-
fcheide Maanden onder de Sneeuw huisves-
ten , zonder 'er van daan te komen : doch
men kan nier twyfelen of hy verftaat 'er Berk*
hoenderen door , die in de Noordfche Lan-
den gemeen zyn, en van welken wylen de
Graaf van Saxen , Marfchalk van Vrankryk , ver-
fcheide dozynen uit Sweeden ontbooden hadt,
voor zyne Menagerie te Chambord. De Fai-
fanten zyn zelfs in in Switferland en Silezie
zeldzaam , en in Ierland worden zy geheel niet
in 't wilde gevonden.

Deeze Vogels zyn niet moeielyk met Netten Eigenfchap*
of Strikken te vangen, inzonderheid tegen denpen*
avond en by het aanbreeken van den Dag, wan-
neer zy uit de Boflchen in het open Veld komen,
In Regenagtig Weer houden zy zig verholen.
Zy hebben de domheid der Struisvogelen , be-
kommerende zig niet , wanneer hunne Kop
flegts verborgen is. Ook fpiegelen zy zig fom.
tyds , met verwondering , zo 't fchynt , tot dat
de gelegenheid hun om te vlugten ontbreekt.
In 't vliegen maaken zy een groot Geraas en
hunne Vlugt is zeer langzaam , 't welk den Jaa-
ger met gemak hun doet treffen. Hunne Leef-
tyd is niet korter dan die der Hoenderen. Orn-
i.Di£u v. stuk. trent

384 BESCHR YVING -VAN

II. trent het midden van Maart maaken zy,op den

Afdeel. Grond , hun Neft van Bladeren , Stroo en droo-

LIV. „ Kruiden , in 't allerdigtfte Kreupelbofch. Zy
Hoofd- 0 , , n J

stuk. willen niet gaarn beüooten zyn , en leggen ,

hoe naauwer het Hok is, hoe minder Eijeren.
Veeltyds geeft men hunne Eijeren uit te broe-
den aan Hoenderen , die 'er dertig dagen op
zitten moeten. Men voedt de uitgekomen Pul.
len met Mieren- Eijeren % Sprinkhaanen en an-
dere Infekten , die men voor hun vangen
laat.

De Faifanten zyn gulzig en eeten zelfs Vleefch.
Als 'er verfcheidene by elkander opgeflooten
zyn , en een hunner ziek wordt of kwynende ,
pikken de overigen hem zo lang, tot dat hy
fterft , en eeten hem dan op. Ook worde ver-
haald dat zeker Jaager , in de Winter op de Jagt
zynde met den Koning, terwyl de Grond met
Sneeuw bedekt was , ziende een troep Vogelen
bezig aan 't verfcheuren van een Kreng , daar
op zyn Snaphaan lofte , en bevondt., dat hy
wel zo veel Faifanten als Kraai jen getroffen
had. Zy hebben ook Ongediert , gelyk de
Hoenderen, vooral indien zy geen ruimte kun-
nen vinden om zig in -t Stof te wentelen en te
pluizen. Zy zyn zo geil niet als onze Haanen %
doch in de Paartyd vegten de Mannetjes wel
om de Wyfjes , en fomtyds zo vinnig , dat een
van beiden fneuvelt.
Voorttee* Longolius merkt , in zyne Samcnfpraak over
llnfif de Vogelen * aai) > dac de Faifanten , eerft gevan-
gen

DE FAISANTEN. 385

gen zynde, in Kwaadaartigheid uitmunten , ont- n.
ziende noch de Hoenderen , noch den Paauw Afheeu
zelf, dien zy dood byten en verfcheuren ; maar
dat een Faifant , tam gemaakt zynde, de Hok- stuk.
Hoenderen treedt , waar uit Eijeren voortko-
men met zwart geftippeld , en Jongen die zeer
naar de Faifanten gelyken ; zo dat men van de
Hennetjes , uit deeze Eijeren voortkomende ;
in de tweede of derde Broed volkomene Faifan-
ten zou kunnen teelen. Dus ware één Faifanc
in ftaat om een geheele Volière met Faifanten
op te vullen. Dat zodanige kruifingen van hec
Ras ook met andere Vogelen kunnen gefchie-
den , blykt uit den genen , die in Oktober des
jaars 1759 , in Engeland , in een Bofch ge-
fchooten werdt , en de gemengde Kenmerken
hadc van een Kalkoen en Faifanc , door den
Heer Edwards afgetekend (*).

De grootte van den Faifanc is ongevaar als Geftalte*
die van een Kapoen , doch de geftalte zweemt
meer naar die van een Pappegaay. Men kan
hem% door de langte en wigswyze gedaante
van de Staart, niet minder dan door de fraaiheid
van zyn Pluimagie , zeer gemakkelyk onder-
fcheiden van aile tamme en wilde Hoenderen,
Zyn Staart is van byna twee Voeten en dus
veel langer dan het Lyf. In de Paartyd heefc
het Mannetje , ter wederzyde van den Kop , een
klein bosje Veertjes of Kuifje , dat Goud=groen
is 9 als Hoornen, De top is donker-groen , de

zy*

(*) PhUêfi Tranfatt. V©L. LL Pan.a,for Jj6o.f.Z}fr

386 Beschryvinc van

II. zyden of Wangen met een kaale Wrattige
Afdeel. j_jujcj ^ die hoogrood is , bekleed. Zyn

HooTd ^leur is> van onderen, purperagtig Kaftanie-
stük. bruin , de Veeren zwart gerand met een Violet-
ten weerfchyn , die ook in hec Goud groene
van den opper-Hals plaats heeft, Dergelyke
Kleuren vindt men, met eene fchoone men*
geling , op de Rug , Wieken en Stuit . De Hen
is wat kleiner , en haar Kleur bruin , grys- , ros-
agtig en zwart-bont. De Staart-pennen zyn in
beiden met zwarte Streepen overdwars getekend;
de Oogkringen geel , de Bek Hoornldeur , de
Pooten en Nagelen bruinagtig.
Bonte Fai. De Ouden hebben de Schoonheid van den
faor# Faifant-Haan zo hoog gefchac , dat de Philo-
fooph Solon tegen Koning Croesus, wanneer
die , mee de pragtigfte Gewaadcn bekleed , op
den Throon zat ; toen de Vorfl hem vraagde ,
of hy ooit iecs fchooners had gezien, zeggen
durfde : hoe de Paauwen en Faifanten hem nog
fchooner voorkwamen, om dat die hun Sieraad
van Natuure hadden. Natuurlyk fchoon , *is 'c
gemeene Spreekwoord, overtreft het nagemaak-
te. In dit opzigt munt de bonte Faifant uit ,
die eene Verfcheidenheid is van den gewoonen,
daar hy alleen door eene .witte Grondkleur van
verfchik. Men kan 'er de Afbeelding van , die
zeer fraay is, by Buisson zonder Kleuren en by
Frisch met Kleuren befchouwen. De witte
Faifant is over 't geheele Lyf wit, zonder Vlak-
ken, uitgenomen dac de Haan eenige zwartag-

tigc

DE FaISANTBN. 387

tige ftippcltjcs aan den Hals en eenige rofle op n.
de Schouderen heeft. Voorts is 'er een bas- Afdeel»
taard-Faifont , dien de Duitfchers Faifant-Hoen j^^,
noemen. stuk.

Men vangt de Faifanten , op eene liftige wy*
ze , met Netten te fpannen of Strikken te leg.
gen in hunne Looppaden. Men kanze door
middel van Havikken of Valken gemakkelyk
meefter worden. Zy worden gehouden voor
het lekkerfte Wildbraad onder het Gevogelte,
en komen zelden dan op Vorftelyke Tafelen >
ten zy die van Partikulieren in hunne Hokken
opgevoed en gemefi worden. Hun Vleefch is
ligt verteerbaar en zeer voedzaam , dienftig
voor Menfchen , die uitermaate verzwakt zyn ,
of uitgeteerd. De Eijeren zyn ook uitmuntende.

Brisson maakt gewag van den Faifant der Weftindl»
Antillifche Eilanden , die van boven bruin-grys
is y de Hals en Borft glanzig blaauw , de Staart,
pennen zwart , volgens du Tertre. Voorts
befchryft hy eenen Guajaanfcheny die van Seba
Vogel Motmot uit Brqftl, van donker-roode kleur,
geheten wordt, zynde in 't Kabinet van Reau-
mur gezonden. Feüille'e zegt, dat de In-
diaanen hem Katrakas - Katrakas heeten. De
grootte is als die van een rooden Patrys : de
kleur bruin , van boven naar Olyf , van onde-
ren naar 't rofle trekkende ; de twee middelde
Staartpennen bruin , de volgende zwart , de
buitenfte ros. Hy onthoudt zig in Zuid-Ame-
merika.

L dkki* y.stwh. Bba (4)

388 Beschryving v a n

jj (4) Faifant met een Goudgeele Kuif> de Borjl
Afdeel. hoogrood 9 de Slagpennen van den tweeden

LIV. rang Hemehblaaww.
Hoofd-
stuk. Albin noemt deezen de roode Faifant uit
Partus. China , Edwards de fchoone veelverwige :
Chineefchc.weshalve LiNNiEüs hem de Schilder agtige
noemt, niet bonte \ want die naam is te gering
voor deczen, en op de Europifchen toepaffe-
lyk. Ik noem hem eenvoudig de Chineefcbe,
fchoon Brisson 'er den bynaam van vergulds
byvoegt. Zulk eenen heeft de Koningin van
Sweeden eenigen tyd levendig gehad. Hy is
uit China in 't Kabinet van Reacmur bezorgd
door den Heer Godeheu de Riville , een
der Ridderen van Maltha , die derwaards een
Togt gedaan heeft.

Deeze Vogel is niet zo groot als onze Fai-
fant , doch de Staart is ten minden zo lang.
De Haan heeft op den top van 't Hoofd een
agterwaards hangende Kuif van Oranje-kleurige
Veeren, met zwarte dwarsftreepjes , die hy,
naar believen, kan overend zetten, Zyn kleur
is van boven Goud-geel , van onderen hoog-rood,
aan \ bovenfle van den Hals Groenagtig ; die
der zydelingfe Staartpennen bruin en zwart ge-

men.

(4) Phafianus Crifta flava , Pe&ore coccineo, Remi-
gibus fecundariis coeruleis. ^Amocn. ^Acad, I,p. 282.T 13.
Phaftanus variis coloribus fplemlidus. Edw. ^y. 68. T.
68. Sc T. 69. f. 2. Phafiamis ruber, e China. Al*.^>#
III. p. 34. T. 36.

DE FAISANTEN. 389

mengeld. De Kleur van de Hen is van boven , n

zo wel als die der Staart, rosagtig- , van on- Afdeeu
deren geelagtig bruin. De Oogkringen , Bek

en Pooten, zyn in beiden geel. stuk#*

(5) Faifant die wit zV, met de Kuif en Buik v-

zwart. rus.

Witte uit

Van deezen , die de witte Cbineefche doorchina'
Brisson geheten wordr, en op gelyke manier
uit China overgebragt was, vindt men by Ed-
wards ook keurlyke Afbeeldingen , die hem de
zwart en witte, of blaauwagtig wit en zwart
bonte noemt. De Haan is grooter dan onze
gewoone Faifanten. Hy is van boven wit,
van onderen paarfchagtig zwart: de Hen is van
onderen wit, en van boven rosagtig bruin. Het
witte is , in beiden 3 met donkere ftreepjes door*
reegen, gelyk ook de Pennen van de Staart. De
Kuif is zwart in 't Mannetje, bruin in 't Wyfje:
de Wangen zyn 9 in beiden , kaal en rood ,
gelyk ook de Pooten : de Bek en Oogkringen
geel.

Ik kan niet nalaaten hier nog gewag te maa- Gekroonde
ken van den fierlyk gekroonden Faifant der Mo-pf ^lvil
lukkifche Eilanden, die uit Ooftindie voor Fi£- 2*
Willem den IV. , Prins van Oranje en Stad-
houder der Vereenigde Nederlanden , overge-
bragt

(f) Phafianus albus , Crifta Abdomineque nigris. 5yft%
Wat. X. Phafianus Sinenfis albus , e nigro carruleus*
Alb. ^Ay. UL p 35* T. 37 Edw. ^Ay. 66. T, 66.

L D&zt. V. Siwk* B b 3

390 Beschryving van

II. bragt zynde , door wylen zyne Doorlugtige
Afdeel. Hoogheid aan den Heer Reaumur is prefent
L*v- gedaan , hier nevens afgebeeld. Men noemt
stuk!" hem, op Banda, Kroonvogel.

Deeze komt , in grootte , den Paauw zeer
naby : de Bek is twee Duim lang , de Staart
tien Duimen. De Kop , Hals, Borft , Buik,
de Zyden , Pooten en onderfte dek - Vederen
van de Staart , zyn blaauwagtig Afchgraauw.
De Kop is verfierd met een fierlyke Kuif van
de zelfde Kleur, vier Duimen en negen Liniën
lang, welker Pluimpjes de baardjes van elkan-
der afgezonderd hebben. De Rug, Stuit, de
bovenfte dek-Vederen van de Staart en die der
Schouderen, zyn donker Afchgraauw , gemengd
met een weinig paarfchagtig Kaftanie- bruin ,
op het bovenfte van de Rug en de Schou-
deren. Deeze laatfte Kleur hebben ook de
tippen der dek-Vederen van de Wieken , ee-
nige der grootften zyn aan de buitenzyde wit ;
de Staartpennen aan de tippen Afchgraauw. De
Oogen ftaan in zwarte plekken , gelyk ook de
Bek en Pooten zwartagtig zyn.

LV. HOOFD-

de Veldhoenders* 391

Befcbryving van *t Geflagt ^Veldhoenderen, STÜKw
waar in de Ouerhaan , het Berkhoen , Korhoen,
Sneeuwhoen en Hazelhoen, als ook de Patry-
zen van veelerley Soort en de Kwartels vervat
zyn.

( \nder den Geflagtnaam Tetrao, worden van Naam.

himj&vs de Vogelen begreepen , die men
Berchoendeuen, of liever mee een algemee-
ner Naam , die op fommigc Soorten beter paft ,
wilde of Veld-hoenderen noemen kan. Hier
onder zyn de Patryzen en Kwartels begree-
pen.

De Heer Brisson maakt , in de tweede Afdee- Kenmer-
ling van zynen tweeden Rang (*), een onder- lven'
fcheiding tuflehen de Berghoenderen en Patry-
zen , door de ruigte of gladheid der Pooten,
zonderende de Faifanten , wegens de langte hun-
ner Staart, van de Patryzen af. In zyn Patryzen.
Geflagt zyn ook de Kwartels begreepen. Alle
deeze Vogelen, zegt hy, leeven in 't Wilde,
De Heer Linn^eus geeft tot Kenmerken van
dit Geflagt der Veldhoenderen eenvoudig op,
sdat de Wenkbraauwen kaal zyn en getepeld.
De ruigte of gladheid der Pooten is by hem
eene Onderdeeling. Door Kleih worden de
Kwartels zelfs van de Patryzen afgezonderd.

LV. HOOFDSTUK.

Afdeel,

LV.

Hoofd-

(*; Zie bladz. 32*.
U V. Stu*,

Bb 4

39* Beschryvinö van

tj 't Getal der Soorten van Veldhoenderen is
Aföeel by LiNN-fiüs dertien, waar van de zeven eerden
ruigpooten , de zes taatften kaalpooten zyn.
Hoofd- gRlsS0N heeft van de Berghoenderen twaalf,

STUK.

Soorten. en van de Patryzen een-en-twintig Verfchei-
denheden, waar onder agt van Kwartels zyn.

J. (O Veldhoen met de Pooten ruig, de buitenfte

TJrogaUus. Staartpennen een weinig korter , de Oxelen
öuerhaan. '

wit*

Deeze wordt van Gssnerus enkel Urogalhis
of de groots Urogaüus geheten, en van Aloro-
vandus Tetrao major of: Tetrax en Tetrix ;{bm.
tyds ook Grygallus , of Berghaan , wilde en Al-
pifche Haan. De naamen , die men 'er in de
Europifche Taaien aan geeft, zyn meeftal met de
laatftgemelden overeenkomftig. De Franfchen
noemen hem Coq de Bruyeres of Coq de Bois en
Faifan bruyant ; de Engelfchen Cock of the Wooi
en Moumain-Cock, de Duitfchers Awer-Hahn9
Orbabn, Obr-Habn of Urbabn, waar van ons
Öuerhaan afkomttig is. Wy hebben gezien dat
zy den wilden Stier Aver-Ocbs heeten. By de
Hebreen werdt hy Dukipbat genoemd, by de
Grieken Eruxotaos of Tetrix.

De üuerhaanen onthouden zig meefl: in de hooge

Berg-

(t) Tetrao Pedihus hirfuris , Recfcricibus exterioFibu*
fubbrevloribu* , Axillis albis. Fa.un.Suec. 166. Gen. 91.
Urogallus f. Tetrao major. Gesn 491. Aldr. Om*

I. 15 c. 6 Will. Om 123. T. 30. Raj. ^4y. 53. Muf»
covian. Alb. ^Ay. H, p. 28. T. 20, 30.

de Veldhoenders. 393

Berg- en Bofchagtige Landftreeken van Europa. jj#
Men vindt hun veel in Moskovie, als ook in Afdeel*
de Alpifche Bergen , en in Sweeden zyn zy ^Y*
zeer gemeen. Men merkt aan, dat zy fom- STÜKw
tyds ettelyke Jaaren agtereen weg blyven, en Ovakum*
fomwylen wederkeeren in zulk een menigte^
dat 'er de Laplanders meer vangen dan zy op
kunnen eeten. Zy worden aldaar Kjaeder of
Tjaeder, en in Noorwegen Tiur , Teer of Tod.-
der geheten. Dat menze ook in minder Berg-
agtige Geweften vindt is blykbaar , dewyl 'er
in fommigen onzer Provintiën wel gefchooten
worden.

De reden , dat zy zig liefft onthouden in de
groote Bofichen , inzonderheid die van Pynboo-
men , in een Moeraffige of met Mos begroeide
Grond , is om hun Aas te zoeken , t welk , naar
het Saizoen , of in Geneverbefiëh of in Pynap-
pel-Pitten, en , 's Voorjaars, in Knoppen van
die Boomen beftaat. Zy eeten ook de Vrugt
van andere Boomen, en, bovendien, Mieren
en andere Infekten, ja fomtyds wilde Muizen*
In hunne Maag worden , gelyk in die der tam-
me Hoenderen , dikwils Steentjes gevonden.
Des Winters begraaven zy zig, by nagr, in de
Sneeuw , en dan worden zy wel van de Voflen
overvallen en dood gebeeten. Anders zyn de
Havikken en Sperwers hunne grootfte Vyan*
den , waar tegen zy zig niet weeten te verde-
digen.

x. Digi. v. s™». Bb 5 Dat

394 Beschhtving va»

j{# Dat men den Ouerhaan voor den allerzotften
Afdeel. Vogel uitgemaakt vindt (*) , kan zyn opzigt

H*ofd hebben °P ^et Se(^raS 'c we^ houdt in de
stuk/ Paartyd, dat is, van 't begin van February tot

Ouerhaan aan het end van Maart. Dan ziet men hem f
2yneZot-met het aanbreeken van den Dageraad entegen

**cid# den Ondergang der Zonne , manhaftig pryken
met een opgezetten Hals en uitgefpreide
Staart, op den Stam van eenigen Boom, (tellen-
de zig in allerley Poftuuren , en maakende een
zeer zonderling Geluid , dat beurtelings her-
haald wordt , beginnende en eindigende met
een foort van Klap of Slag. Het zweemt , ee-
nigermaate 9 naar het flypen van een ZeifTen ,
of naar 't kraflen van een roedige Tuinman s
Boomfchaar; anderen zeggen dat het is, even
of men met een paar Stokken op een Tafel
trommelde (f). Zo dra deeze Vogel zyn Ge-
luid doet hooren , en geduurende den ganc-
fchen tyd, dat hy met roepen aanhoudt, is hy als
doof en geeft nergens agt op , welk een Geraas
men ook maake , ja zelfs al wordt 'er op hem
gefcliooten; daar hy op alle andere tyden een
zo fyn Gehoor heeft, dat het minfte Gerugt
hem verfchrikken doet. 't Is om die reden ,
dat een bekwaam Jaager wel agt geeft van den

tyd

(*) Et Tetracem Bj>m* quem nnnc yecitare Taractm

Ctpetunt , ^4>mm efl multo fiulttffima.
(f) Ex Aflaat in Mrbor'ibus , efflans tinnitn tanquam
JLiftafi compitur% zegt Linnaui*

de Veldhoenders. 395

tyd waar te neemen , wanneer hy die bewee- ^
gingen maakt , om hem te treffen , en niet Afdeel.
wanneer hy zig {lil houdt. Dit Geluid onder- Lv*

„ . ; , . r , . . HOOFD-

tulfchen, hoe zot opmnichyn, is eene ingee. STUK#
ving der Natuur, dienende om de Hennen, SwomtUm.
in het Bofch verfpreid zyn , tot den Haan te
doen komen : zy geeven hem antwoord en ko-
men troepswyze onder den Boom , 't welk,
dewyl de Haanen zig digt by elkander onthou-
den , en ieder Haan verfcheide Hennen heeft
gelyk onder de Hoenderen , dikwils een geheele
Schaar uitmaakt. Zy komen dan van de Boo-
men en treeden de Hennen : want wy houden
hec voor een belachlyke Fabel, dat de Haan
zyn Zaad zou fchieten uit den Boom, en dat
de Hennen het in den Bek ontvangen zouden ,
om bevrugt te worden.

De Geftalte van den Ouerhaan zweemt meer Gefhlte»
naar die van een Kalkoen , welken hy in Groot-
te byna evenaart , dan naar die der Hoenderen.
Men heeft 'er gevonden van veertien Ponden
zwaar , en gemeenlyk weegen zy tien of elf
Pond. Van verre vertoont hy zig zwart , doch,
als hy van naby befchouwd wordt, ziet men
dat zyne Veeren , meeftendeels zwart , door-
mengd zyn met allerley foort van Kleuren,
wit, rood, geel, groen en blaauw. Boven de
Oogen, en aan de zyden der Ooren, heeft hy
kleine roode Veertjes, die den Kop een weinig
rood maaken. Aan het onderfte van den Hals
is hy glanzig groen , gelyk de Eenden. De

1. Dm. V. Stuk, tWCC

396 Beschryvino van

H, twee Wieken, zo wel als de Staart 5 worden
Afdeel, gekruift door een breede witte ftreep of band ,
j^^p welke , wanneer de Vogel zyn Staart overend
stuk." zeC cn uicfpreidc, gelyk de Kalkoenen en Paau-
Ouerbaan. wen , een fierlyken witten boog op dezelve
maakt (*). De Pooten zyn tot aan de Wor-
tels der Vingeren bruin gevederd; de Oogkrin-
gen Hazelnooten-kleur ; de Bek witagtig ; de
Vingers bruin , de Nagelen zwart.

Het Wyfje van den Ouerhaan is niet grooter
dan een Berkhoen , en van Pluimagie als een
Patrys , zynde , naamelyk , ros , zwart , en
Afcbgraauw bont; aan de Borft en Keel ros,
aan den Buik bleek; de dek -Vederen der Wie-
ken aan 't end wit, gelyk in 't Mannetje, doch
de Staart met een zwarte dwarsftrecp. Hunne
Eijeren , ten getale van vyf , agt , of op 't
hoögft negen, zyn geel gevlakt, doch anders
gelyk de Hoender Eijeren. Zy maakt haar
Neft in de Mos , op een drooge plaats , en
broedtze alleen ; dekkende de Eijeren , als zy
'er af moet gaan om Aas te zoeken, zo digt
toe met Mos of Bladeren , dat menze bezwaar-
lyk kan vinden. Hoe vrecsagtig anders ook
zynde: zy is in dit geval ftout , en laat zig

niet

(*) Mtn gaat veel te ver met te zeggen , dat hy van
een gadeleoze fchoonheid zy : want uit deeze befchryving
blykt klaar genoeg , dat noch zyne Kleuren , noch de
Gcrtalte ♦ die der Pappe^aaijen , Paauwen of andere ge-
woone, of die der Paradysvogelen en andere uitheem*
fche Vogelen, overtreffen.

de Veldhoenders. 397

niet ligt van het Neft opjaagen. Als de Pullen IL
uitgekomen zyn , loopen die zeer vlug , fcm- AFDtEL*
tyds nog met de Eijerfchaal aan 't Lyf. De j-]00pD_
Moer wyft hun het Voedzel aan , 't welk in stuk.
Mieren en andere Infekten beftaat, tot dat zy Otterhaan.
de Pynboom-Knoppen kunnen eeten.

De Ouerhaanen zyn geen wreedaartige of ver-
fcheurende Vogelen , zy benadeelen het gezaai-
de niet, en eeten geen Gedierte of Vleefch,
zo 'tfchynt, anders dan by geval. Egter vindt
menze weinig, 't welk waarfcbynlyk daar van
daan zal komen , dat zy op plaatfen , waar zulks
vry ftaat , zo veel gefchooten worden. Wy
hebben , immers, hier voor gezien , hoe zeer
'er over de vernieling van het nuttige Wild,
in de Laplandfche Boïïchen, geklaagd werde.
De Ouerhaan is, van ouds, voor uitmuntend
Wildbraad beroemd; doch fornmigen merken
aan , dat het Vleefch , van wegen zyn Voed-
zel , fomtyds wat Harftig fmaakt.

(2) Feldboen met de Pooten ruig, de Staart ge- «

vorkty de Slagpennen van den tweeden rans, Tetrix9

. , Befkhoeo.

nam; den wortel toe , wit.

9t Is deeze die van de Schryvers , in 't al-
gemeen, Urogallus ftve Tetrao *;.wior,dat is klei-
ne

(2) Tetrao Pedibus hirfmis , Cauda bifurcata , Remi-
gihus fecundariis bafin verfus albis Faun Snee 168.
Terrao f. Urooalius minor. Gesn. ^v. 494. As i>r. Orn
1. c. 7. Will. Orn. I2ij. T. 31- RaJ. ^4.y. 53. Al*

^T. 1. p. 22. T. 22.
1, Dk&l. V.SïU**

398 Beschr YVINC VAN

jj# neOuerhaan,getyteld wordt. Sommigen hebben

Afdeel, hem voor't Wyfje van den Ouerhaan gehouden,

LV- hem derhalve noemende Urogallina , dat is

^mID' Ouerben. De Franfchen begrypen hem ook

o 1 UK»

Beriboen. onder den naam van Coq de Bruyere: de Engel-
fchen noemen hem Heatb-Cock , dat is Hey-
Haan, doch het Mannetje en Wyfje wordt fom-
tyds van hun door de kleur onderfcheiden, zo
dat zy het eerfte black Game , dat is zwart Wild,
het laatfte grey Game , dat is graauw Wild noe-
men. Van de Duitfchers wordt de^een Brom*
of Birck- Habn , de andere Bink-Hen geheten,
en daar van hebben wy den naam van Berkhoen-
deren ontleend.

Dit Wild onthoudt zig meed op de Heijen
en in de Berken- Bolïchagien der Noordelyke
deelen van Europa. Men vindt het egter,
in Lapland , zo menigvuldig niet als de groote
Ouerhaanen, doch in andere Landen is het ge*
meester. Rykelyk komen de Berkhoenderen
voor in de Moeraffige Heijen der Noordelyke
deelen van Engeland en Schotland ; of , zo
Brisson wil , in de fchuinte der hooge Bergen
aldaar en der Switzerfche Alpen* De Mannet-
jes houden zig troepswyze van de Wyfjes af-
gezonderd: zy maaken een ander geluid dan de
Ouerhaanen (*). Des morgens gaan zy uit om

hun

(*) Linnaus drukr dit aldus uk. Extftuat in Camph%
ibmurmurans erefia Cauda , tumidifque fuperciliis , quafi
fibilo tfflam* Mtn noemt het met een Woord , dat by

de

de Veldhoender 399

hun Aas te zoeken , en 's namiddags begeeven jj#
zy zig wederom in het Boflchagie, alwaar zy Afdeel*
iömtyds op de Boomen roeften , kruipende 's
Winters dikwils onder de Sneeuw. Van de Her- stuk/
melyntjes worden 'er alsdan veelen vernield en op. Berkhim*
gevreten , gelyk anders van de Havikken en
Kuikendieven, Linn^eos merkt aan , dac zy ,
op de Eijeren te broeden zittende , geen Reuk
hebben ; 'c welk inderdaad , zo men het naauw»
keurig waargenomen heeft , iets byzonders
is.

De Berkhoenderen zyn buiten twyfel mede
het Voorwerp van die Jagt , welke Hoenvliegen
genoemd wordt en waar omtrent , in fommigea
onzer Provinciën , een Verbod gegeven , in an-
deren een Bepaaling gemaakt is door de Hooge
Overigheid, Van Berk- of Kafteelhoenderen 9
Veldhoenderen en andere Edele Vogels , werdc
in den jaare 171 7, door de Staaten Generaal,
verbooden het Broedzel te vernielen in het Over-
kwartier van Gelderland. Het raapen of op-
nee men van derzelver Eijeren is in 't algemeen
ongeoorlofd , zo wel als van die der Patryzea
of Faifanten.

Deeze Vogels hebben omtrent de grootte Gdhitc
van tamme Hoenderen , doch de Haan is grco.
ter , zynde van kleur zwartagtig Violet , de

Hen

ót Jaagers gebruikclyk is , in 't Hoogduitfch cgter,
ia beiden, baltzen,
h Dil&l, V. Stuk*

400 Beschryvinc van

H Hen ros met zwarte dwars-ftreepen. De kleine
Afdeel. Slagpennen zyn wie, aan de tippen bruin, (met
LV, zwart overdwars geftreept, in de Hen,) en wit
HstükD" gerand' Zy hebben op de Schouders een witte
Berkboen. Vlak> in heC WyfJe is de Keel wic> de Bek
in beiden zwart; dit alles, doch inzonderheid
de gevorkte Staart, onderfcheidtze genoegzaam
van de voorgaande Soort,
Korhoen. Brisson maakt van eene Verfcheidenheid ge-
wag, die hy noemt gejlippelde Berkhoenderen,
om dat de Hals, Borft, Wieken en Beenen,
in het Mannetje met roode Vlakjes befprengd
zyn , en het Wyfje is grys met zwarte Vlak-
ken : beiden hebben zy eenige witte Vlakken
onder aan 't Lyf. Sommigen willen , dat zy
van een Berkhaan en Ouerhen zouden gefproo-
ten zyn , en zelf niet voortteelen. In Swee-
den, alwaar zy zig in de Boflchen van Smo-
land en Weftgothland onthouden , geeft men
'er den naam van Rackel-Hanar of Rochelhaa-
nen aan , wegens het Geluid dat de Haan maakt,
gelykende , noch naar dat der Ouerhaanen , noch
naar dat der Berk hoenderen. Het zweemt,
naamelyk, allermeeft naar een Klank, uit het
dieplt van de Keel komende , als of een der
groffte Boeren rochelde ; doch lang agtereen.
Onder dit Gefchreeuw fielt de Haan zig evea
zo uitzinnig aan , als de Ouerhaan , wanneer
hy baltft. Men vindt deeze Rochelhaanen al-
daar fomtyds in groote menigte 9 zo wel on-
der

b e Veldhoenders. 401

der de Ouerhaanen als onder de Berkhoende- ir.
ren (*). Afdeel.

Ik twyfel niet, of dit zyn de zodanigen, als „V^-
in het Plakkaat op de Houtveftery en Jagt , van stuk.
den jaare 1684, door de Sta'aten van onze Pro- $j>rhoen*
vincie bedoeld worden onder den naam van Kor-
hoenderen. Immers het Sweedfche woord racbla
lydt ook de betekenis van 't kooreny dat men
oprispende om te braaken of gorgelende riiaakt;
en naar 't welke het kórren of kirren der Tor-
telduiven zweemt; zelfs wordt die Klank byna
door 't woord kor uitgedrukt , en verfchilt wei-
nig van die van 't rochelen. In een laatere
Optelling van 't vliegend Wild of Edel Gevo-
gelte deezer Nederlanden , zyn de Berkhoende-
ren in plaats gefteld (| > In 't Utrechtfe Plak-*

kaati

. (*) Verhand, der Stókïi. >Akad.\> van 't Jaar 1744. Xou

(f) Te weetcn in 't Reglement haarer Koninglyke
Hoogheid van den jaare 1752 , op de Jagt in 't Land
van Hèusden , alwaar den ongekwalifkeerden het fchie-
ien verbooden wordt van Hazen, Konynen, Patryzen,
ïayfanten , Berkboenders , Reigers, Ganzen, Eendvogels,
Pitoors , Quakken, Kranen , Zwanen , Trapganzen of
ander Edel Geyogeltc. Ziè Jaarb. 1752. bladz. 1216.
In 'r Plakkaat van 1684, Art. 36, wordt gefproken vari
Patryzen, Fifanten , J^orboenderen 9 Putoirs, Reigeren*
Kranen f wilde Swanen , Trapganzen , Scholvaars of
dergelyk vliegend Wild ; van Duiven en Eendvogelent
Art. 41. Zie Gr. Plakkaatb. IV. Deel pag. 526. Zulk
Vliegend Wild of Edel Gevogelte mag niemand ichietera
bf vangen, of de Nellen betooven , in de Profincie vaa
Holland , volgens de vernieuwde Prinfelyke Ordönnahtk
van den jaare 1750. Jaarb. II. ic8o.
I. Deel. V« Stuk. Cc

402 Beschryvinc VAtf

jj kaat, des j aars 1750, wordt gefproken van dê
Afdeel. Faifanten , Korboenderen en Patryzenjagt : (zo
kV. dat de Korhoenderen geen Patryzen zyn , gelyk
^stuk' fommigen willen): in dac van Gelderland wordt
ferkhoen. van Faifanten , Veld- of Koorn- Hoenderen gewag
gemaakt : in dat van Vriesland van Veld- of
jMb*r-Hoenderen (*). Dit laatfte zal waarfchyn-
lyk zien op den Engelfehen naam Morehen, die
aan deroode Veldhoenderen wordt gegeven, of
zelfs van het Nederlandfche Moeras, of Moe-
rige Grond, daar fommigen zig in onthouden- *
afkomftig zyn. Het kon ook betrekking heb-
ben op de Waterhoentjes (f)é

Opvoeding

Dewyl de Berkhoenderen niet gefield zyn
ca Gebruik. Qp j£oorn en zjg mec veelerley Groente en Vrag-

ten behelpen kunnen , zo heeft men in Swee-
den de Proef genomen , omze , in plaats van
Hoenderen, voor de Keuken op te voeden en
te meften. De Jongen kunnen , ten dien einde,
met Geneverbefiën worden gefpyzigd; doch het
allerbefte is , de Eijeren der Berkhoenderen ,
die men daar overvloedig in de BolTchen kan
vinden , van een tamme Hen te laaten uitbroe-
den , als wanneer de Pullen byna zo tam als de
gewoone Hoender-Kuikens zyn 3 en grooter wor-
dende kan menze, voor 't wegvliegen, de Vleu*
gels korten. Zy beminnen de zuiverheid en
fchoon Water. Nog zeer jong zynde kan men

zc

(*) Zie de NederU Jaarb. van 17^0 , bUdz, 1404»

1298 , 472.

(t) Vergelyk bladz. 273 , hier voor.

de Veldhoenders. 403

zc voeden met fyn gebroken Gort; vervolgens H.
met Geneverbeflën , Koolsbladen , Klaver , Rhyn- Afde^
befiën, Blaauwbeiïen , als ook met Wormen $ j^qofö
Vliegen, en allerley Onkruid byna, dat op 't stuk*
Veld groeit. Tot Winter- Voedzel zyn de Knop- Betkbèm
pen van Berkenboomen zeer bekwaam. Var*
kens-gras, Melkdiftel en Paardebloemen, wor-
den van hun zeer gretig gegeten , als ook het
groene Loof van den vvitten Popelier en Wil»
geboom, en de Bladeren der Hoppe; doch vaii
den Vlierboom erl deszelfs Befiën , de Netelen^
zo brandende als doove, van 't Bihemkrüidi
de (tinkende Gouwe, Lelietjes van den Dale en
Maluwe , hebben zy een afkeer. Behalve htid
Vleefch , 't welk zo goed is als dat der tamme
Hoenderen , wordt ook van het Dons en de
Veders der Haanen in S weeden gebruik ge-
maakt (*).

(3) Veldhoen met ie Pooien ruig , de Staartpeh- Üt
nen zwart met geeie tippen , twee witte Vlak- Kanada*
jes by de Oogen. fchc#

De Heer Edwards , die de Afbeelding van
't Mannetje van deezen , hem uit de Hudfons.
Baay gedroogd toegebragt zynde, geeft, merkt

aan $

(*) Zie hét Verroog van Doktor Hagstroom ovër dë
Opvoeding der Berk hoenderen , in de Stokh. rerbandèL
Van 't jaar %jft- Vol, XIIL pag. ijq

(3) Tetrao Pedibu, hirfutis , Re&ricibus nigrit apictf
fulvis, litüris duabus albii ad Ocuios. Mft9 AW.X Urd*
gallus maculatus Canadenfis. Edw* <Ayt *i8. Ti xt%>
Mas &c 71. T. 71, Fcemtna*

h dïll* v. stwk. Cc a

404 Bêsceryving van

II. aan , dat men denzei ven aldaar noemt Wood-P<u

Afdeel. ^ridge of Bofch-Patrys. Deeze Vogel is vaa

LV. arootte, zegt hy, tuffchen den Faifant en Pa-
Hoofd- ö , : c 4

stuk. trys, maar wat dunner van Lyf en eemgermaate

langer van Staart dan de Pairyzen zyn. Het
zelfde verfchii is 'er, zo hy aanmerkt , tuffchen
deezen en het Wyfje , (dat hy veel vroeger
ontvangen hadt , zynde roodagtig en zeer fraay
gevlakt gelyk de Faifanten ,) als in de Europifche
Veldhoenderen , die men in Engeland zwart en
graauw Wild noemt , gelyk wy gezien hebben;
doei in Amerika, zegt hy, onthouden zy zigop
laag en vlak Land, 'c welk in Koude overeen-
komt met de hooge Landen en toppen der Ber-
gen , daar men alleenlyk de Attagens in Europa
vindt.

tv.

Sneeuw*

tioen.

(4) Veldhoen met Wollige Póoten , de Slagpen-
pennen wit , de Staartpennen zwart met witte
tippen 9 de middeljlen geheelenal wit.

By de Schry vers , in 't algemeen , heet deeze
Lagopus , van wegen zyne Pooten , die meer
naar Fhazepooten zweemen , dan in de andere
Soorten van dit Geflagt : by Aldrovandus
Perdrix petrofa , om dat hy veelal in de Rotfen

nes-

f4) Tetra« Pedihus lanatis ♦ Rernigibus albis, Re&ri*
dbus nigris apice albis: intermediis fotis albis Syft. Nat,
X. letrao Reótricibus albis; inrermediis nigris apice al-
bis Snee, 169. Lagopus. Gfsn. ^Av. 577, Aldr.
Om. 1. 13 c. 21 Will. Orfu 127. T. 32. Raj. sAy» $j.
Edw. *4% 72. T. 72.

x>e Veldhoenders* 405

ceftelt ; in Switzerland Steinbtihnf De Franfchen II.
geeven 'er den naam aan van Gelinote blanche ArDEEL«
of wit Hazelhoen, en veelcn noemen hem wit> JlX'
ten Patrys ; de Duitfchers Schnee Hubn , de stuk,
Schotten Ptarmigan. In de Noordfche Landen Sn"™hei»
is hy by den naam van Ripa of Rypen bekend ,
en de Laplanders geeven 'er den naam aan van
Snoc-Riper.

Deeze Vogels hebben hunnen naam niet
zo zeer van de witheid van hun Pluimagie , als
van het vermaak, dat zy fcheppen om in de
Sneeuw te graaven [j verlaatende zelfs om die
reden de Dalen , wanneer de Sneeuw aldaar
door de Warmte der Zon , in 't Voorjaar , be-
gint te fmelten. Zy onthouden zig op de hoo.
ge Bergen van Europa, %o wel der Zuidelyke
als der Noordelyke deelen , doch allermeeft op
de Laplandfche Alpen, alwaar zy zeer menig-
vuldig zyn (*). In Noorwegen vindt men 'er
van tweederley Soort, waar van de een Berg*
rype genoemd worde, de andere Bofcbrype , naar
de plaats , waar menze meefl ontmoet. De
eerfte heeft de grootte van een Duif, de ande-
dere die van een Hoen : beide Soorten zyn in
de Winter wit , in 't Voorjaar gefprenkeld,
en in de Zomer graauw. De Scaartpennen ,
egter , blyven altoos zwart , met witte tip-
pen.

De

(*) Zie het III. Stuk deezer Kttuurlykt Htjlerh ,
bladz. 112, ir4.

i#de£l. v,stuk. Cc 3

406 B E S C H R T V I N C VAN

ÏÏ* De witte Patryzen komen omftreeks Bergen
Afdeel, ^^y^ jn grooce menigte ,en't ecne Jaar meer

Hoofd- ^an in ^ec anc*ere voor* A]s de eerfte Sneeuw,
stuk. met een Oofte of Noordoofte Wind , valt , wor-

Sneeuw- dcnze van de toppen der Alpen in de Dalen ge-
^Eigen JaaSd , dan ziet men ze menigvuldig ; doch , als

fchappen. die vak met een Wede of Zuidwefte Wind ,
zo heeft men 'er , dac Jaar, weinigen. Zy wor-
den gefchooten, of in Strikken en Vallen, die
men van zwaare Planken maakt , gevangen,
Gefchooten zynde is het zeer goed Wild , doch
anders wordt het Vleefch, door verttikking in
bun Bloed, onfmaaklyker. Men brengtze, by
duizenden , te Bergen (gelyk ook in Stokholm)
te koop, en zy worden ook wel, half gebraden
^ynde, in Vaten gekuipt , en buitenslands ver-
zonden. Hun Voedzel beftaat des Zomers in
Muggen , maar 's Winters in de Knoppen van
de naantjes-Berkeboomen , als ook van Elft,
die zy in groote menigte by hun Neft onder de
Sneeuw vergaderen , en dit maakt hun in 't Voor-
jaar zeer vet. Doktor Derham , die zulks
aanmerkt als een blyk van de voorzorg des
Scheppers omtrent het behoud der Dieren,
fchynt niet gedagt te hebben om de byftere
domheid deezer Vogelen , die , wanneer door
de Boeren een Kring van Steenen om hunne
Neften gemaakt wordt , daar niet over heen
durven komen, 't Gebeurt ook wel, dat zy,
van de Roofvogelen vervolgd wordende, door
fcenaauwdheid de Menfchen in de handen loo-

pen

de Veldhoenders. 407

pen , en dus , vallen zy , den Regen fchuuwen- ij,
de, naar het gemeene Spreekwoord, inde Sloot. Afdeeu
In de Boflchen maaken zy veel gefnaps door H^JF*D-
hun gefchater. stuk.

Ray merkt aan , dat deeze witte Patryzen by- Moerhcrcn.
na alleenlyk in Kleur verfchillen van de Lago*
pus altera van Plinius, die de Attagen van Ai>
drovandüs fchynt te zyn , en in Italië Franco,
lino geheten wordt. Men noemt deezen in En-
geland en Schotland, alwaar hy zeer veel voor-
komt in de hooge Gebergten , Gor Cock of Moor*
Cock en Moor- Hen; de troepen van jongen Gorfowl
en Pouts. Albin heeft 'er , onder den naam van\^
Coq de Marais , twee Afbeeldingen van gege-
ven , en derhalven noem ikze Moerhoenderen.
De Jaagers geven 'er den tytel aan van red Ga-
me , dat is , het roode Wild. Zy zyn groocer
dan de roode Patryzen, en komen, in Geftalte
en Kleur , zeer wel met den Faifant over-
een.

(5) Veldhoen met ruige Pooten , de Staart , wel- V.

ker drie zydelingfe Pennen wit zyn , puntig Pha^»™**

uitkopende. Faifant van

Kanada.

Deeze krygt van den Heer Ltnn^os, om
die zelfde reden, den bynaam van Faifant] e ;
hoewel hy, inderdaad, in grootte weinig van

den

(5) Tctrao Pedibus hirfutis, Cauda cuneiforrai, Ree-
tricibus tribus lateralibus albis» Syft. X. UrogalluJ

Winor, Cauda longiore. Edw. *Ay. 117. T. 1*7.

j.d*ei, v. stu* Cc 4

408 Beschryvino van

U den Faifant , of liever van het Berkhoen , ver-
Afueel. fchilc. Zyne Geftalte en Kleur niet alleen,
Lv- maar de Staart zelfs , doen hem zeer naar. de
^tukD" Hen -Faifant gelyken. Die hem van de Had-
fons-Baay aan Edwards hragt , verhaalde dat
de Haan zwarter was en glanzig aan den Hals,
welk verfchil 'er ook in onze Hey-Hoenderen
plaats heeft , zegt die Engelfchman. Zeker Dok>
tor uit Virginie hadt hem verhaald , dat men al-
daar, in de Bofïchen en Wilderniffen , ook zo-
danige Veldhoenders vondt, welker Haan een
trotfche Vogel was , loopende zeer regt op.
Edwards noemt hem, kleine Ouefhaan mee lan-
ger Staart, enBRissoN oordeelt hem tot de zelf-
de Soort, als de Ouerhaan , te behooren.

VI. Qs) Veldhoen met ruige Pooten , dat kleine Wieh

(fekuffd Jes aan ^en ^a^s heeft*
Veldhoen.

't Amerikaanfche Veldhoen of kleine Ouer*
haan wordt deeze van Catesby, als een Vir-
ginifche Vogel, getyteld , en Brisson, noemt
hem Gelinote hupée d'Amerique , daar hy het
Moerhoen , enkel , gekuifd Hazelhoen geheten
hadt. Volgens Catesby is het ongevaar een
derde grooter dan een Patrys , van kleur rosag-
tig bruin , met zwarte en witte dvyarsflreepjes ,
de Slag- en Staartpennen ten deele zwart: zo dat

de

(6) Tetrao Pedibus hirfuris , Alis fuccenturiatis Cervj-
caljbus. Syfl. Nat. X Ürogallus minor fufc&s, Cervics
plumis Alas imitantibus donata. Catesb. Car* III. p.i#

1.1. V

de Veldhoenders. 409

de Vogel in deezen zeer naar 't Berkhoen
zweemt. De Wiekjes aan den Hals hebben Afdeed
hem Cupido doen noemen. LV.

Ik zal hiermede, volgens Linnjeus , verge- stuk"
lyken den Faifant van Penfylvanie , daar men Faifant va^
de nevensgaande Afbeelding, door Edwards, £5?fylva'
van vindt in de Verhandelingen der Koninglyke pl XLVIIt
Sociëteit van Londen (*). Zy verbeeldt den 3?
Vogel in dat Poftuur , wanneer hy overvallen
zynde zig fchrap zet om weg te vliegen. Het
is de Haan, want de Hen heeft die Vlerkjes aan
den Hals niet. De grootte was byna als die van
een Faifant : de Kleur was bruin van boven,
zeer fraay met wit gefchakeerd , en wit van on-
deren met zwarte Vlakken. Leevende zetten
zy hunne Staarten overend als de Kalkoenen , en
niaaken om den Hals een Kraag van Veeren ,
loppende zeer prat. Men vindtze niet alleen
inde agterflte deelen van Penfylvanie , maar ook
in Maryland , en waarfchynlyk elders in de WiU
derniflen van Noord-Amerika. Niettegenftaan-
de zy, t'eener Broed , van twaalf tot zestien
Jongen voort teelen , vermenigvuldigen zy doch
niet fterk, wegens de menigte van Roofvoge-
len , die 'er op aazen.

Aanmerkelyk zyn deeze Vogels, niet minder ZynGelufci
dan de Berkhoenderen van Europa, door het
Qeluid , dat de Haan in de Bronstyd maakt , 't

welk

(*) thiUfefbs Ttanfttf. Vol. XLVIIL Part. 2. p?

499-

1, DSKii V. Stuk. Cc 5

410 Bëschryvtkc vak

H. welk men wel een Kwartier gaans ver kan hoo
Afdeel. ren^ en jaar aan ontdekt, waar deeze Faifan-

hoofd- ten zyn- Ddn zetten zy de Borft uit > gelyfc

stuk, een korrende Doffer en klapperen op gelyke
manier met de Wieken , dat een trommelend
Geluid maakt , waar van de Slagen langs hoe
fchielyker op elkander volgen, tot dat zy ia
elkander loopen. Dit duurt omtrent een Mi-
nuut, en neemt, na een half-Kwartier tuiïchen*
poozing, op nieuws weder aanvang. Middelen
wyl kan de Jaager 'er bekwaamlyk op aanleggen.
Zy doen het nooit dan op een Boom , en begin-*
nen met het aanbreeken van den dag , tot negen
Uuren; dan wederom, omtrent een Uur voor
den Ondergang der Zonne , en houden aan tot
dat het donker zy. Hun Vleefch is blank en
fmaakelyk.

vu O) Veldhoen met ruige Pooten, de Staartpen-
iïonafia. nen Afchgramw met zwarte tippen , zwart
Hazelhoen. gebandeerd , uitgenomen de twee middeljlen.

Deeze wordt van de Schryvers Gallina Co-
rylorum genaamd, waar van de Duitfchers hun
Hazelhoen ontleend hebben , dat wy , als ook de
Engelfchen, gebruiken. De Franfchen noemen
hem Gelinote of Gelinote de Bois> de Italiaanen

Fran*

(7) Tetnro Pedibus hirfutis, Re&ricibus cinereis punc-
tis nigris , fafcia nigra , excepris intermediis duabus*
faun* cuec. 170. Gallina Corylorum, Gesn, ^A>. 229.
Ald*. Ornith. Libi. 13. Cap. xi. WiLL. Om* 126. Tab.
ai. Raj. sAy* fj.

de Veldhoenders. 4U

f rancolino , de Turken Jabantau , de Polakken IL
Jarzabek , de Sweeden Hjaerpe of Hierpe. Men Afdeei"
vindt ook, dat fommigen 'er onder den naam jj^*
van Attagen van fpreeken , en dat Albertus stuk. ,
magnus hem Bonafa genoemd heeft. Hazdlmn,

De Hazelhoenderen zyn niet zeer gemeen;
zo dat de naam van Gattin® ruftiw , of Boeren -
Hoenderen 5 'er ten onregte aan gegeven wordt*
Varro zegt dat zy , ten zynen tyde , zelfs te
Rome zeldzaam waren. In de Zee van Genua,
egter , vindt men een Eilandje , dat , wegens
de menigte deezer Vogelen , den naam voert
van Ijle des Gelinotes. Lotharingen, benevens
de Gebergten van Dauphiné en de Grenzen van
Switzerland, als ook het Bofch van Ardennes,
leveren 'er in de Winter eenigen voor Parys
uit. 't Schynt dat zy in Engeland ook niet veel
voorkomen; want Ray verhaalt, dat hy te Neu-
remberg Hazelhoenderen op de Markt te koop
had gezien. In Lapland zyn zy overvloedig,
ja op het Gebergte Kolen in Noorwegen, zo
Scheffer verhaalt, in ongelooflyke menigte.

Deeze Vogels verfchillen van de andere Veld-
hoenderen daar in , dat zy zig ook in Boiïchagje
op 't vlakke Land onthouden , zo Ray aan-
merkt. Men vindtze dikwils in Bofïchen daar
veel Hazelaars groeijen , waar van zy den naam
fchynen te hebben , doch niet om het eeten der
Nooten , zo men aanmerkt , maar der Katten
of Mannelyke Bloefems ; gelyk zy ook die der
Jjerkeboomcn nuttigen. Zy brengen twee jon-

4« Béschey?ino van

H. gen voort. Men 'vangtze in 't Voorjaar en d«
Afderl. Herfft ^ door mjddel yan Netten of Scrikkeilj

Hoofd- waar *n ^e ^°ge'aar hun weet te lokken, met
stuk. een Fluitje hunne Stem nabootzende. Hun
ffézelhn», Vleefch overtreft , in blankheid , gezondheid
en murwheid , byna dat van alle andere Vo-
gelen.

De grootte is omtrent als die van een Duif:
de Kleur van boven wit bruin en rosagtig gemen-
geld, met de Slagpennen bruin-grys, uit waards
en aan de tippen rosagtig , die van de Staart
uit bruin en bleek Afchgraauw gemengeld, met
een zwartagtigen Band naby de tippen. Het
Mannetje is zwart aan de Keel , het Wyfje
niet, en heeft ook minder glanzige roodheid bo«
ven de Oogen.
Pyreaee- De Heer Brisson onderfcheidt het Pyrenee*
fehe* fche Hazelhoen , dat , met een Arabifchen naam,
Alchata en Füacotona by Aldro vandus genoemd
wordt , van het gewoone. Hetzelve voert,
gemeenlyk,den naam van Patrys van Damafcus>
onthoudende zig zo wel in Syrië als op de Gren-
zen van Vrankryk en Spanje. Het Mannetje is,
ongemeen fierlyk , Olyf kleur, geel, zwart en
ros gemengeld , met een witten Buik , de Hals
zwart gebandeerd, en de twee middelde St aart-
pennen zeer lang. Dit zelfde heeft ook plaats
in de gene , die hy voor *t Wyfje houdt,
welke nog veel bonter is , en met drie zwar-
te ringen om den Hals getekend. De lange
Staartpennen onderfcheiden hun genoegzaam

van

de Veldhoenders. 413

van de gewoone Hazelhoenderen. Ook fchynt |j
het my toe , dat de Pooten , in deeze , zeer wei- Afdeel.
nig ruig zyn ; zo dat zy meer naar Fatryzen Lv-

. . HOOFD-

gelyken. STüK.

Voorts heeft Brisson nog een Schotfch Ha- m^ihem
zeihoen , dat van de Schotten Mwytcok en van
de Duitfchers Murban genoemd wordt, zynde
een weinig grooter dan het gewoone : als mede
een groot Hazelhoen van Kanada > 't welk ook
grooter dan het Europifche is, uit bruin, ros*
zware, Afchgraauw en vuilwit, fierlyk gemengeld»

(8) Veldhoen met de Bek en Pooten Bloedrood , VUL
ie Keel wit, met een zwarten, wit gejlip*
pelden Band. Patry*

Ik gaa thans tot de eigentlyke Patryzen over,
dat is zodanige Veldhoen Jeren, welker Pooten
kaal of ongevederd zyn. Dit is de tiende Ver-
fcheidenheid derzelven by den Heer Brisson*
wordende van de Engelfchen roodbeenige of Spaan»
lche Patrys geheeten. Op de Alpifche Bergen
geeft men 'er den naam van Pernifa aan , en in
't Opper- Wallis noemt menze PerniJJe , by de
Duitfchers PerniiJJe of Rot- Hun, dat is Rood-
hoen jby de Sweeden AokerMoena of Akker-Hoen.

De

(2) Tetrao Roftro Pedibusque fanguineis, gwla altó,
cin& Fasci i nfera albo pun&ata' Syft* Nat. X. Tetrao
Redtricibus cinereis: fuperiore meclietate hinc inde rufis#
Faun §t*ec. 171. Perdix rufa f. major Ges** ^Ay 682.
Ali r. Om. 1 1$ c. 18, Jonst. 68. T 27 Will.
Grn. 118 T. 29. Raj, <Ay. $7. ALB,*»<>J.p 29.T. 29,
I, Deei» V, %svts

4ï4 Beschsyvinc v a s

Hw De roode Patryzen zyn in de Boflcben van
Afdeel, Vrankryk en Italië taamelyk gemeen. Men

Hoofd v™c*czc ot* °P 'c ^anc* Gucrnfey , doch niet
stuk. in Engeland, zegt Ray; hoewel ook in de Noor»
Titrjs. delyke deelen van Europa , zelfs in Sweeden en
Deenemarken. Linnjeus tekze onder de Sweed-
fche Vogelen , by den naam van Veldhoen met
de Staartpennen Afchgraauw 3 in de bovenfte helft
hier en daar ros > en de naam wyft genoegzaam
aan , dat het aldaar op de Akkers of Bouwlanden
gevonden worde.

Deeze Patrys is zo wild niet van aart als dé
graauvve , men kan hem gemakkelyk tam maaken.
Ook verfchiltzyn Geluid of Gezang van dat der
anderen , en deeze Vogels vliegen niet allen eens-
klaps op y gelyk de graauwe Patryzen , maar ag-
ter elkander ; doch men vindtze zelden by een*
Als zy befpeuren , dat iemand by hün Neft of
by de Jongen komt , zo vliegen zy even of hun-
ne Wieken gebroken waren , naar 't fchynt om de
plaats van hun Neft te verdonkeren. Men heeft
gezien , dat zy de ftoutheid hadden van zig te-
gen de Honden te verdedigen.
Griekfche Zy worden rood genoemd wegens de rood-
Patrys. ^eid jlunner Pooten , Bek en Slagpennen, Het
Lighaam is bruinagtig, van onderen ros. Men
heeftze verward met den Griekfcben Patrys, die
eens zo groot is als de gewoone ; daar de ande-
ren op 't hoogft maar anderhalf maal zo groot
zyn. De Kleur , naamelyk , van den Griek%hen>
die op de Eilanden van Griekenland en in Italië

de Veldhoenders. 415

gevonden wordt, is nagenoeg eveneens. Men n.
noemt hem in 't Franfch Bartavelle , en in 't Afdeëu
Arabifeh Cubugi of Cabagi, in 't Gnekich Kak- H(J^
om dat zyn Gezang of Roepen, in de stuk.
Bronstyd , naar dit woord zweemt. Zy hebben Pattys*
de groocte van een Hoentje , en zyn, zofom-
migen melden , aldaar zo tam , dat menze houdt
en eeten geeft als hier te lande de Hoenderen.
Edwards geeft de Afbeelding van een roodea
Pacrys uit Barbarie, die zelfs wat kleiner is dan
de gewoone Patryzen , welke wy nu zullen be-
fchouwen.

(9) Veldhoen met ongevederde Pooten , een kaale BC.
roode Vlak agter de Oogeny de Jlaart Tzer* Gewoons
graauw 9 de Borfi bruin* Pairyj,

Deeze wordt, gemeenlyk, de graauwe of
Afchgraduvoe , en ook wel de gewoone Patrys
geheeten ; hoewel dit alleen in de Noordelyke
deelen van Europa plaats kan hebben ; dewyl
hy in Italië zeldzaamer en meer geagt is dan
de roode, zynde zelfs in Griekenland onbekend,
zo Charleton aanmerkt. Men geeft 'er, in
't Franfch, den naam van Perdrix, in 't Ita-
liaanfch dien van Perdice , in 't Engelfch dien van
Partridge aan: altemaal van den Latynfchen

Per.

(9) Terrrao Pedibus midis, maculanuda coccinea pone
Oculos , Cauda ferrugine^ , Sterno brunneo , Faun. Snee, 172»
Perdix cinerca. ALdr. Orn> l 13. c. 19 Jonst. ^y»
68. T. 27. f. 1. Will. Om. 119. T. 29. RaJ.
Alb. iAy% I. p. 25. T. 27,

4i6 Beschryving van

U9 Perdix af komftig , zo wel als de Spaanfche naam ;
Afdeel. Perdiz en de Neerduitfche. De Duitfchers noe-
men hem Veldhoen, die vanSilezie Raeb-Huhn,
stuk. " en de Sweeden Rapp-Hoena.
Patryzen- De Patryzen zyn in Engeland, Vrankryk,
Vangft. Duitfchlarid , en overal daar de Landen tot Koorn
gebouwd worden , taamelyk menigvuldig. De
Boeren vangenze dikwils , door middel van Net-
ten of Strikken , in het ftaande Koorn ; doch
dewyl zy aangemerkt worden onder het Edel
Gevogelte te behooren, zo mag zulks in de
meeften onzer Provintiën niet dan door de Éde.
len des Lands of daar toe gekwalificeerden ge-
fchiedën. Zelfs in de beflooten tyd , die in 'c
Sticht van Utrecht bepaald is van den 15 De-
cember tot den 15 September des volgendeii
Jaars, mag niemand,hoedanig ook,eenige Haazen^
Faifanten , Korhoenderen of Patryzen , fchieten ;
noch ook met War-Garen of Strikken vangen of
befchadigen, op de verbeurte van den Vangft^
Netten , Werktuigen , en vyftig Guldens daar-
enboven. In Vriesland is de Jagt op Haazen i
Patryzen of eenig ander Wild, tuiïchen den 1
February en den 1 Oktober , verbooden , op de
Boete van 50 Goudguldens, benevens het gevan-
gen Wild, de Netten, Vogels en Honden, en
op de Sneeuw t'eenemaal (*). In de P rovincie
van Groningen is dit laatfle ook ongeoorlofd*
ea de beflooten tyd heeft plaats van den 1 Janu-

(*) NcdtrL jaarh, vaniyjo. bladz> 1404 , 471,

de Veldhoenders 417

ary tot den 15 September, moetende alle een- n,
iaarige Patrys- of ook ouder Hennekens, wan- Afdèèl.

TV

neer zy levendig gevangen zyn , altoos losgela- HooF*D-
ten worden op de Boete van tien Guldens (f). stuk.
In Holland ftaat geen anderen, dan die tot de Patrys.
Jagt bevoorregt en geregtigd zyn , het Patryzen
vangen vry, en zulks alleenlyk met den Zak , 't
Schild of levendig Paard : mogende niemand bui-
ten verlof van den Houtvefter eenïge Vlouwen ,
Rennen , Wargarens of dergelyke Netten (tel-
len, anders dan op zyn Grond of Buitenplaats,
ter boete van 25 Guldens, verbeurte der Net-
ten , en 25 Guldens voor ieder gevangen Vo-
gel Qj. In de Provintie van OveryfTel was het
Patryzen fchieten in de Vlugt geoorlofd (§).

Het Landvolk weet egter, op plaatfen daar Eigen
hun deeze Jagt verbooden is, zig op veelerley fchaPPeKJ
wyzen meefter te maaken van dit lekkere Wild-
braad ; doch inzonderheid , door middel van een
Wyfjes Patrys of Hennetje, des avonds wan-
neer het in de Bronsttyd is, de Mannetjes naar
zig lokkende , of ook , door middel van Fluitjes ,
derzelver Gezang naarbootzende. Met Wind-
honden kan menze gemakkelyk Jaagen , want
die ruiken de Patryzen zeer ver. Des Winters
onthouden zy zig in groeven van Sneeuw, die
aan beide enden open zyn. Hun Voedzel be-

ftaat

(t) zelfde van i/p, bladz. 1344..
(t) De zelfde van 17^0, bladz. 1080, so8r,
(§) De zelfde van 1748, bladz. 74(5,
1, Deeu V. SfVK, Dd

418 Beschryving van

IL ftaat in Koorn en veelerley {lag van Befiën en

Afdeel. zaaden , Wormen , Slakken , Mieren -Ei j eren , ja

♦TLV* zelfs groen Koorn , Gras en Kruid : zo dat men
Hoofd- ö . f „ _

stuk. zeggen kan , dat zy byna alles eeten. Zy ruiten

p4trys. niet op 't Geboomte , gelyk de roode , gejaagd

zynde, fomtyds doen. De Mannetjes zyn ia

yc vegten verwoed , en zeer geil in de Bronstyd ,

zodanig dat zy , geen Wyfjes hebbende , wel eens

elkander treeden. Zy broeden een menigte van

Eijeren , gelyk de Hoenders , en brengen dus

wel twaalf, vyftien of zeftien Jongen, t'eener

Broed voort, die den geheelen Winter troeps-

wyze by de Ouden leeven , en zig niet dan 's

Voorjaars daar van afzonderen. Gemeenlyk

vindt menze , in de Zomer , by Paaren 5 en in de

Herfft zyn zy op haar beft. De Leeftyd wordt ,

van fommigen , gefteld op zeftien Jaaren.

Gefralte. ^e grootte van een graauwen of gewoonen
Patrys is als een Duif ; hy verfchilt 'er ook niet
veel van in geftake , doch de Kleur is uit Afch-
graauw , ros en zwart gemengeld : op de Borft
heeft hy een Kaftanie-bruine Vlak, die naar
het Hoefyzer van een Paard gelykt; de zeven
buitenfte Staartpennen zyn ros, met witte tip-
pen. De, Vogel is aan de Borft en opdeZyden
bleek-blaauw 3 aan den Buik geelagtig wit. Het
Mannetje heeft , agter aan ieder Poot , een
flompe Spoor.
Verfchei- Brisson heeft eene Verfcheidenheid die wit-
^eühedcfl.agtjg jSj cn eene^ 'hy $0 Patrys mnDamas-

kus

de Veldhoenders» 419

lus noemt, zynde veel kleiner dan degewoonc. ^
Men vindt deeze in verfcheide Provinciën van Afdeel*
Vrankryk, zegt hy , en het zal mooglyk degene LV.
zyn, genaamd Roquette, die veel beter vliegt ^uk°-
dan de gewoone Paeryzen, en daarom moeiely- patryU
ker te vangen is. Voorts fpreekc hy van een
Berg-Patrys, omtrent van grootte als de gewoo*
nen, doch Kaflanie-bruin van kleur, met den
Kop en Hals vaal. Deeze houdt onder de graau-
we Patrvzen huis, in ons Wereldsdeel Hy
heeft ook een Mexikaanfchen , Ücocolin ge-
naamd , die veel grooter is dan de onzen , en
een Brafiliaanfchen , die Jarnbu geheten worde
van Pifo, Tinamon onder de Indiaanen van
Guajana.

De Patryzen zyn zeer in agting wegens hun* Gebruik,
ne fmaaklykheid en ontbreeken , als 't in de tyd
is, nooit op koftbaare Maaltyden, waar toe de
jonge inzonderheid worden uitgekoozen. Zy
moeten wel gevoed zyn , en men laatze eenige
Dagen in de Lugt hangen , op dat hun Vleefch
korten murw worde. De Ouden zyn ook wel
eetbaar, doch bezwaarlyker te verteeren. Het
Sop, dat 'er van gekookt wordt, is zeer ver-
fterkende , en dienfiig voor Menfchen van een
zwaarmoedig Geftel, In de Geneeskunde heb*
ben zy geen ander gebruik van eenig belang,
uitgenomen dat een gebraden Patrys, die mee
Limoenfap is toegemaakt, dienftig bevonden
wordt tegen den Buikloop , welke uk eene ver*
zwakking der Darmen ontftaat*

I. Dml. V. Stw*, Dd 2 (lO)

4*o Beschryving van

H. (10) Veldhoen met de Pooten ongevederd 9 een
Afdeel. zwarten band boven en onder de Oogen> en op
Hoofd ^m t0P van &°°Sd> een geele Jlreep.

STUK.

X Van Brisson wordt deeze de Amerikaanfche
w*'mA' ^acrys ge^eten' Hy is veel kleiner dan de ge-
\ i.^imfche woone Europifche: de Kleur van boven rosag-
Vxty*- n-g bruin ^ yan oncjeren geelagtig wie, beiden
mee zwart gemengeld en de Siaartpennen donker,
bruin. Hy heeft drie zwarce banden wederzyds
aan den Kop. De Woonplaats is in Virgioie,
alwaar hy meer in de Boffchen en op de Doo-
rnen zfg onthoudt, dan op 't vlakke Veld.

3£L (11) Veldhoen met ongevederde Pooten, den
^dZlT' wit en zwart gefiippeld.

MarylaiKi-

fche. Deeze wordt gemeenlyk de Nieuw Engeland-

Jche genoemd. Hy is van grootte ais de voor-
gaande, ende Kleur yerfchik ook niet veeL
Hy heeft de witte Vlak niet aan de Keel , op
een ronde zwarte plek , gelyk de roode Patrys,
maar agter aan den Hals. Ook zyn de Pootee
niet rood , maar bleek-bruin. Men vindt hem
in Nieuw Engeland en op Jamaika.

(12) Veld.

(iO) Tetrao Pedibus fludis, fasci i nlgra fupra Sc in.
fra Ocnlos , line Y'erricaU fulva Syft. Nut X. PerdiX
Vir£>iniana. Catesb. Car lil p 12 T. 12

(II 5 Tetrao Pedibus nudis , Cervice albo nigroquö
punótata. Syft. N,u. X. Perdix Noyse Angliae. Alb.
i. p. 26. T. 2§,

de Veldhoenders. 421

(12) Veldhoen met de Pooten van voor en Hau jy

rig ; den Buik en Keel zwad , een Yzergraau- Afdeel,

we Halskraag, de Staaft Wigmyze. Lv»

Hoofd-

Deeze, die op 't Eiland Samos VeLlPatrys STUK*
genoemd worde, volgens TpürnefohT, heet 0rul*a/h.
in Italië Francolino, waar van de Franfchen en francoty»,
JEcgelfchen hun Francolin en wy ons Francolin
onileenen. Die naam is daar van afkomftig,
zo men wil, dac zy door een Verbod van de
gemeene Jagt uitgelloocen zyn , als rot dejagc
der Edelen behoorende. Men vindtze s op 'c
gemelde Eiland, menigvuldig. Ook zyn zy
op andere Eilanden daaromftreeks , ja zelfs ia
Italië en Egypte.

De grootte is omtrent sis die van den 'roo-
den Patrys : de Kleur ? van boven , uit zwartag-
tïg en geelagtig ros gemengeld , van onderen
zware met witte Vlakken : om den Hals hebben
zy een bleek Kaflanie-bruinen Baud: de zyde-
ïingfe Staartpennen zyn zwart 9 aan den wortel
met witte dwarsftreepen : maar liet Wyfje is
over 't geheele Lyf als 't Mannetje van boven.
Zy leveren een ze^r lekker Wildbraad uit

Ik kon niet nalaaten , hier de Afbeelding te chineefcfce
geeven van den Chineefchen Patrys , gemaakt pjl^fe*
Daar een Tekening van den Heer Poivre, die tig* 4.

dee-

(12) Tetrao Pedibus amice pilofis; Abdomine Gulacjue
atra, Cullari ferrugineo , Caadk cuneiformi. Syft. Nat. X'
Tetrao Orientalis. Hassei o,. It. 278 n, 4} Perdix Da-
mafcena. VVill. Om, 128. Francolin. Tgurn*p. It. h
p. if8.

U Dm. T. Stuk. D d 3

Besch**ving v a ff

11, deezen Vogel in China waargenomen heeft.
Afdeel. Deszelfs grootte overtreft die van den rooden
Hoofd ^atrys eei^germaace : de Kleur is bruin, met
stuk. ronde wicce en rosagcige Vlakken, op de Rug
met rosagtige dwarsftreepjes, en vier Banden
wederzyds aan den Kop , waar van twee zwart*
agtig zyn, één ros, en één wit. De Pooten
zyn roodagtig, waar aan het Mannetje een
fcherpe Spoor heeft.

XIII. (13) Veldhoen met de Pooten kaal, het Lyf
^wLTeT.' grys-gevlakt , de Wenkbraauwen wit,de Staart»
pennen met Yzergraamve randen en Maantje.

Deeze Vogel wordt van de Schry vers , in 't

algemeen , Coturnix geheten. In 't Hebreeufch

voert hy den naam van Schelau, in 't Griekfch

noemt men hem Ortyx, in 't Perfiaanfch Mo*

regzag. De naam 3 dien hy in de Europeaan-

fche Taaien voert, heeft metden Hoogdukfchen

Wachtel of den Nederduitfchen Kwakkel en Kwar~

tel, meer of min overeenkomft. Dus noemen

hem de Italiaanen Quaglia , de Spanjaarden

Cuaderviz en Gualle , de Franfchen Caille en de

Engelfchen Qiiail.

5tyncVcr- De Kwartels onthouden zig in Europa, Afia
huizing. en

(t%) Tetrao Pedibus nucïis, Corpore gnfeo maculato,
Superciliis albis, Re&ricibus margine lunul que ferrugi-
xiea. Faun. uec. 17$. Coturnix> Gesn. *Ay> Aldr»
Om. 1. ij. c. 22. Jonst. sAy. 69. T. 28 Kaj. +Ay
$8. Al». *A*. I. p. 28. T. 30. Tcrrao Iaraclitarum,
Hasselt lt. 279. n, 44.

de Veldhoenders. 423

en Afrika, Dat zy uit het eene Wereldsdeel
in 't andere verhuizen 5 en dus weczentlyke Al-deel.
Trekvogelen zyn , is , wat 'er door Klein ook j^J^
tegen ingebragt worde (*), al te klaar om ee- STÜK/
nige twyfeling te lyden. Ik wil nu niet ftaan iQwarteL
blyven op het Getuigenis van Bellonius ,
die 5 in de Middellandfche Zee vaarende , der-
zelver vertrek naar Europa en terugkeering waar-
genomen heeft; dewyl men alle moeite heeft
aangewend 5 om zulks verdagt te maaken (f).
Ook zal ik niet herhaalen , 't gene de Heer Go-
deheü van derzelver paflagie over 't Eiland
Makha fchryft: noch ook, wat de Heer Has-
selqulst, ten dien opzigte, in Egypte waar-
genomen heeft (|). Alleen meld ik dit by-
zonders , dat zy des Voorjaars , als het Koorn ia
Barbarie wordt ingeoogft, dat aldaar gemeenlyk
in Mey gefchiedt, met een Zuidoofte Wind naar
Vrarkiyk en Italië overfteeken , keerende, ia
de Herfft, weder naar Afrika terug, met eea
Noordwefte Wind : want zy kunnen niet tegea
den Wind op vliegen , gelyk de Sneppen doen.
Deeze Eigenfchap der Kwartelen wordt beves-
tigd door de Hiftorie der Israëliten , wien , korc
na hunnen Uittogt uit Egypte, in de Woefty-
ne Sin een geheel Heirleger van Kwakkelen ,
door den Wind 3 van over de Zee werdt toege-
voerd,

(*) Zie de Uitgezegte Verhandelingen. V.Deel, biadz. 49*»
(f) In de Aantekening, aldaar.

(j) Zie hetlV.DEEu deezer NatmtrL Hiflow.bbAl»
C9» 22.

J. Deei. V. Stuk* Dd4

424 BESCHRY VING VAN

If. voerd, zo dat zy omtrent twee Ellen hoog bo-
Afdeel. ven de Aarde lagen (§): want, dat dit zulke Vck
LV. gejen zyn geweeft, wordt thans niet getwyfeld.
stuk." De Kwartels zyn, des Zomers, in de mid-
Kvoartel delfte deelen van Europa taamelyk gemeen , en
men maakt van derzelver Vangft ook veel werks.
Het IFey-Spel der Kwartelen wordt in Holland
mede onder de Jagt betrokken , en mag niet dan
door gekwalificeerde!! geoefend worden. In
Gelderland is het vangen der Kwartelen , met
Sleepnetten over het ftaande Koorn te haaien;
zo wel al? dat van Faifanten , Koorn- of Veld-
hoenderen, met Zak , Schild , of andere Netten,
cn het fchieten of vernielen van dit en dergelyk
Struwel- Wildbraad , in de beffooten tyd van de
Jagt , die met 22 February begint en den 1 7 Sep-
tember eindigt , aan de gekwalificeerden , zo
in Perfoon , als door derzelver Wcyman, vol-
fliekc verbooden ; volgens de Prinfelyke Ara»
pliatie op de Jagt in die Provincie , van den 22
September des jaars 1750

De Kwartels zyn , wegens hunne kleinte 3
moeielyker te vangen dan de Patryzen en Veld-
hoenderen. Egter heeft het Menfchelyk Ver-
nuft, dat nergens voor vvykt, hier toe ook mid-
delen uitgevonden. Als zy eerlt aangekomen
&yn, 't welk in 't Voorjaar is * wanneer het

Koorn

(§) Exod. XVÏ. vers 13. Numeri XL vers 31. pfalm%
LXXVIII vers. 26, 27.

(~) Zie NederL Jaarlockm van 'c jaar 17JO. blad*.
5079, 1982 eo 1298.

de Veldhoenders. 425

Koorn in 't groen ftaat , hoort menze flaan. jj-
De Vogelaar heeft zeker Fluitje of Zakpypje Afdeel.
van Been en Leder , Courcaillet genaamd , waar ^V.
mede hy het Geluid der Wyfjes zodanig weet stuk/
naar te bootzen , dat zy 'er ; op aanloopen , jtyarteh
en , wanneer hy zig vertoont , vol fchrik op.
vliegende, in de Netten vallen. Des Zomers,
als de Bronfttyd over is, en de Kwartels niec
meer flaan, vangt menze beft met Sleepnetten,
door middel van een Hond , die deeze Vogelen
©pfnuffelt. Dergelyke Sleepnetten zyn ook tot
het vangen der Pacryzen in gebruik.

Het Slaan der Kwartelen geeft aanleiding om Ei^enfchap-
ze in Kouwen te houden. Dit Gezang neemt pen'
aanvang in 't begin van April. Gcmeenlyk roe-
pen ze driemaal Carcaillot> by elke herhaaling:
maar het moeten Mannetjes zyn : want het
Wyfje flaat niet. Het maakt zyn Neft op de
Aarde, en legt tot vyftien Eijeren, die klein
doch aar tig gefpikkeld zyn. Deeze Vogelen
zyn zeer log in 't vliegen en doen het weinig.
Hun Voedzel beftaat meeft in Koorn of Zaad,
Men wil dat zy viermaal 's Jaars broeden. De
Mannetjes zyn niet minder geil dan onze Haa-
nen, cn dit maakt, dat zy 'er dik wils om veg-
ten. Menplagtze, oudtyds, zelfs daar toe op
te brengen , en te Athenen was men niet minder
verzot op het bywoonen van zulk een Schouw-
fpel , als hedendaags , in Engeland , op het zien
der Haane-Gevegtcn.
Biflchop Hukt wil y dat de Kwartel in 't Gcftehe,
I Dm, v» s*w Dd 5 Franfch

II.

Afdeel.

LV.

Hoofd,
stuk.

J{wartel*

VerfcheU
denheden.

426 Beschryving van

Franfch den naam van Caille zou hebben wegens
de Schub-agtigheid van zyn Pluimagie ; doch dit
is onwaarfchynlyk. Hy is omtrent half zo groot
als een Patrys , en derhalve wat grooter dan een
Spreeuw, Zyn langte maakt , van 't end des
Beks tot aan 't uiterfte van de Staart , omtrent
agt, de hoogte, tot aan 't end der Klaauwen
cn Nagelen , ruim negen Duimen uit. De Bek
is iets meer dan een half, de Staart een Duim
langr De Wieken, uitgefpreid zynde , komen,
met de tippen , veertien Duimen van elkander.
De Kleur van boven is , uit geelagtig , ros ,
zwart en grys , gemengeld ; van onderen vuil
geelagtig wit : drie wkagtige banden heeft hy
aan den Kop : de Staartpennen zyn zwartagtig ,
met ros overdwars geftreept. Het Mannetje
heeft zwartagtige vlakken, aan de Keel, Borft
en Zyden : het Wyfje is aldaar roodagtiger en
fommigen hebben aan de Keel een langwer-
pige bruine Vlak. In beiden is de Bek Afch-
graauw ; de Pooten Vleefchkleur.

Behalve een grooteren Europifchen heeft
Brisson agt Soorten van uitheemfche Kwartels ,
waar onder de Javaanfche byna zo groot is als een
Tortelduif (*) , daar die van Madagaskar, Mexï-
ko en Loufiana , maar weinig grooter of even
groot als de onze zyn. Hy fpreekt nog van een
grooteren Mcxikaanfchen. Die der Philippyn-
fche Eilanden heeft naauwlyks de grootte van

een

(*) Miflchien is het deeze, dien de Chineezen levendig
hy zig draagen om deHanden warm te houden, Osb Mn. 1 $Oy

de Veldhoenders. 427

een Leeurik. Ik zal hier alleen den gekuifden II.
van Mexiko befchry ven , wiens Afbeelding van Afüeel*
hem ontleend is. Hoofd-
Deeze is, onder den naam van Indiaanfchen stuk.
Kwartel, genaamd Quauthzonecolin , by de Au- K™artel-
thcuren, en zelfs by Johnston, aangetekend. Gelv,,/!1^?

1 J * f P van Mexi-

In grootte komt hy onzen Kwartel zeer naby. ko.

PI XLVIL

Op het Lyf is hy met rolle , bruine , zwarte Fi£m 5,
en vui geelagtig witte Vlakken gefprenkeld.
De Kuif en Keel zyn vaal : de Staartpennen
bruin en grys gemengeld. Om kort te gaan,
dit Vogeltje % waar van 'er een in 't Kabinet
van den Abt Aubry bewaard wordt, heeft een
zeer fraaije mengeling van Kleuren. De Bek
is zeer dik en , gelyk ook de Pooten , bruin.

Ray berigt ons, dat van deeze Vogelen een
groote Verfcheidenheid in Nieuw Spanje is 9
waar onder eene Cencontlatolli , dat is vierhon-
derdtaalige geheeten wordt > wegens de onver-
gelykelyke bevalligheden van zyn Geluid. Men
houdt deeze in Kooijen , om niet alleen 't Ge-
hoor , maar ook 't Gezigt te ftreelen , als een
Wonder der Natuur door zyne Schoonheid: de-
wyl hy , om den Kop , een foort van Zilveren
Krans heeft. Zyn grootte is als een Spreeuw.
De overige ftrekken altemaal tot Voedzel, gelyk
de Europifchen.

De Kwartels zyn een zo lekker Wildbraad, Gebruik,
dat menze voorzet op de grootfte Gaftmaalen.
Zy moeten jong , wel in 't Vleefch , en vet
syn. Dit laatfte mankeert hun zelden , als 'c

X. Deel. V. Stvk* ia

©

4^8 Beschryving

If. in 't Saizoen is :' wanc zy worden zo vet , dat
Afdeel. Zy fomwylen verdikken. Hierom moeten de ge*
j^V. ncrl) die ze eeten, de maatigheü in agc nee-
stuk." men> alzo, onder de Ouden, door Galenus
kwartel, verzekerd worde , dat hy veifcheide Menfcheq
met Stuipen heeft bevang n gezien , doordien
zy van deeze Vogelen gegeten Hadden. Zulks
wordt , wel is waar, door hem daar aan toe-
gefchreeven, dat de Kwartels , in da: Land,
Nieswortel tot hun Voedzel hadden gebruikt:
doch anderen houdenze, niettemin, ook voor
een zeer gevaarlyke Spyze. Men vindt, in de
Hoogduitfche Verhandelingen (*) , van een
Man en Vrouw een dergelyk Geval gemeld*
Men fchrcef dit, wederom, daar aan toe, da£
de Kwartels veel Zwart , 9t welk dat Jaar
overvloedig in het Koorn was, en de Eigeofchap
heeft van 't Hoofd te beroeren , zouden ge*
liuttigd hebben. Ook is dit zo zeer niet te dug-
ten, in die Landen, daar men,gelyk in Vrank-
ryk, de Kwartels in de Bronfltyd, en dus ma-
ger zynde, vangt, meftende hun vervolgens,
in Kooijen, met Tarw , Geerft en andere goede
Graanen. In de Geneeskunde wordt het Nat
of Afkookzel , toe verzagting en om Afgang te
roaaken , dienftig geoordeeld. Hec Vet plagt
men te gebruiken om de vlakken der Oogen
weg te neemen , en den Drek , gedroogd , gaf
men by Poeijers van een half Drachme in , te-
gen de Vallende Ziekte.

LV1. HOOFD-
(*j Efhsm. mt.Curiofor, Cent. IX. & X pag i4<5.

0

van de Duiven. 429

LVI. HOOFDSTUK.

Befchryving van 't Geflagt der Duiven , waarin ^ukT
van de menigvuldige Verscheidenheden der
tamme, hunne Jlerke Voortteeling> de Plak-
kaaten omtrent bet fchieten en houden der
wilde Duiven of Veldvliegers in de Neder-
landen; alsook van de Ring- en Tortel-Dui-
ven , OoJU en Weflindijche , en van het
Mofchduifje , gefproken voordt.

VI 7 y zyn thans gekomen tot den Zesden of Rangfchik-

laatïïen Rang der Vogelen van Linn^us, klns'
waar van de Kenmerken voornaamelyk beftaan
in een Bek die Kegelvormig is en puntig uit-
loopt , de Neusgaten ovaal , open en onge-
dekt (*). Hy verdeelt dezelvcn in Zaad.eeten-
de dik-Bekken waar vanzes, enlnfekten-eeten-
de dun -Bekken, waar van vyf Geflagten. De Duif,
Leeunk , Lyfter, Kernbyter , Geelgorsen Vink,
maaken de eerden ; de Spreeuw , Kwikftaart ,
Mees, Zwaluw en Geitemelker, de laadt en
uit (f>

De Geflagtnaam van Columha, of Duif, in Naam»
't Franfch Pigeon , wordt dcor Brisson en
LiNNiEUs , beiden , gegeven aan een Geflagt
van Vogelen , 't welk iedereen bekend en zeer
gemeen is door de geheele Wereld- Behalve
de tamme of Hok-Duiven , van veelerley Soort,

zyn

(*) 2ie daar van hreeder, in het IV» Stuk, blad z. 83,
(f) Zie *t zelfde, bJadz. 93.
I. Deel. V, Stuk,

Beschryving

TT,
Afdeel.

LVf.
Hoofd-
stuk.

Kenraer*
kea-

Soorten.

T.
Oenas*
Blaauwe
Duit , v ekU
▼liever.

zyn 'er ook de wilde of Veldvliegers , als mede
de Tortelduiven , in begreepen.

Brisso.n maakt, van dit Geflagt van Vogelen,
zyn eertten Rang , volgens de gemelde Ken-
merken (*) De Kenmerken der Duiven by
LinjsjEüs zyn : een regte Bek , aan de punc
neerdaalende ; de Neusgaten langwerpig , ten
halve gedekt met een zagt gezwollen Vlies;
de Tong niet verdeeld.

't Getal der Soorten of Verfcheidenheden
van dit Geflagt is by Brisson vier-en-veertig,
waar in de twee en-twintig Soorten, die Lin-
n#us heeft , op één naa vervat zyn , als
volgt.

(i) Duif die blaauwagtig is , de Hals van bo-
ven glimmend groen , een band der Wieken en
de lippen van de Staart zwartagtig.

In deeze Soort begrypt Linn^eüs de gewoone
wilde en tamme Duiven, behalve die 'er, door
haare byzondere Geftalte, van uitgemonfterd
zyn. Brisson heeftze van elkander afgezon-
derd. De Wilde, die zyn vyfde Soort is , ge-
meenlyk Koolduij of Veldvlieger genaamd, voert
by de Grieken den naam van Oenas , in 't La-

tyn

(*) Aldaar , bladz. 7$.

(1) Columba cafruiefcens , Collo fupra viridi-nitente,
fafcia Alarum apiceque Caudx nigricante. Faun. Suec. 174»
Syfi.Nat X. Gen. 92 Oenas f, Vinage. Aldr. O». J. 1^
c. 7.W1LL Om. 136. T. 3? FUj.^iv.62. Alb. ^T>s
111 p. 39 T. 42» 44. B. Columba domeftica. WiiL*
Ora. X30. T. 31. Raj. >Ay. 59.

van de Duiven. 431

tyn Vinago ; 't zy van de Kleur der blaaiivve jj#

Druiven , of om dat de Vangtyd ïn de Wyn- Afdeel,

Oogft valt: anders Berg- en Boomduif. Om- T1LVI-
„ . A , , Hoofd-

ftreeks Montpelher noemt men ze Angel 9 by STÜKs

Bononie SaJJarolo : de Engelichen geeven 'er

den naam van Stockdove , of JVood- en Rock-

Pidgeon 9 dat is Bofch- en Steenduif aan ; de

Duitfchers dien van Holtztaube > enz.

Op deeze Vogelen ziet , het gene 'er in Plakkaten

, VT . , ^ . onitrenr het

de Nedeiiandlche Piakkaacen aangaande deDui- fchieren en
ven is bepaald. De Koning van Spanje gaf , vaa
reeds twee Eeuwen geleeden , uit inzigt dat de
Swaanen en Duiven niemand fchadelyk zyn , een
Verbod van dezelven te fchieten , met Net-
ten te vangen of te dooden , in de Nederlan-
den , hem toen onderhoorig (*). Dit Verbod
is, van tyd tot tyd, zo in 't algemeen als in
't byzonder vernieuwd geworden , door de Stad-
houders en de Staaten , doch bepaald tot tamme
Duiven, Men vindt , in het Hollandiche
Plakkaat op de Houtveftery en Jagt, van den
jaare 1684, het fchieten van allerley foort van
Duiven, zo wel als van Eendvogelen , aan de
ongekwalificeerden tot de Jagt verbooden, op
een Boete van tien Pond voor ieder Vogel ,
benevens verbeurte van het Schietgeweer (f).
Op dat egter dit Gevogelte, 't welk men in
de Koornlanden geenzins kan zeggen onfcbadelyk

te

(* Gr. Plakkaatb. I. D. bl. ijo*
(f) Art. 41. Zie IV, D. bl, 52$.
1» Dul, V. Stuk*

432 Beschryving

Ij-, e zyn , niet te veel vermenigvuldigen mogte*
Afdeel. Zyn »er bepaalingen gemaakt omtrent het hou-
* den van Duivenvlugten ten platten Lande. In'É
stuk. Överkwartier van Gelderland is hetzelve niet
anders geoorlofd, dan aan de genen die veertig
Morgen Lands in Eigendom hebben, en on-
der den Ploeg gebruiken, by hunne Wooning;
volgens 't Plakkaat derStaaten Generaal van den
jaare 171 7. In de Provincie van dien naamen
*t Graaffchap Zutphen moet, volgens de Prin-
felykc Ampliatie van het Jagt-Plakkaat des Jaars
1680, in den Jaare 1750 uitgegeven; iemand,
om Duiven te houden, ten minde in Eigen-
dom bezitten , by zyne Woonftede , tien Mor-
gen Lands , cn , die het anders doet , verbeur!
vier Daalders (*). In 't Sticht van Utrechc0
mag niemand Duiven houden , welke in 't Veld
vliegen , of een Duifhuis zetten , dan die vier-
entwintig Morgen Lands aan den Bergkant ge-
legen, onder één Geregt, of twaalf Morgen in
de Kley en dergelyke goede Gronden heeft,
op een Boete van 40 Guldens (f). In Zee.
land mag niemant meer dan één Duifhuis zet-
ten , moetende daarenboven Heer van 't Am-
bagt zyn en tweehonderd Gemeten , dat is hon-
derd Morgen Lands,bezitten(|).In Ryn-en Delf.
land zyn mede, van ouds, daar omtrent bepaa-
lingen gemaakt.

Men

(*) Neder L Jaarl. van 175X). bl. 1298.
(f) De zelfde, bl. i40f#

(j) Van zürk Codex Bataytts. II. Deel. biadz. 1170

vak de Duiven. 433

Men ziet ligt, hoe deeze bepaalingen hun ff,
op7igc hebben op het nadeel, dat door de ver- AfdeeU
menigvuldiging der Duiven toegebragt worde
aan den Oogft: want deeze Reeften zyn naar stuk»
Boekweit en ander Koorn zeer gretig. Hier re
Lande, daar menze Veldvlicgers noemt 3 nes-
telen zy of in de gemelde Duifhuizen en Duive*
viugten , 't geen kleine Houten Huisjes zyn op
Paaien gezet in of by de Zaadlanden, of anders
in de Gaten , die 'er tot het infteeken der Rib-
ben of Schoorbalken, welken men tot het maa-
ken der Werk-Schavotten van Metzei aars en
Leydekkers bezigt > aan de Kerken, Toorens
of Sloten 5 en ouae Gebouwen zym In andere
Landen worden wilde Duiven gevonden , die in
de kloven der Steenrotfen huisvelten. Zo worde
in de Heilige Schrift gefproken van een Duive,
die in de doorgangen van den Mond eens Hols
neftelt (*). Zy zyn kleiner dan de Bofch- of
Boomduiven, blaauw van kleur, en hebben 5
als gemeld is, glanzige Veeren aan den Hals.
De Bofch-Duiven worden aangemerkt een wei-
nig grooter of dikker re zyn dan de tamme Dui-
ven.

De tamme of Hok - Duif voert in h He. Tamm®
breeuwfeh den naam van Jonab , de Doffer wordt Dl4lt'
Jon, en het Jong Gozal geheten. In 't Grickfch
is de naam Perijtera , by de Perlianen Kapbtar ,

by

(*) jerem. XLV1II. vers 18. In de klove der Sreeil*
iroifcen, in \ verborgene eener fteyler plaatfe. Hooglied
11, vers 14.

434

Beschryving

II. by de Turken Jugargen > by de Arabieren Atle-

ALvfL keha' eDZ" Men noemt ze> m t Italïaanfch ,
Hoofd- Colombo , in 't Spaanfch Paterna, in 't Franfch
stuk. Pigeon , in 't Engelfch Dove , in 't Sweedfch
Dufwa , in 't Poolfch Golab , in 't Hoogduitfch
Taube of Tz/&.

Eigenfchap- Veele Eigenfchappen hebben de tamme Dui.

pcn# ven met de Wilden gemeen , in 't byzonder de
vermenigvuldiging , die, hoewel zy t' elkens
maar twee Eijeren broeden , om dat dit zo veel
maaien in een Jaar gefchiedt , verbaazende zou
zyn , indien 'er niet een menigte door Roofvo-
gelen of Dieren , en door de Menfchen , werd?
om hals gebragt. Linn^eus rekent het getal ,
dat , in vier Jaaren tyds , van een Paar Duiven
voortkomen kan , op meer dan agttiendui-
zend (*). Doorgaans komt, uit het eeneEy,
een Duif , uit het andere een Doffer voort.
Tot het leggen van ieder Ey moet de Duif op
nieuws getreeden worden. Gemeen lyk legt zy
's namiddags , en , wanneer de Eijeren gelegd
zyn, begeeft zy zig tot broeden. Geduurende
vyftien agtereenvolgende Dagen , de drie Dagen

van

(*) Naameiyk , dewyl de Duif negenmaal in een Jaar
kan broeden , zo kan dit uitleveren 18 Duiven; dus kun.
uen 'er, in het tweede Jaar , tien Paaren zyn , die we-
der uitleveren kunnen 180 Duiven , of 90 Paaren , 't
welk , met de 20 Ouden , IOO Paaren maakt , die in *t
derde Jaar uitleveren kunnen i8oü Duiven. Dan heeft
men in 't vierde ]aar 1000 Paaren , die in ftaat zouden
zyn om 't gemelde getal van 18COO Jongen voort te
brengen.

van de Duiven. 4SI

van den Legtyd daar niet onder begreepen , ffè
neemt zy dien poft van drie of vier Uuren 's na- Afdeel,
middags waar, tot 's anderen daags morgens
te negen of tien Uuren, wanneer de Doffer stuk.
haare plaats inneemt, terwyl zy gaat eeten en
zig verfrifTcheu. Indien één van beiden op zyn
tyd niet komt om de andere af te loflen , worde
die daar toe opgehaald en aangefpoord, zo wel
de Doffer door de Duive, als de Duif door den
Doffer. De Jongen eeten de drie of vier eerfte
Dagen niet ; de Duif koeftertze dan alleen ,
zonder dat de Doffer zig daar mede bemoeije.
Het eeten geeven aan de Jongen , met den Bek,
gefchiedt , vervolgens , door beiden, twee of
driemaal 's daags. Goede Hokduiven broeden
twaalf- en fomtyds dertien maaien in 't Jaar: zo
dat zy geduurig Jongen op te voeden en Eijeren
te gelyk hebben : doch zelf eeten kunnende
worden die, door den Doffer, van het Neft weg
gejaagd.

Beha! ven het Bekken, dat een byzondere Ei-
genfehap deezer Vogelen is , heeft men 'er nog
verfcheide Zeldzaamheden in waargenomen. De
Duif zig van een anderen Doffer hebbende laa-
ten treeden, heeft de haare 'er een afkeer van,
en , zo hy haar nadert , is het niet dan om haar
te ftraffen. Men heeft egter ook gezien , dat
"twee Doffers hunne Duiven verwiffelden , lee-
vende voorts in goed verfland met elkander,
Zy houden veel van zig te pluizen , en in *t
Water te dompelen, om zig van 't Ongediert
ID&eu V, Srv&, Ee 2 te

43<5

Beschryving

LVL

HOOFD-
STUK.

jj# te zuiveren. Met den Menfch worden zy , gelyk
Afdeel, bekend is , zeer gemeenzaam, doch fchrikken en
beeven op 't gezigt van Katten of Roofvogelen.
Allerley Soort van Graanen , byna , kan hun
tot Voedzel Ürekken , maar fommigen , gelyk
Boekweit en Hennipzaad , beminnen zy zeer.
Hunne Leeftyd wordt van Aristoteles gefield
op veertig Jaaren ; doch dit fchynt wat veel.
Aldrovandus verhaalt van een geloofwaardig
Man, die hem zeid', dat zyn Vader, een groot
Liefhebber van Vogelen , een Duif twee-en-
twintig Jaaren hadt gehad , met een zelfden
Doffer gepaard , en geduurig Jongen voortge.
bragt hebbende , behalven in de zes laatfte
Maanden , wanneer hy de Duif verliet ,fchynende
het treeden moe te zyn. 't Getal der Jongen ,
welken uit dit Paar, door een geduurige Voort-
teeling,zouden hebben kunnen fpruiten, is verbaa-
zende ; beloopende in 't zeventiende Jaar , reeds ,
meer dan een millioen millioenmaal millioenen ,
indien men twintig Jongen in een Jaar rekent.
Doch, aangemerkt de gemelde Toevallen, en
in andere opzigten , is dit flegts voor een be-
spiegeling te houden, die ons doet zien, welke
Vermogens de Natuur heeft , om op een fchie-
lyke wyze de Dieren te doen vermenigvuldig
gen (*).

Ia

(*) Indien 'er , by voorbeeld , gevraagd werd , hoe
het Aardryk zodanig met Dieren heeft kunnen vervuld
worden , daar men hedendaags niet meer dan een onder*
houding van 't getal derzelveo , en in vselen zelfs eea

blyk*

van de Duiven. 437

In de Hifione van de Koninglyk Franfche n.

Akademie der Weetenfchappen wordt gezegd, Afdeel.

hoe men , in dc Ontleding van twee Duiven , rTLVI*

0 Hoofd-
opgemerkt heeft, dat de Zwelgpyp deezer Vo- stuk.

gelen een grooter uiripanning lyden kan, dan De Krop,
die van anderen, en dat men, in der Duiven
Lugtpyp blaazende, hunne Krop doet uitzet-
ten , zonder dat het bekend zy , door welke
wegen de Lugt daar in kan komen. Het ge-
bruik van dit Werktuiglyk Geftel fchynt be-
trekking te hebben tot het Voedzel , dat de
Duiven inflokken om 't zelve aan hunne Jon-
gen te brengen. Indien , naamelyk , hetzelve
naauw beflooten en famengeperft ware in
haare Zwelgpyp , zo zou het dikwils daar
Verteeren , of ten minfte een groote verande-
ring ondergaan , voorenaleer zy tot de Netten
gekomen v\aren : want de perfing is een der
voornaamfte oorzaaken van de Verteering.

De geftalte en grootte der gewoone tamme Geftah*
of Hok- Duiven is te bekend om 'er op (taan
te bly ven , of dat wyze by die van den Koek*
koek vergelyken zouden , gelyk Ray doet. De
Pooten zyn doorgaans rood , de Bek bruin,
en het Vlies, dat de Neusgaten dekt , als mee
een foort van Meel beftrooid j waar door hec-

zeU

blykbaare vermindering befpeurr ; zo kan men antwoor-
den, dat de Toevallen, die hedendaags de vermenigvul-
diging verhinderen, 'er in 't eerlt weinig of niet ware&*
en allengs zyn toegenomen.

I. deei, v, stu*. Ee 3

438 BisciRYfiNo

IL zelve zig wit vertoont. De Kleur is zeer ver-
Afdeel. fchillende ; in fommigen wit, in anderen zwart-

Hoofd a§c^ 5 *n anc*eren ros# Anderen , en wel de
stuk. meeften zyn Afchgraauwagtig blaauw , met den
Hils glimmend Goud - groen , met een weer-
fchyn van geel Koper naar de opvalling van de
Lichcftraalen. Eenigen hebben eene mengeling
van de gezegde Kleuren , doch allen , hoe ook
gekleurd , zyn zy aan het onderfte van de
Rug wit.

Roorafchc De Roomfche of Romeinfche Duif, die als een
Duif' ander Soort van Hok- Duiven kan aangemerkt
worden, in 't Italiaanfch Tronfo 9 Afturnellato 4
in 't Engelfch Runt, in 't Franfch Pigeon Ro-
main genaamd , verfchilt voornaamelyk in grootte,
zynde omtrent zo lyvig als een Hoentje. De
Wieken bereiken byna het end van de Staart,
en zyn, derhalven , naar evenredigheid langer
dan in de gewoone Duiven. Men vindtze van
allerley Kleuren , en dikwils aan den Hals
met eenen weerfchyn als van Goud. Een Ver-
fcheidenheid derzelven , die men Ruigpooten
noemt , le Pigeon patu , heeft de Pooten tot
over de Vingeren gevederd , en eene andere is
gekuifd , wordende Cyperfcbe Duif geheten. Een
derde , die ook gekuifd is en de Pooten geve-
derd heeft , doch zeer groot en over 't geheele
Lyf Sneeuw- wit zynde, noemt men deNoorfcbe
Duif. Een vierde , de Duif van Barbarie genaamd,
heeft een zeer korten Bek , en om de Oogen
is een breede Ring van een kaale ptikkeligé

V È N DE D ü I V E N. 439

en Meelige Huid, gelyk in de Briefdraagers, jj#
zegt Ray. Afdeel.

LVI.

(2) D^/ 7w*f ^72 opgezwollen Borft. Hoofd-

stuk.

Van Plinius worde deeze Campana genaamd , 11.
om dat ten zynen tyde veel zodanige Duiven ^roppw^'
in Campania waren , zegt Charleton. Zy
hebben de grootte van de Roomfche Duiven ,
en zyn gemeenlyk onder den naam van Kroppers
of j&op-Duiven bekend. Brisson merktze aan,
als de tiende Verfcheidenheid van Roomfche
Duiven.

(3) Duif met de Veer en van '£ Agierhoofd om~ ni
geboogen over end fkaande. Kapper.

De naam van Kapper wordt aan deezen door
ons gegeven : men noemt hem ook gekapte Non
of Jacobyn-Duif ; om dat de Kuif, van agter-
over geboogen Veeren , die hy op 't Hoofd
heeft, eenigermaate zweemt naar een Monniks.
kap. Zy voeren ook den naam van Engelfche
of Ruffifche, en in 't Hoogduitfch van Scbleyer
en Paruquen - Tauben. Het is de vyfde Ver-
fcheidenheid van Roomfche Duiven, by Bris-
son.

(4)

(2) Columba Pe&ore inflato Syfl. Nat* X. Columba
gutturofa. Will. Orn. xir. T. 34. Raj. *A*. 60.

(3) Columba pennis Occipitis reflexo - ere&is. &yftm
Nap. X. Columba cucullata f. Jacobsea, Raj. +A> 60.
Ar.B. ^Ay. IIL T. 43. Columba Anglica £ Rufiica,
Gesn. 27^.

LDkel, V. Stuk, Ee 4

440 Beschryvino

II. (4) Durf met omgekromde Veeren op de Borjl.
Afdeel,

LVI noemen deeze Meeuwtje , hoewel de En*

Hoofd- gelfche naam Turbits en de Lacynfche Turbita
stuk. veeleer om de Draaijerszou doen denken; doch

Twlit* dat het ^e n*et zYn 5 wyft het Kenmerk der om-
Meeuwtje, gekromde Veeren , en de kortheid van den Bek,
genoegzaam aan, De gemeende Kleur is blaauw-
agtig Afchgraauw , mee een witten Hals en Kop,
en een dubbelde zwarte Vlak op de Wieken.
2y hebben den Kop van boven platagtig. Hec
is de zesde Verfcheidenheid van Brisson.

v, (5) Duif mei een opjlaandt , veel- Nederige 9
nmtZk uitgefpreide Staart.

Men noemt deeze Duiven, in 'c Engelfch,
Quakers of Shakers, dat is Beef- of Schud-Dui-
ven; om dat zy , elkander ftreelende, den Kop
en Hals geduung in een trillende beweeging
hebben. Van deeze vindt men 'er met fmalle
en met hreede Staarten , zynde de vyftiende ea
^eftiende, of laatfte Verfcheidenheden van Room*
fche Duiven, by den Heer Brisson. De laat-
fte wordt by ons, gemeenlyk, Paauwflaart ge-
heten : om dat de Staart overend gezet en uit-
gefpreid wordt als die van een Paauw of Kal-
koen.

(4) Columba pennis in Pe&ore recurvatïs. Syft Nat
X. Columba Turbita difta. Raj. *Ay 60, VVill. 0r»«

(^) Columba CauJa ere&a multi • penni patula. Syjh
JV*f. X, Columba tiemula laticauda, Raj. *Ay, 6q.

an de Duiven.

44i

Jcoen. De Schryvers noemenze ook Huner- ij*

Schwantz. Afdeeu

Hier kan ik, gevoeglyk, gewag maaken van ULVL

Hoofd-

eenige andere Verfcheidenheden onder de ge. stuk.
woone Duiven , die van den Heer Linn^eüs niec Draaijer.
aangetekend zyn. De Draaijer , die zeer ge- e"1 HelmV
meen is , in Engeland Smiter genaamd , om dat Duif*
hy zo geweldig met de Wieken flaat , dat 'er
fomtyds wel eens de Slagpennen van breeken;
heeft van het zonderling en aardig draaijen , *t
welk de Doffer boven de Duif doet als hy die wil
treeden , zynen Nederduitichen Naam. De En*
gelfchen, egter, hebben 'er ook die zy Tur-
ners, dat is Draaijers, heeten. De Tuimelaar,
niet minder wegens zyn hoog vliegen , dan we*
gens zyn tuimelen in de Lugt bekend , heet in
't Engelfch Tumbler. Frisch geeft daar van,
onder den naam van Columba Gefticulofa of Gejli*
cularius, een zeer nette Afbeelding. De HeL
met of Pigeon CuiraJJé , dat is geharnafte Duif,
verfchilt van de anderen daar in , dat zyn Kop,
benevens de grooce Slag- en Staartpennen , akyd
van een andere Kleur zyn dan het overige des
Lighaams. Dit zyn de twaalfde , dertiende en
veertiende Verfcheidenheden van Brisson.

(6) Duif met breed , Wrattig JVafcb, de Oog- VX.
leden kaal. 1

Van ger.

(6) Columba Cer& lata verrucofë , Palpehris nudis.
Syft. Nat, X. Columba Equeftris. Alb. *A*> II. p, 30.
T. 45. Columba rabeliaria. Raj. *Av. 60.
j.Dsxi.. v. stük. Ee ^

442

Beschryving

Van deeze wordt , onder den naam van Tabel-
laria, dat is Brief draager , by de Schryvers ge-
Hoofd- waS gemaakt. Het zyn die Duiven , waar van
stuk. men in de Hiftoriën gemeld vindt , dat men
'er oudtyds Brieven door beftelien deed ; om dac
zy , hoe ver ook van Huis gebragt , hetzelve , zon-
der ruften, weder weeten op te zoeken. Haar
verfchil van de andere Duiven beftaat daar in ,
dat het Lyf geheel do iker-blaauw of zwartagtig
is; de Üogen ftaan in een kaale , witagtige,
pukkelige en Meelige Huid : de Neusgaten zyn
gedekt met zeer dikke Vliezen , die van derge.
lyke gefteldheid zyn en zig uitftrekken tot aan
het midden van den Bek , wiens langte middel-
maatig is, de Kleur zwart.
Paggedcr, Men noemt in 't Engelfca light Horfemen of
ligte Ruiters, in 't Latyn Equües, in 'tFranfch
Cavalier -Pigeons , zekere badaard-Duiven , die
van een Kropper en Briefdraager zyn voortge-
teeld , verfchillende van de eerften weinig in 'c
opblaazen van de Krop. De Turkfcbe Duif, of
Perfiaanfche , onderfcheidt zig door haare zwart-
agtige Kleur , en den rooden omtrek der Oogen,
hebbende ook de Vliezen , die de Neusgaten
dekken, veel dikker en bezet met roode te-
peltjes. De Bek is geelagtig, de Pooten zyn
bleekrood. Men noemtze , gemeenlyk , Pag-
gedetten.

Gebruik. Dus de meefle Verfcheidenheden van onze
Europifche tamme Duiven befchreeven hebben-
de* zal ik nog kortelyk van het Gebruik deezer

Vo.

van de Duiven. 443

Vogelen fpreeken. By de Israëliten waren de II.
Duiven, onder 't Gevogelte , het Onderwerp Afdeel-
der Offerhanden , waar toe twee jonge Duiven hoofd,
of een paar Tortelduiven genomen werden. Zy stuk.
zyn ook zeer goed tot Spyze. In de Genees-
kunde heeft men dikwils van Duiven gebruik
gemaakt, die men levendig aan de Rug open
fneedt, en dus, nog warm zynde, op het Hoofd
leid in een Beroerte, in de Slaapzugc of Yl-
hoofdigheid, of aan de Voeten om eene Afwen-
ding te maaken, in plaats van Pleifters en Pap-
pen, of op de Zyden in een Pleuris. Heden-
daags gebruikt men Middelen , daar meer op
te vertrouwen is. Het Bloed van een Duif,
nog verfch en warm zynde , plagt wel eens tot
een Oogmiddel te dienen. Ook werdt de bin~
nenfte Rok van de Maag , gedroogd en toe
Poeijer gemaakt zynde, tegen de Roode Loop
aangeprezen-

'c Allermeeft heeft men op gehad met den Drek De Drek
of Melt, die inderdaad Zoutig , fcherp en Pis-of Meft#
dryvende is. Dezelve kan , met vrugt , by
de Blaartrekkende of zagte Brandmiddelen ge-
voegd en in die Gevallen, daar dezel ven nuttig
zyn, gebezigd worden. Ettmuller zegt,dac
deeze Meft , gemengd met Garftemeel en Azyn,
de Kropzweeren geneed , en , onder Olie en
Azyn gedaan zynde, dienftig is om de koude,
waterige Gezwellen , die zig fomwylen in de
Gewrichten formeeren , te doen verdaan. Zy
fchynt al van ouds in gebruikte zyn geweeft»
V'Stwk* want

444

Beschryvino

11 want men leeft, dat, toen Samaria door Benba*
Afdeel, dad 5 den Koning van Syrië, belegerd werdt,
jj^I. >er ,zuik ecn Honger ontftondt , dat een vieren-
stük. * deel van een Kab Duivenmsft verkogt werdt
voor vyf Zilverlingen (*).

Deeze Meft plagt van ou is ook tot vrugc-
baarmaaking van het Land gebruikt te worden.
In Vrankryk verfpreidt men ze nog hedendaags,
ten dien einde , over de Akkeren , 't zy met het
Zaadkoorn , of na dat hetzelve in den Grond
geworpen is. Een Mand daar van doet zoo veel
dienft, als een Karrevragt Schaapen-Meft. In
Gelderland en in het bovenfle der Provincie van
Utrecht , wordt van Duiven-Mert voornaame-

lyk

(*) 2 Rottingen VI. vers 2f. Waar toe was die in
gebruik , zou men rangen vraagen ? MilTchien om te
waiïchen : want men weet, dat 'er, hier te Lande , in
plaats van Zeep gebruik van plagt gemaakt te worden.
Doch dagt men daar op wel in die Hongersnood , wan •
neer de Koning zelf een Zak over zyn naakte Lighaam
droeg? Of at men dien Drek? De Vulgata heeft het even
als onze Dortfche Overzetting, doch in de Biblid \}ttni*
*?* Tremelln vind ik het vertaald: Venter ipfe efl m
caro Cohmbamm , dat is , volgens de Kanttekening , de
Krop met de Ingewanden. Inderdaad toepafleiyk *p
dien Hongersnood , wanneer een EzelsKop tagrig Sike-
len Zilvers goldt , dat is omtrent 36 Gulden : want een
Sikel of Zilverling was byna zo veel als thans eenFran-
fche Lhre. Men heeft dus de Ingewanden van een Duif
duurder dan twee Gulden verkogt, die anders, is 't den«
kelyk , weg gefmeeren werden. Wil men 'c van Dui-
ven Melt verdaan, zo moet men weeren, dat een Kab
bedroeg ongevaar drie vierde van een Engelfch Pintje >
of omtrent een Medicinaal Pond. Arbüthnotw. TabnU
^AW^. Nvrnm, Menfw, Pendersm,

van de Duiven. 44^

lyk gebruik gemaakt tot bernefting der Tabaks. nê

landen. Men krygt dezelve daar uic de Provin- Afdeel.

tie van Friesland, en geeft voor de Zak een rTLVI*

0 Hoofd-
Daalder, terwyl een Karrevragt Schaapen-Meft STU^#

ruim drie Guldens koft (*) .

(7) Duif, die donker-ros is * mn onderen geel, VI1-
met den omtrek der Oogen kaal en Bloed- Weftindi-
rood. fche-

Van Ray wordt deeze Vogel Berg-Patrys , van
anderen Berg- Duif , of kleine vaale Duif gehe-
ten. Brisson noemt hem> de rojje Duif van
Cayenne. Hy onthoudt zig ook op eenigen
der Weftindifche Eilanden , gelyk , onder ande-
ren , op Jamaika en Martinique , weshalven ik
hem de Weftindifche Duif genoemd heb.

Deeze zyn wat kleiner dan Roomfche Dui-
ven, van Kleur boven ros-Purperig, onder ros-
agtig ; het onderfte van den Hals en de Eorlt
Vleefchkleur; de Slag- en Staartpennen ros. Zy
worden in dc Bergagtige Boffchen gevonden,
leevende van Befiën. Hunne Neften maaken
zy in laag Geboomte, van rysjes dwars over
elkander, waar op zy Hair en Katoen leggen,
tot een zagte Legerftee en koeftering van de
Eijeren en Jongen.

(8)

(7) Columba obfcure rufa, fubtus fla?a, orbita Oculo-
rum nuda Sanguine*. Syfl. Nat, X. Columba minor ftil.
va. Edw. *s£y. 119, T. 119. SLoan. Jam. II. p. 304.
T. 261. £ 1. Pcrdix montana. Raj. 139.

(*) Zie deUttgezogte r<rhand.\ll Diel, baldz.

44«

Bk schryvino

II.

Afdeel.

LVI.
Hoofd-
stuk.

vul

Oortindi-
fche.

(8) Duif met de Staartpennen Afcbgraaww 9
aan de tippen wit, de middelften bruin, de
Oogkringen kaal en blaauw.

Onder den naam van bruine Indiaanfche Tor-
telduif heeft Edwards deeze afgebeeld, die
B&issox noemt Pigeon des Indes. Zy beweegt
haare Staart geduurig, even als de Kwikrtaarten.
Men vindtze in Ooftindie*

IX (9) Duif met de Staartpennen Afcbgraauw , aan
Guineefche. de tippen zwart , de Oogkringen kaal en
rood.

Duif met driehoekige Vlakken wordt deeze
van Edwards getyteld , doch Brisson noemt
haar de Guineefcbe. Zy is van groote omtrent
als een Roomfche Duif, van Kleur boven Pur-
peragtig bruin met een Violetten weerfchyn ,
onder bleek Afchgraauw, wit aan de Stuit, met
driehoekige witte Vlakken op de beide Wie-
ken. Men vindtze in de Zuidelyke deelen van
Guinee,

(10)

(8) Columba Re&ricibus cïnereis apice aibis: inrerme»
diis fufcis, orbita Ocuiorurn nuda coerulea, Syft. Nat X(
Turrur Indicus fufcus. Edw. 76 Tt y6. Columba
fubfufca media, Iride crocea , Palpebris imprim s cceru-
leis. Brown. Jam. 468.

(9) Columba Re&ricibus cinereis apice nigris , orbifi
Ocuiorurn nuda rubra. sytt* Nat. X. Columba maculi*
triquetris, Edw. Ay. 75. T. 75.

van de Duiven. 447

{10) Duif die Afchgraauw is 9 met de Slag- en j[#
Staartpennen , de Vederen der Pooien en den Afdeel.

Bek. wit. ttLVI#

Hoofd,

STUK.

X.

Van deeze vind ik geen Woonplaats noch
iets byzonders aangetekend. Het fchync wet ffifpauk*.
een Verfcheidenheid te zyn van de Roomfche ^^nfche
Duiven. Zy wordt by de Liefhebbers , in Eu-
ropa, fomtyds gevonden.

(11) Duif met de Staartpennen van agteren XL
zwart , de Slagpennen van den eerfien rang R^^f*"
aan den buiten-rand witagtig, den Hals we-
derzyds wit.

De Latynfche naam Palumbus wordt, by de
Autheuren, aan deeze gegeven , met den by-
naam van torquatus, om dat zy eenigermaaten
wit geringd is om den Hals , en daar van draagt
zy den naam van Ring-Duif in de meefie Taa-
ien van Europa, hoewel de Franfchen haar ook
Ramier , Manfan of Coulcn noemen , de Engel-
fchen Queeji , en in de Noordel yke deelea
Cu/bat. Zy heeft de grootte van een Room-
fche Duif, zynde van boven Afchgraauw , van

on-

(10) Columba cinerea Remigibus Re&ricibus , plumis
Pedum Roftroque albis. lt. Weftgot. 8.

(n)l Columba Redtricibus poftice atris , Remigibus
primoribus margine exreriore albidis , Collo utrimque
albo. Syft. Nat.X Columba Collo utrimque albo, poftice
raacula fufca. Faun. Suec. 17 5. Palumbus torquatus. Aldr*
Om. 1. 15. c. Will. Om. T. tf. Raj, ^iy. 6l*
Alb. sAy. II. p, 42, X. 46".

I.ÖEEL, V;STUC»

448 BESCHAYVItfC

II. onderen bruin-rood. Zy onthoudt zfg in dé
Afdeel. Boflchen , maakt haar Neft in de Boomen , vlie-
Hoofd ëenc*e bY ^hooien en de Koornvelden , daar
stuk. deeze in komen neervallen , zeer beroovende>
zo wel io Europa als in Afie,

De Heer Brïsson maakt nog gewag van twee-
derley Duiven , die by fommigen onder deri
ndam van Palumbus of Palumbes voorkomen,
doch kleiner dan de Ring-Duiven zyii. De eé-
ne heet in 't Latyn Colzimba Livia, in'tFranfch
Bifet of Croifeaii) in 't Engelfch Stockdove , in
9i Hoogduicfch kleine Holtz - Taube. Zy is
blaauwagtig Afchgraauw , met een dubbelde
zwarte ftreep op de Wieken , en onder aan de
Rug wit. Den Hals heeft zy ook glimmend
groen , zö dat zy weinig van de kleine Hok*
Duiven fchynt te verfchillen. De andere, die
Palumbus rapicola heet, noemt men in 't Franich
Rocheraye. Deeze is van boven Afchgraauw,
van onderen bleek bruin rood, met twee zwart-
agtige Vlakken op ieder Vlerk en de groote Slag*
pennen bruin. Dit zyn Trekvogelen- Waar-
fchynlyk is van deeze beiden reeds hier voor
gewag gemaakt.

XII. (12) Duif met een blaauwen Kop.

fhala.

Blaauwkop. Van Albin wordt deeze Jamaikafcbe Tortel
f^^VI1L geheten ; doch Klein noemtze zwartkoppige

Duif.

(12) Columba Capire coeruleo. Sy(l. Nut. X. Turtur
Jamaicenfis. Am. */Ly% II. 45, I, 49,

♦

van de Duiven. 449

Duif, De grootte is ongevaar als die der ge- n,
meene Hok-Duiven in Europa. De Kleur is Afdeel.

van boven bruin naar Wynrood hellende, van t,LVÏ*

J Hoofd-

onderen Wynagtig ros , de Borft Wynagtig, stuk.
de Kop en Keel blaauw, doch met een witte
ftreep onder de Oogen. Men vindt deeze fraay
gekleurde Duiven op Jamaika in de Weftin-
diëu.

Ci^x) Duif die blaauwagtig is> met den top van XIII.

, rr ri i . LtUCOCeph*.

t Hoojd plat en wit. u.

Witkop.

Witkoppige Duif wordt deeze van de Engel-
fchen geheten , doch Brisson noemtze de Rots-
Duif van Jamaika , alwaar zy , gelyk ook op
andere Weftindifche Eilanden, gevonden wordt,
neftelende in de Rotlen en fterk vermenigvul-
digende. De grootte komt byna met die van
de voorgaande overeen» De Kop heeft, onder
't witte, een weerfchyn van Purper. De Slag.
en Staartpennen zyn bruin.

(14) Duif met kaale Oogleden, die blaauw van
Kleur zyn en de Oogkringen Goudgeel. Wirvlcrk^

?t Schynt

(1$) Columba coerulefcens , Vertice depretTo dbo.Syft*
Nat. X. Columba Capiie albo. Catesb. Car. I. T.
25 Sloan. Jam. II. p 30$. T. 2Ót. Columba minor
leucocoryphos. Raj. y^T, 184.

(14) Columba Palpebris nudis cceruleis, ïridibus Ocu«
lorum fulvis. Syfï. Nat, X. Turtur Indicus fufcus. Euvy,
*A>. j6, T. 76*. Columba fubiufca media, Iride crocea,
Palpebris impennis corruleis. Brown. Jam» 468.

L De ei. V- Stuk» Ff

450 Beschryving

H# 't Schynt dat Linn^eus deeze als een byzon-
Afdeel. dere Soort wil aangemerkt hebben , daar hy doeh
Lv*# de zelfde Afbeeldingen aanhaalt, als by zyne

"I_J r\ r\ p r\

stuk. agtfte Soort , Oojlindifcbe Duif genaamd , die
ook de Wieken aan 't end wit heeft. Deeze ,
zegt hy, woont in Amerika.

XV. (i Duif met een witte Staart , het Lyf zwart
Nicotnbaar- de Slagpennen blaauw , de Rug glimmend
fchCf groen, de Hals -Veer en langer.

Deeze is de laatfte in het Geflagt der Duiven
by Brisson. Zy wordt de Duif van Nikombar
genoemd , naar het Eiland van dien naam , by
de Kuft van Pegu, in Ooflindie", van waar men
ze overgebragt heeft in Engeland, grooter zyn-
de dan een Roomfche Duif.

XVI. (16) Duif met een lange puntige Staart, de
lÏÏÏX. ' Borfl PwperUemg.

In deeze Soort wil Linn^eus de langftaartige
Duif van Edwards en de Karolinifche Trek-
Duif van Catesby, beiden, begreepen hebben,
die Brisson van elkander onderfcheidt. De
Jaatftgemelde komt , in verbaazende menigte,

uit

(15-) Colutnba Cauda alba * Corpore nigro, RemigU
bus coeruleis, Dorfo viridi nitente , penois Colli elonga-
tis. Syjh Nat. X. Coiumba e Nicombar. Alb. xAv. III.
p. 44. T. 47. 48.

(16) Coiumba Cauda cuneiformi longa , Pe&ore pur-
purafcente. $yft. Nat. X. Coiumba macroura. Edw. idr.
r$. T. 15-, Palumbus migratorius. Catesb. Qr. I. p. xj«

1.2}.

van de Duiven. 451

uit de Noordelyke deelen van Noord-Amerika jj
in Virginie en Karolina ; zo dat de takken der Afdeel.
Boomen, waarop zy in fchoolen nedervallen, LVI.
'er dikwils van breeken. „ Voorts trekken zy SÏUK^""
„ naar 't Zuiden, zo Catesby meldt, alwaar
„ zy overvloed van Befiën vinden, wanneer de
„ Noordelyke deelen met Sneeuw bedekt en
„ bevroozen zyn. Te Newport, in Philadel-
„ phia , haalt menze , als 't in de tyd van haare
„ paflagie is, by nagt, van de Balkons en Da-
„ ken der Huizen , en in Nieuw Engeland doet
„ menze, met lange Stokken, uit de Boomen

vallen , daar zy te roeften zitten. Ik heb
„ niet kunnen weeten, van waar zy kwamen
„ en waar zy voortteelden , dan uit een Indiaan
„ van Kanada , die my zeid' , dat hyze haare
„ Neflen had zien maaken aan den Oever der
„ Rivier van St. Laure&s, alwaar hy zulke Dui-

ven gefchooten hadt. 't Is te verwonderen,
„ dat men 'er nooit een eenige te rug ziet ko-
5, men van den Zuidkant, en 't blyft volftrekt
,, onbekend, welken weg zy, tot den terug-
„ togt, inflaan."

Tl 7) Duif met de Staartpennen en Rug bruin, XVH.

<& int ca.

den Buik bloedrood, de Wieken geel , de Slag- Chineefche,
pennen zwart.

Brisson noemt deeze de gejtreepte Duif van

Chi-

(17) Columba Re&rictbus Dorfoque fufcis, Abdomine
fanguineo, Alis fiavis, Remigibus nigris. Syft* Natt X*
Columba Siuica. Alb. *Ay* ÏIL p. 4$* T. 46.

lé Deel* V,Stwk, Ff 2

45*

Beschryving

II.

Afdeel.

LVL
Hoofd-
stuk..

XVIIT.

Indica.
Groen-
vieik.

China , en Klein de Jierlyke Cbineefcbe Duif.
Zy heeft ongevaar de lyvigheid van een In-
diaanfche Tortelduif en is met zeer fraaije Kleu-
ren gelchakeerd.

(18) Duif met het Lyf Purperkleur, de Schou-
deren groen > de JVenkbraauwen wit.

Deeze wordt 9 van Brisson , de Amboineefche
Ringduif, van Edwards de Groenvlerk geheeten;
van Klein een Ooftindifche Duif 3 kleiner dan
onze Tortel 9 met de heerlykfte Kleuren praa-
iende. De grootte is minder dan die van de
voorgaande. De Graaf van Bentink hadt 'er
eene, die van Amboina gekomen was , ontvan-
gen > en deedt dezelve prefent aan wylen den
Heer Reaumür. Deeze is door Brisson in
Plaat gebragt.

XIX.
Htspidd.
Ruige Duif.

(19) Duif met zeer kleine opflaande Veertjes
door de Rug en Wieken verfpreid.

Deeze fchynt de zevende Verfcheidenheid
van Roomfche Duiven by Brisson te zyn , die
'er den naam aan geeft van de gefrif eerde , zeg-
gende dat 'er door Johnston , Tab. 32, een
taamelyke goede Afbeelding van gegeven is,
onder den naam van Columba fylveftris. De

Duit-

(18) Columba Corpore purpureo , Humeris viridibus,
Superciliis albis. Sy(l. Nat. X. Columba Alis viridibus.
Edw. sAy 14 T. 14.

(19) Columba Plumis minimis erectts per Dorfurn A«
lasque difperfis. Syft. Nat. X»

van de Duiven. 453

Duitfchers noemen hem Wollige Duif. Hy is

geheel wie van Veeren. Miflchien komt hy ,zo Afdeel.

Li nn üs vermoedt, uit Afrika. LVI-

Hoofd.

(203 Duif met de Staartpennen aan de tippen wit, STÜK«
de Rug grys , de Borft Roozekleur , een Vlak jml*Yt
op zyde van den Hals. Tortelduif:

Deeze Soort begrypt de gemeene Torteldui-
ven, die naar hun Geluid den naam voeren in
alle Taaien van Europa , zelfs in 't Hebreeufch
waar in zy Tor heeten , in 't Griekfch Trugoón ,
in 't Perfiaanfch Tetaru, in 't Spaanfch Tortola>
in 't Italiaanfch Tortora; in 't Hoogduicfch Tut-
tel , in 't Franfch Tourterelle , in 't Engelfch
Turtle of Turtle Dove genaamd. De Latynfche
Naam is Turtur of Columba Turtur , dat is Tor-
tel duif.

De Tortelduiven vindt men , zelfs in de
Noordelyke deelen van Europa, fomtyds in 't
wilde , maakende haar Nefl in de Boomen.
Van deeze getuigt Bellonius, dat hetzekerlyk
Trekvogelen zyn , dewyl hy even de zelfden
in Egypte had gezien , als men in Vrankryk
vindt. Ook worden zy, in dit opzigt, gelyk
gefteJd met de Ooijevaars, Kraanvogelen en
Zwaluwen (*). De Heer Brisson zegt , dat

eene

(20) Columba Redlricibus apice albis, Dorfo grifeo,
Pe&ore incarnato , macula laterali Colli. Syft. Nat. X*
Turtur. WiLl. Om. 134. iT. 35. Raj. *Ay. 6*1. Alb,
II. p. 43. T. 47.
(*) Jerem. VIII. vers, 7.
LDckl» V. Stuk, Ff 3

454 Beschryvikg

II. ecne Afbeelding van een Tortelduif, in Chin3j
Afdeel, gefchi]derd is door den Heer Poivre, die niets
Hoofd ver^c'1^t van ^e Franfche, dan dat het geheele
stuk. Lyf van onderen Wynrood zy.
Tortelduif. De Tortelduiven vliegen troepswyze als zy
aankomen en vertrekken : zy beminnen de een-
zaame , Bofchagtige , Zandige Landfïreeken ,
hoewel menze ook in de Hoven en Boomgaar-
den vindt. Hun Voedzel beftaat in klein foort
van Graanen, gelyk Boekweit , Geerfl: en Ilen-
nipzaad. Het kirren , dat zy in de Bi onfttyd
doen, is niet onaangenaam, en werdt, al van
ouds , als een teken der Lente aangemerkt (*).
Zy maaken hun Neft in 't Geboomte en bren-
gen twee Jongen voort , gelyk de Duiven ,
doch broeden , zo 't fchynt , niet meer dan twee-
maal 's Jaars. Aristoteles fchryft , dat zy
agt Jaaren leeven.

Men heeft deeze Vogelen aangemerkt als een
Voorbeeld van Kuisheid , en , hoewel mooglyk
al het gene daar van gezegd is niet is bewee-
zen, kan men egter niet ontkennen dat de Huw-
lyks-Liefde , indien men het in Beeften deezen
naam mag geeven, in hun zeer blykbaar zy*
Wanneer, vaneen paar Tortelduiven , de eene
komt te derven, zo treurt de andere zekerlyk
een geruimen tyd , en , in de Boflchen van elkan-
der af raakende , hoort men ze droevig fteenen.
Het Wyfje ftrekte toe een zinnebeeld van de

Ker.

(t) ff**t*lnd. II. vcra 1%.

VAN DE D ü I V E

455

Kerke Chrifti onder 't Oude Verbood (*). Tot JL

de Offerhanden waren zv, als gemeld is, met Afoee^

LVI

de jonge Duiven uitgekoozen onder 't Gevo- Hoofd-
gelte; waaruit blykt 5 dat zy als ten hoogden stuk.
rein werden aangemerkt. Torteldmj*

\ Is genoegzaam bekend , dat zy een weinig
kleiner dan de gewoone Duiven zyn. Volgens
Brisson zyn zy van boven bruin , van onderen
wit, de Keel en Bord Wynrood, een zwarte
Vlak wederzyds aan den Hals hebbende , met
eenige witte ftreepjes , en om die reden,
denk ik , worden zy in de Wedindiën Ear-
Dove, dat is Oorduiven, van de Engelfchen ge-
heten ; indien dit de zelfde zyn , gelyk het
fchynt. De Oogen ftaan in een kaal rood rin-
getje en hebben de Kringen geelagtig rood:
de Pooten zyn rood , de Bek blaauwagtig
bruin.

Verfcheide manieren zyn 'er om de Tortel-
duiven te vangen. Van ouds heeft men reeds
de Kond verdaan om ze vet te maaken, en dit
gelukt, volgens Scaliger, zo wel, dat zy 'er
fomtyds in verdikken. De Jongen geeven een
zeer fmaakelyke en gezonde Spyze. Van haa-
re Kragten, inzonderheid tot het Stoppen ivan
deBloeds-Ontladingen entegen deRoodeLoop,
is weleer veel Gerugts gemaakt.

(21)

(*) Pfalm LXXIV. vers r9.
I. Deel. V. Stuk. Ff 4

456 Beschryving

II. (21) Duif die van boven geelagtig is> met een

Afdeel. zwart Maantje in de Nek.
LVI.

Hoofd- J}e DuitfcHers noemen deeze Lach-Taube of

S K# lachende Duif, als ook Indiaanfch en Turkfch
XXI.

Kjjoria Duifje , de Engelfchen Indiaanfche Tortel , doch

TorteïaaSCÏe^RlssoN ^e Se^raaS^e > om dat deeze Torcelduif
by ons zodanig gemeen is en voortteek, dac
menze naauwlyks meer de Indiaanfche noemen
kan, en de andere, gelyk gemeld is, ook in
Indie gevonden wordt. Deeze, egter, vliegt hier
niet in 't wilde, maar wordt in de Hokken ge-
houden, dikwils by 't klein Gevogelte. Zy zyn
teder, en moeten voor de Koude befchut wor-
den, komende voorts, in haare Eigenfchappen,
met de geenen, die by ons in 't wilde vliegen,
overeen.

Deeze Tortelduiven zyn een weinig grooter
dan de voorgaande. De Kleur is van boven rosag-
tig,van onderen Wynroodagtig wit. Het Wyfje
is wat witter dan het Mannetje , zegt Brisson , en
anderen merken aan, dat van de Indiaanfche Tor-
telduiven het Wyfje geheel wit , de Doffer
bleek rosagtig zy. Onder de onzen befpeurtmen
dit verfchil van Kleuren zodanig niet : zy zyn
beiden van boven geelagtig , gelyk Linn^eüs
zegt; maar men vindt buitendien geheel witte

Tor-

(21) Columba fupra lutefcens , lunula Cervicali nigra
Syft. Nat. Tunur Indicus. ALdr. Orn. T. 15*. c 10.
Will, Orn. 134 T, . . Raj. ^iy. 61, n. 3. Al*. *Ar.
III. p. 42. T. 4y.

van deDüiven. 457

Tortelduiven , zo wel het Wyfje als het Man- II.
netje, die, zo fommigen willen, vaa de Ring- Afdeel#
duiven afkomflig zouden zyn , 't welk my , Hoofd.
eensdeels om de kleinte , ten anderen om de stuk.
teerheid en koftbaarheid , niet waarfchynlyk ^onMmf.
voorkomt.

Brisson fpreekt van eene Tourterelle mulette
of baftaard - Tortelduif , welke de Duitfchers
zwitter Turtel-Taube noemen, die in grootte
overeenkomt met de gekraagde , hebbende den
top van 9t Hoofd , den Hals en de Bord , Wyn-
rood , de Rug geheel Afchgraauw en ongevlakt.
De Slagpennen zyn bruin , doch van tonderen
is de Kleur wit , die der Pooten rood en die des
Beks blaauwagtig bruin. Deeze komt voort,
zegt hy , uit de paaring van een gemeenen
Tortel - Doffer met een gekraagde Tortel-
duif.

Voorts befchryft de Heer Brisson , uit Albin, Karolinl-

r i

Edwards en m^xen^Q^Portugeefche Tortelduif, c ie'
als ook een Amerikaanfche , die de langftaartige
genoemd wordt ; een gejlreepte uit China en een
geftreepte uit Oofh'ndie : doch die van Kar olim
wordt, door hem, uit het Kabinet van Reaü-
muii afgebeeld. De Brafiliaanen noemenze
Picacuroba. Zy is wat kleiner dan onze Europi-
fche , zegt hy ; van boven bruin -Afchgraauw
met een weinig ros daar onder gemengd, van
onderen rosagtig ; hebbende een zeer lange
fcherpe Staart, de Slagpennen uit den Afch-
graauwen zwartagtig, met de buitenfte randen
h Dsu. vf stvk, Ff 5 der

458

Beschryving

j[# der grootften witagtig. Het Mannetje heeftop

Afdeel. de Bord een paarfch blaauwagtigen Goud-glans.

LV[. £)eeze onthoudt zig in Virginie, Karolina en
Hoofd-
stuk,

de Weftindifche Eilanden.

XXII
TaJJerma.
Mofch»
Duif.

(22) Duif met de Staart- en Slagpennen donke-
rer , het Lyf Purper agtig , den Bek en Poo-
len geel.

Allerklcinfle wilde Duif, die van de Brafï-
liaanen Picidpinima geheten wordt, is de naam
vandeezeby Ray: anderen noemenze kleinfte
Tortelduif van Barbados , en de Mexikaanen
geeven 'er den naam aan van Cocotzin of CocotlL
De Rngelfchen van Jamaika noemenze Ground*
Dove, en de Ingezetenen van St. Domingo witte
Ortolaan. Ik geef 'er, wegens de kleinte, in
overeenkomft met Columha PaJJerina, den naam
aan van Mofch-Duifje.

Zy fchynen meer de Eigenfchap te hebben
van de Kwartels dan van de Duiven, zittende
gemeenlyk op den Grond om de Kofi te zoe-
ken , en , zo ze van iemand opgejaagd worden ,
maaken zy, gelyk de Patryzen , korte Vlugten,
houdende zig by fchoolen of troepswyze.

Men

(22) Columba Re&ricibusRemigibufque obfcuri©ribus ,
Corpore Purpurafcente , Roftro Pedibusque flavis. Syfi,
Nat. X. Turtur minimus guuatus. Sloan. Jam. II. p.
305-. T. 261. f. 3. Catesb. Car. I. p. 26. T. 2(5. Turtur
minimus, Alis maculofis. Raj. xAv* 184. n. 2f. Turtur
Barbadenfis minimus, Raj. xAv. 62. n. ^, WiLL. Ortt»
ï35\ Columba fylveftris minima Brafilienfis. Raj. *Ay*
62. n. 6. Picuipiflima. Marcgr. Braf, 204.

van de Duiven,

459

Men vindcze in Amerika , tuffchen de Keer* jffl
kringen. Afdeei

De grootte is , ongevaar , als die van den J^'-
gekuifden Leeurik : de Kleur van boven bruin- STUK.
Afcbgraauw , van onderen Wynagtig rood >
de Keel en Borft zwartagtig bruin gevlakt,
gelyk ook de Slagpennen uitwaards , en aan de
tippen , inwaards , ros. De Wieken zyn met
bruine Vlakjes geftippeld. Het Wyfje is van
onderen bleeker en witagtig.

Brisson , die deeze de kleine Amerikaan- Andere
fche Tortel noemt , heeft ook een bruine van Toneclui

Ameiika, die kleiner is dan deeze , doch het
verfchilt niet veel. Beiden waren zy van 't
Eiland van St. Domingo in 't Kabinet van den
Heer Reaümur gezonden. Uit het zelfde Ka-
binet worden nog eenige Tortelduifjes , die
niet grooter dan een Merel zyn , en aan de
Rivier van Senegal huisvesten, als ook eene,
welke de la Caille aan de Kaap der Goede
Hope insgelyks gevonden heeft , door hem be-
fchreeven en afgebeeld. De Amboïneefche,
welke de Heer Graaf van Bentink aan den
Heer Reaümur hadt gefchonken, heeft nage-
noeg de ly vigheid van onze Tortelduiven.

m

J. Bkel. T» Stwk,

LVII. HOOFD-

46o Beschryvinc van

Afdeel.

LVII. LVII. HOOFDSTUK.

Hoofd-
stuk. Befcbryoing van *t Geflagt der Leeürikken,

waar in zo de gewoone Akker- , Gras-, Boom-

en Veld- Leeürikken, als de Piepert, Spipolet >

B erg- Leeurik en anderen.

Naam. T"%e Leeürikken maaken een Geflagt van
Vogelen uic , 't welk den Latynfchen
naam, Alauda, zomen wil, heeft van het zin-
gen dat zy doen , of van het zingende fpeelen
in dé Lugt. De oude Grieken noemdenze Koru-
dos of Komdalos , de hedendaagfchen Troulitis.
De Spaanfche naam is Cugniada, de Italiaanfche
Lodola, Lodora, Alodola of Alodetta, de Fran-
fche Alouette. Van den Hoogduitfchen naam
Lerch , fchynt de Sweedfche Laerka , de En-
gelfche Lark, als ook de onze, afkomftig te
zyn.

Koimer- Brisson, die de Leeürikken, met de Vygen-
fea. Eeters en Meezen, in zyn Tiende Rang plaatft,
onderfcheidt hun voornaamelyk daar van , door
de langte van den agterften Nagel, die langer
dan de Vinger zelf is , en byna regt. LinnjEUs
geeft de volgende Kenmerken op: een Cylin-
drilch Elsvormigen , regten , regt uitgeftrekten
Bek , de Kaaken gelyk , doch aan het grond-
ftuk neerwaards gaapende : de Tong in tweeën
gefpleeten : de agcerfte Nagel regter en langer
dan de Vinger.

\ Ge-

DE Lee *J RIKKEN. 461

't Getal der Soorten of Verfcheidenheden van jj#

Leeurikken, by Brisson, is dertien, waar in Afdeel.

de negen Soorten van Linn^eüs begreepen zyn, ^^J*
behalve de laatfte, die onder de Lyfiers

*S STUK.

betokken. Soorten.

(i) Leeurik met de twee buitenjle Staartpennen, *• ^
uitwaar ds , in de langte wit ; de middeljlen, arvenfis.
aan de binnenkant , Yzergraanw. LcwST"

Gemeene of ongekuifde en Akker - Leeurik
wordt deeze van meed alle Schry vers geheten ,
en fomtyds ook zingende en ten Hemel ftygen-
de Leeurik; om dat het Mannetje de eigenfchap
heeft, van, wanneer hy een Wyfje zoekt, al
zingende om hoog te ftygen , maakende een min
of meer grooten kring in de Lugt , naar dat 'er
weinig of veel van zyne Soort in de nabuur-
fchap zyn. Door tureluur en wordt het Geluid,
dat hy in de Lugt vliegende maakt, vrynaauw-
keurig uitgedrukt, 't Is een leerzaame en ge-
makkelyk tembaare Vogel, die wegens zyn Ge-
zang dikwils in Kooijen of Kouwen gehouden
wordt , doch dan ook een Zoodje Gras moet
hebben, om op te zitten: want deeze Leeu-
rik roeft niet op een Stokje of Boomtak, gelyk

de

(i) Alauda Re&ricibus extimis duabus extrorfum longi-
tudinaliter albis ; inrermediis interiori latere ferrugineis.
Faun. Sttec. 190. Gen. 93. Alauda non criftata. Gesn.
»/t. 78. Aldr. Om. h 18. c. 12. Alauda vulgaris.
Will. Cm. 149. T 4c Raj, *Ay. 69. n. 1. Alb.
I. p. 39. T. 41. Alauda Arvorum. Frïsch. ^Ay. HL
T. 15. f. 1. Alauda coelipeta. Klïiei, ^y. 71.

l< Peel, V, Stuk,

462 Beschryving van

II. de andere Vogelen , en zyne Klaauwen zyn
Afdeel. ^aar ^ inderdaad , minder bekwaam toe ; zo Frisch

Hoofd aanmerkt* 'c Schynt dac de lanSe> rc^te a£ter'
stuk." Nagel hun diene, om te beter op den Grond te
kunnen ftaan en loopen , of ook flaapen.

De Leeurikken zyn geen Trekvogelen zegt
Klein: menvindtze den geheelen Winter door,
zo wel in de Zuidelyke ais Noordelyke deelen
van Europa, 's Zomers vliegen zy by Paaren,
doch in de Herfiï en Winter dwaalen zy by
fchoolen om , verbergende zig , als 't zeer hard
vrieiï, in gaten des Aardryks , onder Steenen,
en onder de Wortels van oude Boomen, al-
waar zy dikwils tot Aas verftrekken voor de
Voffen en ander klein wild Gedierte. Men
brengtze in de Maand February, als 't Weer
wat zagcer wordt, by menigte te Dantzik ter
markt , en het zelfde heeft in Engeland plaats.
Alsdan worden zy ook by ons , aan 't Duin , by
honderden gevangen.

De meelte Schryvers willen , dat zy driemaal
's Jaars broeden, te weeten in Mey, July en
Auguftus. Zy maaken hun Neft van dtinne
Worteltjes, drooge Kruiden en Kaf of Stroo,
leggende telkens vier of vyf gefpikkelde Eije-
ren. De plaats, daar zy Neftelen, is in de
Bouwlanden of op de Weiden, en de Jongen,
uitgekomen zynde , verfp reiden zig aanftonds
zodanig door het Gras , dat men ze niet gemak-
kelyk kan vatten. Zo zy , in de Kouw, niets dan
liennipzaad te eeten krygen, worden zy, naar

rnen

de Lee u rikken. 463

men zegt , geheel zwart. Olina leert ons , jj#

dat zy agt of tien Jaaren leeven. Afdeel.

't Is een foort van Spreekwoord , dat de ^VII.

... Hoofd.
Leeurikken naar het Weer van gelteldheid ver- STÜK#

anderen , wordende mager met een Zuide Wind,
en in drie Dagen weer vet met een Noorde
Wind, vooral onder een zwaare Mift. Men
moet vaft flellen, dat zy dan beter hun Aas
vinden, of 't zelve beter verteeren kunnen, of
ook , dat zy minder verliezen van hunne Vet-
tigheid. Men vindt door Willoüghby aange-
tekend , dat de Leeurikken in Engeland des
Winters, wanneer de Koude niet al te ftreng
is , by uitftek vet worden. Zy vermenigvul-
digen fterk, en men vangt 'er jaarlyks een groo-
te menigte, op verfcheiderley manieren, zoby
dag als des nagts, met Spiegel- of Slag-Netten,
Fuikswyze Pacrys - Netten of Sleepnetten en
Vinken- Getouw , als ook met Strikken, enz.
Hun Voedzel beftaat in Graanen , Zaad , Wormp-
jes en andere Iniekten.

Van de geftalte, grootte en kleur, der ge»
meene Leeurikken , agt ik het overtollig te
Jpreeken. Behalve de gewoone graauwe , vindt
men 'er ook fomtyds die wit zyn , en die byna
geheel zwart zyn. Ik zal alleenlyk hun Ge-
bruik aanroeren. Jong en vet zynde leveren
zy een zeer fmaakelyke Spyze uit , die voor-
gezet wordt op de pragtigfte Gaftmaalen , 't zy
gebraden , of toebereid in Taarten of Pafteijen.
Voor de genen , die met den Steen in de Blaas

I, ])&ki, V, Stvk« ge-

464 BESCHR YV1NC VAN

II". gekweld zyn 5 worden zy nadcelig bevonden.
Afdeel. Sommigen willen ook, dat zy Pyn in de Maag
LV]I- of in 't Gedarmte veroorzaaken zouden; doch
stuk?" dic moet vee,eer aan de kleine Beentjes, die
men te fchielyk eetende doorflokt, dan aan het
Vleefch van deeze Vogeltjes , Jt welk zeer iigc
verteerbaar en niettemin voedzaam is, toege-
fchreeven worden. In de Geneeskunde wor-
den zy zelfs , van fommigen , tegen het Win-
derig Kolyk en de Graveeipynen aangepreezen.

Traunfis. (2) Leeurik met de twee buitenjle Staartpen*

Gras-Leeu- nen uitwaar ds wit , 41% een witte Jlreep over
rik

de JVenkbraaüwen.

In de befchryving van Noorwegen wordt ge-
fproken van een Veld-> of zingende Leeurik , die
kleiner is en by Zomer in de Velden , als ook van
een Koorn- of Akker-Leeurik , die 's Winters in
de Bouwlanden gevonden wordt. De eerftge-
melde zal deeze zyn, dien fommigen Koppier
noemen en de Franfchen Alouette des Préz of
Farloufe, de Engelfchen Titt-Lark, de Italiaa-
nen Spipola, Calandrino of Scozzetta, de Duit-
fchers Wiefen-Lereh > dat is Leeurik der Gras-
landen,

Deeze onthoudt zig in de Weiden , alwaar

hy

(2) Alauda Re&ricibus extimis duabus exfrorfum albis,
linea Superciliorum aibi. Faun. Snee» 191. Alauda Pra-
torum. ALdr, Om. 1. 18 c, if. Will. Om. 140. Raj.
^Av. 69. Olin. ^Ay, 27. Alauda Sylveftris. Alb. %Ay9
I. p. 40. T. 42,

DE LeEURIKKEN. 465

hy aafl: en broedt , doch flaapt in 't Geboomte, II.
Hy is veel kleiner dan de gewoone Leeurik, AfdeeU
maar de Kleur verfchilt in 't weezentlyke niet t-^ofd-
zeer veel, zynde vanboven zwartagtig bruin, stuk.
van onderen geelagtig wit , met langwerpige
zwarte vlakjes gefprenkeld. In Italië , by Bo-
nonie, zyn 'er gevonden van deeze Soort, die
t eenemaal geelagtig wit waren.

(3) Leeurik wiens Kop geringd is met een wit- jjjt

Boom-
Leeurik.

te Streep. ^*borea*

Boom-

Deeze wordt van de Franfchen Alouette de
Bois of le Ciijelier , van de Engelfchen Wood-
Lark,van de Italiaanen Tottovüla geheeten. Hy
maakt een Geluid , zweernende naar dat der
Lyrteren, en verfchilt van de anderen ; behalve
het kransje van witte Veeren , dat zynen Kop
van Oog tot Oog omringt ; doordien de buiten-
fte Staartpennen aan de buitenkant en aan de
tippen wit zyn, en de uiterfte Slagpen veel kor-
ter is dan de tweede. Ook is hy korter en
dikker van Lyf. Hy onthoudt zig in Europa,
zelfs in de Noordelyke deelen ; zit in 't Ge-
boomte en vliegt by fchoolen.

(4)

Alauda Capife vitta annulari alba cincto. Syft. Nat*
X. Alauda Rectricibus fufcis , prima oblique dimidiato-
aiba , fecunda tertia quarta macula alba», cuneiformi»
Faun. Suec. 192. Alauda Arborea. Will. Ornt 149 Raj,
69. n. 2.

J. DtEl, V. SlVK* Gg

466 Beschrtvinc van

jl# (4) Leeurik met de Staartpennen in de onderjle
Afdeel, helft bruin, uitgenomen de twee middeljlen,
^LVJI. d(e wif; zyn: de Keel en Borft geelagtig.

STÜK* Zodanig een Leeurik heeft men in Sweeden
Ctmpejfris, waargenomen , die overeenkwam met den kleu
Veld-Leeu- nm jSeld- Leeurik van Ray, welke kleiner dan
de Akker* Leeurik, doch grooter dan de Gras-
Leeurik is. Brisson noemt hem Alouette de
Champ en houdt hem voor de Florentynfche
Spipolet.

V. (5) Leeurik met de Staartpennen bruin 9 de
dieper f# buitenjle balf wit, de tweede met een witten
fpitfen tip , een dubbelde witagtige Jlreep op de
Vlerken.

Deeze, die in de toppen der Boomen in Swee-
den huisveft , volgens LinNjeus, wordt door
Brisson Alouette de Buiffon geheeten , als zig
meeft in Kreupelbofch of Hey onthoudende.
Het fchynt de Pieper te zyn; ten minfte wordt
hy van de Duicfchers Piep-Lercbe genoemd, en
van de Engeifchen Pippit of Tit-Lark. Hy is
kleiner dan de Gras-Leeurik, van boven geel.
agtig bruin met zwartagtige vlakken, van on-

de-

(4) Alauda Re£iricibus fufcis , inferiori medietate, ex .
ceptis interinediis duabus, albis; Gula Pecroreque flsvef-
cente. Faun. Sttec. 19$ Alauda minor, Cainpeftris VVill»
Om. 1^0 Raj. 70. n. 6.

(f) Alauda Re&ricibus fufcis , exfim' dimidiato aiba,
fecunda apice cuneiformi aiba ; linea Aiarum duplici aU
bida. Syjh Nau X.

DE LEEÜRIKKEN. 467

deren geelagtig wit , zege Ray. Zittende op n
het bovenfte takje van eenigen Doornagcigen Afdeel.
Heefter, maakt hy , met het Lyf opgeregt,
den Bek gaapende en de Wieken een weinig stuk.
uitgefpreid , een fyn knarfend geluid , als de
Sprinkhaanen, doch fterker klinkende. ,

(6) Leeurik met zwarte Staartpennen , de twee VI.
buitenften aan den buitenkant wit; den Kop
gekuifd.

In 't algemeen noemt men deezen gekuifde
Leeurik , gelyk de Engelfchen hem crejled Lark
heeten en de Franfchen Alouette bupée , doch by
de laatfigemelden is ook de naam van Cocbevism
gebruik : de Duitfchers noemen hem Komma*
nick of Heyde-Lerch , KobeULerch of HeubeL
Lerch en Leurle. Men noemt hem , in Enge-
land , ook Cotfwold-LarL

Men vindt hem dikwils aan de Wegen, als
ook fomtyds in de Velden, doch zo zeldzaam,
dat men 'er onder duizenden naauwlyks één
vangt. Hy ftygt ook zo dikwils niet in de
hoogte, en blyft 'er zo lang niet als de andere
Leeurikken. Hy is grooter en langer van Bek,
doch korter van Staart en zo fraay niet gekleurd

of

(6) Alauda Redtridbus nigris, exrimis duabus marine
cxreriore albis; Capire criftato. Syfl. Nat. X. AlanJs
Criftata major. Raj. *X>. 69. Will. Om. i^r. T. 40.
Olin. ij, Alb. III. p. 48. T. p, Aldr.

Om. L 18. c. 18.

I. JDeel, V. Stvk. Gg 2

II.

Afdeel.

LV1I.
Hoofd •

STUK.

Vïl.

Spipoletta
Spipoler.

Kaapfche
I^eeurik.
Pl.XLVflI.

468 Beschryving van

of gefpikkeld als dezelven. Zyn Kuifje alleen
maakt hem aanzienlyk.

(7) Leeurikmet de Staartpennen bruin* de twee
buitendien fcbuins halfwit.

Deeze wordt , als gezegd is , van Brisson
voor een zelfden als de Veld-Leeurik , die men
zelfs in Sweeden vindt, gehouden. Linn^us
hadt de Florentynfche Spipolet, zo hy aante-
kent , niet gezien. Sommigen noemen hem
Stoparola, Glariana en Acredula, de Duitfchers
Gicherlin , Gucherlin of Grien- Voegelin , dat is
Groen vogeltje ; die van Silezie Stoppelvogel,
en de Venetiaanen Tordino.

Hy is kleiner dan de gewoone Leeurikken ,
zegt Ray, hebbende den Bek dun, regt , fcherp en
Pekzwart ; de Pooten ook zwart : de Kleur is
van boven Afchgraauw met eenig zweemzel van
groen ; de Keel, Borft en Buik, zyn in fom-
migen wit, in anderen fchoon geel : doch de
Borft is, in allen , donkerer dan de Buik en
Keel , en gevlakt.

De Heer Brisson geeft de Afbeelding van
eenen Senegalfchen Leeurik , die grooter zelfs
dan de Kuif-Leeurik is , en ook gekuifd ; doch
dezelve wordt , in fchoonheid , ver overtroffen
door den Kaapfchen Leeurik, welken de Abt de

LA

r (7) Alauda Rectricibus fufcis , extimis duabus oblique
cKmidiato albis. f Syft, Kat. X, Spipoletta FJorentini*.
Raj. sAy> 70. Will. Om. ip.

de Lee u rikken. 469

la Caille hadc overgezonden. Dezelve, naa« ]j#

melyk , ook grooc van {latuur zynde , is van Afdeel.

boven bruin en grys bont, van onderen ros naar Tfv^#
ö J * Hoofd-

Oranje trekkende; aan de Keel Oranje, meteen stuk*

bruine ftreep omringd, hebbende een geel-O-
ranje kleurigen band boven deOogen en de vier
buitenfte Staartpennen , wederzyds , aan de tip-
pen wit. De Staart is eenigermaate gevorkt.
De Bek en Pooten zyn bruin-grys.

(8) Leeurik met de Staartpennen in de onderfte ^J^1, ,
helft wit , de Keel geel , een zwarte Hand Berg Leeu-
onder de Ocgcn en op de Borft. ïlk*

Van deezen , die door Catesby in Virginie
cn Karolina gevonden is , zegt Brisson dat
Frisch , onder den naam van Winter- of Sneeuw»
Leeurik , een Af beelding heefc gegeven , die
naauwkeurig is* Hy overwintert in Karolina,
gaande, vroeg in de Lente, weer naar 't Noor-
den. Hy is van Kleur byna als de voorgaande,
doch niet grooter dan de gewoone Leeurikken.
Klein heeft hem ook te Dantzig gezien.

(9") Leeurik die van onderen geel is* met een „

v ' ö * Magna.

krommen zwarten band op de Borft9 de drie Groote.
zydelingfe Staartpennen wit.

Groo-

(S) Alauda Re&ricibMS dimïdio inferiore albis , Guli
fiava, fafcia fuboculari Pedtoraiique nigr*. Syft. Nat. X.
Alauda Gutture flavo, Catesb. Car. L p. 32. T. 32.

(9) Alauda fubtus flava, fafcÜ Pedtorali curva nigra ;
Kedricibus tribus lateralibus albis. Syft. Nat. X. Aiauda
magna. Catesb. Car. 1 p. 33. T. 33.

h Diel. Y» Stvk, Gg 3

470 Beschryving van

jj# Groote Lecurik worde deeze van Catesby
Afdeel, geheten. Brisson heeft hem gebragc onder de
LV1I. Ly fiers , hem noemende geknaagde Lyjler van
H&ïükD" Amerika. Hy onthoudt zig daar , als ook in
Afrika , zittende op de toppen van Haagen of
klein Geboomte en zingende in de Lente zeer
fraay. Tot zyn Voedzel gebruikt hy byna
niets, dan Zaad van Kruidenden beweegt zyn
Staart, fnellyk, op en nederwaards.

De geftalce is dusdanig. Het Lyf Snepswy-
ze, van grootte als een Lyfter, onder aan ge-
heel geel : de Bont met een groote halfmaans-
wyze zwarte Vlak : de Slagpennen bruin; die
van den tweeden rang rosagtig gevlakt : de Staart
rond aan 't end: de drie zydelingfe Staartpen-
nen ten grootften deele wit. De agterfte Nagel
aan de Voeten ook grooter , maar krommer
dan in de overigen : de Bek regt : de Boven-
kaak rond en fpits , aan den wortel kaal.
Kalander. Men zou haaft denken of dit de Calandra ook
zyn mogt; een groote Leeurik, die gemeen is
in Italië en omtrent de Pyreneefche Bergen ,
zynde door geheel Europa onder dien naam be-
kend. Immers deeze is ook vermaard wegens
zyn lieflyk Zingen , terwyl hy op de toppen
van 't Kreupelbofch zit ; doch de Kleur ver*
fchilt te veel. De Duitfchers noemen hem
Kalander.

LVIII. HOOFD-

de Spreeuwen.

471

II.

Afdeel»

LVIII. HOOFDSTUK. LVin.

HoOFD-

Befcbryving van 9t Geflagt der Spreeuwen , ver* STüK*
vattende zo de gemeene en uitbeemfcbe ah de
Water-Spreeuw, die anders Water-Merel ge-
noemd wordt: en van een Vogel uit Senegal ,
de Oflenpikker genaamd.

T^en naam van Spreeuw geeft men gemeen- Naam.

lyk aan zeer bekende Vogelen , welker
Latynfche naam Sturmis is , de Franfche Ejlour-
neau , de Engelfche Staie of Starling, de Hoog-
duiifche Staar , Stabr of Stoer en Stam , de
ïtatiaanfche Storno. In 't Hebreeufch worden zy
Sarfir geheten , in 't Griekfch Pfar of Pfaros , enz.

De Kenmerken van den Spreeuw , volgens Kcnmer*
Linnjeüs , zyn : de Bek Elsvormig , hoekig
neergedrukt, flompagtig : de Bovenkaak zon-
der eenige ongelykheid van randen , die een
weinig gaapende zyn , de Neusgaten van boven
gerand; de Tong uitgerand en fcherp. By Bris-
son maakt de Spreeuw, met en benevens een
nieuwen Senegalfchen Vogel, die Oflenpikker
geheten wordt, den zesden Rang uit, als boven
gemeld is (*). Hy zegt, dat de Spreeuw den
Bek regt heeft , verheven-rond , aan de punc
ftomp, en breeder dan de dikte is: de beide
Kaakeiy zyn geheel.

Ia

(*) Zie het IV. Stuk deezer NaIhhvI. Hi[}*bh&z.jfy
I. Deel. V. Stuk, Gg 4

kes.

472 Beschryving v a li

II. 1° zyn Spreeuwen - Geflagt vindt men vier
Afdeel. Soorten, gelyk LuixubOs 'er ook heeft, doch
LV1ÏI. van rfeeze zyn 'er flegts twee in vervat; van de
stuk." anderen is de een, door Brisson, onder de
Soorten. Lyfters , de ander onder de Strandloopers be-
trokken.

I.

Sturntts
yulgctris.

Gemeene
Spreeuw.

(i) Spreeuw die een geelagtigen Bek heeft ,
Lyf zwart met witte tippen.

bet

Deeze is de gemeene Spreeuw , zeer bekend
in geheel Europa , en , wegens zyne gloeijend
zwarte Kleur , niet onaardig. Men vindtze byna
op allerley plaatfen , zy woonen by Zomer in
de Boomgaarden , als ook op Weiden en Moe-
raffige Landen ; 's Winters verbergen zy zig in
de gaten van oude Muuren en Toorens , als ook
onder de Pannen , daar de Huizen mede gedekt
zyn , of in de Rieten Daken , leggende daar
zonder beweeging. Op dergelyke plaatfen maa-
ken zy ook hun Neft, broedende tweemaal 's
jaars , en brengende, t'elkens, gemeenlyk vier
of vyf Jongen voort. Hun Voedzel beftaat in
Torren , Wormen en Infekten : zy eeten , naar
men zegt , nooit Befiën , fchryft Ray. Dat hy
hier in grootélyks bedroogen zy geweeft, kun-
nen

(i) Sturnus Roftro flavefcente, Corpore nigro pundb's
albis. Fuun, Su.ec. 183. Gen. 94. Srurnus. Gesn.^t. 747,
Bell» *Av* 81. a. Ai.dr, Om* 1. 16. c. 19 Will. Om*
144. T. 37. Raj. sA*. 67. n. 1. Alb. I. p. 38, T. 40.
Qhiu, ^v. 18. Hasselq^. hm* 284.

IE

Afdeel.
LV1H.

HOOFD-
STUK.

de Spreeuwen.

nen de genen getuigen , die op hunne Buiten-
plaatfen , en in de Tuinen , tot hun leedwezen,
hunne Kerfe- en Aalbefie - boomen door de
Spreeuwen hebben zien ledig eeten. 't Is in te-
gendeel zeker , dat zy uitermaate gulzig zyn ,
eetende , gelyk de Kraaijen , alles wat hun voor-
komt, zelfs Koorn en Zaad , ja dolle Kervel
en Krengen.

De Spreeuwen zyn geen Trekvogelen , maar
vliegen by fchoolen of troepswyze, en voegen
zig zelfs by een Soort van Lyfters en andere
Vogelen. Somwylen verzamelen zy zig, tegen
den avond , in zulk een menigte, en vliegen
zo fnel, dat het Geluid, 'twelk zy maaken in
het over 't hoofd paffeeren , naar een Wervel-
wind zweemt. Somtyds vliegen zy zo hoog,
en zweeven zo aardig in de Lugt , dat hun
fchool zig als een Wolk vertoont. Daar zulk
een fchool neervalt , 't zy op een Akker of in
een Boomgaard , kan men verzekerd zyn des
anderendaags de merktekenen te zullen gewaar
worden van hunne gulzigheid. Zy leeven , zegt
men, vyf- of zes-en-twintig Jaaren.

De Stoutheid is een eigenfchap van deeze Leerzaam*
Vogelen , die door hun Gefchreeuw , als 't wa- heid'
re , den Menfch uitjouwen. Men kanze in
Kouwen houden , en de Jongen zyn niet alleen
leerzaam , maar men kanze zelfs doen Klappen.
Plinius verhaalt dat de twee jonge Prinfen,
Drusus en Britannicus , Zoonen van Clau-
diüs , onder wien hy fchreef , een Spreeuw

U De«l» Y. Stuk. Gg $ had-

474 B E 5 C H R Y n N O VAK

II. hadden, die Griekfch en Latyn praatte; dsag*
Afdeel. jyj^s hoorde men hem iets nieuws zeggen , en
Boofd" dikwils werdenjgeheele redeneeringen van hem
stuk. herhaald. Zo die waar is , moeten deze Voge-
len diestyds vernuftiger zyn geweeft dan he-
den- Egter meldt Gesnerus , dac hy een
Spreeuw gezien had, wordende by de Nagte-
gaalen opgevoed , die , zyn Poot bezeerd heb-
bende, Mieren-Eijeren nam, dezelven met zyn
Bek kneusde , onder zyn Wieken broeide , en
vervolgens 'er den Poot mede wreef , die in
weinig Dagen genezen was.
Gebruik. Onder de Ouden waren de Spreeuwen niet
alleen een gemeene , maar zelfs een zeer geag-
te Spyze. Galenüs fteltze onder de Voedzels
die niet alleen gezond en voedzaam , maar zelfs
dienftig zyn voor de genen, die met Graveel
of met den Steen zyn gekweld. Zulks, egter,
moet men flegts verdaan van jonge Spreeuwen ,
en in de Herfft , wanneer dezelven vetter , teer.
der en frnaakelyker zyn, om dat zy alsdan veel
Vrugten en Druiven eeten : want oud zynde of
mager, is hun Vleefchhard, onaangenaam van
fmaak en moeielyk verteerbaar. Veelen agten
het Spreeuwen- Vleefch bitter, doch Albin
zegt, dat het daar van bevryd wordt, door 't
afneemen van de Huid 9 en de Kop moet voor-
al 'er worden afgefneeden y om dat die , zo men
wil , naar Mieren ruikt.
Gcftalte. De grootte en geftalte van deeze Vogelen is
zeer bekend. De Kleur zwarcagtig , met een

Pur-

de Spreeuwen. 475

Purper- en groenen weerfchyn van boven en op jfs
de Borft ; van onderen met enkel groen gloei- Afdeel.
iende: de tippen der Vederen van 't Bovenlyf r^VIÏ^
rosagtig , die van c Onderlyr witagtig : de STÜK#
Staartpennen donker Afchgraauw.bruin , mee de
buitenfle randen rosagtig. De Üogkringen Ha-
zelnooten-kleur : de Bek aan den wortel geel-
agtig , naar de punt toe bruin : de Pooten
Vleefchkleur. Het Wyfje heeft de Kleur van
de Rug niet zo glimmende en den Bek geheel-
enal bruin.

Ik weet naauwlyks wat het zeggen wil, dat Verfcheï-
. s J j. W n - « denheden,

er weinig Soorten van dit Geflagt m Europa,

doch in de beide Indien byna oneindig zyn (*).
In 't Werk van Brisson , immers , vind ik
maar drie uitheemfche Spreeuwen , daar hy wel
vier Vertcheidenheden heeft van den Europi-
fchen : een witten , naamelyk, wiens Bek een
weinig naar het roode trekt : een zwart en wit-
ten , wiens top van 't Hoofd, de Hals, Slag- en
Staartpennen, zwart zyn, het overige wit, en
de Bek, van den wortel af tot aan het midden
der langte, zwart, voorts geelagtig : een met
een witten Kop, by Johissïon uit Aldrovan-
dus afgebeeld, die ook den Hals, de Borft en
Buik , wit heeft , met blaauwagtige vlakken ;
den Bek wit, de Pooten geel; maar de Slag-
en Staartpennen even als in de gewoone Spreeuw,
uitgenomen dat de twee buitenfte Pennen van

de

(*) ïtm* Sttecica» p. 70.

476 Beschryving van

IL de Staart wit zyn : en een gryzen of Afch.
Afdeel, graauwen van onderen gëe&grig , met de Poo-
Lvnr

Hoofd-' ten en Bek zwart,

stuk. Zyn Spreeuw van Louifiana is grooter dan de
Spreeuw Europifchen en zeer fraay geftippeld of gevlakt,
filna. °U1* gelyk de Afbeelding aantoont. Dezelve is van
|y^vm'boven bruin en rosagtig grys bont, van onde-
ren geel , mee een zwartagtige Vlak aan de
Keel, hebbende de Staartpennen grys met bruine
dwars-ftreepen , doch de vier buitenften weder-
zyds aan de buitenzyde wit: den Bek witagtig
en de Pooten grys.

^ li. (2) Spreeuw die bleek geel is , met een bruinen

Geele Bea- Kop , de Borft gevlakt , de Wieken bruin-
gaalfche.. gé^#

De Heer Brisson verbeeldt zig dat dit de-
zelfde Vogel zy , dien den Heer Linn^üs ,
met den bynaam van Xamhorms , geplaatfl hadt
in zyn Geflagt van Coracias of Scharlaaren (*).
Die, waar van Albin, onder den naam van gee-
le Bengaalfcbe Spreeuw , de Afbeelding geeft ,
denkt hy , dat mooglyk het Wyfje zou kun-
nen zyn van deeze (f); welken hy in zynLys-

teren

(2) Srumus luteus , Capite fufco , Pe&ore maculatot
Alis fufcoluteis Syft. Nat. X. Sturnus iuteus Benghalen-
üs Edw. Ar. 186. T. 186. Pica Maderafpatana > Stura1
adinftar macuiaca, Raj „4y. 19 n. 7. T. 1. f. 7.

{*) Z e het voorg IV. Stuk. bladz. 336.

(f) Alb. II» Tab. 41, Zie SnppUm. ^Ornithologie*
p. 45.

i) E Spreeuwen. 477

teren Geflagt geplaatft heeft , onder den naam n#
van Loriot de Bengale. Dien, welken RAYbe- Afdeel.

fchryfc en afbeeldt, onder den naam van Aak- tF^111*
3 7 Hoofd*.

fter van Madiafs , door Linnaus tot deeze stuk*
Soort betrokken, heeft hy onder de Troupiales
of Geelvogelen geplaatft (*). Zo ziet men,
dat over de fchikking van uitheemfche Vogelen,
waar van men de Kenmerken niet zeer naauw-
keurig weet, een groot verfchil kan zyn.

(3) Spreeuw die bruin is, hebbende de Wieken m9
wit gebandeerdy een vlak by de Oogen, en
den Buik wit- de Kaap.

Het zelfde heeft in deeze Vogel plaats, dien
Edwards oordeelt de zelfde te zyn als die , wel-
ken Albin ook onder den naam van bonte In-
diaanfche Spreeuw afgebeeld , en Brisson insge-
lyks onder de Geelvogelen geplaatft hadt (|).
Albin zegt, dat de Bengalers hem Contra hee-
ten. Het fchynt de zelfde te zyn, als de bonte
Spreeuw, die, van de Kaap der Goede Hope in
't Kabinet van den Heer Aübry gebragt zynde,
van Brisson is afgebeeld en befchreeven onder
den naam van Kaapfche Spreeuw (§).

Deeze

(3) Sfurnus fufcus, macuü Oculaii fafcia Alari Abdo-
mineqtie albis. Syfl. Nat .X.Sr uxnm ex albo 6c fufco varius,
Benghalenfis. Edw. 187. Alb. III. p. 20.

T. 21.

(*) TroupiaU tachetee de Madrtft. Tom. II. p. 91.
(t) TroupiaU de Bengalt. Tom, II. p. 94.
(§) Supplem. p. 54.

X. Dtit. Y, Stuk*

478 Beschryving van

II. Deeze is byna van grootte en geftalte als de

Afdeel. Europifche : de Kleur van boven zwartagtig,
LVIII

HoofdI van on^CYCn vuil wit» de Kop en Hals glimmend
stuk. zwart, naar Violetkleur trekkende ; een ronde
rosagtig witte Vlak op ieder Wang; de buiten*
fte randen der Schoudervederen wit , de Staart-
pennen zwartagtig : de Bek geelagtig aan den
wortel , naar 'c end toe rood , de Poocen geel ,
de Nagelen grys.

Oiïenpik* Van den Vogel, dien de Heer Brisson Bu*

kcr»

Pl.XLVHLp/^g^ of Pique-boeuf, dat is Oflenpikker, ge-
F,£* noemd heeft, zal ik hier, om dat dezelve ner-
gens anders gemeld noch befchreeven is , kor-
telyk fpreeken. Men vindt hem in 't Land van
Senegal , alwaar hy op den Rug der OITen zit-
ten gaat, en daar in pikt dat zy bloeden; niet
om zig te voeden met hun Bloed, maar om dat
de Wormen in de Huid deezer Beefien een
lekker Aas voor hem zyn (*). De Natuur
heeft hem met een Bek , hier toe zeer bekwaam,
voorzien, gelyk de Afbeelding aantoont : de-
zelve , naamelyk , is zeer dik, byna vierkant
een weinig verhevenrond van boven en hoekig
van onderen , met gelyke Kaakebeenen. De
Pooten zyn , in deeze Vogel , even als in de
Spreeuwen , naar welken zyne geftalte ook wel
zweemt; doch hy is niet veel grooter dan de
Kuif-Leeurik , de Kleur van boven bruin -grys,

van

(f) Dit doen de Kraaijen aan de Rendieren. 2ie het
III. Stuk deezer Natmrlyke Hiftorh. bladz» lift

de Spreeuwen* 479

van onderen vuil-geel. Hy heeft de Staartpennen ijm

puntig , den Bek geel en aan de punt rood , Afdeel.

doch in fommigen bruin , gclyk de Pooten „^'f1,

zyn. stuk.

(4) Spreeuw , die zwart is , met een witte IV-

Boijt. Water-

Spreeuw»

Van deezen, dien Linn;eus te vooren onder
de Kwikftaarten geplaatft hadt , wordt by de
Schryvers gefproken onder den naam van Water*
Merel, en dus wordt hy Merle d'Eau geheten
van Brisson, die hem onder de Strand- of Moe-
rasloopers ( Tringcz) plaatft. De Italiaanen , in 't
Milaneefche en daar omllreeks , noemen hem
Folot of Falunt d'Acqiia , de Puitfchers WaJJer-
Amfel , Bacb- of See-Amfel , de Engeifchen
Water-Ouzel of Water- Crake. Wy kunnen 'er
gevoeglyk den naam aan geeven van Water-
Spreeuw.

Deeze Vogel onthoudt zig , in Europa , aan
de Wateren ; des Winters by de Sluizen en niet
toevrfezende Bceken , gaande in het Water neer,
om in de draaijende Stroomen te aazen opWa-
ter-Piffebedden en andere Infekten ; hy komt
'er zonder moeite weder uit, fchoon zyne Poo-
ten niet gepalmd zyn , als die der Zwemvogelen.

Des

(4) Stumus niger y Pe&ore albo. Syft. Nat. X. Mora-
cilla Pedfcore albo , Corpore nigro. Faun. Suec* 216*
Merula aquatica. Gesn. ^Ly. 609. Aldr. Om. 1. 20. &
54. Will Om 104. T. 24. Raj» yAy* 66. n. 7. Ai»>
II. p, 36. T. 39.

480 Beschryving van

i

U# Des Winters leeft hy eenzaam ; by Zomer ge*
Afdeel, meenlyk gepaard. Hy eet niets dan Infekten ,
^LVIII. geen Graanen of Zaad , en , dat de Neusgaten
door een Vliesje byna geflooten zyn, onder-
fcheidt hem genoegzaam van de Kwikftaar-
ten (*J. •

STUK.

LIX. HOOFDSTUK.

Befchryving van 't Geflagt der Lysteren,
waar in de groote en kleine 9 de Kramsvogel,
bet Koperwiekje en de Zinglyfter ; de Spot-
vogel, Vliegenvanger en andere vreemde Vo-
gelen : als ook de Merels of zwarte Lyjlers ,
de Roos- , Ring- en Riet- Merel , enz.

Naam. T\e Lysters , die dit Geflagt uitmaaken ,
4rT hebben hunnen Latynfchen naam Turdus,
of van hunne Doofheid , gelyk daar van een
Spreekwoord is , doover dan een Lyfter (f) ; of
van hunne traagheid , zo fommigen willen (§)•
Wat den oorfprong aanbelangt van den Fran-
fchen naam Grive , die wordt door fommigen,

niet

(*) Dit zegt 'er de Heer Linn^us van, volgens zyne
Waarneemingen in Swecden. Voorts kan men een naauw.
keurige Befchryving en Afbeelding van onzen Water-
Spreeuw vinden in het V. Deel der Uitgezozu forhtn»
delingen , bi. 68 , waar toe ik den Leezer wyze.

(|) Smdiot Turdo. Wy zeggen gemcenlyk : zo doof
als een Kwartel.

, (§) Isoüorus , iLibr. XII. Cap, 2. Tutii 4 tarditate
diiïi: Hyemis tnim confinie ƒ<? rtftrunt*

i A N DE L Y $ T K R 8i 4&*

niet oneigen, afgeleid van het fcherp Geluid, if.
'c welk zy maaken , dat naar gri of tri , tri Afdeè^
zweemt. De Engelfche naam Tbrush of Throft- j^^v
te heeft overeenkómft met den Hoogduitfchen stuk;
DroJJel , en deèze mee den Italiaanfchen Drejfa
of Tordo. In 't Griekfch noemde men den Ly§-
ter Kicbla , in 't Hebreeufch Kicbli volgens dé
Rabbynen.

De Heer Brisson laat de Lyfters, wegens KéuUfc
de gcftalte der Pooten , op de Klaauwieren vol* en'
gen in zyn vyfde Rang. Volgens Lm®M®$ zyri
de Kenmerken, een róndagtig Meswyze Bek,
de Bovenkaak met de pünt neerwaards geböö*
gen ; de Neusgaten kaal ; van boven met een
Viiesje ten halve gedekt ; de Tong is fcheorag"
tig uitgerand. Brisson zegt , dat de Bek regt
is i van boven verhe ven-rond, aan den wortel
zo dik als breed : de bovenkaak aan de pune
wederzyds uitgerand , en derzelver tip byna
regt.

Hy heeft in zyn Geflagt van Lyfterèn éhanS Soorttó
zes- en-zestig Verfcheiden heden , waar onder
Vogels zyn , welken men tot andere Geflagten
vindt t'huis gebragt door den Heer Linn^üs,
die zestien Soorten opgeeft , als volgt,

(i) Lyjier met een bruine Rug > de Hals met ï.
witte Wakken, den Bek geelagtig. W^ffi

Dee- hyOê:

(i) Turdus dorfo fufco , Collo maculis albis , Rofïro
fiavefcente. Syfl Nat. X. Gen. Turdus Vifcivorus
Kaj. ^y. 64. n. 1. VVill. Orn. 137. Aldr. Q$n. I i§j
c. x.

482 Besckryvikc van

Hoofd-
stuk.

II. Deeze worde , van de Autheuren , Fifcivo.
Afdeel. rus gChecen y 0m dat hy gemcenlyk aaft op de
Befiën van hec Vifcum> een Heefteragtig Gewas,
dat in Duitfchlaud en Italië veel op de Eike-i
boomen groeit, en, zo men wil, door deeze
Vogelen , met den Afgang dien zy loozen , al-
daar gezaaid wordt (*). Men noemt hem daar-
om , in 't Franfch , Grive de Guy , doch geeft
'er ook den naam van Siferre , JocaJJe en Fraye
aan. In 'c Engelfch wordt hy Mifletoe-Tbrush
of Mi[[el-Bird , in Switzerland Mijtel - Drqflel
geheten. Hy eet ook andere foorten van Be-
llen , en vliegt niet by fchoolen , maar houdt
zig by zyn Wyfje alleen. Dit is de grootfte
der Europifche Lyfteren.

TI.

Tilaris,
Kramsvo-
gel.

(2) Lyfler niet de Staartpennen zwart ; de bui-
tenfien aan de binnenkant wÜ getipt ; den
Kop en Stuit grys.

Deeze is 't, dien de Franfchen noemen Litor-
Jie of Tourdelle , de Engelfchen Field f are , de
Sweeden , Krams-Fogel , de Duitichers Krammets-
of Kr amet- Vogel en de Switzers Wacbolder-Dro-

fieU

(*) Dit is nier ongeloof baar , dewyl men weef, dat de
Spreeuwen, hier te Lande, op dergelyke wyze de Klim-
op verfpreiden.

(2) Turdus Re£fricibus nigris , extimis margtne inte-
riore Apice albicantibus , Capire Uropygioque cano.
Faun. Snee. 188. Turdus. Gesn. 75$. Aldr. Om.

t i<5. c. 3. Will, Om. 138. T. 37. Raj. ^ty. 64. n.
3. Alb. t p. 34, x% 3«5, Frisch, *Ay. T. 2&
£ i. 2. Olin, *Ay, 25.

D E LYSTERèe 483

Jkl9 om dat zy op Genever-Befiën aazen. Van ffj
deeze verhaalt Linn^eus , dat 'er één , te Stok. Afdeeu
holm van een Wynkooper gehouden wordende, HLIX*
met deszelfs Kalanten Wyn dronk uit eenGlas^ stuks"
dj}ch kaal op den Kop wierdt^ en naderhand in
e£n Kouw geflooten zynde , en geen Wyri drin-
kende, de Veeren op den Kop wederkreeg. In
Engeland worden zy des Zomers zelden of nooit'
gezien , doch in de Winter komen zy , by groo-
te fchoolen , uit Noorwegen over , en maaken
Geluid onder 't vliegen. Men krygtze in önzë
Provintiën ook menigvuldig in de Herft, eü dari
zyn die bekende roode Befiën , welken nien
Lyfterbefiën noemt, vooral hunne gading >
waar mede menze gemakkelyk in Paardehaireri
Strikken vangt. In Pruiffen komen zy, met ge-
heele heirlegers, uit Lyfland, door Kourlandi
langs de Ooftzee , en trekken van daar , zö 9t
ichynt, al Weftwaards voort. De Heer Kleiig
verbeelde zig dat de Lyfters , die Lapland érl
Siberië verlaaten hebben, zig, met die in Lit-
thauwen en Lyfland geteeld zyn, famenvoegeri
op den Togt, en al voorttrekken door Duitfeh-
land en Vrankryk, tot over de Switzerfche AU
pen , om in Italië de naleezing te döen van deri
Druiven-Oogft. Zy komen, met een Noord-
wefte wind* zelfs op 't Eiland Maltha (*); orrt
van daar , waarfchynlyk , wederom j door de
Turkfche Landen , naar Siberië te rug te keè-

(*) Zie 't vooiige IV. Stuk, blacté. 19a
I; Dm. V, Stwk. Hh £

484 Beschryvinê vAn

II. ren. Dus kunnen zy een toer doen door Euro-
Afdeel, pa en een gedeelte van Afie. Men vangt 'er , in
LIX. pruiffen, by millioenen ; en in de Herfll van
stuk. * *t jaar 1746 alleen, werden 'er te Dantzig der-
tigduizend Paaren op den Accyns aangegeven.
Die , welken men ter fluik inbrengt , of in de
Herbergen buiten de Stad en in de Tuinen of
op de Landhoeven eet , zullen , zo Klein zig
verbeeldt , wel driemaal zo veel bedraagen.

De Kramsvogel is van grootte byna als de
voorgaande : zyn Kleur is rosagtig bruin van
boven, rosagtig van onderen met zwarte vlak-
ken; den Kop, Hals en de Stuit Afchgraauw;
den Buik wit; den Bek geelagtig, aan 't end
zwart. Men vindt egter, gelyk van * den voor-
gaanden, een witten, zo ook van deezen een
witkoppigen Kramsvogel, en een die met Lood-
kleurige, halfmaanswyze plekjes is gevlakt.

(3) Lyfter met de Wieken mn onderen geelag-
Koperwiek- \ % 9 de drie zydelingfe Staartpénnen weder-
zyds wit getipt.

Deezey die van de Autheuren Ttirdus llia-
cus , en van fommigen de kleine , in 't Griekfch
lilas of Tulas wordt getyteld , voert in 'c
Franfch den naam van Manvis, dien Lemery,

zeer

($) Turdas Alis fubtus flavefcentibus , Re&ricibus tri.
bus Jateralibus Apice nrrimque albis. Syft* Nat* X. Tur-
dus Iiiacus. Raj. ^t. 64 n. 4. Klein. ^Ay. 66. Aldr.
örn* 1. 16, c. 4. Turdus Vifcivorus Maurus. Alb, *Ay*
II. p> JI. T. $4

TL

Afdeeu

L1X.
Hoofd-

STUK.

DE LYSTI.RS. 485

zeer oneigen, van Mauve heefc willen afleiden;
even of deeze 5 meer dan de anderen , het Zaad
of de Vrugt der Maluwe at. Veeleer zal die
naam, volgens Menage, afkomftig zyn van 't
Italiaanfch Malvigio , wegens het Kwaad , dat
zy aan de Wyngaarden doen. Die van Parys
noemen den gemeenen Leeurik Mawoiette. De
Engelfchen heeten deezen Lyfter Wind-Trush ,
en de Duitfchers Wein-Droftel of Rotb-Droftel,
wegens de Kleur der Vlerken , die hem in 't
Engelfch ook Red- Wing 9 en by ons Koperwiek-
je doet noemen. In 't Franfch geeft men hem,
bovendien , den naam van Trpfle , Tour et en
Grivette of Lyftertje.

Deeze is zeer veel kleiner dan de groote Lys-
ter, daar hy in Kleur niet zeer veel van ver-
fchilt. Het witagtige aan den Hals is met bruin-
agtige Vlakken fierlyk gefprenkeld. Zy komen
in de Herfft troepswyze in Vrankryk met de
voorgemelden , en doen inzonderheid aan de
Wyndruiven veel fchade.

(4) Lyfter met de Wieken van enderen Tzer- IV-
graauw,een voitagttge Jtreep boven de Oogen ZLng-Lys*
hebbende. ter%

Omtrent deezen en den voorgaanden fchynt

ee?

(4) Turdus Alis fubfus ferrugineis, linea Superciliorurn
albicame. Faun, Suec. 189, Turdus, fimpliciter di&us
Vifcivorus minor. WiLL. Orn. 138. T. gj. Raj. 6*4*.
n. 2. Turdus Muficus. Frisch, ^€>. T. 27» f* I. 2»
Alb. iAy.1. p. 32, 33. T. 25-, 34.
LDeeu V.Stwk. Hh 3

48ö Beschryvikg v au

II. eenige verwarring te zyn : dewyl de geen , die
Afdeel. \n Vrankryk Manvis genoemd wordt, zulk eeq
LIX. witagtige ftreep boven de Oogen heeft , vol.
stuk. gens Brisson, en volgens Linn^eüs in geenen
deele ; daar ondertuflchen deeze de Turdus
muficus, of Zing-Lyfter der Autheuren , moet
zyn, die de gemeene of kleine Lyfter is. Voor
*t ovenge verfchilt de Kleur en Grootte zeer
geinig. Hy zou meer van Infekten dan van
Befiën leeven, maakende zyn Neft van of be-
ftrykende hetzelve met Kley en daar in zes
groenagtig blaauwe Eijeren leggende, die mee
zwarte flippen zyn getekend. Zyn lieflyk Ge-
zang, in 't Voorjaar, wanneer hy in de top-
pen der Boomen als de Nagtegaal zit te kwee.
len , zou hem van de anderen onderfcheiden.
pebruik. Van ouds zyn de Lyfters reeds zeer gewild
geweefl: onder de Romeinen , die 'er opvoed-
den , meftten en duur betaalden , gelyk van
Varro en Plutarchus gemeld wordt. Vol-
gens Hor atius is de lekkerheid derzei ven on-
yerheterlyk. Martxaus gaf 'er den eerften
Rang aan, onder de Vogelen, gelyk aan den
Haas onder het viervoetig Wildbraad. Van
fommigen wordt deeze voor den belten gehou-
den, van anderen de eerftgemelde , of ook het
Koperwiekje , dat kleiner is. Zy moeten jong en
vet of wel gevoed zyn , en in de Koude gevan-
gen, om die uitneemendheid te hebben van Smaak,
welke hun tot Verfterking van de Maag, in-
zonderheid by de genen, die van een zwaare

Kranfe.

DE LYSTERS. 487

Krankheid opgekomen zyn , aanbeveelt. Het n.
Vleefch egcer , van fommigen , is wat bitter , Afdeel*
't welk miflchien aan het Voedzel , dat zy ge- jfooni-
bruiken , zal toe te fchry ven zyn, stuk.

(5) Lyfter die grys is , van onderen Yzer- CaJ0'ruf
graauvo , met een witte Streep aan de zyden Bengaal*
van den Kop , de Staart aan 't end rond uit- fche'
hopende.

Van Edwards wordt deeze, dien Brisson
Merle de Bengale noemt , bruine Bengaalfche
Lyfter , die niet gevlakt is , geheeten. De
Bengalers noemen hem Banjabbow. Men vindt
hem ook in China, 't Schynt dat hy mede on-
der de Zing-Lyfters behoore.

(6) Lyfter die Tzergraauw is 9 van onderen vi.

bleeker en gevlakt , de Slagpennen van de k^jg* • e

zelfde Kleur , de Staart aan '* end rond. Lyfter van

Karolina,

RofiTe , roodagtige of Voskleurige Lyfter wordt
deeze van Catesby geheeten: Brisson noemt
hem Grive de Caroline, en de Engelfchen, in
Virginie, geeven 'er den naam van Franfchen

Spot-
te) Turdus grifeus , fubtus ferrugineus , linea alba ad
latera Capiris, Cauda rotundara. Chin. La*crjlr.n.. Tyr*
dus fufcus Benghalenfis non macularus. Er>w. ^Av. 184»
T. 184, Banjahbove Benghala. ALb. ^Av. III. p, 18. T.
19.

(<5) Turdus ferrugineus fubtus dilutior, maculatus , Re-
migibus unicoloribus , Cauda rorundata. Syft, Nat. X?
Turdus rufus. Catesb. Cir« I. p. 28. T. 2?.

h Deïl. V. Stuk, H h 4

Ag$ B E S C fl R Y V ï lü G VAN

jj# Spotvogel aan. Hy is niet grooter dan de klef-
Afdeel, ne Lyfter, van boven ros , van onderen vuil-

^$jvk.' De Heer Bris?on befchryft , onder den naam
van Manvis de la Caroline , een Vogel , dien. de
Engelfchen klein Lyftettje en de Brafiliaanen
Tamatia noemen. Dezelve onthoudt zig in
Amerika en leeft van Befiën als de Europifchen.
Hy is niet lyviger dan een Leeurik, meeft ros-
agtig bruin , doch heeft de Bek en Pooten
bruin-grys.

VII, (?) Lyfter die donker Afchgraauw k9 van on*

§PQtvo£el vlak op de Wieken*

Deezen noemen fommigen de Indiaanfche Klap-
per , zeggende dat hy niet ongelyk aan den Gaay
fiiaar wat kleiner is. De Inwooners van Virginie
heeten hem graauwe. Spotvogel , en de Engelfchen,
in 't algemeen, Spotvogel, of ook Amerikaan-
fche Zing-Lyfter. Hy is van grootte byna als
een Merel , doch langer van Lyf. Allerley Vo-
gelen worden door hem , met zyn Gezang of
Fluiten, rtage-aapt. Hy leeft van Kerfen, Ha-
gedoorn- en Kornoelje-Befiën , en eet ook Tn-
fekten. Men vindt hem in Virginie, Karolina

en

(y) Turdus qbfcure dnereus, fubtus pallide cinereus,
anacula alarum albida, Syft. Nat. X. Turdus minor ccr-
riileo albus immaculatus. Sloan. jam. II. p. 30Ö T.
25-6, £ 3. Catesb. Car. I. p. 27. T. 27. Raj. *Ay<x%<;>
j>. 31. Mocking-bird. Kalm. Uin. II. p. 335-.

DE L Y S T £ R $•

489

en Jamaika. Brisson noemt deezen le grand JL

Moqusrf dat is de groote Spotter. Afdeed

LIX»

(8) Lyjler met een bruine Rug , de Borjl en Hoofd-

zydelingfe Staartpennen witagtig, de Wiekm vm"

met een witten Band. Orpheus.

Kleine

Dit is een andere Spotvogel, kleiner dan desPolvo&e1,
voorgaande; dien Brisson le Moqueur noemt,
en de Mexikaanen Cencontlatolli , dat is Vogel
van vierhonderd Taaien : weshalven 'er , met
regt , de naam van Avis polyglotta aan gegeven
wordt. Van de Engelfchen wordt hy ook Nag-
tegaal getyteld , en de bynaam van Orpheus >
dien Linn^us 'er aan geeft, ziet zekerlyk op
zyn aardig Geluid , waar in hy met den voor?
gaanden overeenkomt,,

(9) Lyjler die blaauwagtig is, met een zwarte *f'us

KeeL Afc hgraau?

we.

De Heer Brisson noemt deezen Afcbgraauwe
Amerikaanfcbe Merel, en de Engelfchen geeven
'er den naam van Roodpoot aan , doch de Amerï-
kaanen heeten hem TUIL Hy is van grootte
als het Koperwiekje of de kleine Europifche
Lyfter. Omtrent de Kleur valt eenig verfchil,
en de Keel was in die, welken Brisson van 't

Ei-

(8) Turdus Doifo fufco , Pe<£rore Re&ricibufque late-
ralibus albidis, Alis fafcü alba ÏjROwn. Jam. 469. Tur-
dus cinereus minor. Edw, ^Av. 78. T. 78.

'9) Turdus ccerulefcens, Gula arra. syft. Nat. X. Vif-
civorus plumbeus. Catesb Car. I. p, 30, T, 30.

X, Deku V< Stvk% II h 5

490 B E S C H R Y V 1 N C VAN

I[. Eiland St. Domingo kreeg , wit met zwarte

Afdeel. Vlakken. Men vindtze op de Eilanden Andros

LIX. en Hathera, zegt hy, menigvuldig,
Hoofd-

STUK' (10) Lyjler met den Kop en Hals blaauwagtig,

Cr '^itHs. den Buik geel- , de Rug groenagtig , de Staart-

Gekuifde m Slagpennen ros; den Kop gekuifd.
Yliegenvan-

ger' Deeze , die de grootte ongevaar van eenen

Kuif-Leeurik heeft , wordt van Catesby gekuif-
de Vliegenvanger met een geelen Buik geheeten,
en Brisson heeft hem in zyn Geflagt van Vlie-
genvangers (Mufcicapoz) geplaatft. Die Vogelen
worden door hem van de Lyfters onderfcheiden,
doordien de Bek aan den wortel platagtig en
byna driehoekig is. Hy heeft 'er byna veertig
Verfcheidenheden van , meeftal uitheemfchen ,
waar van fommigen naaft tot de Klaauwieren
van LiNNiEUs fchynen te behooren. Een der
zonderlingften , komt my voor , de zwarte ge*
kuifde van Madagaskar te zyn ; weshalve wy
daar van de Afbeelding geeven.
Ewarte van Deeze, die van de Ingezetenen des Eilands
Madagas- j)rong0 geheten wordt , heeft bykans de grootte
pi XLVlll.van een Merel : de Kleur is van boven groenagtig
* zwart , die der Slag- en Staartpennen zwart ,
met de buitenfte randen groenagtig. Op't Voor-
hoofd, boven den Wortel van de Bovenkaak,

heeft

(10) Turdus Capite Colloquecoerulefcente, Ahdomine
flavefcente, Dorfo virefcente , Rectricibus Remigibusque
Tufis , Capite criftato. Syft. Nat* X. Mufcicapa criftara,
Ventre luteo. Catesjj. Can I. p. 5*2. T. 52.

DE LYSTERS. 491

heeft hy zeer fmalle , lange , regtopftaande jjm
Veeren, waar van fommigen byna twee Duim Afdeel.

lans: zyn 5 maakende een zeer fierlvk Kuifje. De riLIX?
« - 1 r> t " n Hoofd*

Staart is aardig gevorkt. De Bek en Pooten zyn stuk,

zwart.

Dat zelfde Eiland levert Vliegenvangers uit,
die niet minder zonderling van Geftalte zyn.
Behalve een, die byna geheel Afchgraauw is,
van dergelyke grootte, heeft men 'er die veel
kleiner zyn , gekuifd 5 en met ongemeen lange
Staarten : hoedanigen men ook aan de Kaap
vindt, die ongemeen fraay zyn. Deeze fchy-
nen eer te behooren tot de Vinken of Kwik-
daarten van Linn/eus.

(11) Lyjler die bleek Vermiljoen-rood is9 met XI.
den Kop 9 Wieken en Staart, zwart, het r0°os^Mc-
Agterboofd gekuifd. rel*

Onder den naam van Rooskleurige Merel of
Zee-Spreeuw , flaat deeze by de Autheuren te
boek. Klein noemt hem Rooskleurige Lyfter
met den Kop blaauwagtig zwart en een Lok
agterwaards gekamd, de Wieken en de Staart
zwart. De Vogel kan de agterfte Veeren van
zyn Kop als een Kuif opzetten , zegt Brisson.
De Pooten zyn Oranje -kleur. Hy heeft om-
trent

(n)Turdw fubincarnatus , Capite AlisCaudnque nigriy^
Occipite criftato. Syft. Nat, X. Merula Rofea. Aldr.
Orn. 1. 16. c. 15*. WiLL. Orn, 145, Raj. 67. Edw,

^Av. 20. T 2C. Turdus rofeus , Capite ex nigro cccru-
leo & Cirrho retro compto » Alis , & Cauda nigris.
Klein. sAv. 71.

LUES!,. V. Stvk,

492 Beschrtvino van

jj trent de grootte van een Spreeuw en onthoudc
Afdeel, zig in Switzerland en Italië , ja zelfs in Lapland,

LïX. zo LiKNiEüs meldt.
Hoofd-
stuk. Lyfler 9 die zwart is > met den Bek en
Oogleden Goudgeel.

XTI,
JvUre!.

Deeze is 't3 die van de Schryvers, in 't al-
gemeen , Merula genoemd wordt , en wel Mem-
la vulgaris of gemeene Merel ; van de Franfchen
Merle noir, dat is zwarte Merel; van de Engel-
fchen Black-Bird of Black-Oufle ; van de Italiaa-
rien Merlo en Merlo negro; van de Duitfchers
Amfel of Scbwartz - Amfel , van de Sweeden
KohUtrajl , van de Polakken Kos, en van ons
Nederlanders Merel.

De naam van deezen Vogel is , zo men wil ,
daar van afkomftig , dat hy alleen vliegt , niet
by fchoolen. Het Mannetje maakt , by Zo*
nier-Avonden 9 tot aan middernagt zyn gekryfch,
dat niet onaangenaam is , wanneer men het
hoort in een Bofch daar een weerklank plaats
heeft, of in eene Valey. Men houdtze fom-
tyds in een Kouw, en dan kan menze weerga-
loos leeren fluiten. Het Wyfje, dat zeer veel
in Kleur verfchilt, legt t'eener broed vier o£
vyf blaauwagtige Eijeren , die bruin geftippeld

of

(ï2) Turdus at er , Roftro Palpebrisque fulvïi. Fattn.
Snee. 180. Merula. Bell. ^A-p. 30. b. Gesn. *Av 6o$,
Aldr. Om. 1. 16. c* 6. Wn.L. 140. T. 37. Raj. ^y.
65-. n. 1. Alb. >A>. 35. T. 37, Frisch, *Ay. 27. £
%% Qlin. sAy* 29.

DÈ LySTERS. 493

bf gevlakt zyn. Zy maaken hun Neft zeer koü- IL
ftig , gemeenlyk in de Haagdoorn , ongevaar AirDE^*
een Mans langte van den Grond. Uitwendig j^ooF^-i
beftaat hetzelve uit Boomtakjes , Worteltjes stuk;
cn Mos, te zamen gevoegd met Kley: doch
zy leggen hunne Eijeren niet op de bloote Kley,
gelyk de Lyfters , maar bekleeden het Neft met
een Voering van Hooy, Stroop Haair of an-
dere zagte Stoffen. Het Mannetje verpooft,
van tyd tot tyd , het Wyfje in het broeden:
ook brengt hy 'c zelve eeten , en houdt de
wagt omftreeks het Neft. Digte Boflchagiën
worden van hun bemind. Zy eeten Veelerley
Befiën , gelyk de Lyfters , en worden onder
dezelven niet [alleen, maar op gelyke manier,
met Strikken , Lymftokjes , of met Netten , ge.
vangen en eveneens gebruikt. Ook blyven sty,
met dezelven , dikwils den Winter over.

Zeker Lief hebber , inVrankryk, hadt, wei-
nige Jaaren geleeden, hetpleifier, om de Huis-
houding deezer Vogelen naauwkeurig na te
gaan. Ten dien einde werdt door hem een
paar Meerlen geplaatft in een Vlugt , in welker
midden een Pieramied van Taxis was. Zy lei-
den eerft Mos tot den grondflag van hun Neft,
vervolgens fpreidden zy daar op Stof uit, waar
mede zy hunne Keel gevuld hadden, en,zig de
Póoten hebbende nat gemaakt , maakten zy
daar een Koek van , en dus gingen zy voort,
laag op laag. Het Wyfje broedde haare Ei-
jeren, wordende middelerwyl wel gevoed door

l* Deel. V. Stuk. het

494 B E S C H R Y V I fï C VAN

IK het Mannetje. Wanneer de Jongen uitgekd.
Afdeel. men waren, gaven de Ouden hun Aardwormen*
LIX- die zy in Hukken gebeten hadden ; ontvangende
stuk." zorgvuldig den Drek, welken ieder Jong loosde,
na dat het Eeten gekreegen had , en deeze Drek
ftrekte gedeeltelyk tot Voedzel voor de Ouden.
Dus broedden zy viermaal in 't Jaar, maar, 't
gene zeldzaam is , de twee laatfte Broedzels
werden door hun vernield. Onze VVaarneemer
zag het Mannetje de Jongen , den een na den
anderen, dooden, en die aan het Wyfje gee-
ven ; waar uit hy meent te kunnen befluiten ,
dat dit de reden zy , waarom de Merels 9 die
van natuure zo vrugtbaar zyn , egter in lang zo
menigvuldig niet gevonden worden als de Ly±
fiers en Leeurikken.

De Merels zyn ruim zo groot als een Spreeüw.
De Kleur van 't Mannetje is geheel zwart , met
een geelen Bek : doch de Jongen hebben , in 't
eerfte Jaar , den Bek bruin. Het Wyfje is ge-
heelenal bruin , doch rosagtig aan dë Borlt , met
een bonte Keel , en een zwartagtigen Bek. Men
vindt ook Merels niet een witten Kop, en die
bont over 't geheele Lyf , als ook die t'eenemaal
wit zyn. Deeze laatden hebben fomtyds den
Bek rood en de Pooten geel.
Èere-Merel. De Berg* Merel , daar de Heer Brjsson de Af-
PLXLVlU.beeldine van geeft uit het Kabinet van Reau-
mur , is een fierlyke Vogel. Hy heeft de grootte
nagenoeg van den gewoonen en de Kleur is
zwartagtig bruin, maar de Vederen zyn grys ge-
rand:

DE L Y S T E R S#

495

rand: ook heeft hy een rosagtige Streep dwars rr
over de Borft. De Staartpennen zyn zwartagtig, Afdeel.
gelyk ook de Bek , en de Pooten bruin* LIX.

HOOFD-

(13) Lyfter die zwartagtig is, met een witte STÜK-
Halskraag, den Bek geelagtig, rj^ph

De naam van deezen is , byna in alle Taaien , rd.
Ring-Merel. Men vindt hem in de Gebergten *
zo wel van Lapland , Engeland en Duitfchland*
als in de Alpen en Pyreneên* Hy is wat groo-
ter dan de voorgaande, doch de Kleur verfchilc
niet veel, uitgenomen de witte dwars-ftreep op
de Borft, of onder aan de Keel, een Vinger
breed, halfmaansvvyze ; waarvan hy den naam
heeft, doch in het Wyfje is deeze Streep, op
vernaa, zo kenbaar nier.

(14) Lyfter die blaauw is , met de Slag- en XIV.
Staartpennen zwart , hebbende den Buik met Blaauw* "
Afchgraaawe ftreepjes gegolfd. Merci*

Van veelen wordt deeze de blaauwe Vogel *
en wel de Indiaanfche of enkel de Blaaawert ge-
heten. Het fchynt de Eenzaame Mofch der
Schryveren niet te zyn , om dat dezelve wel

blaauw

(13) Turdus nigricans, torquealbo, Roftroflavefcenré.
Faun. Suec>j%<;. Merula torquara. Gesn.w/4V 607.ALDR.
Om. 1. 16. c. 11. WiLL. Om. 143. T. 37. Raj. ^t. 6ft
n. 2. Alb. <stv. I. p. 37. T. 39. Frisch. *Av> 30. f. 1.2,

(14) Turdus coeruleus , Remigibus Redfcricibusque nigris,
Abdomine lineolis cinereis undulato* Syft. Nat. X. Paffer
folirarius. Will. Om. 191. R/\j. ^y. 66, Edw.w^ïmS,
T, 18, Olin. ^Ay. 14, A£ï. UpL 1750. p. 2lt

496 Bbscsikyving van

II. blaauw van onderen, doch van boven bruin is;
Afdeel. en ^eeze \n \ geheel blaauw. Ook is hy te groot

Hoofd om dien naam te voeren > als zYnde weinig
stuk. kleiner dan onze Merel. De Duitfchers noe-
men hem Blawvogei, de Engelfchen Clot-bird>
Smatcb en Stom - Check. Men vindt hem iri
Italië , op 't Eiland Kandia, en op veele andere
plaatfen.

XV. (15) Lyfter die grys is, mn onderen witagtig9
^'c"»*"** met bruine Maanswyze dwars -Jlreepjes > de
Riec-Lvftero Poolen blaauwagüg.

In 't Franfch is de gewoone naam van deezen
Roujjerolle of Roucherolle 9 't welk ten deele
van zyn Kleur , ten deele van zyn Gezang kan
afkomftig zyn. Immers de Kleur is, volgens
Brisson , van boven rosagtig bruin , en op
verfcheide plaatfen , in Vrankryk , voert hy
den naam van RoJJignol de Riviere , of Water-
Nagtegaal, gelyk de Italiaanen hem ook Wa-
ter-Mofch noemen en de Mexikaanen AcotoU
loquichitl. Hy klimt by het Riet op , gelyk
de Spechten langs de Boomen, zingende zon-
der ophouden , terwyl het Wyfje op den grond
te broeden zit. Zyn grootte is niet meer dan
die van een Leeurik*

06)

(15;) Turdus grifeus, fubtus albidus, lineolis transverfï»
lunatis fufcis , Pedibus ccerulefcentibus. f Turdus Muil»
ficus paluftris Dumetoruoï arwndbmm. Klei».

i) È L Y 5 T E R S. 497

{i6) Lyfter die zwartgroen is , van onderen
geelagtig , met witte Wenkbraauwen.

Lyfter met een geele Borjl wordt deeze van
Klein getyteld : Brisson noemt hem de groene
Merel van Karolina. Hy is , vólgens de be-
fchry ving van Catesby, niet veel grooter dan
een Leeurik : de Kleur van boven donker-groen,
van onderen geel, met een witte Streep boven
de Oogen , den Onderbuik vuil wit ; de Staart-
pennen bruin. Hy onthoudt zïg in Noord-A*
merika, aan de Oevers der groote Rivieren.

V*
Afdeel*

LIX.

JHOOFÖ-
STUKé

Xv L
Virtnié
Groenè
Merel.

LX. HOOFDSTUK.

Eefcbryving van 't Geflagt der Kernbytere^ *
waar onder de Kruisbek , Dikbek, Goudvink,
Kardinaal, Groenling , Senegali , en andere $
"zo Europifche als Indiaanfche Vogeltjes.

T\e Geflagtnaam Loxia, hier van Linn^üs
gebruikt , die aan den Kruisbek toebe-
hoort , is in 't Nederduitfch niet op de andere
Soorten van dit Geflagt toepaflelyk: weshalve
wy dien van Kernbyter , die aan den Cocco-
thraujles eigen is , hier gebruiken. Hy is daar
dat deeze Vogelen , met hunnen

dik-

van afkomftig ,

(t6) Turdus nigrovirens , fubtus lutefcens , Snperciliis
albis. Syfl. Nat. X. Oenanthe Americana, Pe&ore ltireo.
Catesb. Car. I. p. 50. T. 50.

Z. Deel, V. Stvk* Ü

Naam.

498 Beschrtvinc van

H# dikken fterken Bek , de harde Doppen vant

Afdeel, fommige Vrugten kraaken , tot hun Voedzel.

Hoof ^ kenmerken van ^ Geflagt zyn : een
stuk. Kegelagtig bultige Bek , het Voorhoofd omtrent

Kcnmcr. kaal : de Neusgaten in 't grondftuk van den
ken* Bek; de Tong niet ingefneeden. Brisson heeft
in zyn Negende Rang van Vogelen , welker al-
gemeene Kenmerk , onder anderen ^ is, de Bek
als een dikke Kegel; drie Afdeelingen gemaakt:
de eerfte van zodanigen , wier beide Kakebce-
nen regt zyn; de tweede van zodanigen, wiet
Bovenkaak krom is aan de punt; de derde van de
genen , welker beide Kaaken haakig zyn en elkan-
der kruifen. In de eerfte Afdeeling zyn de vyf
Geflagten, van Tangara, Putter, Mofch , Kern-
byter en Geelgörs geplaatft; in de tweede de
twee Geflagten , van Coliou en Bouvreuil ; in de
derde alleen dat van den Kruisbek* Zeven vaö
deeze agt Geflagten loopen door dit en de twee
volgende van LïnNjeus heen.

Soorten. Van de twee-en-dertig Soorten van Loxia's 9
welke onze Autheur heeft, is de eerfte de Kruis-
bek van Brisson; de tweede en derde, bene*
vens nog zes anderen , behooren tot deszelfs
Kernbyters; agt anderen tot de Mojfcben, enz.

I. (i) Kembyter met een Scbaarswyzen Bek.

Curvirfiftrd. Dee-
Kruisbek. ^ toxia Roftro forficato. Faun. Suec.iyj. Syfl.Nat'
X. Gen. 96. Loxia. Gesn. 5-92. Aldr. Om. 1. 12.
c. 47. Charl. Onom. 68. T. 68 WiLL. Orn. 181.
Raj. ^Cy. 86. Alb. >Ay. I. p. 58. T. 61. FRiscHt /£r
II. T. ii. f. 3. 4*

DE KeRNSYTERS. 499

Deeze is de Loxia of Loxias der Ouden en ^
Hedendaagfchen , of Ctirvirqftra , dac Krombek Afdeel»
betekent , doch eigentlyker kan men hem LX«
Kruisbek heeten , gelyk ook de Duitfehers, stuk/
Engellchen enFranfchen doen. Hy is gemeen in fëmhfofk
veele deeien van Duicfchland , en onthoudt zig,
door geheel Europa , in de Denne-Eoffchen ,
leevende van de Pitten, die hy op een zonder-
linge manier uit de gefchubde Vrugten weet te
haaien. Deeze Vrugten, naamelyk, eerft van
den Boom afgerukt , en in menigte op den
Grond hebbende doen vallen , vat hyze een
voor een, en houdtze met de Pooten als een
Pappegaay of Inkhoorn vafl ; vervolgens breekt
hy metzynBek, die als daar toe gefabriceerd
fchynt te zyn , de Schubben om de Pitten daar
üit te kunnen krygen ; hoewel hy öok Hennip-
zaad en Gene ver- Befiën eeten kan. Een won*
derbaare fterkte van zulk een kleinen Vogel*
die Houten (lokjes, van een Vinger dik, mee
weinig moeite en in zeer korten tyd weet af te
breeken. De Bovenkaak is in hem beweeg*
lyk.

De Engelfchen beweeren, dat dit de eenig-
fte Vogel zou zyn, met een gekruiften Bek;
doch men vindt, onder de Leeurikken enande»
ren , ook fomtyds met dergelyke Bekken ; hoe*
wel die , waarfchynlyk , wanfehapen zyn (*).

la

(*) Zie het III. Deel. der Uhgezogt* FutkmdtU
hhdz. 479,

L Dkii<* V, Stuk. Ii %

yoo Beschryving van

II. In grootte en geftalte zweemt hy eenigerrrréate!
Afdeel naar een Vink , en daarom hebben fommigea
tjLX' hem Kruisvink geheten. Hy is zeer verfchü-

IlOOFD-

stuk. lende van Kleur, fomwylen graauwagtig , ge-
%j»isbek. lyk de Vrugt der Denneboomen , van onderen
bleekrood, geel of wit, en daar op zal 't waar.
fchynlyk zien , dat hy driemaal 's jaars van
Kleur verandert , gelyk de Heer Klein zegt.
Op de Pyreneefche Bergen is 'er een gevonden ,
die rosagtig zwart was over 't Lyf, met een
hoogrooden Kop. Hy komt in de Herfft fom-
tyds in Engeland , doch overwintert 'er , noch
broedt 'er niet. De Engelfchen noemen hem
Sheld- Apple , dewyl hy met één of twee flagen
een Appel door midden fpïyt om te aazen op
het Zaad.

IT. (2) Kerhbyter met een enkele witte Streep op de
Coccothraum Wieken , de Staartpennen aan de dunne kant
Dikbek. mn den wortel wit.

Dit is de Coccothraujles van byna alle Vogel -
befchryvers, en de Heer Brisson, die 'er twin-
tig Verfcheidenheden van heeft, geeft 'er ook
deezen Geflagtnaam aan. De Franfchen noemen

hem Gros-Bec, de Engelfchen Gros-Beak, dat is

Dikr

(2) Loxia Iinel Alarum ilmplici albA , Re&ricibm
latere tefiuiore bafeos albis. Nat. X. Coccoihrau-
fles. Gesn. „4v. 276. Aldr. Orn. J. 16. c. 20. JonsT.

T. 37. Charlet. Onom. 84. T. 8f. Olin. ^Ay,
37. Rat. v. 85-. Alb. Orn, I. p. 54. T. <;6. Edw.
Sa*. 188. T. 188, It. ëcan. 332» n, x, Frisch. ^At, I«
T. * f. 2. 3.

DE KER-NBYTERS»

50I

Dikbek, en die naam kan tot een genoegzaam jj#
Kenmerk verltrekken , zo Ray oordeelt ; aan- Afdeeu
gezien de Bek , aan den wortel , bykans de LX.
breedte van den Kop heeft. stuk/
Deezc Vogel onthoudt zig in de Zuidelyke mkbth
deelen van Europa en is in Engeland niet ge-
meen , alwaar hy tegen den Winter komt en in
't Voorjaar wederom vertrekt, Hy fchynt veel
te houden van de Pitten der Keffen , die hy
zelfs op verfcheide plaatfen zaait, en daarom
noemen de Duitfchers hem Kirfch-Fink , Kir*
fcben Scbneller en Steinbeijfer , doch de Switzers
Klepper. Zyn kleur is, van boven, Kaftanie- \
bruin, van onderen bruinrood met een witten
Buik, een witte Vlak op de Wieken en aan de
Staart ; de Oogkringen en Keel zwart. Hec
Wyfje heeft de Borft veel bleeker , en ver-
fchilt nog, in veele andere opzigten , van
't Mannetje.

Dergelyke Dikbekken vindt men ook in de
andere Wereldsdeelen. De Heer Brisson geeft
de Afbeelding van een Kaapfchcn bruinen en
geelen, van een der Molukkes, een der Phi-
lippynfche Eilanden, een van Bourbon en twee
van Java, waar van de één gevlakt is, als ook
van een Chineefchen , een van Cayenne , een
van Louifiana , en van een Kanadafchdi.
Voorts befchryft hy verfcheide anderen uit A-
rcerika , Afrika en Indie. Van deeze behco*
ren femmigen tot de vclgci)de Scortcn vsn

LlNNiEUS.

1. pïm.. v, stvk, li 3

502 , BESCHP. TVINö V A Ü

TL (3) Kernbyter met een dubbelde witte Jlreep op
Afdeel. de Wieken , de Staartpennen geheelenal

LX. zwartagtig.
Hoofd-
stuk, jtj^ js je Xanadafche, waar van ik zo even
Btildèttor.fP1'^* en waar van het Mannetje hier is afge-
Kanada. beeld, hebbende de Rug bruin, grys en vuil

iche.

Pi.XLVlii.Roazekleur gemengeld, den Buik grys. Het
*«• 7- Wyfje is bruin -grys, van onderen bleeker dan
van boven* In beiden zyn de Slag- en Staart-
pennen bruin, mee witte, gryze of Roozekleu-
rige randen.

Deeze Vogel onthoudt zig in de Pynboom-
boflehen der hoogde deelen van Sweeden en
van Kanada, leevende van Pyn-appelen,en der-
xelver Pitten zaaijende. Des Winters vertrekt;
hy naar de Zuidelyke deelen van Sweeden,
gaande in 't end van Oktober Upfal voorby.
Jong zynde is hy rood, oud zynde geel, en
maakt by nagt een zeer fterk geluid. Van de
Sweeden wordt hy Swensk-Papegoja 9 Tallbit
en Paris-Fogel genoemd , wegens zyne fraaiheid*

iv. (4) Kernbyter met de Leden zwart, de Staart*
C^iidv^k' vederen en agterjle Slagpennen wit.

De

(3) Loxia linel Alarum duplici alba , Re&ricibus to-
ris nigricantibus. Faun. Svec. 176. Rubicilla maxima Ca-
nadenfis. Euw. *A$k 123. T. 123 , 124.

(4) Loxia Artubus nigris , te&ricibus Caudae Remi-
gumque pofticarum albis. Faun. Suec 178. Rubicilla £
Pyrrhula, Gesn ^t. 733. ALdr. Orn. Libr. 17. c ^r,
Jonst. T. 43. WlLL. Orn. 130. T. 43. RaJ.
^4y. 86. Alb. ^L*. I. t. 59. 6*Q. Frïsch. T. U*

f. x, 2 Oun. *Ay. 4Q.

EE KERNBYTER3. 503

De algemeene naam van deezen is Rubicüla H.

of Pyrrbula , en onder deezen naam heefc de Afdeeu

LX

Heer Brisson 'er een byzonder Geflagt van ge- ^oofd-
maakt, waar in negen Soorten van hem opgc stuk.
tekend worden. De Franfchen noemen hem^*^1"»*-
Bouvreaü, Pivoine, Groulard of Siffleur, dat is
Fluiter , van wegen zyn bekende eigenfchap :
want het is de Vogel, dien wy in 't Neerdukfch
Goudvink noemen. De Engelfchen geeven 'er
deu naam van BuU-Fincb 9 de Duitfchers dien
van Thumbherr , dat is Domheer, en dien van
Dompaap aan. Hy wordt van hun ook Blut-
finch , Rottfogel ,. Gatfinch , en omtrent Frank-
fort Pfaefflin, dat is Paapje, geheten, hoewei
wy andere Paapjes hebben ; die onder de Kwik-
ftaarten zyn t' huis gebragt.

De Kleur en geüalte is genoegzaam bekend. HamWg*
Alleen zal ik aanmerken, dat 'er niet alleen fche*
een zwarte, maar ook een witte Goudvink ge-
vonden wordt, en een geelagtige, welken Al-
bin afbeeldt onder den naam van Hamburgfcben
Boomkndper 3 om dat dezelve by Hamburg huis-
houdt en daar langs de Boomen opklimt als de
Meefen. Deeze is een weinig grooter dan de
gewoone Goudvinken.

(5) Kembyter die rood is, met bet Aangezigt v,

*w ^ Kardinaal,

De

(^) Loxia rubra , facie nigrS. Chht. Lagerftr. 13. Car-
dinalis. Will- Orn% itf. T. 44. f. % Coccothrauftei
Capenfis ruber , Roftrw hiarue. Pit. Gaz* 1$. T. *6. f-

l. Pss&. V. Stvk, li 4 *,

504 BESCKR YV ING VAN

II. De roode Kleur heeft aan deezen den naam
Afdeel. ^QQn geeven van Kardinaal. Brisson noemt hem
Hoofd ^e ^irSinifclje Dikbek9 gemeenlyk de gekuifde
stuk. Kardinaal getyteld, Sommigen noemen hem
ftardinaal. de Kaapfche , hoewel hy gezegd wordt in Noord.

Amerika te huisveften , anderen de Indiaanfche ;
Seba de roode gekuifde Pappegaay; Charle-
ton~ de Virginifche Nagtegaal : zeggende , dat
deeze van de Liefhebbers in Kouwtjes gehou.
den wordt , zo wegens de fchoonheid van zyne
Kleur , als de bevalligheid van zyn Gezang,
De grootte is als die van den Kruisbek. Hy is
niet gekuifd, maar zet, wanneer hy verfchrikt,
de Veeren van het Achterhoofd overend als een
Kuif.

Vi. (6) Kernbyter die zwart is 9 hebbende den Kop
Bommen en geei jj00gro0£i % Borft , Buik en rani

Domini- der Slagpennen <wit.
kaao.

Deeze behoort onder de Moflchen van Bris-
son , die hem de Kardinaal Dominïkaan noemt ,
gelyk Edwards, van wien hy wordt afgebeeld.

Men

7. Coccothrauftes rubra. Catesb Car. I. p T. 38.
Frisch Om. I T. 4. f. 1. Coccothrauftes Indics crifta-
ta Alb. Om. I. p. T. 57. & ÏII T. 61. Aldr, Om*
1. ïó. c. 21. Raj.^£?,8?. Plittacus criftatus ruber. Seb.
Muf. 1. p. 9<5. T. 60. f. 4.

(6) Loxia nigra , Capite Gulaquc Coccinels , Pedore
Abdoinine Remigimicjue maraine albis. Chin. Lagerfir.
14 Rubicilla Americana, Will. 0r». 180 Raj. ^Lv.
%6 Cardinalis Dominicanus Edw. *Av. zij. T, 127.
Guiralivicq Marcgr. Eraf. 2iu

de Kern BYT £ R s. 505

Men vindt hem in Brafil , alwaar hy Tije Guacu n.
Paroura geheten wordt. De grootte is ongevaar Afdeel.
als die van een Vink, tJLX-

(7) Kerribyter die witagtig is> met het Voor- *
hoofd gekuifd, de Stuit en Poolen rood, de Crifrata.
rniddelfle Staartpennsn uitermaate lang. pi^XUX,

Van deezen , die in Afrika huisveft , is dc
Befchryving en Afbeelding ontleend uit de
meergemelde Verzameling van keurlykc Teke-
ningen van Afrikaanfche Dieren , behoorende
den Heere J. Bürmannus , Profefjor Botdnices
te Amderchm. Her is een der grootfte Voge-
len van dit Geflagt. Op den Kop , even bo-
ven den wortel van de Bovenkaak , heeft dee-
ze Vogel een taamelyk groote Kuif, die in \
Wyfjc wit is, doch roocl in 't Mannetje, dat
ook de Borft rood heeft, De Staartpennen
zyn Afchgraauw en de twee middelden derzel-
veïi eens zo lang als de anderen. Volgens de
Aftekening is hy van onderen, aan de Stuit,
geelagtig: doch men vindt 'er pok van andere
Kleuren.

(8) Kernbyter die rood is, met zwarte Fier- VIII.

Mexicana,

ken. Mexikaan-

BR IS- fche 100de,

(7) Loxia albfdana > Fronre criftara , Uropysio Pedi-

busque rubris , Re£tricibus intennediis longifiimis
Nat. X,

f8) Loxia rubra» A!i> ni^ris. Syft. Nat X. A«is Mexi-
cana ruDra Palier is fpecies Siv. Muf I. p. xqi, T. 05,
f. ?.

1. Df.el, V. Stuk. Ti 5

jo5 Beschrvving van

Brisson noemt deezen de Mexikaanfcbe Dik-
bek en plaatfl: hem onder zyne Kcrnbycers. Seba
hadt hem als een Soort van Mofch aangemerkt
en afgebeeld. Hy is een weinig grooter dan
de gewoone Kernbyter. Men vindt hem in
Zuid- Amerika.

IX. (9) Kernbyter die Afchgraauw is , met den
fhlu*0™* Kop Purperagtig rood, de Borfi wit gevlakt.

Roodkop.

Edwards heeft deezen Paradys-Mofch gety>
teld , en Brisson , by wien hy de negen-en*
zettigfte of laatfte op één na is der Moffchen,
noemt hem den Kardinaal van Angola. Hy heefc
byna de grootte van den gewoonen Mofch. De
Bek en Pooten zyn witagtig of Vleefchkleur.
Zyn woonplaats is in Afrika.

X. (10) Kernbyter die geel is , met een groenagtige
Grciagtbê ^u*> m ^m ^ Goudgeel.

Deezen vindt men in Afie : hy heefc de groot*
te van een Kanary-VogeL

XI. (n) Kernbyter die bruinis, met de zy den van

Oryzivoré. £m g0p wit m dm gek r0Qd

Ryft vogel. r

Men

(p) Loxia clnerafcens, Capife purpurafcente , Pe£tore
nigro albo, maculato, Syfl. Nat X. Pafler Paradifaeus,
Capire ruhro , Pectore nigro albo maculato. Edw. ^Ay*
z8a T. 18c.

(10) Loxia £ava,Dorfo virefcente, Capite Mvo^Chi*.
lazerf.r 17.

(u) Loxia fufca , Temporibus albis , Roftro rubro.

Chin%

11.

Afdekl

LX.
Hoofd-
stuk.

DE KERNBYTERS. 507

Men noemt deezen gemeenlyk Ryftvogel, n#
om dat hy zig,in Afia , onthoudt in de Ryftvel- Afdeel,

den. Ik heb een dergelyken hier ter Stede, kXi

Hoofd-

by eenen Liefhebber van vreemde Vogeltjes, stuk»'
levendig gezien. Brisson noemt hem den Afch-
graanwen Dikbek van China , dien de Chi-
neezen Padda heeten. De Kop en Keel zyn
zwart , de Borft Roozekleur. Men vindt hem
op Java.

(12) Kernbyter die zwart is 9 met de bajlaard- XII
Vlerk wit 9 den Bek Rooze-klenr. Zwane'

Van deezen maakt de Heer Brisson eene Ver-
fcheidenheid van zyne Pyrrhula , onder den
naam van Bouvreuil noir , of zwarten Goudvink ,
gelyk de Engelfchen hem ook noemen. Hy
komt in grootte nagenoeg met den Goudvink
overeen. Men vindt hem in Indie,en 'tlchynt
dat zyn Voedzel die kleine foort van Koorn
zy , Panicum genaamd , welke men onder de
Negers veel zaait. Linn&us twyffelt of dit ook
het Wyfje van den Ryftvogel zy , doch vol-
gens Brisson heeft die een ander Wyfje.

(13)

Chtn. La^crftr. 16. Loxia Remigibus Re&ricibusque
nigris. Muf. *Ad. Fr. I. p, 18. Fringilla Capire & Gula
nigra, Tcmporibus albis. Osb. Iter. 103. Oryzivora Edw.
^v. 41. T. 41, 42. Paflcr Indicus. Aldr. Om. 1. 1
o 24.

(12) Loxia nigra , Ala fpurid alba , Roftro incnrnato
Syft. Nat. X. Fringilla nigra» Alb» ^4y, lil p. $j4 T*
é9.

1» Dsfl* V»Stuk.

5o8 Brschryving van

H (13) Ksrnbyter die Tzergraauw is 9 de Buik
Afdeel. zwart met witte Vlakjes gefprenkeld.
LX.

Hoofd . Cbineefcb Mofchje worde deeze van EdwaröS
fiTÜK# en anderen geheten. Hy is veel kleiner dan
Funaïfata een Mofch. Brisson noemt hem de Javaan-
GeftippcUf^e Dikbek of Kernbyter, om dat 'er zodanig
eene , in het Land omftreeks Batavia gevan-
gen zynde , door den Heer Godeheü was
overgebragt in 't Kabinet van Reaumur.

Xiv. (14) Kernbyter die Goudgeel is, met de zyden

Goudgelic mn ^m W^ 9 ^ ^taart en B°rfl zwart*

Deeze, die in Indie woont, bevindt zig in
het Kabinet van den Koning van Sweeden. Het
Lyf heeft de grootte van een Kwikftaart.

XV. O 5) Kernbyter die grys is, van onderen wity

grint*
ris.
Roodbek.

Sangmnt- mt dm ^eken booten Bloedrood

toffris

Deeze wordt gevonden in de Verzameling
van Chineefche Vogelen , die door den Sweed-
fchen Heer Lagerstroom gemaakt was , zo
wel als verfcheide andere Kernbyters , de Kar-
dinaal , Dominikaan en RyftyogeU

(16)

(1$) Loxia ferruginea , Abdomine nigro albo-macula-
to. Syft, Kat. X, Pafler Indicus fufcus, Venrre ex albo,
aigro puu&aro. Edw. 40. T. 40.

(14) Loxia fulva , Temporibus albis , Cauda Pe&ore*
que atris, M»f. Fr. II.

(1?) Loxia grifea, fubtus alba, Roftro Pedibiisque Sad-
gsiineis, C/7/0, lagerjlr. 15;

I

DE KlRNEYTERS. 509

(16) Kernbyter die grys en bruin gewolkt is 3 1L
met den Bek> de Borji en de zyden van de7i^?DEELi
Kopy Scharlaken-rood. Hoofd-
stuk.

Van Edwards wordt deeze Waxbill of Bec xvf^
de Cire , dat is Zegel iak- Bek of rood-Bek gehe- ^flriid*
heten. Brisson noemt hem Senegali rayé ofp^xux.
geftreepte Senegali , en telt hem onder de Mos-**** 2»
fclien. Zulk een Vogeltje was ook van de
Kaap der Goede Hope in 't Kabinet van Reau*
mür gezonden door den Abt de la Caille.
Hy heeft nog een Senegali, die rood was, af-
gebeeld en befchreeven , zynde deeze Vogelt-
jes , dus , naar hunne af komft uit het Land aan
de Rivier van Senegal , genoemd. Men vindtze
ook op de Kanarifche Eilanden en in Amerika,
zegt LinNjEüs. De grootte is als die van een
Winterkoningje.

(17) Kernbyter die blaauw ïs, met de Slag- en XVIL
Staartpennen zwart. Hemdfch*

blaauwe*

Deeze wordt de blaauwe Amerikaanfche Dik-
bek of Kernbyter van Brisson getyteld. Hy
heeft de grootte nagenoeg van den Kruisbek of
Kruisvink , en wordt in Angola gevonden,

03)

(16) Loxla grifea fufco undulara , Roftro Temporibwi
Pe&oreque coccinris. Sjfl. Nat. X, WaX'bill. Edw.
179. T. 179.

(17) Loxia ccerulea, Remigibus Re&ricibusque nigri*.
Ct>in. La^erftr. x8. Coccothrauftes coeruleus, Edw. >Av9
125. T 127.

V Deel. V. Stuk,

5'IÖ BESCHRYVING van

TL (18) Kernbyter die zwart is 9 met een Jlreep
Afdeel. 0p ^ yoorhoofd en de zyden van den Kop
ULX- wit.

Hoofd- (

Deeze , die in Alle zig onthoudt , heeft de

XVIII

LtneoU grootte van een Mees: hy is, van boven, uit
Geftreepre, ^m 5]aauwen glimmend zwart, met een zwar-
ten bultigen Bek ; een witte ftreep van 't Voor*
hoofd naar den top loopende: de Slagpennen
en de Staart, die gevorkt is, zwart.

XIX. (19) Kernbyter die grys is, met bet Voorhoof df
Mex'cuna. de Keel. Stuiten IVenkbraauwen, geel.

c c firyze' By Edwards voert deeze den naam van Mexi-
kaanfche Vlafchvïnk met een geelen Kop:
Brisson noemt hem Mof ch van Mexico > en Klein
hadt hem geplaarit onder de Geelgorfen. De
grootte is als een Vink. Twee Afchgraauwe
banden loopen over de Vlerken. De Staart is
niet verdeeld.

XX. (20) Kernbyter die geelagtig groen is , niet

Gfocniiog c^e ^aêPennen mn den eerfien rang van
vooren geel, en de vier zydelingfe Staartpen*
nen geel aan den wortel.

Dee-

(18) Loxia nigra, linea frontali Temporibusque nigris,
3yft. Nat. X.

(19) Loxia grifea , Fronte Gula Uropygio Superciliia.
qwe iureis. Sy(l. N<it.X. Liaaria Mexicana, Capite flavo*
Edw» sAy* 44. T. 44,

(20) Loxia kflavicante • virens , Reraigibus pritnoribüs

DE KKRNBYTERS, 51 1

Deeze wordt, van fommigen , de groene Vink il

genoemd, en was te vooren, van Linnjeus* on- Afdeel*

der de Vinken geteld geweeft. Brisson plaatll ULX'

ö ° r Hoofd»

hem onder de Moflchen. Anderen noemen hem stuk.
Anthus, Florus; doch de Griekfche naam Cblo- Gteenling^
ris, dat is Groenling, in 't Franfch Ver 'dier , in
't Italiaanfch Verdorie, vindt men meeft gebrui*
kelyk. De Franfchen noemen hem ook Bruyan
of Brmnty de Engelfchen Greenfmck, de Duit-
fchers Greanfinch, Hirfcbfogel, Rappfogel , enz*
De Svveeden Swenska.

Het is een zeer bekend Europifch Vogeltje *
dat in de Haagen neftelt, leggende zes Eijert-
jes met bloedige Vlakjes befprenkeld. 't Schync
als een middelfoort te zyn tuiïchen de Kernby-
ters en Geelgorfen, doch heeft den Bek dik-
ker dan de laatftgemelden. De grootte is om-
trent als een Mofch. Het Mannetje verfchilt
merkelyk door zyne Kleuren van het Wyfje.

(2 1 ) Kemhyler die groenagtig is , met het Voor- XXI*

1 c , j rxr , \ n Btttyracea.

hoojd , de IV enkbr aanwen , Borfl en Buik Boterbsed*
geel , de Staart <wit getipt. Je'

Dit Indiaanfch Vogeltje noem ik, volgens den

La-

amice Juteis, Re&ricibus lareralibus quaruor bsü Iweis.
Syfh. Kat. X. Fringilla eadem. Faun. Suec. 202. Chloris»
Gesn. 25-9 Will. Orn. 129. Raj. ^Av. 85-. n. 4.
Alb. sAy. I. p. ?<5, T. j8. Frisch, ^Ay. I 8. f. 3. ^
Aldr. Om. 1. 18. c. 18.

(21) Loxia virefcens » Fronte Superciliis Pedore Ab»
dominequc flavii , Cauclss apice albo, Jyjt. N*$. X.

512 Béschry VINO V h K

II. Latynfchen bynaam , Boterbesjlje 9 hoedanig hét *

Afdeel. naar Zyne Kleur, genoemd zal zyn. Het heeft

LX. ^ aroocce en geftalte van een Sysje: het is
Hoofd* t . . , ,

stuk. groen , met bruin gevlakt , van onderen geheel

geel ; hebbende de Staart gevorkt en zwartagtig

met een witte tip.

XXU. (22) Kernbyter die geelagtig is$ met de Borfi
K»^beeft- en ^e Hafckr&ag geel 5 de zyden van den Kop
je. Kwart,

Dit heeft van zyne Halskraag den naam. Het
woont in Indie en verfchilt in grootte weinig
van een Pimpelmees. De Bek is zwart , de
Pooten bruin.

XXIII. (23) Kernbyter die grys is , mei den Kop geel
fts, van boven aan de zyden witagtig y dm Buik

De Heer Brisson noemt deezen* in overeen*
komft met de Engelfchcn , Bengaalfcbe Mofcb.
Hy is een weinig grooter dan onze Moflchën ,
Onthoudende zig in Bengale.

XXIV. (24) Kernbyter die Ajchgraaim is 9 met de

rk*. Slag-
Maïabaar»

fche. (22) Loxia flavefcens , Pe&ore Collarique flavis , Tem-

poribus nigris. Syft. N"at. X.

(2;) Loxia grifea , pileo flavo, Temporibus albidis,
Abdomine albido fufco-maculato. óyfl. Nat. X. PafTer
Benghalenfis , Capite flavo. Edw. *A>. 189. T. 189.
Ai b. II p. 48 T 5-2

(24) Loxia ciuerca, Reroigibus Re&ricibufque nigris,
Cu\i Anoque albia * Syft. Nat, X.

DE KEUNBYTER S. 513

Slag- en Staartpennen zwart > de Keel en jj#
Stuit wit. Afdeel.

LX.

Deeze woont in Indie , hebbende de grootte Hoofd-
en geftalte van een Mees.

STUK.

(25) Kerribyter die bruin is > van onderen wit- XXV.
agtig 9 & Slagpennen , van de derde tot de
negende 9 aan den voortel geheel wit.

Men vindt deezen in de Verzameling van
den Sweedfchen Heer Lagerstroom. Hy ont-
houdt zig in Bengale en heeft de grootte maar
van een Kanary-Vogeltje.

(26) Kernbyter die geel is , met een zwarte xxvi.

r* fhala.

Deeze heeft plaats onder de Kernbyters van ZwankoPê
Brisson , die hem noemt Dikbek van de Gam-
bia , gelyk Albin , om dat hy aan de Rivier
Gambia , op de Kuft van Afrika , tuflchen Se-
negal en Guinée , gevonden wordt. Zyn groot,
te is ongevaar als die van onzen Kernbyter.

(27) Kernbyter die grys is > met de Slag- en XXVIL
Staartpennen bruin > de Pooten rood. Giyze

Van

(2?) Loxia fufca fubtus albida , Remigibus a tertia ad
nonam bad omnino albis. Chin. Lagerftr. 19.

(26) Loxia lutea , Capite atro. Syft. Nat. X. Cocco»
thrauftes Gambogia Alb. ^Ay. III. p. 58. T. 62.

(27) Loxia cana , Remigibus Re6tric»busque fufcls,
Pedibus rubris. tyfl* N**- X. Lioaria cinerea Orientalit,
Edw. ^Ay. 179. T* £ *•

X.DttEi V.Stwk. Kk

514 Beschryvtnc van

Ijw Van deezen , dien de Heer Brisson onder de
Afdeel. MofTchen plaatft, hem noemende Afcbgraauwe
LX- Indifche Vink> zegt hy, dat de grootte is om-
^tuk^ trent als die van onzen Vlaschvink. Hy is aan de
randen der Staartpennen en aan den Bek wit :
naar 't getuigenis van Linn^üs.

XXV iit. (28) Kernbyter die zwart is , met een witte
Zwarte. ^£ °P ^ Schouders en de twee buitenjie Slag-
pennen.

Deeze en de twee volgenden zyn van den
Heer Brisson onder zyne Pyrrbula's geplaatft,
waar van dit de derde is , die klein zwart Rood-
Haartje van Catesby genoemd wordt. De
Spaanfchen geeyeo 'er den naam van Marripofa
nigra , de Engelfchen dien van kleine zwarte
Goudvink aan. Hy heeft nagenoeg de grootte
van een Kanary- Vogeltje , en onthoudt zig in
Zuid-Amerika.

XXIX. (29) Kernbyter die blaauw is , hebbende de Wie*
Biaauwe' ken bruin, met Purper geband.ee rd.

Deeze voert den naam van blaauwe Karolinu
fche by den Heer Brisson. Hy is een weinig
grooter dan onze Goudvink.

C30)

(28) Loxia nïg;ra, mscuü aiba Humeri Remigumque
ciuarum exteriorum. Syfi. Nut. X» Rubicilla minor nigra.
Catesb. Car. p. 63. T. 68, Alb. ^.y. HL p. 65. T.

69.

(29) Loxia coerulea , Alis fufcis fafcü bafeos purptt-
iea. Syft* Nat. X, Coccothrauftes coemlea. Cat£sb.C^?\
L p. 39. T. 39.

|)E Kernbyter s. ƒ

(30) Kernbyter die Violet is, met de Wenk- Jï.
braauwm , Keel en Stuit , rood. . è

Brisson noemt deezen de Violette van de Ba-

STUK.#

barna , om dat hy in die Eilanden huisveft. De xxx<
grootte is, nagenoeg, als die van onze Mos* VwUcea»

Z. . Violette*

fchen.

(31) Kernbyter die grys is> niet de Stuit van XXXL
onderen Yzergraauw, de vierde, vyfde, zes- Kleintje!
de Slagpen aan dén Wortel voederzyds wity

de Staart onverdeeld.

Volgens Rolander onthoudt zig dit Vogeltje
te Suriname; het is naauwlyks grooter dan eer!
Winter-Koningje, en heeft een korten, dikken*
Hompen Bek.

(32) Kernbyter die bruin is> van onderen rood. ^fc*^°

In het Geflagt der Moflchen ' van Brissön is ^eeklel* -
deeze de veertigfte; met den naam van kleine
roode Vink. Edwards , die het allerkleinft,
bruin , Roodftaarcje noemt , zegt de Woonplaats
niet te weeten. Het is niet grooter dan het
voorgaande,

By

(jö) Loxia violacéa, Süperciliis Gula Anoqüe rübris;
Syfl. Nat. X. Coccothrauftes purpurea. Catesb. Car. I -
p. 40. T. 40.

($1) Loxia grifea , Uropygio fubtusque fernigineè,
Remiftibus , quana, quinta,iexta ball- utrimque albiHj»
CaucU integra. Rolander.

($2) Loxia fufca , fubrus rubra. Syft. Nut. X. Rubi-
bicilla fufca minima. Edw. *Ay. 83. T. 83. f. i.

I. De*l. V, Stwk. Kk !?,

5i6 Beschryviü G VAN

15 By de Kcrnbycers kan ik bekwaamlyk de Af-
Afdeel, bedding voegen van zeker vreemd Vogeltje, 't
Hoofd WC^ ^risson befchryft onder den naam van
stuk. Coliöu: alzo het den Bek Kegelagtig en eenig-
Coüou. zins zweemende naar dien van den Kruisvink
Pl xlix, heeft. Twee Soorten worden daar van door
* hem voorgefteld , waar van de eene , van de
Kaap afkomftig , door den Heer Graaf van
Bentijsck aan den Heer Reaümür gefchonken
was ; de andere uit het Land van Senegal aan
dien Heer gezonden door den Heer Adansont.
Van de laatfte , die gekuifd is , geef ik hier
de Afbeelding.

Het Vogeltje heeft byna de grootte van den
Berg- Vink: de Kleur is grys, op de Rug don-
kerer , met het agterfte van den Kop fierlyk
Zeegroen: de Slagpennen zyn uitwaards bruin*
grys , inwaards ros of roodagtig , met gryze
randen ; de Staartpennen blaauwagtig grys , met
de Schaftjes bruin. Van deeze laatften zyn de
twee middelden zeer lang, en maaken de Staart
aardig gevorkt. Het heeft de Bek en Pooten
bruinagtig. De Staart is, zowel in deeze als
in de Kaapfche Coliou, eens zo lang als 't Lyf.

LXL HOOFD.

DE GEELGORSEN.

LXL HOOFDSTUK.

Befchryving van't Geflagt der Geelcorsen, 't
welk den Sneeuw vogel, Geelvink, rt Weeuwt-
je , de Ortolaanen , Kardinaalen , als ook den
zogenaamden Biflchop en den Paus, beval;.

TXen naam van Geelgorsen geeven wy aan Naam.
U de Vogelen van dit Geflagt, daar Lin-
n^eus diea van Emberiza aan toe- eigent. Zy
hebben, naamelyk, hunnen naam van den zo-
genaamden Geelvink of Geelgors , dien de
Franfchen Bruant noemen eo de Engelfchen
Tellow-Ham?ner9 wegens zyn geele Kleur. De
Heer Brisson heeft 'er, onder den gemelden
naam , ook een Geflagt van geformeerd , als
gemeld is.

De Kenmerken, volgens hem, zyn; de Bek Kenmer-
als een ingekorte Kegel: de beide Kaaken regtken'
en niet ingefneeden , met de randen ingedrukt.
Alle de Vogelen van dit Geflagt hebben , zegt
hy, een Beenig Knobbeltje binnen in de Bo-
venkaak, door middel van 't welke de Vogel
het Graan of Zaad breekt, eer hy het inzwelge.
Linnjeus geeft voor Kenmerken : den Bek Ke-
gelagtig ; de Kaaken met het Groedftuk van
elkander afwy kende , de onderfte aan de zyden
door inbuiging vernaauwd en breeder dan de
bovenfte.

if d tii. vt stvk% Kk 3 Bris-

li.

Afdeel.

LXL
Hoofd-
stuk.

518 Beschryving van

II.
Afdeel.

LXL
Hoofd-
stuk.

Soorten.
I.

Kiyalis,
Sneeuw»
Vogel.

Brisson heeft maar tien Soorten in zyn Ge-
fiagt van Geelgorfen , daar Linn^eus 'er veer-
tien heeft; doch in dat van hem zyn verfchei*
de MolTchen van Brisson begreepen.

(i) Geelgors met witte Slagpennen , die van
den eerjlen rang uitwaar 'ds zwart : de Staart-
pennen zwart , doch de drie zydelingfen wit»

Deeze wordt, van Aldrovandus, Fringilla
albicans, of witagtige Vink, van Ray Monti-
fringilla, dat is Berg- Vink, doch van Gesne-
rvs Avis nivalis of Sneeuwvogel geheten,
gelyk hy gemeenlyk van de Duitfchers ge-
noemd wordt. De Engelfchen geeven 'er den
naam aan van greater-Brambling : fommigen noe-
men hem ook Sea-Lark , dat is Zee-Leeurik,
gelyk LiNN-ffiüs hem te vooren geplaatft hadt
onder de Leeurikkem BRisson noemt hem
Ortolan de neige. By den naam van Snoe-Sparf,
dat is Sneeuw-Mofch , kennen hem de Swee-
den, en de Laplanders zeggen 'er Alaipg tegen.

Dee-

(i) Emberiza Remigibus albis , primoribus exrrorfum
nigris; Re£fcricibus nigris , lateralibus tribus albis. Syfl*
ffap. X. Gen, 97. Alanda Remigibus albis , primoribus
exrrorfum nigris ; Rectricibus nigris , kreralibus tribus
albis. kA£1. Stokb .1740- p. 368. T. L f. 9. Faun. Snee*
X94« T. I. £ i94. Pied Chaffinch. Alb. ^Lt. II. p». 50,
T. 54» & III. p. 67. T. 71. Avis ignota Piperini. Gesn.

798. Fringilla aibicans. Aldr. Om. 1. 8. c. 3^7.
T. 15. f 1. Monti-fringilla , calcaribus Alaudae. WiLl.
Omê T. 77. Raj.^t. 88. Miliaria Nivis. Frisch. ^t>m
II. T. 6. f, 1. 2. Avis Nivis. Martens» Sfhsh. $3.

T, K. f Ü> EDW. 125. X. I20\

DE GEELGORSEN. 519

Deeze Vogel heeft zyn naam niet flegts van n.
zyne kleur , maar ook v«m zyne Woonplaats. Afdeel.
Hy onthoudt zig in de Sneeuw. Gebergten van
Lapland niet alleen , maar zelfs in die van Spits- stuk,
bergen, aan de Hudfons-Baay en waarfchynlyk
op meer plaatfen. In die Bergen fchync zyn
Voedzel te beftaan uit de Vrugt der Berkeboo-
men , gelyk dat der Sneeuwhoenderen. Als het
flerk begint te vriezen komt hy van de Ber-
gen af, cn trekt niet alleen in Sweeden , maar
tot in Pruiflen , alwaar men 'er in menigte vangt
en naar Berlyn zendt, voor 's Konings Tafel ;
want het is een fmaakelyke Spyze. Voorts
trekken deeze Vogeltjes door Poolen Zuid-
waards, komende in 't vroege Voorjaar te rug,
om hunne Sneeuwbergen weder op te zoeken.
Middelerwyl vinden zy alom, aan de Wegen,
en op de Akkeren , hun Aas , aan deeze of
gene Zaden: want men heeft bevonden, dat
zy niet alleen Hennipzaad , maar Haver, ja grce*
ne Erwten kunnen eeten. Men kanze , der-
halve, in Kouwtjes houden, gelyk in Sweeden
wel gefchiedt ; niet om hun Gezang , want zy
geeven naauwlyks Geluid ; maar om hunne
fraaije Kleur. Zy fchynen des nagts niet te
flaapen , en in de duifternis zo wel te zien als
over dag. Liefft onthouden zy zig op dea
Grond.

De grootte is , ongevaar , als die van een
Mofch : dc Kleur van boven zwart , met de
randen der Vederen wit; het Lyf van onderen

z. Deh, y. sm.% Kk 4 go*

$io Beschryving van

II. geheel wit ; gelyk ook de Kop , Hals en Borfl: 5
Afdeel, rosagtig gemengd : de drie buitenfte Staart-
LXI# pennen wederzyds wie ; ukwaards aan de tip
stuk. " niet eene lange zwarte Vlak. Men vindt 'er ook
die gevlakt zyn , en met een zwarte Bord :
doch 's Winters is deeze Vogel witter dan an-
ders.

II.

Calandra*
Geril vo- vlakt is.

gel.

(2) Geelgors , die uit den gryzen zwart ge-

Deeze wordt, van de Schryvers , de witte
Geelgors 9 of ook Cenchramus geheten ; de Duit-
fchers noemen hem Gerftbammer en Gerftvogel,
de Italiaanen Strillozzo 3 de Engelfchen Bunting.
In verfcheide deelen van Vrankryk noemt men
hem Teriz , en Prooijer , Preijer of Pruijer ,
onder welken naam 'erBmssoN den tienden van
maakt onder zyne Geelgorfen. Het Wyfje
verfchilt in Kleur grootelyks van het Mannetje.
Linn^üs zegt, dat hy zeer naa aan den Sneeuw-
kogel komt, onthoudende zig ook in Europa.
Het zitten egter op de Boomen , daar hy aan-
ftonds zingt , fchynt hem taamelyk van den
voorgaan den te onderfcheiden.

(3)

(1) Emberiza grifea riigro maculata. Faun. Snee, 206*.
ƒ#. Scan. 292. T. 4. Emberiza alba. Gesn. ^Ay. 564»
Raj. sAy» 93. VVill. Om. 195-, T. 40. Alb.
*Ay. II. p, 46. T. 50 Olin. Alaudae congé-

ner. Ald*< Orm Miliaria caca. Frwch. *Ay. T*
6. fc 4*

pe Ceelgorsen. 521

(3) Geelgors met zwarte Slagpennen, de drie II.

eerften witagtig gerand ; de Staartpennen Afdeel.

Zwart , de twee buitenften wederzyds wit. Hoofd-

Dic is de gemeene Ortolaan , in 't Latyn Hor*

STUK.

tulanus , in 't Franfch Ortolan, in 'c Engelfch Hor- H6^'anus
tulane, in 't Italiaanfch Ortolano , in ?t Hoogdukfch Ortolaan.
Hortulan of Fett-Ammtr , by de Veneciaanen
Tordino geheten. Men noemt hem ook Regen-
vogel. In September komen zy , volgens de
Waarneeming van Hasselquist , in Egypte,
zo dat zy derwaards fchynen te trekken uit Eu-
ropa , alwaar hunne komfl in 't Voorjaar is en
het vertrek in de Herfft. Zy onthouden zig
meeft in de Wyngaarden en Zaaylanden, Men
vindtze in de Zuidelyke deelen vanVrankryk,
den geheelen Zomer , zeer menigvuldig , en
omftreeks St. Jean de Bonnefont paffeeren zy in
zulk een menigte, dat in 't Najaar de Voge-
laars van wel twintig Mylen in *t ronde der-
waards komen , om 'er te vangen. Omtrent
Smyrna zynze gemeen op de Terbenthynboo-
men , eetende derzei ver Vrugt.

Deeze Vogel , die ook den naam van Milia-
ria pinguefcens voert, wegens zyne Vetheid;

worde

(3) Emberiza Remigibus nigris, primis tribus margine
albidis; Redfricibus nigris , lareralibus chiabus exrrorfum
aSbis. Fat*»> Snee. 208. Hortulan us. Gesn. v/t. $69*
Jonst. ^€y. T. 37 WilL. Om. 196 T. 40. Raj ^iv.
94. n. 2. Oun ^Ar. 22. At b. 11. T, 50* Miliaria
piüguefcens. Frisch. ^t>, II» T. f. 3. 4,

LXI,
Hoofd-
stuk.

522 BESC.HKYVtNC VAN

jf# wordt zeer bemind van de Grooten. Zyn
Afdeel, Vleefch is malfch , fappig en van een uitgezog-
ten Smaak : men houdt het voor voedzaam en
zeer verfterkende* Met Geerfl kan men ze
bekwaamlyk meften* Zy zyn kleiner dan de
gewoone Geelgorfcn , hebbende om de Oogen
kaale geele Kringen , en den Kop van onderen
aan de Onderkaak geel.

Aldkovandüs hadt zes Verfcheidenheden
van Ortolaanen aangetekend, en Brisson geeft
ons op , een geelen , een witten , een witge.
ftaarcen , en een zwarten. De gewoone heeft
de Bek en Pooten geelagtig, de geele heeftze
rood ; de zwarte heeft de Kop en Hals groen-
agtig, den Bek rood, de Pooten Afchgraauw.
Men vindtze akemaal in Europa.

IV.

CitrinelU.
Geelvink.

(4) Geelgors met de Staartpennen zwartagtig y
de twee buitenften , aan den binnenkant , met
een feberpe witte Vlak getekend.

Deeze fchynt my verward te worden met den
Groenling; dewyl de Franfchen hem ook Ver-
dier , de Duitfchers Gruneling , de wSweeden
Groening noemen; doch hv is 'er wel van te
onderfcheiden door zyne Geelheid , weshalve

hy

(4) Emberiza Re&ricibus nigricantibus , extimis dua-
bus latere interiore macula alba acuta. Faun. Snee. 20?*
Emberiza flava. Gesn. *Ay. 65$. Will. Om. 196* r,
40. Raj. *Ar* 9;. n. 2. Alb, I. p. 63. T. 66.

laiteae alterum genus. Aldr, Qtn% Miliaria lutca» Frisco
yAy. II. T. 5, f. 2.

DE GEELGORSEN. 523

hy ook Gold-Ammer, Geelgorft en Geelvink ge- n.
heten worde , in 't Engelfch Tellow-Hammer. Afdeel,

Hier te Lande noemt men hem ook wel Ha- flLXI#

Hoofd-

verkneu. Hy maakt zyn Neft in de Velden cn stuk,
by Zomer aaft hy op de Rupfen van de Kool.
Men vindt hem in Sweeden zeer menigvuldig.

Dit Vogeltje, dat de grootte van een Mofch
heeft , is van boven zwartagtig , rosagtig en
wit-grys bont; van onderen geel; aan de Borfl
bleek ' Kaftanie-bruin, geel en Olyfkleur bont;
het heeft den Kop geel , met bruine Vlakken ;
een bruinen band agter de Oogen; de twee bui-
tenfte Staartpennen wederzyds met een fchuinfe
wicte Vlak getekend ; den Bek bruin , de Foo-
ten geelagtig.

(5) Geelgors die grys is, met het Voorhoofd en 0J.^
den Buik zwart, den Hals cn Stuit Goudgeel, Afrikaan-
den Bek zwart.

Deeze wordt , van Edwards , Angolafche
Mofch met den Hals en Stuit geel, in 'c Franfch
Grenadier, getyteld. De Heer Buisson, brengc
hem onder de Moflchcn i* huis , met den naam
van Kardinaal van de Kaap der Goede Hope,
van waar *er één door den Abt de la Caille,
gelyk ook een uit het Land van Senegal door
den Heer Adanson , aan Reaumur was gezon-
den:

(5) Emberiza grifea , Fronrc Abdoroineque nigris,
Collo Uropyoioque fulvis , Roftro nigro. Syfh Nut, X.
I-aifer Angolenfïs, Capire nigro, Collo & Uropygio flu-
Eüw 178. T. 178.

524 Beschryving v 4 n

II. den : weshalve ik hem niet de Angolafche^
Afdeel. noch de Kaapfche , maar de AJrikaanfche Geel-
11 ofd- ^orS noerrL Ctodertuflchen hadt de geen , dien
stuk. de Heer Brisson befchryfc en afbeeldt , den
Hals, Rag en Stuit, als ook de Schouderen en
dek- Vederen van de Staart , zeer hoog -rood,
niet geel noch Goudgeel (*). Hy noemt hem ,
derhalve, ook de rooit Mofch. Orix is, vol-
gens Aldrovandüs , een barbaarfch woord ,
dat eenige Ouden op het Hazelhoen hebben
toegepalt (f).

VJ. (6) Geelgors met de Rug grys , het Voorhoofd
\ud\lm^ zwariy den Bek fcbarlaken-rood.
fche.

Miflchien zal ;deeze ook den bynaam hebben
van den naam, die 'er in Indie aan gegeven
wordt. Hy heeft den Bek dik als de Kernby-
ter, doch niet krom, en Kaaken als de Geel-
gors. De Kop , Schouders en Wieken, zyn
zwart en grys gevlakt , als die der gewoone
Mofïchen : de Borft en Buik roodagtig wit :
de Slag- en Scaartpennen zwartagtig en overal

met

(*) Dus verraai ik 't woord f»l*H$ , dat de Heer Lin-
Njfcus gebruikt; hoewel 't my foratyefs is voorgekomen*
dat het ydal betekende , om dat de Heer Brisson 'er
in ft Franfch* gemeenlyk » 't woord fanye tegenover
ftelr. Dit is de oorzaak geweeft , dat ik hetzelve woord
fnlyus ook wel eens yaal heb vertaald.

(f) Ornithoh Libr. XIII. Cap. n.

(6) Emberiza Dorfo grifeo, Fronte nigr& , Roftro coc*
Cineo. Sjft* ܀t, X%

DE GEELCORSEN. 525

met gryze randen : de Pooten en Nagelen n.
Vleefchkleurig rood. Afdeel.

LXL

(7) Geelgors die bruin is , met de Borjl , Keel
en Schouderen Bloedrood. vn

Mi Ut ar is.

In een Geflagt van uitheemfche, meefl Wefl- Bruine
indifche Vogelen , welken de Heer Buisson ar lnaas
onder den Brafïliaanfchen naam Tangara voor-
fielt, is deeze, met den Soortnaam van bruine
Kardinaal , de dertigfte. Hy onderfcheidt de
Tangara's doordien zy de beide Kaaken aan de
punt uitgerand hebben, van de Putters, Mos-
fchen en Kernbyters, in wien dezelven geheel
. zyn. Een Vogel , die Indiaanfche Mofch zon-
der Stuit , of Brafiliaanfche Merel by de Schry-
vers geheten wordt , opent het tooneel van de
Kardinaalen in dit Geflagt, hoewel hy 'er ook
onder de Dikbekken en Moflchen heeft, gelyk
wy gezien hebben. Onder de Tangara's zyn
'er zeven en een Bijjchop aangetekend.

Deeze, die van Klein de bruine Amerikaan-
fehe Vink genoemd wordt, en van Edwards
het groote bruine Roodborflje , heeft , vol-
gens Linnjeus , de grootte van een Lyfter of
Spreeuw. Hy onthoudt zig in Amerika en
Afie.

(8)

(7) Emberiza fufca , Pectore Gula Humerisque
fane,uineis. Syft, Nat. X. Turdus ater , Pe&ore cocci*
neo. Muf. ^Ad. Fr. t p. 18. Chin. La^erftr. 12. Rubi«
cilla fufca major. Edw. Ay. 82. T. 82.

I. Dkel. V. Stuk.

52Ö BE SCHIYVIKG VAM

II. (8) Geelgors , die glimmend zwart is.
Afdeel.

LXI. Deeze woont in Indie. Hy heeft het ge*

Hoofd- ^ j hyï , ja den Bek zelfs, pekzvvart, doch

STUK. , .

VIIJ van boven uit den blaauwen glanzig groen, ge-

•Atrat*. lyk in de Raaf. De grootte is gelyk die van
Gifzwarre. , i

den voorgaanden.

IX. (9) Geelgors die grys gevlakt is , met de tippen

^Gemeln* ^er ^taartPennen w^ > &US mn agteren
waarna geel.

Kwikfiaart met den Kop en Bek zwart , en
een geele Stuit , hadt hem Osbeck geheten.
Hy woont in Afie en heeft de grootte maar van
een Sysje.

X* (10) Geelgors die grys is $ met den Kop van voö*

FïaveoU, .

Gcehje. ren geel.

Deeze , die van de zelfde grootte als de Ge*
rneenzaame is , woont in de heete Landftree-
ken. Het Voorhoofd en de Keel zyn geel.

XI. (11) Geelgors die bruimgtig grys is , met de

Wie-

(8) Emberiza affa nirens. Syft. Nut* X.'

(9) Emberiza giifeo-maculata , apicibus riedfcricum albis*
Dorfo poftice fiavo. Syft. Nat. X. Moracilla Capite &c
Roftro nigro, Uropygio luteo. Osb, Itin. 102.

(10) Embeiiza grifea, Facie flavl Sy(h. Nat. X.

(11) Emberiza cinereo - fufca , Alis fulvis , Recfriei*
bus duabus longiflimis Syfl. Nat. X. Fringilla Brafilien»
fis* S£B. Mttf. I. p. 103. T. 66, f. ƒ.

Pfittacea,
Pappegaair

d e Geelgorsen. 5^7

Wieken Goudgeel en de twee middeljie Staart- jj#
pennen zeer lang* Afdeel.

Lxr.

Seba beeldt deezen af, onder den naam van Hoofd-

STUK.

Brqfiliaanfcbe Vink : Klein noemt hem lang»
Jlaartige Vlasvink en Brisson plaatft hem on-
der de Moffchen, niet den Soortnaam van LU
notta. Ik noem hem , naar den Latynfchen
bynaam, Pappegaaitje 9 niet Langftaart, om dat
de volgende de Staart veel langer heeft. Zyn
grootte is als die van een Vink. Hy onthoudt
zig in de Zuidelyke deelen van Amerika.

(12) Geelgors die bruin is, mei een roode Borft, XIL

n , r . . Paradifaa

twee btaartpennen langer en Jpits> de £-we weeuwrje*
middeljie uitermaate lang. f/o-*^***

Deezen befchryfc Brisson en beeldt hem af
onder den naam van Veuve , dat is Weeuwtje,
als de vyf-en-twintïgft'e in zyn Moffchen-Ge-
flagt. Aldrovandus hadt hem reeds, onder
den naam van Indiaanfche langflaartige Mofch ,
doen aftekenen , welke Tekening van John-
ston , Tab. XXXV. is nagevolgd ; doch niet
naauwkeurig, gelyk uit de hier voor geplaatfte
Afbeelding blykt , welke volmaaktelyk over-

een-

(12) Emberiza fufca , Pedtore rubro , Re£bicibus dua»
bus longioribus acuminatis , intermediis duabus longifïi-
mis. Syft. Nat. X. Paiïer Indicus. Aldr. Orn. 1. 15". c.
2$. Will. Om. 184. T. 45. Paiïer Pfittacus Indicus *
Cauda long*. Pet. iGaz. T. 55-. f 1. Palier Peftore
rubro, Cauda longiflima. Edw. *sty* 8(5. T, 26.

I. DttL. V» Stwk.

528 BEscKRYvrnc VAN

II# ccnkwam met zulk een Vogel, dien ik onlangs

Afdeel, hier te Amfterdam levendig, by zeker Heer,

LXI. een Liefhebber van ukheemfche Vogeltjes,
Hoofd-

STUK. Za£# "

Dit Wceuwtje legt JaarlyKs zyne lange Staart-
pennen af, gelyk ik in hetzelve waarnam. Men
vindt het in Afrika en door Kolbe wordt van
zodanige Moffchen gewag gemaakt. By Zomer
ïs het van boven glanzig zwart, volgens Bris-
son , en van onderen rosagtig wie , met dea
Hals van boven rosagtig , en de Borft glim-
mend Kaftaniebruin ; de Staartpennen zwart:
9s Winters is het van boven roodagtig , met
bruine Vlakken , van onderen wit, hebbende
den Kop wit en zwart gebandeerd , de Staart-
pennen zwarcagtig bruin , aan de randen rood-
agtig : de Pooten zyn , even als in de Zomer ,
dan ook Vleefchkleurig. Zyn grootte en hou-
ding is , als die van een Mofch.

De Heer Brisson heeft nog een Wecuwtje,
dat hy het kleine noemt, zynde ongelyk kor-
ter van Staart: noch befchryft hy een groote
Weeuw , die de vier middelde Staartpennen
by uitftck lang heeft, zynde by Johnston op
de gedagte Plaat afgebeeld. Van deeze beide
fchync de Woonplaats onbekend te zyn. Het
Wecuwtje van de Kuft van Afrika, naar een
Vogel, die in den jaare 1754 levendig aan Ma-
dame de Pompadoür gebragt was , en federt in
's Konings Kabinet bewaard wordt , afgetekend,
heeft de vier middelde Staartpennen zeer lang ,

doch

DE GEELGORSEN. 529

doch aan dc enden alleenlyk met baardjes voor. If.
fcien j den Bek en de Pooten rood.

LXI.
Hoofd-

STUK.

(13) Geelgors die den Kop blaauw heeft , den
Buik Goudgeel , de Rug groen, met bruin- Xm.
groene Vederen.

Deeze wordt van de meefte Autheuren drie-
kleurige Vink genoemd , of Chineefche Goud-
vink; by Seba Vogel Chiltototl uit Amerika, een
foort van Mofcb. Bkisson noemt hem Groenling
van Louifiana , gemeenlyk de Paus getyteld (*)•
De blaauwe Vlalchvink van Catesby oordeek
Lijnbus 'er eene verfcheidenheid of wel het
Wyfje van tezyn, dat in de Winter, volgens
dien Engelsman, geheel grys wordt en in Karoli-
na overwintert , zynde een Bergvogel ; daar de
driekleurige Vink tegen den Winter vertrekt,
nedelende op de Oranjeboomen.

(14) Geelgors met den Kop en Borft zwart, J^J^

den Buik wit, de Wieken rood. kr.apfche

Mofch.

Van

(i}) Emberiza Capke cceruleo , Abdomine fuWo,
Dorfo viridi pennis viridi-fufcis. ^Acl. Stockholm» 17^0.
p. 287. T. 7. F, 1. Fringilla rricolor. Catesb. Car. I.
p. 44. T. 44, Fringilla tricolor Mexicenfis Eow. ^Av i$o.
T. 130. Fringilla Clunenns. A> b. ^Iv. lil. p. 64 T.
68. B. Lioiana cccruiea. Catrsb. Car. 1 p. 44 T. 44.

(14) Emberiza Capire Pectoieque atro , Abdomine
albo , Alis rubris. Syfl. Nat. X. Pafïer Capenfis. Alb.
*Ay. III. p 62, T 67.

(*) Le \ erdicr de la Louifiane , dit vulgairement le
J>aft. Ornitholog. Tom. IIL p. 200.

1, Dk.au V. Stvk LI

53°

-BSSCHRYVIN

U% Van Albin wordt deeze Kaapfche Mofch ge-
Afdeel. noemd : Brisson befchryfc en beeldt hem af
onder den naam van kleine Kaapfche Mofch,
hebbende 'er een, die grooter is en in geitalte
zweemt naar onze Molfchen. Deeze is kleiner
dan dezelven. Men vindtze beiden aan de Kaap
der Goede Hope.

LXI.

Hoofd*

STUK.

Naam,

Kenmcr*
ken»

LXIL HOOFDSTUK.

Befchryving van 9t Gcflagt der Vinken , waar in$
zo van de inlandfche en vreemde , Berg- , Hen-
nip- en Vlaschvinken , als van de Diftelvinken
of Putters, Kanarie-Vogels, Sysjes, Benga-
li's en andere Zingvogeltjes ; van de gemeens
en veelerley idtheemfche Moffchen , als ook van de
Middelen om ze uit te roeijen, ge j proken wordt*

"Tp^e Geflagtnaam van Vink> in 't Latyn Friw
gilla , is door onzen Autheur ontleend
van zeer bekende Vogelen , die men in'tFranfch
Pincons noemt. De Heer Brisson heeft de
meeften van dit Geflagt, zo wel als de eigent-
lyke Vinken, onder de Moffchen, en de overi-
gen onder de Geelgorfen , Putters en Kernby-
ters, ja zelfs onder de Tangara's en Vliegenvan-
gers betrokken.

De Kenmerken der Vinken zyn , by Lra-
n^eus , alleenlyk een Kegelvormige , regte s
fcherpe Bek. Brisson onderfcheidt de Putters,

die

van de Vinken. 531

die van Linn^eus tot de Vinken t'huis gebragc tL
zyn, door de dunte en langte van de pünt hun- Afdeel*
nes Beks , van de Moflchen , Kernbycers en
Geelgorfen. stuk*
LiNNiEüs heeft in dit Geflagt een-en-dertig Soortém
Soorten, in welken, behalve de gewoone Vin*
ken en Putters, ook de Kanary vogels , Sysjes,
Kneutjes , Vlafchvinken en Europifche Mof-
fchen vervat zyn; gelyk blyken zaL

(1) Vink die Bruin is , op den top van 't Hoofd oryzhoïdi
Goudgeel, een vlak der Wieken en de RugKy^nn^é
van agteren wit.

Deeze wordt dé Karolinifche Ortolaan gehe-
ten van Brisson, die hem onder de Geelgorfen
plaatft, gelyk Klein, 't Is die Ryftvogel of
Ryft vink , waar van gemeld wordt , dat zy in
September in Karolina komen , wanneer de Ryft
op Kuba en de naby gelegene Eilanden weg is:
doch de Wyfjes zyn het alleen , zegt men , die
dit doen; verfchillende van de Mannetjes daar
in, dat zy t'eenemaal graauwagtig zyn. Hun
Voedzel beftaat in Ryft. Zy hebben de
grootte van een Berg- Vink*

00

(i) Fringilla fufca , Cervice fulva , macu!l Alaruiri Dor*
foque poftico aibis. Syfr. Nat. X. Gen 98. Horrula-
nus Carolinenfis. Catesb. Car. I. p. 14. T. 14. Emberi*5
2a Carolinenfis. Klein. „4.y. 92.

I, Deel, V. StuK. LI £

53^ B ESCHfcVVING

II C2) Fïnk met vwarte Leden , de Slagpe?mcn

Afdeel. wederzyds wit , de drie eerften ongevlakt;

LXIL twee Staartpennen fcbuins wit.
Hoofd*

stuk. j.jicr cjQor wor(jt c]e gewoone Vink aange-
Gtfcfo. duid , die men in 't Latyn Fringilla noem: , in
Gewoone >t italiaanfch Framuello, in 't Franfch Pincon,
Pinfon> Grinfon of Quinfon. De Neerduitfche,
Engelfche en Sweedfche naam, is van hccHoog-
duitfch fwcfc afkomftlg. Men geeft 'er, in *t
Engelfch, ook den naam van Cbaffink, dac is
Kaf. Vink aan , om dac hy 's Winters de Koft
dikwils in 't Kaf van Hooy zoekt, dat men
wegwerpt: by ons dien van Scbildvink. Bris-
son heeft hem y als gezegd is , onder de Mos-
fchen geplaatft. De Grieken noemden hem
Spiza.

Van deezen Vink wordt door Linnjsüs, op
het getuigenis van zekeren Sweed , aangetekend,
dat het Wyfje des Winters vertrekt, terwyl
het Mannetje blyfe , en verder » dat hetzelve
dus door de Nederlanden naar Italië verhuift.
In Duitfchland , niettemin , zyn den geheelen
Winter Vinken ; zo ook in Vrankryk en de Ne-
derlanden, waar men befpeurt, dat de Wyfjes

wel

(2) Fringilla Arrubus nigris, Remigibus urrinque albis,
tribus primis immaculatis : Re&ricibut duabus oblique
albis. Faun. 199. T. 2. f, 199, Fringilla. Gesn, ^Av.
387. Aldr. Om. 1. 18. c. 6. Will. Om i8<5. T. 45-, f,
4 Raj. ^lv. §8. Alb ^v. ï p. 60. T. Ö3. Frisch*
*Ay> T. I f. 1. 2. Qlin. *Ay9 31;

van de Vinken* 533

wel ver het grootfte getal üicmaakén , doch dat jf.
altyd Mannetjes onder dezelven vermengd zyn. Afdbéï
Omtrent St. Michiel vliegen zy by fchoolen jj^*1'
van honderden en lomtyds duizenden , doch stuk.
flryken niet met het gehcele fchool te gelyk
neer. Hun Voedzel befiaat in allerlcy Zaad en
Wormpjes: het Hennipzaad beminnen zy zeer,
doch het is hun in de Kcuwtjes niet gezond ;
weshalve men hun gemeenlyk Kanary- en Ranp-
Zaad geeft. Zy onthouden zig in digte Bos-
fchagiën en Geboomte, alwaar zy neftelen,
brengende vier of vyf Jongen voort , en broe-
dende driemaal in 't Jaar. .

De Vinken-Vangft verfchaft een tydverdryf Vaatfft*
aan veele Landluklen en die aan 't Duin hunne
Buitenplaatfen hebben. De Boeren, in Vrank-
ryk, vangerze dikwils by Avond of 's Nagts
door middel van een brandende Kaars , Fakkel
of Bofch Stroo, en van Takken met Lym be-
fireeken. Men kan by dag ook met Lymftok-
jes vinken, die in 't yl Boflchagie van Hak. of
Kaphout geplaatft worden , alwaar men de Vin-
ken niet alleen , maar ook Meezen , Lyfters
en ander Gevogelte , door middel van een Lok-
fluitje of Lokvogel op de Lymftokjcs brengt.
Gemeen zyn, aan den Duinkant van Holland,
de Vinkebaanen , daar men decze Vogelen ,
gewoonlyk , met toellaande Netten , op den
druip vangt, dikwils wel vyftig, zedig of hon-
derd in één Slag , en wel duizend op éénen
Dag. Men loktze cp de Baan, door middel

1. Deel. V. Srux, L 1 3 Vail

534 B E S C H R Y V I N ö

II. van roepende Vinken, en wanneer 'er een me-
Afdeel. njgCe is neergeftreeken , haak de Vogelaar , in
LXH. ,t jyujsje ziCcende, dezelven 't Net over \ hoofd.
stuk. Op gelyke manier worden zy ook in 't open
Veld met Slagnetten gevangen : want deeze
Vangft ftaat , in onze Provintiën , aan iedereen
vry ; zo wel als die der Leeurikken en Lyfte-
ren. Men vangtze in de Tuinen , en by de Ste-
den, ook dikwils met Knippen ,gelyk bekendis,
en , in Zandige , hooge , drooge Landsdouwen ,
de Drinkplaats bezettende met Lymftokjes , kan
men zig zeer gemakkelyk meefter maaken van
allerley klein Gevogelte (*),
Geftulte. Zeer weinig verfchillen de Vinken in grootte
van de Moflbhen. Het Mannetje is grooter dan
het Wyfje , en wordt door zyne bruin-roode
Bord daar van onderfcheiden. De Kleur der
gewoone Vinken is graauwagtig van boven en
vvitagtig van onderen ; doch men vindt 'er
die geheel wit, als ook die bruin zyn , en
die de Staart en Wieken zwart hebben. Onder
de Silezifche Vogelen ftaat 'er een , met een
witte Halskraag , van Schwenckfeld aan-
getekend, en Linn&us maakt onder de Sweed-
fchen gewag van een bruinen Vink , die met eeu
Vuurkleurig Kuifje praalde.

De Mannetjes Vinken worden , door 'tuitftee-
ken derOogen blind gemaakt zynde,inKouwt-

jes

(*) Zie Chomel , Huishond- Woordenboek. II. Deel*
bladz. 1251.

van de Vinkek. 535

jes gehouden om hun lieflyk Gezang of Slaan n.

in 't Voorjaar. De Wyfjes roepen alleenlyk, Afdeel.

en deeze zvn 't, die men plukken laat, omze, t^X1J*

gebraden zynde , te eeten als een fmaakelyk stuk.
Geregt: doch ieder Vink maakt naauwlyks een
Mond vol uit.

(3) Vink met den Wortel der Wieken van on* KT. _

. , Montifrin*

deren zeer geel. vuat

Berg •Vink.

Deeze 5 dien Brïsson onder den Soortnaam
van Pingon des Ardennes befchryft , voert ge-
meenlyk den naam van Berg- Vink, om dat hy
I op de Gebergten van Europa zig onthoudt. De
Grieken noemden hem , om die reden , Orospi-
za9 doch van de Switzers wordt hy Waldfinck,
dat is Woud- Vink geheten. De Dukfchers gee-
ven 'er verfcheiderley naamen aan , waar onder
Queck, Quaker, Gegier, Rowert, enz. By de
Sweeden wordt hy Norrquint ,by de Engelfcheu
Bramblingn, en by ons Keep getyteld.

Deeze Vink heeft den gemelden Engelfchen
naam , of dien van Brierfinch , om dat hy dik*
wils op de Braamen zit en daar van de Vrugten
eet. Hy is een weinig grooter dan de gewoo-
ne. Het Mannetje is van boven zwart en heefc
een roffe Bord : het Wyfje van boven bruin 9

met

O) Fringilla Alarum bafi fubtus flaviffima. Faun. Snee,
198. T. 2. £ 198. Montifrin§i!Ia. f. Frinoilla Monrana.
J°NSr. ^4r 99. T. 38. WilL. Orn. igy. T. 47 f.
Raj. ^v. 88. Alb. ^4y III. p. 60 T. 64. Frisch.
%Ay. T. 3, £ 2. 3. Oun. >Ay. 32. Aldr. Om. I. i2. c 7,

I. D££L, V. SlVK* L 1 4

536 Beschryving

ir# met dc Borft bleek: beiden zyn zy van onde-
Afdeel ren wit. De Kleur der Staartpennen is ook
L^11- zwartagtig in 'c Mannecje en bruin in't Wyfje,
^tuk! in beiden met de randen bleekgeel. De Staart
is eenigermaate gevorkt; de Eek geelagtTg; de
Pooten grys.

(4) Vink die bruin is , met de Borft en Schou-
deren ros; de Wieken zwart, met een rojfe
vlak getekend.

Deezen , die door Rudbeck te Luloa in Swee-
den is afgetekend, heeft Brisson onder zyne
Putters gebragt, waar van het de tweede is,
genaamd Sweedfche Putter. Hy komt in groot-
te, nagenoeg, met onzen Putter of Diftelvink
overeen*

v' . (j) Vink met den Kop zwartagtig gevlakt , heb-
^LaplanX" bende een witte vlak agter de Oogen.
fche.

Deezen , wederom , heeft Brisson geplaatfl:
onder zyne MoflTchen , en laat hem volgen op
den Vink der Ardennes, onder den naam van
Pincon deMontagne. Albin hadt hem de groote
Berg- Vink geheten, en hy is, inderdaad, nog
wat grooter dan die andere. Rudbeck heeft
hem Laplandfchc Diftelvink genoemd.

C<0

(4) Fringilla fufca , Pectore Humerisque rufis , Alis
nigris macuia rufa. Faun. Suec% 197.

{<;) Fringilla Capite nioricanre maculato ; macula pone
Oculos aha Faun. Stéec. 196. Fringilla major, A-.B,
II. p. 59« I

TV.

Luien (Is*
Sweediche.

van de Vinken. 537

(6) Vink die de Leden , Slag- en Staartpennen, n.
zwart beeft ; de twee buitcnften, wederzyds, Afdeel.

van 't midden uitwaar ds wit. if^^

Hoofd-

STUK

Deeze , die in Sweeden gevondee , en door *
den naam van Bofch- Vink onderfcheiden wordt, Syhatka.
is de Verfcheidenheid der gevvoone Vinken , v^ch"
met zwarte Staart en Wieken, waar vanjik heb
gefproken.

(7) Vink die grys is met zwarte flippen , beb* vit.
bende een zwarte plek aan de zyden van den Mtl*nch*>.
Kop en Hals. Droevige.

Men ziet, dat deeze door Edwards de brui-
ne Amerikaanfche Ceelgors is getyteld. Hy
onthoudt zig in Zuid-Amerika. Zyn donkere
Kleur geeft hem dien bynaam.

(8) Vink die zwart is , met een rooden weer- vin.
fchyn, hebbende den Buik rosagtig en op de ^J^™^'
Wieken een witte vlak. Rood-Oog.

Zwarte Mofch met roode Oogen hadt Ca-
tesïjy deezen geheten , die in Karoüna gevon-
den

(6) Fringilla Aitubus Remigibus Re£tricibusque nigris,
duabus, urrinque extimis, a medio extrorfum albis. Faun.
Suec. 200.

(7) Fringiila grifea nigro-punctara , area a Roftro per
latera Colli arra >yfï.Nat.X. Emberiza fufca Americana.
Edw. ^Ar. 85. T. 8$.

(8) Fringilla nigra , ru'nro relucens , Abdomine rtifef-
cenre ; macuü Alarum alb !. Syft. Kut. X. Faffer niger*
Ocuiis iiibris, CatesBi Car. 1 p. 34. T, 34.

I. Defx. V. Stuk. LI 5

538 Bkschryving

jj den wordt , en daarom by ^Brisson den naam
Afdeel voert van Karolinifcbe Vink. Hy heeft hem
LXII. onder zyne Moffchen geplaatfl. De Kleur van
Hoofd- ^ Mannetje is boven zwart, van onderen don-

STUK»

ker-rood,aan 't midden van den Buik wit: die
van 't Wyfje feenemaal bruin , doch op de
Borfl: met eenig rood gemengd. De Slag- en
Staartpennen zyn , in beiden , zwart, als ook
de Bek; dePooten bruin.

Hier op laat Brisson volgen een Kaapfcbe
Vink, die glimmend of gitzwart is van Lyf en
Staart, met de Rug, Stuit en Vlerken geel,
de Slagpennen bruin en geel gerand: een Sene*
galfcben , die van boven bruin en geel bont is ,
van onderen Oranje-geel , met den Kop zwart
en den Hals Kaftanie-bruin gekraagd ; de Staart-
pennen Olyfkleur. Deeze beiden zyn grooter
dan onze gewoone Vink; doch een Cbineefcbe y
dien hy heeft, is veel kleiner, zeer fraay met
bruin, geel, ros en zwart, getekend. Ik gaa
thans tot de Putters over.

IX. Vink met de Slagpennen van voor en geel>

Cardttelis. de buiten fle omevlakt : de twee buitenfte Staart-
Diftelviuk. /, , . * _ .

pennen m t midden , de overigen aan t end wit.

Deeze

(9) Fringilla Remigibus antrorfum luteis , cxtima im-
waculatd: Re&ricibus duabus exfimis medio, reliquisque
apice albis. Faun Suec. 195", Carduelis. Gesn. ^Ar. 242.
Aldr Om 1 18 c. 3. jonst. *Av> 97 T. 37. \Vill«
Om. 189. T 46. Raj Iav. 89. n. 1. Mertan. lnfett*
T. 173 Alb A* I, p éi. T. 64.' Frisch. ^Ay* T.
L f* 3* 4 Olin, sA** 10.

van de Vinken.

539

Deeze Vogel heeft in de meefte Taaien zyn \[m
naam van het Aazen op 't zaad der Diftelen* Afdeel.
dat hy in de Winter doet, wanneer hy zig in ^XII,
Vryheid is bevindende. Hier om noemt men stuk/
hem in 't Griekfch Akantbis 9 in 't Latyn Car- Putter,
duelis , in 't Italiaanfch Cardello, in 't Franfch
Cbardonneret , in 't Engelfch Tbiftle-Fincb , in 't
Hoog- en Nederduitfch , Diftelvink. Doch zy-
ne fraaije mengeling van Kleuren heeft hem in
't Griekfch ook den naam van Cbryfomitris of
Poikilus , in 't Latyn dien van Aarivittis , in 't
Spaanfch van Pintacilgo , in't Engelfch dien van
Gold-Fincb toege-eigend. En , devvyl men hem
veelal de Konft van Putten in een Kouwtje of
op een Stoeltje leert, om den Menfch te ver-
maaken, zo voert hy , by ons, gemeerJykden
naam van Putter : hoewel zulks ook aan andere
Vogeltjes geleerd kan worden.

De Diftelvinken maaken hun Neft in Haagen
en klein Geboomte : zy broeden driemaal in 't
Jaar, te weeten in Mey , Juny en Auguftus,
leggende doorgaans zeven of agt Eijertjes. De
Jongen van 't laatfte Brcedzel worden voor de
beften gehouden. Zy zyn zeer tam, zodanig
dat, wanneer men de Ouden met de Jongen
komt te vangen, zy niet nalaaten dezelven op
te voeden, even of zy in vryheid waren. Wan-
neer men 'er,eenigen tyd, een in een Kouwtje
gehouden heeft, en 't zelve by toeval daar uit
raakt , zo vliegt het niet weg. Dat zy zeer
lang kunnen leeven is zeker ; men zegt van

1. Peel. V. Stuk, twiq-

540

Beschryving

II. twintig Jaaren en daar boven: 't welk beveftigd
Afdeel, vvordc door eene onlangs bygebragte Waaniee-
LXII. ming van een Putter , die twee-en-twintig Jaa-
stuk." ren in een Kouwtje heeft geleefd, en, op 'c
Putter, laatft zyn Vederen verliezende, een Jaar lang
dus kaal doorbragt , zingende en fpringende ,
even of hem niets deerde. Na verloop van
dat Jaar begonnen zyne Veertjes weer te groei-
jen , doch hy ftierf van Ouderdom (*> Hun
gewoone Leeftyd , in 't wilde, is egter , zo
men rekent, maar vyftien Jaaren,

Aldrovajsdus geeft onzen Putter den eerflen
rang, in fchoonheid, onder de Vogelen, en in
't zingen agt hy hem te volgen aan den Nag-
tegaal. Het Mannetje , van de befte Soort ,
zingt , inderdaad , zeer lieflyk , en wordt door
de zwarte kleur zyner Vlerken van het Wyfje
onderfcheiden , dat veel fhauwer is van Geluid.
Men vindt eenig verfchil in de Kleuren van dee-
zen Vogel, alzo 'er zyn met een witten, met
1 een zwarten , als ook met een geftreepten Kop,
en geheel witagtigen, doch de bruinen zyn de
beften , en die genen , inzonderheid , in welken
het roode van den Kop, het zwarte der Wie-
ken en de geele Band op dezelven , meeft af-
fteekt. Voorts zyn 'er witte en geheel [zwarte
Putters, als ook zwarte met een geelen Kop
en baftaard-Putters , uit de paaring met een Ka-
naryvogeltje gefprooten , die de Wieken en

Kop

(*) Efhcm. Nat, Curiofor. T. II. Ann. ïj6x. p. 3)>

van de Vinken. 54*

Kop hebben van den gewoonen Putter, doch jr#

het Lyf van onderen geel. Afderl»

De Diftelvinken zyn , fomtyds een foort van r^XI1*

Hoofd-

Kwaal , die naar de Vallende Ziekte zweemt , stuk.
onderhevig, en deeze komt hun over uit het Vutun
eeten van Hennipzaad , of van een Wormpje ia
de Dye. Men kanze , zo wel als de Vinken ,
tot Spyze gebruiken , en zy worden geagt
Bloedzuiverende en zeer goed te zyn voor een
zwakke Maag.

(10) Vink met de Kop van voor en en de Staart x.
rood , den Buik wit en zwart gegolfd , de q
Rug groen. Putter.

Deeze, van Edwards afgebeeld onder den
naam van groene Putter , wordt in China gevon-
den, zegt LiiNNiEüSjdoch Brisson zegt, niet te
weeten waar hy woone. De Portugeezen noe-
men hem Maracaxao. Hy heeft byna de groot-
te van den Europifchen,

(11) Vink met de Staartpemien purper 9 in de xi.
agterfte helft zwart. Amanda*

va*

Geftippelde

Deezen heeft Brisson onder de Moffchen Bengali,
geplaatft en noemt hem geftippelde Bengali. An-

de-

(10) Fringilla facie Caudaque rubris , Abdomine albo
ni^roque undaro , Dorfo virjdi. Syft. Nat. X. Cardueli
affinis viridis. Edw. 128. T. 128.

(11) Fringilla Redricibus purpureis, raedietate poftici
asris. Syft. Nat.X. Amandava, Alb. *Ay,IlLp 72. T, 77»

542 Beschryvistc

II. deren hadden hem Indiaanfch Koningje geheten,,
Afdeel. 0f hec gevlakte Vogeltje van Bengale, Amadavad

LXII. genaamd. Een is 'er van Java in het Kabinet van
Hoofd-

STÜK. Reahmük gezonden , zynde een Mannetje,'t welk
van boven bruin met donker-rood gemengd,
van onderen donker-rood was , met ronde witte
plekken hier en daar getekend, en de Staart-
pennen zwart hebbende. Het Wyfje is Afch-
graauw , behalve de Bek en Staartpennen. Klein
noemt dit Vogeltje de kleinfie roode Vink , en
't is inderdaad niet grooter dan ons Winterko-
ningje.

XII. Qi^) Vink die groen is , met den Kop rood, dé

Gyfoltt.

Roodkop. Halskraag geel, de Borft blaauw.

Onder de Tangara's van Brisson is deeze de
dertiende, en dezelve wordt, van hem, groene
Tangara van Peru getyteld. Edwards hadt
hem roodkoppige Groenling genoemd. Zyn groot-
te is als een Vlafchvink. Men vindt hem te
Suriname en in Peru.

fytlra Vink ^e Se^ee^ rö°d iS'

Roodevlie- _ _ ; ,

gen?auger. Van Brisson wordt deeze m zyn GeflagÉ
van Vliegenvangers geplaatft, waarin het deze*
ven-en-dertiglte is , onder den naam van rooien

Ka-

(12) Fringilla vindis , Capite rubro , CoIIari flavo,
Pe&ore coeruleo, Syft. Arat. X^PalTer viridis, Capite ru-
bro. Edw. Ay. 23. T. 23.

(13) Fringilla rubra tota. Syfi. K<tt* X# Mufcicapa rit»
bra. Catesb. C*r. I. p. 56. T. $6\

VAN DE VINKE». 543.

JCarolinifchen. Hy heeft de grootte van onze H.

gewoone Moffchen. HetWyfje is geheel bruin. ^

geel. Men vindtze, des Zomers, in Karolina hoofd*

en Virginie. STUK*

(i<ï) Vink die geel is, met het Voorhoofd zwart, XIV*

v ^J 0 Trt/tts,

dt Wiektn bruin. Ameri-
kaan fcbc

Men kan deezen , gevoeglyk , Amerikaanfche putteri
Putter noemen > gelyk Brisson doet in navol-
ging van Catesby. Zyn Woonplaats is in
Noord-Amerika.

XV.
Zena*

(15) Vink met den Kop zwart; een witten

hand op de Wieken , als ook boven en onder de Bahama»
Oogen, de Borji Goudgeel.

Catesby noemt deezen de Bahamafche Vink ,
en onder deezen naam wordt hy, door Bris-
son , in 't Geflagt der Moffchen geplaatft. Hy
is van grootte als onze Vinken, en komt op 'c
Eiland Bahama menigvuldig voor.

Cl 6) Vink met een beitelswyze Staart , het Lig- XVL

K J J 9 ö IrtfilianA*

haam Brafiliaais-
fchc,

(14) Fringilla flava , Fronte nigra Alis fufcis. Syfi. Kat.
X. Carduelis Americana, Catesb. Car. I. p. 4;. T. 43.

(15) Fringilla Capire nigio , fafcia alba Alarum fupra
infraque Oculos ; Peótore fulvo Syfi. Kat. X, Fringilla
Bahameniis. Catesb. Car I. p. 42. T 42.

(16) Fringilla Cauda cuneitormi , Corpore rufefcente»
Temporibus Uropygio Abdomineque violaceis , Roftro
rubro. Syfi. Kat. X. Fringilla coloribus rufo 8c cocritleof
Brafilienfis. Edw. *Ar. 191» T» 191.

I. Dï£i, V, Stvk,

544 Besckryving

II. haam rosagtig, de Wangen, Stuit en > Buik

Afdeel. JSïoletkleur y den Bek rood.
LXII.

Hoofd. ^en kan deezen, gevoeglyk, de Brafiiiaan-

STUK

/ab* Vink noemen : hoewel de Heer Brisson
'er , miiïchien wegens de Kleur , den naam
van Grenadin of Paffer Granatinus aan geeft.
Zodanig een werdt , in 't jaar 1754 , van de
Kuft van Afrika levendig gebragt aan Mada-
me de Pompadour , by welke hy vierdhalf
Jaar geleefd heeft. Hy was byna geheel Kas-
tanic-bruin. Die , welke Edwards afbeeldt,
was uit Brafil afkomdig.

XVII. (17) Vink die groenagtig is, met de Wenk
Indiaanfche braauwen , Borft en Buik geel , de Slag-
GroeoliDg. pennen van den eerjten rang aan de buiten-
kant wit,

Deeze , die de Indiaanfche Groenling van
Brisson wordt geheten, is de vyf-en-vyftigfte
in zyn Geflagt van Moflchen. In grootte
overtreft hy den Kanary vogel eenigzins. Hy
gelykt naar dien Kernbyter , welke Boter-
beeftje genoemd wordt , zeer ; maar de Bek
is kleiner , zegt Linn^us.' Zyn Woonplaats
is op Madéra , als ook aan de Kaap en in
Ooltindie.

(18)

(17) Fringilla virens , Superciliis Pedtore Abdonn-
neque flavis , Remigibus primoribus margine exteriore al«
bis. Syft, Nap, X. Chloria lodicus Edw, sAy> 84.

van de Vinken 54$

f18) Vink die den Bek en 'tLyf witagtigheeft, . J** .
de Slag- en Staartpènnen groenagtig. LXJ[

Hoofd-

Deeze wordt van Brisson ook onder de Mos- stuk.
fchen t' huis gebragt, en voert in 'c Italiaanfch xvnf,
den naam van Pajjera di Canaria, dat is Kana- Kanarie-*
rifche Mofch, gelyk ook Aldrovandus en an- Vofiel*
deren hem Poffer Canarius of Canarienfis noe-
men • Anders heet men hem, door geheel Eu-
ropa byna, Kanarie- Vogel > om dat hy van dé
Kanarifche Eilanden afkomftig is.

Deeze Vogeltjes, welker natuurlyke Woon- Hdn Voed*
plaats is in zulk een heet Klimaat, worden 5
wanneer men ze voor de Winterkoude befchutj
gemakkelyk in Kouwtjes, Kooijen en Vlugten
gehouden en voortgeteeld door geheel Europa*
Het befte Voedzel, dat menze volgens 't oor-
deel van een groot Liefhebber geeven kan, is
Kanarie* enRaap-Zaad, half en half 3 met een
weinig Haveren-Gort * in de Zomer, maar 's
Winters wat Hennipzaad 'er onder gemengd.
Voorts geefr men hun , fomwylen , eenige Ver-
fnapering van geweekte Biskuit of een ftukje
Broodfuiker in de Winter, en eenige blaadjes
Kruiskruid , Muur of Salade in de Zomer,

Voor-

Fririftïlla Roftro Corporeque albicante» Recbrici-
bus Remigibusque virefcentibus. Faun. Snee. 207 CanaV
ria. Gesn. *Ar* 240 Aldr. Orn. I. 18. c. f. Paflèf
Canarienfis. Jonst. ^Ay, T. $6. Will. Om. 192. X. ^é0
Raj. *Ay. 91. n. 6. Alb. sAv. I. p. 62. T. ^ FiUscw.
^Ay. 1% T. 12. f. 5. Olin. *4r. 7.

I, Deel. V. Stuk* Mm

546

Besch&tving

LXIL
Hoofd-
stuk.

J^anarie

Ziekten.

II. Vooral moet men letten , dat hun Eeten niet
Afdeel. befchjmmeie 5 hun Water niet vervuile en de
behoorlyke verfchooning kryge. Tegen den
Paar- en Broedtyd worde hun , om de veertien
Dagen , een hard gekookt Ey , met de Schaal
en al fyn gemaakt en onder geraspte Biskuit
gemengd, droog gegeven , \ welk hun fterk
maakt , en in ftaat ftelt tot de Voortteeling.
Men moet vooral zorg draagen , van altoos by
\ zelfde Voedzel te bly ven , daar menze aan
heeft gewoon gemaakt.

De Omflandigheden , die in het broeden dee-
zer Vogeltjes, 't welk zy eenige maaien 's jaars
in daar toe gefchikte Broedkooijen doen , zyn
waar te neemen , en de opvoeding der Jongen ,
ftap ik over: want weinig daar van te zeggen
zou niet voldoen , en veel zou myn bellek te
buiten gaan : men kan het elders in 't breede
vinden (*) Alleen zal ik van de Ongemakken,
die zy onderhevig zyn, en de Geneesmiddelen
daar tegen, in ?£ korte fpreeken, Somtyds kry-
gen de Kanarietjes geele Zweertjes op den Kop ,
die men met Boter of Hoender- Vet drie Dagen
befineert en vervolgens doorfteekt, om de Stof
te ontladen. Zy worden ook wel lufteloos:
cn dan moet menze met eenige verfnapering
van Suiker of Meloenen-Zaad in de Winter, en
*s Zomers met eenige Groente verkwikken en

op-

(*) Nieuwe Verhandeling 9yer de ?utry -Teek , door
F. v. VVickede. Amfterd. 1762,

van de Vinken. 547

opbeuren. Tegen de Ziekte van het Ruijen jj]
zyn dergelyke Middelen dienftig, en zelfs wor- Afdeel.
den zy wel met een weinig Wyn befprengd , of
men geeft hun iets daar van in 't Lyf. Dit zelf- stuk.
de doet men omze van de Luizen te zuiveren , l^anarie
en die befprenging is daar toe ook nut in meer
Vogeltjes. Hunne andere Ziekten zyn de Pip ,
Aamborftigheid en Buikloop; waar van men 't
eerfie door verwarmende , het andere door ver-
zagtende , het derde door verflerkende Midde-
]en geneeft. Als zy een Zweertje aan de Stuit
krygen , moet hetzelve doorgefneeden en ge»
zuiverd worden. Tegen de Vallende Ziekte,
die hun zo veel niet als de Goudvinken over-
komt , zyn verfcheide Middelen in gebruik.

De grootte der Kanarie- Vogelen is iedereen Geftalte.
bekend. De gemeende Kleur is , over 't geheele
Lyf , Citroengeel , met de Slag- en Staartpen-
nen van onderen wit, zynde het Wyfje blee-
ker dan het Mannetje. Men vindt 'er egter
van veele andere Kleuren , naamelyk Sneeuw-
witte en Goudgeele, groenagtige, graauwe en
Afchgraauwe ; ook bruine en Agaatverwige ,
graauw- en zwartbonte, enz. De Mannetjes
hebben doorgaans een geel Baardje onder den
Bek, een geel ftreepje boven de Oogen; zya
hooger op de Pooten en van agteren fpitfer dan
de Wyfjes. Men fokt thans ook Kanarietjes
die gekuifd zyn , en door het paaren met andere
Vogeltjes worden veele badaarden geteeld ,
1. Dm. v, stvk* Mm 2 waar

548 B&scnftTvtNC

II. waar onder die mee Putters de fchoonfte vaö
Afdeel, yeeren zyn , doch van de Paaring met Vlasch-
Hoofd- v'n^en komen de befte Zingers voort. De eer-

stuk. ften noemt men Kanarie-Putters.
Europifche ln Duitfchland en Italië leeven zekere Vo-
geltjes in 't wilde , waar aan men ook den naam
van Serins of Kanarietjes geeft. Men vindt 'er
menigvuldig in Hongarie, alwaar zy by geheele
fchoolen komen aanvliegen, en in 't Geboomte
neftelen, wordende by Weenen Himgrill, by
Frankfort Girlitz geheeten. Zy hebben de
grootte van een kleinen Vlaschvink, en zyn van
boven bruinagtig geel-groen , van onderen groen-
agtig geel , aan de zyden bruin gevlakt , de
Slag- en Staartpennen bruin met witte randen.
In de Zuidelyke deelen van Vrankryk , om-
ftreeks Marfeille, zyn deeze zeer gemeen. Die
van Italië zyn wat grooter , en van de zelfde
Kleur , behalven dac zy de Slag- en Staartpen-
nen zwartagtig hebben met groenagtige randen.
Men noemtzein't Franfch Tarin, en Citrinella
is de naam 9 die aan dezelven door de Inge-
zetenen van Trente wordt gegeven. Miflchien
zyn het zodanigen , of , door Paaring van dee-
ze met regte Kanarie - Vogelen geteeld , waar
van nu en dan een geheele Kraag , van vier
of vyf honderd ftuks 5 door Tirollers , Zwabers
of Zwartewalders , ja zelfs uit Luikerland ,
in de groote Steden wordt gebragt en te koop
geveild.

(19)

van de Vinken,

54P

(19) Vink met de Slagpennen in 't midden II.
geel , de vier eerjlen ongevlakt , de Staart- Afdeel*
pennen aan den wortel geel , dfw & tóftp*» jh^ofd*

Deeze voert by de Ouden den naam van
Spinus of Ligurinus 9 en de Franfchen heeten hem
ook Tarin; dat niet oneigen is,dewyl Gesne*
rus 'er het zelfde Vogeltje als de Kanarie van
maakt , en hy verfchik van fommigen derzelven
zeer weinig in Kleur, doch de Bek is dunner
aan de punt; weshalve de Heer Brisson hem
plaatft in het Geflagt der Diftelvinken. Men
moet hem ook wel van den Geelvink onder-
fcheiden , zegt Charleton , die irf Engeland
gemeen is, daar men de Sysjes zelden in de
Noordelyke Landen ontmoet. Linn^us, egter,
tekent dezelven ook aan onder de Sweedfche
Vogelen , zeggende dat zy zig onthouden in de
Bofchjes van Geneverboomen. 't Is inderdaad
een Europifch Vogeltje , dat van de Italiaanen
Lugaro of Lugarino , van de Grieken Akantbis
geheten wordt. De Duitfchers noemen het
Zyfele of Zyfcben, de Engelfchen Siskin en wy
Sysje.

Dee-

STUK.

XIX.

Spinus*

Sysje.

(19) Fringilla Remigibus medio lureis, primis quatuor
inmiaculatis ; Re&ricibus bafi flavis Apice nigtis. Faun*
Suec. 203 Acanthus Avicula. Gesn. ^Ay. I. Spinus f#
Ligurinu*. Alur. Orn. 1. 18. c. 4. Will. Om. 192.
T. 46. Raj. ^Ay. 91. n. 1. Alb ^f>. TIL p 71. T. 7^
Faiscn. ^Ay. II. T. 11, f. 1. 2. Olim, ^Ay. jj.

I. Deel V, Stv*. Mm 3

550 Beschhyving

II, Deeze Vogeltjes worden ook in Kouwtjes
Afdeel, nagehouden wegens hun Gezang, 't welk zeer
^XIi- lieflyk , doch niet zo fterk en fraay is als dat der
stuk." Kanarie -Vogelen. Zy zyn ondertuffchen min-
der koftbaar en behoeven naauwlyks voor de
Koude befchut te worden ;zynde ook minder aan
Ongemakken en Sterven onderhevig. Zy zyn
wat kleiner, van Kleur groenagtig geel uit den
bruinen, witagtig geel van onderen: de Staart,
pennen als boven gemeld.

XX. (20) Vink die bruin is , met een Vlammig

F Urn nea* v -r-

Brandfys. K'UlJje,

Dit is de Brand- of Vlam-Sys, die men an-
ders ook Frytertje noemt , zynde van den Heer
Brisson als eene vyfde Verfcheidenheid der ge.
woone Moffchen opgetekend.

XXT. (21) Vink die bruin is , met een geelagtigen
FUyiroftris*
Kneutje.

Dit is de tweede Verfcheidenheid der Vinken
by Brisson , hebbende een gevorkte Staart.
Hy wordt van de Sweeden Riska, en by ons
Kneutje of Kneu geheten. De Wieken zyq
zwart, gelykook dePooten.

(22)

(20) Fringilla fufca, crifU flammea. F4tm< JVw, 201.
Linaria f. Lureola nigra. Ki eist. ^t. 9$.

(21) Fr;ingilla fufca , Roftr© flavicante. Faun. Suec.

van de Vinken. 551

(22) Vink met de Slagpennen van den eerjlen jj#
rang en de Staartpennen zwart, aan beide Afdeel.
randen wit. Tf^#

liQOFB*

STUK

Van Brisson wordt deeze , in zyn MofTchen- XXIÏ"
Geflagt , de groote Viafchvink dér Wyngaarden
genoemd: de Duitfchers heeten hem Henffiing, vSk"D,p*
dat is Hennip- Vogel, en Blut-Hanffling, wegens
zyne roode of rofie Kleur, die in het Wyfje
met bruine vlakken is gefprenkeld , daar hec
Mannetje den top van 'i Hoofd en de Borft
rood heeft. De grootte is als die van den ge-
woonen Viafchvink.

(23) Vink met de Slag en Staartpennen bruin, XXTI1.
aan de randen vuil-bleek, een witagtige jlreep viafchvink.
op de Wieken.

Brisson noemt deezen de kleine Viafchvink der
Wyngaarden , en in 't algemeen wordt hy de klei-
ne roode genoemd , in tegenftelling van den voor*
gaanden, dien men de groote roode Viafchvink
heet : anderen noemen hem roodkoppige , en de

Duit.

(22) Fringilla Remigibus primoribus Reftricibusque
cigris, utroque margine aibis, Fann* Snee. 209. Linaria
rubra major Will Om* 191. T. 46. Rat ^A-p. 9c. n,
2. AL«. ^Av. 111. p. 68. T. 72, 73. Frisch> sAv. II.
T. 9. f. t. 2.

(23) Fringilla Remigibus Recfcricibusque fufcis margin*
obfolete pailido » litura Alarum albidn. Faun. Snee. 210*
Linaria rubra. Gesn. ^Ar* 591. ALdr. OrnA. 18. c. 9#
WilL. Orn. 191. Rat. 91. D. 3. Alb. *4y III. p,
70. T. 75. Frkch. *Ay. T. 10. f. 3- 4.

i. deeu y. stwk, M ra 4

552 BESCHRYVltfG

IX. Duitfchers geeven 'er den naam aan van Scboes*
Afdeel, ferle en Zoetfcberlin of Meufe - Vogel. Door
LXU. jen bynaam van rood fchynt men hem , zo
stvk!% we^ a's ^en voorgaanden 9 van de gewoone
Vlafchvinken te onderfcheiden , die niettemin
ook roodagtig zyn en zelfs rother Henfflin ge-
noemd worden, In 5c Franfch geeft men 'er
den naam van Linotte , in 't Engelfch dien van
Linnet aan , om dat zy veel op de Zaaden van
Vlafch aazep , doch zy eeten ook die van Hen-
nip , Diflel , Kanary - Zaad en zelfs Geerft :
weshalve fommigen 'er den naam aan geeveq
van Müiaria of Geerltvogel. De kleine roode
leeft fchoolswyze , doch de groote niet. Hun
Gezang is zeer lieflyk. Een zeer klein Vlafch.
vinkje , dat de Borft geelagtig heeft > vindt
men door Frisch zeer naauwkeurig afgebeeld.
Het wordt in Duitfchland Quitter, in Engeland
Twite geheten. De Sysjes , Fryters , Kneutjes,
Vlafchvinken , zyn door geheel Europa ge-
ineen.

XXIV. (24) Vink met een bruine Rug > de Buik en
ifilSf* S^rt Maauw, \

Van deezen geeft Brisson de befchryving en
afbeelding onder den naam van Bengali, zynde
een Vogeltje uit Bengale, van grootte als het

zo

(24) Fringilla Dorfo fufco, Abdomine Caudnque coe-
ïileis. Syft. Nat, X. fringilla Ventre cceruleo.EDW.y/ir*
53*. T.

van de Vinken. 553

zo even gemelde allerkleinlle Vlafchvinkje : ten n.

minften oordeelt hy den Angolafchen Vink van Afdeel.

Edwards daar mede overeenkomftig. Alsdan r^XII#
A - , n Hoofd-
zou het zo wel in Alia als in Afrika woonagtig stuk.

zyn.

(25) Vink die Violet is, met het Voorhoofd en xxv-
van onderen zeer geel. Teitei.

Deezen , die uit het tweede Deel van 't Ka-
binet des Konings van Sweeden door Linnjeus
voorgeftelt wordt, agt de Heer Brisson over-
eenkomftig rpet zynen zwart en geelen Tangara
van Braftl , die van de Brafiliaanen Teitei geheten
wordt. Het Mannetje is van boven glimmend
zwart, van onderen geel, als ook aan 't Voor-
hoofd ; het Wyf je van boven groenagtig- , van
onderen geelagtig Olyfkleur , met de Keel
Afchgraauw : zy heeft de Staartpennen ook
Afchgraauw en het Mannetje heeft dezelven
zwart. Deeze Vogeltjes zyn kleiner dan Mos-
fchen.

(26) Vink met de Staartpennen bruin 9 de twee XXVI.
buitenjten met een witte Wigswyze vlak ge- Rfc^ofch!

te-

(-1$) Fringilla violacea , Pronte fubtusque flaviflima.
Muf. Fr. II.

(26) Fringilla Re&ricibus fufcis , extimis cfuabus ma*
cuU albi cuneiformi , Corpore grifeo nigroque , Capitc
nigro. Syft. N*t. X. Fringilla Capite nigro., maxillis ru-
fis , rorque alho , Corpore rufo-nigricanre. Faun. Suec
21 1. Paiïer aquaticus. f. Schoenielos. Gesn. Ay, 6^2..
Junco f. PalTer arundioaceus. Aldr. Otn. 529» Pafler

h Debl. V» Stvk. Mm J tor-

j54 Beschryving

H. tekendy bet Ligbaam grys en zwart, den Kop

Afdeeu zwart.
LXII.

Ho >fd» Xe vooren hadt Linnjeus deezen onder de
stuk, yjn].en gefchikc : ook onder de Geelgorfen (*),
alwaar Brisson hem thans nog piaatd, geeveude
'er d^n Soortnaam aan van Ortolan de Rofeaux.
De rneelte Autheuren noemen hem Rietmofcb,
welken naam hy ook voert in de Europeaanfche
Taaien , met den Griekfchen Schoiniklos over-
eenkomflig. De Mexikaanen noemen hem Ato»
totl of Watervogel.

Hy onthoudt zig in Europa en maakt zyn
Nefl in de RietboflTchen , hebbende de grootte
van een Vink, en, behalven de gemelde Kleu-
ren, is hy met een witte kraag om den Hals
getekend, die men egter in het Wyfje , dat
den Kop rosagtig bont heeft , naauwlyks kan
zien.

xxvii. (27) Vink met de Slag' en Staartpennen bruin,
Gemeene -w/ SrJs en *«Wt , op de Vlerken een

Mofch. enkele witte Jlreep.

On.

torquarus in arundinetis nidificans. Will. Om. 196.
Raj 93. n. 3 Cannevarola Al,b. *A>. II p« 47.

T. 51.

f27) Fringilla Remigibus Re&ricibusque fufcis * Cor-
pore grifeo nigroque , fafcia Alarum alba, folirariè. Sylfr
Nm.X. Fringilla lleitii^us Re&ricibusque fufcis , Guia
jiigra Teraporibus ferrugineis ^wn. JWc.212. Pafler do*
medicus. Gesn, >A>. 643 Aldr. Orm. U if. c, 10.
Wilu Om. t8i> T 41 Raj. ^Cy. 8(5. Alb, I.
p ^9. T. 62 Frisch. ^iy T. 3.f i.2.0un */ly. 42^

(*) Syfi. Nat, Ed. YL Gen. Si. Sp. &

v A N de Vinken. 555

Onze gewoone Moflchen voeren in 't He- If.

breeufch den naam van Ziphar , in 't Griekfch Afdee^

Lxir

dien van Stroathos , in 't Latyn Pajjer , waar hoofd*_
van de Italiaanen hun PaJJara, de Spanjaarden stuk:.
dien van Paxaro ontleend hebben. De Duit- MofJn
fchers noemenze Spats 9 Spar, Sperling> deEn-
gelfchen Sparrow , de Franfchen Paijje en Pas-
fereau, doch ook Moineau , MouJJet en Moijjon;
waar mede de naam, dien wy 'er aan geeven,
meeft fchynt te (irooken.

Allerwegen vindt men dit Gevogelte in Euro- Hunne
pa, en fchoon hetzelve, van wegen zyne ge-^e]^deiyk"
meenzaamheid , den naam wel van Huis-Mofch,
die in 't Franfch Moineau franc heet, voeren
mag, in de Steden naamelyk; is het te Lande
een afgryzelyke plaag der Boeren en Tuinlieden.
Inzonderheid doet het den Landman fchade in
het Graan , doch de Erwten worden van het-
zelve niet minder gefpaard. Hoe klein ook,
doet de ontelbaare menigte 'er veel van verflin-
den , laatende niets dan de ledige Peulen over.
En 't allerergrte is, dat zy op groene Dop-Erw-
ten nog immer zo veel als de Menfchen zyn
verflingerd. Daarenboven zyn zy met Schiet,
geweer, op 't Veld, naauwlyks te treffen, en
door Molikken laaten zy zig niet wegjagen : zo
dat men 't ondoenlyk vindt , groote Akkers daar
van te bevryden , dan door magt van Volk ; 'c
welk te koflbaar valt.

Om deeze redenen heeft de Heer Leche , in Middelen
Sweeden, onderzogc , hoe mzn dit fchadelyk te roeijea,

I* Deel. V.Stvk. Gg«

55<5 Beschryvino

Gedierte beft in getal zou kunnen verminderen;
Afdeel, want op een geheele uitroeijing, gelyk die der
LXII. Wolven in Groot Brittannie , is niet te hopen.
stuk. Hy meent dat het van de meefte uitwerking
Mofch. zy, zekere vlakke plaatfen, by een Schuur of
Stal , des Winters , in de langte met Zaad te
beftrooijen , en daq met Hagel onder den hoop
te fchieten ; op welk een wyze , zegt hy , men
'er wel honderd en daar boven kan treffen.
. In Schoonen vertelt men eikanderen , dat zeker
Boer, die niet ver van de plaats woonde, daar
thans Chriftiaanftad legt, in eens een geheelen
Reiskoffer vol Moffchen gefchooten , en daar
mede zyne Weddenfchap tegen Koning Chris-
tiaan den IV. van Denemarken gewonnen heeft;
welke Vorft, bezig aan die Stad te doen bou-
wen , by zyn heen- en wederreizen dikwils ten
huize van dezen Boer logeerde. By Zomer,
als de Jongen uitgekomen zyn, kan men, op
die zelfde wyze , 'er ook een menigte van fchie-
ten (*).

Piakkaaten Maar , dewyl zodanige Middelen zelden in
frenr °m" 'c a'gemeen werkftellig worden gemaakt , indien
zy niet van hoogerhand zyn aanbevolen ; zo heeft
de Overigheid, daar omtrent 9 op veele plaat-
fen zorg gedragen. In Duitfchland , hier en
daar , moet het Landvolk jaarlyks zeker getal
van Moffchen-Koppen als een Schatting opbren-
gen, en 3 die in 't getal mankeert, boet zulks

met

(*) Zie Stockholm/. FtthnnitU van 1752. pag. 154.

vu de Vinken. 55^

met Geld. De voorgaande Koning van Pruis- n.
fen, die een dergelyk Bevel gegeven hadt,be- Afdeel.
merkende dat de Boeren broederyën van Mos^ ^ *
fchen aanleiden , om het vereifchte getal te STUK."
kunnen leveren , trok dit Bevel weder in. 't Mofilu
Was in den jaare 1 749 , dat de Keizerin Ko-
ningin van Hongarie en Bohème haare Onder-
daanen in Neder- Ooftenryk gelafte, dit Gevo-
gelte zo veel mooglyk uit te roeijen ; alzo men
uitrekende , dat door hetzelve , jaarlyks , in dat
Aartshertogdom 3 wel voor duizend Ryks-Flo»
reinen aan Koorn vernield werde (*). Van hoe
veele uitwerking dit Bevel geweeft zy, is my
onbekend. In Vriesland op de vernieling van
het fchadelyk Ongedierte, en in 't byzonderop
die der Mollenen , eenige Premiën gefield zynde,
zo hebben de Staaten van die Provincie goedge-
vonden , in 't voorfte des voorgaanden Jaars , daar
in eenige verandering te maaken , en fommigen
tot de helft te verlaagen (f) ; waar uit men
haaft denken zou, dat 'er veel van aangebragt
werde. Omtrent de Mofïchen ftellen hunne
Edelmogenden vafl , dat voor ieder, die gevan-
gen en gedood werdt in de Maanden Decem-
ber , January , February , Maart en April , vol-
daan zouden worden twee Duiten , en voor die

in

(*) Europ. Metcurius. van 1 749. II. Deel , bladz.io"*,
(|) Te weeten die omtrent de Roofvogelen» Haneby-

fers en Wykels genaamd , waar van ia 't voorgaande

Stuk , bladz. 322. is gefprooken.

1* .Dem., V* Stwk.

Hoofd

STUK.

538 BflSCHRYVING

jj den wordt , en daarom by Brisson den naam
Afdeel voert van Karolinifche Vink. Hy heeft hem
LXII. onder zyne MoflTchen geplaatft. De Kleur van
't Mannetje is boven zwart, van onderen don-
ker-rood,aan 't midden van den Buik wit: die
van 't Wyfje feenemaal bruin , doch op de
Borft met eenig rood gemengd. De Slag- en
Staartpennen zyn , in beiden , zwart, als ook
de Bek; dePooten bruin.

Hier op laat Brisson volgen een Kaapfcbe
Vink, die glimmend of gitzwart is van Lyf en
Staart, met de Rug, Stuit en Vlerken geel,
de Slagpennen bruin en geel gerand: een Sene-
galfchen, die van boven bruin en geel bont is,
van onderen Oranje-geel , met den Kop zwart
en den Hals Kaftanie-bruin gekraagd ; de Staart-
pennen Olyfkleur. Deeze beiden zyn grooter
dan onze gewoone Vink; doch een Chineefche y
dien hy heeft, is veel kleiner, zeer fraay met
bruin, geel, ros en zwart, getekend. Ik gaa
thans tot de Putters over.

IX. 0>) Vink met de Slagpennen van voor en geely

Carduelts. de buiten fle ongevlakt : de twee buitentle Staart-
Diftelviuk, /, ?jj j • , , -

pennen in t midden , de ovengen aan t end wit.

Deeze

(9) Fringilla Remigibus antrorfum luteis , cxtima im-
Kiaculatd: Re&ricibus duabus exrimis medio, reliquisque
apice albis. Faun Suec. 195-, Carduelis. Gesn. ^A*. 242.
ALdr Om 1 18 c. 3. jonst. ^Av. 97 T. 37. Will«
Om. 189. T 46. Raj i/L*. %g. n. 1. Mertan. Infett*
T. 173 Alb ^ty I, éi. T. 04.' Frisch. >Ay> T.
L f* 3* 4- Oun. <Av, 10.

van de Vinken.

539

Deeze Vogel heeft in de meefte Taaien zyn n#
naam van het Aazen op 't zaad der Diftelen* Afdeel.
dat hy in de Winter doet, wanneer hy zig in
Vryheid is bevindende. Hier om noemt men stuk/
hem in 't Griekfch Akanthis^ in 't Latyn Car- Vutut.
duelis , in 't Italiaanfch Cardello , in 't Franfch
Chardonneret , in 't Engelfch Thiftle-Finch , in 't
Hoog- en Nederduitfch , Diftelvink. Doch zy-
ne fraaije mengeling van Kleuren heeft hem in
't Griekfch ook den naam van Chryfomitris of
Poikilus , in 't Latyn dien van Aurivittis , in 't
Spaanfch van Pintacilgo, in't Engelfch dien van
GoU-Finch toege-eigend. En , devvyl men hem
veelal de Konft van Putten in een Kouwtje of
op een Stoeltje leert, om den Menfch te ver-
maaken, zo voert hy , by ons, gemeenlykden
naam van Putter : hoewel zulks ook aan andere
Vogeltjes geleerd kan worden.

De Diftelvinken maaken hun Nefr in Haagen
en klein Geboomte : zy broeden driemaal in 't
Jaar, te vveeten in Mey , Juny en Auguftus,
leggende doorgaans zeven of agc Eijertjes. De
Jongen van 't laatfte Brcedzel worden voor de
beften gehouden. Zy zyn zeer tam, zodanig
dat, wanneer men de Ouden met de Jongen
komt te vangen, zy niet nalaaten dezelven op
te voeden, even of zy in vryheid waren. Wan-
neer men 'er,eenigen tyd, een in een Kouwtje
gehouden heeft, en 't zelve by toeval daar uit
raakt , zo vliegt het niet weg. Dat zy zeer
lang kunnen leeven is zeker ; men zegt van

1. Deel. V, Stuk, twiq-

0

$60 B É S C H R Y V I N Ö

U# den 'er geele gevonden , zo de Schrvers md-
Afdeel, den , en fomcyds graauwe met een geele Staart*
LXH. Men wil ook, dat 'er de Kanarie- Vogelen wel
B$tök^ mee Paaren * 'c welk gelegenheid zou kunnen
Mofch. geeven tot die ongewoone Kleur*
Gebruik. De graauwheid der Moffchen * die naar 't
Gewaad van fommige Monnikken zweemt , zou
'er den Franfchen naam Moineau aan gegeven
kunnen hebben , gelyk Bellonius meent. De
Latynfche naam Poffer is, volgens Schwenkfeld,
afkomftig a patiendo , om dat zy de Vallende
Ziekte onderhevig zyn, die, volgens Joubert,
in Languedok de Kwaal der Molfchen geheten
. wordt. Sommigen willen, dat zy deeze Kwaal
ook zouden overzetten , niet alleen aan de ge-
nen die 'er van eeten , maar ook aan zulken , die
Matrasjes of Kuffens gebruiken , met MofTchen-
Veeren gevuld. En , hoe ongerymd dit ook
voorkome , aan iemand die de gezonde Reden
plaats geeft ; mqn vindt, in de Hoogduitfche Ver-
handelingen , Waarneemingen om het een , zo
wel als 't ander , te beveftigen (*). Veilligft zal
men derhalve zig daar van onthouden, zo lang
men beter Spyze heeft. De Drek is fcherp ,
gelyk uit de Hirtoric van Tobias fchynt te bly-
ken : hy verbyt de Kleur van 't Laken , en
met een weinigje kan men de jonge Kinderen
Afgang maaken. Als Zeep gebruikt , om de

Han*

(*) Zie Ephem. Nutur. Curiofor. Dec. II, Ann. III*
pa& 372* & Ann» VII. Append. pag. 133.

V A N D E V 1 N K E IS. jGt

Handen te waflchen , maakc hy het Vel blunk n.
èü zagc. AfdeèiJ

LXIL

(28) Vink met de Slag- en Staartpennen bruin* H°0FDi

itf highaam grys en zwart, op de Wieken XXV]^

eera dubbele witte Jlreep. Mont«na.

Bergmofctt

Deeze worde , in 't algemeen , Bergmofcb
geheten , doch het gemeehe Volk , in Enge-
land , noemt hem White. Cap , zegt Charle-
ton , om dat hy een wie plekje heeft , aanï
ieder zyde van den Kop. Brisson geeft heni
een witte Kraag om den Hals ; doch Linn&us
maakt geen gewag van eenig verfchil met den
Huismofch , dan dat hy kleiner is en een dub-
bele witte ftreep op de Wieken heeft. In
'e Mannetje is de Kop röodagtig bruin vzh
boven en de Keel zwart.

Den Wilden Mofch van AldrovAndüs ön- VeldmofcÊ
derfcheidt de Heer Brisson, by den naam van
Veldmofch of Friquet , van de anderen : doch
het verfchil van deczen met den Eergmofch,
ten minden met dien waar van Charleton
(preekt , fchync my toe zeer klein te £yn«
Beiden vindt menze in de Berg- en BoFchaa-
tige plaatlèn van Europa , alwaar zy in gaten
van Boomen neftelen , en zig daar ook ver.

fchui*

(28) Frin&illa Remigibus Re&ricibr.sque fufcis, Corpo*
rè $rifeo nigroque , Alarum fafcia alba gemin|. Sy(t
Nat. X. PafTer Mojnanus. Aldr. Om. T. X5. c, ij]
Olin. %yLy% 46 Raj. sAv. 87.

1, D&ei. V. Sitfc Nfi

562

Bkschryvino

H# fchuilen voor de Winterkoude; zo dat 'er, by
Afdeel harde Vorft , veelen (heuvelen. In Sweeden

LXII.
Hoofd-

STUK.
Mofch.

XXTX.

Chinenfis.
Chiucefche.

XXX.
Hyemalis.

Winter*
Mofch.

.fchynen zy niet te zyn. In Noorwegen ont-
houden zig , in de Boffchen , meeft Geelgor-
fen of dergelyke geel en groenagtige Vogelt-
jes , die men 'er wilde Moflchen noemt , en
de anderen geeft men den naam van Huus-
Kald. Sommigen verzekeren , dat , in de
Noordelyke Landen, 's Winters alle de Mos-
fchen wit zyn , gelyk de Haazen en Veld-
hoenderen.

(29) Vink die Tzergraauw is , met een zwar-
ten Kop en blaauwen Bek.

De Cbineefcbe Dikhek of Kernbyter heet dee*
ze by Bbisson , die hem in dat Geflagt ge-
plaatft heeft wegens de dikte van den Bek,
waar in ook Linn^üs erkent , dat hy zeer
naar de Kernbyters zweemt. Anderen noemen
hem de Chineefche Mofch , waar van hy de
grootte en geftalte heeft.

(30) Vink die zwart is > met een witten
Buik.

Van Brisson wordt deeze aangemerkt als een
Verfcheidenheid van de Sneeuw Moflchen , of

Sneeuw-

(29) Fringilla ferrugiaea , Capite afro Roftro carru.
Ico. Jyft. Nat X Paflfer Chinenfis. ALb. II. p.
49. T. ^3. f 1, Edw. ^£v. 43. T 43.

(30) Fringilla nigra, Ventre albo, Syfl* Nat* X*Paflêf
öivalis. Catssb* Car. L p# 36. T, 36.

van de Vinken, 553

Sneeuwvogels, hier voor befchreeven , die hy ir0
onder de Geelgorfen plaatft. Hy geeft aan Afdee^»
deezen den bynaam van zwarte 9 om dat die
zwarter dan de Europifchen is. 's Winters stuk*
vindt men denzelven in Virginie en Karo- Mofch.
lina.

(31) Vink met de Kop en Borft zwart y de xxXï.
Rug 9 Wieken en Staart, donker-groen. Bah "na.

fche<

Dit is de negen-en-vyftigfïe der Moflchen
van Brisson , onder den naam van Bahama-
fche Groenling. Anderen noemen hem den
Mofch van de Bahama , alwaar hy zyn vafte
Woonplaats houdt. De grootte is gelyk die
der Kanarie-Vogelen.

LXIII. HOOFDSTUK.

Befcbryving van't Geflagt der Kwikstaarten,
waar onder de Nagtegaal, Bafterd-Nagtegaal,
't Roodborftje , Paapje , de witte en geele
Kwikihart , de Haag- Mofch , Gras-Mofch,
bet Winterkoningje , Goudhaantje , en veelt
anderen, begreepen zyn.

D

e Kwikstaarten maaken, by Linnjeüs, Naam.
den Hoofdnaam van een Geflagt, 't welk,

be-

f51) Fringilla Capite Pe&oreque nigris , Dorfo Alis
Caudaque obfcure virefcemibus. Syfl. Nat X Pafier
bicolor Bahamenfis. Catisb. C**% I. p 37, X. 37*

Z. Deel. V. Stuk. Nn 2

Hoofd-
stuk.

Kenmer
ken*

564 B E S C fi R VV 1 N C VAN

U behalve dezelven , ook de Nagtegaalen , Bas-
Afdeel, terd-Nagtegaalen , Roodborftjes en meer der-
LXIII. gelyke Vogeltjes bevat. Alle die Vogeltjes,
byna , zyn by den Heer Brisson in zyn Ge-
flagt van Vygen-eeters , Ficedul<z% geplaatft.

De Kenmerken zyn : een Elsvormige regte
Bek , met de Kaaken nagenoeg gelyk van lang-
te: de Neusgaten omtrent ovaal : de Tong met
infnydingen , als gefcheurd zynde. De meelte
Kwikltaarten leeven van Infekten, niet vanZaa-
den ; hierom vertrekken zy , tegen den Winter,
uit de Noordelyke naar de Zuidelyke Landen ;
zegt LiNNiEüs. Brisson onderfcheidt , in zyn
tiende Rang, de Meezen van de Leeurikken en
Vygen-eeters ; doordien zy de Neusgaten met
de Vedertjes of Pluimpjes van den wortel des
Beks gedekt hebben: terwyl die, in de ande-
ren , ongedekt of bloot; zyn. In de Vygen-
eeters is de Nagel van den agter- Vinger krom ,
en niet langer dan de Vinger.

Van Vygen-eeters heeft Brisson twee-en-
tagtig Soorten, 't Getal der Soorten van Kwik-
ltaarten , welken onze Autheur heeft, is vier-
cn-dertig.

Soorten.

ï.

ZufcinU,
Nagtegaal.

(1) Kwikftaart die ros-Afcbgraauwis^met de
ringen der Kniejen Afchgraauw.

Ltfsr-

(1) .Motacilla rufo cinerea , Genuum annulis cincrei«#
Faun Snee. 22*. Syft. Nat, X. Gen;99. Lufcinia. Gesn.
iAy. 592. Aldr. Orn 1. 18. c 2, WiLL. Orn. 161 T.
41. Raj. *Ay» 7S. n, 2. Alb. *Ay, III. p. 49. T. 5^

i> e Kwikstaarten. 565

Linn^us begint dit Geflagt met den Nagtc- 4

T, _ Afdeel.
gaa/, die de dertiende is der Vygen-Eeteren van ^ ^

Brisson. Men noemt hem in 't Latyn Lufci- Hoo*d-
rtia, in 't Franfch Roffignol of Ronjjignol; waar *tuk.
van de Italiaanen hun Luscigniulo en Rojjignolo
afgeleid hebben. De Spanjaarden noemen hem
Raiffenor, de Engelichen Nightingale , deDuit-
fchers Nachtegal. De Hebreen hebben hem
Tacbmas geheeten , de Grieken Aèdóon en Phu
lomêlê , waar van hy ook Pbilomela , by de Au*
theuren , geheten wordt.

Deeze Vogeltjes woonen in de Boflchen van zyn lieflyk
Europa, zingende 's avonds en in de vroege Gezang,
morgenftond zo verrukkelyk 3 dat 'er , in dat
opzigt, niets aangenaamers bedagt kan worden.
Daar is een kragt van Geluid , een verandering
van Toonen , en eene aanhoudendheid y zonder
tuflehenpoozing : om kort te gaan, een Stem
van zulk een langen adem, en zo konftig be-
ttuurd in hun Gezang ; dat iedereen «, die de
kleinheid van het Beeflje ziet , 'er over ver-
baasd ftaat. De Nagtegaalen zyn, derhalve,
het voornaame vermaak van 't Buitenleeven in
de Zomer , en dit zal de reden zyn , dat het in
onze Provincie is verbooden, dezelven te van-
gen , hunne Netten te ftooren of de Eijeren
te zoeken, op eene Boete van honderd Gub
dens voor ieder gevangen Vogel of geftoord

Ey(*>

Men

(*) Nedevl JaAtloeken van 1750 , bladz, io8*.
I. Deei, V. Stuk» Nn 3

565 Beschryving van

IL Men vindt , egter , verfcheide Middelen

Afde-el. voorgetield , om deeze Vogeltjes magtig te

LXIII. worjen die men in Kouwtjes houdt, om
Hoofd- ^ J 1

stuk. het vermaak van hun Gezang ook in huis te ge-

Nagtegaal nieten. Zy beginnen dan omtrent middernagt
Opvoeding te zingen , en men zegt dat zy de redenen,
jes. " die 'er 's daags gefproken zyn , zo duidelyk her-
haaien , dat men ze verdaan kan , fchoon men
'er niets van weet. Ook wordt getuigd, dat,
in zulk een geval, wel eens, uit jaloersheid,
de een den ander zodanig tragt te overtreffen ,
dat hy in 't zingen ftikt. Sommige voedenze
met Kruim van Brood en 't Hart van een Kalf
of Lam ondereen gehakt ; anderen geeven' hun
zulk Hart aileen ; anderen voedenze met Mie-
ren -Ëijeren; doch het gemakkelykfte en befte
is een deeg van gerookt Rundvleefch, met even
zo veel Cicers en zoete Amandelen te famen ,
waar onder , als het fyn gemaakt en gemengd is ,
een weinigje Saffraan gedaan wordt, en dan al-
les met verfche Eijeren gekneed. Hier van
Koekjes gebakken zynde , wordt daar van een
brokje , in de hand fyn gewreeven , aan het
Beertje gegeven. Dit gefchiedt om dat deeze
Vogelcjes niet van Graan leeven , maar van
Worpjes of Rupfen , welken het te moeielyk
zou zyn , in genoegzaame veelheid , aan hun te

be-

(f) lAUolozta of FerhandeUng ya» den Nagtegwl.
Amlterd 1759.

de Kwikstaarten. 567

bezorgen. De witte Wormpjes , die men in
rottige Duivenmeft vindt of in oud Meel , zyn Afdeel.
inzonderheid van hunne Smaak, en dienen , zo

Hoofd-

wel als zwarte Spinnek oppen , om hun van stuk.
Hardlyvigheid te geneezen. Nagtegaal.

Deeze Vogeltjes worden zelden van naby Geftake,
gezien : weshalve hunne geftalte eene naauw.
keurige befchry ving verdient. Zy hebben om-
trent de grootte van een Putter: de Kleur is
van boven bruin-grys , naar 't roffe trekkende,
van onderen bleek Afchgraauw : de Staartpen.
nen zyn bruin-ros , gelyk de Staart van boven,
maar v an onderen witagtig , even als de Buik;
de Borft is groenagtig donker van Kleur:
de Bek zwartagtig , van binnen geel. Dus ver-
toont zig de gewoone Nagtegaal graauwagtig ,
en heeft in zyn Pluimagie geen fierlykheid ter
wereld ; veel minder nog de groote , die graauw-
agtig is over 't geheele Lyf , met zeer weinig
ros ; doch men vindt fomtyds ook witte Nag-
tegaalen , die inderdaad een groote zeldzaamheid
zyn. Brisson geeft de Afbeelding van een Ma-
dagaskar fchen , die fraai j er is gekleurd.

(2) Kwikflaart die van boven groenagtig bruin II.

ChaliHrifm
1S 9 Amerikaan»
fche»

(2) Moracilla fupra fufco-virens , fubtus fulva , linea
Oculari iubocularique nigra. Syft. Nat. X. Lufcinia Ame-
licana. Edw. *Ay. 121. T. 121. f. 2. I&erus minor, ni.
dum fufpendens. Sloan. Jam. II. p. 299. Raj ^/Cr%
184. n. 27.

I. Deel. V. Stvk. Nfl 4

563 Beschuyving van

IL is , van onderen Goudgeel , met een zwarte

Afdeel. Jlreep door en onder de Oogen*

Lxm.

Hoofd- Edwards heeft deezen , onder den naam
STUK* van Amerikaanfchen Nagtegaal , naauwkeurig
xr*£t*g**l' ^ggfjggjj^ Brisson noemc hem den grooten
Vygen-eeter van Jamaika. De kleine Geelvo-
gel , die zyn Neft ophangt aan de enden der tak-
ken van Boomen 9 zou deeze zyn , wordende
Amerikaanfch Hang -Neft getyteld. Ik heb te
vooren reeds van zulke Vogeltjes gefprq*
Jcen (*).

ïït. (3) Kwikfiaart die van boven grys - bruin is ,
ModuUris. mt de dek Vederen der Wieken wit getipt 9

Balterd- Q r

^agt^gaal, d& B°rft blaauwagtig Afchgraauw.

Dit Vogeltje, dat wegens zyn lieflyk Ge-
zang en Kleur by ons dien naam voert , heet
by de Duitfchers bruin -gevlakte Grasmofch of
Prunell, by de Engelfchen Haag-Mofch en by
de Italiaanen wordt het P offer a Salvaticha ge.
tyteld. De Heer Bais$o<sr geeft 'er den naam
aan van Fanvette de la Haye of Paffe bufe ; de
Franfchen noemen het ook klein of Haagmofch-
je en Vliegenvangertje, de Engelfchen Titling.

Hef

(5) Motacilla fupra grifeo-fufca , Teftricibus Alarum,
apice albis , Pe&ore coerulefcente-ci nereo. Fam. S»ec^
22}. Curruca cantu Lufcioise. Frisch. *Av T 21. f. 3
Klein. 7;. T. 1.

(*) Zie '{ voorgaande Stuk, biadz. 337,

de Kwikstaarten. 56$

pet heeft omtrent de grootte van een Rood- n

bordje en onthoudt zig in Europa , neftelende Afdrel.

in de Haagen en leggende Eijertjes die fierlyk p^^*

blaauw zyn. stuk.

(4) Kwikftaart die roodagtig bruinis, van on- iv.

deren bleekrood, met den Kop gevlakt. tm*!*"0^

Bies-Nag-

Deezen5die van de Schryvers Lufciniola ge-tegaal.
noemd wordt , wegens zyn lieflyk Gezang , noe-
men de Franfchen RouJJettc , van wegen zyne
roodagtige Kleur , en Brisson Fauvette de Bots
of Cumica Sylveftris , om dat hy in de Bosfchen
wordt gevonden. LinnjEus zegt , dat hy in
Sweeden in de Biezen zig onthoudt , waar van
de naam ontleend is. In grootte verfchilt hy
weinig van den voorgaanden.

Q) Kwikftaart die grys is 9 met den Kop en .

r. Ar i , r, -7 • Campeftrtfe

staartpennen Jjjcbgraauw , den Buik <wit- jamaika-
agtig. fche*

De Kleur, welke Linnjeüs aan deezen toer
fchryft, fchynt my wat van die van Edwards
te verfchillen 9 volgens wien dit Jamaikafch
Vogeltje rosagtig bruin is van boven , van on-
deren wit, met bruin gelchaduwd, de Kop en

Hals

(4) Motacilla teftaceo-fufca , fubtus paliide teftacea,
Capire macularo. Faun. Snee 222.

<f) Motacilla grifea, Capire cinereo, Redtricibus con.
coloribus , Abdomine albido. Syfl. N*t X. Curruca Ja»
maicenfis. Edw. *Ay* 122. T. 122 f. 2.

I. Deju. V. Stuk. Nn J

5?o Bes chrtving van

N. Hals groenagtig Afchgraauw , de Staartpennen
Afdekl. boven rosagtig bruin, van onderen Afch»

f Y ' f f

Hoofd graiuwagtig. Ten minden is dit de befchry-
stuk. vmg > welke 'er de Heer Rrisson van geeft.

vk (6) Kwlkftaart die van boven bruin is> van on~
Graunufch. ^'*e72 wft > m^ ^e Staartpennen bruin , dt
buitenfte met een dunner witten rand.

Dit is de Curruca der Ouden , en de Carme.
varola der Bononiers , die van andere Italiaanen
Pizamofcbe of Piccafiga , van de Duitfchers
GraszmiLjche of Grasmofcb , van de Sweeden
Kruka en van de Engelfchen Titling geheten
wordt. Klein noemtze bruine Nagtegaal , ea
van Charleton wordt aangemerkt , dat de-
zelve van den Nagtegaal naauwlyks te onder-
fcheiden zou zyn, indien hy niet wat kleinder
ware. Bkisson geeft 'er den Soortnaam aan
van Fauvette babillarde , waarfchynlyk wegens
zyn gefnater. Hy onthoudt zig voornaamelyk in
Kleijige Aarde , leggende Eijertjes , die Afch-
graauw zyn , met Yzergraauwe vlakjes ; zo Lin-
KiEüs zegt. Men kan 'er, derhalve, den naam
van Haagmofch niet wel aan geeven. *

(7)

(6) Motacilla fupra fufca , fubtus albida ; Re&ricibus
fuscis , exuma marine tenuiore alba. Faun Suec, 233.
Curruca. Gvsn ^Ar 370, Aldr. Om. 1. 17 c. 34.
Will. Qr 0.^157. Raj. *sty» 79. n. 6.

de Kwikstaarten- 571

(7) Kwikftaart die groenagtig Afchgraauw is9 n;
van onderen geelagtig , met een witagtigen Afdeel.

Buik en de Leden bruin. LXIII.

Hoofp-

Dit fchynt de gewoone Vygen-eeter der Ita- S™^K#
liaanen te zyn, hoewel hem Brisson voordele MippoUis,
onder den naam van Fauvette , waar door men GeeiDOrftj«-
gemeenlyk een Bafterd-Nagtegaal verftaat. Ray
zegt , dat de Engelfchen hem Pettichaps noemen.
De grootte is byna als die van onze Moffchcn.

(8) Kwikftaart die Afchgraauw is > van on- vilL

deren wit , met witte Wenkbraauwen. Saluaria.

Rietzin-

Brisson noemt deeze Fauvette de Rofeaux,gm*c'
en Klein hadt hem Wilgen Nagtegaal geheten. *
De Duitfchers noemen hem Weiderich of IVy-
den-Guckerlin. Hy is wat kleiner dan de voor-
gaande en onthoudt zig in Moeraffige plaatfen ,
Jeevende van Infekten.

(9) Kwikftaart die van boven Afchgraauw is, ]x.
van onderen wit , met de eer (le Staartpen in ~ syly,u;

J £ Graauwzm*

de langte half wit , de tweede wit getipt, gerrje.

Dit

(7) Moracilla virefcente cinerea, fubtus flavefcens , Ab-
domine albido, Artubiio fuicis. Faun. Snee. 254. Ficedu-
la feptiina. Aldr. Om. 1. 17. c. 37. Raj. 79,
n. 7.

v8j Motacilla cinerea fubrus a!ba , Superciiiis albis..
Syfl. Nat. X. Lufcinia Salicaria. Klein. 4-». 74. Salicaria
Gefneri. WlLL. Orn> 158. Raj. ^<y. Zz. Alb. ^£>.
III p 56 T 60,

(9) Moracilla fupra cinerea , fubtus alba ; Redtrice
prima longirudinalirer dii»idiaio albi , fecunda apice al-
ba. Faun Snee. 228.

L Dkel. V, Stuk.

572 Beschryving van

II. Dit wordt Fauvette Grifs of la Grifstte% dat
Afdeel, js grysagtig of Graauvvertje van Brisson gehe-
Hoofd' tCn* noemen het Graauwzingertje , de

stuk. Schryvcrs Stoparola , de Sweeden Skogsknefter
of Mefar. Hec is weinig groqter dan een Win-
tcr-Koniqgje.

x- f 10) Kwikfiaart , die van boven grys is , van

ThilomeU. 9

Kleine Bas- onderen Afchgraaittw , de Slagpennen van den
gaai.NaSte" wrften rang aan de tippen vaal.

Van Brisson wordt deeze mede onder den
Grasmofch hetrokken , dien hy la Fauvette ba-
billarde noemt , zynde de zesde Soort van Lin-
prnvs. 't Is een zeer bekend Vogeltje , zo wel
als de voorgeleiden , in Europa , en wegens
zyn lieflyk Gezang vermaard.

XL (n) Kwikflaart die bruinagtig is 9 van onde*
Vygen-eê- ren * aan ^ B°rft Afchgraauw gevlakt.

ter.

De Schryvers noemen deezen > in 't alge-
meen, Ficedula of Vygen-eeter,in 't Italiaanfch
Beccafigo of Piccafigua, en de Polakken Figo*
iadka , de Duitfchers Grasmofch of JVuftling.
Ook geeven 'er de Franfchen den naam van

Bec*

(ip) Motacilla. fupra grifea, fubtus cinerea, Remigibus
primoribus apice obfoletis. Syft- Nat. X. Lufcinia altera.
Klein. .X*. 73. T. 1.

(11) Motacilla fubfufca , fubtus alba, Pe&ore cinereq
maculato. Faun. Suec 231. Ficedula Cannabina. YVilc.
Om. 16 j. Raj, iAy. 8i. n. 12, Alb. sAf. III. p. 2$>
T* 26+

de Kwikstaarten. 573

Becfigue aan. Het is zeer klein en onthoudt if.

zig, naar 't fchync, meeft in de Zuidelyke dee- Afdeeu

len van Europa , neftelende in de Hennip; J^J;

doch wordt, zelfs in Sweeden, ook in de Ho- sTuk.
ven en Bouw- Akkers gevonden.

(12) Kwikjlaart met een zwarte Borfl , de xil.
twee zydelingfe Staartpennen fchuins half
wdt. Kwilvftaarf»

Dit Vogeltje is het, st welk den naam aaü
dit Geflagt geeft , wordende van de Schry vers ,
ih 't algemeen , uit hoofde dei* beweeging , die
het geduurig met zyn op- én neergaande Staart
maakt , Motacilla en by ons , om die reden ,
Kwikftaart geheten. De Italiaanen noemen
het ook Codinzinzola of Codatremola en BaU
lanna , de Spaanfchen Cngumella , de En-
gelfchen Wagtail 9 als ook the Washer of Wa-
ter-Wagtail ;de Duitfchers Wege-Stertz en Was-
fer-Steltz , de Sweeden Aerla. Ëy de Franfchen
voert het den naam van Lavandiére. De Grie-
ken hebben hec niet alleen Seïfopugis, wegens
de beweeging van de Staart, maar ook Knipo-
logos getyteld , om dat het Muggen vangt.
De Kwikftaart is door geheel Europa ge-
meen ,

{tl) Motacilla Pe&ore riigro , Redfricibus duabus la-
feralibus dimidiato oblique albis. Syfh. JVat, X Motacilla
Pectore nigro Faun. óuec. 214 Motacilla. Gesn. ^Av,
618 A.dr 1. 17. c, 2}. Bell. sAy- 88,6. Will. Om.
171. T. 42 Raj. sAv* 75*. n. 1. As.b ^Ay I. p. 49. tf,
49. Frisch. ^Ay. T. 23, f* 4. Olih. *Ay, 4$.

I. D lei. V. Stik

5*74 BE5 CHRTtlHC VAN

H meen , en onthoudt zig veel omtrent Beeken ,
Afdeel» Slooten en Waterleidingen , alwaar hy de
LXIII. Vrouwluy , die Kleeren waflchen of fpoelen,
stuk»" 'm 'c Franfch Lavandiéres genaamd, doorgaan*
vergezelt, dewyl de Muggen zig by dezelven
verzamelen. Hy volgt ook den Ploeg , om de
Wormpjes op te zoeken , die in de omgeftorte
Aarde bloot raak en; want het een en ander is
zyn Aas. Om die reden heet hy ook Semeur
of Zaaijer , en , om dat hy by de Koeijen of
Offen, in de Weiden, veel gezien wordt , Va*
chére of Vachette. Men heeft , by 't openen
vaneen Kwikftaartje , zodanige Wormpjes daar
in gevonden, als de Meelwormen zyn. In de
Noordelyke Landen wordt het 's Winters zel-
den vernomen. Het maakt gemeenlyk een fyn
Geluid , en het kan ook aangenaam zingen,
't Zyn vrolyke en gemeenzaame Beertjes, wei-
nig fchuuw voor den Menfch, maakende hunne
Neftjes in de Grond , onder Steenen of Gras*
zooden, aan de kant der Slooten. De Eijert-
jes, vyf of zes in getal, zyn wit , met bruine
vlakjes. Dikwils loopt het met de Beenen in
't Water , om de Koft te zoeken , gelyk de
Waterhoentjes , en daarom kan het ook La-
vandiére genoemd zyn: dewyl het Vrouwvolk,
aan de Rivieren Kleederen waffchende , zulks
doet. Men kanze in een Vertrek houden , ai-
waar zy niet alleen Muggen vangen , maar ook
de kruimpjes van Brood opleezen.
Deeze wordt de witte Kwikftaart geheten,

in

de Kwikstaarten. 575

in vergelyking met de geele; want men zou hem
anders , veeleer , de bonce mogen noemen, Hy
is van boven Afchgraauw , van onderen wit;
doch heeft het Agterhoofd en den Hals in 'c
bovenfte deel zwart, in 't onderfte of wit, of
met een zwarte vlak , die naar een Paardshoef
zweemt, getekend, of geheel zwart: de Oog-
kringen Hazelnooten-kleur, de Bek en Pooten
zwart* De Jongen zyn , tot een half Jaar Ou-
derdom, anders gekleurd dan de Ouden. Men
vindt het poejer van de Kwikftaarten , door
fommige Autheuren , tegen den Steen en het
Graveel aangepreezen.

Brisson befchryft een gryzen of Afchgraauwen
Kwikftaart, die iets kleiner is, doch in Kleur
weinig van den voorgaanden verfchilt , dan dat
het Mannetje een zwart bruinagtigen band om
laag aan de Keel heeft. In Silezie wordt deeze
gevonden en Sticberling genoemd.

(13) Kwikftaart die de Borft en Buik geel
heeft, de twee zydelingfe Staartpennen fcbuins
balf wit.

By de Schryvers is deeze onder den naam
van geele Kwikftaart bekend. Men noemt hem
in 't Franfch Berggeronette. Hy neftelt onder 't

Koorn ,

(13) Moracilla Pe&ore Abdomineque flavo , Re&rici-
bus duabus lareralibus dimidiato obiique albis. Fa*n S#ec.
215-. Moracilla flava. Gesn. xA*. 618. Aldr. Om I, 17,
c 24 Wiil Om. 172. T. 68. Raj. 7^ n. 2.

Alb sAy* II. p. 54 T. 58. frisch, l/iy. T. 23, f. 3.

1. DtEt. Y. Stuk%

ir.

AFDEELe

LXIIL
Hoofd--
stuk.

Gryze.

XIIL

Fiava,
Geele.

57Ö Beschryving * a h

IL

Afdeel,

LXHI.
Hoofd-
stuk.

Vreemde
Kwikftaar-
ten..

XIV.

Tiphia*
Bengaal*
fche.

Koorn, en wordt, naar 't fchynt, meed in 9t
Voorjaar gezien. De grootte verfchilt van detf
witten öf getaeetien Kwikftaart weinig ; maai?
de Kleur is van boven groefiagtig , van onderen
geel. Het Mannetje heëft aan de Keel zwarte
vlakjes als een halve Maan, en een geele ftreep^
die in 't Wyfje wit is , boven de Oögen.

BiassoN onderfcheidc deezeft egter van den
geelen Kwikftaart der Ouden , dien hy afbeeldt,
en waar van het Mannetje een zwarte Vlak
üan de Keel heeft, gelyk de witte Kwikftaart,
verfchillende anders in Kleur weinig van den
geelen. Ook heeft hy nog drie uitheemfche
Kwikftaarten , de een van Java, dè ander van
de Kaap , de derde van Madrafè. Van dee-
zen laatften, waar van het Mannetje zwart,
het Wyfje Afchgraauw is , geeft Ray de Af-
beeldingen. De twee anderen zyn naar de Vo-
gels, die in 't Kabinet van Reaumur waren i
getekend.

(14) Kwikftaart die groen is , van onderen
geelagtig, met zwarte Wieken , en twee wit*
ie bandeerzèls.

Van Klein wordt deeze de Bengaalfcbe Nag»
tegaal getyteld. Edwaiids beeldt hem af, on-
der den naam van Indiaanjche groene Mofcb. Hy

is

(14) Motacilla viridis , fubtus fiavefcens , Alis nigriï,
fafeiis duabus albis. Syft. ifof, X. Pafler viridis ladicui.
Edw» sAy* 79. T. 79.

de Kwikstaarten. 577

is een weinig kleiner dan de gewoone Vygen- ft#
Eeter* Afdeed

LXIII.

f15) Kwikflaart die zwart is, metdeBorfl, Hoofd-

STUK

een vlak der Wieken , als ook den wortel der xv"
Slag- en Staartpennen , Goudgeel. XutkilU.

Ameri-

Van Brisson wordt deeze in 'c Geflagt der R00CiftaatfA
Vliegenvanger en geplaatft ; doch 9 indien het die
is, waar van Ray onder de Jamaikafche Voge-
len van Sloane fpreekt , als naar de Kanariet-
jes geiykende , zo eet hy Mieren. Edwards
noemt hem Muur-Nagtegaal , en geeft van 't
Mannetje' en Wyfje byzondere Afbeeldingen.
Eenigen noemen hem Rovd-, anderen Geelftaart.
De grootte is als die van den Vygen-eeter.

(16) Kwikflaart die Tzergraauw is 9 met de xvl*
plekken der Oogen , de Wieken en Staart ^£*£ht*
bruin, de buitenfte Staartpennen aan de zyiie Zwanftaarr*
wit.

Deeze > die in Spanje gevonden wordt , be-
hoort onder de Oenantbes der Autheuren, en

worde

(1?) Moracilla nigra , Pe£tore , macula Alarum,bafique
Remigum Redhïcumque fulvis. Syfi> Nat. X. Moracilla
Americana. Catesb. Car* I. p. 67. T» 67. Serino affinis
Avtcula e croceo & nigro variS. Sloan Jam. IL p.%
312, Raj. sA*. 188. n. ft. Ruticilla minor Americana.
Edw. *At>. 80. T. 80.

(16) Motacilia ferruginea, area Öculorum Al is Caudê-
que fufcis , Recliricibus extimis latere alhis. Syft. Natt X.
öenamhe fulva. Edw. *Ay* 31. T. 31.

Ie Dkbl4 V, Stuk. O O

578 Beschryving van

[I% wordr van Brisson CuUblanc roux geheten.

Afdeel, Klein hadt 'er den naam van Nigricilla of

LXIII. Zwartftaart aan gegeven.
Hoofd*

STUK

xvn Kwikftaart met eengryze Rug^ bet Voor*

Oenanth*. boofd wit, een zwarten band door de Oogen.
Witltaarr.

De Oenanthes of Vitiflorce , die om de een of
andere reden hunnen naam van den Wyngaard-
bloefem hebben, worden in 't Engelfch Wil-
le-Tail of Witfiaart gebeten , in 't Franfch Cuh
blanc of Wit-Gat , om dat de Scaartpennen in
het gedeelte naad aan 't Lyf wit zyn , voor 'c
overige zwart. De Italiaanen geeven 'er ook
den naam van Culo hianco aan, doch fommige
Engclfchen noemenze Wheat-Ear , anderen FaU
lowfmiter of Horfematcb ; de Franfchen Vitree
of Moteux.

Dit Vogeltje onthoudt zig in verfcheide dee-
len van Europa, zelfs in S weeden , op open
Velden en Steenagtige plaatfen , begeevende zig
tegen den Oogfl naar de Bouwlanden , alwaar
het dan van Torren en andere Infekten leeft,
wordende zeer vet en fmaakelyk tot Spyze.
MilTchien eet het ook Druiven en Vrugten;

wan-

(17) Motaciüa Dorfo cano , Fronte alba , Oculorum
fafcia nigra. Faun, Suec. 217. Oenanthe f. Vitiflora*
Jonst. *Av. 12$. T. 4?. f. 13. Will. Om. 168. T. 41.
f. 4. Raj. ^r. 75. n. 1. Alb. ^Ay. I. p. T. $5
B. Moticilla fubtus pallida , Re&ricibus introrfum alhis ^
Dorfo undulato* Fatm. Suec. 219. Oenanthes vitiflorje
focmina. Alb, ^Ay. III. p, 50. T. 54

de Kwikstaarten. 579

wanneer het niet regt den naam van Kerfen- II.
diefje zou kunnen hebben. Het is grooter dan de Afdeel.
gewoone Mofch : 't Mannetje verfchik van het
Wyfje 9 dat het dien witten band aan 't hoofd stuk*
niet heeft. Zy komen in de Voorzomer over,

Zegt LlMNiEÜS.

(18) Kwikflaart die zwartagtig is, met witte ^™
Wenkbrauwen , een witte vlak op de Wieken, Paapje.
de Keel en Borjl geelagtig.

Dit is een andere Soort van Oenanthe, dien
fommige Autheuren Mufcicapa of Vliegenvanger
noemen , doch de Franfchen geeven 'er den
naam aan van le Grand Traqiiet of Tarier 9 de
Duitfchers noemen hem Flugenflaecherle , dac
is Vliegenfteeker en Todten- Vogel , de Engel,
fchen noemen hem Whin-Chat 3 de Italiaanen
Mountanello. Het fchynt ons Paapje te zyn,
onchoudende zig in Europa en wat kleiner zyn-
de dan 't voorgaande,

(19) Kwikflaart die roodanh is , van onderen

Afchgraauw , met een donkere muts* la.

•p. Zwartkap-
lje je.

MoraciUa nigricans , Superciiiis albis , macul&
Alarum alba , GuÜ Pe&oreque flavefcente. Faun. Suec*
218. & 220 T. 1. f 3 4. Mufcicapa C Oenanthe rcrria.
Aldr. Om. 735 Raj. c/t. 76. n. 4. WlLL. Orn»
169. T. 41. f. 5 Curruca major altera. Frisch.
T» 22. f. 2. Rubetra. A?b. I. p. 50. T. 52 Fice-

dula f Arricapilla alia. Jonst.^t.T. 45. £ uit. Ficedu-
h 3. Aldrovandi. Edw. 30. T. 30.

(19) Motacilla teftacea , fubtus cinerea, Pileo obfcuro.
Faun, Suec. 229. Atricapilla f» Ficedula. Aldr, Om* h

I. Dfcst. V. Stuk. Oo 2 i7%

58ö B e 5 c in y v i n c Van

IL
Afdeel.

LXÜI.
Hoofd-
stuk.

XX.

Emert*.

Bengaal -
fche Kood»
üaarr.

XXL
Thaenicwus.
Muur-lNag'
tegaal,

De algemeene naam van deezen is AtricapiU
la.) 't welk Zwartkapje kan betekenen, gelyk
hem ook de Italiaanen Capo negro noemen , en de
Engelfchen BlackXap. Het Wyfje, dat den
Kop bleek Kaftanie-bruin heeft , wordt te Mar-
feille Tejlo roujjo of Roodkop geheten. By dcf
Duitfchers, dieze onder de GrasmofTchen tel-
len , wordenze Meuncblein, dat is Monnikjes
getyteld. Ook hadden *er de Grieken reeds
den naam van Melanokoruphos aan gegeven.
Brisson telt deezen onder de Fauvettes of Cwr-
tuccb , die de eerften in zyn Geflagt van Vy-
gen eeters zyn- Men vindtze oak in Europa.

(20) Kwikfiaart die grys is , van onderen wit,
met de zyden van den Kop en de Stuit rood.

Van Edwards en Albin , beiden , wordt
deeze onder den naam van Bengactlfcbe Rood'
Jlaart afgebeeld , dien Brisson gebragt heeft
in zyn Geflagt van Klaauwieren, en genoemd
Pie-griefche brune de Bengale. Dezelve is een
weinig grooter, zegt hy, dan een Rots Merel.

(21) Kwikfiaart met een zwarten Keel 9 een
rojjen Buik> de Kop en Rug grys.

Dit

17. c. 3$. WilL. Om. 162. T. 41. Raj. 78. n. 2*
Frisch. *Av. T, 24. f. 1. Olin. iAv. $<

(20) Motacilla grifea , fubtus alba , Temporibus Uro«
pygioque rubris. Syft. Kat. X. Ruticilla Benghalenfis»
Edw. sAy. 190. T. 190. Alb. *A>. III. p. 52. T. 56*

(21) Motacilla Gula nigra 9 Abdoitiine rufo , Capirs

Dor-

de Kwikstaarten, j8i

Dit is de Roodftaart der Schryveren , dien u.
fommigen Muur - Nagtegaal noemen , gelyk Afdeec
Brisson hem, onder deezen tytel, in zyn Ge- j^^1*
flagt van Vygen-eeters plaatft. De Duitfchers stuk*
geeven 'er ook den naam van Haus Roetele en
Summer-Roetele aan, doch gemeenlyk wordt hy
Rott-Schwantz 9 van de Sweeden Roeéjljert^ en
van de Engelfchen Redfiart geheeten, Hy is veel
kleiner dan de gewoone Nagtegaal, daar hy in
't zingen zeer naby komt , onthoudende zig in
digt Boffchagie en neftelende in de gaten van
\ Geboomte of van Muuren.

(22) Kwikftaart met de Rug en Slagpennen 1 Ethicus
Afchgraauw , den Buik en Staart-pennen ros , Roudftaart.
de twee buitenjien Afchgraauw.

Deeze , die de tweede Phcenicurus is der
Schryveren , heet Rougequeue of RoodPcaart by
den Heer Brisson , en wordt Rotfcbwentzel
genoemd van de Duitfchers , te Marfeille Cu*
roujfet. Hy is een weinig grooter dan de voor-
gaande.

(23) Kwikftaart met de Slagpennen zwartag* xxm.

% ****

Dorfoque cano. Faun. Svec. 229 Ruticüia. Will. Or»9
if9« Raj. iAv. 78. n. Alb. .Ar. I. p. 48. T- 50.
Phoenicurus media 3 Penna Caudae fubnigra, Frisch»
*Av. T. 20. f. 3.

(22) Moracilla Dorfo Remigibusque cinereis , Abdo-
mine Re&ricibusque rufis : extimis duabus cinereis. Faun*
Snee 22?.

(23) Motacilla Remigibus nigricantibus , Recfcricibus
J. DsgL. V. Stwk, Oo 3 iufis.

II.

Afdeel.
LX1IU

STUK»

XXIV.

Sttecka*
Blaauw-
borlVje.

582 Beschryving van

tig 9 de Staart pennen ros , bet middelfte paar
zwart 9 naar buiten rosagtig.

Deeze , die van Linn^üs in S weeden fchynt
waargenomen te zyn , wordt van Brisson aan-
gemerkt als een zelfde met den Muur Nag-
tegaal.

(24) Kwikfiaart met de Borjl Tzergraauw ,
hlaauw geb andeer d > de Staartpennen bruin,
doch naar den wortel Roeflkleurig.

Hoewel deeze den bynaam van Sweedfche
voert , wordt hy egter ook in Duitfchlaod ,
omtrent Straatsburg , gevonden , volgens Ges-
nerus , alwaar men hem Wegfleckin noemt.
Brisson (telt hem voor , onder den naam van
GorgeMeue , dat is Blaauwkeel of Biaauwborft-
je. De JVydengyckerlin ,dien Linn^us als een
Verfcheidenheid tot deeze Soort betrekt , is 5
volgens Brisson, het Rietzingertje, hier voor
befclireeven. Frisch noemt hem Roodftaart
met een blaauwe Borft ; in Sweeden heet hy

Carls-

rufïs , intermedio pari nigro extrorfum rufefcente. Faun*
Stêec. 227.

(24) MotacilJa Pe&ore ferrugineo fafcü ccerulea, Reo
ricibus fufcis verfus bafin ferrugineis. Syfl Nat. X Mo-
tacilla Peélore coeruleo : macuU flavefcenfe albedine
cin£ta. Faun. uec 220 Wegflecklin. Gesit. *Av. 796.
Aldr- Om. 749 Will Om 160. Raj. *Ay. 78. Ru»
tlcilla Gutture coeruleo, Edw. 28. T. 28. Phoeni.

curus Pe&ore coeruleo. Frisch. ^Av. III. T. 19» f 3.
4. B. Wydengyckerlin, Gesn. *Ar* j$6>

de Kwikstaarten. 583

CarlsvogeL De grootte is als het Roodftaartje: if.
de woonplaats in de Bergagtige deelen van Afd&e^»

Eur°Pa' Hoofd-

STUK.

(25) Kwikftaart die van boven blaauw is, van xxv
onderen geheel rood. sialh..

Blaauwro-

Men zou deezen, met Brisson en anderen, gQÏL^'
blaauw Roodborjije kunnen noemen , doch de
Engelfchen geeven 'er, volgens Catesby, den
naam aan van Bkwbird, dat is Blaauw vogeltje.
Hy is een weinig grooter dan ons Roodborftje,
en onthoudt zig niet alleen in geheel Noord-A«
merika, maar ook op de Bermudesjen Weft-
indifche Eilanden.

(26) Kwikftaart die blaauw is> met de Buik **VI*

en Dy én rosagtig. Pipir van

Suriname,

Van Klein wordt deeze blaauw en rood
bonte Nagtegaal , van Edwards biaauwe Vlie-
genvanger met een rooden Buik geheten. Bris-
son plaatft hem , in zyn Vygen-eeteren Geflagt,
onder de Weftindifche Vogeltjes Pipit genaamd,
waar van hy 'er vier heeft , twee groenen ,
naamelyk, een van Cayenne , een van Brafil;
twee blaauwen , een van Cayenne , een van Su-

ri«

(2f ) Motacilla Aipra ccerulea , fubtus tota rubra Syft*
Nat. X Rubecula Dorfo coeruleo. Catesb. Car* I. p,
47. T. 47. Edw. w^t. 24. T. 24.

(26) Motacilla coerulea, Ventre Clunibusque rufefcen-
tibus, Syft. Nat. *X. Mufcicapa coerulea , Ventre rubro*
Eüw. sAv* 22. T. 22.

I. Dsej.» V* Stuk, Oo 4

584 Besckryvinc van

II. riname. De groene van Brafil heeft omtrent
Afdeel, je grootte van een Putter , de anderen die van

Hoofd.' den VYgen-eeter-

STUK»

xxvii (2?) Kwikftaart die groen is9 met de Slagpen*
spiza. nen van den eerften rang zwartagtig.

Groene

Vhegeovan- groene Vliegenvanger Van Edwards met
een zwarten Kop 5 en die met een blaauwen Kop,
zyn beide van Brisson geplaatft in zyn Geflagt
van Boomkruipertjes. Zy hebben de grootte
van een Roodborftje en onthouden zig in Suri*
name en Brafil.

XXVIII. (28) Kwikftaart, die graauwagtig is , met de
ifiES* Keel en Eorft Goudgeel.
j*

Dit Vogeltje, dat zeer bekend is in Europa,
heeft ook menigerley naamen. In 't Griekfch
wordt het Erithakos en Eritheus of Erithulos;
in 't Latyn Rubecula en Rubrica 9 of ook Ruti*
cilla;m 't Franfch Rouge- Gorge of Gorge Rouge,
ook Rubeline , Gadrille , Roupie , Berée en Rou*
ge-Bourfe; in 't Engelfch Robin* Redbreaft , Red.
hreajl en Ruddock ; in 't Italiaanfch Pettirojjo en

Fer*

{27) Motacilla viridis , Remigibus primoribus nigri»
cantibus. Syft. Nat. X. Mufcicapa viridis , Capite nigro.
Edw. sA>. 25» T. 25-. f. 1. B. Mufcicapa viridis, Capire
ceeruleo. Edw. Ar. 25-, T. 2?. f, 2.

(28) Motacilla grifea , Gula Pedoreque fulvis. Fauit,
Suec, 226" Rubecula. WilL. Om. 160. T. 38. Raj.
78. n. 5. Alb. .Ar. I. p. 49. T. fi< Frisch. ^v.JH.
Tf 19» f« 2« Olw. 16.

de Kwikstaarten. 585

Ferbott, in 't Hoogduitfch Roetele en Rotbbreuft* u# -
kin geheten. De meefte deezer naamen zyn Afdeed.
mee den onzen overeenkomftig , en zien op de ^LXIII.
roode Kleur van deszelfs Keel en Borft. stuk."

't Is een Vogeltje dat in 't wilde zeer aange-/^ö^0r/?/>.
naam zingt , en ook in een Kouwtje kan gehou-
den worden, indien men 'er 't zelfde Voedzel
aan geeft als aan den Nagtegaal. Des Winters
komt het zelfs in de Landwooningen zyn aas
zoeken ; het is gemeenzaam met den Menfch
en ftout : des Zomers onthoudt het zig in het
Geboomte der Tuinen en Plantagiën, leevende
van Rupfen en Jnfekten, Het maakt zyn Nefl:
in het digfte van Haagen en Kreupelbofch , in-
zonderheid van Haagedoorn ,en is zeer zorgvul*
dig , gelyk de Aaklters , om het van boven te
bedekken, floppende zelfs het gat toe, wan-
neer het 'er uitgaat , om de Koft te zoeken.
Somtyds neftelt het ook in holle Boomen. 't Ge-
tal der Jongen, die het krygt, is niet minder dan
vier , die men uit het Nefl moet neemen als zy tien
Dagen oud zyn , indien men ze opvoeden wil :
want, langer in het Neft blyvende, willen zy
niet eeten, Zy zyn , in Kouwtjes , aan de
Kramp en Zuizebollen onderhevig, Tegen het
eerfte Ongemak geeft men hun een Meelworm
en een Spinnekop , tegen 't andere zes of zeven
Oorwormen in de Week , tot Geneesmiddel .

Men wil dat dit Vogeltje vier of vyf Jaaren
leeft, 't Schynt dat 'er veelen , uit de Noor-
delyke Landen, tegen den Winter Zuidwaards

J. Dezu V. Stuk, Oo J VÜC^

586 B E 5 C H ?. Y V I N G VAN

H vliegen , om de Koude te ontwyken. De Borïï
Afdeel, js in fommigen zo geelagtig, dat LiNNiEUS ze
^LXIIL Goudgeel noemt, in anderen niec meer dan ros
stuk. °f vaa^ 9 doch in 't algemeen roodagtig : de Kleur
F,oodborj}je,vm boven groenagtig bruin* volgens Brissojï.

De grootte is iedereen bekend. Het bemint de
eenzaamheid , en , in een Kauwtje gedaan zynde
by andere Vogeltjes, vegt het geweldig daar
mede. Op zyn Gezang is het ook zeer jaloers,
Men vindt 5er zelden twee by elkander , en
daar van is een Spreekwoord , dat in één Boom
nooit twee Roodborlljcs zig bevinden (*),

XXIX.

T'rogfody.

tcs.
Winterkou
mugje.

(29) Kvoikftaart die graauwagtig is , met de
Wieken zwart en Afchgraauw gegolfd.

Deeze wordt Poffer Troglodytes van de Schry-
vers genoemd , in 't Franfch Roitelet , dat is
Koningje , en wy noemen het , om dat het zig
in de Winter zo dik wils vertoont, Winterko-
ningje , of ook Dimneling , naar het Hoogduitfch
Dumeling. De gemeentte naam , in Duitfch-
land , is egter Winter- , Schnee , Noeffel-,
NeJJeU en Zaun-Koenig , of ook Zun-Schlipffie
en Tburn*Koenig , in 't Italiaanfch Regillo en
Reattino , in 't Engelfch Wren.

Niet

Motacilla grifea , Alis nigro cioereoque undula-
tus, Fa%n> Saec. 232. Paffer Troglodytes Gesn. ^Av
6fi* Aldr. Om. 1. 17. c 4. Will Om. 164. T. 42.
Raj. ^Lv. 80 Alb. iAv I. T. 53' f« B- Trochiliü
Remigibus teficllatis. Frisch. T« 2,14, £ 3.

(*) Vna tArbor non capit dms Erithaces*

de Kwikstaarten. 587

Niet minder dan de Roodborftjes is dit Vo- l[#
geitje in Europa gemeen, zeer vlug en leven- Afdef<l.
dig , en moeielyk te vangen , als ook om in ^XljL
Kouwtjes te houden en op te voeden. Egter stuk.
vindt men 'er, die het doen met Brood van winter.
zwarte Papaver-Zaad , daar te Straatsburg de %-on'n&eu
Olie uit geperft wordt : \ gene hun wel gelukt.
Het komt , in lieflykheid van Gezang , het Rood-
borftje en den Bafterd-Nagtegaal , ja den Nag-
tegaal zelf, zeer naby. Het leeft ook van In-
fekten en Spinnekoppen, die het tuffchen de
Bail der Boomen , en in de Reeten van Muuren
opzoekt. Somwylen maakt het zyn Nett ia
gaten, welker ingang zo naauw is, dat men 'er
den Duim naauwlyks in kan fteeken, en dus is
hetNefl: ook, wanneer men 't vindt. Gemeen-
lyk brengt het zes en fomtyds wel agt Jongen
t' eener broed voort.

In fommige deelen van Vrankryk houdt men
\ voor iets kwaads , het Neft van deeze Vo-
geltjes te ftooren, of zelfs maar de Eijertjes aan
te raaken. Het Landvolk maakt elkander wys,
dat, op drie Koningen Dag, de Ouden, met de
Jongen in 't ronde om hun heen , gaan zingen ;
waar van de naam zou afkomfiig zyn. Dit Vo-
geltje is kleiner dan de Boomkruipertjes en aan
zyn opgewipte Staart zeer kenbaar. Men wil dat
het maar drie of vier Jaaren leeft. Het is in by-
zondere agting tot een Behoed- en zelfs Genees,
middel voor denSteen,en,hoe men't ook gebruike,
*t is, naar men zegt , fterk afzettende van 't Wacer.

I, Dem. V. Stuk. (S°)

588 Beschryving va»

II. (3°) Kwikjtaart^ met de Slagpennen van den
Afdeel. tweeden rang aan den buitenrand geel , in 't

LXIII. midden wit.
Hoofd-
stuk. j^et meef regt zou men föt Vogeltje den

j^e^ius. naam van Koning] e mogen geeven , dewyl het
9oudhaant' gekuifd of gekroond is , mee geel verfierd en
hec kleinfte van alle de Europifche Vogelen*
Het voert ook den naam van Regaliolus, RegiU
lus , Senator Rex Avium , dat is Koning der
Vogelen, in tegenftelling met den Adelaar, die
een der grootften van de Vogelen is. Het heet
ook Tyrannus. Veele Schryvers, egter, noe-
men het , eenvoudiglyk Regulus crijlatus , van
wegen zyne Kuif, en Calendula of Goudsbloem,
om dat die Kuif hoog -geel is. Van de Ita-
ljaanen wordt het Regillo , van de Franfchen
Poil of Souci, dat is Goudsbloem, en Roitelet
hupé, van de Engellchen Golden Crownd Wren
of Crejled Wren ; van de Duitfchers Och/en*
Eugle , Wald - Zinfle en ook Goldhaenlin of
Goudhaantje, gelyk wy het noemen, geheten,
De S weed en geeven 'er den naam van Kongs*
fogel, dat is Koningsvogel , aan.

De Goudhaantjes vertoonen zig by ons , ge-
lyk de Boomkruipertjes en Winterkoningjes ,

den

(3o)Motacil!a Remigibus fecundariis exteriori margine
flavis , medio albis. Faun. Snee. 235:. Regulus criftatus*
Will. üvn^ 163. T, 41. Raj. ^Av. 79. n. 9. Alb. ^v,
I. p. T. Aldr. Orn.'X 17. c. t. Frisch, ^Ay*
T. 24. f. 4 Catesb. Car. III. p. $3. T. 13.

b e Kwikstaarten. 589

den geheelen Winter, op de takken der Boo- if#
men , meeft van hoogftammige in de Boflchen , Afdeel*
leevende van Infekten. Hun Nefl: heeft de ge- HLXIir*
daante van een Kaatsbal, de Eijertjes zyn als STÜK/
Erwten* Zy kunnen hunne Kuif, die Goud- Goudhaanf
geel is in 't Mannetje, doch bleek geel in V?4
Wyfje , geheel onzigtbaar maaken.

(31) Kwikjlaart, die groenagtig Afchgraauw XXXL
is 9 met de Slagpennen van onderen geelagtig jL^openjé.
de Wenkbraawwen bleekgeel.

Brisson, die het Goudhaantje in het Geflagt
der Meezen geplaatft hadt , brengt dit Vogeltje
en het volgende , wederom , tot de Vygen-
eeters t' huis. Men noemt het in 't Latyn
Jfihis of Regitlus non criftatus. Ook wordt de
naam van Trochilus 'er aan gegeven , gelyk aan
de anderen , om dat het zulke fnelle loopertjes
zyn. De Engelfchen noemen dit green Wren
of groen Koningje , de Franfchen Pouillot en
Cbantre of Chanteur , dat is Zinger , dewyl het
een Geluid maakt als de Springhaanen. De
Eijertjes , ten getale van vyf , zyn wit met
roode Vlakjes. Het heeft byna de grootte van
het Winter-Koningje en is niet gekuifd , waar
in het voornaamelyk van 't Goudhaantje verfchilt.

(32)

(31) Motacilla cinereo virens, Remigtbus fubtus flavef-
cenribus, Superciiiis luteis. Faun. Snee. 236. Regulus non
criftatus, Aldr. Om. 1. 17. c. 2. Will. Om 1Ö4. T.
42. Raj, iA*. 80. n. 10. Alb. *Ay. II. p, 55. T, 59.
f. A. Frisch. *Ay. T. 24, f. 2.

I. Deel V. Stuk.

590 BESCMRT VING VAN

II (32) Kwikflaart , die van boven groenagtig

Afdeel. Afcbgraauw is 3 met bruine Slagpennen > de

LXIII. zevende > cigtfle en negende , wit getipt.
Hoofd-
stuk:. y0rre]tje, omtrent Upfal inSweeden door
XXXIf

AcredtéU. LiNNiEüs waargenomen en befchreeven, gelykt
nveedfch. zeer naar een Sysje, doch is de helft kleiner.

Het houdt zig, gelyk de voorgemelde!) ,in ge-

duurige bewee^ing.

XIIL (33) Kwikftaart met den Kop Yzergraauw,

C|j'e. em zwarte by ^ Oogen, de Slag- en

Pi XL1X. ' Staartpennen bruin 9 met de beide randen

S* Roeftkleurig.

Brisson ftelr deezen voQr , onder den naam
van Poolfche Mees of Rémiz, gelyk de Duit-
fchers hem heeten , doch de Italiaancn Pendolino,
wegens het ophangen van zyn Nefije, weshalve
men hem, met regt, Hangneftje mag noemen,
of Europifch Hangneft 5 om hem van de Bana-
nasvogelen te onderfcheiden. De Engelfchen
noemen hem Mountain Tümoufe. Hy heeft de
grootte van een blaauwe Mees en de geftalte

ver-

(32) Motacüla fupra cinereo-virefcens , Remigibus fuf-
cii, feptimo, oófcavo, nono, apice albis. Faun S»ecyi]j.

(35) Motaciiia Capire terrugineo, macuH nigra Ocula-
ri , Remigibus Reetricibufque fufcis margine utroque fer.
rugineis. Syfl. Nat. X. Lanius minimus. Edw. *ytt> SS'
T, 55. Parus monranus Alb. III. p. 53. T.

Parus minimus Remiz. Tinus. 17^5. Diflerrar.

Parus Lithuanicus nidum fufpendens. Klein. ^iv. 86.
Pendulinus. sAtt. Bonon. T. II,p. 57.T.7, Remiz, Rhac*
zynsk. Polon> I. p. 294,

de Kwikstaarten. 591

verfchilt ook niet veel. Zyn Woonplaats is in u
Poolen , Lithauwen , Hongarie en Italië. Het Afdeel.
Neft , dat hy maakt , is van de Wolligheid der LXIIL
Diftelbloemen famengefteld. stuk?-

XXXIV'

(34) Kwikftaart die grysis, hebbende den Kop Minma.
zwart , met witte tippen gefprenkeld. Jeünje"^^

Deeze5 die uit het Kabinet des Konings van
Sweeden door Linn^eus voorgefteld wordt,
fchynt anders niet bekend te zyn. Hy is uit
Indie af komftig : heeft de grootte van het Win-
terkoningje ; de Rug en Wieken zyn van bo-
ven grys ; de Bcrft is geelagtig met zwarte
dwarsftreepen ; de Staart bruin aan de zyden
bleek ; de Kop zwart met ronde witte flippen ,
één op ieder Vedertje. Het Mannetje is van
vooren , aan den Kop 5 met Vleefchkleurige
flreepen , van agteren met witte flippen ge-
tekend.

LXIV. HOOFDSTUK.

Befcbryvzng van ft Geflagt der Meesen, 't welk
de Plakkers , Pimpeltjes , en de Manakyns ,
zekere Amerikaanfche Vogeltjes , bevat.

TP\e Meesen, welker Latynfche naam Parus Naam.
is , maaken een Geflagt van zeer bekende

Vo.

($4) Motacilla grifea, Capitc nigro pun&is albis fpar*
fis. Muf. *Ad. Fr Tom, 1L
1, üeïl. V. Stuk.

592 BESCHRYVTtfG

II. Vogeltjes uit, die veel nut doen in de Moeshö-
Afdeel, ven en Tuinen , dewyl ze niet alleen op Rup-

Hoo IV # ^Cn aaftD ' maar °°k dC Eijertjes derzeIven 9
stuk/ zonder heid die der Ringrupfen, zo genaamd,

vernielen. Mén noemtze in 't Italiaanfch Par-

rufa, in 't Frans Mefange , in 't Engelfch Tiu

moufe en in 't Hoogduitfch Mayfe of Maysz en

^Kcnmer- De Kenmerken volgens Linnjeus zyn : een
Bek die in 't minfte geen infnydingen heeft; de
Tong geknot en aan 'c end met borftelige Ve-
zeltjes uitloopende. Brisson voegt by de voor-
gemelde Kenmerken , die de Meezen van de
Leeurikken en Vygen - eeters onderfcheiden (*),
nog , dat zy altemaal , gelyk de Spechten ,
langs de Stammen en Takken der Boomen klim-
rpen of kruipen.
Soorten. 't Getal der Soorten 9 welken hy in dit Geflagt
heeft, is agttien. Lusn>eus heeft 'er twaalf,
waar onder ook de Manakyns , die een byzon-
det Geflagt by Brisson uitmaaken, zyn ver-
vat.

(i) Mees met een gehiifden Kop.

I.

Parus
Crifiatus.

Gekuifde Dee-
Mees.

(i) Parus Capire criftato. Faun. 3uec. 239. Gen. 100.
Parus criftaius. Gesn. *Ay. 642. f. med. Aldr. Om. 1^
17. c. 20. Will. Orn. 17?. T. 43. Raj. <Ayé 74. n. 6.
Alb. w^v. II. p. 53. t. 57, f. 2. Frisco v4r# T. 14*
f. 2.

(*) Zie bladzyde , 46a

VAN DE MEESEN. 593

Deeze maakt, onder den naam van Mefange
bupée , den agtften der Meefen van Brisson uit.
De Duitfchers noemen hem KobeU , HeübeU of
Heyden-Meifs , de Sweeden Tofffmyjja, de En-
gelfchen Crejled of ^2/per-Titmoufe , om dat
hy zig veel in de Geneverboomen onthoudt.
Zyn Kuifje alleen , dat byna drievierde Duims
lang is 3 verliert hem zeer , en onderfcheidc
hem genoegzaam van de andere Meezen. De
grootte is byna als die van den blaauwen Mees:
de kleur is van boven rosagtig grys , van onderen
witagtig en die van de Kuif wit en zwart bont.
Men vindt hem door ons geheele Wereldsdeel y
doch zeer zeldzaam.

(2) Mees met een zwarten Kop, de Wangen II.

i -*r * , Major,
wit, de Nek geel. Plakker.

Dit is onze gemeene groote Mees , dien men
in 't Franfch Charbonniére , in 't Engelfch Oxeije,
dat is Offen-Üog, in 't Hcogduitfch Spiegel-
meisf en Brandumeifs , of ook Kohlmeifs , dat is
Koolmees , doch eigentlyk Kole-Mees , wegens
zyn Kop , zo zwart als Houtskolen , noemt.
Wy geeven 'er den naam van Plakker aan , of
noemen hern Mees by uitmuntendheid en groote
Mees , gelyk in 't Engelfch , Franfch en Hoog-

duitfch ,

(2) Parus Capite nigro , Temporibus albis , Nucha !u-
tea. Faun» Snee. 238. Parus major- Gesn. *.Ayt 640»
Bell. *Ay. 9^. a. Aidr. Orn> 1. 17 c. 13. Will. Orn.
174. Raj. ^t>. ^3 n. 3. Alb. *A*p* I. p. 44. T. 46.
Frisch. lAy. Hl. T, 13. f 1. 2. Olin. +Ay* 28.

X, Dlel. V. Stuk, Pp

If.
Afdeel.

LX1V.
Hoofd-
stuk.

594 Brschryvinc
H duitfch, ook gebruikelyk is. Men vindt hem
Afdeel ook Fringillago getyteld, miflchien om dat hy
LXIV. de Vinken aanlokt, door zyn Geluid, 'c welk
^tuk^ eenigermaate zweemt naar het Geroep der
Vinken.

Deeze groote Meefen of Plakkers zyn zeer
gemeen in Europa en worden in de Boflfchen
niet alleen , maar ook in de Tuinen en Moes-
hoven gevonden. Hunne Spyze beftaat meefl:
in Infekten en Wormpjes , die zy in de Win-
ter uit de reeten der Boomfchorfen weeten te
haaien , kruipende ten dien einde langs de
Stammen en Takken op , gelyk de Spechten.
Zy flokken hun Aas niet fchielyk in, maar proe-
ven het , zo 't fchynt , eerfl: met de Tong. Men
kanze in Kouvvtjes houden , doch zy leeven 'er
zelden lang in ; niettegenftaande al het eetbaare
byna, dat men hun aanbiedt, van hunne Smaak
is. Inzonderheid beminnen zy Nooten en Hen-
nipzaad : met kan hun ook Slekken , jonge
Kaas en Mieren-Eijeren geeven. Alsdan kwee-
len zy byna het geheele Jaar door. 't Getal
der Jongen , die zy kunnen uitbroeden , is zeer
groot; men vindt negen of tien, ja , fommi-
gen zeggen , wel twaalf of vyftien Eijertjes in
hun Neft, dat meefl: van Koehaair is gemaakt
en zeer plat, in gaten van Boomen. De Eijert-
jes zyn Afchgraauw of vuil wit van Kleur , met
roodagtige (lippen , voornaamelyk aan 't dikke
end, getekend. Men wil dat hunne Leeftyd
vier of vyf Jaaren is.

De

van de Meesen. 595

De Plakkers zyn zeer ftout en vinnig in 't IL
byten , zo van den Menfch , als van andere Vo- Afdeel.
geitjes, die hun beledigen. De grootte is on- j^J^
gevaar als die van een Vink : de Kleur van bo- stuk.
ven groenagtig , van onderen geelagtig , aan
den Buik wit; de Kop en Keel zwart, doch
met een witte vlak onder de Oogen , met zwart
omringd , die 'er den naam van Spiegelmees aan
geeft. In eenige deelen van Vrankryk noemt
het Landvolk hem den Patroon der Yzerfme-
den , om dat hy het tikken met een Hamer op
een Aambeeld fchynt naar te bootzen. Hierom
mifTchien ook wordt hy Plakker geheten. Men
kanze als de Vinken eeten , en fommigen agten
het Poejer van gedroogde Meefen tegen de
Vallende Ziekte dienftig.

(3) Mees die blaauwagtig is , met de Wangen, III.

Borfl en Rug geelagtig , den Onderbuik Pur- ^ '

perkleur. Amerikaan-

fche Mees*

Linn^us twyfelt, of deeze, die in Amerika
gevonden wordt , ook een enkele Verfcheiden»
heid van den grooten Mees zy; doch Brisson
plaatft hem in 't Geflagt der Vygen-eeteren.
Catesby , van wien de Befchry ving afkomftig
is , heeft hem genoemd VinhMees of Kruiper-
Vink. Hy was uit Kanada in 'c Kabinet van

Reau-

(i) Parus coerulefcens , Temporjbus Pe&ore Dorfoque
flavefcenribus, Hypochondriis purpurafcentibus Syjl Nüt*
X. Parus Fringillago. Catesb. Car. % p. $4. T. 64.

1. Diki. V. Stu* Pp 2

596 Beschrtvino

U Reaümdr gezonden , en hadt de grootte maar
Afdeel, omtrent van den Vygen-eeter.

LXIV« , T7 • CV

(4) Mees met blaauwagtige Slagpennen , die
mn den eerften rang uitwaar 'ds wit gerand :
bet Voorhoofd wit , den top van 't Hoofd
blaauw.

Hoofd-
stuk.

IV.
Carttleus,

Pimpeltje

Deeze wordt , gemeenlyk , de blaauwe of klei-
ne Mees getyteld , en de Switzers noemen hem
zelfs Blawmeifs , doch de Duitfchers , in 't al-
gemeen , Meelmeifs of Pimpelmeifs , gelyk wy
hem ook Pimpelmees of Pimpeltje heeten. De
Spaanfchen noemen hem Cbamaris , de Italiaanen
Parujfolin , de Engelfchen Blew Titmoufe of
Nun: zo geeven 'er ook de Franfchen den naam
van Nonette of Nonnetje aan. Van de Savo-
jaarden wordt hy zelfs Moyne of Moyneton ge-
tyteld.

De Pimpeltjes zyn , by ons , niet minder
dan de Plakkers gemeen , en weinig in Lee-
vensmanier verfchillende , doch veel kleiner
van Lyf j en niet zwart , maar blaauwagtig van
Kop. Eigentlyk is de Kop van boven blaauw,
en onder een witten ring heeft die een blaauwe
Halskraag. Voorts loopt een zwarte band over
de Keel enOogen3 die ze, in 't aanzien, wel

wat

(4) Parus Remigibus ccerulefcentibus » primoribus mar»
gine exteriore albis; Fronte alba , Vertice coerruleo. Faun.
Snee. 240. Parus cceruleus. BelL. vX?-96.a. Cksh. *Ay*
Aldr. Om. I. 17. c. 17. Will. Orn* 17$. Frwch.
^£v. III. T, 14. f. 1.

VAN DE MEESEN. 597

wat naar de Plakkers doet zweemen. De ge- n.

melde ring om de Kruin geeft 'er den naam van Afde£ï-

Monnik aan , en die zwarte band den naam J^^*
van Nonnetje , welken de ^Plakkers ook wel stuk.
voeren.

(5) Mees met een zwarten Kop , een Afch- V.
graauwe Rug , het Agterhoojd en de Borjl 2^nkop,
wit.

Deeze is het , die eigentlyk Colemoufe van de
Engelfchen, en Kohlmeifs , dat is Kole-Mees,
van de Duitfchers geheeten wordt , wegens zyn
zwarten Kop. Hy is veel kleiner zelfs dan het
Pimpeltje, en het fchynt die te zyn, welken
de NoorweegervS Kiod-Meife , dat is Vleefch-Mees
heeten , om dat hy naar Vleefch zeer gretig is ,
fluipende by de Boeren in de Spyskamers en Kas-
fen , ja laatende het Vleefch , dat te rooken hangt,
naauwlyks onbcfchadigd. Hierom wordt dit
Vogeltje zeer gehaat , vervolgd , verjaagd en
met Vallen gevangen als de Muizen (*). Het
zou egter ook kunnen zyn, dat het de groote
Mees of Plakker ware, van wien men dit getuigt:
om dat die eenig zwart aan den Buik heeft en
in grootte meer naar een Mofch gelykt. De
Engelfche naam Titmoufe fchynt daar van afge-
leid

(5) Parus Capire nigro, Dorfo cinereo, Occipitel Pec-
toreque albo. Faun. Snee 241. Parus ater. Gesn. *Ay.
641. Aldr. Otn. 1. 17 a 19. Will. Om. 17?. T. 43,
Raj. ^4.y. 73, n. 2. Frisch. III. T. 13 f.

(*) Ndturl. FJiflotiê yon Nerwegen. II, Th. p. JJJ.

X. Deel, V. Sivk* P P 3

598 Beschryving

I[# leid te kunnen worden, en miflchien ook de

Afdeel. Franfche en Hoogduitfche naam der Meefen.
LXIV.

Hoofd- (6) Mees met een zwarten Kop , de Wangen

S™K' vMy de Rug Afchgraauw.

Riet Mees. *n 'c algemeen wordt deeze de Moeras-Mees,
in 't Engelfch Marfb* Titmoufe , in 't Hoog.
duitfeh Mur~Meifs , en in 't Franfch Mefange
de Marais geheten ; doch fommigen noemen
hem ook Riet-Mees , of bruine en graauwe Moe-
ras-Mees , met een zwarten Kop , gelyk Klein
hem tytelt. Hy is wat kleiner dan het Pim-
peltje, en onthoudt zig op Heijen en Moeraffi*
ge plaatfen , in Europa.

VII. (7) Mees met den top van 't Hoofd wit, de
Lang £«. StaCLTt lmSer dm het Ltf-

Deeze wordt, in 't algemeen , Parus Cauda-
lus of Staart-Mees genoemd , dat oneigen is ,
dewyl de andere ook geftaart zyn. Anderen
heetenhem, veel beter, de Langftaartige , ge-
lyk de Duitfchers , Engellchen en Franfchen
doen : doch omtrent Keulen wordt hy Wyntepf-

ker ,

(6) Parus Capite nigro, Temporibus albis , Dorfo ci«
nereo Faun. Suec. 242. Parus Palufttis. Gesn* sAv. 642.
Aldr. Om. 1. 17. c. 18. Will. Om. 17?. T. 45. Raj.
<Av. J£ n. 3. Alb. Av. III. p- 54. T. 58. Fjusch.
iA-p. III. T. 13 f. 4.

{7) Parus Verrice albo, Cauda Corpore longiore. Faun.
S»ec. 243. T. 1. f. 243. Parus caudatus. Gesn. *X>. 642.
fïg infitna. Aldr. Om. 1. 17. c. if. Will. Orn* i-j6.
T, 43. Raj. *Ay> 74. n. 8. AL», ^r. II. p. ƒ3. T.
57. f. 1.

VAN I) E M E E S E N. 599

ker , dat is Wyntapper getyteld, en foinmige II.

Franfchen noemen hem Mourier of Berd fa Queue. Afdeel.

LX IV

De grootte is wat minder dan die van hetPim- u •
peltje: het Lyf vuil Roozekleur, van onderen stuk.
met eenig wit gemengd ; de Hals zwart ; de
Kop wit van boven. Hy onthoudt zig in de
Elzen-Boflchen , waar van hy , miffchien 9 in
S weeden Ahltita geheten wordt. Ray merkt
aan , dat deeze Mees , onder alle Vogeltjes,
het grootfte getal van Eijeren in zyn Neft te
famen brenge.

(3) Mees 9 met den Kop van boven grys 9 de vin.

Staart langer dan het Lyf. bZTtZt

netje.

Gemeenlyk noemt men deezen Baardmannetje^
of gebaarde Mees van Jutland, onder welken
naam hy van Albin is afgebeeld ; doch Ed-
wards noemt hem kleinfte Klaauwier , en Frjsch
Indiaanfche Mofch. Hy onthoudt zig egter,
zo 'tfchynt, ook elders in Europa, woonende
in de Moeraffige plaatfen van Engeland en Dee-
nemarken, zegt Brisson. De Kleur is ros, van
onderen bleek Afchgraauw ; de grootte omtrent
als een Plakker.

(9) Mees die zwart isy met den Kop van bo- IX.

P/pra,

™n Wf. Manakyxa

£)e Witkopje»

(8) Parus vertice cano , Caud Corpore longiore.
Syfl. Nat. X. Parus Beardmanicus. Alb. I. p. 46.
T. 48. Lanius minimus. Edw. ^t, 55. T. 55.

(9) Parus atcr, Capite fupra albo. M»f* */Ldr* Ft* II-
hD&EL. V. Stvk, Pp 4 A***

/

600 BE8CHR YVIK6

H# De laatfte Meezen van Linnjeus zyn door
Afdeel, den Heer Brisson geplaatft in een Geflagt ,
LXIV. cjaar ky jen naam van Manakyn, die van onze
stuk.' HollandfcheNatïeafkomftig is, aan geeft. 'tZyn
Manakyn. Indiaanfche of Amerikaanfche Vogeltjes; waar
van Brisson dertien Verfcheidenheden heeft.
Deeze , die zyn derde is , worde Witkop-Ma-
nakyn van hem geheeten. Het heeft omtrent
de grootte van een Pimpeltje. De Borftelige
Vezeltjes aan den Bek zyn in 'c zelve ftyver
dan in de andere Manakyns. Deeze vindt men
in Brafil en te Suriname,

x (10) Mees die zwart is, piet de Kop en Dy en
Erythroce. Goudgeel.

fhalus.
Goudkop-
je, Deeze wordt Goudkoppige Manakyn van Bris-
son geheten, en Edwards noemt hem zwarte
Mees met een vergulden Kop. De Kleur is,
gelyk die van den voorgaanden, gitzwart met
een weerfchyn van glad Staal over 't geheele
Lyf, doch de Kop Oranjekleurig of Goudgeel:
de grootte als de andere. Men vindt deezen in
Zuid- Amerika , en te Cayenne. Seba heeft 'er,
onder den naam van Mexikaans Vogeltje van
Cbichiltotolh , een Afbeelding van gegeven, die

taa-

p. Avicula toto Corpore nigra, cum Vitta alba. Seb.
Mf*fi ft p. 102. T. 96. f. ? ,

(10) Parus niger , Capite Femoribusque fulris. Syft*
Jsfat, X» Parus Auricapillus. Klein. *Ay* 86. Parus niger,
Capite fulvo. Edw. Jiy. 21. p. 21,

VAN DE MEESEN. ÓOI

taamelyk wel is , de Pooten uitgezonderd, jr#
Tab. LX. Fig. 7. Afdeel.

LX1V.

(11) Mees die zwart is, met de Kop en Borji Hoofd-

Scbarldken-rood , de Slagpennen van vooren STUK*

XI

met een witte vlak. +Aurèola.

Roodkopje

Zwart en roode Mees wordt deeze van Ed- pi.xlix.
wards geheten : Brisson noemt hem de roode *
Manakyn , doch hy is zwart van Lyf gelyk de
anderen , hebbende de Kop , Keel , Hals en
Borft , Scharlaken-rood of Oranje-kleur ; het
middelde van den Buik met rood gemengeld en
de randen der Wieken geel. Men vindt dee-
zen ook op Cayenne.

(12) Mees, die zwart is, met den Bek wit, xn.
een vlak op de Wieken en aan den wortel van Gevlakte
de Staart geel.

Onder de overige Manakyns van Brisson vind
ik deezen niet opgetekend. Hy onthoudt zig
in Indie.

(11) Parus niger, Capire Pe&oreque Coccineis , Rem!-
gibus antrorfutn macula alba. Muf* ^Ad. Fr. II. Pa»
rus niger & fulvus. Edw. w^t. 83. T* 83. f. 2. Avicula
Surinamenfis nigra , Capite e luteo coccineo. Pet. Ga$*
73. T. 46*. I. 10* Avicula Mexicana de Chichil totoih ai*
tera. Seb. Muf 1. p. 96. T. 60. f. 7. 8.

(12) Parus niger, Roftro albo, maculè Alarura , bafi-
qutt Cauds: flavis. M»j. sAdr. Fr. Tom. II.

1. Deel» V# Stvk, Pp $

hXV.

602 Beschryvinc VAM

Afdeel*

LXV. LXV. HOOFDSTUK.

Hoofd-

STUK# Befcbryving van 't Geflagt der Zwaluwen, on*
derfcbeiden in Europifche > Huis. , Boeren- f
Scrand- en Giet-Zwaluwen , benevens verfcbei-
derley van de andere JVereldsdeelen , waar on*
der de Chineefche, die etibaare Nejljes maakt.

Naam. T~\e Zwaluwen , welker Latynfche Naam
Hirwido , en de Griekfche Chelidoon is,
heeten in 't Icaliaanfch Rondina, in 't Franfch
Hirondelle , in 't Engelfch Swallow , in 't Hoog*
duitich Scbwalbe. De Latynfche Naam is, zo
fommigen willen, van hun zitten aan de Daken
der Huizen Qoarendo) afkomftig; doch, zo de
Stelling van Klein (*) genoegzaam bewaarheid
en den Ouden bekend ge weeft ware, zou men
dien naam , veeleer , van hun kleeven aan elkan-
der in het Water tot hunne Winterlegering ,
mogen afleiden.
Kenmer- De Kenmerken der Zwaluwen , volgens Lin-
Njeus , zyn : een zeer kleine , omgeboogene,
Elsvormige, aan den wortel neergedrukte Bek:
de gaaping wyder dan de Kop hoog is. De
Heer Brisson voegt 'er by : een gevorkte Staart.
Allen hebbenze, zegt hy, den middelden der
drie voorfte Vingeren , van den wortel tot aan het

eer-

(*) Zie het II. Deel der VitgeZogU Fetbanttl bladz*
208. 281.

de Zwaluwen. 603

eerfte Gewricht toe , digt famengevoegd [met

den buitenflen. Afdeel.

Van de Zwaluwen heeft hy agttien , Lin- t^xv#

, r . Hoofd-
njbus agt Soorten , die altemaal daar in vervat STUK#

zyn. Soorten.

(1) Zwaluw, die de Staartpennen , uitgenomen I.
& twee middelften , wieï ee72 witte vlak gete* HuÜzwa-

Deeze wordt in 't Franfch en Engel fch Schoor-
Jïmz-Zwaluw, in 't Hoogduitfch iMr-Zwaluw
geheten. Zy is het , zo men aanmerkt, die in
de Huizen van Europa binnensdaks riedelt, en,
zo wel als de Bóeren-Zwaluw , in de Herfl zig
onder Water dompelt, komende 'er in 't Voor-
jaar weder uit. Dit denkbeeld, dienende om
de Verhuizing der Zwaluwen om ver te (tooten,
heeft wel degelyk zyne zwaarighedcn , gelyk
ik reeds breedvoerig heb aangetoond (*). Het
ftrydt tegen de gezonde Reden, en bovendien
tegen de Heilige Schrift , alwaar de Zwalu-
wen onder de Trekvogelen geteld worden (f).
By de aangehaalde Ondervindingen , ten dien

op-

(1) Hirundo Re&ricibus , exceptis duabus inrermediis,
inacula alba noratis. Faun Suec* 244. Hirundo domeftj.
ca. Gesn. <Av 548. Aldr. Orn. 1. 17. c. 6. Jonst.
iA*. 115* T. 42, Will. Om. 15^. T. 39. Raj. v^t.
7*. n. x. ALb „4y> I. p. 43. T. 45 Frisch „4v. T
18. f. 1.

(*) In 't voorig IV. Stuk. bladz, 13 , enz.
(|) Zie hier vour bladz. 453,

k Deel, Y. Stuk%

604 Beschryvikg van

H# opzigte , kan men die van Frisch voeger* 9
Afdeel* wanneer hy ^\en aangaande zegt.

Hoofd " ^ aan ^e ^00ten van eenige levendige
stuk. ,, Zwaluwen, kort voor hun Vertrek, 't een
zyn „ of ander gehegt. gelyk een Ring, een roo-
Trekvoge- ^ ^ Draad, met Wacerverw gekleurd. Nu is
5, het zeker , dat 'er die kleur afgegaan zou zyn,
„ indien zy eenigen tyd in 't Water gebleeven
„ waren. Niettemin kwamen die zelfde Zwa-
,> luwen in 't Voorjaar wederom , en zogten

hunne Neftplaats op , met den rooden Draad
„ aan de Pooten, Indien ook deeze Vogelen ,

geduurende den Winter, zo veele Maanden
„ onder Water bleeven , hoe zouden zy dan
„ kunnen Adem haaien: want men weet, dat
„ zy geen Kieuwen hebben , noch dergelyke
„ Longen als de Viffchen. Zo men antwoorden
„ mogt, dat zy in 't Water leeven gelyk de
„ Kinderen in 's Moeders Lighaam: waar is dan,
„ in hun, 't Ovaale Gat , daar 't Bloed kan
„ doorgaan, zonder de Longen te pafleeren?
„ Deeze Vogelen moeten zelfs van een plaats

komen daar zy allerley Leeftogt gehad en
„ gevloogen hebben : want hunne Vederen zyn
„ netjes gefchikt, als zy weer verfchynen: zy
„ zyn door Honger niet vermagerd ; aanftonds
„ paaren zy en maaken hun Neft.

De Heer Reaumuk was ook zo vreemd van
dit denkbeeld, dat hy het niet gelooven kon.
De Groot Marfchalk van Poolen , die hem be-
loofd hadc, Zwaluwen, van onder 't Ys ge.

haaldj

DE Z W A L ü W7E N. 605

haald, te zullen bezorgen; kwam, zo min als u.
anderen , zyne beloften naa. En de Berigten zelfs, Afdeei~

die men van het vinden deezer Zwaluwen aan ,VXV*

Hoofd-

klompen , onder Water, heeft; gelyk in Noor- stuk.
wegen zulks een bekende zaak en gantfch niet
ongewoon zou zyn , naar 't gene Pontoppidajss
fchryft (*); zyn zeer ongerymd. Aan den ee-
nen kant, naamelyk, is 'tonmogelyk, dat, in
zulk een geval, niet hetgrootfie deel der Zwa-
luwen , in het fchraale Saizoen , door Viffchen
van allerley foort en Waterflangen , zou ver-
Honden worden : aan den anderen kant is het te-
genftrydig , dat de Zwaluwen , uit het Water op.
gevifcht, en in een warm Vertrek tot foewee-
ging en tot vliegen gebragt , niet langer dan een
Uur leeven , en anderszins , zo ze 'er tot aan het
Voorjaar in gelaten waren , gezond en frilch
zouden te voorfchyn komen. Miflchien zyn ,
nu of dan eens , eenige Zwaluwen, van den
Winter overvallen , en zig in 't Riet verfchoo-
len hebbende, by toeval in der Viflcheren Netten
geraakt , die zig verbeeldden , dat zy uit het
Water waren opgehaald. De verkleuming van
Dieren, door de Koude , is niet zonder voorbeeld,
en het kort Leven der Zwaluwen , na de koes-
tering door de Warmte van een Kachel , ftrekt
tot een bewys van haare verzwakking en van
dc onbekwaamheid van zulk een Winterwoo-
ning.

De

(|) KatutU Htfi. yon tforvoegen* II. Th, bladz. 187.
I, JDkel. V. Stuk,

6o6 Beschryving van

U# De Huis-Zwaluw heeft dien naam, om dat
Afdeel, Zy , gelyk bekend is, haar Neft in de Huizen
.LXV. maakt, fomtyds aan een Balk of Muur , van
HstukD" Kley , rnet Hooy of Stroo te famen gehegt , en
Eigenfchap- van binnen met Dons of andere zagte StofFe
]?eQt bekleed. Zy broedt tweemaal 's Jaars, leggen-
de de eerftemaal vyf of zes , de tweede maal
vier of vyf Eijeren. Het Aas, daar zy van
beftaat,zyn Vliegjes en Muggen, of ook Spin-
nekoppen en andere Infekten. Om de Muggen
magtig te worden , ziet menze rondom de Men-
fchen en Dieren zweeven. Als zy laag by den
Grond of digt langs 't Water vliegen, is door-
gaans Regen op handen. In 't algemeen ziet
menze niet gaarn benadeelen of dooden ; uit
aanmerking , dat het Vogeltjes zyn , die ons
geen kwaad , maar veeleer nut toebrengen. In
Italië , egter, plagten de jonge Zwaluwen ge-
geten te worden , zo Aldrovandus aanmerkt.
In Spanje worden zy , nog heden , op de Markt
verkogc.

Gebruik. In de Geneeskunde heeft men van de Zwalu-
wen gebruik gemaakt tegen de Vallende Ziekte,
Beroerte, Lammigheid en Opftyging of andere
Benaauwdheden. In fommige Winkels wordt
*^q»a Hï-nog een famengefteld Water van Zwaluwen *
lonf'ojha gcdeftilleerd , dat in alle die gevallen aanpry-
zing heeft. Veelerley Voorfchriften zyn 'er
zelfs van dat Water , en , indien 'er de Geeft
met het vlugge Zout, als ook Bevergeil en an-
dere Middelen , worden bygedaan , zal het niet

te

de Zwaluwen. 607

te veragten zyn. Meer, egter, gebruikt men II.
hedendaags , hier te Lande , de Neftjes der Zwa- Al)trEEL-
luwen , in Pappen tegen een zeere Keel en
Ontfteeking der Amandelen : alzo dezelve week- stuk.
makende en tevens verdryvende of oploflende
zyn , van wegen den Drek , die onder Kley
gemengd en fcherp Zoutig is van aart. Ver-
fcheiderley Voorfchrifien zyn 'er van zodanige
Pappen *. In de Maag der jonge Zwaluwen *^a>^*
wordt fomtyds een Steentje gevonden als een
Linze , waar aan men, t' onregte 9 dergelyke
kragten toegefchreeven heeft.

(2) Zwaluw , <welker Staartpmnen altemaal

. . , i j EfcuUnta*

met een witte vlak getekend zyn- Chineefche.

Deeze , die de Oever- Zwaluw van Cochincbim
door den Heer Brisson getyteld wordt, heet
by anderen de Chineefche met een eetbaar Neft.
Dit Vogeltje, naamelyk, maakt aan de Rotfen
en Klippen van den Zee-Oever een Neftje uit
zekere Stoffe , welke door de Zee aanlpoek en
Lymagtig is , gely kende naar Huifenblas (*).
De Chineezen eeten niet alleen deeze Neftjes f

maar

(2) Hirundo Re&ricibus omnibus macuU alba4 noratis.
Syft* Nat, X. Hirundo nidis edulibus. Bont. Ja-p< 66.
RaJ. yAv* 72. Capus marina. Rumph. Herb, VI. p. 183.
T. 75% f, 4. Olear. Muf 25. T. 14. f. 2. 6.

(*) KiEMPHER zegt , dat die Zwaluwen deeze Neftjes
maaken van 'c Vleefch der Hohthtria , een foort van
Zee Kwab , welke in het aanfpoelende Zee* Schuim zlg
onthoudt.

X. Deel. y. Stuk»

<5o8 Beschkyving van

II.
Afdeel.

LXV.
Hoofd-
stuk.

nu

XJrbica.
Boeren-
zwaluw.

maar houdenze voor een zeer aangenaame Spy-
ze, fmaakelyker dan Oefters of Champignons,
in hec Vleefchfop gekookt zynde of in Ra-
gouts (f).

Dit Vogeltje is veel kleiner dan onze gewoo-
ne Zwaluwen ; ja zelfs dan het Winter-Koning-
je. Het heeft de Kenmerken die Linnjeus op,
geeft , volgens de Afbeelding van Brisson*
welke in China is getekend. De Kleur is van
boven zwartagtig, van onderen witagtig: de
Staartpennen zwart, doch met witte tippen.

(3) Zwaluw, met de Staartpennen ongevlakty
de Rug blaauwagtig zwart*

Deeze heet , gemeenlyk , wilde of Boeren-
Zwaluw. Frisch hadt 'er den naam van Ur-
bica of Stad-Zwaluw aan gegeven. Men noemt-
ze, in 't Franfch, ook Martinet oï kleine Mar-
tinet, en wügatje: in 't Engelfch Martin , of
ruigpootje, om dat zy de Pooren, tot aan de
Vingeren toe, ruig of Wollig heeft. DeDuit-
fchers geeven "er den naam aan , van Huis- , Dak-,
Vender- , Kerk- en Muur-Zwaluw.

Dit

(f) Ik vind , dat men , op llfle de Fiance , daar
toe de Vledermuizen gebruikt : zo waar is 't gemeene
Spreekwoord : de guftibus non eft disputandum. Ieder
heeft zyn Smaak.

($) Hirundo Redtricibus imrnaculatis , Dorfo nigro
cocruiefcente, Faun* Suec* 24? h. Oei. 41. Hirundo
agreftis , f Ruftica, Gesn. ^Av. 564. Aldr. Om. L. 7*
N. 7. Will. Otn iff. Raj. ^ty- 71. n. 2. Alb.
II. p. 52. T. $6* f. A. Fruch, sAy% HL T« 17. f. 2,

1

DE ZwAtüWEN. 609

Dit Zwaluwtje is wat kleiner dan de Huis- li.

Zwaluw, eerftgemeld , die ook een roffen weer- Afdeel.

fchyn en de Pooten niet ruig heefc. Het maakt V,LXV-
J , , 1 Hoofd»

zyn Neft zeer dikwils onder de uitfteekende rand stuk»

der Rieten Daken aan Boeren Huizen , als ook
in de groeven en onder de Kanteelingen van de
Poorten en Muuren der Steden. Dit Neft is
van boven gedekt, en heeft op zyde gemeen-
lyk een rond gaatje , dat dient tot in en uitgang
van den Vogel.

De Zwaluwen kondigen ons de wederkomfte Aankon»!!
van het Voorjaar aan (*). Zy verfchynen door- weil.
gaans in 't begin van April in Vrankryk,en vin-
den dan , zo 't een voordeelig Saizoen is , wel
haaft de Koft aan Muggen ; doch de Koude doet
'er dikwils veelen {heuvelen. De HeerREAU.
mur heeft opgemerkt , dat zulks in 't jaar 1740,
wanneer de Muggen veel laater, dan anders,
voor den dag kwamen , aan een menigte van
Zwaluwen, door geheel Vrankryk, is te beurt
gevallen. De Heer Bazin fchreef hem van
Straatsburg , in de Maand Mey , dat zy in de
Ëlfaz, naar gewoonte, met het begin van A*
pril gekomen , doch , aldaar geen Infekten vin*
dende , veelal van gebrek gcftorven waren ; des
men 'er dagelyks op de Wegen, Velden en in
de Hoven , dood zag leggen. Hy ving 'er zelf,
in de Tuinen van Charenton , veelen met de

hand *

(*) Vtnh yenit Hirmdo, fnlchra tempor* addneens O*
fulchros sAntiês. Hesycu.

I. Deel, V. Stuk, Qq

6io Beschryving van

Hoofd-
stuk.

|{# hand, die geca kragt hadden om weg te vlug.
Afdees* ten. Omftreeks Parys vondt men 'er , diestyds,
ook veelen Itervende of dood. Ondertuflchen
is'c opmerkelyk, dat de Nagtegaalen, in dat
fchraale Voorjaar , niettemin op den gewoonen
tyd gekomen waren: den 13 April hadt Reaü-
müïi 'er reeds een hooren zingen : doch hy merkt
aan , dat deeze niet van Infekten 9 die in de
Lugt vliegen, alleen leeven, maar van Wor-
men en Rupfen of derzelver Poppen, die zy
van tuflfchen de Bad der Eoomen haaien ; waar
toe de Zwaluwen, wegens de kortheid hunne»
Beks, niet in (laat zyn (*)•

Strand-

(4) Zwaluw die Afcbgraauw is, met de Keel
en den Buik wit.

Van de Schryvers wordt deeze genoemd de
Oever - Zwaluw y of Drepanis , wegens haare
Zeiflenswyze Staart. De Engelfchen noemenze
gemeenlyk Sand-Martin of Banck-Martin , om
dat zy haare Neften in de Zandbanken aan den
Oever der Zee of in de Duinen maakt* Van de
Sweeden wordt zy Strand- Swala , dat is Strand-
Zwaluw geheten. De Duitfchers geeven 'er

ook

(*) Obfervat. du Thermvmetre faitet en 1740, 4 Pa*
ris9 &c.

(4) Hirundo cinerea, Gula Abdominequc albis. Famé
Suec. 247. Hirundo riparia. f. Drepanis. Gesn. kAt*
6$6. Aldr. Om. 1. 17. c. 8. Will. Om. i?6. T. 39a
Raj. *A*c 71. n. 3. Alb. <yty.\ II. p. J2t $6. ft
FftlfCHi c^Vi Ti ï8. f. 2t

de Zwaluwen. <5xt

ook den naam aan , van Ry?h en WaJJer»Schwalbe: II.

raten zou ze Aard Zwaluw noemen kunnen. Het Afdeel»

is die. waar van de Heer Collinson meldt, rf^V*
9 * Hoofd*

dat op zyn verzoek dezelven 's Winters in haa- stuk*
re Holen gezogt ,maar niet gevonden waren (*);
'twelk, ook in dien opzigte, de Stellingen
van Klein , die haar een Winterverblyf In
de Aarde toefchryft , omver floot (f ). Ën >
inderdaad, het is de ongerymdheid zelve * dat
de Water-Zwaluwen ; want dus noemt men ook
deeze, zig 's Winters in de Aarde begraaven,
en de Lugt- Zwaluwen in 't Water kruipen zou-
den!

De Strand- of Zand-Zwaluw, daar wy thans
van fpreeken , is kleiner zelfs dan de kleine of
Eoeren-Zwaluw , hier voor befchreeven. De
Pooten zyn van agteren , tot aan de Vingeren
toe, met Wolligheid bezet.

(5) Zwaluw die zwartagtig is , met een witte y*
Keel) hebbende al de vier Vingeren Gier-Zws-
waards gejlrekt. iuw*

Wy

(*) Zie 'f voorg. TV. Stuk , deeTr Nat, &ift. bi. 14»
(f) Zie 't II. Deel. der Utt^zogte Verhandelingen »
foladz 209, 212.

(f) Hirundo nigricans , Gula alba , Digitis ottinibu»
quatuor anticis Syft.Nat. X. Hirundo tora nigra , Ou^
slbicante. Faun. Suec. 246 Hirundo Apus. Bell. ^Aï>»
100. a. Gesn. 166 Aldr. Om. 1 17 c iöe

jonst. 119. T. 42 VViLL.Or» 1^6 T. 29 Raj*
72. n. 4. Alb. *Ay* II. p. 51. T. 55, FiUaCtf»
sAy. III T. 17. f. 1.

lduel* v. STv*t Qq a

6l± Beschhvino van

II. Wy noemen deeze,die , om dat zy nooit op
Afdeel, den Grond zitten gaat , van de Ouden Hirundo
^LXV. jipus 9 dat is zonder Pooten geheten worde,
stok." naar den Hoogdukfchen naam Gier- Zwaluw;
hoewel zy eigentlyk , wegens haar neftelen in
oude Gebouwen , Steen-Zwaluw moeft heeten.
De Franfchen noemen haar groote Martinet of
Moutardier , de Engelfchen Swift of Horfe-
Martin , wegens haare grootte. Zy is , naame-
lyk grooter, zelfs dan de Huis-Zwaluw. Op
den Grond vallende kan zy niet weder op vlie.
gen, wordende van de Kinderen gevangen met
een Hoek , waar aan een Krekel is gedaan , zo
Bellonius verhaalt. Alle de voorgemelden ,
behalven de Chineefche, onthouden zig in Eu-
ropa.

Vï.
Eauadafche.

(6) Zwaluw , die blaauwagtig zwart is , aan
den Bek, en van onderen , witagtig Afcb*
graauw.

Dit is een Kamdafcde, die aan deHudfons-
Bay gevonden , en van de Ingezetenen des
Lands, aldaar, Sasbaun - Pasbu geheten wordt.
De Heer Edwtards heeft dezelve naauwkeurig
afgebeeld. Hy noemt haar de blaauwe of groo-
te Gier-Zwaluw ; want zy ov ertreft , in grootte,
nog de voorgaande.

C?)

(6) Hirund» nigro coerulefcens , Ore fubtufque cine*
ïeo cx-albida. Syfl.N'at.X, Hirundo coerulea Cauadeofkr
EöW. ^iy% 120. Tt 120.

de Zwaluwen. #13

(7) Zwaluw met de Staartpennen van gelyke jI#
langte , aan de tippen Elswyze fcherp en on- Afdeel.

gebaard. LXV.

Hoofd-

De Heer Brisson befchryft deeze onder den S™K*
naam van Karolinifcbe: Klein hadtze genoemd, Peiagka.
Zwaluw, met de Staart wel zesmaal verdeeld :f^rol,m"
Catesby geeft 'er den naam aan van Amerikaan-
fche met een gedoomde Staart. Het fchynt
wel de purpere Zwaluw te zyn, daar hy van
meldt, dat zy in Karolina haar uefl: in de reeten
en gaten der Huizen maakt, of in de Schoor-
fteenen neftelt. De Kleur van deeze, immers,
is bruin , van boven donkerer , van onderen
bleeker, met een witagtige Keel en de Staart-
pennen bruin, hebbende ieder een fyne fpitfe
punt. Men vindt haar, by Zomer , in Karolina
en Virginie.

(8) Zwaluw die bruin is, met de Keel en Buik VUT.

V J . Melba.

Spaanlche.

Van deeze geeft Edwards de Afbeelding ,
onder den naam van allergrootste Strand-Zwaluw,
en Brisson noemt haar de groote Spaanfche. Zy
verdient inderdaad dien naam , als de Gier-

Zwa-

(7} Hirundo Redricibus aequalibus , apice fubulatis
fludis. Syft. Nat. X. Hirundo, Cauda aculeata Ameri*
eana. Catesb. Car. III. p. 8. T. 8.

(8) Hirundo fufca , Gu!a Abdomineque albis Sy.fi*
Nat. X. Hirundo riparia maxima. Edw. >yiy, 27. T. 2J<
Klein sAy* 83.

614 Beschryving van

\L Zwaluw in grootte eenmaal overtreffende, of
Afdeel. eens zo groot zynde , naar men zegt. > De Kleur
LXV. js van boven donker - bruin , van onderen wit,
stuk. aan de zyden bruin gevlakt : zy heeft een brui-
ne halskraag, met zwarte vlakken: de Staart-
pennen zyn van boven donker- van onderen
bleek-bruin : de Pooten tot de Vingeren toe
met Wolligheid bezet : de Staart weinig gevorkt*
Men vindtze in Spanje , inzonderheid aan de
Straat van Gibraltar.

LXVI. HOOFDSTUK.

Befcbryving van '£ Geflagt der Geitenmelker

ren, zo Europifche als vreemde Vogelen.

Naam, TP\e naam van Caprimulgus , dat Geitenmel*
ker betekent , wordt gegeven aan zekere
Vogelen , die het laatfte Geflagt uitmaaken van
de Tweede Klaffe of Afdeeling in het Samenftel
van LinNjëus. De Engelfche , Franfche en
Hoogduitfche naamen , Goat-Sucker , Tette Chê*
vre en Geifz-Melcher , zyn daar mede overeen-
komftig en zien op zekere Eigenfchap dezer Vo-
gelen. Van de Franfchen wordt 'er ook de
naam van Crapaud-volant of vliegende Pad aan
gegeven , van wegen de geftalte en kleur. De
Ouden hebbenze by de Kat-Uilen geplaatfl , om
dat zy by nagt vliegen , en daarom noemde
menze in 't Griekfch Nyfticorax ofNagtraaf ,

in

de Geitenmelkers. 61$

in 't Fraafch Effraye of Frezaye, in 't Engelfch jj,
Churn-Owl en Fern-Owl9 dat is Karn- of Varen- Afdeed
Uil , in 't Hoogduitfch onder anderen ook Tag. LXVI.
Sclaeffer, dat is Dagflaap. Ray en Charleton stü^
voegenze ook , om die reden , by de Uilen ;
doch Brisson en Linn^üs naad aan de Zwalu-
wen , waar mede de Kenmerken meeft overeen-
komftig zyn.

Dezelven, naamelyk, beftaan in een krom- ^Kenmcr-
me, zeer kleine, Elsvormige Bek, aan'tgrond-
ftuk neergedrukt; hebbende aan den BekHairt-
jes op een ry , als die der Oogleden in de Men-
fchen , en een zeer wyde gaaping. Dat de
Staart niet gevorkt, maar enkeld zy ; onder-
fcheidt den Geitenmelker, by Brisson, van de
Zwaluwen. Daarenboven zyn de drie voorfte
Vingeren of Kiaauwen , tot aan het eerfte Ge-
wricht , met een Vliesje te farnen gevoegd , ea
de binnenlte is , aan de binnenzyde , als een Zaag
getand.

LiNNiEüs heeft van dit Geflagt maar twee Soorten,
Soorten, enBRïssON telt 'er zeven, waar on.
der die van Li^n^us zyn begreepen.

(i ) Geitenmelker met de Neusbuisjes als afgejlceten. jt

(i) Caprimulgus Narium tubis obfoletis. Syfl. ^•x•^l^x^^B,
Gen. 102. Hirundo Cauda integra » Ore fetis ciliato.jy^ ^
f*m. Snee. 248. Caprimulgus. Bell. *Av. 28. a. Gesn.
*Ayt 242. Jonst. sAv. 5*3. T. 20. Will. Orn. yoê T.
14. Raj. Av. 2(5. n. 1. Alb. *Av. I. p. 10. T. io«
Frisch. sAv. T. 101. Catesb. Car. I, p. 2. T. 8. B.
Caprimulgus minor Americanus. Catesb. C*u UI. p»
%€. T. 16. Edw. *Av. 63. T. 62.

I, Deei. V.Stviu Qq 4

<5l6 B E 8 C fl H V I N G VAIT

II. Dit is de gewoone Europifchc Geitenmelker,

Afdeel, die men taamelyk veel vindt in de Boffchen van

LXVL Vrankrvk , Engeland , Duitfchland en Sweeden>
Hoofd- m \ . , u , ...
stuk, alwaar hy zig des nagts door zyn geluid , eea

foort van gebrom , dat niet onaangenaam is
noch verfchrikkende , genoegzaam openbaart.
Het is ook geenzins een Roofvogel , gelyk de
Uilen ; want hy leeft van Vliegen , Torren en
andere Infekten , welken Klein in zyne Maag
gevonden heeft. Het fchynt dat hy voornaa-.
melyk op zulken , die in 't donker vliegen , gelyk
de Nagtkapellen , aaft. Zyn Eijeren , die zeer
langwerpig , witagtig , gewolkt en met zwar-
te vlakjes getekend zyn , legt hy flegts in 't
een of ander Gat of Kuiltje, van Slyk of Aar-
de, of in de Kloven der Rotfen neer.

De grootte is omtrent als die van een Koek-
koek, naar welken de geftalte ook zeer gelykt:
doch de Kleur verfchilt grootelyks. ZynPluimagie,
naamelyk,is van boven uit grys en zwart Golfs-
wyze gemengeld en overdwars geftreept : van
onderen rosagtig wit met donker bruine dwars-
ftreepen : de drie Slagpennen van den eerften
rang inwaards met een witte vlak getekend ;
de twee buitenfte Staartpennen wederzyds met
witte tippen. Hy heeft den Bek zwart , de
Pooten bruin. Ter wederzyden van den Bek
heeft hy een witten band, loopende langs de
Onderkaak, tot digt aan 't Agterhoofd.
Karolini- Catesby geeft de Afbeelding van eenen A-

fcheenVir- . ° _ . ~

ginifchq. merikaanfctien Geitenmelker > die van grootte

ea

de Geitenmelkers. 617

en kleur nagenoeg als de Europifche is ; doch jj
bovendien heeft hy een kleinen , welken Liis- Afdeel,
HjEUS aanmerkt als een Verfcheidenheid van den LXVL
onzen , om dat dezelve de Vlerken en Staart , op "
gelyke wyze,met wit gevlakt heeft. De Kleur,
egcer , fchynt wat veel te verfchillen ; wanc
deeze Virginifche kleine is donker. bruin van bo-
ven, met rosagrige dwarsftreepjes en eenig Afch-
graauw daar onder gemengd; van onderen bleek
Oranje* kleur met zwarte dwarsltreepen. Men
noemt deezen in Virginie Wbip-poor-voill , daal-
de andere 9 in Karolina , van de Engelfchen Ooft-
indife Vleermuis geheten worde, en fomtyds ook
Regenvogel, 's Winters vindt menze niet in
dat gedeelte van Amerika. De laaltgemelde
onthoudt zig meeft in de Gebergten , binnens.
lands.

(2) Geitenmelker die de Neusbuisjes zeer uit- ïh
[leekende heeft. *Ammc*.

MUS,

Jamaikae

Jamaikafche Bofch-Nagtuil wordt deeze van fche.
Sloane getyteld, en Brisson noemt hem Ja-
maikafche Geitenmelker, De Engelfchen gee-
ven 'er den naam van kleine Bofch*Uil aan, en
de Franfchen van Guajana noemen hem Haleur.
In grootte verfchilt hy weinig van den onzen ;

doch

(2) CaprimulgusNarium tubulis eminentibus. Syft. Nau
X. Capriiïiulgus f. No&ua fylvarica jamaicenfis. vS.-oan.

II p. 298. T. 255*. f. 1. Raj.v^>. 180 Hirundo
major fubfufca mifcella, macuü alba Sphaerici. in atra*
que AU. Brown. Jam, q6j.

i. Deel, y. Sjv*. Qq 5

6iS Dë Geitenmelk k 3i 3.

K. doch de Kleur is grys, zwart en feuille-mort
Afdeel. bont^ met de Slag- en Staanpennen bleeker. In
Hoofd! de Zuidelyke deelen van Amerika, alsook in
stuk. de Weftindiën , komt hy voor.
^Brafiü^n. Voorts befchryft de Heer Brisson twee Brafi-
e&ro°te']iaanfche Geitenmelkers, die veel kleiner zyn,
alzo de een naauwlyks de grootte van een Leeu-
rik, de andere die van een Zwaluw heeft: doch
behalve deeze is ?er, in dat gedeelte van Ame-
rika, één, die de grootte heeft van een Kat- Uil,
en de gaaping van den Bek zo wyd, dat een
Menfch 'er gemakkelyk zyn Vuift in kan fteeken.
Deeze wordt van de Portugeezen Noitibo en van
de Brafiliaanen Ibijau geheten. Hy is zwart van
Kleur, met geelagtig wie gevlakt, van onderen
zwart en wit bont , hebbende de Oogkringen
geel, de Pooten wit.

Ik zal hier nog kortelyk reden geeven van
den gewoonen naam deezer Vogelen. De Ou.
den , van wien deeze naam afkomftig is , mei-
den , dat zy zig op 't Eiland Creta naby de
Zee onthouden , alwaar zy des nagts , Heels-
wyze , in de Stallen komende , de Geiten aan de
Uijers gaan zitten , om 'er Melk uit te zuigen ;
*t welk zy zo vinnig zouden doen , dat de Uijer
daar van flerve en de Geit blind worde. Onder
de hedendaagfehen vind ik dit ftuk door iaie-
mand bekragtigd.

BLAD*

BLAD WYZER

DER

VOGELEN.

De Lettertjes d , e voor de getallen , dienen
tot onderfcheiding van de twee Stukken,
die de Vogelen befchryven , zynde hec
IV. en V. Stuk deezer Natuurlyke
Hiftorie.

A.

J^akfter.

Aaklter-Specht
Aarsvoet
Albatrofs. •
Alk.

Amazoon.
Ani.

Aras of Macaos.
Arend. .
Arendgier.

B.

£319
* 391
e. 138
e. gg
e.&i
rf. 2^9, 263
d. 201

. d.227

d. 122 , 132
d. 115

Baardgier. . d. 1 1 1

Baardmannetje. • e. 599

Baardvogel- . ^. 353

Balearifche Kraan. • 1. 180

Bananasvogel. . 330

BafTaner Gans. . 121
Bafterd-Nagtegaal.* 568,572

Bèêtner. • . ^.223

Beenbreeker. • d. 170

Bengali. . .

Bengaalfche Gaay.
Bengaalfchc Moich.

Bcrg-Eend
Berghoen.
Berg Hoppe.
Berg-Leeurik.
Berg-Merel.
Berg-Patrys. . <
Berg Vink.
Berkhoen.
Beul.

Blaauwborftje.
Blaauwspechten.
Blaauwvogel. .
Blaauwvogeltje-
Blaauvve Reiger.
Blaffer.

Bloemzüigertjes.
Boheemfche Gaay.
Bontekraay.
Bonte Specht.
Boomkloppör.
Boomkruipertjes.

541,552
. d. 312

e 512
e. 40
£.391

d. 421

e. 469
e.494

419^45
e 535
*.397

d. 219
^.582

• ^.395

e. 4g6

<.583
e. 201
e.223
. A432I
d. 224
d.^o6

. ^.424

Boom-

B L

A D W Y Z E R.

Boom-Smient. . e. 69

Boomvalk. - . 159

Boom-Uiltje, . d. 194

Bofch-Raaf. • 421

Bofeh Vink. • *«537

Boterbeeftje. . 5 1 1
Braakvogel , e. 223 , 260

Brandgans. . e. 24

Brandfys. . . e*55o

Brand vogel. . <?. 158

Braliliaanfche Aakfter, d. 277

Brafiliaanfche Reiger. ^.173

Brem-Rail. . £.279

Bril-Eend. • e, 53

Bruidje. . • 68

Bruinet -Eend. • e. 53

Buizen:. • d. 160

Burgemeefter. . £.147

Butoor. * • tf. 211

Byen*eeters. . d. 409

Calao. . • driSs

Canuts- Vogel. . e. 250

Chineefche Taling. . e* 67

Chineefche Zwaluw, e. 607

Chirurgyn. # 277

Coliou. . e.5i6

Condor. „ . ^.98

Cysje. . <?. 549

D.

Dagflaap. . e.6i$

Dag-Uil. . . A201

Dikbek. . e. 500

DlOMEDES-VOGELEN. <?. 98

Diftelvink. . 538

Dod-Aars. . <?. 320

Domheer. . . 503

Dominikaan. . e. 504

Doornfluiper. . *. 261

Doornwiek Plevier.
Draaihalzen.
Dronte.
Duif-Sperwer.
Duikers. .
Duiker Gans.
Duik-Meeuw. •
Duimeling.
Duitfche Pappegaay.
Duiven.
Duivenvalk.

E.

Edele Valk.
Eend.

Eenden of Eendvoge-

len. .
Eenddooder.
Eenzaame Vogel. .
Egyptifche Bergvalk.
Egyptifche Raaf. .
Eidervogel
Eikel-Aakfter.
Ember- Vogel.
Exter.

e. 262

d. 370

e. 320

d. 167

*• 133
e.72

'•157

e. 5%6
d.330
<?. 429
d. 175

e. 62

e. 12

d. 170

e. 322
d. 116

^344
e. 40

d. 320

F.

Fais anten. . ^.348

Faifant. . . <?. 381
Faifant vanPenfylvanie. <?. 409

Faifant-Hoen. . £.387

Flamingo's. . < iór

Francolyn. # ^421

Fregat- Vogel. . e. 1 1 r
Frytertje. .

Fuut, . f. 138

G.

Gans.

Geetborftje.
Geelgorsen.

e. 27
e. 571
e.517
Geel.

BLADWYZER.

CÏPPl VTtlV

€, 522

r^ppl vop"p1.

// oor

Geerftvogel. •

GfïTF.NMFT.K'FR^.

Gpkkpn p to

C-rPkroondp Arend

Gpknifdp Arpnd

// 120

OprfHroo*pl

GïFR F TV.

VJ A £U I\ Ij I\ . . •

^ 96

{^iiprui 1 Ir

T OO
P» 1 /X

Cr\ pr. wa 1 1 iw

VJiCl -Z^rf VV al U W • •

^1 T
Pi UI 1

Glut. • •

229

OnHinnpfip v^nTernntp

.0. 4U/

Gnd<ïvr>o'pl

Goud -Arend

</. 128

Goudp*ier.

Goudhaantje» •

588

Goud-Merel.

332

Goud Plevier.

258

Goudvink".

Goud vl e rk-Ko ekko ek .

af. qóo

Goudvo2*eI.

**• oó£>

Graauwzin£rerrie.

£ C7 T
c* 0 l 1

Grasmofch. •

570

Griel.

<?.2Ó"0

Groen landfche Burge

meefter.

I48

Groen landfche Duif.

89

Groenlandfche Pappe

gaay.

Groenling.

510

Groene Specht. .

</. 38O

Grootbek, •

d. 276

Gryp vogel.

d.9%

H.

Haagmofch. . * 568

Haairfnepje. - e. 249

Haan. . . *-349

Haazen- Arend, rf. 127

Half-Snepje. . , e. 233.

Hanebyter. . ^322

Hangneft- . d. 333 > 337

Hangneftje. .

<j y

Haringdooder. .

e

1 15

Haring-Meeuw.

€.

IA?

Harpoenier of Schieter.

d.

Harpy. ♦ •

d.

105

Maverkneu.

e*

55O

Havik. » •

S.

I 7 %

Hazelhoen. •

e.

41O

Hennen. .

c.

0 ^

Hennipvink.

e,

Honigzuigertjes. •

d.

432

Hoorn-Uil.

d.

183

Hoornneus-Vogel. ,

d<

282

Hoppen.

d.

414

Houtfnep. •

e.

225

Ibis. . . <f. 213
Indiaanfche Groenling. e. 544
Indiaanfche Raaf. . ^.283

j.

Jaagervogel. • ^.287

Jan Pottagie-Eend. <?. 59

Jan van Gent. • <?. 121

juffertje. # e. 182

K.

Kaapfche Duif. . e. 95
Kaapfche Mofch. . e. 529
Kaauw. . . ^.309
Kaauwtjes. # ^.338
Kaffer. . . ^.^r
Kakatoes. . d. 227 , 254
Kalkoenen. . ^.335
Kanarie-Vogel. . e. 545
Kapel-Valkje. . & 428
Kapoen. . e, 3^

Kapoen van Pharao. ^.120
Kardinaal. f.5C3 ,523 , 5*5
Kaïteelhocn. . ^.399

Ka-

BLADWYZER.

e 310

17 n t I 7 i I

d. 205

Katoendiefje. •

d. 325

535

KEERKRINGVOGELEN.

£.120

K.empnaan. .

23Ö

Til

^' 197

Keknbyters. •

497

j\>* ïcuuiei. •

^ 332

Kievit. • .

^40

Kü i -ivi eeuw. .

e. 283

J\.LAAU W1LREN. .

d* 21 1

Klapper. .

d» 290

Klip- Hoppe.

422

KLUITEN.

tf. 263

Kluit. •

e. 264

Kneutje. .

e.550

KOdcienaai. •

e- 55 1

jvoeiioorn. .

#. 2o2

J V U Ij l v IV W Ij IV Ui i\ • i

IvUCL. •

c* Jé l U

JvUCL-r icvit;i . «

a 0 A r*

ivOK ïvieeuw. •

5. 147

jvoiiDi ïeijea. •

d. 432

IvOlillJg Uci rdid\j.yb\U

gelen.

«• 350

Koning uei w ouwou-

wen. .

1 uu

lYUlllIJt^J C. •

TZ /-\ n i M ("1* O \ 7 1 /TV» Kot*

ivonin^ö- v iiiLiier.

390

Konings- Vogel. •

K'/^Ti^n crW/Vf» Avpnn

I SO

v. 1 .zy

KoniijgijKeivuiKLiJUiei!

». , 4^

Konyn-un.

209

Koolmees. • r. 59o

> 597-

Kooinnoen.

^. 402

lVUptl VV ICftjL- , J-jy .

0 A 8 /I

C ; 4 04

JvvJlHULll. •

/? /I pv/^

Kormoran.

* * J

Knarshoenderen.

£.285

Knorhoen.

e. 379

Kraagbeeftje.

^.512

Kraanvogel. ,

<?. 183

Kraay.

^•303

Kraay-Specht. . ^T. 375

Krabben-eeter. . e. 207

Kramsvogel. . ,.482

Kras UiL . ^.204
Kroonvogel. . e. 180,390

Kropganzen. , <?. 103
Kruisbek, Kruis- Vink. ^498

Kuif-Gaay. . d.$i6

Kuif-Reiger. . e. 205

Kuikendief. é ^144

Kutke-Gaap. , ^.143

Kwak, . €t 200

Kwaker-Eend. . e.51

Kwartel. • ^.422

Kwartei-Koning, . e 279

Kwikstaarten. , e. 563

Kwikftaart. , 573

L.

Labben. » ^.151

Land-Wulp, . ^261

Langpoot. • e. 262

Leeurikken. . 460

Leeurikdief. . ^160
Lepelaars. . ^. 168,172

Lepei-Eend. . . <». 47

Lomme. . ^.134

Looper. . e.266

Loopertje. f ^.589
Lory. . d. 227 , 258

Luipaard- Vogel. . e. 223

Lund. . . e.%5

Lyk-Uil. . d. 198

Lysters. . €. 480

M.

Magellaanfche Gans.tf.83, 100

Mallemokke. « t?. 148

Manakyn. . e. 599

Mango-Brommer. 43 g

Mantel-Meeuw. • 146

St. Martens. Vogel. d. 143
Mat*

BLAD W Y Z E R.

Mathoen. ' «

Meesen.

Meeuwen,

Meir- of Moeras

Menichen-Eeter.

Merel.

Meyvogel. •
Mineur.
Moeraslooper.
Moerhoen.
Monnik Zwaan.
Mornel. •
Mofch.
Mofchduif.
Moskaat- Eend-
Muis valk.
Muurkruiper.
Muur-Specht.
Muur-Nagtegaal.

N.

Hen.

e. 261
e. 59 1
e. 142
e. 273
. d. 109
. e, 492
e. 158

d 339
e. 236
e. 402 , 407
. e. 320
e. 256

• e. 554
e. 453

<?.44
d. 161 , 173
rf. 427
d.427

• ^.579

Nagtegaal. . e. 564
Nagtraaf. . e. 200

Nagt-Uil. . rf.196

NlMMERZATTEN. . £.175

Non Duiker, • <?. 78
Nonnetje. . 596
Noordfche Penguyn. . £.83
Nootenkraaker. 283,317,395
Numidiich Juffertje. <?. 182

O.

Oeftervanger. . e. 267
Oijevaar. • e* 178,192
Oly-Merel. . d. 332
Onweersvogelen. . e.g\
Oor-Fuut. . 139
Oor-Uilen. . d> 191

Oorlogfchips-VogeU 99,1 12
Ortolaan. . 52 1

Oflenpikker. . <?-478
Oude Mannen of Besjes d. 3Ó5

Ouerhaan.

P.

Paapje.
Paauwen.
Paauw. •
Paauw-Faifant.
Paauwiesen.
Pappegaaijen.
Pappegaatje. •
Pappegaay-Duikers.
Paradys-Haan.
Paradys -Hoppe. •
Paradys-Kolibriet.
Paradysvogelen.
Parkieten.
Parkietjes.
Patrys.

Paus.
Pelgrim.
Pelikaan.
Penguyn.
Pepervreeter
Perroquets.
Phaëton.
Phaifant.
Piepert-Plevier
Piepert-Leeurik
Pimpelmees.
Pifangfpreeuw.
Plakker.
Plevieren.
Plevier.
Poelfnep.
Poepert.
Poolfche Mees.
Poule peintade.
Poule Sultane.
Purperkauwtje.
Purpervogel.
Putter.
Pyl Maart.
Pylftaart-Eend.

e. 579

325

334
c 344

d,22$

e* 526
e.&o

d.4i$
d.419
^.435
d. 345
. ^.229,242
. d. 2Ó9
^.413
, ^.85,529

d. 157

e, 104

<?.8i, 83, 100, 131
d.277

d. 22%
<r. 129
^.381

e. 254

• e, 466
*.596

*-593
£.252
e. 24%
e. 220 , 231
^.285

• e. 59®

• 378
» <?. 274

• * 343

• 274

*>539
'•79

• e.56

2.

BLADWYZER,

R.

Raadsheer*
Raaf.
Raaven.
Rallen.
Rans-Uil.

e. 147

d. 294

d. *93

e, 278
d. 190

Regenboog Pappegaay. d. 237
Regenvogel. rf. 365,380^223
Reigers. . ^. 177

Reiger- Valk. . &1S7
Reus. . <?. 321

Rhinoceros-Vogelen. d. 282
Riethoentje. • 270
Riet-Lyfter, * e. 496
Rietmees. . e. 598
Rietmofch. . <?-553
Rietzingertje. . e>571
Ring- Duif. . 0.447,452
Ring-Merel. . e. 495
Ringel Gans* . e. 37
Rivier-Fuut. . e. 141
Roek. . d. 305

Roeper- Eend. . c. 48
Roerdomp. • 2 1 1

Roller. . rf.33°

Ronkertjes, • d. 448
Roodbeen, . <?. 244
Roodborftje. . 584
Roode Eend. , e. 57
Roodkop , Putter. e. 542
Rood Oog , Vink. e. 537
Roodftaart. e. 577 > 5§o , 58 1
Roomfche Duif, ^. 438

Roos-Merel. • e. 49 1
Rotgans. . £.37

Rotjes. . e. 91

Rots-Merel. . ^.327
Rotteftaart. . d. 276

Rottetetje. . <?. 90
Ruid of Ruigvogelen. e. 1 1
Ruiter, e. 220 . 230 , 243 , 25 1
Ryitvink. . 53*
Ryftvogel. . e. 506

Saaker of Stoot- Valk. d. 156

Scharlaaren. . d, 329

Schat-Aakfter. . ^.216

Scherpvviek. . 0.276

Schild-Eend. t e, 47

Schildvink. . £.532

Schoffelaar. e 169

Schol-Aaksters. . e. 266

Scholvaars. . e. 1 33

Schrikvogel. . e. 76
Schuifuit. é

Scurvogelen. * 173

Seriegali. . e. 509

Slagter of Slagtvogel. d.^12

Slangenvreeter. . e. 169

Slobbe. . e, 4<5

Slyk- of Stront-Haan. ^.415
Smient. . e. 54 , 62

Smirrel. < </„ 166

Sneeuwhoen. . <?. 404

Sneeuwmofch. . £.562
Sneeuwvogel. d. 224 , e. 5 1 8
Sneppen. . 216,226

Snepje. . ^231

Spechten . d> 374

Sperwer-Uil. , ^.203

Spipolet , Leeurik. e. 468

Spot-Meeuw. . e. 149

Spotvogel. . ^.488

Spreeuwen. # £.471

Staart-Mees. . e. 598

Steen-Kraay. # d. 423

Steen-Plevier. . e. 235

Steenfinetzer. . ^.163

Steen- Uil. . ^.197

Steenvalk. . ^* 157

Steen Zwaluw. . e, 6 1 2

Steltloopers. . 162

Sternen. # ^. 153

Stervalk. . 1/. 176

Stinkvogel. . ' d. 340

^•145

Storm-

Stoorvogel.

BLADWYZER.

Störm-Zwaluw. • e. 92
Strandloopers. . e.236
Strandvogelen, • d. 4. e. 5
Strand-Zwaluw. • e.610
Strontjager, . d. 110. e. 150
Strontvogel. • d.wo
Stroo-Staart. • 1 29
Stroomvinken. • e.91
Struisvogelen. . e. 298
Suiker- Vogeltje. d. 430

Sysje. . . e. 549

T.

Vinkmees. . *.59o
Viflcher-MceuW. . 157
Vifch- of Zee-Arend. d. 169
Viflcjier. B . <?. 125
Vlaamfche Gaay. . d. 3 1 3
Vlafchvink. . e.551
Vliegenvanger.^.490,542,584
Vliegen- Vogeltjes. ^.432,452
Vogel van Ethna. . e. T05
Vogelftruis. • e. 299
Vygen-eëter. • 572'

W.

Taling. « • e.52

Teek-Eeters. • d. 290

Teitei. . . 553

Thouyou. • r. 3 19

Tïiiïmermarv • ^.381

Tjerk. . . e. 228

Tolk. . • e. 244

Toppertje. . e. 70

Tortelduif. . <?. 453

TOÜKANS. * rf. 274

Trapganzen. . £.287

Trompetvogel. . </. 286

Tyran. • . d.i\-j

U.

Uilen. . . d.\Z\
V.

Valk. • . d. 149

Valken. . £ 121

Veldhoenderen. . ^. 391

Vcldmofch, . e. 561

Vcldvlieger-Duif. . ^430

Verkeerd-Snavel. e. 1 59

Vefanen. . ^.383

Vinken. . 530

Vink. . • 532 I

Vinken- Valk. . * 177

Wagter.

/ 214

Waterhoentjes»

e. 269

Water. Merel.

d. 398

Water-Raat. 2

82 , e. 119

Water-Rail.

e. 281

Waterfnyder.

159» 161

Waterfprceuw. 1

ft 479

W at er-Zwaluw.

. e.611

Weftindifche Raaf.

d. 23Ö

Weeuwtje.

e.527

Wielewaal. *

d, 33^

Windvogel.

. e 223

Win ter-Eend. .

Winterkoningje.

e. 58Ó"

Winter-Meeuwtje.

143

Wintermolch.

e. 562

Winter Taling.

*.38

Wipftaart.

d, 224

Witflaart. . '

^.578

Witte Non. . •

c.77

Wittertje. •

e. 46

Woud- Aapje, •

e. 210

Wouw. . d. 145, 174
Woord of MannetjesEend.* 64
Wulp. . 217,221
Wykel. . d. 322

y.

YSVOCELEN. • ^. 398

Rr 2.

BLADWYZER.

Z.

Zaagbekken. * e'Jl
Zaagpen. • e% 25°
Zand-Plevier. ♦ *- ^45
Zand Zwaluw. • *-6*0
Zee-Aafter. 85*91,267
Zee-Faifant. • *'47-5o
Zee-Hen. . • **88
Zee-Meeuwen. • £.144
Zee-Paard. . *-93
Zee-Pappegaay. • 85
Zee-Raaf. <*. A83 f 4", *.73
Zee-Specht. • ^ 393
Zee-Spreeuw. . *«49*
Zee* Vogel. • *-5<5
Zee-Zwaluw. 0.398,^153^07

Zing-Lyfter. . ^.485
Zomer-Taling. , <». 61
Zuider-Penguyn. . ^.131
Zwaan. . . e. 13
Zwaangans. • 23
Zwaluwen. . e. 602
Zwaluw-Specht, . ^.378
Zwartkapje. . ^«579
Zwarte Mantel. • d. 224
Zwartftaart. • e. 577
j Zwarte Stork. . e. 199
Zwartvogel. • d. 344
Zwemmer. • d. 168
Zwemvogelen. . e. 1
Zyde- of Fluweel - Hoent-
je. . . e. 281
Zyde-Staart. • </. 224

De BOEKBINDER moet de Plaacen dus inzetten.

Plaat XXXVII. tegen over Bladz. 71

. XXXVIII. 105

• XXXIX. 115

. XL. 133

. XLI. 147

. XLII. 161

. XLIII. i 199

. XLIV. 217

. XLV. 263

. XL VI. — 297

. XLVIL 333.

. XL VIII. 447

. XLIX. 505

By

By den Uïtgeevcr van deze Natuurlyke Hiflorïe is, iédere
eenige jaaren , in het zelfde formaat , waarin dit Werk
gedrukt is , uitgekomen een Werk , onder den titel van
Uitcezogïe Verhandelingen, uit de nieuw-
ste WERKEN van de SOCIËTEITEN der
WEETENSCHAPPEN in Europa, en vam
andere Geleerde Mannen, met nadtwo-
keurige afbeeldingen ; waar van reeds VII
Deelen, die ieder ƒ3- 12- koften, het
licht zien. In dezelven zyn vervat de
volgende Stukken , betreffende de

NATUURLYKE HISTORIE.

Als: Waarneemingen noopens twee Kinderen van zeld-
zame dikte en grootte • . . JV. Deel;

Omtrent een Meisje dat naar een Aap geleek IV.

IDeGaljieenen en Bezoars'm\ Menfchelyk Lighaam en

. dat van Dieren , groeijende • II. ,

Tafel van Klein, tot de Natuurlyke Hiftorie der

Viervoetige Dieren ... I, -

Het verfchillend Ras der Honden , en deszelfs Oor-

fprong onderzogt • • . III. *

Of de IVolf en de Vos Dieren van een zelfde Soort zyn

als de Hond • . . III. — „

Verfcheidenheden der Katten en hun verfchillendRas II.

Berigt van een Hondje dat naar een Peroquet geleek IV. ■ .

Zonderlinge Vertooning aan een Varkens Blaas VI. ,

Hiftorie der Begraavinge van de Mol . I. s

Natuurlyk Samenftel der Vogelkunde door Moehring I. i

Kenmerken van de Rangen , Geüagten en Soorten der

Vogelen, volgens Linn^eus . . V. s

Manier van Verteering der Spyzen in hunne Maag IV. —

De Ingewanden van een Koekkoek befchreeven IV.

Vertoog over de Sttyk en Trek Vogelen - V.

Onderzoek waar de Oije vaars en Zwaluwen overwin-
teren . • . . II. — - — »

Befchryving van den Roofvogel , Buizert genaamd IV.

i van een Leeurik met een ge kruiden Bek, en II

■ ■■■ van de PVaterj'preeuw , door C. N. Y.

De Huishouding en Voortteeling der Kikvorfchen en

Padden , volgens Röesel . . VII. — — '

Verhandeling over 't Werktuig van 't Gehoor in de

KRuiPENDEDierenen eemgeVifchen door Geoffroy V. • ï

Lyff der Visschen van Nederland, door Dr. J. F. Gro-

koviüs en vervolg daar van , door L. T.Gkonovius I# ,

Ss Ma-

Manier van de Viffchen te lubben om die vet te maaken I. Dëé
Berigt wegens het paar-en en voertteelen van de Zalm IV. —
Befchryving van een zeldzaamen Vifch in de Middel-

1 ndfche Zee gevang:1; i . III. — -

mm* ■ van den Rivier Harder.en een inlandfchen Vifch,

wegens zyagedaante Kringbuik genaamd,doör C.N., I. — -
Byzonderheden van den Sidder-Fifcb of Beef- Aal JU.
Aanwyzing der [nsekten die op de byzondere Soor*

ten van Boomenen Kruiden buisveften • If. —

Aanmerkingen over het vangen en bewaaren derlnfekt. III. —

Vertoog over de Paaring der Muggen . VII.

Over het /fe/*''of Oever-das e\\ deszelfs Voortteeling Vil.

Befchryving, van den Hor/el der Rendieren , door

LlNN&US' »« .• - . I. —
De aart van 't Fogt, dat zekere Rups van den Wilge-
boom uit haar Lighaam fpuit. . . V.

Dè Paaring en Voortteeling van de Plant- of Boom luizen V. ;

Berigt aangaande zeker Torretje,genaamd Springkever II*

Befchryving van het Jnfekt , Leeuw-Worm genaamd IV. —
Vergelyking der Aardwormen met den Menfcben of

Kinderen Worm . .v . V. —

Ontdekking van Wormen , die in Spon/en huisveften. IV. —
Zekere nieuw ontdekte Zeediertjes , door L. T.

Gronovius , . . . III. —

Nieuw Soort vrnWater-Polypen^dle Steenen uitknagen IV. — -
Befchryving van zeker infekt , dat men Ganzen-Moffel

noemt . . . . II. —

Een nieuwlings door M. H. ontdekt Diertje , door C. N.

befchreeven en /?ö/>-/Wgeheeten . II , III. —

De zogenaamde Zee Kat QSepia') met haare Eijertjes

en Jongen afgebeeld , door C. N. als ook . I. _
Het Èijerneft van de Zee-Slakjes die men Wulk-noemt I. —
Byzonderheden raakende de Diertjes der Koraalge-

waffen . . . • IV. —

Waarneemingen ten dien opzigte , door den Heer

Ellïs , als ook . . . I. —

• omtrent eenlros Polypusby Groenland gevonden I. —

Brief aan gaande de Purper-S/ek . . V. —

omtrent zeker Z^-G^tews, door Gronovius II. — — ■?

Waarneemingen omtrent den Slaap der Planten ,

door LiNNiEis ... V. —

Aanwyzing van \nuttig gebruik eenxgevVlzntgewzïïen III. —
Tfopzaling welk Soort van Plant de Zwam zy . I. —
Waarneemingen omtrent den Sa ffapbr as-Boom VII. —
< m i 1 omtrent den Fernis-Boom • III. —

YoIwaffen-/5ö/fc/aan een 4albezic^&QQm geyondeiu IV. —

Steden ofLandfchaps Gezigt/es in afgezaagde' fchvF-

jes Hout . . > IÏ,III.DEfiu

•Berigt wegens eenige ongemeene<///<sfe Aarde gegra

vene Lighaamen . L *

Oorfprong van de Ferfleende Schulpen en dergelyke

Delfstoffen . . . IV,VIL •

Verhaal derOntdekkinge van een vertteendeBoomflam IV.
Oorfprong van de Lely en Sterre-Steenen f als ook van

de Rader- en Rolfteenen • • . VL „

Vertoog over de Belemniien of zogenaamde Donder

fteenen . . . VII.

DcEigenfchappen van hetWitteGoud,/Y<j//»tf delPinto III. — —
Aart van *t Water der Rood Koper bronnen in Ierland I. —

HUISHOUDEL YKE ZA AKEN.

Het Gebruik van Koperen Vaatwerk in de Keukens II.

Konft om de Otter % te vangen , te temmen , en te maa-

•ken dat zy Vifcb aanbrengen * . II.

Gemakkelyke manier om Geft te bereiden . III.

Van Aardappelen Brood te bakken,, Jenever te ftooken

en Styfzel te maaken . 1 . V. — —

Onderrigting om Cyder of Appeldrank te vervaardigen III.

Bereid, van 'lEau flfeZ.»r£,eenHartfterkend Reukwater IV. ■

Waarneeming over de Reuk der Bloemen . IV.

Manier om uit enkelde Bloemen dubbelde voort te bren-
gen .... VIL

Middel om deBloemen tebewaarenm hzare Scboonbeid II.

Bereiding van bet Btanketzel, Spaanfch Wit of Witzel

genaamd .... III.

Byzondere manier van Schilderen in navolging der

Ouden . . . . III.

Middel om 't Goud te behouden dat tot Verguldzel is

gebruikt ..... IV.

Qnderzoek van wat StofTe het Ooftindifcb Porfelein ge-
maakt worde . • . II.

De nuttigheid van het te Paard ryden tot Gezondheid VI.

Het bewaaren der Graanen , inzonderheid Taruo III.

Oorzaak van 't bederf der Tarwe in de Halm op 't

Land .... VI, VII.

De Graanen zonder verfchieten goed te houden VIL

Proeven aangaande het groejen der Planten in andere

StofFe dan Aarde . . . III.

- of vcrfchillende Planten verfcbillend Voedztl

uit den Grond haaien . . VI.

Ss a Dat

Dat dc verandering van Haver inRegge onmogelykzylIÏJV. Deel;

Manier om van de Perfyboómenv eelvrugteq te teelen V,VI.

Vertoog over 't rypwaakett der Vygen in de Levant VI.

Beiii> t wegens het Tabakplanten in de Nederlanden VIL

* wegens het behandelen van ongebouwde Landen VU. r

Oorzaak enGeneesmidd. voor deZiekte van "tRundvee VIL
De In-enting derzclve onderzogt , door Dr. J. Gras-
huis en nuttigheid daar van aangetoond III , IV;

Manier van bereiding van de Kaai van Rochefort VI.

Hoe men verfchcide inlandfcbe Planten tot Leertouwen

gebruiken kan . . . IV.

Hoe het Armoniak-7,out in Egypte gemaakt wordt VIL

Vertoog over 't Balfemen der Lyken by de Egyptenaaren I V.

Proeven over den loop der Rivieren en middelen tot

voorkoming van Overflroomiugen VI.

Uitvind, om hetZeezvater zoet en drinkb. te maaken , 1,1 V.

Werktuig om Wahijfchen te fchietcn en dus te vangen II.

Middel om het Buskruid, zonder Vuur , tedroogeum

droog te bewaaren • • - III.

Proeven omtrent een nieuw Soort van Kanon/lukken li L *

NATUUR- en WIS K U N D E.

De onderlinge Aantrekking der Lighaamen verklaard L

De Ligbaamel'jke zwaarte van een levendig Menfch V.

Zonderlinge verandering van Kleur , in een IVegv in Vf.

Waarneeming over deHand van eenLykdicG™<?# bleef V.

De Kleuren die door Wry ving van Glas worden voort-

gebragt ... .1.

Hiftoric van het Glas uit de Gudbeid opgemaakt I. ■

Proeven wegens de feherpte van 't Gezigt . N II.

WaarQm,met de beide Oogen te gclyk,de Voorwerpen en-

kcld gezien worden . . VI,

Berigr, 'wegens een nieuw loert van Verrekken met

zeven Glazen . . V.

Verhandel, over 't flypen van Vergrootglaasjes en kleine

- Spiegeltjes . .V.

Het Verbranden van een Scheepsvloot met Brandspiegel; L

Of het Zeewater door Glas kan dringen onderzogt VI.

De Kleuren der Edele Gejleenten . . IV.

Vorming der Beenderen in qc Dieren en van 't Hout in

deBoomen . , , III.

De tVarmie der Lugt in verfchcide deelen van den

/Jiardkloot . * . .IV.

De zwaare Hitte in de Zomer van 't jaar 1759 in de

iNceerlandjn Q ; 0 0 IV.

De vinnige Koude te Petersburg in de Winter van

1759-60 « • . VI. Deel,

•t Bevriezen van 't Kwikzilver m de Konftig aldaar ver-

kreegen Koude . . . VI, VII.

Zwaare Koude van January 1760 in Nederland,metdie

in Siberië vergeleeken • . y. — —

De Lugtsgefteldbeid , Weder en Wind en Ziekten te

Am/ierdam in dejaaren 1759- 1762 IV, V, VI, VII —

Een kleine doch zonderlinge Aardbeeving , die aanlei-
ding geeft tot verklaanng van geweldige fchokkin-
gen des Aardkloots . . IV.

Ketenen van Bergen rondom den Aardkloot volgens

BlJACHE . 1 . UI. — ,

Een Vuurbal ', die. in 't jaar 1 758 zig vertoond heeft VI.

Aanmerk, over de vorming vmFuurigeFerhevelingen VI. .

Het Licht dat het ZeeJVater by Nagt uitgeeft VI, Vllr •

Het bewaaren van Bloed en andere Vogten, zonder be

►derf, in 't Lugiledige . . V. —

DcSmaakdeeltjes der Lighaamen door den Prof Lucht-

MANS . - • . IV.

De Takfchieting van de Kamfer . vil. _

Bet Zwemmen der Beeften van natuure, in tegenftelling

van den Menfch I. ^

De Spraak of de Stem der Beeften. . V.

De doodelyke tVaafem van gloeijende Kolen VII.

De Uitwaafeming van het Ts . . III, ■

De inwaards ftrooming van de Zee , in de Straat van

Gibraltar . II,

De Miswijzing van 7 Kompas en derzelver Verandering

over den Aardkloot • . I, VI.

Onderzoek of dezelve dienen kan om 't OoflenlVefl

te vinden . . 9 IV.

Manier om de Lengte op Zee te bepaalen door ïVaar-

neemingen op de Maan . . . IV#

Artiflcieele Magneeten of Zeilfteenen te maaken II, VI.

Middel om de Magneetifche kragt te gceven aan geel

Koper . . . . V. .

Proeven omtrent den Tourmalin of Afchfteen VI- ;

Waarneemingen omtrent de Elektrifiteit I, II, III.

Verklaaring van de Donder door dezelve . II. ,

Haar Uitwerk, op kwaaien van 't Menfch. Ligh. 1,11,111, V.

De Eiektrifiteit der Lugt . . II, '

Uitwerkingen van Donder/lagen . II, VI.

Het Sterven der Kinderen , getal van Inwooners, Volk-
tellingen9gQböövene getrouwde geftorvene in eenige

plaatfen van Holland door N. Struyck

Ss 3

h,VU.

JLevensbefchryvingen van de Heeren~ Sloane en

LlEBERKUHN • I, V. DEE^

De grootte van Babyion in vergelyking met die van an-
dere Steden door N. Stküyck ' • III.

De legging der ialomons-Eilanden door den zei ven III.

Befchry ving van een nieuw Geographifcb Werktuig II.

Verfcheide Werkingen gedaan om de grootte van de

Aardkloot te meeten . . II.

De reden die de Omtrek van een Rond, ten naaften by,

tot deszelfs middellyn heeft , onderzogt door

Klinkenberg . . . • VII.

Proeven om dexiVoortgangvan eenSchip opZee te bepalen 1.

TieKlootfcbe Driehoeks rekening opgehelderd door Al

gebraifche voorftellen, van N. Struyk . VI. »

*t Gebruik der Wifeltafelen door denzelven III.

Aanmerking over de IVcderkomli van den Komeet , die

in 't jaar 1682 is gezien, in U jaar 1759 , door

Strüyck en Klinkenberg . . II, IV, V.

Bepaaling der Wegen van eenige Kornetten, door N.

Strüyck . . . II, IV, V, VII,

De loop der Satellieten van jupiter door denzelven HL — —

Verhandeling over den Af [tand der Zon van den Aardkl. V. -

Verbeteringen in de Waauneeming der Maan- Eklip*

[en 11, VII.

Verbetering van den weg desKomeets, die in 't jaar

1762 is gezien, door N. Struyck . VII. ?

Het berekenen derV erfchyning in deZon,den

6Juny 1761 e\\ Waar neemingen des wegens VI, VIL ■

GENEES- f n HEELKUNDE^

Ontleed^ en Geneeskundige Waarneemingen te Petersburg I. .

Proeven wegens de Gevoeligheid der Ligbaamsdeelen en

beweeging der Het JJen en mee de AJcwhualing over-

eenkomftig . . . . I. -

Verfchü der Ademhaaling en beweeging van het Hart

in Slaapendc en iVaakende Menfchen . . I.

Oorzaak van de Dood in Drenkelingen . . III. p

Byzonderheden in \Ontleden van MenfcheL -Lighamen IV. —
Een buitengewooneGV/^/;;^ der Ribben . IV. — — ■

Ëcn Beenplaat in de Borft gevonden . . IV.

liztlfórktuiglykGcilel tot de beweeging desOcgappeh IV.

J, Janier om hetHvornvlies van 7 Oog te openen tot uitnaa-

ling van \Kryftallyn, en Aanmerking, daar omtrent 1,1 V.

Eyzondere Geneezing van een Traanfi/ïel . IV.

ï\j:uwe Handgreep tot hcrflelling vm'tGeboor IV.

Zeld-

£eldzaame Toevallen van een Buikwond . IV.Deeï,,

Genéezing van een Bekkeneelsbreuk . IV. >

Heelkonftige Operatie op een Slagaderbreuk , door J,

VAN DER HESPEL • . . VIL •

Verbeterd Werktuig tot hertelling der Ontwrichting

gen van den Schouder , door J. Ruurhof • IV.

Afzetting van het Scheenbeen by de Enklaauw en Laars

van een nieuwe Uitvinding . . III.
Mogelykheid der Genéezing van Kankreuze Gezwellen

aan't Aangezigt . • III. h-

VicvRuuwe Steenen uit een 's Menfcben Blaas gefrieedenV. -

Manier om de Kraamvr. te verloflen van deNageboorte VI.

Oorzaak der Vlaagen van Pyn tegen den tyd van het

Kraamen • . . . IV. -

Proeven wegens 't gebruik van de Eiken-Zwam tot het

Stem pen van B loc dj} or tingen . # J#

Toevallen door het byten van een dolle Wolvin . L ■ p

Gelukkige Genéezing van de Watervrees # t

Uitwerkingen van de Aderlaating . # \\% — .

- - van de Eleclriciteit op verfchelde Lïg^

haams-Kwaalen , . 1,11,111, V.

■ van verfcheide Soorten van JVryvingen ï|f,

Waarneemingén over de Zwarte Ziekte . . J ƒ J ^ — — _

Over het Ko/yk van Poi&eu , door Dr. Tronchin H.

Ecn geweldig/-^^;;,waar op een Purper koorts volgde II.

Genéezing van een ongewoone Ziekte der Huid. I. .

De Behandeling van de Kinderpokjes . . IJ,

De In derzelvebefchreeven en verdedigd UI, VU. - .

Uitrekening der Kanfen daar op toegepaft # V. —

Een zei dzaame /ifw^tf/der Maag en Aanmerkingen op

het Braaken en de grootte der Milt . jf, _

Waarneemingen over de Schemer blindheid , J# t

Onderzoek naar 't ophouden van den tyd der vrugt»

baarheid in Vrouwsperfoonen. . . V. ~

Dien ft der Waarneemingen met den Barometer in de

Pradyk der Geneeskunde . . iv. —

Nuttigheid der Blaarplei fiers of Spaanfche Vliegen tot

vermindering der Snelheid van de Pols in Borftkw. V.

De uitwerkingen van 't Opium . . ]V.

De Steenbreekende Kragt van Spaanfche Zeep en Kalk-

water .... IV. -

Die der Karlsbadwateren daar mede vergeleeken V. -

Gebruik van de Scheerling of dolle Kervel en Belladonna,
tegen verouderde Kwaaien , de kankeren Klierver-
teur$ngen • • « V,VI.

Èewys dat het Zout van Staal niet in de Chylvacen

I doorgaat , . . V.Deel.

Dodelyke Gevolgen van het inflokken van Pruime- en

" Krleke-Steenen. . .V. ;

De doodelyke IVaafem van glorende Kolen VII.

Verfchilder Sterkte van verftMIetid Kzlkwater JV.

Scheikundig onderzoek der Bronwateten van Seltz III.

• van de Rood- Koper- Bronnen in Ierland L

Waarneem ingen omtrent de Suiker van Melk JI, — —

De Eigenfchappen van 'tVlugge zuure Zout van Barn-

fteen • • • T«

Nieuwe Manier om de Metaalen te ontbinden . VI.

Deeze Uitgëzocte Verhandelingen worden , by
het begin van ieder Maand January, April, July en
tober, vervolgd met een Stukje , waar in ,van tyd tot tyd,
bericht worde gegeven van de befte en nieuwfle Verhan-
delingen , in de bovengemelde Werken der Sociëteiten
enz. te vinden, of van die den Uitgeever, door andere
Liefhebbers van Weetenfchappen , medegedeeld wórden*
dat altoos 18 ftuivers koft.

\

ft

/