Lo fida NS : jn MT dan eni SUL TER wBHH mun ecu ME SURE RH STOP RISUS. INO AU 4 hee qo it t j 5 NES EUROS uu s SP j BIOLOGY Digitized by the Internet Archive in 2010 with funding from University of Illinois Urbana-Champaign http://www.archive.org/details/nicolaijosephija01jacq - NICOLAI JOSEPHI JACQUIN -MISCELLANEA- AUSTRIACA A D BOTANICAM, CHEMIAM, ECCE HISTORIAM NATURALEM SPECTANTIA, -—- CUM FIGURIS PARTIM COLORATIS., VOL. I. YINDOBONRE, Ex OrriciNA KRAUsIANA. 17798. *»4 X1 * 42M E : vxo EA pos pur un 4. N "s Pc creto cile cies cien e FERREA IO, id f ossm in hifce opufculis colli- Sw» cere ac prelo dare, cum pro- prias quasdam , tum alienas amicorum lucubratiunculas, Botanici, Mineralo- cicli, Chemici, Zoologicique argumen- ti, aut quocunque modo facientes ad Hiftoriam naturalem. Nec íolas has novas ineditasque; fed interferam etiam illas, que fub Diflertationum inaugu- ralium titulo in Univerfitatibus Domi- A 23 - nii PRAEFATIO. nii Auftriaci ab hoc annoin lucem eden- tur, digne mihi vife, que ab oblivio- ne, in quam fugaces hi ingenii fcctus labi ut plurimum brevi foleant, ferven- tur, Si placuifle eruditis hunc labo- rem meum intellexero, ultra pergam. Scribebam Vindobone r. die Novem- bris anno 1777. I. Nr- NicorAr JosrePHrI JAcQUIN GENITALIA ASCLEPIADEARUM. Ire bor omnino ob infolitam parvitatem cohzren- temque ac intricatam compagem in plantis fic di&tis afclepiadeis difficillima partium genitalium cognitio; nam qfiantumvis flo- res fepe ipfi magni fint, partium tamen dictarum ni- hilominus molem exiguam natura fecit ; ut fine optima lente oculus vix quidquam hic detegat, Anno 1758 in itinere meo Americano primus, opinor, veram €a- rundem (tru&uram in o&o Cynanchi fpeciebus territorii A 3 Car- $ GEsNITZALIA Carthagenenfis erui; quam in Europam redux, dum ad. examen vocabam omnes afclepindeas illis, quz tunc aderant in horto Vindobonenfi, etiam in his eodem fe habere modo obfervavi. Quas autem antea in aliis Ame- ricc regionibus offenderam plurimas , tunc non bene intellectas , defcribere nolui, tandem etiam examinare neglexi, pertzfüs ingrati laboris. Illarum vero chara&e- rem anno 1765 in Hiftoria ftirpium Americanarum pu- blici juris feci. Admiranti fingularem hanc (tru&uram, incidebar in mentem, flores integros fpiritui vini im- merfos mecum transferre in Europam ; qui, colore ex- cepto, illibati manferunt, ut tractari commode examina- rique potuerint ceu vivi. Brevi poft reditum anno 1760 cum illuftri Linnzo non tantum hanc Cynanchorum affi- niumque deteftam fabricam, fed ipfos etiam illos, ut convincerem , flores Americanos , in fpiritu. vini hz- rentes, communicavi, una virum celeberrimum exem- plo hoc meo admonens, ut deinceps exoticas ftirpes cu- raret fibi a difcipulis fuis transmitti in hoc fpiritu, fi ha- rum charatterem legitime & certo dignofcere cuperet, quum exficcatz fallerent fepiffime. Atque hunc quidem fru&um ex miffione mea obünuifle me, lxtus ex non uno edito opufculo intellexi; nam caterum haud videor perfuafiffe amiciffimo viro, quem in ultima etiam Syfte- matis fui editione chara&terem antiquum fervaffe, lego. Forte nec perfuaferam aliis. Propterea ex Hungaria Vien- nan A&CLEPIADEARUM, E nam reverfus, anno 1769 cepi afclepiadeas ftirpes ab integro examinare attentius, & delineare partes obfer- vatas ; in eoque verfabar tunc fedulus, quando anni 1771 menfis Septembris x7 die fcripta a ClariíTfimo Chriftiano Friderico Rottbóll epiítola mihi traditur, cui induftrius ille vir incluferat tabulam impreffam, fiften- tem quarundam Afclepiadearum characteres cum figura- rum explicatione, fimul mihi indicans, fuper hac re in lingua Danica fe edidiffe programma; quod videre mi- hi huc usque non contigit. — Gaudebam impenfe, tan- dem Botanicorum aliquem mecum eadem & fentire, & publicaffe. Sed tamen morabar plura, quz non vide- bantur in integrum congruere cum obfervatis meis; quare conítitui in proximum annum revocare ad incu- dem omnia. Nec fic contentus, quotannis, dum per otium licuit, redii ad priftinum. examen. lta correxi plura, ut nunc demum poffe me examinatarum ftirpium dare chara&teres genuinos exi(timem. Interea vidi in volumine fexto epiftolarum ad ill. Hallerum fcriptarum anno z775 edito epiítolam ejus- dem laudati Chriftiani Friderici Rottbóll, in qua hec lego : Zfclepiadeas plantas omnes poft Jacquinum decan- dras effe confirmavi ; de Periploca tamen gr&ca mon adbuc fatis certus. fum. — Apicem corporis truncati feu fündum do- lioli tui inverfi. Afclepiadum fligma mon effe , licet. fape api- Ce$ f ive fligmata. centro near, ; ciu , contra Laflin- gium, 4 GENITALIA gium, jacquimum, Adanfonium cvici ; qua occafione lapfum Loflingii it. bifp. p. 21 4, .&$ Jacquini bill. flirp. american. $. 81-87, cufpidem near five dolii pro fIylo continuato babentium tetigi. De decandria Afclepiadearum plures ex- - tant obfervationes Jacquini 1763. — Limaus, qui 1764. Genera plantarum 6$ 17 67 Syflema nature edidit, ad ba: furdus fuit. — .Mifi ego libellum cum icone, vifurus, anad- buc natur& obloqui pergat ?. &c, Dein etiam A&ta Societatis Scientiarum Vliflingeníis 1776 vols. pag. 281, Batavo idiomate vulgata, dif: fertationem continent cl. E. P. Swagerman Amftelodami 25 Martii 1774. fcriptam, in qua dilucidatio quedam ftru&urz floris Apocyni androfzmifolii, figuris illuftra- ta, Occurrit; at vero quum in hac non quzrebatur par- tium genitalium abfoluta cognitio, fed fola explicatio phenomeni fingularis, cur mufcas flos ille caperet oc- cideretque , nullam adeo lucem illa argumento no(tro attulit. Tandem quoque in Actorum Academiz electoralis Palatine volumine tertio phyfico, anno r775 edito, ineunte autem hoc demum anno a me vifo emptoque, . pag. 41 inveni differtationem viri celeberrimi Jofephi "Theophili. Kólreuter. de anthera contortarum , fermone. Germanico confcriptam , in qua fequentia contra&ta ex- cerpo, quz hic adnotanda duco. Et rimo quidem me- cum contra fententiam clanjffimi Roztb5ll egregius autor 4 affir- ASCLEPIADEARUM. 5 sfrmat fub finem pag. 47 & in principio proximz, flylos cum. corpore truncato five deliclo vere effe comnatos. Secundo, dum Afclepiadeas plantas mecum & cum cla- rifimo Rottbóll decandras pronuntiat , Periplocam ta- men, ait pag. 52, me gra&cam mon rete decandris aduu- mera[e, qua pentandra modo foret. Tertio etiam male me jJlavas illas exiguasque clavas. pro antberis fertilibus babere ; quia ex fententia ill. viri pollinem mec continerent, mec igi- tur emitterent. — Et quarto tandem in co me errare, quod totum Linnao ditium corpu[culum truncatum tanquam Jffig- ma defcribam ,. dum iamen fligmatis nomen. ad folam illam Jloris partem in [lricto fenfu pertincat, que femen mafculi- num attrabere. in fe &9 debeat $9 valeat. Putem fic, que 2utor fufius habet, accurate me reddidifle. Ad illa autem pace viri, quem maximi ob merita fumma íua facimus omnes, refpondeo, nunquam me exiftimafle , errare, quum bumanum fit, effe a me alienum; tum vero in rebus microfcopicis credidiffe ane femper, effe errorem facillimum & excufabilem. | Nec tamen me hofce errores rite percipere poffe. Nam dum Periplocam gra&cam decandram aíferui, id factum | negli- genter non fuit Defumpfi hunc ftaminum numerum ab antheris, quod plane deficere filammenta crediderim. Et fane geminas tales vidi, & iterum video, in quali bet brattea neCtarii; quam ex analogia cynanchorum hoc titulo donare me poffe arbitrabar. Si vero hanc B ipfam 6 GENITALIA ipfam bra&team (uti conjicio) vocari filamentum vir clariffimus jubeat, erit omnino Periploca hzc hoc fen- fu pentandra, fed fimul decenthera. Atque hanc ipfam nunc fententiam, ut vitentur diffona, in defcriptione hujus plante amplexus fum. Clavas autem flavar €$ exiguas illas, nefcio, quo alio quam antherarum nomine falutem? Continent in fe illam materiem , quam pro femine mafculino habemus uter- que, &a qua fzcundatio germinis dependeat. Sed hwc ipfa, inquit cl. Kólreuter, pollen verus non eft. Certe globulos in illa aut alias determinate figure particulas, uti quidem hoc evenit in aliis plerisque plantis, oculus vulgariter armatus non detegit, fed fuccum olutinofüm ; ut igitur, fi pollinem, ut pollenfit, neceífzrio fic figu- ratum effe oporteat, & antheram, ut anthera, ealem pollinem continere , male dixerim antheras. At vero quo nunc novo titulo venient infigniendz he clave, genitali hoc liquore fcete ? Eeo quidem, dum cave ille flave &$ plane ex tota fua flrutlura. evidentiffime 6$ pracife fint id,/ quod in aliis. plerisque plantis ipfe antberee Jint, atque adeo &$ bae 63 ille utrobique. fint genuinum ge- nerationis mafculinum organum, (funt ipfa tradu£&ta cla- riffimi Kólreuter pag. 53 verba,) nil mutabo in termi- nis, & antheras appellare pergam, ratus, ad pollinis con- fticuendum charatterem, foliditatem fieuratam aut flui- ditatem (& quis afferere audeat , hanc elfe non figuratam ?) nihil ASCLEPIADEARUM. 7 nihil facere. Interea legi & adnotari omnino merentur, qu£ tl vir de fluiditate hujus pollinis aliisque huc fpe- Gantibus differuit. Quorfum pertinet etiam tractatus il- le, nuperrime editus de fexu Cryptogamnarum, ex quo . le&o tanta fum affe&us voluptate, tantumque haufi fru- &um, ut publicas non poífim non agere autori gratias. Ex hoc etiam videor in defcriptione Lycopodii helvetici, in Flor. au(tr. tab. 19.6 exhibiti, flores mafculos pro fce- mineis, & viciffim fumpfiffe. "Tandem quod corpufculum truncatum Linnzi five dolium Halleri pro ftigmate defcripferim, etiam hoc nón placuit; fed non potui a me impetrare, quin de- nuo nunc hoc titulo defcriberem; lubens tamen & gra- tus fententiam 1mutabo, fimul ac vir induftrius firmis argumentis viam veram aure vel liquidi fzcundantis aliam quam per aliquam hujus corporis partem demon- ftraverit; eoque exfpe&tabo hzc argumenta avidius , cum quod candide fatear, me hic adhucdum verfari in cali» gine, tum quod ipfe dete&turus non fim, qui oculis jam ninium fatigatis parcere con(tituerim. —— Liceat tamen proponere pauca hic confideranda. Et primo q'idem ra- tione fitus & connexionis fummarn effe analogiam corpo- ris truncati Afclepiadearum cum ftigmate aliarum pian- tarum. Secundo non videri pertinere ad natu:am ftigima- tis, ut pollinem attrabat per folum fuum apicem; nam zque íftigma vocabo , fi hoc prz(tet per oras aut per B2 |. 8liam 8 GENITAL!A aliam- qualemcunque fui partem. — Hinc tertio me non capere, íi folis in facculis, quibus inhxrent antherz, pollen five oleofüm illud ex antheris vel clavis exfudans liquidum colligatur, atque exhinc trans membranaceos fuos parietes corpori truncato applicetur, uti ille docet, me, inquam, non capere, quare corpus illud nomen ftiormatis non mereretur? Quarto liquidum genitale ex antheris in facculos depluere non poffe in Stapeliis, in quibus hi facculi antheras fuperne tegunt , dum ipfe antherz ftigmati five corpori truncato immediate incum- bunt, quod flavo exeunte earundem genitali liquore etiam maculatum obfervavi ^ Quinto forte veram cohz- fionem five continuitatem inter organum genitale fz- mininum (fub quo comprehendo germen, ftylos & corpus truncatum) & inter membranam illud circum- dantem, in qua facculi pro recondendis antheris funt, non dari. Certe in pluribus obfervare nullam potui. Omitto. alia. Nec propterea ex hifce premiffis prxtendere velim, omnes & fingulas partes genitales in f£zcundatione Afcle- piadearum eodem plane modo officium przítare fuum atque in reliquis. — Sola defendi partium nomina, data ab officio; ut re ipfa in meris numinibus tota noftra verfetur difceptatio, qua mihi cum egregio atque opti- mo viro nulla unquam gravior intercedet. Quan- AÁSCLEPIADEARUM. 9 Quantum impenderim laboris, temporis & tzdii in concinnandis figuris, quz hunc traCtatulum illuftrant, quasque hic omnino neceffarias duxi, nemo facile zíti- mabit. Omnes ille ad vivas fa€&z plantas fuere, quas aluit nofter hortus. Integras autem has, aliunde notas, non defcribam, fed folius floris, de quo hic przcife a- gitur, charatterem. Neque proportio auctarum partium obfervari eadem femper potuit; quum fic aut nimio pec- caffent volumine aliz, aut aliarum exiguitas induxiffet obfcuritatem. Incipiam ab Apocyno fibirico , quod an idem fit cum cangabino Linnzi, judicent, qui cannabinum vi- derunt. APOCYNUM SIBIRICUM. Tab. x.fig. x. acq. bort. vindob. vol. 3. tab. 66. a Exhibet florem integrum in naturali magnitudine. e Eundem au&um. Preter 4 & d reliquz figurz ad lentem admodum au&z funt. j Perianthium eft quinquepartitum; foliolis oblongis, concavis, erectis, corolla brevioribus, viridibus. Petalum campanulatum, album , ere&um , ad unam tertiam partem quinquefidum in lacinias patulas, obtu. fas & femiovatas. B5 c Glan- lo GENITALIA c Glandulz quinque, fubrorundz, virides & fefli- les ponuntur inter filamenta. d Avulüs petalo & calyce, tota genitalium compa- ges cum fuítinente pedunculo in naturali magnitudine. v cof Eadem compages aua. e Filamenta quinque, craffa, brevia, cum virore pallentia, incurvula introrfum, ex receptaculo commu- ni r c intra corollam orta. of & uf Anutliera ochroleuca cum oris purpurafcen- tibus, cordato-acuminata & erecta, fupra bafin fuam interiorem. affigitur filamen:o. Omnes autem fimul in conum o/f connivent ; & folum interne e u mf ad api- cem longitudinaliter funt 7m f biloculares, bivalves & pol- linifera. Staminibus etiam ablatis, in confpe&um prodit hi1 piftillum, totum virens, compofitum ex ) germinibus duobus glabris ; ex ; ftylis duobus; &.ex ] ftigmate unico, communi, capitato, conico, craífo, muricato, ad folum apicem bifido. Obfersyatio. Patet, circa hane plantam idem fere dubium moveri pofle, quod circa Periplocam gracam motum fuit. Brackeas antheriferas dicere potuiflem , quz filamenta vocavi. 'Tlum forte ipfa fola antherarum locu- lamenta verz aliis anthere videbuntur, ut fint illz ge- minz. Sed quis non perfpicit, hzc effe fere arbitraria, & ASCLEPIADEARU M. 1I & vix disquifitione digna ? Etiamfi ad muricata tuber- cula ftigmatis antherz firmiuscule adhxreant, nulla ta- men vera concreto mihi videtur habere locum. rer nuu M u—i—"nÜÀ————ÁY—sns m Àá———sm"P 4ÜcÀ—Á—— áam———ü—Ó Ü—Á—Á nt "————1—Àr— PERIPLOCA GRZECA Lini, Tab. t. fig. 2. auc Flos integer in naturali magnitudine. Reliquz floris figurz funt ad lentem auc. ? Perianthium quinquepartitum , perfiftens , exiguum; foliolis ovatis, acutis , patentifTimis , glabris, virentibus. Corolla rotata, quinquefida : laciniis ex oblongo ovatis, obtufiffimis, propter latera revoluta vifis angu- ftioribus ; facie per pilos albos hirfütis, & atropurpu- reis cum macula fupra bafin oblonga glabra & fübviren- te; dorfo autem toto, tum etiam faciei fummxz parte aliqua, virentibus & glabris. Lacinia b petali antica evi- dentius illa omnia demonftrat. ce Ne&aria quinque, adnata fingula tubo corollz ad ejusdem divifuras, hinc cum petali laciniis alternan- tia, oris fuis lateralibus c introrfum produ&is conniven- tia, füperne emittunt c fetam atropurpuream petalo bre: viorem & inflexam. Hac^neCtaria fimul in fore integro lateribus fuis offerunt introfpicienti ftellulam decemla- mellatam. | Avul- 12 GENITALIA Avulíis calyce, petalo, & neCtariis, in confpe&um prodeunt sb genitalia, receptaculo fuo pedunculato f infidentia. g Filamenta quinque, ex receptaculo communi or- ta, alterno cum ne£tariis c c fitu. locantur ; & accum- bentia horum quorumlibet vicinorum lamellis c, fic ftellule modo di&te interftitia claudunt. — Czterum funt craflula, teretia, albida, fubereCta, ad apicem pilis al- bis erectisque denfe capillata, & hic connivendo incum- bentia ftigmati , ubi fimul formant ítellam convexam quinqueradiatam hirfutamque , five capitulum illud ex- tra corolle tubum prominens. : Antherz in quolibet filamento gemine , horum utriusque lateri ad extremitatem afüxe, oblongz, uni- loculares , interne oblique dehifcentes, glutine flavo re- fertx. Quz fpeCtantur in b antherx duz contiguz, ad vicina duo diverfaque filamenta pertinent. Figura j par- iem dumtaxat fuperiorem filamenti valde au&tam fiftit, ab interiore facie depicdtam, in qua anthere incipiunt dehifcere, nam antea claufiffimz funr. Omnino autem jam aperte in] fpeCtantur. t Germina duo virentia & glabra abeunt in n ftylum unicum & teretem; cui innafcitur o ftigma maximum, difcoideum, pallidum ; faperne convexulum, atque in centro papillula-fiffa coronatum ; fubtus planum; in ambitu longitudinaliter decemcrenatum , adeo ut crenz altew- ASCLEPIADEARUM. 13 alternz quinque profundiores inferne ultra ftigmatis oras protendantur fub forma appendiculz rotundatz & conca- v£ ferme adinftar cochlearis p. q Folliculi duo, ad apicem conglutinati , in natu- rali magnitudine. Obferoatio. Folliculos addidi propterea, quod horum etiam ad maturitatem usque concretus apex indi- cium fimplicitatis ftyli fervet. — An forte. ftigmatis: ap- pendicule p depluentem ex antheris pollinem vifcofum, du&tumque hinc per profundiores ftigmatis fulcos, in concavitatem fuam excipiunt, ut hic aure ejus fcecun- darti, vel, fi placet, ipfi pollini, pateat ingreffus ad interiora? Appendicule tales etiam in. quibusdam aliis eonfpicientur-. PERIPLOCA. AFRICANA Linnai. Tab. 1. fis. 3. acd Flos in volumine naturali. Reliqua omnia funt autta.. Avulfo petalo, confpicitur b perianthium parvum, viride, perfi(tens, quinquepartitum * foliolis lanceola- tis,, acuminatis, patentibus ,. foris villofulis. ! c Corolla eft monapetala ,. rotata, quinquepartita: C laci- 14. GENITALIA laciniis linearibus, obtufis, integris, fpiraliter intortis, fordide virentibus. d Ne&tarium campanulatum , monophyllum, pen- tagonum, album, erectum, corolla paulo brevius; ore decemdentato acuto & patente. efg Vagina albida, ferme longitudine ne&arii, pentagona, infra medium cum ne&tario conglutinata in protuberantibus fuis angulis quinque fiffis e f. — Vagina autem fuperne terminatur in g quinque fquamulas, ( quas multoties auCtas figura b reprzfentat, & j unicam feoríim, ) baíi fubrotundas & concavas, atque hinc abeun- tes in acumen lanceolatum, cujus ore membranacez & pellucide pallent, nervus vero medius rubet; porro omnes fimul conniventes, incumbentesque ftigmati 9g; interne pro locandis antheris biloculares. — Vide obferva- Honem. Poft vaginam ef g detra&am fpeGatur piftillum "m nr; cujus germina 7n. funt longitudinaliter femiovata. Styli n gemini, fubulati. Stigma r capitatum, ma- gnum , fubflavefcens , convexum , bafi pentagonum , fub- tus auctum difco pentagono minore viridi, ad apicem bipapillare, uti hzc omnia in o magis aucto melius ap- parent. v "'ubercula ftaminifera oblonga & fufca, inter fqua- mulas ) & g vaginz c fg, ftigmati r adnáfcuntur, que ibidem ceu punG&a nigricantia obfervantur, omnino quin- ÁSCLEPIADEARUM. 15 quinque, ex o autem jam ab'atz. Ex horum tuberculo- rum parte infima utrinque filamentum breviífimum exo- ritur, terminatum in antheram / obverfe ovatam, pla- nam, flavam, non dehifcentem, pendulam, in locula- mento altero. fquamz proximz vaginalis reconditam ; fcetam polline liquido fpiffoque. l Ofeérsatio. ln hoc flore & in Cynancho acuto, Afclepiade Vincetoxico, & Afclepiade nigra, ne&tarii bafis, ubi fundo floris accrefcit, format duplicaturam, quz intra nectarium ex fundo iterum adfcendit, atque ad variam in diverfis altitudinem piftillum undique am- bit, fuperne in quinque fquamas divifus, ftigmati ac- cumbentes. —Vocavi hanc duplicaturam adfcendentem vaginam, quia vaginz adinítar piftillum includit. — Ita vagina e f g oritur ex bafi introrfum continuata & ad- fcendente neCtarü d, circumdat piftillum mmnr fic, ut folus ftigmatis apex in g inter fquamas b emineat. In alis, ne&ario illo carentibus, uti in Afclepiade curaf- favica, fruticofa, &c. vagina illa ortum ducit a fundo ipfius petali. — Eft autem femper compagis fpongiofz, fed figure non ejusdem. ^ Confideraveram in Periploca greca filamenta tanquam vaginam in quinque corpora feparatam; fed cum in illa antheras gerant, melius ad mentem clariffimi Kólreuter nunc filamenta dixi. Ca Por- 16 GENITALIA Porro in hifce Afclepiadeis, qux vagina donantur, ftamina vera ex tuberculo egrediuntur, quod Jlaminife- rum falutavi.. iloc vero cum accrefcat ipfi ftigmati , pa- tet fponte, has plantas ex legibus Linnzanis effe Gynan- dras; locarique in ordine Decandriz , quando ex quo- libet tuberculo ftamina duo producuntur. In quolibet fquamz. loculamento, plerumque faccato, unica anthera hzret; & (ic ob alternantia cum fquamis tubercula an- there duz ejusdem tuberculi intrant loculamenta vicina proximarum duarum fquamarum, quod ex i b m figure primz tabule fecundz evidentiílime elucefcit. Ergo Periploce greca & africana non poterunt fta- re fub eodem genere, &c. Generalia ifta hic notavi, ut ne repetere cogar in fubfequis. CYNANCHUM ACUTUM Linnzi. Tab. 1. fig. 4. a Monftrat florem naturalem. — Reliquz figurz au- Gz funt. Perianthium. quinquepartitum : foliolis lanceolatis , acutis, parvis, virentibus, patentiífimis. Corolla rotata, pallidiffime carnea: laciniis lanceo- latis, obtufiufculis , patentiffimis, planis. Ex tubo petali adfcendit ne&arium b campanula- tum, ASCLEPIADEARUM. 17 cum ,.corolle concolor, eadem multo brevius, fupra duas tertias fui partes divifum in limbum quinquefidum ex laciniis lanceolatis, acutis, ere&tis, atque ab invicem ita diftantibus, ut has inter fingulas alie locentur laci- nie minime, rotundatez, modo integerrima, modo la- cere, vel lida, cd Vagina bafi c conica & angufta, Te d amplia- , divifsque in quinque bra&teas biloculares & oblon- gas , que terminantur in totidem fquamulas e rotunda- tas RAM ftigmatis ampleCtentes. — Inter has margini ftigmatis affiguntur. | 'Tubercuía ftaminifera, quz emittunt ex bafi fila- mentum utrinque unicum fübtiliffimum & horizontale. m Antherz pallide, ex fubrotundo ovatz, planz, -in media fui parte affixz, pollinem pulpofum conti- nentes. o Germina duo, ovato-oblonga, abeunt in totidem ftylos breves , qui coronantur ítigmate r communi difcoi- deo & pentagono, hic fupra, m fubtus vifo. p————— rr üt e iseM E ÓEDe eileaes uM CÓ ASCLEPIAS VINCETOXICUM Linnai. Tab. jig. 5 a b Florem integrum , & c ne&arium , in nativa magnitudine habent. Reliqua aucta funt. C 3 a Pe- 1:8 GENITALIA a Perianthium quinquepartitum : foliolis lanceola- tis, acuminatis, parvis, virentibus. - bL Corolla monopetala, albida; tubo companulato breviffimo ; lacinüs quinque patentiffimis , obtufis , glabris. c & d Ne&arii ad bafin egre connati foliola quin- que, parva, carnea vel alba; fimul campanulata, ob- longa, craffula, facie gibba, apice tridentato cum den- ticulo medio rotundato & lati(fimo. cg f Vagina virefcens; bafi c teres ; hinc divifus in bra&teas 9 f quinque, latas, fibi contiguas, interne biloculares, & ex medio retufo apice efferentes fqua. mam b & f fübrotundam parvam & ftigmatis marginem fummum amplexantem. Germina duo, ovata, glabra. Styli duo breviffi- mique abeunt in ftigma unicum, capitatum, craffum, difcoideum & apice planum. i'Tubercula lanceolara & fufca inter fümmas bra. &eas vaginz ftigmati adhzrent; ex quibus fingulis, re- fpondentibus vaginz loculamentis inclufz , geminz zm dependent antherz, filamentis deftitute, pendule, in. verfe ovatz, planz, & cum virore pallentes. — Pollen, ut in affinibus. Obfersatio. "Tübercula ftaminifera plerumque ma- nifefto fülco longitudinali in medio notantur in omnibus. In ASCLEPIADEARUM. 19 In hac planta, uti etiam in praecedente ac in fub- fequa, propriis figuris loculamenta íaccofa bractearum vaginz, & quzdam alia, non illuftravi, quum ex firni- libus Afclepiadis curaflavicze facile intelligentur. CENUUDQUUITUERTEENLZIIDIDUGUUNGERULN IMS CUDNUANNNITOSIINSTUMUNMEDRNTI EUUTTNNERMERIUNNUNICU RN CNN, ASCLEPIAS NIGRA Linnzi. Tab. 1. fig. 6. .4 Flos naturalis. Catera au&ta proponuntur. Perianthium quinquepartitum, parvum, perfiítens, virens : foliolis lanceolatis , acutis , patentiffimis , villofis. Corolla monopetala, rotata, ex purpureo atra, pa- tentiffima , profundiffime quinquepartita : laciniis ob- longis, planis, obtufiufculis, facie villofis. b Ne&arium monophyllum , ampliffime campanu- latum, obfolete quinquangulare, petalo concolor, par- vum, ex fundo petali vix eminens , limbo decemfido: laciniis alternis majoribus, convexis atque hinc ventre protuberante vaginam tangentibus, reflexo - patentibus; alternis minoribus erectis, planis, magisque rubentibus. In medio hocce neCtario fpectatur pars fuperior vaginz cum ítigmate, capituli adinftar fufci cum limbo albi- cante. cde Vagina bafi c d, ubi germina includuntur, te- res & petalo concolor; hinc exfurgens in d e quinque bratteas ovatas, pallidas aut pallide flavefcentes , erectas, 1t 2 20 GENITALIA interne biloculares ; de(inentes in e fquamas fubrotur- das, albida$, pellucidas, & (tiomatis marginem pre- hendentes. f Germina duo, glabra — g Styli duo, breves. i Stigma maximum , orbiculare, fubvirefcens, fuperfi cie plana, pun&tata, & umbilicata. o 'Tubercula margini piítillo affiguntur inter fqua- mas vagine , fufca, linearia; quz fingula emittunt utrinque antheram r obverfe ovatam, fiavam, fubpen- dulam, bafi attenuatam veluti in filamentunr, inclu- fam loculamento vaginz fuo. SERPEECALSCRNDEFELTITUETSOWDIEGPUC NURCUCNIGROR A SNDCUEEPTIVTASNMETUNN OO 4€ WIUAR VICEVUEEMSUMOPTCHEI, UR PICRITRE DPI Don G CYNANCHUM ERECTUM Luümai. Tab. 2. fi. 1. & Florem in volumine nativo fiftit. Alia au&ta funt. Perianthium viride, parvum , ad oras ciliasum , quin- quefidum : laciniis lanceolatis, acutis, ereétis. Corolla monopetala, alba, ferme ad bain usque divifa in lacinias quinque, oblongas, obtafas, planas, inferne fimul corollam campanulatam efficientes, cate- rum patentiffimas & leviter cum fole flexas. Avulfis calyce petaloque, mox prodit in confpe- &um vagina c df , infiftens pedunculo floris bc, dum in c petalum & calyx haferant atlixa. — Ad altitudinem germinis a c ad d eít teres, viridis, & bifulcata. In d fupra ASCLEPIADEARUM. 21 fupra germen ex dorfo infra bra&teas emittit in ambitu quinque foliola e, petaliformia, alba, fublinearia, ob. tufa, ereCtiuscula, parva; ipfa autem hic abit in bra- leas dr, oblongas, concavas, in fquamam fübrotun- dam terminatas, flavefcentes, ítigmati adplicatas, eo- que duplo breviores. Bractee hic faccos biloculares non habent, fed horum loco dumtaxat lamellas duas fubrotundas luteas & parvas, fupra bafin parallelo fitu enatas & antrorfum protenfas, uti ex braclea integra m, in planam figuram vi expanfa, videre eft. s Germina duo, obtuía, pallida. — o Stylus brevif- fimus , craffus, unicus & indivifus utrique germini communis. | Stigma maximum, elongato-conicum, craffum, erectum, pallide flavefcens, apice bifido & obtufo, longiffimum. Stigmatis lateribus inter bra&teas circa medium ac- crefcunt tubercula zm, linearia, fufca; ex quibus fingu. lis oriuntur antherz j dux, flave, obverfeovatz, pla- nz, propendulc inter lamellas proximas vicinarum bra- &earum earumdemque oras, filamentis fere deftitutz. Obfervatio. Bra&eis vagine, in quibus vera lo culamenta deficiunt, quz fupplentur per lamellas duas lxeraque ipfius bradex valde concave ; tum etiam SD figu- 22 GENITALIA figura & elongatione ftipmatis ; hzc planta ab affinibus a me hic defcriptis admodum abludit. Auriculas five. appendices e forte alii cum Linnzo nectaria vocabunt, quod arbitrarium eft. Ego diftinxi ex eo a nectariis priorum, quia ortum non ex bafi co- role, fed ex vagine dorfo, trahunt. "T'ota compages vagin cum genitalibus tantilla eft, ut egre ex petali tubo emineat ; hinc difficilioris exa- inanis. ASCLEPIAS CURASSAVICA. Linnaei. Tab, 2. fig. 2. a b Florem reprefentat in naturali magnitudine; dum aucta funt reliqua. Perianthii pentaphylli foliola funt lanceolata, acuta, virentia, fubvillofa, reflexa, & petalo duplo breviora. a Corolle ex aurantiaco miniate & ferme ad bafin fecte, lacinie fünt quinque, lanceolatze, reflexe & ad apicem adfcendentes. 4 c de Vagina flavefcens, inferne c d. gracilis & obtu- fe pentagona, in d emittit in ambitu quinque corpufcu- la ovata ) & f, tubulofa, aurantiaco-lutea, feffilia, fu- perne longitudinaliter fiffa, ex centro fuo efferentia cor- niculum. fubulatam , arcuatum verfus ftigma, | quod omnia fimul circumdant. Hinc, ex d, vagina ampliatur, difpe- ASCLEPIADEARUM. 23 difpefcirurque in bra&teas de quinque, oblongas, foris de & g p longitudinaliter biconvexulas, ad latus utrin- que limbo v $, ib, &il, ad bafin ultra propendente auCtas, intus ib & i b [ biloculariter faccatas, ad apicem terminatss in fquamam c, p, &b, fubrotundam, ftig- matis marginem fummum amplexantem e, 4, &o. Limbus lateralis bra&ez fg cum limbo laterali vicinz brattez. facit in tota compage figuram illam m z, qux ter repetita confpicitur in icone c d e m. Pars itaque mm abíciffa a proxima brattea fuit;. nam in linea media in- fra tubercula m bractez naturaliter divife , fed tamen contiguz funt. x Germina duo, evata. 2 Styli gemini, fubulati longi, infra ftigma divergentes, in c d adhucdum va- gine inclufi. do Stigma capitatum , maximum, angula- "tum, inque fingulis angulis foveola longa o notatum; vertice 4 o planum, cujus centrum lineola umbilicatur. m, m, m, m 'Tubercula ftaminifera, ovalia, ba- dia, quinque, ftiomati affixa. Ex quolibet tuberculo filamenta r duo, fufca, filiformia, primo defcendentia, dein divaricata. Antherz s obverfe ovatz, flavz, pla- ne, pendule in faccis bra&earum, uti videre eft in fi- gura ; b m, Ohfervatio. Pluribus figuris illuftravi compagem hujus floris, ex quibus partim fubfequz intelligentur. D a | Ha- 24. GENITALIA Habetur in 40 folus vertex ftigmatis cum fquamis bra- &earum amplexantibus. [n g p m n bra&ez duz vici- nz cum limbo cujusdam tertie abfíciffo, confpeCke a ter- go. In ibm dux vicinz braCtez intus vife cum uno tuberculo ftaminibusque fuis. In ; / b) unica talis bra- Gea fine ftamine. In c d o fuperfunt reliquiz d ab avul- Gs bracteis & corpufculis corniculatis. Sed omnino hic confiderari figura x z vt meretur, in qua per ftigma v £ longitudinaliter per medium dif- fectum apparent veítigia ftylorum per ipfam fubftan- tiam ftigmatis diffuforum; ex quibus contra clariffimum Rottbóll evidenter continuitatem ftylorum cum ftigma- te demonítrar, exiftimo. " ASCLEPIAS SYRIACA Linnaei. Tab. 2. fig. 3. acd Flos in nativa magnitudine integer , fuaveolens, cf Idem demptis corpufculis corniculatis. bs Pedunculus cum calyce , germinibus & ftylis. Reliqua au&ta proponuntur. | Perianthium quinquepartitum; laciniis lanceolatis, acutis, reflexis, corolla duplo brevioribus. a c Petali profundiffime quinquefidi laciniz lanceola- tz, A&cutz, ex anguineo rufe, tote reflexa. cd &omi Vagina bafi ozteres, viridis, ex peta- li AÁSCLEPIADEARUM. 25 li cubo po oritur; ad altitudinem m in circuitu exferit tubulos d & e quinque, primo purpureos, tandem ex flavo fufcos, bilabiato patentes ore, in erbem (tos, ftigma circumdantes, ere&tos, & ex fundo fuo emitten- tes cornicula fubulata & verfus ftigma incurvata. Hinc dividitur in bracteas m; quinque, contiguas, triangu- laris figurz, in dorfo longitudinaliter biconvexulas, ad latera in membranam 7 albidam extantes, fuperne in- ter duos gibbulos terminatas in fquamulam fübrotun- dam ítigmati incumbentem ;; interne s biloculares ex duplicato margine m introrfum inflexo. $ Germina duo, ovata, Styli duo, breves. ntx Stigma pentagono- orbiculatum , capitatum, magnum, fuperficie plana & carnea, in angulis marginalibus fo- veolis notatum z, quz excipiunt tubercula ftaminife- ra x, oblonga, fuscaque, ex quibus fingulis utrinque ex filamento brevi dependet anthera r obverfe ovata, lutea, plana, fceta polline fluido. ASCLEPIAS FRUTICOSA Linn&i. lab. 2. fig. 4. bc Flos integer & a calyx a tergo vifus in volumi- ' ne nativo, dum cztera aucta funt ad lentem. a Perianthium quinquepartitum : laciniis lanceolatis, - acutis, patentiffimis, corolla duplo brevioribus, virenti- bus. D 3 bP e- $6 GENITALIA b Petali profundiffime quinqueparti i & albidi laci- nie funt ovatz, acute , deflexo-patentiffimz , apice adícendentes, planz, villofo- ciliatz. "vr Vagina pallida, petalo fere duplo brevior; in- ferne v r campanulata & obtufe quinquefulcata; hinc in r adnatos gerens quinque tubulos c & d i of psllidos, faccatos, melleo liquore pleniffimos, füperne in o i aper- tos, fummitate in duplicem hamulum ; extrorfum recur- vatos; ad dorfum df & de, quo vaginam fpeGtant, cui in r fola fua bafi f & e adhzferunt, longitudinaliter fif- fos, cum altera exteriore limbi duplicati lamina exte- riore f d & e d utrinque reflexa. — Figuraf d io talem tu- bulum latergiter fi(tit; figurae d in dorfo. — Deinde va- gina exit in bratteas r s quinque, triangulares, foris] s biconvexulas, utrinque ad latus in membranulam ex- tantem excurrentes ] & m, interne m» s bifaccatas, apice in fquamulas s defnentes ftigmatis verticem tantifper prendentes. ^ u Germina duo. z Styli totidem. — y Stigma utris- que commune capitatum, magnum, apice depreflum, in ambitu obtufe quinquefuülcatum , inque angulis fingulis cicatricula notatum in loco, ubi hzferant tuber- cula ftaminifera. Ex his autem quxzlibet demittit geminas antheras m, flavas, inverfe fpathulatas, vix filamento inftru&tas, pla- nas, faccis bra&tearum inclufas, cum polline fluido. / j STA- ASCLEPIADEARUM. NT, ———————— M RR. STAPELIA VARIEGATA Limai. Tab. 4. a Indicat florem plantz fue adhxrentem ; cujus ca- lyx pentaphyllus parvus eít; corolla autem maxima, craffa , coriacea , ultra dimidium quinquefida, paten- tiffüma, intus tota rugofa & ex flavefcente badioque va- riegata. — Circa medium vero attollitur in difcum fubor- bicularem & concavum, in cujus fundo locantur geni- talia, ; b & b ce Vagina ex fundo corolle exoritur, inclu- dens pifítillum ad usque ftigmatis limbum, emittitque in decurfu alas decem. — Harum quinque alternz, ante lacinias petali fite, mn v & mnoin ftellulam expandun- tur, oblongz, ad apicem bifide, plans, virentes cum. pun&is atropurpureis afperfis, ad baíin magis purpurez. Quinque relique d & d stu ex baíi anguíta d s in duo cornicula teretia abeunt, viridula vel pallentia cum pun- &is rubris, fubfalcata, obtuía; exteriora s t extrorfum divaricantia; interiora r 4 conniventia in centro floris fuper ftigmatis vertice, & gerentia in r facculum bilocu- larem pro tegendis antheris. — Utriusque generis alx ba- fibus fuis, fcilicet zm n v inm n, &dstuin ds, con- crefcunt in unum corpus m n in figura mno, oblongum, fübangulatum , ex atropurpureo albidoque varie fafcia: tum, 28 GENITALIA tüm, connatum cum tota vagine parte ec. & partim eiiam cum cb; quare dixi, vaginam has alas emittere. | Germina duo, ovata, glabra, attenuata in ftylos breviffimos; quibus imponitur geminis unicum (ítigma q, difcoideum, convexulum cum planis quinque incl:- natis lateralibus, & hinc pentagono-rotunda:um. Angulis ftigmatis innafcuntur tubercula ftaminifera; ex quibus fingulis utrinque egreditur anthera f oblonga, bafi appendiculata, flava vel rubella, ftigmati ad latera incumbens. Soke figurt p, dstur, q, &ecb auctz funt; relique naturales. STAPELIA HIRSUTA Lii, Tab.3. á Florem exhibet in genuino volumine. Reliqua au&a funt. Perianthium parvum, fübvillofum , ex foliolis quin- que, anguíte lanceolatis , acutis, patentiffimis, obfo. lete purpurafcentibus. Peralum ingens, coriaceum, craffüm, planiffimum, ferme fine tubo, fecatur ultra duas tertias fui partes in lacinias quinque, ovatass, acutas; fubtus cum fuffu. fa fepe purpura ex flavo pallentes, longitudinaliter li- neatas, & plabras; facie transverfe rugofas, verfus ex- tre- ASCLEPIADEARUM. 29 ttemitaterm mere atropurpureas, caeterum in elevatis rugis flavas, in füleis purpureas, ad oras & in centro pilis purpureis longis mollibusque hirfutiffimas. Avulfis perianthio & corolla, quorum fupra pe- dünculum f confpicitur craffities in e d, oculis fe offert vagina c ; b, cireumdans genitalia, quz bafi c i teres eft, dein figurz inzqualis, haud facile difcribende , ad ftipmatis usque limbum pergit. In hoc decurífu de- cem alas atropurpureas emittit, alternas quinque infe- riores reliquis. Atque hz ] oriuntur ex loco protu- berante m, funtque foliola oblonga, plana, patentia, obtufa cum lacinia media produ&tiore , aliis breviora, Superiores ale » r, orte ex vagina in loco u, funt erette , falcatze, apice bifide vel trifde, antice n» p craffe fulcoque exarate , dorfo r tenues & acute , va- gira multo longiores. Quando hz ale a vagina abfira- huntur, tunc modo pers vagine v p una abftrahieur, & in p ad baíin internam ale confpiciuntur fquamule duz fubrotundz, concave, pallide, intus flave, que limbo ftigmatis q incumbunt , antherasque ibi hzrentes tegunt. — Ex taliter abítra&tam alam figura v 5 1 r demor- ftra... Modo ala avellitur fola, ut fquamz modo dicte maneant affxe vaeinz, prouti videre eft in o. Hinc difficile. affertu eft, utrum ad alas, an ad vaginam fquamz przcife pertineant? — Alia autem loculamenta | five facculi in vagina haud reperiuntur, nec adeffe de- E be- 30 GENITALIA bebant, quum anthere in hac planta ex tuberculo fta- minifero adfcendant verfus ftigmatis verticem , ejus- demque fuperficiei incumbant. — 'Tunc etiam inter ftig- ma & vaginam in eodem loco fiffura apparet transverfa, mihi vifa naturalis, per quam oculo ad interiora patet aditus, & quz utrinque una ad latera tuberculi (tamini- feri medii delineata confpicitur. dh Germina duo, magna, fubovata, obtufa, pal- lide virefcentia. Styli nulli. — z Stigma eft difcus con- vexus, pallidus cum margine purpurafcente ; fubtus foveolam pro recipiendo germinum apice, quocum hic concrefcit , impreffam gerens; in ipfo medio vertice planum, & hinc declive & pentagonum per quinque plana inclinata. yy Tubercula ftaminifera lanceolata, nigrefcentia, angulis marginalibus ftigmatis adnata, erecta. Ex his utrinque fine filamentis anthera exit badia, oblonga, obtufa, bafi anguftata, plana, parumper incurvata, adfcendens & incumbens planis inclinatis ftigmatis juxta angulos. Pollen fluidus. Obfer-vatto.. Quum in Stapeliis facculi vaginz ac- commodant fefe fitui infolito antherarum , facere hoc videri poffet pro fententia clariffimi Kólreuter , quod per facculos hos aura five liquidum fcecundans defera- tur ÁSCLEPIADEARUM. 31 ur ad germina, & hinc ad femina. Sed fi fic pande. retur hec via per aliquam partem ftigmatis, plane in- utiles hic credo faccos; quia ipfa dire&ta via pollinis exfuüdantis ad ftigma hic propior, immediata &-par. rium fitui accommodatior e(t. Dein facculi piítillum dumtaxat in marginis punto tangunt, nec accrefcunt. Styli, qui in hac defünt, in aliis afclepiadeis libere vagine includuntur, ut ab hac diftent. An hi femi per inutiles , ut pollinis mafculini vis pergeret per ipfam fpongiofam compagem vaginz ad bafin germinis; & tunc certe ftigma meum tale haud effet, IT. COMPOSITIONES MEDICAMENTORUM PHARMACEUTICE GENERALES. DISSERTATIO INAUGURALIS MEDICA PUBLICZE DISQUISITIONI SUBMISSA JosE?PHOo SousNAuER, ViNDOBONENSI, VIENNE avc DOLI 19555 EMENDATA. PRIEREATIG: (ues lubet pervolvere medica inum compofitiones, quas omnis ztas introduxi- in ar- tem noítram, toties ad earum numerum & diverfita- tem merito obítupefcimus, plurimarum etiam formulas, veluti rerum, fortuito quodam ja&tu coacervzta-um , in- utiles aut ineptas mixtiones, non fine tedio faftidioque perferimus. — Scilicet fapiens illa fimplicitas, qua vete- res Medicos in prefcriptione ac przeparatione medica- mentorum ufos fuiffe lepimus, tandem, arte fenfim in de- CoxPosrTIONES MEDICAMENTORUM. | 33 deterius l&bente, tranfivit partim , degeneravitque in compofitiones, quas fola dictare ignorantia poterat, folaque vanitas predicare. Plüára mixta fine ordine, nullo habito rerum ingredientium dele&u , tum vel contra ipfam fepe rerum indolem unita, proponeban- tur ceu pharmaca eoregia, titulis laudata fuperbis, vi- riumque medicarum dote przítantiffima, fed promiffo fepe nimium mendaci. Avide hec excepta a Medicis, tandem numero ftupendo oneraverunt Difpenfatoria, quz dum publica firmabat fanciebatque autoritas, fic arti apertius nocue- re, decsperuntque credulos & incautos, non minus vana hac autoritatis fpecie, quam immeritz magnif- centia infcriptionis. .Pofteaquam vero Chemia, depul. fa, qua per tot fecula velabatur, caligine, a propriis- que erroribus purgata, docuit vera difcernere a fiGtis, & utilia feparare ab ineptis, ccepit medicaminum chaos difcuti, meliora demum feligi, & corrigi illa, quibus fuerat emendatione opus. Eviluerunt fic jam hodie plura, pridem in honore & pretio male habita, & (i qua adhuc fimilia in noviffimis Difpenfatoriis reperient pofteri, hec ne adícribant ignorantix noftrorum tem- porum, fed ufui tyranno, cui omnino, etiam ab in- vitis & tacite reluCtantibus, dandum aliquid fuit; ipfi autem poft nos mutare illa poterunt fine odio. E 5 Ars 34 COMPoOSiVviONES Ars Pharmaceutica, quiz przparandorum dictorum medicaminum doétrinam tradit, a greca voce Qzeuaxoy nomen accepit. Pharmaca autem apud veteres dicebantur promifcue, cum remedia falutifera, tum venena nociva. Hinc Pharmacopei quondam íuípe&um erat nomen, Nunc paílim illa vox una cum coinpofitis fuis in folam bonam fumitur partem, ut Pharmacopceus fit ille, : qui in praxi chemica & materie medica abunde verfatus prz- paret medicamina illa omnia, quz homini ad fanitatem tuendam aut recuperandam necefíaria fint. — Qua qui- dem in re.dum error ex imperida aut ex negligentia commmiílus vel ipfam periculo objicere vitam humanam poflit, patet, graviffimum profeCto Pharmacopzi mu- nus omnem Medici atteniionem, omnem Reipublice curam mereri. - Compofitiones & przparationes pharmaceutice, de quibus hic tantummodo generalibus agemus , five ab ipfo Medico (quod vocant magiftraliter) przfcribantur, five jam confe&z in officinis pharmaceuticis afferventur in ulteriorem ufüm, non temere ordinan:mur, fed colli- neant in determinatum quendam fcopum, qui valde ef- fe multiplex folet in diverfis , non unicus etiam fepe in iisdem, ut propterea ex hoc fine fuo in claffes diítribui néqueant, quin fimul hoc ipfo ex fundamento exdem diverfas plures ingrediantur. Principes fines enumera- bo. Pharmaca fimplicia preparationi cuidam, qua ni- hil MEDICAMENTORUM, 35 hil adeo in illis mutatur preter formam, fubjiciuntur, ut facilius in ufum trahantur, vel etiam ut majori agant efficacia & celeritate. — Uterque finis obtinetur in ocu- lorum cancri di&ta preparatione, dum in pulverem fubtiliorem dividuntur, ut ponderari, partitisque & de- finitis dofibus affumi facilius poffint; tum ut peccans acidum, hzrens in primis viis, a pulvere tenuiori ma. joremque fic offerente füperficiem abforbeatur potentius citiusque. Atvero, fi partes ille, quz virtutem peti- tam poffident, inertibus aliis partibus copiofius , vel etiam forte nocivis, immiíte reperiantur , tunc alter preparationis fcopus oritur; ut ab inutilibus illis, aut nocivis, aut certe huc non facientibus, partibus fepa. rentur bonz. — ka olea exprimimus, emulía conficimus, elixamus fales, fennz folia purgamus a ftipitibus. 'Ter- tium finem obtinemus, dum in menítruis idoneis fim- plicia folvimus , planterum aromaticarum fpiritum re- &orem oleumque zthereum in aquis deftillatis aut in fpiritu vini, aliarum vim adítringentem in deco&is, martem in fucco pomorum; quorfum etiam infufa, ef. fentie, elixiria, vina & aceta medicata, extraCta, at- que alia plura fpeCtant. — Eft autem ille finis, ut fim- plicia fic foluta agant multo efficacius certiusque in cor- pus noftrum, tum ut in parva dofi habeatur multz vir- tutis compendium. — Ex quarto fine mutanda venit dos medica corporum, aut excitanda in illis dos nova ; cu- jus- 36 CoMPOSI TIONES jusmodi fünt acidi nitrofi per fpiritum vini edulcatio, falium neutrorum confe&tio, & chemica numerofa alia. Ad quintum operandi fcopum refero omnia pharimaca illa, quz parantur, ut diu manere, aut fimplicia ipfa, aut extraCta earumdem vis medica, in officinis incor- rupta poflint ad debitos futuros ufus. — Inprimis huc re- fero preparata fimplicia illa, quz (ine hac przparatio- ne confervari diu non potuiflent, cujus rei exempla ha- bemus in confervis, roob, fuccis infpiffatis , conditis; in fyrupis, aliisque. Mixtio pura variorum fimpliciura, vel & compofitorum inter fefe fit in fextum fcopum, ut multorum virtus in uno medicamine contineatur collecta. Pulveres varii, fpecies fic dict: omnes, mixturz, com- plura ele&tuaria, & id genus alia fcopum illum indicant. Sed in omnibus jam memoratis finium claflibus femper ratio eft habenda modi, quo commodius & aptius ap- plicanda corpori pharmaca veniant, idque tam in ex- terno, quam in ufu interno; poteritque ille fcopus di- ci ultimus. Propterea officine fervant maílas pro pilu- I&, habent in promptu unguenta, emplaítra, electua- ria, tabulas, & reliqua. Quum itaque obfervari ordo rationalis in enumeran- dis compofitionibus pharmaceuticis nullus poffit, quin ezdem fzpius diverfos ingrediantur, propterea, ne re- petitionibus foret opus, alphabeticum felegi. ACETA. MEDICAMENTORUM. 87 ACQUE. IPSA. Aem in officinis duplex habetur, deflillatum & me- ^^ dicatum. Prius deftillatione paratur, dum opti- mur vini acetum ex retorta vitrea ad' quartz usque partis remanentiam gbjiciendam defítillatur ita, ut em- pyreuma ne redoleat; fervaturque in ufus. ^ Aceta me- dicata dicuntur, in quibus unum vel plura vepetabilia infunduntur, ut horum virtute medica imbüantur; fi folum unum, Acetum medicatum fimplex audit, quale eít acetum rutaceum ex herba, fcilliticum ex radice, rubi idzi ex fructu, violarum & fambuci ex floribus, & cujusmodi fexcenta effe alia poffent. — Si plures in- grediuntur plantz , eft acetum medicatum compofitum , exempli caufa, acetum antifepticum. — Infufio in paran- dis dictis acetis ad plures etiam dies protrahitur, nec facile hic mora nimia peccatur, imprimis, fi acetum adhibetur deftillatum, quod longe praeferendum eft vul- gari Digeftio ad folos radios folares infufionem abun- de promovet. Nonnunquam aceta medicata poft prz- greffam infufionem vel digeftionem etiam deftillationi fubjiciantur, idque ex retorta vel in apparatu cucurbitz vitrex humili, ut facilior fit aceto in excipulum tranfi- tus ; cujusmodi exemplum habemus in aqua vulnera- ria cum aceto, quz eít verum Aceium medicatum. compo- fitum. deffillatumn. F AQU/E 38 CoMPosiTIONES GLO sl OCIMOEUPUEUMACGEÓI PLoS USC LESE IR DO LIT AI: OEIL t eu. COR CE Ue TS al s DICERE SIS CELLS C ADSTEER IR AQU/E DESTILLAT/E SIMPLICES. Aquae fllatitie five. doflillate , a ftillando & dettil- lando di&tz, incognitz veteribus fuiffe videntur, & ab Arabibus originem ducere. —Dividuntur in duas claffes, nimirum in finflices, & compofita. De fimplicibus primo agam. Parantur, dum ex vefica znea aut ex cucurbita de- ftillatur aqua communis cum unico quodam corpore ple- rumque vegetabili — Numerofz iftiusmodi aquz recen- fentur in Difpenfatorüs , fed quarum non paucz funt omnis virtutis expertes, &fic inutiliffimz. — Debent hz aquz poffidere virtutem medicam plante adhibitz, quz fane, nifi fita in tali plante parte fit, quz elevari una cum aquz vaporibus in deftillatione pofiit, in aquis de- ftillatis fruftra quzretur. Sponte igitur patet, quenam fint ftirpes ille, quz apte fint, quz deftillationi fubji- ciantur? Quo fpe&ant balfamice, & aromatice omnes, oleo zthereo & fpiritu re&tore fragranti divites ; dein antifcorbutice , fimilesque alix , acri volatili . principio fcatentes. — Excluduntur mere adítringentes, nutrientes, emollientes, dulces &c. — Admitti tamen apte una alte- rave inutilis per fe quidem aqua in officinis poteft; eo fine, ut tanquam vehiculum innoxium infervire queat in medici prafcriptione, ubi aquam alias deftillatam puriffimam requireret ; minime vero, ut peculiarem in- de N [4 MEDICAMENTORUM. 39 de virtutem fperet, ab aqua puriffima communi dettil- lata, diverfam. Qua occafione etiam monendum eft, non rede a medicis aquam przfcribi fontanam, dum aquam puriffrÍmmam defiderant, quam pro fcopo fuo folis invenient in aquis modo memoratis exempli caufa plan- taginis, aut in communibus fine ullo addito corpore de- füllatis — Fontanx enim, aliz aliis impuriores, femper heterogenea fecum immifta aut foluta vehunt. Empy- reuma in his aquis etiam cavendum eft fufficiente adhi- bita aque copia, nec prolongata preter modum deftil- latione. Habent quidem omnes aquz recentes herba- cei quiddam & leviufcule empyreumatici; fed hoc brevi fponte evanefcit; hinc ante aliquot hebdomadas non funt propinandz. ^Contrario peccant vitio, quando aut debiles nimis, aut nimis fortes. — Debilitas pendet a pe- nuria partium plante fufceptarum , hinc cohobatione cum novo vegetabili corrigenda. — Ex nimia fortitudine plurimz evadunt acres, & inflammantes ob olei copiam. Quare medium teneant aliquod, quod ex prafcripta in Tifpenfatorio provinciali definita aque ed plantas copia & abítra&ione obtinetur. Si tamen , quod in oleofío- ribus, uti fabina, mentha &c. fieri folet, oleum zthe- reum acre aquis füpernatat, id quidem in lagenis majo- ribus, in quibus affervantur in cella, omnino relinquen- dum eft, fed dum lagenz in officinis ipfis implentur, in has aqua per colum laneum denfum trajiciantur, ut F2 no- 4.0 CoMPOSITIONBES noxium faucibus oleum feparetur. Sed hic iterum me- dium tenendum eft; quum nimis fcrupulofa nimium- que repetita iftiusmodi percolatio tandem aquas redderet effeetas, ut in Cinnamomi aqua hoc obfervatum fuit. Quz ex tenerrimis floribus, oleo zthereo carentibus, vulgari lege parantur, raro multum virtutis poffident; fi anodynos excipis , quorum aqua , exempli gratia florum papaveris rlcados, anodyna deprehenditur. | Aquz etiam deftillate plurimorum purgantium vi purgante le- viffima gaudere dicuntur. Pro diverfitate compagis ve- getabilia adhibentur aut integra (folia cochlearie,) aut fciffa (herba menthe, radix leviftici,) aut tufa (fe-. fnina anifi;) male autem in pultem fucculenta tundi, exiftimo. Inutiliter aquz deftillate deco&tis parandis inferviunt, dum propria dote fic privantur. | Optima aquz deftilatz laCtefcunt, indicio abundantis olei ztherei. VM——————————————————— GE AQUJZE DESTILLAT/E COMPOSIT ZE. Hz cum pluribus vegetabilibus parantur, & cum prioribus coincidunt quoad operationem, in eo autem difcrepant, quod loco aquz vinum fumi foleat merum, aut fpiritus vini cum aqua. — Sola fere hic aromatica Corpora conveniunt, ut redeant huc etiam omnia, qua cis- MEDICAMENTORUM. 4t circa aquas deftillatas fimplices di&ta fuerunt. In com- pofitis hisce eft igitur preterea ipfa virtus fpiritus vini, & ab hoc reddita aCtuofior ipforum aromatum virtus, Alis hinc vehiculis dilui folent , dum przfcribuntur, nimis per fe plerumque fortes. — Caftoreum & fimilia ex animalibus etiam aquas compofitas apte ingrediuntur. Quid autem de ineptiffimis typhis & corde cervinis, de radice bardanz, cichoreo, la&tuca, brodio caponis, hirundinibus, picis, in aquis compofitis judicandum fit, vel Chemiz tyro docebit; quod jam fuo tempore Z wel- ferus notavit. Si turbidz fint, & la&tefcant aqux com- pefitz, plerumque arguunt nimiam, debilitatem ob de- fe&um fpiritus vini, qui fi debita copia adfuiffet, fol. viflet particulas illas, nunc femiprzcipitatas, & aquam turbidam reddentes. —Fortiores limpidze funt. B:ALS AM-A. Balfamum vocabatur apud veteres nobilis fuccus de arbore balfamifera, que Linneo Amyris opobalfamum dicitur, deftillans, hodie fub nomine Balfami de Mecca notus. Poftea alii fimiles fucci de diverfis arboribus orti hoc etiam nomine falutati fuerunt; uti Balfamum Copaive, Balfamum de Tolu, Balfamum "l'erebenthi- ne &c. Atque ultra itum eft, dum etiam artefactz Fs com- 42 CoMPOSITIONES compofitiones, confiftentia & odore Balfamis nativis fi- miles, Balfama appellata fuerunt. 'T'andem ne coníiften- ti quidem amplius aut grati odoris habita ratio fuit, & compofitiones unCtuofe folidiores , & ipfum fulphur cum oleis preíis in maffam fcetentem unitum , olea preffa cum plumbo, Balfama fuerunt; & fic Balfama, unguenta, linimenta & alia confundebantur. Nomina recepta mutare foret arduum, nec forte conveniens; ut eamen Balfamum definiam, diftinguam in duas claffes, in nativa & arte faa. — Nativa femper lentam fluidita- tem habent, faltem recentia, nam Balfamum de 'T'olu, apud nos in Europa plerumque folidiffimum, in Ame- rica in origine füa «que fluidum eít ac copaiva, fed brevi fponte folidefcit. — De his in hoc tra&tatu non agi- tur. Arte fa&a Balfama, communiorem hodiernam Balfami ideam fecutus, voco fola illa, qux conftant ex oleo preffo cum aliis corporibus intime unito in maf- fam unguentis folidiorem , molliorem emplaítris, ergo fere cerati confiftentia. — Quod bafin illis dat, ut pluri- mum e(t oleum nucis mofchatz expreffum, ex fe jam unctuofum & fpiffam, quocum mifcetur fine igne aut igne valde leni oleum cthereum ad unam tertiam circi- ter vel quartam partem , ut fic exfürgere tot balfama queant, quod numeramus olea ztherea, balfamum La- vandulr, Caryophyllorum, & fic porro. Aut plura olea ztherea fimul cum oleo nucis mofcbatz preffo com- bi- MEDICAMEN TORUM. 42 binantur, qualia habemus balfama compofita apopleGi. cum, Saxonicum, Cellenfe, &c. Si oleum preffum aliud fluidius fumitur , tunc ad dandam foliditatem axungia addi aliquas poteft; íinec hzc fufficiat, etiam cera. Si vero corpus folidius ingreditur aliud, tempe- ratur nimia foliditas oleo v. g. amygdalarum. Solent quandoque hzc balfama tingi fuligine, ut nigrefcant; cinnabari, ut rubeant; croco &c. Reducam huc non minus balfamum fülphuris , quod ex oleo amygdala- rum, aut nucum, aut alio fimili, paratur, calefatto cum fulphuris una duode:ima parte in vafe terreo am. plo fuper igne leni non flammante, & adítante femper operatore, atque agitante interdum materiam tumen- tem, ut ne in incendium erumpat. Atque boc balfa- mum fulphuris Rulandi fimplex eft. Alia, quz no- men sb oleo zthereo adhibito gerunt, balfunum ful- phuris anifatum ab anifi oleo, terebinthinatum ab oleo terebinthinz , &c. potius leni parantur digeftione ex balfamo fulphuris fimplici jam antea parato & ex addito oleo ethereo. | Omnia alia fic di&a balfama amando ad genuinas fuas claffes, balfamum arcxi ad unguenta, bal. famum commendatoris ad tin&uras, balfamum embryo- nis ad aquas deítillatas compofitas, balfamum Schauc- rianum ad fpiritus aromaticos, &c. CATA. 4.4- CoM»osiTIONES OESEOGELABISE CMIULULIICIIC TWTNSUR TUN GERUNNME GELT ANNUI MISI, sonas DP L4 ss a DR RC Fs BERLIN d a REN CATAPLASMATA. A graca voce xaTam2ac09 (illino) nomen habent. Duplex eft, cotum & crudum. — Cotium Cataplafma eft medicamentüm topicum, molle, confiftentia pultis; «x farinis, pulpis, oleis, unguentis, pulveribus, her- bis, aliisque, inter fe mixtis coCtisque conítans; exter- ne corpori calide applicandum. ^ Etiam Puls vocatur ; Galeno quoque Epiplafma. ^ Quum (copus medicus ca- taplafiatum tam diverfus eft, dum emolliendo, refol- vendo , calefaciendo , excitando, dolores fedando &c. agere debeant, hinc etiam diverfiffima corpora pro ca- taplafmatis conficiendis in ufum trahuntur. (n genere hzc duplicia confiderari poffunt; liquida & folida. llla funt aqua, lac, hujus ferum, vinum, fucci prefii, aceta, olea, unguenta, & fic porro. Solida funt fim- plicia quecunque, imprimis illa, quz cum liquidis me- moratis in confiftentiam debitam redigi poflunt. Itaque debent aut mollia effe; aut co&ione mollefcere tota, & penitus contabefcere poffe : quare duriffima, uti ligna, radices, cortices, excluduntur, nifi in pulverem comminuta. Quin ipfe etiam herbe recentes prius for- fice aut cultro confcindi, exdem exíiccate pulverifari , bulbi contundi, &c. debeant. —Cataplafmata vefica vel pannis lineis foleat excipi, atque fic calida applicari; ut MEDICAMENTORUM. 45 ut ergo requiratur con(iítentia talis, qux, quo minus pannos transmeare queant, impediat. Hinc lentor qui- dam cohzfionis inducitur per farinam lini, feminum feenogrzci, radicis althez , &c. additam, fi illo careant. Si vero lentor adeít nimius, aut ficcitas, aquofis, oleo- fis, aliüsve corrigitur. In coctione empyreuma caven- dum eft agitatione & repetita ab igne remotione. Aro- mata,"aliaque, quorum dos medica refidet in parte vo- latili, durante co&tione peritura, adduntur cataplafma- tibus fub finem, dum reliqua jam debite cota funt, fic autem antea preparata, ut ne confiftentiam requifi- tam mutent, adeoque aut in pultem redacta ipfa, aut in minutum pulverem. Pinguia, ut olea, byturum, axungie , vel unguenta, fxpiffime ingrediuntur cata- plafmata, cum ob proprias vires, tum ne tam cito hzc arefcant. — Proportio vix determinari poteft, quod fpon- te patet; quam ob rem fepe ingredientis alicujus dofis relinquitur pharmacopceo ad lubitum. In univerfum ta- men cataplafmatis dari idea poteft ex herbarum, florum, fimiliumque partibus quatuor, farinarum duabus, & pinguium una, dum priora cum aquz debita quantitate coquuntur omnia antea in pultem , cui pinguia addan- tur. In officinis nunquam parata cataplafmata proftant, cito nempe corrumpenda. Cataplafma crudum in eo differt a priori co&o, quod hic nulla co&tio accedat , fed fola miítio in pulti- G for- 4.6 CoMPOSITIONES formem maffam , quz tufione imprimis obtinetur ; fic herbz recentes, radices bulbofe, & fru&us molies, per fe foli, cataplafma crudum tufi conftituunt. Ex adverfo plurima corpora units in cataplafma crudum formari poffunt, ut fit tunc fere ele&uarium externe applicandum. ^ Cataplafma crudum plerumque applica- tur frigide, raro calide. — Neque hic tanta maífz mol- lities & zquabilitas requiruntur , aut facile obtinentur. Reliqua reduci ad priora poffunt, & difcrimina fponte intelligi. — ————— PHÓ QI € E C ER A TA. Emplaftra molliora vocantur Ceraia, qux cum nul. la in re alia ab emplaítris differant, non merentur feor- fim exponi. Sed ipfa tamen hzc mollities ceratorum facit, ut nequeant, emplaítrorum adinítar, manibus fabigi, redigique in magdalidas five cylindricas maffas ; unde fuper chartam effunduntur, ut frigefcant, ferven- turque in fruftis tabellatis. — Vide emplaftra. ULTYSMZAINTA. A grzco X2J25, eluere,, derivatur Clyfia; dictum quoque E'/z«2 Enema five inje&tio ; Latinis Lotorium vel La- MEDICAMENTORUM. 47 Lavamen; unde lata fignificatione defignat omnem in. je&ionem in partem quamvis corporis, ut funt anus, uterus, vefica, auris, fiftula, &c. — Hodie tamen pro. prie inje&tionem in inteftinum re&tum denotat. Apud Galenum inftrumentum , quo Clyfmata injiciebantur, erat vefica madefaCta, corneam fiftulam alligatam ori ge- rens; quz vel hodiedum in noftris regionibus vulgo in ufu eft. Aut facculi erant coriacei loco vefice. Omni- um autem commodi(fime fit ope fiftule , vulgo fyrin- ge, uti in officinis. Ultro intelligimus, Clyfma effe liquidifimum debere, ut tranfprimi poffit per tubuli anguítum canalem aut foraminula. Hinc decotta her. barum, aliaque, clyfmatibus adaptanda, a folidis rite feparanda veniunt. ^ Caute quoque injicienda funt, nec impetu nimio, aut przcipiti celeritate, ut, fi quod ob- ftaculum in inteftinis non. przvifum hzreat, illud per- cipiatur ab injiciente, abítineaturque tum potius ab ul- teriore injeCtione, donec caufa obítaculi cognita doceat, quid fit agendum. ^ Hinc patet, evenire cafus poffe, ubi, ob inteftinum re&um partefve adjacentes morbofe affe&tas aut lefas, ad clyfma bene tutoque injiciendum aliqua Anatomes & morbi cognitio effe utilis poífit; at- que propterea, uti injeCtiones reliquas , hanc etiam operationem ad Chirurgum potius fpe&are quam ad Pharmacopeum, ad quem, nefcio, quo jure devene- rk? Ad fitum zgri, qui lateralis fit, aut dextrum aut G 2 fini- 48 CoMPOosITIONES finitrum, nec adeo attendi folet aut poteft, etiamfi hit in oppofitas fententias abierint autores. Poít Clyfma vero receptum dorfo tranquille incumbat. — Poteft Clyf- ma diverfimode nocere, frigore vel calore; quare prz- ftat, fi calorem corporis humani habeat; quod optime tentatur, applicando dorfo manus aut genis aut palpe- bris per aliquot minuta fecunda fyringam vel veficam liquorem clyfmatis continentem, fi hujus calorem com- mode ferunt. -Poteít etiam fumus tabaci injici loco Clyfmatis. In officinis parata non proftant, fed prz- fcripta parantur. MIRA UNBNERIIUS T URFT ORC P ORUNDSCKCLHUES qp. COL EROSIME E ACIONISIUNTIUGNIASR CVLARIN Io AMOR VENE S PEUE HNACWONI GNE ADAE Qu EQOp; Y RAE Anu Cataplafma qualecunque , linimentum , unguen- tum ,. & plura alia, fi oculis applicantur, vocantur an- tiquis proprio nomine Collyria, folo diverfa applicatio- nis loco, non. re ipfa, ut fupervacaneum fit, pluribus de collyrio agere. — Hodie tamen obcinuit, ut fub Col- lyrii nomine folum veniat medicamen liquidi(fimum. Id unice monendum , tenerrimam & nobiliffimam effe corporis partem, cui immediate applicantur ; oportere igitur, cum medicum in przfcriptione, tum pharmaco- peum in przeparatione, prudenter & accurate agere. CONDI. ME£DICAMENTORUM. 49 vCONWNDIET:'XX. Vegetabilium partes folidz faccharo incorruptz fer- vari poffunt, fierique hoc duplici modo in officinis folet, prout aut partes ille funt duriores aut teneriores. Ex durioribus, ut funt radices, cortices, caules, fru&us- que, fiunt Condita; ex tenerioribus, quales funt flores & folia, aptius parantur Confervz. ^ Ut fervari vegeta- bilia condita diu pofünt, debent facchzro ad intima us- que penetrari; propterea non fint nimis craffz, fed con- fcindantur exempli gratia radices craffiores fecundum longitudinem, aut transverfim in orbiculos ; deinde co- &ione ante emolliantur quam condiantur fyrupo. Mol- liores autem hifce premittendis non egent, fed poffunt una in fyrupo & mollefcere magis & condiri. Scopus condiendorum etiam eft, ut palato placeant; hinc ama- ra, nimiis acria, aut ingrata fepe diu maceranda. funt in nova repetitis vicibus affufa aqua, uti nuces juglan- des immature, ftipites angelice , &c. | Quedam ma- cerantur in aqua falfa, ut firmitatem aliquam retineant. In genere condiendorum fequens norma przftare videtur. In fummo fuo vigore. colle&z vegetabilium partes deco- quantur ad debitam mollitiem. ^ Fiat fyrupus fpiflus ex optimo faccharo, cui co&w immergantur. — Sequenti die, attra&o ex condiendis humido fyrupus dilutior erit; G 3 qua- 50 CoMPosrTIONES quare vegetabilibus exemptis denuo infpiffetur; repe- tanturque hzc, donec fpiffitudinem fyrupus fervet. Re-- linquantur tunc per plures paucioresve dies condienda in fyrupo, ex quo ultima hac vice exempta imponantur craticulz , ut fyrupus deítillet ac defluat; immergantur tunc faccharo puro ad confiftentiam tabulati co&to , ebul- liant parum , tollantur, ficcentur in loco calidiffimo, & ferventur in ufüm. — At vero abunde elucet, vegeta- bilia fic perdere magnam virtutis fuz partem, fepe hanc integram; & fic parum a conditis fperare medicum pof fe; ut ad palatum magis quam ad medicinam facere vi- deantur. Quam ob rem & pauca in difpenfatoriis repe- riuntur, & ex provinciali Auftriaco cun&ta funt exclufa. Nec tamen condita femper inertiffima funt, uti patet ex conditis aurantiorum corticibus: fed facile pauca hec compofitionibus aptioribus refarciuntur. Ut autem a- &uofiora condita evaderent, przeítaret, aquam deco- &ionis primam adhibere ipfam pro fyrupo conficiendo, nec hanc abjicere. NNENGNMCREUEUES IPMOASNCI CU MERRILL MEGRSUP ERI APCRASETCU UE TBO M dal c3 NNSRURIMIUEIMC CAMS TCR NUNNUTUT TS DNE CR IUE. CONSER V ££. Longe aliter comparatum eft cum Confervir, in quibus dos integerrima plantx remanet, nifi in quan- tum fola tufio mutare hanc valeat, a confervando mexito fic MEDICAMENTORUM. 5r fic nominatis. Hic partes vegetabilium recentes & te- nerz, folia & flores, in pultem in murtario marmoreo contufe, fimplici miftione cum faccharo ficco in fubti- lem pulverem redatto uniuntur. Folia antea a craffie- ribus petiolis mundantur, & confcinduntur, ut ne fila- mentofz confervz evadant. Copia facchari diverfa eft, plerumque dupla ratione plante; etiam tripla, fi fucco- fior eft, uti in confervis cochleari» & nafturtii aquatici. Quin contra ficciores etiam in tufione additionem aqux pofcant, ut flores tunicz. Scilicet talis maffa exoriri debet , quz molliufcula quidem eft, nec tamen liquefcat: nimis enim mollis, in fermentationem prompta, brevi corrumpitur Nec omnis motus inteítinus qualiscun- que przverti poteft; hinc confervz jam parate induntur vafis fictilibus cylindricis amplis, ut locum dent maffze, brevi tumenti inque molem multo majorem affurgenti, ab aére de planta fra&ta fe extricante, materiemque te- nacem fpongiofe elevante. ^ Accidit etiam non raro, ut liquidior pars, fyrupi adinftar, fuperficiem confervze pau- latim petat, quz, ibidem hzrens fola, corruptioni eít obnoxia. Propterea primi menfis hebdomadibus fingu- lis conferve funt movendz fpathula, ut iterum omnia commifceantur. Quum vero de confra&tis tantopere herbis in vafis fat amplis & negligenter claufis facile & cito multum pereat de principiis volatilibus plantarum, & plurimarum confervarum plante tales fint, quz vo. lati- £2 CoMPOSITIONES latiles has partes habent a&tuofas, hinc recentiores com- ferve optimz funt, vetuíte fepe plane inertes. — Quas itaque plantas, (quas inter nafturtium aquaticum & co- chlearia funt,). fepius intra annum recentes legere phar- macopceus poterit, harum paucam, fed iteratam, faciet .confervam. Ufus confervarum eít multiplex; ut hye- mali tempore integras poífideamus herbarum vires; ut confülamus palato ; ut hi confratte, deglutite , a pro- prisque ventriedfi liquidis folute, zquabili & durabili operatione agant ; ut alia medicamina compofita apte ingredi queant. INBICCMEE CHETINI MAC 7] CUEBCER an BMC ATE CHE E m 7 ESTE EO Qr oA RET SIE. adi WT aa ORBE AGES SEINE NC: CRT LI VISIO D E630. .Q "EF A1 Decotlum proprie fic di&tum eft medicamentum in- ternum liquidum, quando aqua, aut rarius aquofus alius liquor, exempli caufa, ferum la&is vel ipfum lac , igne ebullitionis cum fimplicibus agitata, horum folvit prin- cipia aCtiva, fibique unit. Vocatur etiam Zpozema a (Eu ferveo5 & fi fimplicius eft, paucioribusque conftat ingredientibus , Pifana quoque audit. — Materies apta deco&is petitur precipue ex regno vegetabili, rarius ex animali, rariffime ex minerali, ubi antimonium & mer- curius fere fola occurrant. — Nec ex vegetabili qualiscun- que, fed omnis tamen illa, cujus virtus extrahenda & aque MEDICAMEXN TORU M. 53 aqux concedenda fita eft in principiis plantz tam fixis, quz a vaporibus & ;calore aqux ebullientis in altum rapi & di(lipari nequeant. Eapropter etiam vinum, aquz deftillate, &c. fruftra adhibentur in deco&tis, dum dos illorum liquorum durante ebullitione pereat; ut, fi ta- men fimilia in decoCtis quis requireret, addi demum fub finem ipfum deberent. In deco&tis numerofa ani- madvertenda veniunt; generaliora duntaxat attingam. 1) Simplicium duriorum przparationem przcedere ali- quam oportet, ut aqua faciliorem ingreffum inveniat. Conducit huc fciffio , rafura, aut alia in partes mino- res divifio, qua corpus majore fuperficie a&tioni aqux pateat, ut in ligno guajaci, cornu ceryi, &c. 9) Ob ipfam hanc rationem in durioribus digeftio ,'vel ipfa in- fufio protrattior, apte premittitur, quo pori calore hoc- ce moderatiori fenfim efficacius aperiantur. 3) 'l'em- pus deco&ionis valde variat pro firmiore vel minus fir- ma textura ingredientium, dum alia coCtionem per qua- tuor & plures horas poftulent, aliarum co&io intra ho- re quadrantem abfolvatur; ut nihil hic in univerfum ftatui queat. 4) Variat etiam pro vetuítate eorundem ingredientium ,- dum recentes radices longe promptius largiuntur aquz principia fua, quam ezdem vetuítz, 5) Iterum variat pro fcopo partis extrahendz. ^ Aqua certe, protratta co&ione, tandem extrahit de corpore, quidquid hoc continet in aqua folubile. Sed differunt H fzpe 54. CoMPOSITIONES fxpe hec omnia quam maxime inter fefe, ut alius fint naturz principia illa, que prima leviore ebullitione, quam quz extrahantur fortiore & protra&ta. —Si ita- que fcopus eft, extrahere fola priora illa , brevior fit coCtionis mora; & vicifm. "Tum confiderandum hic eít quam maxime, quantumvis diuturnior decoGio vir- tutem plurimorum corporum mutare haud videatur, poffe tamen nocere quibusdam in cafibus, —Solvere tan- dem incipiet, vel potius in putrilaginem vertere, ipfum corporum parenchyma, quod fic deco&a turbidiora & lentiora, nobiliores etiam extractas jam pertes veluti in- vifcando reddet inertiores. ^ Quin alias quoque & novas vires vegetabilia quzdam ex nimis protratta decoGione adipifcuntur ; fic myrobalani purgare folum, obiter de- cottz; diutius autem deco&tz fimul adítringere dicun- tur. Rheum perdere decoGionis mora tantum de vi fua purgante, quantum adítringendi dos augetur. Sennz: folia infufa optime purgare; deco&a non tantum purga- re debilius, fed etiam ob refinofas extra&tas particulas facere tormina. Liquiritie decoctum prima fua dulce- dine gratiff mum, tandem acris & amari quiddam jun- Cum accipit 6) Aquz copia refpondeat morz deco- &ionis, indoli ingredientium , & indicationi meracioris vel debilioris deco&ti. —^Decoctio futura diuturnior plus aquz jam in principio exigit, quia plus aquz diffipabi- tur in auras, qua depauperatum decoétum nimis evade- ret MEDICAMENTORUM. 55 ret meracum. — [ngredientía porofa, in aqua tumentia, valde bibula, in majore aqux copia coquantur. In de- co&to futuro diluto etiam plus aqux adíit, neceffe eft. 7) In decoGlis compofitis , ingredientia illa, quz lon- giorem coCtionem ad virium extractionem pofcunt, pri- mo decoquuntur fola; adduntur tunc fucceflive reliqua. .— Deco&a, debite colata, inprimis fi hoc fatum cum expreffione eft, ex fe turbidula, ut gratiora ad adfpe- &um fiant, (nam rmeliora certe hinc illa fieri non credo,) folent interdurn depurari, quod clarificari vocant. Sub- fidentia frequentius hzc clarificatio , & aptius, obtine- tur, dum parva mora a fzcibus, ad fundum przcipi- tatis, leni vafis inclinatione deco&tum decantatur. In manica Hippocratis nimia mora eft, — Aut albumine ovi, ope paucz aquz in fpumam verfo, in ipfa deco&tione una indurato, heterogenea (fepe & a&uofa quxdam) invifcantur. Certe fi vim plante, in refinofa parte hz- rentem, in decoCto fervare animus eft, omnis depuratio deco&i nocet prater folam illam , quz fit, dum fervidiffi- mum decoctum per linteum denfum colatur. Quin vel ipfa tunc ebullitio in decoquendo fortior adverfetur fco- po, qua fcilicet particule refinofe, antea aliis irretitze & fic ab aqua fufceptz, nunc expedite, & ab irretientibus Alereli&tz , iterum excidant. Nec medici crediderint , cla- rificationem decoCtorum quorundam per albumen ovi tam effe facilem; funt enim talia, quz vel turbidiota inde e- vadunt. H s ELAZE- 56 CoMPOSITIONES C9RSrciu ASEENCISUCES EEREESBC CEPENNBRRCTRSEE EOT M NAMUR GIL AMO IG AANECEANO A-0000 osocson cc C BPGRPUEERNERRREE. —— e — EL/EOSACCHARA. Eft ab oleo & faccharo dictum medicamentum in- ternum, quando oleum zthereum unitur cum faccharo. Duplici modo hzc unio obtinetur. Aut enim oleum vthereum ipfum ad guttas duas vel tres terendo in mor- tario vitreo aut marmoreo combinatur cum facchari drachma una, & fic in lagenula bene obturanda ferva- tur; aut cortices citri vel aurantiorum fricantur ad fru- ftum facchari, donec hoc corticum odore & fapore pro- be imbutum fit, quando cultro imbuta facchari fuperfi- cies abraditur. Finis eft hujus operationis, 1) ut oleo- rum zthereorum acredo obrundatur ope faccheri, & fic poffint illa impune affumi interne. —2) Ut evadant in aquofis liquidis folubilia, poffintque fic alia medicamina aptius ingredi. — 3) Ut olea ztherea volatiliora quzdam, filubet, fine virium jactura diutius meliusque fervari queant. Plerumque autem magiítraliter przfcribuntur. ELPUTUSMIUSA. Elettuarium , forte ab ele&ione, quum plura firn- plicia ele&a adhibentur, vel forte loco Ecle&tuarii, quod Cxlius Aurelianus habet ab éxAeypalin&us, di&um, eft me- MEDICAMENTTORUM. 57 medicamentum internum, compofitum ex quibuscunque fimplicibus, quz mediante melle, fyrupo , fucco, pul- pa, aut alio apto liquido, fimplici mixtione in maffam redacta funt mollem, folidulam tamen fimul & cohz- rentem , melli fpiífiori vel confervz molliori fimilem ; ita zgrotantibus exhibendum, ut in plures a femet ipfis vel ab adítantibus, nec a pharmacopceo, divifum do- fes affumant; íi enim unica fit dofis, idem medicamen- tum Bolus vocatur. —Opiatum proprie eft ele&tuarii fpe- cies, quam opium fimul ingreditur; etiamfi & elettua- ria, opio omni deítituta, quandoque opiata autores fa- lutaverint, Ele&uarium imollius etiam Confetlionis fub titulo venit. — Confiftentia eleduarii quamvis mollis fit, talis tamen requiritur illa, ut poft exa&am mifcelam omnia maneant in eo, in quo tunc hzreant loco, ni- hilque fuo pondere fundum petat; quo vitio íi labora- rent opiata proprie (ic dicta, poffet alteri vgro offerri portio, in qua vis defiderata plane deficeret; alteri of- ferri talis, que occideret. Hinc draftica ponderofiffi- ma, qualia fere metallica funt, ex eleGuariis exulent. llla autem mifcelz conftantia obtinetur liquidis glutino- fis cohzrentibus, quare ferme femper mel, fyruüpi vel ipfum faccharum, quz reliqua excipiant, larga addun- tur dofi. "lum etiam hzc corpora contra corruptio- nem, imprimis contra putrefa&tionem , quum ipfa vix putrefcibilia fint, tanquam condimentum przfervant cz- H 3 tera; 58 CoMPoOSI'TIONES tera; & fi qua guftui minus grata interveniant, horum obtundunt faporem &acredinem. — Et propterea etiam, quod fepe fola przfcribi foleant , odore & fapore mi- miopere molefta funt in ele&tuariis vitanda. Minus etiam conveniunt facile acefcentia aut putrefcentis, quz corru- ptionem promovent. "lum etiam fru£tus & femina oleofa. Ufus ele&tuariorum in officinis pharmaceuticis affervato- rum (nam & magiftraliter medici przfcribere plurima alia folent, przcipuus effe videtur, ut fat plurimorum in- ter fe 1nifcela; miftorum confervatio in longum tempus, nonnunquam etiam ia annos; novz virtutis exordium, non przexiftentis in fingulis, fed ex unione cunctorum produ&z ; ut aliis additis fimplicia quzdam nimis dra- ftica temperentur; tandemque ut tale medicamentum femper in promptu fit przfcribenti, ubi mora in dam- num iret ; formaque gaudeat illa, qua commode ingeri poflit. Atque hinc tanta ele&uariorum cohors offci- nam medicam: intravit. — Si vero rem attente examinare lubet, in ele&uariüs componendis a fcopo aberratum crebro fuiffe, intellircemus , & in nullo forte medica- mento magis, quam in hoc, fe medicos oftentationis & ignorantiz feos feciffe. — In eleCtuariis valde compofitis quaría coeunr? quam toto (fepe ccelo diverfa? —Sicin theriaca Andromachi & in mithridatio, rmnaximz olim famz pharmacis, obtinuifle fe, credebant medici, quo plerosque morbos proflgarent, omniumque, tanquam unti- ME£EDICAMENTORUM. 59 univerfali antidoto aliquo, venenorum vim eluderent. Ab ipía illa ingredientium diverfitate fpem hanc fuam concipiebant, dum in tanta fimplicium congerie unum aliudve faltim przíto effet, quod faceret ad cafum. Sed ex omnibus hifce fimul miítis, fermentationis non imi- tando auxilio (nam pleraque electuaria affervata fermen- tant, & hec quidem fermentatio in theriaca intra an- nuum fpatium plene abfoluta ante ufum requiritur,) in unam homogeneam maffam unids, videtur nafci medi. camentum, cujus vires non adeo (int vires adunatz fin- gulorum ingredientium , fed novae, genitz ex intima unione omnium, per fermentationem , quoad agere hzc in vegetabilium virtutem potuerit, mutatz. - Certe fer- mentationis calore & motu plurima diffipantur actuoía de vegetabilibus; quz reítant principia, afficiuntur in- de haud mediocriter, novamque naturam inbuunt; ut difficile fit ex virtute cognita plantz recentis judicare de virtute ejusdem ferment:tz ; impoffibile de tot fimpli- cium fermentatorum combinatorumque congerie. . Sic theriaca remedium praebet fragrans, amarum & calidum, in quo opii fimul vis dominatur, hinc ex hoc fcopo non inefficax remedium. — Sed prater hzc fruftra in illa quz- rimus fingulorum ingredienrium dotem propriam; quz fi daretur etiam adeffe, hanc, in tantilla quantitate, qua cum ob. ingentem ingredientium numerum, tum ob exiguam ex opii potentia exhibendi dofin, adfunt fingu- 60 COMPOSITIONES fingula, vix ullius effe eflicacie pofle, exi(timamus : ut itaque aromata calida cum opio magiítraliter pr:- fcripta omnem theriace virtutem abfolvant. — Ele&tuaria quzdam alia, imprimis quz füccos vegetabiles majore copia continent, obnoxia funt mucori, quem in füper- ficie contrahunt, a quo paffim inundentur.. Patet ex omnibus hifce, íine incommodo & damno officinas ca- rere electuariis plerisque pofle, quz convenientius ma- giftraliter medicus prafcribet. ETIXIRIÁA. Elixirium, cujus nominis origo obfcura videtur, eft tin&ura compofita, fed meracior, maxime íaturata, & hinc etiam magis opaca, minusque eleganter colorata, guum major fuüfceptarum particularum coiorantium co- pia nipredinem apparentem inducat. —Czterum liaud adeo fcrupulofe autores a tinCturis elixiria diítinxerunt, quin promifcue hzc nomina adhibuerint. — Quare omnia huc reduci poffunt; quz dicta de tin&uris fuere; quas confule. o EMPLASTR A. Ab ZumAece, iino, nomen trahunt. Eft medica- mentum topicum, externum, in frigore folidum , ad ignem MEDICAMEN' TORUM. 61 ignem liquefcens , du&ile in leni calore, &, dum in ufum vocatur, fupra alutam linteum vel fericum exten- dendum, atque cuti fic applicatum illa donatum tenaci- tate , ut facile firmiterque adhaereat. — Non eft igitur theriaca, fupra alutam extenía, dicenda emplaftrum, quum foliditas & tenacitas deficiant — Emplaftrorum generalior fcopus ad bina referri capita poffe videtur. Aut enim primo tenacitate fua agunt fola, dum exemrn- pli gratia apparatum vulneri impofitum in debito fitu re. tinent; ipfa vulneris labia ad invicem addu&a firmant; cranium depreffum in junioribus elevant; partes vicinas muniunt contra corrofiva medicamina applicata; crines evellunt; & fic porro. Vel poffunt preter hanc tena- citatem , femper in aliquo gradu requifitam, poffidere virtutem fingularem ab ingredienti tali, quod fic cuti applicatum , & calore corporis humani motum reddi- tumque a&uofum, fe infinuet in vafa cutanea, balneo vaporis ab emplaítro tegente repercufii bibula nunc fa- &a magis & laxa, atque ita imprimis agat in partem emplaítro fubje&tam, & deinde miro fepe modo in to. tum corpus; uti hoc clare videmus in emplaf(tris vefica- toriis, aromaticis, mercurialibus, &c. Emplaftrorum confc&io, dum omnia ingredientia debite preparata funt, confiftit fere in fola mixtione omnium, mediante mo- derato ignis gradu. DBafin emplaítris dant cera, refi- nx, pix, terebinthina, axungia, oleum preffum & co- J Gum 62 CoMPOSITIONES &um, butyrum, unguenta, calces plumbi, & alia (i- milia. His peculiarem in fcopum adduntur herbz, flo- res, radices, cortices, femina, in pulverem tenuiffi- mum tuía; fucci herbarum expreíli, & ad mellis con- fiftentiam infpiflati; extratta ope aquz pultiformia red- dita; mucilagines; gummi & gummire(inz, quz ante in aceto foluta & denuo infpiffata cum serebinthina mix- ta, relique emplaftri maffz, jam fa&z & femirefrige- ratz, fub continua agitatione injiciuntur, uti dum gal. banum , gummi ammoniacum, fimiliaque ingrediuntur. Quzdam etiam ex regno minerali, uti flores zinci, la- pis hzmatites, bolus armena, &c. in pollinem antea re- dacta; tum alia. Pulveres vegetabilium fub finem tan- dem adduntur. Reüina, cera, oleum, fimiliaque, fi- mul ad lenem ignem liquefa&ta , per colum trajici fo- lent, ut ab immunditie liberentur, atque his tunc alia fucceffive admifceri. ^ Cera przcipue emplaftris dat foli- ditatem, ut una pars cere meliora hic preítet, quam fex partes picis, aut alterius refinz. —At vero quum ce- ra per folum ignem mollefcat, muteturque in butyrum oleumque cere, non ultra folidanda, propterea ne fic affici cera poffit, calor & fit moderatus, & quam fieri poffit breviffimus. Plurimam quoque confi(tentiam fa- ciunt calces plumbi, dum ab oleofis folvuntur. Sem- per autem haec emplaftra fufca aut nigra funt, nifi fin- gulari artificio utamur, dum ille color a fortiori ignis gra- MEDICAMENTORUM, 63 gradu, & forte intimiore unione oleofi cum. plumbo pendet. In emplaftri albi cocti praeparatione additur aqua, quz fucceffive evaporata reftitui debet, ut fic ope- ratio veluti in balneo aquz peragatur, quando empla. ftrum obtinetur albiffimum. ^ Emplafteum diachylum fimplex colore tantum cineritio gaudet, nec tamen albo, quia mucilagines adhibitz, fatte pro hoc emplaftro di- lutiores, aquz vicem imperfe&te agunt. Sic etiam em- plaítri faponati color in albidum vergit, quia minio oleo- que in co&tione per vices acetum additur, & albedo per admiítum faponem augeri videtur. —At vero in empla- ftro de minio, ut rubro fit colore, minium liquefaGis jam cerz terebinthinz oleoque demum additur, & move- tur maffa, donec frigefcat, ne minium fundum petat; quare vix plumbi vera folutio hic adefle videtur. Et fic quodlibet fere emplaftrum normam fuam habet. Hzc in officinis parata proftant, quum confervari incorrupta diu poflint, & nimium tempus exigant, ut magiftrali- ter prefcripta conficiantur. Et profe&to nihil hic ha- bet, quod defideret medicus, quin potius hzrebit du- bius, quid feligat ? EMUL S A. Nullum Emulíum in officinis proftat, quum brevi corrumpatur , fed a medico mapi(traliter prafcribitur. ; la Ett 6 4. CoMPoSITIONES Eít medicamentum internum , liquidum , la&efcens, conítans oleo & mucilagine ope liquoris aquofi de cor- pore, tale oleum & mucilaginem in fe continente , emul- &is. Duo itaque neceffario requiruntur, ex quibus e- mulfum fiat, liquor aquofus & iftiusmodi corpus. Reli- qua acceíforia funt, quz in fcopum peculiarem fuum medicus addit. Aqua fimplex pura, deftillata planta- rum, infufum & decoctum aquofum, optima prebent liquida pro emul(s. | Semina vegetabilium, cucume- rum, melonum, cucurbite , citrulli, papaveris albi, amygdalarum, &c. cufa tritaque in mortario in pultem, additi$ dein inter ulteriorem triturationem fucceffive mo- do memoratis liquidis, oleo quum fcatent & mucilagi- ne, hec una cum partibus fubtiliffimis farinaceis detri- tis fic fufcipiuntur aliquidis, iisque la&tefcentiam indu- cunt. Aptiífime dein per denfum linteum colantur, & purgantur a fcecibus farinofis. — Semper caute pharma- copeeus eligat femina illibata, nec rancida, quum ran- cor, utpote in oleo feminis refidens, tranfeat in emul- fum, hinc peífime afficiendum, etiam in damnum zgri. 'Tum etiam vitellus ovi, & ipfe abundans oleo & muci- lagine, cum aqua in emulfum abire poteft. lítiusmo- di emulfa in ufu funt, dum fcopus eít, balfama nativa, refinas, & hujus indolis alia, in aqua mifcibilia reddere; quz optime fubiguntur per vitellum ovi, nec ex emul- fo poítea excidunt. —Proportio feminum ad liquidum ; omni- MEDICAMENTORUM. 65 omnino valde variat pro medici voluntate & fcopo; (in vero ille liquidum haud determinet, fed relinquat phar- macopcei arbitrio , ad aquz libram unam fufficere fe. ícuncia feminum poterit. EPIO HENM'AU A, Vide Fomentum. ESSEN T.I JE. Effentia eft cin&tura fimplex vel compofita, fed ma- gis faturata, minus tamen quam elixirium, quod inter & tincturam medium obtinet. Sed neque hic autores certos limites agnoverunt, quin promiícue di&ta tria no- mina ufurpaverint; quare vide "TinCturam. EXTRACTA AQUOSA. Extrattum proprie fic di&um in officinis eft infufum vel decoCtum magis minufve ad ficcitatem evaporatione infpiffasaum; omne a&tuofüm, quod folutum in infufo deco&tove hzfit, parva fub mole colle&tum fervans & incorruptum ; hinc fummi ufus in arte medica. — Unde I3 fpon- 66 CoMPOSITIONES fponte patet, duntaxat talia fimplicia ad bona atque uti- lia paranda extra&a adhiberi pofle , quz extrahendam virtutem in partibus fixioribus in evaporatione non evo- laturis, locatam poflident. Poffe igitur cinnamomi de- co&um dare utile extra£tum, in quo quidem fruftra fti- mulans nobile aroma, quod volatile periit, queres; fed in quo invenies alteram cinnamomi vim adítringentem, quz fixa in evaporatione perítitit. — Regnum vegetabile numerofam , animale paucam, nullam minerale mate- teriem pro extra&is praebet. In genere extractum rà- tione menftrui duplex cenfetur, fcilicet aguofum & fpiri- vituofum. De aquofo prius agemus. Fit hoc plerum. que per decoctionem, dum cum aqua pura folito more deco&a parantur. Hzc, fiquidem totam corporis vir- tutem fixam, cum quz in refinofis, tum qua in gum- mofis principiis refidet , extrahere velimus , confultius fola percolatione fervida depurantur, quando extra&ta dabunt magis aCtuofa, quam fi fübfidentia aut albumi. ne ovi depurata fuiffent, minus tamen erunt hzc extra- &a in aqua iterum folubilia, quando in medicaminibus compofitis aquofis przfcribentur; fed virium excellentia hoc leve incommodum facile fuperat. ^ Corpora quz- cunque apta funt bonis decoCtis, etiam dabunt bona ex- trata, Deco&io corporum gummirefinoforum fine va- lida ebullitione fit optime. — Infpiffatio decoCtorum per- agitur in vaíis xneis, igni nudo impofitis ; dum verg liquor MEDICAMENTORUM. 67 liquor lentefcere incipit, ne ambu(tum extra&ta oleant, ab igne removetur, & balneo marix imponitur, in quo perficitur adjuvante agitatione evaporatio ad finem. Stannea vafa tunc funt praeferenda. In zneis ne frige- fiant, aut frigefatta relinquantur. Ipfa extra&ta loco ficco fervanda, quum humefcant facile , quo ficciora, eo melius confervanda. — Sed omnia eadem ficcitate non gaudent; unde alia generalis extraCtorum divifio eft, in ficca & in mollia. — 'T'ertia aliqua divifio eft in extracta fimplicia & compofita. — Compotiti exemplum dat. extra- &um amaricans difpenfatorii noftri, quod radices, herbz & flores fimul ingrediuntur, una decoquenda & infpif. fanda. A füuccis infpiffatis extra&ta differunt, quod in his pro extractione aqua adhibita fuit , in illis neuti- quam. Sic fucci quidam , infpiffati di&ti, ad extracta proprie pertinent, uti fuccus infpiffatus liquiritiz. Opium & aloé bene adnumerantur fuccis. — Opium de- puratum vero & aloé lota extracts. (—————— M EXTRACTA SPIRITUOSA. Extratta fpirituofa dicuntur illa, in quibus pro men- ftruo adhibetur fpiritus vini vulgaris. Hic infufio aut digeftio locum habet; dein decoCtio & evaporatio omnis liquidi, quz inftitui in vafis claufis eo usque folet, do- nec pars magis fpirituofa in excipulum tranfierit, quz : (ic 68 CoMPosiTIONES fic fervari in alios fimiles ufüs poteft; ut itaque hzcin evaporatione fruftra ne pereat, inque auras diffletur. Poftea in vafis apertis, optime ítanneis & in balneo ma- ric, abfolvitur infpiffatio ad usque ficcitatem. — Quare poffent omnes tin&turz, eflenii», &c. quz nullam ex- trati corporis partem volatilem continent, in extra&ia mutari, in quibus hzreret ipfa tin&turarum vis, dempta tamen dote fpiritus vini. Sal effentialis corticis peravia- ni nihil aliud e(t, quam extractum: fpirituofum five re- finofum hujus corticis, & contra rei naturam fal appel- latur. Corpora mere gummofa, mucilaginofa, fimi- liaque, nihil valent pro extra&tis fpirituofis; fed illa, quz refinofis & balfamicis abundant partibus, optima funt; in qux fpiritus vini vim agendi validam poffidet. Sumitur fpiritus vini vulgaris, nec alcohol fincerum , ut etiam aqux, in fpiritu vini harenti, fuz dentur in fol. vendo partes, qua nimirum agat in principia gummo- fa ejusdem corporis, quo fit, ut in extracto fpirituofo lateant una cum refinofis & balfamicis partes plures alie, quz fuerant in aqua folubiles. — Extracta fpirituo- fa etiam vel fimplicia vel compofita funt. F ECUL. . Si fedimentum, quod fücci expreffi vegetabiles de- ponunt, fuccis decantatis, exíiccatur, vocatur Fzcula, Ut MEDICAMENTORUM. 69 Ut plurimum quidem faporem virtutemque fucci fui fce. cule retinent , difficile autem determinatu eft, utrum validiores fint, an debiliores? quia differre illas, credi- bile eft, ratione difcriminis partium, ex quibus vegeta- bile componebatur, tum etiam ratione illius partis, in qua przprimis dos medica refidebat, quz aut excidere mora de fucco poteft, aut ex adverfo magis firmiter eidem fufpenfa inhzrere. — Ex fra&is tritu folidorum par- ticulis conftare quam maxime videntur. Pauciffimz au- tem in ufu pharmaceutico fcecule funt; ex radicibus ari, bryoniz, iridis noítratis, & peonie, quz recentes fuc- co adhucdum turgidz, mundate, ab externis pelliculis liberate, rafz, tufz in mortario marmoreo cum addita aqua, preloque per faccum lineum aC, dant fuccum la&efcentem , puft aliquot horarum moram fceculas de- pofiturum ; quz exíiccatz, & in pulverem tritz in la- genis bene obturandis fervantur ad ufum. | Amylum eft fcecula tritici. GNGNNUNENNINSEMIEECEDNI EROUIKEEETEISSENINECESTNOGUNCNNDUUNGUNNECUESTUNUUNEUESNIURUENTUN NE AUSPENDNNSNERON FOMEN T A. Fumentum , Fotus, a fovendo, vel Epithema ab £ziTí0e9a4 imponere, dictum, eít medicamentum ex- ternum, quod aut liquidum cum alterius corporis tan. quam apti vebiculi interventu, aut corpori applicatur K . fic- 70 CoMPOSITIONES ficcum ; unde duplex fomenti fpecies exfurgit, liquida aut ficca. . Epithema quidem, generaliori fignificatione acceptum, : pleraque medicamenta externa includit, ma- gis autem re(tricta folum fomentum indicat. Fomen- tum r»llum in officinis proftat füb hoc titulo, quod igi- tur a medico magiítraliter przfcribi oportet. Sed plera- que medicamenta officinalia liquida, uti aquz deftillatz, fpiritus, olea, acera, fucci, lixivia, aliaque evadunt per fe fomenta, quando applicanda ceu fomenta a medico przfcribuntur. Sic etiam pleraque medicamina mayi(tra- lia, etiam interna, fomenta effe poffunt, ut decoCta, in- fufa, emulfa, mixture, &c. Qualecunque corpus liqui- dum, five fimplex fit, uti lac, aqua, vinum, urina; five arte compofitum ex his aut ex aliis, externe applica- tum, erit fomentum liquidum. — Hoc itaque a cataplafma- te differt, quod plerumque, fi qua folida adhibita fuerint in medicamine non diffoluta, ab his abjiciendis feparetur liquor dilutior ufurpandus; cataplafrma vero femper folida fervat, cum liquido in pultem mutata. . Vel, fi tamen, quod nonnunquam accidit, ipfx folidz partes non fepa- rentur in fomento a liquidis, tunc falim pultem non faciunt, fed manent folida cum plurimo diluente liqui- do, utin lotionibus fzpe fit, aut dum herbz, exempli caufa, decoCte, aut aqua deco&tionis adhucdum madi- diffime , lineoque facculo inclufe, applicantur corpori, quando tunc ipfe proprii decoCti, hic agentis, funt ve- luti MEDICAMENTORUM. 21 luti vehiculum. — Nam alias panni linei, melius lanei, etiam quadruplicati, vel ftupe, aut fpongie, fomento imbuta & fatura, vehiculum przftant aptiffimum. | Pof- funt etiam applicari fine omni vehiculo, dum pars cor- poris aliqua fomento immergitur, quando fomentum Lotio vocatur; aut dum immergitur corpus totum, quando Balneum; aut folummodo ad umbilicum, quan- do Scemicupia dicitur. Si fomentum ex alto in corpus decidit, uti in thermalibus quibusdam aquis, eft Em- brocatio, &x9 Tfc 2ox5ie vehemente pluvia. In fomen- tis liquidis non adeo, atque in fimilibus medicamentis internis , aut coloris aut odoris aut limpiditatis ratio habetur. Fomentum five Epithema ficcum conftat herbis aut alis fimplicibus ficcis in pulverem mediocriter tenuem comminutis, & corpori applicatis vel fine omni liquido, vel ab aliquo irrorati— Nonnunquam aliud epithema liquidum ficco fuperimponitur, quo hoc reddatur a&tuo- fius. Hi pulveres, ut rite applicentur, induntur fac. calis ex panno lineó, minus bene laneo, confe&is; tum, ut parti fe accomodent aptius, duntaxat femiple. nis; vel etiam per fila transverfim adaCta firmatis, ne pulveres in unam delabantur partem. — Forma & ampli. tudine variant refpeCtu partis corporis, cui imponuntur, & nomen etiam proprium fic obtinent ; uti Sacculi &. Sacci generalius pro variis corporis partibus, pro mem. K 2 bris, 72 CowPosITIONES bris, fcrobiculo cordis, ano, &c; Cucufe, Pileoli vel Cuculli pro capite; Frontalis pro fronte; Scuti pro pe- &ore & abdomine; Leüuli & Pulvinaris, dum his eger incumbit. Si dofis aliqua puleerum in fcopum medi- cum fufficiat, nec tamen facculum fufficienter impleat, tunc pulveribus palee permifcentur; aut goflypium vel lana, fi molliorem facculum pars corporis exigat tene- rior vel fenfibilior. — Caterum fomenta, five humida, five ficca , aut calida, aut tepida, aut frigida in ufum Tahuntur. GANG ARISMAT T. Gargarifina & Gargarifinus a *yaeyagicew gutture fo- num edere, vel Diaclyfina a &izx2u2s, colluere, voca- tur medicamentum liquidum , quod cavo oris contine- tur aliquandiu, in faucibus movetur, quod proprie gar- garizare vocant, & poftea exfpuitur: fi tranquillum in ore hzeret fine gargarizatione Collutio vel Collutorium £z- pe audit. — Omne igitur medicamen liquidum , deco- &um, infufum, emulfum &c. fi in hunc fcopum prz- fcribitur, evadit gargarifma. Kane RRRU UC UNE D GELAT TIN JE. Si ungulz, cornua, ebur, offa, lipamenta & car- nes animalium in aqua diu co&ta fuerunt; colatura dein aut MEDICAMENTORUM. 73 aut Jam parca fupere(t, aut per infpiffationem ulterio- rem parca redditur; in calore quidem liquidum przfta- bit decoctum, quod autein in frigore coibit in maflam tremulam, pellucidam, confi(tenrem, vafculi continen- tis confervantem figuram, non ducendam in fila, fed rumpi & diíturbari facilem. — Eft itaque gelatina fapa a- "nimalis, in qua reperitur omnis fubftantia illa, quz in co&tione fufcipi potuit de parte animali coCta. Plerum- que rafura cornu cervini adhibetur. Nonnunquam cla- rificatur gelatina per albumen ovi, & quum ex fe fit fa- tua, addito vino, fucco citri, faccharo, aliisve gratior redditur; .vel diluenda & folvenda in potu communi przfcribitur. —Citiffime putrefcit zítivo calore. —Magi- ftraliter tantum przefcribitur. ^ Sapa ribefiorum fimili- umque, faccharo condita, improprie quoque gelatina vocatur. IW RCUTS A. Infufo, chemice fumpta, latius patet, & indicat omnem operationem, per quam aliquid ex corpore quo- cunque ope cujuscunque liquidi ceu menftrui extrahitur ; ut vel fic digeftionem aliasque operationes includat. Pharmaceutica autem proprie di&a infufio eft medica- mentum internum, & reftringitur ad folum aquofum li- K 3 quo- 74 CoMPOSITiONES quorem, adjuvante plerunique inoderato calore, vel (al üm ilo, qui ebullieatis aqux eft, minori; quum infu- fio frigida proprie /Maccratio vocetur ; & illa, quz ca- lore fit leniffimo , dicatur Dicc/lo. Infuio cum vino peracta e(t vinum medicatum ; cum aceto acetum me- dicatum; cuim fpiritu vini tinctura eít, vel fpiritus aro- maticus &c. de quibus vide fuo loco. Qux cum omnia gaudeant fao im arte phanmaceutica nomine, a confue- tudine fancito , longe melius fofa infufio aquofa, alio titulo non donata, infufionis nomen poffidebit. Infu- fionis itaque menítrusm sut aqua fimplex erít, aut quedam herbarum deítillata, aut etiam decoCta; cui fi tamen levis aliqua vini portio adderetur, nomen propte- rea non mutabit. Inrufionibus apta funt fimplicia omnía illa, quorum precipua vis medicata in tenerioribus par- tibus confiftit, modica ignis a&tione per aquam extri- canda & extrahenda. Er regnum quidem vegetabile ferme folum omnem hic materiem largitur. — Quoniam vero aromatice , alixque herbr , quz volatili virtute pollent, hunc in ufum imprimis veniunt, folent & de- bent infufiones perfici in vafis claufis. Lentius, etiamfi fzpe melius, agit calor infufionis in fimplicia, quam deco&tionis; unde plerumque infufio protrahitur diutius, ita tamen, ut femper fimplicium habenda fit ratio, pe- tità ex accurata illorunt cognitione, dum flores exem- pli caufa tenelli citius faciliusque dimittunt fubítantiam extra- MEDICAMENTORUM, 75 extrahendam, quam cortices; ut fic in fimplicium prz- paratione, in infufionis mora, aliisque recurrant plera- que, in deco&ionibus jam ante memorata, | Quantum- vis de infufo nihil deperdatur in infufione protra&ta, po- teft tamen ulrra modum protrahi, ut vitio laboret. Longe alia extrahuntur ab aqua de herbis in primo in- fufionis ftadio, quam quz extrahentur in protractz ul- timo; quo contribuere etiam caloris gradus major po- terit. Si hzc differunt virtute medica, uti differunt ut plurimum ; & fi ultima illa aut agent contra fcopum medici, aut ingratum reddent infufum ; omnino limi- tanda infufio eft, & moderandus calor. In infufione vulgo continentur omnia illa, quz funt in aquis ftillati- tiis; tum fapidi, faponacei, mucilaginofi, &c. portio aliqua minus auftera, minus crafía, fepe nobilior. Sed omnia hec pendent ab indicatione medici non minus. Infufum aut fimplex aut compofitum eft. — Infufa magifítra- liter przfcribuntur, & non raro pharmacopcus folam preparat materiem , dum infufio ipfa apud egrum ipfum illis, qui egro affiftunt, facienda relinquitur. —Quiete, filiro aut colatura depurantur. Aliis additis oratiora & efficaciora reddi queunt. INJECTIONE.S. Quelecunque medicamentum liquidum in cavum corporis aliquod, foras patens, five hoc naturaliter ad- fit, 76 CoMPosITIONES fit, uti auris, vagina, urethra, five prater naturam fuerit formatum, ut fiftula, vulnus, abfceífus &c. inji- citur, Injefio vocatur; dum quz ano & ori dicatz funt proprio gargarifmatis & clyfmatis gaudeant nomine, de quibus vide fuo loco. Utrobique tamen etiam quan- doque inje&tio vera locum haber, quando in fauces ope fyringz liquor injicitur, &in anum, ut fiftula eluatur, nec clyfmatis in fcopum. — Infufa, decoCta, emulfa, fucci & alia medicamina injetctionibus idonea funt; in quibus ita pharmacopceus nihil adeo peculiare obfervan-. dum habet, dum przícriptz a medico, & a pharmaco- peo preparatz, aut chirurgo dentur, qui injiciat, aut adfiftentibus zgro. JULAPLA. Julapium vel Tulepus modo eft fyrupus fimplicior, dilutior, plerumque ta&tus ex aquis ftillatitiis odoratis & faccharo, uti in difpenfatorio Viennenfi Julapium rofa- tum, Julapia violarum, & capillorum veneris; modo eft mixturz fpecies dilutiffima, quam plura ingredi queunt. Sed femper in Julapiis habenda ratio eft fa. poris, coloris, & odoris, quibus placere debent. Hisce obfervatis, cxtera congruunt cum fyrupis aut mixturis, de quibus ex profeffo eít aCtum. LIN- MEDICAMEXTTORUM. 77 GM OECUS NND ORG BE TET EDSERLEAER RI 1:2] CIS ANT ROI TITNtAMG ER ISUOR DUEQLYSDLAITONGSIU TN CEP VACQSLDIT UNIONEM RCRUM DPN'OCUUTDU€-A Loboch arabicum , Eclegma grecum a 5zfyg, latine Lintfus , e(t medicamentum internum inter fyrupos & ele&uaria molliora medium confiítentia; a lingendo di- &um, quod olim, & quandoque adhucdum hodie, li- quiritie bacillo rafo & in altera extremitate contufo , ceu cochleari, delingeretur, & fic affümptum per vices in ore fenfim deliquefcat , & deglutiatur. 'Tum etiam, quod przprimis ad afperz arteriz vitia adhibeatur, vo- catur A'erzeizxóv. — Certe in morbis pe&oris , faucium & interni oris, frequentius prefcribitur. Mifcela fim- plex fyruporum interdum Looch appellatur. | Ut pluri- mum vero fyrupis admifcentur mucilagines cummi ara- bici, tragacanthe , mel, virellus ovi, olea preffa blan- da, aliaque fimplicia peCtoralia. — Quam maxime phar- macopeeus attendat, ne, íi oleofa addi jubentur, ran- eida adhibeat, memor teneritatis partium, quibus lin- &us deftinatur. Propterea haud valde approbo, quod looch in officinis proftent jam parata; minime probo, fi diu afférventur, cum quod fat cito fermentent , & corrumpantur, tum quod facile prefcribi magiftraliter & componi poflint. Quantum poffibile eft, in lin&u fo- lida rudiora non folubilia funt vitanda, quia tandem fo- la ori inherent, dum reliqua a faliva folvuntur; quare L cura 78 CoMPOSITIONES cura fit pharmacopci, fi tamen folida talia addenda ve- niant, hzc ut optime comminuantur, & fubigantur. Pharmacopeo etiam fepe fpiílitudinis norma relinqui- tur, dum ad lubitum quoddam ingrediens prazfcribitur, ut & ejus interfit confiftentiam lin&tus probe noffe , quz tamen leviter variare poteft. ASAOOAXMO BÀ OIk|p,LLL,Obo)O,OO|,otH LINIMEN T A. Linimentum wel Litus, ab illinendo didum, e& tnedicamentum externum, quo pars corporis noftri ali- qua illinitur five inungitur cum accedente nonpunquam fri&ione, confiftentiz mollioris quam ungentum , nem- pe medie inter hoc & oleum; ita ut, fi unam unciam cerz folvas in quatuor unciis olei, obtineas linimen- tum, fi cum folis tribus olei unciis combines, habeas nnguentum. Hodie tamen frpenumero unguentum & linimentum confunduntur, dum vera quedam unguen- ta (int, quz litus vocentur; nec litui quoque maneat femper fpiffitudo fua, dum plura diverfa olea, fimpli. citer miíta, fub linimenti titulo interdum przfcriban. tur Quz di&a de unguentis funt, huc referri omnia poffunt. MEDICAMENTORUM. 79 CLIQUOEN RORTENVEDGEPNADHIURON 4T NuCyl DEVI SERESERUNEND: lI LIXCIIlLETRU] UIY SYCWIYCINIMUU" WE CS C HDI TIDASKPUPTNUNUEN ENT RO UNA. MAGISTERIA Pleraque AMaoifferia proprie (ic di&a in officinis funt fimplicia corpora foluta' in liquido , atque inde iterum per aliud corpus przcipitata, tenuiffimi fub pol. linis forma. —Solvuntur corallia , margarite , lapides ceancrorum , cornua. Cervi, aliaque fimplicia terreítria indolis calcare , in fufficiente aceto, fpiritu falis, aci- do nitrofo, aut in fpiritu menftruali difpenfatorii no- ftri, qui ex theoria proceffus eít fpiritus falis cum ace- to mixtus. Ex filtrata limpidaque folutione per oleum tartari pracipitantur. —Precipitata a liquido decantato feparata , aqua pura fzpius edulcata, exficcataque , vocantur magifteria. Habetur etiam hic pollen tenuif- fimus, üt in iisdem corporibus, diGis fimpliciter prz- paratis; fed, quoniam ex chemia notum e(t, ferme in omni przcipitatione , corpori przcipitato aliquid de corpore adhaerere tam przcipitante quain. antea folvente, quod ablui planiffime vix ulla poffit edulcatione ; hinc docemur, differre quidem ratione hujus adhzrentis plu- fculi, fed differre tam parum, ut opere pretium mi- nime folvatur, atque ex officinis ejici (ine ulo damno poffent. Si tamen ferenda forent, illud ferendum neu- tiquam eft, ut promifcue pro przcipitatione, loco o- lei tartari, adhibeatur aut fpiritus vitrioli, aut oleum Ls vk go CoMPOSITIONES trioli, aut aluminis aqua, quod quidem contra prin- cipia chemia in difpenfatoriis atque alibi permittitur. Quid enim, obfecro, gypfum (nam tale genuinum fic nafcitur, dum acidum vitriolicum terram calcaream prz- cipitat,) agetin primis viis? Nocere poterit, prodeíle nunquam. Aut fiunt hec magiíteria fimplici abítra- &ione acidi folventis per evaporationem fine praevia przcipitatione ulla, quando folum acetum adhiberi fo. let, utpote quod facilius a terris illis iterum avelli fe patitur. Sed non avellitur totum; ut femper fic reftet fal neuter terreftris , fuis viribus agens, vix abforbere potens, uti magiíteria per precipitationem parata, fed fimillimus oculis cancrorum fic dictis nutritis, dum hi fucco citri faturati falem | medium rerreftrem, omni ab- forbente vi deleta, conftituunt. Magnefiz nitri & murie, tanquam vera magifteria, huc omnino pertinent; & illaquidem , dum ex primo lixivio nitrofo, in quo foluta ab acido nitrofo tanquam fal hzret, per cineres clavellatos precipitatur, genuina terra calcarea eft, non diverfa, niíi puritate plerum- que minore, dum a matrice nitri etiam aliis terreftri- bus partibus inquinata effe folet , hinc rariffime toita quanta in acidis folubilis. Alia antea methodo parabatur ex illo nitri lixivio, quod a cryftallifaione nitri ultima remanet, fola infpiffatione, tantaque dein calcinatione, etiam a pharmacopceo repetita, & per aquam edulca- tione MEPICAMENTORUM. 8x tione, ut a priore non differret, fi non tediofiore pro.. ceflu. Magnefia vero muri paratur apud nos ex fale amaro; in aqua foluto, per przecipitationem ope fais lixiviofi , quando terra ferpentina, quz cum acido vi. trioli unita in fale axmaro hzíerat , excutitur ; terra a priore diverfa, quod in calcem vivam uri nequeat, a- deoque non proprie calcarea, folubilis tamen uti illa in omnibus acidis, & folubilis, quia puriffima, tota quan- ta, confticuens cum illis falen terreftrem medium, mi. nore dofi idem preítantem. — Si pro przcipitatione foda hifpanica adhibetur, lixivium cryftallifarum largietur fa- lem Glauberi mirabilem , ex uno labore obtinendum. Mazifteria gemmarum inutiliffima, & priorum tem- porum ignorantiam te(tantia , .omitro. ! Fiunt etiam magiíteria, dum vegetabilium aut ani- malium infufa digeruntur cum oleo tartari, iisdemque filratis & limpidiffimis: infunditur dein aqua aluminis. Prxcipitatur fic terra aluminis, nunc tincta plerumque colore infufi adhibiti, & fitit magifterium coloratum, quale eft magifterium coccinelle. . : Refinz extra£tz per artem ex vegetabilibus refino- fis; fub titulo magiíterii etiam fepe veniunt, cujus. modi habemus magifteria radicum .jalape , mechoacan- ne, fcammoni, ligni guajacdi, &c. In hunc finem feliguntur hwc vegetabilia mag s refinofa & melioris no- te, quz in pulverem reda&ta in affufa fufficiente boni L 3 fpi- *. 82 CoMPosiTIONES fpiritus vini copia digeruntur per paucos dies leni(fimo calore. Spiritus tinctus decantarür, & novus priori corpori affunditur. Repetitar hoc, donec ultimo affufus fpiritus haud ultra üngatur. Commixti tunc fpiritus deítillationi fubmittuntur , qua partes circiter fpiritus duz terti abítrahantur, fervensurque fimiles in ufus. Concentratz reliqua parti, qux effentiam meracam nunc fiftit, de cucurbita exempix, colatzque, injicitur pluri- ma aqua frigida, qua debilitsta demittit omnem, quam tenuerat, refinam, qux pofteaquam debite fubfedit, eeu maífa tenaciffima & terebinthina confiftentia , a li- quido decantatione feparatur, exficcatur, & fervatur , nunc dura & fubfragilis, Magifterii vel Refinz nomine. Liquor autem decantatus, quum partes in aqua folubi- les non dimiferit, e*aporatione ad ficcitatemr protraéta, extra&tum eius corporis gummofum dabit. 'Tandem Magifterium fulphuris, quod etiam lac fulphuris vocatur, fit, quando ex folutione hepatis ful- phuris, in aqua ebulliente peracta filtrataque, przcipita- tur fulphur per acetum additum , quo deftruitur hepar in fimplicia fuo, dum fal alcalinus nubit aceto, fulphur fub forma pulveris albicantis excidit, quod debite no- va aqua ablutum, magifterium audit, certe haud diver- furn a floribus fulphuris vulgaris, fi ablutio rite accef. ferit, alioquin a falibus forte adherentibus impurius; quo carere ars pofht. MA. MEPICAMENTORUM. 83 AG MAELiiii. LL bLbCjÉPC]AAAtmAGb^ dl MASTICATTORIA Maflicatorium a barbaro verbo maíticare pro man- Here, quia mandi folebat & inter dentes teri, vela ma- ftiche ortum, quia hzc refina imprimis in hunc fcopum adhibebatur; aliis greco Zpopblegmatifmi vocabulo , ab dmosypnarícei; aquam abducere, falutatum; eft medi- camentum , quod in ore detentum pituitam & falivam copiofam prolicere, in os derivare, &abfítergere, va- let. Qualecunque igitur pharmacum hunc effe&tum pro- ducit, nec nimia acredine fua , aut alia proprietate con- traindicata fimul nocet, in hunc ufum trahi, & titu- lum maíticatorii ferre meretur. Inter medicamina ex- terna numeratur, quia exfpuitur poftea. — Apophlegma- tifinus apud aliquos latius patet, dum hic fub fe com- prehendit pharmacum five ficcum five humidum; ma- (ticatorium vero folum ficcum. — Solent enim in eunm- dem falivandi, abítergendi , & excitandi finem medi. camenta etiam humida, vel liquida, uti ele&uarium . deco&tum , mixtura , &c. in ufum vocari, & vocan- tur quandoque neceffario , dur mandcre eger aut non vult, aut ex debilitate vel ex morbo nequit. "Tunc aut in ore volvuntur, aur ilinuntur palato, &c. —Ma- ífticatorium ficcum triplici modo exhibetur; vel enim manduntur primo fimplicia intepra aut parum tantum con. $4 : CoMPOSITIONES conciía, ut maftiche, radix pyrethri, &c; vel fecundo confciffa & contufa, nodulo ex rariori fed forti linteo involuta; vel tertio trita in pulverem, dein excepta a materie tenaci, uti terebinthina, maftiche, cera, &c. & compa&ta formataque in trochifcos ; aut cum «liis a- lio modo. Fuimus etiam tabaci ore attractus huc fpe&tat. M E EL'T.A * Mellitorum medicaminum apud veteres vulgatior e- rat ufus, qui ceífavit plurimum, pofteaquam faccha- rum innotuit; majorque ejus copia in Europam trans- vehi ccepit. — Habent camen, (ut de pretii mediocrita- te taceam, ) quibusdam in cafibus egregiam & faccha- ro fere przítantiorem virtutem, quare ex officinis per faccharum plane extrudi nec potuerunt , necdebuerunt. Mel ipfum in officinis proftat defpumatum five depura- tum. Certe mel vulgare, non virgineum feu fponte effluens de favis, multas in fe heterogeneas partes ha- bet a cera favorum, ab apibus ipfis, aliisque; a qui- bus depurarí ante debet , quam in ufum pharmaceuti- cum traha:ur. Additur pauca melli aqua, & deco- quitur fc mel dilutum. — Spuma erata, in qua conti- netur ilud heterogeneum omne, tollitur: & mel-vo- ca- MEDICAMENTORUM. 85 catur tunc defpumatum five depuratum. Diífipantur quidem fic una de melle partes quzdam gratiores & no- biliores; fed propterea in defpumatione feítinandum , & validior inhibenda ebullitio eft, ut minor jaGtura fiat. Mel optime note pro depuratione additamento aquz minime eget, quz inutiliter operationem protraheret, & protrahendo mel redderet deterius; quandoquidem mel tale exiguam fpumz copiam ejicit, heterogeneis paribus vix inquinatum. | Optime igitur pharmaco- peus mella diftinguet, nobiliora refervans compofitioni medicaminum internorum imprimis illorum, quz diu- turnam coCtionem non exigunt. Quando mel depura- tur per deco&tionem cum dimidia parte aceti, vocatur Oxymel; quod fimplex eft, fi acetum fuerit fimplex ; aut nomen ab herba habet, quz in aceto infufa fuit, cujusmodi eft oxymel fcilliticum. — Sunt alia in officinis mella, cum fimplicia, tum compofita , veluti mel mer- curiale, mel rofatum, mel anthofatum, mel pe&tora- le, &c. qur parari folent ex fucco expreffo vel ex infufis aut deco&tis aquofis di&arum plantarum & mel- le vulgari miítis, atque per fübíequam deco&tionem de- fpumatis & in fyrupi confiftentiam infpiffatis: | Qus decoqui fe plantz patiuntur, optimz virtutis fic mella dabunt; at ille, qux in deco&tione dotem amittunt , sut faltem magnam dotis partem, melius omnino cum ipfo melle jam defpumato, ope additz aquz in fyrupum M re- 86 CoMPoOSITIONES redacto , atque ad ebullitionem calenti, per aliquot ho- ras infunderentur & digererentur, quando tota vis me: dica maneret in melle colato. Put ucB SUN aO AVRDEPRNMPENAR. s ccssidinlpoanti diens o 1 MIX TU R /E Mixtura, qux femper magiftraliter przfcribitur , eft medicamentum liquidum internum, quod fola miftione medicaminum, quz in officinis jam preparata proftant, conficitur ; unde liquida omnia , interne affumenda, huc pertinent, fpiritus, effentiz, fyrupi, fales, fucci, extracta, imprimis vero aquz deftillatx. Pulveres etiam, in mixture liquido non folubiles, moderata dofi addi poffunt; tum pinguia, refinz, olea, & alia, quz fub- igi ab aliquo corpore , verbi gratia, a vitello oví, aut faccharo , aut fapone, ita queunt, ut folubilia in liquido reddantur. —Maneat tamen' femper fua mixture liquiditas. Minus hic licet effe, quam in julapiis, at- tento ad faporem, colorem, & id genus ad gratiam fpectantia alia, attento tamen femper, ut ne zger mix- turam refpuat. GITE CTWRRNROT OW. IGEP MEGA NRISCRIPETOM LUN UUHGS BUE IS I SANI GENIS U Rs Ds sART CET TREND MORSULI Vide 'l'abulas, MEDICAMENTORUM. 87 c—————— "—Ó———— ÉÁ M;U;|CIL AGIN:E S. Mucilago eft medicamentum , quod tam externe quam interne exhibetur, modo folum, modo dilutum, vel fyrupis aliisve miftum, a Gelatina proprie fic di- &a in eo diverfum, quod illa animalis fit, mucilago autem vegetabilis. — Si.ergo infufa vel decocta meraca cum aqua fiunt ex plantis glutinofo fucco abundantibus, ex radicibus althez & confolide majoris, ex feminibus lini; cydoniorum, pfyllii, feenogrzci, ex gummi tra- gacanthz, arabico, & ex fimilibus; aut fi hzc deco- &a debite infpiflantur, obtinetur liquor vifcidus, con- fiftentia albumiuis ovi, du&ilis, fila agens, qui muci- lago vocatur. Simplicia ante ab adhzrentibus fordibus probepurgantur. Deco&a vel infufa calide per linteum colantur, mota & preífa ope fpathulz , quo melius tranfeant.. Quum mora attenuentur & corrumpantur , non aflervantur in officinis, fed pharmacopceeus przpa- rat demum illas, quando aut magiítraliter. przífcriptam formulam ingredi debent, aut compofitionem quandam preparandam officinalem , exempli gratia, unguentum alhzz. — MH OLEA 98 CoMPost TIONES | d OLEA /ETHEREA. Olea a&tberea, vel flillatitia, vel effentialia, vel de- flillata, ( nam omnibus fub hifce nominibus veniunt, ) funt olea nativa plantarum, quz plerumque ( apud nos femper ) ope aqux ebullientis una cum hac de planta aut integra, aut de aliqua ejusdem parte, elevantur, & ex vefica znea ftannoque intus probe obdu&a, vel ex cucurbita vitrea, tranfeunt per alambici roftrum in excipulum appofitum. — Sunt igitur hec olea ad aquz ebullientis calorem volatilia; nec de plantis ullis tale o- leum hzc operatio prolicere poteít, in quibus non jam antea illud vere nativum contineretur. Odor aromati- cus, imprimis fortius inhzrens, ut plurimum przfen- tiam hujus olei arguit: & nulla hic plantz pars exclu- ditur, five radix fuerit, five femen , aut folia, flores lignum, cortex, vel ipfa etiam plantarum excrementa balfamica, & alia. Plane inodoras hoc oleo carere, credibile eft, quum nullum fic largiantur. Quxedam oleo ditiores, prima deftillatione illud copiofum , ut toli poffit , dimittunt ; plereque egent cohobatione. Compagis durioris corpora ante deítillationem maceran- tur vel digeruntur in apparatu claufo. — Digerendaetiam funt ficca leviora, uti folia exficcata, ne in deftillatione elevata turbent operationem ; fic enim penetrata ab aqua hujus MEDICAMENTORUM. 89 hujus fundum petent, nec elevari poterunt. Olea z- therea funtalia femper fluida; alia, ni(i caloris aliquot gradus accedant, butyri coníiftentiam habent. Hec ultima fingularem cautelam in deftillatione exigunt , qua ferpens in dolio refrigeratorii, aut roftrum longius alam- bici, (fi dolium abeft, ) femper in calore debito reti- neatur, ne congelafcere in ferpente oleum queat; hinc optime talia deftillantur ex cucurbitis vitreis. — Olea hzc omnia acria func; fed eít infigne acredinis difcrimen in diverfis , ut alia fint acerrima & ignea, alia gaudeant acredine moderata, in aliis experiamur hanc valde exi- guam, ut fint ferme blanda. Olei quantitas etiam in eadem planta difcrepat; cujus quidem diverfitaris caufe funt plurimz , uti anni temperies ficca vel humida , foli nativi indoles , culture ratio , &c. quarum cognitio pharmacopceeo rarius proderit; fed illud tempus, quo plantz in univerfum oleo quam maxime abundent, noffe ipfum juvat, ut illo colle£tas tempore deftille. — Sic radices effodiet in olei obtinendi fcopum ipía hyeme, aut faliim fero autumno. — Hyeme etiam fecari ligna curabit. Folia leget herbamque integram in atate adulta plante, dum foliis maxime abundat, fere poft florefcen- tiam abfolutam. Flores carpet, explicationi omnino proximos, aut modo explicatos. Fructus perfecte ma- turos. Et fic porro. Quandoquidem protra&ta & diu- turna deítillatione opus eft, ut hzc olea obtineantur, M 3 pro- 9o COMPOSITIONES propterea pharmacopceus omnia illa in. promptu habeat, quz in difpenfatorio enumerantur, ut prafcribenti me- dico faciat fatis; fed nec ob id ipfum alia quam in offi- ' eina proftantia olea medicus praefcribet. Olea ztherea ab aquis deftillatis fuis feparantur variis modis, aut ope goffypii contorti , aut infundibuli vitrei, aut alterius vafis, vel inítrumenti idonei, ubi olei gravitas major minorve ratione aque, & obtenti copia, confiderandz veniunt, In principio fepe deponunt fedimentum quod- dam, atque evadunt tunc limpidiora. —Confervantur in lagenulis optime claufis , nec prxter neceífitatem. a- periendis ; fed xtate folent tamen femper fieri fpiffiora, minus odorata, deteriora, eoque magis, quo funt la- genule minus plenz; quare conducit aqua implere il Jas, in quibus fecvantur olea aqua leviora; nam aqua hic nihil impediet, quominus oleum guttatim ad ufum tolli queat. — Plura olea pharmacopeeus ipfe non parat, cujusmodi fant indica, quz ex Indiis ad nos transfe- runtur, quz caro quum conftent pretio, mangonio ob- noxia funt. Adulterantur vel oleo preflo, vel fpiritu vini, vel oleo sthereo viliffimi pretii, aut eodem alio jam effeeto. — Additamenta fpiritus vini & olei ztherei effeti virtutem. oleorum quidem haud mutant, fed in- fringunt & diminuunt, utevadant minus efficacia. Quin parcilime affufum alcohol, preterquam quod oleorum vim debiütet duntaxat parum, olea a contrahenda fpiffi- tu- MEDICAMENTORUM. 9t tudine etiam prefervat, redditque durabivora: fed a- dulterantibus fpe lucri non eft modus. Olei preffi addi- ti fraus omnium facillime & certiffime deregitur , (i charta, guttula una alterave olei exaiminandi illinita , exponitur tali caloris gradui, ut oleum zthereum inde avolare poffit , quod fi fincerum fuerit, nullam pinguem & traufparentem in charta maculam poft fe relinquet ; quz certo aderit ab oleo preffo mixto, fic non volatili. Sincerum oleum zthereum quoque in alcohole folvi poffe debet, dum preffum fpiritus vini refpuit; quod alterum hujus fraudis eít criterium. — Quando fucata fpiritu vini funt, guttule aliquot, ex alto immiffe in aquam tepidam , laCtefcere hanc facient in punGis at- ta&tus, dum alcohol, ab aqua avide attra&tum folutum- que, extricavit fe ex oleo, quod fic tenuius hic hzrens divifum , antequam denuo coéat, momentaneam opa- citatem five laCtefcentiam aquz inducit. — Oleum tere- binthine vilifimum pretiofis immixtum cognofcitur ex odore, (íi linteum oleo hocce (ucato madens exponitur fubito aéri vel foco exficcandum, quando gratus pre- tiofi olei odor primo aufugere aflolet, remanente diu- tius ingrato terebinthisz odore. Olei ztherei effeti additio vix cognofcitur, nifi ex probe cognita ipfius olei finceri indole ratione faporis, odoris, fpi(fitudinis, &c. Ex colore oleum nullum cum certitudine judica- bitur, quoniam ille in plurimis tantopere variat, nec idem 92 CoMPOSITIONES idem femper eidem oleo color conítet. Anni tempe. ftas varia, locus natalis , calor in deftillatione applica- tus, & alia hunc fzepe mutant ; quin oleo recenti non raro alius color eft, quam quo deinde confpicitur- O- lea ztherea magiftraliter cum interne tum externe ad. hibentur guttatim & aliis immixta femper, quum acre- dine nocerent fincera. Sic in mixturis, confervis, pi. lulis, elzofaccharis , emul(íis, balfamis artificialibus , linimentis, &c. Ingrediuntur etiam varias compofitio- nes officinales. mp ———— — RERO. OLEA EMPYREUMATICA. Quzcunque olea per fimplicem de(tillationem in balneo arenz ex retorta de corpore aliquo vegetabili aut animali (quibus etiam minerale regnum adjici pof- fet,) obtinentur fine previa additione aqu, empyrcu- matica five adufta ob ambuíti odorem vocantur; aqua enim in deftillaione olei xtherei. & in edu&tione olei co&i facit , ut ne hzq olea ultra aquam ebullientem incalefcere poffint , ultra hunc caloris gradum ambu. renda & fic mutationem paffura aliquam. — Sunt itaque elea empyreumatica origine tenus ztherea vel unguino- fa , fed igne mapis minusve mutata. Quum tamen nullum detur corpus vegetabile aut animale, ex quo oleum MErPICAMENTORUM. 93 oleum empyreumaticum non eliciatur, etiamfi plurima fint, ex quibus nullum oleum five zthereum five un- guinofum educere valeamus, quzítio chemica moveri peteft, fitne pars olei empyreumatici artis & ignis no- va produ&tio, an potius oieum unguinofum alia ratione de corpore haud evolvendum ? cujus folutio. non eft hujus loci — In deftillatione horum oleorum induftria fingularis non requiritur, Hoc tamen notatu dignum occurit , debere apparatum non exattiffime effe occlu- fum , fed aut foramine exiguo pertufum effe excipuli ventrem, aut inítru&tum roftro , aut tubulum vitreum inter commiffuras locari, quo aéri fumma vi erumpen- ti pateat fubinde exitus, ne apparatus difplodatur. Am- plitudo excipuli huc quam maxime conducit. Atque hzc cautela tum ufui venit, quando corpora duriora majorive copia fic tractantur, uti ligna, cornua, tum etam tartarus. Pleraque olea empyreumatica odorem ingratum habent ; pauca tolerabilem, — cujusmodi funt olea ex refinis & balfamis. Separatio horum oleorum a liquidis, commif(tis ex deftillatione, facilis eft, dum infun- dibulum chartaceurn prius aqua vulgari penitus madefa- &um transmittit hec liquida fola. — Si fal volatilis. foli- dus inhzret, aqua ante folvitur , ut permeare etiam chartz poros valeat. Pauca proftant in officinis hzc o- lea, quum virtute medica parum difcrepent, nihil re- tinentia de dote propria adhibiti corporis. In genere N per 94 CoMPoOsi TIONES per multoties repetitam deftillationem evadunt penetran- tiora, fluidiora, minusqua fctida, &-íi ex animalium partibus funt, tunc oleum animsle Dippelii appellan- tur Si unumquodque regnum oleum empyreumati- cum füppeditat unicum , hzc tria omnium ferme adin- ftar efle poifunt, ex ligno buxi vegetabile prmmum, ex cornu cervino animale alterum, tertium foflile ex fucci- no. Gratioris odoris adjici quartum poteft ex refina benzoés. Externe non minus quam interne przfcribun- tur, interne autem femper cum aliis unita, & oleum buxi quidem rariffime, oleum cornu cervi multoties re- &ificatum five oleum animale Dippeli rarius, oleum vero fuccini prefertim in compofitionibus frequentius. Oleum cerz, quod nefcio, an re&te ad empyreumari- €a revocem , externe folummodo applicatur; in cujus praeparatione, uti etiam in fuccino , amplior fit retor- ta, ut ne in excipulum materies inrumefcens tranfeat , quod arena addita non minus przcavebitur. Brabois CO Rem Li PAZ, BOTE Ss CM CCCAEYTILR AGAC CU EUR SOC UIET FE ATEOAI Aau-uoWkcnl GUT NSVCt NO MAG SRDRCKGERI GTWU CIT IDPETUR f OLEA EXPRPESSA BI COUTA Olea expre[fa five reffa & cotta conveniunt indole & viribus medicis. Unguinefa in genere vocari etiam folent. Sola differunt przeparationis methodo , petita ex varia illorum confiftentia ; fcilicet fluida exprimun- tur MEDICAMENTORUM. 95 tur prelo, ut oleum amygdalarum , lini , papaveris , nucum, &c.; co&ione autem eliciuntur illa, quz buty- racea Confiftentia gaudent, qualis funt oleum baccarum lauri, butyrum cacao &c. Semina & nuclei imprimis hoc TYn turgent , ac propterea in hunc ufum trahun- tur. 'Pufa in mortario marmoreo ope piftilli lignei in maffam 'pultaceam , induntur facco lineo denfo & forti; atque fic inter duas laminas ligneas aut ferreas parum- per calefa&tas committuntur prelo, dum validiffima pref: fione oleum trans faccum exfudat, & colligitur. Si le- vis feminum torrefactio przcedit, olei major copia ac- quiritur. quia per torrefaCtionem deftruitur mucilago, oleum invifcans, ut facilius dein femina dimittant. Sed ipfiffima hec mucilago eft , cujus magna alías portio oleum eflluens comitata auget egregiam ejusdem vim demulcentem & emollientem ; ut adeoque torrefactione tantummodo copiofius obtineatur , quod deterius fit. Quare torrefaCtio , niíi przcife & abfolute neceffaria fit ad oleum obtinendum, prudentius omittitur. — Magna femper pharmacopcei cura fit, tunc vero maxima, quan- .do interne (nam utroque modo aut fola aut cum aliis mixta exhibentur, ) & ab infantibus aut delicatulis af- furnenda funt, femina feligere recentia, nec ullo modo corrupta aut rancida, quz rancidum & acre oleum da- rent. Et optima hzc olea, quandoquidem pleraque in- corrupta diu non perítant, imprimis vero calida tempe- N 2 (tate 96 CoMPOSITIONES ftate fepe peífime rancefcunt, magna nunquam fimul copia parabuntur, fed aut recentiffima erunt ad manus, aut jam przfcripta demum exprimentur. Olea hzc recentia plerumque turbidula funt a nimia mucilagine , forte etiam a detritis particulis farinaceis , quas paula- tim ad fundum deponunt. Vitelli ovorum ad duritiem co&ti oleum preffum quoque largiuntur, quod externo ufu officinale eft. Sed hi ante expreffionem omnino torreri ad lenem ignem & fub continua agitatione de- bent, donec inter dipitos triti oleum fponte fundant. Coqui autem debent femina illa, quorum oleum fpiífum & butyraceum prelo exprimi minus eft aptum. — Sic coquuntur femina cacao, quz torrefa&ctionem ante fub. ire debent. Deco&um frigefattum cruftam olei buty- ro folidiorem in fuperficie gerit, facile feparandam & depurandam. Baccarum laurinarum deco&tum fervidum colatur, fortiterque exprimitur, cujus frigefa&ti fuper- fides oleum dabit , &c. Etiam omnia hzc femina prius tundi oportet. — Deco&tio fit moderata, nec longa nimis, ut olei prevertatur jaCura, & ne ab igne prz- ter neceffitatem illud afficiatur. l——————————M E OLEA INFUSA ET DECOCTA. Olea infufa & decotía funt medicamina externa, ra- rius interna , in officinis omnino jam parata, nec ma- gr MEDICAMENTORUM. 97 giftraliter przefcribenda , compofita ex oleo quodam preffo, infufo vel deco&to cum corpore vegetabili aut animali, rariffige cum adje&to infuper minerali. In genere duplicia funt, fimplicia cum unico corpore vel compofita cum pluribus. | Numerofa iftiusmodi olea of- ficinas onerare folent, uti patet ex difpenfatoriis aliis , miris titulis condecorata, qux provinciale contraxit me- rito ad pauciffima. Jam antiquis erant frequenti in u- fu, qui vocabant unguenta, tum etiam, acopa, 3 xózsz labor & laffitudo, quod laffi ab itinere illis inungeren- tur. Luxui etiam inferviebant pretiofa & grate odora- ta. Sed folis digeftionibus, aut lenibus repetitisque in- fufionibus vel macerationibus, fapienter antiqui unguen- ta hzc fua five olea parabant, nec ebullitione, a qua methodo poíteri male declinarunt in plurimis oleis. Scopus medicamenti eít, ut vires ingredientium in(inu- ent fefe oleo, quocum tractantur. —Utut concedere de- beamus, fepe olea preffa mirifice in fe trahere virtu- tem plante, ibidem nunc quafi irretitam, & tenacitate olei co&rcitam, uti in oleo Jafmini aliisque manifefte co- gnofcimus; fequiturne inde, oleum effe menftruum re- rum illarum omnium , quz cum oleis infunduntur ? Contrarium omnino probatum eít. Propterea prius hec fimplicia infundi curarunt in aqua , in aceto, aut in vino, atque hzc infufa cum oleo preffo mixta ebul- litioni & evaporationi commifere ad humidi aquofi con- N 3 fum- 98 CoMPosIiTIONES fumptionem ; quo certe calore, fi quid aduofum vo- latile fuit, avolare debuit, fi fixum, deftrui, quum oleum ebulliens tandem omnes vegetabilium animalium- que partes deftruat , & mutet penitus. Longe itaque melius qualemcunque przgreffam infufionem aquofam vel fpirituofam in hisce oleis przparandis dispenfatori- um provinciale omifit ; & unicam duntaxat alteramve e- bullitionem praefcripfit, qua humor corporis ingredien- tis nativus diffipetur. Si fola infufione & decantatione hic uti poffemus, omnino forent przferendz. In ge- nere corpora illa meliora olea infufa dabunt, quz fca. tent oleo ftillatitio & partibus refinofis, utpote princi- piis ab oleis ceu menítruo folvendis. PES S-A.RTuX Peffus grece, hinc pe[farium, eft medicamentum folidum externum, digiti fere cra(fiiem & longitudi- nem babens, quod vario fcopo vaginz muliebri innit- titur, exempli gratia, ad fananda, & detercenda ulce- ra vaginz. Fieri poteft ex ligno levi aut fübere, in- un&to linimento, aut alio medicamine ad fcopum faci- ente; vel ex facculo lineo aut ferico , idoneis medica- mentis far£o; aut ex alia apta materie in memoratam figuram efformata; vel ex melle cum ladano aliisque in MEDICAMEN TORUM. 99 in debitam con(iftentiam cocto. —'Tale autem femper pef rium eíto, quod humore loci nimium intumefcere nequeat; quod fuperficie gaudeat zquabili, ne partes in applicatione aut extra&tione lzdat; & quod facile ex- trahi, ubi opus, poflit, quo tzniola pefío alligata & foris propendula quam maxime facit. PLEULE Pilula, vel a greco xaramveiv. deglutire catapotium, eft medicamentum internum ficcum, preffu tamen fe- quax, ex materie coherente in globuli formam coa&tum, hinc etiam 7:92 fphzrulz Galeno diftum , atque fic integrum deglutiendum, nec ullo vehiculo, ne quidem ipfa faliva, diluendum. Ex qua definitione data elu- cet, quod ferme omnis materies medica pilulas ingredi poffit, modo apta fit, aut per fe, aut cum alis, in maífam cogi pilulis propriam, & fimul in aére conftan- tem 5 fed pilularum przfcribendarum fcopus & affumen- darum norma hic fponte indicant faciendum dele&um, dum plurima excludunt. Sic inutiliffime pilulas ingre- dirur omne corpus, cujus ingens requiritur quantitas, ut norabilem effe&tum edat, quandoquidem ipfe pilule parca dofi affumantur. Nunquam igitur pilulz inutili materie onerentur. At vero fi tenacitas & mollities in in- IOO CoMPOSITIONES ingredientibus genuinis defunt, tunc materie, vel ca- terum ineíficaci , addita debitus lentor inducitur, ívru- po, melle, fucco balfamico, tin&tura, vitello ovi , mucilagine, aliisque pro diverfa indole ingredienrium ; dum horum copia determinanda relinquitur arbitrio & experientie pharmacopei, nam medicus hic falleretur fepiffime. Multiplex form pilularis finis eft: primo ut ingrata vel naufeofa & fcetida fic facile & fine fafti. dio devolvantur in ventriculum ; fecundo ut quz alias eflent in tranfitu fuo nocitura faucibus acrimonia fua , impune deglutiantur; fcrtjo ut in ventriculo pharmaca hzreant & in primis viis diutius , dum fenfim folvan- tur; fic tamen compofitz fint, ut folvantur, cum alias onerarent has vias, & fic in delicatioribus nocere pof- fent; quarto ut fatisfiat zgris, qui plures fub hac forma medicamina facile affumunt , licet ramen alii refpuant ; & fic porro. Atque hi fines ut impetrentur certius, pi- lulz pulvere obvolvuntur glycyrrhize, cinnamomi, la. pidum cancrorum , &c. & cum hoc pulvere in fcatulis exhibentur; aut auro argentove obducendz przfcribun- tur, quod fit, dum in pyxide inter auri vel argenti folia leniter moventur. Pilularum magnitudo & pon- dus diverfa funt ratione ingredientium , ztatis, zgri, confuetudinis in diverfis regionibus, & fcopi medici, qui femper hxc determinat. Apud nos dofis pilule ef fe minor folet, fcilicet a. dimidia parte unius grani ad qua- MEDICAMENTORUM. rot quatuor grana, ut duorum granorum fint vulgares, dum alibi in pilulis ad decem & plura grana adícenditur, fi- gura tunc ovali donatis, ut melius deglutiantur. —Pilu: le magi(traliter prefcribuntur. —Proftant tamen in offi. cinis etiam mae fic ditte pilulares compofite , ex qui- bus ad prefcriptionem medici momento pilule formari poffunt, dum aut folam hanc prefcribit , aut alia ad- dit. Sola autem plerumque eodem liquido, quo ipfa antea maíla fuba&ta fuerat, de novo tantifper fübigatur, dum confervata ficceffere & lentorem perdere fuevit. Er hic iterum multitudo nos obruit fimilium maffarum, quarum paucz ufus eximii in difpenfatorium provincia- le intraverunt , dum reliquis fine incommodo carebi- mus. | PR LPARZAUTYIONES In. Preparationibus fimplicium brevis ero, quum ni- hil adeo fit, quod notari mereatur, fed per fe fingule intellimantur. — Sic przparantur lapides cancrorum , dum in pulverem, quam quidem in mortario apte fieri po- teít, tenuiorem rediguntur. lta tufi, cribrique ope a rudioribus partibus feparati, fupra porphyriten te- runtur , affundendo fucceffive paucam aquz quantitatem, donec tandem inter dentes haud ultra ftrideant, vel ma- O nui "o3 CoMPOSITIONES nui sffricati pulverem cyprivm zmulentur blenditie. Lxficcati denuo, affervantur fub titulo lepidum csncri preparatorum. ^ Eodem modo przeparari margerite , maier perlarum, cornu cervi uftum, corallia, aliaque funilia plurima folent. | Duriora autem corpora, uti la- pis calaminaris & tutia Alexandrina, igniuntur, &in a- qua frigida extinguuntur; quz ignitio & fubfequa ex- tin£tio ter quaterve repetuntur, ut caldnentur & mol- lefcant magis. Przfcribebatur olim inter terendum a- qua plante deftillara aliqua, fed quz certe nullam ter- reis hifce corporibus virtutem fingularem addebat, tum quod przfcribi folebat etiam talis, quz vix ipfa virtu- tem poffidebat, ut aqua borrsginis, liliorum convallium, plan:aginis, taraxaci, &c. Harum preparationum fco- pus in primo cafu effe videtur, ut tenuior pollen tna- jorem acido, in primis viis nidulanti, fuperficiem offe- rat, quo facilius citiusque abforbearur, liberetque has vias ab acida faburra. In altero cafu per hanc divifio- nem fola obtinetur facilior epplicatio. Liquamen vel oleum muftelz fiuviatilis paratur, dum hepar recentiff mum muftele vitreo cylindrico va- fculo immiffum in balneo arenz , aut hyemali tempore in margine furni cubicularis, calori non nimis forti, nec tamen nimis debili, exponitur, atque oleum, fic fuc- ceílive enatum , fucceffive etiam tollitur, inque lagenu- lam eflundicur. PUL- MEDICAMENTORUM. 103 —————————————————————— FUTLWMERES. Pulveres in officinis vocantur quecunque partes ve- getabilium , animalium, foffiliumque, tufione & tritu in minimas particulas comminutz, unde refpe&tu tenui- tatis triplex exfurgit pulverum divifio,. rudis, ( groffum barbare dicunt, ) /ubtilis, & fubtilifimi, qui ultimus e- tiam alcobol audit. — Dein aut fmmplices funt, aut comfo- fiti. — Simplices quidem in officinis plures habentur, uti cortex peruvianus in pulverem tufüs, glyzyrrhiza, fa. les medii, & alia, qux dum frequenter przfcribuntur in pulvere, jam talia in ufum commodiorem fuum phar- macopceeus preparavit Sed de folis agitur hic pulve- ribus compofitis , qui füb hoc titulo cum addito epithe- to, plerumque a virtute medica vel aliunde petito, of- ficinas nimis luxurianter onerant, cujusmodi funt pul. vis antifpasmodicus, pulvis marchionis, pulvis cepha- licus albus, pulvis bezoardicus Sennerti, &c. Aliorum ufus internus eít , aliorum externus. Hi in tres fub. dividi fpecies poffunt, in Demtifricia, quz folis denti- bus fricando applicantur, in Érrbina, qux naribus at- trahuntur, & in Zd/perginee, qux in ufu chirurgico imprimis locum habent ad mundanda ulcera , &c., & cud aut ulceribus infperguntur. | Compofitionis horum omnium ratio eadem eíl. Fiunt ad faciliorem mifce- O s lam 104. CoMPOSITIONES lam fimplicium inter fe; dein ut divifa medicamenta, fic aucta füperficie dum. corporis partes tangunt, ma- jori efficacia & celeritate agant, uti patet evidenter ex pipere integro aut contufo affumpto; tandem ut in plu- res dofes exa&tius dividi poffint. Puiveres ficco loco in vafis exaCte claufis fervandi, quia ex contritis virtus facilius evanefcit, quam maxime, íi sromata contine- ant. Etiamfi corpora quzdam ex fe ad conftituendum pulverem fint ineptiffima, uti amygdale, quz in pul tem mutantur, balfama, extracta, camphora & (imi- lia, tamen ingredi pulveres queunt, fi ingredientia. ari- diora alia, & indole & copia fua, efficere valent, ut priora fibi interpofita difpareant, fecumque in pulve- rem fic una abeant. In pulveribus concinnandis hinc fepe pharmacopcei dexteritas requiritur , dum varia, quz obfervet, habet. | Quz nondum fatis friabilia funt, fole vel igne ficcentur, modo fine virium difpendio id: fiat; fic gummofa pura antea ruditer tufa, dein fortiter exíiccata, ferunt ulteriorem trituram. ^ Acria dum tun- dit, mortarium corio aut alio denfo panno tegat, ne ex pulvere elevato fibi ipfe noceat; quin etiam os & nares linteo muniat. Alia triturationem duntaxat exi- gunt, uti refine; alia validiffimos i&tus, utligna,, cor- tices, &c. Et plura ex his prius radi oportet, quo fibre melius fecentur, ut tufioni evadant aptiores. Quin ipfe nimis fibrofus cortex quandoque demitur, aliunde vix MEDICAMENTORUM. 165 vix a&uofus, ficut in glycyrrhizz, althrx & enulx radicibus. Ex adverfo fibrofa & tenax medulla melius tollitur in ipecacuanha, dum fola exterior pars tufa fer- vatur. (n foliis majoribus, exempli caufa nicotianz , nervi majores abjiciantur. Singula feorfim, quantum fieri poteft, in pulverem conterantur, atque tunc lepi- timis fuis dofibus ponderata cómmifceantur ope tritu- rationis. Quz autem per fe*in pulverem tundi ne- queunt, tundantur in pultem, cui dein ficciores alii, jam parati, pulveres fucceffive admifceantur. | Quz o- mnia peritiam pharmacopai exigunt. GCribro etiam plu- rimi pulveres transmittendi funt. Ru0 B. Vide Succos infpifTatos. RO T U L X. Vide 'labellas. roó6 CoMPOSITIONES Mice PM CDU SERE UESUTUREUME ue 55 GTP UU FECE IIGS C CISDRLI EDT VCE CONDU VBSCRIPT ARS ET T RCWET E ESURE DRESS sSWQESRESWENICULATLSES Sal effentialis eft fal contentus in variis plantis, iis- que imprimis aut acidis, aut dulcibus, aut acido - dulci- bus, & plerumque faporem vel acidum vel dulcem ipfius plantz habens. Paratur ex fucco recens expref. fo plantarum in pultem Contufarum , qui una cum fz- cibus fuis per aliquot dies in quiete relinquitur , in lo- co frigido ; depuratur dein, mediante filtrarione ; ad medietatem circiter aut ultra pro ratione fpiffitudinis fuz evaporatur in vafe vitreo; infunditur in lagenam anguíti colli, ut hzc ferme impleatur; oleo amygdali- no tegitur, ne aéri acceffus detur; tandemque in loco frigido iterum reponitur , donec crufta falina cryftallina vafi accreta appareat, qua feparata a liquore, evapo- ratio & reliqua repetuntur, quam diu fal novus ena- fcitur. — Hic colle&us frigida leviter ac fubito abluitur, in charta exficcatur parumper, & fervatur in ufus. Pau- ci i(tiusmodi fales in ufu funt; ex foliis acetofelle , fru- &ibus berberum, pulpa tamarindorum. — Et ficcharum omnino huc pertinet. Succi glutinofi per fermentatio- nem prius debent attenuari, fi falem inde extrahere velimus. — Interne przfcribuntur, plerumque cum aliis mixti. Sal effentialis corticis peruviani, falfo fic vo- catus , ad extraCta amandandus eft. SA. MEDICAMENTORUM. 107 LI SALDBSUFLXL Per Sales fixos in officinis intelligimus illos, qui de plantis per combufítionem parantur.. Scilicet com ba- ritur planta in albos cineres, qui in crucibulo calcina- ti ope aquz elixantur. | Lixivium filtratum & ad ficci- tatem infpiffatum dat falem fixum , qui in vitreis vafis bene obrurandis fervatur. | Atque hi fales fimplices funt, vere alcalni. Si vero jam ita parati calcinentur ab in- tegro cum fulphuris fuffciente copia , dicuntur cum fülphure parati, funtque naturz medix. "Tunc celcina- ri dia debent, donec color cinereus pereat, nec ullum ultra fpirent hepatis fulphuris odorem; dein aqua folvi, & hac debite evaporata cryftallifari; falfi nunc & ama: rifaporis, vere neutri, nec alcalini , nec acres. |. U- troque confe&i modo fervantur in officinis cum eddito plante nomine adhibitz, uti fal sbfinthii, fal ceniftz , &c. Et hic certe prodiga fuere difpenfaroria, dum lon- ga ferie enarrantur hi fale. — Ex chemica tancem lvce cognovimus, omnes uniuscujusque claíffis fales inter fe ne vel minimum differre viribus medicis. | Primz enim clafis omnes , absque fulphure confe&i, nulla nota di- fcrepant a cineribus clavellatis depuratis; falem poly- chreftum autem verum conftituunt illi ex claf'e fulphu- rata altera: qui fal uterque quum aliunde habeatur in ofh- :o8 CoM?POoSITIONFS officinis, patet fponte, omitti illos fixe damno vel mi- nimo omnes poíle. | Ut tamen confísetudini daretur a- liquid, in difpenfatorio provinciali r-clicti quatuor pri- mz, & fecundz claffis tres fuerunt; cum hac fübjun&ta admonitione, dum talis fal (impliciter prafcribitur, aut a vulgo expetitur, femper hunc dandum effe medium, five cum fulphure paratum, nunquam dandum alcali- num, niíi expreffe alcalinus prafcribatur; hic enim a- credine fua ac vi rodente quam maxime nocere poflet , & folummodo hinc cum aliis mixtus interne affumitur. SA IP 7E; Vide Succos infpiffatos. SAPONES Sapo eft unio olei cum fale aicalino in homogeneum corpus. Vulgaris, quo uti pharmacopcus debet, fit ex file alcalino fixo, per calcem cauítico reddito, & oleo preffo. Quo oleum purius eft, magis fincerum, nec odore aut fapore ingratum, eo fapo melior exfur- git, & ad ufus medicos magis accommodatus. Hinc pro ufü interno feligitur fapo albus, fcifflis, venetus. Si- MEDICAMENTORUM. 169 gna boni faponis funt, quando in aqua zquabiliter fol- vitur, nec olei fupernatantis quidquam dimittit; quan- do non humefcit in aére libero , etiam humidulo; nec falis alcalini notam linguz ünprimit; tandem fi nec o- dore nec fapore gravis eft. Hic quidem fapo a phar- macopceo non paratur, fed confectus emitur. Raro prafcribitur folus, fed cum interne, tum externe, cum alis mixtus, forma pilularum, in fomentis; &c. In- fervit etiam reddendis aliis corporibus in aqua folubili- bus. Si fapones cum oleis zthereis fiant, conficiuntur a pharmacopeo ,, qui fali alcalinu. fixo cauftico, fervi- do adhuc, in pulverem trito, fuperaffundit oleum te- rebinthinz etiam. calefactum, ut fupernater, quo aéris ad falem acceffus arceatur. Vas leviter te&um in cella ponitur. Difparente oleo , novum calefactum affundi- tur; repetiturque hec affufio, donec in maffam fapo. naceam mollem totum abiverit. Offa helmontiana, quz in difpenfarorio Danico jam habetur, ex alcohole vini & fale alcalino volatili compofita, ad fapones referri pof- fe videtur. ear ii ONE MIR I RR 3 B ET SPEGIES In officinis Species dicuntur plura fimplicia confciffa aut ruditer nec in pulverem contufa, & commixta, n. P ul- axe CoM?PosiTI0NES ulteriorem ufüm fub titulo fuo affervata. Olim etiam veri Pulveres Speciebus adnumerabantur, quales funt fpecies aromatice pro morfulis imperatoris , fpecies hierz picrz, & alis, qux in Pharmacopesa Auftriaca provinciali ad pulveres merito funt relatx. ^ Omnia igi- tur corpora ficca, nec deliquium patientia , fpeciebus apta funt; quz ex regno vegetabili petuntur frequen- tílime, rarius ex animali, rariffime ex minerali, uti funtradices, ligna, cortices, íruCtus, femina, folia, flores, rafura cornu cervi, fuccinum , .&c. Omnia haec feorfim comminuuntur in fruftula qualis magnitudinis, ut melius mifceri , miíta manere, & portiones inde defiderate aut per manipulos aut per pugillos, propor- tione obfervata ingredientium ad invicem debita, mi- mirum tali, quz circiter in tota maíla fit, tolli que- ant. Nam ftricte hoc quidem poffibile non e(t; quare etiam draftica quaevis de fpeciebus exulent. Species inferviunt pro parandis infufis, decoCtis, fomentis, par- perifmate, aliisque cum externis, tum internis, formu- lis; & propterea fummum commodum afferant phar- ' macopceo, quod habeat in promptu jamque parata fim- plicia expetita; medico, quod uno verbo przfcribere plura poffit; & zgroto, quod citius medicamen obti- neat — At tamen in ipfis componendis fpeciebus judicio opus eft. Quz infufionibus dicantur, hss ne ingredi- antur talia, quz fola deco&Qione vim fuam cum aqua. com- MEPICAMEN TORUM. FII communicant. Inutliffime ex adverfo adduntur fpecie- bus decoquendis aromata. Que virtutem nullem ha- bent, ad fcopum ípeciernm compofitarum facientem, inepte fpecies onerant , &c. Et profe&o (ic multa in: fpeciebus officinalibus venirent corrigenda. L—————————————Á———————— ——]À SPIRITUS ARK'UGMWMXYTLTCI Spiritus aromaticus eft medicamentum internum vel externum. conítans fpiritu vini & aromate. Sim- jlex vocatur, fiaroma unicum eít; compofitum, íi plue ra adhibira fuerunt. — A tin&tura differunt, quod de(til- latione parentur; tum. quod plerumque fint muito- de- biliores. Poffunt etiam fieri. ex tempore fine der(tillatio- ne, oleum. zthereum- folvendo in alcohole. — Optima: inethodo- ad. conficiendos hosce fpiritus procedimus, dum fumimus fpiritum. vini vulgarem. cum: corpore aroma continente, & deftillamus, abítrahendo duas tertias fpi- ritus.adhibiti partes, quz in lagena optime claudenda fervantur, dumrabiiciuntur reliqua. — Aut mifcetur fpi- ritus cum fufficiente. (circiter una. quarta parte ,. fi bo- na eft,) aqua ftillaritis ejusdem corporis, & pergitur eodem modo. Maceratio in apparatu claufo., per ali- quot horas protracia, przcedere cum fucceffu folet. Quo: calor minor eít, quo fpiritus vini purior, & ab omni P2 he- LrI2 CoMrPosITIONES heterogeneo odore magis ante purgatus, eo meliores evadunt fpiritus. Si fimul abftractio inhibetur przco- cius, & nova deftillatione reCtificatio inftiruitur, erunt nobiliffimi; nam fpirituum aromaticorum pungens for- titudo ad linguam nimia bositatem eorundem raro, ab- ftracionem vitiofam nimiamque fere femper indicat. Interdum hi fpiritus vocantur Z4ue, uti aqua reginz Hungarie. —Meliores etate fiunt; recen:es raro optimi LESS RREGLENI PRPINE EUN UNE RESUME rU GCITCLIAT CIRCO EROPICOESUCECNTEIU II EDRKUSENUGE NODTPTUAPEM ULT X ALATUCYNAD S; U.C Gp; EXPRESSI -— Hos fuccos officinis regnum vegetabile fuppeditat, cujus quidem licet produ&a omnia. magis fucculenta , dum prelo fortiter aguntur, aut etiam manuum prefiio- ne per cribrum fetaceum aut linteum trajiciuntur, ta- les fuccos largiantur, foli tamen fru&us in ufum adhi- beri diuturniorem affuevernnt, cujusmodi habemus fuc- cos berberum , mororum, ribium, myrtillorum, &c. Scilicet quum vix ultra paucos dies incorrupti aflervari illi fucci poffint, qui ex herbis recentibus v. g. ex na- fturtio aquatico aut ex cochlearia fiunt, hi duntaxat parantur ad ipfam przfícriptionem medici. X Utrobique confideranda veniunt fequentia, — Ante pre(;onem valde fucculenti fru&us in mortario teruntur, optime ligneo, aut faltim lapideo cum piftillo ligneo; herbzx fucculen- tz MEDICAMEN TORUM. 113 ce minutim fcinduntur, & tunduntur in pultem. Si vero eX ficcioribus aut. glutinofioribus fuccum elicere lubet, hzc prius infufione vel decoCtione in aqua emol. liuntur, quam prelo committuntur. Et profe&o nifi fucco vegerabilia turpeant, raro per folam pref&onem ex illis vis omnis exhauritur, quin fepe in reliquiis re- maneat; quare plurimorum fervida infufio aut levis co- &io, fuccorumque ex infufis vel decoGtis expreífio, prz- ferendz videntur. Haud recte ex tenerrimis floribus rofarum , violarum, liliorum alborum , fimiliumque , fuccus exprimitur, qui careret gratifima illa ipforum forum dote; nam per tufionem atque prefífionem om- nes plantarum fücci confunduntur, ut longe alius ex chelidonio majore humor prelo exprimatur, quam ex eodem vulnerato effluat. — Herbarum fucci recens preffi plerumque turbidi funt, virides, aec zxeris grati, qui nihilominus forte vel tales melius exhiberentur. /Egro- rum in gratiam a limofa fzce per fubfidentiam liberati, decantati, limpidique, fucci depurati appellantur. Quz quidem depuratio celerius obtinetur, fi fucci ad ebulli- tionem usque calefiant, ut per pannum laneum a con- creta nunc in grumos fece purgentur; modo co&tionem ferant fine virium jaCura.. Fru&uum fucci, per lon- gum tempus fervandi, infunduntur in legenem angufti colli, atque oleo fuperaffufo, ut aéri acceffus negetur, ne fermentent, locantur in cella fübterranea. — Si peu- ae cos II14 CowPosrTIONES cos tantum dies fervari debeant, fufficit, fi lagenz, qui- bus excfpiuntur , fumo füulphuris accenfi imbuantur.. Pharmacopeus in fuccorum expreflorum preparatione noffe debet, quousque tufio frattuum locum habeat ? Sic leni duntaxat trituratione vel piftilli rotatione- baccas fambuci diffringit & conterit, ne fortibus i&ibus una: femina contundat, difüculter poftea a pulpa feparanda. SECRET RNÓSTTSSSELDT Solent ex prioribus fuccis expreffis aliqui per eva- porationem partis aquofzx infpiflari, quando pro rena: ta aut Succi infpiffati ,, aut. Sape , aut Gelatine, aut Ro- ob vocantur. Ad primunr genus ficcum fuccus acacie pertinet. Succus uvarum recens preflüs, ad duas ter- tias usque partes infpiffatus, Defrutum dicitur, ultra in fpiffatus ad folam unam tertiam partem refiduam Sapa: Porro ad mellis confiftentiam prolongata infpiffatione perdu&tus fuccus arabico forte nomine Roob vocatur. In infpiffatione horum faecorum ,. inprimis dum | Roob: parantur, follicitiffime cavenda ambuftio eft, qua ingra- tus illis fapor conciliatur; lla evitatur additione. fac- chari optimi & puriffimi, (nam hic clarificatio locam. non habet,) quod ad triplam portionem adfcendere po- terit, & quo fimul graüiifimum: faporem: nancifcuntur. Tunc MEDICAMENTORUM; 118 "Tunc applicetur ignis co&ionis violenüiffimus nec in. terruptus , & inter coquendum defpumentur accurate. Saccharum facit, ut confiftentiam debitam acquirant fi ne multa evaporatione ; etiamíi enim validam ebullitio- nis vim hi fucci ferant illibati , non ferunt vim conti- nuatam, quin mutentur colore, & leve empyreuma contrahant ; unde roob fambuci, fine faccharo para- tum, plerumque nigrum evadit, & ambufti indicium monftra. — Ex eodem etiam principio, quod ignis mi- nus diu in hos fuccos agat, meliora roob parantur mi- nori quantitate. Si tali proprietate donati fint fucci, ut eorum Sapa & Roob cum faccharo tremulam maffam conítituant, vocantur etiam ab aliquibus turc Gelatine, uti in ribefiis, aut Mive , uti in cydoniorum carne. Pulparum caffiz , prunorum, tamarindorum, alia- rumque przparatio etiam huc fpeCtat. Scilicet pulpa he nativz premuntur per cribrum fetaceum, nmt pur- gentur a feminibus, corticibus aut pelliculis, & dein ad lenem calorem folvitur in illis diverfa facchari quantitas. GURORTuDamc nM UE TG AGEDMUCORI- ROT STODNVEL DUI XASONZRCCLOTEOAORCI OBUACCYPSPS LARUM GUSCURE NN 5177 Se aad TRO CCR DT RANGER T) S D PPUYTCPUD& Ab applicatione nomen eft, ita ut quacunque fub formula exhibitum medicamentum, eo fine, ut igni in- jc&um 116 CoMPOSITIONES je&um fumum medicatum edat, fufítus vocetur. Pul. veres, fpecies, trochifci, candele, & alia huc fpe- Gant. Omnia naturz regna materiem fuppeditant, a- romata fuaveolentia , feetidiffima , falem ammoniacum , fuccinum, &c. diverfo fine diverfa. ^ Aut magiítraliter prafcribuntur, aut quzdam in officinis jam. proftant . cujnsmodi funt plures pulveres fumales. (RBSIAEESR goes T MCEPRELI OE DU UAE Ia o RIIPTRCEIVUTC CUUWENYELT DX P AA pa ECOSIS AGI Y ARCU da EE LERRA AME RR S'U' T "O Sq "OUR TUS Suppofitorium , a fapponendo dictum, e(t medica- mentum externum, oblongum aut conicum, teres, folidum magis minusve, glabrum, duos & ultra trans- verfos digitos longum, quod inteftino re&to intruditur plerumque ad folliciandam alvum. | Glandis olim forma praeditum Glans vocabatur. Subrotundi dum funt , Globuli carminativi vulgo dicuntur. In officinis quedam affervantur compofita; alia, inter quz fimplicia, ma- giftraliter prafcribuntur. Materies valde diverfa eft; nam vel fuppofitoria agunt fola mole fua, quatenus cor- pus extraneum , inhzrens inteftino recto, femper ad tenefmos provocat; vel praterea agunt virtute propria fimplicium adhibitorum. — In primo cafu fieri ex folo lar do poffunt, ex ficu inverfa, ex febo, cera, cande- la, farina cum aqua co&a, caulibus & radicibus qua- ruü- MEDICAMENTORUM. 117 rundam herbarum, uti beta, braffica, &c. ex terebin- thina cocta, amygdalis faccharo obduGtis, faccharo ip- fo, ex ebore & ligno fic figurato. Omnia enim hzc oleo inuntcta immitti ano commode poffunt, & mole fua irritare. — Quz autem ftimulo agere debent, fiunt ex fapone Veneto, aliisque; omnium autem frequen- tiffime ex melle ad debitam confiítentiam & duritiem infpiflato, cui, antequam refriguit, alia fimplicia a&tuo- fa & facientia ad medici fcopum addenda atque immi- fcenda prefcribuntur. — Servari poffunt hzc fuppofitoria oleo. immería, ne mel ad aérem diffluat. — Sed frequen- tius parantur ex tempore, dum expetuntur. In ano mel deliquefcit, & evolvuntur admiíta, quz fuccefii- ve agunt. S Y"ICU PL Syrupur, ab arabica lingua ortus, dum aliqui a greco cJex traho & c7?c fuccus derivarunt, antiquis tamen incognitus , eft medicamentum internum, com- ftans ex dapla circiter parte facchari foluti in unà parte cujuscunque infüfi, decoCH, vel fucci expreffi. —Plu- rima itaque virtus facchari eft in omnibus fyrupis. Re- gnuni vegetabile dae fyrupis materiem, rariffime anima- le & minerale — Syrupi aliis medicamentis adjiciuntur; Q fi 118 CoMPOSITIONES fi foli gris dantur, fere ad lin&us pertinent Omnes in officinis jam proftant, nec ullus magiftraliter prafcri- bitur. Certe fyruporum nimia multitudo officinas one- rat;qui enim virtute propria manifefta & probata haud pollent, pauciffimis exceptis, qui pro edulcandis vel colorandis mixturis, infufis, decoGtis, fimilibusque ap- tius adhiberi poflint, ex officinis merito forent expun- gendi Etrinter a&uofos foli fere illi effent ferendi, fane nobiliffimi & egregii , quorum parva quantitas corpus humanum efficaciter mutare valet, ut fyrupi purgantes, emetici, &c. quum parva duntaxat dofi af. fumi queant, atque eo minore, quo alis medicamen- tis magis diluantur. Huc etam referuntur plantz ille, quz patiuntur, coCtione vires fuas in compendium redi- gi, ut emollientia , adítrrinpentia, &c. Ex aromaticis legitime parati fient etiam optimi. Rubi idzi fuccus, florum violarum infufum , &c. egregios dant & necef. farios fyrupos, quoniam integra virtute hzc medicami- na vix aliter confervari queunt. / Cinnamomi optimus fyrupus eft, fed nulla adeft neceífitate , quum aqua cinnamomi & faccharo addito idem omni tempore prz- (tare valeamus. | Omnino & quam maxime ratio in- gredientium eft habenda, ut pharmacopcus fuos rite fyrupos paret. Sele&ta quedam adnotabo. Ubi nulla deco&tio locum habet , vel quia virtus liquidi avolaret, vel quia per decoctionem mutaretur, facchari copia ili- CO MEDICAMENTORUM.:. 1I9 co debita, plerumque dupla refpe&u liquidi, addatur. Saccharum quoque hic feligatur puriffimum & albiffi- mum, quandoquidem nulla alia clarificatio , quam le- vis defpumatio, inftitui citra virtutis damnum poteft. Cum deco&tis longe aliter comparatum eft, quibus fi minorem facchari quantitatem .adjicimus , per novam protractam coCtionem aquam abigimus, ut denique le- gitima proportio utriusque redeat. Et hic faccharum pinguius & minus depuratum nec nocet, quum clariti- cari licet, contra forte convenientius eft, utpote minus pronum in cryítallifationem; nam fyrupi cum depura- tifmo faccharo confe&i cryftallifasum faccharum ad fundum deponunt, quod calore leni ope digeftionis in balneo maris denuo folvi oportet, ne fyrupi corrum- pantur; quo vitio iraque íyrupi priores laborabunt. Saccharum , quod in majore aquz copia dilutum, in fermentaionem tam ptompte abit, ut inde vinum pa- retur, in fyruporum proportione liquores fermentabi- les ipfos a ferimentatione protegit. Mucilego in fyru- pis vitanda eft, ni(i przcife requiratur, ut in emollien- tibus; nam citius fermentant. — Herbze ficce fyrupos minus mucilaginofos faciunt , quam ecdem recentes & fücculentz. ^ Syrupi confeQi non prius infundantur in vafa, quem probe refriguerint, ne halitus de fyrupo per calorem elevatus fe affigat lateribus fuperioribus va- forui. ibidem deníatus , unde ad fyrupum refluat, Q 2 . fum- r20 CoMPOSITIONES fummam ejus fuperficiem diluat , atque in fermentetio- nem ducat. Servandi in loco frigido funt, inque va- Áis terreis vitratis. — Syrupi fimplices funt vel compofiti. TABELL/E, ROTUL/E, MORSULI. Tabelle vel Tabule , alis Ele(iuaria folida, Morfu- li, Morfeli, Rotule, Tefflle, Lozangie, &c. (nam omnia hzc nomina fere promifcue ufurpantur,) funt medicamentum fíiccum internum , quod ex faccharo paratur cum adimifltis aut fuccis aut variis fpeciebus. "Triplex autem compofitionis modus eft, & fi vellemus rebus non plane iisdem diftin&ta & definita nomina da- re, poffemus forte priora magis recepta nomina certius & determinatius figere, ut eleCtuaria prime compofi- tionis dicerentur tabelle , fecundz compofitionis rotule, & tertiz morful Ex figura male determinarentur , quum illa inconftans fit. In noftris quidem regionibus obtinuit, ut ele&tuaria folida orbicularis figure dican- tur rotule , oblongo- quadratz figurz morfuli; fed ip- fr aliquot formule difpenfatorii noftratis cum hisce ob- tinendis figuris minus quadrant — Omnium princeps in- grediens eft faccharum , maxima copia prafens. Tabelle five ele&uaria folida primz compofitionis Runt absque omni igne, dum faccharum in pulverem fub- MEDICAMENTORUM. 12Y fubriliffimum tritum. cum mucilagine gummi tragacan- the, arabici, althzz , aut alia, una cum aliis admiftis etiam antea in pollinem redactis depfendo in paítam redigitur, ex qua ope radii fuper charta extenfa forma- ri tabelle quadratz, rhomboidez, aut mediante inítru- mento proprio aliter figurate, poflint, quz chartz im- pofitz in locum calidum transportantur, ultro exíiccan- dz, & dein excuffo leniter fuperfluo adhzrente amylo confervande; quum enim paíta illa glutinofa e(t, hinc radius, charta, & reliqua, paftam immediate tangen- tia; amylo infperguntur, ne pafta ipfis adhzrefcat. 'l'a- les in officinis tabulas de althza habemus. | Migiftrali. ter folent raro przefcribi ob moram. 1 Rotule fiunt ex faccharo & liquido ope ignis. Sac- charum in pulverem tritum , in vafe ex orichalco in- calefcit ad ignem cum continua ope fpathulz agitatione, donec digitus immiffus calorem facchari ultra ferre ne- queat, femper cavendo, ne fluat Huic tunc inftilla- tur fubito liquor, exempli gratia, fuccus berberum, aut citri, aut alius fimilis, cavendo, ne latera vafis tangat ob ambufti periculum. — Pergitur in celeri agita- tione, & fimul ac omnia nunc foluta funt, effunditur maffa per parvulas portiones fuper tabulam marmoream im orbiculos five rotulas, brevi refrigerio denfandas. Ad unam unciam facchari circiter una drachma fucci requi. ritur. Aut faccharum in liquido prius folutum coctio- Q 3 ne 122 CoMPOSITIONES ne evaporatur ad eandem usque confiftentiam, & fimi- Ji ratione effunditur. | Sic ex fola aqua & faccharo fiunt rotule , vulgatiffimi ufüs, & forma diverfi. Ex infu- fis, emulfis, aquis deftillatis, fimilibusque, tum etiam ex elexofaccharo parari non minus poffunt. Sed ex natura liquidi cognita patebit, quousque ferre calorem hujus operationis valeant fine mutatione. Morfuli, eleCtuaria folida terti» compofitionis, con- ficiuntur ex faccharo & ex fimplicibus folidis in. pulve- rem tuíis, vel ex fpeciebus, etiam ope ignis. Saccha- rum in dimidia circiter parte aqux fuper igne folvitur, depuratur ope defpumationis, infpiflaturque, donec fpa- thula, ferventi liquido immif/a, & dein edu&ta, filamen- ta folida in aé&re pendula dimittat. — 'l'unc pulveres vel fpecies in faccharum' injiciuntnr, & fpathule ope exa- &a mixtio eflicitur. — Proiicitur maí(fa fuper chartam. oleo inunctam, nifi machina ex ligno apta fit ad ma- nus; concutitur machina, ut melius extendatur; & . folidata ex refrigerio proprio, fciaditur cultro in mor- fulos quadratos, aliosve, — Saccharum rofatum & tubu- latum ad rotulas potius amandarem. ^ Mapiítraliter e- tiam przfcribuntur. Ufus ele&uariorum folidorum eft, uc quzdam in- gratiora minori fumantur faftidio ob incentem faccha- ricopiam. Aliorum, ut fenfim foluta in ore ab afftü- ente faliva fauces, linpuam, & vicinas partes imme- diate MEDICAMENTORUM. 123 diate afficiant. | Ut portatilia habeantur medicamina, diuque duratura, Sed ex ipfis hisce caufis facile deli- quefcentia funt vitanda omnia, & faccharum optimum eft feligendum. Valde ingrata vitanda fimiliter, Etiam duriora, nifi minutiffime contrita. 'PTum illa, quibus faccharum vires obvolvit & obtundit. ' Feetida omnia, nifi indicatio peculiaris talia exigat, & zger admittat. Adfit cum foliditate fragilitas. ru À——M M———MÀÓÓ— M TUN OUTSUSR JE Tinttura, Effntia & Elixirium promifcue adhiberi folent a chemicis & medicis pro fignificando eodem medicamento; quandoque differunt faturatione, dum tinctura magis diluta eft, hinc minus colorata; effen- tia, quz fepe tin&tura cohobata eít, faturatior & co- loratior; faturatiffiidum autem & profunde coloratum elixirium , quod etiam femper plura inoredientia ha- bet; ubi priores aut fimplices effe aut compofitz pof- funt. Quz igitur de tin&turis propriis dicuntur, ap- plicari ad effentias & -elixiria poffunt. ^ Tinüura, a tingendo di&a, eít medicamentum internum, compo- fitum ex fpiritu vini folutas tenente quasdam partes de corpore cujuscunque regni extrattas per fimplicem ma- cerationem | vel digeftionem. | E(t igitur nihil aliud , quam 124 CoMPosITIONES quam infufio fpirituofa. — Excludo fic tinCturas aquofas, quz potius infufiones meracz forent vocande , uti tin- &ura laccz; tum fÍpiritus aromaticos, qui fiunt ope fubfecutz deítillationis , & in quibus adeoque fola fim- plicis pars volatilis haeret, dum in tinctura eft, quid- qnid folvi a fpiritu vini potuit. Excludo fic etiam o- mnes alias folutiones, ubi fpiritus vini abeft. "l'andem extracta, in quibus menítruum denuo aufertur, ut in fale effentiali perperam fic dicto corticis peruviani, in extracto croci, angelice , &c. Eít duplex virtus in o- mnibus 'Tin&uris, altera, quz ab ipfo vini fpiritu, al- tera, quz ab ingrediente foluto pendet. Spiritus vi- ni feligitur, quia diu fervari in officinis hz tincturz fo- lent cum illibata virtute. lle autem modo vulgaris, modo re&tificatus, vel fumme alcoholifatus, adhibetur, ratione habita indolis & folabiliratis earum rerum, quz ingredi debent. — Sic confiderandum e(t, vulgarem vi- ni fpiritum acturum quoque, refpettu aque in fe con- tentz, in talia, in quz alcoholifatus nullam efficaciam exferet. Hic ex adverfo mere re(inofa fimplicia adorie- tur validifime. Sole & meracz rariffime dantur «gris, utpote nimium fortes, fed ad guttas vel paucos fcrupu- los aliis dilutz. — Quoad fimplicium przxparetionem re- gule dari generales nequeunt; quas particulares iadica- bit legitima fingulorum fimplicium cognitio. Sic tin- &ura five effentia fuccini exigit; ut fuccinum in polli- nem MEDICAMENTÓRUM. 125 nem tenui(fimum antea teratur, aperiaturque lege artis per falem alcalinum fixum- — Pro tinCtura. anodina fpi- ritus vini fumatur vulpgatiffimus vel hoc debilior, qui melius in opium aget. Ut tin&ura tartari obtineatur bona, alcohol debet effe finceriffüumum , & fal tartari, qui hic prefertur caufticus , adhuc calere ab igne, dum fuperaffunditur ille. Alia folummodo maceran- tur, alia digeruntur breviüs vel diutius; quedam per plurimos dies; aliqua calore ad ebullitionem fere pro- tracto. n univerfum obfervatur, ne five in macera- tione, five in dige(tione phiale obturentur penitus, fed faltem in charta operiente foraminulum fit, ut, tam ipfi fpiritui , quam aéri fe extricanti, detur exitus, '"lindure paratz depurantur colatura, quiete & decan- tatione, vel filtro. Filtrum vero minus aptum eft, quia tempore fitrationis multum de tin&tura avolat ; quz ja£tura prevertitur maximam partem, fi limpidior pars ab infima turbida decantatione feparatur, & fola turbida filtro purgatur. Plurime tinCurz, fcilicet re- finofe , quando cum aquofis mifcentur, re(inas dimit- tunt; alique fub forma pellicularum, quas mixturz re- pudiant; alie ceu pulverulenta.m fubcilem materiam in mixturis fufpenfam fizrentem & has folummodo turbi- dulas reddentem. Si antea cum faccharo aut fyrupo tan- tisper terantur, feparationis illa vis imminuitur. Atque hzc de tinC&turis fufficiant in noftrum fcopum. R "'"RO- 126 COoMPOSITIONES Wu NND Hog T A. Tgycc rota Trocbifci di&i five rotule, quia for- ma orbiculari olim in officinis habebantur, vel Pajflilli a pafta, ex qua formantur, vocati, funt medicamen- tum ficcum folidumque, compofitum ex materie ficca in pulverem redacta & cum liquido in paftam coacta, quz, divifa in parvas portiunculas, figura varia donan- tur, orbiculari , triangulari, conica, teflulata , rhom- boidea, cylindríca, vel quavis alia preter globularem. Ferme igitur dixeris pilulam non globofam. . Alii offi- cinales funt, alii amagiítraliter przefcripti parantur. E- tiamfi externe quoque in fuffitione locum habeant, ple- rique interne adhibentur, retinendi in ore, ut ibi pau- latim folvantur, ad faucium, afperz arterie , vicina. rumque partium morbos, ad fxtorem halitus, & ad prophylaxin a contagio. Unde patet, ingrata effe quam maxime vitanda, nifi faccharo aut aliis debite fucentur. "'Trochifci officinales fxpe vel in pulverem tufi, vel cum aliis mifti przfcribuntur, uti dum exem. pli gratia ex trochifcis cum additis aliis fiunt. pilule. Quin aliqui etiam trochifci in officinis tufi fub pulve- ris forma afferventur, uti trochifci anhandali, quoni- am femel fortiter exficcati, poftea ob gummi prafenti- am difficulter tunduntur. Ut plurimum mucilago gum- mi MEDICAMENTORUM. 127 mi tragacanthe vel arabici fümitur pro depfenda maf. fa; tum etiam liquida: alia; fyrupus vero, imprimis in officinalibus, vitandus eít; mel femper; quum facile tales ad aérem humefcant. — Trochifcorum officinalium fcopus fuiffe videtur , ut plurima ingredientia fimul miíta, interpofito glutine compacta, & hoc etiam, vel balfamo aliquo, obvoluta, ab aéris injuriis defenfa, confervarentur diutius. — Ut acriora quedam ifto gluti- ne mitigarentur. Sed ex eo ipfo perpenfo intelligimus, .nos in officinis magno trochifcorum numero non egere; & hinc etiam in dispenfatorio provinciali foli fere tro- chifci bechici, quorum vulgaris ufus eft, remunferunt. "Trochifci a morfulis rotulisque facile diítinguuntur , quod fiant fine igne. — A tabellis diftin&io ferme pre- caria eft; nam trochifci quidem plurimi aut faccharo carent prorfus, aut parcam folummodo ejus copiam ha- bent; fed bechici tamen hoc abundant. Figura, u- trobique arbitraria , docet nihil. X Signunr imprimi vochifcis aliquod folet; at fi hoc deftituantur, evadentne "elle? ut tabelle: fignatz: fiant trochifci ? —— UNGUEN T A. Uncu- : | di insdical ab unguendo nomem habet, & eft ho- j^ '"nr exterüumr , confiftentia butyri vel R a mnei- x28 CoMrPosrTIONES s mellis, quod externe corporis parti, leni fri&tione, vel linteo, corio, fimilibusque exceptum, applicatur. Com- ponitur ex cera, melle, oleis, & pinguedinibus, me- dicatis redditis per addita fimplicia, herbarum infufa, balfama, pulveres, &c. Raro unguenta interno ufui inferviunt, quum rancori fint obnoxia, & ingrati ífa- poris Materies igitur fere eadem eft cum emplaítris , fed ea proportione ad invicem , ut mollior inde maffa exfürgat; ut itaque temperari, dum magi(traliter przefcri- buntur, ingredientia folidiora oleo, molliora cera, forma- . rique in unguentum queant; quare empla(trum addito oleo, & oleum addita cera, evadunt unguenta. Confi- ftentia autem talis fit, ut nec frigore folidefcant, nec tem- perato atmofphzrz calore diffluant ; calore autem leni ad ignem liquefcant; verbo axungix molli zmula. — Inter- dum omnis pinguedo abeft, ut in unguento zgyptia- co, ubi oxymellis infpiffai fpecies formam unguento praebet. — Raro unguenta fine igne parantur; cum igne officinalia pleraque. Si vegetabilia recentia aut fucci herbarum adduntur, coqui cum pinguibus ad -humid confumptionem debent, ut vix credibile fit, illibat/ fiimilium virtutem hifce unguentis nunc inhzrere, yn dem ante inhzferint , nam pinguia fola mihi v? ics videntur, quz ex plantis virtutem multam CRM A vegetabilibus ficcis rudioribus unguenta expreffione liberantur. Unguenta officinab MEDPICAMENTORUM. 129 ta proftant, quz aut folà przfcribit medicus; eut ex his cum addis aliis , fcopo fuo utile, magiftraliter format novum. Gueiir lo CQ* ANI NEMPE TLCDENKUNEG ET NECS DU S TVEeGBSEZRM c 12e ERRORES LC E LACUS ELACURE XC RUIT 273 VADCLSUUNGE JCUFIS HP CPOEDNEE | WOCITONDUA CANT OEDCDCPUG AUTERA: Vina in univerfum refpe&tu artis medice confide- rari quadruplicia poffunt; nempe primo vina vulgaria fimplicia, qux pharmacopeeus parata emit; fecundo vi- na pbarmaceutica faccbarata, qux pharmacopcus parat ipfe; uti etiam tertio vina cum fanflicibus fermentata;. & quarto vina medicata proprie fic di&a. ^ Vina vulgaria fimpliciter fiunt ex uvis. | Pharmaceutica fiunt ex fuc- "cis ribium, rubi idzi , cydoniis, fimilibusque, folito more fermentatis cum addita prius uncia una alterave facchari ad quamlibet fucci libram ; deinde in lagenis plenis cum fuperfufo oleo amvgdalarum loco frigido fervanda; qualia in officinis habentur. ^ Vina cum fim- Micibus fermentata , antiquitus ufitata, nunc ferme ex- "verunt ex arte, & folis fere menfis hodie dicantur , "tum abfnthites, — Per fermentationem vegetabilia, eanddita mutantur pleraque , ut priftina dos raro antifcor eL evifia , cui tempore fermentationis plantz -* adduntur, ut evadat magis antifcorbutica, huc pert à : P n Vina medicata in officinis raro pro- R s ftant , 130 COoMPOSITIONES ftant, quum corruptioni fint obnoxia, fed magiftrali" ter prefcribuntur. De his folis hic agimus. — Sunt vi- na vulgaria, in quibus maceratione vel digeftione in- funduntur fimplicia plura vel pauciora, & quz tunc porriguntur egris, tamquam medicamentum , diverfis dofibus bibenda. Sunt itaque vera infufa vinofa, vel tin&ure debiles, ut omnia illa, quz de infufionibus & tin&uris dicta fuere, hic applicari quadantenus pof- fint JDepurantur, íi opus eít, fillro, quiete, &c- Materies. potiffipum defumitur ex regno vegetabili; tamen etiam ex animali defumi poteft, & ex fofili. Quum vina vulgaria aqua conítent plurima, acido, & fpiritu vini, patet illorum a&io in corpora immiTa: multiplex. Plerumque interne exhibentur. * MEDICAMENTORUMij IN BUE X 131 NUBE IDLI"GIANEE NYORKU:M. fs m pag. Aquae deflillatae fimplices. Aque deflillate nM ta. Balfama. j Cataplafinata. Cerata. Clyfmata. Colly; ia. Condita. Conferva. Decotla. Elaofaccbara. Elctluaria. Elixiria. Emplaftra. Emula. Epitbemata. Effentie. Extratta aquofa... Extratla fpirituofa. Facule. Fomnenta. 3 7|Gargarifmata. 38|Gelatine. - 4.0 | Infufa. 4.1 | Injdiones. 4.9] Maflicatoria. 6ol Olea &thberea. 6 o| Olea empyreumatica. . 6 3| Olea exprc]fa € cotta. 6 5i Peffaria. 6 s| Pilula. 67 |Praparationes. 6 8| Pulveres. 69Mioob. . 02. 6 5| Olea infufa €$ deco&ta. 152 Rotula. pag- Sales effentiales. — . Salég AM) ovis tren Sapa. Sapmes. — o0 Species. PUO Spiritus aromatic. —. Succdiexprefi. . LE LI LI - Succ infpifati. -—. 1058 Suffitus. 1 o 6RSuppofitoria. 107] Syrupi. . 108 Tabella. 108 Tindiura. 1og[Trochfcoi. — . 1 1 1p Unguenta. 1 1 2l ina medicata. 114 COoMPOSITÍONES MEDICAMENTORUM. yrs - * - Irg 116 117 120 123 126 ray 129 13 Nicorar JoseEPHI Jacourmw SEMPERVIVUM SEDIFORME MONSTROSUM. U. animalia, fic habent etiam plante monftra fua, lta degeneravit ante paucos annos Sempervivum fedifor- me Jacq. hort. bot. Vindob. pag. 35. tab. 81. defcri. , ptum depictumque , ia olla pofitum, cujusmodi in ta- bula hac quinta delineatur. — Caulis ere&us terminatur hic in racemos ternos, floribus pedunculatis parumque remotis & una ferie introrfum fpeGantibus pluribus o. nuftos, elongatos, teretes, nirtidos; Horum duo fau- pra exortum funt bifidi; in quorum dichotomia, ut & in media divifione priorum , flos folitarius locatur. Omnes hi racemi ultra flores producuntur in ramos foli- ofos, duo in bifidos, qui tandem trium unciarum lon- gitudinem adepti fuerunt. [n floribus hoc folum fuit obfervatione dignum, quod aliqui petala quatuordeciua haberent. .S Po- «54. SEMPERVIvVUM MONSTROSUM. Pofteaquam S«impervivum hocce meum jam Syfte- mati füo in editione Murrzsana inferuerat, fcripfit mihi illuftris Linnzus anno elapfo ante morbum, qui illum mifere affligit, Sempervivum hoc efle Sedum fuum ru- peftre. | Magna certe eft fimilitudo inter figuram me- am, Sedique rupeftris Dillenianam, quod eque ob fta- mina fepe duodecim adSemperviva effet amandandum, fiquidem in ítaminibus diverfitas hecce numeri Seda a Sempervivis genere divellat, contra Halleri fententiam, Novi omnino Sedum rupeftre; quod a viginti Jam an- nis, five a tempore, quo hortus conditus fuit, in illo colitur juxta Sempervivum fediforme. ^ Ut ne itaque a- lius in eundem illum errorem delabatur, discrimina , quz plura funt, fola tria eaque notabilia adferam. In - Sedo rupeftri folia paulatim in acutum apicem attenuan- tur, uti optime expreffit Dillenius, quod minime. ob- tinet in Sempervivo meo. 'Tum petala in Sedo furt lutea, quz albida Sempervivum haber. "landem in hoc caules omnes perpetuo & conftanter ab ipfo exortu ad perfectam florefcentiam usque ftri&ifI:me ftant erecti, dum in Sedo rupeftri caulium pars magna fuperior, do- nec bene floreat, femper valde incurvata nutet; ut e- minus hinc dignofcantur. Merito etiam illuftris F'allerus hift. helv. num. 9 64. Sedum, in Florz Danice tabula 59. pro rupeftri pro- pofitum, rupefítre effe negavit. IV. IV. NicoLa: JosEPHI JACQUIN FUNGI QUIDAM SUE ADPPNT L itinere alpino ad Schneeberpg, quod menfe Julio hujus enni 1777. fufcepi; comitibus clariffimo Jacobo à Well Hiftoriz naturalis profeffore, expertiffimis Me- dicine do&toribus Joanne ]askiewicz , Paulo Czen- pinski, Polonis, & Ignatio Jcfepho Langmayer, tum filiolo meo Jofepho, in undecimo ztatis anno jam ter- tiun: fummas alpes adfcendente, ejusdem przceptore Nicolao Molitore, & Francifco Scheid| pi&tore, inve- nimus in fummis umbrofis udisque fylvis, qux nudas alpes circumdant , numerofam fungorum, mufcorum lichenumque cohortem , ex quibus fungos imprimis a- liquot , rariores mihi vifos, hic defcribam, & quoni- am defcribi atque intelligi fine figuris difficulter poífunt, fiftam depictos. 156 FUNGI Et prima quidem planta fit fungulus fane ele- gantiffimus, quem habeo pro CLATHRO DENUDA- "TO, flipitato , capitulo oblongo volvato , Linnzi, pro Trichia gregaria, purpurea, petiolata, capitulo fpberico, Halleri hift. 2164. tab. 48. fig. 6., & pro Clatbroide purpureo, pediculo donato , Michelii gen, pag. 214. tab. 94. fig. 1.5; etiamfi capitulum fphzricum in adole- fcente plantula dumtaxat adfit, in adulta femper ovatum vel oblongum; & quantumvis illa, qux laudati auto- res de volva five tefta fungulum includente fcribunt , iinus quadrent in illum. Copiofiffime fe mihi obtulit in deftru& putridz- que fagi trunco cavo interno, per ambuftionem crufta carbonacea obdu&to, quam aggregatin per intervalla veftiebat. — Unusquisque fungulus proprio infiftit ftipi- ti, erecto, fuperne in breve receptaculum expanfo; atque hinc in capitulum attollitur, primo globofum, dein oblongum vel ovatum , magnitudine capitis fpi- nulr majoris, "'Totus rubet cum folo vertice fufco, Dum maturus eft, cortex capituli, ante glaber, in- Cipit brevi hirfutie undique (folis vertice fufco recepta- culoque exceptis) exasperari, ut pilorum extremitates de cortice egredi credas, Sic tandem cortex disparet totus, nec fecedit aut decidit, fed in fimiles pilos ipfe evol. SusnsALPINI. 137 evolvitur, ut nunc fuperfit merus glomus filorum ad- modum intertextorum, ejusdem, fed paulo amplioris, circumfcriptionis, per quem integer oculo tranfitus pa- teat, fine ullo fuftentaculo medio, fed vertice illo fu- Íco coronatus illibato. Ingens tunc fimul feminum mi- nutiffimorum vis ex tota illa compage filamentofa ejici- tur. Et hec & illa etiam rubra. funt. Si fungulum, maturitati proximum , microfcopio quis exponat ad ra- dios folares , miram iftam mutationem, pauca intra minuta abfolvendam , facillime obfervabit. ^ Videtur mihi hinc funpulus cum affinibus fuis a Clathro Lin. nzi cancellato effe genere disjungendus. 'lrichiz fane Hallerianum nomen Z7? 74» 7p(yv aptiffimum eft. In tabula fexta confpicitur congeries fungulorum in natura- li magnitudine; dein ad duplum aui gregarii pauci, unusque folitarius ; tandem auttus multoties unus, idem- que in fila jam folutus. Il. . LYCOPERDON PISIFORME Linnzi , cu- jus nullum fynonymum illuftris vir habet, nec ego a- pud autores inveni , eodem in ambuíto trunco cum priore Trichia crevit; tum etiam aliis in putridis lignis inter mufcos. Fungulus pifi magnitudine, aut paulo hanc fuperans, feílilis, fubrotundus, aggregatim vege- 8/3 tans, 158 FUNGI tans, atque hinc a proximis quandoque compreffus, conítat cortice unico, tenuiffimo, femper fufcefcente, verruculis minimis toto exafperato, quz forte loco cor- ticis exterioris funt. Maturus ore rotundato in verti- ce dehifcit, nonnunquam etiam ultra lacerate aperitur a vi prorumpentis farine carnez, totem fungi cavita- tem occupantis. Lycoperdo Epidendro Linnzi eít valde affise; verum illi corticem duplicem ill. Hallerus tribuit; & cl Gleditfch, etiamfi fungi fuperiorem par- tem, extra terram confpiciendam, interdum obfcure terream obfervaverit, inferiorem tamen afferit miniatam vel rufo-auream. 'l'abula feptima reprzfentat varietatem majorem magisque fufcam in ligno mufcofo putrido ; dein aliam pallidiorem in cruíta carbonacea trunci am- buíti; & fungulum ad lentem auctum. Hr. "Tabula octava exhibet fuüngum , in Zg«rice nigro reticulato compre[Jo. &c. Micheli pa$. 1r25. tab. 66. fig. 3. ( quod lichenis puto fpeciem) inter de- lapfa fagi folia & terreas fordes crefcentem & frequen- ter obvium. | Ad primum intuitum eít fubítantia mol lis , pultis fere adinítar digito prementi cedens, fi- eurr indeterminatr , «tate paulo firmior reddita , in fuperficie parumper mammillaris: Ad microfcopium exu- SUBALPINI. 139 examinatus conftat meris fungulis globofis, vel magis compreffis & hinc latioribus, denfiffime gregatis, uti patet ex inferioribus tabule ejusdem: auGtis duobus fun- gulis folirariis, iisdemque dein pluribus coacervatis. O- mnes lutei funt, glabri, pulpa lutea pleni; tandemque ore rotundato fuíco ad apicem perforantur. Quapro- pter. pertinere ad Lycoperda arbitror , etiamfi farinam non viderim , forte in non bene maturis. ^ Vocabo LYCOPERDON /uteum, gregarium , fubrotundum, gla- brum; ore perforato fujco. IV. Fungulum parafiticum, ligno cariofo wel pu- trido inherentem, paffim habuimus obvium, figura quidem & magnitudine variantem, fed nullum notabili- ter abludentem ab illis, qui in tabula nona varii re- prefentantur. Sunt gelatinofi, tremuli, lattei, fem:- pellucidi , undique minimis denticulis afperi; fioura terete , vel triangulari, aut fubrotunda, vel gibbofa, aut difformi alia. "T'ota fubítantia adeo cum Hydno gelatinofo flor. auftr. tab. 239, cujus etiam maximum fpecimen Florz Danice tabula 717 fiftit, congruit, ut, quantumvis figura differat, non aufim feparare, di&tu- rus HYDNUM GELATINOSUM MONSTROSUM aculeis totum fungum obfidentibus. V. 140 FuwNGI V. Singularis hujus fungi fpecimina plura in loco quodam valde umbrofo inveni, figura, colore, laciniis- que, nifi quod hx numero & magnitudine differrent , inter fe convenientia. Ad limbum usque fe&tum intra terram recondebantur, dum baíi fua accrefcebant li- gno putrido ibidem hzrenti. Pezizis ex Halleriani ge: neris definitione adnumerari omnino merentur; ut fit PEZIZA CORONARIA zcyatbiformis, utrinque glabra; limbo laciniato , creto. Loco radicis tuberculum exa- fperatum habet. Figura ampliter campanulata five cy- athiformis eft; limbo erecto & inzqualiter divifo in la- cinias plures fubovatas vel lanceolatas planas obtufasque. Color intus fufcus ; foris pallidus, ^ Subftantia carnofa, fragilis valde, intus alba, compreffa , fuccum aquofum ftllans, utrinque veftita epidermide feparabili & ola- bra. Odor fungo paucus & mnaufeofus; fapor muilus. "Tabula decima exhibet fungum cum latere compreffo in medio utrinque intropreffo, cujusmodi plufculi erant; zum tanüllam portionem partis infimz fungi transverfe fectam , ut fumma ejusdem cra(fiiies a c innotefcat. VL SUBALPINI. &41 VI, In t:bula undecima depingitur fungus , quem BOLETUM voco MEDULLAM PANIS cruflaceum , album, effufum, difformem ; quo fere nomine apud Hal. lerum in hift. helv. num. 2272. citatur, Polyporus cru- flaceus, efufus, farinofus , albus. Et Agaricum terre- fire, medullam panis rcferens , Michelii pag. x21. tab. 635. fig. 2, unde nomen triviale mutuavi. Nec credo, varietatem alterius Boleti monftrofam effe poffe, fed cum Hallero Michelioque, vere diftinctam fpeciem conftitue- re. Halleriana quidem defcriptio breviffima eft; Mi- chelii nulla; nec ampliorem ego in fungo tam fimpli- ce dare potero. — Scilicet cruíta nivea, (exficcatione le- viter flavefcens, magis induranda, & perfiftens, ) li- gno putrido vel etiam ipfi nudz humo increfcit; ac- commodans fe. fuperficiei, ac fi ceram liquefattam fu- perfudiffes;. hinc admodum difformis, cum in ambitu , tum in tota utraque facie; & ab una linea ad plures easdem craffa | Adhzret fatis firmiter matrici, ut ab hac difficuler in integrum purgetur. Subítantia in principio, & forte ob locam natalem udum & umbro- fum , molliufcula eft, frma tamen; dein durior, & perpendiculariter disrumpi facilis. Pori cylindrici, exi- gui, numerofiffimi, plerumque parumper obliqui , to- tam faciem fuperiorem, nec fupinam, perforant, pe- ud ne- 142 FuNGtI netrantque ultra dimidiam fubítantiam, five tenuis fu- erit illa five craffiffima. Odor fungo gratus, qualis e- dulibus effe fungis folet. ^Sapor idem. Ad latus ta- bulz exhibetur pars fungi au&ta ad lentem. VII, BOLETUS LEPTOCEPHALUS J/jpitatus 5 fileo plano, tenui, fupra cervino , fubtus albo, fiftitur in abula duodecima. — Ad Boletum Linnzi perennem ac- cedit, fed multoties inventus fafcias nunqvem illas di- verficolores habuit, —Increfcit ligni putridi ramis. "To- tus coriaceus eft. Stipes circa medium plerumque contraCtior , czterum teres, brevis , & pallidus aut partim fufcefcens, rarius ce;t:0 pilei inferitur, fed ma- gis ad latus, ut quandoque pfi margini fit vicinus. Pileus orbicularis , modo integerrimus, modo repan- dus, tenuis, utrinque planus & glaber, fupra cervi- nus idque zetate faturatius, fubtus albus & poris minu- tiffimis denfiffime refertus, VIII. TREMELLA MESENTERIFORMIS nm va- rias plicas intorta ; quz Hallero eft Agaricum gclatino- fum, intortum, &9 mefenteriforme, hift. helv. num. 32621. Asa- oe MTS MRRRRRRPRPRPRRREPVRRA » SUBALPINI 14.5 Maricum. gclatinofum , membranacewn , aureum , finua- tum. €9 crifpwn Michelii gen. pag. 124. Elvela. mem- Dbranacea, multiplex; membranis. feffilibus , fimhriato - 1l catis, Gleditfchii fung. pag. 5x. . Nofloc luteum, mc- fenterü forma, Vaillantü bot. pag. 144. num. 4. tab. 14. fip. 4. Fungus parvus membraneus aureus, Sterb. theatr. pag. 24.2. tab. 26. & vigefimi quarti fungorum noxiorum generis fbecies tertia Clutii hift. pag. CCLXX. XVIII; apud Linnzum vero poít tot autores non repe- riunda; depingitur in tabula tertia & decima. | Emor- tuis deciduarum arborum ramis innafcitur. Subítantia e(t gelatinofa, tremula, pellucida , humore vifcido ob. du&a, in principio alba, dein lutea ; unde aut alba tota luteave , aut ex albo luteoque variegata occurrit. Si loco ficco affervatur, contrahitur, & corneam fa- ciem induit. Stipite caret. In plicas, ut Hallerianis utar verbis, contorquetur multiplices , mefenterii fi- miles, potifinum co&i. Cefpites fic format diverfi ambitus; minorem pingi curavi ^Edulem aliqui fe- runt. IX. "Tabula decima quarta reprxfentat "TREMEL- LAM. RUFAM Jlongitudinaliter dimidiato - infundibulifor- mem, ad quam crederem pertinere fungos apud Schzf- X à ferum E 144. FuwNcGt ferum in tabula centefima & quinquagefima quinta de- pi&os, nifi dicerentur coriacei. Noftra enim hzc to- ta gelatinofa eft, firmula tamen, ad folem pellucida, fuperficie utrinque zquabilis, ex aurantiaco rubra five rufa, cum fuffufo rore albo. Vi didu&a eít. inverfe fubovata uti in fioura a; fed cum latera conniveant, vel & fe mutuo quandoque ampleGantur , & hinc tu- bum forment magis minusve claufum ere&tumque, füpe- rior vero pars in limbum amplietur phtulum rotunda- tum & unilateralem , formam fic dimidiato - infundibu- lformem acquirit ^ Subítantia ad duas & ultra lineas craffa eft. — Gregaria ligno putrido innafcitur. X, fungus, quem TUBULIFERAM ARACHNOI!- DEAM fibris nimirum bafi tela. aracbnoidea. connexis vo- cabo, quam maxime accedit ad "'ubuliferam Ceratum Florz Danice tab. 659. fig. 2., ut ab ipfa feparare au- fus ne fuiffem, fi telz illius indicium in planta Danica obfervare, in meaque potuiffem tubulos apertos. . Re- duxi tamen ad novum "Tubulifere genus, quia ad a. liud reducere non potui. Ligno putrido innafcitur, quandoque mediis in mufcis. Eft fungus gelatinofus, mollis ut difficulter inter digitos tra&tetur, convexus, fubtus planus cum lateribus protuberantbus, piíi ma. gn. SUPRALPINI 14.5 gnirudine vel etiam plus quam uncialis diametri, in fuperficie exhibens mera minima tubercula. Sunt au. tem hzc apices totidem fibrarum craffarum, quz, vere inter fe di(tin&w, erecto & parallelo fitu numerofiffimz & denfiffimz totum fungi difcum occupant, totumque adeo fungum conítituunt. Hz fibre primo funt colo- ris aurantiaci, dein nigrefcunt; in quibus tamen tu- bulofam fabricam detegere non valui, forte non debi- to tempore a me examinatis. Fibre omnes infident membrans cuidam cellulofz albe, cujus fibrille infime verfus centrum commune aliquod concurrunt , fimul hic veluti pedunculum efformantes, quo fungus lignez matrici affigitur, dum czterum ubique liber eft. Quan- do fungus jam nigrefcit, fervaturqne loco ficco, con- trabitnr adhuc tantifper, folidior redditur, & perfiftit. 'labula decima quista fiftir primo fungum majorem in ligno putrido verticali inter mufcos; dein eundem mi- norem fine mufcis; tertium in ligno horizontali; ma- jorem primum fupinum, ut tela arachnoidea fpectetur ; fibras aliquot feparatas, ex membrana cellulofa ortas; tandem fungum alium jam nigrefcentem, eundemque inverfum. XI. In tabula decima fexta depingitur fungulus, quem voco TREMELLAM HYDNOIDEM compre[fo-planam, T4 dif- 146 FuxNci: SuPgALPINI difformiter digitatam, birfutam. Frequenter occurit, ín nafcens ligno: putrido , gregarius, niveus, totus gela- tinofus; fed tam exiguus, ut figura ejus nudum ocu-. lum fugiat, quifolam in ligno videat maculam eleva- "tam albam ambitus diverfi, interfperfamque pun&is ni- gris, quz funt a transparente fubtus inter fungulos li- gno. Macula hzc, obfervata ad oculum armatum, fi- ftit aggeriem minutiffimórum fungulorum, qui toti hi- fpidi ere&tique figuram habent palmatam, dum ex lata & comprefla bafi abeunt in lacinias teretes, obtufas, Ion- gitudinis variz, quandoque obfoletas. — Ruditer tracta- tus fungus in pulpam collabitur, amylo fimilem. In-. ferne tres funguli ad lentem aui reprzfentantur. RON JE 9 0 0 0C V HONOR "X, Jb 0 & 0/'88G. 0f. 7G. 0/8, 0/8. "SC J* Rrzv. FRANCISCI XavreRII WULFEN PLANT/E RARIORES CARINTHIACZA:.. I. DRABA FLADNIZENSIS. id. t7. fig. r. Hanc Drabam apud Linnzum haud invenio; fed - nec Hallero alterive recentiorum notam video pulcherri- mam plantulam. In editiflimis fupra Fladnizenfes al. pes rupeftribus jugis Leiteniteig &c.; item in alpibus circa Reichenau , Garten, Koralpen &c. Julio vegetat. E radice fufiformi albido-argillacea, ipfis cauliculis ro- buftiore longioreque, & perenni, cefpituli caulium e- nafci folent quotannis novi cum novis foliorum rofulis fediformibus. ^ Rofularum folia aggregata, imbricata, in circulum patentia, lanceolata, obtufiufcula, inte- gerrima , plana, nitentia, glabra, fuma, per oras | íÍem- 148 PrawNTE femper villis diffiis longe ciliata. —Cauliculi e centro rofularum erecti, fimpliciffimi, graciles, pollicares , nudi; foliis fparfis, feffilibus, binis aut tribus, pariter lanceolatis, glabris, integris & per oras villofo - ciliatis ; oriuntur. Racemus terminalis, pauciflorus. Flofculi finguli pedicellati, a quinque ad oCto, & vix plures. Cslyx tetraphyllus, foliolis ovatis, concavis, integris, nudis, corolla duplo brevioribus, viridibus. Corolla nivea, petalis quatuor, oblongo-obovatis, patulis, a- pice parumoper emarginatis. Stamina tetradynama, bi- nis oppofitis calycis altitudine, quatuor reliquis calycem nec petala excedentibus. Filamenta fubulata, alba. An- there ovate, flavae. Germen ovato -oblongum. Sty- lus vix ullus. Stigma fere capiratum, oblongum, craf- fiufculum. — Silicula compreffa, oblongo-ovalis, nuda, bilocularis , bivalvis ; diffepimento valvulis parallelo , ultra valvulas per latera protuberante. Semina plura utrinque. Odor nullus- : II. CARDAMINE BELLIDIFOLIA. tab. 17. fig. 9. Linn. Jyft. pag. 4.38. flor. lapp. 206.t. 9. f. 2. Flor. dan. t. 20. Cardamine foliis radicalibus petiolatis, ovatis; caulinis ovatis, obtufis. Hall. bifl. belv. num. 476. Hanc CARINTHIAC F. 149 Hanc ideo dumtaxat pingi feci, ut diver(íitas ejus a Cardamine refedifolia, quacum ceu varietatem illuftris Hallerus conjungit, luculentius pateàt; tum quia figu- re Linnmi & OEderi, quas quidem exacte refpondere individuis Lapponicis ab ipfo Linnzo communicatis, Norvegicisque, tu, cl. vir, mihi fcripfifti , minus tamen reprafentant plantulas noftrates. | Eft. autem | bellidifo- liz huic Cardaminz radix fere eadem, quz refedifoliz , cujus füperum caput in caules aliquot femper fíimplices dividi affolet; qui erecti, teretes, ftriati , nudi feu glabri, ponicares , nonnunquam tamen etiam ad dimi- diam usque fpithamam alti, & foliofi funt. Folia ra. dicalia copiofa; longe petiolata , rotunda, ovata, ob. tufiufcula, integerrima, nonnihil firma. ^ Caulina fpar- fa, & ipfa petiolata prater fuprema feffilia, oblongo- ovata , lateribus nonnunquam repandis | Summa ex oblongo fubovata aut ovato-lanceolata. & obtufa. O. mnia plana & glabra. Racemus terminalis, pauciflo- rus. Flores pedunculati, ereCti ; fru&us tamen non- nunquam unum omnes latus fpectant. Calyx tetra. phyllus; foliolis oblongo- ovatis, obtufis , concavis, ereCto patulis, viridibus, tum diluto viole colore tin- &is, denique luteolis & deciduis. Petala quatuor, ni- vea, oblongo- obovata, calyce longiora, integra , de. cidua. Stamina tetradynama, corollam non excedentia, utin Flora Lapponica, L'ilamenta alba, fubulata. An- U the- 150 PLANTE thene oblongz, fave. Germen fubcylindricum, co- rolla quandoque adhucdum fubfiftente elongatum. Sty- lus vix ullus. Stigma luteolum, capitato- truncatum. Siliqua pollicaris, linearis, plana , torulofa ex femini- bus protuberantibus, bilocularis, bivalvis; valvulis tan- dem atroviolaceis nitidisque. — Diffepimentum valvulis paralldum , lateribus prominens, & viride. Semina plura, lentiformia. Odor nullus. Julio Auguíto & Septembri copiofe in apricis gramineis declivibus & du- riufculis pratis fupremi "laureri. Malvizenfis crefcit. III. ASTRAGALUS URALENSIS. Lin. fy[l. pag. 499- Afítragalus fcapis aphyllis; foliis ovato- lanceolatis, fe- riceis 5 filiquis turgidis , hirfuütis, erectis, ftylife- ris. Hall. bifl. belo. num. 410. t. 14. In alpibus Leontinis Julio; floret autem jam Majo & Junio in der Zu in infula parva Dravi circa Lienz. Radix magna, l'gnofa, ramofa, perennis, amplos cau. lium cefpites producit inter folia radicalia copiofiffima, "T'ota planta villo denfo incano fericeo niter. Folia tan- tum radicalia, pinnata; jugis pinnarum usque ad vi- ginti cum impare. Pinnz lanceolatz, feffles. —Scapi fo- CARINTHIAC f. 25I foliis fübzquales, tandem longiores, teretes, aphylli, ad apicem fpica florigera compaCta brevi ovataque or- nati; quz dein, cum fru&us maturatur, elongatur, & fit laxa. Brattex funt lanceolate avt magis linea- res, calycum altitudine, ere&iz. Ex axilla cujusque bra&tez egreditur flos folitarius , breviter pedunculatus. Calyx cylindraceo-tubulofus , villofiffimus ,' quinq uc- dentatus; dentibus lineari- fubulatis , | fubzzqualibus .& erectis. — Corolla ex eleganti rubro violacea tandem evz- dit tota violacea. Vexillum duplo longius reliquis pe- talis, curvate adícendit, apice emarginatum, lateribus nonnihil revolutis, oblique (tristum. ^^ Ale arcuato-c niventes , obovate, integre , bafíin verfus albe, ungui longo infidentes cum accefforio dente pariter albo. Ca- rina alis brevior, obtufiffima cum brevi dente fub api- ce, violacea, circa medium initio fature rubra, ad ba. fin alba. Stamina diadelpha, fimplex & novemfidum, alba. Anthere aurantiace. | Legumen villofiffimum, cylindraceo - fubulat^m , infatum, tandem femibilocu- lare & nigrum. | Semina plura, nigra, rotunda. Animadverfio editoris. — Elegans trangmnifa figura bujus plante omia fuit, quod. Flora Danica fit iconem. ex- bibitura. 152 PraANTX EIV. SAXIFRAGA BURSERIANA. Tab. 17. fig. 3. Linn. f pag. 3903. —— Saxifraga alpina; foliis glaucis, acutis; monanthos ; caule foliofo. Seg. ver. 3. pag. 201. tab. 5.fig. 3. An Sedum alpinum, faxifragz alb flore; vel grandi- florum. Bauh. pin. 994 ? Burs. 16. num. 178. Linn. amen. acad. x. pag. 164. & Floret copiofe Aprili circa Leontium ; at Julio in alpibus Ortenberc enfibus prope Spital; auf den fo ge- zannten weiffon VVünden; folo rupeftri calcareo. — Una de radice multicipite cefpites fpe integri late rupes ob- tegunt, Caput radicis ramofe cauliferum eft. ^ Cau- les fere pollicares, fteriles alii, alii florigeri, hique an- notini ; undique foliis imbricati ere&o - patentibus , ju- niperinis five fübulatis, fupra planis, fubtus convexis, levibus , glaucis. Scapus e centro rofule foliorum erigitur, unius duorum triumve pollicum altitudine, ere&tus, teres , gracilis , fanguineo ruber, albo villo- fulus, foliis (an potius fquamis?) brevibus fubulatis villofulis rubris cum apice virefcente inordinate & laxe fparfis obíitus. ^ Flos terminalis , folitarius , ratione plantule magnus. Calyx inferus, fanguineus , albo- : vil- / CARIN THIACE. 1553 villofulus , quinquepartitus ; laciniis ovato-acutis. Pe- tala quinque, calyce duplo longiora, alba, magna, obovato -fubrotunda ,- integra ,. oris fere fubcrifpatis , íftriata, ftris ex ungue bafeos divergentibus, nonnun- «quam ex albo flavefcentibus, quandoque etiam fubpur- purafcentibus, plerumque tamen excoloribus. | Stami- na decem, fubulata, petalis breviora, alba, rarius ru- bra. Antherz flavent. | Germen ovato- acutum definit in ftylum primo fimplicem brevem & dilute flavefcen- tem; fed hoc demum bifariam dehifcente, ftyli tunc divergentes & rubelli capfulam bicornem efformant. Stigmata capitata, truncata. Odor nullus. Animadverfio editoris. — Amicif/imus autor caules u- mTifloros femper vidit. — Illuflris Scguier , unicum caules flo- rem proferre , a[ferit. — Quin. Liun&us a. cau'e. unifloro plantulam. elegantiffimam definit, — Quid igitur. flatuendum erit de Saxifraga illa, quam celeberrimus Hallerus in Hi- floria flirpium Helveticarum fub numero 98 3. defcrilit, cui caulem femipedalem floribusque a tribus ad. fex. onuJtum at- tribuit , nullam de caule unifloro injiciens mentionem ? De bac eadem illuftris. Linngus loqui videiur in obfer- vatione, Saxifrage Bur[criane adjetla. — Et uterque pre bujus varietate illam babet. — Clariffimus autem. Vandelli , a quo plantam accepiffe fe, Linmeus monet, in operc ma- nufcripto de rebus naturalibus territorii Mediolanenfir, quod U 3 fer- 154. ÓPraANTUE perluflrare mibi contigit, autoptes utramque. plantam. di- flinguit, alteram femper unico in quolibet caule flore. dona- tam, mulüflrum femper alterius effe caulem ,- affrmanr, utriusque etiam ibidem adjungens delineationem. — Addit in manufcripto clariffimus. Vandelli bec verba: |, Synonymum » acel Linn&o Burferiane apjropriatum magis convenire » videtur buic (multillerg) faxifrage , quia fedum faxi- » frage albe flore vel grandiflorum C. Baubini, delinea- » tun a Lobelio fub nomine Sedi alpini minimi ic. 37 6. , » € a Morifone bifl. 3. p. 476. s. x2. t. 8. fig. 1., » convenit aliquatemus magis cum mea quam cum DBur- » feriana.,, Et profetlo vel ipfe Buvferus fynonymum Bau- bini non nifi. dubitanter propofuit; quod tamen nec ad fuam multifloram Saxifragam referre Hallerus voluit ob. dubium a loco natali ortum; ut Baubiniana plantula adbucdum ma- ncat incerta. V. RANUNCULUS PYRENJEUS. tab- 18. fig. x. Linn. [yft. edit. 13» pag. 429. mant. 248. Ranunculus radicibus fafciculatis ; imo caule reticulato; - foliis gramineis. Hall. biff. belv. num. 1180. Ranunculus foliis linearibus, caule fübnudo, radice fa- fciculata comofa. Ger, prov. pag. 384. Ra- CARINTHIACIE. 155 Ranunculus pumilus , gramineis foliis. Bauh. bif. 3. í4£- 850. " Copiofus in pratis Lieontinis alpinis occurrit. Cau- lis vix dimidiz fpithamz , fimpliciífimus, erectus, te- res, a medio ad apicem molliter pilofus; folio unico circa mediam altitudinem inítru&us feffili, lanceolato- lineari, ftriato, integerrimo ; apice uniflorus; rari(li- me ex axilla folii caulini pedunculo monantho altero au- &us; bafi bulbiformis; bulbo ovato-oblongo, folido, albo, veftito fquamis oblongis imbricatis fufcis tanquam reliquiis : foliorum radicalium | tabefcentium | praterito- rum, Radicule fibrofe , teretes , albide , craffulz, quatuor aut paulo plures, e bulbilli bafi enafci amant, & horizontaliter potius quàm perpendiculariter diffundi, in centro communi, a quo divergunt, conítringentes bulbillum alterum, minorem fpharoideum nigricanrem & fibris, nefcio quibus, reticulatum, quem, cum de- ciderit, pictor haud expreffit. Folia radicalia aliquot, ere&a, medio caule altiora, fimilia, foliis plantapinis lanceolatz , tamen magis acuta, nuda, lLeüus virentia, lineis faturatioribus ítriata, integerrima , in petiolum decurrentia. Flos pro ratione plante magnus; calyce pentaphyllos foliolis ovato -lanceolatis , per oras albis, dorfo pubentibus, primum viridibus, dein ex albido fubluteolis , deciduis. Petala quinque, magna, obo- vato- 156 PraANT:XE vato-rotundata, nivea, integra, bafi ad unguiculum fovea ne&tarifera fubtubulofa dehifcente notata. Stamina plurima, tota cum antheris flava. Germina in capi- tulum ovatum collecta, multa; feíflia, nuda, ovata, abeunt in ftylum brevem, extrorfum aduncum; ftigma- te fimplici. Receptaculum cónicum, obtufum. Odor nullus. VI. CINERARIA ALPINA Linn&i. tab. 17. fig. 4. Plantam hanc abunde tu * quidem in altero tuo ftir- pium Auftriacarum volumine demonílra(ti, neque alia ex caufa ad te mittendam hanc iconem judicavi, quam ut videas ejusdem adhuc dari varietates, fane non ine- legantes, (qualis hzcce eft,) ab omnibus tuis non pa- rum diverfas. Crefcit autem illa. varietas integrifolia lanuginofa flore ex rubro aurantiaco fat copiofe ad /Ma- ria Elend in Carinthia. In effentialibus cum differat nihil, inutili amplioris defcriptionis labore fuperfedeo. 'Tuas illas abunde in pratis declivibus montis Loibl, item in humidis Fladnizenfium alpium pafcuis, alibique legi. Minor autem hisce omnibus eft, magisque igno- i bi- z a ÀM—À * Quum rev. autor cum editore obfervationes fuas in epiltolis commu- nicat, hinc allocutionis rationem ledor inrelliget, ^" CARINTHIACE, 157 bilis ,^alia varietzs, quam olim Goriciz inito Maji in ífylvula ad pedem colliculi, vulgo Madoana di- Grad, jnveneram. — Sed nunquam fine voluptate illius memi- nero, iterum aliter variantis, quam in fummis Carnic- lie prope Lithopolin alpibus ( Sieinera!'pen ) quindecim abhinc annis primum confpexi, & ex defeCtu pi&boris figura ad naturam fa&a illuftrare neglexi. — Flores erant aurei, ut fere in Senecione abroranifolio ; folia vero fupra fubtusque, una cum caule toto, eo albo den- foque tomento obíita, quo Agroítemma coronarium Linnzi, uti in hortis folet cultum, ut nil viroris in to- ta planta fpeé&taretur. Animadverfíio editoris. ^ Habitus caulis :€8 foliorum figure mi[ü convenit exaGe cum Cinceraria mea inteevifolia alpina , quam tabula Flore Auflriace centefima feptuageft- ma nona repraJentat. -— Fjos colore praeprimis differt, qua rC bic fülos fculpi curavi flores. VII. AURICÜLA URSI SECUNDA. t4). 18. fg: 2- Clu. bif. bas. 303. Floret copiofe iam Aprili circa Pregraten, ferius in alpibus cognominibus. —Odor flori fuaviffimus. E(t Primula hzc eadem cam Primulaà villofa; colore dum. X Aaxat 159 PLANTE taxat corolle differt, qui in hac varietate eleganter & f;iture ruber eít, velut byífinus, annulo flavo faucem tubi coronante. Folia magis longa effe folent, & ve- lut in petiolum planum radicem verfus decurrere ; at nota hec communis eft & Primule villofz floribus ex rubro violaceis cum corona faucis alba. Et licet non tam villofa fint folia, quam in alia, tamen villis mini- mis non carent, maxime circa oras videndis. Animadverfio editoris. Sive. varietas fit Primule villofa , five diflintla fpecies,; quod contra autoptam rev. virum fuflinere non aufi , meretur figura bona | Botanicis innotefcerc , in qua ob villorum minutiem bos. pictor. omififfe videtur , qui tales in. fpeciminibus ficcis transmiffis ad lucem €$ lentem. adeffe con[piciumtur. — Et liceat mibi bic enume- rarc ac definire Primulas illas. omnes, qua ita defcriptg | apud autores extant, ut vix fuperc[/c dubium poft [uper earundem vera diverfitate ,| quum. Linn&ana. aliorumque determinationes in tanta fpecierum augmento baud ultra Jlare poffiut. 1.) PRIMULA ACAULIS fols vugofs, dentatis, fubtus bivfutis s fcapis unifloris. Flor. dan. tab. x04... i 2.) PRIMULA ELATIOR folis rugofis ,. dentatis, birfutis ;. fcapo multilloro 5. floribus exterioribus nutantibus 5 medio erecto. Flor. dan. tab. 434. 3.) CARINTHIAC E. 159 3) JPRIMULA OFFICINALIS folis vusofis; den- tatis, fubtus birfutis 5 fcapo multfloros floribus: omnibus nutantibuss corolla limbo brevi Flor. dan. tab. 43 3. 4.) PRIMULA FARINOSA folis vugofis,' crena- tit, glabris, fubtus farinofis; umbella ere&a. For. dan. tib. 123. Propter limbum corolle planum €8 alia qu&dam Eallerus. Arctüs banc. affociat. . . 8) PRIMULA CORTUSOIDES folis rugofis, lo- batis; fcapo multijloro. Gmel. fib. vol. 4. tab. 45. .. €) PRIMULA VILLOSA foliis planis, Joeruldst) birfutis. Flor. auflr. app.tab. 27. — B. PRIMULA PUBESCENS folis planis ' ferrula- tis, fubvillofis. Mifc. auflr. tab. 1 8. fig. 2- 7.) PRIMULA LONGIFLORA folüs ferratis, gla- bris; umbella nutante; corolle tubo longiffimo. Flor. auftr, app. tab. 46. 8.) PRIMULA GLUTINOSA folüs ferrulatir, ela- bris, glutinofis ; involucri foliolis maximis. Flor." auftr. af]- tab. 26. X 2 9) 160 PLANTE 9.) PRIMULA AURICULA folis ferratis, glabris, inver[t ovatis; fcapo -multiloro, circiter. longitudine. fülio- rum. Fior. auftr. tab. 4.1 5. 1o,) PRIMULA GIGANTEA folis ferratis, gla- bris, vbomboideo - ovatis; [capo paucifloro, altifuno. Gmel. fib. wol. 8. pag. 84. fine icone, que Stelleriana. deperdita dicitur. — Huic caulis quandoque cubitalis cff. - ri.) PRIMULA MINIMA foliis elaberrimis, niti- . «dis, cuneiformibus , arguic ferratis 5. fcapo | paucijloro. Flor. auflr. tab. 27 3. j 12.) PRIMULA INTEGRIFOLIA foliis intcgerri- mis, ellipticis, ad oras fu'crenato - carti'ag neis ; - umbella erectas calycibus longe tululofir , obtuj y imis. Fior. aufi. ^ bb. $27. 13.) PRIMULA CARNIOL/CA folüs integerrimis, ellipticis; umbella ercta ; calycibus: acutis, breviffimis. Flor. auftr. app. tab. 4. 14.) PRIMULA FINMARCHICA filis irtegerri- - tms, ovatis, longc fcticlatis ; umbella pauciflora, ercta corolla infundibuliformi. Flor. dan. tab. 189. 15.) CARINTEHIACI. Y6r Y 5.) PRIMULA SIBIRICA folüs integerrimis, o- vatis, longe petiolatis; wnbella paucijlora, nutante; corcl. la bypocrateriformi. Gmel. fib. vol. 4. tab. 4.6. fig. 1. Primulam Vitalianam omitto, ad Arctias nunc. paffim relatam. VIII. GENTIANA NANA. tab. 19. fig. 3. Crefcit abunde in fummitate ipfa "l'aureri Nafsfel. denfis in parte Auítriaca ad finiftram , in clivo, qui fupra viam confinalem utriusque ditionis attollitur , folo aprico arenofo graminofo inter faxifragam oppofitifoli- am, veronicam apliyllam & alpinam, fedum atratum flore flavo, cardaminen refedifoliam ,/ arnicam doroni- cum, pluresque alias rarifmas & elegantes alpinas plan- tas, fpeciofiffüma ipfa. Lztiffime florentem nono die Septembris iític reperi, quum hoc anno atque hac tempefítate nullis ifte clivus nivibus confepultus foret. Ex radice plantulam annuam judico. Eft autem illa maxime gracilis, fere capillaris , recta , fimplex aut una alterave fibrilla minima au&ta, alba & velut ex albo aquofiffime luteola, & amara. E radicis capite X 3 folia 162 P-nANT:7É foli$- quaterna ex duabus oppofitionibus & fumma in. tellure in rofulam patentia exoriuntur. Hxc obovata funt, glabra, integerrima , plana , Lkete virentia, ac verfus bafin in petiolum velut decurrentia. Horum de centro communi caulis attollitur femipollicaris plus mi- nus, gracilis ipfe, ere&tus quidem; attamen quafi ex procumbenti , viridis aut parte aliqua nigro carule- fcens, glaber, geniculorum trium quatuorve, fzpe to- tus veluti intra cefpitem abforptus, uniflorus plerum- que, nonnunquam biflorus, rariffime ( ego unicum przcife fpecimen reperi) triflorus. — Folia caulina ad geniculorum dumtaxat internodia, qux (íi probe in- fpicias) alterne arcipitia fünt, fibi opponuntur , feffi- "lia, ovata, integerrima, plana, levia, graminei viro- ris. Calyx usque ad bafi quinqueparüitus ; foliolis ] :nceolatis , integris, nudis, viridibus, ad faucem ip- fam corolle pertingentibus & :qualibus — Corolla fa- ture violacea feu cxrulea, tubulofo- campanulata, nec hypocrateriformis nec infundibuliformis proprie. Lim- bus quinque- & quadripartitus (variat enim;) laciniis | «qualibus , ovato-acuris, ereCto - petentibus , ad fau- cem in circulum fetofe barbatis, fetis ere&tis & albis aut ex cxruleo albendbus , duplo brevioribns quam Ta- cinim ipíz limbi fint Stamina quinque interno tubi corollz parieti fupra baün iníxa; fuaments albis fubu- latis CARINTHIAC E. 163 latis. & liberis; antheris dilute favis, acutis, faucem corolle attingentibus. — Germen oblongum , cylindrz- ceo-elliptoidicum. — Stylus vix ullus. Stigma orbicu- lare, album , bifariam dehifcens , faucem corolle z- quans. Capfula fimilis, unilocularis , bivalvis, poly- fperma. — Odor nullus plantulz eft. VI. J». AGARICUM OX FTCINALTE DISSERTATIO INAUGURALIS MEDICA PUBLIC/E DISQUISITIONI. SUBMISSA A EURUNCISCORUSEtL, MORAVO - STERNBERGENSI , VIENNA, 2o, DIE FEBRUARII, r778. EMENDATA & AUCTA. $.L Agms ab Agaria Sarmatie regione, aut ab A. garo ejusdem urbe vel & flumine dedu&tum, jam antiquis fuiffe temporibus in Medicinam receptum, te- ftes Diofcoridem , qui medio primo zrz Chriftiane f»- culo vixit, Plinium, Galenum, aliosque habemus. In- de notitia ejus ad noftra usque tempora defluxit. — Nul- la illius in aniquifiimo Ci(areo Diofcoridis manufcripto Co- AGARICUM OFFICINALE. 165 codice figura invenitur. Et ipfi Diofcoridi origo Aga- rici minus cognita fuifle videtur, dum incertus ait, e[- fe, qui plante cujusdam radicem, alios, qui in arbo- rum caudicibus ex putredine nafci fungorum adin(lar affirment. Plinius vero aperte fungum ex arboribus ve- getantem vocat. Subfequorum autorum aliqui radicem cum fungo mire combinaverunt, quos inter Galenus Agaricum appellat Agarici radicem, quz trunco inna- fcitur; & iisdem fere verbis Paulus /Egineta, Agari- ricum radicem efle appendicem e trunco exortam, prz- tendit. Quin error ille de radíce circa medium fecu- lum fextum & decimum nondum ex integro difpulfus erat, quum legimus, Jacobum Sylvium in adnotatio- nibus fuis ad Mefuen pro tali Agaricum habuiffe. $. II. Quantumvis mancz fint defcriptiones corporum na- turalium , ab antiquis tradite, credo tamen, pauca il la, que Diofcorides fcripra de Agarico nobis reliquit, fufficere, ut cuim certitudine pronunciemus, noftrum hodiernum veterumque Agaricuam, unum eundemque. fungum conítituere. Kr» enim ille 53s, five ve- nz peCiniformes (aut ftriv) re&w , nunquid boleti Linnzani & Polypori Halleriani tubulos , in diífecto perpendiculariter funzo ad baón, qua terram fpe&at, Y ob- 166 AÀGARICUM obvios, apprime indicant? Tum faxpor- fingulerisille, in principio dulcis, dein i$ z»eeoc ex reddítione a- marus, five amarus redditus, (quod aliqui i£ Z;::3wesg ab humectatione fcilicet falive legendum volunt) quem in alium aptius füngum cadit? Atque hzc omnia a Ga- leno confirmantur magis, viro pharmacorum perito , dicente, Agaricum primo quidem dulce, fed paulo poft fübamarum apparere, & acrimoniz quandam fpe- . ciem temporis fpatio inducere, leviusculzque adítrictio- nis effe, & confiftentie lax. — Qux omnia optime fun- gum noftrum exprimunt, j $. III. Diofcorides, Plinius, alique veteres pro pstria A- earico viciniam Bofphori adfíignant. Ile prxterea in Galatia Afre inque Cilicia; hic illud etiam crefcere in Gallia (Galatia forte melius) afferuit; fed utrobique Bofphorico infirmius. Ex Sarmatia igitur, Bofphoro Cimmerio adjacente , in Greciam atque [taliam per multa fecula Agaricum adlatum fuiffe videtur , & pro- pterea origo ejus Grzcis Romanisque miaus fuifle perfpe&ta. Inde demum ad Venetos, maris Adriatici imperio potitos, hec merx, una cum Gracanicis re- liquis , tranfit; atque hinc in alias Europe regiones diftributa fuit. 2 At OrFICINALE 167 At vero an eadem illa adhucdum przcife patria eft Agarici, quo hodie in officinis pharmaceuticis utimur? Clariffmus Gulielmus Lewis in fua hif(toria experimen- tali materie medice, lTondini anno r761 anglice edi- ta, etiamfi in Oriente diverfisque Europe regionibus crefcere affirmet, determinatam tamen officinalis patri- am ignorari, arbitratur. Rondeletius , deterius fuo tempore Agaricum in Gallia haberi ex alpibus Galliz & Delphinatus , quod olim majoribus mittebat Sarma- tia. Ex BDelphinatu etiam Geoffroy. Lieutaud, ex Orientslibus regionibus adferri GaHicas in officinas. Spielmannus, ex Aleppo optimum: acduci — Valmont 4e Bomare, illud, quod ex Oriente in Galliam adve- hitur, venire ex 'lartaris, idque effe melioris note; exterum etiam apportari ex alpibus montibusque Del- phinatenfibus & 'Tridentinis. Cartheufer , optimam: fpeciem judicari illsm , que im Sibiria colligitur, Prz- flare ex Oriente advectum , Pharmacopcz Danice au- tores. Viennenfes mercatores ex Veneta ditione fibi miti fuum, partim quoque ex Styria fefe habere, fcí- fcitanti mihi refponderunt. .— "Uyrolenfes officine ex ip- fa petunt 'Tyroli. —Matthiolus in Commentariis fuis in Diofcoridem ante ducentos & tripinta jam armos, te- ftes appellans mercatores & pharmzcopeos Venetos, fe compertum: habere, affeverat, jam pridem defiifle Agaricum ex Oriente Venetias importari; fed ore Y z fere 168 AGARICUM fere Agaricum, quod Venetiis venditur, partim defer- ri ex Tridentinis montibus, in quibus funt fylvz lari- cibus refertz, partim ex Norico tra&tu; neque certe unquam fe, dum Venetiis ageret, intelligere potui[fe, quod Agaricum aliunde conveheretur. Paucis iterum poft Matthiolum annis jJ. 'Tagault fcripfit, optimum fua xtate Agaricum ex Africa afferri, ex Allobrogibus vero non ita afportari bonum , quo tamen in univería Gallia ac Italia utebantur. — Dein etiam ex "Tridentinis montibus Veronam adferri, cl Seguier autor eft. Quod Maffilie venale Agaricum eít, peti ex Galloprovinciz montibus du Gapengois, tum ex illis de Colmars, & ex Delphinatus montibus circa Barcelonette, Pedemon- tio conterminis , Garidellus ait. Schrederus, phar- macopeus Lugduno - Batavus, ante triginta quinque annos fcripfit, Batavos fuum ex Sabaudia, Delphinatu, & Tridentino territorio habere. $. IV. Si vero in univerfum , & nullo cum refpe&u ad ejus introduclionem in officinas , confulamus autores, qui de regione natali Agarici officinalis mentionem fe- cerunt, tunc preter Orientem, [Italiam quoque, Gal. liam, Helvetiam , Sabaudiam , Germaniamque indica- tam inveniemus. Sed de pluribus certe autoribus fufpi- cio OrrIC! NALE. . 166 cio eft, cum alienis fungis officinalem confudiffe. A. garicum genuinum in Helvetia decerpfit Hallerus *, in Veronenfibus montibus infrequentem Seguierus, in'Tri- dentinis Matthiolus, in Galloprovincia Gerardus, co- piofum in Carinthia reverendus Wulfen , cui icones huic differtationi additas & ad recentem fungum feas debemus. Ex Hungarix moniübus Carpaticis accepiffé fe, illuftris Adamus Francifcus Kollarius mihi narravit. Sufpicionem modo dictam movet nomen arboris, cui parafiticus ille fungus increfcit. —Eallerus, Matthiolus, Garidellus, Dodonzus, Geoffroy , Neumannus, Car- theufer, reverendus Wulfen, aliique ex larice fola de- cerpferunt , aut decerpi poffe autumant. — | Joannes Bau- hinus, fe nunquam in abiete obfervafle. Quin Mat- thiolus etiam illos culpet, qui in ilice, quercu, abie- te, aut alia arbore fe vidiffe Agericum praetendant; dum ait: ipfe in tota Hetruria, im «lisque. quam glurimis Ita- lig locis, denique in multis. Germanie , | Carniolie , Dal- mati&que provinciis, ubi [yloe quercubus, cerris, ilicibus, fuüberibusque vefertee confpiciuntur, non folum nunquam vi- di, fed ne quidem audivi, in bis Agaricum provenire ; tam- etfi illis inbarere viderim fungos alios plurimos &c. — Ad Y bec * $. XII. Halleri autoritas, faltem quoad fungi defcriptionem , iw dubium vocatur; nam in Helvetia certo nafcitur, & ex Vallefia Mediolanum mittitur venale, 170 ÁÀGARICUM bec, quamvis in. Tridentinis montibus, prafertimque. Ana. nienfibus, prater abietes, pinos, larices, €9 piccaf, in- numerabiles adfint quercus ,. in mulla tamen praterquam in lariee. nafcitur. — Ut merito Boletus laricis vocetur. Seguierus tamen, Botanicus certe infignis, etiam in abiete Agaricum locat. Sed pace venerandi viri liceat ejus afferta hic conferre. — Raro (inquit primo) in mon- tibus. Veronenfibus provenit , cum pauciffime in bac regio- nc fint larices. — At e [ylvis Trideniinis , ubi ezdem arbo- rcs annofe reperiuntur ,' Veronam defertur. — Et. iterum. paulo poft: Porro illud que bic ( Veron ) utuntur , nen omne ex larice provenit, fed maxima ex parie, ex abicte decerpitur. Qu quidem duo afferta ego conciliare ne- queo; nifi quod Veronenfis apri accurati(imus obfer- vator in primo aíferto loquatur autoptes, in altero for- fitan fide aliena. Gerardum vero hic non moramur, qui, dum ad variarum .arborum przfertim laricis cau- dices enafci vult, de trium di(tiacterum fpecierum Bo- lei, quas ille, varietates fibi creditas, confundit, ar. bore matrice fub uno eodemque titulo loquitur. 'Votus Septentrio caret larice, fed nec Flora Da- nica nec Suecica Agaricum officinsle adnumerant fHirpi- bos fuis. Nec inter Alfaticas plantas Mappus, mec in- ter Anglices Hudfonus retulit Omifit Agaricum in fungis Bavaricis Schafferus, Gleditfchius in Boruflicis ; fuis. OrricINALFE 17I fuis. Non reperitur in Flora Carniolica Scopolii, & filentio huc usque przteritur ab Auítriacis ; etiamfi la- ricem habeant. "Pot * ex provinciarum totius Ger- manie confcripts Floris pauciffme laricem continent ; Agaricum, quod fciam, nulla. (Ut iteque paucis be- ne notum Botanicis fit; & valde videatur ambiguum Linnzo fuiffe, qui ne in Syftemate quidem fuo recen- fuerit: quam ob rem fingulari dignum pertractatione iudicavi. $ v. Veteres Agaricum diftinxerunt in marem & femi. nam. Diofcorides utrique eundem faporem tribuit, fed femineum praeferri Agaricum ait, ítriis ilis ($. II.) donatum; mafculinum autem fübrotundum afferens, & ab omni parte cwgvéc; quod latine compactum, unifor- me, fui fimile, aut connatum, varie expiicant inter- pretes, & quo verbo Diofcorides, dum id opponit ftris £eminz, has ftriss, five poros, faltem externe confpicuos , fungo mafculo negaffe videtur. Plinius marem fpiffiorem amarioremque ( alii legunt crifpiorem ma- t —ÀÀ —— M M * Schreberi Flora Lipfienfis, Leyferi Halenfis, Weigelii Pomera- no-Rugica, Anonymi Argentoratenfis , Meefe Friica , Ruppi jJenenfis, Wulf Boruffca, Gmelini Tubingenfis, &c. 172 AGARICUM majoremque) definit, & affumptum capitis facere do- lores. Hinc qualis fit fungus mas veterum ille, utrum ipfius forte fzminz varietas aliqua, aut monftrofe, aut nimium fenefcentis, aut alia? anne vero diftin&a fungi fpecies? nemo facile hodie determinabit. Recentiores , qui eadem ufi divi(fione fuerunt, vi- dentur duriorem, ponderofiorem , magis ztate cinera- ícentem , & ob fuperficiem diverfimode fiffam veluti crifpatum fungum , dixiffe marem ; a quo haud mul. tum abludit altera Plinii leCtio. Plerique autem inuti- lem diftin&ionem hodie negligunt ; dum folummodo fangi partem candidiorem , leviorem , magisque friabi- lem, trahunt in ufum, uti veteres fzminam fuam. Quid autem Diofcoridis Agaricum nigrum fit, de quo ceu ve- neno loquitur in libri fexti capite trice(imo tertio, haud adeo patet. VI. Premiffis hisce, ad Agarici defcriptionem & fyno- nymiam pergemus, Botanicorum more. BOLETUS LARICIS. Boletus conicus, pulvinatus, levis, inzqualis, tu- bulis fubtülifimis. — Ger. Galloprov, pag. 12. Ubi po- nitur tanquam prima varietas Boleti igniarii. | Po- OrriCINALE. 175 Polyporus fefülis , convexo-planus, annulis disco- loribus fulvis; poris ochroleucis. Hall. bifl. belv. nw. 2284. Agaricum , five fungus laricis. Baub, pin. 375. Mich. gen. mov. pag. x19. tab. 61. fig. 1. Seguier ver. i. pag. 21. Garid. prov. pag. 9. &9. 1x. Baub. bifl. 1. jare 2. pag. 268. Linn. mat. mod. num. 497. Et ahorum. i Sequentem defcriptionem vir reverendus F. X. W'ulfen; ad vivos.fungos: adumbratam, una cum iconibus variisque fungis ipfis ,, cum cl. .Jacquin communicavit. Nihil minus quam rarus in Carinthia eft; quz larici- bus abundat; nec quidem quzvis larix, fed certe nec tan- tum decies irillefima, uti Bellcnius pratendit, eundem profert, ^ Vidi enim copiofos admodum; mmsjoris aut ominoris voluminis; fimplices. alios, alios 'ex pluribus ectregatis, fibique mutuo incumbentibus, compofitos, Nunc equi ungulem haud mele exprimit. | Alias coni in apice rotundsti refert. fpeciem, cujusmodi maximus 4n tzbula vigefima depingitur. - Sed & pulvinatos, he- mifphzricos, hemielliptoidicos , imo plane cylindrace- os, osque libere de arbore dependentes, qualem in tabula prima .& vicefima confpicere eít, vidi ^ Super- ficies fuperior feu -dor(i convexa. e(t; inferior pororum Z plam, 174. AGARICUM plana, planiufcula ," fed & ipfa nonnunquam plus mi- nus convexa. Altitudo fungi latitudinem quandoque ex- cedit; alias latior quai altus eft. Alpium aut fubalpinorum montium incola ad hu- miliora non defcendit. Inveni illum in Carinthie al pibus Reichenavienfibus prope fanttum Laurentium, tum circa Himmelbergam ; rurfus in fylva inter Ober- Vellach & Malniz; dein in alpibus Fladnizenfibus pro- pe fan&tum Joannem; denique in alpe(tribus Loiblenzi- bus, & diftri&tus Holenburgenfi. An fola in larice crefcit ? Sola in illa obvium habui; nec aufim tamen ex tripode pronuntiare, an non, quandoque faltem, cem- brz, picee, aut abied alpium füperiorum accreverit? Utut hec res fe habeat, in larice parva & juvene nun- quam, nec magis in magna humilia igcolente, illum obfervavi Annofe plerumque, rimas agentes, altis in montibus fite, procerz & ipfe, ac ample diame- tri, inter rupeftres fylvas , folent effe, de quibus e- nafcitur. — Matthiolus & poft eum Dodonzus ex inferio- re aut medio faltem laricis trunco exortum excudi fe- cerunt; idque reCe. — Vidi tamen etiam in refeQis & jamjam tabefcenribus laricum truncis. Caeterum, apud nos certe, plerumque in majore arboris larignz aliitu- dine, & potiffimum verfus apicem crafiorum & pro- cerarum magis arborum, qui fpeciofiores funt, prodi- re OrricINALI E. 175 re folent; unde eos vix aliter obtineas quam refeCha arbore, aut explofo dextre in eos fclopeti plumbeo globo. | Optime propterea eorum acquirendorum nego. tium committitur aut venatoribus, aut ruíticis , qui ad cxdenda ligna autumno vel vere preruptas i(tiusmodi & faxofas adeunt fylvas, ubi major elegantium laricum dai;ur copia. $. VI- Fungus annuus non eft, hoc fcilicet. fenfu, ut eo- dem, quo ex femine enatus fit anno, etiam depereat; imo plures in arbore annos perfiftit, & pluribus etiam adolefcere annis in ea videtur; dum ad majorem forte virtutem medicam denique perveniat; nam ego quidem dubito, an primorum meníium fungus eandem cum adulüore poflideat medendi vim. | Hoc autem folo fenfu dici annuus poteft, quod haud dubie quovis anno aliqui horum fungorum in aliquibus novis laricibus pro- veniant, qui tamen poítea in iisdem per plures annós perdurent. | Atque hoc ex eo poiiffimum colligere eft, quod fpecimina viderim eodem tempore recentia, me- diz statis, & adulta. | Quz mediz xtatis, (tabula de- cima^nora t!em ex minoribus fungum reprzfentat in ígvra in'feriore,) erant ficca, füuperficie externa inte- $3, plerungue adhuc alba, ad ta&um noanihil mol- Eo £i lia 176 AÁGARICUM la, aut perumper indurata. —Recenria ( ejusdem ta- bula figura fuperior i(tiusmodi exhibet,) ex adverfo, five quz in infantili funt ztate, lenta potius quam vere coriacea, &, licet tenacíja, tamen mon omnis expertia humiditatis , ac propterea etiam non ficcillima, neque adeo indurata, ut non aliquo fle&ti potuerint modo. Color in hisce eft dilutus malorum aurantiacorum, five fubaurantiacus, przprimis verfus tubulos. Specimina denique adultorum magis fungorum ficciffima, fuperfi- cie externa maxime indurata, imo & undique diffracta & rimofa, coloris ex albo cinerafcentis, & ex cinereo plus minus nigricantis , aut faltem fufcefcentis , | de- pinguntur in tabulis 20 & 2r. Color itaque albus vocari princeps poteft, utpote qui potiffimam ztatis fungi occupat partem. — Senefcit dein fungus, injuriisque aéris, pluviarum, nivis, ca- loris, &c. alternantibus expofitus, colorem induit , quem dixi, inque contignationes alias aliis. altiores aut profundiores fubfidet, iisdemque tamen aéris mutatio- nibus non easdem undique partes eodem modo defigu. randas objicit; atque hinc jam & fafcias five annulos, & annulorum colores obfoletos, & obfoletis obfoletio- res, enafci videmus in adultioribus nempe fungis; de aliis enim. annulis aut fafciis mihi quidem nihil conftat. $. Vill. OrriCcINALE. 177 $. VII Quo poti(fim:m. anni tempore naícatur , quzris , an vere, zítate, vel autumno ?. Forfan omnibus. | Ex propria tamen experientia: de. vere nihil fcio, cum hoc anni tempore nunquam excelíora fylvarum. rupe(trium loca, minus alpes ipfas confcenderim. | Medium Julii menfis fuit ,. dum poft moderatas pluvias ex Ober-Vel. lach in Malniz , ac inde die altero "Taurerum ipfum Nafsfeldenfem confcendi. Plurima, antequam Mialni- zium perveniss, in fylvis datur larix; & fíaufto plane omine .has in fylvas eo adveni tempore, . quo haud mul- to antea e laricibus quibusdam enatus fuerat officina- rum Agaricus. Recentiffimum itaque ifthic vidi, con- fideravi, adnotavi; fed copiofis jam e regno vegetabili onuíto fpolis, & ad rariora in "l'aurero conquirenda properanti, cure tum equidem non erat, ut pictori, qui itineris comes erat, pingendum traderem. | Media itaque zítate hoc loco & hocce anno prognatum vidi. mus. . Sed verifimile plane eft, etiam autumnali rem- pore; de more reliquorum fere omnium fungorum , fuo e femine nafci, $. IX. Poris inferior fungi fuperficies pertufa eft. fubciliffi- mis. Hi in quibusdam defiderantur, dum nempe infe- Z8 rior 178 AÁGARICUM rior fuperficies veluti epidermide tegitur. 'Tlubuli po- ris refpondentes inzqualis funt alitudinis, modo lon- giores, modo breviores, fubaurantiaci, citrini, flaven- tes, argillacei, ochroleuci; denique fufcefcentes. Sub- ftantia interior, vel caro ex luteolo alba, tandem can- didiffima evadit, Primum lenta eft, imo & tenax , non tamen in gradu tenacitatis affinium ; deficcatur magis magisque, potius fpongiofa, quam coriacea ; denique in rudiorem farinam, digitis haud difficulter conteren- dam, ac friabilem abit. Fungus farinam recenter mo- litam redolet, qui odor zque in infantia fua quam in feneChute; in adulto tamen fíiccatoque fungo pehetran- tior eft. —Villus in toto fungo nulius. $X Nunc de affinibus fungis pauca. — Zigulnenfes, Vi- Corienfes, Loiblenfes , Falckenbergenfes , aliasque in humilioribus etiam fitas montibus , autumni tempore . perluftrans fylvas, obvios perfxpe habui de Boleti ge- nere fungos, femper in picea, abiete, pino fylve(tri, etiam larice, feffiles , dimidiatos , fimplices, aut im- bricatim aggregatos, altiores'aut depreffiores, ungulx equinz facie, a1 fquamarum hemielliproidicarum in- fter, neque ecs femper parvos, verum nonnunquam fat magnos, ut major hemielliptoidis diameter fere fpi- tha- - — Orrrcr NALE. 179 thamam unam zquaret. Recenüfimi hac enni parte plerumque erant; neque tamen ab aduldoribus differe- bant manifefte; funt enim naturx in prima & prove- Giore ztate ejusdem femper, cujus efle folec Boletus ig- niarius Linnzi: nempe compactiffimz fubítantix , gra- ves, & firmi(lime arbori adhaerentes, ut fumma dum- taxat vi adhibita avelli ab arbore queant. Carne inter- na coriacea , fomitum inftar, & quz nulla in zetate fri- abilis aut farinacea fiat, tenaciffima femper, tamen eti- am alba. Superficies fupera feu pars fuperior & conve- xa eft glabra & confiftentiz lignez, prima in Juventu- te gummi piceo coloris vulpini illita, quod gummi ex- ficcatur tandem. — In hac etiam convexa parte adíunt per omnes ztates annuli five fafciz transverfe concen- trice, aut, íi mavis, parallele , nec tamen omnes e- jusdem latitudinis. ^ Ouandoque vero fafcie hz vel pri- ma jam in ztate colore differunt , ut una fit fature ru- bra, alia cinerea, rurfus alia ccerulefcens, nigra, ru- fa, argillacea, &c. Fafcia marginem pororum ftringens plerumque fupra gummofo- vulpina, fubtus nivea. Co- lores fafciarum primum nitent, cum tempore autem nube five halitu albido füperinducuntur. Pars inferior fubtiliffimis pertufa poris eft plana & initio nivea, quz fi vel manu tangatur, citrina ex atta&u relinquit vefti- gia; fed etiam fine omni atta&iu per folam ztatem ex nivea redditur citrina, ex citriga fordide flavens & o- chro- 180 ÁGARICUM chroleuca. 'Tubuli funt longi, & fi quidem rite con- fpiciantur, non continui per totam longitudinem fuam, fed ex tribus fibi incumbentibus & in dire&um jacen- tibus tubulorum feriebus compofiti; capillares , & ci- trini. Odor fubftantix interne hujus boleti nunquam eft ile, qui in vero laricis boleto percipitur, fed quo quisque alius bo'e:us preditus eft. * & XL Nemo non videt, boletum hunc, quamvis & ipfe fat frequenter ex Jiu prodeat, ramiet toro colo à vero boleto-laricis, & quidein eid differre. Etfi boleti illi unicolores rufo- vulpini ab iis, qui fafcias penitus discolores pofüident, fpecie differre polle viderentur, (nam magnus quidem MHallerus ipfe quo- pos loco dicit, nifi colores fungorum fpecies discri- ninent, quid Sod eosdem perfzpe d: iscriminabir? ) ta- men hic mihi non videor ex coloris illo, discrimine habe- re rationes füfficientes, cosdem a fe invicem tanquam fpeciem 'a fpecie discriminandi; propterea imprimis , qvod cum omnia reliqua eadem fint, etiam ipfe rufo- vulpinus, quem Bolétum vcfimofum "appello, dici poffit annulis discoloribus effe fafciatus, alternantibus videli- cet in eo cingulis rufis faturatioribus dilutioribusque. Utur OrrrciNALE. 181i Utut ceterum hoc fit, mordicus certe fententiam meam non tuebor. lile autem boletus, qui fafcias manife(te - difcolores habet, extra omne dubium erit Polyporus fef- filis ,, convexo - planus ; annulis verficoloribus ;. poris albis , tenuifinis ; Helleri hift. Helv. num. 1283; etfi vir il- luftris haud adnotaverit tubulorum colorem; adeoque etiam fungus in Schzfferi iconibus 106. & 136. ex- preftus. $. XII. Halleriana boleti laricis bil. Hclv. num. 1284. de- fcriptio a mea valde abludit. Nam 1.) nullum de o- dore illo fingulari, folo in laricis boleto a me obferva- to, fermonem injicit. 9.) Naturam fomitis, inquit, habere fuum , & effe compaCtiffinum, auod minus in noftro verum eft, ut ipfe in funois a me transmiflis vi- debis. 3.) Carnem ochroleucam , ait, effe, quz ta- . men, nifi de prima omnium infantili «tate fermo fit , oto reliquo tempore candida boleio noftro laricis e(t. 4.) Pro charadere boleti fui af'umit annulos, qui ta- men, ut ex meis defcriptionibus patet, in noítro aut 10n dantur omnino , aut xtate obtinentur folummodo, iique wgre notabiles & cbfoleti, nec veri annuli Cicen- di. Et 5.) hos annulos determinat àifcolores fulvos , : quos deinde explicat per ochroleucos, aurantiacos, fu- A a Ícos. 1923 ÁÀGARICUM fcos. Que omnia non obtinent in annulis itis, fi ad- fint, obfoletis fungi noftri; Anne igirur tam diverfus in Helvetia boletus laricis crefcit a noftrate ? Vcl an bo- letum refinofum meum boletumque laricis pro uno eo- demque habuit , dum in illum Halleriana defcriptio quadrat tam manifefte? ConjeCturam hanc vir veritatis amans & humaniffimus, fummus Botanicus, cui ego femper affurgo, quemque ego non folum maximi ipfe facio , fed inter maximos maxime veneror, boni con- fulet. $ XIII Adducere hic poffem & alios binos boletos, fpecie inter fe & ab aliis boletis differentes, qui pariter autu- ino in pinetis Clagenfurtenfibus proveniunt. Horum alter eft Polyporus Halleri bif. belv. num. 2289, & confequenter ex fide Halleri Schafierianus tab. 138, licet meus non tam elegantibus pi&us (it coloribus. Hu- ic cum przcedentibus omnia conveniunt; fed caro eft interna brunnea, nec alba, &c. Odor amcnus, fere caryophyllorum aromaticorum. Alter fimillimus fun- go Schzefferiano tab. 137. fig. 2, & hinc fimillimus etiam boleto igniario Linnzi , carne interna pariter brunnea, &c.; fed ab igniario tamen Linnzano Schzf- ferianoque diverfus tubulis citrinis & zona duplici dis- colore fupra marginem pororum partem ftringentem. : Sed OrFICINALE 183 Sed hzc nihil ad propofitum noítrum. — Et jam vereor, ne tzdio te aíficiam. $- XIV. Ha&enus reverendus Wulfen; qui pro illa, qua eft erca cl Jacquin benevolentia, ut votis ejus fatisfa- ceret abundantius, ad amicum quemdam fuum fcripfit, medias inter larices atiinesque habitantem , reverendum Leykauf, parochum ad fan&tum Laurentium in alpibus Carinthi Reichenavienfibus, qui ad propofitas pluri- mas quzftiones refponfa dedit defcriptioni Wulfenianz congrua; ex quibus pauca hec decerpo, virvmque ip-. fum induco loquentem. Officinalem verum fungum inveni modo ad ipfam arboris radicem, modo ad cacu- men, modo in loco quocunque intermedio; imo ex ipfa arboris divul£fe & femifuperftitis fifa facie enatum; tum ad cefarum trunci reliquias; in proftratis etiam per fylvam arboribus, in quibus pori femper'tellurem fpe- €abant, ut effet fangus nunc srbori parallelus. In prima «tate leviuscule fiavet , fed paulatim albefcit, in fenio foris cinersfcit; ceterum ejusdem femper naturz, nifi quod ztate friabilior evadat. Majus incrementum capere videtur diebus canicularibus. In fola larice ccre- fcit; nunquam, quod fciam, in abie:e aut cemibra, quz alterius fpeciei fungos habent. Vermibus obno- Aa xius 184 ÁGARICUM xius eft. A pico viridi , tum & majore medioque Lin- nzi, roftri ictibus avelli aucimno folet; fic ve dela- pfus per integrum fxpe adhuc annum, cafeo ao íimi- lis, in terra jacet, tandemque putrefcit. Hucusque reverendus Leykauf. $. XV. Ín materia medica fua Cartheufer Agarico adfcri- bit corticem foris rubicunde czfium aut fubrufum. Sub- jungit, antequam ab arbore fungus refcindatur, pelli- culam ejus anteriorem provide prius detrahi, deinde foli exponi duas tresve habdomadas, ut candidum co- lorem induat; poftea malleis ligneis aut fuftibus percu- ti, quo omnes deleantur incifurz. —Cartheuferiana hxc quidem afferta in fungos Carinthiacos certiffime non quadrant: nulla enim in his eft pellicula; nulle prz- terquam.in ipfo cortice feparando incifure; & candor in carne jam" talis, qui fole non egeat. $. XVI. Trempns decerpendi Agarici autumnale plurimi au- tores ftatuunt, utpote tunc, ut ajunt, ficci; quum an- te maturitatem abundaret noxio fucco, ut vel ipfum ejus halitum tunc venenatum effe, Bellonius credat ; dum OrFICINALE. 185 dum etiam primo vere nafci idem afferat, & increfcere adufque autumnum, tuncque decerpi, quando, nar- rante cl. Lewis, cortice nudatus , foli exponi per ali- quot feptimanas foleret; quo f'mul candor ejus augere- tur. Horum vero aflertorum dijudicanda veritas ex W'ulfeniana Agarici defcriptione pregreffa facile zítima- rur. Forte ztas fungi fola virium medicarum difcri- men, íi quod fit, abfolvit: nihilque huc, dum plures vivit annos, anni tempefítas, qua decerpatur, facit. Me- dia forte fungi xtas, magisque vegeta, optima eft, $. XVII. Agarico ab antiquis plurimx egregixque dotes me- dicat attribuuntür ; qui tot in morbis tamque familia- riter illo utebantur , ut a Democrito fecundum Mefuen, medicamentum familiare, five domefticum, vocaretur. Si Diofcoridem audiamus, qui in univerfum agnovit in Agarico vim adítringendi, calefaciendi, purgandi- que, prodeít contra tormina, cruditates , venena, fer- pentum morfus, coxendicum articulorumque dolores ; dein hepaticis, afthmaticis, iCtericis, dyfentericis ,. ne- phriticis; in dyfuria, morbo comitiali, phthifi, fup- prefione menfium , alisque in morbis. Eadem fere Plinius haber. Galenus etiam ex his plurima , qux ile ab Agarici virtute digerendi, calefaciendi, craffitiem Aag in- 196 AGARICUM incidendi, vifcerumque infarftus expurgandi, deducit. Mefue utramque dejicere bilem credit, pituitamque e- tiam ipfam & craffos lentos putrefcentesque humores expellere; dum propriam ejus facultatem effe dicit, ce- rebrum , omniumque fenfuum organa ac mufculos ex- purgare; excrementa, quz fpinali medulle pariter & nervis inhzferunt, educere ; pulmonem ac pe&us a len- tis ac putrefcentibus humoribus detergere; ac dein ven- triculum, jecur, lienem, renes, & in mulieribus u- terum mundare. — Solvere hinc etiam compaginum Om- nium contumacem materiam, & effe morborum om- nium , quorum caufa fuit obftru&tio , medicinam ad- modum fingularem. Et in hac celebritate Agaricum per longam fzcu- lorum feriem apud medicos fuit. At vero quis non videt, eífe illa ab antiquis pro more fuo nimis magni- fice & JaCtanter predicata, nimiumque etiam his obe- dienter adhzíifle medicos fubfequos, quibus ex nume- rofis, ut exemplum habeamus, unicum adduxiffe fufh- ciet "Tabernemontanum. Hic Agaricum calidum i primo , ficcumque in fecundo gradu pronuntiavit, ad- dens, folvere, obítruCta aperire, purgare & pellere bilem; educere pravos humores circa ventriculum , he- par, lienem , uterum , & pe&us collectos ,. aliasque fordes in inteítinis & mefenterio hzrentes; utile efle ad varios morbos chronicos; & alia. $. XVIIL OrriCINALE. 187 $. XVIIL Sed adferamus nunc etiam recentiorum fuper Apa- rici viribus medicis opiniones. Et has quidem Linnzus fubadítringentes , eccoproticas , flatulentas, calefacien- tes, &anthelminticas credit; ufumque Agarici vulga- rem appellat eximiumque. — Crantz, dum Agaricum inter acriora purgantia locat, eidem eximiam vim ec- coproticam adfcribit. —Lieutaud catharticorum claffi in- fert, in anthelminticorum fimul ordine haud infimum ili adífignans locum ; laudatque tanquam aperiens in obflru&ionibus , afthmate , arthritide. — Lifter in ar- thritide etiam & contra cruditates acidas commendavit. Collin in Compendio Materiz Medicz, vifcidos humo- res potenter folvere, ait, ac per alvum educere. De Haen in Rat. med. vol. 12. pag. 251. & vol. 1 5. ind. pg. 7. laudat Agaricum ad cohibendum fudorem col- liquantem phthificorum , quem neque lac, nec cortex peruvianus, neque alia quzcunque artis auxilia fiftere potuerant; idque repetito plurium exemplo. n Mi- fcellaneorum 'Taurinenfium volumine tertio, clariffimo Dana referente, legimus, apud alpicolas circa. Garexi- um Agaricum effe remedium prz vicinarum laricum co- pia vulgatiffimum. — Illos ideo exíiccatum domi fervare, & in pulmento cum pipere mixtum in omnibus fere mor. 198 AGARICUM morbis indifcriminatim adhibere folere. Non infrequen- ter, ut perpurgentur & vorant, cum oleo, rarius ve- ro cum lacte, mifcere. Eosdem, Agarici vim, tan- quam omnium efficaciffimi antidoti, expermentis dudum probatum , unanimes attollere contra minutz hirudinis fingularem fpeciem, quz ibidem defcripta delineataque fiftitur ,. in alpinorum fontium fundo habitentis, fi qua cum aquis potata incaute fuit , caterum fic necem cer- tam poft dira (*) fymptomara cum hominibus tum pecoribus illature. Ex Boccone etiam vaccis wgrotis mederetur. Ex cortice fungi. veterinarios clvsmata pa- rare pro irritandis jumentorum fecibus, ]. Tagault & Amatus Lufitanus autores funt. Sed contra numc iterum ex recentioribus aliqui u- fum Agarici medicum tantum non probsrunt, verum etiam plane eliminandum ex officinis voluerunt; qucs inter numeramus Danielem. Ludovici, Neumannum, Quincy, Alleyne, Lewis, & Spielmannum; idque propterea imprimis, quod vis ejus purgans effet tarda & C*) Quandoquidem memorata hirudo, dum aqua incalefcat ex ma- nus, folis, aut atmofpherz calore, languefcit, brevique perit, profe&o ventriculi nativum. calorem ferre deglutita fine momenta- nea morte vix poile videtur; ut adeo peífima hinc orta Íympto- mata & ipfe deglutientis interitus adfcribi fubitanti& potius hiru« dimis venenata quam ejusdem ioifui debeant, ^- Or*FICIUNATLYE. 189 & debilis; quod naufens, vomitus & tormina produce. ret; tandem qood meliora certioraque in eundem fco- pum przíto forent pharmaca. — Pharmacopcea Helvetica omnes Agarici dotes in dubium vocat, $ XIX Ab antiquis porrigebatur Agaricum «gris cum vi- no, aqua , aceto mulfo , & fic porro. Hodie, etíi interdum fítimuli loco aliis purgantibus adjiciatur, folum per fe nunquam dari, affeverat Spielmannus; & vix puto, a nof(tratibus medicis folum exhiberi. ^ Neuman- nus etiam quocunque modo in fub(ítantia przfcripi A- garici ufum internum damnat tanquazn periculofum & noxium. Cartheufer, crudum Agaricum in pulvere rariffime exhiberi, quoniam fub affumptione magnam naufeam , & deinde etiam multa ventris tormina exci- tat; fed optime in infufo vinofo a drachma una ad du- as, imo dimidiam fubinde unciam przeícribi. | Crantz tamen drachmz femiffem in pulvere unaque in dofi lau- dat. Quin Geoffroy, non tantum neotericos illud da- re robu(tis validisque , ait, fed & infirmioribus, pu- beribus, ac etiam gravidis, idque nullo periculo, fi morbi conditio expoftulat. Et alibi ait, ejus pulverem prefcribi fine additamento folum a drachmz femiffe ad drachmas duas. 'l'andem contra monuit Joannes Bau- B b hinus 190 AGARICUM hinus tyrones medicos, Agaricum officinarum fui tem- poris effe veterum Agarico moleítius atque in purgan- do imbecillius; eaque de caufa majori copia dari debe- re, fubítantieque duas drachmas vix fatisfacere, íi fo- lum ac citra aliorum catharticorum additionem appo- natur. Quis hec omnia conciliabit, & componet? Quis ex tot contradictionibus, quibus tota Agarici hiftoria labo- rat, veritatem ubique eruet ? 6: XX, Negari tamen minime poteít, jam veteres Agarici indolem habuiffe non totam bonam; uti paffim apud il- los legere eft. Geofiroy hxc vitia ad tria reducit; dum fcilicet primo ventriculum eravando ledendoque, nau- feas creat & vormitus; fecundo vifcera diftendendo, hy- pochondria aut abdomen tumefacit, & nonnunquam in- flammat ; & tertio dum tarde admodum & teftudineo modo agens, parum levaminis zgrotis adferat. — Addit tamen, medicamentum a veteribus magnopere commen- datum, & a neotericis frequenter & utiliter ufurpatum, non adeo contemnendum effe, fed cautum & oppor- runum effe debere illius ufum. Sed fuo more etiam veteres vitia Agarici corrigere tentarunt additamentis & prwparationibus variis, zingi- bere, OrrFICINALE. 191 bere, caryophyllis aromaticis, floribus macis, oxymel. le, fale communi, alisqne; atque hoc propterea fa- &um, cum aliis autoribus Geoffroy prztendit, quo ip. .fius acrimonia retunderetur. Hinc in officinas plura introducta fuerunt ex Agarico pharmaca, uti trochifci de Agarico, &c. Longe tamen aliam, quin imo con- trariam, alii correctionis illius adducunt rationem. Sic Amstus Lufitanus ait; quia in Agarico acrimonia pauca efl, parumque incidere. potefl ,- ideo fapientiffime medici, bujus Agarici facultates invefliganter, | quum ex ipfo paflil- los parant, zingiber vel cinnamomum aut coffjam. cum fale gemma €8 oxymelite illi adjungunt, ut acrimonia parva , a natura illi data ,- predictis acribus medicamentis. fortior evadat , €$ confequenter potentius crafa incidat, &9 edu- cat. Quid autem de plerisque veterum illis fimplicium medicaminum correQionibus fentiendum íit, non eft, quod hodie multum difputemus. In ditpenfatorio pro- vinciali noftro compofidones fequentes Agaricum ha. bent: "Pheriaca Andromachi, Extractum panchymago- gum, & Exta&um catholicum. $ XX Ouamvis Acaricum inter digitos friabile fit, gau- det tamen haec farina fummo lentore, ut vix in verum fubtiiemque pulverem tundi fe patiatur- — Creditur, ob Bb2 hanc 192 AÁGARICUM hanc tenacitatem fuam, interne folum datum , dum tu- nicis ventriculi vel etiam inteftinorum firmiter adhzre- at, perpetim irritando, incommoda in precedente pa- ragrapho memorata producere. Addere propterea Aga- rico fubtiliter rafo mucilaginem tragacanthz folent ea proportione, ut in pulpam tundi poflit; quz deinde bene exficcatur, tundique de novo apta nunc eft, di- vidique in tenuem pollinem. Agarici pulverem non tantum in nares attractum, fed etiam inter tundendum, acrimonia fua fternutatio- nem excitare, oculisque & pulmonibus nocere poffe , Neumannus habet. /Erate autem iners evadere , funt, qui credunt. Sic apud Hallerum clariffimi Lewis & Breyne ficcum Agaricum in farinaceum inertem faporem tranfire affirmant, tamen ut ultimo naufeofiffimum quid & diuturnum linguz inhzreat. — Rondeletius , — fervari annos quinque integrum, ítatuit, — Amatus Laufitanus, in trochifcis brevi perire ejus virtutem. — Ex adverfo fecundum alios diutiffime perfítaret incorruptum. — Ego. in affervato jam per viginti annos Agarico nullum fen. fibllem faporis diminutionem obfervare potui $ XXIL Nunc audiamus Chemicos, qualia hi ex analyfi de - Agarico producta obtinuerint, & quid illa nos circa fungi OrriCt€iINAr f. Y93 fungi indolem doceant? Et primo quidem Geoffroy ex Agarici candidiffimi libris tribus & unciis undecim per* deftillationem ficcam elicuit humoris, primo mere a- quei, translucidi, deinde rufefcentis, acidi, poftea fu- fci , empyreumatici, linguam piperis inftar exurentis un- cias fedecim, drachmas tredecim , & grana triginta quatuor. Liquoris rufefcentis , urinofi, fale volatili pregnantis, & tandillum acidi, uncias duodecim, drach. mas fex, & grana triginta fex. — Olei fluidi uncias fede- cim, drachmas fex, & grana viginti quatuor. — Caput mortuum, pendens uncias duodecim, calcinata per no- vemdecim horas, reliquit cinerum ex fufco rufefcentium unciam unam cum drachmis tribus; ex quibus falis al. calini fixi drachmz duz extrat&tz fuerunt. — Partium de- perditio in deftillatione fuit-ad uncias decem & drach- mas fex ; in calcinatione ad uncias totidem & drach. mas quinque, . Agarici uncie duz ope fpiritus vini prxbuerunt extraCHi refinofi faporis naufeofi & ingrati drachmas quinque cum femiffe. ^ Aqua vero perparum ex Aga- rico folvit & extrahit, fed illud in. mucaginofum ma- gma conyertit. Ejus tamen infufüm in aqua chartam cxruleam purpuream reddit. Bbs $. XXill. 194. A GARICUM $. XXIII Neumannus acquifivit ex una libra Agarici via fic- ca deftillati uncias quatuor fpiritus acidi, olei empyreu- matici uncias quinque cum drachmis duabus, & ex ca- pire mortuo, duas uncias unamque drachmam ponde- rante, falis alcalini fixi fex grana. Libra dimidia Agarici dedit uncias fex extraCti fpi- rituofi, five reíinofi. X Extractum aquofum folas tres drachmas pependit. Cartheufer afferit, refinofam in Agarico partem ferme ad dimidium pondus adícendere, eamque Lhzre- re magis in corticali exteriore fubftantia; falino -mu- cilagineam vero partem magis in interiore fungofa. Ex corticali fieri tin&uram fpirituofam faturate coloratam; longe debiliorem ex interiore fungofa. Infufum aquo- fum, ob folutz mucilaginis craffitiem , mon tran(ire filtra chartacea, fed colatura & expreífione per linteum à recrementis terreítribus effe feparandum. — Sic extra- &um inde parari coloris brunnei, hinc inde maculis al- bidis diftin&tum. | $ XXIV. OrrICINALE, 185 $. XXIV. In A&is Academiz regir Parifne anni r7r:4 a celeberrimo Boulduc communicata leguntnr de Agarico fequentia. — Deftillatione dedit copiam notabilem falis al. calini volatilis, & parcam falis effentialis. In capite mortuo perparum falis alcalini fixi fuit. Ope fpiritus viri tincturam ex Agarico extraxit refinofam , fapore & odore intolerabili , cujus uniea affüfa linguz outta vomitum fecerit, & per totum diem naufeam. Ex du- abus unciis Acarici tin&tura fex drachmarum cum fe- miffe fuit. Refidua pars novem drachmarum nihil ul. tra, quod folvi poterat, continuit; meramque fiítebat mucilaginem inutilem vel pultis fpeciem, quam ortam: credit ex farinofa Agarici parte emollira, dum refino- fam ex fola fuperficiali five corticali parte deducit. Ex. perimento hanc conjecturam firmat ; nam folummodo ex corticali tin&turam obtinuit, ex interiore fubítantia vix ullam; unde arbitratur, corticalem folam (*) pur- gante vi pollere, inque ufum effe trahendam. — Solven- tia aquofa egre agunt in fungum. — Aqua fola nihil eli- cit, (*) Spielmannus contra cum aliis rejiciendam hanc ponderofiorem, & que non exquifita albedine vaudeat, effe putat. 196 AÁGARICUM cit, pultemque facit, nec extra&um. Sale tartari a- &uofior reddita, quod ille etiam refinam invadat, non minus mucilaginem dat, fed cujus, poft dierum ali- quot quietem, pars fuperior mutatur in gelatinam trans- parentem, diftinctam ab inferiore fpiffiffima. — Atque fic tra&tatz Agarici unciz dux cum falis tartari unciae femiffe largiebantur unciam unam & drachmam dimi- diam extratti fat confiftentis , in quo refina hzrebat extra&ta per falem tartari, & hzrebat fal effentialis ex- tractus per aquam, optime p irgantis fine naufea mul- toque lenius quam tinctura fpirituofa. — Inferior autem mucilaginofa pars plane non purgat. — Ope aceti. deítil- lati, loco falis tartari, extractum fit idem earundem- que virium. $. XXV. In Agarici Carinthiaci a reverendo Wulfen trans- miíli examine chemico cl Profeffor Jacquin fequentia adnotavi. ^ Ope novaculz (nam vulgari cultro vix fcindi fe patitur, ) in. pluribus adultis fungis corticem ab interiore parte feparavit, donec hzc albiífima nec maculata fupereffe. — Hoc modo confideratus cortex nonnunquam craífitiem digiti minimi habet. Omnes cortices una feorfm , omnem fic quoque medullam, tundi curavit; quo ex pluribus fungis mixtis unum com- mune Orr:iciIRNALE. 19v mune fieret experimentum. — Pollen fübtiliffimus, inter sundendum vifibiliter elevatus , tundentem, minus mci leíte profefforem haud femper adítantem , peflime af. fecit per viginti quatuor horas, nulla quidem fternuta. tione, fed tu(licula perpete & naufea. Pro tin&ura facienda alcohol ubique optimum & finceriffimum ad. hibitum fuit, quod facile cum fpiritu falis ammoniaci in oflam Helmontii coagularetur. lllud repetito no- vum, affufum in phiala alta duabus unciis corticis, di. geftumque, donec ultimo excolor inde rediret, fuppe. ditavit tincture pellucidiffgme & eleganter granatini co- loris uncias viginti fex ;; in qua fapor ipfius erat Aga. rici Nec in hac, nec in alia reddita ante Concentra. tiffima , fapor ile & odor intolerabilis cam fequente vomitu, de quo Boulduc & (forte hunc fecuti) Car. theufer aliique loquuntur , obfervatus fuit. Neque con- centrata illa in frigore coivit; quz fic coibat ante fil. trationem, cum corticali magmate adhucdum fuo unita, Tin&tura obtenta, in aquz ceftillatz libras quatuor immiffa, omnem reíinam excufft, quz, quantumvis fic liquidi copia effet magna, pultaceum tamen quiddam albidumque exhibuit. Mixtura hxc deftillata ex cucur- bita vitrea alta, ita ut ne fortiter ebulliret, alioquin adfcenfura in alambicum tota, fpiritum vini iterum di- mifit, in quo nec fapore, nec odore, aliqua pars fun- C c gi 198 AGARICUM gi latens depreiendi potuit; & cujus nulla fucceffive e- greffa portio ab affufa aqua turbabatur; ut nsque oleum ethereum continuiffe videatur. Poft abítractum omnem vini fpiritum pars reliqua in vafe ftanneo in balaeo a- quz evaporationi commiffa ufque ad perfectam ficcita- em fuit. Sic fuperítes refina ponderavit unciam unam cum drachma una; fufca, & fapore predita fine dulce- dine amaro, vix magis ingrato quam Avarici ipfius. Ante evaporationem in fundo liquidi refrigerati inven« ta fuit, in ejusdem effufione in vas ftanneum, maffu- la re(inofa fub rotule forma, omnis faporis experis, ve- ra colophonia; quz dereli&a- propter affufam aquam ab alcohole, dein calore deftillationis in fluorem fuerat de- ' du&a, more terebinthinz coCtx; dum refina Agarici | precipitata pultem in evaporatione ferme ad finem uf que conftituit. Videtur illa colophonia ab ipfa larice cum Agarico communicata fuiffe, & ejus forte copia obtineri major poffe, fi minus caute, quam hic factum, ab adhzrentibus ligni laricini reliquiis purgetur. Et potuit etiam ab exfudante de larice terebinthina plurimis fuiffe modis ipfe fungus infeCtus, ut mirum non fit, aliquando ex illo, uti commercia litteraria Norica ha- bent, oleum zthereum chemicos obtinuiffe. —^Fecesab extra&tione fpirituofa refidux, fufce, infipidzque, poft exficcationem fex drachmas zquarunt. $. XXVI OrFFICINAZE. 199 $ XXVL Idem fungi cortex in pulverem tufus , cumque a. qva deítillata plurima per plures horas deeo&tus, tan. dem aquz conciliavit faporem fungi, fed debilem. Pri. ma decoCtio fa&ta in cucurbita vitrea fuit, ut aba&a vaporum fub forma aqua examinari poffet. — Hxc odo. rem fatuum ingratumque habuit, faporem nullum, nec olei ztherei veftigium. — Deco&um, in filtrum charta. ceum inje&tum , ad refrigerii mox principium in pul- tem imutabatur, ut lente & demum poft plures dies aqua tranfierit; quz evaporata drachmam vix unicam dedit mollioris extra&ti. Et in hoc fapor fungi fuit, & refinofi plurimum, — In pulte relicta fapor Agarici man- fit. $. XXVII. . Medulla pura five pars Agarici interior ope alco- holis, corticis adinffar, examinata, omnia eadem ob- tulit phenomena. — Hzc. fola difcrimina obfervabantur. "rin&ura erat debilior & flavi coloris. Nulla hic colo- phonia feparata fuit. Extra&um refinofum pependit quinque drachmas. Feces drachmas decem. Cca lu $00 AGARICUM In folutione aquofa iterum eadem omnia. Sic au- tem aqua tamque zquabiliter medullam folvit, ut poft contractam ebullitionem tota fere hec difpareat, vere- que foluta credatur , dum tamen in ftrum immiífa momento mutetur in pultem , difficiliusque aquam di- mittat quam cortex- — Deco&tum fzpius filtratum, fem- per turbidum albidumque, vix dimidiam drachmam extra&ti dedit, cujus fapor peti debet a refina admixta. Neutra five corticis five medulle tin&ura, nec de- co&um, nec ipfa fervida puls, cum folutione vitrioli martis ullam nigredinem produxit ; ut fungus nihil quidquam adítringentis continere videatur. Hallerus tamen ex Macquero narrat, fungum noftrum a tin&to- ribus ferici pro nigro colore adhiberi folere. Et fane celeberrimus Macquerus, fpecies compofitas adítringen- tes in hunc fcopum paratas & vulgo adhibitas Agari- cum etiam comprehendere, afferit; fed opinor, non hic de noftro fungo, fed de Agarico quercino, vere adftrinzente, fermo eít; quod ex Attis Academiz re- gim Parifine 1714. in eodem clariffimi Boulduc tracta- tu ad calcem colligi poteft. $. XXVIIL Medulle Agarici unciz feptem ex retorta vitrea in balneo arenz deítillaz dederunt uncias quinque liquidi, ; cujus OrrricCYIwWNALE. 20r cujus dimidia fere pars oleum fuit. Hoc empyreuma- ticum, fctidum , aqux innatans, haud valde fpiffum, primo ffgvum tranfit, dein rubrum, tandem in nigrum vergens ; & brevi jam in principio prodibat. Reliqua liquidi pars, rubefcens , & fucceffive, dum egredie- batur, explorata, faporem acidulum primo habuit , fyrupumque violarum rubello colore tinxit; fenfim a- crior & pungens evafit ; fed nunquam viridem colorem in fyrupo produxit, nec fal alcalinus volatilis obferva- tus ullo indicio fuit. —Medulla in retorta brevi fluxit, & bitumen nigrum feu maltam referebat. Caput mor- tuum, fubtus eleganter undulato -mammilofum & cha- lybeo-carulefcens, fuit novem drachmarum; && poft combuftionem in igne aperto , per novem continuas horas protractam , donec ultima carbonacea nigredo difparuiffet, reliquit fola oCto grana. cinerum ruforum, lixiviofo acri pungente fapore pollentium. — Ex his fer- vida folutis filtratisque remanferunt in filtro terrz, dein caleinatione exíiccatz , grana quinque ; ut tria grana falis alcalini fixi tranfiverint in aquam folventem. $. XXIX. Corticis Agarici unciz etiam feptem, uti medulla in precedente paragrapho , tra&ate , dederunt liquidi uncias quatuor, cujus etiam ferme dimidia pars oleum Cc3 fuit ; 2092 AGARICUM fuit; reliqua parsliquor, priori fimilis — Natura utri- ufque eadem, nifi quod hic utrobique color faturatior effet. — Neque hic magis fal alcalinus volatilis prodiit. Caput mortuum pependit drachmas undecim & femif- fem. — Hoc calcinationem oto horarum fuftinuit; ante- quam in cineres gelaberetur albidos unius & triginta granorum, in quibus grana quatuordecim terrz & fe- ptendecim falis alcalini fixi fuerunt. Ex di&is hifce patet, quantopere produ&ta hujus analyfeos difcrepent ab illis Boulducianz; ut ftare una nequeant. Nec etiam intelligo, quid vir ille per fa- lem Agarici effentialem. intellexerit, quem obtentis al- calino volatili eidemque fixo preterea adnumerat. Cum Neumanniana autem congruit , fola productorum pro- portione excepta. In analyfi. Geoffreeana. plane ron capio liquorem il- lum urinofum, fale volatili przgnantem , & tamen eo- dem tempore acidulum. Prodire poífe novi, uti ex late; de eodem corpore & liquorem acidum & liquo- rem alcalinum volatilem; fed eundem liquorem prodire urinofum fimul acidumque , aut etiam binos priores il- los quacunque demum proportione mixtos conftituere liquidum cum acido tum urinofo fapore przditum, prin- cipiis chemicis repugnare exiítimo. $. XXX. OrriCINALE. 205 e Sox Citat illu(tris Hallerus , habetque in Bibliotheca Botanica fua differtationem JJ. Philippi Breyne de Fun- gis officinalibus, Lugduni Batavorum anno 1704. edi- tam, in qua effet Agarici larigni defcriptio, przpara- tic, habitus ad ignem, & admi(ta varia, per quz con- ftat, totum refinofum eife. Quam doleo quam maxi-- me, videre mihi haud contigiffe. p PPS At, 2j, jt, J^, Jf ^t, 6, 2j, A, DP JF PRAGENSIS, EXCERPTA EX DISSERTATIONE INAUGURALI MEDICA PUBLICJE DISQUISITIONI SUBMISSA A JoaNNE MicnHnarrre HoRgnwsTEIN, WASSEREURGENSI. VIENNJE 20 NOVEMBRIS 1777. $.L Ou hujus tradu&tionis (*) Marggrafianorum de terra ferpentina tractatuum, quos fane egrepios in differtationis locum proponere non dubitavi, mentio- nem fieri pofle opportuniffimam judico de aqua illa , quz ——— (*) Tradu&i hi tra&atul hic omittuntur utpote notiflimi. AQUA AGREA. 105 quz füb paradoxo Lufmwaffér five 4qum aPrem titulo a paucis abhinc annis in medicos ufus internos venditur in Bohemia, atque hinc etiam in provincias adjacentes transferri ccepit. Nominis ratio eft, quia aqua illa fa- lem in fe folutum continet, quem vulgo ajunt ex aére in hanc fuiffe attra&tum, propterea etiam ipfum nuncu- patum Lufifalz feu Salem aereum, cry(tallifaum ingenti pretio (*) venalem. Etfíal hic , & illa aqua, tot morbis mederi praedicantur, ut parum abfit, quin ad medicamenti univerfalis dotes accedant. ^ Vera utrius. que origo tegi videtur. Fuere tamen haud ita pridem ex Bohemia Viennam transmiffz fordes quacdam terrex & falinz , quz abrafz dicuntur a faxis , fchif(torum more (*") ftrata formantibus, & quz denyo poft af- fufam aquam feruntur regenerari in eorundem fuperfi- cie. Hz, quod a rufticis colligi, vendique credantur falis aérei poffeffori, merito opinionem excitarunt, ad parandum illím forte adhiberi: qux quidem conje&tura quoufque habeat locum, Chemiz gnarus facile ex fe- quentibus intelliget. D d $, II. ( * ) Una uncia venditur duobus florenis, (**) In Helvetiz montibus fchiftofis argillaceis, foli ventisque ex- pofitis , (41 efflorefcit, brevi regenerandus, in ufum medicum fub Salis alpini titulo receptus, quem cel. Andreg invenit effe falem amarum, Vide omnino ejus Briefe aus der Scbiweix edit, alt, pag. 222, & precipue pag. 230. & feq. qua forte haud parum illuftrabunt Salem aéreum, 206 AQUA S ME Elix:ta ope aquz def(tillarz puriffimz & frigide hzc erra lixivium dedit falinum , amaricans, fyrupum vi- olarum colore viridi tingens, vix tamen manifefto alca- lino fapore linguam afficiens. In filtro feces terre(tres remanferunt. Lixivium poft evaporationem repetitam- que cryftallifationem pera&tam exhibuit primo feleniten, dein falem genuinum amarum pauciífimo mirabili glau- beriano fale inqvinatum. — Nullum fere lixivium mater reli£tum fuit; fed nec pauciffimum hoc, nec fal amarus ille , nec felenites obtentus, colorem fyrupi violarum mutaverunt. Proportiones obfervatz non fuerunt, quo- niam fcopus erat, folam contentorum noffe indolem , uec quantitatem. $. HII. Nunc ad examen Aquz aérez transeamus. Una lagena, in qua Vienne proítat venalis pretio duorum florenorum, continet circiter uncias oCto & viginti hu- jus aquz, colorem fyrupi violarum minime afficientis. Deftillata hzc leniffümo omnium igne in vafis vitreis claufis ad abítra&tionem ufque unius tertie partis, trans- mi(it in excipulum aquam ad omne experimentum pu- riffmam. Sed in retortz aqua refidua, adhuc calente, hzíit in fundo excuffa propter aqux diminutionem ma- teries alba, quz ex frigefatta, per decantationem liquidi, fepareta, & ope deftillatx frigidiffimz celeriter & repe- tito A6 R E A. i 207 tto abluta, meras obtulit minimas oblongas, & mi. cantes cryftallulos feleniticas five gypfeas. ^ Aqua aérea ultra adhuc tantifper evaporata in vafe aperto, novas fimiles particulas feleniticas depofuit, quz fic excuti de aqua illa pergunt, quamdiu fuperfunt, & quidem fo. le ante fecuturum falem omnes, (i prudente ac lenta evaporatione utimur; ita quidem, ut tandem ex di&is viginti cCto. unciis. Aquz aérez, íive ex Aqua in una lagena contenta, pene drachma integra hujus gypfíi e- licita fuerit. $. IV. Itum tunc ultra eft, & poft feparatum feleniten , per interruptas plurimas evaporationes, fecutasque hinc totidem cryftallifationes , protra&tas ad ultimas ufque Aquz aérez guttss, fernper una eademque falis fpecies, in principio quidem forma crafüore, tandem graciliore, obtenta fuit; verus fal amarus, ex terra ferpentina & ex acido vitriolico conflatus, perfe&te terreítris neuter, fyrupi violarum colorem non murans, leviíIima labe fa- lis mirabilis infe&tus. — Et hujus quidem falis amari ex unius lagenz aqua unciz dux cum femiffe obtentz fue- runt. $. V. Sal vero di&tus aéreus, examini chemico fubjectus, falem fe quoque amarum probavit, nulla nota a memo- rato in precedente paragrapho fale diverfurn. Dd a $. VI. 228 AQUA $. VI. Ut itaque Aqua illa aérea, quacunque demurn ra- tione confeCta, five fuerit ab ipfa etiam natura nobis jam talis coneeffa, ex fe nihil fit aliud , quam folutio falis amari aquofa, gypfo & pauciffimo mirabili fale inquinata; quz artificiali, a pharmacopco ex aqua pu- riffima & ex fale amaro legitimo parandz , tantum ab. eít, ut dici virtute medica fuperior mereatur, quin po- tius ob gypíi contenti notabilem copiam eidem cedat puritate. Neque igitur alia dos ulla.attribui Aquz a&- rez aut Sali aéreo poteft przter hanc, quam cum illis fal amarus ejusdemve folutio aquofa habeat communem. $. VII. Sed, inquiet aliquis, fi hec itafint, quare folu- tio aquofa falis amari vulgaris, Viennz przparata, alio gaudet magis falfo & ingratiori fapore quam Aqua Pra- genfis aérea? Ad obje&tionem facilis & prompta eft re- fponfio. Ferme omnis fal amarus, vulgo hic venalis , majore quantitate falem Glauberi mirabilem fibi immi- ftüm gerit; quin imo totus nonnunquam fere quantus fa] mirabilis eft, unde, licet dote medica fortaífis haud difcrepent, faporem tamen neceffario oportet effe di- verfum. Si vero fal amarus adhibeatur vulgaris, a labe mirabili ante purgatus , aut alius ex fe fincerus, folvaturque eadem proportione in aqua fontana, folutio hzc ARE A. 209 hec ab Aqua aérea nullo di(tingui fenfu poterit. — Prius igitur purgari fal amarus debet, quam pro Aqua aérea conficienda fümatur. Depuratio a cognitis utriusque falis proprietatibus petenda eft. Sal mirabilis enim , nifi loco fervetur humido, paulatin in farinaceum al. bum pulverem fatifcit ; multoque fatifcit celerius, fi in cubiculo calido, aut ad lenem calorem alium, libe- ro aéri exponitur. A tali calore cryítalli falis amari nihil patiuntur. — Si itaque fal amarus , in calore ita traCatus, dein cum füccuffu aliquo trajicitur per cri- brum, foraminulis aptis perforatum, transmeabit cribri poros folus in farinam verfus fal mirabilis , remanente in cribro fle amaro integro. —Debetque hec operatio repeti, donec ultra fal non fatifcat. Ne vero inutilis fiat labor cum fale mirabili mero , pro amaro empto, aut cum amaro nimiopere a fale mirabili inquinato, cri- terium eft ad manus oleum tartari per deliquium, quod inftillatum in lixivium falis mirabilis quum mutationem oculis fenfibilem non inducat, eo puriorem indicabit fa- lem. amarum, quo terram ejus przcipitem copiofius da- bit. $. VIII. Aut poterit ad falem amarum puriffimum obtinen- dum, fi lapis ferpentinus eft in promptu, uti fepe e(t ex diffra&is, nunc inutilibus & abjiciendis, mortariis , piítilis, fimilibusque, ex hoc in pulverem tufo & ex D d 53 oleo 210 AQUA AÁGREA. oleo vitrioli fecundum doGrinam Miarggrafianam fieri fal amarus. Ubi, fi faperabundantis acidi vitriolici ja- &ura nos non movet, deftllatione fuperfederi poteft, dum tufo ferpenuiso in pelvi terrea vitrata fuperaffundi- tur viuioli oleum (ne omni aqua, maílam fparhula li- gnea movendo, fed tamen proportione minore. Brevi fubitaneus & fummus excitabitur calor. Tunc calcina- tur mafífa, qux candens iniiciatur in aquam. Sa lixivii filiratione & evaporatione enatus calcinetur denuo, ut omne ferri vitriolum, hic una przfens, deítruatur, qui iterum folutus & cryítallifatus finceriffimum fiftet falem amarum. $. IX. At vero cur $. II. lixivium terre faline. fyrupum violarum colore tingit viridi , dum tamen prodüCla hu- jus lixivii n'ila in colorem fyrupi agunt? Hxc ita fieri concipio. [n terreis illis transmiflis fordibus hzrent fal amarus, felenites & fal alcalinus mineralis. — Hi omnes elixantur ab aqua fripida; & videtur fal amarus feleni- tz conciliare majorem folubilitatem. — Alcalina pars lixi- vii, utut tantilla, afficiet fyrupum. — Hac autem, quz in frigido lixivio agere tam prompte aut facile non po- tuit in feleniten, hujus partem deftruet aliquam in pro- tacta fervida eveporatione, uniendo fe cum acida vi- triolica. parte felenitz in falem mirabilem ; que lixivium totum evadat neutrum. FüldN $T 5 : T IL rEL P LII - n» p FELFETEEETETESI [] c 2« 17. 19. AIL EXE LDGAUT TIO TALULARUM. 1. Genitalia Apocyni fibirici Periploce grecs, — — africang, Cynanchi acuti, Afclepiadis Vincetoxici. — — nigrae. " "1 SEBBNENE o] I--EEEI TS ERE Fig. r. Cynanchi ere&i. — 2. Afclepiadis curafía vicae, — 9 — — Ííyriacx. — 4. — -— fruticofz. Genitalia Stapelie hirfutz. -— — -—— — variegat s. Sempervivum fediforme mon(trofum, Clathbrum denudatum. Lycoperdum pififorme. — — luteum. Hydnum gelatinofum monftrofum. Peziza coronaria. Boletus medulla panis. -— — leptocephalus. "'Tremella mefenteriformis. -— — rufa. Tubularia arachnoidea. Tremella hydnoides. Fig. r. Draba Fladnizenfis, — 2. Cardamine bcllidifolia. — 3, Saxifraga burferiana. — 4. Cineraria alpina. Fig. x. Ranunculus pyrenzus. — 2. Brimula pubefcens. -— 3. Gentiana nana.. eo. & 21. JBolctus laricis. CON- CQ. cO NOUS IESNNXEUoG IN HOC VOLUMINE. d I. Genitalia Afclepiadearum. IL. Compofitiones medicamentorum pharmaceutice generales. IIL — Sempervivum fediforme monftrofum. IV. Fungi quidam fubalpini. V. Plante rariores Carinthiacz. VI. Agaricum officinale, VIL Aqua aérea Pragenfis. VIENN E, "veis Josze?HUM GzRorp, AuL.IMr. Tv». 1773 d ee oca?/;jd(oca ^ MC E A Q2OCI/LZCOSP ex V dpA dd 77 (eI by. 727. —- P CLIMLT eot / 51 y» € mcZzt€; "7 £. er y ? RELY "SITE '* Pa Ar PAM MAT $UXMÉA... EB Z P. 2. feo... Ie 7 rn nn Sf y : | ^4 ec xum ; 7 2 Ab 0 fere part] 7; rna M rna | | E. JA f " ; —1 ^7 pras. | vVurinea a A Anl yésfFeesfe. UL mand- nit PM E : ; en í Val nre Fl e el ener e VEI! UAE, ta 1n NES MA $ re imme S meo troc abpeg nfi m b T x D APR, 2a esc fiy e ctp "2, M. Z7 za Pd /q eg4 é [2 ope v : E aspet t o ED 7. - [I n . L4 * ^ [ A [D CL , Li C! d 4 4 M YN" » — " ' . *-» [ E N M b f J^ m. / copo art (Jg "de ye2 "tc. [| p Verdi ^ee mint de ciis S Da - — LM 4 , " "P t Uu n c Lt PI dos Pu Ji "d PAP Crope»xQdéwe CTZCDM e A A 1/7 gg 7L 'e 2» z 7] 2/2 OW I LI7g "E 4 0c / Ex " " n n , Ml vibr , , / KO Í ut - 4 M VM r / T1 e "b LS 044 i * Mm: h GN Il 5 " i : Á HJ " 4. j 4 4 Uu vio - AT S P6. M 3MLTTRONSS, 7$. AF am m catt mei A 94 0, j | $3» MEO 27777224 E 26À4J/ x ,L (e NE cal I F 1 » f id n - MU TOP 34 1 N , MIS 2t NC i14 » LA HX 16 *H MINE! ] IN t1 ! um M Ibn nmm E NOH! E ue ia à HN dp fr EI LLABINT ] 1 "ista ai «M riii P AA li ] i , SOM AGAM! Done | (USB PI UT. n H [ Itl | 16^ , uM IE (641 U , "1 / 24 » cu |i A AA. * e "mr EL "TM - ^ n » LJ !| " hd dier i x44 PI vet J | ] "d OL" ' - Fr T » "V. £É. P» - : RET win EE Ua ro — C ai ne aec 7. T tot n ! and - * Que mW rm cis c1 : E s erm i rm m E ?£ E a m, eam z z - -— L3 : : E - A ; : *1 E . J , " 27 uM ") y^ x, ^ , . -— 5 Jf aga fp ft rna. Xen yf dere fu. ? P4 25e y 29717 7a. ^ iy ifat UNS Rat SUUS bl , h | x tls dopo "2 A ^ ^ Á 4^ D 27222 P2 RP Po pr peat A. y p 2/42 /7727f71, / L- WE D Lu SUNY SUM EP WESS ar wr. 1d dM ER Mid d JUR Pay ju 7 : de f Mv DAT Ü du In H i ; H bytiletil hj VIVUM ks nfi il 2 I na li ] MINH í it tod d ms ii ES LT EE: CER um e 3. EA C ed —— m fion 2 UN RI TANE — IET ITS E TE ID T Cg fle