■\\ •^Vv'^vv. ■^^ •'^^ -ts, ■« -. \. A-W^ ^* '\ ■ - -« ^ All u f:#- .^' /. ' Ir ' ^ \ &^ ^•^ vv . ^^■ -c- NIJMEGEN , F. E. MACDONALD. 1904. BESTUUR EN LEDEN DER Xederlandsche Botanische Vereeiii^in^. (Opgericht 15 Augustus 1845). DAGELIJKSCH BESTUUR: Dr. F. A. F. C. Went, President Dr. J. W. Chr. Goethart, Vice- President. Dr. L. Vuyck, Secretaris- Penningmeester. AFDEELING A (Systematiek) : Dr. J. W. Chr. Goethart, Voorzitter. Dr. J. P. Lotsy, Conservator •hihliothecaris. Dr. W. Burck, Rapporteur. GEWONE LEDEN: (*) Dr. E. B. Asscher, Amsterdam (1846). *Dr. C. Bernard, Genève (1903). *J. van Beusekom, Utrecht (1904). *C. A. Backer, Weltevreden (1900). G. C. W. Bohnensieg, Haarlem (1887). *J. Boldingh Jr., Utrecht (1903). *) De leden worden beleefdelijk verzocht, bij verandering van woonplaats of bij verhuizing in groote gemeenten, hier- van kennis te willen geven aan den Secretaris. De in deze lijst met een * aangeduide namen, zijn die van leden die lid der beide afdeelingen zijn. Nederl. Kruidk. Archief. 1904. 1 D. Bolten, Paramaribo (1899). *P. J. van Breemen, den Helder (1902). *Dr. W. Burck, Leiden (1892). *Dr. J. K. H. Brumund, 's Gravenhage (1903). P. van der Burg, Grypskerk (1901). *Dr. H. Burger, Groningen (1894). *Joh. H. van Burkom, Utrecht (1903). Mej. C. E. Destrée, Brussel (1888). J. Ensink A.Jzn., Doetinchem (1887). *Dr. A. J. M. Garjeanne, Hilversum (1899). *Dr. J. W. C. Goethart, Leiden (1886). Dr. M. Greshoff, Haarlem (1895). E. J. M. de Haas S. J., Amsterdam (1890). E. Heimans, Amsterdam (1899). *Dr. H. W. Heinsius, Amsterdam (1891). *Dr. M. Hesselink, 's Gravenhage (1875). *H. Heukels, Amsterdam (1899). *H. R. Hoogenraad, Rijswijk Z. H. (1903). *Dr. F. W. T. Hunger, Buitenzorg (1895). Mej. H. Icke, Rotterdam (1903). F. K. van Iterson, 's Gravenhage (1903). *Dr. J. M. Janse, Leiden (1886). P. Jansen, Rotterdam (1902). *Freule A. E. de Jonge, Utrecht (1904). *W. J. Jongmans, Leiden (1900). *J. D. Kobus, Pasoeroean (1882). *Dr. J. C. Koningsberger, Buitenzorg (1892). Mej. Just* Kroon, Berkhamsted (1886). *H. P. Kuyper, Utrecht (1898). D. Lako, Zwolle (1878). Mej. Joh. de Lange, Rotterdam (1903). *Dr. J. P. Lotsy, Leiden, (1894). P. J. A. Meulemeester, Zwolle (1903). *Dr. J. W. Moll, Groningen (1877). Mej. A. Ogterop, Middelburg (1892). Dr. C. A. J. A. Oudemans, Arnhem (1845). *Dr. W. M. P. Borst Pauwels, Haarlem (1903). *Mej. Dr. C. M. L. Popta, Leiden (1902). Dr. L. Posthumus, Dordrecht (1875). *Dr. G. Postma, Deventer 1900). *A. Pulle, Utrecht, (1904). *Dr. N. W. P. Rauwenhoff, Utrecht (1873). L. Rieter, Venlo (1898). C. Ritsema Czn., Leiden (1895). *E. A. Rovers, Asten (1900). H. H. Sanders, Kampen (1896). *W. W. Schipper, Winschoten (1893). *Dr. J . L. C. Schroeder van der Kolk, 's Gravenhage (1892). *P. J. M. Schuijt, Oosterbeek (1899). *Dr. H. E. Th. van Sillevoldt, Leiden (1900). *Jac. P. Thijsse, Bloemendaal (1899). *Dr. M. Treub, Buitenzorg (1873). K. Bisschop van Tuinen, Zwolle (1873). *Dr. Th. Valeton, Buitenzorg (1889). L. J. van der Veen, Zwolle (1880). M. Ver Straeten, Weert (1904). *D. de Visser Smits, 's Gravenhage (1903). B. P. van der Voo, Twickenham (1902). *Dr. L. Vuyck, Wageningen (1889). W. H. Wachter, Rotterdam (1902). *Dr. J. H. Wakker, 's Hertogenbosch (1885). *Mevr. A. Weber- van Bosse, Eerbeek (1885). *Dr. F. A. F. C. Went, Utrecht (1887). *Dr. H. Wouterlood, Rotterdam (1903). *Dr. H. P. Wijsman, Leiden (1889). AFDEELING B (Biologie): Dr. F. A. F. C. Went, Voorzitter. Dr. J. W. Moll, Onder-Voorzitter. Dr. H. P. Wijsman, Rapporteur. GEWONE LEDEN: Mej. F. W. Andreae, Utrecht (1904). *Dr. C. Bernard, Genève (1903). *J. van Beusekom, Utrecht (1904). •O. A. Backer, Weltevreden (1900). Mej. A. Bienfait, 's Gravenhage (1904). D. Bierhaalder, Baarn (1894). H. P. J. Bloemers, Delden (1904). A. H. Blaauw, Utrecht (1904). *J. Boldingh Jr., Utrecht (1903). J. H. Bonnema, Leeu vaarden (1904), Dr. J. Ritzema Bos, Amsterdam (1895). *P. J. van Breemen, den Helder (1902). Mej. A. E, J. Bruins, Groningen (1904). *Dr. W. Burck, Leiden (1892). *Dr. J. K. H. Brumund, 's Gravenhage (1903). *Dr. H. Burger, Groningen (1894). *Joh. H. van Burkom, Utrecht (1903). Mej. J. B. Campert, Leiden (1903). Dr. H. J. Calkoen Azn., Haarlem (1878). Dr. J. C. Costerus, Hilversum (1875). P. Cramer, Amsterdam (1904). C. J. Baart de la Faille, Utrecht (1904). *Dr. A. J. M. Garjeanne, Hilversum (1899). Dr. E. Giltay, Wageningen (1880). *Dr. J. W. C. Goethart, Leiden (1886). Mej. L. C. de Graaff, Leeuwarden (1904). Dr. J. van Breda de Haan, Buitenzorg (1889). Ph. van Harreveld Jr., Groningen (1904). *Dr. H. W. Heinsius, Amsterdam (1891). *Dr. M. Hessehnk, 's Gravenhage (1875). *H. Heukels, Amsterdam (1899). *H. R. Hoogenraad, Rijswijk Z. H. (1903). *Dr. F. W. T. Hunger, Buitenzorg (1895). *Dr. J. M. Janse, Leiden (1886). H. H. Janssonius, Groningen (1904). J. Jaspers Jun., Amsterdam (1902). *Freule A. E. de Jonge, Utrecht (1904). *W. J. Jongmans, Leiden (1900). *J. D. Kobus, Pasoeroean (1882). C. J. Koning, Bussum (1901). *Dr. J. C. Koningsberger, Buitenzorg (1892). *H. P. Kuyper, Utrecht (1898). Mej. M. E. Landenberg, Utrecht (1904). W. M. Docters van Leeuwen, Amsterdam (1900). *Dr. J. P. Lotsy, Leiden (1894). Dr. J. F. A. Mellink, Assen (1878). *Dr. J. W. Moll, Groningen (1877). Dr. G. A. F. Molengraaf, Hilversum (1881). Mevr. Dr. M. Nieuwenhuis — von Uexküll Güldenband, Leiden (1904). *Dr. W. M. P. Borst Pauwels, Haarlem (1908). *Mej. Dr. C. M. L. Popta, Leiden (1902). *Dr. G. Postma, Deventer (1900). J. J. Prins, Groningen (1904). *A. Pulle, Utrecht (1904). *Dr. N. W. P. Rauwenhoff, Utrecht (1878). Dr. H. M. D. van Riemsdijk, Winterswijk (1890). *E. A. Rovers, Asten (1900). M. Rutten, Utrecht (1904). Dr. J. Mar. Ruys, Leiden (1878). *W. W. Schipper, Winschoten 1893). Dr. J. C. Schoute, Wageningen (1904). *Dr. J. L. C. Schroeder van der Kolk, 's Gravenhage (1892). *P. J. M. Schuijt, Oosterbeek (1899). *Dr. H. E. Th. van Sillevoldt, Leiden (1900). J. J. Smith, Leiden (1908). Dr. J Valckenier Suringar, Wageningen (1893). B. J. Sijpkens Groningen (1904). J. J. Tesch, Napels (1904). *Jac. P. Thysse, Bloemendaal (1899). Dr. J. A. Tresling, Zuid-Laren (1888). *Dr. M. Treub, Buitenzorg (1873). *Dr. Th. Valeton, Buitenzorg (1889). Dr. Ed. Verschaffelt, Amsterdam (1893). *D. de Visser Smits, 's Gravenhage (1903). Mevr. M. de Vries -de Vries, Zandvoort (1894). *Dr. L. Vuyck, Wageningen (1889). *Dr. J. H. Wakker, 's Hertogenbosch (1885). *Mevr. A. Weber — van Bosse, Eerbeek (1885). Dr. Th. Weevers, Amersfoort (1904). *Dr. F. A. F. C. Went, Utrecht (1887). J. F. Wilke, Rotterdam (1904). '^ Dr. C. van Wisselingh, Steenwijk (1892). *Dr. H. Wouterlood, Rotterdam (1903). *Dr. H. P. Wijsman, Leiden (1889). K. Zijlstra, Groningen (1904). BUITENGEWONE LEDEN: Jhr. Mr. W. A. de Beaufort, Leusden (1889). Mr. H. J. H. Bar. van Boetzelaar van Oosterhout, Soester- berg (1889). J. T. Cremer, 's Gravenhage (1889). C. W. R. Scholten, Amsterdam (1883). Mevr. Wed. W. F. R. Suringar-Valckenier, Leiden (1899). CORRESPONDEERENDE LEDEN: Dr. F. Buchenau, Bremen (1871). Dr. Th. M. Fries, Upsala (1895). Dr. Jos. D. Hooker, Kew (1873). Dr. Julius MacLeod. Gent (1889). L. Pierre, Ville Neuve St. George prés Paris (1883). Th. ïï. A. J. Abeleyen. De ondergeteekenden meenden dat, waar de geschie- denis onzer Vereeniging voor een niet gering gedeelte het gevolg is van de v^erkzaamheden van den Secre- taris-Penningmeester, een korte herinnering aan den Heer Abeleven in het Kruidkundig Archief niet mag ontbreken. Het hierbij gaande portret, ons ter repro- ductie door de famihe welwillend afgestaan, is een der best geslaagde en geeft ons een blik op deze merk- waardige persoonlijkheid in het laatst zijner levens- dagen. Een uitmuntend habitus beeld. Theodorus Hendrik Arnoldus Jacobus Abeleven werd den 28 Dec. 1822 te Nijmegen geboren, als zoon van den apotheker N. Abeleven. Ook deze was een bekend florist, die reeds een uitmuntend herbarium van de omstreken dier stad had aangelegd. Als jongen zien we onzen Abeleven reeds in de omgeving van Nijme- gen ronddolen en menige zeldzame indigene opsporen, en zelfs de stoute schoenen aantrekken om Mr. A. de Beijer op te zoeken, om dezen met zijn vondsten in kennis te stellen. De Beijer was een groote mijnheer. 8 maar vond toch zooveel ijver en nauwgezetheid bij zijn jeugdigen bezoeker, dat hij hem toestond bij hem terug te komen, zoo dikwijls hij dat wenschte. De jonge Abeieven moest ook apotheker worden. Ik geloof dat dit niet geheel en al overeenkwam met de wenschen van den zoon, doch het moest en dus geschiedde het. Het schijnt dat het karakter niet wel strookte met dat van zijn familieleden en het hem hierom zeer begeerlijk voorkwam dat hij op een kostschool geplaatst werd. Hier echter was het hem ook verre van aangenaam, doch naar hij zelf vaak verhaalde, verzette zich zijn koppigheid om daarover ooit een klacht te uiten. Later zien wij hem weer in de apotheek van zijn vader alle graden van het apothekersbedrijf doorloopen, totdat hij eindelijk zelf het radicaal van apotheker verwierf. Het moge zijn dat geen innerlijke roeping hem apo- theker heeft doen worden, zeker is het dat hij eenmaal dien weg ingeslagen, dezen ook met ijver en nauw- gezetheid is blijven betreden. Niet alleen zijn uiterlijk was in overeenstemming met zijn beroep, want des- tijds scheen het onbehoorlijk of onvoegzaam te zijn voor een apotheker om het gelaat met iets anders als bakkebaarden te tooien, ook innerlijk was hij met hart en ziel bij zijn bedrijf. Wie onzer herinnert zich 9 niet hoe Abele ven 's avonds na de zomervergaderingen met levendige gebaren en krachtige uitdrukkingen kon verhalen over de wijze waarop hij verschillende ingre- diënten tot pillenmassa wist te bereiden of een ander onmogelijk recept tot uitvoering wist te brengen. Reeds op jeugdigen leeftijd werd hem het onderwijs opgedragen in plantkunde aan de zoogenaamde pillen- school, die destijds te Nijmegen bestond. Hieraan was een hortus verbonden, die hem behalve voor het kwee- ken van officineele planten, ook een gunstige gelegen- heid bood voor het aanplanten van andere sierplanten. Wellicht dat hierdoor voor hem een bron geopend werd voor zijn kennis van cultuurplanten, die hem later zeker te pas zal zijn gekomen, toen hij de Nij- meegsche Afdeeling der Maatschappij voor Tuinbouw en Plantkunde mede bestuurde. Maar nog een andere prikkel deed zich gelden n.1. de noodzakelijkheid om zich vertrouwd te maken met het mikroskoop. In onze dagen schijnt dit als van zelf te spreken, in dien tijd echter was het mikroskopisch onderzoek nog wei- nig gevorderd en was het aanschaffen van zulk een instrument een vrij kostbare zaak. Hierdoor werd het hem mogelijk van algen, mossen en korstmossen een studie te maken, waardoor hij ook dit onderdeel der Flora van Nijmegen volkomen kon beheerschen. Toch bleef naast zijn eigen bedrijf en zijn ambtelijke 10 betrekking de plantkunde in het algemeen voor hem een groote liefhebberij en te verwonderen valt het dan ook niet dat hij, vier jaar na de oprichting der Ver- eeniging, zich voor het lidmaatschap aanmeldde. Steeds vinden V7ij hem een krachtig aandeel nemen in de toen zuiver floristische werkzaamheden der Vereeniging. Doch na het overlijden van Dr. van den Bosch in 1862 scheen de ijver te verflauwen; de ver- gaderingen werden minder bezocht, het ledental ver- minderde, de finantien waren verward en de verslagen en mededeelingen kwamen niet of onregelmatig uit. Deze omstandigheden waren deels het gevolg daarvan dat men na het voltooien van den Prodromus daar- mede als het ware het werk van de Vereeniging vol- tooid meende, deels van te geringen ijver door het Bestuur betoond en wellicht ook door den wensch van enkelen om de bezittingen der Vereeniging meer onder hun persoonlijk beheer te krijgen. Zelfs werd het voorstel gedaan tot ontbinding der Vereeniging. Op den 9^^ Aug. 1867 werd te Leiden een buitengewone Vergadering gehouden, waarbij slechts tegenwoordig waren de Heeren Oudemans, Suringar, Bourse Wils, Everwijn en Abeleven, waarop niet het minst door den laatste werd gepleit voor het behoud van de Vereeniging, doch waarbij deze een wijziging onderging in dien zin, dat zij zich niet meer 11 zou bemoeien met de Flora van onze overzeesche bezittingen, doch haar werkkring zou uitbreiden tot de botanie in haar geheelen omvang. Op diezelfde Ver- gadering werd, nadat Dr. E ver wijn voor die taak be- dankt had, Abeleven gekozen tot Secretaris-Penning- meester, welke betrekking hij tot zijn dood, dus bijna 37 jaar met on verflauwden ijver en met de uiterste nauwgezetheid heeft vervuld. Door een zuinig en nauwkeurig geldelijk beheer werden de flnantien spoe- dig weer in orde gebracht; de achterstallige versla- gen werden bijeengebracht en gepubliceerd, waarna ook het kruidkundig Archief een nieuwe phase van zijn bestaan intrad, door als eigen orgaan der Vereeni- ging te verschijnen onder redactie van Suringar als eenig overgebleven redacteur, aangevuld door de beide andere bestuursleden der Vereeniging, de Heeren Oude- mans en Abeleven. Langer dan een derde van een eeuw heeft Abeleven als Secretaris zijn zorgen gewijd aan de uitgave van het Archief en de overige publi- caties der Vereeniging. Wat dat beteekent, die zorgen, weet de uitgever, doch ook ieder die met hem wegens het Archief in aanraking kwam. Steeds heeft hij alles zelf geregeld, de stukken persklaar gemaakt, gecorri- geerd en voor de expeditie zorg gedragen. Zelfs de tachtigjarige heeft in zijn laatste levensdagen een aangename bezigheid gevonden in het in orde maken 12 van het Archief, zooals trouwens ook in het geheele beheer der Vereeniging. Doch keeren wij terug tot zijn eigenlijke loopbaan. Na den dood van zijn vader beheerde hij de apotheek alleen; het is nu reeds meer dan dertig jaren geleden dat het toeval mij met hem in aanraking bracht, toen zijn apotheek nog ge- vestigd was in de Broerstraat, hoek Nieuwstraat. Het was nog een soliede apotheek; hij hield niet van geheimmiddelen of kwakzalverijen en misschien daardoor ook zal hem zijn bedrijf op het laatst niet winstgevend zijn geweest. Later zien we hem zich associeeren en vestigde hij zich met zijn compagnon in de Groote straat, doch het scheen dat deze beide persoonlijkheden niet bij elkaar pasten en zoo zien we Abeleven zich dan ook ten slotte uit de zaken terug trekken. Toch zou hij niet ambteloos zijn, want reeds toen de pillenschool werd opgeheven, werd hij aangesteld aan de Hoogere Burgerschool om les te geven uitsluitend in plantkunde. Veel plezier heeft hij misschien niet aan de betrekking beleefd, hij was er misschien te onstuimig voor, doch wanneer een zijner leerlingen behagen schepte in plantkunde, dan was het zeker dat Abeleven hem tot verder onderzoek wist te bezielen. Tot weinig jaren voor zijn dood heeft hij dit ambt vervuld. Abeleven was gehuwd met Mej. Alpherts, een naam in de vaderlandsche flo- 13 ristiek niet onbekend, uit welk huwelijk hem een zoon en een dochter werden geboren. Tevens mag ik niet onvermeld laten dat de beide professoren Molengraaff hunne opvoeding ten zijnen huize hebben ontvangen en dat het iemand als Abele ven des te meer moest spijten dat, waar het reeds vroeg duidelijk was, dat hij aan zijne beide pupillen plezier zou beleven, dat met zijn eigen zoon geenszins het geval zou zijn. Ofschoon hij nimmer dit punt aanroerde, moet het den ijverigen man een groot verdriet zijn geweest dat de carrière van zijn eigen zoon minder goed slaagde. Nadat zijne echtgenoote hem ontvallen was, bleef hij alleen over en v/ist, terwijl de zorgen voor de huishouding aan een gezelschapsdame waren toevertrouwd, zijne laatste levensjaren, waarschijnlijk met een bescheiden inkomen, op te vroolijken met zijn liefhebberijen. Want stond misschien ook de Botanische Yereeniging hem het naast aan het hart, ook de Tuinbouw bleef zich in zijne belangstelling verheugen, maar ook de stad zijner inwoning. Hij was Mjmegenaar van afkomst en ge- boorte; hij heeft de opkomst zijner geboortestad mee- gemaakt, maar bovenal bleef hij gehecht aan het oude en zoo kan het ons niet verwonderen dat hij een deel zijner werkkracht ook schonk aan het Oud- heidkundig museum. Bij al de lotswisselingen, die gedurende een tachtig- 14 jarig leven kunnen optreden, behield hij tot op het laatst zijn helderheid van geest en had hij de ge- lukkige eigenschap zich nog bij jongeren te kunnen aansluiten en niet in de oude idees vast te roesten. Het duidelijkst is dat uitgekomen bij de voorgenomen reorganisatie der Vereeniging, waarbij feitelijk de oor- spronkelijke v^erkkring geheel v^erd gewijzigd. Stellig moet het iemand van aanleg en door opleiding zuiver floristisch, moeite kosten in de Vereeniging, die onder zijn bestuur een vrij levenskrachtig bestaan voerde, andere elementen van bijna geheel tegenovergestelde neigingen een gelijk gerechtigd deel toe te staan. De overweging echter dat de toekomst der Vereeniging gevaar liep, wanneer zij zich niet verzekerde van de samenwerking der overige botanici, deed hem berusten in de nieuwe plannen. En al had hij het veel aan- genamer gevonden wanneer Dr. L o t s y maar stil- letjes in Indië was gebleven, aan wien hij de omwen- teling in de Vereeniging toeschi'eef, hij heeft daarom toch niet minder eerlijk meegewerkt tot het tot stand brengen dier reorganisatie, zoolang zijne krachten het toelieten. Zelfs zijne laatste gedachten waren gericht op de Vereeniging; de Win ter vergadering , waarop over het lot der Vereeniging zou beraadslaagd worden, was aanstaande; hij vreesde dat door zijn toestand de zaak in de war zou loopen. Toen hem verzekerd 15 was dat voor alles gezorgd was, legde hij het hoofd rustig neder en voor ons menschen blijft het een onopgelost raadsel in hoeverre de geest nog werkzaam blijft, doch schijnbaar had hij zich afgetrokken van de wereldsche zaken en overleed twee dagen later, op Zondag den '21 Februari 1904, alzoo op ruim 81- jarigen leeftijd. Vier dagen later werd het stoffelijk overschot ver- voerd langs den weg, dien ieder rechtgeaard Nijmegenaar het aangenaamst is en bijgezet in het famiUegraf op het liefelijk gelegen oude kerkhof te Ubbergen. Een- voudig als de man bij zijn leven geweest was, was ook deze ter aarde bestelling. Het was niet zoozeer de Secretaris-Penningmeester onzer Vereeniging, dien wij de laatste eer bewezen, dan wel een oprecht vriend. Bij hem bleef de oude traditie onverzwakt, dat wie eenmaal lid der Vereeniging was, onverschillig diens ouderdom, rang of stand, een vriend werd onder vrienden. Ik geef toe dat dit vroeger misschien gemakkelijker viel dan tegenwoordig, nu het ledental meer dan vier- maal zoo groot is geworden, toch blijft het idee aan- bevelenswaardig. Niet het minst hebben zijne medebestuursleden ge- profiteerd van zijn vriendschappelijken omgang. Juist een man van dien leeftijd, wiens ouderdom een reden is voor vertrouwen en tevens een bolwerk, waartegen 16 mogelijk onberaden stappen afstuiten, juist hem hadden wij zoo gaarne nog langer een eervolle plaats in ons bestuur doen behouden. Wij wisten het, iemand aan wien zijne levensdagen reeds zoo ruim waren toebedeeld, kon niet lang meer onder de onzen blijven; wij ver- gaten dit echter zoo gemakkelijk, omdat zijn heldere geest, zijn herinneringsvermogen, en vooral zijn vuur en ijver voor de Vereeniging geheel onverzwakt zijn gebleven. Hoe gaarne hadden wij nog langer geprofi- teerd van de kennis van dien man, die persoonlijk de oprichters onzer Vereeniging en de voormannen op botanisch gebied uit het midden der vorige eeuw heeft gekend, die de geheele ontwikkelingsgeschiedenis van onze Vereeniging heeft meegeleefd en voor een groot gedeelte heeft beheerscht. Juist nu de Vereeniging als het ware nieuwe banen betreedt, is in den persoon van Abeleven de hechtste band ons ontvallen, die het tegenwoordige met het verledene verbond. De ruimte, die voor deze eenigszins uitvoerige levens- schets in dit Archief wordt gevraagd, zal zeker niet als verloren beschouwd worden, waar wij hierdoor in zijn zoo geliefd tijdschrift hulde hebben willen brengen aan onzen ouden vriend A b e 1 e v e n. Zeker zullen alle leden, die hem gekend hebben, instemmen, wan- neer wij als overgebleven leden van het vroegere bestuur, de herinnering aan onzen Secretaris-Penning- 17 meester, die 37 jaar lang die betrekking met volkomen eerlijkheid en nauwgezetten ijver heeft bekleed, willen levendig houden en getuigenis afleggen van onzen oprechten dank voor alles wat hij in het belang der Vereeniging heeft gedaan. L. VUYCK. J. W. C. GOETHART. Nederl. Kruidk. Arcliief. 1904. Verslag VAN DE ZES EN ZEVENTIGSTE VERGADERING DER nedehlandsche botanische vereeniging GEHOUDEN TE Maastricht op den 13 Augustus 1903. Tegenwoordig waren de Heeren Dr. L. V u y c k, Voor- zitter, Dr. J. W. C. Goethart, Conservator Herbarii en Bibliothecaris, Mej. C. E. Des tree, en de Heeren J. E n- sink A. Jzn., H. R. Hoogenraad, W. J. Jongman s. D. L a k o, Dr. G. P o s t m a, Dr. L. Posthumus, E. A. Rovers en P. J. M. S c h u y t. De Vergadering werd des namiddags te twee uur door den Voorzitter in de kleine zaal van den Schouwburg ge- opend, die de leden en in het bizonder den Heer Hoogen- raad, die voor het eerst eene Vergadering bijwoonde, ver- welkomt. In afwijking van den rooster der werkzaamheden werd het eerst aan de orde gesteld de benoeming van nieuwe leden. Volgens Art. 5 der Statuten waren voorgedragen door den Heer Dr. J. W. C. Goethart: de Heeren Dr. H. W. Wout er lood te Leiden, F. K. van Iterson te 'sGra- venhage en Dr. C. B e r n a r d te Leiden, benevens Mej. J. de Lange en Mej. H. lek e, beide te Rotterdam. door den Heer K. Bisschop van Tuinen: de Heer P. J. A. J. M e u 1 e m e e s t e r te Zwolle en door Prof. J. 19 M. J a n s e : Mej. J. B. C a m p e r t te Leiden en Dr. J. H. H. B r u m u n d te 's Gravenhage. Allen werden zonder hoofdelijke stemming als gewone leden aangenomen, terwijl de Heer Meulemeester onmiddellijk en de Heer B e r n a r d eenigen tijd later aan de Vergadering komen deelnemen, na door den Voorzitter te zijn begroet. De notulen der 75^ Vergadering op den l^n Februari 1903 te Leiden gehouden werden gelezen en goedgekeurd en namens den Secretaris medegedeeld: „dat den 21 Maart 1903 was overleden het gewone lid Dr. G. van Vloten; „dat de Heer E. H e i m a n s zijn benoeming tot lid der beoordeelings-commissie voor de in 1903 in te komen Prijs- herbaria had aangenomen; „dat van de Heeren J. B o 1 d i n g h Jr., Joh. H. van B u r k o m. Dr. H. M. J. Borst P a u w e 1 s, H. R. H o o- genraad en D. de Visser Smits, in de Vergadering van 1 Februari 1903 tot gewone leden verkozen, bericht was ontvangen, dat zij deze benoeming hadden aangenomen; „dat bij gelegenheid der Vergadering van de Association internationale des Botanistes te Leiden op den 14en en Ib^^ April 1.1. , het Bestuur van de Nederlandsche Botanische Vereeniging meende namens deze Vereeniging een déjeuné aan de buitenlandsche botanisten te moeten aanbieden en dat zij meenden daartoe uit de kas der Vereeniging een crediet van/ 100,— te moeten aanwijzen. Dat echter daar- voor slechts ƒ 50,— is uitgegeven en het Bestuur alsnu machtiging vraagt om die som uit de kas der Vereeniging te mogen voldoen; „dat den 10 Maart 1903, door Johannes van Ros- s u m , timmerman en architect te Loosduinen, zijn ge- taxeerd de zes onder- en bovenhuizen in de Tollensstraat te 's Gravenhage, waarin gevestigd de door wijlen den Heer H. J. Kok Ankersmit aan de Vereeniging vermaakte 20 hypotheek groot ƒ 20,000, — a 4^ % , op een waarde van ƒ33,000,-; „dat over het voorstel van Dr. J. P. L o t s y tot reorga- nisatie van het Nederlandsch Kruidkundig Archief (zie Kruidk. Arch. 3® Ser. Dl. II. p. 940) brieven waren ingekomen van Mej. C. E. D e s t r é e en de Heeren Th. H. A. J. Abele- ven, Dr. E. B. A s s c h e r , Dr. A. J. M. G a r j e a n n e , E. J. M. de Haas S. J. , H. R. Ho o gen raad, P. Jan- sen, Dr. W. M. P. Borst Pauwels, D. de Visser Smits, W. H. W a c h t e r , Dr. F. A. F. C. W e n t en Dr. C. van W i s s e 1 i n g h en „dat over het niet bijwonen der Vergadering bericht was ontvangen van Mej. A. O g t e r o p en Dr. C. L. P o p t a en de Heeren Dr. E. B. A s s c h e r , Dr. M. G r e s h o f f , Dr. J. M. J a n s e , Dr. H. F. Jonkman, Dr. W. M. P. Borst Pauwels, W. W. Schipper en K. Bis- schop van Tuinen. Naar aanleiding van het in deze mededeelingen bevatte bericht van het overlijden van Dr. G. van V 1 o te n wijdt de Voorzitter eenige gevoelvolle woorden aan diens nagedachtenis, terwijl de door het Bestuur gedane uitgave van ƒ 50,— voor de ontvangst van de gedelegeerden der Association internationale des Botanistes bij gelegenheid van hunne samenkomst op 15 April 1903 te Leiden door de Vergadering werd goedgekeurd. De besprekingen over de plannen tot reorganisatie van het door de Vereeniging uitgegeven Nederlandsch Kruid- kundig Archief werden nu aan de orde gesteld. Door den Heer Goethart werd medegedeeld dat de commissie in de vorige Vergadering benoemd, in de eerste plaats pogingen had aangewend om bij onze plantkundigen toezeggingen voor voldoende medewerking te verkrijgen. Hoewel de gevoerde besprekingen reden tot tevredenheid gaven, waren zij echter nog niet ver genoeg gevorderd om 21 reeds in eene openbare vergadering besproken te worden. De commissie, wier beide andere leden (de Heeren J a n s e en L o t s y) helaas verhinderd waren deze Vergadering bij te wonen, zou het echter op prijs stellen, om voor haren verderen arbeid ook de meening der thans vergaderde leden te vernemen. Hierop werden de schriftelijke opmerkingen van de leden, ten deze bij den Secretaris ingekomen, gelezen en deze met de uitvoerige becijferingen van den Secretaris-penningmees- ter aan de benoemde commissie ter hand gesteld, om daar- van verder gebruik te maken. De discussies werden geopend door den Heer E n s i n k, die er zijne bevreemding over te kennen gaf, dat blijkens de gelezen notulen in de commissie voor de reorganisatie alleen voor- en geen tegenstanders zitting hebben en vraagt daarvan opheldering. De Voorzitter deelde hierop mede, dat in die Ver- gadering aan de tegenstanders verzocht was deel van die commissie uit te maken, maar dat zij bedankt hadden in de meening dat het ook beter was een homogene commissie te vormen. De Heer E n s i n k bleef het betreuren dat de commissie zóó eenzijdig werd samengesteld, al stelt hij ook het volste vertrouwen in die commissie. De Heer L a k o, den vorigen spreker ondersteunende, stelde voor de commissie alsnog aan te vullen met twee der op de Wintervergadering aanwezige tegenstanders. De Voorzitter meende dat deze Heeren ook nu zouden bedanken, waarop de Heer E n s i n k voorstelde om dan bijv. den Heer Lak o er in te doen zitting nemen, die, naar hij meent, ook een tegenstander is. De Heer L a k o gaf dit toe en zette uiteen dat z. i. juist de floristische gegevens, die nu telken jare gepubliceerd worden, voor vele van groote waarde zijn, omdat zij gelegen- heid geven tot aanvulling van den Prodromus. Hij vreesde 22 4at ten gevolge der reorganisatie de floristiek zou lijden. De Voorzitter beaamde ten volle, dat de reorganisatie gewichtige belangen raakt, daar onder de botanisten twee min of meer vijandige kampen bestaan, dat der floristen en dat der niet-floristen. Wellicht zal het bestaan dezer richtingen zelfs aanleiding geven tot ingrijpende wijzigingen in de Vereeniging, maar de tijd is nog niet gekomen om dienaangaande iets naders mede te deelen. Verschillende sprekers sloten zich nu nog aan bij de Heeren Ensink en Lak o, zoo de Heer P o s t m a, die nogmaals het groote belang betoogde van de lijsten van vindplaatsen. Toen de Voorzitter betoogde dat reeds veel ruimte gewonnen zou zijn door het dichter ineendrukken der be- doelde lijsten en het weglaten der diagnosen van de inge- voerde nieuwe indigenen, sprongen de Heeren Ensink en L a k o daarvoor in de bres en meenden dat ook deze beschrijvingen niet mogen worden opgeofferd. De Heer Rovers sprak zich uit voor de uitbreiding der bestaande Commissie met een of meer leden, die meer spe- ciaal de belangen van het floristisch gedeelte te behartigen zouden hebben. Hij had niet tegen reorganisatie van het tijdschrift indien dit maar geschiedde zonder inkrimping van het floristisch gedeelte. Nu staat in het voorstel der reorganisatie dat de lijsten van nieuwe groeiplaatsen in manuscript zouden kunnen blijven, maar men wenscht juist het jaarlijks publiceeren daarvan. Hij meende dat de Heeren, die zich reeds op de Wintervergadering tegen inkrim- ping van het floristisch gedeelte verzet hadden, wellicht gene- gen zouden zijn zitting in de commissie te nemen, wanneer hun werd medegedeeld, dat vele der thans tegenwoordige leden dat wenschten. Ook de Heer Posthumus verdedigt krachtig het in stand houden van de floristische mededee- lingen in haren geheelen omvang en zeide o. a. dat wij het aan de nagedachtenis van onzen vriend Kok Ankersmit 23 verschuldigd waren te zorgen, dat het floristisch gedeelte van ons tijdschrift niet verloren ging of verdwijnen zou onder het streng wetenschappelijke. In het algemeen wilde men gaarne aan het verlangen der biologen tegemoet komen als dat kan zonder afbreuk te doen aan de floristische on- derzoekingen. De Heer Goethart, hoewel persoonlijk niet gekant tegen aanvulhng der Commissie, meende dat het eenigszins bezwaarlijk is een reeds zoo lang fungeerende commissie nu nog aan te vullen, zonder haar oordeel hier- over gehoord te hebben. Om dit bezwaar te ontgaan stelde de Heer L a k o voor aan de bestaande commissie te vragen of zij de gewenschte aanvulling goedkeurt en werd daarbij door den Heer E, o- V e r s ondersteund tegenover den Heer Posthumus, die de verdediging der belangen van de floristiek opdragen wil aan den Heer Goethart, die als Md der commissie alle bezwaren, die de floristen tegen de voorgenomen reor- ganisatie te berde hebben gebracht, aan de andere leden der commissie zou kunnen mededeelen. Na eenige besprekingen vereenigde zich de Heer L a k o met het voorstel van den Heer Posthumus en trok het zijne in. (Later werd nog besloten, dat het advies der commissie in de a.s. wintervergadering zal worden uitgebracht en dat een besluit eerst op eene daartoe te beleggen buitengewone vergadering mag worden genomen.) De regeling van het beheer van het Kok Ankers mi t- fonds (zie Kruidk. Arch. Ser. 3. Dl. H. p. 952) lokte weinig discussie uit. Nadat eene door den Heer E n s i n k voorgestelde wijzi- ging was aangenomen om te lezen dat in het Curatorium steeds zeven leden van de Vereeniging zitting moeten hebben, werd het Bestuursvoorstel aangenomen en de ver- dere samensteUing van het Curatorium aan het Bestuur overgelaten. De Voorzitter deelde hierna mede dat 24 reeds eenige door hem voorloopig daartoe aangezochte per- sonen zich bereid hadden verklaard eventueel in bedoeld Curatorium zitting te nemen. Het praeadvies van het Bestuur omtrent de aanvrage van eene bijdrage voor het stichten van een Rumphius- fonds luidde als volgt: „Met het oog op de onbekendheid van de uitgaven, waarin door het Kok Ankersmi t-fonds zal moeten voorzien worden en vooral op het feit, dat uit dat fonds zal moe- ten geput worden om de beide laatste stukken van den nieuwen Prodromus (zoo niet geheel, dan toch ten deel e) te kunnen bekostigen en tevens dat de Vereenigingskas hare uitgaven niet voor andere doeleinden kan uitbreiden, moet het Bestuur ten dringendste aanraden vooralsnog geen ondersteuning te verleenen aan het te stichten Rum- p h i u s fonds, daargelaten nog dat de werkkring der Neder- landsche Botanische Vereeniging niet ligt op den weg van bovengenoemd R u m p h i u s fonds." Dit praeadvies werd, hoewel men de onderneming tot het stichten van een R u m p h i u s fonds gaarne wilde steunen, door de Vergadering onveranderd aangenomen. Bij de bepaling van de plaats, waar de volgende zomer- vergadering zal gehouden worden, stelde de Heer J o n g- m a n s voor Westelijk Noord Brabant of Friesland b. v. Breda of Drachten ; de Heer S c h u y t Tilburg met excur- sie naar den Hondsberg, de Heer Posthumus Boxtel en de Heer Goethart Veenwouden. Bij stemming verklaar- den zich 12 leden voor Friesland, een voor Noord Brabant en een blanco, zoodat de zomervergadering in 1904 in Friesland zal gehouden worden. Aangezien het noodig is een plaats te zoeken, waar ge- legenheid bestaat tot het houden der Vergadering, werd besloten de keuze van de plaats aan het Bestuur over te 25 laten, waarbij zooveel mogelijk rekening zal gehouden wor- den met den wensch van den Heer Rovers, dat die plaats gelegenheid aanbiede tot goede verpleging. Gedurende deze besprekingen sprak de Heer E n s i n k de wenschelijkheid uit om de vergadering te houden op eene voor alle leden gemakkelijk te bereiken plaats, daar hij meende dat op de zomervergadering de reorganisatie- plannen van ons tijdschrift in behandeling zouden komen. Het bleek echter dat bedoeld besluit op de e. k. winter- vergadering zou genomen worden; men meende nu, dat het beter ware daar eerst het praeadvies van de commissie te hooren, om dit dan met een verslag der besprekingen te doen drukken en aan alle leden rond te zenden. Een besluit zou dan genomen moeten worden op eene zoo spoe- dig mogelijk, na de winter vergadering te beleggen buiten- gewone Vergadering. Hiertoe werd met algemeene stemmen van de tegenwoordige leden besloten. In verband met de te houden gecombineerde excursies met de leden der Société royale de Botanique de Belgique werd besloten 's anderen daags een excursie te houden op Belgisch grondgebied bij Genck, waar o. a. I s o ë t e s, S u- bularia en Elatine hexandra voorkomen en de beide volgende dagen excursies in de omstreken van Weert te houden. Wegens het ver gevorderde uur werd de Vergadering ge- schorst tot 's avonds. Bij de heropening der Vergadering waren reeds enkele leden der belgische Vereeniging aanwezig n.1. Mad. Houbion en de Heeren B o m m e r en C o o m a n s. Volgens art. 17 des Statuten werd namens den Penning- meester rekening en verantwoording gedaan van zijn ge- houden beheer over het Vereenigingsjaar 1902/1903; hier- 26 uit bleek dat de ontvangsten der Nederlandsche Botanische Vereeniging hadden bedragen / 3992.16, de uitgaven 3978.91, zoodat er een voordeelig saldo v^as van ƒ 13.25,; het S u- r ing ar fonds bedroeg ƒ 2114.26, de uitgaven 1227,— zoo- dat er een saldo was van / 887.26 en dat het Kok A n- k e r s m i t fonds bedroeg ƒ 450, ~ waarvan uitgegeven ƒ 103.56 en dus een voordeelig saldo had van ƒ 346.44. Deze rekening met de bescheiden werd door de Heeren Ensink en Hoogenraad nagezien en in orde bevon- den en de Penningmeester deswegens ontlast. De uitgaven en inkomsten kunnen als volgt samengesteld worden : ONTVANGSTExN[. Saldo a° p. ... Van het Ministerie van B. Z. voor geleverde drukwerken . Voor overdrukken Verkoop van geschriften der Vereeniging Aan contributies Toelage Utrechtsch Genootschap Idem Teylers Stichting Suringarfonds Kok Ankersmitfonds . Rente Uit de Nutsspaarbank Saldo Nutsspaarbank . UITGAVEN. Drukken Archief 3. IL 3 . Idem Prodromus I. p. 2 . Idem Archief 3. II. 4. . . . Kosten verzending geschriften . ƒ 87.961 }J 202.50 n 43.221 n 129.53 n 497.50 » 100.- » 50.- 7; 833.- » 450.- « 24.73 « 650.- « 923.71 ƒ 3992.16 / 419.55 » 983.60 n 351.571 n 93.38 ƒ 1848.10^ 27 Onkosten innen contributie Krantenverslag . Verschotten Conservator Verschotten Secretaris Onderhoud herbarium Drukken etiquetten Drukkosten platen Assurantiën Mandaten . Diverse drukwerken Onkosten Zomervergadering In de Nutsspaarbank geïnde contributies Verkocht Zwammen (Destrée) . Kok Ankersmitfonds .... Saldo in Spaarbank .... Saldo in kas ƒ 1848.101 » 6.311 ' JJ 1.501 n 15.01 n 17.79 » 25.- ' n 9.80 n 242.50 n 14.70 ' n 1.80 n 32.941 n 9.- n 300.- ' n 56.- n 450.- n 948.44 !} 13.25 ƒ 3992.16 Wetenschappelijke mededeehngen werden gedaan door den Heer Goethart over eene van Vaccinium interme- dium Ruthe afwijkende bastaard van Vaccinium Myril- lus en V. Vitus Idaea, gevonden bij Apeldoorn door den Heer S c h e e r s ; door den Heer L a k o „over talrijke voor de flora van Overijsel belangrijke planten", even zoo door den Heer Posthumus van ettelijke uit de omge- ving van Dordrecht ; de Heer P o s t m a demonstreerde een exemplaar van Lamium album met regelmatige top- bloemen; de Heer Ensink „een reusachtige fasciatie van C r e p i s v i r e n s" ; de Heer Hoogenraad besprak een interessante Orchidee, terwijl door den Heer .J o n g- m a n s mededeehngen werden gedaan over de belangrijkste aanwinsten van ons herbarium. Op voorstel van den Heer Ensink werd besloten 's an- 28 deren daags, na de excursie te Genck weder naar Maastricht terug te keeren, waarna door den Voorzitter met een woord van dank aan de aanwezigen en vooral aan de bel- gische gasten voor de betoonde belangstelling de Vergade- ring werd gesloten. 's Anderen daags werd gezamelijk met een aantal belgische collega's een bezoek gebracht aan de vijvers te Genck, onder leiding van Prof. J. M a s s a r t, die ons een overzicht gaf van de geologische vorming, zoowel als van de flora van dit eigenaardig gebied, waarin een aantal plassen op verschillend niveau gelegen zijn. Deze plassen laat men periodiek leegloopen en bezaait den bodem met haver, om ze dan na ettelijke jaren weder door de beek, die het land- schap afwatert, te laten vullen en als vischvijvers te bezigen. De flora van dit gebied deed het meest denken aan die van onze heidepiassen met geringe veenvorming. Hier en daar, doch naar het schijnt slechts zeldzaam, treedt laag- veenvorming op, aangeduid door C i c u t a en C a 1 1 a. Toch maakt het geheel een zeer af wij kenden indruk, veroorzaakt door de numeriek andere samensteUing van de flora. Zeer typisch is de vegetatie der pas leeggeloopen vijvers, waar de bodem met tallooze eenjarige planten bezet is, die ook langs de randen der vijvers optreden. Een hoofdrol spelen daarbij : Juncus Tenageia, Veronica Scu- tellata, Cicendia filiformis, Scirpusseta- ceus en soms Centunculus minimus en Elatine. In de vijvers kwamen op sommige plaatsen geheele ban- ken van S u b u 1 a r i a voor, losgerukt van het tapijt, dat den bodem bedekt. Isoëtesechinospora echter werd, helaas, niet meer gevonden. Deze plant schijnt te worden vernietigd door het droogleggen der vijvers. Na de lunch, die in het schilderachtige dorpje Genck werd gebruikt, ondernam een deel van het gezelschap nog een wandeling over het uitgestrekte, met heide bedekte plateau, 29 dat het dal afsluit waarin de even genoemde vijvers liggen. De flora van deze heide is zeer arm, doch men heeft van dit plateau af een fraai uitzicht over het gebied der vijvers en men kan er bizonder goed de geologische configuratie van het landschap waarnemen. Vergezeld door een aantal der belgische vakgenoten werd tegen den avond onder stort- regens de terugtocht naar Maastricht ondernomen. Daar werd na het middagmaal nog eene gemeenschappelijke verga- dering gehouden onder Voorzitterschap van Prof. C. B o m m e r. Op verzoek van een onzer belgische gasten werd door den Heer C. Bernard het systeem der Nederlandsche plantenkaartjes gedemonstreerd. Bovendien werden nog een aantal planten vertoond, gedroogd volgens eene op 's Rijks Herbarium gebruikte methode, die ook nader werd beschreven. Door Prof. B o m m e r werden daarna eenige algemeene beschouwingen gegeven over het floristisch onderzoek van deze streken. Hij legde er den nadruk op dat voor de alge- heele kennis van onze flora een, volgens vast systeem ingericht onderzoek thans dringend noodig is, daar door den invloed van de cultuur de plantenformaties met onge- loofelijke snelheid veranderen en geheel verdwijnen. Vooral betoogde hij het groote nut van samenwerking tusschen naburige landen, ten einde het onderzoek zoodanig te kunnen inrichten, dat de uitkomsten er vergelijkbaar zijn. Door het vergevorderde uur was Spreker niet in staat méér te geven dan een algemeen overzicht, maar toch gaf dit, niet alleen dien avond, maar ook volgende dagen ruim- schoots stof tot discussie en uitwisseling van denkbeelden. De twee volgende dagen werden besteed tot het houden van excursies van Weert uit, waar onze buren nog menig voor hen zeldzaam gewas konden verzamelen, terwijl de moerassen van dit gebied, die in flora-indeeling zoo zeer uiteenloopen en ook met die van Genck weer groote ver- schillen vertoonen, aanleiding gaven tot het doen van tal van vergelijkende waarnemingen en het stellen van tal 30 van vragen naar het waarom? dier afvv^ijkingen, die echter meest zonder uitzondering onbeantwoord bleven, ten bewyze dat op dit gebied onze kennis nog slechts zeer oppervlak- kig is. Helaas zal ons de gelegenheid om die kennis op te doen al zeer spoedig ontnomen worden door het in cultuur bren- gen van die interessante moerrassen. Waar zich twee jaren geleden het uitgestrekte Wijfelter- broek bevond, met een oppervlakte van omstreeks 300 H.A., bedekt met een zeer eigenaardige gemengde vegetatie en ten deele met tijpische laag-veenvormingen, daar ver- toonde zich nu een uitgestrekt veld met haverstoppels. De beek, die er doorheen loopt en die vroeger in tallooze kronkels het moerassige gebied doorsneed, is in een breed afwateringskanaal veranderd. De moerassen van het Wijfelterbroek behooren dus reeds tot het verledene. Maar daarmede houdt de vernieling der flora van deze streek niet op, want ook de geheele moe- rasstreek tot aan de Zuid Willemsvaart toe, de zoogenaamde Kalverpeel, wordt door het afwateringskanaal mede droog- gelegd. De waterstand is er bijna een meter verlaagd, zoo- dat planten die vroeger in het moerassigste gedeelte groei- den, thans droogvoots te bereiken waren. Het is echter duidelijk dat deze soorten hier een wissen dood te gemoet gaan. Inderdaad, het is hoog tijd dat onze flora beschermd worde! De waarn. Secretaris: J. P. LOTSY. Bijlage tot de 76ste Vergadering der Ned. Bot. Vereeniging, 13 Aug. 1903. Door de vriendelijkheid van Prof. J. M a s s a r t zijn wij in staat gesteld een uitvoerige beschrijving hier in te las- schen van de excursie naar Genck, zooals die tegelijkertijd zal verschijnen in het Bulletin de la Société royale botani- que de Belgique. Wij hebben gemeend die beschrijving onvertaald over te moeten nemen, om niets te laten ontgaan van de levendig- heid, waarmede deze tocht geschilderd wordt, welke schil- deringen ook voor de deelnemers uit onze Vereeniging de aangenaamste herinneringen zullen opwekken. La 41' Herborisation de la Société. Première Journée: GENCK par JEAN MASSART. Pour la sixième fois la Société de botanique allait her- boriser a Genck. Cette année ce ne sont pas seulement les attraits habi- tuels de cette localité qui nous y ramènent, c'est surtout Ie plaisir de montrer les marais et les bruyères de la Cam- pine limbourgeoise a nos confrères néerlandais. Le 13 aoüt les membres de la Société botanique des Pays-Bas avaient tenu a Maestricht une assemblee a la- quelle nos membres avaient été gracieusement invites. Le 13 au matin ils quittent Maestricht pour Diepenbeek, oü ils se rencontrent avec un nouveau contingent de Belges. La Société néerlandaise est représentée par M^ie Des tree 32 (faisant également partie de notre Société), MM. V u y c k , président, Bernard, Ensink, Goethart, Hoogen- raad, Jongman s, L ak o, Meulemeester, Post- humus, Postma, Rieter, Rovers, Schuyt. Les botanistes belges sont M^© H o u b i o n, M^i^ D e s t r é e, MM. B o m m e r, L é o n C o o m a n s, abbé DeJaegher, Elie Marchal, Emile Marchal, Massart, Molle, T e i r 1 i n c k, V a n d e r r ij s t, membres de la Société, et M. 1'abbé Sil ver ijzer, professeur d'agriculture a Hasselt; a nous s'est joint M. P. C r a m e r, assistant a Tüniversité d'Amsterdam, travaillant actuellement a l'Institut agricole de Gembloux. Pendant environ un quart d'heure nous traversons une la.rge plaine couverte des alluvions limoneuses du Demer. Les botanistes néerlandais sont désorientés et désappointés. Eh quoi ! ont-ils Tair de dire, est-ce a d'aussi belles prairies que les Belges donnent Ie nom de bruyères et de maréca- ges? En vérité, elles valent nos meilleurs paturages, Ce paysage d'un vert intense remplirait de joie l'ame d'un agriculteur; mais Ie botaniste, que vient-il donc faire ici! — Rassurez-vous, confrères. Nous ne sommes pas encore en Campine ; Ie sol est ici constitué par les alluvions que Ie Demer arrache au limon hesbayen pendant ses crues et qui se déposent quand il envahit son lit majeur, c'est-a-dire la plaine au milieu de laquelle il tracé en temps ordinaire ses méandres. Si cette plaine limoneuse, si peu interessante pour nous, semble interminable, c'est uniquement parce que les lignes de grands Peupliers qui bordent les prés nous empêchent de voir que Ie terrain se relève devant nous. Tout a coup, après un détour de la route, se montrent de petites prairies. La nature du sol a changé; nous avons monté d'un mètre environ depuis que nous avons traverse Ie Demer; nous sommes plus haut que sa zone d'inonda- tions, et a présent nous foulons Ie sol sableux et caillouteux de la Campine. 33 La transition est tout a fait brusque, du pays si opulent que nous venons de quitter, aux misérables cultures que nous longeons maintenant. Les prairies portent plus de Sphagnum, d' Erica Tetralix, de Juncus, de C a r e X, de M y r i c a, que de Graminacées fourragères. Les cultures ne comprennent que les plantes les moins exige- antes: la Pomme de terre, Ie Seigle, la Spargoute; les par- celles oü il y a des Navets et des Betteraves sont vraiment pitoyables. La flore messicole elle-même est d'une pauvreté qui fait peine a voir: pas de Bluets, pas de Coquelicots rutilants, pas de Nielles; a peine quelques petites herbes aussi accommandantes que les végétaux cultivés : A 1 c h e- milla arvensis, Spergula arvensis, Papaver Argemone, Gnaphalium uliginosum. Au fond des rigoles de drainage, maintenant vides, des Juncus b u f o n i u s, J. s u p i n u s, et les ravissantes rosettes pales d'Illecebrum verticillatum. — Les habitations portent non moins nettement l'empreinte campinienne: au lieu des grandes fermes et des demeures cossues de Die- penbeek, ce sont de pauvres chaumières basses, en torchis, flanquées d'étables également couvertes de chaume, oü l'on tient une ou deux petites vaches, bêtes minables qui ne mangent pas souvent a leur faim. Le tout est abrité sous des Bouleaux, arbre facile a contenter. — Même le chemin que nous arpentons, large comme une avenue, indique que nous sommes dans un pays pauvre, oü le terrain n'a guère de valeur. Mais voici que nous débouchons tout a coup sur la lande inculte. D'un coup-d'oeil, nous embrassons Tensemble du pays. Devant nous, a droite, a gauche, l'immense bruyère basse, toute plate a première vue, mais qui en réalité se relève lentement vers l'Est. Au loin, a 5 kilom. de distance, le terrain remonte plus rapidement et forme une pente assez raide d'une vingtaine de mètres de hauteur: c'est le versant occidental d'un plateau qui s'étend au dela de l'hori- Nederl. Kruidk. Archief. 1904. 3 34 zon jus'qu'a la vallée de la Meuse. Le plateau est entière- ment composé de sables et de cailloux m o s é e n s (*), déposés au début des temps (luaternaires par les déborde- ments de la Meuse. Ce pays faisait alors partie du delta de ce fleuve, qui y apporta les galets, les graviers et les sables enlevés a ses rives, dans son cours supérieur a tra- vers la Belgique et la France. Plus tard, pendant tout le quaternaire, le pays s'exhaussa lentement; ce soulèvement n'était pas vertical: il donna a la contrée une pente vers rOuest, de sorte que les eaux qui tombaient sur le plateau s'écoulaient en grande partie vers les affluents de l'Escaut. Tout le quaternaire moyen fut tres pluvieux; les rivières, tres gonflées, rongeaient fortement leurs berges et creusai- ent de profondes ravines dans les terrains moséens, d'ail- leurs tres meubles. Sur le flanc du plateau nous distingu- ons sans peine les anciennes ravines presque toutes a sec et dont les plus larges et les plus profondes sont les seules qui possèdent encore un ruisseau. Nous aurons l'occassion de passer tantót dans deux de ces découpures, celle oü coule le Stienoerbeek, et celle du Dorpbeek; c'est danscette dernière que se trouve le village de Genck dont le clocher aigu se profile devant nous, a 7 ou 8 kilom. en ligne droite. — Toutes ces vallées se réunissaient dans leur partie in- férieure et formaient la large plaine basse sur laquelle nous nous trouvons maintenant. Le sol de cette plaine est formé par les mêmes cailloutis et les mêmes sables que le plateau. Vers la fin du quaternaire, elle était voisine de la mer flandrienne, puisque celle-ci avait envahi la Belgique jusque prés de Hasselt, a une quinzaine de kilom. d'ici. Sur cette plaine littorale, presque plate, les rivières tres ralenties se ramifièrent en une infinité de bras, que nous retrouvons encore en partie aujourd'hui. (*) Nous employons ce terme dans le même sens que M. Rütot, dans ses dernières publications.' 35 La constitution géologique du terrain est donc la même, sur Ie plateau et sur la plaine. Seulement, dans la partie basse, les couches de sable ont été fortement entamées et ne se sont conservées que sur une faible épaisseur, elles reposent sur des bancs argileux imperméables qui portent la nappe aquifère. Au contraire, sur Ie plateau, les sables tres perméables ont une trentaine de mètres d'épaisseur et leurs couches superficielles sont donc beaucoup plus sèches. Ce sont uniquement les conditions d'humidité qui différencient les formations végétales dans la Campine lim- bourgeoise. C'est partout Ie même sol sableux, perméable, d'une pauvreté extreme, ne pouvant nourrir que des plan- tes peu exigeantes. Cette extraordinaire rareté des matières fertilisantes utilisables par les végétaux est d'ailleurs un caractère comraun a toutes les bruyères, ainsi que l'a montré M. Graebner (*). Des que nous entrons dans la lande, nous sommes frap- pés de la tres grande infiuence qu'une différence d'altitude de quelques décimètres exerce sur la composition du tapis végétal. Dans les endroits les plus élevés, c'est-a-dire sur les petites bosses de la lande, c'est Calluna vulgaris qui domine, avec Agrostis alba, A. vulgaris, Carex aren ar ia, Genista pilos a. Plus bas on passé rapi dement a une zone différente oü Calluna est accompagné d'E r i c a T e t r a 1 i x et oü vivent aussi une série de nouvelles espèces, Juncus squarrosus, Salix repen s, Potentilla sylvestris, Men- tha arvensis, etc. Descendons de 15 ou 20 centim. et la flore change encore une fois : C a 1 1 u n a a disparu et Erica Tetralix tróne au milieu de S p h a g n u m, Lycopodium inundatum, MyricaGale, Erio- phorum latifolium, Rhynchospora alba, Narthecium ossifragum, Drosera rotundi- (*) P. Graebner. Die Heide Norddeutschlands, Leipzig, 1901. 36 folio, D. intermedia, GentianaPneiimonan- t h e, etc. Rien n'est plus instructif que de regarder une saillie du sol, haute de 50 ou 60 centim., qui s'élève dans la bruyère marécageuse. Dans Ie bas, les jolles fleurs roses d'E r i c a, les clochettes bleues de la Gentiane et les grap- pes dorées de Narthecium. A mi-hauteur, dans une ceinture un peu plus variée, aboutissent a la fois les plan- tes du bas et celles du haut. La partie supérieure est occu- pée par les Calluna, entre lesquels sont des touffesjau- natres de Graminacées (Festuca ovina, Agrostis, Nardus); jamais l'E r i c a et ses compagnons n'arrivent jusqu'en haut, jamais non plus Ie Calluna ne réussit a s'installer dans les endroits marécageux. Mais nous remar- quons bientót que certaines plantes sont moins exclusives. Ainsi Nardus stricta se rencontre a la fois, auprès du Lycopodium inun datum, dans les bruyères simple- ment humides avec Juncus squarrosus, et dans la bruyère sèche avec Carexarenaria. De même Fes- tuca ovina, quóique plus abondant sur la bruyère sèche (et même sur les dunes) descend jusqu'a la bruyère humide auprès des premiers Erica T e t r a 1 i x. Tres interessants a comparer sont Genista anglica et G. pilosa: Ie premier préféré la tourbière, mais envahit aussi la bruyère marécageuse et meme la bruyère humide; Ie second est xérophile; nous Ie verrons tres développé sur les bruyères les plus sêches, mais il ne craint pas une légere humidité et descend jusq'a la bruyère humide oü il rencontre son congénère. Les différences entre les bruyères sèche, humide et maré- cageuse sont encore plus marquées pour les petites Cryp- togames liées a l'humidité superficielle, que pour les Phané- rogames qui peu vent enfoncer leurs racines dans Ie sol. Ainsi Cornicularia et Cladonia pyxidata ne quittent jamais les portions les plus sèches, Zygogoni- um ericetorum et Alicularia scala ris sont 37 confinés aux bruyères humide et marécageuse, et les S p h a g- n u m ne croissent que dans cette dernière. Nous ne sommes pas seuls sur la lande a nous Intéres- ser aux végétaux indigènes. Voici des habitants du pays dont les uns viennent couper la Bruyère pour en faire de la litière, tandis que d'autres, armés d'une houe spéciale, enlèvent a la fois la Bruyère et la couche tout a fait super- ficielle du sol, a une profondeur de 3 a 5 centimètres; les plaques ainsi détachés sont retournées jusqu'a dissiccation, puis mises en tas. C'est Ie combustible pour Ie ménage, Ie seul qu'on emploie couramraent dans la Campine limbour- geoise; on lui donne Ie nom de „torf" (tourbe), tandis que la vraie tourbe s'appelle „klot". Ce qui brüle en somme, dans ce combustible, ce n'est pas la partie aérienne des plantes, mais leurs racines et surtout Ie feutrage d'Algues et d'Hépatiques qui recouvre Ie sol, et l'humus qui l'imprèg- ne; aussi at-on soin de choisir les endroits oü Ie sol porte une forte couche de Zygogonium et d'A 1 i c u 1 a r i a. Cette lande est interminable. La nappe violette des C a 1- 1 u n a en fleurs, sur laquelle des milliers d'Abeilles mettent un bourdonnement confus, qui monte et descend par mo- ments comme un son lointain de cloche, s'étend a perte de vue, interrompue de place en place par une pineraie dont la couleur triste ajoute une nouvelle désolation a ce pays ingrat. Sous Ie soleil brülant, les D r o s e r a ont ouvert leurs fleurs, phénomène propre aux journées tres ensoleil- lées, et qui est donc exceptionnel pendant eet été pluvieux. Du reste, nous n'avons pas besoin de voir les fleurs de D r o s e r a pour sa voir que la chaleur est accablante ; il nous suffit de jetter un coup d'ceil sur la longue file de botanistes, suant, soufflant, s'épongeant sans répit; ils fai- saient un groupe si compact au début, mais ils sont suc- cessivement restés en arrière: a présent ils sont éparpillés sur une longueur de plus de deux kilomètres et les derniers trainards sont a peine visibles a l'oeil nu. 38 Marchons toujours. Quelle monotonie! Quelle pauvreté dans cette flore! Mais aussi quelle surprenante uniformité des conditions d'existence. A part les différences d'humidité, c'est toujours Ie même terrain d'une stérilité sans egale, — et ces conditions n'ont plus varié depuis l'époque flandrienne, quand les Rennes parcouraient notre pays, poursuivis par des Hommes armés d'outils en pierre, qui habitaient les ca vernes des bords de la Meuse. Depuis de longs siècles, les mêmes espèces ont vécu sur Ie même sol, sans cesse appauvri par les pluies. D'innombrables générations de C a 1 1 u n a, — d'après M. Graebner, cette plante ne vit qu'une dizaine d'années — se sont succédées sur Ie sable de plus en plus épuisé par ses racines. Aussi quelle joie pour les plantes quand du sable vierge, non encore exploité par les racines, d'ailleurs assez superficielles, est mis a leur disposition. Précisément nous passons a travers une jeune pineraie. Le sol a été retourné a une grande profon- deur et on a ramene a la surface une couche de sable jau- natre. Comparez donc les tristes C a 1 1 u n a de la lande, affamés de père en fils, souffreteux, malingres, avec les plantes de deux ans qui poussent sur la terre neuve *). Que de fleurs sur chaque grappe! Que d' Abeilles autour de chaque touffe. Et puis, admirez donc le respect que de pa- reilles plantes inspirent aux botanistes les plus endurcis: depuis deux heures nous avons foulé sans le moindre scru- pule, des milliers de plantes rabougries sur la lande; mais dès que nous sommes dans la jeune pineraie, tous, instinc- tivement, nous regardons avec soin oü nous posons les pieds, afin de ne pas écraser ces specimens exceptionnels. Enfin, voici du neuf. Nous arrivons au Stiemerbeek, bordé *) Les analyses de sable publiées dans la Monographie agricole de la Campine, montrent que le sous-sol est plus riche en phosphates et en cliaux. D'autre part, il résulte d'essais de culture, relatés dans ce même travail, que c'est l'adition de ces sub- stances qui augmente le plus la fertilité du sable. 39 de beaux arbustes et de grandes plantes herbacées. C'est un dense taillis de Quercus, Alnus, Viburnum O p u 1 u s, etc. oü s'enchevêtrent des lianes : H u m u 1 u s Lupulus, Vicia Cracca, Rubus fruticosus, Lonicera Periclymenum, et dans lequel vivent de hautes herbes que nous chercherions en vain dans les par- ties humides de la lande : Deschampsia caespitosa, Arrhenatherum elatius, Glyceriaaquatica, Angelica sylvestris, Lysimachia vulgaris, Stachys palustris, Veronica Beccabunga, Valeriana officinalis, Eupatorium canna- b i n u m, etc. Pourquoi ces plantes, si répandues partout en Belgique, évitent-elles la lande pour se réfugier Ie long des cours d'eau? La stérilité du sol, sa pauvreté en sels minéraux utilisables, est seule en cause. Comment des arbustes a végétation rapide et vigoureuse pourraient-ils vivre sur Ie sable moséen? Oü les grandes herbes trouveraient-ellesassez de nourriture pour construire leurs hautes tiges qui doivent être renouvelées chaque année, et dont la croissance s'opère en un petit nombre de semaines? Ce n'est certes pas ce sable, pauvre dès Ie début, et épuisé par de longs siècles de végétation, qui peut leur fournir les engrais chimiques né- cessaires. Mais au bord du ruisseau, elles ont a leur portee une eau courante, solution tres diluée, sans aucun doute, mais qui a l'avantage d'être continuellement remplacée. Aussi, tandis que la lande oü l'eau est stagnante a une végétation a pousses courtes, — songez a la lenteur de croissance de Calluna, de Lycopodium inundatum," des Rhynchospora, de Gentiana Pneumonanthe, — chaque ruisseau s'ombrage sous un taillis de grands végétaux qui est comme une miniature de ces „forêts en galerie" bordant les cours d'eau dans les déserts de l'Amé- rique du Nord. 40 Assez dévisé. Regardons ces prairies, irriguées par Ie Stiemerbeek. L'eau retenue par des vannes, est canalisée vers les prairies qui sont divisées en ados perpendiculaires au canal principal. L'eau passé dans la rigole qui occupe la crète de chaque ados, puis coule a travers l'herbe. Elle se réunit dans des rigoles qui suivent les creux entre les ados et est conduite de la aux fossés qui bordent la prairie. L'herbe est déja fauchée, de sorte que la plupart des espèces sont indéterminables. Nous reconnaissons pourtant Phleum pratense, Alopecurus pratensis, Lolium perenne, Dactylis glomerata, Cyno- surus cristatus, Orchis latifolia, Succisa pratensis, Saxifraga granulata, Cirsium lanceolatum, C. oleraceum, Myosotis palus- tris, Lychnis Flos-Cuculi, Rumex Acetosa, Ranunculus acris, plantes a croissance rapide qui font défaut a la bruyère humide, mais qui poussent ici grace au renouvellement constant de la solution nutritive. Du reste, pour obtenir une récolte plus abondante, on a soin de donner encore aux prairies un peu d'engrais chimiques. C'est ce qui explique l'absence complete d'E r i c a, S p h a g- n u m, G e n t i a n a, L y c o p o d i u m, E r i o p h o r u m, Narthecium, Drosera, etc, qui habitent des bruyères 011 l'humidité est la mêrne qu'ici, mais qui se sont si bien adaptées a vivre de presque rien qu'ils ne peuvent plus supporter l'alimentation, pourtant pas bien riche, de la prai- rie. Ainsi que Ie montre M. G r a e b n e r, les plantes de la bruyère et du marécage tourbeux ne craignent pas du tout Ie calcaire, comme on Ie croit d'habitude, mais les sels mi- néraux solubles quels qu'ils soient ; dès que la concentration de ceux-ci dépasse un certain degré, tres faible, ils agissent comme poison. Plus interessants que les prairies sont pour nous les fos- sés qui amènent l'eau d'irrigation. Sur leur fond desséché, nous rencontrons toute une série de plantes aquatiques, 41 accommodées a la vie terrestre, telles que E 1 i s m a (A 1 i s m a) natans, Echinodorus (Alisma) ranunculoi- des, Apium (Helosciadium)inundatumetA. nodiflorum; d'autres sont descendues des berges, comme Lysimachia Nu m mularia, Scutellaria gale- riculata, Polygonum Persicaria; enfin, d'au- tres n'habitent pas les prairies irriguées, et leurs spores ou leurs graines ont été amenées d'ailleurs par Ie Stiemerbeek ; citons parmi elles Pilularia globulifera et Ela- tine hexandra. Mais il s'agit de sortir d'ici et de traverser Ie Stiemer- beek. Ce ne sera pas une mince affaire, car au milieu de ce lacis de fossés et de rigoles, je ne parviens pas a retrou- ver la passerelle habituelle. Quelques-uns d'entre nous se mettent a la recherche d'un endroit oü nos compagnes puis- sent passer Ie ruisseau et demandent aux autres de les attendre sur la bruyère. Mais par suite d'un malentendu, les autres perdent bientót patience et se remettent en marche a travers la lande, vers Ie clocher de Genck. Quand nous revenons pour leur indiquer Ie chemin, ils ont disparu, et un petit groupe, reduit a une dizaine de membres, fait seul Ie détour vers les marécages et les étangs. Jusqu'ici nous n'avons vu que la bruyère basse assez plate, avec ca et la une petite flaque d'eau de pluie dans les fonds, mais sans dunes. Dès que nous sommes sur l'au- tre rive du Stiemerbeek, nous tombons en plein marécage. Le sol tourbeux, sans consistance, est couvert de S p h a g- n u m, de M y r i c a, de C a 1 1 a p a 1 u s t r i s, d'E r i o p h o- rum latifolium, de Potentilla (Comarum) palustris, de Menyanthes trifoliata, etc. ; sur les petites buttes croissent des A 1 n u s rabougris, des Rhamnus Frangula et des Rubus dont les longues branches trainent par-dessus les buissons et ombragent des Osmunda regalis. A travers cette fondrière, notre troupe se dirige a la débandade vers un étang sur lequel se 42 balancent les longues tiges de Typha, de Phragmites et de Scirpus lacustris. Il y a peu de siècles, toute cette vallée était sans doute occupée par des marécages comme celui dans lequel nous venons de patauger. Il est certain que les étangs, au nom- bre d'une quarantaine, sont tous artificiels. L'inclinaison de la vallée est d'ailleurs trop forte pour que des étangs aient pu s'y former naturellement. L'étang inférieur est a la cóte 38, Ie supérieur a la cóte 55; il y a donc une difiérencede niveau de 17 m. entre ces deux extrêmes, qui ne sontdis- tants que de 5 kilom. Le cours du Stiemerbeek est égale- ment artificiel sur une grande partie de sa longueur. Avant qu'il n'eüt été déplacé et endigué, le ruisseau se ramifiait a l'infini dans les bas-fonds de la vallée et se perdait au milieu d'un vaste marécage bifurqué, entre les deux bran- ches duquel se dressait une ligne de dunes de 3 a 5 m. de hauteur. Nous voici sur le bord d'un étang, du cóté du marécage tourbeux. Il n'y a pas de limite nette entre l'étang et le marécage : des tiges de S p h a g n u m se détachent et flot- tent dans l'eau, oü elles se mêlent a des rameaux submer- gés de Juncus supinus, deDroserainterme- d i a, et a de longs rhizomes de Calla, de Potentilla (Gomarum) et de Menyanthes, — toutes plantes qui sont enracinées dans la berge tourbeuse, — et a de longs Utricularia libres. Sur la rive, entre les S p h a g- n u m, sont d'innombrables ürosera, Elodes palus- tris, Rhynchospora, Stellariapalustris(S. glauca), Vaccinium Oxycoccos, Andromeda, Gentiana, Pedicularis palustris, etc. Contournons l'étang et examinons le bord du cóté de la dune. Sur la berge sablonneuse, nous notons A 1 n u s, RhamnusFrangula, Viburnum Op u lus, Ilex, M y r i c a, R u b u s, etc. ; a leur ombre croissent Vacci- nium Vitis Idaea et diverses Fougères, parmi les- 43 quelles Aspidium spinulosum et Blechnum Spi- c a n t sont les plus répandues. Entre les arbustes, au soleil, vivent P o 1 y g o n um Hydropiper, P. amphibium, Stellaria uliginosa, Cardamine pratensis, Potentilla reptans, Leontodon (Thrincia) h i r t u s, etc. ; dans l'eau même, la végétation est aussi tres différente de celle du bord tourbeux : elle est constituée par Polygonum amphibium, Littorella uni- flora (L. lacustris), Lobelia Dortmanna, Echinodorus ranunculoides, et surtout par Subularia aquatica qu'on peut ici récolter par poignées. Encore un petit effort et nous voila sur la dune pres du terrain expérimental du Jardin botanique de Bruxelles, oü nous attend une légere collation destinée a nous faire prendre patience jusqu'a deux heures, car c'est alors seule- ment que Ie diner nous attendra a Genck. Elle était prépa- rée pour toute la troupe des botanistes, mais comme nous sommes réduits de moitié, nous devons faire appel au dé- voüment des participants pour faire disparaitre la totalité des victuailles. Chacun se fait une douce violence et après peu d'instants, nous pouvons nous remettre en marche sans arriére-pensées : nous ne laissons après nous rien d'inachevé. Un regard d'abord au terrain expérimental du Jardin botanique. Dans les diverses régions botaniques de la Bel- gique, eet établissement crée des terrains destinés al'expé- rimentation sur place, dans les conditions mêmes oü vivent naturellement les plantes. De plus, on y réunit la collection la plus complete possible des plantes spéciales a chaque région et on les cultive dans leur milieu habituel; on y fait aussi éventuellement des essais d'introduction de végé- taux utiles. Le terrain de Genck existe a peine depuis ce printemps, et n'a pas encore regu d'aménagements bien importants. Il comprend sur un espace d'environ deuxhec- 44 tares toutes les diverses stations naturelles de laCampine: étang, marécages tourbeux, bruyère marécageuse, bruyère humide, bruyère sèche, dunes et beaucoup de plantes de la région s'y trouvent déja rassemblées; il y a ausside petits essais d'introduction d'essences ligneuses, et, sur les dunes, des expériences d'acclimation des plantes spéciales aux dunes littorales de notre pays. Les dunes continentales sur lesquelles nous passons ensui te sont peu intéressantes. Plus arides encore que la bruyère sèche, elles ne portent que les plantes qui supportent Ie mieux Ie manque d'eau : Calluna, Festuca ovina, Nardus, Carex arena r ia, Scleranthus peren- nis, Genista pilos a, Jasione, HieraciumPilo- s e 1 1 a, etc, auxquelles viennent s'ajouter Juniperus, Corynephorus etThymus Serpyllum en diver- ses variétés. Pour Ie Genévrier, la surface de la bruyère sèche est encore trop rapprochée de l'eau souterraine ; nous Ie retrouverons eet apres-midi sur la haute bruyère du pla- teau. Pour Ie Corynephorus et Ie T h y m u s, Ie sol de la bruyère est non seulement trop humide, mais aussi trop compact; nous ne les verrions sur la haute bruyère que si nous avions l'occasion d'y visiter des endroits oi^i Ie sable a été remanié par Ie vent. Nous redescendons vers les étangs. Déambulons vivement, car Ie temps presse: il est midi et nous avons encore pas mal de kilomètres a franchir. Pourtant nous sommes bien- tót arrêtés devant un spectacle vraiment étrange : un étang rayé de longues lignes parallèles. Quand on y regarde de plus prés, on constate que eet aspect insolite provient de ce que Ie fond a été labouré et la terre disposée en lignes régulières. Voici les raisons de cette pratique: les étangs de Genck servent a l'élevage du poisson ; mais tous les six a huit ans, on léve la vanne et on laisse écouler toute l'eau ; au printemps suivant, lorsque la terre est bien égout- tée, elle est retournée et disposée en étroits ados parallèles ; 45 puis on y sème de Tavoine. Dès que la récolte est faite, on laisse revenir Teau et on j remet du poisson. Cet assé- chement périodique des étangs est tres nuisible a la végé- tation indigèae et amène la disparition, au moins tempo- rairOj des espèces les plus localisées. C'est ainsi que cette année il n'y a pas moyen de retrouver l'I s o e t e s e c h i- n O s p o r a, la principale rareté de ce coin de Campine. L'étang oü il croissait abondamment il y a peu d'années a été desséché et transformé en un champ d'avoine en 1901 et 1902, et Tespéce y est éteinte. Nous passons précisément auprès de deux étangs qui vont être livrés a la culture. L'un (de Streep) est a moitié vide, Tautre (het H e i w a t e r) est entièrement a sec. Il ne sera pas sans intérèt d'herboriser un peu sur leur fond mis a nu. La première chose qui nous frappe c'est que leur flore se compose uniquement de tres petites plantes, ayant au plus 5 ou 10 centim. de hauteur. Les grands végétaux de Tétang ont déja péri: il ne reste rien des Typha, Phragmites, Sparganium, Carex, Scir- pus lacustris, Glyceria, Alisma, Sagittaria, Rumex Hydrolapathum, Cicuta, Peucedanum, Oenanthe aquatica, et au tres plantes qui ont leurs racines dans Ie fond et élèvent leurs feuilles dans l'air. Pourquoi donc ont elles succombé dans cette vase encore moUe? pourtant elles n'exigent pas d'avoir Ie pied dans l'eau, et elles prospèrent dans de prairies dont l'humidité n'est pas supérieure a celle de cette boue. Ne serait ce pas parce que la rapidité de leur croissance les oblige a faire chaque printemps une forte consommation d'aliments miné- raux? Ceux-ci peuvent bien être absorbés dans la solution tres diluée, a la vérité, mais abondante, que constitue l'eau de l'étang, mais la plante ne les obtient plus en quantité suffisante dès qu'elle n'exploite qu'une boue oii l'eau ne se renouvelle pas. Aussi l'écoulement de l'eau affame-t-il ces plantes, et ce]les-ci disparaissent toutes a l'exception d'E 1 e o- 46 charis palustris, moins exigeant, mais qui devient néanmoins souffreteux. — Les plantes entièrement submer- gées n'ont péri qu'en partie : les U t r i c u 1 a r i a, les P o- tamogeton, incapables de supporter l'exposition a l'air, sont morts ; mais les L o b e 1 i a, L i 1 1 o r e 1 1 a, E c h i n o- doruS; Subuia r ia, Juncussupinus, se sont ac- comniodés aux nouvelles conditions de vie et croissent maintenant dans l'air. Même pour quelques-uns d'entre eux il serable que Ie changement soit avantageux : les L i 1 1 o- r e 1 1 a aériens fleurissent abondamment, ce qui n'arrive jamais pour les individus submergés; l'E c h i n o d o r u s donne aussi beaucoup de fleurs, et par contre il ne produit plus guère de stolons, alors que dans l'eau profonde il ne fleurit pas mais se propage par voie végétative; enfin, les fleurs de Subularia qui restent fermées et se fécondent ellesmêmes quand elles sont sous l'eau, s'ouvrent sur les individus aériens. A ces plantes, toutes de petite taille, qui existaient déja sur Ie fond de l'étang et qui se sont simplement accom- modées a vivre dans l'air, d'autres sont venues s'ajouter, qui en temps' ordinaire sont localisées sur les plages sa- blonneuses. Que sont ces plages? Nous avons vu que les étangs sont artificiels et que l'eau y est reten ue grace a des barrages construits en travers de la vallée. Comme celle-ci n'est que faiblement inclinée, Ie bord de l'étang, par- tout oü il n'a pas été rehaussé pour former Ie barrage, est donc en pente tres douce. Or, en hiver l'eau s'élève un peu plus haut qu'en été; et quoique la différence ne soit que de deux ou trois décimètres, l'étang envahit alors un assez large espace Ie long de ses bords plats. Chaque étang est donc entouré d'une ceinture large de quelques mètres, que les plantes de la bruyère ne peuvent pas coloniser puisqu'elles y seraient noyées en hiver, et que la plupart des plantes de l'étang doivent éviter également, car en été elles y seraient ou desséchées (p. ex. U t r i c u- 47 laria, Potamogeton), ou affamées (p. ex. T y p h a, Sparganium, Phragmites). Aussi n'y rencontre- t-on que les petites plantes vivaces amphibies de l'étang (Echinodorus, Lobelia, Juncus supinus, Su- buia r i a .. O, ainsi que des plantes qui germent au prin- temps a mesure que les eaux baissent et qui accomplissent avant rtiiver tout Ie cycle de leur développement. Ce sont notamment Kadiola, Centunculus, Juncus Tena- g e i a, E 1 a t i n e, M i c r o c a 1 a (C i c e n d i a), G n a p h a- 1 i u m 1 u t e o-a 1 b u m, G. u 1 i g i n o s u m *). Ces plantes- ci sont annuelles ; mais la flore des plages comprend encore d'autres espèces qui sont annuelles- vivaces, c'est a dire qui tout en étant persistantes, fructifient déja la première année, et qui vont donc se conduire ici comme des annuelles; ci- tons Scirpus setaceus, Veronica scutellata, Carex flava Oederi, Pilulariaglobulifera, L e o n t o d o n (T h r i n c i a) h i rt u s. On peut ajouter a ces plantes quelques Hépatiques a croissance rapide: F os- som bronia sp., Riccia canaliculata, R. sp., Aneura pinguis. Enfin on y rencontre aussi des végé- taux capables de supporter une immersion prolongée pen- dant tout l'hiver, tels que Peplis Por tul a, Ranun- culus Flammula, Hydrocotyle vulgaris, Agrostis vulgaris. Il est facile de prévoir ce qui arrivera si l'eau, au lieu de se retirer a quelques mètres seulement en dedans de sa limite hivernale, continue a baisser jusqu'a que l'étang soit a sec: les semences des plantes de la plage vont suivre Ie mouvement de retrait de l'eau et germeront sur tout Ie fond. C'est ainsi que Ie „Heiwater", maintenant a sec, mais qui était encore sous l'eau l'été dernier, est complètement garni de végétation, jusqu'au milieu: entre les quelques *) Tillaeamuscosaa aussi été indiqué dans les mêmes sta- tions; je l'ai encore récolté en 1896. 48 E 1 e o c h a r i s agonisants qui ont résisté a l'assèchement, il y a une foule de petites plantes qui ont profité de l'oc- casion favorable pour se répandre a profusion. Ceci nous permet de nous faire une idee de l'effroyable hecatombe de jeunes plantes qu'entraine la lutte pour l'existence entre les végétaux de la plage. Chaque année ils produisent assez de graines pour envahir tout un fond d'étang de plusieurs hectares d'étendue; mais en temps ordinaire, ces millions de graines vont devoir germer sur une bord ure large de deux OU trois mètres, et les plantules se livreront un com- bat sans merci d'oi^i seules les plus vigoureuses sortiront vivantes. Une dernière question se pose encore. Pourquoi les plan- tes du barrage ne descendent-elles pas dans l'étang lors de l'assèchement? Il est évident de prime abord quelesarbus- tes n'ont jamais Ie temps de s'établir sur Ie fond, puisque l'étang n'est vide que pendant deux années. Quant aux plantes herbacées, elles ne peuvent y pénétrer que si elles possèdent des moyens de propagation tres rapides. C'est Ie cas pour Poten tilla reptans; ses longs stolons trainant sur Ie sable, prennent racine de place en place et a vancent au fur et a mesure que l'eau recule. Mais ils n'atteignent par les endroits les plus bas a cause de la trop grande humidité qui y persiste, et ils doivent se borner a coloniser la ceinture supérieure, qui seule devient assez sèche. Cette dessication rapide de la bordure n'a rien gui doive nons surprendre: entre les particules de sable l'eau ne grimpe guère par capillarité. Et nous remarquons de nouveau sur ce fond d'étang, un phénomène qui nous a déja frappe sur la lande: la tres grande différence d'humi- dité, entre des endroits séparés par une différence d'altitude d'a peine quelques décimètres: dans la partie déclive de l'étang, Ie sol est encore pateux; sur Ie bord, il est sec et pulvérulent. La sécheresse de l'ancienne plage de l'étang nous fait aussi comprendre Taspect particulier que prend 49 Ie Polygonum amphibium. Dans l'étang il se présen- tait sous raccommodat aquatique a longues tiges flottantes ; au milieu de l'étang vide, on trouve Taccommodat terrestre, a tiges dressées; enfin, Ie long de l'ancien bord, devenu trop sec, on trouve des Polygonum qui ont les mêmes caractères que dans les dunes: tiges couchées et feuilles tres poilues. Nous sortons de eet étang lamentablement embourbés. Avant de nous diriger a grandes enjambées vers Ie village de Genck, il ne nous reste qu'une chose a voir. Encore cette chose est-elle une pure illusion. Hier en passant ra- pidement ici j'avais mis la main sur une belle station d'I s o e t e s , plante que je cherchais vainement depuis l'année dernière dans les étangs oü elle abondait autrefois. La nouvelle station est un petit fossé tout encadré d'admi- rables Elodes palustrisen pleine floraison. Je suis donc fier d'y conduire notre petite troupe, qui fait rapide- ment une ample provision de la rare Ptéridophyte. Seule- ment, l'après-diner, quelques-uns de ceux qui ne nous avaient pas suivis ce matin reviennent au fossé sous la conduite de M. B o m m e r et • l'on constate alors que Ie fameux I s o e t e s n'est qu'une forme tres curieuse d'E c h i n o d o- rus ranunculoides entièrement submergée et ne portant guère que des feuilles linéaires, pointues. Et maintenant, allongeons Ie pas vers Ie clocher de Genck. Une épaisse nuée d'orage s'amasse a l'horizon et envahit bientót la moitié du ciel. Mais nous ne songeons pas a nous plaindre de la chaleur étouffante : n'avons nous pas nos vasculums remplis du précieux I s o e t e s, et aussi, puisqu'il faut parier net, n'y a-t-il pas un diner qui nous attend a 1' „Hotel de la Cloche", diner qui lui au moins, n'est pas illusoire. A peine sommes-nous levés de table que l'orage éclate avec une telle violence que même les plus fervents collec- teurs de plantes sont obligés d'attendre. Enfin, vers quatre Nederl. Kruidk. Archief. 1904. 4 50 heures, pouvons nous remettre en route. Quelques membres, épuisés par la course du matin a travers landes et fondriè- res, preferent attendre a Genck Ie train qui nous ramènera a Hasselt. D'autres vont vers Ie fossé aux prétendus I s o e- t u s et ce sont ceux-la qui découvrent mon erreur. Enfin un troisième groupe, grossi de deux naturalistes rencontres a Genck, MM. Jules Bord et et Hegenscheidt, se propose d'aller voir la haute bruyère sur Ie plateau et de rejoindre Ie deuxième groupe pour reprendre Ie train entre la station de Genck et celle de Boekrijck. Entre les stations? Parfaitement ; car la direction du chemin de fer de Hasselt- Maeseyck a consenti a faire arrêter Ie train en pleine bruyère pour nous permettre d'herboriser a notre aise. A.vec Ie troisième groupe, nous gravissons d'abord a tra- vers les pineraies et les taillis de chêne, un éperon qui s'avance entre Ie Dorpbeek et Ie Stiemerbeek. Nous redes- cendons bientót dans la vallée de ce dernier ruisseau, val- lée qui est ici étroite, marécageuse, semée de tourbières dans lesquelles nous récoltons Andromeda, Vaccini- um Oxycoccos, Leontodon hispidus, etEqui- setum sylvaticum. Puis nous remontons sur Ie grand plateau. Nous voici sur la haute bruyère. C'est tout ce qu'on peut imaginer de plus désolé et de plus monotone. Ce matin il y avait au moins quelque variété apportée par les flaques d'eau, les marécages, les dunes, tandis qu'ici Ie sol a beau s'élever ou s'abaisser, la nappe aquifère est trop éloignée pour que les différences de niveau ai ent la moin- dre influence sur la composition du tapis végétal qui reste d'une uniformité et d'une pauvreté décourageantes. Voici la liste complete des Phanérogames observées pendant une herborisation de plus d'une heure : Juniperus commu- nis, Festuca ovina, Rumex Acetosella, Ge- nista pilos a, Calluna vulgaris, Jasione montana, Hieracium Pilosella. Encore n'y a-t-il que deux de ces plantes qui jouent un róle dans la physio- 51 noinie du paysage: l'éterne] Calluna qui couvre tout de sa nappe violette, et Ie J u n i p e r u s en individus grèles et rabougris, piqués par petites troupes au milieu de la bruyère. Un mameion qui s'élève sur Ie bord Occidental du plateau, nous permet de jeter un coup d'oeil sur l'ensemble du pays. Derrière nous c'est a perte de vue Ie plateau désolé sur lequel les Genévriers semblent préposés a la garde de la solitude; a droite et a gauche, Ie bord du plateau découpé par les anciens cours d'eau quaternaires qui depuis des siècles ont cessé de couler; a nos pieds la plaine basse, tour a tour sèche ou marécageuse suivant que Ie terrain se relève ou s'abaisse d'un mètre, dont les creux contiennent des étangs reliés les uns aux autres par des ruisseaux ombragés sous les Aunes et les Chênes verdoyants Sur Ie plateau la présence de l'homme ne se manifeste que par quelques pineraies; dans la plaine, outre de grandes plantations de Pins sylvestres, on voit aussi de misérables chaumières cachées a moitié sous les Bouleaux. Vers Ie Sud, au-dela de Diepenbeek et de la vallée du Denier, com- mence Ie pays riche couvert de limon hesbayen, oü les villages et les clochers sont serres les uns contre les autres, formant Ie contraste Ie plus complet avec la terre stérile et a population clair-semée que nous avons parcourue au- jourd'hui. Il est temps de descendre vers Ie chemin de fer. Une marche d'une demi-heure nous amène a la halte convenue, oü Ie deuxième groupe nous avait déja précédés. Nous avons un moment d'inquiétude a l'arrivée du train : pourvu que Ie machiniste ait regu des instructions ! Mais tout est pour Ie mieux; nous voici dans Ie train. Nous arrivons bientót a Hasselt, d'oü la plupart d'entre nous retournent a Maestricht pour aller Ie lendemain a Weert, dans la Campine néerlandaise. Verslag VAN DE ZEVEN EN ZEVENTIGSTE VERGADERING DER NEDBRLANDSCHE BOTANISCHE VEREENiaiNG GEHOUDEN TE Utrecht op 7 Februari 1904. De President opent de vergadering en verzoekt bij afwezigheid van den Secretaris, Dr. L o t s y diens functies te vervullen. De notulen der vorige vergadering worden gelezen en goedgekeurd. Voorlezing wordt gedaan van de ingekomen stukken: dat op den l^n Oct. 1903 als gewoon lid heeft bedankt Dr. J. Versluys Jz. te Amsterdam; op den IQ^n Dec. 1903, Dr. H. F. J o n k m a n te Utrecht en op 29 Dec. 1903, Dr. P. Woltering te 's Hertogenbosch ; dat den U^n Dec. 1903 door Prof. F. A. F. C. W e n t volgens Art. 5 der Statuten als gewone leden zijn voorgesteld: Fr. A. E. de Jonge te Utrecht en de Hoeren J. van Beusekom, H. P. J. B 1 o e m e r s, C. J. Baart de la Faille, A. P u 1 1 e, L. R u 1 1 e n, J. P. T e s c h, allen te Utrecht ; dat den 2Q^^ Dec. door Prof. J. W. M o 11 als gewone leden zijn voorgesteld: 53 Mej. A. E. J. B r u i D s, Mej. T. T a m m e s en de Heeren H. H. J a n s s o n i u s, B. J. S y p k e n s, J. J. P r i n s, Ph. van Har r e V eld Jr., K. Z y 1 s t r a, allen te Groningen, Mej. L. C. de G raaf f te Leeuwarden, Dr. J. C. S c h o u t e te Wageningen ; dat door den Heer Sc hu ij t reeds op een vorige verga- dering was voorgesteld: de Heer J. F. W i 1 k e te Rotterdam, terwijl alsnog door Prof. Went voor het lidmaatschap worden aanbevolen: Mej. F. W. A n d r e a e, Mej. M. E. L a n d e n b e r g en de Heeren A. H. B 1 a a u w, allen te Utrecht en de Heer J. H. Bonnema te Leeuwarden. Het eerst werd overgegaan tot de benoeming der voor- gestelde leden, wat bij acclamatie geschiedde. Eenige der nieuw gekozen leden werden ter Vergadering binnengeleid en met de andere nieuwe leden door den Voor- zitter welkom geheeten. De presentielijst bevatte alsnu 36 namen. De Voorzitter geeft als zijne meening te kennen dat het door de Heeren Goethart en Lotsy ingediende voor- stel tot reorganisatie der Vereeniging, zooals dat nader door het Bestuur is gewijzigd, kan leiden tot een aangename samenwerking tusschen de biologische en floristische ele- menten in onze Vereeniging ; hij herinnert er aan dat deze Vergadering is belegd om omtrent dit onderwerp van ge- dachten te wisselen, dat definitieve besluiten echter eerst op de volgende buitengewone vergadering kunnen worden genomen. 54 De Heer Costerus heeft verschillende bezwaren tegen het bestuursvoorstel, welke hierop neerkomen dat hij bang is dat eene scheiding tusschen beide klassen van botanisten daarvan het gevolg zal zijn ; hij vindt het onaangenaam dat de afdeelingen zullen bestaan uit betalende en niet be- talende leden, de eersten met, de laatsten zonder stemrecht. Hij wenscht geen differentiatie in eene biologische en eene floristische afdeeling, maar meent dat aan de bezwaren van beide partijen kan tegemoet gekomen worden door het houden van twee soorten van vergaderingen, floristische en biologische. Ook wenscht hij geen twee besturen, maar één bestuur b. V. uit 5 leden bestaande, waarin dan vertegenwoordigers van beide richtingen zitting kunnen nemen, en waardoor dan toch het verband tusschen beiden behouden blijft. De Heer V u y c k meent dat door dit voorstel van Dr. Costerus niet veel veranderd zou worden, daar iets dergelijks eigenlijk reeds bestaat, doordat de winter verga- deringen reeds een meer biologisch, de zomervergaderingen een meer floristisch karakter dragen, terwijl gebleken is, dat dit toch niet voldoende aan de wenschen van beide groepen te gemoet komt. De Heer Rovers vraagt of de voorgestelde reorgani- satie niet tot Statuten-wijziging zal moeten leiden, wat door den Voorzitter beaamd wordt. De Heer S u r i n g a r wil den leden in iedere afdeeling stemrecht geven, of zij aan die afdeeling contribueeren of niet en wenscht te weten, waarom iedere afdeeling ƒ5,— contributie zal heffen. De Voorzitter meent dat dit voornamelijk wordt voorgesteld om meer geld voor het tijdschrift te krijgen. De Heer Costerus wenscht geen twee contributies, doch één contributie van b. v. ƒ 6,— of ƒ 7,50. De Heer L a k o wil, afgescheiden van de kwestie van stemrecht, één uniforme contributie. 55 De Heer Goethart meent dat de discussien zich in een ongewenschte richting bewegen; hij doet uitkomen dat het reorganisatie-voorstel in de eerste plaats beoogt eene autonome ontwikkeling van beide afdeelingen en meent dat daarom slechts den leden van elke afdeeling, niet hun gasten stemrecht toekomt. De Heer K u y p e r s vraagt of de kassen van beide afdee- lingen afzonderlijk zullen worden beheerd? De Heer S u r i n g a r zegt zich geen vereeniging met twee kassen te kunnen voorstellen. De Heer L a k o is af keerig van splitsing. De Heer Vuyck zegt dat, zijns inziens, zich beide rich- tingen slechts dan behoorlijk kunnen ontwikkelen als eene splitsing in twee afdeelingen plaats vindt; blijft de Veree- niging zooals zij thans is dan wordt zij of floristisch of biologisch. De Heer S u r i n g a r meent dat eene vermeerdering van het aantal vergaderingen aan alle bezwai-en te gemoet kan komen, vooral indien deze in verschillende gedeelten van het land gehouden worden en indien de te behandelen onder- werpen van te voren worden bekend gemaakt. Vooral kleine bijv. provinciale vergaderingen zouden zijns inziens zeer nuttig zijn; iedere zoodanige Vergadering moest zijn eigen bestuur hebben. Toch meent hij, dat het zwaarte- punt van het bestuurs voorstel in de reorganisatie van het tijdschrift ligt, met welke verandering hij zeer is ingenomen. De Heer Costerus is het in hoofdzaak met den Heer S u r i n g a r eens en meent dat de winter vergadering, ten einde meer gelegenheid te geven tot het doen van wetenschap- pelijke mededeeUngen bijv. twee dagen zou kunnen duren. De Heer Lotsy zegt dat het Bestuurs voorstel geenszins splitsing, doch integendeel het samenhouden van beide groepen van botanisten beoogt. Wel verre van in de voor- gestelde splitsing eene scheiding te zien, ziet hij daarin een laatste middel om scheiding te voorkomen. 56 De Heer B o 1 d i n g h vraagt of de biologen zich in de toekomst niet nog verder zullen wenschen te splitsen. De Heer S u r i n g a r meent dat men het tijdschrift kan reorganiseeren zonder daarom de Vereeniging te vervormen. Prof. Went meent dat het tijdschrift niet op den steun der biologen zal kunnen rekenen, tenzij de Vereeniging ge- reorganiseerd wordt, en is met het Bestuur van oordeel dat hun voorstel de ook door hem gevreesde scheiding zal voorkomen. De Heer Costerus meent dat de eenigszins onoverdachte wijze, waarop leden worden aangenomen, niet in het belang der Vereeniging is en meent dat daarbij meer overleg dient te worden gepleegd. De Heer H e i n s i u s meent naar aanleiding van het door Dr. ■ S u r i n g a r in het midden gebrachte, dat eene proef met plaatselijke vergaderingen genomen is en fiasco heeft gemaakt. Daarentegen merkt de Heer S u r i n g a r op dat de Cen- trale Sectie, waarop Dr. H e i n s i u s ongetwijfeld doelt, geen Vereenigingsvergadering was, terwijl z. i. de provin- ciale vergaderingen meer in den smaak zullen vallen. Na er op gewezen te hebben hoe onze groote landgenoot Hugo de Vries een nieuwe band tusschen biologie en systematiek heeft gelegd door zijn beroemd Oenothera- onderzoek, vraagt de Heer Suringar of Dr. Lotsy's vrees voor splitsing berust op een door biologen gesteld ultimatum. De Heer L o t s y zegt niets van een dergelijk ultimatum te weten, doch herinnert aan het wijze woord: gouverner c'est prévoir. Prof. W ij s m a n, die op de vorige Vergadering verschil- lende bezwaren tegen de reorganisatie der Vereeniging had, meent thans met het bestuursvoorstel mede te kunnen gaan, te meer daar hij gelooft dat de discipelen door het Tijdschrift de Levende Natuur en de Natuurhistorische 57 Vereeniging gekweekt, op later leeftijd gaarne lid der bio- logische afdeeling zullen worden. De Heer L o t s y meent dat de bepaling, waarbij de regle- menten van beide afdeelingen door het gezamenlijk Bestuur goedgekeurd moeten worden, alle gedachten aan een scheu- ring buiten sluit. Wat het tijdschrift betreft meent Prof. Wijsman tegen illusies omtrent een groote verspreiding te moeten waar- schuwen. Prof. M o 1 1 ziet eveneens in het Bestuursvoorstel een zeer gewaardeerde poging om de beide elementen onzer Ver- eeniging samen te houden en meent dat de tegenstanders van het voorstel ten onrechte meenen dat dit voorstel scheiding zou beoogen. Zijns inziens is het integendeel het eenige middel om scheiding te voorkomen. Dr. Costerus meent dat zijne voorstellen dit effect in nog hoogere mate bezitten. Prof. Moll verdedigt zijne zienswijze, de Heer Coste- rus repliceert niet overtuigd te zijn. De Heer V u y c k meent naar aanleiding van Dr. Cos- terus' voorstel om één bestuur te kiezen, dat de belangen van beide afdeelingen te verschillend zijn om door één bestuur te worden behartigd. Hij stelt voor het bestuurs- voorstel, eventueel naar aanleiding der gehouden discussies gewijzigd, te doen drukken en te distribueeren vóór de over drie weken te Nijmegen te houden buitengewone Vergade- ring. Dit wordt goedgevonden en na eenige discussie besloten de Vergadering te Nijmegen te houden, daar alleen op die wijze de Vergadering door onzen hoogbejaarden Secretaris kan worden bijgewoond. De Heer Suringar stelt voor alleen die amendementen toe te laten, welke drie dagen voor de Nijmeegsche Verga- dering in handen van het bestuur zullen zijn. De Heer L a k o wenscht dit niet verplichtend te stellen, doch slechts den wensch uit te drukken dat amendementen 58 op zijn laatst drie dagen van te voren het bestuur zullen bereiken. Aldus wordt besloten. Om kwart over drieën verzocht de Voorzitter aan Prof. Went het Laboratorium, één welker localiteiten hij zoo gastvrij ter onzer beschikking heeft gesteld, aan onze leden in zijn geheel te laten zien. Aan dezen wensch gaf Prof. Went gewillig gehoor en vond daarbij gelegenheid ons menig interessant object zijner Surinaamsche reis en uit de kassen van den Utrechtschen Hortus te demonstreeren. In de collegezaal projecteerde Prof. M o 1 1 talrijke interes- sante preparaten en lantaarnplaatjes, terwijl Dr. L o t s y photographieën van de fructificatie van L^^genodendron demonstreerde, hem welwillend door de ontdekkers Prof. 0 1 i V e r en Dr. S c o 1 1 afgestaan. In de Vergaderzaal, de bibliotheekkamer van het botanisch Laboratorium, teruggekeerd, brengt de commissie der prijs- vraag rapport uit over de herbarien en wordt besloten: met een l^n prijs te bekronen de herbaria ingezonden onder de motto's Verzamelen doet opmerken en X en met een derden prijs het herbarium ingezonden onder het motto Scientia amabilis. Na opening der naambriefjes blijkt een eerste prijs te zijn toegekend aan de Heeren J. J. van Laar te Hilversum en F. A. des Tombe te Amersfoort en een derden prijs aan den Heer E. J. K e m p e e s, thans te Delft. Het Bestuur wordt daarop gemachtigd een nieuwe prijs- vraag uit te schrijven, waarbij het een dankbaar gebruik zal maken van de in het rapport neergelegde opmerkingen, terwijl niet verzwegen mag worden dat aan dit rapport twee bijlagen waren toegevoegd, waarvan de eene een uit- voerige bespreking bevatte van elk der 10 ingekomen her- 59 baria, het andere een volledige opsomming van al de in de herbaria vertegenwoordigde planten met hare groei- plaatsen. Een welverdiend woord van dank werd aan de commissie, in het bizonder aan den Heer L a k o, gebracht voor de zorgvuldige wijze, waarop zij zich van hare taak had gekweten. De Voorzitter deelt mede dat de Directeur van 's Rijks Herbarium te Leiden aan een onzer leden den toegang tot het in 's Rijks Herbarium opgeborgen Vereenigingsherbarium heeft geweigerd. Het bestuur meent dat de Directeur van 's Rijks Herbarium zijne bevoegdheid is te buiten gegaan, aangezien een tusschen onze Vereeniging en het Rijk aan- gegane overeenkomst niet van een dergelijke bevoegdheid doet blijken. Het bestuur heeft daarom bij den directeur van 's Rijks Herbarium geprotesteerd en zich tot Curatoren der Rijks Universiteit te Leiden als hoogere instantie ge- wend. Het had gehoopt vóór deze Vergadering een ant- woord van Curatoren te ontvangen; nu dit niet het geval is, vraagt het bestuur machtiging om naar bevind van zaken te handelen. Deze machtiging wordt verleend. De Heer B u r c k houdt een interessante voordracht over verschillende variëteiten van de cosmopolitische A s p i d i u m aculeatum, terwijl de Heeren Jansen en Wachter belangrijke mededeelingen over Lolium- vormen en hybri- den doen. Na een welgemeend woord van dank aan Prof. Went voor de gastvrije ontvangst sluit de Voorzitter de Vergadering. De waarnemende Secretaris J. P. LOTSY. Verslag VAN DE BUITENGEWONE VERGADERING DER NEDERIAmSCHE BOTANISCHE YEREElirGIlI&, GEHOUDEN TE Utrecht den 28®^ Februari 1904. De President herdenkt den Heer T h. H. A. J. A b e- leven, die ruim 37 jaar Secretaris-Penningmeester der Vereeniging was, die steeds met hart en ziel hare belangen behartigde en wiens verlies met recht onherstelbaar mag genoemd worden. Hierna wordt de buitengewone vergadering geopend en aan Dr. L o t s y verzocht de functie van Secretaris waar te nemen. Na voorlezing der notulen van de voorgaande vergadering worden deze onder dankzegging aan den waarnemenden Secretaris goedgekeurd, na een kleine opmerking van den Heer L a k o. Uit de presentielijst blijken aanwezig te zijn de leden Dr. L. V u y c k , President , Dr. J. W. C. G o e t h a r t , Conservator, Mej. F. W. Andreae, Dr. C Bernard, J. vanBeusekom, A. H. Blaauw, J. Bolding h. Dr. J. K. H. B r u m u n d , Dr. W. B u r c k , J. H. v a n Burkom, Dr. J. C. Costerus, C. J. Baart de la F a i 1 1 e, Dr. H. W. H e i n s i u s, H. H e u k e 1 s, J. Jan- sen, F r. A. E. d e J o n g e, W. J. J o n g m a n s, H. P. Kuyper, D. Lako, Mej. M. E. L a n d e n b e r g, P. J. 61 A. M e u 1 e m e e s t e r, Dr. J. W. M o 11, Dr. W. M. B o r s t P a u w e 1 s, Mej. Dr. C L. P o p t a, A. P u 1 1 e, L. R u t- t e n, Dr. J. C. S c h o u t e, P. J. M. S c h u ij t, J. J. S m i t h, W. H. Wa.chter, Dr. F. A. F. C. W e n t en Dr. J. P. L o t s y, waarnemend Secretaris. Als ingekomen stukken werden vermeld: 1. Bericht van het overlijden van den Heer T h. H. A. J. A b e 1 e v e n, Secretaris-Penningmeester der Vereeniging, den 21 Februari j.1., op 81-jarigen leeftijd. 2. Betuiging van deelneming door Mej. Destrée en de Heeren J. T. C r e m e r, Prof. O u d e m a n s en Dr. J. A. T r e sli n g. 3. Bericht dat zij hunne benoeming tot gewoon lid der Vereeniging hebben aangenomen door de dames F. W. Andreae, M. E. Landenberg, Fr. A. E. de Jonge en T. T a m m e s , en de Heeren A. H. B 1 a a u w , Dr. Schout e, J. van Beusekom, Ph. van Harreveld, C. J. Baart de la F a i 1 1 e en A. P u 1 1 e. 4. Schrijven van Prof. F. A. F. C. W e n t, dat door hem geen bezwaar gemaakt wordt deze Vergadering weder in het Botanisch Laboratorium te doen plaats vinden. 5. Missive van Prof. W. Molengraaf f, dat door hem de Archieftrommel der Vereeniging aan den Voorzitter is afgezonden met verzoek den daarbij gaanden staat van den inhoud van dien trommel, na onderzoek of deze opgave overeenkomt met den inhoud van het Archief, aan hem geteekend terug te zenden. Hetgeen geschied is. 6. Missive van Notaris Suringar te Rotterdam met verzoek om de renten Kok Ankers mit- fonds in plaats van per kwartaal, eenmaal in het jaar toe te zenden, om de administratie te vergemakkelijken. Hierop is geantwoord dat dit slechts dan toegestaan kon worden, indien daardoor geen renteverlies voor de Veree- niging het gevolg zoude zijn. 62 Hierna zijn de intresten geregeld om de 3 maanden voldaan. 7. Dankbetuiging voor de toekenning van prijzen op de ingekomen herbaria door Johan van Laar, Frans des Tombe en E. J. Kempees, met vermelding van hetgeen door ieder van hen voor het toegekende bedrag zou gewenscht worden. 8. Kennisgeving dat verhinderd zijn de vergadering bij te wonen door de leden : G. A . J. A. O u d e m a n s, J. V a 1 c k e- nier Suringar en K. Bisschop van Tuinen. 9. Schrijven van Prof. Oudemans over eenige bij- dragen in het Kruidkundig Archief en het uitgeven van zijne opsomming der in Nederland gevonden Fungi, met aanteekening waar zij beschreven zijn. (Zie Kruidk. Arch. 36 Ser. Dl. II. p. 939.) De President verzoekt Dr. Bernard zijne aange- kondigde mededeeling over A z o 1 1 a te doen, welke mede- deeling intusschen aan de Redactie-commissie van het Tijd- schrift is gezonden en zal worden afgedrukt in het eerste nummer van het Recueil. Hierna neemt Dr. G o e t h a r t het woord om nogmaals te wijzen op het verlies van den Heer A b e 1 e v e n voor onze Vereeniging en een voorstel te doen om zooveel mo- gelijk in dit verlies te voorzien. Hij acht zich gelukkig te kunnen mededeelen dat onze Voorzitter, als geen ander op de hoogte van de geschiedenis onzer Vereeniging, zich be- reid heeft verklaard eene eventueele benoeming tot Secre- taris-Penningmeester aan te nemen. De Heer Goethart meent dat het gemakkelijker zal zijn een President, dan een Secretaris-Penningmeester te vinden, daar uit denaard der zaak de laatste de spil is waarom alles draait. Hij stelt daarom voor Dr. V u y c k als zoodanig te benoemen. Bij acclamatie aangenomen. Na eenige discussie werd het voorgestelde reglement aan- genomen, dat aldus luidt: 63 I. De Nederlandsche Botanische Vereeniging bestaat uit twee afdeelingen, eene voor Floristiek (A) en eene voor Biologie (B). Elk dier afdeelingen benoemt haar eigen Bestuur. II. a. Het Bestuur der Vereeniging bestaat uit de ge- combineerde afdeelingsbesturen en een door de Vereeniging, op voordracht van het Bestuur, te kiezen Secretaris-Penning- meester. h. De oudste in jaren der beide afdeelings-voorzitters fungeert als President, de jongste als Vice-President, tenzij beiden anders overeen mochten komen. c. President, Vice-President en Secretaris-Penningmees- ter vertegenwoordigen de Vereeniging zoo in als buiten rechten. d. Door het Bestuur kan bij tijdelijke ontstentenis van een dezer functionarissen een der andere Bestuursleden, desnoods ook een gewoon lid, als zoodanig worden aan- gewezen, behoudens hetgeen voorzien is in alinea g. e. Het Bestuur heeft het recht algemeene ledenvergade- ringen uit te schrijven en moet deze uitschrijven op ver- zoek van minstens 10 leden. f. Het Bestuur houdt minstens tweemaal 's jaars een Vergadering. g. De President heeft de leiding der Bestuurs- en Alge- meene Vergaderingen en wordt bij ontstentenis door den Vice-President vervangen. h. De Secretaris-Penningmeester zorgt voor de verzending der convocatie-biljetten voor alle Vergaderingen. Alle leden der Vereeniging ontvangen deze voor de Vergaderingen van beide afdeelingen. III. a. Het Bestuur van iedere afdeeling bestaat uit drie leden, die voor afdeeling A de functies van Voorzitter, Con- servator en Rapporteur en voor de afd. B die van Voor- zitter, Onder-Voorzitter en Rapporteur onderling verdeelen. h. Dezelfde persoon kan niet in beide afdeelings-besturen 64 zitting hebben, tenzij bij benoeming met algemeene stemmen door beide afdeelingen. c. De Rapporteurs der afdeelingen houden uitvoerige notulen der Vergaderingen en zenden deze met alle andere mededeelingen de afdeeling betreffende ten spoedigste aan den Secretaris-Penningmeester. d. De Secretaris-Penningmeester maakt uit de notulen en de mededeelingen de Vereeniging betreffende een beknopt Verslag en zend dit aan den Secretaris der redactie van het Tijdschrift. e. De Conservator heeft het beheer over bibliotheek en herbarium. Beide blijven zooveel mogelijk tot een geheel vereenigd. IV. a. ledere afdeeling stelt haar eigen reglement op, dat echter in overeenstemming moet zijn met de Statuten en de goedkeuring behoeft van het Bestuur der Vereeniging. h. Ieder, die in eene afdeeling gekozen is, is daardoor tevens lid der Vereeniging, maar kan slechts lid der andere afdeeling worden, als hij eveneens in die afdeeling gekozen wordt. Dit laatste behoudens de overgangsbepaling van § X. V. De contributie van iedere afdeeling bedraagt ƒ5. — , het lidmaatschap van beiden ƒ 10.— 'sjaars. VI. a. De geldmiddelen worden beheerd door den Secre- taris-Penningmeester; die benoodigd voor de huishouding der afdeelingen door de Rapporteurs. h. In de (laatste) gecombineerde Bestuursvergadering (des jaars) dient de Secretaris-Penningmeester eene in overleg met het Bestuur opgemaakte begrooting van het eerstvol- gende jaar ter goedkeuring in. In deze begrooting wordt afzonderlijk vermeld: a. De algemeene huishouding; h. de huishouding van elke afdeeling; c. het Tijdschrift; d. het herbarium en de bibliotheek. In deze Vergadering wordt tevens eene Commissie van 65 3 leden buiten het Bestuur benoemd tot het nazien van de rekening en verantwoording van den Secretaris-Penning- meester over zijn beheer in het loopende jaar. Deze Commissie brengt verslag uit van hare bevindingen in de volgende gecombineerde Bestuursvergadering, waarna bij goedkeuring, aan den Secretaris-Penningmeester décharge verleend wordt. VIL a. Elke afdeeling houdt minstens twee Vergaderin- gen 'sjaars. h. Deze Vergaderingen moeten in onderling overleg door het Bestuur der afdeehngen zoodanig worden gesteld, dat die der beide afdeelingen niet op eenzelfden datum vallen. Zaken, die de Vereeniging in haar geheel raken moe- ten op Buitengewone Algemeene Vergaderingen behandeld worden. VIJL a. De leden der Vereeniging, die lid van slechts eene afdeeling zijn, hebben recht van toegang in de Ver- gaderingen der andere afdeeling. l). Zij hebben daar een adviseerende stem en behoudens voorafgegane goedkeuring van het afdeelingsbestuur het recht mededeelingen op het gebied der betrokken afdeeling te doen. IX. In alle gevallen waarin dit reglement niet voorziet beslist het Bestuur. X. Overgangsbepaling. Aan alle tegenwoordige leden der Vereeniging staat het vrij lid te worden van eene of van beide afdeelingen. XI. (/. Na afloop van den proeftijd (1 Febr. 1906) wordt de dan bestaande (gereorganiseerde) toestand bestendigd, tenzij op voorstel van een groep van minstens 10 leden anders beslist wordt. h. Voorstellen, hetzij tot terugkeer tot den vroegeren toestand, hetzij om eenige andere wijziging in te voeren, zullen dan moeten worden behandeld in eene buitengewone vergadering. De op deze vergadering niet aanwezige leden Nederl. Kruidk. Archief. 1904. 5 66 moeten in de gelegenheid gesteld worden schriftelijk hun meening hieromtrent te kennen te geven. Slotbepaling. Het Bestuur brengt de statuten in overeen- stemming met dit reglement. Van deze opdracht heeft het Bestuur zich gekweten, zoodat tegelijk met dit deel een exemplaar der gedrukte statuten aan de leden zal verzonden worden. De artikelen uit het reglement, betrekking hebbende op het Tijdschrift, zijn onveranderd onder de Art. 37—48 in de statuten over- genomen. Na vaststelling van bovengenoemd reglement wordt door de Vergadering tot Redactie-commissie van het Tijdschrift benoemd : deHeeren Burck, Goethart, Lotsy, Moll en Went. Door den Voorzitter werd medegedeeld dat door den Heer A b e 1 e v e n zijn herbarium en enkele floristische werken aan de Vereeniging werden geschonken. Als lid der Vereeniging wordt alsnog aangenomen de Heer M. Ver Straeten, directeur van de Kweekschool te Weert. Tot Secretaris-penningmeester werd met algemeene stem- men benoemd Dr. L. V u y c k. Na rondvraag verklaren van de nog aanwezige leden de volgende zich te willen aansluiten bij beide afdeelingen: Dr. C. B e r n a r d, J. B o 1 d i n g h. Dr. W. B u r c k, Dr. J. W. C. G o e t h a r t. Dr. H. W. H e i n s i u s, F r. A. E. de Jonge, W. J. J o n g m a n s. Dr. J. W. Moll, Dr. W. M. Borst Pauwels, Mej. Dr. C. L. P o p t a, A. Pul 1 e, P. J. M. S c h u y t. Dr. L. V u y c k, Dr. F. A. F. C. Went en Dr. J. P. Lotsy ; bij afd. A: P. Jansen, D. Lako, P. J. A. Meule- meesterenW. H. Wachter; bij afd. B : Mej. F. W. Andrea e, J. van Beusekom, A. H. B 1 a a u w , J. H. van B u r k o m , Dr. J. C. Cos- 67 t e r u s, C. J. B a a r t de la F a i 1 1 e, H. P. K u y p e r, Mej. M. E. L a n d e n b e r g, L. Kutten en J. J. S m i t h. Na constitueering der afdeelingen benoemt de floristische afdeeling de Heeren Goethart, Burck en Lotsy tot Bestuur en den Heer L a k o tot plaatsvervanger ; de biologische afdeeling de Heeren Went, M o 1 1 en W ij s m a n tot Bestuur en Dr. H e i n s i u s tot plaats- vervanger. Hierna wijst de Heer Lotsy er op hoe de reorganisatie alleen door de loyale opvatting, die de Heer V u y c k van zijne taak als Voorzitter koesterde, tot stand kon komen en brengt hem een warm woord van dank voor zijne zeer te waardeeren houding. De Heer Went dankt de Heeren Goethart en Lotsy voor de moeite, die zij zich voor de tot-stand-koming der reorganisatie gegeven hebben, waarna de Vergadering ge- sloten wordt, terwijl de nieuw benoemde besturen zich in gecombineerde Vergadering begeven. De loaarnemende Secretaris, J. P. LOTSY. Bijlage tot de 77ste Vergadering der Ned. Bot. Vereeniging, 7 Febr. 1904. Verslag VAN DEN VOORZITTER OVER DE Lotgevallen der Vereeniging over het afgeloopen jaar. Aangezien de gebeurtenissen in het Vereenigingsleven voldoende uit de verslagen der Vergaderingen blijken en de aanwinsten van het herbarium hierbij aan de leden ter lezing worden aangeboden, werd de Voorlezing van dit Verslag bij de laatstgehouden vergaderingen niet gedaan, te meer daar er zooveel andere hoogst belangrijke punten besproken moesten worden. Daar dit het laatste verslag is dat door mij uitgebracht wordt, neem ik deze gelegenheid te baat om een woord van dank uit te spreken voor het vertrouwen dat ik van de leden genoten heb gedurende het bijna 6 jarig tijdvak, waarin ik geroepen was aan het hoofd dezer Vereeniging te staan. Slechts liefde tot de Vereeniging 'heeft mij geleid een mandaat te aanvaarden op een oogenblik, toen de omstan- digheden weUicht een betere keuze niet mogelijk maakten. Men moge dit tijdperk als een overgangstijd beschouwen ter voorbereiding van een toestand, waarvan ik overtuigd ben dat zij tot bevordering van den bloei der Vereeniging kan bijdragen. Ook in mijn nieuwe functie hoop ik daartoe naar vermogen mede te werken. Doch mijne vroegere waardig- heid geeft mij den moed nog eenmaal een waarschuwend 69 woord te doen hooren. Wil de Nederlandsche Botanische Vereeniging werkelijk een vertegenwoordigend lichaam wor- den der Nederlandsche botanici in den ruimsten zin van het woord, dan moeten ook de leden aan die vertegenwoordiging desnoods iets ten offer brengen. Of was het offer te groot om in vacantietijd een reis naar Leiden te maken om daar vele vakgenoten te ontmoeten, die een reis uit verschillende landen van Europa zich getroost hadden, waarbij Japan zelfs vertegenwoordigd was ? Het getal leden der Vereeniging, die bij de ontvangst der gedelegeerden der Association in- ternationale des botanistes aanwezig was, was bedroevend klein. Toen wij verleden zomer in vrij aanzienlijk getal onze belgische collega's op hun territorium volgden, waren het slechts 5 leden, die de gastheeren van gisteren nu als gasten den weg wilden wijzen in onze eigen rijke flora. En juist was dit stukje van onze flora, veel typischer voor ons land dan Zuid Limburg en veel minder bekend dan dit. Toen niet lang geleden Prof. Conwentz een voordracht hield over een onderwerp dat den floristen toch in de eerste plaats belang zou inboezemen, waren er be- halve het Bestuur, van de leden slechts een paar buiten Utrecht woonachtig, aanwezig en daarbij nog wel een lid der Afdeeling B. Wanneer men voor zich neemt het Overzicht der kwartier hokjes waarvan eenigermate volledige gegevens ontvangen zijn tot 1 Jan. 1904, dan moet men een vreem- deling in onze Vereeniging zijn om niet terstond te kunnen zien wie aan dit onderzoek hebben deelgenomen en om niet te weten dat vele der roode stippels nog door niet leden geleverd zijn. Ik laat nog onbesproken de botanisch weinig interessante streken of de moeielijk bereikbare plaat- sen, doch is er niemand die rondom Amsterdam meer dan twee hokjes zou willen onderzoeken ? Zijn er geen veld- botanici meer in Zeeuwsch- Vlaanderen, Zuid-Beveland, Breda, den Bosch, Apeldoorn, Deventer, Groningen, Nijmegen, plaatsen van waar sinds de oprichting onzer Vereeniging 70 een krachtig flonstisch leven uitging? Aan elk dezer plaats- namen knoopt zich vast de naam van een of meer bekende persoonlijkheden uit onze Vereeniging. Denkt men dat het terrein volkomen afgegraasd is? Meent men dat Deventer alleen merkwaardig is om zijn vroeger Pothoofd? Of indien het mogelijk v^are dat de meeste floristen niet in staat waren aan dit geo-botanisch onderzoek mede te doen, hoe vele zijn er die, het nut van deze onderzoekings- methode erkennende, de zaak geldelijk willen steunen? Ik wil op al deze vragen het antwoord schuldig blijven, doch wanneer ieder die voor zich zelf beantwoordt, dan zal hij moeten erkennen dat er wel eenige meerdere belangstelling zou kunnen betoond worden. Dan zal hij moeten erkennen dat de kracht der Vereeniging niet ligt in gezellige bijeen- komsten, die ook ik niet gaarne zou willen missen, maar in een grootere persoonlijke belangstelling van ieder lid individueel. Ik geef deze opmerkingen ter overweging en wil geen verdere plaatsruimte vragen voor een uiteenzetting van wat ik in de toekomst verwacht of vrees. Gekomen tot mijn eigenlijk verslag moet ik opmerken dat een volledig overzicht der kennis der Plantenversprei- ding in ons land slechts verkregen kan worden uit de nu reeds verschenen en later uit te geven planten-kaartjes; een deel van het bewijsmateriaal daarvoor en de inzendin- gen van eenige leden zijn in onderstaande lijst samengevat, die door Dr. Goethart zoodanig is ingericht, dat naar ik hoop voldaan is aan Art. 41 b. der nieuwe Statuten. De namen der verzamelaars zijn : J. B. B e r n i n k, P. J. van Breemen, Dr. Brumund, van der P o e s t Cle- ment, Dr. J. W. C. Goethart, Dr. M. G r e s h o f f, H. R. H o o ge n r aa d, Mej. H. I c k e, F. K. van Iter- s o n, Dr. J. M. J a n s e, P. Jansen, W. J. J o n g m a n s, Kol e, M. Kramer, D. Lak o, Leeuwenburg, Mej. A. O g t e r o p. Dr. L. Posthumus, R e s i n k, Mej. M. S. Rust, Dr. L. H. Siertsema, Dr. J. Valckenier 71 S u r i n g a r, K. T j e b b e s, H. C. V e n i s , Mej. J. de Verver, W. H. W a c h t e r en A. J. Z ö 1 1 n e r (e. h. Wachter en Jansen). In plaats der systematische orde is thans de alphabe- tische rangschikking gevolgd van de geslachtsnamen en daarin weder van de soortsnamen. Aegilops cylindricum Kolenaschweg , Rozenburg t 3. 37. 44; Ruige plaatsen Rotterdam P 3. 47. 42; A e go podium Podagraria P 7. 51. 22; Agrimonia Eupatorium Oude Tonga Q 3. 43. 23; odorata Haamstede, duinen Q 2. 34. 44; Burg Q 2. 44. 24; Agrostemma Githago Kagermeer N 3. 28; station Vlaardingen P 3. 45. 41; Agrostis alba stoloni- fera Waaloever, Bommel, P 5, 62; canina Vlieland H 4. 37. 12; Aira flexuosa Spoorbaan P 3. 48. 13; Ajuga reptans P 7. 42. 31; Alisma natans de Kievit S 5. 27.28; Alliaria officinalis Rotterdam P3. 48. 31; AUium vineale Renesse Q 2. 35; Alnus glutinosa P 7.41.44; Alopecurus agres- tis Kolenaschweg, Rozenburg P 3. 37. 44; Hillesluis braakland P 3. 47. 44; Rhoon P 3. 56. 22 en 24; geniculatus Kerkhof R'dam P 3. 37. 41; uiterwaard Gouda P 4. 22; Dordrecht Q 4. 11; ^bulbosus uiterwaarden Vlaardingen P 3. 45. 32; pra- tensis N 3. 65. 42; Kerkhof R'dam P 3. 37. 41; y brachy- stachya R'dam P 3. 37. 41; Althaea officinalis Oude Tonge Q 3. 44. 31; Amarantus albus Handelsterrein R'dam P 3. 47. 42; Ambrosia artemisiaefolia P 3. 46. 41; Am- sinckia lycopsoides Meelfabriek Middelburg R 2. 33; Han- delsterrein R'dam P 3. 47. 42; Anagallis arvensis var. carnea Rockanje P3. 51; coerulea Son R 5. 35; te nel la S 5. 48. 24; Andromeda polifolia de Kievit S 5. 18. 43. en 28. 22; Anemonenemorosa Blankenberg N 3. 45. 41; P 7. 51. 24; fl. pleno huis ten Donck P. 3. 48; ranunculoides Cornjum H6.41; Anthemisarvensis spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 42; P 7. 51. 22; ruthenica Son R 5. 35; tinctoria Spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 42; Anthoxanthum odo- r a t u m R'dam algemeen P 3. 37 ; P u e 1 i i ruigten R'dam 19C0 - 03 ; K 6. 68. 33; Anthriscus vulgaris K 4. 62. 34; L 4. 12. 12; 72 Vlieland H 4. 37; Antirrhinum Orontiiim P 7. 51. 23; Apera Spica venti spoorweg R'dam P 8. 47. 33; Station Vlaar- dingen P 3. 45. 41; Feijenoord braakland P 3. 47. 44. spoorbaan te Hillesluis P 3. 47. 42; Apium graveolens Rockanje P 3. 42; Arnoseris pusilla spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 24; Denekamp M 8. 31; P 7. 51. 22; Artemisia vulgaris P 7. 51. 13; f. fol. var. spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 24; Arum maculatum P 7. 51. 41; Asarum europaeum! Roermond S 6. 54; (C. E. Spithoud in herb. Wachter en Jansen) 1900; Asperugo procumbens Monster P 3. 13. 13; Aspe- rula arvensis spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 23. (1900); Aspidium aculeatum Vrussighem V 6. 14. 43; Aster Tripolium Brielle P 3. 43; Astragalus glycyphyllos P 6. 28. 33 en 34; Atriplex latifolium L 6. 17. 21; patuia f. monstr. spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 42; Avena fatua ruigte R'dam P 3. 48. 11. (1901); station Vlaardingen P 3. 45. 41; Vuilnisbelt Brielle P 3. 43; braakland Hillesluis P 3. 47.44; flavescens Terschelling H 5.11.24; kolenaschweg Rozenburg P 3. 37. 44. (1901); Voorne P 3. 42; bij Vlaardingen P 3.45.32; braakland IJselmonde P 3. 47. 44; pubescens WassenaerN3. 45; Spoorweg P 3. 48. 13; sativa R'dam P 3. 48. 11; station Vlaardingen P 3. 45. 41; R'dam P 3. 47. 24; Brielle P 3. 43. Batrachium hololeucos Q 5. 33. 33; Bellis perennis P 7. 51. 22; Berula angustifolia Bonthuizen N 3. 53; Be- tuia pubescens K 6. 67. 44; K 6.68.33; Bidens cernuus Brielle P 3. 43; Blechnum Spicant Midsland G 5. 62. 33; Brachypodium silvaticum R 5. 55. 21; Briza media Woudensteyn bij R'dam P 3. 48. 11 (1901); Bromus erectus Oude Plantage P 3. 47. 24 (enkele ex. sterk afwijkend); in er mis Spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 41; mol lis spoorweg P 3. 48. 13 (1901); Vlaardingen P 3. 45. 32; omstreken Brielle P 3. 42 en 43; Hoek v. Holland P 3. 22; N 3. 65 42; secalinus A 1. vulgaris a typicus 1 glabrata Schuit Vlaardingen Station P 3. 45. 41; spoorwegterrein R'dam P3. 47. 24; Gulpen- berg nabij koning van Spanje V 6.33(1902); tectorum kolen- aschweg Rozenburg P 3. 37. 44; duinen Wassenaar N 3. 45: Hoek van Holland P 3. 22; var. ^. longipilus Hoek van Holland P 3. 22; kolenaschweg Rozenburg P 3. 37. 44; unio- 73 loides spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 23 en 41 (1901); P. 3. 47. 42; Bupleurum rotundifolium Station Vlaardingen P 3. 45. 41. Calamagrostis arenaria Oost Voorne P 3. 42. (1901); Epigeios Handelsterrein R'dam P 3. 47. 42; Q 5.52.13; f. III. densiflora Ledeb. Wassenaar N 3. 42; Caltha palustris P 7. 51. 24; Camelina dentata Katwijk binnen N 3. 26; Campanula rapunculoides Q 5. 12. 31; Wijhe M 6. 26; V 6. 11. 32; Capsella Bursa Pastoris P 7. 51. 22; Carda- mine hirsuta Rijswijksche weg N 3. 65. 14; Koedood P 3. 56. 22. en 24 (1902); Scheveningsche boschjes N 3. 54. 24; subsp. silvatica spoorweg P 3. 48. 13 (1902); Rozenburg P 3. 47. 44 (1902); pratensis Blankenburg N 3. 45. 41; N 3.65. 42; silvestris H 5. 58. 31; H 6. 52. 23; Carduus crispus Hillesluis P 3. 47. 44; Carex acuta R'dam P 3. 47; Kraling- sche veer P 3. 48. 31; var. personata Hillesluis P 3. 47. 44 (1902); acutiformis Koedood P 3. 56, 24; Rhoon op bouwland P 3. 56. 41; canescens Eerde L 7. 62; disticha Koedood P 3. 56, 24; extensa Koog J 4. 23; Mok J 4. 53; filiformis S 5. 17. 43; flacca Schellen L 6. 64; West Souburg R 2. 42; Koedood P 3. 56. 24; Hoek van Holland P 3. 22; hirta Hille- sluis P 3. 47. 44; fort te West Souburg R 2 42; Hornschu- chiana de Kievit S 5. 18. 44; muricata Koedood P 3. 56.2; paludosa Oldeneel M 6. 15; panicea SluipwijkN 4. 62 (1902); paniculata Koedood P 3. 56. 2; praecox Rockanje P 3. 51. 2; Dalfsen L 6. 67; Pseudocyperus Rhoon P 3, 56. 41 ; remota P 3. 56. 41; ri paria R'dam P 3. 46. 44; Koedood P 3. 56. 22; rostrata T 6. 61. 13; strigosa Oude Plantage (veel); tere- t i u s c u 1 a TerscheUing H 5. 11. 22 ; Stramproy S 5. 57. 42 ; t r i n e r- vis Vlieland H 4.37.23; vulgarisXacuta? R'dam (spoorweg) P 3. 47. 44; vulpina Hillesluis P 3. 47. 44; bij Zwolle L 6. 64; West Souburg R 2. 42; ^. nemorosa P 3. 56 41; CarlinavulgarisRockanjeP3.51; CarumBulbocastanum Breesaap M 4. 11; verticillatum Sterkselsche AaS5. 17. 43; Ginderover R 5. 66. 42; Trumakkers S 5. 16. 22; Ekelhof S 5. 16. 24; Catabrosa aquatica R'dam P. 3. 48. 13. (1901); Caucalis daucoides Station Vlaardingen P 3. 45. 41; Centaurea Cy- anus Spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 24; Centunculus mi- 74 nimus Renesse Q 2. 25. 43 en 44; Q 6. 23. 43 en 33. 12; R 5. 55. 24; S 5. 28. 22 en 24; S 5. 48. 24; S 6. 41. 12; 42. 13; 52. 41; Cephalanthera ensifolia Valkenberg V 6. 22 (afgeb. in Fl. Bat.); Cerastium arvense P 7. 51. 21; glomeratum P. 7. 42. 31; 51. 23; R 5. 55. 21 ; semidecandrum P 7. 41. 43; triviale P 7. 51. 23; Chaerophyllum temulum Roe- kanje P 3. 51; P 7. 51. 21; Chenopodium glaucum P 3. 37. 33; murale var. Noordwijkerhout N3. 17. 21; Chenopodium polyspermum Brielle vuilnisbelt P 3.43; Chrysanthemum inodorum Zalt-Bomrael P 5. 62. 34; segetum R'dam aan de Maas P 3. 47. 24; Terschelling; Circaea lutetiana Schevening- sche boschjes N 3. 54. 42; Cirsium arvense P 7.51.23; f./?, setosum Usseloo N 7. 27; Stationsterrein Vlaardingen P 3. 45. 41; lanceolatum P 7. 42. 31; oleraceum tegenover de R.C. kerk aan den Stationsweg Haag; palustre P 7.52.11; Coch- learia danica Hoek van Holland P 3. 22; officinalis Nu- mansdorp Q 3. 36; Comarum palustre Geertruidenberg Q 4. 44; Convolvulus Noordwijk a/Z. N 3. 16 (1902); Coronilla scorpioides N 6. 23 (1877); varia R'dam P 3. 48. 33 (1900); Coronopus Ruellii kolenaschweg R'dam P 3. 37. 31; Hille- sluis P 3. 47. 44; Brielle P 3. 43; Corrigiola littoralis Q 5. 51. 24; Corydalis cava Cornjum H 6. 41. 31; claviculata Scheveningsche boschjes bij „de Bataaf" N 3. 54. 24 (1902); so- lida N 3. 54. 24; Cornjum H 6. 41. 31; Corynephorus ca- nescens Berkumerbelten bij Zwolle L 6. 55; Oost-Voorne P 3. 42; Corylus Avellana P 7.41.44; Crataegusmonogyna (ingezonden als oxyacantha) P 7.51.23; Crepis paludosa nabij R'dam P 3. 48. 37; virens Zwolle station L 6. 65; P 7. 51. 21; f. (fasciatie) Halte Doetinchem — Wijnbergen P 6. 28; Cynanchum Vincetoxicum nabij St. Geertruid V6. 41. 13; Cynosurus cristatus Ittersum L 6. 65; IJselmonde P 3. 48. 11 en 33. Dactylis glomerata nabij Rhoon P 3. 46. 44 en 56. 24; R'dam P 3. 48. 11 etc; Datura Stramonium opslag R'dam P 3. 37 (1902); Daucus Carota Hillesluis P 3. 47. 44; Delphi- nium Ajacis Vinkebaan Scheveningen N 3. 54(1902); Station Vlaardingen P 3. 45. 41; Diplotaxis tenuifolia Station Zwolle L 6. 65; Drabaverna Scheveningsche boschjes N 3. 75 54. 24; P 7. 41. 43; Drosera intermedia Geertruidenberg Q 4. 44; rotundifolia P 7. 42. 11. Echium vulgare handelsterrein R'dam P 3. 47.42; f. flor. alb. Wassenaar N3. 45; Elymus arenarius Oost-Voorne P 3. 42; Epilobium angustifolium Q 5. 52. 33; montanum R'dam P 3.37; P7. 42. 13; f. fol. verticill. 1 ex. Schinnen T 6. 52; parviflorum braakakker3HillesluisP3. 47. 44; Sandenburg P 5. 13. 34; P 7. 42. 13; virgatum Renesse Q2. 35; Wolfhaag V 6. 44. 44; Epipactis latifolia Sandenburg P 5. 13. 34; P 7. 42. 11; Equisetum arvense P 7. 41. 44; 51. 23; limo- surn P 7. 51. 21; palustre Windesheim M 6. 15; P 7. 51.23; f. polystachyum braakakkers Hillesluis P 3. 47. 44; Eran- this hyemalis huis ten Donck (Bolnes) P 3. 48; Erigeron acris Hoek van Holland P 3. 22; Station Giesendam P 4. 64; Eriophorum angustifolium fort te West-Souburg R2. 42; Gulpen V 6. 33. 13; Erucastrum Pollichii Spoorwegter- rein R'dam P 3. 47. 42; Ervum hirsutum Terschelling H 5. 11. 24; tetraspermum Utrecht N 4. 58. Schouwen Erysimum cheiranthoides Varkenoordsche dijk P 3. 48; P 7. 51. 22; oriëntale Station Vlaardingen P 3.45.41; R'dam P 3. 37. 34; 47. 42; Erythraea Centaurium P 7. 42. 11; Q 5. 52. 24; Euclidium syriacum Station Vlaardingen P 3. 45. 41; Euphorbia amygdaloides bij St. Geertruid V 6.41. 11; Cyparissias Zutfen; Esula (ingezonden al Cyparissias) duinvlakte Monster P 3. 13. 13; handelsterrein R'dam P 3. 47. 42; P 6. 58. 42; exigua braakakkers Hillesluis P 3. 47. 44; Oude Tonge Q 3. 43. 22 ; Kil bij Bommel Q 5. 12. 21; Gerardiana Uiterwaarden Veecaten bij Zwolle L 6. |54 ? ; H e 1 i o s c o p i a P 7. 51. 23; Paralias Rockanje P 3. 51; Peplus Brielle P 3. 43; Geertruidenberg Q 4. 44; Euphrasia Odontites P 7. 41. 24; Achthuizen Q 3. 44. 21 ; f. s. serotina Lam. f 1 o r. al b. Oranjepolder langs den grintweg van den Rooden hoek naar IJzendijke S 2. 13. Farsetia incana P 7. 41. 21; Festuca arundinacea f. vivipara by R'dam aan de Maas P 3. 48. 31; elatior Brielle P 3. 43; P 3. 46. 22; ld. 2. F. arundinacea Schreb. Spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 24 (1902); ld. F. pratensis Huds. langs wegen op IJselmonde; ld. F. pratensis Huds. A. gen ui na spoorwegterrein R'da^m P. 3. 47. 24 (1902); ld. 76 F. prat en sis A. gen ui na 1. b. subspi cata A. en G. Handelsterrein R'dam P 3. 47. 42; gigant ea Om R'dani P 3. 87. 44; 47. 24; bosch van Rhoon P 3. 56. 41; Myurus R'dam P 3. 47. 41 en 42 en 44; Ekkersreit R 5. 34. 2; ovina Zutfen; praten sisXLolium perenne Koedood P 3. 56. 24; rubra R'dam P 3. 47. 42; Nieuwerkerk P 3. 48. 11 (1901); Schellach- sche weg onder Middelburg R2. 33; var. ar e nar ia Haamstede Q 2. 35; Ficaria ranunculoides Blankenburg N 3. 45. 41; P 7. 51. 22; Filago minima P 7. 41. 22 en51.22; Fragaria vesca P 7. 42. 31; Fumaria miiralis Sonder (ingezonden als F. officlnalis) Scheveningen N 3. 54. 22; officinalis, aan den tramweg H. 5. 58. 41 (1902 in 1903 verdwenen). Gagea lutea „'t Riet" bij Denekamp M 8. 31 ; stenopetala weiland der boerderij Hoogwerf N 3.55.22; Galanthus ni va- lis, tusschen Gouda en Haastrecht; Galeopsis ochroleuca P 7. 51.22; Tetrahit Terschelling H 5. 11. 24; P 7. 51.22; versi- color L 6. 17.31; Galinsoga parvi flora Vollenhove L 6. 13. 23; Galium cruciatum P 7. 51. 21. en 41; elongatum (ingez. als palustre) P 7. 51. 23; Mollugo P 7. 51. 23; palustre begin v. d. Kampertrekvaart te Zwolle; ochroleucum Roc- kanje P 3. 51; silvestre Keuteberg V 6. 22. 41, tricorne Handelsterrein R'dam P 3. 47. 42; kolenaschweg aldaar P 3. 37. 34; Genista anglica P 7. 42. 31; pilosa P 7. 42.11; ld. eigenaardig opgerichte vorm Q 5. 52. 21; tinctoria Breesaap Velsen; Vleeschbroek bij Liempde R 5. 14. 34; Gentiana campestris bij Rockanje P 3. 41; germanica Keuteberg V 6. 22. 44; Pneumonanthe Ede IST 5. 67; P 7. 42. 11 Geranium dissectum P 6.58.42, molle P7.51.22; pusil lum Noordendijk Dordrecht P 4. 62; Glaucium cornicula tum Stationsterrein Vlaardingen P 3. 45. 41; Glaux marl tima Zuid Beveland aan het HoUandsch Diep Q 3. 25 Glechoma hederacea Blankenburg N 3. 45. 43. P 7.51. 22 Glyceria aquatica Kralingsche plas P 3. 38. 33; R'dam P3 48. 31; Koedood P 3. 56. 2; fluitans Koedood P 3. 56. 2 Gnaphalium dioicum Vlieland H 4. 37.23; Wassenaar N 3 45; margaritaceum bij Woudenstein 1 ex. P 3.48.11(1899) uliginosum P 7. 41. 22en51.22; Gymnadenia Conopsea Keuteberg Y 6. 22. 43. 77 Halimus pedunculatus Zierikzee (op zilte gronden bin- nendyks) Q 2. 57 (1901); portulacoides Schorren Sonne- maire Q 2. 38; Oude Tonge Q 3. 42. 23; Heleocharis pa- lustris IJsel in Schelle bij Zwolle; Helleborus viridis tusschen Gouda en Haastrecht, weiland te Rhoon (vroeger aldaar gekweekt) P 3. 56. 23; Poortugael P 3. 56; Heloscia- dium inundatum Q 5. 33. 33; nodiflorum R 5. 55. 12; rep en s Quakjeswater P 3. 51; Herrainium monorchis in menigte over groote uitgestrektheid ten N. van het Quakjes- water P 3. 51; Hieracium Pilosella P 7. 51. 22; triden- tatum huis te Havelte K 6. 57. 1; Holcus lanatus Prins Alexanderpolder P 3. 38. 33 (1900); Koedood P 3. 56. 2 (1901; Hordeum distichum Vlaardingen Stationsterrein P 3. 45. 41 ; maritimum Roggesloot J 4. 14. 2; verschillende plaatsen op Schouwen ; s e c a 1 i n u m bij Maassluis P 3. 45. 32 (1901) ; tusschen Brielle en Rockanje; Oude Tonge Q 3. 43. 23; Hydrocharis IVLorsus Ranae Helder J 4. 63. 33 (voor eenige jaren inge- voerd, P. J. van Breemen); Hyoscyamus niger Handelster- rein R'dam P 3. 47. 42; Hypericum perforatum Krahng- sche veer op een muur P 3. 48. 31; Brielle; Midsland G- 5. 62. 33; pulchrum Keversbroek bij Keipen S 6. 42; quadrangu- lum P 7. 51. 23; te trapt er um Bonthuizen N 3. 68. 11; Zoe- termeer P 3. 17. 21; Rockanje P 3. 43; Sterksel S 5. 17. 32 en 44; Hypochoeris glabra Zalt-Bomrael Q 5. 12; radicata P 7. 51. 21. Illecebrum verticillatum P 7. 42. 11; Impatiens Noli-tangere Haagsche bosch N 3. 55. 32; Inula vulga- ris duinen Rockanje P 3. 41. 43; Isnardia palustris fort Isabel Q 5. 42. 4; Juncus capitatus Q 6. 33. 12; compres- sus Ittersum bij Zwolle; effusus Raren V 6. 44. 44; filifor- mis om Denekamp M 8. 31; Q 5. 51. 24; glaucus bij Zwolle L 6. 65; maritimus Hoek van Holland P 3. 22; obtusiflo- rus Hoek van Holland P 3. 22; Rockanje P 3. 41; Haamstede Q 2. 35; Tenageia Larinkhoek L 7. 61; Q 5. 52. 33; R 5. 55. 44; Sterksel S 5. 17. 32 en 43. Koeleria cristata Keuteberg V 6. 22. 41. Lamium album Blankenburg N 3. 45. 41; incisum bouw- land te Midsland H 5. 12. 12; purp ureum P 7. 51. 22; 78 Lampsana communis P 7. 51. 21; Lappa maior Q 5. 12. 31; Lathyrus pratensis P 6. 58. 42; P 7. 51. 13; sil- vestris P 5. 13. 21; tuberos us in bouwland ten Z. O. van Bommel verbreid. Q 5. 12. 42 enz.; Leontodon autumnalis (ingez. als Crepis virens) R'dam P 3. 47. 42; hi spidus S 5. 38. 24 en 22; Lepidium ap e tal urn Kolenaschweg R'dam P 3. 37. 34; Stratum R 5. 55; Draba Kolenaschweg R'dam P 3.37. 44; Hollandsch diep by Willemstad Q 3. 46; Lepturus fili- formis SirJansland Q3. 41; Leucojum aestivum Grienden te Barendrecht P3. 58; Limnanthemum nymphaoides veel om Zalt-Bommel P 5. 62 en Q 5. 12; Li nar ia Cymba- laria by Zegwaard N 3. 68. 33; Elatine braakland Hillesluis P 3. 47. 44; minor Oude Tonge Q 3. 43; Linum catarc- ticum Noordlandsche dijk Overflakkee Q 3. 33. 42; Lis- tera ovata Katteneiland bij Rijsoord P 4. 41?; Lobelia Dortmanna Nieuwveen bij de Aalsterhut R 5. 65. 21; Lo- lium multiflorum vuilnisbelt Brielle P 3. 43; f. longia- ristatum A. et G. bij R'dam, Ceintuurbaan en Kolenasch- weg P 3. 48. 13 en 37. 44; peren ne P 3. 37. 44 en 45. 37 m. compositum 's Graven weg R'dam en Schietterrein Gouda; var. cristatum Döll R'dam Oost Zeedijk P 3. 47. 24 (1902); Charlois P 3. 47 (1901); tusschen Brielle en Rockanje; var. D. paucif lorum A. et G. bosch van Rhoon P 3. 56. 41 (1902) temulentum var. macrochaeton spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 41 en 42; Lonicera Periclymenum Brielle P 3. 43; P 7. 51. 22; Lotus cornicalatus. Abattoir R'dam P 3. 37. 43; uliginosus Terheide P 3. 13; P 7. 51. 13; Luzula albida (ingez. als L. campestris) Vierlandergrenze bij Vaals. Y 6. 55. 11; camprestris Blankenburg N 3. 45. 43; Rijswijk N 3. 65. 32; Staalduin P 3. 23 (1902); P 7. 41. 24; Lycknis diurna N 3. 45. 41; Lycium halamifolium Terheide P 3. 13; Lycopsis arvensis Terheide (dorp) P 3. 13; H 5. 58. 41 (waarsch. aangevoerd met trambaan) Lysimachia thyrsi flora Leidsche Walle Wetering bij Zoetermeer N 3.67. 23; Lythrum hyssopifolium bij Hilversum aan de Gooische vaart 1 ex. Majanthemum bifolium bosch bij Zutfen; Mal va neglec- ta Wallr. spoorwegterrein Vlaardingen P3. 45. 41; Malachium aquaticum Kil bij Zalt-Bommel P 5. 62; P 7. 51. 13; P 7. 52. 11; 79 Malaxis paludosa Chynsgoed by Sterksel S 5. 17. 34; Veen aan de Rakerloop bij Maarheeze S 5. 27. 12; Mal va rotundi- folia L. Q 5. 12. 31 en 52. 21; vulgaris Rademakerszijl bij Zwolle; Matricaria Chamomilla Oude Tonge Q 3. 43. 23; Medicago maculata P 3. 46. 24; media Handelsterrein R'dam (tusschen de stamouders) P 3. 47. 42; sativa R'dam P 3. 48. 33; Melilotus officinalis Wessem S 6. 62. 24; Mentha aquatica Mastenbroekerpolder L 6. 65; Kralingsche veer P 3. 48. 31; P 7. 52. 11; arvensis P 3. 27. 43; P 5. 13. 13; rotundifolia (als M. vel ut i na) tusschen Rockanje en Oost Voorne P 3. 42. 33; silvestris Kralingsche veer P 3. 48. 31; Q 5. 12. 23; Menyanthes trifoliata Gulpen V 6. 33. 13; Milium effusum Houthem Y6. 11; scabrum Pomp- station Scheveningen N 3. 55. 11; Moehringia trinervia H 6. 52. 23 en 53. 13; Hardinxveld P 4. 64; P 7. 51. 22; Moen- chia erectaT6. 61. 32en34; Moliniacoerulea Wasse- naar N 3. 45; Haamstede Q 2. 35; Monotropa Hipopijtis L 4. 12. 41; Montia minor H 6. 52. 23 en 53. 13; Myosotis caespitosa Hooidonk R 5. 35. 13; silvatica Gulpen V 6. 33; hispida P 7. 41. 43; palustris P 7. 41. 24 en 51. 13 en 52. 11. Nasturtium amphibium P 7.41.43; anceps Zoetermeer N 3. 67. 41; palustre Kralingsche veer P. 3. 48.31; R 5. 55.21. Oenanthe fistulosa Kralingsche veer P 3. 48. 31; La- chenalii Groene Strand op Voorne P 3. 41; Phellandrium P 7. 51. 23; Ophioglossum vulgatum Rockanje P 3. 51; Orchis Traunsteineri. S. Hoek van Holland P. 3. 22; incarnata Koedood P 3. 56. 2; forma? Gulpen V 6. 33. 13; i n c a r n a t axl a t i f o 1 i a Vlieland ; maculata VUeland zeldzaam ; St. Geertruid V 6. 41; maculataxincarnata Terschelling; mllitaris fol. maculatis. Geböske V 6. 22; Morio P 7. 41. 43; Ornithogalum umbellatum Monster P 3. 13; P 7. 41. 43; Ornithopus sativus Geertruidenberg Q4. 44; Oroban- che coerulea Begraafplaats R'dam (1900, in 1901 totaal uit- geroeid!) minor Hendrik Ido Ambacht P 4. 61; Pi er i dis Noordwijkerhout N 3. 17; Osmunda regalis met sporan- gien op de steriele bladslippen Q5.63.il; Oxalis acetosella P 7. 41. 24. 80 Paniciim Capillare op aangevoerden grond R'dam P 3. 48. 11; P 3 47. 24 (1901); P 3. 37. 44 (1900-02); Crus Galli Spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 24; f. b. brevisetum Döll. Vlaardingen P 3. 45. 41; R'dam als opslag langs het „Boe- rengat" P 3. 47. 22 (1901) Papaver Argemone Ittersum bü Zwolle; Rhoeas a ovale Dum. a genuinum Prodr. II. Ittersum bij Zwolle; somniferum Handelsterrein te R'dam P 3. 47. 42; Paris quadrifolia Houthem V 6. 11. 4 (1901); Pedicularis palustris Streefkerk P4. 43;Peplis Portula Schoorl L 4. 12. 21 en 24; Benzenrade V 6. 24. 21; P hal ar is arundinacea om R'dam algemeen (1901); b rachystachj^a Kolenaschweg Rozenburg P 3. 37. 44; canariensis Stations- terrein Vlaardingen P 3. 45. 41; Brielle P 3. 43; Kolenaschweg Rozenburg P 3. 37. 44; Feyenoord P. 3. 47. 44; minor Spoor- wegterrein R'dam P 3. 47. 41; Phegopteris Dryopteris bij Wolfhaag V 6. 54. 22; Phleum arenarium Hoek van Holland P 3. 22; Oost Voorne P. 3.42; Vlaardingen Stationster- rein P 3. 45. 41; graecum Boiss. et Kit. 1 ex. uit kippenvoer op het Stationsterrein te Vlaardingen P 3. 45. 41; prat en se A. vulgare B. 1. nodosum Hoek van Holland P 3. 22; tus- schen Brielle en Rockanje; R'dam verbreid; Varkenoordsche dijk P 3. 48.33; ld. var. latiusculum? Stationsterrein Vlaar- dingen P 3. 45. 41; ld. overgang tot de var. Warnstorfii dijk naar Kralingsche veer P 3. 48.31; A vulgare B. 1. typicum bij Vlaardingen P 3. 45. 32; KraHngsche Veer P 3. 48. 31; Phragmites communis Zwolle; Koedood P 3. 46. 44; Pilularia globulifera Doodemanskisten op Terschelling H 5. 11. 32; Pirola minor Vlieland; bosch van 't Laar bij Ommen L 7. 61. 2; Vleeschbroek R 5. 14. 33; rotundi- folia Wassenaar N 3. 45 (1902); Rockanje P. 3. 51; Plan- tage are naria Stationsterrein Vlaardingen P 3. 45. 41; Coronopus tusschen Oud Beierland en Numansdorp Q 3. 36; lanceolata P 7. 51. 21; f. vulgaris Hasselterdijk tusschen Frankhuis en de Rademakerszijl bij Zwolle L 6.55; maritima Oude Tonge Q 3. 43; media Zwolle, LJseldijk; R'dam bij de Nieuwe Plantage; P 7. 51.13; Poa annua R'dam; Koedood P 3. 56. 2; compressa Zalt Bommel op muren P 5. 62; fertilis VuchtQ5. 52; pratensis var. angustifolia Spoorwegterrein 81 R'dam P 3. 47; Polygala vulgaris P 7. 41. 24 en 42. 32 en 51. 21; Polygonatum multiflorum Bosch te Lisse N 3. 18; Po- lygonum amphibium var. terrestre f. maritima Was- senaar in een aardappelveld N 3. 46; Bistorta Gulpen V 6. 33. 13; Convolvulus P 7. 52. 11; Dumetorum S 5. 16.22; minus Plasmolen Q 6. 23. 34; S 5. 16. 22; minus? P 7. 52. 11; nodosum Kil te Zalt-Bommel Q 5. 12; Persicaria P 7. 51. 23; f. biforme fl. purpureis Loosduinen N 3. 64; Tata- ricum Q 5. 51. 24; Polystichum er i sta turn S 5. 16. 24; Potamogeton crispus (jonge exempl.) Plasmolen Q 6. 23. 34; pectinatus Q 5. 53. 14; rufescens R 5.13.11; Poten- tilla argentea N 3. 65. 42; Haag N 5. 67; P 7. 41. 21; Groote Peel S 6. 52. 24; ld. var. tomentosa Rijswijk Gld. P 5. 33 (1901); intermedia Spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 24 en 42; procumbens Havelte K 6. 56. 24; reptans P 7. 42. 13; Tormentilla Q 5. 52. 21; ver na Scheveningen N 3. 54. 22; Geldrop R 5. 56; Geulhem V 6. 21; Poterium San- guisorba dictyocarpon Spach. IJseldijk bij Zwolle; Pri- mula elatior P 7. 42. 13; Prunella vulgaris fl. albis Kruiponder by Wageningen P 5. 27; P 7. 51. 23; Prunus Pa- dus M4.31; Petraea (ingez. als P. Padus)N3.46; Psamma arenaria Zeezerveld L 7. 62; baltica Vlieland H 4. 36. 34; Pulmonaria officinalis H 6. 41. 31. Radiola linoides P 7. 42. 11; Ranunculus acris IJsel- dijk bij Nieuwe Werk Zwolle L 6. 65; Tedingerbroekpolder N 3. 65. 42; P 7.41.43; bulbosus Vlieland H 4. 37. 32; Flammula P 7. 51. 23; sceleratus N 3. 65. 42; R 5.55.13; Raplianis- trum Lampsana Spoorwegterrein R'dam P 3. 47. 42 ; R a p h a- nus Raphanistrura Terschelling ; Rapistrum peren n e Stationsterrein Vlaardingen P 3. 45. 41; Reseda lutea Hoek van Holland P3.22; P7.41.22; Rhamnus FrangulaP. 7. 42. 14; Rosa tomentella Leinan X R- abietina Gren. V 6.41. 11; Rubia tinctorium Dordrecht (culta); Rubus Idaeus P 7. 51. 41; fissus (ingez. als R. suberectus) Geldrop R 5. 56; ulmifolius Zijpe Q 3. 52; Rumex Acetosa P 7. 51.22; Acetosella P 7. 51. 22; conglom eratus R'dam P 3. 47. 24 en 48. 31; maritimus Hillesluis P 3. 47. 44; paluster Nederl. Kruidk. Archief 1904. 6 82 H 6. 51. 83 en 34; Q 5. 22. 34; sanguineus (ingez. als R. laevigatus) Kralingsche veer P 3. 48. 41; Sagina nodosa P 3. 37. 33; P 7.42.13; stricta Vlieland; Salix alba L. Uiterwaarden IJsel bij Zwolle; amygdalina $ Koedood P 3. 56. 2; Kapelle a/d IJsel P4. 31; /Jconcolor Uiterwaarden by Zwolle; amygdalina X purpurea Spoor- baan te Zeeze L 7. 62; aurita Heino M 6. 27 (1901); Koedood P 3. 56. 2; aurita var. Koedood P 3. 56. 2; purpurea Koe- dood P 3. 56. 2; Kapelle a/d IJsel P 4. 31; Grienden te Sliedrecht P 4. 63; repen s P 7. 52. 11; var. argentea Heino M 6. 27; f. a. vulgaris Heino aan straatweg naar Kaalte M 6. 27; Heng- forden onder Olst M 6. 56; ld. f. leiocarpa veen te Eerde L 7. 62. 3; undulata Kapelle a/d IJsel P 3. 31; Koedood P 3. 56.2; viminalis IJseluiterwaarden te Zwolle; Salpichroa rhom- boidea R'dam bij 't Park den Heuvel P 8. 47; Salvia pra- ten sis IJseldijk en uiterwaarden Spoelde bij Zwolle L 6. 65; Veecaten geni. Zalk r-IJseloever L 6. 54; silvestris P. 7. 41. 22; verticillata handelsterrein R'dam P 3. 47. 42; Sambu- cus nigra P 7. 51. 41; Samolus Valerandi Numansdorp Q 3. 36; Saponaria officinalis P 7. 41. 44; Scabiosa Co- lumbaria V 6. 11. 12; Scandix Pecten Veneris Spoor- wegterrein R'dam P 3. 47. 24; Scheuchzeria palustris venen te Eerde overvloedig L 7. 62.3; Schober.ia maritima Schorren te Sonnemaire Q 2. 38; Schoenus nigricans R 5. 55. 42; Sc il la Sibirica Oosterduin bij Haarlem (afgebeeld in Fl. Bat.) Scirpus compressus Hoek van Holland P 3. 22; fluitans Slooten bij ^de Kievit" S 5. 18. 44 en 43; mariti- mus Vlieland H 4. 37. 21; Zoetermeer N 3. 67. 43; Schie tus- schen R'dam en Overschie P3. 37; setaceus Renesse Q 2. 34. 44; silvaticus Oude Koedood P 3. 56. 24; Tabernae- montani Vlieland H 4. 37. 12; Brielle P3. 43; Scleranthus annuus P 7. 51. 23; perennis Blerik R 6. 66; Scrophula- ria aquatica Ittersum bij Zwolle L 6. 65; Zalt-Bommel Q 5. 12; S 5. 28. 22; Neesii Haamstede Q 2. 35. 33; Nieuwerkerk Q 2. 58?; Scutellaria galericulata Oosterbeek P 6. 22. 1; f. fl. al bis Kil bij Bommel P5. 62; Secalecereale aange- voerd met zand Oost Zeedijk P 3. 48. 11; Sedum acre P 7. 51. 22; album P 7. 51. 22; boloniense by Zalt-Bommel en 83 Hedel op muren aan Waal en Maas P 5. 62 en Q 5. 22 , r e f 1 e x u m Q 5^53. 13; Selinum carvifolium Jansberg Q 6.23; Sene- biera Coronopus H 6. 51. 33; Numansdorp Q 3. 36; Sene- cio aquaticus Wilsveen N 3. 66. 22; erucifolius P 5. 13. 34; Schinnen T 6. 63. 11; Jacobaea P 7. 51. 23; vulgaris P 7. 41. 44; Setaria glauca P 3. 37. 11 en 44; P 3. 47. 23 (1902); Bouwland tusschen Gaberg en Maastricht menigvuldig V 5. 28; verticillata als voren V 5. 28; viridis braak- land Scheveningen N 3. 54; Kolenaschweg, Rozenburg P 3. 37. 44; Stationsterrein Vlaardingen P 3. 45. 41 (1901); braak- land bij Hillesluis P 3. 47. 42 (1901); Sherardia arvensis bouwland Brielle P 3. 43; Sideritis montana opslag kippenvoer te Vlaardingen P 3. 45. 41; Silene conica Mon- ster P 3. 13. 11; gallica Son R 5. 55. 12 en 31; nutans Wassenaar N 3. 45; Zuidpunt der duinen op Voorne P 3. 62; vulgaris Oosterbeek P 6. 22. 1; Sisymbrium Alliaria P 7. 51. 23; altissimum handelsterrein R'dam P 3. 47. 42; Columnae Koepel te Noordwijk N 3. 26; oriëntale Kolenaschweg Rozenburg R'dam; Sophia Kolenaschweg R'dam P 3. 37. 34; Thalianum Waalsdorp N 3. 45. 34; Bouwterrein Rijswijk N 3. 65.14; P 7. 41. 44; Sium latifolium N 3. 67. 43; Benthuizervaart N 3. 58. 33; P 7. 42. 11; Sonchus asper P 7. 51. 22; Sorbus aucuparia P 7. 51. 41; Sparganium minimum Molbeemden bij Sterksel S 5. 17. 13; S 5. 18. 43; ram o SU m Zoetermeer N 3. 67; simplex begin Kampertrek- vaart te Zwolle L6. 65; Hillesluis P 3. 47. 44; Spartina stricta Schorren Sonnemaire Q 2. 38; bij Sir Jansdam Q 3. 41 ; Dom- burg?? R2. 11; Specularia Speculum bouwland te Ittersum bij Zwolle L 6. 65; Spergularia media Terschelling H5. 11. 24; Sir Jansdam Q 3. 41; rubra P 7. 51.22; Spiraea palus- tris /5. denudata Kralingsche veer P 3.48.31; Spiranthes aestivalis R 5. 55. 42; Stachys arvensis P 7. 51. 22; palustris Bonthuizen N 3. 68. 11; Statice elongata var. maritima Oude Tonge Q 3. 43. 23; Limonium Oude Tonge Q 3. 43. 23; Stellaria Dilleniana Terschelling; Holostea P 7. 51. 23; media P 7. 51. 21; uliginosa begin v. d. Kam- pertrek vaart bij Zwolle L 6. 65; Stipapennata Dordrecht (cult.) Q 4. 12; Sturmia Loeselii Vlieland H 4. 37; Succisa 84 pratensis Loosduinen N3. 64.11; Symphytum officinale P 7. 51. 21. Taraxacum officinale Blankenburg N 3. 46; Teesda- lia nudicaulis P 7. 51. 22; Teucrium Scorodonia Sche- veningsche boschjes N 3. 54. 42; Thalictrum flavum P 7. 41. 43; Thlaspi arvense handelsterrein R'dam en braak- land Hillesluis P 3. 47. 42 en 44; Torilis Anthriscus Zoetermeer N 3. 67. 43; braakland Hillesluis P 3. 47. 44; Poc- kanje P 3. 51; P 7. 42. 31 en 51. 22; helvetica menigvuldig op ruigten en bouwland t. N. Maastricht V 5. 28; nodosa H 5. 58. 44; Oude Tonge Q 3. 43. 44; Tragapogon minus P 7. 51. 21; praten se IJseluiterwaarden te Schelle bij Zwolle L 6. 65; Trifolium elegans Vlootmolen S 5. 58. 2; fragiferum Hoek van Holland P 3, 22; medium Pesaeken V 6. 33. 3; minus P 7. 41. 43; pratense R'dam P 3. 47. 24; P7.41.43; repons (prolificatie) Zijldijk Leiden N3. 37; striatum den Burg J 4. 33. 3.; Triglochin maritima Sonnemaire Q2. 38; palustris Benthuizervaart N 3. 57; Hoek van Holland P 3. 22; Trigonella ornithopoides D. C. Vlieland H 4. 37. 23; Triodia decumbens Vlieland Triticum junceum Ter- schelling H 5. 11. 41; villosum Kolenaschweg Rozenburg P 3. 37. 44; (1900) Tulipa silvestris Cornjum H 6. 41. 3; Turgenia latifolia Puntenburg N 5. 33. 4; Typha latifolia Station Windesheim M 6. 15. ürtica dioica P 7. 51. 41; Utricularia intermedia Broekmolen S 5. 57. 42; intermedia Q 5. 52. 13; neglecta Q 5. 52. 13. Vaccaria parvi flora Stationsterrein Vlaardingen P 3. 45. 41; segetalis Puntenburg N 5.33.4; Blerikineen tuin R 6. 66; Vaccinium Myrtillus P 7. 42. 31; R5. 55.33; Oxycoccus S 5. 17. 44; Vitis Idaea S5. 17. 34; Valeriana dioica Koe- dood P 3. 56. 2; Valerianella dentata Heerlen V 6.13.24 olitoria H5.58.44; P7.51.22; Veronica agrestis Reigers bosch bij Lisse N 3. 18 ; Hedel Q 5. 22. 31 ; Strucht V 6. 22 ; a r v e n sis Monster P 3. 13. 13; P 7. 51. 22; Beccabunga H6.61.il Buxbaumi bouwland Brielle P 3. 43; P 3. 46. 22; handelster rein R'dam en bouwland Hillesluis P 3. 47. 42 en 44; Chamae drys P 7. 51. 21; hederaefolia Blankenburg N 3. 45. 43 85 P 7. 51. 22; longifolia den Bosch en Dommel van Yucht tot St. Michielsgestel: Q 5. 42. 23 en Q 5. 52. 24; 53. 13; 14; 32; 42. 23; officinalis P 7. 42. 33. en 51. 22; serpyllifolia P 7. 41. 22; 51. 21; 52. 11; Viburnum Opulus P 7. 51. 21; Vicia angustifolia Terschelling H 5. 11. 24; Lisse N 3. 18; Cracca P 7. 51. 22; lathyroides P 7. 51. 21; pannonica Jacq. Prins Alexanderpolder bij R'dam P 3. 87; P 3. 47 (in 1 ex.) Sepium P 7. 51. 13 en 21; villosa Kolenaschweg Rozenburg P 3. 37. 44; Spoorwegterrein R'dam P 3. 47.24; Vin ca minor P 7. 42. 31; Viola lancifolia Thore Waterhoek onder Enter M 7. 54. 1: odorata P 7. 41. 41; silvatica Blankenburg N 3. 45. 43; P 7. 51. 22; tricolor arvense Varkenoordsche dijk P 3. 48: P 7. 51. 22. Weingaertneria canescens Spoorbaan Hillesluis P 3. 47. 42. Zanichellia pedicellata Middelburg R 2. 33; Zostera marina Schorren te Sonnemaire Q 2. 38; na na aldaar. VERGADERING van 28 Mei 's avonds 7)4 uup in 't Bot. Laboratorium te Amsterdam. De Voorzitter opent de vergadering, hij memoreert de gastvrijheid van prof. Ver schaf feit, wijdt eenige woorden van hulde aan Prof. de Vries, die juist heden naar Amerika is vertrokken, en spreekt den wensch uit dat hij een voor- spoedige reis zal hebben, en deelt mede dat 't bestuur plan heeft, Hugo de Vries op de algemeene vergadering als eerelid voor te stellen ; hij wijst op de plaats die Nederland tegenwoordig in de botanie inneemt, en spreekt de hoop uit dat de reorganisatie der Botanische Vereeniging deze vereeniging op de hoogte der ontwikkeling der wetenschap zal houden. Aan de orde is vaststelling van een reglement overeen- komstig art. 19 der Statuten. Een concept-reglement voor Afd. B is opgemaakt, en wordt met een kleine wijziging aangenomen. Voorgesteld werden als nieuwe leden: Mevr. Dr. M. Nieuwenhuis-von Uexküll Gülden- band te Leiden, Mej. G. Mühring te Rotterdam, Mej. A. Bi en fait te 's Gravenhage, Dr. Th. Weevers te Amers- foort en de Heer P. Gram er te Amsterdam, die alle vijf met algemeene stemmen aangenomen werden. Behalve de aangekondigde mededeelingen 'melden zich aan de H.H. Docters v. Leeuwen, Burck en Vuyck. 87 Prof. Went houdt zijne aangekondigde voordracht „over de beteekenis van het Carotine ais bescherming van enzy- men tegen ontleding door het hcht". Bij 't onderzoek van Moniha sitophila bleek dat de oranje kleurstof dezer schimmel is Carotine. De schimmel blijft bij cultuur in 't donker kleurloos; — afgescheiden van bruin- kleuring door ontledingsproducten van eiwit door een proteo- lytisch enzym in samenwerking met tyrosinase, die uitblijft bij cultuur zonder eiwit. — De geëtioleerde culturen worden in 't licht oranje; na korte belichting, b.v. 15 minuten, treedt, in de donkere kamer na drie uur een rosé verkleu- ring op; — bij langer verlichting oranje. De kleurstofvor- ming treedt op onder invloed van de blauwe en violette stralen zooals bleek uit proeven met Sachs'sche klokken. Het Carotine schijnt als druppeltjes in 'tcytoplasma voor te komen. Bij belichting zal dus slechts een deel van 't witte licht in 't inwendige van de cel doordringen. Vrage welk effect heeft dit op enzymen. Bekend zijn de proeven van Fern- bach, Duclaux, Green. Onderzocht werd de werking op maltoglucase, 't enzym dat maltose in glucose splitst, te vervolgen met de polarimeter. Na 10 dagen onder ver- schillende klokken met verschillende kleurstoffen gestaan te hebben bleek de activiteit van 't enzym in wit licht 't meest, in violet licht minder, in rood licht zeer weinig, in 't donker niet achteruitgegaan te zijn. Dit komt overeen met de waarneming van Green over diastase, zoodat de kleurstof als beschermend middel voor de enzymen kan gelden. In hoeverre dit voor de schimmel in de natuur van beteekenis kan zijn is uit de gewone groeiplaatsen niet direct af te leiden; interessant is echter de Intense groei van M. s. waargenomen door Vorderman in de felle tropische zon op verkoolde bosschen na een uitbarsting van de Kloet. Het algemeen verspreide voorkomen van Carotine kan uit dit oogpunt van beteekenis geacht worden. 88 De heer Ver schaf feit wijst op 't mogelijk voorkomen van Carotine in Pilobolus, waar het ook een dergelijke be- teekenis kan hebben. De heer Koning wijst op verschijnselen in amylum- gelatine-platen met druppels water, die aansporen tot voor- zichtigheid in de conclusien uit diffusie-proeven met enzy- men. De heer Went antwoordt dat zijn proeven niet met auxanografische methodes zijn genomen. Aan de orde is een mededeeling van den heer Pul Ie over de bloeiwijze van Passiflora. In den regel bevinden zich onder de bloemen van Passiflora drie bracteeën. De bloemen zitten met een rank in de oksel van een blad. Men interpreteert tegenwoordig algemeen volgens W ij d 1 e r de bloem als zij spruit van de rank en de bracteeën een als draagblad van de bloem en twee als bracteolen. Masters beschouwt de drie bracteeën als reductie van vijf. Moeilijkheid levert voor Masters op een Passiflora cir- rhifolia Juss. die de rank als zij spruit van eene bloemdragende as bezit; ook P. Jenmanni vertoont een rank met twee bloemen, ieder met twee bracteolen, dus een werkelijk dichasium. Spreker heeft in Suriname een Passiflora gevon- den die sterk op P. cirrhifolia lijkt, ook een werkelijk di- chasium bezit, en sluit zich op grond daarvan bij de opvat- ting van Wij dier aan, niet bij die van Masters. De heer Burck herinnert aan de gevallen uit de tropi- sche flora, waarin zich de bloem ontwikkelt in een met water gevulde kelk en spreekt over ontwikkeling van vruchten in. met water gevulde kelken, waar dus de waterafscheiding eerst later optreedt. Dit gaf aanleiding tot studie van de vruchtzetting bij Araceeën, die bekend zijn, tenminste vele tropische, als zeer moeilijk te fructificeeren. Dit gaf weder aanleiding tot een studie van de bevruchtingswijze van Araceeën, speciaal van Arum maculatum in 't Haagsche bosch. Besproken wordt de theorie van Delpino en Hilde- brandt over de bestuiving der Araceeën. Sprekers waar- 89 nemingen komen niet geheel daarmede overeen, de insecten worden niet door de staminodiumdraden gevangen gehouden, de staminodiumdraden worden niet op het laatst slap, op de rottende stempel wordt geen honing afgescheiden. Wel vindt de Heer Burck bevestigd dat de bloemen hebben een vrouwelijke, een neutrale en een mannelijke periode. Insecten verzameld uit alleen vrouwelijke bloemen, ten getale van 389, vertoonden geen van alle stuifmeel; de meeste stempels bevatten bovendien geen stuifmeel. Dit is ook moeilijk anders te wachten. De bloei duurt 6 — 7 dagen, 29 van de 31 onderzochte bloei wij zen waren in de tusschen- periode met vergane stempels, de vrouwelijke periode met levenskrachtige stempels duurt slechts zeer kort, en de kans op bestuiving door insecten is dus luttel; vreemd stuifmeel kan bijna niet worden overgebracht. Van de tropische Araceeën sluit zich Diefenbachia 't meest aan Arum maculatum aan. Spr. geeft een schets van den bouw van de bloeiwijze en de verdeeling der bloeiperioden. Ook hier is bestuiving door eigen stuifmeel onmogelijk en de kans op bestuiving met vreemd stuifmeel klein. Na de bevruchting vult zich de spatha met een slijmerig vocht, deels waterafscheiding, deels verslij ming van de staminodien. De waterafscheiding heeft met de bevruchting niets te maken. Homalonema vertoont in sommige soorten de eigenaar- digheid dat de scheede in 't geheel niet openspringt, hier is dus verstuiving, insecten bezoek, kruisbestuiving onmo- gelijk, en eigen bestuiving onmogelijk omdat de plant ook weder streng proterogyn is. De eenige Homalonema die nu en dan vrucht draagt, een nog niet gedetermineerde uit Buitenzorg, heeft ook een scheede die niet opengaat, en niet open kan, doch deze is juist niet proterogyn, en hier zal 't water in de scheede misschien wel behulpzaam zijn in 't overbrengen van 't stuifmeel. Schismatoglottis heeft een scheede die nauwkeurig om de vruchtbeginsels heen sluit en daardoor insectenbezoek 90 moeilijk maakt. Springen de meeldraden open dan valt een deel van 't stuifmeel in de scheede en wordt later door 't water overgebracht. Ook dit geslacht is niet meer prote- rogyn, en draagt ook wel eens vrucht, die dus steeds aan zelf bestuiving te danken moet zijn. Terugkomende op Arum maculatum kan deze plant dus niet langer als een model van kruisbestuiving worden aan- gehaald. De schrale vruchtzetting bewijst wel dat de in- standhouding der soort langs vegetatie ven weg voor deze plant van groote beteekenis moet zijn. Bij discussie merkt Dr. Yuyck op dat Arum maculatum in 't Haagsche Bosch niet fructificeert, in Voorschoten bij massa's. Dr. Lotsy merkt 't zelfde op voor Groningen. Hij bevestigt 't enkele malen voorkomen van vrucht bij Homalonema, en 't vaak voorkomen bij Schismatoglottis. Gevraagd wordt verder wat de reden kan zijn dat de Psychoden in de scheden der Arum, hoewel zij er gemak- kelijk uit kunnen, toch er in blijven; doch zonder dat er een reden voor wordt opgegeven. Wellicht doet 't de tem- peratuur. De verdere mededeelingen worden wegens 't gevorderde uur uitgesteld en de vergadering gesloten. De Bapporfeiir, H. P. WIJSMAN. Op Vrijdag 17 Juni hield op uitnoodiging der Nederland- sche Botanische Vereeniging Prof. H. C o n w e n t z uit Dan- zig een voordracht over „Bescherming van inlandsche plan- ten en dieren." Om 8 uur vereenigden zich eenige leden en enkele geinviteerden in het Botanisch Laboratorium te Utrecht, v^elwillend door Prof. Went tot dit doel beschik- baar gesteld, die tevens de samenkomst opende en Prof. Conwentz welkom heette en hem het woord verleende voor zijne voordracht. Spreker begon met zich te verheugen over de bemoeiin- gen waardoor de natuur voor den mensch dienstbaar gemaakt wordt. Er is echter een grens, want de cultuur doet menig fraai punt verloren gaan. Als voorbeeld haalde hij de Trall- haethan aan, thans door talrijke fabrieken voor het oog bedorven, gelijk hij ons ook later door lichtbeelden duidelijk maakte. Om dergelijke schending van fraaie natuurtoonee- len tegen te gaan, zijn door enkele regeeringen maatregelen getroffen; zoo bijv. verbood de Saksische regeering het ver- der exploiteeren van steengroeven langs de rivier. Nergens in Europa is meer een hoogveen in zijn oor- spronkelijken toestand. Wel gewagen romeinsche schrijvers ook van wegen, die in ons land werden aangelegd door het veen, doch waar hij bij een schrijver der 17e eeuw. Pica rd t, de meening verkondigd vond, dat de venen door de straf- fende hand Gods waren aangelegd tot een plaag voor de menschen, kan het ons niet verwonderen, dat zij vernie- tigd werden. Ook uit een gezondheids oogpunt was het droogleggen der moerassen aan te bevelen, doch men vernietigde daarbij 92 de oorspronkelijke Flora en Fauna en zelfs de subfossiele resten, die ons een getuigenis waren van vroegere aard- perioden. Tot behoud van deze geologische bewijzen zou het reserveeren reeds van zeer kleine stukjes veen wensche- lijk zijn, ten einde deze wetenschappelijk te kunnen onder- zoeken. Als voorbeelden noemde spreker Betuia nana, vroeger algemeen, thans alleen noordelijk van St. Petersburg voorkomende en als relict nog slechts op twee plaatsen van Noordduitschland. Voorts Taxus baccata, vroeger alge- meen in Westelijk Europa, thans volkomen uitgestorven als oorspronkelijke boom. Men vindt echter talrijke resten, zoo in plaatsnamen als ook fossiel bijv. in het Boertangerveen. Hetzelfde lot heeft de Waternoot, Trapa natans, ondergaan, die in West-Europa slechts in een paar meeren meer voor- komt, elders en ook in ons land volkomen is uitgeroeid, ook doordien de vruchten eetbaar waren. Evenzoo werkt ontbossching schadelijk op het bestaan van planten en dieren. Bij Trier bijv. groeiden 35 Orchideeensoorten in het wild, welke thans verdwenen zijn door verbetering van den bodem. Ook de jeugd vernietigt veel, omdat zij niet beter weet en omdat dikwijls zeldzame planten en dieren tot de laatste worden ingezameld. Er zijn echter meer oorzaken voor de vernieling. In de eerste plaats zoowel bij privaat als bij Staatsbosschen de z. g. „Kahlschlag" waarbij vele H.A. tegelijk gekapt worden. Hierdoor verdwijnt ook het onderhout, maar ook kruiden en mossen en zelfs de dieren, tenzij kleine deelen aanwezig blijven. In Saksen, Denemarken, Engeland en ook in Neder- land bestaat geen oorspronkelijk bosch meer, want de tegenwoordige aanplantingen zijn geen natuurbosschen. Merkwaardigerwijze verdwijnen met de oerbosschen ook de planten en de dieren en komen niet weer terug in de nieuwe aanplantingen zooals Spr. door een voorbeeld met spinnen opluisterde. De meeuwen, welke op Helgoland geschoten worden, om 93 daardoor in Parijs dameshoeden te kunnen versieren, zullen wel niet uitgeroeid worden, doch wel talrijke zeldzamere soorten die tegelijk met deze vernietigd worden. In Zuid Frankrijk werden in 4 maanden 335000 lijsters gevangen en millioenen andere zangvogels ; de Muskus-os is in Canada binnen 5 jaar tot op Vs van zijn getalsterkte verminderd en weldra zal dit relict uit den IJstijd verdwenen zijn. Het voorbeeld van de Bever is overbekend. Spreker noemt dit gebrek aan beschaving, domheid en trekt evenzoo te velde tegen de wijze, waarop de reclame zich van tal van plaat- sen meester maakt en de natuur voor den natuurvriend ongenietbaar doet worden. Zoo wordt in het hooge noorden het rendier bedreigt, waarbij op één excursie op Groenland er alleen reeds 47 gedood werden, ter wille van de geweien. Na een pauze, waarin de vernieling der natuur door zeer fraaie lichtbeelden werd geïllustreerd, kwam Spreker tot het tweede deel van zijn voordracht; de middelen om die vernieling tegen te gaan of althans te beperken. Hij wees op drie methoden om tot dit doel te geraken, 1° door de natuurgedenkteekenen te doen kennen en te inventariseeren 2° door bescherming van zeldzame natuurtoestanden, liefst door de bezitters van den bodem en door alle kringen, die zich voor de zaak interesseeren, wat praktischer en beter mogelijk is dan Staatsbescherming 3° door het bekendmaken van wat merkwaardig is, vooreerst door het woord in huis en school, ten tweede door publicaties, natuurlijk onder voorbehoud dat daarbij gewezen wordt op het groote belang dat er in gelegen is „Naturdenkmaler" te beschermen. In Duitschland worden merkwaardige boomen en planten geïnventariseerd, waarbij, ingedeeld volgens Provincie, Ge- meente en onderafdeelingen, wordt opgenomen wat merk- waardig is en beschermd moet worden. Men verkrijgt daarbij Merkboeken, die zelfs in Rusland zijn ingevoerd; voor elk geval dient echter een verschillende inrichting gemaakt te worden. 94 Wat de particuliere belangstelling vermag werd gestaafd door enkele vorstelijke geschenken op te noemen. Vorst Schv^arzenberg, aan wien het Böhmerv7ald toebehoort, reser- veerde 115 H.A. waarbij niets geen veranderingen mochten aangebracht worden; een Rus kocht 400 H.A. steppenland, om het beeld van deze formatie te kunnen behouden; Koning Leopold heeft vele natuurlijke landschaps vormen aangekocht en aan de natie geschonken, onder voorwaarde van deze onveranderd te doen voortbestaan ; S c h o t z, een brouwer in Denemarken kocht de groeiplaats van Arcto- staphylos polaris aan en bood deze de botanische Vereeniging aan. Ook elders komen deze gevallen voor en Spr. meende dat voor dergelijk doel ook hier wel een maecenas gevon- den zou worden, waar toch ook vroeger hooge sommen voor gecultiveerde planten werden besteed. Want niet alleen gedenkteekenen van marmer of brons, ook stukjes oorspronkelijke natuur dienen behouden te blij- ven. In andere landen bezitten de Hooge Scholen dikwijls aanzienlijke goederen, waardoor zij in staat zijn ten minste kleine deelen te beschermen. Münchener brouwers hebben voor 30000 Mk. een deel van 't Isarthal aangekocht, om dit tegen industrieele ondernemingen te beschermen. Voorts kunnen vereenigingen samenwerken, daar toch alle belang hebben bij het in stand blijven van natuurmerkwaardighe- den; men zou dan in de Statuten dienen op te nemen dat zij niet alleen ten doel hadden de landstreek te doorzoeken, maar ook te beschermen. Ook gemeenten kunnen in dezen zin werkzaam zijn. Behalve tal van Duitsche gemeenten, herinnerde Spr. aan Londen, welke stad 5 tj^pische stukjes natuur bewaard had onder welke Birckenham beaches en Eppingforest de be- kendste zijn. Zoo kan eindelijk de staat, als groot grondbe- zitter, er veel toe bijdragen enkele deelen in bescherming te nemen, te reserveeren. Waar reeds groote sommen voor gedenkteekenen van bouwkunst en aan botanische tuinen 95 worden goedgekeurd, zou men toch ook wel iets voor wild- groeiende planten kunnen doen, gelijk trouwens de Buiten- zorgsche tuin in Tjibodas een groot deel oerwoud tegen ondergang heeft behoed. Zelfs internationale samenwerking is mogelijk, waar bijv. in nog onbeheerde landen als Groen- land het rendier wordt uitgeroeid, op Spitsbergen de mus- kusos wordt verdreven en het Antarktisch gebied, waarde levende dieren nog geen vrees voor den mensch kennen. Eindelijk kan op legislatieve wijze bescherming verleend worden. Sommige wetten doen dit reeds indirect bijv. jachtwet, die op de visscherij, maar er bestaan zelfs reeds speciale wetten bijv. ter bescherming van het landschap tegen reclame, tegen uitroeiing van de Wisent, elders tegen het uitmoorden van de bevers of in de alpen tegen het vernielen van de Edelweiss. In Denemarken wist Prof. Warming bij Skagen een uitgestrekt duingebied voor aanplanting te behoeden, gelijk mede in Zweden een der schoonste watervallen toegankelijk werd gemaakt voor het publiek, echter onder voorwaarde dat de natuur in onge- repten staat zou behouden blijven. Kesumeerende noemde Spr. onder de middelen ter be- scherming r vrijwillige, 2" administratieve en 3^ wettelijke, de laatste echter de minst gewenschte. Reeds overal was een aanvang gemaakt met het onderzoek naar middelen ter bescherming; thans kwam het er op aan zich te orga- niseeren. Het best zou zijn een commissie van geleerden op verschillend gebied, daarbij echter ook kunstenaars en ook Vereenigingen van verschillenden aard. doch die evenzoo belang hebben bij behoud van onze natuur gedenkteekenen. Prof. Went bracht aan het einde van deze interessante voordracht namens de hoorders zijn dank over, waarbij hij moest erkennen dat naast de voorbeelden als Tjibodas en de bescherming der Anemonen in het Haagsche bosch bij ons bitter weinig gedaan is om de oorspronkelijke natuur in stand te houden. N[D[RLAiD8CH KRÖIDKÖilG A 1 J VERSLA&EN EN MEDEDEELIN&EN DER LIBRAÏ^V NSW VO^k BOTAN?C,^f. (jAïe: NEDERLANDSCHE BOTANISCHE YEREENIGING ONDER REDACTIE VAN Dr. W, Burck, Dr, J, W, C. Qoethart, Dr. J. P. Lotsy Dr. J. W. Moll en Dr. F. A. F. C Went. ->-iiti i^. 3 4 1 i~ ó 1 ?' 3 • « » — • • e • • • ^ • « « • e • • • • # 0 « • • 9 d • ' • • • • 6 • • 9 • • • • • • • • 9 • 9 ê S 9 9 • « 9 9 & » 0 9 f • ê 0 # • « Q • • • 9 9 • ^ « • 9 • • • • 0 • & • 9 • • • • • • 6 & 9 • • • 0 ê • 9 • • • • 9 9 • 9 • • ê 9 • • e e • • • • • • • • • z ê • • • 1 • • 1 • ♦ :. ? PI. II. — • 1 • # • 1 " • • • • • • • • • • # • • • • • • • • • • • « e • • • • • • 0 • • # • • • i« • • • • ■ 1 • • • 9 • • » • 0 • • • • • • • « • • • • 4 • • • • € # • 0 • • • • • 1 CiCeckomtx itc^t^a^c^a^ Z. ^ • • • • 9 • • • • • • • • • • • • • • • 9 • • • • • • • • • • • • • # • • 9 • • # 9 • • • 9 9 9 9 9 9 • • 9 9 • • • — 9 9 9 ê • 9 • 9 • 9 , Cyte^c^fiom-a^^ieift/ca'C^a. X/. Q 2e Bijlage tot de Vergadering van 22 Augustus 1904. Mededeeling betreffende de inlandsche soorten Tan het geslacht Ehinanthus L. In de nieuwe uitgave van den Prodromus vind ik bij dit geslacht de Aanmerking: Beide soorten en hare verscheidenheid dienen nogmaals aan levend materiaal bestudeerd te worden; het is de vraag in hoeverre Alectorolophus minor en maior als afzonderlijke soorten af te scheiden zijn, daar tusschen beide tallooze overgangen voorkomen, zooals door Dr. Goethart en mij (Dr. Vuyck) ver- zameld werden in 1898 te Worsumsche broek bij Hatert en in 1890 op het Rotspark en in de weilanden langs de Geul bij Valkenberg. Deze opmerking trok mijn aandacht, daar ik meende dat de soorten van dit geslacht duideltjk te onderscheiden zijn. Ik heb daarom in den omtrek van Zwolle een 300 exem- plaren nauwkeurig nagegaan. Zij zijn afkomstig van bouw- en weiland, van rivierklei, veenachtigen bodem en zandgrond, van drogere en nattere standplaats en ik heb gezorgd tel- kens grootere en kleinere, oudere en jongere exemplaren in te zamelen. De planten wijken sterk uiteen, wat betreft de grootte, de vertakking, den blad vorm en de kleur. De kenmerken aan de bloem ontleend bleken mij meer standvastig en geven, mijns inziens, voldoende aanleiding tot het aannemen van ver- schillende soorten, met name Rh. maior en Rh. minor. Rh. Alectorolophus, in Prodr. Ed. alt. vermeld als /? hirsutus All. van Rh. maior komt in den omtrek Nederl. Kruidk. Archief. 1905. 2 18 van Zwolle niet voor, en blijftdaardoor buiten beschouwing. Vruchten en zaden heb ik niet kunnen nagaan, daar aan vruchtexemplaren niet is uit te maken welke bloemen zij gedragen hebben. Vergelijking met bloemexemplaren is daar- door uitgesloten, tenzij bewezen is, dat men uit het voor- komen van het een mag besluiten tot de aanwezigheid van het ander. Afzonderlijke cultuurproeven zouden hier wellicht standvastige kenmerken kunnen aanwijzen. De planten trekken allereerst de aandacht door het ver- schil in kleur der inflorescentie en bij nauwkeurige waar- neming vond ik daarmede andere kenmerken gepaard gaande, gelijk uit het Tabellarisch Overzicht blijkt. Ter vergadering te Balk waren door mij medegebracht een 28"tal exemplaren, vertegenwoordigende de groepen in het Tabellarisch Overzicht. Het waren 14 ex. van Rh. maior 10 ex. van Rh. minor, 4 ex. van Rh. minor var. fallax. Het verschil in grootte en kleur der bloemkronen en in den vorm der kroontanden was daarbij zeer in 't oog val- lend. Om dit eenigermate te laten zien heb ik enkele bloe- men op ware grootte naar de natuur afgebeeld en hier bijgevoegd, met toegevoegde centimeterschaal. Fig. 1 — 5 : Rh. maior. Fig. 1 en 2 behoorende bij planten van 30-50 c.M. hoogte; fig. 3. bij planten van 20 — 40c.M. ; fig. 4 bij planten van 20—30 c.M.; fig. 5 bij planten van 10-20 c.M. Fig. 6-10: Rh. minor. Fig. 6 en 7 30-40 c.M.; fig. 8 20-30 C.M.; fig. 9 15-20 c.M.; fig. 10 10-15 cM. Fig. 11 — 14 : R h. m i n o r. var. fallax. Fig. 11 + 50 C.M.; fig. 12-14 + 20 c.M. In de hiervolgende lijst voeg ik de kenmerken der beide soorten ter vergelijking naast elkaar. R h i n a n t h u s m a i o r. R h i n a n t h u s minor. Infioroscontie bleek. Infiorescentie groen, meestal bruin aangeloopen. PI. in. 20 Bloemkroon geel, groot ( ±2 C.M.) 114 Si 2 maal zoo lang als de kelk, met sterk gewelf- de bovenlip, meer verwel- kend dan verdrogend. Tanden der bovenste kroon- lip rechthoekig, naar voren afgerond, naar beneden plot- seling in den rand der kroon- lip verloopend, meestal paars (donker paars tot bleek lila), zelden kleurloos. Stijl lang, onder de rugzijde van de bovenlip gekromd en meestal boven de tanden, bui- ten den rand der kroonlip uitstekend. Kelken bleek, bracteën licht groen ; beiden naar den top der inflorescentie al bleeker en bleeker wordend. Bracteën driehoekig-ruitvor- mig, meer of minder in den top uitgerekt, aan de basis sterk en diep getand met smalle, spitse tanden, naar den top toe minder diep en stom- per getand. Stengel beneden lichtgroen, naar boven groener wordend, Bloemkroon geel, later bruin- geel wordend, klein (dz 15^ C.M.) hoogstens 1 ^ maal zoo lang als de kelk, met weinig gewelfde bovenlip, meer ver- drogend dan verwelkend. Tanden der bovenste kroon- lip smal, afgerond, naar bene- den geleidelijk in den rand der kroonlip verloopend, kleur- loos. Bij de var. fallax vuil blauw. Stijl vrij sterk binnen de bloemkroon gebogen, daardoor niet tegen de kroon aange- drukt en niet verder reikend dan de basis van de kroon- tanden. Kelken licht groen, bracteën groen; beiden naar den top der inflorescentie lichter wor- dend, en vooral op de nerven en aan de tanden roodbruin. Bracteën driehoekig- ruitvor- mig, min of meer in den top uitgerekt, aan de basis scher- per en dieper getand dan naar den top toe, over 't algemeen met minder verschil in den vorm en in het getand zijn dan bij exemplaren van de reeks hiernevens. Stengel beneden lichtgroen, naar boven groener wordend, 21 en meer of minder sterk bezet zonder streepjes, maar dikwijls met overlangs loopende don- meer of minder rood-bruinge- ker bruine streepjes. kleurd. Bij de var. fallax daarenboven nu eens wel dan eens niet met overlangs loo- pende donker bruine streepjes bezet. De hoogte en de vertakking van den stengel gaven mij, evenmin als de vorm der bladen (breeder of smaller lancet- vormig tot lijnvormig) kenmerken ter onderscheiding aan. Zoowel bij planten van verschillenden bodem als bij planten, die in eikaars onmiddelijke nabijheid op eenzelfde grond- soort ingezameld werden, vertoonden die organen sterke verschillen. De genoemde met elkaar samengaande kenmerken zijn die, welke in verschillende flora's als soortskenmerken wor- den opgegeven voor Rh. maior en Rh. minor, waarbij echter de een meer gewicht hecht aan deze, de ander meer aan die eigenschap, waardoor het verschil der beschrijvingen in de verschillende flora's verklaard wordt. Door de Redactie- commissie in de gelegenheid gesteld ken- nis te maken met Dr. von Sterneck's Monographie over dit geslacht '), heb ik het door mij gedroogde materiaal daaraan getoetst en bevonden dat mijn waarnemingen daar- mee in hoofdzaak overeenstemmen. Dr. von S t e r n e c k hecht groot gewicht aan de eigen- schappen der bracteën, die hij, onder meer andere kenmerken, bezigt voor de splitsing van het geslacht in 6 secties. Van de door hem gegevene indeeling zijn desecties Aequiden- tati, Inaequidentati en Minores bij ons te lande elk door eene soort vertegenwoordigd. Bij de beide eerste secties 1) Monographie der Gattung Alectorolophus von Dr. Jacob von Sterneck, in Abhandlungen der K.K. Zool. -Botan. Geselschaft in Wien. Ausgegeben am 31 Oct. 1901. PI. IV. ■5 II i o 5S ,^Z./t. 1 '-t- <:x. >X / A. I-CJ /■7t.CK. H />.cA^ 1 1 1 1 1 1 1 • • Wo ' * M* t. • J^V-LCtC rêcA //> ^ #/t/ ö • • • • • • • • • • • • • (1 V «5 4oooj/mt /Ij X t '\c JC • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ^2cJ( • • • • • • • • • • • • 0 otti • • • • • • % • • • • • • tl c c >• i .?'.<:/#;^to«-c ^f/'^^yf • • • 0 • • • • • • • • • ^ 1 N X 4 0 ^ é ^ N ^ N 5 1 1 1 PI. V. 'Ni J V ^ 4 ^A^ '-z^CK 7z.^A. t.c^/ /rt e rz,<^ %. | c^O O^^ c^'t?'^ r^ ^ /^//'' • é,,r • • t • • • • • • • ,• • • • Z?...^ t/f ' ' * ^r» *. . ' t- • • • • /-f.^ ^/^<^. • • • • • • • • • • "..ir a'.^A. i^wr ij ^ • • • • • • • • • • • • • • \ 0 V) *• \ X • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ' r/^r y/ • • • • % • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • iZcA S * ' • • • * V 1 • • • • • 1 ^ c A-^o tof 't. • • • • • • • • ^/'.,4 ^ "O N ^ N % ^ N 1 f ^ ^ § 24 geeft de wijze, waarop de bladrand getand is, het voor- naamste verschil aan, terwijl de derde sectie zich hiervan direct afscheidt door den smallen tand van de bovenlip der kroon en de daarmee gepaard gaande geringe inkerving, die boven dien tand wordt waargenomen. De eerste sectie is bij ons vertegenwoordigd door Rhinanthus Alectorolo- p h u s PolUch, de tweede door Rh. m a i o r Ehrhardt, de derde door R h. m i n o r Ehrhardt, met hare verscheidenheid f a 1 1 a x. Mogelijk komen van de tweede sectie in ons land ook voor Rh. maior/^. angustifolius Koch (=Alectorolophus montanus Stern.) en Rh. angustifolius Gmel. (= Alectorolophus angustifolius Stern.) Of er tusschen de exemplaren van Rh. m a i o r op voch- tige grasgronden voorkomende en de op zandig bouwland gezamelde kenmerkend onderscheid bestaat, heb ik nog niet waargenomen. De exemplaren door mij, in navolging van den Prodromus, als Rh. minor var. f a 1 1 a x vermeld, vertoonden geheel den habitus van Rh. minor. De kleur der kroontanden is ook niet die van Rh. m a i o r ; het vuil-blauwe dezer tanden bij den vorm f a 1 1 a x is in 't oog loopend verschillend van het paars der tanden bij Rh. m a i o r. Alleen het dikwijls gestreept zijn van den stengel wijst op deze laatste soort. Ik betwijfel daarom of deze exemplaren beschouwd moeten worden als een basterd tusschen R h. m a i o r en Rh. minor, en houd ze voor een vorm van Rh. minor. In deze mee- ning word ik versterkt door eene mededeeling bij v. S t e r- n e c k, betreffende de var. vittulatus G-remli ^) van Rh. minor. „Bij Alectorolophus minor — zegt de schrijver — komt dikwijls een aanmerkelijk verschil in de grootte der bloemkronen voor. Bij de betrekkelijk kleine kronen is de 1) Var. vittulatus G r e ra 1 i, Excurs. Fl. d. Schweiz IV p. 320 (1881) = A. fallax der meisten Autoren, non W 1 m m e r. 25 kroontand steeds wit. Bij de grootere kronen komen zoowel de witte als de violette kleur van den tand voor. Bij de grootere bloemen is de bovenlip meestal ook sterker ontwik- keld. Deze exemplaren gelijken veel op den basterd A. maior X A. m i n o r (A. f a 1 1 a x) ^), maar mogen daarmede in geen geval geïdentificeerd worden, daar het werkzame stuif- meel hier merkbaar geringer is." Ik moet hier echter aan toevoegen, dat mijne exemplaren van den vorm f all ax zich nu juist niet door de grootere kroon onderscheiden en dat, zooals ik boven reeds zei, de kleur der tanden niet paars maar vuil-blauw is. Of nu onze planten tot de var. v i 1 1 u 1 a- t u s G r e m 1 i moeten gebracht worden, dan of ze tot een niet beschreven var. behooren, waag ik voorloopig niet te beslissen. Von Sterneck wijst er op dat bij R h i n a n t h u s seizoendimorphisme voorkomt. De aestivale vormen kenmerken zich door een stengel met weinige, uitgerekte internodiën, die steeds langer zijn dan de daaraan voorko- mende stengelbladeren, en schuins opgerichte, dikwijls niet bloeiende zijtakken, terwijl boven de hoogste zijtakken tot aan de inflorescentie geen internodiën en dus ook geen intercalaire bladen ^) voorkomen. Zij bloeien in Mei en Juni. De autumnale vormen kenmerken zich door een korten stengel met talrijke gedrongene internodiën, die in het beneden gedeelte van den stengel minstens twee maal korter zijn dan de bijbehoorende stengelbladen. De zij- takken ontspringen bijna rechthoekig uit den hoofdstengel, stijgen boogvormig op, steken dikwijls boven den hoofdsten- gel uit en dragen regelmatig bloemen. Boven de hoogste zijtakken ontwikkelen zich verscheidene internodiën, langer dan de lagere en zelfs langer dan de bijbehoorende intercalaire bladen. Bloeitijd einde Juli, Augustus tot in October. 1) Alectorolophus fallax Wimmer. 2) Zoo noemt de schrijver, in navolging van Chabert, de bladen, die aanwezig zijn tussctien de hoogste zijtakken en de inflorescentie. PI. VI. 27 Ik heb de door mij gedroogde exemplaren daar op onder- zocht en bevonden, dat zij tot het aestivale type behooren, wat met den tijd van inzameling overeenstemt. Toch trof ik bij verscheidenene exemplaren één enkel paar intercalaire bladen aan. Verder wensch ik er nog op te wijzen, dat de onderste bracteën zich van de stengelbladen meestal alleen onderschei- den door een verbreeden, eenigszins hartvormigen voet en dat eerst de daarop volgende bracteën de groote tanden heb- ben, die meestal voor R. maior kenmerkend zijn. In de wijze waarop de bracteën getand zijn, heb ik echter geen standvastig verschil kunnen vaststellen tusschen de exem- plaren van Rh. maior en Rh. minor. Onder de eersten komen er voor, waarbij die tanden vrij kort zijn, terwijl ik er onder de laatsten aantrof, die minstens even sterk ge- tand zijn als de middelmatigen bij Rh. maior. Ter onder- scheiding van deze twee soorten levert deze eigenschap der bracteën dus geen kenmerk. Ten bewijze daarvoor heb ik van beide soorten eenige bladen en bracteën afgebeeld. Fig. 1 blad, fig. 2 — o bracteën, naar planten behoorende tot Rh. maior (No. 184-200 van Tabellarisch Overzicht), 30—50 C.M. hoog, afkomstig van middelmatig vochtige wei- landen. Fig. 6 — 8 bracteën, naar planten behoorende tot Rh. maior (No. 271-290), 30—50 c.M. hoog, afkomstig van zandig bouwland. Fig. 9 en 10 bladen, fig. 11—13 bracteën, naar planten behoorende tot Rh. minor (216—236), 20-25 c.M. hoog, afkomstig van een verharden toegangsweg tot lage wei- landen. Fig. 14-16 bracteën, naar planten behoorende tot Rh. minor (237 - 250), 30 - 40 cM. hoog, afkomstig van dezelfde groeiplaats als de laatstvoorgaanden. De bracteën zijn in de volgorde afgebeeld van den voet der inflorescentie naar den top en geven dus den geleidelij- 28 ken overgang te zien in den vorm der tanden bij bracteën eener zelfde inflorescentie. Ik heb mij voorgenomen dit onderzoek voort te zetten, maar zou het hoogst wenschelijk achten, dat anderen in hunne omgeving een gelijk cmderzoek instelden. Uit den aard der zaak moest ik mij bij mijn onderzoek tot de om- geving van Zwolle beperken, daar het invullen der lijsten, die tot vergelijking aanleiding moeten geven, te veel tijd vordert, om dit op een excursie in verder afgelegen streken en in andere deelen van ons land te kunnen doen. December '04. D. LAKO. Verslag DER VERGADERING VAN DE BIOLOGISCHE AFDEELING GEHOUDEN TE. Amsterdam op 24 September 1904. De Voorzitter, Prof. Went, opent de vergadering eu aan- gezien het verslag der vorige vergadering reeds in het Archief is opgenomen, werden de notulen met goedvinden van de aanwezigen niet voorgelezen. De afdeeling zal aan- vragen een begrooting van /"So. — , zijnde /" 5.— voor bureau- kosten en fSO.— voor reiskosten voor de bestuursleden en sprekers door het bestuur uit te noodigen. Aan de beurt van aftreding is Prof. Went die met alge- meene stemmen wordt herkozen. De op de convocatie vermelde candidaat-leden worden even- eens met algemeene stemmen aangenomen, zijnde de dames C. J. Pekelharing, Phil. Stud. Utrecht. G. Wijnhoff, „ „ „ A. A. L. Pilgrim, „ „ „ G. G. M. de Vos, „ „ „ J. Westerdij k, Phil. Stud. Amsterdam. G. Wilbrink, 'sLands Plantentuin te Buitenzorg en de Heeren N. R. Pekelharing, Phil. Stud. Utrecht. P. vanderElst, „ „ „ Dr. G. J. Stracke, Leeraar H. B. S. Arnhem. H. M. Qu anjer, Pharm. Dr'. Assistent Phytopathologisch Laboratorium Amsterdam. A. Rant, Phil. Dr. Amsterdam. Dr. L. van Itallie, Leeraar Rijks Veeartsenijschool te Utrecht. 30 ^ De Voorzitter deelt mede dat de volgende Vergadering zal plaats hebben op 26 Nov. en verzoekt de aanwezigen tijdige aanmelding voor eventueele mededeelingen onder aansporing tot het doen van zoodanige. De Voorzitter verleent het woord aan Prof. Verschaf- f e 1 1. Spr. demonstreert oxydatie-verschijnselen onder invloed van oxydasen. De reacties hiervoor bruikbaar zijn de guaj ac- reactie, de reactie met aniline, paraphenyleendiamine en dimethylamine gemengd (ontstaan van indamine, later van safranine), gedemonstreerd met Petasites als katalysator; daarnevens een met een spoor kopersulfaat als katalysator. Voorts de reactie met paraphenyleen-diamine en phenol (indophenol vorming), de reactie met eene gele kleurstof uit aloë, die in een roode overgaat onder invloed van een oxydase uit een andere plant (daar de aloë zelf slechts weinig oxydase bevat.) Verspreiding dezer oxydasen houdt geen verband met het natuurlijk systeem der planten. De demonstratie van oxydasen kan belet worden door plantenstoffen, die reduceerend of als vergiften werken voor de oxydase bijv. blauwzuur. Voorde demonstratie is Aloë socotrina en de echte Curagao-aloë ge- schikt, andere aloë soorten minder. De aloïne uit Curagao-aloë doet het ook, de aloïne uit Kaapsche aloë echter niet. Na een kleine discussie over den botanischen naam der Curagaosche aloë verkrijgt Prof. M o 1 1 het woord ter demon- stratie van een gipsmodel van Azolla filiculoides, vervaardigd door den Heer Z ij 1 s t r a te Groningen. Prof. Went bespreekt eenige fossiele voorwerpen ontvan- gen van Dr. L o r i é, verkregen uit een boring van 1887 gedaan bij Vogelenzang, op 61 M. diepte, uit een veenlaag afkomstig vóór twee der laatste glaciaire periodes. Het bleek Azolla flUculoides te zijn. Volkomen uitgemaakt is niet dat de Azolla niet later er kon ingekomen zijn. Dr. V u y c k weet dat reeds in 1884 Azolla in die streek voorkwam in zoo groote massa, dat zij b.v. op de Noord wij ker vaart als een 31 dik tapijt zich voordeed. Dr. Lorié zal trachten boormate- riaal van deze boring nader te onderzoeken, dat zeker onver- mengd is. Prof. M o 1 1 is ook over de zuiverheid van een boormonster zeei' sceptisch. Echter is het opvallend dat de gevonden exemplaren sterk vruchtdragend zijn; evenveel wanneer de plant fructificeert, doet zij het in groote mate en ook dit stemt tot voorzichtigheid. Dr. Goethart bespreekt het voorkomen van Isoetes la- custre, gevonden bij Drachten in Friesland (forma curvifolia), later bij Weert I. echinosponim, in de vormen curvifolium en eïatiiis, terwijl ook bij Weert I. lacustre rectifolium wevó. gevonden, zoodat alle bekende Noord Europeesche vormen in ons land voorkomen. Het ontdekken werd mogelijk omdat de sporedragende bladeren loslaten en boven komen drijven, soms in zoo groote hoeveelheid dat zij banken in de plas- sen vormen. Meest werden macrosporangien aangetroffen; of de microsporangien op dezelfde wijze loslaten is niet bekend. Isoetes groeit op zandigen bodem in water van 1-3 M. diep; bij Weert zit er plaatselijk slib op het harde zand ; hierin komt alleen I. echinosporum, op het zand alleen I. lacustre voor. Besproken worden de onderscheidingsken- merken van Isoetes, Littorella en Lohelia n.1. 4 kanalen in de bladbasis bij Isoetes^ tegenover vele bij Littorella en twee zijdelingsche bij Lohelia, terwijl de bruine kleur van de wor- tels bij Isoetes tegenover de witte bij de beide andere ge- slachten kon gesteld worden. Besproken wordt verder de vindplaats bij Weert en de onderscheiding van I. echino- sporum en /. lacustre. Hoofdkenmerk is de vorm van de sporen, bij I. lacustre met een netwerk van lijsten, bij I. echinosporum met stekels voorzien, terwijl praeparaten van de planten onder het mikroskoop en de levende planten zelf gedemonstreerd worden. Dr. Kuyper demonstreert eenige praeparaten van de ontwikkeling van Monascus purpureum. Dr. Lotsy stelt in het licht de overeenkomst tusschen 32 Lepidodendron en Isoetes ten opzichte van het voorkomen van steriele partijen in de makrosporangien en ook, volgens de waarneming van Hill ten opzichte van de parychnos. Dr. Lotsy spreekt vervolgens over een alkaloid splijtend ferment in Cinchona. Twee theorien bestaan over alkaloïden : afbrekingsprodukt van het protoplasma, dat niet in de stof- wisseling terugkeert of stofwisselingsprodukt. Spr. is in het algemeen geneigd aan te nemen dat stoffen in de circulatie worden opgenomen en dat beschuttingsstoffen met groote scepsis aanvaard moeten worden. In Fangium-hldiden leven kevertjes, trots het HCN. ; kinabladen worden door rupsen gegeten, die daarna alkaloidreacties geven enz. Spr. bereidde uit Cinchona-bladen een peroxydase op de wijze van Raci- borski en liet dit inwerken op Cinchonine-tannaat en vond afsplitsing van ammoniak, wat na verhitting van de peroxydase uitbleef. Ook andere alkaloïden vertoonen dit verschijnsel, zooals o. a. door Loew voor de nicotine werd aangetoond. Prof. Moll doet mededeeling dat in het herbarium te Groningen twee exemplaren van Welwitschia te zien zijn, een mannelijk en een vrouwelijk exemplaar. Niets meer aan de orde zijnde sluit de Voorzitter de Ver- gadering, waarop de volgende leden tegenwoordig waren: J. Boldingh, W. Burck, Joh. H. v. Burkom, J. C. Costerus, P. Cramer, J. W. C. Goethart, E. J. M. de Eaas S. J., A. E. de Jonge, W. J. Jongmans, H. P. Kuyper, Mej. M. Landenberg, J. P. Lotsy, J. W. Moll, W. M. J. Borst P a u w e 1 s, Mej. A. A. L. P i 1 g r i m, Mej. C. M. L. Popta, A. Pul Ie, J. C. Schout e, J. J. Smith, B. Sypkens, E. Verschaffelt, L. Vuyck, Th. Weevers, F. A. F. C. Went en de rapporteur H. P. W ij s m a n. Verslag. VAN DE VERGADERING DER BIOLOGISCHE AFDEELING GEHOUDEN TE Amsterdam op Zaterdag 26 November 1904. De Voorzitter, het eenigst aanwezig lid van het bestuur, daar de Heer Wijsman eerst later kwam en de Heer Moll kennis had gegeven niet ter Vergadering te kunnen komen, opent de bijeenkomst en draagt aan den algemeenen Secretaris op de functiën van Rapporteur te willen op zich nemen. De notulen der vorige Vergadering werden gelezen en goedgekeurd. Tot stemming over de aanbevolen leden overgaande werden Mej. Hingst en de Heer Arendsen Hein met algemeene stemmen tot lid benoemd, waarna eerstgenoemde ter Vergadering verscheen. Dr. Heinsius vroeg of het niet mogelijk zou zijn de data der Vergaderingen reeds bij het begin van den winter vast te stellen, omdat zoowel nu als de vorige maal deze bijeenkomst samen viel met andere Vergaderingen, die door eenige der aanwezigen wel gaarne zouden bezocht jzijn ge- worden. De Voorzitter merkt op dat het niet zeker zou zijn zich van te voren van een bepaald aantal sprekers te ver- zekeren, waarop Dr. Heinsius het minder bezwaarlijk achtte in dat geval een Vergadering te laten vervallen. De Voorzitter zou zien en merkte op dat reeds nu met de Dierkundige Vereeniging was onderhandeld, doch dat men er aan die zijde weinig gewicht aan hechtte en men bij Ned. Kruidk. Archief. 1905. ^ 34 den aavang evenmin de dagen der winterbijeenkomsten had geregeld. De Voorzitter zeide echter toe in het volgend jaar met de thans uitgesproken wenschen zooveel mogelijk reke- ning te zullen houden. Dr. Sypkens vroeg of de notulen werden opgenomen in het Archief, wat bevestigend werd beantwoord. Behalve Dr. Lotsy meldden zich als sprekers aan de Heeren Cramer, Heinsius en Pull e. Dr. Lotsy het eerst het woord verkrijgende, zet in het kort uiteen wat aanleiding heeft gegeven voor zijne nieuwe nomenclatuur. Bij de Gametophyten geschiedt de voortplan- ting door eenvoudige deeling, waarbij in de kern x chro- mosomen blijven, waarbij x een onbekend, relatief aantal is ; bij de Sporophyten daarentegen komen in de kernen ten slotte 2 X chromosomen voor, waarom hij bij deze planten van een 2 x-generatie, bij de eerste van een x-generatie wenscht te spreken. Wel kunnen bij de x-generatie verschil- lende vormen optreden, welke echter door gewone deeling bereikt worden bijv. Ghlamyclomonas als eindstadium in eene richting, Volvox in een andere richting, waarbij de gevormde individuen samenblijven en als geheel bewegelijk zijn. Eindelijk vindt een inwendige verdeeling der energiden plaats bij de Siphonales, doch een hoogere ontwikkeling wordt eerst bereikt bij geslachtelijke voortplanting. Als gonotokont wordt thans vrij algemeen aangenomen het stadium der vervormde zygote, waarbij de reductie optreedt ; deze directe overgang vindt men bij Hyclrodictyon, waar ook de Gonotokont steeds 4 gonen aflevert. Bij hoogere organismen ligt tusschen zygote en gonotokont een tusschen generatie bijv. de gewone varenplant, ofschoon hier nu en dan een verkorte voortplantingswijze optreedt. Van de kie- ming der zygoten weten we nog weinig, alleen is bekend dat in de gonotokont 4 gonen gevormd worden en wanneer er slechts twee optreden, zooals bij de DesmkUaceeën, is dit slechts schijnbaar, omdat 2 rudimentair blijven. 35 Dr. Lotsy bespreekt verder Vaucheria, die hij voor de x-generatie houdt; het is de gametophyt, die gameten voort- brengt, ofschoon ook sporen ontstaan. De woorden biaiomorphos en biaiometamorphose schijnen belachelijke woorden, doch men gewent zich daaraan wel; zij duiden begrippen aan, die hun nadere verklaring vinden in de leer der aanpassing. Dat organismen afhankelijk zijn van prikkels is bekend; deze kunnen zoowel schadelijk als nuttig effect hebben. Het ei van een zeeegel en van een hoogere plant bieden weinig verschil aan ; hun ontwikkeling is echter zeer verschillend, de ongelijkheid van den zee egel wordt veroorzaakt door omstandigheden, die van buiten op het organisme inwerken, de vorm die het dier dus aanneemt is een dwangvorm, een biaiomorphos, zoo genoemd wanneer die prikkels betrekkelijk normaal zijn. Bij abnormale prik- kels kan men spreken van biaiometamorphosen. De Neo-La- marckisten zijn aanhangers der biaiometamorphose, onver- schiUig of deze aanleiding kan zijn tot het ontstaan van nieuwe soorten of dergelijke verschijnselen. De Heer Gram er wenschte naar aanleiding van het voorgaande eenige vormen van varens te demonstreeren, waarvan eenige in collecties niet veel voorkomen. In de eerste plaats vestigde hij de aandacht op het bekende ver- schijnsel der apogamie en der aposporie. Aannemende de oude nomenclatuur vestigt Spr. de aandacht op het feit, dat de prothallien op twee manieren kunnen ontstaan, of uit de soriën of uit den top der bladen. De eerste wijze van ontstaan geschiedt bij buitengewone omstandigheden, de tweede is constanter en geschiedt onder minder buitengewone omstan- digheden. Spr. toont deze verschijnselen nog aan een paar andere soorten en beschouwt de plant als een groot pro- thallium, welke meening gesteund wordt door de onderzoe- kingen van Goebel, die waarnam dat in het onbevrucht gebleven prothallium vaatbundels optreden. Is een dergelijke varenplant nu een x- of een 2 x-generatie? Voorts toonde 86 Spr. nog bonte bladen bij een Adianthum aculeatum en een A. macrophyllum en voorts een dwergvorm van Scolopen- drium. Bij de hierop volgende discussie antvv^oordde Dr. Lotsy, dat hij geen zeker antwoord aan den Heer C ram er kon geven, zonder nader onderzoek ingesteld te hebben, doch met een groote mate van zekerheid durfde hij voorspellen, dat de vertoonde varen is de 2 x-generatie; hij stelt zich voor dat het prothallium ontstaan is door scheiding van de mannelijke en vrouwelijke elementen, terwijl eindelijk de apogamie ontstaat door copulatie van de kernen der beide naast elkander liggende cellen der x-generatie. Prof. Went is nog niet overtuigd van de noodzakelijkheid der gebezigde namen, wat door Dr. Lotsy nader wordt aangetoond, terwijl hij meent dat L a m a r c k misschien zeer onderschat is geworden. Dr. H e i n s i u s wenschte eenige onderzoekingen te bespre- ken, die hij verrichtte aangaande het afvallen van bladen, ofschoon deze nog lang niet voltooid waren. Een fraaie teekening toonde ons het gevormde scheidingslaagje, dat zich met Cl. Z. I. blauw kleurt. Ten deele hadden de cellen elkander reeds losgelaten, het afvallen geschiedt doordien alle cellen loslaten, welk proces verhaast werd bij vorst of sterke windvlagen. Spr. heeft niet kunnen vaststellen of ook de vaatbundels door het scheidingslaagje worden van een gescheiden. Onder het scheidingslaagje ontwikkelt zich tot sluiting van de wond een kurklaag, die soms eerst later ontstaat, bij de Linde zelfs veel later en verder van het scheidingsvlak verwijderd. Dit kurklaagje ontstaat waar- schijnlijk doordien zich in de parenchymcellen dwars wandjes gaan ontwikkelen, waarbij ook de oorspronkelijke celwand met deze wandjes verkurkt. Onder deze kurksoort vindt men eerst het phellogeen met de normale kurk. Voorts heeft Spr. de vraag trachten te beantwoorden of de afgevallen bladen nog leven of reeds dood zijn. Pfeffer 37 meent dat de bladen leven, in tegenstelling met K e r n e r, die aanneemt dat vóór den bladval alle waardevolle stoffen uit het blad verv^ijderd zijn. In verreweg de meeste gevallen kon Dr. H e i n s i u s in de cellen van afgeworpen bladen nog plasmolyse aantoonen, terwijl in de nabijheid van het schei- dingslaagje een vrij aanzienlijke hoeveelheid zetmeel in de cellen was opgehoopt. Wat aangaat de herfsttinten bleek hem dat bij den Tulpenboom goudgele korrels als overblijfsels van het chlorophyl aanwezig waren; bij de eik anthocyaan in het celvocht, bij Sorbus aria zoowel gele korreltjes als anthocyaan en bij Fraxinus Ornus anthocyaan van andere reactie en groene chlorophyl korrels, waardoor de eigenaardige bruine kleur ontstond. Voorts vond hij bij Fraxinus en Sorbus eigenaardige lichtbrekende droppels, een of meer, meestal echter een in elke cel. Prof. Ver schaf feit herinnert zich dergelijke bolletjes bij Gesneriaceae en aanverwante familien gezien te hebben en geeft tevens een nieuwe methode aan om vetten aan te toonen, door n.1. het preparaat in sterke kali te brengen, waarbij het vet bij gewone temperatuur verzeept wordt en in de sterke kali zich de typische zeepkristallen afzetten. De heer Pul Ie besprak een punt uit zijn onderzoek van de Surinaamsche Flora. De grondlegger van de flora van Guyana was Au biet, die in 1775 zijn werk Histoire des plantes de Guyana fran(;aise uitgaf. Voor dien tijd vrij vol- ledig, hebben latere onderzoekingen vele bizonderheden aan het licht gebracht ; onopgehelderd is echter de soort Pacou- ria guyanensis Aubl. gebleven, een Apocynee. Ook het eigen herbarium van A u b 1 e t, waarvan Spr. de geschiedenis ver- haalt en waarvan thans het overschot in het Britsch Museum berust, geeft geen opheldering, terwijl de plant bij latere onderzoekingstochten niet werd teruggevonden. De overeen- komst van Pacouria met het afrikaansche geslacht Landol- phia, bekend wegens zijn Caoutchouc, was reeds opgemerkt ; Hiern doopte dan ook op losse gronden Pacouria om en 38 bracht de soort tot Landolphia. Schumann daarentegen beweerde dat wanneer het werkelijk een Landolphia ware, zij ingevoerd moest zijn; door Pierre werd betoogd dat het geen Landolphia kon zijn. Merkwaardigerwijze werd bij de Coppemane-expeditie de plant teruggevonden; in 1903 door den Heer Pul Ie zelf, terwijl hij voor enkele dagen op nieuw een exemplaar toe- gezonden kreeg. Het bleek hem werkelijk een echte Lan- dolphia te zijn. Spr. bespreekt de beide afdeelingen der J.j9o- cyneeën en toont aan dat Pacouria door de éénhokkigheid van het vruchtbeginsel, de klimmende bloeiwijze en door den vorm van de vrucht en de zaden, die helaas verloren waren gegaan, werkelijk een Landolphia is. Eigenlijk zou Landolphia dus Pacouria moeten heeten; hij wijst verder op de moeielijkheden der Synonymie en zou met de Ber- lijnsche School willen meegaan door de meest gebruikelijke naam te behouden en dus het geslacht Pacouria te laten vervallen. Of Pacouria practisch voordeel zal kunnen ople- veren, zal het best in Paramaribo kunnen onderzocht worden. Dr. Lotsy vraagt of de vindplaatsen ook van dien aard zijn dat invoering waarschijnlijk is, waarop de Heer Pul Ie antwoordt dat de plant op volkomen onbekende en onbe- treden plaatsen gevonden werd, zoodat invoering buiten- gesloten is. De Voorzitter bedankt de verschillende sprekers en ook Prof. Verschaffelt voor zijn gastvrijheid, terwijl in rondvraag gebracht of voor de volgende vergadering in Februari of Maart zich reeds sprekers wilden aanmelden, Dr. Lotsy daartoe bereid was, terwijl Dr. S ij p k e n s alsdan een noot van Juglans regia zal demonstreeren en Dr. Weevers insgelijks Lianen van Tjibodas. Niets meer aan de orde zijnde, sluit de Voorzitter de vergadering, die werd bijgewoond door de dames Hingst, Tammes en W e s t e r d ij k en de Heeren Bolding h, Brumund, Burck, Cramer, vanderElst, B. de la Faille, 39 Goethart, Heinsius, Heukels, Jaspers, Lotsy, Pull e, Rutten, Smith, Sijpkens, Schout e, Verschaf feit, Vuyck, Weevers, Went, Wilke en W ij s m a n. De waarn. Rapporteur, VUYCK. Verslag DER VERGADERING DER FLORISTISCHE AEDEELING (A) DER NEDERLANDSCHE BOTANISCHE VEREENIGING GEHOUDEN TE Utrecht, op Zondag 26 Febn. 1905, 's morgens 11 ure. Aanwezig zijn van het bestuur de Heeren Goethart, Went, Wijsman, Moll, Vuyck en Burck en van de leden de dames : de Jonge en Pilgrimende Heeren Brumund, van Breemen, Bolding h, de Haas, ArendsenHein, Heinsius, Heukels, Hunger, van Iterson, Jansen, Jaspers, Lak o, Meule- meester, Pekelharing, Pull e, Schuyt, Ver Straeten, en Wachter. De Voorzitter opent de vergadering en stelt voor om alvorens de Afdeelingsvergadering met een welkomstgroet toe te spreken, over te gaan tot behandeling van punt 1 der agenda: de benoeming van nieuwe leden. Dit wordt goedgevonden en zonder hoofdelijke stemming tot leden der Afdeeling benoemd de Heeren: Dr. C. J. J. van Hall, te Paramaribo ; F. A. des Tombe, te Amersfoort; M. J. B 1 ij d e n s t e i n, te Enschedé ; K. T j e b b e s, te Leeuwarden ; en tot Correspondeerend lid op voorstel van het algemeen bestuur Dr. H. C o n w e n t z, te Danzig. De nieuw benoemde leden de Heeren des Tombe en Blijdenstein worden daarop ter vergadering binnengeleid en met een hartelijk woord van den Voorzitter als leden der Vereeniging welkom geheeten. ■ 41 Hierop houdt Dr. G o e t h a r t de volgende openingsrede : D. en H. Op de vorige zomervergadering kon ik tot mijn leedwezen, het mij door U toevertrouwde ambt van Voorzitter niet aanvaarden, daar ik door omstandigheden van mijn wil onafhankelijk, verhinderd was die vergadering bij te wonen. Zoo is dan dit de eerste vergadering die door mij geleid zal worden. Ik stel mij voor dat gij, D. en H. van mij ver- wacht, dat ik bij het aanvaarden van het voorzitterschap der nieuwgeboren Afdeeling een blik op de toekomst zal werpen en ik zelf voel de behoefte om dat te doen. Bij de reorganisatie der vereeniging werd het floristisch onderzoek van ons land toevertrouwd aan onze afdeeling, de overige botanische belangen meer in het bizonder aan afdee- ling B. De bedoeling daarvan was niet alleen om eene betere behartiging der niet-floristische belangen te verkrijgen, maar wel degelijk ook om de floristiek tot meerder bloei te brengen. Voor onze afdeeling moet dus na de splitsing der vereeniging eene inwendige reorganisatie begonnen worden. De leden van uw bestuur waren zich bij de aanvaarding van hun taak wèl bewust dat het tot stand brengen van zoodanige reorganisatie zeer bezwaarlijk was. Indien zij toch niet geaarzeld hebben de hun toevertrouwde functie te aanvaarden, dan is het omdat zij wisten te kunnen bouwen op den steun en de ijverige toewijding der oudere leden en meenden te mogen rekenen op de belangstelling der jongere krachten. Juist aan de jongere generatie hangt in zoo hooge mate de toekomst der vereeniging af, dat ik niet kan nalaten hier den wensch uit te spreken dat die jongeren, onder onze leden in den waren zin des woords ge- assimileerd mogen worden in onzen kring, zoodat bestendigd worde die goede verstandhouding en kameraadschappelijke 42 zin die sedert jaren een kenmerk en tevens een der grootste aantrekkelijkheden der Vereeniging waren. Ik wil daaraan de verzekering toevoegen dat de andere leden zeer zeker al het mogelijke zullen doen om dit assi- milatie proces zooveel mogelijk te vergemakkelijken en te bespoedigen. Onze afdeeling heeft zich tot taak gesteld de beoefening der floristiek in haar ruimste opvatting, Zooals een veldheer vóór het beginnen der operatie's eerst vaststelt welk doel hij wil bereiken, welke krachten hij daartoe beschikbaar heeft en hoe hij met die krachten op de beste wijze het gestelde doel kan bereiken, zoo wenscht ook Uw bestuur te doen bij den aanvang dezer nieuwe periode in ons vereenigingsleven. De floristiek in den ruimsten zin genomen is een zeer uitgebreid arbeidsveld. Zij verlangt vast te stellen welke soorten, ondersoorten variëteiten en vormen er in het gebied voorkomen. Zij wil weten welke verwantschap er tusschen die vor- men bestaat, wat hunne kenmerken zijn, hoe zij over het gebied verspreid zijn, wat de oorzaken van die verspreiding zijn, hoe die vormen afhangen van de uitwendige omstan- digheden, hoe zij samenhangen met het verbreidings areaal buiten het gebied, wat hunne biologische eigenaardigheden zijn. Die verschillende vragen kunnen ingedeeld worden in twee groepen naarmate van den aard der werkzaamheden, die noodig zijn voor de beantwoording. Deze toch zijn of van zuiver statistischen aard of zij omvatten ook een logische verwerking der bekende feiten. De statistische werkzaamheden moeten voorafgaan, het zoeken van verband tusschen de gemaakte waarnemingen kan uitteraard eerst later volgen. Nu is het groote nut eener vereeniging als de onze vooral daarin gelegen, dat zij de waarnemingen en de daaruit voor onderdeden afgeleide gevolgtrekkingen, die voortdurend door 43 de leden worden verzameld, bijeen brengt, zoo mogelijk kri- tisch schift en daarna voor verder wetenschappelijk gebruik veilig bewaart. Dat verdere wetenschappelijk gebruik der bijeengebrachte gegevens, waarop het toch per slot van rekening aankomt, kan de vereeniging als zoodanig niet maken. Dat kunnen alleen de leden individueel. Daaruit volgt, dat de Vereeniging in het belang der floristiek op drieörlei wijze werkzaam kan zijn: 1". Door het aanmoedigen tot het verzamelen van gegevens. 2^ Door het zoo goed mogelijk schiften, bewaren en classificeeren der gegevens. 3". Door de wetenschappelijke verwerking van het bijeen- gebrachte waarnemingsmateriaal met alle krachten te bevorderen. Het verheugt mij U te kunnen mededeelen, dat het bestuur meent in alle drie de aangegeven richtingen met vrucht werkzaam te zijn geweest. De resultaten dier bemoeiingen zullen ten deele reeds heden aan U blijken uit voorstellen tot bescherming der flora, tot oprichting van een verplaats- baar station, en het verzoek aan de leden tot het verleenen van hunne medewerking bij het verwerken der jaarlij ksche inzendingen. In deze en wellicht nog andere richtingen kan het bestuur althans eenigen invloed uitoefenen op het productiever maken van onzen arbeid. In andere en nog wel zeer belangrijke richtingen kan het bestuur zelfs dat niet doen en moet volstaan met het uit- spreken van wenschen. Wij hebben hier het oog op de groote eenzijdigheid van het floristisch onderzoek in ons vaderland waar, in hoofdzaak althans, maar enkele onderdeelen van dien tak der botanie beoefend worden, terwijl andere in hooge mate veronacht- zaamd zijn. Hoe weinigen onzer leden houden zich bezig met de studie u der Cryptogamen! Hoe uiterst zelden verschijnt er in ons tijdschrift een artikel over de talrijke onderdeden derfloris- tiek die nog bestaan naast de systematiek der soort en de statistiek der uitbreiding! En toch is het voor eene harmonische ontwikkeling der kennis van onze flora een bepaald vereischte dat ook die andere onderdeelen der floristiek ij verige beoefenaars vinden. Een invloed ten goede in deze richting verwacht het bestuur reeds van het botanisch station. Daarnaast wenschen wij pogingen aan te wenden om door het instellen van vereenigingsexcursies voor bepaalde onder- deelen der floristiek de belangstelling daarvoor bij de leden te verlevendigen. Uw bestuur maakt plannen, zint op middelen om het peil der Nederlandsche floristiek te verhoogen, tracht die middelen toe te passen, maar gij, D. en H. leden onzer afdeeling, gij zijt het van wie het slagen onzer plannen afhankelijk is, die de waarde van onze middelen bepaalt en de toepassing ervan naar willekeur mogelijk of onmogelijk kunt maken. Van u hangt het af welk peil de floristiek van ons land inneemt. En daarom eindig ik met het uitspreken van den wensch dat het uw wil moge zijn het bestuur te steunen door opbou- wende critiek en krachtige individueele werkzaamheid. De notulen der zomervergadering worden gelezen en goed- gekeurd. De Voorzitter meldt dat er is ingekomen een schrijven van het Hoofdbestuur der Nederlandsche Natuurhistorische Vereeniging te Amsterdam van den volgenden inhoud: Aan het Bestuur van de Ned. Botanische Vereeniging. M. M. Meer en meer wint de overtuiging veld, dat ook bij ons te lande maatregelen dienen genomen te worden tot behoud 45 van „Natuurmonumenten" ^), die uit een wetenschappelijk of aesthetisch oogpunt waarde hebben. Het hoofdbestuur der Nederlandsche Natuurhistorische Vereeniging, die niet uitsluitend een bepaald onderdeel, maar de Natuurlijke Historie in haar geheel vertegenwoor- digt, die reeds bij hare oprichting in 1901 de bescherming van Natuurmonumenten in hare Statuten heeft opgenomen, acht thans den tijd gekomen om deze met kracht ter hand te nemen. Het acht daartoe samenwerking noodzakelijk tusschen alle belangstellenden, vereenigingen zoowel als bijzondere perso- nen, en meent dat die het best te bereiken is door stichting van een Lichaam, waarvan de werkzaamheden o. a. zullen bestaan in: 1^ het bijeenbrengen van een fonds, hoofdzakelijk dienende tot het aankoopen en in eigen beheer nemen van Natuur- monumenten ; 2^ het opmaken van een volledigen inventaris van alle in ons land nog aanwezige Natuurmonumenten; 3« bemoeiingen bij Overheid, Corporaties en Particulieren omtrent deze zaak; 4^ het versterken van een gezonde Openbare meening. Namens het Hoofdbestuur voornoemd hebben wij dus de eer, U uit te noodigen tot het zenden van één of meer afgevaardigden naar een vergadering, te houden op Zaterdag 22 April 1905, 's namiddags te één uur, in de Kleine Res- tauratie van „Artis" (ingang Kleine Vestibule, Plantage Middellaan, hoek Kerklaan). In deze vergadering zal, zoo mogelijk, tot stichting van een dergelijk Lichaam worden overgegaan. Ter vergemakkelijking van de besprekingen voegen wij 1) Hierin worden niet alleen landschappen in engeren zin ver- staan, maar ook merkwaardige planten, zeldzame diersoorten, geo- logisch belangrijke formaties, enz. 46 hierbij een plan van werkzaamheden, waaraan de vergade- ring echter volstrekt niet zal zijn gebonden : 1. Vaststellen van de wijze van stemming in deze ver- gadering. 2. Oprichting. 3. Wijze van samenstelling van het Lichaam. Het Hoofdbestuur der N. N. V. dacht zich een Lichaam, samen- gesteld uit afgevaardigden van de aangesloten Vereenigingen, en uit personen, bij de oprichting of later door al die Vereenigingen gezamenlijk uitgenoodigd, met dien verstande dat de eerstgenoemden de meerderheid moeten hebben. Het aantal afgevaardigden van elke Vereeniging dient te worden vastgesteld. Onder aangesloten Vereenigingen worden verstaan die, welke zich in de Oprichtings- vergadering laten vertegenwoordigen of op andere wijze ondub- belzinnig hun sympathie doen blijken. 4. Wijze van aanvuUing. Het Hoofdbestuur der N. N. V. stelt voor, dat de afgevaardigden der aangesloten Vereenigingen, telkens voor een bepaalden tijd — bijv. 3 jaar — door die Vereenigingen zullen worden aangewezen en dat de overige leden voor onbepaalden tijd zitting zullen hebben. Bij vacatures onder de laatstgenoemden vuile het Lichaam zich zelf aan. 5. Wijze van werken. Er worde een Dagelij ksch Bestuur gekozen met onbeperkte volmacht tot onmiddellijk handelen indien het belang der zaak zulks vereischt. In andere gevallen worden de zaken door het geheele Lichaam behandeld en steeds is het Dagelijksch Bestuur volkomen opening der zaken daaraan verschuldigd. Indien Uwe Vereeniging verhinderd mocht zijn, zich te doen vertegenwoordigen, maar toch onder de aangesloten Vereenigingen wenscht te worden opgenomen, verzoekende ondergeteekenden daarvan schriftelijk bericht aan het adres, dat aan het hoofd van dit schrijven vermeld staat, vóór 22 April a. s. Namens het Hoofdbestuur der N. N. V.: H. HEUKELS, Voorzitter. Dr. H. W. HEINSIUS, Secretaris. 4.1 Na voorlezing van dit schrijven wordt de nadere bespreking daarvan uitgesteld tot de behandeling van punt 5 der agenda. Verder wordt in herinnering gebracht dat een concept- reglement voor de Afdeeling A aan alle leden der Afdeeling is toegezonden, met verzoek om eventueel op- of aanmer- kingen 8 dagen vóór de Vergadering te willen toezenden aan het adres van den Rapporteur der Afdeeling en mede- gedeeld dat daarop is ingekomen een schrijven van den Oud-Hoogleeraar Dr. C. A. J. A. Oudemans te Arnhem, welk schrijven zal worden vermeld bij de behandeling van punt 6 der agenda. Eindelijk is nog ontvangen een mededeeling van Dr. L o tsy en een schrijven van Mej. M. S. Eust en een dito van den Heer K. Bisschop van Tuinen, waarbij zij te kennen geven dat zij tot hun leedwezen verhinderd zijn de Verga- dering bij te wonen. Het 3e punt der agenda, zijnde een voorstel om in afwij- king van het vroeger genomen besluit den datum der Zomervergadering te bepalen op eind Juliof begin Augustus wordt door den Voorzitter toegelicht. Hij deelt mede dat het bestuur wegens het botanisch congres, dat dit jaar te Weenen zal gehouden worden, in de maand Juni buiten staat zal zijn tegenwoordig te zijn en gaarne de Vergadering uitgesteld zou zien tot einde Juli of begin Augustus. Dit voorstel wordt aangenomen. De heer Wachter houdt thans eene voordracht over „Merkwaardige Salix- vormen'', welke voordracht door her- barium-materiaal en teekeningen nader wordt toegelicht. De Spr. heeft zijne mededeeling afgestaan ter opname in het Archief (zie 1^ Bijlage tot deze Vergadering). Thans krijgt de Heer P. Jansen het woord voor zijne aangekondigde voordracht over Bromiis hordeaceus, toegelicht met herbarium- specimina. Ook deze voordracht werd ter opname in het Nederlandsch Kruidkundig Archief welwillend afgestaan (zie 2* Bijlage tot deze Vergadering). 48 De Heer He uk els deelt vervolgens mede, dat hij op verzoek van Prof. Ascherson dezen enkele exemplaren had doen toekomen van Asphodelus fistulosus, die op enkele plaatsen hier te lande werd aangetroffen en dat het geble- ken was aan dien geleerde dat deze plant niet was Asphodelus fistulosus, doch A. tenuifolius. De Voorzitter, Dr. Goethart, die thans aan het woord komt tot het doen zijner aangekondigde „mededeelingen" verzoekt aan de Vergadering verlof om deze eenigermate te mogen inkrimpen en de leden te mogen verwijzen naar de meer uitvoerige behandeling van dit onderwerp in het Kruidkundig Archief (zie 3^ en 4^ Bijlage tot deze Verga- dering). Hij ziet zich daartoe gedwongen, omdat er nog zooveel op de agenda vermeld staat dat ter vergadering behandeld moet worden. De Vergadering kan zich hiermede vereenigen. De Voorzitter bepaalt zich daarop tot de behan- deling van enkele bizonder merkwaardige planten, die bij het bestuur zijn ingekomen, welke planten ter visie worden gelegd. Thans komt ter sprake het voorstel van het nemen van maatregelen ter bescherming onzer Flora. De Voorzitter houdt daarover de volgende redevoering. De veranning' der wilde flora en voorstellen om deze tegen te gaan, {Door het Bestuur der Afdeeling A), D. en H. Reeds vele jaren geleden werd er in onze Vereeniging door enkele leden op gewezen, dat de wilde flora van ons vader- land voortdurend verarmt en werd de wenschelijkheid van eene bescherming betoogd. Sedert heeft zich meer en meer de overtuiging gevestigd, dat onze flora in haar bestaan ernstig bedreigd wordt en dat door die steeds voortschrijdende verarming der flora de studie der botanie aanmerkelijk geschaad zal worden ; op die gronden had reeds op de te Middelburg gehouden zomer- vergadering eene vrij langdurige gedachtenwisseling over de uitvoerbaarheid eener rationeele bescherming plaats. Geen wonder dus, dat uw bestuur deze zaak niet uit het oog heeft verloren. Het meent, dat thans de tijd gekomen is om inderdaad een begin te maken met die bescherming en wenscht U voorstellen te doen om te geraken tot eene werkelijk afdoende instandhouding, zoowel van onze typisch inlandsche plantensoorten als van de meer karakteristieke formaties, die uit die soorten zijn opgebouwd. Wij zijn overtuigd, dat de bescherming onzer flora niet uitsluitend, zelfs niet in de eerste plaats een Afdeelings- of zelfs een Vereenigingsbelang is, maar veeleer een algemeen belang. Onze Vereeniging en meer in 't bijzonder afdeeling A is echter door den aard harer bemoeiingen aangewezen om al het mogelijke te doen om te voorkomen dat dit belang ge- schaad wordt. Zal onze Vereeniging dus ook al den stoot tot eene Nederl. Kruidk. Archief. 1905. 4- 50 bescherming moeten geven, ja daartoe zelfs financiëele offers zich moeten getroosten, de bescherming die wij op het oog hebben zal niet uitgevoerd kunnen worden met onze be- scheiden middelen. Afgezien nog van het feit, dat betwijfeld mag worden of onder onze plantkundigen het benoodigde kapitaal bijeenge- bracht zou kunnen worden, spreekt het naar onze meening vanzelf, dat de bescherming der flora als van algemeen belang uitgevoerd worde met Staatshulp. Van ons kan echter met recht verlangd worden, dat wij aantoonen dat en hoezeer de flora bedreigd wordt en waarom daardoor niet alleen een vereenigings- maar tevens een alge- meen belang in gevaar komt. Vergun ons daarom in dit gedeelte van ons betoog uitvoe- riger te zijn, dan voor een kring van deskundigen noodig zou zijn. Het komt ons voor, dat, zelfs door plantkundigen, de waarde van de wilde flora verre onderschat wordt, waarschijnlijk omdat zelden ten volle gewaardeerd wordt, wat omniet te verkrijgen is. Bij een ietwat nadere beschouwing echter, wordt onmid- dellijk het groote wetenschappelijk belang van het bezit eener rijke wilde flora duidelijk. De botanie heeft, als onderdeel der biologie, eene bepaalde taak te vervullen bij het oplossen der groote levensproblemen. Die taak wordt geheel bepaald door den aard van het object der botanische wetenschap, de plant. De benadering toch der groote levensproblemen geschiedt door de speciaalstudie van de beide groote Rijken, dat der dieren en dat der planten, waarbij de resultaten in die beide groote afdeelingen verkregen elkaar moeten aanvullen. De zoölogie zoowel als de botanie zijn dus onmisbaar voor eene krachtige ontwikkeling der biologie, dat wil zeggen onmis- baar voor een verderen opbouw van de leer van het Leven, waarvan wij menschen zelven eene der vormen zijn. 51 Ware er geen botanie geweest, dan staat vast dat ons tegenwoordig inzicht in alle biologische vragen en dienten- gevolge ook in alle, die den mensch en diens maatschappij betreffen, nog op een zeer laag standpunt zouden staan. Ook voor de verdere ontwikkeling van ons weten in die richting is, het behoeft wel geen betoog, de botanie een onmisbare factor. Het zal voldoende zijn U ter illustratie te wijzen op het aandeel dat onze wetenschap heeft genomen en nog neemt aan de oplossing van enkele hoogst gewichtige biologische problemen. Ik wijs u dan op het buitengewoon belangrijk aandeel dat de botanie heeft gehad in de ontwikkeling der leer van de cel en daarmede natuurlijk op de biologie in 't algemeen en als gevolg daarvan op de medische wetenschap. Ik wijs op de zoo hoogst interessante proeven van K 1 e b a h n, Marshall Ward en anderen omtrent de wisselwerking tusschen Uredineen en de daardoor aangetaste planten, proeven die ongetwijfeld den weg wijzen langs welken een dieper inzicht verkregen kan worden in de verschijnselen der vatbaarheid en der immuniteit tegenover ziekten van planten en dieren. Ik wijs op de botanische zijde van het werk van Darwin en vestig uwe aandacht op het heldere licht, dat door Mendel's onderzoekingen aan erwtenbastaarden geworpen is op de leer der hybriden tusschen variëteiten en de zeer verreikende gevolgtrekkingen, die daaruit gemaakt zijn voor de leer der erfelijkheid, waarvan een Bateson getuigt: „An exact determination of the laws of Heredity will probably work more change in man's outlook on the world and in his power ower nature, than any other advance in natural knowledge that can be clearly f oreseen." O Ik wijs dan nog op de leer der evolutie, waarvoor vooral 1) Bateson: Mendel's principles of heredity. 52 in den laatsten tijd de plant een zoo overwegend materiaal levert en op de onderzoekingen van onzen landgenoot de Vries, die een geheel nieuw veld van studie hebben ont- sloten. Voor u D. en H. was het niet noodig dit alles in het licht te stellen; het is u evengoed bekend als mij, maar wel kan het misschien van nut zijn voor die in ons land vrij talrijke groep van oppervlakkigen die den botanist vereen- zelvigen met deti plantenverzamelaar, en dus in de botanie hoogstens eene onschuldige liefhebberij zien. Wij meenen aangetoond te hebben dat de botanie niet is eene onschuldige liefhebberij, maar eene wetenschap die rijkelijk het hare er toe bijdraagt de kennis der menschheid te vermeerderen en daarmede hare macht. De bevordering der botanie evenzeer als die van iedere andere wetenschap is daarom geen particulier, maar een algemeen belang. Oppervlakkig oordeelend zou men meenen, dat het voor iedereen duidelijk moest zijn, dat de plant, het object der bota- nische wetenschap, voor die wetenschap van primair belang is. Toch is dit eene waarheid die, zelfs door vele botanisten, niet in haar vollen omvang wordt ingezien. Zeker zullen allen toegeven dat de plant in het algemeen beschouwd voor onze wetenschap onmisbaar is, maar vele zullen niet onmiddellijk toegeven, dat er aan het verdwijnen van enkele soorten uit de flora zoo 'n groot gewicht moet worden gehecht. Daarom veroorloven wij ons enkele opmerkingen te maken over het belang dat de botanische wetenschap heeft bij het beschikken over eene indigene flora, die zoo rijk en zoo onge- rept mogelijk is. Voor ieder botanisch onderzoek zijn natuurlijk een of meer plantensoorten noodig. In sommige gevallen heeft men voor een bepaald onderzoek de keuze tusschen een zeer groot 53 aantal plantensoorten, die alle bruikbaar zijn, terwijl slechts een enkele soort noodig is. Voor deze groep van onderzoekingen is het van betrekke- lijk gering belang om over zeer veel soorten te kunnen be- schikken, maar toch zal het zelfs daar in de meeste gevallen niet geheel onverschillig zijn, welke van de vele bruikbare soorten men kiest. In de groote meerderheid der gevallen echter is de onder- zoeker gebonden aan een betrekkelijk klein aantal soorten, welke bruikbaar zijn en dan wordt natuurlijk de kans dat deze alle onder de in het wild groeiende soorten ontbreken te grooter, naarmate het aantal bruikbare soorten kleiner wordt. Voor zooverre mij bekend, zijn b.v. op dit oogenblik de eenige planten waarvan men weet, dat zij bruikbaar zijn om krui- singen uit te voeren tusschen twee soorten met verschillend aantal chromosomen Drosera anglica en D. rotundifolia. De botanist die eene studie wenscht te maken van de belangrijke problemen, die zich aansluiten aan den invloed van het aantal chromosomen op het vererven der eigenschappen kan dus, op dit oogenblik, die planten nog niet door andere vervangen. Geheel abstract kan men zeggen, dat alle bestaande mogelijkheden van levende substantie belichaamd zijn in de gezamenlijke thans levende organismen. Het geheel verdwijnen van een dezer organismen is derhalve een onherstelbaar verlies; het verdwijnen van een organisme uit de omringende flora en fauna eene belemmering voor het onderzoek. Aan dit verlies wordt niets afgedaan door het feit dat er van vele soorten altijd nog na verwanten bestaan. Men weet toch dat iedere soort juist daarom soort is, omdat zij in eigenschappen met alle andere verschilt. A priori kan niemand zeggen welke soort voor de oplossing van eene of andere vraag noodig zal zijn, terwijl te verwachten is, dat, naarmate onze kennis toeneemt, het aantal benoodigde soorten 54 steeds grooter zal worden. Ter illustratie van het feit dat eene soort, die men voor een onderzoek al van zeer weinig belang zou achten, plotseling kan blijken juist onmisbaar te zijn, willen wij hier 't volgende mededeelen. Men zou denken dat in het soortenrijke geslacht Bromus met tal van na verwante soorten het ontbreken van ééne dier soorten al zeer weinig belangrijk zou zijn. Toch bleek bij de reeds boven gememoreerde onderzoekin- gen van Marshall Ward, dat juist eene enkele nog wel monotypische en tot een zeer klein gebied beperkte soort, Bromus arduennensis, de sleutel gaf tot het hoogst belang- rijke verschijnsel, dat roestsoorten die wèl eenige bepaalde Bromus-soovten van één systematische groep ziek konden maken, maar niet die van eene andere groep, toch als ziekte- oorzaak ook bij die andere groep optraden. Daartoe was alleen noodig eene tusschengeneratie juist op de ovenge- noemde Bromus arduennensis. Het geheele onderzoek van Marshall W a r d is trouwens ééne groote demonstratie van de zooeven reeds medege- deelde waarheid, dat in het algemeen voor het botanisch onderzoek noodig zijn zooveel mogelijk verschillende plant- constitutie's. De behoefte aan planten voor onderzoek is ongetwijfeld eene der goede gronden voor het inrichten en onderhouden van botanische tuinen. Kon men nu de plant-constituties der wilde flora alle en in voldoenden getale in botanische tuinen kweeken en mocht het blijken dat dit minder bezwaarlijk was dan het be- schermen der wilde flora, dan zou ook op die wijze het gevaar afgewend kunnen worden. Hoewel misschien te nauwernood noodig, willen wij toch aantoonen dat die moge- lijkheid niet bestaat en zoo dit al het geval ware, dan toch de kosten zoo enorm hoog zouden zijn dat de uitvoering reeds daarop zou afstuiten. Het is niet mogelijk, omdat reeds door het kweeken in 55 enkele generatie's de plant-constitutie gewijzigd wordt en de plant althans onbruikbaar wordt voor alle onderzoekingen, die de historische wording der soort beoogen. Het is niet uitvoerbaar omdat de + 2000 soorten die onze flora (afge- zien nog van de schimmels en paddestoelen !) telt, zoo ver- schillende cultuureischen stellen, dat eene lang voortgezette kweeking onvermijdelijk zou uitloopen op het uitsterven van tal van veeleischende soorten. Dat het enorm duur zou zijn volgt reeds uit het even gezegde. Botanische tuinen kunnen ongetwijfeld van het aller- hoogste belang worden geacht voor de beoefening onzer wetenschap, maar zij kunnen slechts dienstig zijn voor de studie van een deel der problemen, die opgelost moeten wor- den en nooit de plaats innemen die de wilde flora thans vervult. Wij meenen door het medegedeelde onwederlegbaar het groote belang van instandhouding der wilde flora te hebben aangetoond en er blijft ons over na te gaan of inderdaad die flora bedreigd wordt en zoo ja, in welke mate en door welke oorzaken. Dat onze flora met steeds toenemende verarming bedreigd wordt niet alleen, maar zelfs, dat deze verarming reeds in vollen gang is, behoeven wij voor eene vergadering van floristen wel niet te bewijzen. Toch is het zeer zeker nuttig op dit oogenblik de afmeting en den aard van het gevaar zoo nauwkeurig mogelijk vast te stellen. De wild-groeiende plantensoort bestaat alleen uit kracht van hare bijzondere constitutie, die haar in staat stelt onder bepaalde uitwendige omstandigheden aan hare concurrenten het hoofd te bieden. Zij is een product der historische wissel- werking tusschen de uitwendige omstandigheden van klimaat en bodem eener en van hare binnen zekere grenzen plooibare constitutie anderzijds. 56 Vandaar dat iedere wijziging dier uitwendige omstandig- heden, die niet door de plooibaarheid eener daarmede in evenwicht zijnde soort kan worden opgeheven, tot den onder- gang der soort moet leiden. Nu weten wij, dat die plooibaarheid bij verschillende soorten verschillend groot is. In het algemeen echter zijn hare grenzen vrij enge en vooral dan, wanneer de wijziging der uitwendige omstandigheden snel plaats heeft. Wijziging der uitwendige omstandigheden heeft in de natuur voortdurend plaats, maar in de allergrootste meerder- heid der gevallen uiterst geleidelijk. Dientengevolge kunnen de meeste soorten of zich plooien naar die wijzigingen of zij hebben tijd op een ander gebied de geschikte levensvoorwaarden op te zoeken. Onze kennis van dergelijke processen, die zich toch voort- durend onder onze oogen afspelen is nog uiterst gering en eischt dringend eene nadere studie. Wel echter kennen wij tal van voorbeelden van dergelijk plooien en verhuizen der soort. Van het eerste proces geven ons de „aanpassingen" wier aantal oneindig grooter is dan dat der soorten, voorbeelden te over en wat het laatste betreft hebben wij in de planten- geographie eveneens de voorbeelden voor het grijpen. Maar ook in onze flora kunnen wij dit proces gemakkelijk genoeg waarnemen, al is het dan ook nog weinig bestudeerd. Een der meest sprekende voorbeelden van zoodanige ver- huizing der soorten biedt ons de bosch-kalkflora onzer Zuid- Limburgsche heuvels aan. De uitspoeling van de kalk en daarmede van andere voedingszouten door het regenwater heeft daar een voortdurende verarming aan die zouten ten- gevolge, die begint aan den top der heuvels en geleidelijk naar den voet voortschrijdt. Vandaar dat in Zuid-Limburg de bosch-kalkflora een gor- del om de heuvels vormt, een gordel waarvan de ligging en breedte bepaald worden door plaatselijke omstandigheden en 57 dien men reeds op groeten afstand aan het algemeen karak- ter der begroeiing kan waarnemen. Waar de voedingszouten een zeker minimum bereiken daar worden de kalkplanten, het loofhout (vooral de beuk), de kalk-Orchideën en die tal- rijke andere soorten, die in ons land alleen in de Zuid- Limburgsche bosschen voorkomen, verdrongen door naald- hout en heideplanten. Dergelijke veranderingen der uitwendige omstandigheden kunnen wij menschen natuurlijk niet verhinderen en zij zijn het trouwens die ongetwijfeld voor de studie van geheelde phylogenetische ontwikkeling der soort onmisbaar zijn. Geheel anders wordt de zaak wanneer de verandering der uitwendige omstandigheden gevolg is van het zoo veel ruwere ingrijpen van den mensch. Dat ingrijpen geschiedt zoo ruw en zoo plotseling, dat van plooien naar de nieuwe omstandigheden of van vluchten naar gunstiger terrein geen sprake kan zijn. Bovendien echter is bij het ingrijpen van den mensch meestal een der doeleinden, die beoogd worden, juist de ver- nietiging van de wilde flora: het onkruid. Nu spreekt het van zelf, dat de menschheid tracht haar grootste, zoo niet haar eenig kapitaal, den bodem zoo rente- gevend mogelijk te maken en wij zullen de laatsten zijn om dit streven af te keuren, Integendeel ik ben overtuigd, dat een zeer groot deel der hier aanwezigen geheel onbaat- zuchtig financieelen steun verleenen aan organisatie's die ontginning beoogen, maar dat neemt niet weg, dat juist in de ontginning de hoofdfactor gelegen is voor de verarming der flora. Daarnaast bestaan nog andere door den mensch in het leven geroepen factoren, maar zij zijn bij de ontginning vergeleken van geheel ondergeschikt belang. Eene eigenaardigheid van het proces der flora-verarming door ingrijpen van den mensch is het sterk progressieve karakter ervan. 58 Met die eigenaardigheid moet bij alle plannen tot bescher- ming der flora ten zeerste rekening worden gehouden en wij willen er daarom een oogenblik bij stil staan. De ontginning in den ruimsten zin genomen, geschiedt op twee wijzen, die wel is waar zeer geleidelijk in elkaar over- gaan, maar die toch in hun uiterste vormen op de verarming der flora schijnbaar een geheel anderen invloed hebben. Wij bedoelen de ontginning in het groot en de ontginning zeer in het klein zooals die b.v. waar te nemen is om de huisjes der heidebewoners. Bij de eerste soort wordt in enkele jaren de flora van geheele landstreken als met een tooverslag geheel gewijzigd, bij de laatst genoemde bemerkt men van een invloed op het karakter der flora voorshands zeer weinig. Toch is het eindresultaat hetzelfde: algeheele verarming der flora, maar terwijl dit proces in 't eerste geval acuut verloopt blijft het bij de klein-ontginning chronisch. Zooals wij zagen is de soort het product van de soorts-con- stitutie en van de uitwendige omstandigheden. Sommige soorten zijn zoo geconstitueerd dat zij niet veel anders verlangen dan voldoend voedsel en licht, zoodat zij bijna overal voorkomen. Deze soorten worden in haar bestaan door het ingrijpen van den mensch niet benadeeld, ja zelfs ondersteund, doordien de cultuur van den bodem het voor haar geschikte areaal vergroot. Zulke soorten zijn b.v. Poa annua, Urtica dioica en urens, Plantago lanceolata en major en dergelijke. Het aantal dezer cultuur minnende soorten is echter relatief gering, waardoor de buitengewone armoede der flora verklaard wordt van alle streken, waar de cultuur zeer intensief is. Verreweg de meeste soorten hebben echter haar kracht gevonden juist in het plooien naar ongewone levensvoorwaar- 59 den zooals b.v. de moeras-planten, de Xerophyten, de bosch- planten en vele andere groepen. Deze alle zijn niet in staat onder minder abnormale omstandigheden de concurrentie met de cultuur-minnende soorten vol te houden en zij verdwijnen dientengevolge te eerder, naarmate zij meer gespecialiseerd zijn. Dat is eene zeer te betreuren omstandigheid, daar juist die meer gespecialiseerde planten uit den aard der zaak voor de verdere ontwikkeling onzer wetenschap bijzondere waarde zullen hebben. Zoolang een land nog betrekkelijk weinig gecultiveerd is, is de verarming der flora van weinig belang te achten, daar, ook al worden eenige terreinen door de cultuur in beslag genomen er nog genoeg dergelijke overblijven. Al spoedig echter bij voortgezette uitbreiding der cultuur, zullen eenige terreinsoorten zeldzaam worden, zoodat dan voor die planten welke daar alleen hunne levensvoorwaarden vervuld vinden het gevaar van vernietiging dreigend begint te worden. Ik zou dit stadium het reUktenstadium v^illen noemen en het karakteriseeren door te zeggen dat eene soort in het reliktenstadium is gekomen, wanneer de voor haar bestaan noodzakelijke terreinen zoodanig beperkt zijn, dat iedere verdere vermindering daarvan de soort met vernietiging bedreigt. Het spreekt van zelf, dat het begrip reliktenstadium zeer subjectief is, maar wanneer men bedenkt, dat ook zonder het ingrijpen van den mensch sommige soorten verdwijnen, dan is het van een standpunt van bescherming der flora veilig om aan te nemen dat het reliktenstadium reeds vrij spoedig intreedt. Dat is te meer klemmend omdat de waarde eener soort als studie-object mede afhangt van het aantal exemplaren dat er van voorkomt. Waar men echter ook het begin van het reliktenstadium 60 aanneemt, ongetwijfeld zijn er in ieder gecultiveerd land en des te meer in een intensief gecultiveerd land als het onze, tal van planten, die in dat stadium verkeeren, aan te wijzen. En nu treedt het sterk progressieve karakter der flora- verarming tengevolge van cultuur in het volle licht. Waar immers eerst eene groote uitbreiding der cultuur slechts eene betrekkelijk weinig beteekenende verarming in het aantal individuen te weeg bracht, daar dreigt nu iedere verdere ontginning met het vernietigen van eene soort en het scheppen van nieuwe relikten. Bedenkt men daarbij nu nog, dat iedere terreineigenaardigheid, die het aanzijn heeft gegeven aan plantensoorten, die zich naar die eigenaardigheid geplooid hebben, bijna altijd bewoond wordt door ettelijke gespecialiseerde soorten, dan gelooven wij aangetoond te hebben dat in ons land het gevaar voor floraverarming buitengewoon groot is. Het zij ons geoorloofd deze eenigszins theoretisch schij- nende beschouwing te toetsen aan de waarneming. Hoewel in het algemeen niet gezegd kan worden welke bepaalde soorten voor de botanie de belangrijkste zijn, kan toch wel worden aangegeven welke groepen van planten van onze flora eene meer dan gewone belangstelling verdienen. Wij stipten reeds aan, dat in het algemeen die soorten van meer dan gewoon belang zijn, die zich geplooid hebben naar afwijkende omstandigheden. Daarnaast moet voor Nederland in het oog worden gehouden, dat ongetwijfeld van bizonder belang zijn al die soorten die hier ongeveer de grenzen harer geographische verspreiding bereiken of die juist hier een centrum van ontwikkeling vonden. Immers aan deze planten kan men verwachten een aantal vraagstukken met vrucht te kunnen bestudeeren, die betrek- king hebben op de verspreiding en het ontstaan der soorten. Dergelijke soorten kwamen in ons land wel hoofdzakelijk voor in die terreinen, die voor het gebied karakteristiek waren, 61 d.w.z. in lage moerassige veenachtige terreinen, al dan niet met bosch bedekt. Daar groeiden zoowel de planten die hier nabij de grens van het verspreidingsgebied kwamen als die, welke juist voor het gebied karakteristiek waren. Bij de ontginning van den vaderlandschen bodem was echter drooglegging een eerste vereischte. . Vandaar dan ook dat reeds vroegtijdig eene belangrijke flora- verarming in individuen-aantal moet hebben plaats gehad en deze voerde natuurlijk tot soortverarming zoodra de laatste toevluchtsoorden dezer soorten voor drooglegging en cultuur in aanmerking kwamen. Die toevluchtsoorden waren ongetwijfeld onze venen en plassen, de overblijfselen van vroeger bestaan hebbende veel uitgestrektere. Met de veenontginning brak de laatste periode der verar- ming aan, die vooral betrekking heeft gehad op de planten van het hoogveen, omdat deze formatie als geschapen is tot eene plotselinge vernietiging der flora. Een enkel kanaal door een groot hoogveengebied is in staat den vochtigheidstoestand daarvan enorm te wijzigen en waar op het hoogveen uitsluitend zeer gespecialiseerde vormen groei- den, daar is het niet te verwonderen dat deze snel verdwenen. Van de oorspronkelijke flora onzer hooge venen weten wij niets — zij is reeds voor ettelijke generatie's voor goed ver- dwenen. Ongetwijfeld echter was zij, te oordeelen naar ana- loge vormingen in andere landen, vrij weelderig, zoo ook al niet zeer rijk aan soorten. Thans bieden de drooggelegde nog onafgegraven hoogevenen een beeld aan der meest troostelooze kaalheid en armoede. Men kan in deze gebieden uren ver wandelen zonder meer dan een viertal plantensoorten waar te nemen en daaronder zijn dan nog ongetwijfeld twee cultuur-minnende, door den merisch op de wegen ingevoerde soorten n.1. Poa annua en Plantago major, die voorlief nemen met het beetje goede 62 aarde dat door paarden en voetgangers wordt aangebracht. De flora van het eigenlijke hoogveen, afgezien van de wegen, bestaat uit heide en een enkele Juncas-soort. Met die hoogevenen weten wij dat voor onze flora zijn ver- dwenen : Cornus suecica en Saxifraga Hirculus, beide soorten die hier haar verbreidingsgrens bereikten. In het reliktenstadium kwamen door dat droogleggen der hooge venen: Vaccinium uliginosum, eene soort die nog sporadisch op enkele dammen van hoogveen voorkomt en dus ook op uitsterven staat en een aantal andere soorten die nog hier en daar op resten van hoogveen worden aangetroffen. Bij het hoogveen gaf wel oorspronkelijk de waarde van de turf aanleiding tot de drooglegging, bij de lage venen en moerassige plekken was dat slechts ten deele het geval, omdat dikwerf de turfwaarde niet voldoende was. Hier treedt echter meer en meer een andere factor op den voorgrond en wel dat de laaggelegen stukken grond, wanneer afwatering mogelijk is, groote voordeelen aanbieden voor het in cultuur brengen. Dientengevolge begint dikwerf de ontginning juist met zulke veenachtige drasse plekken. Waren deze evenals het hoogveen door enkele kanalen droog te leggen geweest, voorzeker zoude ook de hier te huis behoorende flora reeds voor het grootste gedeelte verdwenen zijn. Dat is nu echter niet het geval, vooral ook omdat zulke veenplekken dikwijls van zeer kleine uitgestrektheid zijn en over een groot gebied verspreid liggen. Van de flora dier gebieden kunnen wij ons dan ook nog een vrij volledig beeld verschaffen en wij weten, dat deze flora relatief zeer rijk is, vooral wanneer men daarbij rekent die soorten, die aan de randen der veenachtige plekken groeien. Wij nemen daarbij waar, dat de flora's van verschillende zulke veenstreken dikwijls groote verschillen onderling ver- toonen, wat geene verwondering kan wekken, wanneer men 63 bedenkt hoe juist op deze terreinen allerlei combinatie 's van uitwendige omstandigheden mogelijk zijn. Tengevolge der boven aangevoerde oorzaken neemt het areaal der laag-veenplekken voortdurend en snel af, waar- door ook tal van de zeldzamere daar tehuis behoorende planten reeds in het rehktenstadium verkeert, of er althans zeer dicht bij is. Van zulke plantensoorten noemen wij de volgende, waarbij wij volstrekt niet op volledigheid gelet hebben en gaarne toegeven dat niet alle deze soorten evenzeer in gevaar zijn, maar alleen om de gedachten te bepalen en voor niet-floris- ten eenigszins den omvang van het gevaar te doen inzien. Garex Buxbaumiiï Isoëtes echinosporum! Carex limosal Isoëtes lacustre! Carum verticiUatum! Malaxis paludosa. Cladiiim Mariscus. Pilularia globulifera. Drosera longifolia! Pingidcula vulgaris. Elatine hexandra! Scheuchzeria palustris! Elatine Hydropiper ! Scirpus Duvalii! Elatine triandra! Scirpus Rothii! Eriophorum gracile! Scirpus triqueter! Eriophorum latifoliuïn ! SpirantMs aestivalis! Eï'iophoruM uaginatum. Spiy^anthes autumnalis! Euphorbia palustris! Sturmia Loeselii! Isnardia palustris. Viola stagnina! Voorzooverre onze kennis gaat, meenen wij te mogen zeggen dat de met een ! voorziene soorten, waarvan slechts enkele weinige groeiplaatsen in ons land bestaan, onmiddel- lijk gevaar van uitsterven loopen, terwijl van de overige het areaal weliswaar nu nog niet zóó gereduceerd is, maar toch op goede gronden mag worden aangenomen, dat deze zich reeds in of nabij het rehktenstadium bevinden. Gaan wij over tot eene beschouwing der vochtige bosch- flora, dan blijkt deze in zeker opzicht geheel in het relikten- 04 stadium te verkeeren, doordien slechts enkele zeer verspreid liggende stukjes van deze interessante en zeer aantrekkelijke flora nog zijn gespaard. Veilig mag men aannemen dat het aantal soorten, dat oor- spronkelijk die flora vormde, aanzienlijker geweest is en zeer zeker weten wij dat ook hier een reeks soorten zeer in haar bestaan bedreigd wordt. O Zoo o. a. Actaea spicata! Gagea spathacea! Anemone ranunculoides ! Mercurialis perennel , Atropa Belladonna! Ramischia secunda! Carex maxima! Bubus saxatilis! CoralUorrhiza innata! Stellaria nemorum! Equisetum Telmateja! Trientalis europaea! Euphorbia amygdaloides! Deze boschflora is waarschijnlijk niet zoo onmiddellijk bedreigd, daar de plekjes waar zij gevonden wordt voor het grootste gedeelte particulier eigendom zijn van jachtlief hebbers, die belang hebben bij een ongerept laten dier terreinen. Het spreekt echter vanzelf dat zij zonder bescherming gelaten toch langzamerhand zullen wegslinken, daar het geen twijfel lijdt of deze stukken grond kunnen alle productiever gemaakt worden door ontginning van den bodem. Wij hebben getracht in het voorgaande uiteen te zetten: 1°. dat de wilde plant van het allerhoogste belang is voor de verdere ontwikkeling der botanische wetenschap. 2°. dat haar bestaan door de steeds voortschrijdende cul- tuur ernstig bedreigd wordt. 1) Als voorbeelden van sterk bedreigde planten, die niet tot de veen of boschflora behooren zouden wij o. a. nog willen noemen: Anacaniptis pyraniidalis, Anemone Pulsatilla, Carex extensa, Carurti Bulbocastanuni, Coeloglossum viride, Convolvulus Soldanella^ Eryngiuni maritimutn, Euphorbia Paralias, Herminiuni monorchis, Moeyichia erecta, Orchis fusca, Orchis militaris, Ophrys niuscifera, Thesiuni humifusuni. 65 3°. op welke wijze en in welke mate het verarmings- proces werkt. Wij meenen daardoor de dringende noodzakelijkheid eener rationeele bescherming te hebben aangetoond en willen nu de wijze van uitvoering bespreken en de middelen om daar- toe te geraken. Vooraf echter een enkel woord over de in de laatste jaren steeds krachtiger wordende strooraing voor het in stand houden der „Naturdenkmaler". Een overzicht van deze beweging werd eenigen tijd geleden gegeven in de hier gehouden voordracht van Dr. C o n w e n t z, die onvermoeid zich wijdt aan de bereiking van dit ideaal. Wij kunnen het door hem medegedeelde als bekend aan- nemen, temeer daar dit onlangs in uitvoeriger vorm in druk verschenen is. i) De volgelingen van deze richting nemen een veel alge- meener standpunt in dan wij gedaan hebben. Zij toonen aan dat door den vooruitgang der cultuur het natuurschoon onherroepelijk wordt verminderd, om eindelijk geheel te ver- dwijnen en zij meenen dat alle „Denkmaler", alle monumen- ten der natuur voor algeheele vernietiging bewaard behooren te blijven, zich daarbij steunende op redenen van weten- schappelijk en aesthetisch belang. Op den voorgrond stellende, dat wij onze volle sympathie schenken aan dit streven, moeten wij toch zeggen, dat het ons toeschijnt te ideaal te zijn om bij een nuchter-praktisch volk als het onze veel kans van slagen te hebben. Maar bovendien vreezen wij, dat juist de veelheid van wenschen groote schade zal doen aan het in vervulling gaan van de meest urgente daarvan. Om eene bescherming der Naturdenkmaler te bereiken, die juist zoo ver gaat als wegens hun belang gerechtvaar- 1) Die Gefalirdung der Naturdenkmaler und Vorsclilage zu ihrer Erhaltung. Deiikschrlft von H. C o n w e n t z. Berlin 1904. Nederl. Kriiidk. Archief. 1905. 5 66 digd is en eene overdrijving der eischen te vermijden, wil het ons voorkomen, dat iedere betrokken groep van nader belanghebbenden de bescherming der haar bizonder interes- seerende Naturdenkmaler behoort ter hand te nemen. Zoo zouden de Hygiënisten, de Artisten, de Natuurlief- hebbers, de Geologen, de Zoölogen, de Botanisten ieder van hun kant de bescherming trachten uit te voeren. Ongetv^ijfeld zoude daarbij door onderling overleg gemak- kelijk samenwerking verkregen kunnen worden voor al die gevallen, waar dat gewenscht zou zijn. Dit standpunt stellen wij ons voor, dat de Nederlandsche Botanische Vereeniging behoort in te nemen. Bescherming der wildgroeiende flora kan op tal van ma- nieren geschieden en het spreekt van zelf dat iedere bescher- ming van welken aard ook, toejuiching verdient, maar wan- neer men bedoelt eene afdoende bescherming, dan is er eigenlijk maar één weg: de te beschermen terreinen aan verder gevaar te onttrekken door aankoop. Bij iedere andere vorm van bescherming toch is deze slechts tijdelijk en daarbij veelal nog onvolkomen, terwijl bovendien bij het ophouden der tijdelijke bescherming de floraverarming overal elders rusteloos is voortgeschreden. Wij komen daarom tot de conclusie, dat ons streven in de eerste plaats gericht behoort te zijn op het verkrijgen van eigendomsrechten op een voldoend aantal terreinen en dat daarnaast andere maatregelen slechts dan ter sprake behoo- ren te komen, wanneer zij niet leiden tot versnippering der financieele kracht. Wij wenschen dan de volgende beschermingsmiddelen toe te passen: 1". Aankoop van terrein, waarbij erop gelet behoort te worden, dat de voorrang verleend wordt aan die terreinen die de belangrijkste formatie's herbergen in de gunstigste 67 omstandigheden om voor vernieling door verandering van het terrein in de omgeving gevrijwaard te zijn. Wij zijn van oordeel dat daarvoor in de eerste plaats de veen en moeras-forraatie's in den ruimsten zin genomen in aanmerking komen. 2". Het- inroepen van de medewerking van de domeinen, de Gemeente en de grootgrondbezitters, op wier eigendom- men interessante plekjes flora gevonden worden. 3°. Alle middelen die of meer indirekt of slechts tijdelijk werken zooals b.v. het verspreiden van meer kennis van het groot wetenschappelijk belang der flora, het steunen van alle maatregelen die ons doel helpen bevorderen, het uitlok- ken van bepalingen tot verbod van het uitroeien van wilde planten en dergelijke meer. Om dat met goed gevolg te kunnen doen zijn drie zaken bepaald onmisbaar : 1". Eene uitgebreide terreinkennis ; 2°. het benoodigde kapitaal; 3". steun van overheidswege. Wat punt 1 betreft merken wij op, dat weliswaar het bestuur onder zijne leden eenige goede kenners van onzen bodem bezit, maar dat die kennis toch voor aanmerkelijke uitbreiding vatbaar is, waartoe wij met vertrouwen een beroep op U allen doen. Omtrent punt 2 kan gezegd worden, dat het kapitaal voor eene eenigszins bevredigende bescherming vrij aanzienlijk zal moeten zijn, waarbij echter gerekend mag worden op eenige, zij het dan ook geringe, opbrengst der aangekochte terreinen. Zooals wij reeds opmerkten komt het ons voor dat wij mogen verwachten de regeering van het groot wetenschap- pelijk belang van ons streven te overtuigen en dan hopen wij voor onzen wilden hortus, waarvan de wetenschappelijke en onderwijs- waarde zeer zeker eene vergelijking met de Universiteits-tuinen kan doorstaan eene jaarlijksche subsidie te erlangen, die ons in staat stelt de renten van het benoo- digde kapitaal te voldoen. 68 In de eerste plaats is daartoe noodig dat de Vereeniging en hare leden individueel van hunne belangstelling daad- werkelijke bewijzen geven. Wij wekken U daarom op ieder naar vermogen uw finan- ciëelen steun te verleenen tot het bijeenbrengen van een kapitaal om met aankoop van terreinen te beginnen. Blijkt het mogelijk later van dat kapitaal een rente van 3 a 33^ % te betalen, zooals wij hopen, dan kan het door de leden en de Vereeniging gegeven geld beschouwd worden als geld- belegging, zoo niet, dan is daarmede althans een goed doel nagestreefd. Mocht onverhoopt blijken dat het geheele plan onuitvoer- baar is, dan zou altijd door verkoop der gekochte terreinen een groot deel van het beschikbaar gestelde geld weer dis- ponibel komen. Het verheugt ons, dat reeds door twee leden onzer afdee- ling ieder ƒ 600,— beschikbaar is gesteld en wij hopen dat dit goede voorbeeld navolging moge vinden. De vereeniging als zoodanig zou uit de rente van het Kok-Ankersmit-fonds gedurende eenige jaren een zeker be- drag beschikbaar kunnen stellen tot een totaal van b.v. ƒ 1000, — . Wij zijn overtuigd dat deze bestemming van het kapitaal dat onze vereeniging werd nagelaten door dien hartstochtelijken minnaar onzer flora, zeker zijn volle sym- pathie zou hebben genoten. Wij meenen, dat niets ons ver- hindert om onmiddellijk met de praktische bescherming aan te vangen en wenschen U te verzoeken naar aanleiding der thans gedane mededeeling eene opbouwende kritiek te oefe- nen en ons vervolgens te machtigen tot het vormen van eene Commissie, die tot taak zal hebben de bescherming der flora grondig te bestudeeren en uit te voeren. Om het werk van voorbereiding dier commissie mogelijk te maken zouden wij dan een voorstel willen doen om voor dit jaar een bedrag van hoogstens f300 aan het Kok Anker- 69 smitfonds te verzoeken ter bestrijding der onvermijdelijke kosten van onderzoek. De Heer H e u k e 1 s vraagt hierop het woord en merkt op dat het eenigermate te betreuren valt, dat beide Vereeni- gingen, de Nederlandsche Botanische Vereeniging en de Neder- landsche Natuurhistorische Vereeniging te zelfder tijd hare plannen blootleggen, om pogingen in het werk te stellen om te geraken tot eene bescherming der Flora, maar dat de N. N. V. dit plan reeds lang te voren had beraamd en bij het tot stand komen der Vereeniging dit onderwerp in hare Statuten had opgenomen. Het scheen hem echter toe dat er tusschen de beide Vereenigingen uitsluitend een verschil van meening bestond over de wijze van uitvoering, maar dat het hoofddoel, waarnaar beide Vereenigingen streven, precies het- zelfde was. De N. N. V. echter trachtte te geraken tot eene bescherming der Natuurmonumenten in haar geheel, het bestuur der N. B. V. alleen van die terreinen, die haar uit een botanisch oogpunt en voor botanische studiën de belang- rijkste toeschenen. Zijns inziens konden echter die meer speciale belangen zeer goed samengaan met de meer algemeene. Hij achtte het niet wenschelijk, dat elke Vereeniging afzonderlijk in die richting zou gaan werken en ook minder praktisch. Voor- loopig althans is het hoofdzaak om een fonds bijeen te brengen, dienende tot het aankoopen en in eigen beheer nemen van „natuurmonumenten" en voor dit doel is samen- werking zeker zeer gewenscht. Een groot lichaam, samengesteld uit vertegenwoordigers van een zoo groot mogelijk aantal Vereenigingen, zal onge- twijfeld daarin z. i. gemakkelijker slagen. Aan dat lichaam zou worden opgedragen het opmaken van een volledigen inventaris van alle in ons land nog aanwezige natuurmonumenten en de N. B. V. zou meedoen in de oprichting van dat lichaam. Dat de N. N. V. gansch andere 70 eischen zou stellen, daarvoor bestaat geen groot gevaar. De gronden, die de N. B. V. wenscht te reserveeren zijn tevens de gronden, die de N. N. V. van beteekenis acht en omgekeerd. De Heer M o 1 1 heeft met groote belangstelling de voordracht van den Voorzitter gevolgd over de groote beteekenis van de bescherming onzer Flora en over het groote voordeel om voor eene grondige studie te kunnen beschikken over een zoo groot mogelijk aantal soorten, doch meent, dat wanneer het ook te betreuren is dat er planten ten onzent uitsterven, toch ook de studie van de oorzaken waarom zij verdwijnen, op zichzelf een interessante studie is, somtijds even belangrijk als het nagaan van het verschijnen van nieuwe soorten. De Voorzitter is dit wel met den lieer M o 1 1 eens, maar brengt in herinnering dat men hier niet zoozeer op het oog heeft het verdringen van planten volgens natuurlijke oorzaken, dan wel door een gansch onbelemmerde ontginning en het ruwe ingrijpen van den mensch in de oorspronkelijke vegetatie. De Heer Went merkt op dat uit de voorgelezen circulaire der N. N. V. gebleken is, dat niet alleen de N. B. V., maar ook nog eene andere Vereeniging zich bezig houdt met plannen om te komen tot eene bescherming der Flora. Het komt hem praktisch en wenschelijk voor om te werken in combinatie met de N. N. V. Alleen blijven staan zou spreker zeer ongewenscht vinden. Hij dringt er op aan om te trach- ten tot samenwerking te geraken. De Heer W ij s m a n vraagt zich af, wat er eigenlijk voor- loopig kan gedaan worden? Dat komt neer op het bijeen- brengen van geld om te kunnen overgaan tot den aankoop van terreinen. De vraag hoe men dat zal doen en welke terreinen men wil aankoopen is een zaak van later zorg. De N. N. V. wil propaganda maken, niet uitsluitend met de bedoeling om grondeigenares te worden. De vraag van wie de propaganda zal uitgaan is van meer belang dan die wie eigenares van den grond zal worden. De organisatie kan in handen blijven van een veelzijdig lichaam, wanneer er maar voeling wordt gehouden met onze vereeniging. Voor eene niet behartiging der belangen der N. B. V. bestaat volgens Sprekers meening geen bezwaar. De Heer H e i n s i u s merkt op dat dezelfde vraag is ter sprake gekomen in de vergadering van het Hoofdbestuur der N. N. V. Daar was het oorspronkelijk voorstel hetzelfde. Men was uitgegaan van de meening, dat de N. N. V. de zaak zou aanpakken en zien eigenares te worden. Dezelfde discussie als thans hier gehouden wordt is ook daar gehouden. Ten slotte is de strijd beslist met algemeene stemmen in dien zin, dat men niet op eigen gelegenheid zou werken, maar zooveel mogelijk met andere Vereenigingen, zelfs al heeft men ook reden om te vermoeden, dat niet alle Vereeni- gingen gaarne zullen medewerken tot dat doel, als bijv. de Nederlandsche Heidemaatschappij — en dat men dan zou zien voor de N. N. V. de gunstigste voorwaarden te bedingen. De Heer H e u k e 1 s voegt er aan toe, dat ten slotte de N. N. V. zich niet op den voorgrond heeft gesteld, maar een lichaam dat geheel onafhankelijk zou zijn, behoudens dat de N. N. V. evenals alle Vereenigingen in dat lichaam ver- tegenwoordigd zoude zijn. De Heer Jaspers meent dat er inderdaad geen groot verschil bestaat tusschen de eischen, die botanisten en zoölo- gen zullen stellen. Terreinen van beteekenis voor den bota- nist zijn allicht ook gunstig voor den zoöloog. Beide bedoelen dezelfde terreinen. De Voorzitter zegt dat er een groot misverstand bestaat, zoowel bij de Bestuursleden als bij de andere leden. De Afdeeling A wil geen terreinen in bezit nemen. Het is haar absoluut onverschillig welk lichaam de terreinen in bezit neemt, als de Flora maar afdoende beschermd wordt. Er bestaat geen vijandig streven en geen kwestie van meegaan of niet meegaan. Die zaak is verkeerd gesteld. De groep, die er het meest belang bij heeft is de N. B. V. In de commissie zullen we hebben vertegen woordi- 72 gers van groote en kleine belangen. Een ieder zorgt natuur- lijk voor zijn eigen belangen. Daarom moet dan ook het lichaam, dat uit de vertegenwoordigers van verschillende Vereenigingen zal gevormd worden, geen uitvoerende macht bezitten, maar uitsluitend een adviseerend lichaam zijn. De Heer H e u k e 1 s herhaalt dat er vóór alles geld moet zijn en geen enkele Vereeniging is in het bezit van fondsen. Alleen wanneer een zoodanig lichaam zal tot stand komen, kan men er op rekenen dat men geld bij elkaar zal kunnen brengen. De Heer Jaspers kan zich niet vereenigen met de meening van den Voorzitter, dat de N. B. V. de meest geïnteresseerde zou zijn. De N. N. V. heeft daarbij zeker even groote belangen als de N. B. V. Het gaat niet aan om van de N. B. V. meer leden op te nemen in de commis- sie dan van de N. N. V. De Voorzitter is van meening dat het uiterst moeielijk zal zijn om de verschillende overwegingen te bevredigen. Ieder tracht natuurlijk een zoo groot mogelijk aandeel te krijgen in den buit. Maar hoe denkt de Vergadering er over? Zal de N. B. V. het alleen doen, daarbij voeling houdende met de belangen van andere vereenigingen of zal zij de leiding der geheele zaak opdragen aan de Commissie? De Voorzitter is er stellig van overtuigd dat de N. B. V. veel meer kans heeft geld bijeen te brengen, wanneer zij het alleen doet. Zij kan wijzen op het groote wetenschappelijke belang van de zaak. Dat kan de N. N. V. nooit doen, omdat zij allerlei belangen er bij betrekt, wetenschappelijke en niet weten- pelijke. Ons streven zal stellig groeten steun ondervinden. De commissie moest dat toejuichen. Hij verzoekt nu dat de vergadering zich uitspreke. Wenscht men bescherming der flora ja dan neen ? En zoo ja: 1° zal men dat dan overlaten aan de N. N. V. of 2° zal de N. B. V. alleen handelend optreden en daarbij voeling 73 houden met de belangen van andere vereenigingen ? of 3" zullen we de beslissing verdagen tot de te benoemen com- missie zal zijn geconstitueerd? Het laatste lijkt hem het beste. Wij kunnen wachten tot de Commissie er is en eerst dan een beslissing nemen. De Heer W ij s m a n acht het moeielijk om de beslissing te verdagen, omdat de N. B. V. zelf zitting zal nemen in de commissie. De Voorzitter acht de instelling der commissie niet anders dan een ballon d'essai. Men weet niet wat het resultaat zal zijn. Nemen wij aan dat het gunstig is, dan nog krijgen we strubbelingen onder elkander. Wij kunnen besluiten om voorloopig mee te werken, maar alleen onder beding, dat wij ons terugtrekken, wanneer wij er voor ons geen heil in zien. De Heer M o 1 1 meent dat wij ons of geheel moeten ont- houden of moeten meewerken. De Heer L a k o merkt op, dat wij toch in elk geval een afgevaardigde naar de Vergadering kunnen zenden en besluiten om alleen mee te gaan, wan- neer het blijkt dat het in onzen geest is. De Heer H e u k e 1 s wil er nog even op wijzen dat hier geen sprake is van tegenstrijdige, maar van naast elkander staande belangen, doch de Voorzitter is het hiermede niet eens. De Heer W ij s m a n vindt het zenden van een afgevaardigde toch in elk geval gewenscht. Bevalt de gang van zaken ons niet dan doen wij niet mee. Maar de afgevaardigde der vergadering moet een mandaat hebben. Wanneer we dus iemand naar Amsterdam afvaardi- gen, moeten wij weten welk mandaat wij hem zullen geven. De Voorzitter merkt nog op, dat wanneer wij het niet alleen doen, wij ons binden aan de voorstellen van anderen en vraagt of wij nu wel kunnen meegaan ? De Heer Arendsen Hein meent dat wij toch in elk geval kunnen bepalen of wij een afgevaardigde zullen zenden. Wat wij doen kan aan een nadere beslissing worden over- gelaten. 74 De Heer Moll is van oordeel dat we ter vergadering moeten gaan om zoo mogelijk met de voorstellen der com- missie mee te gaan. Daarmee zijn we nog niet gebonden. Principieel gevoelen we veel voor samenwerking. Wij wen- schen geld bijeen te brengen en wij willen gronden vast leggen. Er bestaat naar sprekers meening geen gevaar voor dat de zaak in de war zal loopen. We kunnen eerst zien wat er gebeurt en later eene beslissing nemen. De Voorzitter vraagt of wij niet in stemming zouden brengen de vraag of wij ons zullen isoleeren of niet? De Heer Moll meent dit te moeten ontraden. We voelen in principe veel voor samenwerking. De Voorzitter brengt nu in stemming dit voorstel van den Heer Moll „of wij zullen meegaan zoover als zulks mogelijk is" dan wel of „we niet zullen meegaan." Zij die wenschen mee te gaan voorzoover het mogelijk is stemmen vóór, de andere tegen. Het eerste voorstel wordt aangenomen met 21 stemmen. Twee leden stemden tegen en twee blanco. Er werd ten slotte besloten de benoeming der afgevaardigden over te laten aan het bestuur ')• Thans komt ter sprake punt 6 der agenda: „Vaststelling van een afdeelings reglement." De Voorzitter deelt mede, zooals zoo even reeds is vermeld, dat ter zake alleen een schrijven van den Oud-Hoogleeraar Dr. Oudemansis ingekomen, die het raadzaam acht in art. 2 achter het woord „namen" in te lasschen „en titels" en ten aanzien van art. 11 opmerkt, dat het gewenscht voorkomt om te bepalen omtrent den tijd binnen welken eene verga- dering moet worden belegd, wanneer door minstens tien leden daartoe het verzoek wordt gedaan. Na eenige discussie wordt echter het concept-reglement ongewijzigd aangenomen, zoodat het luidt als volgt: 1) Zie bijlage Algemeene Vergadering van 26 Febr. 1905. 75 REGLEMENT VOOR DE AFDEELING A. der NEDERLANDSCHE BOTANISCHE VEREENIGING. Floristiek van Nederland. Artikel 1. De Afdeeling A der Nederlandsche Botanische Vereeniging stelt zich ten doel de bevordering van de studie der Neder- landsche Flora in den ruimsten zin. Art. 2. De gewone leden der Afdeeling worden gekozen bij meer- derheid van stemmen; zij moeten voorgesteld zijn door twee leden en hunne namen evenals die der voorstellers moeten op het convocatiebiljet van de Vergadering worden vermeld. Art. 3. Buitengewone leden kunnen, voor zoover zij niet tusschen- tijds door het Algemeen Bestuur worden aangenomen (Art. 22 der Statuten), op dezelfde wijze worden benoemd. Art. 4. Voor de benoeming tot correspondeerend lid is eene voor- dracht van het Algemeene Bestuur noodig. Overigens is op hen toepasselijk het gezegde van Art. 2. Art 5. Gewone, buitengewone, correspondeerende en eereleden der Nederlandsche Botanische Vereeniging hebben het recht 76 de vergaderingen der Afdeeling bij te wonen. Aan de stem- mingen mag alleen worden deelgenomen door de gewone leden der Afdeeling en door de Eereleden. Akt. 6. Niet-leden der Vereeniging kunnen op vergaderingen ge- ïntroduceerd worden. Aet. 7. Het Bestuur der Afdeeling bestaat^ uit drie leden, die bij meerderheid van stemmen gekozen worden voor den tijd van 3 jaar en terstond herkiesbaar zijn. Élk jaar, in de eerste vergadering, die na 30 Sept. plaats heeft, treedt één lid af volgens rooster, bij loting door het Afdeelingsbestuur vast te stellen. Het Bestuur verdeelt onderling de functiën van Voorzitter, Conservator en Rapporteur. Aet. 8. De Voorzitter leidt de vergadering. Bij verhindering tot het bijwonen eener vergadering "draagt hij de leiding op aan een der andere bestuurs- of gewone leden. Mocht dit niet geschied zijn, dan wordt zijn taak overgenomen door den Conservator of wanneer ook deze afwezig is, door den Rap- porteur. Art. 9. De Rapporteur houdt uitvoerige notulen der vergaderingen en zendt deze met alle andere mededeelingen de Afdeeling betreffende ten spoedigste aan den Secretaris-Penningmeester (Art. 14 der Statuten). Hij beheert tevens de geldmiddelen der Afdeeling. Art. 10. De Afdeeling A vergadert minstens tweemalen 's jaars. 77 Minstens ééne vergadering zal in hoofdzaak gewijd worden aan waarnemingen in de natuur en minstens ééne zal meer bizonder aan het afdoen van huishoudelijke aangelegenheden en aan wetenschappelijke mededeelingen gewijd worden. Één dezer laatstgenoemde vergaderingen moet steeds na Septem- ber en vóór April plaats hebben. Art. 11. Wanneer door minstens tien leden daartoe het verzoek tot het Afdeelingsbestuur gericht wordt, is dit verplicht een vergadering uit te schrijven. Art. 12. Behoudens onvoorziene omstandigheden worden convoca- ties minstens een week voor de vergadering verzonden. Op deze convocaties worden zooveel mogelijk de onderwerpen van behandeling vermeld. Art. 13. Voorstellen tot wijziging van dit Reglement kunnen eerst in behandeling komen, nadat het Afdeelingsbestuur daarover heeft kunnen beraadslagen en moeten dan met een prae- advies van dat Bestuur op het convocatiebiljet vermeld worden. Art. 14. In alle gevallen waarin dit Reglement niet voorziet beslist het Afdeelingsbestuur. Aldus vastgesteld in de vergadering der Afdeeling op 26 Februari 1905 te Utrecht. J. W. C. GOETHART, Voorzitter. J. P. LOTSY, Conservator* W. BURCK, Rapporteur. 78 Ten aanzien van punt 7 Verkiezing van een bestuurslid brengt de Voorzitter in herinnering dat eik jaar één der leden van het bestuur aftreedt, doch weder herkiesbaar is en deelt mede dat het bestuur der Afdeeling bij loting heeft vastgesteld dat de aftreding zou plaats hebben in de volgende orde: r. Dr. G o e t h a r t, 2° Dr. L o t s y, 3'. Dr. B u r c k, zoodat dit jaar de beurt is aan den Voorzitter om af te treden. De Vergadering noodigt den Voorzitter uit om zich een herbenoeming als bestuurslid te laten welgevallen, aan welk verzoek de Voorzitter gaarne wil gehoorgeven. Ten slotte wordt punt 8 der agenda, zijnde een bestuurs- voorstel om aan het Kok Ankersmitfonds f 100 's jaars aan te vragen tot het in kaart brengen van de gegevens van den Prodromus, aangenomen zonder discussie. Hiermede wordt de Vergadering gesloten. De rapporteur. BURCK. PI. VIII. JT'^ JT JZT"' Ie Bijlage tot de vergadeping van 26 Februari 1905. Iets over enkele Salix-Yormen. Sinds wij ons in de laatste twee jaren meer in het bijzonder met het geslacht Salix hebben beziggehouden, heb- ben wij enkele merkwaardige vormen gevonden, waarop wij nader de aandacht wenschen te vestigen. Bij al deze vormen doet zich eenzelfde verschijnsel voor: bij één schub en één honingklier behoort meer dan één vruchtbeginsel. Geruimen tijd konden wij deze afwijkingen met de inland- sche en meest gebruikelijke buitenlandsche f 1 o ra 's niet thuis brengen, totdat wij eindelijk Ascherson-Graebner's Flora des Nordostdeutschen Flachlandes in handen kregen, waarin wij op pag. 240 bij Salix cinerea L deze aanteekening vonden : „ausserdem öfters miinnl. Aehren mit theilweise oder ganz „verwachsenen Staubfaden; weibl. Aehren mit in zwei meist „kahle Carpelle getheilten Fruchtknoten oder mit noch „weitergehenden Uebergangsbildungen von einem „Geschlecht zum andern." Volgens V. Seemen, die het geslacht S a 11 x in genoemde flora bewerkte, behooren dus deze afwijkingen tot de over- gangen van het eene geslacht naar het andere ; en hij noemt zulke overgangen bij S. babylonica L,S. amygdalina L, en de vroegbloeiers : S. cinerea L, S. m u 1 1 i n e r v i s Döllf S. myrtilloïdes Z, S. ambigu a.E'/ir/i. en S. Straehleri Seemen. ^) Wij namen deze vormen reeds waar bij een viertal, op verschillende plaatsen groeiende boomen: 1) Het is de vraag, of bij al deze planten wel vormen als de onze bedoeld zijn, daar de echte overgangen er geheel anders uitzien. 81 1". Salix Caprea L, uit de duinen van den Hoek van Holland (1904). Bij elke schub en elke honingklier had dit ex. twee geheel van elkaar gescheiden vruchtbeginsels, waarvan de top steeds min of meer teruggekromd was (fig. 1). Aantal stem- pels steeds twee, ongedeeld. Deze vruchtbeginsels zijn niet kaal, maar toch veel minder behaard dan wij bij gewone S. Caprea 's waarnamen. Bovendien zijn bij alle vier deze vormen de vruchtbegin- sels veel slanker en smaller dan die van normale boomen. 2'\ Salix cinerea L. Oude Koedood tusschen Charlois en Rhoon (1903). Dit ex. had bij elke schub en elke honingklier twee vrije vruchtbeginsels, waarvan zeldzaam de stelen half vergroeid waren. De schubben der bloemen waren nu eens spits, dan weer afgerond. De afgeronde schubben bevonden zich meer aan den top der katjes. De verhouding tusschen de lengte der schub en die van het vruchtbeginsel; alsmede de ver- houding tusschen lengte en breedte der vruchtbeginsels, is niet steeds dezelfde aan de verschillende takken, maar ver- toont vrij sterke verschillen (fig. Ila en Ub). De top der vruchtbeginsels is meest recht, hier en daar terug- gekromd. Aantal stempels twee, bij een enkele bloem gedeeld. 3'\ Salix cinerea L uit de duinen van den Hoek van Holland (1904). Dit is een uiterst merkwaardig ex. Hier toch vindt men niet twee, maar drie en vier vruchtbeginsels bij één schub en één honingklier. Bovendien zijn deze vruchtbeginsels zoo volkomen met elkaar vergroeid (fig Illa), dat een van onze beste Sahxken- ners, aan wien wij een ex. toezonden, ze in het eerst voor een buitengewoon groot ontwikkeld ex. van de gewone S. cinerea hield. Toch vindt men hier en daar bloemen met een gewoon vruchtbeginsel, aan welks voet zich twee slecht ontwikkelde Nederl. Kriiidk. Arcliief. 1905. 6 82 vruchtbeginsels bevinden (fig Illb) geheel vrij of reeds ten deele met het groote vergroeid (fig. IIIc). Voorts wijst ook het buitengewoon groot aantal stempels van elke vergroeide bloem, alsmede de lijnen, die over het vruchtbeginsel loopen, voldoende op samengroeiing. De top is meestal iets teruggebogen. 4^Salix auritaxcinerea(S. multinervis Döll) Oude Koedood tusschen Charlois en Rhoon. (1902, 1903). Bij de ex. van 1902 vindt men bij één schub en één honingklier twee vruchtbeginsels, soms alleen aan de basis (fig. IVa), soms half (IV&) of ook geheel vergroeid (fig. IVc). De top is meest recht, aantal stempels twee, niet zelden gedeeld. De honingklier is meest gaaf, soms uitgerand, tweedeelig of tweespletig maar ook dan nog van de gewone breedte. In tegenstelling met de 3 andere vormen is een groot gedeelte van de vruchtbeginsels onontwikkeld gebleven ; iets, wat ook voor het hybridair karakter van den boom pleit. Deze onont- wikkeld gebleven vruchtbeginsels waren toch ook vergroeid. Bij de takken, in 1903 van dezen boom geplukt, viel een verandering te bespeuren. Vooreerst waren veel minder vrucht- beginsels onontwikkeld gebleven, dan zaten verscheidene normale bloemen tusschen de andere, en waren de meeste honingklieren gespleten. Daar wij van dezen boom in 1902 enkele takken inzonden voor het herb. der Vereeniging, met meest tweespletige honingklieren en daarbij aanteekenden : „Deze bloemen heb- ben twee nectaria", staat deze boom in den Prodromus vermeld als S. a u r i t a x f r a g i 1 i s ? Onze latere waarnemingen hebben genoegzaam aange- toond, dat onze eerste beschouwing geen reden van bestaan meer heeft. Voor zoover ons bekend is, zijn deze afwijkingen nog nimmer in de Nederlandsche litteratuur vermeld en in het Vereenigings- herbarium hebben wij er vergeefs naar gezocht. Dat ze niet vroeger zijn aangetroffen, ligt o. i. hieraan, dat de meeste f 1 o- 83 risten, blijkens de in het Herbarium aanwezige exemplaren, van de vroegbloeiers alleen blad- en vruchttakken inzamelen. Indien vroeg in het voorjaar er op gelet werd, zou onge- twijfeld nog menig ex. van deze afwijkingen gevonden worden. Verder werden bij Rotterdam een drietal, zeer veel op elkaar gelijkende wilgen aangetroffen, waarover wij enkele opmerkingen wenschen te geven. De eerste is S a 1 i x s ti p u- 1 a r i s Host, waarvan tot heden in Nederland slechts vrou- welijke ex. bekend waren. Thans is, aan den kant van de Kralingsche Plas, ook een manlijke boom gevonden. De andere twee zijn Salix Smithiana Willd. en S. acu- m i n a t a Sm., over welker stamouders de meeningen der auteurs uiteenloopen. V. S e e m e n houdt, blijkens de aangehaalde synoniemen in Ascherson-G-raebner's Flora des Nordostdeutschen Flachlandes, S. Smithiana Willd. voor S. Caprea x vimina- 1 i s, en S. a c u m i n a t a Sm. voor S. caprea x dasy- clados. Volgens Wimmer in Flora 1849 is S. acuminata Syn. =: S. V i m i n a 1 i s x Caprea; Döll vereenigt zich hiermede, en noemt S. Smithiana Willd. een smalbladige vorm van S. acuminata Sm., dus volgens hem een smal- bladige S. vi minalis x Caprea. Garcke ten laatste geeft in zijn flora (18e druk 1898): S. Caprea x v i m i- nalis vervalt in twee vormen: a. latifolia Wimmer (= S. acuminata Sm.) ^. angustifolia Wimmer (:= S. Smithiana Willd). Alle genoemde auteurs noemen dus S. Caprea als een der beide stamouders van S. Smithiana Willd. en S. acuminata Sm. ; en als de andere of S. v i m i n a 1 i s L. üf de daaraan nauw verwante S. dasyclados Wimmer. De Prodromus nu beschouwt S. Smithiana Willd. als S. caprea x vi minalis; doch S. acuminata Sm. als S. cinerea x vim in al is, wat o. i. onvoldoende gear- gumenteerd is. Op pag. 1608 wordt toch gezegd: 84 „Ofschoon S, acuminata Sm. gehouden wordt voor een „hybride van S. Caprea x dasyclados, is dit bij onze „planten niet wel mogelijk, daar S. d a s y cl ados hier niet „voorkomt. De S. holosericea Willd. is waarschijnlijk „S. cinerea x dasyclados, waarin sommigen nog „een derde plant willen herkennen, n.1. S. v i m i n a 1 i s. „Dit bewijst wel, dat de door v. d. Bosch vroeger voor „S. holosericea gehouden plant verwantschap vertoont „en derhalve ook onze S. acuminata met S. cinerea „en S. V i m i n a 1 i s verwant moet zijn. Trouwens ik wil „hier uitdrukkelijk verklaren, dat de hybride-natuur van de „meeste der door mij als zoodanig opgenomen bastaard- „wilgen berust op een gemeenschappelijke gelijkenis met de „beide zoogenaamde stamouders." Dus, omdat v. d. Bosch zijn S a 1 i x eerst hield voor de S. holosericea Willd, en deze waarschijnlijk is S. c i n e- rea x dasyclados (x viminalis?), zou S. acu- minata Sm. moeten zijn S. cinerea x viminalis? Dit zien wij nog niet in ; en had S. acuminata nu nog maar kenmerken, die aan S. c i n e r e a herinnerden, dan zou deze ondersteUing eenige waarheid kunnen bevatten, maar het meest typische kenmerk van S. cinerea n.1. het viltig behaard zijn van de knoppen en jonge takken, ontbreekt bij alle ex. van Van den Bosch (en ook bij andere ex. in ons bezit) geheel, want de knoppen en takjes zijn kaal. Daarom blijven wij in S. a c u m i n a t a Sm. als een der stamouders S. caprea zien, en als de andere S. dasycla- dos of S. viminalis, welke laatste waarschijnlijker is wegens het beperkte verspreidingsgebied van den eerste. Verder merken wij op, dat de als S. acuminata Sm. bestemde planten afwijken van de typische S. acuminata Sm.: r. door de kale knoppen en kale jonge takjes 2". door de dunne katjes, die veel te smal zijn voor een zuivere S. acuminata, 3°. door de kleine vruchtbeginsels, 4°. door de smalle, wig-vormige bladen, die boven het midden het 85 breedst zijn, en aan de onderzijde veel sterker te voorschijn tredende nerven vertoonen dan andere ex. van S. acuminata en S m i t h i a n a uit het Rijks herbarium en onze eigen col- lectie. Om al deze redenen meenen wij als zeker te kunnen aannemen, dat de door v. d. Bosch vermelde ex. van Zuid- Beveland en Wemeldinge (blijkens de etiketten één zelfde vindplaats) niets anders zijn dan S. aurita x viminalis (S. fruticosa Döll). Dit verklaart dan hoe het mogelijk is, dat lengte en breedte bij de (smalbladige !) S. S m i t h i- a n a van v. d. Bosch zich verhouden als 1:3, en bij de (breedbladige !) S. „acuminata" van v. d. B o s c h als 1 : 5, wat anders een ongerijmdheid zou wezen. Dat v. d. Bosch niet tot S. a u r i t a x v i m i n a 1 i s is gekomen, wordt duidelijk wanneer men ziet, dat S. fruticosa Döll niet vermeld is in Koch's Synopsis Ie en Ile editie, met welke V. d. Bosch veel gedetermineerd heeft (S. acuminata en S. holosericea staan hierin wel). De diagnose van S. fruticosa Döll in Koch's Synopsis Ille editie, pag. 2365, waarmede wij later de planten van V. d. Bosch konden vergelijken, heeft onze onderstelling volkomen bevestigd. Verder vonden wij in dit werk op pag. 2332: „S. C a p r e a L. flndet sich mit zwei Fruchtknoten in „einer Blüthe" en op pag. 2333: „S. cinerea L. flndet „sich mit Blüten, deren Kapseln bis unten geteilt sind". Andere opmerkingen over deze vormen vonden wij in dit werk niet. Rotterdam, Febr. '05. W. H. WACHTER. P. JANSEN. 2e Bijlage tot de vergadering van 26 Februari 1905. Bromus liordeaceus L. In een oud „Kruidkundig Archief' bladerend, viel ons oog op een door Dr. v. d. B o s c h gehouden verhandeling over de in ons land voorkomende Bromus soorten. Bromus hordeaceus L. besprekend, zegt hij: „Desniettemin geloof ik, dat de erkenning van Bromus hordeaceus als soort, ook bij ons nadere bevestiging behoeft, waartoe ik ze in de opmerk- zame vv^aarneming mijner medeleden aanbeveel". Uit het groot aantal exemplaren dezer soort in 't Vereenigingsher- barium aanwezig, zou men opmaken, dat de leden zijn raad opgevolgd hebben, ofschoon ze zijn twijfel niet schenen te deelen, want alle exemplaren zijn verzameld als Bromus hordeaceus L. en in de ons bekende Nederlandsche Flora's, komt ze nog altijd als afzonderlijke soort voor. Naar aanlei- ding van eenige bij Wassenaar gevonden planten, rees bij ons het vermoeden, dat Bromus hordeaceus en Bromus mollis één soort zouden zijn. Ascherson- G r a e b n e r's Synopsis er op naslaande, vonden wij tot onze verwondering Bromus mollis opgegeven, niet als soort, doch als synoniem van Bromus hordeaceus, onder ver- wijzing naar de toelichting, door Hack el opgegeven bij een exsiccaat in Kerner's Flora Austro-Hungroise. Wat deze daar beweert, komt in 't kort op het volgende neer: De onder den naam Bromus mollis L. algemeen be- kende plant, moet volgens de wetten der prioriteit den naam dragen Bromus hordeaceus Linné (Spec. pi. ed. 1 1753.) Jiinné heeft ze het eerst onder dezen naam beschreven in de Flora 87 Suecica Ed. I (1745) en van daar ging ze over in de leEd. der Spec. plant. De synoniemen, die hij aanhaalt sluiten allen twijfel uit, dat hij de gewone vorm van Br. mollis bedoelde. In de 2e editie der Flora suecica en der Spec. pi. is de naam verdwenen en slechts een variëteit p. hordea- ceus van Broraus secalinus herinnert aan zijn bestaan. Een nieuwe naam duikt op: Bromus mollis. Alle syno- niemen echter, vroeger bij Br. hord. opgegeven vindt men nu terug onder Br. mollis (Hartmann in zijnAdnot.de plant suec. vermeldt, dat Linnaeus in zijn handexemplaar de var. (i. hordeaceus van Bromus secalinus eigenhandig doorgehaald heeft en er naast Br. mollis schreef). Wahlen- berg en Fries hebben over Br. hordeaceus veel geschreven ; Fries komt tot het resultaat, dat L. een bijzonderen vorm van Bromus mollis, met neerliggende halmen en kale aartjes bedoeld moet hebben. Mogelijkerwijze zou Linnaeus dezen vorm ook tot Br. mollis gebracht hebben, als hij ze g e k e n d had, maar door de aangehaalde synoniemen wordt het be- haard zijn der aartjes nadrukkelijk vastgesteld. Munro (in Journ. Linné Soc. 1861) vermeldt, dat in L.'s herbarium onder Bromus hordeaceus slechts exemplaren van Bromus molhs liggen en onder Bromus secahnus naast ex. der echte planten ook exemplaren door L. als Br. hordeaceus betiteld, welke eveneens de gewone vorm van Br. mollis zijn. Hieruit volgt, dat de gewoonlijk als Bromus mollis beti- delde planten, eigenlijk Bromus hordeaceus L. moes- ten heeten. Zoo handelen dan ook Ascherson-Graebner, terwijl wij de plant, door Fries, Wahlenberg en Grenier en Godron als zoodanig beschouwd, bij hen terugvinden als II B. Thominii. Verleden jaar naar deze plant zoekende, vonden wij achter de duinen ! tusschen Monster en Hoek van Holland een ter- rein, waar de plant in allerlei vormen voorkwam. Naast exemplaren, die volkomen aan de beschrijving der var. 88 Thominii (=: B r. h o r d e a c e u s der Ned. Flora's) beantwoord- den, kwamen allerlei overgangsvormen voor naar Br o mus hordeaceus L (= Br. mollis der Ned. Flora's). Er groeiden ex. van 1 d.M. hoogte, maar ook van 4 a 5 d.M. ; neerliggende stengels wisselden af met opstijgende en recht- opstaande ex. met glanzende onbehaarde aartjes waren even talrijk als ex. met behaarde aartjes; exemplaren met dicht opeengepakte en met uitgespreide bloeiwijze, met uitstaande en met saamgebogen kafnaalden groeiden naast elkaar. Dezelfde ervaring deden wij op bij Wassenaar en Staalduin. Geen enkel onderscheidingskenmerk bleek constant, zoodat wij volkomen instemmen met Ascherson-Graebner, waar ze zeggen: „de eigenaardige habitus van B II Thominii zou aanleiding kunnen geven, de plant als een afzonderlijke soort te beschouwen, doch er komen zooveel overgangen voor, dat ze ontwijfelbaar slechts een vorm van Br. hordeaceus (:= Br. mollis der Ned. Flora's) zijn kan." Wat nu echter hun rangschikking der vormen van Br. hordeaceus aangaat, daartegen doen zich o. i. enkele bezwaren voor. Zij rangschikken ze als volgt: A. Kafjes fluweelachtig behaard. Hiertoe behooren de gewoonlijk als Br. mollis be- noemde planten.) B. Kafjes kaal, alleen op de nerven kort behaard. I. leptostachys Beek. II. Thominii A. u. G. De var. leptostachys en Thominii te vereenigen tot één groep gaat o. i. niet ; daar de eerste slechts een hier en daar optredende vorrn is met kale aartjes, die overigens geheel overeenstemt met den typischen vorm der tot groep A behoorende planten, terwijl de var. Thominii zich door haar habitus en andere kenmerken van die groep onderscheidt. Een logischer verdeeling is de volgende: A. Mollis (L) Kafjes sterk generfd, grauwgroen; bovenste kroonkafjes met een stompen hoek, smal vliezig berand; 89 kafnaalden saamgebogen; pluimtakken afstaand tijdens den bloei. Stengels recht opstaand. I. kafjes zacht fluweelachtig behaard a. t y p i c u s Beek. Pluimtakken lang, de on- derste 3 tot 4 bijeen. h. s i m p 1 i c i s s i m u s Ces. Pluimtakken zeer kort, met slechts 1 aartje. c. n a n u s Weig. Plant tot 1 d.M. hoog, slechts 1. aartje dragend. II. kafjes kaal, alleen op de nerven kort behaard. a. leptostachys Beek. Pluimtakken lang, de onderste 3 tot 4 bijeen. h. pseudoracemosus Watson. Plant krachtiger, pluimtakken kort, de onderste 4 tot 5 bijeen. B. Thominii (A. u G). Kafjes minder sterk generfd, papierachtig, glanzend groen; bovenste kroonkafjes breed vliezig gerand met scherpen hoek; kafnaalden naar buiten uiteenwijkend. Stengels uitgespreid neerliggend, opstijgend of rechtopstaand; meest laag. In 2 richtingen konden wij overgangen constateeren van groep B. naar groep A. 1°. Exemplaren, die in habitus overeenstemmen met het type B. maar behaarde aartjes vertoonen. 2°. Exemplaren, met aartjes als die van groep B, doch met de habitus van groep A. Deze gelijken veel op de var. leptostachys, maar zijn er door de glanzende, breed vliezig gerande, zwak generfde bovenste kroonkafjes gemakkelijk van te onderscheiden (tenminste bij levende planten). Boven- dien nam ik bij eenige van deze exemplaren waar, dat de kelkkafjes naar verhouding bijzonder groot waren. Ook de beharing, vooral der onderste bladscheeden, wisselt sterk af. Alleen groeiende exemplaren op zandig terrein vertoonen soms haren van 2 — 3 m.M. lengte, terwijl exemplaren op vochtige weiden zeer korte haartjes bezitten. 90 De in de tafel genoemde vormen hebben wij alle in ons land aangetroffen behalve A. II. b. pseudoracemosus, die trouwens alleen uit Engeland bekend is. De systematische waarde der overgangsvormen dient bij een meer uitgebreid onderzoek of nog beter door kweeking uitgemaakt worden, waartoe wij ze in de opmerkzame waar- neming onzer medeleden aanbevelen! Rotterdam, Febr. 1905. P. JANSEN. W. H. WACHTER. 3e Bijlage tot de vergadering van 26 Februari 1905. Verslag • over de belangrijkste resultaten van het wetenschap- pelijk werk der Af deeling gedurende het jaar 1904 DOOR Dr. J. W. C. GOETHART. D. en H. Voorzooverre de resultaten van de werkzaamheid der leden over het afgeloopen jaar betreffen het bijeenbrengen van materiaal, wensch ik slechts het aller belangrijkste hier te memoreeren en verwijs voor de volledige gegevens op de lijst, die telken jare in het Kruidkundig Archief gepubli- ceerd wordt. Vooraf deze opmerking: Het aantal planten dat jaarlijks door de leden wordt ingezonden is zeer aanzienlijk. Meer en meer wordt het gebruikelijk, de planten in te zenden in een vorm, waarin zij op verre na nog niet geschikt zijn voor inschikken in het herbarium. Vooral heb ik daarbij het oog op onvolledige etiketteering en oppervlakkige determinatie. Het is duidelijk, dat daardoor de taak van den conservator aanmerkelijk verzwaard wordt en bovendien, wat ernstiger is, dikwijls de waarde der inzendingen geringer wordt. Gelukkig hebben lang niet alle leden deze slechte gewoonte 92 en sommigen munten zelfs uit door de keurige verzorging van hunne inzendingen. Als voorbeeld daarvan, waaraan ik hoop, dat velen zich zullen spiegelen, heb ik ter inzage voor de leden de inzen- ding van den heer L a k o medegebracht. Het kritisch onderzoek der inzendingen, de rangschikking daarvan en vooral het waardeeren van het relatieve belang der inzendingen, eischt van den conservator niet alleen veel tijd, maar ook eene grondige kennis der flora en der planten- verbreiding in ons land, zooals zij maar hoogst zelden in één persoon vereenigd gevonden zullen worden, vooral wanneer naast Phanerogamen ook nog Cryptogamen zouden worden ingezonden. Het bestuur meent dat in dezen staat van zaken eene verandering ten goede gebracht kan worden door het invoeren van de volgende wijzigingen : 1) De leden geven zooveel mogelijk bij hunne inzen- dingen eene lijst van wat zij meenen, dat daarbij opmerkenswaardigs is. 2) De ingezonden planten worden door den conservator voorloopig gerangschikt en de definitieve bewerking geschiedt b.v. in de zomervacantie door den conservator en eenige leden, die zich daartoe beschikbaar stellen. Het bestuur zou het een groot voordeel achten, dat zoo- doende ook door de leden een meer actief aandeel werd genomen in de voorloopige bewerking, terwijl natuurlijk door deze verdeeling van den arbeid een grondiger en meer zaakkundig onderzoek bereikt wordt. Het eenige nadeel is, dat de resultaten eerst ruim een half jaar later gepubliceerd kunnen worden. Daar echter het bestuur van oordeel is, dat dit nadeel betrekkelijk weinig gewicht in de schaal legt, werd besloten om in het komende jaar eene proef te nemen met de aan- geduide wijziging. Uit de over het afgeloopen jaar gedane inzendingen werd 93 eene keus gedaan van diegene, die vermoedelijk meer alge- meene belangstelling zullen opv^ekken. Deze kleine collectie is hier ter inzage voor de leden neergelegd. Voor de vermeerdering van onze kennis der plantenver- breiding vooral belangrijk, zijn de onderzoekingen van den heer Burger om Groningen, waaruit o.a. bleek, dat Se rra- tula tinctoria daar een vrij uitgebreid gebied bewoont. Daarbij sluiten zich aan de waarnemingen van den heer Siertsema om Havelte. Dan de resultaten van eene excursie ondernomen in het Z.0. deel van Friesland, met het doel om gegevens voor de Plantenkaartjes bijeen te brengen. De aanvullingen tot het onderzoek van de flora der wijdere omgeving van Enschedé, door den heer Blijdenstein reeds gedurende eenige jaren met den grootsten ijver ter hand genomen, die ons hebben doen zien, dat die geheele streek van Twente rijk is aan resten eener interessante boschflora, in een gebied met overigens uitgesproken heide- flora. Van de meest interessante planten noem ik slechts: Neottia, Equisetum Telmateja nabij Oldenzaal, E. sylvaticum, Gagea lutea en spathacea, Carex sylvatica, Chrysosplenium oppositifolium, (tot dusverre voor Twente niet bekend), Cardamine amara, Cyperus flavescens en C. fuscus op verschillende plaatsen enz. enz. Door den heer Lak o werd wederom, zooals wij dat van hem gewoon zijn, eene keurige verzameling planten uit Overijssel ingezonden, belangrijk zoowel wegens de daarin vertegenwoordigde soorten en groeiplaatsen als wegens de talrijke kritische opmerkingen, die daarbij gevoegd zijn. De inzendingen van Mej. Rust bewijzen dat de boschflora van Oost Twenthe zich voortzet tot het uiterste puntje van den Gelderschen Achterhoek, daar eene plantenkaartjes- excursie in de omstreken van Winterswijk ook daar die resten eener boschflora terugvond, zooals bleek uit het voor- 94 komen van b.v. Lysimachia nemorum, Equisetum s 3M V a t i c u m, A q u i 1 e g i a v u 1 g a r i s en tal van andere boschplanten. In het overige gedeelte van Gelderland moeten de naspo- ringen van den heer V u 3^ c k gememoreerd voorden, die voor een groot gebied gegevens verzamelde voor de planten- kaartjes, waardoor onze inzichten over de soortverbreiding niet onaanzienlijk gewijzigd zijn. Onder de inzendingen, die dit jaar ter sprake komen, behooren ook de planten door de heeren v. Breemen en 1 1 e r s o n, gezamenlijk of ieder voor zich verzameld in 1903 in het noordelijkst puntje van N. -Holland en op de Noordzee- eilanden, alweer hoofdzakelijk naar aanleiding van een onderzoek ten dienste der plantenkaartjes. Ik vermeld van de door deze H.H. ingezonden planten: Lamium incisum van ettelijke groeiplaatsen, P s a m- ma baltic a, Thesium humifusum (van Monster), Trigonella ornithopodioides van Vlieland. De heeren Wachter en Jansen onderzochten de omge- ving van Rotterdam, en de duinreeks van den Hoek van Holland. Zij zelven deelden reeds hunne waarnemingen over B r 0- m u s en S a 1 i x mede en bovendien zonden zij eene reeks van soorten in, zoowel van dit gebied waarvan ik b.v. noem Scirpus compressus, Carex extensa, Cyno- don Dactylon, Alopecurus fulvus als ook van en- kele andere gedeelten van ons land b.v. Avena strigosa van Wolfheeze. Uit het Zuiden des lands ontvingen wij vooral planten van den heer Brumund en van de door den heer L o t s y met zijne studenten in Zuid-Limburg gehouden excursie. De heer Brumund, die een groot deel van den zomer in Meerssen doorbracht, vermeerderde door zijne waarnemingen belangrijk onze kennis der verbreiding van de zomerplanten in dat gebied. Bovendien werden nog in enkele andere gedeelten van het 95 land onderzoekingen over de verbreiding der soorten verricht die evenzeer tot inzending van materiaal aanleiding gaven. Zoo leverde de heer des Tombe nog bijdragen voor de omgeving van Amersfoort en zond van daar in D r o s e r a a n g 1 i c a. De heer T j e b b e s bestudeerde de omstreken van Leeuwar- den, de heer Schipper die van Winschoten, en Mej. O g t e r o p en evenzoo de heer L a k o zonden planten in van Walcheren. Dit korte overzicht, waarbij op verre na niet vol recht kon wedervaren aan den arbeid van alle inzenders, zal u toch doen zien, dat het jaar 1904 onze kennis der flora aanzien- lijk heeft uitgebreid. Het is eigenaardig, dat in ons zoo dóór en dóór bekende landje, waar eigenlijk ieder plekje bezocht is, toch nog van tijd tot tijd nieuwe indigenen worden ontdekt. In de laatste jaren werd dit vooral bereikt door het onder- zoek ten dienste der plantenkaartjes verricht, waarvan wij o. a. te danken hebben de ontdekking van T h e s i u m humifusum en Euphorbia amygdaloides. Ook dit jaar zijn op de plantenkaartjes-excursie's weder eenige nieuwe indigenen opgespoord. Zoo werd op de bo vengenoemden plantenkaartjes-excursiein Friesland in het Olterterpsche bosch ontdekt : Lycopodium annotinum, i) eene soort die geken- 1) Lycopodium annotinum. (naast verwant met L. clavatum). Heldergroen. Stengel tot over 1 M. lang, kruipend, met opgerichte tot 30 C.M. hooge, soms herhaald gegaffelde takken. Bladeren tot 7 m.M. lang vry ver uiteen geplaatst horizontaal of naar beneden gebogen, lyn-lancetvormig, in een scherpe doch niet haarvormige spits versmald, meestal fijn gezaagd met naar onderen uitspringende nerven. Bladkussens sterk ontwikkeld. Aren zittend, alleenstaand, tot 4 c.M. lang en 3 m.M. dik. Sporenbladen tot 3 m.M. lang en breed, rond-eivormig, met vleezigen getanden rand en korte, later teruggeslagen spits meer dan dubbel zoo lang als het sporangium, geelachtig en eindelyk bruinachtig (Noord- en Midden- Europa; Oud-Castilië ; noordelijke Apenynen; Noord-Azië ; Himalaya; Noord- Amerika.) Bij ons tot dusverre slechts steriel waargenomen. 96 merkt is door een langen kruipenden stengel met korte opgerichte takken en alzijdig afstaande gezaagde bladeren en in de Smalle Eester Zanding Isoëtes lacustre forma curvifolium'). Isoëtes is om verschillende redenen een zeer interessant geslacht, daar het onder de 1) In onze flora is dus op te nemen de familie der Isoëtaceae met het eenig bestaande genus Isoëtes, dat dan verdeeld zou kun- nen worden zooals dit geschiedt door Ascherso n-G r a e b n e r in hunne Synopsis der mitteleuropaischen Flora: 1. Isoëtes lacustre. Stam ellipsoid, breeder dan hoog tot 2.5 c.M. d i k, 2-lobbig. Lobben met 3—5 (-7) o verlangsche groeven op de litteekenvlakken. Bladeren talrijk tot 70 of zelfs veel meer, 10-47 c.M. lang (bjj onze exemplaren tot 20 c.M.) tot 2,5 m.M. breed, aan de buikzyde flauw gootvormig met afgeronde kanten, naar den top toe byna cüindrisch vry plotseling kort toegespitst, tamelijk styf, donkergroen weinig door- schijnend. Makrosporen 0.5-0.6 m.M., mat grysachtig wit, met meest lage, ten deele lystvormige en netvormig ver- bonden, fynkorrelige wratjes dicht bezet. Mikrosporen 0.040-0.043 m.M. lang en 0.023-0.028 breed. A. r e c t i f o 1 i u m. Bladeren recht. Bij ons tot dusverre alleen de vorm elatius met bladeren tot 20 c.M. lang, by Weert. B. c u r V i f o 11 u m. Bladeren gekromd; zoo de vorm uit Friesland, die tevens veel kleiner is, met bladeren van hoogstens 8 a 10 c.M. 2. Isoëtes echiaosporum. Stam tot 12,5 m.M. dik. Litteekenvlakken der lobben niet gegroefd. Bladeren tot 50 in getal, tot 18 c.M. lang, slanker tot 1.5 m.M. breed, g e- leidelyk tot een fijne spits versmald, slap, lichtgroen, doorschijnend. Makrosporen dicht met kegelvormige, (veelal aan den top wat samengedrukte, spitse of stompe, zeer breekbare tot 0.08 m.M. lange) stekels bezet. Met die stekels tot 0.5 c.M. Mikro- sporen 0.027-0,033 m,M. lang en 0.013-0.020 breed. A. curvifolium. Met afstaande bladeren, waarvan de buitenste meer of min zijn teruggekromd. B. elatius. Bladeren langer, recht opgericht, niet gekromd. Beide vormen bij Weert, waar, naar 't mij toeschijnt de overigens zeldzamere f. elatius algemeener is. Nader onderzoek verdient nog eene in het Sarsven en de Baanen gevonden vorm met zeer sterk teruggekromde en styvere, dikkere bladeren. Deze soorten van Isoëtes zijn dikwerf niet gemakkelijk naar den habitus alleen te onderscheiden, terwijl beide met verschillende niet bloeiende waterplanten overeenkomst vertoonen, waardoor vergissin- gen gemakkelijk voorkomen. Tot deze planten behooren vooral : Littorella lacustris, Alisma natans en A. ra n u n c u 1 o i d e s (in jeugdigen toe- stand) en zelfs Lobelia Dortmanna, die alle veelvuldig met Isoëtes tezamen voorkomen. Het kan daarom van nut zijn te 97 Vaatcryptogamen een geheel geïsoleerde plaats inneemt, maar door zijne kenmerken, zoowel wat anatomischen bouw der korte knolvormige stengels als der voortplantingsorganen betreft, eene verbinding schijnt te vormen tusschen de uitge- storven Lepidodendron's en de Lycopodiales der tegenwoor- dige flora. Het voorkomen van Isoëtes in ons land was zeer waarschijnlijk, daar zij zoowel in Noordwestduitschland als in Begië gevonden werd. » Toch heeft zij zich voor onze botanisten meer dan 50 jaren lang weten te verbergen. Het is wel aan eene speling van het toeval te danken, dat in ditzelfde jaar 1904 in een geheel ander deel van ons land door de H.H. Jongmans en Ver Straetenen mijzelf alle overige vormen van het geslacht Isoëtes, die in ons land verwacht konden worden, ook inderdaad werden ont- dekt. Dit geschiedde in eenige groote plassen in de nabijheid van Weert nl. in de Baanen, het Sarsven en de Roe- venderpeel. In die wateren trad zeer op den voorgrond de tweede soort van het geslacht, Isoëtes echinosporum^) in beide vormen f. curvifolium en f. elatius, terwijl in de Roevenderpeel betrekkelijk zeer schaarsch Isoëtes lacustre f. rectifolium werd gevonden. Het zou mij niet verwonderen indien ook op andere plaat- sen nog Isoëtes werd aangetroffen, wanneer maar gelet wordt op de eigenaardigheden van haar groei. Beide soorten komen voor in meren met zandbodem op een diepte van 75 cM. tot 2 M. weten dat de bladeren dezer gewassen op dwarsdoorsnede gemakkelijk te herkennen zijn bij onderzoek met eene goede loupe. 1. Bladeren met 2 groote luchtkanalen . . Lobelia 2. // // 4 // // . . Isoëtes 3. // // talrijke luchtkanalen . . Alisma en Littorella. Bovendien is Isoëtes, ook wanneer sporen ontbreken (wat wel zel- den 't geval schijnt te zijn), gemakkelijk te herkennen aan de gegaf- felde bruingekleurde (slechts in de eerste jeugd witte) wortels. Nederl. Kruidk. Archief. 1905. 7 98 Zij zouden door dit groeien in diep water al zeer lastig te vinden zijn, wanneer zij niet de eigenaardigheid hadden de buitenste bladen van de r o s e t voortdurend af te stooten, die dan in groote menigte op het water drijven en aan de randen der door Isoëtes bewoonde plassen dikke en uit- gestrekte banken vormen. Deze bladeren zijn nu gemakkelijk te herkennen, doordien zij aan den voet het sporangium dragen met de vrij groote makro- of de kleine microsporen. In verreweg de meeste drijvende bladen zijn deze sporen echter reeds uitgevallen, maar zijn ook dan gemakkelijk te herkennen aan de dwarsdoorsnede met de 4 karakteristieke luchtholten, die van elkaar gescheiden zijn door meer cellen dikke tusschenschotten. Uit wat ik mededeelde blijkt wel reeds, dat de plant daar, waar zij gevonden werd, in groote hoeveelheden moet voor- komen. Inderdaad vormt zij zoowel in Friesland als bij Weert geheele velden op den bodem der plassen. Terwijl I. lacustre op harden zandbodem groeit en stevig vastgeworteld is, groeit I. echinosporum ook wel op zandbodem, maar wortelt in eene laag zwart zeer dunvloei' baar slik, zoodat zij dikwijls geheel losraakt. In Suringar's Zakflora werd I. lacustre met twijfel als inlandsch vermeld. Vermoedelijk berust deze opgave op twee kleine plantjes uit het Uddelermeer, die in het Ver- eenigingsherbarium als I. lacustre geëtiketteerd waren. Een onderzoek van de bladdoorsnede leerde mij, dat deze plantjes tot Alisma natans of A. ranunculoides be- hoorden, welke beide soorten als zij alleen waterbladen hebben sprekend op kleine Isoëtes-plantjes gelijken. Ik kom nu tot de bespreking eener groep van inzendingen, die altijd veel zorgen baart, nl. de ad ventiefp lanten. Ongetwijfeld zijn er ad vent ief pi anten, die voor de 99 samenstelling onzer flora van belang zijn geworden, zooals bv. Azolla, Elodea, Erigeron en dergelijke. Verreweg het grootste gedeelte echter is in ons land alleen bestaanbaar bij geregelden aanvoer van nieuw zaad en zij zijn eigenlijk te beschouwen als tuinplanten. Vandaar dat men telkens in twijfel is of zulke op zaad- losplaatsen gevonden planten al dan niet vermeld behooren te worden. Die twijfel zou ongegrond zijn, wanneer alleen zoodanige planten werden ingezonden, waarvan de verzamelaar reden had om aan te nemen, dat zij eenige kans hadden om in onze flora een plaatsje te veroveren. Als voorbeeld van dergelijke soorten noem ikFarsetia ofBerteroa incana, Echinospermum Lappula, Ambrosia artemisiaefolia. Er heerscht echter integendeel bij velen een streven om onder deze toevallig aangevoerde planten „nieuwe indigenen" te zoe- ken. Zoo komt men tot indigenen als Dahlia varia- bilis, Hotteya japonica en Phoenixdacty- 1 i f e r a. Ik zou daarom voortaan aan deze toevallige bezoekers slechts een bescheiden plaatsje willen inruimen en allen die in hun omgeving terreinen vinden met dergelijke aankome- lingen, ernstig in overweging willen geven het goede voor- van wijlen den heer Kok Ankersmit te volgen, die bij aankomelingen altijd eerst volledig materiaal bijeen bracht en gegevens verzamelde omtrent de wijze van voorkomen en van aanvoer hier te lande. Maar al te vaak toch worden enkele takjes van een of ander uitheemsch gewas ingezonden, dat uit den aard der zaak onder de afwijkende groeiomstandigheden een geheel afwijkenden habitus heeft aangenomen. Het determineeren van zulke fragmenten kost enorm veel tijd en de uitkomst is veelal twijfelachtig. Als nieuwe adventiefplanten zijn dan te vermelden; iOO Amarantus deflexus? door de heeren Jansen en Wachter verzameld op handelsterrein te Rotterdam, Oenothera rosea? en Lobelia Erinus verzameld door den heer B 1 ij d e n s t e i n te Enschedé. Eerstgenoemde plant behoort tehuis in droge gebieden van Zuid-Oost Europa en werd in enkele fragmenten verzameld, die eene zekere determinatie niet toelieten. Voorzoover vergelijking mogelijk v^as, kwamen echter de kenmerken wel met die van A. d e- f 1 e X u s overeen. Voor het geval dat deze plant meer gevon- den mocht worden geef ik hier de soortsbeschrijving. Amarantus deflexus L. Wortelstok overblijvend, knoopig, vertakt, stengel verdeeld in lange zweepvormige, liggende, alleen aan den top opgerichte, driehoekige, dunne doch sterke, van boven behaarde, grijsgroene 3 — 7 d.M. lange twijgen. Bladen even lang als de dunne, vrij stijve, zwak donsachtig behaarde bladstelen, verspreid, ei- of lancet-ruitvormig, aan den voet in den steel versmald, met zwak gekartelden of bijna oningesneden rand, met stompen of bijna uit- geschulpten top, door de uittredende middennerf met een kort stekeltje voorzien, 4 — 5 cm. lang 1—2 cm. breed, vrij stijf, grijsgroen aan de onderzijde, op de uitspringende nerven kort donzig, later kaal wordend. Bloemkluwens ten deele in geringen getale in de oksels der takken, ten deele aan de toppen tot korte (3 — 5 cm. lange) smal-kegelvormige onbebladerde bleekgele aren vereenigd. Dekschub- ben lijnvormig, spits, bijna zoo lang als de 3 zeer kort gestekelde peri- goonbladeren. Vrucht ellipsoid, bijna tweemaal langer dan breed, zonder deksel, doch onregelmatig openspringend en met het perigoon afvallend. Meeldraden alt ij d 3. Zaden sterk glimmend zwart, stomprandig. De beide door den heer Blijdenstein ingezonden planten Oenothera rosea? en Lobelia Erinus behooren zoozeer tot de groep der tuinplanten, dat het geven van een beschrijving vooralsnog niet geboden schijnt. Eindelijk zouden dan nog hier vermeld moeten worden de medegedeelde systematische en andere bijzonderheden van sommige inzendingen. In verband met de U bekende plannen voor eene uitvoerige behandeling van dit onderdeel der aanwinsten blijve eene 101 vluchtige bespreking hier thans achterwege. Ik hoop, met medewerking van vele leden hetzij nog in dit, hetzij in het volgende jaar de hoofduitkomsten van het onderzoek te kunnen mededeelen. Aangenaam zou het mij zijn, indien die leden, welke lust hebben om in de zomer- vacantie mede te helpen aan de verdere bewerking van dit materiaal, zich daartoe schriftelijk tot mij zouden willen wenden. 4e Bijlage tot de vergadering van 26 Februari 1905. Aanwinsten van het lierbarium over het jaar 1904 DOOR Dr. J. W. C. GOETHART. Gevolg gevende aan het verzoek van sommige leden, zijn dit jaar in het overzicht der aanwinsten de namen der in- zenders v7ederom vermeld. De alfabetische rangschikking is behouden, terwijl getracht is door eene ietwat gewijzigde letterkeuze het overzicht te vergemakkelijken. Ik meen dat daartoe ook zal bijdragen het overal weglaten der hoofdlet- ters van de soorts-adjectieven, zooals ook in sommige nieuwe flora's geschiedt. Terwijl ik mij aanbevolen houd voor op- bouwende kritiek zij 't mij vergund tot de inzenders een verzoek te richten en wel om op de etiketten voortaan zooveel maar eenigszins mogelijk is de vindplaats aan te duiden, ook naar het systeem der plantenkaartjes. Teneinde toch een goed overzicht van de in ons herbarium vertegenwoordigde groeiplaatsen te verkrijgen, worden deze gerangschikt naar de „uurhokken" waarin die groeiplaatsen gelegen zijn. Voor alle vroegere inzendingen moet dat na- tuurlijk blijven berusten op eene schatting. Voortaan echter zal dat niet meer noodig zijn, indien de inzenders aan bovenstaand verzoek gevolg geven. Is dat niet het geval, dan zal het naar ik vrees, noodig zijn de groeiplaatsaandui- dingen naar het systeem der plantenkaartjes op tweeerlei wijze in het jaarlijksch overzicht op te nemen en te onder- scheiden tusschen zulke die door de inzenders zijn opgegeven 103 en zulke die door den bewerker van 't overzicht geschat moesten worden. Daardoor zouden echter alUcht de druk- kosten niet onbelangrijk verhoogd worden. Natuurlijk zullen de inzenders, om de uurhokken te kunnen aangeven, in het bezit moeten zijn van eene verdeelde stafkaart. Voor het eigen gebied zal voor bijna alle leden de aanschaffing van eene der kaarten op grooter schaal (1 : 25000 of 1 : 50000) wel geen bezwaar zijn, en in den regel zullen zij zelfs een zoodanige kaart reeds bezitten. Voor verder afgelegen ter- reinen kan men volstaan met de, ook voor allerlei andere doeleinden zoo aanbevelenswaardige, kaart op de schaal van 1 : 200000, die in kleurendruk en op drie strooken geplakt in zakformaat slechts ƒ G. — kost, buiten de verdeeling. Bij het gebruik van deze kaart is het zeer gemakkelijk de uur- hokken aan te geven terwijl ook de vierdedeelen daarvan nog goed geschat kunnen worden. Ik ben gaarne bereid des- verlangd zulke of andere stafkaarten aan de topographische inrichting aan te vragen en de verdeeling tegen kostenden prijs te doen bewerkstelligen. Om eenheid te verkrijgen en fouten bij het overnemen der etiketten zooveel mogelijk te vermijden, verzoek ik dringend het volgende in acht te willen nemen: 1°. De aanduiding van het uurhok altijd te schrijven in den linker benedenhoek der etiketten, die toch bijna altijd open blijft. 2'. De aanduiding altijd in denzelfden nu eenmaal gebruikelijken vorm te geven, n.1. voor de volledige aanduiding aldus P 5. 35. 23; voor de aanduiding van het „halfuur- hok" aldus P 5. 35. 2. en voor die van het „uurhok" alleen natuurlijk aldus: P 5. 35. 3°. Voor het geval dat men op het etiket niet alleen de groeiplaats van het ingezonden exemplaar vermeldt, maar tevens nog andere, waar men de plant wel waargenomen, maar niet verzameld, of vanwaar men ze althans niet ingezonden heeft, duidelijk aan te geven van welke 104 groeiplaats het ingezonden specimen afkom- stig is, b.v. Galium saxatile, algemeen op heidegrond om Nijmegen. P 5. 62. 11. (voorts o. a. P 5. 61 : 21. 14. 33 en 62. 12. 14. 43). De bewerking van dit overzicht heeft mij opnieuw de over- tuiging geschonken, dat het wenschelijk zou zijn in de allermeeste gevallen de groeiplaatsbenaming geheel weg te laten en alleen de aanduiding naar het planten- kaartjes systeem te bezigen. Men zou in dat geval niet alleen de uurhokken, maar althans bij zeldzamere soorten ook de onderverdeelingen daarvan kunnen aangeven en toch nog plaatsruimte winnen. Wanneer ik uit het overzicht van dit jaar op goed geluk een greep doe, vind ik b.v. achter elkaar de volgende plaats- namen: Middelburg, meelfabriek; Eperbosch; Ter Hagen; Denekamp; Rijs; Bekkum; Poppe; Teuven; Staalduin; Anna Paulowna; Mastbosch; Waalre; Hoek van Holland; Wülfheeze ; St. Jans Klooster; Zuthem ; Lonneker ; Aamsveen ; Haaksberger veld; Monster; Vlaardingen; Schagen; Masten- broekerpolder; Oude Sluis; Enschedé; Kralingsche Ooster- kade; Glanerbeek; Eschmarke; Lindermaten enz. Ik geloof niet, dat ik de topographische kennis der leden onrecht aandoe, wanneer ik zeg, dat onder die plaatsnamen voor allen een aantal, zelfs een groot aantal onbekende voorkomt ! Nu weet ik wel dat veel gewonnen zou kunnen worden door nadere aanduiding, b.v. „Rijs in Friesl." „Lindermaten in Twenthe" en dergelijke, maar de groote moeilijkheden daar- aan verbonden liggen voor de hand. Zooals de opgaven dit jaar gegeven worden, kan men na- tuurlijk tevreden zijn, maar, zooals ik reeds opmerkte komt het mij wenschelijk voor plaats te winnen om nauwkeuriger opgaven te kunnen verstrekken. Als voorbeeld van bewerking, zooals ik die ongeveer zou wenschen, voeg ik hierbij het slot, vanaf de letter V en ver- 105 zoek dit systeem van bewerking eens grondig te willen overwegen. De nomenclatuur, die in dit overzicht gevolgd werd, is zuiver willekeurig. Waar toch de tegenwoordig in ons land gebruikte flora's onderling zeer uiteenloopen en de Prodromus nog niet gereed is, scheen het mij geheel overbodig een bepaald systeem te volgen en ik heb mij daarom laten leiden door de naamsaanwendingen der inzenders. üe volgende schrijfwijzen en afkortingen werden gebezigd : De plantennamen werden gespatieerd gedrukt en telkens bij het begin van een nieuwe letter van het alfabet de eerste letter van den geslachtsnaam vet ; de namen der verzamelaars werden gewoonlijk verkort, tusschen ( ) geplaatst en zoo noodig een jaartal er achtergevoegd als de inzameling w/eHn 1904: plaats had; korte opmerkingen der inzenders werden hier en daar vóór den naam der verzamelaars tusschen [ ] ingevoegd, terwijl enkele belangrijke planten door bijzonderen druk werden kenbaar gemaakt. Teneinde geene verwarring te veroorzaken tusschen soorts- en variëteitsnamen werd immer voor ieder soortsadjectief de beginletter van den geslachtsnaam herhaald en daarentegen voor de variëteits- adjectieven vervangen door het teeken ^ b.v Carex t r i n e r V i s J 4. 32 C. v e s i c a r i a M 8. 51 * f. s p i c i s $ p e n d u 1 i s M 7. 44, waar dus het teeken * eigenlijk beduidt eene herhaling van C. vesicaria. Voor namen van verzamelaars werden de volgende afkor- tingen aangewend : Bernink =: (Be) Blijdenstein = (BI) van Breemen = (v B) Brumund =: (Br) Burger =r (Bu) Excursie plantenkaartjes 1903, Mei 1904 en Juli 1904 = (E P 03) (E P V) en (E P vii) Gerth van Wijk = (G v W)Goethart =: (G) Mejuffrouw Icke =^ (Icke) Iterson = (It) Jansen r= (Ja) Jongmans — (Jo) Kenniphaas =: (K) Lako = (La) Lotsy = (Lo) Mejuffrouw Rust =: (Ru) Schipper = (Sch) Siertsema = (Si) Sloots — (SI) Tjebbes = (Tj) des Tombe = (d T) Mej. de Verwer = (d V) de Visser Smits = (VS) 106 Vuyck = (V) Wachter = (W) terwijl enkele groeiplaats- namen eveneens afgekort werden aangewend en wel: Dijk van Vlaardingen naar Schiedam = dijk VS; Hoek van Holland = H v H en Nieuwlandsche Polder = Nieuwl. P. Achillea ptarmica H 6. 65 (EPvii); Acorus Calamus Zwolle L 6. 65 (La); Actaea spicata V 6. 21 (Br); Adoxa moschatellina Lemselo M 7. 58 (BI); Lutte M 8. 41 (G); Broek- heurne N 7. 28 (BI & G); Aethusa Cynapium B elata Friecll. Pietersberg V 5. 38 (G & Lo); Agrimonia eupatorium P 7. 41 (Ru) ;A. odorata Yollenhove L 6. 13 (La) ; M 8. 51 (BI) ; N 8. 1 1 (BI) ; Agrostis alba Waalre R 5.64 (SI 03) *diffusa Host. Nieuw). P. P 3. 22 (Ja & W); Staalduin P 3. 23 (Ja & W); *maritima Mey *prorepens AetG Nieuwl. P. P3.22(Ja& W); A. canina H 6. 65 (E P VII); A. vulgaris H. v. H. P 3. 22 en Nijmegen P 6. 62 (Ja &W); Ai ra cae spit o sa Zwolle L 6. 55 (La); Enschedé N 7. 18 (BI); Kolenaschweg Rozenburg P 3. 37 (Ja & W); A discolor J 6. 35 (E P vii); Denekamp M 8. 31 (Be, BI. & La) A. flexuosa Haule J 6. 48 (E P vii); Lonneker. M 7. 68 (BI) Waalre R 5. 64 (SI 03); Ajuga reptans Enschedé N 7. 18 (BI) Liesbosch R 4. 12 (Ja & W); Klein Kullen V 6. 53 (G & Lo); Alcnemilla arvensis H 6. 65 (E P VII); A. vulgaris Opeinde J 6. 14 (E P VII); Meerssen V 6. 11 (Br); Alisma natans [? Peize J 7. 12. 13 (Bu) steriel]; de Paiit J 7. 14. 31 (Bu); Ommen L 6. 61. 33 (La); Lonneker N 7. 18. 22 (BI); A. ranunculoides Suameer H 6. 64. 23 (E P vii); Buurse N 7. 37 (BI); Alliaria officinalis Bentheim (BI); Allium vin e al e Helder J 4. 63 (vB. 03) *v. compactum au et. Berkumer Belten L 6. 66 (La); Alnus glutinosa Tankenberg M 8. 41 (BI); Alopecurus agrestis Bolnes P 3. 48 (Ja & W); A. bulbosus Nieuwl. P. P 3. 22 (Ja & W); A. fulvus Nieuwl. P. P 3. 22 (Ja & W); A. geniculatus Nieuw Leusen L 6. 46 (La); Enschedé N 7. 18 (BI); Liesbosch R 4. 12 en Ulvenhout R 4. 23 (Ja & W), A. pratensis Enschedé N 7. 18 (BI); Dijk VS. P 3. 45 (Ja & W); Waalre R 5. 64 (SI 03); Amarantus al bus Handelsterrein R'dam P 3. 47 (Ja&W); A? caudatusMaastricht V5. 18(Br); A. retroflexus Maastricht V 5. 18 (Br); A. s il vest ris Des f. R'dam P 3. 47 (Ja & W); A? deflexus L. Handelsterrein R'dam P 3. 47 (Ja & W); 107 Ambrosia artemisiaefolia Middelburg meelfabriek R 2. 33 (La); Amelanchier spec. aff. A. canadensi Lonneker veel verwilderd M 7. 68 en N 7. 18 (BI); Amsinckia lycopsoides Middelburg meelfabriek R 2. 33 (G- vW);Anagallis arvensis H 6. 65 (E P VII); Anchusa officinalis Eil. H. v.H. P 3.33 (Ja & W); Waalre R 5. 64 (SI 03) Anemone nemorosa Lon- neker M 7. 68 (BI); Enschedé N 7. 18 (BI); A. ranunculoides St. Gerlach V 6. 21. 22 (Br); Anthemis arvensis Winterswijk P 7. 36 (E P V) P 7. 51 (Ru); A. cotulaDe Zijpe K 4.33 (v B03); H 5. 65 (V B 03); A. tinctoria Lonneker-molen M 7. 68 (BI); Anthoxanthum odoratum Buitenpl. Rozenburg P 3. 37 (Ja & W); A. Puellii Bakkeveen J 6. 27. 31 (E P vii) An- thriscus silvestris Enschedé N 7. 18 (BI); A. vulgaris K 4. 12 (vB 03); Apera Spica Venti M 7. 67 (BI); Lonneker M 7. 68 (BI); N 8. 11 (BI); Waalre R 5. 64 (S103);Apium gra- veolens Nieuwl. P. P 3. 22 (Ja & W) Aquilegia vulgaris Bek en Del P 7. 35. 22 (E P v); Meerssen V 6. 21. 12 (Br); Arabis hirsuta Pietersberg V 5. 38 (Gt & Lo) Geböske V 6.22 (G & Jo 03) A. sagittata Middelburg meelfabriek R 2. 33(G. v. W.); Arenaria serpyllifolia Anna Paulowna K 4. 34 (v B 03); Arnica montana Molenbuurt J 6. 36 (E P vii); Zeegze J 7. 34 (Burg) Corle P 7. 25 (EP v); Arnoseris pusillus Ureterp J 6. 26 (E P vii); Enschedé N 7. 18 (BI); Spoorwegterrein R'dam P. 3. 47 (Ja&W); Arrhenatherum el atius Enschedé N 7. 18 (BI); Artemisia raaritima L 5. 12 (Ru); A. vulgaris Enschedé op ruigten N 7. 18 (BI); Arum maculatum Bentheim (BI); P 7. 51 (Ru); Asparagus officinalis Oude Sluis K 4. 33 (V B 03); Nieuwl. P. P 3. 22 (Ja & W); Eil. H. v.H. P 3. 31 (Ja &W); Asperugo procumbens Middelburg meelfabriek R 2. 33 (G. V. W.); Asperula odorata Eperbosch V 6. 43 en V 6. 53(Br); [Ottensteinin Westfalen(Bl);] Aspidium aculea- tum subspec. lobatum Bosch van Ter Hagen T 6. 31 (Burck); Asplenium filixfemina Denekamp M 8. 21 (La); A.tricho- man es Rijs K 5. 25 (Un 04); Aster (? salicifolius) Bek- kum M 7. 68 en X 7. 26 (BI); Atriplex litoralis L 5. 12 (Ru); A. patuia Poppe M 8. 52 (BI); Atropa Belladonna [Teuven V 6. 53 even over de grens] (Lo) ; Avena caryophyllea Staalduin P 3. 23 (Ja & W); A. flavescens Anna Paulowna K 108 4. 23 (vB 03); A praecox Mastbosch R 4. 13 (Ja & W); Waalre R 5. 64 (SI 03); A. pub escens Duinen H. v. H. P 3. 22 en Mast- bosch R 4. 13 (Ja&W); A. strigosa Wolfheeze P 6. 21 (Ja & W). Ballota foetida (fl. alb.) St. Jansklooster in een moestuin L 6. 14 (La); Barbarea (? stricta) P 7. 42 (Ru); B. vulgaris Zuthem M 6. 16 (La); Batrachium hederaceum Lonneker M 7. 68 (BI); B. heterophyllum f. terrestre Aamsveen N 8. 21 (BI); B. hololeucum Haaksbergerveld N 7. 36 (BI); B. salinum Monster P 3. 13 en Eil. H v. H P 3. 31 (Ja & W); B. trichophyllum P 7. 42 (Ru); Bellis perennis P 7. 51 (Ru); *fol. var. Ylaardingen P 3. 54 (Ja & W); Berula an- gustifolia Schagen K 4. 53 (v B 03); Mastenbroekerpolder L 6. 55 (La); P 7. 42 (Ru); Betuia pubescens J 6. 25(EPvii); K 4. 33 (v B 03); B. verrucosa Oude Sluis K 4. 43 (v B 03); Bidens cernuus Enschedé N 7. 18 (BI); Bifora radians Kralingsche Oosterkade P 3. 47 (Ja&W); Blechnum spicant P 7. 31 (Ru); Liesbosch R 4. 12 (Ja & W); Brachypodium silvaticum Eschmarke N 7. 28 (BI); Glanerbeekoever N 8. 21 (BI); Briza media Lindermaten M 8. 61 (BI); Staalduin P3. 23 (Ja & W); R'dam Oost-Zeedijk P 3. 37 (Ja &W); Waalre R 5. 64 (SI 03); Bromus arvensis R'dam ceintuurbaan P 3. 37 (Ja & W); B. commutatus Nieuwl. P. P 3. 22 en kolenaschweg Rozenburg P 3. 37 (Ja & W); B. inermis t. Denekamp en Nordhorne (Be '02); B. m o 11 is P 7. 32 (Ru); Waalre R 5. 64 (SI 03); * v. hordeace us Monster P 3. 13 en Staalduin P 3. 23 (Ja & W); B. racemosus R'dam P 3. 37 en Liesbosch R 4. 12 (Ja & W); B. secalinus Goor N 7. 14 (BI); B. steri- lis Nieuwl. P. P 3. 22 en weg naar Dordt [P 3. 47?] (Ja & W); Bentheim (BI); B. tectorura R'dam handelsterrein P 3. 47 (Ja & W) Waalre R 5. 64 (SI 03); B. unioloides Rotte b. R'dam P 3. 37 unie! en handelsterrein P 3. 47 (Ja & W); Bryonia dioicaP7. 61(Ru); Butomusumbellatus PoppeM8. 52 (BI). Cakile maritima Nieuwl. P. P 3. 22 (Ja enW); Calama- grostis Epigeios Oude Sluis K 4. 43 (v B 03); Steenwijker- wold K 6. 55 (La); H v. H duinen P 3. 22 (Ja & W); Anna Paulowna K 4. 23 (v B 03); C. lanceolata Deuringe M 7. 58 (BI 03); WaalreR5.64 (SI 03); V6. 11 (Br); Callitriche [? ver- nalis] P 7. 52 (Ru); Calluna vulgaris fl. alb.N 8. 21 (BI 03); 109 Caltha palustris Lindermaten M 8. 61 (BI); Campanula Rapunculus P 7. 41 en 51 (Ru 02 en 04); C rotundifolia Losser M 8. 61 (BI 03); Klundert Q 3. 48 fK); Capsella bursa pastoris Lonneker M 7. 68 (BI); Breda R 4. 13 (Ja & W); Cardamine amara Zeegze J 7. 24 (Burg); Oldenzaal M 7. 47 M 8. 41 en 51 (BI 03 en 04); Meerssen V 6. 11 (Br); C. hirsuta Vlaardingen P 3. 45 en R'dam P 3. 47 (Ja&W); C. prat en sis Enschedé N 7. 18 (BI); Uiterwaarden van R'dam tot Maassluis P 3. 44, 45, 46 en 47 (Ja & W); C. silvatica Enschedé N 7. 23 (BI); N 8. 21 (BI); Meerssen V 6. 11 (Br); Carduus nutans Middelburg R 2. 33 (J. Mesu); Carex acuta Hengelo M 7. 67 (BI); Losser M 8. 61 (BI); P 7. 41 (Ru); West-Souburg R 3. 43 (Og); C. aren aria Saasveld M 7. 46 (BI & Frielink) C. acutiformis H v. H P 3. 22 (Ja & W); C. -canes- cens Eeftink N 7. 28 en N 8. 51 (BI); C. dioica Corlé'sche veen P 7. 25 (E P v); C. distans J 4. 63 (v B 03); K 4. 12 (V B 03); Anna Paulow.ia K 4. 23 (v B 03); Eil. H v. H P 3. 32 (Ja & W); C. disticha J 4. 43 (v B 03); Lonneker N 7. 18 (BI); Losser M 8. 61 (La); C echinata Drachten J 6. 25 (E P VII); Enschedé N 7. 18 (BI 03); Lonneker N 8. 11 en Aams- veen N 8. 21 (BI 03); C. elongata Delden M 7. 66 (BI 03); [dit ex. is twijfelachtig; in herb. no. 905,10-10] Losser M 8. 61 (BI 03 en 04); Winterswijk P 7. 36 (E P v); t. Bunde en Geulle T 6. 61 (G & Lo); C. extensa Eil. H v H talrijk P 3. 32 (Ja & W); C. flava A. vulgaris Bosch van Hussenberg T 6. 61 (G & Lo); *B. lepidocarpa Eil. H v H P 3. 32 (Ja & W); [? N 7. 28 (BI)]; C. Oederi J 4. 33 (v B 03); Lonnekerveld M 7. 68 (BI); N 7. 28 (BI.); C. glauca K 4. 13 (vB03); Lonneker M 7. 68 Broekhoek M 8. 61 en N 7. 28 en N 8. 11 (alle BI); C. hirta Enschedé N 7. 18 (BI); C. HornschuchianaMolen- buurt J 6. 36 (E P vii); N 7. 28 (BI) Corle P 7. 25 (E P v); C. leporina J 4. 33 en 43 (v B 03); Oude Sluis K4.33(vB03); Enschedé N 7. 18 (BI); C. muricata Anna Paulowna K 4. 24 (v B 03); C. pallescens M 8. 51 Lonneker M 8. 61 Broek- heurne N 7. 28 alle (BI 03 en 04); C. pan ie ea J 4. 33 (v B 03); Smalle Ee J 6. 24 (E P vii); Herfte L 6. 66 (La); Lonnekerveld M 7. 68 (Bij; Hel b Oldenzaal M 8. 41 (G); Enschedé N 7. 18 (BI 03); Walmbekke N 8. 11 (BI); Eil. H v H P 3. 32 (Ja & W); 110 C. paniculata Smalle Ee J 6. 24 (E P vii); C. pilulifera Ruuiio N 7. 52 (BI 03); Walmbekke N 8. 11 (BI); C. praecox P 7. 41 (Ru); C. pseudo-Cyperus Zwolle L 6.55 (La); Delden M 7. 66 en Haaksbergen N 7. 36 (BI); P 7. 31 (Ru); C. pulicaris Alloo J 4. 33 (V B 03); Olterterp J 6. 35 (EP vii); DalfsenL6. 57 (La); Walmbekke N 8. 11 (BI); C. remota Lonneker N 7. 18 en Broekheurne N 7. 28 (BI); X C. remota? Groningen in herb. no. 905,10-104 (Sch); C. riparia H 5.65(vB03); UsseloN7. 17 (BI); C. rostrata Aalloop J 4. 32 en J 4. 43 (v B 03); Bekkum N 7. 16 en Rutbeke N 7. 37 (BI); C. stricta Nyega J 6. 14 [steriel] (E P vii) ; Corle P 7. 25 (E P v); ?C. stricta? Linde- maten M 8. 61 en Ruurlo N 7. 52 (BI); C. sylvatica Lutte M 8. 41 (BI); [N 8. 51 (duitsch) (BI)]; C. teretiuscula Alloo J 4. 33 (v B 03); C. trinervis Aalloop J 4. 32 dan J 4. 42 en J 4. 62 en Huisduinen K 4. 12 alle (v B 03); Eil. H v H P 3. 32 (Ja & W); C. V e sic ar ia M 8. 51 Ruurlo N 7. 52 Glanerbrug N 8. 11 Aamsveen N 8. 21 alle (BI 03 en 04); P 7. 32 (Ru) *f. spicis $ pendulis Weerselo ]\1 7. 44 (G); C. vul garis Terschelling H 5. 11 dan H 5. 65 en J 4. 33 alle (vB03); Olter- terp J 6. 35 (E P VII); Herfte L 6. 64 (La); Lonneker M 7. 68 en Broekheurne N 7. 28 beide (BI); C. vu Ipina Lindematen M 8. 61 (BI 03); P 7. 51 (Ru); Carpinus betulus Glimmen J 7. 14 (Burg); Caucalis daucoides R'dam P 3. 37 (Ja & W); Cen- taurea cyanus P 7. 51 (Ru); C. diffusa Middelburg meel- fabriek R 2. 33 (La); C. Jacea Ureterp J 6. 26 (E P vii); Centunculus minimus Overdinkel M 8. 62 Beuningen M. 8. 41 Hengeler Heurne U 8. 51 Haaksbergen N 7. 26 en N 7. 36 N 8. 11 (alle BI); Cephalanthera pallens Gerendalerbosch V 6. 22 (Br) Bosch van Klein Kullen V 6. 53 (G & Lo); Ceras- tium arvense Boekelo N 7. 17 (BI); C. glomeratum Poppe M. 8. 51 (G); Losser M 8. 61 (BI); Bekkum N 7. 28 en Enschedé N 7. 28 (BI); Schiedam P 3. 46 (Ja & W); P 7. 51 (Ru); Q 3. 58 (K); C. semidecandrum Hengelo M 7. 67 (BI); P 6. 47 (Ru); * B. glutinosum K 4. 12. 41 (v B03); */ tetrandrum H v. H P 3. 22 (Ja & W); [loopt gevaar te verdwijnen]; Ce rato- phyllum demersum Olterterp J 6. 35 (E P vii); Oude Sluis K 4. 33 (v B 03); Goor N 7. 14 (BI); C. submersum H 5. 65 (v B 03); Chenopodium murale P 3. 36 (?); C. polysper- 111 mum H 6. 64, J 6. 25 (beide E P vii); K 6. 66 (Si); C. rubrum Oudegade J 6. 13 (E P vii); DulderM 7. 37 (BI &Frielink); Chrys- anthemum inodorum L 5. 12 (Ru) molen te Beuningen M 8. 31 (BI); C. leucanthemum Lonneker N 7. 18 (BI); C. segetum Enschedé N 7. 18 (BI); Chrysosplenium alter- nifoiium Austieberg M 8. 81 (Be 02) Bethlehembeek en Linder- maten M8. 61 (BI & G); Broekheurne N 7. 28 (BI. & G) Bunde T 6. 61 (Br) Ravensbosch V 6. 12 (Br); C. oppositifolium Lutte M8.41 (BI & G); Meerssen V6. 11 (Br); Eupte [?] (Be); Cicendia filiformis Ureterp J 6. 26 (E Pvii); Losser N 8. 11 (BI 08); Cicuta virosa Waalre R 5. 64 (SI 03); Circaea lutetiana V 6. 11 (Br);Cir- sium anglicum Olterterp J 6.35 (E P vii); C. palust re Lon- neker N 8. 11 (BI 03); Cladium mariscus Molenvlier N 7. 18 en 23 (BI & It.); Claytonia perfoliata Ureterp J 6. 26 [cult] (E P vii); Clethra alnifolia N 7. 18 [cult.] (BI); Cochlearia anglica H 6. 12 (Tj); C. of ficinalisNieuwl. P. P 3. 22 (Ja& W); Comarum palust re Walmbekke N 8. 11 (BI); Conium ma- culatum Suameer H 6. 64 (E P vii); Convolvulus solda- nella Katwijk a/Z N 3. 26 (Su); Cornus sanguinea P 7. 81 (Ru); Corrigiola littoralis Bakkeveen J 6. 27 (E P vii); Denekamp M 8. 32 (Be. 1898); Amersfoort N 5. 33 (d T); Esch Q 5. 62 (E P 03); Gorydalis claviculata Ureterp J 6. 26 (E P VII); C. solida Meerssen V 6. 11 (Br); Corylus avellana Lonneker N 7. 18 (BI); Corynephorus canescens Haulerwijk J 6. 38 (E P VII); Eil. IL v. H. P 3. 32 (Ja & W); Waalre R 5. 64 (SI 03); Crataegus oxyacantha Lutte M 8. 41 (G); Cr e pis virens Rotte valle J 6. 15 (E P vii); P 7. 41 (Ru); Waalre R 5. 64 (SI 03); *fasciatie M 7. 67 (BI); Cuscuta epithymum Weerselo M 7. 46 (BI & Frielink); Lutterveld M 8. 51 (BI); *^tri- folii Denekamp (Be, BI & La); C. europea Denekamp M 8. 31 (Be, BI & L); P 7. 51 (Ru);Cynodon dactylon Haven H. v. H. P 3. 22 (Ja & W); Cynosurus cristatus Enschedé N 7. 18 (BI); P 7. 42 (Ru); Cyperus flavescens Sprietersbeek M 7. 47 (BI & Frielink); Oldenzaal M 7. 58 (It) Lage Hoek M 8. 51 (BI & It); C. fuscus Lattrop [leg. Berninkl (BI); CytisusLaburnum Lonneker M 7. 68 [cult.] (BI). Dactylis glomerata Lonneker M 7. 58 (BI 03); Nieuwl. P. P 3. 22 (Ja&W); om R'dam(Ja & W); P 7. 51 (Ru); Waalre R 5. 64 112 (SI 03). Daucus carota Rotte valle J 6. 15 (E P vii) ; Groote Lutter- veld [wild?] M 8. 51 (BI); Dianthus barbatus Enschedé [ver- wilderd] N 7. 18 (BI); ü. deltoides M 7. 58 (BI 03); Diplotaxis muralis Spoorbaan Nieuwl. P. P 3. 22 (Ja & W); Draba verna Ruenbergerbeek N 8. 12 (BI. & G); Drosera intermedia Harendermolen H 7. 64 (Bu); [buitengewoon forsche langbladige ex.] Ureterp J 6. 26 (EPvii); Ambt Ommen L 7. 61 (La); Usselo N 7. 27; Broekheurne N 7. 38; Aamsveen N 8. 21 (BI 03 en 04); D. longifolia Harendermolen H 7. 64 (Bu); Stoutenburg N 5. 34 en 44 (dT); Soerendonksche Goor 5 5. 26 (G & Jo); D. rotundifolia Giethoorn K 6. 64 (La); Dalmsholtervlier L 7. 61 (La); */^. distachya D. C. Enschedé N 7. 28 (BI). Echinospermum deflexum R'dam spoorwegterrein (Ja 6 W); Echium vulgare Waalre R 5. 64 (SI 03); *fasciatie Zandvoort (v. Lidth de Jeudeen Ophorst); Empetrum nigrum Enschedé N 7. 18 (BI); Epilobium angustifoliumüreterp J 6. 26 (E P vil); Enschedé N 7. 18 (BI); Waalre R 5. 64 (SI 03); E. hirsutum Glimmen J 7. 14 (Bu); Lutte ^l 8. 51 (BI & It); E. montanum Ureterp J 6. 26 (E P vii); Enschedé N 7. 18 (BI); P 7. 51 (Ru); E. palustre H 6. 64 (E P vii); Haaksber- gen N 7. 25 en Boekelo N 7. 27 (BI); E. parviflorum Anna Paulowna K 4. 34 (v B 03) ; Losser M 8. 61 en Boekelo N 7. 27 (BI); E. roseum Enschedé N 7.18 (BI); E. virgatum Opeinde J 6. 14 (E P VII); Epipactis latifolia Oldenzaal M 8. 51 (BI & It); Esch Q 5. 62 (EP 03); Equisetum arvense Broek- heurne N 7. 28 (BI); dijk VS P 3. 45 en Yarkenoordsche dijk P 3. 48 (Ja & W) P 7. 41 (Ru 02) E. hi e mal e Oldenzaal M 8.61 (BI & G) Beerinkbroek N 7. 23 (BI & G) Glanerbeek N 8. 21 Bek en Del P 7. 36 (E P V); E. limosum Enschedé N 7. 18 en Walmbek- ken N 8. 11 (BI) P 7. 41 (Ru 02) *f. distachyum dijken bij R'dam P 3. 47 (Ja & W); E. maximum Hendrik op de Beek M 8. 61 (BI & G); E. palustre Eschbeek M 7. 68 (BI) Zoeter- meer N 3. 67 (It 03) Glanerbeek N 8. 21 (BI) P 7. 41 (Ru 02) E. sylvaticum Zeegzerloop J 6. 34 (Bu) Westerik M 7. 47 en Lonneker U 7. 68 (BI) Lutte N 8. 41 (G) Bek en Del P 7. 36 (E P V); Erica tetralix fl. aib. H 6. 65 (E P vii); Erige- ron acris Anna Paulowna K 4. 24 (v B 03); Eriophorum 113 angustifolium Zwolle L 6. 65 (La); Duider M 7. 46 (BI & Frielink); Lonneker N 8. 11 en Aamsveen N 8. 21 (BI 03 en 04); E. vaginatum Doezeveen bij Havelte (Si); Aamsveen N 8. 21 (BI); Erodium cicutarium Blauwhuis H 6. 65 (E P vii); Nieuvvl. P. P 3. 22(Ja&W); */?. pimpinellifolum Enschedé N 7. 18 (BI 03); ?Eruca sativa var. glabrescens? Schiet- baan achter Crooswijk P 3. 37 (Ja & W); Eryngium mariti- mum Schoorl L 4. 12 (d V 03); Erysimum cheiranthoides P 7. 51 (Ru 04); Erythraea C en taurium Oosterbroek J 7. 13 (Bu); Diepenveen M 6. 66 (J. C. F. Laurillard 01); P 7. 42 (Ru 02); E. pulchella de Zijpe K 4. 33 (v B 03); E upator ium cannabinum Losser M 8. 61 (BI); Euphorbia esula P 7.52 (Ru); E. helioscopia R'dam P 3. 47 (Ja & W); E. peplus Enschedé N 7. 18 (BI); Euphrasia Odontites Blauwhuis H 6. 65 (E P VII) Anna Paulowna K 4. 23 (v B 03) Dalfsen M 6. 17 (La); KnalhutteN 7. 28 (BI); P 7. 31 (Ru); */?. serotina Lutte M 8. 51 (BI & It); E. officinalis Ureterp J 6. 26 (E P VII); Anna Paulowna K 4. 24 (v B 03); Enschedé N 7. 18 BI); *Subspec nemorosa Giethoorn K 6. 64, Staphorst L 6. 37 Herfte L 6. 66 en Dalfsen M 6. 17 (alle La) ; E v o n y m u s europaeus Glanerbrug N 8. 11 (BI). Parsetia incana Lonnekermolenbrug M 7. 68 (BI); Eil. H V H unie. P 3. 32 (Ja & W); Festuca arundinacea H 6. 64 (E P vil); Schordijk J 4. 63 (v B 04); Kolenaschweg Rozenburg P 3. 37 (Ja & W); Waalre R 5. 64 (SI 03); F.? duriuscula Dinkel bij Denekamp N 7. 18 (BI 03); F. elatior Lonneker N 7. 18 (BI); F. gigantea Lonneker M 7. 68 Enschedé N 7. 18 en Huttenpeterskamp N 7. 28 (alle BI); F. o vin a Lonneker M 7. 68 (BI 03); Liesbosch R 4. 12 (Ja & W); F. rubra Duinen te Monster P 3. 13, Staalduin P 3. 23, bij R'dam P 3. 47 en Liesbosch R 4. 12 (alle Ja & W); * C. arenaria Eil. H v H P 3. 32 (Ja & W); Ficaria ver na Lindermaten M 8. 61 en Enschedé N 7. 18 (BI); Filago minima J 6. 26 (E P vii); Usselo N 7. 27 (BI); Foeniculum capillaceum Handelster- rein R'dam P 3. 47 (Ja & W); Fumaria media Enschedé N 7. 18 (BI); F.? muralis Scheveningen N 3. 54 (It 03). Galium saxatile Hel bij Oldenzaal M 8. 41 (G); G. tri- corne Kralingsche Oosterkade P 3. 47 (Ja Sz W); G. uligino- Nederl. Kniidk. Archief. 1905. 8 114 sum Haaksbergen N 7. 37 (BI); G. ver urn M 7. 58 (BI 03); Poppe M 8. 52 (BI & It); Genista anglica Ureterp J 6. 26 (E P VII); Lonneker M 7. 68 (BI); P 7. 41 (Ru); G. pil o sa Lon- neker M 7. 68 (BI); tusschen Oldenzaal en Losser M 8. 61 (G); P 7. 52 (Ru); G. tinctoria Groote Lutterveld M 8. 51 en M 8. 61 (BI); Gentiana pneumonanthe Ureterp J 6. 26 (E P VII); Broekheurne N 7. 28 (BI 03); Geranium dissectum Dragten J 6. 25 (E P vii); P 7. 51 (Ru); G. molle H 6. 43 (E P VII); G. Robertianum Lonneker N 7. 18 (BI); Geum urbanum Lonneker M 7. 68 (BI); Glaux maritima Nieuwl. P. P 3. 22 en Eil. H v H P 3. 32 (Ja&W); Glechoma hede- racea Enschedé N 7. 18 (BI); Glyceria aquatica (= Cata- brosa aquatica) Nieuw-Leusen L 6. 66 (La); G. di stans Anna Paulowna K 4. 34 en Schagen K 4. 53 (v B 03); Nieuwl. P. P 3. 22 (Ja & W); G. fluitans Eil. H v H P3.32(Ja&Wj; Waalre R 5. 64 (SI 03); G. maritima Nieuwl. P. P 3. 22(Ja& W); G. spectabilis Dijk naar Schiedam (Ja&W);Dene- kamp M 8. 31 (BI); Waalre R 5. 64 (SI 03); Gnaphalium dioicum Noord vlak Texel J 4. 42 (v B 03); Denekamp M 8.31 (Be 01); Rutbeke N 7. 27 (BI); G. uliginosum Ureterp J6.e6 (E P VII); Spoelde L 6. 65 (La); P 7. 41 (Ru); Goodyera re- pens Olterterpsche bosch J 6. 35 (Baart de la Faille en E P vii) ; Gymnadenia conopsea M 8. 61 (BI 03). Heleocharis acicularis Staphorst L 6. 37 (La); Poppe M 8. 52 (BI & It); Bekkum N 7. 16 (BI); Buurserbeek N 7. 37 (BI); * forma aberrans Bergumermeer H 6. 64(EPvii); H. multi- caulis Witte veen K 6. 47 (Si); *f. viviparaStepeloN 7. 26(B1); Ö. palustris Enschedé M 7. 68 (BI); Eil. H v H P 3. 32 (Ja & W); H. uniglumis H 5. 65 en Oude Sluis K 4. 33 (v B 03); Enschedé N 7. 18 (BI); Helosciadium inundatum Stepelo N 7. 26 (BI); H. repens Losser M 8. 61 (BI, It&La); Hernia- ria glabra Poppe M 8. 52 (BI & It); P 6. 38 en P 7. 41 (Ru); Hieracium auricula Losser N 8. 11 (BI); N 8. 21 (BI 03); H. boreale (= sylvestre) Lonneker N 7. 18 (BI); P 7. 41 (Ru); H. murorum? Lonneker N 7. 18 (BI); H. pilosella Lonneker M 7. 68 (BI 03); P 7. 51 (Ru 02); H. tridentatum Blauwhuis H 6. 65 en J 6. 14 (E P vii); Lonneker N 7. 18 en ?Knalhutte N 7. 28 (BI); H. umbellatum Lonneker N 7. 18 115 (BI); H. vulgatum Texel J 4. 42 (v B 03); Ureterp J 6. 26 (E P VII); Lonneker M 7. 68 en Buurschede N 7. 38 (BI); Lies- bosch R 4. 12 (Ja & W); Hippuris vul garis Nieuw Leusen L 6. 46 en 56 en Dalfsen L 6. 57 Zuthem M 6. 16 (alle La); H V H P 3. 22 (Ja & W) ; Holcus lanatus Enschedé N 7. 18 (BI); Bolnes P 3. 48 (Ja «fe W); Liesbosch R 4. 12 (Ja & W) Waalre R 5. 64 (SI 03); H. mol lis Ureterp J 6. 26 (E P vii) K 4. 38 (V B 03); Holosteum umbellatum P 7. 51 (Ru) Hordeum murinum L 5. 12 (Ru); Hydrocotyle vulgaris üreterp J 6. 26 (E P vii); Buurse N 7. 37 (BI); P 7. 31 (Ru); Hypericum elodes Blauwhuis H 6. 65 (E P vii); H. humi- fusum J 6. 14 en Olterterp J 6. 35 (E P vii); Enschedé N 7. 18 (BI); P 7. 42 (Ru); H. hirsutum Bemelen V 6. 21 (Br); H. perforatum Lonneker N 7. 18 (BI); H. quadrangulum Elsbeek M 8. 61, Boekelo N 7. 27 en Elsbeek N 8. 11 (alle BI); H. tetrapterum Peizerhorst J 7. 13 (Bu); Hypochoeris glabra Oost Stokkum N 7. 13 (BI & It\ Illecebrum verticillatum Twekkelo N 7. 17 (BI); P 7. 32 (Ru); Ilex aquifolium Lonneker N 7. 18 (BI); Impatiens noli— tangere Lonneker M 7. 68 (BI); Isnardia palustris Lonneker M 7. 68 (BI); Noord Deuringe M 8. 31 (Be, BI & La); Poppe M 8. 42 en 52 (BI & It); Isoetes echinosporum f. curvi- folium Baanen bij Weert S 6. 31; * f. elatius Baanen Roeven- derpeel en Sarsven bij Weert S 6. 31 (G, Jo & Ver Straeten); I. lacustre f. curvifolium Smalle Eesterzanding J 6. 24, 13 (E P vii); * f. rectifolium Roevenderpeel S 6. 31 (G, Jo & Ver Straeten). Jasione montana Broekheurne N 7. 28 (BI. 03); *fl. alb. N 7. 13 (BI & It) [unie.]; Juncus capitatus M 8. 61 (BI 03); J. co m pressus Anna Paulowna K 4. 23 en Schagen K 4. 53 (V B 03); J. conglomeratus Oude Sluis K 4. 43 (v B 03); J. effusus Walmbekke N 8. 11 (BI); P 7. 31 (Ru); Waalre R 5. 64 (SI 03); J. filiformis Borne M 7. 46 (BI & Frielink); N 7. 37 (BI); Ruenbergerbeek N 8. 12 (BI); J. Gerardi L 5.12 (Ru); Eil. H V H P 3. 32 (Ja & W); J. glaucus Zwarte veen P 7. 23 (Ru); P 7. 51 (Ru); J. supinus Vlieland (H 4. 37) (V B & It 03); Witte veen K 6. 47 (Si); Lonneker M 7. 68 (BI); N 7. 37 (BI); J. squarrosus Walmbekke N 8. 11 (BI); J. syl- 116 vaticus Twekkelo N 7. 17 (BI); P 7. 61 (Ru); J. tenageia Lindermaten M 8. 61 en Usselo N 7. 27 (BI); J. te nu is Molen- buurt J 6. 36 (E P vii); P 7. 31 (Ru). Lamium incisum Terschelling H 5. 12 (v B & It 03); H 5. 65, Anna Paulowna K 4. 34 en de Zü'pe K 4. 43 (vB 03); L. maculatum P 7. 61 (Ru);L. purpureum BroekheurneN 7. 28 (BI & G); Lam psana communis Enschedé N 7. 18 (BI 03) Lappa minor K 5. 62 en P 7. 61 (Ru) Geulhem V 6. 22 (BI); Lathyrus aphaca R'dam spoorbaan P 3. 37 (Ja & W); L. palustris Herfte L 6. 66 (La); L. sylvestris Gerendalsche bosch V 6. 32 (Br); Leersia oryzoides Duider M 7. 46 en 47 (BI & Friehnk); SnoeyinkbeekM 8. 61 (BI, It & La); Bekkum N 7. 16 (BI); Le o n to d o n a u t u m n al e P 7. 51 (Ru); Waalre R 5. 64(S103); Lepidium apetalum Middelburg R 2. 33 (La); L. campestre P 7. 61 (Ru); L. sativum Dragten J 6. 24 (E P vn);Limnan- themum nymphaeoides Monniketille H 6. 55 (E P vii);? Het Loo M 7. 36 [steriel] (BI); Linaria vulgaris Lonneker M 7. 68 (BI 03); Linum cat har et ie um Anna Paulowna K 4. 24 (V B 03); Losser M 8. 61, Usselo N 7. 28 (BI); Listera ovata Gulpen V 6. 33 [afkomstig uit eene particuliere verzameling onder den naam Aeeras anthropophora; ingezonden door den Heer Blijdenstein]; Litho spermum arvenseLonnekermolenbrugM 7. 68 (BI); Littorella lacustris üreterp J 6. 26 (E P vii); Saasveld M 7. 36 (BI); Denekamp M 8. 31 (BeOl); WalmbekkeN 8. 11 (BI); Lobelia erin us Enschedé op bouwlandreeds ettelijke jaren verwilderd N 7. 18 (BI); L. dortmanna Saasveld M 7. 46 (BI & Frielink); Lolium per enne Dragten J 6. 25 (E P vii); Waalre R 5. 64 (SI 03); * C. cristatum Nieuw Leusen L 6. 46 en Dalfsen L 6.56 (La); Overschie P 3. 36(.Ja& W); */?. orgyale Kolenaschweg Rozenburg P 3. 37 (Ja & W); * D. pauciflorum R'dam bassin watertoren P 3. 37? (Ja& W); * form. sylvaticu m Rozenburg P 3. 37 (Ja &W); *m. v i v i p a r u m Spoorbaan R'dam Gouda circa P 3.48 (Ja&W); * forma R'dam Spoorwegterrein P 3. 37 (Ja & W); L. temulentum A. macrocha e ton Handels- terrein R'dam (Ja & W); L. multif lorum Blauwhuis H 6. 65 (E P VII); buitenpl. Rozenburg P 3.37 (Ja & W); * f. muticum buitenpl. Rozenburg, L. perenne x Festuca pratensis 's Gravenweg P 3. 37? (Ja & W); Lonicera peri clymenum 117 Enschedé N 7. 18 (BI); L. xylosteum Bentheim ; Lotus cor- niculatus J 6. 14 (E P vii); L. uliginosus Lonneker M8. 61en Enschedé N 7.18(8103); Waah'e R 5.64(8103); Lu naria bien nis Enschedé N 7. 18 [culta] (BI); Luzula campestris Liesbosch R 4. 12 (Ja & W); *var. multiflora Lonneker M 8. 51 (BI); P 7. 52 (Ru); L. pilo sa Liesbosch R 4. 12 en Mastbosch R 4. 13 (Ja & W); Lychnis vespertina Nyega J 6. 14 (E P vii); Lycium halamaefolium Eil. H. v. H. P 3. 32 (Ja & W); Lycopodium clavatum Beneden Haulerwijk J 6. 37 (E P vii); L. complanatum /?. c h ara aecy paris M 7. 58 (BI 03); L. inundatum Olterterp J 6. 35 (E P vii); Lonneker M 7. 68 (BI); Lycopus europaeus Enschedé N 7. 18 (BI); Lysimachia nemorum M 7. 68 N 7. 28 N 8. 11 en 21 (BI 03); L. thyrsi- flora Augustinusga H 6. 56 (E P vii); L. vul garis Lonneker M 7. 68 en Walmbekke N 8. 11 (BI); Lythrum Salicaria Lon- neker M 7. 68 (BI 03). Majanthemum bifolium Lonneker M 7. 68 en N 7. 18 (BI) P 7. 41 (Ru); Malachium aquaticum Delden M 7. 66 (BI); Malaxis paludosa M 8. 61 N 7. 28en 38 (B103); Malva sylvestris Usselermolen N 7. 27 (BI); M. vulgar is spoorweg Goor— Markelo N 7. 13 (BI & It); Marrubium vul gare meelfabriek Middelburg R 2. 33 (La); Matricaria chamo- milla Enschedé N 7. 18 (BI); Medicago falcata v. tenui- foliolata Vuyck meelfabriek Middelburg R 2. 33 (La); M. lupulina Suameer H 6. 64 (E P vii); M. maculata Katerdijk L 6. 55 (La); M. minima Monster P 3. 13 (Ja & W); M. sativa K 5. 62 (Ru); Melampyrum pratense M 7. 68 en N 7. 18 (BI); Melandryum rubrum Duider M 7. 47 (BI); Melilotus arvensis meelfabriek Middelburg R 2. 33 (La); M. indicus P 3. 36 (Icke); M. officinalis AnnaPaulownaK 4. 23 (v B 03) Lonnekerberg M 7. 68 (BI); Usselo N 7. 27 (BI 08); P 3. 46 (Icke); Mentha aquatica Mastenbroekerpolder L6. 54 (La); Losser M 8. 61 (BI); P 7. 31 en 41 (Ru); M. arvensis Anna Paulowna K 4. 34 (v B 03); Staphorst L6. 37(La); Lonne- ker N 7. 18 (BI); P 7. 31 (Ru); M. sativa De Punt J 7. 14 (Bu); M. sylvestris Peizerhorst J 7. 12 (Bu); Mercurialis annua Handelsterrein R'dam P 3. 47 (Ja & W); Mespilus germa- nica Lonneker N 8. 11 (BI); Milium effiisum Enschedé 118 M 7. 68 Lindermaten on Linderzijde M 7. 68 en M 8. 61 (BI); Moehringia trinervia K 4. 43 (v B 03) Beuningen M8. 41 (Be, BI & It) Lonneker N 7. 18 (BI 03) P 7. 42 (Ru) Meerssen V 6. 11 (Br); Molinia coerulea Lonneker N 7. 18 Nijmegen circa P 5. 62 (Ja & W); Monotropa hypopitys Kippenburg K 5. 25 (d T); Wassenaar circa N 3. 46(B102); Montia minor? Lonneker N 7. 18. 22 (BI); Myosotis caespitosa Augustinusga H 6. 56 (E P VII); üsselo N 7. 27 (BI); H. v. H. P 3. 22 (Ja& W); P 7. 52 (Ru); M. hispida Monster P 3. 13 en H. v. H. P 3. 22 (Ja & W); P 7. 42 (Ru); * f . tenella spoorbaan bij Zwolle Mars- weg L 6. 65 (La); M. intermedia Blauwhuis H 6. 65 (E Pvii); Eschmarke N 7. 18 (BI); Nieuwl. P. P 3. 22 en Koedood P 3.57 (Ja & W); P 6. 57 (Ru); M. palustris Zuthemerbroek M 6. 16 (La); Lonneker M 7. 68 en Losser M 8. 61 (BI); P 7. 51 (Ru); M. sylvatica Enschedé N 7. 18 [culta] (BI); M. ver si co lor Zwolle L 6. 65 (La); Enschedé N 7. 18 (BI); Gouda P 4. 12 f Ja & W); P 7. 51 (Ru); Myriophyllum alter nif lorum tusschen Licht- mis en stat. Dedems vaart L 6. 46 (La); M. verticillatum Molenbuurt J 6. 36 (E P vii). Narcissus pseudo narcissus Lonneker- Welle N 7. 13 (BI); Nardus stricta Waalre R 5. 64 (SI 03); Narthecium ossifragum Lonneker M 8. 11 (BI); Nasturtium anceps Zoetermeer N 3. 67 (It 03); N. amphibium J 6. 25 (E P vii); N. officinale Beets J 6. 34 (E P vii); P 7. 52 (Ru); Waalre R 5. 64 (SI 03); N. palustre Blauwhuis H 6. 65 en Rottevalle J 6. 15 (E P VII); Enschedé N 7. 18 (BI); N. sylvestre Driene M 7. 67 en Poppe M 8. 52 (BI); Neottia nidus avis Hengelo M 7. 56 (BI); Neslea paniculata Crooswijk P 3. 87 (Ja & W). Oenanthe fistulosa Espelo M 7. 68 en Boekelo N 7. 27 (BI); O. lachenalii De Zijpe K 4. 43 (v B03); O. phellandrium Mastenbroekerpolder L 6. 54 (La); Oenothera lamarckiana Meerssen V 6. 11 (Br); Ophioglossum vulgatum Eil. H. v. H. P 3. 32 (Ja & W); Orchis incarnataN 8. 11 (BI); O. latifolia Lonneker N 7. 18 (Bi); P 7. 51 (Ru); O. maculata Lonneker N 7. 18 en Enschedé N 8. 11 (BI); Waalre R 5. 64 (Si 03); O. rnas- cula V 6. 21 (Br); O. morio P 7. 41 (Ru); Origanum vulgare Nieuwe Tonge Q 3. 33 (It 03); Ornithogalum umbellatum [Waar?J (K); Ornithopus perpusiilus üreterp J 6. 26(EPvii); 119 Osmunda regalis Blauwhuis H 6. 65 (E P vii);Oxalis ace- tosellaM7.68(Bl); * f 1. roseis LemseloM 7. 48 (BI); O. stricta Enschedé N 7. 18 (BI). Panicura crus galli Ureterp J 6. 26 (E P vii); Papaver argemone Rotte valle J 6. 15 (E P vii); P. dubiura Lonneker N 7. 68 (BI); P. rhoeas Goor N 7. 14 (BI); P 7. 51 (Ru); P. somniferum Eschmarke N 7. 18 (BI); R'dam P 3. 37(Ja&W); Parnassia palustris Losser N 8. 11 (BI 03); Pedicularis palustris Mastenbroekerpolder L 6. 55 (La) ; Weerselo M7.48(G); Lonneker N 8. 11 (BI); P 7. 51 (Ru 02): P. sylvatica. Hel b. Oldenzaal M 8. 41 (G); Aamsveen N 8. 21 (BI); P 7. 42 (Ru); Peplis portula Suameer H 6. 64 (E P vii); Phalaris arun- dinacea Linderzijde M 8. 61 en Denekamp M 8. 31 (BI 03 en 04); P 7. 42 en 52 (Ru); Waalre R 5. 64 (SI 03); Phegopteris dryopteris Enschedé N 7. 18? (BI 03); Geulhem V 6. 22 (Lo); P. polypodioides Aamsveen N 8. 21 (BI); P. Robertianura Geulhem V 6. 22 (Lo); Phleum pratense P 7. 42 en 52 (Ru); ^ ^ nodosum Nieuwl. P. P 3. 22 (Ja & W) ; P h y t e u m a s p 1 c a- tum L. /?. Rapunculus Pers Zeegzerloop J 7. 34 (Bu 03); Langs de Glanerbeek en Dinkel M8. 31, N 8. 11, 12 en 21 (BI); Pilularia globulifera Olterterp J 6. 35 (E P. vii); Saasveld M7. 46, Lon- neker M 8. 61, Losser M 8. 62, Bekkum N 7. 16 en üsselo N 7. 27 (alle BI); Pimpinella magna Enschedé M 7. 58 (BI); P. saxifraga Schagen K 4. 43 (v B 03); t. Hengelo en Oldenzaal M 7. 58, langs de Buurserbeek N 7. 37, 38 en 48 en Straatweg Gronau-Glanerbrug N 8. 11 (alle BI); P 7. 41 (Ru); Pinguicula vul garis Lutte M 8. 41 (G); Pirola minor Dalfsen M 6. 17 (La); P. rotundifolia Enschedé M 7. 68 N 7. 18 en N 7. 28 (BI); Pisum sativum Prins Alexanderpolder P 3. 38 (Ja & W); Plantage coronopus H. v. H. P 3. 22 en Eil H. v, H. P 3. 32 (Ja & W); P. lanceolata Enschedé N 7. 18 (BI 03); *monstr. Poppe M 8. 51 (G); P. maritimaK 5. 62 (Ru); Nieuwl. P. P 3. 22 (Ja & W); Platanthera bifolia Molenbuurt J 6. 36 (E P Vlij; Linderzijde M 8. 61 (BI); Waalre R 5. 64 (SI 03); P. chlorantha? Enschedé N 7. 28. 41 (BI); Poa annua Var- kenoordsche dijk P 3. 48 (Ja & W); P 7. 51 (Ru); P. aquatica Spoorwegterrein R'dam P 3. 47 (Ja & W); P. fertilis Zwolle L 6. 55 (La); P nemoralis Zwolle L 6. 55 (La); Lonneker M 7. 120 68, Enschedé M 8. 41 en N 7.18 (BI); P. praten sis by Enschedé N 8. 11 (BI); Duinen bij Monster P 3. 13 (Ja & W); b\j R'dam circa P 3. 47 (Ja & W); P. trivialis Oldenzaal M 8. 51, Overdinkel M 8. 62, Enschedé N 7. 18 en N 8. 11 (BI); Kolenasch weg Rozen- burg P 3. 37, (Ja & W); * /? effusa A et G Kolenaschweg Rozenburg P 3. 37 (Ja & W); Polygala depressa üreterp J 6. 26 (E P VII); P. vulgaris M 7. 18 en 68 en Lonneker N 8. 11 (BI); Polygonatum multiflorum P 7. 41 (Ru 02); Poly- gonum amphibium Leijen H 6, 64 (E P vii); N 7. 26 (BI); P. aviculare Zwolle L 6. 65 (La); P. bistorta Foxwolde H 7. 62 Peize J 7. 12 en Alteveer J 7. 21 (Bu); P. convolvulus Smalle Ee J 6. 24 (E P vii); P. cuspidatum? 's Gravenhage circa N 3. 65 (Ja&W); P. dumetorum Peizerhorst J 7. r2(Bu); Enschedé N 7. 18 (BI 03); P. hydropiper Zwolle L6. 54 (La03); Ververschingskanaal den Haag circa N 3. 65 (Ja & W); Broek- molen S 5. 58 (Gr & Jo); P. minus Zwolle L 6. 54 (La); P, mi te Suameer H 6. 64 en Dragten J 6. 24 (E P vii); Enschedé M 7. 68 (BI 03); P. nodosum Hoort bij Budel S 5. 46 (G&Jo); P. per- si car ia Oudega J 6. 13 (E P vii); Polypodium vulgare P 7. 41 (Ru); Polystichum cristatum Aamsveen N8. 21 (BI 03); P. filix mas Oude Sluis K 4. 33 en Liraburg (v B 03); P. thelypteris Aamsveen N 8. 21 (BI 03); P. spinulosum Hau- lerwijk J 6. 38 (E P vii); Populus tremula Dalfsen L 6. 67 (La); Lonneker M 7. 68 (BI); Portulac.a oleracea Enschedé. N 7. 18 (BI); Potamogeton co m pressus Monnikstille H 6. 55 (E P vii); Bergumermeer H 6. 64? (d T & V); P. crispus P 7. 52 (Ru); P. densus H. v. H. P 3. 22 (Ja&W); P.lucens Suameer H 6. 64 (E P vii); P. natans Zwolle M 6. 15 (La); P. obtusifolius? Enschedé N 7. 18 (BI); P. pectinatus Oude Sluis K 4. 33 (v B 03); P. perfoliatus Suameer H 6. 66 (E P VII); P 7. 52 (Ru); P. polygonifolius Blauwhuis H 6. 65 (E P VII); om Enschedé M 7. 68 en N 7. 18(B1)P. rufescens Molen- broek J 6. 36 (E P VII); Potentilla anserina Lonneker M 8. 61 (BI); P. norvegica? Enschedé N 7. 18 (BI); P procum- b e n s Blauwhuis H 6. 65 en om Dragten J 6. 24 en 25 (E P vii) ; P. reptans P 7. 61 (Ru); P. spec. R'dam P 3. 47 (Ja & W); Primuia elatior Bethlehembeek M 8. 61 en Broekheurne N 7. 28 (BI & G); Prunus c erasus Lonneker M 7. 68 en Broek- 121 heurne N 7. 28 (BI); P. padus Boekelo N 7. 27 (BI) Psamma arenaria Losser M 8. 62 (BI), Waalre R 5. 64 (SI 03); P. baltica Vlieland H 4. 36 (It 03) Pnlicaria dysenterica P 7. 51 (Ru). Pwadiola linoides Broekhoek M 8. 61 (BI); Ranunculus acris Enschedé M 7.18 (BI); R. auricomus Denekamp M 8. 31 (Be); Bethlehembeek M 8. 61 (BI & G); R'dara, kerkhof P 3. 37 (Ja & W); Slavante V 5. 38 (Br); V 6. 21 (Br); R. flammula Eil. H V H P 3. 32 (Ja & W); Enschedé N 7. 18 (BI 03 j; R. lingua Snakkeburen H 6. 64 ^E P vii); M 7. 46, Denekamp M 8. 31 en N 7. 13 (BI); R. repens Zwolle L 6. 55 (La); En- schedé N 7. 18 (BI 03); Raphanus raphanistrum R'dam P 3. 37 (Ja & W); R. sativus R'dara P3. 37(Ja&W); Rham- nus frangula Liesbosch R 4. 12 (Ja & W); Rhinanthus major Lonneker N 7. 18 (BI); R. minor Markelo N 7. 13 en 23 (BI); Rhododendron ponticum Lonneker M 7. 68 enN7. 18 [verwilderd] (BI); Rhus toxicodendron? Lonneker M 7. 18 (BI); Rhynchospora alba Witte veen K 6. 47 (Si); Lonneker M 7. 68 (BI); R. fusca Witte veen K 6. 47 (Si); N 8. 11 (BI); Ribes nigrum Enschedé N 7. 28 (BI); R. rubrum Beeren- broek N 7. 28 (BI); V 6. 21 (Br); Robinia pseudacacia Lon- neker M 7. 68 en N 7. 18 (Bij; Rubus arrhenius Olterterp J 6. 35 (Sch); R. dumetorum J 6. 35 (Schj; R. nemorosus J 6. 35 (Sch); Ruraex acetosa Enschedé N 7. 68 (BI); R. acetosella Lonneker M 7. 68 (BI); P 7. 42 (Ru); R. conglo- meratus K 4. 33 (v B 03); R. crispus Blauwhuis H 6. 65 (E P VII); Zwolle L 6. 55 (La); Lonneker M 8. 61 (BI 03); P 3. 36 (Jcke); R.? laevigatus? R'dam P 3. 47 (Ja & W); R. mariti- mus Duider M 7. 46 (BI); Prins Alexanderpolder P 3, 38 en R'dam P 3. 47 (Ja & W); R. obtusifolius P 3. 36 (Icke?); R. pratensis Suameer H 6. 63 (E P vii); R. sanguineus Twekkelo N 7. 17 [B\). Sagina nodosa Losser N 8. 61 (BI); S. procumbens K 4. 43 (V B 03j; Sagittaria sagittifolia Zwolle L 6. 65 (La); S a 1 i X alba Om R'dam circa P 3. 38, Schiedam P 3. 45, Pernis P 3. 46 en Bolnes P 3. 48 (Ja & W); */?. coerulea Schiedam P 3. 45 (Ja & W); S. amygdalina IJselmonde P 3. 38, Vlaardingen P 3. 45, Schiedam P 3. 46, Bolnes en Varkenoordsche dijk P 3. 48 122 (Ja & W); S. amygdalina discolor X S purpurea Ambt Ommen L 6. 61 (La); S. fragilis Schiedam P 3. 46 (Ja & W); * discolor Rotte P 3. 37 en Bolnes P 3. 48 (Ja & W); S. purpurea de Hei b;j Pernis P 3. 46 en IJselmonde P 3. 48 (Ja & W); S. russeliana Sm. IJselmonde P 3. 48 (Ja «& W); 5. stip ui ar is Sm. Rozenburg P 3. 37 (Ja & W); S. tri- andra v. concolor Varkenoordsche dijk P 3. 48 (Ja & W); *v. discolor Schiedam P 3. 46 (Ja & W); S. undu- lata Ehrh. Schiedam P 3. 46, IJselmonde en Stormpolder bij Bolnes P 3. 48 (Ja & W); S. viminalis Schiedam P 3. 46 (Ja & W); S. spec. „Hei" bij Pernis P 3. 46; Samolus valerandi Suameer H 6. 64 (E P vii); Haaksbergen M 7. 55 Lonnekerberg M 7. 68 en Bekkum N 7. 26 (BI); Sanicula europaea de Lutte M 8. 41, 34 en 41, 44 (BI & It); Zuider Eschmarke N 7. 28, 22 en 28. 23 voorts N 8. 11. 33 en 21. 13 (alle BI); Sarotham- nus scoparius Lonneker N 7. 18 (BI); Saxifraga tridac- tylites Pietersberg V 5. 38 (wie?); Scabiosa Columbaria Slavante Y 5. 38 (Br); Scirpus caespitosus Olterterp J 6. 35 (E P VII); Ommerschans L 7. 51 (La); Lonneker N 8. 11 (BI 03); S. c om pressus /?. conglomeratus H v H P 3. 22 (Ja & W); S. fluitans Olterterp J 6. 35 (E P vii); S. lacustris Suameer H 6. 64 (E P vii); Stepelo'sche veld N 7. 26 (BI); S. pauciflorus Groote Haar bij Ommen L 7. 51. 41 en Om- merveld L 7. 51. 23 (La); S. setaceus Enschedé N 7. 18 (BI 03); H v H P 3. 22 (Ja en W); S. sylvaticus Lonneker N 7. 18 (BI 03); S. tabernaemontani Duider M 7. 46 (BI); Scleranthus annuus Ureterp J 6. 26 (L P vii); Lonneker N 7. 18 (BI); Scrophularia neesii Wirtg. Drachten J 6. 25 (E P vii); S. nodosa Enschedé N 7. 18 (BI); Scutellaria galericulata Drachten J 6. 25 (E P vii); Eschmarke N 7. 18 en Bekkum N 7. 28 (BI); S. minor Olterterp J 6. 35 (E Pvii); Peizerhorst J 7. 13 (Bu); Lutte M 8. 51 Buurse N 7. 48 Enschedé en Lonneker N 8. 11 (BI 03 en 04); Sedum album Bergumer- meer circa H6. 64(dT&V); Senecio aquaticusSchipborger- diep J 7. 24 (Bu 03); Sekdoorn M 6. 16 (La); Lonneker M 7. 68 (BI); S. erraticus Zwolle M 6. 15. 24 en 16. 13 (La); S. eru- cifolius M 7. 66 (Bi); S. fuchsii P 7. 41 (Ru); S. paludosus N 7. 13. 43 (BI & It); S. sylvaticus Blauwhuis H 6. 65 en 123 Ureterp J 6. 26 (E P vii); Denekamp M 8. 31 (BI 03); S. vis co- sus Markelo N 7. 23. 14 (BI & It); S. vulgaris P 7. 51 (Ru 02); Serratula tinctoria Foxwolde H 7. 62. 22 en 62. 24 en 63. 33 Eelderdiep H 7. 63. 13 en 63. 31 en 63. 33 en Peize J7. 12. 11 en 12. 12 (alle Ba); Setaria gl au ca Enschedé M 7. 68 (BI 03); Groenhoven bij Leiden N 3. 37 [sedert verdwenen] (G, .Jo & V); S. viridis Enschedé N 7. 18 (BI); S. verticillata Nieuwl. P. P 3. 22 (Ja & W); Sherardia arvensis Anna Paulo wna K 4. 34 (V B 03); Sideritis montana K 6. 56 (Si); Silaus pratensis Bunde V 6. 11 (Br); Silene gallica H 6. 53 (E P VII): S. inflata Denekamp M 8. 31 (BI 01); S. nocti- flora H 5. 65 (v B 03); Anna Paulowna K 4. 34 (v B 03); R'dam P 3. 37 (Ja & W); Sisymbrium officinale Diezerenk L 6. 55. 31 en 55. 34 Zwolle L 6. 65 (La); Lonnekermolenberg M 7. 68 (BI 03); Waalre R 5. 64 (SI 03); S. pannonicum Denekamp bij boterfabriek M 8. 31 (Be & BI 03); 's Gravenhage circa N 3. 55(Ja&W); Sium latifolium Waalre R 5. 64(S103); Solanum dulcamara Rottevalle J 6. 15 (E P vii); Enschedé N 8. 11 (Bi); S. nigrum Enschedé N 7. 18 (BI); Solidago virga aurea Deurningerbeek M 7. 58 (BI); Sonchus asper Augustinusga H 6. 56 (E P vii); P 7. 51 (Ru); S. oleraceus K 5. 62 (Ru); Sparganium fluitans Fries? Ureterp J 6. 26 (E P VII); S. minimum J 6. 35 (E P vii); Stokkumer- en Molenvlier N 7. 13 en 23 (BI & It); S. natans L. et Prodr. Dalmsholter vlier L 6. 61 (La); S. ramosum Augustinusga H 6. 65 (E P VII): S. simplex Blauwhuis H 6. 65 en J 6. 24 (beide E P viij; Boekelo N 7. 27 en Glanerbeek N 8. 21 (beide BI); S. spec zuidelijk van Rietbeke N 7. 37 (BI): Spergula arvensis Enschedé N 7. 18 (BI 03); S. morisonüLutterzand M 8. 42 (BI & G); N 7. 48 en Glanerveld N 8. 11 en N 8. 54 [duitsch] (alle BI); Spergularia marginata K 5. 62 (Ru); S. media Schagen K 4. 53 (v B 03); S. rubra Ureterp J 6. 26 (E P VII); S. salina Nieuwl. P. P 3. 22 (Ja & W); Spiraea ulmaria Enschedé M 8. 61 (Bi 03); en N 7. 18 (BI); Stachys ambigua Anna Paulowna K 4. 34 (v B 03); S. arvensis Blauwhuis H 6. 65 (E P vii); P 7. 3L P 7. 41 en P 7. 51 (Ru); S. palustris Ureterp J 6. 26 (E P vii); de Zijpe K 4. 48 (V B 03); S. sylvatica Twekkelo N 7. 17 (BI 03); Statice 124 elongata K 5. 62 (Ru); S. limonium K 5. 62 (Ru); Stellaria glauca Glanerbrug N 8. 11 (BI); P 7. 31 (Ru); S. graminea H 6. 52 (Tj 03); Enschedé N 7. 18 (BI 03); S. holostea Enschedé N 7. 18 (BI); P 7. 42 (Ru); Meerssen V 6. 11 (Br); S. uliginosa Enschedé N 7. 18 (BI 03); P 3. 37 (wie?); Suc- cisa pratensis Delden M 7. 66 en Lonneker N 7. 18 (BI); Symphytum officinale Rottevalle J 6. 15 (E P vii); Enschedé N 7. 18 (BI 03). Taraxacum officinale P 7. 51 (Ru); Teesdalia nudi- caulis Lonneker M 7. 68enN 7. 18 (BI); Thalictrum flavum Olterterp J 6. 35 (EPvii); Thesium humifusum Duinen bij Ter Heide P 3. 13 (v B 00); Thlaspi arvense P 7. 61 (Ru); Middelburg R 2. 33 (G. v. W.) Thrincia hirta bij Lonneker M 7. 68. 14, dan M 8. 62 en N 8. 12 (alle BI); Thymus ser- pyllum Anna Paulowna K 4. 24 (vB 03); Straatweg Oldenzaal- Hengelo M 7. 58. 32 (BI 03); Thysselinum palustre t. Usselo en Broekheurne N 7. 27 (BI 03); Tilia ulmifolia Lonneker N 7. 18 (BI); Torilis anthriscus de Zijpe K 4. 43 (vB 03); Broek- heurne N 7. 28 (BI 03); meelfabriek Middelburg R 2. 33 (La); Tragopogon pratensis Waalre R 5. 64 (SI 03); Trifolium arvense Buurse N 7. 38 (BI); T. fragiferum L 5. 12 (Ru); Oortjesbrug bij Buurse N 7. 37. 23 (Bij; T hybridum M 7. 68 (BI 03); Waalre R 5. 64 (SI 03); T. incarnatum Straatweg Ottenstein-Wüllen N 8. 51 (BI) ; T. m i n u s Enschedé N 7. 18 (BI 03) ; T. procumbens Dinkelb. Denekamp?M 8. 31 (BI 03); T. repens Lonneker M 7. 68 en N" 7. 18 (BI 03); T. scabrum J 4. 43(vB03) T. striatum t, Nieuwl. P. en Staalduin circa P 3. 23 (Ja & W) Triglochin palustris Dragten J 6. 24 en J 6. 25 (E P vii) T. maritima H. v. H. P 3. 22 (Ja & W); Trigonella orni- thopodioides Vlieland... (v B & It 03); Triticum repens Dragten J 6. 25 (E P vii); Losser M 8. 62 verder N 7. 18 en N 8. 11 en 12 (alle BI 03 en 04); Turgenia latifolia K 6. 56 (Si); Crooswijk P 3. 37 (Ja & W); Tussilago farfara Straatweg Enschedé-Lonneker N 7. 18 (BI); Typ ha angustifolia LJsel- muiden L 6. 43 en Biggekerke R 2. 32 (La). Utricularia neglecta? NyegaJ6. 14 (E P vii); U. vulgaris Ureterp J 6. 26 (E P vii). Vaccaria parviflora Oldenzaal — Denekamp M 8. 41 en 125 Enschedé N 7. 18 (BI 99 en 04); R'dam overweg Kralingsche Oosterkade circa P 3. 37(Ja&W); Vaccinium myrtilusLon- neker N 7. 18 (BI); V. oxycoccus Giethoorn K 6. 64 (La); V. uliginosum Aamsveen N 8. 21 (BI 03); Korenburger- veen P 7. 15 (E P V); V. vitis idaea P 7. 42 (Ru); Vale- riana dioica Lonneker M 8. 61 (BI); Valerianella olito- ria Anna Paulowna K 4. 34 (vB 03); Q 3. 58 (Ku); * v. leiocarpa Zwolle L 6. 65 (La); Verbena officinalis L 5. 12 (Ru); Veronica agrestis Anna Paulowna K 4. 34 en de Zijpe K 4. 43 (vB 03); Mastenbroekerpolder L 6. 54 en Spoelde L 6.65 (La); V. anagallis Beuningen M 8. 41(Bl&It); Broekhoek M 8. 61 (BI); *?f. anagalloides Dinkel M 8. 21. 32 en 21. 34 (Be, Bl&La); V. arvensisBlauwhuis H 6. 65en voorts J 6. 34 (E P VII); Anna Paulowna K 4.34 (vB 03); Enschedé N 7. 18 (BI 03); P 7. 42 (Ru); V. beccabunga Lonneker M 7. 68 (BI); R'dam P 3. 37 (Ja & W); V. buxbaumi Anna Paulowna K 4. 24 en 34 en Schagen K 4. 53 (vB 03); V. chamaedrys Lonneker N 7. 18 (BI); V. longifolia Denekamp circa M 8. 31 (BI 03); V. montana Bentheimerwald [duitsch] M 8.54 (BI); V. officinalis Lonnekermolenberg M 7. 18 (BI 03); Eil H. v. H. P 3. 32 (Ja&W); V. opaca L 5. 12 (Ru); V. scutellata Lon- neker M 8. 61 (BI 03); Twekkelo N 7. 17 en Eschmarke N 7. 28 (BI); V. serpyllifolia M 7. 67 (BI); V. triphyllos Zwolle L 6. 54 en Ommen L 7. 52 (La); P 6. 57 (Ru); Vicia angus- tifolia Anna Paulowna K 4. 34 (vB 03); V. cracca H. v. H. P 3. 22 (Ja & W); V. hirsuta K 4. 33 (vB 03); Enschedé N 7. 18 (BI 03); P 7. 42 (Ru); V. lathyroides P 6. 47 (Ru); V. sativa P 7. 31 (Ru); V. villosa Lonneker M 7. 68 (BI 03); Nieuwl. P. P 3. 23 (Ja & W); Vin ca minorM7.68 [en M 8.61 en N 7. 18] (BI); Viola caninaform? Winterswijk P 7. 25.24 (E P Y); V. odorata Blauwhuis H 6. 65 (E P vii); Oude Sluis K 4. 33 (vB 03); V. palustris Lonneker N 8. 11 (BI); V. syl- vatica Lonneker M 7. 68 en N 7. 18, verder N 7. 21 en N7.28 (alle BI); P 6. 57 (Ru); * f. flor. roseis Beerenbroek N 7.28.43 (Bij; V. tricolor a vulgaris M 7. 58 en N 8. 12 (BI). Xanthium spinosum Maas bij Etteren V. 5. 18. 12 (Br). Zannichellia pedicellata H 5. 65. 14 (vB 03). HERHALING DER GROEIPLAATSOPGAVEN van de soorten wier namen met V — Z beginnen, met weg- lating der topographische groeiplaatsnamen, ter verge- lijking met de tot dusverre gevolgde methode. Ter vergemakkelijking van het overzicht zijn de halfuur hokjes door romeinsche cijfers aangeduid. Vaccaria parviflora circa M 8. 41 N 7. 18 III 3 (BI 99 en 04); circa P 3. 37 (Ja & W); Vaccinium myrtillus N 7. 18 II 2 (BI); V. oxycoccos K 6. 64 II 1 (La); V. uliginosum N 8. 2113 (BI 03); P 7. 15 III 3 (E P v;; V. vitis idaea P 7. 42 IV 1 (Ru); Val er ia na dioica M 8. 61. I 3 (BI); Valerianella olitoria K 4. 34. I 2 (vB03); circa Q3. 58(K); *v. leiocarpa L 6. 65. I 1 en 2 (La); Verbena officinalis L 5. 12. 12 (Ru); Veronica agrestis K 4. 34. I 2 en 43. I 3 (v B 03); L 6. 54. II 1 en 65. I 1 (La); M 7. 56. II 3 (BI); V. anagallis M 8. 41. II 2 (Be, BI & It); M 8. 61. IV 1, N 7. 17. I 4 (BI); circa P 3. 37 (Ja&V^); * f. anagalloides M 8. 21. III 4 [en 2] (Be BI &La); V. arvensis H 6. 65. III 3 J 6. 34. II 4 (E P vii); K 4. 34.14 (vB03); N 7. 18. IV 3 (BI); P 7. 42. III 4 (Ru); V. beccabunga M 7. 68. IV 4 (BI); circa P3. 37 (Ja & W); V. buxbaumi K4. 24 III 4, 34. I 2 en III 1, 53. II 1 (v B 03); V. chamaedrys N 7. 18. II 2 (BI); V. longifolia circa M 8. 31 (BI); V. montana [duitsch] circa M 8. 54 (BI); V. officinalis M 7.68. IV 4 (BI); Eil. HvH circa P 3. 32 (Ja&W); V. opaca L5. 12. 1 2 (Ru); V. scu- tellata M 8. 61. III 3 N 7. 17. I 2 [en II 1], 28. II 1 (BI); V. serpyllifolia M 7. 67. II 2 (BI); V. triphyllos L 7. 52. III 3, 54. IV 3 (La); P 6. 57. II 1 Vicia angustifolia K4. 34.12 (V B 03); V. cracca circa P 3. 22 (Ja & W); V. hirsutaK4. 33. IV 4 (V B 03); N 7. 18. IV 3 (Bij; P 7.42. III 3 (Ru); V.lathy- roides P 6. 47. IV 4 (Ru); V. sativa P 7. 31. I 4 (Ru); V. villosa M 7. 68. IV 4 (BI); [molenberg] circa P 3. 22. (Ja & W); Vinca minor M 7. 68. IV 2 en 4 M 8. 61. III 1 en 3 N 7. 18. 127 II 2 (BI)? Viola canina form.? P 7. 25. II 4 (EP y); V. odorata H 6. 65. IV 1 (EP vii); K 4. 33. IV 4 (v B 03); V. palustris N 8. U. I 1 (BI); V. sylvatica M 7. 68. IV 2 N 7. 18. II 2 N 7. 28. II 2 en IV 3 (BI); P 6 57 II 1 (Ru); * f . flor. roseis N 7. 28. IV 3 (BI); V. tricolor a vulgaris N 7. 58. III 3 N 8. 12. I 3 Xanthium spinosum V 5. 18. I 2 (Br); Zannichellia pedicellata H 5. 65. I 4 (v B 03). Verslag VAN DE ALGEMEENE VERGADERING, GEHOUDEN in het Hotel Pays-Bas te Utrecht, op Zondag 26 Februari 1905, 's namiddags 3 uur. Tegenwoordig de dames A. E. de Jonge, M. Landen- berg, A. A. L. Pil grim en G. Wijnhoff en de Heeren M. J. Blijdenstein, J. Boldingh, P. J. van Breemen, Dr. J. K. H. Brumund, Dr. W. Burck, Dr. J. B. Cos- ter us, P. van der Eist, Dr. J. W. C. Goethart, S. A. Arendsen Hein, Dr. H. W. Heinsius, Dr. F. W. T. Hunger, K. van Iterson, J. Jaspers, D. Lako, P. J. A. J. Meulemeester, Dr. J. W. Moll, N. R. Pekelha- ring, A. Pulle, L. Rutten, P. J. M. Schuijt, F. A. des Tombe, M. Ver Straeten, Dr. L. Vuyck, W. H. Wach- ter, Dr. F. A. F. C. Went en Dr. H. P. Wijsman. De President opent de Vergadering, de eerste na de reor- ganisatie der Vereeniging, zoodat geen notulen behoeven voorgelezen te worden. Hij brengt in herinnering het over- lijden op 20 Aug. 1904 van den Heer A. Ie Jol is, sinds 25 Juli 1856 correspondeerend lid onzer Vereeniging. Spreker geeft een kort levensbericht van den thans op ruim SOjari- gen leeftijd ontslapen geleerde, welke te Cherbourg het grootste gedeelte van zijn leven doorbracht en vooral in de algen wetenschappelijk gearbeid heeft. Hierop werd mede- deehng gedaan, hoe het bestuur getracht had te komen tot stichting van een verplaatsbaar botanisch station, hoe echter aan de oprichting op dit oogenblik nog te groote bezwaren verbonden zijn, doch dat als begin van het tot stand komen van zoodanig station thans te Weert een huis voor één 129 jaar gehuurd was tegen f 100. — 's jaars. Ook de meubilee- ring en inrichting kon thans op bescheiden schaal geschie- den, waarbij tevens punt 4 der agenda ter sprake kwam n.1. hoe men aan de noodige fondsen zou komen. Wel zijn reeds eenige vrijwillige bijdragen toegezegd o. a. door de leden van het bestuur een bedrag van fllo. — , doch men was van oordeel dat tot dit doel de renten van het Kok Anker- smitfonds ten deele konden aangewend worden. Op een vraag van den Heer Meulemeester wat er zou geschieden, in- dien het Curatorium weigerde de benoodigde gelden toe te staan, werd geantwoord dat dan het bestuur verantwoorde- lijk bleef voor het huurcontract. De huur gaat in op 1 Maart 1905, zoodat met dien datum het Station geopend zou kun- nen worden. Dit als antwoord op een vraag van den Heer C o s t e r u s, die tevens wenschte te weten of er ook gelegen- heid tot logies was. De Heer Ver Straeten geeft nadere inlichtingen omtrent de gelegenheid tot verblijf te Weert, welke alleszins voldoende is, terwijl hij meent dat er wel een overeenkomst te treffen zou zijn met den eigenaar van het hotel Steegmans aldaar, zoodat de bezoekers van het station van een verminderd tarief zouden genieten. Dr. G o e t- hart deelde mede, dat hij reeds terstond na het huren van het huis van den Heer Steegmans een brief had ontvan- gen, waarbij hij zijn hotel aanbeval en vermindering in prijzen toezegde. Alsnu werd door de Vergadering goedgekeurd 1° het huren van gemeld pand gedurende 1 jaar voor ƒ 100. — 2° dit huis als botanisch station in te richten op de meest bescheiden schaal en de daartoe benoodigde gelden bij het Kok Anker- smit-fonds aan te vragen. 3° dat de leiding van het Station aan Dr. Goethart zou worden opgedragen. Deze beloofde met deze inrichting de meest mogelijken spoed te zullen betrachten. De Heer Ver Straeten meende dat het niet ondienstig zoude zijn, iemand ter plaatse met het dagelijksch toezicht Nederl. Kruidk. Archief. 1905. 9 130 te belasten en bood zich zelf voor dezen dienst aan, wat door de vergadering onder applaus werd aangenomen. Hierop werd door de commissie belast met het nazien van het finantieel beheer van den Penningmeester rapport uitgebracht, van den volgenden inhoud: „De Commissie, bedoeld bij Art. 32 der Statuten Nederl. Botan. Vereeniging, heeft op den 25en Februari 1905, in eene bijeenkomst met den Secretaris-Penningmeester, de rekening en verantwoor- ding over zijn beleid in 1904 nagezien en volkomen in orde bevonden. Zij brengt hulde aan zijn nauwkeurige en doel- matige boekhouding. De commissie zou er echter prijs op stellen dat de rekening althans in hoofdpunten langs den een of anderen weg ter kennis der leden werd gebracht." Amsterdam, den 25 Febr. 1905. {w.g.) J. C. COSTERUS. E. HEIMANS. ED. VERSCHAFFELT. Bij monde van Dr. Costerus wordt dit rapport nader bevestigd, die er nogmaals op aandringt om, ofschoon de Statuten daartoe niet de verplichting opleggen, de hoofdzaken van het finantieel beheer op de een of andere wijze ter kennis van de leden te brengen. Tevens deed hij uitkomen, dat bij de meeste Vereenigingen een andere regeling bestaat, doch dat hij het mandaat dezer commissie gaarne zag uit- gebreid, door aan deze inzage te verschaffen van de begroo- ting. Hiertegen werd aangevoerd dat dit dit jaar niet meer mogelijk was, omdat dit een proefjaar was, waarvoor onmo- gelijk een begrooting had kunnen ingediend worden. De President bracht namens de leden zijn dank aan de Hoeren Costerus, Heimans en Verschaffelt voor het nazien der rekening en verantwoording van den Penning- meester, terwijl onder goedkeuring van de Vergadering deze •werd gedechargeerd voor zijn beheer over het jaar 1904. 131 Ofschoon evenmin door de Statuten voorgeschreven, werd thans mededeeling gedaan van de door het bestuur goedge- keurde begrooting voor 1905, in ontvangst en uitgaaf be- dragende ƒ 1050. — , verdeeld als volgt : o u o O > > jz; O o u bD (U PQ > O 1 1 I 1 \ ^ ^ \ l^^i I 1*^1 1 1 1 i 1 1 lo tr^ 1 1 )0 1 1 1 ic 1 1 OOiOtooc^i:^iOxOt:^00)OC\io o OiOC > W S ö Ö a3 bD Stü ■7:5 ^ P-I ö ö > ri^ O CD • 1— I • :3 CD G "-d o G O c3 <\ I— I 02 S .2 p !-, O c3 jG O G 'Ö O G tm O CD -t-J O G S S O) O o > G O G 1 1 o ö 1 • o o ^ lO Oi ^^ o 1—1 X '^ ^ G '^ '^ O «2 :g» .2 H G ^ O > co ^ <1 M G 0) ^ 'S t> G CD ^ m CÖ !-i &D CD -u -M •1— 1 -4J G >— 1 O) O 'O G. O O c3 > c3 CD fcX) ^ 5-H o O ^ > G -4J ■4-> C/3 * fH a> ^3 132 De President zal gaarne gehoor geven aan de door de commissie bovengenoemd geuite wenschen, om het finantiëel beheer van de Vereeniging te publiceeren. Daar punt 4 der agenda reeds besproken was, werd thans slechts goedkeuring gevraagd om aan het Kok Ankersmit- fonds gedurende 5 jaren een bedrag van f 100 te vragen ter bestrijding der onkosten van het in kaart brengen der gegevens van den Prodromus. Dr. G o e t h a r t licht dit werk nader toe, waarop de Vergadering deze aanvrage bewilligde. Alsnu kwam ter sprake de circulaire der Natuurhistorische Vereeniging, waarover in de Vergadering der Afd. A breed- voerig van gedachte was gewisseld, zoodat thans de bespre- kingen zeer kort waren. Onder applaus werd goedgekeurd dat de Vereeniging als zoodanig een afgevaardigde, nader door liet bestuur aan te wijzen, naar de Vergadering op 22 April zou zenden ^). De President deelde mede hoe bij het dit jaar te Weenen te houden congres in ieder land twee personen ter voorbereiding waren aangewezen; hoe echter deze beide personen door een noodlottig toeval de Vereeniging niet hadden opgegeven als stemgerechtigd lichaam bij het nomenclatuur vraagstuk. Het was derhalve twijfelachtig of de Vereeniging het recht tot vertegenwoordiging alsnog zou verkrijgen. Mocht dit wel het geval zijn, zoo zou hij willen voorsteilen daarvoor de heeren Goethart en Lotsy te benoemen. ^) Nadat de Heer H u n g e r zijne vraag of één 1) Op de Bestuursvergadering van 25 Maart 1. 1. werd Dr. Goet- hart afgevaardigd om de Nederlandsche Botanische Vereeniging te vertegenwoordigen op bovengenoemde Vergadering. De Heer Goethart bracht van zijne missie rapport uit, dat als bijlage tot deze Vergadering hierachter is afgedrukt. 2) In antwoord op mijn schrijven van 23/12 04 ontving ik 14 Maart 1.1. bericht, dat het onbillijk zou zijn de Vereeniging niet op het congres vertegenwoordigd te doen zijn, met verzoek te willen mededeelen of wij alsnog van ons stemrecht gebruik wenschen te maken, het aantal leden en onzen afgevaardigde. Aangezien slechts één persoon 133 persoon verschillende corporaties kan vertegenwoordigen be- vestigend hoorde beantwoorden, werd het voorstel om gemelde heeren af te vaardigen aangenomen. De Heer S c h u ij t wenschte terug te komen op de gevoerde discussies in Afd. A en wel om onafhankelijk van de later te nemen besluiten thans reeds gelden beschikbaar te stellen voor het onderzoek van uit een botanisch oogpunt belang- rijke terreinen. Dr. Goethart meende echter dat wegens de richting, waarin de discussies gevoerd werden, dit onder- werp thans moeielijk kon ter sprake gebracht worden, waarom op voorstel van den President besloten werd deze zaak verder te laten rusten. Nadat nog medegedeeld was dat de eerstvolgende vergadering der Afd. B, te Amsterdam op 25 Maart zou gehouden worden, sloot de President deze vergadering. De Secretaris, VUYCK. als zoodanig wordt toegelaten, zal Dr. Goethart zich met deze opdracht belasten. V. Bijlage tot de algemeene vergade- ring van 26 Februari 1905. Verslag DER VERGADERING OP UITNOODIGING DER NEDER- LANDSCHE NATUURHISTORISCHE VEREENIGING op 22 April j.l. te Amsterdam GEHOUDEN TER bespreking van maatregelen tot bescherming van natuurmonumenten. Ingevolge opdracht van het bestuur der Nederlandsche Botanische Vereeniging woonde ondergeteekende als afge- vaardigde de bovengenoemde vergadering bij en heeft de eer daarvan het volgende rapport uit te brengen. In Februari 1905 werd door het hoofdbestuur der Neder- landsche Natuurhistorische Vereeniging aan tal van corporatie's en zoo ook aan onze vereeniging eene circulaire gericht, wier inhoud reeds op bl. 44 e. v. in haar geheel werd afgedrukt. Aanwezig waren ongeveer 40 afgevaardigden, vertegenwoor- digende de afdeelingen Amsterdam, Utrecht, Haarlem, Leiden, Leeuwarden, 's Gravenhage, Zwolle, Bloemendaal, Twenthe van de N. N. V., de Verfraaiingscommissie van Haarlem, de NederL Dierk. Ver., de Sint Lucas Ver., de Ned. Bot. Ver., het Museum van Nat. Hist., het Genootsch. Natura artis magistra, Amicitia, het Genootsch. t. bev. van Nat.- Gen.- en Heelkunde, de Heidemaatsch., de Maatsch. v. Tuinbouw, 135 de Rotterd. Diergaarde, de Rotterd. Nat. Hist. Club, de Ornithol. Ver. en nog eenige andere. De vergadering wordt geopend door den heer H e u k e 1 s, die na eene korte inleiding aan de orde wenscht te stellen de wijze van werken der vergadering, die bijeengekomen is om een Lichaam tot bescherming van Natuurmonumenten op te richten. Ondergeteekende betoogt, dat deze vergadering z. i. alleen kan beraadslagen, maar geen besluiten nemen, daar de afge- vaardigden in de gelegenheid moeten worden gesteld rugge- spraak te houden met hunne vereenigingen. Verscheidene afgevaardigden sluiten zich daarbij aan. De voorzitter meent, dat althans op deze vergadering dient te worden uitgemaakt op welke grondslagen de statuten van het op te richten Lichaam zullen berusten. Ondergeteekende wenscht daaren- tegen eerst uitgemaakt te zien of men in het algemeen de oprichting van een Lichaam als in de circulaire van het hoofdbestuur der N. N. V. bedoeld, wenschelijk acht. Naar aanleiding van een en ander ontspint zich nu eene vrij uitvoerige discussie. Daaruit zij hier het volgende gememoreerd. De nadere toelichting van het bestuursvoorstel geschiedde wel het duidelijkst door den heer Th ijs se, die in de eerste plaats verwijst naar de oproepingscirculaire en dan ongeveer zegt: ,,er moet worden gevormd een lichaam, dat gesteund moet worden door de sympathie van velen en door tonnen gouds ; een Lichaam met een onbeperkt aantal leden, zoowel afzonderlijke personen als Vereenigingen, die alle hetzelfde doel : behoud van nederlandsche natuurmonumenten, beoogen. Ondergeteekende, daartoe uitgenoodigd door één der aan- wezigen ontvouwt zijne denkbeelden, overeenkomende met die, neergelegd in het bestuursvoorstel onzer afdeehng en in dit nummer van het Archief gepubliceerd: hij wijst op den heterogenen aard van wat men natuurmonumenten noemt; betoogt dat verschillende groepen van natuurmonu- 136 menten van verschillende waarde zijn voor evenveel ver- schillende groepen van belanghebbenden en meent daarom dat bij samenwerking botsing van belangen niet kan uit- blijven, waarom hij nadere details wenscht, teneinde te weten hoe het hoofdbestuur deze botsing denkt te vermijden; ten slotte geeft hij als zijne overtuiging te kennen, dat eene afdoende bescherming alleen te bereiken is, indien iedere groep van belanghebbenden de haar bijzonder interesseerende natuurmonumenten beschermt. De afgevaardigde der Haarlemsche verfraaiingscommissie is niet bevreesd voor botsing der belangen, daar alles beschermd moet worden. De voorzitter meent, dat onderge- teekende te veel het wetenschappelijk belang op den voorgrond stelt ; hij daarentegen beschouwt de bescher- ming als een volksbelang en gelooft, dat één Lichaam meer steun te wachten heeft, van particulieren b.v., dan verschil- lende Lichamen, die ieder voor zich werken. De heer Piepers vraagt hoe men aan de groote geld- sommen denkt te komen en deelt voorts mede, dat er kans bestaat, dat de Naardermeer zal worden aangekocht om aan het op te richten Lichaam verkocht te worden. Men zou er hypotheek op kunnen nemen en het later aan den Staat overdoen. Bij de nu volgende stemming over het voorstel of men de oprichting van een Lichaam tot bescherming al dan niet wenschelijk oordeelt, wordt daartoe met algemeene stem- men besloten. Wat de geldmiddelen betreft deelt de heer T h ij s s e mede, dat hij reeds aanbiedingen heeft van geld tegen 1% a 2%, zoodat niet alle middelen door schenking verkregen zouden behoeven te worden. Nu wordt verder beraadslaagd over de inrichting en de taak van het te stichten Lichaam, waarbij door ondergetee- kende nogmaals wordt aangedrongen op eene behartiging der belangen van iedere groep van belanghebbenden door dezen 137 zei ven, wat z. i. zeer goed mogelijk blijft al wordt een Lichaam gesticht tot bevordering van het behoud van natuur- monumenten in het algemeen, terwijl z. i. regeeringssteun veel beter te verkrijgen zal zijn voor door deskundigen aangetoonde belangen. Dr. Ritzema Bos vreest, dat de vereeniging der ver- eenigingen tot botsingen aanleiding zal geven door de zoo zeer uiteenloopende belangen en stelt daarom voor eene geheel nieuwe vereeniging op te richten, onafhankelijk van reeds bestaande corporatie's en zoodanig ingericht, dat bizon- der milde schenkers tot directeuren of stichters worden benoemd. De aanwezigen zijn het met dit voorstel eens en daar de taak der afgevaardigden hierdoor geëindigd is, sluit de voor- zitter de vergadering, nadat hij belangstellenden verzocht heeft nog te blijven, teneinde zoomogelijk van de gelegen- heid, dat zoovele belanghebbenden bijeen zijn, te profiteeren om tot de oprichting der nieuwe vereeniging te geraken. J. W. C. GOETHART. NASCHRIFT. Hoewel met het uitbrengen van bovenstaand rapport mijn taak als afgevaardigde geëindigd is, zij het mij vergund daaraan nog het een en ander toe te voegen over het verdere verloop van de oprichtings vergadering der nieuwe vereeniging. Door de aanwezigen werden de heeren H e u k e 1 s en H e i n s i u s resp. als voorloopig voorzitter en secretaris geko- zen, waarna besloten wordt een commissie van 5 personen te benoemen, om een voorloopig reglement samen te stellen en dan belangstellenden bijeen te roepen tot het oprichten der nieuwe vereeniging. In deze commissie worden gekozen de H.H. Heukels, Thijsse, Goethart, Ritzema Bos en Heinsius. Ik zelf, hoewel mij staande de vergadering alle vrijheid van 138 handelen voorbehouden hebbende, meende toch bij kalmer overleg als lid der commissie van voorbereiding te moeten bedanken. Dit moge niet opgevat worden als een bewijs van mindere ingenomenheid met haar streven. Ik heb reeds herhaaldelijk mijne groote sympathie uitgesproken voor het streven om stukjes natuur op zooveel mogelijk plaatsen in ons vaderland aan de cultuur te onttrekken, omdat ik daarin steeds gezien heb, en nog zie, een zeer groot volksbelang. Daar staat echter tegenover, dat voor de bescherming der flora, wat een wetenschappelijk belang is, in de meeste ge- vallen geheel andere terreinen in aanmerking zullen komen, terwijl ter bereiking van die bescherming ten deele soortge- lijke middelen zullen moeten worden aangewend. Het weten- schappelijk belang van florabescherming moet m. i. het zwaar- ste wegen en waar de mogelijkheid bestaat dat bij uitvoering van beide soorten van bescherming van tijd tot tijd eene concurrentie zou kunnen ontstaan, scheen het mij wijzer toe, geen werkzaam aandeel te nemen in de bescherming der natuurmonumenten in het algemeen. VERGADERING DER BIOLOGISCHE AFDEELING (B), op Zaterdag 25 Maart 1905, 's avonds half 8, IN HET BOTANISCH LABORATORIUM TE AMSTERDAM. Tegenwoordig Dr. W. B u r c k, J. B o 1 d i n g h, P. C r a- m e r, P. v a n der Eist, Dr. J. W. C. G o e t h a r t, E. H e i m a n s, Dr. H. W. H e i n s i u s, H. H e u k e 1 s, Dr. F. W. T. H u n g e r, J. Jaspers, Fr. A. E. d e J o n g e, W. J o n g m a n s, Dr. J. P. L o t s y, Dr. J. W. M o 1 1, mej. C. J. Pekelharing, N. R. Pekelharing, A. P u 1 1 e, H. M. Q u a n j e r, A. R a n t, L. R u 1 1 e n, Dr. J. C. S c h o u t e, F. A. des T o m b e, Dr. Ed. V e r s c h a f f e 1 1, Dr. L. Vuyck, Dr. Th. Weevers, Dr. F. A.F. C. Went, mej. G. W ij n h o f f en Dr. H. P. W ij s m a n. De notulen der vorige Vergadering worden gelezen en goedgekeurd. Aan de orde is een schrijven van Dr. Th. Durand, houdende uitnoodiging tot een excursie nabij Luik op Zon- dag en Maandag 25 en 26 Juni. Voorts het schrijven van het Hoofdbestuur der Nederl. Natuurhistorische Vereeniging. De Voorzitter stelt voor in Afd. B. deze zaak niet in dis- cussie te brengen, doch het bestuur te machtigen om een vertegenwoordiger der Afd. B. te zenden, met opdracht, zooveel mogelijk samen te werken met de N. N. V., behou- dens vrijheid om niet in te stemmen met de voorstellen dier Vereeniging, indien deze niet in het belang derN.B.V. te achten zijn. Bij stemming worden de Heeren Dr. C. J. J. v a n H a 1 1 140 te Paramaribo en F. M. C. V e r s t e e g h te Nijmegen met algemeene stemmen tot lid aangenomen. Het woord wordt thans verleend aan Dr. J.C. Schoute voor zijn voordracht over vertakking van Pandanus. Bij dicotyle planten wordt overeenstemming verkregen tusschen dikte en arbeidsvoortbrenging door secundaire diktegroei; monocotylen moeten terstond op eventueele dikte worden aangelegd. Van daar dat de meeste boomen zonder dikte- groei zich niet vertakken ; exceptie zijn de Pandanus^ooxiQn en Hyphaene Thebaica als palm. Vertakking treedt meest op na bloei; de bloeiwijze is eindelingsch ; is er een zijtak dan gaat de hoofdas schijnbaar door, zijn er meer dan een dan ontstaat een echte vertakking. De knoppen zijn slechts klein; deze moeten echter als „Hemmungsbildung" beschouwd worden; de werkelijk uitloopende knop zit nog als zijknop in de eindknop; bij nader onderzoek blijkt de stam inder- daad sympodiaal opgebouwd. Spr. bestudeerde P. spec. en P. tectorius. De laatste heeft takken van + 4 c.M. dik, bij jonge stadiën ziet men het zij knopje naast den bloeitop zitten, deze knoppen vullen de sikkelvormige ruimte in de oksel van het draagblad op. Het eerste blad heeft zeer dik ontwikkelde, kielvormige zijnerven, met verlengstukken, zoo dat de knop ongeveer % van den stengel om trek omvat in den vorm van een ringwal. Bij de ontwikkeling daarvan wordt de bloemsteel op zijde geduwd en neemt de zijknop eindelijk den top van den stengel in. Een lagere zijknop ontwikkelt zich nog tot een ringwal, waarvan de biologische beteekenis niet duidelijk is. Verder vertoont Spr. figuren van pneumatophoren : de stam is door de eigenaardige bebladering met water en humus omge- ven, doch in deze humus zendt de plant pneumatophoren uit, die nog herhaaldelijk zich daarin vertakken en zij worteltjes vormen. K a r s t e n heeft deze voorwerpen vroeger reeds beschreven, hoewel dit later vergeten is; in het werk van Warburg b.v. wordt hun voorkomen ontkent. 141 Dr. Lotsy merkt op dat in Kew een regelmatig vertakte Chamaerops voorkomt. Dr. Schoute wijst er op dat ver- takking vaak door vernieling van den eindknop door insek- ten voorkomt, doch dat kan hier niet het geval zijn. Dr. Lotsy demonstreert prothallien van Lycopodiaceeën naar preparaten van Prof. Bruchmann. Voor eenige jaren bracht deze de prothallien van de meeste Lycopodiums bijeen, later ontdekte hij ook de prothallien van Ophioglossmn en BotrychiuM, De Lycopodiums in bosschen vormen wel sporen, doch deze kiemen bijna niet; wel als het bosch gehakt en de grond omgewerkt wordt. Eerst op de plaatsen van een Waldlichtung heeft men dus kans de prothallien te vinden. Bij L. complanatum zijn de prothallien bijna gaaf, van L. annotinum meer gelobd; zij worden 10 jaar en ouder. Bij Ophioglossum is dit nog meer het geval ; zij gelijken bij deze planten geheel op worteltjes en komen voor op plaatsen waar veel Ophioglossum groeit; echter niet meer dan onge- veer één per M^ en op ongeveer 10 c.M. diepte, terwijl hun jaarlijksche groei + 1 m.M. is. De prothallien van Botrychium Lunaria zijn even zeldzaam en zeer klein. Spr. vertoonde een exemplaar onder het Mikroskoop. Dr. H u n g e r houdt alsnu zijn voordracht over het be- smettelijkheidsbegrip bij plantenziekten. Het begrip besmet- telijkheid is in het spraakgebruik niet scherp omschreven, zooals de meeste woorden. Besmettelijke plantenziekten kunnen ontstaan door schimmels, door bacteriën of door een nog niet als georganiseerd contagium bekende oorzaak. Het laatste is het geval bij de Mozaikziekte der tabak; over de oorzaak is men het niet eens. Spr. beschouwt haar als een niet parasitaire stofwisselingsziekte, zonder te willen uit- wijden over het agens. Zij is niet direct besmettelijk, wel gemakkelijk overdraag- baar, d. i. indirect besmettelijk. Het eerste is meer actief, het tweede meer passief bedoeld. Spr. heeft dit vroeger 142 uiteengezet. Koning heeft daarop gereageerd, doch Spr. acht diens betoog verward. Hij acht het virus een stofwis- selingsproduct, meer speciaal der dissimilatie en trekt de parallel met Uraemie, Nephritis, morbus Basedowii e. a. ; alleen met dit verschil dat de overdraagbaarheid der laatste niet is aangetoond. Hij acht dit niet ondenkbaar. In de menschelijke pathologie onderscheidt men contagieuse en infectieziekten. De mozaikziekte is nu zeker niet contagieus. Dit blijkt uit verspeenproeven. Uit 1568 planten versch verspeend toonden er na 12 dagen twee op 16 c.M. afstand de ziekte; van een verspreiding van uit deze twee als cen- trum was geen spoor te bespeuren. Verder werden 2000 planten twee aan twee in een zelfde gat geplaatst ; hiervan waren 105 paren uit één ziek en één gezond exemplaar gevormd, hoewel de wortels dooreen gestrengeld waren. De mozaikziekte is dus niet contagieus. B e ij e r i n c k beweert van wel, H e i n z e 1 beweert dat Ad. May er dit ook heeft aangetoond. May er zelf echter spreekt over den aard der besmettelijkheid zich niet uit, vermeldt alleen dat het sap een virus is en dat een zieke plant alleen door contact de andere niet aansteekt. B e ij e- rinck en Heinzel gebruiken echter het woord contagi- eus in een andere beteekenis als Spr. en onderscheiden niet zoozeer tusschen contagieus en infectieus. De mozaikziekte verspreidt zich uitsluitend door middel van derden. Bij infectieuse ziekten heerscht volgens Spr. in de algemeene pathologie het dogma dat het virus hier een mikroorganisme moet zijn; volgens dit begrip zou de mo- zaikziekte geen infectieziekte mogen heeten. Men kan dan van een intoxicatieziekte spreken, zooals bijv. J u s t doet, waarbij het toxin geen bacterienproduct behoeft te zijn en ook geen enzym kan zijn (zooals W o o d s en Heinzel beweren, die aan oxydeerende enzymen denken). Want voor enzymen bestaat een grens der verdunning ten opzichte der werking, bij de mozaikziekte niet. 143 Dr. L o t s y vraagt waarom de Heer H u n g e r de oor- zaak der mozaikziekte beslist niet aan mikroorganismen toeschrijft, terwijl de Heer W ij s m a n een nadere uiteen- zetting geeft van B e ij e r i n c k 's Contagium fluidum vi- vum, waarop door Spr. gerepliceerd wordt. Ten slotte demonstreert Dr. T h. W e e v e r s verschillende Lianen van Tjibodas. Niets meer aan de orde zijnde sluit hierop de Voorzitter de Vergadering, onder mededeeling dat, indien geen bizondere redenen daartoe mochten noodzaken, voorloopig geen afdeelings- vergadering voor den herfst meer zal gehouden worden. De Rapporteur, H. P. WIJSMAN. Ofschoon uit de verslagen der gehouden Vergaderingen vrijwel het leven der Vereeniging kan opgemaakt worden, zijn er toch enkele punten, waaromtrent de leden eenige ophelderingen zouden kunnen wenschen. Een dier wenschen werd reeds door de Commissie tot het nazien van de rekening en verantwoording van den penningmeester geuit. Gaarne verschaf ik hierbij een over- zicht van dit finantieel beheer over 1904, waaraan ik enkele toevoegingen ter opheldering zal aanbrengen. De ontvangsten en uitgaven der Nederl. Bot. Vereeniging zelf waren als volgt: Ontvangsten. Overgenomen kasgeld . ƒ 86.67 Uit de Nutspaarbank te Nijmegen : Saldo N. B. V . - 1131.22 Interest . - 11.31 Saldo Suringarfonds . . . . . . - 915.95 Interest . - 9.15 Saldo Kok Ankersmitfonds . - 805.01 Transporteeren. ƒ 2959.31 144 Transport Interest Bijgepast K. A. fonds . Ontvangen renten K. A. fonds . Contributies leden Mandaat M. v. B. Z. (Suringarfonds) (N. B. V.) . Verkochte fondsartikelen . Bijdrage Utrechtsch Genootschap „ Teijler's Stichting . Rente 1 Jan, 1905 Spaarbank Nadeehg saldo .... ƒ2959.31 8.05 0.04 - 900.- - 590. - - 101.25 - 107.37 - 41.93 - 100. - - 50.- - 13.65 ƒ4871.60 - 178.27 ƒ 5049.87 Uitgaven. Onkosten Vergaderingen Verzendingskosten en vrachten .... Bureaukosten Secretaris Penningmeester Briefporto's en telegrammen .... Reiskosten Bureaukosten Rapporteur en Redactiecommissie. Zegels en Mandaten Herbarium prijsvraag: Slothouwer . . . . . . . ƒ 30.15 Heek - 23.15 Groote - 7.05 Vis - 9.75 ƒ 46.60 - 41.96 - 6.90 - 24.13 - 6.45 - 12.88 - 2.84i 70.10 Aan drukwerk: IJdo ƒ 27.65 Macdonald - 29.201 V. Welzen - 3.— Transporteeren - 59.85i ƒ271.72 Ub Transport Macdonald, drukken Archief „ Prodromus Pars 3. „ Archief Supplement Trap, 3 Steendrukplaten . Macdonald, drukken Recueil 1 Van Leer, zincografiën Bal. Gravures . Senefelder, reproducties Dr. Kuyper, als boven Kleinman, fototypien Milikan, kleuren platen Uitgaven herbarium (1903 en 1904) . Assurantie „ „ Transportkosten Smals Honorarium Conwentz Onkosten innen Contributie Inbreng Nutsspaarbank Wageningen . Onkosten Spaarbankboekjes Sleijser (Leiden) . ... In de Nutsspaarbank rente K. A. fonds „ Suringarfonds Bijgeschreven rente Spaarbank . rt • • ƒ 271.72 • • ~ 134.40 • • * 844.10 . ƒ 99.75 . - 98.- 197.75 . ƒ336.- . - 48.63 . - 16.- . - 50.- . - 15.10 . - 30.60 . - 24. - 520.33 50.- • • " , 7.50 . - 6.- . - 25.25 . r 12.72 , - 2120.- . 0.30 , 19.90 3 . - 675.- . - 151.25 , - 13.65 ƒ5049.87 Suringarfonds, gevestigd 29 Nov. 1900, Uitgaven. Mei 2. Ontvangen uit de Nutsspaarbank te Nijmegen ƒ 915.95 Interest - 9.16 Ontvangen van de N. B. V. wegens verkochte fondsartikelen - 236.121 Transporteeren . . ƒ 1161.22^ Nederl. Kruidk. Archief. 1905. 10 146 Transport . Juni 25. Mandaat Ministerie v. B. Z. . Sept. 17. Bijdrage Utrechtsch Genootschap Oct. 12. „ Teijlers Stichting . Dec. 31. Rente over 1904 . . . . /1161.22,^ - 101.25 - 100. - - 50.- 5.25 ƒ 1417.72i Mei 2. Uitgaven. Betaald Macdonald voor drukken Prodromus Dl. I irars ö . • . • • • ƒ 844.10 Verzendingskosten idem. • - 17.02i Onkosten Spaarbankboekje . • - 0.10 Mei 4. Op de Nutsspaarbank Wagenii] igen - 300.- Sept. 17. Nog te vorderen N.B.V. • - 100.- Oct. 3. Inleg Nutsspaarbank • - 151.25 Dec. 31. Rente idem over 1904 . • - 5.25 ƒ 1417.72L Kok Ankersmitfonds, gevestigd i Februari 1903. Ontvangsten. Febr. 15. Ontvangen rente .... ƒ 225.— Mei 2. Uit de Nutsspaarbank te Nijmegen Saldo - 805.01 8.05 0.04 - 225.- - 225.- - 225.- - 20.10 Mei 17. Sept. 20. Nov. 1. Dec. 31. Rente tot 1 Mei 1905 . Bijdrage van den Penningmeester Ontvangen rente Rente over 1904 ƒ 1733.20 147 Uitgaven. Mei 2. Inleg Nutsspaarbank te Wageningen Onkosten spaarbankboekje » 31. Inleg idem Oct. 3. idem idem Dec. 21. idem idem n 31. bijgeschreven rente. ƒ 1038.- 0.10 - 225.- - 225.- - 225.- - 20.10 ƒ 1733.20 Opmerkingen. Van het te goed der Spaarbankboekjes op de Nutsspaar- bank te Nijmegen zijnde: A. Kok Ankersmitfonds . B. Suringarfonds C. fondsen der Yereeniging werd A. vermeerderd met samen B. verminderd met zijnde betaald aan Macdonald voor drukloon Prodromus. C. verminderd met de tot op 1 Mei gedane uitgaven ad rest . Vermeerderd met het op 14 Maart over- genomen kassaldo ƒ 812.96 - 925. - - 1142.43 ƒ 2880.39 - 225. - ƒ 3105.39 - 861.12-; ƒ 2244.26»- ■ 165.98 ;- f 2078.28 - 86.67 f 2164.95 Hiervan geplaatst op de Nutsspaarbank te Wageningen op 4 Mei: A. Kok Ankersmitfonds ... ƒ 1038.- B. Suringarfonds . . . . - 300.— C. Vereeniging - 782.— - 2120. zoodat een kassaldo overbleef ad ... ƒ 44.95 De verschilen tusschen B. en C. in de spaarbankboekjes 148 te Nijmegen en te Wageningen berusten hierop, dat m. i. ten onrechte door mijn ambtsvoorganger op het Suringarfonds niet alle baten zijn gebracht, bijv. niet de verkoop van: 18 ex. Prodr. Ed. II Pars I. Ministerie f 64.80 Juli 1901 „ „ „ „ ■ „ II. „ . - 118.80 Juh 1902 14 ex. idem Pars 1. boekhandel . - 32.34 „ 1902 1 ex. de Wijs .... - 3.60 22 Juni 1903 9 ex. Pars IL boekhandel . . - 37.98 22 Dec. 1901 1 „ „ „de Wijs . . - 4.22 /• 261.74 dat echter aan verzendingskosten een niet nader ' te berekenen bedrag moet afgetrokken worden door mij geschat op - 25.61 1 /■ 236.121- maakt met het restant ad - 63.87 i 2 /■300.- Het bedrag van het tegoed der rekeningen der Vereeni- ging werd dus verminderd met ƒ 236.12|-. Alzoo . . f 1142.43 236.121 f 906.301 Ontvangen kasgeld - 86.67 f 992.97J Uitgegeven tot 1 Mei .... . - 165.98|- f 826.99 Op de Spaarbank te Wageningen ... - 782.— blijft kasgeld op 1 Mei 1904 ..../" 44.99 Aangaande het te kort op de algemeene rekening kan nog opgemerkt worden dat op 31 Dec. nog te vorderen waren de volgende posten: Onbetaalde contributiën f 47.50 Restitutie cliché archief - 15.20 Transporteeren . . f 62.70 149 Transport . f 62.70 Voor overdrukken - 25.- Restitutie Suppl. Archief . . . , . . . - 200.75 Interest spaarbankboekje . . . , - 13.65 /'302.10 Nog te betalen rekening v. Leer . f 27.29 Over te dragen op het Suringarfonds voor verkochte fondsart. . - 8.84 Idem bijdrage Utrechtsch Genootschap - 100.- ƒ136.13 NadeeUg saldo . , . . . - 178.27 91 i \Ci ~ öü.'i'J zoodat het werkelijk tekort op 1 Jan. 1905 slechts bedroeg f 12.30 Aangezien op de begrooting voor het Recueil slechts ƒ700.— uitgetrokken staat, per resto na de noodzakelijke uitgaven voor de Vereeniging en dit bedrag onvoldoende is om het Archief en Recueil op de voorgestelde wijze te ver- volgen, werd door het Bestuur pogingen aangewend, om gedurende de eerstvolgende 5 jaren een subsidie te verkrijgen. Deze pogingen zijn in zoover geslaagd dat Teijlers Ge- nootschap gedurende 5 jaar / 100. — 's-jaars heeft toegezegd. Om de onkosten van het tijdschrift door verkoop te dek- ken, werd, nadat met verschillende buitenlandsche firma's onderhandeld was, met de firma W. Junk te Berlijn een contract gesloten, waarbij aan deze het Recueil in Commissie werd gegeven. De prijs is bepaald op 12.50 mk. waarvan de firma Junk voor ieder verkocht exemplaar 60% aan de Vereeniging zal uitkeeren. Voorts werd bepaald dat ieder auteur recht zal hebben op 25 overdrukjes, dat echter meerdere exem- plaren moeten betaald worden door den schrijver, berekend tegen 8 et. per vel en per ex., terwijl wanneer platen wor- 150 den geleverd, evenzoo het aantal boven de 25 zal berekend worden naar den kostenden prijs. Wat de bemoeiingen van het Bestuur betreft in zake het Botanisch Station, waaraan zeker onder algemeene instem- ming den naam „Kok Ankersmit Station" is gegeven, kan men zich het best een voorstelling vormen uit het rapport dat door Dr. Goethart is opgemaakt, aldus luidende: Het Kok-Ankersmit-Station. Op de algemeene vergadering van dit jaar werd het bestuur gemachtigd een huis te Weert te huren en dit tot botanisch laboratorium in te richten. Aan onderge toekende werd de inrichting en het beheer ' opgedragen, terwijl de heer M. Ver Straeten zich bereid verklaarde daarbij zijne hulp te verleenen en het dagelijksch toezicht uit te oefenen. Ingevolge deze besluiten werd een huis met tuin in de onmiddellijke nabijheid der stad gehuurd en tot laboratorium ingericht. Bedoeld huis is gelegen nabij de Molenpoort, dus aan den Westrand van Weert. De beek, die om de stad heenloopt, stroomt vlak voor het huis, wat niet van belang ontbloot is omdat het pompwater zeer hard en vrij zouthoudend is, terwijl het beek water daarentegen zacht en dus voor vele doeleinden beter geschikt is. Het huis zelf bevat beneden, rechts van den korten gang eene kleine kamer met een raam (op het Oosten dus) (kamer no. 1) , daartegenover eene suite met groote voor- kamer (2) met twee ramen (op het Oosten) en eene kleinere achterkamer (3) met één raam (op het Westen). Vanuit deze kamer en vanuit den gang komt men in de groote keuken (4) met één raam op het Westen. Vanuit de keuken komt men in het spoelkeukentje met pomp (5) en vandaar in den achtertuin en naar de bergplaats (6) en het privaat (0), 2 ■3 J K k ilx \K ^ r^ 'f 'j — s- ,^ 6 i^\ o 152 in den grooten onder de keuken gelegen kelder (10) en naar de bovenverdieping en wel op den ruimen zolder (9) waar- naast zich aan de zuidzijde twee kamers (7) aan de Westzijde en (8) aan de Oostzijde bevinden. Overal zijn gewitte muren, terwijl de vloeren van zeer goede hoedanigheid en in de keuken en spoelkeuken met tegels bedekt zijn. De tuin eindelijk ligt ten deele achter, ten deele aan de zuidzijde van het huis. Bij de inrichting werd er naar gestreefd om een labora- torium te verkrijgen, dat zooveel mogelijk gelegenheid aan- biedt om de meest verschillende onderzoekingen te verrichten, die ter orienteering en het bijeenbrengen van m a- teriaal noodig kunnen zijn, onder vermijding echter van alle luxe. Een gelukkig toeval wilde, dat reeds in de maand April de H.H. Boldingh en van Burkom een paar weken van het station gebruik hebben gemaakt om zoetwater algen te bestudeeren, waardoor het mogelijk was die verschillende kleinigheden aan de inrichting toe te voegen, waarvan de noodzakelijkheid meestal eerst blijkt, wanneer een laboratorium inderdaad gebruikt wordt. Om dit doel te bereiken heb ik, na de algemeene inrich- ting te hebben voorbereid nog ruim een week deelgenomen aan de werkzaamheden der ovengenoemde heeren, en ben zoo, met welwillende medewerking van den heer Jong mans in staat geweest inrichting en inventaris zoodanig te com- pleteeren, dat gerust gezegd kan worden dat het Kok-An- kersmit-Station thans gereed is om onderzoekers gelegenheid te geven tot het verrichten van hun werk. Ongetwijfeld is een en ander nog verre van volledig, en voor ieder onderzoek in bepaalde richting zullen nog hulp- middelen moeten worden aangeschaft, maar het kwam mij gewenscht voor daarmede te wachten totdat de behoefte er aan gebleken zal zijn. 153 Hoofdzaak is, dat een zoodanig laboratorium de hulpmid- delen bezitte voor de dagelijksch voorkomende werkzaam- heden en dat, meen ik, is thans het geval. Opdat zij, die van plan zijn van het station gebruik te maken ongeveer op de hoogte zullen kunnen zijn van den aard der beschikbare hulpmiddelen laat ik hier eene korte beschrijving van de inrichting en een verkorten inventaris volgen: Tot werkkamers zijn de kamers 1, 2, 3 bestemd, terwijl ook in 4 eene zeer goede werkplaats kan worden ingericht. De bedoeling is om kamer 1 te reserveeren voor onderzoe- kers wier werk een langer verblijf en 't gebruik van meer of fijner hulpmiddelen vereischt. Als hoofdlaboratoriumvertrek is dus de suite (kamers 2 en 3) ingericht. Daartoe zijn langs de geheele lengte der raamzijden stevige withouten tafels aangebracht, die zoo- danig aan de muren bevestigd zijn, dat zij plaats aanbieden voor 6 personen en voor ieder laborant een lade bevatten. In kamer 2 staat dan verder midden in het vertrek een groote tafel met onderblad, bij B een balanstafeltje met balans en bij K eene flinke kast, met laboratoriumgereed- schap (glaswerk, maatcylinders, kurken, onderdeelen van statieven enz. enz.). Aan den muur zijn dan nog een paar boekenplanken bevestigd. In kamer 3 bevindt zich, behalve de werktafel voor het raam eene kast K zooals in kamer 2, waarin de chemi- caliën, het glazen vaatwerk en de voorraadsflesschen zijn geborgen ; in den hoek naast de schoorsteen staat eene tafel met twee paraflnestoofjes. In de keuken (4) bevindt zich eene vaste werktafel aan het raam met één werkplaats, terwijl de verdere ruimte beschikbaar blijft voor allerlei doeleinden. In het spoelkeu- kentje (5) eindelijk is een rek aangebracht voor het laten uitdruipen van gespoeld glaswerk. In den kelder zijn verschillende benoodigdheden opgebor- gen, terwijl de ruimte verder geheel beschikbaar blijft. 154 De zolder (9) is voorzien van een groote tafel met onder- blad en voorloopig in de eerste plaats bedoeld als droog gelegenheid, waartoe eene eenvoudige pers en een voorraad filtreerpapier zijn gedeponeerd. Van de beide zolderkamertjes is (7) voorzien van eene stevige werkbank tot het verrichten van eenvoudigen timmer- of metaalbewerkingsarbeid waartoe ook eene kleine verzameling gereedschappen en enkele ma- terialen aanwezig zijn. Het kamertje (8) is ingericht als donkere kamer en bevat de noodigste ingrediënten tot het ontwikkelen en fixeeren van fotografische opnamen. Te Weert bestaat geen gasfabriek, zoodat voor verwarmings- doeleinden in het laboratorium gebruik gemaakt wordt van spiritus en voor het verwarmen van grootere hoeveelheden vloeistof, van een petroleumstel. De meest gebruikelijke chemicaliën zijn te allen tijde te verkrijgen bij den Apotheker, den heer P. H. G. H ü p p e r e t z, die ook alle overige op bestelling tegen zeer billijken prijs aan het Station levert. Enkele bijzonder kostbare stoffen hebben wij niet op het station gedeponeerd, maar bij den heer H ü p p e r e t z, die de verlangde hoeveelheden daarvan tegen kostenden prijs aan de laboranten zal leveren. Deze maatregel is gewettigd wegens het groote gevaar, dat er anders zou bestaan voor onwillekeurige verkwisting, en geldt voor de in het volgende overzicht met een * ge- merkte stoffen terwijl de overige in het station zelf voorra- dig worden gehouden. Agar-agar Alkannatinctuur ^) Alcohol (absolute) Ammoniumcliloride ') Alcohol (967J Ammonia 1) Wegens hoogen prijs van alcohol wordt aan de laboranten de grootst mogelijke zuinigheid dringend aanbevolen. Brandspiritus kan zeer goed gebruikt worden voor het conserveeren van planten, ondanks de bruine kleur, maar schijnt onbruikbaar voor het maken van tixeervloeistoffen en dergelijke. 155 Ammoniumnitraat // sulfaat Aniline Anilineblauw alcohol oplosb. // water // „ sulfaat Arabische gom U // II ord. Asbest Bariumcarbonaat // chloride Beenderkool Boorzuur Borax Calcium carbonaat // chloride (gesmolten) // // (gekrist) // phosphaat Ca^ (PO 4) Campher Canadabalsem Carmijn (borax-, n. Grenacher) Carmijn (Carmalaun) // (Pikro-) Cederolie Chloorzinkjodium Chloralhydraat Chloroform Chroomaluin Citroenzuur Congorood Corallin (Strasb.) Diphenylamine Eau de Javelle Eosine Fehling's reagens Ferricyaankalium Ferrocyaankalium Ferrosulfaat „ sulfide (Fe S) Formaline Fuchsine // (zuur) Gentianaviolet Glaswol Glucose Glycerine Glycerine-gelatine Goldsize Gom Damar Haemaluin Haematoxyline vlgns Heiden- hain Haematoxyline vlgns Delafield Hoyer'sche vloeistof v. aniline- prep. Hoyer'sche vloeistof v. Carm. en Haemat. //Hypo" (voor fotografie) Kalialuin Kalium acetaat // bichromaat // bromide // carbonaat , // chloraat // chromaat // chloride // hydroxyde // jodide u metabisulfiet // nitraat // nitriet // oxalaat // permanganaat // sulfaat // tartraat Koperacetaat // sulfaat Kwik „ chloride (sublimaat) 156 Japan was Jodium Lithium carbonaat Loodacetaat Magnesium (band) // chloride // sulfaat Melksuiker Melkzuur Methyleenblauw B X // (v. bact. kl.) Methylgroen // violet 5 B Millon's reagens Natrium carbonaat // chloride (zuiver) // hydroxyde // sulfaat Nigrosine Oranje G *Osmiumzuur Oxaalzuur Parafine 45" 60° Pepton Phenol (gekrist) // (liquefact) Phloroglucine *Platinchloride Pyral (= Pyrogallol) Rietsuiker Rosanilineviolet *Rutheniumrood Saffranine Salpeterzuur Talcum Tannine Thymol Toluol Vaseline Vlierpit Was Water (gedest.) Waterglas (Na) Waterstofsuperoxyde Watten Xylol Ysazijn Yzerchloride Fe Cl 3 Yzerphosphaat (ferri-) Zilvernitraat Zink // chloride // sulfaat Zoutzuur (zuiver en zuur) Zwavelzuur ( // // ) Zwam Aan instrumenten, gereedschappen en glaswerk is aan- wezig : Balans met gewichten (draagkr. 500 G. gevoelig op 1 mG.). Centrifuge (hoofdzakelijk bedoeld voor 't centrifugeeren van algen). 2 Parafinestoven met toebehooren, ingericht voor spiri- tus verhitting). 4 Statieven (Bunsen) met toebehooren. 4 Thermometers. 157 1 Warmwatertrechter. 2 Waterbaden. Beker glazen, benoodigdheden voor het prepareeren. (2 scheermessen, 2 scalpels, 2 pincetten, prepareernaalden en naaldhouders, 1 spatel van nieuw zilver, 2 hoornen spa- tels, 100 voorwerp- en dekglazen, glaspotlooden, 4 Platina naalden). Biey^glazen, Bloempotten, Bloempothakjes, Borden, 2 Buret- ten, Gaoutchoukslang , Donkere kamer benoodigdheden, (Lamp, ontwikkelschalen, fixeertrog, druppelfleschje, maatglazen, droogrekje), 4 Drievoeten, Droogpapier, Druppelbuisjes {oog- spuitjes) Exsiccator {140 m.M. yyiiddellijn) Filters (Schleicher en SchüU voor fijnere onderzoekingen), Filtreerpapier {Zweedsch). Flesschen : (nauwmondsche en wijdmondsche) stopflesschen (dito) medicijnflesschen, wijnflesschen, Woulffsche flesschen. Gereedschap (o.a. bankschroef, boor, beitels, vijlen, zagen, schaaf, schroevendraaier, slijpsteentje, duimstok, soldeerbout, buigtangen, blikschaar enz. Glazen huis, 2 Glazen kranen, Glasplaten, Horlogeglazen, Kleer schuier^ Kommetjes, Kookkolven (ronde en Erlemeijer), Koperdraad, Koperen huis. Kopergaasjes, Kristalliseer schalen, Kroesjes (porselein), Kurkeboren met scherper, Kurken, Kur- kenknijper, Looden huis. Maatglazen, Maatkolven, Mortieren, Penhouders, Pennen, Potlooden, 4 Penseelen, Petrischalen (10 stuks van 9 c.M. middellijn), Pipetten, Reageerbuizen, , Roerstaven, Schoonmaakg er eedschap. Schroef klemkranen. Schuurpapier, Spirituslampen^ 1 dito vlgns Barthel, Spuit- flesschen, Suikerglazen (in talrijke maten), Touw, Trechters, Tuing er eedschap, Uitdampscha len . En voorts tal van kleine huishoudelijke en andere artike- len, die, hoewel onmisbaar in het gebruik, niet waardig zijn hier afzonderlijk genoemd te worden. Ik vertrouw, dat bovenstaande opgaven voldoende zullen 158 zijn om toekomstigen bezoekers een denkbeeld te geven van den staat der beschikbare hulpmiddelen. Binnenkort hoop ik den inventaris nog te verrijken met 1 Mikroskoop, 1 eenvoudig prepareermikroskoop, 1 Plankton- net, 1 roeibootje, 1 waterkijker en zoomogelijk 1 verplaats- bare tent. Zeer sterk wordt nog gevoeld het gemis aan literatuur. Wellicht kunnen enkele boeken uit de bibliotheek der Ver- eeniging te Weert gedeponeerd worden, waarom ik hiermede een beroep op alle leden doe, om duplicaten van voor het laboratorium nuttige werken, die zij mochten bezitten, aan het station af te staan. Mocht inderdaad het station blijken aan eene behoefte te voldoen, dan zou aanschaffing van eene kleine bibliotheek niet kunnen uitblijven. Weert ligt aan de spoorlijn Roermond— Budel — Antwerpen in een vlak, ten deele gecultiveerd, ten deele nog vrij woest liggend heidelandschap, met tal van grootere en kleinere plassen en moerassen. Deze laatste behooren deels tot het gebied der talrijke beken, deels tot het Peelgebied en leveren te zamen genomen een vrij volledig beeld van de verschil- lende stadia van veenvorming op dergelijken bodem. Reeds hierdoor is de flora relatief zeer rijk en die rijkdom wordt nog verhoogd door den hier nog zeer merkbaren invloed der Maasflora en het voorhanden zijn van enkele terreinen met boschflora. Als zeer zeldzame planten die te Weert gemakkelijk bestudeerd kunnen worden noem ik a 1 1 e e n als voor- beelden, Drosera longifolia, Oarex limosa, Carum verticillatum, Isoëtes lacustre en I. echinosporum en Spiranthes aestivalis. Van nog meer belang acht ik het echter dat de moeras- flora, eigen aan veenvorming op relatief schralen bodem, 159 hier zoo uiterst rijkelijk vertegenwoordigd is en als het ware uitnoodigt tot onderzoekingen, zoowel van de soorten voor zich als van de formaties zelve. De Cryptogamen zijn nog weinig onderzocht, maar zeer zeker zijn de Algen rijk vertegenwoordigd, waarbij vooral Conjugaten en Desmidiaceen bijzonder op den voorgrond schijnen te treden. Eindelijk moet nog opgemerkt worden, dat het station te Weert ook zeer goed gebezigd kan worden door hen die het materiaal voor hun onderzoek uit Zuid-Limburg moeten betrekken, daar dit vanuit Weert in korten tijd te bereiken is. Laboranten kunnen in het Hotel Steegmans uitstekend logeeren en betalen volgens overeenkomst met den eigenaar per dag f 2.25, verbinden zich echter dan, om zooveel m o g e 1 ij k aan de gewone table d' hóte deel te nemen. Is dit niet uitvoerbaar, dan wordt echter ook op andere tijden een eenvoudig middagmaal voorgediend. En zoo is dan de Nederlandsche Botanische Vereeniging in het bezit gekomen van een voorloopig voldoend uitgerust botanisch station in eene streek met rijke en gevarieerde flora, op een plaats waar de onderzoekers geriefelijk gehuis- vest kunnen worden. Hopen wij, dat velen zich geroepen zullen voelen van deze nieuwe inrichting tot het bestudeeren der vaderlandsche flora gebruik te maken. Aanmeldingen daartoe worden ingewacht door onderge- teekende, die tevens bereid is desverlangd nadere inhchtin- gen te verschaffen. Ten slotte wensch ik te dezer plaatse mijn dank uit te spreken aan allen, die voor de tot stand koming van het Kok-Ankersmitstation hunne welwillende medewerking hebben verleend en in het bijzonder aan den heer Ver S traeten, die uit den aard der zaak een zeer aanzienlijk deel van de moeite en zorg voor zijne rekening heeft moeten nemen. Leiden, 9 Juni 1905. J. W. C. GOETHART. 160 Eindelijk moge hier de mededeeling volgen dat thans het Curatorium voor het Kok Ankersmit-fonds is geconstitueerd. Voor dit Curatorium werd de navolgende instructie vast- gesteld : Instructie Curatorium Kok Ankersmit-fonds. 1. De Nederlandsche Botanische Vereeniging stelt in een Curatorium van het Kok Ankersmit-fonds ; zij behoudt het recht dit te kunnen opheffen, wanneer te eeniger tijd de noodzakelijkheid daartoe gewenscht mocht blijken. 2. Dit Curatorium oefent toezicht uit op de wijze, waarop de gelden, die als renten van genoemd fonds ter beschikking zijn van de Ned. Bot. Ver., besteed worden. 3. In het bizonder zal dit Curatorium nagaan of de beste- ding van deze gelden in onvereenstemming is met de bedoe- ling in het testament van den erflater uitgesproken. 4. Daarnevens zal het Curatorium trachten het kapitaal van genoemd fonds zooveel mogelijk te vergrooten, door het vragen van bijdragen aan belangstellenden in de studie der plantkunde in Nederland. 5. Ieder, die een gift in eens van minstens f 500 of een jaarlijksche bijdrage van f 50 aan het K. A. fonds geeft, ontvangt den titel van Directeur van dat fonds. 6. Deze gelden zullen niet als zoodanig gebruikt mogen worden, maar dienen tot vergrooting van het kapitaal van het fonds, zoodat alleen de renten ter beschikking komen van de Ned. Bot. Ver. 7. Het aantal leden van het Curatorium bedraagt 12. Voor de eerste maal treden als zoodanig op de Heeren : Dr. P. K o k Ankers mi t en Dr. J. K. H. Brumund te 's Gravenhage, Dr. W. Burck te Leiden, J. T. Cremer te 's Gravenhage, Dr. J. W. C. Goethart te Leiden, D. Lak o te Zwolle, Dr. J. P. Lotsy te Leiden, Dr. J. W. Mo 11 te Groningen, Dr. C. A. J. A. Oudemans te Arnhem, C. W. R. Schol- 161 ten te Amsterdam, Dr. F. A. F. C. Went te Utrecht en Dr. H. P. Wijsman te Leiden. 8. Van de leden van het Curatorium zijn minstens 7 leden der Ned. Bot. Ver., waaronder ex officio President en Con- servator Herbarii der Vereeniging. Wanneer deze laatsten als zoodanig aftreden, houden zij op lid van het Curatorium te zijn en worden vervangen door hun opvolgers. Evenzoo treedt een lid der Ned. Bot. Ver. uit het Curatorium, wanneer hij voor het lidmaatschap der Vereeniging bedankt. 9. Het Curatorium vult zich zelf aan, daarbij steeds reke- ning houdende met het bepaalde in art. 8. 10. Het Curatorium kiest uit zijn midden een Voorzitter en Secretaris. 11. De Voorzitter roept vergaderingen bijeen en leidt deze, terwijl de Secretaris voor het houden van notulen zorg draagt en de briefwisseling van het Curatorium voert. 12. Besluiten worden genomen met meerderheid van stem- men; deze stemming behoeft niet op een vergadering te geschieden, maar kan ook bij rondschrijven schriftelijk plaats hebben. Bij staking der stemmen is de stem van den Voor- zitter beslissend. 13. Directeuren van het K. A. fonds hebben een raadge- vende stem. 14. Wanneer een nieuw lid in het Curatorium benoemd moet worden, zal deze bij voorkeur uit de Directeuren gekozen worden. 15. Het Curatorium laat jaarlijks door een accountant een onderzoek instellen bij den Penningmeester der Ned. Bot. Ver. omtrent het beheer der gelden van het Kok Anker- smitfonds en doet hiervan verslag aan de Vereeniging. 16. Wanneer de Ned. Bot. Ver. over de renten van het K. A. fonds voor een bepaald doel wenscht te beschikken, wendt zij zich tot het Curatorium, dat alsdan nagaat of dit doel in overeenstemming is met de bedoeling van het fonds en in verband daarmede al of niet tot die uitgave machtigt. Nederl. Kniidk. Archief. 1905. 11 162 17. Bestuur der Neclerl. Botanische Vereeniging kan, indien haar dit wenschelijk voorkomt, een Vergadering van het Curatorium uitschrijven. Aldus vastgesteld in de Algemeene Bestuursvergade- dering der Ned. Bot. Ver. gehouden te Amsterdam, den 25sten Maart 1905, De Secretaris- Penningmeester , L. VUYCK. In een buitengewone bestuursvergadering, gehouden op Za- terdag 8 April 1905, 's namiddags half een in het Restaurant Koyal te 's Gravenhage werd het Curatorium geïnstalleerd. Zich verontschuldigd hadden de Heeren Lako en Oudemans en van het bestuur de Heeren Goethart en Moll, zoodat tegenwoordig waren de Heeren Dr. P. Kok Ankersmit, Dr. Brumund, J. T. Cremer en Scholten, Dr. Burck, Dr. Lotsy, Dr. Vuyck, Dr. Went en Dr. Wijsman. De President, Prof. Went, opent de bijeenkomst en heet de aanwezigen welkom. Nadat hij in het kort uiteengezet heeft, hoeveel de Nederlandsche Botanische Vereeniging aan den persoon van den Heer H. J. Kok Ankersmit verplicht is, die niet alleen bij zijn leven der Vereeniging steeds de meest ondubbelzinnige blijken van belangstelling had getoond, had deze ook bij testamentaire beschikking de Vereeniging bedacht, een geval dat bij wetenschappelijk aangelegde perso- nen in ons land uiterst weinig voorkomt, ofschoon Spr. toch op gelukkige uitzonderingen, zelfs in dezen kring, kon wijzen. Spr. zette vervolgens nader uiteen het doel, waartoe de Vereeniging dit Curatorium in het leven had geroepen, ten eerste om over de juiste aanwending der renten van het Kok Ankersmit-fonds te waken en ten tweede om te trachten door geschenken dit fonds te versterken. Hij dankte de aanwezigen voor hun opkomst, hoopte dat het Cura- torium steeds een nuttigen invloed mocht uitoefenen en verklaarde het Curatorium als geïnstalleerd. 163 Overgaande tot de keuze van een Voorzitter van dit Curatorium, werd de Heer C r e m e r daartoe aangezocht. Deze meende dat deze waardigheid eerder toekwam aan den broeder van den testateur. Deze maakte echter bezwaar wegens zijn gevorderden leeftijd een dergelijke taak te aan- vaarden en gaf ook als zijne meening te kennen dat de Heer C r e m e r als 't ware tot deze functie was aangewezen. De Heer C r e m e r verklaarde zich daarop bereid dit ambt te aanvaarden. Als Secretaris werd nu de Heer P. Kok Ankersmit aangezocht. Deze meende dat het logisch zoude zijn ook voor dezen post te bedanken, doch vertrouwende op de hulp van zijne medeleden, verklaarde hij zich bereid om het Secretariaat waar te nemen. De Heer C r e m e r aanvaardt thans het presidium, onder dankbetuiging voor het in hem gestelde vertrouwen. Hij wenscht een kleine onduidelijkheid in de eerste paragraaf der instructie gewijzigd te zien, waaraan zal worden voldaan. De Secretaris-Penningmeester der Vereeniging brengt nu bij het Curatorium twee aanvragen om subsidie, door de algemeene Vergadering der Vereeniging reeds goedgekeurd. Ie. Een subsidie van f 100.- gedurende 5 jaren voor het uittrekken en het in kaart brengen van de gegevens van den Prodromus. 2e. Een subsidie van ten hoogste /"SOO.— voor inrichting en oprichtingskosten van het botanisch Station, waaraan men eveneens den naam Kok Ankersmit wensch- te te verbinden. Deze aanvragen werden nader toegelicht. Met algemeene stemmen werden deze subsidien bewilligd. De President brengt nogmaals een artikel van de instruc- tie ter sprake n.1. het nazien der rekening van den Penning- meester. Hij stelt voor om dit onderzoek eerst na verloop van één jaar te doen plaats vinden, waarmede de leden zich kunnen vereenigen. De Heer Sc hol ten vraagt of de hypotheek, waarin het kapitaal van het fonds belegd is, aflosbaar is. Geant- woord werd dat deze aflossingen niet periodiek zijn; dat de 164 hypotheek gevestigd is op een aantal bovenwoningen te 's Gravenhage en dat de interest ad 4=14 % steeds tijdig v^ordt toegezonden door bemiddehng van notaris Suringar te Rotterdam. Voorts merkt de Heer S c h o 1 1 e n op, dat het verzamelen van giften, als waarvan de instructie spreekt, niet gemakkelijk zal geschieden, indien circulaires worden rondgezonden; meer heil verwacht hij in dezen van per- soonlijke bemoeiingen der leden. De Heer B r u m u n d wenschte te weten of eventueele giften zouden worden beheerd onder de bepalingen van het bekende testament. Het algemeene gevoelen was dat giften of bijdragen aan het Kok Ankersmit- fonds stellig vielen onder de vigeerende bepalingen van de testamentaire be- schikking, doch dat er geen reden was om niet aan de Nederlandsche Botanische Vereeniging een schenking te doen, die, voor welk doel dan ook, a'ls een afzonderlijk fonds zou kunnen worden beheerd. De Heer C r e m e r wenschte het oordeel der leden te ver- nemen of er volgens de bepalingen van het testament ook ruimte gevonden werd voor giften ten einde daardoor per- sonen in staat te stellen onze koloniën te bezoeken of dat onze Vereeniging zich uitsluitend met onze inlandsche flora bezig houdt? De Secretaris-Penningmeester beaamt het gevoelen der overige bestuursleden, dat de Indische tlora wel degelijk tot haar werkkring kan gerekend worden, al bemoeit zij zich in hoofdzaak met onze inlandsche flora; hij herinnert er aan hoe oudtijds de naam der Vereeniging was V. voor de flora van Nederland en zijne overzeesche bezittingen, doch hoe in 1867 deze titel gewijzigd werd, hoofdzakelijk wegens onverkwikkelijke inmenging van regee- ringswege. Niets meer aan de orde zijnde sluit de Voorzitter deze bijeenkomst, waarna alle aanwezigen zich vereenigden aan een dejeuner, aangeboden door deleden van het bestuur. lEOERLAiSCH ME mm. VERSLA&EN EN MEDEDEELINÖEN DER NEDERLANDSCHE BOTANISCHE VEREENIGING ONDER REDACTIE VAN Dr. \^. Burck. Dr, J. \A?. C, Goethart. Dr, J. P, Lotsy. Dr, J, \A?, Moll en Dr. F, A, F, C Went. -o-^®>>-<:- LIBRARY NEW YORK BOTANfCAL Garden. NIJMEGEN , F. E. MAC D ON A LD. igo6. INHOUD. CD CD LIBRAR^ NEW YOt BOTANtCi QARDE^ Blz. Bestuur en Leden der Nederlandsche Botanische Yeree- niging 1 Verslag van de Vergadering der Afdeeling A, gehouden te Amersfoort, den 5 Aug. 1905, in het Hotel „de Ver- gulde Zwaan", door Dr. A. Pulle 8 Verslag van de Vergadering der Biologische Afdeeling (B) op Zaterdag 28 October 1905, in het Physiologisch Labo- ratorium te Amsterdam, door Dr. H. P. Wijsmax. . 12 Verslag der Vergadering van de Biologische Afdeeling, op Zaterdag 24 Febr. 1906, 8 uur 's avonds te Amsterdam, door Dr. E. Verschaffelt 17 Verslag der Algemeene Vergadering der Nederlandsche Bo- tanische Vereeniging, gehouden te Utrecht, op 25 Febr. 1906, in het Botanisch Laboratorium, 's middags 1 uur, door Dr. L. Vuyck 23 Verslag van de Wintervergadering der Afd. A., gehouden in het Botanisch Laboratorium te Utrecht, op Zondag 25 Februari 1906, 's middags 2 uur, door Dr. L. Vuyck . 34 Ie Bijlage tot de Wintervergadering van 25 Februari 1906. Over de samenstelling der Umbelliferenschermen, door Dr. W. BuRCK 37 Verslag der Tv^eede Wintervergadering der Afd. A., der Nederlandsche Botanische Vereeniging, gehouden te Zwolle den 19 Mei 1906, door Dr. L. Vuyck 74 CC Blz. Verslag van de prijsvraag voor ingezonden herbaria — 1905, door W. W. Schipper, P. Jansen en D. Lako 79 Floristische aanteekeningen, door W. H. Wachter en P. Jansen 86 Verslag der Vergadering van de Biologische Afdeeling der Nederlandsche Botanische Vereeniging te Amsterdam, den 26 Mei 1906, door L. Vuyck iOO Verslag van de Vergadering der Afdeeling A. der Neder- landsche Botanische Vereeniging, gehouden te Dalen op 14 Juh 1906, door W. J. Jongmans 108 Desiderata voor de Flora Batava, door L. Vuyck . . . . 111 NfflERLAiSCH KRÖIDKyiDIG AR GARC VERSLAGEN EN MEDEDEELINfiEN DER NEDERLANDSGHE BOTANISCHE YEREENIGING ONDER REDACTIE VAN Dr. W. Burck, Dr. J. W. C. Goethart, Dr. J. P. Lotsy, Dr. J. \i\?. Moll en Dr. F. A. F. C Went. -<^m^- NIJMEGEN , F. E. MACDONALD. 1906. BESTUUR EN LEDEN DER Nederlaudsche Botanische Vereeiiig'ing-, (Opgericht 15 Augustus 1845). DAGELIJKSCH BESTUUR: Dr. F. A. F. C. Went, President. Dr. J. W. C. Goethart, Vice-President. Dr. L. Vuyck, Secretaris-Penningmeester. BESTUUR AFDEELING A. (Floristiek) : Dr. J. W. C. Goethart, Voorzitter. Dr. J. P. Lotsy, Conservator-Bibliothecaris. Dr. W. Burck, Rapporteur. BESTUUR AFDEELING B. (Biologie): Dr. F. A. F. C. Went, Voorzitter. Dr. J. C. Schoute, Onder -Voorzitter. Dr. Ed. Verschaffelt, Rapporteur. LEDEN der beide Afdeelingen : *) Dr. C. Bernard (1903), Buitenzorg, Java. J. van Beusekom (1904), Utrecht, Poortstraat 62. J. Boldingh (1903), Utrecht, van Brakelstraat 6. ") De leden worden beleefdelijk verzocht, bij verandering van woonplaats of bij verhuizing binnen groote gemeenten, hiervan kennis te willen geven aan den Secretaris. Nederl. Kruidk. Archief. 190G. 1 Dr. P. J. van Breemen (1902), den Helder^ Dijkstraat 10/11. Dr. W. Burck (1892), Leiden, Zoeterwoudsche Singel. Dr. H. Burger (1894), Groningen, Hoendiep Z.Z. 10. Joh. H. van Burkom (1903), Utrecht, Maliesingel 30. Dr. A. J. M. Garjeanne (1899), Hilversum, Chrijsanten- straat 7. Dr. J. W. C. Goethart (1886), Leiden, Witte Singel 39. Dr. C. J. J. van Hall (1905), Paramaribo. Dr. H. W. Heinsius (1891), J.ms^ercZam, Vondelkerkstraat 10. Dr. M. Hesselink (1875), 's (xrayen/za^e, Nassau- Odijkstraat 26. H. Heukels (1899), Amsterdam, Weesperzijde 81. H. E. Hoogenraad (1903), Rijswijk, Z.-H. Dr. F. W. T. Hunger (1895), Directeur Algem. Proefstation, Salatiga, Java. Fr. A. E. de Jonge (1904), Utrecht, F. C. Dondersstraat 6^is. Dr. W. J. Jongmans (1900), Leiden, Breestraat 137. J. D. Kobus (1882), Pasoeroean, (tijdelijk Deventer.) Dr. H. P. Knijper (1898), Buitenzorg (Pledang). Dr. J. P. Lotsy (1894), Leiden, Rijn- en Schiekade 113. Dr. J. W. Moll (1897), Groningen. Dr. W. M. P. Borst Pauwels (1903), Haarlem, Spaarne 47. Mej. C. J. Pekelharing (1904), Utrecht, Maliestraat 8. N. R. Pekelharing (1904), Groningen, Jozef Israelstraat 48. Mej. A. A. L. Pilgrim (1904), Utrecht, Twijnstraat 28. Mej. Dr. C. M. L. Popta (1902), Leiden, Trekvliet 7. Dr. G. Postma (1900), Deventer. Dr. A. Pulle (1904), Utrecht, Justus van Effenstraat 30. Dr. N. W. P. Rauwenhoff (1873), Utrecht. E. A. Rovers (1900), Asten. W. W. Schipper (1893), Winschoten. Dr. J. C. Schoute (1904), Wageningen, Lawicksche allee 57a. P. J. M. Schuyt (1899), Oosterheek, Arnhemsche Straatweg. Dr. H. E. Th. van Sillevoldt (1900), Leiden, Kaiserstraat 53. Jac. P. Thijsse (1899), Bloemendaal. F. A. des Tombe (1905), Velp, (Geld.) Mariastraat. Dr. M. Treub (1873), Buitenzorg. Dr. Th. Valeton (1889), Buitenzorg, (tijdelijk Leiden). Dr. Ed. Verschaffelt (1893), Amsterdam, Oosterpark 58. D. de Visser Smits (1903), 's Gravenhage, Veenkade 46. Dr. L. Vuyck (1889), Wageningen, Lawicksche Allee bid. Dr. J. H. Wakker (1885), 's Hertog enhosch. Mevr. A. Weber-van Bosse (1885), Eerheek. Dr. Th. Weevers (1904), Amersfoort, Groote Bergstraat 11. Dr. F. A. F. C. Went (1887), Utrecht, Meuwegracht Mej. G. Wilbrink (1904), Buitenzorg. Dr.H. Wouterlood(1903), i^o^/JercZam, Nieuwe Binnenv^eg 460a. Dr. H. P. Wijsman (1889), Leiden, Vreewijk. LEDEN Afdeeling A. Dr. E. B. Asscher (1846), Amsterdam, Muiderstraat 13. C. A. Backer (1900), Buitenzorg. M. J. Blijdenstein (1905), Enschedé, Gronauscheweg 112. D. Bolten (1889), Paramaribo ; adres: 's Gravenhage, v. Galen- gtraat 44. Dr. P. van der Burg (1901), Grijpskerk. K. J. D'huy (1906), Amsterdam, Vrolikstraat 377. J. Ensink A.Jzn. (1887), Doetinchem, Waterstraat A. 136. Dr. L. E. Goester (1906), Zwolle. Dr. M. Greshoff (1895), Haarlem, Groote Houtstraat UO^ood. A. Haans S. J. (L906), ifaa-s^nc/z^ Tongersche straatweg 53. E. J. M. de Haas S. J. (1890), Amsterdam, Heerengracht 448. E. Heimans (1899), Amsterdam, Plantage Muidergracht 55. Mej. H. Icke (1903), Leiden, Zoeterwoudsche singel 75. F. K. van Iterson (1903), 's Gravenhage, Hugo de Grootstraat 31. P. Jansen (1902), Rotterdam, Oostzeedijk 2202. Mej. Just^ Kroon (1886), Berkhamsted ; adres: Oldenbarneveld- straat 6, 's Gravenhage. D. Lako (1878), Zwolle. P. J. A. J. Meulemeester (1903), Zwolle. Dr. L. Posthumus (1875), Dordrecht, Steegoversloot. L; Rieter (1898), Venlo. C. Eitsema Czn. (1895), Leiden, Rapenburg 94. H. H. Sanders (1896), Kampen. N. L. Swart (1906), 's Gravenhage, Sweelinckplein. K. Tjebbes (1905), Amsterdam, Heerengracht 339, (in vacan- tietijd Leeuwarden^ Bagij nestraat 57). L. J. van der Veen (1880), Zwolle. M. Ver Straeten (1904), Weert. B. P. van der Voo (1902), Ashteadj (Surrey) Caen Leys. W. H. Wachter (1902), Rotterdam^ Jacob Catsstraat 39. LEDEN Afdeeling B. Mej.F. W. Andreae (1904), Tiel Mej. A. Bienfait (1904), 's Gravenhage^ Kerkhoflaan 8. D. Bierhaalder (1894), Baarn. A. H. Blaauw (1904), Utrecht., Nieuwegracht 121his (in vacan- tietijd Eist, Gld.) J. H. Bonnema (1904), Leeuwarden. Dr. J. Ritzema Bos (1895), Wageningen. J. Botke (1906), Almelo. Mej. A. E. J. Bruins (1904), Groningen^ Oostersingel 72a. Dr. H. Calkoen Azn. (1878), Haarlem, Leidsche vaart 85, Mej. J. B. Campert (1903), 's Gravenhage, Groot Hertoginne- laan 100. Dr, J. C. Costerus (1875), Amsterdam, Keizersgracht 177 (woont Hilversum, Graaf Florislaan). P. Cramer (1904), Buitenzorg. P. van der Eist (1904), Amersfoort, Bergstraat 23. C. J. Baart de la Faille (1904), Winterswijk, Prins Hendrikstr. J. M. Geerts (1906), Amsterdam, (Hortus Botanicus). Dr. E. Giltay (1880), Wageningen, Marktstraat. Mej. L. C. de Graaff (1904), Leeuwarden, Nieuwstad 55. Dr. J. van Breda de Haan (1889), Buitenzorg. Ph. van Harreveld Jr. (1904), Groningen, Tako Mesdagstr. 17a. S. A. Arendsen Hein (1904), Utrecht, Emmalaan. Mej. J. Hingst (1904), Rijswijk, Z.-H. Dr. L. van Itallie (1904), Utrecht. H. H. Janssonius (1904), Groningen, Bleekers traat 24. J. Jaspers Jun. (1902), Amsterdam, Plantage Lijnbaangracht 11. J. W. van de Kasteele (1906), Utrecht, Maliesingel 24. C. J. Koning (1901), Bussum. Dr. J. 0. Koningsberger (1892), Buitenzorg. J. Kuijper (1905), Utrecht, Westerkade 32. Mej. M. E. Landenberg (1904), Utrecht, Ambachtstraat 8. W. M. Docters van Leeuwen (1900), Utrecht, Prins Hendrik- laan 1. J. A. Lodewijks (1906), Haarlem, Plorastraat 12. Dr. G. A. F, Molengraaff (1881), 's Gravenhage, Jul. v. Stol- berglaan 43. Mej. M. Mühring (1904), Rotterdam, Heemraadsplein 43. Mevr. Dr. M. Nieuwenhuis — von Uexküll Güldenband (1904), Leiden, Witte Singel. G. Postma (1905), Groniyigen, Griffestraat 10a. J. J. Prins (1904), Rotterdam, Claes de Vrieselaan 33. Dr. H. M. Quanjer (1904), Wageningen. Dr. A. Eant (1904), Bandoeng, Lemah Goenting. Mej. J. Reijnvaan (1906), Amsterdam, Jan Luykenstraat 26. Dr. H. M. D. van Riemsdijk (1890), Wintersmjk. Mej. S. Rombach (1905), Utrecht, Plompetorengracht 5. L. Rutten (1904), Utrecht, Burgstraat 70. Dr. J. Mar. Ruys (1878), Leiden, Zoeterwoudsche singel. A. R. Schouten (1906), Haarlem, Ripperdapark 31. Dr. S. L. Schouten (1906), Utrecht, Lange Nieuwstraat 52a. Mej. C. P. Sluiter (1906), Amsterdam, Oosterpark 50. J. J. Smith (1903), Buitenzorg. Dr. G. J. Stracke (1904), Arnhem, Boulevard Heuvelink 169. Dr. J. Valckenier Suringar (1893), Wageningen, Arnhemsche straatweg. Dr. B. J. Sijpkens (1904), Nijmegen, Barbarossastraat 113. Mej. T. Tammes (1904), Groningen, Peperstraat 15. Dr. J. A. Tresling (1888), Zuid-Laren. Th. Valeton (1906), Amsterdam, P. C. Hooftstraat 144. F. M. C. Versteegh (1905), Nijmegen^ Canisius College, Berg en Dalscheweg. Mej. G. G. M. de Vos (1904), Utrecht, Weesbrug 96. Mevr. M. de Vries — de Vries (1894), „de Toorts" Aarden- hout, Zandvoort. Mej. J. Westerdijk (1904), Amsterdam, Amsteldijk 28. Mej. G. Wijnhoff (1904), Utrecht, Willem Barentzstraat 89. J. F. Wilke (1904), Rotterdam, Diergaarde. Dr. C. van Wisselingh (1892)^ Groningen. H. H. Zeijlstra Fzn. (1906), Buitenzorg. K. Zijlstra (1904), Groningen, Jozef Israelsplein 4a. BUITENGEWONE LEDEN. Jhr. Mr. W. A. de Beaufort (1898), 's Gravenhage, Oranjestr. 5. Mr. H. J. H. Baron van Boetzelaar van Oosterhout (1889), Soesterherg, J. T. Oremer (1889), 's Gravenhage, Prinsessegracht 21, (van 1 Juni — 30 Nov. Duin en Kruidberg, Santpoort). C. W. A. Scholten (1883), Amsterdam, Tesselschadestraat 9. CORRESPONDEERENDE LEDEN: Dr. H. Conwentz (1904), Danzig. Dr. Th. M. Fries (1895), Upsala. Dr. Jos. D. Hooker (1873), Kew. Dr. Julius Mac Leod (1889), Gent. L. Pierre (1883), Ville Neuve St. George prés Paris. Het ledental bedraagt alzoo 1 Oct. 1906: 48 leden van beide Afdeelingen, 28 leden Afdeeling A en 62 leden Afdeeling B, benevens 4 buitengewone leden en 5 correspondeerende leden. Overleden zijn van de Correspondeerende leden Prof. Dr. F, Buchenau te Bremen op 23 April 1906, in den ouderdom van 76 jaren, sinds 1871 lid der Vereeniging; van de gewone leden : Prof. Dr. C. A. J. A. Oudemans te Arnhem, op 29 Aug. 1906, in den ouderdom van ruim 80 jaar, sinds 15 Aug. 1845, den datum van oprichting, lid der Vereeniging. G. C. W. Bohnensieg te Haarlem, op 14 Jan. 1906, sinds 11 Aug. 1887 lid; Dr. J. K. H. Bruraund te Meerssen, op 5 Febr. 1906, lid sinds 13 Aug. 1903; Mej. M. S. Rust op het Kasteel Engbergen te Gendringen, op 29 Mei 1903, sinds 22 Aug. 1904 lid, terwijl met 1 Jan. 1906 als lid bedankte de Heer H. P. A. Bloemers, Burgemeester van Willemstad en tegen 1 Jan. 1907 hebben bedankt voor lidmaatschap A en B: Prof. Dr. J. M. Janse, te Leiden, voor afdeeling B : Dr. J. F. A. Meilink, te Assen en de Heer C. A. Backer, te Bui- tenzorg. Verslag VAN DE VERGADERING DER AFDEELING A, GEHOUDEN TE Amensfoont, den 5 Aug. 1905, in het Hotel ,,de Vergulde Zwaan." Aanwezig de Heeren F. A. F. C. Wen t, President, J. W. C. G o e t h a r t, Voorzitter der Afdeeling, M. J. B 1 ij d e n- stein, J. Boldingh, J. K. H. Brumund, Joh. H. van Burkom, F. K. van Iterson, F. W. T. Hunger, D. Lak o, P. J. A. J. Meulemeester, A. Pull e. L. Riet er, E. A. Rovers, W. W. Schipper, F. A. des Tombe, Th. Weevers. Kennisgeving dat verhinderd waren de vergadering te bezoeken van de Heeren Lotsy, Schout e, Schuyt, Vuyck, en Mej. Rust. De Voorzitter opent de Vergadering ten 7^.45 en doet mededeeling dat aan onze Vereeniging door den dood zijn ontvallen Prof. Schroeder van der Kolk en K. Bis- schop van Tuinen, terwijl Mej. A. Ogterop voor het lidmaatschap bedankt heeft. De Voorzitter herinnert aan de afspraak om de vergadering zoo veel mogelijk te bekorten. Met algemeene stemmen wordt Dr. Th. Weevers tot lid dezer Afdeeling benoemd, die daarna ter vergadering wordt binnen geleid en door den Voorzitter wordt welkom geheeten. Daar zoowel de algemeene Secretaris als de Rapporteur der Afdeeling afwezig waren, werden de notulen gehouden door den Heer A. Pul Ie. Inmiddels werden exemplaren van 9 Grifhmum maritimiim, op Schouwen door den Heer v. 1 1 e r- s o n verzameld, ter bezichtiging gesteld. Komt ter tafel het rap- port over het Nomenclatuur-congres te Weenen, waarbij de Voorzitter gelegenheid vindt met voldoening er op te wijzen, dat dit congres resultaten heeft opgeleverd. Hij herinnert er aan hoe het overwegende deel van den arbeid heeft gerust op de schouders van den Heer J. B r i q u e t, die alle gegevens verwerkt heeft. Van daar dat aan alle botanici een circulaire werd gericht om mede te werken tot een bewijs van dank- baarheid aan J. B r i q u e t. Op een vraag van den Voorzitter of de afdeeling A. wenscht deel te nemen aan die huide- betuiging, werd dit voorstel bij acclamatie aangenomen. Eerst wordt thans het tweede punt der agenda in behan- deling genomen, waarbij de Voorzitter zijn verslag voorleest als afgevaardigde tot de commissie van Natuurmonumenten. Hij maakt er attent op dat de oprichting van het nieuwe lichaam als bedoeld in zijn verslag nog niet geschied is en vraagt aan de Vergadering wat nu te doen. De Heer Boldingh meent dat men moet wachten tot die Vereeniging is opgericht, welke meening bleek het alge- meen gevoelen weer te geven, waarna niemand meer opmer- kingen had te maken. Aangaande de werkzaamheden der Afdeeling meent de Voorzitter dat de arbeid, vooral wat betreft de eigenlijke systematiek, soort- en varieteits- kenmerken, Cryptogamen, moet uitgebreid worden. Vooral voor de laatste groep wenscht hij de belangstelling op te wekken; reeds zijn voorberei- dende maatregelen genomen om de bewerking dier groep ter hand te nemen. Ook de wijze waarop de gegevens ver- werkt worden, moet op andere wijze dan tot nu toe ge- schieden en hij stelt voor dat, inplaats dat het bestuur d. i. een of twee personen, die onmogelijk in elk onderdeel speci- alisten kunnen zijn, alles verricht, eenige leden, die zich daartoe bereid willen verklaren, een deel van de taak zullen op zich nemen. 10 Reeds heeft de Heer L a k o zich in dien geest bereid ver- klaard; de taak van den conservator zou dan zijn de inge- komen planten onder de bewerkers te verdeelen, terwijl de bewerking van het materiaal het best te Leiden zou kunnen geschieden, ten einde het onderlinge verband niet te ver- breken. Hierna komt ter sprake de inrichting van de zomerver- gaderingen. Volgens den Voorzitter zou het wenschelijk zijn meerdere zomerbijeenkomsten te houden, ook in de aan- grenzende deelen van Noord Duitschland en Noord België, terwijl groepen van leden een bepaalde excursie zouden kunnen voorstellen, waartoe dan door het bestuur alle leden zouden worden uitgenoodigd. De Heer Hunger meent dat op de zomervergaderingen hoofdzakelijk Cryptogamen moes- ten verzameld worden, terwijl de Heer Schipper van het initiatief der leden niet veel verwacht en hever het bestuur de leiding in handen doet houden; hij meent dat er ook daarom niet veel van het voorstel zal terecht komen, omdat het zoo moeielijk is de leden bijeen te brengen. Ook meent hij dat de Zomervergaderingen langer van te voren moeten aangekondigd worden, terwijl de wintervergaderingen voor vele leden zoo moeielijk bereikbaar zijn; hij stelt voor de Zomer- en Wintervergadering te combineeren. De Voorzitter brengt thans de oprichting van het botanisch Station ter sprake en leest het verslag van dit station te Weert voor (zie Kruidk. Arch. 1905. p. 150.) De Heer Meulemeester vraagt een lijst van litteratuur voor bestudeering der Gryptogamen, waarop door den Voor- zitter de publicatie van een lijstje van gemelde werken wordt toegezegd. De Vergadering spreekt voorts de wen- schelijkheid uit de wintervergadering eens in het noorden des lands te houden bijv. te Zwolle. De Heer Rovers vraagt inlichtingen over excursies buiten de landspalen, die hem verstrekt worden. De Heer Rieter verzoekt vaststelling van de plaats, alwaar de vol- 11 gende Zomervergadering zal gehouden worden. De Heer Meulemeester stelt Kleef voor, waarop de Heer Lak o meent dat in ons land nog genoeg te doen valt. De Heer Goethart vindt het wel wenschelijk eens heel ver te gaan, waarop de Heer Rovers Afrika voorstelt ; door de Heeren Des Tombe wordt Ootmarsum genoemd, Boldingh Dren- the, V. Iterson Goes en Blijdenstein Bentheim. Nadat door 11 stemmen voor en 4 tegen en 1 blanco was vast- gesteld dat de Vergadering binnen het land zou gehouden worden, werd van de genoemde plaatsen bij herstemming tusschen Assen en Coevorden laatstgenoemde stad gekozen en bepaald dat de Vergadering half Juni zal plaats vinden. Nadat plannen waren overwogen voor de excursie op den volgenden dag, sloot de Voorzitter ten 10 ure de Vergadering. De waarn. Rapporteur^ A. PULLE. Verslag VAN DE VERGADERING DER BIOLOGISCHE AFDEELING (B) op Zaterdag 28 Octoben 1905, in het Physiologisch Labonatopium te Amstendam. Tegenwoordig de leden F. A. F. C. W e n t, Voorzitter, J. W. Mo 11, en H. P. Wijsman, Rapporteur, W. Burck, Joh. H. V a n B u r k o m, E. J. M. de H a a s S. J., C. J. B. de la F ai 11 e, H. Heukels, F. W. T. Hunger, Fr. A. E. de J o n g e, J. K u y p e r, mej. M. E. Landenberg, Borst Pauwels, mej. C. J. P e k e 1 h a r i n g, N. R. Pekelharing, mej. A. A. L. Pil grim, J. J. Prins, mej. C. P o p t a, A. Pu 11 e, A. Rant, mej. S. Rombach, L. Rutten, J. C. S c h o u t e, K. T j eb b e s Jz. ; F. A. des Tombe, F. Versteeg h, mej. G. G. M. de V o s, L. V u y c k, Th. Weevers en mej. G. W ij n h o f f. De Voorzitter opent de vergadering en stelt voor de notulen der vorige vergadering niet te lezen, omdat die reeds in het archief zijn afgedrukt. Met algemeene stemmen worden de voorgestelde leden Mej. S. Rombach en de Heeren J. K u y p e r, G. P o s t- m a en F. A. des T o m b e als zoodanig benoemd, de reeds aanwezige door den Heer P u 1 1 e plechtig binnengeleid en door den Voorzitter hartelijk verwelkomd. Geïntroduceerd was de Heer W. J. van de K a s t e e 1 e, terwijl de Heer Qu anjer had kennis gegeven verhinderd te zijn de Ver- gadering bij te wonen. 13 Volgens de opgemaakte rooster is de rapporteur, de Heer H. P. W ij s m a n, aan de beurt van aftreding als lid van het bestuur; in zijn plaats werd bij acclamatie benoemd Prof. Ed. Verschaffelt. Aangezien deze niet aanwezig was, zou hem de benoeming worden medegedeeld. Voorge- steld werd de begrooting voor het volgende jaar weder tot een bedrag van ƒ35.— uit te trekken. Behalve de voordrachten van de Heeren Schoute en Weevers, wenschte de Heer Pulle eene mededeeling te doen over een nieuwe Amoreuxia uit Suriname en hare verwantschap met de Parietales en Malvales^ welke voor- dracht door den Secretaris vergeten was op het convocatie- biljet te vermelden, de Heer Burck over de geslachtsver- deehng bij bloemen en de Heer Vuyck eene demonstratie te houden. De Heer Weevers het woord verkrijgende zegt dat hij coffeine bepalingen heeft verricht volgens Nan ninga, door de plantendeel en nat te extraheeren met choroform. Onder- zocht werd vooreerst Thea assamica. Met het ouder worden der bladen neemt het percentage coffeine af; de totale hoe- veelheid coffeine bleek in de jonge bladen tot zekere hoogte te stijgen, daarna snel te dalen; het totaal drooggewicht stijgt tot vóór de bladval; daarna, door het leegloopen van het blad, daalt het een weinig. De maximale hoeveelheid coffeine is aanwezig, wanneer het blad zijn definitieve grootte bereikt heeft; dat punt valt niet samen met het maximum van het droog gewicht wegens celwand verdik- king enz. Uit het volwassen blad wordt de coffeine afgevoerd naar de schors. In de afvallende bladeren zit niets meer. Tegelijk met de coffeine afvoer nemen ook de andere N-hou- dende bestanddeelen af ; procentisch nog sterker. In het hout vindt men nooit coffeine, doch in de schors wordt het even- min opgehoopt, ook niet bij ringwonden. Het wordt dus in de schors omgezet. In dit proces kan worden ingegrepen. Ver- duisterde bladhelften vergeleken met de afgesneden helften 14 vertoonen een toename aan coffeine, in plaats van een vermindering. Tegelijk met de dissimilatie neemt de coffeine toe als de assimilatie stilstaat. Zoo geven bij bonte exem- plaren de gele bladdeelen meer coffeine, minder koolhydraten en minder eiwit dan in de assimileerende bladdeelen. Bij afgeplukte bladeren in water, in het stadium van dalende coffeine, kan men in het donker de coffeine laten toenemen ; het meest in een CO2 vrije atmosfeer; in een CO2 houdende en in het licht daarentegen neemt de coffeine af. Conclusie: coffeine is bouwstof voor eiwit. Bij de kieming neemt de coffeine in de zaden toe; bij kieming in het donker twee maal sterker dan in het licht. Goffea liberica doet in de bladeren precies hetzelfde als Thea assamica, alleen wordt het maximum veel vroeger bereikt en is het volwassen blad reeds bijna leeg. Bij kieming is, in tegenstelling met Clautriau, niet altijd een toename te constateeren, integendeel in het donker neemt het toe, in het licht af. Ook bij G. arabica. In de Cotyledonen is altijd een afname, ook in het donker, te bespeuren. De eiwit afname bij de kieming is veel geringer dan bij andere, niet coffeine houdende, planten; de coffeine is dus een bouwstof voor het eiwit. Dr. J. C. Schoute spreekt daarop over een nieuwe wijze van stamvorming bij Hemitelia crenata Mett, een boomvaren der Cyatheaceae, subfam. Cyatheae, waarbij ook Alsophüa behoort. Hier is vertakking regel ; een korte cylin- drische stam, daarboven vele takken. Alleen in jeugdigen staat kan een zijknop uitgroeien, daar de plant geen dikte- groei heeft en een zijknop aan den stam dus geen basis- verbinding zou hebben. De zijknoppen kunnen echter uitloopen door steun te vinden in de wortelmassa van den hoofd- stam, daarin te wortelen als in een soort humus; de stam is dus slechts een schijnstam, ontstaan uit door elkaar strengeling van luchtwortels. Hierop verkrijgt de Heer Pulle het woord over „de 15 verwantschap van de Malvales en Parietales in verband met een nieuwe Gochlospermacea uit Suriname". Door een verzuim van den Secretaris was deze voordracht niet op de convocatie vermeld. Spreker begint met er op te wijzen, dat de Nederlandsche representanten van de orde der Malvales en Parietales het vermoeden zouden doen ontstaan, dat beide groepen scherp ge- scheiden zijn. Spreker neemt als voorbeeld uit de Malvales het geslacht Malva. uit de Parietales het geslacht Viola en vergelijkt de kenmerken van beide geslachten met elkaar. Beschouwt men echter andere families dezer orde b. v. de Tiliaceeën uit de Malvales en het geslacht Bixa uit de Parie- tales, dan blijkt het dat het eenige doorgaande verschil gelegen is in de placenten, die bij Bixa parietaal en niet vergroeid, bij de Tiliaceeën daarentegen volkomen axiel zijn, zoodat men hier een meerhokkig vruchtbeginsel heeft. Nu komt er in tropisch Amerika een groep van planten voor, die men tot voor enkele jaren met de Bixaceeën vereenigd heeft, doch die thans een afzonderlijke familie der Pan'e^a/es uitmaken n.1. de Cochlospermaceae. Tot deze groep behooren de geslachten Cochlospermum en Amoreiixia. Cochlosper- mum onderscheidt zich van Bixa doordat de placenten aan de basis een weinig vergroeid zijn. Nog verder gaat dit bij Amoreiixia, waar de placenten volkomen axiel en het vruchtbeginsel volkomen driehokkig is geworden, zoodat dit geslacht even goed tot de Malvales als tot de Pane^a^es kan gebracht worden. Spreker gaat nu over tot het demonstree- ren van een in Suriname verzamelde Cochlosper macee. die de merkwaardigheid heeft, in de bloem volkomen met een Amoreiixia, wat de vegetatieve deelen betreft geheel met Co- chlospermum overeen te komen. Deze plant wordt nader be- sproken en aan de hand van alcohol-materiaal gedemonstreerd, waarbij vooral de aandacht gevestigd wordt op de eigenaar- dige vrucht, waarvan de binnen- en buitenwand zich splitsen en dus een binnen- en buitenvrucht vormen. 16 Dr. Burck demonstreert Glechoma hederacea, forma gyno- monoecia. Goed gezocht schijnt deze vorm niet zeldzaam te zijn, tegelijk vrouwelijke en hermaphrodiete bloemen dragende. Over de oorzaken van gyno- en andromonoecie is niets bekend. Latere schrijvers denken meerendeels dat eenslach- tige bloemen ontstaan onder ongunstige voedings voorv^aar- den; hetzij van de plant zelf, hetzij plaatselijk van de bloem. Verschillende schrijvers waren over de oorzaken van het verschijnsel in strijd. Thans, na het verschijnen van het onderzoek van Strasburger, heeft men de voedings- beschouwing laten varen. Deze auteur onderzocht de ver- houding tusschen mannelijke en vrouwelijke bloemen bij dioecische planten statistisch en deze wisselt niet door voeding of kruising (bij Melandrium rubrum e.a.). De Heer Burck denkt aan een vergelijking met het optreden van cleistogame bloemen en houdt het voor een mutatie ver- schijnsel. Hierom heeft Spr. Satureya hortensis nader onder- zocht langs statistischen weg. Het optreden van vrouwelijke bloemen gaat volgens een zekere periodiciteit, in het begin weinig, later een maximum, op het eind van den bloeitijd weer veel. 't Is dus te beschouwen als een tusschenras. Hierna volgde een korte discussie tusschen de Heeren M o 1 1 en Burck. De Heer V u y c k demonstreert een Rohinia, uit de buurt van Wageningen, waarvan alle bladen eigenaardig schroef- vormig gedraaid zijn, wellicht door een Phytoptus ver- oorzaakt. Niemand der aanwezigen kent het verschijnsel. Hierop deelt de Voorzitter mede dat de eerstvolgende ver- gaderingen op 24 Febr. en 26 Mei zullen gehouden worden in overleg met de Dierkundige Vereeniging. Niets meer te behandelen zijnde sluit de Voorzitter de Vergadering. De Rapporteur, H. P. WIJSMAN. Verslag DER VERGADERING VAN DE BIOLOGISCHE AFDEELING op Zaterdag 24 Febr. 1906, 8 uur 's avonds te Amsterdam. Aanwezig de dames A. E. de Jonge, J. Reynvaan, C. J. Pekelharing, S. Rombach en de Heeren F. A. F.C. Went, J. W. Moll, E. Versch af fel t, J. W. C.Goet- hart, W. Burck, L. Vuyck, F. W. T. Hunger, H. W. Heinsius, Th. Weevers, Th. Valeton,J. C. Schout e, J. W. van de Kasteele, F. A. des Tombe, F. K.van Iterson, J. Boldingh, A. H. Blaauw, L. Rutten, C. J. B. de la F ai 11 e, N. R. Pekelharing, A. R. Schou- ten, P. van der Eist, J. Kuyper, P. J. van Breemen, J. van Beu se kom, J. A. Lodewijks Jr., H. H. Ze ijl- st ra F.zn. en J. J. Prins. De notulen der vorige vergadering werden niet gelezen. De voorzitter doet mededeeling van het overlijden van Dr. B r u m u n d, die hoewel medicus zijnde door een groote liefde voor de botanie bezield was. Ook zijne goede gezindheid jegens onze Vereeniging bleek uit het feit dat door hem een som van ƒ 30,000.— aan de Nederlandsche Botanische Vereeniging was vermaakt, onder bezwaar van uitkeering eener lijfrente ad ƒ 1200.— 'sjaars. Voorts werd mededee- ling gedaan dat de heer H. B 1 o e m e r s als lid bedankt had. De voorgestelde leden werden allen zonder hoofdelijke stemming als lid aangenomen, de reeds aanwezigen binnen- geleid en door den Voorzitter verwelkomd. Nederl. Kriiidk. Archief. 190G. 2 18 De Afdeeling breidde zich alzoo uit door de volgende leden : Mej. J. Reijnvaan, Leerares M. O. en Mej. C. Sluiter, Leerares M. O., beiden te Amsterdam, en de Heeren: J. M. Geerts, biol. Doet. Amsterdam; J. A. Lodewijks Jr., biol. cand. Haarlem; A. R. Schouten, biol. cand. Haarlem; Th. V a 1 e t o n, biol. cand. Amsterdam ; H. H. Z e ij 1 s t r a, biol. cand. Amsterdam ; Dr. S. L. Schouten, te Utrecht en J. W. van de Kasteel e, te Utrecht. De heer Went houdt thans de aangekondigde voordracht over Apogamie bij Dasylirium acrotrichum. Deze plant bloeit uiterst zelden, doch Spr. laat een afbeelding zien uit het Bota- nical Magazine, naar eene plant, welke in Kew gebloeid heeft, terwijl het laatste ook het geval is geweest met een exem- plaar te Utrecht in 1904. Spr. laat een fotografie zien van deze vrouwelijke plant genomen. Al spoedig begonnen de vruchtbeginsels op te zwellen, waardoor het vermoeden op Apogamie werd opgewekt. Het onderzoek werd daarop met den heer A. H. Blaauw ondernomen. Toch was toen reeds het stadium der ontwikkeling te ver gevorderd; ofschoon er vruchten gezet werden, ontstond er geen rijp zaad. Het onderzoek zal in het vaderland der plant, Mexico, moeten voleindigd worden. Men nam het volgende waar. Een atrope zaadknop met twee integum en ten, het buitenste betrekkelijk dik, 't binnenste slechts uit 2 cellen dikte opgebouwd. Micro- pyle uitsluitend gevormd door het binnenste integument. Nucellus: cellen buitenlaag met op het integument lood- rechte cel wanden, binnenste cellen gerekt naar de Chalaza toe, doch eenigszins gebogen. Embryozak lang gerekt, in het middengedeelte iets ingesnoerd. Daarin werden geen kernen gezien, wel waren eenige zaadknoppen gezwollen, doch door sterke ontwikkeling van het celvocht; als uitzondering vormden enkele zaadknoppen endosperm, een enkele een kiem. 19 Waar endosperm begon te ontstaan, waren cellen binnen de embryozak te zien. Kernen en kerndeelingsflguren waren dan ook te zien. Dit was het jongste stadium. Een volgend vertoont het nucellusweefsel verdrongen, de embryozak ge- vuld met weefsel, bij een nog verder stadium is de eerste geheel verdrongen en het endosperm, dat ontstaat, wordt hoornachtig; de celwanden absorbeeren safranin. Praepara- ten in dit stadium zijn eerst te verkrijgen na behandeling met fluorwaterstofzuur. Bij deze ontwikkeling komen er opvallende disorganisatie- verschijnselen voor; groote frag- mentaties vertoonende kernen, doorsnoeringen enz. Meestal ontwikkelt zich geen kiem. Bij één zaadknop was iets van een ei-apparaat waar te nemen; bij één een jonge kiem; bij een andere zelfs een kiem van een 20-tal cellen, doch alles zich disorganiseerend. Dus waarschijnlijk endospermvorming zonder bevruchting en soms ook begin van kiemvorming zonder bevruchting. De plant neemt een aanloop tot apo- gamie, het ontstaande endosperm wordt echter gedisorga- niseerd. Het tellen der chromosomen kon van niet veel belang zijn, zoolang niet bekend is waaruit het endosperm ontstaat. Apogamie wordt genoemd om niet te praejudiceeren. Prof. Mo 11, Ondervoorzitter, zegt den Spreker dank. Dr. Weevers bespreekt het eiwitgehalte der bladeren van HeUanthus tuberosus. Aanleiding hiertoe was eene studie der xanthein-derivaten bij Thea assamica. Gedurende den nacht werden geen veranderingen waargenomen noch bij de xan- thein-derivaten noch van eiwit, wel van andere stikstof verbindingen. Spr. wilde nagaan hoe het bij andere planten gesteld is. Bij Vitis riparia was een toename 's nachts gecon- stateerd, doch berekend op het droog gewicht ; J o s t rekent de gevonden waarde om in het bladoppervlak en vindt dat er een geringe afname zou zijn, doch ook dit was nog onzeker. Suzuki is van meening dat 's nachts eiwitsplitsing plaats vindt. Weevers zelf vergeleek het eiwitgehalte in de beide bladhelften en bepaalde het eiwit van de eene helft 20 's avonds, dat van de andere 's morgens, na zich van te voren overtuigd te hebben dat in normale voorwaarden de hoeveelheid eitvsrit in de tot een blad behoorende helften prak- tisch niet noemensv^aardig, hoogstens een paar procent verschilden. Bij de vermelde proeven bleek nu de totale hoeveelheid eiwit af te nemen ; in een geval was de absolute afname 8. m.g. d. i. ongeveer 5% van het totaal gewicht; in andere gevallen was het minder; de verandering is dus gering. De andere verbindingen als amido- en ammonia-stikstof bleven meestal vrij gelijk; doch soms viel een toename waar te nemen bijv. in het geval dat eiwit vrij aanzienlijk was afgenomen. Salpeter was niet aan te toonen. Spr. heeft nu verder gewerkt met afgesneden bladeren. Veelal kon hij een vermindering van het eiwit constateeren bij eene toename van de andere stikstof- verbindingen. Als slotsom meent hij dat geen sterk transport voorkomt, want de afname van het eiwit kan verklaard worden uit eene zwakkere eiwitvorming tegenover eene sterkere eiwitsplitsing. De Heer Went vraagt hoe bij langer verblijf in het donker de resultaten zijn, waarop Spr. antwoordt dat hij dit niet bij Helianthus heeft nagegaan, doch bij Thea is er dan een sterkere vermindering. De Heer V u y c k bespreekt in het kort den bloei van Cussonia calophylla Miq., een plant door Miquel naar een niet bloeiend exemplaar uit den Rotterdamschen Hortus be- schreven, dat later door aankoop in den Leidschen Acade- mietuin is terecht gekomen. In 1893 en 94 bloeide de plant echter en toen bleek het dat M i q u e 1 s plant identiek was met Cussonia spicata van Thunberg. Na dien tijd heeft de plant niet meer gebloeid, doch de inmiddels gerijpte vruchten werden zoowel te Leiden als te Buitenzorg met gunstig resultaat uitge- zaaid, zoodat men thans over jonge planten kan be- schikken. Een nauwkeuriger beschrijving is in het Recueil gegeven. 21 In ieder geval blijkt dat de naam Cussonia calophylla moet vervallen. Aangezien het nog vroeg was, bleek de Heer Ver schaf- felt wel genegen eenige mededeelingen, hoewel ongeprepa- reerd, te doen over zijne onderzoekingen over het kiemen van zaden in zoutoplossingen van verschillende concentra- tiegraden. Sommigen beweerden dat zelfs in oplossingen van 4% zaden nog zouden kiemen, meestal echter niet bij hoogere concentraties dan 2 % . Spreker onderzocht of kieming nog plaats vindt bij geringere concentraties bijv. 1/200 van verschillende oplossingen. Na 1 a 2 dagen de zaden te hebben laten opzwellen werden de exemplaren geteld, die in de verschillende zout- oplossingen waren ontkiemd. De verschillen waren niet ten gunste van de halophyten. Bijv. in gedistelleerd water met 0.2% keukenzout waren van de halophyten er geen meer- dere gekiemd dan van de zaden van Zea Mais. Van grooter invloed bleek echter de kiemkracht van het zaad te zijn. S p r. nam echter ook waar dat er groote verschillen waren bij een zelfde zout in verschillende concentraties, maar ook dat wanneer men erwten bracht in een keukenzoutoplossing en in een daarmede isosmotische kaliumnitraat-oplossing, de laatste een veel nadeeliger invloed op de kieming had. Alzoo komt er ook een chemische invloed bij in het spel. Misschien zijn het de nitrieten, die giftig zijn, maar wel- licht zijn ook de op de zaden voorkomende bacteriën mede in het spel. Zoo verschilt de kieming van de gewone boon met een krachtige bacterien-flora aanmerkelijk van die van de tuinboon. Wanneer men erwten met 60% kiemkracht ten getale van 100 — 150 bijeenvoegt, dan kiemen er veel minder dan wanneer men deze afzonderlijk uitzaait. Zea Mais kiemt voortreffelijk (tot + 907J in 0.2% keukenzoutoplos- sing, bij een gelijke oplossing van KNO3 echter slechts 707o' Men moet echter oppassen dat men de kiemingsproe ven onder volkomen dezelfde omstandigheden doet plaats vinden. 22 De Heer M o 1 1 vraagt of de halophyten-zaden uit de natuur afkomstig waren; het bleek echter dat zij uit den zaadhandel betrokken waren. De Heer B 1 a a u w wenschte eenige ophelderingen over het binnendringen van het zout in de cellen, waarop S p r. repliceerde dat dit zeer gering zal zijn, gelet op de zeer zwakke oplossingen. Hierna niets meer aan de orde zijnde sluit de Voorzitter de vergadering. De Rapporteur, E. VERSCHAFFELT. Verslag DER ALGEMEENE VERGADERING DER NEDER- LANDSCHE BOTANISCHE VEREENIGING, GEHOUDEN TE Utrecht, op 25 Febn. 1906, in het Botanisch Laboratorium, 's middags 1 uur. Tegenwoordig: F. A. F. C. Went, President, J. W. C. Goethart, Vice-President, L. Vuyck, Secreteris-Penning- meester, J. P. Lotsy, W. Burck, M. J. Blijdenstein, J. Bolding h,P. J. van Breemen,S. A.Arendsen Hein, F. W. T. Hunger, C. J. Baart de la Faille, F. K. van Iterson, P. Jansen, Fr. A. E. de Jonge, Mej. A. A. L. P i 1 g r i m, E. J. M. d e H a a s S. J. ; P. J. M. J. M e u 1 e m e e s- ter, Mej. M. S. Rust, F. A. des Tombe; M. Ver Strae- ten, Mej. G. G. M. de Vos en W. H. Wachter. De President opent de Vergadering en wijdt eenige woorden ter herinnering aan het ons door den dood ont- vallen medelid Dr. Brumund en schetst in korte trekken diens levensloop, zijn liefde voor de planten en den ijver, waarmede hij steeds, ofschoon sinds korten tijd lid, de be- langen onzer Vereeniging diende. Hierop werden de notulen der vorige vergadering gelezen en goedgekeurd. De Heer Ver Straeten, door den President om in- lichtingen gevraagd aangaande het Botanisch Station, ant- woordt dat door het niet stoken veel door vocht geleden heeft. Hij had echter geen machtiging om gelden uit te 24 geven, terwijl hij op herhaald schrijven aan Dr. Goethart geen antwoord had ontvangen. De President wekt daarna de leden op tot een bezoek aan het station waarna de Heer Ver Straeten zich bereid verklaart de noodige aanwij- zingen te doen. Hierop volgen eenige finantieele mededeelingen en voorts kennisgeving dat door het bestuur decharge was verleend aan den Penningmeester voor zijn beheer over 1905, volgens advies van de Heeren Dr. Val cke nier Suringar, Dr. J. C. Schoute en Dr. Giltay, die belast waren geweest de rekening en verantwoording te controleeren, (zie bijlage tot deze vergadering). Door de Heeren Lotsy en Wachter werden inlichtin- gen gevraagd omtrent de begrooting, die door den Penning- meester ten genoege werden verstrekt. De President deelde mede dat het Bestuur besloten had ƒ 100 hij het Kok Anker- smit- fonds aan te vragen, voor aankoop floristische werken, waarmede de vergadering instemde. Volgens afschrift van het door wijlen Dr. Brumund gemaakte testament, was aan de Vereeniging een legaat van ƒ 30000. - geschonken, in contanten uit te betalen uiterlijk drie maanden na zijn over- lijden met bijbetaling der alsdan verschenen rente ad 4°/^ onder beding dat gedurende het leven van Mej. C. Brumund thans woonachtig te Meerssen een rente worde uitbetaald van ƒ 1200.— in twee halfj aarlij ksche gelijke termijnen, waarvan de eerste vervalt op 5 Augustus 1906. Er was be- sloten deze gelden als afzonderlijk fonds te beheeren, aan- gezien aan het Kok Ankersmitfonds bizondere voorwaarden zijn verbonden ; voorts om het kapitaal niet aan te tasten en eindelijk om aan het Kok Anker smit Curatorium te ver- zoeken ook het toezicht over dit fonds te willen op zich nemen. Onder applaus der vergadering werd alzoo besloten. Onder mededeeling dat een uitnoodiging was ingekomen om namens de Vereeniging deel te nemen aan de Franklin feesten te Philadelphia, bleek niemand lust te gevoelen voor 25 eigen rekening de Vereeniging te vertegenwoordigen ; waarom besloten werd onder dankzegging een brief van gelukwensch te zenden. Nadat de Heer Ver Straeten inlichtingen ge- vraagd had over aankoop gronden in de buurt van Weert, werd, niets meer te behandelen zijnde, de vergadering gesloten. De Secretaris; L. VUYCK. 26 BIJLAGE. STAAT van Ontvangsten en Uitgaven op 9 Jan. 1906. Debet. Contributie leden .... Toelage K. A. fonds botanisch station Idem Groningsch Universiteitsfonds Idem K. A. fonds voor Plantenkaartjes Ontvangsten Recueil. Toelage Teyler's Stichting voor idem Ontvangsten Prodromus . Ontvangsten boekje Destrée Ontvangsten Archief Saldo Kok Ankersmitfonds Vordering uitgever Macdonald ƒ 1005. - n 800.- n 100.- }} 100.- n 307.81 n 100.- n 44.67 n 28.80 }} 62.11K n -.44K n 691.- ƒ 3239.84 27 Cred] .t. Te kort vorig jaar ... • / 178.27 Zegels .... . n 25.47^ Bureaukosten n 23.71 Reis- en verblijfkosten. n 22.10 Station Weert n 800.57 Plantenkaartjes . » 100.- Onkosten Recueil » 1130.76K *) Onkosten ' n 38.71 Vergaderingskosten ' n 6.02 Verzendingskosten Prodromus n 23.25 Assurantie . ' n 12.50 Diverse Drukwerken . n 96.65 Drukken Kruidk. Archief n 262.25 *) Onvoorziene uitgave . ' n 15.- **) Herbariumkosten . ' > • n 821.70 ***) f 3056.97 gelden in kas ' 7? 182.87 ƒ 3239.84 *) Deze bedragen zijn de werkelijke kosten, die of reeds voor Archief en Recueil betaald waren of voor drukloon in 1905 nog verschuldigd waren. Het laatste bedrag vindt men onder de debet- zijde opgenomen tot een bedrag van 691. — 1130.76 + 262.25 — 691.— = f 702.01 V-:, zijnde het bedrag voor het tijdschrift ook op de begrooting uitgetrokken. **) De onvoorziene uitgave bestaat in de som voor het hulde- blijk Briquet, waartoe in de Vergadering van 5 Aug. 1905 be- sloten werd. ***) De hooge kosten ditmaal voor het herbarium worden ver- oorzaakt door de aanschaffing van een meuble classeur ad fr. 500. — noodig geworden voor de classificatie der gegevens plantenkaartjes, excursielij sten en planteninzendingen, zoowel als voor de Prodro- musge^evens, 28 Kok Ankersmitfonds, gevestigd 1 Febr. 1903. Debet. Mei 5. Gekochte Effecten . betaalde interest bovenstaande voor subsidie diverse instellingen Aug. 28. voor idem Zuiderzee expeditie Sept. 2. voor deposito gegeven Geld. Cred. Ver Nov. 7. voor idem idem Dec. voor belegd Nutsspaarbank Jan. 1. voor idem idem Saldo • ƒ 1257.50 n 19.60 n 900. - » 100.22 % >7 125.- ;; 225.- n 16.65 ' n 3.75 ƒ 2647.72^ -.44>^ ƒ 2648.17 29 Credit. Jan. 31. Mei 3. 5. Juli Aug. 1. Nov. 2. 7. Dec. 2. Jan. 2. Rente Hypothecaire vordering teruggenomen kapitaal Spaarb. rente Hypothecaire vordering rente van effecten rente Hypothecaire vordering idem idem .... rente gelden in deposito rente effecten idem idem .... • • ƒ 225.- n 1700.- n 225.- V 23.75 n 225.- • * » 225.- n -.67 • • n 20.- f) 3.75 f 2648.17 Het kapitaal bestond derhalve op 1 Jan. 1906 uit: 1 Glosse op Hypotheek . . . . . ƒ20000.- Effecten . „ 1266.25 Inleg Spaarbank Wageningen. . „ 74.35 Deposito Geldersche Crediet-Vereeniging . . „ 350.- Kassaldo — 4-4-1^ ƒ 21691.045^ 30 Suringarfonds, gevestigd 29 Nov. 1900. ONTVANGSTEN. Saldo Nutsspaarbank 1 Jan. '05 . Rente over 1905 Verkochte ex. Prodromus .... Bijdrage Utrechtsch Genoots. Interest ad 3 % hiervoor .... UITGAVEN. Verzendingskosten Prodromus Nog te vorderen van de N. B. V. Verschenen rente . Bijschrijving kapitaal en interest . Saldo . / 457.25 . „ 13.72 . „ 44.67 . „ 100.- „ o. ƒ 618,64 . / 23.25 » 100.- >? 3.- n 470.97 f 597.22 » 21.42 ƒ 618.64 31 De door het bestuur benoemde commissie tot nazien van het beheer van den Penningmeester bracht na onder- zoek den 20 Febr. 1906 het volgende verslag uit (ingekomen stukken N° 40). Aan het Bestuur der Nederlandsche Botanische Vereeniging. De Commissie tot nazien van het beheer van den Pen- ningmeester over 1905 heeft de eer U het volgende verslag uit te brengen. Allereerst deelt zij U mede dat Dr. E. G i 1 1 a y volgens bijgaand schrijven gemeend heeft niet bij het nazien van het beheer behoeven tegenwoordig te zijn. De ondergetee- kenden hebben daarom Dr. G i 1 1 a y ook niet verzocht de diverse kassahoofden en dit verslag te onderteekenen. Door de ondergeteekenden is geconstateerd: 1. dat de effecten en de deposito's bij een en kassier en op spaarbankboekjes, welke in het kasboek aan de Ver- eeniging zijn in rekening gebracht, aanwezig zijn in den vorm van resp. effecten met bijbehoorende Coupons, een schuldbekentenis en inschrijvingen op drie Spaarbankboekjes. 2. dat ook de hypotheekakte ten voordeele der Vereeni- ging aanwezig is en dat volgens taxatie de overwaarde op het onderpand er van ruim voldoende is. 3. dat de ontvangsten, volgende uit het aantal leden van verschillenden aard (die allen hunne contributies over 1905 hadden voldaan), met de rente van hypotheek, effecten en deposito en uit verkochte exemplaren van diverse drukwerken der Vereeniging en van overdrukken, in het kasboek zijn verantwoord ; terwijl bovendien eene som aan achterstallige contributies onder de ontvangsten voorkomt. 4. dat het aantal voornoemde verkochte exemplaren van drukwerken en overdrukken overeenstemt met de opgave 32 van den drukker, die deze drukwerken beheert 'en op zijne rekeningen aan de Vereeniging verantwoordt. (Niet gecon- troleerd kon worden of het aantal drukwerken, aan de ver- eeniging behoorende en volgende uit eene opgave van den drukker-beheerder van het vorige jaar en uit de sedert op diens rekeningen verantwoorde exemplaren, bij dien drukker aanwezig zijn). 5. dat de uitgaven, in het kasboek op rekening der ver- eeniging gebrachtj door kwitanties of andere aanwijzingen zijn gedekt. 6. dat het saldo over het afgeloopen jaar (ongerekend het veel hooger bedrag aan nog uitstaande schuld), vol- gende uit het kasboek, aanwezig is. Ten slotte kunnen ondergeteekenden niet nalaten hulde te brengen aan de uitvoerige, overzichtelijke en keurige wijze van boekhouden van den penningmeester. Door deze duide- lijke boekhouding en door de hupsche wijze, waarop boven- dien alle gevraagde inlichtingen werden verstrekt konden wij op gemakkelijke wijze de grondige overtuiging verkrijgen dat het beheer der geldmiddelen van de Vereeniging in uit- stekende handen is. De Commissie voornoemd, (w. g.) J. VALCKENIER SURINGAR. (w. g.) J. C. SCHOUTE. Het schrijven van Dr. Giltay bovengenoemd luidde: „Inderdaad beschouw ik zulke dingen (het nazien der reke- ning en verantw.) vrij wel als een formaliteit. U zult 't daarom naar ik hoop verontschuldigen, als ik de zaak gaarne aan U drieën overlaat". 33 Volgens art. 30 der Statuten werd de navolgende begroo- ting ingediend en goedgekeurd: Begrooting voor 190 6. ONTVANGSTEN: Contributie leden . Opbrengst Recueil Toelage voor idem Opbrengst Archief Idem Zwammen Destrée Hierbij beteekent: a. Algemeene uitgaven. b. Uitgaven Afdeelingen. c. Publicaties. d. Herbarium en bibliotheek. ƒ 980. 150. 100. 50. • 25. ƒ 1305.- UITGAVEN: a. Porto's en Zegels ' . ƒ 30.- a. b. Bureaukosten » 25.- a. Reis- en verblijfkosten . » 30.- a. Onkosten » 40.- b. Vergaderingskosten . r) 25.- d. Assurantie n 12.50 a. Diverse Drukwerken n 50.- c. Archief n 250.- c. Recueil n 750.- d. Herbarium .... n 75.- a. Onvoorzien jj 17.50 ƒ 1305.- Verslag VAN DE WINTERVERGADERING DER AED. A. GEHOUDEN n het Botanisch Labopatorium te Utrecht, op Zondag 25 Februari 1906, 's middags 2 uur. De Voorzitter, Dr. Goethart, opent de Vergadering en stelt voor terstond over te gaan tot benoeming der voorge- stelde leden, de Heeren K. J. D'huy en Dr. J. C. Schout e. Alzoo geschiedde, waarna de eerste door den Voorzitter met zijne benoeming werd gelukgewenscht. De notulen der vorige vergadering werden voorgelezen en gearresteerd. De Voorzitter bespreekt de ontevredenheid over de werkzaam- heden van de laatstgehouden Zomervergadering en wilde niet dat ook thans ontstemming ontstond, waarom hij voor- stelde 's winters wetenschappelijke mededeelingen te doen houden, de Zomervergadering te besteden aan het laten zien van planten. De in een vorig jaar ingezonden planten zou- den dan eerst in de Zomervergadering van het daarop volgende jaar vertoond worden. Thans waren die planten nog niet nagezien; hij had echter een vluchtige keuze ge daan en wenschte die planten aanstonds ter tafel te brengen . Mededeeling werd gedaan dat als leden der afdeeling ons ontvallen waren door overlijden Dr. Brumund en de Heer G. C. W. Bohnensieg, terwijl voor het lidmaat- schap bedankt had mevr. J. V o r s t e r geb. De Lange. 35 Namens het bestuur werden mededeelingen gedaan over de bewerking eener Flora ; er werd geen definitief werkplan opgesteld, doch men zag gaarne de leiding aan één persoon toevertrouwd. Men wilde zooveel mogelijk te gemoet komen aan den wensch om planten uit het Vereenigings herbarium thuis te kunnen bewerken; toch zou het noodzakelijk zijn om de voorloopige resultaten op 's Rijks Herbarium uit te werken. Er werd voorgesteld partieele excursies te doen plaats vinden bijv. een algenexcursie in de buurt van Weert, een mossenexcursie op nader te bepalen plaatsen ; voorts dat mochten eenige leden een geschikte excursie voorstellen, zij werden verzocht dit mede te deelen aan het bestuur, dat dan een oproeping tot deelneming zou rondzenden. Dr. L o t s y werd onder applaus tot Bestuurslid herkozen ; hij Was volgens rooster verplicht af te treden, doch terstond weer herkiesbaar, wat niet op het convocatiebiljet vermeld stond. Tot leden der commissie om de ingekomen prijsherbaria te beoordeelen werden gekozen de Ileeren D. Lak o, W. W. Schipper en P. Jansen, als plaatsvervangend lid de Heer L. Riet er. De Heer Jansen, ter vergadering aan- wezig, accepteerde ; de Heer L a k o had zich reeds te voren eventueel bereid verklaard, terwijl den Heer Schipper medegedeeld zou worden dat hij als commissielid was ver- kozen. Aangezien verzuimd was deze commissie in de Zomer- vergadering te benoemen, werd goedgevonden dat de be- kroning zou geschieden volgens het door hen uit te brengen rapport, opdat deze bekroning niet te lang den aangekondig- den datum zou overschrijden. De begrooting voor de afdeeling werd hierop goedgekeurd. De voorzitter deelt mede dat inzendingen zijn ontvangen van de Heeren Lak o, Blijden- stein, Schipper, van Iterson, Struykenkamp, des Tombe, Tjebbes en Mej. Rust en eenige kleinere collecties van de Heeren Bongaerts, Goethart, Sloot s, Beijerinck, Botke en Siertsema. Hij laat hiervan 36 een klein gedeelte ter bezichtiging rondgaan. De Heer van 1 1 e r s o n vertoont alsnog een Orchis simia door den Heer L a V e r m a n, Apotheker te 's Gravenhage verzameld. Ook bij deze Orchidee wenscht de Heer L o t s y na te gaan of daarvan zaden van uit Engeland kunnen overgewaaid zijn. Namens den Heer Schipper werden ter bezich- tiging gesteld Taphrina rhizophora Joh. op Populus alba te Meeden gevonden en Taphrina Johansonii Sad. op Populus tremula te Westerlee ontdekt. Hierop hielden de Heeren Lotsy enBurck in de collegezaal hunne voordrachten; de eerste over „Myxomy- ceten'\ de laatste over „de samenstelling der Umbelliferen- schermen" door teekeningen en diverse materiaal toegelicht. Van beide voordrachten werden afzonderlijke stukken in het Ned. Kruidk. Archief beloofd. (Zie Bijlagen tot dit verslag.) De Voordracht van den Heer Jansen werd uitgesteld en daarom besloten nog een tweede vergadering te houden in de laatste helft van Mei, op welke vergadering dan tevens de Commissie tot beoordeeling der prijsherbaria rapport zou kunnen uitbrengen. Na eenige besprekingen werd als plaats voor die vergadering Zwolle uitgekozen, terwijl de vraag van den Heer B 1 ij d e n s t e i n of daaraan een excursie zou worden vastgeknoopt bevestigend werd beantwoord. Niets meer te behandelen zijnde, sluit de Voorzitter de Ver- gadering, die door dezelfde personen werd bijgewoond als op de daaraan voorafgegane Algemeene Vergadering, met uit- zondering van den Heer Baart de la Failleen Mej. G. G. M. de Vos. De Secretaris, L. VUYCK. Ie Bijlage tot de Wintervepgadering van 25 Febpuapi 1906. Over de samenstelling der Umbelliferenschermen DOOR Dr. W. BURCK. Er zijn zeker weinige planten, die zich onder zoo vele verschillende vormen kunnen voordoen als de UmbelUferen. Die veelvormigheid is zoo groot, dat het van vele soorten gemakkelijker is een gansche reeks van van elkander afwij- kende exemplaren intezamelen dan eenige, die .in hoofd- kenmerken met elkander overeenkomen. In de kleur der schermen, in de grootte der stralende randbloemen, in het aantal schermpjes waaruit de schermen van verschillenden rang zijn opgebouwd komen tal van afwijkingen voor, doch inzonderheid openbaart zich de veelvormigheid in de zeer afwisselende verhoudingen in het aantal twee- en éénslach- tige of ook wel ongeslachtlijke bloemen in de schermen van den eersten, tweeden en hoogeren rang bij de verschil- lende individuen van één en dezelfde soort. Dit optreden van bloemen van verschillend geslacht in de schermen der Umbelliferen heeft merkwaardigerwijze eerst in de latere jaren de aandacht getrokken. Mededeelingen daarover in de literatuur bleven tot slechts enkele weinige opmerkingen beperkt, tot in 1888 — 1890 August Schulz in zijne Beitrage zur Kenntniss der Bestüubungseinrichtimgen und Geschlechtsvertheüung bei den Pflcmzen ^) aan 't licht 1) Schulz. Bibliotheca botanica Bd. II en III 1888 en 1890. 38 bracht, dat op weinige uitzonderingen na alle duitsche Um- belliferen mannelijke bloemen voortbrengen en enkele boven- dien nog vrouwelijke en ongeslachtlijke. Die mededeelingen werden in 't zelfde jaar bevestigd door Kirchner in zijne Flora von Stuttgart, enkele jaren later ook door Mac Leod in zijne bekende verhandeling Ove7- de bevruchting der bloemen in het Kempisch gedeelte van Vlaanderen. ^) door Drude in zijne UmbelUferae, in Engler u. Pr anti, Die natürli- chen Pflanzenfamilien^ en door Warnstorf in zijne Blü- tenbiologische Beobachtungen aus der Ruppiner Flora im Jahre 1895. ^) De laatste leerde nog o. a. dat van drie soorten die door Schulz in een groot deel van Duitschland nim- mer anders dan in den hermaphrodieten vorm waren aan- getroffen : Anethum graveolens^ Heracleum Sphondylium en Aethusa Gynapium, in de omstreken zijner woonplaats an- dro-monoecische en voor zoover Heracleum Sphondylium be- treft ook gyno-dioecische vormen gevonden worden d. w. z. dat men daar in de omstreken van Neu-Ruppin behal ve tweeslachtige vormen ook dezulke vindt, die tweeslachtige en mannelijke bloemen dragen op 't zelfde individu, terwijl er bovendien van Heracleum nog vrouwelijke exemplaren voorkomen. Hoe aanzienlijk wel het aantal andro-monoecische planten is in deze familie zal duidelijk worden bij de vermelding van het feit, dat onder de 66 europeesche Umbelliferen, die genoemd worden in de Blütenbiologische Floristik van Loew niet minder dan 43 andro-monoecische planten voorkomen tegenover de hieronder volgende 11 waarvan men weet, althans tot nu toe, dat zij uitsluitend tweeslachtige bloemen dragen : Laserpitium pruthenicum^ Peucedanum venetum, Crith- 1) Botanisch Jaarboek Dodonaea Jaarg. 1893 — 1894. 2) Verhandlungen des bot. Vereins der Provinz Brandenburg, Bd. XXXVIII. Berlin 1896. Q 9 mum maritimum, Silaus pratensis, Seseli Hippomarathrumj S. annuum^ Anthriscus viilgariSj Biipleurum longifoUum, falca- tum, tenuissimum, en Pleur ospermum austriacum. Niet alle europeesche Umbelliferen zijn echter op hunne geslachtsverhoudingen onderzocht ; voor zoover mijne eigene v^aarnemingen reiken zullen dan ook in die lijst waarschijn- lijk nog moeten worden opgenomen: E^yngium maritimum, Beriila angustofiUa Gonium maculatum en Helosciadium nodiflorum, althans in de door mij onderzochte streken komen van deze soorten geen andere dan hermaphrodiete vormen voor. Er is reden om te veronderstellen, dat ook van enkele dezer nog wel andro-monoecische vormen zullen gevonden worden, wanneer ze voor een grooter deel van hun ver- breidingsgebied zullen worden onderzocht, vooral omdat geble- ken is, dat de verschillende vormen waaronder Umbelliferen zich kunnen voordoen, vaak over zeer verschillende en ver van elkander verwijderde streken kunnen verspreid zijn, zoodat al mogen ook de genoemde soorten in een deel van Europa tot nog toe alleen bekend zijn als hermaphrodiete planten, daarmee de mogelijkheid, dat zij zich elders onder andere vormen voordoen geenszins is uitgesloten. Van Sium latifolium bijv. vindt men in een groot deel van Midden-Europa niet anders dan den andro-monoecischen vorm en tot nog toe alleen in de omstreken van Halle a. S., daarnevens, blijkbaar slechts in weinige exemplaren, den mannelijken vorm. Alleen van ons land is de tweeslachtige vorm bekend. Van PimpineUa magna vond men de tweeslachtige plant alleen in Zuid-Tirol en Italië; de andro-monoecische daaren- tegen in geheel Midden-Europa, terwijl in Zuid-Tirol en Italië dezelfde plant nog optreedt met vrouwelijke en on- geslachtlijke bloemen. Van Oenanthe flstulosa wordt de andro-monoecische plant 40 overal gevonden; de mannelijke tot nu toe alleen in de omstreken van Halle. Van Aethusa Cynapium is de hermaphrodiete plant in geheel Midden-Europa bekend; de andro-monoecische alleen in de omstreken van Neu-Ruppin en in de omstreken mijner woonplaats. Van Daucus Garota is de andro-monoecische vorm over- al verspreid; de tv^eeslachtige vond men tot nu toe alleen in Vlaanderen ^) en bij ons te lande. Het is dus gansch niet onwaarschijnlijk, dat van die soorten, die tot nu toe alleen als tweeslachtig bekend staan, later nog andere vormen zullen worden aangetroffen, maar evenzoo mag men aannemen, dat van het groot aantal Urn- belliferen waarvan men nu nog alleen den monoecischen vorm kent, bij nader onderzoek ook nog hermaphrodieten of éénslachtigen zullen gevonden worden. S c h u 1 z geeft in zijne Beitrdge van elke soort uitvoerige aanteekeningen en veelal voegt hij daaraan toe een over- zicht over de verdeeling der bloem vormen, over de schermen bij een of meer van de meest typische exemplaren. Eerst wordt dan stilgestaan bij de schermen der eerste orde en daarbij het aantal tweeslachtige en mannelijke bloemen ver- meld alsmede de plaats, die zij innemen in 't schermpje; daarop wordt mededeeling gedaan van het aantal schermen van de tweede orde en hunne samenstelling en vervolgens van dat der hoogere orde en teu slotte de verhouding aan- gegeven van het geheele aantal der beide bloemvormen op 't geheele individu. Uit die aanteekeningen is reeds dadelijk de gevolgtrekking te maken dat de individuen van een en dezelfde soort, naast elkander voorkomende, ten aanzien van de verdeeling der 1) J. S t a e s. De bloemen van Daucus Carota L. Botanisch .Jaar- boek, Dodonaea Jaargang I. 1889. p. 132. 41 éénslachtige bloemen over de verschillende schermen aan- merkelijk van elkander kunnen afwijken. De latere waar- nemingen van Mac Leod brachten dit nog sterker aan 't licht. Vaak zijn die verschillende bloemvormen bij de in Vlaanderen voorkomende exemplaren op eene andere wijze over de schermen verdeeld en is ook de getallenver- houding eene andere. Dit heeft mij aanleiding gegeven om te onderzoeken of eene studie der Umbelliferen in ons land wellicht ook zou kunnen bijdragen tot vermeerdering onzer kennis omtrent den geheelen vormenkring van eenige soorten, een onder- zoek, dat dan misschien, naar ik meende te mogen ver- wachten, ook zou kunnen leiden tot een inzicht in het ver- band tusschen die vormen onderling. Het was mij derhalve bij mijn onderzoek in hoofdzaak te doen om te weten onder welke vormen een en dezelfde monoecische Umbellifeer zich kan voordoen. Ik plaatste mij dus op een eenigszins ander standpunt dan S c h u 1 z en Mac Leod. Het was voor mij geen hoofdzaak te weten, welke de samenstelling was van de meest typische exemplaren, maar vooral binnen welken kring zich de in- dividueele afwijkingen konden bewegen. Mijne vooronderstelling, dat de hier te lande voorkomende vormen niet altijd zouden overeenkomen met die, welke elders waren waargenomen, bleek mij reeds spoedig juist te zijn. Wat S c h u 1 z van de duitsche Umbelliferen heeft ge- zegd, geldt ook voor die,, welke tot ons gebied behooren. Met uitzondering van enkele weinige soorten dragen zij allen mannelijke bloemen en zijn dus nagenoeg allen andro- monoecisch. Dit zoo veelvuldig voorkomen van andro-monoecische vormen bij de Umbelliferen is een zeer opvallend verschijn- sel en geeft ze een zeer bizonder karakter. Men weet dat zulke planten over het algemeen zeldzaam zijn, veel zeld- 42 zamer in elk geval dan gyno-monoecische of gyno-dioecische vormen. Inderdaad kunnen dan ook de Umbelliferen de an- dro-monoecische planten bij uitnemendheid genoemd worden; er zijn er zelfs onder waarvan niet alleen de mannelijke plant niet bekend is, maar waarvan men ook nog nimmer een tweeslachtig exemplaar heeft gezien. Nergens in 't geheele plantenrijk treden de andro-monoe- cische vormen zoo op den voorgrond. Bij andere families met vormenrijke soorten: Lahiatae, Alsineae, Süeneae, Gera- niaceae e. a., waar gyno- en andro-monoecische en vrouwe- lijke en mannelijke vormen naast de hermaphrodiete voor- komen, vindt men bij geen enkele soort een dergelijke over- heersching der monoecische planten. Daar is het regel, dat waar de drie vormen naast elkander gevonden worden, de monoecische in de minderheid zijn tegenover de twee- en éénslachtige. Van enkele soorten als van Sium latifoUum en Dauciis Carota kan men in de omstreken mijner woon- plaats tweeslachtige en andro-monoecische vormen vinden, maar de eerste alleen in een zeer beperkt aantal als zeldzame verschijningen tusschen de overgroote menigte andro-mo- noecische. Maar al kan gezegd worden, dat de mannelijke bloem bij de Umbelliferen even menigvuldig voorkomt als de herma- phrodiete, is toch het aantal soorten waarvan men manne- lijke individuen heeft waargenomen nog altijd gering. Tot nu toe gold Trinia glauca voor de eenige Umbellifeer in Europa, die in den mannelijken vorm bekend was. Wan- neer men echter de aanteekeningen van S c h u 1 z aandach- tig nagaat, dan blijkt daaruit, dat er in de omstreken van Halle a. S. ook mannelijke planten van Oenanthe fistulosa O en Sium latifoUum ^) voorkomen, terwijl hier te lande He- racleiim Sphondylium in den mannelijken vorm kan op- treden. 1) Schulz, Beitr. I. pag. 47. 2) Schulz, Beitr. I. pag. 48. 43 Vrouwelijke bloemen zijn veel zeldzamer; men heeft ze 'teerst waargenomen bij Pimpinella magnaen P.saxifraga in Zuid-Tirol in 1883. Kort daarna, in 1885 beschreef Beyerinck ^) vrouwelijke bloemen en vrouwelijke exem- plaren van Daucus Garota en later vond Warnstorf ook vrouwelijke vormen van Heradeum Sphondylmm in de omstreken van Neu-Ruppin. Opmerkelijk is het dat die vrouwelijke planten zich — althans bij Pimpinella en Daucus, bij welke zij het beste bekend zijn — onder twee verschillende vormen voordoen. De eerste zou men bij oppervlakkige waarneming houden voor eene in alle schermen volkomen tweeslachtige plant, maar daar de meeldraden gesloten blijven of ook wel in bloembladen veranderd zijn is zij uitsluitend vrouwelijk. De tweede vorm doet in alle opzichten denken aan een andro-monoecische plant, samengesteld uit tweeslachtige en mannelijke bloemen, maar daar ook hier de meeldraden het vermogen verloren hebben om stuifmeel voort te brengen, althans om 't stuifmeel uit de helmknoppen vrij te maken zijn de bloemen, die zich als tweeslachtige voordoen in wer- kelijkheid vrouwelijk en de andere ongeslacht] ijk. Dergelijke planten, met vrouwelijke en ongeslachtlijke bloemen zijn — voor zoover ik weet — nog in geen enkele andere familie aangetroffen. Door K i r c h n e r wordt deze tweede vorm gyno-monoe- cisch genoemd, doch het is duidelijk, dat deze planten met gyno-monoecische niet op eene lijn te stellen zijn. Ze too- nen duidelijk dat zij niet zijn ontstaan als andere gyno-mo- noecische planten uit hermaphrodieten door het optreden van vrouwelijke bloemen tusschen de tweeslachtige, maar dat zij hun oorsprong hebben genomen uit de bij de Um- belliferen zoo algemeen voorkomende andro-monoecische plan- 1) Beyerinck, G3'nodioecie bei Daucus Carota L. Nederlandsch Kruidkundig Archief. Tweede serie 4e Deel 1885. p. 345. 44 ten door den functioneelen achteruitgang der meeldraden. Feitelijk zijn het gecastreerde andro-monoecischen en om die reden wi] ik dan ook voorstellen ze anandro-monoecische planten te noemen. Ook die vrouwelijke planten onderscheiden zich door een groeten vormenrijkdom. De functioneele achteruitgang der meeldraden toch kan zich bij de verschillende individuen op de meest verschillende wijze openbaren; tusschen zoo- danige planten waarbij de meeldraden volkomen ontwikkeld stuifmeel bevatten, alleen maar gesloten blijven en zulke waarbij niet alleen geen enkele stuifmeelkorrel meer ge- vormd wordt, doch waarbij de gansche meeldraad — helm- draad, helmbindsel en helmhokjes — bloembladachtig gewor- den is, vindt men alle mogelijke overgangen en tusschen- vormen, die men in dezelfde streek vaak naast elkander kan aantreffen; alle overgangen dus van schijnbaar normale tweeslachtige planten, in planten met dubbele bloemen. Uit dit kort overzicht van hetgeen tegenwoordig bekend is omtrent de geslachtsverhoudingen der Umbelliferen blijkt wel voldoende, dat bij biolologische beschouwingen over deze planten een aantal belangrijke vragen op den voorgrond treden, die tot een nader onderzoek uitlokken. Een jarenlange studie der cleistogame planten, eerst op Java en later hier te lande, had mij punten van overeen- komst doen kennen tusschen deze laatste en de één- en tweehuizige planten. In de wijze van optreden der één- slachtige bloemen tusschen de hermaphrodiete en van ge- sloten bloemen tusschen de chasmogame of normaal geopende bloemen der cleistogame planten viel een overeenstemming waartenemen, die tot een nader onderzoek der monoecische planten uitlokte en ik meende geen plantengroep in studie te kunnen nemen, die meer uitzicht bood op eene verrui- ming onzer inzichten omtrent alle deze van gewone her- 45 maphrodiete planten afwijkende vormen, dan de groep der Umbelliferen. Ik zal nu eerst mededeeling doen van hetgeen de waar- nemingen in de natuur omtrent het voorkomen van bloemen van verschillend geslacht ons leeren en aantoonen dat het optreden van éénslachtige of ongeslachtlijke bloemen in de schermen aan vaste regels gebonden is en dan de vraag beantwoorden welke voorsteUing men zich van het ontstaan dier éénslachtige, andro- of gyno-monoecische en anandro- monoecische vormen maken kan. In hoofdzaak wil ik mij daarbij echter bepalen tot de andro-monoecische vormen, die het meest algemeen en dan ook 't beste bekend zijn. Zooals reeds hierboven werd opgemerkt kunnen deze met betrekking tot de getallen-verhoudingen der beide bloem- soorten belangrijk van elkander afwijken. Die veelvormig- heid is van dien aard en omvang dat men in den beginne moeite heeft daarin eenig verband te ontdekken. Dringt men echter langzamerhand wat dieper in de zaak door en geeft men zich de moeite om van een en dezelfde soort, van verschillende groeiplaatsen en vooral verschillende gron- den een groot aantal van die andro-monoecische vormen met elkander te vergelijken, dan komt men weldra tot een ander inzicht en leert men o. a. dat het mogelijk is hier te lande van enkele soorten als bijv. Heracleum Sphondy- liiim complete reeksen van vormen in te zamelen van af planten, die in al hunne schermen geen andere dan twee- slachtige bloemen voortbrengen tot aan dezulke, die geen enkele tweeslachtige bloem meer bezitten of waar deze alleen nog maar gevonden worden in een zeer gering aantal aan den rand der schermen van den eersten rang. Men vindt dan een exemplaar dat bijv. in zijn scherm der eerste en ook nog in die der tweede orde tweeslachtig is, maar waar heel op 't laatst, in de schermen der derde of soms zelfs in die der vierde orde, enkele mannelijke bloemen optreden en dan alleen in die schermpjes, dieonge- 46 veer het midden van 't scherm innemen. Daarnaast ziet men dan een ander exemplaar waar dit aantal mannelijke bloemen in de schermen der 3*^® orde veel grooter is en waar ook reeds enkele mannelijke bloemen voorkomen in de schermen der 2^© orde; dan weer een ander waarbij de schermen der 3^© orde uitsluitend mannelijk zijn terwijl die der 2^^ orde een groot aantal mannelijke bloemen bevatten en waar die bloem vorm zelfs wordt waargenomen — zij 't dan ook nog als een zeldzame verschijning — in het scherm der pte orde; verder een exemplaar waarbij niet alleen de schermen der S^^ orde, maar ook die der 2^® orde geheel mannelijk zijn en waar de mannelijke bloem ook in het scherm der eerste orde de overhand begint te krijgen, zoo zelfs dat de binnenste schermpjes reeds geheel mannelijk zijn en men alleen nog hermaphrodiete bloemen aantreft in de allerbuitenste schermpjes en eindelijk vindt men nu en dan een individu dat geheel mannelijk is. Iets dergelijks vindt men hier te lande ook bij Daucus Carota en Pastinaca sativa. Van deze beide soorten kan men zonder veel moeite in de omstreken van Leiden, den Haag en Haarlem gansche reeksen inzamelen van af exem- plaren, die in alle schermen slechts tweeslachtige bloemen bevatten tot aan zulke vormen, die nagenoeg geheel man- nelijk zijn. Werkelijk mannelijke individuen heb ik van deze beide soorten niet gevonden. Anthriscus süvestris doet zich weer eenigszins anders voor; zuiver tweeslachtige vormen zijn daarvan evenmin bekend als geheel mannelijke, de soort is door geheel Europa bekend in den andro-monoe- cischen vorm, maar exemplaren, die wegens hun gering aantal hermaphrodiete bloemen tot mannelijke planten na- deren zijn in 't Haagsche bosch, het bosch bij Lisse en den duinvoet bij Wassenaar volstrekt geen zeldzame verschij- ningen. Een nader onderzoek dier andro-monoecische vormen leert ons nu, dat het optreden van de mannelijke bloem niet 47 alleen bepaalde regels volgt, maar dat ook de tweeslachtige bloem hare vaste plaats heeft op de plant. Om die regels duidelijk te maken wil ik uit mijne aan- teekeningen over de samenstelling der Umbelliferen enkele voorbeelden meedeelen van die vormen bij verschillende soorten, waaruit de onderlinge verschillen aan 't licht komen. Aegopodium Podograria L. Het scherm der l^te orde is nagenoeg altijd tweeslachtig; een enkele maal vindt men enkele weinige mannelijke bloe- men midden in 't scherm.' De schermen der 2^^ orde zijn zeer verschillend van samen- stelling en kunnen afwisselen tusschen geheel tweeslachtig en geheel mannelijk. De schermen der S'^Q orde zijn niet altijd aanwezig; daar waar zij tot ontwikkeling komen zijn zij hier te lande uit- sluitend mannelijk. Voorbeelden : I. Scherm der l^te orde bestaat uit 16 schermpjes, buitenste schermpjes 28-31 ^ bloemen binnenste „ 17 — 20 ^ „ Schermen der 2^^ orde bestaan uit 23 schermpjes, buitenste schermpjes 32 — 36 ^ bloemen binnenste „ 20 — 22 ^ „ Schermen der 3^© orde geheel S- II. Scherm der l^te orde bestaat uit 18 schermpjes, buitenste schermpjes 26 — 32 ^ bloemen binnenste „ 16 — 21 § „ Schermen der 2deorde bestaan uit 20 schermpjes, buitenste schermpjes 19 — 22 ^ + 11 — 14 c^^ binnenste „ 10-13 ^ -f 7-10 6^ Schermen der 3<^e orde geheel c^-. 48 III. Scherm der 1ste orde bestaat uit 18 schermpjes met enkele S bloemen in 't midden. Schermen der 2^^ orde geheel ^. Schermen der 3^© orde geheel ^. Daucus Carota L. I. Scherm der l^te orde alle schermpjes geheel ^. Schermen der 2^^ orde buitenste schermpjes 12— 14 ^ -}- 14 t^ binnenste „ 6 ^ -\- 7 ^. Schermen der 3<^e orde niet aanwezig. II. Scherm der l^te orde buitenste schermpjes alle l^loemen g 5 binnenste schermpjes 10 — 5 ^ + 0 — 2 (^. Schermen der 2^® orde buitenste schermpjes 26 ^ -f 12—14 (^^ -f 1 g ^) binnenste „ 19 g + 16 (J -f 1 g Schermen der 3^^ orde niet aanwezig. III. Scherm der l^te orde buitenste schermpjes 20 ^ -f 5 r^ binnenste „ 6 ^ + 3 — 4 (^ Schermen der 2^^ orde buitenste schermpjes 14 ^ -f 13 (^ binnenste „ b ^ -\- 7 S Schermen der 3^® orde alle bloemen S- IV. Scherm der l^te orde buitenste schermpjes 18 § -f 19 ^^ -|- 1 g binnenste „ 6^ + 17(^4-1^ 1) Déze tweeslachtige bloem is de topbloem van 't schermpje waarover later. 49 Schermen der 2<^e orde nagenoeg geheel S Schermen der 3^^ orde alle bloemen c^. ^) Aethusa Cynapiiim L. Deze plant is nagenoeg overal in Europa in den twee- slachtigen vorm bekend, maar Warnstorf vermeldt, dat in de omstreken van Neu-Ruppin naast hermaphrodiete planten ook zoodanige worden aangetroffen, die in de scher- men der 3s^5* — ''"' LIBRARY NEW YORK botanical GARDEfN. NIJMEGEN , F. E. MACDONALD. 1907. INHOUD. LIBRARY NEW YOR " NICA CC Blz. Bestuur en Leden der Nederlandsche Botanische Yeree- niging 1 Yerslag van de Vergadering der Afdeeling B, gehouden te Amsterdam, op Zaterdag 27 October 1906, door L. Yuyck 8 Verslag van de Vergadering der Afdeeling B, gehouden te Amsterdam, op Zaterdag 23 Februari 1907, door L. Vuyck 13 Verslag der Vergadering van Afdeeling A, gehouden te Wageningen, in het Hotel de Wereld, op Zondag 24 Maart 1907, door L. Vuyck 17 Verslag van de Vergadering der Afdeeling A, gehouden te Utrecht, in het Hotel des Pays-Bas, op Zondag 21 April 1907, door L. Vuyck 28 Verslag van de Algemeene Vergadering der Nederlandsche Botanische Vereeniging, gehouden te Utrecht in het Hotel des Pays-Bas, den 21 en April 1907, door L. Vuyck. . . 36 Verslag van de Vergadering der Afdeeling B der Neder- landsche Botanische Vereeniging, gehouden te Amsterdam, op 24 Mei 1907, door L. Vuyck 49 Verslag van de Vergadering der Afdeeling A, gehouden te Weert, den 19 Juli 1907 53 Bijlage I. Mededeelingen over ingekomen planten, vermeld op de Zomervergadering te Dalen 14 Juli 1906, door J. W. C. GOETHART 56 Bijlage II. Aanwinsten van het Herbarium over het jaar 1905 en 1906 (tot 1 Juli), door J. W. C. Goethart ... 62 Bijlage III. Aanwinsten van het Herbarium van 1 Juli 1906 tot 1 Juli 1907, door J. W. C. Goethart 86 CL Blz. Yerslag van de Vergadering der Afdeeling B der Neder- landsche Botanische Vereeniging, gehouden te Amsterdam, op 28 September 1907 96 Yerslag van de Algemeene Vergadering der Nederlandsche Botanische Vereeniging, gehouden te Amsterdam, op Zondag 13 October 1907 99 Verslag van de Vergadering der Afdeeling B der Neder- landsche Botanische Vereeniging, gehouden te Amsterdam, op 26 October 1907, door L. Vuyck 102 Verslag van de Vergadering der Afdeeling A der Neder- landsche Botanische Vereeniging, gehouden te Utrecht, op 27 October 1907, door L. Vuyck 111 lED 1 J H KRÖIDKUilG VERSLABEN EN MEDEDEELINÖEN 0£R NEDERLANDSGHE BOTANISCHE YEREENIGING ONDER REDACTIE VAN Dr. \A?. Burck, Dr. J. \A?. C. Qoethart, Dr. J. P. Lotsy, Dr. J. W. Moll en Dr. F. A. F. C Went. -^ Het Botanisch Station te Weert begon met een saldo A. P. ad ƒ 99.43 Uitgegeven werd in 1906: voor betaalde huishuur op 3^, K, Vg en )^ . ƒ 100.— „ verzendingskosten daarvan „ - .S7i4 voorschotten aan M. Ver Straeten . . . 60.- ƒ 160.37 K zoodat op het eind van 1906 een te kort voorkwam van ƒ 60.94 K. Aan het Recueil werd betaald voor bureaukosten Dr. Burck ƒ 11,05 „ betalingen van Leer & Co „ 130.81 „ „ vanDam (photogr.). . . . „ 24.10 „ „ Klein ma n „ 40.— „ verzendingskosten aan Junk „ 5.66 „ betaald aan Macdonald „ 549.70K ƒ 761.32K 48 De ontvangsten waren: Aan overdrukjes ƒ 42.25 „ opbrengst verkochte ex „ 22.40 „ „ verkochte ex. Min. v. B. Z. . . „ QbAlH „ „ verkochte ex. Junk . . . . „ 56.10 „ subsidie Teylers Genootschap „ 100.— ƒ 286.22 K zoodat een nadeehg saldo overbleef ad . „ 475.10 ƒ 761. 32 H terwijl de Heer Macdonald nog te vorderen had tot 1 Aug. 1906 de somma van ƒ 289.44^. Ten slotte kan nog opgemerkt worden dat de contribu- ties der leden geregeld inkwamen. In Juni van dit jaar werden de administraties van het Kok Ankersmitfonds en het Brumundfonds door den Heer K a r e 1 M. de Jong, Accountant en Leeraar aan de H. B. S. met 5 j. cursus te 's Gravenhage nagezien en volgens uit- gebracht rapport bleken de waarden dier fondsen aanwezig en in overeenstemming te zijn met de desbetreffende reke- ningen. Gewenscht werd geoordeeld eene afzonderlijke boekhouding aan te leggen voor de rekeningen Kapitaal, Kente, Diverse uitgaven en Reserve voor Koersverschillen, aangezien die administratie tot nog toe voorkwam in de bestaande boekhouding der Nederlandsche Botanische Veree- niging. VERGADERING DER AFDEELING B der Nederlandsche Botanische Vereeniging op 24 Mei 1907 te Amsterdam. Tegenwoordig waren de Heeren: Dr. F. A. F. C. Went, Voorzitter, Dr. Ed. Verschaffelt en Dr. J. C. Schout e, Dr. L. Vuyck, Secretaris Penningmeester, Dr. J. W. C. Goethart, de dames A. E. de .Jonge, C. F. Sluiter, Joh. Westerdij k .en G. Wilbrink en de Heeren M. J. Blijdenstein, J. Boldingh, J. van Beusekom, Dr. H. W. Hein si us, Dr. A. F uil e en Dr. Th. Weevers. Na opening der vergadering, lezing en goedkeuring der notulen, werd medegedeeld dat Dr. J. Valckenier Su- ringar door ongesteldheid verhinderd was zijne aangekon- digde voordracht te houden ; daarentegen wenschte de Heer Boldingh eenige foto's van West-Indische planten te vertoonen. Nadat de voorgestelde leden, n.1. Mej. J. L i e f t i n c k, leerares aan de kweekschool te Apeldoorn en de Heer K. W. Dam- mer man, te Utrecht, als zoodanig bij acclamatie waren aangenomen, hield Dr. Quanjer zijn voordracht over „Ziekten in kool", die op de voorgaande vergadering wegens het vergevorderde uur niet had kunnen gehouden werden. Spr. meende de hoofdoorzaak der ziekten in de kool te moeten zoeken in onvoldoende vruchtwisseling. Hierdoor ontstaan verschillende infectie-ziekten, van welke hij hier wenschte te bespreken de draaihartigheid, het vallen en de kanker. In 1897 kwam in Noord-Holland een deformatie derkool- Nederl. Kruidk. Archief. 1907. 4 50 soorten voor, die draaihartigheid werd genoemd, een mis- vorming der jonge spruiten door galmuglarven, evenals bij andere Cruciferen veroorzaakt door de maden, die leven in het slij machtig vocht, dat de bladoksel bedekt. Zij sprin- gen soms weg, doch steeds verpoppen zij in den grond. Somtijds herstellen zich de jonge spruiten, de onderste blad- stelen zijn echter gedraaid en opgezwollen, de bladschijf wordt gekroesd. Somtijds komen meerdere zijknoppen tot ontwikkeling, doch de kool is dan toch waardeloos; som- tijds had de infectie rotting ten gevolge. De oorzaak is een Cecidomyia n.1. Contarinia torqueus de Meyere; de larven van dit insect konden gezonde planten infecteeren. Alle koolsoorten worden aangetast, op wilde soorten werd de vlieg niet gevonden. Zij verschijnt in Juni na warm weer; voorts valt er een zekere periodiciteit waar te nemen. In 1906 was de ziekte over het geheele land verspreid en ook daarbuiten. Als bestrijdingsmiddel zou natuurlijk staking der cultuur aanbeveling verdienen, wat echter niet mogelijk is. Men kan de aangetaste planten in de sloot werpen, beter zoude verbranden zijn, wat echter ook zijn bezwaren meebrengt. Met een besproeiing met tabakwater werd 50 — 807o der planten behouden. Het vallen en de kanker. De eerste, ook vallende ziekte of kortweg de ziekte genaamd, evenzoo als omvallers be- titeld, doet verschijnselen van algemeene zwakte zien, schijnt dus een hongertoestand te zijn, wat weder wijst op een gebrek aan de wortels. Inderdaad werd door Ritzema Bos in de wortels de schimmel Phoma oleraceae Sacc. aangetroffen. Spr. beschrijft het aanzien der zieke planten en van de pycniden. De fungus verschijnt in de door de koolmade of koolvlieg, somtijds ook door andere dieren ver- nielde weefsels, doch kan later ook gezonde weefsels aan- tasten, zelfs is directe infectie met Phoma reeds bekend. Dr. Quanjer beschrijft nader de wijze van infectie en toont verschillende afbeeldingen. 51 Het blijkt dat Phoma brassicae niet identiek is met de voorgaande; voorts konden ook andere koolsoorten geïn- fecteerd worden, terwijl in het algemeen de zwakste planten het eerst aangetast worden. Niet alle rassen echter worden even gemakkelijk aangetast savoye-kool wordt niet aan- getast, roode kool daarentegen zeer sterk. De overbrenging kan gemakkelijk verklaard worden, om- dat de kool vlieg in den afval leeft. Spr. noemt vervolgens enkele bestrijdingsmiddelen; een goede bemesting helpt de planten reeds goed ; 5 "/„ carboli- neum- oplossing verhindert de infectie bij afgesneden kool, zonder dat dit invloed op de gebruikswaarde heeft. De Heer Pu 11e vraagt hoe de Cecidomyia hier gekomen is. welke vraag door den inleider zoo goed mogelijk beant- woord wordt, waarop de Voorzitter hem den dank der vergadering bracht voor zijne voordracht. De Heer van Beusekom demonstreert knoppen op de bladeren van Gnefum Gnemon, zooals die zich voordeden in den Utrechtschen Hortus. Het eerste optreden hangt samen met den steek van een schildluis; er vormt zich een geel blaasje. Spr. beschrijft de veranderingen in het weefsel van het blad; later vergeelt de om.geving, toe te schrijven aan veranderingen in het sponsparenchym, vooral de „subpalis- sadaire" cellen; hier toch ontstaan celdeelingen, waardoor de bladtop dikker wordt. Er vormen zich dan knobbeltjes door woekeringen op speciale plaatsen en men treft een begin van meristeem vorming aan, met een daarop gevolgde oplossing van enkele cellen. Het zijn intumescenties zooals door Sorauer beschreven bij andere planten of koiiweg — callusvormingen. Dr. Weevers vraagt nader ingelicht te worden omtrent de andere op het blad voorkomende knobbels. De Heer van Beusekom antwoordt dat de eerste uit- geloopen blaadjes schubvormig blijven. Dr. Goethart wil weten of de knoppen altijd aan de toppen der bladeren ge- 52 vonnd worden en zoo ja, hoe dat te verklaren? Spreker zegt dat alleen de apicale helft knoppen vormt, maar ook een secundaire apex. Frof. Went vraagt of Spr. ook getracht heeft kunstmatige infectie op te wekken, wat door Spr. be vestigd wordt. Hoewel nog geen resultaat verkregen is, hebben die kunstmatige prikkels waarschijnlijk wel dezelfde gevolgen. Na ook dezen Spreker voor zijne interessante mededee- lingen den dank der Vergadering gebracht te hebben, ver- toonde de Heer Boldingh den aanwezigen leden een serie fotografische reproducties naar opnamen door hem genomen op zijn reis naar West-Indië ten vorige jare. De voor het grootste gedeelte schitterende fotografieën werden, waar dit noodig was, kort toegelicht, terwijl Spr. de gelukkige ge- dachte had gehad korte beschrijvingen van de genummerde fotografieën te hectografeeren, waardoor ons het beeld der plantengenootschappen veel duidelijker werd. Hierna niets meer te behandelen zijnde, sluit de Voor- zitter de Vergadering, onder mededeeling dat de eerstvol- gende zal gehouden worden in October eerstkomende. De Secretaris, L. VUYCK. VERGADERING DER AFDEELING A gehouden te Weent, den 19 Juli 1907. Aanwezig de Heeren Dr. J. W. 0. Goethart, Voor- zitter, W. W. Schipper, M. Ver S traeten, Dr. W. J. Jongmans, F. A. des Tombe en Dr. L. Vuyck. De Voorzitter heet de uiterst kleine schare welkom. De notulen der vorige Vergadering werden gelezen en goedge- keurd, behoudens eene rectificatie van den Heer Ver- Straeten over de uitwatering van de ZsoéYes-plassen, waar- van in het gedrukte verslag nota is genomen. Onder de ingekomen stukken kwamen mededeelingen voor, waaruit bleek dat verhinderd waren de Vergadering te bezoeken de Heeren Dr. Burck enM. J. Blijdenstein, terwijl Dr. Lotsy mede afwezig was. Bovendien was nog een schrijven ingekomen van 18 andere leden, die mede verhinderd waren de vergadering bij te wonen, doch die meenden dat het in het belang van de geheele Vereeniging hoogst wenschelijk zoude zijn, dat een punt van zoo groot gewicht als thans op de agenda voorkwam, behandeld werd op eene vergadering, waar een zoo groot mogelijk aantal leden aanwezig zou kunnen zijn. Zij verzochten derhalve het Bestuur hierbij de behandeling van punt 1 dier agenda uit te stellen tot eene wintervergadering. De Voorzitter geeft een zakelijke beschouwing van het punt in kwestie, welke echter enkelen leden niet bevredigt. De Heer Schipper stelt de motie voor: De aanwezige leden op de te Weert den 19 Juli 1907 gehouden Vergade- 54 ring, gevoelen zich incompetent ona een oordeel uit te spreken in deze zaak ; zij wenschen alsnop; niet over te gaan tot benoeming van een Bestuurslid, te meer omdat het reglement niet bepaalt binnen hoeveel tijd in een vaca- ture moet worden voorzien en zouden gaarne aan het Af- deelingsbestuur de opdrachtgeven naar goedvinden te handelen. Dr. Jongmans wilde dit voorstel op de volgende wijze amendeeren: dat er zoo spoedig mogelijk een vergadering der Afdeeling A zoude worden uitgeschreven om de zaak tot een goed einde te brengen. Om verschillende redenen meent de Voorzitter dat hij thans het oogenblik gekomen acht om eveneens voor het Bestuurslidmaatschap te bedanken. De Vergadering, hiervan kennis genomen hebbende, be- sloot nu ten spoedigste eene nieuwe Vergadering A uit te schrijven in het centrum des lands om twee nieuwe Be- stuursleden te benoemen en voorts om aan den President te. verzoeken zoodanige inlichtingen te willen verstrekken, dat de Vergadering aangaande de keuze der te benoemen Bestuursleden zich kan uitspreken. Daar niemand tegen deze voorstellen was, werd die Vergadering voorloopig vast- gesteld op een Zondag omstreeks half September. De Vergadering richtte voorts het verzoek tot den alge- meenen Secretaris om de vraag om ophelderingen bij het algemeen Bestuur te willen overbrengen. Tot leden der commissie ter beoordeeling van de in dit jaar te verwachten prijsvraagherbaria werden benoemd de Heeren D. Lako. W. W. Schipper en P. Jansen. Al- leen de Heer Schipper ter Vergadering aanwezig aan- vaardde dit mandaat; de beide andere Heeren zouden daartoe aangezocht worden. De plaatsbestemming voor de volgende zomervergadering werd uitgesteld tot de tweede bijeenkomst. De Voorzitter bracht verslag uit over de ingekomen planten gedurende het atgeloopen jaar (zie Bijlage Hl tot dit vergaderings- 55 verslag), terwijl de aanwezigen voorts verschillende mede- deelingen deden. Met belangstelling werd de inrichting van het Botanisch Station te Weert bezien, terwijl het aangenaam was nog een drietal studenten der Groningsche Universiteit te ont- moeten, die eenigen tijd aan het Station kwamen werken. Het grootste gedeelte der aanwezige leden maakten ge- durende de vijf volgende dagen uitgebreide excursies, waarbij enkele malen de Heer Ver Straeten tot gids zich aanbood. Bijlage I. Mededeelingen over ingekomen planten, vermeld op de Zomervergadering te Dalen 14 Juli 1906 door J. W. C. GOETHART. Dames en Heeren! Zooals U bekend is, zullen voortaan de planten die voor het herbarium der Vereeniging ingezonden worden, eerst in de zomervacantie die op de inzending volgt, bewerkt worden. Het gevolg daarvan is natuurlijk, dat die inzen- dingen thans veel later dan vroeger het geval was, aan de leden worden medegedeeld. Ik meen te mogen veronderstellen, dat vele leden het zouden betreuren, indien zij van de ontdekking van nieuwe of bizonder interessante planten eerst ruim een jaar na de inzending kennis kregen; daarom wensch ik voortaan, voor zooverre mij dat mogelijk is, op iedere vergadering de al- lerbelangrijkste planten, die sedert de laatste vermelding ingekomen zijn, voorloopig te bespreken. Al zijn die mede- deelingen uit den aard der zaak onvolledig en al dragen zij een voorloopig karakter, zoodat wellicht later het een of ande]- daarin zal moeten gewijzigd worden, toch meen ik, dat velen er prijs op zullen stellen. Dergelijke mededeelingen deed ik reeds voor de planten die voor de wintervergadering te Utrecht waren ingezonden en ik wensch nu aan de toen gedane mededeelingen nog enkele toe te voegen. In de eerste plaats dan, wil ik de ontdekking van enkele nieuwe indigenen vermelden. 57 1. Asperiila glauca Bess. Op een hooggelegen weiland tegenover de Roode Haan aan de Maas bij Maastricht in enkele exemplaren gevonden op 1 Juni 1906 door de HH. Goethart en des Tombe. Ziehier de beschrij ving, die ik overnam uit Koe h's Synopsis : „Stengelbasis vertakt, kort geleed; stengel bijna rolrond, „kaal of onderaan behaard; bladkransen meestal 8- (zeld- „zamer 10-)tallig; bladeren stijf, lijnvormig, stekelpuntig, „blauwgroen; bloeiwijze meestal duidelijk dichasiaal ver- „takt, slechts onder aan den stengel staan soms steriele „loten tegenover inflorescentietakken ; bloemkroon 4-tallig, „klokvormig, met een zwak komvormige zoom die langer „is dan de buis, wit; vrucht kaal; bloeitijd Mei tot Juli; „hoogte 0,3-1 M. Synoniemen: Galium glauciimL. Spec. Ed. 2, p. 156; G. campanulatum Villars Delph. 2. 326; G.montanum Poll. palat. I p, 154; Asperula strictissima Schur. Enum. Transs. p. 277; A. galioides Auct. (non Bieb. fl. taur. cauc. 1. p. 101). Icones: Schlecht. Hall. Flora v. Deutschl. t. 2875. Voorkomen: Op zonnige heuvels en rotshellingen, vooral op kalk en gips. Bereikt in Midden Duitsch- land de noordgrens der verbreiding. Langs de rivieren dringt zij het verst naar het Noorden door, zoo bijv. in het dal van de Maas tot Huy, terwijl zij ook te Leuven gevonden werd. Somtijds met zaden ingevoerd en dan hoogst onbestendig. De plant doet op den eersten blik het meest denken aan een stijf opgerichte, fijnbladige vorm van Galium MoUugo, maar vertoont bij nader beschouwing onmiddellijk de Aspe- rula-ken merken, zoodat vergissingen uitgesloten zijn. Of onze groeiplaats te beschouwen is als een laatste voor- post in het dal van de Maas, dan wel of wij hier te doen hebben met toevallig ingevoerde exemplaren, zal door ver- dere waarnemingen uitgemaakt moeten worden. 58 Van de verzamelde planten werd eene afbeelding voorde Flor. Bat. vervaardigd. 2. Garex remota X C. ? ingezameld door den Heer van Embden, aan de Groene weg nabij ,,De Hommel" bij Utrecht. Bij het groote aantal vormen en hybriden van Carex remota durf ik niet te beslissen met welke daarvan wij te doen hebben, want hoewel de plant het beste overeen- komt met de beschrijving van C remota X C. muricata^ is het authentieke materiaal der bastaarden van deze groep ook in 's Rijks Herbarium te onvolledig om algeheele ze- kerheid te erlangen. Ik ben daarom in correspondentie ge- treden met Dr. Graebner om hem te verzoeken de deter- minatie op zich te nemen en hoop later in de gelegenheid te zijn om de uitkomsten van diens onderzoek mede te deelen. De door den Heer van Embden ingezonden, zeer volle- dige exemplaren wijken van C. remota af door: stijver halmen, die in het bovenste gedeelte scherp driekant zijn ; aartjes die naar den top toe dichter opeen staan, terwijl de alleronderste, die in den oksel van een lang, boven den halmtop uitstekend, bladachtig schutblad staan, samengesteld zijn; bovendien zijn de urntjes loos. Volgens de gegevens der buitenlandsche flora's zijn de bastaarden der remo;fa-groep ten deele niet zeldzaam, zoodat ook in ons land een algemeener voorkomen waarschijnlijk te achten is en het dus aanbeveling verdient eens meer speciaal op deze vormen te letten en daarvan, als zij ge- vonden worden, zeer volledig materiaal in te zamelen. Ook van deze plant werd eene afbeelding voor de Flora Batava vervaardigd. 3. Orchis ustulata L. Hoewel deze Orchidee voor ons land reeds vermeld was in Dumoulin's Flora, werd zij sedert nooit verzameld, zoodat het zeer twijfelachtig was of zij nog tot onze Flora gerekend mocht worden. 59 DoordeHeeren Delsman en Sikkens (Levende Natuur XI, p. 31) werd zij echter op de klassieke vindplaats terug- gevonden. De Heer Des Tombe, die door een der even- genoemde Heeren op de vindplaats gebracht was, had de goedheid ons daarheen te brengen en ons zoo in de gele- genheid te stellen om met de voor ons land interessante groeiplaats van deze sierlijke Orchidee nader kennis te maken en eenige exemplaren voor het Vereenigings-herbarium en ter afbeelding in de Flora Batava mede te nemen. Orchis ustulata groeit in vrij hoog gelegen Maas-uiter- waarden tegenover de Koode Haan in de onmiddellijke na- bijheid van de groeiplaats van Asperula glauca, tusschen het hooge gras op een niet zeer uitgestrekt gebied, hier en daar in een vrij groot aantal exemplaren verspreid. Buiten ons vaderland wordt de plant herhaaldelijk op soortgelijke groeiplaatsen aangetroffen en daar dat ook het geval is langs de Maas en de plant bij ons reeds ongeveer 50 jaren heeft stand gehouden, mag hier zeker van een laatste voorpost in het verbreidingsgebied gesproken worden. 4. Pirola uniflora L. Zooals uit den Prodromus blijkt, bestonden er tot dusverre voor deze soort slechts enkele twijfelachtige opgaven, die niet door materiaal bevestigd werden, zoodat door het thans door den Heer Roessingh Udink van Singraven op „het Singraven" bij Dene- kamp gevonden en door den Heer Bernink ingezonden exemplaar voor het eerst de indigeniteit dezer soort boven allen twijfel verheven werd. 5. Tellima grandi flora R. Br. Deze door den Heer G r e s- hoff te Haarlem verzamelde Saxifragacea is eene nieuwe indigene, die tot de groep der adventiefplanten behoort en wel tot diegene, die naar alle waarschijnlijkheid in ons land niet zullen stand houden. 6. Vicia melanops S.S. Deze eigenaardige Vicia werd in- gezonden door den Heer Hei mans en verzameld door den Heer Koe ij er op het stationsterrein te Amersfoort. 60 Zij behoort tehuis op het Balkanschiereiland en zal, daar zij in slechts een exemplaar gevonden werd, hoogst waar- schijnlijk ook wel een zeer tijdelijke gast blijken te zijn. Verder werden o.m. nog voor het Herbarium ontvangen de volgende planten, die mij om verschillende redenen be- langrijk genoeg voorkwamen om hier ter sprake gebracht te worden : Aspidium oreopteris Sw. [A. montamim Aschers. ; Poly- stichmn oreopteris D. C.) verzameld en ingezonden door den Heer Bongaerts te Groenlo. Deze sierlijke varen, die eenigszins doet denken aan Po- lystichum thelypteris L. werd op zoo verschillende plaatsen . in ons land gevonden, dat men wel aan een veel alge- meener verbreiding moet denken. Cariim bulbocastanum Koch, verzameld door wijlen ons lid Dr. Brumund te Vogelzang bij Simpelveld. Coeloglossum viriele Hartm., van vochtige weilanden bij Susteren, verzameld door den Heer des Tombe en mij- zelf. Tot dusverre was deze Orchidee alleen uit Zuid- Limburg bekend, zoodat door deze vondst eene nog alge- meenere verbreiding waarschijnlijk wordt. Geum rivale L. door Dr. Weevers verzameld bij Hierden, eene nieuwe groeiplaats van deze in ons land weinig verbreide soort. Lactuca saligna L. verzameld door den Heer Schipper te Colijnsplaat. Hoewel de plant juist voor deze streek reeds bekend is, behoort zij tot de zeldzame indigenen en is . dus wel waard hier gedemjonstreerd te worden. Lappa tomentosa Lmk. eveneens door den Heer Schipper verzameld en wel bij Nieuwe Schans. De kenmerken dezer soort zijn in onze Flora's niet altijd scherp genoeg om- schreven, zoodat herhaaldelijk vergissingen voorkomen. Volgens Ascherson und Graebner, Flora desNordost Deutschen Flachlandes is zij gekarakteriseerd doordien de binnenste omwindselbladen niet in eene haakvormig ge- 61 bogen punt uitloopen, wat bij alle overige soorten wel het geval is. De Heer Schipper zegt op het etiket „zeer algemeen". Dit slaat vermoedelijk alleen op het terrein waar de plant werd verzameld, maar het is zeer wel mogelijk, dat deze soort ook elders in ons land meer verbreid is dan men meent, en dat zij alleen niet voldoende werd onderscheiden. StellarianemorumL. Door wijlen Dr. B r u m u n d ingezameld aan de Eijserbeek, en dus vrij ver van de reeds bekende Limburgsche groeiplaatsen. Thesium humifusum DC. in de duinen achter de ruïne van Brederode, verzameld door de Heeren G. ten Napel en J. Jeswiet. Behalve op de eerst ontdekte groeiplaats bij Katwijk werd de plant, zooals reeds vroeger vermeld, nog door den Heer van Breemen verzameld bij Monster en het wordt dus waarschijnlijk, dat zij in onze duinen algemeener verbreid is. Veronica peregriyia L. en prostrata L., de eerste gevonden op de voormalige buitenplaats van den Heer Juta bij Leiden door Mejuffrouw Hingst, de tweede door den Heer Ko- bus te Deventer, worden hier als zeldzamere indigenen ter tafel gebracht. Bijlade n. Aanwinsten van het Herbarium over het jaar 1905 en 1906 (tot 1 Juli) door J. W. C. GOETHART. Ingevolge de nieuwe regeling, dat de vermelding der aan- winsten voor het herbarium voortaan in de zomer vacantie zouden worden bewerkt, omvat dit verslag de aanwinsten van anderhalf jaar. De wijziging in den gewonen gang van zaken werd in- gevoerd om gedurende de zomervacantie voor de bewerking te kunnen profiteeren van de hulp van die leden, die zich daartoe wel beschikbaar wilden stellen. Het spijt mij, te moeten mededeelen, dat in dit opzicht de verwachting niet werd vervuld, die wij van den maatregel meenden te mogen koesteren; evenwel dient te worden opgemerkt, dat ver- schillende omstandigheden ditmaal voor het slagen der proef- neming ongunstig waren, zoodat wellicht voor een volgend jaar toch nog betere resultaten verkregen zullen kunnen worden. Zooals het nu geloopen is, moest na het einde van de zomervacantie het verwerken der bijeengebrachte gegevens nog begonnen worden en de geheele daarvoor noodige arbeid door mij alleen verricht worden. Tot mijn spijt had ik over slechts zeer weinig vrijen tijd te beschik- ken, waardoor de schikking en bewerking van het materiaal niet meer tijdig voor het laatst verschenen nummer van het Archief kon gereed komen. Ik hoop dat het mogelijk zal zijn nog binnen kort een supplement op het Archief te 63 kunnen uitgeven, waarin dan deze lijst van aanwinsten kon verschijnen. De inrichting der nu gegeven lijst is bijna identiek met die van de vorige lijst in Archief 1905 gepubliceerd. Het bleek toch, dat vele leden ernstige bezwaren hadden tegen de toen door mij voorgestane inrichting, waarbij de topo- graphische namen zouden worden weggelaten en alleen de aanduidingen volgens het systeem der Plantenkaartjes zouden blijven bestaan; inderdaad waren sommige der ge- opperde bezwaren zeker gegrond en het kwam mij daarom niet gerechtvaardigd voor van het eenmaal aangenomen stelsel af te wijken. De eenige verandering die ik heb aangebracht is er eene van nomenclatorischen aard: Het was mij namelijk gebleken, dat het ten vorigen male gevolgde stelsel, om eenvoudig de door de inzenders gekozen namen aan te nemen tot het dubbel vermelden van sommige soorten en tot het uiteen- rukken van na verwante soorten aanleiding had gegeven. Ik heb daarom ditmaal zooveel mogelijk de nomenclatuur van den achtsten druk van Sur inga r's Zakflora aange- wend. Alleen voor de geslachten Amarantus, Bromus, Po- lygonum^ Rumex en Salix, die door de Heeren Jansen en Wachter en voor het geslacht Hieracium, dat door den Heer B 1 ij den s te in werd bewerkt, heb ik de door die Heeren gegeven namen onveranderd overgenomen. Aange- naam is het mij hun hier voor de bewerking dezer moei- lijke geslachten hartelijk dank te kunnen zeggen. Wat de inzendingen zelve aangaat, veroorloof ik mij nog eens te herinneren aan de wenschen die ik in de inleiding van het vorige verslag te kennen gaf en voorts merk ik op, dat ook dit jaar weer de inzending van zeer veel alge- meen verbreide planten viel waar te nemen, gedeeltelijk zeker als een gevolg van het plantenkaartjes-onderzoek. Ongetwijfeld kan het inzenden van de meest gewone plan- ten voor ons herbarium van groot belang zijn, maar even 64 zeker is het, dat een groot aantal der werkelijk ingezonden planten voor ons streven van weinig of geen waarde zijn. Daardoor neemt de omvang van ons herbarium en in sa- menhang daarmede de kosten van inrichting en onderhoud in hooge mate toe en het komt mij zeer gewenscht voor, maatregelen te beramen om aan dit euvel paal en perk te stellen, zonder de inzenders af te schrikken en te ontmoedigen. Over de inrichting der lijst zij nog het volgende opgemerkt: De ingezonden soorten werden in eene alfabetische lijst opgenomen. Een nieuwe letter van het alfabet begint steeds aan het begin van een regel. De namen der ingezonden planten zijn gespatieerd gedrukt en de soorten zijn van elkaar gescheiden door het teeken — , terwijl de afzonderlijke groeiplaatsen door een ; worden af- gegrensd. De herhaling van den beginletter van den ge- slachtsnaam wordt, als overbodig, niet meer gebezigd. Even- als in de vorige lijst wordt een * gebruikt om den soorts- naam te vervangen voor variteitsnamen, zoo b.v. B i d e n s c e r n u a Denekamp MS 32 (B105) — *b. radians 'Weer- selo M7 47 (B105) -. De namen der verzamelaars, (gewoonlijk afgekort), zijn tusschen ( ) achter de aanduiding van de groeiplaa.ts vermeld. Hieronder volgen de namen der verzamelaars, met de ge- bezigde afkortingen ; de namen van niet-leden der Vereeni- ging zijn cursief gedrukt. 65 Bernink Beyerinck Blijdenstein Bongaerts Botke, J., van Breemen (v B) Brumund (Br.) Brussaard Bruijn, Mej. de, Burger (Bu) Exc. Plantenk. (E P) Frielink Gerth v, Wijck Goethart (G) D'huv Icke, Mej., Iterson (It) Jansen (Ja) Jeswiet, J., Jongmans (Jo) Kobus (K) Koentz, Mej., Koornneef de Koning Lako (La) Lotsy (Lo) Mirandolle, Mej., Napel, G. ten, Petri, H. W., Reclaire Roessingh Udink v. Singjxiven Eust, Mej., (Ru) Schipper (Sch) Siertsema {Si) Sloots (SI) Stomps, Th. J., Struijkenkamp (Str) Tjebbes (Tj) des Tombe (d T) de Visser Smits (V S) Unio (Un) Vuyck (V) Wachter (W) Weevers Achillea ptarmica om Maastricht V5 18; 28; 38: 48; (Br05) — Adoxa moschatellina Lonneker N7 17 (B105) — Aegopodium podagra r ia Enschedé N7 18 (B105) — Aethusacynapium eire. Kv^adijk L4 65 (Str05) ; Enschedé N7 18 (BIOS); Bunde T6 61 (Br05) - Agrimo- nia eupatorium? Hengelo M7 66 (B104) — Ag r os- tem ma githago Lonnekerberg M7 68 (B103) — Agrostis alba Enschedé N7 18 (B105) — Aira uliginosa Lonne- ker N7 28 (B105) — Alchemillaarvensis Zuidbarge K7 58 (Un06) — vul garis Maastricht V5 28 (Br05) — Alisma natans Barneveld N5 46 (dT05) — Allium Nederl. Kruidk. Archief. 1907. 5 66 carinatum Leiden N3 37 (StrOo) — oleraceum Hier- densche beek M5 47 (Un05) — vineale var. compactum Zwolle L6 66 (La05) — * var. capsuliferum Zv^rolle L6 66 (La05) — Alopecurus bulbosus Harderwijk M5 47 (UnOo) - Althaea officinalis Purmerend L466(StrOo); Uitdam M4 27 (StrOo) — Amarantus albus Rotterdam PB 47 (Ja&W06) - gracilis? ibid. (Ja&W06) -Am- brosia artemisiaefolia Gorsel N6 27 (Beijerinck 05) — trifida Meelfabriek Deventer N6 16 (Kobus06) — Ame- lanchier canadensis Denekamp (verwilderd) M8 21 (EP05) — Anemone nemorosa Lonneker N7 28 (B105) — pulsatilla Terborg P7 21 (Ru05) — Anthemis arven- sis Losser MS 41 (EPOo); MS 51 (BI & It04) — ruthenica Eijsden Vo 4S (Br05) — Antirrhinum orontium Die- merbrug op aangevoerd zand M4 46 (It05) — Anthoxan- thum odoratum Lonneker M7 68 (B103) — puelii En- schedé N7 18 (B103) — Anthyllus vulneraria Kwadijk L4 56 (Str05) — Apera spica venti Terborg P7 52 (RuOo) — Aquilegia vulgaris (verwilderd) Lonneker N7 18 (B105) — Arenaria serpyllifolia Nd. Beveland Q2 65 (Sch05) — Arnica montana Lonneker M7 68 (B105) — Arnoseris pusilla Diemerbrug M4 46 (It05) ; Enschedé N7 18 (B104) — Arrhenatherum elatius Uitdam M4 27 (Str05) - Artemisia absinthium? Meel- fabriek Deventer N6 16 (Kobus06) — Asperulaglauca Bess. Weilanden langs de Maas bij Maastricht V5 38 (EP06) — Asplenium filix femina Enschedé N7 18 (B104) — trichomanes Kasteel Oosden S6 53 (EPÜ6) — Aster tripolium Edam L4 67 (Str06); Uitdam M4 27 (Str05) ; Harderwijk M5 47 (Un05); Weerselo (met Glaux enz.) M7 47 (BI & FrielinkOö) — Astrantia major (ontvlucht) Zd. Limburg ingezonden door den Heer des Tombe. — A tri- plex laciniata Nd. Beveland Q2 64 (Sch05) — latifolia Weerselo M7 47 (B106) ; Losser M8 42(Bl&It04); Enschedé N7 18 (B105) - patuia Weerselo M7 47 (B105) - En- 61 schede N"? 18 (B105) — Avena flavescens Oldenzaal M8 51 (EP05) ; Goor N7 14 (B105) ; Wissenkerke Q2 65 (Sch05) - praecox Aamsveen NS 21 (B103) — Azolla filiculoi- des Lisse N3 18 (Str05). Ballota foetida Edam L4 67 (StrOS) — Barbarea arcuata Eijsden V5 48 (EP08) — inter media? Susteren T6 22 (EP06) - praecox Zuidbroek H7 67 (Sch05); Bel- ling wolde J8 13 (Sch05) — vuig ar is Gendringen P6 58 (Ru05) - Batrachium aquatile subsp. heterophyl- lum a. natans form. truncatum Ootmarsum M7 28 (EP05); Lonneker N7 18 (B105); Ibid. N7 27 (B104) - * subsp. trichophyllum a. natans form. tripartito- peltatum Zwolle L6 65 (La05); Goor N7 14 (B105) - divaricatum Kwadijk L4 56 (StrOo) — f lui tan s Kas- teel Oosden in de Maas S6 63 (EP06) ; Roode Beek bij Sus- teren T6 32 (EP06) — hederaceum Ootmarsum M7 28 (EP05) - ololeucos Tubbergen M7 36 (EP05) - Bet ui a pubescens? Hierdensche beek M5 47 (Un05) — verru- cosa Lonneker N7 18 (B104) — Bidens cernua Dene- kamp M8 32 (B105) - * b. radians Weerselo M7 47 (B105) — p il o sa L. met en zonder lintbloemen, (aangevoerd) Lonneker M7 68 (J. Botke 05) — tripartitus Lonneker M7 68 (B105); N7 18 (B105) - Blitum rubrum Weerselo M7 47 (B105) - Bromus hordeaceus L. A. mollis (L.) overgangsvorm tusschen IA typicus en IIA lepto- stachys Beek Nieuw Leusen L6 45 (La05) — id. id. IA typicus Beek Lonneker N7 18 (B105) — racemosus Staphorst L6 35 (La05) ; Purmerend L4 66 (Str05) ; ? Nd. Beveland R2 15 (Sch05) — secalinus var. vulgaris Zwolle M6 15 (La05); Hengelo M7 66 (B105) - Bunias oriënt al is Maasuiterwaarden bij Maastricht V5 38 (EP06). Calamagrostis lanceolata Tubbergen M7 36 (La05) • Calamintha aeinos Gulpen V6 33 (B105, leg. Bemin k) — Cal end ui a officinalis, (ontvlucht ?) Kwadijk L4 65 (Str05) - Calluna vulgaris Usselo N7 27 (B104) - G8 Caltha palustris Lonneker M7 68 (B105) — Camelina sativa Raalte MG 87 (BI & La05) — Campanula persi- cifolia Gronsveld V6 81 (Br05) — rapunculus Gendrin- gen P7 51 (Ru05) - rotundifolia Weldam N7 14 (B105) - trachelium (Duitsch) N8 11 (B105) — Capsellabursa pastoris Enschedé N7 18 (B104) — Cardamine amara Ootmarsum M7 28 (BI & La05) ; Oldenzaal M7 58 (B105, leg. Bernink); Oldenzaal M8 59 (BI & Mej. Koentz & La& Ru & W05) — Carduus crispus Sappemeer H7 65 (Sch05) — nutans Terborg P6 38 (Ru05) — Carexacuta Zwolle L6 46 (La05); Ulft P7 41 (RuOl) - arenara P6 38 (Ru05) — dioica Denekamp M8 11 (EP05); t. Aamsveen eu Glanerbrug N8 21 (B105) — disticha Bellingwolde J8 13 (Sch05) - filiformis Kropswolde H7 65 (Sch05) - f la va V. Oederi Dalen L7 16 (Un06); Ootmarsum M7 28 (Ru05) — goodenoughii Kropswolde H7 65 (Sch05) ; Dalf- sen L6 58 (La05) ; Enschedé N7 18 (B104) ; Ulft P7 41 (Ru04) - goodenoughii x stricta (kunstmatige bastaard) (G06) — leporina Susteren T6 32 (EP06); Lonneker M7 68 (B103); Enschedé N7 18 (B105) -pallescens Enschedé N7 28 (B104) — praecox Susteren T6 33 (EP06) - pu- licaris Heeze R5 55 (EPOS) - remota Bunde V6 11 (Br04) ; Ootmarsum M7 28 (Ru05) ; GendringenP7 51 (Ru05) - stricta Nw. Leusen L6 46 (La05) ; Zwollerkerspel L6 46 (La06); Boekelo N7 27 (B105) ; Beegden S6 53 (Jo&dT06); bil Echt T6 22 (EP06) - sylvatica Susteren Tö 32? (EP06) ~ vesicaria? M7 67 (B105); Lonneker M8 61 (B105); Weldam N7 14 (B105) — vulpina Uitdam M4 27 (StrOö) ; Edam L4 67 (Str05) ; Borne (als muricata) M7 66 (B105); Gendringen P7 51 (Ru05) — Carpinusbetulus Lonneker N7 18 (B105) — Carum carvi Goor N7 14 (B105) — bulbocastanum Vogelenzang V6 .34 (Br05) — Gaucalis daucoides Duider M7 47 (Frielink 05) — Cen- taurea jacea Lonneker M7 68 (B103); Heen vliet P3 54 (Ko06) - nigra?? P7 41 (Ru05) - Centunculus mi- 69 nimus Dalen K7 66 (Un06); Dalen L7 16 (Un06); Grams- bergen eire. L7 35 (B106); Hierdensche beek M5 47 (Un05); Weerselo M7 47 (B105); tusschen Borne en Duider M7 56 (B105); Goor N7 14 (Bl&La05); Lonneker N7 18 (B105) — Gerastium arvense Lonneker N7 18 (B105) — glome- ratum Dalen K7 66 (Un06); Lonneker N7 18 (B105); Zd. Eschmarke N7 28 (B104); Gendringen P6 58 (Ru05j; Echt T6 22" (EP06) - semidecandrum Denekamp eire. M7 31 (Bernink 01) - triviale Enschedé N7 18 (B105) — Che- n o podium album Enschedé N7 18 (B103); Meerssen V6 11 (Bi 05) — ambrosioides? Rotterdam (Ja & W) — Chrysanthemum inodorum Bunde T5 68 (Br05) — leucanthemum Enschedé N7 18 (B105) — maritimum Edam L4 67 (Str05); Uitdam M4 27 (Str05) — segetum Lonneker M7 68 (B105) — Chrysosplenium alternifo- lium Lonneker M7 67 (B105); Losser M8 41 (B105); Meers- sen V6 11 (Br05): Gulpen V6 33 (Br05) — oppositifo- lium Oldenzaal M8 41 (Bernink & B105); Meerssen V6 11 (Br05) — C ie end ia filiformis Dalen L7 16 (Un06) — Cirsium anglicum Staphorst L6 36 (La05) — lanceo- latum Enschedé M8 Gl (BlOB) — palustre Lonneker N7 18 (B104) — Claytonia perfoliata Rijperkerk H6 52 (Tj05); Amersfoort N5 33 (dT05) — Cli nop odium vul- gare (duitsch) M8 53 (B105) — Cochlearia anglica? Uitdam M4 27 (StrOo) — armoracia Enschedé N7 18 (B105) — danica Brielle (zonder nadere opgave, leg. Th. J. Stomps) — officinalis Edam L4 67 (Str05) — Coelo- glossum viride Susteren T6 33 (EP06) — Comarum palustre Gendringen P7 51 (Ru05) — Coniummacu- latum Edam L4 67 (Str05) — Convallaria majalis Lonneker (ontvlucht?) M7 68 (B105) — Convolvulus se- pium Enschedé N7 18 (B105) — soldanella Roode Klif K5 23 (Tj05) — Cornus sanguinea Leiden (cultuur?) N3 37 (Str05); Gendringen P7 51 (Ru05) - Coronilla varia Terborg P6 38 (Ru05) — Corrigiola littoralis 70 Barneveld N5 37 (dT05) — Corydalis claviculata Rij- perkerk H6 52 (TjOo) — Corynephorus canescens Weerselo M7 46 (B105); t. Hengelo en Oldenzaal M7 58 (B103); Glanerbrug NS 11 (B103) - Crataegus oxya- cantha Lonneker M7 68 (B105) - Crepis virens En- schedé N7 18 (B103) — Crithmum maritimum Burgh- sluis op Schouwen Q2 45 (D'huy & It05) ; Vlissingen 112 43 {La05) — Cynoglossum officinale (zonder etiket) — Cynosurus cristatus Ulft P7 42 (Ru04) - Cyperus fl aves eens Weerselo M7 47 (B105) - fuscus Weerselo M7 47 (B105) - Cystopteris fragilis Gulpen V6 33 (Br05). Dactylis glomerata (viviparie) Hierdensche beek M5 47 (Unö5) - Daucus ca rota Lonneker M7 68 (B105) - Delphinium consolida Deventer N6 16 {B105. leg. H W. Petri) — Dianthus deltoides Oldenzaal M7 58 (B103) - Diplotaxis muralis Kwadijk L4 56 (Str05) - Draba ver na Lonneker N7 27 (B105) - Drosera 1 on- gif olia Enterveen M7 63 (BI & La05) - riotundifolia Edam L4 67 (StrOo) ; Uitdam M4 27 (Str05). - Echium vulgare (cultuur) - Empetrum nigrum (duitsch, even over de grens bij Denekamp eire. M8 32 (BI. leg. Bernink) - Epilobium angustifoliuna Edam L4 67 (Str05) - hirsutum Ransdorp M4 36(Str05); Lon- neker N7 68 (B108) - montanum Lonneker M7 68 (B105) -palustre Kropswolde H7 65 (Sch05); Edam L4 67 (StrÜ5) ; Uitdam M4 27 (Str05) ; Ransdorp M4 36 (Str05) ; Losser M8 61 (B103); Aamsveen N8 21 (B105) - parvi- f lorum Losser M8 61 (B103) Haaksbergen N7 47 (B105); Leiden N3 37 (Str05) - tetragonum? (te jong exemplaar) Enschedé N7 18 (BlOo) -Epipactis latifoliaColynsplaat Q2 66 (Sch05) - Equisetumlimosum Maastricht V5 28 (Br05) - palustre Lonneker M7 68 (B105) - *var. polystachyum Wierden M7 53 (BI & La05) - sylvaticum Goor N7 14 (BI & La05) - *var. serotinum Denekamp 71 M7 28 (Bl&La05) - telmateya „Hendrik op de beek" M8 51 of 61 (BlOü) - Erica tetralix Uitdam M4 27 (StrOö) — Erigeron acris (als Gnaphalium luteo-album) Ameland G6 51 (Tj05) — Eriophorum angustifolium Uitdam M4 27 (Str05); Lonneker M7 61 (B105); Aamsveen N8 21 (B105) - vaginatumDenekampM8 11 (BI & La05) - Er odium cicutarium var. pimpinellifolium Dalen K7 66 (Un06) - Ervum hirsutum Enschedé N7 18 (B103); Usselo N7 27 (B103) - tetraspermum Bunde V6 1 1 (Br05) — E r y n g i u m m a r i t i m u m Harder wij k M5 47 (Un05) — Erythraea linariifolia Harderwijk M5 47 (Un05) — pulchella Harderwijk M5 47 (Un05) ; t. Borne en Duider M7 56 (B105); Markelo N7 14 (Bl&La05); t. Enschedé en Oldenzaal N7 18 (B105); Colynsplaat Q2 66 (Sch05) — Evonymus europaea Lonneker M7 68 (B105) — Eupatorium cannabinum Ransdorp !M4 36 (Str05); t. Usselo en Broekheurne N7 27 (B103) — Euphorbia cypa- rissias Lisse N3 18 (B103) ; *,met Aecidium, eire. Gen- dringen P6 58 (Ru05) — esula (als gerardiana) Tiel P5 54 (B105. leg. Th. J. Stomps) ; Gendringen P6 58 (Ru05) ; Zalt- Bommei Qö 12 (Ep03); Eysden V5 48 (Br05) - exigua Deventer N6 16 (B105, leg. H. W. Petri); Gendringen P6 58 (Ru05) — peplus Kwadijk L4 56 (Str05) — Euphrasia odontites Uitdam M4 27 (Str05); Ransdorp M4 36 (Str05) ; Hengelo M7 66 (B105); Glanerbrug N8 11 (B105); Dinxperlo P7 52 (Ru05) - officinalis Breklenkamp M7 11 (La05); Bosch van Haverland T6 22 (Ep06). Fagopyrum tataricum (cultuur) (B105) — Fagus sylvaticus Lonneker N7 18 (B105) — Farsetia incana Valkenberg V6 22 (Br05) — Festucaarundinacea Ter- borg P7 31 (Ru05) -duriuscula? Lonneker M7 68 (B105) ; Goor N7 14 (BlOc) - elatior Lonneker N7 18 (B105); Enschedé N7 18 (B105) - ovina Lonneker N7 18 (B105) - rubra Enschedé N7 18 (B105) — Filago germanica Gronsveld V5 38 (Br05) - minima TerborgPö 38 (RuOö) - 72 Fragaria vesca t. Goor en Diepenheim N7 14 (BI 05) — Fumaria officinalis Son R5 26 (BI & GOS). - Qagea lutea Denekamp M8 41(B1&G04) - spathacea Losser M8 41 (B105); Broekheurne N7 28 (B103) - Galan- thus nivalis t. Enschedé en Losser N8 11 (B104); Ga- leobdolon luteum Broekheurne N7 28 (B105); Wüllen (duitsch) N8 51 (B104); Gendringen P7 51 (Ru02) - Gale- opsis bifida Oud Schoonebeek L7 27 (Un06) - tetrahit Drachten J6 25 (EP04) ; (als bifida) Denekamp M8 32 (B104) ; (als bifida) Beuningen M8 41 (Bernink, Bl&It04); Enschedé N7 18 (B105) ; Gendringen P7 61 (Ru04) ; Waalre R5 34 (Sloots 03) - ochroleuca Rottevalle J6 15 (EP04); Ulft P7 42 (Ru04); Waalre R5 34 (Sloots 03) - Galinsoga parviflora Harderwijk M5 47 (Un05) — Galium aparine Enschedé N7 18 (B103); Eil. Hoek v. Holland P3 22 (Ja& W04) - mollugo var. elatum Uitdam M4 27 (StrOo) - palustre Ambt Delden M7 65 (La05); Enschedé N7 18 (B105); Enschedé N7 28 (B104j ; Waalre R5 34 (Sloots 03) - saxatile Dalen L7 16 (Un06) — sylvaticum Nijmegen P6 63 (Si05) - uliginosum Oud Schoonebeek L7 27 (Un06) - verum Losser M8 62 (B105); Enschedé N7 17 (B105) - Genist a pilosa (duitsch) Alstatte N7 48 (B105) - tinctoria Oldenzaal M8 51 (EP05) - Gentiana pneumo- nanthe Lonneker N8 11 (B104) — Geranium columbi- num Meerssen V6 11 (Br05); Valkenberg V6 22 (Br05) - molle t. Goor en Diepenheim N7 14 (B105) — pusillum Oldenzaal M8 51 (EP05) ; (als columbinum) Meerssen V6 11 (Br04); Gulpen Y6 33 (Br05) - pyrenaicum Delft P3 15 (Si06); Colynsplaat Q2 66 (Sch05) — robertian um Rijper- kerk H6 52 (Tj05) ; eire. Oosterhesselen K7 56 (Ün06): Lonneker M7 68 (B105) - Geum rivale Hierden M5 47 (Dr. Weevers 06) - urbanum Enschedé N7 18 (B104) - Glaux maritima Uitdam M4 27 (Str05); Weerseloü M7 47 (BI & Frielink05) - Glyceria distans Harderwijk M5 47 (Un05) - fluitans Enschedé N7 18 (B103) - mari- 73 tima Vlissingen R2 42 (La 05) — Gnaphalium sylva- ticum Lonneker N7 18 (B103) ; Zeddara P6 47 (Ru05) - uliginosum Enschedé N7 18 (B103) — Gymnadenia conopsea Bunde Y6 11 (BrOo). — Heleocharis multicaulis t. Goor en Hengeveld N7 24 (Bl&La05); Weerselo M7 46 (BlOo); Ambt Delden N7 24 (Bl&La05) - palustris Tubbergen M7 36 (EP05); Dene- kamp M7 38 (EP05); Enschedé N7 18 (B105) - Heloscia- dium inundatum Zwinderen K7 65 (UnOö) ; Tubbergen M7 37 (EP05) ; Denekamp M8 21 (EP05) ; Ibid. M8 11 (EP05) ; - nodiflorum Wijhe M6 36(La05) — r epens ubi? Vuijck — Hemerocallis sp. (ontvlucht) (B105) — Heracleum sphondylium Enschedé N7 18 (B103) — Herminium monorchis Gerendaal V6 22 (Br05) — Herniaria glabra Losser M8 62 (B105) — Hieracium aurantiacum bij den Deijl eire. N3 46 (VS06) - auricula Losser M8 51 (EP05) ; Barneveld N5 37 (dT05) ; Enschedé N7 18 (B105) ; Susteren Td 32 (EP06) - boreale Bentheim (B105); Lonneker N7 18 (B105), in ettelijke vormen; * form. t. Dalen en Zwinderen K7 66 (Un06) - laevigatum Klazienaveen K8 62 (UnOö) ; Hierden M5 48 (Un05); t. Haaksbergen en Buurse N7 36 (B105) — murorum Weerselo M7 47 (B105) — triden- tatum? (of laevigatum) Oud Schoonebeek L7 27 (Un06) ; t. Dalen en Zvvinderen K7 66 (Un06) ; Enschedé N7 18 (B105); Meerssen V6 11 (Br05) - umbellatumP7 41 (Ru05) — vulgatum Ootmarsum M7 28 (EP05); Langs de Glanerbeek N8 11 (B105); Oldenzaal M8 51 (EP05) ; Enschedé N7 28 (B105) - Hippuris vulgaris Ulsda H8 63 (Sch05) - * forma fluviatilis Zwolle L6 55 (La05) - Honckenia peploides Harderwijk M7 47 (Un05); Wissenkerke Q2 66 (Sch05) — Hordeum maritimum Schouwen Q2 47 (D'huy »&It05) - Hottonia palustris Rijperkerk H6 52 (Tj05); Maastricht V5 28 (Br05) — Hydrocotyle vulgaris Glaner- brug N8 11 (B105) — Hypericum elodes GlanerbrugN8 11 (B105) — hirsutum Savelsche bosch V6 31 (B105) — humi- 74 fusum Barneveld N537(dT05) - pulchrum OdoornK737 (Un06); Harderwijk M5 47 (Un05); Aamsveen N8 21(B105); bosch van Haverland T6 22 (EP06) — quadrangulum Ravensbosch V6 12 (Br05); Gronsveld V6 31 (Br05) - Hj'pochoeris glabra Duider M7 47 (B105); Hengelo M7 67 (B105). - Illecebrum vorticillatum Lonneker M8 61 (B103) — Impatiens noli me tangere Valkenberg V6 22 (Br05) — Inula britannica Langs de Maas ten Z. van Maastricht V5 18 38 48 (BrOo) — * var. angustifolia?? (nog wat te jonge exemplaren) Beuningen M8 42 (B105) — sa li ei na Hoevelaken N5 34 (dT05) — Is nar dia palustris Dene- kamp M8 11 (EP05) ; Markelo N7 13 (Bl&La05). Juncus bufonius Ulft P7 42 (Hu05) — capitatus Hengelo M7 67 (B105); Lonneker M7 68 (B105) — conglo- meratus Lonneker M8 61 (B103) — filiformis Enschedé N8 11 (B105); Tubbergen M7 37 (EP05) — glaucus (cul- tuur); Gendringen P7 51 (RuÜ4&05) — lamprocarpos Warmond N3 27 (Str05); Gendringen Pö 58 (RuOo); P7 52 (Ru05); - supinus Dalen L7 16 (ünOB); Tubbergen M7 37 (EPOS) — sylvaticus Lonneker M7 68 (B103); Gen- dringen P7 42 en 61 (Ru04&05) — tenageia Dalen L7 16 (Un06); t. Weerselo en Lemselo M7 48 (BlOö) ; Hengelo M7 66 fB105); Lonneker M7 68 (B1Ö5) ; Broekheurne N7 28 (B105) — tenuis Ulft P7 31 en 42 (Ru04en05). Knautia arvensis Harderwijk M5 47 (Unö5); Beunin- gen M8 41 (BlOo). Lactuca saligna Colijnsplaat Q2 66 (Sch05) — La- mium amplexicaule Enschedé N7 18 (B105); Oldenzaal M7 58 (EP05) — maculatum Gendringen P7 51 (Ru05); Susteren T6 32 (EP06) — L a m p s a n a communis Gendrin- gen P6 58 (Ru05) — Lappa minor Rithem R2 43(La05); Leiden N3 37 (Str05) — tomentosa Nieuwe Schans H8 54 (Sch05) — Lathyrus aphaca Beegden S6 53 (EP06); Meerssen V6 11 (Br05) — palustris Hardegarijp H6 52 iO (Tj05) - pratensis Enschedé N7 28 (B103) -tuberosus Gendringen P6 58 (RuOo); Geulle T6 61 (Br05) — Leersia oryzoides Goor N7 14 (Bl&La05) ~ Leontodon autum- nalis Lonneker M7 68 (B105); Enschedé N7 18 (B103) — hispidus Susteren T6 22 (EPÜ6) -Leonurus cardiaca Havelte K6 57 (Si05) — Lepidium draba Stadspolder Gromngen H8 53 (Sch05); Pothoofd Deventer N6 16 (Kobus 06) — camp est re Gendringen P6 58(Ru05); Broeksittard T6 43 (EP06) - ruderale Edam L4 67 (Str05) — Leptu- rus filiformis Zierikzee J2 57 (D'huy en ItOo) — Leii- cojum aestivum Weesp M4 67 (It05) - Ligustrum vulgare Enschedé N7 18 (B105) — Linaria cymbalaria Bentheim (duitsch) M8 53 (B103) - elatine Schouwen Q2 36 (D'huy en ItOo) — Lithospermum arvense Gendringen P6 58 (Ru05); — Lotus tenuifolius Har- derwijk M5 47 (Un05); Zierikzee Q2 57 (D'huy en ItOo) - uliginosus Ransdorp M4 36 (Str05); Lonneker N8 11 (B104) Luzula maxima Margraten V6 32 (Br05) — mul- tiflora Ootmarsum M7 28 (EP05); Losser M8 51 (Bl&La05) - Lychnis diurna Lonneker xNr7 18 (B105) ; Son R5 35 (EP03); Herten S6 53 (BJ&G06) — flos cuculi Klaziena- veen K8 61 (Un06): Losser M8 62 (B105) — vespertina Herten S6 53 (B1&G06) - Lycopodium inundatum t. Dalen en Zwinderen K7 66 (Un06) — Lycopsis arvensis Alstatte (duitsch) N7 48(B105) -Lysimachia nemorum Losser M9 41 (EP05) ; % met 4-tallige kroon, Broek- heurne N7 28 (B105) - thyr si flora Denekamp M8 11 (EP05) — vulgaris Lonneker M7 68 (B105) — Lythrum salie aria Ransdorp M4 36 (Str05). Malachium aquaticum Zwolle L6 65 (La05); Twik- kelerbosch M7 66 (B103) ; Bunde V5 18 (Br05) ; Gronsveld V5 38 (Br05j — Malva alcea Maassluis P3 44 (VOö); Gendringen P7 51 (Ru05) — borealis Kwadijk L4 56 (StrOö); Leiden N3 37 (Str05) — vulgaris Kwadijk L4 56 (Str05); Denekamp M8 11 (EP05) — Matricaria discoi- 76 dea Delden M7 65 (BlOo); Nieuwstad tot Maasbracht-Linne aan de stationsterreinen T6 32 tot S6 63 (EP06) — Medi- cago iupulina Lonneker N7 18 (B104); t. Haaksbergen en Buurse N7 36 (B106) — * forma Nd. Beveland R2 17 (SchOo) - maculata Nd. Beveland Q2 66(Sch05) - Meli- lotus al ba Kwadijk L4 56 (Str05) — arvensis Harder- wijk M5 47 (Un05) - officinalis Kwadijk L4 56 (Str05) — Mentha aquatica Terborg P7 31 (Ru04) - arven- sis Warmond N3 27 (Str05) - *var. glabriuscula Weerselo M7 46 (B105); Markelo M7 63 (Bl&La05); Lonne- ker M7 68 (B105) — sativa Sleen K7 57 (UnOö); Harder- wijk M5 47 (Un05) — sylvestris Colijnsplaat Q2 66 (Sch05) — Mercurialis perennis Meerssen V6 1 1 (Br05) — Monotropa hypopitys Harderwijk eire. M5 47 (Un05) — Montia minor Dalfsen L6 57 (La05) ; Ootmarsum M7 28 (EP05); Lonneker M8 61 (B105);- Barneveld eire. N5 46 (dT05); Losser N8 12 (BI05) [de Heer Blijdenstein merkt bij deze plant op, dat in Podr. Ed. H voor deze en andere plaatsen in den omtrek door de Heeren GoethartenVuyck Montia rivularis wordt aangegeven, terwijl de Heer B. de plant daar nog nooit vond. Deze opmerking gaf mij aan- leiding de daarop betrekking hebbende planten in het her- barium op te zoeken en het bleek mij, dat deze inderdaad den habitus van M. rivularis vertoonen, wat echter bij de groote onzekerheid der onderscheiding dezer beide soorten natuurlijk nog niet zeggen wil, dat zij werkelijk tot die soort behooren] — Myosotis caespitosa Oud Schoone- beek L7 17 (Un06) - hispida Linne S6 63 (B1&G06) - in ter media (als versicolor) Goor N7 14 (B105) ; Broek- heurne N7 28 (B104) — stricta?? (schijnt mij veeleer hispida, maar de plant was te jong om zeker te deter- mineeren) Gendringen P6 58 (Ru05) ; stricta Echt T6 22 (EP06) - strigulosa Susteren T6 32 (EP06) - sylvatica Lonneker (verwilderd?) N7 18 (B105) — versicolor Olter- terp J6 35 (Tj05); Lonneker N7 18 (B105) ; Gendringen P6 77 58 (Ru05) — Myosurus minimus Zwolle L6 65 (La05); Dalfsen L6 57 (LaOo) ; t. Sittard en Broeksittard T6 43 (EP06) Myriophyllum alter nifolium Nieuw Leusen L6 46 (La05) - spicatum Kwadijk L4 56 (Sti05); Colijnsplaat Q2 66 (Sch05) — Myrrhis odorata (cultuur) Lonneker N7 26 (B105). Nasturtium officinale a. genuinum Goor N7 14 (B105) - palustre Dalen L7 17(Un06); (als sylvestre) Denekamp M7 28 (Bl&La05) — sylvestre Dalen L7 27 (Un06); Denekamp M8 21 (EP05) -*brachycarpa? Ter- borg P7 52 (Ru05) — * dentato-incisum Denekamp M8 21 (EP05); Losser M8 62 (B105) — Nepeta cataria Havelte K6 57 (Si06) — Nymphaea alba var. tepalis roseis Winterswijk P7 22 (M. de Koning,) Oenanthe fistulosa Colijnsplaat Q2 66 (Sch05) — lachen al ii Harderwijk M5 46 (Un05); Ransdorp M4 36 (Str05); Edam L4 67 (Str05) — phellandrium Lonneker M7 67 (B105) -Ononis spinosa Losser M8 62 (B103) — Oenothera biennis Gronsveld V5 38 (Br05) — Ophio- glossum vulgatum Hoek v. Holland P3 22 (Reclaire 1899, mis. BI) — Ophrys muscifera Osebosch V6 32 (Br05) — Orchis incarnata Ameland G5 57 (Tj05); Zwollerkerspel L6 46 (La05); t. Echt en Susteren T6 22 (EP06) ~ latifolia Staphorst L6 35 en 86 [varr. macu- lata en immaculata met uitvoerige toelichting] (La05) ; Lonneker M7 68 (B105) ; Sittard T6 43 (EP06) — maculata Tubbergen M7 37 (EP05) — morio Denekamp M8 31 (Bernink 02); Alstiitte (duitsch) N7 48 (B105) — ustulata Maas- uiterwaarden V5 38 (EP06) — Ornithogalum umbella- tum Lonneker N7 18 (B105) — Ornithopus perpusillus Lonneker M7 68 (B104) ; ibid. N7 18 (B103) — Oroban- che rapum Terborg P7 51 (Ru05) — coerulea Veecaten L6 64 (La05) — galii Veecaten L6 64 (La05) - O r obus tuberosus Hassink bij Gorsel N6 27 (Kobus 06) - Os- munda regalis üitdam M4 27 (Str05). 78 Panicum glabrum (als sanguinale) Amersfoort N5 43 (dT05); (als sanguinale) Diepenheim N7 23 (BI & La05) - Papaver argemone Oostwolde H8 52 (Sch05) — dubium Son R5 35 (EP03) — Parnassia palustris Haaksbergen N7 48 (B105) — Pastin aca sativa Spoorbaan Enschedé- Ilengelo eire. N7 13 (B103) — Peplis portula Barneveld N5 37 (dT05) — Petasites albus Amersfoort N5 33 (dT05) — Phalaris minor (waar?) (W06) - Phleum pratense var. nodosum Leiden N3 37(Str05) — Phrag- mites communis Lonneker M8 61 (B103) — Pier is hieraeioides? P5 22 (Si05); Colijnsplaat Q2 66(Sch05) — Pilularia globulifera Zwinderen K7 65 (Un06); Dalen L716(Un06) — Pimpinella magna Terborg P7 51 (Ru05) ; Meerssen V6 11 (Br05) — saxifraga Enter M7 53 (BI & La05) — Plrola uniflora Singraven bij Denekamp M8 31 (leg. Roessingh Udink v. Singraven, mis. J. B, Bernink 06) — Plantage eoronopus Weerselo M7 47 (BI & Frielink 05) - laneeolata Diepenheim N7 23 (BI & La05) — mariti- ma Uitdam M4 27 (Sti05) — media Gendringen P6 58 (Ru05) - Platanthera bifolia Uitdam M4 27 (Str05) - ehlorantha Houthem V6 11 (Br05) - Poa annua En- schedé (BIOS) — fertilis Denekamp M7 38 (EP05); Dene- kamp M8 31 (EP05) — nemoralis Wijhe M6 36 (La05) Glanerbrug N8 11 (B105) — Polygala vulgaris Ame- land G6 51 (Tj05) — vulgaris (als comosa) Bemelen V6 21 (Br05) — *var. oxyptera Goor N7 14 (B105); Lonne- ker N7 27 (B105) — Polygonum convolvulus En- schedé N7 18 (B104) — cuspidatum (ontvlucht?) t. Mon- ster en Hoek v. Plolland eire. N3 42 (It&W05) — hydro- pi per Lonneker M7 63 (B105); Lonneker N7 18 (B105) — hydropiper x lapathif olium?? Eijsden Y5 48 (Br05) — lapathif olium Lonneker N7 18 (B105); Terborg P6 47 (R,u05) — minus Dalen L7 27 (Un06) — (als mite, afw. vorm!) Lonneker M7 68 (B105); Lonneker M8 61 (B103); Enschedé N7 18 (B105) ; (een te jong exemplaar uit de groep 79 mite, minus, hydropiper) Enschedé N7 18 (B105) — nodo- sum Weerselo M7 46 (B105) — persicaria Enschedé N7 18 (B105); — *var. agreste Enschedé N7 18 (B105) — Polypodium dryopteris Ootmarsum M7 28 (EP05); Tankenberg M8 41 (Bernink & Bi03) (In Arch. 1905 p. 119 voJg. den Heer Blijdenstein ten onrechte vermeld voor En- schedé!) — phegopteris Groenlo eire. N7 64 (Bongaerts 05); Enschedé N7 27 (B105) — Polystichum cristatum Edam L4 67 (Str05) ; Uitdam M4 27 (Str05) — filix mas Dalen L7 16 (Un06); Enschedé N7 18 (B104) -oreopteris Groenlo N7 64 (Bongaerts 05) — spinulosum Enschedé N7 18 (B104); Enschedé N8 21 (B105); Bosch van Haver- land T6 22 (EP06) — *var. dilatatum Uitdam M4 27 (Str05) - thelypteris Edam L4 67 (Str05); Maarheeze S5 27 (EPOS) - Potamogeton acutifolius Tol Meeden Westerlee J7 18 (Sch05) - crispus Kwadijk L4 56 (Str05) — den sus Zwolle L6 54 (La05) — lucens Goor N7 14 (Bl&La05); Colijnsplaat Q2 66 (Sch05) — natans Tubber- gen M7 36 (EP05) - pectinatus Edam L4 67 (Str05) - polygonifolius?? Kremersveen bij Glanerbrug N8 11 (B105) — Potentilla argentea Losser M8 62 (B105) — procumbens Klazienaveen K8 61 (Un06); Raalte M6 38 (La05) ; Staphorst L6 16 (La05) ; IJsselmuiden L6 43 (La05) — reptans Edam L4 67(Str05); Buurserbeek N7 37 (B105); Hedel Q5 22 (EP03) — ver na Zuid Eijser bosch Y6 33 (Br05) — Primula elatior Lonneker M7 67 (B105); Ha- verkamp N7 28 (B102&05); Losser N8 11 (B105; — Prunus avium Losser M8 61 (B105) — padus Boekelo N7 27 (Bi03) — petraea Klenke K7 55 (Un06) — serotina Losser M8 51 (La05) — virginiana Lonneker N7 18 (B105) — Prunella vulgaris fl. alb. t. Goor en Enterveen M7 63 (Bl&La05) — Pteris aquilina Aamsveen N8 21 (B105) — Pulicaria dysenterica Terborg P7 31 (Ru05) — Pul m on aria officinalis Haagsche bosch N3 55 (leg. Brussaard, mis. B105). 80 Ranunculus acer var. parviflorus Lako Zwolle L6 55 (La05) — arvensis (aangevoerd) Leiden N3 37 (Dames de Bruijn,Hingst en Mirandolle06); Gendringen P6 58 (Ru05) — auricomus Lindermaten M8 61 (B105); Broekheurne N7 28 (B104); Eijser bosch V6 33 (Br05); Vogelenzang V6 34 (Br05) ~ bulbosus Valthe K7 38 (Un06); Rumio N7 52 (B103) — flammula Edam L4 67 (StrOö); Uitdam M4 27 (Str05) — philonotis Dalen L7 16 (Un06) — Rapis- trum perenne Meelfabriek Deventer N6 16 (Kobus 06) — Reseda lutea Kwadijk L4 56 (Str05) — phyteuma Meelfabriek Deventer N6 16 (Kobus 06) — Rhamnus ca- thartica Zwinderen K7 65(Un06); Lonneker M8 61 (B105) ; t. Enschedé en het Aamsveen N8 21 (BI05) — Rhinan- thus alecterolophus Gronsveld V5 38(EP06); Meerssen V6 11 (BrOo) — major Oud Schoonebeek L7 27 (Un06); Susteren T6 32 (EP06) — minor t. Weldam en Goor N7 14 (B105); Susteren T6 32 (EP06) — * var fallax Numero dertien J7 38 (SchOo) — Rhynchospora alba Boekeler- veld N8 11 (B103) — fusca Boekelerveld N8 11 (B103) — Ribes grossularia Ootmarsum M7 28 (EP05) — nigrum Altena bij Bekkum N7 26 (BI 05) — Rosa canina Lonne- ker M8 61 (B105) — rubiginosa Bunde V6 11 (Br04) — Rubus bellardi Assen? (Sch06) — Rumex conglome- ratus Winschoten H8 61 (Sch05) — crispus Lonneker M7 68 (B104); Bunde eire. V5 61 (Bi04) — maritimus (als palustris) Winschoten H8 61 (Sch05) — obtusifolius Lonneker M7 68 (B105); Enschedé N7 18 (B105) — palus- tris (als maritimus) Weerselo M7 47 (BI & Frielink 05) — scutatus Roermond S6 54 (EP06) — Ruppia maritima Gapinge R2 24 (La05); W^est Souburg R2 43 (La05) — Sa- gina nodosa Lindermaten N8 11 (B103) — procumbens Enschedé N7 18 (BIOS). Salix alba (als alba x fragilis) Twekkelo N7 17 (B105) - alba X fragilis Twekkelo N7 17 (B105) - aurita En- schedé N7 18 (B105); Lonneker M7 68 (B104); Denekamp 81 M8 '21 (EP05); Rossum M8 41(B105); (als aurita X caprea) Enschedé N7 18 (B105); — aurita X caprea t. Beunin- gen en Rossum M8 31 (B105) — aurita x cinerea? Ros- sum M7 48 (B105); Enschedé N7 18 (B105); Lonneker M8 61 (B105) — caprea Enschedé N7 18 (BlOo) — caprea x vi minalis Broekheurne N7 28 (B105); t. Enschedé en Losser N8 11 (B105) — cinerea (als caprea) Enschedé N7 18(B105) - cinerea x viminalis Enschedé N7 18 (B105) - daphnoides (cultuur) Enschedé N7 18 (B105) — pentan- dra Zwolle L6 58 (La05) — purpurea Denekamp M8 31 (B1&G04); Beuningen M8 41 (B105) ; Enschedé N7 18 (B105); Losser N8 11 (B105) - repens Rossum M8 41 (B105) - triandra A. a. vul garis 1. co n col o r, monstr. sem- perflorens Foxholstermeer H7 65 (Sch05) (als undulata) — triandra Enschedé .N7 i8 (B105) — *var. Yillarsiana Denekamp M8 31 (EP05) — Salviasylvestris Meelfa- briek Deventer N6 16 (KobusOö) - verticillata? N6 16 (KobusOö); Vogelenzang V6 34 (Br05) — Sambucus ni- gra Lonneker M7 68 (B105) — Samolus Valer andi Edam L4 67 (Str05); Uitdam M4 27 (Str05); Barneveld N5 47 (dT05) — Scandix pecten veneris Gendringen P6 58 (Ru05) — Schoberia maritima Nieuw en St. Joosland R2 34 (La05) — Scirpus caespitosus Zwinderen K7 66 (Un06) - Gom pressus Weerselo M7 47 (BI & Frielink 05) fluitans Glanerbrug N8 11 (B105) — maritima Edam L4 67 (Str05) - pauciflorus Staphorst L6 35 (La05); Ootmarsum M7 28 (EP05) - Rothii Harderwijk M5 47 (Un05) — setaceus Coevorden L7 16 (Un06j ; Hierdensche beek M5 47 (Un05) — Tabernaemontani Edam L4 67 (Str05) - tri que ter Heen vliet P3 54 (Koornneef 06) - Scleranthus annuus Denekamp M8 21 (EP05) ; Enschedé N7 18 (B103); (als perennis) Buurserbeek N7 37 (B104) - Terborg P6 38 (Ru05); Maasbracht-Linne S6 63 (EP06) - Sclerochloa angusta Rotterdam P3 47 (Ja&W06) - Scrophularia nodosa Gronsveld V6 31 (Br05) — Scu- Nederl. Kriiidk. Archief. 1907. 6 82 tellaria galericulata Edam L4 67 (Sti05); Uitdam M4 27 (Str05) — minor Sleen K7 57 (Un06); Lonneker N7 28 (B105); Beek PG 63 (Si05) — Sedum boloniense En- schedé N7 18 (B105); Linne S6 63 (EP06) — purpureum Lonneker M7 68 (B105) - reflex urn Linne S6 63 (EP06) - Senecio aqualicus (alsjacobaea) Kansdorp M4 86 (Str05) ; Agelerbroek M7 38 (B105) — erucifolius Denekamp M8 21 (EP05) — jacobaea Gronsveld V5 38 (EP06) - syl- vatica Terborg P7 52 (Ru05) — viscosus Hierdensche beek M5 47 (Un05); Terborg P7 31 (Ru05) — Serratula tinctoria Havelterberg K6 56 (Si06) — Setaria glauca Enschedé N7 28 (B105) — Sherardia arvensis Dene- kamp M8 31 (leg. Bernink, mis. BI) ; Zegwaard N3 68 (It04) — Sideritis montana Meelfabriek Deventer N6 16 (Kobus 06) — Silaus pratensis Meerssen V6 11 (Br04) — Si- lene inflata Spoorbaan Sappemeer H7 65 (Sch05); Epen V6 43 (Bernink 01, leg. B105) — Sisymbriumpanno- nicum Kaalte M6 38 (La05) — sophia Kwadijk L4 56 (Str05) — *laciniis crassioribus, latioribus Harder- wijk (Un05) — thalianum Enschedé N7 18 (B105); Grlane N8 11 (B105) - Solanum dulcamara Uitdam M4 27 (Str05); Enschedé N8 21 (B105) — Sonchus arvensis Goor N7 14 (B104); Gendringen P6 58 (Ku05); Bommeler- waard eire. Q5 12 (EP03) — palustris IJselmuiden L6 43 La05) ; Kwadijk L4 65 (Str05) ; Hierdensche beek M5 47 (Un05) — Sparganium ramosum Enschedé N7 18 (B104) — Spergula morisonii? Emmen K7 48 (Un06); Denekamp M7 38 (EP05), Weerselo M7 46 (BI & Frielink 06) ; t. Enschedé en Hengelo N7 17 (B105); Montfort T6 13 (EP06) — Spergula riamedia Harderwijk M5 47 (Un05) — rubra Enschedé N7 18 (B105) — Spiraeachamaedri- folia (Cultuurplant!) Zd. Limburg (Br05) — Stachys ar- vensis Enschedé N7 18 (B105) — palustris Purmerend L4 66 (Str05) ; Uitdam M4 27 (Str05) ; Terborg P7 51 (Ku05) — sylvatica Enschedé N7 18 (B105) — Statice elongata 83 Edam Li G7 (Str05); Uitdam L4 27 (Str05); Harderwijk M5 37 (Un05) ; Epen eire. VG 43 (Bernink 02, mis. B]05) — limonium Bergen op Zoom eire. R3 34 (Reclaire 1899) — Stellaria glauca Beegden S6 53 (EP06) — graminea Lonneker M7 68 (B103) — nemorum Eijserbeek bij Eijs V6 33 (Br05) — ui i gin o sa Lonneker M7 68 (BlOo). Tanacetum vulgare Lonneker N7 18 (B104) — Ta- raxacum officinale d. paludosum Crep. a.palustre DC. 2. salinum Koch? Bij Losser M8 61 (B105); Tel- lima grandi flora Haarlem eire. M4 31 (Greshoff06) (Aan- gevoerd!) — Teucrium scorodonia Glanerbrug N8 11 (B105) — Thalictrum f la v urn Parmerend L4 66(Str05); Eansdorp M4 36 (Str05) — Thesium humifusum Ach- ter de ruine van Brederode M4 21 (J. Jeswiet & G. ten Napel 04) — Th y mus serpyllum Buurse N7 38 (B104) — *var. angustifolium Zwolle L6 66 (La05) — *var. chamaedrys Losser M8 31 (B105) — Thysselinum palustre Lonneker N8 11 (B104) ~ Torilis anthriscus Lonneker M7 68 (B103) - Tragopogon pratensis Rans- dorp M4 36 (Str05); Goor N7 14 (B105) - Trifolium arvense Kwadijk L4 56 (Str05); Denekamp M8 31 (Ber- nink & B103) - fragiferum Hedel Q5 22 (EPOS); V5 18 (Br05); Eijsden V5 48 (Br05) - hybridum Gronsveld V6 31 (Br05) — incarnatum Noordwijk N3 17 (Str05); Meers- sen V6 11 (Br05) — medium Bij Bentheim, waarschijnlijk Duitsch, M8 58 (B105); Meerssen V6 11 (Br06) - pratense Enschedé N7 18 (B103); Zwolle M6 15 (La05) - p roe urn- ben s Losser M8 62 (B105); Maasuiterwaarden bij Gronsveld V5 38 (EP06) - striatum (of scabrum?) Plerten S6 63 (EP06) - Triglochin maritimum Edam L4 67(Str05); Uitdam M4 27 (Str05) ; Ransdorp M4 36 (Str05) ; Harderwijk M5 47 (Un05) — palustre t, Dalen en Zwinderen K7 65 (Un06); Uitdam M4 27 (Str05); Aamsveen N8 21 (B105); Lonneker M8 61 (BlOo) — Triodia decumbens Lonneker N8 11 (B103) ~ Triticum acutum Uitdam M4 27 (Str05); 84 Ransdorp M4 36 (Sti05) - junceum Strand bij Wasse- naarsche Slag N3 35 (It05) ; Nd. Bevcland Q2 64 (Sch05) - Turgenia latifolia Ulft, bij ecne rictfabrick waar Raphia enz. wordt uitgepakt, P7 41 (Ru04) — Typha angusti- folia Uitdam M4 27 (Str05). Urtica dioica Enschedé N7 18 (B105) — Utricularia in termedia Heriker Vlier N7 13 (BI & It04). Vaccinium Myrtillus Boekelo N7 27 (B105) — uli- ginosum Boekelo N7 27 (B105); t. Enschedé en Aanisveen N8 21 (BlOo) - vitis idaea Harderwijk M5 47 (Un05); Lonneker M8 61 (BI05); Boekelo N7 27 (B105); Lonneker N8 11 (B105) - Valeriana dioica Losser M8 51(B105) - Valerianella auricula var. leiocarpa Zwolle M6 15 (La05) — dentata var. leiocarpa Zwolle M6 15 (La05); Valkenberg V6 22 (Br05) — *var. lasiocarpa Zwolle M6 15 (La05) — olitoria Gendringen P6 58 (Ru05) — *var. leiocarpa Zwolle M6 15 (La05); Goor N7 14 (B105) - Verbascum nigrum Markelo N7 13 (B104); Lonneker N7 27 (B105) - phlomoides Gendringen P6 57 (Ru05) - thapsiforme Geulle T6 61 (Br05) — Verbena off ici- nalis Terborg P7 31 (Ru05) — Veronica agrestis Oot- marsum M7 28 (EPOS); Meelfabriek Deventer N6 16 (Kobus 06); Enschedé N7 18 (B105) — anagallis Harderwijk M5 47 (Un05) — arvensis Nw. Leusen L6 46 (La05); Zwolle L6 56 (LaOo); Veecaten L6 64 (La05) — beccabunga Oldenzaal M7 58 (La05); Oldenzaal M8 51 (EP05) - bux- baumi Leiden N3 37 (Str05); Duiveland (1105) — c h a- maedrys Enschedé N7 18 (B105) — hederaefolia Rij- perkerk H6 52 (Tj05); Denekamp M8 31 (Bernink 05); t. Enschedé en Glanerbrug N8 11 (B105); Enschedé N7 18 (B105) — peregrina Leiden (aangevoerd) N3 37 (Dames de Bruijn, Hingst en Mirandolle 06) — polita Leiden N3 37 (Str05) - p rost rata Deventer N6 16 en Platvoet N6 35 (Kobus 06) - scutellata Dalen L7 16 (Un06); Lon- neker N7 18 (B105); Terborg P7 51 (Ru05) - serpylli- 85 folia Enschedé N7 18 (B105) - Viburnum opulus Bunde V5 18 (Bi05) - Vicia angustifolia Enschedé N7 18 (B103) - cracca Zwolle M6 51 (La05) - lathyroides Linne S6 63 (EP06) — m elan op s Stationsterrein te Amers- foort N5 33 (Koeijer 06) — pannonica Meerssen V6 11 (Bi 05) — sativa Katwijk N3 26 (Str05) — sepium Goor N7 14 (B105) — tetraspermum Terborg P7 51 (Ru05) - villosa Tubbergen M7 37 (EP05) — Vinca minor Lon- neker N7 28 (B105) - Viola ca nina Giekerk H6 41 (Tj05) ; Olterterp J6 35 (Tj05); Denekamp M7 38 (EP05); Tanken- berg bij Oldenzaal M8 41 (Bernink & B105); t. Enschedé en Losser M8 Gl (B105); Lonneker N7 17 {B105) - *var. lu- corum Markelo N7 14 (EPOS) — *var. ericetorum En- schedé N7 18 (B105) - palustris Edam L4 67 (Str05) - sylvatica Terborg P7 31 (Ru05) — *var. micrantha Lutte M8 41 (B105) ; t. Lonneker en Oldenzaal M8 61 (B105) ; Boekelo N7 27 (B105) — *var. riviniana? Bethlehem bij Losser M8 61 (B105); Silvoldsche buurt P7 41 (Ru05) - tricolor var. arvensis Enschedé N7 18 (B103) — *var. vul garis t. Hengelo en Oldenzaal M7 58 (B103). Bijlage III. Aanwinsten van het Herbarium van 1 Juli 1906 tot 1 Juli 1907. door J. W. C. GOETHART. Hoewel het aantal ingezonden planten over den verslag- tijd niet zoo groot was, als in vorige jaren, hebben wij toch ook ditmaal wieder een rijke oogst te vermelden. Het is mij aangenaam te kunnen mededeelen, dat door de leden op zeer verschillend terrein is gewerkt. Terwijl toch een groot deel der inzendingen, zooals gewoonlijk het geval pleegt te zijn, betrekking heeft op de studie van de verbreiding der planten in ons land, zijn thans ook een grooter aantal planten ingezonden, die uit andere beweeg- redenen werden verzameld. Zoo werd door enkele leden rijk materiaal bijeengebracht en ten deele ook van kritische opmerkingen voorzien van moeilijke genera of kleinere groepen, ettelijke soorten werden zeer volledig ingezameld, waardoor aan een reeds herhaaldelijk geuite wensch wordt tegemoetgekomen, grootere opmerkzaamheid werd geschon- ken aan de wildgroeiende bastaarden en eindelijk komt onder de inzendingen een kleine verzameling van afwijkin- gen voor, terwijl ook van Cryptogamen eene kleine inzending werd ontvangen, die echter nog niet is bewerkt. Het onderzoek naar de verbreiding der planten had be- trekking op Twenthe, waar de Heer Blijdenstein nog steeds onvermoeid werkzaam is, op de omstreken van Wageningen, die door onzen ijverigen secretaris worden doorzocht, op de 87 omgeving van Rotterdam, het terrein van de Heeren Jan- sen en Wachter en op Noord Beveland, dat door den lieer Schipper grondig werd bestudeerd, terv^ijl verder nog van verschillende streken van ons land kleinere bij- dragen werden ontvangen. Studiemateriaal voor moeilijkere groepen danken wij aan verschillende inzenders, maar zeer zeker mag ik daaronder speciaal noemen de Heeren Jansen en Wachter, die vooral van de geslachten Bromus, Poa, Rumex, Sallx en Triticum werk maakten. Jn het bizonder dient de opmerk- zaamheid gevestigd te worden op eene uiterst rijke inzen- ding van eenige A^a^i^- soorten. In de inrichting van de lijst kwam geene verandering, zoodat verwezen kan worden op wat daarover het vorige jaar is gezegd. Ook werden voor persoonsnamen dezelfde afkortingen gebezigd en wel de volgende: Blijdenstein (BI), Goethart (G), Iterson (It), Jan- sen (J), Schipper (Sch), des Tombe (dT), Unio (Un), Vuijck (Y), W\achter (W). Ten slotte zij er nog op gewezen, dat van de Heeren Jansen en Wachter nog een aantal planten werd ont- vangen, door oudere botanisten bijeengebracht. Ofschoon daaronder zeker wel materiaal van waarde voor onze ver- eeniging zal schuilen, heb ik gemeend van de publicatie der soorten te mogen afzien, daar deze wel alle van reeds lang bekende vindplaatsen afkomstig zijn. Aegilops cilindrica spoorbaan Hillesluis P3 47 (J & W 06) — A g r o s t i s a 1 b a opgespoten terrein Delfshaven P3 46 (J&W06) — Aira caespitosa Nieuwerkerk P3 38 (J05) — flexuosa Rotterdam, handelsterrein, P3 47 (W & (J05) — Alnus glutinosa vertakte cJ katjes Poelgeest bij Leiden (Mej. Michelsen06) — Alopecurus agrestis Rot- terdam P3 48 ( W & J 05) — g e n i c u 1 a t u s Lindermaten 88 M8 Gl (BlOG) — Althaea officinalis Frederikspoldcr R2 15 (SchOB) - Amarantusalbus Rotterdam, handelster- rein P3 47 (J & W 04) — Arabis ar en o sa Rotterdam, handelsterrein, P3 47 (J&W06) — A triplex lac in iatum Nd. Beveland Q2 65 (Sch06); rosea Rdam, opgespoten ter- rein, P3 47 (J&W06) — Avena caryophyllea Ooster- beek P6 22 (J&W05): flavescens Oosterbeek P6 22 (J& W05); praecox Wolfheeze P6 21 (J & W 05). Batrachium aquatile subsp. heterophyllum a. natans Lonneker M8 61 (B106) — Brachypodium syl- vaticum Oostvoorne P3 42 (J & W 05) - Brassica nigra Charlois P3 47 (J&W05) — Briza media Rdam, handels- terrein P3 47 (J&W06) — Bromus erectus A.typicus II depauperatus Plarderwijk M5 47 (Un05) — erectus eu-erectus A. typicus a. villosus Rdam P3 47 (J & W05); hordeaceus A. mollis Oosterbeek P6 22 (J&W 05); * A. mollis 1. c. nanus Rdam, spoorwegterrein P3 47 (J&W 05); *A. moliis 1. a. typicus Oosterbeek P6 22 (J&W 05); inermis c. longiflorus J. et W. Rdam, handelsterrein, P3 47 (J&W 05); secalinus A. I. vul- gare 1. typicus b. submuticus Rdam, handelsterrein, P3 47 (J&W 05) *form. oligostachya Rdam, koolasch- weg, P3 37 (J & W 05) ; s q u a r r o s u s Rdam, handelsterrein, P3 47 (J&W 04); sterilis form. oligostachya Rdam, spoorwegterrein, P3 47 (J&W 05); tectorum form. oli- gostachya Rdam spoorwegterrein, P3 47 (J&W 05); unioloides Rdam, koolaschweg, P3 37 (J&W 05) — Bryonia dioica Nd. Beveland R2 15 (Sch Oö). Calamagrostis lanceolata Wolfheeze P6 21 (J&W 05) — Cannabis sativa Rdam, spoorwegterrein, P3 47 (J&W 05) — Carduus nutans Rdam, spoorwegterrein, P3 48 (J&W 1899) (sinds verdwenen) — Carexacuta Koedood P3 56 (W03); flava v. Oederi Hoek van Hol- land, unicum op vaste land, P3 22 (J&W 04); Hornschu- chiana Lonneker N7 27 (BI 06); leporina Mastbosch R4 89 13 (J&W04) - Oisterwijk R5 11 (J & W 05) - panicea, overgang tot v. longipedunculata Duinen Hoek van Holland P3 22 (J & W 03) — pulicaris Lonneker N7 28 (B106) — vesicariaxriparia (— 0. Csomadensis Si- monkai) b. longibracteata A. et G. Mastbosch K4: 13 (J&Wül) - vulpma Overschie P3 36 (J&WOl) - Carpinus Betulus Lonneker, (schijnt wild !) M7 68 (BI 06) — Catabrosa aquatica Delfshaven, opgespoten terrein P3 46 (J&W06) — Centaurea Jacea c. lacera Koch b. decipiens Thuill. Duinen bij Oostvoorne P3 42 (J & W 05) — * vuig ar is Koch Duinen bij Oostvoorne P3 42 (J & W 05) — Scabiosa Charlois jfabrieksterrein P3 47 (J&W05) — Gentunculus mini mus Barneveld N5 47; Scherpenzeel N5 55; Renswoude N5 56; Lunteren N5 56; Veen endaal en Bennekomsche Meent P5 16; Manen en Maanderbuurt P5 17 (alle V06) — Cerastium glomeratum Reigersbosch N3 18 (J & W 03) — semidecandrum a. glandulosum Prodr. Glanerbrug (op Duitsch grondgebied) N8 21 (BI 06) — triviale Kralingen P3 48 (J & W 03) — C h e n o p o d i u m ambrosioides Rdam, opgespoten terrein, P3 47 (J&W 06) — hybridum Rdam, spoorwegterrein, unicum!, P3 47 (J&W 05) — Cirsium arvense Oostvoorne P3 42 (J& W 05) — * b. integrifolium W. et Gr. Rdam, handels- terrein P3 47 (J&W 05) — Cladium Mariscus O ver- woud N5 47 (V06) — Cochlearia Armoracea Delfsha- ven, opgespoten terrein P3 47 (J & W 05) — Corispermum Marshallii Rdam, opgespoten terrein P3 46, 47 (J&W 05) — Coronopus didymus Rdam P3 47 (J&W 05) — Cytisus Laburnum meertallige bladeren (V06). Delphinium consolida Vlaardingen, stationsterrein, P3 45 (J&W 05) — Dipsacus sylvestris Nd. Beveland Q2 65 (Sch 06). Echinospermum deflexum Rdam, handelsterrein, P3 47 (J & W 05) — Epilobium par vif lorum Oostvoorne P3 42 (J&W 05) — Equisetum sylvaticum Tusschen 90 Oosterbeek en Renkum PG 21? (J&W06) - Erigeron acris Nd. Bevekmd Q2 65 (Sch 08) — E riophorum va- gina turn Doorn Po 13 (Büttikofer 03) - Eryngium campestre Nd. Beveland R2 16 (Sch 06) — Euphorbia E SU la Charlois, fabrieksterrein, P3 47 (J & W 05) - exi- gua Charlois, fabrieksterrein, P3 47 (J&W06) - Gerar- diana Oosterbeek P6 22 (J & W 05). Festuca arundinacea Rdam, spoorwegterrein, P3 47, met form. monstr. vi vip ara (J & W 05) — ovina Delfshaven, opgespoten terrein, P3 38 (J & W 06) — pra- tensis Rdam P3 48 (J&W05) — Filago minima Oos- terbeek P6 22 (J&W05) — Foeniculum officinale Rdam, opgebrachte zandgrond boven vroegere moestuin, P3 48 (J&W1899) - Fragaria v e soa Rdam, buiten- plaats Rozenburg, P3 37 (J & WOO) - Fragaria spe c. meertall. bladeren (Y06) - Fritillaria Meleagris Uiterwaarden t. Vlaardingen en Maassluis in afwijkende vormen P3 45 (J&W05) - F u mar ia officinalis Hoek van Holland P3 22? (J&W ). Qalanthus nivalis Haag P3 54(J & W 05) — Galeob- dolon luteum Lindermaten M8 61 (BI 06) — Galinsoga parviflora Wageningen op één aardappelveld P5 27(V06) — Genista pilosa Rdam, spoorwegterrein, P3 47 (J&W 00) — Gentiana Pneumonanthe fl. fere alb. Barneveld eire. N5 47 (V 06) - Geranium dissectum Rdam, fa- brieksterrein, P3 47 (J&W 05) - pyrenaicum Jaagpad Delft—Haag P3 15 (J&W 05); Dodewaard P5 47 (V 06) — Gleclioma hederacea, verschillende biologische vormen, Enschedé N7 18 (BI 06) — Gnaphalium luteo-album Oostvoorne P3 42 (J & W 05) — Gratiola officinalis Grebbe P5 36 (V 06). Helminthia echioides Nd. Beveland, in klaverland, R2 15 (Sch 06) — Helosciadium inundatum Lonneker N7 18 (BI 06) — Hieracium pratense Eexta, aan een landweg, H7 68 (Sch 06) — umbellatum b. uniflorum 91 Hoek van Holland P3 22 (J & W 05) — Himantoglossum hi rein urn Duin- en Kruidberg te Santpoort, unicum! (Jac. P. Thijsse06) - Holcus mollis Oosterbeek P6 22 (J & W05) — Holosteum umbellatum Enschedé N7 18 (BI 06). 111 ece bruin verticillatum Pv,dam, handelsterrein, P8 47 (J&W05). Juncus glaucus Nd. Beveland R2 15 (Sch 06). Knautia arvensis Spoorbaan te Hillesluis P3 47 (J &W06). Lamium amplexicaule, form. clandest. Vlaardin- gen, stationsemplacement, P3 45 (J&;W04) — Lathyrus Aphaca Kralingen P3 48 (J&W04) — silvester Berg en Dal, e. herb. J & W, P6 63 (Stomps en Terwen 01) — Le- pidium campestre Charlois, fabrieksterrein P3 47 (J & W 05) — *form. minima Ibidem (J&W05) — gramini- folium Hoek van Holland P3 22 (J 05) ~ perfoliatum Rdam, handelsterrein, P3 47 (J&W05) - Listera ovata t. Usselo en Haaksbergen N7 26 (BI 06) — Lolium mul- tiflorura m. compositum Rdam, opgespoten terrein, P3 47 (J&W06) — perenne c. cristatum Döll. Rdam, spoorwegterrein, P3 47 (J&W05); Oosterbeek P6 22 (J& -\V05) - *m. glom era tum Nieuwerkerk P3 38(J&W05) ~ *e. longiglume Crantz. Rdam P3 48 (J & W 05) — *b. orgyale Döll. Rdam, koolaschweg, P3 37 (J&W05) — *forma Oosterbeek P6 22 (J & W 05) — *m. compo- situm Rdam P3 47 (J & W 05) - Lupinus luteus Rdam, handelsterrein P3 47(J&W05) - Luzula multi- flora Oosterbeek P6 22 (J & W 05) - Oisterwijk R5 11 (J&W05) — Lotus tenuifolius Nd. Beveland R2 15 (Sch 06) — Lysimachia nemorum monstr., cult., (BI 06). Matricaria discoidea Enschedé N7 18 (BI 06) — Me- dicago sativa Nd. Beveland Q2 65 (Sch 06) — Mentha aquatica Losser M8 51 (BI & De Kanter06); Boekelo N7 16 (BI 06) — sativa Losser M8 51 (Bl&De Kanter 06) — 92 Mercurialis annua Rdam, spoorwegterrein, P3 47 (J & W05); Rdam, handelsterrem, P3 47 (J & W 04) - Montia minor Enschedé N7 18 (BI 06) (met kritische opmerkingen over het onderscheid tusschen M. mi nor en M. rivularis); Monster P3 13 (J & W 05) — Myosurus minimus t. Oegstgeest en Katwijk N3 37 ? e. herb. J & VV (Stomps & Terwen 01) ; Delfshaven P3 46 (J & W 05). Nardus stricta Oosterbeek P6 22 (J & W 05) — Nar- thecium ossifragum Haaksbergen N7 26 (BI 06). Ononis spinosa fl. alb. Nd. Beveland Q2 65 (Sch06) — Orchis incarnata Plasmolen Q6 23 (G07); Lonneker N7 27 (BI 06) - latifolia Lonneker N7 27 (BI 06); Pias- molen QG 23 (G 07) - latifolia?? Plasmolen Q6 23 (G 07) — maculata? Plasmolen Q6 23 (G 07) — Orobanche Galii Hoek van Holland P3 22 (J&W06). Panicum linea re Rdam, spoorwegterrein, P3 47 (J & W05) — Papaver dubium Enschedé N7 18 (BI 06) — miliaceum Rdam, koolaschweg P3 37 (J& W05) — Pha- celia tanacetifolia Denekamp M8 11 (BI 06) — Phalaris canariensis Rdam, koolaschweg, P3 37 (J & W 05) — Phegopteris polypodioides Lonneker N7 27 (BI 06) — Pier is hieracioides Hoek van Holland P3 22(J&W05) — Plantage major prolificatie Lexkesveer P5 28 (V 06) — 1 a n c e o 1 a t a Charlois, fabrieksterrein, P3 47 (J & W 05) lanceolata x major Nd. Beveland R2 16(Sch06)[ — me- dia Nd. Beveland R2 15 (Sch06); *fasciatie Opheusden P5 37 (V 06) — Platanthera montana Epen, e. herb. J&WV06 43 (A. J. Zöllner05) — Poa nemoralis, ver- schillende vormen, nl. agrostoides A. et G., Reichen- bachii A. et G., uniflora Mert. et Koch, vulgaris Gaud. alle te Oosterbeek P6 22 (J&W05) — Polygona- tum mul tif lorum Rdam, koolaschweg, waarschijnlijk afkomstig uit cultuur en reeds weder verdwenen P3 37 (J& W 03) — Polygonum cuspi datum Rdam, koolasch- weg, P3 37 (J & W 05) ; Monster P3 13 (It, J & W 05) — 93 Potentilla norvegica Lonneker M7 67 (B106) — verna om den Plasmolen Q6 23 en Q6 (33 G 07) — Prunus avium Lonneker N7 18 (B1Ö6). Ranunculus arvensis Vlaardingen, stationsterrein, P3 45 (J&W03) - auricomus Rdam P3 47 (J & W 03) — Reseda luteola Vlaardingen, stationsterrein, P3 45 (J & W 04) ; Oosterbeek P6 22 (J & W 05) — R u m e x a q u a- tica ( - R. Hippolapathum) Rdam, opgespoten terrein in 1906 verdwenen, P3 46 (J&W05) — conglomeratus Enschedé N7 18 (BI 06) -- crispus X obtusifolius var. b, acutus Scheveningen, aan het Ververschingskanaal N3 54 (J & W 05) — m a X i m u s (== H y d r o 1 a p a t h u m x a q u a- ticus) Kralingsche Veer P3 48 (J & W 05) — *var. inter- medius Kralingsche Veer P3 48 (J&W05). Sagina procumbens Lonneker N7 18 (BI 06) — *var. nodosa Enschedé N7 18 (BI 06) — Salix alba t. Vlaar- dingen en Maassluis Po 45 (J&W05) — alba: amygda- lina Stormpolder bij Bolnes P3 18; Rdam, Varkenoordsche Dijk, P3 48 — alba X fragil is Stormpolder P3 18; Rdam P3 47 — *var. excelsior Zwijndrecht Q4 11 — amyg- dalina, var. concolor Bolnes P3 18; Rdam P3 47; Zwijndrecht Q4 11 — *forma Stormpolder P3 18 — aurita Hoek van Holland P3 22 — aurita x cinerea Koedood P3 56 — caprea Ootmarsum M7 28; Duinen Haag N3 54; Oostvoorne P3 42; Koedood P3 56 — cine- rea Haag N3 54; Hoek van Holland P3 22; Koedood P3 56 — daphnoides Scheveningen N3 54 - *var. acuti- folia Scheveningen N3 45 — fragil is Rdam P3 47 — purpurea Hoogvliet P3 51 — repens Hoek van Holland P3 22 — *var. vulgaris Rdam, unicum, P3 47 — tri- andra var. Villarsiana t. Denekamp en Ootmarsum eire. M8 31 — viminalis var. tenuifolia Varkenoordsche Dijk P3 48 — Alle voorgaande salices verzameld en ingezonden door J&W05 — Sambucus nigra Lonneker, met historische opmerkingen over den Vlierbosch 94 ■ van Prins Maurits, N7 27 (BI 06) - Samolus Valerandi Barncveld N5 47 en Doetincheni PO 24 (VOG) — Scandix Pecten Veneris Spoorbaan Hillesluis P3 47 (J & W 06) — Scirpus pauciflorus Lonneker M8 61 (BI 06) — se- taceus Maanderbuurt P5 17 (V06) — Secale cereale aangevoerd zand te Rdam P3 48 (J & W 01) — Senecio erucifolius Nd. Beveland verbreid (Sch 06) — Silene gallica c. quinquevulnera, aangevoerd, Enschedé N7 18 (BI 06) — Sinapis arvensis?, of bastaard met S. al ba? Vlaardingen P3 45 (J & W 03; - arvensis Charlois, fa- brieksterrein P3 47 (J&W05) - Sisymbrium Loese- 1 i i fabrieksterrein Charlois P3 47 (J & W 05) — oriëntale fabrieksterrein Charlois P3 47 (J & W 05) — Si urn lat i f o- lium Koedood P3 26 (J & W 05) — Solanum rostratum Vlaardingen, stationsemplacement, P3 45 (J & W 03) — Sonchus arvensis fabrieksterrein Charlois P3 47 (J& W05) — asper fabrieksterrein Charlois P3 47(J&W05) — Spergularia media Nd. Beveland R2 14 (Sch 06) — Spiranthes autumnalis Doesburgerveen N5 66 (V06) — Succisa pratensis fl. alb. Barneveld eire. N5 47 (V06). Teesdalia nudicaulis Oosterbeek P6 22 (J&W05) — Thrincia hirta Glanerbrug N8 11 (BI 05) — Tlllaea muscosa Kast. Hoekelom P5 17 (V06) — Trifolium incarnatum, culta, Kapelle. — pratense var. expan- sum Hausskn. Kolenaschweg Rdam P3 37 ( J & W 00) — Triticum cristatum Schreb. handelsterrein Rdam P3 47 (.J&W04) — junceum Hoek van Holland P3 22 (J& W05) — repen s, in talrijke vormen, op naam gebracht, Nieuwlandsche Polder P3 22; Rdam P3 38; Vlaardingen P3 45; Rdam P3 47 en 48, alle (J & W 05) — repens X jun- ceum (=T. acutum) Hoek van Holland P3 22 en Sche- veningen Q3 44 (J&W05 en 02) — Turritis glabra Oosterbeek P6 22 (J & W 05). Utricularia minor Voorthuizen eire. N5 26 (dT 04). Verbascum thapsiforme Oosterbeek P6 22 (J & W 02) 95 Verbena officinalis Nd. Beveland Q2 66 (Sch 06) — Veronica arvensis Losser M8 52 (BlOG); Oisterwijk R5 11 (J«&W05) — prostrata Plasmolen Q6 23 en 33 (Mev. Beets & G07) — Vicia pannonica Rdam P3 38 (J & W . .) — *var. striata Kolenaschweg Rdam P3 37 (J & W 00) — Viola tricolor Oosterbeek P6 22 (J&W05). VERGADERING DER AFDEELING B der Nederlandsche Bontanische Vereeniging te Am sterdam op 28 September 1907. Aanwezig de Heeren : E. V e r s c h a f f e 1 1, Onder-Voorzitter, J. C. Schoute, Rapporteur en de leden, J. Boldingh, Mej. A. Buekers, W. Burck, Joh. H. van Burkom, H. J. Cal k o en, K. W. Daram erman, L. C. Doyer, J. M. Geerts, J.W.C. Goethart, E. Heimans, H. H enkels, J. A. Honing, J. Jaspers Jr., J. Jeswiet, J. Knijper, W. M. D o c t e r s van Leeuwen, Mevr. J. Doctors van Leeuwen — E, eij n vaan, J. A. Lodewijks, J. W. Moll, Mej. C. Pekelharing, A. Pu 11 e, Mej. S. Rombach, H. M. Qu anjer, A. Pt. Schouten, K. Tjebbes, Th. Val e ton, Mej. M. S. de Vries, Mej. G. G. M. de Vos, L. Vuyck, H. P. Wijsman, later Hu go de Vries. De onder-voorzitter E. Ver schaf feit, opent de vergade- ring en geeft het woord aan den rapporteur ter voorlezing der notulen van de vorige vergadering; deze worden goed- gekeurd. Onder de ingekomen stukken vermeldt de voorzitter het bedanken als lid der Afdeeling door de Dames G. Mühring en J. R e ij n V a a n (thans Mevr. Doctors van Leeuwen) en van de Heeren J. W. van de Kas teel e en F. A. F. C. Went. Als lid der Aldeeling worden benoemd Mej. C. H. Lak o en Prof. Hugo de Vries, welke laatste na eenigen tijd ter vergadering verschijnt en door den voorzitter begroet wordt. Sprekende over het ontslagnemen van den Heer Went 97 als bestuurslid en als lid der Afdeeling, drukt de voorzitter er zijn leedwezen over uit, dat deze zich tot dien stap ge- noodzaakt heeft gezien. De voorzitter wenscht, zonder eenige commentaren of zonder dat discussie plaats zal hebben, mede- deeling te doen van het gerezen bestuursconflict en leest de daarop betrekking hebbende stukken voor. De lezing wordt onderbroken door een protest van den Heer Goet- hart, waarop door den voorzitter en den Heer Schoute geantwoord wordt. Na afloop der voorlezing stelt de Heer Moll voor, dat de leden der Afdeeling het verzoek tot den Heer Went zullen richten, zijn functie als bestuurslid te blijven vervullen, totdat een algemeene vergadering haar oordeel over het be- stuursbeleid zal hebben uitgesproken. Dit voorstel wordt bij acclamatie aangenomen. Hierna verkrijgt de Heer S c h ou t e het woord, die een korte voordracht houdt over den invloed der verschillende diepten van het zaaien op de graanplant. Het is spreker bij onderzoek aangaande de uitstoeling der granen gebleken, dat de verschillende mate van onderbren- ging op de jonge planten een vrij vérgaanden invloed heeft, aangezien de hoofdhalm er door wordt beïnvloed ook in zijn bovenaardsche deelen, en dat verder de zijhalmen op een be- paalde diepte van overbrenging in hun waarde aangevende eigenschappen een optimum vertoonen, bij grootere of ge- ringere diepte van onderbrenging echter in kwaliteit afne- men. Het aantal der zijhalmen is echter des te grooter naar- mate de korrels hooger in den bodem liggen. Bij het onderzoek van rijpe graanplanten blijkt van deze invloeden niet zoo veel meer over te zijn: de diepere zaaiing is blijkbaar voor de plant slechts een moeielijkheid in de jeugd-stadiën, die later voor een groot deel, door de betere planten zelfs geheel, overwonnen wordt. Wel blijkt de graad van uitstoeling der planten regelmatig af te nemen naarmate zij dieper gezaaid geweest zijn. Een en ander Nederl. Kruidk. Archief. 1907. 7 98 wordt met in tabelvorm gebrachte uitkomsten van metingen en wegingen nader toegelicht. Prof. Moll vraagt Spreker naar aanleiding zijner voor- dracht of hem iets bekend is omtrent den invloed der on- derbrenging op de ontwikkeling der primordiaalwortels; hieromtrent zijn door Mej. Tam mes indertijd in het Labo- ratorium te Groningen onderzoekingen bij erwten gedaan, die niet nader gepubliceerd zijn en waarbij zulk een invloed werd aangetoond. Spreker antwoordt dat hem hieromtrent geen gegevens ten dienste staan. Na dankzegging aan den Spreker sluit de Onder- Voorzitter de Vergadering. ALQEMEENE VERGADERING der Nederlandsche Botanische Vereenigin<^ op Zondag 13 Octoben 1907 te Amsterdam. De vergadering wordt gehouden op verzoek van 16 leden volgens artikel 9 der Statuten. Aanwezig zijn de leden: Prof Went, Dr. Goethart, Dr. Burck, Dr. Lotsy, Dr. Schoute, Prof. Verschaf- felt en Dr. Vuyck en de leden: J. van Beusekom, A. H. Blaauw, M. J. Blijdenstein, J. Boldingh, K. W. Dammer man, Mej. L. C. Doyer, P. van der Eist, C. J. B. de la Faille, J. M. Geerts, J. van Breda de Haan, E. Hei mans, H. W. Heinsius, H. Heukels, J. A. Honing, F. K. van Iterson, P.Jansen, J. Jaspers Jr., J. Jeswiet, W. J. Jongmans, J. Kuyper, D. Lako, W. Doctors van Leeuwen, J. Doctors van Leeuwen- Pteijnvaan, J. A. Lodewijks Jr., J. W. Moll, W. M. J. Borst Pauwels, Mej. C. J. Pekelharing, N. R. Pekel- haring, A. A. L. Pilgrim, J. J. Prins, A. Pulle, Mej. S. Rombach, Mej. S. J. Ronner, A. R. Schouten, J. Valckenier Suringar, K. Tjebbes, F. A. des Tombe, Th. Valeton Jr., Mej. G. G. M. de Vos, Mej. M. S. de Vries, W. H. Wachter, Th. Weevers, Mej. G. Wil- b r i n k, Mej . G. W ij n h o f f en H. P. W ij s m a n . De Heer Went opent de vergadering, doch ziet van de leiding der vergadering af, daar hij partij is in het bestuurs- conflict; hij geeft dus den hamer over aan den vice- voor- zitter, den Heer Goethart. Daar ook deze om dezelfde reden niet wenscht te presideeren, wordt aan Prof. Moll 100 verzocht de vergadering te leiden waartoe deze zich bereid verklaart. De Heer Went krijgt daarna het woord; hij leest een zeer uitvoerige uiteenzetting voor van de oorzaken van het conflict volgens de opvatting van de bestuursmeerderheid. Op deze voorlezing volgt een zeer uitgebreide en langdu- rige discussie over de daarin genoemde feiten, waarbij tevens in bespreking genomen wordt een stuk van de Heeren Goethart, Lotsy en Vuyck, dat eenige dagen voor de vergadering aan de leden was toegezonden en waarin o. a. aangedrongen werd op de benoeming van een onpartijdige commissie van onderzoek, die een rapport zou moeten in- dienen omtrent het gebeurde. De debatten bewegen zich ten slotte vrijwel over het al of niet wenschelijke van de instelling van een dergelijke commissie. Toen ten slotte de vraag in stemming werd gebracht (waarbij het geheele bestuur behalve de Secretaris-Penningmeester niet tegen- woordig is), blijken zich 43 leden tegen en 3 voor de com- missie van onderzoek te verklaren, zoodat dit voorstel verworpen is. Na verdere besprekingen wordt een motie voorgesteld, die 1° het beleid van den president der Vereeniging goed- keurt, 2° vertrouwen stelt in het geheele bestuur, om de zaak tot een goed einde te brengen. Van deze motie wordt het eerste deel afzonderlijk in stemming gebracht en (bij schriftelijke stemming) aangenomen met 32 tegen 5 stem- men en 9 blanco's. Terwijl de discussies over het tweede deel der motie nog gaande zijn, komt het bestuur weer binnen en legt de Heer Lotsy, daartoe door het bestuur gemachtigd, de volgende verklaring af: „Door een samenspreking met de meerderheid van het bestuur is mij gebleken, dat beide partijen het slachtoffer zijn geweest van de omstandigheden; ik ben thans overtuigd dat de meerderheid volkomen te goeder trouw is geweest en deze is van hetzelfde overtuigd wat 101 de minderheid betreft. Ik meen evenwel, dat het in het belang der Vereeniging ongewenscht is, dat ik lid van het bestuur blijf en stel mij dus als bestuurslid der Afd. A niet herkiesbaar". De president (Went) meent, dat hierdoor in het bestuur een gewenschte oplossing is gevonden en wil zich daarom bij een eventueele verkiezing als bestuurslid weder herkies- baar stellen. De discussies over het conflict worden hierna gesloten. De Heer W ij s m a n bedankt den Heer M o 1 1 voor de taktvoUe wijze, waarop hij de vergadering geleid heeft; de leden stemmen onder luid applaus hiermede in. Den Heer Mo 11 schijnt het toe, dat een groot deel van de moeilijkheden zijn voortgekomen uit de statuten en stelt voor, deze te herzien. De Heer Moll aanvaardt ten slotte een opdracht een commissie te vormen, om die statuten- wijziging voor te bereiden en noodigt de Heeren Cal koen, Hei mans en Pu 11e uit, met hem die commissie te vor- men. Nadat nog de Heer Went den Heer Moll zijn dank betuigd heeft voor de leiding der vergadering wordt deze door den voorzitter gesloten. (Deze verkorte notulen omtrent de vergaderingen van 19 Juli, 28 Sept. en 13 Oct. 1907 zijn een uittreksel uit de meer uitvoerige, voorkomende in het daarvoor bestemde boek op p. 126-184). VERGADERING DER AFDEELING B der Nederlandsche Botanische Vereeniging op 26 Ocboben 1907 te Amsterdam. Tegenwoordig: E cl. Ver scha f feit, Vice-Yoorzitter, en de leden Mej. F. W. Andreae, J. Boldingh, W. Burck, Joh. H. van Burkom, J. A. Honing, J. A. L ode wijk s Jr., Mej. C. J. Pekelharing, J. J. Prins, A. Pulle, Mej. T. Tam mes, Th. Vale ton, Hugo de Vries, L. Vuijck, Th. Weevers, F. A. F. C. Went en Mej. Joh. Wester- dij k. Bericht van verhindering was ingekomen van Mej. C. Lak o, G. G. M. de Vos en Dr. J. C. Schoute. De Heer Ver schaf feit opent de vergadering en stelt voor om onaangename herinneringen aan het verledene te voorkomen de notulen der vorige vergadering niet te doen voorlezen, doch alleen te doen goedkeuren, o. a. door daar- voor een lid der vergadering aan te wijzen. Toen echter bleek dat men ook dat niet noodig vond, werden de notulen gearresteerd en door den Vice-Voorzitter geteekend. Onder- geteekende nam de taak op zich van den rapporteur, die verhinderd was. Ter verkiezing van een bestuurslid in plaats van Prof. Went, werd in herinnering gebracht dat deze zich thans weder herkiesbaar had gesteld, waarop hij bij acclamatie als zoodanig weder werd benoemd. Na de gebruikelijke plicht- plegingen, verzocht de Voorzitter den Heer Went de ver- dere leiding dezer vergadering weder op zich te nemen, waartoe deze zich bereid verklaarde, onder de opmerking 103 dat hij liever een schriftelijke stemming gewenscht had, welke opmerking door de vergadering niet in ernst werd opgevat. Nadat hij dank betuigd had voor het in hem gestelde vertrouwen, verzocht hij of iemand der aanwezigen nog iets van huishoudelijken aard voor deze vergadering had, wat niet het geval bleek te zijn. Evenmin bleek iemand buiten de aangekondigde voor- drachten nog eene mededeeling voor deze bijeenkomst te hebben. Alsnu werd aan Dr. Pu 11 e het woord verleend tot het houden zijner demonstratie van eenige merkwaardige tropische planten. Spreker besprak het algemeen voorkomen der Melasto- maceeën, een familie die eenige duizende soorten omvat, gekenmerkt door de bizondere nervatuur der bladeren en de eigenaardige meeldraden bij een groot deel der familie. Hij demonstreert deze bizonderheden aan een bekende soort, wijst daarbij op den kruiswijzen stand der bladeren, de meestal 5 tallige bloem, met gewoonlijk 10 meeldraden en een verschillend gevormd vruchtbeginsel, dat dezelfde ver- schillen oplevert als bij de Rosaceeën gevonden worden, terwijl het vruchtbeginsel meestal meer, dikwijls 5- en somtijds 2-hokkig is. Een eigenaardige afwijking vormt, vooral reeds in het blad een amerikaansche plant, behoorende tot de Memecy- leae n.1. een nieuwe soort van het geslacht Mouriria. Bij deze soort komen zeer afwijkend gevormde meeldraden voor, wat nader door teekeningen toegelicht wordt. De reden hiervan zoekt Spreker in de ontwikkeling der bloem. Waar bij de meeste soorten de meeldraden in den knop naar binnen omgebogen zijn, om bij de ontluiking zich buiten- waarts te krommen, zijn deze organen bij de nieuwe soort reeds in de knopligging recht, wat hij meent te moeten toeschrijven aan gebrek aan ruimte in het door de bloem- bladen gevormde kapje, daar deze organen de beschikbare 104 ruimte geheel vullen door hunne dikke vleezige samenstel- ling. Ook het vruchtbeginsel vormt eene afwijkende bizon- derheid. Op dwars doorsnede vertoont dit binnen een vleezig weefsel een vijftal ronde hokjes, die echter door een weef- selmassa opgevuld zijn en in een kring daaromheen 5 — 6 zaadknoppen dragen. Vooral bij overiangsche doorsnede blijken de placenten naar den bodem verschoven te zijn, wat Spreker alweder verklaart door de vleezigheid van de geheele massa. De Voorzitter dankt Spreker voor zijne mededeelingen. De Heer Ver scha f feit vraagt of het ingebogen zijn der meeldraden iets te maken heeft met het afstooten van het kapje, waarop Spreker antwoordt dat dit bij deze soort in overeenstemming met de algemeen voorkomende gevallen niet het geval is. De Heer Burck herinnert er aan hoe de enorme ont- wikkeling van het connectief evenzoo voorkomt bij andere tropische planten en vraagt in hoeverre deze bizonderheden in verband zijn te brengen met honing afscheiding. De Heer Boldingh wenscht een Geminella te demon- streeren in een Cissus-soort: hij wacht nog materiaal uit West-Indië om nog ontbrekende ontwikkelingsstadia te kunnen onderzoeken, doch deelt vast mede wat hij voor het oogenblik is kunnen te weten komen. De Cissus is door 6 a 7 personen beschreven, telkens als nieuwe soort. Spreker vertoont een exemplaar dat geheel bladerloos is, een ander waaraan kleine blaadjes voorkomen en een derde bloeiend exemplaar, dat waarschijnlijk tot dezelfde soort behoort en dat rijk bebladerd is. In de takken komen don- kere plekken voor; deze zijn ciUndervormig en opgevuld met een zwart stof, dat blijkt geheel uit eigenaardige dub- bele sporen te bestaan. Door Pulle werd in Suriname een soortgelijke Cissus verzameld met massa's sporen opgevuld; deze verschilt echter door de grootte der vertakkingen en de opengesprongen sporenbevattende deelen, die iets aan een 105 compositen- vrucht doen denken, vooral aan het geslacht Pectis. Spreker geeft een kort geschiedkundig overzicht van de schimmel. In het herbarium Miquel komt een plant voor, in Suriname verzameld^ welke gelijkt op het door Pu 11 e verzamelde; hoogstwaarschijnlijk is dit het eerste exemplaar, dat tot beschrijving van den fungus heeft gediend. In den loop der tijden droeg deze den naam Geminella, ofschoon deze later door andere werd vervangen. Leveillé beschreef in 1843 in de Annales des Sciences naturelles voor het eerst de eigenaardige sporen, naar aanleiding eener plant uit het herbarium te Parijs, afkomstig van San Domingo. Waar- schijnlijk heeft hij de levende plant niet gezien en spreker verwondert zich daarom over de nadere beschrijving. Le- veillé noemt de schimmel Puccinia incassarata en meent met teleuto- sporen te doen te hebben, vermoedelijk wegens het voorkomen van een stoeltje, dat door Spreker echter nimmer is gezien. In 1847 beschreef Tulasne in hetzelfde tijdschrift de schimmel als Ustilago ? Cissij doch deze meende te doen te hebben met vruchtbeginsels, die met sporen opgevuld waren, ofschoon die meening later gewijzigd werd. De naam Geminella werd door Schröter in 1870 gegeven aan een schimmel, parasiteerende in een Veronicasoort ; hij noemde haar G. exotica: in 1876 beschreef hij in iIeJw;/^fa de schimmel voor- komende in een braziliaansche soort. Cornu bestreed in 1883 in de Ann. d. Sc. Nat. de meening als zoude men met vruchtbeginsels te doen hebben en zag de aangetaste planten- deelen aan voor bladstelen. Hij onderzocht planten o. a. uit Fransch Guyana en Perzie en vond reeds dezelfde afwijkingen, die thans uit St. Eustatius en Suriname afkomstig zijn. Sac- cardo geeft in zijn Syllogus den schimmel met den naam van Schröteria de Toni aan, zonder er verder iets nieuws van te vertellen, terwijl de plant zou voorkomen op Cissus cissioides en Spondylantha aphylla Presl. Schröter citeert P e n z ig. Volgens latere beschrijvingen in Malpighia van 1891 106 en in Bulletin Boissier wordt in 1893 door Hennigs een Schröteria Cissi uit Arabië beschreven en nog uitvoeriger vindt men omtrent den schimmel door von Beek in Sche- dae etc. inlichtingen, die uit de vorming der sporen meent dat de parasiet niet te vereenigen is in het geslacht Geini- nclla, doch haar weder tot de Ustilagineeën brengt. Een later stuk van P e n z i g in Malpighia 1 900 heeft Spreker niet kunnen inzien. Spr. stelt naar aanleiding der twijfelachtige auteursopgaven eenige vragen en demonstreert de schimmel onder de loupe en door middel van teekeningen; ook toont hij afbeeldingen van doorsneden van de geïnfecteerde takken en andere vlak daaronder en bespreekt het verschil in ana- tomischen bouw. Hoewel de doorsneden van stengel, blad- en bloemstelen ongeveer hetzelfde beeld vertoonen, meent Spreker hier toch met stengelleden te doen te hebben, in wier merg de schimmel zich schizogeen ontwikkeld heeft. De vorming en de kieming der sporen heeft Spr. nergens kunnen waarnemen. Hij vraagt zich af is de schimmel wer- kelijk door een eigen omhulsel omgeven ? Het omhulsel dat men waarneemt is in twee celgroepen te verdeelen; het binnenste is een soort stroma van hyphen, daarbuiten vindt men een reeks bruine cellen, die echter tot de voedster- plant behooren. Voorts vraagt hij is het mogelijk dat iemand een schimmelsoort, die overigens de eigenschappen van een bekend geslacht toont, tot een ander nieuw geslacht brengt, alleen op grond daarvan dat de schimmel in de voedster- plant een omhulsel doet ontstaan? Hij heeft voorts gezocht of van de schimmel iets te ontdekken viel in die deelen van de plant, waarin zich geen sporen vertoonden? Spre- ker heeft nergens iets van dien aard kunnen zien, wat de mogelijkheid niet uitsluit dat de schimmel zou kunnen gevonden worden in jeugdiger toestand of bij jongere plan- tendeelen. Misschien gelukt hem dit later, wanneer hij over jonger materiaal kan beschikken. De Voorzitter dankt ook dezen Spreker. Ondergeteekende 107 verzocht nader ingelicht te worden over een beloofde op- heldering over de kleur van de epidermiszellen, waaraan Spreker voldeed, er nog enkele opmerkingen aan toevoe- gende. Eindelijk doet hij zelf nog eene vraag n.1. deze of de vorming van een nieuw geslacht op de zoo straks ont- vouwde gronden een bekend feit is? dus op een verschil niet ontleend aan de plant zelf, maar op de uitwerking op haar voedsterplant ? Nadat ook de Heer van Burkom nadere ophelderingen gevraagd en verkregen had, bekwam de Heer Vale ton Jr. het woord om te spreken over de kieming van rijst. Spreker heeft die kieming onderzocht in verschillende zoutoplossingen, ten einde daarbij de giftigheid, vooral der K en Na zouten te onderzoeken. Voorts moest hij daarbij nagaan in hoever de druk der zuurstof op de giftigheid invloed oefende. Spreker gebruikte aequi valente oplossingen d. w. z. waarbij 1 gr. acq. per L. bij i -basische zuren gelijk is aan het moleculairgewicht, bij 2-basische gelijk aan het halve moleculairgewicht. Ook maakte hij gebruik van iso- tonische oplossingen volgens de formule van van 't Hof f, niet volgens de isotonische coëfficiënten. Bij het bepalen van den invloed van de lucht op de meer of mindere gif- tigheid van verschillende zoutoplossingen, diende eerst de giftigheid van de lucht zelf bepaald te worden. Spreker gebruikte de bekende kiembakjes. Als contróleproef gebruikte hij het kiemen van de zaden, waarbij als criterium het optreden van het worteltje werd genomen ; immers 50 % kiemende zaden vertoonden na. 2i4 dag een worteltje, na 3k dag het stengeltje. In de kiemtoestel kiemden 80% der zaden en van deze verkregen 79% een stengeltje. In- dien men de kieming onder water doet plaats vinden, zoo laat de verminderde zuurstofdruk zich op verschillende variëteiten ook verschillend gevoelen; de natte variëteiten hebben een groot kiemingspercentage. Onder water treedt echter het stengeltje het eerst op, daarom werd als crite- 108 rium gebruikt het stadium, waarbij het stengeltje 1 m.M. lang was. Onder een laag van 2 c.M. water kiemde 77 7o> bij 14 C.M. 80 7o) een verschil dat ligt binnen de fouten der praktijk. Dus het water had geen vermindering in kie- ming teweeg gebracht; wel op het voortbrengen van het worteltje, want bij 14 c.M. water vormden slechts 29% dit orgaan. In uitgekookt water van 15 c.M. dikte kiemden 75 7„ stengeltjes, daarvan maar 10 7o> ^ie ook een worteltje voortbrachten. De lucht heeft derhalve geen invloed op het aantal kiemende zaden. Spreker heeft voorts vergeleken de kieming van rijstkorrels in den kiemtoestel met en zonder zoutoplossing. Een deel van het zout wordt echter door het filtreerpapier gedeeltelijk geabsorbeerd, zooals voor een paar jaar enkele Amerikaansche geleerden hebben aangetoond bijv. hoe de giftigheid van zoutoplossingen wordt verminderd door bijvoeging van kwartsmeel, ofschoon die werking niet op alle zouten even sterk plaats vond. De vraag in hoeverre bij zijne proeven het filtreerpapier hinderend werkte op de giftigheid der ge- bruikte zoutoplossingen werd onderzocht door op een glasreep 1 of meerdere fiUreerpapiertjes te bevestigen. Zijn eerste proef geschiedde met KNO3 180 is., in navolging van Van K ij s s e 1 b e r g e n bij v. 180 is. 1 laag 3 lagen 6 lagen waren KNOa 81.8 7o 87.1 7o 88. - 7o kiembare zaden. Deze proeven werden genomen in een Thermostaat bij 28 7o5 maar ook in een warme kas, waar de temperatuur lager was. Spreker heeft echter een formule gevonden om de proeven onafhankelijk van de temperatuur te maken; aldus vindt hij de giftigheid achtereenvolgens bij 1, 3 en 6 lagen, 14.5, 9 en 8. Bij eene herhaling met NaOl werd bij 1 en 3 lagen gevonden 34.1 en 9.6. Spreker heeft getracht het filtreerpapier zoodanig te maken dat geen zouten meer geabsorbeerd zouden worden, door bijv. eerst met een zoutoplossing te verzadigen. De stijging 109 der giftigheid bleek hierbij inderdaad plaats te vinden bijv. bij 1 en 3 lagen tot 49.4 en 24.7. Daarom is het moeilijk met een kiemapparaat goede proeven omtrent giftigheid te verkrijgen. Hij bespreekt de meerdere giftigheid bij lucht en in oplossingen en herinnert voorts aan proeven met KCl, Bij sommige zoutoplossingen v^ordt de giftigheid door de lucht vermeerderd. Eindelijk werd de kieming in de oplossingen zelf onder- zocht. Spreker geeft cijfers voor verschillende concentraties bijv. bij aeq. opl. 0.05 0.1 0.15 0.2 vond hij voor KBr 6 27 88 95 en voor NaBr —3 1 7 en verklaart de beteekenis dier — 3. Bij het K-zout stijgt de giftigheid der- halve veel sterker dan bij het Na- zout, vs^at ook bij andere overeenkomstige verbindingen uitkomt. Voorts werden onderzocht Ks SO4 en Nas SO4 en bovendien oxalaten, die echter langzam.erhand vrij zuur ontwikkelen. De nitraten hebben het groote bezwaar dat zij nitrieten doen ontstaan. Bij isotonische oplossingen zijn de giftigheden aanzienlijk hooger. De Heer Vale ton herinnerde aan het feit dat bij tuinboontjes de verschillen geheel anders optreden; de te construeeren curven bij beide groepen van zoutoplossingen loopen meer evenwijdig. Nadat den Spreker dank betuigd was voor zijn vertoog ontspon zich een kleine discussie tusschen de Hoeren Verse haffelt en den Spreker, over den geringen invloed van de zuurstofspanning binnen de zeer eng gestelde grenzen. Nadat de Heer Weevers er op gewezen had, hoe het onderzoek bij moerasplanten had aangetoond dat deze beter kiemden in O-vrij water, zag hij hierin een soortgelijk geval bij de rijst, die ook een moerasplant is. Nadat de Voor- zitter nogmaals namens de Vergadering zijn dank aan de Sprekers had betuigd, werd den aanwezigen bevolen, indien zij niet reeds thans zich voor een onderwerp voor een 110 voordracht op de volgende vergadering in Februari konden aanmelden, dit tijdig bij den Secretaris te willen doen, vi^aarna hij, niemand meer iets voor deze vergadering in het midden te brengen hebbende, de bijeenkomst sloot. De Secretaris, L. VUIJCK. VERGADERING DER AFDEELING A der Nederlandsche Botanische Vereeniging op 27 Octoben 1907, te Utrecht. Aanwezig: J. W. C. Goethart, Voorzitter en de leden M. J. Blijdenstein. J. Boldingh, W. J. Jongmans, D. Lako, A. Pu 11e, F. A. des Tombe, L. Vuijck, W. A. Wachter, Th. Weevers, F. A. F. C. Went en H. P. Wijsman. De Voorzitter opent de Vergadering en verzocht onderge- teekende de functie van den rapporteur, die afwezig was, op zich te willen nemen, waarmede de Vergadering instemde. Een voorstel om de notulen der vorige vergadering te Weert niet voor te lezen, werd eveneens goedgekeurd. Op de vraag van den Secretaris of zij daardoor beschouwd werden ook te zijn vastgesteld, werd eveneens bevestigend geantwoord. Ingekomen waren berichten van verhindering van de leden Sc hou te. Ver schaf feit, Burck en Tjebbes, terwijl voor het lidmaatschap bedankt hadden de Heeren Went en Van Burkom. De eerste deelt mede dat hij na de plaats gehad hebbende besprekingen zich weder als lid wenscht aan te melden, wat met applaus begroet werd. Omtrent de vaststelling van de plaats der eerstvolgende zomervergadering meende de Voorzitter dat het aanbeveling zoude verdienen dit punt over te laten aan de prudentie van een nieuw bestuur; toch meende hij dat bij het oude bestuur de meening zich gevestigd had, dat het misschien wenschelijk ware in het vervolg in een centraal deel des lands te vergaderen en van daaruit elders excursies te 112 ondernemen. Dit zou volgens ondergeteekende een terug- keer zijn tot den ouden toestand, toen de vergaderingen steeds in Leiden werden gehouden en de excursies bijv. in Maastricht, terwijl de Heer Pu 11 e er op wees hoe indertijd de vergadering te Amersfoort druk bezocht was. Voor de vaststelling van dit punt is echter nog tijd op de win- tervergadering, terwijl het eindbesluit was dat men deze zaak overliet aan de prudentie van het nieuwe bestuur. Bij het tweede punt, benoeming twee leden van het be- stuur, bracht de Voorzitter in het midden dat het aftredende bestuur zich in de gegeven omstandigheden wilde onthou- den van het aanbevelen van candidaten, zooals anders wel eens geschiedde. De Heer W ij s m a n vraagt of de Heer Goethart zich weder herkiesbaar stelt, wat deze in het belang der Afdeeling niet wenschelijk acht. De Heer Wach- ter vraagt of de leden candidaten mogen stellen en of één dan wel beide candidaten te gelijk zullen gestemd worden. Hoewel zich niets verzet tegen een toestemmend antwoord op de eerste vraag, zoo is dat geen gebruik, wanneer niet een persoon als het ware algemeen aangewezen is, terwijl men na eenige overwegingen besloot beide candidaten te gelijk te stemmen. Aan Prof. Wijsman werd verzocht de stemmingscijfers te controleeren. Bij eerste stemming verkregen de navolgende hoeren de daarbij gevoegde hoeveelheid stemmen: Lak o 7, de Vries 5, J o n g m a n s 4, P u 1 1 e en W ij s m a n ieder 2, des Tombe, Bolding h en Weevers ieder 1, en 1 stem van onwaarde. Alleen de Heer Lako had dus de volstrekte meerderheid. Aangezien uit de stemming bleek dat misschien een niet-lid der Afdeeling in haar bestuur zou worden ver- kozen, vroeg de Voorzitter toestemming een kleine onre- gelmatigheid in de behandeling der punten te gedogen, door eerst de benoeming van nieuwe leden aan de orde te stellen. Naar aanleiding der candidatuur R oio ff werd gevraagd of wij door de benoeming van een buitenlander niet in con- 113 flict kwamen met de Nederlandsche wet. Prof. Wijsman informeerde wat de Statuten aangaande deze zaalv bepaalden, doch deze voorzien niet in dit geval. Ofschoon niemand wist in hoever met deze benoeming de wettigheid overtreden werd, meende men toch algemeen dat men geen bezwaar kon maken tegen zoodanige benoe- ming, te meer waar de Associatie, een Nederlandsche Ver- eeniging, gevestigd te Leiden, een groot aantal buitenlanders onder hare leden telt. De Heer Went meent dat de benoeming alvast zou kunnen geschieden, en hem de benoeming eerst later zou kunnen worden medegedeeld, wanneer intusschen gebleken mocht zijn dat tegen zijn lidmaatschap geen wettelijk be- zwaar kan gemaakt worden. Prof. Went nam op zich aangaande dit punt inlichtingen in te winnen. (Een spoedig hierop ingekomen antwoord gaf blijk dat inderdaad tegen zoodanige benoeming geen bezwaar bestond.) Daar niemand over de benoeming schriftelijke stemming wenschte, werden beide candidaten onder applaus tot lid aangenomen. De Heer Lak o gevoelt zich bezwaard de benoeming aan te nemen wegens tijdgebrek en verzocht de aanwezigen ook voor hem een vrije stemming uit te schrijven. Ook zijn verwijderde woonplaats schijnt hem een beletsel voor de richtige uitoefening van zijn functie. Ook werden bezwaren geopperd dat toch een der bestuursleden in de plaats moest wonen, waar het herbarium gevestigd was. Opgemerkt werd echter dat de Heer Burck toch te Leiden woonde, terwijl de Heer Wijsman meende dat aan het bezwaar van den Heer Lak o zou kunnen te gemoet gekomen worden door de vergadering in de plaats zijner inwoning te houden. De Heer Lak o neemt hierop zijne benoeming aan. Bij de nu volgende stemming voor een lid van het bestuur werden de navolgende stemmen uitgebracht: Jong mans 5, de Vries 5, Wijsman 1, Weevers 1; -bij herstemming Nederl. Kruidk. Archief. 1907. 7 114 verkregen Jong mans 5, de Vries 5 stemmen, 1 stem blanco en 1 van onwaarde. Wegens gebreken in de redactie der Statuten was in dat geval niet voorzien, aldus zou thans het bestuur moeten beslissen hoe de stemming verder zal geschieden. De Heer Lak o merkt op dat wanneer zich de persoon, die de stem van onwaarde had uitgebracht, voor een der beide candidaten verklaarde, een meerderheid zou zijn te verkrijgen. Alsnu nogmaals tot stemming over- gaande, verkregen weder de Heeren de Vries en Jong- man s, ieder 5 stemmen en werden thans 2 stemmen in blanco uitgebracht. De Heer Jongmans wil zich terug- trekken, wat echter niet mogelijk is. Men besluit thans het lot te doen beslissen, waarop Prof. Hugo de Vries tot bestuurslid werd verkozen. Desgevraagd meende Prof. Went dat de gekozene die benoeming wel zou aannemen. Op de vraag van den Voorzitter of nog iemand iets in het belang der Afdeeling wenscht in het midden te brengen, spreekt de Heer Lak o zijn leedwezen uit over het feit, dat Dr. Goethart uit het bestuur uittreedt. De Heer Wachter meent dat het reglement der Afdee- ling ook zal moeten herzien worden, wat de Voorzitter toestemt, wanneer de gewijzigde statuten waarschijnlijk een nieuv/e reglementeering noodzakelijk maken. Onder dank voor de opkomst sluit daarop de Voorzitter de ver- gadering. De Secretaris, L. VUIJCK. NEDERLAiSCH KRÖIDKÖilG A 1 J VEESLA&EN EN MEDEDEELIN&EN DER NEDERLANDSGHE BOTANISCHE VEREENIGING ONDER REDACTIE VAN Dr, W, Burck, Dr. J. W. MoU. Dr, Ed, ^erschaffelt. Dr. Hugo de ^ries en Dr. F, A. F. C. Went. -^^mm^^ LIBRARY NEW YORK BOTANICaL QARÜBN. NIJMEGEN , F. E. M A C D O N A L D. 1908. ar. I cc Q_ LIBRAkY iNEW YORK BOTANICAL (iARüBN. INHOUD. Blz. Bestuur en Leden der Nederlandsche Botanische Veree- niging 1 Verslag van de Vergadering der Afdeeling B, op Zaterdag den 29 Februari 1908, 's avonds 8 uur te Amsterdam. . 8 Verslag van de Vergadering der Afdeeling B, der Neder- landsche Botanische Vereeniging op Zaterdag 30 Mei in het Botanisch Laboratorium te Amsterdam 12 Verslag van de Vergadering der Afdeeling A, op Zaterdag 20 Juni 1908, 4 uur te Amsterdam 15 Verslag betreffende de Prijsvraag, voor het inzenden voor Nederlandsche Herbaria, uitgeschreven door de Neder- landsche Botanische Vereeniging, in Mei 1906 .... 18 Verslag van de Samenkomst der Leden van Afdeeling A, te Goes op Zaterdag 25 Juli 1908 27 Verslag van de Vergadering der Biologische Afdeeling, der Nederlandsche Botanische Vereeniging op Zaterdag 31 October 1908, te Amsterdam 28 Nota van toelichting tot de Ontwerp-Statuten der Neder- landsche Botanische Vereeniging en 5 daarbij behoorende Ontv^erp-Reglementen voor de in de Statuten genoemde Commissies - 45 Ontwerp-Statuten der Nederlandsche Botanische Veree- niging 47 Opmerkingen van verschillende Leden op de Ontwerp- statuten 78 |[D[RLIliSCH KRÖlOKÖilG AR VERSLABEN EN MEDEDEELINSEN DER NEDERLANDSCHE BOTANISCHE YEREENIGING ONDER REDACTIE VAN Dr. \A?. Burck. Dr. J. W. Moll, Dr. Ed. \?erschaffelt. Dr. Hugo de Vries en Dr. P. A. F. C. \A?ent. '>^m^>-^- NIJMEGEN , F. E. MACDONALD. igo8. BESTUUR EN LEDEN DER Nederlandsche Botanische Vereeniging. (Opgericht 15 Augustus 1845.) ÜAGELIJKSCH BESTUUR. Dr. F. A. F. C. Went, President. Dr. Hugo de Vries, Vice-President, Dr. L. Vuyck, Secretaris Penningmeester. BESTUUR DER AFDEELING A (Floristiek) : Dr. Hugo de Vries, Voorzitter. Dr. W. Burck, Conservatoy^-Bihliothecaris. D. Lako, Rapporteur. BESTUUR DER AFDEELING B (Biologie): Dr. F. A. F. C. Went, Voorzitter. Dr. Ed. Verschaffelt, Onder-Voorzitter. Dr. J. C. Schoute, Rapporteur. LEDEN DER BEIDE AFDEELINGEN: *) Dr. J. van Beusekom (1904), Almelo. I. Boldingh (1903), Utrecht, Catharyne Singel 24. Dr. W. Burck (1892), Leiden, Zoeterwoudsche Singel 82. *) De leden worden beleefdelijk verzocht bij verandering van woonplaats of bij verhuizing binnen groote gemeenten, hiervan kennis te geven aan den Secretaris. Nederl. Kriiidk. Archief. 1908. 1 Dr. H. Burger (1894), Groningen, Heereweg 11. Dr. A. J. M. Garjeanne (1899), Venlo, Nieuwstraat 16. Dr. J. W. C. Goethart (1886), Leiden, Witte Singel 39. Dr. C. J. J. van Hall (1905), Paramaribo (adres Nederl. Amsterdam, Vondelstraat 21). Dr. H. W. Heinsius (1891), Amsterdam, Vondelkerkstraat 10. Dr. M. Hesselink (1875), 's Gravenhage, Nassau Odljkstr. 26. H. Heukels (1899), Arasterdam, Weesperzijde 81. H. R. Hoogenraad (1903), Rijswijk Z. H. Dr. F. W. T. Hunger (1895), Salatiga, Java. Fr. A. E. de Jonge (1904), Paramaribo (adres Nederland: mevr. de Jonge-de Brauw, Zutphen, IJselkade 7.) Dr. W. J. Jongmans (1900), Leiden, Breestraat 137. J. D. Kobus (1882), Pasoeroean. Dr. S. H. Koorders (1908), Leiden, Plantsoen. Dr. J. P. Lotsy (1894), Haarlem, Spaarne 17. Dr. J. W. Moll (1877), Groningen. Dr. W. M. P. Borst Pauwels (1903), Haarlem, Duivenvoor- destraat Qlrood. Mej. C. J. Pekelharing (1904), Utrecht, Maliestraat 8. Dr. N. R. Pekelharing (1904), Kiara-Pajoeng, Tjandjoer, Java. Mej. Dr. A. A. L. Pilgrim (1904), Arnhem, Turfstraat 8. Mej. Dr. C. M. L. Popta (1902), Leiden, Hooigracht. Dr. G. Postma (1900), Deventer. Dr. A. Pulle (1904), Utrecht, Johan de Wittstraat 3bis. Dr. N. W. P. Rauwenhoff (1873), Utrecht. Dr. J. C. Schoute (1904), Gouda, Oosthaven 110. P. J. M. Schuijt (1899), Wamel. Dr. H. E. Th. van Sillevoldt (1900), Leiden, Kaiserstraat 53. Jac. P. Thijsse (1899), Bloemendaal. F. A. des Tombe (1905), Leiden, Hoogewoerd 177. Dr. M. Treub (1873), Buitenzorg. Dr. Th. Valeton (1889), Buitenzorg. Dr. Ed. Verschaffelt (1893), Amsterdam, Oosterpark 58. D. de Visser Smits (1903), 's Gravenhage, Veenkade 68. Dr. Hugo de Vries (1907), Amsterdam, Plantage Parklaan 9. Dr. L. Vuyck (1889), Wageningen, Lawicksche Allee bid. Dr. J. H. Wakker (1885), 's Hertogenbosch. Mevr. A. Weber — Van Bosse (1885), Eerbeek. Dr. Th. Weevers (1904), Amersfoort, Groote Bergstraat 11. Dr. F. A. F. C. Went (1887), Utrecht, Nieuwe Gracht. Mej. G. Wilbrink (1904), Pasoeroean. Dr. H. P. Wijsman (1889), Soesterberg, Heiduin. LEDEN AFDEELING A. Dr. E. B. Asscher (1846), Amsterdam, Muiderstraat 13. C. A. Backer (1900), Buitenzorg. M. J. Blijdenstein (1905), Amsterdam, Reguliersgracht 58 I. D. Bolten (1899), Paramaribo (adres Nederland: 's Graven- hage, V. Galenstraat 44). Dr. P. J. van Breemen (1902), Willemstad, Curacao. Dr. P. van der Burg (1901), Grijpskerk. K. J. D'huy (1906), Amsterdam, Tolstraat 83. J Ensink A. Jzn. (1887), Doetinchem, Waterstraat A 136. Dr. M. Greshoff (1895), Haarlem, Groote Houtstraat 140rooc^. E. J. M. de Haas S. J. (1890), Amsterdam, Heerengracht 448. E. Heimans (1899), Amsterdam, Plantage Muidergracht 55. J. M. van den Houten (1908), Rotterdam, Hendrick Sorgh- straat 10. F. K. van Iterson (1903), 's Gravenhage, Hugo de Groot- straat 31. P. Jansen (1902), Rotterdam, 2e Jerichostraat 11. Mej. J. Kroon (1886), Berkhamsted (adres Nederland : 's Gra- venhage, Oldenbarneveldstraat 6). J. J. ter Laag (] 907), 's Gravenhage, Frankenslag 52. D. Lako (1878), Zwolle. Mevr. H. Martin — Icke (1903), Leiden, Plantsoen. P. J. A. J. Meulemeester (1903), Zwolle. Dr. L. Posthumus (1875), Voorburg, Laan van Middenburg 1. L. Rieter (1898), Venlo. C. Ritsema Czn. (1895), Leiden, Rapenburg 94, P. Roloff (1907), St. Tönis bij Crefeld. H. H. Sanders (1896), Kampen. W. W. Schipper (1893), Winschoten. N. L. Swart (1906), 's Gravenhage, Sweelinckplein. K. Tjebbes (1905), Svalöf, Jernvags Hotellet, (in vacantie- tijd: Amsterdam, Vondelstraat 78). L. J. van der Veen (1880), Zwolle. P. J. Bolleman van der Veen (1908), Dordrecht, Dubbel- damscheweg 18. M. Ver Straeten (1904), Weert. B. P. van der Voo (1902), Montrouge (Seine). W. H. Wachter (1902), Rotterdam, Jacob Catsstraat 33a. LEDEN AFDEELING B. Mej. F. W. Andreae (1904), Tiel. Mej. A. Bienfait (1904), 's Gravenhage, Kerkhoflaan 8. D. Bierhaalder (1894), Baarn. A. H. Blaauw (1904), Eist Gld. Dr. J. Ritzema Bos (1895), Wageningen, Arnhemsche straatw. J. Botke (1906), Leeuwarden, Oranje Nassaupark 3. Mej. A. Buekers, (1907), Rotterdam, Schermlaan 8. F. F. Bruyning Jr. (1907), Wageningen. Joh. 11. van Burkom (1903), 's Gravenhage, Weimarstraat 107. Dr. H. J. Calkoen Azn. (1879), Haarlem, Leidschevaart 86. Dr. J. W. Commehn (1907), Bandoeng, Java. Dr. J. C. Costerus (1875), Amsterdam, Keizersgracht 177 (woont Hilversum, Hooge Naarderweg). Dr. P. J. S. Cramer (1904), Buitenzorg. K. W. Dammerman (1907), Leiden, Museum Nat. Hist. Raamsteeg. Mej. L. C. Doyer (1907), Utrecht, Oorsprongpark 6. P. van der Eist (1904), Roermond. C. J. Baart de la Faille (1904), Leeuwarden. J. M. Geerts (1906), \ Utrecht, Frederik Hen- Mevr. S. J. Geerts— Ronner (1907), f drikstraat 62. Dr. E. Giltay (1880), Wageningen, Marktstraat. Dr. J. van Breda de Haan (1889), Buitenzorg. Dr. Ph. van Harreveld Jr. (1904), Groningen, Tako Mesdag- straat^ 17a. S. A. Arendsen Hein (1904), Utrecht, Emmalaan 17. Mej. J. Hingst (1904), Rijswijk Z. H. Huis te Lande, Vreden- burgweg. J. A. Honing (1907), Amsterdam, Corn. Anthonistraat 12. Dr. L. van Itallie (1904), Leiden, Witte Singel 80. H. H. Janssonius (1904), Groningen, Jozef Israelsstraat 77a. J. Jeswiet (1907), Haarlem, Aelbertsbergstraat 3. Dr. J. G. Koningsberger (1892), Buitenzorg. J. Kuyper (1905), Utrecht, Westerkade 32. Mej. C. H. Lako (1907), 's Gravenhage, Frederikstraat 75. Mej. M. E. Landenberg (1904), Utrecht, Ambachtstraat 8. Dr. W. M. Doctors van Leeuwen (1900), Salatiga, Java. Mej. J. Lieftinck (1907), Apeldoorn. Dr. J. A. Lodewijks (1906), Salatiga, Java. Dr. G. A. F. Molengraaff (1881), 's Gravenhage, Jul. van Stoiberglaan 43. Mevr. Dr. M. Nieuwenhuis — vonUexküll Güldenband (1904), Leiden, Witte Singel. G. Postrna (1905), Groningen, Noordhaven Z. z. 14. Dr. J. J. Prins (1904), Rotterdam, Claes de Vrieselaan 27a. Dr. H. M. Quanjer (1904), Wageningen, Lawicksche Allee. Dr. A. Rant (1904), Bandoeng, Tjinjiroean. Dr. H. M. D. van Riemsdijk (1890), Winterswijk. Mej. S. Rombach (1905), Utrecht, Plompetorengracht 5. Dr. J. Mar. Ruys (1878), Leiden, Zoeterwoudsche Singel. 6 Dr. A. R. Schouten (1906), Malang. Dr. S. L. Schouten (1906), Utrecht, Lange Nieuwstraat 52a. Mej. C. P. Sluiter (1906), Amsterdam, Oosterpark 50. J. J. Smith (1903), Buitenzorg. Th. J. Stomps (1908), Amsterdam, Hortus Botanicus. Dr. G. J. Stracke (1904), Rotterdam, Stationsweg 20b. Dr. J. Valckenier Suringar (1893), Wageningen, Arnhemsche straatweg. Dr. B. J. Sypkens (1904), Nijmegen, Barbarossastraat 113. Mej. T. Tammes (1904), Groningen, Peperstraat 15. Dr. J. A. Tresling (1888), Ter Apel. Mej. F. W. S. Ulfers (1907), Utrecht, Smeebrug 181. Dr. Th. Valeton Jr. (1906), Buitenzorg. F. M. C. Versteegh (1905), Nijmegen, Canisius-College, Berg en Dalsche weg. Mevr. B. de Vries-Bruins (1904), Groningen, Jozef Israelsstr. 89. Mevr. M. de Vries-de Vries (1894), „de Toorts," Aerdenhout, Zandvoort. Mej. M. S. de Vries (1907), Utrecht, Nieuwegracht 12. Mej. Dr. J. Westerdijk (1904), Amsterdam, Roemer Visscher- straat 1. J. F. Wilke (1904), Rotterdam, Diergaarde. Dr. C. van Wissehngh (1892), Groningen, H. W. Mesdagstr. 18. H. H. Zeylstra Fzn. (1906), Buitenzorg. Dr. K. Zylstra (1904), Wageningen, Bowlespark. BUITENGEWONE LEDEN: Jhr. Mr. W. A. de Beaufort (1898), 's Gravenhage, Oranje- straat 5. Mr. H. J. H. Baron van Boetzelaar van Oosterhout (1889) Soesterberg. J. T. Cremer (1889), Arasterdam, Heerengracht 502. (van 1 Juni— 30 Nov. Duin- en Kruidberg, Santpoort). C. W. R. Scholten (1883), Amsterdam, Tesschelschadestr. 9. CORRESPONDEERENDE LEDEN : , Dr. H. Conwentz (1904), Dantzig. Dr. Th. M. Fries (1895), Upsala. Dr. Jos. D. Hooker (1873), Kew. Dr. Jul. MacLeod (1889), Gent. COMMISSIE VOOR HET TIJDSCHRIFT: Prof. F. A. F. C. Went, Voorzitter. Prof. J. W. Moll. Prof. Ed. Verschaffelt. Prof. Hugo de Vries. Dr. W. Burck, Secretaris. CURATORIUM VOOR HET KOK ANKERSMITFONDS, tevens belast met het toezicht op het Brumundfonds. Dr. W. Burck, Leiden. J. T. Cremer, Amsterdam. Dr. J. W. C. Goethartj Leiden. P. Smidt van Gelder, Bennebroek. D. Lako, Zwolle. Prof. J. W. Moll, Groningen. C. W. R. Scholten, Amsterdam. Prof. F. A. F. C. Went, Utrecht. Prof. H. P. Wysman, Soesterberg. Dr. P. Kok Ankersmit, Secretaris, 's Gravenhage V. Lennepv^^eg 22. Het ledental bedraagt alzoo begin Januari 1909: 43 leden van beide Afdeelingen, 32 leden der Afdeeling A en 65 leden der Afdeeling B, benevens 4 buitengewone en 4 correspondeerende leden. VERGADERING DER AFDEELING B op Zaterdag den 29 Febn. 1908, 's avonds 8 uur te Amsterdam. Tegenwoordig: Prof. Went, Prof. Verschaffelt, Dr. J. C. Schoute, de dames C. J. Pekelharing, S. Rom- bach, S. J. Eonner en T. Tam mes, en de Heeren A. H. Blaauw, I. Bol ding h, J. C. Cos ter us, W. Burck, P. van der Eist, J. M. Geerts, J. A. Honing, J. J es- wie t, S. H. Koor der s, J. Kuyper, A. Pull e, J. W. Mo 11, F. A. des Tombe, Th. Vale ton, L. Vuyck, Th. Weevers en H. P. Wijsman. Na gedeeltelijke voorlezing der notulen van de vorige vergadering werden deze goedgekeurd. Bericht van verhindering was ingekomen van de Heeren Heinsius, Heukels en Jaspers. Bedankt voor het lidmaatschap hadden Mej. G. G. M. de Vos en Mevr. v. Meeteren — de Gr aaff te Rotterdam. Dr. S. H. Koorder s als lid der Afdeeling voorgesteld werd met algemeene stemmen als zoodanig benoemd, daarna ter vergadering binnengeleid en door den Voorzitter welkom geheeten. Daar niemand iets van huishoudelijken aard had voor te stellen, werd alleen meegedeeld dat de Heer Koorders een kleine mededeeling wenschte te doen, terwijl van den Heer A. R. Schouten wel allerlei materiaal was klaar gezet, doch het bleek dat het niet zeer waarschijnlijk was dat hij heden avond van uit Groningen zou kunnen tegen- woordig zijn. 9 Hierop verleende Prof. Went zichzelf het woord, de toegevendheid zijner hoorders inroepende, daar zijn onder- zoek nog niet voltooid was. Hij schetste ons eenige bizon- derheden der Podostemoitaceae, die bijna uitsluitend in tropi- sche watervallen leven, de meeste in Zuid Amerika. Spr. had een zeer aanzienlijk materiaal, voor een groot gedeelte uit Suriname afkomstig, waaraan de morphologische eigen- aardigheden konden gedemonstreerd worden, vooral de eigen- aardige wortels, waaruit spruiten ontstaan. Eenige exemplaren van Mourera fluviatiUs, ook in ge- droogden staat en volgens fotografische opnamen tijdens en na hoogen waterstand gaven gelegenheid over de eigen- aardige en in hun beteekenis vrij duistere organen, als hapteren bekend, te spreken. De ontwikkeling van bloem en zaad vindt men door Warming beschreven; ook een onderzoek van Cario is bekend, terwijl volgens een referaat v. Wettstein de ontwikkeling van embryozak en kiem moet beschreven hebben, die volgens de recente onderzoekingen van Spr. een juist beeld schijnen te geven. Met vriendelijke hulp van den Heer Blaauw had Spr. hoofdzakelijk de embryologie nagegaan bij Mourera fluviatiUs en Oenone Imthurmi en enkele andere als Lophogyna capil- lacea en een Apinagia. Zoozeer de planten in vegetatief opzicht uiteen wijken, zoo eenvormig is bij alle de fructificatie. Spr. geeft nu een zeer uitvoerige anatomische genetische beschouwing, waarui t bleek de zeer gereduceerde ontwikkeling van het bevruch- tingsapparaat. Na het applaus der Vergadering bracht Prof. Ver se haf- feit Spr. dank namens haar, en vroeg of deze reductie, die gelijkenis vertoont met de Balanophoreeën, ook in andere opzichten bleek? Dit scheen niet het geval te zijn, terwijl Spr. er nog aan toevoegde dat wij hier te doen hebben 10 volgens onze tegenwoordige beschouwingen, met een der meest vooruitstrevende phanerogamen en misschien zou deze ontwikkelingsgang zich aansluiten aan de door Por sch verkondigde theorie der dubbele Archegoniën als embryonale ontwikkeling. Nadat de Heer Wijsman nog de vraag gesteld had of deze gereduceerde ontwikkeling wellicht verband hield met de eigenaardige levenswijze, werd er een kleine pauze ge- houden, waarin de verschillende preparaten konden worden bezien. Hierop deelde Dr. Koor der s, zijne bevindingen mede over een tot nu toe onbekende Bambusacee, door den Heer Pulle op Java verzameld. Daar de Bamhusaceeën een onregelmatigen bloeitijd hebben, immers enkele bloeien jaar- lijks, andere na 30—40 jaar, is het vinden van een bloeiend exempl. van het toeval afhankelijk en zijn, omdat men of slechts bebladerde stengels of kale bloeistengels vindt, de tot deze familie behoorende planten moeilijk te determineeren. Na verschillende vruchtelooze pogingen gelukte het aan Gamble in deze plant een nieuw geslacht der Aj^undinariae te ontdekken, die hij Oreostachys Pullei doopte, dewijl er reeds een geslachtsnaam Pullea bestond. De plant vindt haar naaste bloedverwanten in Japan. Spreker deelde mede dat Gamble hem er op opmerk- zaam had gemaakt dat de plant wellicht iets overeenkwam met een destijds door Junghuhn verzamelde en door Miquel onder no. 15 aangeduide plant, welk exemplaar in 's Rijks Herbarium werkelijk werd teruggevonden in de door den Heer B u s e bewerkte Bamhuseae. Inderdaad bleek dit dezelfde plant te zijn, waarbij Spr. gelegenheid vond op te merken hoe juist de inlander zijn planten kent, daar dezelfde naam voor deze plant door Junghuhn opgetee- kend, vrijwel dezelfde Soendaneesche klank had, als waar- onder Dr. Pulle de boom hoorde betitelen. 11 De Heer Jeswiet vroeg of de Bambuseae na den bloei afsterven, welke vraag de Heer Koorders uitvoerig beant- woordde, terwijl de Heer Pul Ie de besproken boom nog nader beschreef. Nadat de Voorzitter ook dezen Spreker den dank der Ver- gadering gebracht had, en de Heer A, R. Schouten niet ter vergadering verschenen was, werd aan de aanwezigen de vraag gesteld of zij wellicht reeds nu zich tot een voor- dracht konden bereid verklaren ? Meer in het bizonder werd de vraag gedaan aan de Heeren Geerts en Jeswiet. Hierna niets meer te behandelen zijnde sloot de Voorzitter de Vergadering. De Secretaris, L. VUYCK. Goedgekeurd in de Vergadering van 30 Mei 1908. De Voorzitter, F. A. F. G. WENT. VERGADERING DER AFDEELING B DER NEDERLANDSCHE BOTANISCHE VEREENIGING op Zaterdag 30 Mei in het Botaniscli Labonatonium te Amsterdam. Aanwezig de Heeren F. A. F. C. Went, voorzitter, Ed. Verschaffelt, J. C. Schout e, de dames Mevr. S. J. Geerts-Ronner, Mej. T. T a m m e s, Mej. J. W e s t e r- d ij k, de Heeren I. B o 1 d i n g h, J. M. G e e r t s, J. A. Ho- n i n g, J. J e s V7 i e t, J. K a y p e r, J. M o 1 1, J. J. P r i n s, Hugo de Vries, Th. Weevers en als introducee Mej. H. H a g e d o o r n. De Voorzitter opent de Vergadering, de notulen voorden gelezen en met een kleine wijziging goedgekeurd. Van de Heeren W. B u r c k en L. V u y c k is bericht van verhin- dering ontvangen, van den Heer S. H. K o o r d e r s bericht dat hij zijne benoeming tot lid aanvaardt; bedankt hebben als lid de Heeren J. H. Bonn erna en C. Bernard. De Heer T h. J. S t o m p s, als nieuw hd voorgesteld door de Heeren Hugo de Vries en J. A. Honing, wordt bij acclamatie als zoodanig benoemd. Hierna wordt even ge- pauseerd en wordt de Heer S t o m p s ter vergadering binnen- geleid en door den Voorzitter verwelkomd. Hierna krijgt de Heer G e e r t s het woord voor zijne voordracht over de ontwikkeling van de bloem en van de embryozak van Oeno- thera Lamarckiana. De Heer G e e r t s heeft een onderzoek ingesteld naar de ontwikkeling van de bloem en van embryo- zak en pollen bij Oenothera met het doel te geraken tot het 13 opstellen eener tabel, waarin voor bepaalde grootten der bloemknoppen de ontwikkelingstoestanden der verschillende deelen en de cytologische verhoudingen in die deelen bij Oenothera Lamarckiana aangegeven zijn. Wanneer men tracht op de mutabiliteit van Oenothera door uitwendige factoren invloed uit te oefenen, zooals Mac Dougal, die meent door injectie het aantal mutanten te doen toenemen, dan is het voor dergelijke onderzoekingen gewenscht dat men weet welke ontwikkelingsstadien bepaalde knoppen van verschillende lengten vertegenwoordigen. De morphologische ontwikkeling der bloem is hiervoor door spreker eerst uitvoerig nagegaan en aan de hand van talrijke figuren wordt deze geschetst; voor het onderzoek is gebruik gemaakt van microtoomdoorsneden, maar ook van geheele, in benzol doorschijnend geworden knoppen. Hiervan zij hier alleen vermeld dat het vruchtbeginsel de hol geworden bloemas is; dat zich geen columella vormt doch uitsluitend van uit den wand uitgroeiende tusschen- schotten, die in 't midden met elkaar vergroeien ; dat verder de kroonbladen en de daarvoor geplaatste meeldraadkrans, die in den beginne zeer innig samenhangen, vaatbundels bezitten die niet met elkaar in samenhang staan. Hierna werden de cytologische toestanden eveneens aan de hand van teekeningen toegelicht. Van de vele bijzonder- heden is hier aan te teekenen dat in de embryozakrnoedercel vier cellen boven elkaar gevormd worden, waarvan de bovenste meestal de embryozak levert, terwijl de onderste drie of althans de twee middelste snel degenereeren. In vele gevallen (in 123 van de 234 waargenomen gevallen) degenereert echter ook de bovenste cel, zoodat dan de zaadknop steriel blijft. In de gevormde embryozak treden slechts vier kernen op, die als eicel, twee synergiden en embryozakkern opgevat worden ; de synergiden degenereeren spoedig. Zooals uit het eene hier genoemde getallen voor- 14 beeld blijkt heeft de spreker bij zijn onderzoek een zeer omvangrijk materiaal gebezigd, zoodat de meeste stadiën in een voldoend aantal gevallen gezien zijn. Ten slotte vertoont spreker een schema van een bloem- tros met 45 bloemen, v^aarin de maten der knoppen en de cytologische bijzonderheden aangegeven zijn. Met behulp van dit schema is het spreker reeds gelukt een bepaald stadium, dat zeldzaam was, met het gewenschte resultaat te verkrijgen. Van de bij het onderzoek waargenomen af- wijkingen vermeldt spreker o.a. nog een embryozak, die in plaats van het gewone aantal 14, het dubbele 28 bezat, dat is te meer opmerkelijk daar O. gigas 28 chromosomen bezit. De Heeren Moll en Went vragen spreker na het be- ëindigen zijner voordracht eenige ophelderingen omtrent de figuren, de Heer de Vries over de waargenomen embryo- zak met 28 chromosomen. De Voorzitter brengt den spreker dank voor zijn voordracht en sluit na rondvraag de vergadering. De Rapporteur^ J. C. SCHOUTE. Goedgekeurd in de Vergadering van 31 October 1908. De Voorzitter^ w. g. F. A. F. C. "WENT. VERGADERING DER AFDEELING A op Zaterdag 20 Juni 1908, 4 uur, te Amsterdam. Aanwezig de heeren H u go de Vries, D. L a k o, W. Burck, I. Bolding h, E. Heiman s, J, Jaspers (Afd. B), M. Greshoff, S. H. Koorders, Th. J. Stomps (Afd- B), F. A. des T o m b e, E d. Verschaf- f el t, en L. V u y ck. Nadat de Voorzitter de Vergadering had geopend en het kleine getal verwelkomd, werden de notulen der vorige vergadering gelezen en goedgekeurd. Bericht van verhindering was ingekomen van de Heeren Blijdenstein, van Iterson, Lotsy, Jansen en Wachter, Ver Straeten, Weevers en Went. De voorgestelde nieuwe leden werden met applaus als zoodanig benoemd, zijnde de Heeren Koorders, Bolle- man van der Veen en van den Houten. Aan de orde werd gesteld het rapport der commissie voor beoordeeling der ingezonden prijsherbaria, welk rap- port met bijlage werd voorgelezen. Na aan de rapporteurs dank gebracht te hebben, werden inmiddels in een naast- gelegen vertrek de ingezonden herbaria bezichtigd. Hierna werd voorgesteld overeenkomstig het rapport de herbaria te bekronen, waarna zich een kleine gedachtenwisseling ontspon in hoeverre, zooals de commissie had voorgesteld, aan de drie niet bekroonden nog op eenige wijze een be- looning zou kunnen worden toegekend. Men besloot aan deze inzenders geen prijs in geld toe te kennen, maar aan 16 deze verlof te vragen om hun naam te mogen bekend maken als een soort aanmoedigingsprijs of als eervolle vermelding. Dit plan v^erd goedgekeurd en den Secretaris opgedragen daarvoor zorg te dragen. Bij opening der brief- jes bleek de prijs behaald te hebben J. R. I s b r ü c k e r, leerling II. B. S. 5* klasse, te 's Gravenhage. De eerste premie verwierf Mej. Lize Ze mik e, leerling der Kweekschool te Apeldoorn en de tweede premie K. J. J. Lotsy, leerling 2e kl. Gymnasium te Leiden. Aan de bekroonden zal van dezen uitslag kennis gegeven worden. Aangaande het punt excursie werd voorgesteld in een centraal deel des lands te vergaderen en elders de excursie te houden. De Voorzitter wenschte liever een excursie zonder vergadering, waartegen de Heer Lak o opmerkte dat men kon praten als er wat te bespreken viel en anders direct de excursie houden. Voorgesteld werd de excursie in de tweede helft van Juli te houden, terwijl als plaatsen van samenkomst Venraai, Maastricht en Goes werden voorgesteld. Nadat betoogd was dat de beide eerste plaatsen minder gewenscht waren, werd besloten de zomersamen- komst den 25 Juli te Goes te doen plaats vinden. Zoowel Mej. Moens aldaar als de Heer Lak o zouden voor die excursie de voorbereidende maatregelen kunnen treffen. De agenda hiermede afgeloopen zijnde werd mededeeling gedaan van een schrijven van den Heer Van Iterson, in het kort een klacht bevattende omtrent den slechten gang van zaken in deze afdeeling. De Heer Greshoff merkt op dat hij het altijd een slechte daad heeft gevonden de Vereeniging a. h. w. in tweeën te knippen en hij zou een stem willen doen opgaan om aan de reorganisatie- commissie te verzoeken die splitsing weer te doen opheffen. De Voor- zitter ziet evenmin het verschil tusschen floristiek en de overige botanische wetenschap, doch meent dat de stilstand 17 van zaken in deze afdeeling het gevolg is van den nog on- voltooiden toestand der reorganisatie-plannen; toch kon hij mededeelen dat de voor die reorganisatie benoemde commis- sie heden haar eindrapport zou opstellen, zoodat men wel- dra met den inhoud der voorstellen zal bekend worden. De Heer Koorde rs merkte op dat dit uur (4 uur na- middag) om te vergaderen hem en vele andere leden buiten Amsterdam woonachtig, zeer aangenaam was en vroeg of de Vergaderingen niet altijd op dezen tijd konden gesteld worden. Aangezien deze vraag meer in het bizonder be- trekking had op de Vergaderingen der Afdeeling B konden hier in deze samenkomst geen verdere beloften worden afgelegd, doch meende men dat het het beste zou zijn, dien wensch aan het bestuur der Afdeeling B kenbaar te maken. Hierop niets meer te verhandelen zijnde sloot de Voor- zitter onder dank voor de opkomst der weinige leden de Vergadering. De Secretaris, L. VUYCK. Nederl. Kriiidk. Archief. 1908. Bijlage I. 18 VERSLAG BETREFFENDE DE PRIJSVRAAG voor het inzenden voor Nederlandsche Herbaria, uitgeschreven door de Nederlandsche Botanisclie Vereeniging, in Mei 1906. Aan het Bestuur der Nederlandsche Botanische Vereeniging. Ondergeteekenden, benoemd tot juryleden in bovengemelde prijsvraag, hebben de eer daaromtrent het volgende verslag uit te brengen. Aan de prijsvraag hebben 6 inzenders deelgenomen: 1. Beginnen is iets, maar volhouden is veel meer ; 2. Her- barium Hollandicum, onder de kernspreuk „Chi non risica, non rosica" ; 3. Linnaeus; 4. een Nederlandsche vlag in kleuren; 5. Yiscum album; 6. Voltooiing is Volharding. Bij ontvangst door de jury ontbrak aan de inzending „Herbarium Hollandicum" een correspondentie adres; overi- gens waren de vereischte bescheiden aanwezig. Alle inzendingen bevatten het vereischte aantal soorten. De herbaria zijn over 't algemeen goed ingericht en net bewerkt en het formaat is flink. In de determinatie zijn weinig fouten. Bij de „Neder- landsche vlag" is slechts ééne plant verkeerd gedetermineerd ; bij de overige inzendingen is het aantal fouten gering, behalve bij het „Herbarium Hollandicum", welks verzame- laar zich 17 maal heeft vergist. Bij allen betreffen de ver- 19 gissingen echter slechts naverwante soorten, of een enkele maal ook een aanverwant geslacht. De etiquetten bevatten de verlangde gegevens. Sommigen geven daarenboven systematisch een beschrijving van alle onderdeelen der plant en enkele opmerkingen van biologi- schen aard. Onderdeelen, die biologische bijzonderheden doen zien, zijn daarentegen zeldzaam aanwezig. Evenzoo zijn bij tweehuizige planten niet altijd de beide geslachten ver- tegenwoordigd en bij tweejarige planten ontbreekt het exemplaar van het eerste jaar, ook als dit kenmerken oplevert voor het determineeren der soort. Die mindere volledigheid valt ook op te merken met betrekking tot de vruchten, de zaden en de onderaardsche deelen der plant. Opgave van onder het drogen verloren gegane kenmerken ontbreekt bij nagenoeg alle inzendingen ; daarentegen hebben de inzenders dezen keer veel werk gemaakt van bloemana- lyses, maar niet allen zijn daarbij even gelukkig geslaagd. Het ingezonden materiaal vertegenwoordigt 71 famihes, 209 geslachten en 302 soorten. Polijgonaceen en Chenopo- cUaceen ontbreken geheel. Van Gypei^aceen is alleen Eriopho- rum angustifoUum, van Juncaceen alleen Luzula campestris, van Gramineen alleen Anthoxanthum odoraiiini vertegen- woordigd. Opmerkelijk is het, dat zelfs de gemakkelijkst te herkennen en algemeen voorkomende grassen zoo totaal ontbreken, terwijl andere werkelijk lastig te determineeren families ruim vertegenwoordigd zijn ; bijv. de Cruciferen door 16 geslachten en 20 soorten, de UmheUiferen (14 geslachten, 14 soorten), de ComposUen (19 geslachten, 27 soorten). Mede goed ver- tegenwoordigd zijn de Caryophylleen (13 en 18), de Ramin- ciilaceen (7 en 14), de Rosaceen (7 en 12), de Papüionaceen (12 en 24), de Antirrhineen (7 en 14) en de Labiaten (15 en 21). In de hoofdrubrieken konden behaald worden: voor determinatie 5 punten, voor volledigheid van het exemplaar 20 12 punten, voor het etiquet 5 punten, voor drogen en ver- dere inrichting van het herbarium 3 punten, zoodat door elke inzending konden behaald voorden 2500 punten. Hiervan verkregen: Nederlandsche vlag 1908 punten Linnaeus 1790 „ Viscum album 1718 „ Begmnen is iets, maar volhouden is veel meer 1563 „ Voltooiing is Volharding 1562 „ Herbarium Hollandicum 1505 „ Wij voegen hieraan toe: 1°. dat de inzending Linnaeus enkele foutieve determina- ties meer bevat dan „Nederlandsche vlag" en er in volledigheid bij achterstaat door minder nauwkeurige bloemanalyses en door mindere aanwezigheid van vruchten en zaden. Daar- entegen zijn de planten van „Linnaeus" uitstekend gedroogd en hebben daardoor beter dan in eenige andere inzending de kleur en het frissche aanzien bewaard. 2°. dat Viscum album in de meeste opzichten iets achter staat bij „Linnaeus," meer bepaald in de volledigheid der wortel- en stengeldeelen en der inflorescenties ; dat zij het er van wint in nauwkeurigheid der bloemanalyses, maar dien voorsprong weder verliest door het zeldzaam aanwezig zijn van vruchten en zaden. Ook het drogen kon over het algemeen met meer zorg zijn geschied; terwijl het geheel stelselloos bij elkaar gevoegd zijn der planten sterk afsteekt bij de streng systematische rangschikking van „Linnaeus" en van de „Nederlandsche vlag." 3°. dat het minder aantal punten aan Beginnen is iets en aan Voltooiing is Volharding toegekend, vooral aan min- dere volledigheid van het materiaal is toe te schrijven; terwijl bij de inzending Herbarium Hollandicum vrij veel vergissingen in de determinatie voorkomen en de bewerking 21 minder zorgvuldig is, vooral wat betreft de wijze, waarop de planten op de papieren zijn vastgehecht en waarop de etiquetten zijn ingericht. Op grond van het voorgaande stelt de jury voor: den prijs toe te kennen aan: Nederlandsche vlag ; de Ie premie aan Linnaeus; de 2e premie aan Viscu7n album. Een paar opmerkingen meent de jury nog aan dit verslag te moeten toevoegen. Over het 'algemeen getuigen de inzendingen van liefde voor het floristisch onderzoek en van zorg, zelfs van zeer veel zorg, voor de bewerking der herbaria. Aan alle in- zendingen kon dan ook meer dan de helft van het aantal te verkrijgen punten worden toegekend, en, indien de voor- waarden, bij het uitschrijven der prijsvraag gesteld, het toegelaten hadden, zou de jury niet geaarzeld hebben om alle inzendingen voor bekroning voor te dragen; te meer, daar de 2 beste inzendingen, naar hun oordeel, werkelijk ver staan boven hetgeen men verwachten mag van leer- lingen dier inrichting voor onderwijs, voor wie de prijsvraag is uitgeschreven. Gaarne zag daarom de jury, dat er nog termen gevonden konden worden om ook aan de niet voor bekroning voorgedragen inzendingen een prijsje toe te kennen. Omtrent de toevoeging van biologische opmerkingen meent de jury, naar de ondervinding door baarbij de laatste prijsvragen opgedaan, dat het daarmede beoogde doel niet bereikt wordt en bij hen, voor wie de mededinging open- staat, ook moeilijk bereikt kan worden. Meestal, zijn de gemaakte opmerkingen van geen beteekenis voor een her- barium en bestaat er twijfel of zij wel op eigen waarneming berusten. De jury acht het daarom wenschelijk, dat bij een volgende prijsvraag deze eisch vervalt. Al_ te zware eischen toch zijn eerder in staat om de lust tot mededin- gen te dooden, dan om den moed tot deelnemen aan te -).) wakkeren. En tot meedoen opwekken en daardoor de kiem helpen leggen voor verdere studie, moet, naar onze meening, vooral het doel der prijsvraag zijn. Zwolle, 22 December 1907. W. W. SCHIPPER. JANSEN & WACHTER. D. LAKO. Nederlandsche vlag. Een keurig ingericht herbarium, bevattende 100 soorten, die behooren tot 77 geslachten en 38 families. In de determinatie werd slechts ééne vergissing aange- troffen. Determinatie en rangschikking zijn volgens „de Flora van Suringar". De soorten zijn niet tot hoogere groepen saamgevat. De exemplaren zijn over 't algemeen zeer volledig, enkele ook met details, die verschillende vormen laten zien. Hier en daar hadden de ontbrekende worteldeelen of vruchten en zaden er gemakkelijk bij gevoegd kunnen worden. Bijna alle exemplaren zijn vergezeld van zorgvuldig bewerkte bloem- en vruchtanalyses. De etiquetten bevatten, naast den wetenschappelijken, ook een Hollandschen naam, met opgave van stand- en vindplaats, datum van inzameling, en nu en dan een opgave van verloï^en gegane kenmerken. De planten zijn goed verzorgd, maar waarschijnlijk wat 23 langzaam of in te groote massa's bij elkaar gedroogd, waar- door zij het frissche aanzien van goed gedroogde planten wel wat verloren hebben. Toch is de bewerking over het geheel uitstekend, het opzetten en inleggen zeer net en de collectie, door de meerdere volledigheid der exemplaren, als herbarium materiaal hooger staand dan een der andere inzendingen. Linnaeus. Het herbarium bevat 100 soorten (76 geslachten, 39 families], die met zeer veel zorg behandeld zijn. 7 exemplaren zijn voor een naverwante soort aangezien, terwijl een 5-tal twijfelachtig is, wegens onvolledige ont- wikkehng en het ontbreken eener behoorlijke bloemanalyse. De planten zijn gedetermineerd en gerangschikt volgens de „Geïllustreerde Schoolflora van Heukels 2® druk", en saam- gevoegd tot families, afdeelingen en klassen. De meeste exemplaren zijn van bloemanalyses vergezeld. Vruchten en zaden ontbreken echter aan vele. Biologische details zijn slechts bij uitzondering aanwezig; wel zijn hier en daar opmerkingen bijgeschreven, die hierop betrekking hebben. De etiquetten bevatten, naast den wetenschappel ijken, ook een Hollandschen naam, met opgave van stand- en vindplaats en datum van inzameling. Onder het drogen verloren gegane kenmerken worden niet opgegeven. De planten zijn uitstekend gedroogd en hebben beter dan in een der andere inzendingen de kleur en de frischheid bewaard. Zij zijn op stevig papier netjes vastgehecht, met strookjes papier, die door het onderlegpapier heengestoken zijn, meestal op wit, soms op zwart onderlegpapier. Het geheele herbarium is zeer net bewerkt en maakt een aan- genamen indruk. 24 Viscum album. Het herbarium bevat 100 soorten (85 geslachten, 40 families). 6 exemplaren zijn verward met aanverwante soorten ; een enkele met een uit een dichtbij staand geslacht. De determinatie is gedeeltelijk met „Suringar", gedeeltelijk met „Heiman s en Th ijs se" geschied. De planten zijn in 't geheel niet gerangschikt. De exemplaren zijn over 't algemeen vrij volledig. De bloemanalyses zijn goed, maar bij enkele zijn de deelen te veel uit elkaar gehaald om het onderling verband duidelijk te kunnen zien. Wortel- en stengeldeelen konden vollediger. Vruchten en zaden zijn spaarzaam aanwezig. De etiquetten zijn goed ingericht en bevatten de verlangde gegevens; opgaven van onder het drogen verloren gegane kenmerken ontbreken echter, evenals biologische opmer- kingen of details. Het drogen kon met meer zorg geschied zijn, maar overi- gens is de bewerking van het herbarium goed. Beginnen is iets, maar volhouden is veel meer. Aanwezig zijn 100 soorten (76 geslachten, 31 families). Bij een 3-tal exemplaren heeft verwisseling met aanver- wante soorten plaats gehad. De planten ziju gedetermineerd naar de „Geïllustreerde Schoolflora van Heukels, 2© druk". Zij zijn grootendeels famieliesgewijs bij elkaar gevoegd, maar de systematische rangschikking is niet volgehouden. De exemplaren konden over 't algemeen vollediger zijn. Met name de worteldeelen zijn vrij schaars vertegenwoor- digd. Behoorlijke bloemanalyses zijn slechts aan weinig planten toegevoegd. Biologische opmerkingen zijn niet ge- maakt. Van een deel der planten zijn vruchten en zaden, in geringe hoeveelheid, in nette car tonnen doosjes als bijlage 'J.O aan het herbarium toegevoegd, maar deze schijnen in geen direct verband te staan met het overige materiaal, zoodat zij als bewijs voor de juistheid daarvan moeilijk kunnen gelden. De etiquetten vermelden den wetenschappelijken en een Hollandschen naam met opgave van vindplaats en datum en bij elk exemplaar is een systematische beschrijving ge- voegd van de onderdeelen der plant. Onder het drogen verloren gegane kenmerken voorden niet opgegeven; plaats en tijd van inzamehng wel. De planten zijn goed gedroogd en de verzameling is met veel zorg bewerkt. Voltooiing is Volharding. Vertegenwoordigd zijn 100 soorten (88 geslachten, 42 families). 5 exemplaren zijn met aanverwante soorten verward. De planten zijn gedetermineerd en gerangschikt volgens de „Flora van Heukels". De exemplaren konden in de onderdeelen vollediger zijn. Vruchten en zaden ontbreken meestal. Biologische opmer- kingen of daarop betrekking hebbende onderdeelen eveneens. De etiquetten bevatten de verlangde gegevens en naast den wetenschappelijken ook een Hollandschen naam. Opgave van verloren gegane kenmerken is achterwege gelaten. De planten zijn over 't algemeen met weinig zorg schoon gemaakt en gedroogd. Herhaaldelijk zijn onderdeelen, die voor bloemanalyse dienen moeten, onder doorschijnende papiertjes vastgehecht, wat het beschouwen er van zeer lastig of onmogelijk_maakt. In het geheele aantal toegekende punten staat deze inzending met de overige gelijk. Daar de planten meer in haar geheel aanwezig zijn, kon in deze rubriek een hooger L>6 cijfer worden toegekend, maar dat voordeel ging weer ver- loren door het lagere cijfer, dat voor de verzorging der planten moest gegeven worden. lierbarium Hollandicum. „Chi non risica, non rosica." De 100 aanwezige soorten behooren tot 70 geslachten en 26 families. 17 exemplaren zijn niet juist gedetermi- neerd, doch grove fouten komen niet voor. De determinatie is geschied naar de „Flora van Dr. P. G. Buekers." De planten zijn voor 't grootste gedeelte in families bij elkaar gevoegd. De exemplaren zijn vrij volledig, maar vruchten en zaden ontbreken dikwijls. Bijgevoegde bloemanalysen in natura of in teekening zijn meestal weinig duidelijk. Aan de meeste planten is een figuur toegevoegd als bloemendiagram, maar dat nog al dikwijls fouten bevat in de rangschikking der deelen. De etiquetten bevatten den wetenschappelijken en een Hollandschen naam benevens vindplaats en datum. Au- teursnamen worden slechts bij uitzondering vermeld, maar daar dit in de gebezigde flora eveneens het geval is, kon dit moeilijk als een te kort worden aangemerkt. Alle soort- namen zijn met een hoofdletter geschreven. De etiquetten zijn te veel verbrokkeld. Netter ware het geweest om alles op ééne etiquette bij elkaar te voegen. Aan elk exemplaar is een systematische beschrijving der soort toegevoegd en meestal ook een opmerking van biologischen aard. Onder het drogen verloren gegane kenmerken worden niet opgegeven. Bij de inrichting van dit herbarium is het bepaald af te keuren, dat haast alle planten vastgehecht zijn aan de achterzijde van het blad, waarop de beschrijving der onder- deden is vastgeplakt. Dit is voor het nazien zeer lastig en voor het ongeschonden bewaren der planten nadeelig. De bewerking getuigt over het algemeen nog van gebrek aan smaak voor het aanleggen van een herbarium. SAMENKOMST DER LEDEN VAN AFDEELINQ A te Goes op Zaterdag 25 Juli 1908. Des avonds waren bijeen de leden D. Lak o, M. J. Bly- denstein, W. W. Schipper, L. Posthumus, L. Vu yck en Th. Weevers. Onder leiding van den Rapporteur der Afdeeling, den Heer Lak o, veerden enkele besprekingen gehouden over de excursies voor de volgende dagen. De Heer Posthumus vertoonde eenige bizondere planten uit de omstreken van Dordrecht en Arnhem, de Heer Lak o eveneens eenige af- wijkende planten vormen, terwijl de Heer Schipper een zeer belangrijke verhandeling gaf over de verspreiding van Lappa tomentosa in verband met de geologische samenstel- ling van den bodem, m^eer in het bizonder met het voor- komen van Dollartklei. Op 2G, 27, 28 en 29 Juli werden diverse excursies ge- houden, waarbij de w^aargenomen planten volgens het kaar- tjes systeem werden genoteerd. Bericht van verhindering was ingekomen van Prof. de Vries, Dr. Burck, de Hoeren Wachter en Jansen en Van Iterson. De Secretaris, L. VUYCK. VERGADERING DER BIOLOGISCHE AFDEELING der Nederlandsche Botanische Vereeniging op Zaterdag 31 Oct. 1908, te Amsterdam. Aanwezig de Heeren F. A. F. C. Went, Voorzitter, Ed. Verschaf feit, J. C. Schoute, de dames Pekel- haring, Rombach en Mevr. Geerts — Renner en de Heeren, T. Boldingh, A. H. Blaauw, J. M. Geerts, J. A. Honing, J. Kuyper, Theo J. Stomp s, G. J. S track e, L. Vuyck en Th. Weevers en als gasten Dr. Hans Hallier uit Hamburg en Mej. Jurkyne Likiernik. Na opening der Vergadering veerden de notulen der vorige gelezen en na een kleine rectificatie goedgekeurd. Bericht van verhindering was ingekomen van de Heeren Hugo de Vries, Goethart en Pulle. Bedankt als lid hadden de Heeren C. Koning te Bussum en Dr. van Breemen te Curacao, terwijl aan de nagedachtenis van het lid E. A. Rovers, Oad-lid van den Raad van Nederlandsch Indië, overleden te Asten den 5en Sept. 1908, eenige woorden van waardeering werden gewijd. Medegedeeld werd dat de Heer Koorde rs nog een kleine voordracht voor dezen avond had toegezegd, doch daar de Heer Koorders niet aanwezig was, was het twijfelachtig of aan deze belofte zou kunnen voldaan worden. Alsnu verkreeg de Heer A. H. Blaauw het woord voor zijn voordracht over „onderzoekingen over de perceptie van lichtprikkels door planten." 29 Spr. zeide dat deze onderzoekingen verricht waren in het botanisch laboratorium naar aanleiding van een privaat college van Prof. Went over phototropie. Ofschoon kort te voren onderzoekingen van NatesonenPringsheim waren gepubliceerd over hetzelfde onderwerp, wat voor Spr. een teleurstelling scheen, waren in dat onderzoek toch ver- schillende vragen onbeantwoord gebleven en wel zoodanige van zeer eenvoudigen aard. Zoo was er niets bekend bij intermitteerende lichtprikkels omtrent den tijd van de licht- werking, evenmin omtrent de samenstelling van het licht, zoowel wat de soort van het licht betreft als wat zijn golflengte aangaat. Spr. demonstreert nu den invloed van den tijd der lichtprikkels volgens Capek. Als maatstaf voor de uitwerking van verschillende prikkels werd om de grootte der perceptie te bepalen gebruik gemaakt van de perceptatietijd, d. i. de kortste tijd waarop de plant nog reageert. Spr. beschrijft de inrichting der lamp bij de ge- bruikte planten. Als resultaat toont Spr. door cijfers aan dat de reactie eigenlijk altijd optreedt, wanneer bij zwakke lichtintensiteit de belichtingstijd maar lang genoeg is en omgekeerd. Zelfs schommelt de verhouding om een vrij constant getal d. w. z. de tijd maal de intensiteit blijft ongeveer gelijk. Eigenlijk is door Bach hetzelfde gevonden voor geotropie, zoowel als voor de middelpunt-vliedende kracht en evenzoo werd door Charpentier hetzelfde gevonden binnen zekere grenzen voor de perceptibiliteit van het menschelijk oog. Spr. moest echter bekennen dat dezelfde resultaten zijn ver- kregen en gepubliceerd door Fröschel te Weenen, altans volgens een referaat van de Botanische Zeitung. Als tweede punt van onderzoek gold de variatie der lichtbron wat betreft de samenstelling van het licht. Reeds tusschen 1840 en 1880 werden door Dut rochet, Vuille- min, Sachs enWiesner proeven in die richting geno- so men, waarbij echter de resultaten ver uiteenliepen. De een vond alle stralen werkzaam, andere slechts die uit het z. g. chemische gedeelte van het spectrum. Sachs vond in zijn bekende dubbelwandige klokken in het kalium- bichromaat geen inwerking, in de blauwe klok wel. Wie s- ner daarentegen vond dat, bij gevoelige planten altans, de werking te beginnen bij het groen steeds toenam opklim- mend tot in het ultraviolet, maar dat ook eene phototro- pische werkzaamheid viel waar te nemen beginnend in het geel en steeds sterker wordend zelfs tot voorbij het roode licht. Spr. beschreef nu uitvoerig hoe hij, uitgaande van de bij de eerste onderzoekingen gevonden verhouding, na het aanbrengen van de noodige correcties de percepti- biliteit van het oog en van de plant voor verschillende golflengten in twee gelijkwaardige curven kon aangeven, waarbij bleek dat de perceptibiliteit van beiden van den- zelfden aard is, alleen is de curve bij de plant iets meer naar rechts verschoven, bij het oog meer naar links en met een grootere wijdte over het spectrum. Nadat de Heer Weevers gevraagd had of alle proeven met Avena of ook met andere planten werden verricht, bevestigde Spr. de eerste onderstelling en voorts merkte hij op aangaande een tweede vraag van Dr. W^eevers, dat het produkt bij de eerstvermelde onderzoekingen door den Heer Blaauw verkregen bedroeg plm. 22, terwijl dat produkt volgens Fröschel bij Lepidium ongeveer 400 bedraagt, wat volgens Spr. zijn grond kan hebben in den verschillenden bewegingstegenstand, die bij verschillende plantensoorten zal bestaan. Nadat Prof. Went nog een paar opmerkingen had gemaakt over de curven en over het gebruik van booglampen, die echter daarna door zon- licht werden vervangen, bracht hij aan den Spreker den dank der Vergadering voor diens voordracht. Daar intusschen van den Heer Koorders een telegram 31 was ontvangen, dat hij verhinderd was te komen, hield de Heer J. C. Schoute, hoewel onvoorbereid nog een korte voordracht over dichotomie bij hoogere planten. Bij monocotyle planten komt somtijds toevallige vertak- king voor, doordien een bloeiwijze het einde vormt van het groeipunt of dat dit ten deele door dieren verstoord wordt. Vertakking als bij de dicotylen is onmogelijk, omdat wanneer een knop uitliep, deze dan zou beginnen om steeds dikker te worden, waarbij een zoodanig gevormde tak zeer spoedig zou verloren gaan. Toch vertakken zich enkele monokotylen zooals Pandanus, waarover Spr. bij een vorige gelegenheid iets heeft medegedeeld, Dracaena's, die echter secundaire diktegroei bezitten en Hyphaena. Van het laatste geslacht verkreeg Spr. door de vele moeite en groote welwillendheid van Mr. Blandanier te Alex- andrie een geschikt stamstuk. Daar Hyphaena een zijde- lingsche bloeiwijze heeft, kan het vegetatiepunt door deze niet vernietigd worden. Hoogst waarschijnlijk geschiedt hier de vertakking door een echte dichotomie, tenminste uit de diagrammen der bladstanden kan geen andere theo- rie worden opgebouwd, die geen gedwongen verklaring van het verschijnsel geeft, terwijl de insertie der bladeren aan de plaatsing der knoppen kon nagegaan worden, welke knopplaatsing bij de vertakking op de takken zich geleide- lijk voortzette, waarbij echter de richtingen antidroom waren. Nadat Prof. Went nog opmerkzaam gemaakt had op een soortgelijk geval van splitsing van het vegetatiepunt van Castilloa, bracht hij Spr. den dank der Vergadering voor zijne mededeeling. De Voorzitter deed opmerken dat thans niet kon voor- uitgeloopen worden op het al of niet voortbestaan der Afdeeling B, doch in de veronderstelling dat de februari vergadering nog wel op gelijke wijze als thans zou gehouden worden, vroeg hij of zich misschien thans reeds sprekers 32 konden opgeven. Het bleek dat Mej. Ta mm es, die voor heden avond verhinderd was, hare voordracht zou willen houden, terwijl ook Prof. Verschaf feit zich voor eene mededeeling aanmeldde. Niets meer te behandelen zijnde, sloot de Voorzitter daarop de bijeenkomst. De Secretaris, L. VUYCK. 33 Aangezien in 1908 geen algemeene Vergadering werd ge- houden, zijn aan de leden geen mededeelingen van alge- meenen aard kunnen verstrekt worden. In de laatst gehouden bestuurs vergadering in 1907 werd door mij een begroo- ting ingediend voor het volgende jaar, welke aldus was ingericht : Ontvangsten. Saldo kassa pro memorie Contributies leden ƒ 1025.— Subsidie Gron. Universiteitsfonds . „ 30.— Subsidie Teylers Genootschap . . „ 100.— Verkoop fondsen „125.— Toelage uit Kok Ankersmitfonds . „ 150.— ƒ 1430.- Uitgaven. Botanisch Station a. f 150.- Drukwerken a. „ 40.- Onkosten a. „30. Zegels en porto's .... a. „ 25.- Reis- en Verblijfkosten . . a. „ 75.- Vereeniging voornatuurmon. a. „ 15. Bureaukosten aen b „ 10. Vergaderings kosten ... b. „ 25. Herbarium d. „ 50. Assuranties d. „ 15. Prijsherbaria d. „ 60. Recueil c. „ 700. Archief c. „ 100. Plantenkaartjes d „ 100. Onvoorzien „ 35. ƒ 1430.- De voor de bedragen geplaatste letters a, b, c en d be- teekenen dat de uitgaven bestemd zijn ten behoeve der Nederl. Kruidk. Archief. 1908. 3 34 Vereeniging in haar geheel, voor de Afdeelingen, voor haar uitgaven of voor herbarium en bibliotheek. Bij de indiening dier begrooting werd door mij als penning- meester gewezen op de uitgaven voor Recueil en Archief, die steeds de begrooting hadden overschreden. Immers de drie eerste jaargangen van het Recueil kostten gemiddeld /'720. — , die van het Archief evenzoo/ 168. — , dus samen ƒ888. — , bijna ƒ200. — meer dan voor dat doel kon uitgetrokken worden, terwijl ook in 1908 voor de laatste maal de subsidie van Teylers Genootschap ten bedrage van ƒ100.— genoten zal worden. Dat die uitgaven tot nu toe betaald zijn kunnen worden, berust deels op onvoorziene baten, bijv. legaat Oudemans door de Groningsche Universi- teit uitgekeerd (/250. — ), deels op het feit dat elk deel van het Recueil over een grooter tijdsruimte dan een jaar ver- deeld is. Toch werd op zuinigheid in de uitgave van het Recueil aangedrongen, terwijl men aan de andere zijde goede verwachtingen koesterde van een nieuw contract voor den verkoop in het buitenland, aangegaan met de uitgeversfirma Fischer te Jena. Het luidt aldus: Zwischen dem Ausschuss der „Nederlandsche Botanische Vereeniging" in Leiden und der Verlagsbuchhandlung von Gustav Fischer in Jena ist der nachstehende Verlagsvertrag vereinbart worden. § 1. Der Ausschuss der „Nederlandsche Botanische Ver- eeniging" übergibt der Verlagsbuchhandlung von Gustav Fischer den alleinigen Vertrieb des von der Société Bota- nique Néerlandais herausgegebenen „Recueil des Travaux Botaniques Néerlandais'' mit Ausnahme der Niederlande und der Niederlandischen Koloniën. § 2. Die Verlagsbuchhandlung erhalt für den Vertrieb des „Recueil" von jedem verkauften Exemplar einen Rabatt von 40 % des Ladenpreises, wovon sie den Sortiments- 35 Buchhandlung den üblichen Rabatt van 25 % abzugeben verpflichtet ist. Der Ladenpreis für jedes Heft wird von der Gesellschaft festgesetzt. § 3. Die Abrechnung über die im Laufe eines Kalender- jahres erlialtenen und verkauften Exemplare erfolgt immer im Oktober des daraaf folgenden Jahres. Mit der Abrech- nung ist dem Ausschuss der Xederlandsche Botanische Vereeniging immer eine vollstandige Abonnentshste ein- zureichen. In dieser Liste kunnen indessen nur die Stadte angegeben werden, weil die Namen der Abonnenten der Verlagsbuchhandhmg nicht bekannt werden. § 4. Die Hefte erhalten einen Orange-mnschlag mit dem Aufdruck der Firma Gustav Fischer als Verlagsfirma. Die Herstellung des Umschlages besorgt die Verlagsbuchhand- lung für Pv,echnung der Nederlandsche Botanische Vereeni- ging; die gesamten Kosten für einen Umschlag bei einer Auflage bis 500 dürfen M. 20. — nicht übersteigen. § 5. Die Seiten 2 — 4 des Umschlages bleiben für Anzei- gen der Verlagswerke der Firma Gustav Fischer frei, d. h. sie darf auf diesen Seiten ihre einschlagigen Verlagsartikel, ohne dafür eine Gebühr zu entrichten, anzeigen. Als Gegen- leistung verpflichtet sich die Yerlagsbuchhandlung die neuen Hefte des „Recueil" immer auf den TJmschlagen des „Botanischen Centralblattes", der „Flora", der „Naturwissen- schaftlichen Wochenschrift" sowie der einschlagigen Verlags- artikel ebenfalls kostenlos anzuzeigen. Sollten im Interesse des Vertriebes Inserate auch in anderen Blattern erlassen werden und Prospekte zur Verteilung gelangen, so werden die Kosten hierfür der Verlagsbuchhandlung immer zurücker- stattet. Solche Aufwendungen darf die Verlagsbuchhandlung aber nur nach Genehmigung der Redaktion machen. § 6. Eine Kündigung dieses Vertrages steht beiden Teilen zu, doch muss eine solche, einerlei von welcher Seite sie ausgeht, vor dem 1 Juli für das kommende Jahr erfolgen. 30 Urkundlich ist dieser Verlagsvertrag von den Vertrags- schliessenden in zwei gleichlautenden Exemplaren unter- schrieben worden. So geschehen, LEIDEN, ] ^ , . ,,,^o ,„,, ' 2 Juni 1908. JENA, I De balans over het jaar 1907 was als volgt: Debet: Botanisch Station ƒ 190.79 Geldersche Crediet Vereeniging . „ 650.— Recueil „ 707.09i Archief „ 151.30i Drukwerken „ 30.89 Onkosten „ 32.19i Porto's en zegels „ 25.62i Herbarium ,, 46.95 Assurantie „ 7.50 Vergaderingskosten „ 19.40 Eeis- en Verblijfkosten ....,, 92.- Bureaukosten „ 4.35 Vereeniging Natuurmon. . . . „ 15.— Bijdrage Mendel- monument . . „ 25.— Idem Linnaeus viering . . . . „ 50.— Saldo kassa 1 Jan. 1908 . . . „ 2S6.69i /2334.79i Credit : Saldo kassa 1 Jan. 1907 ... ƒ 59,88 Kok Ankersmitfonds „ 869.08^ Suringarfonds ., 2.82 Brumundfonds „ 104.13 Uitgave Destrée „ 38.88 Contributies leden „ 1010.— Uitkeering Gron. Universiteit . „ 250.— /2334.79i 87 Het kapitaal der N. B. V. bedroeg . ƒ 766.73 Kap. Kok Ankersmitfonds . . . . „ 20000.— Reserve kapitaal idem „ 2240.701 Kapitaal Suringarfonds ,, 499.76 Idem Bruraundfonds „ 29076.— ƒ 52583.191 Door koersverschil op diverse effecten werd op het kapi- taal een verlies geleden van ƒ 578,471. Het Suringarfonds bestond op 31 Dec. 1907, uit ƒ650.28, waarvan echter nog door de Vereeniging verschuldigd was ƒ109.— wegens in 1904 van het ütrechtsch Genootschap ontvangen subsidie van/lOO. — met de inmiddels verschenen rente. In de vereenigingskas berustte nog een bedrag van ƒ41.52 als saldo over 1907. Het Kok Ankersmitfonds had het volgende verloop: Febr. subsidie Plantenkaartjes . ... ƒ 100.— Aug. honorarium Accountant . . . . „ 25.— onkosten op bovenstaande . . . „ — .22| Nov. voor subsidie aangekochte boeken „ 21.95 ƒ 147.171 Saldo 31 Dec. 1907 . . „ 1065.02 ƒ 1212.191 Saldo A. P. . . ƒ 217.88i ontvangen interesten . . „ 994.31 ƒ 1212.191 Het Brumundfonds had het volgend beloop: Debet : Nadeelig saldo A. P • • ƒ 203.44 voor betaalde lijfrente ....'..„ 1200.— „ verzendingskosten „ —.55 „ conversie effecten „ 1.50 „ inwisselen nieuwe coupons . . „ 1.25 n 25. — ƒ 1431.74 „ honorarium accountant . . . . „ 25.— 38 Credit: Voor ontvangen rente ƒ 1232.43 Voor geleend uit Kap. N. B. V.. . . „ 100.— / 1332.43 Saldo 31 Dec. 1907 . . „ 99.31 ƒ 1431.74 Deze rekening en verantwoording werd op 29 Februari 1908 nagezien door de Heeren H. Heukels, H. W. Heinsius en J. Jaspers Jr., die bij missie ve van denzelfden datum de eer hadden aan het Bestuur der Nederl. Botanische Ver- eeniging te berichten, dat zij de rekening en verantwoording van den Penningmeester hadden nagezien en in orde be- vonden en derhalve voorstelden die goed te keuren. Deze goedkeuring heeft niet plaats gehad, omdat in 1908 het Bestuur slechts eenmaal zeer vluchtig bijeen is geweest. Ook vanwege het Curatorium van het Kok Ankersmitfonds is door mij geen teeken van leven bespeurd, zoodat het tinantieel beheer ook van die zijde niet gecontroleerd is. Bij de onmogelijkheid om vooruit te zien waartoe de statutenwijziging de Vereeniging ook finantieel zal brengen was het tevens niet doenbaar voor 1909 een begrooting op te maken; niet wetende hoe groot het ledental zal zijn en welke contributie zal worden vastgesteld, zijn de ontvang- sten zeer vaag en kan men daartegenover de uitgaven niet regelen. Het schijnt mij toe dat het voor de leden gemakkelijker zal zijn reeds thans het finantieel overzicht te verkrijgen, ofschoon de diverse rekeningen nog niet zijn goedgekeurd, dan deze te publiceeren wanneer reeds een nieuw boekjaar verloopen is. De balans over 1908 is aldus door mij den Isten Januari 1909 opgemaakt: 39 Debet. Saldo Kok Ankersmitfonds 1 Jan. 1908 ƒ 1065.02 „ Suringarfonds . . 1 „ „ „ 41.52 „ Brumundfonds . . 31 Dec. „ „ 100.02 „ Botanisch Station 31 „ „ „ 248. 63^ Geldersche Crediet-Vereeniging . . . . „ 650.— Recueil „ 937.31 Archief „ 135.73 Drukwerken „ 30.81 Onkosten „ 107.— Porto's en Zegels „ 9.51 Assurantie „ 17.50 Herbarium „ 33.90 Vergaderingskosten „ 13.93 Reis- en Verblijfkosten „ 15.20 Bureaukosten „ 15.12i Ver. Natuurmonumenten „ 15.— Pri]sherbaria „ 72.— Saldo kassa 31 Dec. 1908 „ 723.68 / 4231.89 Credit. Saldo Kassa 1 Jan. 1908 . „ K, A. fonds 31 Dec. Surinsrarfonds idem. 1908 ƒ „ Brumundfonds 1 Jan. 1908 „ Botanisch Station idem . Verkochte Exemp. Destrée Zwammen Contributies Leden 286.691 2560.17 46.92 99.31 251.73i 34.56 952.50 ƒ 4231.89 De Kapitaal-rekening is als volgt: Kapitaal N. B. V. . . . ƒ 801.59 idem K. A. fonds . . „ 20000.- Reserve-kapitaal idem . . „ 2207.64 i) idem Brumundfonds . . „ 29451.— f 52974.08 1) De verminderiag bij het vorig jaar vergeleken berust op liet herstel eener door mij destijds begane fout, voor de aanwijzing van welke ik den Heer M. J. Bl3^denstein verplicht ben. Noch de perso- ilt Wegens koersverschil werd op eiïecten een winst ver- kregen van ƒ338.50. Ter nadere toelichting dezer balans kan het volgende dienen : Het Kapitaal der Vereeniging bestond op 1 Jan. 1909 in beleggingen op de Nutsspaarbank alhier met bijgeschreven rente uit ƒ 801.59. Het Kapitaal van het Kok Ankersmitfonds beliep: Hypothecaire vordering ƒ 20000.— 1 Obl. H. Y. S. 4 % /lOOO a 102K . . „ 1025.- 1 Obl. Centr. Sp. 3 % ƒ250 a 87 . . . „ 217.50 2 Braz. Fund. 5 % £ 20 a 104% . . . „ 502.20 1 Aand. Amst. Bank ƒ 200 O a 191 . . „ 382.- Inleg met bijgeschreven rente Nutsspaarb. „ 80.94 f 22207.64 Het fonds zelf had over het verloopen jaar het volgende beloop : Debet. Jan. voor betaald Plantenkaartjes ƒ 100.— „ huur safe 1907 . . . „ 5.02 „ Subsidie bibliotheek . . „ 60.71 „ huur safe 1908 . . • „ 5.02 ƒ 170.75 batig saldo 31 Dec. 1908 „ 1910.17 f 2080.92 nen, belast met het nazien der rekening en verantwoording, noch de accountant hebben deze vergissing gemerkt. Door mij toch werd onder het kapitaal vermeld een aandeel Amsterdamsche Bank, ter nominale waarde van f250. — , terwijl op deze aandeelen indertijd f50. — is terugbetaald en de afstempeling, welke die waardevermin- dering aangeeft door mij werd over het hoofd gezien. Het saldo K. A. fonds wordt met f97.50 vermeerderd -f de verschenen rente. il Credit. Saldo vorig jaar ƒ 1065.02 diverse interesten „ 1015.90 ƒ 2080.91 Het Kapitaal Suringarfonds bestond uit belegging Nuts- spaarbank met bijgeschreven rente ad ƒ514.75 Bovendien heeft het nog te vorderen van de Vereeniging ƒ100.— als subsidie van het Utrechtsch Genootschap, reeds in 1904 uitgekeerd, uit de daarop sindsdien vervallen rente ad, ƒ12. — , dus het thans nog beschikbare fonds met het saldo op 31 Dec. ad ƒ46.92 samen ƒ 673.67. Het Kapitaal Brumundfonds bestond 1 Jan. 1909. f 5000 E. N. Scheepsv. 4>^ % a 101 =ƒ 5050.- „ 5000 Westl. Hypoth. 4 7o „ 100 = „ 5000.- „ 4000 Gem. Amst. 1904 4 % „ 102%= „ 4115.- ü, 400 Goud Hong. 4 % „ 9lM= „ 4404.- M, 400 China Goud 98 4 7, „ 95^4 = „ 4572.- ƒ 500 Centr. Spoor 3 7^ „ 87 =: „ 435. - fr. 10000 Ital. Inschr ij V. 3^7', „ 97 — ,, 4850.- ƒ 1000 E. Y. S. 4 7„ „ 102 ^ — „ 1025.- ƒ 29451.— Zoodat op dit kapitaal door koersverbetering een winst valt op te maken van ƒ373.75. Het fonds zelf had dit verloop: Debet. Saldo A. P ƒ 99.31 Febr. \ jaarlijksche uitkeering Mej. B. . . . „ 600. — Onkosten daarop „ 0.30 Safehuur over 1907 „ 7.53 . Voor vervallen coupons ....... 20.— Voor bijbetaalde interest „ 5.50 Voor onkosten verv^isseling effecten . . „ 3.20 Voor bijbetaald verschil koers . . . . „ 1.25 Juli. i jaarlijksche uitkeering Mej. B. . . . „ 600.— Onkosten daarop „ 0.30 Dec. Safehuur over 1908 „ 7.53 f 1344.92 42 Credit: voor ontvangen interesten ƒ 1244.90 nadeelig saldo „ 100.02 ƒ 1344.92 Het Botanisch Station werd over 1908 gedebeteerd voor Jan. Febr. 29 Mei 30. Aug. Nov. 30. Gasbranders Saldo A. P ƒ 251.73i betaald huishuur met onkosten » » 25.17i 25.17i 25.17i 25.171 4.20 ƒ 356.63i Daarentegen bedroegen de ontvangsten Oct. 21. Subsidie Gron. ün. fonds. . Oct. 24. Subsidie Amst. Un. Vereen. . ƒ 80. 78. ƒ 108.- Zoodat nog een nedeelig saldo blijft van „ 248.63i ƒ 356 631 Het op de laatste bestuursvergadering van 1907 goed- gekeurde besluit om voor het Station bij het Kok Anker- smit Curatorium ƒ300. — aan te vragen, kon niet worden ten uitvoer gebracht, daar er geen algemeene Vergadering heeft plaats gevonden, die dit bestuursbesluit kon goedkeuren. Het Recueil kostte aan de Vereeniging over 1908 de volgende uitgaven: Zegel mandaat ƒ 0.75 betalingen van Leer en Co „ 247.74 betaald aan Trap „ 30.97i betaald Macdonald „ 799.74i verzendingskosten „ — .22^ / 1079.43^ 43 Ontvangen werd: van Ministerie van B. Z ƒ 64.12i voor verkocht door Junk „ 30. — voor verkocht door Macdonald . . . . „ 48. — ƒ 142.12i Zoodat een saldo blijft van „ 937.31 ƒ 1079.481 Hierbij moet ik echter opmerken dat begin Januari Teyler's subsidie van f 100,— werd ontvangen, terwijl nog + /" 44,— voor overdrukken en ook van het ministerie een bedrag te vorderen is, waarmede het nadeelig saldo dient verminderd te worden. Het Kruidkundig Archief kostte netto f 135.73. De ontvangst aan contributies bleef een aanzienlijk be- drag beneden de raming, deels omdat enkele buitenlandsche leden nog contributie verschuldigd zijn, een enkele om finantieele redenen uitstel heeft verzocht. Dr. C. Bernard te Buitenzorg achter op de niet betaalde kwitantie schreef, „je ne désire plus être membre", een tamelijk onwellevende manier, die door de fransche taal allerminst verzacht wordt, terwijl eindelijk het ledental niet in die mate toenam, als waarop men, afgaande op vorige jaren, zou mogen rekenen. Integendeel, gedurende 1908 tot heden verminderde het aantal leden van beide afdeelingen met 3, dat der leden B met 5, terwijl alleen de afdeeling A met 3 leden toenam. Door overlijden hadden wij het verlies te betreuren van de Heeren E. A. Rovers en J. Jaspers Jun. Deze minder gunstige resultaten zijn een getrouwe weer- spiegeling van de levensenergie der geheele Vereeniging over het afgeloopen jaar. Deze ontmoedigende toestand is het gevolg van de onzekerheid, waarin de Vereeniging verkeert omtrent hare toekomstige inrichting, thans een 44 chronische ziekte geworden, die zelfs het meest belangstel- lende lid met lamheid slaat en zijn liefde tot de vereeni- ging beneden het nulpunt doet dalen. Immers den 13 Oc- tober 1907 werd te Amsterdam eene Commissie ingesteld tot het ontwerpen van gewijzigde Statuten, bestaande uit de Heeren M o 1 1, C a 1 k o e n, H e 1 m a n s en P u 1 1 e, die na een tijdsverloop van 9 maanden de volgende documenten indienden. De Commissie, benoemd in de Algemeene Vergadering der Nederlandsche Botanische Vereeniging, gehouden op Zondag 13 October 1907 te Amsterdam, tot voorbereiding van eene herziening der Statuten heeft de eer U hierbij als resultaat harer werkzaamheden aan te bieden: 1^. Ontwerp-Statuten der Nederlandsche Botanische Ver- eeniging en 5 daarbij behoorende Ontwerp-Regle- menten voor de in de Statuten genoemde Commissies. 2®. Eene nota van toelichting tot de Ontwerp-Statuten. De Commissie stelt er prijs op te doen uitkomen, dat niet alleen de bovengenoemde ontwerpen met algemeene stemmen op hare vergadering van 20 Juni 1908 werden vastgesteld, maar dat, ook tot in nagenoeg alle bijzonder- heden, onder de leden de meest mogelijke eenstemmigheid heerschte. g-roningen, Haarlem, Amsterdam, Utrecht, 27 Juni 1908. J. V/. MOLL. H. J. CALKOEN. E. HEIMANS. A. PULLE. Aan het Dagelijksch Bestuur der Neder- landsche Botanische Vereeniging. den Heer Prof. Dr. F. A. F. C. Went, Utrecht. Nota yaii toelicliting tot de Ontwerp -Statuten der Nederlandsche Botanische Vereeniging en 5 daarbij behoorende Ontwerp-Regle- menten voor de in de Statuten genoemde Commissies. De Commissie tot voorbereiding eener lierziening der Statuten, benoemd in de Algemeene Vergadering op Zon- dag 13 October 1907 te Amsterdam, heeft gemeend bij haar arbeid twee gezichtspunten in het bijzonder op den voorgrond te moeten stellen: 1^. De thans geldende Statuten hebben, naar het oordeel der bovengenoemde vergadering, aanleiding gegeven tot het tegenover elkaar staan van verschillende machten in de Vereeniging. Getracht moest dus worden om meer een- heid te brengen in het bestuur der Vereeniging. 2®. De Commissie meent, dat het voor den bloei der Vereeniging beslist noodzakelijk is, eene verhoogde belang- stelling der leden te wekken voor de zaken die de Ver- eeniging betreffen. De Statuten kunnen in tweederlei op- zicht daartoe bijdragen. a. Door een zoo duidelijk en volledig mogelijk beeld van de Vereeniging en haar streven te ontwerpen, om daardoor de leden in staat te stellen, zich een zelfstandig oordeel te vormen over al wat de Vereeniging aangaat. 46 b. Door de beslissing omtrent alle zaken van eenig gewicht niet in handen van enkele, met het bestuur belaste personen, maar in handen van de leden zelve te leggen. De Commissie vertrouwt, dat het haar gelukt zal zijn in de thans door haar aangeboden Ontwerp-Statuten en Reglementen deze gezichtspunten tot hun recht te doen komen. De Commissie voornoemd: J. W. MOLL. H. J. CALKOEN. E. HEIMANS. A. PULLE. ONTWERP=STATUTEN der Nederlandsche Botanische Vereeniging. Algemeene Bepalingen. Art. 1. De Vereeniging draagt den naam: „De Nederlandsche Botanische Vereeniging." Zij is gevestigd te Amsterdam. Art. 2. De Vereeniging stelt zich ten doel de bevordering van de Botanie in haar geheelen omvang, in 't bijzonder ook de bevordering van de kennis der flora van Nederland en zijne Koloniën. Art. 3. De middelen ter bereiking van dit doel zijn in hoofdzaak de volgende: a. het houden van vergaderingen, h. het maken van excursies, c. het bijeenbrengen van een herbarium en verdere verzamelingen, d. het bijeenbrengen van een boekerij, e. het uitgeven van verschillende werken, f. het ondersteunen van onderzoekingen of uitgaven, g. het openstellen van een botanisch station. Art. 4. Het vereenigingsjaar loopt van 1 Januari tot en met 31 December. 48 IL Leden. Art. 5. De Vereeniging heeft gewone leden, buitengewone leden, correspondeerende leden en eereleden. Art. 6. Gewone leden worden op eene Ledenvergadering, bij volstrekte meerderheid van de stemmen der aanwe- zige leden, gekozen. Daartoe moeten zij voorgesteld zijn door minstens 5 leden; hunne namen, evenals die der voorstellers, moeten op het convocatiebiljet van de ver- gadering worden vermeld. Zij hebben stemrecht en betalen een jaarlijksche con- tributie. Art. 7. Buitengewone leden zijn zij, die met het doel der Vereeniging instemmen en dit willen ondersteunen, zonder aan hare werkzaamheden deel te nemen, en die als zoo- danig gekozen worden op dezelfde wijze als de gewone leden. Zij brengen een adviseerende stem uit en betalen een jaarlijksche contributie. Art. 8. Correspondeerende leden zijn verdienstelijke buiten- landsche geleerden, die met de Vereeniging in verbinding willen staan, en als zoodanig gekozen worden op dezelfde wijze als de gewone leden, met dien verstande, dat zij door minstens 10 leden moeten zijn voorgesteld. Zij brengen een adviseerende stem uit en betalen geen contributie. Art. 9. Eereleden zijn zij, die, op voorstel van het Bestuur, met minstens Va van de stemmen der aanwezige leden, op een Ledenvergadering gekozen worden. Zij hebben stemrecht, maar betalen geen contributie. 49 Art. 10. Ieder gewoon lid en ieder eerelid der Vereeniging is bevoegd tot het doen van alle voorstellen, welke hij in het belang der Vereeniging wenschelijk acht. Over zoodanige voorstellen wordt door de Ledenverga- dering beslist. Art. 11. Zij die voor hun lidmaatschap wenschen te be- danken, geven daarvan kennis aan den Secretaris. Zij blijven lid tot het einde van het loopende vereenigingsjaar. III. Bestuur, Permanente Commissies en Raad van Directeuren van het Fonds der Vereeniging. A. Bestuur. Art. 12. Het Bestuur bestaat uit 5 personen. De Voorzitter der Vereeniging en de 4 andere bestuurs- leden worden op een Ledenvergadering gekozen. Het Bestuur bepaalt wie der met den Voorzitter benoemde 4 bestuursleden als Ondervoorzitter, 1^ Secretaris, 2^ Secre- taris en Penningmeester zullen optreden. Daarvan wordt vervolgens aan de leden kennis gegeven. Art. 13. Elk jaar in de eerste vergadering, die na 30 Sep- tember plaats heeft, treedt één lid af, volgens een rooster bij loting door het Bestuur vast te stellen. Ter aan- vulling der vacature doet het Bestuur een voordracht van twee leden, waaraan de vergadering echter niet gebonden is. Het aftredende lid is terstond herkiesbaar. Voor leden, die tusschentijds aftreden, moet in de eerstvolgende Leden- vergadering een plaatsvervanger worden gekozen. Een lid, dat tusschentijds benoemd is, heeft zóó lang zitting als het lid, in wiens plaats hij gekozen is, nog zou gehad hebben. Nederl. Kriiidk. Archief. 1908. 4 50 Art. 14. Het bestuur vertegenwoordigt de Vereeniging zoo in als buiten rechten. Art. 15. De Ie Secretaris bewaart het archief der Vereeni- ging. Hij is belast met de correspondentie. Hij zendt een gedrukt exemplaar van deze Statuten en daarbij behoorende Reglementen aan elk der leden. Hij maakt jaarlijks vóór de Ie Ledenvergadering des jaars volledige naamlijsten der leden op, met opgaaf van het jaar hunner toetreding en van hunne woonplaats. Hij brengt op de eerste Ledenvergadering des jaars een ontwerp- verslag uit over den toestand der Vereeniging ge- durende het afgeloopen jaar. De vergadering stelt dat verslag vast. Hij zendt de naamlijst der leden en het vastgestelde verslag aan de na te noemen Redactie-Commissie. Art. 16. De 2e Secretaris staat den len Secretaris in zijne werkzaamheden bij en vervangt hem zoo noodig. Hij is bovendien meer in het bijzonder belast met de zorg voor de Ledenvergaderingen, met inachtneming der later te noemen bepalingen. Art. 17. De Penningmeester beheert onder zijne persoonlijke verantwoordelijkheid, met inachtneming der later te noemen bepalingen, de inkomsten der Vereeniging. Bestuursvergaderingen. Art. 18. De Voorzitter roept Bestuursvergaderingen bijeen. Hij is verplicht zulks binnen 14 dagen te doen, als min- stens 2 leden van het Bestuur, met opgaaf der in behan- deling te brengen onderwerpen dat schriftelijk verzoeken. Tijd en plaats der vergadering worden door den Voorzitter vastgesteld. 51 Art. 19. D© Voorzitter leidt de Bestuursvergaderingen. Is hij verhinderd de vergadering bij te wonen, dan berust de leiding bij den Ondervoorzitter. Zoo noodig kan de vergadering een der andere leden als haar Voorzitter aanwijzen. Art. 20. De Ie Secretaris houdt de notulen, die op de eerst- volgende Bestuursvergadering worden vastgesteld. Art. 21. Het Bestuur besluit bij meerderheid van stemmen. Bij staking van stemmen geldt een voorstel als verworpen. Tot het nemen van een besluit moeten ter vergadering minstens 3 leden aanwezig zijn. B. Permanente Commissies. Art. 22. Er zijn 5 Permanente Commissies: a. het Curatorium van het Kok Ankersmit-fonds, b. de Commissie van Redactie, c. de Commissie voor het Floristisch onderzoek van Nederland en zijne Koloniën, d. de Commissie voor de Bibliotheek en het Herbarium, e. de Commissie voor het Botanisch Station. Art. 23. De leden dezer Commissies, voor zoover zij niet van rechtswege als zoodanig optreden, worden op een Ledenvergadering benoemd. Het Bestuur doet voor elke benoeming eene voordracht van 2 leden, waaraan de vergadering echter niet gebon- den is. Art. 24. Elk jaar in de eerste Ledenvergadering des jaars treedt in elk der Commissies sub h tot e van Art. 22 52 één lid af, volgens een rooster bij loting door de Com- missie vast te stellen. In de Commissie in Art. 22 sub a genoemd, treden jaarlijks van degenen, die niet van rechtswege volgens Art. 26 Curatoren zijn, twee leden af. De aftredende leden zijn terstond herkiesbaar. Voor leden, die tusschentijds aftreden, moet in de eerst- volgende Ledenvergadering een plaatsvervanger worden gekozen. Een lid, dat tusschentijds benoemd is, heeft zóó lang zitting als het lid, in wiens plaats hij gekozen is, nog zou gehad hebben. Art. 25. Elke Commissie brengt in de eerste Ledenvergade- ring des jaars een schriftelijk ontwerp-verslag uit over de in het afgeloopen jaar verrichte werkzaamheden. Deze verslagen worden, na goedkeuring door de ver- gadering, vanwege het Bestuur aan de Commissie van Redactie toegezonden. Art. 26. Het Curatorium van het Kok Ankersmit-fonds bestaat uit 12 leden. De Voorzitter en de Penningmeester der Vereeniging zijn als zoodanig van rechtswege lid. Van de overigen moeten althans 5 leden der Vereeniging zijn. Het Curatorium oefent toezicht uit op de wijze, waarop de gelden, die als renten van genoemd fonds ter beschik- king komen, besteed worden. In geval de Vereeniging over de renten van het Kok Ankersmit-fonds voor een bepaald doel wenscht te be- schikken, wendt het Bestuur der Vereeniging zich tot het Curatorium, dat alsdan nagaat of dit doel in overeen- stemming is met de bedoelingen, in het testament van den erflater uitgesproken, en, naar gelang daarvan, al of niet tot de uitgaven machtigt. 53 Art. 27. De Commissie van Redactie bestaat uit 5 leden. Zij is belast met de zorg voor alle publicaties, die van de Nederlandsche Botanische Vereeniging uitgaan. Art. 28. De Comaiissie voor het Floristisch onderzoek van Nederland en zijne Koloniën bestaat uit 5 leden. Zij is belast met de jaarlijksche bewerking der inkomende gegevens voor de kennis der flora. De bewerking dezer gegevens wordt op zoodanige wijze geredigeerd, dat alle noodzakelijke gegevens worden opgenomen, maar tevens de daardoor ingenomen plaats zóó gering is, als met be- houd van de duidelijkheid mogelijk is. Deze bewerking wordt opgenomen in het jaarverslag der Commissie. Zij is belast met de organisatie en de leiding van alle excursies, die van de Vereeniging uitgaan. Art. 29. De Commissie voor de Bibliotheek en het Herbarium bestaat uit 3 leden. Zoolang de verzamelingen bewaard worden in 's Rijks Herbarium te Leiden, kan geen der aan die instelling verbonden ambtenaren lid dezer Commissie zijn. Zij is belast met het toezicht op de inrichting, de in- standhouding en het gebruik van Bibliotheek, Herbarium en alle verdere verzamelingen der Vereeniging. Zij neemt de noodige maatregelen, die den leden vrijen toegang tot de verzamelingen en het vrije gebruik daarvan waarborgen. Zij doet, zoo dikwijls zij het noodig acht, voorstellen tot het nemen van maatregelen, welke een geregeld en afdoend technisch beheer der verzamelingen zooveel mogelijk waarborgen. Deze voorstellen worden, na in een Bestuursvergade- ring voorloopig te zijn goedgekeurd, ter definitieve goed- keuring aan de Ledenvergadering onderworpen. 54 Art. 30. De Commissie voor het Botanisch Station be- staat uit 8 leden. Zij is belast met het toezicht op de inrichting, de instandhouding en het gebruik van het Station der Vereeniging. Art. 31. De Commissies besluiten bij meerderheid van stemmen. Voor de geldigheid van een besluit wordt verei3cht, dat ten minste de helft der leden zijn stem heeft uitgebracht. Voor de berekening der helft worden breuken naar boven afgerond. Bij staking van stemmen is een voorstel verworpen. Stemmingen kunnen ook bij rondgaand schrijven plaats hebben. Art. 32. Het Bestuur der Vereeniging kan, indien het dat wenschelijk oordeelt, eene vergadering van elke der Permanente Commissies uitschrijven. Art. 33. Afzonderlijke Reglementen, door de Ledenverga- gadering vast te stellen, regelen, voor zoover noodig, de werkzaamheden en de bevoegdheden van elke der Permanente Commissies. Art. 34. Elke Permanente Commissie kan door de Leden- vergadering worden ontbonden. In zoodanig geval moet in de volgende Ledenvergadering een nieuwe Commissie worden verkozen. 55 C. Raad van Directeuren van het Fonds der Vereeni ging. Art. 35. Er is een Raad van Directeuren van het Fonds der Nederlandsche Botanische Vereeniging. Zij tracht het Fonds der Vereeniging zooveel mogelijk te vergroo- ten door het vragen van bijdragen aan belangstellenden in de studie der Plantkunde. Zij dient het Bestuur van advies, in de gevallen in Art. 42 genoemd. Art. 36. Lid van dezen Raad is ieder, die een gift in eens van ƒ500. — , of een jaarlijksche bijdrage van ƒ50.— aan de Vereeniging schenkt. ^ Art. 37. De leden van den Raad van Directeuren brengen op de Ledenvergadering een adviseerende stem uit. Zij hebben overigens alle rechten van gewone leden. Art. 38. De Raad van Directeuren vergadert telkens, wanneer zijn advies, volgens Art. 42, door het Bestuur wordt gevraagd, en verder zoo dikwijls hij zelf dat noo- dig oordeelt. IV. Geldmiddelen. A. Kapitaal. Art. 39. Het kapitaal der Vereeniging bestaat uit: a. het Kok Ankersmit-fonds, h. het Brumund-fonds, c. het vrije Fonds der Vereeniging. Dit wordt in hoofd- zaak gevormd uit giften, erfstellingen, legaten en o ver- gespaarde gelden. 56 Art. 40. Bij deze fondsen wordt jaarlijks gevoegd: wat a en b betreft, het overschot van de jaarlij ksche opbrengst, waarover niet is beschikt; wat c betreft alle gelden door den Raad van Directeuren bijeengebracht zonder onder- scheid, bovendien de renten van dit fonds, benevens de overige inkomsten der Vereeniging, voor zoover daarover niet is beschikt. Art. 41. Alle effecten worden in open bewaargeving bij de Nederlandsche Bank gedeponeerd. Het inbrengen en uit- halen van stukken dezer bewaargeving geschiedt door den Penningmeester, met schriftelijke machtiging van het Bestuur der Vereeniging. Art. 42. Het beleggen van gelden, het koopen en verkoopen van effecten, onroerende goederen of anderezaken, welke deel uitmaken van het kapitaal der Vereeniging, en ver- anderingen van eiken aard, die in de belegging van het kapitaal worden aangebracht, vereischen de medewerking van het Bestuur der Vereeniging, na ingewonnen advies van den Raad van Directeuren van het Fonds der Ver- eeniging. Art. 43. In de eerste Ledenvergadering des jaars worden alle schriftelijke bescheiden, op de bewaargeving en het verdere kapitaal betrekking hebbende, door het Bestuur overgelegd. Twee leden, door de Vergadering aan te wijzen, zien deze bescheiden na en rapporteeren daaromtrent aan de Vergadering. Een uitvoerig overzicht over de samenstelling van het kapitaal der Vereeniging en het bedrag daarvan wordt daarna door het Bestuur aan de Commissie van Redactie toegezonden. 57 B. Inkomsten. Art. 44. De inkomsten der Vereeniging bestaan uit: a. de inkomsten uit het kapitaal der Vereeniging, h. bijdragen der gewone en buitengewone leden, c. subsidies van andere Vereenigingen, d. opbrengst van uitgaven der Vereeniging, e. verdere inkomsten van verschillenden aard. Art. 45. De gewone leden betalen een jaarlijksche contri- butie van zes gulden. Art. 46. De buitengewone leden betalen een jaarlijksche contributie van tien gulden. Art. 47. De Penningmeester vordert in de maand Maart de contributie der leden voor het loopende jaar in. Wordt deze niet voldaan^ dan noodigt hij den nalatige schriftelijk uit, hem de contributie binnen drie maanden vrachtvrij te voldoen. Wordt hieraan niet voldaan, dan is de nalatige van het lidmaatschap vervallen, en geeft de Penning- meester daarvan den l^ten Secretaris kennis. Art. 48. In de eerste Ledenvergadering des jaars legt de Penningmeester de rekening en verantwoording van zijn beheer over het vorige jaar, met de daarbij behoorende bewijsstukken over. Deze rekening is vooraf door een van wege het Bestuur aan te wijzen accountant nagezien, wiens verslag eveneens wordt overgelegd. Twee leden, door de Vergadering aan te wijzen, zien de rekening en het verslag van den accountant na en rapporteeren daaromtrent aan de Vergadering. Wordt de rekening goedgekeurd, dan dechargeert de Vergadering den Penningmeester van zijn beheer. 58 De Penningmeester zendt zoo spoedig mogelijk een afschrift van de goedgekeurde rekening en van het ver- slag van den accountant dienaangaande aan de Commissie van Redactie. Art. 49. Het Bestuur dient in de laatste Ledenvergadering des jaars een door den Penningmeester ontworpen en in eene Bestuursvergadering voorloopig vastgestelde begroo- ting der inkomsten en uitgaven voor het volgend jaar in. In de begrooting der uitgaven worden in elk geval afzonderlijk vermeld : a. de algemeene huishoudelijke uitgaven, b. die voor de tijdschriften en de verdere uitgaven der Vereeniging, c. die voor de bibliotheek, d. die voor het Herbarium, e. die voor het Station der Vereeniging. De door de Ledenvergadering goedgekeurde en vast- gestelde begrooting wordt zoo spoedig mogelijk aan de Commissie van Redactie, toegezonden. V. T^dschriften en verdere uitgaven. Art. 50. De Vereeniging geeft twee tijdschriften uit. Art. 51. Het ééne is getiteld: „Nederlandsche Kruidkundig Archief." Het wordt in het Nederlandsch geschreven. Het wordt jaarlijksch uitgegeven, zoo spoedig mogelijk nadat de noodige gegevens bij de Commissie van Redactie zijn ingekomen. 59 Het bevat in ieder geval: a. de volledige ledenlijsten, b. de noodige opgaven, betreffende de samenstelling van het Bestuur, de Permanente Commissies en den Raad van Directeuren van het Fonds der Vereeniging, c. het jaarverslag van den l^ten Secretaris, cl de jaarverslagen der Permanente Commissies, e. een uitvoerig overzicht over de samenstelling van het kapitaal der Vereeniging en het bedrag daarvan, f. de goedgekeurde rekening en verantwoording over het voorgaande jaar. g. de goedgekeurde begrooting voor het loopende jaar. h. de verslagen der in het vorige jaar gehouden Leden- vergaderingen, L de verslagen der in het vorige jaar gehouden excur- sies en eventueel daaraan verbonden vergaderingen. Art. 52. Alle leden, ook die van den Raad van Directeuren van het Fonds der Vereeniging, ontvangen het Neder- landsch Kruidkundig Archief kosteloos. Het wordt ook in den handel verkrijgbaar gesteld, naar de bepalingen in Art. 55 bedoeld. Art. 53. Het tweede tijdschrift is getiteld: „Recueil des travaux botaniques Neerlandais." Het verschijnt in afleveringen, die zooveel mogelijk jaarlijks een deel vormen. Het bevat wetenschappelijke bijdragen der leden, die in het Fransch, Engelsch of Duitsch geschreven zijn; laten de geldmiddelen het toe, dan kunnen ook in die talen geschreven bijdragen van niet-leden worden opge- nomen. De schrijvers staan het auteursrecht der opgenomen stukken af aan de Vereeniging. 60 Art. 54. Het Recueil is voor de gewone leden der Veree- niging tegen den prijs van ƒ1.50 per deel verkrijgbaar. Buitengewone, correspondeerende en eereleden, ook de leden van den Raad van Directeuren van het Fonds der Vereeniging ontvangen het kosteloos. Het wordt ook in den handel verkrijgbaar gesteld; voor de verspreiding in het buitenland worden bijzondere maatregelen genomen, beide volgens de bepalingen in Art. 55 bedoeld. Art. 55. Contracten, betreffende de uitgave en de ver- spreiding der tijdschriften of andere door de Vereeniging uit te geven werken, worden ontworpen door de Com- missie van Redactie. Deze ontwerpen worden bij het Bestuur ingezonden, en, na voorloopige vaststelling door het Bestuur, ter definitieve goedkeuring en vaststelUng bij de Ledenvergadering ingediend. Zoodanige contracten moeten in alle gevallen schrifte- lijk worden gesloten. VI. Verzamelingen. Art. 56. De plaats of plaatsen, waar bibhotheek en her- barium beide of elk afzonderlijk bewaard worden, en de voorwaarden waaronder dit geschiedt, worden bepaald door de Ledenvergadering. Voorstellen om daarin wijzi- ging te brengen worden, na ingewonnen advies van de Commissie voor de Bibliotheek en het Herbarium en voorloopige goedkeuring door het Bestuur, aan de Leden- vergadering ter definitieve goedkeuring en vaststelling voorgedragen. 61 VII. Botanisch Station. Art, 57. De plaats waar het Station der Vereeniging ge- vestigd is en de voorwaarden waaronder dit geschiedt, worden bepaald door de Ledenvergadering. Het kan, zoo noodig, worden verplaatst of tijdelijk opgeheven. Voorstellen daartoe worden, na ingewonnen advies van de Commissie voor het Botanisch Station, en voor- loopige goedkeuring door het Bestuur, aan de Ledenver- gadering ter definitieve goedkeuring en vaststelling onderworpen. VUL Ledenvergaderingen. Art. 58. Jaarlijks worden minstens 4 Ledenvergaderingen gehouden, bij voorkeur te Amsterdam en in de maanden September tot Mei. Art. 59. Op deze vergaderingen worden, voor zoover noodig, huishoudelijke zaken behandeld. In den regel zijn zij overigens in het bijzonder bestemd voor het houden van wetenschappelijke voordrachten en de be- spreking daarvan. Art. 60. Het Bestuur heeft het recht Ledenvergaderingen bijeen te roepen. Het is verplicht deze binnen drie weken bijeen te roepen, nadat het een schriftelijk verzoek met opgaaf der in behandeling te brengen onderwerpen, van minstens 10 gewone leden ontvangen heeft. 62 Art. 61. Introductie van niet-leden der Vereeniging op de Ledenvergaderingen kan geschieden door twee leden, met goedkeuring van den Voorzitter der vergadering. Art. 62. De leiding der vergaderingen berust bij den Voor- zitter. Is hij verhinderd eene vergadering bij te wonen, dan berust de leiding bij den Ondervoorzitter, of, bij ontstentenis van dezen, bij een der andere bestuursleden, door het Bestuur aan te wijzen. De vergadering kan, zoo noodig, een gewoon lid als Voorzitter aanwijzen. Art. 63. De verzending der convocatiebilletten voor de ver- gaderingen is opgedragen aan den 2en Secretaris. Zij geschiedt minstens een week van te voren, aan alle in Nederland wonende leden; aan leden buiten Nederland slechts voor zoover zij een verzoek daartoe hebben gedaan. Op de convocatiebilletten worden zooveel mogelijk de onderwerpen van behandeling vermeld. Art. 64. De zorg voor een geschikt lokaal voor de verga- deringen en voor de doelmatige inrichting daarvan tot het houden der vergaderingen is aan den 2en Secretaris opgedragen. Art. 65. De notulen der vergaderingen worden gehouden door den 2en Secretaris. Zij worden in de eerstvolgende vergadering ter goedkeuring gelezen, en, na vaststelling, geteekend door Voorzitter en Secretaris. Bovendien maakt de 2e Secretaris van iedere vergadering een beknopt verslag voor den druk gereed en zendt dit aan de Commissie voor Redactie. In dit verslag wordt van alle wetenschappelijke mededeelingen een korte uit- eenzetting opgenomen. De leden, die een wetenschappe- lijke voordracht hebben gehouden, kunnen desverkiezende zelf een verslag hunner voordracht bij den 2en Secretaris 63 inzenden, die het, indien het niet meer dan hoogstens 1 vel druks beslaat, onveranderd in zijn verslag opneemt, met vermelding van het feit, dat het van den spreker zelf afkomstig is. De 2e Secretaris zendt, indien het Bestuur zulks wen- schelijk acht, een kort verslag der gehouden voordrachten aan de publieke pers. Art. 66. Bij afwezigheid van den 2en Secretaris op eene vergadering neemt de Ie Secretaris zijne functiën waar. Is ook deze afwezig, dan noodigt de Voorzitter der Ver- gadering een der andere leden van het Bestuur of een der gewone leden uit, zich tijdelijk met het secretariaat te belasten. Art. 67. Stemmingen geschieden mondeling, behalve verkie- zingen van personen, die met gesloten stembriefjes plaats hebben. Indien de stemmen over een voorstel staken, geldt dit als verworpen. Staken de stemmen over een voorstel tot benoeming van een lid, dan geldt de voor- gestelde persoon als gekozen. Alle verkiezingen van personen geschieden bij volstrekte meerderheid van stemmen der aanwezige leden. Wordt bij eene eerste stemming geene volstrekte meerderheid van stemmen bereikt, dan heeft eene herstemming plaats tusschen de twee personen, die voor dezelfde vacature het grootste aantal stemmen op zich vereenigden, en, zoo meer dan 2 personen in dat geval zijn, tusschen die meerdere personen. Wie bij de herstemming het grootste aantal stemmen op zich vereenigt, is gekozen. Staken bij herstemming de stemmen dan beslist het lot. 64 IX. Excursies. Art. 68. Jaarlijksch worden, zooveel mogelijk in de vacanties der scholen, minstens 2 excursies georganiseerd. Art. 69. In de 2e Ledenvergadering des jaars legt de Commissie voor het Floristisch onderzoek de door het Bestuur voorloopig goedgekeurde voorstellen, de excursies voor dat jaar betreffende, over. Daaromtrent wordt in deze vergadering besloten. Van de vastgestelde plannen wordt zoo spoedig moge- lijk aan alle leden, ook die van den Raad van Directeuren van het Fonds der Vereeniging, kennis gegeven. Art. 70. De genoemde Commissie neemt tijdig de noodige maatregelen, om deze excursies voor de deelnemers in wetenschappelijk opzicht zoo vruchtbaar mogelijk temaken. Art. 71. Aan de excursies kunnen desgewenscht vergade- ringen worden verbonden, waarop wetenschappelijke mededeelingen, inzonderheid van floristischen aard, worden gedaan. Deze vergaderingen dragen niet het karakter van Ledenvergaderingen in den zin dezer Statuten. Besluiten, de Vereeniging betreffende, mogen daarop in geen geval genomen worden. Art. 72. Van elke excursie en de eventueel daarmede ver- bonden vergaderingen wordt een beknopt verslag in het jaarverslag van de Commissie voor het Floristisch onder- zoek opgenomen. Art. 73. Deelneming van niet-leden der Vereeniging aan de excursies is uitgesloten. Slechts voor buitenlanders, kan, 65 met goedkeuring der Commissie voor het Floristisch onderzoek, een uitzondering worden gemaakt. X. Slotbepalingen. Art. 74. Voorstellen om eenige veranderingen in deze Sta- tuten te maken, moeten worden behandeld op een opzet- telijk daartoe samengeroepen Ledenvergadering, waarop minstens een derde der gewone, in Nederland woonachtige leden aanwezig is. Zoodanige voorstellen moeten op het convocatiebiljet dier vergadering, minstens 14 dagen van te voren ter kennis van de leden zijn gebracht. Zij kunnen slechts worden aangenomen met een meer- derheid van -/s der stemmen der ~ aanwezige leden. Art. 75. Voorstellen om de Vereeniging te ontbinden moeten worden behandeld op een opzettelijk daartoe samenge- roepen Ledenvergadering, waarop minstens de helft der gewone leden aanwezig is. Zoodanige voorstellen moeten op het convocatiebiljet dier vergadering, minstens eene maand van te voren, ter kennis van de leden zijn gebracht. Zij kunnen slechts worden aangenomen met een meer- derheid van 74 der stemmen der aanwezige leden. Art. 76. Als de Vereeniging ontbonden is, vervallen hare bezittingen aan het Rijk, voor zoover niet door bepalingen aan beschikkingen ten bate der Vereeniging verbonden, aan bepaalde bezittingen een andere bestemming is gegeven. Art. 77. In alle gevallen, waarin deze Statuten niet voor- zien, beslist het Bestuur. Aldus vastgesteld in de Algemeene Vergadering, gehouden te . . . . . op . . . .19 . Nederl. Kruidk. Archief. 4908. 5 66 Ontwerp-Reglement van het Curatorium van het Kok Ankersmitfonds. Art. 1. Voor de eerste maal traden als leden van het Curatorium op de Heeren: Dr. P. Kok Ankersmit en Dr. J. K. H. Brumund te 's Gravenhage, Dr. W. Burck te Leiden, J. T. C rem er te 's Gravenhage, Dr- J. W. C. Goethart te Leiden, D. Lak o te Zwolle, Dr. J. P. Lotsy te Leiden, Dr. J. W. Moll te Groningen, Dr. C. A. J. A. Oude mans te Arnhem, C. W. R. Schol ten te Amsterdam, Dr. F. A. F. C. Went te Utrecht en Dr. H. P. Wijsman te Leiden. Art. 2. Het Curatorium benoemt een zijner leden tot Voor- zitter, een ander tot Secretaris. Art. 3. Het Curatorium vergadert zoo dikwijls de Voorzit- ter of minstens 3 leden hun verlangen daartoe aan den Secretaris hebben kenbaar gemaakt. Deze roept daarna binnen een maand eene vergadering bijeen. Aldus vastgesteld in de Algemeene Vergadering, gehouden te op ... . 190 . Ontv^erp-Reglement der Commissie van Redactie. A. Algemeene bepalingen. Art. 1. De Commissie benoemt een harer leden tot Voor- zitter, een ander tot Secretaris. De Secretaris treedt bij elke verandering in de samenstelling der Commissie als zoodanig af. Hij is echter terstond herkiesbaar. Art. 2. De Commissie vergadert 'zoo dikwijls de Voorzitter of één der leden hun verlangen daartoe aan den Secretaris hebben kenbaar gemaakt. 67 Deze roept daarna binnen een maand eene vergadering bijeen. Art. 3. De Secretaris der Commissie voert de correspondentie met den drukker. Hij is met de zorg voor de correctie belast. Alleen hij geeft tot afdrukken order. B. Bijzondere bepalingen betreffende het Re- cueil des Travaux Botaniques Neerlandais. Art. 4. De voor het Recueil bestemde bijdragen kunnen in het Nederlandsch worden ingezonden. De Commissie zorgt dan voor de vertaling voor rekening van den schrijver. Art. 5. Voor elke bijdrage is ten minste 1 vel druks van 16 bladzijden en 1 ongekleurde, autotypische plaat of een aantal figuren, daarmede in prijs overeenkomende, beschik- baar. Overigens is de Commissie vrij ook uitgebreidere verhandelingen op te nemen, voor zoover dit met de billijkheid tegenover andere inzenders en de voor elk jaar toegestane geldmiddelen vereenigbaar is. Art. 6. Bijdragen van de leden der Vereeniging kunnen worden aangeboden: a. door bemiddeling van elk lid der Commissie, op zijne verantwoordelijkheid. Deze bijdragen worden, voor zoover hun omvang geen bezwaar oplevert, zonder verder onderzoek geplaatst. De Secretaris doet zoo spoedig mogelijk van den titel en den omvang van zoodanige bijdragen mededeeling aan de overige leden der Commissie. Zijn er finantieele be- zwareUj wegens den te groeten omvang of het te groot aantal platen, dan maakt hij deze tegelijkertijd kenbaar. In zoodanig geval beslist de Commissie. 68 b. Door bemiddeling van den Secretaris in zijne kwaliteit als zoodanig. Hij zendt deze bijdragen rond bij zijne medeleden en vraagt daarbij hun oordeel. Bestaat er bij 3 of meer leden der Commissie bezwaar tegen de plaatsing, dan zendt de Secretaris de bijdrage ten spoe- digste aan den inzender terug, onder mededeeling, dat zij niet in het Recueil wordt opgenomen. In dit geval bestaat er voor den inzender beroep op het Bestuur der Vereeniging, dat een definitieve beshssing neemt. Art. 7. Bijdragen van niet-leden kunnen slechts door bemid- deling van den Secretaris worden aangeboden. Zij worden dan behandeld als in Art. 6, b is voorgeschreven, maar de inzenders hebben geen beroep op het Bestuur. Art. 8. Voorstellen tot afsluiting van een aflevering of van een deel van het Recueil onderwerpt de Secretaris schriftelijk aan het oordeel zijner medeleden. Aldus vastgesteld in de Algemeene Vergadering, gehouden te den .... 190 . Ontwerp-Reglement der Commissie voor het Floristisch onderzoek van Nederland en zijne Koloniën. Art. 1. De Commissie benoemt een harer leden tot Voor- zitter, een ander tot Secretaris. Art. 2. Leden, die aan een excursie deel willen nemen, moeten van hun voornemen minstens 14 dagen voordat de excursie plaats heeft, aan den Secretaris kennis geven. Art. 3. De Secretaris roept de leden, die zich voor eene 69 excursie hebben aangemeld, minstens 1 week van te voren schriftelijk op. Op het convocatiebiljet worden de noodige aanwijzingen omtrent vertrek en terugkomst, logies enz. opgenomen. Art. 4. De Secretaris zorgt vooraf voor logies, gezelschaps- biljetten en wat verder voor een regelmatig verloop der excursie noodig mag zijn, alles op kosten der deelnemers. Hij heeft aanspraak op vergoeding van reis- en ver- blijfkosten, die hij genoodzaakt mocht zijn bij de voor- bereiding der excursie te maken. Art. 5. De leden der Commissie nemen zooveel mogelijk aan de excursies deel. Voor elke excursie wordt door de Commissie één harer leden als Leider aangewezen. Deze neemt in elk geval aan de excursie deel. Art. 6. De Secretaris maakt van elke excursie en eventueel daaraan verbonden vergaderingen een beknopt schriftelijk verslag op, dat, na goedkeuring door de Commissie, aan haar jaarverslag wordt toegevoegd. Art. 7. Leden der Vereeniging, die zich niet tijdig voor eene excursie hebben aangemeld, kunnen daaraan deelnemen, indien het leidend lid der Commissie van oordeel is, dat daartegen geene overwegende bezwaren bestaan, onder gehoudenheid, dat zij zich naar zijne aanwijzingen gedragen. Aldus vastgesteld in de Algemeene Vergadering, gehouden te op . . . 190 . iO Ontwerp-Reglement der Commissie voor de Bibliotheek en het Herbarium. Art. 1. De Commissie benoemt een harer leden tot Voor- zitter, een ander tot Secretaris. Art. 2. Zoolang Bibliotheek en Herbarium bewaard worden in 's Rijks Herbarium te Leiden, wordt omtrent alle maatregelen, door de Commissie te nemen in het belang der verzamelingen, vooraf het advies van den Directeur van 's Rijks Herbarium ingewonnen. Art. 3. De Commissie draagt zorg, dat jaarlijks een lijst wordt opgemaakt van de aanwinsten der Bibliotheek en een overzicht van de aanwinsten van het Herbarium in het vorige jaar. Beide worden in het jaarverslag der Commissie opgenomen. Art. 4. De Commissie draagt zorg, dat aan de leden der Vereeniging de boeken worden toegezonden, welke, met toezending van een behoorlijk geteekend ontvangbewijs, worden aangevraagd. Deze boeken moeten na 4 weken franco worden teruggezonden. De leden zijn finantieel aansprakelijk voor schade aan boeken onder hunne berusting toegebracht. Van de teruggezonden boeken wordt het geteekende ontvangbewijs den leden weder toegezonden. Ook aan niet- leden der Vereeniging kunnen, met toestemming der Commissie, op dezelfde voorwaarden als aan de leden, boeken worden uitgeleend. Art. 5. Planten uit het Herbarium der Vereeniging kunnen, met goedkeuring der Commissie, aan leden en niet-leden der Vereeniging worden toegezonden, onder dezelfde voor- waarden ^Is in Art. 4 voor de boeken zijn vastgesteld. 7] Weigert de Commissie de toezending van planten, dan bestaat voor leden der Vereeniging beroep op het Bestuur, dat een definitieve beslissing neemt. Aldus vastgesteld in de Algemeene Vergadering, gehouden te op ... . 190 . OntAverp-Reglement der Commissie voor het Botanisch Station. Art. 1. De Commissie benoemt een harer leden tot voor- zitter, een ander tot Secretaris-Administrateur. De laatste is in het bijzonder belast met de regeling van het bezoek aan het Station. Art. 2. Het Station der Vereeniging is thans gevestigd te Weert (Limburg). Art. 3. Er zijn in het Station 6 werkplaatsen. In bijzondere gevallen staat het den Secretaris- Administrateur vrij, meer dan 6 personen te gelijkertijd voor een onderzoek in het Station toe te laten. Art. 4. Leden der Vereeniging, die van het Station gebruik wenschen te maken, geven van hun voornemen ten minste ééne week vóór hunne komst kennis aan den Secretaris- Administrateur. Zij hebben, voor zoover er plaats is, het recht gedurende 3 achtereenvolgende weken aan het Station werkzaam te zijn. In overleg met den Secretaris- Administrateur kan deze tijd onbepaald verlengd worden. Indien alle werkplaatsen in het Station bezet zijn, geeft de vSecretaris-Administrateur aan leden, die hunne 72 komst aankondigen, ten spoedigste hiervan kennis en deelt hen tevens mede, wanneer een plaats open zal komen. Art. 5. Met goedkeuring der Commissie kan de Secretaris- Administrateur ook buitenlanders, niet-leden derVereeni- ging, in de gelegenheid stellen van het Station gebruik te maken. In geen geval mag echter hierdoor aan de belangen der leden te kort gedaan worden. Art. 6. Degenen, die van het Station gebruik gemaakt hebben, geven zoo spoedig mogelijk na hun vertrek den Secretaris- Administrateur kennis van de onderwerpen, waarmede zij zich in hoofdzaak hebben bezig gehouden. Deze mededeelingen worden in het verslag der Com- missie opgenomen. Art. 7. De leden der Commissie bezoeken het Station min- stens éénmaal 'sjaars; de Secretaris- Administrateur be- zoekt het minstens 2 maal 'sjaars en verder zoo dikwijls hij het noodig oordeelt. Zij hebben aanspraak op vergoe- ding van reis- en verblijfkosten. Art. 8. Elk bezoeker vindt bij aankomst in het Station een werkplaats met toebehooren gereed. Hij heeft recht ge- bruik te maken van de in het Station aanwezige, aan de Vereeniging behoorende instrumenten en hulpmiddelen, met uitzondering van de microscopen en stalen instru- menten. Aldus vastgesteld in de Algemeene Vergadering, gehouden te op ... . 190 . 73 Deze concept statuten werden gedrukt en den b^^ Au- gustus aan de leden toegezonden, met verzoek mij moge- lijke opmerkingen of wijzigingen, die door hen zouden ge- wenscht worden, te doen toekomen vóór den 15 Oct. 1908. Deze datum was aldus gekozen, om 1^ rekening te houden met de toen ingetreden vacanties, en ten 2^ om ook aan de buitenlandsche leden de gelegenheid te geven hunne inzichten aangaande deze Concept-Statuten bij het bestuur kenbaar te maken. Het lag in de bedoeling om, nadat het Bestuur kennis genomen zou hebben van de inzichten der ieden, deze concept-statuten met eventueele amendementen op eene algemeene vergadering in behandeling te brengen en de leden de nieuwe statuten te doen vaststellen. Hierop kwamen vóór of op dien datum de volgende antwoorden in, die, na daarvan afschrift genomen te heb- ben, den 19 October aan Prof. Moll werden toegezonden. Een nadere beantwoording der commissie is heden na drie maanden nog niet ingekomen. Opmerkingen en Amendementen op de Concept-Statuten der Nederlandsche Botanische Vereeniging door verschillende Leden. 15 October 1908. a. W. W. SCHIPPER, Winschoten. 17 September 1908. Ik neem de vrijheid U de volgende opmerkingen naar aanleiding van de Ontwerp-Statuten der N.B.V. te doen toekomen. Ti . Art. 6. „6 leden" waiirom niet drie'? Leden die buiten een centrum wonen moeten alles per brief afdoen. Art. 8. „geleerden" wanneer is iemand een geleerde? Art 13. „twee leden." Deze keuze is te beperkt. Art. 31. „Stemmingen bij rondgaand schrijven." Dit dient veel meer te kunnen geschieden, daar het voor menig buitenman dikwijls onmogelijk is te komen stemmen! Art. 43. „Zes gulden" vind ik te veel. Art. 54. Men geve het Recueil aan de gewone leden gratis. Art. 51. Waarom vallen er geen vergaderingen in de tijd der vakantie-kaarten? Voor hen, die ver af wonen worden de reizen naar Amsterdam of Utrecht enz. anders zoo duur dat zij altijd wegblijven, voor hen kosten die vergaderingen veel tijd en veel geld. Ook daarom late men veel bij rond- schrijven stemmen. Bladz. 28, art. 4. Als er heel weinig mede op excursie gaan kan het eene dure geschiedenis worden voor de deelnemers. b. D. LAKO, Zwolle. September 1908. Art. 6. Het aantal voorstellers van nieuwe leden terug te brengen op twee. Het grooter aantal voorstellers kan alleen dienen om het voorstellen van nieuwe leden te bemoeielijken, vooral voor leden die buiten de centra wonen, waar meerdere leden gevestigd zijn. Art. 10. 4^ regel. Te lezen het in plaats van hij. Art. 11. Te lezen: geven daarvan schriftelijk kennis aan den Secretaris-Penningmeester. 75 Het schriftelijk kennisgeven is in 't bekmg van de admi- nistratie. Het kennisgeven aan den Secretaris-Penningmeester volgt uit de voorgestelde wijziging van art. 12. Art. 12. Te lezen als volgt: Het Bestuur bestaat uit 5 personen, buiten den Secretaris-Penningmeester. De Voorzitter der Vereeniging loorcU afzonderlijk gekozen. Het Bestuur bepaalt wie der 4 overige bestuursleden als Onder- Voorzitter en als waarnemend Secretaris- Penning- meester zullen optreden. De wijze van verkiezing is geregeld bij art. 67. Voor 't verdere gedeelte van dit artikel zie de toelichting bij het voorgestelde art. 12a. Art. 12^ (nieuw). De Secretaris-Penningmeester wordt op voorstel van het Bestuur door de Ledenvergadering benoemd en ontslagen, overeenkomstig art. 67. Hij is geen lid van het Bestuur en geniet eene door de Ledenvergadering op voorstel van het Bestuur vast te stellen bezoldiging. De hier voorgestelde wijziging van art. 12 (incl. 12a) is een principieele, daar de nieuwe functionaris een geheel andere positie tegenover het Bestuur zal innemen. De functie van Secretaris en Penningmeester worden in één persoon vereenigd, die met de administratie in haar geheel belast wordt en die, als Secretaris -Penningmeester, geen lid van het Bestuur is. Dit heeft het groote voordeel, dat er in de Vereeniging bij voortduring iemand is, geheel op de hoogte van het werken der Vereeniging, zoo nu als vroeger; die voort- durend alle bescheiden van vroeger en later kan raadplegen omdat hij het Archief onder zijn berusting heeft, en daarin thuis is; die de voortdurende vraagbaak kan zijn, waar het Bestuur of de Leden voorlichting noodig hebben ; die geheel 76 staat buiten de geschillen, die in de Vereeniging of in het Bestuur kunnen ontstaan. Het karakter zijner functie is dus van blij venden aard en daarom moet hij ook niet onderworpen zijn aan periodieke verkiezingen. Zijn werkzaamheid mag dan echter niet verbrokkeld worden door onderscheidene zaken aan een ander — vol- gens de concept statuten een 2® Secretaris - op te dragen, en daarom moet zoowat alles, wat volgens de concept- statuten aan den 2en Secretaris wordt opgedragen op den Secretaris- Penningmeester worden overgebracht, op de wijze zooals dat thans en steUig niet tot nadeel van de Vereeniging ook het geval is. Alleen dient er iemand aangewezen te worden, die, zoo noodig, den Secretaris-Penningmeester vervangt en daarom wordt een der leden van het Bestuur als waarnemend Secretaris-Penningmeester aangewezen. De werkzaamheden aan de betrekking van Secretaris- Penningmeester verbonden, zijn echter te omvangrijk, om van een lid der Vereeniging te kunnen vergen, dat het zulks op den duur geheel belangeloos blijft doen. Daarom is het billijk, dat er een vergoeding voor toegekend wordt, die bepaald kan worden naar de draagkracht van de Vereeniging. Art. 16 (incl. 17) te lezen als volgt: De Secretaris- Pen- ningmeester bewaart het Archief der Vereeniging. Hij is belast met de correspondentie. Hij beheert, onder zijn per- soonlijke verantwoordelijkheid, met inachtneming der later te noemen bepalingen de inkomsten der Vereeniging. Hij zendt (enz. zie 't vervolg van Art. 16 c. s.) Art. 16. De waarnemende Secretaris-Penningmeester ver- vangt, zoo noodig, den Seoxtaris-Penningmeester, Art. 17. (vervalt, als zijnde opgenomen in art. 15). De wijzigingen t/m 17 volgen uit de voorgestelde wijzi- ging van Art. 12. 77 Art. 20. De Secretaris-Penningmeester houdt de notulen enz. (zie de Concept- Statuten). (Wijzigingen voortvloeiend uit die van art. 12.) Art. 22. Er zijn vier Permanente-Commissies. a. b. c. de Commissie voor de Floristiek, de Bibliotheek en het Herbarium. cl. de Commissie voor het Botanisch Station. Zie de toe- lichting bij de voorgestelde wijziging van de artt. 28 en 29. Art. 23. Aan dit art. als nieuwe al. toe te voegen : Iemand kan tegelijk lid zijn van meerdere commissies. Er zijn door al de voorgestelde commissies zooveel afzon- derlijke functies geschapen, dat het daarvoor noodige aantal personen, die zich werkelijk met toewijding daarvoor geven, niet te vinden zal zijn. Daarenboven voert die sterk doorgevoerde decentralisatie tot verbreking der eenheid in het werken der Vereeniging. Art. 24 2e reg. te lezen : sub b tot d wijziging in verband met die van art. 22. Art. 26. 1© al. te lezen : Het Curatorium van het Kok Ankersmit-fonds bestaat uit 12 leden. De Voorzitter der vereeniging is als zoodanig van rechtswege lid. Van de overige leden moeten er cdthans zes teve^is lid der vereeni- ging zijn. De Pennigmeester kan moeielijk lid dezer commissie zijn, daar hij alsdan zich zou helpen controleeren. Daarenboven sluit zijn functie (zie voorgestelde wijziging van art. 12) hem als van zelf uit om lid eener speciale commissie te zijn. Art. 28. (Verg. de artt. 28 en 29 van 't concept.) De commissie voor de Floristiek, de Bibliotheek en het Her- 78 barium bestaat uit 5 leden, buiten den Conservator Biblio- thecaris. Zij is belast met: a. de jaar lij ksche bewerking van de ingekomen gegevens voor de kennis der flora, welke beweiidng, zoo beknopt als de volledigheid en de duidelijkheid het toelaten, in het jaarverslag der commissie wordt opgenomen; b. met het toezicht op de inrichting, de instandhouding en het gebruik van Bibliotheek, Herbarium en verdere verzame- lingen der vereeniging; c. met de organisatie en de leiding van alle excursies, die van de Vereeniging uitgaan. Zij neemt de noodige maatregelen, die den leden vrijen toegang tot de verzamelingen en het vrije gebruik daarvan waarborgen. Zij doet de noodige voorstellen om het geregeld beheer en de geregelde bewerking der verzameling te waarborgen, welke voorstellen na de behandeling in de Bestuursvergade- ring ter vaststelling aan de Ledenvergadering worden voor- gelegd. Art. 29 (nieuw). De conservator-Bibliothecaris wordt op voorstel van het Bestuur door de Leden-verg adering benoemd en ontslagen^ overeenkomstig art. 67. Hij geniet eene, door de Leden-verg adering op voorstel van het Bestuur vast te stellen bezoldiging en werkt volgens eene door het Bestuur vast te stellen instructie. Het hier vastgestelde art. 28 is een eenigszins beknopte samenvoeging van de artt. 28 en 29 C. S. De werking der commissies in de artt. 28 en 29 C. S. genoemd, grijpt zoo voortdurend in elkaar en vordert zulk een eenheid van opvatting, dat het gewenscht is om beide commissies in ééne te vereenigen. Het concept spreekt wel van „het bewerken der inkomende 79 gegevens voor de kennis der flora" (art. 28). „het toezicht op de inrichting, de instandhouding en het gebruik van Bibhotheek en Herbarium en alle verdere verzame- Kngen der Vereeniging (art. 29), maar dit sluit niet in zich, dat die commissie ook zorgt voor de instandhouding, m. a. w. dat zij het werk doet, dat daarvoor noodig is. Die verzorging dient in ééne hand te zijn en naar een vast plan te geschieden. Daarom is het wenschelijk dat hiervoor iemand als Conservator •Bibliothecaris wordt aangesteld en dat deze werkt onder de „Commissie voor de Floristiek enz.", wat in zijn instructie moet omschreven worden. De werkzaamheden aan deze functie verbonden zullen echter steeds grooter worden, naarmate de verzamelingen zich uitbreiden en daarom kan van geen lid der Vereeni- ging gevergd worden, dat het zich op den duur geheel be- langeloos daarvoor geeft. Een billijke vergoeding is daarom gewenscht, die bepaald kan worden naar de draagkracht der Vereeniging. De 2® al. van art. 29 van het Concept is in de hier voor- gestelde wijziging niet opgenomen. Schijnbaar heeft ze een zeer bijzondere strekking, waardoor zij niet thuis hoort in de Statuten; of wel, zij gaat niet ver genoeg en zou uit- gestrekt moeten worden tot ambtenaren van andere instel- lingen, waarbij de bibliotheek en de verzamelingen eventueel worden onder dak gebracht. Art. 39. Opmerkingen. Er wordt nergens in het concept gesproken over het toe- zicht op het Brumundfonds, terwijl dit toch in de Alg. Verg. van 25 Febr. '06 is opgedragen aan het Curatorium van het Kok-Ankersmitfonds (zie Archief 1906 p. 26). Zijn er aan dit legaat geen bijzondere voorwaarden verbonden, waardoor het onder bijzonder toezicht moet blijven? Waarom wordt in het Concept nergens het Suringarfonds 80 vermeld? Blijkens de jaaiiijksche vermelding in bet Archief bestaat het toch nog. Art. 41. In plaats van „door den Penningmeester" te lezen : door den Secretaris-Penningmeester. Wijzigingen in verband met art. 12. Art. 43. Vraag. Is dit behoorlijk uitvoerbaar staande de vergadering? Zoo niet, dan dienen die leden tijd voor hun onderzoek te hebben. Art. 47. De Secretaris-Penningmeester vordert (zie concept) Wordt hieraan niet voldaan dan geeft de Secretaris-Pen- ningmeester daarvan kennis in de eerstvolgende Bestuurs- vergadering en wordt de nalatige door het Bestuur van zijn lidmaatschap vervallen verklaard. Het eerste gedeelte van de wijziging is een gevolg van art. 12: het tweede gedeelte eveneens, daar de vervallen- verklaring dient uitgesproken te worden en dit niet door den Secretaris kan geschieden. Deze geeft alleen uitvoering aan het besluit van het Bestuur door er den nalatige mee in kennis te stellen. Art. 48. In plaats van: de Penningmeester te lezen: de Secretaris-Penningmeester. Wijziging in verband met Art. 12. Art. 48. 2© al. Vraag. Is dit behoorlijk uitvoerbaar staande de vergadering? Zoo niet, dan dienen die leden tijd voor hun onderzoek te hebben. Art. 49. Hieraan toe te voegen een al.: f. die voor de excursies. Het is billijk dat de vereeniging zich hier niet geheel buiten houdt. Zaalhuur, transportkosten voor hetgeen door en voor de organisatie van de excursie ten behoeve der 81 Vereeniging dient verzonden te worden, mogen niet komen ten laste van de deelnemers aan de excursie. De in art. 4 van het Ontwerp-Eegiement voor de commissie van het Floristisch onderzoek genoemde reis-en verblijfkosten behooren mede tot dezen post. Art. 51. Het bevat in ieder geval: c. Het jaarverslag van den Secretaris-Penningmeester. Wijzigingen in verband met Art. 12. Art. 54. 1^ al. Alle leden, ook die van den Eaad van Directeuren van het Fonds der Vereeniging, ontvangen het kosteloos. De redactie volgens de Concept-Statuten is een verkapte verhooging van de contributie voor de gewone leden tot ƒ 7.50, waarbij het nog de vraag blijft of het doel wel bereikt wordt, daar waarschijnlijk onderscheidene leden, wegens de verhooging, het Kecueil niet nemen zullen. Laten de financieën der Vereeniging niet toe om het Recueil aan alle leden kosteloos te verstrekken, laat dan de contri- butie royaal weg op ƒ 7.50 gesteld worden. Art. 58. Jaarlijks worden minstens drie Ledenvergaderin- gen gehouden, bij voorkeur te Amsterdam. Hiervan valt er in elk geval ééne in den tijd der gewone zomervacanties. De zomey^vergaderingen worden gehouden in verband met voor- genomen excursies. De bedoeling is, als regel ééne vergadering te houden in 't voorjaar, ééne in den zomer, ééne in 't najaar. In de behoefte aan meerdere vergaderingen kan voorzien worden door buitengewone vergaderingen (vergelijk de op Art. 60 voorgestelde wijziging). Art. 60. Het Bestuur heeft het leohi buitengewone l^e^QH- vergaderingen bijeen te roepen (enz. zie Concept-Statuten). De bedoeling der bijvoeging buitengewone is om te doen uitkomen, dat deze vallen buiten de in art. 51 Neder] . Kruid k. Archief. 1908. 6 82 genoemde. Overigens is uit de redactie, ook in de Concept-Statuten duidelijk, dat deze huitengewone ver- gaderingen geheel gelijk staan met de vergaderingen bedoeld in art. 51. Art. 63, 64, 65, 66. Hier overal te lezen: Secretaris- Pen- ningmeester in plaats van 2® Secretaris. Wijziging in verband met art. 12. Art. 67, ]e al. Stemmingen geschieden bij volstrekte meerderheid van de uitgebrachte geldige stemmen (enz. zie C. S.). Deze v^ijzigingen in verband met eene aan dit art. toe te voegen 3e al. Idem 8^ al. (nieuw). Indien het Bestuur of de Vergade- ring het wenschelijk oordeelt, kunnen stemmingen en verkie- zingen hij referendum geschieden. De verkiezing van bestuurs- leden geschiedt steeds bij referendum. 't Zal dikwijls gebeuren, dat onderscheidene leden de vergadering niet kunnen bijwonen, terwijl het toch wen- schelijk is, dat zooveel mogelijk leden hun stem uitbrengen. Hierin voorziet stemming bij referendum. Het Kgt ook geheel in de lijn van de Concept- Statuten, die alles zooveel moge- lijk in de handen der leden willen leggen. Art. 68. Jaarlijks wordt zooveel mogelijk in de vacanties der scholen, minstens ééne excursie georganiseerd. Excursies bultende vacantietijden zullen door de overgroote meerderheid der leden wel niet kunnen bijgewoond worden. En of er voor meerdere excursies in den vacantietijd gelegen- heid zal zijn, valt zeer te betwijfelen, vooral indien de ex- cursies over meerdere dagen loopen en gehouden worden op plaatsen, die voor velen afgelegen zijn. Daarom schijnt het voorschrijven van minstens ééne excursie voldoende. Art. 69. In de Ie Ledenvergadering (enz. zie C. S.). Wijziging in verband met de voorgestelde wijziging van art. 58. 83 Art. 61. Vervalt. In verband met de voorgestelde wijziging van art. 58 dient dit art. te vervallen. Ontwerp-Reglement voor het Curatorium van het Kok-Ankersmit-fonds. Artikel 1. Vervalt. Opgave van de samenstelling der commissie behoort niet in het Reglement thuis. Vraag. Is het de bedoeling, dat de instructie, vastgesteld in de Bestuursvergadering van 25 Maart '05, vervalt? Zoo ja, komen we dan niet in conflict met het bestaande Cura- torium ? En wie hebben op 't oogenblik van rechtswege zitting in dat Curatorium? Zijn er ook „Directeuren" die in de termen vallen? Ontwerp-Reglement der Commissie voor het Flo- ristisch onderzoek enz. en Ontwerp-Reglement der Commissie voor de Biblio- theek en het Herbarium. Deze beide onderwerpen samen te voegen tot een Ontwerp-Reglement der Commissie voor de Floristiekj de Bibliotheek en het Herbarium en dan de artt. van het 2^ der genoemde ontwerpen (behalve art. 1) met ver volgnummer toe te voegen aan die van het 1^ der genoemde ontwerpen. Wijziging in verband met de voorgestelde wijziging van de Artt. 28 en 29 C. S. Verder in dit ontwerp de volgende wijziging: Art. 5. te lezen: (zie concept) wordt door de commissie iemand als Leider aangewezen. 84 't Kan zijn dat door persoonlijke terreinkennis iemand buiten de commissie de aangewezen persoon is om als Leider op te treden. In dit geval dient de Commissie hiervan gebruik te kunnen maken in het belang van het welslagen der excursie. Art. 5. laatste zin vervalt. 't Ligt voor de hand, dat hij, die als Leider wordt aange- wezen, de excursie mee maakt. En voor 't geval hij, om wat reden ook, daarin verhinderd wordt, helpt de bepaling in 't Reglement toch niet. c. M. J. BLIJDENSTEIN, Amsterdam. 12 October 1908. Art. 1. In plaats van Amsterdam te lezen Leiden. Toelichting. De verplaatsing van den zetel der Vereeniging wordt door de Commissie niet geargumenteerd. Waar sedert de oprichting, dus meer dan 60 jaar. Leiden de zetel is geweest, komt het mij voor, dat we niet het recht hebben dit zonder eenige omschrijving van redenen te veranderen. Art. 13. De tweede zin te laten vervallen. Toelichting. Hierdoor kan door het Bestuur een wenk worden gegeven, wien het gaarne gekozen zag. Dit acht ik minder wenschelijk en stel ik daarom voor deze bepaling weg te laten. Art. 24. De tweede zin te laten vervallen. Toelichting. Ik acht het beslist beter dat het Curatorium zich zelf aanvult; hierdoor wordt het geheel onafhankelijk van toevallige stroomingen in de Vereeniging. Trouwens betwijfel ik ten zeerste of de Vereeniging het recht heeft zonder toestemming van het Curatorium zelve, ook maar eenige wijziging in de bepalingen voor de verkiezing der leden daarvan te brengen. 85 Art. 34. Te laten vervallen. Toelichting. Door cle toevallige meerderheid eener verga- dering zou een commissie naar huis kunnen worden gestuurd, dat zeker ongewenscht is. Ik betwijfel of veel leden zich beschikbaar zullen stellen voor het lidmaatschap der com- missies, indien zij ieder oogenblik door de vergadering te ontslaan zijn. Bovendien kan het tengevolge hebben, dat de Commissieleden, uit vrees dat hun mandaat hun ont- nomen wordt, niet zoo krachtig als anders voor hunne opinie durven uitkomen. Art. 58. Bij voorkeur Amsterdam te vervangen door bij voorkeur des Zondags. Utrecht is m. i. veel gemakkelijker te bereiken uit de verschillende deelen des lands dan de hoofdstad. Er schijnt tegenwoordig een strooming te bestaan de vergaderingen op bepaalde Zaterdagen te houden. Moge dit voor sommige leden een gerief zijn, voor hen, die door de week gebonden zijn is dit een veel grooter ongerief en komt het mij dan ook voor, dat de Zondag voor onze bijeenkom- sten veel geschikter is. Bovendien heeft men dan gewoonlijk meer tijd voor grondige bespreking als op Zaterdag. Men vergete niet dat vele leden beslist Zaterdag niet kunnen komen. d. J. P. LOTSY, Leiden. 12 October 1908. Naar aanleiding der gewijzigde Statuten der Ned. Bot. Vereeniging heb ik lang geaarzeld wat U te schrijven. Ik heb ze met zorg gelezen en nagegaan of ik meende door amendeering de zeer talrijke bezwaren, die ik tegen die Statuten heb, te kunnen ondervangen. Dit is mij echter onmogelijk gebleken, daar ik een prmdpfee? bezwaar heb, dat voor mij het accepteeren dezer Statuten onmogelijk maakt. 86 Gij weet dat ik in der tijd een werkzaam aandeel heb genomen in de pogingen om de Biologen en de Floristcn, die toen de zaken der Nederl. Bot. Vereeniging geheel in handen hadden, bij elkaar te brengen. Op dit tijdstip was de vraag, willen de leden der Bot. Vereeniging de biologen als leden aannemen op zoodanige wijze, dat de belangen dier laatsten tot hun recht komen. Het antwoord heeft geluid, ja ... . mits de belangen der Floristen gewaarborgd blijven. Om die te waarborgen is toen het x^'^'^'^^W^^ opgesteld, dat de Vereeniging voortaan zou bestaan uit twee autonome Afdeelingen, de Afdeeling A der Floristen en de Afdeeling B der Biologen. De voorwaarden waaronder de toenmalige leden der Nederl. Bot. Vereeniging de biologen hebben op- genomen zijn die vervat in de toen ter tijde aangenomen Statuten, die na een proeftijd[van twee jaar definitief zijn geworden. De thans voorgestelde Statuten stoeten het beginsel, waarop de overeenkomst berustte, de autonomie der beide Afdeelingen, omver en om die reden kan ik, tot mijn spijt, tot het aannemen dezer Statuten niet mede werken. e. F. A. F. C. WENT, Utrecht. 13 October 1908. Hierbij heb ik de eer, U te doen toekomen eenige door mij gewenschte wijzigingen, in de Concept-Statuten onzer Vereeniging, zooals die door de Commissie voor de herziening der Statuten zijn opgesteld. Art. 13. Den aanvang van het tweede lid te lezen: „Het aftredende lid is niet terstond herkiesbaar." Art. 14. Hieraan toe te voegen een nieuw lid: „Het be- hartigt haar belangen onder verantwoordelijkheid aan de 87 Ledenvergadering, In elke ledenvergadering wordt een korte mededeeling gedaan van de sedert de vorige Ledenvergade- ring door het Bestuur genomen besluiten en worden aan die vergadering de inlichtingen verstrekt, door de vergade- ring gevraagd." Art. LS. Hieraan toe te voegen: „Bij voorkeur vinden deze te Amsterdam plaats." Art. 26. In de eerste zinsnede te lezen: „uit ten hoogste 12 leden." Art. 29. Het laatste hd te lezen als volgt: Deze voor- stellen worden, na in een Bestuursvergadering voorloopig te zijn behandeld, ter goedkeuring aan de Ledenvergadering onderworpen." Art. 42. Hieraan toe te voegen: „wanneer deze Raad tot stand gekomen is." Art. 48. Van het eerste lid de tweede zin te laten ver- vallen. Het tweede lid te lezen: Twee leden door de Ver- gadering aan te wijzen, zien de rekening en verantwoording van den Penningmeester na en rapporteeren daaromtrent aan de volgende vergadering. Wordt de rekening en verant- woording goedgekeurd, dan dechargeert de Vergadering den Penningmeester van zijn beheer." In het derde lid te lezen in plaats van; „den accountant" „de in het vorige lid be- doelde commissie." Art. 53. Het laatste lid te laten vervallen. Art. 58. te lezen : 3 Ledenvergaderingen in plaats van 4. Art. 60. Hieraan toe te voegen: „Heeft vier weken na zoodanig verzoek geen bijeenroeping plaats gehad, dan zijn minstens 5 der leden, die de bijeenroeping hebben verzocht, bevoegd hunnerzijds de bijeenroeping te doen op de wijze bij Art. 63 bepaald. De verzending der Convocatiebiljetten geschiedt in dat geval bij aangeteekenden brief. De vergadering wordt in dit geval gehouden te Amsterdam op tijd en plaats door de vijf leden, die de bijeenroeping doen, te bepalen," 88 Art. 67. Achter het eerste Ud te laten volgen een tweede lid: „Besluiten over zaken worden genomen bij volstrekte meerderheid der aanwezige leden." Dan volgt het voorge- stelde lid 2, dat alsdan lid 3 wordt. Art. 74. Te lezen als volgt: „Voorstellen om eenige ver- andering in deze Statuten te maken moeten worden behan- deld op een opzettelijk daartoe samengeroepen Ledenver- gadering, waarvoor de convocaties minstens 14 dagen van te voren verzonden moeten zijn. Zoodanige voorstellen moeten minstens twee maanden van te voren ter kennis van de leden zijn gebracht." Zij kunnen slechts worden aangenomen met een meer- derheid van Va der stemmen van de aanwezige leden." Art. 78. Het volgende artikel toe te voegen: „Deze statuten gaan in met 1 Januari 1909. Voor de verkiezingen die in verband met deze nieuwe Statuten gehouden moeten worden, doet het aftredende Bestuur voordrachten van telkens twee personen, waaraan de vergadering echter niet gehouden is." f. J. M. V. D. HOUTEN. Rotterdam P. JANSSEN, Rotterdam. W. W. SCHIPPER, Winschoten, en W. H. WACHTER, Rotterdam. 13 October 1908. I. In art. 6 terug te keeren tot den ouden toestand en het aantal voorstellers te doen blijven op 2. Toelichting O. i. is een grooter aantal voorstellers vol- strekt geen waarborg, dat het voorgestelde lid de noodige geschiktheid heeft voor lid der Vereeniging. Bovendien is het voor iemand, die niet in een der grootere steden woont, niet gemakkelijk het voorgestelde lid met de 89 leden der Vereeniging in kennis te brengen, terwijl in de grootere steden de andere 4 voorstellers spoedig gevonden kunnen worden. II. In art. 22 al. c en cl te vereenigen en de nieuwe al. c aldus te lezen: c. de Commissie voor Floristiek, Bibliotheek en Herbarium. Toelichting. Bij nadere beschouwing van de art. betreffende het werk der „Commissie voor Bibl. en Herb." blijkt het, dat die Comm. geen uitgebreide werkzaamheden behoeft te doen; o. i. slechts het werk van den vroegeren conservator der Afd. A. Of dit werk nu zoo veelomvattend is, dat daar- voor 2 personen noodig zijn, valt te betwijfelen ; daar komt nog bij, dat 3 personen het werk zullen tegen houden door eventueele correspondentie. O. i. bestaat er geen bezwaar, dit werk aan 1 persoon op te dragen uit de „comm. voor Floristisch onderzoek enz." (bijv. aan Voorzitter of Secret.). Daar komt nog bij, dat een der voornaamste werkzaamheden toch al door de „Comm. voor Flor. onderz. enz." wordt uitgevoerd. Volgens art. 3 van het Ontwerp Regl. der Comm. voor Bibl. en Herb. maakt de Commissie jaarlijks een lijst op der aanwinsten van Bibliotheek en Herbarium. Dit laatste geschiedt toch al door de Comm. van Floristisch onderzoek volgens Art. 28 der Statuten. III. Art. 28 en 29 te vereenigen en te vervangen door een nieuw artikel 28, met weglating van regel 5 tot 10 van art. 21. (De bewerking dezer gegevens wordt enz. tot in het jaarverslag der Commissie.) en natuurlijk de eerste alinea van art. 29. Toelichting. Deze vereeniging volgt uit eene eventueele aanneming van amendement II. Het weglaten van het be- wuste gedeelte volgt uit de overweging, dat het, als nadere omschrijving van : „Zij is belast met de jaarlijksche bewerking der ingekomen gegevens voor de kennis der flora" thuis behoort in het Ontwerp- Reglement der Commissie. 90 IV. Uit oud art. 29 weg te laten de tweede alinea: „Zoolang de verzamelingen bewaard worden in 's Rijks Herbarium etc." Toelichting'. Aangezien tot heden steeds ambtenaren van 's Rijks Herbarium voor het Vereenigingsherbarium hebben zorg gedragen en het herbarium daar steeds wèl bij heeft gevaren, zien wij niet in, dat zoo'n uitsluiting noodig, en zeker niet, dat ze nuttig is. O. i. is een nauw verband tusschen 's Rijks- en Vereenigingsherbarium van groot be- lang voor de Nederl. Floristiek. V. (Alleen wanneer Am. IV. verworpen, wordt). In art. 29 dè woorden .,in 's Rijks Herbarium te Leiden" te veranderen in: ,,bij eenige wetenschappelijke verzameling." Toelichting. Mocht de Vergadering de voorgestelde uit- sluiting noodig achten, dan geldt dit natuurlijk ook voor ambtenaren aan andere instellingen. VI. In art. 56 „de Comm. voor Bibl. en Herb. en in art. 69 „de Comm. voor Floristisch onderzoek enz.", te veranderen in „Comm. voor Floristiek, Bibl. en Herb.". VII. In art. 68 te spreken van minstens 1. Toelichting. „Minstens 1 sluit 2 niet uit en is beter met het oog op de mogelijkheid dat in sommige jaren de animo wel eens minder groot kan zijn. ^ VIII. Van art. 71 het laatste gedeelte te laten vervallen, te beginnen bij „Deze vergaderingen dragen enz." Toelichting. Waar volgens het eerste gedeelte van dit art. de floristen worden uitgenoodigd, op deze vergaderingen hun mededeelingen te doen en deze vergaderingen dus een floristisch karakter zullen dragen, is het niet zeer waardeerend voor de floristen dat hun vergaderingen minder worden ge- acht dan de andere vergaderingen, waarop niet-floristische mededeelingen worden gedaan. 91 Ontwerp.Reglement der Commissie voor Flo- ristiek, Bibl. en Herbarium. IX. In het art. 5 te veranderen: Alinea 2. De Secretaris en de in art. 5 bedoelde Leden hebben aanspraak op ver- goeding van reis- en verblijfkosten door de Vereeniging , 3\b zij genoodzaakt enz. Beide aanvullingen zullen wel geen toelichting behoeven. X. In art. 5 te veranderen: Voor elke Excursie wordt door de Commissie iemand als Leider aangewezen. Toelichting. Het kan gebeuren dat een lid der vereeniging, hoewel geen lid der Commissie zijnde, toch door verschillende omstandigheden de aangewezen persoon is, om* als Leider op te treden. XI. Art. 1. van het Ontwerp-Regl. der Comm. voor Bibl. en Herb. te laten vervallen en art. 2, 3, 4 en 5 daarvan te voegen bij het Regl. der vorige Commissie als artikel 8, 9, 10 en 11. Volgt uit eventueele aanneming van Amend IL XII. Bij art. 5 der Comm. van Bibl. en Herb. (= art 9 der door ons voorgestelde Comm. voor Floristiek, Bibl. en Herb.) te voegen het weggelaten gedeelte van art. 28 der Statuten. Zie toelichting op amendem. III. g. B. P. VAN DER VOO, Parijs. 13 October 1908. a. Art. 4.5. De gewone leden betalen een jaarlijksche contributie van vijf gulden. Toelichting. Er is geen reden de contributie te verhoogen, vooral niet sedert de Ver. legaten ontving. In de halve eeuw van haar bestaan heeft de Ver. met de vijf gulden contr. kunnen huishouden. Waarom dan nu verhooging? 92 b. Art. 54, Alle werken der Ver. worden aan alle leden gratis toegezonden. Toelichting, Vooral met het oog op contr.-verhooging is het onbillijk de leden nog te laten betalen voor Recueil. Veel leden hebben van hun lidmaatschap geen ander voor- deel dan het ontvangen der werken der Vereeniging. c. Art. 4 bl. 26. De voor het Recueil bestemde bijdragen kunnen in de Nederl. taal worden opgenomen; de redactie laat ze dan volgen door een résumé in eng. fr. of duitsch. Indien de redactie de vertaling van een in het nederl. inge- komen artikel wenschelijk acht, geschiedt die vertaling voor rekening der Vereeniging. Toelichting. Er is reden om de voorbeelden van zooveel skandinaafsche en Slavische geleerde genootschappen na te volgen en niet onze eigen taal in onze werken buiten te sluiten. De uitgave van het Archief, eenmaal voornaamste uiting der Vereeniging, geraakt op den achtergrond. Het is onbillijk den schrijver van een verhandeling in de nederl. taal te dwingen tot het bekostigen der vertaling in een vreemde taal. Wilde hij in een vreemde taal schrijven dan heeft hij keus tusschen een menigte botanische periodieken. Ik wensch er op te wijzen dat ik deze bedenkingen niet inzend uit een overweging van persoonlijke zwarigheid, doch uit billijkheidsgevoel. Persoonlijk zou ik b. v. heel ge- makkelijk in een vreemde taal kunnen schrijven, doch be- weeg me bovendien op een gebied dat me van medewerking aan de Recueil geheel buitensluit. Het gratis ontvangen van Recueil is me eenigszins onverschillig, wijl de inhoud me zelden interesseert. Het Archief echter dat me zeer na aan het hart ligt, verschijnt minder geregeld en minder kostbaar. Vroeger jaren kwam het 4 keer per jaar uit (waarin echter de Heer v. d. Voo zich vergist, V.) de vereeniging had minder leden, geen legaten etc. 93 Ik hoop dat bewerkt moge worden dat de contr. 5 gulden blijve, de leden alle geschr. gratis krijgen, de Nederl. taal niet uit het Recueil blijve buitengesloten en het ^rc/w'e/* even- tueel met Recueil samengesmolten geregeld verschijne. h. F. A. DES TOMBE, Leiden. 14 October 1908. Door verschillende omstandigheden was ik tot nu toe verhinderd mijne inzichten aangaande de mij toegezonden concept-statuten onzer Ned. Bot. Verg. te geven. Waar tot mijn spijt de tijd voor opmerkingen en amende- menten zoo goed als verstreken is, haast ik mij U nog mede te deelen dat ik mij volstrekt niet met de Concept- Statuten vereenigen kan, vooral wat het floristisch gedeelte betreft. j. W. J. JONGMANS, Leiden. 14 October 1908. Ondergeteekende heeft de eer U mede te deelen, dat hij zich niet met de hem toegezonden ontwerp-statuten der N. B. V. kan vereenigen en wei om verschillende redenen, waarvan er hier enkele worden opgenoemd. V. De afdeeling voor floristiek wordt door de voorge- slagen wijzigingen ten zeerste in hare belangen geschaad en eenvoudig tot onderdeel eener algemeen-botanische ver- eeniging gemaakt, 't geen zeker niet gelegen heeft in de bedoehng der stichters en der voornaamste begunstigers der Vereeniging. 2°. De geheele inrichting der Vereeniging wordt door het groote aantal commissies etc. zoodanig gecompliceerd, dat van een spoedige en geregelde afdoening der zaken geen sprake meer kan zijn. 94 3°. Daarin dat 't Eecueil voor de gewone leden slechts tegen een betaling van ƒ 1,50 verkrijgbaar is, ligt naar mijne meening een stap tot losmaking van dit tijdschrift van de Vereeniging. Art. 6a van 't Ontwerp- Reglement der Commissie van redactie ontneemt aan de Vereeniging alle recht van controle in de meeste gevallen. 4°. De bepalingen omtrent 't Kok Ankersmit Curatorium mogen in geen geval in de Statuten worden opgenomen, daar dit lichaam toch eene onafhankelijke instelling is. 5°. Een dergelijke detailleering als in deze Ontwerp- statuten behoort niet in Statuten^ maar in een huishoude- lijk reglement. 6°. Art. 74 sluit voor ieder, die de N. B. V. en dergelijke vereenigingen kent, alle mogelijkheid uit om ooit eenige wijziging in de Statuten te brengen, hetgeen vooral in verband met punt 5 sterk is af te keuren. Redenen waarom ondergeteekende in geen geval zijn stem aan dergelijke wijzigingen zou kunnen geven. k. J. W. C. GOETHART. 14 October 1908. Ingevolge het verzoek door U bij circulaire d.d. 17 Juli j.L tot de leden gericht,' heb ik de eer U hierbij de volgende op- en aanmerkingen over de ons toegezonden concept- statuten te doen toekomen. Ik begin met op te merken, dat het bijna ondoenlijk is, zooal mogelijk, om mijne bezwaren tegen verschillende punten in den vorm van amendementen op de artikels mede te deelen. Ik zou dan geheel nieuwe Statuten moeten ontwerpen. Zulks is zeker niet de bedoeling en ik meen derhalve te kunnen volstaan met het uiteenzetten mijner principieele bezwaren. 95 Evenwel kan ik niet nalaten op te merken dat m. i. eene Statuten- wijziging, die zoo slecht is voorbereid als deze, onmogelijk tot bevredigende resultaten kan leiden. Het gaat bij deze voorgestelde wijziging niet om het aan- brengen van enkele technische verbeteringen, maar om het invoeren van geheel nieuwe en het overboord werpen van tal van oude beginselen. Toch is tot die wijziging geheel terloops besloten en is er in de Algemeene Vergadering geen enkele bespreking over de algemeene beginselen gehou- den; ja, zelfs de aanleiding tot wijziging is op die verga- dering niet nader gepreciseerd. Wel werd medegedeeld, dat gebleken was, dat de Statuten aanleiding hadden gegeven, tot het ontstaan van moeilijkheden, maar in hoeverre dat het geval was geweest en door welke bepalingen, daarover werd geen woord gerept en de meeningen der leden zelfs op dit principieele punt kunnen aan de commissie niet bekend ziin geweest of althans zeer gebrekkig. De gebreken der thans geldende Statuten werden niet in eene algemeene vergadering behandeld en dus natuurlijk evenmin de beginselen waarnaar de leden meenen, dat die gebreken op de meest afdoende wijze verholpen kannen worden, zoodat ik dit concept niet anders kan opvatten dan als eene proeve van Statuten, zooals de leden der com- missie die loel zouden ivenschen. M. i. althans gaan de in- gevoerde wijzigingen oneindig veel verder, dan door de aanleiding geeischt werd. De commissie heeft hare opdracht, naar mijne meening, zoo geheel verkeerd begrepen, dat reeds daarom alleen aan een in behandeling nemen der Statuten, zooals die door haar zijn ingediend, niet mag worden gedacht. DU concept zou alleen mogen worden ingediend door eene commissie, die tot opdracht had eene geheele reorganisatie der vereeniging te ontwerpen. Die opdracht echter had de Commissie niet; geene vereeniging trouwens zou eene zoo ver strekkende opdracht zonder 96 eenige voorafgaande bespreking opdragen aan eene terloops bij acclamatie benoemde commissie. Om die redenen hoop ik, dat het bestuur dit concept me^ in behandeling zal nemen, maar eerst aan de algemeene vergadering de gelegenheid zal geven om zich over de wenschelijkheid eener vér gaande herziening uit te spreken en, mocht die inderdaad door de meerderheid verlangd wor- den, dan eerst een grondige bespreking van de algemeene beginselen, die bij de reglementswijziging zullen worden gevolgd, zal uitlokken, om vervolgens door de vergadering eene commissie te laten benoemen, tot het ontwerpen van een concept. Te ernstiger meen ik daarop, in het belang der ver- eeniging te moeten aandringen, daar de Commissie, die dit concept ontwierp, verzuimd heeft in eene toelichting uiteen te zetten, welke overwegingen haar er toe hebben geleid, talrijke veranderingen aan te brengen en evenmin wat in elk geval hare motieven zijn geweest; de zoogenaamde nota van toelichting toch der commissie is in zoo vage termen gesteld, dat men op grond daarvan alle denkbare verande- ringen wel kan voorstellen! In die nota van toelichting zegt de commissie alleen het een en ander over de gezichtspunten, die haar geleid hebben en hoe mager die gegevens ook zijn, toch moeten de leden der Vereeniging, bij gebrek aan beter, het er maar mede doen. Van die gezichtspunten noemt de commissie er twee. ie De thans geldende Statuten hebben, naar het oordeel der Algemeene Vergadering aanleiding gegeven tot het tegenover elkaar staan van verschillende machten in de Vereeniging. Getracht moest dus (ik cursiveer, G.) worden om meer eenheid in het bestuur te brengen. Ik merk daarbij op, dat ik over dat oordeel der verga- dering niets hoegenaamd in de notulen vind en er mij ook niets van herinner. Zeer zeker zou het gewenscht zijn, dat 97 de commissie zich wat nauwkeuriger had uitgedrukt ! Vooral omdat de conclusie, die door de commissie getrokken wordt, dat n.1. in het bestuur meer eenheid moet worden gebracht, doet vermoeden, dat die „machten" in het bestuur schuilen, terwijl de belangrijkste wijzigingen, die aangebracht zijn, slechts indirect het bestuur betreffen. Dit eerste gezichts- punt der commissie opent voor de leden alleen maar het gezicht op een veld voor vermoedens — maar dat is niet de bedoeling van eene „toelichting." Het tweede gezichtspunt is, dat voor den bloei der Ver- eeniging verhoogde belangstelling der leden noodig is. Nu, die is altijd wel gewenscht, maar dat was toch niet de aanleiding tot het wijzigen der Statuten ! De Statuten kunnen daartoe op 2 wijzen medewerken en de commissie noemt die onder a) en b). — Punt b) kan gevoegelijk onbespro- ken blijven, daar het zonder eenig belang is. Punt a) zegt, dat de commissie meent de beslissing om- trent alle zaken van eenig gewicht in handen der leden zelve en niet in die van het bestuur te moeten leggen. Dit is het eenigepunt dat duidelijk geformuleerd en dus voor behandeling vatbaar is. Ik wil daarom dat punt het eerst bespreken. 1. Was wijziging der Statuten uit dezen hoofde noodig? M. i. zeer zeker niet, daar in de thans geldende Statuten volstrekt geen buitengewone macht aan het bestuur wordt toegestaan, noch de macht der leden gekortwiekt wordt. 2. Is de wijziging gewenscht? Zooals de Commissie dat heeft opgevat m. i. zeer zeker niet. Ik geloof zelfs, dat door de voorgestelde wijzigingen die op dit punt betrekking hebben, de werkzaamheid der Vereeniging ten zeerste geschaad wordt. Het bestuur en de commissies worden er door met lamheid geslagen en eenigen waarborg voor beter werk wordt er niet door verkregen. Nederl. Kruidk. Archief. 1908. 7 98 Eene Vereeniging als de onze kan op twee verschillende wijzen nuttig werk leveren. 1°. Door de werkzaamheid van leden individueel, die ge- bruik maken van de hulpmiddelen der Vereeniging — deze werkzaamheden zijn onafhankelijk van de inrichting der Statuten, althans voor zooverre dit punt betreft. 2°. Door het aan 't Bestuur of aan door de leden benoemde commissies opdragen van bepaalde werkzaamheden — het resultaat is vooral afhankelijk van de persoonlijke eigen- schappen van de leden van het bestuur of der commissie, maar verder van de mate van vrijheid van beweging, die de vereeniging aan die door haar benoemde personen of lichamen laat ; immers, hoe meer men daaraan zelfstandigheid ontneemt, hoe langzamer en trager zij de zaken moeten afdoen en hoe meer de lust en toewijding verflauwen. En dit is vooral het geval, wanneer men ze afhankelijk maakt van ledenvergaderingen, waardoor een toestand van de allergrootste onzekerheid geschapen wordt! Maar er is nog meer tegen deze almacht der ledenvergaderingen te zeggen : zij geeft allicht aanleiding tot het overheerschen van die personen, die het best de kunst verstaan de leden om den tuin te leiden. Schijnbaar wordt door de almacht der ver- gadering alle macht aan de leden geschonken — inderdaad zal zij er alleen toe leiden, het verantwoordelijkheidsgevoel bij bestuur en commissies te verminderen en het intrigeeren te vermeerderen, zonder dat de leden er iets bij winnen. Reeds theoretisch beschouwd komt mij dus de invoering van het beginsel der almacht van de ledenvergadering hoogst verderfelijk voor en eene overweging van de gevolgen die dit beginsel in eenige concrete gevallen zal kunnen hebben, heeft mij in die overtuiging gesterkt. Ik meen dus, dat het belang van de Vereeniging eischt, dat dit beginsel niet in de Statuten worde opgenomen, maar dat evenals vroeger, de algemeene vergadering bij hare 99 opdrachten alleen de richting aangeeft en aan de door haar benoemden verder vrijheid van handelen late! Een tweede, hoogst principieele en m. i. zeer verderfelijke wijziging is, dat de commissie voorstelt, de afdeelingen als zoodanig op te heffen. Ik heb daartegen een reeks van bedenkingen van ver- schillenden aard, waarvan ik er slechts enkele hier wil bespreken. r. Bedenkingen, berustende op billijkheidsgronden. a. Bij de laatste reorganisatie hebben de floristen, inziende het belang van samenwerking tusschen alle botanische richtingen, daartoe meegewerkt, onder uitdrukkelijk beding, dat zij door het instituut der afdeelingen, gevrijwaard zouden zijn voor eene overheersching door niet-floristen. Billijk ware het nu m. i. het aan de leden der afd. A over te laten of zij al dan niet, dit beding willen laten vallen. h. Het staat wel vast, dat het herbarium der Vereeniging werd bijeengebracht door floristen. Is het nu niet onbillijk dezen te stellen onder afhankelijkheid van niet-floristen in zaken het herbarium betreffende ? Eeeds toen de afdeelingen bestonden hebben de niet- floristen zich een invloed toegeëigend op floristische aange- legenheden, die m. i. naar de öecZoeZw^^/ der Statuten onwettig was — en daardoor, veelmeer dan door iets anders is eene verdeeldheid tusschen de leden ontstaan. 2°. Bedenkingen van zakelijken aard. a. Onder de botanici vond men immer en vindt men nog, twee vaak min of meer vijandige groepen, die wij kortheidshalve floristen en biologen noemen. Dat komt, omdat de belangen van beide groepen zeer weinig gemeen hebben en telkens door de groep, die numeriek sterker is, pogingen gedaan werden om de heerschappij in handen te krijgen, waardoor dan de belangen der andere groep ge- schaad worden. 100 Ook om dit, en zelfs den schijn er van te voorkomen, acht ik eene samensmelting hoogst ongewenscht, vooral op dit oogenblik, nu zoo kort geleden nog heftige wrijving tusschen die beide groepen dreigde te ontstaan. b. Maar ook worden, door de voorgestelde samensmelting de belangen der floristen geschaad. Wat toch is het geval ? In geen enkele aangelegenheid, welke ook^ die voor de floristen van groot gewicht mocht zijn, kunnen zij zelfstandig besluiten, maar altijd zijn zij afhankelijk van eene groote meerderheid, die voor de floristische belangen weinig of niets voelt. Daardoor ontstaat een toestand, die leiden moet tot ver- bittering. Ware het niet beter dezen toestand niet in het leven te roepen? Ik zou dus voor willen stellen, (wanneer inderdaad de vergadering meent, dat het bestaan van afdeelingen binnen de vereeniging ongewenscht is), liever eene algeheele schei- ding tot stand te brengen en dus twee vereenigingen te maken, die vriendschappelijk zouden kunnen samenwerken en zelfs deze samenwerking bij onderlinge overeenkomst zouden kunnen omschrijven. Buitengewoon sterk werd ik bij het doorlezen der Con- cept-Statuten getroffen, door nog drie andere eigenaardigheden. r. Het instellen van allerlei commissie's. 2". Het tot in allerlei details afdalende gereglementeer. 3°. Het opheff'en van de functie van Secretaris-Penning- meester. Omtrent punt 1 merk ik op, dat in eene vereeniging evenzeer als in de kamer het commissoriaal maken van allerlei aangelegenheden, wel een middel is om de zaken op de lange baan te schuiven, maar zelden om ze snel af te doen! Bovendien echter schept men, door al die commissies, met bevoegdheden, die zeer zeker in de praktijk onvoldoende 101 omschreven zullen blijken, een rijke bron voor allerlei kv^estie's en onaangenaamheden. Omtrent punt 2 moet ik zeggen, dat het mij niet alleen onnoodig, maar beslist nadeelig voorkomt, indien de wet- gever alles en nog wat regelen wil. Zoo'n erg samengesteld en ingewikkeld wetboek deugt niet, vooral wanneer men geen straffen bedreigen kan. Soms zelfs doen de voorschriften aan plagerij denken. Omtrent punt 3 het volgende. Mij komt het voor, dat een Secretaris- penningmeester ongeveer zooals die thans bestaat een hoogst nuttige functionaris is, die de Vereeniging moeielijk kan ontberen. Laat er althans in de Vereeniging één persoon blijven, die iets meer kan en mag zijn dan een automaat! Ik zie geen kans, tot mijn spijt, om in het ons voorgelegde ont- werp een persoon onder te brengen, die zóó slecht past in het kader van verantwoordelijkheid van zich afwentelende functionarissen. Afstappende van de meest principieele bezwaren, ga ik over tot eene reeks andere bedenkingen, waarbij ik evenwel meestal geene bepaalde amendementen kan voorstellen, omdat ik te zeer de gansche strekking afkeur van dit ontwerp. Art. 10. De eerste alinea kan m.i. vervallen; dat spreekt toch wel van zelf, dat een lid voorstellen mag doen. Een geheel andere zaak is het met al. 2. Wat wil dat zeggen? Staande de Vergadering? Dit dient uitdrukkelijk omschreven te worden. Zooals het er nu staat is het m. i. zeer dubbelzinnig. Art. 12 aldus te lezen: Het bestaat uit 3 personen. Deze verdeelen de functies van voorzitter, secretaris en penningmeester onderling. Toelichting zie na art. 16. Art. 13 aldus te lezen: Elk jaar .... enz treedt minstens één lid af, voor de eerste maal in alfabetische 102 vulgorde en verder zoodanig dat ieder lid aftreedt, dat 3 volle jaren lid van het bestuur is geweest. Aftredende leden zijn alleen dan herkiesbaar, wanneer zij nog geen volle drie jaren zitting hebben gehad. Een eenmaal uit het bestuur getreden lid is eerst na drie volle jaren weer als bestuurslid benoembaar. Toelichting zie na art 16. Art. 15. Aldus te lezen: De secretaris, in plaats van „de Ie secretaris." Art 16. Vervalt. Toelichting tot art. 12—16. Een klein bestuur verdient de voorkeur; daar de taak der bestuursleden zeer beperkt is, komt het mij gewenscht voor, dat in het bestuur eene geregelde wisseling voorkomt. Art. 18, 2^ zin, (p. 10) te lezen : Hij is verplicht zulks enz te doen, als een lid van het bestuur enz. Toelichting: niet alleen een gevolg van de door mij voor- gestelde beperking van het aantal bestuursleden, ik acht deze redactie in allen gevalle gewenscht. Art. 19. „Ondervoorzitter" te vervangen door „secretaris." De laatste zin te laten vervallen — wat is daarvan de strekking ? Art. 20. „ie Secretaris„ te veranderen in „Secretaris". Art. 20^ Ieder bestuurslid verbindt zich, zooveel mogelijk alle vergaderingen bij te wonen, en voor het geval van ver- hindering tot bijwoning eener bestuursvergadering, een lid der Vereeniging aan te wijzen, om hem te vervangen. Art. 21. Laatste alinea te lezen: 2 leden. Toe te voegen een nieuwe alinea : Alle besluiten genomen bij afwezigheid van één der bestuursleden, resp. diens plaats- vervanger, worden ten spoedigste aan dat lid medegedeeld en vereischen diens goedkeuring. Toelichting: de goedkeuring van het lid dat afwezig was, verhindert, dat besluiten worden genomen waar ■ 108 omtrent een der leden zich niet heeft kunnen uitspreken. Art. 22 te lezen: Er zijn 2 Permanente Commissies. Toelichting. Te laten vervallen a, vv^ijl dit Curatorium geene commissie in den hier bedoelden zin behoort te zijn. Evenzeer te laten vervallen e v^ijl hiervoor geen Com- missie noodig is, maar beter ééne persoon door het bestuur wordt aangewezen. Samen te smelten c en'c?. Art. 23 en 24. Kleine redactiewijzigingen wegens ver- andering in 22. Art. 25. In plaats van „Elke commissie" te lezen de commissie {c-\-d) en verder aldus: De commissie {c+d) brengt in de des jaars een uit werkzaamheden en zendt dit verslag vervolgens zoo spoedig mogelijk in aan de Comm. van Kedactie. Al. 2 te laten vervallen. Toelichting. Een verslag der C. v. E,, is toch wel over- bodig. Evenzeer de verdere omslachtige voorschriften. Art. 26. Moet m. i. onder een afzonderlijk hoofd worden gebracht (zie toel. tot art. 22). Verder komt het mij voor, dat de eenmaal omtrent het Curatorium gemaakte bepalingen geëerbiedigd behooren te worden. Het Curatorium is niet ingesteld om een van de Vereeniging afhankelijk hchaam te zijn, maar juist om daarvan geheel onafhankelijk, de gewenschte kontróle uit te oefenen. In allen gevalle mag m. i. dit artikel geen terugwerkende kracht hebben. Kende men die er aan toe, dan zoude het vertrouwen in de Vereeniging toch een groeten schok krijgen! Art. 28. De laatste alinea te lezen: Door de algem. ver- gadering of het bestuur kan haar, met haar goedvinden de organisatie en leiding van excursies opgedragen worden. Art. 29. Vervalt als afzonderlijk art. maar wordt aan 28 vastgekoppeld, waarbij ik de volgende redactie voorstel: 104 Zij treedt op als adviseerend lichaam voor alle belangen, de verzameling en het gebruik daarvan betreffende. ToeMchting. Het art. 29 van het ontwerp is een wassen neus. Eene commissie van 5 leden kan als zoodanig niets doen. Mij komt het zoo voor, dat deze onmiddeWjk maat- regelen behoort te beramen, om te geraken tot eene behoor- lijke verzorging van ons herbarium. Zijn die maatregelen eenmaal gevonden, dan kan men wellicht aan het regle- menteeren gaan, als 't noodig is. Bij mijne redactie behoeft men ook niet uit te sluiten de ambtenaren, verbonden aan de inrichting, waar 't herb. bewaard wordt. Dat het toezicht, de controle, als men zoo wil in het algemeen liever niet aan een zoodanig ambtenaar moet worden opgedragen, heeft alleen zin, wanneer er een gespannen verhouding bestaat tusschen de Vereeniging en die inrichting. Mocht men, on- danks de tot dusverre altijd goede ervaring, die ambtenaren willen buitensluiten van toezicht^ dan zal er wel een middel te vinden zijn, minder schadelijk, dan de uitsluiting uit eene commissie, waarin zij juist zeer nuttig kunnen zijn. Art. 30. Vervalt. Het Bot. Station kan elders afzonderlijk genoemd worden en dan b. v. bepaald hoe het wordt bestuurd. Mij komt het ongewenscht voor, dit station afzonderlijk te noemen, daar reeds verleden jaar in het bestuur een sterke strooming bestond, die opheffing vroeg. Maar nog daarvan afgezien, meen ik, dat het werk dezer C. best door een persoon kan geschieden, te benoemen en van eene instructie te voorzien door het bestuur. Art. 31. Ik zou voorstellen die „afronding der breuken" maar weg te laten! de bedoeling is toch duidelijk genoeg en m. i. zelfs naar den letter niet dubbelzinnig! Verder zou ik eene slot-alinea wenschen, waarin bepaald werd, dat besluiten alleen dan bij rondgaand schrijven geno- men kunnen worden, wanneer niemand zich daartegen verzet. 105 Toelichting: wel overbodig. Art. 31. Nog liever zag ik dit art. aldus gewijzigd: De Commissie's stellen hare wijze van werken zelve vast, voorzoo verre niet door de algemeene vergadering bin- dende bepalingen gemaakt zijn of worden. Art. 33 kan bij aanneming 2^ amendement op art. 31 vervallen. Art. 34. Dat is toch wel wat héél bar! — Laten vervallen. Toelichting: Mocht eene commissie door omstandigheden overbodig worden, dan houdt ze van zelf op te bestaan. De bepaling kan dus m. i. alleen bedoeld zijn voor 't geval van een conflict. Juist daardoor acht ik het zeer bedenkelijk de commissie zoo afhankelijk van de vergadering te maken. Mocht 't ooit noodig zijn, dan zal toch ook eene motie van afkeuring wel 't zelfde uitwerken. Art. 38. Ik stel voor het art. te laten vervallen l Is het niet een beetje vreemd om aan de menschen, die / 500,— cadeau doen, nog de verplichting op te leggen om te vergaderen zoo vaak 't bestuur dat noodig acht? Of 't trouwens veel helpen zal betwijfel ik. Zie Curatorium Kok Ankersmitfonds ! Hoofdstuk IV. De bepalingen van dit hoofdstuk schijnen mij veel te ingewikkeld voor onze eenvoudige huishouding. Is daar- omtrent een flink man van zaken geraadpleegd? Zoo neen, dan stel ik voor, daarmede te beginnen. Afschrikwekkende voorbeelden zijn vooral art. 40, 41, 42, 43, 48 (Eerst een accountant en daarna, staande de verga- ring (!) twee leden (!!). Art. 45 Waarom f 6..?? (Zie ook art. 54). Art. 51. Te laten vervallen punt e. Toelichting. Het komt mij ongewen.scht voor, alle details over het kapitaal in een tijdschrift te pubhceeren. Art. 54. Waarom dan niet liever de contributie op /7.50 106 gebracht? Leden verliezen wij toch door de contributie ver- hooging. Art. 55. Wat een omslag!! Art. 56. Schijnt mij v^einig geschikt om stabiliteit te bewerken! overigens dezelfde opmerkingen als bij art 55. Art. 57. De eerste alinea spreekt van zelf, de tweede nog van zelver en de derde is weer geducht omslachtig. Art. 58 „bij voorkeur Amsterdam". Toelichting. De vergaderingen zullen voorloopig ook zonder die bepaUng wel in Amsterdam gehouden worden, wat ik niet in het belang der leden acht. Wat beteekenen hier de woorden: „zoo noodig een gewoon lid enz."? Art. 62. Ingevolge amendement op art. 12 is redactie- wijziging en hier en daar zinswijziging noodig. Vraag : Waarom wordt al het werk van den 1^^ Secret, door den 2^^^ verricht?? Hoofdstuk IX. Ik stel voor dit hoofdstuk te laten verval- len behoudens één art. : Art. 68. Jaarlijks worden één of meer excursies gehouden van wege de vereeniging. Toelichting. In Hoofdstuk IX wordt echt Pruissisch gemaszregelt" ! Laat de leden, die excursies willen houden, toch zelf hun potje koken. Bepalingen als van art. 71 zijn toch eenvoudig belachelijk! Goedgunstig wordt toegestaan, dat de leden, die eene excursie maken, ook mogen vergaderen en dat zij zelfs wetenschap- pelijke mededeelingen mogen doen, — „inzonderheid" van floristischen aard. Wat zou er wel gebeuren als iemand er eens iets vertelde van anderen aard ? Ook art. 7S is draconisch ! Art. 74 te vervangen door het volgende: Voorstellen tot wijziging dezer Statuten moeten door minstens 5 leden schriftelijk aan het Bestuur worden inge- diend, met eene nauwkeurige uiteenzetting der motieven 107 en van de strekking. Zij worden dan op het Convocatiebiljet vermeld en op eene ledenvergadering besproken. De con- clusies der bespreking worden op de volgende ledenverga- dering in stemming gebracht. Wijzigingen kunnen op deze laatste vergadering alleen worden aangebracht, wanneer zij van technischen of redactioneelen aard zijn en niemand er zich tegen verklaart. Toelichting. Het ontwerp-artikel maakt een wijziging der Statuten zooal niet geheel, dan toch bijna onmogelijk. Dat is zeker zeer ongewenscht bij een reglement, dat zoo slecht voorbereid is en zoo tal van nieuwe beginselen in praktijk wil brengen — en — tot in detail regelen. Eindelijk nog dit: Zou het niet zijn aan te bevelen om, ook al behoeven wij de Koninklijke goedkeuring niet. toch te scheiden Statuten en Reglement ? De Ontwerp-Reglementen : A. Commissie Kok-Ankersmitfonds. Hierin ontbreekt, dunkt me, de mogelijkheid, om het Curatorium ook door de Vereeniging bijeen te laten roepen, of is dit met opzet geschied ? Een nog te herstellen fout is 't dunkt mij, dat de Com- missie voor de Statutenwijziging geen overleg heeft gepleegd met het Curatorium. C 4- D. De Commissie Floristisch Onderzoek en voor Herbarium. Ook voor deze Commissie zou ik het oneindig beter achten 't reglement door de Commissie zelf te laten opstellen, en later te laten goedkeuren als het noodig is. In het ontwerp der Com. v. h. floristisch Onderzoek is niet duidelijk of het de bedoeling is, dat deze Commissie als zoodanig zelf onderzoekt door het maken van excursies. In verband daarmede weet ik niet of de „leden" in art. 108 2, 3, 7, genoemd, leden der Vereeniging of uitsluitend leden der Commissie zijn ! Het eenige, wat m. i. in de Statuten behoort, zou eenige bepaling omtrent vergoeding van kosten zijn. Bijna al 't overige schijnt mij voorbarig en te ingewik- keld. Bepaald grappig is het voorschrift van art. 5, dat de leider in elk geval aan de excursie deelneemt ! E. Comm. v. h. Bot. Station. Ook hiervoor bepleit ik eene veel eenvoudiger regeling, die ik echter gaarne aan de vergadering overlaat. 1. L. VUYCK, Wageningen. October 1908. Ingevolge verzoek van het Bestuur aan de leden der Vereeniging om van hunne bedenkingen tegen de voorge- stelde Concept-Statuten, indien deze mochten bestaan, voor 15 Oct. 1908 blijk te geven, heb ik de eer als gewoon lid het volgende in het midden te brengen. Omtrent de Nota van toelichting, meen ik bij het sub 1 genoemde te mogen opmerken, dat niet de thans geldende Statuten aanleiding hebben gegeven tot het tegenover elkan- der staan van verschillende machten in de Vereeniging, doch dat die machten reeds voor het vaststellen dier Statu- ten bestonden en dat die Statuten slechts in overeenstem- ming waren gebracht met den bestaanden toestand. Die Statuten zijn door samenwerking van die beide machten tot stand gekomen om tusschen die z.g. vijandige machten een verzoening te bewerkstelligen en destijds meende men na ampele bespreking, dat deze vorm van Statuten een samenwerking zou kunnen mogelijk maken. Inderdaad is twee jaren lang, onder goed vertrouwen van beide kanten, de Vereeniging bestuurd onder het gezag der in 1904 gewij- 109 zigcle Statuten, zoodat deze dan ook na dien tijd zonder beperkingen zijn bekrachtigd. Op de gedenkwaardige vergadering, waarop den 13 Oct. 1907 de Commissie tot herziening der Statuten als een ontijdige geboorte het levenslicht aanschouwde, is voor mij en zeker voor verreweg het meerendeel der leden tevens een licht opgegaan, nl. dat de gespannen toestand niet het gevolg was van verschil in meening over verschillende kwes- ties, maar dat de onhoudbare toestand moest toegeschreven worden aan persoonlijke grieven, die men tegenover een der bestuursleden koesterde. Deze verbolgenheid tegenover een der bestuursleden, waarover ik mij niet verder behoef uit te laten, moet haar grond gevonden hebben in zaken buiten de Vereeniging staande, maar openbaarde zich voor de leden van het bestuur, voorzoover die nog niet van dien toestand op de hoogte waren, in een a priori veroordeelen van elk voorstel dat van dat bestuurslid kwam, ofschoon van hem zelf door de tegenpartij getuigd werd, dat hij slechts het goede wilde. Het is hier niet de plaats voor nabetrach- tingen, maar het moet ieder duidelijk zijn dat men om die reden nog geen Statutenwijziging noodzakelijk behoeft te achten ; immers een ongewenscht persoon kan zelfs bij modelstatuten zitting in een bestuur krijgen. Is m. i. Statuten-wijziging dus niet noodzakelijk, door een onverwacht besluit is eene commissie In het leven ge- roepen aan wie werd opgedragen „een wets-wijziging te beproeven, waarbij de verhoudingen tusschen de besturen der beide afdeelingen, die min of meer vijandig tegenover elkander staan, nader geregeld worden" (zie notulen). Het zij mij veroorloofd een paar aanhalingen uit de notulen der wintervergadering van 7 Febr. 1904 te doen, waarop de voorstellen tot reorganisatie besproken werden : „Prol. Went meent dat het tijdschrift niet op den steun der biologen zal kunnen rekenen, tenzij de vereeniging gereorganiseerd 110 wordt, en is met het bestuur van oordeel dat hun voorstel de ook door hem gevreesde scheiding zal voorkomen." „Prof. Moll ziet eveneens in het bcstunrsvoorstel een zeer gewaardeerde poging om de beide elementen onzer Vereeniging samen te houden en meent dat de tegenstan- ders van het voorstel ten onrechte meenen dat dit voorstel scheiding zou beoogen. Zijns inziens is het integendeel het eenige middel om scheiding te voorkomen." Thans schrijven wij nog 1908 en schijnt de meening van Prof. Moll als lid der herzieningscommissie ten zeerste gewijzigd. Immers wat thans wordt voorgesteld is een totale wijziging in het bestaan der Vereeniging, waarbij van de gelegenheid schijnt gebruik gemaakt te zijn om de bestaansvoorwaarden der floristen onmogelijk te maken. Dit zou te verdedigen zijn wanneer men de Statuten op- maakte van een geheel nieuwe vereeniging ; dan zou men zelfs floristen als onwaardig van het hdmaatschap kunnen uitsluiten. Men heeft hier echter te doen met een vereeni- ging, die reeds 63 jaar bestaat ; die van den beginne af zuiver floristisch was, het tot 1904 ook gebleven is, niette- genstaande zij ook niet floristische leden onder de hare telde en aan welke vereeniging men slechts dit kon verwijten, dat zij nog voor haar vijf en twintigjarig bestaan, toen zij eigenlijk half ten doode was opgeschreven, dank zij den bezielenden invloed van slechts enkele personen, ja ik zou zeggen van Abeleven alleen, tot nieuw leven werd gewekt, doch den naam kreeg van Nederlandsche Botanische Ver- eeniging (1868). Aan dien naam heeft zij nooit ten volle beantwoord, ofschoon het de eenige botanische vereeniging in Nederland bleef. Als floristische vereeniging geraakte zij weer tot bloei ; als zoodanig verwierf zij een kostbaar mate- riaal als bewijsmiddel voor onze inlandsche flora, als zoo- danig verwierf zij ook en wel van zuivere liefhebbers der botanie, eenige zeer aanzienlijke legaten. In deze vereeni- 111 ging vonden de z.g. biologen echter geen bevrediging hun- ner wenschen : zij wenschten geen hd te zijn of zoo zij het waren bemoeiden zij zich niet met de zaken. Zoo duurde het tot 1904, toen, in de meening werkelijk het goede te willen, waarschijnlijk het booze geschapen werd. Onder het lokaas van de uitgave van een wetenschappelijk tijdschrift, werd een compromis gesloten : van de 88 leden die de Vereeniging op 1 Jan. 1904 telde en waarvan 55 stellig tot de richting A moesten gerekend worden, hebben derhalve ruim 62°/" zuivere floristen een geheele wijziging aanvaard, alleen om die Vereeniging aan haar naam te doen beantwoorden. Deze leden hebben een groot deel van hun vrijheid opgeofferd, in de hoop thans zonder tegenwerking van de andere afdee- ling, rustig hun weg te kunnen bewandelen. Er werd een verbindtenis gesloten, waarbij de eene partij de bezittingen aanbracht, de andere partij meende het verstand te bezitten. Maar het kwam tot een botsing en thans meent de andere partij machtig genoeg om het leven aan de eerste zoozeer te verzwaren, dat deze met achterlating van hare vroeger verworven bezittingen wel een goed heenkomen zal zoeken. Na de herziening toch zijn vele leden der biologische afdee- ling aan de vereeniging toegevoegd en het is duidelijk dat wanneer getalsterkte de beslissing geeft over verschil in meening, de voorgestelde Statutenwijziging geen gevaar loopt om verworpen te worden. Hieruit volgt dat ik mij geen overdreven voorstelling vorm van het resultaat dezer beschouwingen ; het is slechts een ernstig protest, geuit voordat de thans aanhangige wetswijziging definitief zal zijn vastgesteld. Een Vereeniging, die eene geschiedenis achter zich heeft en vooral het bestuur van zoo'n Vereeniging heeft er voor te waken, dat tegen de bedoeling der stichters en tegen de bedoehng van die talrijke leden, welke de Vereeniging in den loop der tijden hebben doen groeien en aan deze 112 hebben toevertrouwd een deel van hun bezittingen, ja waar het verzameHngen betreft juist dat deel hunner bezittingen, waaraan zij het meest gehecht waren, dat zulk een Vereeni- ging niet vervormd worde tot een geheel andere, van het oorspronkelijk doel geheel afwijkende. De latere leden en vooral de opvolgende bestuursleden moeten het zich ten duren plicht stelleUj de nalatenschap hunner voorgangers te beheeren volgens de kennelijke wenschen dier voormannen uit het verledene. Waar ik met groote dankbaarheid gedenk, hoezeer ik het vertrouwen genoten heb van vele dier oudere, thans gestorven leden, die bevriend waren met de oprichters der Vereeniging en zelf in het bestaan der Vereeniging eene voorname rol vervuld hebben, daar kan ik niet anders dan getuigen, dat de nieuwe Statuten zeker niet in overeenstem- ming zijn met de bedoelingen dier vroegere bestuurderen en kan ik ook getuigen dat een man als Kok Ankersmit in geen geval een Vereeniging financieel zou bedacht hebben, die samengesteld was als de thans voorgestelde Statuten beoogen. Ik wil hiermede aan de Commissie niets anders verwijten dan dat zij te veel uit het oog verloren heeft, dat in de Vereeniging nog een groep van leden bestaat, die onder het tegenwoordige regime niet zoo krachtig zich ontwikkeld heeft als de andere groep, doch w^aarmede nog altijd rekening dient gehouden te worden. Het is uiterst moeielijk om eens anders verdiensten op de juiste waarde te schatten: men vergete echter niet dat, al kent men aan een eenvoudig florist zelfs in het geheel geen wetenschappe- lijke waarde toe, zoo iemand toch een nuttig lid der Ver- eeniging kan zijn ; zelfs heeft de ondervinding geleerd dat onze Vereeniging juist aan de zuivere liefhebbers de grootste verplichtingen heeft. Volgens de nieuwe Statuten zal geen eenvoudige liefhebber moed hebben zich onder de leden der meer als botanische academie bedoelde Vereeniging te rangschikken en een zuiver florist, die niet lijdt aan over- 113 schatting van eigenwaarde, zal zich ernstig afvragen behoor ik in zulk een Vereeniging nog thuis? Niemand zal ont- kennen dat de floristiek een klein onderdeel vormt der botanische wetenschap, die zich thans in zoo talrijke afdee- lingen heeft gesplitst, welke wel is waar met elkander verband blijven houden, maar waarbij de ontwikkeling van elke afdeeling zoo ver is voortgeschreden, dat de beoefenaar van een dier takken bijna niet meer op de hoogte kan zijn van de vorderingen in een ander gedeelte verkregen. Is de botanie in haar geheelen omvang een internationale weten- schap, de floristiek beweegt zich veel meer op eigen bodem en zoo behooren onze floristen thuis in een Nederlandsche Vereeniging. En waarom dan niet in een Nederlandsche Botanische Vereeniging? Deze vraag brengt mij er toe om, waar ik tot nog toe op de Concept-Statuten een afbrekende critiek heb uitgeoefend, de richting aan te geven, waarin een bevredigende oplossing kan gevonden worden. De bron van alle disharmonie ligt in het feit, dat wel niemand zal ontkennen, dat de floristische wetenschap als zoodanig slechts behoorlijk kan beoefend worden door iemand, die ook in de andere deelen der botanische wetenschap een zekere ervaring heeft opgedaan, maar dat de floristiek, meer dan eenig ander onderdeel der botanie, gebruik kan maken van de bouwstoffen, die de niet geleerde in staat is te verzamelen. Een scherp waarnemer, iemand bezield met liefde voor de levende natuur, onverschiUig welke maatschappelijke betrekking hij bekleedt, vaak verafstaand van de eigenlijke botanische wetenschap, kan voor floristi- sche onderzoekingen groote verdienste hebben. Het zoude niet moeielijk vallen uit de vroegere leden onzer Vereeni- ging en ook nog uit de tegenwoordige het bewijs te putten dezer stelling. Waren vroeger dergelijke leden bijna uislui- tend in de Vereeniging vertegenwoordigd, degene die de botanie als wetenschap beoefenen, hebben zich met de jaren Nederl. Kruidk. Archief. 1908. 8 114 aanzienlijk vermeerderd. Ik erken het feit dat door de vroe- gere leden do meer v^etenschappelijk gevormde botanici, dikwijls wegens totaal gemis aan floristische kennis, met zekere minachting werden behandeld en daardoor uit de Vereeniging geweerd; thans echter geloof ik de denkbeelden wel zoozeer verruimd, dat appreciatie van beide partijen mogelijk is. Toch zullen er zich onder de floristen wel altijd personen blijven voordoen, die de andere groep te geleerd vinden, terwijl onder de geleerden ook wel altijd personen gevonden zullen worden, die den vertegenwoordigers van de andere groep niet die waardeering zullen schenken, waarop zij in alle bescheidenheid aanspraak kunnen maken. Het vereenigen van al deze leden in een enkele Vereeni- ging is m.i. dan mogelijk, wanneer die Vereeniging uit twee groepen blijft bestaan, tusschen welke groepen een bepaalde band gelegd dient te worden, maar waarbij aan elk der beide groepen toch de meest mogelijke vrijheid van bewe- ging gelaten worde en waarbij aan de floristische groep, onder welken naam men die dan ook wil aanduiden, onder de voor de geheele vereeniging bindende bepalingen, onder een eigen bestuur de vrije beschikking gelaten werd over de thans verworven bezittingen, maar ook over die gelden die meer in het bizonder geschonken zijn ter bevordering van het floristische onderzoek. Slechts onder die voorwaar- den zal elke reden tot botsing vermeden worden en zal het mogelijk zijn dat de eenvoudigste florist in vrede en vriendschap zal leven met den meest geleerden bioloog^ beide als lid eener zelfde Nederlandsche Botanische Ver- eeniging. Waar ik er aan twijfel, gezien de tegenwoordige verhou- dingen in de Vereeniging, dat de hierboven ontwikkelde denkbeelden algemeen gedeeld zullen worden, onthoud ik mij van een nadere uitwerking dier plannen. Ofschoon ik derhalve het beginsel, waarop de ontwerp- 115 Statuten berusten, niet kan goedkeuren, zijn er in die voor- gestelde artikelen eenige, die opheldering verlangen of die m. i. minder juist zijn. Reeds in de Nota van toelichting verschil ik bij het sub 2 genoemde van meening met de Commissie nl. dat de Statuten iets tot den bloei der Vereeniging kunnen bijdragen. Immers zelfs bij zeer slechte Statuten kan een Corporatie bloeien ; dit hangt voornamelijk af of er onder de leden van zoodanige Vereeniging een of meerdere gevonden worden, die hun gaven beschikbaar stellen om dien bloei te bevorderen. Dat dan ook het daarna sub a genoemde middel daartoe niet bijdraagt, blijkt wel dat van af 1867 in het Nederl. Kruidk. Archief een volledige geschiedenis der Vereeniging te vinden is, met uitzondering van het verslag der meerge- melde vergadering te Amsterdam, zoodat ieder met het streven en werken der Vereeniging bekend kan zijn, maar ik ben overtuigd en heb daarvan de bewijzen dat de „ver- slagen en mededeelingen der Vereeniging" in de meeste gevallen niet gelezen worden. Ook het onder b genoemde idee schijnt mij toe veel ver- warring te zullen stichten en allerminst bevorderlijk voor een goede gang van zaken, vooral niet voor een spoedige behandeling. Bij art. 1 al. 2 de vraag waarom Amsterdam als zetel der Ver. ? Art. 2 is bijna onveranderd uit de oude Statuten over- genomen, maar hetgeen volgt, na „in 't bijzonder . . . ." heeft in de verdere Statuten weinig behartiging gevonden. Bij art. 6 zou ik gaarne omschreven vinden, wie als leden mogen worden voorgesteld, terwijl die 5 voorstellers een onpraktische bepaling vormen; immers waar er zooals tot nu toe twee voorstellers geeischt worden, is de tweede toch meestal figurant. 8* 116 Bij art. 9 zou ik willen schrappen „op voorstel van het Bestuur." In art. 11 is niet omschreven of de kennisgeving aan den 1<5» of 26" Secretaris moet geschieden. In art. 15 wordt den l^^ Secretaris een taak opgelegd, dien hij onmogelijk volvoeren kan. Volgens de Concept- Statuten is deze dignitaris een persoon, die ongeveer niets te doen heeft. Hij weet alleen wat er in de bestuursverg. besloten is en heeft de ledenlijst. Waar de Ver. eigenlijk bestaat uit een groot aantal commissies en het wel en wee der Ver. dus hoofdzakelijk afhangt van de werkzaamheden dier commissies, bovendien de speciaal-secretaris van iedere commissie verslag uitbrengt aan den Secret, der Redactie- commissie, ware de bovengenoemde taak derhalve beter toevertrouwd aan den Secret, der Redactie-commissie. Bij art. 22 is de verzuchting bij mij opgekomen wat een waardigheidsbekleeders zal de Vereeniging tellen ! Er kun- nen er, wanneer het Curatorium maar 5 leden der Vereeni- ging telt, 26 zijn. Dit op de 120 leden, die in Nederland wonen, geeft 2 baantjes op elke 9 leden. Rekent men nu dat vele leden geen baantje zullen wenschen, vele andere om verschillende redenen niet in aanmerking komen, dan zal de keuze wel beperkt blijven binnen een zelfde kringetje, tenzij verschillende betrekkingen vereenigbaar mochten zijn, waaromtrent de Statuten niets bepalen. In art. 26 is vergeten het Brumundfonds te noemen. Ofschoon de laatste al. van dit art. is overgenomxOn uit de thans van kracht zijnde instructie, geloof ik toch niet dat er een Curatorium noodig is, om na te gaan of bepaalde handelingen in overeenstemming zijn met de bedoelingen van het testament. Bij art. 29 laatste alinea kan het onpraktische van den voorgestelden hierarchieken weg aangetoond worden door dit voorbeeld. ir Op een goeden dag wordt vreterij in de verzameling geconstateerd. Eer nu de Ledenvergadering over de te nemen maatregelen heeft beslist; is alles opgevreten. Art. 35 is een verrassing ! Er is enz. Neen die raad is er niet en ik ben zeer sceptisch of hij er wel komen zal. Wij zullen derhalve vooreerst wel ver- stoken blijven van adviezen voor art. 42. Voorts zal het wel de bedoeling zijn dat die raad niet alleen om bijdragen vraagt, maar dat hij die verkrijgt. Eindelijk zal het der Vereeniging tamelijk onverschillig zijn of die gelden ontvangen worden van belangstellenden in de studie der Plantkunde of van Carnegie of een ander, die zich om de botanische stadie geheel niet bekommert. Art. 42 is practisch niet wel uitvoerbaar, wat ik gaarne uit eigen ervaring nader wil toelichten. Art. 47 is wel wat kras. Men moet een beetje aan de prudentie van den Penningmeester overlaten. Er zijn ge- vallen waar verzuim of tijdelijke onmacht een mildere toepassing van 't art. wettigen. Art. 48. Is of de accountant of de commissievan 2 leden overbodig. Zou m.en meenen dat zulk een commissie ter vergadering wijzer zal zijn dan een accountant ? Ook hier- omtrent ben ik gaarne tot inlichtingen bereid op ervaring berustende. Art. 51 en 53 de woorden „geschreven" te veranderen in „gedrukt". Art. 63 veroorzaakt onnoodige last ; de 1® Secretaris houdt de ledenlijst bij, de 2© moet de convocatie-biljetten verzenden. Laat dan liever de 2© Secr. ook de ledenlijst bijhouden. Art. 70 heeft m. i. geen doel, terwijl het mij onbegrijpe- lijk is waarom in art. 71 die vergaderingen niet het karakter van ledenvergaderingen zouden kunnen dragen. In art. 73 zie ik niet in waarom alleen aan buitenlanders vergund kan worden aan een excursie deel te nemen. 118 Trouwens het geheele hoofdstuk over de excursies is fraai omschreven, maar zal zeker geen voldoening geven aan de personen, die werkelijk excursies maken. Bij het Ontw. Regl. der Co mm. van Redactie komt het mij voor, met het oog op het sub b van art. 6 bepaalde, dat het lidmaatschap dezer Commissie onvereenigbaar moet zijn met dat van het bestuurslidmaatschap : hoogstens zou een der bestuursleden zitting kunnen hebben in deze Com- missie. Immers waar voor de leden beroep bestaat bij het bestuur over de handelingen der Redactie-commissie, moeten beide colleges uit in hoofdzaak verschillende leden bestaan. Dezelfde overwegingen gelden ook voor de tweede al. van art. 5 van het Reglement der Comm. voor de Bibl. enz. Bij het ontw. Regl. der Commissie voor het Floristisch onderzoek van Nederland en zijne koloniën zou ik de laatste woorden in ieder geval willen schrappen. Floristisch onder- zoek der koloniën kan toch bezv/aarlijk elders geschieden dan in de koloniën zelf; meent men er ook systematisch werk onder te verstaan, dan zie ik niet in dat dit door de Vereeniging zou moeten geschieden, dan veel meer door enkele personen, al of niet lid der Vereeniging, die zich met soortgelijken arbeid bezig houden. Bovendien kan zulk een arbeid slechts aan een Algemeen Herbarium geschieden Voorts zou volgens dit reglement op grond van art. 4 al. 2. de Secretaris dezer Commissie recht hebben op vergoeding van reis- en verblijfkosten, wanneer hij of de Commissie eens een excursie ergens op Borneo voorstelde, waarvoor dan verder wel geen deelnemers zich zouden aanmelden. Eigenlijk zou ik alle artikelen willen schrappen; volgens dit reglement zou de geheele werkzaamheid der Commissie bestaan in het regelen van excursies en daarvoor behoeft niet zulk een officiëele Commissie op te treden. Volgens mijne meening is het nut dat ieder lid door eigen 119 excursies sticht veel grooter, dan de gemeenschappelijke excursies van een Vereeniging uitgaande kunnen brengen. Dat ik gemeenschappelijke excursies niet gaarne zou willen missen, berust op de overweging dat deze tochten een uit- nemend middel vormen om de leden nader bijeen te brengen en de persoonlijke kennismaking te bevorderen. Zijn in het algemeen excursies noodig voor het floristisch onderzoek, zij vormen toch niet het einddoel van dit onderzoek. En zeker niet zijn voor het slagen dier excursies zulke nauw- gezette bepalingen noodig; integendeel, ik geloof zelfs dat het velen leden zal afschrikken en zeker niet-leden, zoodat ik het art. 7 vrijwel onzin vind. Trouwens hoe zou men een niet-lid weren, tenzij volgens het strafwetsartikel over het „hinderlijk volgen" en dan nog zou geen bekeuring kunnen volgen, wanneer geen „onbezoldigde" onder de leden was, bevoegd om bekeuringen te doen in de streek waar de excursie gehouden werd. Omtrent art. 3 Ontw.-Regl. Comm. Bibl. enz. wil ik op- merken dat de opgave van ontvangen boeken en tijdschriiten na de reorganisatie is achterwege gebleven om op het Archief te kunnen bezuinigen ; vóór dien tijd werden zelfs de titels gepubliceerd van de stukken in die tijdschriften voorkomende, die voor de leden van belang konden geacht worden. Art. 2 van het O. R. der C. voor het Station te veranderen in „is thans gevestigd in de gemeente Weert." In Limburg zijn 4 plaatsen die den naam Weert dragen. In art. 5 dient het woord huitenlanders geschrapt. Immers het bezoek van niet-leden, nl. Studenten aan een onzer Universiteiten, is voor het Station een der weinige inkomsten. Eindelijk de laatste zin van art. 8 is volkomen onduide- lijk. Microscopen bezit het Station niet, dus kunnen zij niet gebruikt worden; waren zij er wel, dan zouden zij toch zeker ten algemeenen nutte zijn aangeschaft. Waarom een stalen beitel bijv. niet gebruikt zou mogen worden, 120 begrijp ik niet! Waarvoor is het ding dan aangeschaft? Ten slotte nog iets over de Statuten en Reglementen in het algemeen. Zij maken bij lezing den indruk van zeer kunstig in elkaar gezet te zijn; een zekere periodiciteit ontbreekt niet. Toch gaan beiden aan het euvel mank dat zij te veel willen omschrijven. Hoe meer men in details afdaalt van geringe waarde, hoe grooter het aantal wordt van andere details van gelijke waarde, die niet omschreven zijn en hoe talrijker derhalve de bronnen worden van onzekerheid. Men kan toch aannemen dat het bestuur eener Vereeni- ging als de onze gevormd wordt door personen, die een zeker verantwoordelijkheidsgevoel bezitten en voor wie men niet alle denkbare gevallen behoeft te omschrijven. Bovendien hoe meer gedetailleerd een reglement is, hoe spoediger het zal blijken verouderd te zijn of ten minste niet meer te passen in de tegenwoordige omstandigheden, en dan zoude Satuten wijziging weer noodig zijn. Dit is een uiterst ver- velend werk en de daaraan bestede tijd vrijwel verloren. Eigenlijk dienen de Statuten als richtsnoer in algemeene trekken voor den Voorzitter en andere waardigheidsbeklee- ders; ieder die de soms twijfelachtige eer geniet van verschil- lende Vereenigingen lid te zijn, heeft de diverse Statuten dier Vereenigingen meestal zoo goed opgeborgen, dat hij ze op het gewenschte oogenblik niet kan terugvinden. Mocht er der- halve bij deze Statutenwijziging over principieele vragen een besluit genomen worden, dan hoop ik dat de vereeni- ging gedurende lange jaren voor nieuwe wijzigingen ge- spaard blijve. Wat het Botanische Station te Weert aangaat, heb ik mij tot den Heer Verstraeten gewend om nadere bizonder- heden, nu de Heer Goethart zich genoodzaakt heeft gezien 121 voor het oppertoezicht over de door hem met zooveel liefde en opofferingen tot stand gebrachte stichting te bedanken. Ik wenschte dit laatste in het Archief der Vereeniging in herinnering te brengen, waar hem namens de leden bij zijn heengaan geen enkel woord van lof is toegebracht voor alles wat hij in het belang van het Station gedaan heeft. Maar het Station was bij het meerendeel der leden onbe- kend ; men vond Weert te afgelegen, te onbereikbaar. Geluk- kig is in deze meening wel eenige verandering gekomen; immers het bezoek is toenemend. In de eerste plaats be- zocht Prof. de Yries het Station, met welk bezoek de VVeertenaren zoodanig vereerd bleken, dat hem door de Harmonie een serenade werd gebracht. Vervolgens brachten de studenten Mej. H. J. Hagedoorn, Th. J. Stomps, J. Je s wiet en J. A. Honing in Juni een tiendaags be- zoek aan het Station, daarbij ondersteund door de Amster- damsche Universiteits Vereeniging, werd het door de Gro- ningsche Studenten Schierbeek en Kruizinga bezocht, eveneens gesteund door het Gron. Univ. fonds; vertoefden de Heer en Mevr. Geerts uit Utrecht aldaar en werkte er Mej. Dr. J. Westerdij k, directrice van het Phytopatho- logisch Instituut te Amsterdam om een onderzoek in te stellen over klaverkanker in Limburg, terwijl ook een Mijnheer Stokman of Stakman uit Leiden, volgens mededeelingen van den Heer Vers traeten, aldaar ver- toefde, om slechts voor een paar dagen een kijkje bij en in alles te nemen. Aangezien deze Heer noch lid der Ver- eeniging is, noch door een der Universiteiten gezonden werd, schijnt mij dit bezoek als dat van een ongenoode gast en dienden m. i. dergelijke bezoeken in het vervolg vermeden te moeten worden door een meer scherpe om- schrijving van de personen, die tot een bezoek aan het Station gerechtigd zijn. Ook beklaagde de Heer Verstra e- ten zich reeds in Augustus bij mij, dat door enkele bezoe- 122 kers het Uiboratoriuni was verlaten in een toestand, die wel verre van netjes was. De Heer V. had voor zijn vacantie uitstapje alleen de stalen instrumenten schoon gemaakt en geborgen, maar vreesde zeer dat Mej. Westerdijk de inventaris in groote wanorde zou vinden. Ook hij meende dat een betere regeling omtrent het bezoek gewenscht zoude zijn. Ten slotte kan ik mededeelen dat ook voor dit jaar de Amsterdamsche Universiteits Vereeniging een subsidie van /200 heeft toegestaan, ter aanmoediging van het bezoek van Studenten der Gemeentelijke Universiteit te Amsterdam aan het Botanische Station. Aangaande de aanwinsten van het Herbarium en daar- uitvolgende mededeelingen over het floristisch onderzoek, wendde ik mij tot den Voorzitter der Afdeeling, die mij echter berichtte dat bij hem geen planten waren ingekomen "en evenmin berichten over vorderingen van het floristisch onderzoek. Hij leidde daaruit af, dat, zoo er al iets was, het niet belangrijk genoeg zou zijn voor een afzonderlijk verslag, waarom werd voorgesteld het eventueele materiaal te bewaren en met een verslag over een volgend jaar te combineeren. Ook de Conservator, Dr. Burck, deelde mede dat het stapeltje planten, dat dit jaar door de leden der Vereeniging ten behoeve van het Herbarium was ingezon- den, in verhouding met de vele planten, die in de vorige verslagen als aanwinsten voor de collectie vermeld werden, uiterst bescheiden is, waarom ook hij voorstelde het verslag over deze planten tot een volgend jaar uit te stellen. Zoo laat dit verslag aan kortheid wel niets te wenschen over en ben ik hiermede ook aan het einde mijner eigen taak ten dienste der Vereeniging, waarschijnlijk voor immer. De Secretaris. L. VUIJCK. ^f/^ 'r r ,-- 1 '/ /^/» 1 A^ /^^1 / >l ^ r m "A ^^^x^'^%^X^ >^^^; ^^ v.-^ .: ■Nn\ ^^^ ^^•\ .sx ;/ ■'■■ ' >r-. " ^t:^n y >;!'^/'^flr/- %11 Aa f\ A'.A 'A^f ;r^