"n »b Hs je P A412 moro Puta Urea MT aS E PCM SIDES IEEE ru E re TEE I375 137 IA oer a 9h XC DM IAE Ste na ramum "Rae m Ne rmt cmd m oa IPLE Rem ein ii NR MC a p TU Mec ATARI AX AT ee ia Je Ima mee ma oC ue eje rar M os ACIER m un m Rma Loto En iili VM Pm c APT 0DO "CU e MEC PDA, í " Wy 1 ; "NE € n Di NA » ] i i IS. M | ?" LA " ue hir Moss »,.7 n d :IR (M j BETA d M uh 3 | & T ener l EX AMT, PT : i í z , 1 l V ! | m E t ie TA. 3 :J ] PE MM AR : M ^H j ] [5 "y ] d ; IE od me. " PRU |^ Puer X CAMS Ire Ry ] P r Te i | Xu i Py 05 1 Ty Inn " ) PRA 4 í 1 - ! ! . à : LUN POM 1 (Á. n- TNF TEL. ui» H Hu. ^ i "t M HA j n M N The Jj LIN [i f I íj D WU e Y. j bL! Mn LAN ] I " " ] a M , í ] f. d J là H J "d j ^ A Ed Y) Ty ; L [ j j j ! ^ E t N ! l i ^» Dis M Ut . V J [4 LE UP. 1d E 9 H^ FUE à MEINT ! ww Ll DUREE Hn ' i'*u i M D. ] "P NOM, ) j pin mo, da AA | e MC Yd / T AP IP N B T ] Cu PR) | 1 Ta ' r r , - " E ai " , j i 5 ^ nA r " , ! ) E l 1 I pen " M 1 Li i [i ' ' kn í 1 " i n * I "n ^ D pr Ji 1 A j ' » D (rn "uen f » 1 bl UN £ ) ] » | il y , í 1 Á j MEE zu IN , "7 1 " n J D 1 s DES Li U ' ls "m [d l l "n í j ! LP A1 : ! / ! J ] , m ? 1 t I 1 NM fd j ! » i ] 5 » , " r , | lU ! ] - M e 1 9s m [ ru lU | i P. ' ) ! ^W d , X ] | f ] ! 1 r ! í d i f, Í i rr. 1 í r Li [ " p MW. LI n Nu V [ ] E 1 id x ^ m LIST Li i j L "a uU ! e Poem PUE QU : ^ | Lat ut ! ! * " ; A " 1 ! " & " DI^ 45 ! ' , D. J 1 us 1 RN REUMIE, 1i "T í 1 í i ; , p i "aas j mn í i , hr B AP Du | f b ) Y " Inn l " J 71 n" 1 n Ia» do 4t p * INS P t [ gw 4 51 LATIS IM Te E ] L E 1 ! À i d 1 LT p" Ar VACUUM. SNCSIS DAEBET 1 | " rip a NT, AUD" " , [eu 1 deti ner TOC i D^ "3 Med. j i n " mo "DAS 1 * a TUI 12 n My 4 Lal MT TOME X012 Co MP r4 N EU AM usd MUN TIDAL My LUM N 1 ' I AT TAS, "nA dud V6 y a I ^ Mor NY 12i NR TS l " rn |] P ur HPLL'"W "2 HL. AMPLE ORECIOT T E EO S dy Uu 2 ME M IER LA ) » unir ! i 4M "AND n 1 MU Mar EM NOD p or TRA P D 9 A EA I M drm id b Li ) M » r M f ] r I "no i ^1 4, ^| 1: a UM ow " ' " ! il ph T [L [ E , P) f* 4 L n * -— e , - i i — LI - 4 i * E * à - / M - L * i ' - » *, ] i , 1 "E gy v » M ut^ 1 ' 3 da /* , " E ' m s ] " m M $ R 1* T ast. *- Li * "dd "-» * d , . Ü " M i i Wd 4 dd (s NEA Dm d ii Ab TOF lu. j M 1 " :34 3 (— FA " d ri H AM d NR MS p " por fe i see ert n e rl lm d wisi à RT is * ] ; à ete 7 jii " : ?] - " ww qe. * - » - 4-7 TON vi c 4/ r 2 f v vá Y . - I 4 P z 2 E^ : - js -- bo * E ? 1 it u— : ] " v / * b , ' V ki t " J Z v ^l e ex í WM! * ^ "e " * Hd 1 J] * - " * "s - we " i « wir i ] * wot nu n | ^Y - - r i . wd Rem t SEX 1 1 $1 oe 1 y" * "d - ^ E LI UJ D B * | EE ie! wt EE TEL SEE z HH : SER SICPI E 3 E TOP | EZ D à D - Y - | Y. i y. ; | " : *3 NOVA ACTA PHYSICO-MEDICA — ACADEMUI/E C/ESAR EJE LEOPOLDINO- :CAROLIN/E NATVRIE CVRIOSORVM EXHIBENTIA EPHEM ERIDES : OBSERVATIONES HISTORIAS ET EXPERIMENTA CELEBERRIMIS GERMANLE | ET DM REGIONVM HABITA ET COMMVNICATA SINGVLARI STVDIO COLLECTA | TOMVS PRIMVS ACCEDVNT APPENDIX ET TABB. JEN. XIII. CVM PRIVILEGIO SACRJE, CJESAREJE MAIESTATIS. — VU——AÓ SSMUS EN NN NORIMBERGA, | lmpenfi; WOLFGANGI SCHWARZKOPFII. FTPIS FLEISCHMANNIANIS ANNO MDCCLVII. OWNERS —— ln Xansa ba a tadeoeaquapaoc Ala SACRATISSIMO Er POTENTISSIMO .JNVICTISSIMOQVE PRINCIPI - : DOMINO DOMINO | ROMANORYM IMPERATORI - SEMPER .AVGVSTO . PIO FORTI FELICI GERMANLE HIEROSOLYMORVMQVE inzoieva Abd : E | LOTHARINGUE. BARRIQVE - DVCI "MAGNO DVCI ETRVRLE. ET RELIQVA : : CESARÜ OPTIMO MAXIMO IVSTISSIMO ^ — INDVLGENTISSIMO PATRIA PATRI DIFINITPS CONSTITFTO f d SVMMO | RERVM. SACRARVM ET LITTERARIARVM- TVTORF ET CONSERVATOR h. | BENE F ELICITER ET AVSPICATE, 1 * AVGVSTISSIME AMPERATOR 4. B uum, que DEI rerum omnium NX à. Conditoris & -Gubernatoris, immenfa & fingularis eft clementia, X 3 pot | poft felicem ficuli x unius s decurfum, | Academia Leopóldino-Carolina. Caifa- -«. rea Naturz Curioforum, fub indulgen- . tiffimo Gloriofiffimorum Auguftorum imperio atque regimine florens ac vi- gens, primam nunc Actorum novorum a fe colle&orum partem typis exícri- bendam communesque in ufus divul- .gandam curaffet : nihil inde prius & antiquius, nihilque magis curz cordi- . que habuit, quam ut eas laborum fuo- : . rum primitias TIBI, AvcvsrIssIME Cuz-. SsAR, tanquam Numini tutelari fuo, de- miífiffimz pietatis teftandze cauffa, de- dicaret , e jnquam pablicun atque fo- folenne facrificium, pedibus TVISad- volutum, religiofiffime devotiflimeque offerret. Quo maiorem vero ex ifta rerum fuarum conditione na&ta eft A ca- demia noftra felicitatem: eo etiam im- penfiorem & largiorem fovet tenetque Ípem, fore, ut, quum ipfius membra, . pro eo, quo poffunt, ftudio, ad perferu- i tandam magis & indagandam Summi Numinis potentiam, benignitatem & fapientiam, in rerum creatarum produ- &ione & confervatione mirabiliter ab- ftrufam & inexhauftam, contendant . & allaborent,fuasque meditationes be- ne recteque penfitatas cum aliis com- X X mu- zz "T 7 municare haud recufent, neque etiam in eiusmodi occupationibus, contra | prafcriptam fymboli academici legem, otiofi haberi dicique velint, prafentem hanc qualemcumque operam TIBI, CLEMENTISSIME IMPERATOR, cCorifecra- tam, tanquam animi gratiflimi devotis- fimique tefferam, eratiofiffimo clemen- -tiffimoque vultu excipere digneris, ea- que etiam, qua prius fruebatur, Mare- STATIS Tvz prafentiífima efficaciflima- que tutela porro mactatam beatamque effe finas. lanta igitur felicitatis ex- optata fpe gaudens recreata atque con- . firmata Academia noftra ferventiílimis pre- |. precibus votisque liberaliffime fufce- ptis multiplicatsque efflagitabit DE- VM, ut TE, INvicTIssIME CusAR, pacatis ubique temporibus Germaniz- que tranquillitate reftituta, fummis bo- norum divinorum generibus abunda- tiffime cumulatum, profperrimisque rerum humanarum felicitatibus auctum ornatumque & longiffima annorum fe- rie, fine omni quarumcunque offenfio- - num genere florentem vigentemque atque fortunatiffimo imperio, fupra omnes priores maximos Caefares & Au- c'ultos, beatum faluberrimisque in rem- publicam privatamque confiliis inftru- 2002... Gum n En | uin effe velit iubeatque. Id quod (ib- f miffiflimo animo Liasatpses : | SACRA. zi MAIESTATIS TVA. — humillimo obfequio devotiffimi Prafes, Dire&or, Adiun&ti &. Collega? Academiae Naturae Curioforum. 4 Ne So Se o! e ww AN S ee? NS ea Sá Ne «UG - (Ey GOp-GEp Qu» dU) qb. Gfb- GE» QU» Rb QUce» qe» NITE UC arpcap ue PRAEFATIO. oftquam Academia ih 4 Cafarea eam divi- mitus na&a eft feleitatem, ut, iuter armo- : rum firepitum graviffmasque bellorum tem-.— pejlates indefejjo membrorum fuorum ftudio & ar- dore fingulari fuffulia , novum in edendis vulean- disque laborum fuorum monumentis incboare f[zecu- jum bouo cum DEO poffet: . ffatim im ipfo buius — Prafatiouis limime füeutio praeterire. baud fag | eft, uoum ei Jplendorem & eximium, fauftis ommi- wo cum au[piciüs, conciliatum ex eo fuiffe orna- mentum , quod a Prafide, pro ipfius indefeffis cu- vis ffudioque in res noftras fingulari, feliciffime zandem abfoluta uec ita pridem in lacem publicam . erudiiorumque 1taus delata fit luculentiffi "HO ini. d tuti noftri academici Hifforia , dudum iam €& [rgil- latim in AI. &? 1F. Polumiuis AGorum noftrorum: pee: fau&e promiffa iutereaque avidi iffi- M XX 3 "me PRAEFATIO. file expeBiata; deinde etiam, quod SERENISSI- MF$ PRINCEPS AC.DOMINFS CAROLPS, Princeps regnans Levven[leiuio - Wertbeimienfis &" reliqua, ,Academie uofire albo uomen dare, pro ea, qua pollet , fingulari clementia, baud gra- vatus fit & dedignatus. | Quod reliquum eft , zi- bil amplius pralogui, noftra referre videtur , mifi "1d, quod ad nomuullas pertinet mutationes ex necef- fitate fufceptas. Scilicet Academia moftra im eo- dem, quod iam per totius fzeculi intervallum iudefi- nenter exfequuta eff , infbituto amplius quidem per- fiit ,| &" partim ad cognitionem rerum natura- lium &".creatarum, imprimisque bumauee nature eiusque infirmitatis & morbofe affüclionis , coufir- mandam, vel pro viribus explicandam &? emen- dandam, partim cero ad remediorum contra mor- bos dete&orum vires erueudas , ftabiliendas, com- munemque im ufum publicaudas comtendit 5. quod vero ad movas operum academicorum mutationes attinet, id fibi omnino cure dari exiffimavit Aca- demia noftra, u£ Nova ipfius AGa maiori nitidio- rique charte, eorum in gratiam, qui eiusmodi ve- nufiaiem externam defi derant, fufficieute exempla- | rium. PREFATIO. rum copia imprefa, CH reliqua quoque , MarPir di- ligentius artificiofiusque ornata, iam impoflerum- que compareant. Quo confilio quoque , fgurarum imprimis rationem babentes , rogamus. optamus- que, ut au&ores pro virili earum delineationes fe- cundum naturam diligenter exprimendas accureut: quia fime exemplari naturali ee difficulter aut plane 72.0n emendari pojjunt. .— Im ipfa denique operis fron- ze nonnulla adbuc immutare placuit, mimirum par- tim ut A&a bec, ad diferentiam A&orum priort J«culo vulgatorum nova dicantur, partim ut ipfe partitioues non amplius nomen V oluminum, fed Tomorum /ortiautur , ue cum prioribus, fi citen- fur , tam facile coufundi queant. |. Ex bac vero in- du&tta commutatioue ac differentia contingit amato- ribus, qui prioris feculi AGa noudum poffident ne- que ed fibi facile comparare poffuut , baud levis mo- quenti commodum €» emolumentum: ft jquidem pre- feuti colledione, que cum priori uulam babet ex- — quifitam comuexionem, moftra Aa denuo, fi libet, erdiri po[fumt. | Quemadmodum denique iis celeber- rimis clariffimisque viris atque fodalbus, qui mo- ve buic colletioni fuás conferre [ymbolas aut per- rex- OPROEFATIO. vexerunt aut ceperunt, iufta laus debetur gvátes- que publice aguntur: ita- etiam cetera Academiee . mofire membra rogautur & admonentur , ut pro Jua quisque otii, virium & ingenii experientizque ratione, priorum ve[Hgoia fequantur , & conmiundo ftudio florem & incrementum Academie mfra, Gloriofiffmorum Imperatorum prafidio fuffulte, pnavoiter indufirieque promovere &" augere mon omittant. Quod fupereft, illos, quorum commurmni- cata in boc tomo mondum comparent, rogamus, me 2d malam in partem interpreteutur: umibil enim eo- yum publicationi impedimento fuit, quam buius - £omi moles mimium adcrefcens. — Stabunt ergo iu limine tomi D. F. Jequutauri. " peo" d od I, Con- 58 oC x : I. : Continuatio à CAIALOGI -Dnn. Collegarum Academie Cefarezx Lcopoldino - Caroline Natura | GCurioforum, Ab auuo 1754. usque ad ammum 1756. ia eandem ! receptorum. b a -1 P Anno : Ordo UD receptionis. - j 584. Sereniffimus Princeps ac Dominus, CAROLVS, Prine ceps regens Lewenfteinio- Wertheimenfis, fupremus Princeps de Chaffepierre, Comes de Rochefort & Montaigu, Dominus terrarum Scharfeneck, Breuberg, Kerpen, Caffelburg, Herbimont, Neufchateau, Ro- fenberg, Heubach, Weferiz, Guttenftein, Zebau, Hayd, Pernartiz, Skupfch, reliqua, Sac; Cefarc Ma- iefl. Cubicularius, Sereniff. Electoris Palatini copi&- rum pedeftrium füpremus excubiarum Prafectus, Eques Ordinis Palatini St, Huberti, & Brandenburgici Aqui- le rubre, reliqua. APOLLO SOTER. 585. Dn. D. Francifcus Lacroix Boiffer de SAVVAGES, Chriftianiff. Reg. Gallie Confiliarius & Medicus, Pro- feffor Medicine ordinar, in Monspelienfi Academia, Regiar. Societatum Scientiar, Londiaenf. Monspelienf. Vpfal, & Stockholm, Sodalis. Síraton, LI, ! Nov. Ad. Med. Pb. Tom. L. - — XXX Orde | ERE )oC xm Ordo É receptionis. 1 ! | 586. Dn. D. Claudius /Vicolaus le CAT, Anatom. & Chi- rurg, Prof. Regius, Nofocomii, l' Hotel de Dieu dicti, hirurgus primarius, Academ. Scient. Parifin, Londi- nenf. Berolinenf, & Madritenf. Sodalis, itemque Rho- tomagenf. Academ, Scient, Secretarius perpetuus. —P/i- |. - dionicus IV. ! $87. Dn. D, Zficbael MORGENBESSER , Reipublice Wratislavienfis Proto- Phyficus & Collegii Medici Ad- feffor, JDexius lI. 588, Dn. D. Gerardus Liber Baro van SWIETEN, Augu- ftiff. Roman. Imperator. & Imperatric. a Confiliis, Co- mes Archiatrorum, Bibliothece Augufíte Praefectus, Inclyt. Facultat, Med. Viennenf. Praíes perpetuus, nec non Academ. Reg. Scientiar, & Chirurg. Parifin. itemque Inftituti Bononienf. & Literator. incognitor. | Sodalis. Mithridates, — - 889. Dn. D. /o;nnes$ Antonius JVobilis de WOLTTER, S. ! R.I. Eques, Sac. Cze(; Maieft, CAROLI VII. piiffimze memor, & Sereniff. gloriofiffime regnantis Electoris Ba- varie Confiliar. & Proto- Medicus, Facultatis Medicze Ingolftadienf. & Nofocomior, militarium Infpector. . 4Marcus Artorius IL $90, Dn, D. Joannes Chrifiopborus REINMANN, Civitatis Ducalis Rudolftadienfis & totius Provincie Phyficus ordinarius. Aufus 1I. 591, Dn. D. Kudoiphus Auguflinus VOGFL, Medicinz in cademia Georgia Augufta Goetzingenfi Profeffor publ. extraordinarius. — Pbijloxenu: Ii. $92. Dn, D, 7oannes Chriflianus VACODI, Militum prefidia- | riorum Vinarienfium Medicus ordinarius, — 77zon 117. 593. Dn. D. Henricus losnnes /Veposmucenus CRANTZIVS, Artis obfleuicie in antiquiffima & celeberrima Vindo- bonsn- xe )eC XB Ordo receptionis. bonenfi Academia publicus Regius Profeffor, Clíde- xus 1L. | Anno 1755. $94. Dn. D. Daniel Gottlob THEBESIVS, Conful & Phy- ficus civitatis & Circuli Treptovienfis, itemque civita- tis Greiffenbergenfis & Caminienfis in Pomerania. Euriphon 11, $95. Dn. D. Carolus Wilbelmus SACHS, Poliater Wratisla- vienfis, Regiique Collegii medici & fanitatis ibidem | Adfeffor. Phofpborus IP, l 596. Dn. D. Gerhardus Andreas MVLLER, Medicine Pro- feffor publicus primarius in Gieffenfi Academia, — zín2- ximenes 1I. | 597. Dn. D. Pbilippus Henricus BOECLER, Medicin. Prof, publ. extraordinar. & Logic. ac Metaphyfic. ordinar.. in Academia Argentoratenfi, Electoral. Moguntin, Aca- dem, Scientiar, utilium, & Regie Monspelienf. Socie- tat. Scient, Sodalis. praeliis 111. 598. Dn. D. Baltbafar Ludowicu:s TRALLES, Medicine Practicus Wratislavienfis. | A-venzoar 11. 599. Dn. D. Petrus Iaumanuel HARTMANN, Medicine Practicus Halenfis, & Academie Electoral. Mogunti- . no- Erfurtenfis Scientiar. utilium Sodalis. — //enon. 600. Dn. D. Joannes Michael HOFFINGER , Vniverfiatis Viennenfis Membrum, Sac. Cefar. Regieque Miie- ftat. conftitutus Phyficus in Trarfilvania, & Reipubl, . Cibinienfis in obfteuicalibus Magifter, — Pbilomu- fus 1L. : XX) 2 Anno Xe 2o Xa | . Anno 1756. Ordo POSEE 32 75 receptionis, 601. Dn. D. Joannes de GORTER, Sacratiff. Rufforum Im- peratricis, ELISABETHLE I. Perfone Medicus ordi- narius, CUmpu: Hb. 60». Dn. D. D«vid de GORTER, Sacratiff, Ruflorum Im-- peratricis, ELISABETELE I. Perfone Medicus ordi- narius. Eupborbus Ill. ! 603. Dn. D. Fridericus Ludovicus Cbriflianus CROPPIVS, IHuftris Reipublice Hamburgenfis Phyticus: fecunda- -. rius. Crifon lli. 604. Dn. D. Joannes Chriflophorus WEINSCHENK, Po- .- .tentiff. Reg. Boruff. Confiliar. aulic, & Regii Collegii medici Magdeburgici Adfeffor, — Pbiletes LIII. í 6os, Dn. D. Gbriflianus Sigismundus ZEIDLER, Potentif' Reg. Boruff, Medicus & Confiliarius aulicus, ac in fu- premo Senatu medico Berolinenfi Adfeffor ordinarius, | Zenon 111, 606. Dn. D. JWolffgana Thomas RAV, Sereniff, Elector. Ba- var. in Comitatu Wiefenfleig, & Illuftr, Reipublicae Vimenfis in oppido & territorio Geislingenfi Phyficus provincialis, Serapion 1I — | 657, Dn, D. Fridericus Simson MORGENSTERN, Medi- cine Practicus Migdeburgenfis, & Acsdemiz Electo- ralis Moguntino - Erfurtenfis Scientiarum utilium Soda- | lis, Ariflogenes LIT. ! 608, Dn. D. Joannes Ludovicus LOESEKE, Medicine Pra- &icus Berolinenfis. — £eoni4es III, 609. Dn, D. Go/ofredus Fenricus BVRGHART, Medici- nz Practicus Dregenfis, & in Regio Collegio ibidem Profeffor primarius, itemque Cefareo- Regie Societa- tis Scientiarum Olmuüenfis Sodalis, | Zofimus LL. Ordo va o( xat Ordo | receptionis. 610, Dn. D. Joaunes Carolus HEFFTER, Medicine Pta- &icus Zittavienfis, Monafterii Marizevallenfis Phyfi- cus, & Lipfienfis Societatis artium liberalium Meme . brum honorarium, ^ ZJerodicus LH. 611. Dn. D. Jofephus BENVENVTI, Medicine Praáicus | in illuftri Luccenfi Republica. .Epicbarmus 11, 612. Dn. D. Theophilus Beniamin FABER, Medicine Pros feffor publicus extraordinarius in Academia Tubingenfi, Aiceraítus LI. : 615. Dn. D. Joannes Chriflopborus HENNIKE, Celfiffimo- rum Comitum Hohenloicorum, Bartenfteinenfis, Wal- denburgenfis & Neuenfleinenfis , Confiliarius & Ar- chiater, Medicine Praéticus Oehringenfis. Zierax H. 614. Dn, D. Joannes Fridericus SCHREIBER , Anatomes & Chirurgie Prof, publ. Petropolitanus, & Imperial. Academ. Scientiarum ibidem Sodalis honorarius, — A/c- qon If. | 615. Dn. Petrus CARPZER , in illuftri Hamburgerifi Repu- blica Medicus & Chirurgus celeberrimus dexterrunus- que, Abucafes LH. | XXX3 CA- xit jx sit » II. — CATALOGVS Dominorum Collegarum huius Aca- demiz, ha&enus, quantum quidem nobis conítat, demortuorum. Ordo receptionis. I9I. Dn. D. Chrifianu;s HORCH, Potentiff. Regis Boruf- fie Confiliarius intimus & Archiater primarius, in fu- premo Senatu medico & Collegio Sanitatis Berolinenfi Adfeffor, T. d. 26. April. 1754. ann. stat. 78. 370. Dn. D. loaunes Harímannus DEGNER, Civitatis INeomagienfis Phyficus ordinarius, tandemque Scabi- nus & Conful, T. d. 6. Novemb, 1756. ann. etat. 66, 417, Dn. D. Hermannus Paulus YVCH, Comes Palatin. Cee- | far. Facultat, medice Erfordienfis Senior & Adfeffor primar. Patholog. & Prax. Prof. publ, ordinar. Serenif- fimor. Saxon. Ducum, Vinarienf. Ifenacenf..& Gotha- "i, Confiliar. aulic, & Archiater, f, d. 15. Iul, 1756. ann. «etat. 8o. | 425. Dn. D. Georgius Erbardus HAMBERGER, Sereniff, Saxon, Ducum ftirpis Erneftine Confiliarius aulicus, Phyfices, Chymis & Praxeos in Ienenfi Academia Prof. publ ordinar. Facultat. mediee Senior, & Medicus provincial, Ienenfis, T. d. 23. Iul. 17$$. ann. etat. 58, 452. Dn. Fridericus Chriflianus LESSER, Minifterii Evan- | selici Nordhufani Senior, Aedis Sr. Iacob, & Martin. Paftor, Regie Berolinenf. Academ. Scient, Sodilis, itemque Societat, Teuton, Gortingenf. & diss eni- em 2o0C( EX Ordo receptionis. immo y honerarium , 3. d. 17. A temb, 1754, ann, " etat . 467. Dn. dsinbs David KOELER, Hiftoriarum in Regia Gottingenfi Academia Profeffor publ. ordinarius, T. d. 10. Mart, 1755. ann. etat. 72. 469. Dn, D. foannes Natbanael LIBERKVHN , fupremi Collegii medici Berolinenfis Adfeffor, & Regiar. Aca- demiar, Scientiar. Anglicansee & Pruffice, Sodalis, t: d. 17. Decemb. 1756. ann, ztat. 46. 471. Dn. D. Joannes alentinus HARTTRAMFT, Medi- iyd obfletricius & Practicus Lipfienfis, ]. d. 14. Au- | guit. 1755. -477. Dn. D. Henricus Godefredus ZOPFF , Confiliarius & | Archiater Ruthenicus, ac Phyficus provincialis Greit- | zenfis, T. d. 58, Februar. 1755, ann. £etat. 63, 555. Dn. D. Cafpar Leopoldus KIRCHSCHLAGER, Augu- ftiffime Imperatricis Vidue , ELISABETHAE CHRISTINAE, gloriofiffime memor. Con(iliarius & Archiater, T. d. 13, Maii 175 5. ann. etat. 49. 566. Dn, loannes Ambrofius BEVRER, Xenodochii Norim- bergenfis ad Spiritum fanctum Pharmacopteus ordina- | rius, T. d. 27. Iun. 1754. ann, atat. 39. 577. Dn. D. Ludovicus Godofredus KLEIN, Celfiff. Comi- | tis Erbacenfis Confiliaius & Archiater , & territorii Erbacenfis Phyficus ordinarius , T. d. 2o. Tun, 1756. |. . enn. etat, 4I. 578, Dn. D. Joannes lofepbus Nobilis de BERGER 7; SIE- BENBRVN, Sereniff Electoris Bavar. Confiliarius & Archiater cubicularius , itemque Statuum provincialium pro Circulo Monzchienfi Phyficus ordinarius, j. d. 4- Ianuar. 1756. ann, etat, 45, C A- S oC Xt CATALOGVS alpbabeticus Excellentiffimorum Virorum, qui pro - . hoc Tomo |, obíervationes phyfico - medi- j cas communicarunt. Dn, D. 7o2nn, Sebafí. ALBRECHT , Gymnnafii Cafimiriani academici, quod Coburgi floret, Philofoph. natural. Profeffor publicus ordinar, & Phyficus Ducalis provin- cialis, Acad. IN. C, Apivucrvs, d, Paníbemus, pag. I. 20g. Dn. D. Carolus Auguftus de BERGEN, Hesereditarius in Ro: : fengarten, Medicine in Academia Francofurtana ad . Viadrum Prof, publ. ordinar. & Reg, Berolinenf, Acad, Scientiar, Sodalis, Acad. N, C, Philareíus Il, pag, ! | j 187. 336. Append. pag. 1, Dn. D. Toann. Wolffaang. Fridericus BOENNEKEN ,, Sere- niff, Princip. regnant. de Loewenftein- Wertheim Con- filiar. aule & regiminis, Archiaterque primarius, ac Reipubl. Svinfurtenfis Phyficus & Senator, Acad. N, C, Baffus 11. | pag. 198. - Dn. D. foannes Philippus BVRGGRAVE , Eminentiff. ac Celfiff. Principis Ele&oris Moguntini Archiater, & Po- liater Francofurtenfis ad Menum, Acad. N. C. $ere- nus Il. pag. 305, Dn», D. Salentinus Erneftus Eugenius COHAVSEN , Emi- nentiff, Electoris & Archiepifcopi Trevirenfis ME actual, xe oC Xx / ^, actual. intimus & Archiater primarius , Acad. IN. C, ove :QOleombrotus I. pag.391. Zppend. pag. 189. Dn. D. Henricus Toanhes Népomücenus CRANTZIVS; | Acad, N. C, Clidemus I. — pag. 259. Append. pag.73. Dn. D. Fridericus Ludovicus Gbriftianus CROPPIVS, Illuftr. . Reipublice Hamburgenfis Phyficus fecundarius, Acad, (VN. C. Criton IIT. — j (s. pag 266. Dn. D. Henricus Fridericus DELIVS , Sereniff. Marchio- nis Brandenburg. Culmbacenfis a confiliis aulicis, Me- dicin. Prof, publ. in Erlangenfi Academia, & Regiar. Societ. Scientiar. Monspelienf. & Rhotomagenf. Soda- . -lis, Acad. N. C. Democedes II. pag. 97. Dn. .D.. Joannes Bernbardus.de FISCHER, quondam Ruf- .. . forum Magne Imperatricis, ANNE, gloriofe memo- ,;, tme, Perfong Medicus, & per Rullias, medicas res di- ...igens Archiater, Acad. N. C. O/ympus. ^. pag.284. Dn, D. Joannes Hermannus FVRSTENAV,, Medicine pri- marius & Oeconomie ordinarius ProfefIor in Academia Y RintelienfL. — . pag. 113. Dn. D. Carolus Philippus GESNER, Potentiff, Reg. Po- : lon. & Elector. Saxon, in Tribunali rerum metallica- rum Confiliarius & Medicus aulicus, Acad. IN. C, 7De- mof[ibenes 11, í pag. 183. D». D. Joannes Chriflianus IACOBI, Militum prafidiario- - rum Vinarienfium Medicus ordinarius, & Academ, Ele- &oral, Moguntino- Erfurtenfis Scientiar.. utilium So- dalis, Academ. N. C. Z/mon 1I]. pag. 228. Append. ] pag. 163. Dn. Lic, Chriffian. Frider, IOERDENS, Medicing Practi- "Nov. A&. Med. Pb. Tom... — - YX)CXCXC cus LU P i UU x ou M o (0 xR )oC X& cus & Scholarcha illuftr, Gymnafii Curienfis in Varifcia, Acad. N. C. icon. ^ pág. 280, — Dn. D. Gottlieb. Henric, KANNEGIESSER , Magni Ru- thenorum Ducis Confiliarius Iuftitiz, Medicine in Academia Kilonienfi Prof, publ, primar. & Collegii Chirurgor. Prefes, Acad, N. C. Telamon II. pag. 149. . Dn. Dp. Ludo-wicus Godofredus KLEIN , Celfiff. Comitis "Erbacenfis Confiliarius & Archiater , Civitatisque ac territorii Erbacenfis M) ordinarius, Acad. N. C. Ctefias 1T, pag. 85. 146. Dn. D. GOhriflopborus Fridericus KVHN , Medicine Pra&i- cus Ifenacenfis, Acad. N. C. E«velpidei Il pag.107. 219. Dn. D. Georgius Chriflianus MATERNVS de CILANO, Philofoph. natural, Medicin. & Antiquitat. grecar, at- que romanar. Profeffor, & Chriftianei Altonenfis Di- rector, Regie Societati Scientiarum Hafnienfi aliisque adfcriptus, Acad. N. C. Zfenander Il. pag. Io. Dn, D. Fridericus Sims MORGENSTERN, Medicine . Practicus Magdeburgenfis, & Academie Electoralis Moguntino- Erfurtenfis Scientiarum utilium Sodalis, Acad. N. C. Jriflogenes II. — Pag- 375. Dn. D. Godofredus Guilielmuss MVLLER, Medicine Pra. &icus Francofurtenfis ad Monum, Acad, Nat. Cur... ADIVNCIVS, d. /Mundinus I. pag. 241. Dn. D. Woiffgano Thomas RAV, Sereniff. Ele&or. Bavar. in | Comitatu Wiefenfteig, & 'illuftr. Reipubl. Vlmenfis in Oppido & territorio Geislingenfi Phyficus provincialis, Acad. N. Cur, Serapion 111. "Append, pag. 49, Dn. D. Joannes 3d 8" REINMANN, Civitatis Duca- lis XeX )o C Xm ^ Jie Schwartzburgo - Rudolftadienfis & totius Provincie -. Phyficus ordinarius, Acad. IN. C. Rufus III. pag. 289. Da. D. Carolus. Wilbelmus S A CHS, Medicine Practicus Wratislavienfis , Regiique Collegii medici ac fanitatis ibidem Adios; Acad. N. C. Pbofphorus uh pag. | I. 382. D». D. E ienes joi: Lacioi Boi[fier. de SAVVAGES, Chri- ftianiff. Regis Gallie Confiliarius & Medicus, Profeffor Medicine ordinarius in Monfpelienfi Academia, Re- giar, Societatum Scientiar. Londinenf. Monfpelienf. *i M pfal, & Stockholm. Sodalis, Acad. N. C. Siraton 1I. n - pag. 1928, Dn. D. Joannes Daniel SCHLICHTIN G, Medicinz Practi- . cus Amftelodamenfis, Acad. N, C. /Vympbodorus 1I, Pag. 339. Dn. D, Goítmwald SCHVSTER, Regius & Eiedor Ph - ficus Provincialis Chemnicenfis , Acad. N. C. $abi. "ocogus II. e Pag. 139, Dn. D. Gottlieb Carolus SPRINGSFELD, Sereniff. Mar- chion. Brandenburgo - Baruthini Confiliar. aulicus & Ar- -chiater, Medicus aulicus Saxo- Ducalis, Phyficus ci- vitatis Weiffenfelfenfis, Reg. Berolinenf. Societat, Scien- tiar. itemque Teutonice Lipfienfis Sodalis, Acad, N, C. $tantius Il, pag. 18. 566. Dh..D. Joannes Erneflus STIEFF, Medicine Practicus Wra- tislavienfis, & Societatum litterariar. Lipfienfis & Zit-- tavienfis Sodalis, Acad. N. C. So/on 1], P?g. 348. Dn. D. Daniel] Goítlob THEBESIVS, Conful & Phyficus civitatis & Circuli Treptovienfis , itemque civitatum Greiffenbergenfis & Caminenfis in T M Acad, N. C. Euripbon 11. B. 60. 175, Dn. D. Balíbafar Ludovicus TRALLES, Medicine Pra- 2. | X XXX 2 &icus ER De e ies M yari vie: itor Acad, N. C... "iri no II. iw 2. .bgoAÀ .uiisaibio ; pag 325. Dn. D. Chriftophorus ecabhe TREW;j: S R.- L Nobilis, —« Sacr. Cet; Maieft. Confiliarius,, Archiater ; & Comes Palat. Caefar. Sereniff. Marchion. Orioldino- Brandenb. | . ,Confiliarius aulicus & actualis Archiater , Reip. No- ii OD .rimb. Phyf(icus ord, Senior, Regg. Societat. Scientidk : :hondinenf. Berclinenf. & botanice Florentin. Sodalis, " Ephemerid. Acad. Caef. N. C. piECrOR.. pàg. 409. Dn. Remon de VERMALE, Sereniff. Ele&oris Palatini Con- filiarius & Chirürgus primarius , Regieqüe Párifienfis ^" Academie Chirurgorum Sodalis. . P3g 313. Dn. D. Rudoljb. "ugultin VOGEL, Medicing in Academ. Georgia Pe Gottingenfi Prof. publ, extraordina- rius, Acad, N. C... Philoxenus IL. - Pag. 1*7. Dn. D. ; Joannes Fridericus, W EISMANN. - Sereni. Mar- chion, Brandenburgo- Culmbacenfis Confiliar.. aulicus & Archiater, ac in. Fridericiana Erlangenfi Academia . "Medicine Prof, geb ordinar. PAR NaC. Pbo[pho- vus LH... | cvs Lad 276. $E " od» d» d NOVOR. L^ e AD 2] "E NN ^ aoc à Zi EE : TN d - 22 N NOVORVM ACIORVM PHYSICO-MEDICORVM ACADEMIAE CAESAREAE NATVRAE CVRIOSORVM VOLVMEN PRIMVM. OBSERFATIO L - DN. D. IOANN. SEBAST. ALBRECHT. Heemoptyfis bypocbondriaco-beemorrboidalis peria- dica, per XL. annos, fine Pbtbifeos labe duratis, marasmo tandem feuili ter mimata. — Á 'HO emoptyfis iuniori stati, procerioris ftature fübie- » wow tis, plethoricis , nobiliori inprimis fexui, five "UU largiori excretione fanguinis, five tranfitu in phthifin, tefte experientia, funeftus plerumque, 4... interdum vero etiam valde acutus eft. affe&tus. | 7. Vidi enim, qui primo infültu, fine perpeffa externa violentia. intra viginti quaruor horarum fpatium, ex larga fanguinis profufione mortui funt. Memoria itaque di- Nov. Acf. Med. Pb. Vol. I. | A gna NESCIUS . Olfervatio I. gne funt rariores obfervationes, ubi fubiecta quedam per lures annos ad fenium usque fine vite periculo, aut pthi- ; Yt z . ' ; eos labe, fuftinuerunt hunc affectum! periodice reverfum. Exemplum hoc probat viri, fartoris anno 1686. nati, proce- rioris ftature, macilenti corporis habitus, in puerili atate co- piofas narium hasmorrhagias experti, in cuius corpore vafa anguíta copiam fanguinis vehunt, animi fenfibilioris & ad iram inprimis valde proclivis, qui ab anno etatis trigefimo fecundo ad prefentem usque vite progreffum , quotannis bis, ter, quater, imo fepius, pro caufarum occafionalium fre- quentia, largiore fanguinis profufione per os, fine vomitu, Jaboravit periodice, adeo ut morti nonnunquam proximus fit iudicatus, attamen quoniam diete regulas exacte obferva- vit &. congruam medelam adimifit, adhuc femper validas pe- riculi manus eluctatus eft feliciter, Qua ab hoc egroto mihi relata funt, quaque ipfe per plures annos in eo obfervavi, nunc-candide referam. Anno MDCCXII, menfe Februario, euleis penfilibus parietibus in domo Sereniffime cuiusdam Saxonie Principis adaptandis occupatus, infelici cafu de fca- la preceps datus, contufione graviori hypochondrium dex- trum lefit, . Medicus aulicus a Sereniffima Principe vidua gra- tiofiffme commendato aegro opem tulit, tam externis refol- ventibus, quam internis traumaticis, decoctis & aliis, fub di- verfa forma paratis, medicamentis, ita ut afflictus, fine re- fpiratione difüciliore, faciendorum fibi demandatorum rite Obeundorum plenam facultatem denuo acquifiverit, ^ Sed poft quatuor menfes cum acceleratis paffibus officiis vellet facere fatis, accidit, ut rupturam quandam circa locum an- tea affectum fentiret, mox vero copia fanguinis, purulenta materia mixti, abfceffus hactenus latentis figna evidentiffima . palam faceret. Medicus his quoque malis oppofuit congrua auxilia, "Tranquillus animo, corpore fanus, aliquot tranfegit annos, fed poft trigefimum etatis fenfit moliminum hemor- " rhoi- Honoptyfis bypocbondviaco- bemorrb. 6c. 3 thoidalium incomfnoda circa os facrum & in ano, nec non do- lores prefforios in hypochondrío dextro, quibus neglectis tandem poft duos annos recruduit hamoptoicus affectus, pofthec ad fenium usque periodice fepius, modo cum mino- ri; modo cum maiori fanguinis profufione recurrens. — Ab eo tempore, quo meis confiliis ufus eft eger, qus obfer- vavi, fic fe habent. ^ Poftquam primum mali fenfum cir- ca-os facrum & proxime in dorfo, nec non in inteftino recto percepit, hic poft aliquot dies furfum progreditur ad hypo- chondrium dextrum, ibique dolore preílorio egro fit mole- ftus; hinc ftridulo quafi motu szgro perceptibili ulterius ad fauces, fine refpirationis difficultate, adícendit. ^ Sanguis nunc proxime, fine vomitu, ut fupra iam monui, erumpens neque adeo infignis rubedinis, neque adeo fpumofus eft, ac in aliis haemoptoicis communiter obfervatur. Ilunc itaque affectum bemoptoén bemorrboidalem bypocbondriacam etfe denominandum nemo, qui accuratius perpenderit rem, dubi- - tabit, ideoque ab eo tempore, quo curam huius vgri habui, árrito licet conatu, in eo fui occupatus, ut ad naturalem ex- cretionis locum , haemorrhoidalem nempe, feu ad inteftinum rectum, fanguinem luxuriofe ad fuperiora depulfum, deor- fum revocarem, Hunc finem ut facilius obtinerem, non fo- lum pediluvia frequentiora, fed etiam, circa tempora equi- noétiorum zque ac folftitiorum, venefectiones in pedibus in. fübfidium vocavi, fübinde harum loco hirudines ano apoli- candas fuafi, in ufum vocatis fimul clyfteribus emollientibus, | additis Pilulis Becherianis, leniter ftimulantibus. "Ufum ha- rum pilularum internum, alias in hoc affectu commendarifüi- mum, plane non ferebat eger, fed potius prefervative da- te, interpofito pulvere antifpasmedico, excitabant fenfum recrudefcentis mali, rhabarbarina vero & mannata alvum cum multo levamine & prof»bero fucceffu femper leniebant. Porro fub hac rerum conditione decocto aperiente paffulato, | A2 ex ex radicibus tarax. cichor, gramin. polypodii, pro temporis ratione, nunc cum aqua fimplici, nunc cum fero lactis para- to, neglectis omnibus adítringentibus, & potius fimul in au- xilium vocatis pulveribus temperantibus, antifpasmodicis , diapnoicis, tam prefervative, quam curative contra rebel- lem humcaffectum dimicavi. | Mh. dh Quodfi vero vel diutius continuaret excretio, vel fractis viribus largior hemorrhagia periculum minaretur, addidi Co- rall. rubr. ppt. & Maff. pilular. de Cynogloff. aliquot grana, quibus excredo non fuppreffa, fed mitigata fucceflive, .per aliquot menfes moram dedit. Interim tamen aliquoties fa- étum, ficuti plerumque fieri folet, ut, fi eger, falutari hoc remedio nimium confifüs, crebriori eius repetito ufu, quam prefcriptrum erat, rem agere conatus fuerit, afthmate fatis gravi oppreffivo tentaretur. Supra iam monui, diete edmo- dum ftudiofüm fuiffe hunc aegrotum, fed ob fenfibilitatem. perfonalem ad iram valde proclivem; data itaque qualicun- que etiam leviori huius affectus caufa, vel denuo prorita- bantur motus, vel iam prefentium exacerbatio contingebat, vel denique tranfibant in dolores arthriticos, axillas, manus, genua, pedes, ipfamque diaphragmatis regionem vage infe- ftantes, continuato tamen pulverum temperantium ufu remit- tentes, - Temperata hac methodo fine phthifeos labe ad fe- nium usque pervenit eger nofter, raro fane exemplo, . dem hic eger chronicus afthmatico diuturniori affectu aflligebatur menfe lanuario anni precedentis, comite ftatu - cachectico, qui tandem edematofum corporis habitum pro- ducebat, in artubus non folum inferioribus, fed etiam fupe- rioribus, maxime. vero in fcroto & pene adeo increbefcen- tem, ut iterata vice urine via paranda fuerit incifionibus in reputio, Sed tamen & hoc ccffit ufui Pulv. fquillit. com- pof, & Radic, bryon. c, Roob ebuli, adeo ut plane nullum huius edematis veftigium reliquum fuerit, Tandem vero, tot ? Heemoptyfis bypocbondriaco - bemorrb.tpc. 5. tot debellatis hoftibus, incidit menfe Auguíto huius anni in febrem hecticam marasmoden, cui denique, malorum perte- fus,. d. 160, Septembr. eiusdem anni füccubuit. - .. Olim retuli cafum clinico- forenfem, de fymptomatibus graviffimis ex contufione hypochondrii dextri & lumbaris re- gionis bacillo tereti facta (4), inter qua primarium erat fan- guinis, fine vomitu; per os profufio, previis motibus con- vulfivis, ex dolore ià regione hypochondriaca ante excretio- nem periodice ortis. Opere fane pretium foret, fi quis in hifce & fimilibus cafibus obviam derivationem fanguinis in bronchia, & vias, per quas tranfit, curiofius rimari velit, juoniam omnem, nifi experientia adeffet, fidem fuperare vi- entur. De confenfu hemorrhoidum cum morbis pectoris, poft illuftrem quondam SrAHLIVM , non nobis defunt aliorum: doctiffimorum virorum obfervationes & fcripta, v. g. Mich, ALB2ERTI Diff. de FHamorrboidum anomaliis, Fal. 1717, Eivsp. Diff. de Hamorrboidum infolitis viis, ibid. rz19. & inprimis EivspEM Diff... de .Hamorrboidum confenfu cum ca- pite: € peGore , ibid, eod. ann... Vias autem ad bronchia us- que nemo adhue demonfílravit, fed recondite manent cum abfceffuum natura, De methodo autem, fi placet, conferri meretur Illuftris noftri Dni Prefidis, ndr. Eig Bücuwrnr Diff. de Heaiorrboidum optima fanandi. meíbodo, Hal. 1747. CicERÓO quidem Libr. de Di-vinatione, rerum eventa magis, quam caufas quari oportere arbitratur, contentus, etiamfi quomodo & quid fiat ignoret, fi modo intelligit, quod fiat: Sed magis proficuum fore, fi & hoc fciamus, quis dubitabit ? Aít omnia fcire Dei eft: Omnia nefcire pecudis: Scientia cum ignorantia coniuncta & temperata hominis, effato L- CTANTII. " i : | A5 | .— Olbfer- 4a) Mr phyfico- medie. Acad. Cafar. Leopold. Carolin. Vol. IX. I 1 . 6 - OlMevoatio IL. | Ob/ervatio Il. * .. DN. D. IOANN. SEBAST. ALBRECHT, - Polypi bini cordis latentes variorum graviffimo- rut [ymptomatum & tandem mortis cauJe. pe fzepius in corpore humano graviorum morborum & R4 fymptomatum, imo ipfius mortis caufe, perfpicaciffimo etiam Medico, ob fignorum in fenfus incurrentium defectum, vix ac ne vix quidem evidenter perfícrutabiles, ut certi quid de illis afferere aut curam rei debite habere valeat, quasque poft mortem fola anatome, fi eius facultatem habemus, fero nimis proh dolor! manifeftas reddit, ut ante illam factam fola coniectura detineamur. In harum numerum merito ve- niunt fepe po/ypi, interioribus fanguinis canalibus, modo proximius, modo remotius a corde, inherentes. Interdum enim fieri poteft, ut eo loco fint pofiti, ubi nullum eorum indicium pathognomonicum, neque per pulfum cordis & ar- . teriarum, neque per caufas pregreffas, neque per fympto- mata, neque per alios fignorum fontes evidenter patet, fed fi que fünt figna, certe aliis etiam caufis & fymptomatibus funt communia, v. g. lipothymia, refpiratio difficilior & inter- cepta, anxietas, immo ipfa mentis alienatio. Rem exem- : je; mihi quidem in praxi clinica obviam facto, nunc illu- rabo. | Vir quidam iuvenis, tuediocris ftature & corporis habitus, fanguineus, rofei coloris cum fufco leviter remixti, aft, fi ané- inum confideres, curis valde diftractus, mercator, etatis 39. annorum, rebus fuis anxie nimis invigilans, noctu dieque, fub prandio sque ac cena, rationibus mercatoriis ducendis curis & negotiis pro acquirendo emolumento & avertenda im- minente iactura nimium ftudiofüs, omnium difficultatum in laboribus & itineribus patiens, uxoratus, aliquot liberorum pater, Polypi bini cordis latentes &c. — 7 pater, ante hos decem annos in itinere, fub rigidiore bru- mali tempeftate, conftitutus, una cum equo, cui infidebat, cafü preceps dabatur in foflam ccnofam, aqua repletam, "dta ut, cum comitem nullum haberet, de vita anxie pericli- taretur. . Collectis tamen corporis animique viribus, poft multos labores tandem füb auxiliis fummi numinis eluctabatur feliciter periculum imminens, Poft aliquot dies ad fuos re- verfüs conquerebatur de virium proflratione, difficili & anxia refpiratione, interpofitis lipothymiis. In confilium vocatus Medicus, ex relatione eorum, que prsegreffa erant, caufas meditatus, interne analepticis, confortativis, nervinis, cum lenioribus diapnoicis remixtis aut iisdem interpofitis, externe facculis ex herbis nervinis ac refolventibus reftituere fanita- tem adnifus fuit, non neglecta venefectione in pede revulforia. Res quoque votis refpondit & feliciter ceffarunt fymptoma- ta, ita ut rebus fuis iterum praeffe valuerit. | Sed ante biennium denuo incidit una. cum equo in aquam frigidam, un- de non folum antiqua fymptomata recruduerunt, fed etiam nova accefferunt diuturna, malum hypochondriacum omnino fimulantia, que proximo fequente vere Selteranarum aqua- rum, & altero feri lactis ufu, interpofitis tonico- nervinis, multum confopiebantur, ita quidem, ut remotas, l'rancofur- tenfes ad Moenum eque ac Lipfienfes nundinas, pro negotiis obeundis, frequentare potuerit, Sed diete negligentior tan- dem, füdorum imprimis & tranfpirationis nocturna incurio- fus, (media enim fepe nocte, fudore madens, lecto relicto, in ftabulum ad equum calcitrantem properavit, ibique diu fatis moratus refriguit,) proxime preterlapfa etate afthmate adfligebatur graviffimo, quod a neglecta tranfpiratione pro- fectum, pro fpaftico-convulfivo reputabatur, quoniam, abs- que omni fibilo, gravius per intervalla adeo vehementer il- lum invadebat, ut nocturno inprimis tempore mortis pericu- lum plus vice fimplici minaretur, taque diapnoicis, nervi- nis, B- : Obfervatio 1l. nis, refolventibus,. eonfortantibus atque analepticis, item clyfteribus revellentibus & ftimulantibus res agebatur, non neglectis mitioribus evacuantibus rhabarbarinis & mannatis. Externe fpina doríi fimul cum regione diaphragmatis oleo Caiéput aliisque linimentis balfamicis, preevia frictione, in- uagebantur, quibus factis venafectio revulforia in pede in fubfidium vocabatur, horumque remediorum ope levamen aliquod, fed tranfitorium tantum, seger percipiebat. ^ Paucis enim interpofitis tranquillioribus diebus omnia in peius iterum ruebant, ita ut, anxietatibus admodum urgentibus mente alienatus, ex lecto impetuofe profiliret mifer afflictus; fed qox mens rediit & confiliis fuorum ceffit eger, lectum repe- tens, in dextrum larus curvata fpina, requievit, dulci fomno refectus. Recurrente autem tam gravi fymptomate tandem viribus fractis d. 22. Octobr. anni preteriti hora vefpertina fe- ptima mors placida miferiarum fecit finem. De poly;i cordis prefentia faepe quidem oriebatur fufpi- cio, fed huic nunquam refpondebat pulfus, debilior quidem, fed nunquam intermittens, atque fub graviffimo etiam infultu tactu percipiendus. . Defunctus ante difceffum ex hac vita fuis preceperat proprio motu, ut Medico poft mortem facul- tatem darent inquirendi in morbi adeo gravis & immedicabi- . lis latentem caufam, quod etiam fequente die ante meridiem ame, propinquorum corona cinc&to, factum eft. — Quid ob- fervatum fuerit, nunc referam candide. "Totum corpus adeo emaciarum veniebat in confpectum, ut in tunica cellulofa vix figna.pinguedinis apparerent. Thorace aperto uterque pul- fmionum*lobus a fanguine nigrieante, in vafculis ftagnante, marmoris inftar variegatus, admodum gravis erat, Cor ma- gnum, uterque eius ventriculus fanguine vacuus, ex dextro autem per arteriam pulmonalem poly»us decurrebat, in bafi unius digiti, totum vas occupans, feptem transverforum digi- torum longitudine; in progreffu im plures ramificationes, : maio- Polypi biui cordis latentes &vc..— — 9 &ialores minoresque, terminatus. Ex finiflro autem eius ventriculo alter polypus, diametri trium linearum tantum, fed unius pedis cum tribus unciis longitudinis, per aortam fuperato arcu deorfum decurrebat, afcendente ramo omnino libero, qui, extractione abruptus, seque pro ramificationis tatione plurium pedunculorum figna dabat, Utriusque poly- pi. adhuc in fpiritu vini adfervati, fübftantia erat alba, te- hax, elaftica, fatisque validam fuüftinens tenfionem. Hepar, infimae cavitatis vifcus fecretorium primarium, ponderofum, tactu durum, fcirrhofum, pallidioris flavefcentis coloris, in extremitate veficule fellee proxima nigredine confpurcatum & quafi aduftum ;. ipfa vero hec veficula, naturalem füpe- tans magnitudinem, bile craffa, tenaci atro-viridefcente tur-. gida confpiciebatur. Ventriculus una cum inteftinis, amiífa omni fibrarum tonica elaflicitate, flaccidus & collapfus, & vafa fanguifera coronaria, gaftro-epiploica, mefaraica, fan- guine nigricante infarcta tumebant. Craffis inteflinis inhere- . bant excrementa globulofa, flatibus diftincta, qualia, vive adhuc ab aegro, poft ufüm in-& externorum evacuantium, crebrius erant excreta, vifui & tactui facile obvia. ^ Lien cum ambobus renibus, tono deflructo, flaccida faltem cor- pora, in minorem molem corrugata, referebant. X Omnis fanguinis mafía plane corrupta erat; vaía enim maiora vulne- rata fundebant liquidum, aut, fi mavis, amurcam, fedimento- potus Coffee colore fimillimam, minora autem pallidum fero- Íum omni glutine orbum. . His omnibus demonftratis & vifu perceptis multum mostiffimae vidus, parentum adhuc fuüper- ftitum & cognatorum adftantium dolor leniebatur. Ipfi enim facile iudicabant, latitantium eiusmodi concrementorum dif- ien per artem & medicamenta impoffibilem plane 3Tuiie, | | CCoburgo Halam mifJe d. 12, Ianuar, 1754.) Nov. Acl. Med. Ph. Vol. 1. D Ób- 10 a -Obfervatio III. — : liis cid Obfervatio Ill. - DN. D, GEORGII CHRIST. MATERNI veles de CILANO. ' € s hi | De Hydrocepbalo poft imperitum corticis Peruviani ufum repente exorto eoque letbali. dolefcens rufticus XIX. annorum, temperamenti melan- cholico-fanguinei, inde a pueritia, usque in annum de- cimum octavum, fingulis propemodum diebus narium ex- pertus eft hemorrhagiam. — Cum decimum fextum ageret annum, hac moleftia fe liberare decrevit, ob eamque cauffam pagi fui barbitonforem confuluit, qui fanguinis mifficnem fua- fit; eamque, vena mediana ter per annum in brachio fecta, adminiflravit, idque per triennium ita fieri curavit. Vt ve- ro potentius has fanguinis verfus nares congeftiones interver- teret, incertis temporibus & aque vago confilio, adhibito: medicamento purgante, humores eduxit, quod, draftica fua vehementia, quatridui ordinarie excitare folebat diarrhoeam. His autem artibus effectum eft, ut color honiinis non modo pallidus evaderet ac faturninus, fed ipfe pariter corporis ha- bitus & membrorum robur ultra confuetum fieret debile, & agrefti homini minime conveniens, Vltimo anno, qui fata- : lem morbum antecedebat, fortuito factum eft, ut & heemor- rhagie ceífarent, ipfeque homo queftionis, fua fponte & nefcio qua incuria ductus, confuetas fanguinis miífiones negli- geret; quod tamen impune non tulit. . Etenim füb finem veris cum iter paucorum dierum füfci- peret maritimum , vomitu prius corripiebatur navigantium; deinde, ob infuetas frigoris nocturni moleftias, in febrem in- cidit £eríianam , cum qua per dies quindecim m — | uD- De Hydrocepbalo pof imperitum tu. IH 9. fubinde ufüs remediis, que dici folent domefticis, & quibus plus inerat füuperftitionis, minus autem noxe: ob quam rem nec febris fuppreffa, nec alio quocunque modo mutata eft. - Octo paroxyfmos febriles iam perpeffo, fe tandem obtulit alius tonfor, qui intra quatriduum corticis Peruani uncias tres, fine ulla corporis aut materie febrilis praeparatione prius ad- bibita & praemifía, eidem exhibuit, febremque cito fatis, at. minus tuto fugavit. | $, Per dies feptem poft febrim fuppreffam agreftibus fuis adhuc vacavit laboribus, quibus tamen admodum languide functus eft, nec cibi appetens erat. Die o&favo in labio oris fuperiori fubito enata eft puftula, furunculo minori fimillima, que die pariter zmo eadem ap- paruit. Die Zecimo totum intumuit labrum, | Die undecimo fecutus eft univerí& faciei tumor, Die Zuo4decimo idem tu- mor occupavit occiput ad collum usque, tanto fui incremen- to, ut egrotantis caput duplo maius appareret, & fíua lati- tudine, quz f(redecim erat digitorum mechanicorum cum di- midio, veri monftri praeberet imaginem. Cutis color & calor ad fenfum erant naturales; pu/fus infuper febrilis, urina rubens, fine fedimento; € tranfpira- fio tüppreffa. Ifthec excipiebat 2/-vi ob[irutlio, iam inde a die 1ono afflligens, & dolor etiam premens circa fcrobiculum cordis. Obftructioni levamen attulit enema die duodecimo iniectum, quod materiam nigram educebat copiofam, cada- verofifetoris. Hydrocephali tumor, ut folet in hydropicis, in diem usque Zecimum tertium erat frigidus, mollis, & im- preffas foveas diu fervans, 4j At hoc ipfo die in capite paffim atque facie rumpebatur cutis, manabat ferum, tumor ipfe fiebat dolorificus, eftus infuper totius corporis invalefcebat, cum tumoris incremen- to, quod tantum erat, ut & oculos occluderet, & ipfa fuper- cilia, prorfus difparentia, opprimerentur; reliquum vero cor- | Bm m poris D . — Olfervatio IF. poris nihil referebat hydropici, "Tonfor in hac calamitate ad drafticum purgans quidem confugit, fed fine fperato effectu. Enemate ergo fuccurrendum effe putavit, quod «que ac prius, materiam eduxit nigricantem & cadaverofam, fed mor- bi ftatum in melius non mutavit: etenim eodem die tumor faciei antea pallidus, repente apparuit rubicundus, cum men- tis alienatione & abolita facultate deglutiendi, unde die Ze- cima quinta capitis tumor obfcure rubens fphaceli dabat indi- cia, ipfumque egrum eadem nocte interemit. . Obfervatio IF. DN, D. GEORGII CHRIST. MATERNI | | de CILANO, De Delirio periodico, ex alvi obferu&tioue, alternis | Jemper diebus recurrente. irgo feptuaginta annorum, temperamenti melancholici, An laboriofe indolis, qua omne vite tempus fine morbis tranfegit, venamque fecari numquam curavit, & anno «etatis quadragefimo octavo ceffantem menfium fluxum experta eft, ob illaram fibi iniuriam tantopere iracundia exarfit, ut animi egritudo, cui nimium indulgebat, in veram tandem tranfiret melancholiam, qua hoc modo fe prodidit, In cubiculo fuo inclufa, obambulando, füfpiria ducendo & fublatis in coelum manibus plangendo, triginta dies totidemque tranfegit noctes, fine fomno aut ullo quietis intervallo? prandium vero ab aliis paratum, conamque more confueto affumfit, alvumque quo- tidie folutam habuit, Ifthec calamitas tandem circumftantes familiaresque com- movit, ut medendo huic malo animum adiicerent egrotam- » que De Delirio periodico, ex alvi obftruclione &?c.. 13 . que vi adigerent, ut, quantumvis obniteretur, venaf fibi in pede fecari invita permitteret. , Ad fumenda tamen medi- camenta nulla arte cogi poterat, nullisque. minis moveri, Venzfectionis effectus tamen erat laudabilis: poftridie enim non modo tranquille tranfegit tempus, fed de prefenti etiam auxilio letabatur. Noctu fomnus fecutus eft per horas fe- ptem continuas, placidus & nihil interruptus, qui adftantibus fpem fecerat fübito recuperata fanitatis, — Expergefacta au- tem, ne! quantum non incuffit terrorem fingulis? Maniace enimerat fimillima. Abfürdaloquebatur omnia, irrequieta & propemodum furens, obambulando in cubiculo, totius diei trivit tempus, ipfamque noctem, usque ad horam matutinam feríiam, "Tunc delaffata, fponte fua confedit in fella, veftes exuit, atque cubitum ivit, — Obdormivit placide, & fomno fopita, usque ad horam nonam matutinam quievit, Sponte excitata, furrexit, bene memor pregreffía diei turbarum, quas rifit, & fuam mirata eft dementiam, qua, tum fibi, tum aliis, citra ullam memorabilem cauffam tantas creaverat moleftias, Die hac transacta, hora nona vefpertina ad fomnum fe com- pofuit, & in horam ufque quartam matutinam fequentis diei perdormivit. Exfufcitata autem furens, defperabunda & quafi muta, antiquum obtinebat, appetitu tamen nihil immi- nuto. Iufto enim tempore prandium ctenamque fumfit, circa horam tertiam matutinam alvum depofuit & corpus quieti dedit, Finito fomno circa horam nonam matutinam, furgens iterum mentis compos, affabilis & hilaris eft, diei tempus tranquillo otio terit, iuftoque tem pore lectum repetit, fomnum capit, ufque ad íepius indicatam horam tertiam matutinam, qua expergefacta, repente fürrexit, totamque diem & noctis maximam partem delirans tranfegit, fine tamen ieiunio. Ho- ra tertia alvus folvebatur, & hoc facto, fomno obruitur, qui continuat in confuetam ufque horam nonam matutinam, qua ! D 3 lectum I4 Obfervátio . lectum deferit & optime fibi conftans, contta morem , otio indulget, corpus vero bene nutritum nullo modo exercet. - Tempore lucidi huius intervalli, quando amici familia- resque monent, vellet omnino in illam incumbere curam, ut tanto malo per convenientem medicationem quantocyus ire- tur obviam, tunc fübridens refpondet: fe utique effe fanam & medicamentis indigere nullis; imo vereri fe, ne poft me- dicamentorum ufum iterum delirio corripiatur. Alternis itaque diebus mentis compos eft, deliratque, & alterum iam annum in eadem verfíatur calamitate, ordine, quem prefcripfimus, prorfus non interrupto, Obfercatio V. DN. D. GEORGII CHRIST, MATERNI zn de CILANO. EÉmpyemate in vera pleuritide fubnato, poftea [pon- £e rupto, cutus materia puruleuta, una cum T urina excreta eft. | oer rufticus viginti octo annorum, quadratus & robuftus, ceterum inde a iuventute femper pancratice valens, pre- terita hieme, certo die apud herum labori tantopere inten- tus, nimium quantum exagitavit fanguinem, ut totum Cor- pus eftuaret & fudoribus quafi diflueret. At finito laborum penfo, ominofa quiere ufus fübito refrixit. — Hanc importu- nam refrigerationem illico excipiebant capitis dolor, languor univerfalis, & lateris dextri punctiones dolorifice, cum co- piofa pituite excretione, cui fanguis admixtus erat. —/Eftus preterea erat continens, cum delirio vehementiori, Mifer fibi relictus, nullo medicamine levatus, nullius confilio adiu- t$, .. De Empyemate in vera pleuritide &. ig tus, per octiduum ita colluctabatur, & fimplicis aqua potu refectus, pedetentim delirare ceífavit, & die morbi decimo fexto lectum reliquit, Eo ipfo autem in loco, in quo pun- &iones fenfit, fimul animadvertit tumorem fefe attollentem, quem tamen, ceu levius incommodum, initio fprevit, & fpon- te ceffaturum fperavit, Sed aliter longe res cecidit. "Tumor ipfe augebatur in dies, una cum dolore comitante; refpiratio fiebat impedita & difficilis, & hanc calamitatem, pojl füpera- fam iam pleuritidem, ad diem usque Zecimum oüda-vum to- leravit, quo ipfo die, poft mediam noctem fubito expergefa- &us, aliquid in pectore fibi crepuiffe & difruptum effe cre- didit, quoniant ita fe fenfiffe pro certo adfirmavit. — Refpiratio ea ipfa nocte facta eft expeditior, & ipfe tu- mor longe apparuit minor, dolorque, antea urgens, fponte ceffavit quidem, fed noviffima querela erat moleftus fenfus in pectore, tamquam ab aqua ibidem fluctuante excitatus, Die proxime fequenti fenfit eger ardorem in urethra infue- tum,- dum lotium redderet. Sua fponte igitur id confilii ce- pit & aliquid urine in vafculum, quod ad manus erat, exce- pte, in urbem mifit ad Medicum, qui in urina pus effe qui- dem vidit, fed ex ulcere vel renum, vel vefice effe iudica- vit. Potionem ergo diureticam mifit, qua adhibita, urina in tanta copia excernebatur, ut propemodum ftillare vix ceffa- ret, & dimidium ferme puris fecum veheret. X Sub his cir- cumítantiis fepe adfirmavit eger, fe diftincte intra. corpus fentire puris ex pectoris cavo defcenfum, & fecundum dorfi longitudinem eius manationem in infimum ventrem, Com- perto ergo effectu tam laudabili prime potionis diuretice, et- . iam fecunda & tertia exhibebatur, quarum ufü sger intra dies duodecim perfecte convaluit, Plures habemus cafus fi- miles; hunc vero noviffimum cum publico communicare non piguit, ut vel iuniores diícant, avorum noftrorum obferva- üones eíle veriffüunas, hominis preter ea naturam eamdem, 16 Olbfervatio Pl & facti poffibilitatem fatis demonftrari per ipfos, qui contin- gunt, eafus clinieos, licet vie ille, ex cavo pectoris in vafa emulgentia ducentes, ipfi nature fint cognitae, nobis contra prorfus ignotae, Bene omnino de Anatome corporis humani & re pathologica merebunt, qui in has vias inquirere, easque planiffime detegere laborabunt: fine dubio, ipfo ductu thora- .cico fubtiliores efle nequeunt, qui tamen, quoties libet, inve- niri poteft. | | Obfercatio FT DN. D. GEORGII. CHRIST. MATERNI [a de. CILANO, "anal De Spafino opiftbotona letbali, ex nervi plantaris | lefione orto. ercenarius, dum fabris lignariis prefto effet, operamque | mercenariam illis navaret, inter gradiendum, dum ligna illis adportat, pede dextro in clavum ferreum fortuito impin- git, eoque, quia in ligni frufto herebat & verticaliter ere- ctus erat, plantam induit, nervumque plantarem violenta punctione lefit, Confequens fymptoma huius Iefionis dolor erat acutiffimus, & fübito facta pedis & tibiae monftrofa in- tumefcentia, quam neceffario excepit impotentia ambulandi. Sociorum itaque opera fublatus & domum deportatus eft. Poftquam decubuiffet, fitu horizontali, ut folent egrotantes, in lecto cubare non potuit, fed fpaímo violento opifthotona correptus, miferandum prebuit fpectaculum. ^ Capite nimi- rum in declivi locato, & pectore cum abdomine in altum ele- vatis, univerfa doríi fpina ita contrahebatur, ut cavum for- maret arcuarum, quemadmodum delineata Figura 4, Tab. I. ad vivum exprimit, X Sequebantur quotidie convulfiones, : CUIM & / : De Spafmo opiftbototio Jetbali , &"c. I7 cum "T continuatione adeo: pertinaci, ut ne opiatis qui« dem demulceri, nedum cohiberi potuerint. In ftatu hoc conclamato & dira calamitate, in qua alvus obílruéta erat, urina vero parciffime manabat, &ipfe egrotus, & eius uxor, ardenti cenebantur defiderio mortis, quae tamen opinione diu- tius cunctabatur, & infelicis vite finem, die vicefimo fexto morbi, tandem adferebat. n fitu, quem delineavi, toti- dem diebus iacuit, atque in eodem etiam obriguit, nec ulla vi dorfüm ita arcuatum deprimi, aut artus, fpaftice contrácti, extendi & in fitum decentem reponi poterant, Ob eam cauffam loculum etiam confueto altiorem parari neceffe erat, .quo cadaver inflexile condi & terre mandari poffet. Plebs tonforum, quz in artis chirurgicee dedecus vivit, prodigium efle, clamitavit , & nefcio quas artes magicas & incantatio- nes füfpicata eft, ignara divifionis & diftributionis nervi ifchia- ' dici feu cruralis pofterioris , ad plantas ufque pedum decur- rentis, ibique varie difperfi. lgnara etiam confenfus nervo- rum, ob quem factum eft, ut lefo femel, in fua extremitate plantari, nervo ifchiadico, ipfa fpinalis medulla adficeretur, univerfamque dorfi fpinam & partes mufculofas opifthotono Correptas, contraheret, atque ipfum motum humorum pro- greffivum non turbaret modo, fed etiam fecretiones & ex- cretiones falutares füfflaminaret, atque fpe lentius eegrotum inter tot immanes cruciatus tandem vita privaret, CAltona Halam mifje d. 18, Ianuar. 1754.) Nov. Acl. Med. Pb. Vol. I. C : Obfer- DB - Obfereatie FIL. | Obfervatio VII. t5 DN. D. GOTILIEB CAROLI SPRINGS- DOMI us FELD. | Calculus veficee pregrandis, iufueta ba&teuus via; incifa fcilicet vagina uteri, ex vefica fe- liciter extractus. A *tis chirurgice peritis notum eft, quotuplici via calculus L X exvefica eximi poffit. Diverfe he vie, feu calculi ex- actiones, diverfa quoque ab inventoribus, qui hanc vel illam commodiorem credebant atque tutiorem, indeque alte-- ram alteri preferebant, obtinuerunt nomina. Orta fic eft Celfians, Franconiana, "Mariana , Raviana, Chefeldeniana, Zoubertiana, Draniana & Cattiana fectio, feu calculi extra- €*tio. Evolvat, qui harum differentias fcire cupit, Hzxisre- RVM (D), PrATNERVM' (c) & Güuzivu (4). | Enarrabo iam hiftoriam, ubi calculus quatuor fere uncia- Tum, infüeta, ni fallor, adhuc via, incifa fcilicet uteri vagi- "ma, ex vefica extractus eft. Fuit egra, qua hanc curatio- nem füftinuit, nobilis quedam femina, generofiffimi Domini de M. Sereniffimi quondam Principis noflri arcis Préefecti con- iux, totam per urbem ob hanc fectionem celebris, —Tenella hec femina, triginta fex annos nata, trium liberorum mater, anno 1737, qui matrimonii fextus erat, poft puerperium. egre fe habere cepit. Conquerebatur inprimis de per»etuo ani cenesmo, quem creber & laboriofus ad urinam redden- dam ftimulus, & conítans in perineo dolor comitabantur, Hiec (b) Iufiitution. Chirurg. Part. II. SetL. V. Cap. 146. f. €. (c) Inflitution. Chirurg. $. 1362. t9 f34. (4d) Ofervation. cbiruvg. de calculum curandi viis, &c, Lipfie, 740. b | Calculus vefice pragrandis , infueta ec. 19 Hic etiam urine interdum occupabat iter, quod srefbram no- flri dicunt. Vrina crebro, fed exigua tantum copia reddeba- tur; fuppreffa autem nunquam fuit. Menfítrua initio morbi iufto quidem tempore, admodum tamen parce fluebant, pro- greffu morbi non amplius prodibant. Hec excipiebat humo- ris albi glutinofi eflluvium tnodicum, quod modo ceffabat, modo redibat. Et quoniam ano cum vefica quoddam con- fortium eft, etiam ille in confenfum veniebat. —Vafa enim hemorrhoidalia, ob continuam egerendi cupiditatem, perpe- tuo irritata;, mucofi quoque interdum nonnihil fundebant fan« guinis, plerumque tamen inflata ac dura, extra anum cum dolore prominebant. His omnibus accedebat febris irregula- ris, vaga dicenda, qua wgra interdiu noctuque excruciabatur, artusque attenuabantur. Medicus ordinarius, quem in con- filium vocaverant, ad fluxum haemorrhoidalem prafertim re-- fpiciens, inordinato atque perturbato huic negotio, uti aie- bat, reliqua tribuebat fymptomata. —Celebratiffima igitur ad . hunc finem adhibens remedia, omnem eo intendebat ani- mum, ut fluxum hunc reftitueret efficeretque regularem, Exhibebat pilulas balfamicas, pulveres nitrofos, infufa thee- formiía; imperabat vene fectiones, pediluvia, clyfleres; in ufum vocabat fotus, unguenta, & que funt reliqua: fed fru- en omnia, Preftantifüuma enim ex hac claffe medicamenta ec quidquam prohtciebant, fed potius omnia in peiorem veni videbantur partem. . Manentibus enim crebriori urinz ftimulo, anique tenefmo, vires in dies decrefcebant, ac fe- bris augebatur, Hec minime eum in finem indico, ut cul- pám quandam in priorem coniicerem Medicum: fed. ideo faltem refero, ut cognofeamus, quam facile fit, falli, magis tamen diflicile, ab opinione, quam femel animo nobis finxi-. mus, difcedere, aliisque affentire. 4Egra interea maritusque diuturnitatis curationis, quam Per duos annos patienter tulerant, pertefi, miflum P" m : C2 , acie- OE uM cip * Ax " 20 —— ^... Obfercatio FH. faciebant Medicum, meque anno 1740. in confilium voca- bant. Invenio corpus emaciatüm, febre depaftum, conti- nuisque vigiliis confectum. ' Examino omnia, mecumque ob- fervata accurate reputo: aliquid tamen certi de morbi natura nondum determinare audebam. Inter alia vero conftans & dolorificus ani tenesmus, frequensque ad alvum deponendam ftimulus, quem ftatim laboriofa veficam exonerandi excipie- bat cupiditas, attentiffimum me faciebant. .. Tam frequenter enim illa egrotam noftram afficiebant, ut die noctuque omni fere hora bis vel ter e lecto furgere cogeretur. . Si enim re- manebat, nec fatis cito furgebat, paullatim & fine voluntate deftillabac urina. Alvus femper cum dolore, multisque cum. flatibus, odore tamen deftitutis, reddebatur; id vero quod: excernebatur raro merda, fed mucus albus tenax erat, & li- cet pauciffima tantum egereretur copia, paululum tamen in eo levamenti erat. Vrina, fi matella vitrea excipiebatur, quod multo cum labore fiebat, (profluebat enim. plerumque fine voluntate,) albida erat, craífa, & quod in ea defidebat, mu- us erat albus, cremori lactis fimilis, emulus puris. In hoc nonnunquam aut paucus fanguis, aut quadam cruenta con- crera obfervabantur. "Tanta autem copia mucus ille, qui fub- fidebat, cum urina quotidie excernebatur, ut nulla colligere- tur urina. Cui non copiofe ineflet; fed arenule vel fabuli ne tantillum unquam in illa reperiebatur, quamvis de eiusdem acrimónia valde conquefta faepe fit egra. Preter ea gravita- tis cuiusdam in ea parte, quz perineum noflris audit, fenfus erat, atque ea greffu, omnique motu augebatur Circa pu- bem interiores quoque partes interdum adeo dolebant, ut eras naturalium, manibus admotis, monente id iam CErso, pre dolore fcabere crebro cogeretur. Aderat adhuc febris irregularis, quam dolor, interceptusque fomnus & «rebriores - vigilie accendere & alere videbantur, i! re Poft em . Calculus veficze pregrandis, infueta c. 2x. Poftquam hec omnia per octo & plures dies adfpexi, at- que: mecum reputavi, de calculo in vefica cogitare coepi. Quo accuratius enim modo memorata fymptromata cum cete- ris confero: eo certius de opinionis mee veritate perfuadeor, Meas ergo cum marito communico cogitationes, fimulque ei declaro, fi ipfe & egra fe convincere vellent de eo, quod af- firmarem, omnino neceffum efle, ut fiftula quadam znea, quam Chirurgi noftri catbeferem vocant, veficam explorare egrota permitteret. . Recufat id quidem initio egra, fed ma- riti precibus, propriisque doloribus commota , tandem. con- fendt. Ut vero eo tutius in re tam ancipiti, qua fama peri- clitari poffet, agerem, nec mihi ipfi nimis fidere viderer, fua- for eis fui, ut peritum Chirurgum fimul adhiberent. |Cedit & in hoc noftris precibus mifella femina. Adduco Dn. Fr. G. GüwTHERVM, 4ereniffimi noftri, dum viveret, Principis lomawNis AporLPHr Chirurgum primarium, virum in arte fua exercitatiffimum dexterrimumque (4). . | 'füoma àuj . Hic, quum fiftulam exploratoriam, catheterem dicunt, admovet, &.in veficam demittit, quod facili fiebat negotio ; feminis enim brevius fimul & rectius, tefte CErso, urina iter eft, Statim fe obiicit calculus durus fatisque magnus , quem etiam fonus, dum catheter in illum impingebat, eumque pul- . fabat, clare manifeftabat: auribus enim diftincte is percipie- batur. Ipfe manum ad inftrumentum adplico, & tactu fe exhibet manui fenfus ille fingularis, qui facilius percipi, quam. defcribi poteft, quando fiftula ad calculum offendit. De preefentia igirur calculi nunc fatis convincimur, nec de eo ipfa. amplius dubitat nobiliffima aegra. | p oM | Nune. *€e) Hie, poft obitum Sereniff. Principis, Dresdam vocatus, inter Re- gis chirurgos receptus eft, ubi przmatura morte obiit. Confer. Commentarii de rebus in Scientia natur. €9 Medicin. .geflis. Vol. II. p. 180. qui eius memoriam, propter fua in Chirurgiam merita, adfervarunt. | r^ o» . Olfercatio FII. Nunc vero de curatione cogitandum erat, Statim mihi venit in mentem novum illud experiri lithontripticum, nuper in Anglia a Jobanna SrEPHENSs inventum atque detectum, quod omnia diaria littereque eruditorum eo ipfo anno fum- mis laudibus extollebant atque celebrabant, id quod etiam egra & maritus adprobabant. * In re tam fpeciofa minime cunctor, fed ipfe ftatim paro medicamenta, pulverem fcilicet, decoctum & catapotia, fecundum prefcriptionem, quam cele- berrimus quondam Scnvrzivs in Differtatione de Litbontri- píico nuper in. Britannia publici iuris fatio, Hale 1739, pag. 9. dedit, & ex diario illo gallico, /ercure biflorique &5 politique defcripfit. Davidis Hagrrev autem Differtatio epiflolaris de Litbontriptico a Iobanna SrEPHENS nuper in-: «uento, qua vera compofitio huius continetur medicamenti, tunc temporis nondum in publicum emanarat: prodiit enim fubfequenti anno cloloccxrr, Lugduni Batavorum, | Comper- tus tamen fum poflea ambas has inter fe. prorfus convenire. compofitiones. en Facimus nunc periculum, & egrota noftra per tres con- tinuos menfes eadem ratione his remediis utitur, ac in fupra memorata differtatione prefcriptum eftz obfervato fimul ne- ceffario regimine ac victu. Hoc unicum, quod diffiteri non - licet, in curatione mutavi; egrote fcilicet alternis diebus ut balneum temperarum & emolliens, ex tritici furfuribus, fa- pone Veneto, & lacte paratum, durante curatione adhiberet,, füafi. Eiusmodi balneum nemo peritorum, uti perfuafiffimum : habeo, iure reprehendet, imo potius mecum credet, hoc, dum. fibras mollit & laxat, vias, quibus calculus aut arenula' exi- ré poflent, aptiores & magis patulas reddere, in quo etiam fpes me non prorfus fefellit. i Per tres hofce menfes fere quotidie obfervavi, quz no- ftre egre inter medicandum evenere, — Verum enim vero nullam fere mutationem, neque radone dolorum, neque in- tuitu Calculus veficee pregrundis, infueta &c. 25 tuitu muci, qui tam per alvum excernebatur, quam cum uri- na reddebatur, atque ín ea defidebat, animadverti, nifi quod eum urina plus fanguinis eoncreti, quam antea, exiret, & egrota de maiori urine acrimonia conqueri, mihi quidem, videretur, Quod vero plurimum mutatum inveni, erat fitus & locus calculi. Hic enim poft tres hofce menfes, certe ab ufü balneorum, ad vefice cervicem magis defcenderat, ita ut ab urethre exitu vix ad pollicis latitudinem abeffet, ftatim- que immiffo fe obiiceret catheteri, imo tota calculi magnitudo digitis, in naturalia demiffis, cognofci poflet, Moutatus hic fitus de excidendo me faciebat cogitare calculo. Supra lau- datum GüxrHERVM denuo in confilium voco, rem cum eo accurate perpendo, & de fectione, quomodo inflitui atque perfici debeat, inter nos convenimus. X Generofiffima zsrota nobiscum concordat, & omnia patienter 1nagnoque animo fe fuftencuram effe promittit. Igitur quum ultima experiri ftatutum erat, antea per ali- quot dies corpus preparabatur; modice affumebat molliores faltem cibos, aquamque bibebat, ^ Venafectionem minus ne- ceffariam iudicabamus: obftabat enim fumma debilitas. AI- vum autem, aliquot horis ante fectionem, leni eluendam cu- rabamus clyftere. | Quum omnia, que 'ad eurationem cre- debamus neceffaria, ad manus effent, egrota fuper lectum refupina ita figurabatur, ut coxe fuper marginem lecti, cui pulvinar fubiectum erat, collocarentur, calces vero, diductis prius feminibus, cruribus autem dein retractis, fuper aptum ponerentur fedile. ^Genubus tandem a marito, & femina forti, hunc in finem advocata, firmiter detentis, Chirurgus fpecillum argenteum, flexile fulcatum, oleo calido prius leni- ter unctum, in urinz iter demittit, illud circumfpecte inter calculum & veficam compellit, quo füflicienter facto, id fini- ftre tradit, fcalpello autem parvo falcato, quem Biflouri hon VOcant, dextra is interiacentem veficam una eum He c6 tv Obfercatio VII. 'cum vagine membrana fuperiore ac interiore, qu: ibi rmul- . .tum extenuata erat, fuper fuleum fpecilli, quantum ad cal- . culi magnitudinem fatis eft, recta plaga incidit. Plaga facta, & fpeeilo extracto, tota facies inferior calculi 4 Figur. 2. Tab. I. in confpe&um veniebat. Hune itaque forcipe, qua calculi evelluntur;, & quam paratam tenebam, attrahere ten- tabat Chirurgus. - "Prehendebat igitur calculum a parte fupe- riore. & anteriore 4. Sed quoniam nimis mollis erat, frange- batur, fruftumque forcipe prehenfum diffiliebat, quod etiam Tab. 1. Fig. 2. littera C. notatum eft. Hec animadvertens fuadebam Chirurgo , ut forcipem feponeret dextraque manus . digitis. duobus, indice & medio, oleo prius unctis, intra vulneris oras & calculum demiffis; ipfum eximeret; eosdem autem digitos finiftre manus in naturalia fimul compelleret, intusque obiiceret, ne, quum adduci ceperit, calculus intus effugeret. Qua quum faceret, facili negotio, licet non fine dolore, calculum feliciter extrahebat, Proprium enim pon- dus eius, quo, incifa plaga, expellebatur, & mucus, quo ob- ductus & lubricus fa&tus erat, eius exitum adiuuabant. Sic intra duo hore momenta, que minuta noftri vocant, fectio &extractio calculi peragebantur, & mifella a periculofiffimo liberabatur hofte. | Sanguis, qui ex vulnere manabat , vix un- 'ciam pondere fuperabat. Inducebatur vulneri linamentum, aqua ul derd tepida repletum, fuper hoclinteolum duplex calidum imponebatur: omnia vero faícia apta firmabantur. Collocabatur sgrota rurfus in le&um, fübfternebantur lanei panni & linteum ce- ratum, ad id, quod ex vefica profluebat, excipiendum. Proxima nox erat placidiffima: per horas enim aliquot dor- miebat tranquille noftra segrota, que felicitas per quatuor fere annos ei non obtigerat, quare fequenti mane admodum fe fentiebat refectam. ^ Obfervabat autem accuratiffimam diz- tam tenuiffimoque initio contenta erat victu, — ere Calculus velicee preegraudis, ifueta &c. 25 .fere eodem deligabatur modo, ita tamen, ut inflammationis fimul haberetur ratio, Iniecto quoque clyfmate alvus elue- batur. Tertio die quum vulnus deligaretur, inveniebatur fu- per linteolo membrana lata carnofa, arenofa potius dicenda: parvis enim arenulis copiofe erat confpería atque fere tecta. Hec per vulnus ex vefica, urina promovente, exciderat. Talem, füb iisdem circumflantiis, in calculi fcilicet curatio- ne, ex vefica inter deligandum excidifle, alios etjam obfer- vaffe Chirurgos, me legiffe recordor, quamvis locum nunc reperire nequeam. | Àn bac membrana, ceu cyftide, calcu- lus inclufus fuerit? uti nonnulli volunt: an vero tunica in- terna fuerit vefice, que, calculo evulfo feparata erat ?. quod vero fimilius mihi videtur, difficile dictu eft. Inflammatione nunc declinante & ad fuppurationem ver- gente, imponebantur digerentia, pus moventia, interdum detergentia, mundificantia, tandem carnem alentia, balfami- Ca, prout conditio vulneris poftulabat, cavendo femper ne fiftula relinquatur. Qua propter in fine curationis, quum vulneris ore coire, propiusque ad fe accedere animadverte- rentur, íplenia comprimentia, fafcieque adfílringentes in ufüm vocabantur, detenta fimul flexili fiftula in urethra, ut urine via monftraretur, Sollicita hac cura effectum quoque eft, ut preterlapfis tribus hebdomadibus vulnus perfecte glu- tinatum fuerit, urina quoque confüeto exiverit itinere; re- manente nullo alio poft curationem incommodo, quam quod, ob nimis dilatatam & forte extenuatam vefice cervicem, .& inde labefa&atum eius fphincterem , urinai, fi unciam pon- dere fuperaret , difliculter retinere poffet. Quare veficam tempeflive & crebro exonerare cogebatur, alias eidem impe- rare nequibat. Globulo quidem ligneo, cera obducto, cuius ufum HiLscHER vs (f) in urine incontinentia valde laudat, Ts illi (f) Diffrtat. de Urine incontinentia ex partu, globulo ligueo curanda. Ien. 1716. Me Nov. Acf. Med. Pb. Vol. I. D 06 ^" Obfroio FIL - : ; -— illi füccurrere, malumque levare ftudui, fed parum commodij inde fenfit, hinc illum rurfüs abiecit, ^ — '- EP Tini De reliquo autem abfoluta curatione tam bene fe habuit, ut etiain duos robuftos fanosque, fecundo & quarto poft eu- . Fationem anno, enixa fit filios, perfecte omnino curationis . cerdiffimos teftes, quos Deus cum matre generofa diu inco- lumes fervare velit, Nihil quoque umquam de calculo rur- fus fenfit, fed prorfus libera ab omnibus illis fuit moleftiis, que. calculum excipere folent, illamque antea adeo excru- ciarunt. Reftat iam ut de calculi figura & pondere adhuc que- dam dicam. Pendebat autem uncias tres cum fex drachmis, poftquam extractus fuit: nunc vero, ablatis per exficcatio- nem humoribus, pendet uncias tantum duas, de quo nemo mirabitur. qui Aca Hufnienjia Thom. BAgraoLINI ( y) legit; Obfervavit enim hic, calculum, qui fex unciarum pondus initio d&quaverat, duas faltem uncias cum dimidia dein reti- nuiffe. ^ Ovatus no(ter erat, albus, glaber, habebatque ma- gnirudinem ovi gallinacei, cuius veram formam adiecta fizu- Y4 1. €$ 2. Tib, [. exhibet. — Eft autem Z4, pars, que cervici vefice inhefit, primumque in confpectum venit: B. vero, que fundum re.pexit. Fi;ura 3. inverfam calculi. faciem re- prafentat. Vtraque pars extrema rara erat, mollis ac fragilis, cavernulis diftinéta : corousautem durius ac levius, faxo fimile, - An raritas illa calculi, que in B. notabilior erat, a vir- tute folvente remedii lithontri»tici Anglicani deducenda fit, merito quaritur, Sed fi dicendum, quod res eft. aut fallor, auc ufus trimeftris hu'us lithontriptici in folvendo hoc calculo fere nihil effecit, Quicquid autem fit: fortafle felix huius fectionis eventus occafionem prebebit Chirurgis, in fexu fe- quiori hanc experiundi, praefertim quum plurimis careat peri- | culis, Xg) 4flor. medicor. && philofoph. Hafnienf. Volum. IV. Anno i66. à P^$- 105. Y Calculus vefice pregraudis , infueta &c.. 27 culis, que reliquas calculi curationes fecandique vias plerum que comitantur, ys | | DE Similem cafum, quo uteri vagina fimul incifa fuit , apud. Obfervatores, quos ego quidem evolvi, non invenio, nifi .quis cafus, ubi calculus ex urethra excifus eft, huc referre . Velit, quorum multos apud Auctores deprehendo. Sed de his nobis non ferino eft. Sic nuperrime modo Clariff Jofe- phus WanwzR, Chirurgus, ad Illuftr. Societatem Regiam An- glicanam (5) retulit hiftoriam femine, per duos annos cai- culo vefice laborantis, cui urethram oblique furfum a dex- tro latere incidit, ad ipfius longitudinis dimidium, tumque. forcipe prehendit caleulum , illumque per partes extraxit. /Egra iam ab altero poft fectionem die retinere potuit urinam, - & fanitati integre reftituta eft. | Sponte quoque ingentes ex mulierum veficis, ob breve & laxum iter, calculos cum urina excretos fuiffe, paffim le- gitur. Pertinet buc prae omnibus fupra memorati Thor. Ban- THOLINI (7) hiíloria, quam coronidis loco adhuc adiiciemus: Minori, inquit, /abore maiorem calculum «vefice excrevit mulier pagana, que vuri degit in prediolo Iob. LogENZYt Per multos annos bunc carnificem circumtulerat mulier, in- £us forisque mifera, donec fandem, autlo lapidis in «vefica pondere, incurwm corpus egre fuflineret. | Vitia fedio Ghirurgum convenit, qui fine fetkione calculum extrabi non pofje pronuncians, &9 feminam propno[lico terret 6&5. pretio. AVe famen nibil ageret, potionem «vilioris pretii litbontri- píicam conceffit ,. qua fumta calculus fe in finum pudoris pro- *yolvit, ex quo. ipfa mulier, obfletricante manu: propria, ipfum proiraxit: pendebat cero uncias fex. Magnum cal- culum a muliere fponte excretum Hafnie quoque vidit, & i Da | in (5) Philofophical Tranfactions Volum, XLVII. for the Years 1751. & 1752. London 1753. Nr. 79. : (1) Loco citato. 328 ^ — Obfreatio FI. - in Hiflor. anatom. rarior. Cent. 1. Fijflor. 71. annotavit. - Conferri quoque merentur HAwovir Se/fenbeiten. der /Va- tur und Üeconomie, Erfler. Band, Leipzig 1753. pag. 145 & 146. | Obfervatio P Il1I.. DN. D. GOTTLIEB CAROLI SPRINGS- FELD. | Auimadoerfiones quedam botanice, a Yoann. Chri- ftoph. BUXBAUM, Petropnlitano, confignatee, nondum vero publici iuris fa&ze. NS fum, Le&or benevole! occafionem acquirendi nom- | nullas plantas exficcatas, tam marinas , quam terreftres prefertim mufcos, lichenes & gramina, que celebris ille, dum viveret, Botanicus Petropolitanus, Joann. Chriflopb. BuxsauM, in otiente collegit, fuoque fratri, quí eum in Perfiam usque comitatus eft, munc vero in vicinia noftra, patria fua, Wermsdorfii fcilicet, commoratur, poft mortem . reliquit: a quo illa tandem obtinui. Inter gramina & mufcos multa funt exemplaria, originalia, fi ita loqui liceret, dicen- da, Sunt enim ille ipfe plante , quas delineatas etque de- pictas invenimus in eius Centuriis Petropoli editis, uti cuili- bet patebit, fi plantas exficcatas cum depictis conferre velit; foliola ením omhia, etiam minima, inter fe conveniunt: quo mianifeftatur, quod plurimas plantas, poftquam ficcate erant, depingendas curaverit. .. Inter accepta fuere etiam quedam charte, manu b. Poffefforis notate. ^| Continentur autem- his fcriptee nonnulle animadverficnes botanice, nondum edite, futuro cuidam opuífculo vel Commentariis Petropolitanis forte deftinate, | B Animadverfiones quedam botanice, ec. 29 In omnibus ftilus, character, animus atque ingenium b. BuxsaAuwr elucent: itaque non dubitandum eft, illas ab eo effe profectas, Quum vero has Botanophilis non prorfus in- utiles fore perfpexerim, ftatim mecum confítitui publici illas iuris facere. Notulas, textui hinc inde fubiectas, ego addi- di, quare nominis mei litteris initialibus eas diftinxi, ne pro Buxbauimianis habeantur. gis Defideratur in ordine Animadverfio ferta, Hanc, licet omnem adhibuerim curam, invenire non potuit frater : illam igirur effe deperditam, credendum eft. — De figuris etiam paífim loquitur, fed & he deficiunt. | Superfunt equidem mi- hi adhuc quedam chartule, in quas Celeberr. Auctor non- nullas coniecturas, animadverfiones, atque notas manu fua coniecit, ut adverfaria diceres, fed quoniam plurima horum ita funt comparata, ut difficile fit iudicatu, cui bono illa fint confignata , aut ad. quem auctorem pertineant: placuit ea, ob exiguam aut plane nullam inde exf ectandam utilitatem, fupprimere, Hec funt, que prem onenda duxi, | Vale L. B, mihique fave. Scrib. bam Weiflenielfe, IV. Calendar. Feb- ruar, cicloccriv. ANIMADVERSIO I De Aur. . Chenopcdio . Confufionem Autorum in quibusdam Chenopodii fpecie- bus recte notat V aiLLANTIVs in Bofan. Parif, quam minus commode inter fe conciliaffe viderur, | Chenopodium enim - Pes anferinus I. Tab. defcribitur a TABERNAFMONTANO quod rubros proferat fructus, hinc patet (uti & figura optime in- dicat). hoc idem effe cum Chenovodio, folio laciniato, co- . ma purpuraícente T, I. quod & coma virefcente variat, licet D 3 Tovna- PME UL L / i J| ' T TovnNEronrIVS ceu diverfas. fpecies tradat. Neque ceu fy- nonymon poteft adiungi Chenopodium latifolium, minus ra- mofum, florum petiolis longiffimis, ex foliorum alis confer- . tim nafcentibus Caf. FJall. Sed hoc eft Chenopodium. fpica- tum folio triangulari dentato Bofan, Parif. / | . À& quo non nifi etate videtur differre Chenopodium fyl- veftre Opuli folio Bofan. Parif. aut certe ad Chenopodium coma purpurafcente Ivss. pertinct, HAC .. .Et Chenopodium Stramonei folio Bofan. Parif. revera .mihil aliud eft, quam Pes anferinus II," Tab, quod clare figu- ra Tab. demonftrat. Error mihi videtur latere in Chenopo- dio folio finuato candicante Ivss. ex quo duas feciffe videtur fpecies; magnitudine enim mirum variat, hinc varietatem maiorem pro Chenopodio Pede anferino II, Tab. habuit, quod aliis diiudicandum relinquo; hoc certum eft, Chenopodium Stramenei folio effe Pedem anferinum II. Tab. Chenopodium folio oblongo integro Drrr, Caf, varietas Chenopodii fol. finuat. cand. — Quo autem" omnis confufio tollatur, dabimus hic aliquot Chenopodii fpecierum figuras (que vero, prout entea monitum fuit, bic deficiunt). TAB. fig. I. Atriplex Sylveftris folio finuato candicante - C. B. cuius figuram iam- propofuit Tab. . | Fig.l. Eiusdem varieras minor, & hanc videtur intelli- gere Tab. nomine Atriplicis fylveftris 2. | . Addimus hic adhuc figuras aliquot Chenopodii, & Atri- plicis fpecierum partim novarum, partim nondum bené de- Difaqis quas Botanicis non ingratas fore arbitror. Prima euis | | | Jt Cbenopodium bumile, calycibus purpureis, inflar flelle Uv g'espanfis, bs Cbenopodium maritimum (k). vá à (kK) An Chenopodium maritimum Cent. V. "Tab. XLI. p. 22? Springjf. e Animadverfiones quedam botauice &c. 41 Eft Blitum maritimum | -* — - JANI - cuius, quia nondum bona proftat , hac occafione Figuram dabimus. .. — AAtriplex maritima. . Figura Bavurst peffima, hinc meliorem dare placuit. Di- cit VaiLrawTIvs Atriplicem fylveftrem folio finuato candi- cante C. B. non effe Chenopodii, ad quod retulit TovaNE-- FORTIVS fed Atriplicis fpeciem. . Forfan hanc aut fequentes plantas pro dicta C. B, Atriplice habuit, Atriplex Lovitien- : fis Corcvini, femine angulofo, Barrel, eft Atiplex folio del- toide procumbens male delineata. ' —— ANIMADVERSIO II. à , De Mufcis quibusdam mimus cognitis. Multum debet Mufcorum Hiftoria eleganti operi V arr- taNTII Bot. Parif. (") ubi plurima illarum fpecies, quarum figu- r» bactenus incognite, niride delineantur, Minime tamen putandum, illum totam Mufcorum exhaufiffe Hiftoriam; plu- rime adhuc reftant fpecies. in quibus defcribendis & deli- neandis urilem navare poteft Botanicus operam; nos aliquot hic recenfebimus & figuris illuftrabimus, : - ZHefcus minor, lanuz:nofo fimilis, capitulis ere. ' Crefcit in faxis campeftribus & fcopulis cefpitofus, inftar Muíci lanuginofis capitulis cernuis, nifi quod maíor & altior, . Caulicuti ramofi, folis tenuiffimis brevibus incanis cincti, Capitula erecta turgidiora, pediculis non adeo longis infidentia, EZ AMufcus arboreus , apocarpos foliis pennatis. : Cauliculos profert partim in corticibus arborum repentes & arcte herentes, partim erectos; foliis cinguntur latiufculis acutis, pennatim difpofitis, crebris & fibi fuperincumbenti- | .. bus, |-.€*) Et plus Hiftoriz Mufcorum Io. Iac. DitzeNm Oxon. 1741. 4. maj. | P ediz. re. (32 — ..- Obfervatio P'Ill. bus. Intra hec nafcuntur capitula oblonga fecundum -cauli-- culorum longitudinem crebra. : Tota planta ex viridi albicat, In Ingrie arboribus imbricatim nafcitur. . Mentionem fecimus fupra Bofanici Parif. VamrANTIL, quod elegantes Mufcorum dederit figuras, in quas nonnullas notas hic dare ad incrementa rei berbari& non erit inutile, AMufcus paluflris ad Fontalem 1, B. accedens , minor. . Folia in acutum mucronem definunt, fupine faltem cau-, liculorum parti adherent, unde quafi pennatus apparet. Lon- gius repit & capitula emittit falcata, brevi calyptra tecta, In palis ligneis, aquas fupereminentibus, capitula vidi Se- ptembri. ANIMADVERSIO IV. De Fungis lac acre manantibus. & .c— Horum una occurrit fpecies apud antiquiores Botanicos, qui C. B. Fungus albus acris. Recentiores ut & hac in par- te aliquid adderent, plures fecerunt fpecies, plures tamen (ine neceffitate, uti ex fequentibus patebit. Quoniam nem- pe nofter Fungus albus acris iunior umbilicatus eft, margines. intro flectuntur eleganter villofe, imo colore rufefcente fzepe fpectabilis occurrit, Inde oritur Fungus non vefcus - - EL Pruff. & Fungus lactefcens piperatus rufus, V AILLANT. Bof. Parif. p. 61. Antiquioris ore furfum flectuntur & in ma- ximam fürgit molem, hinc Fungus lacteus maximus infundi- . büli forma VairrawT. quo & referatur Fungus lactefcens pregnantiffimus eiusdem. ; Capitulum fuperne fepius fufcum occurrit, inde Amanita piperata fufca, lacteo fucco turgens DirrEN, Caf. p. 179. Dan- L4 — | Auimadverfiones quedam botauice, tc. — 33 Dantur tamen Fungi lacte acri manantes revera a Fungo albo acri C, B. diftincti, quorum nos in regionibus fepten- trionalibus, propter longas pluvias fungorum valde feracibus, duas obfervavimus fpecies, Prior eft Fungus minor, lacte acri turgens, lividus, folidioris texturae, fungus medie magni- tudinis, coloris lividi, interdum ad ceruleum, interdum ad rubrum vergentis. - Lamellz albicant, denfiffime pofite & angufte, ors ca- pituli in iuniore introrfum flexe, pediculus longior, capitu- lum exaéóte fphericum & planum. In pinaítretis oritur Au- gufto. Altera fpecies ab hoc differt, ^ Capitulo maiore mi- nus circinato, coloris lateritii & pediculo breviore, Grega- tim nafcitur Octobri. | Fungus albus acris C. B. diligenter colligitur a Ruthenis, quo magna dolia implent & fale condiunt, gratum deinde . prebet cibum tempore ieiunii. Hoc tamen multo delicatior eft eodem modo paratus Fungus pileo lato orbiculari flave- fcente C, B. a quo non differt Amanita lateritii coloris, cro- ceo fücco turgens Dir LEN. Cat, licec modo p. 178. & I73, - laudatus DirrENivs ceu diverfas tradat fpecies. ANIMADVERSIO V, " De Fungis porofis (I). . Plures Fungorum poroforum a recentioribus Botanicis- enumerantur fpecies, qua tamen ad 2. vel. 5, reduci poffunt fpecies, Mirum enim variat pro diverfo anni tempore, tem- peftate pluvia vel ficca; his fi addantur varii capituli colores | & (7). Confer, qux de fangts porofis leguntur Qiratun V. pag. 7. & "E Springsfeld. RTT M Nov. AF. Med. Pb. Vol. 1. E 3A . Olfercatio FII. j MEE S n & pro fpecie diverfis habeantur, facile ad numerum x. excur- runt, uti videre eft apud Dirrew. Cat. & Boítan. Parif. Ad duas pofTe fungos porofos referri fpecies fupra dixi. Ho- rum prior eft Fungus Augufti menfis C. DB, licet adhuc du- bium moveri poffit de Fungo porofo craffo,- quem inftar Ce- pe ventricofum nominat & pro fpecie diverfo haberi poffet, fed revera non e(t. Revera autem divería fpecies eft Fun- | gus porofüs, cuius figuram dat TovnxEronTIVs, Znflif. Serius enim provenit & iunior in peculiari membrana (77) latet, ut nihil dicam de vifciditate & poris in adulto maioribus, nec non pediculo breviore. Huius fynonymon feciffe Tovnws- rognrivs Fungos pernitiofos füb pinu habitantes I. B. teftatur V AILLAN T. Bof. Parif. nofter tamen in Laponia & Ruffia editur. Occurrit adhuc Fungorum poroforum fpecies minus ve- fca, que appellari poteft Fungus porofus coriaceus (7) al- bus; adnafcitur truncis arborum refectis pediculo fesquiun- ciam aut duas uncias alto, tenui & tenacis fübftantie ; huie capitulum infidet, duarum unciarum latitudine, tenue & co- riaceum, prona parte porofum, X Pediculus non in medio, fed circa oras inferitur. ^ Datur huius varietas fuperne pur- purea (0); vid R arr 7ifl. | | Occurrit in Bofan. Parif, figura Fungi porofi craffi maxi- mi lutei laceri, pedunculo longiffimo virefcente, fed accurate refert Fungum erinaceum T, 14, f. 6. 7. ANIM- (5) Eadem dicit de Fungo porofo autumnalivifcido. Centur. V. 'Tab, XIV.pag 7. Springsf. (7) Eft fungus porofus tenuis coriaceus , Centur, V. "Tabul, XV. figur. L. defcriptus. | Springsf. — — (v) Confer. Figur. Il. prxcedent, Tabulz. — Springsf. Y L4 has ym : ; Animadcer[iones quedam botanice &c. 35 ANIMADVERSIO VI, De Fungis. Fungorum fpecies plures recenfentur ab Auctoribus, fed in magna confufione, partim quia harum accurata defcriptio ne & figuris Botanice adhuc caret, partim quia colore, ma- gnitudine & tempore nafcendi valde variant, & incautis pre diverfis fpeciebus imponunt, Hinc unicuique fpeciei fungo- rum peculiares addendz funt note, quibus inter fe differunt, neglecto colore & magnitudine; accurate quoque dandz funt figure, alias confufio, Botanicis hactenus familiaris, nun- quam tollitur, | Diftinguuntur vulgo Fungi in efculentos & noxios, qui quibus notis diftingui poffint , a nonnullis traditur, fed note omnes incerta & fallaces funt, lIExaminabimus paulo cura- tius notas, quas tradunt Ephem. at, Cur. Decur. I. Ann. IL, Obf. LIV. ubi primo pro noxiis reiiciuntur, qui in locis pu- tridis, fetidis, fimofis & venenofis nafcuntur, & maxime circa illas regiones, ubi varia animalium venenoforum habi- tacula funt. Sed in eiusmodi locis omnes fere efculenti fun- gi proveniunt; quid enim delicatius nobis Fungo campeftri, Champignon, C. B. qui in fimo & fterquiliniis nafcitur, & fi in campis aut pratis occurrit, etiam ftercori & fimo originem debet? Imo fungi venenati & efculenti eodem loco mixti naícuntur. Secundo pro noxiis reiiciuntur Fungi, qui colo- ris nigri, cinerei & miniati feu cinnabrini funt, punctulis feu maculis diverfisque coloribus in fuüperficie hinc inde dotati, & marmoris varii inftar. Sedhece omnia falfa effe fatis probant Fungus rugofus feu cavernofus five Merulius C. B. . Fungus umbilicum referens varicgatus .C, B. , Fungi rufefcentes fylva- rum efculend I. B. aliique plures, quos fine noxa videmus cemedi, E 5» —— [dem 36 ^ . . Olbfercatio FII. Idem quoque valet de illa Fungi noxii nota, quam qui- dam tradunt, fi Fungus cito in putrilaginem abeat; hoc enim unica nocte fieri obfervavi in Fungis Augufti menfis, C. B. qui ab omnibus falubres cenfentur, fed tempeftate calida per noctem repofiti, in putrilaginem verminolo-faxidam refoluti 1»ane reperti funt. Patet itaque, nullas certas proftare no- .tas, quibus fungi noxii agnofci poffint, praeter ufum & con- fuetudinem, & mihi videtur, longe plures fungorum fpecies innoxie devorari poffe, quam nobis hactenus in ufu fuerunt. . Hinc eft, quod Fungi, qui in hoc vel illo loco comedunzur, in alio pro noxiis habeantur, uti id probare poffum exemplo fungi camp. fungi erinacei, qui a Germanis in deliciis habentur, a Ruthenis, magnis alias fungorum «eftimatoribus, reiiciun- - tur. Agaricus hepatis facie nobis efículentus a LaEs Er 10 Fi. Pr. fungis non vefcis adnumeratur. Figuras hic dabimus aliquot fungorum, qua vel nondum proftant apud autores, aut, fi funt, minus bonz, fit itaque L Fungi dumeiorum ex uno pede prodeuntes , C. B. P- 374. : Vulgatiffimus eft fungus, cuius 1v. differentias tradit C. Bavumvs. Lamellis albicantibus, luteis & fuliginofis variat, Huc pertinere videntur Amanita fafciculoía pileis magnis, pla- nis, orbicularibus, luteis Ditt, Caf. p. 186. 197, — Amanita fa- fciculofa, primum ex rufo flavefcens, poftea pallefcens eius- dem p.186. "Fungi plures ex uno pede a prunorum radicibus enati Rar. £7. Fungus multiplex parvus luteus pileolo molli- ter convexo Cimel. Reg. V AiLi. Bof. Par:f. p. 68. Fungus glutinofus colore aurandio Bof. Parif. ubi Tab, XII. fig. 8. 9. delineatur ;. glutinofus eft tempeftate pluvia. ANIM- M zInimadverfiones quedam botanice &ec. 37 ANIMADVERSIO VII - De. Lunaria. | Lunarie nomen relinquimus plantule, que illud antiquo iure obtinet, nempe Lunariz botryti I. B. illique adiungiimus plantas cum illa convenientes habitu & facie. | Minus enim probandi videntur TovnNEronrTivs aliique recentiorum Bota- nicorum, qui noftram Lunariam Ofmunde accenfent & fub Ofimundae nomine omnia fere capillarium plantarum genera, qua adeo follieite alias diftinguunt, confundunt. NovamLau- narie fpeciem collegi in Ingria foliis plante cuiusdam umbel- lifere fimilibus, hinc dicitur Lunaría minor folio Cicuta. Folia varie incifa Cicutam vel aliam huius generis um- belliferam imitantur, ex luteo viridia, cum racemo feminifero cum vulgari convenit. Exhibet Montis. Lunariam folio Ci- eutarie Americanam, a qua noftra divería foliis & pediculo racemiferi egreffu, quas differentias figura indicat. ^ Circa pagum Hatfchenam ad margines lacuum ibi frequentium oc- currit Iulio, fed rarius invenitur, bis enim faltem reperire potui. | : | Lunaria folio Matricarie a BRgvurO Cent. I. def-ripta non differt a Lunaria 1l. B. que variat foliis ramofioribus & minus samofis vid. Icon Crvsritr, | Lunarie huius, uti & vulgaris, maiorem & lcetiorem pro- ventum non vidi, quam 1n Ingrie, Cerelie & Livoniz pratis montofis & apricis, ubi facile reperitur & toro Iulio & Au- gufto occurrit, ut hic non opus fit cum DiLLENIO hanc vo- care plantulam brevioris avi. | E s ^ ANIM- 38 -. A. Obfervatio FII. ANIMADVERSIO VIII. ^ De Gramitibus Cyperoideis. Dabimus hic figuras & defcriptiones aliquot Cyperoidum, nondum apud Auctores Botanicos occurrentium. — Hoc ta- men addimus, nos nequaquam hos obtrudere pro plane no- vis, fed poffunt horum nomina aut defcriptiones iam exftare, fed incerte & dubie, quas figuris illuftrare rei herbarie uti- litatem maximam confert. Sit itaque primo l. Opperoides altiffimum oracile, fpicis exiguis acu- leatis longe diftantibus (p). Pertinet ad Cyperoidea fpicis floriferis caffis deftituta feu Scirpoides Iv ss. & a congeneribus differt culmis tenuiffimis debilibus triquetris, intra fafciculos foliorum longiffimorum nafcentibus. In fummo globuli aliquot exigui, ex granis ali- quot acuminatis conflati, cuius infimae foliolum capillarie te- nuitatis fübiectum eft. ^ Viridia funt illa capitula - - PAS - J in fcrobibus fylvarum uliginofarum luxuriat etate in Ingria. II. Oyperoides elatis fpicis rotundis [padiceo-sviridibus. Pre aliis Cyperoidibus hoc peculiare habet, quod fumma fpica inferiore parte fit florifera, fuperius feminifera, quale quid etiam interdum obfervatur in Cyperoide fpica pendula breviore T. I. Huic f»ice fübiacent plerumque due fpice feminifere, fere globofe, ex fquamis fpadiceis, linea viridi diftinéctis, conflate, fere unciali fpatio diftantes, quarum fingule foliolum fübiectum eft, reliquus culmus nudus eft. Ex Cyperoidibus fpicis caffis deftitutis novum conftituit genus Ivs- siEV, in Barall. obf. n. 1254. quod fcirpoides vocat, fed minus | com- (p) Confer. Centur. V. Tab. LXIL. pag. 33. Spring:f. Auimadoer fiones quedam botanicee, ec. 39 commode; fünt enim inter illas que interdum ípicas florife- ras proferunt, licet plerumque iis deftituantur; adnotavit hoc Scugvcuzegvs de Gramine Cyperoide fpica e pluribus fpicis mollibus compofita RA1. Quo & pertinet Cy»eroides anguftifolium fpicis feffilibus in foliorum alis TovnwEr. Znff, & ego obfervavi in Cyperoide marit. cuius figuram vide in Lost. F/. Pr. Noftrum occurrit in pratis uliginofis Ingriae, III. Cyperoides bumile, fpicis babitioribus birfutis (a). Spica in füummo culmo unica, florifera ex integro, una vel due proxime fuperiore faltem parte florifere, fubieétis feminibus; an Gramen fpicatum foliis & fpicis hirfutis molli- bus C. B, Pr. noftrum eft Gramen Cyperoides pilofum Tas. ubi icon minus bona eft & fpica forifera male expreffa, IV. Opperoides minus angu[lifolium fpicis parvis | globofis fufcis. Occurrit in pratis udis, foliis fere capillaceis inferius culmum cingentibus. Ín fummo culmo fpice communiter tres rotundz, e fquamis fpadiceis conflate, quaruin fuperior in quibusdam florifera plerumque vero deeft, | APPENDIX Appendicis loco quasdam defcriptiones adiiciemus plan- warum, prout illas in chartas coniecit b. Poffeflor. Fortaffe alicui Botanicorum ille adhuc utiles effe poffunt, Rubus bumilis flore purpureo (v). Defcri- (4) Confer. "Tab. LXIIL. p. 34. Spring:f. (r) Depingitur hze planta Ceztur. V. Tab. XXFI. fed foliis anguftiori- bus, qux in nofira latiora funt, uti videre eft, fi hanc figuram cum illa comparamus. Optime convenit cum Rubo caule uni- floro foliis ternatis LivN1. For. Lapponic. p. ,62. 'Tab. V. fig. 2, ubi exactiffuma defcriptio legitur. — Spring»f. 490 ^ -— -— Olferoatio FI. Defcribitura ConNvro in Hiflor. Plantarum Canad. Rubi fpecies flore purpureo, qui ipfi Rubus odoratus dicitur, cuius figura videri poteft apud PrvkENETIvM, valde diverfus a noftro. Differt etiam nofter a Rubo Alpino humili non fo- lo floris colore, fed & flore maiore & fpeciofiore, quoddam Geranium batrachoides eimulante, & bacca magis compacta, Crefeit copiofe in fylvis Ingrig circa littus, qua itur ad Pe- terhoff; floret Iunio, Frequens quoque in Ingrie ericetis Cha- mamorus C/ufii feu Rubus paluftris humilis T. I, cuius baccas in deliciis habent incole & Ruthenico idiomate. 4Jarujfchka "wocant, & melle conditas fervant, Similes quoque ad ufüs adhibent baccas Vitis Idez fructu rubro, Brufniza ipfis di- é6tas, nec non baccas Oxycocci, quas & potui ipfis familiari, Quas dicto, indunt, quo ipfi acidum faporem conciliant, Al(inaflirum 4. 1. Protuli hanc plantam ceu nondum defcriptam in Comtienf. Acad, Scient. Petrop. ubi Potamopytyn vocavi. . Poftea ino». pinate cognovi ex V AiLLA NT. Bof. Parif, effe Alfina(trum folio Gallii T. I. vix credidiffem, nifi fcirem VairLANTIVvM ab ipfo TovaNEromTIO huius plante notitiam haufiffe, ^ Que enim convenientia cum Alfine, a qua Al(inaftrum non nifi calyce monophyllo differre notavit. Ex noftra defcriptione longe diverfus apparet character, hinc nefcio an noftra forfi- tana TovaNEronTII & VairLraxrI fpecie differat, — VAILLAN- TIO enim microfcopio opus erat, ego vero & florem & ca- pfülam & femina, ficut nudis aculis confpexi, delineata dedi; florendi quoque tempus non convenit; cirea Conftantinopo- lim egó collegi Majo, VairLAwTIVs Augufto circa Parifios, hinc puto ipfum plantam eftu corruptam non in fuo vigore, quod eius figura indicat, vidiffe, Merito itaque diverfüm ab Alfinaftro genus. hzc. planta conftitui, quo TovmgwNErOonTIVS & VaiLLANTIVS ex ignoratione veri characteris retulerunt, Fur- "T Auimadcer[ioues quedam botánice &c. — 4X Fungus ramofus niger compre[Jus, apicibus albidis Raii, Cerafis refectis eorumque radicibus putrefcentibus adna- citur uncialis & altior, externe nigricans, hirfütus, medulla albieante farctus, fuperius in ramos dividitur , quorum api- ces albicant & pulverem de fe fpargunt. vid. Raius, An fpe- cies ultima Agarici T, IL. confule Monisox. H, O, Jn Stachys minor «valde tomentofa , fpica Veronice. Radix fufca aut nigricans, inferius parum fibrofà, Caulis erectus dodrantalis, obtufe quadrangulus, incanus & tomen- tofus, quem cingunt folia longa acuminata , margine integro predita, parva falicis folia referentia, albicantia , valde la- nuginofa, femper duo oppofita, In fummo [piea florum pur- pureorum, denfe fpicee Veronice fpicatz minoris finilis, re Inveni inter plantas ficcas ex Siberia allatas. | Gramen pratenfe purpureum ariflatum , puspurax fcente fpica. Rádix fibrofa, culmi pedales & altiores, geniculo uno aut altero non longe a radice diftin&i, hirfuti, folia caulem inftar vagine cingunt parum hirfuta, que ubi explicantur & a cul- mo exftant, duas uncias longitudine non fuperant; fpica un- ciam cum dimidia longa, gracilis, cuius ftructura fequens: Alternatim. adnafcuntur axi denticulato folliculi uniglumes ariftati, feminis avene fere figura, ad quorum bafin du ari- fte longe, calycis vice fupngentes, | Videtur effe Gramen Typhynum, fpica conoíde ftriata, | culmó violaceo BanaEL. Jcon, 27. no, I, Pertinet ad Grami- na fpica fecalina fpuria Sch. : "Agaricus f[quamofus, marginibus lufeis.. Membranaceus & tenuis eft, fuperne hirfuütus, murini coloris, interne levis & fufcus, eleganter luteus, quando iu- nior ex ligno prodit, quem colorem deinde in nIsquoN orae ' Nev. Ad. Med. Pb. Vol. I. E fer- a2. —Olfroatio FI. fervant. Crifpus eft inftar Fungi mefenterici Herb. & imbri- catim adnafcitur Alnorum truncis recifis Autumno. Füucus minimus vofeus. Dichotomiam obfervat lineam dimidiam latus, in medio craffus, marginibus vero alatis pellucidis crifpis, interdum in " extremitatibus ferratis, uncias duas altitudine non fuperat. Color elegans rofeus, qui, fi diu in aqua dulci maceratur, al- befcit. Collegi inrer fucos & algas ad littus eiectas in mari Balthico, non longe a Roftock, ad Oftia Varne, que ler- namunda dicitur. Planta paluftris ad Potamogeton accedens feminibus. unbellatis. Vid, PrvxexETE Pbytograpb. & Rau defcriptio Algz cu- . $jusdam feminifere in 77i/]. P/ant. Hsc fi noftra non eft, no- va planta eft, que radice fibrofa limo adhaeret, & aque per- petuo fubmerfa erigitur inftar Potamogetorum, fed denfe na- fcitur, inftar Conferve ; caules rotundi, tenues, fere. capil- lares, albicantes, geniculis intercepti, circa que duo folia. gramine, aliquot uncias longa, linee trientem lata, — Ex quibusdam geniculis pariter exit pediculus, aliquot lineas lon- gus, qui fuftinet parvum iulum, vagina foliorum pellucida circumdatum, ex multis globulis albicantibus, fuperficiem in- equalem facientibus, conflatum. — Hic parvus iulus vero ni- hil aliud eft, quam embrio ex floribus imperfeétis, & globuli ifti apices ftaminum réferunt, Vagina foliofa deinde rumpi- tur & iulus explicatur in umbelle formam, quam umbellam conftituunt femina incurva, acuta, unguibus avium, feu Mu- fci cuiusdam terreftris capitulis fimilia, nucleo albo fceta, Hos flores & femina füb aqua profert, nec inftar Potamoge- torum exit; novum confti'uit genus; in fcrobibus paflim cir- ca Viros prope littora AMufcus Animadverfiones quedam botauicee & ec. 43 . AMufjcus ftellaris. bumilis, capitulis nudis , ad apocar- | | pos accedens... — | Denfis nafcitur cefpitibus, plerumque cauliculi femum- ciales aut altiores, ramo(l, foliis cincti latiufculis acutis, in medio carinatis, ad Mufcos fic dictos ftellares accedentibus, .lete viridibus. In fummis ramis conífpiciuntur capitula ob- longa rotunda, fi iuniora, per maturitatem dehifcentia, bre- . Vi pediculo, qui tamen intra folia occultatur ita, ut apocar- pos appareat, nixa in corticibus falicum, capitula maturat Octobri.& Novembri, Multum accedit ad Mufcum Petiv. B, nifi quod capitula nuda, .& quod omnibus partibus minor, - folia quoque latiora. | .SCHOLION. His ad prelum iam paratis, cel. D. D, SrnuiscsrELD me- cum ccmmunicanda curavit novem fpecimina ficca Lunarize, unumque Rubi, a BvxsavMio olim collecta, charteque ad- glutinata, humaaiffime petens, velim procurare, ut ea, qua figuris hucusque in publicum editis ad amuffim haud refpon- deant, delineentur, huicque obfervationi addantur. Huic petitioni lubens meritoque obtemperans, evolvi opera Bota- nicorum, que mihi ad manus fuerunt, velíaltem in mentem incurrerunt, queque, & quidem primo Lunarie feu Ofmun- de. generis plantas huc pertinentes fiftunt delineatas (5), POI. M. qua- Xr) Sunt autem. ordine chronologico 1) Fvcusu Hifl. Stirp. p. 482. 2) Eivsp. Kreuterbuch cap. 183. 3) Eivsp. Icones pag. 27:. 4) Bocku Kreuterb. p. 544. 5) Favsp. feu "TnAGi Kreuterb. a Sznr- z10 editum p. 71g. 6) Fivsp. Nomenclatura a Kvsrxo edita p. 914. 7) LowiceRmi. Nat. hift, "T. p.77. | 8) Eivsp. Kreuterb. in variis edit. p. varia. 9) MarTuiori Comment. in Diofc. cum figg. mi- nOr. p. Varia. 10) cura C. BAvniwi p. 643. 11). eum amatoribus | figg. A4 ^ Obfrostio PHIL quarum figure cum fpeciminibus Buxbaumianis ftudiofius col- late de fequentibus me certiorem: reddiderunt. Ex novem indicatis Lunarie fpeciminibus fecundum no- mina adfcripta, 1) unum eft Lunaria -"vuliaris, 2) unum Lau- naria racemo[a2, 3) duo pertinent ad Lunariam racemojam folio multifido. C. B. &9. Breyn. 4) quatuor ad Lunariam fo- liis /Mairicarie, 5) unum fiftit Lunariam Cicute foliis. I. Quod ad Lunariam vulgarem attinet (quam alii mino- rem, alii botryrem, alii racemofam, Cor vMNa vero rziuidios a»pellant) ex fupra citatis auctoribus 1) plane eandem figu- ram (more tunc temporis vulgari, quo eadem norma ad va- Mus p ria ^^. "figg. edit. German. Prag. 1555. p. 375. 12) Latin. Venet, 1565. p. | . 903. 13) LosELn Hift. p. 482. 14) Eivsp. Icones p. 273. 15) Dv- Bes RANTE Herbario p. 266. 16) CawERAnRn Epitome p 645. 17) (07*-— Favsp. Kreuterb. p. 380. 1g) DarEcHAMen. Hill. Lugd. p.1313. 19) "TanszgNEMONTANI Kreuterb. p. 413. 2.) Eavsp. Icones p. 137. 21) CoLvwNz dwrofasavo: p. 81. 22) ex Edit. PraNCI t.18. 23) Crvsu Stirp. Pannon. p. sit. 24) Eivsp. Hifl. p. CXVIII. -. 25) VrreNBACui Hortus fanitatis feu DvRANTIs Herb, Ital. in. Germ. lingaam verfum p. 540. 25) Honrvs EvsTETT. O. arb. & frut. vern. F. 3. f, 5. 27) Dopowzi Pempt. p. 139. 28) GERARD Her- ball enlarged and amended by 'Tuow. Iouwsow p.405. 29) PAR- XINSON 'lheatr. p. 507. | 30) Cnaznzr Stirp. Sciagraph. p. 544. 31) Io. Bavura Hift. HIT. p. 710. 32) I. I. Beeuggi Parnafs. med. p.413. 33) VERzAsCHE Kreuterb. p.523. 34) ZwiNGERI Kreuterb. edit. pr. p. 784. poft.948. 35) MvwTING Aardgew.p.726. 36)E1ivsp. Phytogr. t. 208. 37) Monisow Hifl. Ox. III. S. xxv. t. 5, f. 1- 4. 38) Bazvun Cent.l p. 184. t. 93- 95. 39) PrrivgR Pterigraphia Amer. 40) Prvwienm defcript. des Plantes Amer. 41) E1vsr. traité de Fougeres de l' Amer. f. tract. de Filicibus Amer. | 42) SLOoANE Voyage to the Islands Madera, Barbados &c, Vel. I. p. 71. 43) SarwoN Herbal p.724. 44) BanmnELmERu Plantz per Gall. Hifp. & Ital. obf, t. 252. 45) Ganipgr Hift. de Pl.d'Aix. t. 78. 46) » Brackwrnr Herbal t. 420: 47) Monawp Hifl, Stirp. t. 5. f. 5. 48) WzixMANNI Phytanthoz. £. 673. fig. e, f. f. x e - Auimadver[fiones quedam botanice &c..— 4 - ria adhibebatur opera) exhibent LosELivs, Crvsivs, Dopo- NEVS, GERHanD; PaRkKINSON, 2) aliam, & quidem duplicem differentis ftructure, fed iterum eiusdem norme (que ab vió" typographo ad alterum migravit) CaMERARIVS, VFFENBACHIVS, BEcHERVs, VrnzascHA, ZwINGERVS, 3) aliam Fvcusivs, huicque fimillimam quidem, attamen imminutam, vel leviter mutatam, TRAGvs, LowicERVs, CuabnaEvs, I. Daunixvs, 4) aliam Marrurorvs in omnibus editionibus, etiam a C. Bavumo evulgatis, iterumque fimillimam, fed multo maio- rem in pofteriori edit. Germ: & Venet., imminutam vero vel leviter mura:sam DvnaurEs, DarkecHaMPIvs, TABERNAEMON- TANVS, SALMON, 5) aliam, fed femper differentem, reliqui auctores. Ceterum omnes ha ^gure in eo conveniunt, quod fingula planta fimplicem producat caulem, circa eius ferme medium unico folio pinnato veftitum , pone quod procedit caulis adhuc fimplex, usque dum termina'ur in fpicam ramo- fam florigeram & feminiferam. — In omnibus porro fingula pinne faris craff& & carnofz delineantrur & def. ribuntur, an- gufta bafi petioli in modum adherent cofte, deinde in larum ita expanduntur, ut interius urrimque, precipue in inferiori latere, excavate, exteriori vero in ambitu magis minusve convexe reprefententur, adeoque lunulam quafi referant. Differubot autem he figure non. folum magnitudine omnium partium, verum etiam & folii & fpice florigere ftruétura di- fpofinoneque, —agnitudine ordinariam normam precipue excedi: icon Fuchfiana ftirp, Hift. lat. & germ. (que eadem eft, inter Icones autem in octava forma editas ad f»atii nore mam imminuta reperitur) & apud MarraroLvw edit, germ. .& let. pofter.; que vero figura, cum minoribus prior. edit, collata, fecundum omnes partes pro lubitu tanrum aucta vi- detur, olii pinnarum peria, monente ill. HarrERO Stirp, helvet. p. r31, numerantur plerumque octo novemque cum impari coftam claudente: /7/4 tantum cum impari ofte: dit F3 : | WiziuM, (i SUO o ao UNI SL : : E » ^ P ( 3 ; À 46 . Olfervatio FII. WzrsM. fig. alt. f; quatuor fine impari CaMEnan. fig. min, ; [tx cum impari CorvumNa, & WizixM. fig. f; feptem Fvcus, LosEL. & H. EvsrETT.; decem fine impari MarrHror. Conm- fufum coniugationum ordinem exhibent Marruior. CAMERAR, fig. maj. Monisow. BannEL. GanipEL, Monaxp, BraCKWELL, fex vel feptem coniugationes referentem, — Pinnarum figuram fecuris inftar nimis artificiofe effictam cum margine ubique in- Keperrimo fiftit MxrrB, & WkimMANN. in utraque fig. £,— Ea- rum fofum marginem iniegrum, fed exterius circa medium notabiliter prominentem reprefentat LonsEL. CaMERaR. fig. mai, CorvuMw. Banngr. BLACKwELL; exterpum marginem /ecvi- ter incifum feu. dentatum GaMERAR. fig. min.; penifus crifpum MonaNp; nunc profunde cordis in modum incifum, nune fri- lobatum, nunc etiam rotundum, ceterum non dentatum Fvcuss. frequentius incifurs. H1, Evsr&rr, & MonissoN ; penitus /aci- . füalum GANIDEL. Spica florigera eiusque rami pariter vario modo delineantur5 rami in omnibus figuris citatis ex utroque caulis latere excurrunt cum fummo caulem terminante , ita tamen, ut in aliis magis fimplices, in aliis iterum in minores ramos divifi; nunc per coniugationes quafi ordinati, nunc magis difperfi, nunc quafi paralleli, nunc magis erecti, nunc nutantes compareant. /Vumerus eorum quoque variat: írí4 vel quatuor paria, milii paniculae quafi in modum collecta & nutantia, reprefentat LosErivs; quatuor laxe difperfa cui primo pari longiffimo iterumque valde ramofo Pvcusivs; tofidem cum intercurrente uno alterove ramo impari paullu- lum erecta WtmMaxN; nutantia BARREL; quinque paria. pa- ralela MonaNp; quinque vel fex, fed minus coniugata, pa- rallela Montis, CawEnan. fig. mai; magis erecta fig, min ;, fe- píem paralela Corvwwa ; fleptem «vel odio parallela Mar- THIOLVS; confufe ordinata BL ACkwELL; no-vem parallela Ga- RIDEL. Etfi & TU b P M^ "Pt I* o LM Rad di KE d " * E seta ! ! "Animadverfiones quedam botanice &c. 47 Etfi. ex collatione harum figurarum faepius citatarum fa- eile patet, non omnes pari induítria atque accuratione para- tas effe; nullum tamen propter fidem, quam plurimi earum auctores merito confequuti funt, fupereft dubium , quin fin- gule ad naturale exemplar delineate , adeoque variaátiones, notabiles etiam, vel foli vel tenipeftatis, vel etiam etatis ad- "jumento producte fint, Quum vero Buxbaumianum exem- plar precipue parvitate fua ab omnibus differat, haud peni- tus fupervacaneum duxi, eius delineationem Tab. Il. fig. I. reprefentare. Hac data occafione opportunum mibi videbarur, ad ma- gis illuftrandas has varietates, Buxbaumianis f»eciminibus alia adhuc fubiungere ex meo apparatu. Primum fuppeditat col- lectio plantarum ficcarum coy iofiffima eque ac ftudiofiffima b. - D. D. Io. Gr. VorxawERI, filii, quam haud ita pridem mi- hi comparavi, Siftit illud tab II. fig. 8, & infignis eft al'itu- dinis, qua Fvcusir atque Marruror: figuris parum cedit, alio licet modo ftructum, — Oftendit preterea coniugationes haud ubique regulares folii pinnarum, ,quarum margo leviter tan- tum incifus feu dentatus eft; (pice fílorigere pariter ramos non coniugatos, paullulum erectos, fingulos vero, precipue inferiores, in ramulos laterales fübdivifos, denique, quod fin- gulare & praternaturale eft, inter fecundam & tertiam folii pin- narum coniugationem ramulum peculiarem fimplicem florige- rum figno * indicatum. — Ut de genuino eius ortu ab omni dubio me liberarem, folvi hoc folium a nexu cuim charta glu- tine faéto, arque non folum oculo armato illum exploravi ramulum, verum etiam aqua folium hoc maceravi ad omnem nexum praternaturalem folvendum: fed utroque examine certiffimus factus füm, hunc ramum veram folii cofte íobo- lem effe. . Ita de rei veritate convictus, opere pretium fore duxi, huius folii averfam partem fig. 9. omni accuratione de- lineatam in publicum producere, & fimilem CaMERARI obfer- : vatio- WO OE a8 ^ '-Olfrortio FIL. vationem (de qua mox plura) roborare, Figure 1Ó. II. 12.. I3. tab. II, facte fünt fecundum fpecimina abs me iuvene ad- huc, in patria collecta. Figure 16, & 11. fe diftinguunt cau- le florigero füpra folii infertionem ultra dimidium bifido, ea tamen differentia, ut fig. 11. utriusque caulis divifi unum tan- tum latus, & quidem exterius, fig. 12. vero utrumque ramis coniugatis ornatum fit. Utrumque preterea fpecimen folii pinnas fatis regulariter Coniugatas, prius tamen eas valde a fe invicem feparatas earumque marginem externum in medio precipue eminentem, pofterius vero pinnas magis iunctas & fibi invicem incumbentes, marginemque per totum ambitum externum leviter tantum incifum exhibet, His infignibus dif- ferentis non. obftantibus, eas tamen nonnifi pro varietatibus tantum Lunarie vulgaris accidentalibus habendas effe, quilibet . facile cognofcit. | Num autem fig. 12. 13. peculiarem fpeciem haud con- - ftituat, aliis diiudicandum relinquo: pinnarum certe nimis diftincta figura oblonga, earumque frequentiffima & profun- diffima eque ac ubique ferme equalis incifio ad petiolum uf- que continuata, & in utroque exemplari eadem, hoc indicare mihi faltem videtur, licet ha pinna pariter, acin vulgari hunaria, fimplici tantum cofte, & quidem per regulares qua- tuor .coniugationes cum impari coftam claudente, adhereant, - Eandem figuram vel defcriptionem apud alios nondum reperi, Vaide fimilis quidem ei eft icon Lunarie racemofe minoris Adianíi folio Breyn. p. 183. 1. 93. qua in montibus Caffubiee -provenit, tam raro autem, ut BnEvuiO duz, aliique una dun- taxat inde obvenerint. Hec autem icon non folum magni- tudine omnium- partium noftram multum fuüperat (que fola differentia fpecificam notam haud conftituit) verum etiam caulis in folium unicum & fcapum (eminiferum profunda di- vifione, &, quod primarium eft, pinnarum irregulariter com- binatarum profundis laciniis harumque manifeftis fubdivifio- nibus ts om UU €U€e——mnY—UEEEEEEM —— Auimadverfioses quadam botauice &c. ag qbus (quapropter hic auctor ess cum foliis Capilli veneris feu Adianud foliis Coriandri comparat) haud leviter differt. Eiusdem iconis levis imitatio reperitur apud Monis. H. Ox. HI. S. XIV. t. s. f, 2. & defcriptio p. $94. n. ».'ex BREYNIO, "Longe alia vero fácie gaudet £wunaria elatior Adianti albi fo- Jio , duplici fpica Sloan. p. 71. n.1. que eft; illo ipfo interpre- xe, Adiantui Jfaxofum floridum PIum. Pl. Amer, p. 29. f. 43. queque figura eadem iterum, fed magis "elaborata , occurrit 4n eiusd.-tr. de Filicib. t. 158. ubi & p. 135. nominatur Üs- anunda Filiculz folio maior , at & eius imitatio, fed multum imminuta, proftat in PErivERIE Pterigraph. t9. f. 1. ubi in Catal. prefixo t. 167. vocatur Osmunda Adianti wori facie. Ceterum, num nóftrá planta propterea; quodunico tantum & ex fimplici cofta eonftruéto folio gaüdeat , pro 'varietate tafi- Aum Lünatie vulgaris habenda fit, (cuius fententize examet huc non pertinet) cuiusvis arbitrio relinquo, & hac oceafione 4d tentum «moneo, in diflertet, cuius infcriptio Adumbratio Flore, 1754. Abos füb prefidio «Karwr ventilata, & in Nov. litt. Getting. (Geofting. "Inzeipen) a. 1756. p. 469. re- *cenfita, 'eius auctorem afferere, eo'in cafu, ubi incertum eft, ^ num differentia cuiusdam plante pro varietate tántum, àn pro fpecie diftin&a habenda fit, confultum fibi videri, pofterius tamdiu ftatuendum effe, "ufque dum prius probetur. . Hac fententia fuffultus m à, exemplaria fig. ve. & 13, falvo alio- Arüm iudicio, pro peculiari agnofco fpecie, Ofinunda: (nomine recegtiorum dendi folio unico pinnatifido, pinnis oblongis frequenter profundeque incifis nominanda; qui vero eandem "pro varietate tantum Zunarie /Mairicarie folio Breynii Cent, T. t-94. (dé. dua. n. HE. &TV. plura) haberi velit, [ — dubfcribo." 'Sed redeo in Viam. (07K. Lunaria vamofa Buxbaumii tab. TL. fig, 2. etiam: fin- gularis eft, & fub vali conformatione nondum, quantum fcio, depicta ; quum vero a-vulgari.nop differat, nifi multiplicato U- Nov. AH. Med. Pb. Vol. T. G : fu- so --—- Obéreatio FIL. 0s fupra folium caule florifero, utpote quorum, preter prima- rium & ordinarium, adhuc duo laterales minores «ex ipfa folii ala furgunt, hec quoque pro vulgaris tantum varietate haben- da erit, precipue quum roto habitu reliquo ab illa haud rece- dat, Honrvs EvsrETT. quidem caulem florigerum pariter tripartitum pingit; fed, quanrum ex hac figura colligi poteft, divifio hec non figillatim ex ala folii procedit, . | Praeterea, quum huius operis auctori non infolitum fuerit, partes flir- pium multiplicare,: & fpeciofiores, quam natura profert, re- prefentare, dubium adhuc füpereft. quo ufque haec figura le- gitima cenfenda fit. Proftat autem alia adhuc figura Lunarice ramofe apud CawERARIVM Epit. p. 644, & Kreuteib. p. 308. nomine Lunarie rarioris, qua figura eadem reperitur apud VFFENBACH. p. 41. eodem nomine, & DBecH. p. 413. Vkn- - ZASCH, p. 523, nomine Lunarie anglice; ZwixG. p, 785. 948. nomine Lunarie racemo[e maioris, & C. Bavum. in eius edi- tione Marr, p. 647. nomine Lunarie minoris ramo[e, que .xero figura imitatio tantum prioris, atque, more imitatorum vulgari, inverfa eft. Auctor ergo huius figure fingularis eft CaMERaR.,. qui Epit. l. c. teftatur, plantam hanc in Anglia inveniri, eumque ipfam delineari iuffiffe, ut aliis quoque her- barum inveftigatoribus hec varietas innotefceret. Notandum autem eft, Raivw Hift. T. I, p. 127. afferere, fe eam nun- quam inveniffe, nec ab aliis inve audiviffe in Anglia, quod ulterius confirmat Eivsp. Synopf. method. ftirp, britan. edit, tertia (a DiLLENIO adornata) p. 128. feq. ubi nimirum hu- ius plante nulla prorfus fit mentio. Reliqui preterea Angli fupra: citati eam pariter tacent, fi excipias louNsoNvM in Commentario ad GERARbvM & Monis. HI. p. $94: fed hie propriam obíervationem non allegat, &, citato C. atque I. BavuiNo, eam vulgaris tantum Lunarie varietatem declarat ; ille vero p. 466. folummodo ad CawEnan. provocat. Diftin- guit autem fe hec icon magnopere a vulgari, quod unus cau- | lis £ y Animadverfiones quedam. botanicee &e. — 8x lis quatuor ornatus eft foliis: alternatim. pofitis, & quatuor fpicis florigeris, inter hec iterum alterno ordine productis , licet nec foliorum pinne, nec fpicarum difpofitio ramofa, ab eiusdem auctoris Lunarie vulgaris figura maiore ullo moda difcedat, Id unicum adhuc obíervándum eft, eandem figu- ram ad coniugationem. pinnarum primam fecundi folii exhi- bere peculiarem ramulum florigerum fimplicem ex ipfa folii cofta ortum, eodem ferme modo, quo nos talem fig. 9, * re- prefentavimus. Addo hic, huius plante figuram, procul dubio a CaMERARIO mutuatam, fed rudiori minerva & folio fecundo cum ramulo florigero extraordinario refciffo, reprze- fentatam inveniri apud CuasRAEVM p. 545, que ipfi Lunaria botrytis minor polyphlla audit, atque hanc eandem apud 1, BavurmsvM IIT. p. 711, nomine Lunarie botrytis minoris mul- ijfolig. Nec reticere poffüm, eiusmodi figuram etiam oc- currere apud MvNriNGIVM t, 208, nomine Lunarie botrfis maioris ramo[e, qui preterea eius exemplar p. 726, tam prolixe deferibit, ac fi illud pra» manibus habuerit, & ipfe- met coluerit. Differt tamen hsc icon non folum foliorum co- fta latiffima, alata, & pinnarum margine excavato, verum etiam fpicis florigeris maximis & ramofiflimis. - Huius imita- tionem tantum effe figuram WeEiNMANNIt t. 673. fig. e, eodem nomine infcriptam, in expofitione p. 30I, b. eius A. ipfe profitetur, & camen heec icon haud leviter abilla recedit. Tan- dem mentio: adhuc facienda eft Lunarie ramo[ze Clufii ,, que vero huc non pertinet, ut ex fequentibus patebit, ^ HI, & IV, Quibus notis fpecificis diftinguenda fic Dvx- BAvMu Lunaria racemo[a wmltifido folio C, B. pin, p. 355. ^, 1I]. quam fiftit Tab. 1I. fig. 3.4. ab eiusdem Lunaria 7Ma- tricarie folio fig. s. 6. ego, ex ficcis faleem exemplaribus, perfpicere nequeo; num vero hoc vel illud nomen iisdem competat, difquifitione adhuc opus habet, quia earum figurae |. apud alios occurrentes notabilem differentiam exhibent, Bvx- s | BAU- "TOM Hx * : C 82 6 Ó $i ^ Obfervatia.FIIE. oo Avwnvs ipfe in füa: Animadverf. VIL fuperius: p.. 37, producta, sLunariz folio multifido C. B. nullam prorfus facit mentionem, - &, dum: paullo poft Lunariamr Matricarie folio: recenfet, ad- dit, eam, quam BnEvw. Cent. l. defcribit, non differre.a Lu- naria I. DxvurN. hancque variare: foliis magis minusve ramo- fis, qua inre: ad. Crvsivw ablegat, - Citata: defcriptio BnEv- xn, que nomine Lunarie racemo[e minoris /LHatricarie fo- lio: proftat, 1, c. p.184. refert, eam montium. Caffubie eriam effe: incolam, ibique: copiofe. crefcere, ac eius exemplaria omnia: onufta: fuiffe. cauliculis magis: curtis; | quam vulgaris; racemis brevioribus, megisque ramofis, foliis itidem brevio- fibus plures in lacinias anguftiores diffeCtis, MMatricarie haud imparibus , quam defcriptionem t. 94. duabus figuris illuflrat,, tandemque querit, an fit Lunavia minor xutaceo folio. C. B. in. ile Bnuevwm figure ambe fiftunt caulem fimplicem. ex radice furgentem, unico folio ornatum. — Folio, circa medium circiter caulis & paullo: infra: fpicam. flosigeram adnato,, intui- tu totius plante magnitudinis fatis amplo, ad fimplicem co- ftam adherent in uno exemplari tres,. in altero quinque vel fex pinnarum. coniugationes irregulares cum irmpari; extrema que pinnae tam longe. & late (unt,. ut. folium; ramofum. re- prefentent; funt autem. oblonge:profundiffimeque in angu- ftas partes diflectz,, quarum apices, paullo latiores, iterum. bis terve leves incifuras oftendunt; fpica florigera pariter am- pla ex tribus conftac ramis, qui ,, quum. ex ramis lateralibus iterum compofiti fint,. triplicem quafi fpicam conítituunt, .C, BavurNvs fue Lunarie: rutaceo folio: plura. non addit, quam quod. fit Lunaria. bofrylis zwyavóQeowoc lungerm. in Caf. Altd. 5; Casp. ElorwaxNvs vero, qui. IvxGERMANNI Catalogum recenfüit,. l.c. hoc nomen pariter ulterius non explicat, quam quod querat, an fit Lunaria zoAsqu»xoc Tbhalii, quam. vero. C. Bavzg: fynonymis addit fue Lun. racem, multifido- folio , &, dum Mava. HorywasNvs in Tlor, Altd. delic, fylv,. hanc plan- | | | | ! | | Animadverfiones quedam botanice &t. — ga plantam recenfet, eique Lunariam rutaceo folio C. B, tan- quam fynonymum. iungit, monet fimul, eam. a vulgari in eo tantum differre quod folia habeat rutee modo divifa, adeoque vroMUQuAMoc non fit. "Tuarivs ipfe in fylva Llercynie (que adnexa eft. Cau«ERAgu Horto. med, & philof.). p. 74, fue. Lu- parie, in montium quorundam. iugis. fummis circa Anders- bergum: primo ftatim. vere copiofe inventa, tribuit coliculos (afparagos intelligo) ferme palmares ex radice figillatim. pro- rumpentes, in brachia. gemino: latere iterum brachiata didu- étos, inter quos thyrfulus exoritur racemofus ,. qua nota. vel fola multum. differt a Dreyniana icone, ut & a. Lunaria rario- ri Camer. cuius fupra p.. 50. mentionem feci, ad quam tamen eandem retulit I, Bavn. Ilf, p. 712. b, Quod. ad E. Baunixr Lunariat attinet, quam cum DBreyniana Matricarize folio ean- dem. effe iudicat Bux&auwrus, eft illa. procul dubio. Lunaria botzytis. vamo[a- Silefiaca, quo nomine eam. 1. c. p. 711. b. . defcribit & depingit, cuiusque figuram plane eandem, fed, abs. que ulla defcri;tione, eodem tamen nomine, antea. iam. pro-. palavit CHAsRAEUS p. $45. b. & cuius mentionem quoque fe- cit CAwMERAR, Hort, med. & phil, p..9r. Ex Dauniwr defcri- ptione patet, pediculum feu: caulem florigerum , iubatis, race-- 1015. (qui irregulariter difpofiti. &. erecti pinguntur). ornafum ,. ftfquipalmarem, &5. crajyufculum ,- &5. foliorum. fitum. nume- vumque longe (a Lunaria procul dubio vulgari) Zi-erfum efje, fiquidem (funt verba auctoris) pediculus fextantalis (quin- que. tantum. divifiones in. figura. apparent) craffitie eius ,. qui racemum fuflinet, nudus in. tres abit pediculos minores (figu- ra quinque indicat) quoruza finguli. rurfum tripartiti (quam divifionem figura non manifeftat) folia fuftinen£ falcata. for-- má (neque hec forma. ex delineatione apparet: reprefentant enim pinna potius figuram oblongam in apice obtufo fubinde: - leviter incifam ) 65 pofitu Lunarie vulgaris (per coniugatio- nes fcilicet. regulares fecundum figuram quatuor vel. quinque) G 3 —fhi- 54 ^ Obfrvtio FII. minora, fubinde per marginem ferrata, Addo, iconem hane oftendere alterius folii ad caulis florigeri ortum e regione op- pofita enati, fed abíciffi, veftigium, adeoque collata defcri- ptione caulis florigeri nudi, hac nota cum Tuan defcriptio- ne, nullatenus vero cum BaEvuirt figura defcriptioneque con- venire, Ceterum hanc fuam & illam Crusr plantam, quam BuxsauMrus quoque citavit, eandem effe, Baum. declarat, Defcribit autem & delineatam fiftit eam Crusius nomine ZLu- narie minoris ramofz Stirp. Pannon. p. S10. & Hifl. p. CXIX, que eadem ex eodem defuümta reperitur apud GERARD. p. 406, Ex defcriptione difcimus, banc plantam nafc! in altis Silefie montibus, dodrantalem e[fe, [latim a radice unam auf alteram foliorum alam [ive folium prodire. ramofum (prius folium, altero diftinéótius delineatum, quatuor ramorum fiftit paria cum impari in fummitate; alterum folium plures ramos, fed non pari ordine) mu/tifidum (fcilicet, fecundum figuram, ex multis pinnis trium vel quatuor coniugationum cum impa- ri compofitum) multis foliis (i. e. pinnis) "vulvari Lunarie minori fere fimilibus fed longioribus &9 craffufculis crebris- que incifuris divifis (fimilitudo ergo non confiftit in figura falcata feu lunari, ad mentem I. Bavn,, cuius veftigium nul- lum in hac etiam delineatione apparet, fed tantuiu in pinna- rum difpofitione fimili craffiorique compage) co/ove ficu£ illa viridi dilutiore praeditum: fecundam foliorum alam, uti fe- neriorem &5 poflremo natam , tenui quadam, fed rara admo- dum lanugine pubefcere vvideri [ucculentioremque effe prima. His additur, ex eius (fc. fecundi folii, quod, teftante figura, cum primo prope radicem proxime iunctum eft) quafi utero fecundum radicem emergere. cauliculum (cuius reprefentatio in icone deficit) pinguem €&5 fucculentum, fuftinentem multi- fidam [picam &5 maiorem, quam cvulsaris, alioqui admodum fimilem 65 c. quibus fübiungit, inter plantas, quas accepit, unam fuiffe, que ternos cauliculos florum plenos produxerat. A nte - Auimadverfiones quaedam botanice &c. — 55 Ante quam ulterius progredior, moneo, plane aliam . plantam nomine Lunarie elatioris AMetricarie folio [pica du- plici proftare apud Sroawz vol. J. p. 71. n, IL tab. 25. fig. 6. Ut enim taceam, huius caulem florigerum ultra pedis altitu- dinem afcendere, & circiter paullo infra eius dimidium in duos abire, quorum fümmitas exiguis ramulis flores ferenti- bus, & quidem uno tantum in latere, onufta eft; folium uni- cum quidem infra caulis divifionem adhaeret, & duodecim pinnarum ordines, nunc alternos, nunc coniugatos, cum im- pari reprefenta'; fed he pinna, praefertim inferiores (pede- dentim enim apicem veríus minores fiunt) omnibus figura- rum hactenus citatarum pinnis longe maiores, iterum coniu- gato ordine, quino plerumque, cum impari, difpofite, tam profunde diffecte fünt, ut fingula peculiare folium compofi- tum referant, que porro divifionis partes valde anguftz hinc inde iterum leviter incifa confpiciuntur, qua divifione hac planta cum illa Matricarice folio Breynii proxime quidem con- . venit , fed reliquo habitu & ab hac & ab aliis fpeciebus valde differt: num compages, ut in aliis ita d:ctis Lunariis, notabili cratfitudine gaudeat, in defcriptione anno:arum haud eft. Hanc Marricarie folio Lunariam SLoaxE & Ofy undam molliter bir- .futam &5. projunde laciniatam PrvwrER tr. de filic. p, 138. t. .162. (cuius eadem ferme icon fed iterum multum imminuta & invería occurrit in PETIvERn Pterigraph. t 8. f, 16, & in eatal. prefixo n. 165. Ofmunda «villofa nomiva:ur) an fecun- dum LixNaAEuM 3pec, Pl p. 1065. n. 6. vro fynonymis agno- fcere debeai;us, utriusque figura & delcriptio inter fe collatz, haud leve movent dubium, i Ex hactenus allegatis defcriptionibus atque figuris facile patet, auctores valde variare in indicanda planta, cui Luna- rie vel folio Matricarie Bagvuu, vel multfido C. B. nomen com erat, lofe C. Bauumus Lunariam fuam memoratam, ilamque rameíam Silefiacam Camerar. Hort, med, & phi, ; 05 56 Obfervatio F1. lbotrytin polyphyllam Tbalii, & minorem ramofam Cluf, pro una eademque declarat, & qui Tuaru ac Crusm defcriptio- nem atque huius infüper: figuram inter fe comparat , omnino nullam fpecificam differentiam inveniet; qui Il, Bauumr Lu- nariz Silefiacze ( que procul dubio illa ipfa CawERamm eft, li- cet hic eam nec defcripferit nec delineaverit ) defcriptionem & effigiem confert; banc etiam pro eadem agnofcet; qui de- nique" BaEvwu figuram t. 9$. C. B. nomine publicatam fimul examinat (crefcit autem hec planta apud Gedanenfes in qui-. busdam locis arenofis, ut p. 18$. monet, ceterum autem nul- Jam defcriptionem addit, fed tancum ad illam Crusu atque I, BaunriNI provocat) banc tantum differentiam deprehendet , quod hzc figura fpicam florigeram f;eciofiorem & ex ramis iterum ramofis compofitam, nec nof foliorum amborum pin- nas evidentius incifas reprefentet, ubi tamen adhuc mnojiap- dum, banc eri, illas vero ligno tantum incifas effe. ' Si nunc cum his comparantur fpecimina Buxbaumiana Tab. II. fig. 3. 4. 5. 6. delineata, me iudice, omnium folia ramis fuis 'pinnisque cum Lunaria multifido folio C. B., fecundum Cru- sr, [ Baugmwr, atque DaEvwi figuras, penitus, cum illa Ma- tricarie folio Breynii vero minime convenire, in eo autem "& ab iHa differre, quod ipfi cauli fructifero unicum. tantum folium Buxbaumianis fpecimiriibus adherear, & folummodo in illo fig. 3. delineate alterum adhuc folium prope caulis or- tum accedat. Quum ergo hec varietas a nullo auctore, quan- *um fcio, annotata eff, propterea atque praterea, quia hec Omnia fpecimina citatis fipuris. multo minora funt, eorum figuras in publicum producere & ulteriori Botanicorum feru- -finio commendare minus dubitavi. V. Lunaria folio Cicute Büxbaumii t. VI. fig. 7. prorfus "fingularis f;ecies mihi videtur, cuius etiam folium, quantum ex ficco exemplari cognofcere potui, multo tenuieris compa- gis elt: reliquas diffetentias fipura exacte reprefentata fatis ' do- ' - "nimadverfiones quedam botauice, &c.. 87 docet, PertvgR. quidem Pterigr. Cat. n. 170. Lunariam Ci- cuz folio etiam recenfet, eiusque effigiem t. 9. f. 3, exhibet, quam LiwNAEus Spec. pl.p. 1065. n. 11. Ofmundaa fcapo ra- dicato paniculato, fronde-fupra decompofita appellat, eiusque fynonymum facit Ofmundaia Filicule folio alteram Plum. «vr. de filic. p. 138. t. 161, que omnino figure. Petiverianz re- fpondet; fed, qui utramque figuram huiusque defcriptionem confert, primo ftatim intuitu deprehendet, hanc longe aliam efle quam Buxbaumianam; preter infignem enim altitudinem foliorum & fcapi fru&tiferi ad pedis altitudinem afcendentem, fcapum ex radice nudum fieillatim fürgentem protrudit, folia- que ramofa & decompofita offert. Neque etiam Buxbaumia- num fpecimen ullam fimilitudinem habet cum Zunaria bofr- (i elaíiore «virginiana pinnulis tenuiffimis &9. Cicutarie in modum di-vifls AMorif. IIl, p. 9j. n. f., cuius iconem fitit Sect. XIV, t. 4. n. s. fiquidem folia plurà, coniugata, caulem am- biunt, longe aliter preterea conftruéta, EE Coronidis loco addo, eos, qui ad mentem Bvxsavwrt fu- ftinent, Lunarie botrytis fpecies, ut genere differentes, ab. ilis Ofinunde recentiorum feparandas efTe, ne quidem ex ha- bitu externo hanc fententiam probare poffe, nifi ad magni- tudinem infigniter differentem & compagem forte in omnibus Lunariis ita dictis craffiorem (ubi tamen Lunaria Cicute folio fupra defcripta iam excipienda videtur) confugiant, quas ta- meg notas folas recentiores, ut genericas, non amplius agno- fcunt, Certe Lunaria multifido folio C. B., quod fupra pro- batum eft, seque ac plurimz Ofimunde fpecies thyríum fru- Giferum a foliis nudum, & e contrario Ofmunda lanceolata €5 fubtiliter ferrata Plum. tr, de filic, t. 156. Ofmunda bir- fua Loncbitidis folio t. 157. Ofmunda Filicule folio minor t..158. Ofmunda Afpbodeli radice t. 159. Ofmunda, molliter hivfuta €9 profunde laciniata w 162, ve! folum folium cauli- | «Nov. Act. Med. Pb. Vol. I. ig num, *8 ——— Obrvatio PII — num, ad thyrfi fructiferi ortum adnatum, vel, prater hóc, plura folia radicalia exhibent. | * * * Quod ad Rubi humilis flore purpureo, cuius fupra p. 39. mentio facta eft, fpecimen communicatum attinet, cel. D. D, SramGsrELD in nota addita recte iam monuit, Bvxsav- MIVM quidem eodem nomine hanc ftirpem delineatam iam ex- hibuiffe Plantar. minus cognitar. Cent. V, t. 25, eam autem iconem folia reprefentare multo anguftiora, quai fpecimen ficcum exhibet, hoc vero optime convenire cum Abo caule unifloro foliis ternatis Linn. Fl. Lapp. p. 162, t, V. fig. 2, His addo, Bvxsavwmnu defcriptionem l. c. p. 13. huic Rubo magis refpondere quam figuram, que eius folia non folum potius digitata & in quatuor partes anguítas ad petiolum us- que divifa, verum etiam has quoque partes ubique profunde incifas feu dentatas refert; quare fufpicio mihi oritur, hanc iconem plane incongruo loco infertam effe, dum toto habitu fuo nimis ab hac ftirpe recedit. Sicceum eius exemplar, quod Tab. III. f. r, reprefentat, penitus refpondet defcriptioni Rubi trifolii, bumilis, non fpino[fi, fapore &9 odore Fragarie frudu rubro polycocco, Rubo ideo fimili AMefferfchm., que legitur apud Io. AuMaxvM Stirp. rarior. imp, Ruthen. p. 185, fi excipias caulem non penitus rectum, nec fimplicem, fed ad fecundum folium ramofum, adeoque non uniflorum five in fummitate fingularem tantum fructum (floris enim hic nul- Ja mentio fit) fuftinentem. Non dubitat AvMaNvs quoque, quin hic & Aubus humilis flore purpureo Buxb. Cent, V. fit . idem; fed quae de eius figura monenda funt, iam adduxi, Pa- riter etiam pro fynonymo agnofcit Rubum caule unifloro fo» liis ternatis Linn. Ll: c., cuius definitio & elegantiffima icon non parum quidem recedit ab exemplari noftro, ita ut harum intuitu notabilis differentia notanda effet; fed eiusdem : A. | ; defcri- - Animadverfiones quedam botanicee &c. — 9 defcriptio, more fuo accuratiffima, 1. c, p, 163. omne dubium folvit: ibi namque docet, ramos communiter nullos obfer- vari, raro tamen unicum imperfectum (ex eodem, quo floris pedunculus oritur, finu) inter pedunculum & petiolum egre- di, nunquam tamen eundem perfectum fe vidiffe; floris pe- tala porro naturali ordine femper efle integra; fe tamen va- riationem corollae laciniate notabilem reperiffe in Lapponia, ubi ignis ante aliquot annos mirum in modum devaftaverat omniz, que petalis inftruebatur laciniatis, quare hanc varie- tatem pra naturali in citata figura delineandam curaverit, Qui plura de hac Rubi fpecie fcire defiderat, evolvat reliquos auctores l.c. allegatos, & conferat Liwwag: Flor. Suecicam B, 412, novifT. edit. n. 448, ubi paucis mutatis, nominatur Rubus (Arcticus) foliis ternatis, caule inermi, unifloro ,,.& character fpecificus breviter nervofeque additur, qui iterum indicat, ramos effe rariores, fimplices, *breviores, axillares, plerosque fteriles. Quo magis ergo exemplar Buxbaumianum ficcum hanc variationem .declarat, eo minus dubitavi, quin eius accurata icon curiofis grata foret, Hec enim non folum floris petalorum integrorum formam reprefentat, verum et- iam non unum fed duos ramos extraordinarios fitit, quorum alter folus & proprio foliolo fimplici fupra eius medium cin- Cus ex ala feu axilla folii fecundi, alter cum floris perfecti pedunculo iunctus iterumque, & quidem duobus propriis fo- liolis fimplicibus cinctus, ex ala tertii folii prodiit, & floris petalorum prorumpentium veftigia haud obfcure manifeftavit, Preterea LixNaEvs addit, hos ramos effe breviores; alter vero in noftro exemplari floris pedunculo, penitus nudo, mul- .tolongior e(t. Folia infuper, que figura fua defcriptioni Lin- neane priori penitus refpondent, in noftro exemplari alio Ordine apparent, quam citata defcriptio refert, ubi inferiora minima, media maxima, fumme medie magnitudinis dicun. tur, Denique fquamule foliacee, (quas idem loco diae dc H 2 .5de- 6o -.. Olfervatio IX. . deferibit, pofteriori vero ftipulas vocat) due oppofite, ova- tz, conniventes, & erecte, minimz, ad quodlibet geniculum caulis petiolo connexe, e quibus petiolus ad angulum acu- tum.exit; primum quidem folium ita ordinatas manifeftat, reliqua duo vero earum unam tantum; forfan autem non ex naturalis ftructure variatione, fed ex fpeciminis confervatio- pe vitiata oftendunt. . | 'l'andem adhuc moneo, Aubum odoratum Cornuti, cuius Bvxsavuivs mentionem fecit, PrLvkexETIVM nec defcripfiffe, nec delineaffe , fed eius nomen tantum mutaffe ita, ut ab ipfo Almag. p. 325. appelletur, Rubus ideus maximus JAmerica- nus non fpinofus , flore vofeo, frudu comprejjori; eius vero defcriptionem & iconem nomine fimplici Rui odorati ipfum iam ConNvrvM Plant, Canad, hift, p. 150. propalaffe, D. CHR. IAC. TREW, | " Obfer vatio IX. - D. D. DANIEL GOTTLOB THEBESI. Pomeraniee ulterioris fous medicatus Polcinenfis. orealis regionis terre quidem non adeo multis & variis, ac meridionales, ícaturiunt fontibus mineralibus & medica. . tis; attamen haud prorfus iisdem funt deftitute, eorumque uosdam fovent haud ignobiles, de quibus rumor tantummo- o non ad exteras ufque gentes eft delatus, quoniam infignis aut verus eorundem ufus fcriptis nunquam, vel non fatis digne celebratus. lure igitur D. Giinib, Chrifl. ScHEtHAMERVS, in defcriptione itineris ad infulas maris Dalthici, quee in Ephbemer, AV. C. Dec, III. Ann. LX. 65 X. pag. 1/8. exftat, dudum conqueftus eft de hiftorie naturalis defectibus illic locorum ab ipfo annotatis, Cuius afferti teftis eft Pomerania ulterior, | que LAUNE DM rest p | * jp Poueranie ulterioris fons medicatus &c. 61 qua preter egregias Salinas in littore maris Balthici eque, ac in interioribus provincie reperiundas, fontes quoque poffidet medicatos , martiali. elemento. largius, ac alii ufü & fcriptis celebriores, imbutos, Ex illis primum innotuit ad prefectu- ram regiam pertinens vici Gil/£zo-vien[is, quem ob virtutem aque fingularem afferibus probe muniendum curavit in arce ibidem tum temporis refidens Epifcopus Camminenfis, Dux Cno1A, & cuius fontis, ceu medicati, obiter mentionem fa- cit celeberrimus quondam Pomeranie noftre Medicus, Ele- &oris Brandenburgici Archiater & Conful Colbergenfis, - Ti- MaEUs a GürpENkLEE in Cafuum medicin, Libr. V/1. Caf. 3. aque tamen huius elementa perhibens varia, fed plurimum aliena. INon ita multo poft alius quidam fons falubris ortu, ut fertur, miraculofo inclaruit non procul a Po/zino, oppido Pomerano, Polonie & Neo-Marchie vicino, qui bfevi ma- gnam famam fibi comparavit, atque ob eximias, que in omnium ore fuerunt, medendi facultates quotannis ab egro- tantibus, ipfoque Curlandie Duce FERpINxANDO, Anno 1712. frequentatus eft, in hunc ufque diem multo u(u celebris, Tl-- lius oppidi ac evi Ecclefiaftes, Trrerius, ann. 1693. fcripto - quidem fcaturiginem , elementa & virtutes tunc preftitas hu- ius fontis divulgavit, verum pro genio temporis & yirium fuarum modulo fabulofa, vera & falía mifcens. Opere igitur . haud leve pretium fore autumo, fi huius aque medicate ge- nuina principia, vires medicas per Xxiv. annos a me annorta- | tas,& verum ufüm hic indicarem, cum in horum Actorum | Fol. X, Obf. 61. infignem ex eius balneo utilitatem iam pra- | dicaverim. ! | Polzini omnis regio eft montofa & frugum admodum fe- rax, eiusque folum mineris martialibus abundat: ideo in op- pido eque, ac eius agris paffim proveniunt aquae martiales, quie ochra largiter depofita, ac ad radices montium omnes confpectuife offerunt. Verum non omnes ex equo minerali H 3 pol- E 62 à Obfervatio IX. pollent principio ; efficaciores enim & multo ufu probatiores funt due fcatebre prope fylvam vaftam Polzinenfem in valle ad rivum, JZucber dictum, quarum alia ultra, alia cis ripam illius rivi reperiunda & paullulum ifthisc alie dus noviffime detecte funt, que omnes aliquot modo paffus a fe invicem diftant, ubi exítructa funt quatuor balnearia. EHifce accedit aque egregie martialis vena, in Paftoris illius oppidi horto faliens, atque hofpitum oppidanorum ufui admodum com- moda, 2 | £ Qus hi fontes fovent, principia, experimentorum proba- tiffimorum teftimonio funt martiale levi ochra connéxum & volatile fulphureum , qu:e utraque aqua limpidiffima continen- tur. Martiale conftituit croeus martis ex ochra eluendus, is- que, utpote natura elaboratus, admodum tener & laudabi. . lis, cuius plus minusve immixti galle in pulvere admixte "aquam arguunt, primum purpureo, mox ex atro purpureo, & denique penitus nigrefcente colore tinctam, — Volatile fulphu- reum manifefto fe prodit odore & fapore, quin illo experi- mento, quo aqua per unam alteramve horam in vafe aperto fepofita, & tum examini füubiecta , graveolentis odoris ac au- "fleri faporis multum perdidit, nee a gallis admixtis adeo cito & intenfe, ac recens haufta, tingitur, quod huic aque com- mune eít fatum cum Pyrmontana, Praeter hec principia al- . calinum quoddam aquam noftram fovere docet fyrupi viola- ^.rum admixtio, qua leviter viridefcentem illa induit colorem: . fed hoc non aleali fixum fal ideo effe vel inde colligo, quod poft evaporationem librarum eius duarum medicarum fedimen- tum, pondere granorum duodecim fuperftes, neque talini fa- poris effet; neque grana V, eius, in aque communis uncia dimidia foluta, adfufo violarum fyrupo intenfius viridem, ae primo experimento, colorem efficerent, quam ob rationem alcaline tantum terre id tribuendum effe iudico, cuius fidem. facit oleum tartari per deliquium aque noftre inftillatum, quan EL Pouer anie ulterioris fous medicatus &c, | 63 quam fine ebullitione facit turbidam: fedimentum vero, cu- ius fupra facta eft mentio, acriter ebullit cum oleo vitrioli, Horum mineralium. vehiculum eft aqua limpidiffima atque afpectu puriffima, vel media aftate frigidiffuiuma, fed hyeme multo temperatior, cuius fcatebra nullo frigore congelatur, quin potius tepet.. Ufüs horum fontium magis eft externus, quam internus ; ideo, quod aque he eodem, quo Pyrmontane, modo in quantitate potande plurimorum zgrotantium ventriculum onerent, &, nifi fufliciente corporis motu pr&cautum, fri- gore & pondere graviter offendant. ^ Balnea igitur tepida - eodem, quo Freyenwaldie Marehice & Lauchftadii Martis- burgici, modo, e cocta & frigida commixta aqua parantur, atque iisdem fimili, ac illic, ratione labris balnearis infiden- tes utuntur. Notatu autem maxime dignum eft, quod aqua Polzinenfis ut mineralium ingredientium quantitate, ita bal- neum eius efficaci praítantia multum füperet balnea modo memorata. X Ánno 1733. in itinere ad thermas Carolinas Freyenwaldenfe balneum examini fubieci atque eius aquam vel ad odoris & faporis fenfum, ut & experimento cum gal- lis inftituto, noftra debiliorem, &, fi menfure locus, tertia mineralium- parte carentem deprehendi. Par fere ratio eft Lauchítadienfis balnei, cuius facultates anno 1751. prefente fratre meo, Medico Halenfi, exploravi, illudque minus Pol- zinenfi & ne quidem Freyenwaldenfi equiparandum, noftro autem Gültzovienfi omnino equale ad ipfum fontem depre- hendi; fapor enim & odor multo levior erat, & gallarum mixtura lente cyaneum, tandem atro- purpureum, ciebat co- lorem. ; ... Qua cum ita fint, balneum noftrum Polzinenfe in omni- bus morbis, in quibus memorata balnea ab aliis celebrantur, ufus omnino eft preftantioris atque effectus prefentioris, quem & ipfi advene, qui modo dictis balneis quondam ufi funt, in | no- ^ * LEN 64 ^ Oberoatio 3X. 07 noftro fiepius perceptum libere profeffi funt. Infignis autem utilitatis eft primo in externis corporis vitiis atque afflictioni- bus, utcontracturis, ariduris partium, a caufa interna aut externa ortis, paralyfi, fcorbuticis doloribus, podagra eius- que fociis, tam preafervandis, quam retropulfis revocandis, quibus afflictos nunquam fere exoptato effectu deftituit; no- tabile enim de his eft, quod, fi novitii per unum alterumve annum, pramiífa & fübiuncta corporis decenti preparatione, fofpitalIis huius aque lavacrum prefervandi caufa fubeunt, languidis artubus non tantum illico priftinum vigorem refti- tuant, fed &, nifi per omne, bene multum tamen vite tem- pus a diro malo immunes degant; veterani contra longe mi- tiores infultus, ac non adeo crebro tolerent, quoties balneum hoc fung ingreff. Deinde in morbis chronicis, qui ex atonia vifcerum & generis nervo(íi infirmitate natales ducunt, ut malo hypochondriaco, hyfterico, cachectico & cdematofo corporis ftatu, 'paffionibus hamorrhoidalibus, potiffimum in fuppreffis, quas fepius reftituit, hemorrhoidibus, tam egre- giam tamque cito, tuto ac iucunde fert opem, quanta ab in- ternis folum remediis raro exfpectanda, nedum brevi obti- nenda; ut adeo potiori, quam 7ob, Frid. HEgNckgLu Lauch- ftadienfe balneum, iure Betbe//a porfuofa noftrum poffit vocari. Preterea in ophthalmia ferofa, eaque inveterata, — fabulum e fontis fundo hauftum, parumper calefactum atque linteo involutum, oculisque applicatum, prepollet effectu exoptatiffimo.- Ne vero in extollendis huius balnei virtuti- bus in adulationis aut lucri forfan inde cap:andi füfpicionem incidam, multiplici experientia edoctus una cum attentis, qui balnea huius indolis frequentant, Medicis affirmo, quod in bus, non; nifi 'decenti balneorum eiusmodi ufu, integra. durábilis réparari poffit valetudo. b Sofpi- . | morbis chronicis plurimis, potiffimum generis nervofi T | Pomer anie ulterioris fous medicatus &c.. 65 Sofpitalis noftri balnei modus operandi, e quo facilis con- ceptu eft effectus eius praftantiffimus, in eo confiftit, quod ftri&tas ac exfuccas partes relaxando , laxas & enervatas ro- borando, humorum circulum per omnes corporis partes- equalem preftando & promovendo, eo ipfo autem lentos & ftagnantes humores in eundem circulum cum reliquis adi- gendo atque fe-& excretiones omnes adiuuando, potiffimum agat; qui laudatus effectus non in externis modo eft corporis partibus, fed ad ipfa quoque vifcera penetrat, quse recenfi- torum malorum fedem conftituunt, QuUantis enim viribus in totum corpus agat balneum noftrum, nunquam non expe- riuntur ji, qui, alias valentes & robufli animi, forte otii confimendi caufa, bis in die balneum ingrediuntur, & tantum inde artuum languorem, quantum gravi labore fracti, ali- quantifper fentiunt, — E£. quibus operationibus, utpote que balnei noftri elementis refpondent, finis a perito Medico ob- tineri poteft cuivis morbo aptiffimus atque egris defideratiffi- mus. Nom filentio tamen pretereundum eft, quod hic, ut in aliorum balneorum, aut aquarum medicatarum ufu, medi- cine cuilibet morbo convenienti locus utplurimum fit com- modus, ac eadem preparato, ut decet, corpore fimul in au- xilium faepius vocetur, at illa nunquam fola tantum preftet, quantum balnei cauto & neceffario ufu adiuta, - 5 - Olfercatio X, DN. D. DANIEL GOTTLOB THEBESII. NE Superíetatio. | t cemina honeflta, vicine urbis incola, triginta circiter an- 5 norum, fanguinei temperamenti & habitus corporis fpon- giofi, cum tertia vice uterum molefte admodum ferret, con- Nov. Acf. Med. Pb. Vol.L.- nu gruo "y $ 66 | Obfervoatio X. sruo tempore, fed multo cum labore, enixa eft filiolam vita- lem: nihilominus dolores partus urgebant atque abdomen fo- lito more minus collapfum deprehendebat obftetrix, licet fe- cundine infantis nati integre prodierint. Tumor in utero, vel externo tactu fefe manifeftans, ob dolores perfeverantes mole refiduc fufpicionem haud levem in adítantibus concita- . -bat; verum elapfis multis horis, fub continuantibus partus. doloribus, alter foetus, fuis ipfius involucris inveftitus, cum placentula ad omnium ftuporem in lucem emittebatur, qui trium vel quatuor circiter menfium, flaccidus & vita paulo ante orbatus videbatur. ^ Puerpera nop nifi ex largiori lo- chiorum fluxu iacturam virium folito maiorem patiebatur. SCHOLION. Raro rariora utique funt füperfetationum exempla, in quibus tantum non omnibus colligendis gratum cuilibet otium fecit Georgius Franck de FaawckENAv, in Satyr, med. 13. Quo abftrufius autem eft generationis negotium , eo difficilior conceptu atque explicatu eft fuperfeetationis cafus. Ideo non pauci dantur Medici, nec infimi fubfellii, qui veram fuper- fetationem in dubium vocare aut prorfus negare multis ex rationibus malunt. Conf, FaaNckEeNav l. c. & ZaccHras /ft Quafl. med. leg, Lib. L. Tit. 3. Quaft. 3. €5 4. Eft utique contra folemnes nature leges miraculum quoddam, de quo tamen Autorum probatiffimorum fide certo conftat, ideoque non eft, de quo prorfus diffidamus, ut pluribus docuit modo. laudatus FRANCKENAV. Ab eorum tamen partibus ftare haud ambigo, qui perhibent, multa füperfeetationis notata exem- pla non effe revera talia, fed gemellorum, quorum alter pra- pollens alteri plus equo alimenti materni fübtraxit, atque hunc, utincremento, ita & viribus fpoliavit, ut, validiore in lucem edito, imbecillior moram quandam. in utero nectere | : coga- rs IT TON Superfetatio. | uf67 cogatur, tefte Hacexponwro- in Obf. med, Cent. 3. Hifl. 4. Si itaque paucis horis vel aliquot diebus interiectis duo par- - tus feetuum, corporis robore modo leviter differentium, con- tingunt, ac vitales funt, nullus eft dubitandi locus, quin gemelli fint uno eodemque tempore concepti quidem, fed qui unam eandemque nutrimenti copiam non obtinuerunt; licet & hi quandoque aliquot dierum periodo diverfum habe- re poffint conceptionis momentum, fi quando vera datur fu- perfeetatio, —INoftro in cafu autem veram adfuifle fuperfee- tationem, fidem facit omnem foetus partu fecundus, utpote qui magnitudine & robore partium adeo diftinétus a primo fuit, ut nullo modo coetaneus & gemellus fuerit habendus. Quod perfectus & vitalis feetus inftante partu vel in eo ipfo alterum multo debiliorem occiderit, eiusque praematurum par- tunr procuraverit, argumento eft huius immunitas ab omni corruptionis labe, qua alias & matrem & contubernalem in maius difcrimen adduxiffet. Mirum omnino & modus fiendi conceptu difficilis eft, qui elapío non aliquot modo dierum, fed & menfium fpatio nova, eaque fecunda, conceptio con- tingere poffit, dum uterus fecundo femine irrigatus mox claudit internum orificium, ac, embryone iam formato, vix locum concedere poteft novaturienti femini, ut ci neque porta, neque facilis via pateat, Cum vero de veritate facti certo conftet, ea non eft ex opinionibus, fed ex ipfo facto diiudicanda & rationes inde depromende funt; ideo in ean- dem cum P72nco de FaaNckENAV l. c. ire placet fententiam, quod nempe os uteri internum poft conceptionem non adeo coaréótetur, quin novo concubitu referari & quibusdam in ca- fibus priori conceptioni nova aut altera fuccedere poffit. Ad fuperfotationem autem efficiendam non femper tantum mares, quantum feminas, conferre, experientia mihi eft perfuafum ; nam aliquot mihi notae funt filemine, que gemellos pepere- runt, quarum mariti fuccis, corpore & viribus, ut & in noftro 12 cafu, P4 6g Obfercatio X. . — iau cafu, minus valentes, attamen omni iure veri patres habendi; omnes vero & fingule he? coniuges funt fanguinese , fuccu- lente atque in optimo ztatis flore conítitute: hinc ex magna - gravidarum fíalacitate uterum denuo referari & hac ratione duplicem diverfo coitus tempore conceptionem fieri pofle, cum SENNERTO & ZaccHiA l. c. non adeo impoffibile mihi | videtur. AmnisrorELEs in 7Jifior. animal. Lib. VII. cap. 4. circa finem ait: JJulier &5 equa omnium maxime animalium ra-vide coiíum patiuntur: catera, ubi gravida fuerint, fu- giunt mares , ea fcilicet, quorum natura fuperfatare more ]^joris recufat 5 verum equa nunquam fuperfaetat, fed magna ex paríe unum £antummodo generat, - At «vero 1n muliere raro quidem ecvenit , uk f[uperfoetet , fed fatlum tamen ali- quando efl. Infequentibus modum füperfeetationis & partum ideo duplicem idem delineat noftro cafui fimillimum. — De equa füperfetante memorabile exemplum annotavit RirEprr- uvsin Lin, med. Ann. l, menf. lul. Lin.2f, ubi equa ex omnium opinione gemellos edidit, alterum vitalem atque et- jam tunc fanum, alterum imbecillem adinodum, mollem & ftatim poft partum exftinctum, quem ftabuli Davarici prefe- . &us ex infpecto libro, in quo tempus admiffionis equarum notatum, fuperfeetatum cognovit, dum equa intra fex heb- domadum fpatium bis marem admiferit; Cum igitur in ani- malibus quadrupedibus, qus gravida coitum amant, fuperfa- tatio obfervetur frequentior, non eft, de quo in humano ge- nere prorfus dubitaremus, quamvis ex multis rationibus , qua- rum precipue tradite fupra funt, raro rarius contingat. INon- ne contra nature leges datur quandoque conceptio tubaria? Sed omnem fere fidem füperat faetum pariens foetus recenter exclufus, cuius miraculi autor eft Gabr. CrAvpEnvs in Bo- uErI. Medic. Septenir. Parí.2, in anale&l. p.906. Cuius fexus nofter fuerit fuperfeetatus feetus, ob incuriam obftetricis, clan- culum iuffu patris eum fepelientis, haud potui comperire. Obfer- A A OB UN | - . Partus continuo tumerofus. 169 ES Obfervatio XI. i DN. D. DANIEL GOTTLOB THEBESII.- - Partus continuo mumerofus. pr fpectabiliffima & digna, que ab oblivione vindicentur, naturz opera non omnino infimum eft, quod anno 1728. in Pomerania noftra ulteriore evenit, ubi in pago Krucken- beck dicto, qui ad. Kerflinum, feudum & domum natalem pie defuncti S. R, I. Comitis de MauTEvrrFEL, pertinet, ru- flica, nomine Sophia Bunnen, Martini Longcku coniux, pri- mis matrimonii duobus cum dimidio annis exactis, undecim liberos cerno partu edidit, & primum quidem die 4. Septembr. dicti anni quater geminos, ante partum modo mortuos, ac fequentis anni die 2o. Mart, ter geminas filias, easque viven- tes & facro baptifmate purgatas, enixa, non ita inulto poft quater geminos abortu perdidit. E vivis natis nulli diuturna fuit lucis-ufüura; verum, qui illos fubfecuti. funt fingulo par- tu, cres liberi etiamnunc vivis annumerantur omnes. Priores quater geminos, magnitudine equales & foetui feptimeftri ae- quiparandos, Paftor illius loci, rerum naturalium curiofiffi- mrnus, b. M. WaczwsziLIVs, in fpiritu vini pofteritati confe- cravit inter alia, qua multo ftudio collegerat, curioía natu- ralia eque, ac artificialia. j S CHOLION. Non prorfus inaudita, fed modo rariora, fünt exempla ter & quater geminorum, rariffima plurium, quos octo fimul editos recenfet P. BonErrvs, in Obf. Cent. 11. Obf. 44. & Raopivs in Obf. Cent. I1I. Obf. 6. qui preter ScugNckivM in Obf. Lib. IV", Obf. 162. multus eft in colligendis partus mul- tiplicis exemplis, — Similem fere noftro cafum quater gemi- | | I3 noruim ut 7 2 —— "Olfervatio. XII. norum annotavit HacENponwivs in Obf. Cenf. II. Füfl. $. & notabile ibidem, quod bini eorum, annum «etatis fextum iam agentes, integra ufi fint valetudine, eo, quod quidam horum rarius aliquot dierum, nedum annorum vita fungi fo- leant, ut & in noftro cafu contigit, Ter geminos a matre lactatos & ultra annum viventes producit RriEpLINvs in Lin. med. Ann. 6. menf. Sept. Lin. 1j. Verum raro rarius eft par- tus, qualis nofter fuit, continuo & ter quidem numerofus, cuius pauca fuperius memoratis 'obfervationum collectoribus vel nulla conftant exempla. - Que cum nihilominus fint, par- tus hicce preter folemnes nature leges numerofior, haud omnino leve argumentum conferre videtur ad. confirmandam vere quandoque fuperfoetationis exiftentiam ; etenim, fi con- ceptionis modum aliquando excedere & folito plures fetus fimul in utero materno alere nature integrum eft, quidni ws. pregreffa conceptioni aliam in quibusdam cafibus fimul ad- dere & conceptionis tempore aliquando ludere eidem liceat, fuffragium ferente experientia ? | | 2 Soin Obfervatio XII. DN. D, DANIEL GOTTLOB THEBESII. Partus feptimeftris vitalis. HE Treptoe ad Regam coniux pudica feptimo a celebra- tis nuptiis vix elapfo menfe pariebat filiolum, eumque vitalem, qui, cum fàcro baptifmate eum cito initiandum, ob imbecillitatem, . mater curaret, Clero fufpicionem anticipati parentum concubitus, pena tum ufitata notandi, haud levem iniiciebat: verum, inflituta recens nati infpectione, is depre- hendebatur corpore admodum parvo, tenero & molli, mani- bus furfum ad faciem applicatis, pedibusque retractis eun- dem, ac in utero materno, fitum cum. oculis claufis perpe- tuo . i Partus feptimefiris vitahs. — |. 7r tuo fervans, nec vocem edens, nec ftercora reddens atque in capitis cute pilis carens, ita, ut concepta fufpicio proti- nus evanefceret, ^ Tenellus admodum natus, mammis admo- tus, ne quidem papillam ore capere, multo minus fugere valebat ; hinc, neceffitate urgente, mater follicita quo- tidie lactis vaccini, recens mulcti, aliquot parva cochlearia tepide ori, quod ipfa aperiebat, ingerebat, quo natus vitam aleret. Primo vix parum lactis deglutiebat, verum repetito fzepius experimento tandem illud capiebat, huic nutricationis modo adíuefactus, fed magis mutus, quam pifcis, ^ Mater hyberno, quo pepererat, tempore diu in finu, noctu poft fornacem inter lateres calidos pannis laneis involutum natum fovebat: peracto puerperio cconomie ftudiofa eundem in- terdiu fine ulla moleftia intra mammas geftabat. In hoc fta- tu perfeverabat infantulus pramaturus eo ufque, dum nonum vivendo fere compleverat menfcm geftationis, quo teneram vocem, levemque & crebriorem artuum: motum edebat, at- que alvo .& vefica excrementa egerente uberiori tunc alimen- to inhiabat, "Verum, licet vel fex annorum eflet, infantu- lus animo & corpore manebat, nec folus pedibus infiflere at- que ambulare valebat, humi tantummodo ferpens; crura enim ipfi erant admodum vara &, cum ftare geftiret, fibi in- vicem fuppofita; infimorum pedum articuli laxi & plus equo mobiles in alterutram partem nutabant, corpori ferendo im- pares, atque urinam & feces alvi preter voluntatem mittens, ut corporis, ita & animi viribus carere videbatur. Duode- cimo tandem etatis anno transacto multam navabat operam, quo grallis fuffultus incedere, & vix quidem, difceret: deni- que plurium annorum beneficio vigefimo anno proximus unius baculi ope ambulabat, verum infirmo atque deformi pede, dum in inceffu alterum pedem alteri e transverfo preponit. Jam vigefimum quintum etatis annum füperans folus quidem, E "nut | time fed | , 72- |. — s Obfervatio XII : (ed etiamnühc genubus curvis ex transvesfo incedit, imberbis & corpore admodum tener, magnitudine puerulo squipa- randus. | S CHOLION. ^. Cafüs hic, non adeo frequenter obvius, in gratiam Me- dicorum & ICtorum curatiori ftudio annotandus, eo, quod in praxi medico-forenfi fepius utrique, plurimum tamen ICti, graviter hallucinantur, ac in fpeciofüum matrimonii favorem . omnem fere partum feptimeftrem, quandoque fimulatum & furtivum, non modo pro vitali, fed & pro iufto ac legitimo declarare nulli dubitant, ad effatum Hirrocnaris & AnrsTO- TELIS ceu ad oraculum provocantes. Sed quam graviter fal- lant & fallantur, optime & folide docuit Bonuivs 4e Offic. /Med. dupl. cap. f. pag. 617. fq. quod fcilicet hic, ut. in plu- ribus cafibus, plerumque a particulari ad univerfale aut indi- vidualiter tantum argumententur. | Quod Hirrocgaris auto- ritas de partus humani & vitalis terminis admodum fallax fit, apparet ex eius genuino Libro Ze Paríu feptimeflri SeG. 2. n. 39. feq. dum ait: Porro mulieribus. de partubus fidem de- rogdre non oportet, dicunt enim &5c. Hinc, nimia in mu- lieres fiducia & credulitate deceptus, partum feptimo, nono, decimo atque undecimo geftationis menfe vitalem, fed octa- vo minime talem nafci poffe pronunciat. HrProcnarts aucto- riate fine dubio occecatus in eandem ivit fententiam Anr- STOTELES l, c. & de Generatione animalium Lib. IV. cap. 4« incertum plane partus humani terminum perhibens, cum ta- men, experientia tefte, naturalis terminus humani partus $que, ac numerus, certo certior fit, nifi a particulari ad univerfale argumentari velimus. .oc Quam frivole & temere autem fzpius partus feptimeftris pro revera tali & legitimo habeatur & declaretur, fuo iam |. evo d . Partus feptimeftris vitalis. — 735 &vo teftatus eft F. Fipguis, de Relation. Med. Lib. 3. Sect. 7, cap. 6. $;, inquiens, qui partus iía prodit in lucem, 1u- fle majnitudinis , nec adeo imbecillus fuerit , bunc mibi ane feptimum menfem natum fuiffe, nemo perfuadebit : quando, €5 ds etiam feptimo nafcuntur, imbecillos prodire fatis conflat. Paulo infra fetum feptimeftrem exiguo & quafi imperfecto corpore editum idem deícribit, cuius evidentia figna; noftro apprime conformia, omnium optime tradidit magno iudicii acumine pollens Bouwivs L c. pag. 619. ut & Celeberrimus HzsENsTREIT in Züfbropolog. forenf. Seti. II. Cap, Il. pror- fus aliena vero atque infufficientia Bongrrvs Cenf. JL. Obf. 71. HiePocnATES l c. Seff. L. docet, plurimos ex partübus fe- . ptimeftribus perire; & pauloinfraait: Sun£ aufem ex bis fe- ptimeftribus, qui etiam. fuper[flites manent, ex multis pauci. Ratio, quam preter alias nullius fere valoris venerandus ille fenex atque ipfa experientia fuggerit, efb imperfecta & ni- mis tenera corporis conítitutio , quam nofter feptimeflris omnibus modis fatis faperque in hunc usque diem monflravit, Admiratione & notatu quam maxime dignum eft, quod no- fter feptimeftris con(uetis nature legibus adeo adítrictus vixe- rit, ut eundem, ac in utero, fitum membrorum, quin excre- tiones naturales ad nonum ufque menfem retinuerit, licet la- . Ce per os ingefto «que, ac refpirando vitam fuftentaverit miferam, id.quod non nifi nimis fibrarum debilitati & laxi- tati tribuenda&m cenfeo. Inde autem pariter fat pregnans argumentum petendum effe duco, quod certus & naturalis terminus partus humani fit nonus menfis, atque hanc ob ra- tionem ex feptime(tribus pauciores fint füperftites. Notabile ifuper eft, quod mater recens nato admodum tenero ean- dem curam & cultum preftiterit, quem de partu feptimeftri- refert AursrOTELEs /, c. Jit. f. Quod nofter fero nimis vires eundi acquifiverit, & partui eius prematuro, coniuncteque debilitati partium & atrophieg cuidam; quam e victu contra- Nev. Acl. Med. Ph. Vol. I. K | xerat, " Nw T ANT , : v , | 74. Obfervatio XII. xerat, corporis conftitutioni tribuendum erat, utpote que ex- tremos artus ea, qua opus eft, nutritione privabat, eosque deformiores atque inceffui ineptiores reddebat, (Cum autem intempeftivi atque imperfecti partus figna non in tenere mo- do, fed & adulte etatis annis manifefta atque confpicua fint, mirum, quod Facultas Medica Lipfienfis Ann. 1628. interro- ata; An partus, annum iam vivendo tranfigens, feptime- ftris aut octinieflris etiamnunc dignofci poffit? negaverit, te- fte eodem Bouxio. loc, iam cit, Novi virum iam quinqua- genarium , qui partus eft feptimeftris, animo quidem multum valentem, fed corpore admodum tenero, parvo atque imbe- cilli preditum, ita, ut ex eo non folum colligi poffit, fed & ex inftituta cum germano fratre comparatione liquido appa- reat partus eius praematurus. Par ratio eft cum virgine nobi- li, feptimo menfe nata, iam xvr. annorum, fed'puella xi, annorum cquiparanda. Erroris itaque aut vane credulitatis accufandus. videtur PuiMEROsivs Ze J7ulo? erroribus, quando Lib. II. cap. 19. affirmat :: idi svarios, qui men[e feptimo-nati dicebantur , eosque non infirmos fed alacres &5 robu[los. Obfervatio XIII. DN. D. DANIEL GOTTLOB THEFBESIL Terminus parturiendi gravidis utplurimum certus. , | dn quidem eft partus conditio pluribus, docente Prcn. A 1mo Lib. 1. Obf. 26. ut & fallacia graviditatis figna Medi- cis eque facile, ac mulieribus expertis quandoque imponunt; verum non adeo & femper incertus partus terminus, uti mul- tis cum Primxio. & ParwEROsIO l. c, fine ratione fufficiente perfuafüm eft, Plurima feminarum graviditatis initium, con- ceptionem, fupputant a retentione menftrui fluxus; fed cum - idem x ' : I] Terminus parturiendi gravidis &c. —— 73 idem primo aut altero menfe, licet parcior, redeat, calculi huius rationes haud raro fallunt minus expertas atque incu- riofas, ita, ut ne harum quidem conteftationi & relationi fides femper a prudenti & confcientiofo Medico fit habenda, no- tante RiEpLINO Zinn. 7. menfe Apr. Lin. 1o. Nec raro fallun- tur femine eo, quod non eadem, que quondam, conce- ptionis fentiant figna atque incommoda, in fingulo gravidi- tatis ftatu utplurimum variantia, ut ideo, a quo tempore ra- üonem ducant, dubie fint. Silentio preteribo eas, que nonnunquam per dimidium veltotum geftationis tempus men- ftruorum fluxum plus minusve parciorem experiuntur, atque ideo de graviditate ne per fomnium quidem cogitant. Ra- riffime funt ez, quibus conceptio €&ine menfium fluxu, & partus fine lochiis ex omni voto contigit, de quibus vid. . Rgopivs Cent. I1I. Obf. 4. item mulier, que nunquam paffa eit menfes, nifi gravida, de qua Ephemer. JV. C. Dec. [. Zinn. I1], Obf; 348. Sermo & locus hic tantummodo eft de Hs, que ordinariis & confuetis nature legibus concipiunt, fane, nec ex ftatu quodam morbofo fanitatis aut graviditatis offenfam paífe. De his & ego & mulieres, que a me edo- | €e funt, nunquam fere non obfervarunt, quod partus ter- | minus iiaturalis inciderit in eosdem dies, quibus menfium flu- xus fuit folemnis, atque ultimo aut prorfus emanfit, aut fo- lito parcior apparuit. Hinc iunioribus, que menfes circa mo- | vilunium utplurimum fluentes habuerunt, partus femper fere aut imminente, aut in ipfo novilunio contigit nono geftatio- | nis menfe, interdum dimidio decimi completo, ^Adultiores, , quarum plurime circa plenilunium utero purgantur, parientes | idem ipfo cum plenilunio funt experte. Que computatio - Faro excellit integrum decimum gravidiratis menfem, nifi iis | in cafibus, quibus feeminz aut morbofze, aut a fine noviffimi , fuxus menfium iam gravidas fefe factas effe eftimantes, equo | «itus computum inceperunt. Hoc de futuri partus termino | K 2 pro- 76 48 d -. Obfervatio XIII. dibus ftidi raro me deftituit , nifi variis ex. caufis acciden- talibus partus.acceleratus. vel retardatus fuerit, fed potius eyen- tus utplurimum refpondit. . .. Cum hac. occafione confuetam menfi ium HEUS e mu lieribus gravidis explorandi fepius copia mihi facta fuerit, tantum non in omnibus, pro etatis ipfarum ratione, füpra | commemoratam comperi , ut fidem fere indubiam faciat illius Poéte dogmatis Luna swetus vetulas, iu-venes nosva luna yeyurgat.. Idem de partus termino prognofticon, utylurimum experientia confirmatum , annotavit ErrwürrERvs in Operi- bus, ac ulteriori obfervationi commendavit, Alie, earumque plurima, mulieres a motu, fetus, primum in utero percepto, dimidium geftationis computare folent; verum quam facile & hoc fignum variis ex caufis haud raro imponat, teftis eft experientia, cum motus embryonis & matris & fui ipfius ro- bori debeatur, mater autem nonnunquam, inprimis valetudi- naria, fpasmodico-flatulentos iv abdomine motus fentiat, quos prepoftere fcetui tribuit, Et licet hec geftationis com- putatio expertas atque attentas mulieres non fallat, experiere tamen plures, partus terminum non exactius illi geftationis dimidio, quam potius ipfis familiari menftrug purgationis pe- riodo refpondiffe, Rationem huius termini explicaturus non a vero aberravero, fi illam ex ipfis folemnibus nature legi- bus petitam trado, quibus ea in quamplurimis feminarum €irca lune phafes fanguinem mittit menftruum, aut retentum medicamentis follicitata reftituit. Hinc fi feetu iam formato & maturo humores vitales in gravida partui proxjma redun- : dant, atque in vafis uteri ad fummum fere gradum dilatatis ftagnant, orgafmo, qui nature folemnis eft, circa periodum menílruam füborto, illi preter alias, in fcetus maturi mole & motu reperiundas rationes, uteri fibras nervofo-mufculares ad fpafticas flricturas irritant, adeoque eo ipío caufam partus maturi &que, ac in aliis cafibus abortus, fubminiflrant, Sed ut - i Terminus parturiendi gravidis te/e. — 77 ut effato SENEcAE natura fui iuris, nec ad leges humanas componitur, aut femper ex formula refpondet, modo prope- rat,modo precurrit, modo lenta & remoratur; ita eam quandoque in partus non minus, ac menfium periodo obfer- vanda ludere vel prorfus aberrare comperimus: nihilominus tamen &in phyficis, & in medicis, regula ex eo, quod ut- plurimum fit, deprompta, conflantem tuetur valorem. | Obfervatio .XIF. DN. D. DANIEL GOTTLOB THEBFSII, Optima iteratos abortus precavendi remedia. ulier omnem morbum, ob uterum, bis patitur. Et fane, fi ullus, graviditatis ftatus a principio usque ad finem plurimarum afflictionum ferax, nec periculi faepius geminati expers, Coniuges procreande fobolis ftudiofos nonnunquam fpes iam de eo concepta plus vice fimplici fallit, quin abor- tu iterum iterumque repetito follicitos prorfus deftituit, Plu- rinos & quidem priores, qui eontingunt, abortus tertio ge- ftationis menfe accidere femper fere experimur, & fi eorum, praefertim ex internis caufis ortorum, terminum paulo cura- tius attendimus, eum cum confueta alias menftrui fluxus pe- riodo utplurimum ingruere obfervatur, idem annotantibus RivEnio Cent. IJ. Obf. j3. & Frid. HorrwawxOo in fed. $5- ftem. Cap. de abortu $.3. Innotuit mihi generofa quedam matrona, qua, ter quaterve continuo abortum tertio femper graviditatis menfe paffa, variis probatiffimisque remediis, fed incaffum, utebatur, fubfequentibus denuo duobus abortu- bus: tandem ex confilio Medici V. Snem, fero nimis dilatam hucufque, altero graviditatis menfe iam exeunte inftituendam in brachio curavit; verum nec hoc probate fidei remedio immunis preítabatur a Miche foccedenubus abortubus, ita, 3 ut 78 .. A Olferoatio XIF. ut omnem prolis fue unquam vitalis fpem atque animum ab- üiceret, fuccis & viribus exhaufta. In confilium adhibitus alter Medicus in caufam tot continuo fübfecutorum abortuum, oppofitis licet optimis prefervandi remediis, attentius inqui- rebat, eamque non nifi fummam uteri fo cundi atoniam effe optimo omine inde colligebat, quod gravida vel ex levi cor- poris motu dolores lumborum atroces, abortus imminentis . prodromos, fentiret, & circa finem fecundi, vel.utplurimum medium tertii menfis, cum fanguine prorumpente foetum per- deret. Hinc idem autor fuaforque fuit, ut ipfa, fimulac de graviditatis ftatu certior effet, lectum peteret & corpus ad- modum debile quieti per plurimos geftationis menfes traderet, - multo, quo fieri poffet, ftudio omnem & levem corporis mo- tum omittens, tertio autem quovis menfe ineunte fanguinem e brachii vena modicum mitteret, ac, quecunque fanguinis orgafinum ciere poflent, fugeret. Cui denique confilio ob- temperans, lata duarum, etiamnunc viventium, filiarum ma- ter bino puerperio facta quidem eft, fed fanitatis, ex octo. abortuum calamitatibus continuo perpeffis labefactate, ia- Curam nunquam reparare valuit, multis pathematibus hypa- chondriaco - hyfítericis perpetuo afflicta, S CHOLION. Notabilis eft hic cafus eo, quod liquido doceat, non tantam plethoram femper, quantum uteri atoniam ad frequentiores abortus conferre, atque ideo V. Snem, eamque repetitam, ne- que fidum, neque unicum femper effe abortum prefervandi re- medium, ut multis perfüafum eft. Solam enim uteri atoniam noftro in cafu caufam toties iterati abortus extitiffe, vel inde liquet, quod noftra ultimo gravida fere exfucca fuerit, & quoties aut obambulando, aut vecta curru, paulifper motum corporis fufciperet omnium opinione minime culpandum, to- ties Hd v Optima iteratos abortus pracavendi &c. 79. ties abortus prodromos , ipfumque abortum experta fit, Ir- rita igitur fuerunt remedia omnia, que modo quantitatem hu- morum & motum temperando egerunt, nec proximam abor- tuum caufam füubmoverunt; ob tonum enim vaforum & fibra- rum mufcularium uteri deftructum & languidum, fanguis ac reliqui humores, tardo atque impeditiori progreffu ibidem circulum abfolventes, & fub motu corporis debilitati, in ma- iori copia illuc delati, ftagaationem, dolorum in lumbari regione caufam, fübierunt, atque ideo vafa diftendendo ute- ri fibras ad fpafticas crifpaturas eque, ac ipfa vaía eiusdem minima, cum ermíibryonis placentula continua, ad rupturam follicitarunt, unde facilis & frequens abortuum origo. Con- filium itaque fuit optimum, ut noftra gravida primis poriffi- mum menfibus omnem, quoad fieri poffet, in erecto corpo-- ris fitu motum vitaret, eoque praecaveret, ne humores in la- xa uteri compage accumularentur atque ad ftagnationem fubeundam difponerentur. Indeautem duo momenta in ufum practicum funt annotanda: primo qualem utero poft frequen- tiores abortus curationem, iterumque gravide mulieri vitae & regiminis rationem inftituendam debeamus ; dein quam facile peccare poflint artifices, qui nimium fpei atque auxilii - inlargiori, eaque repetita, gravidarum V, Sne collocant, ideoque deftructo vifcerum tono easdem leviori quandoque ex caufa ad abortiendum difponunt, quo fundamento nititur atque explicandus eft HirrocRATIis Aphorifm. 3I, Sect. V, Mulier uterum gerens feda vena abortit, eo magis, [i ma- ior fuerit fatus. — Id quod notabili cafu illuftrat Rigp1ivs Lin, med, Ann. 2, menf. Apr. Lin. 14. | r^ ; ^d : . . Olfer- i — B ». 7 Olfercatio XF. P Db[eérodtió XP, c E DN. D. DANIEL GOTTLOB THEBESIL Largior &" repetita im gravidis Venefedio in- fantum imbecilium caufa. | se indicantia, qua Venefectionis ufum exigunt, princi- pem tenet locum plethora, gravidasque plethoricis iure effe annumerandas, nullus eft, qui dubitet. Sed cum non omnis plethora fit molefta & morbofa, dantur gravide, & quidem e plebe quam plurimae, quas nunquam fanguinem mittunt, at nihilominus letum fubeunt puerperium, earum- que infantes, quos pariunt, corpore robufto ac obefo, facie bene colorata & vivida praediti obfervantur, E contrario ea- dem curatius inftituta obfervatione pluries compertum eft, gravidas, que aut moris iam recepti, aut adverfe valetudi- ais caufa venam plus vice fimplici fecandam curarunt, libe- ros edere parvulos, teneros nimis, imbecilles & pallide, ut- plurimum, faciei, variisque morbofis adflictionibus & gra- vius & frequentius obnoxios, quorum plurimi primis infan- tie annis fatis cedunt. Nec matrum plus minusve robuftas corporum conftitutiones in culpa horum natura differentium liberorum folummodo effe, vel inde patet, quod eedem, quibus Venefe&tio minus cura eft, licet fint. corporis graci- lioris ac infirmioris, tamen earnofi & plenioris habitus, in- cremento aeque, ac magnitudine corporis reliquos fue «tatis füperantes liberos; alie contra, corpore maiores & robuftio- : res, V. Sni autem crebriori affuete, parvulos, debiles & pal- 1idos utplurimum pariant. Non immerito igitur largior atque aliquoties more tantum recepto & fine ratione pregnante re- . petita in gravidis miffio fanguinis accufanda eft imbecillioris plurium infantum nature 3 id quod pariter confirmant fuo exemplo femine, que gravide quacunque ex caufa heemor- rhagiam | ^ U- - - — Largior &? repetita in gravidis &c. — 8t rhagiam V, Sne tempeftiva cohibitam, aut folito diutius men- fium fluxum paff, ut & frequentiori abortu quondam ener- vate liberos maturo quidem partu, fed debiles & prioribus editis teneriores enituntur, ldem iam probe mecum anno- tarunt RivEnivs Cent. 1. Obf. 3. de femina, cui ob confueti abortus imminens periculum fingulo menfe, & quidem fepties, vena fecta eft, & quee filium in fine noni menfis peperit be- ne habitum atque vitalem, fed pallidiufculum; ut & Hacxex- ponNivs in Obf. Cent, 11. Hifl.94. defemina per totum ge- ftationis tempus menftruata, & filiolam quidem vitalem, fed pufillz ftature & virium exiguarum enixa. Ratio huius even- .&us in aprico & promtu eft; cum enim foetus non nifi ex fan- guine materno incrementum & robur capiat, non poteft non ex illo nimium per V. Snes aut excretiones naturales profu- io decrementum nutrimenti & virium pati, quod & ipfe fuo corpcre teftantur gravida pluriumque liberorum matres, qua quondam obefíe & vivaces iam marcefcunt & languefcunt preter statis rationem, — Quantum quoque fanguinis miffio, crebrior & largior, aut modo intempeftiva, ad deftruendum Vifeerum tonum faciat, attenti praétici haud raro animadver- tunt iis in cafibus, in quibus, urgente fpafinorum hypochon- driaco-hyftericorum ferocia, fanguinis miffio ad levandum graviorem paroxyfmum ufitatum quidem, fed ipfis egris in- fidum eft remedium, dum magis inde labefa&tato partium to- noii plerumque citius & gravius in eundem vel alium peri- culi pleniorem morbum recidunt, potiffimum valetudinis in- tegrz reftituende minus ftudiofi, uti hydropem inde metuen- dum eíle monet A;cb. MEap, in Zfonitis €9 precept. med. Cap. V. de aflbmate. 1mmo nec defünt alii teftes, qui, et- jamfi plethorici & V. Sni adfueti, ex modica tantum fanguinis profufione ventriculum mox rebellem appetitumque proftra- tum fentiunt, quorum aliquot notabiles cafus memorie pro- didit Riepriuvs Lin. med, Ann. 1. menf. Zan. 65. Maio, Lin. 13. - Nov. AC. Med. Ph. Vol. I. L & 82 ..— Olfervatio XFT. : & gravidas omni iure plethoricas, tuto V. Suem omittere poffe, idem autor cum Stalparíio "van der Wrkr teftatur. — "Ann. IV. menf, Mart, Lin. 10. Cautius itaque cum fanguine - humano mercandum, neque is temere, neque: timide eft snittendus. - * H Olfervatio AXFI. DN. D. DANIEL GOTTLOB THEBESII. Cura recens natorum corporis & animi for- matrix. : M?s animi temperamentum corporis fequi, experientie - ac HiPocnaris teftimonio conftat. Hinc parentibus id quam maxime cure cordique effe deberet, ut liberis fuis mens fana fit in corpore fano. Sed quam incurie cum iisdem recens natis, matres potiffimum, agant, omnis dies docet. E re itaque fore exiftimo, fi quosdam hic notarem errores , quetidiano more commiffos, eosque tantos, ut corporis zque, ac animi vires atterant, nifi prorfus exftinguant in tenellis. Primus & princeps, qui a parentibus haud raro committitur, error occurrit in lactatione, cuius officium aut matres ipfz, diete ac animi affectuum intemperantia indies peccantes, fu- fcipiunt, aut tzedio lactationis ductze meretricibus concredunt, vix ulla fanitatis aut morum ratione habita, ut inde tenelli primis etatis menfibus non raro valetudinis, ni mortis, fub- eant difcrimen, vel, hoc forte fuperantes, cum ipfo lacte corrupto nutricum mores & vitia, vix educatione aliquando emendanda, imbibant. Note mihi fünt aliquot familie libe- ris numerofe, in quorum fere fingulos nutricum, quibus ufi funt, virtutes, mores & vitia corporis propagata fuerunt ex ipforum parentum confeffione, qui infimul, quod quidam ilorum fumme obílinati animi & prorfus degeneres fint, cum qua- MEAEW'TSoLr pg m 0 IARE IR MESE T QE X Cura recens uatorum corporis vc. — 983 | quadam admiratione conquefti funt, cum tamen omnibus una eademque fit vite origo, inftitutio & difciplina. Nec - et pariter corporis ac animi labem infantuli inde contra- hunt, fíimatres & gravide & lactantes, vel nutrices, ine- briantium & fpirituoforum potuum ufu nimis delectantur, ut- pote qui, ut temporis mora adultorum, ita promtius tenello- rum corpora atque ingenia adeo deftruit, ac hebetat, ut illi infantibus fimiles perpetuo ftupore torpeant, hi vero corpo- re teneriores, infirmiores, animoque ftup:di evadant & variis adflictionibus crebro detenti periclitentur. Comperta habeo aliquot huius argumenti exempla, e quibus unum inprimis 3 notatu maxime dignum eft, de uxore quadam bibula atque optimarum aquarum vite amantiffima , fecunda plurium libe- rorum matre, cuius feptem, & plurimi quidem ex dentitione vel aliis morbis orta epilepfia, paucas intra horas vitam cuim mirte commutarunt; duo fuperftites vero funt corporis te- neri ac preter etatis rationem imbecilliores, licet parentibus fit difpar corporis conditio atque omnes liberi nutricum opti- - ms note lac fuxerint, — Cuius f»irituofi potus crebriorem in adultioribus infantibus ufum nunquam non noxium, morbos- que infantiles multum exacerbantem, quin ex eo folo ftupi- dos factos deprehendimus, id quod fufius autoritatibus & ra- tionibus confirmat PaIMEnosivs de J/uloi erroribus Lib, Ill. Cap. X//Il, quemadmodum etiam ebrios maritos infantes omelancholicos generare, pluribus exemplis edoétus refert RugpLIiNvs Zn. med, Ann. IP. menf. Aug. Lin, 26. Eandem cenfuram meretur quoque mos quorundam, paucorum men- fium natis cibos aut quantitate aut qualitate noxios, ingurgi- tandos prebendi, antequam dentium eruptio facta & ventri- . culus pro concoquendis eiusmodi cibis fufficienti robore in- ftructus eft£, unde, fu»eratis aliis morbis, infarctus vifcerum, lentas febres ac atrophiam certo contrahunt... Multo impru- dentior eft eorum "inethodus, qua in torminibus ventris, e dar ! . lacte - e4 —— $: Obfercatio XPL-—— cà - " ("" Adi lacte nimío & coagulato oriundis, cremorem tartari, vel ni mis fpirituofa medicamenta, contrario prorfus effectu exhi- hent, uti rufticee hic terrarum genti aqua reginae Hungarie ad eosdem dolores demulcendos in ufu eft peffimo. "is Inter caufas externas, quio teneris infantum corporibus infirmitatem & deformitatem inducere valent, referenda omnino eft negligentior & premature nimis omiffa fafciarum - involutio, quibus infirmi illoram artus non folum ad decen- tem fitum & formam, fed & ad tutiorem a nutricibus vel cu- ftodibus geftationem aptantur; qua cautione infüper habita, pedes, ob laxos etiam tunc articulos, deformem fitum reci- | piunt, & curvi evadunt. Idem pedum vitium metuendum : eft, fi ancillae infantarie eosdem recens natos pallio arctius coactos in uno femper corporis, plerumque finiftro, latere plures per menfes brachiis geftant & tali ratione pedes, in- primis infirmiorum, molles plus &quo & diutius contorquent, qualía inde oriunda damna confirmat Fr;Z. HorrMANNvSs in ' Med. ration. Syflem, Supplem. Cap. LX. $. LX. Maius autem periculum metuendum eft, fi recens nati debiliores, fibula- toriis feu thoracibus balenatis non firmati, aliorum cuftodie negligenti traduntur; hinc enim triflia fubluxationum verte- brarum dorfi vel gibboforum exempla eaque frequentia, Nec minus pravam formam pedes infantum tenellorum ac- quirunt, fihi in curru, ad ambulandum iisdem aptato, ante : maturam inceffui etatem & firmitatem artuum equo diutius locantur, unde non raro crura ipfis contingunt vara, cuius- modi errores varios pariter annotavit HaceNpomxwivs Obf. Cent. IH. Hi[l.31. Denique inter caufas, que minus capa- cia infantum ingenia reddere valent, non filentio pretereun- da eft concitatior & nimia eorum in cunis agitatio ac impe- tuofa concuffio; nam licet moderatum hoc motionis genus . blando infantum fomno alliciendo eque, ac fanitati firmande apprime commodum fit, non poteft tamen non valida nimis, a€ - .— Cura recens natorum corporis &c, — 95 ac in folo minus plano pofitarum aut, fulcris falebrofis infltru- larum. cunarum multa agitatio molle corpufculum ita concu- tere, ut inde tenerrimum cerebrum pariter, ac nervorum origines graviter offendantur & debilitentur, qua ratione ni- titur illud Saxonibus familiare proverbium de ftupido, quod js in curiis nimium atque ad ftuporem usque agitatus fit, de quo motus infantum genere & docte & folide egit Celeberr. -PrarwERvs in Propemt, inaugurali, de..$omno ex agitatione moíugue cunárum, quod annexum eft Diflertat. inaugural. - Joh. Ebrenfr. TaEBEsu, iam Med. Dr, & Circuli Hirfchber- genfis Phyfici celebris, patruelis eeftumatiffimi, de Somno, uf igno, Lipf. 1740. ife1i ! (Trepíosvia Halam miffe d. 12. Mart. 1754.) Olfervatio XF'II. DN. D, LVDOVICI GODOFREDI KLEIN, Morus bominis. fumme irati &. alterius in necem intenti periculofus. M'S defültorius Gallus, rebuftus & fanus, annorum tri- À ginta fex, ad Monum pofitus, malitiofe turmam fuam anno 1745. menfe Iulio, deferit, equum fimul auferens; ten- dit per Odenwaldiam noftram, peuturus Helvetiam, Rufti- cus huias emit equum a milite pecunia parata, abit cum eo fatis longe per fylvas, ducem & comitem fimulans fideliffi- mum, revera autem fpoliandi, quin occidendi, animum ha- bens, & idcirco gladium portandum a Gallo defiderans & obtinens, ut hic commodius & celerius curfum füum perftrin- gere, re ipfa autem armis privari poffit. Ingruente nocte fe- curum fe reputat Odenwaldicus ille rufticus, & quod intendit, perfequitur facinus, inopinato nempe & fübito crinibus pre- hendit militem, in terram peotichia lapide, tres cum media | 3 ha- 96 —' Obferoatio XVII. habente libras, angulofo, acuto; caput variis in locis graviter percutit ; (erat enim die altera, licet noctu illa fat eopiua deciderit pluuia ,- in loco aggreflionis copiofus adhuc, lapi bus adhé&rens, confpiciendus fanguis, maxime vero lapidi dicto, cui & crinés agglutinati erant;) forti dein pede in genitalia impingic Galli, ficque occifum eundem credit. .Mi- les argutus emortuum fe fimulat, fpiritum retinet, membra flaccida & pendula libere a malitiofo ficario agitari permittit, qui tandem, pro acquirenda maiori de morte huius infelicis hominis certitudine, fummo cum fervore & venenofo quafi ore, commerdet manus dextre annularem digitum, qui iti- dem necexinde aliquod vitalitatis fignum prodit. ^ Cuncta ergo fic ex voto peracta ratus peffimus ifte nebulo,' crume- nas fpoliat traditis ante paucis pro equo thaleris, tandemque miíerum in fodinam ferri non admodum profundam przcipi- tat, domumque revertitur, mala confcientia; iam comite, Quum, fat remotum reputaret Gallus impiiffimum incolam , vires colligit cunctas, exfurgit, amiétu cruentato verfus ar- cem, in vicinia fitam, migrat, fole mox exoriente. Enar- rat facta. Committitur Chirurgi cure. Omnia bene cedunt, donec die x, digitum memoratum gangrena prehenderit. Am- putant. phalangem primam, remanente tamen gangraena, cum tumore totius brachii infigni plane, eftuque digitos tangentis urente. - Vocor ego. Crebro imponendum fuadeo vinofum fpecierum nervino-diícutienrium decoctum, aqua vive calcis armatum; aoplicandum ordino unguentum ex illius nutriti, digeflivi officinalis ana fex drachmis, egyptiaci, balfami Pe- ruvieni ana drachma una, ^ Sic corrupta decidit caro, offe nudato prominente illefo, tumorque pluriinum cedit, Poft aliquot dies, cum denuo accederem, de manus urente con- " queritur dolore; quum eadem in dorfo digitis durius tangere- - em copiofum effluit pus per amputatum ex parte digitum. | Mox intra hunc & auricularem aiti faciendam iubeo inci- fionem, » UR ara a LT o i b d P" Morfüs bominis fumme irati & alterius tc. 87 fionem; - quó manus offa beneficio iniectionum balfamicarum defendi & puris:exitus liber fervari poffint, ^ Refert poftea "Chirurgus, faciei & capitis vulnera (erant autem in integu- mentis tantum) fere confolidata, manus etiam offa adhuc a corruptione immunia effe, ex eadem vero exfudare ichorem .copiofüm, qua de caufa ter de die deligatio fieri debeat ; nul- la ceterum gangrene eíle figna, . Manus cum digitis notabi- liter tumida eft; nulla adparet inflammatio, dolor eft tolera- bilis, - Propono pilulas laxantes cum mercurio dulei, quo af- fluxus imminuatur; prefcribo Apozema ex vulnerariis herbis & fpeciebus pro decocto Lignorum, adiectis Manna electe unciis aliquot... -Repudiat primo medicamina Gallus, multo- que fuafü tandem pilulas deglutit,; qua optatam exferebant operationem. Externe epithema ex fpiritu vini rectificatiffi- mo camphorato, maftichino, atque aqua calcis vive appli- cari iuffi. Quum tandem decoctum laudatum liberaliter potaret, fic- que alvus quotidie aliquoties follicitarecur, humores dilueren- tur & corrigerentur, pus fiebat coctum, hinc in dies, Chi- rurgi accedente folertia, cuncta feliciora. Phalanx annularis altera prominens feparatur partim fponte, partim fcalpello abícinditur; vulnus iuxta hunc. & auricularem incifum íane- Ícere incipit; in manus palima fuapte rumpitur cutis, pure effufo bono; fanefcit brevi ulcufculum; mox in dorfo manus füboritur aliud 3 confolidatur idem; & fic vagantia in dorío, & circa digitum amputatum, carne rite rurfus obrectum, va- ria parva & fuperficiaria exfurgunt ulcufcula, Chirurgi pa- tientiam atque induftriam defiderantia, Nullus in manu eft dolor, nullus ardor, nulla inflammatio, faltem aliqualis obri- net tumor; motus manus ac digitorum legitimus eft; mies bene ingerit, digerit & egerit, robuftusque iterum evadit; menfe Novembri a nobis decedit firma gaudens valetu- dine. " | Capi- 88 — Olfervatio- XF1II. Capite ple&ebatur rufticus latro, Diebus binis poft mi- les Gallus ex Würtembergicis, fato, redux , huc venit, pa- triam querens fuam , gratia defertoribus a Francie Rege ge- neraliter fa&a deli&ti. Conf, A, JV. C; Vol. III. Obf. "m Hirpant Epift. ad Ani- coj, eorundemque ad lpfum Cent. 1. Epift. 79. BAGtivu Opp, p.m. 634. Edit, Antmerp. Seleda Med, Francofurt, Tom, IL. p. 147. IH. Zacvrys Lufitanus, Prüx, med. admir. Lit. III. Obf. 84. Obfervatio |. XF1IL . | DN. D. LVDOVICI GODOFREDI KLEIN, Spina bumeri & brachii ventofa fatalis, ex pare nycbia pe|]me tractata. | eere robuftus, quadragenarius circitet , adfligitur digiti indicis dextre manus panaritio. Adhibet varia, tandem & barbitonforem circumforaneum, ftrenuum vini adufti po- tatorem, confíulit; hic mox proponit amputationem digiti, - Preparat egrum, inebriando nempe eundem vini fpiritu, ad operationem; peragit hane & quidem fat crudeliter menfe Maio; incidit quippe, cultro communi & ufitato ipfius ru- fici, cutim, mufculos, tendines, in utroque digiti latere, quaquaverfus vi eundem torquet & evellere tentat; aft quum ineaffum hoc moliretur, eultri acumen in articulum prim, ubi eum capitulis metacarpi iungitur, phalangis, in füperfi- - cie exteriori gibba impetu quodam intrudit, offa metacarpi varie ledendo, ficque maximam partem iftum amputat, tan- demque plenarie manus vi extrahit, pofthec vulneris confo- - lidationem quoad maximam partem nature relinquens, Miror : ruftici patientiam, conftantiam ; abhorreo impoftoris crude- wem, inícitiam, animum plane inhumanum, Mure c rc me e E NE P RE DER SE IO Brevi : Spima bumeri t? bracbii ventofa &'c. — 89 Brevi fübfequuntur in brachio tumores varii, tactu duri, fumme dolorofi; adàugentur in dies tumor atque dolor. Ad. plicant Chirurgi varia cataplafmata difcutientia, emollientia, atque fimilia emplaftra; aft incaffum. Incidunt variis in lo- cis fuperficiarie cutim atque mufculos, nil autem hinc effe. étum fuit, nifi quod cruoris atri portiuncula effluxerit. Suc- ceffive ita ingraveícit brachii, maxime humeri mufculorum, tumor, ut mole fua iuvenis abdomen :equarit non exile, nec iacrum, fimul & pectoris dorfique grandefcunt tumore mu- fculi, facies plumbea confpicitur, corpus languet, fuübeft len- tus calor, appetitus vero ciborum perfiflit. De his & ego confulor menfe Ocobri. Brachium hoc monftrofe magnitudinis, coloris albi, confpiciens ac tangens, incifionem ad os usque humeri caute infticuendam effe dico; fufcipiebatur mox eadem, cute ac pinguedine longitudinaliter ad pollices duodecim latos circiter incifa; mox adparebat mu- fÍculorum caro nigricans, mollis, putrilaginofa, cultro minime refiftens, & in pultaceam fere fübftantiam refoluta. Ad of- fis usque confinia facta apertione, nullum inftrumento dete- gi poterat os, hinc immiffis digitis exploratio fiebat; extra- hebam offis fruftula minutiffima, mufculis corruptis, ramen- torum ligneorum ad inftar (vie Sege-Spene) inherentia, (fummum hunc ventofitatis fpine, ut cum Paspor?urxo 1o- quar, gradum, feredinem dixere veteres); foetor exhalabat vix tolerabilis, cunctaque mephite inficiebantur cadaverofa. Donec cutis cum fübiecta adipe incidebatur, dolorem fentie- bat mifer, aut fi tendines cultro offendebat vel nervos Chi« rurgus: in mufculis autem nulla amplius erat fenfatio, Suc- curro congruis internis atque topicis. ^ Propono amputatio- nem brachii in articulatione humeri cum fcapula; infra enim hanc locum amplius habebat nullum, Repudiatur confilium, Die altero fphacelus confpicitur: cutis labia viridi confpur- cata fünt colore, caro nigricat, tota fquamofa eft, humore - Nov. A. Med. Pb. Tom. H. M : fe- 9o .. Olfervatio XP'III. feetidiffimo nigrieante, cadaverofo referta; fomnus, cibi cu. pedia perit animus, quam primum erigat corpus, deficit; pulfüs fertur celerrimus fub febre depafcente; enaícuntur in carne vermes; fi brachium premas manu, portiones cruoris atri & fruta carnis putride elabuntur decidum. Redit parum appetitus, fimulque ex eftu interno depafcente fitis urget, hinc cuncta efculenta & potulenta vinum, fpiritum frumenti, lacticinia, quaeve ad gulam veniunt, deglutit, haurit rufticus. Durant hec per tres fere feptimanas; quum autem tandem | & interna, primumque pectus, ob viciniam & nexum, ag- grediretur fphacelofa peftis, previis altiffimis fufpiriis , anxie- : tatibus ingentibus, precordiorum oppreffionibus atque fpas- mis gravibus, poft duodecim horarum decurfuüm vita defun- gebatur, totus confumtus, emaciatus, faciem vere monfítrans Hippocraticam. Incifio cadaveris ruftice denegabatur. ^ ^ "A ScHorivM. Violente indicis digiti evulfioni, amputationi barbare; prima debetur origo mali. Paronychia ita crudeliter tractata, adfcendit ad axillam ufque, cum vehementia & impetu. Conf. BozsnuaavE Prax. med. $.183. pag. 403. fqq. Medicationem Chirurgorum per emollientia & emplaftica, incifionemque al- tiorem in morbi primordio, amputationem, neglectas, -non Jaudo. d 35191023:4 De felici brachiiin articulatione cum fpina amputatione legas cafum in Diff. E/je Frider. HgisrERI, de nova bra. chium amputandi ratione , erudite deductum. Gangrenofam ac fphacelofam corruptionem diu aliquo- ties in parte quadam, maxume fi mufculos faltim obfideat, . perfiftere poffe, docemur hiftoria notabili, quam Scnaan- scuMIDIVs exhibet in denen Berlin. W'acbentl, Nachr. f. labrg. p. 279, fq, nec non ex Joann, Adolphi WEpELu M de | | 4n- Heruie inguinalis incomplete, &c.- — ot Ganorena €9 Spbacelo $. XXVI. Conf, Commerc. litéer. JVorimb, Ann. 1736. pag. 92. fq. : | | Obfervatio XIX. DN. D. LVDOVICI. GODOFREDI KLEIN. Heruie inguimalis incomplete , inflammate , fup- purate, rupte, cou[olidatee, exempla bina. lm ruftica, annorum triginta, quatuor liberorum mater, & robufta, fübito corripitur doloribus infimi ventris imma- niffimis, quos muliercule ad paffionem hyftericam referunt. Infundunt femine varia domeftica. His tempore plurimum fopitis, nafcitur in inguine dextro tumor dolens; inflamma- tur idem, füppuratur, rumpitur fponte; exit primo pus, non eque fetidum, dein chylus cum efculentis immixtis, ut la- C6tuca, moris, &c,- Poft aliquot dies prodit lumbricus, die- bus fubfequis adhuc femper chylus poft paftum, Mulier in- terim bene appetit, bene dormit, laffa vero eft, caroque confümitur corporis. Magna non eft abfceffus apertura. Pau- percula quum fit, ideo fimplicia & vulgaria minusque pre- tiofacommendavi. luffi nimirum, ut tumori reliquo adhuc duro imponeret emplaftrum diachylum cum gummatibus, ul- cus crebro elueret decocto herba agrimoniz, abfynthii, plan- taginis acutifolie, hyperici, illudque deligaret cum balfamo Arcei. Laudavi multum Eupatorii cannabini apozema. Sic fuccedit confolidatio & valetudo fecunda. .Referam alteram hiftoriam :- Femina plebeia, ceterum fana & robufta, aliquot infantum mater, inopinato fuübitoque in vulvz labio dextro percipit dolorem punctionemque, que ad ventrem ftoma- chumque migrant feque extendunt. Inftant vomitus fuüimto- rum quorumvis; alvus libera eft, aquofa everrens; lotium mingitur ruffum, fine contento; dolet caput. Inter hec in 4 M 2 | levo 92 Olbfervatio XIX.— ER 1evo inguine tumor exfurgit grandis, herniam dixero incom- pletam; die nono füppuratur ille, multumque pus effluit, ali- quando lumbricus egreditur, alio cempore hordei excorticati, cuius iufculum comedérat, . exeunt grana, alio feculenta. Vocant barbitonforem, hominem incuriofüm & lentum, qui- que, quid morbi fit, ignorat. Iniicit varia, inque his acría quoque; de confolidatione precavenda acerbe difputat cum . fufticis, Lente febrit femina; parum cibi capit; alvus ob- ftructa eft. Rogatus tandem ego, fuadeo clyfmata, lemiti- vum repetitum, traumatica decocta; Chirurgo, que agat, inculco; febri refifto. — Negligenter hic rem tractat artifex. mali; accerfitur ergo alius, cuius folertia ulcus coit. Propin- qui femelle veneficium vel fafcinationem fübeffe exclamant. Brevi carnem viresque recipit pofthec ruftica. Conf. Scuvizu Diff. de. Lumbricis effraloribus. Comes - merc. litterar. IVorimb, Ann. 1737. p. 282. Edinburg. Ferfu- ebe Vol. I. p. 289. feq. Zacvrvs Lufitanus Prax, 4Med. ad- X. mir. Lib, II. Obf. 32. | Obfercatió XX. DN. D. LVDOVICI GODOFREDI KLEIN. Ffus Duccie Mattiacarum ad rbeumata. Q'is Iunio menfe anni 1748. in Mattiacis verfarer, Cel- : fiffimo Comiti a confiliis, obvenit Dynafta graviflimus, ab aliquot menfibus brachii levi, in quo fonticulum gerit, multa femper feliciterque fundentem acria, rheumatifmo, ad manus fefe extendente digitos, periodico quidem, divexatus, Potabat eo ipfo tempore Pyrmontanas, balneisque utebatur Wisbadenfibus, Quoad iftud malum, ex his nullum fentie- - bbatlenimen, Commendo idcirco, ut fpongie late & craffe üsdem impregnate aquis, dolenti imponantur parti, Nil s Ffus Duccie Mattiacarum ad. &c. 95 faciunt per quatuordecim dies fic in ufum vocate, — Suadeo eapropter Ducciam feu ftillicidium earundem. Minuitur do- lor, pars rubet, exfürgunt puftule, quales in purpura fcor- butica rubra notamus. Excoriatur cuticula. Pruritus eft in fede morbi multus. Nulla inftat inflammatio, XOcties forte inftituebatur ftillicidium. | Enafcuntur tandem furunculi, ma- iores, minores, plus quam decem. — Continent pus multum, fpiffum, fuücceffu fluddum, X Nullus eft iunctus dolor vel ar- dor in parte, frequens at prurigo. Adplicatur balfamum Ar- ' c&i atque fparadrapum ex cera, fpermate ceti, myrrha. Poft tertiam feptimanam plurimum reficcantur ulcerata co&untque. Fonticulus & interea largiffimum exclufit acredinis laticem, Sic omne omnino brachii cedit rheuma, nec in hunc, dum hec trado, revertit diem. | Eodem tempore vir quadragenarius, venator, fanguineus, vino adfuetus multum fpirituofo, lumborum ac ifchii excru- ciatus rheumate gravi per integrum annum, hucufque incaf- fum variis Medicis ac medicinis utens, ftillicidio pari, ad lo- ca adfecta derivato, querit auxilium, iuncta Swalbacenfium potatione folemni. Bene cedit confilium meum. Oriuntur in dorfo furunculi plures, large füppurati, ficque dira & con- tumax feliciter fuperatur affectio, , Diebus pariter iisdem Mercator aderat Francofurtanus, fexagenarius, caleulofus, ceterum vero fanus ac robuftus, Hic ob rheuma dextri brachii, quod olim ex refrigerio core poris antea fudantis in falifodinis deportavit, ftillicidium ad laborantem locum eque derivat multo cum fructu, Poft doloris imminutionem, fupra & circa aurem dextram aliquot exfurgunt furunculi, copiofum fundentes pus, acre ac fe- tens. á M $ SckO- 94. Olfervatio XXI. SCHOLIVM. Furunculis rheumatifmos pluries folvi, femel iterumque notavi. Subcenturio quidam, bibo, rheumate vexabatur brachii chrenico; tandem illud folvitur furunculo alto, lato, . copiofe füppurato, in ipfo doloris loco nato. Paftor prima- rius, nuche moleftatus rheumate, cum crepitu quodam fubti- li in vertebris, meo ex fuafu Schwalbacenfes potat: exoritur in brachio dextro grandis furunculus, belle fuppuratus, cum euphoria. * Obfervatio XXI. DN. D. LVDOVICI GODOFREDI KLEIN. Hydrops fcroti poft variolas, manu feliciter cur dtus. I epidemia variolofa autumnali anni 1746, puer feptennis, robuftus, poft difcretas nimis cito aéri fe exponit liberiori, puftulis nondum plane arefactis, —Corripitur fubito pedum cdemate, in dies properanter adaucto. ^ Levcophlegmatia nafcitur. Accedit fcroti hydrops, notabilis admodum, ca- put infantile tandem eequans amplexu moleque; cellulofo illo contextu, quem fumma cutis fcrotumque habet, aqua in-- tento atque tumidiffimo, ut fic cutis penitus erugata, tumor- que albidior factus fit & equalis; cutis, qua colis tegitur, fimul ita attollitur, ut lucidiífima fit, nec nudari is poffit, manifefto indicio, aquam inter fummam cutim effe & crema- fterem; inflexus itidem ifte ac incurvatus obunce falcis inftar eft; lotii excretio libera ceteroquin nihilominus manet, Nec vifu nec tactu tefticulum fentire potui, pre tunicarum intu- mefícentia, Humor, admoto lumine, vel irruente luce clara folis, tanquam in vitro cornuve per fcrotum apparebat; digi- to,- ht Hydrops fcroti poft variolas, manu ec. 95 to, ficut uter repletus & arcte adfílrictus (£), obnitebatur, atque, ut loquuntur, elafticus (verbis utor PrarwEnr in Dif- fert. de FZydrocele,) erat, Abdomen pretumidum cum um- bilico retrocito conípicitur; in inguine utroque magna eft in- tumefcentia ; bene interim appetit mifellus, fed laboriofe fpi- rat, tuífit; fomno gaudet pauco, morofus eft; fitit multum. . Confuültus iam, laxantia hydragoga atque diuretica propono, preter fomenta topica difcutientia & defendentia. Repudiat. autem puer medicamentorum continuationem. — Urina fertur intenfe bruna, cerevifie faturate adinftar, & fatis adhuc co- piofa. Alvus femper eft libera. Quum pre tumoris magni- tudine (erat namque vix credibilis in feptenni puero amplitu- dinis,) inflammationem metuerem gangrenofam ferramentum ilud , quod Trocar vocant, applicandum curavi, caute, ne tefliculus vel epididymis ledatur, providendo. Aquarum pellucidarum libris aliquot mox dabatur exitus, dein incifis profpiciebatur fotu ex decoctu fpecierum difcutientium offici- nalium cum vino facto, addita calcis vive aqua, fübiuncto fufpenforio idoneo (u). Lentus ex hoc vulnufculo mihi vi- debatur humorum effluxus; femilunata itaque plaga cutis in- cidebatur ícroti, fcalpello ancipiti, Via fic facta humiditati- bus ampliori, exiere fucceffive aquofi laticis libre triginta, humoribus ex omni ambitu cumulatim huc ruentibus. Lo- tium copiofe mingitur, a turbulento bruno ad magis natura- lem revertens colorem, potusque füperat modum. Afthma, fitis, tuffis, membrorum gravitas, agrypnia &c. abeunt. De- pravatus corporis habitus recedit tandem ad fanum. Quum medicamina averfaretur mifer, preter decoctum ex radice glycirrhize, afparagi, graminis, feniculi, femini- bus anifi ac petrofelini, auxilio, quod manu fiebat, pluri- mum , €) Czrsvs de Medicina Lib. VII. Cap. i$. (4) Vid, PLATNER: Programma, de Fafcia infrmitatem adiuuante- | 96 Obfervatio XXI. — mum res erat relinquenda, —Carnofus, robuítus ac vegetus hodie adhuc vivit. b Obfervatio XXII. DN. D. LVDOVICI GODOFREDI KLEIN. Tefliculi dextri tumor pregrandis a conquaffatio- ne, difcufus, data occafione recrudefcens, variolis plenarie fuperatus. | cnin quadriennis, fücciplenus, fanus ac vegetus, a con- quaffatione, in equo artefacto ligneo contracta, tumo- rem déportat tefticuli dextri, fucceffive pregrandem. Mater rem vilipendens, nihil de hoc malo refert , donec notabilius & gravius fuerit enatum, Puer in gradiendo impeditus, fa- €o ex attritu dolore, ceteroquin optume valens, medelam pofcit ipfüs, ^ Cum horrore cerno tumorem. Ordino un- . guentum ex ilo dialth. Pharm, Norimb. oleo menthaceo, gummi ammoniaco, galbano, bdellio, camphora, quocum fedulo blanda cum frictione, pars tumens inungebatur fuüfpen- forio commodo füperdato. ^ Divina fub benedictione poft octiduum fumma cum admiratione his cedebat grave malum, Quatuor menfibus poft,. inter faliendum , verfus fedilis acu- » — — M— y 9 vy SE. men iterum offendit tefticulum eundem; tumor recrudefcit, : modo eodem, ut prius, Prefcribo unguentum memoratum, iuncto fufpenforio. Modo & variole aggrediuntur mifellum, Parum attenditur tefticuli intumefcentia, quum variolofüs mor- bus graviter detiperet puellum, huiusque faltim habetur va. tio. Superata febre variolofa leti videmus omnem abactum . effe tumorem febrili refolutorio motu. | Scuo- - Scarificationis fmifter eventus..— 97. ROC hi ons aisi Medtcus in Hohenloicis voex-orzvoc, Dn. D. Crato Go- dofredus HgNxickE, Archiater & Confiliarius aulicus, Fautor venerandus, ante fexennium benevole communicat hiftoriam tumoris teftium venerei, diuturni, fuperveniente febre feli- eiter refoluti, eegro multum antea panaceis mercurialibus per- peram, exteris a Medicis , fatigato. (Erbaco Halam miffe 4. 20. Mart. 1754) Olfervatio. XXIII. DN. D. HENRICI FRIDERICI DELII Scarificationis finifter. eventus. N9* equidem fcarificationis negotium hoc ipfo titulo ree * probare animus eft, cum huius operationis iufta admini- ftratio ad preoccupandos precipue itemque tollendos mor- bos varios eximio fzpiuscule effectu non careat, fi modo balneorum domeíliceorum, frictionum, inunéctionum, qui- buscum veteres fcarificationes cum exitio ufü combinarunt, hodie maior haberetur ratio. Neque difcordiam chirurgorum & balneatorum, in Germania noftra precipue vigentem, hac vice componere noftrum eft, qua Chirurgi folis balneatori- bus fcarificationis adminiftrationem, tanquam indignam qua illi occupentur, relinquendam effe iudicant; cum iftbsc ope- ratio tamen eque chirurgie manualis vel inftrumentalis pars fit, & eque (ibi locum ibi vindicare poffit, quo venefectio alieque operationes pertinent. ^ Nec etiam fcarificationis , que proprie chirurgica audit, qualisque in gangreena & fpha- celo adhiberi folet, nec narium vel oculorum fvari&icationis mentionem iam faciam, fed eius tantum, que vulgaciffima & notiffima eft, queque ope ferramenti perficitur, quo fedecim «Nov. Acf. Med. Pb. Tom. LL N | yul- 98 | Obfervatio XXIII. vulnufcula uno ictu infliguntur, quibus cucurbitula poftea ad- movetur ,' cuiusque finiftrum eventum partim ex culpa egro- ti, partim artificis videre contigit. Exinde forte patebit, nec minora vulnufcula impune irritanda & contrectanda, nec ortam inflammationem finiflre tractandam effe. | - Wir laboriofus, quinquaginta annorum, ftrictioris corpo- ris habitus, me, ut dorfum eius valde inflammatum infpice- rem , opemque ferrem, rogitat,. Ubi eundem vifito, pronum fere cubantem, cum fupinus vel in alterutro latere iacere, pre dorfi dolore, non poterat, invenio. /Eítu infigni labo- rabat, & fpirandi difficultatem accufabat. Ipfum ergo dor- fum infpiciens, fcapule finiftra regionem maiorem in mo- dum tumidam deprehendi,. quique tumor cum rubore etiam . dextram fcapulam quoad maximam partem occupabat. Api- cem tumoris macula floreni magnitudine, cruftofa, obfidebat, que non fine dolore remota, infra faciem lividam, ceru- leam, impuram faniem plorantem, referebat, Origo autem mali hic erat. Scilicet ex ultima fcarificatione, vulnufculis levi crufta obductis, pruritum moleftum fentit nofter, cuius pertefus prurientem locum partim manibus, partim illum ver- fus columnam aliquam ligneam diligenter atterendo, confri- cat. [nde irritatarum partium inflammatio, cui cum balnea- tor unguentum ex oleo olivarum, lapide calaminari, lithar- gyrio & ceruffa improvidus oppofuiffet, illa, obortis ex im- modefta adftrictione novis obftructionibus, vehementer auge- batur formabaturque pregrandis abíceffus, in gangrenam proclivis. Abfterfa autem macula illa livida, eximia ichoris quantitas effluebat, quz altero, tertio & fequentibus diebus . non tantum augebatur, fed & hoc peculiare phenomenon monítrabat, quod leviter compreffe partes tumentes non modo per recentia vulnufcula fcarificata, leviter antea gluti- pata, purulentanr materiam plorarent, fed & ultra centum cicauicule, ex priflinis fcarificationibus fuperftites, ex tanta cu- Scarificationis finifter eventus. ..99 cutis tuniceque adipofe fuppuratione iterum foluta fuerint, ita ut, compreffo grandi abfceffu, pus per complures novos fontes profiluerit, quorum origines in variis finubus & mz- andris, huc illucue in cellulofa, adipofa, ipfisque dorfi mu- . fculis formatis, quorum tres trium pollicum longitudinem equabant, reperiebantur. 1ta autem inflituebatur curatio, ut, datis fimul internis, motus febriles contemperantibus, le- viterque diapnoicis, partim inflammationis tante caufa re- moverentur, partim tot abfceffuum mundificatio & confoli- datio refpiceretur, Parabatur ergo decoctum e rad. biftort irid. Flor. herb. abfinth. rut. fcord, falv. flor. chamomnill. gall. Turcic, fapon. commun. vitriol. cum aqua comtmuni, aqua calcis vive remixta, cui poft decoctionem & expreffio- nem fpiritus vini camphoratus inflillabatur. Hoc decocto imbuebantur lintea quadruplicata, qua iterum expreffa (a- pius loco afficto imponebantur. In complures finus iniicie- batur Zecotfum JVicotiane faturatum, quod plus vice fim- plici in fimilibus lefionibus, immo & in fiftulis, opem pre- ftiterat (x). — Deinde ex ipfo hoc decocto, cum unguento digeflivo, effent. hyperici, myrrhe & fuccini, parabatur mix- tura, qua repurgabantur amplius canales, quo facto non tan- tum e fanie pus laudabile evadebat, fed & folide partes ero- fe, flaccide, debitum tonum pedetentim recuperabant. Va- ru autem canales communicantes forficis & fpecilli fulca- ti ope aperiebantur , atque hoc modo deligatio & confo- lidatio facilior reddebatur. Nonnulla fibre in fteatomato- fam compagem degeneraverant, qua füppurationis ope mo- biliores reddite , fcalpello & forcipe feperabantur. Dein plumaceolis & turundis, mixtura mundificante madidis, ca- Vitates replebantur, füperimpofito emplaftro faponato Bar- bette. | N 2 ku POM e (x) Vid. 4&. Nat, Cur. Volum. IX. Obf. 104. p. 392. 100 | Olbfervatio X XIII. Poft quatuordecim dies tumor minuebatur, & principalis - plage fundus, immo & reliqua complura vülnera fatis bene depurata & rübella apparebant. Interea autem veliementi & ficca tuffi vexabatur noíter, ita ut intef deligationem vix libere & absque dorfaiium mufculorum commotione, refpirare potuerit. Facile quidem ifthoc phenomenon a facta in ero- fis partibus nervorum dorfalium irritatione, quos inter & in- - tercoftales nervos magna intercedit communio, deducendum erat, fed curatio difficilior evadebat. Interim in ufum voca- to infufo theiformi, e rad. pimp. alb. taraxac. liquirit. herb, veron. fanicul, pyzol, hyffop. fem. anif. ftellat, & pulvere pe- €torali, e fperm. cet. pulv, liquirit. lap. ecancror, antimon, " diaphoret. tandem íedata tuffis eft, que quoque ob ira- cundiam, propter nonnullas rixas domefticas obortam, ite- rum revocata, iisdem medicamentis cef. Deinde & cum nicotiana decocto miícebatur illud agrimonie, quod metho- do fupra dicta iniiciebatur. Protracta autem in quintam heb- domadem curatione, nova fcarificatione hanc forte accelera- ti, & congeftionem ab ulcere revelli poffe nofter autumat. Hinc fponte per balneatorem paulo infra finuofum ulcus fca- rificationem inftituit ,.& per binas cucurbitulas fanguinem de- trahit, habita autem ,. quoniam pifcator ictus fapit, regiminis poftea meliori, ac antea, ratione. Neque male res ceffit. Cum autem vir alias labotiofus iam per aliquod tempus otiofam vitam degere, & federe magis, cum ob locum affe- é&tum difficulter cubare poffet, coactus fuerit, pedes eedema- tofum tumorem concipiunt, przfertim in tibia finiftra nova - oritur inflammato, cui perpeffa olim contufio occafionem praebebat. Sed modefta frictio fpeciesque ficcee difcutientes hanc quoque inflammationem fuftulerunt, | Oedemati autem cum fructu opponebatur elixirium laxans per epicrafin, fum- . tum quotidie, ex extraétis panchymagog. Croll, rhabarb, cochlear, fumar. cafcarill. cum aqua veron, vinofa paratum. Hac Secundine ferotinz. IO1 Hac demum ratione octava hebdomade finiftrum hunc fcarifi- cationis eventum nova fanitatis confirmatio fecuta eft. - —- — Obfervatio XXIF. | DN. D, HENRICI FRIDERICI DELII. - Secundinee ferotine. piu vice fimplici reprehendere obítetrices neceffum mihi fuit, quando ad puerperas vocatus, &, ut quantocyus fecundinas reftitantes medicamentis expellerem, rogatus fum. He enim íepiuscule imperite muliercule opem a medica- mentis fruftra exfpectant, quam tamen iufto tempore, fi rem debite adgredi didiciffent, ipfe ferre optime potuiflent, Sci- licet hec fecundinarum eductio ftatim poít partum fieri de- bebat, antequam uterus conílringatur, atque in minus volu- men redeat, ipfo fimul uteri orificio claufo. — Si porro forte ob paulo maiorem cum uteri fuperficie interna cohafionem paulo diutius commorantur, admoris provide digitis has fepa- rare & educere, non autem extrahere, oportet. Haec ma- nuum opera plus valet, quam pellentia medicamenta, qua faepius uteri fpasmum augent, atque ita viam ipfis eiiciendis lecundinis precludunt. Fieri ítaque vix aliter poteft,. quin mifere puerpera aut ex nimis diu in utero relictis fecundinis, aut ex incongrua earundem extractione, mediante noxia per funiculum umbilicalem vellicatione, in lochiorum füppreffio- nes, vel etiam uteri hemorrhagiam lethalem, porro in in- flammationes uteri gangronofas, fphacelum denique incidant, vitaque priventur, veluti complura pericula practica id te- antur ( 7). | | Interim non plane exemp/a defünt, ex quibus patet, pof- fe etiam poft aliquot dies fecundinas corruptas fruftatim ex- 3 1 . €erni, (x) Conf. noflr. Amonitat, med. Dec. I, Caf. V. p. 44. fq. 102 .. Obfervatio XXI. cerni. Prodeat unicum illuftrationis gratia. Refertur mihi per literas, uxorem quandam, difficulter licet, puellam eni- xam effe, reftitare autem fecundinas, quarum eductionem ut efllagitaret, dolores enormes cum anguftia precordiorum , puerperam hortabantur. Sedulo moneo ifthec negotium non folis medicamentis abfolvi, fed neceffe effe, ut obítetrix pre- vida manu, anteqüam uterus plane conftriétus fit, placentam feparet, hanc lente educat, atque in hunc finem etiam bal- neum vaporofum ex aqua tepida cum herba artemif, flor. chamomill, puerper& paret. Simul autem prefcribo potionem, ex aquis meliff. vinof. & fine vino, verben. cinnam. fin. vin. hirundin. pulv. fuccin. hep. anguill. borrace Veneta, & fyr. cort. aurant. quavis hora ad unum vel alterum cochlear fu- mendam, & ut brevi certior fierem, quid ageretur, iubeo, Poft xxiv. horas nuntius redit, atque nihil inde mutatum vel fecutum, anguftias autem maiores effe, refert, Ergo ftatim clyfterem iniiciendum fuafi, & nonnullas dofes pilularum bal- famicarum uterinarum mifi, quarum una femper poft fex ho- rarum intervallum caperetur. [nterea continuis anxietatibus, cum intercurrentibus lipothymiis, adfligitur noftra, ut jipfam idcirco mortem exfpectarent adftantes. Quarto autem a par- tu die forte ad alium zgrotum eiusdem loci vocor, nec mo- ror etiam, ut fimul hanc egrotam vifitare poffem. Hypo- cauftum ingrediens feetore teterrimo illud repletum depre- hendo, egrotaque fere exanimis & fudore perfufa, tremula voce refert, iamiam demum liberatam fe effe a fecundinis tam diureftitantibus, quse fruftatim iam & peffime feetentes excrete fuerint, ita ut , licet admodum debilis, levior fibi ipfi videretur. Sic itaque noftra, licet paulo poft purpura accefferit, ex hoc vite difcrimine tandem evafit, ac poftea cum fanicate rediit in gratiam. | Habet quidem Medicus & sgrota, quo letentur.. Hec de recuperata vita, ille de energia nature & felici medica- men- - Defiwoium capillerum omniumque t?c. 105 mentorum cooperatione. X Aft cum non cuivis liceat adire Corinthum, fatius erit, agere & obfervare que neceffaria at- que fupra iam monita funt, neque ad univerfale a particulari illicite nectere confequentiam. | | á Olfervatio XXF, DN. D. HENRICI FRIDERICI DELII : Defiuvium capillorum omniumque crinium univerfi | . corporis (mgulare. nter alios aliquando rufticos, auxilia pro egrotis rogitantes, forte ad me accedit vir ruftico more, fed fatis bene vefti- tus, pinguis & bene nitidus, ítatura quadrata habituque eu- farco gaudens, quadraginta forte annos natus. Hie pro uxore male fe habente medicamenta flagitabat. Propius ad me accedencem curatius intueor. Cay illamenta vix inter ru. ficos confpicimus. Nofter tamen illo caput tegerat. Mira- tus ex eo quaerebam, quare capillamentó uteretur? Ille au- tem confeftim ipfum denudabat caput. Et ecce! ne ullum capillorum veftigium, fed porius cuticula adeo levis, ac vo- la manus, comparebat. Faciem denuo accurate infpiciens, füpercilia , palpebras omni crine orbatas exacteque leves animadverto, Neque barba, qua virum decet, ornatus no- fter erat. Ille autem ipfe addebat, nusquam in toto fuo cor- pore crines inveniri, hinc pectus, alas, pubis regionem, pe- rinczum, brachii, manus femorisque fuperficiem omnino pi- lis carere. Non autem ita fe natum effe affirmabat, fed ;m- caníationis effetlum hoc defluvium pilorum effe, Scilicet . brevi poft contractum matrimonium fe graviori & diuturno morbo decubuiffe, illoque füperato omnes pilos pedetentim evanuiffe, Eluius aurem morbi nullam aliam exftitiffe cauf- fam, quam procum quendam, qui, cum uxoris füe, tunc Ex "^ 2c] 104 . Olfervatio XXPI. virginis, potiri. non potuiffet, Acheronta moverit, & cum fuis adlaboraverit, ut nofter diuturno morbo, íi Deo pla- euiffec, exftingueretuür, Durante hoc morbo fe mentis com- potem per aliquod tempus haud fuiffe, ita ut, quid actum de eo fit, plané ignoret, —Sit autem fides relationis huius penes auctorem, — — pen IlNobis, cum alius morbus, w. g. venereus, non pateat, neque nofter ullo incommodo poftea vexatus fuerit, vero fimillimum videtur, ex quacunque demum caufa tum noftrum laborafle febre acuta maligna, poft cuius decurfum alopecia non adeo rara eft. — Interim cum hec depilatio univerfalis fuerit, nec unquam pili fuccreverint, materia forte noxia tantopere ad peripheriam corporis delata eft, qua ipfi folliculi & bulbuli, in quibus pili radix heret, quosque clariff. Wir- HOFIVS noviter accuratius defcripfit (z), penitus erofi fue. runt, cum fuübfequente fic ipfius pilorum originis plenaria de- ftructione. Parallela fere exempla ergo confirmat cafus no- fter, quorum mentio fit in Ephemerid, Nat. Cur. Dec. IIl Ann. III. Obf. 62. Honsri Obferev. fino. Lib. II. Obf, 28. & Annal, med. phyf. Wratislasv. Tentíam. XI. p. 210. 69. XIII, P- 33f* Olfervatio XXI. DN. D. HENRICI FRIDER!CI DELII Febris epileptica. — NS forte nomen, quo febrium tam vafta claffis amplí- ari poffet, fi revera exifteret! fed non adeo proni fu- mus, nova nomina adoptare, quibus entia preter neceffita- tem multiplicantur. Prior vox denotat morbum, qui La adfuit, (2) Yn Znatome pili bumani. Vid. Commentar. Societ. reg. Scient, Gattingenf. "Tom. II. p. 368. fq. bou 9 hdi 0 Hou. up m * am y ps v. AD TRU NE (F s ; ueri EIS 0$ adfuit, —— 2 , pro quo habebatur. - Scilicet Tire fie- piufcule. funt relationes morborum, que Medico obtruduntur. Hic, nifi examen morbi rité inftituit, egregie fallitur-& fallit. Quoties enim 'apoplexia vel catarrho- fuffocativo correptum egrotum referunt, & extemporaneum & prefentiffimum re- medium flagitant, cum re accuratius perfpe&a, paffio hyfte- rica, hypochondríaca, füffocatio: vel. ftrangulatio uterina vel hemorrhoidalis, in propatulo fint , in quibus certe medica- menta antapople&tica vel. contra catarrhum füffocativum et adhiberentur. | Ita quoque nuper mihi repetita vice — cum ad. iu- venem quendam [trictioris corporis habitus vocarer, quem fubito epilepfia correptum effe nuntiabant, Ubi illuc vénio, tremulum ómnium membrorum motum in dgróto animad vertó, "Extrema frigebant, oculi torvi, pulfus celer & par- vus, ad quefita. nulla refponfio. - Interim , licet edam pre tremore egroti ipfa fponda, in qua decumbebar , contremi- fceret, nulla tamen vera artuum convulfio, mulla ante os fpuma, nulla pollicum in pugnum compreffio; nullus dentium ftridor, fed eorundem tantum .collifio & tremula. agitatio. Ex hifte itaque phénomenis ad epilepfiam prefentem con- cludere non licebat, praefertim: cum nunquam ullá difpofitig: noftri ad hunc morbum obfervata fuerit." . Iudicabam potius, ftatum prefenteür involvere magis invafionem fatis gravem febris cuiusdam intermicents, ^ Neque fpes me feféllit, Cum enim poft aliquot horarum intervallum éundet rogatus vifitarem, & interea pulveris: temperantis dofis cum thes. infufo exhibita effet, infigni etu iam laborare egrotum de- prehendi, quem poft fex horas fudor excipiebat. Altero die, preter artuum laffitudinem, naufeam, & vornendi condtus, nihil aecufabat egrotus, Tertio autem die eadem (cena, ac pridie, ludebatur, quee quoque quinzo iterum in aprico erat, & fic febris tertiane .genium aperte monfítrabat, que etiam - Nov. 4H. Med. P5. Tom. 1. Et | Lin / 106 br. Olfervatio XXF1. absque dntepilepticis & absque chinatis per fagis nota .& tu- 'ta refnedia, füb tertie hebdomadis initium, feliciter fubla- - tateft. zii | * a948a s — . Licet abunde iam conftet,. quod fiepiuscule cónvulfio- nes febribüs, precipue acutis, accedant, invadentem tamen hane febrem intermittentem-flipatam convulfione fuiffe mi- nime putarem. . Poffet autem id declamitari, fi quis vel figno- tum minus iuftam rationem habere, vel febris indolem in fo- lo fpasmo, cuius tranfitus in convulfiones non adeo rarus eft, quaerere, vel demum, iuxta Machiavellifmum medicum , gloriolam vanam captare maluerit, ita ut iactabundus adferere poffit, fe periculofam epilepfiam in regularem tertianam pre- claré & fapienter mutaffe,. Sed cum his divortium facien- dum merito.eft. «- . T Magni autem viri & apople&licas. febres timent, tales, que egrotos, nifi quantocyus ipfi motus febriles fuppriman- tur, altero vel tertio paroxyfmo iugulant. Febrem, fi apo- plexie fuperveniat, eandem folvere, prognofis eft 77Zippocra- íica, plus vice fimplici noftris temporibus exemplis compro- bata, Tantum autem abeft, ut omnes apoplectici acceden- tis febris ope evadant, ut potius experientia quoque tefte- tur, ipfius apoplexie immediatam caufam non femper per oppofitos febriles motus expugnabilem effe, atque fic in ipfo prelio naturam füccumbere. | Sub iudice ergo adhuc lis eft, utrum vera. febres apoplectice dentur, an potius ipfi motus febriles ad imminentem apoplexiam folvendam in certis cafi- bus minus füfficientes depreheníi fuerint, & inde febrium apoplécticarum appellitationi anfam dederint, ^ Utinam non adeo preefracte praeconceptis opinionibus inharere atque ex- perientie fallacias evitare malint, quibus nature myftarum praeclarum nomen arridet! — . | | : (Erlanga Halam anifJe d, 3. Maii 1754.) Obfer- - | E JHékds & " Hemptyis f t&/r. 107 -ot Obferoatio XXPLI. DN. D. CHRISTOPHORL 'FRIDERICI - KüHN, fimi » Jüerus & Haemoptyfis. iem funefia : Dex : gravi preecipuorum pe&oris & abdominis .. .ifcerum jabe- oborta. | V triginta. annorum, temperamenti fanguineo - holerici, ftaturze corporis mediocris, lauto vivendi generi adfue- tus, in iuventute iam moliminibus hemorrhoidalibus fepe ve- xatus, ipfe arti falutari incumbens, per tres fere annos vale- tudine minus profpera fruitur, cum antea fanus fanguineque plenus adparuerit,. Ab initio tuffi, mox humida, mox ite- rum ficca adfligebatur; non ita multo poft oppreffio pe&oris & anxia difficilisque refpiratio coniungebatur, que omnem medicamentorum pectoralinni, ex proprio confilio in ufum "vocatorum, ipfiusque iisdem: fubiun&i fontis Selterani virtu- tem penitus eludebat, & adeo in dies increbefcebat, ut in afthma verum degeneraverit, qui affectus, mox aliquamdiu remifit, mox iterum diverfos gradus dyfpnee,.orthopnez, interdum etiam afthmatis convulfivi adfumfit. . Sicuti autem alias femper ad iram. proclivis erat, ita nunc inprimis levi ob- veniente caufa incandefcebat, ftatimque inde malum exacer- babatur, adeo uttandem ira aliquando vehementiori pregref- fa; ut nulla calamitas fola effet, totum corpus flavo colore tingeretur , fubfequente fiti febrique lenta, deie&ionibus al- bicantibus, tardius & difficilius prodeuntibus, unde ftatim patefcebat , icteruin quoque fe cum afthmate coniunxifle, qui tamen . mixturis aperientibus , vifceralibus .& falibus mediis frequenter exhihitis brevi iterum profligebatur, remanente tamen aliqua cutis flavedine, fub qua etiam tufüis, cum ifa i) *. T pi-. l108 ^. Obfervatio XXFL. . fpiratione difüicili & anhelofa, priftinam | ludebat. fabulam. Hac morbi facie im dies in peius rüente, non folum febris lenta ingravefcebat, fed &. pedes cdematofi reddebantur , hocque modo eger miferam trahebat vitam, donec tandem poft aliquod tempus, fanguinis floridi fpumefi menfuras duas cum tuffi eiiceret: quo facto,. noctu vocatus illum in fumma debilitate quafi füffocatum inveni, facies erat Hippocratica, lingua balbutiens , pulfus parvus , inequalis , intermittens extremaque frigida. . Cum igitur res egri iam conclamata vi- . deretur, ipfi pulverem ex Corall. rubr. fpecieb. de Hyacintho. ac nitro depurato,. & potiunculam temperantem ex aquis flor. acac. rub. Idaei, fcabiof, tinét. .corall. cum fyr. de alrh. pra- fcripfi, fimulque; tranquillitatem animai & corporis etiam atque etiam commendavi. Horum ergo medicamentorum ufü pau- latinr ad fe rediit & per. aliquot Horas placide dormivit, die- «que fequenti.iterum in mufeo obambulavit; fed iam vefpera incidente iterum accerfor & ecce! fanguis adhuc maiori quans - titate regurgitavit fimulque fuffocatione vite finem impofuit, quem in prinio acceffu adftantibus predixeram. Quid enim aliud ex:*hac hiftoria morbi admodum. complicati & in labe vifcerum precipuorum iam diu radicati, accedente, in hac fumma debilitate, hemoptyfli exfpectari poterat ? E - Ex caufis igitur procataré(ticis ad hanc vifcerum corru- ptionem multum contulerunt temperamentum | fanguineum, ftatus plethoricus, vitae genus lautum, & tamen fedentarium, vini atque tabaci abufus, precipue vere ex caufis preeterna- turalibus negotium haemorrhoidale non rite fuccedens; mala- que corporis conformatio , que in pueritia forte iam per in- curiam inducta fuit, qui omnia poftea fectio huius cadaveris, a propinquis expetita & conceffa, clarius nianifeftavit. Externe primo poft mortem die cadaver lividum valde- que putridum apparebat; abdomen, fcrorum cum pene, ad- modum. expahfa. & tumida deprehendebantur, .uti alias in | . vene- Aflbma, iderus € Hamoptyfis tec. — 109 veneno interemtis aut fuffocatis obfervari folent. ^ Aperto abdomine omentumi plane confumtum, pinguedo mefenterii eliquata, ventriculus & inteftina admodum inflata, hepar pregrande,, fanguine valde infarCtum, ex aliqua parte fcir- shofum, offendebantur ; veficula fellea plane transparens erat, & cultro anatomico incifà ne guttulam quidem bilis, fed tan- tum'aerem. puttidum emittebat ; regio illa, ubi hepati iuncta : eft, nullo flavo colore tincta erat, uti alias videre licet. Hinc facile erát iudicatu, unde icterus, pronitas ad iram, relictus- que color faciei flavus fuos fümferint natales; reliqu& infimi ventris partes in ftatu fano conflitute deprehendebantur. Hinc, ad perluftranda pectoris vifcera, fternum a coftis fe- pasatum reclinabatur & ecce! cor erat fanguine vacuum, pul- mones vero collapfi quaquaverfum parti pofteriori pleurz ad- eo firmiter accreti inveniebantur, ut non nifi per partes cul- ..ter anatomicus illos feparare potuérit, & nc minima quidem pars illorum adhuc libera aut pendula fuerit; fubftantia au- tem eorum nondum quidem erat exefa, veficule, vero & tu- buli bronchiales materia lenta, viícida, pure & fanguine mix- ta, fcatebant. Denique, exemtis & fuo-1oco repofitis vifce- ribus, obfervabatur fingularis fpine quarundam vertebrarum dorfi & lumborum curvatura in forma circumflexi, ita ut con- vexitas arcus latus magis dextrüm refpiceret, Exterius nulla gibbofitas in hoc fübiecto, dum in vivis erat, nec deforma- tio ideo notari potuit, quia fpina tantum ad latus incurvata erat, adeoque inceffus ad latus magis inclinans vix diflingui poterat. Hinc igitur ex accretionenon folum pulmonum firmio- ri, fed & ex ipfa illorum fübftantia, materia vifcida & purulenta repleta, facile huius ftatus afthimatici caufie colligendz erant, ad que ab incunabulis faéta mala conformatio difpofuit, cavi- tatem thoracis coarctando, vifcera contenta comprimen do, fitumque. vaforum gi d i hincque omnino vita i3 3 rem E] Itc I1O . Olfercatio XXI. femper exiflere debuit valetudinaria, qua tantum ordinato vivendi genere, venzfectionibus non intermifiis, médica- - mentis aperientibus, refolventibus, falinis mediis, lenibus- que expectorantibus fublevanda erat, non vero radicitus tol- lenda, Ad augendum quoque hoc malum multum utique . contulit hepatis compages maior, ex obfílructione orta, que. fecretionem. bilis per poros bilarios plane impedivit, & fic receptaculum illius vacuum reddidit; hinc illa in fanguine cumuiata non potuit non icterum producere, fimulque motus fanguinis per venas reflui retardatus, & ob copiofiorem inde contingentem feri feceffionem pedum tumor cedematofus füb- fecutus fuit. ^ Similes eiusmodi morbi hiftorie confignaté proftant in AG. 7fed. Berolinenf. Decad. I. Vol. 1I: p. 76. - itemque in. Ephemer. JV. C. Decur, Il. Ann. LX. Obf. 10. 60. Dec, Ill Ann. 1. Append. P: 97. | e | |... Olfervatio XXPHL vens DN. D. CHRISTOPHORI FRIDERICI » Dd .KÜHN. . — Morbus a fafcimo malitiofe fimulatus.. cmina viginti quinque annorum, temperament fangui- meo-phlegmatici, nondum maritata, cognomine Beííen- baufen, extra muros habitans, conqueritur de inflatione ven- triculi & frequentioribus animi deliquiis; petit ergo, pro tol- lendis his incommodis, confilium, ipfique ordinantur antihy- fterica & carminativa. His vero non contenta, ad medica- ftrum lotium pro more mittit, qui cum illa confentit , mor- bum oriri a fafcino, expellique poffe peregrina illa, fi per aliquot dies nil, nifi decocta pruna & pulveres ex faccharo & Íemine pfeudo-fumarie, quod vulgus hic J/alpurgis- Kar- "i ner -*» —*. t vin d DEW" 5», » Morbus à fafcino malitiofe fimulütus. xix. ner appellat, -confectos adfumeret, : Hác medicina per 5. dies ufa, corripitur horrore animique deliquio; deinde exo: .riuntur vomendi conatus vehemenriffimi, unde quedam fee. mine vicine accurrunt, deque egre commotionibus obítu- pefcunt, & ecce! illis adhuc prefentibus per vomitum re- iiciunturtr;s per. vices fafciculi pilorum. fufcorum conglome- rati caudati, ex quibus ftatim füperftitiofie adftantes mures vivos denuo in eiusmodi glomeres mutatos imaginate funt; paulo poft iterum duo eiusmodi ridiculi mures evomuntur; diebus aliquot preterlapfis, praefente Confeffionario, cum iis- dem anxietatibus animique defectione, duo eiusmodi fafci- culi , - artificiofe in forma muris colligati, eructantur. | Quo facto rumer ubique percrebuit, resque ad iudicium, ut in ve- ritatem inquirat, delata fuit, teftesque oculati quinque de ea- dem depofuerunt coram iudicio. Interea illa iterum cum iisdem fimulatis fymptomatibus novem fafciculos, ex pannis laneis & linteis arcte convolutos, prefentibus multis aliis fpe- Catoribus evomuit, inter quos corolla quedam .ex lana nigra conftructa erat, Hoc facto nefanda ifta ftatim iudicio tradi- tur, .mandatoque Regiminis Ducalis cuftodes, iuramento prius obftricti; ipfi adiunguntur, ad patefaciendam veritatem, fimulque veftimenta eius, ftragulaque fedulo perluftrantur, nihilo tamen minus iterum, prafentibus cuftodibus aliisque adftantibus, aliquot eiusdem farine fafciculi eiiciuntur: Hinc vero a fuprema curia duo Chirurgi, ad minima etiam obfer- vanda omnemque dolum avertendum a latere effe iubentur, qui ingruentibus iterum paroxyfinis me quoque advocant, ubi illam, Medico aulico Dn. D. BERrRAM & Actuario Dn, Rv»- PERT, itemque Confeffionario & alio quodam Iuris confulto, Dn.LavrrER, prefentibus , fumme anxiam invenio; conatus vomendi decies .& plus repetebant, nihilque prodire vide- batur; tandem conatu eiusmodi vehementiori pregreffo in lectum recidebat cum fumma animi defectione, que miris " con- E 7 et E " MNT am — ^ Olferostio XXPIIL. convulfionibus pectoris , quibus hoc ipfum vehementer attol- * lebatur & abdomen reciproce retrahebatur, iterum fefe ter- A minabant, Durantibus etiam his paroxyfimis pulfus fanus, co- lor faciei floridus, calorque extremorum, in paroxyfmo non exagitatorum, naturalis manebant, finitoque ille nihil preter- - naturale relinquebatur. Ex hifce fignis diligente: obfervatis fimulatum hunc morbum confiftere in preftigiis, more gefti- culatorum effictis, quilibet concludebat, hancque e | feminam ut. dolum profiteatur, . fevere admonebat. facto, etfi antea multoties de veritate rei per Deum & fct cramenta iuraffet, convicta fe dolofe egiffe confitebatur ,. to-- tamque rem coram iudicio fic enarravit: Facinus hoc fe di- diciffe a vetula quadam, que ipfi dediffet globulum laneum, quo in ore detento omnium afnor, precipue füperiorum , conciliari poffet: illius iuffu etiam eiusmodi fafciculos pilo- fos, propria manu complicatos, deglutire & iterum evome- re fe tentaffe, donec per repetites actus res hac facile fuc- ceffiflet; in fimulandis eiusmodi preftigiis, convulfionibus, animique deliquiis fe fucceffive adeo exeércitatam redditam effe, ut pro lubitu motus eiusmodi producere potuerit, o- mniaque hec. lucri faltem caufa ita perpetrata fuiffe , unde d 1 fic convicta ad perpetuos carceres relegata fuit, hocque inodo multi de vitanda fuperftitione credula. admoniti ,-'de- que Reit falfitate certiores redditi fuere. (fenaco Halam mi[J« d. I7. AMait, 7f "S Obfer- Hydrops ivibus fubiedis fuueftus, — xi 3 C CERERI udi np oro ME -^DN.-.D. IOANNIS HERMANNI EVR- Rug quinos ovo ir qa yr : a Hydrops tribus fübiettis funeftus. XL Ivydropis ideam & dubium medicamentorum effectum, 77o- AA Jum. VIL AG. V. C. Obf. 78. fufius enarratum, rerum wMfus confirmat , ut, fi non pro fcandalo Medicorum haben- dus fit morbus. confirmatus, tamen Hirrocnaris elogio, pau- €i eundem effugiant, & cafu potius aut. fingulari Numinis previdentia,; quam. follicita remediorum applicatione ab eo- dem liberentur. Neque vero inutile aut fupervacaneum erit, plura eiusmodi & funefta quidem exempla enarrare, cum, fi non aliud, illud certe commodum in lectores attentos exinde redundet, ut caufarum occafionalium follicita enarratione & Medici & zgroti malo e longinquo adventanti mature obvi- am ire, & quod confirmatum tollere impoffibile, illud inter initia prudenter-declinare, & in prima, quod dicitur, herba - fuffocare pro virili conentur. Hune certe, nec alium in hnem fequentia a paucis retro menfibus h. l. notata exempla cum B. L. commupnicanda duxi, er T Femina XLIX, annorum, aliquot liberorum mater, men- fium fluxum per fex fere annos non amplius experta, V, Sne & ícarificatione identidem inftituta vitam hactenus, rerum fuarum fatagens, fatis bene & tranquille egit, donec, ve- hementi animi commotione perculfa, fymptomatibus primum catarrhalibus variis afüicta, confilio Chirurgi aliquamdiu vi- vens, bine vero accedente ciborum faftidio, fiti, tufli, & pedum demum & abdominis tumore fenfim aucto, ad finem eftatis a Medico auxilium imploraret, qui, lato quidem dubio - prognoftico ,. nihil eorum intentatum reliquit, qus ad profli- — cuNov. AH. Med. Pb. Tom. L.— Ir x xeje m» gane. 114. " Obfervatio. X XIX. | : gandum morbum defperatum non tam imminentem, quain prafentem, accommodata videbantur, diureticis & catharticis per vices fibi fubordinatis hinc & roborantibus tonicis.ftrenue - pugnandum ratus, modo leniora, modo fortiora purgantia, interpofitis ubivis falibus digeftivis amaris, cum radice ari, vincetoxici, inque primis fcille, hinc & baccis iuniperi, & - arilis cynosbati, & fimilibus felectis diureticis alvus quidem citata eft, urina vero nunquam inde, nifi pauca & lixiviofa, - prodit. ^ Huius quidem loco & magno adftantium gaudio, nec minori egrot& fpe, fuüdor per aliquot ex ordine dies & | ftata hora prodiens, nec fine levamine per aliquot horas pro- - fluens, id, quod renum fudore fieri par eft, per cutis poros eliminare vifus eft, fed nullo inde confequente morbi decre- mento, quim refpiratione, cum fplendefcente demum. geni- talium tumore, indies difficiliori, accedente & poftremo levi delirio, & anxietate precordiali fumma, »gra, medicamento. rum aliquamdiu pertefa, circa aequinoctium autumnale vitam cum morte commutavit. | - JL Vir-ftrenuus, LXXVIII. annorum, militiam quondam fectatus, ab anno setatis fexagefimo vitam otiofam fimul & victum plenum ex officii ratione, & ob rerum omnium affluen- tiam, tanquam premium laborum quondam exantlatorum , nactus, valetudine plerumque integra, pro etatis ratione, gavifus, non nifi femel graviffima tuffi convulfiva aliquamdiu - laboravit, femel & per omnem vitam heemorrhoides apertas - & fluentes vidit, V, Sne interim femeftri contentus, prater- ita eftate in autumnum vergente affectu afcitico tympanitico laborare cepit, malo indies aucto, & refpiratione difficili, tuffi, fiti, ciborum faftidio, pedumque demum & fcroti tu- more complicato. nito cum Medicis, exteris quoque, con- filio, ob diarrheeam perpetuam & a leviffimo quovis ftimulo auctam, non nifi diureticis felectioribus & carminativis locum effe relictum videns, pré reliquis radicem ícille, cum rad, ari & vincetoxici, hinc & falibus digeftivis amaris, ipfisque « ni-* T Hydrops tribus JübieBis funeftus. — 118 nitrofis, indeque &'fpec, diafpolit- Galeni remixtam;' iden- tidem exhibui, fed naufeam inde perpetuam, íi non vomi- tum pituitofum & biliofüum, cum virium proftratione cieri animadvertens, mature remedium iftud heroicum fepofui, &. benignioribus deinceps magisque ufitatis inhefi. ^ Acetum. vero fciliticum, cum fpiritu falis: armoniaci fractum, aquis. deftillatis dilutum & fyrupo edulcoratum, aliunde propofitum, - ad aliquot libras eger haufit absque incommodo, fed & abs- que levamine, eque ac fpiritum carminat. de tribus; urina craffa; pauca, cum fedimento lateritio, eo usque excreta, donec eger, accedente fopore, fudore frigido, fingultu, an- xietate precordiali', alvi obftructione, abdominis collapfuü, pulfü intertittente, rhonchis, aliisque fymptomatibus, d. XXi1, Octobr, ann, pret. diem obiit fupremum, —- III. Vir litteratus XLV. annorum, calebs, paternam & avitam nominis gloriam improbo labore & indefeíTo ftudio. indies augens, neque a commeffationibus & honeftis amicorum conviviis abhorrens, viniquc, praefertim gallici, potui quotidia- no indulgens, neque a triftioribus animi pathematibus pror- fus immunis, & crurifragio ante biennium mifero fate obno- Xius redditus, quieti invitus & maximo füi incommodo ali- quamdiu deditus, ac acidulis Pyrmontanis, per quatuor fere luftra fingulis annis maxima cum euphoria ufürpatis, ultima vice hauftis, infolitum quidem & revera nimium ciborum de- fiderium, hinc vero brevi deinceps fudores matutinos, ob la- bores confüetos fübinde turbatos, porro dolores fcapularum rheumaticos expertus eft, quibus omnibus, &, quod hifce longe peius vifum eft, ftatim tumori abdominis afcitico - tym» panitico, mature quidem, & circa medium menf. Oct. anni preter, venefectione, catharticis & felectis carminativis & diureticis, tonicis quoque & roborantibus, varia forma. per vices exhibitis obviam eft itum eumque in finem, preter fal Anglicum catharticum, refina lalappe in fpiritu vini foluta, fpiritus carminat, de trib. tinctura antimonii tartarifata, füc- Es cini, 116: — ododlferoatió, XXIX, «030A cini, tartari, rad. fcilla&, ari, vincetox. cum falibus amaris digeftivis. & nitrofis,, demum & lixivium Myníichti benedi- : Cum, &c. funt ufurpata; & aliquamdiu follicite continuata, . drafticis quoque, v. c. cort. med. fambuci, clanculum fimul. faggeftis, neque fine effectu, alvo, urina inde copiofe folu- tà, flatibus fonoris cum levamine excretis, quin &, quod ma-: ximum fpondere vifum eft folatium, hamorrhoidum fluxu per 4. dies ad aliquot libras procedente, fed, quod maxime do- lendum,: nullum tumoris decrementum, nullum conftans mor-. bi levamen affulfit, quin accedente fenfim tuffi clangofa, re-- fpiratione difficillima, ad orthopneam usque aucta, ciborum . faftidió, fopore, pulfu intermittente; demum & penis, non- item fcrótij, tumore, & urina vix guttatim ftilante, anxieta- übus precordialibus fummis, haemorrboidibus cecis & ultra. modum profufis, eger fedens, maximo fuorum luctu, & rei litteraria! damno, fpiricum Creatori d. xiv, Ian. a. c, redderet, — Ex hifce igitur e 45H COROLLARIA fluunt fequentía: uri 1) Motum fanguinis impeditum, & hemorrhagias five naturales, five artificiales, non rite fuccedentes aut fuppreffas, malo huic fomitem prebere, aut certe maximum cum eodem alere commercium, id quod experimentum Lowerianum fatis vulgatum & primum atque ultimum huius obfervationis ex- emplum fatis manifeflo prodit, ipfo quoque fecundo egroto eidem neutiquam adverfo exiftente. Quoad hemorrhoides apertas, in cafu fecundo fruftraneas, fimile fere exemplum exhibent Ada JV. C. "ol. VI. Obf. 6o. : | . 2) Inter remedia, hydropi debellando commoda, nullum facile reperitur radici fcille comparandum, utpote que omnes. eius indicationes àdimplet, fero per alvum, urinam, quin & per efophagum & afperam arteriam evacuando accommoda- tum; N .. Hydrops tribus fubiediis funeftus. nz. tum j; fed, quod fummopere dolendum, fapor eiusdem naufe- abundus, etiam in minima quantitate & aliis involutus, adeo vehemens & acris eft, ut vel a cordatioribus egrotis vinci nequeat. Hinc remedium illud a fecundo egroto fponte re- motum, a primo & tertio conftanter repudiatum ad ultimum eft, quorum hie ab aceto fcillitico, fpiritu falis ammoniaci fracto, aquis diluto & fyrupo edulcorato, aliquoties adfumto, fingularem temulentiam quandain, quafi mero ebrius, exper- tus eft, quin & a pilulis ab initio ab egro deglutitis poftridie naufea & pituite exfcreatio fecuta eft moleftiffima. 3) Sudor quovis modo provocatus, quem bom. BAn- rHOLINVS Cent. I7. Ep. X II, omnibus diureticis prefert, in primo fuübiecto fponte licet proveniens, nullum poft fe reli- quit levamen. Interea negandum non eft, hydropicos ad unum omnes ad fudores diffcillimos effe, indeque eosdem fponte occurrentes maximum «gris folatium polliceri, modo cetera paria, i. e. vifcera fucrint integerrima, aut labis fal- - tem enormis expertia. Olfervatio XXX. DN. D. IOANNIS HERMANNI FVR- STENAV. Febres Joporofee. Hz preterita hyeme, vere & aefítate aliquot. notare : H- | cuit exempla, digna pre ce:eris vifa, que hic curatius paulo defcribantur. . .L Puer XI. annorum ab itinere pedeflri, tempore hye- mali per copiofas nives inftituto, braffica muriatica peregre affatim ivgefta, cum aliis dyfpeptis, domum redux, vomitu affumtorum perpetuo laborans, & a cathartico affumto, fre- quenti licet deiectione nihil zi xv, radicis Ipecacuanhe | 3 | | grà- r8 "Obfervatio XXX. granis & aliquot pulveris temperantis digeftivi & nitrofi dofi- bus exhibitis, a vomitu quidem liberatus, languore tamen in- folito, eftu ac inprimis fopore perpetuo, pulfu debili & fre- quenti, hinc & fítupore univerfali & blefitate accedente, V.Sne, veficatoriis, aliisque iuxta leges artis fruftra adhibi- tis, eger die ab invafione morbi decimo quarto fatis ceffit. Il. Iuvenis XX. annorum, mercature deditus, anno fupe- riore vertigine caduca fübito correptus, brevi tamen ab ea- dem, adiuvante divina gratia, liberatus, circa finem M. A- prilis corripitur doloribus acutis in hypochondrio dextro, cum diarrhea, naufea & fopore perpetuo. Venefectione iam adininiftrata & fanguine limofo educto, ut & cathartico affum- to, ob voracitatem pregreffam, & lumbricum quondam im- gentem excretum, vermium füfpicione enata, varia quidem ex prefcripto Medici haufit pharmaca, emetica, laxantia, utraque blanda, interpofitis temperantibus, digeftivis, car- minativis, paregoricis , internis & externis, varia füb forma exhibitis, doloribus exquifitis in hypocehondrio dextro, cum laffitudine perpetua & fumma virium :proftratione perfiftenti- bus ad diem usque XXI. ab invafione morbi, quo eger mo- tus convulfivos & mentis alienationem füummamque virium proftrationem & foporem affiduum expertus ; abhinc vero nervinis & analepticis medicamentis diligenter ufurpatis fen- fim, licet tardius & M. Iunio demum adulto, vires cum ap- petitu reeuperavit, doloribus acutis in hypochondrio fenfim quoque evanefcentibus, vermium vero nihil, quod conftet, in confpectum prodiit. deii: IIl. Zythopeus so. fere annorum, previa refrigeratione corporis nocturna in edibus cerevifia& paranda deflinatis, a pane calido affatim comefto cardialgia & fimilibus fymptoma- tibus dolorificis cum naufea afflictus, a medicamentis abfor- bentibus & digeftivis, .hinc & blande & fortius purgantibus, menfe Iul, ann. pret. per vices exhibitis, parum adiutus, in- Febres foporofz.' |». XI9 ineunte menfe Aug. febre lenta foporofa correptus, medica- mentis alexipharmacis & diaphoreticis temperatis, cum fimili - regimine, hinc & pectoralibus & nervinis varia forma lege artis exhibitis, accedente motu mufculorum abdominis mani- fefto, haud dubio mortis inftantis indicio, rhonchis, pulfu debili, cum tendinum fübfültu & delirio interpolato, eger die ab ultima invafione fexto diem fuum obiit, IV, Puer XL annor. ex addephagia huic etati familiari languere cepit, & per octiduum febre foporofa, cum dolore capitis, alvi adílrictione, hinc & tuffi & doloribus lateris punétoriis afflictus exhibitis paucis & blandis diaphoreticis , - cum regimine fimili iniuncto, & addito cathartico, paucorum fpatio dierum promte & belle convaluit, Note. Hec, fiquid video, eft vera febrium foporofarum idea, in egroto inprimis fecundo & tertio confpicua, quam ab HirrocRATE Coac. Prenot. I, 48. his verbis notatam effe pa- tet: Febres ex bypochondriorum dolore maligne, in bis fo- por profundus pejymum. ^ Ex hifce vero verbis, propitia ex- perientia a divo Sene prolatis, qui precipiti impetu eiusmodi eliciunt conclufionem: Ergo quantocyus, ob metum apople- xie proxime adfuture, corticis Peruviani potiffimum ufu fünt 'fupprimende! hos alios plane egrotos, alio morbo laboran- tes, indigitare, mihi faltem probabile videtur. In hifce certe egrotis ubique caufam antecedentem in primis viis queren- dam, & repetito evacuantium & digerentium ufu debellan- dam fuiffe patet. Et licet morbus binis fubiectis funeftus fue- rit, ipfa tamen morbi brevitas & acuta periodus antifebrilium ufum contraindicare eft vifa, x Obfer- 120 . Olferoütio XXXI. Obfervatio X X XI. DN. D. IOANNIS HERMANNI FVR- - STENAY. Sapor oris falfus, om in ore a faliva, primo eiborum menftruo, deri- 2 vandum, hanc vero, ex undis fanguinis falientem, eius- dem indolem quoque referre, apud omnes conítat, ita ta- - men, ut cum menítruo ventriculi proxima cognatione & vi- cinia fit iuncta, eiusdem quoque naturam referat, & prime digeftionis conditionem patefaciat. In cuius quidem indole curatius indaganda poft Svrviuw in Prax?, Theodorus Zwis- GERVS diligenter pre ceteris verfatus eft, Di(T. Ze Saliva fana 65 egra, in Fafciculo Differt. cui conferri merentur 7. E. Wzpzri Diff, de $2/;v4, Refp. FI. F. TErcHMEIERO, & F. HorrMaxnr Diff, de nece[Jaria Sali-ve infpetlione, Refp,L4 Baro. Singulare vero eft, illuftrem hunc virum faporem oris corruptum, & figillatim falfum, a relaxatione glandula- rum falivalium derivare, eidemque balfamum fuum vite in- terius exteriusque ufurpandum opponere ; vid, ed. Con- fult. P. IL. Dec. IV, Caf. 1, & P. HI. Dec, V. Caf. 6. p. 247. Id quod ut füó loco merito relinquimus, - ita virorum clariffi- morum, 47, C. Gozgrzu; 4..G. Hovsni, inque primis Micug- Lorri, qui in his A&tis Z7ol. II. Obf. 184. Vol, V. Obf. 71. 65 Vol. IV. Obf. s9..89. faporem corruptum & dulcem figil- latim ad caufas fuas retulerunt, iisdemque convenientem me- dendi methodum fuüperftruxerunt, veftigia fecuti, confultum duximus, faporem oris falfum,: pridem notatum, h, ], paulo plenius delineare, Nimirum E. Eh Vi: LV. annorum, qui admodum iuvenis Celfiffinum S. R, I. Comitem in itinere per magnam Gallie partem indivulfo nexu - Sqpor oris falfas. I2I nexu eques comitatus, parum peníi habuit, an cibo & potu iufto tempore affumtis, an fomno & vigiliis debito fe inyicem intervallo excipientibus córpus tot tzdiis fractum & delaffa- tum reficeretur, genio interdum, vel potius rerum non-natu- ralium perverfo ufui & diete vinofe indulgens, hinc eiusdem aliquamdiu cubicularius, nunc ob valetudinem adverfam eme- rius, per xv. annos fapore oris falfo, acri, acido & cafeutmn quafi putrefcentem referente laborans, cum tufli ferina per- petua, maxime nocturna, appetitu tamen ciborum integro, fed torminibus ventris valde fimul moleftis, accedente, poft levem pandiculationem & membrorum laffitudinem, horrore, cum infequente eílu, fiti, capitis dolore & fimilibus fympto- matibus febrilibus, a variis medicamentis, laxantibus, blan- dis emeticis, temperantibus, digeftivis falinis, amaris, ab- forbentibus, alcalinis, inque primis fuliginis tinctura cum aquis odoratis & alcali fale parata, cuius forte prefentis iu- gem ufum fuafi, non omiffis diluentibus & peéctoralibus , fub infufi theiformis fchemate exhibitis, ipfisque anodynis lege artis prefcriptis, aliquot dierum lapfu non multum profecit, fymptomatibus fere omnibus in eodem tramite perfiftentibus, donec tertia ab ultima invafione morbi elapía feptimana eger faciem multo quam antea alacriorem pre fe tulit, cui dein- ceps ad faporem falfum penitus expugnandum magnefiam al- bam, cum fale cathartico Anglico interpolandatn, ut & aquas minerales propter Salinas Rotenbergenfes fcaturientes & ter- ram calcariam manifefto foventes, identidem commendavi, ratus falfedinem falivae ex acido occulto proficifci; ^ Eger vero, licet dictis audiens fuerit, faporem tamen falfum & putridum, tuffimque ferinam no&turnam usque retinuit, fal- tem per intervalla de iisdem conqueftus eft, & biennio ab- hinc elapfo circa cempus autumnale obiit. Nov. A8. Med. Pb. Tom. T. Q Olfer- E 122 Olfercatio. XXXII. | Obfervatio XXXI. DN. D. IOANNIS HERMANNI FVR- - STENAV. | Prolapfus Fagine uteri in virgine. Wee annofa, fere fexagenaria, fame, quantum conftat, ilibata, circa finem menftrui fluxus ingentes fepe gru- mos fanguinis, molarum ad inílar, excernere folita, & copi- - ofo fanguinis per muliebria profluvio, hinc & fluore albo identidem afflicta, vehementis occafione terroris, indeque . «oncitati urine copiofi fluxus, tumorem in orificio pudendi animadvertit, quem ipfa quidem pro abfceffu habet, fed va- gin: uteri prolapfum revera adeffe, & circumftantie fuadent, & eventus docuit, Prater interna enim congrua remedia, infufum nempe theiforme ex herb. matrifylv, millefol. flor. hyperic. &c. conftans, pilulasque mercuriales purgantes & balfamicas aperientes affumtas, unde cum ingenti hzmorrha- . gia uterina notabilis vermium copia alvo excreta eft, facculos | ex floribus chamemill. & fambuc. in lacte primum, hine & - vino coquendos applicari, tumorem vero per xiv. fere dies - propendentem, adeoque induratum, iisdem emollitum, manu : obítetricis reponendum, idque aliquoties, malo nimirum re- - puliulante, repetendum curavi, eo cum effectu, ut egra fenfim & accedente victu & fitu corporis commodo , quieti animi & corporis indulgens, a moleftiffimo ifto malo liberata nunc pro ratione vita generis pancratice etatem tranfigat. S CHOLIVM. Prolapfum vagine uteri ipfo uteri prolapfu longe effe fre- quentiorem, & a partu difficili, & manuali in eadem obfte- tricis operatione, aut faltem quavis violentia externa, parti- bus Prolapfus Faginz uteri in virgiue. — 123 bus his delicatis vim inferre apta, proficifci, feeminasque ad- eo partu non omnino laboriofo, licet frequenti defunctas, tanto magis fleriles, & pre reliquis haud maritatas virgines- que ab eodem plerumque immunes degere, ipfo rerum ufu conftat, neque vero preíente in cafu quod magnopere offen- dat, aut deterioris cuiusdam füfpicionis anfam fuggerat, re- periet quisquis ad hemorrhagiam uteri & fluorem inprimis al- bum antecedentem, & fibras vagine relaxantem, & vite genus otiofum, fedentarium, animique vim commotionum follicite attenderit, Equidem hac occafione innotuit, femi- nam quandam maritatam, fed hactenus improlem, ancillam quoque quandam annofam & non maritatam, honefte fatis aut illibatee fama, eodem malo aliquamdiu confliétatam effe, Singularis vero excreícentia in vagina uteri 2 pregreffo diu- turno fluore albo enata & infelici Chirurgi manu, una cum egre vita & fanguine, exítirpata, quam D, 7o. G. 4e Bozr- TiCHER in 24H75 A. C. Polum. VIII. Obf. I". enarravit & 77o/, X. obf. C, totidem fere verbis repetiit, noftrae quidem qua- dantenus analoga videtur, fed tamen, quia in maritata fe mina eft notata, multum ab ipfa differt; noftre autem egro- te tantum profuit, ut eandem fufiori eius enarratione a ma- nuali operatione, ferro perficienda, quam tanto anhelavit opere, vix ac ne vix quidem coercere licuerit, Qt cod slooeit Olea i 124 . . Obfervatio XXXIII. Obfervatio .X X XIII DN. D. IOANNIS HERMANNI FVR- STENAV. | Trepanatio in. offe tibize feliciter & cum fru&u adminiftr ata. repanationem operationem heroicam chirurgicam, & fo- . lis fere offibus cranii hactenus deflinatam omnes norunt, alis vero corporis humani offibus aut fractis, aut alio modo lefis eandem quoque applicari aut poffe, aut debere, vix ac ne vix quidem alicubi traditum occurrit, ^ Equidem E/jas CaMERnARivs Syfl. Cautel. med. p. $63., inquit, (de Driowsvsio ipfi fermo eft, quem introfpicere nunc nec vacat nec licet, ) ' — fe vidiffe trepanum fterno, at fine fructu admotum; cavebit fane quivis prudentior fibi a perforando hac ratione temere: fterno; eratque hac non minus, quam coftarum inftituenda per trepanum perforatio reiicienda, — Preter hec ne job quidem de trepane aliis preter cranium corporis humani offi- bus admovendo, in monumentis Chirurgorum, fedulo id- circo evolutis, offendere licuit; quid vero rerum ufus do- cuerit, fequens loquitur cafus. Puer XII. annorum hyberno tempore, ut puerilibus mo- ribus folenne eft, in glacie & medias inter nives, lufüm in- ter & iocum crus dextrum contufione vehementer ledit, id quod cum domum redux diffimulare ftudet, a patre, motus impotentiam animadvertente, vehementer increpatus, quin ^^. € & verberibus & ictibus in loco affecto exceptus, ad cariem |. usque tibie & ulcera tribus in locis aperta malum exacerba- tum fenfit, quod Chirurgis uno pluribus, artis füe minus » gnaris, commiffum, per aliquot annos varia fortuna tracta- tum, nunquam vero in integrum reftitutum eft. Rogatus id- circo, vifitatione facta fregtnentum vacillans in — | pofte- Trepanatio in offe tibize feliciter tc. 125 pofteriore offis tibie parte animadvertens, orificium ulceris fuperioris cum inferiori, quibus invicem confpirantibus liquo- res fiphone iniecti ex altero in alterum, tranfitum invene- runt, feéctione longitudinali uniendum, hinc vero tibiam, perioftio denudatam, applicato trepano , id. quod duabus vicibus factum, perforandam Chirurgis fuafi, quse quidem emnia me prefente, fpectantibus pluribus, absque infigni incommodo, absque notabili hemorrhagia, eo eventu funt peracta, ut, facta altera trepanatione, ex foramine nunc fatis aperto fruftum offis ex interiori offis tibie lamina integ- rum, mediante forcipe depromi a Chirurgo potuerit, cui id, quod in illuftris Prefidis /ifcellaneis pbyfico-medico-matbe- maíicis; Ann, 1729. p. 99. icone expreffum extat, tanquam ovum ovo fimile eft, EHoc vero facto ulcus illud rebelle le- ge artis tractatum fenfim, Jicet tardius & non fine interno- rum k^ remediorum , ad coníolidationem perfectam perdu- &um eft, Obfervatio XXXIF. DN. D. IDANNIS HERMANNI FVR- STENAV, - Abfceffus in femore. MS XX. annorum, przvio dolore ifchiadico & hinc ex- orto tuberculo in regione lumbari dextra, eoque mol. lientibus & difcutientibus tractato, tandemque aperto, magna ichoris vi inde profluente, febre quoque tertiana aliquamdiu vexatus, cunr valetudine in gratiam redire vifus, menfe Maio nni preter. ad exercitia militaria accedens, femora modo in dextrum, modo in finiftrum latus fubito convertere coactus, omnia in deterius iterum vergere expertus eft, & cavitatem infignem finuofam furfum & deorfum in femoris finiftri parte. Q 3 fupe- 126 Obfervatio XXXIF. fuperiori poftica formari deprehendit, accedente inprimis ex - improvifo & deligatione vix lege artis peracta, ingenti he- morrhagia, nullis vafis maioribus lefis, adeoque pro excre- tione. vicaria hamorrhoidali, aut ei fimili qualibet mature avtocratica merito habenda, Unde rogatus deinceps per ali- quot menfes deligationi quotidie interfui, & prater interna temperantia, laxantia & vulneraria, exterius quoque aquam calcis vivae, decocto vulnerario permixtam , iniiciendam cu- ravi. "Tumori quoque & dolori abdominis circa umbilicum, & difficili ac parciori urine excretioni & fimilis farine fym- ptomatibus fübinde intercurrentibus debitis remediis occurri. Ulcus vero ipfüm modo dilatatum, modo compreffum, mo- do carnis notabili parté ademta, harmorrhagia etiam fponta- nea fübinde revertente, tandem poft fex menfium fpatium coaluit, ut eger menfe demum Octobri excubias iterum age- re valuerit, in hunc usque diem vitam letus fanusque, mili- tum more, tranfigens, | S CHOLIV M. Similem fere cafum in Studiofo obfervavit, eleganter defcripfit & locum affectum icone expreffit, noftro ut ovum ovo fimili, fi paucorum digitorum diftantiam excipias, mo- ram etiam & tempus, quod duorum fere menfium fpatio no- ftrum antevertit, illuftris Medicus Go4ofredus KrtavNtrGIVs, in /Vofocomio Charitatis Fiifloria X X. CRintelio Flalam mif[e d. 19. Iul. 1754.) |j Obfer-. ^ Ex diarrbea in variolofis quedam vc. 127 | Obfervatio XXXF. DN. D. RVDOLPHI AVGVSTINI VOGEL, Ex diarrbea in cariolofis quedam prafagia. uccurrit mihi fingularis eaque frequens admodum in vario- - . lofis obfervatio, que dum neminem adhuc eius rationem accurate habuiffe puto, non plane indigna erit memoratu 5 praefertim, cum qualicunque mea experientia vindice, quan- tum ad prafagitionem , multum omnino in ea fit pofitum. Scilicet, dum exitum variolarum, tam falubrium, quam infa- lubrium ponderavi, atque quidquid phenomenorum in utro- que cafu fefe obtulit, mutuo comparavi, veriffime mihi con- ftitit, effe inter hec aliquod, cuius indoles morbum reécte determinaret, Atque hoc nomine mihi venit alvi. deiectio. Non eft, ut memorem, eam non femper variolis, precipue ad integritatem ducere folitis, fefe addere; etfi in omnium, inuita tamen mea experientia, initiis adefíc eam complures contendant. Hoc faltem moneo, eam, fi adfir, modo ftatim a primis morbi diebus inde comparere, modo intra eius de- curfum, tuncque tantum non femper die undecimo accedere. Igitur, quoties exitum variolarum füb tali ftatu contemplatus fum, toties mihi femper compertum eft, omnes variolofos, tam, qui nullis deiectionibus tentati, quam qui a primo inde morbi die ad undecimum usque illis laborarunt, evafiffe; nifi quod priores, morbo fuperato, fiipfis confluentes fcilicet vel copiofae faltem fuerint puftule, metaftafibus per abíceffus fuppuratorios, in articulis confpicuos, tentati fuerint: con- tra, quibus deiectiones ab undecimo inde die demum conti- gerint, omnes ac fingulos internecioni effe datos; diebus quidem incertis, vel duodecimo, vel decimo tertio, vel quar- to & decimo. Quid igitur prefagii de exitu variolarum in ge 128 . Olbfervatio XXXF. genere formandum fit, id omne vel hoc unico figno, a de- iectionibus, & quidem earundem, quo incidunt, tempore petito ftabiliri poffe cenfeo. Attendant ad banc rem alii im- pofterum, me ingeniofiores, eamque, five confirmata iis ob- venerit, five minus, nobifcum in novis his AGis phyfico-me- dicis communicent. Iuuat enim quam maxime, ut Profperi ArriNI dictione utar, Medicos, in morbis acutis exitialibus-- que, qui precognitam futuram egrotantium mortem, ubi ad- fidentibus predixerint, mortis culpa plane vacare folent, egrotosque audito prognoftico, non Medicorum culpa, fed morborum vi interemtos, adfidentes :udicant. Quodfi vero exitium non przedixerint, ipforum aut ignorantie, aut negli- gentie mortem omnes adfícribant , interiiffeque Medicorum caufa pro certo habent, | (Gettinga Falam miffa 4. 20. Augu[l. 1754-) Obferoatio XX XFI. DN. D. FRANCISCI LACROIX BOISSIER : de SAVVAGES. Anatomico - bydraulicee Obfercationes de arteriarum pulfatione. p arteriarum diameter diverfa fit pro etatis, ftature, imo temperameriti diverfirate, attamen ut flatura media inter adultos referri poteft, ita & arteriae aorte iuxta cor media diameter pro adulüis poteft bono animo determinari, qua femel affignata ceterorum ramorum, huic proportione fatis accurate refpondentium, capacitas ex enatomicis faltem refpectiva facile deducitur. | Aorta vero nullam habet diametrum, nifi quam vires | fanguinis, ipfam dilatando, poflunt impertire; verum mire di- "Anatemico-bydraulice Obfervationes &?c. 129. - diverfi funt cordis vires in ftatu debillimo, fortiffimo & me- dio feu fano: ergo diverfe fünt in eodem homine, vel egro, velfano, arteriarum earundem fectiones, ln cadavere aor- tm ultra valvulas & citra fubclaviam dextram menfurate cir- cumferentia eft utplurimum 32. linearum, minor in iunioribus & proceris, amplior in fenibus & corpulentis; hinc lumen in cadavere go. lineas quadratas adequat. Verum in ftatu fano cum fanguis eam diducit eadem vi, ac diduceret fi ex 16, pollicum altitudine in eam delaberetur, eius lumen 126. 6 li-.- neas vel pollicem Anglicum adtingit, eiusque diameter tune temporis eft r2. linearum & 7. decimal. feu 12. 7. ac circum- ferentia 40. lin, Circumferentie vero producuntur in ratione fubduplicata virium eas extendentium, unde, iuxta experi- menta fepius inftituta, poffum afferere, lumina aorte & alio- rum vaforum intra Timites vite crefcere vel decrefcere in ra- Uone preffionis, quam eorum parietes a fanguine experiuntur, . Pulfatio eft ea fübitanea in arteriis dilatatio, que in ex- plorantis digitos aut corpora vicina incurrit, & earum pulía- tionum feries pu/fus eft. — Arteria itaque non pulfat plus vel minus pro ratione fui nativi luminis, fed pro incremento ma- iori, vel: minori fuse fectionis transverfe, que quidem didu- €io poteft effe exigua, licet arteria magna fit, aut magna, in arteria licet minori. j A TRIER RM Arterie non ideo pulfant, quia fanguis intra illas pro- greditur, fiquidem dum nulla etiam in fyncope percipitur pulfatio, datur tamen, debilis licet, quaedam circulatio ; fed - ideo pulfant, quia impetus fanguinis in illas a corde proiecti verfus earum parietes reflectitur, quod non fieret in canali €ylindrico, multo minus in eonico extrorfum divergente, fi nulle forent anterius oppofire refiftentie. Ergo impetus. fanguinis a corde proiecti in bafin columnae anterioris ideo extrorfum in parietes reflactitur, quia refiftentiam ex parte illius experitur. BIMDED.- v1 NES. ^ Nov. A. Med. Pb. Tem. R Sit *. x M t " d P u- : ^ 2490 5: Obfervatio XXXFI $ : 3 | | 1 Sit receptaculum, cuius altitudo 4. b, Tab, III. Fig. 2. .— aqua peus usque ad 4, in cuius fundo fit canalis m. m. o. . cylindricus, ^ Si huic canali aptetur tubulus vitreus 2, x , - quem aqua, per m,n. transfluens libere fübire queat, tunc | aqua, prout altius intra hunc tubulum afcendit, preffionem in. parietes canalis maiorem reprefentat; fi vero nullatenus tu- bulum fübeat, liquido patet, aquam transfluentem nullatenus . agere faltem fuperne in canalis parietem, cum, qua propor- - tione in eum nititur, ipfum fubire debeat. ^. Notum eft ex hydraulicis, velocitatem fluidi per tubum mi. prodeuntis, fi nulla fit in tractu huius ductus retardario, - effe radici altitudinis prementis 4. proportionalem; fi vero in . - ductu zt, o. quavis de caufa ipfi refiftatur, tunc fluidum in in- greffu zm. cubi pofitum eandem habere velocitatem cvirtualem, — verum tanto minori velocitate atuz/j gaudere, quo refiften- - tiae radix maior fuerit. | Cum tubus 4. 51. fit cylindricus, velocitas fluidi per orifi- cium eiusdem diametri o. effluentis omnino equalis eft veloci- - tati virtuali in ingrefTu zs. accedentis, adeoque|cum pari paffu : procedat columna fluidi antecedens, ac poteft procedere füb- Ííequens, velocitas virtualis nullatenus eft impedita, nec in. antecedentem columnam poteft agere fubiequens: duo fiquie dem corpora, utcunque contigua, non agunt in fe invicem, fi communi velocitate ferantur; agunt tantummodo quia ve- locitas virtualis fubfequentis eft maior veloci:ati actuali ante- cedentis, feu quia datur, ut aiunt mechanici, cve/ocifas re- fpedi-va, que eft differentia velocitatum. — Quantitas autem " actionis ewílimatur ex quadrato velocitatis refoeclive , feu quàdrato exceffus velocitatis virtualis fupra actualem, Sit velocitas virtualis fluidiin s; qualis ex altitudine 15. pedum labendo acquiritur 30. pedum intra fecundum temporis, ve- locitas veto actualis fit 8. pollicum, qua debetur lapfui ex | altitudine I, O66. pollic. tunc quadratum velocitatis rein iva Anatomico - bydraulicee Obfervationes Gc. 151 Give eft ut exceffus altitudinis 15. pedum füpra altitudinem r. 066. pollice. nam ille altitudines funt ut velocitatum ha- rum quadrata, ille exceffus eft 15934. decimal. ped. lam vero cum preffio in latera tubi tanto maior fit, quo quadratum veloci'atis virtualis excedit quadratum velocitatis actualis, & ille exceflus fit ad altitudinem aque in recepta- culo ut 13. ped, & o. 934. ad 15 pedes, altitudo, ad quam aqua afcendet intra tubulum f. x. erit ad altitudinem aque in receptaculo ut 13. ped. 934, ad Is. Si vero altitudo aqua in receptaculo fit dimidio minor ut 7. $. pedum, pref- fio vero in tubulo, qualis a penitus obturato orificio o. tota- lis exfurgat, tunc altitudo aque in tubulo erit tanta, quan- ta eft altitudo aqua in receptaculo, preffioque licet dimidío - minor quam in precedenti cafü, erit tamen refpectu ad vires aquam urgentes, quantum fieri poteft, maxima feu totalis, Inde fequitur, preffionem lareralem vaforum 1) effe ce- teris paribus tanto maiorem, quo maior eft vis, qua cor fan- guinem in arterias impellit, ut maior eft in athletico corpore, | quam in debili; 2) quo minor eft quadrata velocitas actualis | fanguinis in arteriis, fub eadem data velocitate virtuali: fic fi | fanguis ex arteria tufa poffit exilire ad. altitudinem feptem pe- , dum, feu fluere horizontaliter cum velocitate 20. pedum, & | tamen a&u intra arterias reconditus ffuat tantum cum veloci- | tate 5, pollicum, ut fluit in ftatu fano per aortam, eius ve- | locitatis actualis quadratum eft ut r. o66. pollic. adeoque | preffio lateralis eft 89. 934. pollicum. Hinc fequitur, actio- | nem fanguinis in latera vaforum crefcere pari paflu, ac cre- | feunt vires cordis, ut in vigore febris acute, morbi inflam- | matorii, aeceffü iracundie, curfu violento; atque fub eadem | Vi cordis crefcere, fi ligentur arteriz, fi obftruantur a vifcofo,. | fi conftringantur a fpafino; 3) at multo magis intendi, fiutra- | que fimul.caufa-unitis viribus concurrat. Preffio vaforum a. | R 2 |. — fan- 122 ^ Obfrotio-XXXVL 0. fanguine alia eft conftans & continua, alia interpolata: eon- flans eft in venis, fed exigua, ita uc fanguis intra tubulum:. verticaléem, adulti vene crurali aptatum, vix aícenderet ad 7.. pollices; maior in arteriis, ita ut ex hemaftaticis experimen- tis duodecies altius fanguis afcenderet, feu ad 7, pedes gal- ficos. ig a MS. . Nia autem preffio continua pendet ex eo, quod fanguinis - coluimna, a finiftro eórde protrufa, refiftentiamm expériatur ex parte columna antecedentis I) ob eius longitudinem, adeo- que inertiam & gravitaten! ; 2) ex eius continua ampliatione, aut fücceffiva, quae ipfi refpondet, fanguinis id vafis, potiffi- inum iü ramis fetárdatione; 3) ex viícofitate cruoris, quia | eius riolecüle tam fibi invicem; quam ipfis vafis adherent. — Dum eniti fibi invicerr ille adherent, fic non fine difpendio - virium Cordis poflunt fcindi in minores columellas, que figil- laum artériolarum oftia fübeantz dum adhzrent vafis ifte - molecule, fic veluti erufte vaforum cavitatem. imminuunt, nec poffunt velociter impelli, quin fimul tmpellantur vafa, quibus agglutinantur, unde maius difpendium: atqui illa tefi- ftentia proportione refpondet füperficiebus internis vaforum,. qu& fuperficiés in trüncis eft omnium minima, in ramis mino- tibus fenfim maior eft, in minimis omnium maxima; in lon- gioribus, feu a corde remotius procedentibus, maior, &c, Ex his itaque omnibus caufis coniunctis tetardatur cruor feu ' &ccidit ut. velocitas actualis fit virtuali multoties minor, unde vaforum preffio maior evadit; nec a vero multum aberravero, -- fr adferam, velocitatem actualem in aorta hominis robufti effe ad virtualem ut $8 pollices ad 20 pedes, ut 1 ad 30. Defi-- ciente hac preífione, que cordis vi contractivee debetur, de- ficiente, inquam, cum mortem obit animal, illico aorta an- trorfum complanatur vi elaftici loramenti, quod eius partem antieam operit a curvatura ad iliacas ; quod fumma vi elaflica. predicum continuo nititur ad eam complanandam; unde poft mor. -— "Anatomico -bydraulicee Obfervationes &c.. 133 motteni ctuor in arteriolas expellitur, inde in venas, in qui- bus eumulatur; interea vi adhafionis, qua pollent omnes tubi capillares, ad attrahenda fluida fpecifice fibi ipfis non gravio- fa, cruor in arteriolis & venulis ex maiusculis arteriis attra- Gus retinetur. | | Altera vero preílio eft alternata, qua refpondet alternis . cordis in cr&ore expellendo nifibus: Cum enim eadem per- ftet aut minuatur velocitas actualis fanguinis in arteriis pre- exiftentis, dum «corde contracto nova columna cum impetu intra ipfas profertur, fit ut velocitas virtualis huius fanguinis . arterias ingredientis fit multo maior velockate actuali fangui- nis preexiftentis, unde collifio. - | Ka eft fluidorum omnium indoles, ut compre(fa quoquo- verfüm equaliter reagant, hinc a folidis diferepant; aft cum cruor e corde proiectus velocitate debita totis cordis viribus impetit cruorem in arteriis cefpitantem; neceffum eft ut agat. - in ipfum. (reaétio vero equalis eft actioni); ergo cruor in ar- teriis: preeexiftens, totaque eius columna arteriofa, qua late patet, fimul & in oculi. nictu collifa quoquoverfum renititurz hec quidem inftantanea preffionis propagatio non obtineret, fi cruor foret fluidum eompreffibile, feu quod in minus fpa- tium redigi fe pateretur a preflione mechanica ; verum illud in eruore & aqua non obfervatur, unde omnino mechanice condenfari nom poteft, docente experimento a me aliquoties. inftituto. — Arteriarum in fyftole conftitutarum parietes iuxta axin funt eo magis reétilinet, quo magis contracti funt pro- prio elatere, Nam prius extrorfüm flexi a fanguine intrufo extrorfum curvam fequebantur, cuius concavitas axin vafis refpiciebat, nunc fibre longitudinales reftitute, fuique iuris facte, lineam breviffimam , feu rectam affectant. Verum , docente Dn, VagiGNON, in mechanicis vel mini- ma vis fufficit ad inflectendam chordam, quantacumque po- tentia im rectum extenífam, preflio vero lateralis fanguinis | R3 | Riti- A 124 ^^ wl Olfervatio NY AAT. oma nitirur ad fibras arterize longitudinales extrorfum fle&endas, & finita eft hec vis, feu non infinite exigua: ergo a preffio- ne laterali fanguinis a corde eiecti & cum tota column com- Inunicata, totam arteriam extrorfum & in quamvis periphe- ri& differentiam diduci neceffum eft, Contracto derique cor- de clauditur fanguinis eiecti rivulus, clauduntur volvul&, un- de cum nullatenus pone urgeatur columna, vi cordis in ipfam agere ceffante, illico vis premens fanguinis in 2rterize parietes ceffat aut minuitur; hinc ceífat arteriarum diaftole, que eo maior facta fuit, quo vis fanguinis eiecti maior, adeoque ma- ior eius moles, fimfulque maius velocitatis quadratum , (nam -vires fluidorum vive funt ut-moles in velocitatum quadrata ducte,) nec non quo maior erat ex parte antecedentis cruo- ris refiftentia. i | br ' Arterie fünt admodum elaftice, vidi enim arteriam, 3. pollices longain, auctis fenfim ponderibus appenfis eousque productam, ut duplo feipfa longior evaferit, dein fibi reli- Ctam priftinam omnino trium pollicum longitudinem recu- peraífe; tanta autem erat eius tenacitas, ut fibra lineam qua-- dratam craífa ducentas libras appenfas antequam rumpebatur, fuftineret. ' | Arterie: per diaftolem extenfe numquam data eadem vi extendente reftituerentur; aft ftatim atque vis extendens mi- nuitur aut evanefcit, in priftinum ftatum fefe reftituere illico nituntur; hinc arteriarum fyítole, diaftolen protinus exci- piens. | Aft hic non exigua fefe offert difficultas, plurimis cogni-- ta, anemine, quantum novi, hactenus refoluta, ex cuius tamen refolutione tota pendet pulfationis theoria: cur fcilicet, dum arterie pulfant, vene ipfis continue & qus ab iis nomi- ne & directione tenus tantum difcrepant, non pulfent? Di- rectio quidem nil facit diícriminis, cum arterie mammarie & epigaftrice verfus cor reflecti videantur, ut minime — 1 Znátomico-bydraulicee Obfervationes tec. 135 &tamen pulfant. Forte, aiet quispiam, id difcriminis ab elaflicitate, quae maior eft in arteriis, minor vero in venis, repetendum eft, Verum minime etiam arterie pulfant, ut arteriolea tunice retine, (quod ex rete parietem album & colluftratum alternis vicibus obfcurante, dum ipfum parietem oculis. fixis infpicio & pulfum in carpo exploro, mihi inno- tuit, ) preterea vene in equo & bove non pulfant, dum ar- teri& in agno & mure micant: ergo difcrimen ab elafticitate repetendum non eft. Sunt, qui contendunt, pulfare venam cavam; verum . preterquam quod in fectionibus vivorum animalium motus fpasmodici cordis poffunt fanguinem in cavam retropellere, unde quaedam pulfatio anomala exfürgeret, de qua hic non agitur, haud dubie illi non diftinxerunt fatis a pulfatione eam alternam vene cave complanationem, que fingulis infpiratio- nibus accidit, quam fequitur nova diftenfio exfpirationi fu- perveniens, & hi notus a pulfatione multum difcrepant: aft, "fiaiunt, etiam vemas, tum qua in manibus, tum qua in bra« chio funt, infenfibiliter pulfare, vanum eft fübterfugium, cum quod in fenfus non cadit, nec abunde probatur, pro nullo in phyficis habeatur, ac demum quaritur, cur nullo fenfu ve- marum tum minorum, tum maiorum in ftatu fano percipiatur pulfatio?. . . | .. Quod. difficultatem auget, eft, quod cum arterie diafto- len patiuntur, fanguis niaiori velocitate & maieri mole pro- ter viam adauctam eas fübeat, unde videtur ipfum in venu- as continuas eo tempore uberius impellendum effe velocius- que, quam tempore fyftoles, unde neceffario fequeretur ve- narum pulfatio, quae tamen nulla eft. Ut autem dilucide ex- ponam pro viribus, quare nulla fit in venis pulfatio, liceat premittere principia ad pheenomeni explicationem profutura. Vene quidem non pulfant, utcunque flexibiliores fint ar- terii, hoc evincit autopfíia; cum autem continue fint arteriis, do- r6 — Obfrvatio XXXPI. — docente ánatome, neceffum 'eft eas tempore, quo cor com trahitur, parem fanguinis copiam aut fanguinem eadem & uni- formi velocitate recipere, ficuti dum cor dilatatur; nam fi nunc velocius, nunc tardius in ipías fanguis flueret, daretur collifio alternata fanguinis velocius iniecti contra anteceden- tem tardius. promotum, unde didu&io parietum fubita feu - pulfatio. | | S Si itaque inveniri poffit ratio mechanica, cur fanguis ulti- - mas arteriola$ praeteriens uniformi velocitate, tum tempore fyftoles, tum tempore diaftoles cordis, venulas fubeat, dabi- tur evidenter ratio, cur venz non pulfent, Nec enim füffi- cit ad pulfationem , ut velocitas diverfis in locis fucceffivis inequalis fit; nam etiamfi canalis venofus eundo decretceret, adeoque velocitas: antecedentis velocitatem fubfequentis fü- peraret, nil tamen aliud exinde fequere:ur, nifi quod nulla fieret fubfequentís in antecedentem actio, ut norunt mecha- nici; ergo nulla pulfatio. Aft fi velocitas decrefceret eundo in diverfis fucceffive locis, nulla inde pulfatio, quia hoc de- crementum omni tempore 'conftans eft, non alternatum ut ad pulfationem requiritur, Fac enim, vas continuo diftendi a velocius appellente fluido, tunc vas dilatatum conftanter ibi loci remanebit & non pulfabit alternis vicibus, ut arteria. Requirtur itaque ad pulfationem, ut in eodem loco, eo- demque tempore alternis vicibus fluidum fübfequens impetat antecedentem tardius properantem aut haerentem humarem, adeoque ipfum ad latera vafis diffüluere cogat, iterumque re-. mittat, & fic fuücceffive. - Iaque mihi demonftrandum incumbit, quod heec alternata fluxus inequalitas in eodem arterie loco & in fingulis fimul eius locis folum obtineat; aft ftatim, atque iuxta circulationis | iter quam remotiffime a corde difceffit fanguis, ibi ceffat omnis illa inzqualitas, & velocitas uniformis in quovis loco tum per - diaftolen , cum per fyftolen cordis evadit. Arte- e. - Anatomico-bydraulicze Obfervatioues c. 137 Arteriofus ductus, five indivifus, five ramofus fpectetur, crefcit eundo a cordis finiftro thalamo usque ad ultimos aor- te fines, docente anatomia. Si eius ductus ante primam divifionem lumen fit 10ooo partium, illud poft primam ramr- ficationem, fumptis utriusque fimul rami luminibus duobus, eft partium 10274. hi duo rami ampliores funt quatuor ramis tertii ordinis in eadem ratione, ficuti ramos octo quarti or- dinis ipfi tantumdem capacitate fuperant, & fic deinceps. Cum autem a fimultanea eius ductus dilatatione non eo- usque mutetur illius capacitas, ut via cylindrica aut in trunco eque ampla ac in ramis evadat, evidens eft ex legibus hy- draulices, & ex eo, quod equalis in qualibet fectione trans- eat fanguinis copia, velocitatem etiam in diaftole continuo decrefcere, prout a corde receditur. Cum autem decremen- ta fiant in ratione diametrorum crefcentium duplicata, patet inde illud velocitatis decrementum fieri fecundum progreffio- nem geometricam, ^ Verum omnis progreffio geometrica, cu- ius primus terminus fit 4, denominator s. poteft hac formula reprefentari : | E | | Jn ma m'a, ma mia, & mía. Sic itaque decrefcit eundo per ipfam arterie diaftolen veloci- tas fanguinis illam preerfluentis, ut fi fit primus terminus 25. fecandus 16. & dabitur fequens progreffus | T 25. m I5 "e T T Jam vero in fyftole velocitas fanguinis arterias preeterfluentis eundo crefcit pari paffu, ac in diaftole decrefcit. eundo, ; quod probandum incumbit, Sit canalis cylindricus 72b. III. Fig. 3. Ab c d. ita contractilis, ut fibris circularibus abbreviatis fimul - in tota longitudine tubus anguftior evadat & mutetur in tu- - bum e 5 c f. fi canalis foret utrimque apertus, pars fluidi in loco evanefcente 4 e f 4. partim per orificium arctatum. f c, parum per orificium fimiliter ar&tatum e b. in partes oppofi- - tas elaberetur, refiduum nulla vi preffum immotur remaneret, Nov. Act. Med. Pb, Tom. I. S Ves 138 Obfervatio . XXXF I. Verum fi alterutrum orificium ut 4 b. fit omnino claufum & tamen tubus ut antea anguftetur, tune temporis, cum tubus aqua plenus füpponatur, neceffum eft molem aque in loco evanefcente 4 e i g. per orificium ; ^. effluere, quod fieri non poteft, cum aqua fit incompreffibilis, nifi fimilis moles ipfi locum cedens ex tubo 9 b c 4. coarétató fimul per orificium f «€. excedat, | Verum cum fupponamus tubum totum fimul contrahi, quo tempore moles aqua 4 € f 4, effluit. per f c, fimilis moles o i.f Z. ex eodem orificio f c. effluere cogitur, adeoque una moles per orificium feu fectionem i 5.. transfluit, cum dupla per fectionem ipfi qualem c .f. fo-as amandatur: ergo moles transfluens per fectiones tanto maior eft, quo fe- €tiones ab. extremo obturato remotiores funt ; fed velocitates funt ut moles fluidi transfluentes, cum fectiones equales funt, & tempora fluxuum eadem: ergo velocitates fluidi per diver- fas fectiones tubi cylindrici fimul coarétati & inde claufi cre- fcunt eundo, prout a loco claufo recedunt, Iam vero fit tu- bus conicus Tab. III. Fig.4. divergens, pariter aqua plenus, in A B obturatus, in 7 c, apertus, qui fimul coarctetur in ; tota fua longitudine equaliter vel inaequaliter, feu ita, ut con- tractio verfus 44 B. fit profundior, quam verfus Z c. in ra- tione fectionum inverfa, dico velocitatem etiam eundo au- &um iri, modo diametri non crefcant pari proportione ac cre- cfunt quadrata diffantiarum e Ioco obturato, fed in minori | fatione, ut arterias crefcere notavimus. Quod ut evincam, oftendendum eft, quantitatem per orificium c f. eodem tempore transfluentem crefcere in ma- fori ratione refpectu ipfius orificii, quam quantitas per fectio- nem 7 HH. fluens refpectu fui. ^ Velocitates fluidorum, per diverfas fectiones fluentium, funt ut quantitates, que has fe- &iones eodem tempore transfluunt, divife per ipfas illas, quas pretereunt, fectiones; fi itaque fectiones non increfcant ita Ls | ille - Vnatomico-bydr aulicee Obferoatioues tc.. 139 ille quantitates, vclocitates crefcere neceffum eft, quod ita probatur, aupra | Pars coni .4. B. H e. fimilis eft parti coni 77 E C 4. ut pars coni arctati e 5 1 7. fimilis eft cono truncato 7 H Cf. ergo cum equales fint longitudines B H7, FH C. quantitas in. priori contenta eft ad quantitatem in pofteriori ut fectio 77 7, ad fectionem c f. feu ut bafes. Sit bafis maior talis, quee non fuperet duplo bafin minorem, quantitas tamen fluidi, eodem tempore orificium € f. maius tranfeuntis, erit dupla illius, quae fe&ionem 77 4. minorem preterfluit; feu quantitas flui- di, orificium remotius a fundo claufo pretereuntis, erit ma- ior refpectu huius fectionis: ergo velocitas crefcet eundo. Cum autem arterie per fyftolen fimul ubique contrahan- tur, nec ad duplam a corde diftantiam dupla, ad triplam tri- pla fit ductus totius arteriofi fectio, fequitur, velocitatem 1an- guinis, claufo per valvulas cordis orificio arteriofo, eundo crefcere, quod probandum fufceperam. lam vero incrementa velocitatum, que fiunt fecundum diametrorum quadrata, fequuntur in wafis conicis progreffio- nem geometricam3 ergo velocitatis incrementa per arteria- rum fyftolen poffunt ea formula qua prius, fed inverfa, re- prefentari, — | bá f Md : Tra (qma ma m*a m'a m'a m'a mila m'a m'a Si fint duz progreffiones, altera recta, altera inverfa, ca- terum eedem iuxta fe pofite, quarum una velocitates cre- Ícentes, altera decrefcentes referat, ubi termini erunt inz- quales differentia erit velocitatum: 25, 16. |. 9. 4. 1. i 4$] ri 0165525. | Prima feries reprefentat velocitatem fanguinis in. initio aorte, fed fimul defignat ibi velocitatem in diaftole efle o2 ^ omnium Uu M er , I40 Olfervatio XXXFI omnium maximam; in fyftole fecunde feriei primus terminus defignat ibi velocitatem effe minimam. Aft cum I6. minus differat a, 4; quam 25. ab 1. ambe feries oftendunt, differen- tiam velocitatis fanguinis inter diaftolen fenfim minui, dum a corde receditur. Sed in medio progreffionis utriusque neceffario idem hinc - & inde terminus debet occurrere 9. & 9. ut ex progreffionum effentia fequitur, & ductus fanguinei dimidium a corde ad partes intenfi & a partibus ad cor revertentis eft precife in externis arteriolis & venulis incipientibus; squaliter etenim diftant ab extremis progreffionis, ductum fanguiferum arte- riofo- venofum-referentis; ergo in extremis precife arceriolis; ubi ad cor rediré incipiunt, definit omnis inzqualitas inter velocitates fanguinis tempore diaftoles & tempore fyítoles cordis prius obfervata, "Verum ubi definit differentia velo- eitatum, in eodem loco velocitas utroque tempore fibi fimi- lis eft feu uniformis; cum autem alicubi eadem eft velocitas tenipore fyftoles, ac tempore diaftoles, fanguis tempore fy- ftoles cordis procedens. non poteft agere in fanguinem obvium eadem velocitate precedentem: & ubi nulla actio refpecti- va, nulla collifio, nullaque proinde in extremis arteriolis | poteft effe pulfátio cum ad finem deventum eft. lam vero cum fanguis venas preterfluens pari velocitate feratur tem- pore diaftoles & tempore fyftoles, nulla eft ratio, cur alter- LS nis vicibus fubfequens agat in antecedentem &, íi non agat, - venas D óie iuxta rhythmum pulfationis cordis eft impoffi-- bile. dendum. Inde fequitut, quantitatem fanguinis, a. corde fingulis | Ergo venas pulfare a vi fanguinis fubfequentis a corde. proiecti, ut arterije pulfant, impolfibile eft, quod erat often- - contractionibus eius eiectam in arteriam, in duas partes divi- - di poffe equales, quarum altera arteriis dilatandis impendi- tut, altera eodem tempore in venas transmittitur, modo ta« " | men Amatomico-hydraulice Obfervationes tc. Y41.- men fupponamus, tempus diaftoles effe &quale tempori fy- ftoles; cum enim uniformis fit in venis fanguinis velocitas , tantum fanguinis uno tempore, quantum altero, ipfas ingre- ditur; cumque earum diameter fit conftans, hinc quantitas iniecta fimili velocitate eft ut tempus. Ergo fi tempora fint equalia, equales fünt quantitates iniectae, — Sed fi tempus diaftole arteriarum impenfüm fit tertia pars temporis inter duas pulfationes elapfi, tunc quantitas, quee tempore fyfto- les arteriarum , utpote duplo, in venas effunditur, dupla eft illius, que per diaftolen ipfas fübit, Sed quantitas, qua tem- pore fyftoles arteriarum in venas immittitur, ea ipfa erat in arteriis dilatandis impenfa: ergo in ea hypothefi Keilliana quantitas fanguinis arterias diftendens dupla foret illius, quee fimul in venulas transmittitur, | CAfonspelio Flalam mi[Je d. 24. Odlobr. 1754.) Obfervatio XXXVII. DN. D, CAROLI WILHELMI SACEHSII. Se&io anatomica pbtbifici mium cruentum fzpius experti, taudem ifcburia ex fpasmis & inflam- matione mortui, cum brevi buius morbi epicrift.—. M? & Logographus vectigalium Vratislavienfis meri- tiffimus, cognomine Ao/l, fecundo vivens in matrimo- nio, per duodecim iam iam annos laboraverat phthifi, eoque temporis fpatio materiam purulentam continuo cum tuffi ve- hementi reiecerat, fimul & per duos annos uniusque dimi- diam partem mictu cruento cum dyfuria afflictus fuerat. Sub his inprimis ultimis fymptomatibus neque calculi, neque are- nule, neque fabulum prosibeut, fed interdum albus adio | 3 jve 142-42" Olferoatio XXAXFII five»pituita, cum lotio fimul excernebatur. Nulla hactenus - perceperat molimina hamorrhoidalia, excepta Jevi aliquando vaforum talium inturgefcentia, qua tamen adhibitis congruis - externis remediis brevi iterum difcuffa fuit. Hic ergo aliis. vivens, vitaque variis fortune, diverforumque morborum telis expofita fruens, bina vice fcarificatione, itidemque du- plici per annum venaefectione fuit ufüs, ad quam fpeciatim mulis perfuafionibus, arduis precibus, folidisve commove- batur argumentis: ulima harum ex binis fectio ob cephalal- giam gravem ante quatuor & viginti, & quod excurrit, in- ftituta fuit annos, fed hec infaufto peracta erat omine, dum ex terrore motus fequebantur convulfivi. Decembri menfe anni huius feculi quinquagefimi in difficilem periculofumque incidebat morbum, cui in progreíTu accedens hectica febris, & tumor genitalium ingens, Medici praefertim expofcebat confilium, cuius ope, idoneisque adhibitis medicamentis mi- tigabatur febris, tumor difcuflus proflgabatur, «egerque ad tempus ex morbo convalefcebat, "Verum enim vero latebat anguis in herba, fiquidem poftea viribus exhauftus, hectica- que füperveniente confumtus, licet mane negotiis incumbe- ret publicis, fatisque adhuc tolerabilia eflent fymptomata, die tamen decimo fexto Februarii anni MDCCLI. horum. omnium fequebatur exacerbatio, cuius pediífequa totalis 10- tii erat retentio, que ad nonum nychthemerum, fcilicet ad ultimum perdurabat vitz halitum, pluries licet reiterata ca- theteris applicatione, obfervato pariter regimine convenien- | : a | [ E pr tiffimo, medicamentisque externis & internis optimis in au-- xilium vocatis. — Ultimis huius morbi temporibus abdomen quadantenus, praefertim dextro in latere, tumefactum con- fpiciebatur cum duritie quadam admodum dolorifica, maxime fub levi etiam contrectatione. — Scroti quoque füperficies maius, quam alias expofcit natura, implebat fpatium, aft hic tumor paucorum dierum intervallo, applicatis externis medica- Ies men- —— ———— - M — Sectio anatomica pbtbifici mititum &c.— 145 mentis, evanefcebat, hecque pars ad naturalem fuam redi- bat magnitudinem. Tandem ultimis morbi. diebus fopor fi- mul continuus fuperveniebat, mens vero interim femper fa- na viresque animi integre manebant, exceptis paucis ante beatam analyfin horis, quibus mens vacillabat egerque ex morbo delirabat, quam tragcediam deim termínabant eris & artuum fpafimi convulfivi, mortem ipfam die xxv. Februarii, anno etatis fexagefimo octavo inferentes, - Quoniam ergo hic morbus, notatu fatis dignus, penitio- rem non immerito requirere videbatur indagationem, | pro eruenda vera caufa dolorificorum illorum fymptomatum ; hinc, confenfu cognatorum privata inftituta fuit corporis ob- duclio; quam operam. fufcipiebat Chirurgus peritiffi(mus, Dn, - ScHVLTZ, Affeflor Collegii Medici Vratislavienfis, prefenti- bus cognatis, & Medico defuncti ordinario, Dn. D. EwwE- RICH, Iueque ultimis morbi temporibus adhuc in auxilium vocato . | —.. Externe ítaque abdomen tumefactum & lividum depre- hendebatur, totaque dorfíi regio fanguine quafi fuffufa com- parebat; latus finiffrum abdominis molle erat, dextrum au- tem duritiem, in regione prefertim hypogaftrica, monftra- bat, quo in loco, ultimis morbi diebus, dolores fentiebat vehementes; mentulam fphacelus, fcrotumque ingens occu- pabat inflammatio. Perluflratis partibus externis, abdomine aperto fequentia fuerunt obfervata : Peritonaum ut & ipfa inteftina flatibus admodum turgida, iam iam in putredinem vergebant. Omentum quoque cor- ruptum & quibusdam in locis ita contritum comparebat, ut quafi in pultem abiiffe videretur: Eodem modo comparatum erat mefenterium, cuius omnes fere glandule admodum tu-: mefacte & (cirrhofze confpiciebantur, inprimis autem una il- larum, in mefocolo fita, maxime indurata & in molem infi- gnem, renis fere magnitudinem & figuram equantem, expanfa erat, | Ex 344 —— ^ Olfrostio XXXPIL. Ex inteftinis precipue colon una cum ceco infignem monítrabat infammationem, fingulaque in iisdem vafa fan- guifera adeo turgida comparebant, ac fi cera rubra artificio- fe effent repleta, ^ Rectum inteftinum nihil preternaturale monfítrabat, preterquam quod duris repletum effet fcybalis. Sic & ventriculus, una cum hepate, naturaliter erat confti- tutus; lien autem admodum parvus & exiguus deprehende- batur. Ren f(inifter eiusque ureter, quoad in- & externam . fubftantiam rite erant comparati; dexter autem non folum il- lo minor, fed & proríus exfanguis & albicans erat, adinftar carnis frequenti ablutione ab omni fanguine liberate. Ure- ter huius füperiori in parte admodum dilatatus & amplificatus vacuus, &in infima parte cirea veficam fecundum longitudi- nem contortus apparebat; vafa eius emulgentia omni fan- guine deftituta, tuniceque illorum inflammate erant; de re- liquo nec ulcüs, nec pus, nec calculus, nec fabulum in eo- dem offendebantur, omnes autem partes ei vicine inflamma- te, & quedam fphacelo corruptée erant, ^ Vefica urinaria - admodum expanfa, totaque lotio repleta erat, tunice auterü eius deprehendebantur craffe, dure & quafi fcirrhofge, colo- ris camen naturalis; vafa fanguifera, fundum perreptantia, - " fumme erant turgida & infaréta, totumque collum ipflamma- tum; interne, circa fphincterem, carnea occurrebat excre- fcentia fibrofa, qus quafi mediante ligamento coherebat cum . vefica, huiusque beneficio ad integri pollicis magnitudinem . in cavitatem vefice, verfus eius fundum, absque ullo colli motu retrahi poterat; excrema huius excrefcentiz fuperficies - muco albo, tenaci & vifcido obducta erat, qui & in fübftan- tie eius fibrofze interflitia penetraverat, "Tandem etiam ape- riebatur pectus, in cuius dextro latere pulmonum lobus co- ftis, ceterisque partibus vicinis undiquaque adherebat, & una cum finiftro molliffimus & flaccidus, externeque multis pun- &is rubris notatus eonfpiciebatur, . Facta in sca lobo | | in- b Se&io auatotmica pbtbifici micum e. I45 incifione, materia profluebat purulenta; nulle vero aderant vomice, fed pus undiquaque per totam diffufüm erat füub- ftantiam. n Me : Phthificum ergo fuiffe hunc defunctum nemo negavit, Qum fputum purulentum, ultimis vite annis cum tuffi reie- Cum, ipfaque poft mortem notata prava pulmonum -confti- tutio abunde huius morbi prefentiam copfirmaverit, Quod vero mictum cruentum & dolorificam lotii excretionem atti- net, de hisipfe »ger & plerique in auxilium. vocati Medici & Chirurgi unanimiter iudicarunt, quod a calculo, vel in re- nibus, vel in vefica;. aut in utrisque fimul herente depen- deant. Cum autem neque calculus, neque fabulum unquam fuerit excretum, neque catheter pluribus yicibus applicatus illius prefentiam ullo modo manifeftaret, hinc alii mictum hunc cruentum pro vicaria habuerunt excretione hemorrhoi- dali, prefertim cum aliqua ad huncce fluxum tendentia olim. in defuncto notata fuerint molimina, varioque iam :proftent Obfervationes, dicta hec confirmantes, veluti apud Pbi/ip- pum HoxcusrErrERvM in Obferzv. Dec. I. Caf. Hl. p. $. & in Ephem. at. Cur. Dec. Ll. Ann. V III. Obf. 22, ut propriam meam non adducam experientiam. ^Culter autem anatomicus has .conieCturas refutavit, & aperte demonflravit, mictum illum cruentum tanquam hamorrhagiam renum confideran- dum effe, dum fanguinis copia nimium accumtulata per vafa emulgentia cum impetu profluxit, quod tempeftive inftituta & repetita venefectione fi non preafervari & tolli, tamen fa- cile mitigari potuiffet malum , ad quam vero repetendam, poftquam binisillis recen(itis vicibus celebrata fuit, nunquam perfuadere quifpiam defunctum potuit, quemadmodum etiam ultimis morbi cemporibus, ob fummam debilitatem & alias cau- fas fonticas, nullo modo amplius commendanda erat. Dyfuürie autem, & que ultimo hanc excepit, ifchurie cauffam praecipuam haud dubie «conftituit excrefcentia illa Nov. A&. Med. Pb. Tom. I. S : Care t46 -— Olfervatio XXXFII. - Els earieá, ir vefica reperta, Orificium eiusdem occupans & plez- narie tandem obturans, unde primo !per hanc urina faltent lente percolata, tandemque, füb maiore illius incremento prorfus retenta fuit. Quod autem Chirurgus vocatus, de cu- . ius dexteritate & induftria nemo dubitat, facta licet accurata & legitima catheteris applicatione, urind' excretionem pro- vocare non potuerit, his maxinre caufis tribuendum erit, quod vel nulla tune in vefica prefto fuerit urina, vel excrefcen- tia e liganeento propendens, cum infílrumento in cavitatem vefice absque effectu fübfequentis effluxus intrufa fuerit, quia orificium vefica ab ea fuit obturatum, vel etiam fpasmi tunc vigentes partim fecretionem urine in finiftro rene, naturaliter adhuc conílituto impediverint, partim in dextro rene fecre- tam diutius poftmodum in fuperiori & ampliori ureteris regio« ne retardaverint, unde demum, his remittentibus, illa libe-. rius & copiofius in veficam tranfiit, ibidemque ob predictum impedimentum coacervata fuit. * (IWyatislavia Halam miffa d. 10. Wovvemb. 1754.) Obfercatio XXXVII 'DN. D.'LVDOVICI GODOFREDI KLEIN, Rhachitis congenita, atque Hermapbroditi . pore parit gemellos feliciter. Alter corpore rite con- ftructus, at debilis, adhuc fupereft:. alter morbofz confor- M?* nupero Áuguíli ruftica, atrabilaria, abfoluto. tem-' mationis, quam verbis depicturus iam fum, decem modo, inter vagitus, vivebat dies. Multo rogatu obtinui licentiam infpiciundi faltim proxima noctu emortuum, ludicavi corpu- fculum, a violentig vel puiredinis vitio integrum, tres ulna ^4 ! l'ran- L Rbacbitis congemita, atque vc. — 147 Francofurtenfis quadras forte longitudine quare, ceteroquin tenue, lanugine longa obfitum, | maxime in facie, & vere rhachiticum : caput quippe in proportione ad reliquas partes ijufto maius erat, & in occipite tuberofum; facies veriffime reprefentabat eam, que eft decrepetis fenibus (mie ein flein- nli yManngen, oder Weibgen); pectore a lateribus quafi com- preffo, cofte, in cartilaginum locis nodofe, ad collum emer- gebant prope, obliquo itinere, ita ut dextre finiflris effent altiores, fterno fimul prominentiore5; abdomen adparebat in- figniter tumefactum ; cuncli at corporis mufculi emaciati, Jaxa cincti cute; notabilis videbatur protuberantia epiphy- fium ad iuncturas radii, ulna genu, tibie, fibule, cutn fpi- ne, dictorumque offium incurvatione, & latitudinis intuitu augmento; os ifíchium finiftrum dextro altius fedebat, pe- demque idcirco dextrum, levo longiorem, smetiebatur ma- nus, absque femoris finiftri nofcenda luxatione aut fractura, . nec ulla ad hos locos inflammatione tumiditateque confpicua. En! rhachitidem connatam. Extremum pedein dextrum fimul animadvertere contigit, tribus mmodo inftructum digitis, cum perone articulatum effe, tibia, integümentis munita commu- nibus, mediam extrorfum ab ea vergente unciam , fupra cu- áus inferiorem extremitatem pollex pedis haerebat. | Preter cuncta hec memoreta, fingulari cafu, urmbilicus binos lates fupra pubem figebatur digitos; mox infra hunc apertura erat ovalis, crucigeri magnitudine, qua lac cafeo- fum, ex bile fublutei ibat coloris; hanc protinus fubfeque- batur anus, feu recti finis, ex craffitie feu carnofitate pre aliis nofcendi inteftinis, prolapfus atque inverfus; infra eun- dem (cuntta recta linea) ftatim herebát penis, impervius, una cum glande & preputio, in medio quafi acutiffrmo cul- tello fiffus, & ad latera reclinatus, cum :hoc finiftrorfum ac Sextrorfum pendulo, frenulum tamen habens tenfüm, licet fubtilius, nexum debite Sod pum bene magnum, im | 2 tefti- 148 — .Olfervatio XXXIII. teítieulis vacuum; aní fedem minor quaedam fovea fupplebat ceca. 'Pereuriofus quum effem, rimandi interiora, obftabat interdictio, qua tamen fepofita paullulum, feftinantius & clanculunr cultro experiebar iuuante: 4) aperturam,, qua lac. ferebatur eoagulatum, in ileum penetrare, peritonso agglu- tinatum; 5)hepar grandiffimum, veficula inflructum debite magnitudinis, felleque repleta diluto, utrumque occupare hypochondrium; c) dextrum renem, bene magnum, arctius fepto coherere transverfo: levum autem, inteftino recto ad- iacentem, vacuo quidem, uretere in idem. finiri; 4) nec vcficam adefífe urinariam,, nec tefticulos in inguine latitare abfconditos, €) ventriculum permagnunj, cum inteítinorum plurimo volumine, flatibus turgere; f^) vafa fanguifera infi- mi ventris collapfa, parum habere purpurae; 2) rectum, quod füperius ex ftructura tale agnofcebam, vere idem effe ipfiffi- - mum, Cupidus porro dum effem ulterius inquirendi, depu fcebatur, proh dolor! corpufculum, laboreque, mihi iucunes : diffimo, abftinere cogebar. Pro hermaphrodito habebatur - puellus a mulierculis & vulgo omni, Etiam iterumque doleo, - quin indignor, ruri defuiffe, qui delinearet obfervata, rufli- - eamque fuperflitionem utiles ruditer qeu aufus. Obfercatio XXXIX. DN. D, LVDOVICI GODOFREDI KLEIN. Cervi «tque. ferini capri coruua exempli rarioris. Dr Cervo fingularium cormum in Tenfaminis phyficomedi- : " ci de Aere, aqua &5 locis apri. Evbacenfis atque Breu- bergenfis , E 66. inieci mentionem. Haud multo poft interi- mobatur ifte habens Noricas. Erat, infrequenti cafü, vere tricornis, fclopeti globo a venatore, libras CCC. pondere - € Cervi atque ferini capri cornua & c... 149 -hisque armis fpeciofus & fplendidus, prout icon 7ab. JI. Fig. f. docet, & quodlibet cornu fingulatim fuam. habebat origi- nem, quam artis termino, Zie Rofe, dicunt. ! Proinde etiam occurrebat ferus, five fylvaticus, caper, cuius bine cornuum binorum origines, non cotidiano exem- plo, propagines habebant octo, fermone venature peritis follemni aiunt: e/t Rebbock «von acbt Enden. Yiluftrationis gratia figuram adiicio 142. /4I. Fio, 6. : (Erbaco Halam mifje d. 22. No:vemb. 1754.) | Obfervatio XL. | : DN, D, GOTTLIEB HENR. KANNE- GIESSERI, De Uteri fraugulatu. uem fexum vel propter peculiarem & nativanr J;a9.- D 7», vel etiam organorum quorumdam, ad. conceptionem, geftationem, partum, acque lactationem facientium intuitu, non gravioribus folumr, fed a virorum quoque egritudinibus plane diverfis Morbona divexari cruciatibus, propalam con- ftat inter omnes. Ins Eteninr egregia forma illud precellens genus, extra gra- viditatis ftatum, vel propter menfium' ataxias, vel propter liquoris genitalis turgefcentiam atque iterum pregnans, dira - ifta mala, ab hac operis gravitate prodeuntid, patitur omnia z unde etiam Drwocnirvs, Abderitanus Philofophus, mulieris Uterum, Tav sv yuvunu uox, S wv uupuoy gragoevimy ,.— i llenorum malorum recte pronunciavit caufam , Epitt. ad Eli»?OCRATEM, de natura bumana. | 1i i pep m TT 150 | . -. Olfervatio .XL. . . Interfatalem iftam malorum congeriem, in graviffimum & non infrequens illud fymptoma, u£eri [Irangulatio dietum , inquirere, curam infümfimus, Enimvero ut rem ipfam ab ovo, quod dicunt, exordia. mur, in eiusque quidditate indaganda a notiore ad abílrufio- ris cognitionem provehamur, de vocis mali huius truculen- tifmi explicatione pauca seii fcientifica poftulat fcri- bendi methodus. Quod igitur ad Mersioiwa attinet, fonticum illud ma- lum, de quo imprafentiarum verba fümus facturi, fine du- bio parti. affecte fuam adícribit profapiam, atque latinis u£e- rina dicitur fuffocatio; quia nimirum, preter reliqua fym- ptomata ex utero provenientia, fpiritum yel fumme difüci- . lem, vel penitus habet preclufum, atque folo fere hoc im-- pedito refpirationis negotio, tanquam per praecipuum, & magis in fenfus incurrens fymptoma fzpe cognoícitur. Circa vocis hyius ambitum etiammum adnotari poterit, quod adfectus nofter, ao vc vespsc mt) 7r po Tic, TV v0Q vcspioc Graecis foleat infigniri. ^ Etenim vocebulum sux vel awyoc prefocatio, fulfocatio atque fupprejjo audit, & non raro de calore eítivo, nos veluti fuffocante, ufürpatur. Nomen vero vctosc, a voCe veooc, po[lerus, fequens, & in- ferior, habemus derivatum ; quatenus nimirum uterus, five matrix, inter reliqua abdominis vifcera, fi non accurate, t&- - men xzv« 7rAare;, pofterum atque ultimum occupat locum ; conf. Cafp. Bavaixt, dnfiitut, anatom. pag. 83. iem SomiN1 elegantillmus de (Jtero liber. Hinc ergo, inde defumta de- nominatione, partim a fymptomate principali, nimirum fuf- focatione, i. e. faucium preclufione, partim a loco adfecto, utero fcilicet, byflerica, feu-uterina dicitur fuffocatio. Neotericorum querundam. opinionibus inhaerentes , ute- rum hic eulpa prorfus vacuum putant, atque a primaria parte recu, hypochondriis nigrum, Jujfecajionem vocant duel cbon- De Uteri ffrangulatu. — IST ebondriacam ; conf. Paulus BansgTTE in Prax. Lib. Lp. 21. Synecdochica vero elocutione, genere pofito pro fÍpecie, uteri cruciatus, Alexandro BgxEDICTO, Lib. Io. Pratt. Cap. Io. item hyflerica pajfio , anbelitus interceptio, & Herwou- TIO, Lib. de afthmate & tuffi, afibma muliebre nuncupatur; immo etiam fpagyricis, quatenus videlicet 2uz;«cov malum nen raro deprehenditur, /[Jerculeus, atque iterum matricis caducus morbus dicitur SE NNERTVSs Prax, Lib. 1. Cap. '3i, pag. 2. : Prelibata hac vocis enucleatione, ad ipfa etiam rei pe- netralia accedere, eiusque ideam tradere exactam, recepta exigit fcribendi ratio, Uteri itaque flrangulatus voce, con. vulfivam uteri membranarum contractionem, qua fimul vici- ne corporis partes in confenfum trahuntur, omnesque actio- nes animales & vitales graviter leduntur, acceptum volu- mus. | .. Utriusque fexus ho:nines fyncoptici, apoplectici & epi« leptici, iisdem fere cafibus, hunc noftrum adfectum conco-. mitantibus, iaccantur iniquis; HoEcusrETTER Dec, I77. Caf, 23. pag. 385. BanrROLINVS ifl. anatom. 4p. Cent. J. Wu- LisivS de. morbo. con-vul[ivo Cap. f. Obf. 6, pag. 77, at- que hypochondriacum malum ab hyfterica paílione non multum diferepare, preter HicHwonRvM, de Pa[fione hfieri- c4, teftantur auctores practici etiam alii. Tamen iisdem non Obítantibus, etatis & conditionis omnis virgines ac mulieres, - | gravidas & non gravidas, vetulas & iuniores, quas uteri ftran- . gulatu infeftari, proprie poflumus!dicere, unicum & genui- | num denominationis fübiectum conítituere arguimus, | Quemadmodum uterus, communis noflra hofpita 'do- | mus, HiPPOCRATE teile: «a gUvoLUCOLIL VOTEULLO/TOU "TOU. X00 €0 eV OL | &L Ug éQa4 "ra.yTOYV coy 193950 T0Y (T1242 €iciy , morborum mulieri- , bus obvenientium plerorumque mater exiftit fecunda ; 4e | morb. mulier Lib. ll. Gap. I, ita etiam adfectus noftri prima- | | | | | rium ? ! l E. Olferoatio XL. rium inhefionis, vel quod dicunt, radicationis fübiectum, ia -utero collocandum effe cenfemus.. ' | .. Uteri firangulatum non ab utero, fed a fanguine nimis elaftico & flatulento, intra cordis ventriculos & vafa pul- monalia, incarcerato, fcaturiginem fumere, primus effinxit Hicmwonvs /, c, Cap. IIl. Ab animalibus vero fpiritibus pravo confortio coinquinatis, nervorum cerebralium princi- - pia prevertentibus, morbi huius caufam deducere conatur WirLitvs. de morb. consvulf. Cap. IV. pag. 92. Cap. VT. pag. 19f. SENNERTVS, RiOLANI auctoritate deceptus, uteri teftes, & tubas Fallopianas, quas partes hyfterica paflione extincta- rum, humore vitiato & corrupto turgidas deprehendit, pri- marium adfectus huius fübiectum pronunciat. Prax. L. JF. IM 2. Set]. LII. Cap. IV. Rrorawr. Antbropograpb. Lib. 2, Gap. 34. " Aft enim in circumfcribendo adfectus huius fübiecto, fi in fchola Medicorum receptam illam divifionem, qua nimi- rum inter adfectum idiopathicum & fymptomaticum folent diftinguere, advertimus, primario & radicaliter ab utero (Cafp. 4 RErEs Qu. 46, p. 562. Rorriccivs Ord. €5 method. /Med. confult. Lib. IV, Conf. 4, pag. .402.) malum illud trifte, variisque fymptomatibus ftipatum, confurgit; fecundario ve- . ro non áfte partes tantum, fecundum quas fexus ignobilior a nobiliore difcrepat , ad morbi hocce genus calamitofum con- fpirant, fed, tefte H agn vEo Exercitat. de Partu, pap. 352. partes etiam relique corporis, cum utero confenfum haben- tes aliqualem, inteftina, ventriculus, diaphragma, pulmones, cor, fauces atque cerebrum eadem contractione fpasmodica peffime afficiuntur, Ex ipfa vero hac plerarumque corporis partium affectio- ne confenfuali, quam paffim abunde teftantur auctores pra- ctici, (per mammarias enim & epigaftricas venas uferi cum | mammis coufenfum oftendit Cafp. 4 REgiEs Qu. 46. pag. 2m ' 266, De Uteri ftraugulatu. — 11453 266. 268. 270, 271. buiüusque cuim capite fympatbiam indicat | BaarBoLIivs Cent. 3, Epift, 14. ex. uteri confenfu. infultus con-Uulfi-vos notat. W guscuivs Hecatoft. II. Obf. 45. pag. 26. Honsrivs Obf, fingul. Part. 2,. Lib. I. pag. 81. cum faucibus &5 labiis confenfum adducit Rigptmvs Cur. med. 170. 434. Lin. med, Ann. VI. m. Dec. Obf. 4. pag. 1001.) numerof(à fiepiusque 'eonfufa: fymptomatum | paroxyfinum anteceden- tium; concomitantium, vel tranfientem indicantium, turba enafcitur. : Sic ita contractiones ie Pene fpasmodice, & hinc inde a fiatuum contentorum: exagitatione producti borbory- gmi; dolores colici, (BoiwmGEn cent. 1IL: Obf. $2. GABEL- CHOVER Cent. Cur. j1.) oícitationes, pandiculationes, naufea, Fructus, & interdum vomitus, pallor faciei, capitis. dolor, ' cordis atque artuum tremor, animi angor, uteri denique cum fenfu. ponderis: globofi afcenfus ad. fuperiora, iuxta FERNE- Lr vM Géneanihr. Lib. IV. Tr. LCap. Io. pag, 434. paroxy- finum hyftericum defignat ingruentem. : Quo vero magis dicta ifta fymptomata ingravefcunt, at- que alia acerbiora in confortium trahunt, hoftem illum in- fenfiffimum non pre foris ftare amplius, fed ad intima pene- tralia iamiam effe ingreffum, habemus perfuafum. ji^ 55Hoec enim morbi ftadio, ^actionum animalium & vita- fti non tnodo torpor, (íic enim paffionem hyftericam cum ftupore partium relatam legimus £Epbemer.. V. C. Dec. 1l, Ann. I.Obf. 170.) fed notabilis. etiam leefio immo & abolitio obfervabitur, : Motus uteri fpaftici, fiin extremis fefe exe- runt, infültus epileprici;: quos epilepfiam dicunt u£erinam, * haud raro exoriuntur, (ficuti; ex uteri confenfuali affe&ftione . convulfivos infültus obfervavit Honsrivs, $ino»ul. Obf. Part, Il. Lib. 14. pao. 81.) atque cculi cum hac fymptomatum fe- rocitate contorquentur , dentes ftrident, & cum partium vi- cinarum lefione graviter committuntur. - Nov. A4. Med. Ph. Tem. j OE V Ubi 154 E Obfervatio. XL. — . Ubi vero malum curfa petir fuperiora, vifcerum, que infeftat, actiories offendit, easdemque turbat. ^ Ad pra- . cordia afcendens, in perenni motu conftitutee mufculofze cor- dis machine obfiftit, illamque prohibet, quo minus per reli- qua corporís membra huniorem purpureum, atque etiam ca- lorem vitalem |debite fpargere queat ; unde a[phyxia, extre- . florum: totiusque corporis. refrigeratio, lipothymica & fyn- Coptiea conftitutio,, füb qua fepe mulieres tali morbo corre- pue pro mortuis füerunt habite, unice pendet, . Ad gulam denique fuperiorem fi obrepferit, mufculo- fumi tlioracis & diaphragmatis. motus graviter laeditur, facies, ftrarigulatorunt inftar tumens, colore fuüffunditur rubro, & refpirationis negotium, a faucibus penitus interclufis, difficile maximeque turbatunr redditur, atque illud fymptoma morbi huius pathognomonicum conftituit fignum. ^ goin dictis fymptomatibus paulatim. & fücceffive remittentibus , defatigate oculos iterum áperiunt, .& e fomno profundo quafi excuflo füfpiria edunt anxia; refpiratio, cum intellectus, reliquarumque actíonum recuríu, iterum evadit | libera ; inteftina fonitumr concitant adhuc ventofum, & pla- cátüs denique uterus humorem plus minusve ftillat capite fuii, fte recenfite, in fubiecto tion femper prefto fint omnis .tamen adfectum noftrum indefinitam fymptomatum conge- Licet autem ímpotentíe actiones naturales saticendi | tíem conftiruere, multisque aliis morbis cognatione. effe con- . iurictum , liquido a; ápparet, Atque ita in fanando, me reci . tramitis infcii, vel incerti aberremus, quanam inter mor- bum ipfum , & adfectus cum illo cognatos intercedat diffe- - rentia, difquirere, opere ofmnino erit pretium. Equidem uterína füffocatio gravem vitalium a&ionum - lefionem femper habet coniunctam ; in eo tamen a fyncope iTnaxüne differt, quod h&c derepente & ex improviío, illa vero B Tec. ———— À— " S , , ; Tis * " / De Uteri ri frrangulat | 155 vero fucceffive, atque aliis fymptomatibus precedentibus, fuam ordinarie ludat tragoediam. | Proinde etiam fyncope ci- tiorem, velad falutem, vel ad mortem "habet tranfitum, ne- que etiam «notabilem feryat typum; hyfítericee vero ftrangu- lationis paroxyímus longe diutius durat, atque intenfionem remiflionemque exhibet magis.conípicuas. Porro etiam hyftericam ftrangulationem fepius .convul- fivis motibus ftipatam deprehendimus; ab epilepfia ergo di- fünguitur, quod in illa, idiopathice invadente, ftatarium quid obfervetur, in hac vero, gradu multum vehementiore, & fymptoratice utplurimum infeftante, inftabili, vagum at- que reciprocum quid fefe manifeflet, ^ Licet autem negari non poffit , morbum utrumque ita implieari & complicari fce- pius, utita connexi etiam difficillime fint diftinguendi; fola tamen hec uteri fuffocatio, absque convulfivorum motuum confortio, segrotantes feminas haud ita graviter .corripit; anulo minus easdem actutum in terram profternit; oculi non contorquentur ; fpuma, ;ut in epile»fia ,. non ante ;os apparet, meque etiam membrorum concuffionem habet fociam, - In morbo fic di&o attonito, perinde ut in hyfterica paf- fione, preter lefionem a&ionum animalium & vitalium gra- viflimam, etiam fpiritus difficulter trahitur, immo plane inter- dum abolitus eft. Enim vero apoplexia ab hyfterica fuüffoca- tione eo Hifcernitur, quod illa derepente, hec autem fuc- .ceffive infultus fuos formet. In apo, Jle&icis fenfus .deficit omnis; hyftesice. vero.excitate percipiunt, manuum gefticu- latione atque colli apprehenfione vocis iter preclufum efTe indigixant, .& ceffante paroxyfino praeteritorum | facile recor- dantur. | Conftitutione fyncoptica vehementius urgente , ;hyfteri- as pro exanimatis & fepeliendis effe habitas, preter 4/e- xandrum BgNEDICTVM de Curationibus morborum. Lib. IF. Cap. 9. pag. 369, ADiomed. "oom Hiflor. admir. UB p^ 2 .- pi adu" "Ns 150. w"Obferehrioy XL, "Ambrofium PanaEvM. Chirurg. Lib. 23. Cap. 44: pav. $30. Lib, 24. Cap. 19. pay. 560, Alb. Borrow de.morb. mulier. Cap. 44. Joann. lowsroNvw Claff. X. Thacumatogr. Cap. 7. Artic. 7. p/92- 492. obfervatiónum f:riptores adhuc alii exempla recen- íent innumera. . | | | Propterea ne hyflericas deousvoc demortuas pro aAsSac ^i T MES feu vere talibus habeamus, auctores practici varia inquiren- - di & explorandi auxilia commendata habent. Sic PgaEvo- TiVs, Patavinus Medicus celeberrimus, veficantia coxis ap- plicare fuadet, que fi veficam excitaverint, de vita fuperfti- te fpem fibi concipit. RivEnius tabaci fumum, maribus im- miffum, cito citius excitare poffe, fibi imaginatur, Alii vero fternutatoria penetrantiora, ex pipere, rad. pyrethri, & hel- lebori albi parata, hyfítericarum naribus iubent infufflare, Simon Pautr Quadrip. Bofan. p. 201. allium diffectum libidi- nis concha intrudere hortatur. Alii atque iterum alii, pilos e pudendis extrahendos effe volunt. Zacurus Lufitanus Lib. I. Prax. admirand, Obf, 9$, FogEsTus Lib, FII. Obf. XXV. €» XXV T. €9 FousEca Lib. Il, Conf. X X XIII. hyftericas forti precipue vulva apprehenfione a morte redu- cendas efle, affirmant; atque preter laudatos auctores, Ga- sELCHOVERUS Centur. IV. Curat. oy. genitalium partium fri- &ione refuüfcitate. exemplum notatu digniffimum adducit, Quoniam vero hactenus dicta omnia faepius vanis fucceffibus adhibentur, ob id 7oannes VAnaNpAEgus, Monfpelienfis Pro- feffor, ex AviNCENNA, hyftericas per 72. horarum fpa- tium inhumatas fervare precipit, intra quam temporis inter- capedinem omnium humorum motum, eumque reciprocum, - a centro ad circumferentiam penitus abfolvi, &, ficalor na- turalis tunc cum vita omnino evanuerit, corporum aliqualem fetorem percipi poffe opinatur, Zrad. de morb. mulier, Cap. V I. pag. 126, Probe . De Uteri fer angulatu. 157 Probe igitur.perfpectis, tam imminentis, quam prefen- tis, & tranfientis morbi huius fignis diagnoflicis, etiam que adflictis futura foleant accidere, precognofcamus. Uterque vero falutis & mortis eventus, pro radone fubiecti, fympto- matum, atque etiam cauífarum differentia, variat, maximeque diftinguitur. —' | ^. Hic adfectus nofter licet per fe, fuaque natura, neque . ad mortem, neque ad falutem vergat femper, fed potius "eoasc; fit nuncupandus; tamen de illo generatim moneri poterit, quod uterus idiopathice divexatus plus periculi por- tendat, quam fiab aliis partibus malum illi fuerit communi- catum. | - ^ . Quo vero plures partes in confenfum trahuntur, eo quo- que graviora oriuntur fymptomata, ex quorum pluralitate vel ferocitate, precipue fi a partium nobiliorum, & ad vitalita- tem maxime neceffariarum obfeffione füborta fuerint, exitus ambiguus, & utplurimum funeftus przefagiri debet, | Gravioribus iftis fymptomatibus adfcribuntur, in epi/e-. pfam íic dictam uterinain metafchematifimus, afphyxia, lipo- fbymia, fjncope & ex his apoplexia interdum confurgens; vid. Fonesrus Lib, X XV ILI. Obf. 29. & PrarERVS Obfervv, pa2. 187. immo etiam refpiratio prope in totum cohibita; que inguaa, cum reliquarum actionum animalium depravatione, tam vehementer ita faepius urgent, ut etiam vivae pro mor- tuis habitze ac fepulta fuerint; cuius preter FonEgsTuM Li. V Ill, Obf, 27 &5 29, atque SENNER TUM Prax, Lib. IF, p.289. SALMuTHus Centur. 1l. Hiflor. 86 6&5 $7. exempla recenfet | plane peculiaria. Quomodo vero uteri ftrangulatione decumbentes, per aliquot dierum fpatium, absque ullo refpirationis negotio, in - vita perfiftere queant, Svrvrus his indicat verbis: /Vulla, in- quit, tunc efl injpirati aeris neceffitas, ob nullum in cordis veniriculo dextro excitatum qum Janguinis i iH 3 nul: IS8 |. J OlMfereatio XL. nullam eiusdem contingentem varefa&lionem notabilem: quo- circa nulla indiget func fanguinis «ftus dctttdkaiu ; quia baud expanduntur ualde, irritanturee aliter ad fui con- £ratiionem, ín tali adfetlu, cordis ventriculi; unde tunc deficit necefJario puljus ad fenfum. Prax. med, Lib, 1. Cap. 22. S. 1. Ko | Intuitu fubie&ctorum, communiter femine utero geren- tes, propter abortus metum, itemque puerpera, propter lo- chiorum fuppreffionem, virginibus multo periculofius hoc morbo premuntur, In iuvenili autem «etate adhuc coníftitu- tis hic adfectus non idem periculum quod etate provectis, portendit; illis enim, utpote parere incipientibus, cum lo- chiorum profluvio faepius malum evanefcit; in his vero, pra- cipue fi cacochymicam conftitutionem habeant coniunctam, atque menfílruorum fluxus iam emanferit, raro, vel faltem difficillime curatio perfecta obtinetur. miki Diverfas denique morbi huius caufas fi perpendimus, a liquoris genitalis regurgitatione, vel a diutina menfium fuüp- preffione pendens uteri ftrangulatio, tefte ZDuncano L1appE- LIO Zrí, med. Lib. III pag. 40. longe deterior, gravieribus- que fymptomatibus ftipata femper deprehenditur, quam quae ab humorum corruptione, caufisque producitur aliis, Prifci temporis Medici vaporem malignum, ex utero ad reliquas corporis partes elevatum, & materiam in utero pe- culiari modo corruptam, ad adfectum noflrum proxime con- currere fufpicabantur. SvLvius, eiusque fectatores, pancrea- tis acido preter naturam acefcenti, effervefcenti, atque fan- guinis maffam cosgulanti, paffionis huius natales adfcribunt. HicuBMonvs, .& qui eum fequuntur, hunc noftrum ad- - fectum, tot fymptomatibus complicatum, a ferofo & flatu- | lento fanguine, intra.cordis & pulmonum vafa incarcerato & effervefcente, deducunt. Etenim pulmonibus, a fanguine coacervato nimium gravatis, feptum etiam transverfüm mmu- nere LY a t Á TNT De Uteri Jirangulatu. — 159 nere füo non rite perfungitur. Ab utriusque vero vifceris huius motu intercepto, cordis finus, a fanguinis irruentis copia, mala & difficilis depletio pendet. -— Nos potius cum Wirrisio. de ZMorb. con-vulf. Cap. IV. pa2.16g. hunc noftrum morbum ad convulfivos & fpasmodi- cos adfectus referimus, eumque ab uteri membranarum fpa- ftica contractione, vicinas partes in confenfum trahente, im- mediate deducimus. Itaque. iftam uteri membranacum, partiumque affinium, .contractionem convulfivam, vitiofi humores in utero cor- rupti, liquor nimirum genitalis, vel fanguis etiam menftruus, non debito lunari tempore excretus, tanquam caufe mediate proximiores, poffunt producere, | Conf, GaskeLcHOVERUS, Cent, IV. Obf. og. Etenim utrumque humidum, propter expultricem facul- tatem debiliorem, vel ex quacunque alia caufa, intra vafa uterina remoratum ,' acorem facile contrahit; hinc vaía atque parietes uteri ad contractionem ita ftimulat, ut regurgitare, atque fanguini reliquo iterum amandari cogatur. | In maiora vafa ita rece: tus humor, & a naturali fua cor- ftitutione admodum deflectens, rorem cruentum etiam reli- quum fua contaminat pravitate; cuius corruptela vifeera quo- que nobiliora, & illa inter ffomachum inprimis, partem ca- pere haud mediocrem, ex neceffitate fequitur. | . Ventriculi fermento vitiato. & corrupto, vifceris etiam huius actio [editur, alimentorum nimirum digeftio non rite füccedit;. cibi vero indigefti, diutiusque in ventriculo reten- ti, acefcunt, fermentef-unt, hincque flatuum genefi prebent anfam; unde cardialgia, & quicquid fere fymptomatum in abdomine procedit, exinde pendet unice. - Aftenim fecunde concoétionis vitia, prima fequuntur deprava iconem; wunde chyli maffa pleniter deperdita eaque - ad fanguinem translata, partes balfamice & fulphuree leviores d^ ab | ; AU. |a P. | 160 -Olfervatio XL. ab acidi predominio in arctius rediguntur fpatium; confequen- ter maiorem adfumunt unionem & fpecifice graviores eva- dunt; hinc fanguinis unda acorem & lentorem adfcifcit. Hu- ius autem fluiditate deperdita, etiam feri maffa magis magis- que in coagulum abit; denique a ferofarum partium cohefio- ne maiore cacochymicus & cachecticus habitus, haud raro cum noftro adfectu complicatus, enafcitur. Caufas inter mediatas remotiores, easque naturales, pre reliquis temperamentum calidum. & humidum, ad fanguinis & liquoris genitalis abundantiam producendam aptiffiinum, cuique fequior fexus, propter laxiorem corporis habitum, in- primis obnoxius eft, huic paffioni aditum prebet facillimum. . -— . Sie quoque atas iuvenilis pubefcens, utpote quse ad utriusque fluidi, fanguinis nimirum & genitalis liquoris, abun- dantiam aptiffiina deprehenditur, magnum imo praecipuum adiumentum huic morbo poteft adferre. — Pubefceníe enim corpore, ac profluentibus [Lato tempore: menfibus, femen au- gefcit &5 fanguis, qui non armaplius in corporis augmentum ajJumitur, redundans , rei veneree imaginationem menti in» fert s que efficit, ut, oborta tentigine, atque intimarum par- £iumn titillatione, prurire incipiant, atque potentius ad :con- cubitum invitari, qu& res, [i nom ex «voto [uccedity: viru» leníiam quandam attrabit femen, buicque malo, fedieftras ape- rit patentijimas ; funt verba Levini LeMwu de occult. natur. miraculis Libr. IV, Cap. 24. . . JNon folis tamen virginibus, illisque, quee primas amo: ris delicias iamiam. guftarunt, fed, tefte Garexo Ze foc. af. fed. Libr. VL Cap. y. etiam viduis & vetulis, quibus ille-- cebre veneree funt interdicte, malum illum haud raro folet accidere. | | ;, . Ex caufisnon -naíuralibus, aér immode(te calidus, fan- gu'nis rarefactionem, fpirituum atque feri diffipationem, hinc- que acrinonie augmentum producendo, infen(iffipo huic b E DUTIES ILLE 5 D |: De Uteri firaugulatu. 161 hofti, manus porrigit auxiliatrices, Perinde aér frigidus, re» tinendo partes falino-fülphureas, per infenfibilem tranfpira- tionem excernendas, ad adfectus huius productionem remote concurrit. Damnum vero illud refultans, ubi vel frigoris. inclementia corporis incalefcentiam exceperit, vel immediate etiam uterum contigerit, eo erit prefentius. Inter caufas iftas non-naturales viétus precipue acidus, & ad nutritionem ineptus; abfurdorum nimirum, carbonum, crete, linteaminum, aliorumque ventriculi fermentum core rumpentium efüs, vehementes animi commotiones, odores fuaveolenti, (fic enim HozrEnvs in Hercule medico, pag. 31. i£. Lauaivs in Mifc, cur. pag. 46. ex odore rofarum uteri: firansulationem lefbalem -adducunt,) vel graveolenti, & na- re? fortiter ferientes, tefte Baernormo Cent. III, Hift, anaf, 29. Floratio AucEwto Epifl. 11, Lib. 12. virginalis ftatus in uxoratum mutatio, fübinde feminis retegtio iufto diuturnior, monente Gua/tero Cuantgroxto, Exercit. pathot, 711, lo- cum non tenent infimum. | Sic ita minera in utero latens a caufis naturalibus com- 4nota & in actum deducta, contractiones fpasmodice ad par- tes tendunt fuüperiores, uterus furias concipit immites, & .cru- ditates intra ventriculum genite una cum hypochondriorum flatibus, exftimulantur, fortiusque impelluntur; unde naufea, ructus, & interdum vomitus, capitis dolor atque cordis ori- tur tremor, aod Kd Flatus ad füperiora compul(íi etiam diaphragma vehe- menter contorquent ; hinc pulmones in arctius rediguntur fpa- tium, Horum vero actione perturbata, etiam cor fuos pati- tur manes, & tandem cerebro in confortium rapto, illud fun» Cionibus fuis tamdiu prohibetur, donec hofte proftrato & profligato, defatigate ad fefe iterum redeant. Premiífis igitur iis, que ad fontici huius anali cognitio- mem facere videbantur, nunc ad ea etiam, que medendi Nov. AG. Med. Pb. Tom. X | ine» L s PATI RON - 162. Olferocdtio XL. methodum fünt patefactura, animum devolvimus. | Duabus vero medela, huic morbo dicata, fulcimentis nititur, videli- cet iadicationibus & indicatis: ie curatorie, prefercvato- fie, & «ifales folent nuncupari; hec autem vel ex fonte cbirurgico, vel pharmaceutico, wel dietetico depromuntur., Quoniam vero malum illud diuturniori duratione & fre- quentiorí recurfü facile habituale redditur, idcirco in cura- tione duplex morbi viciffitudo, videlicet tempus intra paro- xyímum, velextra illum, difpiciendum erit. |. Uteri ftrangu- latio eft adfectus maxime complicatus, graviífimisque fym- ptomatibus ftipatus, propter quam fymptomatum inultitudi- nem & vehementian, opem quoque expofcit fubitaneam, Ergo paroxyfmi tempore, magis ad egrotantium excitatios - nem, quam ad caufe correctionem, erit refpiciendum. Pro obtinendo igitur iftó fcopo, in ipfo morbi impetu, frictiones & ligaturz dolorifice in partibus adhibeantur infe- rioribus; naribus fternutatoria, pro circumftantiarum diffe- rentia, etiam fortiora ex radice hellebori albi, pyrethri & pipere parata infufflentur. Similiter etiam, non neglecta ta- men cuiuslibet fubiecti idiofyncrafia fpeciali, fua-veolentia & praveolentia, prout videlicet illa iuuant, vel nocent, na- fibus admoveantur, T Eodem paroxyfími tempore, pro excitandis & refocillane - dis eegrotantibus, clyfmata, ex penetrantioribus carminati-vis & aromaticis parata, vicibus iniiciantur repetitis; ipfis vero genitalibus, fimul habito refpectu ad idiofyncrafiam, fua-ve- olentia, vel male oleníia immittantur varia. — . Ceffante paroxyímo, premiffis digeftivis & incidentibus, - inter remedia ex pharmaciz? armamentario defümta, primas vias repurganíia temperatiora, & leniter per exixgaciy edu- centia, martialia, aliaque menfium fluxum provocandi poten- tia inftructa, locum fibi vindicant primum, Poft UICE AOSST AMSPUL A LOIRE, FS M UL YS II UPON » :d » De Uteri ftrangulatu. Ei Poft curatoriem medendi methodum, etiam preferxvato- "via & «vitalis non penitus erit pretermittenda, fed lunari potius tempore omni, Pba/nea & infeffus , ex refolventibus parati, adhibeantur ; neque etiam zquinoctialis venefectio, in pede inflituenda, negligatur, infimulque, ventriculum, atque uterum confortantia in ufüm trahantur frequentius, Demum, quod ad auxilia attinet Ziefetica, victus non - acidus, neque dulcis, vel flatulentus erit eligendus. —Aér fit temperatus, Virilie neque excedant, neque deficiant. Al- vus femper aperta confervetur, atque animi commotiones vehementes cane peius & angue fugiantur, infüperque inex- plicabilis, cum hoc adfectu interdum confociati, co&undi de- fiderii, licita & non intra Jupanaria peracta, extinCtio, haud Jeves feret füppetias. | | | | Obfervatio XL£ | DN. D. GOTTLIEB HENR. KANNE- GIESSERI, Va dDE n Carcimo. Hi corporis machina affabre ita deprehenditur ftructa, - ! formeque fux decore praftat egregio, ut non modo alis corporibus naturalibus omnibus longe excellentior fit eftimanda; fed ipfius etiam divine Maieftaris, venufta fplen- didiffimaque hac füa pulchritudine , fimulacrum eflingat fu- perbum. Wi ».. Quemadmodum vero rerum ferme omnium facies incon- flans atque sinutabilis exiftit; ita etiam hominem ad divini Numinis imaginem perfe&iffime creatum, fragilem, cadu- €um; varisque vicibus Lan obnoxium. iluius enim | X2 COI- End "n , c y, E ie 3X3 , 53 Lo UM : 1664 — —Obfervatio XLE — corporis nativum decus vatiis Morbone corntumeliis ita. fze- pius divexatur, alteratur & corrumpitur, ut qui formae ima- gine in aliorum pectore flammas poterat accendere, .nunc amoris fubiectum cadaverofum, naufeabundum, maximeque evadat deteftabile, Inter catervam autem morborum hoftilent, adfectus ifte graviffimus & dolorificus, Carcinus, locum obtinet non po- ftremum. . Ecenim genus illud morbi atrociffimum, licet ho- minem nofi ftatim morti tradat, tamen non aliorum adinftar quorundam morborum perfunctorie corripit? fed feritatis fuz favitiiam in corpus humanum fepius tancam exercet, ut qui ab illo infeftantur, propter doloris acerbitatem, deteftabilem - fetorenr, .& horrendum eius adfpectum, antiquiorem habeant fortem, quam vitam. Antequam vero ad ipfius rei indagationem nos propius accingamus, pauca quedam, ad óvouacoAc iav facientia, pre- libafle, opere omnino erit pretium, . Quemadmodum enim eortice perfracto, riucleum labris poffumus attingere melius; ita etiam vocis ufu detecto, ad ipfius. rei cognitionem facilius provehimur: de qua re diflerte ita loquitur G AL ENvs Ze Temperament. Lib. I. Cap. 7. X0" "7rQoTtQov UTD TOY OlOuoTOY d'isAschoy ov euzri7r TéY. 97 atacyxse jan NovTQYV. eigov epsene Ac*y oy. . Quod itaque ad etymologicam nominis confidérationem attinet, Carcinus, a Graecorum xaegxioo, cancro laboro, fuam traxit denominationem ; unde etiam Latinis, «vo cs xapuve, que vox cancrum fignificat, & wu, depafcendo confuso, Cancri, five Carcinomatis nomine folet infigniri. - Vocabulum sx«gxi»og vario ufürpatur fignificatu; fumitur enim haud ráro pro pifcis f^ecie, itemque pto fidere, ex Zo-^ diaci fignis duodenis; varia etiam inftrumenta, ufui chirur- - -gico deflinata, denotat; ac tandem pro fafciola, pedum can- crinorum formai] &mulante, frequenter ufurpatur. . Nos | | potus | : De Carcino. 5 68 potius vocem iftam pro morbi fpecie, de qua & in prefen- tiarum nobis fermo eft, fumimus. | Remotis itaque iis, qu: nobis offendiculo effe poterant, quorumque notitia, ad fanationem fontici huius mali rite de« cernendam , parum vel nihil prorfus confert, ad ipfa rei pe- netralia nunc propius accedimus, atque fub Carcini, Cancri, vel Carcinomatis denominatione, tumorem durum, liveícen- tem, in principio parvum, ciceris magnitudinem vix exfüpe- rantem, indolentem, in progreffu vero cur doloris fenfu pe- detentim adauctum, vafa cireum fe turgida, pedes cancrinos referentia, unde etiam appellationem eft fortitus, monftran- tem, fubfequuta denique exulceratione, fordidam, graviterque feetentem. illuviem fundentem, denotamus. De morbi huius fubiecto atque fede genuina inter aucto- res difceptatur. Etenim plerique Practicorum partes tantum- modo glandulofas Carcimo infeflari, fibi habent perfuafum; teflanribus vero innumeris aliis Medicorum obfervationibus; calamitofam hancce luem, partes etiam reliquas carnofas, tendinofas, cartilaginofas, immo ipfas ofleas occupare, eas- demque depafcendo confuümere , facile comprobare pofle- mus, modo latius hic evagari nobis fuerit permiffum, Enim vero tacite pretrerire non poffumus exemplum il- lud, quod habet 7Z«nr. 4b H ge& in Obf. med. O^»f. 14. p.180, de uteri cancro notatu digniffimum; fic etiam GockELrus €ent. L Conf. p8. &€5 Cent. 11, Confl. 6o. de femoris dextri cancro profert exemplum; brachii dextri Carcinus in infignem magnitudinem excretus , fiftitur in Ephbemerid. IN, C. Decur, Ill. Ann. f. €5 6. Obf, f, vefice carcinoma habet TurPrus Obf. Lib, 17, Cap. 38, penis cancrum obfervavit BrEGNY Zodiac. med. Gall. «nn. 1699. m. Sept. Obferev. 4. it. 4, E. L. ann, I716, m. April. p« 190, lingue, palati & gingivarum can- crum defcribit PLarERus Obf. Lib. 1L, pag. 369. 370 €&5 49r, Neque etiam partes interne E. illo malo truculentiffimo pror- pr ur «AMO "OM S^ - mo^ LA t v Mt P483 *"t ^a 166 Obfjrvatio XLL — — fus immunes funt, fed, tefte DopowaEo, & loanne Scur- TETO Obfer-v. med. Cap. 30. & Armament. Chirurg. Obf. 48. cancro arrofe, & eícharotice fepius deprehenduntur. Non obftante tamen hoc, carcinum, iítas corporis par- tes, quz aéris iniuriis maxime funt expofite, quorfum tota facies, gene, labia, canthus oculorum, colli latera, atque inprimis etiam mamme pertinent, íordida & cadaverofa fua corruptela pre reliquis coinquinare, experientia docet quo- tidiana. Ab hac locorum difparitate, differentia etiam morbi hu- ius diverfa erit petenda. Ita vexpezic cadaverofa in parte con- tingens offea, «voe; , caries, vel-ventofa edam fpina fepe dicitur; in partibus vero corporis mollioribus, modo fpbaceli, modo carcini venit nomine. ! Que vero inter carcinum & fphacelum intercedat diffe- fentia, neque etiam tyrones poteft fugere, Sphacelus enim cito corripit partem atque plenarium fenfus & vivificationis extinctionem habet coniunctam. —Carcinus autem habet par- vum initium, lento incedit greffu atque dolores coniunctos habetacerbiffíimos. Malum illud immedicabile faciem íi oc- cupaverit, no/i me fangere; ad interiora tendens, atque cru- ra vel tibias infeftans, /upus; in reliquis vero corporis par- tibus, carcinus, cancer vel carcinoma nuncupari folet, Aft enim adfectus huius difcrimen non a folo inheefionis fubiecto proficifcitur, fed a morbi etiam progreffu differentia aliqua erit defüumenda. Sic ergo tumores cancrofi fub cute latentes fere omnes, in principio, absque doloris fenfu, fub Scleromatis ac Scirrbomatis larva incedunt, & quam primum doloris furias concipiunt, venasque circum fe turgidas nanci- Ícuntur, Cancri incipientis, primarii, obfcuri vel occulti veniunt nomine. Ubi vero tumor durus, cutim perfringen- do, exteriora rimatur, atque fordidam graviterque fae«tentem illuviem incipit proücere , Cancer aperíus, fecundarius , i" | exul- De Carcino. | 167 exulceratus, & quatenus cutem partesque fübiacentes & ad- iacentes depafcendo confumit, phagedena fepe dicitur. AvICENNA, huiusque fectatores, carcini nomen a vafcu- ils fanguiferis nigricantibus, turgefcentibus, atque pedum cancrinorum formam referentibus, vel etiam a vinculo, quo partibus, quas apprehendit, cancrorum inftar, firmiter adhe- refcit, unice volunt derivatum. Nos potius adfectus huius denoininationem ab eius progreíffu, quia nimirum non, mor- borum inftar aliorum, incrementum capit fübitaneum, fed temporis intercapedine haud exigua interpofita adaugetur, atque, cancrorum more, grefla progreditur lento, defumen- dam eífe arbitramur. | Perfpecta morbi huius differentia, ut ad caufe confidera- tionem, a qua, Czrsi effato Lib. J. Proam, in medendo fauftus fucceffus proficifcatur omnis, nos accingamus, omni- no neceffitas poftulat. — Atque ita ad adfectus huius produ- étionem, ut in reliquis rumoribus, humores lymphatici fta- gnantes, iuxta WrepkEru mentem, Zmanit. mat. med, acido corrofivo & cauítico impregnati, maxime concurrunt, Neque tamen iftam humorum acredinem unice femper afanguinis fonte dimanare, vel iuxta SENNEnTI aliorumque opinionem, in fexu fequiori fpecialiter ab utero ad mammas transferri, neceffum eft, licet negari non poterit, acidum cauftic; indolis, quo copiofius vel parcius intra fanguinis maflam hofpitatur, malum iftud citius vel tardius in fcenam prodire; fed absque fanguinis inquinamento pregreffo, cauf- fe etiam alie extern fymbolum conferunt fuum, Caufas inter remotas occafionales, aér borealis, frigidus, hybemrnus, terror, animi incandefcentia, itemque conftrictio- nes, preffiones, contufiones, & apprehenfiones impetuofae, pozffimum fünt referenda. d Ubi itaque aliqua talis precefferit caufa, humores intra vafcula minora vel tantummodo remorantur, vel data etiam, | corn- TNME CES c ' rd 168 Obfercatio XL. continui folutione, limites egrediuntur, atque motum dere- linquunt circularem, Humidi vero cuiusdam tranfitu dene- gato, atque fluidorum reliquorum ap»ulfu ad partem iftam non penitus intercepto, tumor confíurgit, qui tractu tempo- tis difcuffionem & refolutionem admittens, vel iterum eva- neícit, vel partes fübtiliffime humidi incarcerati, fi pedeten- tim intra vafa reforbentia recipiuntur, craffioribus tantummo- do relictis, tumor durus, fcirrhus vel ícirrhoma dictus, ena- [citur. Atque ifti etiam tumores duri precipue funt, qui vel premende partes vicinas, vel corruptionem aflumendo, in carcinum fape tranfeunt fatalem, Quemadmodum vero tu- mores duri in carcinum non femper degenerant; ita etiam tumore alio pregrediente nullo, quando videlicet humidum ftagnans, vel extravafatum, acorem contrahit fermentativurn, atque corrofive & cauflice evadit indolis, malum illud tru- eulentiffimum haud raro procedit, | Non autem, hoftem pre foris ftare, noífe fufficit, fed neceffe etiam eft, ut quis fub iuga mittendus conftet. Quo- ad figna igitur diagnoftica, hic nofter adfectus oculis expofi- tus, five per fe obortus fit, five etiam tumoribus fuperve- nerit aliis, in principio zgrius communiter dignofcicur. Etenim morbus per fe incipiens, füb initium valde exi- guus, ciceris magnitudinem haud adequans, absque notabili doloris fenfatione, mobilis & equalis deprehenditur, quem etiam primum Carcini oradum vocare folent. Malo paulla- tim increfcente, tuberculum inequale & nodofum evadit, at- que dolor, in principio obfcurus, exafperationem confequi- tur notabilem3 color autem cutis naturalis in preternatura- lem, lividum & plumbeum mutatus, atque tumor venas fubcutaneas, fanguine obfcuro & nigricante, peduin cancri- norum inftar, circum fe turgidas nancifcitur, qui gradus pro- De Carcimo. 169 lixa indagatione non habet opus, fed larva iam detracta füb- dolam fuam prodit malitiam. Foe UTENTE Cancrum mammas mulierum invadentem, tumoribusque duris fupervenientem, preter hec dicta Hrerocnarzs verbis indicat fequentibus : Ad-venientzbus-cancris, prius os ama- refcit, &9 que commederint omnia amara e[je videntur &9c. $i quis plura exbibuerit, fumere recufant , &5 cobibenda fa- ciunt , menfe alienantur, oculi clari funt, neque acute cer- nuní, ex mammis dolores ad iupulum €&9 fcapulas perrum- punt , fitis detinet, papille aride, ipfequé toto corpore exte» nuate funt. Went du | Quemadmodum vero carcinus in fexu fequiori, menftruis lunari tempore non femper rite fuccedentibus, tefte BAnTHO- LINO, Ad. Hafn, med. Vol. Il, p. 19j. mammas faepenumero aggreditur; ita in viris, in quibus hemorrhoides confüetum haud fervarunt ordinem, inter humeros occupat locum. Exulceratione denique fubfequente, tumor fpeciem car- .nis putredine corrupte exhibet, cum foetore acidum fpirante, adfpectu horrido, labris inveríis & induratis; fanies vero ex hocce ulcere promanans, nigra, tenuis, vel etiam, volente Roderico a Casrgo, de ZMorb, mulier. Lib, L Cap. 22. fulva exiftit. Pre pM coto NETTE Signis diagnofticis & diftinctivis hactenus expofitis, de prognofi etiam pauca erunt fubiungenda, quse tamen, five ipfam morbi fpeciem, five caufarum & fymptomatuwm vehe- mentiam eonfideraverimus, femper periculum minatur inextri- cabile, aut minimum fanandi difficultatem indicat maximam; ut itaque Hirrocaaris confilio eos, quibus cancri occulti: oriuntur , non fufcipere, prudenti magis confentaneum fit ; fiquidem iuxta eiusdem effatum, curati cito pereunt , not curati uero diutius perdurant, Aphorifm. 38. Sect. VI. — Methodus medendi plebeia, plerumque prefidia, que reliquis cumoribus induratijs folent applicari, emollientia, at- —— Nov. Al. Med. P5. Tom. I. ! ii vaseer e. d UN que E « T di AA "-— 170 Obfervatio XLI. que humores incarceratos in pus. convertentia, fübminiftrat. Enim vero iftis emollientibus vafa infimul dilatari & laxari folent, unde facilior humorum adfluxus fit, atque humor corruptus in partes difpergitur vicinas, nec non fuccos reli- quos fermenti inftar inficit atque corrumpit, SENNERTO fic differte pronunciante, Lib. 17. Prat. med. Part, II, Sed. IL. Gap. V IL. p. 498. Propterea carcinus confirmatus, non nifi ferro & igne radicitus extirpatus atque a parte fana remotus, medelam ad- mittit. Que tamen medicationis fpecies, quum acidum vo- latile fermentativum. iam reliquo fanguini haud raro intimius impactum haereat, atque, una cancrofa parte deflructa, alio in loco iterum prodeat, non femper ex voto fuccedit; immo propter graviorum fymptomatum, manualem operationem concomitantium, multitudinem, perieulo non prorfus vacat. Infuper etiam augurium peffimum ex ipfa defumitur ex- ulceratione; ubi enim morbus iam ad illum pervenerit «xu, nihil omnino reliquum eft, quam curatio palliativa, qua .ho- ftis infenfiffimi curfum. tantummodo citatiorem cohibere, eiusque infidias, ne videlicet malitiam fuam in partes vicinas . proxime queat diffundere, provida cum circumfpectione pre- cavere allaboramus. Quandoquidem vero, plenius perfpecta hac morbi na- tura, nobis cum hofte dimicandum effe pervicaciffimo, liqui- - do apparet; idea ut recta medendi ratio, tuto atque mora non longa interpofita inftituatur, omnino requiritur. Atque ita carcinus, quamdiu cecis fefe occultat latebris, neque latius ferpendo evagatur, potius HirPocnaris confilio, Apborifm. 38. Sed. II. intaétus relinquendus, quam. prafi- diis valentioribus oppugnandus, adeoque faltim palliative, ratione tantummodo habita. caufarum internarum anteceden- tiam, per remedia humorum qualitatem nocivam inverrentia & materiam corruptam evacuantia, exterius fimul adhibitis acido , diii t Mot De Carciuo. E yo acido contrariis, edulcorantibus, mitigantibus & defenfivis, tractandus erit, — i; : Y | . Huic indicationi, ad materiam nimirum hoftilem corri- gendam directe, quecunque martialia, antimonialia, & mer- curialia optime fatisfaciunt. Quoniam vero humores depra- vati quam facillime regenerantur, propterea carcini curatio, primario & precipue, exacta victus ratione obfervata (4), . aérem nimirum vitando immodefte frigidum, omnia falfa & - acria, & quacunque e fex rebus non -naturalibus humores gignere pravos, hincque fomitem materialem largiri poffunt, fedulo fugiendo , inftituitur. iP Quoniam vero preparata & correcta materia infenfa, cum reliquo fanguine in gratiam iterum redire nequit; ideo congruis, fepiusque iteratis evacuantibus huic rmalo fimul fubveniendum eft. Deinde fi vei hemorrhoides, vel men- firua fuppreffa, morbo huic prebuerint anfam, tunc fanguis ad venas inferiores derivetur, & ex iisdem copia detrahatur fufficiente. — De «venarum deletlu in earum feGione conf. Ephemerid. N. C, Dec. Ilf. Ann. V. €9 VI. Obf. 61... — : Poft hec remedia topica quoque, humorem impactum difcutientia, in fubfidium funt vocanda; evitatis tamen emol- lientibus atque calidis attenuantibus, ne videlicet ftatus con- citetur inflammatorius, vel materia nimium humectata & Ye diffo- (a) Si antiquiffimorum, & qui methodice inprimis Sectz addicti fue- M runt, Medicoram monumenta confulimus, hos ipfos fuas cura- rationes ex dixtetico fonte petitis remediis maximam partem . inflruxiffe deprehendimus, abflinentia nempe, frictionibus, motu, quiete, balneis, codi & aéris mutatione, victu conveniente, aqua- rum atque vini potu , quibus contra graves morbos & chronicas pafliones non. fine fucceffu pugnabant, sariusque medicamentis, € rariffume validioribus utebantur. ; 172 dic Obfervatio XLI. diffoluta, putrilaginem concipiat feetidam (5), multo minus appl catione calefacientium & exficcantium hac improvida, humidi ftagnantis pars fubtiliffima refolvatur & reprimatur, craffior vero fuperftes, magis magisque indureícat. Proinde étiam alcalium & faturninorum ufus legitimue non penitus eft negligendus; inprimis autem mox füb initium & progreffum acerbiffimi huius mali ad id unum vires intenda- mus omnes, ut immutantibus, edulcorantibus & acido con- trariis, humoris impacti acidi volatilis effervefcentiam, adeo- que in carcitum aperíum pronam commutationem, praca- veamuse , . Ea propter ad fpecifica confugiendum eft, inter que maxime omnium celebratur berba fic dicta Ruperti, ob exi- miam & excellentem fuam virtutem alias Grat; Dei, vel etiam Cancrofanum nuncupata; pariterque folia fo/ani, agri- monie , femper-vivi, perficarie, beccabunge, quarum her- barum fuccus recenter expreffus, linteaminibus mediantibus, vel in mortario plumbeo, cam pauca pompholygis portione fubactus, atque linimenti forma mammis applicatus, efficaci- tatem exhibet plane fingularem. " -. Sic fimiliter in numerum fpecificorum referuntur. Emp/a- firum faturninum MywsrcurI, unguentum faturninum D E- CKERI, qualia remedia in modo nominati DEckEn1 Zinin- ad-ver[ionibus in Praxin Barbettianam defcribuntur; & ce- lebratiffimum illud 2/c4/j primateriale Konrmormi, nec non alca/i fulphuratum Dn. D. Artiorg, Ducalis quondam Ar- chiàtri Lotharingici, atque etiam SriGEin linimentum, ad mammarum cancros magnis preconiis elatum, liquor nempe falis Fuliginis per deliquium, praeparatus; uno verbo, reme- dia (/) Ex eodem fundamento GAr EN vs remedia mixta, utramque fa- La emollentem & difcutientem, poffidentia, adhibere uadet. | | De Gircinid; 175 dia ifta omnia, qua de copiofo fale alcalino, plus minusve faturato, acido volatili cancrofo. contrario, participant, car- . cino fpecifice medentur. Conf. WErscnurus ZTecatofl. 1. —Obf. 73. pag. 9. | Auxilis hactenus recenfitis tam particularibus, quam . univerfalibus, per notabilem temporis intercapedinem caffo eventu adhibitis, malum illud ferinum, iuxta HiProcnariS preceptum, Jpborifm. 38. Se&. 7I. veluti immedicabile, vel intactum derelinquendum, vel etiam igne atque ferro radici- tus eft extirpandum. A[t enim licet iam vicina füb morte animam trahentes, etiam in extrema hac medicationis fpecie falutis fue expecta- tionem & fiduciam ponant fere omnem ; tamen miferis füc- currendi urentium & fecantium ingeminatum illudi conamen non femper alite fuccedit fecundo, fed pericula fepius dira minatur, propterea manus auxiliatrices feftinas, maximeque circumfpectas omnino requirit. | Quibus vero füb cautelis carcinus fectione removendus, preter AZrianum SricELIuM, Petrum de MancugTTIs, l'ABnI- cruM 4b Aquapendente, Antonium MorixErTI, Py. Ancakug. mira oftendit fagacitate, 4e curand. J'ulner. Lib, II. Cap, 3. Quas inter cautiones illam, qua AviCENNA non nifi in füper- ficie herentem , atque venas habentem exteriores, que vna cum illo debent feparari, refecandum fuadet, eque utilem ac neceífariam effe iudicamus. | Loci itaque delectu provide fatis inftituto, atque refe- &ione fecundum Azcarr methodum feliciter peracta, fanguis, . quem maxima Practicorum caterva olim atrabilarium iudica- "Vit, ne morbus vehementius recrudefcat, atque ita defatiga- tos ad mortis fauces brevi dimittat, undecunque e venis proximioribus naviter exprimatur, nihilque prorfus de parte relinquatur cancrofa; poft hec vero enormis fanguinis pro- | mg fufio, NT x 174. rom Obfervatio XLI. fufio, hàud raro metuenda, prudenti ratione avertatur, at- que vulnus hiulcum roboretur & confolidetur. - | Quanquam preter HiPrOCRATEM etiam ARCAEUS /. c. Lib. 1[. cap. 3. cancri exulcerati curationem non nifi pallia- tivam velit admittere; :tamen ScurrgTus, J4rmament. chi- YUrg. Obf. 33. €9. 34. Guil, Fasarcius Cent. III, Obferv. 87. Banrnonmus AG. Hafn. Vol. 1. Obf. 72. atque austores pra- Cici multi alii, exempla proferunt haud pauca, quibus car- cinus exulceratus, fucceffu non infelici fuit füblatus. Reihuius ratio, quare nimirum ab hac cancri exulcerati . refectione periculum eventurum fepius metuant, dubio pro- cul in eo fundata eít, quod exulceratus non amplius in fü- perficie hereat, fed iam altas egerit radices, haud ita facile, ut in carcino fuperficiali, extirpandas. Nihilo tamen minus carcini exulcerati fanatio zque fe- liciter, atque uno eodemque füfcipitur modo, folo hoc ex- cepto, quod propter vaforum profunditatem & magnitudi- nem, preter refectionem , fimul exuftionem poftulet, qua non folum ftillicidium fangüinis exceffivum facilius prohiberi, fed eo etiam melius reliquie cancrofe abfumi, penitusque ex- tingui poterunt, ut ita infortunio femel perpeffo , feliciter- que fuperato, deinde ab omni recurfu libera degere queant. talia fübiecta, Sequior vero fexus, propriam mollitiem fibi pudori fepe ducens, vel ex rubore fubruftico, vel ex ancipite doloris formidine, auxilia chirurgica, precipue generofiora, haud raro folet declinare, — Neutiquam vero tremebundum illud femineum genus eapropter omnibus fubfidiis deftitutum erit derelinquendum ; fed alium potius in modum fuppetis, nimi- rum prophylactice, atque fymptomatum furias refrenantes, eidem funt ferende. Tandem cancri refectione fücceflu haud infelici peracta, operi manum nunc adhibeamus extremam, atque ufum reme- ' diorum, | : De Carcino..... 175 dioruur, nocivam maíIe fanguinez qualitatem invertentium, continuando, eundemque per intervalla repetendo, pariter- que haemorrhoidum, atque menfium fluxum ordinatum pro- movendo, morbi recidivam fedulo prevertamus. (Kilonio Falam mifja d. 8. Decemb. 1754.) i Obfercatio XLII. j DN. D. DANIEL GOTTLOB THEBESITL | ZAnnotatioues patbologico - pradicee in. Hydropbo- biam, eiusque. curationem, cum Regia Societate Scientiarum Londinenfi a Medicis Anglis | communcatam. Josse exitialis mali genus eft aque metus, ex animalis, utplurimum canis rabidi, morfu natus, quem. greco idiomate /7jydrophobiam vocamus, . in qua aque. metus eft infuperabilis, horror omnium liquidorum maximus, multa precordiorum. anxietas, febris acuta, tandem cum delirio acutiffiina, & lefus intra tres vel quinque dies fame & fiti miferandum in modum enecatur. A quibusdam, ut Z wiN- GERO in Theatro Praxeos med, pro gradu mali, fine ratione fuficiente, hydrophobia a rabie canina, fatius in incomple- tam atque compleram diftinguitur; illa mali erum pentis aut imminentis primum, hec iam furentis fümmum gradum de- notat, Notatu quoque quam maxime dignum eft de hoc malo, quod. neque recenti, neque femper confolidato vul- neri pr: tinus fuccedat, fed per aliquot menfes, immo annos | quandoque, occuliatam virulentiam.prodat & perniciem in- ] ferat prefentiffimam: deinde, quod hydrophobus in eundem. corooris morbofum fta:um, quo rabiofus canis laboravit, in- cidat ia, ut, (1 canis ille fuerit paralyticus, quem /abm - toll - VO- - 1576 — Obfrvatio XLII. vocant, homo eadem corporis parte, qua virulentum mor- fum excepit, fimul, & toto quidem corporis latere, paraly- tjeus evadat; fin minus, vegetis ceteroquin membris delirium patiatur,.aut quandoque, fine delirio inevitabilem morcem brevi fübeat, cuiusmodi cafus ipfe data opera obfervavi. Varii auctores varia & mira monumentis fuis configna- P. J / runt de hac rabie, ut videre eft in Cafpari a Rargs Gamp, — Elf. iucund. QuejI, num. 162, verum hic locorum, ubi haud raro illa accidic, neminem hydrophoborum hominum latran- tem vel morfü adftantes petentem, aut plane inftar canis venatici fagacem vidi, neque talem unquam exftitiffe percepi: hincnon vane cum Turrio Obf. med. Lib. I. Cap.20. auguror, plerosque relatione aliorum falía & a maieribus per manus tradita deceptos fuiffe, cuius nimiae credulitatis evidentia fpecimina edidit Pefr. Bongrtus Obf, pbyf. med. Cent, I. Obf, 74. Cent. 3. Obf. 38. 65.68. quod eius vitium dudum iure nota- vit Job. Bapt. de LaMzwEERnpE in ZMolarum uferi bifloria Cap. 14. Nec inter figna huius mali diagnoftica locum meretur vox fracta & tremula, aut more canum ululantium prolata , quam raucam quidem, fed fatis voiubilem atque articulatam, percepi; egros vero aut taciturnos , aut nimis loquaces vidi, & quod propter infignem dyfpneam verba eum impetu quo- dam, non fecus ac irad, enunciaverint, Prodeuntis hydro- — phobie fignum effentiale feu pathognomonicum eft ab omni- bus liquidis, fii licet urgente, horror, &, malo iam au&o, . fumma abítinentia, contra CaAANIUM in Praxi reformata, qua malo- ad extremum gradum deveniente tanta eft, ut quoties vel confpectui offertur quoduis potulentum, vel fui ipfius egriurina, erecto utplürimum pene altius miffa, toties eegro» tans graviter inhorrefcat & convulfionibus torqueatur, In quo deplorando egri ftatu continetur ratio, ob quam hoc malum infanabile & mortiferum exiftit, quoniam neque medi- -camentum, neque potulenrtum , ilius vehiculum, aut ali- - Amnotationes patbologico-pratlice tc. 177 mentum ullo modo faucibus ingeri poffunt, quibus nihilomi- nus, ut quidam periculumfecetunt,. vi intru(is eger illico gra- "viflimis convulüionibus prehenfus & füffocatus perit? cuius- modi trifte exemplum & mihi aliquatido innotuit, pariterque teftes de eo eventu funt fide digni obfervatores, quos inter funt Lowwtrus in Obf. med, Libr. Hl, pag. 79. BtaNcAagDus in Collethan. med. phyf. Part. 1, Ceutia. Obf. 45. .Z:wixGERUS loc. cit. fub tit, de Canis vabidi sorfu € de bydrophobia. lidem modo memorati Aütores unanimi cum aliis; quorum omnium inftar fit Turvius Joc, cif. & in Cap. 21. fuffragio confirmant, quod neminem: unquam vere aut.complete hy- drophobum curatum, féd raro potius in diem vel tertium "yel quartum fuperftitem fuiffe viderint aut refciverint. A Quse cum ita fint, ut funt, experientize teftimonio ab- unde confirmata, non-poffum mon mirari, qui, quafo! den- tur Medici, qui de curata hydrophobia vane non folum glo- riantur, fed & ei complete medendi methodum in homíne folidis ac liquidis internis remediis publice tradere fuftinent, quippe ex natura mali nullus ore .recipiende medicine hic eft locus. ta enim Mediceus Lendinenfis, Car! PETERS, cum celeberrima Societate Regia Anglicana communicavit experimentum Chirurgi RaxsY , .quod Hamburgenfe Diarium (vulgo apazin) in Pafcic. 4. Part. 2. Artic. 2. .ex Actis eiusdem Societatis in teutonicam linguam translatum éonti- Tet, atque in homine ex morfu canis rabiofi egrotante feli- citer ceffit, cuius ceu curate hydrophobie mentionem facit moóviffimus quidam Pathologie auctor celebris, ^ Verum, fi :omnes ac fingule iftius cafus circumftantie attenti animi lan- Xe ponderantur, minime vera & completa, fed imminens "tantum ac incompleta adfuit hydrophobia; -nam.a .cane mor- dicus lefus mentis atque ofnnium actionum fuit compos, po- tuit bibere & plus vice fimplici-efculenta::eque,, ac medica- Anenta, licet multo cum fíuffocationis periculo, deglutire. | ONov. Al. Med. Pb. Yom. T. P A V UW Nw. oe 178 Olfervatio XLII. u : Curationem eiusdem quod attinet, illa. potius admiranda eft, quam. imitanda, nullo non extremo remedio, eoque aliquo- ties, tentato; fed. ne hoc quidem ille integra faniiati reflitu- tus, quin potius in fingulis luna phafibus refidvi mal. infültus | mitiores iterato expertus. ^ Aliud ingeniofe & im canibus rabiofis quidem feliciter adhibitum, at fide, que penes auctorem fit, indignum ex- perimentum im hominibus curandi hydrophobiam eidem So- cietati Scieritiarum- Anglicanz ipropofuit D, Robert IAMES, qui it. homine premiffo vomitorio e. vino medicato, tres - bolos ex Turpethi mineralis.granis xu, . rad. Contrayerv. - drachma & theriace: Andromachi q. f. parandos & vefperi | per tres dies. cum vehiculo iulepi cuiusdam infundendos, cu- rique hac peracta balneum aque frigide adhibendum com- mendat, id quod fufius recenfetur in Lpfien(i uni-ver[ali prom- píuario nature, artium €9. [cientiarum Part. I. Artic. X XV. Si quando tentamen hoc in canibus vere rabidis voto refponiderit, homínes tamen a cane rabiofo demorfi, quos ei- dem eurationi ille fübiecit, neutiquam fuerunt imminente, ne- dum completa, qua canes, hydrophobia correpti, ideoque a. metuendo hydrophobis infultu, ex illo morfu, quidem iuxta "eius mentem liberati, fed. non a. morbo hydropbhobie vere reftituti, ut adeo non habeat auctor, quo remedium hydro- | pliobiam completam in homine tollens fe inveniffe fibi aliis- que perfuadere poffit; mali enim huius fpecifica qualitas & prefcripta medendi methodus, utpote qua fibi invicem con- trari&, certo certius huic experimento in homine fidem de- - rogant omnem ;: natmmque hydrophobus prius füffoca:us. exfpi- raret, quam bolus aut mediante illo vehiculo, aut, fi, ut in. | canibus, fieri poffit, bacillo per gulam micteretur & graviffi- ma inde excitata convulfiones irritam certo redderencomnem | ftiimis officiofi artificis operam , ut füperius adductis iam evi- | L ! a ZW Aunotationes patbologico-pradice &tc.. 179 "An quoque hoc remedium in curatione humane hydro- phobie fidum ac .optimum foret, merito dubitandum, eo: quod hydrophobia febre quadam, indolis acute, femper co- Titata invadat, atque acutiffima demum febre fzviens, tertio vel ad fummum quinto die nunquam non lethalis evadat, .cui tam violentum remedium, "Tursethum nempe. minerale, quod - & in partes folidas acriter ftimulando ac per utrumque os eva- cuando, & in humores colliquando atque falivam largiter fun- dendo impetuofe agit, opponere idem foret, ac egrum in maius difcrimen accelerata torte adducere; nam fpasmo & fta(i inlammatoria iam affectas faucium: pulmonumque partes gravius afficeret, In hunc usque diem neminem, jam vere & complete hydrophobum ; unquam exterrüis, nedum inter- nis, fanatum fuiffe remediis, 'Obfervatores uno ore profiten- tur. JDantur quidem cafus, ubi ex corrupta phantafia levis hydrophobiz quedam fpecies, aut potius fimulata hydropho- bia fubnafcitür, uie pariter non mifi proiüciendo zgrum in aquam funditus tollenda, de «ua prorfus fingularem cafum, de virgine eodem modo curata, annoravit Z. B. de LaMz- WEERDE /oc, cit. Cap. 22. p. 2305 verum ion fuit vere hy-- drophoba, licet per aliquot annos bis terve de die latraverit, - variosque animalium fonos confufe emulata fit, quid, quod ab aqua adfperfa inhorruerit; nam, tefte Bacrrvio in Prax. med, Lib. 1. de Phrenitide, multi dementes & maniaci ea- dem methodo, qua hydrophobi, fanati fuerunt, demerfi nem- pe in aquam, X Eft itaque huiusmodi hydrophobie fpecies cognomine fpurie merito infignienda. Deinde longe alia ra- tio eft hydrophobiam e morfu animalis rabidi metuendam pre- cavendi, alia jam prefentem atque furentem tollendi, in qua docta plus valetarte malum. — | Ad abigendum vero hydrophobie ihhumane periculum ámmimens, multa utique interna atque externa proftant reme- dia ufü probata, a variis Autoribus fparfim annotata. — | Z2a Ve- f00 vo6uw Obfercatio XLIE Vétuftiffimum. eorum atque. omnium princes. ebitum eft; quod fuader Cersus: de. Zzedicina: Lib, V. Gap, 27, le fum fcilicet, antequam aqüam - metuit nee opinantem in pifci- nam proiicere, aliás foret fpe$ in angufto, Experientiffimus in hoc malo '"Turrius fimub teftis eft, quod nemini, licet plurimos. viderit ,; tempeftive in mare proiecto quicquam fini- ftri poftmodum ex: morfu rabiofo evenerit, . fed. falutari hoc remedio vel flocct facto, vel tarde ac timide adhibito, multi - irreparabiles incurice fua penas dederint, quod memorabili | admodum cafu de fene rabiofo: eif. /oc. Gap. 21. Muftrat,. cui blandius. ob etatem balneum. tantum: profuir, ut potuerit in» terdum parum, licet admodum: molefte, bibere, fed fine re- eonvalefcentia, . . INihilominus porculis, quos c catulus. momor- derat rabiofüs, pluriumque iam intericum improvifuüm para-. : verat, eodem pariter, quo ille; modo paralyticis, lavacrum in pifcina aliquoties repetitum ultimo: faluti fuiffe certo mes. mini. : Am vero a-porculis. ad hominem . argumentum five: idem experimentum: valeat , ambigo, ac experientia erit ma- giftra.. Auxilii itaque huius fumma in eo verfatur , ut malo -— ante opponatur, quam-aque fo"mido acceffit, - ^ E fpecificis mali-huius antidotis excellit Electuarium dad 3 ovo, eb/nuceni inprimis vomicam., que ipfius compofitio« : | nenr ingreditur; de qüa nuce. notatu dignus. i$ eft effectus; quod. canibus pluribusque animalibus fit. venenum, homini vero medicina, quein delirio hypochondriaco, eoque perio - dico, quendam cum prefenti levamine uíum fuifle memini - I v Ó Eadem ratio efti in amygdalis amaris, que tefte WErFERO - de Cicuta aquatica, pariter animalia enecant. Quibus ratio- nibus fine dubio commotus S TA H Lrus in Coliezio pratico; quod notis illuftracum edidic PELARGus, ubi de Hydrop hobia | agit, has amygdalas nuci vomica :n diéto. Electuario fubfti- tuendas pari iure au'umat. a:que ufüi commendat, Quam. ob analogiam cum reliquis ipecificis ego, data mihi fepius. Occa- I "Aunotationes patbologico-practice &'c.. 181i occafione, in illis adhibendis aufpicatum feci periculum? pre- miífa enim illico partis lef fcarificatione & cucurbitularum. appofidone, aliquot amygdalas fingulo mane per unam ake- ramve fe»timanam comedendas, atque interpofito, fi etatis & tempeftatis ratio tulit, quandoque aqua balneo, bono ani- mo efle fuafi; ita duodecim a cane rabiofo morfos ab omni hydrophobia. periculo prorfus liberatos fuiffe, non fine vo-. luptate in memoriam revoco, quos inter quidam nullo balneo funt ufi. i | Notabiles pre reliquis funt duo cafus noviffimi, quorum primus de ruftica quadam, cuius brachium moloffus rabiofus ante dies bene multos graviter morfu dilaceraverat, vulneri- bus nondum «coalitis, & que pariter, ac in illo, quem Car/ Prrns /oc. cif. refert, cafu, tanta agrypnia animique pertur- batione iam correpta erat, ut hydrophobie malum inftare .&ullus inquilinorum dubitaret, cuius tamen periculum ufu lau- dato amygdalarum amararum, nec non pulveris temperantis circa vefoeram adhibiti, prorfus evanuit, neque in hunc us- que diem, quo anni duo iam funt exacti, ne minimo qui». dem füi indicio apparuit. ^ Alter cafus accidit in nobili quo- dam, qui a cane venatico preter opinionem rabiofo in dorfo manus lefüs, incurie nimis cruorem illico e vulnere exfugit atque exfpuit, ac ufü earundem amygdalarum & balnei aquae tepide ab illo. horrendi mali infultu. ultra anni dimidium im- munis vixit, cum contra eiusdem canis vulnera in diverfis animalibus brevi poft rabiem & mortem attulerant fübitam., Quam maxime autem deploranda eft. plurimorum incuria, qui ab ignotis canibus mordicus. lefi levia utplurimum vulnufcula. flocci faciunt, ceu Medici confilio indigna, adeoque calami- tatis fue feralis ipfi autores exiftunt. |. | Multum igitur refert & canum rabioforum notas, &, an moríus canis venenatus fuerit, noffe, quod utrumque elegans limati iudicii fcriptor, . Lowwrus /oc.. eif. pag. $0. feq... fcite | | Z3 ' docuit, LU 082. — ^ Obferoatio XLIL docuit, fi nimirüm ex eius confilio panis fruftum recénti vul- neri aliquamdiu impofitum, alteri fano cani ad devorandum Obiicitur; quod fi hic a rabie immunis mianeat, teftetur, eum, qui momordit, non fuifTe rabiofum. Quod experimentum cum iuglande aut nuce trita & vulneri impofita primum fecifle fer- tur Onrasius, tefte FongsrOo in Obf. Lib. X. Obf. 28. in Scbol. Verum cum experientia doceat, nec canes a morfu alius rabiofi protinus, fed elapfis aliquot feptimanis vel men- fibus, rabiem conceptam prodere, in hoc quoque experi- mento haud nimium fiducige collocandum, fed confültius eft, nifi de cane mordaci.certo conftet corporis integritas, in teme pore opportuna opponere remedia, antequam virus corpori eiusque humoribus altius fe infinuat damno irreparabili. No- tatu fane digna eft obfervatio SrmxprEnr in Obf. med. 98. de morfu canis nondum rabidi poft confolidatum iam a quatuor- decim diebus vulnus intra quatriduum lethali, de quo in an- nexo Scholio docte non minus, ac perite comrentatus eft RavcERus. | Convenit hec omnibus fere & precipuis qui- dem modis cum illa obfervatione, quam Excellent. D, F«74. Jac, BatgRus. ZAGor. /Vat. Curiof. Vol, X. Obf. 9o. inferuit, ubi vulnufculis fure levibus, in tertia demum feptimmana coa- litis, -vigefimo tertio die mors octennis pueri fueceffit preci- pitata: venenati enim morfus indicia evidentia prebuit & pedis morfu afllicti & colli eiusdem lateris rediens fpafmus. Et hoc ipfum quoque nullam infignem parit admirationem, quoniam, licet canis, qui in priore cafü a rabiofis dudum mor- fus ferebatur, nondum, ut & in ultimo caíü, actu rabiofus, fed tantum qualicunque modo irritatus morfüum intulerit, plu- rima tanen animalium ira percitorum iétu aut moríu illata vulnera fufpeóte malignitatis, atque ideo haud raro lethalia animadvercuntur, (conf. ErrwütLERt Opera med. de morfu vipere pund. s) idque eo citius & gravius accidit, fi caco- chymicus lefiftatus, quem in illo puero exenterato quinque ] lum- "Annotationes patbologico-prattice &c.. 183 lumbrici teretes pregrandes indicarunt , accefferit. Ira autem non modo excandefcentium horum animalium, verum & pi- fcium innocuorum, multa tortura internecioni datorum, fali- vam venenofam & lethiferam fore, experimento anguille egregie confirmarunt Medici Angli, ut videre eft in fupra allegato ZJ4mburgen[(i Diario Artic.P7 1I. Catus vero ifti pro- vidos Chirurgos admonent, ne fufpecta & morfu quidem. in- fliéta vulnera, licet levia & cuticularia, cito nimis coire per- mittant, fed fuppuratione uberiore, folito diurius protrahen- da, aut, ut confilii quandoque in morfibus venenatis eft, ve- ficatorio ipfi vulneri applicato. virulentiz facilem & patulam emigrandi. viam concedant, id quod confilium puelle a fele rabido aliquando moría falutare deprehendi. * (Mreptoa Halam mifje 4. 20. Decemb. 1754.) Olfervatio XLIIIL . DN. D. CAROLI PHILIPPI GESNERT. Dentium dolor ep:fpaftica cedens. - 3) emediuin «&«7«oxo: tentare neceffias fuafit, cum in TlIu- AM. ftriffima matrona neque. dentem cariofum evellere inte- grum eflet, neque alia, ex omni apparatu chirurgico atque medico petita, quidquam proficerent, medelam tamen diri & diuturnioris iam doloris, officii ratio ame expofceret, Fe- lix fupra exfpectationem, fateor, fücceíffus fecit, ut fze»ius adhiberem idem medendi genus, eodem utplurimum eventu, nifi vel pus in alveolo ad radicem dentis collectum evellere illum cogeret, vel arthriticee labis decubitus fpem eluderet. Nunquam vero allium adhibui, cuius odorem difficulter fe- runt delicatz: nares. — Subftitui illi Sinapi cum aceti pauculo tritum, & fermento panis ea ratione mixtum , ut commode in placentulam, nummum) uncialem argenteum magnitudine | JHENMIOE LE eui YI Die Hs * B dtsd- 484 — Obferoatio XLIIL ^7 vequantem, efformari poffet. A-poni volui, ea, qua modo di xi, forma, in brachio lateris affecti, antea leni frictione irri- ta o, ipfe bicipitis mufculi 'aponeurofi, ita ut inferior ora, plice cutis, ex flexura brachii nate, ref»onderet;- fuperior ventrem bicipitis attingeret. — Rerineri iuffi tamdiu, donec rubor intenfus, vel puftule fübnate, aut ceffans dentium do- lor, auferendum indicarent, n delicatioribus, minus' patien- tibus, ter aut quater etiam repetendum fuafi finapifinum 1e- viorem. Plerumque ad dolorem fopiendum fuffecit, ut pro- funde ruberet cutis. Venefe&ionem & pharmaca alvum du- centia pro re nata interdum premifi, fepius abítinuj, ubi mi- nus indicari videbantur. ^ Vefperi adplicatum epifpafticum, fomnum, quem pluribus interdum noctibus dolor interceperat, plerumque füavem invitavic, ut mirarentur egri evigilantes fe dormiviffe, vix crederent fibi ipfi dolorem effe difcuffum. Inter plurima experimenta, in differentis fexus, setatis, habi- tus hominibus capta, quibus dubius femper .& anceps lauda- bam effectum,- cuius cauffam nec dum affequi eam poflum, qus mihi fatisfaciat, muitum me confirmavit, quod viderim, jn iuvene nobili, deinde iterum in femina setatis fatis prove- €te, brachio lateris oppofiti per errorem applicato epithema- te, doluiffe faniffimos dentes illius lateris, ceffaffe dolorem dentis cariofi, adhibitum demum epirhema illi brachio, cui primum debuerat, dolorem plane difcuffiffe. ^ Moleftum fuit aliquoties dolentia & difficilia medicatu ulcera, in loco cui Sinapi apponi iufferam, effe fuborta. Hoc vero folum in ca- Cochymicis corporibus evenit. Cefferunt tamen dentium do- lores, .& ulcera remediis deficcantibus, minus pinguibus, fen- fim perfanata funt. Porro inter fexaginta & amplius tentami- na, decem certis & indubiis experimentis confirmatum eft, plurium angorum intervallo, poft ufüm huius medele, denti. bus magis edam carie exefis, dolorem non rediiffe. "Vererer horum experiméntorum in his ipfis Ephemeridibus, iterátam- anen- - Lingua tumens, fuppurata, cum ec. — 85 mentionem facere, nifi fuiffet occafio illa fepius repetendi, & fpes effet, ad obftru(iffimam in natura corporis humani hi- ftoriam nervorum & doloris, ea aliquid, licet exiguum, poffe conferre. : | Olfervatio XLIF. DN. D. CAROLI PHILIPPI GESNERI, Lingua tumens , fuppurata , cum enormi falive AG fhuxu. ! V' mediz etatis, habitus corporis non adeo pleni, neque tamen ficci omnino, potui fpirituoforum affuetus, fanus tamen, media eítate fubito linguz dolore acuto, prune ar- dentis impofite fenfum equante, correptus eft. Acceffit fali- ve fluxus copia, dore etiam mercurii humoribus corporis admixti fufpicionem inducens, cuius tamen nullum veftigium fedula inquifitione zegri & adftantium reperiri potuit. Intra tres dies adeo tumuit lingua, ut nihil deglutire poffet, & vix nifi per ng3res refpiraret eger, plene vero lingua fauces omnem infpecum prohiberent. —Jntra hoc intervallum data lenia laxantia, clysmata, fomenta, potus emollientiffimi, co- pia qua potuit maxima. ^ Accefferat flatim febris fatis acuta. Ruptum quin:a die in medio .dorfo apoflema, puris circiter - unciam dimidiam fudit, e fovea ad lineas quinque in corpus linguz cavata. Salive copia, que intra nycthemeron ad li- bras plus quam duodecim aícenderat, fenfim diminuta eft, ceffit febris, vorax ciboum appetitus fücceffit, ulcus lingue brevi eft perfanatum. Jnfeétum aliquod fe fenum «currui im* ponentem pupugiffe, cum primum apoftemate rupto Joqui pofle: eger narravit ; :Chirurgus fe aculeum in pure, quod ex- prefft, reperiffe arbitratur, rritabilitatis harum corporis .no- Álri partium, & exinde impetus humorum ad vicina aucti, ANov. A&. Med. Pb. Tom.I. Aa hic 1486 —" Olfereatio XLIP. bic ingens falivz fluxus documentum eft, Quid enim? Ex opiato, forte acriore, denti dolenti adhibito, .in Domina, magis etiam virtutibus, quam fümma nafcendi forte , füpra communem hominum dignitatem pofita, tumuiffe linguam, & largum falive fluxum effe fübfecutum conftat; qui cum quibusdam hydrargyri effectus videretur, docuit camen even- tus, cum ulcus, ad latus lingue denti affecto refpondens , fponte ruptum effet, non aliam fuiffe cauffam huius fecretio- nis aucte, quam irritationem in corpore & loco acute fentien- te, facile ad vicinas lingue glandulas falivales propagatam, quod etiam in angina contingere norunt nature confulti, | Obfervatio XLF. DN. D. CAROLI PHILIPPI GESNERI. . Delirium pertinax poft febrim acutam. p nobilis profapie, habitus florentis, non mediocris ingenii, viginti & duos annos natus, febri acuta vernali eorripitur. Deferbuit impetus febris, fanguine miffo, & ad- miniftratis, que debebant, intra dies feptem. "Remanfit de- lium, quod a primo momento febris ceperat, ut etiam nunc cum omnibus perfe&e fanitatis fignis , dies noctesque terribili voce cantando, que in vita fua egerat omnia exige- ret, adiiceret fingulis periodis, fe.ideo damnatum pcenas in- ferni ferre, ceterum fibi conftans, nofcens adítantes, quin unicuique, qui invifendi caufa venerat, cantans, fi quare co- - gitando etiam de illo peccaverit. ' Repetita vens incifio, le-. viffima dieta, clyfmata, pediluvia, epithemata capiti admota,' qu:? obediens patiebatur omnia, fermones amicorum ne hi- lam profuerunt. Denique in fronte largiffima fanguinis mif-. | fio, die decima octava morbi adminiftrata, menti fanze refti-. | tuit, 5& ita reftituit, ut viribus intra paucos dies recuperatis,: | , | | pra. | Lis] De luagine unius eiusdemque &c..— 197 praeteritorum in morbo immemor, ingenii nullo omnino detri- | — facto, octo iam annos fine ulla labe degat. CA FHalam miffe d. 10. lanuar. 1755.) | — Olfervatio XLFI. DN. D. CàROLI AVGVSTI de BERGEN. De Imagine unius eiusdemque obieGi a. diverfis bomisi- bus in eadem diffantia [ub diverfa magsmi- - WAOAS3S sp DIT&ROZINS a. Aes femper mihi & amicis una congregatis, quoties per tubum Gregorianum planetas contemplati fumus, quod area five orbita unius eiusdemque planete cuivis noftrum füb — .— diverfa fefe reprefentaret magnitudine. Differentia tantierat, "ut qui minimam Iovis videbant imaginem, eam obulo vel ternario, qui maiorem, floreno-vel imperiali, qui maximam, hw: ftannei depreffe arem gquarent. - Omnes porro iftos, quibus minima erant obiecta cele. ftia, ex eorum numero "deprehendi, qui queevis abiécie re- once: minus diftincte vident. | 2 Oriuntur. hinc queftiones merito enodande: die 1) Anne cuivis individuo diverfa reprefentandorum obie- Ctorum menfura? d eu itd Queenam fit caufa phyfica differentis huius zeprefenta- -.. tionis in remotis adeo bieckis?... Wer iva ] 3 ) An hec diferepans reprefentatio diverfa magnitudinis imaginem in variarum perfonarum retinis pingat; an vero hec fenfatio errorem ratiocinii oit pro funda- .imento habeat? j 188 Obfervatio XLF I. Quidquid fit, fuppeditat hoc phenomenon problema, cuius folutionem a rerum opticarum perito tanto magis ex- fpectarem, quo certius eft, huius phanomeni in fcriptis Opti- eorum nullam, quantum fcio, mentionem feri. , Forte etiam per hec, & fimilia experimenta, requifita vifus pro Aftronomo neceffaria determinari poffent; qui enim cuncta obiecta videt maiora & fimul diítincta, melius quoque tes - vmi in his obiectis occurrentes , difcernere po- . Olfervatio XLPI. DN. D. CAROLI AVGVSTI de BERGEN. De Maculis & faculis a Solis afbe&tu im oculo | | refiduis. | Tiluftris & immortalis fame Vir, Jfaacus Nxwroxrvs, in A egregio Optices opere (c), & quidem in ione, mo- nuit, fe coronas colorum, qu& circa Solem & Lunam non- punquam apparent, quadantenus explicuiffe, in cuius pheno- | t meni lectione cum non fine animi delectatione verfarer, re- diit in memoriam aliud fimile phenomenon, quod in iuve- nilibus annis faepe míra'us fum, && cuius explicationem ex legibus diverfa refrangibilitatis radiorum primigeniorum red. dere conabor. Ipfum phanomenon ita fe habet, . Si quis, cui nulla organi vifus labes eft, quique remota eque ac propinqua obiecta diflincte videt, quales iuvenum " & puerorum oculi funt, qui lucubrationibus aut experimen- tis opticis vifus aciem nondum debiitarunt, íplendentem Phoebum ad momen:um tantum intuerur, declinatis mox ocu- lis videt maculam nigram in oppofito pariete, que fenfim. "d decre- (x) quod Laufanna t$. Geneva. prodiit i740. in 4to..— - 1 De Maculis & faculis a Solis afpedu &c. A9. decrefcens intra quadrantem hore penitus difparet, — Aut fi oculos ab afpectu Solís removens ftatim immoto capite clau- dit, putat fe videre iubar aliquod rotundum ad inftar Solis imaginis, quod fücceffive in orbitas coloratas mutatur, primo rubram, poftea auream, flavam, viridem, ct«eruleam & tan- dem violaceam, füb quo colore, femper magis magisque ob- fcurato, tota Solis imago difparet; apertis rurfus oculis nul- las amplius maculas fentit. | ! Puer quondam hanc experientiam inflitui, & noxas inde orituras ignorans, fepius repetii in lectulo orienti Soli expo- fito, Sole horizontem aliqued gradibus füperante & adhuc debili. Facie poft afpectum pulvinari impofita, vidi hos co- loratos circulos, & transmutationem unius coloris in alium cum certa quadam ofcillatione & partium motu intrinfeco fie- ri, nec infra quadrantem hore penitus difparere, De caufa parum follicitus, non prius de hoc phaenomeno cogitavi, nifi lectis demonftratis, de varia radiorum folarium fimplicium bilitate, Newtonianis. —Demonftravit fcilicet vir in- Radiantis Solis radii per tunicam corneam, aqueum, cry- - focum formantes (7), in füperficie retina pingunt Solis, tan- quam vividi & lucidiffimi iubaris, imaginem, Pulpofa & mol- | Aa 3 Aa lis - (4) Per experimenta cum lentibus vitreis ex ipfo cryflallino humore capta didici, focum, quem cryfiallinus per luminis tranfeuntis - radios format, non cadere in fuperficiem retine, qualis multo- rum Opticorum fententia eft, fed ante retinam ad 2 longitudinis axeos vitrei humoris; fumma enim convexitas cryflallini a parte política prohibet, quo minus focus fuperficiem retinz attingat. 190 . :Olfervatio XLFIh- - «- lis retinee-tunice fubftantia adeo hanc imaginem fibi imprimi patitur, ut averfa aSole facie & claufis oculis hoc iubar, aper- tis Vero, nigra. macula fuperfit. — Communis autem. luminis folaris proprietas dudum evicit eius ad tempus adhefionem ad . füperficiem corporum, & nuper adhuc clariffimus. lac. Bar- x Ého/. Beccanr (e) hanc luminis proprietatem fere .univerfa- ' Jem fecit. Cur vero apertis oculis poft afpectum Solis nigra ^)ppareat macula, hec mihi videtur ratio:. Imago Solis gene- rari non poteft, nifi collectis & deníatis radiorum -folarium igneis particulis, que violenter adeo in fenfiles retine medul- lofze fibras agunt, ut inde in motum tremulum & ofcillato- rium ruant, naturalis. ofcillationis fpheram fuperantem, qui longe abeft, ut vifus aciem acuet, ut potius hebetet turbet- que. Apertis ergo oculis in loco, ubi infixa hzret iubaris imago, debiles luminis reflexi radii haud agunt, imo nimis | :tremulze & lumine fature fibrae non fentiunt, fed partem re- - .tinz occecatam relinquunt, pariter.ac Voce cod efta BornHaaviO (f), varicofa retine fanguinea | vaícula, contiguas medullofie reting- fibras fep ftantes itas maculas nigras, in quibus nula obietio ru fentatio eft, formare, . Oculis vero poft afpec T Rie i fis ideo apparet Solis imago fub fpecie iubaris, quia .particu- le.ignez, formantes imaginem, fatis denfe & copiofe funt, ut in obfcurato bulbo & in tenebris fenfum luminis exci- tare poffint... Hoc lumen ex radiis compofitis, feu diffimula- ribus conftat; quamprimum vero colores oriuntv7, fuüccefüive fefe excipientes , indicium. efligneas has particulas diffipari ac compofitos radios in fimplices mutari, & quidem legibus re- frangibilitatis conformiter, que in generatione radiorum &olo- rato- (9) - Commentario de quamplurimis Phofpboris. Bononie 1744. (f) Lib. ia Morbis oculorum. | Getting. gu», dog AD ut. De Maculis & faculis a: Solis afpe&u &c. x9x ratorum ex radio compofito obfervantur. Radii nempe coloe- rati minoris refrangibilitatis minus diftant a linea coniunctio-- nis, in qua lumen compofitum emergit, & hinc quoque mi- nori temporis intervallo ad. eandem lineam vergunt; radii maioris refrangibilitatis magis diftant ab hac linea & plus ten poris impendunt, antequam ad communem axin accedant. Quare ratio in promptu eft, cur difparente iubare ruber prius in orbita colorata, poftea fucceffione naturali fequentes colo- res oriantur; & evanefcente poflremo, fcilicet violaceo & Indico, tota difpareat orbita colorata, ^ Quis ergo negabit, hoc phenomenon theoriam INEwroNr mirum. in modum con- firmare? In iuniorum hominum oculis hz imagines breviori temporis intervallo dilabuntur, forte ob pellucidos & inte- meratos magis oculorum humores, cui adfcribendum, quod eeleberr, 4e BvrroN (2) retulit, fefe multosque alios ab in- fpectione Solis talium macularum veftigia ad aliquot feptima- . nas retinuiffe. Imo protractus eiusmodi iubaris, luminis, vel. fplendentis & albi obiecti, focique cauftici & culinaris adfpe- étus pertinaces adeo maculas gignit, que tandem perfiftunt & in fpeciem amaurofis vel guttae, ferenae degenerant. Hinc Arabes, Períe, /Egyptii, per campos arenofos, folis fplendo- re corrufcantes , vel nivofa montium cacumina, lucem vivi- dam refleéctentia, iter facientes, primo has maculas & vefti- gia, poftremo fepe amavrofin reportant. —Recordor pariter, quanto cum vifus detrimento inflituantur experimenta cum Speculis caufticis, qua nifi oculi rica vel fidonia chlamyde fint tecti, diuturnas poft fe trahunt maculas. Idem contin: gere necefle eft hominibus fulguri frequenter fefe exponentis bus, quales inftar eorum, qui lucubrationes in feram noctem - protrahunt, vifum adeo debilem fibi conciliant, ut etiam ob- tectorum luce duntaxat refiexa illuminantium imagines ad tem- (g) Memoires eis P Academie Royale des Sciences. 1743. pag. wr. PASQER "5 bes 392 . Obfervatio XLPIIL . tempus retineant, quale exemplum GasseNpvs (5) de illu(tri PgmEscio refert, qui millies expertus, cum refpexiffet per momentum in feneftram clathris ligneis, quadratulisque papy- raceis interflintlam, circumferre fefe illius formam in ocu- lis, ita ut fi claufos contineret, íunc claíbros obfcuros. &5. quadratula candida detexerit, [in autem apertos in parietem coniecerit, íum obfcura quadratula, clathra «vero eiusdem. candoris cum parieíe coniueretur, Obfervatio XLF III. DN. D. CAROLI AVGVST! de BERGEN, | De Effe&u deleterio, caufaque fhbericitatis globulo- rum minorum plumbeorum (vulgo Scbrodt.; e r | aon X. Atorum Mature Curioforum fub num. V. — p. 22. legi nuper obfervationem Celeberrimi D. MaresNt de Citaxo. de morte a deglutitis globulis plumbeis (F22.7/) in inteítinis hzrentibus, in femina fubfecuta, ubi Clariffiimus obfervationis Auctor necrofin & fiderationem inteftinorum. . ex deficiente horum vi expultrice deducit. Eciamfi vero con. negem, periftalfin inteftinorum debilitatam utique accelerare: poffe noxios effectus ex aliis caufis pendentes, nihilo tamen fecius perfuadere mihi non poflum, relati cafüs tragicum ef- fectum ex allegata caufa inductum fuiffe. — Liceat igitur mthi, cum ab omni contradicendi pruritu abhorream, pace & venia: doc&iffimi obfervatoris, cuius tnerita in rem 1medicain femper magni facio, meas qualescunque de vera lethiferi huius effe- &us caufa meditationes in medium proferre, eruditorumque cenfuüre fubiicere. | : - Sa- (b) In vita Pxingscu, Operum Tom. IV. Lugd. fol. 1658. p. 316. M ww d 3 , "n 1 » "| : De Effediu deleterio, caufaque tzyc. — 193. ' Scilicet exiftimo, memoratum effectum unice in virulenta - qualitate horum globulorum plumbeorum querendum effe; quod fequentibus argumentis probatum eo. — Parantur iftius- modi grandines plumbei ex liquato plumbo, cui infpergitur auripignentum pulveratum, quod calore bullientis plumbi folvitur & parte fua arfenicali fef? partir; cum plumbo mifcet, partim in fcorias vertitur, quz fub forma fpume apparent & cochleari feparantur. Repetito aliquoties hoc labore prepa- ratum & denuo liquatum plumbum infunditur cribro cupreo vel ferreo, foramina diverfe magnitudinis habenti, & guttae li- quati plumbiaqua frigida fuppofita excipiuntur, qua una enchei- refi artifex globulos diverfa magnitudinis accipit, quos die verfis iterum cribris feparat & füb fuis numeris venum ex- ^ ponit, . Auripigmentum autem eft concretum mire:ale, quod, licet Chymicorum confenfü conftet ex arfenico & fulphure invicem fuperficialiter miftis, quamdiu in fua naturali fyncrifi fubfiftit, inter deleteria venena non refertur, Sed fuperficia- lis mixtio füpponit facilem decompofitionem, que fuper li- quacum plumbum contingit & partem fui arfenicalem plumbo communicat. | Quod vero virulentam horum globulorum ualitatem eminenter auget, ab artificum encheirefi depen- et, qui, inprimis in Germania, arfenici patria, una cum au- ripigmenpto certam portionem arfenici albi fuper plumbum de- flagrare finunt, qua manipulatione plumbum arfenico impre- gnatur; his ergo circumítantiis deleterius horum globulorum effectus adfcribendus erit. Simile quid videre eft in cupro per arfenicum dealbato, & ad varia utenfilia culinaria perquam apto, fed quibus fine periculo utendum non eft, Ex aliorum. experientia accedit, homines quandoque unum vel alterum - maiorum globniorum, fclopetis infervientium, & fimplici fu- fione in forma ferrea paratorum, deglutiiffe, eosque falvos- fuo tempore reddidiffe; aut alios tales globos, quibus percuffi Nev. 4c. Med, Pb. Tom. I. Bb fue» —- - 194 ^ Obfercatio XLPIH. —— fuere, in cavitáte ve ntris vel intra lacertorum interftitia cellu- laria per omnem vitam citra fanitatis difpendium circum por- taffe. Tándem ex his concludo, vulnera his globulis mino- ribus facta, & fatis profunde impreffa, caeteris paribus peri- eulofiora & generandis gravibus fymptomatibus aptiora fore iftis, qua maioribus infliguntur. Non tamen ideo carnis ve- natice delicatioris amatoribus terrorem incutere volo, quafi fimile quid ab harum efü metuendum effet; que enim anima- lia inde cito mo:;iuntur, vel femimortua enecantur, circulan. tibus tantam moram humoribus non concedunt, ut bibule vene venenum abíorbere & fanguinis oceano communicare pofünt. | .. Alterum huius mee obfervationis membrum concernit phe nomenon, quod Phyficorum ingenia exercere valet, quod» que problematis loco fubiungam. | Omiffis fcilicet auripigmen- to & arfenico eque facile, imo facilius liquatum plumbum cribra tranfit, fed eius gutta in aquam cadentes nunquam fiunt fpherice, fed elongantur in cylindros, vermiculos aemulantes. Quaenam igitur exifli: ratio, quod addito auripigmento & ar- fenico he guttule, iam cadendo in ellipfes mutate, fpheri- cam figuram recu»erent in aqua? Refpondeo, nondum me- liora edoctus, ex legibus attractionis conftare, cur fluida cor- - pora, in guttas divifa, globofam induant figuram; forte ergo plumbum addito arfenico & auripigmento induratur, ut par- ticule metallica guttam confbtuentes maiori nifü cohereant & preffione equali ambientis frigide velocius coadunentur in fphserulas; puruim enim plumbum liquatum propter mollitu- dinem fummam minus cohaeret, hinc aque infliliasum ex in- fita gravitate, & fluxilitare, cadendo elongatur. l'orte etiam arfenieum & aurivig mentum aliquid continet, quod recipro- cam aque in plumbum & huius in illam a:tractionem immi- nuit, ex phenomenis enim gurtularum aquearum, diverfis corporibus inílillataruim, divería refulta; attractio , Á-— 1H. / De Effedu deleterio, caufaque &c, — 195 fimplicis gutte aquee, que fortius attrahitur a fuperficie mar- moris, quam ligni aut folii plant», Sed parem perfecte ex- plicando huic phenomeno me non invenio, limites cognitio- nis phyfice ditabunt, quibus animus eft hoc problema folide tefol vendi, ih Kira Obfervatio. XLI X. DN. D. CAROLI AVGVSTI de BERGEN;' fptmpeor e in aqua folubilis quedam pbe- uomend.. AUS ires annos aliquando. experiebar, quomodo Cam- phora aceenfa fuper aquam deflagraret, & poftquam hoc experimentum verum deprehendi, experiri etiam volui, an Camphora in pulverem redacta pari ratione accenderetur, in quo experimento irrito vidi ramenta & particulas Camphore . aque infperfas motu gyratorio in orbem ferri, atque hune totum tamdiu continuari, donec integra particula nudis ocu lis vifa fit penitus evanuiffe, aut fi forte hoc motu lateribus vafculi appulfa fuerit, ibidem immotam & adherentem re- manfiffe. | BE frigidior aqua eft, eo magis hie motus gy ratoris eft fenfibilis; quo calidior, eo minus, | In aque temperie ad fanguinis temperiem calida nullus fe exferit motus, fed particula in fuperficie aquae immota iacet, In aque temperie 20. grad. Thermom. Fahrenheit. fupra - punctum congelationis calida, hic motus Lipenfles erat, licet debilis. In aqua oo. grad. Thermom. Fahrenheit, infra punctum congelationis frigida; hic motus vehementiflimus erat, nec nif evanefcente particula ceffabat. d»5* " £um ÓD-— A us 196 Olfercatio XL1X. —— Cum de paradoxo folutionis Camphore in aqua pheno- meno adhuc dubitarem, oculis armatis, fcilicet microfcopio compofito D, Nono, ad exploranda fluida aptato, has parti- culas confideravi, & vidi heec ramenta feorfim in gyrum acta, modo rapide fefe attraxiffe & plura coniunctim motum rota- torium continuaffe. . | Quamlibet particulam, preter motum rotatorium, pecu- liarem ofcillatorium habuifTe obfervavi. Omnium, porro.mer- gines laceros & angulofos, quo diutius motu agitantur, vidi equales fieri, & aequalem peripheriam acquirere. - Ex peripheria uniuscuiusque particule fefe moventis cum admiratione vidi plures penicillos effluentis tenuiffime mate- rie, fere tales, quales pro electrica füa materia pinxit IN o r- LETVS, qui à refractione multiplici horum microfcopiorum omnes iridis colores habebant. — Profluvium huius materie continuavit, donec omnis particula motus ceffaverit, non tamen ideo, quod nudis oculis videbatur, tota particula in aque fuperficie diffipata eft, fed reliquit quafdam quafi exu- . vias, quiete iacentes, non amplius folubiles, nec penicillos emittentes, A . Quo maiora erant Camphore ramenta, eo minus fenfibi- les erant gyri, ita ut fruftulum, feminis cannabis magnitudi- - pe, nullum amplius motum manifeftaverit, | Unius hore fpatio ramenta & atomi Camphore in defcri- «ptas fcorias funt redacta, aqua tunc faporem & odorem Cam- "»phore monftrante, qui tatnen uterque intra aliquot horas eva- nefcit & aquam infipidam & inodoram relinquit. . Cum fpiritu Nitri acido debili, oleo Tartari per deliquium, aceto deftillato, urina frigida, idem reiteravi experimentum, fed ramenta immota iacebant in fuperficie, nec conquaffato vafe fundum petebant, | In fpiritu vini rectificatiffimo fundum petebant particule | . & momento citius folvebantur., | ds | . Cop- Caupbore in aqua folubilis tc. — 197 Confectaria, quas ex his obfervatis formo, fequentia fünt; ^ €) Solutionem Camphore in aqua non effe impoffibilem, fed perfectam non dari. | | $) Imperfectam efle, quia non omnem Camphoram folvit, fed recrementa relinquit. 3) Faltum effe quorundam fcriptorum aflertum, Campho- ram adeo perfecte in auras avolare, ut nulla prorfus recrementa vel fcorias relinquat. - 4) Solutionem hic fieri, qualis nunquam alibi; rarefactum enim phlogifton, quod Camphoram fub forma penicil- lorum continuo derelinquit, non diu moram nectit in- . tra aquam, fed brevi in auras avolat, longe'proimptio- . ris diffipationis, quam eft phlogifton fpiritu$ ardentis, re- &ificatiffi, qui integros requirit die; antequam au- re libere expofitus, deflagrandi qualitatem amittit. €) Forfitan pauculum aquofum, quod in Camphore mi- fcela haeret, in mutuam attractionem cum aqua ambien- te niti, unde atomorum motus ofcillatorius & gyra- torius. €) Forfiran etiam phlogifli concentrati vim expanfivam ; quam penicilli materie eflluentis tenuiffima compro- bant, a medio denfiore circumdante intendi & hos mo- . tus producere, | | 59) Fortiorem motum particularum volatilium ab ambiente . medio frigido, volatilium menftruorum actionem auge- re magis frigore, quam calore, quod dudum iam credi- di, toties expertus, me nunquam faturatiorem & melio. rem eflentiam aurantiorum ex vini fpiritu obtinuifle, | quam fub fummo frigore, | | | Colophonem his Obfervationibus impono, alterius notatu non minus dignae qualitatis Camphore recenfione. Campho- ra nullum novi volatilius & inflammabilius fübiectum ex re- gno ftirpium; interim igne gin vel fpeculi cauftici egerrime 3 2€- t 198 Olfervatio. . XLIX. - accenditur; parvo tali vitro, cuius fegmenti Ww — erat 6. pollic. Camphoram non accendi, licet fubiecta or rus & tabula lignea ignem conciperet.. Finem dictis impono, . commemoratione fymboli Antagonifte SarMasu : | Quanium efi quod ignoramus : nd ad Viadrum Halam miffe d, 18. lanuar. 1755-) x * * . Notum eft mihi quarundam muliercularum ad dentium dolores fedandos remedium euporiftum , quod parant ex aqua fervida camphorz particula rafze vel. conquaffatee adfu- fa, probe tecta, & fuper fornace calefacta affervata, - Huius infufi adhuc calidi portionem largam ore aliquamdiu tenent, deinde exfpuunt, idque aliquoties repetunt, haud raro cum effectu optato, Aqua hac methodo camphore quidem pa- * JA B I 1 rum folvit, eius tamen odorem atque faporem gravem infi. - gniter recipit ciusque ope vires laudatas exferit. | C.I TREW, Obfervatio L. | DN. D. IOANN. WOLFG, FRIEDER. BOENNEKEN. De Fitiligine : [r quidem ila [becie, que a CELSO | ^x» Acn 0OCULUV. M'ienm, in defcribendis multorum morborum fignis diagnofticis difcrepantia per fepe tanta eff, ut nonnun- quam admodum jifücile fit Medico, eorum fcripta legenti, gdiftincte cognofcere, qualis hic vel ille proprie fit oor | " ^ di q De P'itiligiue, & quidem illa [pecie,&e. 199 qui ipfi in práxi clinica obviam venit, cuiusque curationem . fufcipere debet. Exempli caufa illos tantum nominare füffi- ciet affectus, qui füb ritulis ulcerum ferpiginoforum, impetie . ginis, berpetis, -vitiliginisque occurrunt, quorum unus cum altero in Medicorum fcriptis utplurimum confundi folet, Ea - propter Medicum praxin facientem omnem quam maxime de- cet adhibere induftriam, ut tam in diiudicandis, quam literis confignandis morbis fpecificam horum indicet differentiam ; qua in ardua fane nec tamen minus preclariffima arte, peran- tiquus nofter Cicero Medicus, CErsvs nimirum , ceteris fere paltnam preripit, Ex innumerisautem. quos cum infigni perfpi- cuitate in Libris fuis de Medicina defcripfit, corporis humani affectibus, J/itiliginem huc in medium proferre lubet, Hc enim cum impetigine fepe confunditur, ita ut a nonnullis Medicis pro uno eodemque affectu habeatur. Cxrsvs autem füpralaudatus, pro more fuo differenriam horum adfectuum perquam diftin&te Lib. 7. Cap. X XV III. Art. 17. 18. €5 19. indicavit, | Conveniunt quidem quodainmodo inrer fe, cum uterque affectus fit cutis quedam defedatio magis vel minus uleerofa, füb qua fquamule albidae ex cute decidunt, & quee in cute, inde fimul afperiori reddita, terpendo progredirur, Specifica vero horum affectuum differentia in eo corfiftit, quod ulcera fuperficialia, que Medicis fezp;o0, licben, impetzco, & berpes audiunt, cum cutis defquamatione infimul 1) eius inequalitatem habeant coniunctam, & 2») in illa profundius hereant, quam in vitiligine eiusque fpeciebus, quarum prior a CELsO vocatur ZAqoc, ubi color cutis albus eft. & fere fub- afper, ac non continuus, ut quadam quafi gutte di'perfze videantur, ideoque propter fimilitudinem a germanis vocan- tur: ZMebl-Flecken, Weifjer Aufjatz; altera vero ^.» , alpho quidem exacte fimilis, fed magis albida, altiusque defcendens, - in qua pili funt albi, & lanugini fimiles, Et hec ulüma fpe- ü | €1es " " » 2 " d ; N x* oo0O0 . ja Obfereatio Lc cies ea eft, quam obfervare ac peculiari hucusque non ad« modum frequenti remedio fanare mihi contigit. ! Piftor quidam civitatis Svinfurten(is, etate quinquagena- rius, vir quadratus, carnofüs, fanguineo-cholericus, laborio-. fus, optima fanitate fruens, diete tamen vinofe mimusque ordinate indulgens, mihi anno 1749. d. 3». Decembr. mon- ftrabat maculas. albas latas, cutem eius obfidentes, precipue in nucha, collo, humeris, dorío, brachiisque ad flexuram us- que cubiti longe lateque defcendentes, absque ulla tamen cutis ingqualitate, cum aliquali pruritu inprimis noctu eum torquentes, qui fcalpendo quoque exacerbabatur, indeque fqua- mule albe farinaceg decidebant, absque notabili inflamma- tione, ferique acris in magna quantitate effluxu fubfequente, fed cutis tantummodo reddebatur madida & macule ulterius ferpebant. Ab hoc itaque adfectu magis foedo, quam peri- - culofo, liberari optabat eger, metuens, ne malum hoc ulte- riores progreffus caperet, brachium fcilicet anterius & manum utriusque lateris occupando , quippe quod panem ab illo ementibus naufeam movere, & negotio fuo damnum inferre valeret, Rebus igitur fic ftantibus, affectum hunc paucorum dierum fpatio tolli poffe negabam ; quodíi vero decenti cum patientia & affiduitate convenientia medicamenta, fub ftrictif- fimo regiminis & diete ordine, adfumere vellet, tunc me non dubitare adferebam, quin intra fex feptimanas ab hoc malo . liberari priftinusque cutis nitor & integritas reftitui poffit. His ergo conditionibus cum fe lubeptiffime obtemperatu- rum polliceretur , fequentem in modum curationem fum ag- greffus, Prefcripfi nimirum d. 30. Decembr, 1749. fequen: tem potiunculam: Rec. Aque lax. Vienn, unc, j; & dimid, Ele&. Caryocoft. drachm. j. & dimid. Refin. Ialapp. ppt. gr. iij. Syr. Rof.folut. drachm.ij. M. D. S. Sumatur mahe ieiuno ftomacho; eamque altera vice, elapfis tribus diebus, denuo ad(ümebat, cum effectu defiderato. ^ Poftea ordinavi d. 8. Ian. De Fitiligitie, & quidem ifla pecie, &c.. 20x. lan. eon fequentes Pilulas: Rec. Panac. Edimburg. fcrup. d £0 Gumm. Guaiac. drachm, dimid. Refin. Guaiac. fecrup. Balf. Co; paiv. q. f: M. F. Pilul, ex drachm. j. num. xij. de quibus mane & vefperi fex fumendz. Rec. rad.-farfeparill. unc.ij. chim. bardan. ferophul. polypod. ana unc. j. glycyr- rhiz. unc, dimid. raf, lign. guaiac, unc. ij.. faffafr. unc. dimid, paílul. mai. & min. ana drachm. V, fem. fienic. drachm. ij. -30timon. crüd, in pet. lig. unc, dimid, M. divid. in IV. p, equ. D. S. Species pro potu, quarum una portio in 3, Menf, aque font. decoquenda ad remanent, menf, ij. de Colatura bibatur inane, poft merid. & vefperi quarta pars Menfure Xepide, ..lzxternelaventur macula bis de die fequenti lotionet Rec, Vitriol. alb. Alum. rup. ana drachm. ij; Mercur. füblim, eorrof. drachm. dimid, Sacchar. faturni drachm. iij Sal. tart, ferup, IV, F. pulv. eique affunde aque font. bull, libr, àj. ftent- in infuf per xij. horas & poftea filtretur. Adfumtis amodo dictis pilulis, ilas reiterare curavi, ac faltem tres illa- rum mane. & vefperi deglutire iuffi, /& femper poft octo die- *um-intervallum potiunculam fupra deferiptam laxantem in- terpofui, HHaeergo methodo ad diem usque xx. lanuarii fe- dulo continuata, evitando fimul.cibos falitos, fumo exficca- t0$,:acidos, carnem fuillam, fpirituofa; aromatibusque nimium condita, optima tandem 'recuperarides "fanitatis fpes adfulge- bat; hinc mger noft&r,. plenariam "fanationem anxie qua- rens, facillime ad ulteriorem medicamentorum adíumitionem perfuaderi poterat, iisque ad Februarii finem usque dicto mo- .d9 continpatis, 'omnis cutis: deftedatio evanuit, & fic fub bei - nedi&ione diviria a. malo nonnunquam valde pertinaci fuit li- dberatus, & in hune usque diem pancratice viyit; mec unquam poft hzc Wieeterii mali nw — obfervavit. ion id devi ] , Mr E Midi Ada: Wolvobinns — lup 3 2 (E b "" 2 mu5up 1 3Nev. AG. Med. Pb. Tom.1. Cc 202 |... Olferoatio LI ! Obfervatio Ll. e DN. D. IOANN, WOLFGANG FRIDER. - | | BOENNEKEN. c PE De 24 Exulceratione tonfillarum pertinaci. | V quídam perhoneftus Civitatis Suinfurtenfis, tempera- - mentí cholerico-fanguineí, annum «etatis trigefimum — fextum, vitamque fedentariam, pro officii fui ratione, agens, - adfligebatur anno 1745. menfe Aprili confillarun: infammatio- ne, que tandem in fuppurationem abiit, unde utraque tort- filla reddebatur ulcerofa, quam dolorificam earum conditio- gem Chirurgus quidam fatis prudens inque rebus fuis exper- tus, multis licet hunc ir finem adhibitis mediis, tollere non valebat. Cum ergo infimul precipue circa vefperam febriles accederent commiotiones, hinc, ut & his, & acrimoníie bilio- 1 fe, quami in fuo ventriculo herere ron fine pregnante caufá — füfpicabatur eger, congruis refifterem remediis, me adiit, - ftatimque ipfi die 21. April. fequentem prefcripfi potiuncu- lam: Kec. aqu. card. ben. flor. til, feenic. ana unc. ij Pulv. temperant, ordin. m, magnes, alb, cryft. mont. ppr. ana fcrup. ij, Syr. acetof. Citri drachim. iij. M. fümantur quolibet triho- fio cochlearia duo. Die 33. April, Rec. fyr. viol. mell. rof, - ana unc. dimid, eff. myrrh. fime alcali drachm. dimid. balf. peruv. fcrup. j. M.F. Eclegma, poft gargarifationem cum pe- nicillo applicandum. | Die 24. April, Rec, refin. lal ppt. fac- char. canar. ana gr. xij. Ol. de Cedro gr, j. M. F. pulv, pro una dofíi mane ieiuno ftomacho fumendus. Etui febrili & fiti urgenti fequentem oppofüi Tincturam d. 25. April. Rec, — tinct. flor, papav. err. unc, dimid. Liquor. mineral. anod. Hoffin, drachm. ij, M. & quolibet quadrihorio fumantur quin- queginta guttule, | Ad | | | |»... De Exulceratione toufillarum pertinaci. 203 Adhibitis vero his alüsque auxiliis chirurgicis, cum ad fanationem rebellia hec tonfillarum ulcera non potuerint per- duci, merito hinc interna fanguinem depurantia medicamenta coniungenda efle iudicavi, & idcirco die 29. Avr, pilulas pre- fcripfi laxantes: Rec. maff, pilul. Beccher, gr. xv. Refin. Ta- lapp. ppt. gr. ij. Mercur. dulc. rit. ppt. gr. v. Ol. de Cedro gt.j3. M.F. PiluL num. xi. D. vefperi pro una dofi. Die rz. Maii: Rec. rad. farfzpar. unc. 1v. chin, gramin. lapath, acut, ana unc. ij cichor. polypod. glycyrrh. raf. lign. faffafr. iguaiac. ana unc, j. cort. arant. unc. dimid, conc, & cont. M, aiv. in 1v." p. equ. D. ad chart, coqu, una portio in tribus menf, aque font, ad reman. menf. ij. bibatur mane, pomeri- die & :vefperi:quarta pars menfure unius. Die 3, Maii ordi- navi Gargarisma paulo acrius: Rec. Aquz prunell. unc. viij. "yt. diamor. dianuc. ana unc. j. Mell, rof. unc, dimid. ol. vi- &rioli.gtt. ij. :EfT. myrrh. fine alcali drachm. 4. M. ^ jH&c vero omnia .cum áperatum «effectum haud ederent, anotusque febriles magis increbefcerent, pulveres.zftum febri- lem moderantes 'biliofamque faburram e ventriculo .& inteffti- nis fucceffive educentes, ex pulv. temper. drachm. iij. & pulv. Rhabarb. orient. drachm. j.' compofitos die :6. Maii cum fe- quenti vehiculo fumendos exhibui: Rec, rad, chelid. mai. .unc.: j. cichor. unc. dimid. :herb.:veron, beton..ana Manip. 3. fem. anif. drachm. ij. Conc, & cont, M. F. Species pro infufo thee- formi, more folito ter.de die preparando, .qualibetque vice 4. vel 5. vafcula bibendo; itemque fequens Eclegma: Rec. mell. rof. drachm. iij. .ciner, cent, min. alb. grec. ana drachm, j M. applicetur ter de die poft gargarifationem.cum penicillo, Licet vero hec.omnia usque.ad decimum tertium diem fub ftricte obfervato regimine, .convenientique .dizta fuerint adhibita, :ulcera tamen perfeverabant rebellia, «& fere.cacoé- thea, impura; :unde fortiora ábítergentia, aquam nempe viri- dem ZZ7arímanni bis de die cum penicillo applicari, faucesque C c2 | paulo 204 ^ -— Olfereatio LL. —— / paulo. poft -cam fequenti decocto eluere iuffi :. Rec. berb.. malv. hort. man. j, prunell. ver n. falv., plantag. flór. rof. r, ana manip. dimid. rad. polypod. querc, drachm. i Cone. & cont. M, .decoqu, c. aqua font. menf. ij, & aceti vini unc. Vj. per horam, Colart, D. pro gargerifmate; interne. - vero fequentem pulverem purgantem exhibui: Rec. Dia- | gryd. gr. viij. Mercur. dulc. rit. prep, ferup. dirhíd. Ol. 1 de Cedro gr. j. «M. D. mane ex aqua pura. Tandem die 15. Maii ii roa prefcripfi pilulas ; Rec, /Ethiop. min. iuxta meth. Celeb. Schu/zii parati drachm, j. Extr. cent. . min. fcrup. j. M. f. c. f. q. tereb. venet. pil, num. xxxvj.- coníperg. fem, lycopod. & quolibet die matutinis. 2 nos ul vent. illarum fumantur, Die 17. Maii interpofui- xantes, ex Maffe pilular. polychreft. gr. xviij. ingryd gn v. Ol. de Cedro gt. » M. D. vefp. pro dofi, .. Die 20. as lae Maii iterum has pilulas laxantes - cum Trochi "Alhandal. gn ij acuatas exhibui, & füpra dictas purificantes. reiteravi pro 4. dofibus;. ficque .continuavi-usque.ad finem menf.. Maiis. quarto femper die vefpertinis horis fumendo- pilulas laxan- tes, & hac ratione atque medendi- methodo ulcera hec ad-. modum refractaria penitus ita funt confolidata, ut ue velti-. gn te illotum ipiis Raperfit ISüt T . ' LJ & ' ) * ) : 40 MET. ) 3 - PEE - (qua As H L| TiJT1 I rape t -—ii 6' 28 , 9» 3113 ; : t3 s TET, xf : - h aii us -T » " qve b " d 4 ; $4 H m t ID Ter dher om oit hs ab sid 451523 ef^: UFU E —— es AK A—. A ; d Pw - T " 97 pisi4 ^ - 4 "4. P9 233 £1 E 8 : to» t " De Carcinómate faucium, velum ere, 203 eer tr tendi E DN. D. IOANN. WOLFGANG. FRIDER. - gom 72^" BOENNEKEN. De "x w^? wy " "* SW s Carcinomate faucium ,. velum palatimam, tonfillas - eatque uoulam obfidente ,- cum plenaria bu- me 0 4$ COJUTIETOHE.. ^ gentes honeftus, Cantoris officio in civitate libera km- - periali. Suinfurtenfi fungens; : vitaeque fedentarize & ftu- diis affidue addictus,. etatis 44. annorum, procere ftature, temperamenti eholerico - melancholiei, adeo gracilis, ut quo- ad exiernum adfpectum hectico fimilis videretur, humorum falfa acredine, hinc crebrioribus catarrhis, coryza, tufli acti, raucedine; cum perpetua fere pectoris: oppreílione diu: mul- tumque. vexatus. poft improvide admiffum refrigerium adfi- ciebatur.leyi faucium ,. precipue veli palatini; tonfillarum. & uvuie inflammatione; cui licet eius ordinarius barbironfor varia,. pro virium fuarum. modulo, opponeret adminicula ; dictarum tamen partium erofionem uleerefam, in ulcus depa- cens tandem. degenerantem,.. non. poterat. precavere, mul« toque minus. eius .confolidationem obtinere, ita;ut egrotus per aliquot feptimanas immanes doleres & cruciatus fuftinue« rit, & malum de die in diem increbefcere fentiret; priusquam me die 6 Octobr. 1749,.adiret, auxiliumque anxie eftlagita- excitandam: ,.quam amicorum fuorum nonnulli:fuaferant, .mi« hi pro; onebat, ad eamque patienter fuftinendam: promtum fe paratumque effe adfevcrabat, .. Fauces. eius. infpiciens, ulcus magnum impurum, foetidum, dictas partes depafcens, verbo, carcinoma detexi, & uvulam iamiam deperditam depréhendi, redonunen («iub a2 5350 aur .biV Cea 206 . Obferoatio LII. ita ut, fi potum aut cibos tenues adfumeret, fere omnia per " mares eflluerent. n hifce igicur rerum circumftantiis faliva- tionem inflituere ego quidem haud hefitaffem, modo 1) fuüb- iectum non nimis ficcum, fed magis fucculentum fuiflet, .& 2)miasma quoddam venereum eius humorum maffe inhzrere | ex fufficientibus rationibus fufpicari potuiffem , probe gnarus, - eiusmodi mali moris ulcera falivatione mercuriali, -onnun- quam efle.fanata; conf. e. g.. Ada Academ. nofire Tol. I. Obf. CX. p. 22. Diffuafi ergo falivationem, .& blandiori, nec tot tantisque fymptomatibus eexpofita methodo fanationem : fub fummi iNurninis aufpiciis ipfi promittens, infimul indica- — . vi, quod uvule iamiam :«confümte, .cuius veftigium vix ac ne vix quidem adeffet, reftitutionem praeftare :non poffem, "Tum recordabar cafus precedentis eiusque felicis curationis, quam & in hoc fübiecto pari methodo fufcipere mecum con- Ítirui. iniuncto itaque 'cenvenienti regimine «& .dieta, pre- fcripfi die 6.'Octóbr. 1749. fequentes formulas: a) Rec. .M, Pii, balfam. D. :Gob/ii fcrup.1V. (Kk), formemtur pilule qum, XXXVI, :obduc. arg. D,'S. Pilulelaxantes, de quibus movem fumantur quarto femper die vef;ertinis horis, 2) Rec. Ae- thiop. miner. iuxta method. D, Schbu/zii parat, drachm. iij. (/), "-— ^. extr. cochlear.:q. f, F. Pilule num. LXXXIV. exacte equales, | confperg. pulvere cinnab. inat. ppt. D. S. Pilule purificantes, de quibus quolibet die, matutinis horis, fümantur num. VIL. — excepto illo die, «qui operationi Pilularum laxantium eft defti- matus, fuperbibendo fucceffive quadrantem menfuüre de fe- quenti decocto: 3) Rec.'rad. farfzpar. unc. ij. .chin, :bardan, - fcrophular. polypod. querc. ana ;unc. j. ;glycyrrh. unc. di- mid. pafful. mai, & min. ana drachm. 'V. fem. .feenic. drachm, - jj. Conc. & cont. M. div. in 1v, p.:aequ. quarum quelibet fuc- effive decoqu, cum :aque font. menf. ij. :& dimid. usque ad | | £z8- — (Kk) Eius Compend. Prax. clin, p. m. $4. T Wo . (4) Vid. Eius Differt. de Auribus manantibus. . De Carcinomate faucium, velum eec. 207 remanentiam menf, ij. indeque bibatur ter de die horis medi- .eis quarta Menfüre pars, five quantum lubet, tepide, 4) -Aqua viridi FZartmanni partes exefas bis de die ope penicilli illinire, & paulo poft fauces gargarifinate fequenti eluere iuffi: Rec, Aqua flor. papav. errat, malv, leder. terreftr, falv. fior. famb. vuln. gall. (/'eau d" arquebufade) ana unc. ij. eff. myrrh, fine alcali drachm.ij. pimpir. alb. dracehm. j. alb. grec. drachm. ij. lap. prunell, fcrup. j. fyr. diamor. viol. ana unc, dimid. mell. rof drachm. ij. M. D. im Fictili —Ufu horum medicamentorum per menfem continuato, ulterior quidem progreffus ulceris multum impediebatur, citra tamen fübfe- quenrem confolidationeri. unde cuncta die 7. Noverabr. rei- terari íuffi, addendo fimul unciam dimidiam Antimonii crudi, ífm petia lígati, cuiliber portioni decocti, & Eclegma tenue ordinavi, ex fucci limon. unc, j. aque rut. unc.ij, mell. rof, - fyr. moror. ana unc. i. fpiritus nitri dulc. drachm. dimid, Ulcere autem circa finem huius menfis repürgato, eíus fana- tionem fequenti effentia balfamíca promovere contendi: Rec. eff. myrrh. fin, alcalí unc. dimíd, balf. peruv. drachm. j. fyr, . viol. drachm. ij, illinatur ter quaterve de die cum penicillo, '"Fotam denique curationem fequentibus exoptato cum füc- ceffuü ab:olvi: Prafcripfi nimirum die 5. Decembr. dofin unam pilul, balf. Gob//;, & die 8. Decemb. fequentes pilulasz Rec. pulv. alterant. Edimb. drachm. ij. gum. Guaiac. drachm. j & dimid, refin. eiusd drachm. dimid. bal. Copaiv. q. f; M, form. ex drachm. j, Maffa pilule num. xij. confperg, fem. lycopod. quarum tres quotidie mane & vefperi adfümantur, continuando fimul ufum decocti fupra defcripti & effent, bal- famice, cui fpiritus Cochlear. drachm dimid, addidi, candem. que reiteratis die 16. & 22. Decembris pilulis balíamicis Gob- | Jii, curationi felicem impofüi finem, fiquidem egrotus nunc priftiam penitus recuperavit fanitatem, uvula tamem deper- , dita, cuius iactura effecit, ut vox eius non nifi cum aliquali ftire- OO0B. ^ mls Olbfervatio- EAL --.- Ar "a TN " ftrepitu vel fibilo per nares audiretur, infimulque cibi tenues '& potulenta;..nifi cum. fummo. moderamine. parvaque. dofi fimul deglutirentur, per nares regurgitarent; | quibus tamen - non obítantibus ab eo tempore predictus ille vir officium - fuum debite,. & cum illibata fanitate, (fi dicere de eo licet, ;. quod unquam antea illa gavifus fuerit;) adminiflfravit, usque . ad hune quinquagefimum quintum. annum, qui i»fi fuit fata- lis, fiquidem d. 25. Febr, in febrem incidit catarrhalem, cum | tuíli & fcreatu materis purulente. e pulmone dextro, qua, optimis licet adhibitis remediis, eundem nono. morbi die.e : vivis eripuit, Eventus hie fatis fuperque teftatur, . v hunc a multis iamiam annis. vomicam in. pulmone abíconditam - geftaffe, que fub ultio morbo per vehementem tufliculo- - fam commotionem difrupta fuit mortemque acceleravit.... Ob eandem quoque rationem nunquam vere (anus fuit, fed. diu iamiam difpofitionem corporis hecticodem externo adfpectu . prodidit. Similem curationem carcinomatis faucium ante alj- quot dies, .evolvens. Volumina Actorum Academiae noftre | in. Vol. V. Obf. CX XXV p. 451. deprehendi, precipue vero illud ab ufü pilul. iftarum, ex Panacea Edimburgenti | confe&arum perfanatum fuiffe mulca cum delectatione anim- | adverti, - it) à | " Suinfurto Halam mije 4. 9. Maris 1755,) "ade e LS yvy» LE JE ox 1 " i DH- B - Hw Oculi vulmus, cum eraviore ec. 209 adiu mm ocon pepogr m TOTITS 7 -. DN. D. IOANN. SEBAST. ALBRECHT, . Oculi culuus, cum graviori coutufiome, letbale. (y concurfüm plurium nervorum in & circa bulbum oculi, AA" qui neminem Medicorum latet, poft graviores contufio- nes huius viforii organi graviffima fepe oriuntur fymptomata & inter haec etiam fpasmus oris, que nonnunquam perverfe tractationi feu pale inftitutze curationi attribui folenr, — Orta hinc noviffime illa lis eft inter Jofephum Roccur & Herculem BaurELtt ;8 Jíalia (m). Nonlubet iam huie meimmifcere contróverfise, ' fed hiftorica fide tantum referam ea, que circa hanc rem anno 1754. obfervare mihi licuit, iudicium cuivis eordariori rerum gnaro & equo eftimatori relicturus. | Modo indicato anno d. XIX. menf. Octobr. vir iuvenis, ruricola, celebs adhuc, ztatis XXX. annorum, habitus cor- poris macilenti, evocatus ad exercitia militaria, vefpertino tempore domum redux, obfcuriori celo, a quibusdam iu- nioribus eiusdem pagi incolis, fcomatibus & iocis impeteba- tur, num pulvere pyrio fit inftructus? num adeo audax fit, ut conaretur bombardam faam explodere? & que fumt alia, His ludibriis & fannis excitatus in tenebris, nefcius quendam ex his fibi ftare proximum, explodit hoc inftrumentum bel- licum & infeliciter charta compacta huius oculum finiftrum petit. . Inopinato hoc cafu perterritus Iefus, cum terrore ad- Éantium, maxime vero ledentis, ftatim hamum antrorfum proftratus fine fenfu iacebat, fed brevi tempore ad fe rediente Animo domum ad parentes adhuc vivos a comiribus reduce- | ban H gas batur. " (m) vid. Relationum curiofar. de rebus eruditis Góttingenfium (Górtím- &ifcher Anzeigen won gelebrten. Sachen) vi55. num. 147. d. 8. "o Decemb. pag. 1355, fub artic. — Pefaro. HELL DAC. "Nev. ACF. Med. Pb. Tom. I. | Dd oIO ^ Olfervatio LI. — — batur. Per totam noctém negligenter, nulla cura adhibita, fimplici fplenio & fafcia oculo laío deligato, inquietus erat eger. Crefcente tandem tumore, auctis.deloribus, altero de. mum die circa meridiem advocatus Chirurgus eiusdem loci invenit palpebras huius oculi rubentes & adeo tumentes, ut ad explorandum ftatum ipfius bulbi oculi plane nullum potuerit acquirere acceffum, . Rebus fic ftanribus Chirurgo prima cura fuit, refolventibus herbis in vino coctis tumorem difeutiendi. Interne fimul in fubfidium vocabantur medicamenta tempe- rantia, antifpasmodica, cum diapnoicis mixta, quibus fubfi- dente tumore tranquillus eger vixit usque ad diem huius menfis XXV[tum, morbi vero feptimum, quo ipfo circa ve- fperam, ex facta Chirurgi relatione, graviffima acceffere fuübi- to fymptomata. " Poftulantibus fic officii méi rationibus ,. illuflris noftri Re- giminis Ducalis mandato munitus, ftatim proximo die, nem. pe XXVlIlto ad egrum fum profectus. Inveni eundem apho. num, os eius fpasmo vehementiffimo ad latus dextrum detor. NL Er Lud tum fünulque firmiffime claufum, ut nulla ratione ingeri po» - tuerint medicamenta & alimenta, ob dentes utriusque maxil- le arctiffime fibi infidentes, |; Mufculi inferiorem maxillam fürfüm moventes, temporalis eque ae mafleter, utriusque la. teris erant tumidi & duriffimi, a quorum & aliorum huius loci vehementi preffione ex declinato oris dextro latere ingens co pia falivae eflluebat. Per vices periodicas etiam mufculi tho- | racis, eodem fpasmo contracti, maxime difficilem & anxiam reddebant refpirationem, illoque remittente, notabilis copia falive, ad duorum pedum diftantiam, citra voluntatem egro. ti, cum fibilo explodebatur per claufos dentes. Neque in his fubfiftebat actionum tragoedia, fed etiam artus tam fuperio- res, quam inferiores, convulfivis motibus agitabantur, quibus remittentibus eger aphonos manu alterutra indicabat doloris fenfum in nucha, applicata vero medicamenta externa moro- c fus J TUO B. m er a 7) S e " "t £ * Y Oculi vulnus, cum graviori &yc, — 2I fus & quafi demens removebat, — Facta nuche exploratione- ' nihil preternaturale ibi obfervari poterat, neque etiam, ut ex fuperioribus conftat, retrorfüm, fed antrorfum, perpeffa con- tufione, humi proítratus repertus erat. Interea omnis pal- pebrarum tumor & rubor per continuam calidam refolventium herbarum cum vino decoctarum applicationem difparuerat & liber erat ad ftatum bulbi ipfius explorandum acceffus, in quo plane collapfo nullum füpererat pupilla & iridis veftigium confpiciendum. | Dextri oculi non lefi bulbus per mufculorum fpafmum - ad canthum externum erat diftortus, cui propior erat pupilla cum iride, Sub hoc ergo triíti serum ftatu, pro officii ratione, & a prefente Chirurgo & ab adítantibus per quiftiones nihil. poteram percipere, quod accufare potuiffem defideratum, Neque enim frigore, neque ire excandeícentia, neque alio quocunque accidente. ex dietz erroribus pregreífis ftatum hunc fubito mutatum effe, omnes afferebant. — Alvus modo per tres dies non fuccefferat. ldeoque neceffario iudicavi, eam clyftere emolliente & oleofo, cum nervinis mixto, fol- vere. Effectus refpondebat votis, hocque facto venzfectio- nem derivatoriam in pede inflituere iuffi; aft eger 37mo die huius menfis fato concedebat, | Die ergo 29. iudiciali infpe&tione & fectione, prafenti- bus perfonis forenfibus, ex mandato illuftris Regiminis lega- liter fufcepta, preter lefum oculum, in toto corpore nihil - praternaturale poterat deprehendi, quin potius retractum an- te mortem os, nunc iterum ad flatum feu figuram plane na- turalem redierat, Remotis capitis integumentis communibus, fub illis ne minimum quidem lefionis apparebat indicium, fed faltem mufculi temporales utriusque lateris, fine tumore, li- vidiores erant. Cranium ipfum itaque nunc feparandum erat, "Ut aditus effet ad contenta in eodem con:emplanda. . Sed neque intra cranium & duram matrem, neque inter hanc & " | D d 2». ipfa £ ' k CEYNUM ^ , d S s WR E NOME )P T. E 212 ^ ^. "Obfrvatie LIIL — m ipfa hemifpheeria cerebri & cerebelli aderant figna vel fügillae donis vel effufi fanguinis, faltem vafa venofa, in pie matris , tortuofis anfractibus ob aliquam turgefcentiam magis, quam in ftatu naturali, erant confpicua. — Diametraliter diffecto eere- — bro usque ad ventriculos eiusdem anteriores, in his utrisque ' plexus choroideus, in ftatu narurali ale inftar expanfüs, re* - tractus, corrugatus & quafi complicatus in: confpectum ve» — niebat, falva utraque cerebri fübítantia, quo exeinto neque in eius bafi & medulla oblongata, five fubítantiam, five fitum partium, inprimis nervorum ad oculos tendentium, confide- - "ges, neque in cranio ipfo circa orbitas peregrini quicquam . peterat detegi, — Neque nucham imexploratam dimifimus, quoniam hic doloris fenfum. manibus crebrius indicaverat de- functus: fed nec in ea lefionis perpeffe fe manifeftabant in- dicia. Reliquum nunc erat, buibum lzfum ipfum, debita cue ra ac diligentia a fua orbita feparatum, eximere & exemtum . omni induftria adhibita explorare. "unicam corneam perfo- ratam & pertufam invenimus vulnere, magnitudinis duarum linearum in diametro confpicuo, per.quod, data via, adige- - batur cultellus, füppofito vaículo aqua tepida repleto;. fed omnibus humoribus, aqueo, cryftaliino & vitreo vacuus re- - periebatur. | De humore vitreo, utpote tenàáciore, mirum - hoc mihi videbatur; fed Chirurgus, qui prefens defuncti cu- | ram habuerat, afferebat, fe obfervaffe, quod fpleniis remotis fepius adheferit materia tenax, corrupta, grifei coloris, fe- tida, quam hunc humorem, extravaíato fanguine confpurcas | tum, fuiffe, merito fufpicari licebit. De aqueo vero & cry ftallino humore nullum fupereft dubium, quin fub ipfo vule nerationis actu, concurrente veheimentiori preffione, ftatim eorum iactura facta fit. Uvea tunica, ob defectum humoris. aquei, adherebat cornes lefe. ^ Choroidea una cum fuis va- '. feulis, fanguine turgentibus, nullo fuperftite pure, feparam - poterat facile a fclerotica, contra yero retina firmiori hw | ha- 9 4 PATI Aa , Oculi vultus, cum gravieri &c..— 213 adherebat fumdo bulbi, quam in naturali ftatu id fieri affo- - ipletiuness 1: INN vhi: | Lethalem fuiffe gravem hane cum vulnere contufionem, eventus docuit: num vero ad abíolute lethales cafus fit refe- renda , difficile erit iudicatu, | INon fum ignarus, lefionem in nucha, (imili fere cafu a bombarda explofa, cui papyrum . loeo globuli erat intrufütn, alteri inflictam, pro per fe & ab- -. folute lethali effe pronunciatam, etiamfi cerebrum illefüm fue- rit reperrum (7): fed ibi ftatim apoplexia tactus concidit 1z- füs, quum e contrario nofter ad initium usque noni diei vitam prorraxerit, in initio neglectus a fuis, ife vero morofe fepius applicata externa remedia reiecit, hinc de abíoluta lethalitate - judicium fufpendere magis,. illudque fagacioribus in iudicando relinquere malui, ubi de corio humano luditur fabula. Inte- rim ex hoc cafu, fi cum lite proxime mota, cuius fub inicium huius. obfervationis mentionem feci, conferatur, apparet ; fpasmum oris, oculis graviter lefis, fymptoma effe fepius contingens, tunc etiam, ubi fpiritus vini non fuit applicatus. His iam confignatis forte fortuna mihi obvenerunt, que R i- cHARD, Map, celeberrimus quondam apud Anglos Medicus, JA Dd 3. in * £n) Hlufirir b. m. G..-W. Wzpevvs, in Patbologia medica dogmatica, Sect. 1H. Cap. X. p.64. illam fequentibus exponit verbis: Re- eenfcbimur bic mirum cafum, quem anno 1671. obfervavimur. à Cum vufHci exercerentur in armis 6. quidem, qui papyrum lo- Y «o globuli bombarde intruferat, ioco fe. alterum petiturum ffmu- Jaret, alius accedens fune ignito accendit pu/verzm pyrium: in- de cum vi erumpens charta compacta, diclum factum alterum eccidit. — Iufd illum. aperire € vulnur infpicere, deprehendimus, praeter minora , periigiffe icum per collum e confinio quart vertebra usque ad. cervicem: unde principio fpinalir medulle xam vehementer impulfo & lefo fubitanea. apoplexia &9 mors illata, adeoque vulnus letbale per fe & abfolute pronunciatum (fuit, etiamfé cerebrum. effet ilefum.. | "AL. NES STD ard, , "ATME US EROR OR lid -- e n DN "1 ONE WEE TEAMS * , ] E 1 Y "4. Olfervatio LIII. inIntroduct, ad Expofitionem venenenorum méchanicam, ope- rum medicor. edit. Goettingenfis Tom. II. p. I5. recenfet his verbis: QCbirurgus bene meritus &5 multa expertus , RANBY, in utiliffimo libro nuper edito (on gun-fchot wounds) p. 72. . obfervavit, interdum in «vulneribus fclopetariis cum mem- — branarum laceratione lata, etfi fatis bene aliquot dies procedere — epri res videantur, repente tamen con-vulfionibus corripi fa- ciem, que ita fiount maxillas, u£ loquele non reflet locus, etfi nondum ob[ufcatis fenfibus, atque eum eorum certiffime mori. lud tamdem füb finem huius obfervationis optarim, - ut choroidei plexus ufus proximius determinaretur ab Anato- micis phyfiologicis, cum & alias in leftonibus capitis lethali- bus eum valde mutatum, & nuper demum in milite malitiofe in via publica occifo, accepta graviffima contufione capitis, & cranii fractura, cum longa hamorrhagia, vafa alias tenuiffi-- ma, tamen ad dimidiam lineam in diametro, quibusdam in plexus choroidei locis, expanía reperire mihi contigerit. Obfervatio LIF. DN. D. IOANN. SEBAST, ALBRECHT. Ompbalocelotomia a Cbirurgo imperito temeraria — aufü fufcepta iu duobus infantibus, germanis eiusdem parentis liberis, lezbali facceffu funefta. vtm umbilicum varios confpici tumores moleftos , .qui ge. | nerali Exompbali feu Ompbaloceles nomine veniunt, fpe- : cialiter vero, pro rei in hoc tumore contente varietate, di- verfa fortiuntur nomina, notior res eff, quam quas hoc loco debeat repeti, Ex his vero Enterompbale & Enferoepiplom- ph4le frequentiora funt vitia, inprimis in tenellis infantibus, ob Ompbolocelotomia ü Chirurgo bc. 2I5 ob. clamores & vagitus, neglectam fepe dietam, &, precifo funiculo umbilicali, non fatis ftrictam per fplenia & fafcias umbilici deligationem. Interim fatis multi, fi repofitis con- tentis, ílrictior atque huic loco apta cum piliolo feu hemi- fphario ex cera aliisque, debite magnitudinis, applicata fafcia diutius retinetur & diligenter cum moderamine conftringitur, in eetate adhuc teneriore conftituti feliciter curantur (0), ad- eo ut vix meminerim, quemquam prudentiorum Chirurgorum operationem cultello füfcepiffe in tenera aetate, praeter omnem necefliiatem, immo potius illam argumentis gravioribus con- victos diífuafiffe. Operationem hanc /7ieronymus Fasurcivs ab Aquapen- dente ( p), vir, qui, teftante celeberrimo & eruditiffimo 77er- siánno CounINGIO (4), magno ingenio iudicioque fcripfit, pla- ne illam diffuadet his verbis : Quando exigua eff prominen- lia, €9 recens, propofite CErsr c5 PAvrr Chirurgie non funt nece[Jarie, &» abflinendum ab illis eft tum quia ille non omni- no uie funí, quod expre[fe CErsvs dixit in ultima capitis parte, bis verbis: Sed ante chirurgiam quedam vifenda funt, ne ex vinculo periculum fit. Nam curationi neque infans, neque debilis annis, aut fenex ap'rus efl. Levibus tumoribus facile fübvenitur: At in eorum, qui nimis magni, curatione periculum eft. -- 4/tera caufa ef , quia in exiguis promi- neníiis , tum inleflinum, Lum. omentum exiguum excidit, quod etiam facile comprejjum conditur. &5c. Ex recentioribus vero artis chirurgica fcriptoribus cele. brioribus Petrus Diowisivs (/) etiam in adulüs periculofam | eam (v) Modum vide commodiffimum in celeberr. quondam nunc b. Viri, I. Z. PrATNER1 lJzffitution. Chirurg. raional. p. sio. $. 806. NET ega. (p) De "aphratoxibus Chirurgicis, Edit. Patavin. in Fol. 1641. p. 62. (4) Introduct. in art. medic. Cap, XII. $. 2. | (7) Operat. Chirurgic. Demonfir. II. Germanic. verf. p. m. 124, I MOI VENETACER . (EE 2 9 3 v : , T Us. PRA EU L9 ORI 216 ^. Olfervatio LIF. | eam. pronunciat, femel tantum a fe felici fücceffu peractam, - Ture ergo meritoque cenfura non folum, fed fupplicio digni funt temerarii illi homines, qui, anatomes seque ac rerum eventus ignari, imprudenter imo temeritate maxima eiusmodi - quid fufcipiunt in tenella etate, inepta, fub doloribus con- tinendi fpiritum in operationis actu, & confilii accipiendi, un- de, audacter talia molientes, non falutein afflictorum promo- vent, fed defunctorum numerum augent. Trifte huius rei exemplum füperiori anno 1754. in urbe noftra vidimus, ubi Chirurgum fe profeffus quidam, Petropoli, ut dixit, veniens, hofpes in civitate receptus, mox, qui mos eft horum nebulo- num, diverfis domibus ac familiis clandeftine fe ingeffit, non licentia Magiftratus munitus, fed veftitus ornatu & vanilo- quentia empiricis propria commendatus, — Hic die VI. No- vembr. in fütoris, civis huius loci, venit domicilium, hora ante meridiem nona , non quafitus, non vocatus, fe audiiffe afferens, habere hos parentes duos liberos hernia umbilicali laborantes, mire fimul iactans, fe habere artificium meden- dorum horum vitiorum, — Annuebant parentes, fi quidem id commode /ine fetlione fieri poflet. — llle fibi ut permittatur | explorare vitia, rogat. Parentes fecuri, quoniam promiferat - fe filo tantum eircumducto adermturum effe tumores in. umbi- - lico prominentes, afferunt infantes fecure adhuc dormientes, alterum fexus fequioris, annorum duorum, alterum nobilioris, octo & decem feptimanarum, adhuc lactantem. Sed vix fo- Jütis circumduétis fiis, nulla premifla praparatione, nullo prefente in re dubia neceffario apparatu, contra datam pa: rentibus fidem, temerario aufu primum puelle, deinde etiam - lactanti tenello puello partem prominentie cultello refecat. Sed in hoc dara per vulnus porta, claisoribus & motibus inde ortis, preffa lubrica inteftina tenuia maximam partem prode- unt & extra abdomen in confpectum ftatim veniunt, Videns hec temerarius operator, inopinato eventu perterritus, cito laxe by s * e jen t ! X T Y - | — Ompbalocelotómia a Cbirurgo tc. . 917 laxe circumducta fafcia abit, fub pretextu, opus fibi effe, ut aliqua medicamenta fpirituofa ex pharmacopolio petat, fe fta- tim rediturum, ut tranquillo fint parentes animo, hortatur. Sed non tantum abiit, fed exceffit & ftatim ex urbe erupit, parentibus trifte hoc fpectaculum, lefos miferos, quemque fuo fato relinquens. ^ Interim evafionis nefcii, perterriti pa- rentes per tres fere horas reditum anxie exfpectant, fed fru- flra, de fraude nebulonis eiusque fuga certiores interim facti circa horam Xll. meridianam ad me mittunt, ut fuccurrerem, Advolo fine mora & ex parentibus füb larga lacrymarum profufione a&a percipio. Interim donec Chirurgus nofter iu- fatus, ex meo mandato advocatus, accedere potuit, a paren- tibus demonftrabantur mihi particule utrique infantum cul- tello de umbilico refecte. lila, quam puelle duorum anno- sum refecaverat, erat figure globofe, magnitudinis vix uncia unius, bafeos, qua adheferat, anguftioris, vix trium linearum, cuticula continebat fubítantiam membranofo-cellulofam,. -AI- tera particula puelli oétodecim feptimanarum umbilico ademta faltem membranofa erat expaníio, magnitudinis in diametro unius cum dimidio uncie, ipfius peritonai particula. . Sine mora nunc prefente Chirurgo , & iis alatis, que neceflaria vifa erant, ut pro rei exigentia in promptu quavis effent, re- mota per chirurgum laxe inducta fafcia, ftatim oculis noftris fe offerebat prominens omenti pats, frigidior iam & vafculis venofis, fanguine ftagnante turgidis, tumens. — Difficile valde & laboriofüm erat, ob continuos infantis clamores & eiulatus, partem hanc reponere ; aft induftria Chirurgi vicit impedimen- ta, factaque tandem repofitione, applicatis fpleniis & faccu- lis, ex herbis refolventibus & nervinis in vino coctis & bene exprefüis, ftrictiori ligatura facta hanc dimifimus, ad miferum tenellum properantes. In hoc, remota eque laxe circumdu- €ta fafcia, ftatim in confpectum veniebant inteftina tenuia prerruía, magnitudine, in tenello hoc corpore, duorum pu- * Nov. AG. Med. Pb. Tom. I. Ee gno- w-— ) CUM uw" Ld s 21:593 Ni Nite I LOK bvurreho —8 ^oc lero LIP.- so 3 gnorum, pariter iam refrigerata, livida, flatibus diftenta, | Quamvis autem omnem operam impenderit Chirurgus, pra- fente nunc Collega meo honoratifimo, Dno Confiliario & : Archiatro SowwERrgLD, Phyfico urbis noftre ordinario, aliis | quoque prefentibus Chirurgis, qui, cafu tali percepto, ade. rant non vocati, omnes tamen reponendorum inteflinorum conatus, ob perpetuos vagitus & clamores lefi infantis, Mie | irriti. —Exhibitis igitur utrisque infantum interne medicamen- tis analepticis, antifpasmodicis, diapnoicis, in forma poiiuns - cule crebrius repetende , externe autem applicatis fomentas tionibus calidis, ex refolventibus, nervinis, carminativis, rei | dare moram coníukius effe iudicatum eft, quam|ad mortem - usque, que, in utroque infanrum intervallo paucarum horas - rum evenit, dolores augere fine fpe felicioris fucceffus, In- terim ex temerario eque ac triíti hoc cafu difcant optarim ime . periti & remerarii homines, qui chirurgos aut operatores fe - profitentur, cautius impcfterum agere, nec quicquam moliri | arduum, nifire bene penfitata & in confilium vocatis viris 3 prudentioribus ex anatomica corporis humani fufficiente co» ' gniione & obfervationum copia doctis, qui in rebus arduis ; eventus & caufas eeftimare folent provide, & fic confcientie — füz confulerent, nec per homicidia eiusmodi Dei & Magiftra- tus iuftam vindictam in fe concitarent, nec denique in igno- 1miniam artis adeo fíalutaris, qualis rationalis eft. chirurgia, - anatomice cognitioni fuperftructa, adeo imprudenter & pro- - terve agerent. ! | | (Coburgo Halam miffe d. 12. AMaii 1755) Obfera).. Cafus aliquot rariores rabieitec. — 21 9 ; ^ Obfervatio LE. j DN. . D. CHR: STOPH. FRIDER. KVHN.- Cafis aliquot rariores rabiei caniue indeque 0r- te bydropbobis. 1 A viduam, matronam honeítam feptuaginta & fex an- norum, fanam antea & vegetam, ante annos quatuor, ineunte menfe Tulio, vocatus, illam fere fuffocatione oppref- - fam & vrementem, f quid de prafcripta potiuncula porrige- batur, deprehendebam, - Quem pavorem fluidi miratus, ex eius famula fcifcitabar, an a cane rabido forían demoria effet? qus acatulo quodam, per multos annos familiari & propter rabiem necato, ante tres menfes in finifltro brachio quam 1e- viffime eandem morfu fuiffe lefam, retulit, "Tantus hic hy- &rophobie gradus obfervabatur, nullo veftigio fere vulneris apparente, ut omne fluidum fummo cum horore fugeret, & quando invite illi quid intrudebatur, illud ftatim «um multa faliva exlpueret. Facies erat horrida, oculi feroces, mina- ces, vox tremula, rauca, lingua arida, pulfus parvus, calor externus ferme nullus, fomnusque interruptus. Die fequenti copit delirare, veftimenta aliaque parietibus appenía tanquam horrenda fpectra pavere, propriaque lacerare; verba dein abfona exclamavit, le&oq;e ob virium defectum fruftra exfi- lire tentavit, Hoc in ftatu inflammatorio fümme deplorato tantum emulfio leniter camphorata eidem oblata fuit; vefica- toria autem & applicanda clyfmata, ut & venafectionem, ma- nibus pedibusque recufavit, Matutino tandem tempore diei tertii fub diris convulfionibus animam miferrime efflavit. ilk Virgo quedam trigefimum fextum annum sgens, fan- guineo-cholerica, à cane venatico in mala finiftri lateris die - nono menfis Maii 1752. quam leviffime lzía erat; vulnufcu- ir Ee2 lum c B 74 "1 Ü noa, TOY ET q - 7 L3" X - ^" so -— . 1 PL * LI * a0 - — Obferoatio LP. lum erat tanquam acu factum, pollicis dimidii longitudinem equans, quod eonfilio meo aqua falfa elutum fcarificabatur, - cucurbitulaque adreota multum fanguinis ferofi effundebat & per quatuordecim dies apertum fervabatur, balneisetiam, fale ' communi acuatis, in principio ufa fuit, ac interne pulverem - Palmarii cum bezoardico mixtum & infufum theeforme ex. anagallide punicea adhibuit: haec vero nihil mali metuens, - laboribusque domefticis in exfüccandis linteis füb magno calo- re folis vacans, medicamenta aliaque prophylactica neglexit, - vulnusque intempeftive fanari pafla fuit, quia non nifi de - laffirudine, timiditate & infomniis queri poterat. Quo facto - menfis fequentis Iunii die octavo, quum illa manus lavare & | infufum thee bibere vellet, fe catarrho fuffocari putans, auxi- ' lium meum, huius rei nefcia, imploravit. Huc veniens, illam tanta hydrophobia laborantem deprehendi, ut omnia fluida cum fummo- horrore quafi attonita averfaretur; cicatrix vulne- ris livida & paululum elevata videbatur. ^ Hinc ipfi bolum ex olei animalis Dippe/ii aliquot guttulis, einnabari & mofcho ad(umere iuffi, quo fumto iterum fe lavare & aliquot cochlea- ria infufi thee bibere poterat, clysma vero alvo obftructa in- iiciendum eo, quo alia fluida, horrore expavefcebat. Nocte vigiliis, anxietatibus, obambulationibus miferrime transacta, - pulfum celerem & parvum, calorem interpum cum frigore - extremorum, delirium per intervalla, defperationem de falute | eterna, oculos turbatos, vocem raucam, linguam ficcam, . deglutitionem. vero meliorem obíervavi; potiunculam ergo. pectoralem & emulfionem camphoratam cum. feminibus mee - lon. pa»av. alb. & card. mar. fumendam, & externe collum & pectus oleo Lini & pinguedine caftor. inungendum curavi, | nihilo minus hoc die magis meticulofa, delira, infidiofa, & an-- xia videbatur, quemvis aéris motum, ianua aperta vel voce - fonora factum, magis quam antea aquam horrebat, mox fede- bat quieta, mox iterum exfiliebat, ianuam feneflrasque pes | tens, y Cafus aliquot rariores rabieit/c. — 221 tens, iam defperata anxie de falute, iam iterum patrem me- - ftum oratione gravi confolabatur, quz intervalla per noctem durabant, donec miíera, mane in terram proftrata, motibus convulfivis accedentibus, animam tandem efflaret. . IH, Die decimo fequente eiusdem inenfis mater cum infelici filia, annos XV. nata, auxilium meum petebat, qua ab eodem cane venatico in fronte dextri lateris leviori adhuc modo demorfa erat, cujus vulneris vix veftigium confpicien- dum erat. Quam ob levitatem ex incuria confuetis laboribus domefticis operam dedit, de nullo ad prefervandum remedio follicita, excepto illo füperftitiofo , quod venator apidam fub pue butyro iliito hisque litteris infcripto: | oin. R. I? P, I. » 4 | Ait s X. Lore bs A. X. | fümendum perfüaferat. Ad afpectum aque, quam mifere .offerebam, gula quafi preclufa attonita fiebat, illiusque po- tum plane pavefcebat, folidiora vero, uti pruna cocta, libere deglutire poterat, que etiam alvum laxiorem reddiderant, cum quibus infimul tres pulveres ex mofcho & cinnab. nat. meo confilio adiumfit, ven:zfectionem vero & clysmata admittere . nolui. Dira tamen & horrenda huius mali tymptomata, vi- gilie, inquietudo fumma, delirium per intervalla recurrens, animus mox fibi conftans, mox defperabundus, oculorum fe- rocitas, refpirandi & deglutiendi uti aliorum fluidorum, ita proprie falive fumma difficultas, hincque frequens fputum & fpuma ante os, horror e:iam cuiusvis aeris motus, obferva- bantur. Ob impeditam deglutitionem falive parentes alios- que adítantes illa confpurcavit illisque etiam multa ofcula de- dit, absque confequuto huc usque detrimento, Noctu magis delirare incepit & furibunda effugere tentavit, 1mox iterum a" fedcbat & non inepte loquebatur, oculi feroces, fplen- Ee3 den- POT DOC TS. Mui ec rio VERRE PT S ATE ie ^4 Xetra u PA'Ru4u e) LM » EMLAIVCNS T 2,5 NI ?, * Pied ' : - í — 2002 . — Olfervatio LP. dentes, pulfus frequens, urina alba, cruda, calor internus, extrema frigida, fübfultus tendinum, tandemque convulfio- nes, cum fpuma oris fanguinolenta, obfervabantur, que de- plorande huic focie malorum circa horam fere eandem vite - finem determinabant. | IV. Eodem anno, menfe Augufto, femina paftoris e vicino pago tremebunda ad me confugiebat, que ante qua- tuordecim dies a cane rabido in utroque pede vehementer demoría erat. — Hac vulnera, quorum quinque oftendebat, , ,erant fere unius pollicis longa & adhuc aperta, pusque co- Cum prabebant; faciem illa pre fe ferebat horridam, oculos- que turbatos, liquida, in primo gradu hydrophobie conftitu- ta, aliquo modo pavebat, multaque abfona loquebatur meum auxilium implorans. Ruftici cuiusdam fuafu aliquot portiones tafüre aheni cuprei fumferat & fepius in fluvio fine effectu balneaverat. Ante omnia igitur venam pedis dextri cum lar- ga effu(ione fanguinis fecare, vulneraque, quam diu fieri pof- fet, unguento digeftivo cum theriaca & mercur. precip. rubr, aperta fervare, & Turpethi mineralis gr, rv. cum rob Sambuci per tres dies fumere fuafi, ipfamque dimifi, Poft aliquot men- fes illa redit ex improvifo fana, & mihi gratias infinitas agens . retulit, fe poft affumtum medicamentum multum fudaffe, al-- vumque fepius depofuiffe, omnem timorem fluidorum, anxie- - tatem, omnemque morbum ftatim amififfe. V. Hic ipfe canis etiam rabie fua totam gregem vacca- rum infeftavit ac decem earum morfu, unamque in extrema aure vulneravit, que omnes poft fpatium duorum menfium - in furorem acte manu carnificis interfecte funt, qui exta earum : infpicere iuffus, fe fauces pulmonesque totos inflammatos fan- guineque grumofo infarctos deprehendiíle, retulit. ^ Ante- quam venenum aétivitatem & vim fuam exercuit, complures famili:: lacte vaecaruin fine noxa ufe funt, hactenusque fane | man- I €* Cafus aliquot rariores rabiei &c. — 223 manferunt, quod mihi etiam ex alia obfervatione ante decem annos innotuit. ARS vs Multi quidem de abominando rabiei canine morbo ve- terum & recentiorum fatis erudite commentati funt, quorum principes viri celeberrimi, Dn. 4e Sauvaczs in peculiari Dif- fertatione, & Perilluftr. L. B. van SwrEgTEN it. Comment. in. Aphov. Boennaavit Tom, [I], naturam huius veneni, uti alio- rum huius originis, non fatis exploratam, verumque eius an- tidorum adhuc defiderari, ingenue docuerunt. — Sicut igitur -aliorum fideliter confignate obfervationes, fic etiam iam pra- miffe hiítorie veritates fequentes confirmare & eruere po- tuerunt: | | 4) Virus hoc animale confiftere in fale quodam alcalino- - volatili, caufticee indolis, quod, activum factum, ex gra- witate fpecifica in organa precipue deglutitionis hisque vicina refpirationis, acrimonia fua paries eorum nervo- fas, mufculoías, irritando, crifpando, inflammatio nem inducendo, peffimam fuam efficaciam exerit, Ad eun- dem fere modum cantharides, tum interne fumtos, tum externe fine circumfpectione applicatos, in partes urina- rias nervofas, & ob viciniam etiam genitales agere, mi- €tum cruentum & priapifmum excitando, omnibus ab- unde iam notum eft. Hinc etiam facilius, quomodo ex fpasmo. & conftrictione mufculorum pharyngis & laryrigis hydrophobia & refpirationis difficultas oriatur, explicari poteft. Ex eadem quoque ratione, quia falia foluta in aquis fortius agunt, folidiora liquidis liberius adfumi pof- fe (vid. Cafus III.) & in ultimo. conclamatoque rabiei ftatu etiam hydrophobiz fymptoma, ob füpervenien tem fphacelationem , remittere, fluida iterum fine metu de- . glutiri, hocque fignum inftantis mortis prebere (vid. Ca- fus II.) iudicatu non admodum diflicile eft. | b) Vé- "7a x Mn *- x j STRAPS WEITER x " i í 224. Objrvatio LP. - b) Venenum hocce, vifcido irretitum & partibus terreftri- bus tenaciter adhzrens, per menfes imo annos, pro tem- - perie egri & gradu veneni, latere poffe; idem venenum eodem tempore communicatum, determinato etiam tem- - pore eadem fymptomata producere (vid, Cafüs IH. & IIT.); id quoque, pro cafuum fimilitudine, miafma venereum, variolofum cancrique occult virus corrofivum clariffime demonfítrant, c€) Nullam etatem ab hoc diro veneno exemtam effe, illud- que adhuc occultum & iners tempore calidiori aéreque ficciori excitari, & fic fanguinis motu interno aucto cií- tius activum reddi, biliofis & ficcioribus fubiectis magis infenfum effe, vulnera capitis, eaque leviora & mínora perieulofiora effe (vid. Caf, I. II. & HII. ), nullum fignum plane inverfi & eradicati veneni fuppetere, ideoque in- certum eventum & utplurimum triftem & fatalem exi- ftere, precipue fi ex ignorantia & incuria prophylactica -cura neglecta fuerit (vid. Caf. I, & III.), & iam primus aut fecundus gradus hydrophobia acceíferit, quo facto intra tres plerumque dies mors acceleratur. 1) Multa quidem a Medicis contra rabiem remedia, tam prophylacótica, quam curativa tradi; fed illa partim funt - fuperftitiofa, partim non fatis per experientiam compro- - bata, Ad prophylaxin & fubitaneam eommunicati ve- ' neni eradicationem profundam vulneris fcarificationem una cum impofitis cucurbitulis, cauterii actualis applica- tionem, longiorem vulneris fuppurationem, per upguen- tum digeftivum cum mercurio precipit, rubro eflicien- dam, repetitam egri immerfionem in aquam marinam, . purgationem & emefin, itemque diaphorefin maiorem, Optimi Auctores merito commendant, prafente vero iam hydrophobie primo & fecundo gradu hunc morbum ut maxime inflammatorium tractandum effe, hinc largam vendg- Cafus aliquet rariores vabieitec. 205 venzfe&ionem adminiftrandam, clyfinata acriora, fi fieri - poteft, fzepius iniicienda, balneationem non intermitten- dam effe, verum autem antidotum certumque remedium hocce virus plane immutans, ut nocere nequeat, a Medi- cis equidem quam maxime adhuc defiderari, non tamen omnem fpem de inveniendo illo, precipue ex genere mercurialum, amiffam effe, autumamus, precipue fi con- fideramus, quid iam ad venenum rabidum exterminan- dum unguenta mercurialia (vid. Dzsaurr JDiff. fur. la ^ - (Rage), turbith minerale (vid. Cafus IV, & celeberr. Ze —' SSauvacss JDiff. fur la &age pag. 53. 69 £4.), & iam lau- datus pulvis Sinicus, ex cingabari & mofcho (vid. Tranf- &d. Auplic, IVum. 474. ann. 174f. p. 212. & Diff. Dn. D. GwgriW 4e Specif. antidot. no:v, adverfus mor[(us canis rabidi) preftiterint. Denique quilibet Medico- rum, cui occafio triftis contra hunc morbum militandi Obtigerit, .eo maiorem operam & curam in huius indole 1Tagis indaganda, remediisque per experientiam confir- 1nandis & novis detegendis procul dubio collocabit, que rebellior, calamitofior magisque horrendus hic morbus femper reputandus eft, ng- Obferoatio LFIL DN. D. CHRISTOPH. FRIDER, KVHN. Puella mirande corpulentize. | fenacenfis illa ob nimiam corpulentiam fatis famofa puella, | À Eva Obriflina Fifcher di&a , in hac civitate anno 1750. (menfe Martio a patre opilione fatis robufto, matre vero de- ^biliori, adeo infirma nata fuit, ut idcirco ab obftetrice baptis-- | mate initiari debuerit, poft duos vero menfes melius fe habuit | ! | | & propter penuriam lactis materni ovillo. fzepius nutrita in — Nov. A. Med. Pb. Tom. I. F £ tan- 206 Olfrottio LV tantam molem excrevit, ut nondum uno fuperato anno fexa- gintà fere librarum pondus acquifiverit, ob nimiam obefita- tem iam omnium oculos in fe convertens. X Poft ablactatio- nem cerevifiam noftram admodum faturatam & decoctum fa- barum Coffee cum cremore lactis libenter bibebat,- cibos au- tem non admodum copiofos adfumebat, ^ Tertium nunc an- num agens centum librarum pondus zequabat, & iuxta menfu- ram noftram quatuor pedes & fex pollices in ambitu craífa erat, longitudo erat fere eadem, infimulque facie proportio- nata florida, ingenio non indocili & fermonis affabilitate gau- debat, Parentes lucri cupidi cum hac admiratione non plane indigna puella per celebriores urbes Batavie migrarunt, dein Francofurtenfés & poftea Lipfienfes nundinas frequentarunt, ibique fpectaculo puellae mirabilis multum pecunie lucrati funt. Lipfíis vero quum nimium decocti fabarum Coffee & | vini dulcis ingurgitaffet, inter lufus & cachinnos catarrho fuf- focativo oppreffa anno 1753. menfe Maio diem obiit füpre- - qum, Celeberrimus Dn. KAEsrwEgvs dimenfionem geornetri- «cam curiofam huius puella mortuze omnium membrorum in- ftituit, illamque in Diario Hamburgenfi (HZamburpifch 71aga- zin) Tom. XI. p. 336. communicavit, «uz vero fingularia fectio anatomica ibi adminiftrata detexerit, nondum, prout mihi quidem conftat, innotuit, Obfervatio LP 1. : DN. D. CHRISTOPH. FRIDER. KVHN. De. Electricitate medicamentofa. , * à à i | E ; ar noftri noviffimis temporibus phenomena & experi- AO menta electrica fcienti& naturali & medicae deditos curio- fos & attentos reddiderunt, éorumque ingenia tam im expli- | | A | | can- Fi : n 1 / De Ele&iricitate medicamentofa. 227 cando modo agendi ignis ele&rici, quam in applicándis his experimentis ad communes ufüs hactenus vehementer exer- cuerunt. Maxima inde incrementa fcientia naturalis capiet, fi fecundum celeberr. Faaxckum: principia, in Epift, fuis tra- dita, doctrina de fulgure, magnetismo, & aurora boreali eius ope explicari & demonítrari queat; non minores quoque pro- greffus faciet Medicina, íi eleétricitas medicamentofa expe. rientia magis confirmata, hincque illi maior fides habenda foret. Ceberr. Vir, Abbas Norr&rvs, operationes [illas tu- borum electricorum Dn. VrRArTTI & Prvarti tantopere depre- dicatas, quibus pro facultatibus medicamentorum communi- catorum mox emefin aut purgationem, mox diaphorefin. & diurefin excitare fe poffe gloriati funt, curiofius examinavit, illasque fallaces vanasque effe ingenue detexit; pari attentio- ne & iudicio ipfe cum celeb. Monaupo ad confirmandam. snedicementofam vim electricitatis varia experimenta cum paralyticis & hemiplecticis, adhibita confueta circumfpectio- - ne, tentavit, effectusque eius incertos ac dubios adhuc ex- pertus eft (vid, 7Zifloire de l' Academie Royale des Sciences l'atn.1749.). Weritatis quoque cupidus, machina mea ele- €trica cum quodam fene, fabro vaforum cupreorum, tremore artuum per duodecim annos laborante, tentamina inftitui, qui primis ftatim diebus, forfan novitate & prodigio rei ca- ptus, melius fe habere'gaudebat, hinc quotidie per totum menfem fcintillas & fuccuffiones electricas fecundum experi- mentum Mufchenbroeckianutn patienter fuüftinuit. ^ Agente hoc igne electrico vehementius macule rubrze ftatim, ad in- ftar exanthematum urticatorum in parte affecta comparebant,: membrumque etiam aliquo madore perfundebatur, pulfus ve-. fO non mutabatur, mufculi metallo electrico tacti quafi con- vulfivi, non fine eleganti fpectaculo, involuntarie flecteban- tur & extendebantur. Durabat quidem per aliquot menfes arridens melior. valetudo, -— " minori-tremore "em | | Yfa : p. — I 228 — Obfervatio LPAII. firmiorique eorum motu perfuafo; recrudefcente vere malo - hec medicina fruftra per longum tempus reicerata fuit, & eger per annum priftino tremore anxie iam laborat. Ex affe- étu podagrico arthritico vir quidam XL VIII. annorum tanta debilitate totius finiftri pedis & iuncturarum rigiditate affectus erat, ut vix folus incedere poffet, qui audiens multa de hac nova medicina, non folum fimplici electricitate, fed & inter- dum per experimentum Leydenfe aucta, ante & pofl meri- diem per quatuordecim dies utebatur, unde is toto pede quo- tidie agilior factus priftinam recuperavit fanitatem. — Hic igi- tur hiftoriam electricitatis abrumpo & cum aliis iudico, illam non prorfus reiiciendam, fed loco rubefacientis & revellentis medicamenti interdum apte in ufum. vocandam, non vero omnibus prodigiofis de ea iactationibus ftatim fidem adhibens dam efle. CGfenaco FHalam mi[[e d. 20. Iulii 1755.) aol Obfervatio LFIIL | DN. D. IOANN. CHRISTIAN, IACOBI, . De Mercurio falivationem non ciente. KE. NEC b irum in modum noftri evi defudant Medici in reperiundis . remediis luem Veneream ine falivatione tollentibus, Non evitanda fubiectisque delicatulis moleftiffima fymptoma- - ta in falivatione confpicua, peiorisque indolis morbi, heroie. cam hanc evacuationem fepenumero comitantes, moliminibus hifce anfam prebuere. Inter ceteros, Medici, quos Gallia | fovet, eminent, qui de poffeffione arcani, Mercurio fcilicet. vim- falivatoriam adimendi, magnopere gloriantur, fiquidem novitllime Dn, D. Tons Mercurium fuum falivationem non. cientem fummis ornat elogüs; Raviixvs mercurio Campho- re . De Mercurio falivationem uou cieute. 229 re nupto easdem vires tribuit, Doctorque Lours in peculiari Epiftola, cui titulus: Letfre fur les maladies -veneriennes , dans la quelle on. publie la maniere de preparer de mercure, doní la plus foríe dofe m excite point. de fali-vation. Paris, J7j4. eiusdem artificii promum fe fiftit condum. — Attamen modo dicti Loursm integritas in eo laudem meretur, quod exteris etiam Medicis eandem inventionis gloriam tribuat, affeverans, Perilluftr. L. B. «van SwiETEN iisdem dotibus in- ftru&um mercuriale medicamentum inveniffe. — Bine litterae. Perilluftris huius Viri, que in Tractatu Medici cuiusdam Luc- cenfis, Dn. D. Jofephi B&x vgNvTO, ann. 1754. in lucem. emiílo, extant, de arcano hocce nos reddunt certiores, Di- étus Tractatus infcribitur: JDiffertatio biflorica epiflo/aris ad Clar. lac. Baríb. BEccagIVM, qua epidemice febres in Luc- cenfis dominii quibusdam pagis gvafJantes defcribuntur &9c. In binis ergo illis ibidem occurrentibus litteris Perilluftris «47: SwiETEN certo affirmat, pondus grani dimidii mercurii fübli- mati corrofivi im uncia una fim; licis fpiritus frumenti foluti, fi vefperi pariter & mane unum aut 2. cochlearia huius fpiri- tus adfümantur, illud effe, quod luem Veneream cancrumque ipfum, exulante omni falivatione, certiffime debellet, Si ve- ro artificium hocce equa lance ponderare velimus, ne mini- mum: cauía nobis certe füppetit, illud novis nunquam auditis lectisque annumerare, eque minus ac decoctum antivenereum - Medici cuiusdam Groningenfis, Dn. D. Z'vo Gavkes, quod confiftit, ut in tranfitu commemorem, ex rafurz ligni guaiaci unc, iij Raf. lign, faffafr. unc. ij. rad. chin. unc. j. quibus in aqua coctis Mercurii vivi & Antimonii crudi in petia ligato- rum ana libra una additur & tamdiu coctura continuatur, do- mec libre vj. remaneant, uldmo vero radicis Liquirit. unc, ij. adiiciantur. | — . Notone notius eft,, iam pridem celeberr. BoEeRHAAvIUM de decocto Guaiaci, quod in Gaukefiano quoque Decocto a M 3 pre- 230 — Olfercatio LPIIL. praecipuum ingrediens eft, affirmaíTe, quod, fi zegro tanta dofi illud exhibeatur, ut totus eius fanguis in decoctum quafi ab« eat, luem Veneream radicitus exftirpari? INonne Celeberr, KnAMERVs, Proto-Medicus caftrenfis Cefareus, eiusmodi de- cocta in Commercio litter. Norico dudum iam communicavit, ibidemque Celeberr. Wraruorivs Electuarium e folis vege- tabilibus conftans defcripfit, quod huic etiam ufui apprime infervit? Simili vero ratione per longum iam temporis fpa- tium. eadem intentione mercurius ;dulcis in refra&tíffima dofi exhibitus eft, fzepiusque laxentia, ad illum verfus glandulas inteflinales determinandum falivationemque inhibendam, in- terpofita fuere; iam diu etiam eft, quod mercurium dulcem . millepedis in pulverem redactis nuptum videmus, eum in finem, ut illarum vi díuretica mercurius verfus renes miagis, quam glandulas falivales determinetur. —Doctiffimus Asravc | mercurium füum diaphoreticum iampridem hac mente nobis commendatum ivit, celeberrimique HorrMaxsr mercurius dia- phoreticus Iovialis, precipue vero Solaris, . iisdem virtutibus pollent, dolendumque fane, neceffariam mercurii huius Sola- tis preparationem nimis operofam proceflumque a Dno Au- tore obícuritatis peplo involutum eífe, alias enim reliquis omnibus, quorum in praefentia mentionem fecimus, palmam omnino erepturus effet. — Huic claffi etiam affignandum eft celebratum hodie remedium alterans PLvMrEgu, quod etiam 4Eibiopemi füum nominare fuevit, e partibus &qualibus fulphu- ris aurati antimon. ultim, precipit. & Mercurii dulcis quatuor. vicibus fublimati conftans, de quo in Adis Edimburpenfibus * f noftrisque pariter Actis Nat, Curiof. preftantiffimi effectus, - nulla ftipati falivatione, memorantur. Quoniam vero obfer- vationes extra dubitationis aleam pofuere, omnia iam dicta remedia mercurialia, excepto mercurio diaphoretico Solari; nimia aut fepius repetita dofi exhibita, fubinde tamen faliva- tionetn quodammodo excitaffe, & Dn. D. Louis in Differtat, : | | | De Mercurio falivationem uon ciente. 231 epiftolari methodum tradit, mercurium ita exhibendi, ut vel maxima eiusdem dofis nullam falivationem cieat, haud abs re erit, eius generis remedium mercuriale detegere, quod iisdem qualitatibus, que de Louifiano predicantur, polleat. — Hoc ne minimum quidem corrofivi indolis prodit, praecipueque inprimis hac dote gaudet, quod in lue venerea intolerandos- plane capitis dolores iucundo modo ftatim in principio leniat, morboque nondum licet penitus in fugam verfo, omnem ta- men molefti huius fymptornatis fenfationem e medio tollat. Non eft, ut exactum adeo vite regimen fectentur egri; fufficit abftinentia a duris farinaceisque cibis, minimeque ne- ceffe eft, ut lecto vel conclavi affixi ceneantur, fiquidem pla. ne infenfibili modo deleteriam miafmatis qualitatem demit, nullo fubiecti & temperamenti difcrimine habito, Componitur autem medicamentum iftud fecundum hanc- ce normam, Recipiuntur libre due Mercurii currentis, cui aqua pluvia recens collecta ad trium digitorum eminentiam adfunditur, ambo hec per aliquot dies terantur fortiter fine intermiffione, & quamprimum aqua dicta gryfea turbidaque apparet, decantetur nouaque adfundatur, continuenturque hae operationes, denec fufficiens copia dicte aque fuerit collecta, Hac in loco fecuro reponitur, ut per aliquot dies quiefcat ad perfectam pulveris fufci fübfidentiam, qui ficcandus & ab ad- herentibus globulis mercurii currentis follicite liberandus eft. Pulveris huius una pars fumitur, & hypnotici mercurialis re- medii, in Schediafinate noftro, Ze «viribus bypnoticis a regno giinerali baud alienis, Appendici huius Tomi Actorum infer- to, defcripti, partes X. Preparatum vero hocce nondum in pulverem redactum fit neceffe eft, fed fruftula, qualia exficca- tio exhibet, fumi debent, Hocce vitreo lapideove mortario indatur, & durante trituratione fenfim defcripti pulveris gry- fei pars una addatur, fic enim bina hec preparata mercurialia ' | eo 232 —Obfervatio LPIII.- p. . eo melius confociantur. Luius pulveris pro re nata adultít .dimidium fcrupuli pro dofi, per diem ter aut quater, infanti- bus vero pro statis ratione 2, 3. ad fummum 4 grana pro dofi exhibentur. Simplex decoctum rad, fcorzon, vel gra- min. füb remedii huius ufu fufficit, omiffis prolixe compofitis €ecoétis lignorum. . Ante & poft ufum huius remedii adhibi- tum laxans optime fimul conducit. qoo 3i. Exulat hic noxium iilud acidum falis, . ufam Mercurii dulcis infecurum reddens, fiquidem a quibusdam funefta fym-. ptomata, luem veneream fepe, falivatione peracta, comitan- tia, huic acido tribuuntur, | Veremur, ne farraginem complu- rium obfervationum recenfendo, aliis notatu dignis locus pre- ripiatur. Remedium perfpicue defcriptum eft, experimen- taque itidem imitatu facilia quemvis de veritate reddent con- victiffimum. Unicum tantum de gryfeo pulvere, quod medi- camentum hoc ingreditur, accuratiori certe fcrutinio dignurn, 3onendum mihi reftat; íi nempe congrua pulveris. gryíei quantitas, oleo lini, in crucibulo bullienti, indita, per ali- quot temporis fpatium coquatur, & tunc, aucto ignis gradu, oleum combuftioni permittatur, in eo, quod combuftione abfoluta remanfit, manifefta admodum complurium granulo- rum argenteorum veftigia relinqui. —^Quoniam vero hec fpheram Alchymiftarum ingrediuntur, illud 4; iv sa,ó3» hic delibaffe fuffecerit, | i si : PEE Obferov. LIX. | / De u0vo venedió ulcerum tc. — 283 | Obfervatio LIX. DN, D. IOANN. CHRISTIAN, IACOBI, | d US OE 22070 retedio ulcerum cancroforum & can- | cri dperti. uod fi unquam corporis humani morbus, preter nota | adhuc vulgataque, praftantiora pluribusque experimen- tis magis corroborata expofcit remedia, certe Cancer exulce- Li Yaíus ulceraque cancrofa hunc in cenfum veniant necefle eft. Quam multis quefo remediis heroicis adhuc deftituimur, quo diro huic malo obviam ire queamus? Laude digna equidem recentiorum Medicorum diligentia, Cancri occulti refpectu, quedam, quibus tuto fidere liceat, detexit, inventis nimi- rum remediis; quibus occultum hocce malum in genuinum fcirrhum indolentem transmutari poteft, quo ipfo occafio in Cancrum ulceratum unquam degenerandi prefcinditur ; aper- to vero ulceri cancrofo cognitis huc usque remediis obviam ire, funditusque illud exftirpare, pauciífimis in cafibus licuit, quippe maxima ex parte auxilium chirurgicum, amputatio nempe partis affect , in ufum vocari debuit. At enim vero incaffum hanc operationem fepiffime infti- tui, minimeque ubivis eandem applicabilem effe, quis non perfpicit? Etfi magnis laudibus putredini refiftentia falia effe- runtur, que inter fpiritus falis, fufficienti aqui copia ad tan- tum usque dilutus gradum, ut oculorum fumma fenfibilitas egre haud amplius ferat eius applicationem, reliquis palmam preripit, leviffimurp camen & palliativum potius ab illis ex- pectandum eft auxilium; acrimonie enim cancrofe ob nimi- am diluitionem perfecte refiftere non valent, & in concen- trata dofi applicata plus damni, quam auxilii afferunt, cor- fofionique eo citius ac facilius viam pandunt, Neque etiam | | | : - Nov. Acl. Med. Pb. Tom... Gg de- 224. E | Olfervatio LX. NIA WC * . decoctum Belladonne malo: huic debellando femper par eft, internusque eius ufus, quem 7iberius LAMBERGER commendat. in Tractatu quodam 1754. ab eo fequenti füb rubro publicam in lucem emiffo: Ledio inauguralis, fillens ephemeridem per- fanati carcinomatis, varias infimul adfert moleftias, ficcita- - LJ tem nempe oris, vertiginem vifusque hebetudinem, que omnino imitatores fufpenfos tenent. Dictus huius. decocti internus ufüs brevi in hoc confiftit, Recipiuntur pro dofi 2. grana Belladonne, coquuntur cum aqua & hocce decoctum dein affuümitur, fingulisque diebus : eadem dofi continuatur, hoc tantummodo obfervato, ut, 1 i it Á NM CSS Wow t * c-^o elapío aliquo temporis fpatio, duobus granis pro dofi tertium - adiciatur. Methodus illa pervulgata, applicatione corrofi- vorum, e. gr. butyri antimon, lapid. infernal. Boerhaav. &c, hoftem profligandi, nimios dolores ciet, & haud exiguam re- quirit circumfpectionem, quid? quod fepius oleum igni ad-- dere folet; A . Ad internum Mercurfi fublimati corrofivi ufüm, haud 4ta pridem a Perilluftri L. B. «yan SwreTEN commendatum, - quod fpectat, cuius in Obfervatione praeced. 4e Mercurio falicvationem non ciente, mentionem iniecimus, eundem ut examini ulteriori relinquamus , remedii conditio omnino po- - ftulat. Quis itaque nobis vitio vertet, fi de remedio inveniendo - folliciti fümus, quod in malo hocce permolefto effectum ma- | gis defideratum producere poffit? Optanda utique effet de- tectio remedii per tot. experimenta confirmati, quod Clariff. KongrHorpvM inventorem agnofcit, quippe quod, quantum de eo ref-ifcere nobis licuit, ingredientium ratione butyro auripigmenti haud parum refpondere videtur, de quo alio: tempore fufius, quid de eo compertum habeamus, ex»ofitue ri fümus. Sed quoniam tunc, quum opus dicto remedio no- bis fuiffec, illo defticuebamur, omnem adhibuimus operam, uc hi De novo remedio ulcerum &c. — 235 unguento de lithargyrio, quod a Perilluftri L. B. an Swre- TEN hocce in malo valde commendatur, lenem vim fepticam largiendi, quo pacto omnes hocce in malo occurrentes indi- cationes adimplere poteít, Quodfíi enim quevis hoc malum comitantia fymptomata confideramus, coniectu facile eft, remedium huius mali fequentibus debere inftructum efTe qua- litatibus: | 1) Ut affluentis copiofi icbcris corrofivam qualitatem Ie- niendo fopiat, id quod, abforbendo & obducendo acrimoniam, fieri poteft: ceffante enim rofione, faciliori negotio femel &orrupte partis feparatio obtinetur. — 2) Sufficiente, lenidicet vi, gaudeat neceffe eft, folidas ab tchore hoc cancrofo corrofas «corruptasque partes feparan- &i, quo recens idgme fanum fundamentum in vulnere obti- ineatur. 2 "A | | /3) Affluentis etiam ichoris qualitates perfecte emendet, inullo acrimoniz veftigio relicto, quo ipfo ceu genuinum bal- famicum .& farcoticum remedium fe gerit. «Quum enim Per. álluftris yat Sw1&TEN 1. c. evidenter admodum demonftratum dederit, humores in parte affecta fecretos tempore fecretionis nondum macula cancrofe conftitutionis deturpatos effe, fed ibidem eiusmodi qualitatem depravatam demum induere, uti- que hinc ichoris huius correctio externi eiusmodi remedii be- neficio obtinenda erit. Iam, cum in Currau íriumpbali An-- fimonii Bafilii VALENTIN! remedium antimoniale deprehende- rimus, quod eius Commentator, KEsackniNGIVs, in Cancro aperto infigni cum fücceffu in ufüm vocavit, fiquidem huius Ope corrupta cancrofa maffa perfecte remota vulnusque con- folidatum fuit, occafionem exinde arripsimus, pravia qua- dam mutatione, illud fequentem in modum huic fcopo ada- ptandi. In ufum nimirum vocavimus virum Antimonii in pulverem fubtiliffiInum redactum, .cui o»timi olei vitrioli fu- amantis, quantum ad confiflentiam pultis obtipendam — Gg 2 ad- 4 226 |. übim vatio LX, adiecimus, acetumque vini, ope frigoris hiberni concentra- tum, ad eminentiam trium digitorum infudimus; peracta di- geftione cum hoc liquore filtrato acetum Litharg. confecimus, - poftea fulphur auratum antimonii primz & fecunda precipi- - tationis cum ol. Papaveris recenter expreffo, fimili, ut in . Balfami fulphuris confectione fieri folet, modo, ad fu H tem folutionem usque, coximus, pofteaque a remanentia fe«- j paravimus, quam cum Eimpl. diapomphol. fufficiente.. -— titate mifcelam fubire coágimus, Ex Balfamo hocce fi ris aurati antimonii & fupra dicta extractione lithargyrii pe 3 artis unguentum nutritum paravimus. 7 Unguento hocce molliffima plumaceola leniter tepefacta ; imbuimus, hisque non ulceris bafin folum , fed totum quoque - i: ulcus conteximus, fuperimpofito emplafto laudato, forami- nulis in tota fuperficie inftructo: fic aéris liber contactus im. à peditur, ichor unguento contemperatur, & fuperfluum eius - plumaceola penetrans denuo Emplaftri ope a rofione detine- : tur, & fi quid forfitan de ichore emplaftri foramina penetrem f huic linteo carpto; eodem unguento impregnato, obviam - ivimus, hac ratione rofioni & corruptioni ulteriori frena in- - jecta fuere, maífa corrupta, ichorem cancrofum plorans, fe« parata, bafisque vulneris colorem fanum induebat, fuppura- tio novaque appofitio fane carnis ex voto ceffit, omnibus in - perfectam medelam confpirantibus,. nulloque amplius carcino- matis veftigio deprehenfo, — Interne arcanum Tartari antimo- niale, in C»ymia Rorun defcriptum, exhibuimus, Licetigie . tur unicus tantummodo hic cafus fit, in quo hec curandi me-- thodus exfpectationi fatisfecit, animadverfione tamen non fo* - lum, fed etiam imitatione dignus eft, cum omnes indicationes | ex affe impleverit, adeoque imitantes de fimili eventu faufto fecuros reddere valeat. Mr: "RU r^ / — " De zutifima paroxyfmorum &c. 237 i | Obfervatio LX. DN. D. IOANN. CHRISTIAN. IACOBI, ; | ü | | De ] Tutifima paroxysmorum febrilium. abbreviatione. Eyed: preiudiciis auctoritatis & introducte femel confue- | tudini infiftere vellemus, de abbreviatione paroxysmi plane cogitandum non effet, fed eegro confueta remedia anti- febrilia tamdiu porrigenda forent, donec natura, ob perpef- - fos fepe infultus maxime debilitata, exterminium febris ex- torqueret. "Verum enim vero, quum Medici partes fint, tu- to non minus, quam cito morbos profligare, concedendum omnino erit, citam eamque tutam febris curationem tardiori, eque licet tute , longe effe anteponendam. Sed alie quo- que haud levis ponderis circumftantie fuppetunt, qua abbre- viationem paroxyfmorum necefífario poftulant. | Si nempe perpendamus, negari non poffe, nimiam paroxyfini duratio- nem ex obfervationibus BoERHAAViII ($.753. Zpborifmor. Praüic.) binis funeftis comitibus, laxitate fcilicet partium fo- lidarum & fpiffitudine acrimoniaque liquidarum ftipari, ex quibus peffima note morbi chronici, veluti fcorbutus, hy- drops, icterus, concretiones fcirrhofe, propullulant, utique he circumftantie paroxyfmi in fugam converfionem exigunt. Preterea in confeflo eft, eius note vehementiam nimiamque durationem infultuum in diverfis febrium generibus dari, quae egris paucarum horarum intervalla concedunt, adeoque brevi . maximam virium proftrationem inducunt,. ne de febribus du- plicatis & apoplecticis quidquam dicamus, quse fimpliciter in- 'terceptionem paroxyfmorum neceffario requirunt. — Eiusdem neceffitatis quoque eft talis abbreviatio in febribus continuis paroxyzantibus, quarum paroxyími egros paucorum dierum intervallo Libitine tradere valent. Nec eft, quod dubii quid- | Gg 3 quam 238 Obfervatio LX. quam hic nobis Oboriatur. Perilluftris L. B. van SwikerEN ÍnCom- | : meutar. in Apborifm. Boerbaa-v. $. 757. pronunciat, produ- - &ionem paroxyfmi nullo modo fordibus in corpore morbofo - herentibus temporeque apyrexias accumulatis, per paroxyf- mum forte evacuandis, originem debere fordesque di&tas in- ter caufas occafionales referendas effe, primariam vero paro- xyfími caufam peculiari characteri nervis impreffo i. e, difpofi- tioni ad irritabilitatem préternaturali, tribuendam effe, Qua ratione genuinus Medici fcopus eo tendit, ut irritabilitatem fyftematis nervofi preternaturalem lenientibus fpasmosque nervorum abigentibus remediis, previa faburre in primis viis herentis evacuatione, corrigat, Dubio equidem caret, cor- ticem Peruvianum, adhibitis neceffariis cautelis, quas Perillu- ftris van SwigrEN eque ac Excellentiff. WenrBorivs in Scri- ptis fuis indicarunt, id efficere, ut funefti nihil exinde perti- mefcendum fit; quum vero hic Cortex modo plane infenfi- bili, fine ulla evacuatione, febrem profligare foleat, adhet ob nimiam dofin, in febribus prefertim ardentibus paroxy- zantibus, minus iucunde intra corpus affumatur, hinc alia re- media magis greta, tantam circumfpectionem non exigentia & fenfibiles evacuationes comites habentia, in apricum hie proferre iuvabit, | Duorum nempe remediorum mentionem facturus fum, quae quidem in vulgus nota funt, quorum vero nullam a ple- risque ea, qua a nobie prafcribitur, dofi, ad abigendam fe- "brem exhiberi confüevit, Primo igitur loco nominandum ve- Tit Sal Ammoniacum , cuius laudes febrifugas W. W. Mvr- $ivs iam Ann. 1716. in peculiari Diflert, de $a/is /J4mmoniaci | praeclaro ad febres intermittentes ufu, graviter cecinit, quod. vero non ultra fcrupulum pro dofi, pretereaque aliis ingre- dientibus iunctum, exhibitum fuit, quum e diverfo, ad paro- xyímos ex mente noftra abigendos, drachma ad — gib. | dofi,. , —— wr | | | | err: bee ronffe emm d TTE De tutiffima paróxystorum eur. ^ £839 dofi, tribus vicibus de die, premiífe vomitorio vel laxante, in intermittentibus febribus exhibenda veniat. Experientiffimus Dn. D, LozsekE affeverat, fe maferem febrium intermittencium numerum beneficio falis Ammoniaci, quam corticis Peruviani, curaffe, & quartanam per annum durantem exhibita falis huius drachma profligatam effe (vid, Eiusd. 4Abbandlung der auserlefenflen Arzeney - Mittel. Ber- lin, i755. p. 94.) Sal hocce ne miculam quidem particula- rum adftringentium exhibet , tenaces autem humores rarefa- cit, eosque leni quidem, fed admodum fenfibili modo educit, nervos etiam, ob copiofe in eo latitans fubtile principium ter-.- tium BEcHERL quod ferre mercurialis nomine cognitum eft, mirum in modum corroborat, quo ipfo: febrili etiam irritatio- ni cohibende par eft. — ' .. | Sal dictum in fubftantia, aut fübiectis delicatioribus irr aqua Cinnamomi folutum praeberi poceft, vrefertim in ipfa die pa- roxyími febrilis binis vicibus dicta falis huius dofis porrigenda erit, qua obfervata methodo, gros a multis pertinacibus febribus intermitcentibus, Deo affftente, liberavimus. Quum vero haud difficile perfpectu fit, fat Ammoniacum in febribus continuis paroxyzantibus minus comimode in ufum vocari pofle, aliud quoque iam cognitum hoc in cafu fübftiruendum eft, Cortex nimirum Cafcarille, remedium, quod celeberrimi Medici, quos inter SraHLIVM tantummodo & FtorrMANNVM laudsfle tufficiet, magno quidem opere commendéarunt, illo- que in fübftantia, refracta tantum dofi, al&sque remediis iun- &to, adeoque methodo a noftra alieni(hima, ufi fünt. Nititur vero noftra exhibendi ratio inprimis experientia A»iNr, Profefforis Academiae Altorfire famigeratiffimi, qui, grafíante" ibidem quadam epidemicarum febrium fpecie, ab Anglis id edoctus, infigni cum: emolumento Cafcarilam ad- | hibuit, deinde quoque Galliei Medici, Facoxivs & Bovr- DVC, in iisdem morbis Chaccarile ufui calculum. adiciunt, | A Vide- 240 2 OMerestio LX. - Videtur equidem circa corticem hunc exorta controverfia, cuius Commercium litterarium Aoricum mentionem facit, nec non diverfa plane a cortice Peruviano partes Caícarillee con- flituentes, ceu valde volatiles, aromatice, principioque va- porofo turgida, nullis aut paucioribus adftringentibus parti- culis predite, noftratibus Medicis, Arrxr methodum ado- ptandi, remoram inieciffe. Sed vaporofe he particule irri- tationes febriles optime fopire valent, eamque ob caufam adítringenti Cortici Peruviano longe prior ille preferendus | eft, Exhibere illum folemus non quidem in fubftantia, fed forma decocti vel infufi; calore enim, ad hancce formam ob- : tinendam neceflario, diffipatur paululum vaporofum princi- pium, ut ebullitio fanguinis concitari nequeat. In eiusmodi igitur cafibus ex duabus unciis Cafcarille, cum menfura dimi- dia aqua nitrofe, fucco citri impregnate, decoctum, inter- dum quoque infufüm paravimus, cui fyrupo Granatorum vel acetofitatis Citri gratum conciliavimus faporem, horisque in- tercalaribus, & quidem fingulis dimidiis cochlear pro dofi ex- . hibuimus, talique 1nodo acceflum in nihilum redegimus, - quod alias adhibitis compluribus unciis Corticis Peruviani ob- - tineri debuiflet, Quod reftat, in votis habemus, ut idem iucundus effe- &us imitatoribus, obfervata a nobis commendata methodo, - felici fidere contingat, , (Vinaria Falam miffe d. 1o. Octobr. 1755.) ^ ui Obfer- De Singulari ctucreto offeo per rc. 24 I or o5 ^ ^ Obfervatio LXI. | JDN. D. GODOFREDI GVILIELMI MYVL- LERL E A De |. o Singulari concreto o[f[eo per anum. eieco. E illo felici tempore, quo corpora humana fecandi ars, | 4&1 illorumque ftructuram demonfítrandi fcientia, qua vulgo | "Auatomia audit, ed altius faftigium perfectionis fue, expe- rientia duce, provehebatur, indurationes & mutationes mem- | branarum, cartilaginum, vaforum fanguiferorum, adipis, nec ,non partium tendinofarum corporis animalis, in fubftantiam |Offeam, qua prxter nature curfum acciderunt, omni dubio | Carent, earumque poflibilitas fole meridiano clarior eft C2 | | | ales (7) Confer, prxter multa exemple, apud ScneNckiva, siouque rararunm. obíervationum collectores , prolata, D. BRAvsen: Diflertationem, de Induratione corporum, in [pecie vtro ofrum; Celeberr. 4&- - — abami V ATERL,. Dillertationem, de O/feorenia naturali t9 pr«- | aernaturali ; nec non D. Ioannis SaxzuaNn: Diflertationem, de hs. B. Offfcatiane praternaturali, & Programma Illufirir de Y1&rrzn, ^ . Diflertationi inaugural D, SevrtH rzmiffüm, in quo notatu omnino digniffimos cafus, e penu lux experientiz, cum cottu anedico communicavit — Maiorem infuper attentionem meretur Obfervatio XXXI. Decuriz lI. Anni IX. & X. Epbemeridum Academix noftre, Anatomen Litbiaff laborantis fiftens, in qua, de inembrauaceo ,corpore, in veffca urimaria reperto, callofo, principia offificationis futurz, inflar granorum milii in ifto difper- forum, binaque offa, promontorioruim adinftar prorepentia, mon- flrante, fit mentio. Nec minus ObfervatioLXXXIX. Centur. IX, Epbemeridum harum eritlectu digna, de:calcule videlicet, orufla dutiore, cornea quafi, inveflito, t. 2 | áh. "wii h T B | "Nov. AG. Med. Pb. Tom. 1. Hh , T PO a L Bhd »* * Ü -—B - UOTE hdi. B . : v "S.T Cie dis » h- : p " - , P 242 . , Obfercatio LXI. Tales indurationes &5 mutationes o[jjum parum, ratione fue originis, a naturali generatione & incremento aliorum offium diftant, X Plerumque vero ibi frequentius obfervantur, ubi craffiores feries tendinofarum, nervofarum & vafis inter fe iacentibus preditarum fibrarum, poftquam obítructe, ob- litteratze & fuo nutrimento orbate funt, pedetentim & pro- xime fibi iunguntur, denfius compinguntur, & per quoddam temporis. fpatium naturali calore penitus exficcefcunt, fed tamen priftino in nexu, cum aliis fibris prima fuz fubftantie, manent, Quamvis vero pauca dubia & difficultates, fi ideam ta- lium generationum fpectamus, occurrant, negare tamen non lubet, poffe forfitan, hoc in noftro prafenti cafu, anfam fe- quenti queflioni preberi: . Zn (alis off fimilis induratio: membranacea fubflantie, in loco femper bumido &9 madido, nec non absque omni communicatione &5 nexu aliis cum fibris prime fue fubflantie, oriri queat? Vel, ut in anteceffum, quod res eft, dicam: Zn magna conglomeratio membrana- cearum paríium, que certo in loco canalis inteflinorum, qui pra Aliis bumidior eff , qualem locum, «verbi gratia, fundus globofus ceeci reprefentat, fuit retenta, in den[am 69 o[j; fimilem fubflantiam ibi po[t mutari ? Obfervationes & relationes de his Offeogeniis fide haud - indigne, & a viris optime fame communicare, queftioni huic clariffimam affundere lucem & harum poflibilitatem, nec . non veritatem demonftrare voffent. Verum enim vero, cum tam antiquos, quam recentiores evolverem obfervatores, & ex eorum fcriptis fimiles Ofleogen/ cafüs colligere vellem, hofce in claffem raro accidentium omnino efle referendos, edoctüs fui. , | Quam ob cauífam pauca faltem proferre poffum exeme pla, & quidem talia, que poffibilitatem Ofieogen;ee in. intefli- nis affirmant, — Jacobus Canvs in Jfapoge anatomica , de | | iníé- / duritie , oA cl 3 Á- e * A 7" ad , «v P i u ^ - d SC Sac e op TAN De Singulari concreto offeo per &c. 243 inteftino colo fcripfit:: In colo inte(lino generantur lapides 65 coria a pituita ex[iccata 9c. " RowpErLETIvs in /Metbodo curandi morbos, Libro lll. Capite X X X XIF. de Calculo, contra FEnwELHU fententiam, refert: Lapis a colo inte[lino veietus, -ve[fice calculis fimilis efl. — 4t qui ab. abfceffu red- duntur, Ossisvs fimiles efje folent ,' colore fufco. | Tales ab abfce[Ju inteflinorum mulieris AMontifbani vedditos fuifje 5c. Ex choro recentiorum Medicorum /oznnes Theopbilus Bavgnvs in Epiffola ad loaunem Godofredum Haux, Dresde, ann. MDCCXLVM. de 7/olis inteflinorum, data, obfervavit, in $groto, molis inteftinorum laborante, quod membranacei globi, diverfarum indurationum, imo, quod pars carfilagino- j4s figure coni & extraordinarie magnitudinis, per fedes fue- rint reiecta & inde eger priftine faluti reftitutus fuerit. Plures & clariores, o/fificationis in canali inteftinorum fa- | €, obfervationes, fectandi inveniendique, mihi non data | fuit facultas, Dubius tamen haud füm, fore, ut hic, cuius | relationem fequentibus in lineis communicabo, cafus, tam | poffibilitatem, quam etiam exifítentiam talium concretorum | offeorum in apricum proferre poffit. | | . AMir quidam, procera corporis ftatura, carnisque & vis | fium magno vigore inftructus, quinquaginta tres agens annos, | prima a pueritia labori femper gravi & concatenato adfuefa- Ctus, nullisque aliis, nifi infermittentibus, quas in «vere & autumno, ex continua irregulari dieta & nimiis potulento- | rum bauftibus, tanquam harutn, ut ipfe faffus eft, cauffa pri- "maria, plerumque experiebatur, febribus, & quod a iuven- | tute ad vomitionem facilis fit, ad annum usque MDCCXLIII. | obnoxius fuit morbis. | Eodem anno. nofter D»fenteria, hifce in regionibus fu- tiofe tunc temporis graffante, infeftabatur. Quo morbo tam graviter laborabat, ut in fine paralyticus & tabidus fieret. Hh 23 | Stu- | | | | E i " " 244. -« Olfervatio LXI. Studio confervandi fe ipfum , propriaque auctoritate du- &us, iter faciebat ad dbermas W'isbadenfes, illisque tam ex- — terne, quam etiam interne utebatur, & cum mox exoptatum auxilium, reflitutione virium amiffarum & arcuum potentia experiretur, per duos integros menfes," & quidem ex die in . diem, ba/neum in ufum. vocare pergebat, quo facto tandem priftina fanitas, vigore carnis & virium redeunte, omnibus ex - partibus illi reftituta fuit, | | : ED Proximo autem, poft hancce füi medelam, elapfo tempo- re, pedetentim incrementa fumens, incommodum, quando - nimirum finiftro volebat incumbere lateri, paffus fuit, hoc. | que dolore ita affligebatur, ut, fi aliquando vi quadam ad hunc. fe ipfum adigerec decubitum, ructibus ad vomitum usque di- | vexaretur. ^ri Interea mores priftinos, quod & labores diurnos, quos pro mercede exercebat, graves, & dietam fpectat, obfervabats - fepius tamen ordinis, imo modi, potando oblitus fuit. . Vnde - mirari haud licet, quod iisdem, ut diu antea, morbis obno- | xius fuerit. Cruciabatur nempe febribus intermittentibus, | . que illum fingulis annis, & vere, & auttumno, fub diverfo - tamen typo, adfligebant. | Eadem febri, tyoum fertiane fervante, nofter verno - tempore anni MDCCLLIL. tentatus fuit, qua profligata, gra. - Vibus, qui mox dorfum, mox lumbos, mox umbilicum exer» | cebant, cruciatibus, pro co/icis ab ipfo egro reputatis, tor- quebatur. Hifce varia, e claffe meZicamentorum domeflicos rum, exhibita remedia, levamen quidem attulerunt, alving vero. obftructioni ludibrio fuerunt; quin imo, nec officinalia felecta & folventia praftantiffima defideratum ferre valebant opem, adeo, ut ifta ad Ziem usque decimum quartum perfe veraret pertinaciffima. A Nihil itaque omnibus & maximis nixibus efficere valuit; - attamen íub iisdem fentiebat ac fi aliquid in fummo inteffini redi , De Singulari concreto offeo per & c. 245 reti fedem fuam fixiffet, quod, omnibus refiftendo nixibus, remoram iniceret. ^ Tandem digitorum auxilium adhibebat, - iisdemque explorando, rimando & terebrando, non fine ma- ximo ftupore, corpus quoddam excrementis durius, afperum & inequale, nec non arctis vinculis inclufum, tangendo in- venit. | - Tunc eonfilii obtinendi gratía me adibat: fuafi ergo, pro ufü interno, oleofa, iufcula pinguia, utque per infeflus cali- dos, per enemata, cataplafinata emoliienia, fuppofitoriaque pinguia & acria, inteftini, ad exruribandum fevum & mole- fliffimum hofpitem, adiuvaret potentiam. . Exoptatífümum hecce quoque preftiterunt auxilium ; maiori enim & facilitato nifu quamquam duplicato conatu, & fecum, & corporis durioris excretionem de novo molitus eft, nec prius inde remifit, donec cum interruptis, quafl do- loribus ad. partum, extluierit illud. Concretum oljeum , cuius externa forma Fig. 1. 69 2. Tab. 1". hic oculis fiftitur, & de. nique fine omni materia purulenta, fanguine, vel membrana- cea fubftantia, ex alvo nunc foluta, ordinaria etiam excre- menta redderet, i «Cum hoece concrefíum, adhuc crudum , libra examina- rem, eius graviías fextunci refpondebat, | Nunc autem, | poftquam illud ultra menfem , ob peffimi odoris freditatem & purgationis caufa, aque iniectum foverem, multam craffam- que, in qua latebat, pituitam abluerem, nec non aéri opti- me exficcandum traderem, eius pondus adhuc drachmis 1X, conftare de»rehendi...,..... ^ | | i Sic ergo valetudinis falutem hoc periculo ftatim nactus hic Vir, paucis poftea preterlapfis diebus, rurfus in publicum prodibat. nihilque ratione fanitatis in votis amplius habebat, quam reftitutionem hoc morbo amiffarum viriun, | Quod füupererat, maximo afüiciebatur gaudio, quod dolores, . quos. per decem anuo, cum finifiro lateri incumbere conaretur, : Hh 3 pati ius concreti expulfionem, abluitionem , amotionemque pitui- : bU 246 — Olfercatio LXI. pati coactus fuerat, mali nunc caufa fublata, ipfum non am- plius excruciarent, nec etiam in dorfo & reliquo corpore :pri- ftinas moleftias fentiret, & ipfe alvo non adftricta laboraret, fed foluta, iufto ordine, & absque omni moleftia gauderet, Relationem ut uno verbo abfolvam meam: ad hunc us- que diem optime valet, infimulque maiore anitni & corporis integritate priftina fua penfa, circumagendo magnam rotam apud Stannarium, abíolvere poteft, | RB. Confpectu morbi ad umbilicum, hifce premiffis, perdu- Go, ad demonj[lrationem cau[e, videlicet concreti ofjei, pro- gredior, de qua fuíius mentis fenfa explicare nunc mihi ani- mus eft. | | Imaginem, nec non propriam & iuftam eius sapnitudi- nem, folerti Chalcopraphi manu ad amuffim príma & fecunda Figura Tab. IV. delineandam curavi. Externe colorem cla- rum fufcumque, intermixtis candidis fnaculis, exhibet. $í- militudo eius equat particulam clave, vel partem inferiorem cornu cervi, quod nimirum afperitates , germinationes & gib- bos oftendit. Quamquam figura eius Cono fimilior fit, quam driangulo, de qua Pip. I. apicem, & Fig. 2. bafin reprefen- tat, íres tamen, easque decumanas excelfasque, hic oculis | fitit, protuberantias. Harum ue in bafi, ficut Fig. I. a. c. c. cum Fig. 2. c.c., demonftrat, & una in apice, Fis. I. b. con- - fpiciuntur. Tota externa /üperficies, uti illam Zig. I, 69 2. oculis fiftunt, eft afpera & inequalis, infimulque tam maio: res, quam etiam minores profubevantias, eminentiasque po- litas, ac inter has /ncifuras , foveasque atque anfractus, ex una eademque dura maífa, offi fimili, conflatas, oftendit; qua tamen omnes non prius, quam poft abfolutam operofam hu- feftarun, — — | : | Émi- tofi & glutinofi, cui involutum erat, integumenti, fefe mani- Á 1 De Singulari concreto offeo per &c. — 247 — Eminentie modo indicate fatis quoque notatu digna monítran XNonnulle fcilicet funt rotunde, aut oblonga, alie vero dentate, nec non ramofe & turbinate, altiusque - magis & minus protuberantes, omnes tamen uno ex trunco progenerate, & invicem fibi ramos fibrasque communicantes, Ingentem quoque incifure & anfradus, iftis interiecti eminentiis, ratione magnitudinis & proportionis fue, mon- ftrabant differentiam; ampliores enim & longiores funt ifte due incifure, quasin Figura I, per Z. 4. & in Figura 2. per 4.4. b.indicavimus, ^ Inprimis adnotamdam duximus illam incifuram magnam, quae fupra, pene in medio incipit, valde in profundum penetrat, & plus quam per mediam partem to- tius longitudinis, altero in latere, producitur, (74d. Figura 4. 4.4.) &, ut in reliquis minoribus quoque monendum eft, cuius fuperficies haud tota ex parte eft levis, fed par«vis pib- bis obfita. Vi me denique eidentiffimis argumentis ,. de pevfecla offificatione buiusce concreti, absque omni dubio convictum redderem, ferrulam fübtilem per bafin & -verticem illus ad fitum borizoníalem ducebam, duasque in partes, iftas nempe, quas Figure 3. 65 4. oftendunt, dividebam. ^ Hoc facto, uum poftea partim co/orem & duritiem concreti huius diffe- i partim odorem empyrecumaíicum, dum fcobem collectam carbonibus candentibus iniiciebam, exactius indagarem, cer- tior inde evadebam, fubfítantiam huius concreti offe, quoad duritiem & albedinem, Ebori, omnibus ex partibus, aequipa- randam effe. | "e | ..— . Vno eodemque tempore, hacce diffectione, veritas opi- (mionis, anrea iam mente mea concepte, quod nimirum pri- - | mum huius concreti o[Jei fundamentum conig/omeratio poríios. — num membranacearum prebere potuerit, firmiori incipiebat flare talo, | 8 e | . Hac L 22 Jia 248 — — Obferostio LXL.———. Heec meditatio novo infüper corroborabatur argumento, quum inter hanc Ehori candido fimilem glabram fuperficiem, ramorum brachia fparfa, («videas, fi Jubet , Figuram 3. €5 4. &. b. b.) haud perfecte, offea, pene tamen fübftantie corio duriori fimili, zquiparanda, eaque difpanfa, obfervarem, - "Maior horum ramus, ferra in longicudinem fectus, manifefto oftendebat, quod antea canalis, & quidem cuiusdam «vene - fuerit; dum tam libero, quam etiam oculo microfcopio arma- - to, eoque perfectius & penitius, -va/-vula vera & confpicua - Cid. Fig. 3. 4.) cognitu & infpectione facilis erat; que et- iam, quum eam fepararem, infuper adhuc brevem canalem - monftrabat, qui vero in duro ac fixo ofle mox abforbebatur. | Reliqui minores racemi b. b. tantum umbre prime fue fubftantiee, erant, attamen maiorem ramum 4, omnibus ex | partibus equabant, itidemque ab offe abforpti fuerunt. Liceat ob has animadverfiones, ut queftionem ventilems - Aberrone multis parafangis a tramite eueritatis? «uel iudicis. calculum minus fcite pono, fi, duce prefente bacce obfer-- «vatione, nunc argumentis fententiam fequentem adfexverare: - «yellem? | | Fioc videlicet concretum offeum conglomerationi baud. exiouarum poríionum tunice "villofe &9 nerves , intefliniy — fcilicet ilei, feu ieiuni, in corpore buius «viri, eodem tempo-: vis fradiu, quo ille ante decennium atrocijima laboravit Dyf- enferia, buiusqué-morbi vi 6&5. iniuria lacejitarum , abrafa-. vum €5 adeintarum, oríum omnino debere fuum? à Id fane omni cum ratione autumo. Modo di&zs enim inteflinorum iunice, ex1tratis fibrarum nervofarum, & ex innumeris «afculis (unt conflate, quin imo, «villofa dat pluten'. & pelatinam, ac propter hanc texturam ambae minus corru- ptioni & deftru&tioni funt fubiecte. Non miror ergo, quod: harum tunicarum direpte portiones, exíangues & liquido fao Orbate, ezedemque arctiffime compacte & contorte, nec non in ! I De Singulari conereto offeo per tc. 249 in quiete ac in calore perpetuo fibi relicte, ad promoven- dam & abfolvendam ofjificationem fuerint aptiffime. Pro afürmanda hacce mea fententia, ad nubem :teftium- provocare me neceffitas haud cogit. X Saltem benevolos Le- é6tores pro noftro cafü, eiusque explicationis luce, ad lima- tiffimas, tanquam teftes omni exceptione maiores, aliorum Obfeérvationes remittam, quibus adfeveratur, quod poríiones membranaceg, pragre(ja inflammatione &9 pgangrena, ab ad- befione faa, fal*va 5 illefa sanente parte, feu -vifcere, cui adnaíe fuere, recedere &5 divelli pojjint. Tales fide digniffimorum virorum non raro, fed fatis fre- quenter adnotate deprehenduntur obfervationes, de fgnica externa. Pulmonis, Hepatis, Lienis; de interna Oefopbagi , ipfiusque V'eníriculi, de Peritoneo, de Ve[ica urinaria, de Tefliculis, &c. in Pfeudomembranas induraus, hinc & inde excretis & eliminatis. . Eodem modo, non femel, fed iterum ac fepius, de membranis inteftinorum a dyfentericis per al- vum deiectis, obveniunt cafus. Quin imo, de ingentibus & tuníce -villofe, & ner-vee portionibus, agro tamen in vivis fuperftite manente, priftinamque fanitatem recuperante, ex- cretis, in aprico funt relationes (£). Et id quidem haud ab- fonum eft, quum fuperftite 4dhuc mufculofa & communi tu- | | | nica (1) Videatur ScagNcxivs, Libro IH. fub titulo: De variis per aluum excretir, fimulque huc. conferatur Obfervatio CXXIX. Decurie IIl A5ai lIIL. Ephemeridum Academix noftre, quz fruftum fiftulz intefüinalis, fpithamz longitudinem zquans, & in altera extremitate membranam illam circularem, quam vzJoulem Bav- gINi Vocant, fiftens, per alvum reiectum exhibet... Non minus etiam varia eiusmodi exempla recenfet M. GvniscH in "Tractatu de Chylo humano, Capite X. $. V. quemadmodum quoque Va- LENTINVS iunior obfervationem adimirandam, de eiectione meim- branarum per feceffum, feriam viperx referentium, olim com- municavit. | Nov. Act. Med. Pb. Tom.I. — 1i 250 — — Obfereatio LXI. nica inteftinum in fua forma imanere & canalis vice fungi » poffit, i kj LI -4 " & VY |! Preemiffis hifce, hoc in noftro cafu denique PR1MO, 7n 3 quo loco, tanquam receptaculo , globulus ifte abrafarum £uni- carum tamdiu latere , ef in o[Jeam fubflantiam mutari? SE. . CVNDO dero, qua ratione, quo inflituto &5 modo idem fuc- ce[i've induratus, fuo babitaculo deturbari potuerit? fcru- - tandum & inveftigandum venit, Quod primam fpectat queflionem , commodiffimum, qui pro fuo hofpitio excogitari potuerit. locum, fundum globofum effe 4ntefIini ceci , fequentibus evincere audeam argumentis, Ideo nempe ille aptiffimus eft, quia omnia, qua ex infeflino ileo in colon vergere conantur, ab illo ceci 9/obo prius re- cipi debent, quando eiusdem fundus non antea iam repletus. eft (Qu. : J " In noftro wgro dyfenterico, ob vim morbi & ob peri- ftalticum motum, durante illo auctiorem redditum, generan- dique excrementa dura impotentiam, minime repletus effe - po .. (u) Alexander. BeNEDICTVS. Libro XIX. Capite V, Evenit interdum, ut cece alimento repleto, cetera alimenta in colon preterlabane — zur ad alvum. — Vidimus poff quadragefimum diem j^ omenti fruffum, quod devoraverat, per inferna demiffffeg bic enim la- fuerat; nam 69 vermer magna ex parte in eo, (icilicet in fundo ecci globofo) rewerantur. — Plures cafus de zmteffino cace ScueNckivs in Obfervationum medicarum Libro YII. fub Titulo: —uteffinorum lapider, exhibet, fub quo titulo etiam de oarzir et amnonfirofrr per alvum. excretir concretionibus membranaceis mene tio iniicitur. Conferantur quoque BoxgTI. Sepulchretugm: anatom, Libr. MI. Se, XII. Obfzrvat. VIL & VII. & IHluffrir de HAt- XER Zm Prale/f. BoeRRAAVIE 7n propr. Inffitut. par. 423. iteme eque Iob? « MxsknEN. Obfervar. medice-chirurgic. Obf. g5. : | | I bh Ed ^ ) De Singulari coucreto offeo per &vc. | 251 potuit fundus ille globofus, quin potius vacuus & fupra mo- dum emunctus effe debuit. | | | ... Exíenuibus nunc ad colon tendente /obo, feu, con-vo- luto illo membranaceo, aut fimul & femel, aut etiam fruftilla- tim collecto, vacuum ingredi debuit ceci fundum, eundem totum fua mole occupare, fupraque modum expandere, et admodum gravare. | Sub ifto conatu extenfionis noftri 2/obi commoratio tue- batur, Tanta enim moles non folum füperabat vim e/affici- fatis tunicarum, fed etiam eiusdem inteftini fria ligamenta, alias fortiora, confueta actionis fue potentia privabat, imo vero hec etiam J/igamenía, per nixum & reactionem fuam ar- cius fe comprimebant, & inclufüum complicando maiori reti- nebant vi. Nequaquam autem /iquidum iftud, quod glanZu- le folliculofe & in proce[fu veriiculari, & in fundo caci flillant, hocce incarceratum folvere, aut diluere potuit, quod alias in excrementis przftat, quin potius illud idem ,. utpote nature faline, ad o[fificaíionem accelerandam, fi non fimpli- Citer x), quoad magnam tamen partem facere potuit ; inpri- amis quum poft exantlatum morbum, per crebriorem potum aquarum W'isbaden(ium, itta fal[edo quotidie magis aucta fue- rit. Nobis vero dubium nullum fupereft, quin harum calor intenfior offificaíionis & indurationis maximum fuit adiuto- rum í()) - Ó | P A figura & forma noftri concreti offei firmiffimum quo- que defumi poteft argumentum, demonflrang, ad quod aptum fibi domicilium & ftabile fundus ille »J/obofus fuerit, quia in- ter huius formam & illius figuram, nullum omnino difcrimen i | WEM ji» inter- (x) FrRNELIvs in Patbelogia, Libr. VI. Cap. IX. multa de pizuita ifta lenta, craffum & viícofum de fe exerementum proferente, imo, in. calculos concrefcente, notatu perquam digna adfert. € y) Hieronymus CarivAccivs, in Practica Libro III. Capite XIII. "€ "! f ww * hp [| . M k ^ 2052 " Olbfervatio LXI. intercedit. Ifte enim, fundus nimirum g/obofus inteflini ca — £i, in corporibus plurium hominum irregularem reprefentat - conum, aut faccum, ex tribus quafi conglutinatum, qui, vi nexus trium fuorum /igamentorum in fria agentia punta, ca- - ci "verticem hoc modo attrabunt, ductaque recto afcenfu fe- - cundum: co/j longitudinem, usque ad ecci principium fic for- mati videntur. Horum /igamentorum unum potentia, a //ga- - mento mefocolico abfcedens, pofteriorem cac;, duo vero re- | liqua priorem, & quidem unum fupra, alerum vero infra, ambit & tegit parietem. $ Quando itaque ex icone huius concreti o[fei protuberan- diam prime Figure b. ad implendum maiorem faccum in vere - tice; &.duas minores a larere, quas Fjz. 1. 59 2, ope e. €, — oculis hic fiftunt, in fübfidium fupplementi duorum minorum faecorum in £4fi, affumo; fi porro incifuram magnam, quam Figura 1, d. itemque Fig. 2. 4. 4. oftendunt, in bafi tanquam effectum conftrictionis potentioris ligamenti pofterioris parie- tis ceci & arterie cecalis pulfus; minorem vero incifuram, quam Fig. I. per. d. 4. in latere finiftro, & Fig. 2. per b. de- - monftrar, tanquam ab efficacitate & attractione unius ex duobus ligamentis anterioris partis ceci, & forfan fuperioris | productam, confidero: nullus fane melior exprimens, fimie | liorque referens, ipfique omnibus ex partibus convenientior jconismus delineari poterit, quam huius concreti o[fei, quod fundum globofum inteflini c&ci exa&iffima reprefentatione. hic in Fizura 1. $9 2, exprimit, /. . Quando porro fibras (2) tunice mufculofe & nerves huius fundi, tanquam orbiculares ac longitudinales, & hafce fordores, congregatas, immediate fe contingentes, imoque funium in modum corglutinatas, utrarumque vero poft im- pul- (z) Vid. Differtat. Dn. D. Gossr, de Inieffino caco eiusque. appendice. .. vwermiformi. Gotting. 1749. | De Singulari conereto offeo per &c. — 253 pulfum dictorum trium ligamentorum (quod tamen alia ratio- ne fe habet in fetu, qui non indiget illis, indeque cec? fun- dum non ex fribus conftantem habet faccis) intorfiones, mox elongationes, mox abbreviationes, mixtamque & fibi impli- . catam directionem adeptas, mihi ante oculos pono; fi quo- | | . que ad ftruéturam »/andularum, aliter hoc in fundo, quam jn aliis craffis inteftinis comparatam, cum magis fint plane, diftin&e, & füpra tunicam internam, villofam dictam, ibi- dem planiorem, quam aliasobfervatur, eminentes, animum re- fero, tunc delineatio quoque fuperficiei in:equalis externae huius concreti ofjei, plura, quee illi quafi propria & fupra iam recenfita funt, tanquam typus funi plobofi ceci, monftrare poterit. Quae vero fingula hic, pro ulteriori demonfítratione recenfere, noftri haud eft inftituti. Sequitur nunc refponfio ad fecundam füpra propofitam quaítionem: Qua nimirum ratione, quo inflituto €5 quo mo- do, concretum nofirum offeum ex fuo babitaculo, fundo [cili- ce globofo inteflini caes, deturbatum fit ? —. Nullus morbus, nullaque vis nature, (qua alias artifi- ciofe & ultra hominis prudentiam corpus fzepiffime confervare folet,) ad propriam fuam deftructionem vergens, concreti huius expulfionem produxerunt, fed alius cafus, qui iure me- ritoque attentione dignus eft, & qui ad oculum demonftrabit, quo modo & inftinctu illud coscretum offeum, fuo quafi ex «arcere eiectüm fuerit, falucarem iftam eius elifionem acce- lerabat (2). | 1^ | li 3 . Erat (2) Similem fere cafum exhibet Ob/ervatio CXCVII. Decur. TI. 4n. V. Ephemer. Nat. Cur. ubi mulier quzdam, trahendo & retra- hendo machinam, lapidibus, pro lxvigandis linteaminibus , onu- flam, violenter nimis & incaute corpus extendens, per a/vus egelfit corpus.quodpiam, pugnum fere aequans, durz confiften- tix, ut nec malleo furtiter percuffum coníringi potuerit, coloris jS cine- 254 . Olfereatio LXI. Erat fcilicet huius concrefi genitor & parens, brevi ante partum, fuis tanquam quotidianis penfis, Stannario cuidam a circumagenda magna rota, qua ad polienda vafa huius gene- ris opifices utuntur, hocque nunquam alias familiari labore - vite fibi parabat alimenta. * Quando itaque vehementius, fub violento hoc labore . fuccedens refpirationis negotium auctamque abdominis mufcu- lorum actionem confidero, & quidem, quod hec ultima fub ifta corporis agitatione mox explicationem, mox coarctatio- nem fboracis & abdominis cavi, & in huius vifcera intenfio- - rem impetum & torfiones, concitare valeat; fique naturalem . fimul in£eflini ceci in dextra i/ei regione, inter eius lateris renem & ilium os, his duobus fimul incumbentis, refpicio fitum; fi porro ad £ertiam coli curaturam, fundum globo- fum caeci tegentem & alia molimina, que fub dicta corporis agitatione hunc ipfum contorquere, & in illum impingere va- lebant, attendo, facili negotio concipere poffum, quo modo huius fundi Pafis verfus vual-uulam coli dirigi, & eius «vertex, mole praegnans deorfumque magis pendens, in altum & in li- neam horizontalem difponi, atque in hoc fitu (quo alias eva- cuat feces,) naturali quafi reftituto iftud, . quo repletus erat, in co/on potuerit effundi. Ad hoc negotium, quin huius fur di ligamenta, aliorum moliminum ope fulra, ad retinendum | illum in fitu horizontali multum infimul contulerint ,, nullum - omnino reftat dubium. Illorum fcilicet. actio intenfior eva- . debat, quum breviores eo reddebantur fibre, & faciliori mo-. - T do, cineritii, cum interüixtis albicantibus firiis. Sic quoque Obfer- vatio XXl. Decur. I. Anni III. cafum recenfet, Ze calculo per aluur: exclufo, poft vehementiorem corporis inclinati agitatio» | nem, quum zgrotus in furno purgando occupatus fuiflet; quor fum etiam referri meretur Obfervatig CLXXXIV. Decur.ll. Ann. VIII. de curvatura corporis & fitu erecto, fimili in cafu; . DeSiugulari concreto offeo per &c. — 29g do, dum gravitas &5 pondus concreti offei in hoc fitu fimul accedebat, & verfus colon in bafin potuit propelli. Hac er- go ratione, dictis //gameníis tandem liberatis, a quibus in eifuris, Fig, 1. d.d. & Fig. 2, 4.4, b. delineatis, hactenus re- tentum fuit cotcretíum hoc offeum, quafi ex tot laqueis fefe extricavit, füoque pondere profundius defcendit, inprimis cum infuper etiam humor ille mucilaginofus, quem glandule, qua- rum fupra facta eft mentio, continuo in magna quantitate plo- rant, & qui procul dubio pcft crebriorem fpasmodicam con- ftrictionem tam fundi, quam etiam appendicis inteflini caeci cyuermiformis, in maiori adhuc copia expreffus fuit, lubrican- do vias, multum adminiculi infimul huc contulerit. —— Poftquam ergo concretum hoc tali modo predictum fur- dum deferuit, nihil omnino eius progreffum in infeftino colo, eiusque excretionem per reum, remorari poterat, quia inpri- mis tam eiusdem gravitas, quam etiam fipura fpherica, quin imo pituitofum eius inrvolucrum viam ipfi aptiorem in liber- tatem erumpendi fternebant. | In fine quidem anguftia inteflini reti? quodammodo ob- ftabat; quoniam vero illud ingentem expanfionem admittit hinc modo indicato, fores aperiendo, una cum z/«um mo- | ventibus fimul adhibitis, tandem feliciffimo cum fucceffu, quam- | quam fub diriffimis ad partum doloribus, non a famina, fed | a-viro, fetus ifle decennis ofjeus expulfus fuit, l'iu EXPLICATIO TABVLAE IV. | Figura r. 5 2, Concretum fiftit offeum, cuius FJifloria | hactenus relata fuit; huiusque externam füperficiem, afperi- |tares, germinationes, gibbos, finus, & anfractus, nec non "figuram Coni irregularis, tres habentes .protuberantias,: duas mimirum in bafi, unam vero in apice. Speciatim autem notat | ! .256 . Olfercatio LXI. | | Figura 1. idem illud concretum ita fitum, ut eius Ver- tex, feu apex, oculis precipue obvertatur, 4. indicatibafin. b. Verticem, qui tertiam protuberantiam, ex qua eius for- ; ' ma conflat, efficit, — c.c. Due relique protuberantie, in bafi z. d, d. Dus incifurz. Superior, que in bafi medium locum Occupat, eft maior, & in Figur. 2. 4, exacte confpici- | tur. Altera eft minor, in finiftra eem lit. c. — .&inFig.2,lit. b. notata. b Figura 2. idem hoc ita exhibet, ut eius bafis integra . . cenfpici poffit, 4, 4. notat incifuram maiorem, bafin in medio profunde in- 34 cidentem & quafi in duas partes dividentem. -. 5. Incifuram minorem, protuberantiam finiftri lateris in lon- - gitudinem dividentem. €, c. Duas laterales indicat protuberantias, Figura 3. €9 4. Concretum hoc in medio per bafin & | Verticem ad fitum horizontalem ferrula diflectum monftrant, . preut fubftantia rigidiffimi offis, Ebori fimilis, inperfperfis bra- | chiis ramorum coriacez nature, apparuit. 4, 4. eft maior ramus diffectus, canalem oftendens, in quo. membranula in forma -val-vule, alias in venis exftan- tis, reperta fuit, quam 77». 4. exactius. fiftit. b.b. Reliqui rami fub offificatione fuperftites, Appendicis loco Figuras y. 6, €5. 7. adiecimus, exhibet tes fres calculos, raritate mirabiles, quarum bifforias ideo adiicere non lubet, quoniam complures eius indolis in Ephe- meridibus & Actis huius Academic exftant. Figu- -—-— De Singulari couereto offeo per £c. 257 L1 Figura. ex communicatione zfmici bonoratifimi , . ve- - prafentat ca/culuti ,. qui ex uteri &. veficae urinarie prolapfu exfectus fuit. — Hiftoria eius coincidit cum illo cafü,. quem Excelleuti]nmus Dn. D. loannes Philippus BwgGGRAVIVS, Collegii Medici in libera & Imperiali hac Civitate iam Senior, itemque Conjiliarius aulicus et Arcbiater Eledoris. 4Mosun- lini, in prolixe. defcripta O^fer-vatione ,. que fub numero .CXXVI. in /'olumine 17. Adorum phy(ico -medicorum Aca- demie nofire pro[lat ,, aun MDCCXXXVII,. cum publico communicavit. Differt tamen preíens hic tam o/e, eaque maiori, quam forma ab illo iam olim deícripto, qui poft mortem inventus fuit, quum hic vivente adhuc egrota viam fibi ipfe ad exitum paraverit et absque difficultate extractus fuerit... Prolapfus, in quo per fatis notabile temporis. inter- vallum delituit, Puría erat, feu vagina uteri, que a pon- dere calculi, in bernia *vefice latentis, una cum ipfa hernia. in grandioris facct , fpeciem fücceffive dilatata & extenfa erat, ita ut longitudine novem, et latitudine fex pollices zqua- EE LE LoesbacA n i : s» Plura «efice urinarie berniarum exempla proftant in Joannis. SavrzuaNNI .elegantiffima JDifferfatione,. de eodem argumento J4rgeníoraíi anno MDCCXXXII. ventilata. Figura 6, monftrat calculum «vefice.urinarie, ponderis | quatuor unciarum, a vetula per urethram excretum, que . dein, ab hofte illo liberata, per plures adhuc annos. in vivis . manfit, nihilque incommodi, prater urine incontinentiam, . inde perpeffa fuit. | Vit | Similes cafus de calculis abfque feStione excretis, occur- funt in Zphemerid. Academ. Naíf. Cur, Dec, II. Ann. LX, et X. | ov Nev. 46. Med. Pb. Tom. I. Kk Ob- ER CY * Obfervatio LXI. Obfer-v. XC. Decur. Ill, Ann. LX, et X, Obfersv. CCLII, et apud TvrrivM, Obfervation, medic. Lib. IlI. Obfer- vyat. VI. | - Figura 7. exhibet Cbolelitbum ab cegroto quodam viven- te excretum, pondere unciam dimidiam equantem. — Fors eius exíerna convenit cum lagene obturamento fübereo, quod, patrio idiomate, ein Flafchen- Stopfel, audit, In ex- terna fuperficie fufcum monftrat colorem cum ftriis & circu- lis croceis diftinéctum3 in medio vero circulorum, in extre- - mitatibus confpicuorum, nucleus profundior flavus confpi- | citur. j "M Conferantur Joanni; Georgii Brzorm Differtatio de - Cbolelitbo, Argentorati, anno MDCCXXV. habita, & /bra- bami V &rER1. Obfersvatio rari[yma Calculorum in corpore bu- mano penerationem illuffrans. Wittenb. 1726, | Utrosque ultimos hos calculos iam Academia noftra pof- fidet & adfervat in Collectione illa rariorum Nature, quam | cum Aiblioíbeca füa coniunxit, illosque cum fatis numerofaà fupellectile meorum Praparatorum anatomicorum & varios | rum Cz/culorum, ex corporibus hominum et brutorum de- | famtorum, a me, Saxonie 4n)no MDCCXXXVIIL valedi- cente, fibi comparavit. Y ! (Francofurto ad Janum Halam mie ba d, 12. Vo vemb, 175 f.) ' | | Obfervatio LXII. De Infante tec. 259 ^^ . Obfereatio LXII. : DN. D. HENRICI NEPOM. CRANTZII. | Dec | Infante recens mato, ex palati defe&u mortuo. Tienna in Nofocomio St, Marci hoc ipfo anno MDCCLV. Y d. xxv, April. infanti recens nato, ceteroquin omnibus nuimeris perfecto, totum deficiebat palatum. — Defideraban- tur nempe apophyfes palatine offium maxillarium, utriusque offis palati pars palatina proprie dicta (b), adeoque tota for- nix offea palati, Aperto ore, mox confpiciebantur, internus. maxille füperioris, fine palati enafcentis veftigio K. paries, - medias nares dividens fine fulcimento vomer, offa fpongiofa fuperiora & inferiora, totumque cavum narium, quod falcem recta via a naribus externis in os & in fauces hiabat, natu- raliter conftitutum & membrana pituitaria conveftitum. - Ceterum erant, quoad externum adfpectum, fatis bene convallatz nares, interne vero ita, ut modo defcripfi, com- parate, & ad os cribrofum pervie. X Velum pendulum pala- tinum, feu valvula mobilis, alias cavitatem oris & faucium horizontali fuo fitu dividens, & medias confpectui fauces füb- ripiens, hic in duas fimbrias, ingenti in medio relicto hiatu, divifum, totam concameratam faucium caveam intuenti ocu- lo liberam permiferat. Fimbrie vero he, veli penduli rude- rà, ex proceffibus alaribus palatinis, ut & tuberofitate molari pofteriori dependentes, utrimque in apicem conoideum, reli- qua parte mufculofiorem, concefferant, & fic in parte late- | ! Kk 2 rali (b) "Traite d' Ofteologie par Mír. BERTIN, a Paris 1754. Chap. XIX. E Lom.2. — (c) Alio ac in iunioribus embryonibus modo, in quibus palatum, ab initio fiffum, dein fenfim connafcitur, P sd " » f NACE À UM 260 — "Obfervatio LXII. rali radicis linguz divifa uvula ftetit, vel nullo fupctura offi- . cio, vel errore partium decepta prepoftero. | . Hac difformitate muléctatum a natura infantemp, ceterum fanum, poft aliquot a pertu feptimanas invenio; atque dum in incommoda deficientis ftructure, huic stati tamen vel ma- xime neceffarie, inquiro, fuctionem nec facilem, mec feli- - cem (2), fuctum lac, in deglutitionis opere, partim per na- res, partim in cavitatem infralingualem fe fübducere, ^ mini- - mam vero quantitatem in cfophagum, idque adhuc cum tuf. ficula, devehi, animadverto, que omnia phenomena, ut & prefentem iamiam totius corporis contabefcentiani, tum ex legibus mechanicis, cum ex praeternaturali fornicis offei pala- tini conformatione, ut & nutritionis defectu intelligens, in- fantem hunc diu in vivis manere fuperftitem haud poffe, ftatim predixi, id quod etiam lethalis brevi poft infecutus confirmavit eventus. Neque enim quidquam emolumenti attulit illud, quod natura matri ftatim ab initio függeffit , ad- miniculum, narium nempe füb lactatu occlufio, ut et. hori- zontalis infantis fitus, quoniam cavum füpralinguale, ex defe. ctu palati magis fublime & vaftum, lingua nec debite implere, nec captam lactis portionem in illo coércere potuit, fed in fümmas nares preffam, poftea in cavum infralinguale et buce carum, tandemque fübterfugientem in carinam revocare f- . pius debuit, ut ultimo in gulam transmitti illa. poffet, Quod | uod (4) Notum enim eft ex phyficis, infantum fuctionem ad antliarum le- . ges flecti: Labia enim, in rotundum foramen contracta, aper- turam, genz, maxille, palatum, corpus, lingua embolum antliz effingunt, ut przclare docuit Dn. Prerrr, in Commentaríir Acae dem. Reg. Seieut. Parifim. ann. v715. p. m. 189. minus autem vere expofuerunt Auctores novi illius Operis, quod füb titulo: Encyclopedie prodit, 'lom, L artc. 4r, circa finem fecunda columnz, ] De Infante recens nato, ex palati &c,. 261 . Quod vero in univerfo hoc exigue cuiusdam portionis lactis transmittendae labore vel maxime mireris, erat, quod nunquam fÍítrangulationis aut convulfionum periculum, ex guttula quadam intra glottidem defcendente, fübierit infans, licet tuffiret fepius, & in eodem ipfiffimo molimine lac in fümmas nares ope lingue preffum, dein partim decidere, par- tim iuxta latera depluere debuerit. . Ceterum tuffieula illa lactationi faepe infefta, qus pulti- bus ex farina & lacte confectis communiter mitigatur, nullatn hic opem pro deglutitione facilitanda attulit, quoniam & pul- tes per nares redibant, ni mater digito bolum in fauces pro- fundius adigeret detruderetque. | | Vixit infans hic per fex feptimanas, caputque eius, de- bite anatomico more preparatum, adhuc fervo. | Dolui mor- tem infantis, & cogitavi fepius, quid, fi fimilis iterum fefe offerret cafus, agerem, atque tum hoe proficuum fore iudi- carem confilium, effe nimirum ex eburnea aut aurea lamina, dimenfionibus prius fumtis, arte effingendum palatum, quod pro lactatu appofitum, in externa offium maxillarium füperfi- cie firmaretur, ut prima illa nutritio, quantum poffibile, ad- juvetur felicius; interim paulo foiffioribus alimentis magis effe infiftendum, quam liquidis. Forte etiam feecundior ima- ginatio quondam aliud cuidam, nec infelix, nec natura indi- gnum foggeret pro hoc vitio medium. — Cafus enim talis, li- cet rarifimus, attentionem tamen meretur, ne, quem fervare forfitan per aliquod tempus adhuc poffemus, infelicem eius- modi, frivole fic & premature fame perire patiamur, Kk 3 - JObfer. —Ü » E " A» ^ P din. j DOS . Obfervatio LXIII. h Obfervatio LXIIL pog DN, D. HENRICI NEPOM. CRANTZII. De | Hernia abdominali, ab exefo per gangreenofum an- Lbracem abdomine nata. T eodem Nofocomio nuper adferebatur mihi adfpiciendus a quatuor & decem diebus natus infans, totus extenua- tus, abdomen autem tumidum gerens; foluta, qua hoc ftrin- ' gebatur, fafcia, & arido iam, ob diuturnam moram, fomen- to remoto, herniam abdominalem mire fetentem, abdomi- nisque mufculos cum integumentis undique abfumtos depre- - hendi. ^ Tumor erat in circulum extenfus, cuius centrum umbilicus conftituebat, radius vero ad pubem usque exten- . debatnr, fuperius convexus, & craffitiei inequalis in parieti- bus fuis, hic arrofis & laceris ftratis carneis adhuc mufculo- fus, illic iam ad peritone&um exefus, undique autem colori ex livido viridefcentis. | ... lpfum autem hoc.malum adeo- grave tali modo enatum - erat. Prima a partu feptimana in ipfo umbilico infantis ce- teroquin fàtis fani, prodit tuberculum durum et rubrum, quod colore ftatim mutato cruftaceum & ferpens evadit, omnes: que has partes, ut modo defcripfi, exedit. Irrita hinc fue- | runt omnia in ufum vocata remedia, elapfoque vix octiduo fatis ceffit mifellus, accedente alvi fegnitie, nullo vero vo- mitu. | | . In cadavere eiusdem, quod Dn. Rechbercer, nunc Nofo- comii ad. St. Marcum Chirurgus ordinarius, in Theatro ana- | tomico publice diffecuit, obfervavimus fequentia: Facta | ovali, a cartilagine xiphoide utrimque incepta, & in genie ; «SOS | us De Hernia. abdominali, ab exefü trc. | 263 bus finita, abdominis in fana parte fectione, & fublato, ab eadem cartilagine incipiendo, abdominis operculo, . | I) protrufum in herniam peritoneum; ip . . 2) omentum in illam receptum, ibidemque accretum, - & gangrenofüm offendimus. Quoniam autem, fub elevatio- ne integumentorum & mufculorum, omentuin fere corruptum dilacerabatur, facileque fub ulteriori partium illarum alleva- tione univerfus hernie ftatus immutari potuiffet; idcirco iuffi, ut vifcera abdominalia, in hernia herentia, a fuis folveren-- - tur vineulis, quibus diffectis pronus volvebatur infans, tunc- . que deprehendimus | 9) inteftina quoad maximam partem in cavitatem herniz protrufa, eique multis in locis accreta, inflammata & macu- lis gangrenofis hinc inde confperfa. | 4) Peritoneum obfcure rubro & livido colore inquina- tum & ob muículos abdominales erofos totum fere denuda- tum, nullo vero in loco, quantumvis tenue & quafi charta- ceum, ruptum, nec etiam per annulum egreffa inteftina, nec in ipfo umbilici annulo herniam obfervavimus, utpote qui potius a vena umbilicali ope ligamenti plani (e) exacte ob " firmabatur. as Ceterum ipfa cavitas hernie, que hic mitrulam presby- terialem, Gallis Ca/oíte dictam, referebat, latitudine tres cum dimidia pollices, profunditate autem unum cum dimidio equa- bat, & preter tenuia inteflina etiam colon, itemque omen- H tum (v) Satis bene hoc defcripfit in. Commentariir. 4eadem.. Reg. Scient. Parifn. anno 1716. pag, 180. Clariff. Mxnv, licet in eo a vero recedat , quod a vena umbilicali peritonaeum perforari velit; optime vero Celeberr. Güwzis, in Obferv. anatom. cbirurg. de Herniis Cap. XV. wbi ligamentum hoc zendincam fafciolasm Vocat, | | 2604 ^ e Olbfervatio LXIF. tum & anteriorem hepatis prorfüs fani partem, ubi ligamen- . tum füfpenforiüm (quod undiquaque faturato flavo colore tin- Ctum erat,) annexum eft, continebat. TEC .., Externe vero, infra & fupra umbilicum magna pars mu- fculi re&i, itemque oblique adícendentium , & paulo minor transverforum, erofa erat ;, extrema autem horum. margo her- niam ita cingebat , ut in. fibrarum fuperftitum vicinia evanef- cere videretur protrufus peritonei faccus. | .Hzc ergo de dira hac externe hernie caufa fufficiant ; de illa vero, qu& ab eiulatu pluribus infantibus contingit, um- bilici hernia id monere tantum lubet, praecaveri eandem fa- - €ile poffe, fi ploratus ifte, fub mundatione & fafciarum muta- tione plerumque eveniens, exhibids dulcibus leniatur, & faf- cia applicata umbilicus probe firmetur, ener | .. Obfervatio LXIV. — DN. D. HENRICI NEPOM. CRANTZII. ' pe un | | Rara & ingenti mu[culorum pedoris erofioue feli- citer tandem fanata. iara | yoga ante quatuordecim dies nato, in eodem Nofocomio, .& tuberculum durum rubrum, fine evidenti caufa, in papilla mamine finiftre fuccrefcit. — Mater ad mitigandos dolores, ex continuo eiulatu.coniiciendos, farinam fabarum leniter cale- factam imponit, fed irrito cum effectu, fiquidem elapfo vix quagiduo durus jlle rumor in fuppuraionem adeo malignam degéneravit, ut, toto glandulofo mamme corpore exefo, eum Íuperincumbente cute, panniculus adipofus per totum ambi- | tum mufculorum peéctoralium & dentatarum infertionum fu- | periorum mufculi obliqui fuperioris abdominis, ichore fetido confumeretur, | à In — o c | | TEM De Rara & ingenti mufculorum &c. | 265 -. In tali ftatu primum ego infantem vidi, prorfus nempe, . ut modo dixi, iuxta pectus & abdomen carnibus denudatum; ulceris margo ex flavo cinereus, mufculi quafi dosto fcalpello praeparati, vividiffimo colore rubri, tunica vero cellulofa, que mufcularem fibram inveftit, mufculi tendo, intacta. Ad . hec mufculi pectoralis actionem, fibrarum motum, contractio- nem, relaxationem, pro brachii ad pectus adductione, vel abductione, iucundiffimo fane fpectaculo oculus intueri pote- rat. Aqua calcis vive cum mercurii fublimati exigua portio- ne applicabatur. : | —. Quum elapfo hinc o&iduo ob alios egrotos accitus in - idem Nofocomium pergerem, obfervavi ii 1) regenerata, cum panniculo adipofo, toto pectorali dextro, omnibusque dentatis infertionibus mufculorum abdo- minis, integumenta, adeo eleganti & squali appofitione, ut nunquam exefa fuiffe credidi(fes;: etenim nec regenerationis principium, nec appofitionis callus, nec adunationis cicatrix ulla ratione confpici poterant, quod in hoc negotio fane eít maximum. 2) Novis etiam pectoralem finiftrum integumentis te- &um, at non in inregrum, et difpari longe forma deprehen- di; in media enim diftantia e fterno et illo loco, ubi quon- dam mamma finiflra fuit, erat adhuc nudus illius mufculi hia- tus, magnitudine aureum Gallicum, quem Zouis d'or vocant, "referens. Ad hunc obtegendum accedentia integumenta du- -plicabantur in aggerem eadem ratione, ficuti videmus dupli- cari purpuream labiorum partem ad fibilandum corrugatam, Inter fümmas vero corrugatorum integumentorum plicas, ap- parebant dure vulneris fanati cruftae, caput maioris acicule Bequantes, ita ut primo intuitu futuram ibi filo undique fa- Cam effe iuraffes, qua exulceratorum integumentorum margi-- nes adducte fuiffent; naturali vero hac tenforum integumen- torum furura id factum efl, ut finiflri lateris thorax, in ante- — Nov. 4d. Med. Pb. Tom, IL, L1 riori 466 |. Oblferestio LXIP..— rmiori parte, dextro magis depreffus, in laterali magis acutus et extrorfum pulfus, continuam infamti tufficulam moveret, - De reliquo fatis bene is fe habuit, tandemque perfecte fana. tum fuiffe audivi, fiquidem mater ex INofocomio brevi dif- ceffit. ! MEE ^ Cafus hic magnam cum precedenti affinitatem habet, et nemo erit, qui hic inflammationis caufticde, quam diverfis exemplis in egregio Ze Gangrena Tractatu Clariff, QveNAY confirmat, effectum non intelligat; fed que caufa fuit? an iam in adeo tenellis corporibus ex recenti & novo fanguine tanta malignitas poffibilis? an ex communicato a parentibus 3miasmate venereo, aut potius prepoftera infantum his in lo» eis nutritione hec mala propullularunt? (Z/ienna Halam mi|Je d. 18. Decemb, 1755). Olfervatio LXF. - DN. D. FRIDER. LVDOV.. CHRISTIAN. - — . CROPPII | KHumorrbagia uteri gravidi, a praeternaturali | . fitu placentz, parte quadam ab utero folutee, «| .. erta, matri et proli funefla. ^ — T gem mifera fit mulierum, partim in urbibus, partim vero: QC & precipue ruri degentium, conditio, quae corpus fü- | um, vitam & prolem imperitis fepe & imprudentibus ac nom |. fatis doctis obftetricibus committere coguntur, fatis fuperque |. inter omnes ubique conftat, Saepius enim adeo perverfo & periculofo modo cum parturientibus miferis rem fuarn agunt, ut, nifi plurimi partus naturales facillime & fua fponte rite |. procederent, vix dimidia pars et matrum et prolium a partu ! fuperfles confervaretur, Summo igitur iure Medici, quorum |- Huwmorrbagia uteri gravidi, tyc. 267 - cure fanitas hominum a Deo concredita eft, arti etiam obíte- tricie operam fuam iam diu navarunt, omnique modo eo alla- borarunt, ut innumeras graviflimasque faepe in ea occurrentes difficultates convenientibus modis & aptis hunc in finem ex- cogitatis variis inftrumentis feliciter tollerent, licet in eo defi- deratum non femper affequi valeant fcopum, unde tanto mi- nus mirari licet, fi obíletrices, fepe fatis rudes, aut ad mini- - .10um non fufficienter inflructe, partim ex eiusmodi difficulta- tibus tanto minus elu&ari poffunt, partim autem temerario etiam modo in corporibus miferarum eiusmodi parturientium feminarum funefta faciunt-experimenta. - | Optimo idcirco confilio iamiam,. iuxta votum Bonum f) & DrvexrERE ( 2), ex mandato Regum, Principum & Magi- flratuum, in civitatibus prafertim maioribus, artis obftetriciee Magiftri; iuramento & falario obftricti, eumque maxime in finem conftituti funt, ut obftetrices non folum ex eorum ore attis fua* principia haurire, fed et in cafibus gravioribus & periculofioribus, auxilium illorum implorare queant, id quod tamen, prout triftis loquitur experientia, frivole fzepius negli- gunt aut fpernunt, eoque ipfo fupervenientibus variis tragicis anfam prebent cafibus, prout hoc, novo quafi documento, ex fequenti luculenter patebit exemplo. | iu " — Nirgo quadam, temperamenti cholerico-fanguinei, fzepius varias menfium turbas, variaque exinde evenientia incommo- .da experta, anno etatis fue xxxmo matrimonium inivit cum fartore, & biennio circiter elapío gravida reddita, confüeto tempore filiolam vegetam fanamque partu fatis facili in lucem edit, qua vero, lacte materno nutrita, decimo tertio menfe premature iterum deceffit ex febre ob dentitionem difficilem Oborta, graviffimisque fpaftico - convulfivis motibus ftipata. Em L12 | Licet Xf) de Officio Med. dupl, Part. IT. Cap. III. p. 574. | Ca in Operat. Chirurg. novum lamen exhib. obílctricant. p. 3. | ; ES 23 Obfervatio LXP.. Licet autem ab eo tempore parcior & irregularis, cum deco- loratione, fuccefferit menftruus fluxus, altera tamen vice an- no MDCCLIV, impragnatur, iterumque filiolam per feptem priores menfes absque incommodo quodam notabili in ute- ro gerit. .. AÀd finem autem properante hoc anno leve quoddam fen- * tit fanguinis e genitalibus profluvium , faepius. per intervalla | recurrens, pluraque femper incommoda fub ceffatione, inpri-- mis autem maximas preecordiales anxietates cum phlogofibus, | inferens, quam füb recurfuü & fucceffu fuo. ^ Varia equidem - a variis, tam domeftica, quam ab agyrtis & medicaftris petita, interna eque ac externa, adhibita fuerunt remedia, fed omnia incaffum. | Adpropinquante ergo tempore partus, Calendis. Februari MDCCLV. horis ftatim matutinis magna fanguinis - grumofi quantitas, cum vehementiffimis doloribus & inter« currentibus animi deliquiis, e genitalibus prodit. . In confi- . lium idcirco vocatus, & ab obíftetrice iam vetula fatisque pe-. rita intelligens os uteri internum firmiter adhuc effe claufüm, venefectionem in brachio inftituere iuffi et temperantia reme- dia interne affumenda preícripfi, irrito tamen cum effectu. Licet enim excretio illa fanguinea & grumofa quadantenus re- mitteret, per intervalla tamen redibat, & fpeciatim die IV. Februar. gravioribus ftipata erat anxietatibus praecordialibus & veris doloribus ad partum tendentibus. — Accerfita itaque - denuo obftetrix, previa confueta per tactum facta explora- tione, audacter adfeveravit, partum plane adhuc impoflibi- lem effe, quoniam. uteri orificium arctiffime adhuc claufum deprehenderet,, nulloque. modo ab hac dimoveri potuit fene tentia, licet a me, tunc abfente, perlitteras, & ab adítanti- bus aliis mulierculis. contrarium füftineretur, Fruftra enim tangendo oriücii uteri aperturam fiepius indagavit, in errorem feducta a placenta uterina, qua intra orificium matricis inter- num detruía ibidemque coar&ata erat, — Inde ergo factum —— M — Hamorrbagia uteri gravidi, tyc. ^ 269 . eft, ut mifera gravida, viribus exhaufta & fanguine orbata, hora undecima antemeridiana diei IV. Februar. vitam cum morte fub graviffimis commutaret doloribus, fetu interim ul- tra dimidiam horám adhuc in vivis füperflite & manifeftos motus exferente, qui idcirco fectione tempeftiva forfitan fer- vari adhuc potuiffet, fi modo citius adeíle potuiffem. ^ Per- . cepto interim trifti hoc eventu, rem iftam Pretori Civitatis huius denunciandam effe duxi, indeque factum eft, ut raram. anatomen femine gravide & partui proxime d. V. l'ebruarii ' di&i anni inftituendi, caufamque premature & inopinate mortis indagandi nactus fuerim occafionem, dum ex decreto Ampliffimi noftri fenatus. College meo amantifímo, Dn. D. Bolten, Phyfico civitatis primarie, mihique id negotii com- mittebatur, füb cuius executione fequentia a nobis notatà : fuerunt. | — Corpus femine gravide-macilentum & tenue, nulla le- fione externa.notatum deprehendebatur; pudenda autem ex- terna multo fanguine grumofo inquinata adparebant. . Mam- me turgide poft compreffonem coloftrum e papillis prebe-. bant. Abdomen confüeto gravidarum more valde extenfum erat & elatum; integumenta autem communia, una cum mu- fculis, tenuia & fere exfanguia comparebant, Aperto abdo- mine vifcera omnia falva rite quidem fe habebant, fanguine autem privata & pallida erant, ne hepate quidem excepto, quod in aliis cadaveribus rutilo füo colore eminet, & ftatim in confpectum prodit, — Vterus porro in abdomine extra pel- — vim prominebat cum fundo füo antrorfum, ^& fic, inteflinis " ad füperiora propulfis, reprefentaba: fere figuram cordis, cu- | jus apex pelviin, bafis autem, feu fundus, pectus refpiciebat. | ? Diameter latitudinis uteri circa ilia decem pollices, a fuperio- | aiautem regione ad inferiorem usque, a fundo nempe uteri | ad os pubis usque, octo pollices aequabat. Proinde etiam | prorfus fere exfanguis & pue: morem pallidus erat, craffities ; * au» ; l ' | ; 3, To Obfervatio XLP. autem eiusdem quinque lineas referebat. Interdum quidem fub eius diffectione hic illic gutte fanguinez occurrebant, fed rarius & longe minori copia, quam in aliis gravidis (b). Aperto dein utero mira notabatur adhefio tunicarum fetum ambientium, utpote quae glutine quafi cum matrice coniun- Cte, & a meconio, liquori amnii mixto, colore fübviridi tranf- parente tincte confpiciebantur. Leniter itaque feparatis tu- nicis a fübftantia uteri, & facco earum diíTecto, liquor amnii, a meconio tinctus, in forma pituite ex nigro viridis effüluxit.- Hoc facto fectus maturus & fanus, feeminini generis, in con- fpectum prodibat, fed in preernaturali fitu conftitutus; dor- fo enim fuo uteri orificio incumbebat, capite dextrorfum & .- pedibus finiftrorfum fpectantibus. Circa brachium eius fini- ftrum funiculus umbilicalis femel contortus erat, —Foetu fic ex utero excepto & ad latus matris depofito, placepta uteri- na non fundo uteri, uti folet (7), affixa, fed preter morem parieti pofteriori uteri interno & orificio eiusdem adnata vifa | eft, fanguine fere omni fuo deftituta. Pars porro eiusdem in- ferior, antrorfüm fpectans, a matrice avulía, orificio uteri in- cumbens, in illud cunei inftar coarctata erat. Quum enim tunicas feetus utero adglutinatas, & placentam leniter a ma- trice cultro fepararemus, pars placenta inferior uteri orificio ita infixa deprehenfa fuit, ut tota illius forma in ea defcriptá & quafi expreffa confpiceretur. ^ Et fic caufa mortis infolita & rarior magis apparebat. Orificio enim matricis per dolores partus aperto, placenta uteri avulfa, & ab inferiori huius par. te foluta fuit; Quocirca vafa placente nude dilacerata fan- guinem profuderunt ad extremum usque vite halitum, pla- centa autem a doloribus ex nixibus partus in orificiutn inter- num detrufa fuit, quod conftrictione füa repetita formam fü- am parti placente molliori impreffit, ^ Quoniam enim pia- | centa (5) RozprnER Elem. art. obfletric. $. 64, p. 27. (9) Idem l.c, $. 51.54. & 6g. p. 21. 23. 31. | 3 —" P Hemorrbagia uteri gravidi, ec. 27I centa tota ab utero foluta erat, hinc orificium uteri internum: non claufuüm, fed apertum offendimus ad tres & dimidium pollicem ufque, ^ Sic: itaque obftetrix prefens turpis erroris «onvicta, facile eum agnovit, & fe per placentam orificio ute- ri interno infixam feductam fuiffe libere profitebatur. Non - opus enim eft, ut caufam mortis mifere matris & foetus, poft mortem illius adhuc fe moventis, operofe indagemus, dum hemorrhagia uteri & placenta utrifque abfolute funefta fuit, cui per convenientem & debitam encheirefin, placentam . nempe femovendo vel pertundendo, & foetus pedes arripien- do eumque fic educendo (Kk), obítetrix improvida opem fere re debuiffet, | | Olfervatio LXFI. DN. D, FRIDER. LVDOV, CHRISTIAN. VPISRMAM S 9 IA Miafia veuereum per falioum & fudorem würe diffemimatum &? propagatum, feliciterque zterum fublatum. (€ Xuamquam complures Medicorum, inprimis TüxGrezNivs (7) Q aliique luem veneream feminium fuum foetidiffimum nul- lo alio modo difpergere autument, quam per coitum impu- | rum & contreétationem pudendorum infectorum veneream : | fümmos tamen & in Praxi maxime exercitatos mecum habeo | «onfentientes Medicos, qui frequenti fatis füuperque edocti | & perfüafi funt experientia, luem hanc, merito fcoríatorum | "flagellum dictam, in infontes etiam vario & miro modo trans. | | ferri (A) Vid, RozprRERI Elem. art. obfletric. Cap. XX. p.31o. & Bozsser. | 6 Grundlegung zur Hebammen-Kunfl, $.490. p.172... |. (7) Chym. experiment. Part, IL. Cap. 27. p.m. 741. ^ 072 -— Olfervatio LXFI. ferri poffe, Sic enim contagium ab egroto in famum trans mittitur fub generatione, ab infectis parentibus in prolem fuam (77); füb lactatione, ab impura nutrice in infantem fa- - num, .& ab infante infecto in nutricem fanam (n); per falis - vam, fub mammarum fuctione & ofculis (0)3 per compota- tionem cum infectis e communi poculo; per fudorem ( p) im cubitu folo (4); per lintea, chirothecas, veftes & converfa- tionem intimiorem, precipue in infantibus (7); per obfte- tricem (5), variisque aliis modis. — Iam vero de familia Vi- gilis cuiusdam huius urbis ea faltem referam, qua autumnali tempore anni MDCCLIII. dum auxilium meum ab illa im- plorabatur, obfervare mihi licuit, Hic vir egenus quidem, fed probus, VI. liberorum parens eft, quorum V. feediffimo hoc morbo laborarunt, & quidem IV. minores a forore fua Xam | natu (m) Yoann. AsTnvc in Libro fuo eleganti de Lue venerea p. m. 96. & BoERHAAVE Aphor. $. 1441. (1) Asrgvcl. c. p. 99. BoznHaavs in Prxlect. Acad, de Lue venerea ... Edit, Franeq. 1751. p. m. 6, Ad (o) Asrnvc l.c. p. 99. Georg. BaGrivi Oper. p. m. 98. BoeRHAAVE l.l c.c. Horr«awN | Med. rat. fyft. ''om. IV. Part, V, p. 15r, Dan. "'vgNsR Siphyl. p. m. 7r. (p) Illuftr. G, G. RicumTER, Przceptor meus zternum colendus, in Commentario fuo doctiffimo Mfcto in Aphor. fummi BorRHAA- VIL $. 1441. p. m. 1318. notabile exemplum. Venetorum affert, | quod nimirum in publicorum Nofocomiorum zfluariis, per for- nacem celefactis, vapor tam virulentus fit, ut faniffimi per horu-- | lam ibi cominorantes, os puftulis plenum ex illo loco reportent.- (» UU l.c. p. m. roo, Bacrivivs l. c. & lllufir, G. G. RicHTER. 2N i (r) G. W. Wzpzgru Exercit. Semiot. patholog. p. 213. & Horrwaw- NvS l.c. p. rsr. 3 (r) AsrRvc l.c. p. 100. it. Salent. Ern. Eugen. CouavsEN in At. Nat. - . Curiof. Vol. VIL. p. 2; 1. & Ioann. Herm. FüssrENAv in iisdem Actis Vol.IX. p. 372. 3T x eese erm T rr Miafina venereum per falivim &/c. — 272 matu maiore per contagium infe&i fuerunt, Hec enim tunc - temporis annorum XXIII. in fervitio füo luem veneream fibi confcivit modo quodam mihi prorfus incognito; fi autem fides ipfi habenda eft, virus hoc concepit mammam fugendo here füe, que antea a femina infecta lac fibi e mammis fuctu detrahi & evocari curavic, ficque fibi ipfi & infanti in- fonti feediffimam illam luem conciliavit, Interim mifera illa ferva morbo hocce diro menfe Sept. MDCCLIIT. infeftatur, ignara qualis ille & quomodo ortus fit, primumque eius ve- fligium in illa parte fentit, quz primo contagium fufcepit, in ere nempe & faucibus, per tumores & puftulas ulcerofas, que fenfim ulterius femper ferpunt, & fanguinis maffam ita inquinant, ut brevi poft diros, per integram hyemem fere durantes, capitis & mediorum artuum dolores nocturnos, cum variis ulceribus malignis faucium, pudendorum & circa anum experta fuerit; ad quz incommoda graviffima abigenda inopes parentes, impuriffimi huius morbi infcii, varia quidem, aft irrito plane cum fücceffu, adhibent, nec a morbo hoc fodif- fimo reliquos liberos immunes fervant, Factum enim inde eft, ut filia hec natu maior, parentes invifens, cum forore . fua annor. XV. in eodem le&to femel cubuerit & frequenti- "bus ofculis eam complectens, perniciofiffimam luem, in hanc, & hoc modo in reliquas forores & fratrem infontem quafi transplantaverit. Dum itaque pro fcorbuto & fanguinis impuritate & cor- rüptione parentes morbum liberorum fuorum habent, varia- que ulterius, licet pariter incaffum, adhibent remedia, bine interim ha filie impurum morbum propagant in fratrem natu minorem, annorum V,, qui inprimis blandiendo & ofculan- do, non folum aliorum hominum, fed inprimis etiam fororum fuarum animum fibi conciliavit, fimul vero hac ipfa ratione virus gravis huius & exfecrabilis morbi in fe ipfim transtulit, dum labiis ori infe&arum fororum adplicatis contagium haufit, Nov. Act. Med. Pb. Tom.L. — . Mm Hine ew — ue Olfervatió LXFI. Hinc pariter in ea parte, quam peffimum illud miafma primo . occupavit, prima etiam morbi initia fefe manifeftarunt (/), - Ab initio enim de tumoribus & gravi exulceratione oris ex-- terna, & poftea de interna cancroía inflammatione faucium & genitalium, cum variis excrefcentiis circa anum, conque- rebatur. Poftquam dein verno tempore anni MDCCLIV, filia natu maxima e famulitio fuo domum reverfa, & omnis a miferis parentibus adhibita medela fruftranea fuit, fufpicio tandem de maligno ifto morbo exinde oritur, & idcirco Chi- rurgus im auxilium vocatur, e cuius ore certiores tandem red- duntur de foeda & impuriflima liberorum fuorum lue, hoc- que facto, dum omni ope deftituti funt, auxilium implorant : Patronorum & Antiftitum INofocomii publici, quod maiores noftri religiofi in gratiam lue venerea laborantium variis fti» pendiis in hac civitate fundarunt, & quod vulgo: Zas Pocken- ' Haus dicitur, ubi imopes gratis, alii autem pro levi foftro a - -peffimo hoc morbo reftituendi, recipiuntur. Optimi hi viri, Antiflites & Provifores, inopia parentum & miferia egrorum ducti, tres hos egrotos cure Chirurgi, qui his morbis curan- dis in INofocomio illo preeft, tradiderunt, & fic bine filie natu maiores ope mercurii interne exhibiti, indeque excitate falivationis, a malo ifto liberati funt, quod vero in filiolo, ob deficientem exfpuitionem, non penitus eradicatum erat, une de brevi poft e Nofocomio domum rediens, ob novam obor- - tam inflammationem faucium & genitalium , & ob verrucas & condylormata circa anum prodeuntia, iterata vice curatio- pem priftinam mercurialem fuftinere debuit, quam ipfe ego - debite adornatam optimo cum fucceffu abfolvi. Durente au» . tem hoc tempore miferi parentes de filioli füíi morbo notr perfecte füblato dubii, & Chirurgi vel fcientie, vel dexteri- tati, licet immerito, diffidentes, multo cum ploratu ingentem füam mihi expofuerunt calamitatem, auxiliumque meum anxie | : ime (£) Vid. Bozgaavir Aphor. $, 1442, p. m. 361. ; NEUSMTS C À r Rte api * dade ""implorarunt. Aliud enim ex alio iam malum illis impendit, - & virus hoc malignum latius paullatim ferpens, in binis reli- j quis filiabus innocentibus, quarum una annorum VIII. altera vero unius & dimidii anni erat, per varia fefe prodidit ulcera faucium, pudendorum, itemque per ficus circa anum & pu- denda, & per dolores capitis.& artuum nocturnos, —Lacry- mis itaque parentum, ac innocentium infantum miferiis com- motus, opem quoque his ferre annifus fum, Digni enim non tantum commiferatione, fed validiore etiam medico preefidio ii funt, qui citra fuam culpam in nefandum hunc morbum in- nocenter incidunt, Linc, premiffa corporum praeparatione, mercurigm dulcem cum decocto lignorum, . debito modo & fub accurata dieta, tribus his e;grotis felici cum effectu prz- i bui, fiquidem remedium hoc absque falivatione (4), per al- " vum inprimis, itemque füdorem (x) & diurefin ()), diri hu- X ius morbi fomitem ita fuftulit, ut nunc omnes athletice vale- .&nt, Ceterum mirandum omnino eft, quod unicus ex omni- "bus his fuperftes filius, annorum VII, truculentum hunc effu- gerit morbum , & adhuc ab eodem immunis fit, licet fratri fuo annorum V. accubuerit, & in eodem lecto, non ita diu quidem, cum eo dormiverit; fimulac enim morbus. parenti- bus innotuit, ftatim infantes, quantum fieri potuit, fepara- runt. Velenim miafina adhuc in corpore delitefcit, de quo tamen dubito, vel temperamentum huius pueri melancholi- cum & tardum illud. non ita cito fufcepit, inprimis cum poftea prafervauonis gag eidein laxationes mercuriales exhibuerim. | Mm 2 Pro € $) Eiusmodi xit exhibet Frckrvs in Act. Nat. Cur. Vol, V, 66. p- | - €x) Conf, Illufir. Ertem Medicinifchbe und chirurgifchbe Anmerkun- £68, p. m. 236. & fqq. UO Huius falutarem effectam exponit Celeberr, ScuricHTINGIVS in Act. Nat. Cur. Vol, VIII. p. 25. Miafia veuereum per falioam, &c.. 275 ! iu i l 276 — — Olfrcatio LXPIL. Pro ratione enim conftitutionis cerporis miafinati excipiendo | unum fubiectum pre altero magis minufque, iuxta SybENHAa-- Mtt Obfervationem (2), eft idoneum. Facile ergo patet, vi- ras venereum varie a corpore excipi.& in corpus agere, in unum citius, in aliud tardius, ac in alio nullam demum vimm - exferere (4), nec folo coitu impuro, vel contactu pudendo-- rum venereo, nec generatione folum & lactatione, vel con- fortio in eodem lecto, fed faliva etiam & fudore per ofcula, - confuetudinem, & ludum puerilem in corpus occulte deferri, longe lateque difpergi, & infontibus fubiectis, praefertim in- - fantibus, communicari, quod pluribus confirmari poffet exem- - plis, fi. per temporis & loci anguftiam liceret. à (Hamburgo. Flalam mifje, d. 12. Februar. 7y65 Obfervatio LXF' II. DN. D. IOANNIS FRIDERICI VEISMAN- NI. Sen. De Specifico quodam. antepileptico. Ju j uandoquidem aliud hominum genus vitam fectatur placi- - dam atque tranquillam, aliud vero turbulentam bellico- r famque; aliud litterarum fe addicit ftudiis, aliud vero merca- turis faciendis aliisque officiis honefte rem querit Vt NE verum illud fit, quam quod verifünum, V IRGILII eie dicentis: | Trabit. [ua quemque «voluptas. E | Ego | (z) Epiftol. Refponf, IL. ad Henr. PAwAw, p. m. 86. | («) Confirmat hoc experientia edoctus Celeberr. m n in Ad. Nat. Cur. Vol. V. p. 76. TES nui - d UM EID 14^. JU x [ i "ia ii s L : Ad] ÉL De Specifico quodam auntepileptico. 277 — . Ego vero a teneris, quod aiunt, unguiculis omnes cogi- - tationes curasque diligentiffime contuli ad ftudium medicum, - & fingulariter ad eam huius doctrine partem, que in chemi- — eis verfatur; cuius multiplex variaque amonitas animum me-. um magis, quam credi poteft, delectavit, Hoc confilio in - parentis mei officina INeoftadienfi incubui primo f'armaciz, "poftea vero, ex Gymnafio Rotenburgenfi ad Mufas Altorfi- - pas ftudiorum caufa digreffus, ibidem in laboratorio chemico, - fub aufpiciis Excellenriffini Domini Doctoris Jobannis Zau- - vitii HorrMaNNr, Profefloris Medicine, & Archiatri Onol- - dini celeberrimi, per triennium, & quod excurrit, omnes la- bores chemicos diligentiffime exantlavi. Hinc vero ad Sala- - mas Mufas concedens, & in hofpitio Excellentitfimi Medici, - Jobannis Hadriani SLgvocru, exoptatiffíimam hoc excolendi - ftudium occafionem nactus, omnes huius generis labores, . duplici prelectionum academicarum curíü, quem dicunt, propofitos, maximo cum ardore peregi. Denique vero Lug- m. Batavorum in Laboratorio cheiico ftrenue operantem —widi Excellentiffü«num D. Jacobum le MonT, Profcílo:em &hemie indefeffum celeberrimumque, ex cuius lectionibus felectis maximum percepi ufum. Hinc tandem lenam redux, ftudium medicum abfolvi, fimulque ex illo tempore, quam sex chemicis femel conceperam laboribus, nunquam depofui selecta:ionem, - | — decer hee quum in fcriptorum chemicorum lectione ad- — fidue verfarer, forte fortuna incidi in librum , qui infcribitür: Specimen Laboratorii chemici Andree SrissERt, in Academia lulia Profefforis Chemiz celeberrimi ; qui multis elogiis aliquod extulit medicamentum, ex Venere parandum & in morbo erileptico aliisque" foporofis affectibus adprime fructuofum, Cuius remedii parandi modum clarillimus hic auctor pene | $otum defcribit, illud folum, quod hanc preparationem in- | greditur, & precipitando, ut Chemici loquuntur, eandem e Mm 3 ab. Pd ] T Ld v1 278 .. Obfervatio LXPIL abfolvit, filentio pretermittens. Quod cuius generis fir men- - ftruum precipitans, & multos irrito conatu confului Chemii | cos, & multiplicium experimentorum fpe fructuque éitcidit | Tandem vero quum eodem confilio forte fortuna Offe FHel- - moniíiang, ex commixtione falis ammoniaci & fpiritus vini | rectificatiffimi parandz, confectionem hilari animo fufciperem, - eandem quoque felici abfolvi fücceffu, Antequam vero to* - tum, quem dicunt, proceffum defcribam, ipfa verba clariffimi - orissERT ex Laboratorii Chemici Specimine fecundo ,' appo- - nam. JDubius binc, dicit p. s. Auctor, fadus fum, utrum - liquor coeruleus in cryflallos fimilis coloris cogi poffet , certe eiusmodi lapillerum -vitriolaceorum egregii coloris pa- randorum fpem abieci, donec pofl longam dierum feriem, ne- - fcio quo cafu, tintture buic aut liquori demum parato, liquos - rem quendam nec acido-corrofi'vum , nec alcalicum lixi-via-" fum affunderems cuius mifcela totus liquor turbidus primo, mox tamen colore caeruleo longe inten[iori cernebatur , fut fidentibus paulo poft ad fundum «vitri, in quo continebantur ambo mixti liquores, particulis quibusdam fplendentibus fali- nis, faturate coerulei &5 aviclacei coloris: bas quum cbart, bibule imponerem, cum fiupore cryflalli minores innumer, micantes &5 incredibili amanitate "vifum deledantes, app rüerunt, quibus elegantius batclenus ex «vitriolo nibil vidi Ser«vo eas in -vitro exatde claufo, quum aeris acce[fu earum. firu&turas nonnibil ledi obfer-varem. | His autem M. pofmodum in epilepfia, «vertigine, capitis doloribus cbroniz cis, idero, menfium obflruGionibus, ponorrbaa, fluore mue lierum albo, felicifimo cum fucceffu ufus fum, €&5 obtinui donum, pro quo Deo omnipotenti immortales debeo pratias. " Ne vero te diutius detineam, lector benevole, en! e" municabo tecum iam totam preparandi huius medicamenti. methodum, quam fepenumero in hoc ipfo labore chemicó magna cum animi hilaritate felicique fuccefu fecutus fum, | ; iis Kect- | E. De Specifico quodam. autepileptico. — 279 - Recipe nimirum Vitrioli Cyprini, quantum placet, folve in... -aqua pluviali, ex toto folutum poftea filtra per chartam bi- - -bulam; huic liquori filtrato & puro infunde primo fpiritum - falis ammoniaci aquofum concentratum, cum fale tartari fa- um, ad punctum faturationis. "Temporis momento fit ebul- litio, & color cyaneus elegantiffimus in vitro apparet; reli- - étis his parutmper in quiete tandetu affunde fpiritum vini re- &ificatiffimum, feu alcohol vini, quantum (atis eft, & vide- bis liquorem turbidum & ferme obfcurum, e quo poftea prz- - eipitantur eryftalli elegantiffimo colore füperbientes, quas fe- parabis omnium optime mediante charta bibula. Sic in fil- tro remanent cryfítalli elegantes, oculis animoque gratiffime, -que exficcari & in vitro bene obturato confervari debent; quoniam ab aéris acceffu color fapphirinus in viridem mutatur. | Vt vero intelligas, benevole lector, quam proficuus hu- ius remedit antepileptiei fuerit ufus, ecce! duas epiftolas, uculentüffime. hac eonfirmantes, ab Excellentiffimo Dn. D. WiNTERO, Medieo Stutgardienfi, Onoldum ad Socerum meum. D. HrROrLpvM, Confiliarium Baruthinum, iam rridem transmiffas; in quarum altera prelaudatus vir clariíffimus z $pecificum, inquit, antepilephicum dedi puero gracvijanis in- -fultibus epilepiicis laboranti, &5 quidem ad grana quatuor, "quod aliquos «vomitus excitavit, egrotusque mullum maíe- vig peccantis eiaculavvit; ab illo cvero tempore [anus &9 «yegetus cvi-vif, nibilque de infultibus epilepticis fentit. m. | altera vero epiftola: 444u/fo, cribit, epileptico, etatis triointa. | quinque annorum,-dedi mocvem grana fpecifici epileptici, a[* | ullum vomitum babuit, fed tantummodo aliquoties opevatio- | mem per alvum pa[Jus eff. ab illo evevo tempore egev fanus | &5 incolumis. vivit, JMilitem, qui per multos annos infulti- | bus. epilepticis laboracvit, unica dofi, ad grana quinque adhi- bita, a oravviffimo morbo. liberavi. — : — KErlanga Aorimberpam mi[ja. d. 9. April 1756.) Obfex- | s E. | | ajo Obfresio LXPHL ——0— | Obfer vatio LXFIIL- DN. LIC, CHRISTIAN. FRIDER. m 1 DENS. De Morbis uervinis eorumque remedüs. (e ex Anatomia quidem habemus omnes humani cora. poris partes, fed ratione intimioris earum ftructure nom. omnes fatis inveftigatee funt. — Has inter precipue numerans. dum eft cerebrum, mole magnum & ex fubftantia vaículofa, fubtiliffiis tubulis tortuofo ordine compofitis, conflatum... Ipfa hec eius.tenerrima & mollis textura impedimento eft, quo minus indagatio exquifitior & perluftratio fufficiens in eo- locum habere poffit, quamvis celeberrimi Anatomici maxis. mam in eius difquifitione diligentiam adhibuerint. Facta artie - ficiofa & apta diffectione diverfas & colore diftinctas fübflana 4 tias confpicimus, que, quod etiam diverfis ufibus deftinata fint, produnt, fed quale praefertim cuilibet officium compe- - tat, de eo preter varias coniecturas, nil certi nobis conft iesu equidem cavitates, & protuberantia in his corpufcu- ]- la obfervamus, forma & magnitudine differentia, ferofumque humorem vehentia, ac inde coniicimus , quod in cerebro m paratio huius humiditatis contingat; unde autem illa preecifg aflluat, & quo tendat, ficque circulum fuum perficiat, & qui. bus ufibus deftinata fit, demonftrare minime valemus. ti fumus & experimentis quibusdam fatis evidenter demon-. ftrare poffumus, quod nervi, qui a cerebro & cerebello eiuse. que continuatione, medulla oblongata, ortum ducunt , & ad. omnes corporis partes progrediuntur, fint fenfus & motus in-. ftiumenta, & quod in his, utpote canalibus perviis, vehatt liquor fubciliffimus fummeque inobilis & elaíLicus; fed E are EJ -— . De Morbis nervinis eorumque tc. — 291 fir: vel poffumus, utrum humiditas, quae in neruis occur- E: ill iai ge: qui motus Wm vi gal in Uic Moin m ncime exiguum recastaibe in puce. eerebif aut | 1 ervorum prefens, & vel interius obftructionem minitans , one irritans aut AA desi motum Moi nervei 'fferatas a&iones rapiantur, * mentis Fs coit vel i dépri. mn nant, vel nimium excitent, vel perturbent & ita pervertant, t tali modo afllicti fana ratione uti non valeant, prout hoc dr affectibus apoplecticis, paralyticis, deliriis melancholicis, maniacis, in epilepfia, motibusque convulfivis & fpasmodi- «is, fatis fuperque adparet, Ex his etiam liquet, quam diffi- culter. nervorum- morbi medelam admittant & quam arduum fit negotium, eiusmodi aegros in integrum fanitatis priftinee ftatum reftituere. Meo quidem iudicio hic remedia maxime aGiva, volatilibus particulis predita, & ad fübtilitatem fpiri- tuofam fluidi nervei accedentia, requiruntur, quae uel ex | primis viis facile cum chylo ad fanguinis maffam, & fic ad | Cerebrum & nervos tranfeunt, velinftar aure, uti ad reli- (quas. corporis partes, ita ad cerebrum & nervos tranfire, & h erogenea aut corrigere, aut folvere & difcutere valent. . Manet quidem etiam fixioribus nervinis fua laus, inprimis, fi | materia peccans, nervos & cerebrum afficiens, in primis viis | haereat, & obftructiones vaforum hypochondriacorum & vif- | €erum abdominis fimul concurrant, ad quas tollendas cum | fru&tu adhiberi, & ad curationem facilitandam premitti pof- fünt, & potiffimum tunc, fi imminens non nimium urget peri- | Nov. A8. Med. Pb. Tom. E Nn culum, » 2 | 282 Obfervatio LXPIIL | ; T P culum, Si vero morbus nervinus acceleratam exigit mede. - lam, utique fupra diclis activioribus, fpirituofis & nervinis, e. g. falibus volatilibus, C, C. viperarum, falis ammoniaci, - fpiritu C. C., eboris, falis ammoniaci, liqu. miner, anod,, liqu, Corn. cerv. fuccin., oleo rectificato C. C., camphora, oleo . Caieput, &c. ftatim initium curationis faciendum eft. 3 Confirmavit haec meam fententiam experientia, & nuk | jus dubito, quin & alii Medici practici mecum horum nervis - norum effectum felicem in eiusmodi affectibus deprehende- : rint. Salutaris etiam fuit illorum ufüs in morbo illo fpasmoes - dico vago, quem Germani die Kriebel - Kranckbeit appellant, - forfan a vellicante & formicante fenfatione, de qua egri in terdum ante morbi invafionem hinc inde in artubus conque« - runtur, Raro quidem ipfüm hunc morbum in Praxi mea, quam per XL, annos füb divina benedictione, felicem fatis - exercui, videre licuit; anno vero MDCCLI, quinque egri, - eodem illo afflicti, cure mes concrediti fuerunt, quumque nuperrime, elapfis vix aliquot feptimapis, iterum pro egra, tali nervino malo laborante, confilium meum defideratum fuerit, hoc priores cafus in mentem mihi reuocauit fimulque 8H ! ftimulum admovit, ut notatam morbi hiftoriam hac occafione communicarem. " Corripuit hic morbus fpasmodicus homines tam puerilis, - quam virilis etatis, cum, vel fine pregreffis animi motibus gravioribus, terrore, iracundia, &c, — Incipiebat femper cum fpafmis, qui aut hoc, aut illud membrum occupabant, e. | manus, brachia, pedes, oculum, os, linguam, &c, eaque vd involuntarie movebant, vel nimium extendebant, vel cone trahebant, aut plura fimul membra, aut corpus totum infefta- bant. Quandoque egroti, in gaudium rapti, vociferati fünt, eantarunt, faltarunt, gefticulati funt, hominum & brutorum. voces imitarunt,. quadrupedum inftar manibus & pedibus in» | gretli funt, fakus fuper menfas, fcamga & íellas fecerunt, in| - — . De Morbis tiervinis eorumque tec. — 283 7 gyrum volutati funt (haben fich über den Kepf gefTirzt) plus cum centies, corpusque in circulum multoties egerunt; quan- - doque benignos & placidos fe exhibuerunt; quandoque in la- «erymas foluti & fumma triftitia afflicti fuerunt ; interdumiin deli- rium rapti & variis phantafticis imaginationibus detenti funt; quandoque maniaci apparuerunt, alios verberarunt, & adeo ve- hementer ira commoti fünt, ut ad eos compefcendos vix plurium virorum robur fuffecerit; ante paroxyfmum, itemque eo duran- te & declinante, uaus alterve anxietates precordiales, palpita- tiones cordis, cardialgiam, infultus fuifocatorios, lipothy- miam expertus eft; ceffante paroxyímo szgri plerumque ma- xima debilitate correpti, nec manibus, nec pedibus libere uti pofle videbantur, & fic lafli iacuerunt, donec vires denuo re- - dirent, & tunc ufque ad novi paroxyfími recurfum, qui nul- lum certum tempus obfervabat, fibi conftantes manebant, ta- lesque fe gerebant, quales ante morbum fuerunt, Non vero. in omnibus hoc morbo afflictis zgris adeo gravia obfíervata funtfymptomata, Fuerunt, quorum paroxyími in unius, aut alterius, aut plurium membrorum fpafmis tantum confiftebant, illefa phantafia, qui etiam curationem facilius admiferunt., Obfervavi aliquando, quod puella IX. annorum, quz aliam fibi etate parem vifitatum venit, & hanc in paroxyímo con- fpexit, eo ipfo malo & iisdem fymptomatibus correpta fuerit, | In his aegris omnibus, five levius, five vehementius hoc ma- lo afflictis, expertus affeverare poffum, curationem omnem potiffimum me fupra dictis nervinis aCtivioribus & fpirituofis abfolviffe, utpote que? nervos penetrare & peregrina in eis detenta folvere, diffipare, aut apta reddere valent, ut, auctis intenfioribus corporis motibus, per excretoria ordinaria tan- dem eliminari queant, — Non defuerunt quidem, qui, litteris confulti a parentibus füb malo pertinaciori, refponderunt, a volatilibus prorfus abftinendum, & eorum in locum, ad acri- , moniam nervos irritantem involvendam, fübftituenda effe mu- | eilaginofa, oleofa, inviícantia; alii anthelmintica commenda- | | Nn 2 runt | | | | | | | | ETAT 2r NNNM 7*5 , ch on 284 Obferoatio LXIX. |... | runt, quia caufam mali vermibus inteftina vellicantibus & - arrodentibus tribuerunt; fed his me movere non paffus fum, - & firmiter inherens predicte: methodo, Deo benedicente, modo enarratis remediis fcopum defideratum feliciter obtinui, - (Curia V'arifcorum: Halam miffa d. 26. 5E Februar. 1756.) | Obfervatio LXIX. . DN. D; IOANN. eT de Fi- SCHER. Dr | Pelecano. 3 ,uicunque falfa illa, qua im hiftoriam naturalem irrepfe-- Q runt, emendare & refarcire tentant, tantum i.i luci$ affundunt, quantum: tenebrarum errores ipfi dederunt. Quod. iaque de Karakafiza in Vol.IX. horum Actorum praftiti, id nunc de Pe/ecano: cons^^r: Inveni nuper in Volum. V. Actorum huius Academise p, aS1. Obférvationem-Fuiscuir, hiftoriz naturalis non grega- ri amplificatoris, in qua defcriptionem avis, lato roftro ine. ftructe, in agro Berolinenfi reperte, exhibet, quem Pe/eca«- num nuncupat, nominis o'.ginem a zeAexéo, feco, & T ÍAcxgUg; 4 fecuris, recte quidem deducens, fed pro mea opinione, in-. competenter, addit, hanc avem appellari Anglis Schofler, a.' germanico Schauffel, quod foatham fignificat, cum qua ro- ftrum eius aliquam habet fimilitudinem ; Germanos autem | aves has vocare Loffler , five Loffel- Gans, ob fimilitudinem. xoftri cum cochleari : rectius autem. putat Autor ,. avem hanc. | quam defcribit, effe nuncupandam Zóffe/- Reiber, i. e. ardea roftro: cochleato, inprimis quia tota eius ftructura ardeam. | sefert. Interim nomini Pelecani inhaerens Egiscuivs, iri. : ! : ecue. | E *(; H De Pelecano. i 285 : fecini equiparat, qua cum fabri ligrarii aliquid trans veri im incidere & fecare folent, Quia autem illius figura maiori, vel "fimili iure cochleari & fpathze competit, quo fecuri adfimila- tur, infuperque etiam nomen Pelecani aliis quoque avibus, - tali roftro non inftruCtis, ab Ornithologis impofitum eft ; hinc ipfum illud nomen pre alis avibus huic inprimis, que & Onocrotalos vocatur, vi fabule competere iudico. Notat - laudatus Fmiscmivs l.c. inter alia ibi prolata monita, hanc, quam. defcripfit, avem, in Magnatum & Principum aulis af- fervari, e. g. Petroburgi. Recordabar, hec legens, protinus vivarii lnperialis Petropolitani, & errorem hic latitare facile deprehendebam: evolvebam fimul mox in fübfidium Wu- LvGaEI Ornitbolooiam, & in illa non folum etiam erroneam cum P/atea & Pelecano. fynonymicam denominationem in- . veni, fed etiam, quod duo Pelecani, quos & recte , addito: -" -—— ——— :HNNMMMMu—Ó—ÓÁ ppm — nomine Onocrotali ,, determinat, füo tempore, ab Imperatore Mofcovitico. Regi Anglie fuerint dono miffi,. & quod. maxi- me mihi arrifit, firuram addit, vero Pelecano, qualis & Pe- tropoli, meo tempore, alebatur , iufte competentem. Ad anferinum. enim genus eft referenda avis, Pelecanus, Ono- €rotalu. —Cygnur corpore fuperat, non vero altitudine; nec: ' collum habet adeo arcuatui, roftrum autem longum, in. ex- tremitate acutum & uncinatum, & fub illo faccum plicatilem,, dngluviem. nempe, qua magnam quantitatem pifcium, quibus: vefcitur, capit; hinc eff, quod WirrvGsEy l.c. recte afferit,, gule initium viri caput abfcondere poffe ; ; cum autem haec gula. verfus ;ectus maioris adhuc fit capacitatis, hinc facci huius: pea exinde facile diiudicare licet: coloris eft. gryfei, re afinini, maxime circa. caput, & cum frondem habeat prater avium modum elevatam, fimulque cum roftro inter- um. crepitet, ceu alie aves longo roftro inftructe, ideo 4fi- ni gipranus, feu.Onocrotali nomine Greci eundem faluta-- p n 3 " runt, s. » 086 Obfervatio LXIX. runt, Ruffis audit Baba, i. e. vetula, ob imaginariam col- lectionem linearum feu rugarur frontis quafi fenilis, : Avis haec incola eft Ponti Euxini, & fluminum in illum decurrentium , lacuumque vicinorum 5 forfan etiam maris | Caípii; hinc Rufforum Imperator perquam facile ex ditione fua eiusmodi aves Regi Anglie dono mittere potuit: ad Da- nubium etiam in Bavaria, Pelecanos feu. Onocrotalos eneca- tos olim fuiffe, WirrvcsEv refert. Accole dictarum illarum undarum afferunt, Pelecanos gregatim pifcatum ire, füperfi- ciem lacus commodi femicirculo natatu occupando, & tunc pifces, undas magnis fuisalis pulfando, in angulum cogere, quo facto facili negotio faccos fuos pifcibus replent, pro pe* nu ad certum tempus fufficiente, — INon recordor amplius quantitatis pifcium, qua Pelecano quotidie porrigebatur. Cut autem Pelecani nomen gerat Onocrotalus, ex fabula peten- dum eft; fecuris enim figuram roftrum revera non habet; carpere potius & pertundere cum illo valet, quam fecare & findere, prout multe aves cum roftro fuo acuto id preftare | poffunt. Antiquitasillum pectus fuum findere, pro nutriendis - pullis, temere finxit: anfam vero pro formanda hac fabula ex eo defumtam eífe firmiter credo, quoniam hec avis ro- ftrum füum acutum plerumque pectori contiguum tenet, cutn- que viderint quidam vel finxerint, pullos ex matris roftro ; pectori contiguo, cibum capere, inde ex vulnerato eius pe- Core cibum illos obtinuiffe fibi aliisque perfuaferunt, & id- circo Pe/lecanum illam nominarunt. Mitto fimul ex Wir- LvGBEI Ornithologia defumtam Pelecani delineationem, fi forte eandem uberioris illuftrationis gratia huic defcriptioni | addere placuerit (vid. Tab. 77. Fig. 1.): quantum autem ad- huc recordor, roftri apicem femper pectori propius admotum. tenet Pelecanus, quam quidem in hac figura deprehendi, | Abfoluta iam erat hec obfervatio, cum inquirere in Ephemeridum noftrarum. priores annos adhuc ftatuerem: evol- | - - De Pelecano. 287 'evolvi itaque in hunc: finem ZnZicem olim editum, Wurfbai- Bianum, & ecce! inveni loco debito, ad complendum Indi- . «em (quia tantum duabus primis Decuriis repertorii loco eft,) ame adícripta verba: Pelicani «vera defcriptio, Dec. III Aun. IV". Obfer-v. 119. Revolvi itaque avidus locum citatum, & a celeberrimo VorcaMERO datam de hac ave defcriptio- - nem inveni, dubius an lectorem eo relegem, vel obfervatio« mis potiora hic repetam. ludicavi autem optimum fore, ver« ba obfervationis hic repetere, quia forfan in omnium mani- bus non funt priores Ephemerides, & vero perquam fimile eft, «laudatum l'arscuiva illis caruiffe, | alioquin fine dubio ' eius mentionem feciffet. Continetur autem fequentibus, 1l. c. pag.247. 44nuo 1690. contigit mibi Luüpduni Batav, degen- £i, nundinis Lugdunenjibus, Pelicanum, (ut Nutritor vefe- rebat fo. annorum) cvidere, aquila multo maiorem €&5 robu- fliorem, fisura &5. colore [imillimum, nifi quod a capite ad alas usque ex. fenetlute canefcebat, reliquis partibus natu- vali colore gaudentibus. — Hic pre ceteris volucribus ma- xime longevus, &5 aquile inflar veiuvenefcens ,' 100. ali- quando, ut referunt, annos fuperans, (ingulare, quod curio- fifmum, &5 notatu dignum, pre aiiis babet, quodque de nullo . &lio «volucrum genere unquam obfer-vatum legi, eff, quod | fpatium inter duas cla-viculas non continuum, €&5 cute ob- | duGum, fed potius contiguum fit, magnumque fatis efficiens | foramen, orificium praebens dudui feu potius pfeudo affopba- | Qo, inde immediate €5 reGla «via in «ventriculum tendenti, | fam amplo, ut commode manum meam immiítere, alimenta- | que in ventriculo femidigefla &5 calidifima, manus fere exu- |-ventia, palpare €5 explorare potuerim, — Via bec efl, per | quam pulli nutrimentum fuum capiunt: Pelicanus enim pro- | prio roflro, dido foramini immijjo, cibum iam prepavatum, | vixque alias a pullis digerendum, tanquam ex promptuaria | extrabit , eoque pullos veficit €9 nutrit. Hinc forfan füb- | aer | oríg 298 ;Olferoatio LXIX. oría fabula, Pelicanum voflro pertundere peius, eoque «vul- nerato fanguineque effluente nutrire pullos, A«vis bac opti- anus eff aaconomus, parci[imo contentus vitius toto enim beb- domadali fpatio fruftulo radicis arboris olee, latitudine digi- fali yix di^ longiore contentus cvi-vit, nullo alio utens ali- mento, quam diclis radicibus, | Animalis autem becce acono- mia rationi perquam efl confentaneas calor enim &59 acrimo- nia lymphe 9aflrice, utpote rodentis qualitatis, facile «eme £riculo, reliquisque partibus nociva ejfet , ni acrimonia bec- £e a corpore quodam duro temperaretur, fpiculaque falina in- frinperentur , ut inde laudabile, indicviduoque comweniens nutrimentum elaborari queat. | | | Pofitiva hac affertio viri celebris, fabulam apertiffime quafi detegens, & mca, fetlam avem, digito fere mon-- ftrans, me commovit, ut olim, absque fufficiente penfitatio- ne, eidem affenfüm meum prebuerim, idque ita Indici inferu« . erin. . Nunc autem meliora edoctus, illufum fuiffe bonum VorcaMERVM, & plures fine dubio, a circumforaneo, medi- ante factitio quodam pfeudo-afophago, firmiter credo. Qua- lis enim in ipfum ventriculum via! quantus ventriculus avis, manus infertionem admittens! quale ex fruftulo radicis per. feptimanam alimentum ! Suboleo quidem ex Comment ariis. Academ, Scient, Parifienf. Aun. 1693. €9- 1713. artificium, quo. mediante hic píeudo- oefophagus fuerit fabricatus? demon- ftratur enim ibi, Pelecanum ífüb plumis circumdatum effe membrana, per innumeras celluias dilatabili, qua opitulante volucris hec, pondus viginti librarum communiter fuperans, | devorata magna quantitate pifcium longe ponderofior reddita, admiíJo per totam membranám aére, fpecifice levior inde fa- Ca, in altum evolare poffit. . Facili enim negotio impoftor ille dolofus membranam hanc incidere, illamque pro lubitu | excavatam certis horis 1nateria quadam calida, maturalem avis calorem non nimium exíuperante, replere EC | : j Re- | Singularis &? preternaturalis iuteflimi co Jormatio, una cum liene ingentis magnitudinis & | "d * : | «v | i - De Pelecano, - 089 Remanet nihilominus magna falfi füfpicio, quia hic Lugdu- nenfis aquilarie fuit figure, cum verus Pelecanus anferini fit generis. | | | - . Quoniam de reliquo Pelecanus, cuius figuram dedi, ci- curari facile poteft, merito hinc optandum effet, ut aptis vivariis Principum mares & femelle fimul alerentur, quo ex ilorum ovis pulli aliquando producerentur, totam hiftoriam - fabulofam definitive decidentes. Notum enim eft quam quod Aotiffimum, . anferini generis aves pullos fuos non ex roftro Cibare, fed illos ad convenientia deducere loca, ut ipfi fibi ardinariam fuam quaerant efcam. (Riga FHalam mi[Ja d. 12. April. 1756,) Objervatio LXX. DN. D. IOANN. CHRISTIANI REIN- ? MANNI. ETT li con- T pouderis, caufa tumoris abdominis, graviditatem per novem menfes mentieutis, poft mortem | Jestiane cadaveris detecta. - I ['emina ruftica, triginta quinque annos nata, ftatura cor- | & poris elatiori, habitu carnofo & temperamento gaudens fanguineo:cholerico, qua tres iamiam liberos felici partu edi- Jit, febri per aliquot menfes laboravit tertiana intermittente, «quam ut profligaret, inconcinnis remediis variis, & circum- | foranei tandem cuiusdam ufa eft auxilio. Hic methodo mi- | Aus curatieri atque legitima brevi temporis fpatio illam fup- | preffit, a quo tempore fluxus menfium, alias femper, imo | durante febre legitime fluens, fubftitit, quod autem neuti- | ooNev. A6. Med. Pb. Tem.l. —— Oo quam uu ' ago "Olbjferostio LXX. Pn. quam pro figno adverfee valetudinis, füppreffione febris con- tracte, habuit, fed potius novam eamque iucundam imprae-- gnationem factam efle, fibi perfuafit , atque: illam ob: caufam virium proftrationem,. refpiratioríem difficilem, vomitum cru-- entum, quem. quarto: menfe poft tributi: lunaris. emanfionem - fuit experta, pro conféquentiis graviditatis reputavit. X Con- «eptam hanc opinionem: confirmavit ventris intumefcentia: adparens, qua augeri videbatur, fimulque motum, perquam: tamem debilem, mentiebatur. Nihil certius itaque, quam, füb fine adpropinquantis noni menfis, partus tempus exfpe- Ctavit, eaque: propter maritus omnia, pro: confüeto: convivio: baptismali neceffaria, comparauit. ^ Vltimo autem die noni inenfis, calculo: dierum abfoluto, trifti cafu: hec fcena fubito: füit mutata. — Filiolus enim natu minimus, trium: annorum, jm flumen, Scbmarze dictum, quod: per totam pagum eiuse dem. nominis permeat, ponticulum nom circumfeptum trans-- iens; incidit, et licet exinde ftatim a: tranfeuntibus incolumis: extraheretur, nihilominus tamem vehementi terrore perculfa. fuit mater. Superato hoc; animoque iterum compofito,. adi zefocillandas vires, adfumta cena, in lectum: fe contulit ate que obdormivit, Vnius hore fpatio: elapfo, fubito experge- facta, loquendi: facultatem amiffam fentit; fignis igitur manu: datis maritum accerfit, qui fanguinem ex ore fluere trifti fpe- - étaculo:animadvertit,. quod. illi: magis fuit terrificum , cum vie deret mulierem ad: interrogata refpondere non. poffe, . Terro- ris & mororis hinc plenus, media nocte omni feftinatione adi. me properat, mihi ea, que coniugi, ex fua opinione partui- proxime, accidiffent, refert, meumque' anxie efflagitat auxi- lium. Ego- morbum pro infültu. repurans apoplectico , ftatim: | venam fecare iuffi, & medicamenta huic malo convenientia: | dedi. .Aegrotatm die fequenti cum vifitarem,, lingua paralye | fin. effe. füblatam, eamque ad interrogata paucis verbis ne» | gando vel aflirmando refpondere, minime autem: COEM | erdi- | | | ^ Singularis & preternaturalis &c. — 291. - ordine proferre, & multo minus preterita in memoriam revo- care poffe, cognovi. Abdominis tumor, quem ob verecun- diam mulieris nimiam veftibus tectum explorare mihi licebat, magis in finiftra herebat regione, infimulque nec tante molis erat, nec, ut plerumque tempore graviditatis notari folet, undique equaliter acuminatus prominebat. Adpetitus fimul deficiebat, calor corporis naturali maior, cum fiti aucta, ac- cedebat, & maximam temporis partem «egrota :dormiende confumebat. Primis diebus exhibita medicamenta cum ex- optatum non ferrent auxilium, :alius Medici, artis fuz peri- timi, Dn. D. Pzsrugs, Confiliarii & Archiatri Ducalis Ru- dolphopolitani, Soceri mei honoratiffimi, confilio fuit ufa, brevi autem poft medicamentorum pertazfa , ab iis plane ab- fünuit, & fato fefe commifit. ^ Trium hebdomadum fpatio, elapífo, infültu apople&tico novo itergm fuit correpta, qui, cum lingue artuumque paralyfi coniunctus, vite tandeim finem impofuit. Dubia mihi varia circa uteri geftationem, cum irregularem abdominis formam confpicerem , ftatim funt Oborta, & fortaílis conceptionem tube Fallopii finiftre fa- €tam effe (cuius ezempla ab Auctoribus fide dignis relata le- guntur,) exiftimavi. 4Corpus itaque defuncte ut incidendum mihi permitteretur, optavi, mulüsque tandem pollicitationi- bus a marito, ut abdomen faltem aperire & perluftrare con- «ederet, impetravi, «cui fectioni Socer honoratilfimrus fupra mominatus fimul intereffe voluit. E Integumentis abdominis, vulgo communibus dictis, una cum peritoreo diffe&tis & remotis, ftatim in confpeétum ve- miebat inteftinum colon, quoad ficum & formam mutatum. Cum enim fecundum ordinem nature ab hypochondrio dex- tro per abdomen transverfim tranfeat usque ad hypochon- ürium fini(trum,, ubi infle&i folet, iam in medio fere abdomi- mis deorfum veríus umbilicum «defcenderat, Diameter eius- dem, qui plerumque per totum inteflini tractum «qualis o | Qo 2 elle h.l 292 -- ^ Obfervatio LXX. effe folet, in medio inteftini valde augebatur, & brevi poft ad triplum minor contractiorque adparebat, eius. que capacitas adeo coarctata erat, ut inteítina tenuia vix equaret, qua ufque ad inteftinum rectum quoque continua. bat. Vid. Fig. 2. Tab, V. ubi A, partem huius inteftini in naturali adhuc magnitudine conftitutam ; B, B. partem eius contra ordinem nature difítenfam ac in medio abdominis hee rentem, & C. C. partem nimis iterum coarétatam denotat. Reliqua inteftina, una cum ventriculo, ftructura & for- | ma decenti & regulari gaudebant, eorum faltim: vafa fangui- fera, ne minimis quidem exceptis, fanguine valde referta ad- parebant. | Mefenterii inprimis vafa fanguifera ufque adeo: fanguine repleta atque expanía erant, ut calami fcriptorii ma« - ioris craffitiem fuperarent, arcufque vaforum, mirum in mo«- dum intertextorum, elegantiffimam iniectionem artificiofam vincere viderentur. Hepar, in dextro hypochondrio fitum, folito erat paulo: maius, Lien vero tante magnitudinis & craffitiei erat, qua- lem nunquam in alio corpore animadverti, Magnitudine fplenem bovis, & pondere quatuor libras füperabat. ^ Vafa fplenice, brevia: dicta, cum ventriculo communicantia; fan- | guine valde erant diftenfa. | Vterus, cuius vafa fanguifera, ut & ovariorum, tubarumi- & ligamentorum, calamo fcriptorio adparebant cratljore; nom erat gravidus, nec in Fallopii tuba aliquid. preternaturale de- | prehendebatur. Reliqua vifcera, pancreas nempe & renes, integra erant & fana. m . Pectoris & capitis cavitates cultro: aperire anatomico. ma- ritus nom eoncedebat; quodíl vero id obtinuiffem, fortaffiS vitia pulmonum, aut polypofas concretiones in eordis thala- . mis, aut rupturam. vaforum. plexus choroidei in ventriculis cerebri anterioribus factam, tanquam caufam apoplexig, de- uere potuiffen. E - Singularis & preternaturalis tec. 293 4X . Seétionem hanc fi omififfem, falfo quilibet fibi perfuafif- fet, demortuam mulierem gravidam fuifle fepultam, cum de eiusmodi extraordinaria conformatione inteftini coli, caufam tumoris, graviditatem mentientis, conflituente, forte ne per fomnium quidem quispiam cogitaflet. M ":SCHOLIVM. - . Stru&uram hanc vitiatam inteftini coli a nativitate repe- tendam minime duco, caufam potius-eius efle partim defcer- fum huius inteftini in medium. abdominis, partim molem & magnitudinem auctam lineis, antrorfum prominentis atque di- €um illud. inteftinum prementis, admodum probabile mihi videtur ;. iudicio tamen fagaciorum virorum relinquo, an hac, wel alia, veritati magis confentanea, accufanda fit caufa. In- terim coarctatio hec inteflini coli, motum eius periftalticum impediendo & retardando, aníam prebuit diuturniori fecum - retentioni. & copiofiori illarum accumulationi, unde illud fen fim eum in modum fuit extenfum, ut tumorem abdominis | adeo infignem & manifeftum formaverit. ^ Lienis infarctui, | eiusque ingenti magnitudini & ponderi, itemque menpfium Obítructioni, fuppreffionem tertiane febris anfam prabuifle,. extra omnem dubitationis aleam pofitum eft. — Fieri itaque aliter non potuit, quin, vafis fanguiferis meferaicis, fplene- ticis, & fic dictis brevibus, cum ventriculo communicationem: | habentibus, ob repletionem nimiam apertis, vomitus cruene | tus, & vafis fanguiferis plexus choroidei ruptis, apoplexia |. lethalis tandem fequeretur.. | | | Bm ga 03 opi pecuME ^s 294 Obfervatio LXXI. Obfervatio LXXI. DN. D, IOANN. CHRISTIANI REIN- | MANNI, | Proceffus Permiformis, fex policum transverfo- rum longitudinem atque unius craffitiem fupe- : raus, iu feni corpore repertus. X ir fenex feptuaginta quinque annorum, corpus flatura .W. magnum & membra valida valdeque robufta habens, militi: in iuvenili etate addictus, deinde vero ad agri cultu- | ram rediens, prediique equeftris conductorem agens, ex- optata femper gavifus eft fanitate. Per aliquot annorum au- tem fpatium ante obitum de dolore infigni colico, quem in dextro hypochondrio fentiebat, & quidem. femper in uno lo- - Co, frequenter admodum conqueftus eft. — Dolor hic, quam- vis medicamentorum ufü fopiretur, faepius tamen, fi preci- pue corpus vehementer moveret, aut ira excandefceret, re- cruduit, & interdum eo ufque increbuit, ut le&um petere fuerit coa&us. . Hic ex pago in urbem tendens, animadver- . tit iuvenem rufticam eiusdem loci in pratis vicini cuiusdam, pariter a fe conductis, iumenta pafcentem; ira itaque accen- fus, fub celo ventoío accurrit, cum illo iuvene altercatur, & pileum eius, pignoris loco, ad refarciendum damnum, ca- piti detrahere ftudet, id quod ut impediret iuvenis, cum fene - manus confert eumque in terram proflrernit- Hic fremebun- | dus dómum revertitur, centum autem & quinquaginta greffi-- bus abfoluris, prona facie in terram procidens, vitam cum halitu amittit, ITunéce conflictum quum nonnemo , in vici-- nia preíens, viderit, Iudicem de eo fecit certiorem, unde | fieri aliter non potuit, quin fectio iudicialis decerneretur, qug | peragenda mihi, utpote Phyfico provinciali, detnandata fuit. M. H | | | | ! | | | | — - Préce[us Permiformis, fex yc. — 205. Externam corporis fuperficiem cum: infpicerem, nulla figna violentiz notatu digna, & leviores faltem fugillationes cum feparatione euticule; in fupercilio, bucca, & mento dex- trilateris animadverti. — ' Sectione inftituta, in capite, remoto cranio, dura piaque matre diffectis, lympha rutilans in confpectum veniebat, que; . ventriculis cerebri anterioribus apertis, maiori itr copia, albi- dioris tamen coloris, exinde profluebat, | In: pectoris cavita- te, preter polypum minorem, im finiflrro cordis ventriculo herentem, nihil preternaturale notabatur. | Abdominis autem: cavitate aperta, inteftinum cecum ab initio, ubi inteftinum ileum inferitur &. valvula Bauhini: col- locata eft, inflammatum: deprehendebatur, qua: inflammatio ad ulnz: quadrantem: in inteftino: colo progrediebatur. Quod vero: in hac cavitate attentione & admiratione fumma dignum mihi videbatur, id: erat proceffus vulgo: dictus vermiformis,, cuius conftitutionem.ut paulo accuratius exponam, opere effe pretium exiftimo. Hic proceffus, qui ordinarie, uti ex ana- tomicis conftat, inteftimo ceco eft adnatus, eiusque appen- dicem conftituit, & ob figuram & parvitatem, vermi non tiam (5), liquorem, humectationi fecum, lubricatieni inte- ftinorum eorumque motui periftaltico infervientem, fecernunt;, quoad figuram. valde mutatus erat, & cum ordinarie exiguus fit & craffitiei calami feriptorii: faepius equalis, ad longitudi- nem fex pollicum transverforum erat. im linea recta extenfus,. diameter autem eius undique equalis, pollicem. füperabat, Vid. Fig. 3. Tab. V, ubi.A4. inteftinum cecum;. B. partem Jinteftini ilei;; C, proceffum vermiformem: praternaturaliter diftenfum & elongatut, JD. vero eiusdem naturalem confor- TN Ina- (b) Vid. ülu(ir. Haxzrkcinr Phyfiolog. med.. f. DCCCV.- 996 |. Obfervatio LXXI.. snationem monflrat, | Tunica eius exterior rubens & feviter inflammata adparebat. Diffectis huius proceffus tunicis, ma- teria quedatm. vifcida, ovi vitelle quoad celorem & confi- - ftentiam fimilis, nullius autem adverfi odoris, illum replens & diftendens, promanabatc Conformationem hanc fingularem & irregularem procef- fus vermiformis unicam fuiffe caufam doloris fepius reverten- tis fereque continui, de quo fenex, dum viveret, conqueftus eft, liquido nunc patere exiftimo, indeque hic dolor, partim fub vehementiori corporis motu, partim fi inteftina craífa fecibus aut flatibus nimis repleta fuerunt, adeoque proceflus vermiformis premebauir, aut fibre tunicarum eiusdem diften- debantur, femper exacerbari debuit. X Materia, in proceffus - vermiformis cavitate contenta, pro ulcerofa & purulenta ha- beri commode non poteft, dum omnis ingrati odoris expers fuit, quin potius vero fimile magis eft, prognatam eam fuifTe 2 liquore ex huius proceífus glandulis fecreto, qui, via ad inteftinum cecum preclufa, accumulatus, maiorem fpiffitudinis gradum adquifivit, partemque illam ad tantam-ufque magni- - tudinem extendit. .". Rebus ita comparatis, tanta nempe lymphe extravafate |. Copia in capite praefente, & tali ftatu preternaturali morbofo - inteftinorum reperto, iudicavi fenem partim colica fpasmodi- ca, partim, & quidem precipue, apoplexia ferofa, quibus alter- - catio & levior conflictus anfam dedere, effe enectum, mor- temque, ob inflammationis initium iam propinquam, cafu effe Aacceleratam, llluftre ergo Dicafterium provinciale, cuius ar» | bitrio res maioris momenti hic loci geruntur, meo iudicio in- | nitens, iuvenem, ob imputatum homicidium in carceres con-. iectum, quum nullum habuerit occidendi animum, nulloque ufus fit. inftrumento lethifero, extraordinaria poena mulétan- | duin effe putavit, atque ad labores ergaftuli per anni qua- | grantem, cum expenfarum reftitutione, condemnavit, 33994 3 8. * | -. Olbfer- | 2 I S OC xat 257 | Obfervatio L XXII .DN. D. IOANN. CHRISTIANI REIN- MANNI, Mifewicidum violentum, ex offibus capitis, per | integrum annum fub terra defoffis, düu- dicatum &* declaratum. "mter cafus illos fingulares, de quibus Medici forenfis poftu- A latur iudicium, infanticidia faepius quidem occurrunt, qua tamen iudicatu aliis interdum funt cifliciliora, quo plures ex arte infantis & inatris circumftantie adeffe folent, que ob- sim & dubia illa reddunt, — Hunc quoque in finem multas dubitationes contra ea movere, & partim vitam infantis, par- tim matris animum occidendi negare caufarum parróni co- nantur. . . Cum variis modis, infanticidia poffint committi, vel neg- le&u folutionis & feparationis recens nati infantis a placenta, & debite eius cure, vel omiífa deligatione funiculi umbilica- lis difcifi, vel fuffocatione, velcranii depreffione; vel lefio- pibus aliis violentis; eo curatiori res indiget inveftigatione, , ut corpus delicti firmum & certum ftabiliatur, | —— Summe cum iam cautione opus fit in ferendo iudicio de vita & morte infantis, quando corpus integrum & nondum | puuredine corruptum infpiciendum eft, merito hinc longe | Inziorem requiri attentionem iudiciique- adplicationem , fi:ex | Offibus, fub terra per integrum annum defoflis, infanticidium | indagandum fuerit, nemo forte unquam negabit, Cafüm ita- | que hunc prorfus fingularem, quem, Phyfici munere fungens, |explorandum habui, communicatione non plane cen(ui in- | - o: |. Nov. A. Med. ERTewL 72 Pp Feini- I 298 |. Obfervatio LXXII. Femina vidua, que viri vidui fenis, in urbe Kcenigfee habitantis, res domefticas gerebat, cum eo aurem fimul com- mercium illicitum libidinofum exercebat, ob ventris auctanr molem in fufpicionem graviditatis incidit, illam autem cum conftanter negaret, & venter iterum detumefceret, a fe re- movit. Anno autem integro & fere dimidio ab eo tempore elapfo, cum fene turpi contentionem habens, verba nonnul- Ja, fufpicionem priftinam refüfcitantia, in medium protulit, & Iudici novam inquirendi dedit occafionem. — Omnibus itaque locis & angulis domus, qua utebantur, luftratis, in cella tan- dem offa infantis, folliculo ftupa lini involuta, fepulta inve- niebantur, Carnem & vafa putredo iam confumferat ; a for- dibus itaque mundata, cum Phyficus eiusdem loci de iis ferre iudicium non auderet, a Prafecture adminiftratore huc ad illuftre Dicafterium provinciale funt.tranfiniffay a quo mihi. examinanda & diiudicanda tradebantur. ^ Ego rem fatis ar- .duam intrepide adgreffus, ex decenti offium magnitudine & firmiori illorum compage, nec non ex unguibus perfectis & | capillis a Phyfico adhuc vifis, fretum fuiffe maturum intelle- | xi, & cum in ofle occipitis & bregmatis finiftro maculam atro- | rubentem, ad floreni magnitudinem exteníam atque oflis di- |: ploén penetrantem , una cum oflis bregmatis fractura, anim- [; adverterem , foetum maturum non folum &59 «vivum fuiffe | natum, fed etiam pofl paríum manibus «viojentis effe occifus | Adfirma-vi, - A Ad probandam meam fententiam fequentes adduxi ratio» | nes, quarum prima erat: Maculam fufcam atro- rubentem, |. in offe bregmatis confpicuam, neceflario vitam fetus exclufi & circulum fanguinis prefupponere, cum in nullo offe infan- |: tis aut hominis demortui, 1i contundantur aut frangantur,| unquam macula oriatur; eo maiori itaque vi illam effe indu-| étam, cum offis bregmatis fractura fimul coniuncta fuerit, |. Raro fecunda, qua nitebatur mea fententia erat: Tantam| - VIO-| — Jnfanticidium violemtum, ex &"c. | 299 violentiam, qua tam notabiles maculas imo fracturas efficiat, fetui utero inclufo, tunicis & liquoribus circumdato, atque integumentis matris munito, vix unquam, & non fine infigni | | ' ; leflone matris fimul inferri poffe, adeoque manifefto exinde fequi, fretei vivo atque in lucem iam edito, laefionem hanc infli&tam effe, eamque ob cerebri infignem commotionem, & fanguinis in eo extravafationem pro fimpliciter & abfolute lethali effe reputandam. Acta iudicialia de hoc cafu confignata, cum ad Scabinos venirent lenenfes, illi cum Ordine Medicorum de eo com- municarugt, eiusque de certitudine corporis delicti petierunt iudicium. —Diffentiebant inter fe membra huius Collegii, at- que illuftri HawsERGERO, reipublice litterarie medice pre- 1natura morte erepto, Praeceptori & patrono meo aternum devenerando, fententia mea in re tam incerta nimis rigorofa videbatur, nihilominus refponfüm Facultatis ex votis plurimis datum, fententie me: rationibusque adductis füffrapabatur, Scabini itaque hoc freti refponfo, veritatem & criminis con- fefficonem tortura eliciendam eífe decreverunt. Ante autem, quam tormenta adplicarentur, femina fponte profeffa eft, fe fetum felici partu vivum edidiffe, illumque pugni inflictu (durcb einen Faufl- Schlag) occidiffe. Quo facto ab Ordine lurisconfultorum capitis fuit damnata, caputque eius detrun- catum, aliasque ut vetulas meretriculas a crimine hoc fcele- ftiffimo patrando deterreat, palo eft impofitum, trifti fpecta- &ulo adhuc confpiciendum. e Ppa | í Obfer- ZION TUM 400 Olfervatio LXXIIE. - | Obfrostio LXXIHII-- 7 7 DN, D. IOANN, CHRISTIANI REIN- | "MANNI. | Singularis renum figura in pueri corpore reperta. dei cuiusdam filius, eleganti corporis forma & textu- | ya teneriori gaudens, duos annos natüs, improvide aéri frigido & humido expofitus, febri peripneumonica fuit corre- ptus, cui, cum nec medicamenta oblata egrotus fumeret, nec expectoratio rite fuccederet, mederi non potui, fed, cel- Iulis pulmonum, & bronchiorum ramis materia purulenta re- fertis, fuffocatione fuit extinctus. ^ Parentes affli&ti infantis mortem non morbo, fed lapfui in terram, ancillae negligentia, brevi ante morbum facto, adícribendam effe putabant, me- que ut corpus inciderem,. inftanter rogabant. —Pectoris cavi-. tate cultro. aperta, fternoque remioto, externa pulmonum fuoerficies inflaminata atque exulcerata deprehendebatur.. Lobi pulmonum cum diffecarentur, eorum cellule plurima una cum ramis bronchiorum, materia purulenta erant refer-- te; Inter vifcera abdominis renes mirabilem oftendebant ftru&uram, dum non folum ordinariam magnitudinem longe exfüperabant, Ííed etiam figuram boum renibus fimillimam pre fe ferebant, quarum fuperfhicies externa, alias equalis & levis, inequalis & in lobos fere divifa erat, uti ex forma de- pica adparet. Vid. Fig. 1.65 2, Tab. VI. | a Sectione hac parentes edocti, mortem infantis a rnorbo eff^ inductam, inde ceperunt folatium, culpaque füfpicio; | quan ancil'e imputaverant, fimul fuit füblata. Ceterum ta. lem renum figuram ego nunquam vidi, quamvis plures infan- |. tes, duorum, fex & decem annorum, luítrarim, imo quin- | que recens natos, ob violente mortis fufpicionem, legali | - Siugularis remm figura in pueri tc... o1 fübiecerim fectioni. Veram equidem 'huius lufus naturz cau- fam addere nom poffuüum, ea tamen mihi admodum videtur probabilis, matrem tempore graviditatis forte marito, bovem cum maétaverit, adítiuffe, & renes exemtos intentis oculis acrius contemplatam fuifle, eorum figuram animo firmius im- preffiffe, indeque ideam conftantem & fixam natam, huic | formationi irregulari, uti aliis navis maternis, modo tamen incognito & nondum fatis ab eruditis expofito, anfam füp- peditafie, ES SUHOLLYM. ^. Renmem finiftrum ingentis magnitudinis, per fiffuras qua- tuor infignes quafi divifum, retenta tamen phafeoli figura, mifi quod lobus fuperior, elatior, longior & craffior exftitit,, in puella XIll, annorum notavit Joann. Jacobus HagpERVs, fimulque refert. BavuisvM figuram exhibuiffe renis pueri in octo lobos divifibilis, qui vitulinos emulatus efle videtur , & tinc iudicat e re fore, ut in renum fítructuram in fetibus immaturioribus & recens natis, data occafione inquiratur, imprimis cum: Aursroreres Lib. Hl. de Part. animal. Cap. LX. inquiat :. FJominum etiam renes bubulis fimiles funt, Lo qui íanquam. compofiti, ex. multis: renibus exiguis con- n... 4 WE EK» 4. E. Büchner, zs €» Lue - Pp Obfey- a02 - Obfervatio LXXIF. —. Olfervatio LXXIF.; DN. D, IOANN. CHRISTIANI REIN- - MANNI, Cialis arteriofus finire fuübclavie arferid: infertus. Q in Theatro anatomico, hic loci in ufum chirurgo- rum atque obftetricum, ex voluntate Principis fapien- tifámi & de civium falute fumme follicii, exítructo, cuius memoria Lipfienfibus Commentariis de rebus in Scientia na- éurali 6&5 Medicina peflis, Velum. L. Part. H, pag. 336. item- que Novellis litterariis lenenfibus, Goettingenfibus aliisque inferta legitur, varia hactenus cadavera, diverfi fexus atque etatis coníuetis fubiecerim fectionibus, eaque rara fimul mihi obtigerit felicitas , ut Sereniffimus Princeps, phyficarum re- rum curiofiffmus, duorum corporum demonftrationibus, qua- rum unaqu£eque per octo dies duravit, ab initio ad finem ufque intereffe voluerit clementiffime, varios nature lufus in ftzuctura vifcerum & vaforum animadverti, ex quibus hunc - eque, ac biuos fubfequentes notatu digniores, commemora- | tione non plane indignos fore iudico. Ex principiis tam anatomicis, quam phyfiologicis, omni- bus medica artis peritis fufficienter iam conflat, canalem ar- ceriofum a fummo Creatore pro confervatione circuli fangui- nis, in fetu utero adhuc inclufo, effe conftitutum, perque illum fanguinis copiam haud exiguam, in arteria pulmonali herentem, ex parte in arteriam aoórtam, & quidem eius trun- - cum defícendentem, ordinarie deferri, ne pulmones, ob re- fpirationis, ac exinde dependentis refrigerationis & qualis- cunque condenfationis fanguinis defectum, plus iufto replean- tur, aut violenter diframpantur , & íanguinis circulus fuflla- mine- Canalis arteriofus fiuftre &v. | 503. minetur. Canalis hic arteriofüs ordinarie arterie pulmonalis atque aortd? cavitatem connectit, & inter truncorum utrius. que arterie parietes decurrit, brevis quidem eft, aft capaci- tate fére dimidio arterie pulmonalis equalis deprehenditur( c), Fungitur is tàm diu faltem vafis communicantis officio, quam diu foetus utero haeret inclufus; fimul ac vero in lucem edi- tus refpirare incipit, & fanguis per pulmones rite progredi- tur, ac rarefactus ibi condeníatur, tunc eadem ratione, u foramen ovale, coaleícit. | In cadavere mendici cuiusdam, catarrho fuffocativo in via extincti & pro inftituenda publica fectione in Theatrum anatomicum delati, deprehendi, canalem hunc arteriofum ab arteria pulmonali furfum afcendiffe, atque arterie fübclavis finiftre fuiffe inferrum, quam plane fingulerem ftructuram & connexionem, nondum hactenus ullibi notatam , animadver- | | tere mihi licuit. | Obfervatio LXXF. - DN. D. IOANN. CHRISTIANI REIN- MANNI, Hepar per totum abdomen trauscerfim fe extem- | dens. | Hz tanquam vifcus maximum, rubicundum, bilisque .À fecretioni deftinatum, cuius integritas fanitatis conferva- tionem infigniter adiuvat, vitiata autem conftitutio complu- res parere folet morbos, ordinarie in hypochondrio dextro fitum eft, & minor faltem pars extremitatis finiftre ventri- culo incumbit. Mihi vero, cum corpus ancille, viginti duos annos nate, que ob infanticidiumn, nulla quidem violentia, | . fed [5 "Vid. Illuftrr, HawsrRGER: Phyfoleg. medica f. MDL. num.8. ^ 304 | Objervatia. LXXF. fed faltem neglectu deligationis funiculi umbilicalis & debite - cure recens nati commiffum, capitis poena fuit mulétata, in - Theatro anatomico publice fecarem & demonftrarem, € per totum abdominis cavum ufque in hypochondrium fini- ftrum transverfim extenfum, ventriculumque integrum tegens, licuit animadvertere, colore eius ex rubro in plumbeum at- que ex parte in flavum fimul mutato. l'igura hec irregularis, & aucta hepatis magnitudo, an a nativitate originem iam duxerit, an vero durante illo tempo- re, quo in carcere fuit cuftodita, demum fit producta, affir- - mare non audeo, Admodum probabile tamen mihi videtur, incremento huic infigni hepatis partim lochiorum fupypreflio- nem, terrore inductam, ex qua febris acuta & purpura alba nata fuit, partim men(ium obítructionem, que febrim. füpe- ratam excepit, nullisque medicamentis, licet optimis & fatis efficacibus, removeri potuit, prebuiffe occafionem, | Cete- - rum vite genus ex laboriofo in fedentarium mutatum, Vi-. ctus penuria, animi afflictio, cachexiam & tumores cedema- | tofos fimul produxerunt, ut vix omni adhibito ftudio vita illius ad horam ufque decretoriam adhuc confervari potuerit. Obfervatio LXXFL v DN. D. IOANN. CHRISTIANI REIN- MANNI. Ventriculi mala PLU atio, tboracis abufu in- duca. * n eodem cadavere obfervawi & auditoribus demonftravi damnum, quod corpori humano nimia conftrictio per il- lud veftimenti genus, quod,thorax vocatur, (eine Scbnür- brufT) inferri fole. Haec enim ancilla, vilioris quam quM € os Fentriculi mala conformatio, tfc. — 305 effet conditionis, tante tamen erat ambitionis, ut thorace nimis anguíto femper uteretur, quem per dies noctesque, in carcere etiam detenta, non depofuit, eoque induta ultimum quoque tulit fupplicium. — Huius ventriculus a coarctatione nimia per affulam illam ferream, gallico nomine vulgo P/an- cbeííe dictam, in externa corporis fuperficie iam confpicua, vitiatam obtinuerat conformationem , ita ut margo anterior extremitatis dextrae introrfum fuerit incurvatus, et ventriculi capacitas fumme coarctata, uti Fig. 3. Tab. VI. docet, | | | | ' ' qua compreffione ciborum digeftio valde fuit impedita, quz prima origo aliorum malorum eíle folet, dum vitia prime concoctionis non corriguntur in altera & tertia, Dolendum de reliquo eft, complura fexus fequioris fub- iecta hoc malum, quod ex abufü thoracum nafci folet, per- fpicere nec poffe, nec velle, fictitiamque corporis elegantiam fanitati praeferre, nec confiderare quod vifcera abdominis, per thoracem nimis compreffa, mille imbecillitatibus & morborum infültibus occafionem praebeant. | - QRudolfladio Halam mifJe d. 27. April. 176.) * Obfercatio LX XF II. DN. D, IOANNIS PHILIPPI. BVRGGRAVII. | | De m Monftrofo funiculo umbilicali. Hot mulier K. annorum 40. putabat fe decimum, & I quidem a XXII. feptimanis gravidam, & citra manife- ftam caufam, previa haemorrhagia uteri, die X. Febr. 1755. |abortu einbryonem excludebat, mea fententia vix trimeftrem. ,Hic non nifi parum ultra fex pollices erat longus ; latus iuxta humeros vix 1: pollicem, Seorfim caput a vertice ad collum | —Nov. A8. Med. Pb. Tom.1..— "UD fub | wt e LEN Y - E ^ 306 Obfervatio LXXF Il. fub mento 2: pollicem referebat, ^ Sexum diftinguere non potui, utut in aliis minoribus, five iunioribus, faepius id li- euerit, XA parva, terete, oblc5ga prominentia, maículinum futurum, opinatus fum. Anus erat imperforatus. Forfan ut anus, ita & genitalia, ftructura erant preternaturalis. Pal- pebras diftinguere licebat, fuis. commiffuris cavum quoddam fignantes , ab oculorum rudimentis occupandum. ^ Lamelle etiam parvae futuram extermam aurem premonftrabant. Oris | hiatus lingulam iam fatis formatam: continebat. | Manuum pedumque digiti fatis manifefto iam formati. Sed umbilica- lis funiculus prorfüs extraordinaria erat conditionis Pende- bat nempe more folito funiculus, vix, ac ne vix quidem li- neam craffus, vagina deftitutus, leviter intortus, ita tamen, ut tria eius vafa haud diftinguere potuerim. Emenfa circiter longitudine duorum meorum pollicum, quafi in nodum liga- tus, fürgebat exinde duplo fere craffior, ex uno pluribus, (fed quot, diftinguere fatis-non potui) nunc filis aut fiftulis,. non tam invicem contortis ,, quam potius implicatis fibi & | intertextis, conftans: & hac ftructura pergebat longitudine | circiter trium pollicum, ut fic totus effet quinque pollicum, | Sed ultimum huius craffioris portionis dicti funiculi, non pla- | cente uterine, fed dextro proprii thoracis embryonis lateri: | inferebatur fingulari ftructura, et imperfectum ortu fuo ex | umbilico, & infertione hac in proprium thoracem , liberum & mobilem circulum defcribebat. | Duo nempe, ex quibus | implicatis prope dictam infertionem conftabat funiculus, tu- | buli, ita a fexta cofta vera ufque ad infimam sor | füpra embryonis cutem in fimbriam quafi contorti, mox a f& fecedentes inferebantur alter fuperne, inter fextam & fepti- | mam. veram, alter inferne, inter ultimam & penultimam fpu- riam coftam. ^ Tandem ex illo huius funiculi nodo, ex qui- |- bus illum craffefcere copiffe dixi, exibat alius valde tenuis, |. vix lineam craflus funiculus, fesqui pollicem circiter longus; altero | i |. is EC De Monftrofo funiculo umbilicali. — 307 altero fuo extremo liber et fluctuans, quo illum cum placen- tula cohefiffe puto. —— : ——. Quo vero huius funiculi geminam «cum embryonis cor- pufeulo connexionem modo defcriptam, «& interiora ipfius embryonis perfpicerem, hunc caute, acutiffimo cultello & fufpenfa manu diflecabam. ^ Totam fere anteriorem abdomi- mis cavitatem, a diaphragmate ufque ad umbilicum, occupa- bat hepar flavefcens, quo molliter elevato, non folum infer- tionem vene umbilicalis in cavum hepatis, fed et furgentes - binas arterias umbilicales, & ex fundo vefice urachum, ad | | | | | | | | ; ! umbilicum tendentes, diftiné&te cernebam. . Non minus & inteftinula iam formata, fed obfcure rubentia, iucunde con- fpiciebam. Incifo thorace, binos lobulos pulmonales attente intuebar, veficularem autem & vafculofam ftructuram non- dum dignofcere potui, fed tanquam duo tenerrim:e carnis lo- buli apparebant. ^ Cor perfecte formatum fe confpectui ex- hibebat; fed, quod precipuum huius mei fctutinii erat, luci "bverfo toto dextro thoracis latere, eoque diu & attente undique confiderato, non potui perfpicere, externe infertum accretum funiculum umbilicalem profundius intraffe, aut cum vafis intercoftalibus commercium habuiffe. — Id autem mox mihi certo conítabat, cum hunc embryonem per aliquot dies in aqua frigida aflervaffem, ut pluries illum luftrare pot- fem, & ille, quamvis aqua eflet frigida, propter fui teneritu- dinem inde maceratus effet, ego vero non fatis caute aliquan- do funiculum, ubi thoraci infertus herebat, traherem, ille a thorace fecedebat integer: ubi patuit, illum integumentis tan- tum inhzefiffe communibus, ^ Videtur igitur cafu quodam ac- cidiffe, ut formando huic embryoni, proprius füus funiculus fortius apprimeretur illi thoracis fui parti, cui illum iphaiffe dixi; & embryo in illa modo dicta fui thoracis dextri parte, & viciffim funiculus in illa fui parte, qua thoraci inhefifle ilum deícripfi, leviter fauciarentur, indeque ambo concrefce- Qq2 rent, 308 | ^. Olfereatio LXXVI. rent, Patuit preterea in illo nodo, ex quo hunc funiculum craffefcere copiffe dixeram, vaía eius, antea paulo arctius: contorta, laxiorem nexum indepta fuiffe. | Quomodo vero fibi invicem implicata & quafi intertexta videri. potuerint, - hanc inveni rationem. — Ille tractus funiculi, quem duplo craffiorem factum fuiffe notaveram, circa femetipfüm fe con- volverat: explicatus igitur duplo longior apparebat. Convo« luti vero reflexum & coecum extremum thoraci inhaferat, recurrens vero & oftiis patens extremum, ex nodo feorfim pendebat placenta infertum. — Totus igitur hic funiculus um- bilicalis explicatus, preter naturam longior fuiffet; maximam partem vero duplicatus, & thoraci adcretus iufto brevior fa- €tusfuit, (n priore enim cafu ultra novem pollices longus fuiffet: duos nempe ab umbilico ad nodum: a nodo ad pre- ternaturalem infertionem in thorace tres, fed quod duplica- tus fuerit, fex: & ex nodo fluctuans ultra unum. . In pofte. riore cafu vero non nifi quid ultra fex pollices longus fuit, & ex nodo dependens extremum vix ad embryonis genua pertingebat, Si igitur embryo hic intra uterum perfectus fuiffet, illa geminati funiculi uinbilicalis portio, que thoraci iam inheferat, arctius & tenacius cum thoracis integumentis coaluiffet, difficillimumque hinc partum effeciffet, quod fe- tus exitum moliens, placentam ab utero detraxiffet, & he- morrhagiam periculofiffimam excitaffet. ^— Quodfi & vivus. hic fetus prodiiffet, propter anum imperforatum & male formata genitalia, vix brevi & miferrime füpervixiffet, - Olfer-.— - b3 De Cute capitis totius capillata (7c. 309 - " .'' Obfervatio LXXFIII. | DN. D. IOANNIS PHILIPPI. BVRGGRAVII, S TP De | Cute capitis totius capilata adolefceuti evulfa. fe- D Jiciterque refituta. . A dolefcens XV, annorum, in pago 77aufen, ditionis Frans b. cofurtane, Praefecti operis ibidem hydraulici, quo fer- ramenta poliuntur, filius, mediocris, pro ratione fuae etatis, ftature, fed robufte & toroíe compagis, vivax, verfatilis, fatis prolixam comam, poftice in fafciculum collectam & "contortam, gerebat, cum die XVIII. Novembris anni 1754. prope rotam dicti Operis hydraulici dentatam, alii intentus negotio, incautus occipitio ad prefatam rotam ita accederet, ut huius dentes fafciculum come contortum & oblique ad humerum dependentem, prehenderent, | Iilo ipfo breviffimo temporis momento, quo adolefcens contortum come fue fafciculum fibi prehendi fentiebat, fimul, & animi & corpo- | ris heroico robore, proximam trabem ambabus ulnis ita for- titer & tenaciter amplectebatur, ut ingens & rapida celerri- | me gyrantis rote vis totam capillatam capitis cutem, quod | fingulorum capillorum, in unum fafciculum contortorum, unita vis longe robuftior facta fuerit, uno impetu ita detra- heret evelleretve, ut nonnifi corona capillata breviorum ca- pilorum, qui ex ambitu in fafciculum illum pofticum colligi |mequiverant, reftaret. | Adeo violentus hic detractionis iin- |petus fuit, ut in parte bregmatis dextri anteriore & fuperio- e, prope coronalem futuram, pollicis diftantia a futura lon- .giwudinali, & ex ipfo tendine mufculi frontalis dextri, quin & ex pericranio ibidem, orbiculum, diametri quatuor circiter linearum, abriperet, & — denudaret, | Nog minus & 310 — Obfervstio LXXIX. in bregmatis finiftri parte poftica, prope angulum, quem fuü- tura longitudinalis cum lambdoide format, & portionem mu- . fculi occipitalis finiftri, cum fübiacente pericranio, ultra fef. qui pollicis latitudinem auferret. Moefti & folliciti parentes, ludicro primum experimento fympathetico filium curare fufci- | piebant, detractam nempe cutem capillatam in fumi ductu culinz fufpendentes ; accerfebant & mox vicinum Chirur- gum, Ex gratia vero illuftris Magiftratus noftri, in Xenodo- chium noftre urbis publicum fufcipiebatur, ubi illum imvifi, femper alacrem & hilarem obambulare deprehendi, ita.ut tandem a Chirurgo Xenodochii feliciter curatus fuerit, - Obfrvatio LXXIX.——— DN. D. IOANNIS PHILIPPI BVRGGRAVII, Siftens - | "m Hiftoriam trausmutati bydrarg yri in aurum. IEnclutus quondam medicamentorum fimplicium Mercator no* | E ftras, Joann. AMichbael Kocu, integre & probate fidei fe« | nex, amicus meus fincerus, aliquoties, & brevi tempore ad- | huc, antequam füperiore anno mortalitati eriperetur, dunr | de rebus chemicis verba faceremus, fub fide Viri honefti, & | amici fine fuco, fequentem hiftoriam mihiretulit: | qd Veniífe ad illam ante plufculos annos non neminem, qui - fe Marchionem Gallicum profitebatur, & tum Offenbachii, |- prope Francofurtum, degebat, ac varia emiffe mineralia fime |- plicia, cumque in eundem finem fepius rediiffet, ambo famis |. liares invicein factos fuiffe. ^ Colloquia fepius ad proceffus |. chymicos, quin. & alchymicos devoluta fuiffe, & KocnivM |. veritatem artis transmutandi metalla, quam ifte afferebat; |. ftrenue negaffe, Gallum tandem promifife, fe proxime fe- |. [ E» quen- - | E "n ! Siftens bifforiam, trausmutati tc. — 91r quente die ad Kocurvw venturum, ipfique fpecimen exhibi- turum, Hinc promiffum arripuiffe & invitaffe Gallum, ut dein fecum pranderet. ^ Veniífe poftero mane poft decimam Gallum, & poftquam varios mifcuiffent fermones, KocuivM iufliffe, crucibulum furno imponere, & hydrargyri uncias duas eidem immittere. KocuivM, ut erat vir circeumípectus, prudens, & ita dictis Alchemicis füummopere diffidens, ipfum, non per famulum , crucibulum, quorum ingentem copiam in promtu habuerit, apto furnulo impofuiffe, & quidem in culi- na, ubi uxor eius ciborum apparationem dirigebatz; fumfiffe &ipfüm hydrargyrum, cuius maximam habebat copia:mn, cum ipfe fodinas hydrargyrum in Ducatu Bipontino largientes, co- lat, & crucibulo imimififfe, dum interea Gallus in atrio ante culinam obambulaverit, nec limem culine attigerit, multo minus hanc ingreflus fuerit. ! His premiffis, Gallum ex capfula quadam, quam fecum geftabat, parvam chartam) ceratam complicatam exemiffe, eamque explicatam, Kocnuro non folum monftraffe, quod in ila exilis, croco cuidam martiali fimilis pulvifculus continea- tur, pondere trium affium, quarum LXIV. unum Ducatum pondere equant, fed & ipfam illam. ehartulam ceratam cum dicto pulvifculo Kocuro: tradidifle, hydrargyro intra cruci- bulum contento iniiciendum ; quod idcirco Kocuivs voluerit pulvifculum hunc ex charta in crucibulum excutere, Gallus vero iufferit chartulam hanc iterum cum contento pulvere complicare, & tum demum crucibulo iniicere, quod per il- | Jam excuffionem facile aliquid de ifto pulvere perdatur, vel etiam charte cohereat, — KocuivM, poftquam & pulviícu- lum & chartulam, attentiffime infpexerit, utrumque hydrar- | gyro intra crucibulum immififfe, preterea, ex voluntate Gal. ] | ! ; li, reliquum crucibuli fpatium vacuum cineribus claveliatis ficciffimis, quorum itidem magna inftructus erat copia, reple- viffe; crucibulum tegula, quam ipfe Kocuivs iterum in promtu A habe- £i "we M. 312 j^ -Olfervatio LXXIX. habebat, dehinc obtegiffe ; tunc furnulum carbonibus, iterum propriis, ita repleviffe, ut totum etiam crucibulum obtegerent, tandemque carbones, impofito igne," füperne fe ipfum incendifle, & ad Gallum extra culinam fe recepiffe; ambo in atrio ante culinam, . minime obícuram, fed lucidam, cuius fores aperte erant, obambulaífe, ica ut omnia, que in culi- na, maxime cum dicto furnulo agebantur obfervare potuerint. Poftquam omnia probe incanduerint, ftrepitumque intra crucibulum ambo exaudire ceperint talem, qualis eft bullien- tis aque, fed fortioris: tum Gallum dixiffe, inchoari iam trans- mutationem. [Interea Kocuru uxorem utrumque, meníe ut accumberent, rogaíle: fed cum ambo iftius operationis even- tum expectare & cernere prius optaverint, quam cibum ca- perent, füas hinc deambulationes, & circa furnulum & cruci- bulum obfíervationes continuaffe. Servata omnia in eodem ignis gradu fuiffe, tandemque poft hore circiter fpatium ftre- pitum illum ceffaffe. ^ Effufam igitur materiam, intra cruci- bulum liquefactam, exhibuiffe optimum aurum, puritatis a3 Carat, pondere drachmas fex cum quindecim granis equan- tem, Seceílerunt igitur hydrargyri uncie due in drachmas novem & quadraginta quinque grana fcoriarum, & drachmas fex cum quindecim granis auri; vel 960. grana hydrargyri, per hanc operationem fecefferunt in 375. grana auri optimi, & 585. grana fcoriarum. ! Redemit Kocurvs hoc aurum chymicum pari pondere Ducatorum,. & illud in rei memoriam affervavit. ^ Dignus eius gener & in negotiis fucceflor, Dn. LEownanpr, illud iam poffidet. QFrancofurto. ad Moenum Halam miffe | d. 6. Maii 17j6.) Obfer- d CER XC xm 4 SE e Obfervatio LXXX. . DN. REMON de VERMALE. Fuluus pugiowe pecori infü&um letbale, [i "usque vifcerum in buius & abdominis cavitate [iugu- a laris, poftea detecus. pesos: vülnera, externas eius partes ledentia, .ordinarie omni deftituta funt periculo; fi vero in ipfam eius pene- trant.cavitatem, funeíta evadere poffunt, tam ob lefionem vifceris cuiusdam in:ea contenti, quam ob hemorrhagiam admodum fubitaneam & largam, itemque a&rem tanta quan- doque in copia in hanc cavitatem irruentem & penetrantem, ut liberam dictarum partium expanfionem intercipiat. Tunc - enim pulmonum precipue motus fufllaminatur , dumque or- dinaria fua actione deflitutum eft hoc vifcus, brevi plerum- que temporis intervallo vita privatur vulneratus, quoniam tamdiu vivimus, quam diu fpiramus. Quum anno MDCCXXII, Smyrnam, celébrem illam Afie Civitatem, luftrarem, fungens tunc officio Chirurgi primarii €laffis & nationis Gallice in Tripolitana urbe, cafü quodam fortuito contentioni cuidam, inter Turcam quendam & Gre- cum Oenopolam oborte, intereram, fub qua prior pugionem. . fuum in pectus pofterioris, qui annorum circiter XXXV. erat, magna viintorfit, Vulnus, quod cavitatem ipfam fatis pro- funde penetraverat, dextro lateri erat infli&um , unicumque — fuperius diftabat pollicem a papilla, :duos vero a cartilagine - Xiphoide. Hamorrhagia fatis erat ingens & copiofa, fanguis- | que prodibat fpumofus, floridus, feu coccinei coloris, «cum alio tamen humore, magis obfcuri & fulci coloris, «ex parte mixtus. . INon permittebatur mihi expbloratio vulneris, me- Siante f»ecillo, ante adventum Chirurgi huius loci & natio- ANov. A. Med. Pb. Tom.1, Rr diss 3I4 ad Obfervatio LXX XI. nis; qui tandem circa quintam vefpertinam horam accedens, folito quidem more illud inveftigavit, directionem autem - eius invenire non potuit, quoniam admodum anguftum erat . vulnus, & fpecillum in recta linea, a fronte verfus tergum in illud immittebat, fecundum flexuram coftarum, putans procul dubio, ictum pugionis ita in hunc locum fuiffe dela- tum, quum infuper etiam vulneratus im illam non facile pof- fet reftitui corporis pofidionem, quam füb. illo fervabat mo- mento, in quo vulnus ipfi fuit inflictum. bid . A Artis ergo chirurgice me pariter gnarum effe declara- bam, & ut fpecilli directio mihi concederetur, poftulabam, illudque dein aliquo modo oblique intra quintam & fextam coftam veram, vel potius extremitates cartilaginofas, quibus mediantibus ille cum fterno conneétuntur, demittebam, illo- que dein per interiacentem aliquam pinguedinem in pectoris cavitatemr adacto, corpus quoddam peregrinum circa dextrum pulmonum lobum offendi, quod: füfpicionem mihi movebat de preternaturali quodam fitu partium in hac cavitate conten- tarum; quare, pro maiori obtinenda certitudine, manum fini- ftra pectoris regioni imponebam , cordis fyftolen ibidem ex- ploraturus, quam tamen nullo modo percipere potui. Cete- rum fümme difüicilis refpiratio, tremor totius corporis, fudor . frigidus, frequentes lipothymig, pulfusque debilis & parvus, inftantem. denunciabant mortem, unde auctor faltem. fuafor- que fui, ut vulnerato potio aliqua cordialis & traumatica por- rigeretur, vulnusque interim turunda quadam complanata, fo- lutione Chalcanthi impregnata, & füuperimpofito. emplaftro ftiptico muniretur, exaétior autem eius inveftigatio in fequens tem usque diem differretur, illaque facta paracentefis pecto- ris, iuxta indicationes iamiam prefentes, fi neceffaria & poffi- bilis foret, infticueretur; «aft mors, elapfo quinque vel fex horarum, poft: primam. deligationem, intervallo fuperveniens, | ab hacce nos liberavit follicitudine, Q | ! uum , h edi be] . * Fulnus pugione pedlori infidum $c. 415 Quum dein anatomicam cadaveris fectionem propone- rem, ftatim illa probata, mihique eius adminiftratio conceffa fuit. Aperto igitur infimo ventre; deprehendi hepar in fini- ' ftro, lien vero cum füperiori ventriculi orificio, quod nonnifi efophagi eft continuatio, in dextro, pylorumque iterum in finiftro hypochondrio, ac renem finiftrum elatiorem dextro. Pectoris dein 'cavitatem luftrans, dextrum pulmonum lobum offendi inflammatum, finiftro longe minorem & coftis ar&if- fime adhaerentefn. ^ Cor fere totum transverfe incubuit dia- "phragmati, ita ut bafis eius finiftrum, apex vero dextrum re- fpiceret latus; pericardium oblique coherebat cum hoc muf- culo; aorte arcus verfus dextrum, & vence cave truncus af- cendens & defcendens verfus finiftrum fpectabat latus; vena autem azygos; in eodem hoc latere fita, amplior adhuc & capacior deprehendebatur, quam alias ordinarie truncus ve- ne cavae defcendens folet effe, qui in hoc cadavere, a dia- . phragmate usque ad locum ingreffus venarum emulgentium, admodum anguftus & coar&atus comparebat. Sic ergo fitus maturalis omnium, in pe&oris zque ac abdominis cavitate contentorum vifcer&m, infigniter erat mutatus, adeoque mi- rum haud videbitur, quod cor utrinque fuerit perforatum, 1i- dn wet vulnus in dextro latere fuerit inflictum. —.Ob graviffimam . autem hanc lefionem tota peétoris cavitas fanguine erat re- pleta, nec maior aliqua partium confufio fub hoc ftatu requi- rebatur, pro acceleranda vulnerati morte, S CHOLIVM. Mutatio hzc fitus vifcerum licet admodum fit memora- bilis, non tamen adeo rara eft, prout vulgo zeftimari poflet, unde illos, quiin primo artis exercitio conftituti funt, mo- nendos effe duco, ut probe femper attendant ad variationes, deg Rr 2 | quao hj s 2M 1 u E l icc —- i g1)6 - Olfercatió LXXXE que: in economia animali contingere: poffunt, hisque forte: obvenientbus, infimul recordentur, quod: precipuum progno- - feos. fundamcnrum praebeat conflitutio: partium. naturalis: vel praternaturalis, quoniam ex. illarum difpofitione exactius.iu- dicari poteft de ftatu. earum, queforte funt lefe, inprimis fi circumfítantie: oceurrentes. denotare videntur eiusmodi muta- tionem, qua cognitu. tanto.eft difficilior, quo.pauciora adhuc fida ac. certa proítant figna, eius preentiam. debite manife- ftantia.. | Exinde vero, quod: eiusmodi aberrationes Nature. in ta- libus.maxime fubiectis, quale fuit illud, de quo prefens agit obfervatio, occurrerint, manifefto. patet, illas utplurimum. iisdem effe congenitas, — Dantur tamen. etiam morbi, qui vif- - ceribus quibusdam ex fede fua. dimovendis occafionem pre- bere: poffunt, prout hoc varie confirmant. obfervationes paffim.a.compluribus celeberrimis Medicis adnotate, ^ Quod ad cor, transzerfe diaphragmati incumbens, & pericardium,, oblique huic mufculo adhsrens, attinet, verum & ordina- rium hunc eius-effe fitum ,. fub. naturali vifcerum. conftitutio- ne, afferit WiusLovivs in Expofitione [ua. anatemica,. quum: - . Anatomicorum. plurimi. faleem referant, bafin. eius. fuperius: ..& in.medio. pectoris collocatam effe, apicem-vero,. feu mu- - eronem, deorfum & fimul verfus finiftrum latus vergere, quod tamen coincidit cum Wixsroviu affertione & propriis meis -f&pius: in liac caufa factis & iteratis obfervationibus. Interim ^ tamen hic fitus infigniter quandoque mutatur, fiquidem difTe- Gta fuerunt cadavera, in quibus cor ita. inverfum fuit depre- henfüm, ut fuperior pars inferiorem occupaverit locum, quale: exemplum exhibet Diarium eruditorum (Journal des Sazpans) im muliere quadam. in.Saxonia fufpenía, cui fimile mihi etiam olim: E T ] f E. . ^ , L ^ E ^"? 2 , — FPühus pugioue pectori infüidum &c. 3Y7 olim occurrit Parifiis, in: viros. qui idem illud fübiit fuppli- dum (4). . | jr aec in Varia interim fymptomata cor ipfum vulneratum effe no: bis indicant, veluti locus vulneris, fi nempe hoc illam pene- trat regionem, fub qua immediate interius fitum faum habet vifcus hoc mufculofum; hamorrhagia ingens & copiofa (non tamen femper); fanguis cum impetu & motu quodam reci- proco exfiliens; tremor.totius corporis; pallor aut plumbeus etiam. color faciei; pulfus parvus & debilis; fuperveniens: tandem íudor frigidus univerfalis,. frequentes lipothymie & frigus extremitatum inferiorum,. que fimul proxime inftantem denotant mortem... Obfzrvatum: equidem fuit, vulnera in cordis ventriculos penetraffe;, & tamen lafos per quatuor ad- huc vel quinque horas in: vivis füperftites manfiffe; fed rario- res funt. eiusmodi cafüs,. & tunc demum forte evenire pof- fünt,. fi. vel. vulnus admodum exiguum. vel grumo quodam: fanguinis, aut alio' corpore. peregrino: ad. tempus obturatum. fuerit. .— | Nullam proinde in defuncto illo fübiecto füfcepi vulne- ris externi: dilataionem , quoniam fufliciens erat eius capacie tas. Interim. hoc nequaquam negligere debet Chirurgus, fi: vulnera, in pectoris. prsecipue inferiori parte inflicta,. per to- tam eius: cavitatem; penetrant, parum autem fanguinis ex iis- dem: prodiit,. & ingens notatur refpirandi difficultas, quoniam: hac ratione plerumque evitari. & praecaveri poteft. inftituenda: alias pectorisparacentefis;. — Interim, licet eiusmodi vulnera: ordinarie magno ftipata fint periculo, per experientiam tamen conítat,. quod. non: raro. etiam: fabae conditione fanationem. [3 ad: -- . (d) Conferri etiam: huc meretur. Friderici Horrmaxwr: Cavdianaffvo-- phe admiranda; feu. cordis. fnverffo mirabilis, obfervata a €ot-- legio: medico: ciestatir. Hallenffs. ip anatemia. cadaveris. fexus: féminei.. Lipf. 1671. . 4to,. | Uu U 318 X Obfervatio LXXXI. admittant, fi modo non negliguntur, fed debita cum circum- fpectione tractantur, fieque fufpecte omnes, alias inde me- tuendae, confecutiones tempeftive avertuntur. - Sic anno 1743. vidi Studiofum quendam Iuris, qui a per- fido aliquo proditore gladio, a tergo, oblique per pectus, ab ánferiori regione verfus füperiorem, transfixus erat , absque tamen ulla quadam lefione vifcerum in hac cavitate conten- torum, . Vulnus pofticum, quod ingreffum formabat, dimi- dium pollicem lateraliter & inferius diftabat ab angulo infe- riore fcapule finiftre, unumque pollicem cum dimidio a trans- verfali & obliqua apophyfi octave vertebrz dorfi; exitus au- tem eius erat fere fub axilla, & infra marginem inferiorem quarte cofte vere, duosque pollices diftabat a finiflra papil- la, ut ita obliqua hec directio utrorumque hiatuum manifefto monítraret, tranfiiffe ictum illum per thoracis cavitatem, fi- mulque exinde appareret, mufculos, facrolumbarem, ferra- tum pofticum & inferiorem, intercoftales & infracoftales, una cum aliis quibusdam mufculis & pleura, hac ratione 1e- fos fuiffe. Interim tamen dubium oriebatur de tranfitu hu- ius vulneris per pectoris cavitatem, quoniam flamma fpirae cereg, aperturis eiusdem utrinque admota, non commoveba- tur. Aft fignum hoc eo magis eft equivocum, quo minus - plerumque neceffarie fimul obíervantur cautele, pro certitu- dine quadam obtinenda neceílfarie. ^ Vidi enim Chirurgos in eo acquieviffe, quod candelam ceream vulneri admoverint, non vero labia eius leni preffione quadantenus coarétaffe, nec. vulnerato iniunxiffe, ut exfpirationem cohibeat. Interim ve- rum omnino eft, non femper exacte tali ratione indagari pof- fe, an aér qualiscunque per vulnus prodeat, nec ne? fiqui- dem, dum vulneratus in priftina non amplius conftitutus eft corporis pofitione, vulnus a circumiacente pinguedine ita poteft obturari, ut a&r per illud, fi inprimis angufítius fuerit, prodire nequeat. ; Cer- Fuluus pugione petori infücum t?c. 319 Certius vero indicium, penetrationis in cavitatem pe- C&oris factio, praebet laboriofa & fümme difficilis refpiratio, brevi poft acceptam lefionem accedens ; non tamen abfo- lute certum & infallibile id effe iudico, quoniam pro diverfi- tate conftitutionis fpecialioris, modo maior, modo minor eft fübiectorum fenfibilitas, indeque etiam varia evadit fympto- matum conditio, ita ut vulneri etiam fimpliciori, in cavita- teur pectoris nón penetranti, interdum perquam difficilis iun- - gatur refpiratio. IHaemnorrhagia in fubiecto hoc vulnerato non admodum magna erat, & quoniam de facta vulneris in ipfam cavitatem penetratione nihil certi adhuc conftabat, hinc omnis eo faltem dirigobatur cura, ut uterque eius hiatus aper- tus confervaretur. ^ Ar aér externus, per utramque apertu- ram füb deligatione ingrediens, fepius in fuffocationis peri- culum coniiciebat vulneratum, qui etiam animo interdum lin- quebatur, unde, poft complurium dierum ab accepto vulnere intervallum, ego quoque in: auxilium. vocatus fui. Omnibus ergo probe examinatis, & cum fimplicem faltem deprehende- -rem partium concinentium folutionem, fuafi ut removerentur turunde, & coslitus anterioris & fuperioris. vulneris nullo modo impediretur, pofterius autem & inferius fimplici modo tantum deligaretur, dum ex ilio nonniíi portio quedam lym- phe quadantenus purulente predibat, quam ex lefa- quadam parte pleure, & poris meribranacee portionis, internam ca- vitatis pectoris partem reípiciends, originem fuam ducere iu- . dicabam, — Hec avrem lympha, modo ip maiori, modo in minori copie ex hoc loco profluens, ficcitatem quandam in- - ferebat partibus concen'is, cui maius adhuc augmentum con- ciliabat hnér externus amibiens. His autem non obftantibus, confilium illud, a me füppe- ditatum, tamdiu negligebatur, donec vulneratus manifefto contabefcere inciperet; unde, pro evitando funeflo eveniu clanculuni ad. parentes. fuos redire decrevit, ibique remedia : qua TAM d Are 4320 . Olfervatio LXXXII. quedam a me commendata in-ufum vocavit, reliquum autem Deo & Nature commifit, ficque brevi poft de gravioribus - ilis infirmitatibus victoriofus triumphavit. Negandum equi- dem non eft, quod per aliquot annos pallore ingenti, tabi- dis alias familiari, deformatam habuerit faciem; :aft, quum exeunte anno 1748. me ipfum conveniret, vivido iterum co- - lore habituque carnofiore praeditum deprehendi, quod dieta inprimis, ante biennium, quum parentes fuós inviferem, a me preaícripte feduloque obfervate, in acceptis ferendum effe -exiftimavit. | | .— Obfervatio LXXXL DN. REMON de VERMALE, Ex fimplici coutufioue mors. Mum femper opus eft circumfpectione & prudentia, iu confignandis relationibus, ludici exhibendis, .de.condi- tione & ftatu lefionum violentarum, corpori cuidam quocun- que inodo infli&tarum. . Idcirco Chirurgus nunquam perfun- Ctorie, nec nimium confidenter & .certo, de natura vulneris cuiusdam, aut caufa mortis probabili, iudicium ferre debet, quum is quandoque ab alio occifus videatur, qui moritur ex . morbo cum lefione infli£cta nullam plane connexionem mon- Íftrante, nifi illa tanquam fecundaria aut accidentalis faltem €aufa refpiciatur, prout hoc fequens confirmabit cafus. Anno. 1743. die 1. Novemb. in nofocomium Romanum, in Tripolitana civitate exítructum, fervus quidam captivus Genuenfis, triginta .duorum circiter annorum, deportabatur, cui ab equo calcitrante in abdomine inflicta erat plaga, paulo infra umbilicum, a latere linee albe, — Licet autem exinde levis faltem aliqua íugillaüo integumentorum externorum : An- d - v na ; l Ex fimplici coutufiome sors. —— 92x indu&a eífe- videretur, ftatim tamen accedebant graviffimi dolores colici, cum horripilationibus per totum corpus fefe diffundentibus, nullaque ratione mitigationem aliqualem ad- mittentibus. Pulfus equidem erat debilis & tardus; hoc ta- men non obítante, premiffa clyíteris paregorici iniectione, venafeétionem ftatim fübiunxi, & loco fugillato imponere iuffi folia Parietarie, Betonicee & Petrofelini, facculo inclufa fpi- rituque matricali irrorata, fperans, hoc topicum füufficere pof- fe pro difcutienda exigua portione fanguinis in tali loco ex- travafati, ubi non adeo magna facta fuit refiftentia, — Libere interim profiteor, me dolorum colicorum exiguam tantum habuiffe rationem, quoniam relatum mihi erat, quod ab ali- quot iam annis frequentius iisdem excruciatus fuerit eger (e), — & quod eodem illo die, quo lefionem acceperat, tantam la- €tis hauferit copiam, fuüperingerendo fimul eidem Melones, ut, ebrii adinftar, poft acceptam plagam omnia affumta vo- mitu reddiderit, & fpeciatim lac prorfus fere immutatum, ficuti illud ingurgitatum erat, iterum eructaverit, Interim predicta illa fymptomata fubito adeo ingravefcebant, ut vix elapfis quadraginta & oco horis vita functus fuerit. Mors hec fübitanea & improvifa tanto magis perturba- tum me reddidit, quo minus evidentiorem aliquam eius per- . LEE | "is uA pir (c) Non iam fufius negligentiz iflius fufpicionem a me removere co- nabor, fed hoc potius monendum effe duco, quod nunquam vilipen- dendz fint zxgrotantium querimoniz de doloribus colicis, & "quod provido inprimis Chirurgo femper incumbat in veras illo- rum caufas fedulo inquirere, quoniam Íxpius funt fymptomata E aut effectus hernix cuiusdam, quam ex intempeflivo pudore oc- cultare conantur egri, eoque ipfo occafionem facile przbent fubfequenti eius incarcerationi & fupervenientibus grauiflimis Íymptomatibus, mortem certiffime accelerantibus, nifi tempeflive efficacia in auxilium vocantur remedia. | p Nov. AG. Med. Pb. Tom. I. S s "uv VIP PW oni e L £K "IUEL A 1. s A MESE A SM , , NE 322 . Olfervatio LXXXI. fpicere licuit caufam, fiquidem etiam in initio cognofcere non potui, unde univerfalis illa horripilatio, eventum hunc funeftum prenuncians, fuerit oborta, In dubio ergo confti- tutus, follicita cum feftinatione anatomicam cadaveris infti - tuebam fectionem , obfcura & incognita optime nobis mani- - feftantem, faepius vero inconfiderate neglectam, . Inftituto hinc accuratiori examine, totam abdominis cavitatem magna quantitate albicantis cuiusdam materie repletam deprehendi, quam primo intuitu purulentam effe autumavi, licet nullum fetorem, fed faltem acidulum fpargeret odorem, — Veram eius originem non ftatim indagare potui, fruftraque abfceffum querebam in hepate, liene, mefenterio & pancreate. Inte. ftinorum tandem canalem attentius perveftigans, circa prin- cipium ilei foramen quoddam oblongum & fiftulofum offen- di, quatuor pollices a. primis valvulis conniventibus inferius diftans, cuius diameter quinque referebat lineas, totaque circumferentia penitus callofa erat, ex quo, fub leni inteftini compreffione, materia quaedam, illi, quatn in abdominis ca» vitate deprehendi, fimillima, fcaturiebat. Proinde etiam in- fimul in peritoneo deprehendi veftigium feu impreffionem ambitus callofi, eiusdem figure: cum foramine inteftini, quod ibi probabiliter antea fuit adnatum, eoque ipfo nunc omnis mihi eximebatur fcrupulus de vera caufa efficiente mortis tam repentine & inopinate, dum nempe plaga illa ab equo cal-- citrante recta & immediate in illum locum erat inflicta, ubi verifimiliter fimplici fallem modo & ita laxe cum peritoneo cohefit inteftinum, ut fub qualicunque vehementiori impulfu facile iterum inde divelli potuerit : admodum enim difficulter inteftinum quoddam cum peritoneo adeo arcte & exquifite uniri folet, ut unum quafi corpus cum eodem conftituat, aut | tale ad minimum, quod variis illis concuffionibus, quibus ab- domen expofitum efl, fufficienter refiftere poflet. SCHO- Ex famplici contufione mors. — . 323 SCHOLIVM. — . Vulnera inteftinorum tenuium fumme fünt periculofa, fepiusque lethalia, ac difficillime communiter confolidantur, partim. ob continuum motum periftaliicum, partim etiam ob . teneritudinem vafculofe & mufículofe tunice, | Negandum equidem non eft, quod harum textura paulo craffior & fit- mior fit in. duodeno, quodque ieiunum & colon interdum ci- catrices monflraverit, a vulneribus, antea iisdem inflictis , fuperftites (f£); eft, fi tenue quoddam inteftinum penitus difciffum aut transfixum eft, inprimis in vicinia pylori, tunc corpus ordinario & conveniente fuo deflituitur nutrimento, lefusque perit füb tabida illius confumtione, citius aut tardius invalefcente, prout nimirum maior vel minor quantitas ma- terie chylofe per vulneris aperturam tranfit, & vel in cavi- tate abdominis colligitur, vel extra eandem eliminatur. iNulla ergo alia ratione vite huius hominis prolongari po- tuit, quam obturatione foraminis fiftulofi in ileo inteftino, . mediante coalitione eiusdem cum peritonzo, qua chyli pro- . hibita fuit excretio. Modus autem talis coalitionis facili con- cipi poteft negotio, dum per experientiam iam conftat, quod ex partibus inflammatis liquor aliquis transfudet -mucilagino- fus, qui illas inter fe coniungit, & adeo arcte fepe connectit, ut unum quafi corpus, plus minusve contiguum, forment, Eiusmodi exempla fatis frequentia occurrunt poft inflamma- tiones pulmonum, hepatis, & uteri, ubi vifcera hec vicinis . partibus, eadem ambientibus, adherent. Sic ergo inflamma- dio, in parte quadam inteítini ilei oborta, eandemque exci- - piens füppuratio, caufa fuit erofionis tunicarum eiusdem & fübfequentis illarum cohafionis cum vicino peritonzeo, Pre- . aneditate autem dico cohafionem faltem factam fuiffe, quo- SS t niam (f) Vid. Commentarii Academ. Reg. Scient, Parifinz, ann, z70$. Pag. 35. fqq. 314 .. Olfervatio LXXXI niam inteftinum adeo aréte nondum adherebat peritoneo, ut in unum quafi cum illo tranfierit corpus, FEN Si diftinctionem quandam hic conftituo' inter cobzfionem & adhe[ionem , licet hi termini in uno eodemque poflint ac- cipi fignificatu, eam ob rationem id factum eft, ut tanto ex- actius fimplicem conglutinationem partium & unionem feu coalitionem illarum magis immediatam tali modo indicare &- denotare queam. Per cobzfionem ergo intelligo partium con-' tiguitatem, & per zdb«fionem coniunctionem illarum intimio-: rem, que f»eciem continuitatis cuiusdam fiftere videtur, Gra- dualem autem hanc differentiam inprimis neceffariam reputa- vi pro formanda exquifitiore prefentis cafus declaratione, * Ex his enim, & circumftantiis fupra recenfitis, conclu- dere licet, quod vehementia plage calcitratu inflictee, - faltem: füccuffionem quandam peritonai concitaverit, & cutis, ob minorem refiftendi potentiam, inde fügillata: fuerit; «quod porro fub concuffione ita inteftinum, leviter faltem membra- ne ambienti adglutinatum, áb eademi fecefferit, & quod tan- dem violentam hancce feparationem immediate exceperit chy- lofa materie excretio & tranfitus in ipfam abdominis cavita- tem, ubi dein in acidulam degeneravit indolem, partesque membranaceas, & precipue nervofas, irritando ac ftimulando, non folum graviores & acutos illos colices dolores, unacum horrore univerfali, concitavit, féd ipfam etiam mortem infi- mul acceleravit, ut idcirco, fi !efio hac a focio quodam infli« éta fuiffet huic defuncto, illi tequaquam culpa mortis abfo« - luta imputari potuiffet. Dolores illi colici, quibus per plures annos fubinde ve- xatus fuit, óriginem fuam duxerunt ex coarctatione magis vel minus fefe diffundente circa locum lefionis inteftini, atque tunc inprimis absque dubio excitati fuerunt, quando per hunc canalem tranfibat materia plus minusve acris, aut denfior & in maius volumen, diametrum illius exfuüperans, Snare icet Vx. E p- [ ; FE» fimplici contufione Yi. — 325 Licet autem dereliquo in hiftorica huius cafus enarratione fpon- te fuerim profeffus, me ignoraffe caufam horroris illius uni- - . werfalis,. brevi poft accepram lefionem obo ti, monendum tamen effe duco, confeffionem hanc unice in fimplici & pri- ma faltem comparatione ftatus fübiecti lefi, & effectus ex - plaga inflicta apparentis, fundatam fuiffe. — Sufücienter enitn. mihi conftat, quod irritatio partium lefíarum fimul producere potuerit certum. quendam gradufn. conftrictionis nervorum & fanguineorum vaforum, füb qua progreffus fanguinis & fluidi nervei tunc retardatus, & exinde horror magis vel minus fenfibilis concitatus fuit, quoniam calor noftri corporis infi- mul quoque a motu progreflivo fluidorum & reactione fyftal- tica folidorum dependet. d CAMannbemio. Halam mi[Je d. 20. /Maii, 175 6.) Obfervatio LXXXII -DN. D. BALTHAS. LVDOV. TRALLES. - Fieri bemorrbagia euormis, praeceps exitium miuitaus, fanata. camus corporis habitu, fenfibilioreque nervorum fyn- JL taxi predita feemina, filium & filiam, maturos fetus & adhuc fuperftites faniffimos infantes, iam enixa, iterumque gravida reddita, ex terrore cum fübfequente animi iracunda | €ommotione, fub tertii menfis finem abortum patiebatur. An- tecedebat eum & comitabatur, cum intenfiffimis lumborum &imi ventris dolorbus, immanis hemorrhagia, exclufo ta- men cuni fua placentula embryone, ut fieri confuevit, ftatim multum remittens, & brevi ceffans prorfus; profluentibus fal- tem per aliquot dies aquofioribus & mucidis purgamentis ute- rinis, lochiis emulis, nilque polypofi fecum ferentibus, Nihil Dr | | ^Ss.* | TRRAISTET $3 am- $26 . Oblfervatio LXXXII. — amplius heterogenei reftare, quantum manus miniftério inda-- gare licebat, confulta obftetrix plus fimplici vice affeverabat. /Egra quoque, etíi fumme debilis, quiete tamen corporis & iuf-ulorum nutrientium ufu, vires dilapidatas eousque recu- perabat, ut decimo die lectum relinqueret, atque acu fila ducere & tempus aliquibus negotiis, fexui fequiori familiari- bus, fallere inciperet. Letabatur menfe fus affidentem ite- rum videns, quam ardentiffimo amore profequebatur, uxo- rem, ipfe fibi redditus maritus, atque in eius falutem vint meraci poculum ad fundum evacuans, perfüadebat ipfi blan- dis verborum lenociniis, ut in uno & altero prandio, ad ro- bur ventriculi & totius corporis inftaurandum, mediocrem quantitatem quoque ebiberet. E | Accidebat interim, üt folertem matrem familias actura in famulitii labores curiofius inquireret, damnaque cconomiam turbantia & negligentie fpecimina hinc inde. offendens, gra- viore iracundia commoveretur, ^. Vix vero elapfe erant ali- quot hore, cum fanguinem utero elabentem animadverteret, qui ftatim tanto impetu, tantaque copia rapidi torrentis ad . inftar effundebatur, ut lectulo illatam graviffimisque lipothy- miis adfectam, animam agere adítantes crederent omnes. Vocatus illico accurro, fed eheu! optimam feminam, quam fofpitem & falvam habueram, femimortuam invenio, triti pallore vultus, glacie artuum, pulfuque deficiente prorfus, fatalem inftare terminum vita poft tantam fanguinis iaéturam mihi nunciantibus. — Quomodocunque Commentatoribus interpretari placuerit. dogma ELrocnaris Patris, Sect. V, Aphor,56. 4i fluxui muliebri convulfio &5 animi deliquiun- fuper:veniat, malum; hic certe fonticas fubeffe caufas conie- étu facile erat, non nifi tragicum eventum exfpectandum fo- re ab illo fluore vitalis purpure, qui largus & pertinax per- durabat, mortisque imaginem fyncopticis debilitatibus iam in- ferebat. — Neque vanum effe convulfionum ab inanitione | | | metum — —————s' , Fieri bemorrbagia enormis, tc. — 327 metum íatis docebat gelidorum artuum rigor, tendinumque in carpis tremor & fübíultus, qui, pulfus penitus deprefli lo- C0, digito inquirenti fefe manifeftabant. | ... Quantum pofübile erat, ego fuadebam in his anguftiis, ut, omnibus fpirituofis excitantibus, quibuscunque demum titulis fefe commendare illa videbantur, prorfus valere iuffis, ad quietem perpetuam vergens vitalis fanguinis circuitus fri- éonibus artuum fine intermiffione adhibitis fuftentaretur ; quibus quidem cum aceti rofacei, quod prato erat, naribus continuo adhibiti ufu. efficiebatur, ut fubinde a limine zster- mitatis revocari videretur in hanc vitam, abitum, moveri de- finente fibi iuncta machina, parans anima. Triftiffimum fpe- &aculum mihi prebebant fupremi amplexus, quibus rebus terreftribus preter omnem expectationem valedicturam aman- tiffimam uxorem. mórari moliebatur inter gemitus & clamores moeftiffimus maritus. Neque minus tragicum erat videre eam ad incitas redactam, & frictionum vi interdum ad momenta aliquantisper revivifcentem, maritoque & adílanti ad alterum le&uli latus ecftatice forori, oculis, qui in morte natabant, utrinque deflexis, atque füfpiriis triftem avulfionis fenfum . fignificantem, dum fumma debilitas vocem inhibebat. ^ Ad- "-— wNoOcata fimul accefíferat obftetrix, qua tota terroribus & an- xietatibus perculía, experientia diuturna magis per rerum externam faciem edocta, quam ratiociniis adiuta, in aurem mihi infufürrabat, vix per pauca momenta, adeo immani fan- guinis iacture, longiori vita dignam & fuis omnibus defidera- tifimam feminam füpervicturam, | Non indigebam quidem notitia huius prognofeos, cum lugens fatis acerbam iam for- maffem ipíe; attamen non inutilis mihi erat fida relatio, nil polypofi, nil membranacei, neque concretos grumos utero elici, fed purifimum & floridifmum fanguinem per brevia intervalla incredibili copia profundi. , MEM. : E L^ Pd . y . Mn Sane ^ Lom m X4 "T33*k p. U » i bi d m - a A-2 1 I - v" - -. .— SN Obfervatio LXXXII. Sane fi unquam alibi, hic certe non licebat Fabium Cun- Catorem agere, atque expendere maturefcente confilio quid agendum eífet; fed una indicatione urgentiffima, de quanto- cyus fiftendo, fi fieri poffet, fanguine, ftabilita, uno intuitu adfpiciendus erat omnis illi ferviens medicamentalis appara- tus, atque ex eodem fidiffimum & promptifimum remedium celerrime feligi debebat. ^ Imo vero ut & tale adhuc locum fuum invenire poffet, minutiffima vita, que füperftes erat, confervari utcunque & fuftentari debebat; quare, frictioni- bus perpetuis imperatis, excitanteque aceto, nil habente quod humores exagitaret, improbo labore naribus admoto, ut toties, quoties conditiones egre permittebant, lac tepi- dum cum pauco faccharo ori cochlearis minifterio inftillare- tur, fuafor exiftebam. — Huic &ini poftquam profpexeram, uni- ce de fanguine fiftendo cogitans, fatisque gnarus, nec copiam, nec impetum humorum, nec orgafmum eorum in hoc cafu, fed unam nimíam dilatatiomem ofculorum peccare, quibus extremi arteriarum apices in uteri & vagine cavum hiant, de his protinus adducendis & occludendis feftinanter cogitandum effe intelligebam, | Igitur omnem aliam apparatum remediorum, quo alio- quin convenienter hemorrhagiis obicem ponere molimur Me- dici, iam nequaquam indicari, fed fola adftringentia falutem, fiulla alia, promittere, infpecta directo obtutu morbi facie - clarum reddebatur. — Num vero ea propter prefcribere fas erat celebratam illam Potionem Svrvir, ex aquis burfe pa- ftor. equifet. plantaginis, vere nil adftringentis fecum fuper alembicum evehentibus, coralliisque, lapide hamatite, lau- dano opiato, & aceto confítantem , LExrit:0, HorrMaNNO, HzrsrERO, HgrwiGiO noftro & aliis toties laudatam? Num HrvnaNu pulverem ftypticum, quem fpeciatim uteri haemor- rhagiis coércendis deftinavit Auctor, femen hyofcyami, lapi- dem harmatitem & corallia itidem recipientem? Num pulve- rein "| l Fteri bemorrbagia enormis, &c. 329 rem HgrvEru, ex alumine & fanguine Draconis conflatum & ab eodem, Traité de pertes de Jang» in omnibus profluviis fanguinis fine exceptione commendatum? Num pulveres ex fpeciebus de Hyacintho, Croco martis aperitivo SraAHLI & MP. de Cynogl. qui recentioribus placuere, hic in ufüm vo- care expediebat? Sane opiata in tanta proflratione virium tantum non Practiei unanimi confenfu vetant, atque, ut nil - diffimulem, mihi quidem firma animo, licet opinioni communi - prorfus adverfans, heret fententia, publico fcripto, fi DEVS vitam & vires concefferit, inter alia olim liquido demon- flranda, Opium in fe & folum fpectatum potius iuvare fan- . guinis e vafis fuis eruptionem, quam eandem vere fua actio- né refrenare & cohibere. Adítringentia vero cuiuscunque generis quod attinet, turpiter falli eos exiftimo, qui eadem, ore affumta, nifi dilutiffima fuerint, & largiffimo aquofo co- meatu inflrructa, pergere ad remotiora ab inteflinis loca, at- que ibidem, ex nutu medentis, füo contactu conftringere & occludere patula nimis vafculorum oftiola, fibi imaginantur, €um potius jpía fibi introitum in lactea vafa & reforbentes venulas adítringendo intercludant. Non dicam, omnia ad- flringentia, vafa, quibus applicantur, anguftiora reddendo, affluxum ad affectam partem, utpote reliquis debiliorem, me- chanica & hydraulica neceffitate potius augere debere. —Ve- rum enim vero fi occulta agendi ratione id efficerent omne, quod ipfis tribuitur in haemorrhagiis fanandis, interne fumta adftringentia, faltem in prefenti cafu fine preiudicio eeftimata, fegnia nimis, ob longum, quod emetiri debuiflent, iter, habi- ta merito fuiffent & ab iis, qui ceteroquin multum fiducie in iis collocare folent. Flagitabat, opinor, pteceps periculum, brevique calva futura & per pauca faltem momenta fronte fefe capillatam | prabens occafio, ut propius utero deflinarentur topica ad- ftringentia; horum igitur fupellectilem, hec applicandi modos Nov. AG. Med. Ph. Tom.L. —— Tt velo- 330 Obfercatió LXXXil. — M velociffima penfitatione animo contuebar, Bene reminifce- bar epithematis, cuius quidem vim pro menfibus nimiis fiften- dis femper fere efficaciffimam fefe obfervaffe affirmat l'aEimx- pnivs, Emmenol. Cap, XIII. Hifl. IIl. ex cort. Granat. rad. torment. flor. rofarum rubrarum, & balauftiorum, in aqua fer- . rariorum coctis, colaturam pro fomentatione abdomini & pu- biapplicando. "Verum nec eousque diíferenda erat medela, donec hoc pararetur, Menti quoque ftatim obverfabatur evporifton acetum vini, quod cum variis Auctoribus Rrv &- Ri1vs Operum in Fol. pag. 374. laudat, fpongieque ope re- gioni pubis applicari iuffit Tiwxvs Operum p. 198, quodque in forma fotus adhibitum maximopere commendavit Hannri- sivs, in Obfer-vationibus, calci Tractatus Je morbis acufis | infantum adiectis, Obf. X. Id vero mulierculis noftris ufi- tatum remedium cum linteis multiplicatis pubi & toti abdo- : mini, ex quo fanguis profluere ceperat, iam demeftico confi- lio fuerat admotum. Neque etiam dememineram epithema- tis, cuius cum encomio mentionem facit Hirscugnvs, Differt. de F/uxu menfium immodico, ex aqua rofarum, aceto rofar. nitro & facch. Saturni parandi & fübfrigide pubi & lumbis applicandi, quod & Lzxrrrivs, tefte Efeodromo eius, adhibe- re folitus eft, Non minus revocabantur mihi in memoriam ea, qua legeram apud laudatum HannisivM loc, cit. fotum nempe ex fjiritu vini rectificato, calide cum pannis laneis admotum &reiteratum, fiftere poffe pertinacem menfium flu- xum, quando nulla medicamenta interna fcopum deftinatum attingunt, atque adflringentia & narcotica non ita tuto adhi- beri poffunt. Multa fiducia, fateor, recurriffem, ut alio tem- pore non fine magno fructu recurreram, vel ad lithargyrii acetum, velad fpiritum vini, qui adeo quando ex vafis, vul- nere diffectis, cruor confertim erumpit, ut norunt periti Chi- rurgi, extemplo erumpenti coagulum inducit, villosque vafo* | rum hiantium adducit & flringit, meritoque, licet bona tum .| ! pre- Pteri bztmorrbagia egormis, &c. — 331 preftet malis aliquibus mixta, pro potentiffimo ftyptico de- . claratur a BoeRHaavIO, in Cher. Tom. Il. Verum enim ve-- co licet omnium horum topicorum vim haud mediocrem ex- -pertus noffem ipfe, in tanta tamen rerum anguftia dubitabam non fine ratione, an fatis celeri efficacia per omnia abdomi- — nis integumenta externa penetratura fit ad ipía interna uteri & vagina oftiola. Omnium autem remediorum, que evporifta hic habere decebat, fumme evporifton fine dubio erat aqua frigida, quam Veterum & Recentiorum haud pauci ut aliis eegritudinibus, ita & profluviis cruentis intus & foris adhibendam commen- dant. Mihi quidem apud egram meam quo minus frigida abdomen perfundi & ablui facerem, obftabat emortuali frigo- re iam perfufum corpus, extincto fere omni calore vitali; fir- miterque mihi perfüadeo, accidere interdum, & fzpius forte, ut aqua gelida, extus admota, introrfum urgeat appulfum hu- morum, & fluxum minime fiftat, nifi ftricturee potentiores ad partem affectam, ab exterioribus, aque frigore conftrictis, propagentur. Sane utin hemorrhagia narium graviore, quan- .do ad topica adítringentia, multa cum cautione adminiftranda, - jure confugimus, potentiffima quavis, fronti, temporibus, nuche impofita, nil tamen iuvant, nilque etiam iuvarent, fi nafi ipfius omnis externa fuperficies iisdem humectaretur iugi- ter; ita & hic adílringentia abdomini applicanda nil laudabilis effectura firmiter credebam. | Quemadmodum vero diutius & impetuofius ex naribus erumpente fanguine, naribus ipfis in- -duntur turunde, folutione aluminis, Vitrioli, facchari Satur- ni madida, aut liquores adftringere apti ipfis naribus infpira- tu attrahuntur, autiis iniiciuntur, tumque, quando immedia- - to contactu agunt in apice$ arteriofos, fanguinem plorantes, - eius eruptionem protinus fiftunt; ita & hic immediatam actio- nem adílringentis remedii & arteriolarum uterinarum, plus es Tt2 iufto "m xv Obfervatio LXXXII.. iufto hiantium, unice cohibere poffe cruoris rapidam effufio- nem mihi perfüadebam. | Penfitabam igitur perniciffima cogitationum fücceffione - quale ex notis mihi convenientiffimum haberi promereretur, Sanavit foeminas, hemorrhagia uteri diuturna fere confumtas, peffariis ex adítringentibus vegetabilibus maximam partem- jyaratis, liquorique ftyptico indnctis, Decus olim Academie uius Cefaree, celeberrimus ArsguECHuTVs, Epbemer. A. C. Dec, 1l. Ann, LX. Obf. 22. Hic vero minus opportunum erat exfpectare, donec hec remedia Pharmacopeus praepa- raffet. Nilergo magis hic indicari mihi credebatur, quam in- jectio in uterum, feu clysma uterinum, non quidem diffufo & compofito adftringentium apparatu confectum, quale eft illud, - quod ex foliis polygoni, plantag. millefol. burf. paftor. coctis cum aqua, addito fucco acacie, fanguine draconis, lap, he- | mat. & bolo Armen. collaudavit RivEuivs Operum pap. 374. fed extempore & fimpliciffima & celerrima arte preparandum, At vero quod magnum erat noftrum infortunium, non ad ma- pus erat fipho ad hoc negotium requifitus, qualem ex Mav- RICEAV delineat illuftr. HzisrgRvs, Chirurg. lat. Tab, V1. fig, 12. 69 13. Non recordabar, affectibus & cogitationibus di- ftractus, lecti olim confilii, quod feeminz ex uteri hemorrha- gia agonizanti dederat clariff. Ge&sARDvs, Medicus Numbur- genfis, Annal. pbyf. med. W'ratisla-vienf. Tentam. XIII, pag. — 216. nempe ut mediante tubulo clyfmatico ipfa fibi, quo & pudori intempeftivo fatisfieret, tepidam iniiceret folutionem Gummi arabici, tragacanthi, ichthyocolle & farcocolle, quod & illo cum fructu factum, ut poft quartam iniectionem fan- guis fifteretur. Verum & glutinantibus talibus confidere du- bitaffem in hoc cafu, fortioribus omnino, citiffamam adftrictio- nem ciere aptis, opus effe ratus, Bona fortuna in mentem veniebat lapis medicamentofus CnaorLu, cuius folutionem mediantibus linteaminibus in vagi- | nam Pteri bemorrbagia enormis, tec. — 3323 pam immittendam in eiusmodi urgentibus cafibus effe dixit NzvMaNNvs, Cbym.p.508. Neque minus animo obverfabatur caput mortuum Vitrioli, cuius folutione imbutum linteum, apte contortum, in finum uteri, quousque fieri poteft, intrudi iuffit HorrMauNvs. ZMed. rat. [yflem. Tom. IV. Part. IL. p. 120. voti füi, de cohibendo fanguine, feliciter damnatus. — Spera- bam unum vel alterum & mee egre, fi poffibile foret, pro- futurum; fed utroque remedio adhuc preftantius habebam - Vitriolum martis, in quo, ob faturatum prorfus acidum, ne tantillum quidem irritantis fupereffe fciebatmn, quod ulla ratio- ne fenfibilem & delicatulam :gram offendere poffet. — ilico igitur ex Pharmacopolio, non multum ab edibus eius remoto, afferebatur martis vitriolum, quod ea quantitate in aqua fim- plici diffolvebam ipfe, ut hec lingue mee fufficientem adftri- Gtionis fenfum imprimeret, hacque aqua probe humectatum, formatum ex linteo, aliquem peffum obftetrix blanda enchi- refi vagine, ad orificium uteri internum usque, immittebat, Vix dici poteft quam promptam opem, omnibus adítantibus plusquam femimortua & fere exanimis habita egra inde ex- periebatur; namque ex lipothymia graviffima, ipfam mortem referente, frictionibus & fpirituofis, naribus admotis, adiuta, poft aliquot minuta ad fe redibat, ac quid fecum ageretur de- preffa & interrupta voce fcifcitabatur. Prefto erat tenue pul- li iufculum, quod crebro, fed parcius, ipfi forbillandum of- ferri curabam, nondumque horula erat elapfa, cum, filente penitus cruoris effluxu, eousque vires, adeo antea collapfías, - colligeret, ut monitis meis indigeret, ne nimis colloquens & movere incipiens corpus, quod in fumma quiete confervan- dum erat, eruptionem denuo invitatet, — Hoc regimine ferio iniuncto difcedebam, alteroque mane ipfam, poft noctem fo- - mno blandiffimo tranfactam, erecto animo, viribusque magis, quam credidiffem, refectis, magna mea voluptate invenie- bam, Tt3 | Cop- 224. . Obfervatio LXXXII. : ; Continuabatur lacticiniorum iufculorumque nutrie varii generis ufüs, cumque omne periculum vite longius ab- actum exiftimaret pufillanimitatis vitie nunquam laborans fe- mina, me fere inconfulto linteum vagine eximebat, quod tamen indere denuo cogebatur, cum fanguis, quanquam firie impetu, guttatim tamen exftillare iterum inciperet, — Verum. eadem hac arte, que iam adhibita erat, ipfi ftatim ponebatur obex, eiusdemque aliquoties adhuc in ufum vocate beneficio, omne profluvium fanguineum in totum feliciter cohibebatur, redeuntibus fenfim cum appetitu, integerrimis viribus, ita ut faltem de roborando tono uteri, mirum quantum debilitati, & arcenda hac ratione recidiva, mihi cogitandum effet. — De- mandabatur hoc munus cortici Peruviano, cuius quidem in morbis quibusdam uterinis efficaciam a SvbENHAMO debilitati hyftericz rectiffime deftinatam, plus fimplici vice me praftan- tiffimam obfervaffe recordor. —Capiebat quater de die fcrupu- lum unum felectiffimi corticis, quem ad omnes hemorrhagias - inftar arcani olim laudavit Academie noftre Socius, clariíf, Harprvs, Ephemer. IV. C. Cent. III. 6&5 IV. Obf. 170. atque extra nimii orgafmi tempus mira praeftare teftatus eft Illuflr. Wsznrnorrivs Obf. de Febr. p. j3. Pergebat i in ufu, qui toties non femellis faltem, fed & delicatulo virorum palato difpli- cet, flrenue per tres hebdomadas, millegue encomiis deinde in publicis conventibus nobile hoc eme amicis mulier- culis commendabar. | Tanto vero magis anno ehapfo patefcebat. huius energia & folutionis martialis innocens utero virtus, cum graviditatis . iterate. menfibus fine graviore incommodo fuperatis, filium faniffimnm in lucem ederet, quem fübfequente anno alius ite- rum fequebatur, cum fuo fratre. adhuc füperftes. Mater au- tem ipía fatis bona ad hunc diem, pro corporis fui fabrica, valetudine fruitur, nifi quod menfium largiorem fluxum & in puerperio profufiora lochim femper FT hereditario, - opi- Vteri bemorrbagia enormis, &c. — 3358. pinor, a fua genetrice in fe derivato vitio, que, ut mihi re- atum eft, Medico olim fuo eapropter multum nezotii faceffe- re folita fuit. — INoftram quod attinet, illa quidem fübinde paulo diuturniore corticis aut Spadanarum ufu teneritudini & debilitati vaforum confülit, docetque fuo exemplo, tum, quando cum fanguine ipfam vitam ex utero brevi effluxuram. conditiones loquuntur, potentiffime & ce:tiffime reprimi poffe vitrioli martis folutione fluxum, maxime fi eadem per me- trenchyten iniiciatur, cum hae ratione felicius in ipfius uteri cavum usque penetrare queat. Neque tantillum infaufti funétioni huius vifceris metuendum ab iniecto hoc liquore ad- ftringente, qui ventriculo totique corpori amicus eft, multos- que morbos a laxitate & alios, BoEnHaavio, in Chemia, te- fte, per dies continuos mane epotus fanat, Quare fi fola la- xitas fubefl, atque vere hemorrhagie indoles iubet, ut repri- matur fluxus, etiam nondum inílante vite periculo mature adhiberi & multis remediis aliis praeferri meretur, immediate tamen oftiola uterina, in damnum fanitàtis & fecunditatis, nimis occlufurus. Cavendum faltem, ne tum, quando frufta lacerat placente, vel concrementa polypofa, aut grumi fan- guinis in utero haerent, intempeftive iniiciatur. Namque re- bus ita fefe habentibus nil proderit iniectio, quia non nifi ex- clufo heterogeneo omnique caufa irritante ablata, demum ora tubulorum arterioforum nimis aperta, cum tota fubftantia ute- ri, fefe contrahere poffunt. Infuper vero etiam eiusmodi in- jeétio nocebit, dum in utero moratur & detinetur id, quod avulfüm ab eius parietibus vafisque eius non amplius nexum, fuam indolem, naturali calori uteri expofitum, fequens, cor- rumpitur & putrefcere incipit, labemque tum facile ipfi ute» ro affricare valet. iR (Wyatislaruia Halam mifa 4. 6, Iun. 1756.) | Obfer » 336 — LOS Obercatio LXXXIL DN. D. CAROLI AVGVSTI de BERGEN, - Hiftoria angince apoftematodes, auno 1755. ab eeftate ad finem autumui 1m. Rampizeufi praefectura, Neo- Marcbie tra&u, prope Francofurtum ad Fiadrum grafautis.. W Ton fine honorifica nominis Dn. 1l. G. O. Richieri , verbi ^ divini miniftri Rampizenfis, & viri in republica litteraria edito fue Ichthyo- Theologie ípecimine clari, comiemorá- tione, fequentis morbi hiftoriam communico, cuius rumor . cum ad noftram pervenerit urbem, effecit, ut prelaudatum Virum, ocularem graffantis morbi teftem, rogaverim, ut eius de(criptionem benevole mecum cemmunicaret, «Quod ipfum cum libenter fecerit, relationem eius, in latinam duntaxat & me verfam linguam, ficuti accepi, fideliter illuftris noftra So- cietatis Actis reddo & infertam cupio. | Per integros quinque menfes, a Iulio ad Novembrem us- que a. p. hac in noftra diececefi, qua centum ultra mille ho- mines numerat, infantes fere omnes, paucis exceptis, diver- fe etatis, bimuli, trimuli, decem ad tredecim annorum, cum . hoc morbo confiictati, quinquaginta quatuor vero eodem de- fun&i funt, | Morbi noviter ingruentis hec fuerunt fymptomata: Ae- . .groti conqueruntur de faucium & abdominis doloribus »), po- fleriores tamen tranficorii funt, & paucis remediis facile auf- cultant, cum e contrario fi deglutiendi difiicultas & ipe olor £) Eiusmodi angina epidemica, qux non tam apoftematodes, quam av) paivod'ic indolis fuit, Parifiis graffata eft 1748. — Vid. Differ- tation biforique fur l' espece. de mal de gorge gangreneux, à Paris 1745. E | 3 CR t. 5 ic : M LE MA [. n , . HE Mei ai Hiftoria auginze apoftematodes, tec. .— 37 - dioler increfcit, dolori fuccedit tumor fnflammatorius uvule, tonfillarum .& totius veli penduli palatini, aucta vero in dies inflammatione, fuffocantur miferi. —XOppletio pectoris, cum refpiratione difficili & fonora, ceffante iam cibum & potum deglutiendi facultate, potuque per nares redeunte, certiffi- mum imminentis, :& intra fex horas fubfequenus mortis indi- ciumerat. "Teneris infantibus, hoc malo correptis, nulla erat fuccurrendi poteftas, adultioribus vero, quibus tempeftive &onvenientia exhibita fuerunt remedia, fuperato nono die, natum ex inflammatione rumpébat apoftema, ficque elucta-. bantur. Non dubito plures confervari in vita potuiffe, (i mmedicaftrorum loco experti in auxilium vocati fuiffent Me- dici, gentisque ruftice preiudicium de fingulari quodam fato tolli potuiffet, JAegroti, qui.cura, regimine & dizta congrua falvabantur, fuperato morbo, per fequentes fex vel octo fe- "gptimanas, aut fonum loquele nafalem, aut aphoniam quafi retinebant, aut parotidibus colli laborabant, aut per quatuor feptimanas.diftinéte videre non poterant, hecque fymptomata - » jn tanto maiori gradu aderant, quo liberalius infantes durante morbo frigidam biberint, vel aure frigidiori fefe expofuerint, In quibusdam infantibus, qui de dolore faucium non adeo con- queíti funt, ingentes prodibant tumores, in locis obfcceenis, : pueris in fcroto, & puellis in labiis pudendorum, qui tandem fuppurati & rupti largiter pus fundebant. ^ Vnus, quantum recordor, puerulus, qui fumma fcroti inflammatione labora- bat, fatis cedebat, dum interea eius foror eadem hora ex angina fuüffocabatur. Omnes iuvenes & puelle, vix tribus exceptis, tumore & dolore pedum laborabant. ^ Ex adultis - wero, vicefimum annum iamiam füpergreffis, pauci erant, quos angina vexabat, unica tamen iunior femina, hectice difpofi- tionis, angina correpta animam reddidit, & duo coniuges eun- dem fuperarunt morbum, quorum bini infantes moriebantur. — Nerum cum morbus hic terrorem Panicum, & non immerito, ANov. Aci. Med. Pb. Tqm.1. Vy | áncuf- "T 498 Olfrotio LXXXIL ni n ' incufferit omnibus, parentesque de liberis falvandis admo- dum folliciti effent, de eius caufa toties quefitum eft. Tu, mi lector, quid fentiam hac fuper re, paucis habe: A fex vere feptimanis continua dedicit pluvia, ut aquarum undique füccederet inundatio; concludo itaque, cum infantes nil nifi hanc aquam biberint,. inde hunc morbum illos contraxiffe, qui, licet populariter graffaretur, minime tamen contagiofus fuit b). Aliquando vefpertinis horis, cum uxor mea pulverem antifpasmodicum ex aqua frigida fümeret, in vafculo, frigi- dam continente, quicquam obfervo, quod fe movet & agitat. Sepofito & obturato per noctem vafculo, fequenti mane hanc aquam microfcopio fimplici contemplor, & in ea non folum - vermiculum anguilliformem, fed & aliud longe minus infe- &um, pulici aquatico fimile, obfervo, unde eoncludo, hec infecta proximam huius mali popularis caufam conftituere, & forte maiores vermiculos, fub potu aquarum deglutitos, in- teftinorum dolores, minores vero, in faucium anfra&tibus re- : manentes, ipfam anginam progeneraffe. ^ Omnibus hic loci fenibus in confefTo eft, precedentis anni meffem utramque, & camporum, & pratorum, adeo pluviofa turbatam efle tem- eftate, ut poft hominum memoriam fimile quid accidiffe haud recordentur; ftagnantes hinc inde aque E pedpenee & nullibi pura reperiebatur fcaturigo, hinc & frequentiffime laborabant, quibus hec lympha pro potu erat. ) In curatione multi multa tentabant, fed irrito fücceffu; fequens tamen methodus pre ceteris fefe probavit. Paraban- it wert OU DUE . &) Dudum docuit experientia, morbos populariter graffantes effe vel | contagiofos , 'vel minus; priorum minera in ipfa atmosphzra hofpitatur, & nulli fexui, nulli ztati parcet. — Pofleriores non nifi alimenta .& potulenta noxia pro caufa agnofcunt, quales funt, praíens affectus, & morbi populares a fecal uflilagine corrupto provenientes. t 1 1. * x^^ - ^ Hiforia augime apoftematodes, tc. 339 . tur gacgarismata ex melle in aqua cocto, quibus os fepíus eluere iubebantur tenelli; aut melli fubftituebant rob fambu- ci. Optimum effectum exerebat lac cum floribus chamzmeli co&um & firinga iniectum, aut inftar gargarismatis adhibitum, : Idem vere; predicandum eft de floribus malve, Natu maio- res ex ufu gargarifinatum magis proficiebant quam teneri in- fantes, Externe fimul adhibebantur fotus & epithemata ex melle, floribus fambuci, radice fymphyti maioris cum aqua: co&is. | Decoctum falvie non minus falutarem preftabat ef- fe&um. ^ Commendabatur ceteroquin potus calidus, ex in- fufo.thee vel decocto avene excorticate; caput & collum ab acceflione aure frigidioris ftadiofe muniebatur, ficque leni transfpiratione fzepe difcuffio huius tumoris obtinebatur, Tan- -dem iis, qui eluctabantur, exhibebatur lene laxans. ^ Pedes tumidi & morbofi ab eadem caufa curabantur mundatis fordi- bus, iteratis balneis, iniunctaque lege, ne amplius nudis in- - cederent pedibus, fed tibialibus & fafciis bene tectis, & quo- - wis modo a&remarcentibus. Rampitii, die XII. Februar. 1756. | sb dien 4. G. O. Richter. KFrancofurto ad Viadrum Halam mia | ! A uileieopgb. ITT0.2. is |. Olbfervatio LX XXIP. : DN. D. IOANN. DANIEL SCHLICH- : »" TINOII, | | | De j Lapidis porcini famofi inertia, impoftura ac ^t L imaginaria. geo lapidem, Pedra dél porco vulgo dictum, magnam. | X exerere poffe vim iatricam, in febribus prefertim qui- » vNv2 bus- D E ; 840. Obfervatio L XX XIF. buscunque, tradiderunt olim & adhuc Medici, fpecie formofi: admodum globuli forfitam, aut mercatorum fide vel furto de-. eepti; aft, re rite perquifita, nil nifi fuperftitionem , opinio- nem, ipfumque lapidem fallacem eomperii; Vidi enim, cu- riofe fatis fcrutatus, toties naturx effectum remedii efficaciz: perpetim effe attributum, in quo manifefte: inerratur. INun- quam quoque olim iuvenis credere potui, in tam parvulo la- pide tot centenas: medicas potiunculas parandi vim inefTe, aut magicanr merito: eam credendam ftatui; unde omnino id ab-- fürdum putamus, qui hunc lapidem novimus ex bile cum: giutine effe concretum, neque idcirco: immenpfam: illum. habe-. re vim auc imperceptibilem, aut magicam, cenfemus, quem- admodum multi de eo, ut de Rliinocerote;, fabulofe: tradunt. Ímpoftura mercantium procul dubio- primum. impofuit incau- tis nimiumque credulis Medicis. Riterem, experientia ni- xus, exploravi fepius, detecta prctinus & vanitate: & falfita- te, nec me feducere unquam potuit Seplafiariorum: füperba Oftentatio ac temeraria venditatto, qui inepte fatis de hoc fuo idolo parvo, rotundo, dolofo, cingulo licet aureo ac catena, qua füfpenditur, exornato ac ligato, iactitant, quod illum, - quem propriis viribus natura fuüftulit, morbum levaverit, fo- laque fenoris cupidine fumwis id exornant elogiis, quod me- dicamenti nomine prorfus eft indignum, En dolum! | lmpoftor grandis, huius loci Pharmacopola, per annos plures vendidit meo tempore Cardui benedicti foliorum infu- — fionem: ex aqua frigida confectam, quoties Medici preclari lapidis porcini infufionem prefcriberent ;. benigne nature ope res ita.fucceffit, verus ac filapis adhibitus fuiffet; Nemo in» ter Medicos, per if tempus, dolum detexerat, quum prefi- dium hoc ex opinione auxilium attulerit, donec, cognita frau- de ac mulcta Pharmacopeo irrogata, hoc adeo inepte lauda- tum cardiacum ac febrifugum, olim ingenti in pretio confti- tutum, penitus evanefceret. Ecce impofturam veram & erra- tua - ; " À 1 : * ; na. De Lapidis porcimi famofi inertia, tvc.. 44 tuni commune, tum Medicorum, tum egrotantium, tum im- poftoris ' à — ^, Alii feplafiarii idem experti funt, vendentes infufionenz fabarum St. Ignatii,- aut Ligni Colubrini aliorumve, quz ama- rum prebent faporem. — Hi eque felices autem: in fua arte fuerunt, atque ii, qui genuinum adhibuerunt lapidem, mani- feftata pariter quoque tandem fallacia. "Vt vero rite expifca- rer inanem globuli virtutem , accidit, ut periculum facere potuerim , graviter tertiana febre decumbente feptuagenaria - quadam matrona, corticis Peruviani ufum prorfus renuente, llec, duas acceífiones paffa, defiderat ac anxie pofcit porci- num, quem poflidebat ipfa, lapidem, qui, vel mille minimum florenis belgicis valens tunc temporis, genuinus a quovis pe- rito atque a me iudicatus eft. Lo certius experiri nunc po- tui, virtusne aliqualis febrifuga & cardiaca in eo delitefcat , an nulla. Quare facta mihi agendi poteftate, eius infufionem; cum decem unciis aqui» ealida ad flevedinem ufque factam, una nocte, qualibet hora uncias duas prebendo, hauriendam curavi, Putatitium remedium per quatriduum dofi fatis ma- gna adhibitum, (ut pretium vel ultra ducentos florenos intra exiguum hoc tempus imminutum fuerit, ) recufavit tum de- mum refpuitque egra ut vanum vel inefficax, nullum plane fentiens febris levamen, nullam virium refectionem, nullam catharfin, vel diurefin, aut füdorem, uti vulgo quidem fingi- . tur, talia contingere debere, Poft quintum paroxyfmum de- generavit intermittens febris in acutam continuam, quumque cortex Peruvianus in ufüm vocari non poffet, acceffit delirium ac undecimo die mors. Fuit vero hzc febris vere primum intermittens, qua per modo dictum corticem tuto ac certo tolli potuiffet, tefte multiplici experientia. — Quid igitur fen- tiendum de iis, qui per hoc commentum adeo pretiofe fimul ac periculofe hoc mali genus curare nituntur? Ad hec adii- €io, quam primum Amftelodamum acceffi, fubito agnoviffe | | Vv3 me b 5 342 Olfereatio EXXXIV. 1e numerofas illas, que quotidie & communiter committe- bantur, fraudes, dum Medicis & doctis & expertis commu- nis erat pretioforum, tam lapidum, quam aliorum medicamen- torum ufus penitus vanus & iners. Incredulus igitur pericli- tatus fcrutando diu, vidi tandem vana effe & fuiffe eiusmodi imaginaria prefidia, nullamque habere virtutem vel fugandi febrem, etiamfi leviffimam, vel vires reficiendi; neque eadem - moverealvum, neque fudorem aut diurefin provocare, five in principio, five füb incremento aut ftatu febris fuerint ex- hibita. «Quando autem hec ad finem inclinabat, naturaque medicatrix motus ciebat falutares & excretiones reftituebat , tunc cum admiratione audivi ineptas exclamationes: quantum auxilium! quam excellens remedium! Idem autem toties ad- verti, quoties non hoc folum, fed etiam vulgaria adhibita fue- re, male fic inerti remedio id adfcribendo, quod viribus natu- re tribuendum fuiffet. | | Lapidem bezoar, «qui ex utraque India huc adfertur, eque inefficacem deprehendi, tam ad mitigandas febres, quam vires roborandas, ficuti de porcino iam monui. ^Abunde fa- tis centena me id docuerunt exempla, in hac celebri & co- piofa civitate occurrentia & fedulo a me animadverfa, Chri- Íftiani quidem Medici vix amplius quicquam fidei habent hifce lapidibus, credulitatis nimis pudore fuüffufi; neque etiam mar- garitis aliisque huius generis crepundiis fingularem aliquam concedunt virtutem. — Aft Ebrei, haud minus eruditi huius loci Medici, utrumque Bezoar magnis adhuc extollunt laudi- bus, & quafi facramento fingulares eius virtutes in febribus confirmant. — Sed credac Iudeus Apella, non ego, qui non omnibus fidem temere prebeo deierationibus. .. . Quod de reliquo porcinum attinet lapidem, iis, qui pre- iudicio de eximiis eius virtutibus irretiti funt, ulterius illudi- tur, dum perfuadere illis conantur mercatores, quod fpeciali, utut perquam ridiculo, quodam charactere genuini Glos UM | | deant De Lapidis porcini famofi inertia 3 e&t. 543. deant lapilli, eiusque ope a fpuriis diftinguantur, Sancte enim mihi adíeveravit mercator quidam pius magis quam callidus, ex Indiis redux, permultos ibidem fe coémiffe lapides porci- nos, femperque certiorem redditum fuiffe de genuina illorum conditione, fi ficcum talem lapidem eousque intra volam ma- nus compreffum detinuerit, donec incaluerit, & previa dein fuctione, in dorfo manus inftituta, faporem amarum diu in ore perceperit, omnesque illos, qui hunc non monftraffent cha- racterem, fpurios & artefactos fuiffe. Quis autem eft, qui credat, ficcum lapidem ita calefactum per totam manum, in- tus humidam, amarum faporem ad os ufque fugens transferre poffe? Refipifcimus ergo & fuperftitionem eque ac dolum in hoc errore multum valuiffe agnofcimus; vitare autem utrum- que, noftrum eft. i ix Obfervatio LXXXF. | —.. DN. D. IOANN. DANIEL SCHLICH- NM eon TINGIL . Hymen provfus impervium, menfiruum fuxum 33 . diu retardanus, NO quedam nobilis, nondum hactenus menftruum flu- .. xum experta, circa duodevicefimum etatis annum debi- lis, pallida & macilenta evadit, menftruisque periodis dolo- ribus lumborum & abdominis moleftiffimis frequenter adfligi- tur, fuperveniente tandem & e genitalibus protuberante prg- grandi tumore, livido, dolorifico & &ftuante. Medicis illius loci hoc mali genus infolitum ignorantibus, peregrinus quidam, aliunde accerfitus, hymen non perforatum iudicans, id incie - dendum ftatim curavit. Ex vulnere illico cum aliquali impe- tu fanguis copiofus eflluxit, aliquo modo nigricans, non tamen putris, ad tres ufque libras vulgares, Menflruum dein as o» m... tio 244 v" . fuo tempore regulariter experta, nupfit viro feni, perfe&e fana ac valens, atque intra quatuor annorum fpatium aliquo- - ties fetus fatis robuítos in lucem edidit. —Sic ergo, quod tnedicamina haud efficere potuerunt, Chirurgia efficax preflitit. . Olbfervatio LXXX. DN. D. IOANN. DANIEL SCHLICH- "v. TINGIL Hymeuis coalitus iufolitus, diu etiam poft opera- tionem fa&tlam recurrens. M reo quedam Ebrea, nondum vigefimum annum agens, '" menftruam purgationem hactenus legitime & fzpius ex- perta, fimili termino adpropinquante, fübito acutum quen- 'dem intra genitalia fentit dolorem ac tumorem mediocris ma- gnitudinis, cum febre, laffitudine corporis, aliisque fufpectis Íymptomatibus, ^ Chirurgus Ebreus in auxilium vocatus & genitalia infpiciens animadvertit admodum exiguum hymenis foramen, tenuiffimum vix admittens fpecillum, poneque iltud tumorem deprehendit. ^ Facta ergo protinus inciflone fatis ampla, .coagulati fanguinis magna prodiit moles , .ceffantibus mox doloribus, ac recurrente fluxu ordinario , ut iam valeat | Jeta ac nubilis virgo. Alio tempore contigit, uc foemina quz- dam recens nupta, quum maritum admittere non poffet, iuffu Magiflratus infpectioni Chirurgi & obftetricis fubmitteretur, Hymen prorfus fere claufüum & -kimpervium deprehenditur. - Difcinditur ergo, femina hinc fanefcit, admittit virum, gra- vida fit, feetumque partu excludit. — Cum ;marito more .con- fueto libere iterum .concumbit, at poft fex menfiuii inter- vallum iterum mariti ingreflum ferre non potuit, tuncque hymen, .denuo coalitum ac prorfus fere impervium invemg- | tum, c MEA — 0 Tumor abdominis ffupendus &ec.— 948 — tum, fcalpello rurfus diffe&um €uit, ab eoque tempore nul-- lum amplius incommodum notatum fuit, pos — Olfereatió LXXXVIL : DN. D. IOANN, DANIEL. SCHLICH- Y Ld -Zumor abdominis ftupeudus im gravida, Hydro- pem afcitem mentiens, partu feliciter Juüblatus, — - «ommotiones febriles, defectus fomni, cum intercurrentibus deliriis & perpetuo eiulatu, Clyfteres lenientes, cum fapone parati .& frequentius iniecti, itemque prafcripta a me laxantia, temperantia, nitrofa, hisque interpofita anodyna, una cum fomentationibus tam ficcis, quam humidis, nihil plane leva- minis attulerunt, unde tandem ipfa mulier, dolorum pertefa, premiffa Venefectione in brachio, pulyerem radicis lalappe fponte füumfit, fatisque valide per alvum purgata fuit. —Se- quente die ex improvifo profluxit e genitalibus ingens copia | aque limpidiffime, viginti libras pondere fuperans. .Detumu- | dt hinc venter, prorfusque conquieverunt & abdominis & | lumborum dolores. "Tertio autem die partu edidit puellam, "ut videbatur, fanam, que vero brevi poft vitam iterum ami- fit. Facile ergo patet, aquam hanc intra amnion, preter con- fuetudinem fuiffe collectam, folamque eius excretionem, per — Nov. A&. Med. Pb. Tom. .— 1 d affum- 346 , | affumtum purgans fortuito promotam, ab omnibus llis gravi bus incommodis & prorfus ftupendo hocce tumore, rupturam: continuo minitante, liberaffe, que» dein, peracto puerperio, cito ac feliciter convaluit, | | Olfervatio LXXXF III. .DN. D. IOANN. DANIEL. SCHLICH- OCT TONDIL Mania chronica & rebellis, ptyalifmo Jfablata. nno 1752. verbi divini Minifter, 30. annorum, qui in In- dia Occidentali maniaco correptus & diu iam afflictus fuit delirio, huc tandem transferebatur, Poftquam ergo varia ei- dem, fed pariter incaffum & absque ullo emolumento exhibi- ta fuerunt medicamenta, tandem frater meus germanus, Me- dicus fatis audax, in confilium vocatus, per intervalla octo- decim vicibus fanguinem mifit, qualibet vice ad uncias xvj & xvii. purgantia validiora prebuit, & complura veficatoria furis, nuche & capitis vertici impofuit, fübiunctis fimul & interpofitis anodynis, fed irrito pariter cum effectu. — Hinc, rafo prius capite, univerfie eius regioni capillate unguentum mercuriale bis de die fat fortiter affricare iuffit, unde tertio . die facilis fübfequebasur falivatio, fub cuius ulteriori fücceffu, irridentibus licet aliis Medicis inaudiram hanc medendi ratio- nem, poft aliquot dierum intervallum, preter fpem & expe- - &ationem illorum refipuit & mentis iterum compos factus - fuit vir tam diu olim demens & infanus, continuatoque dein per integrum menfem predicti unguenti ufü paulo remiffiore, - & perfeverante, in modica quantitate, ptyalismo, priftinam | tandem corporis fanitatem & rationis integritatem recuperavit, hactenusque illibatam feliciter confervavit. Similiter quoque : IeCOI- | Maniá chronica &' rebellis, tc. — 347 recordor, Tudeum quendam medicaftrum, hominem alias in- doctum, multos maniacos ab inveterato & chronico tali deli- rio folius mercurii ufu, ad dentium ufque vacillationem con- tinuato, absque tamen fübfequuto perfecto ptyalifino, peni- tus cum magna aliorum admiratione, liberaffe. ^ Non minus quoque de me ipfo teftari poffum, quod in chronico delirio maniaco fepius vel ad falivationem, vel fine ea ad mercuria- lia unguenta, aut internum mercurii dulcis ufum, intefpofitis fubinde catharticis, confugerim, femperque fpei optatus re- fponderit eventus. Quodfi autem delirium maniacum adhue . recens occurrit, tunc fanguis illico mittendus eft ad'unam imo duas libras, repetendo id aliquoties, ter, quater, quin- quies & ultra, immo, ut fiepe vidi, decies quandoque, habita tamen ratione conftitutionis corporis, etatis & virium fübie- €i, Venefectioni ftatim fübiungatur purgatio, eumque in finem non mitiora, fed fortiora feligantur remedia, Hellebo- rus niger, Scammoneum, Gummi gutta, refina. Gialappe, fimiliaque. Externe applicentur veficatoria aut rubefacien- tia, coniuncto fimul largo ufü internorum remediorum tem- perantium, maxime nitroforum & fpirituum acidorum, ac in- terpofitis quandoque mitioribus anodynis, tandemque infu- per inediam , quantum fieri poteft, maximam imperando, & copiofam frigidam aquam pro potu porrigendo. Si autem febris aliqua, ex intermittentium claffe, forfitan delirio tali fomitem prebere videatur, tunc in cortice Peruviano, fub divino prefidio, querendum erit auxilium. Hec qui provi- de obfervat & tempeftive adhibet, cunctis feliciter fubvenire : ps maniacis, nec ullum illorum ut ergaftulo tradat, opus CLAmftelodamo Halam mi[Je L T 20. lun. 7e) E- e Xxai à Obfer- 348 E 5 Olfervitio LXX XIX. DN. D, IOANN. ERNESTI STIEEFF. Defcriptio Globi igniti Wratislavie obfervati. TY de fulmine, de globis ignitis & lucentibus , deque aliis rieteoris igneis, cum obfervationibus nitatur accu- tatioribus inque earum iníufficiente copia, cur naturam illo- rüm infufüicientet adhuc cognofcamus, ratio quaeri debeat, hanc meam aliqualem eiusmodi globi ignei, Wratislaviae ob- fervati, defcriptionem naturalis fcientie fcrutatoribus non in- gràtam fore firmiter fpero. | Die IX. Februatii ann, MDCCL, elapfo tertio quadrante . poft decimam nocturmam, globus, confuetam alias magnitu- dinem füperans & ignitus, per atmofpharam noftram ruebat, & füb colo ceterum fereno incenfus, eraffiiem duorum vel trium pollicum habere videbatur. —Quo propius ipfe terram verfus defcendeb-t, eo maior erat eius diameter, ita ut ulti- mo illo temporis momento, antequam globus diffiluit, ad pe-- dem usque unum & dimidium increverit, Duplici motu, cir- .€a axem nempe-& fimul progreffivo, in linea oblique decli- tante, ex regione africo-auftrica orientem verfüs ita velo ciffime ruens per atmofpheram fe movebat, ut tempus curfu fuo confüumtum vix unum minutum primum zquaret, Color eius in principio pallidus & poftea ex rubro tinctus erat, . | Lumen fefiper magis increfcens, ad inftar fplendoris, ma- xime penetrantis fulguris, oculos afficiebat; hinc civium ple- rique iftud meteoron fulgur fuiffe putarunt, quam«opinionem - fortiffimus infequens fragor tanto magis illis confirmabat. Glo- bus ifte, oculis noftris fub fex vel octo pollicum magnitudine | , : appa- ' f JE " Li L4 * d Defcriptio Giobi igniti &c. 249 apparens, lumine fuo terras noftras eodem modo, ficuti füb plenilunio obfervamus, illuminare incepit, fiquidem quo ma- gis defcendebat, eo plures eflicacioresve lucis radios ad nos demittebat. Maximam denique fuam adeptus magnitudinem, in fpatio aéris quadraginta circiter pedum fupra terram, pro- pe pagum Scbeiínig, ultra mille paffus ab urbe noftra diffi tum, in quatuor frufta candentia, inque Oderam fluvium de. - cidentia, diffiluit, . —.. Quilibet eorum, quibuscum de hoc globo igneo poftea cóllocutus fum, alium femper mihi notabat locum, ubi glo- bum decidiffe credidit. — Illorum relationes, qui ex sedibus fuis in urbe globum confpexerunt, cum altitudo domiciliorum variis fenfuum deceptionibus anfam praebeat, ftatim reieci. Amico cuidam Nobili, tunc temporis in via publica & in vi- cinis commoranti, globum in fylvam prope Scheiínig deci- diffe vifum eft. Aft nec in his fylvis ulla veftigia relicta de- prehendebantur, immo & incole illius tractus, qui globum can- dentem viderunt, contrarium perhibuerunt. ^Preter alios, qui globum in Oderam decidiffe obfervarunt, etiam miles qui- dam prafidiarius, tunc in vicinia, in vallo admodum eleva- to, excubias agens, idem aflirmavit; cuius relationi in his quoque, quod lumen, fplendor, ignis & fumus in uno eodem- que temporis momento evanuerit, cum aliis confentienti, eo magis credendum eft, quum frufta globi difrupti, nifi in Ode- ram cecidiffent, velin fylva, vel in domiciliis, vel alibi, quo- cunque pertingentia, torrere, uftulare, adurere .& fumum " fpargere debuiffent. Quamvis enim eiusmodi globi tecta ex lateribus co&is conftantia nec incendere, nec. conquaffare pof- fint, quoniam illa non ad inftar fulminis, igne in acumen quod- - dam collecto, attingere folent; faepius tamen cum tectis fcan- dularibus & ftramineis, alique materiis facile inflammabili- bus, ignem fuum communicare folent, prout complura id con- «1 | XX3 fir- a B" i 2 CM e 350 Obferoatió LXXXIX. | firmant exempla, Hinc etiam illis non fimpliciter fidem ad- hibendam effe cenfeo relationibus, quibus nuncfatur, quod corpora quadam a fulmine, füb celo féreno erumpente, aut accenfa, aut igne confumta fuerint, quum id maiori omni- no iure globo eiusmodi igneo, ab imperitis pro fulmine repu- tato, tribuendum effe videatur, fiquidem fulmen ad noftram ufque terram pertingens fub ccelo fereno rariflime, frequentius autem globus igneus notari folet, | Lifedbi Difrupto autem globo tres ftatim fragores, tonitrui valde fimiles, audiebantur, qui nobis admodum videbantur propin. qui, fiquidem in. compluribus domiciliis, tam in urbe noflra, quam extra illam, etiam ad 1:500. paífus diffitis , tres leves fentiebantur fuccuffiones, quibus precipue feneftre commo- vebantur, unde etiam incole, fragores hos folummodo au» dientes, nec globum videntes, tormentum quoddam nimio pulvere nitrato onuftum, ad fignificandam defertionem quan. dam militarem, tribus vicibus explofum fuiffe autumarunt. Sphaericam equidem figuram oculis meis exhibuit hic glo. bus, dum illum e loco quodam elatiore confpexi; an autem hanc vere, vel aliam habuerit, ob motui nimis rapidum cer- to afferere non poffum , fiquidem corpora, que in diftantia valde remota velociter moventur, oculis noftris femper füb alia figura apparent, quam fi proximius eadem, aut in quiete conftituta, intueri licet. Ceterum in illa regione aéris, quam. globus percurrebat, ad minutum temporis radium quendam oblongum, ex vaporibus fulphureis fumoque materie combu- fte productum, reliquit, Bt. 7505 | Vt autem plenior evadat hiftoria huius globi, fequentes infimul obfervationes meteorologicee merito eidem adhuc erupt fübiungende, ! j8 -: etd OM Menfis - | / PRAT V ^ L- » " "! ju AN E o5 : b. ; 5 e Deiriptio Globi iguiti &9c..— ag LESE $ ! TRAE C TCI. we. u.s te a A Con/iitutio lMltitudo|] Gradus pr 1 Tempeftates. | Celi. | Mercu- | Tbermo- x j E ; ri. metri, .3. Nubes, Circa meridiem celum ferenum! in & nubilum, | Gelu inopinatum. Libanotus,|30.16.| 52. 4. Cxlum ferenum. Frigus intenfum. — Au- Y - rora borealis valde rubra. Caurus, |50.18. 54- $. |Serenum. Frigus adhuc intenfius. Au- "Mar rora borealis pallidi coloris. Eurus. 31. 22.| $6. 6. |Colum ferenum poflea cum vaporibus. Es Gelu. — — — Eurus ]|31.22.| sr. 5 ri n * Idem. — m— Lcuosaf Aquilo. 3I. 21. 4T: g. Nubes. Serenum & nubilum. i Gelu continuans. — | Caurus. 30.19.|. 39. .9. |Serenum & nubilum. t ra | 2 Ex toto ferenum. —Gelu -— Favonius. 4o. r7, - 80. A 10. |Celum nubilum. Gelu. — Eurus. |29.154 gr. | boo MC xt. |Nubes. Gelu. so ia Vulturnus.|59. 15.]. 2o. .— 12. |Serenum. Frigus mitius. | TUN Regelari incipit, m -— |Aufler. 56.20. 25. 34. Ceclum ferenum. "T'empeflas temperatior. ) gn Gelu ex improvifo folvitu. ^ — |Vslturnus. 30.20.| 20 s i UNT | | : 3532 .Olerostio LXXXIX.. Altitudinem mercurii ex tubo "Torricelliano & frigus ex duobus Thermometris, 8o. gradus caloris & 100. gradus fri-- goris monftrantibus, annotavi, Vnum horum, obfervationi- - bus praefertim hiemalibus deftinatum, in camera verfus fepten- trionem fita, proxime ad feneftras apertas fufpenfüm eft; al- terum in camera meridiem veríus fpectante adferyatur, voi, ob hypocauftum vicinum calefactum, frigus, apertis etiam feneflris, paulo femper mitius eft. — Diverfitas locorum in his duobus Thermometris, licet in ambobus in uno loco fuüfpenfis ad pares gradus liquor moveatur, femper differentiam 10. vel 1I. graduum producit. Obiter hic adnotabo, quod in his Ther- mometris frigus huius anni MDCCL. hiemale, etiam inten- fius, noi ultra 62. gradus, ac fiepius faltem ad 40. 45-48, $0, 52. $4. S6. gradus liquorem defcendere co&gerit,. id quod quamvis relationibus in noftris novellis communicatis contra- rietur, cum ommibus tamen áliis obferyationibus diligentius inftitutis confentit. Subfequente mox dieloca, ubi globum probabiliter deci» diffe plurimi crediderunt, fedulo, & quidem ea intentione per- quifivi, an aliquid de materia forfitan relicta, pro inveftigan- da eius indole, adhuc invenire poffem, infüperque etiam ip- fius loci conditionem quomodocunque mutatam fedulo exa- minare mecum conítitui, fperans mé hac occafione de eo quandam obtenturum eífe confirmationem, quod a celeberri- - mo BozaHaavio relatum habemus 7), quippe qui in Iamaica eiusmodi globum igneum, pyroboli magnitudine, e ccelo rus entem aliquando vidit, & eo in loco, in quem delapfus erat slobus, foffam parvam, cum multis foraminibus invenit, quo- rum profunditatem adftantes baculis metiri non poterant; fed omnis fpes mea, de ulterius continuandis obfervationibus con- cepta, cum ipfo globo igneo evanefcens in Oderam cecidin | | | | Interim 4) Philofeplücal Tranfactions Num. 3:7. p. 148, ; d. Déferiptio Globi iguiti 7c. — 393. — [Ínterim hunc globum nil aliud, quam exhalationum fül. | phureo - falino - nitrofarum maffam coagmentatam fuiffe, & cum materia fulminis aut aliquam conformitatem, aut proxi- mam fere fimilitudinem habuiffe, nullo modo dubitari poteft. Difruptus autem fuit hic globus/cum fragore fatis manifefto, in quatuor quafi frufta, ob refolutionem & disiunctionem par- ticularum antea cóniunctarum vi ignis productam, füb qua inprimis nitrofe partes acceníe, alis intermixte, fragorem iftum concitarunt, —. Quamvis autein pluritii obfervarint, hunc globum in qua- tuor tantum difruptum fuiffe frufta, in plura tamen illum abi- iffe admodum probabile eft, Sic etiam, prater exacte obfer- vatos ternos illos fragores, plures omnino productos fuifle, fufpicari licet, quoniam dum velociffime fe invicem exeipi- unt, non facile diftincte percipi peffunt. Antequam hoc meteoron apparuit, per aliquot dies, ut adiecta monítrat tabula, celum mox ferenum, mox vapori- bus obfcurum erat, manifeíto indicio, quod in atmofphzra noftra multe. particule fulphureze, faling atque nitrofe col- lecte & coacervate fuerint, que dein tam pro igneis eius- modi globis, quam fulminibus generandis, materialem füppe- ditare poffunt caufam. Exinde etiam facile cognofci poteft, cur primis huius anni menfibus, Februario nempe & Martio, ——Tpon folum in Silefia, fed & in diverfis aliis provinciis, ob au- ftros frequentius fpirantes, tonitrua, his temporibus alias perquam rara, tunc multo frequentiora fuerint. - Rationem vero, cur exhalationes illas in hac maífa copcentrate non füb fpecie fulguris, in angufliorem radium depreffi, incendantur €& deflagrent, in compreffione particularum a frigore facta precipue collocandam effe arbitror, quum, meo quidem iu- dicio, zftivo tempore globi tales, e particulis fulphureis, fa- | Jlinis & nitrofis compofiti, magis expandantur, & in majori, quam hiberno tempore, quantitate hinc & inde in atmo- Nov. AL, Med. Pb. Tom. I. 2 5. Us fphera "| 3 : 4 : M r SNL A TIMES |. A r 73 a^ w Li Á ^ . Y - , ^ * fphera difperfi exiftant, qui deir, fi frigore accedente arctius inter fe coéunt atque coherent , ficque maiorem demum for- mant globum, aut fenfim pedetentimque, aut in forma radii cuiusdam continui fübito accenduntur atque deflagrant & va- ria eiusmodi ignea meteora tali modo fiftunt. Nonnulli horum globorum fine fragore etíam diffiliunt, quale quid nuperrime, teftantibus relationibus publicis, in ca- ftello Regio Hafnienft obfervatum fuit. Fulgidum in princi- pio erat corpus, maximum Planetarum magnitudine duplicata | fuperans; quun: vero ex alto defcenderet, figuram globi lu- . centis, quatuor circiter pedes craffitie referentis, exhibebat, . qui pedetentim diffolutus dein evanefcebat. Hunc autem globum ex particulis tantum fulphureis compofitum: fuiffe, pallidus eius color & difperfio fine fübfequente fragore facta, fufficienter docent k), Nofter interim globus igneus ex va- lidafrictione & agitatione particularum coagmentatarum ignem concepit, quod etiam circa fulminis fuccenfionem valet, üt- - pote quam fimili ratione fieri alibi iam demonftravi /). Sedulo infuper percontatus fum, am idem ille globus eo- - dem tempore im reliquis Silefig circulis remotis apparuerit , quale exemplum globi ignei, anno MDCCXVIL die X, Au- guíti in univerfa Silefia, Lufatia, Polonia & Hungaria obfer- vati, clariffnmi adnotarunt Phyfici z) 5 fed omnes relationes in Á) Singwlare quoddam meteoron lucens & fine fragore evanefcens ab Tifoft conterraseo noftro, L.B. de Worrr, Halx anno wpcevrr. ja obfervatun: fuit, cuius defcriptio exflat in Act, Erudit. Lipfienf. - ann. MDCCVII. p. f26-528. | | | P) Vid. Hiftrorifche und phyfifche Betrachtungen über díe Wirckung der in einen allbicfigen Pulvertburm cingedrungenen Blizftrabilr. Breslau. 1749. 8:05 | E s) Vid. Annaler pbyfico-mediei Wratislavienfer, aun. ryv7. Menf. 4u- guft. Claff. IV. Artíc, 2. in cuius egregii Operis continuationibus paflun adhuc plura eiusmodi exempla occurrunt. ma J, E T AN EM . * E — . . JDefriptio Globi igniti Sc. — 355 án eo conveniunt, quod globus in circumferentia duorum tan- sum milliarium confpiciendum fe prebuerit, unde illum vix . ultra dimidii milliaris altitudinem füpra terram elevatum fuiffe fufpicor, quonium exiguum hocce fpatium in linea oblique — . declinante intra unius minuti primi fpatium motu multo leg- E tiore, quam ille globus a celeberrimo M'oNTANARIO anno. MDCLXXVI. Bononie vius, percurrebat, quippe qui in uno minuto primo CLX. milliaria Italica, iuxta Mufchenbreec- kii relationem 5), curfu fuo abíolvi^ ; Obfervatio XC. — DN. D. IOANN, ERNESTI STIEFF. Dolor acutus, vagus, fub deglutitione , citra cau- fam anavifeftam im pe&ore [efe exferens , feli- citer 1andem fublatus. gene ab segris nobis .defcriptarum cauffa adeo inter- A dum abfcondite latent, ut difficillime medentes, in tenebris tunc .quafi.oberrantes, «morbi genium .debite indagare, .con- - venientes indicationes formare, aptaque pro iisdem impetran- dis remedia feligere queant, eaque propter contenti effe de- beant, fi illa demum ipfis uti liceat felicitate, ut, que pru- 4denti faltem .ccniectura inveftigata funt, fperatum preftent - effectum falutarem, id.quod inter complures alios, fequens E, 5) in Element. Phyf. $. 991, etiam luculenter confiriabit .cafus, —— . Amicus quidam litteratus, meditationibus nimium :addi- &us,, medie inter macilentam .& obefam corporis .conftitu- tionis, .quartum fupra quadragefimum «etatis füe agnum agens; - fobrie femper vivens, .& in dieta nullos fere, nifi in nimiis Vigiliis, errores. committens, :corpus a prima iam iuventute (6 A3 Runs "fatis 4 - 356 * - Obfervatio XC. fatis validum gerens, & infirmitatibus haud frequenter adfli- étus, nifi quod rheumaticis doloribus in fuperiore humero & circa fcapulam, ex aére gravi, craflo, humido, ac frigido obo- rientibus, aliquando vexetur, a quibus vero, adhibitis per unum alterumve diem aptis remediis refolventibus & difcu- tientibus, feliciter femper liberatus fuit; hic, inquam, die XXI. Ianuar. a. c. bene tunc valens, fine ulla cauffa manife- fta occafionali, de difficultate deglutiendi conquerebatur, quam vero, utpote adhuc minus moleftam, non ftatim mul- tis pharmacis levare volui. Altero die melius quidem deglu- tire potuit, mox tamen poft deglutitionem dolorem quemdam fpurium ac pungentem, ac precipue poft ufum calidorum in- crebefcentem, fenfit, Fauces hine infpiciens, nec in illis, nec in uvula ac epiglottide ullum aut prefentis, aut future in- flammationis indicium, nullasve in iisdem puftulas deprehen- di, nulla etiam in his partibus aderat pituite collectio, nec ullum aliud fignum, ex quo caufam dolorofe deglutitionis de- ducere potuiffem. Calor totius corporis femper erat natura- lís, & ficuti equalis ac moderatus perfiftebat fanguinis motus progreffivus, ita etiam relique functiones libere & ordinate füccedebant. Infufum igitur faltem leniter cslidum, ex her- bis Veron. Tufüilaginis, Confolide, floribus Malva atro. ru- bentibus & Papaveris, cum Syrupo Violarum, de.Althea & Capillorum Veneris loco facchari edulcoratum, frequentius forbillandum, prefcripfi. ! , Referebat proinde mihi eger, quod tertio aut quarto die, antequam primum fenfit dolorem, pifces comederit, & hine - fufpicabatur, fe forte non advertentem exiguam & acutam quandam fpinam, que oefophagum ledere potuiffet, cum carne piícis deglutiiffe; fed ftatim hic evanuit metus, quoniam - non immediate poft pifcium efum dolor ifte obortus fuit. - Reftabant equidem nonnulla vitia oefophagi, rariora dque | , ac funefta, in celeberrimi BoxEr1 Sepulchreto anatomico, dom. | Dolor acutus , eagus, fub tec. Q7 - Tom, II. Lib. III. Sed. IV. pa$.745. fqq. recenfita; omnibus autem his folertius perluftratis, ne unicum, quod ad ftatum . prafentis morbi adplicari potuiffet, inveni. Non minus quo- que hac occafione recordabar cafus illius funefti, ab Illuftri BornHaavio exacte defcripti; evolvens autem eius 7Ziflo- viam aírocis, nec defcripti prius morbi, Lugd. Batav. 1724. editam, omnem fufpicionem de difrupto oefophago ftatim . dimittebam, quum fymptomata minime inter fe convenirent, — . Tertio die eger, neutiquam decumbens, nec a laboribus fuis ordinariis defiftens, narrabat mihi, quod dolor, mox peft deglutitionem perceptus, locum fuum priftinum mutaverit, & paulo magis deorfum defcenderit, ita ut illum nunc prefer- tim circa regionem iftam, ubi fternum in proceffum xiphoi- dem definit, perfentifceret, quando ingefta, per oefophagum tranfeuntia ad hunc locum, uti opinabatur, devenirent. Ex- terne nullus rubor, nulla macula nullaque protuberantia cauf- fam mali manifeftabant. Si vero in mediaftino, aut pericar- dio, velin pleura, aut ipfa pulmonum fubftantia vaforum quorumdam infarctus vel difruptio praternaturalis, aut apo- - .ftemata quedam oborientia in culpa fuiffent, tunc, neglectiset- . jam aliis fignis, dolor nunquamremittens maioracirca refpiratio- nem & liberum fanguinis progreffivum motum, quam circa de- glutitionem ingeftorum , produxiffet incommoda. — Aft quo- niam füb illibata &-integra refpiratione motuque cordis equa- li dolor, nunc magis punctorius, non continuus erat, fed per intervalla ceffabat & tunc faltem redibat, quando vel cibos, .— vel fluidum quoddam calidum zger affumebat; hinc nulla et- - jam neque de his, neque de aliis fingularibus caufis, moveri oterat füfpicio, veluti de cafu ex alto, concuffione pectoris, "iractura aut luxatione coftarum, equitatione impetuofiore , - everfione rhede, vomituque aut fingultu vehementiore, dum nullius ex his confcius erat egrotus, quod unquam preceffe. Tit. Sic etiam porro nulla diaphragmati tribui poterat culpa, TT32':* quo- 358 '" — QOlbferoatio XC. quoniam vitales, quibus illud infervit, functiones, refpiratio: nempe & circulatio, in fua perfeverabant integritate. Neque tandem cardia, feu orificium ventriculi finiftrum, hic accufari- poterat, dum in illa regione non perfeverabat dolor, fed ex eadem in latus dextrum migrabat, Quo carior autem mihi erat eger, quoque rarior videba- tur eius morbus, eo folertius in eundem inquirens, an certior tandem pleniorve quedam indicatio aptiora mihi fuppeditaret remedia, complurium celeberrimorum Medicorum obferva- tiones de morbis rarioribus evolvi, feduloque & attente per- luftravi, fed pariter fruftraneo cum eventu. ^ Lubentiffime 'quidem venzfectionem inítituiffem in brachio, nifi gri ob- flitiffet averfatie, qui non nifi füb extrema eandem admittere volebat neceffitate. li» io Variis ergo incaffum prafcriptis & adhibitis remediis, vaga tandem doloris indoles eiusque tranfitus ex uno loco in alium diaphoreticorum ufum magis pofiulare mihi videbatur. :Mix- turam ergo fimplicem rectificatam, «cum fexta tantum parte liquoris mineralis anodyni Hoffinanni mixtam, ad 50. guttu- - las prefcripf), «cuius binas tresve dofes pomeridianis & vefper- | 'tinis horis fumfit eger, pofteroque die.eodem modo & gradu. «quidem recurrentem, fed magis nunc fe fe diffundentem fen- fit dolorem, 'unde non immerito fufpicabar, «obftructionem quandam, in minimis aut ferdfis, aut lymphaticis vafis factam, | dolores hos excitaffe, quam idcirco, leniter augendo tran- fpirationem, & refolventia ac difcutientia in- et externa fub- iungendo, fucceffive removere decrevi, eumque in finem in- fufum pugillare ex fimilibus fpeciebus paratum, mixturamque. concentratam, largius cum :effentia Pimpinelle albe remix- - tam, frequentius exhibui, ac infimul externe emplaftrum de zMeliloto cum diaphoretico Mynfichti coniunctum, regioni, - «uam .fcrobiculum cordis vocamus, imponere iuffi. | Licet. - 21 AY a f ^ Dolor acutus, vagus, fub &c. — 359. - . Licet àutem interim egro, de eventu huius morbi per- quam follicito & hinc frequentiorem meam vifitationem fibi expetienti, metum omnem eximere allaborarem, adfectumque hunc dolorificum, nifi maiora forfitan caperet incrementa le- vior faltem ifta & fuperficialis interna inflammatio, omni de- ftitutum efTe periculo declararem; tamen circa fecundam ma- tutinam fexti diei horam eger, poftquam infomnem huc us- que hanc transegerat noctem, gravi corripiebatur horrore, quem mox ingens excipiebat eftus febrilis; ex quo inopina- to eventu imminentis febris inflammatoriae maiorisve periculi indicia colligebat, ftatimque nova fuea confilia efflagitabat. . Sepofitis ergo interim remediis hactenus adhibitis, alia in illo- rum locum fuübítitui, circumítantiis prefentibus, fatis omnino fonticis, accommodata, quibus etiam febris non folum miti- gabatur, fed & egri vires reftituebantur. Dolori autem, mo- re folito eodemque vigore poft deglutitionem femper redien- ti, emplaftro iam defcripto, bis quotidie renovato, ulterius non folum refiftere allaboravit eger, fed &, feliciter fic a periculo febris inflammatorie fine venefectione liberatus, vefpertinis horis prioris infufi & mixture iam allegate refol- ventis ufum continuavit , unde tandem die feptima dolor pri- - finum füum reliquit locum, , quem circa proceffum xiphoi- |*S dem pertinaciter hactenus fuftinuit, & in remiffiori gradu ver- fus dextrum latus, fecundum longitudinem, infra coftas fpu- rias fe extendit. —Exoptatum igitur ab ufu remediorum inter- norum ac emplaftri füperimpofiti, in difcutienda hac ftafi in- flammatoria, deprehendens effectum, iisdem ulterius infiften- dum effe iudicavi, ficque die X. tandem omnis dolor plena- zie füblatus & amiciflimus eger in integrum reftitutus fuit, s. ba Obfey- 360 ^ Xm» Wt Obfervatio XCI. DN. D. IOANN, ERNESTI STIEFF, Fleera glaudis veterea cum tumore magmo inm- fiammatorio &" pbimofi enormi coumiundia, feliciter fauata. V. Iuvenis, temperamenti fanguineo- cholerici, in etate vegeta conflitutus, vel ex coitu impuro, vel alio quo- dam cafu infelici, lue venerea infectus, huiusque mercedis a - Venere accepte nefcius, in eodem illo libidinofo vite gene- re pergit, donec miafma venereum, per fluidorum maffam - diffeminatum, labe fua varias corporis parte$ contaminavit, & - in utroque inguine bubones ingentes apparuerunt, — Eventu - hoc perterrefactus, & füborto improvifo hoc malo nunc ve- - hementer attonitus, faluti fue melius profpicere ftatim de- - crevit, ac ab amicis, quos pariter olim a malo venereo libe- - ravi, admonitus ut meum peteret confilium & auxilium, Wra- tislaviam venit, Ex circumfítantiis vite ante acte mihi de- claratis & ex morbi ftatu prefenti fedulo perveftigato rem - yere iam defperatam inveni, ES Bubo inguinis dextri erat durus, inflammatus, & gran- dior, quam ut refolutioni fine fuppuratione obediret; alter - véro minor molliorve, ad refolutionem non plane fruftra ten- tandam fpem adhuc dabat, unde iisdem mox emplaftrum Vi- gonis cum quadruplo Mercurii, cum diaphoretico Mypfichti | & oleo Guaiaci mixtum, impofui, coniunctis fimul facculis — ex fpeciebus difcutientibus & emollientibus paratis; J/Egrum lue venerea infectum iam effe, preter reliqua figna, Medicis — iam cognita, facies pallida & livida, atque fanguis ex vena . incifa miffus, clarius docuerunt, Vnicum, quod nempe lues . nec guvulam & epiglottidem, nec fauces per o—— ; COM ecu : Fleera glandis "enered cum &e.-— 361 d .. dlecurfum corripuerit, . valde mirabar, quum hec loca fre- M quentius alias & citius ab hoc miasmate erodantur. | — - - Quoniam mifer hic urinam parcius & fub intenfifimis : fimul doloribus reddebat, hinc penem, retracto preputio, curatius infpiciebam. Non folum in corona glandis varia. ulcufcula , fed etiam. non procul ab orificio, ex quo urina — emittitur, duo iBaiora, variasque infüper veficulas, livida, — acri, & rodente lympha repletas, ob compagem fübtiliorem nervorum ibi tanto periculofiores, inveniebam;- quorum ma- - lorum cauffam in id reiicio, quod «ger glandem preeputio per- fecte tectam haberet. In coitu enim cum femina impura . denudate .glandi multe impuritates acres ac rodentes ex vagi- - pa muliebri adherent, que, quando in eiusmodi hominibus P atim preputio glans iterum obvolvitur, nec indufio abfter- £g nec commode tranfpirare poffunt, — Hinc irritant rodunt- . «que non folum fubtiliffimam glandis cuticulam, fed carnofam portam eius fübftantiam corrodunt & inflammant, ac putref- itia.dein & introrfum ferpentia ulcufcula producunt. in & $ compluribus. egris, ubi fimilia occurrebant ulcera venerea, Jlicet corpus ipfa lue non fuerit infectum, idem obfervavi, & Le minime ab impuro & acri ichore, (quo femper madet ina uteri fluore albo maligno laborantium ,) cum glande án coitu communicato, illa fuiffent excitata, nifi glans praepu- *: tio femper arctius obvoluta, & ablutio penis ftatim poft coi- sum füfcipienda, negle&ta fuiffe. | Viceribus his unguentum E digelivum & Bafilicum, cum Effentia Myrrhz mixtum, fre- uentius impofui, & glandem cum Decocto Lignorum bene aturato, iuncta fimul Tinctura Antimonii acri, fipius ablue- 3 Ipfi glans ingenti tumore inflammatorio deformata | ; & quoniam fub illo cuticula nimium expanditur, nervi re oco pube advehentia & abducentia plus iufto partim ex- untur, partim premuntur, hipncingens dolorum augmen- 4 Ja concitabatur, | i: . Adf. Med. Pb. Tom. L Z2z | 1n A 4 DN x : "OW us. du al *, : es 462 ^ "Oberesio XCl | 7 — In feroto valde tumido vene fpermatice fupra tefticulos ad craffitiem fere calami fcriptorii dilatate fimulque nodofe aut varicofe comparebant, quam ultimam horum vaforum conditionem mutatam Czrsvs recte «varices «vaforum fper- maíicorum vocat, minus autem apte recentiores quidam Me- dici herniis adnumerant & füb //7aríicoceles titulo comprehen- dunt. Tandem etiam uterque tefticulus a ftagnante corrupto femine valde diflenfus, & inprimis dexter ultra dimidium naturalis fue magnitudinis tumore auctus erat. | Primo ergo die curationem cum emulfione laxante , tem- peramentis fanguineo-cholericis in cafu noftro pre pilulis alo& ticis magis femper proficua, inchoabam. Poflero die, quum fufpenforium pro pené & fcroto applicare, atque cataplasmata refolventia & emollientia ex farinis quibusdam, cum aqua ad confiftentiam pultis coctis, admixto oleo Lumbricorum ter- reftrium diurno tempore, noc&urno autem emplaftrum de fpermate Ceti fcroto imponere vellem, glandem preputio, ob ingentem phimofin admodum tumido, adeoarcte tectam inveni, ut illud nullo modo retrahi potuerit; unde ftatim lin- teola, lacte tepido, cuin floribus Chamomille, Sambuci & fo- - lis Hyofciami cocto, madefacta, fingulis horis fuper impo- nere, atque fimul in urethram lac tepidum, cum mucilagine ' feminis Pfyllii & vitello ovorum mixtum, intra preputium vero & glandem Effentiam Myrrhe, Lignorum & Pimpinel- . 1e, cum guttulis aliquot olei Hyofciami, quantum fieri po- - - .tuit, fzepius iniicere iuffi, | | ^ Tertio die egrum, quem precedente vefpera absque ullo - metu aut figno imminentis cuiusdam febris reliqueram, mife- | . fe decumbentem deprehendi. Inquietus per totam noctem fomnoque carens, fummo mane graviífimo febrili corripieba- . tur paroxyfmo, fubito ita invalefcente, ut in fummo vite. verfari videretur periculo. Statim igitur feponebam decocta & alia antivenerea, pro interno ufu iam preparata, que hoc : ipío E b. Fleera glandis venered cum Gc. ^. $69 ipfo die prima vice adfumere debebat, eger, dum pulfus du- rus, celer & quandoque intermittens aliaque concurrentia fymptomata Venafectionem potius aliaque febrem mitigantia poftulabant remedia. . His autem ftatim licet in ufum voca- tis, quum poft meridiem omnia non folum in eodem gradu vehementie perfeverarent, fed & infuper leve quoddam ac- cederet delirium, egro iterum fex uncias fanguinis ex media- na detraxi, atque remedia prefcripta per femihoras in maiori dofi exhibere iuffi; quo facto poft nonam vefpertinam mor- bum multo remiffiorem, egrumque in tranquilliori ftatu, fpem reftitutionis haud vanam promittente, inveniebam. Nihil -. ergo circa remediorum ufüm mutavi, nifi quod emulfioni pre- fcripte Diacodium addiderim. Sequente die, quoniam febri- lis ille infultus iterum ceffavit, pulveres & potiuncule alte- rantes ac temperantes in minori dofi exhibebantur. De caufis horum fymptomatum interim ipfe TS BA ex agri tandem relatione cognovi, me in füfpicione mea non erraffe, ícilicec quod terror vehemens, quem exinde conce-- —. pit, quoniam amicus quidam ipfi nunciavit, abfolute neceffa- .. riam fore tefticuli venerei exfeCtionem, & phimofin non ali- . ter, nifi mediante fcalpello, fanari poffe, ita repente & ino- | pinato febrem iftam excitaverit, Hinc etiam, quum ipfi ad- Een, eiusmodi tefticulos venereos & phimofes me íc- . pius iam fine fcalpello fanaffe, fimulque, quantum fieri po- tuit, maiorem fpem obtinende perfecte reftitutionis offerrem, ^ fublato hac ratione anxio illo metu, tanto facilius przdiátis "remediis vehementes inde obortas commotiones febriles le- nire, & poflero die ad ipfam luem debellandam me accingere potui. -Non lubet iam fufius fingula hunc in finem prefcripta . enarrare remedia, fed fufficiet paucis monuiffe, quod primo . confueta in ufum vocaverim decocta, ex radicibus & lignis gerenereis; fine tamen antimohio, parata, , Utpote cuius 422 etiam ] | | Í LI Sb V chat Nis d 464. c0 7o0MeveRtA MOL, vox ON etiam Tin&uram, mon in omnibus eiusmodi fübiectis profi- cuam, omifi, eiusque in locum Effentiam Lignorum bene fa- turatam, cum Effenria Pimpinelle albe concentrata remixtam;. fübftitui. Matutinis ergo & pomeridianis horis eger, füdo- ris proliciendi cauffa in lecto decumbens, menfüram unanr decocti lignorum primarii cam LXXX. guttulis. predictarum: Effentiarum, hauriebat, reliquo autem tempore duas menfüe- | ras decocti fecundarii, loco potus ordinarii, fübiungebat. Ante introitum leci quotidie pulverem fümebat, ex abfor- bente quodam, antimonio diaphoretico & Aethiope minerali, paulo largius admixto, paratum; poft quartum: vero femper diem pilulas mercuriales fine alo& paratas interpofui, hisque remediis internis per XXIV.. dies fine interruptione continua- vit eger. . Interim durante hocce tempore omnem adhibui indu- ftriam , ut falivationem: averterem, in qua alias; complures medentium unicam reftitutionis fpem, non fine egrorum da- mno; fepiusponunt, Non equidem indifcretim in lue vene- rea falivationem reiicio aut omitto; in hoc autem fübiecto. fi eandem more confüeto'excitaffem; certe fauces, uvula & epi- glottis, ob' nimiam humorum: acrimoniam, periculo graviffi- mae inflammationis & exulcerationis expofite fuiffent, cum fübtequente fimul elare & fonore vocis iactura, Proinde et- iam cum remediis illis exquifitam & ftrictam coniunxi dietam, eoncedendo faltem: &gro: in prandio modicam carnis bubule affatee portionem, & in ccena panem bis coctum, omnes au- tem alios cibos, una cum iufculis, penis profcribendo, fe- - rioque fimul eidem iniungendo, ut finita curatione faltem: gradatim.& fücceffive ad' priftinam rediret dietam, in quibus omnibus etiam exacte morem mihi geflit. | Sub his autero circumftantiis vix aliquot ab inchoata cue ratione elapfi erant: dies, quum phimofis, nefcio qua de cau- fa, fubito adeo ingrávefceret, ut in fphacelum abire videre- | tur, P Flera glaudis venerea cum Gc. 365, tür, pro quo tempeftive avertendo. admodvendum omnino - fuiffet fcalpellum, nifi ingens egri obítitiffet metus, cuius . anxiis precibus commotus, omnia alia potius adhuc tentare - decrevi remedia, ne forte nova iterum, ob gravem animi — perturbationem , accenderetur febris, — Linc fomentum ex .. aqua calcis vive aliisque difcutientibus paratum & per aliquos — jam dies cum linteaminibus adplicatum, quum minus nunc -.. illud füfficere iudicarem, mutavi, aliudque, cui faccharum Sa- turni admixtum erat, fübílitui, & cum linteaminibus , tepido illi intinctis iterumque expreffis, qualibet femihora totum pe- . gem involvere iuffi;i Res optime fucceffit, & hoc remedio per quatuor dies adplicato, periculofiffima inflammatio. tan- . dem mitigata fuit, per quatuordecim autem dies adhuc, fed non ita frequenter, continuato, phimofis, tumor glandis, & ulcera, in parte huius anteriore oborta, feliciter fublata fue- runt, Enormis equidem hec phimofis & tumor inflammato- rius glandis omnem ulceufculorum, coronam eius obfidentium, fanationem,, ob itnpoffibilem preputii retractionem, durante hoc tempore prohibuit, dum ab illo momento, quo phimofis adeo enormiter aucta. fuit, nullum remedium intra preputium . & glandem ulterius iniici potuit, unde etiam, quum, aba&is fonticis his fymptomatibus, praputium iterum retraherem, im -denudata glande peiorem longe ftatum illorum ulcufculorum me inventurum effe metuebam; aft preter opinionem & - famma cum admiratione: deprehendi, quod predicto illo fo- —gmento, cum linteaminibus applicato , optime repurgata & maxima ex parte iam confolidata fuerint. |. ^- Quod de reliquo bubones venereos, in utroque inguine | — fimul prefentes, attinet, finifter refolventibus adplicatis prom- te aufcultabat, & intra breve temporis fpatium feliciter ite- . "rum difparebat, id quod etian: intuitu fcroti, pretumidi & te- | fticuli venerei itidem felieiter eveniebat; dexter autem bubo, , mümium iam induratus, iu refpuebat difcuflionem , unde 23 — | il- v MARE NN $ Oblfervsttio XCIT. — — — 1 1 . illum emollientibus & maturantibus ad fuppurationem deduxi, .. factaque fufficiente mundificatione, brevi temporis intervallo eius confolidationem obtinui, ac tandem, poftquam, conti- nuato per XXIV, dies predictorum remediorum ufu, miafma. venereum penitus e corpore zgroti eliminatum efTe depre- hendi, venzíe&ionem in brachio fubiunxi, füb qua fanguis d VIIL uncias emiffus, optime mixtus & bene depuratus comparebat. Dein, ad fordes a fudoribus copiofis forte in cute reliétas abftergendas, balneum ex aqua faltem fimplici, ac demum, ad tonum vaforum cutaneorum, itidem fub fudore .nimium debilitaterum, reftituendum, aliud, ex herbis nervi- nis & fapone Veneto paratum, aliquoties, profperrimo cum fucceffu, adhibitum fuit, ficque egrum, ab omnibus fuis ma- lis fine fcalpello nunc liberatum, .quinque hebdomadum fps tio ita reftitui, ut in quartum iam annum .optima fruatur fani- tate, | | — (Wratislarvia Halam mia d. 3, Jul. 1756.) ^ Objervatio XCII. DN, D. GOTTLIEB :CAROLI SPRINGS- FELD. IDe Permaguo Steatomate abdominis, XL. fere libras jeapp io eequante. | Ll Differtatione mea inaugurali, quam fub Prefidio Excel- . lentiff. HEsENsrREITU, de Paríium coalefcentia morbofa, Lipfie 1738. defendi, permagni p. 39. mentionem feci Stea- tomatis, quod in abdomine militis cuiusdam, qui, ob ingen- tem infimz huius cavitatis expanfionem, & coniunctum oede- : matofum pedum tumorem, pro afcitico habebatur, poft | A ANN mor» " M : nU i [ ; ! — . De permaguo Steatomate abdominis tec. 367 - füortem inventum fuit. Spem ibifeceram, me alio tempore - - huius omnino rariffimi cafus exactiorem. daturum effe hifto- ram. Datam liberare nunc conabor fidem, eaque expromam, que reftant, ex fupra memorati anni adverfariis meis, quibus illa tunc temporis inferueram. ! | - . Fuit autem defunctus e numero militum, qui in cohorte prima Sereniffimi noftri Principis gloriofe memorie ftipendia merebantur, quinquaginta feptem annos natus, ftatura lon- gus, cholerico-melancholico temperamento preditus. luve-. nis quidem farcinatoris opera exercuit, caftra deinde fecutus eft, fex quoque praeliis ipfe adítitit, incolumis tamen ex omni- bus rediit, & fatis tranquillam, pro illorum hominum more, tandem egit vitam. — Quamdiu illum novi, novi autem per decem fere annos, cachecticam habebat faciem, abdomenque femper tumidius, quam natura effe debuiffet: quod eo magis in oculos irruebat, quia quoad reliquas corporis partes magis emaciatus erat. Abdominis ille tumor tandem adeo increvit, ut eger lecto teneretur, nec fe ipfum levare poffet. Quo fa&o uxor, & cognati, ufitato vulgi more, in principio talia adhibebant remedia, quz vel a maioribus didicerant, vel a — eircumferaneis & medicaftris variis, aut ipfis etiam vetulis acceperant. Quum vero pedes magis intumefcerent & re- fpiratio difficilior evaderet, meum tandem implorarunt auxi- lium. Rite ergo inflituto examine, in caufas morbi inquirere ftudeo, :quas tamen e longinquo repetendas effe cognovi. Interim amara, falia fixa, & que morbo convenientia credidi, prefcribo medicamenta. Incaíffum autem omnia adhibeban- tur: nil enim his, uti exitus docuit, efficiebatur. Suafor ita- que fui, ut Archiater noftri Principis, Dn. D. Marrurx o), | Lap d fimul - e) Is vr fuit, qui brevem huius Cafus hifloriam Berolinum ad clarifl. ScHAARscHMIDIVM mifit, qui eam Diariofuo inferuit. Vid, Eiusd. Medicinifchbe und chbirurgifche Berlinifche Wwóchentlicbe Nachrichten, Erfter labrgang, 1738. Wocbe 39. g. m. 30$-.— L4 La a8 ^ ^ Olferoatio XCII. fimul in confilium vocaretur, qui tamen brevi temporis inter- vallo quoque experiebatur, morbum hunc nullis cedere re- mediis, eaque idcirco ulterius porrigere nolebat. Aderant autem tantum non omnia figna afciten cum ana- farca coniunctum denotantia. Totum abdomen ultra modum diftentum tumiidumque erat, vix enim lino, duas ulnas cui dimidia longitudine referente, poterat comprehendi : cutieula - fplendorem monftrabat, & veftigium imprefli retinebat digiti. Quando eger ex uno in alterum movebatur latus, rThagnus in abdomine audiebatur fonitus, qualis ab utre, aqua non penitus repleto, dum illa exinde "effunditur, reddi folet. Mi- nime vero hic tumor folum occupabat abdominis :cavum , fed & ad fcrotum usque, femora & pedes fefe extendebat. Soro- tum inprimis erat vefice ad inftar inflatum, 4 adeo turgi- dum, ut magnitudine infantis recens nati caput equaret 2 qui ultimus tamen tumor, adhibitis remediis convenientibus externis, aliquantum tandem fubfidebat. «Quo magis autem inferiores pertes tumore illo diftendebantur, eo magis fupe- riores extenuabantur, Sub hypochondrio dextro durities quedam infolita notabatur, quam quidam ab indurato hepate proficifei autumabant. — Refpiratio valde erat difficilis: urina reddebatur perpauca, rufa, quafi oleofa, & nubeculas quafi ex furfuribus coalitas monftrabat: pulfus obfervabatur par- vus, inaequalis & frequens: febricula lenta in hecticam pro- clivis: fitis interdum vehemens, fudor fere nullus: alvus ad- Íftricta, Ad hec accedebat in pede dextro, ubi femur inci- pit, dolor ingens ac perquam vehemens, alias nunquam m hydrope occurrens, & idcirco mihi femper maxime fuüfpectus, - Rebus ergo ita comparatis, quum nihil internis efüci - poffet remediis, continuis nos fatigavit eger precibus, ut ul-- tima adhuc experiremur, & paracentefin adhiberemus. Ce- dimus eius efllagitationibus , remque eo dirigimus, ut exerci- tatiffimus no Principis primarius Fiirugus, Dn, GüxrTHBE« RY$, E. - " v "^ " - — De permagno. Steatomuate abdominis, &vc.. 969 RVS, cuius in fuperiore VIT, huius Tomi obfervatione iam cum laude mentionem feci, illam perageret. — Notatu autem perquam dignum erat, quod, quum 1odo dictus Chirurgus finiftram manum abdomini imponeret, dextra vero in plaga oppofita idem illud percuteret, percontaturus, num fenfum quendam perciperet fiuctuationis, fonus prorfus fingularis auditus-fuerit, quafi nempe tympanum, cuius corium made- factum eft, pulfaret. Quo facto Chirurgus, dubius omnino ' redditus, puncturam egro denegabat, illique ancipitem pre- dicebat eventum. — Tandem precibus continuis & cum lacry- Tnis coniunctis, egroti pariter ac cognatorum, commotus, acu - triquetra, quam antea oleo illiniit, abdomen illo in loco, qui inter anteriorem offis ilei fpinam €& umbilicum medius eft, in finiftro latere perforavit, quod «eger quoque animo bene conítituto füftinuit. Aft, acu extracta, ne guttula qui- dem aqu: per cannulam, in abdomine relictam, e£lluxit. Hinc | ftilo per illam immiffo, atque compreffione externa fubiuncta, parum aque, loturam carnis colore & confiftentia referen- tis, per intervalla promanavit Ipfe ego vulnus ftilo, per cannulam inducto, exploro, & refiftentiam, ftilo non fupe- randam, fentio. Quam ob rem, quumintra duarum horarum fpatium, omni licet adhibita opera, non nifi due circiter li- - Jbre eiusmodi aqua educi potuerint, monitione ipfius egri cannula fuit extracta, vulnusque debito modo deligatum. Varie deinde; ut plerumque folet, difputatum fuit, que —— "caufa fit, cur aqua non eflluxerit? Alii putabant hydropem « | adefle anafarca, ferumque herere potius inter cutem. & mu- | feulos abdeminis, hinc acum triquetram non penetrafle in cavum abdominis, Alii iudicabant, aquam contineri quidem in abdomine, fed folliculo peculiari membranaceo inclufam haerere, hancque fententiam obfervatione comprobare cona- bantur Illuftr, FIE:zsrER:, qui, facta in uno latere punctura, nullam educere potuit aquam, qui tamen, perforato oppo- Nov. A&. Med. PL. Tom. I. mu 3282 | fito 379 Obfercatio X CII. : Pn fito latere, fàtis abunde eflluxit. Alii denique, aliis expe- rientiis commoti, adfirmabant, omentum fine dubio effe fcir- rhofum, hinc eiusdem pondere ac duritie impediri effluxum aque: & que alie erant circa hunc eventum opiniones, ob levitatem tamen minus recenfende. JEzer tunc in lecto tranquille fe continebat : quum vero circa vefperam alvum exonerare vellet, & idcirco e lecto ef- ferretur, plus;quam duz libre lymphe pure, dum in fella perforata confidebat, e vulnere eflluxerunt; quoniam vero animo linqui videbatur, hinc adítantes perterriti illum in le- (tum rurfus deportarunt, quo facto aqua fluere defiit. Se- quenti die de debilitate quidem corporis, minime vero de aliquo circa vulnus dolore querebatur eger: quare nos, & praefertim Chirurgum rogabat, ut in altero latere punctura in- ftitueretur. Has preces per quatuor dies iterabat ; fed pre- videntes irritum huius operationis chirurgice effectum, pla- cavimus tancummodo eius animum, promittendo nos preci- bus fuis fatisfacturos, íi virés recuperaffet. — Interim figna adpropinquantis comparebant mortis. Eger enim ficca tuffi - vexabatur, que fi hydropicis füpervenit, tunc, tefte Hirro- CRATE p) & CzLso 4), mors femper metuenda eft, Quarto igitur die, poft puncturam, eger moriebatur & quinto fectio inftituebatur anatomica. ^ Antequam vero ad illam progre- - diebamur, paracentefis in dexiro premittebatur latere, & . quidem binis in locis, ut nempe partim experiremur, num in hoc latere educi potuiffet aqua, partim eciam, fi forte aliqua : eius adeffet copia, illam prius removendo, fectionem fine im- pedimento peragere poflemus. — Aft idem, ac in vivo adpa-. ruit eventus, dum nulla plane eius guttula prodibat. | ! Cute. .g) Sect. VIT. Aphor. 4r. Hydropicum, ff tuffs babeat, defgeratur eff. — Confer. Sect. VI. Aphor. 35. Hydropicis tuff£r fuperveniens, malum. | 4) De Medicina Libr. II. Cap. 8. Im bhydrope tuffr fvem tollit. E p E M —. De permaguo Steatomate abdominis, trc. 471 Cute igitur rite feparata, in latere finiftro vulnus acu fa- &um exploravimus, quod nullam monftrabat inflammationem, & iam collapfum erat. ^Offerebat nunc fe oculis noftris fie . dicta-membrana adipofa, Hiec omni pinguedine deftitueba- tur, folaque cellule reftabant, nec camen in his, quod omnes mirabamur, lympha effuía reperiebatur, fed tantum pauce flavefcentis liquoris guttule, Remotis his, mufculi abdomi- nis diffecabantur, tuncque in regione epigaftrica ventriculus & maxima inteftinorum pars in confpectum prodibant, que . a vi quadam furfum verfüs premi videbantur, eodem modo acin gravidis difectis, ab utero tumido atque ex»panfo vifce- ra abdominis, & inprimis inteftina, furfum pelli deprehendi- mus. Omentum valde emaciatum, non fuper inteftinis, ut alias folet, expanfüm eret, fed quafi retroactum & contortum incumbebat ventriculo. Sub umbilico vero & in hypochon- driis peregrinum quoddam corpus ex luteo albicans, adpare- bat, totumque eius cavum replebat, & inteftina una cum. omento e loco fuo veríus fuperiora elevaverát. ^ Quod ad huius tumoris figuram & magnitudinem attinet, duas perfecte referebat veficas bovinas, flatu diftentas, que, parte laterali paululum compreffe, arcte inter fe coaluerunt, Subftantia illius erat fevo fimillima, quaíi pingue quoddam fübeffet, du- t2, renitens, uno verbo, qualis in fteatomatibus obfervatur. His vero duobus corporibus maioribus multa inherebant mi- nora, plurima nucis avellanze, nonnulla iuglandis figuram re- ferentia, quorüm omnium licet eadem effet fubítancia, tamen color in minoribus erat magis fufcus & nigricans. | uum dein connexio huius corporis examinaretur, de- prehendebamus illud intra duplicem membranam mefenterii herere. Dum enim, ligato inceftino düodeno, eoque abfcif- - fo, reliqua inteftina tenuia a mefenterio feparabantur, & por- tio inteftini ilei, duas circiter fpithamas longitudine zquans, adhuc reftabat, tunc plane difperibat mefenterium , eiusque EC Aaaa .; & ope- p ^ - XU i N 872 Obfervatio. XCI. & operis cellulofrloco tumor hic intra mefenterii membranas offendebatur, ita ut inteftinum ileum illa in parte, qua adhe- rere folet mefenterio, huic tumori adnatum efTet, Communis autem illa membrana externa, a peritonaeo orta, bina hec cor- pora: ab utroque latere includebat, & facile ab illis feparaba- tur. Propria enim tunica quodlibet corpus adhuc cinctum: erat. Minime vero folum mefenterium , fed etiam mefocoli partem hic occupaverat tumor. — Nam eadem ratione ,. qua: ileum cum tumore connectebatur, etiam cocum inteftinum, & coli quedam. pars cum eodem coherebat. —Proceffus au- tem vermiformis fecundum longitudinem erat extenfus, atque apici tumoris fuperincumbebat, ita tamen, ut inferior & ex- terna. eius pars, verfus renes intra unum alterumve Steatoma- tis corpus valide adnexa videretur. Separatis igitur nunc in» teftinis, tam tenuibus, ,quam craffis, tumor ille adhuc arcte adherebat fpinz dorfi, praefertim prime, íecunde & tertie "Jumbari vertebrae: quin. adeo firmiter quafi. comprehendebat atque ambibat mufculum pfoas, ut non, nifi fumma. vi atque . previa. difruptione fibrarum ,. ab illo & iliaco feparari potue- rit; imo: mufeulum illum & vafa eruralia, arteriam nempe & venam dextri lateris, fubftantia fua febacea, fub ligamento: Pov»anrir ufque ad. femur comitabatur,. ibique fuas quafi age- bat radices, unde procul dubio dolor ille acerbus atque 1no- . leftus in: femore dextro, cuius füpra mentionem fecimus, or- tum traxit, egroque interdum impofuit, ut herniam ibi time- set. INusquam, nifiin hac regione lumbari, vifa fuit inflam- matio. Quadratus enim lumborum gangrena vix non core reptus deprehendebatur, — Notatu dignum erat, quod vafa. fanguifera, que fuperincumbebant huic tumori, mefaraieis: fuerint fimilia. Sub. membrana enim communi prorepentia. intrabant ipfum tumorem, illique fine dubio materiam nutri- uvam adyehebant.. "6 ' ! His - De permagno Steatomate abdominis, &e. 573. — . His ita fedulo indagatis, totum hoc eximebatur corpts pretermaturale, & quum, uti ex fuperioribus conftat, in duas -fuüb prima fua origine divifüm fuerit partes, que circa latera: tantum mediante tela cellulofa quadam leviter inter fe coha- rebant, hinc absque ulla fere vi divellebagtur. Bilanci deim impofite, quslibet illarum feorfim fere viginti, amba. autem . eoniunéctim ultra triginta novem libras pondere equabant. " Hac occafione fimul. beneficium quoddam mechanicum co- gnovi, quod, fub tanta peregrini illius corporis mole, agro- to, dum viveret, magno utique fuit commodo: | Situm nem- pe fuum ingens ille tumor occupaverat in medio abdominis; .. ita quidem, ut, quoniam in duas equales dividebatur partes, equilibrium in eorpore confervaret, neque permitteret, illud in unum magis, quam in alterum, urgerilatus. Cerxrum enim gravitatis huius tumoris, ob:partes equaliter divifas, ibi erat, ubi inter fe colierebant. Linea vero verticalis, a ver- tice cadaveris per umbilicum ad bafin ducta, tranfibat per co. hefionem, five centrum gravitatis tumoris, unde corpus fem- perin equilibrio fervari poterat. Remotis igitur duobus his corporibus , tandem partes -. genitales: examinavimus, animadvertimusque in latere dextro: annulum illum, fub limbo. mufculi oblique defcendentis oc: currentem, adeo extenfum atque Cilatatum, ut tres digitos: facile admitteret. Per hanc vero aperturam tefticulus dexter jn cavum abdominis,. ope funiculi fpermatici, Steatomati ac-- ereti atque: incumbentis, fenfim fenfimque retractus erat; firmiterque corpori illi fteatomatico, in füuperficie eius exter- |— mna, regionem iliacam fpectante, adherebat, ^ Alter autem. - otefticulus burfa fua continebatur, — Totum praterea fcrotum: fero illo,. quod precipue intra eiusdem. membranas. uberrime: | ftagnare folet, diftentum, hydrocelen referebat, leviterque: inflammatum erat. ltaque; licet tefticulus dexter in cavum. | abdominis re vera.intraverit, minime tamen. ruptura. qualis. | | Aaa cunque i Y i 374. : Obfervatio XCIL cunque in peritonzo idcirco facta fuit, fed is falcem füb eius lamina interna, in tela illa cellulofa, quam alii externam, & hinc Zuplicaturam peritonzei vocant, latitavit, Á . In cavo autem abdominis exigua occurrebat quantitaé aque, que vix quatuor libras pondere füperabat. Veficam ftatim detegere non potuimus; exemto vero Steatomate , fa« Ctaque prius in ureterem incifione, ac flatu dein, mediante tubulo, in illum immiffo, in confpectum tandem ita prodibat, ut corpus fteatomaticum locum fuum intra veficam, & inte- finum rectum occupaffe deprehenderemus, — Et hac ipfa oc- cafione fimul obíervavimus, ureteres, dum e renibus egre- diuntur, & infundibulum feu pelvim formant, ultra modum naturalem fuiffe dilatatos, cuius phenomeni caufam merito in nimia compreffione Steatomatis ponendam effe, quilibet facili perfpiciet negotio. —Vrina enim, in renibus fecreta, per ureteres libere ín veficam defeendere non potuit, fed in fu- periore ureterum parte ftagnavit, illosque extendit, unde ra- tio patet, cur eger fub incremento fymptomatum parum fem- per urine reddiderit. Tandem transverfim diffecta fuere corpora illa fteatoma- - tica, tuncque in illo, quod finiftrum abdominis latus occupa- verat, deprehendimus. fimilem quidem & «qualem per to- tum corpus fubftantiam, aít color a centro usque ad dimidium reliqua fübftantie paulo obfcurior erat, eum fere in modum, ficuti fubftantia corticalis cerebri a inedullari fe diftinguere folet. Alterum vero horurm corporum, quod in dextro late-. re collocatum fuerat, cavitate quadam, duas fere libras aque - livide continente, inftructum erat, cui quatuor aliae minores, | feu cellule, fimili aqua replete, refpondebant. £x his omni- bus fimul fumtis colligi poteft, hoc Steatoma omnino ortum fuum duxiffe ex glandula quadam mefenterii obftructa, fcir- rhofaque facta, cui vite genus militare primam forfan dedit aníun, Quoniam vero adeo facile dirimi potuit tumor, valde | | pro- i» — ^ ^53 P MEM r | à : re T . De permaguo Steatomate abdominis &c. 575 - probabile eft, duas glandulas vicinas fundamentum eius po- fuiffe & fucceffive ita coaluiffe. — : —. Fuit igitur obftructio glandularum & inde natum Steato- ma morbus primarius; tumor vero pedum oedematofus atque fcroti, effuüfaque lympha, tantummodo effectus, quem alii fymptoma vocant. Pondus enim Steatomatis compreffit ve- nam cavam vafaque lymphatica: hinc circulus impeditus fan- guinis, hinc ftafis in vafis lymphaticis, hinc effufio, hinc oedema. ! | Poftremo diffecuimus quoque hepar atque lienem, nul- lam vero in his animadvertere potuimus obftructionem. Cy- - ftis fellea autem copiofa bile repleta erat, duoque continebat lapides, qui aurantii erant coloris, rubis grandibus fimiles, equalisque magnitudinis & ponderis, quod, dum coniuncti bilanci imponebantur, duarum erat drachmarum cum dimidia. In thoracis cavo aliquam effufe lyinphe offendimus copiam : in pulmonibus vero nil, quod prater naturam fuiffet, obfer- vavimus. De reliquo conferri huc merentur cafus, de Scir- rhis mefenterii, iam olim a LEcHELIo & BEnaENs communi- «ati, in Epbemerid. Nat. Cur, Decur. IL, Ann. Il, Obfervv. Jf9. & Annalibus pbyf. med. Wratislacvienfibus Ann. 1722. AM. Iun. Glafj. IV. Artic. 12. | (Qeiffenfel[a FIalam milJa d. 20. lul. 17562). Obfervatio XCIII. DN, D. FRIDERICI SIMONIS MORGEN- STERN. Defcriptio caucri marini, oulgo Eremitz. kuamvis hiftoria naturalis a celeberrimis Viris, noftris tem- . poribus diligenter fatis exculta fit, novas tamen accef- | | fiones, - / 376 | Olfercatio XCIIL. fiones, ob rerum fuarum copiam, quam pertractat, admittit quotidie, ut quilibet rerum naturalium ftudiofus, & ipfius ftu- dii amenitate, & tantorum virorum exemplis allicitus, fe ob- flrictum putet, iis tantum addere, quantum ipfi occafio pre- bet. liisdem rationibus incitatus, fequentem elaboravi de- Ícriptionem cancri cuiusdam marini, vulgo Eremife dici, quem exigua rerum maturalium fuppellex mea mihi fubmini- ftravit, adiecta icone, fingula exactius, monftrante. —Quic- quid in prefenti füubiecto obfervare potui, annotavi accurate, fed cum per longum temporis fpatium, quo adíervatum fuit, partes quedam forte mutate, & interne plane confumte fint, brevem hanc atque mutilam defcriptionem benevoli lectores mihi non vitio vertent. Interim conatus meos non plane fruftraneos effe, eo ex fundamento credidi, quod icon, quam : varii Auctores de cancro ifto dedere, a naturali figura plane recedit, & quod in. eo, quod de illo commentati fünt, nimis breves fuerunt, ita ut tantum indicaverint, Eremitam cancel- lum mollioris corticis effe, qui, ut fe ab iniuriis externis de- fenderet, conchylii cuiusdarn habitaculum intraret, idque rur-- fum cum alio mutaret, fi illud eundem ob corporis fui aug- mentum non ulterius capere poffet. — Neque folertiffimus na- ture perfcrutator Clariff. Dn. LzssER, in fua Teffaceo-theo- logia, neque Auctor libri, qui gallice inferibitur: fpetfacle de la nature, neque Philipp. lac, Sacusivs a. Lemenbaimb, in Gauimarologia," que Francof. 1665. prodiit, plura indicant. - Concham turbinatam, quam nofter Eremita inhabitat, inter 1narinas referendam effe, folus ipfius afpectus, & fatis firma compages, confirmant, Ex quo per fe patet, Ereimi-: tam inter maris incolas referri, — Accurate quidem indicare mihi non licet, num mari ubique infit; hoc tamen coniectura colligere poffum, prefentem ex mari feptentrionali effe, & in littore prope leveram fuiffe repertum; alia enim M ou . Nia, qua ad amicum, a quo hunc Eremitam accepi, per ue | in allis Defcriptio cátcri marini, &tc. 377 Gallis dicitur Eremife, vel Bernard Eremite. Cur no- men Berübardi ei fingant Galli, non perfpicio. — Ratio hue | jus cognominis, quam Sacnusivs 4 Lemenbaimb inde derivat, quod, quia, crufta licet tectus, aliud tamen latibulum qua- rat, idcirco fatuus fit, feu Bernhardus, iniuriofe ac falfo ex- cogitata mihi videtur; cum cancellus nofter ob molle, quo gaudet, integumentum aliorum conchyliorum firmo tegmine fe provide muniat. Germanis audit P;/zer - Krebs, Eremife, Qumann, Seldat. | | Ex conche apertura, feu ore, eminent extrema membra chelarum, quatuorve pedum anteriorum maiorum (vid. 745, VIL 7/g.1.) Horum figura, nec non ipforum color ad colo- rem & figuram cancrorum noftratium fere accedit, Et che- le, & reliqui pedes fatis firmo gaudent integumento, & vix augurari quis poffet, formam reliquarum partium a ftructura & duritie cancrorum communium multum differre. | Sepofitis ac remotis parietibus conchz turbinate, Ere- tita ita in eonfpectum venit, uti Fip, 2. delineatus fiftitur. .. Caput & dorfum, germanice Z/e Krebs- afe, plus ad planum, quam convexum ftructum eft, Pars anterior qua- .tuor gaudet excavationibus femicircularibus, feu incifuris, V quibus margo extremus cinétus eft (vid. Pp. 2.), ip cuius medio apice, in utreque latere, corpora duo femilunaria po- fita funt, iuxta que & paululum inferius oculi eminent, His proxime adiacent due eminentie feu apophyíes, quibus in inferiore parte antenne dus adnatz funt, que, ut in cancris — poftratibus, ex circulis fenfim decrefcentibus conftant, — An- tenne he ad dentes fite exfurgunt (vid. 77p, 3.) ^ Dentes duo externe convexi, in margine, quo fe tangunt, ferrati, interne concavi, confpiciuntur ; in bafi feu radice cuiusvis oblonga invenitur eminentia, que dentium molarium vices emulari videtur. Dorfum ad dimidiam partem tefta tenui te- étum, quod reliquum eft, membrana feu tunica admodum — Nov. Acl. Med. Pb. Tom.1. Bbb . .tenuis | i 378 asd Obfervatio XCIII. ^ "D d tenuis claudere videtur, ^ Corpus quinque feptis in cellulas quafi dividitur, ita tamen, ut in medio liber tranfitus maneat, - qui inferius anguftior eft, & quidem eo anguítior, quo caude propior (vid. Pig. j,). Septa hec externe in ventre inftar coftarum pofita apparent, que inter fe in medio ventris con- iunguntur (vid. Fig. 4.). Cavitates, quas formant, ultimum niembrum cuiuslibet pedis claudit, membranis & tendinibus adnatum, Miror fane, quod ne ullum quidem veftigium ventriculi - invenerim, qui in cancellis noftratibus ex fatis firma compage & offibus, fi ita loqui fas eft, conftat, firmisque circa orifi- - cium inferius inftructus eft dentibus. ^ Vix credere poffum, ventriculo .cancellum noftrum deflitui, Si ventriculo non deftituitur, eft ifte fine dubio fingularis & mollioris ftructure, qui cum reliquis mollioribus partibus internis tractu temporis confumi potuit. JAbdominis & caüdse cavitatem vacuam in« vent, | ' , Securidum Ilfuftr, LiwaEvx quilibet carcer. duodecim ínftra&tus eft pedibus, hinc & Eremitar). Ego decem tan- tum in noftro cancro obfervavi, inclufis chelis, quem nume- fruui & fpatia ir trunco pedibus privato diftin&e determinant | (vid. Fig. 4.), Quodíi vero appendices circa os, quibus cancer id retinet, quod chelis ori admovetur, pedibus adnu- inerantur, ubique eorum numerus ad düodecim accedit. . . Chela ex quinque articulis conftant (vid. Fp.6.). Vlti- L] nus, qui proprie chela dicitur, iterum ex duobus, fixo nem- - pe & mobili. Chela dextra grandior finiftra erat; id quod fepe in aliis cancris obfervatur, Ec chele, & quatuor pedes anteriores pro corporis reliqui cónditione pregrandes funt. .J . Quilibet pedum anterioruni ex fex articulis plano-rotune dis componitur, qui quo propiores trunco, eo preffiores funt. ! à Ex- r) Vid. eius Syflem riature a L I, LAxc10 edit, Hale 1740. p. 64, m Deferigtio cancri marini i e. 379 Extremum cuiuslibet pedis fere enfiforme eft, externe magis convexum, interne planum & preffum, in cuius medio linea ufque ad apicem tranfit. — Vltima extremitas huius articuli acuta, pellucida & dura.eft, inftar unguis. Pars anterior. pe- dum conyexa in margine ferrata eft (vid. Fig, 7.). "Quatuor. pedes pofteriores, minuti, compreffi & politi fünt, absque in- cifüris ferratis ; in articulatione crinibus obfeffi confpiciuntur, &vid. Fig. 8). i (Guide extendebatur ufque ad tertium gyrum conche aturbinate. -Caret circulis feu articulis, quos in cancris com- Anunibus obfervamus. :Exterior ipfius tunica ad papyri craf- fitiem accedit, .& mollis eft. — Diameter .caude fit fucceffive minor. in fine curvata eft & teftacea. In utroque latere duo apophyfes feu .cornua .obfervan- tur, quorum fuperius inferiore grandius eft; iftis crines non- nulli adnati fünt; externe hirfüta, interne vero polita : appa- gent vid, (e. [? » Obfervátio XCIF. | DN. D. FRIDERICI SIMONIS MORGEN- STERN. iDe Seri efrillatione ex utbilico. N^ triginta .annorum, temperamenti paululum fegnioris,, ftrictioris habitus corporis, vite fedentarie adflrictus, . variis animi pathematibus, .& precipue, .ob triftem rerum füa- rum faciem, moerori gravi indulgens, duobus abhinc annis | imbecillitate corporis tentatur, Quae .cum ipfi non fatis cu-- | re effet, & cum ex peffimo multorum hominum more ani- | mum unacum corporis viribus nimio potulentorum fpirituofo- | bbb 2 rum ? JM G dL uum D. " 3lla e n 480 ^ — Okervatio XCIP. e rum ufu reficere ftuderet, factum eft, ut quartana febris fuc ceffive ortum exinde traxerit, Hec ineptis artificis, prefer- tim adftringentibus tractata, evanuit quidem, fed extremita- tum inferiorum tumor oedematofus fübfecutus eft, reliquis. totius corporis partibus fere emaciatis. Accefferunt durities abdominis, brevis & impedita refpiratio, nocturno tempore multo difficilior, dolores varii, modo pectus, modo abdomi- nis cavitacem occupantes, nec non irregulares inotus febriles, fauces aride & noctes infomnes, qua omnia fatis grave- da- mnum & haud levem vifcerum obftructionem indicabant, Ita conftituto & mea auxilia die 24. lan. a. c. imploranti eiusmo- di ordinavi remedia, que, nifi febrem quartanam revocarent, vifcerum tamen obfítructioni referandae conducerent. Lome- fi decoctum avenaceum cum Cichorio, tincturz alcaline tem- perate, pulveres falini, repetitus ufüs pilularum polychrefta- rum ad BeccuEegI methodum praparatarum, omnia hec mihi videbantur morbo füperando accommodata, — Nec fpes me fefellit; primo- enim menfis Februarii die extremitatum infe- riorum tumor infra genu defcenderat, atque reliqua morbi fymptomata mitiora fe oftendebant, ut ufum horum medica- minum continuari, haud abs re effe crederem; excepto Lo- weri decocto, quod, quia non ad palatum erat, eger recufa- bat, & cuius in locum alíud decoctum refolvens & tempe- rans prefcribebatur. — Propter tumorem pedum vel facculos | tepidos ex furfure in ufüm vocavi, vel pedes tabule quer- nez calefacte imponi iuffi! — Tertio eiusdem menfis die de exquifito dolore umbilici egrotus conquerebatur, tumor vero - nullus confpicuus erat. — Ad illum mitigandum, nec non ad refolutionem obftru&tionis vifcerum facilitandam, Emplaftrum faponatum Barbette camphoratum regioni dolenti noctu im- ponebatur . Quod etiam fine dubio auxilium tuliffet, nifi officii genus, ad quod eger requirebatur, eum coégiffet, lo- «um mutare, Veítimenus ergo probe munitus, rheda urbem | quan- * De Seri defilatione ex umbilico. — a1 - "Quandam vicinam petiit, de qua undecimo die Februar. per - litteras mihi nunciavit, oedema pedum füb ufu remediorum evanuiffe & fatis bene fe valere, dolorem vero umbilici iti- mere finito vix füftinere fe potuiffe, ut levaminis gratia aífe- rem querneum ficcum & calefacótum nudo ventri impofuerit, poft cuius vero applicationem ex umbilico ferum exftillaffet. Sullicidiun hoc die XXVI. Februar. adhuc obfervatum eft, quo die cum huius fymptomatis ulteriorem deícriptionem de- fideraffem, littere ad me date funt, que indicabant, apertu- ram umbilici adhuc patulam effe, & ut ipfa egroti verba ad- ducam: man kónne in den Nabel bineinfeben; id, quod ex- ftillat, circa umbilicum, exficcatum pallide rubere; quanti- tatem huius feri accurate determinari non poffe, alio enim die maiorem, alio minorem quantitatem excerni? impofita lintea plerumque madida effe, & durante hoc ftillicidio dolo- rem nullum fentiri. — Lafo umbilico decerpta linteamina & emplaftrum faponatum Barbette imponi iuffi, coniunctis me- dicamentis internis, non quidem huic affectui, fed potius mor- bo primario ac robori vifcerum deftinatis. Vulnufculum bre- vi. poft confolidatum, & eger de nullis incommodis ulterius conqueftus eft, Excretiones feri ex umbilico interdum occurrunt, & ple. rumque plethore & cacochymie, fpeciatim vero relaxatis . umbilici poris adfcribuntur, iisque bominibus prefertim acci- dunt, qui habitus fünt fpongiofi. llluftr, b. m. Fy;Z, Horr. — MANNVS, in Confultat. med, Tom. .X1, pag. 387. eiusmodi ca- | fum recenfet, excretionem [eri impuri vifeidi ex umbilico . fiftentem, & profitetur, fe vel infantes, vel adultos hoc af- fectu laborantes aliquoties obfervaffe. ^ Cafum vero, quem enarravi. ab eo, quem Illuftr. Horrwaxxvs loco citato pro. ponit, in multis differre, & hinc communicatione non plane |. indignum credidi. — Dubium quidem nullum eft, maffam hu- , morum íubiecti prefentis, & per diete vitia, & per ineptam | AM | Bbbsg | febris D... M .. Olferoatio XCP,. | ! febris quartanee curationem quam maxime fuiffe depravatam5 interim tamen ftillicidium fübfecutum impuro duntaxat fero, vel relaxatis umbilici tübulis deberi, affirmare non audeo. Abfentia enim tumoris frigidi in regione umbilicali, nec non ipfe dolor exquifitus, huic; fententia contradicunt. Stillici-- .:dium hoc ita potius enatum effe exiftimo: Obftructiones vi- fcerum, & fine dubio etiam hepatis, humorum «irculum :na- turalem in illis retardarunt; impeditus humorum tranfitus fpa- fmos facile excitare, & (imul umbilicum, per ligamentum ro- 'tundum hepati .connexum, afficere & in .confenfum trahere potuit. Inde ergo dolor umbilici, Dolor ifte per iter intli- tutum auctus fuit , quo factum eft, ut & fimul humorum di- rectio yerfus uribilicum ;promota fit; nulla enim corporis rio- ftri pars dolore afficitur, ubi non eundem fimul maior verfus partem illam humorum excipit affluxus. — Accedit denique impofitio afferis quernei ficci & .calefa&i nudo ventri , qui humores eo fortius.attraxit, ita quidem, :ut pori umbilici an- gufti, propter nimiam fluidorum feroforum directionem ver- ifüs tubulorum iftorum extremitatem , tandem difrupti fuerint, - CAMagdeburgo Halam mi[ja d. 28, Iul. 1756.) Obferoatio AXCF.; DN. D. CAROLI WIEHELMI :SACHSIL 4Heematocele. ^3 UE á Eis | E á pee '34. circiter annorum, :macilentus, ;per aliquot annos caftra fecutus, intemperantie maxime deditus, egroto re- dux corpore in:patriam, ;poft varia alia perpeffa militie in- 'commoda tumorem 'fcroti monftrofe magnitudinis circumfe- rens, tandem huius intuitu lectum petere .& Medici pariter :3c Chirurgi auxilium.querere.coactus fuit, «Quum prima E - p Hematocele. /— ^ 983 i Riad illum accederent, & alvinam, & urine excretionem li-- - bere fuccedere, nullumque circa appetitum & digeftionem . vitium aut defectum adeíTe deprehendebant; pulfus faltem erat plenüs & paulo celerior, egerque fimul conquerebatur de anxietatibus precordialibus, ex animi forte pathemate aut - flatulentia oriundis, itemque de borborygmis & vagis dolori- bus fpaflicis , tam in medio abdominis, quam in hypochon- driis & lumbis fe fe exferentibus. Scrotum ipfum, omnis do- loris expers, nullam naturalis coloris in cute monftrabat mu- tationem , tumorque nec fplendens erat, nec tranfparens, di- gitoque preffus nullam retinebat foveam, & licet fub quali- cunque eius compreffione tefticuli tactu explorari haud po- tuerint, nulla tamen aderat durities, nec ullum inteftinorum prolapforum, aut flatuum incarceratorum indicium. Sub his ergo circumítantiis ftatim inftituta fuit venefectio, ad praca- vendam forte adhuc fuperventuram inflammationem, illaque peracta facculi, ex vegetabilibus refolventibus & carminati- vis, addito fale ammoniaco, parati & cum aceto & aqua co- €i, fcroto imponebantur, clyfter ex carminativis & emollien- tibus, iniiciebatur, fimulque interne blanda refolventia, dia- pnoica, digeftiva, laxantia carminativa & temperantia fucce£- five exhibebantur, fed absque ullo falutari effectu, unde tan- . dem chirurgica inflituebatur operatio , perforando nempe fcrotum in finiftro latere cum acu triquetra, vulgo 7rocar dicta, quod cum absque ullo dolore inde percepto factum .— effet, ftatim ingens quantitas, integram circiter menfüram con- | | | ftituens, fanguinis craffioris nigricantis efluebat, quam ultimo, fub leni compreffione fcroti, aliquot guttule materie cuius- |... dam albx & quafi purulente, verum tamen pus non referen- tis, excipiebant. Hoc ergo facto ingens ille & fere ftupen- dus fübfidebat tumor, continuatoque in- et externorum ha- étenus prefcriptorum remediorum ufü, intra breve temporis - intervallum vulnus, fimplici quodam emplaftro hactenus te- etum, - | m. o e94 — — Obfrosto XCVL ——- &um, feliciter fuit confolidatum, egerque priftinam ex voto recuperavit fanitatem, — Olfervatio XCF I. Ée DN. D. CAROLI WILHELMI SACHSIL Hydrops anafarca, ex corrupta febre quartana, 4" gravida, cum fubfecuto fpbacela circa geni- £alia, cortice Peruviauo fublatus. E press 36, annorum, quarta vice, & menfe quidem ter- tio, gravida bona alias corporis predita conftitutione, 4 varias poft rixas & offenfiones, victumque pravi fucci, & mi- ' nus excuratum, affümtum, cruditatibus ac bile corrupta onu- flum gerebat ventriculum , quas cum quotidie fere, novis . femper in dieta commiflis erroribus, adaugeret, peffimo illo vulgi praeiudicio capta, gravidas absque noxa gule quoimo- docunque luxurianti indulgere poffe, univerfam tandem hu- morum maífam adeo inquinatam reddidit, ut prorfus tandem cacochymica evaderet, ^ Accidit inde, ut ineunte Martio menfe ann. 1750. aliquando gravi corriperetur horrore, quem vehemens excepit eftus, per totum corpus fefe diffundens, isque ficcus & absque ullo füdore per XiV. dies indefinenter continuans, tandem vero, inftituta ftatim in principio Vena» - fectione, & fübiunctis feduloque continuatis cemperantibus, - fucceffive remittens, ac fuperveniente fpontaneo fudore peni- tus iterum ceffans. Licet autem critica hec excretio fpem . recuperande fanitatis haud exiguam oftenderet, admodum ta- men fallax hec erat, fiquidem, elapfo vix aliquot hebdoma- dum fpatio, quartana fubfequebatur intermittens, illaque fatis regularis. Exhibebantur quidem & eidem opponebantur con- Íueta remedia incidentia, refolventia, digeftiva, laxantia & robe- Hydra anafarca, ex boadré (c. 385 E - foborantia,. fübiuncto demum provido corticis Peruviani ufu a dn forma femi- vinofi infufi ; quum vero ufum illorum fpera- - tus non ftatim exciperet effectus, aliarumque muliercularum | accederent perfuafiones, de fpontanea huius febris ceffatione " exantlato partu certo fübfecutura, ab omni prorfus abfítinuit medicatione, pravam autem non immutawit, fed potius pri- - ftino more continuavit dietam, hacque ratione brevi tempo- * ris intervallo plura alia graviora & periculofiora proterve » fibi contraxic mala, INon folum enim univerfum externum -» €orporis habitum tumor fücceflive occupavit ferofus , feu hy- 4 drops. anafarca, fed quartana etiam in quotidianam intermit- tentem mutata fuit, infimulque circa genitalia ingens primo - edematofus obortus fuit tumor, qui brevi poft, fuperve- niente inflammatione, ipfam gangraenam ibidem & fphacelum comites fibi adiunxit, unde, ob indies invalefcentem virium . proftrationem metumque mortis facile fubfecuture, acceden- tibus infimul amicorum perfuafionibus, denuo Medici Chi- rurgique imploravit auxilium. Statim ergo & interna reme- dia, eítum precipue mitigantia, viresque deficientes reftau- rantia, & externa difcutientia, balfamica, digeftiva aliaque, prafcripta & adhibita fuere, affiduoque illorum ufu, favente inprimis divina gratia, fphacelofe tandem corruptionis repri- mebatur progreffus, partesque corruptae mediante fuppura- tione feliciter procurata a fanis feparari incipiebant. | Hec autem dum ita agebantur, ultimus adpropinquabat graviditatis terminus, segraque noflra, febre licet & hydrope anafíarca —— adhuc laborans maximeque debilis, non obftante gravi adhuc . — prefente genitalium lzfione, practer omnium fpem & opinio- nem. felici partu, legitimo tempore, absque dolore enixa eft fetum, admodum quidem imbecillem, vitam tamen in quin- | tum uique menfem continuantem. Exantlato dein partu. ni- , mioque febris impetu aliquo modo defervefcente, prioribus | remediis non folum ios cosa: refolventia, incidentia, | Nov. Ack. Med. Pb. Tom. I Lcc ^. Xi. - PSU Psi | a 496 Olfervatio XCPII. — digeftiva & diuretica blandiora, fed ipfe etiam cortex Peru- vianus in electuario exhibebatur, hacque ratione, & diligen- tiffime fimul operam fuam conference Chirurgo, intra quadri- meftre fere fpatium ab ingenti hac truculentorum morborum caterva feliciter liberata fuit hec foemina, priftinasque vires una cum fanitate adeo perfecte recuperavit, ut poftea duabus iterum vicibus gravida reddita, viventes adhuc & pariter fa- nos partu enixa fit liberos, Obfervatio XCFIL. . DN. D. CAROLI WILHELMI SACHSII. Macule fcorbutice fingularis indolis in vetula e puero. . — M'E quedam fexagenaría, egena, civis cuiusdam huius . loci res domefticas curans, integra hactenus gaudens valetudine, nifi quod ab aliquot annis infolitam quandam in artubus l«ffitudinem, cum molefto aliquo in toto externo cotr- - poris habitu fübinde fefe exferente pruritu, perceperit, cons iuncto fimul colore faciei aliquo modo lurido & quafi cache- ético, menfe Martio a.c, mane e lecto furgens, copiofas hine & illinc in variis corporis partibus obfervat maculas, petechiis quoad rofeum colorem fimillimas, magnitudine vero easdem quadantenus exfuperantes, & fueceffive ita undiquaque fete diffundentes, ut ipía etiam labia orisque cavum unacum fau- cibus occuparent, Harum quaedam circa meridiem primi diei, dehifcente cuticula, fincerum plorabant fanguinem, efchara- que dein obtegebantur ; alie ftagnantem füb cuticula & trans- | parentem mcnflrabant cruorem; alie tandem, fenfim eva- nefcente rubore, colorem induebant flavefcentem, adinftar fügillaionum: ex contufionibus ortarumn, Nulla equidem gravia * - —. Macule feorbutice fmgularis &?c. — 987 .. gravia aderant fymptomata, preter laffitudinem quandam gra- . wativain membrorum, cuius intuitu lectum tandem petere - coacta fuit. Implorato dein auxilio medico, conveniens fta- tim & paulo flrictior imperabatur dieta, temperataque pre- fcribebantur antifcorbutica, videlicet mixtura ex tinctura an- timonii tartarifata .& :eflentia lignorum cum fpiritu cochleariee parata; infufum ex herbis recentibus cochlearie, nafturtii, beccabunge .& femine feniculi cum fero lactis; decoctum - gro potu ordinario, «ex rad. feniculi, graminis, cichorii, 1la- . pathi.acuti, farfaparille, rafura cornu cervi, ligno faffafras, fem. dauci Cretici & caffia lignea; linCtus ex mucilagine fem. :«cydon. cum aqua rofarum extracta, & fyrupo florum papav. errat. meleque rofarum, füb quorum ufu, interpofitis fimul laxantibus, & fubiunctis diapnoicis, intra trium circiter fepti- manarum fpatium maculz ifte penitus evanuerunt, priftinaque feliciter reftituta fuit fanitas, Paucis dehinc elapfis diebus ad puerum XI. annorum, in- etegra huc usque fanitate gaudentem, vocabar, illumque in lecto decumbentem, :& in tota corporis füperficie maculis fufcis eque iac rubris deformatum inveniebam. ^ Erant he prioribus modo «efcriptis exa&e fimiles, hoc-unico excepto, quod cuticula in .omnibus :permaneret integra, -nullusque ex iisdem prodierit fanguis. Nullus aderat.zítus febrilis, nulla- que alia notabantur fymptomata, ;preter anxietatem quandam .— precordialem & intenfiores capitis.dolores. Ilinc eadem fere | cui prioribus prefcribebantur remedia, ficque fucceffive ma- «ule colorem induebant flavam, aac tandem intra XIV, :dies (mnes iterum di(parebant. | | Cec2? | Obfer- - OE o eR U HEEEL Dou ils. — Obfervatio XCPIL — 9 DN. D. CAROLI ViLHELMI SACHSII, S Febris continua in quimtanam iutermittentem | mutata. | WV* quidam macilenti habitus, fed robuftioribus fimul fibris inftructus, ex itinere in Silefiam fuperiorem, nundina- rum caufa, fufcepto redux, poft varios in diverforiis male in- - ftructis, cogente neceffitate, circa dietam commiffos errores, de gravi primo conquerebatur dolore capitis, laffirudine totius corporis & fpafticis circa lumbos fefe exferentibus doloribus, Elapfis fic aliquot diebus, inopinato vehementem fentit hor- rOrem, per integram horam durantem, tandemque in eftum infignem ficcum definentem, qui eodem fere in gradu, cum levi fallem quandoque intercurrente remiffione, per quinque indefinenter egrum excruciabat dies, tandemque, premiffa ftatim in initio Venzfectione, & fubiunctis temperantibus va- fiis, precipue autem nitrofis, penitus iterum auferebatur & . compefcebatur, ita ut per quatuor dein fubfequentes dies nul- "Ia amplius incommoda, preter univerfalem: quandam debili- - . tatem, reftarent. — Aft quinto die pofl meridiem ex impro- vifo novus recurrebat horror, egrum per integram iterum afligens horam, fimulque doloribus cardialgicis , naufea & vomitibus ftipatus, quibus copiofa extrudebatur faburra vifci- da, fübfequente dein aftu admodum-intenfo, per duodecim horas continuante, & cum largo tandem fuüdore fucceffive definente, ^ Per quatuor dein dies integra iterum fruebatur | valetudine, quinto autem die fimilis recurrebat paroxyfinus, hacque ratione, elapfo femper quatriduo, fexies repetebat, fenfim. tamen mitefcentibus fymptomatibus, donec tandem, exhibitis interim digeflivis, laxantibus, fkomachicis ac dia- | "VA, : : puoi- Catalepfis triduana febri tc. —— ES -pnoicis, fübiunctoque corticis Peruviani ufu, felici eventu -. tota hec clauderetur fcena. - F ^ Obfervatio .XCLX. | - DN. D. CAROLI WILHELMI SACHSII. - Catalepfis triduana. febri continue fuperveniens. Ld Wis triginta annorum, vite fedentarie addicta, ad animi k adfectus valde prona, ftrictioris corporis habitus, ineunte — Martio menfe a. c. horatertia matutina gravi corripiebatur hor- - .fore univerfali, per hore dimidium durante, quem vehemens fta- tim excipiebat aeftus, cum pulfuceleriac debili, cute arida, do- - Tore capitis, praefertim circa cervicem, anxietatibus precordia- libuslinguaque quafi retorrida, quibus, füb ulteriori progreffu, iungebantur, artuum fümma laffitudo, virium languor, fomnus inquietus, ciborum faftidium, refpiratio accelerata, fitis in- tenfa & fpasmodici per dorfum excurrentes dolores, una cum . deliriis fübinde faltem, tam diurno, quam nocturno tempore intercurrentíbus, quae prodeunte & quadantenus continuante fudore notabiliter femper minuebantur, vel penitus etiam cef- —fabant. Inftituta ergo primo ftatim die Venefectione, ad fitim reftinguendam aqua fontana, cum fücco & Eff. ficca citri, addito fimul nitro, mixta, & ad eftum mitigandum fin- gulis ternis horis LXXX. guttule tincture flor. papav. rhea- dos, cum nitro & fyrupo dictorum florum coniuncte, veríus- — que noctem pulveres, ex abforbentibus cum fucco citri fatu- ratis & nitro compofiti, per intervalla exhibebantur. Dum hec ita fiebant, legitimo tempore erumpebant catamenia in Jargiori quantitate, fed absque ullo levamine, fiquidem fin- gula illa predicta fymptomata in eodem tenore & gradu, mo. do remiffiori;b modo acerbiori, ad decimum usque perfevera- s Eeo2 | bant 390 - Olfervatio XCIX. bant diem, tuncque demum fucceffive evanefcere incipiebant, . fimulque certiorem quandam fpem fucceffure plenariz refti- tutionis faciebant. Aft duodecimo die inopinato nunciaba- tur mihi, egram prorfus immobilem in lecto iacere, omnique fenfu & fermonis ufu plane deftitutam, adeoque procul du- bio forti apoplexia tactam effe. Statim ergo accurrens, ean- | dem rigidam gelidamque & quafi in ecftafi conftitutam, in . lecto decumbentem invenio, apertis, immobilibus & in unum locum defixis oculis, nihilque aad interrogata refpondentem. Pulfus interim erat naturalis, refpiratio libera & equalis, de- glutitio autem impedita, ut porrecta potulenta ftatim iterum ex ore eflluerent, — Dereliquo vultum :monftrabat. hilarem, fique brachium aut pedem actollerent adftantes, inoveri qui- dem poterat, fed ftatim priftinum fuum iterum occupabat lo- cum & immobilis permanebat, unde facile ex fingulis his con- iunctim fümtis (ymptomatibus concludi poterat, non apople- tico, fed peius cataleptico affe&tu correptam effe hanc ag- ram, qua dein ita rigida.& lecto .quafi:affixa per triduum man- fit, nullaque arte, nec veficatoriis acrioribus brachiis & furis impofitis, nec clyfteribus ftimulantibus iniectis, nec fpiritibus volatilibus, :naribus creberrime admotis, nec denique frictio- nibus artuum fortioribus, aliisque huius generis tentaminibus fufceptis, excitari poterat. "Tandem, finito tertio die, emiffis aliquot fufpiriis fponte ad fe redibat egra, fenfumque una cum motu recuperabat, rogantibus refpondebat, potum defi- - derabat, omnium vero, qua interim fecum acta effent, ob 'plenarium fingulorum fenfuum defectum, fe prorfus ignaratn profitebatur, Feliciter autem fic fuperato gravi € raro hocce paroxyímo febris, que hactenus quafi fufpenfa videbatur, demuo redibat, & fub priori facie ad diem usque vigefimum - octavum continuabat, foloque predictorum remediorum, iis- «demque interpofitorum diapnoicorum ac moderate refolven- . tium, E B. M" r Se&io auatomica, poft fata &c. — 5o9t .- tum, & in declinatione fubiun&torum roborantium ufu feli- . €iter tandem profligata fuit. (ratislacvia Halam mi[[e d. 12. Aug. 1756.) Obfervatio C. DN, D. SALENTINI ERN. EVGEN. CO- HAVSEN. Seco anatomica , poft fata fuprema Emiuentiff. ac Cel/f Principis, Domini FR ANCISCI GEOR- Gil, Arcbiepi[copi & Eledoris Trevirenfis, reli- qua, dann. MDCCLFI. d. XVIII. Ianuar. pie de- fundi, iuftituta, iun&a fimul pregrefforum : morborum biftoria. nnus iam elapfus erat, ex quo Eminentiffimus eloriofze memoriz Archiepifcopus & Elector languefcere & ener- - vari, fucceffive quoad externum corporis habitum, fatis alias carnofum, contabeícere, & appetitu, ceteroquin vegeto, fen- fim deficere inceperat ; de ftomachi quadam debilitate & füb- — inde intercurrente naufea frequentes erant querele, quce ma- | i | ! | | la fenfim adaugebantur, donec ipfis Calendis lanuarii a. €. omnes cibos naufearet, & indies magis magisque viribus de- ftitui de»rehenderetur. "Varia quidem fatis tempeftive incom- modis his opponebantur remedia, absque tamén optato effe- €&tu ; accedebat enim clandeftinus febrilis calor, cum nocturna. | —oris ficcitate, & a fecundo usque ad fextum diem lanuarii | omnia deteriora reddebantur, viresque magis imminuebantur, | ita ut interdiu fepius, ob debilitatem, lectum preter confue- tudinem premere cogeretur. A fexto die frequentes fucce- debant vomitus, iique utplurimum biliofi; feptimo accedebat - tuílis pm W»- -— c ^u "Tp —-o—-—-Dt D J 1 - ; i : 392 |. Obfereatió C. — iu tuffis, qua mediante ex imo pectore pituitam reiiciebat tens-- ciffimam, craffam pultaceam, purulente materie fimilem, fidis autem non erat intenfior, fed faltem de oris & lingue ficcita- -, te, imo plenaria interdutn ariditate conquerebatur, X Appe- titus nunc omnis prorfus evanuit, ita ut per totum morbi de- curfum, a fexto nempe ufque ad decimum octavum diem Ia- nuarii, nulla plane alimenta fumferit, fed tantummodo iufcu- lum frequentius forbillaverit, interponendo eidem per inter- valla gelatinam cum fucco citri aut cerafis paratam, — Die decimo lanuarii omnia ita in deterius ruebant, ut admonendus cenferetur de facramentali confeffione, & fumendo viatico fa- crofancte Synaxeos, quod utrumque in plenaria erga Deum fiducia fufcepit. Matutino tempore utplurimutm peius habe- bat, & de viribus admodum deficientibus conquerebatur ; interdiu autem & noctu fomnus fatis erat tranquillus, fed fem- perlaborem adferens. Decimo quarto die, quum mane fur- gere vellet e le&to, usque adeo viribus deftituebatur, ut ani- mo linqui videretur, unde extrema applicata fuit facramenta- lis unctio, qua peracta paulo melius habere & refocillari cre- debatur; aft breves faltem he erant inducie; licet enim die XV. tuffis, antea adeo molefta, imminueretur, rariorque con- tingeret materie mucide reiectio, absque tamen ulla refpira- ' tionis difficultate, & idcirco quibusdam fpes aliqua reflitutio- - .nis adfulgere videretur, die tamen XVI. maior notabatur in- quietudo, & .capiti pulvinaria fupponi iubebat, erectoque, preter morem, corpore iacere peroptabat, ob laboriofiorem iterum redditam refpiratiogem, unde hoc ipfo die gravis omni- umanimos occupavit metus de funefto exitu iam adpropin-. quante; verum circa vefperam liberior reddebatur refpiratio, reiectaque per vomitum copioía bile, admodum tranquillum per totam hanc noótem capiebat fomnum, fimulque per inter- - valla, fiforte evigilabat, iufculum, gelatinam & mixturam antiphlogiftico - cordialem fumebat. — Die XVII, mane nulla : amplius - Setlio anatomica, poft fata &c, — 393. amplius notabatur oris & lingue ficcitas, neque fitiebat, in- - terim loquela erat difficilis, ut vix intelligi potuerit, & in- - gruenté vefpera omnia repente in deterius vergebant, lingua penitus deficiebat, circa horam feptimam fomno opprimeba- tur, fub quo vires fenfim fenfimque magis frangi atque circa duodecimam refpiratio profundior, & magis anhelofa fieri pau- latimque imminui notabatur. ^ Claufis, inftar profunde dor- inientis, decumbebat oculis, brachia, que non ita multo an- te adhuc inquiete iactitaverat, nunc immota iacebant, ficque inter conílantes adítantium preces & triftiffima plurium fufpi- ria ufque &d tertiam matutinam decimi octavi diei continua- Pe , tüpcque quafi placide obdormifcens animam Deo red- debat. ae | | Poftquam ergo funeítus hic difceffus Reverendiffimo & Eminentiffimo Succeffori, Domino noftro clementiffimo, a nobis infra fignatis Medicis fignificatus fuit, non folum que Ad funeris folennia fpectabant difponebantur, fed & infimul nobis Medicis clementiffiipe demandabatur, ut exanimatum .gleriofe memorie Principis Electoris corpus anatomice per- luftraremus;. hinc tertia pomeridiana, prefentibus, illuftriffi- me Comite Ze YWeriberen, Camerariorum fupremo prefecto, Dn. Confiliario intimo Wvsr, Dn. Camere Confiliario fe- »niore Speicher, ad hunc actum fpecialiter deputatis, per ex- perientiffimum Dominum D. /a2cobum Foelix, Preefidii huiatis "Electoralis Medicum ordinarium .& Dominos Chirurgos affi- flentes, Rosbacb, Riekling, Pannacker & Gramert facta eft diffectio anatomica, initum in abdomine faciendo. Li- ecet autem corpus externe perquam macilentum, extenuatum, 4partibusque mufculofis & carnofis penitus fere deftitutum de- eprehenderetur, integumenta tamen multa adhuc pinguedine »xeferta erant, inteftina vero partim collapfa, vacua, & colo- .re ex rufo nigricante quafi inflammatorio tincta compare- ;bant; ventriculus, fatis magnus, valde flaccidus & fere va- 2 Nov. A. Med. Pb. Tom.I. Ddd — ^ Cuus, uci iu $394 Obfervatio C. | cuus, liquamen biliofum, iufeulo fümto mixtum, contine- bat; Lien valde erat exiguus, fed naturaliter conflitutus $ hepar in gibbofa parte fanum, in fima vero, & precipue il- - la, que incumbit ventriculo & vefice fellee (qua, prorfus. vacua, omni carebat bile,) proxima eft, nfgricantem mon- ftirabat colorem, incipientis fphacelofe corruptionis teftem; ren uterque omni carebat vitio; vefica autem urinaria valde carnofa, contracta & anguftata deprehendebatur. His italu- ftratis, ad pectus progrediebamur. ^ Elevato fterno, quod magnum & firmum erat, cartilaginofa, quz in coftarum con- nexione effe folet, fubftantia tota offea comparebat, ^Cor cum fuis arteriis-& venis in ftatu erat naturali lobus pul- anonum dexter coftis firmiter erat annexus, finifler autem liber, uterque tamen minus fanus, fiquidem fanguine copio- fius, quam par erat, infarcti & ad corruptionem gangrenofo- putredinofam difpofiti comparebant. —Ceterum notari omni- no adhuc meretur, quod, durante hac diffectione anatomica, tam ex arteriis, quam venis difciffis parum promanaverit fan- guinis & utraque hac vafa admodum collapfa adparuerint, Aperto tandem & detecto cranio, omnia in cerebro natu- raliter conftituta inveniebantur. Actum d. 18. Ianuar. 1756. Krancifcur Antonius Leodarius de. Salentinur. Erneflus. Eugenius Cobau- - Saylern, gloriofz memoriz Ar- — fen, gloriofz memoriz Archiepi- chiepifcopi & Electoris Archia- — fcopi & Electoris Archiater & Con- ser & Corfiliarius intimus, filiarius aulicus. Ex antiquiffima & illuftriffima, — Viris principibus, He- toibus, Equitibus, Toga Sagoque, domi forisque omni fecu- lo inclytis, fumme celebrata Scboenborniana Familia, anno feculi praeteriti octuagefimo fecundo, XVII. Calendas Iulii originem fuam duxit nofter FaANciscvs Gaoncivs, ac poft emenfos omnes heroicarum virtutum & dignitatum deb ; . ' r&- Se&io anatomica, poft fata ye. ^ $95 Prepofito Ecclefie Metropolitane Trevirenfis, eóncordibus - fuffragis membrorum Reverendiffimi Capituli, Arcbiepifco- pus & Elector VI. Nonar. Maii MDCCXXIX, renunciatus, . V. Id. Iunii MDCCXXXII. in Epifcopum Wormatienfem & .XV. Calend. Iulii eiusdem anni in Prepofitum Principem Elwangenfem poftulatus fuit, Temperamentum ei dederat INatura fanguineo- cholericum, quod Heroibus & ad magna *atis (epius familiare effe folet, cuiusque intuitu blanda co- piofioris fanguinis diathefis efferam ceteroquin bilem ita tem- perabat, ut non excederet, fed neceflariam ad ardua expe- dienda negotia adderet alacritatem, — Statura ficuti non. ex- - cedebat in giganteam molem, ita nec parvitate deformis erat, fed medios habebat bene compofiti corporis artus, — Habitus &on folum torofüs, fed etiam floridus erat; €olor faciei vivi- - &us, oculus igneus, ingenium, iudicium & magnanimitatem Prineipi convenientem prodens. Placido fulgebat in ore decor; in alloquio erat affabilis, in reprehenfione vero terri- bilis. Corpus equidem paulo magis videbatur obefüm, it4 *amen, ut neque pinguedinea moles ad defidiam & torporem €ogeret, neque a continuo Regiminis labore detineret, Vi cont£titutionis connate in iram praeceps videbatur, eam tamen prudentiá & morali philofophia moderare & compefcere di- dicerat, ita ur lünites transgredi eandem nunquam fineret. ^ In virili etate ad morbos minus proclivis fuit, fi doloro- fam Nephritidem ealculofam, faepius cum copiofi fabuli & .alculorum excretione recurrentem, excipias, quae multis fti- l pata tum colicis, tum gravibus aliis fymptomatibus, primis | Regiminis fui annis crudelifimos concitavit cruciatus. . Huic | ante viginti annos iungebantur, frequens vefiee fpasmus, mí- tus cruentus admodum dolorofus, fenfusque ponderis in ve- fica gravioris, ex quibus collective fumtis fignis calculura im | eadem latitare tanto certius concludere licuit, quo magis idem | etiam a duobus peritis — catheteris applicatione, mex ches aw Sem uc. "ML Ne. 2 d. 2h M5 - Olfercatio C. & ab ipfo Archiatro, Dn. Ze Saylern, ta&u eius prefentiam explorante, confirmatum fuit. Eodem autem fere tempore, quum fama publica, de novo illo calculum diffolvente reme- "dio yirginis Anglicane, undique magis magifque difpergere- tur, continuus dolor, mali ipfius non immerito metuendum ulterius incrementum, amicorum confilia, exterorum perfüua- fiones, varie de felici effectu accepte relationes, & infignia in publicis fcriptis decantata encomia Eminentiffimi animum eo inclinarunt, ut cum fingulari fiducia remedium illud maxi- me naufeofüm in ufüm trahere conftitueret, licet non omnium . de eo effet confenfus, quibusdam nempe maiora potius exin-- de incommoda metuentibus, aliis autem irrirum plane & fru- | ftraneum eius effectum prenunciantibus; calculi vefice diffolutionem per interna remedia plane negantibus. His ta- men non obftantibus generofo animo periculum cum illo fa- cere decrevit, & idcirco clemenriffime iniunctum fuit dex- terrimo huiati Pharmacopoeo aulico, Dn. Cornelio Bender, - ut follicite omnia pro hoc arcano neceffaria praepararet. Sumfit ergo aque fontane levioris menfuras duas, addiditque iisdem rad. bardan. drachm. vj. rad. feenic. petrofelin. ana unc.]. faponis Alicantini bolum integrum, coxit hec leni igne, femper fpatula lignea agitando, ad remanentiam partis dimi- die, illamque in fex dofes divifit, de quibus tempore matu- tino circa nonam, pomeridiano circa quartam, & nocturno - circa nonam, femper unam bhaufit, poftquam prius integram circiter drachimam fequentis pulveris in vino Toccavienfi fumferat: Rec. Teftar. ovor. calcinar. unc. vj. Limac. calci- nat, unc, unam & dimid. M. F, Pulvis. Pafta faponacea fe- quentem in modum preparabatur: Rec. faponis Alicantini opt. unc. xv. pulv. NNafturt. verrucofi, in crucibulo tecto ad nigredinem combufti, drachm. vj. cum dimid, mell. defpumat, unc. ij, M. F. Globuli, pond. unciarum fex. Ad corrigendum sutem & moderandum prioris decocti naufeofum faporem, | | -— Seo ánatomica, pof fata ec. — 497 unicuique dofi cochlear mellis defpumati admixtum fuit. Me- dicationem hanc, divino favente INNumine, die fecundo No- vembris 1740, inchoavit, & non interrupta ferie continuavit usque ad diem vigefimum Novembris 1745. neque ullum in- commodum a tanta faponis quantitate, . füucceffive aílumta, fenfit, neque unquam appetitus ullo modo lafus vel diminu- tus fuit, fed fobriam femper exquifite obfervando dietam, du- rante hoc tempore pancratice valuit, indeque concludere li- cuit, nullam exulcerationis vel corruptionis labem interne. delituiffe, prout fufius a me expofitum, & obfervatis confir- matum eft in Commercio litterar. IVorimb. ann. 1743. Menf. lul. Hebd. X X X. [q. p. 233. fqq. *ARIM à Anno -vero 1746. poft fuperatum Venationis laboriofz exercitium Trevirim difceffit, ubi ex caufa quadam incognita, . (licet aliqui faponaceum decoctum accufare, eidemque effe- étum adfcribere annifi fuerint, ): Eminentiffimus fubito gravi corripiebatur diarrhoea, nullis quidem torminibus ftipata , fed vires penitus quafi exhauriente, fiquidem füb illa copiofiffi- ma amurca fetida tanta in copia tantoque cum impetu extur- bata fuit, ut tandem fub ipfo excretionis actu vehementi op- .— preffus fuerit animi deliquio, metusque proxime inftantis mor- | | | | | tis totam invaferit aulam 3. vérum cardiacis fragrantioribus tam - externis; quam internis excitatus & in quiete detentus, ad fe paülatim rediit, fluxus imminutus fuit, & mitioribus adhi- bitis tonicis, fücceffive penitus ceffavit, appetitus una cum . viribus reftituebatur, fofpesque poftea, inter communes plau- fus a civibus Confluentinis, ad fua redux, füfceptus & intro- ductus eft. Vividus denuo redditus faciei color, membro- rumque pro etatis ratione maior fere agilitas, ingeniique con- ftans prompta activitas; in omnibus etiam arduis negotiis, ex omni parte fanam indicabant conflitutionem, & de nullo con- querebatur incommodo , fi catarrhales interdum occurrentes | defluxiones illasque Papin excipias tuffim, quam tamen - d 3 facile 408 —J —Olfereatio C... facile snitigabat fequente pulvere: Rec. rad. liquirit. 5iif. Spermat. ceti 5ij Sacchar. citrati, feu cum flavedine cor- ticum Citri recentium deradendo mixti 2j. de quo omni biho- rio dimidiam drachmam vel fcrupulos duos capiebat, & ad involvendam feri acrimoniam de Paíta cum glycyrrhiza para- ta, particulam quandam, in ore leniter diffolutam, lente de- glutiebat: Rec, rad. liquirit. libr, j. Concifa coquatur in f. q. aque fontan. diffolvantur dein in hoc decocto Gumm. arab, libr. ii(j, colature addatur Sacchar. alb. libr. j. coqw. 1, a. ad confiftentiam Marmelade, qua non modo gratum & iucun- dum praebet remedium, fed etiam tuffirg ficcam, ab humo- rum acrimonia irritante & flimulante ortam, mirifice lenit. - . Anno 1750. menfe Auguflo urine excretio nimium immí- &ui videbatur; licet enim hactenus interdum per unum aut alterum nychthemerum parcius prodierit, tertio tamem ple- rumque die copiofius reddebatur, quod nunc non amplius contingebat. Caufa quidem huius imminutionis primo in fu- dores hactenus paulo largiores coniiciebatur; cum vero pedes, imo crura usque ad femora oedematofus occuparet tumor, ita quidem, ut inceflus redderetur moleftus, fimulque calcei & calige dilatationem poftularent, metus oboriebatur non plane vanus de imminente hydrope, pro quo avertendo fequens prefcriptum fuit infufüum: Rec, herbar, recent. linar. genift, ebuli cum toto, ononidis, fambuci, abfynth. ana manip. IX, cort. tamarifci manip. vij. comburantur lento igne & in cineres re« digantur, dein Rec. horum cinerum 5vj. rad. iunip. 5j. bac* — car, iunip. 36. femin. fenic. petrofelini, apii, ana 5j. nitri antimoniat. rad, fqvill. ana 5i. M. includantur facculo, ad- fundatur vini Rhenani menfura una cum dimid, de quo infu« fo dein bis de die fcyphum haufit, adeo felici cum effectu, - ut letium non folum copiofius flueret, fed oedematolus quo- que pedum tumor brevi evanefceret, - Ne vero copiofius quam par effet redderetur hic humor, & forte fpuria " - $eio anatomic, pofl fata &c. — 399 dam concitaretur diabetes, ulteriorem huius infufi ufum omi- fimus, eiusque in locum lene quoddam tonicum, ex Tinctura martis tartarifat. cum Elixir. balfam. Hoffmanni fübftituimus, quo per paucos dies fumto ita convaluit, ac fi nunquam egrco- taífet, Anno I7s1. die 23. Aprilis, fpirante aquilone, Eminen- tifflIdus Montaburo redux, incautius fe frigido vento expo- fuerat, hinc horripilatione corripiebatur, cui fuccedebat in- tenfus in iíchio dolor rodens & continuo torquens, omnem- .que quietem prorfus adimens, cumque eodem tempore Mo- guntie commorarer, ob adverfam valetudinem Eminentiffimi Electoris, hinc celeri nuntio inde avocabar, ac circa deci- mam vefpertinam rediens, noftrum Eminentiffimum fub inten- fiffimis doloribus in lecto decumbentem ,; & non nifi illorum levamen anhelantem inveni. Protinus ergo linimento illo fpirituofo & paregorico, ab illuftri 7riZ, Horrwauwo in Zfe- dicin. ration. fy[lemat. Tom. IV. Pará. II, Sect. I1, Cap.V/ 1H. -.$. 12. p. *, 444. cominendato, partem affectam illiniri iuffi, fimulque mixturam diapnoicam exhibui, quibus paulatim ef- fe&um fuit, ut, conquiefcentibus aliquantum doloribus, fe- dendo extra le£tum commorari potuerit, Ad penitus autem profligandum moleftiffipum hoc malum, & priftinum partibus ' debilitatis reftituendum tonum, Therme Emfenfes (que per- quam commode & absque magnis fumtibus non folum calida, fed ita etiam fervide Confluentiam vehuntur, ut ante zgro- - tantium introitum, pro caloris & fervoris diffipatione, adhuc — gqoveri debeant,) in ufüm vocabantur, quibus mediante Ge- | —ranio Eminentiffimus imponebarur, ac indies per horam ibi. | - dem relinquebatur, indeque intra quindecim dierum fpatium | - ita levatus fuit, ut confüeto more obambulare, quin etiam | " Nenationi deinceps iterum vacare potuerit, | | —. Anno 1755. menfe Auguíto Eminentiffimus citra mani- |. feftam caufam, aut qualemcunque datam occafionem, inopi- | : : nato » , 400 (1 XAR Obfervatio s nato tuffi adfligebatur moleftifima, cui iungebantur ardens gule dolor, cum uvule relaxatione, & deglutitione difficili. Catarrhalis quidem faltem fubefle videbatur & credebatur de- fluxio, verum comes erat materie mucido- vifcide vere puru- lente copiofiffima reiettio, illi non abfimilis, quee phthificos exhaurit ; febris lenta infimul non admodum obfcure glifce- bat, appetitus prorfus erat deiectus, urina intenfe rubebat, frangebantur vires, fomnuusque parcus & inquietior concur- tebat. 7n ufum ergo trahebat fibi familiare, ad inflamma- tionern anginodem precavendam & avertendam, gargarifma, quod ex aliquot cochlearibus aceti vini & fpiritus vini, cum pauxilo facchari, & aliquot cyathis infufi Thes paratur, cui dein fübiungebantur iniectiones demulcentes ex .decoctis ta- lium fpecierum cum lacte & nitro factis; interne vero exhi- "bebantur remedia acrimoniam humorum temperantia, invol- ventia, antiphlogifítica, ac tandem lenia tonica & antifebrilia, quibus ultra menfem fedulo continuatis materi? mucido - pi- tuitofo - purulente reiectio fenfim imminuebatur, ac prorfus tandem ceffabat; ftimulus vero ad orexin, alias femper adhuc rite conftitutam, plane deficiebat, nec ullis ftomachicis refu- 'fcitati poterat. | Pre omnibus autem cibis carnes inprimis continuo naufeabat, ita quidem, ut unice faltem pifces appe- teret, commederet, &, quod multis fuit admirationi, bene ferret, promte digereret, opportune egereret, nec ullam inde molefítiam fentiret, licet a multis retro annis nunquam illos deguíftaverat, firma ductus perfuafione, quod ufum illorum;* citra grave fanitatis incommodum & damnum, ferre non pof- fet, Proinde etiam per intervalla appetitus devolvebatur. ad. Jacticinia & pulticulas, maxime vero tales, que pro pueris in noftris oris ex farina triticea puriffima & lacte parantur, nequaquam tamen hec alimenta fufficiebant ad debitum cor- pori preftandum nutrimentum, nedum qualecunque augmen- tum; fübftantiam enim mufculofo- carnofam fenfim evanefcere . | | atque Se&o anatomica, poft fata &c. 4OI atque confumi tam in manibus, brachiis, furis & femoribus, quam in univerfo reliquo corporis trunco, ipfe notabat, qui- que non ita multo ante de nimia in hydropem proclivi intu- mefcentia follicitus erat, nunc tabem pertimefcebat, [pfe ego quoque affectum hunc nunquam pro fimplici catarrhali habui (licet probe fciam, quod levis quoque morbus fenibus gravem adferat laborem, infimulque nec inufitata nec abíona. fit affertio, quod & fenibus fatales reddantur catarrhi, ) fed vomicas vel tubércula exulcerata latitare femper opinatus fum, measque eo potiffimum direxi indicationes therapeuti- Cas, etiamí1 poftea füb anatomica corporis diffectione nullum illorum detectum fuerit veftigium , quale tamen fortaffis re- periri potuiffet, nifi ufitato plerumque more eiusmodi fcru- tinia furtivo oculo, & nimis celeri manu infLituerentur. Menfe Decembri 1755. ardua varia negotia crebriorem praebuerunt occafionem vehementioribus iracundis animi com- inotionibus, que precipue quoque in ventriculum vicinasque partes nervofo-membranaceas vim fuam exfíerere, & debili fenefcenti corpori grave utplurimum inferre folent damnum. Conftat enim per. experientiam, quod iracundie affectus in univerfam fluidi in cerebro & nervis contenti maflam agat, illoque mediante univerfam nervorum & membranarum com- pagem gravilüme afficiat, & omnes motus vitales infigniter turbet ac pervertat; hinc etiam factum proeul dubio eft, ut Ob fpafticos motus ad veficam felleam pariter tranfeuntes il- lamque conftringentes, bilis fubinde in auctiori quantitate fuerit exturbata, motu periftaltico inverfo in ventriculum ropulfa indeque dein füb crebrioribus vomitibus adeo copio- fe reiecta, quemadmodum, ob auctiorem .& inordinatum tam fanguinis, quam fluidi nervei progreffum, fomnus fub morbi. augmento deficere, totumque corpus fenfim, accedente ar- tuum tremore, debilitari & fati(cere debuit. Licet autem de Noy. 46. Mcd. Pb. Tom. I. Ee reli- 402 | Obfreatio C. — relíquo animi effet vividioris ac fenfibilioris, atque ob tempes ramentum cholerico- fanguineum 'ad: iracundas commotiones admodum proni, ita ut, inconfuftis etiam Medicis, fi forte ille maioriin gradu fuerint concitatx, ad temperandam effe- ram bilem, de pulvere antifpasmodico Hallenfi integram fee- pe drachmam affumferíit; nünquam tamen, etiam fub gravif- fima dolorum exacerbatione, indignationem aut impatientiam qualemcunque mofnftravit, fed potius infignem mentis fue tranquillitatem his verbis plus fimplici vice demonftravit : Finem exfpettare confidenter oportet ; Deo relinquenda funt omnia, bic enim Retlor «vite efl. Cum denique mature a Medicis monitus effet de periculofo morbi fui ftatu, hos in- trantes erecto, generofo & imperterrito animo allocutus eft: Laudo €9 approbo, quod me ob imminens periculum moneri feceritis; gratias ago pro follicitudine, quam «vos fum pro corpore, tum anima mea gerere letus experior; hecque ad- eo ferena protulit fronte, ut nec mortem timere, nec vitam amare vifus fuerit, taliterque beatam analyfia exfpectans, pla- cide obiit Germanie Neftor, poftquam optime vixit & re- gnavit, a mundo nil maius acquirere potuit, preter id, quod fua religione orthodoxa, virtute & munificentia obtinuit, - .. ix excefferat e vivis Eminentiffimus, quum lugubre hoe fatum in Relationibus publicis non folum annunciaretur, fed infimul quoque perperam adderetur, cmmnia vifcera absque ulla labe faniffima reperta fuiffe, quod malevolus quidam fug- .geffiffe videtur, qui ad hunc exenterationis actum neque per« tinuit, nec fortaffis requifitus fuit. ^ Veficula fellea omnino quidem vacua deprehendebatur, indeque concludebatur, | omnem bilem per frequentes vomitus reiectam fuifle? verum fubfuit fallacia caufas non caufze, fiquidem, ut mihi ferius inno- tuit, Chirurgus, minus tunc temporis fobrius, improvide fcal- pello veficulam vulnetaverat; & dein, reprehenfionem pro- nieri- - * ELCTUETMS à TR ] 1? etus pr P; * X J hd - T i ^ wmm . Se&io anatomica, poft fata &r. —— 403 meritam & opprobrationem metuens, magis dextre commif- fum folecifmum celare, quam fectionem inftituere didicerat. Venas autem & arterías cruore prorfus fere vacuas fuiffe, Tüirum haud videbitur, quum ex premiffa ultimi morbi hifto- ria conflet, per integrum iam annum, & ultra, appetitum . fuiffe languidum, nec exquifitiffimis ftomachicis excitari po- tuiffe, omnes carneos, gelatinofos & nutrientes cibos nau- fee fuiffe, ficque in primis ita dictis viis exiguam copiam uti-.- lium ac nutrientium humorum, & confequenter etiam fangui- . nis, elaboratam fuiffe, — Calculi vero nec in renibus, nec in vefica ullum amplius apparuiffe veftigium tanto magis omnes mirabagtur, quo certius ipfis aule Proceribus innotuit, quan- itis quondam ex calculo (cuius complura fpecimina, piis imo fabis maiora, vidi,) cruciatibus aflli&us fuerit, infuperque his adhuc accedit, quod hofpitem talem adverfum fatis magnum periti non folum Lithotomi & Chirurgi, fed ipfe quoque ex- perientiffimus /Archiater Ze $a5/ern diftincte & aperte, ope catheteris, fe deprehendiffe & exploraffe conffanter afferant, quorum fcrutinio ,& relationi ficuti fidem denegare minime licet, ita, fepofitis aliis contrariis ratiociniis, unicum hoc ex- perimentum ;nondum exacte fatis demonftrare & confirmare videtur, quod .grandior .& .durior in vefica latens calculus per Lithontriptici Anglicani ufüm, «utut fatis diu :continuatum, ospenitus fuerit .diffolutus. . Merito proinde anceps hereo, aliorumque potius diiudicationi relinquo, an vefica carnofa, parva, contracta minusque .dilatabilis, a calculo .quondam in ea latitante in praternaturalem :hunc .redacta fuerit ftatum, annop carnofa hac conftitutio exploratoribus impofuerit, illos- que feduxerit, ut duriorem huius partis fubftantiam pro .cal- culo habuerint. Hoc interim certum omnino eft, quod ex mutata hac vefice conditione dolorofus ille ad mingendum & füb mictione perfeverans ítimulus, Eminentiffimum .cre- barrime adfligens, quoties exigua faltem & vix aliquot coch- dd Eeeo | learia | | | | | , 404. ; ws Obfervatio C. learia excedens urínze quantitas in illa colle&a erat, originem. fuam duxerit, cuius moleftiffimi fymptomatis intuitu etiamy publicos conventus, comeffationes, lufus ac longiora colloquia (inique licet id interpretantibus compluribus, quibus vera. caufa erat incognita,) evitare non modo ftuduit, fed debuit,. ne, dum ftimulo huic refiftere conaretur, graviora inde fibi concitaret incommoda. De fana tandem conveniente cere- bri conditione fatis exquifitum & infallibile teftimonium pre- buit conftans magni ingenii, eminentis iudicii & generofi ani- gi ad ultimum fere terminum perfeverans vigor. | Ipfam de reliquo exenterationem promte, ingeniofe & | apte peregit Clarifl. Dn. Zacobus Foguix , Medicine Doctor, Militis Electoralis Medicus ordinarius & Poliater Confluenti- nus, qui etiam funeris condituram, me fimul dirigente, ita exacte adornavit, ut, licet nom omnis carnoía & mufculofa ablata fuerit fubftantia, per trimeflre tamen fpatiuni absque omni fetore illud confervari potuerit, & in facello apud R R. P P. Capucinos expofitum fteterit, usque dum xij. Calend. Maii pompa lugubri ad navem deductum atque inter feptua- ginta tormentorum bellicorum, ex arce Ehrenbreitfteiniana ultimum honorem preftantium, boatus, adfcendendo Mofel- Tam, Trevirim translatum ,. & debito. eum fplendore in Me- tropolitana Ecclefia depofitum & curatum fuit. —Balfamatio- gis autem formule fuerunt. fequentes : J Rec; Cers albe part. iv. oleiiunip. part. ; Obducatur tund. zedoar. herb. rut, abfinth. baccar, iunip. ana 5vj. colo- cynth. myrrh. elect. aloes hepat. camphor. ana áii&. Concil. & contuf. coqy, in aceti. fortiffimi menfuris vij Colat, adde fpi- Bis Linteum oblongum, cum quo, ad inílar fafcie, peracta - " econditura, totum corpus involvatur. ui rn Rec, Rad. ángelic. emul. petafit. valerian. ariftoloch, ro» ———— etur Sedo amatomica, poft fata &'c. — 405 fpirit. vini libr, iv. D. S. Effio Jen Leib inmendig uud aus- — mendig damit zu ma[chen und zu beitzen. Md ss - Rec. Rad. tormentill, zedoar. diptamn. alb. ana 5ij. Herb. feord, C. B. rute, menth, crifp, abrotan. abfinth. centaur, - min. ana 5ij. Cort. aurant. citr. piperis albi, longi, nuc, mo- fchat. caryophyll, arom. macis,. cinnamom. ana ;iij. fem. anis, fenic. baccar. iunip. laur. ftyrac. calamit. gumm. benzoes, camphor. ana $viij. gumm. oliban. myrrh. aloes, boli Armen, ana $viij. M. F. Pulvis fübtilis, D. S. Pulver nach dem ab- wafchen den Córper, fo mob! au[Jerlicb, als innerlich damit zu befireuen. Rec. Herb, abfinth. rute, menth. falv. artemif, ror. marin. origan. ferpill. centaur, minor. hyffop. puleg. fcord. maioran. matricar, thymi, agrimon. aneth, betonic. ana $vj. flor. lavend. rofar. rubr. fteechad, arab, fpicze Indice, fol. lau- ri, afari ana 3iij. fem. carvi, coriandr. baccar. iunip. granor. paradis, rad, cyperi rotund. zedoar, gentian. pyrethr. calam. aromat, ana 5iv. nuc. mofch. maciris, cinnamom, fantal. ci- trin. caryoph. aloes, myrrh, maftich. ana 5iv. fal. commun, libr. dimid. M. concif. & contus. gr. m. D. S. Species pro abdominis cavitate effarcienda, | Rec. Olei fpicee, terebint. rofar, coct. ana £viij. ol. iunip. ftyrac. liquid. gumm. benzoes, ftyrac. calamit, ana 3vj. tere- bint. Venet. libr. unam, ol. nuc. mofchat. expreíT. 3iv. M, lento igne liquefiant & refrigeratis adde ol. deftill, lavend..- - citri, caryophyll, arom. cort. aurant. chamomill, myrrh. ana 3j. M. F, Balfamum, quocum corpus in. et externe undique inungatur. Rec. Myrrh. elect, aloes hepat. ana 5vj. ftyrac. calam. gumm. benzoes cofti dulcis, amari, caryophyllor. aromat, muc, mofchat, fantal, citrin, cinnamom,. ligni aloes, flor. rofar. | Eee rubrar. 406 - Obfervatio C... rubrar. balauft. Javendul, anthos, herb. maioran. ror, marín; cent. min. abfinth. ana. 5(4. fem. bafilic. carv. ana $vj. mofchi & ambr. cum facchar. tri. 5. M. F. Pulvis, previa inun- étione cum predicto balfamo toti corpori infpergendus. Rec. Ol. nucift. caryophyll. cinnamom. de cedre, de bergamott. ana 3iij. iunip. fuüccin. ana 5j. pulv. myrrh. rubr. 5j. zibeth. mofch. ana 3j. ambr. gr. x; D. ad Pyxid. S. Bal- famum pro corde condiendo, Rec. Ol. lavend. 36. ol. cort, aurant. fpirit, rofar, ana Jij. Zibet. mofch. ana 3j, ambr. gr, x. M. D. ad Pyxid. S, Dalfamum pro inungendis cavitatibus oris & aurium. — Deni- que iisdem, quibus abdominis cavitas, ettam culcitre repe fuerunt peritum. His propter affinitatem adnectere placet in Archivo re- : pertam defcriptionem (ut eternitati vindicetur,) obfervato- rum in Eminentiffimo quondam Trevirorum gloriofe memo- rie Archiepifcopo, Joanne Flugone, cuius memoria legi po- terit in NvNNiNcIr .& ConavsEuu Conmmerc. litterar. Tom. Zl, Epifl. 14. pag. 267. Sentiebat Eminenüffimus, fenio & labo- ribus exhauftus, xv. menfis Decemnibris an, 1710. mane,cum pridie frigori hyemali in templo fe diutius expofuiffet, virium - deiectionem, :cum coryza fuccelffive.graviori, mucoque mul- to, narium interiora ledente, quem «coacervatum füfficienter emungere, etiam admonitus, renuit, liberiorique a&ri nimium - fe exponens catarrhum :auxit. Die quinto morbi febris acceffit,;'unde experientiffimus Dominus Archiater. Palatinus, BavxuEnvs, in confilium Duf- feldorpio advocatus fuit, ante cuius adventum die feptimo iab hora :octava vefpertina ad ti 1natutinam .cum vehe- men- ] ] e EEUU tn L] / | Se&io auatomica, bof? fata &c. — 407 mentiffima tuffi & febris exacerbatione magnam quantitatem materie fanguine tinctee Eminentiffimus reiecit, tanta cum ve- hementia & ftertore, ut de vita dubitaretur, cumque omnia refpueret medicamenta , remediis fpiritualibus res tota fuit commiífa, . Mane preter omnium fere opinionem Eminen- tiffimus adeo fuit levatus, ut oratorium fuum more hucusque €onfueto iterum ingrederetur, cum fpe reconvalefcentie, Hoc die prememoratus Dn. Archiater BavNNEnvs advenit. . Communi igitur confilio tam ex oris ficcitate, fiti & pul- fu inequali, quam urina flammea, iuftam de inflammatione interna, & quidem in pulmonibus, cum metu gangrene, fu- fpicionem capientes, neceffaria queque propofuimus fuafimus- que omni follicitudine remedia, &. quidem affumtu faciliora, gratiora, mixturani antipleuriticam omni bihorio cochleatim repetendam, cum decocto pectorali, aliisque potulentis gra- tioribus; diffuafimus follicite aéris liberioris ufum, quibus ta- fen perfüadere non potuimus Emineutiffimo, quin quotidie infirmus vicinum adiret oratorium, eterna potius, quam mun- dana meditanti; nec magni fecit medicamentorum ufüm, et- jam liquidorum, que tamen ipía natura follicitare videbatur, fiti & invincibili oris ficcitate. Decimo quarto die erupit pus ex aurium dextra, poft- -quam pridie de dolore eiusdem conqueftus fuerat; fputami- na, hactenus cruenta, in albicantia cocta mutata fuerunt, non citra fpem fübfecuturg alicuius mitigationis febris, quz tamen pertinaciter perfeveravit, accedente fimul dolore acuto in Jatere finiftro. Vigefimo primo die increbuit febris, cum pulfu femper dnequali, virium tanta proftratione, ut e lecto furgere non potuerit, qui alias etiam, contra monita Medicorum, per to- tum morbi decurfum fingulis diebus, ad audiendum. miffae A facrum, - 408 - Obfercatio C. facrum, non ceffaverat oratorium fuum frequentare. Subfe-- quente vicefimo fecundo die tranquillior fuit, fomnumque ha- buit placidum; vigefimo tertio die, qui fatalis fuit, plane exaruerunt fauces, potum tamen abhorruit, vires penitus fuerunt attritse, & refpiratio fonora evafit, mente tamen con- ftabat, usque dum hora undecima vefpertina placidiffime ex- fpiravit. - ; Vigefimo quarto die, qui erat feptimus Ianuarii ann. 1711. inftituta fuit cadaveris fectio, «& «condigna eius conditura. Aperto abdomine mefenterium flavefcens ac inteftina hine inde nigricantia comparuere; feparatis leviter inteftinis ven- triculus in confpectum venit, cuius pars fuperior, diaphragmati contermina, computruit gangréna, & extremitate digiti vix tacta difluxit. Remoto fterno, dexter y'ulmonuim lobus fal- vus adhuc fuit, nullibi coftis adnatus, finifter vero undique coflis accretus deprehendebatur, ea precipue in parte, qua doluit Eminentif&mus durante morbo fupra diaphragma; fe- parato dein a coftis hoc lobo ingeus fciffura five lacuna, in- tar vomice fatis ample, detecta fuit, mucilagine fübflavefcen- te, confiftentiam albuminis ovi referente, repleta & incrufta- : ta. In ventriculo diffecto & duodeno fanguis nigricans com- paruit; lien fnollis erat, cum incifüris, hepar autém vitii ex- pers, itemque renes & vefica; cor, preter polypum circa - valvulas femilunares haerentem, ofífeas habuit prominentias, | quales etiam in aorta hinc inde notate fuerunt; in cerebro ferum copiofum occurrebat, de reliquo autem fàtis firmum - erat, .Kixcita obfervata fuiffe atteflor, Toaunes Crafto HigGEL, Eminegs — BnvNNER, Archiater Palatinus, tiffimi p i :&oris Archiater. CConflueniia Flalam milJa d..26. Aug. 1756.) mM Obfer« iz memoriz Principis Ele- asi] se lec oio fer 94t$o QL ^ i ioco DN. D. CHRISTOPH, IAC. TREW . Siffens Cedri montis Libani cbaratteres cum illis | Laricis, Abietis Pinique compar atos. mni evo predicata & decantata Cedrus arbor, a duobus 7 iam ficulis faepius quidem a przftantifimis viris defcri- pta & depicta in publicum producta eft; quum vero eandem- in loco natali obfervare eorum pauciffiris contigit, & horuin preterea plerique nec de omnibus, qüz hodie ad characte- rem rite definiendum requiruntur, inftructi fuerunt, nec vel ipi artem pingendi perfecte calluerunt, vel alios in his peri- tiores ad manus habuerunt: .actum haud agunt. illi,. qui iam . €ognita denuo ad examen vocant, eaque vel confirmant vel emendant. —Quum ergo mihi fingularis,occafio enata eft, licet non ex própría, alius tamen ex fidaobfervatione, omnium partium huc pertinentium naturalem faciem depictam obti- mendi, curiofis gratum fore duxi, earum publicationem hoc quoque in opere reperire, | -— .., 1n Anglia namque iam füb finem preteriti feculi fate & ad ipfum uíque früctum perficiendum nunc feliciter educate - funt harum arborum plures. | Hac occafione data, celebris | do&usque ftirpium pi&or, Dom. 1O* DIONYSIVS EHRET, | alibi faepius iam laudatus, nonintermifit, ramulum eiusmodi | arboris, tribus iulis.totidemque conis perfectis onuftum & | more fuo elegantiffime accuratiffimeque fecundum imagnitudi- | nem naturalem depictum a. 1744. mecum communicare, cu- | dus imaginem omni ftudio reprafentatam in prima tabula ae | decade Plantarum felectarum, que opitulante Doi. 1O. IAC. HAIDIO, pi&ore & chalcographo Auguftano preftantiffimo, | ab anno 1751. ibidem in publicum prodire coeperunt, iam Nov. Ad. Med. Pb. lom. j^ Ff f ex- - 41IO Obfervatio CI. exhibui, Hac vero imagine fola non contentus petii ex fag . dato EHRETO, ut non folum totius arboris faciei, verum etiam emnium fructificationis partium imagines pari induftria elaboratas füperadderet; id quod etiam, pro amicitia noftra per aliquot iam luftra confirmata pedetentim ex voto obti- nui, & quidem totius arboris picturam a. 1748, paullo poft coni ex maturitate diffoluti feminumque perfectorum, a. 1754; vero reliquarum fructificationis partium, quibus eodem ferme tempore acceffit conus maturus a Dom. COLLINSONO, Regie ut & Antiquariorum Societatis membro celeberrimo, benevole ad me miffus. fs Antequam autem easdem imagines producam & expli- cem, maioris illuftrationis gratià premitto ea, que circa ha- rum arborum in Anglia cultarum hiftoriam, tum. ex Dom, IO. PHIL. MILLERI, Regie Societatis Londinenfis & Bo- tanice Florentine membri nec non Pharmacobeorum Londi- nenfium in horto Chelfeano Hortulani clariffimi Dictionario hortulanorum fexte editionis, tum ex epiftols EHRETEI hauf?. ! e i | In horto Chelfeano aluntur quatuor Cedri círca alveum plantate;, quarum & totius horti ichnographiam elegantem - IO. HEYNES chalcographus a. 1751.-in folio régio cum pu- blico communicavit, Harum earundem Cedrorum Hiftoriam fufius exhibuit laudatus MILLERVS IL c., ex qua, peregri-- no idiomate. confignata, notatu maxime digna excerpere fi pervacaneum haud cenfeo hisque fifto. ^ Satis celeriter in- crementum. capit hec arbor: tres enitn. pedes altee tantuni erant quatuor ille plante, qus a. 1683: horto Chelfeano in- ferebantur, nihilominus a. 1736. due ex his caudicis fui ad 2. pedes fupra humum elevati peripheria 10. pedes iam equa- bant, ramique a trunco ad extremitatem usque ultra 20, pe- des fefe extendebant. Arbor eft ameniffíma: non folum enim ad aliquam. diflantiam frondium externa feu fuperior fuperfi- | cies, Siftens Cedri totis Libani &c.— A1Y «ies, ex denfiffimis & virore perenni preditis foliolis elegan- tiffimi periftromatis inftar contexta vifui obiicitur, dum rami omnes deorfum inclinant; verum etiam rami inferiores, cau- dicem 8. vel 1e. pedum ab humo diftantia ambientes, eous- que refle&tuntur, ut humum ferine attingant hincque eftivo tempore gratiflimgum umbraculum prebeant. A. 1750. ee dem indicantur menfure, fi excipias caudicis peripheriam ad- unum pedem eiusque longitudinem, ab humo ad ramos us- que nudam, ad quatuor pedes auctam, — Ramorum amputa- .tiones absque incrementi impedimento haud fuffert hec. ar- bor, id quod exemplo duarum reliquarum harum arborum Chelfeanarum probat, que minus provide prope caldarium — hortenfe quoddam plantate & ampliores factee (ne folis ra- dios huic edificio neceffários intercipiant) excife, hinc vero reliquarum tiagnitudinem non multum fupra dimidium confe- quuta funt; fibi autem relicte he arbores non folum in geli- diflimis regionibus, quemadmodum in ipfo monte Libano per- petua ferme nive tecto, verum etiam in folo exili macro & glareofo, quid? quod faxofo, adeoque etiam in montibus fte- rilibus calvisque laetius, quam in folo magis lutofo aut pingui, procrefcunt atque augmentum capiunt, quare Auctor mira- tur, eas in Anglia hucusque haud copiofius effe cultas, pro- | uti etiam P. BELLONIVS dudum iam in libello de neglecta ftirpium cultura probl. XVII, docuit, non fore difficile, cedros alis quoque in regionibus educare. ^ lle, quas alit hortus Chelfeanus, ab aliquot iam annis iulos feu flores mafculinos, fed earum due tantum hucusque (a. 1750.) conos produxe- | funt, nec hi prius. quam ante 16. vel 18. annos ad feminis usque perfectionem maturuerunt, idque altero demum vere, & quidem perfectius pregreffa hieme feviori ^ Pro arbori- bus his in Anglia ferendis copi olim ex ipfo Libano allati funt, utpote quorum femina vim vegetativam ad aliquot annos con- fervant & ad plantationem magis "ium redduntur, quando gov iio IIIJ3 coni | I | | | 412. —— -"Olfroatio CI. coni maximam refine fus partem. íam exfüdarunt; nunc au- tem fufficiunt illi coni, quos Anglia ipfa magna in copia fup- peditat. Qus cure circa femina ex conis eximenda eorum- que fationem pariter,: ac plantarum inde enatarum culturam, - obíervande funt, follicite etiam adnotavit idem A, quas vero utpote a fcopo alienas, ficco pede tranfeo, eaque nunc, que EHRETVS mihi retulit, fübiungo. Teneros conos Tab.iX. fig. 10- 15, reperit 1752. fub finem menfis Aprilis in. horto Proceris (Lor2) PORTMORES in Waybridze provincie Surrey 15. milliaria Londino diftante, ^ Eodem tempore in arbore eadem deprehendit etiam iulos fig. 3 - 9. preteriti anni, quorum capíule feu anthere adhuc claufe & farina repleta erant: recentes iuli fig. 1. 2. addebat, proveniunt menfe Iu- lio. Excelfam cedrum obfervavit porro in horto cuiusdam privati in /Jil/ingen provincie 4fiddlefex prope Oxbridpe, cuius bafis 13. pedes & 8. pollices circumferentia fua tunc equabat, arboris vero. totius amplitudo fecundum ramorum extenfionem tranfverfe fumta 72. pedibus.refpondebat. In horto Ducis ab ARGYLE in £Zounslom- Heatb, 12. milliaria, " Londino diftante, magna harum arborum e feminibus educa- tarum copia a 3o. annis colitur, quarum alie 15, alie 2O. pe- des alte funt, nulla vero hucusque conos produxit. Jn hor- - to regio Kinfimpton aliquot infuper tales reperiuntur arbores, - jam fructifere, & in omnibus feminariis quotannis nunc femi-«- num magna feritur copia, quam coni vel ex monte Libano allati vel in ipfa Anglia maturitatem confequuti füppeditant, Ex his premiffis facile intelligitur, qua fide gaudeant figu- fe nunc explicanda: reprefentantur autem : | "l'ab. V III, Cedri Libaniticze totus habitus fecundum unam ex - Chelfeanis maioribus delineatus; | Tab. IX, eiusdeni partes fructificationis, & quidem fig. 1, iu« lus feu amentum flores mafculinos feu fteriles continens cum: ios : calyce Siftens Cedri mowtis. Libani &c. — 41 2 | calyce füo imbricato ex foliorum fafciculi gremio prona- fcens; 2. idem per longitudinem diffectus; 3.4. idem per- fectus cum calyce polyphyllo /. perfiftente; 4. calyx fe. »paratus; 5. c. iulus feparatus & per longitudinem diffectus, ut fquamarum feu ftaminum axis Z. pateat; 6. quatuor fquame iuli feparate; 7. eiusmodi fquama a facie laterali in magnitudine aucta, que nil aliud eft, quam pars illa, quee dicitur ftamen, cuius filamentum e. perbreve eft, maxima . pars f. antheram didymam feu capfülam bilocularem con- ftituit farina feu polline mafculino refertam, & reliqua 5, in expanfionem membranaceam abit, que membranz anthe- rarum apices claudunt & in iuli fuperficie imbricatim fqua- marum inftar difpofite comparent; 8. eiusmodi capfüla feu anthera aucta transverfim diffecta cavitatem fuam polline refertam manifeftans; 9. anthera in magnitudine naturali & aucta a facie inferiori, cuius loculi ex maturitate fponte fua dehifcebant & pollinem explodebant; 10. conus partes femineas feu fecundas continens iunior b. cum calyce fuo polyphyllo 7. pariter imbricato, fed ad coni perfectionem non perfiffente: conus hic non ex foliorum fafciculi gre- mio uti iulus, fed feparatim ex proprio petiolo provenit; 1I. calyx a cono feparatus; I2. conus idem per longitudi- . nem diffectus, fquamarum nexum cum axi Kk. reprefentans; 15. idem conus cum axi /. a fquamulis ex parte denudato ; 14, fquamula feparata m, a facie inferiori, n. fuperiori cum feminum binorum rudimentis; 15.0. conus paullo adultior, ]- p. foliorum fafciculi figillatim provenientes; | 16, conus maturus integer in magnitudine naturali, cuius vertex 4, umbilicarus eft, petiolus y, conum erectum füftinet, coni ve- ro macule refinam exfudantem indicant; 17. eiusdem coni per axem verticaliter diffecti dimidium, ubi mira & denfiffi- ma firmiiffimaque fquamarum compages, aliquot feminum loculi, & axis PINE PPAR (cuius ope ambo 2 | fimul "m asd AI& ^" Obfrostió CL. 07 fimul perfiftunt & fine lefione a ftirpe feparari nequeunt) comparent; 18. eiusmodi conus fponte fua diffolutus, ca- dentibus fquamis axem nudum 5, relinquens; 19. harum Íquamarum una feparata, quarum fingule femina duo ala- ta in fuperiori füperficie fovent; 20. ex his feminibus unum feparatum, — He partes omnes naturali fuo colore MoNEcnMLE D. v. in plantar, felectar, dec, VI, compare» bunt, | His characteribus addenda funt folia plurima confertim ex tuberculo quodam hinc inde per ramos prodeuntia, acu- minata, rigida atque perennia feu hieme non cadentia, quibus characteribus inftructa arbor a variis auctoribus, praefertim recentioribus fyftematicis, varia obtinuit nomina. Eft namque Cedrus Bellon. Iiin. 162, cum f. Matth. Comment. in Diofe, Ven. 1570. p. I08. cum fig. Epit. 44. cum fig. Gamer, Epit. J7. cum f. Tabern. Kreuterb. CFlerb,) 1352, cum fio, Icon, 9242. : ; | - * Phoenicea Renalm, Spec, bift. pl. 27. | - - Phonicia noftra & Matthioli Luo. 36. cum f. e ». -» Libani Ger. 1454. Camer. Kreuterb. (Flerbar-) 33. b. cum fio, Barrel. ic. 499. le Brun Voy. Citin.) 306. f. 5f - 17. Edward Hifl. of. Birds (Ornitbol)) P. IV. p. &5 Í. 189. | » .» Libani, ex qua templum Salomonis Raumolf, Reisbe- - - fchr, (itinerar) P. IL p. 280. IV. p. 33. fig. ; t g^ magna J2o4. $67. c. f. Poríe phytognom. L. IF. c. - . magna conifera Libani Park. 1532. c. f. ui - - magna five Libani conifera 4. B. T. 1, libr. LX. p. 277, c. R0. - - Conifera foliis Laricis C, B, piu. 490. Rai. 7, 1I. 1404. |: | | Cedrus Siffens Cedri, montis Libani tee, — aig Ceédyf maior montis Libant /Mattb. comment, in Diofcor, | Fenet. 16$, p. 126. c. f. | - - Libani & Psleftine precelfa Lob. obf. 630. c, f. 44. «yerf, 443. c. f. Icon. 22y. | * - foliisrigidis acuminatis non deciduis conis fübrotundis , ere&is JV, plant. felea, tab. I. VE Cere du Liban 4e la" Roque J/oy. de Syrie 65 du JMont-Li- ban p. 68. c. figp. Cedro dagli Hebrei & nelle facre lettere Anguill, 45, Luürix orientalis fructu rotundiori obtufo Tournef. I. R. HI, 546. : ZAlies foliis fafciculatis acuminatis Linn, FT. Cliff, 449, I. . chend. H. Ultraj. 279, Gronov. Fl. or. n.*295, Pinus folis fafciculatis acutis Linn. Sp. pl. 1001. n. 6. MN "eres S, Scripture Hiller, Hieropbyt. P. 1 c. XLI. p. 377, aliorumque. 3 Berotb & Berofcb S. Scripture OI. Celf. Hierobot. 74. "Horum auctorum figuras citatas qui confert cum illis EH- RETI, facile deprehendit, earum nullam, nequidem illas BARRELIERI & de la ROQVE, ut ut reliquis preftantio- res, & totius arboris & eius partium habitum perfecte, plu- | imas preterea conos deorfum flexos reprefentare. | | | | | Vt certior fierem, quo iure hec arbor a recentioribus - vel ad Laricis, vel Abietis vel denique Pini genus referatur, fingulorum horum generum fpeciem aliquam, dudum iisdem adícriptam, ftudiofe examinavi & fructificationis partes adcu- rate depingendas curavi, quas figuras omnes illis cedri hic | fubiungere mecum quidem conftitui, fed temporis anguftiae | dieque rationes id prohibuerunt: fufliciat ergo, nunc ea tan- | fum brevibus exponere, qua circa earundem convenientiam | & differentiam obfervavi. Examinavi autem I. Laricem. fo-. | Jie deciduo conijeram L, B,.1. 265. Tournef, I, R, H, HE feu? ^ | | ! T inus — 410 | -. J Obfrvatio CL. — finum foliis fafciculatis obtufis Linn. Sp, 1001. n. 7. VI. Abie- fem Taxi folio fru&u furfum [petlante Tourn, l. c. f8y. feu Pinum foliis folitariis emarginatis, Linn, |. c, n. 8. IL ZAbietem ftenutore folio frudu deorfum inflexo Tourn, 1. c. feu Pinum foliis fubulatis mucronatis levibus bifariam «ver- fis Linn. |. c. 1002, n. 10, IV, Pinum fylFveflirem, «vulgarem, Genevenfem 1. B. I. 2/3. Tournef. 1;c« $86. feu Pinum foliis geminis, primordialibus folitariis glabris Linn. H. Cliff, 4yo. - Spec. pl. 1000. n. 1. Hoc examen me docuit fequentia: 1. Omnium fpecierum recenfitarum zque, ac Cedri, iuli ' & coni in eadem ftirpe, locis tamen diítinctis, excluduntur. Omnium porro iuli feu amenta eadem gaudent figura & ftru- Cura: figura namque in fingulis cylindrico- ovata eft & com- ponitur ex plurimis ftaminibus, ordinibus regularibus, fimplici axi transverfe per totum ambitum affixis; fingulum flamen (longe aliter, quam:.a TOVRNEF. t. 353. 355. 357. deli- neantur, exacte enim refpondent ftaminibus Cedri tab, 1X, f. 6.9.) perbrevi tantum gaudet filamento, anthera vero maximam eius partem format, oblonga & ex duobus loculis compofita eft, qui loculi in extremitate externa muniti feu cooperti funt productione membranacea furfum fcuti triangu- - laris in modum prominente & (quam inftar totam iuli füper- ficiem imbricatim inveftiente, maturi vero inferius fponte fua, dehifcunt & pollinem fubtiliffimum explodunt. ^ Eiusmodi preterea iulus in Cedro, Larice atque Abiete figillaim ex gemma fua pronafcitur & proprio calyce, vel, fi mavis, gem- - ma involucro perfiftente inftructus eft; in Pinu vero plures | tales iuli, eodem tamen modo conftructi, acervatim (conf, - Camer. Epit, p. 40.) communi petiolo (quandoque ramofo, - qualem Tournef. tab. 355. A. A. delineat) copulantur, pro- prio cályce carent & ante perfectionem communi tantum. involvuatur.- bi | Il Omnium Siffens Cedyi montis Libani &yc. | 417 —41I. Omnium coni ex fquamis (quas LINNZEVS floris feminipni calyces proprios vocat) componuntur uni axi per gradus affixis, & fingularum bini fcrobiculi ad unguem earum. fuperficiei fuperiori feu interiori impreffi fovent duo femina, ala multo maiore, fquamis tamen 1ninore, inftrncta; fed co- nus Cedri ovata & in vertice umbilicata fe fiftit figura, fqua- meque omnes tam arcte inter fe iuncte funt, ut fuperficiem ferme zqualem efficiant, nec unquam dehifcant, nifi in fum- ma demum maturitate, qua ab axi fecedunt caduntque. | Co- ^nus Laricis pariter quidem ovatus eft, fed non umbilicatus, & fquama mox ab invicem valde recedunt éxtrorfumque flectun- ur ita, ut füperficiem valde inequalem atque hiulcam red- dant. Abietis utriusque conus cylindricus ferme eft & in imaturo fquame paullulum a fe inuicem recedunt fuperficiem- que afperam formant. Pini conus tener pariter.quidem ova- tus eft, eamque figuram in alterum ufque annum [ervat; fed vetate provectior vere conicus atque preterea tuberofus fit, qué tubera formantur ab apice fingularum fquamarum exte- rius prominente & quadrangulo: huius porro fquamz in fum- 1na maturitate ampliffime a fe invicem recedunt ita, ut femina ipfa excutiant. Quemadmodum autem in aliis generibus for- - gmandis fructus figura attentionem vix meretur, quando reli- — qui characteres inter fe conveniunt: ita in his quoque eam fo- Jam pro charactere potius fpeciei, quam generis, agnofcent ili, qui in fructificationis partium convenientia acquiefcunt. ———————————— AM ERMSENMÁRN ———— mineos feu feminum embryones binos fimplex tantum eft, La- | ficis vero atque Abietis duplex, altera interna & amplior, | que femina immediate ambit ac tegit; altera externa & an- | ut in Laricis & Abietis prioris feu n. I]. tenero copo multum | promineat & tunc fructificationis partes ab aeris ipiuriis de- |—— ANov. Af. Med. Pb. Tom.I. Gzg - fen- , ] i| Adeft vero alius character ex his ipfis petitus notatu magis. dignus. Cedri namque & Pini fquama ad fingulos flores fe- guflior, qua& interiori proxime adítat, ea tamen differentia, »- Olfervatio CL. fendere videatur; in Abietis vero pofterioris feu n: IIT. cono tenero multo minor fit, quam interior fquama ideoque valde exigua & ufum hine reddat obícuriorem. Porro, he& íqua- me exteriores, uti interiores, equidem in omnibus ad coni usque maturitatem .perfiftunt, & rigide fiunt; fed in Larice atque Abiete n. III. vix notabile incrementum capiunt, unde in huius Abietis. cono. maturo difüiculter reperiuntur , dum utriusque interiores fquamae crefcendo illas multum fuperant 5 in Abiete vero n. II. & interiores & exteriores ad eandem lon- gitudinem extenduntur; he tamen apicem fuum reflectunt, Eiusmodi fquamam Abietis n, II. excerioreraà TovaNEronTIV$ quidem delineavit tab. 352. fig. Q. &, obfcurius tamen, indi- cavit fig, P; dudum vero ante ilium accuratiusque C, GesxE- avs im Camer. Epit. p. 459. Kreuterb. p. 24. b. lit. D. F. ubi lingula vocatur; ceterum autem nec hi nec alii, quantum fcio, ulterius expofuerunt. "Vt hec obfervata melius intelli- gantur, ea aliquot figuris illuftrare necefle eft, Siftit.ergo tab: IX.f. 2r. Laricis fquamanr interiorem 2. & exteriorem 5. in nexu a facie interna, 22. exteriorem feparatam ex cono tene- fO, 23. 24. €X cono adulto, a facie extermas 25. interiorem a facie interna cum binis feminibus alatis; Abietis n. Il. 26, 27. 28..29. 30: Cubi c. Z. funt. femina interne füperficiei im | externa quoque huius fpeciei in. conípeéctum venientia) & | Abietis n. Ill. 31. 32- 33. 34. 35- pari ratione, quibus accedit Pini n, 1V. fimplex fquauma 36. a facie externa cum apicis tu- berculo e, 37. a facie interna cum binis feminibus alacis. Hie fquamnaruu character illi a: coni figura petendo maius iam con- / ciliat robur & ambo magis adhuc firmantur, fi non folum cum TOVRNEFORTIO, verum etiam cum LVDWIGIO atque HALLERO, foliorum difpofitio veria iungitur, Si fores fe- - iinei feu embryonum rudimenta eum: tubis feu ftylis fuis pa- riter accurate examinantur (quod mihi hucusque nondum li- i cuit Eos l Sifteus Cedri montis Libani &c. 419 cuit nec ab aliis fatum obviam venit) plures forfan reperiun- tur differentie characteres. . . . EO y | * Qui ergo fententie haud favent illorum , qui ex nimio fyítema naturale condendi ftudio genera fatis diftin&ta mifcent, proptereaque antiquiffimas nominum. notiones, faepiffime fine urgente neceffitate, delere minime dubitant, ex indicatis iam characteribus facile tot colligere poterunt, quot ad fingula genera diftinguenda füfficiunt. |." TOVRNEFORTIVS , qui primus Cedrum & Laricem coniunxit, folam foliorum difpo- Áitionem confuluit; quando vero coni eiusque fquamarum fi- gura atque ftructura numerusque in illo fimplex, in hoc du- . plex fimul examinatur, inter utramque pariter haud levis in- tercedit differentia, de. quibüs omnibus alia occafione D, V, | plura, | | ' | S CHOLIYM. : Auctorum, qui Cedros in monte Libano adhucdum repe- sriundas ipfi obfervarunt, relationes valde variant. Quas ego evolvi, ordine chronologico, quo inontem laudatum confcen- derunt, funt fequentes: A, 1575, LEONH. RAVWOL- FIVS (Germanus & M. D. Auguftanus) Rai[J- Befchreib. &5c. Lauinga 1£82. 4. P.I. p.290. A. 1647. de MONCONYS XNobilis Gallus) 77oyages &659c. a Paris i60f. 12. T. I. P. II. p.106. 4.1660, LAVR. d' ARVIEVX (Eques Provincialis) | AMercksvv. Nachrichten &5c, — Gallice ed. à D. LABAT, - »€9 Germanice edit, Hafn. €» Lipf. 1753. 8. P. Ll. p. 333. | À. 1667. FRANC, FERD. de TROILO (Eques Silefius) | Oriental. Reisbe[chr. Lipf, €9 Francof. 1717. 8. p. 67. A. 1682. /'CORN. le BRÜYN (Batavus) Voyage au Lewant. 4 Paris 1714. fol, p. 30j. .A. 1689. de la ROQVE Nobilis Gallus (5) E: Gggo | . A oya- E ! ' ! (/) Audor notarum, quz adicctc funt Germanice editioni Vniverfa- | : lis 4o c c Olercatio CL 0 Voyage de Syrie €5 du AMont-Liban a Amfterd. 1723. 12. T. l. p.67. ^.1696, M. HENR. MAVNDRELL (Anglus, Ec- clefis Anglicana Alepi Antiftes) Reife- Befchreib. nachdem - Gelobten Lande ex Anolica lingua in Germanicam translata, Hamb. 1706. 8, p. 196. ^ His addenda eft relatio illius Anony- fni, cuius fzepius fupra laudatus MILLERVS in Diction. Hor- tulanor, fub finem Laricis f. Cedri huius hiftorie mentionem fecit; & qui A. 1720. in monte Libano fuas obfervationes infti- tuit. Horum precipue auctorum ex relationibus hauriuntur, qua noftro evo de Cedrorum & quidem vetuftiffimarum n1a- ximarumque in monte Libano adhuc dum fuperftitum hiftoria. conftant, quibüs adhuc fübiungere poffum ea, que mihi ipfi anno füperiori retulít D. STEPH. SCHVUZE, clariffimus ille inftituti Hallenfis, ad Iudeorum converfionem deftinati; M:ffüionarius, qui hunc in finem Afiam quoque peragravit & - A. 1755. Libanum pariter vifitavit, Horum relationes inter fe coilate parum inter fe conveniunt. Libanum femper nive effe tectum, communis eft opinio, & quando liec traditio de fümmo eius cacumine intelligitur, id plures etiam afferunt; fed Schulz. mihi retulit, fe, cui e longinquo id verum fuit vifum, poftero die ibidem nil, nifi fabulum candicans (7a Roqu. p. 71. addit lapides duros ardefiamque albam), nullibi vero nivem inenfe OG. reperiffe, quemadmodum etiam Zr-víeux p. 333. ment. Iunio, La Koqu. p. 73. f*q. (qui füb finem Au- guíti pariter nullam vidit nivem, nec fub Cedris, ubi perno- " | j | Ctabat,. lis Hifloriz Orbis a quadam eruditorum Societate in Anglia com" cinnate ( Uberfetzung der allgemeinen Weltbifforie €9c.) Hale. 1745. 4. Y. II. p. 152. docet, Equ. d ARVIEVX, non de la RO-! QVE, efle auctorem, & hunc tantum editorem huius aliorum: ue operum, quibus infolito more nomen fuum praefixit — Mo- neo autem, huius & illius auctoris relationes multum inter fe differre, quod vel etiam hinc inde ex fequentibus patebit. d Sifeus Cedri montis Libami tyc. — 42 &abat, ullum fenfit frigus, utut nullis ftragulis tectus) ex re- latione incolarum affirmat, ordinarie Decembri demum menfe nivem cadere & ab Aprili in Iulium usque folvi, poftea vero eandem non amplius reperiri, nifi in quibusdam montis ca- vernis, quas folis radii penetrare nequeunt. Le Bruyn p. 306. €5 feq. expertus eft, ipfo iam Ianuario nivem copiofiffimam poft meridiem liquefieri indeque peregrinatores huius acciden- tis ignaros fepius in fummum vitae periculum incurrere, 4fon-- con. p. 107, menfe Dec. in fummitate tantum paucam reperit nivem, A4uU'v. p. 281. e contrario Maio adhuc atmofpheram & nivofam & ventofam frigidamque fenfit. Cedros in unica tantum montis huius regione reperiri, omnes indicant, & qui- dem paullulum infra fummum eius cacumen, addit Aauv-v. p.280. |. Monc. l.c... Arv. p. 238. la Roq. p. 67, & Schulz, Eandem porro planam effe, refert A4r-v. /. c. & directe meri- - diem verfus fitam addit /a Ko4. p. 71. Ad unum circiter mil- liare illam fe extendere, meinorat /r-v, /, c. cui accedit relg- tio S$cbu/z, qui eam cum fpatio amplioris urbis, v. gr, INorim-. berge, comparavit. Hanc regionem, prater vetuftas maxi. masque Cedros, magno iuniorum copia confitam effe, indi- - cant rv. p.337. le Brwyn p,306.b, la Roq, p. 69, & /Maundr, p. 196. confirmavitque Schu/z, qui addidit, ex his haud pau- cas ad 8c. ped. altitudinem iam pervenifle, easque, & adhuc iuniores, conos iam ferre; A4uwvv.p.280, vero, qui huius loci circuitum definit exiguum , omni adhibita inquifitione, .. nullas invenire potuit harum arborum foboles: unde colligen- | | | | ] | I ; | | dum effet, annorum circiter 8o. fpatio eas füccreviffe, quod minus incredibile eft ex eo, quia Cedri Chelfeane pari inter- vallo ad parem ferme magnitudinem pervenerunt, Quod au- tem ad vetuftarum Cedrorum numerum attinet, earum XVI, . tantum numeravit //aundr. p. 196, XX. la Roque p. 69, cum quo S$c5u/z. convenit, XXIII. Z-v. p. 333. feq, XXIV. & II. vetuftiffimas ramis iam orbatas AZivv. p.280, XXV- XXX. Gg83 Honc, TUM - b. NIA. € MES CY D 422. . — Olervatio CL AMonc, p. 107, XXXV, vel XXXVI /e Bruyn p. 206. b... MM- titudinem eiusmodi arboris nullus ex citatis auctoribus men-. furavit, emnes autem eam declarant infignem, & figillatim Rau-v:v, l, c, cum altifimis Abietibus comparat, /a' &oq. /, c. vero affirmat, eum tali Cedro nullam comparationem obtine- re Platanum, Sycomórum aliamve grandiorem arborem ab ipfo unquam vifam, Ín caudicis craffitudine & ad ramos us- que longitudine definienda quam maxime differunt hi aucto- res: longitudinem comparat r2. ulnis 770//o p. 67, 1$. vel 18. ped. (5. vel 6. yards) /Maundr. 1. c. 10- 20. ped. Schulz. 6. vel 7. tantum ped. /; Roq. p, 70. (1) ; craflitudinis vero peripheriam deprehendit equalem fex virorum amplexibus. e. 30. Vel $6. circiter ped, 4r, p.334, 36. ped. & 6. dig. AMaundr, l. c. 37. ped. ord. Scbu/z., aliquot orgiis Rau. Lc., 4. virorum amplexibus i. e. 20. vel 24. circiter ped. Troilo l, c, (quam menfüram IO. BAVH. 7. 7. L. LX. p.278. b. ex relatione MELCH, LVSSY ulterius adhuc extendit), unius arboris 47, alterius 47. palmis ( paumes) le Bruyn l. c, & 7. ped, minus ». dig. /a Roque P 72.feg. Hunc caudicem deinde mox abire in 3. vel 4, valde craflos truncos adeo con- fertos, ut fimplicem tantum forment arborem, narrat /J4onc. Jl, c., "Maundr. 1. c. vero eorum s, defcribit & fingulos cum: craffa arbore comparat, cum quibus etiam convenit Schu/z.: ut & /4 Roq. fecundum fuam figuram (quam 1O. IAC. SCHEVCHZERVS Ph»f. facer. tab. CCCCXT/ III, repetiit) qus etiam non folum hos truncos, verum etiam eorum ra- mos maxime diffufos atque omnes preterea erectos reprefen- | tat, Defcriptio eorundem apud /a Aog, valde obfcura ma | | re1ert (t) QOmum hzc menfura a reliquis quam maxime differat, hine A. no». tarum Vniverf. Orbis Hiftorie l. c. p. 153. nota 119. coniieit, pos - nendos effe 17. ped., hanc menfuram vero /a Ro4ue non indicat. - numeris, fed verbis. | irs m J MMC) Y. Plor ORC Á GM TA , " * N Siflens Cedri montis Libani &'c. — 423 refert enim p. 69, feg. hos ramos extremitatibus fuis formare ambitum perfecte rotundum (un rond tres - pevfait) feu rotae quandam fpeciem artis operi fimilem (une efpece de roue, qui. femble étre un owvrage de I art) & ex litteris, quas Maroni- tarum Patriarche Secretarius ad ipfüm latina lingua dedit,. quasque p. 74. inferuit, recenfet, ramos extendi in gyrum folo parallelos umbellam ferme folarem conficientes ; dum - vero omnes truncos & ramos erectos pingit, hoc nonnifi de fummo cacumine intelligi poteft, | Que ceterum ex iisdem litteris aliorumque relationibus addit, hos ramos nempe hie- me füperveniente nivis copia, cuius ponderi fine diffractione refiftere haud poflent, ftatim in alum affurgere & fecum in- vicem iunctos conum quafi conftituere, ut melius fefe ab ad- veniente hofte tueantur, fabulam íapit & ex ipfa hufus arbo- ris ftructura lignoque duriffimo facile refelli poteft, —70nco- 1)5 p. 107. caudicis diviionem in truncos, fed arctiffime inter fe coniunctos, pariter indicavit, ramos etiam umbelle in for- mam, fed per diverfos ordines feu contignationes difpofitos defcribit. — Longe aliter caudicis continuationem obfervavit JAAv-vieux: hic enim p. 338, tradit, omnes ramos ex caudice prodire, fe in orbem, unum fupra alerum, umbelle figura expandere, & gradatim fuüperiora verfus ita imminui, ut fingu- lorum diameter tanto minor fiat, quanto inagis vertici acce- dunt. ZTroilo (cuius relatio etiam legitur apud WALPVR- GERVM Cosmotbeologifcbe Betracht. P, L p, 433.) hanc di- fpofitionem diftinctius adhuc definit, dum p, 67. docet, pri- mum ramorum ordinem, poft 12, caudicis ulnas prominen- cem iterum ad 6. ulnar. fpatium nudum apparere, poftea | tem, corolle inftar circumcirca fe extendere, deinde caudi- -alium fimilem ramorum ordinem fed priori denfiorem prove- |-mire, huncque iterum aliud fed brevius caudicis fpatium ex- ! | Xipere, & poftea novum ramorum ordinem fsqui, atque fic | porro hanc difpofitionem continuari usque ad cacumen arbo- | | ris, | v. TIE. NONU: 424 . . Olfervatio CL. — ris, qua tac ratione elegantem pyramidem reprefentat, id quod etiam ex Auc, p. 280. defcriptione colligi poteft, qui vero hanc fingularem obfervationem addit, caudicem fe- cundum ramorum augmentum fe flectere, indeque ipfos ra- mos a rectitudine füa recedere, Ilanc ramorum per gradus difpofitionem confirmant quoque ea, que MATTHIOLVS Comment, in Diofc. lib. I, c. 89. ex relatione amicorum, qui univerfam fere Syriam peragrarunt, dudum iam annotavit & affirmavit, eundem crefcendi modum annofiores quoque Li- bani Cedros tenere, & ramos ab imo usque ad cacumen fere in rote modum per intervalla caudicem cingere & fpatiari, eosque tanto minores apparere, quanto fuperius erumpant, Ex eodem forfan fonte eadem referunt DODONJEVS x 867. atque DAPPERVS JDefcr. Syrie €5 Palefline p. mibi 38. b, qui addunt, ramos tali ordine alterno difpofitos effe, ut per hos ad cacumen usque, veluti per fcalas, afcendere quis poffet: conf, MATTELEI HILLERI Hieropbyt, P. I. €. 4I. p. 378. Iuniores cedros hunc indicatum per ramorum contignationes pyramidis forma creícendi modum femper fer- vare, nullus contradixit, figillatim vero non folum ipfe /a Rog. p. 69. ied etiam Arx. p. 339. & Scbulz. confirmavit, Quod. ad ramorum longitudinem attinet, huius quoque menfura a - variis varie indicatur: eam infignem efTe, generalibus tantum terminis declarat Rzu-v-v, p, 280; & /e Bruyn p. 307. plura de eadem non affert, quam quod ramorum fub umbra magna. hominum caterva federe poffit. //Jaundr. p. 196, eorum am- plitudinem cum rr. ped. (37 yards) comparat: an vero diame- ter, an circumferentia intelligenda fit, dubium reddit J4nony* - mus apud AZfillerum; qui maxime euiusdam cedriramorum dia- metrum 223, ulnis (yards i, e..66. ped.) equalem invenit, & JAMillerus. addit, hanc menfuram non refpondere modo indicate, - five de diametro five de circumferentia affumatur; /a Roque J- 73. circumferentie 120, pedes adfcribit, que menfure c i - dwilie- Siffeus Cedri montis Libani 6c. — 425. differentes nullo modo inter fe comparari poffunt, Denique ramos infimos ad humum ferme usque reflecti, iterum tacent. omnes, fi excipias 770//o p. 685. dum vero hic addit, eosdem non folum ad humum ipfam usque defcendere, verum etiam ibidem radices agere & novos truncos formare (unde com- munem illam fabulam explicare conatus eft, cedrorum harum numerum nunquam exactum reperiri poffe) fidem fuperat,. quia eiusmodi multiplicatio in hoc arborum genere contra na- turam eft. Ceterum frondes Cedri ambitum ferme zqualem. & artis quafi opus perfecte tonfum referre, annotavit quo- que Zaundr. l|, c, , hanc arborem vero, prater conos, iu- los quoque proferre, nemo ex citatis auctoribus indicavit, preter Ar-vieux p. 337, ubi eosdem vocat flores, eosque fte- riles effe addit. ^ Qua cura nunc Libani cedri a Maronitis «uftodiantur, refert iZem p. 338.:& /a Roque p. 71. - Hec fünt primaria momenta, que ex itinerariorum cita- *orum relationibus colligi poffunt 5. quoniam vero una alteri - contradicit , optandum eít, ut data occafione quispiam de his omnibus curiofos reddat certiores, fimulque certam men-- duram yedis vel Rhinlandici vel Anglici aut Gallici adhibeat &, qua ufus fit, indicet. Arborem hanc effe eandem, que in facro codice ob am- plirudinem & altitudinem excellentem pre reliquis fepiffime audatur & .Jeres vocatur, communis eft fententia, quam MATTH. HILLERVS ;n Hierophytico Trai, ad Rb. 1725. | edito P. I c. 41. p. 377. confirmare adnifüs eft; aliis vero re- | centioribus, quos facies nonnullarum cedrorum noftro evo examinatarum (quarum caudex altitudini decantate haud re- | fpondet) feduxit, probabilius vifum eft, Berofcb fignificare | hanc cedrum, 4eres vero Pinum; quam opinionem multe le- |x&ionis varieque doctrine apparatu tuendam praecipue in fe fufcepit OLAV8 CELSIVS in Hierobotanico p[al, 174. in | Nov. Ac. Med. Pb. Tom. L. Hh h | $vo l | A6 — ^ — Olferoatio CI. Cae ^ Bei - p ON E e E 1 : vo mái. p. 74- 134. — Argumenta eius primaria funt fe». quentia; | 1) Cedri libanitice caudici re&itudo & proceritas omnis denegatur p. 132. | 2) eandem ergo arborem, ob caudicis humilitatem ( p, . 94. 120. 123.) craffi:udinem ( p. 94. 9f. 123.) ob verticis porro - incurvationem (97.) ramosque parva ab humo diftantia ex caudice circumcirca copiofe excrefcentes (94 - 96. 123.) ad opera, que ex Zeres, teftantibus facris paginis, fabrefacta fünt, (fcilicet, praeter templum Hierofolymitanum & palatia regia, columnas, turres, & navium ingentium rates, carinas malosque, quod multis locis ex fcriptoribus tam facris quam profanis citatis p. 27, 122. probat) minime aptam efle conclu- ditur p, 99. 122. I2f, | 3) Ex quantitate materie, quam edificiis & ftru&turis - SALOMONIS (Paralip. II. 18,). Libani filva fuppediravit.& ad quam cadendam octoginta millia, transferendam aucem feptuaginta millia virorum ille felegit, p. 125. colligitur, tane tam cedrorum copiam in Libano inveniri & cedi potuiffe, non facile eum credere, qui fcit, in univerfo terrarum orbe non. dari cedrorum filvas, pineta autem ubique per immenfa terra- - rum fpatia longe lateque extendi. 4) Quum ante annos CC nonnifi pauce fupra viginti in Libano Cedri vife funt peregrinatoribus; inde parere, additur, - temporibus antiquiflimis quoque ibidem id genus arborum ra- rum fuiffe, EU S |—..8) Arboris ZAeres frequentem ufüm fuifle in facris per. MOSEN inftitutis Levit. XIV. 4, y. 6, Num. XIX, 6. ad- ducitur p, 126, fed fimul adftruitur, haec loca ad Cedrum ma- gnam vulgo dictem, five Laricem orientalem reftringi, neceffe non efle, neque Iudaos id poftulare, qui, quumi plures nu- | . qnmerent -X r Siftens Cedri montis Libaui tc. — 427 .mereht Zrafim fpecies, unam duntaxat, que proprio & omni- bus noto nomine J4eres (Pinus) dicta fit, nec in Libano tan- | tum, fed ubique locorum reperiátur, in lege volviíTe intelligi, id quod ex ABEN ESRA & MAIMONIDE ibidem probatur additurque, hanc extra patriam. & uno folo loco ludaeis in fa- eros ufus acquirendam femper fuiffe, quam abfonum fit, ne- minem non intelligere 5 : ! 6) Quando ESAIAS c. XLIV, 14. 1f. indicat, «iv Aeres homini ad comburendum effe, p. 127, monetur, Pinum usque adeo inter cremiales arbores ufurpari, ut faces quecunque vo- centur tede feu pini. D Quanticunque autem roboris omnino fint hec doctiffimi CELSII argumenta, ea tamen, quod pace tanti Viri dictum fit, omne dubium , quod nullibi facri codicis locorum fub -Aeres nomine intelligenda fit Cedrus Libani hodie adhuc fic diéta, fed femper Pinus, nondum tollere, mihi faltem vi- detur. Ipfe laudatus Vir no. S. concedit, & ex Iudeorum fcriptis probat, eos plures numeraffe Zra[im fpecies, quarum Rabinos feptem fingere, eisque Pinum, Piceam, Abietem & Cupreffum adnumerare, docet HILLERVS 4, c, p. 372, qui praterea p, 378. nomen hebraicum 4deres & arabicum raza vel Azara ut & Zrzon ab uno eodemque etymo derivat, & addit, hoc nomen quamlibet denotare arborem coniferam, Ce- drum videlicet, Pinum & Piceam. . Mirum hinc non eft, fa- cri codicis LXX, interpretes in vertendo 790v eres atque Be- -Yofcb nomine fiepius variaffe: nam r, Reg. VI. 15. EZECH. XXXI. 3. 8. sov Aeres, & II. Reg. XIX. 23. Pf. CIV, 17. ES. XXXVII. 24. LV. I3. LX. 13. «v Berofcb verterunt in. Ke- wapcor, quemadmodum iidem Berofcb ES, XIV, 8. £óAor 2u- | Bawy, ZACH, XI. 2. nj«w, ES. XLI. 19. EAZvw, & HOS, | XIV. 9. A'oxsu9ov. Supra laudatus SCHVLZIVS me certiorem reddidit, Cedrum Libani ab eius regionis incolis hodie adhuc E h 2 appel- / uw LL). L b d «Jag 2-09 sWÜDfervatio C L^ v uU appellari eres, quemadmodum Abies, que ab Európais non differt, Berofcb , cui relationi addidit, ibidem aliam adhuc arborum coniferarum fpeciem (cuius vero characterem, flir- - pium notitia haud inftructus, indicare non potuit, & qua for-: fan eft Pinus, cuius ad Libani radicem copiofe: obvie men- tionem facit MONCONYS yj. 109.) & quidem copiofius cre-. fcere, que plerumque ad conclavium tabulata adhibetur & pariter /4eres vocatur, fed fiuipliciter, quum e contrario al- tera fpecies nomine eres Libani diftinguatur ,, monens fi- mul, eandem diftinctionem femper etiam in facro codice ob- fervari. Si ullibi Zeres de alia arbore, quam de Libani Ce- dro, explicari poteft, id certe EZECH. c. XXXL nequit: ibi enim propheta , Pharaonis maieftatem adumbrans , eam arboris cuiusdam pre reliquis excellentis imogine repreefentat, quacum nulla alia arbor, certe ex coniferis hucusque cogni- tis, ramorum copia, craffitudine & inprimis longitudine, ut & frondium denfitate pulchritudineque, nec non umibra amce- niffima eque ac amplifima convenit, quam Libani Cedrus, que omnibus his attributis /. c, v, 3- 7. decantatis uberrime gaudet, cuius habitus hic recenfitus tam peculiaris eft, ut ab. omnibus ftirpibus, ipfisque aliis coniferis, absque ulla hefita-' tione diftingui queat... Ab illo autem Propheta «v.3. $. vo-: catur hec arbor eres montis Libani, & :v. $, maioris illu- ftrationis cauffa additur, nec ramos riv Berofrcb cum illius: ramis comparari potuiffe, quare laudati CELSII affertionis: Cp. 97.) rationem aflequi haud poflum , Prophetarn hune /. c. cj. 8, Berofcbim ab ramorum amplitudine commendare, Ara- fim vero ab altitudine potiffimum celebrare, quum potius ex-« preffis verbis ibidem declaret, ramos say Berofchim cum ra-. mis -jy Aeres comparari haud potuifle. Id contra ex huius- defcriptione colligo, eundem «v, 3-7, huic arbori tum amplitu- dinem incomparsbilem, tum. altitudinem infignem ,. quid? quod pr& omnibus arboribus agreflibus füperiorem tribuere. ! M Si "TY Acre 77r T Lud — Bru METUS, Siflens Cedri montis Libami &?c. — 429. Si nunquam ulla Libani cedrus alia-füb forma creviffet, quam illa a MONCONYS, de la ROQVE & SCHVLZIO obfer- vata: hec opinio vana effet ; ut autem taceam eam formam, quam MATTHIOLVS, ARVIEVX & TROILO annota- runt, omnes confentiunt in eo, quod hz cedri iuniores fem- per in metam rectam affurgant, (quales etiam delineat /e BRUYN f, 1j. 16. fed, uti etiam adultas, valde ieiune)) qui crefcendi modus, quum omnibus arboribus coniferis com- munis fit, aurem vellicat, eundem Cedris quoque effe natu- ralem, nec harum ullam ,. nifi ex accidente praeternaturali, ab eo recedere: quis enini fibi fingere poterit modum quo caudex ad go. pedes (quam menfuram SCHVLZ. ut füpra iam indicavi, in eiusmodi cáudice iuniori obfervavit) recto tra- mite iam elevatus ad tam brevem usque altitudinem, qualem nonnulli autores fupra citati indicarunt, in. plures truncos divelli vel primarius perire poffet, nifi hoc ex caufis acciden- talibus in prima iam etate factum fuiffet... Neque vero hec theoria tantum eft fpeculativa, ipfa potius experientia probari: . potéft. Reperiuntur apud nos plures Pinorum (eius fpeciei, quam fupra indicavi, quamque noftrates Foren & Feren ap- pellant) filve & ampliffime & denfiffime. | Ha Pini, übi con- ertim nafcuntur, caudices generant non folum graciliores,. rectiffimos & tam celíos, ut fzepius iam a Batavis ad navium malos ftruendos ex noftris oris petite fuerint, verum etiam ramos fzpiffime ad verticem feu cacumen ferme usque femper incurvatum deiiciunt: ubi vero figillatim vel faltem fparfio. res proveniunt, earum caudices deprehenduntur multo & hu- miliores & craffiores, qui preterea ramos inferiores perpetuo fervant magis magisque cum trunci craffitudine augmentum - capientes, in tot quafi truncos degenerantes, alienumque plane habitum induentes, qua monftroía mutatio procul dubio deri. xanda eft ab agitationibus & concuffionibus ventorum aliisve iniuriis, quibus folitarie arbores. magis expofite fünt; in pri- i Hnh 3 Ina 430. 0 uw tOblfereatto 6I-.5 00 ma etate füupervenientibus. Saepius laudatus CELSIVS ar- gumenta füa maximam partem fuüperftruxit binis illis Cedri fi- guris, quas de la ROQVE exhibuit. Etfi autem hic auctor illis adfcrip(it, eas in loco natali fecundum naturam fuiffe de- lineatas, facile tamen probari poteft , debitam accurationem minime effe adhibitam: non folum enim, quod fupra iam mo-« nui, rami, feu potius ramorum trunci, recta ferme linea afcendentes reprafentati, (quum tamen naturalis eorum cha- racter fit, ut deorfum reflectantur, quod etiam noflra tab. V III. oftendit, vel faltem parallelo fitu excurrant, id quod omnes reliqui obfervatores annotarunt, & SCHVLZIV S quoque confirmavit, que conditio ob ligni compagem folidiffimam fpif- fifidamque poftea mutari nequit), verum etiam conorum fitus obliquus atque haud raro ramorum extremitatibus adpi- Cus, & denique foliorum difpofitio formaque tum arboris integre , tum eius rami figillatim exhibiti plane contra natu- ram reprafentata, auctoris incuriam fatis manifeftant. — He ergo figure ne quidem pro norma Cedrorum adhuc fuperfti- tum aflumi poffunt, multo minus earum; que SAL O MO- NIS tempore extiterunt, Quis enim de magnitudine reliquo- que earum habitu certum quid pronunciare poterit quum, fi non primeve, certe vetuftiffims ,' aliis plane füb :condi- tionibus ad perfectionem venerunt? (u) His ergo bene re- | | . Ceque (») Eiusmodi arbor, fecundum de la BOULLAYE de GOUZ P. 358, .. quem CELSIVS ipfe p. oj. nota i1. citat, ante ztatis annum. 2000. ad fuam perfectionem haud venit. Hanc ztatis epocham approbare equidem haud auderem, certum tamen eft, omnium arborum refinofarum incrementum primis quidem annis fat cele- riter, deinde vero, quando annofiores fiunt, tardiffime proce- dere, idque ipfarum cedrorum Chelfeanarum ab a. 1756, idi 1750. mutatione valde exigua fupra notata probari, magisque hunc cre- Ícendi modum illufirari poffe, fi comparemus , quot annis opus. habeant - Siftens Cedri moutis Libaui &'c. 431 . €teque ponderatis, fatis probatum effe, opinor, in ftatu ce- | | drorum naturali caudicis primarii ad fummam usque altitudi- nem, continuationem & rectitudinem fuffi-iente ratione negari haud poffe. Verticis incurvatio nullum praebet indicium impe- dite extenfionis in longum: non folum Pini fuperius iam cita- te verum etiam Larices, id fatis teftantur. lta namque fe pre- fentavit non folum illa, qua hortum medicum Altorfinum ul- tra C. annos ornavit & a. 1734. repentina tempeftate proftrata caudicis altitudine aliquot fupra octoginta pedes Norimb. ( qui pede Rhinlandico £i. dig. inferior eft) & craffitudine fesqui Orgias equabat; ita etian adhuc. confpiciendam fe fiflit illa, que hic Norimbergae in horto fuburbano Generofiffime Gen- tis HOLZSCHV ERIANZE adhuc vegeta proflat & caudi- cem ad altitudinem unius pedis 1 10,fex pedum ab humo 7. pe- des 1. dig. craffum, ad primos ramos eodem modo ac in ce- dro difpofi:os 37. ped. & ad verticem 58. ped, longum nutrit, cuius vertex aliquot pedes longus arcus quafi in modum cur- vus femper eft. Crafficudo caudicis cedrini, vel etiam maxima, non obftat, quo minus ad opificia magnifica, ad que a SA- LOMONE adhibite fuerunt cedri, idonea , ut potius pro- pterea reliquis arboribus preftantior fuerit, Quando vero ur- getur, eas propter hanc rraffitudinem eximiam ramorumque «copiam ad malos ftruendos adhiberi haud potuiffe , confide- randum eft, hunc earum ufüm tanquam frequentem, haud in- vehiri annotatum, & EZECHIELEM XXVII, ubi huius ufus «y. f. mentio fit, ubique de rebus felectiffimis pretiofiffimisque a Tyriis in ufum vocatis fermonem inftituiffe: quando autem de operibus excellentibus ftruendis agitur, fuperflui ablatio, etiam cum damno, haud animadvertitur. Et quis certus reddi pote- habeant Pini noftrates , antequam ad malos conficiendos idonex redduntur, quum tamen harum compages non tanta foliditate gaudeat, | ! *. 232 00 0o O0Werottio CL 5 poterit, numne etiam caudices graciliores cedrorum medie ztatis, an Pinorum (ubi non expreffe cedrorum ex Libano mentio fit) intelligi debeant? Ramorum porro copia, fi vel etiam in fenefcentibus caudicibus rami omnes remanent (RAVW. [, c. certe cedros II. vetuftifimas invenit omnibus ramis deftitutas) ipfum trunci lignum, precipue interius, mini- me peffundant: fi hoc obfervatum haud fuiffet, cura THEO- PHRASTO P2/. Hifl, L. V. c. 9. CLAVDIANO de raptu Proferpine L. II, v. 360. HIERONIMO ;n Hof. c, XI. 7v. 6. (quem ipfe CELSIVS p, 133. citat, & quibus p. 96. nota p. duos alios addit auctores) Cedrus potuiflet dici enodis? Cedros olim haud copiofiores fuiffe in Libano, quam noftris temporibus, nunquam probari poterit, Copiam earum, quam SALOMO ex hoc monte vicinisque regionibus petiit, nume- rum valde imminuifle, quis dubitat? renafcentes etiam fupe- rioribus feculis alios & precipue Saracenos devaftaffe, plus - quam probabile eft. Ex Cypro veniffe maximam illam ce- drum 130. pedum altam & ad trium hominum complexum : craffam, que ad undeciremem Demetrii fuccifa fuit, tradit PLINIVS Fifi. uat. L. XVI. cap. XL. LaROQVE p. 71, refert, fe in itinere, quod bis in infulam Cyprum inftituit, ne-- minem inveniffe, qui unquam in hac regione ullam vidit ce- drum; quis autem verofimiliter concludere poterit, ergo olim quoque nullam ibidem creviffe, quum traditiones de earum copia ibidem obvia teftentur. «Cedri ufus in facris per MO- SEN inftitutis nullum movet dubium , quia CELSIVS ipfe - conceffit, ibi locorum per eres intelligi quoque Pinum, id | quod de illo loco ex ES. c. XL7P. citato pariter valet, quum ibidem etiam non de Aeres Libani, fed fimpliciter fic dicto, fermo eft. Ex his, opinor, patet, quam infirma fit argu- mentatio de Cedrorum noftro evo in Libano incerte etatis fuperftitum habitu ad illum, quem prifca etas fub aliis pror- fus conditionibus genuit, Ceterum eos, qui affirmant , hane . * arbo- Siflens Cedri montis Libani &c. — 433 arborem nullibi, nifi in monte Libano reperiri, iterum CEL- SIVS ipfe p. $9. feq. recenfet, nempe de Cedris Amoni & Tauri, Syrie & Cilicie montium BELLONIVM. off. fingul, L, H. c. 107, &5 110, €5 de negledl. fiirp, cultura probl. XIII. p.66; Cilicie THEOPHRASTVM JZlifl. pl. L. III, c. 3, & SIRABONEM Z. XIV, p. 6695 Cilicie & Galatie DIO- SCORIDEM 4. Zl. c. I. de Agarico; Cypri THEOPHRA- STVM 4 c. L. V. c. 9. €& PLINIVM ifl. nat. L. XVT, €, 40. quibus porro annectit catalogum eorum auctorum, qui - de Cedris Cretenfibus & Grecis , Arabicis, Indicis, Tarta- xicis, Africanis, Americanis, immo Sibericis, loquuti funt Cquibus adhuc addendus eft M. MARGGRAVIVS Hifi. de /' Acad. Roy. des $c. &5 bell. lettres 1753. 4 Berlin 1755. p, 73. ubi fimul examen Cedri ligni chemicum reperitur, de Ce- dris Africanis regni Congo, infülarum Tercere, Nove Hifpa- nie, Virginie & Floride). Sed merito addit CELSIVS, fe, . num he omnes Libanitice Cedri genuine fint, ab aliis edo- ceri cupere, Atque ommino facile probari poteft, plures ex memoratis cedris pertinere ad illud ftirpium genus, quod Gre- €i vulgo Cedrum vocarunt (de quo mox plura), qua confu- fio manifefte colligi poteft ex hiftoria cedrorum , quam IO. EVELYN Silva, or a difcourfe of Forefl- Trees Edit. V. p.05. & exhoc IO. HOVGHTON ZIusbandry publifbed by RICH. BRADLEY Zond4. 1727. p. 20f. exhibuit, collata cum | Cedri Barbadenfis defcriptione a GRIFF. HVGHES natural biflory of Barbados p. 115. "Taceo illam arborem infignis pro- |Ceritatis & amplitudinis, quam Americani /cajou (quod no- men TOVRNEF. 7. R. H. p. 6j 9. retinuit, LUNINJEVS ve- | ro Gen. PI, edit. V. n. 467, Spec. pl. p. 383. in Anacardium. |mutavit) ab Hifpanis pariter vocari Cedrum, ut docet AR- | VIEVX p. 35f, itemque Hiftoire generale de Voyages &c. eif. Parif. d. X HI, p. 612, €5. edit. Germ. fub tit. Allgemeine Hi- ftorie der Reifen &c. 7: X1IZ, p..ó49. LINN/EVS Spec, pl lii ! ANev. Aci. Med. Pb. Tom. I. p: 1001 1. NN Obfervatio CI... p. 1001. fi. 6. de Cedri genuine feu conifere patría tantum an- - notat, eam in Syrie, Libani, Amani Taurique montibus habi- tare, ut loqui amat. | | Grecorum &. PLINII Cedrus communis baccas fert, Iu- nipero fimilis & ftirps dicecia eft, i. e. floribus mafculis & fe- mineis in diffincta ftirpe pofitis gaudet, & plerumque Oxy- cedrus vocatur, TOVRNEFORT, primus homonymorum debellator, 4, R. 77. p. 88. hoc flirpium genus folum appel- lavit Cedrum, dum illam Cedfum coniferam nuncupavit La- ricem orientalem, & cum Larice Europza ad unum genus re- duxit. LINN/EVS Cedri nomen hucusque penitus delevit, illam coniferam primo. cum: Abiete deinde cum Pinu, hanc vero bacciferam, ob fructificationis partes communes, cuim lunipero coniunxit Gen, pl. Edit. Il. n. 917. €59. Edit. V. m. Joof. Spec. pl. p. 1039. feq. n. 2.3. 9. Num Cedrum conife- sam montis Libani noverint & hoc nomine defcripferint Gree- ci, dudum iam difputarunt botanici: cui lubet, evolvat 1O, BAVHINVM Hif. 4. I. L. LX. c. XIV. p. 263, & precipue c. XV. p. 277, quocum conferat quoque BODDZEVM a STAPEL Comment. in Tbeopbr. Eref. bif. pl. p. 196. a. feqq. ubi affirmantium & negantium argumenta potiora in epitomen redacta inveniet, Quod ad THEOPHRASTVM attinet, ne- gari nequit, eum duo Cedrorum genera recenfuiffe, fed unum. tantum, nempe minus baeciferum & lunipero fimile, a Libani- tica cedro omnibus charactetibus diftinétum, L. /II. c, XJIL.- defcripfiffe & Oxycedrum appellaffe, hoc nomine vero a Iu-' nipero, quam alios etiam Cedrum nominaffe addit, diftinxiffe; eündem tamen noviffe & alterum genüs, nempe maius ie, coniferum , probari poteft ex eiusdem L. 77. c. £X, ubi cedri: altitudinem & crsffitudinem talem definit, qualis de Cedro - baccifera explicari nequit: conf. BODD. /. c. p. 197. 4. $99. 4, Quum vero, preter hanc altitudinis & craffitudinis notam fpe- cificam , nullam aliam (quarum precipua eft fructus conifor-: mis ) Siftens Cedri montis Libani Q9c. à B mis) addit, plusquam probabile eft, illi hoc genus non ex pro- pria obfervatione, fed ex aliorum tantum relatione vel fama . communi imperfecta notum fuiffe factum , quam fententiam - . queque tulit IO. MARTYN in fplendida VIRGILII MAR, Georpicor. editione Lond, v74X. 4. L. II, v. 443. in nota fub- ietla: conf, CELSIVS p. $2. DIOSCORIDES fecundum editionem TANI ANT. SARAZENI 4, Z. cap. C/7. defcribit non folum Cedrum parvam, fpinofam luniperi modo, fructum ferentem Myrti baccarum magnitudine rotundum: verum et- iam alteram, quam arborem magnam dicit & qui fructum profert uti Cupreffus, at multo grandiorem, ex qua compae ratione BODD. /. c. p. 198, b. iam probavit, non aliam, quam ipfius Cedri Libanitice coni figuram inde fingi poffe. Pro- ftant quidem nonnulli codices , qui maioris Cedri defcriptio- nem filentio plane pretereunt, qualis eft ille, quem MAT- THIOLVS in primis fuis editionibus fequutus eft, aliique, qui eam quidem addunt, fed fructum Cuprefli fru&u multo minorem tradunt, quali ufus eft SER APIO 4e fimpl. medici- nis cap, CCCLIX. p. m. 245, ubi arabice Serbin vocatur (unde rocul dubio eandem lectionem hauferunt SIM. IANV EN- SIS Cla, fanat. edit. 1486. cuflod. lit, d. 1914. p. V7. b, item- que MATTH. SILVATICVS Pandedl. edit. 1473, cap. CLIL, 1541. cap, CXLV.) eiusmodi vero codices corruptos effe, | .BODDUAEVS p. 197. b, ut & MATTHIOLVS edit. Y"enet. À I565.'p. 126. 65 1570. p. 109, probat ex codice vetuftiffimo, quem AVGER. BVSBEQVIVS a CATACVZENO accepit, & Conftantinopoli in Europam attulit, ad quem etiam pro« vocat CJESALPINVS Ze P/. L, IlI. c. LV IL p. 137. & SA- RAZENVS ]. c, in notis p. 17. 4« GALENVS Ze fimpl. me- | dic. facult, L, VIL. diftinguit Cedri fpecies ita, ut altera fit fruticofa lunipero ad(íimilis, altera arbor non exigua, Addo his PLINIVM, cuius Z.. 7]I. c. V. edit. HARDVINI in fof. 3.1, $. XI. p. 686, L. XXIV. c. V. 2. HI, S..X1, p.328... Ce- i à liia | drela- | | 436 —. Olfervatio CI... drelaten (i. e. Cedro-Abietem, quam vocem fequentibus fe culis barbari interpretes SILVATICVS & IANVENSIS l. c. lepide mutarunt in Cedrum latam) effe Cedrum maiorem feu Libani, omnes, & CELSIVS ipfe p. $3. 94, concedunt: at- que omnino hoc nomen nunquam indicabit fruticem , qualis eft Cedrus baccifera. Graviter autem, uti fepius in ftirpium defcriptione, erravit PLINIVS, quando Z. TIL 1. c, idem, quod THEOPHRASTVS de Iunipero tantum tradidit, & de Cedro baccifera pariter valet, de hac Ce4ro- Abieíe quo- que afferit, eam nempe duplicis effe generis, quorum unum floret fed fructum non fert, alterum fructiferum eft, fed non floret, quem errorem quoque erravit BODD/ZEVS /. c. p, 116. b. Hec Cedri explicatio LXXII. Interpretum «0v eres Verfio- nem ín Képo» fatis fuperque probat. — . : ! Nemo mirabitur ieiunam & denfiffima caligine involutam ftirpium hiftoriam ex veterum monumentis ad noftra usque tempora confervatis petendam, qui perpendit, in fcriptis eo- rum auctorum, qui fingulari ftudio de ftirpibus egerunt, no- minum ufum atque fignificatum reperiri tam varium, ut omnes, qui (ufficiente defcriptione propriisque characteribus haud illu- ftrantur, adhuc dum incogniti fint. Facile ergo ex his con- cluditur, ea nomina, quorum apud alios quafi obiter tantum mentio fit, minori adhuc cura definita effe. Accedit ipfos bo- tanicos eius evi auctores complurium ftirpium nomina ex vul- gi tantum ore accepiffe faepiffime ab eiusmodi qualitatibus, que pluribus communes funt ftirpibus ceterum diverfiffimis, peti- ta, (que nomina fecundum certos characteres mutanda efle, | tunc nemo cogitabat) unde tot confufiones & homonymie in ftirpium hiftoriá oborte funt nunquam tollende, de qui-. buse.c THEOPHRASTI, DIOSCORIDIS, PLINII, AVI- CENNJE, SERAPIONIS &c. interpretes vel commentato- res (ex quibas ROB. CONSTANTINVM, IVL. CAES. SCALIGERVM, BODD/EVM, FAB, COLVMNAM, SA-. | RA- Siffens Cedri montis Libani &c. — 457 RAZENVM, BOCHARTVM, SALMASIVM, HARDVI- INVM, ipfüumque HILLERVM & CELSIVM , nominaffe - fufficit) fatis teftantur. Quid? quod hic pravus nominum ufus tam diu continuavit, usque dum de certis flirpium characteri- bus definiendis füb finem prioris demum feculi inter fe conve. nerunt & fecundum hos charaéteres peculiaria fyftemata con- dere ce'»erunt cordatiores viri, cuius afferti probationem vel foli BAVHINI fatis fuperque fuppeditant. Hanc ob cauffam - ne quidem primi fyftematum conditores, C/ESALPINVS, MORISONVS & RAIVS, homonymias ubique evitarunt, quarum tamen emendationes propriorum characterum defcri- ptiones addit propius iam indicarunt. - Obfer vatio CIL. DN. D. CHRISTOPH. IAC. TREW De femelle per. marem fecundatioue im plantis, ] »Napee exemplo coufrmata. — | Eme floris partes effentiales a recentiffimis botanicis in kJ mafculinas & femininas diftingui, harumque nomine tubas feu ftylos cum feminum embryonibus, feu uno verbo fic di- é&os piftillos; illarum vero nomine ftamina feu filamenta cum füis antheris intelligi, noto notius eft. Neque ullum, bota- | nofophie hodierne íundamentis vel leviter tantum imbutum , amplius fugit, haec utriusque fexus organa reperiunda effe vel | in uno eodemque flore coniuncta, vel in floribus diftinctis | ita, ut plurime ftirpes flores excludant & his & illis organis |inftructos, quos androgynos aut hermaphroditos appellant ; | multe vero flores foveant, quorum alii mafculinis, alii femi- | ninis tantum gaudent organis, & propterea vel mafculini, vel | feminini dicuntur flores; ut preterea eiusmodi flores & femi. nini & mafculini proveniant Mcd ftirpibus copulati, in | | 113 . aliis | | | | | A c- $ r d gx [E j b 4438 P T OWertatio CIL. j aliis invicem ita feparati, ut vel in eadem ftirpe, locis ta« men remotis, vel in ftirpibus unius generis ita plane diftinctis, ut unum individuum, quod flores mafculinos tantum profert & fterile eft, propterea marem, alterum quod femininis flo- ribus tantum onuftum & fecundum eft, femellam appellent; quibus addenda fünt ille ftirpes unius generis, in quarum uno individuo flores mafculini, in altero hermaphroditi, itemque d ille, in quarum uno individuo feminini, in altero hermaphro- - diti occurrunt. Qui pleniorem huius diftinctionis notitiam defiderat, evolvat LIN IN7EI genera plantarum eorumque. claffes, quibus fyngenefie, moncecie, diecie & polygamis titulum inicripfit, Vtrisque his floris organis ad feecundatio- nem feu feminis prolifici generationem opus effe, multa iam experimenta confirmarunt ; quo tempore autem & modo utro- rumque copulatio peragatur, altioris adhuc eft indaginis. In ftirpibus, quarum individuum unum mafculinos, alterum fe- mininos tantum flores fert, hoc negotium exemplo Pa/mze 4a- Gylifere folio flabelliformi Yuculenter comprobavit GLEDIT- SCHIVS (x). Quum idem in alio ftirpium genere, quod Japee nomine nunc notum eft, obfervare mihi contigit, haud fupervacaneum duxi, huius obfervationis circumftantias pu- . blicas facere. Stirps hec Virginie indigena; haud ita pridem in Europam delata ibidemque culta eft. Primus, qui eius mentionem fecit, eft, quantum ex LINN/EO Spec. plant, p. 686. conftat, IO. BANISTERVS Anglus, cuius herba». rium ficcum Londini affervatur, catalogus autem. plantarum. - afe ipfo in Virginia obfervatarum Londinum 1689. transmifTus- exftat in RAII ZJifl. P/, d. II. p. 1926, ubi vocatur A/íbea- magna, ceris folio, cortice cannabino, floribus par«vis, fe-- snina rotatim ia fummitate caulium, [ingula fingulis cuticulis: ro[ira- (x) Hiftoire de T Acad. Roy. des fc. & belles lettres a. 1749. à Beilia 1751. p. 103. feqq. — odd E De plantarum fecundatione &e..— 439 rofiratis cooperta , ferens. An fit Abutilon foliis palmatis laciniatis, mas &9 femina MILLERI 2Di;8. Hort. n, 1f, ex folo hoc nomine affirmare nequeo, ^ EHRETVS utriusque plante, femine & maris, primus figuram coloribus nativis il- . luftratam exhibuit in opere illo charte regie a. 1748. feqq. publicato, cuius titulus tab. I. adfcriptus eft, P/anfe &5 Pa- piliones variores &5c, ubi tab. VII. fig. I. femine pedunculus florifer in magnitudine naturali , & tab. VIIL maris integer habitus cum floris partium analyfi in magnitudine imminuta fi- fticur & vocatur Abutilon folio profunde diffedo, pedunculis. aultifloris, Hane ftirpem, ut propriis characteribus gaudens genus, /Vape« nomine diftinxife CLAITONVM, docuit LINNJEVS Gen, pl. no. 748, ubi huius generis character de- finitur, hec fpecies autem n. 's. vocatur /Vapea pedunculis in-volucraíis angulatis, foliis (cabris, floribus dioicis, —- Huius ergo plante femina a. 1748. accepi ex liberali ma- nu iterum laudandi COLLINSONII, que fata aliquot pro- duxerunt plantulas, quas in vafis fictilibus colui & hiemali tempore a frigore in caldario confervavi. Quum in tertium usque annum, perennarunt he plante, nulla vero peduncu- | lum florigerum protrufit: unam ex illis 1751. aéri foloque 1i- bero commifi, periculum faciens, an letius crefceret, hie- meque falva maneret; quam quum feliciter fuftinuit, a. 1755. | reliquas plantas ommes pariter in horti areolas transplantavi. Anno 1753. primum transplantata aliquot pedunculos exclufit copiofiffimis floribus onuftos. Flore examinato ftatim depre. hendi, eum ad claffem malvaceorum pertinere, motus au- tem expertus fum, oinnes & fingulos flores cecidiffe fine fru- | us veftigio relicto. EFIRETI figuris de diftinctione in ma- | rem & feminam iam quidem certior factus fum; dubium au« | tem me reddidit accuratius floris examen, quo inveni, pre- | ter ftylos ex cylindrico tubo huic claffi communi prominentes, exi. ! LI Li 440 E Obfervatio CI. exiguos globulos quafi pellucidos huius cylindri orificium fupe- - rius cingere eodem ferme modo , quo ítamina in aliis huius claffis generibus memoratum cylindrum fuperius ambiunt, fed hac differentia, quod hi globuli marcefcerent fine pollinis ex- plofione. Altero anno eadem ftirps eodein modo pereuntes flores exclufit; quum vero a. 1754. etiam relique plante flo- rere cceperunt, forte fortuna inter illas fe manifeftabant duo mafculi, unde non folum femelle tertium iam florentis, ve- rum & reliquarum femellarum flores omnes fructus rudimen- tum reliquerunt, quod deinde in capíulas abiit femina ad per- fectionem usque perducentes. His obfervatis a. 1755. curavi, ut hortulanus füperfluas femellas exílirparet, & duos tantum mares cum totidem femellis fervaret ; quum vero me abfente hoc fecit, ex incuria duos mares fimul eradicavit. ^ Vefperi demum rediens & factum examinans, errorem ftatim detexi.& propterea iuffi, ut hos mafculos ex abiectis 1eleétos iuxta fe- mellas.denuo plantaret. .À. r755. hi transplantati mafculi nul- lum produxerunt fcapum florentem, hinc vero & due femel- 1e relicte flores nunc.eque, ac prius, una cum fructus rudi- mentis deiecerunt. Anno denique fuperiori 1756. mafculi ite- rum florebant & hinc femellarum flores gravidas reddebant, quibus, ut antea, fructus perfecte maturus fucceffit. .Ex his ergo obfervatis certo colligi poffe puto, ad femelle impre- ;gnationem in plantis eque, aac in animalibus, requiri maris ac- ceffuin ( 5), & femellam femel fecundam redditam non ferva- re hanc facultatem , fed. quotannis maris cooperatione opus habere. Ceterum, quum nature myfte nunc etiam hoc ex- ploratum tradunt, quod ftirpes congeneres fe invicem mifcere | (y) Hoc argumentum figillatim prolixe pertractavit, & plurium fen- tentias fludiofiffime collegit fzpius laudatus MILLERVS in fuo Dictionario hortulanorum, .editionis Anglice titulo Generation; « germanica titulo Zeuguzg. ' . De plantarum feecundatione &c. 441 & varietates producere valeant (2), id adhuc addo, in meo - horto, ubi Napez femelle plantate funt, eodem anno, quo Íteriles relictae fuerunt, fimul foruiffe aliquot malvaceorum generum fpecies, e. gr. Malve proprie fic dicte, Althee, Alcee &c. quarurh tamen nulla vis fuit in Napeam, quz pro- pterea, ex principiis allegatis, genus fingulare conflituit. - ^ — Quoniam hec Napza nondum, quantum fcio, defcripta, neque fecundum omnes fructificationis partes delineata pro- flat, haud fupervacaneum duxi, eius accuratam delineatio- nem & brevem defcriptionem hifce fimul in publicum pro- : ] ] B ducere, Tabula X, fig i. reprefentat maris pedunculum flo- rentem, fecundum ícalam pedis Norimbergenfis dimidii addi- tam, imminutam: 4. 4. 4. 4. funt folia caulina fuprema; 6. b. b. unum ex inferioribus cum petiolo fuo c. refecto ; 4. Z. 7. pe- tioli florigeri, fafciculis florum in fummitate onuíli; e. eius- modi fafciculus in magnitudine naturali cum floribus apertis & adhuc claufis; f. f. flos in magnitudine naturali a facie fupe- riori & laterali cum quinque corolla fegmentis; 9. calyx ad oram quinquepartitus in magnitudine aucta ;; P. ftaminum co- lumna cum calycis & corolle fegmento ;. ;. in magnitudine ucta; k. eadem columna magis aucta, cuius fummitati adhz- rent ftamina in capitulum oblongum collecta; /. eadem co- lumna verticaliter.diffe&ta, ubi comparent ftaminum difpofi- tio, horumque filamenta & anthere; 7". n. o. p. ftamen, i. e, filamentum & anthera magis aucta, ubi m. antheram a facie laterali, 7. a facie antica in duo loculamenta divifam, o. ean- «dem, cuius unum loculamentum iam diffiluit & pollinem ex- . plofit, p. a facie poftica, ubi filamenti infertio apparet; 4. corol- — z) De quo evolvatur D. D. MITCHEL diífertatio de principiis bo- - . .tanicorum & zoelogorum &c. qux noflrz Academiz Actor, vol. Y VIII app. p. 187 inferta reperitur, prxcipue p. 200. $. XI. & uL conferantur auctores ibidein citati. | : Nov. Ac. Med. Pb. Tom. 1. Kk k -— r e» Pp" in *»1 ^ ^ H T L2 4A2 — Os Oborvatio CIL «5 «3 coroll fegmentum refectum a ftaminum columna, cum qua continuum eft, & hinc florem monopetalum conftituit, a fa« cie externa in magnitudine valde aucta, Tab. eiusdem fig. 2. fiftit pedunculum femine florigerum fecundum eandem rmen- füram imminutam: 4. 4. 4. 4. b. b, b., c. d. d. d. e. f. f. f. ea- dem indicant, ac in fig. i; v. involucrum herbaceo- membra- nofüm, quo, uti in mare, veftiuntur foliorum caulinorum petioli, ab his prorumpentibus fiffum; b. calyx, qui longior eft quam in floribus mafculinis, in magnitudine naturali, 7, aucta; k. columna cylindracea corollae, verticaliter diffecta, ubi /. J. indicant globulos antheras mentientes, 77. aliquot fty- los, columne huius cavitate comprehenfos, & extra eius oram prominentes; z. 5, corolle & calycis fegmenta; o. fru- | .&us rudímentum; p. columna cylindracea feparata, a facie - externa, q. ab interna; v. dimidius numerus ftylorum, intra | columnam collectorum, unacum fructus rudimento ;. verti- caliter fecto, omnia in magnitudine auctaj £. unius ftyli ex- tremitas cum ftigmate fuo in magnitudine valde aucta; 2. fru- étus rudimentum. denudatum in magnitudine aucta; 17. idem cum 7. ftylís eius verticem coronantibus ftudio disiunctis ; x. fafciculus fructuum feu vafculorum maturorum cum calycibus perfiftentibus reffexis in magrit. naturali; y, eiustaodi fructus. orbiculatus & ex 7. loculis compofitus a facie fuperiori cum apicibus, fingulos loculos terminantibus in magn. aucta ; 2. idem transverfe diffectus eum 7. loculis diftinctis, fingulis: unum femen continentibus ; * femen exemtum in magnitu- dine naturali. - x ^ . Ex his character huíus generis facile formari poteft: eft namque I. mafculini floris c4/yx feu periantbium g. i, mono-- phyllum, urceolatum, patens, quinquefidum, limbo reflexo, perfiftens. Corolla f. i, monopetala ad cylindrum usque quin- .quefida, pateris; feomenta q. oblonga, inferius ex angufta bafi mox latefcentia & in orbiculum interius concavum cum mar- | gine - ^ | De. plautarum fecuudatione &c. 443 gine ferme integro expanfa; flaminum columna.cylindracea b. k. I, folida, erecta, calyce longior, cuius fummitatem eapi- tuli globofi in modum circum circa obfident ftamina multa, quorum f/amenía brevia, fübulata, antbere exigua, oblon- 42, compreffe, didymz n.0., verfatiles p., /2)/; nulli, gev- - 4nen feu fructus rudimentum nullum. 1I. Feminini floris c4/yx b. i.n. n. uc in tare, magis tamen oblongus; corolla f. ut in mare, paullo maior tamen; ffaminum columna cylindracea, inferius pro condendis feminum embryonibus feu ovario ampla, fuperius angufta, calyce longior p, intus cava q5 auibere fpu- rie columne oram ambientes, globofe fine filamentis /. /.; genuina ftamina nulla; ovarium feu germen conicum 7, cum 7. ftylis ; ftylorum (i/gmafa fimplicia £5 fructus orbiculatus, Ccompreffus, umbilicatus ex 7. & 8. loculis compofitus x..2., capfule feu oculi membrapacei fuperius criftati x, 75 femina folitaria reniformia. | € « Hic character in multis quidem differt ab illo, quem LINNJEVS Gen. Pj. n. 748. expofuit: potandum autem eft, illum defümtum effe ab alia prorfus fpecie, que non dioecia fed androgyna, dudum iam .cognita, .& ab HERMANNO Ind. Pl, H. Lugd. Bat, p. 22. 23. Althea V'irginiana Kicini folio, a LINNJEO 7, Cliff. p. 346. primum .577a foliis pal- matis, laciniis lanceolato- attenuatis, deinde vero Spec. pl; g. 686. ad Napee genus relata, /Vapea pedunculis nudis le- "vibus , foliis glabris, floribus bermapbroditis appella a. De hac planta ex relatione diligentiffimi & experti hortulani Aca- »demici Altorfini addere poffum, quod in horto ;medico per multos annos iam culta nunquam fructum protulit, neque al- terius fpeciei femellam impragnavit, quae anre 3. iam annos ex meo horto illuc transplantata eft & bis iam floruit. Quod ad Napzez hactenus deícripte habitum reliquum attinet, r4Zices funt longe, maxime digitum crafle, carnofz, «& ut in malvis:maioribus —Q foris flavae, intus .can- SER ; P2 dide. A44 — ^ Olfercatio CII. dide. Radices he coeunt in-unum caput, ex quo primo vére | prodeunt fo/ia radicalia, fingula proprio pediculo ftriato & fubhirfuto fuffulta, qui pediculi ad trium quatuorve pedum al- titudinem pedetentim erecti exfurgunt, & in fümmitate fufti- nent folium amplum, digitatum, horizontaliter ferme expan-" füm, fuperius lete virens, inferius pallidum, ubique fcabrum, ad pediculum ferme usque, ubi umbilicum quafi format, octies noviesque divifum, quarum divifionum maxima in folio ma- ximo 1o. pollices ped. Norimb. equabat, fingule autem ad latera in lacinias nunc maiores, nunc minores, latiores angu-. ftioresque magis minusque acutas fübdivife, & in medio ner- vo fimplici albicante ab umbilico ad extremum usque cuiusuis. diuifionis apicem excurrente & nervulis, pariter albicantibus, ad fingulas lacinias lateraliter excurrentibus , inftructe funt. Poft hec folia radicalia prodeunt cau/es florigeri membrana- - - ceo velamine tecti, quorum in adultiori femella ultima eftate ultra 30, in iuniori 4. tantum numeravi, quorumque altiffi- . mus 9, humillimus 7. pedes aequabat; maximus horum cau- lium digitum minorem craffus erat , omnes ftriati & fubhir- futi. Hi caules per intervalla, inferius maiora, przediti funt foliis, pedunculis pariter inftructis pedetentim brevioribus, que ceterum radicalibus fimilia, fed per gradus multo minora . fünt, & ante exclufionem iterum füb novo involucro mem- branaceo latent, | quod poftea dehifcit, attamen remanet. Ex alis horum foliorum feu potius eorum pedunculorum fur- gunt peZunculi floriferi, a quibus caulis redditur ramofus, Hos ramos denique claudit florum copioforum umbella, (nter ma- rem & feminam vix manifeftam detegere potui differentiam: ex habitu externo cognofcendam. Aliquando quidem vifum mihi fuit, foliorum & radicalium & caulinorum fegmenta in |. mare effe anguftiora, eorumque lacinias & anguftiores & acu-- tiores; fed banc differentiam poftea non inveni conftantem 7: caules vero maris ultra 6. ped. non afcendebant, ^A. 1756. | altez | » "Ww : E De plantarum fecundatione tc.— 44g éltr mafculus florere cepit d. 6. Iulii & d. 17. utriusque flo- res marcefcere cceperunt, quo tempore ex femellarurm flori- bus vix unus aut alter apertus erat. Paradoxum quidem vi- detur hoc phenomenon & fecundationis theorie contrarium; €bfervatur vero hic ordo in pluribus aliis generibus atque et- iam in ftirpibus amentaceis, ubi amenta feu flores mafculini diu ante, quam ftyli florum femineorum ex gemmis fuis pro- deunt, pollinem fuum explodunt. INeque etiam in coniferis arboribus contrarium occurrit, fi excipias Cedrum, fecundum EHRETI obfervationem: hic enim teneros conos iam invenit fub finem Aprilis, & amenta feu iulos Iulio menfe demum - . provenire tradit, vid. anteced. pag. 412. In Ricino flores fe- minini iam funt perfecti, dum maículini fe aperiunt. In Mufa fpathe inferiores, que flores androgynos continent, abíce- dunt & flores contentos denudant, ante quam füperiores flo- ribus mafculinis gravide aperiuntur. Hic ordo varius in plu- ribus generibus obfervatu & notatu dignus eft. | Obfervatió ClIL — —DN. D. CHRISTOPH..IAC. TREW -Siftens plura exempla palati deficientis. — bfervatione LXII. p..259. füperiori Cl. D. D. CRANT- ZIVS accurate defcribit palati totius. defectum, de- prehenfüm in infante recens nato, qui poft fex feptimanas miferando fato periit, quia nutrimentum füfficiens ob hanc | pravam paálati conformationem capere haud valuit, "Quum . in theatro huius loci anatomico affervatur fceleton corpufculi infantis aliquot a partu dierum, quod ante plures iam annos , & Perilluftri Magiflratu noftro examinandum mihi tradebatur | .& eadem labe una cum labio leporino bis fiffo laborabat; | Opere pretium duxi, maioris illuftrationis gratia eius imagi- | Kkk3. nem 446 — Obfervatio CIII. " nem laudate defcriptioni fuperaddere. | Quo fato vitam fuam brevem finiverit hic infans, aliquot milliarium diftantia. huc delatus, ceterumque optime conformatus , comperire haud. potui. Ipfam palati deficientis imaginem fiftit Tab. XI. fig. i. & partes in ea confpicue fünt fequentes: 4. 4. Nafi eiusque. fepti pars cartilaginofa; 5. b. offis frontis pars fupra orbitas; €, €. Orbit; 4. d. pars offis maxillaris, e... iugalis; f. f. fof- fa cemporalis; 9. 9. proceffus pterygoideus, quatenus iam of- feus fuit, b..b. maxille inferioris reclinate proceffus; 7. i. pars marginis alveolorum tota offea, anterioribus dentibus in- cifivis locandis deftinata , que 1nter duas labii fiffuras largas K. K. intercapediném valde prominentem formaba:; /. alius alveoli paullulum excavati veftigium; s. . alveolorum mar- go reliquus etiam totus offeus; n. n.n... pars proceffus pala- tini ofüis maxillaris ad narium cavitatem perparum fe exten- dens; o. 0. offa fpongiofa inferiora; p. p. proceffus fpongiofi offis ethmoidei, qui offa fpongiofa fuperiora .dicuntur; q. q. feptum narium internum f. vomer, qu: partes o. p. q. ob pa- lati defectum in oris cavitate fefe confpiciendas prebebant. His iungo hiftoriam labii leporini &-palati defectus hare- . ditarii valde notabilem, Opifex huius civitatis nunc 40, an- norum ex uxore fua 34. annor. feptem genuit liberos: tres priores, duo nempe pueri & una puella, integre erant con- - formationis; infans ordine quartus vero, iterum puella, not folum labio leporino, verum etiam omnis palati defectu -de- formata erat & trigefima fecunda etatis hebdomade vitam fini- vit, ex reliquis tribus liberis, feminini generis , vita adhuc - gaudentibus, ordine quintus iterum fine hoc vitio nafcebaturg quo duo poftremi, prior nunc quindecim menfium, pofterior 10. hebdomadum, .denuo corripiebantur: ergo ex feptem his liberis tres, omnes puelle, nevo hoc notate nafceban* tur. Mater earum ab hoc navo libera eft, pater etiam: hu- ius , Siftens plura exempla palati deficiemtis, 447. ius tamen palatum, integrum quidem, fed valde inequale & quaft ex labe quadam praegreífa ( cuius vero infcius eft) con- folidatum. & tuberofum apparet, quare etiam de nare loquitur. Eius vero matertere adhuc viva labium bis divifum eft, quo vitio etiam nafcebantur quinque eius filii, fine illo autem due filis: huius ergo omnes filii tantum, pronepotes vero ex fo- rore, integrae conformationis, tres filie eodem navo & hz fi- mul palati defectu nafcebantur. | Huius denique inatertere pater & genitoris primum memorati avus maternus fiffura labii fimplici iam deformatus erat. | Hi cafüs nuper admodum annotati in memoriam revoca- tunt adhuc alium. — Nafcebatur namque ante 20. iam annos puella, cuius labia quidem integra erant, fed palatum penitus deficiebat. Hoc vitio non obítante adhuc vivit, ceterum fa- na. Obfcure quidem loquitur, & difficulter cibum potum- que deglutit, nil tamen eorum per nares reddit. Ilanc haud ita pridem adii orisque conformationem prefentem ftudiofe examinavi & deprehendi palati hiatum largi pollicis fpatio ad nares usque ab uno extremo ad alterum patentem cum uvu- ]a duplici margini utrique adherente. Quod maxime miratus fum, inveni nunc offis maxillaris proceffum palatinum undi- que ultra lineam extenfum adeoque marginem quendam for- mantem, qui antea penitus deficiebat: huius enim nevi con- formationem in prima eius iuventute fepius exploravi. Hac mutatione obfervata meditor nunc, annon inftrumentum quod- | dam excogitare queam ad hunc defectum fupplendum, quia | memoratus margo, ut üt exiguus, aliquem locum füppeditat, ubi tale inftrumentum figi queat. Obfer- » 4£7^ 1B Ie " - " bom Oum TL c—« EL » j N AS. neo Olfercatió GPs aye s | Olfervatio 2 LR RI ire qg o .DN. D; CHRISTOPH. IAC, TREW.. Continens quedam ad Pelecani feu TS. avis bifloriam pertinentia, d gnome LXIX. pagina 294. fuperiori ill. D. de FI- SCHER hiftoriam atque defcriptionem Pelecani feu Ono- crotali ex propria obfervatione fufius tradidit. Quum vero figura, quam ex WILLVGHBEH Ornithologia addidit, in multis differt ab illis, quas alii cum publico communicarunt, & mea naturalium rerum collectio continet eiusdem avis ca- put cum roftro huiusque facco peculiari confervatum ; haud . prorfus fupervacaneum duxi, fi laudate defcriptioni quedam adderem. Avem ipfam egomet equidem ipfe haud vidi, fed evolvi auctores, qui eius defcriptionem imaginemque fecun- dum propriam obfervationem cum publico communicarunt, quotquot eorum mea collectio continet, Sunt illi PIERRE BELON (PETR. BELLONIVS) du Mans (4), VLYSS, "ALDROVANDVS Ua CONR. GESNERVS | OA * B (z) Hiftoire de la Nature des OU fit a Paris 1555. fol p.igg, cum — Fig. ligno excifa p: 154. cum defesiptione valde manca. | (b) Ornithologix "T. IIT. Bonon. 1605. fo/. mai. libr. XIX. P: 42. m : HE (— ne fà Ad maris p. 4t. 'Eioie p: 49 rie ligno Joexyéliri iu Cc) Hiftoriz animal. liber TII. qui "eft de'avium natura, Francof. ue fol. mai. p. 630. cum fig. integre avir fecundum propriam ebfer- vationem , alia ex tabula feptentrionali OL. MAGNI, aliaque capitis cum voftro eiusque. facco a pictore quodam. communicata, à emmibus iterum. ligno excijir. Emm "4 « . . Continens quedam ad Pelicani &c. 449 .LONICERVS (4), 10. IONSTONVS (e), FRANC, WJLLVGHBEIVS (f), PERRAVLT (2), P. LOVIS. FEVILLE (hb), ALOYS. FERD. Comes MARSIGLI (7), & GE. EDWARD (k). Hiautem haud levem in huius Ps ? | ot | de- ^ (d) Naturalis hiftorie opus novum. Francof. f. a. fol. p.503. &. Eius. | Krzuterbuchs Pars IV. de avibus Vlmz 1737. fol- p. 669. cum fig. &x GESN. fed imminuta , ligno iterum excifa : bic autor mil novi addidit, fed omnia, (3. quidem paucifrma tantum, ex ea- — dem GESN. repetiit. | | (c) Hiftorig nat. de avibus libri VI. Francof. 1650. fol. Ihr. IV. c. v. Jp. 126. cum. fig. maris 69. femine tab. 46. aeri inciftt ex ALDR. Jed multum. imminutir, ex quo etiam defcriptio brevis compi- ata eff. | -. (f) Ornithologix libri HI. Lond. 1676. fof. p. 246. cum fig. tab. LXIIT. aeri invia eadem magnitudine , qua a D. de FISCHER t. V. (e 1g. v reprafentata. eff. | - €g) Hiftoire de I" Acad. Roy. des fc. depuis 1666. iusqu' a 1699. 'T'om, - — HL troifieme partie à Paris 1723. 4. mai. p. 186. cum fig. alis ex- panfir aeri. clegantiffme infculpta tab. 26. eiusque ifcerum tab. 27. dn praefatione notatur buius ebfervationir Auctorir nomem indicatum. Idem opus prodiit etiam boc titulo: Memoires pour fervir à l' hifloire naturelle des animaux & des plantes par Mes- fieurs de l' Academie Roy. des íc. à Amfterdam 1736. 4. mai. fed on co on Dac editione teta parr tertia citata deficit. —— - (5) Journal des obfervations phyfiques mathematiques & botaniques.&c. o | à Paris 1725. 4. mar. p. 357. /ine figura. my 7 (4) Danubius Pannonico-Myficus. Hagz Com. «&.Amflel. 1726. fo/. veo cosnax. T.V. p. 74: cum figura an: tab. 3g. €9 1. VI. p. 10. tab. 7. £9 g. ubi caput cum angluvie, trachea, efopbagus, ventriculus | «9 dutcfina, itemque cruris os. in magnitudine naturali fe E foenkerc i o jo. 7X) Natural hiftory of Birds. Part. I, London 1747, 4. 4i. cum —. Nev. Aci. Med. Pb. Tem. I. rye ir vs ax | fag. à5o » Obfervatio CIF. defcriptione .& delíneatione tradiderunt differentiam, quam tamen figillatim recenfere, nimis prolixum foret. Cl. IAC. THEOD. KLEIN nonnulla ex primariis momentis iam col- legit (/), quibus pauca adhuc adieciíIe fufficiat. . Longevitae tem confirmant plerique : ad 80. annos annotatam recenfent Gefn. & Aldr. ex Culmanni relatione. Pondus & magnitu- . do indicatur varia. .Be/. eam inter aves aquaticas poft cy- gnum eflimat corpore maximam ; Turn. apud /dr. cygno maiorem; alii anfere maiorem minoremve declarant: EZ. priorem feu illam ex capite bone fpei cygno maximo duplo maiorem, pofteriorem feu americanam hoc dimidio minorem fuiffe afferit. Pondus 34. Íb. (unc. 12. f. pond. offic.) inve- nit Gefn. ;. 18. & 25. (b. 4]dr. Figura cygno fimilis dicitur; propius autem accedit ad anferem ob collum brevius, quod vero etiain extendere & abbreviare poteft, unde magis mi- nusve inflexum in figuris citatis comparet, ab utroque autem potiffimum differt roftro eiusque facco feu ingluvie peculiari. Roftrum iufto brevius & anguftius pingit Gefn. & Jllughby ; jufto brevius & ad extremitatem latius ,4/Zr. , longiffinum Edw. in fpecie priori. Eiusdem color varius defcribitur, nem- . pe ceruleus, fübflavus, rubens, fufcus; mandibule fuperio- ris margines non, uti in cygno, effe dentatos, fed fecantes, | (quod fgg. colore naturali illuffratir pag. 69 tab. o2. 65 93. duplicis fe ciéi. ldem opus im gallicam linguam translatum adeft quaque boc título : Hiftoire naturelle de divers Oifeaux. IL. Partie à Lon- dres 1748. 4. imai, — Ejusdem operir figure naturalibus coloribur. cadem. magnitudine veprefentate , earumque. defcriptioner- Ger- manice veddite reperiuntur in illa opere, quod bic Narimberga. excudit IO. MICH. SELIGMANN boc titulo: CA'TESBY und EDWARDS Sammlung feltener Vogel P. IV. tab. 97. & gr. -(J) Hiftoriz avium prodronius &c. Lubecz 1750. 4. ma. p. 142. f. 74 | | | | | Continens quedam ad Pelicani &c. — Ast | ^il etiam Gefn. iam annotavit) contra Bell. monet Perr. 'accum feu ingluviem mirabilis amplitudinis defcribunt omnes; valde exiguam & retractam eius menfuram fiflit figura Be/. & W'illugbby; anterius multo ampliorem, quam pofterius figura AMar[., anterius vero angufliorem , pofterius multo amplio- rem & in fatis amplum ipfius colli fpatium hiantem reliqua. Eius ftructuram fingulari ftudio examinatam defcribit Perr, . Caput undique plumofum pingunt Bell. & 4/dr., reliqui cir- €a orbitas ad roftrum usque, & largius infra orbitas, repra- - fentant nudum, J/illugbb. ad fpatium omnium minimum. Hu- jus partis cutis preterea in EZm. priori fpecie eleganter ro» fea, in pofteriori, (quam tamen fecundum exemplar iam fic. catum tantum pinxit) fufco nigricans. "Verticem plumis, cri- | fte inftar ere&is, ornatum reprefentat figura O/. /agni apud Ge[n., in occipite vero tantum fimiles & furfum reflexas pin- xit Gefn.; in occipite & magna colli parte fuperiori erectas tantum & quidem confertim jZr. in mare, magis fparfas & paullulum furfum flexas in femina ;Zem; per totum verticem eollumque iube in modum prominentes Jillugbb.; per col- Jum totum fimili modo difpofitas pictor apud ds , in pecu- liarem quafi fafciculum collectas & fatis longas Er, in figura priori, breviores & rariores in pofteriori; ad colli initium paucas, raras & parum prominentes /J/arf, ; paucas, tenues, erectas & fetarum quafi figura prominentes Be/., nullas pror- fus Perr., id quod hic in defcriptione quoque contra commu- nem fententiam netavit. Corporis plumas albas effe, omnes | tradiderunt, easdem vero in fundo rubefcere addidit Turn. ap. | uAldr; in alis remiges precipue reperiri nigricantes annotat ddem, fufcas Gefn., in collo cinereas /Zem, flavas W'illughb. dorfalium vero fcapos nigricare retulit 7Zem. . Pedum cutis color nunc plumbeus, nunc cgruleus & fübflavus, nunc ru- *eus obfervatus eft. Digitorum quatuor, membranis uti in L112 cun. 452 Olferontio CIV... cunctis palmipedibus, inter fe coniun&os numerant ommes, preter Gefn., qui quatuor anteriores palmatos & pofteriorem quintum, folitarium delineat, O/. 74apn., Bel., (uti .A/dr. etiam, fed tantum in femina) quatuor quidem reprefentant,ita - tamen ut pofterior cum tribus anterioribus . membrana non coniunctus, fed folitarius fiflatur, cui tamen conformationem idem Z/Zr. in femine defcriptione contradicit, Hunc digitum pofteriorem folitarium negat J/llugbb., errorem omnium opti- " me detexit Perr., dum monet, quartum pofterius retractum tantum effe, & ex figuris 4arf. 65 Edm. cognofcimus, hunc quartum digitum pofterius fitum ad internum tantum eius latus eum tertio anteriori coniunctum , ad exterius vero liberum effe, unde illis, qui eum ab externo latere tantum confiderant, | folitarius apparet, Quod ad huius avis magnitudinem, pluma- : rum, roftri pedumque colorem attinet, vero fimillimum videtur, -eum tum ex etate varia, tum ex aliis cauífis variare poffe, & propterea fpecies conftantes feu non mutabiles haud denotare; binos tamen Onocrotalos, quos EZm. follicite deferipfit & de- pinxit, diftinctas fpecies vel faltem varietates conftantes con- ftituere, vix negari poteft, precipue quum pofterioris feu ame- ricaniin colore fimilem in alia regione etiam obfervavit HAINS '"SLOANE (m). Qui interiora nofcere avet , adeat 44/7ro- vvandum :&. Gefnerum, addatque /Mar(igli & Perrault, qui duo pofteriore$ praecipuarum partium delineationes fimul ex- hibuerunt, & quidem .4447íio/j omnium in magnitudine natu- rali. Linguam prorfus deficere, afferuerunt 4/dr. & Gefn.; eam adeífe, fed valde exiguam, monuit Feuille, qualem et- jam invenit & fimul delineavit Perrau/f. Miranda eft ven- -triculi exigua proportio ad ingluviem , cuius capacitas, refe- | rente (m) Voyage to the Islands Madera, Barbados, Nieves, St. Chriflo: phers and Iamaica, .. Lond. 1725. fol. vol. Il p.322. — | n e» ÉM NN. eo. , MT OE v " 7 — Continens quedam ad Pelicani Gt. 453 rente AMarigli, 10. vel 12. pifcium libras fervare poteft: ven- - triculum ex craffioribus membranis ftructum, oblongum, fcil. - 12. digitos tantum longum, 2. latum obfervavit 44/dr. dupli- cem Perr., minorem nempe prope inteftinorum principium. Copiam glandularum, quibus ventriculus refertus eft, defcri- bunt Z4ar[ig. & Perr., quas prior in magnitudine tum natu- rali, tum aucta delineat, interius minores, exterius maiores & fucco quodam acidiffimo repletas invenit, unde ciborum cele- rem diffolutionem deducit. .Cutis & membrane cellulofse ex- amen fingulare in fe fufcepit MERY (7). | " Hunc Onocrotaslum &, Pelecanum effe avem unam ean- demque, fententia eff communis, eius fynonymum porro effe Plateam vel Plataleam auctor eft Be/., Pelecanum vero feu Plateam ab. Onocrotalo diftinxit - Gefn. /. c. p. 666, unde procul;dubio FRISCHIVS (0) eo deductus eft, ut hanc Pla- teolam.. (quam roflri icon 1, c. tab. V, fig. 2. (p) fatis decla- rat).& Pelecanum pro fynonymis haberet , quam fententiam etiam tenet KLEINIVS (4) cui Onocrotalus audit Plancus "Gulo (r). Relationes, quas veteres de hac ave reliquerunt, .ut;& nomina & fynonyma variarum gentium, itemque regio- nes, ubireperta eft, ftudiofe collegerunt Bellon. Alro«van- - Mo: L1.1;3 | dus (2) Hift, de I Ac. roy. des fc. T. II, depuis 1686. jusqu' 1699. à Paris 1723. 4. mai, p. 145. Memoires "T. X. à Paris 1730. p. 433. ü £o) Acta Acad. Czf. N. C, vol. v. p. 251. ' (p) de hac plateola Pelicani nomine etiam agunt Colledt, Vratisla- 1 vienfia (Sammlung Natur und Medicin. Gefchichte gte Vexfuch, 2, 1719. Lipf. & Budiff. 1721. 4. p. 245. art. A1. 1 (4) l. c. p. 126. $, CXIV. (r) l. e. p. 142, ^ *" A5À 7^7 Olferostio CIF. ME | dus, Gefnerus, W'illughby & Perrault. Ceterum eum Ono-. crotalo valde convenit illa avis, qua Indi ad pifcandum utün- tur, quamque delineavit STRADANVS (5): certe mandibüa- — le inferiori adpingitur faccus, paullo tamen minor, fed copit pifcium, quam una ex his avibus evomit, largiori capacitati fatis refpondet: tota huius avis figura etiam anferi maiori per . omnia fimilis eft, & digitos quatuor palmatos pariter oftendit, Eam diftinguendat effe a Corvo aquatico, qui Cormoranit dicitur, (quem 77Zillughby 1. c.p. 248. defcribit & tab. 6$. f. r. delineat, quemque Indi pariter ad pifcandum adhibent) docet idem STRADANVS tab. 20, qui huius avis ope pifcan- di modus eadem ferme ratione defcribitur & gelineatur a P, I, . B. du HALDE (^). | His haétenus ex aliis excerptis addo nunc T. fciagraphiam Onocrotali (:vid. Tab. V. fiv. 4.) talem, qualem olim iam Amicus curiofiffigus mecum communicavit, quamque ipfe ad naturale exemplar delineavit, cuius infignem copiam vi- dit fuper Archipelagum Grzecie volitantem , dum infulam Chium peteret. Secundum hanc figuram avis hec fitum tenet. erectum, quem reliqui, uti etiam 7/777illugbby, pronum pin» gunt: fine dubio hec avis eum mutare poteft. Digitus quar- tus poflterior hic etiam felitarius indicatur, fed iterum a latere ; ' | EXter- — (;) Venationes ferarum, avium, pifcium. —Pugnz befliariorum & mutuz befliarum depicx a IO. STRADANO, editz a PHIL, "GALL/EO , carmine ilufiratz a C. KILIANO DVFFLAEO fof. enin. f. loco €9 anno tab. 23. : (£) Defcription de l' Empire de la Chine & de fa Tartarie chinoife, - a Paris 1735. fol. mai, & Hagz Com, 1736. 4: mai. conf. Com- merc. litt. Norimb. 4.1737. p. 209. G . 4. 1758. po. 9 gata. IV. f. u. 15. | Continens quedam ad Pelicani &rc. 455 externo, ubi membrana reliquos ; & hunc etiam a latere interno, colligans deficit. ^ 1I; Caput huius avis cum facco exficcatum in magnitudine ad menfüram-exacte dimidiam (-v;4. fab..X].) Figura 2. fiftit caput cum mandibula fuperiori a facie. fuprema, ubi 4. cranium cute fua adhuc tectum, », 5, due orbite vacua; c.c, mandibule füperioris pars anguftiffi- - ma; 4. 4. latiffima; e. e. pars media valde elevata & convexa, ad extremum in apicem aduncum f. abiens. Fig, 3. reprefen- tat caput, roftrum & cum hoc connexum faccum, poft exfic- cationem iterum aqua maceratum & absque ulla vi denuo di- atatum , ubi v. parvus hiatus inter elevatam & lateralem planam fuperioris mandibule partem utroque in latere ad orbite cavum tendens; P. foramen inter offeam orbite & ro- - ftri partem in fola cute hians & pariter orbite cavum petens: | | | ] | | | ] | videtur autem hoc cafu factum effe, quia in altero latere haud apparet; 7. apicis uncus; k, imàrgo inferior acutus; 7. /. man- dibula inferior; m,4eiusspars dextra, 7. finiftra; he partes utreque interne fülco:/quodam excavate funt pro recipiendo mandibule fuperioris margine acuto; o. ingluvies feu faccus cum inferiori mandibula firmiter concretus, ex membrana val- de tenaci conftruttus; p. pars huius facci poftrema crafüior, que cutis colli pars effe-videtur; 4, os quoddam bifurcatum inter faccum & cutis partem-nominatam repertum, & ipfis membranis inhaerens: an hoc fit os hyoides, cuius; etiam Perrault tum in defcriptione, tum in figura mentionem fecit, certo affirmare nequeo. Fig. 4. repre'fentat hoc os fepara- tum a facie laterali in eadem magnitudine dimidia, & fig. s. 8 facie recta inferiori in magnitudine naturali, fed cornuum maxima parte truncum: eft autem r, bafis; 5. s. appendix in- ter bafin & cornu; f. £. cornu utrumque; «v. apophyfis pecu. liris. H: partes omnes nunc ubique ferme inter fe coalitz fünt; eas tamen olim feparatas fuiffe, teftantur veftigia. 148 NOTA. We v WF JoC ra d RET ERR. DOCE ds - Tab. [1 fg. à 2. i reptetiant Lunariam ramofam, A ra- morum lateralium a fcapo primario naturalis feparatio magis pateat , poft defcriptionem typis iam excufam huic tabula La eniro curavi fig. t4. que utriusque rami late- ralis , remoto fcapo primario, ex finu foli ^ s ertum a sionem spur dH "yr, APPENDIX AD z IOMVM PRIMVM |». NOVORVM ACTORVM — MEDICO-PHYSICORVM |ACADEML C/SAREJE - LEOPOL. |. DINO-CAROLIN J£ NATVRJE CVRIO. | SORVM IN GERMANIA. ie - j« « Y * ^L 2 - " : ri - : , . * 7 3 ( ^ ^ » m OXAPHLE XT AGTUTAM S WLIORAO. IAAMASO Vi M v AQ * - n Y à ^ / ; Ee LI] - H R ^ wr ^ 4 » 4 " : LJ 1 : "E 4 ) l E J XM P i ; ; á , : , B rr 1 | MS | " x i T - ^ : * L3 " "Du oWid. xt jc Xj T HOSQONTPEN'E A07 APPENDICIS. ,L Commentatio de Thermometris menfura. conítantis, quondam feorfum publicata, nunc fecundis curis revifa & reformata Au- &ore Carolo Augufto de BERGEN, Med. Do&. & Profeffore Publ. Ord. in Vniverfita- te Francofurtana, Acad. Berolienníis Scien- tiarum fodali, Hareditario in Rofengacthen, "WnT pag. 1. feqq. Il. Commentatio de Scarificatione Gingivarum, — FKJWolfgangi Tbomwe RAV, Mzd. D. Sereniff. ^Ele&. Bavar. in Cornitatu Wiefenfteig & Perilluftr. Reipubl. Vimenf. in oppido & ter- ^" "ritorio Geislingenfi Phy£ Provincialis, pag. pp. | 49. feqq. Ill, Brevis Commentatio de Inftrumentorum in. . arte obítetricia hiftoria, utilitate, & reca . ac prapoftera applicatione , Hesrici loan- sis Nepomucemti CRANTZ, Medicin. & Philo. Do&, Vindeb.- ^ pag. 73. feqq |. IV. Differtatio, in qua fententia de differenda hy- : dropicorum morte pet efficaciíffimam Scilla | virtutem tribus obfervationibus evincitur, 3 | con- (0 *& OX €mG confcripta per D. Gotzovaldum SCHVSTER, Regium Phyficum in Provincia Chemnitienfi. eg | pag. 139. feqq. V. Meditationes de Viribus hypnoticis a minerali -- regno haud alienis, Joanzis Chriftiani MKÀACO- Bi, Philof. & Med. Doctoris, Militum Prz- fidiariorum Vinarienfium Medici ordinarii. | pag« 163. feqq. VL Mercurii fophici delarvati ex Philalethae in- troitu aperto ad occlufum Kegis Palatium in confpe&um Chymicorum prodeuntis, five . Commentarii decem prima obícuriífima il- lius Auctoris capita de Mercurii Sophici prae- paratione perfpicue per ignem dilucidantis liber IV. & ultimus Au&ore Joanne Henrico COHAVSEN, Hildefio-Saxone , Medicinae . .Dodore . pag. 189. feqq. - VII. Memoria VATERIANA, |. pag.207. feqq. VIII. Memoria SCHWARZIANA, pag. 220. feqq. IX. Memoria KOELERIANA, — pag.247.feqq.. X. Memoria LESSERIANA, pag. 261. feqq. Xl. Memoria HAMBERGERIANA, — pag. 281. . feqq. COM- | COMMENTATIO THERMOMETRIS ; MENSVRAE CONSTANTIS QVONDAM SEORSVM PVBLICATA NVNC SECVNDIS CVRIS$ AEVYVISA ET REFORMATA AVCTORE CAROLO AVGVSTO de BERGEN MED. DOCT. ET PROFESSORE PVBL. ORDINARIO IN VNIVERSITATE FRANCOFURTANA, ACAD. CAESAREAE NATVRAE CVRIOSORVM ET REGIAE BEROLINENSIS SCIENTIARVM SODALI, H&reditario in Rofengarthen. App. Nov. ACt. Med. Pb. T. E & T 4 "n t5 e M A e. ji h Yan : : 1 bru 3 Ue" M LL ALI Po 1 ' ipd, ( fx Y EON ) "d v * ". 2 - . X dor P ln SUA T , Y » ZR T" 5e. € "Ad / M ut V j Ti E NP. ors MERO 9A *w it v PUELLAM M Ime i^y » M NN ] M Ln BS E P ET - "Ur UMENPINM NER AU P YES ACD T PAINT Fe TM EMT u AR. Hrarton 1 A TCR 5 CNET L b d AM Ace LN laa 125 d AST TO "ipo n 6 LITETUN, SE TP PT * NN Y n £3 ' " " a [t aA ast 79. umm EN eee ZEITEN, russes M memmm | (eS mS lcs B Qni MS jus Tr eer Mm Tui eme ———À — MÀ LAU UULULULD HEU E ECHEEU ULL GL LL LU LL 1 LU 1 L B. 39. uam a decem, &5 quod excurrit, annis de Thermo- metris menfüre conflantis Commentationem pub/i- cavi , tantum abeft , "lit omnibus numeris abfolutam €5 perfelam judicaverim , ut eandem potius iterata ledio- ne mancam, concinno ordine, €5 ultima lima deflitutam de- prebenderim. /— Anglice quippe Societatis Regie Aa fum £emporis nondum «videram, opinabarque FAHREANHEFL - TIU, genuine con[lrutlionis Thermomeírorum in'vento- rem, aibi prorfus fuo de invento litteris manda[je, €5 Viros in Chemia &5 Phyfica fummo, BOERHAAFVIUA €&5 JMUSCHEMN BROECKIUMAM, quidquid fgarfim in fcri- ptis fuis de arte &hermometra conficiendi babent , ex confue- fudine buius prelaudati artificis, diu Amflelodami quondam vyi«ventis, didiciffe: nibilque me fuperflui fufcepturum, fi ex borum virorum fcriptis, quod Thermometrologiam concer- Nit, colligerem, &5 in aliqualem ordinem redadum cum pub- . lico communuicarem, | JVeque querendi caufjam babeo, adeo - fum temporis invifum &9. ingratum fuiffe hoc meum Opufcu- - lum conterraneis meis, cum , que in Supplementis nov, Act, | erud. 65 Commercio literario Norimbergenfi Jeguntur bujus . deripti recenfiones, honorifice fint, &5 conatibus meis quali- 22 | bus- Xe 0) XA bnfcóque calcar potius addere , quam detrabere videantur. Aft cum ex eo tempore tota bec dotiriua de Thermometris — fua paffim incrementa ceperit, Illuffrisque de RE AU.MUR methodus, quam tunc ob apparatus .neceffarii: amplitudinem, dicamne difficultatem , proponere nom audebam, fludio Cele- — berrimi MOL LET ad elegantem concinnitatem [it redadia, neque famen, quod noci, ipfum bunc Virum promijun de Thermometris opus ecvulgaffe, Dominum autem MART I- AE dotle quidem, ut Anpli folent; fed admodum diffufe bac fuper ve commentatum effe, de mea qualicunque ulteriori de- cennali experientia confultans, gratum fore exiflimavi, f priffinum meum Opufculum, omiffis fupevfluis, additis magis nece[Jariis, refunderem , 6&5 uova forma indutum publico eruditorum examini fubmitterem. — Fiuic meo confilio [li- mulos addidit Illuffvis. Academie Cefaree Nature Curio- forum Prafes, Dn. Confiliarius intimus de B'ICH NER, qui, uf Appendici no:vi bujus tomi ACorum phyfico- me- dicorum infereretur boc meum Opufculum, €&9 in confortio fcriptorum à Firis omnigena eruditione claris colleorum, novum quafi fplendorem mutuaretur, eratiofe conce[fit, Rem itaque aggrediens , que de metbodo conficiendi bec inflrumenta eorumque ufu fcitu necefJaria funt paucis thefibus imvolvo, quas etiam ubi neceffitas exigit, aj Gis notulis &9 commentariis illufivo. í COM OXXS — - N ! INN o, LL A 2S o " L— o AN COMMENTATIO " | DE THERMOMETRIS. S, ls | Fo Toermometrum (4) eft inftrumentum, quo frigoris & Lo caloris in corporibus viciffitudines, ope fluidi ad X calorem & frigus mutabilis, quovis tempore & z— Hp loco per certos & definitos gradus metimur. a $ 78s M: 44) Jlufri: de W ox v * in Lexico matbematico diflinguit inter zher- —. mometrum & tbermofcopium, poflerius vocans. inflramentum , differentias quidem, non vero rationes caloris prxfentis ad prate- ritum. determinans , atque recte pronunciat , Omnia thermometra Florentina ,. licet ab experto artifice fabrefacta, mera. effe thermo- Ícopia. Nomen autem: thermometri illi demum: competere inftru- mento, in quo rationes caloris hodierni ad heflernum, vel prxteri- tum ope termini fixi à quo, & ad quem, & quidem non arbitrari, ^. fed in natura fundati , determinari poffint. ooo .. Commentatio : "w . Utrerum inventoribus evenire folet, quod prime eo- urndem productiones (5) rudes, imperfecte & multis aber- | ; | ratio- ()) Non ;s«ó»» foret hic difquirere in inventorem huius inftrumenti, AzcHIMEDE fane digni, in cuius perfona defignanda inter au- .. €tores non convenit, nec facile eft dirimere hanc controverfiam, » cum plurimi horum virorum, quibus adícribitur egregium hec — inventum, coévi fuerint. Prater Fr. de LAN 15 in. Magifferio na- ture €5 artis T. ll. p, 38e. & Cel. BRuckgRUM Hifl. Crit. Pbi- lof. T. IV. p. alt. plerique ex Germanis Rob. Frv n» à Frucri- BUS, enthufiaflem iftum medicum , inftrumenti agnofcunt aucto- rem, cum in Hi/fería utriutque Cofmi zque ac in Istegro mor- borum myjflerio eandem machinam depictam exhibeat, quam D nx s- BELIUS defcripfit, cum hac differentia, quod eius effectus non | adícribat calori & frigori, fed nefcio, quibus arcanis, macrocofmi in microcofmum influxibus, Italorum ploriidt gloriam huius inven- tionis tribuunt SawcTros10 a SaANcTon:o Juflinopolitano, in cuius rei fidem Marce, MArPiGnHrUM allegant qui Oper. pofth. Lond. 1697, fol p. 30. teftatur: SANc ToR1UM Ípfer ca- tera gloriofa ipfur inuenta nobis veliquiffe inffrumentum tbermo-- metrum vocatum. | Eiusdem opinionis eft D. de /a Hinz filius in Differtatione de barometvir £9. tbermometrir. |. Mem, de l' Acade- mic Royale der f[ciencer 1706. p. $6t,. adiecta fimul figura. inftru- | menti Sancboriani, quam tamen certo novimus pofleriorem effe machina Drebbeliana, — Unicus Fincentiusn V 1viawi1 Garr- LAEUM in Jta eius. thermometri auctorem profitetur, cum | Bosz&HaAvivs in Cbemia, MuscuzwBROECK in verfione. Tentaminum Academie del Cimento, & Novrvrt Legons de. Pbyfaue T. IV. à partibus DRE BB Er 11 omnino flent, Ego fane, fi tuto fides adhiberi poffet viro depravata iinaginatione lectoribus fuis imponenti, nec pro Robert. Frup»10, nec pro aliis fuis. co&taneis decernerem, fed antiquioris evi hoc inventum declara- vem; indidem enim refert, fefe illud inffrumentum ín quingen- torum annorum manufcripto graphice fpecificatum , adeoque. geo- metrice delineatum, inveniffe. Formam hujus primi thermometri Écquentium annorum Philofophi correxerunt, manente tamen prit * de f4y xe A» de Thermometris. Dur | 7 rationibus fubiecte fint, idem pariter thermometris contigiffe in vulgus notum eft; fucceffive enim ita emendata funt heec - inftrumenta, ut Drebbelianos navos correxerít Academia | Florentina, huius vero preterviía prefens addiderit feculum, adeoque perfecta reddiderit, ut, quid amplius defiderari pof- fit; vix habeant aut inveniant feveri cenfores. : $. III, Quatuor funt potifümum momenta, que artificem, ther- mometra conftruentem, refpicere oportet: J7itrum tbermo- meíricum, liquor tbermomeíri, replendi modus, & metbo- dus fcalam adornandi (c). | | $. IV, Viirum tibermometricum (S. WIL.) conftat ex (tubo ci- íreo, cui ad extremitatem afferruminatur 5/obus, ex eodem vitro paratus. — Alii ejus loco interdum fübftituunt c)/in- drum ex eodem vitro paratum,. fphaera camen ob prepon- derantes rationes (7) praeferenda eft cylindro, vel cuivis alii fgure. e. v. ipio ajtionis in fluidum eodem, donec Academia Florentina id perfectius reddiderit, atque a eonfociatis hactenus preffionis aris . effectibus liberaverit. Sed qux tum temporis adhuc defiderabatur Florentinorum thermometrorum comparatio per fixos gradus, hodie ftudio FAunngENHE1TII eruta efl. : | €) Quarti hujus momenti ceu annexum confidero fuftentaculum ther- ' mometri, quod vel afferculum, vel lamina metallica eft, eiusdem- |. que theca, de quibus infra dicendi locus. erit. (4) Rationes, qux pro & contra funt, hic reticere nefas eft. Qui. cy- -- lindrum vel lentem (qux applicatione duorum xqualium fegmen- . torum fpherz formatur) przferunt, iure perhibent, hxc corpora ad idem cum fphzra magnitudinis datz volumen reducta maiorem fuperficiem obtinere , atquc ideo propter maiorem pundorum Cen- i : T TTC : EE DER 3 8 x 43 Commentatio .— .. Hec fphera ($.IV.) qux ex portione tubiad flammam liquefcentis flatu oris per alteram extremitatem impulfo for- : 2r Pa ox matur, contactus numerum liquorem ad viciffitudines ambientis caloris & frigoris fenfibiliorem reddere. ^ Idem docuit magnus B o E &- HAAVIUS Zn Cbemia T. L & DEsAGULIERS Cours de. PbyfK- que T. II. p. 328. qui poíterior peculiari experimento probat, duo ' thermometra wnius eiusdemque fcale, quorum alterum "fphzra, . alterum cylindro infiructum eft, fi fervidx fimul immittuntur aquz, illud, quod fphxram habet, momento immerfionis non furfum fed deorfum, pellere liquorem , ex eo, quod globus calore fpatiofior factus, ante afcenfum, primo defcendere faciat liquorem , hoc au- tem inconveniens vix obferwari poffe in inftrumento cylindro im- flructo, | Adeo pregnantes videntur hz rationes, wt mirari quis poflet, cur ego Ípherz primas dederim, ^ En ergo meas, quas habui, rationes pro fphxra decernentes. 7 | 1.) Thermometra, quorum conftructionem hic potiffimum ex- hibeo, tam parvam fphzram obtinent, ut eius diameter vix ex- cedat dimidium pollicem, ergo fenfibilis vitri rarefa&io, quz à fubitaneo calore pendet, non facile metuenda eíl ^ 2.) Fre- quentifime hz fphzrule flatu efformantur ex portione tubi ad bon. liquati , atque hine. parietes harum: tenuiores Íunt, ac alterius figure receptacula MW rna cam tubo craífitiejs ergo nec . talis fphzra multum rarefieri potefl, |.3.) Sphzrica figura prxvalet, utpote externis iniuriis magis refiflens, nec tam, fragili ut lens vel | cylindrus. — 4.) Et licet vel maxime quis urgeat, hzc argumenta. tanti non effe, qux prioribus opponantur, hoc tamen indubirnd & certum eft, has fphzrulas minori pretio & labore parabiles effe; quis enim facile, nifi talis thermometrorum opifex & nundinator,. tam JEolias buccas, & Plutonicas folles in pectore gerit, ut. flats non interrupto, vitra diverfx craffitiei & molis ad flammam gluti nare poffit, &, fi poffit, certus effe, anne ex leviffima cauffa con- tinui folutio fequatur? Huius mex fufpicionis teftem: adduco Cel. C.F. Luporrr, qui in Mifce]. Berelin. T. VI. p. 22. conqueritur, quoties thermometra cylindro praedita aqux (— ; B | "Y E ETM! ded A. WLWIOGT ", . — de Thermometris. -9 ínatur, metum incutit, ne halitus fuam humiditatem ad parie- ! | | | I | | | | | | tes tubi & globi deponat, quod quippe mercurium tenacem reddit; quare fatius eft, femper vitrum thermoemetricum, globo formato, ad calidum fornacem, furfum fpectante fphe- 1a, füfpendeze & perfecte ficcare, Antequam globus thermomercri flatu efformatur, difpicere oportet artificem , an tubi cavitas ubique zqualis fit quam- primum enim paulifper inzqualis aut conoidea fuerit, num- quam fperandum, fealam in equales gradus divifum iri, Qua- re non poflremum requifitum eft, ut artifex pauxillum hy- drargyri intra tubum trahat, longitudinem huius parve co- lumnz mercurialis circino capiat, poflea vero, leni inclina- tione tubi, mercurium per fiftulam lente decurrere finat, que in tentamine, fi mercurii cylindrus ubique refpondet circini apertura, certior fit, capacitatem tubi ubique efle qualem, adeoque perfecte cylindricam (e). $. VIL fe hzc ipfa in commiífura tubi cum cylindro diffra&ta extraxiffe, vel quia artifices vitra diverfz compofitionis iunxerant, vel quia lampadis flamma pro perfecta adunatione haud Ííufficientem lique- faciomem produxerat Petr. TABARRAN: A. Infl. Bonon. T. II. P. Ill. p.233. loco globi & cylindri hxmifphzrium duplicatum — fubfüituit, ad. formam quorundam vaforum chemicorum, que qui- . dem mercurio latiffimam conciliavit fuperficiem; fed cum talia vafa difficillimz fint preparationis, & in ea proportione, qua fu- perficiem augent, quantitatem mercurü in vaículo imminuunt, - prevalent femper vafcula fphzricz figurz. (& Si dicendum, quod res eft, piis fere defideriis adnumerandum effe - fateor, tales perfecte cylindricos tubos ex officinis vitrariis expecta- re velle: quotquot ego inquifivi hac ratione tubos, nullum inveni perfecte cylindricum, & prxftat hic uti confilio Dn. Mvscuzw- -BROECK Tent. Acad. del Cimento p. to. ut nempe medix partes horum tuborum, quorum cavitas ad cylindrum proxime accedit, . exfcindantur. | Zpp. Nov. ACf. Med. Pb. Vol. I. b J1Q " VE dE "Wt m - (| - 3 . Y d 56 44-5 Á E EC ] LUE * L va, ib - , 7 &* 4 ^ E ; : » , / M | E 1 Qommentatio - s he quib A OM ss - nm: 3 Vitri /1Zoles exhibet fingulare & paradoxon phenome- pom in thermometris; quod enim molle & ad flammam magis du&ile eft, laborem levat & accelerat; quod vero rigidius & durius, confervarioni, & longiori inftrumenti ufui favet ( f ). . opus habeant, & proin prioribus poflponantur. ^ Sed pauci no- prium nempe in vitris. thermometricis mollioribus temporis móra $. VIII - Differentem: proportionem ingredientium ad materiam vitri adhibi- | torum;, diverfa: vitra, alia; ductilia, alia rigida, largiri, omnibus. | im confeffo eft. Ductilium vitrorum genera, ut imprimis Venetum - & Anglicum eft, ab» artificibus in. conficiendis thermometris: magis. . expetuntur,, cum: ad flammam: promptius: liquefcant,, facilius. etiam. in quamvis. formam: flatu. extendantur; & leviori opera tubi diverfa eraífitiei invicem: afferruminentur; cum e contrario, vitra Bohemi- ca & noftrz Marchiz: ad. flammam. ducenda intenfiori ignis gradu rnt, ipfam vitri rigiditatem: certo refpectu: przferendam effe du- étilitati in componendis. thermometris: nam fi commodiorem arti- ficis laborem: exceperis, vitrum rigidum. non: tantum. expanditur calore nec condenfatur: frigore ;; dein propter angufliores poros. & meatus non taux facile cum calore humiditatem admittit &. hydrar- yrum vifciditate inquinat;id quod ego.non: falum per totannos ob- ervavi, fed'& a celebri artifice Brawcur confirmatum accepi, mereu- vifcidum reddi, ita ue in motu: füo: progreffivo guttulas. ad latera tubi deponat, quod vix obfervari. datur. in vitris rigidioris indolis. Si enim verum eft, duclilius. vitrum ampliores rigidiori habere po- ros, hxc mercurii vifciditas ex natura fluidorum cognita explicatur, qua: conftat, ipfa im vaporem refoluta, corporum folidorum: fub. flantiam intimius penetrare ac ipfum. a&rem. Nom eft ergo, (od ampliis: adeo: doleamus, nos. ad thermometra comparanda ductilium: vitrorum copiam: non: babere ,, in primis: cum. fiffale,, quz ex vitro. albo in: officina: vitraria: ''ornavienfi. formantur, vitrum habeant : medix confiflentix, quod: longe naollius eff Bohemico ; hoc autera. ordine fefe invicem. exeipiunt z j Vitrum. Venetum: molliffimum;, | Anglicum. moile.. Gallicum. Marchicum. T'ornavienfe.. Bohemicum rigidiflununm.. | de Thermometris, — . ax ^ | | gr vH. | | ^ [nconftructione vitrorum thermometricorum porro at- tendenda funt crafJtzes tubi & fphaere, cavitas & magnitu- do utriusque, tubi Jon2itudo , & ex his omnibus refültans re- latiua proportio capacitatis globi ad tubum & vice verfa. - Cra]fitiem quod attinet, tubi vitrei optimi fünt, que- rum foliditas inter fuperficiem externam «& internam unam " lineam pedis Rhenani non excedit; idem propemodum va- let de Sphgra, dummodo femper in poteftate àrtificis pofi- tum effet, ad libitum eiusdem crafficiei tubum afferruminare (9). Sed dum flatu expanduntur fphzrule, cavere debet artifex, ne eas nimis reddat tenues & fragiles, .. Cawitas tubi thermometrici (6$. IV.3 pro magnitudine vafculi, indole liquoris thermometrici plus minus expanfivi, - de(tinatione thermometri. ad ufus meteorologicos, aut chemi- cos & phyficos, diverfa fit neceíTe eft, Interim pro thermo- metris mercurialibus, non maioribus quam ex figuris adje- Gis patet, fufficit talis cavitas, quz craffiorem chordam *me- tallicam pro clavichordiis ufitatam capit, feu, quod idenveft, que tertiw circiter parti linee pedis Ihenani equalis eft (^). B3 a | M». (z) Vitrum, quod craffitie fua latam lineam multum excedit, plus etiam .." calore expanditur, atque «effectum expanfi liquoris turbat. (P) Confentientem hac in re babeo Cc. M uscursN&EROECKIUM, .. Tentam. Exper. nat. Gc. L. B. 731. p. 10. quiiubet, ut cavitar tubi capiat fidem clavicymbali eraffftimam, infimum. tonum C. bafi Jonantem, ne multo angufHor fft; poterit autem absque vitio duplo triplove amplior effe. Anguílior vero cavitas, propter vires ... cohxfionis & attritus liquoris ad tubi parietes, nullius emolumenti eft, five conftructionem, five ufum end refpicias, ánprimis fi " thermometrum ftuido quodam fpirituofo. debet effe repletum. I2 -. Commentatio | $. XL | Inter neceffaria porro requifita ponunt indagationem & eognitionem , quoties tubi viurei (S. IV.) cavitas intra fphss- — re, vel cylindri concavitatem contineatur , nec fine ratione, - cum, qui hoc attenderit momentum , rarefactionem & con- denfationem totius liquoris thermometrici per gradus fcalae, tamquam per partes fui voluminis datas & cognitas, expri- mere valet. Mr quisque hic fua fequitur praecepta pro di- verfo: confi ionis modo (7) Proportio a me obfervata talis eft, ut, fro thermomertris liquore fpirituofo repletis, tu- bi cavitas ad minimum decies vel duodecies contineatur in eavitate vaículi, pro mercurialibus autem 30, 4O. immo fe- xagefies. lftiusmodi enim thermometra mercurialia, ubi ca- pacitas vafculi ad tubum eft ut 10: i. nullius plane ufus me- | teo. (9). €cI.. Borna avr Cbem.. T.I. Tab. V. Fig.3. capacitatem cylindri ad fiftulam in fuo thermometro mercuriali maiori, qued 96. gradus Ícale Falrenheitiame exhibet, ponit ut r1520 : 96. — 120:1. lpfe FAunzNHEITIUS, propertienis. huius momentum ponderans , capa- citatem tubi & globi reciprocam voluit effe, ut m24:670. — 16. (222: r. Cel. de E'Isrz in litteris ad D». Kxa cg, Mifc. Berolin. Ur P r2] 670" €ontin. Hl. Tem. HI. p. 343.. capacitatem. fui cylindri ad. fiftulam thermometricam facit ut 40 vcl 45: 1. lll. de REAvMun Mem. de — J^ Acad. sRoyale der Sciences 1730.. ex folidiori fundamento in pro- rtionemr capacitatis fpharz & tubi inquifivit, ut fcilicet totiue. quoris rarefactiones.& condenfationes ex fcale gradibus.cognofce- »et, atque hinc quosvis fcale gradus, ut partes millefimas totiüs. voluminis ad punctum "yw dun cq p confiderat, ac propor- - tionem: globi ad tubum. facit ut 10:1. — Quz tamen methodus, - utut in fe optima, ad thermometra Mercurialia applicabilis nom eft. Sed quecunque tandem magnitudines fphzrx & tubi fuerint, fpa- tia per rui tranfiit liquor thermometricus, erunt inter fe, ut capa- .€itates fphxrz & tubi ftereometricz, atque proim patet; thermome- tra parari poffe, quz, licet magnitudine inter fe differant, tamen proportionali fpatio, per quod. liquor tranfit, conveniant & con- «ordantia fint. TUR de Thermometris. | 13 teorologici fünt, licet ea pro chemicis laboribus admittam t fcala enim tam. exigua. eft, ut Io. gradus divifionisvix vifibi- les fint. Immo vero cui non animus eff fub motu liquoris thermometrici fücceffivam rarefa&tionem & eondenfationem- numeris exprimere , ille non adeo. palpabilem committet er» torem, fi hanc proportionem negligit, dummode faltem cu- gaverit, ut tubus thermometricus tante fit longitudinis & eapacitatis, quo liquor füb gelu intenfifimo globum vel cy, lindrum nunquam totus ingrediatur, & füb calore aque bul- lientis cubi exiremitatem non attingat, Ipíaà porro praxis me docuit, impoflibile eíle artifici; plura una. vice parare vitra thermometrica, quorum. capacitates in fpheris & fiftulis ac- curate fibi. relpondent, quare preftat hane reciprocam tubo- rum & globorum capacitatem in latiori quodam fenfu com- prehendere, & fub repletione cuiusvis thermometri reci- procam. globi: & fiftulae. fummam bilance indagare (K ). bh.a & XIE. (4): Ut dicta exemplis comprobentur, dicam: quomodo hanc proportio- nem: in: quatuor "hermometris,. noviter hoe.anno paratis, inve- nertim.. . Num; IL; Vitram fine mercurio:ponderabat 2;.drachm. 45. er. cun Mercurio 7.drachm.. 13. gr... Ergo pondus. mercurii — 4. drachm.. 28. gr.. quantitas. expulfi mercurii. erat — 8. gr.. ergo. 268. gr. X. 8. L—3325 . Num..2. Vitrum: fine mercurio — 4 dr..33. gr. cum mereurio — 16. dr.27. gr. Ergo pondus: mercurii 11. dr.. $4. gr. — 714. gr-- expulfus- mercurius: ponderabat. 14, gr. qu X per 714 -. dant quo-- tientem 51. Num:3. Vitrum fine mercurio 2.dr, 43.gr, cum Mereurio — 9. dr. 23..gr. pondus folius mereusii — 6. dr. 58. gr. mercurius: expulfus- — 13. gr. ergo 13 X 398 — 30 £. Num;.4, Vitrum fine mercurio 1..dr. 14. gr. eum Mercurio: — - 6. dr. 18.-gr. pondus folius mercurii — 4. dr, 39. gr. mercurius ex- gulíus.— 5..gr. ergo 278. X 3 — 92 57 - EC | c Comnentatio | coto, gg oo coo sani pgolcee .. . Longitudo tubi thermometrici ad capacitatem & volu- men fphere ex ante dictis facile determinatur. E | $. XIL .— Hhida, quibus thermometra replentur, alterum noftre tractationis obiectum conftituunt; hec autem in genere talia fint, quxab actione caloris & frigoris fenfibiliter in maius volumen expandumtur, aut in minus condenfantur. Optimum eiusmodi fluidum iudicatur illud, quod 4) equabiliter & ci- tiffime a calore rarefit, & a frigore eondeníatur; 9) quod has fuas rarefactionis vires confervat, nec ullam per &tatem tenaciratem contrahit, aut moleculas ad fundum praecipitat; - y) quod magnum caloris gradum fufcipere valet. $. XIV. : (Omnia fluida, t«m naturalia, quam arte parata, ab igne rarefieri, & a frigore condenfari, res quidem notiffi- - ma eft, interim unum pra altero fenfibilius effe dudum quo- que experientia docuit. In aqua co/oraíe locum fucceffit Jpiritus *vini coloratus, cuius nimia fenfibilitas aqua iverum . temperata eft, Nullum vero novimus fluidum, quod mer- - curio curreáti, non obftante in(igni eius gravitate fpecifica, citiffime incalefcenti & refrigeranti (/) ac ceteris requifitis - . $. XIII) inftructo, palmam ad hos ufus thermometricos fa- cile preripere poteft, : Feist. : $. XV, | , Antequam vero vitra thermometrica replentur, ex- plorandum eft, an purum & intemeratum fit hydrargy- i. | | rum, ()) D. MA&TiNE Efair des Tbermometrer p. 98. "Tabulam exhibet, |» qua comprobat, datis mercurii & aquz maffis zqualibus. aquam lentius calefieri & refrigerari, quam hydrargyrum. i de Thbermometris. — I5 rum (7), quo comperto promifcuum erit, Hifpanieum, aut Hungaricum, aut quodcunque aliud exoticum adhibere hy- drargyrum; nullam enim prorfus differentiam inter mercu-- rium Chinenfem & Carinthiacum, gravitatis fpecifice intuitu mihi detexit examen. hydroftaticum (1). : (n) Przftantia mercurii variis modis: exploratur z . 8) Deflillatione per retortam ;; bonus nempe eft, fi. nihil. recrementi relinquit. b) Exhalatione* fr unum: vel alterum granum cochleari ferreo. ex- ceptum prunis: candentibus imponitur & prorfus omnino avolat ; . fi enim plumbo. vel ftanno. mangonifatus eft, plus minus recre- menti remanet. Idem: fitfi fimilis quantitas in cochleari argeri- teo: prunis imponitur; quod fi enim tunc nil nifi macula: flavef- cens remanet, fignum integritatis: ef, fecus vero, fi. fufca: vel nigra fuerit. . €j. Ipfo. cius fumo : genuinum: enim», quod. prunis imponitur hydrar- gyrum, placide fumando: recedit ;; adulteruium: vero: cum flre-. pitu. & crebris: faltibus fugam molitur: d) Nativo: eius. felendore: fpeculi polituram fuperante, fümmaque eius mobilitate: & fluiditate; qua fit,ut leviffimum quemvis notum: per: undas. Ei ccduricieprádim. | €). Examine hydroflatico : quo plerique invenere gravitatem: hydrar- | gyri ad aquz' gravitatem fe habere, ut 14:1... Ego. quondam in Differtatione de" Gravitate metallerum fpecifica ». Francof. ad: Fiadr. 1743. edita, hanc proportionem jnveni ut: 13 4l : 1.- f). '"Praiectione per corium, quam: tamen. methodum optimam non iudico, cum: fxpe quicquam. metallici peregrini: tranfeat..— Omni - vero dubio earet,. mercurium; virgineum, propter fummam pene- trabilitatem & intimiorem. metallorum reclufionem;. pro: thermo- metricis. fore optimum, fi: vera funt quz: refert: Clariff.. Kersrzn,,. - Allerneuefle: Reifen: T. IL. p; $60.. talem nempe mercurium nudum: . ex Ydrianis rimis. flillantem,, cum auro: im amalgama redactum, &. fuper ignem pofitum, fimul. in auras aBripere aurum, quod uippe a nullo alio: mercurio: xp etos eft. i (n) Embdena cum: nuper acceperim hydrargyrum Chineníe,. gravitatem: eius hydioflatice exploravi & en! fequentem ealculumiduxi. — , Y. Val- E Commentatio —— | $. XVI, : Purificatus talis mercurius indatur vafi lato, fi&ili, ín- d eruftato, ponaturque fuper cineres calidos, vel quod melius eft, in balneo erenz, ut calefiat quantum poteft, cavendo ne ebulliat, aut fumum fpargat (0), quo frigefacto mercurie tommodiffime vitra tbermometrioa replentur. | $. XVII z. Vafculi vitrei pro recipiendo mercurio pondus erat m 9. Dr. 361 er. 2. Eiusdem pondus in aqua —C s.Dr./ 33. gr. 3. Ergo pondus amiífum mee Lo o A 4. Pondus vafculi mercurio reple& —c— a40.Dr. 4o.gr - 5. Pondus utriusque in aqua Lx 34 Dk. 20. gt. 6. Ergo pondus amiffum utriusque LIL-— 6.Dr. 20.gt. 4. Et pondus amiffum folius mercurii ——-—— .$2.Dr, 161 gr. $. Et pondus folius mercurii in eere. —C- 31.Dr. 51 gr. Didici ex hoc experimento, 31. drachm. 31 gr. Mercurii Chinenfis in aqua amittere de gravitate fua 2. dr. 161 £ quod accurate 13 47 mam partem totius ponderis mercurii conflituit Idem mox repe- - tii experimentum cum mercurii noflratis quantitate zquali in €o- dem vaículo & eadem aqua, & pars amiffa erat pariter 13,55, ma, ; ut prorfus nullam differentiam invenire potuerim. | (v) Calefieri debet hydrargyrum, licet etiam purum fit, ut omnis aét — . atnofphzricus expellatur; iteratae quippe obfervationis eft, eius- modi mercurium non amplius intra thermometrum, quod aqux ^ vel oleo ferventi immittitur, aéreas bullas ad internam fuperficiem - fpherx propellere, qux, ubi crefcente calore tubum ingrediuntur, columnam RM ra dividunt & inflrumento labem conciliant. Ex cognita vero fluidorum indole, qua aérem, magno antea calo- re expulfum, fenfim & fucceffive iterum abforbent, patet, hydrar- . gyrum, ni plura fimul repleantur thermometra, quovis repletionit tempore calefaciendum effe. — Qui machinam pneumaticam loco caloris hic adhibent, mon errant, crede tamen calore potentius .. &£rem expelli. 1 | ! | n i . , * * ! - D / h [| ' " 4 " : de Tbermometris. S. puc sco EVER, e ^ Precipuum artis thermometra conficiendi momentum in genuina eorundem rep/eíione fitum eft, que cum vario modo - perficitur, expedit convenientiffimos fideliter hic enarrare ( p). | . &.. XVIII. Prime methodi regule funt, ut l Vitrum thermometricum , ex artis regulis paratum ($. . IV- XII), exactifme ad bilancem ponderetur, notata . ejus pondere. | - AL, Si tubus vitri thermometrici tante eft capacitatis, ut filum ferreum ignitione emollitum, quale füb numero s. vel 6. venale proftat, libere admittat, eius extremitas amplificanda eft, quod fit vel ad lampadem infundibuli fpeciem ex eius extremitate formando, vel ipfi huic ex- tremitati infundibulum chartaceum applicando, quod ^*^ a | filo lineo, vel cera figillatoria firmatur. ! .AI. Tum predictum filum immittitur in tubum ad globi fundum usque (4). IV. Tandem infunditur mercurius in infundibulum, agi- tata interim furfum & deorfum chorda, donec integrum vitrum thermometricum repletum fit, | ritelál ania S. XIX, » ' [2 Hic confiteri non erubefco, repletionis methodum, in prima 4e | Tbhermometrir editione $. 44. defcriptam ,| omnimode perfectam | *''non effe, fed fuis utique nzvis laborare. | (4) Quidam artifices reformidant chordam ferream, tamquam corpus j | -- mimis rigidum, quod, leviffima etiam & faltem fuperficiali rimula | .. Wwitro per agitationem impreffa, fubfequentem eius fpontaneam . - diflractionem pofl fe trahit, quia tubi thermometrici in fornace |, —'"refrigeratorio non fenfim refrigerantur & ideo fragiles. manent, |. samque ob caufam pilum equinum fubflituunt, | Mp. Nov. Aé. Med. Pb. Vol. I. is e | E] Mo [7 mentatio | uii. EP id | $. T. TED t p.n tubos. bxiliür: eiusmodi chordam. haud. vlaistiet aut - faltem non libere, fequenti modo procedendum eft. - A. Infundibulum chartaceum modo: iam dicto (S. XVIIL.- n, IL.) tubi applicatur extremo, B, Tum ipfi infunduntur aliquot globuli hydrargyri, & fphaera prunis ardentibus admovetur, ut intenfe cale- fiat, non vero: candefcat. C, Si interea fub hoc tentamine (B) mercurius in infun- dibulo aliquoties fubfilit, indicium eft aérem ex fphera expelli, D.. Dein removeatur fphara ab i igne, adfundendo fenfim novam portionem mercurii ad. illam in infundibulo con- tentam, & videbis fub refrigeratione fphaere mercurium: | guttatim inilam depluere, qua ratione dimidium circi- .. terífplere replebitur. . . &. Effufis ex infundibulo. hydrargyri reliquiis, fphera re frigerata iterum admovetur prunis, cavendo faltem. ne bulliat mercurius in ea, tumque nova mercurii portio infunditur infyndibulo: & viirum ab igne removetur. E. Sub refrigeratione iterum mercurius guttatim depluit, fed in parciori quantitate, quam prima vice, quare ite-- rata quinquies vel fexies hac methodo: totum vitrunr . thermometricum replebitur Ty S. XX e) Non approbare poffum empiricorum methodum , qur globum ther | mometri dimidio repletum acceníx: candele adimesitad ad ebullitios.: nem mercurii usque, imimerfa poftmodum tubi extremitate in fish - gidum hydrar gyrum; nam relabens mercurii fumus fordes: generat, qua puritatem eius turbant, Ce. Du. Noxtir-m Legonr de Pbyf- que T. IV. p. 76. 77. Communem: fluidorum dudolóns refpiciens, qua in vapores refoluta. fortiorem: expiaghadie nifum exferunt, j quam. | de Thertometris. T 9 pum Supereft adhuc alia encheirefis tubum citiffiine replendi, fi nempe, obfetvatis predictis ($. XIX. A -- E), globus inte- ger & tubi parva portio repleta funt; tum enim infundibu- lum removetur, globus admovetur flamme candele, & quan- do prima guttula hydrargyri effluit," tubus fübito invertitur, frigido mercurio immittitur; ibidemque ad plenariam rcfrise- tationem usque relinquitur (5), pA GM da | $. XXI Alterutra hac methodo (S. XVIII, & XIX.) repleta vi- tra thermometrica poft refrigerationem factam IL. ponderantur exactiffiume ad bilancem, fignato pondere . Mercuri & vitri; | á | IL. fübdué&o pondere vitri notatur feorfim pondus folius mercurii; | x s üam aér calore rarefactus, exiflimat, proficuum effe, fi unica noxa guttula mercurii thermometro inftillatur, & fuper ignem in fumos converfitur, atque ubi ad fummum expanfa eft, tubi; ex- tremitas in frigidum hydrargyrum immittitur.. Sed preterquam, - quod impoffibile fit, uno tali actu globum.replere, valet & hic eadem de relabente & invifcante funio ratio. Eandem ceteroquin methodum fequutus eft D. Sav vAGzs zn Memoria Sopra la Fi- -Jíca e ifloria naturale. "Vid. Hamb. Magaz. Vol. I. T. II. pag. uzg. Clariff. Lg oT MANwNO Infirum. meteorognof. infervient. p. p. | df placet repletio -thermometrorum | attractione fluidi thermometrici - frigidi per tubum capillarem, in quem globi fundus extenditur, quem- 2 que tubum facta repletione hérmetice claudit. Sed quum poft fi- — »gilationem hermeticam remaneat utplurimum bulla aérea, qux —-dionem inílrumenti turbat, hzc methodus anihi videtur minus ' : | Sgt | 3 congrua. . | Legem hic producerdz vifciditatis metus, ubi totus iam globus citra | ebullitionem repletus eft. "ys Noise] | " | i, | ' $0 -. | - Commentatio H. tum immifio i in tubum pilo equino ad dimidium eis - vel paullo ultra, thermometrum- invertitur, fücceffiva - '. &clenta pili agitatione dimidium tubi fuo mercurio,ite- - rum privatur locusque dein, ubi mercurius heret, lima vel filice notatur; IV, poftea thermometrum deal bilanci : imponitur , ut pondus exploretur, hoc notato, pondus folius vitri (8. XVIH, n. L.) detrahitur. Remanet ergo pondus folius mercurii ad dimidium tubum elevati, quo a pondere . mercurii totum vitrum replentis (iuxta n. IL hui, $.) de- tracto, cognofcitur quantitas hydrargyri per pilum ex- pulfi;, & fimul quoties hec in mafífa mercurii, in. vitro. thermometrico, relicti contineatur 5 Y. tandem globus flamme admovetur, ut mercurius ad | extremum tubi cspillaris adícendat, quo vifo extremitas fubito hermetice clauditur. ! 6. XXII, Jndicium bene pera&e repletionis & figillationis eft, fi ad confuetam temperiem redacto & inclinato thernfómetro- "mercurius cum fonitu ruit ad extremitatem tubi, nato inte- rim vacuo in ipfo globo, quod inverfo iox. thermometro: fponte: difparet (f). $. XXII, Aliquando, obfervatis lieet omnibus cautelis (S. XV TIT, x XIX, XX1,), vel intra ípheram aut tubum aéris bullula. ap- . paret, - (;) Inanis metus eff, omni a&re expulfo ($* XXI. n. V. extremitatem tubi a motu mercurii confringi, quod quidem concedo fieri poffe in barometris & magnis thernnometris, non vero in noflris anfirü- mentis vix pedem excedentibus, & iilo capillari praeditis. | Aérig autem expulfio ideo neceffaria eft, we alias. mercurius perc equales gradus e "T nequit , gradusque fenfim mineres fiunt, quo magis fupernf aéris portio comprimitur.. | - js: 1 D de Thermometris, — — ex . patet, quo irt cafu referanda eft tubi extremitas, & firmanda cum filo forti longitudinis ulne & amplius, totumque inftru- mentum celerrime in gyrum agendum, quo motu,aér expel litur (4). Difparente bulla tubi extremitas de novo ex artis regulis claudenda eft, s $. XXIV, | In tubis anguftioribus, & qui tenuem vix fétam capiunt, mercurius fub inverfione inftrumenti non movetur, licet aér per predictam figillationem hermeticam (S, XXI. n. V.) per- fecte expulfüs fuerit, ob vires adhefionis reciproca argenti vivi & vitri, in anguftis fpatiis fenfibiliores: expedit itaque anguftum eiusmodi tubum plane non obturare, fed apertum relinquere (x). | $. XXV. Scale formatio tanquam quartum momentum corr ftructionis thermometrice ($. IIL) confiftit in cognitione duorum terminorum fixorum, in ipfa natura obfervabili- ode um, (v) Hxc thermometri gyratio eft motus centrifugus ipfius vitri thermo- | . gmetrici & contentorum. — Contenta funt vifibilis bulla. & imercu- rus. Nifu centrifugo utraque quovis momento premuntur verfus: fundum fphzrz, fed hydrargyri, ceu fluidi multo gravioris, impe- fus & via percuría przvalet. ^ Continuata itaque gyratione fenfim: omnes. moleculz hydrargyri fuperant nifum leviffimz bull aére»,. quz contra vires centrifugas impreffas cedit przvalenti ponderi . mercurii, cogitur retroire, & quafi centripetun motum affectare. (x) Eiusmodi thermometra angufia funt quidem mobiliora , fed tante longiorem requirunt tubum & vifum obfervatoris fatigant. Immo: ob angafliam loci, && tenaciorem adhzfionem , humiditas ex flatu: refidua diutius remanet, & capillarem columnam mercurialem. divi- dit & difunit. | 20 eeu. — 34 um, qui funt pun&um congelationis ( ») «& ebullitionis. CULOUO UDINE odd | inc ^ac coeiolihaquai IM A4 E TN : | : ; Me w : () In prima. hujus Commentationis editione p. 12. afferui, [yep /— (HEITIUM horum puncterum fixorum infigne inventum acutiffi- ano RozMERO in acceptis tuliffe, quod, quo minus inprxfentia- rum affeverem vetant litterz , quondam a Clarif. Hawovio/ad - me date, quibus didici RorEMwznr Inflitutionem derivatam effe — ex ufitatis iam tum .divifionibus therimometrorum Zcademise Scien- —— tiarum Pariffne, auctore de la Hinr, fi recte memini, introdu- €tis. ' Quam Celeberr. Viri fententiam fundatam intellexi ex com- paratione duorum 'lhermometrorum a Dz. Kigcnuro Mifcell. Berol. Tom. V. p.129. inflituta, quorum alterum a FAugENaErTIO ann. circiter 1717. confectum in 24. gradus divifum erat, «X his terminis fixis carebat. Quare lubens confiteor, me prorfus igno- . ràre, quo-caíu FagkENHEITIO, homini ilitterato, egregium hocce refervatum fuerit inventum, cum thermometrum de ]a Hiria-- num his punctis fixis non fit fignatum. — Forían melioriiure id ipfum adfícripferim | incomparabil viro BogaHAavro, qu tot aliis in Chemia & Phyfica inventis inclaruit, .& cuius .confiliis ac confuetudine diu gavifus eft FAgg&ENHEIT. AdHifloriam puncli congelationis ceteroquin. pertinet, quod de 60, ceu invento ufus latiffmi, vix fibi gratulati fint eruditi, quin ipfos fedula obferva- tio mox docuerit, huius conítantiam & immutabilitatem. omni ex- ceptione maiorem non efle. Primus qui dubia movit, eft D: Harrrv Philof. Tranfact.. abr. p. 36. negans punctum aliquot fixum in fcala.thermometri pro termino congelationis aífignari poffe, - fed hanc eongelationem pro diverfitate temporum & climatum: aliquot graduum latitudinem occupare, ^ Alias ab aliis obfervatas - aberrationes puncti congelationis recenfet D. MagrINE-. c. p. 15. 16. — Nihilominus fatetur hoc ipfum convenienter inquifitum fat fixum | ' & conflantemJargiri gradum. — Dicam ego nunc, quid fentiam de £ermino congélationis. ^ Cum ab aliquot ahnis multum temporis) infumferim hifce tentaminibus , ^ multiplici experientia convictus — didici, hoe punctum effe terminum naturz fixum, qai, [i pau- Ciffumas & raras anomalias, in vernmale tempus incidentes, exce- peris, de quibus infra dicendi locus efto, convenientiffime,. qua talis P —aosdeeeet — 07 —— 38 . aque (z), quod utrumque in thermometris iuxta preceden- tes cautelas ($. XVIII, XIX, XXL) conftructis fequentem in . modum. reperitur, odd: ge Prep * m" | | LE S. XXVI talis in fcala thermometri adhibetur. Genuina huius puncti explo-- . ratio, fi inflituitur tempeftate regelafcente, unice fit per nivem mol- lem & dudilem, qui regelafcit, cui globus thermometri immergi- tur. Nix enim liquéfcens. eandem .propemodum. aéris temperiem & preffionem fupponit, ubicunque locorum liquefcit, & aqua ex hac nive liquata nunquam vifa eft diverfas: habere gravitatés (ies . €as Sub rigido gelu volam manus mez repleo nive ficca & pul- . verulerta, qux longe maiorem frigoris gradum. continet, ipfique immergo thermometrum; quando nunc nix liquefcere incipit, & columna mercuríalis fixam flationem acquirit, ut nec furfum nea ' deorfum imnoveatur, hanc altitudinem filice figno, & hac ratione eandem altitudinem invenio five fub rigido gelu, five regelafcente tempeftate hoc. ipfum quzram. | Quodfi vero hoc punctum qe aquam in glaciem: abeuntem invefligatur, differentia gravitatis fpe- eifice, aquarum, & temporariz prefflonis atmofphzrz notabilem . fxpe differentiam adfert. Unde. mihi promiícuum | non eft :cum D. ManrtNE 7. c. p.20. aquam in glaciem abeuntem vel quamvis nivem pro hec tentamine adhibere, & incerta & lübrica metho- dus Dn.FanmeNHEIT & I/..Daz. de REAvuMuR, hoc punctum ope . - artificialis congelationis & admiflorum falium inveniendi ,.. multo - minus mihi arridet.- Ww. GRAN Yer (2) De ebullitionis puncto corflat, inventionis gloriam tribuendam effe | .. Cel. Dn. ÀwoNroNs,. qui Hi/f. de l' A4cademie Royale. v702. p. 257 | primus docuit, aquam eo usque calefactam,. ut fortiter ebulliat,. | imimo vi s evaporet, maiorem caloris gradum fufcipere neuti- || quam poffe. ^ Qui vero ipfum fequuti funt, idque experimen- | tum vario leco & tempore repetiere, didicerunt hunc caloris gra- | ^ dum pro gravitate fpecifica aquarum , & diverfa atmofphzrz pref- | fione put ELE & immutabilem non effe. |^ Unde FaunrzNuriT in Af. Anglic. latitudinem aliquot graduum fuz fcalr pro puncto | ^. ebullitionis affignat, Regula autem, quam Phyfici ex his obfer- | ^ wationibus fluunt, hxc eft: quo magis premit & quo gravior eft Uo atmmo-- & | E CASS ; BEWVPEUTP y 2 ko oi tue d » ow T "LZ Fa UL. UM sias RE Va d * i " o 24 - 5 Cpinentatio — jy. AT Linc XX panier temp van cd . A, Capiatur gleba nivis mollis & in paftam ductilis , huic - ' jmmittatur thermometrum claufum ($, XXI.), vel aper- — «um ($. XXIV.), & fi tunc defcendens mercurius fubfi- ftit & ad certam altitudinem immobilis haeret, hec fili- ce vel tenui lima notanda -eft (2). | | ^ B. Mox fpatium tubi vacuum a primo filicis figno ($. AXL n, V.) aperto circino menfuratur & iu fecundum | | dis fil- atmofphxra, quo maiorem gravitatem fpecificam obtinet aqua, eo plus caloris capit aqua, antequam ebulliat, & fic e contra vice anutata. Unde in àltiffimis montium iugis ob reniiffiorem atmo- fphzrz preílionem fluida füb minori, in profundiffimis autem ter- rx cavernis ob fortiorem a&ris preffionem , maiori ignis gradu ebullient, ^ Confirmabo hzc ommia eleganti obfervatione- Dx. le MONNtER, quam ex eius libro, Ob/eroations d'bifloire naturelle, Parir 1739. 4. ipfiffimis, auctoris verbis transícribam: 3'ai plongé Qr Ie Caniqou, le plus baut. des Pyren£es , mon tbermometre, fait A&la maniere de Mfr. de l'Isrsm, danr leau bouillante €9 jai trowoó, quil étoit de iy. degyor plur bar, que du temr, que ic l'avoir plengé dans la meme eau à Perpignan. — Aprer iai plongé le tbermometre. dans de la neige, €9 ayant exposé le tout. au J?- Teil, pourque la neige fe fonde, le mercure defcendut, €9. Farreta | precifement. au meme point, ou. il etoit. defcendu, dani la £lace pilée à Perpignan, d'ou fe conclüe ,| que le terme de la glace fondante n'eff plus. fuietr aux variationr de T' atmofphere, comme celui de l'eau beuillante. — Confuli etiam fuper hoc argumento | poffunt D». Norrgr Legonr de pbyfque T. M. P. 44. € Dzsagu- | LiERS Cours de Pbyfque T. 1.4122... ^ —— 1 deut (4) In prima.Commentationis mez editione. modum inveniendi punctum | . . eongelationis przter.omnem .neceffitatem feci difficilem & intrica- tum, fcrupulofe nimis precepta BorRHAAva fecutus. Poflea enim didici, mobiliffuma thermometra, ari Jiberiori, dum pruina ge- neratur, expofita, utique pundum cengcelationis indicare & .nul- lam fere differentiam effe fenfibilem inter congelationem & pruinam. de Thermometris. 25 filicis fignum (lit. A. hui. $.) transfertur, ita ut fuperior extremitas huius fpatii in tubo nunc novo filicis figno —^potetur. | Agen C. His tribus fignis in tubo thermometri factis ($. XXI. n. IlI. & litt. A. B. hui. S.) thermometrum ipfum cum fuo fuftentaeulo firmatur, & ducitur linea utrinque ad tubum parallela fecundum afferculi longitudinem, in : qua hzc bina puncta (litt. A. & B. hui. $.) pariter no- tantur, quorum A. adfcriptis litteris P. C. denotat pur- Gum conpelationis. D. Antequam nunc in puntum ebullitionis inquiritur, fufpenfi & quiefcentis cuiusdam barometri, quod in vi- cinia eft, altitudo per pollices, lineas & fcrupulos nota- tur accurate fuperius in afferculo thermometri (7). 3 E. Tum (P) Supra oftenfum eft (not. y ad $. XXV.) punctum ebullitionis non e punctum adeo fixum, quin a diverfo atmofpherz pondere mutari pofht, Hinc neceffitas exigit,^ut in adornatione Ícale & : exploratiome puncti ebullitionis cuiusvis novi thermoimetri tempo- raria barometri altitudo fuperius in afferculo notetur, ut tanto ac- curatior comparatio cum aliis thermometris, iuxta eadem princi- pia formatis, inftitui poifit, ^ In prima huius tractatus editione, & quidem figura fecunda tabulz xnez, pro latitudine aqux ebul- lientis decem fcalx gradus affignavi. Huius afferti veritatem ulte- rius inquifituzus, nonnulla tentamina cura thermometro Dz. Nor- LET, Parifiis accepto, inftitui Hoc thermometrum habet pun- Ctum ebullitionis in 85*? gradu. Die 15. Dec. 1753. barometro 4o YN ! br UM monflrante 28. T... immerfi thermometrum in aquam fortiter ebullientem , & mercurius fubfiftebat ad gradum 83 1. d. 27. febr. : ow, Kt 1754. fub altitudine barometri 29. o. j. idem tentamen repetii cum eodem inflrumento & in eadem aqua, mercurius fubfiftebat accurate ad gradum 85::m fcale. Ergo differentia 51 linearum in barometro i$ gradum huius thermometri xquat, «X per comfe- App. Nov. Act. Med. Pb. Vol. I. | 4 quens 26 E. Tum adfit olla aqua fervente plena, . cui fortiter bul- - lienti fub neceffariis cautelis (c) immergitur globus ther- F. Hoc fpatium inter bina puncta congelationis & ebulli- 8 (cy Nifi globus thermometri vapore ferventis aqux probe calefiat,, me- quens fpatium 20 in barometro xquale eft gradibus 62 thermo- .- Commentatio l 4 3 mometri. Locus, ubi adfcendens mercurius fuübfiftit, lima notatur in tubo, utrinque in afferculo adfcriptis | litteris P. E. que punttum ebullitionis defignant. tionis (litt. C, & E. hui. $.) intra binas lineas parallelas, dextro afferculi lateri infcriptas, ope circini & fcale geometrice in octo & poftea in 80. finiftrum vero latus in 18. & poftea in 180. equales gradus dividitur, qua centenarie divifiones utrinque & fupra punctum ebulli-- tionis,. & infra punctum congelationis ad globum usque : continuantur, — Quoniam vero experientia me crebro docuit circinorum metallicorum crura, ad tam parvum fpatium aperta, quale eft unicus gradus fcale Fahren- hei- RJ nr metri Nolletiani. Cum autem: gradus thermometri huius ad gra- n s A : - - " ; Ht e* * dus Fahrenheitianos fe habent ut 1: 2 4. fpatium 20 in barome-- tro zquale erit Jatitudini 142. graduum thermometri: Fahrenheitia- ni. Ex quo calcule maior redundat latitudo pro puncti ebullitionis: | flatione, ds quidem. in prima editione declaravi. Huius quos que loci eff conamemorare obfervationem Chemicorum , qui, licet. aquz bullientis calorem, in aére libero thermometris indicatum, tanquam certum: admittant, hos tamem limites negant, fi in vafe. elaufo coquitür, ubi, relapfis continuo vaporibus, tam calida fit. ut plumbum & ftannum fundere poffit, quale quid videre eft in: machina Papiniana & vafis cupreis claufis, quorum: futurz affer- ruminate funt, qux, nifi ferrumen malleo fit paratum, folvuntur, aqua undique prefliente. | p tuendum eff, ne inflrumentum fubito difflis; ^ Eadem cautione opus eft, fi prunis candentibus: ($. XIX. lit.. E.) vel flammae: candelx: ($.. XXL. n.. V.) admovetur- AA de Thermonetris. 27 heitiame vel Reaumuriane , raro eífe tam ftabilia & firma, quin converfione & progreffu crurum ad divi- dendam lineam in partes centefimas, hoc fpatium mi- nus fiat, & inzqualis divifio emergat; in duobus pla- gulis papyri firme & craflioris delineavi triangulum sequi- laterum, quorum latera ad minimum unum pedem Rhe- manum zequant; unius trianguli bafin dividi per puncta - impreffa in 80, alterius in 9o. partes equales, atque ex his punctis rectas duxi lineas ad verticem utriusque trian guli: utramque chartam poftea adglutinavi plano ligneo eiusdem figure. ^ His planis femel formatis, facile eft divifionem fcale, utriusque, pro quovis thermometro, invenire, Namque femper diítantia, quam linea cuius- vis thermometri inter p. c. & p. ebul, largitur, circino menfuratur, eaque fi fcalam Reaumurianam cupis, à vertice trianguli, quod $80. in bafi divifiones habet, cruribus utrinque imprimitur, ducta poftea parallela - cum bafi, convergentes ad verticem linee interfecan- tur, atque inde interfectiones octogefiinas partes accu- .. rate fiftunt, vel nonagefimas; fiin alterum triangulum ducimus lineam inter bina puncta thermometri reper- tam. Si tum circinum habemus, qui in ginglymo fuo valde conftrictus eft, ut crura vi quadam adhibita ape- rii & claudi debeant, fuperfedere. poffumus divifione i in partes decimales, fecundum hanc methodum interfe- &iones fcale Fahrenheitiane duos integros femper gra- B dus denotant. Qui circinum proportionum habent, his L omnibus adminiculis haud indi igent. | $. XXVIL . Hac methodo parata thermometra duplicem exhibent fealam, fed harmonicam, quarum illa dexteri lateris gradus d 2 Reau- X A ; N 28 - Commentatio — Reaumuriamos, finiftri vero Fáhrenheitianos (7) reprefen- . tat, (4) In thermometro mercuriali Dn. NorrrT, quod geliten, pun- . ctum ebullitionis incidit in 85*:» gradum, fed Ill. de RgAvMvUx hoc ipfum ponit in go*o, cuius precepta etiam propter faciliorem , zonae fequutus fum. Nempe gradus thermometri Reaumuria- ni ad gradus Fahrenheitianos fe habent ut i: 2* & thermometri Nolletiani ut 1: 2,. — Cumque in fcriptis auctorum multas paffim obfervationes invenerim , quibus proportio graduum utriusque hw- ius thermometri inquiritur, in gratiam eorum, qui alterutrum duntaxat poffident inftrumentum, duplicem tabulam hic compofui, ex qua horum graduum relatio accurate perfpicitur. — TABV L A. Tb. Fabr. Reaummr. Reaumur, Fabren. Th, Fabr. Reanmur. Reaumur. Fahren. I: $ b. UBEC ORAE z 22 1 492. 2: 8$ 2 : 4i 23: 10$ 23 : j!4 2:115 3; É6$ 24: 10$ 24 5 j4 4: 4 $539 2$ $031 aj t $64 $1035 f£ :; $4 .26: 1$ 26 : 58i 6; aci 6.5, 132.. 37.1 13 27 : 60i , ARINIE is 7 5; 1$$ 283 123 a8 : 63 $1 37 8 ; 18. 29 : 12$ 29 1 6j& 9* 4 9 : 20i 20 : 132 30 : 67z 10: 44i lo : 221 311 132 31 : 69$ 31 : : 11 : 244 32: 14$ 32 : 72 12; j$ 12 ij 27 33 : 14j 33 : 74$ 13: $$ 13 ; 29i 341! Yj$ 34 : 76i Le: BR S Nu 4. HAE 635 2 7165 3f 3 784 E 1 0 1j ; 334 236: 16 36 : 81 .— 16 1,71 T6 ; 36 37: 16$ 37 : 83$ 39: ^£ 17 1 38$ 38: 16$ 38 : 8;z 38: 8 18 ; 49; 39: 17$ 39 : 87$ 19: $85 19 :; 424 40: 17$ — 40 ; 90 20; 9$ 20 ; 4j^ 4r i 18; 41 i 922 ali 9 ZI,r 47$ "4211 184 42 : 94x M ! de Thermometris. 29g tat, queque hoc commodi habet, ut quisque fuas obfervationes cum illis füorum amicorum peregre factis, folide conferre pof- fit, five hi folitarie Fahrenheitiana, five Reaumuriana poffi- . deant inftrumenta. | | |... Conftru&ionis fcale ($.XXV,-XXVII.) annexum eft pra- paraíio €&95 firmatio fuflentaculi cum tbermometro. A. Scriniarius ex tiliaceo vel quovis alio ligno candido plura format affercula, dolabra probe levigata, longi- tudine unius pedis, latitudinis unius & dimidii, craffitu- . dinis faltem dimidii pollicis, infculpto inferius hemifphe- d 3 rio 15, Fabr. Reaumur. Reawmur, Fabren, Th. Fabr. Reaumur. Reaumur. Fabren. 43: 195 43 3: 96$ j7: Bjg 7 : 1288 44 5; 19; 44 : 99 j8:; ijs $8 : 130i 4f | 320 4j : roi $9: 26$ 59 : 1324 46: :.20$ . 46 : 193! - 60 ; 262 60 ;.I13j NI E20$27 47. 1. 1Of&. 61.7 172 ..-61, t. 31371 48 : 215 48. :..108 62.1. 27$ 62 .; 1391 49 : 21$ 49. .$. I1Oi 653 : a8 63 ; I14!à jo; a25 jO ; I!aài . 64; 28$ 64 ; 144 fil; 2n ji :; 1!l44 6; : 28$ 6$ : 146k f2: 235 — $2 : 117 66 : 292; $66 ; 148i $374 232.5: $3^ 1 1198 | 674 i98. 670 1504 f4 $7 24 $4 ; 121i 68; 302 68 : 1/3 $5: 24 j$ : 123$ 69: 30$ 69 : 1jfa $6 1 24; $6 : 126 7o i 31$ 7O :. 1j7& Novi ceteroquin FAHRENnHziTiUM fuum Zero in 324o gradu fub puncto congelationis habere, adeoque ipfum 212. gradus nu- merare in puncto ebullitionis. — Sed cum ab omnibus hodie rece- .. ptum fit, terminum a quo in P. C. ponere, nemo mihi vertet vi- - tio, quod huius divilionis intuitu iam in prima editione correxe- xim FABRENHEITIUM. T MOLUUNU MTS TRIN MS QUSS ISTIS CONENIO TT PNE - 3 b ^ . j : à 1 3o K Commentatio "io, & PURSUN longitudinem canali pro receptione vitri thermometrici, DB. Sic formatum afferculum ad quartam circiter longitudi-- mis fue inferius fubtili ferra transverfim diffecatur, par- tesque feparatze icerum ginglimo metallico accurate iun- guntur , fed firmiter coherente, ut portio aflerculi infe- rior, fi inclinatur, quovis in fitu immobilis maneat ; iunctis fimul in loco articuli binis capreolis & totidem annulis, C, Tum tenui fübula afferculum fupra singitiMe tribus in locis equaliter diftantibus pertunditur, pro tranfitu fili metallici, JD. Poftea totum afíferculum vernice eft incruftandum, quod fequenti modo fit: Piéctorum vernix oleaginea mifcetur cum pulvere ceruffe, vel, quod melius eft, cum calce illa faturnina, quam. Schieffer - Bley vocant, in confiften&iam ductilis unguenti, quo fuperficies affer- culi pro fcala deftinata aliquoties obducitur, Pro reli- quis afferculi lateribus, fi niger .defideratur color, fuli- go, fi ruber, cinnabaris factitia, in fübtilem pollinem redacta, cum eodem vernice fubiguntur, quibus poftea iteratis vicibus latera incruftantur, E. Siccata vernice, & levigata paulifper alba afferculi fs perficie ; cum atramento Chineníi foluto fiant linee utrinque ut dictum eft ( $. XXVI, lit, F.) additis Zipheris denos vel quinos gradus fignantibus. | w F. Hoc peracto vernix quedam pellucida ex gummi Copal, . fandaracha & füccino parata, aliquoties toti afferculo- *. obducitur, ut nitor & elegantia concilietur inftrumento. :G. Tandem chorda chalybea pro inftrumentis muficis ufi- tata, numeri circiter quarti vel quinti in igne aperto | can- D bd P j m d. de Tbermometris. i0 HAE eandefcat, ut flexilis vel mollis fiat, cuius tribus e&qu&- | libus fruftis affereulum cum thermontetro firmatur, .. H. Ut eiusmodi thermometra peregre transmitti poffint, ad magnitudinem fuftentaculi (lit. A. hui. $.) thecaligneaz per fcriniarium eft paranda, cuius operculum tenaculis claudi poteft, & in qua, ope füfficientis goffypii (copiz, . tuto recoónduntur. | $. XXIX, Clariorem de multis circa conftructionem nofcendis ideam ipfe fuppeditabunt figure ; fed ut ceteroquin quisque impen- fis & tempori parcat, & quoque magis convictus fit de con- cordantia plurium inftrumentorum, praeftat plura talia ther- mometra uno eodemque tempore parare, 6. XXX, lisdem cautelis adhibitis (S, XVIII. - XXVIII.) magna thermometra cum fpirituofo & colorato liquore parari ceteris: paribus poflunt, modo color reddatur durabilis (e); haec | | fpa- . (c) Qux in prima editione de conflructione horum thermometrorumr fufius exflant, hic repetere fuperfedeo , & hoc tantum addo, quas- vis materias, pro fpiritu vini colorando ufitatas, fixum adeo & conflantem non largiri colorem, quim temporis tractu colorantes particulz ad fundum fecedant. In Galliis ufitatus eft lichen cruftz modo faxis adnafcens tinctorius 'T'ougwEr. Inf. p. $49. cuius rafu- - |o ram ruílii vendunt, fub nomine perelle, quam infectores cum calee & urina macerant, indeque colorantem materiam parant, qua fpiritus thermometrorum coloratur, fed fugax admodum efl, ut docuit Dn, Norrzm, Mem. de l'acad. Royal der Sciences 1742. p. 290. cum in liquore qui ex aqua f fpir. vini conflat, ob defe- ctum aéris brevi evanefcat, admiffo autem are. iterum reflituatur, & admixtione fpiritus falis ammoniaci volatilis paulo durabilior red- datur. 'Finctura czrulea ex radice pimpimelle nigrz noflratis, vel un auream. "d 32 Contentatio fpatiofa thermometra non quidem portatilia, fed commodio- ris ufus funt, dum maiores graduum divifiones exhibent. Docuit quoque Dn. FAugENHEiT tam parva conftrui poffe thermometra, ut fiftula & fcala tres vel quatuor pollices haud excedant, quibus Cel. Bogen Haavius (f) Pyrantbropo- meírorum nomen impofuit, & de quorum ufu infra quedam notatu digna dicentur, ". $. XXXI. FAHRENHEITIO quoque in acceptis refertur conftru- &io thermometrorum triplo longiori fcala inftructorum , quae ob fingularem ufum, quem in Chemia praftant, £hermome- Íra chemica vocari poflunt, ad diftin&tionem aptecedentium, que ufibus meteorologicis & phyfieis inferviunt. Ad regu- las defcripte methodi ($. XVIII. - XXVIIE.) parari poffunt, modo proportio fervetur inter capacitatem vafculi & tubi thermometrici ($, IV), qua hic circiter effe debet ut 4. ve! 5:1. cum tubus triplo maiorem quantitatem liquoris conti- neat, & hunc exceffum fua amplitudine aut longitudine com- penfet; preferenda tamen femper eft amplitudo, que parva requirit inftrumenta & que commode adhibentur in operatio- . nibus chemieis. Graduum exilitas emendatur, fi loco cen- tefimarum partium decennales in fcala notentur, .—. .S$. XXXII, aurea ex rorella, pariter eiusmodi precipitationi colorantium par- tium funt fubiectz, & quid rubicundiffima tiictura, ex baccis fam- buci maturis in fpiritu vini frigido infufis, per colaturam depurata, premittat, ulteriori experientiz relinquendum eft. : (f) Mangones ifti artifices, qui thermometra venum dant, parva quo- que eiusmodi. inítrumenta habent, fpiritu vel mereurio repleta, féd quz perperam eylindris vitreis hermetice figillatis includunt, .durma ambiens vitrum impedit, quo minus. verus caloris gradus defignari. poílit; przítat itaque pufillum tale thermemetrum ad .afferculum ;vel laminam metallicam firmare, quo in cafu, fi parvum eft, in- gredi poteft fupellectilis pertatilis ciftulam quam Galli rui vocant, Ar Inge yr de Thermometris. $3 S XE XII. | Alterius quidem conftru&tionis fuperfunt thérmometra fed quibus defcribendis (2) haud immorabor, partim quod inven- - (g) Inter hzc primaria funt 3) de l'Irlianum, cuius confiructionem Cel. Auctor in. Litteris ad Aftronomum Berolinenfem Dn. Kigcnu Continuar. II. Mifcellan. Berolinenf. p.343. poftea vero fufius in fuo opere, Memeirer pour fervir à l'biflire, 6$ au progràs de l'afflronomie $c. à Peterr- bourg. 1738. explicuit. ^ Ad punctum congelationis non attendit, fed fuum Zero imcipit à puncto ebullitionis, & magnitudo gra- duum correfpondet 4,555 vel r£,5555 moleculis totius mafU- in thermometro contentz, adeoque gradus funt proportionales totali rarefactioni, vel condenfíationi liquoris, infimulque fatetur 7. c. p. 275. Íui inflrumenti principalem wfum in eo confiflere, ut corri- gat fubitaneos effectus rarefactionis & condenfationis liquoris ther- mometrici, a variata preffione atmofphzrz pendentes. 2) Ludolfianum, quod Cel. Auctor in Mifcell. Berelin. 1. VI. fufe defcripfit, cuiusque conftruclienis ratio in obfervatione Dn. AnxoNxrOoNs fundatur, ,mercurium nempe a fummo frigore ad fum- inum calorem ad 41. fuz molis expandi. T, 3) Celfíanum, à Celeberrimo quondam viro Zzdr. CErsro in Actis Soc. Scientiar. Suec. T. IV. Verf. Germ. p. 197. delcriptum, cum de l'Isliano conveniens, quatenus fuum Zero habet in puncto ebullitionis, ab eo vero recedens numero graduum & determina- tione puncli congelationis. | 4) Halefranum, quod ingeniofiffimus Anglus pro calore vegeta- tionis obfervando conftruxit, quodque fuum Zero in puncto conge- lationis habet. | Summus calor indicatur gradu, quem mercurius monftrat, fi quando liquata fuper fetvidam cera coagulari incipit. -. Scalam dividit intra bina. puncta in centum gradus. Starique der Vegeteaux, Edit. de Pariri735. &. ye. ubi etiam fequentia habet. M/r. FoureR à Londres faiz der tbermometrer pour la connoiffance der lardinierr, ou font écrsts ler moms der planter étrangerer vis & yir les degrez de chaleur qui leur. conviennent. 5) Ex libri: Memoire fopra la Fifiea e ifloria naturale diverf£ Falentuomini. Luc. 1743. excerptis, quz leguntur in Hamburgifchen App. Nov. Acl. Med. Pb. Vol. I. "1 | Ma- AC 5o c - L. ^ E " V Él * Eta / ; ' 3E. » but a n [P T , » ' 2 AE , 4 24. .— Commentatio | ] A inventores fua queque defcripferint, partim etiam, | quod nonnulla mihi füperfint fufius enarranda, que latiffigum ho- rum inftrumentorum ufüm concernunt, $. XXXIII, Obfervatores, qui citra notabiles errores füas obferva- tiones cum his inftrumentis inftituere fatagunt, fequentes : negligere non- debent cautelas: a) Thermometrum convenientiffime exponitur feptentrio- - ni, utpote tunc folis radiis directis non turbatum. b3 Ubilibero exponitur:aéri, cavendum, ne in muro vel - pariete fufpendatur, qui intus calidum hypocauftum vel. caminum recondit, ne complicatus caloris interioris & exterioris nafcatur effectus, c) Neque directos, neque copiofos reflexos folis radios excipiat (). d) Spi- Magazin Vol. I. Part. IT. p. i25. video, Dn. SavvAGzs defcriptionem exhibuiffe parvorum thermometrorum mercurialium, quz in omni- . bus cum Reaumurianis conveniunt, excepta fcala, quz, nefcio qua^ de cauffa, in 87. gradus intra bina primaria puncta dividitur, QU» Differentia notati caloris in duobus thermometris eiusdem firuclurz, altero folis radiis expofito , altero. in umbra fufpenfo, ingens eft, ita ut zílate thermometrum folis expofitum radiis duplum, autumno: & vere triplum, hyeme autem maiorem adhuc adfcenfum liquoris. oflendat, quam fimile inftrumentum, quod in umbrofis locis ad- fervatur. — Audiamus in huius rei fidem obíervata D, Bow, mem« bri Societatis Montispeffulanz : I/a prouvé, que P effet de la cba- leur. direcle du Soleil. [ur le thermometre pendant I et comparée avec celle, que la chaleur Tndiretfe de cet. affre communique aw ibermometre expofé à l'ombre, &9 tourné au Nord, la chaleur directe fait monter là liqueur du thbermometre à une bauteur dou. ble, de celle, que marque un pareil tbermemetre à. l'ombre, en «omptant du point de congelation - - - dans le primsems & dans l'automne la chaleur. direcie du .foleil efl exprimée par un 20m- de Tbermometris, its 55 d) Spirantibus ventis tuto exponitur, nifi directi folis ra- dii obflent. | ; | | . €) In fenfibili inftrumento, fi de nocte ad candele lucem obfervamus, cavendum eft ne calor eius ftationem tur- bet. ] f) Tempus obfervationis commodum largiuntue hore matutine & pomeridiane, ubi fummus utplurimum eft frigoris & caloris exceffus (i). | £) In obfervationibus confignandis nominanda eft fpecies thermometri, modus expofitionis ad aerem liberum, ho- ra obfervationis, longitudo & latitudo loci, barometri altitudo (&), venti plaga & impetus, phafes lung, &c, &. XXXIV. Ufus thermometrorum horum comparabilium geographi- cus in exploranda climatum natura quoad indigenum frigus & calorem latiffimus eft, & tanti momenti, ut vel-ex hoc e2a folo membre de degràr triple - - - dans l'byver la chaleur. direcle. du Soleil eff encore plur confíderable. | lournal der Sawans 1747. M. louilet, p. 343. Hanc vero regulam, utcunque in Zonis tempe- ratis veram, miram quantum minui in calidioribus regionibus, do- cent litterz Da. D. Karger, Batavia ad me ícriptz. Hic enim in- venit thermometrum Prinzianum, quod ad normam FAunENHEITH conflructum eft, folis radiis expofitum ad 98. gradus adícendere, cum in umbra 86. gradus circiter monflret, unde differentia prxter propter 1 vel z. eft totius fpatii percurfi, vid. Hamburgifcber Ma- gazin. Vol. V. p. 264. — €) In vulgus fatis notum eft, fummum diei frigus horis matutinis à IV. ad VI. vel V. ad VII, caloris autein SR ds a pomeridiana priraa ad tertiam communiter obfervari. Sol quippe oriens frigus no- Curnum per plagas oppofitas expandit, idque fenfbilius reddit horis matutinis. | (k) Barometri altitudo neceffaria eft, ut tanto accuratior graduum com- | paratio inftitui poffit in regionibus admodum diffitis & inprimis | Aequatori vicinis. | : ] | 26 "ES Commentatio — folo capite inftrumenti huius inventio inter prerogstivas hu- ius feculi fit referenda. tinera transmarina in Indias utras- que & feptentrienem a longo tempore fufcepta, nos quidem ab antiquorum liberarunt preiudicio, quafi fub circulo Pola- ri ob intenfiffimum frigus terra incolis orbata effet (7), pari- - que fato Zona torrida premeretur (5), | Communis porro propemodum fuit opinio, calorem frigusque in fuperficie tel- luris effe in ratione diftantie marium & terrarum ab equato- re, & pro diverfa latitudine utrumque & decrefcere & incre- fcere, quam tamen erroneam eífe detexit thermometrum. Iam enim novimus, regiones füb eadem latitudine fitas mi-- rum quantum differre caloris & frigoris intuitu (n), Euro- . pam. | | 9 dyshorroi did. boc. Dio. LarnTIGs VII. 156. it. Pigris ubi mulla — .— campis arbor efliva recreatur aura. HonaT. Carm. I. 22. (m) Quarum que media eft non eft babitabilir effru, Ovi. Metamorpb. I. p. 49. nec non: Sub curru nimium propinqui folis in terra domibus negata. HonaT. Carm. 1.22. Q) »ub íxvx hyemis 1740. rigere "Thermometrum Fahrenheitianum nec hic, nec Berolini, quod fub lat. 52. 53. o. iacet, ad gradum | | 40"? infra punctum congelationis defcendit, & tamen notavit Da. — | P. KaarrFT, anno 1745, qui hyems in univerfum multo clementior erat, die 21. lan. "l'hermometrum Fahrenheitianum decidiffe ad 4o"? gradum infra P. C. "Fubingz, quz civitas latitudinem habet 48. 34. 3C. adeoque integris quatuor gradibus Berolino magis me- ridionalis efl. vid, Hz/f. de l'4cad. Royale de Berlin. 1746. p. 254. - Indidem porro refere, D. LrRonHre Aflracani 1745. die 5. Ian. fri-. gus ingens, fcil. 1951 graduum thermometri de I' Isliani obfervaffe, - . quod cum 53. gradu thermom. Fahrenheitiani infra P. C. corre- MER Aflracanum vero plus fex uns gradibus xquatori vi- cinius eft. — Idem auctor infignem exceflum caloris ibidem d. 17. Iul; 1746.. notavit 89*! gradus thermometri del'Isliani, qui cum. 103; gradu fcalz Fahrenheitianz & 312 Reaumurienz congruit. Commemoratione pariter digna funt, quz refert Cel. D. Guru — - E EXEC L4 * " de Thermometris. i 27 . pamque noftram inter feliciffimas terre regiones numerandam effe, eum que verfus Occafum vel Orientem fite funt, in- cleimentius longe colum experiantur. Ex aliis aliorum loco-- rum obfervatis patet, calorem atmofpherse in regionibus equatori vicinis multis adeo gradibus calorem seftivum Eu- rope haud fuperare, fed propter longiorem moram, & mino- rem viciffitudinem quotidianam intolerabilem fieri Europseis, inprimis novis advenis: alias tamen non minus, ab equatore remotiores inveniri terras, ubi urens & fuffocans calor lan- guidam vitam reddit (o), pup e3 S, XXXV, in Prefatiene Flore Sibirice, Tom. L. p.72. feíe anno r735. in Ienifeenfium civitate die 5, Ianuarii, hora fexta matutina , acerri- mum obfervaffe frigus, quo mercurius in thermometro de l'Isliano ad 2,41"n gradum depreffus fuerit, feu quod ad idem accedit, ad gradum 120 ,72,"m infra P. C. thermometri Fahrenheitiani, ad quod immane frigus tanto magis flupet quisque, qui novit, predictam urbem in eadem propemodum, ac Holmia & Petropolis, latitudine fitam effe, nec hactenus fpirituum acido - corrofivorum mifcelam cum glacie aut nive fimile fins producere potuiíle. Eadem nunc hyemis inclementia, qux vaftiifumas Sibirix regiones, quas Aquilo & Arctapeliotes tenent, devaitat, eadem quoque in decida dibus oppofitis regionibus, fpirantibus Circio & Borolybico, deprehendi- tur; nam ex obfervatis meteorologicis Dn. GauriER, quz exílant in Air Acad. Parif. 1744. p. 1$. conftat, longe intenfius frigus quotannis in urbe Quebec, Canadx metropoli, fentiri, quam in Germania noflra, eius oris feptentrionalibus non exceptis, licet przdicta urbs fub latitud. feptentr. 47. graduum: fitafi. | (e) Litteris quondam ad Celeb. Profefforem Mathefeos Dn. KazsrNrk -. a me datis, quas Diario, Hamburgifeb Magazin dicto, Fol. V. p.26;. inferuit, communicavi quasdam obfervationes therinome- tricas xílivo tempore Bataviz Indorum inftitutas, ex quibus patet, thermometrum Fahrenheitianum gradum g8g"'m à Zero fuo, feu 56:5 fupra P. C. indicaffe; quem tamen hic in Germania noflra fepe malorem experimur. — Intolerabilis ergo caloris fenfus, de que 38 | |. (Commentatio — b n . ^ Quodíi vero in caufas huius diverfitatis (vid. not, n. & 0.), qus latitudinem locorum ceu primariam omnino exclu- dit, plures alias, easque focias invenimus, merito hic eom- meinorandas. — Quarum primarie fünt, /ocorum fitus, quo fnagis minusve funt maritima vel mediterranea (p) , montium A OU TU vans | has quo his in regionibus conqueruntur Europzi, a conftantia & mora unius eiusdemque fere temp:riei a&ris calidi pendet, cum differen- tia inter matutinas & pomeridianas horas vix fex graduum fit, qux hic Íxpe triginta eft. Cum his fatis conveniunt relationes q//. Ds. e KEAuMuR, Memoir. de l'Acad. Royale des Sciencer , 1734. 35- 36. 37. quibus compertum eft, 'Therm. Reaumurianum 1733. cali- da admodum die in infula Beurbonia non fupra 261 gradus — 59$ Ícalx Fahrenheitianz , afcendiffe, quam temperiem hie locorum Ízpe nofiram facimus. Ann. 1734. Martio menfe calor ibidem fuit — 28. gr. — 63. Fahrenh. etiam hic quandoque obfervandus. Nihil | ominus indidem & aliunde referre poffum, quasdam effe regiones ab zquatore remotiores, ubi tantus fuflinetur zílus ab incolis, cui | ferendo pares nom eflent noflri Europzi. Bis fcil. 1757. d. 7. Iun. h. pom. 3. & 1738. d.rg. Maj. h. pom. 3. Pondicherii , Emporio Gallorum littoris Coromandelienfis fub lat. fept. 12. grad. obfer- vatum eft hydrargyrum in thermometro Reaumuriano adícendiffe | ad grad. 322 — 73$ ícal. Fahrenh, qui zflus calorem incubatus fu- perat. Indidem quod omnem fidem fere fuperat, refero, d. 12. April. 1738. h. pom. 3. ad littus Africz occidentalis in Infula Sene- - gal, fub lat. fept. 16. grad. "'herm. Reaumurianum fletiffe ad g8E r.fupra P. C. five fecundum Fahrenheitii inflrumentum ad 8652; T us favonio, fub quo ingenti zflu & aurz inflammatz fpiraculo: vix concipi poteft, quomodo vita animalis perpetuari queat, (p) Huic caufz tribuendum, quod in locis maritimis, Infule Iavx orientalibus, & aliarum huius archipelagi calor non valde excedat | calorem zítivum in Germania & Gallia; quod calor littorum Afri- cz occidentalis tam ingens fit, & adhuc maior in arenofis Africz defertis; quod littora occidentalia Norvegix nunquam tam " | ri- s, de Thertometris. — | 29 has vel illas regiones peragrantium fra&us & elevatio (4), marium & lacuum fitus & magnitudo (7), fo/i terraquei in- doles fpecifica (5), «ventorum extra tropicos fpirantium /n- flabilitas. — $. XXXVI, frigus experiantur, quam transmontana & mediterranea eiusdem provincig loca, fub eadem elevatione poli fita, quid quod mirabi- * . ius, Germaniz & Polonix mediterranex quzdam provinciz inten- fius frigus habeant ac littora eius feptentríonalia. vid. E. Paw- TOoPPIDANI Natürliche Hiflorie von NorWegen , T. I. p. 24. (7) Excelfis montibus obíitas regiones intenfius fovere frigus, quam locorum latitudo defiderat , TB Alpes Helveticx & Pyrenaicz, in quibus non folum maius fentitur frigus , quam in Gallia aut Ger- mania, fed & qux ob fimilem aris temperiem easdem cum AI- | pibus Lapponicis fub Circulo polari fitis, plantas producunt. Fa- dem de caufa Alpes Peruanx, fub ipfo wquatore conditz, in fum- . mis cacuminibus perpetua nive & glacie teguntur, ut videre eft ex relatione. itineris Peruani a Sociis Academix Reg. Parif. fufcepti, Vid. Mem. de I' Acad. Royale des Sciences. 1744. (r) Hoc marium & terrarum fitu explicatur ventorum | extra. tropicos Ípirantium natura & indoles, & curjboreas non tantum frigus fe- cum ferat, quam Aquilo; cur Subíolanus frigidus & ficcus, Aufler calidus & humidus, Favonius humidus & temperatus, Barolybi- cus & Circius Aquilenis naturam propemodum manifeflet. (9) Sic rigor aéris Sibirici omnium qualitatum: maxime memorabilis eft, |. . quam auctores fundi terreflris indoli, falibus falfis & nitrofis wbi- | | . que imprzgnati, tribuunt, lta enim Ce. GwEriN A c.p.6$. In | apfo Argunenfé munimento , quod parum fupra yo. gradus latitu- dinis ftum efl, incole veferunt , multis in locir eius regionis ter- | ram fupra fefquiulnam gelu. nen folui, becque internum terre frigus efficere, ut putei admodum difficulter effodi poffnt, & | p4g£.69. Unde temere negandum non eff ,| preter magnam terra | in bis regionibus clevationem, aliam quandam caufam, in terra | forte. latentem, fubefe , qua. frigus folite maius producit. -- p.70. | 3g | n | | | — Jii Commentatio a | : & XXXVI. . . "Hzc omfía qui attente confiderat, non mirabitur, - unius eiusdemque hiemis frigus vel quoque unius eiusdem- que zílatis calorem in regionibus, non ultra aliquot gradus. latitudinis & longitudinis ab invicem diftantibus, mirum in modum differre poffe, & hiemes dari in certis provinciis meridionalibus inclementieres, quam in adiacentibus borea- libus, vicifim quoque boreales quandoque intenfiori calore premi, ac proxime adiacentes auítrales provincias (f). S. XXXVII. À du traéiu Orniie amnis ego €9$ emner, qui mecum erant, pafrgm. per orgyas plur centum magnum | frigus perfenfmus, quàd non- — 2 p P ln : * Áo om m t a de P^. "Pa "E-V- nunquam per aliquot leucas cum tepido aere commutabatur, ultra euntibus rurfur occurrebat, 69. vicifttudinibus perpetuis obnoxium erat. | (t) His probe.ponderatis, nulla erroris de calculo aut imperfeclis iu- : - firumentis nafci poterit fufpicio, legentibus, IMuffrem Da. de KeAv- MUR ex comparatione .fui cum thermometro la Hiriano inveniffe, fuum thermometrum fi hyeme 1709. iam. iam conftructum fuiffet, 4naximi frigoris indicare debuiffe gradum r41 fub P. C. — 32g "Th. Fahrenheitiani, cum tamen BoERHAAVvi1US Lugduni Batavorum thermometrum Fahrenheitianum depreffum videüt ad gradum 27. fub P. C. — 12. gr. infr, P, C. 'Th. Reaum.: Nam primo, non ^ conflat hos viros uno eodemque tempore obfervaffe, & fi confla- - ret, incertum eft, an idem gelu & venti acesbitas in utrisque locis regnavert. — Sub hyeme 1740. maximum frigus Parifüs notavit. | Dn. de RzAvMUR 10I grad. fui therm. infra P. C. — 235 Ih. Fah- — .renheit. hoc tamen hic locifuit 34. & Gedani 42. graduum infra. . PSC..-Et hoc przfenti anno in relationibus publicis Vltraiectinis | fequentia relata legi: Num. XIF. Gazette d'Virebd. I] gel iei | (Paris 154. d. 8. Fevr.) depuis deux iourr avec une ff grande force - - .que le froid à été plur violent d'un dégré qu'en i740. 69. Num. XF. Selon le raport. de Mr. de RzAvwuR /e zbermometre à été à u$ — f P.G. — (241$ grad. Th. Fahrenheit) ce qui fait un degrir & | | | , wn AC | | * Ü " Y h TW 3 1 - de Thermometris. At T $. XXXVII. | de. inno nfignis porro thermometri ufüs latet in exploratione caloris animalium tam naturalis, quam przeternaturalis, qui | . pro ipforum diverfo genere, & natura medii, in quo vivunt, mirifice differt, ut fint, qui, cum quibusdam Zoologis, frigi- dis fic dictis animalibus nullum fere calorem tribuant, quod - quidem noftre fenfationis refpectu, non vero re ipfa, verum ett , cum omnia animalia mediis fuis, in quibus degunt, ca- lidiora fint. — In prime Commentationis figura fecunda .fünmum calorem naturalem hominis & animalium quadru- F | Ps b ! | | | pedum defignavi gradu 94'? Scale Fahr. a Zero incipiendo, obfervationes magni BoEnRHaAvII fecutus, quem tamen maiorem & fepe fupra centefimum gradum recentiorum ob-: fervata determinant, Infecta & piíces bronchiati longe re- , miffiorem obtinent calorem inter 30 - & 5omum circiter fubfi- flentem, apes íi exceperis, quarum modicus acervus intra fuum un quart deplur que 1740. In noflra urbe & vicinis campis hyems anni preteriti fatis gelida fuit, multo tamen mitior illa r740mi. anni. Maximum frigus adfuit 4o Februarii, & hora feptima ma- tutina 'herm. Fahrenheit. monfirabat 30. gr. — p. cong. — 1354 "Therm. Reaumur. & octavo eiusdem menfis ,, nempe eadem die, ubi Parifiis adeo infefla érat aura Gallis, "Thermometrum Fahren- heitianum indicavit modo quintum gradum infra P. C. — Easdem E inlignes differentias notamus aeflate. Ds. NorrzT uo thermometro, quod poffideo , adfcripfit calorem xflatis 1753. Parifiis obfervatum 30!, — 6g! 'Th. Fahrenh. atque fic Parifiis preterii anni calor uno gradu adhuc fuperavit calorem anni 176. qui tamen tunc temporis hic loci mediocris fuit. Memini porro 1753. d. 17. April. "Thermometrum Fahrenheitii. hic. monttraffe | 49. gr. fupra P. C. quod pariter menfe: Aprili infuetam, adeo ut fi hic millenas caumularem obfervationes, id certum « conflans deprehenderetur, in regionibus quoad latitudinem fere parallelis, fed extra tropicos fitis, ob tempeftatum viciffitudines & vento- fum inftabilitatem , tempore eodem diverfum frigus diverfumque calorem locum habere poffe. App. Nov. Act. Med. Pb. Vol. I. LL La] d 42 . Commentatio fuum alvearium. fovet calorem. incubatus calori fere emu- ; lum. (u). Cetaceum genus, pulmonibus. inftructum, eun- dem. cum quadrupedibus habet calorem; volucrium autem familia adhuc maiorem, nifi excipias flatum foporis hyberni, cui nonnullzfuntfübiecte aves. Eiusdem propemodum nature . eftcalor incubatus in volucrium claífe, quem Zllufir. de REau- Mun. zequalem facit 3 »19 gradui fupra punctum congelationis (x). $. XXXVIII. . In. febribus & aliis morbis ab. exceffu. motus. fanguinis. — circulatorii. natis, inteflinus. partium calor aliquot. gradibus. quidem. increfcit, fed non in tantum, ut termini Medicorum, incendium febrile, inflammatio, ignis febrilis €5c. indigitare. videntur, qui omnes locutiones figurate funt, Poétis magis, quam. Phyficis & Medicis, veritatis confitendze ftudio addi- é6tis,, condonande, | Summus enim increfcentis caloris in morbis. effectus differentiam circiter, pro natura. individuo- - rum, - (4); T'eflatur hoc Illufir, e ReAvwun, Memeirer pour: fervir à Pbiffoire | des infzcler,. Tom. V.. Mem. XIII. p..671.. his verbis: Apràr. avoir: — fait. defcendre le tbermometre: dans. la. vuche. - - -- ie vir, que les. abeilles avoient. fait prendre à fa liqueur unc. chaleur exprimée par... 31. degràs,, cef à. dire. unc. chaleur -. -- qui efl à peu pres celle que —— prennent. lés oeufs. fous. la. poule. ' | (x): Cave. exiflimes. hzc omnia flricto fenfu ubique vera: effe, quin per. ^ làtam. confuetudinem homines. &. animalia. maiorem vel minorem. — calorem in fuis husioribus & medio ambiente citra vitz periculum. — ferre poffin.. Exceptionem ab hac regula largiuntur populi litto- — ris: Africani (vid. not. o. ad $. XXXIV.),. qui, calidiffimam auram at- | trahentes, .hanc fuis fenfim humoribus a folidis partibus impertiunt; | imo homines in frigidis regionibus nati & educati vi confictadim r funul etiam. intenfi caloris perferendi funt capaces. ^ Ge/ enim GwzLINUS : J. c. Pref. p. $1. obfervavit,, Mufcovitas in tepidariorum. Rufficorum calore , qui zqualis eft. 8479. gradui, "Therm. Fahrenh. . | - fupra FP..C. feu 37! 'Therm.. Reaumur. per integras horas impune morari, in. quibus animalia multa, dins Concludimus ergo merito ex his, caloris & frigoris hiftoriam multa adhuc. emen- datione. opus habere.. , 4 deT bermometris. —— A3 rum, I6. vel I8. graduum fcala Fahrenheitiane indicabit, ut exemplo n. MaRnTINE /. c. p. 18j. patet, qui febre de- cumbens thermometrum Fahrenheitianum pufillum (S. XXX.) cuti admovit, viditque mercurium adífcendiffe ad 76*47» gra- dum füpra P, C, — 337. Scale Reaumuriane, ^ Imo licet in quibusdam populis adhue maior effe poffit hic caloris ex- ceffus, nunquam tamen talem copiam ignearum admittit particularum, qua partes adurere valeant. o $. XXXIX. Quem calorem vegetabilia requirant, ut vegetent, flo- —reant & fructus ferant, pariter docet thermometrum, ut proin - hortulani, qui in excolendis plantis exoticis, que in hyber- -maculis & caldariis affervantur, operam navant, hoc inftru- mento vix carere poffint, ad moderandum calorem artificia- | lem & precocem vegetationem accelerandam. Id inde profecere . Anglorum topiarii, ut norint Bromeliam, Melocactum, Cereum | & Euphorbiam longe maiorem defiderare calorem, ut flores & | fructus ferant, quam Myrtham vel Aurantium &c. | Latiffimus porro thermometri ufus in variis phyficis & | chemicis tentaminibus fe manifeftat. Ipfo difeimus, omnis | generis fluida frigoris diverfa intenfitate cogi & concrefcere | 4n formam corporis folidi ( ») , & revera hec omnia proprie | | fa2 efle | (y) Ex experimentis Virorum celeberrimor. BorgHAaAvE, de REAUMUR | & ManriNE, difcimus, invento conglaciationis puncto pro aqua, reliqua fluida in glaciem verti maiori vel minori frigoris gradu, ut | ex appofita tabula innotefcit. 'Therm. Fahr. Lac " - : b 2ünfrj p. €. E. Urina : - à mod spe | Sanguis agninus : - TR. snos I1 Vinum Burgundicum - - is:A "o pue. | Spir. Vini & aqua zqualibus partibus miíta Ssné 1 M. e. Acetum i - ] 60:2 -. p. c. | Spiritus vini - - : GBdR-- D t. | Spiritus nitri ^ : | pos wc. Ax) - MA | Commentatio — effe eorpora folida certo caloris gradu foluta, veraque per fe fluida in mundo fpectabili, preter aérem & etherem, non reperiri. Singularia funt cogitata magni NEwTOwNr, Obti- ce p.302. Aqua, qué efl fal admodum fhaidus €5 faporis expers, calore comverítitur in vaporem , qui eff gemus quod- dam déris, frigore autem in glaciem, que eft lapis durus, pellucidus , fragilis &9 ad liquandum aptus; atque bic qui- dem lapis rexvertitur in aquam calore, vapor autem frigore. i S^ XLI M 5 Nova porro phenomena intenfiffimi frigoris artificialis, | ope mutuz falium cum glacie contufa vel nive mifcele ex- citati, laterent Phyficos, nifi hoc ipfo inftrumento innotue- ^ rint, ^ Celeberr. BognHA à vE Chemie Tom. 1. 162. nonnulla | horum recenfet experimentorum, ad que lectorem ablego. Stupendi vero funt effectus fpirituum acido - corrofivorum, fi cum nive vel glacie mifcentur, dum frigus 75. graduum in- fra punctum congelationis producunt. 1d. 7574. p. 162. 163. Ego vero, ne quid intactum reliquiffe videar, quod prafen- tis argumenti ambitum concernit, quorundam falium miftu- - ram cum nive hoc anno repetii, quorum effectum in adiecta tabula (z), lectoris oculis fübiicio. — Quo ex tentamine li- quet, boracem frigus non auxiffe, fal vero commune frigo- ' ris maximam intenfitatem produxiffe, Quod ceteroquin hac m- mni Y | no- (z) Anno 1754. d. 20. Ian. Barometro — 50. 3. $5. & thermometro in nive punctum congelationis indicante, mifcui in aére libero tres. partes nivis cum una parte falium. Pro experimentis adhibui Ther- | mometrum Dx. NorrrT cuius graduum proportio ad Scalam . FaAunzNnzrTI eft ut 2,5 : I. Th. Nellet. —'Th. Fahr. : -Borax pulverifa. - - - - 3jj- c. * Qo. E. SavCNoln -- --.- I C—pc. 2 E BahfFeplicenf /—- -— -. - 3e onec oom con Sa Egramum .--- - - - i; r -——pece 2/4 -——pc Sab'lartati, -- -^- -- - gij rol L— p.c. 089 — pM Sal Ammoniacum - ---^5j i2l-—pc 27 — pe Sa Gemmz - - - -.- 3j 16 I25p.c 35 ^ L— p.c Sal Com.Halenf | - - -5ij 17 pe 3ugPEe j de Thermometris, 45 moftra experimenta a BoEgRHAAv ir & aliorum tentaminibus recedant, diveríe nivis & falium commiftorum proportioni non minus, ac frigidioris a&ris temperiei adfcribo, — Unde cum in omnibus huiusmodi experientiis frigoris incrementum afolutione falium intra nivem dependeat, non amplius mi- roreffectum, mihi quondam a Ce/. Haxovro perferiptum, quod gelu exiftente 42. gradus infra p. c. immiffum thermometrum Fahrenheitianum mixture falis marini & nivis cogebat mercu- rium ut adfcenderet ad 32 gradum infra p. c. evidenti docu- mento, nivem ad 32. gradum frigidam fuiffe, adeoque nullum falis marini deliquium & pe UD cum nive permififfe. XLII.- Egregium Dn. RON UNS inventum, quod aqua femel ebulliens non maiorem poftea coctione perfiflente caloris gradum capiat, ampliffimum experimentorum campum aperit, omnis generis fluida & folida, que igne liquefiunt, exami- nandi, & hinc Celeberrimis Viris NEwroNo, BotRHaaviO, bi REAuMuR, ManrTINE, fequentis tabulee debemus tentamina, | fluidorum & folidorum liquefcentium ebullitiones exhibentis. Therm, Fahrenh, Th. Reaum. Spiritus vini ebullitad grad, fI to P 53$ "Aqua E : : - DUO 80 "Aqua maris : bis : cM ex | Lixivium Cinerum clavellat. - : 20S 925 Spiritus nitri - - - 210 — 931 | Vitriocll —- E E - ^ $14 — 2282 | Oleum terebinthine — - - - 528 — 234$ ; Oleum lini - so [RAM SOda— 1-942* | Plumbum - * - * 56g green 2524 Argentum vivum - dies cu $OU 2525 1 Stannum- E : - - S700 "AX Ex hac tabula fequitur: 1.) Ebullitionem finire terminos ra- refactionis in fluidis & folidis per fufionem fluentibus, 2) Hos ebullitionis terminos effe conflantes , habita ratione fpecifici | P3 pon- 46 — . ommentatio ponderis atmofphere ($. XXV. not. z.) 3) Citiorem vel . tardiorem ebullitionem non dependere a denfitate vel raritate — corporum. 4) Supereffe a alia metallica corpora maioris longe - caloris capacia, qui thermomerris menfurari nequit, $. XLI, Quanti porro ufus fit thermometrum in Chemia & Phyfica | experimentali, paucis nunc exemplis comprobabo. De recti- - ficandis thermometris per barometra, quorum viciffim emen- datio per thermometra fit, in antecedentibus (not. 5. ad $. XXVI.) dictum eft; & quis dubitat horum ufum in indaganda gravitate fpecifica, hydroftatice explorata, multiplicem effe poffe? Leges, iuxta quas fluida cito vel tardius incalefcunt & refrigefcunt, horum inftrumentorum ope ad matheiaticam cer- titudinem evehi fefe patiuntur. Sint v. g. duo vafcula eius- | dem magnitudinis & materie, alterum aque, alterum hydrar- gyri eadem quantitate repleta, totidem adfint thermometra cum borologio portatili, minutas fecundas indicante, quee flui- dis his immittuntur, rune fi bina vafcula fupra arenam calidam fenfim incaleíeunt, patebit quodnam horum primum incale- fcit, quodnam etiam remoto igne prius refrigeretur. Inter | recentiores auctores J)n. ManriNE hac fuper re curiofa non minus quam utilia cum Fahrenheitiano thermometro inftituta | tentamina fuo de Thermometris tractatui inferuit, cuius ad ma- iorem perfpicuitarem duas in notis exhibeo tabulas (z2), gra-- . dus A. — E! Minute j| Gradusoaloris | Gradus caloris | | Minuta | Gradus caleris | Gradus caloris Seeunda aqua Mercurii Seeunds | aqua hydrargyri — " 46 46 d 89 86. 3 $i o»! $6 3 85i &1I 6 7 66 6 I 76 9 62 33 9 79 72 12 66 78 I2 16 68 T 79 82 15 45! 65 18 73 24 11! 63 «9l 2I 26 86 14 066 47 58 24 73i 86i 27 641 51 Ld 79 87 3o 63 | 56 39 $o 87 de Tbermometris. — 4T dus & tempora incalefcentie & refrigerationis mercurii & aque Óno obtutu monítrantes. In chemicis laboribus thermometra . pariter infignem utilitatem produnt, inde enim difcimus, aquofa- menftrua, quo citius ebulliunt, eo promptius, ceteris paribus, virtutem exerere.in diffolvendis corporibus: fpirituofa, quo mi-: nus ignis defiderant ad ebullitionem, tanto efficaciora effe men- ftrua in recludendis balfamicis, falino: oleofis, volatilibus vege- tabifium concretis ; contra oleofa; quo plus ignis capiunt ante fe- .cutam ebullitionem, poteniflime agere virtute diflolventis ad folida fundenda, ut. videre eft in ebullitione oleilini, quod: plumbum. & ffannum fundir; & ceteroquin thermometrum .chemicum largiri lapidem lydium ad cognofcendum & dirigen- dum caloris gradum in omnibus operationibus chemicis, qua- rum calor ebullientis. olei calorem non multum fuperat, lmo fi fidem aliquando liberabit Vir quidam ingeniofiffimus & ad cul.- turam mechanices quafi natus, habebimus fuo tempore thermo- metra metallica, vehementiflimos i ignis gradus ad. vitrificatio- nem. usque: menfürantia.. $. XLIV. Atque hic exiftimo me fideliter indicaffe omnia momenta;. quibus conftructio (bermometro; um concordantium & menjure con/taníis innititur, fecutus maxime hac in re pr&cepta ab Il- luftr. Viris, BoERHAAvIO, MuscHENBROECKIO, Ze REAUMUR,. Norrrero, "conceffa, quibus tamen hinc inde ex mea qualicun- que in his experientia addidi correctionesneceffariasvifas. Erit ergo his cautelis pararum thermometrum, quantum arcti indu ftris humane limites permittunt, ad ufus fuos, quibus deftinatur, perfectum & affabre factum, omnibusque modis iis preeferendum inftrumentis, que a circulatoribus Lombardicis parantur, quo-- rum finis eft curioforum loculos emulgendi, non vero accurata | & certa inftrumerta parandi.. Antequam vero benevolum Le- &orem alectiene huius mezopelle dimittam,non poffum pre- terire anomaliam huius inftrumenti, ut ut in fe optime parat, | cuius cauffam multis retro annis fruftra inquifivi & quam ideo pro- 48 ol ae eemmentatie. — 0 0 7 1 problematis loco.omnibus meteorognofie cultoribus propono, Vernis menfibus, fcilicet Februario, Martio & Aprili, fiepe obfer-. vavi, mercurium aliquot gradibus fupra punctum congclationis harere inthermometris, cum interim aéris temperies adeo ftigi- dafit, utaquain campis & platearum dividiculis in glaciem con-. verfa videatur. Nunquam tale quid contingithyeme aut autus mno, & fateor hoc phenomenon nihi problematis non tam fa-. cilefolvendilocum tenere. Sed pedem hic lubens figo, ubeirri- mam laboris huius mei qualitcunque mercedem reportaturus, fi quando intellexero hunc ipfum Publico, fpeciatim autem illuftri | .& fplendide Nature Curioforum Academiz, cuius Membrum n me effe haud levis mihi füpereít gloriandi cauffa, non penitus difplicuiffe. | | | Explicatio Figurarum. Fig.l. fiftit Thermometrum Fahrenheitianum, prout ab Auctore ipfo .ela- ^. .boratum eft, & poft eius obitum a Mechanico Amflelodamenfi, Dn. Printz,venditur. Primum Zero huius fcalz incidit in 32dum gradum. infra punctum congelationis; finis fcalx eft aliquot gradibus fupra pundum ebullitionis. — Suflentaculum, cui ícala infcribitur, ex: metállo eft. | fFig.IL. fiftit 'Thermometrum Fahrenheitio -Reaumurianum, :a me fufius | - in Commentatione hac defcriptum. In fuprema regione notata eft. altitudo Barometri, .qux incidit cum tempore, quo thermometrum | hermetice claufum efl. | Latus finiftrum fuftentaculi exhibet fcalam | — Fahrenheitianam, fed correctam, quz terminum fixum, a quo gra- dus furfum & deorfum fupputantur, in puncto congelationis habet. Latus dextrum ícalam Keaumurianam fiflit, pariter teriiinum a quo in puncto congelationis habens. Bini capreoli, non longe infra' punctum congelationis occurrentes , inferiorem fuftentaculi partem mobilem firmant. y. Fig.HI. Idem eft Thermometrum (PFig.TL.) a latere fpectandum, ubi gin- ' glymus, inferiorem fuftentaculi parteim inobileni reddens, confpi- citur. WX - / Vr$^ $à COM-- COMMENTATIO SCARIFICA TIONE | | | | | | | GINGIVARUM, ILLVSTRI S, R. I, NATVRAE CVRIOSORVM ACADEMIAE EXHIBITA | A " :NOLFFGANGO THOMA RAU, Med. D, | SERENISS, ELECT, BAVAR, IN COMITATV WIESENSTEIG ET PERILLVSTR. REIPVBL, VLMENS, IN OPPIDO ET TERRITORIO GEISLINGENSI PHYS. PROVINCIALI, ; 4pp. Nov. Ad. Med. Pb. Vol. 1. : u* : 4 E $ Y ""m- A Ada i PRAEFATIO. | Ne olim nrPPocRATES füb initio Lib. de — V arte fcripfit: Mibi vero inveuire aliquid eo- pron, que uoudum inventa fuut, quod ipfum motum, quam occultum effet pre[tet, fcientie votum ac opus ejfe videtur: [militerque & femiperfeda ad finem perducere & abfoloere. Ea enim eft fcien- . ti? medica in univerfo fuo ambitu indoles, ut novis experimentis & inventis, quibus noftra praefertim aetate locupletata fuit, quotidie reddi | queat certior atque perfe&ior, | Nunquam ita- , que, iuxta egregium S. R. I, Natura Curioforum | Academia Symbolum, decet effe otiofum Medi- | cum cordatum quemuis, fed omni ftudio id age- |Te, ut fcientie falutaris incrementum promo- | veat, His rationibus & amore nobili(fimae medicinae partis, Chirurgie, ductus, horis a | praxi clinica fuübfecivis covitavi de Scarificatioue giusivarum, atque hanc de ea commentatio- | nem, pro ingenii mei modulo, paullo fufius di- |gelfi, | Circa eius ufum & adhibendi modum | ámitari conatus fum Illuftr. PLarNERUM, quide ocu- LI 0 COEM 22. we lorum ? [5 NE: FP d "A b » "Aat o AAA o P oM » E. cts LET AM Seu $7». -—- WOMENS d TAE f Es ve Nov pr dicis c ; : x ut t ^s b Nus r6 Jy Fiol N. | us : à e : 4 : , - c5 Euh Miror fcarificatione & perfpicue & do&iffime - differuit : fed rLaTNERUM me non effe probe mihi conícius, nec adeo períricte frontis fum, ut hanc opellam ita abfolutam effe exiftimarem, ac fi ni- hil ei deeffet: re&e en'm censvs de Medicina ib. V.cap.26. Hiffriouis, inquit, eff parvam rem at- Zollre, quo plus prafHitife videatur. | Reftant potius plura, & inftar problematis tantum fünt, qua in hoc tentamine propofui, quum, effica- ciam fcarificationis experiri, haud adeo frequens fefe offerat occafio, atque rei novitas multos ab eius exercitio deterrere queat. —Dab. Gcis- lingae Ulmenf. d. 28, lun. A. RS. SMDCCLV, Lo 7 COMMENTATIO 'SCARIFICATIONE GINGI- | CANAMCLIINAT 7 0-757 9 CAPVT. L De $carificatione in geuere. P A . Q'carificatio eft operatio chirurgica, qua partes molliores folidee corporis humani, frequenti & repetita magis, quam alta & magna incifione, fauciantur, ut humor intra contextum earum vafculofüm fübfiftens , evacuetur (1). . d (1) Grammaticam vocis fignificationem Pr AT NERvs in eleganti fua Diff. de Scarificatione oculoyum, quz eius Opufculis T. I. inferta k eft pue 42: & Cel. quondam Tubingenf, Medicus, Mzzcznvs; | in Difl. Je Scarificatione. $. 2. awà cw «xapiz Y , grzcorum de- ducunt: eos tamen s Ícarificare aliis infuper vocabulis expref- fiffe,. fufius exponit PLA TNERUS, atque s? £s H1»POCRA- TIS, (qui iz Jibello de Vifu.£ésiv feu rafuram palpebrarum pri- mus commendavit,) per ícarificare interpretatur. | P4 3 | E S. II, |. . Antiquiffimum effe Chirurgie genus, vel ex folo Hir- |FOÓCRATE liquet, qui varias cautiones circa eius adminiftra-. tionem pofteritati reliquit (2)? atque CErsus in acutis qui- busdam, íi & levari corpus debet, & ex vena fanguinem mitti vires non patiuntur, cucurbitulis opus effe perhibet(3), - & in cephalalgia easdem temporibus & occipiti admovere, , fanguinemque ex naribus detrahere iubet (4), —XEncheirefin 7 | £ 3 - NgIO, , ent atio vero, iuxta wA fcarifiea*io inftitui debeat, diftin&te exponit ARETAEUS, eamque in cephalea commendat GM (2) in Lib. de Medico Ed. Linden. T. b p.49. 3 (3) 1. c-Lib. H. cap. XI. disce d (4) l. c. Lib. IV. cap. II. ! (f) v. PLA TNEÉR l. c. T.I. pag. 46. ubi non folum Kiss ver- — ba de morb. chronicor. curatione Lib. IT. cap. II. reeenfita le- — guntur, fed etiam inftrumentum ad fcarificationem narium — aptum quod vices 78e sogUr« ÁRET.EI commode fubire poteft, depictum invenitur. | ; $. III. .. . Nec alii ex prima medicine state deficiunt preftantio- res Medici, qui fcarificationem in diverfis corporis humani | adfectionibus magnifecerunt. Sic videtur AscrL EPI ADI Di- thyno iuniori placuiffe, ut in Synanche periculofiori faucium fcarificatio inftituatur (65. Gi rENus laudes fcarificationis malleolorum decantat: quum vero pars, malleoli nomine ab: eodem defcripta (7), excarnis & exfanguis, defideratz huic & ad animi usque deliquium celebrande evacuationi plane impar fit, nec fine gravioris doloris aut convuifionum metu, ob tendinum nervorumque prefentiam, cultro commode- fupponi poffit, haud iniuria his rationibus innixus MEZGE- RuS(8) exiftimat, intelligendam effe partem furz intra pro- tuberantiam carnofam mediam, malleolo conterminam, atque locum illum per excellentiam dici malleolum, quia fcarifica- tio ab infra inchoatur. Preter Gar ENuM quoque On134A- 7 sius fcarificationem. que maioribus plagis absque cucurbi- | tulis, praefertim in furis fit, in fuppreffione menfium, fluxio-- nibus oculorum, adfectibus capitis & contra peftem (9), Arrius vero in anafarca commendat (10). Nec reticen- - . dus eft Paulus AEGINETA, q hi Exi excogitavit o mentum fcarificationi dicátum, quo t AMET cm | fiones . de Scarificatione giugicarum. — — gg. fiones una vice fierent (11), & preterea duritiem: palpebra- - rum vel pumice, velficus folis, vel inftrumento, quod. fAspaaó£ucor , feu palpebrarum raforium appellat, radere feu. fcarificare docet (I2). Denique, qui antea iam nominandus fuiffet; Cagrius AugELIANus, referente Illuftri Fri7. Horr-. MANNO , fcarificationem in toto capite prius rafo, aduerfus ;phrenitidem in ufü habuit ( 13 ). -. (6) Scnuvizu Compend. hift. med. $. 552. pag. 278- E (7) de ,Cur, rat. per V. S. cáp. 18. ! | (8) ]. c. $. XI. Conf. SENNERTUSs in Inflit: med. Lib. V. P. IL Sect. I. cap. XI. p. m. 936. | ». (o) Fnazimw» Hiftoire de la medecine T. I. p. 23. (10) FRziNpD l c. pag. 5o. (ir) FR g1ND l.c. pag. 262. (12) PLATNER in Opufc. l. c. pag. 6r. qui inflrumentum hocce zre exículptum confpectui quoque exhibet. (13) Med. rat. Syft. 'T. IV. P.I. Sect. Ii. Cop. V. pag. 41$. $. IV. Si pergimus ad /Egyptios, deprehendimus, apud eos- | dem acceptam hanc fine dubio a graecis chirurgiam ad noftra |usque tempora crebriori ufu inclaruiffe : id quod Profper. |ArPriNus, in egregio de huius perantique gents medicina. | libro, certiffime comprobat. Quanti enim in acutis, ad pre- | fervandam inprimis & leuandam phrenitidem, eftiment illam. |à CELso & AnkETAEO iam laudatam narium fcarificationem | (&. II.) ex eodem Ar?rNO refert eiusque imitationem com- "^ mendat FriZ, HorrMawNus (14), | Qua ratione autem eam |infuüris adhibere, ipfis recepti moris fit, FaEm ius (15) & | Mazcrzus (16) ex laudato Arrmo exponunt: Zncifuri feili- |eef furam, partem prius bene fridam, pelui aqua calida |plene immerount, manibus €9. arundine modice percutiunt, | dein arde fub poplite zonula coriacea ligatam omnique [iupe- ; COL TNE fadàm | | | | E | | | | | | de - ANOM CPAROME DUM -z m AW rs, im. 4 T e So CURED CO SE ota Mii LM ai A] "t , , P * ed : E 1 Y. ZA €» "Y a i » x. » À ! : - : LY 4 " — | 9. "T J & , LI " p. 56 | Commentatio faGam arte, incifionibus ordinatis iam pluribus, iam pau-. cioribus, prout id exigit medentis intentio, equalibus 6&5 parallelis fpatiis interilintlis , fecant. ^ Subiiciunt autem, preter füras & nares, etiam. alias partes corporis noftri, ut aures, labia, mentum, gingivas, collum, occipitium ( 17). (14) ]. not, 13. cit. D E ! (15) L c. pag. 23-25. ex quo infimul liquet, hanc methodum cum | illa On124Asr: ($. IIL) convenire. (16) 1. c. &. IX., V (12 Mzzazn 1. c. $. 12. & Fr. HoerwAN sw L. c. Tom. III Sect. II. Cap. IX. pag. 621. e V. Que apud Chinenfes & laponenfes recepta eft acupim-- Dura, iuxta generalem fcarificationis notionem ($. I.) omni- no eiusdem quadam fpecies eft, quatenus e diverfis corpo- ris partibus, tam acu fimpliciter pungendo, quam eandem malleolo altius paullo intrudendo, fanguinem eliciunt (18). Alia ratione, fed fimili crudelitate, Brafiliani fpinis arborum, aut pifcis lamie dentibus negotium committunt (19). Hot- tentotti vero, Promontorii bone fpei incole, plerosque mor. . bos curant fcarificatione loci adfecti, mediantibus telorum . cufpidibus, fanguinemque dein é vulnufculis, per labia viri: robufli exfugendo (20). Sic quoque hirudinum fuctio fam- guinea à fcarificatione haud multum differt. (18) HzisTER chir. mai. germ. P. II. c. XVIII pag. 428. (19) M Ezczn 1l. c. $. 10. | (20) LEN r1L1u0s, latromn. "Theor. pract. p. 64r. $& VL Recentiori &vo haud omiffus fuit fcarificationis vfus, de. Pd quo fufius dicendi ampliffimus fefe mihi offerret campus; pau- A E iid uie de Scarificatione in genere. O- paucis vero me expediam. Sic Neapolitani in febribus ma- lignis, fequuti forte CErsr confilium (S. IT.) dorfum inva- dunt, perque huius totam longitudinem multis equalibus in- cifionibus excurrunt. ZaAcurus LusiTANus linguam plus debito tumefactam fcarificationi fübiecit (21). ^ Interdum quoque in malo ifchiadico & pleuritide fpuria (22), in ipfa parte adfeCta, in podagra in dorfo pedis (23), atque gene- ratim in omnibus doloribus & fpasmis partium externarum rheumaticis, tam in ipfis dolentibus, quam vicinis (24), nec. mon adverfus vertiginem morbosque foporofos in nucha & cervice (25), in occipite adverfus graviores capitis adfectus (26), atque infuper in inflammationibus externis, praefertim eryfipelate (27), in ulceribus rebellibus chronicis, ubi metus gangrene adeít (28) & in ipfa quoque gangrena (29) fre- | quenter in ufum vocatur, (21) Mzzcza 1. c. $. 12. | (22) HzrsTER Chir. mai. germ. P. II. Cap. XVI. pag. 424. de infelici vero per fliutam a balneatore facta fcarificatione, in xgra a pleu- . ritide vera convalefcente vid. LewT11I0s l.c. p.640. - (23) Fr. HorrMANN L c. T. IV. P.II. Sect. IT. cap. XI. p. 525. -—— (24) Idem l. c. cap. VIII. p. 444. & Iumckeg in Confpect, Chir, Tab, F^ ^ LXVII. p. 490. (25) Fa. Horruax l.c. T. IV. P.IV. Cap.II. p. 63. & cap. III. p. 96. (26) PraTNrs Inft, Chir. $. 1298. (ES - (27) FnzmxD l. c. p. 119. qui cum przfentanea inflammationis difcuffio- ne eam adhibitam fuiffe teftatur. | | (28) Fa. HorrMaxNw l. c. T, III. S. II, Cap. IX. p.6ar. : (29) Perilluftr. L. B. de SwrierEN, Comment. in BogzRHAAvu Apbo- * .rifm. de cognofc. & cur. morb. $. 444. & 46. E, 7 S. VII. | — Specialem adhuc mentionem meretur £onfillarum [cari- 104/70, qux hodie in Anglia & Gallia contra inflammarionem Mam, & prefertim in angina, mediante lancetta occulta "Ap. Nov. AG. Med. Pb. Vo. —— h hunc | | | | | ] ! 58 | . c Commentatio — hunc in finem fabrefacta, cum infigni levamine adhibetur. (30), Veterem vero Hirrocnaris óQSaAuoEoriw. (S.T. not. I.), iuxta Jo. Thome de WooruousEN methodum, felici ufu | comprobarunt, modumque eam celebrandi cum publico - communicarunt illius quondam difcipuli, illuftre par ophthal- miatrorum, PrarwERus (31) *& Maucuanrus (32), (30) HzisrER. Chir. cit. P. lI. Cap. 94. p. 640. (3) in Opufcul. l.c. conf. quoque ibid. T.II. Prolus. VII. p. 5o. | (32) In diff. de àipSxuefór) nov- antiqua feu. Woolbufíano - Hippe- eratica, nobiliffma operatione ocularia, e textu graco eruta | €. bis mille annos neglecfa, nunc demum emergente &$. defenfa. Tubing. 1728. | | $. VIII, Prout vero tam a véteribus, quam recentioribus Medicis - in diverfis partibus diverfa encheirefi adhibita fuit fcarifica- tio, iuxta generalem eius notionem in diverfas fpecies di- - finguenda venit, Hinc eft - D) Proprie (ic dida, que INO «) fine cucurbitulis, mediantibus incifionibus plus mi- nus profundis, ad methodum ZEgyptiorum ($. IV.) fcalpello fit, & hodie chirurgica audit, ad differentiam. ilius que E f) cum cucurbitulis, mediantibus fliutis (33), quarum. inventioni forte Paulus AEGINETA anfam dedit, ($. III.) - ac Vy ihe is balneatoribus in Germania (34) exerce- | tur (35). i5 discs & latiori fienificatioie omnes illi fanguinem - e corpore noftro detrahendi modi füb eadem intelliguntur, quibus non tam incifione fcalpello facta, quam rafura, frictio- ne, ut in ódSaAuo£éci (S. VII.), irritatione & vulneratio-- ne cum penna dentata, culmo ftramineo, &c. elicitur: . at- que in hoc fenfu Prix1ué arbores fcarificare iubet (G6. e» ON 3) Sca-.- We de Scarificatioue in geuere, — — 89 (33) Scarificationem incruentam vocant, quando cucurbitulz revellen- .di fine hinc inde adponuntur, absque fanguinis per fliutam ex- — fractione. Sed fecundum notionem ($.L.) datam, hzc encheire- ;.. fis Ícarificatio dici nequit. — — ' (34) In Batavia quoque non folum ad przfervandam fanitatem, fed, fi Audlori anonymo 4er galanten Gorrefpondenz qux Ao. r715. in ' lucem prodiit, p. 154. fides habenda eft, inflar urbanarum mun- ditiarum (vulgo Ga/anterie) plebi accepta eft fcarificatio , ita ut recepti moris fit, ut procus cum amafia, fponfus cum fponía in zdibus balneatorum, loco deliciarum & honoris ergo, ea in- vicem utantur. Unde eiusmodi domicilia infcriptione infignita D Rui. funt: Heic fcarificatur & bona cerevifia difpenditur; Hier wird PR spfebripfe und gutb Bier gezapft. —— (35) €uriofum eft, quod de balneatote quodam Bavaro refert Io. Laxcius in Epiff. medicinal. XL. Lib. I. p. 195. Is enim cucur- | bitulis tantum fanguinis, quantum voluit, elicere, eiusque flu- | xum, quando libuerit, fiftere potuit: Hunc vero, aiunt, pergit | Lauaivs ,. fuum fcarificationis fcalprum pulvere quodam, qui- busdam fpeciebus falis mixto, expolire, qui fanguinem concre- Jcere baud ffnit nam £9 ideo in gangrana [carificatione inci- Jfoner. aqua falfa calente, ne fanguis ingroffetur, irrigamus: . quam. fi fpongia recenti marina, aqua falis aut marir bume- | Gata, abflerferir 9 fomentaverir , etiam liquidior flet. (36) MzzcER l. c. $. 2. à; | | iQ AP. VT. LL | De | Scarificatioue gingivarum in fpecie | CMM (ring b d Gingive funt integumenta maxillarum, & conftant ex membrana oris communi & periofteo maxillarum, quibus fir- | mifime adherent, atque reticulo ex vafis tenerioribus co- |piofifimis fanguiferis ,. que a ramis arteriarum carotidum | externarum & vene iugularis interne, tam exterioribus, quam Lou h 2 inte- | | | 60 | — - Qommentatio . interioribus, ad dentes quoque tendentibus, oriuntur (39) D» unde earum rubor & craffities dependet, ob quam partibu carnofis a quibusdam adnumerantur(38). Earum membra- na, qu& ori comrunis eft, quamprimum ad externas earum oras pervenit, intorquetur, & inter alterum gingive & den- tis latus reflectitur, poftea vero in alveolum defcendit & immediate illis dentium partibus adheret, que in alveolis fituantur. Eft itaque iisdem inftar perioftei, ab eo differens, quod maxillas & cavum alveolorum cingit, Nonnullorum dentium radicibus, in fpecie in maxilla fuperiore, aliquid du- re & carnea gingivarum fubfítantie communicatur, per quam - dentes eo firmius in fuis loculamentis adfixi & annexi funt — (39). Nervulos copiofos gingivis effe írretitos, vel fola ea- rum fenfibilitas comprobat; proficifcuntur vero a maxillari- - bus, qui rami fünt paris quinti feu guftatorii, atque ad cu- . iusvis dentis radicem quoque pertingunt (40). -Lymphatica denique vafa, iunior D. de FaaNckENau iisdem attribuit (4). . (37) HzisrER. Comp. anat, $. 281. p. 147. (38) VarENTINI Prax. Chir. pag. 630. ' (39) Havzns Ofleol nov. pag. 100. & Ie. Maur. HorrwANN Id. ma- chin, human. Sect. XXVI. p. 300. (40) Hzisrz& Comp. cit, $. 299, p. 162, & Wixis Pathol, és ap. IV, p. m. 36. | (41) In diff. de Epulide 6 Parulide fub przfidio Scugztz1HAMMERI lud T bita, quz integra inferta eft VArzNTINI Prax. chir, pag. 611, fq. Scarificatio gingivarum eft üperstió chirurgics, qua gin-- give varia arte fauciantur, ut cruor vel humor quicunque, intra contextum earum vafculofum (S. IX.) fubfiftens, edua catur (42). |. (42) Poffet ir operatio greco nomine treacfósic appellari, "T dh | gingiva, & «5 Ev HirrocnATIS ($.I. not.r.), quo Ícarificatio- : nem quz vecidis fit, epeqiipte ($. VIIL n. IL), intellexit, yi "i Á3 de Scarificatione in geuere. | — 6t hem gw $. KI, : -- Non nova plane nec inaudita eft hec Chirurgie fpecies? dudum enim PriNius odontalgia laborantes dentes iuffit fcari- ficare, mox alio dente hominis vi interemti, mox offe, acui fimili, quod in latere leporis reperitur, canino dente finiftro maximo, aut offe Draconis ex fpina: item enhydridis, five colubri, in aqua viventis, offibus lacerte e fronte luna plena ita exemtis, ne terram attingant, nec non officulis gallinarum, ]n pariete fervatis, fiftula falva proiectoque officulo, pafü- nace denique radio (43). Aegyptiis etiam, quorum in co- . lenda fcarificatione induftriam iam laudavi ($. IV.) ufu rece- — pta fuit (44). . Inter recentiores vero 7i. HorrMaNNu$ — (45) & HzrsrERUs (46) nec non VALENTINI (47) eandem commendant, | | |! ' (43) PrATNER Opufcul, cit. T, I. p,'47. | — (44) luxcxen l, c. 'Tab. LXVIII, P. 489. & Mzzozn l, c, $. 12. (45) l. c. Tom. IV, P. V. Cap. I. pag. 37. "n (46) Chir, cit, P. II. cap. 84. p, 627. (47) Prax, Chir. pag. 9o. ^ ln: | $. XIÍ es Si vero methodum confidero, iuxta quam fcarificatio- nem gingivarum fieri voluerunt, laudati aucteres ($. XI.) | unice fectione fcalpello factaabfolveretur & hoc refpectu per- |. tineret ad fcarificationem proprie fic dictam chirurgieam ($. | VIII n.r. 4) que vero, quamvis in quibusdam cafibus ufus | fit haud fpernendi, femper tamen in hac parte fumma cum circumfpectione fufcipi & ícalpellum manu valde cauta ita | dirigi debet, ut tantum externa gingivarum membrana primo | ancidatur: eousque vero eum adigere, ut incifo quoque ma- | Xille periofteo, ad ipfum eius os vel dentium alveolos per- | tingat, dubii eventus, mihi quidem, effe videtur, quia vel. | neruofz ramificationes, ibi e M graviter — V 3 Y E | ' 62 205 0 Comuentatio — vel maxille os corrumpitur, vel ex arteria, que'a poíte- tiori carotidis externe ramo, fub aure maxillam inferiorem ingreditur & per gingive os difcurrit & dentibus alimentum fubminiftrat, incaute incifa, haemorrhagia oriri poteft, quie fi inde fubfequuta fuerit, leniora ítyptica cum. plumaceolis, vel hi^ quoque foli ficci, adplicari debent, ut precaveatur lethalis eius effectus, qui ex dente, iuveni a circumforaneo ruditer evulío olim obtigit (48). | (48) Bouwius de renunc. vulner. Cap. II. pag. 23. À dente molari Chirurgo extracto, orta fuit ex rupta arteriola hzmorrhagia, nec flyptico ex vitrieli pulvere '& acerrimo oleo, nec fincero alcohol calefacto, compefcibilis, quz tandem adplicatis per tri« duum ficcis plumaceolis, locoque digito adftantis famuli affiduo comprefífo, victa fuit, abfcedente tamen poft paucas feptimands ea alveoli parte fine ullo alio malo, qux tot acribus adplicatis, omhi vitali humorum adfluxu privata fuit. Perilluftr. E. B. de SwIETEN 1l. c. $. 218. p. 347 x $. XIII Solus Pr rwrus diverfam ab enarrata ($. XII.) videtuf - precepiffe methodum; hanc enim non tam íecando, quam . fricando & radendo variis afperis vel pungentibus officulis abfolvi, antea retuli ($. XI.), quamvis fcrupulofus eorum : delectus nullis nitatur fundamentis: omnia enim, fi effica - ciam fpectes, difficiliora ad fidem funt: illa enim non tam .. vi illorum active, quam figure ad rafüram apte, & adpli- - candi modo, quatenus fcilicet fanguis elicitur ex gingivis, adícribenda eft. Idem de efficacia ligni fulmine taécti valet; | quo recentiores nonnulli (49) dentem dolentem & gingi- vam, que eum arcte cingit, usque ad cruentationem fricare . jubent. : | (49) IuxckER Confp. Med. theoret. pract. Tab. XXV. p. 215. $. XIV. de Scarificatione àm genere. 63 | f vd S. XIV. fip 35 por .: Sed hac rudi atque inconcinna methodo unice haud cir- ' eumfcripta eft gingivarum fcarificatio: alie potius encheirefes ' eam celebrandi adhué reftant, de quibus tamen, quantum mihi - quidem conftat, altum fuit huc usque filentium, | Quum . enim palpebre tam nervoía, quam vaículofa textura gingi- * - vis haud cedant (50), & nihilominus £iew FHippocrático - W'oolboujianam, non folum ferant, fed cum fructu etiam in variis füis morbis admittant; quid obftat, quo minus iuxta eius normam in gingivis tentamen fiat? fane fi. GAsdagó£ugor Wooraousrt paullo accuratiori examini fübiicimus, fuübtilio- res ille fecalis glume, ex quibus compofitum eft (51) , non videntur ita comparatz efle, ut vim inimicam gingivis in- ferre queant, ut potius ad modeftam & qualem in illis cruentationem efficiendam aptiffime fint, inprimis, fi ad gin- givas, que dentes molares pofteriores cingunt, fcarificandas, manubrio quodam eum in modum firmantur, quo fete por- cine in excutia dentifricia adfixe funt, ut inftrumentum in hoe loco facilius manu dirigi queat, Nec incongruum erit BA«xoéEvsor , quod Paulus AEGINETA ad. palpebras duriores radendas invenit (S. III.) etiam gingivis callofis adplicare, (go) PLATNER in Opufc. T.I. pag. 55. | (91) Idem, l.c. pag. 62. ubi ingeniofum hoc inftrumentum accura- tiffime defcriptum & icone expreffum babetur, ufusque eius & adplicandi modus diftincte expofitus legitur. $. XV. Sunt tamen circa eius adplicationem quadam cautiones non pretermittende: requirit enim £óss talem tolerantiam fübiecti illius, quod ei fubiicitur, ne univerfum fyftema ner- vofum ab eadem graviter adficiatur, Hinc ubi peculiaris fen- fibilitas atque ad modus fpaftico convulfivos ditpofitio adeft, £autius cum ea mercandum : nec opus eft omnem dire | imul 64 . ^ Commentatio: fimul & femel fcarificare, fed fufficit illam eius partem mo- defte tractare, que in fpecie cruentationem expofcit. Ge- neratim fufpenfa manu hinc inde verfandum eft GA«paeóÉusov, f incipiendo in ipfis dentibus & verfus marginem gingivarum paullatim procedendo, ut.quafi e longinquo adfuefcat hec pars titillanti rafurze :* cavendo fimul, ne circa dentes caninos feu oculares nimis vehementer hoc fiat, quum verfus eos fan- guifera vafà copiofiora tendant (52) & gingive ibi fite facil- lime fanguinem fundant. Ubi dein: eo usque proceffit zócr, ut fanguis, qui primo grumofus & ater prodit, floridus & dilutior adpareat, atque fic fufficiens facta fuerit cruentatio, abflinendum; fi vero unica vice, quod fzepuis fit, omne pun- é&tum abfolvi nequit, denuo, fed non in ipfa parte iam cru- entata, potius in vicina iterum radendum eft. -Facta vero ' fufficiente evacuatione, conducit os colluere oxymelle fim- plici, folutione falis communis cum aqua, vel pauxillo fpiri- tus vini, vel tinctura lacce MvwsicHTI cum telle rofaceo: id quod inprimis neceflarium eft, fi forte fanguinis ftillici- dium modum excefferit. | (52) IuNckER Confp. Chir. "Tab. $1. p. 6ir. ar SIUE 3 | Breviori adhuc via & minori adparatu e turgentibus a fanguine congefto gingivis, cruentatio fieri poteft fola eaque . ficca frictione cum excutia dentifricia vulgari ex fetis porci- nis confecta; fi enim eodem modo, quo dentes alias illa fri- cantur, gingive, inprimis vbicirca dentes incipiunt, raduntur, facile absque magno dolore fanguis hinc inde ex iisdem eli- €Citur. idem fuüccedit quandoque frictione paullo diuturniori cum folo digito linteo involuto. Uterque ergo modus haud immerito fearificationis fpeciebus adnumeratur , ita tamen, ut iuxta eius divifionem ($. VIII.) una cum artificiofa J/oo/- | boufiana (S. XIV.) ad improprie fic dictas fcarificationes re- | ferenda fit. - | | | CAPVT | de Scarificatione gingivarum. | 65 CAPV T. IIL o De. -- — mfu fcarificationis gingivarum. | $. XVII Ad ufum fícarifieationis gingivarum pergenti opus erit, . difquirere, in. quibus dentium & gingivarum morbis ea pro- " ficua fit. Sufficit vero, principaliores enarrare & quomo- do adverfus eas adhibenda fit, brevibus excutere. Primo ..autem loco fefe fiftit oZoníazloia, que quum iuxta CE r si mentem (53) maximis tormentis adnumerari poffit, mirum non eft, ingentem remediorum farraginem ad eam fuperan- dam fuiffe omni aevo congefítam: íed quam irrito fzpius fucceffu iisdem adverfus dirum hoc malum dimicatum fuerit, - quotidiana loquitur experientia. Motus his forte Scugr- - HaMMERnus de Odoníaleia fatiu fedanda cogitavit (54) ;- "HarisrERus vero, praeeunte inprimis Prrwrio (S. XI), -gingivarum fcarificanonem fuafit, eiusque tentamen felici cum fücceffu factum fuifTe, teftatus eft (55). - (53) l.c. Lib. r7. Cap. $. p. m. 406. Non poffum hoc loco filentio praeterire, querelam, quam eleganti eoque lapidari ftylo, de dentium cruciatu exprefht Illuftr. Dn. Srz1NHBE:L, Reg. Po- lon. apud Circul, Rhenan. & Franconicum Minifler: ita autem - fe habent eius verba, ex Illuftr. Dn. de Losw Opufcul. mín. , germ. Tom. I. Part. IT. p. 276. delumta. VzxÍani dentes! | Quid cruciatu duro. herum adfligitis benignum? non ille dolorum vobis acerborum, fed voluptatum amoenarum | s Hee auctor benevolus extitit ; nonne commüinuendo cibos so gratos, quos ille largo adfectu fuggerebat, fuccos haufiftis vobis falutares? -xdMpp. Nov. AA. Med. Pb.Vol.l. — & nom . . Commentatio .— ^ y: non ille vos abluebat abfurdo Cereris | ' otu, - fed ut honori veflro confuleret, dulci vino vefiros irrigabat ordines. Hanc curam veflrum, quum follicite . gereret, vos indignam veflro cotu hanc — ^ *. gratiam ipfi refertis, ut prz doloribus veflra petulantia excitatis vix fanz mentis compos quandoque exiflat. - Non vos movent gemitus absque intervallo repetiti, non fufpiria longo ductu exhauftra, |. non queflus etiam lapidum mifericordiam " attrahentes,, | Íed congeminatis ictibus effrenem adaugetis licentiam, ^ . Non leo immitis, nom tigtis fera hactenus vos mutriit, | fed herus, veflrz falutis mitis curator; cur ergo tam immenfo furore eum elis aggreffi, | qui nemini, nec vobis, noxius effe adíuevit? Turgent veflro impulfu exacerbatz enz, ardet veílris infultibue incenfa qui vos tamen tenero amore complectitur ' innocens gingiva ; | puncto affiduo divelluntur miferanda - venz, nec animus Vobis eft, ab opere tam .. - furibundo ceffare. Excedite, evadite, erumpite ingrati hofpites, * "E £.9 ^. - à E . de Scárificütione m peuere. 67 veflrunque dominum , tam indigna paffum, . deferite maligni, | | E .- | | aut, meltora edocti, redite cum eo in gratiam. Noviftis quam' pronus fit ad ignofcendum ; quidni ergo celeri motu ad eum acceditis male patrata deprecaturi ? adefle, adefle muneri veflro, chari olim, nunc fcelerati dentes, neque imprecationibus heri iuftis locum amplius coneedite. (54) In Diff. hae de materia Kilix 170r. habita, ubi Capite III. in fine, locum digito comprimendum in aure lateris adfecti, defignat ipn meatum auditorium, quam proxime antitragum, in illa Jpla eminentia, quz a tuberculo hocce in concham transverfo ductu vergit atque tandem fub fcapha obliteratur. Aliquando et- iam valida lobulj aurigulz,. vel nervi fub dente molari primo, maxillam inferiorem utrinque ingredientis compreffio, C dbat giam fedavit Perilluftr. L. B. de SwreTEN l. c. 6.229. pag. 369. alapis vero eandem curatam fuiffe, legi poteít in Íenioris de FRANcKENAU Satyr. med. pag. 514. -(55) In Chir. cit. P, II. Cap. $0. p. 623. S. XV IIL . Mecrationibus a priori, ut vocant , defumtis deftituitur ..—. hoc confilium: obaréctiorem enim, qui inter dentes & gingi- .— Vas intercedit tam per nervos & vafa fanguifera ipfis commu- — mia confenfum, quam ipfius earum fübítanti& cum dentibus intra alveolos connexionem ($. 1X, ) non folum in odontalgia fanguinea, prefertim quz fubiectis narium hemorrhagia cre- briori obnoxiis, hac ceffante, familiaris eft ; fed etiam ubi ex ftafi feri impurioris in ipfius dentis cavitate, in funiculo ifto veficulari, ex membrana nervofa, vafe arteriofo, venofo & lymphatico compofito (56), vela carie hanc partem roden- — te & vellicante, vel ab aére frigido, vel aliqua materia he- i2 — tero- | 1 ME 68 o Commentatio p terogenea in cavum dentis cariofi illapfa, adficitur, vel fu- - gendo trahitur nudata fibrilla ex nervis per dentium fübftan- tiam difperfis (57) , tanta tamque copiofa excitatur fangui- nis verfus gingivas congeflio, ut non folum pulfus arteriz maxille inferioris (S. XIl.) manu ad genas admota, uti in me ipfo fzepius expertus fum, vehementer percipiatur, fed etiam adeo inflammentur & intumefcant gingive, ut dentes molares illis fere obtegantur, quandoque autem, fi ea pars, qux den- tes in alveolis cingit, iufto nimis a fanguine ibi quiefcente turgeat, ad fenfum quafi protrudantur & longiores fiant den- tes (58) atque fic a nervis diftractis & vexatis acerbiffimus oriatur isque plerumque punctorius dolor ($9). Hunc ita- que educto fanguine vel humore lymphatico impuriori ibi quiefcente, & mutata (60) infimul, vel diffectione nervulo- rum fublata fenfatione loci dolentis (61) per fcarificationem, aut multum levari, aut penitus tolli poffe, a vero haud abfi- mile videtur, | Atque ex hoc fundamento alii fuadent, ut evulfus dens cariofus iterum in alveolum fuum reponatur, quia & denuo eidem accrefcit (62), & evulfione non fangui- nis folum ftillicidium oritur cum doloris levamine, fed etiam nervuli ad dentem tendentes disrumpuntur, dentis fenfatio tollitur & nullus poftea dolor in eo fedem fibi fumere poteft. (56) Fai». HorrMass, l. c. 'T. IV. P.H. S. II. Cap.9. p. 472- (57) Perill. L. B. de SwieTEN l. e. $. 183. 222. & 232. (58) BrANcAmpus Collect. phyf. med. P. III. Obf. 66. pag. 96. . (59) Doloris punctorii ideam & rationem in partibus inflammatis, egregie, uti omnia exponit magnus ille magni BozRRHAAV1I Commentator, fzpius iam laudatus L. B. de SwrierEu l.c. $. 382. eum, inquit, maximum vas inter minima, arierie nempe ru- bre angufliffznus finir, ne quidem decimam partem capilli craf- fítie «quet, patet, difractionem fibrillarum nervearum, per talis vafculi , ab immeabili fcil. liquido obffrucli , tunicas di- fperfarum , dolorem exeitare debere talem, ac ff in. puncto mi- nime eorporir bereret;; bicque dolor punctoriur vocatur. Jie o "P de Scarificatione in genere, 5g (6o) Conf. Cel. D. Wzissir, Prxceptoris quondam. mei femper . devenerandi, Diff. qua theorema, quod alia fenfatio alium mo- tum inferat , expofuit. Altorfii 1745. (6r) Perill. L.B. de SwirTEN 1. c. $. 226. & n. 59. huius. (62) Ephem. Natur. Curiof. Decur. III. Ann. V. & VK Obf. 220. uj 8. ERI Hune autem in finem fuafor effem, ut non tam chirur- gica fcarificatio adhiberetur, quam £óe.« Hippocratico-W'ool- boufiana (S. XIV. XV.), atque preftare arbitror, repetitis vicibus, fi opus fuerit, eadem dimicare, quam fimul & femel omnem eius adminiftrationem abfíolvere. "Tantum vero ab- eft, ut doloris incrementum ab: ea pertimefcendum fit, ut potius, quum fepe tanta fit odontalgie ferocia, ut ad de- fperationem usque adfectos fere perducat, pre ea non fentia- tur, atque dolor doloris remedium fiat. Ab initio autem, . ubi imminere tantum prefentitur, & gingive aliqualiter tu- ment, fepe fufficit exeuti: dentifricie ufus ($. XVII), quo fpontanea quafi cruentatione dirus dolor fzpius abaótus fuit, - Ipfa natura hanc viam monftraffe videtur, quum non folum in odontalgia xgri ad. fügendum cogantur, & edu&to per fu- Cionem ex gingivis pauco cruore, fepe leventur, fed etiam - qui ad fanguineam difpofiti funt odontalgiam, extra paroxys- mum quoque gingivas cruentatas habeant, vel ex minima cum folo digito frictione cruentas reddant. Hec ego, qui in iu- —miori etate ob emanentem , que mihi nativa quadam difpofi- tione confueta fuit, narium hxmorrhagiam, odontalgia fangui- nea fepius diriffime laboravi, mea experientia comprobata in- J veni, & aliorum quoque exemplo edoctus, novi. S NX — Alia autem via incedendum eft, fi adeo increvit in gingi- vis inflammatio, ut in parulidem vertatur. Hec Medicis 1.3 j com. p TUO |) Commentatio communiter audit illa adfe&tio, quando in gingivis, iuxta den- tes, tuberculum nafcitur dolens & tumens, cum adiacentium genarum phlegmonodeo tumore, Quum ergo nifi cito difcu- tiatur parulis, facile in abfceffum, immo, nifi hic iufto tem- . pore aperiatur, in fiftulam maxille tranfeat; difcutientia ve- ro medicamenta raro in hunc finem fufficiant, incifio huius tumoris, feu fcarificatio .chirurgica ($. VIII. n.I. 2), mature .& ftatim in principio facta, haud fine ratione commendatur (63). .Necfpernendi ufus eft, fi ex male curata parulide nata fuerit excrefcentia fungoía absque inflammatione acuta in gingivis, que epulis communiter vocatur: hec enim nifi cancroideam indolem «cum dolore induerit, vel maxille os aut radix dentis carie fimul infecta fit, fi repetit fcarificatio- ni chirurgice iungantur tutiora balfamica & adftringentia, vel plane eradicari, vel faleem multum imminui, eiusque incre- mentum averti poteft. (63) de FnANckENAu Diff not. 41. cit. p. 658. | S. XXL : Pergo ad odontalgiam, quam patiuntur tenelli infantes, fi. illa corpufculi fui evolutio (64) contingit, qua dentes eorum, fenfim offeam duritiem & ftructuram nacti, per gingivas eru- ptionem moliuntur, cum earum tenfione, punctura & lacera- | tione tanta, ut pre doloris magnitudine fepius convulfiones, aliaque funefta Symptomata, que Zifficilis dentifíio comites: habet, excitentur, immo mors fubfequatur. Adulti etiam hec quandoque experiuntur, fi ultimi molares dentes, iufto: ferius perfecti, gingivas perrumpere nequeunt, Ubi ergo: gingive tumide callofe & iufto duriores obfervantur, & qua alias ad eas extenuandas & emolliendas laudantur remedia, fruftra adhibita fuerint, fcarificatio chirurgica ($. VHL. n. r.«.) unicum auxilium conftituit: ea enim fimul & femel denti cum | fumma euphoria, liber exitus paratur (65), — Pofeff «vero fuper. B. — de Scarificatioue in genere... — 7t fuper. priores feu incifores dentes plaga fieri reGa, fuper alios «uero 65 molares ea. duabus: transsverjis lineis facienda. eft : . fofa «vero gingi-va ad dentem usque aperienda efl, donec dens totus pateat; nam [i fedis ceteris quedam fibre integre relinquuntur, acerbitas doloris €5 nervorum diflentio incre- Jcif. ^— AVec nimis feftinandum eft. Nam fi gingicva fuper. deníem nondum perfedum fecatur, is bresvi vitium conirabit (66). Sanatio gingiva incifi facilis eft, & melle rofaceo cum pauxillo Effentie cuiusdam balfamice remixto, unice abfol- . VACUT. (64) Ita loqui placet cum Illufti de H sx, in Éxpof. rat. variolar. Cap. T. &. 5:,& 6L: - (65). HzisTER, Chir. cit. P. II. Cap. 84. p. 627. VareNTIN1 l. c. p. 9o. BosgHAAvE Aphorism. de cognofe. & curand. morb. $. 1377- | Frid. HorrMaxn l.c. Supplem. Cap. III p. 34, Mr (66) Sunt verba PrATNERL.in Iníl. Chirurg. $. 1078. Tests m EX AIT, | .. "Sequitur denique Sfomacace. Hanc HirPOCRATI iam cognitam fuiffe, contendit LANGr1us (67). Habetur autem communiter pro Scorbuti fymptomate, quo $ingive in prin- cipio relaxantur, flaccefcunt, calent, dolent, pruriunt, male olent, ex levi attactu vel etiam fponte fanguinem corruptum cum ichore fundunt, atque interdum valde intumefcunt (68), fuccedunt poftea macule albz, in ambitu fuo rubre & inflam- - mate, que finegligantur, proferpunt & depafeuntur omnia, cum copiofo falive tenuis & olidiffime ex ore effluxu, usque dum aéris liberi acceffu, loci calore & humiditate, & lympha . acerrima fepe & putrida eas continuo alluente, fcenam clau- dat vera gingivarum gangrena: hec dein cum horrendo fce- tore eas confumit ad dentium usque radices, cum eorum va- cilatione, lapfuü, immo totius -r;axille inferioris cafu atque - partium vicinarum calamitofa infectione (69), ^ Ad triftia p ergo Ld —- — —— M KE — n Hé à Ue —— —————————— 9 93 i Comnentatio de Scarificatione bc: ergo hec mala avertenda, cum Fnip, HOFFMANNO (70) confuülrum effe duco, gingivas fcarificare,.& quidem non tam methodo vulgari chirurgica, quam Hippocratico - Woolbou- fiana (S. XIV, XV. ), vel huic fimili alia ($. XVI). ^ Quem- admodum enim qui inter dentes & gingivas ex fola illorum immunditie interdum reftitat tabus albus putridus, fedulo ex- cutie dentifricie vfu aufertur: ita quoque laudata £óe; hu- mores corrupti & putridi, in gingivis quiefcentes, breviffima via educuntur, ut adfectam partem amplius depafcere ne- queant, medicamentorum vero, qua eidem adplicantur, vis fiat felicior; modo adplicetur tempeftive & ubi tantum cum pruritu tument, flaccefcunt et cruentantur gingivz & obfer- vatis probe omnibus cautionibus (S. XV.). Si enim ad gan- grana usque indolem increuit Stomacace, & gingiva ne pe- mnicillis quidem tuto perfricantur (71), fàtius eft abftinere a. fcarificatione, ne, qua reftant femiputride & teneriores pU KT penitus deftruantur. A (67) l. c. Lib. II. rem I4. p. 616. , (68) Fonzsrus Obf. med. ib. XIV.. Obf. 17. j Hee Curat, med. Obf. 3 MoELLENBROCCIUS Tr. de Varis & arthrit. vag. Ícor- : but. (69) Poil 1. L. B. de Swrieeen 1. c. $. 388 & 423. (70) l. c. T. IV. P. V. Cap. I. pag. 37. (9) L. B. de SwiErEN l. c. $. 432. $. XXII. Que de Stomacace di&a funt (S. XXIL) etiam de 2pb- fbis valent: fi enim in membrana oris communi adeo profer- punt, ut etiam in gingivis efllorefcant, fcarificatio tam chi- rurgica, quai impropria, haud fine fructu adhiberi poterit. bol MpRss. " VIRO Vir ro dMluftri , , Excellentiffimo & Experientiffimo | Domino . ANDREAE ELIAE BUCHNERO S. R. LI. Nobili, Confiliar. Archiat, et Comiti Palatino Caefar. : Potentiff. Reg. Boruff. Confil. intimo, Medicin, & Philofoph. natural, in Regia Fridericiana Prof. publ. ordinario Academiae Caefareae Naturae Curioforum PRAESIDI DIGNISSIMO, revem hancce Sisi dgeiiengra RBS de - ". INSTRVMENTORVM IN ARTE — JOBSTETRICIA HISTORIA, VTILITATE, E ET RECTA AC PRAEPOSTERA | APPLICATIONE penfi ordinarii loco exhibet fimulque pro folenni in illuftrem illam Societatem cooptatione | publicas perfolvit grates - - HENRIC. IOANNES NEPOMVCENVS CRANTZ Medicin, et Philofoph, Do&, Vindeb, et Academ, Caefar, Nat. Curioforum, | CLIDEMSVS Il App. Nov. ACt. Med. Pb. Tom. T, k ais d reis ma VENE pre CS : E ^» Tiadibye Mp E m uad iet : eap aum Me Juli IO: — | - Fir düufris ac Excellentiffime. | Vi gratiffimus exoptatiffimusque mihi femper fuerit Tuus, E pro mea in illuftrem Z]4cademiam receptione, calculus, A4 Prefes dignifime, non tamen ab omni metu prorfus. immunem gero animum, dum primo coram 7e, coram fpe- $tabili hoc doctifliporum virorum Collegio prodeo, atque - illum infüper mitis & Sancta Z7effra indulgentia excuffiffet Pa. — cile, ni pro J4cademis maieftate, maieftatisque dignitate mi- -.hi fcribendum foret; quid enim coram alia Academia (*) dicere facilius eft? ubi triviale & tenue pariter ac operofiffi- mum & gravitfimum penfüm, idem fatum experiuntur, & — hoc eque ac illud, factione Sociorum, aut extollitur, aut |. deprimitur, publicum orbi literato, vel privatum vermibus, . tradendum; atque hec comitiorum maxima, inevitabilia ta-. | men incommoda femper fuere. At ne illud quidem hic me | premit: tantus eft enim in J"efiram. Academiam, Legum | conftitutione, introductus maximarum rerum modus, ut vir- | | . tutes fe folas, aut quod maius adbuc eft, temperamento |, quodam commixtas, prafidere videas; nor enim periculum. eft, ne ab arrogantia humanitas, a factione concordia, ab invidia doctrina fupprimatur:. quod plane divinum eít, & | buius Academie pre alis excellentiam denotat. Hic ron | Prefes, non Diredor, non Sodalis, alterius College pen- | fum notat, nec cafligat, nec laudat, fed quafi decümana | wirilium laborum Acadezia, orbiliterato, IHerculaneas par- tesoffert. Hc illibatas omnium mefíes in Acta refert, non | épfa fe, fed viros omnes doctos approbationis Iudices confti- | tuit, diverfo plane ab aliis exemplo, qus fuo fibi fufücien- | tes fuffragie, hos vel fpernunt, vel vident. Hic unicu:que ^| füo fe ipfum marte orbi probare licet, ficque ad confequen- LR WS 1. dam ^— () Maxime illa Cbirurgorum. Parifien/t. INIT LIH ELO UN » oos94 MS E P L Dd * E 4 LI M ne ; "s (3 E * ^ ' " ^ 3 : " - ; - ; , QN ERES m Lom Nl rm 76 X Co) | UR dam zque ac conférvandam famam incitatur, Hic denique - Praes, equalis licet cum aliis Prefidibus poteftatis, ad ipfos — etiam confecraneos fe. aggregat, in eo faltem ab illis diftin- €tus, duod Academiam regat, & doctrina alios longe fuüpe- ret; ita tamen Prafidem Przfes, fodalemque mifcet, ut ftu- dium omnium laboremque, et tamquam affiduus exactor in- tendat, & tamquam particeps fociusque relevet. Tanta fa- ne eft huius Academic virtus, pietas, religio, ut qui tacet, plus omnino, quam qui multum dixerit, de ea dixiífe videa- tur. Sed quo maiori hec corrufcat celebritate ac preemi- nentia, eo magis arduum mihi fore facile prevideo, ut qua- lemcunque mei exípectationem fuftineam tuearque, Feci tamen qua potui & debui, hancque, 4e Znfirumentorum in aríe ob[letricia bifloria, utilitate, retta €9 prepoflera ad- plicatione, Commentationem elaborandam mihi fumfi, idque eo lubentius & alacrius, quod nec Lon4inen[is &5 Parifienfis Academie Scientiarum, nec aliarum celeberrimarum Socie- tatum Sodales quicquam in hanc rem ftatuerint; quorum ta- men id vel maxime intererat, tum quia potuiffent Zlluftres tales ri, collatis viribus, eternas condere leges, interve- niente auctoritate Principum & cura Magiftratuum ftabilien- das, tum quia merito quoque debuiffent fexcentis innocenti- bus eam fervare, quam nunquam viderunt, lucem, atque hec ftudiorum ratio eo illis dignior fuiffet, quo magis cum humanitate convenit, quove latius eiusdem patet utilitas, Non immerito ergo femper miratus fum, quoties annofos - quoque doctiffimorum Virorum labores perveftigavi, quod : de partus difficultatibus, auxiliis, forcipe (*), &e. nihil plane. in iisdem occurrat, primaque mortalium conditionis prorfus. | obli- (*) Exceptis Actis Edimburgenf. querfum & utiliffima Excelleutiff. Boegz" MERI Commentatio, Appendici Volumin. IX. Atfor. pbyffco -medi- cor. llaftris huius Cxfar. Academ. p. 60. fqq. inferta, optimo iure referenda cíl. e | , P XX (o) EE EN obliti fuiffe videantur, quafi e. fcopulis emerfiffe f(ufficeret, . ut de homine nafcituro amplius non laborare deberent nati homines. Athunc amoris ardorem, hanc humanitatem 77o-.- " bis propriam & individuam obfervo. ^ Quare non poffum non fummopere laudare /7effri Illuftr. Hg rs TE n1 de re/ipio- -. fe obfer-vanda Lege Regia Differtationem, numerofis alio- rum algebraicis , aftronomicis, mathematicis, &c. difquifitio- nibus longe preferendam, quod ea ipfa id, quod in peritura humanitate maximum eft, ^ nominis nempe immortalitatem confecutus fit. Quamquam enim legem iftam utiliffimo hoc- ce labore non condidit, non fancivit, fed conditam & fanci- tam tantum pronunciavit & in memoriam revocavit, plus -— tamen utique, quam illi, pro hominum falute egiffe videtur, |. quam etiam quia quam maxime Tibi, Pr.fes optime, cure | -cordique effe novi, minime idcirco dubito, quin & hos |. qualescunque conatus meos benevole füfcepturus fis & ad- probaturus. | | (3»on ab omni tempore crudeles varii occurrerint partus cafüs, innata mortalibus commiferatio fecit, ut ars in | jisdem eo, quo poffet, auxilio miferis fübveniret. Inutiles - fepius in operatione deprehendebantur manus; medicamenta honefte mortifera obfervabantur; unde illi, qui miferas tales a mortis periculo liberare contenderunt, fepe ad infolita mechanica adminicula confugere cogebantur, prout ex variis hiftoriis patet, atque fecundum horum felicem aut infelicem - fucceffum, fabrefacta fuere complura inftrumenta , adaptata- -que ad diverfos fpeciales cafus difficiles. | | 3 $. II, | —. Prima igitur horum. neceffitas invenit, ufus & prudens | applicatio aut reiecit, aut correxit, hodie plura fpeculatio | k 3 | | vel - - T H LY y» 78 : Commentatio | vel fola, vel vane jiaCtantize & oftentationi iun&ta, obtrudit, & in dies ferramenta ingenti copia multiplicantur in arte, ma- gis terroris, quam uulitatis futura monumenta, | S, III. Inftrumenta, in arte obítetricia, quantum ex tota Vete- 'rum medica & chirurgica praxi colligi. poteft, primo excogi- tata fuiffe videntur, ut infantem mortuum (2), vel pr&- grande natura, aut aquofa mole tumidum caput (5), in ute- ro relictum (c), verbo foetum in pravo fitu conftitutum ( 7), & manuum ope ex utero non .educendum, extraherent ex- cuterentque (e); hic autem illorum ufus vix diu fübftitit, fed brevi poft ad omnes difliciliores partus levandos inftrumenta in auxilium vocata fuerunt, & etiam lethale ferrum appli- cari fuevit, quem iniquum morem noftro tempore nimis Adhuc frequentem effe dolent recte omnes boni, : | $, IV. An vero ipfi Veteres ad folam mortuorum fetuum ex- tractionem, talium inftrumentorum ufum reftrinxerint, uti ex librorum «& capitum infcriptionibus perperam fibi perfua-- fere nonnulli, admodum ambiguum snihi videtur , quum non- dum füfücienter conftet, an füb mortui feetus nomine vita actuali privatum, .an vero faltem füb illis, in quibus verfatuz: (a) HirrocRATEs Libr. de Fetus snortui in utero exfeflione, item Libr. - de Superfetatione. /Crrsus Libr. VIL. Cap. XXIX, Arrius Tetrab. . IV. Serm. IV, Cap. XXHI. Moscuriou Harm. Gynecior, Cap. XIII, Paurvs Libr, VI. Cap. LXXIV. Avicenna Libr. III. Fen XXI. Tra-.- tat. II. Cap. XXIX. Arnucasrs Libr. Il. Cap. LXXVI. (b) CErsus, MoscuroN, Azgrivs, PauLus, ArBucasts, loc. citaf. (c) Czrsus, ÁgvIUS, Xc. (d) HirPocRATESs, Czrsus, AETIUS, PAuLUs, ÁvICENNA, Xc. (e) Moscntox, loc. citat, | Í | 1 de Inftrumentórumin arte &c, — 79 partus, circumftantiis eadem srivandum intellexerint? fi pri- mum, quie adeo certa habuerint mortis foetus figna non vi- deo, quam etiam hodie, adulta magis arte, & natura in hac parte fcrupulofius obfervata, fepius ferendo in iudicio hefi- tent exercitatiffimi; fi alterum, tunc illos etiam vivos ut jznortuos tractaffe patet, atque in ea opinione eo magis con- ! | f | ] -HirrPocnarEs f) in cafu, ubi bráchium primo prodit, foetum '| ! |* | - ] | ] firmatum me puto, quum noftris temporibus eque, uti pri- fcis, is partus, ubi feetus revera mortuus eft, non femper fit erudeliffimus, imo ex hoc tantum capite vix admodum mo- leftus; e contrario autem exclufio fetus vivi, in pravo fitu conftituti, ex utero recto, tanto magis autem ex obliquato, aut etiam illius, qui capite pregrandi intra pelvim quafi in- cuneatus heret, longe: crudelior fit, fepiusque ne manibus «quidem perficienda. da | $655 Vae n - Alterum, idque non fpernendum huius afferti argumen- tum, ex ipfis Veterum menumentis depromitur, que eo lu- bentius hic compello, quod a nemíne hucusque in hanc que- ftionem animadverfum fuerit, & recentierum complures, Ve- terum fecuti vefligia, in diffieilibus partubus vitam infantis neglexerint, atque fic crudeli authoritate mactarint quam plu- rimos. Rem ergo hanc ab antiquiffimis exordior auctoribus. excarnificandum iubet, concifo brachio - - -' Scalpello per coflas €5 iugulum adatlo, ^ In cafü vero, ubi fecundum naturam fetus nón poteft excludi, caput etiam in partes. eomminuere iubet." Suntne autem tales fetus femper mor- N ; | tui ? (/) Libr. Ze Fez. mort. exfecf. Licet vero hic liber, ut & ille 4e Super- fetatione, ab his H1» Pocn ATI, ab aliis alii adfcribantur auctori, perinde tamen id mihi eft, quum tantum agatur hic de antiquiori- bus monumentis , qux fimilia przcepta in fe continent, five illa fint |, HirzocnATIs, five aliorum, »$o ^" -.- Commentatio A XR tui? quin contrarium ex ipfis fignis fetus mortui, que eo« dem libro tradit, hodie omnibus facile- conftat; fic autem illa exponit: 7anus foras eminens iam mortui foetus. fignifi- - cationem pr&bet ; at quibus manus exíra: non apparet , his: ulplurimum fous «vitalis efl. . Exinde ergo concludo, vi- vum ab illo auctore, & ex ignorantia, & ex preícientia, occifum fuiffe; quod fubolfaciens CErsvs, Caput vigefimum nonum Libr. VII. qua ratione fous mortuus ex utero ex- . cutiatur , infcripfit, citra tamen quod de mortui fetus fignis quidquam adderet. Interim pariter eiusdem culpe reus eft CzrLsvs, & eiusdem criminis convinci poteft, quüm víri hu- ius effata vivum non minus, quam mortuum fpectent fetum, .- prout hoc totum caput perlegenti patebit, licet tituli infcri- ptione fucum facere voluerit: tota etenim oratione nec de. . ViVo, nec de mortuo difcernendo verba facit, nec ad hoc, quod maximi momenti in arte eft, attendendum efle monet, fed confeftim hunc in modum orditur: 5j jam prope maíurus partus intus emortuus efl , neque excidere pev fe potefl , ad- - hibenda curatio efl, que numerari inter difficillimas poteft. Quisnam autem partus pro intus emortuo habendus eft? per que figna cognofcitur? neutrum horum refolvit. ... Quod aus tem foetus per fe excidere non poffit, licet non doceat id partus, duratio ratum facit; igitur ubi per fe. excidere. non potuit, difficillima adhibita curatio fuif, quod vivo eque; mortis confideratione, in removendo, uncorum ope, obfta: culo omnem nervum. intendat, uti id ex omnibus locis, ,. maxime vero bocce apparet; JA/ieque etiamnum difficultakes. faciunt, uf qui [olidus non exit, concifus eximi debeat. Moscurox poftquam, difücilis partus varia fchemata recen- - fuerat, & his encheirefes affipnarat, de his,. qua» manibus duci non poffunt agit.(.0), atque tunc totus in incidendo (g) Harmon. Gynecior. cap. XIII. Quat. I. & III. ra H A ac mortuo infante fieri debuit, quum, pofthabita vitae vel - pe : L E de Inflrumeutorum in arte &c. 8I - pecore eft, iam vitam illi, etfi viveret, derogans. AETIVM, — in Capitulo 4e exíra&ione €5 exfetlione ex PuivwENoO, de - vivi aut mortui fetus fignis parum follicitum, partum. diflici- - lem ftatim interficere videas (5); in cafu enim impacti & non armjplius retrudendi capitis fetus, uncinos attractorios oculis, auri, mento, infigit, fcalpro etiam caput aperit, ut evacuatum facilius extrahatur. uius fautor, Pavrvs, eius- dem criminis reus eft (7) ; AvicENNA vero Arabs in hoc pun- éto Graecos humanitate vicit, & vitam naícentis hominis recta ratione ponderavit primus, ut ex Capite vigefimo octa- vo, & vigefimi noni infcriptione (Kk) patet; fed Arsucasis in. eandem crudelitatem brevi delabitur: poftquam enim Ca- -putLXXV. ad docendum obítetrices, qualiter medicentur - embryonibus vivis, quando egrediuntur fecundum formam. non-naturalem, infcripferat, in proxime fübíequente Capite - ftatim de extractione fos:us mortui agit, evidenti ex utraque | infcriptione & his contentis argumento, quod fetum illum , | eui vivo obftetrix, iuxta prius Caput, mederi non poterat, | in pofteriori habuerit pro mortuo, ficuti id agreftis ibidem: | proceflfus confirmat; ex quibus omnibus evidenter patet, | fetum, qui nec natura, nec rudi arte vivus excludi potuit, | pro mortuo fuiffe reputatum, fzepiusque Veteres etiam vivos feetus inftrumentis aggrefíos fuifle, difficili partui mortem, & | facili vitam tribuentes. $. VI. €». . Omnium antiquiffima fimul & crudeliffima, qua ad hos | wfus adhibita deprehendimus inftrumenta, fuere perforato- | fi4, corpus fetus conícindentia, aut extrahentia, & quibus - iterum | (P) Tetrab, IV. Serm. IV. Cap. XXIII, (;) Libr, III, Fen. XXI. Trad. II. ^|. (&) Libr, citat. "T Mpp- Nov. AGE. Med. Pb. Vol. I. | l 7 |. — $82 |» (Commentatio ^ : iterum argumentum, pro confirmando priori noftro afferto, defumi poteft, In Hirrocnartrs libris, aut faltem- eius nomen pra fe ferentibus, quibus in arte antiquiora non ha- . bemus monumenta, fcalpelli (1) & unguis (m) mentio fit; - hoe confcindendo & comminuendo foetui, illud membris di- . videndis infervire debet (7); an vero ungue ventrem foetus difcindi, uti ibidem in progreffu operationis refertur? an fcal- pello potius? aut quo demum inftrumento aut artificio caput in partes comminui velit auctor, iam non inquiro, nec an unguis fuerit uncus ferreus, ficuti plurimi fufpicantur interpre- tes, difpicere lubet. j | .. Ab HirrocgaTE usque ad CrersuM, qui de arte obftetri- cia fcriptis meruerit, nullum invenimus; Ckrsus vero duo- rum uncorum (o) mentionem iniicit, unius quidem undique levis & acuminis brevioris, alterius vero priori perfecte fimi- lis, nifi quod in interna parte per totam aciem exacuitur; an prior unguis, pofterior fcalpellum HiPPOcRATIS(p)? |. MOSCHION, cuius etas ignoratur, embryulcos fcin- dentes & attractorios, itemque embryotomos feetum confcin- : . dentes enumerat (4), praeterea etiam Quel. teríia (v), que hoc modo inícribitur: Quomodo pecus incidere debemus, fi. caput iujto fit grandius € in ipfo egre[ju fubfiftat , dicit et- iam ferramento occipitium aperiendum efl, fic enim effufo ce- rebro breviari potejt. | - AR. (7) Libr. de Exfect. fet. mort. G2) Libr. de Superfetat. | I7 (2) Libr. citat, [Jl (o) Libr. citat, | (p)Quicquid fit, unci fatis cogniti fuiffe videntur Romanis; nam & his gladiatores & alii damnati, priás in carcere enecati, in forum trahebantur, tefte DioxE Cassio & Prixio. z. Panegyr. (4) Cap. XIIL. Quzft. I. . (7) Eiusdem Cap. 3 BEN css WV y; Jj - EU- «4 É : " de luferumentorum in ávte &c..—— 83 - AETIUS ex PuiruMENO iam plura recenfet, uncinos Ico feu attractoria duo inftrumenta, fcalprum inciforium, - forcipem dentarium aut offarium (5). * — Graecorum ultimus, Paurus, pro dividendis claufis. fe- cundinis, dictum zroAUnozray inftrumentum (7) , laquearia (1), - fpatulam polypis dicatam (x) fcalprum (y) cultrum, quod i fcolopomache: 1on dicitur, forcipem dentarium aut offarium -conterentem (Z), adducit. AVICENNA uncinorum , laqueariorum & forcipum extra- hentium mentionem facit (4)5 inffrumentum vero, quo ca- | put. incidebat, ut curreret. quod. in ipfo efl, non defi- gnat (2). | | | x At. omnium poftremus Arsucasrs plurima inftrumenta . dedit, & ligno incidi curavit (c); fic vertigines tres pro ape- rienda matrice, pro conterendo magno capite forcipes tres, uncinos duos, unum unius fpine, alterum duarum, duo fpu- matilia, denique dat & fetum impellens inftrumentum, & alii alia vel eadem (4). 12 e or - (f) Loc. citat. 7 (z) Libr. III. Cap. LXXVI. (uw) Libr. VI. Cap. LXXIV. ; (x) Ibidem, (y) Ita vocatur GuixTERIO even acieula autém dicitar a Cor- NARO. . Cz) Ibid. Scolopomachzrion autem non vertit. GUINTERIUS ; iud tum cultellum reddidit ComwAnvs, vide variántes. (2) Loc. cit. (P) Cap. XXIX, Lib. IIT. (c) Lib. II. Cap. LXXViI. (4) Sic in Onomaflico Iu/i? Porrucis Lib. IV. Cap. XXVI. Edit Am- ftel. in II. Volum. in fol. inftrumenti à&ea»;gnp. mentio fit, cu- ius fub eadem voce nulla ab aliis facta eft mentio, & hoc in- (trumentum folum ad artem obfletriciam refert ; inter inflru- menta medica vero eodem Lib, Cap. XXV. sua, deas. TOUAUS addu- 84. agn - Commentatio. Ex Mice omnibüs bene confideratis, preter veritate ^ $, I, & IV. infuper quoque patet, non ea adhuc ab illis in- venta fuiffe inftrumenra, que vivum fetum, i in fitu incon- .. gruo conftitucum , ferro, fi nulla alia ratione corrigi is poffet, - falvarent. $ VII. | Poft hac tempora in arte nihil actum fuit, quin potius omnis Veterum labor quafi tumulo fepultus latuit, donée tandem in Galliis PAnAEus varia iterum: produceret inftrumen- ta, inprimis autem uncos, quod inftrumenti genus fub fequen- tibus dein temporibus adeo multiplicatum fuit, ut non aliud in tota proftet Chirurgia obftetricia adeo varia indutum for- 7a, quam hoc ipfum, píe hic modo nominatus Panakus quatuor diftinctos uncos defcribit & delineat (e), uncum nempe articulatum feu catenatum, cum tribus aliis. Scur-. TETus (f) inflrumentum duobus uncis donatum, ex im- drea 4 CRvck depictum, exhibet, FounxiER, GuiLLEMEAU, MaunicEAu, Diowrzs, obítetricantes Galli, in fuis operibus paffim varios exhibent uncos, noflrisque temporibus fingula ; fere, quae in lucem prodeunt, chirurgica fcripta, tales fimul continent inftrumentorum collectiones (5) , quemadmodum . nuperrime plurimorum Auctorum uncos collegit V orc11us()). Mruanpus, Gallus, obftetricans, duos protulit uncos (7)3 - his vaginam adaptavit SMELLIE , Medicus Anglus; alium au- M | cem adducuntur, quz obfltetricariam artem & Chirurgiam propius |. :.. fpectant. (e) Lib. de Generat, Cap .XXVI, (f) Armament. Chirurg. Tab. XVI. Fig. 1.69 Tab. XLI. Fig. yo (g) GanENGEOT Traité / der infirument: ; HrisTER in fua Chirurgia &c. (b) In Differt. de Capite infantir abrupto variisque illud extrabendi modis. Gieflz, MDCCXLIII, (7) Dans la Preface du Guide der aceoucheurs. | " i d ! de Iuferumeutorum in arte &c. — | 8s i vaginalem uncum in peculiares ufus commendavit Lev- ETUS (9. s " 2 ME: | Quum vero propria luerent experientia, quod iam alio- - rum fapere potuiffent (7), uncos reiicere, & alia, minori - periculo adhibenda, his fubftituere coeperunt inftrumenta ; binc MauzicEAu inftrumentum capitis attractorium , Gallis - Tiretéíe dictum, conftruxit (m), recentioribus temporibus, Celeb, Fiigprus educ(torem, Bunrowus extractorem, fieri — curarunt; terebra occulta Ourpr, ut & ferrum SIMPSONI, in - fimiles ufus fabrefacta fuere, dum interim fimplici forfice (biflouri) uteretur / Morrzg, vulgari cultro DgvENTERUS, | clave Honxmus, & alii aliis, ut diverforum libros evolventi patebit. - Minime tamen hactenus deprehendimus, hos ve- » tcribus palmam preripuiffe, quum & uncis & perforatoriis illorum Chirurgia iam nimium abundaret. $. IX, | Interim fübfequentibus temporibus, & arte magis ex- | eulta, crudelem illum complures abhorrebant modum, in- | fantem vivum, accelerandi partus caufa, OCci idendi, aut ce- rebrum ex capite pregrandi & nimis craffo fee:us vivi extra- hendi, eamque ob caufam de parando apto inftrumento, quod ferreis quafi manibus caput prehenderet, feecumque vi- | vum, fi poffibile effet, fecure extraheret, ferio cogitarunt (1), ]:3 -- licet (k) Suite der b fer tatiens, Jur. des caufes & les accidens. de plufreurs | |: |; L accoucbemenr laborieux. a. Paris, MDCCLI. | (/) Crzzsus loc. cit. | | ] (m) Delineatus eft in Tract. 4e mulier. pragn. partur. et puerp. p. 252. (s) Teíle HzisrrRo, Chirurg. Part. II. Sect. V. Cap. CLII. $. XXII, ES Ex recentéar ibus , inquiente, Medicir ac Chirurgis prudentiorer magnam dederunt operam , ut ferramentum &9. modum excogi-. tarent, quibus eiusmodi in. caftbus, € jene G matri /mul vi- tam fervarent. 96 | |. . Commentatio | . —- licet ipforum etiam Veterum quedam inftrumenta huic fcopo: facii negotio adaptari poffe videantur. | Sic enim iamiam Arius ex PuiruMENo forcipem dentarium aut offarium alle- gat; forcipis comprimentis Paurus;: extrahentis AvICENNA mentionem fecerunt, & Arsucasrs figuras tres forcipum , ad- caput feetus conterendum quidem inventarum, fed levi mu- tatione, demptis nimirum ferris, ad idem prehendendum & fine lethali lefione extrahendum, idonearum, exhibuit (0). $. X Ex omnibus vero primus Jzcobus RuErr (p), Tigurinus, ligno íncidi curavit forcipem longam teríam (q), qua infans, ob capitis magnitudinem in partu retardatus, prehendi & educi poffet. Erat id fane defiderato fcopo fatis aptum in- Ítrumentum, quod dein vario modo immutatum forcipis Belgice, Gallice & Anglice titulo innotuit, difceptantibus inter fe variis Auctoribus de gloria inventionis. Latuit ta- men primo & omni fere ufu deftituta fuit (v), donec tandem in Belgio GirLEs /e Doux, Chirurgus Iprenfis, itemque Par- riNus, Gandavenfis Chirurgus, forcipem hanc in lucem quafi protraherent, ac pofterior eandem Academie Regie Scien- tiarum Parifine, raptum licet reclamante priore (5), commu- nicaret, unde Gallis dein ufui effe ccepit, & ab.his, retento Palfiniane forcipis nomine (quod tamen raro occurrit), mul- tum (o) Patet id ex fola infpectione figurz, inprimis nonz. s (p) Vixit ille tempore PAnAEr, meritoque hinc mirari licet, qua ra- tione factum fit, ut illud tam diu ignoraverint Galli, quum tamen in prima fua elaboratione magis perfectum fuerit quam forceps Gallica poft triplicem correctionem. (q) Lib. IIL Ze Partu, cap. VI. Harm. Gynecior. (r) Prout hoc evidenter ex fcriptoribus illius aevi apparet, ? (5) LevneT Obfervationr fur les caufes &9. les accidenr. de pluffeurs accoucbemens laborieufer , pag. 81. T WP ue. L2 £P Lb t P C» ^ zm st i e : " " v - ! E -í : TC de Infrrumentorum inarte&yc. —.— 97. tum & fzepe correctus fuit, a PEerrro, GnaEGonIo, SouMarm, Dvsse, LEvaErO, Chirurgis Gallis, ut & CruaMBERLINO, Anglo medico (f£). Falli ergo mihi videtur Celeberrimus BorgHMERus (4), quando ParriNuM & GnEGOnIUM exírado- res di-weríos conficiendos €5 applicandos curaffe, atferit ; praeterquam enim quod GnaeGonio forceps ante ParriNI com- municationem ignota adhuc fuerit, adeoque de inventionis . gloria cum ParziNo certare, iuxta Celeberr. BoEuwEnir rela- tionem, minime potuerit, prior ifle forcipem tantum Palfi- . nianam, levi quadam admodumque exigua ratione mutatam, non vero ab eo diverfam & difcrepantem , conftrui cura- vit(x). . Si vero Celeberr. etiam BoEnMwzno conceffero ( y), — Palfinianam forcipem longe ab illa, que hodie in Gallia adhi- . betur, differre, GnaEGORIO tamen, nec Patri, nec filio, qui | forcipem parentis correxit (z) , eam perfectionem deberi et- | jam mihi, ut fpero, concedet (4), fiquidem pater forcipem . Palfinianam tantum aliquo modo correctam habuit, filius .. forcipem feneftratam (5) fola multiplici iunctione, eaque fa- . tis inepta & inconvenienti, donavit (c). PM Aowee 6g | | In Anglia vero CHAMsERLINNus, Medicus obftetricans, & | filii tres, in quos iure quafi hereditario translata forceps eft, | Eres c cI arca- |... €) Idem psg. 89. | | (0 (wu) Dif/quifit. de ufu &9' praftantia forcipir Anglicane in partu dif-- | ficii, $. XX. itemque variis in locis Obfervationie fupra citatz, de Sarcomate uteri notabilis molis. | - (x) Teflantur id adhuc hodie omnes artis obíletriciz Magiflri in Gal- | lia, mihique ipfi idem hoc intueri licuit, | lC») Quod loco modo cit, adílruit, | —— €2) Sicuti ibidem adferit, - |. (2) Hac in re viventium teflimonia habeo quamplurima, | (B) Hxc perfectio Anglis, non autem GnEGOn10 debetur, |. Ce) Galli en Cremalliere vocant, 88 | . . Commentatio arcanum dudum habuere inftrumentum (2), quod orbi litte- rato anno 1733. in libro de arte obftetricia (e) primus com- municafle dicitur CHAPMaxNus, Chirurgus Anglus, ob feve- riorem DurrEnr, Chirurgi Edimburgenfis, iuftum camen quod forcipem celaret, animadverfionem (f). Qua autem ratio- ne Doctór SwEgLUE (9) afferere. queat, forcipem ChAMsER- LINI. eandem effe cum Cbapmanniana, quum tamen pofterior nullo loco huius mentionem iniiciat, quove dein iure Cele- - berr, HisrERus gloriari poffit, quod occafionem de ulteriori perfectione illius forcipis dederit, ipfi viderint. Hoc certum eft, quod etiam in Anglia tempore CuarMaNwr alii alias ha- buerint & adhibuerint forcipes (5), & quod GirrARDr, An-- gli, forceps parum a CnHaPMaxui forcipe fuerit diverfa (7). Quidquid autem fit, genuina forceps revera Germanorum eft - inventum, maior eius excavatio, ut & apta illa forma fene- ftrata, Anglis forte debetur, inftrumenti vero variata iun- Cio, Gallis & Anglis precipue in acceptis eft ferenda ; inde ergo concludo, folos de inventionis gloria inique certare Gal- — | los, & hinc amiffa fpe circa eandem concurrendi, primam inventionis ideam, intuitu huius forcipis, ex PanaEo hau- .. ftam fuiffe non fatis liquido demonftrare (Kk). S. XIL Recentioribus hifce temporibus varias eiusmodi forcipes & compluribus Auctoribus delineatas deprehendimus, Sic | forcipis Pa/finiane, ab amico fibi communicate, figuram (4) SweLLrE Introduction of Midwifery , pag. LVI. (e) Treatife en tbe improvement of Midwifery. (f) AC. Edimburg. lom III. ! j Loc. modo citat. HrzisrERus Ze Partu difficili, $. XI. (5) T'eflatur hoc ipfe, in fua Prafatione, CuAPMANNYs, (7) Ibidem. (k) LzvnrT, lib. antea cit, Labia doti dis e 7o E am Tite ex- de Inffrumentorum in arte &c. 89 exhibet Celeberr. HrrsrERus (7), aliamque, perfecte fimi- lem illi, quam Academ. Reg. communicavit ParriNus, fiflit LevnETus (m). ^ VorGr figura 11. forcipem Dn. PurssEau, - qui absque dubio Puxos eft (7), exhibet; fig. 12. forcipem FarEpi, & 1353 ScuunERr (0) forcipem monftrat, | Correctas -— figuras forcipum dat GrrrAgnpus (p), quas Gregorianis fimi- miles effe dicit Celeberr. BoEBMERus (4), ad cuius modum & hic pofterior etiam figuram forcipis dat (v). Palfinianam forcipem a Dussko correctum in Actis Edimburg. fiftit Bur- TERUS (5), quemadmodum etiam variarum forcipum figuras &ri incidi curavit LEvRETvs, propriarum vero tres exhibuit, Palfinianam nempe forcipem ultime correctionis (£), forci- pem novam tribrachialem (1), & forcipem curvilineam (w ). Tandem etiam MkwanDpus alias adhuc in medium producit forcipes, de quibus ipfi Auctores confuli poffunt. Iam Hes (/) In Operib. chirurg, Tab, XXIII. fig. XVI. NM n) Lib. cit. pag, 88. (2) Chirurgus Parifinus & artis obftetricix Magifter, (e) Practici Argentinenfis, | (p) Cafer of Midwifery. (4) Difquifitione cit, . (7) Ibidem. (7) Volum. III. 'T'ab. V. (£) Obfervationr &c. Fig. 14. Tab. I, ^- (w) Ibid, Tab.I. Fig. I, I. &c. De hoc impsinis inftrumento egit in Appendice Voluminis IX. Actor, Acad. Nat. Curiof, Celeb. BorHwrnRus, itemque Clariff. Iawckius, in fuis Commentat. de Forfice &$. Forcipe Bingianir, at, uti videtur, ex funplici inftru- menti confideratione, & perquam rudi effigie, prout hoc eviden- tiffine demonflrat in Relpohbad quam neuter illorum huc us- que diluit, eximius LévgETUs. Prwclarum hoc fcriptum infer- | tum eft Continuationi obfervationum, feu Suite der Obfervationr &c, Artie. XII... ! (Qv) Suite der Obfervations "ab. II, Fig, II. App. Nov. Act. Med. Pb. Vol. I. m 9o — ^ Commentatio PU ot 9d ido quid de his omnibus fentiam inftrimentis,' ex mea & aliorum obfervatione, experientia ac ratione, nunc dieam, | | $. XIII Atque ut de uncis, uncinis, embryulcis, facris omni evo inflrumentis, exordiar, facere non poflum, quin primo, ea- - dem in illis cafibus, in quibus femper applicata fuere, minime fuiffe indicata; fecundo, neque in his, neque in aliis tuto - adhibita; ferí;o denique his eque efficacia, magis tamen fe- cura & minus periculofa inftrumenta hodie effe cognita, mon- ftrem, Primum equidem, quod in bis cafibus, in quibus ap- - plicati fuere unci, non [int indicati, elucefcit, fiilli confi- derantur cafus, in quibus adhibebantur, arque, ut omnes Ve- terum, itemque illos filentio praeteream, ubi, abdomine aut pectore uncis perruptis, vifcera in hifce cavitatibus contenta crudeli & agrefti labore perperam extracta fuere ; in capite previo pregrandi (x), retento ac impedito (5), ubi recen- tiores femper illos adhibent, nunquam indicantur: caput enim pregrande fepe ipfa natura formavit, & retentum aut impeditum, arte adiuta, expellit, ita ut, obftaculis vel fpon-. te, vel arte remotis, facile füccedat partus, abs eo quod, ftatim ferro cruentari debeat, idque confirmatione nulla indi- get, quum obfervationes fufficienter illud demonftrent. Si vero nature labor, vis, actio, non exfpectatur, íi impedi- mentum partus ab obftetricante ex fuis fignis nec cognofci- tur, nec tollitur, fique tandem uncus applicatur, tunc pre- maturum matura ignorantia ferrum adhiberi, & iam rupto cranii tegmine hornicidium fieri, quilibet facile intelligit ac perfpicit. Inhumanum ergo foret fcelus, hoc in cafu & füb his circumftantiis adhibere uncos, S. XIV. (x) Pru Pracfique des accoucbemens, toto Cap. HI. . (y) ldem & cum eo alii omnes, qui his infirumentis utuntur. de Infirumentorum in arte &e. gr Bé ocoscs! $. XIV. Verum adulto iam malo, natura fatifcente & inerti, - fractis nimium parturientis viribus, mortuo fetu, forfitan tunc, in eodem cafü, certius indieari videntur talia inflru- menta? Aít, eadem omnino ratio eft, ficuti in priori cafu, .ita ut nec hic applicari tuto poffint, nee debeant, nec et- - jam indicentur. Caput enim foetus, a continuato dolorum impulfu, arctiffime, cunei ad inftar, verfus offa pubis ada- étum eft; hinc totam ibi cavitatem fua mole replet, adeoque orificium uteri, unacum fuperioris pelvis diametri apertura, obturatum eft, Qua ergo ratione uncus, cuius hamata con- ftructio angulum plus minusve acutum fuperiori fua parte, efficit, per obturatam ab immobili capite pelvis aperturam introduci poterit (2)? certe impoffibile id erit, nifi ipfum uterum ferro perrumpere velis; taceo, quod omnes obftetri- cantes, fub his circumftantiis, uncorum applicationem, fum- ma licet cum prudentia factam, prorfus fruftraneam, temera- riam, matri perniciofam, & feetui inutilem fore, teftentur, - quum illud tantum, quod in vaginam prominet, capitis feg-. mentum, unci actionem experiri queat, quod vero non nifi tumorem quendam quoad maximam partem mollem, ex va- fis compreffis & circulatione intercepta ortum, conftituit, qui unci actionein fuftinere nequit, id quod iam dudum etiain dpfi probe perfpexerunt Veteres, eamque ob caufam omnes fere & finguli, pro applicatione uncorum, folidiffimas fem- per, nec adeo facile diffringendas cranii partes, ut fünt oculi, 05, aures, mentum, elegerunt, reliquas vero omnes mollio- fes ad operationem iítam ineptas iudicarunt, quod etiain, m a neg- (z) Teflatur'id ipfum D. Mrrrzrnzvsrn, 6, IV. Artic. IL. Zer praci- | fehben Abbandlung von. Accouchiren. Lipf. vz54. quod fane hsud | " levis momenti teftimonium eft, quum hic ipfe Auctor his infiru- | | M C-—--——egn GT T T T Em CM -——2 — M Àá— t —ÀM—ü -—! Last mentis omnes fere partus difficultates fuperare intendat. J . ^ , À ^ 92. . . QOsvnmmentatio —— m neglecta plane illorum auctoritate, fola ratio abunde mon(traé & experientia uberius cenfirmat. . en (& XV. Quodfi tamen, contra rectas artis leges, & contra ipfum communem fenfum, etiam in mollem hunc tumorem uncos defigi, & fic eranii tegmen diffringi poffe, velint, utique i7 neque tuto fieri, nec 4b uncorum applicatione boc tentamine ullum fperari operationis fucceffum po[fe, audacter affero ; & hoc alterum propofitionis membrum eft. Uncoin mollem tumorem immiílo quid efficies? preter inutile, adacto & DRM Pe cm attracto ferro, vulnus, certe nihil? Sed hoc operationi per- - ficiende nulla plane inferviet ratione. — Etiamfi enim tumor ifte ferro perruptus & penitus ablatus fit, infantis camen ca- .put, integro manente cranii tegmine, eadem vi infixum & inclufum remanet, Quorfum igitur cruente & inutiles he encheirefes? neque tamen velim credas adeo facilem effe, ut quidam fibi perfuadent, hane continui folutionem; fepe enim difficillimam & periculofiffimam illam effe, unci hamata con-- ftructio , obliqua applicatio (4), capitis in recta linea prode- untis conditio, obftetricantium in operatione fudor, manualis operatio, obfervatio, fatis fuperque evincunt & demonftrant.- Quodfi vero nequidem uncus in mollem tumorem facili ne- potio infigi poteft, quanto maiori cum difüicultate ipfum of- . | feum Lg (4) Opfime iam iam hoc animadvertit Aerivs, & idcirco, loeo fupra. citato, utiliffimum hoc fuppeditat monitnm: Si caput itm im- pactum fuerit , ut nulle modo reirudi pofft, uncinur attraécto- viur oculo, aut auri, aut mento, infigatur - - - €9 dein alterum | infirumentum ex altera parte oppofftum, fimiliter immittatur ac infgatur, ut equalis 6$ ad neutram partem inclinans aitra- éhio fat, Unde liquido apparet, & Arr:0 iam obliquam illam unci traétionem fuiffe cognitam, quam ipfa ctiam confirmmt praxis. ( | de Infirumentorum ex arte &c. 03 feum diffringetur tegmen? Sane, preter modo allegata obfta- . eula, aliud etiam, perquam grave, imo fere fummum pre- bet elaflica cranii eonditio, cuius intuitu illud inftrumento facillime cedit, unde & ipfa oflea theca egerrime diffringi poterit. At, etiam hanc agrefli & multo labore (uti f&pius fit) perruptam dabo; nunquam tamen unci attrahentis po- tentia par erit fuperande huic refiflentie,. quum cognitum - iam atque evictum fit, quod in dimovendo ex aliquo loco, per tractionem, corpore qualicunque, tractionis potentia fuü- perare debeat fummam refiftentiarum. Hoc autem fi ita fe habet, ficuti veriffimum omnino eft, pofito noftro cafu, ca- pite nempe incuneato, facta cranii violenta apertione, & unco ex hoc pendente & attracto, immoto capite cranii teg- | men difrumpi, uncum fallere & elabi, atque tunc aut in ob- | ftetricantis manum, fin adhuc adeo providus fuerit, aut, | incaute magis eodem procedente, in mulieris genitalia defigi, . illisque dehifcentibus immergi, necefle eft (7). | : BC TXYI, | Grave hoc & admodum terribile ab uncorum applica- | tione metuendum incommodum füo iam tempore probe per- | fpexit Cersvs, & hodie omnium fere obftetricantium tefti- | moniis fignatum legimus, ita ut mirum certe videri poffit, . ullum, poft adeo triftes cafus, effe uncis in arte ufum. | Cer- | m 3 $V$ (9) Teftantur id quamplurimz obfervationes, inter quas eas femper .. . erudeliffimas invenies dilacerationes, quz obítetricantium adiu- vante manu facte ; hinc merite illos proceffus damnavit Lrvnz- TUS, quos obftetricans non folus, fed cum alio perficeret, Do- mini LAwoTTE X& aliorum ex hac caufa infortunia recenfens; unde etiam non fatis mihi patet, cur Dn. D. MirTELNEUsER Lib. eit. dum $. IV, Artic. II. methodum applicandi inftrumenta, pro- dcunte primo capite, exponit, cerebro exemito, uncum capiti in- fixum alteri trabenduig tradat. 177 ut P —m— a — a —Ma; 9b —— Commentatio svs vero fic habet (c): nci acumen im ipfum os evul-ve ubi delabitur, fequitur nervorum diflentio &5 ingens peri- culum moríis; hiantia in rectum vulnera difrupte vefice, elapfa per uterum eiusque vaginam inteftina, id fatis fuper- que confirmant, Idcirco etiam Romanus hic Medicus cau- telas quasdam practicas fübiungit, quando mediange unco tra- Clio tentari pollit:. Zoitur, inquiens, comprefJa "vulva, con- —quie[cere , biante, leniter trahere oporteí (d )5 quem locum Celeb. HursrERVs (e) ita interpretatur: | Jgitur comprejja «Uul-va (hoc eft conítriéta matrice, five doloribus ceffan:i- bus) conquiefcere ; biante "vero (hoc eft doloribus przfenti- bus) Jeniter frabere oporíet. | Pace vero tanti viri ut recte utiliffima illa, a CErso in operatione preícripta, cautela in-- tellipatur, nec maiora cum uncis mala perpetrentur, mone- bo, naturam explicationi ZJeifieriane plane contrariari: Ilia enim feníatio dolorifica, quam parturiens percipit, & vulgus pa4ríus dolorem appellat, uteri fefe contrahentis & conftrin- gentis effectus eft, quod vel exinde fatis manifefíto patet, dum.pfe obítetrices, ex tremulo uteri fe fe confítringentis nifu, digiti ope, appropinquantem dolorem citius , quam parturiens, fentiunt, & iterum ex uteri fucceffiva relaxatione &-collapfu doloris ceffationem prsedicunt. ^ Quare, dum Czrsvs dicit, compre[ja "vuFva conquie[cere oportet, intel. - ligendum id eft de conftri&to utero, & doloribus prefenti-- bus; hiante «vero leniter írabere, id eft, doloribus ceffanti- . bus, utero collapfo, relaxato, nec tanta vi fupra faetum con- ftricto,. uti tempore dolorum effe folet. ^ Quis enim hodie ignorat, artis legem effe, ut urgentibus doloribus ab extra- "uve d | ! éione (c) Loc. citat. (4) Ibidem, | (c) Chirurg. Part. IT. Cap, CLUI, $. II& | | —.— de Infrrumentorum in arte &c. 05 €tione defiftatur, & prefentibus illis, in noftro cafu, diffici- . liorem eíle impedimenti iftius remotionem ( f )? BRORS $. XVII. sd Ex his omnibus ergo concludo, uncorum applicationem DzvENTERO merito execrandam, CumarMawwNO borrendam, & DBosuwEno crudelem videri, ac hodie fapienter ab omni- bus bonis deteflari. — Forfitan etiam ex horum frequentiori ufu factum eft, quod multis in regionibus, rebus non nifi fumme defperatis, obftetricantes demum accerfantur, & odio- fis nominibus afficiantur,. prout recte id fufpicatur Cuar- MANNVS cum aliis. In Gallia adhuc férrum ita horrent mulie- res, ut quodlibet pro unco habeant, neque tamen fine ra- tione; fi que enim alia regio, tum certe hec hodie omnes dificiles partus iudicat uncis, vix non preter LEvRETVM tota, Idem hoc iam fuo tempore in Gallia fe vidiífe tefta- tur Dn. LavorrE£, qui integrum Caput, lethalibus uncis con- fectarum obfervationum, congeffit, atque tanto hos, ob ma- lam famam, odio habuiffe videtur, ut. in cenfura medica, & -que eius libro adiicitur, a Medicis fimul teftimonium fübiun- gi peuerit, nunquam fe uncos in ufum vocafle. $. XVIII. Sed iam ad tertium progrediamur membrum,' demon- ftraturi, quod uncorum in locum alia eque apta, magis iamen | i d fecu- (f) Hune errorem eo libentius hic corrigo, quum notum mihi fit, quod multi ex eo falfo tali prziudicio in eundem incurrant. Sic Mzuanpvs Lib. cit. dum de introducendis forcipibus agit, uteri contractionem , ut intromittantur, exfpectandam fuadet, quafi hae przfente facilius. immitti poffent; nec eff cur anxius illam exfpectet, quum plerumque immediate fequatur introductionem in orificium uteri factam, ob inde evenientem graviorem huius Arritationem; unde ridiculum eff, Auctorem hune. id exoptare, quod alii plane reformidare folent. 06 coc Commentatio —— fecura, in fimilibus cafibus, bodie ufitata &9' copsita fint in- firumenía. In cafu capitis pregrandis , impediti, retenti, etiam incuneati, partus per caufas naturales difficultas, imo impoflibilitas, ex vaílitate capitis, pelvi fiimis anguíla aut male comformata, denique ex aliis tunc prefentibus obftacu- lis, emergit, adeoque multiplex ex caufarum varietate oritur indicatio. In primo cafü capitis vaftitas eft minuenda; in fecundo, quum felida pelvis diameter augeri non poffit, pa- riter primi cafus indicatio refpicienda eft, licet capitis magni- tudo non admodum excedat; in tertio obfítacula fecundum variam fuam naturam auferenda veniunt. Capitis vero va- ftitas variis minui artificiis poteft, non folo molem deftruente unco, fed etiam, integra manente mole, tantum eius dia- metro longitudinali prolongata, & transverfali imminuta, quo- rum primum facillime obtinetur forcipibus, tefle multiplici experientia; vel etiam imminui poteft, dempta mole, cranio aperto, & cerebro extracto mediantibus inftrumentis fimpli- ciffimis, fpatulis, clavis, cultris, forcipibus, &c. qus vero, ex fuis caufis indicata, femperque uncis fecuriora, pro vario cafu vite aut mortis feetus, itemque varia pelvis configura- tione feliguntur, ita ut primum ope vivi & sdhuc integri extrahantur fextus, pofteriora autem mortuo infanti fine ullo periculi metu applicentur. ! i | 9G $. XIX. | Eritne vero aliquis adhue uncis in arte obftetricia ufus? Recte fane queftio hec moveri poteft, poftquam evictum fuit, in illis cafibus, in quibus alias adhibebantur , eosdem nec indicari, nec tuto adhiberi poffe; uncos enim iam dixi. ad coaréctatum caput eiiciendum effe ineptos, ad diffrigendam | cranii thecam periculofos; im cafu autem relicti in utero cor- poris, capite ab hoc avulfo, aut capitis craffi nimis, & iam | alio inftrumento (mortuo fetu) comminuti, folum conveni- unt, in aliis punquam adhiberi debent, & vix prudenter poffunt, *c Li de Infirumentorum in arte &c. 97... lbs Aliud: M'EN. genus, quod iam a Veteribus pro adiuuando difficili partu adhibitum fuit, & hodie adbuc mul- .tis ufu venit, erant perforatoria, feu excerebratoria, fcin- deníes culiri,. Haec eum in finem excogitata fuiffe viden- . tur, ut citius & tutius molem capitis minuerent, aut parte abíciffa corpus extenuarent. |Hodiernis temporibus hic ufus religiofe nimis obfervatur, & intra paucorum annorum fpa- tium ita multiplicata haec inftrumenta fuere, ut unice quafi in eo operam fuam collocafle. videantur Auctores, quo ad perficiendam quamlibet cerebri extractionem novum perfora- torium, & ad cuiuslibet partis a corpore feparationem novum. Ícalpellum aut cultrum invenirent, $. XXI. Varia alia-hinc inde apud Auctores defcripta & deli- | meata videmus eiusmodi inftrumenta, | Quod occipitio (licet . tamen hic locus minus idoneus ad hanc operationem habea- | tur), infigebat perforatorium, Moscmrow, non defcribit; | hguris expreffit fpumatile parcuum, ut & magnum, ArBuca- |-815 (2); prius verum perforatorium eft, pofterius utrimque , fcindens fcalprum ; alii adhuc cultros, forfices, fcalpra, fcal- .. pella, fpatulas, clavos & fimilia, nuda, aut vagina involuta, . recenfent. Recentioribus hifce temporibus etiam peculiarem |- forficem fibi parari curavit SwELrLIE; inftrumentum autem | perforatorium Dn. MavnzicEAv aliorum ad inftar fabrefa- 1 Cum eft, que fimplici extrattorum nomine a fuis Auctori- | busdonata fun, — | | : i - WP. e qr | - Ingenere perforatoria & excerebratoria omnia indicatio- |i, propter quam conftructa fuere, plenarie & melius, quam | ' unci, | | ah 2) loc. cifat, — | App. Nov. Act. Med. Pb. Vol. L..— n | 98. i "Commentatio ^ unci, fatisfaciunt; quum. vero eidem indicationi aptioribus & neutiquam enecantibus fiepius fübvenire 'queamus, & in eo- dem cafu obftetricans perforatorio vitam infanti inhumana crudelitate tollat, alter forcipe fervet, merito idcirco illa penitus profcripta atroque carbone notata fuerunt. -$, XXIII. Itaque ut péitoravecrRi dius etiam limitem, ea tan- tum in illo cafu, ubi grandior capitis moles per pelvis aper- turam educi nequit, convenire iudico, praefertim fi infimul minor eft pelvis diameter, ut forceps intromitti nequeat, & certa ac indubitata mortem foetus comprobant figna ; his ve- ro deficientibus conditionibus , neutiquam adhibenda funt, Vivo enim illi cerebrum eximere velle, infandum foret fce- Jus (5), fique fatis ampla fuerit pelvis, ut facili negotio in- troduci queat forceps, preftare femper arbitror, infantem, licet mortuum, faltem integrum , quam efiracto cranio & exemto: cerebro, adfítantium oculis fubiicere, $. XXIV. Quod autem fcindentium cultrorum, uncorum, fcalpro- rum, ut & aliorum, ad membri cuiusdam feparationem de- : ftinatorum ufum fpectat, hanc operationem prorfus inutilem, - infimulque periculofiffimam reputo, Etiamfi enim brachium, intra os uteri ad humerum usque protrufüm, dimidia fui par- te ante genitalia abfcindatur, minime tamen hac ratione par- tus diflicultas fublata eft, aut obftaculorum conditio mutata. Certe os uteri conftanter adhuc obturatum manet, & tamen, Hor non obftante, paffim hec precepta inculcantur, & figu- , dimidio ablato brachio, in debitum fitum verfi infantes upra uf In ipfa autem articulatione humerum Eu | À e ere, (^) Maxime in initio laborum, de qua re vid, infra $ LXVIL LXVI & LXIX. |: | | l | | | | de Inferumemtorum in árte Gc. 69 dere, ut hoc alii faciunt, itemque caput a vertebris folve-- re (7), aut transverfe in utero fitum infantem per medium dividere velle, rufctice temeritatis, vera arte repudiatum, nec forte unquam fine damno probatum confilium habeto. : $. XXV. In fpecie vero inftrumentum Dn. Mavnuicrav Tire -téte dictum, feliciter cum fuo Auctore extinctum credo, /icef ridicula empbafi rarum artis fuae arcanum, mirum infiru- meníum, ilud dicat, quoZ fibi proprium primum re[er-vare «uoluit , tandem, confcientia addutfus , publici iuris fecit. Hoc enim eam, pro qua illud conftruxerat, indicationem eunime omnium, eam vero, pro qua conftructum illud effe procul dubio nollet, perfectiffime adimpleret, mortuum nem- pe vix unquam educendo infantem, & vivum certo certius occidendo ; unde etiam illud Dn. Prev, Gallus obftetricans, integro quodam Capite recte declamavit, uncos eidem meri- to praeferens. Contrarie prorfus opinionis in hac re depre- hendo DEvENTERYM, qui de uncis differens, unci, inquit, nunquam ufui effe po[Junt , quod bumeri adeo «valide obfiant, uf caput, licet maxima «vi detrattum, fuccedere non. po[- fif, & de inftrumento Dn. MavnicEav, boc fane in[lrumen- (um aif, accommodatius efl, minusque periculi parturienti punto n2 qui- (;) Iniquae huius encheirefis "autor eft Cersvs, quem complures alii imitati funt, inprimis quoque Dzrscuivs, qui in "Tractatu germa- nico, cuius titulus eft: 4bbandlung, daff weder die Wendung, nocb Englifche Zange, in allen Geburtr-Fállen vor Mutter und Kind ficher. gebrauchet werde, aperte fatetur, quod & brachi- um, & caput a trunco feparaverit, itemque per inedium divife- rit infantem , non tamen femper, ut videtur, cum falute matris. - Sic & D. MirrzLumvsrR Jib. cit. $. V. Artic. II. brachium ex articulatione, ut & fcapulam folvit & eximit, ventrem etiam ape- rit & medias vertebras cultro dividit, $. VI. IOO (0 7 Commentatio — quidem, quam uncini, infanti autem nunquám non necem adfert, Prima equidem de arte DEvENTERI propofitio falfa eft; nam in cafü capitis retenti, impediti, coar&tati, non femper humeri in caufa funt, quod partus non füccedat; at- que fi fint, tunc certe inftrumentum Dn. Mavnickeav. minus preftabit, quam unci, prout hoc ipfa docent inflirumenta, eorumque applicatio; unde etiam fecunde propofitionis pri- mum membrum pariter concidit, eaque propter perfpicere non poffum, cur, ex levioribus illis DEVENTERI rationibus, Celeberr. BogmwERVs (Kk) uncos reiicere, & Dn. Mavni- cEAV inftrumentum his, tanquam accommodatius, preferre potuerit Idem mecum fentit Ce/eb. HgisrERvs (7), macbi- n4, inquiens, fradoria, tire-téte /Mauricaei, uncis mi- nus, €5 DEvENTERO (euius contrarium apud hunc Auctorem lego) &5 Honxrio 65 mibi commoda -videtur. Ex aliis ve- ro &longe gravioribus rationibus, ut iam antea monftravi, etiam uncos contra Celeb, HxrsrERvM damno & deteftor, ficuti ex iis apparet, que $. XVI. & XX, monui. | $. XXVI. In eundem ufum porro FarEgpivs inftrumentum conftru- xit, atque Burtonianus extratlor excogitatus fuit; fed ean- dem prorfus notam, ac illud MavuicaEr, incurrunt; quod perfpiciens FiuEDivs, preclaro fane exemplo ipfe fuum inftru- mentum damnavit primus, & forcipum ufum fübftituit, de quibus fpeciatim nunc mihi agendum erit. $. XXVII, | — Forcipes ad extra ctionem fous vivi aut mortui pro tu tiffimis & convenientiffimis femper habite fuerunt inftrumen-: tis; inde eciam factum eft, ut variea variis immutata fue- rnt (kh) Difguifft. fecunda $. XV." - () Chirurg. Part, H, Cap. CLIL, $. XXI, circa finem. de Infirumentorum in àrte tc. Yot rint & correcte, licet tamen inde non femper perfectiores evaferint, uti id alibi fatis demonftravi. lam vero illas exa- . minabo forcipes, que & hodie maxime in ufu funt, & vario fimul refpectu aliis preftant. $. XXVIII. SwELLIE, Medicine Doéctor & artis obftetricarie Magi- fter Londinenfis, forcipem conftrui curavit fatis exiguam. Eft ea tantum forcipis Chapmanniane, mutata iunctione, compendium, & inftrumentum ad vagine canalem & curvi- lineum eius ductum perfecte adaptatum (7). De hoc recte differit LEvRETVs (2), eius commoda & incommoda perlu- — ftrans, & figuram fimul exhibens. Hoe ego preter LEvag- . TVM obfervo, caput incuneatum hac forcipe rarius educi | poffe, quod ut evidentius pateat, fequentia momenta con- . fideranda funt, " $. XXIX. | Infantis, naturali partu excludendi, caput 6, aut 7. pol- | licum diametrum longitudinalem habet; ferre forcipis Smel- | liane, que caput prehendere debent, 6. pollices tantum ; | iterum vaginz longitudinalis diameter pollicibus 6, ftilus au- | tem feu manubrium forcipis, 4. abfolvitur. Igitur totius forci- | pis longitudo decem pollices equat, & longitudinales tum ca- | pitis, tum vaginae diametri 12. continent, qui in paragomphofi | capitis feetus, ex eo, quod illud ad aliquot pollices in vagi- | nam defcendit, ad 8. reduci poffunt; exinde autem liquido J"wpparet, quod, fi in paragemphofi utrinque, ad bene pre- | hendendum & extrahendum caput, immittatur inftrumen- | tum, neceffario in vagina & uteri oftio eiusdem pollices 8. | | E lati, ! - (m) Scilicet in quantum recta forceps poteft; nam & huius premitur incommodis. | | - (m) Suite der Obfervat. Axt. VIIL Figuram vero exhibet 'T'ab.II. fig, IX | lIo2 - . Commentatio latitent, adeoque extra genitalia tantum prominere poffint pollices 2, Qualis ergo & quanta fub his circumftantiis erit. — forcipis actio? : i $. XXX, | ! | Alterum eft, quod capitis ea pars, qua in vaginam pro- minet, plus minusve fpectabilem tumorem, & quidem in ratione inverfa dolorum, adeoque & incuneationis, vivente fetu acquirat, isque fepe ad duorum vel trium pollicum magnitudinem accedat. Loc ergo fi contingat, capitis lon- gitudinalem diametrum totam & brachiorum, & manubrii longitudinalem diametrum quare, manifefto liquet. | Qua- lis autem nunc adeft probabilitas, quod brachia forcipis, que : 6. pollicum tantum longitudinem habent, capitis, quam in puncto firmo prehendere nequeunt, adductura fint molem (0)? Proinde etiam in illo cafu, ubi incuneatio capitis verfus fu- periorem regionem occurrit & nullus apparet tumor, aut non admodum notabilis, (quod video Auctorem fibi concedi velle) ferre caput nondum prehendere poflunt, nifi toto in- troducto, cum manubrio , inftrumento, & tunc iunctio for- cipis fere fieri debet circa fuperiorem pelvis aperturam, quod quale fit inconveniens , imo quantum operationi abfolvende impedimentum iniiciat, facile perfpicient omnes Practici. Annon ergo eun, quam dedit uncis /Mfenardianis longitu- dinem, forcipi utilius dediffet? Equidem forte aliquis obii- | ciet, - (e) De hac re legi meretur Celeb. Bog nwzzni1 de Sarcomate uteri Obfervatio, Appendici Acf. Acad, Nat. Curiof. inferta, $. XXIX. ' ubi IaNckiuM reprehendit, quod breviores forcipis laminas | aliis preílare afferat; loquitur vero ex experientia Doctiff. Boewe- Rvs, cui etiam in hoc fubfcribo, nec movet me maximus vir HrrsTERVS, qui ex zerrore €9 borrorc, quem forcipum magni-- tudo pariwrienti incutit , parvos fuos uncos forcipibus antepo- nit, Cbfrurg. Part. II. Cfb, CLII. $. XXII » de Inflrumentorum in arte &v. 103 ciet, repugnare hoc experientie, quum fepe hac forcipe ex anguftiis caput eduxerit ; aft, hanc obiectionem, ab ipfo et- jam mihi faciendam auctore, nullatenus timeo ; religiofus enim nimium eft, qui afferat, fe in füperiori pelvis apertura jncuneatrum eduxiffe caput, licet illud in inferiori haerens, & "in vaginam depulfum, ficque difliculter prodiens, ipfum ex- traxiffe facile concedam; fed hos cafus a prioribus diftinguat velim, qui hanc obiectionem format, & facile perfpiciet, illos effe diverfiffimos. $. XXXI. Rooxuvysr, Amftelodamenfium Chirurgi, forceps, ab alis prorfus difcrepat, & fingulare inventum eft. Diu ad- modum eandem fummo occultaffe ftudio dicitur, & rarum hoc artis arcanum ftupendo pretio quibusdam faltem vendi- diffe. Ferream communicavit forcipem RATHLAwWw, quam iuffu Procerum provincia defcripfit in peculiari libello, Am- ftelodami anno 1747. edito. Eodem anno ScuricuriINGivs, Amftelodamenfium Medicus, in Embryulcia nova etiam figu- ram talis forcipis exhibuit 3 ex delineatione Dn. RaTHLAW eri illum incidi curavit LEvRETVs (p); ex ScuricHTINGII autem figura Celeberr. HzirsrERvs (4) egregium fuum opus inepta delineatione confpurcavit , facileque credere quis- piam poffet, fi figuram confiderat tertiam, & ScnriCHTIN- GIVM, & HxaisTERVM auro non redimendam talem forcipem reputaffe, dum in uterum immiffa illa, immani hiatu dupli- cetum educere fetum tentant, inaudita hucusque obftetri- cantibus encheirefi;, Recte ergo, meo equidem iudicio, fi- | mul animadvertit HxisrERvs(r), 4Jiquid fingulare €5 notatu dignum (p) Suite der Obfervationr "Fab. II. (qg) Tab. LX. fig. I. II. HI. PEE i |. (*) In explicatione Tab, citat. | | »ez "E og ^ . Commentatio —— digniim in bac figura effe; & Scmacurmaivs (5). bunc ca- fum in arte obfletricia unum ex difficillimis omnium effe ad- ferit, dum aliquid adeo fingulare omnes obftetricantes in hac inveniunt, ut fingulariffimum putent talem cafum, ac inftru- — mento ita introducto, ficuti figura monílrat, plane non emen- dandum aut tollendum. — Eiiamne ergo hodie graves inre feria viri iocantur ? " | »* $. XXXII. Quantumvis vero communicata a Dn, RATHLAW & ScHLICHTINGIO forceps pro illa, quam RooNuvysivs in ar- — canis habuit, a plerisque reputetur, nihilominus tamen mul- - ti genuinam illam effe negant, egoque eo facilius, ut id cre- dam, adducor, dum, preterquam quod forceps ifta in cafu. capitis incuneati nec examen, nec praxin, fuftineat, noftris tamen temporibus adhuc multi, ingenti admodum pretio fo- luto, arcani huius notitiam acquirere nituntur, & cum eo- dem demum obtento re vera contenti funt. Equidem illud - fe divinaffe credit LevnETvs (£), prefumi potefl, inquiens, - miraculofum boc medium fuo £antum fuffeciffe audori illis. in cafibus, ubi boc facili negotio carere potuiffet , quod - Roounuvysivs ipfe uferefur uncis abs dubio, ubi miraculo non e[fe£ locus, €5 alie adeffent circum[lantie ; aft re yera orcipis huius (fi modo illa fit, qua fub Roouuvyvsi arcano - a Dn. RarurLAw communicata fuit,) quicunque confiderave- rit ftru&turam, actionem, & eam, quam exerere potefl, po- tentiam, facile intelliget, fub operatione infüfficienter ean- dem refiftere, arcus nimium eífe flexiles, debiles, ad caput - attrabendum prorfus ineptos; alie vero forcipes omnes, qu& huius forme funt, ud v, g. Raiíblawianam & Saudefianamy | fimili Cr) Ibidem, (£) Suite der Obfervationr, pag. 216. a de lsfirumentorum in arte &c..— 105 fimili cenfüra notant, & in his LEvaETO, qui illas examina- . vit (4), fübfcribo, - $. XXXIII. Sunt vero adhue alii in Batavia obftetricantes, qui fe . etiam divinum illud inftrumentum poffidere gloriantur, & forcipis fpeciem habent admodum exiguam, ex duabus la- mellis chalybeis levigatis, nulla iunctione unitis, conftantem, Forceps ifta Roonbujfiane vulgo fic dicte, a Dn. RArHLAw . producte, magnitudine multum cedit, nec ita lata eft, fed folidior, fortior, & non elaftica, eiusque accuratam ideam exhibet Levazrvs fig. 5. Tab. II. (17), Quodfi huic inftru- mento fupra literam 5 tres demantur linee, & due infra li- teras pg habebis circiter eas, de quibus loquor, vectes, qua- rum actio ita perficitur, uti fig. 6. eiusdem Tab, monfltrat ( x ). $. XXXIV, | (u) Lib. modo cit. | (v) Suite der Obfervationr &c. (x) Hzc fcripferam, quum, qui indefeffo utramque Medicinam ftu. dio promovet, Il/uflrif. L. B. van SwigTEN de vero Roow- Huvsu inflrumento mecum communicaret , & librum lingua Batava impreffum, fub 'Tit Her Reonbuyfíaanfch Gebeim in | die Vroedkunde ontdeckt. te Leiden, v1g4.. exhiberet. — Inftru- mentum, quod in eodem libro zri incifum eft, fieri curavi, vi- deturque fimplex & indicationi apprime conveniens efle vectis; an vero defiderio fatisfaciat, hactenus nondum experiri mihi li- cuit; rectam enim applicationem inflrumenti, non ieiunam con- fiderationem, pofeit, licet id de inftrumenüs Levretianir fas étum fit. * De inftrumenti huius arcani promulgatione fufior recenfio atque ipfius inftrumenti defcriptio variaque delineatio inferta eft Mifcellaneis illis, qux titulo Hasuburgifcher Magazin proítant, P. XIV. p. ui. quibuscum conferendx funt nonnullr animad- verfiones ibid. p. 645. addita. | App. Nov. AG. Med. Pb. Vel. I. o Qo AS. Uu l06 — . Commentatio — 5 ra 6$. XXXIV. ; M. LrvaeTVS, Repie Chirurgorum Academie Sodalis, da- - .tam hucusque forcipibus confiderans figuram, licet & ipfe - utiliter eam correxerit fiepius, facile tamen perfpexit, non : eas adhuc effe, que quererentur, unde in forcipum defe- - Cus ferius animadvertit, in rationem, cur adeo difüculter . introducerentur, iungerentur, falleret, & perinzum dila- cerent, inquifivit, & probe confiderata partium, pelvim conftituentium, tam folidarum, quam mollium, ftru&tura, i vie directione, itemque capitis incuneati fitu, curvilineam ? conftruxit forcipem, quam figura I. & 2, T'ab.1I. exhibet( 5), iunéctionem hodie feliciorem longe illi conciliavit, fimulque — ad eandem angulum duarum inftrumenti partium magis ape- —- ruit; & he nove fíunt mutationes, quas in delineata forcipe — non "deprehendimus. r S. XXXV, | wi Le:vretiana forceps inter omnes cognitas diftinctionem | forcipis curve & recte pofuit; omnes hucusque exhibita | forcipes recte erant, quia linea, a centro iunctionis brachio- — rum ad füummitatem eorumdem ducta, recta eft, ex quo hoc. inevitabile emergebat incommodum, ut, quo altius, pro prehendendo capite, directe introduceretur, eo certius im. osfaerum, aut in angulum ilei, quo facro iungitur, impin-: geret, fique genitalium lefio gravior evitari deberet, mini- mam faltem capitis portionem prehenderet, difücilius iun geretur, facileque falleret; fieri enim aliter non. poterat, - quin in fummitate curvilinei canalis heerens caput, inftrus mento recto educi negaret. Le-retiana forceps fola curva - eft, non folum ex lateribus brachiorum, (que curvatura pro - locando capite in ea, ficuti in recta, deftinata eft, ) fed ete | iam ex diametro longitudinali illorum; linea enim, que ac cen. (9) Suite der Obferoations &c. de Inffrumentorum in artetgc. — 107 . centro iunctionis brachiorum ad fümmitatem inftrumenti du: - citur, curva eft, hacque ratione id voluit & effecit, ut, in- -feriore curvatura a iunctione brachiorum íen(im furfum ad fummitatem afcendente, & anteriore a füummitate deorfum ad iunctionem defcendente, ad pofteriorem eque ac anterio- . rem pelvis ductum perfecte adaptatum habeatur inftrumen- | tum, quo caput aptius prehendi, & per curvilineum cana- lem ferro duci poflit. Idcirco etiam ad legem inftrumento- rum incurvorum, ut catheteris & aliorum , introducitur, & quo alius immittitur, eo magis ab arcu ilei ad facrum os re- cedit, mediam capitis feetus diametrum aptius prehendit, facilius iungitur & clauditur, &, quo caput propius adducit, . eo a frenulo vulva magis diftat. Docent fingula hec, pre- ter ipfam inftrumentorum conítructionem & applicationem, ' quoque anatome & praxis. &. XXXVI, Inftrumentum hoc facile principem. obtinet locum, & unicum inter quafiia eft indicatum, quod in omnibus adhi- | beri poteft cafibus, ubi forceps recta indicatur, cuius tamen incommoda, íepe matri & infanti funefta, nequaquam fub eius applicatione pertiimefcenda funt; imo & in mulis aliis mdhuc in ufum vocari poteft, in quibus cum recta forcipe Amihil plane efficiendum eft, prout hoc fufius, tam ratione uulitatis & applicadonis, quam fingularis pre aliis preroga- tive, ipfe Auctor monftravit, multaque fimul folid: praxeos precepta fubiunxit, quibus autem miffis nunc fpeciatim eos Bella placet cafus, in quibus illud potiffimum Ple E effectum praítat. $. XXXVII. Indicatur ergo forceps ifta Levretizna I. in omni cafu capitis previi impediti, retenti , incuneati, ge UE. facie. - - N uw ' X 108 | Commentatio A ^ facie prona, fupina, laterali, &c, ex mole, aut vie am- — guftia; - | | 5 2, in cafu incuneatorum, pendulo in vaginam capite, hume- - rorum ,. ex peculiari encheirefi; E 3. in cafu Hydrocephali tardius progredientis, aut incuneati; 4. fetu duplicato & ano incuneato, atque tunc forceps Dn. - SMELLIE, aut eius uncus, omnem paginam abíolvunt; .. S. in partu etiam naturali, qui previo capite fit, ubi fubita - -— convulfio & hemorrhagia periculofa infeftant (7) , aut - etiam ubi per fua figna rumpendus uterus intelligitur; ^ — 6. denique in illis omnibus fere cafibus, in quibus adeo male adhibentur unci, perforatoria, & alia huius generis in- .— ftrumenta, | b; G6. XXXVIII, i Indicari in his cafibus forcipem, illamque omni alii in« ftrumento hucusque cognito praeferri debere in iisdem, agno- — fcunt omnes boni; crudeles tamen ubique eo usque inve- .- nias, . (z) Intelligendum hoc eft in omni cafu placente ab utero folutz, — modo uteri oflio non fit adnata, quo in cafu, ruptis aquis & — fuperveniente hzmorrhagia immodica, potius tentanda verfa- tio, quam capitis adhuc alte fiti. exfpectanda defcenfio; qua oc- — cafione fimul notare placet, LEvRET o anno 1753. in confeffu — Academiz Chirurgorum petvicaciter negatum fuiffe, nec placens — tam uteri orificio, nec Chorion utero unquam adhzrere, &, To mireris, neminem intoto cctu, qui huius facli exiftentiam aflere. — ret, repertum fuiffe, atque idcirco cum Scuacureg,, ven. Honwu PLATNERI & BavxNzn:1 obfervationibus, & Noogr wiki, BoERHAAS vit, Harrzng aliorumque experimentis caufa cecidiffe LEVRETVM. — Negent vero utcunque Chirurgi Galli doctiffimorum in exteris ter* ris Virorum obfervationes & experimenta, (licet eam omnino | nobis fidem dare deberent, quam a nobis pofcunt,) apud omnes tamen doctos in confeffo eft, rem a LzvaETO primo illis pro- pofitam, & apud nos iam dudum in vulgus obíletrieum notam, - - m T , ita fe habere. P : 0^ de Infirumentorum iu arte tec. IOO nias, qui ne forcipem quidem in his tentent, fed mox in- fantem, etfi vivum, mortuum efle volunt, & uncis aut per- foratoriis, forcipibus, &c, perrupto cranii tegmine, & ex- tracto cerebro, partum terminandum volunt, crudeli hoc nitentes principio, quo4 melius fit unum fer-uare, quam nul- lum, nec volentes utrumque fervari pofle. "Vidi, dum Pari- 'füs, Auguftiffime Imperatricis & Regine, Manrag TusnE- SIAE , munificentia degerem, tres huiusmodi cafus, atque, ut duos horum mittam, unicum tantum recenfebo, Trium pro- lium mater, obftetrix, doloribus partus agitabatur; effluxe- rant iam a vigenti quatuor horis aque, dum cum obftetri- cante accerfor. Hic, rudi inftituto examine, uncos, me renuente, miferi infantis capiti immittit , cranii tegmen non fine magna difficultate perrumpit, cerebrum extrahit, infan- temque adeo enormiter lefüm poft hore fpatium tandem extrahit, qui valida adhuc voce illi crudelitatem exprobra- bat, quod dum ille obfervaret, pede demum eius collo im- pofito, neo-lacrymantis primum & ultimum fpiritum, quem in utero mutum voluiffet effe extinctum, pectus conquaffan- do, effudit, Horreo, quoties inhumani facti recordor, & | quoties illam Savraapr legi obfervationem, noftre perfecte "fimilem, quam & fe vidiffe refert, dum iuuenis. Chirurgum fequeretur artis addifcendz caufa (4), Idcirco etiam non fatis fevere in eos animadverti poffe reor, quitalia fine ne- - ceffitate audacter fufcipiunt, magis vero adhuc in eos, qui publice in fcriptis fuis fimilia fuadent, aliisque inculeant, quo- rum numero fpeciatim accenfendum deprehendo Dn, Roze- "DERERVM , artis obftetricie Gottinge Magiftrum, qui, nefcio | qua inclarefcendi prurigine, noviffime Obfretricii elementa | pradica adeo crudelia edidit, ut, an in illo natura, an ratio - | : does . Tmagis |. (4) Neuveau recueil d* Obfervationr chirurgicaler, Obferoat, LXXXIV. ot o0 — d'un accouchement. laborieux. 74:0 — ^ Commentatio —— TN magis inhumanitatis rea cenfenda fit, ambigere non poffis; ubique enim cranium perforat, cerebrum effundit, vivis et- iam infantibus; iniqua non minus ac crudeli arte in forci- pum ufu de induftria ludit; applicat enim eas, ubi applicari non poffunt, & ubi recte deberent, iniufte ftudiofo argu- mento ufum illarum damnat, quafi difficulter ex utero pro- deunti vitam confervare nollet, Ego vero, dum iam de for- cipum utilitate fermo mihi eft, prolata ab illo precepta ac- curatius examinanda duxi, quoniam in nulla arte, quam in ..— hac, periculofiora funt feftinata nimis confilia. Sic autem, ubi de partu difficili, ob capitis molem, agit, de forcipibus fentit(5): Quamdiu etiam peiora iuflammationis fiona neque anount , neque incunegíionem «veram capitis moles efficit, neque dolores valent, n»que, orificio aperío, caput promo- epeíur , £ufo forcipe caput compre||jum educitur. Hanc pro- pofitionem, ex mera fpeculatione deductam, a praxi repu- diari fi dixero, parum eft; fed neque in ipía fpeculatione rite examinatam cohzrere, fic demonítro: Si capitis excedens moles fuperiorem pelvis aperturam nondum intravit, nec in- cuneationem veram efficit, fimul neque dolores valent, nec caput promovetur, dico uteri orificium apertum effe non - poffe, quoniam orificii üterini dilatatio eft in ratione inver- fa verorum dolorum, fimulque przefto eít fphera aquarum & capitis, in illud impellentium, uti id ex ipfis artis ele- mentis conftat, adeoque & impolffibilem effe forcipis, non dilatato orificio, ufum. Quodfíi etiam fupponat, caput qui- — dem in pelvim defcendiffe, ita ut incuneationem veram non- — dum efficiat,- orificium quoque uteri fatis dilaratum effe, li- — cet dolores amplius non vigeant, nec caput promoveatur, — tunc hoc in cafu fufficientem uterini orificii dilatationem ite- rum nego; in incuneatione enim incipiente caput fubfiflere, non promoveri, dolores non valere, & orificium uteri Ms E | efte b) Elenzata attis. obítetric. — Gottingz 1753. $. 412. -— TT OE RPRNTIQEIE | | | M de Tnfhvumentorum in arte &yc..— . XT effe apertum , nemo in praxi, & folus Dn. RoEDERnEn in fpeculatione vidit; at, concefla edam, in nature preiudicium, uterini orificii, hoc in cafu & füb his circumfítantiis, dilata- tione, an ideo tuto adhiberi poterit forceps ? Sane hic leges artis & obítetricantium experientia aperte contradicunt (c). Porro fic pergit (2): Sic ubi gravioris inflammationis pe- riculum, ex oenitalium tumore, €5 pulfu cognofcitur, quin imo. infigne temporis fpatium a. partus initio iam fuerit ela- pfum, ab arte oracviori unice proficuum auxilium eft repe- fendum. Quam iniquum vero hoc fit preceptum, $. XLIV. exactius monftrabo; iam vero argumenta, quibus id fulcire annititur, examinare prius lubet, ut his confutatis pateat, quam levi de cauía a quibusdam vita privetur fetus. $. XXXIX. Primum ergo horum, in favorem perforatoriorum con- tra forcipes, quas in dato cafu adhiberi non pofle contendit, fub litera 2 (e), fic proponit: .4dio buius in[irumentorum generis fola comprejJione perficitur, quam irritam effe patet, - quod dolorum *vis maxima illam usque eo pre[Iare non potuit, uí per pelvim meabile caput redditum fuerit, Actio horum inftrumentorum (de forcipibus loquimur) non fola compref- » fio- (c) Optime hinc fcribit Celeberr, BoggweRvs in Obfervatione de Sar- comete, 6. XV. lllud tantum moneo, quod fedulo inculcavit ipfe LevgETVs, periculofam effe forcipum. applicatienem, nifi caput adeo profunde im peloim defcendere ceperit, ut offium uteri quaft evanefcens unicum cum vagina canalem biatumque confHtuat; duplici enim ex ratione fuadendum eff , primo, ve- Jpectu pracavenda leffonir, que facillime alias orificio uterino inferri poffet; fecundo vero intuitu ipffur inflrumenti , cuius lamine equidem volumen capitir aitiur adhuc. fufpenff. in tan- tum, fed non in totum amplecti, adeoque nec equaliter illud comprimere, ne dicam exirabere valent. | (4) $. 41. - (e) $. 416. II2 | Commentatio — Pe fione fimplici, vaga, molem in latum condenfante, fed de- terminata in longitudinem efformante, nec hac folum, fed & ipfa attractione perficitur, quod animadvertiffe non eft ad- eo indifferens; craffius quidem caput in füperiorem pelvis aperturam continuis doloribus fepe impellitur, non ideo ta- men in longitudinem transmeabilem, quin contra aliquando, obítaculo nature viribus plane non removendo, in latitudi- nem cogitur. Utrumque hunc cafum fola fibi ars vendicat, natura nihil poteft; quidquid autem accidat, caput ex angu- ftiis ideo non emergit, quod etiam fortiffimis doloribus trans- verfales molis capitis diametri in longitudinem cogi non pof- funt; verum fi applicetur fic impacto capiti forceps, iunga- tur, claudatur, transverfales molis capitis diametros minui femper, dum longitudinalis augetur, vides, ipfa operatione id docente, Num igitur mirum eft, fublato forcipum ope, quod natura non potuit, obfítaculo, mutatum in fuis diame- tris caput, variis motibus, rotando, trahendo, educi? num adhuc irrita-horum applicatio? non facile perfuadeor, dum praxis me alia docuit. . Quare illam rationem, quod nempe, quia dolorum vis maxima caput expellere non potuit, pari-. ter quoque illud forcipe compreffum, varie motum, attra- €um , educi non queat, pro anili & idcirco ex arte expun- genda habeo; quodíi vero feu ipfe Dn. D. RogpEnER, feu quis alius ex modo demonflratis fcrupulum iniiciat, ex ap- plicata. capiti pofteaque iuncta & claufa forcipe, minorem quidem latitudinis capitis diametrum minui, maiorem vero augeri debere, & inde obfílaculum invincibile forcipi poni, ili offis facri & pubis, ut punctorum immobilium & quafi duorum aliorum forcipis brachiorum, phyfica confideratio omne dubium auferet; fic enim fit, ut his re(fiftentibus &. molem capitis intra fuos limites continentibus, illis compri- mentibus & attrahentibus, in longitudinem effingi caput ex omnilege debeat. . $. XL. A — M MÀ — — M - " €——— PH de Infirumentorum in arte &c. II3 Var b X ER | Alterum contra forcipes argumentum litera 2 hoc axio- iate munit: Corpora ad ceríum tantummodo oradum come primi pojje, docet eorumdem impeneirabilitas. —Pertenuis fane hec eft, pro annihilanda forcipum utilitate, ratio, ad- modumque, ut omnes facile perfpiciunt, ieiuna. De veri- tate equidem axiomatis non difputo, fed perquam lepidum - applicationis modum vix fatis confpicio. Sic enim, quando infantis caput maximis doloribus incuneatum eft, comprimi amplius non poteft, docente id corporum impenetrabilitate. Sed optaflem ut perfpicaciffimus hic Phyficus fimul determi- taífet, quis ultimus fit compreffionis capitis gradus, in qua id figura fubfiftat, ut, dum in fuperiori pelvis apertura in- cuneatum caput haeret, hanc ad. minimum obftetricans intel- ligat; an forte ille eft, ubi dolores ceffant? an ubi ca»ut, etiam maxima dolorum vi, amplius non propellitur, ut in ratione precedente innuit? Verum tamen hec figna tantum docent partum propriis nature viribus abíolvi non pofle, non autem, a forcipe comprehenfum, compreflum & attra- Cum caput educi non poffe, demonftrant, quod fane Dn. Roxcprnsn non fatis liquido perfpexit. Manet utique capi- - tis in partu naturali impenetrabilitas, licet hoc mediantibus doloribus, ab offibus pelvis compreffum, conicum evadat; — eur igitur non eadem in partu preternaturali, a forcipe ma- gis in hane figuram coacta, maneret impenetrabilitas ?. atque. fi inter duas laminas parallelas ita comprimeretur caput, ut nulla huius figura fupereffet, fed totum quantum a f? ipfo diffimile, conquaffatum difllueret, nz ego aliquid corporum impenetrabilitati hic demi intelligo. |. Si forfan obiicit, caput ita comprimi non poffe, quin omnia contenta deftruantur,. hocilli facile concedam ; fed & mihi, hanc deítructionem non obefle corporum imoenetrabilitati, ab illo-concedi volo 5. App. Nov. Acl. Med. Ib. Vol. I. P hoc * [I4 — v Commentatio | hoc fi concedit argumentum, ut omnino debet, fiquidem & ipfe adizendo perforatorium in compreffum & compactum caput, & cerebrum cochleari eximendo, impenetrabilitatem nonreformidat, qualis ex axiomatis applicatione refültat uti- litas? an inde damnari forceps, probari perforatorium , recta ratione poteft? quafi non una: eademque refpectu horum vel illorum inftrumentorum corporum impenetrabilitas. effet 5: pofita vero zquali, ut omnino eft, femper preftare arbi- tror, ut caput potius: vitam. confervanté, quam demente ferro Venterur. $. XLI . .fTertiam , quam contrz ufüm: forcipum adfert; rationenr his: verbis litera y. exponitz JDifficillima,. quim impojjibilis forcipum, PH capuk ad ofja pubis firmifjime- apprefJum,. applicatio:eff.. Hiec equidem: ratio evidenter probat , Dnm.. (cms nec'forcipem. in hoc cafu. unquam applicuiffe;. nec ab: aliis avplicatam vidifle,; adeoque hoc: aflertum fola: nititur fpeculatione ferri. Llunc vero adeo gravemr in arte errorenr ut quantocyus: corrigat, ad ChHawsERLINOS, Roow- HVYSIOS, GirFARDOS, CHaAPMANNOS,; LEvRETOS, BOEHMEROS: & alios plures: virum ablego,. ut horum: fpectatis obfervatio-. nibus, & certa: experientia ,. inftruatur; quodfíi vero nec ho-:- rum. iudicio. f&: committere: fuftineat, ipfam faltem. perfun-- é&orie intueatur naturam ,.. & qua incuneatum. caput comiten- tur phenomena, confideret; - Kk. Caput nimis craffüm; recte pofitum; ubi incuneatumm lierec,, tunc: totam füperioris aperture pelvis circumferen-. tiam», transmittenda: mole: adimpletam, :doloribusque- vehe-. mentiffimis infantem. non propelliy natura: monftrat;; fed: monftrat: eriam ;, im illa: diftantia, que eft ab: ofle pubis ad: aggerem facri, veram: eamque pertinac'ffimam incunestionem: fieri ;; in illa veros, qua: eft ab. uno oftium, ilei: arcu. ad: alte-- TUID, — de Inftrumentorum in arte &t. TI5 fü, facile fuperabilem, imo fzpius vix ullam; Ultimum «hoc phenomenon ofteometrica iam: prafenferat ratio , dum, - comparatis, & pelvis matris, & capitis infantis diametris, eidem conftat, transverfalem capis foetus eam diametrurm, qua ab una aure ad alteram menfuratur, minimam efle trans- -verfalium capitis, & transverfalem pelvis eam, qua ab uno arcu offium ilei ad alterum procedit, maximam effe trans- verfalium pelvis; unde facili poterat affequi coniectura, ca- put lateraliter minus coarétari pofle, ficut centrarium pro certo affumi poterat, eam diametrum transverfalem capitis, qua ab offe fronts ad os occipitis eft, in illa, quz a pro- minentis oífis facri aggere ad os. pubis extenditur, coarctari debere,* guoniam prior eff maxima rransverfalium. capitis, potfterior minima transverfalium pelvis, | lI. In caíu capitis incuneati margines orificii uteri late- rales extenuari & deleri citius & magis, quam labrum eius 4Anterius & poíLerius, conftanter obíervo. AI. «Denique offa parietalia capitis infantis magis flexi- bilia effe, quam os frontis & Occipitis eiusdem, docet ande tome. | | His tanquam certis & evidentibus affumtis, qua ratione "orcipum applicatio impoffibilis videri queat, non fatis con-- dpicio? quum ibi loci, ubi caput intra offa ilei utrimque mi- Anus coarctatur, & ubi prominens orificii uterini margo in la- teribus ita delerur, ut unum eundemque cum vagina cana- lem efficiat, omnis ex duplici brachio conftans forceps im- mitti queat; quorfum etiam accedit, quod offa parietalia ca- . pitis feetus, quz ad hunc locum fitu diriguntur, compri- menti forcipi facilius cedant, & cuilibet bene conftructa ,exigua in brachiis craffiies concedatur. Hae omnia doctis | 4& expertis viris ita perfpecta, ita certo cognita intelligo, ut . mon alia ratione naturam hec molitam fuiffe dicant, quam ii M ut Í 116 Commentatio —— 1-7 utincuneáto capiti & impacto hac via, hoc loco, fi aliter pofübile, opem ferre queas. Quodüi adhue infixum intra facrum. os & pubem caput forcipe convelli poffe negaflet, incautum forte decipere potuiffet, licet tamen de hac re di- lucide fatis & phylüice in primo. argumento ftatuerim ; ve- rum ex infixi ibidem capitis momento ad forcipum applica- tionis impoffibilitatem formato conclufio ne muliercularum quidem affenfüm obtinebit, At quorfum ego hzc? credide- rit forte Dn, RoEpEnEn, brachia forciois ad locum inclava- tum debere intromitti, nec aliter poffe; hoc fi ita fuerit, . naillenunquam operationem, multo minus inftrumencum vidit ( f ); quare illum ad demonftrationes enchirefium invi- to, illud Bacoxrs pro exordio premonens: Von Winpendum aut excogitandum , fed inveniendum , quid natura faciat, aut feraf, | $. XLI | Quartum vero argumentum füb litera J^) huius eft ceno* ris: Fiolenter deiede forcipes vaginàm -vulnerant , caput Érabentes, eandem cum ureibra €9 perineo dilacerant, copió- fasque flrages edunt. Ab applicatis forcipibus ifta mala pro- ducta fuiffe rarius credo noftrum. vidiffe ; . quodfi tamen & id eveniat, ab ignara manu, non vero a perita & exercitata feri, fimul facile dabit; ubi enim lajfura forceps eft, facile (/) Scio equidem, MzwAnpvs in fua Przfatione in. cafu. capitis ita * incuneati, ut una auris ad pubem, altera ad. os facrum. hzreat, unum forcipis brachium ad ductuin facri, alterum ad pubem im- mittendum velle; fed hoc przceptum ab aliis celeberrimis. viris Íemper damnatum fuit, quoniam fine parturientis dilaceratione exequi non poteft, docentibus id ipfa pelvi, inflrumenti con- flructione, & experientia. Unum brachium in pubem introdu- &um fxpe auxilio. effe poffe, expertus fum ; bina & iuncta neu-. tiquam. -Koowauwvysir forceps; unius. brachii-eft, & intra pubemg & caput eam imunittendo. feliciffume operationem fua peces de Infirimentórum in arte (c, —— XI7 id fciens fentit, fed perforatoria MeNanDpt, Ovrpr, Srmw- PSONI, FRrEpu, que ipfe fuadet in hoc caíu inftrumenta, ab ignara manu applicata & prepoflere directa, non folum va- .ginam lacerare, fed & perforare, & uterum aperire pofle, nequidem celeb. RoEpznER negaverit; quodfíi id concedit, ut fane debet, ftatim patebit, quenam magis iniqua fint, vel -que ilie, vel ego fuadeo, media. Deinde etiam hec obie- &tio tantum contra rectam forcipem eft directa, & quidem . fatis valido cum fundamento, licet clariff BoEHMERvs exer- citata manu dubium illud tollere adnitatur (2); de forcipe vero LrvnkrI hic loquor, cujus conftruétio , ad formam va- gine, pelvis & capitis infantis , exacta, bicurvilinea & cava, .a prima inventione his incommodis vacavit; fed fi & his dotibus minus fpectabilis foret, quid ab eius ufu metuendum fit non fatis capio; neque etiam vaga & anceps efle poteft - optio in eo, an levioris foret momenti res, perforatoriis P3 | vi- (z) In citat. Obfervat. Ze Sarcomate uteri $. XVIIL. & XXXIL. In primo equidem $., ut adparet ex refponfione LevnETI, Celeb. BormHwERvs eximii viri LEvRETI textum, ut obiectionem fibi moveret, motamque folveret, polluit, & cautiones in applica- tione forcipis tradit, quas alter iam dudum exhauferat, unde non immerito miratur LEvRETvS, cur in exercitatam manum b^. omne forcipis emolumentum reiiciat celeb. BoggwERvs, quafi fua (LrvnETr nempe) foret rudis & ignara; in altero $. cum clariffuno. Jaxckio contendit &'fic fub finem concludit: Srrenue affirmare audeo, leffanem qualemcunque, a forcipe Anglicana genitalibur induclam, folum in medemtir, mon vero inffru- ament? culpam redundare; hodie vero non dubitem , poflquam €urva innotuit, inflrumentum & confilium Virum iftum cele- berrimum mutaffe. - Rectam vidi adhibitam a b. GRzconro filio; rectam & curvam a LEvRE0; utramque ego adhibui, . kxfiones tamen qualeseunque, a recta forcipe applicata factas, non in operantium , fed in inflrumenti füucturam reiiciendas fancle affirmo... Vide $, XXXV. IIS » (Commentatio vivum occidere infantem , quam forcipibus vitam feetus confervando, perineumi aut alias partes dilacerare? Simili- bus tamen ductos ratiunculis videas quam plurimos inftrü- menta convenientiffima damnare, ineptiffima his fubftituere, aut omnia ex arte penitus excludere (/). $. XLIIL . Pro coronide vero fub litera «) dicit: Que in coníra- vium adferuutur obfercvationes felici cum fucce[ju abfolute, de capite «vel inique fito, «uel uiterius adhuc comprimendo, «vel utero obliquo intelligende funt. - Qua fiducia, quo fun- damento, hec in medium proferre audet Auctor ? quibus tamen CHAMPEREIINORVM, (CHAPMANNORVM, (GIFFARDORVM, LivsRETORvM, S$MmEULLIORvM, BosggMERORVM, noflre & alio- rum eonftanter vere obfervationes repugnant, quafi fpecu- lant rectius, quam manu operanti, profcribere inftrumen- tum, practicosque in obfervando infdelitatis arguere lice- fret; qua in re illius CicERONIs (7) recordor, qui, ne rebus incertis facile affenfum prebeant, academicos premonere voluit, qu;4, inquit, £emeritate nibil fortius, nibil tam £emerarium £amque indignum (apientis pravitate aique con- flantia, quam quidem aut falfum fentire , aut quod non fatis explorate perceptum fit &5 cognitum, fine ulla dubitatione defendere. Ceterum, tedet, fufius hoc argumentum per- fequi, quoniam qui obfervationem & experientiam graviffi- morum in arte virorum negat, convinci haud poteft, fuo iam fatis caftigatus fato? hoc unicum amice illi dicam, forci- pis applicationem, utero obliquato utilem, difficillimam effe; faciliorem multo. utero bene locato &. recto; iterum in cafu capitis inigue fiti magis laboriofam, & ízpius ingrate in- utilem. | .. (5) Ut fecit DevENTERVs & alii; de quo infra fufius. (Z) Lib. l. de Nazwr. Deorum: P '2. * de Inftrumeutorum in arte &c. — x1g -- lam vero quam ieiunas contra forcipum ufüm rationes everterim, patet, ipfam propofitionem ,. qua excerebratoria inftrumenta: tanquam artis gravioris proficua media de pradi- cat & forcipibus prefert, ex integro collabi; füper hac re iudicium artis Magiftrorum: pofco, meritoque dubito, vix ul- lum effe; qui non his forcipes anteponat, & doctrinam Rox- DERERI non folum eontra religionem ,, omne facrum & profa- num, fed & contra ipfam humanitatem militare, feripto, fi opus eft, fignet. Et fane quid violenta ifta cerebri extra- é6tione perpetrat,. preter infantis, fi vivit, homicidium, aut laborem; fi mortuus is fuerit, plane inutilem? An ideo fini- tum eft totum. negotium? non. videtur. lpío enim monene te CK)» quod fi nomdum caput fequatur (effufo: fcilicet cere- bro) jorceps demijja faetum. extrabat. |Ygitur ad forcipis ufum femper redit, at perperam, uti id facile patet. ex con- fiderandis ;: ut enim caput a forcipe arcte prehendatur ,. pre- henfum: extrahatur, debet transveríalis capitis diameter mul- tumr excedere diametrum. transverfalem: foreipis iunctae & claufz;, alias enim vix comprehendi. poffet, nec comprefium re(ifteret, quin potius attracta forceps fupra inane cranium. . elaberetur femper ; at in. cafu ab Auctore propofito. perfora- |. torio ruptum: eft cranii tegmen (7), cochleari exemtum ce- | rebrum (»1), ferre-ope cranii fruftula: excifa funt (11); capi- tis igitur transverfalis diameter nec folidus efl, nec refiftens,. |. fed potius elaftica,. facile compreffibilis, vacua, unde impof- .— fibile eft, a forcipe caput ita arcte prehendi poffe, ut extrahi queat ;. hinc forcipem delabi, eaque incommoda fequi, ne- j ceffe: (K) $. CCCCXXIL, ubi omnia artificia recenfet, quibus caput come | velli & educi poteft... | e /143. £l Ky. .. CCCCXVIIT. (m) $ CCCCXXIT, g.. T ? (2). $.. CCCCXX... 120 - . Commentatio ceffe eft, qui ille forcipi caput integrum refiftens prehen- denti adeo lepide obiecit, & in illo cafü,. ubi cerebrum e capite extractum eft, diffimulat, dum «violenter deiedas for- cipes -vapinam cvulnerare , caput trabentes eandem cum ure- fbra &5 perinzo dilacerare, copiofasque fIrages edere, afferit. Sed qualis etiam re vera poteft effe forcipis ufus, in cafu perforati capitis, & cochleari excerebrati? nullus fane eo- rum, qui artificium RokpEnEn:r adhibet, ad extrahendum caput comminutum eadem utitur, fed vel manu prehenío collo, vel fafcia huic circumiecta, vel unco intrufo, cada- ver protrahunt, que omnes methodi, in hoc cafu, illa, qua forcipe tentatur, praeferende funt. ^ Optime fane, quum eundem errorem erraffet MowsBnav (0), equiffimus Cuar- MANNVS his verbis illum reprehendit ( p) : F'irum ignorantie arguere non «vereor , quod de forcipibus loquens, quo modo caput excerebrandum, &5 excerebratum bis educere «velit, apat , licet eyidenter ex. noflris principiis pateaé , ineptam prorfus efje forcipis ad excerebrata capita exírabenda appli-. caiionem, Ex his ergo omnibus fequentia iam demonftrata colligo: I. Forcipis ufum in cafibus $. XXXVII, propofitis vere effe indicatum, & praeferendum inftrumentis a RoEpERERO depredicatis, II. Forcipem precife in illis cafibus & circumftantiis, ubi RoEepznEavs eam adhibendam vult, nulla tenus conve- nire, Um | : II. Ex fpeculatione fola, eaque fatis rudi & indigefta, contra forcipum ufum pro perforatoriis pronunciaffe. IV. Denique in fimilia precepta artis magiftros non fa- tis fevere animadvertere pofle, Magiftrauuum autem curam eo directam effe debere, ut talia procaveantur uus e (o) Of femal phyfician, Sect. IV, Cap, XIX. (p) Lib. cit. Cap. I. | - : ^ — ; & / de TInftrumentorum mn.arte &c. I2 I Ne veró quis forcipis univerfalem in arte ufüm effe autumet, munc etiam illos cafus, in quibus illam adhibere non conve- - fit, adducam. | ipu. Nep ibdd- M Contraindicatur autem forceps, inprimis Lewretiana (de qua hic fpeciatim fermo mihi eft), imo & alie reliqua in pluribus aliis cafibus, I. in mala conformatione pelvis, eaque tali, que forcipis diametrum introduci negat, atque tunc RooNuvvsir forceps tentanda erit(4). : T | II. Ubi grandior capitis diameter ingreflum eius in pel- vim non permittit, & profundiffime adacta forcipe firmiter illud prehendi nequit, ut compreffum educi queat, quo cafu exípectandum, ut incuneatum evadat. Conf.$. XLVI, Quid vero prafente prima contraindicatione agendum fit, recte in praefenti queritur? quod ut determinem, fub duplici fa.ie cafum confiderandum duco; vel enim ab initio laboris inala conformatio pelvis obfervatur, capitis traiiciendi , ob. nimiam eius molem, impoflibilitas prefentitur, & vita fetus edhuc prafens indagatur; vel nihil horum animadverfum, &, . dapfisin deteriora rebus, infans etiam mortuus eft: in primo | ftatu, dum nulla plane a quibuscunque demum forcipibus | fperanda eft falus, apertionem cefaream, validis adhuc ma- -tris viribus, uncorum & perforatoriorum, cuiuscunque de- | 3mum natura fuerint, artificio preeferendam, reéte voluit Cla- | siffimus WixsLOvivs (r), licet, re non fatis examinata, Rog- E DE- (4) Hxc enim eum unica tantum lamina conftet vectis, latitudinis- que diametrum unius faltem pollicis habeat, facile introduci poteft. (r) In Quzft. medico- chirurgica: 4s ad fervandam pre fetu ma- — trem obfletricium bamatile minus anceps C9 aque infons, quam ad fervandum cum matre fetum feclio cefarea? Parifiis, 1744. App. Nov. ACÍ. Med. Pb. Vol. I. q CASOS BR , "n 4 2 E 122 , —- Commentatio DERERVS.&G plures alii ad perforatoria confugiant, & illico infanti violentas manus. inferant; hoc poflerius vero impium effe, iam Ecclefie doctores omnesque Theologi, inhuma- num vero omnes fana utentes ratione dixerunt, unde etiani in hoc ulterius dilucidando nervum non intendam. Ante- quam vero ex integro hanc materiam dimittam, medium Dxiscuu fyftema: adhuc examinandum venit, Hic equi- dem (5), dum certa vite fetus adíüunt figna, homicidiunr eum aliis prohibet; verum dum certa colligi non poffunt, illud permittit, his verbis: Coníra onmes leges éam religio- nis, quam jummorum imperautium, militat, infantem, de cuius vita adhue certa funi figna, ad falvandam matrem, occidere z interim. imboc cafu (capit? nempe impatlo) figna de -vita infantis fam incexía funt ;. capite etim pelvim in- greffo,. aquisque effluxis,, infans a contratlione uteri tali dodo. premitur, uf non. ariplius fe- mo-vere queat , €5 licet fe moveret , a-matre partim ob dolorum «vebementiam, partim ob convullionum prefentiam, non percipitur , inírodu&lio manus «vero, ad funiculum umbilicalem palpandum , a capite in pel-vim firmiter prefJo, in £otum impeditur ar£eriis enim umbilicalibus in fyflole &5' diaflole confiitutis, de eius -vita certi effe rofjumus , fed in boc cafu experiri non licet, alia «yero fiona «ualde dubia funt 5 aporeditur itaque objietricans inflvumentis non infantem: de cuius «vita certus eft ; €5 ficuti in jure inculpate iutele perntittitur, agpreforem, mortem - uobis minitantem , nifi depelli aliter poji , e medio tollere, cur non obfietricans infantem, tanquam. agprejorem matris, noti aliter depellendum, de cuius «vita infuper. incertus eff, ad vitam matyis confeicvandam , e meaio follat?. Verum tamen hoc fyftemate & eius rationibus rite examinatis, nom | deprehendo: virum iftum veritatem methodo WiNsLOVIANA. eh Quace (7) In. Differtat. inaug.. de neceffaria in partw praternazurali infirue mentorum. applicatione... Aveentor, Y]40,. pM" de Infirumentorum in arte &. 3125 querere voluiffe, atque in eadem ac alios omnes fententia effe, imo ut homicidia aliorum, .& fua excufare:, jam juue- nem ftuduifle; fucum enim fáckt; dum motuin infatitis, tem- pore dolorum & convulfionum a rare non perceptum, du- bium «quoddam de vira infantis concitare pofle contendit, quum tamen in vartu etism fnaxim.e naturali mater foetum, poftea vivum edictum, fa ius moveri non fentiat, imo & ipfo hoc tempore per-eprus morus parturientem faece fajlat. JSic Lutetie Parifiorum cafum vidi, ubi iam.a XLIV. horis, Fffufis aquis, infantis fui motum fepe fe percipere afferebat » parruriens, & idcirco illum adhuc inde certo vivere adítan- tibus perfuadebac, LEvaETO tamen non impof(uit, qui forci- pe previo incuneato capiti a»' dicata, maceratum & diffolu- tum brevi eduxit cadaver. Non minus «eciam hallucinatur, dum introductam pro palpando fune unibilicali manum cum priori folum tanquam certum vitse infands fignum ftatuit; in nulo aurem cafu ultimum hoc facere expedit, & rari funt, qui previo capite prodeunt & in quibus illud lieirum eft, | quemadmodum etiam primum iterum raro adeft, (zpiusque | '^adhucfallit. An igitur ideo, fi non facile progreditur, mor- tis cenfendus reus infans eft, quoniam hc duo obfcura vite figna non adfunt? certe id prorfus ridiculum videtur; quin "hodie DziscHivs praxi alia didicit, ut ex eius obfervationi- bus patet. Merito ergo nunc concludo : | 1. Ínculpate tutele legem, qua infans accufatur, quod | 'aggreffor matris fit, & ex hoc capite occidendus reputatur, efle prepofteram luftiniani Codicis a Medico inte rpretatio- | mem, in criminis deliberate pacati, aut patrandi excufatio- nem, maxime in cafu propofito, excogitatam. 2. Cayite in pelvim impacto inutiliter de fignis - vite vel mortis fuilfe follicieum Auctorem, quum hic partus, five b «Qq-2 x Yi- / » BM I Ls "i p: : C! 124 |. Commentatio 4 vivus, five mortuus fupponatur, forcipe abfolvi, non unco aut perforatorio cruentari debeat (/). | | 3. DErscuivM & reliquos omnes, qui hancce tetigerunt — materiam, in eo maxime peccafle, quod cafus inftrumento - falutari, absque effufione fanguinis, terminandos, füfcitarint non vere tales, quos partus circumítantie defperatos fa- ciunt, & iam natura ipfa, omneque auxilium, mortalibus cognitum, pro calamitofis declarant, in quibus tamen pon- dus & vis quaflionis vertitur, Sic v. g. fi exhauftis iam ma-- tris viribus: ferius advocetur obfíletricans, in cafu, ubi in- : fantis pravus fitus aquarum fimultaneum & prepofterum ef- - fluxum concitavit, ut partus ex ficcitate vagine difficilis eva-- dat; ubi adeft continuus, ob irritationem, in utero fpafmus, ut ex contractione violenta uteri, & conglomeratione fe. tus, impoflibilis evadat verfio, nemo eft, qui non intelligat iam hac via preclufam falutem, — Adhibeatur nunc forceps, lieet non emnimode indicata, tanquam fola, qua infanti vita fervari poteft, anchora, flectatur etiam, fumma licet cum prudentia, inutili labore inftrumentum, ne hilum ta- men proficiet obftetricans; interea inflammatione tentari ute- rus, peius habere mater, & vivere forte adhuc poteft infans, Hic cafüs eft is, qui vere in problemate queritur; nam par- | tus (7) Hinc etiam peffime Dn. MirTELuzvsreR Divif. 7. Lib. cit. pofito eodem cafu, matre nempe in flatu peílimo conflituta, & in- | fantis capite intra pelvim impacto, fimulque przfentibus incer- - tis vitx fignis, Num. 8. concludit, vitam matrir certam — incerte infantis effe praferendam & Nun. g. etiam im-- fantem, feu vivum, feu mertuum , in paries comminuendum, encheirefibus perforatorierüm. & uncorum, ibidem defcriptis; | veruni tamen non vereor iterum hic affimnare, has encheirefes hic non iudicari, nec neceffe effe ut trucidetur infans, pro fal- vanda matre, fed fi vivus is adhuc eft, utrumque forcipe falvas- zi pofle, nec aliter debere. | Fe T* fel , de lnflrumientorum in àrte &t. 125 tus nullo auxilio cognito falvari in noftro, in illis vero a Dxiscumio & aliis affignatis facile poteft (u). & XLVII, Quid vero in fecundo cafu, ubi, prefente mala pelvis conformatione, nec capitis moles traiici, nec forceps auxi- lio effe poteft, infuperque infans iam mortuus 'eft, remedio fit, alibi monui, & forcipibus & uncis tunc perforatoria aptio- ta flatui, $. XLVIII. Licet vero a modo operandi cogitandique Roderiatto to- tus abfim, illumque DzrscHH in propofito ab illo cafu da- mnem, non tamen etiam pii Wiusrovir noftri fententia af- fentiri poffum, quiin omni cafü, ex eo, quod fatus omnino fit infons, infons omnino mater, fatus infons refpedu matris, mater infons refpetlu fatus, neque factum infontem, ut fer- epetur mater, neque maírem in[ontem, uf fer:vetur foetus, . eccidere, ulla unquam direda intentione licere ftatuit, atque idcirco pro operatione cefarea concludit, eamque auctoritate Hrzrvrrü, iam anno 1731. in 7Jifloria Regie Scient. Aca- dem. confirmata, dicentis: ZVe 4jcas cefareum partum in . €erta defperatione dubiam fpem effe (1), corroborat. Ve- rum tamen ex ipfifimo WiusLovir argumento (x) id tantum recta inductione confequor, effe cunc utrumque füo fato, . certa excepto morte, relinquendum, minime vero operatio- q 3 nem (y) Atque tunc fecundum diverfas cafus circumflantias appropriata eli- i inflrumenta poflunt, baptizato tamen fub conditione prius ctu, cui & in fune umbilicali conferri baptismum poffe, de- erevit Con/fflorium Viennenfe anno 1754. (v) In "Thefi: Ergo im partu diffcili fola manus infrumentum Parifiis; 1744. | (x) Quod inter Theologos & luris confultos diffcultaübus hand caret, 126 Yu. Commentatio — A gem cefaream inflituendam, quod hac multis in cafibus fufcepta, directa intentione occidatur mater, ut fervetur fo- tus, quodlicet non velit, accidere tamen fic demonftro, Primo omnes omnino obfítetricantes, qui hifce calami- tatibus interfuere, & alii qui has rite perfpexere ()), feli- cem operationis fucceffum & falutem utriusque unice ex. ftatu recenti & vegetis adhuc matris viribus pendere; diu- turnitate autem partus laborum attritis matris viribus, eidem cum ferro mortem in abdomen immitti, unanimes ftatuere, Hoc igitur ultimo in cafu, his füb circumftantiis, infontem matrem, ut fervetur fetus, fufcepta operatione caefarea, - directa intentione occidi, quis non intelligit ? Alterum eft, quod, praeter circumftantiarum matris ra- tionem quandoque ipfa partus conditio adeo iam deplorata fit, ut operationi cefarez repugnet, quod a nullo video animadverfum. Sic v. g. contingere poteft ex ignorantia & infcitia obftetricis, ut, utero quam maxime obliquato, obli- que caput, vehementia dolorum, in anguftiorem pelvim im- pellatur, ibidem incuneatum fubfiftat, humeri offi facro & pubis innitantur, pariterque ibi cearctentur (z), ac tandem, E de- (9) Sie in Thefi: Ergo ubi partur difficilit ac. defperetur, tentan- da etiam in matre viva feclio uteri cefarea Parifiis, 1744. — defenfa, Clarif Bess $. V. habet: Pt tamen mentem luculen- : zer aperiam, obferoandum, me non cuilibet indiflincle mulieri dificulter parienti operationem meam imponere. At. ff nulla fpes partur naturalis affulgeat, idque ex probe cognito ac infu- — perabili impedimento , ff fft aliunde mulier fat vegeta, nec diu- turna nimir partur ex/peclatione viribus omnino deflituta, iam cuntlari ridiculum artique indecorum. Qua occafione monere fimul placet, hanc D. Bresse "Thefin a Comnalla ó Cowwzrr, . Hyberno, pro inaugurali fua ad verbum fuifle deferiptam & defenfam Lugduni Batav. anno 1751. citra tamen ullam furti fa- | ' €tam mentionem. (z) "Talem cafum DzevENTERVS propozit. de Infirutientorum it arte & c. -— 127 defperato poft plures dies malo, advocetur obftetricans; Dum ergo incuneatum caput loco dimoveri nequic, nec hu- meri depelli poffunt, nullaque ex fagaciflima, faepius licet repetita, multorum forcipum applicatione procuranda eft falus, ipfe vero interim adhuc vivus manet fetus, quid fa- étu opus ? HzrvETIvVs, WiwsLovivs & alii tunc operatio- nem fuadent cafaream. Inftituatur ergo , apertoque utero conítabit, non poffe eximi fetum; eft enim, dolorum ve- hementia, in anguftiorem pelvim infixum caput intercepta: circulatione ita auctum & tumidum faftum, ut exacte totam pelvim adimpleat; hinc a capite truncum potius abrumpas, quam caput ex hac anguftia extrices; fed quanam foret hec calamitas, fi hoc accideret ? fignarerur utriusque morte Operatio. At cafüm talem etiam previfüm, & operationem cefa- ream idcirco non commendatam fuiffe, dabo; iterum nunc, quid confiliij rogo? utrumque placide mori finunt, ex ad- ducto argumento; quam vero id durum, crudele, barbarum & inhumanum. fit, non ita quidem verbis exprimi poteft, quam quidem fub ipfo hoc calamitofo ftatu ad parturientis le- étum fentitur, Eft ergo omnino, in cafü tali dubio, decifio: | pre vel contra operationem cafaream adeo periculofa, uo qui in hanc vel illam partem inclinare, & eam, que minus difcriminis offert, amplecti velit, non in mufaeo libris cir- 'eumvallatus effe debeat; ex mea tamen parte in cafü hoc propofito operationem iftam abfolute contraindicari, & ea- dem inftituta homicidium deliberatum fieri, merito iudico. Tertio. quoque preter circumílantiarum matris ratio- nem, & preter partus naturam, cefíarea operatio contrain- dicarur per mortem fetus, Si enim fractis iam parturientis viribus illa inftitueretur, ad falvandum, ut putabatur, utruni- que, fetus vero iam diu emortuus effet, & dein poft fectio- nemi 198 ^ ^ Comneutatio — l nem etiam vita defungeretur mater, que, rémoto & ablato per vias naturales foetu, certius potuiffet falvari, quis hac operatione vitam matris perditam eífe negabit? Accedit huc, quod, affentiente ipfo WixsLovio, maximam partem incerta fint &5 fallacia, que proponi communiter folent , diiudicatio- 6is (vite vel mortis) ;/n ufero iudicia. An igitur in omni cafu, ubi de vita fatus non manifefto conftat, & fetus iam emortuus eft, fufcipi cum confcientia operatio poteft? nam, ficuti cafum Dn, PEv, ex fignis foetus emortui & iam putre- fcends decepti, in oper&tionis cefarez füfcipiende confirma- tionem flectit clariffimus Wiwsrovivs (4) , ita & mihi liceat cafum WiwsLovu, ex fignis fetus vivi & operationem (u-. fünentis pariter decepti, in' operationis cefarez contrain- dicationem & contemptum matrisque homicidium deducere, Quarto denique, quod auctoritatem Hervers, & ca- fum in /7ifloria Academie Rep, $cient. expofitum fpectat, hanc precariam, &, ex Thefeos ab illo exhibite lectione, . admodum infirmam ftatuo (5); in cafu vero ab ipfo Hgrvt- TIO Academie communicato operationem non fatis liquido indicatam, & contra artis precepta füfceptam fuiffe iudico; taceo, quod male delineatus cafus, de infantis non folum vita, fed & omnibus circumfítantiis filens, prorfus nihil de- monflret, | 6. XLIX, Ex his ómnibus bene confideratis luculenter patet, fe- €tionis cefarez utilitatem non adeo folide & vere, quam quidem multi gloriantur, in omni cafu etiam indicato, effe comprobatam, Nam licet Za J4cadem. Gbirurg. Parif. feli- (2) In modo citat, "Thef. ud (^) Contra Chirurgos enim Parifimos maxime «compefita videtur; E malo fucceffu artem non fufficienter edoctus doctis fcripfifle vi etur. 3 Li de Inftrumentorum im arte &c..— 129 - felicés operationis huius füucceffus quamplurimos congefferint, infelices plerumque tacuerint, cafus etiam, im quibus hac vere indicatur, maxime ex Doct. Pari. Dv Bois (c) & Bzss& (4), thefibus excerpferint (e): minime tamen eadem, . adductis Medicorum opinionibus vaftiffimisque diflertationi- bus, qualemcunque demonftrarunt certitudinem. | Operatio- nem cefaredm cum fucceffu factam, & fepius, quam qui- dem fieri folet, infticuendam effe, ante illos iam dudum di- xerant Medici, nec eorum oracula exfpectaca funt, ut deter- minarentur cafüs, in quibus maxime conveniret (/), & hoe tamen omne-eft. quod recoxere, Quanto fatius autem fuif- fet, poffibilitate, fücceffu, utilitate, indicationibus probatis & demonftratis, contra-indicationes ponderare, quibus pre- fentibus, & indicationes exfuperantibus, fine deliberata ma- trem occidendi intentione fectio füfcipi nequit, quod licet iam in prioribus fatis liquido evicerim, hic adhuc cafü fingu- lari ex ipfiffimis Actis, a fodali quodam Academie commu- Ünicato, confirmatum dabo, quem, ut verfione non corrum- patur, in ipfa gallica lingua hic exhibeo (2): vf. de la Roche fut prié de fecourir une femme, qui fouffroit depuis dix-fept jours des douleurs pour accoucber. Une fage. fem- me írop peu éclairée pour «voir que l'accouchement feroif dampojjible, avoit fait indifcretement plufieurs tentati-ves in. | utiles, (c) Ergo fetur extra uterum. genitus falva matre. poteft. excludi Parifiis 1727. : (4) 'Thefi fupra cit. (e) Quare fummopere miror, quod in gloriam HzrtsTER: pag. 324. dixerit, per. quadraginta annorum fpatium in colligendis aliorum operibus occupatum fuiffe hunc Virum, quum tamen ipfi ex pro- prio penu de operatione cxíarea nihil deprompferint. | (f) Quoniam in binis citatis thefibus omnes illi cafus iam exhaufli funt, (g) Memoires de T Academic de Chirurg. 'Tomell. p.513. App. Nov. Act. Med. Pb. Vol. I. t 150 | . Commentatio |— utiles. | Mfr. de la Roche vecontut par le toucher la mati-. "aife conformation des os du Ba[fin €9. qu a l' endroit oi la derniere -vertébre des Lombes efl jointe al'os facrum, ily avoit une faillie, qui empéchoit la téte de l' enfant 4' acvan-— eer, Cette conformation -vicieufe fut encore mieux confla- tée par la difficulté infurmontable, que ce Chiruzoien trowva — à introduire la main dans [a matrice pour retourner l'en- fant. | Voyant alors que les ve[jources de la Nature &5 de l'art n' auroient aucun effet, pour £erminer l' accouchemení par les voies ordinaires , il fit l'operation Céf[arienne ; mais on avoit attendu trop lons-fems, on fawva néanmoins la «uie a l'enfant: la mere :vécut cing jours; elle eut pendant ce Íems des boquets &5 des mouvemens convulfifs, il ne for- Lit point de lochies €5 le ventre veffa toujours tendu. — £^ ou- eyeríure du cadavre confirma la ju[leffe de l' examen qu'acvoit fait Afr, de la Roche, &9 la prewve del' impojjibilité de fai- re l'accouchement par les cooies ordinaires. On trou-va qu'il n'y avoit qu'un inter-valle de deux doigts entre la der- niere -Uertébre des lombes &5 los pubis; la matrice étoit | dure, fort etporgée, ganprenée dans quelques endroits, &5 fon eyotume etoit presqu' au] grand que lorsqu elle renferme um enfait a terme, Hune cafum qui debita cum attentione pon- derat, attonitus procul dubio mirabitur fummam iftam auda» clam & temeritatem, Si enim folius proprie fuz rationis | ope inquirit, cur operatio füfcepta fit ? an in feerus, an in matris falutem? facili fane negotio facti rationem affequitur, illamque prapoftere inftitutam metuit; in quo eo magis ad- hue confirmabitur, fi hec fimul Auctoris verba perpendet: Jl fit l' operation Céfarienne, mais on avoit attendu £rop long- tems3 id eft operationem Gefaream. molitus eft ,' at fero mi- pis, quafidiceret, falute matris iam decocta, fpe fucceffus iam excifa, ita ut fi matrem ex operatione emergere conti- Biffet, prater omnium exfípectationem factum id fuiffet; - | verum de Iferumentorum in arte ee. — Y 3t verum dum iam eo usque deducta eft calamitas, ut preter omnium exfpectationem mater emergat, deliberate equidem occidi matrem, fifecatur, omnes fine magna attentione in- teligent, — Ut autem rationem crimini obtenderet Dn. S1- MON, hanc fectionis caufam allegat: J/7oyant aíors, que leí vejjources de la /Vature &5 de l'art n' auroient aucun effef pour terminer l' accouchement par. les voies ordinaires, il fit l'operation Céfariennes id eft, «videns igitur, partus per quiam naturalem excludendi fpem €&9 nature, &5 arti effe preclufam, exfedioni incubuit ax & huius caufi& & rationis fucum veritas brevi diluit, nebulam propulfante ipfo Dn. — SIMON, hic loci fui oblito; pag. enim 311. eiusdem Differ- tationis, qubi in HxsrERvM animadyertit, vverfatijjumi, in» quit in arte obflefricia iri falem pelvis difpefitionem, que injantem unco protrabi neget, dari non affentiuntur. Quodfi ergo hoc, ut verum, contra HrsrERvM illo in loco valuit, etiam contra fe ipfum hic loci valeat, & iam dicat: 4n 44- buc arti partum per. naturales zvias abfol-vendi fpes fuerif preclufa? "Taceo, quod ipía relatio, vifaque poft mortem pelvis, virum falfi convincant (/). Sed hoc fatis eft. de mala operationis fufcepte caufa; iam de chriftiano fine, an is in fectus, an in matris falutem fuerit directus? Neutrum horum iterum recto radonis fenfu affumi poteft; fetus enim yitalitatem ex nullo figno fenfibili cognovit, nec ratione cer- te, poft feptendecim dierum labores ad partum perpeffos, facile affequi poterat. "Taceo, quod in tota cafus defcriptio- ne de infants vita nullam prorfus fecerit mentionem, adeo- que in falutem fetus, quem tantum prefentem efle novit, an vero vivus aut mortuus, ignoravit, operatio non fufcepta eft, multo minus in falutem matris, quum nimium tempotis jamiam przeterlapfum fuerit, ut ab ea vite matris conferya- tio fperari potuiffet, prout ipfe teftatur Dn, $1«0N; & revera | | | rA nulla (P) Licet contrarium, ut Collegam excufaret, concludere annitatur. 132 | ' Commentatio nulla plane amplius füpererat fpes, per integros rcs dies continuis fere doloribus enervatam parturientem, diris- que obftetricis encheirefibus cruciatam, graviffima operatio- nefíalvandi, Hinc etiam, extinétam illam fuiffe, mirari haud licet; foetum vero vivum exemptum fuiffe, fortuna magis, quam obftetricantis prafcientia fibi vindicat, ^ Quodfi forte obiiciat, an perforstorio occidi & unco difcerpi debuiffet? refpondeo, fi hec adhibere voluiflet inftrumenta, tunc, bap- tizato prius fetu, occifüum quidem hunc fuiffe, de quo, an viveret, non conftabat ex hiftoria, fed tantum ex rei even- tu; aft, hoc modo homicidium ex ignorantia forte invinci- bili (/) patratum, non vero temerarium & deliberatum fuifle. ($$ L Ex his nunc merito concludo: I. Ín cafu defperato, ubi partus arte opitulante per vias naturales abfolvi adhuc poteft, exhaufltis matris viribus, ope- rationem Cefaream non effe fufzipiendam. 2, Etiam in initio partus, fi contra indicantia graviora fint indicantibus, fine determinato homicidio illam non effe ad- mittendam; qualis cafus effet, ubi ex pulmonum gravi ulce- re tabida iam & morbo fracta parturiens, concurrente fimul | mala conformatione pelvis, incaffum laborat, & partus per viam ordinariam a natura exclufio fperari non poteft, "Tunc enim ftri£cte concludendum effe exiftimo, quod, fi non licet infontem vivum foetum inftrumentis tentare, ut falvetur ma- ter, etiam non liceat infontis matris, viribus fractae, mortem operatione accelerare ut falvetur fetus, quod & in cafu heredis Imperii verum eft. 3. A morte infantis, partu tantum per vias naturales me- diante diflectione pofílibili, operationem cefaream contra- | in- (i) Quia ex cafu modo defcripto non elugefcit, an exactum examen anfütatum fuerit, | " E ds Vs NEM de Inftrumentorum in arte &yc. — 123 indicari, & nunquam fine certis vite fignis fufcipiendam effe; unde ceco impetu, fine artis preceptis, illam a Dn. la Ro- CHE fufceptam afirmo. — — ^". ! uM » tr Maro .4. Eadem Ada poft Dn. Zu Bors, Doctoris Parifini de- fenfam thefin, non fatis prudenter fectionem fuadere in conceptionibus abdominalibus, tum ex metu infelicis placen- t» adhefionis, tum ex incertitudine fignorum talium conce- ptionum, quam etiam in cafu Cyrniawr invenio, licet confi- denter in hoc recte illam inftitui potuiífe ex rei eventu afTe- rant; qua in re ut cum Diis confilia communicarent, | ne- ceffe non habuere, quod ubique terrarum & ipfe vetula eventis confilia facile adaptent, Sed vellem tantum in caíu tali conítitutos videre viros, & compotem fui cognofcere, qui in fuum difcrimen inque propriam vitam rem iftam fuíci- piat; experimentum enim facili poteft inftitui negotio, ubi temeritatem nulla peena fequitur. Ceterum de his omnibus legi meretur Doctiff, LevgETI, e operatione Cefarea , exi- gua, at nervofa & vera commentatio (K). $. LI. Iam equa cafüuum, in quibus varia inftrumenta adhiberi - debent, facta eftimatione, merito queritur: an cum funda- mento rationis Viri quidam fat celebres inftrumenta ex artis finibus penitus profcribere poffint? VragpELvs & Laworrsg, Galli, DEvENrERvs, Belga, MauuiNGHAM & Mowsnav, An- gli, hanc fententiam fcriptis defenderunt fatis pervicaciter, licet fpeculationem tantum, non praxin, in confilio haberent, In gloriam autem horum virorum id unice, cum omnibus aliis . Obftetricantibus, dici poffe reor, hos aut artem vix exercuiffe,. r3 aut (k) Suite der Obfervationr, Artic.IX, Dolendum fane eft, illi huius argumenti materiem non fuifle commiffam; elaboraffet fane ve- rius & prudentius, & hodie intelligeremus plura, qux diu for- fitan in abfcondito latebunt, " 134. | — Commentatio. aut adeo felices in hac femper fuiffe, ut ipfis difficiles & in- veterati partus eafus nulli inciderint. ^ Quidquid fit, Dz- VENTERVS & MaxNINGHAM, qui illum fecutus (/), uos fat tum cafus dari arbitrantur, ubi iniirumenia ufui efje po[junt, Jeiticet fi infamtes, ob. mon[lrofam magnitudinem tof1us cor- poris, aut partis alicuius, pelvim proportione fua nimis par- vam integri íranfire prorfus non «valeant, au& fi propter negligentiam «vel infcitiam obfletricis , in utero quam maxi- me obliquato, infantis retli -vev[i caput in anouflam cavita- £em pelvis delapfuym inibique fimul cum bumeris adeo coar- tatum fit, ut.ad impetum dolorum -validijimum ne minima quidem percipiatur defcenfio, talibus cafibus, addunt, quibus- cunque remediis fruflra tentatis, ut faluti matris pow. infantem illum £anquam mortuum oportet fra&are &5. exíra- bere. Ex hocloco nunc iudico, de illis inftrumentis loqui viros illos, que infantem certo certius occidunt, adeoque veram forcipum cognitionem eosdem non habuiffe, multo minus horum ufum intellexiffe, ^ Quod vero forcipes non norit DEvENTERVs, mirandum fane eft; nam fratres Cuaw- BERLINI in Britannia, Rooxnvvsivs in Batavia, hoc inílru- mento clari habebantur; DkgvENTERVM vero in compendio fiftentem MaxxiNGHAMVM forcipum eximium ufum, qui ta- men hodierna die ubique inclaruit, ignorare velle, hoc ca- ptum fuperat: nihil enim tam deforme effe reor, quam in- tegre Auctoris defcriptioni fummos eius errores iungere, eundemque fimul fequi; prius fterilis ingenii, pofterius acer- be imprudentis nota habetur. | | S.LIL (7) Nam DzvzurERvM in compendium redactum ad verbum fere ex- hibuit, eitra tamen quod compilator videri velit, & a Celeberr. BozuwrRo habeatur, ut ex przfamine noyz eius editioni prafi- j xo, apparet. Sic & Dn. de Kwor& DrvewTER: figuras & verba in novo quodam libri titulo germanice exhibuit, Lipfiz 1747. licet huius. Auctoris 2ovum Jumen quarta iam editione germa- nice impreffum proflet Iez« 1740. j uU e sardi de Infivumentorum iu arte &. 135 | uer te ovde | ;Ut autem que mea fit mens circa DevENTERI & eius affeclarum, de applicatione inftrumentorum, fententiam, ex- actius pateat, duabus hifce propofitionibus eandem fiftere Iubet : | | L2 I, Inftrumenta in duobus illis cafibus indicata quidem effe, alia tamen iis, qu& predicti Auctores ftatim adhibenda vo- lunt, prius tentari debere. 2. Varia variis in cafibus, & aliis, quam his duobus, per- » quam utiliter & neceffario fepe adhiberi, $. LIII. Primam equidem propofitionem, ut res clarior evadat, füb triplici conditione examinare lubet: Si enim capitis in- gens moles partum plane impoffibilem reddit, fimulque bene conformata eft pelvis, tunc forcipe tutius, quam unco , ne- gotium tentatur, nec hic video, quod :;njans «vivus ut mor- fuus tratlandus «veniat; fi vero ex nimis parva pelvi invin- -ibile partus obftaculum emergat, atque inutilis fit forcipum effectus, tunc nulla arte mortalibus cognita, nifi in initio, va- lidis adhuc matris viribus, cafarea fectione fervari uterque poteft; nam lapfis in deteriora rebus, folum in falutem ma- tris füpereft DEvENrTERI confilium, in falutem fetus Wiws- LOvif, utrumque vero fine unius aut alterius morte in actum deduci poffe $$. XLVI. & VIII. ftatui. Tertia denique con- ditio eft, ubi priorum cafüum difficultates confluunt, mon- ftrofa fcilicet magnitudo capitis, & pelvis angufta, aut pre- poftera configuratio; at huius cafus iam ir priore adumbra- tum. auxilium eft. Quod vero negligentiam aut ignorantiam obítetricis fpectat, illo in cafü, ubi, utero quam maxime obli- quato, infantis recte verfi caput in pelvis inferiorem nimis . anguftam regionem delapfum, ibique fimul cum humeris coar- &atum eft, impoffibili fimul füb his circumftantiis & in cafu B ta- 186 oo s o Conmentatio tali fuppofito, exiftente fetus nova vérfióne, tunc prius for- — ceps tentanda venit, irritoque. tali labore & fpe omni partus amiffa, in ftatu hoc defperato ita fe gerere debet obftetri- cans, ut Deo & fibi fatisfaciat, nec certas hic illi poffe pre- Vini b. iam m A1 Hb monftravi, $.. LIV, Quod vero alteram attinet propofitionem, etiam aliis in cafibus, quam in illis duobus, varia inftrumenta perquam utiliter, imo & neceffario faepe adhiberi, patet eius veritas ex ante dictis, ut & in variis aliis cafibus, quos breviter hic recenfere placet. [n cafu capitis a corpore avulfi & in ute- ro relicti, de quo tamen DE£&vEeNTERVS & MANNINGHAM prorfus filuerunt, multa fepe in ufum vocanda funt alia ad- minicula, quorum varia ex variis Auctoribus collegit LEvnE- TVS (7), cuius, quod in hac materia alios longe antecellit, fummam examinis hic ponam, | — r. Rariffime, fi unquam, nature hoc committendum nego- tium efle; quodfi enim defperatum fepe ipía abfolvit, fzpius adhuc eodem victa artisque auxilio deftituta, occubuit. a. Antiquiffimam a CErso(n) in hoc cafu propofitam methodum adeo tenuibus rationis fundamentis inniti, ut vix chirurgica haberi poffit. 53. Uncorum acutorum, fcindentium, obtuforum, incur- vorum, forficularum, cultrorum, fcalpellorum, pedum gri- finorum, fimolidium aut dulicatorum , qualia inftrumenta a PanaEO, GvittEMEAV, MavnicEkAv, LaworrE & Dionisio propofita fuerunt, periculofifimum aque ac plane inutilein fepe ufum effe, 4. Re- (m). Obferbationr fuv les caufer, &c: (1) Loc. cit, m eT ? e Taftrumentorum in arte&c. — 137 4. Reticulis .compofitis, a MavnicEAv, CHAPMANNO, .AMaxpo & W aArpGRAvio inventis (0), operam inutilem ludi. c3 AA (5 | 5. lentandam illico, facta capitis a corpore avulfione, ma- onu in uterum immifla, & digius maxillam inferiorem prehen- dentibus, aut digito in foramen occipitis introducto, capitis extractionem, qua methodo minus fuccedente, cribrachialem a fe inventam forcipem LevgETvs (p) commendat, hodie- que fimul .curvam adhibet; ego in hoc cafü aut hac, aut Smelliana Blunthoock uterer, | | B &. LV. Indicantur adhuc inftrumenta in cafu, priori e diametre Oppofito, dum a corpore avulfum caput eft & in utero trun- |,Cus heret. Sub his circumftantiis, fi alia media & artificia- | inutilia funt, vaginalem uncum , in hanc indicationem con- | ftructum (7), adhibet LgvmErvs. Sic quoque in cafu in- | fantis ad. nates duplicati, atque hac corporis pofitione diffi- culter emergentis, eximii ufus effe poteft Doctoris SwErLIE |! JBluníboock, ut & eius forceps, |n abortuum placentis ex- | trahendis, excutiendis.molis (7), polyporum forcipes adhi- |:ben:ur. 1n operatione cafarea, uc & aliis variis cafibus, Ke) Filet Angli, Cozfe Galli vocant. Differtationem de hoc inflra- | mento integram, ut & figuram exhibet AwAwpvs, Nowvelles Obfervations fur la pratique der accoucbemens. .a Paris 1715. "Mavnickr vero & WarpckAvm reticuli figuram dedit in.citata Diífertatione Voicm1vs. |. €p) Vid. Olfervations fur les caufes &c. ubi figuram eius exhibet, - | (4) TVab. Ll. Suite des Obfervationr &c. hic delineatur. (r) Qux nibil aliud funt, quam emortuorum fotuum placentz.. dipp. Nev. AG. Med. Pb. Vol. I. 4 ^) / ud E uc Nc. en due 3M 138 Commentatio de Jnftrumentorum tc. rum ufüs? an in horum electione & applicatione femper be- ne egerint practici, in praefenti non inquiro. — Quilibet in bis. cafibus, inquit LevnETVs, pro virili agere debet, ut fe quam. - prudentiffime extricet. | 3 $& LVI Ex his omnibus rite confideratis luce meridiana clarius patet, male damnatum fuiffe in arte inftrumentorum ufüm, -— multis in cafibus perquam neceffarium; limitatam vero, a . nobis, recte fuiffe diverforum applicationem ; denique forci- pis Lewretiane cure, forte & Roonbujyfiane (s), perpe- . tuum, in cafibus indicatis; & preeminentem effe debere | ufum; uncorum autem & perforatoriorum, nonnifi in defpe- ratis, perrarum admodumque circumfpectum, quod ut eve- niat, ex animo opto. | (7) De qua inpoflerum obfervationes promitto, quum hactenus utili- tatem eius experiri mihi non licuerit. "eret SOMME eP2x Mal voc DMMETWTIO EPISTOLARIS | ValoR/O-8 Illuftres atque Excellentiffimos . Cefaree HOD Eno- Caroline Academiz Nature Curioforum dE. E: 51 ED EM .ANDREAM "ELIAM bUCH- NERVM int DIRECTOREM CHRIST OPHOR. JACOBVM IREW reliqua, Viros tam de erudito orbe, quam de univerfa Republica. medica infigne meritos, DIFFERENDA HYDROPICORVM MORTE PER EFFICACISSIMAM SCIiLLAE VIRTVTEM TRIBVS OBSERVATIONI- BVS. bue i con Hu D. GOTTWALDVM SCHVSTER Regium Phyficu im in Previncia Chemnitienli & Acade- micum Curiofum. | | | | | | SENTENTIA l | | : | | NE D i a "23 , 3 1 3. 4 uum NB E TN ddodododo d» Ld dd Firi Iluftres, aAntiflites artis | falutaris confummatijfimi.. Miror in hac Differtatione, quam iudicio Veftro exafcia- XJ to & exquifitiflo devota mente confecro, tria notabi- liora exempla, ex quibus in genere illud Problema practi- eum diffolvere liceat: 4n quid, quidque «valeat *cilla in tu- more bydropico? Etenim , fi etiam preeftantiffimum hoc me- dicamentum ultimam rerum lineam, mortem ipfam, minus: avertere potuerit, ficuti in optione noftra eflet, id tamen praftitit omnino, arbitror, ut éuSavaciav illico inftantem di- ftulerit, in primo quidem cafu per femeftre fpatium, in alte» ro vero per integras fedecim feptimanas, & forfitan longius; nifi clinica contra mandatum noftrum iter octo milliarium te- merario aufu aggreffa effet: in tertio tandem, qui fub fche: mate afthmatis humidi lufit, nefcio, annon nimia Medici officiofitas nocuerit. Hoc etiam Medicine laudi & admira- tioni ducendum eft, quod dentur medicamenta, que diffe- runt difceffum e vita, fi non tollunt morbum: WV7/ enim: furpius efl, inquit Bacrivivs, Prax. med. Lib. I. Cap. XII. $. XL. Opp. p. 134. quam dum Medici egrotum biduo auf. Í£riduo ante mortem tanquam incurabilem deferunt, nec nova, . a£que no:Ua remediorum genera, usque ad ultimam «vite li- neam períentant; nam iron anima corpori inefl ,. fem- per aliquid. ex. admirabili arte noflra utilitatis fperan- dum. | Boon SEOHHMEI qs aud HISTO- LANES Ma (ovo WP DNE 6 WEN. D bia ^. dod (o Sententia. puts v a | HisroniAL DO A UEM $. ; Ko Ww s ; AERE : ^ "a -oWH | , m Me op AM m 7X ER WM ' Vi quadraginta & quinque annorum, animarum Paftor, — teiiperaimenti fanguineo-phlegmatici, iam a medio la- nuarii tempore usque in menfem Martium gravi & diuturna. . morbo corri itur, cuius curam quidam pharmazopola & Me- dicinz Doctor per novem hebdomades folus direxit; & pri- | die ante adventum meum morbi atrociam fanguinis miffione — e brachio levare, fed fruftra allaboravit, Fru(fbra etiam bal- neum in ufum vocavera., — Balneum enim atque omnis hu- mor, doctore CErso, alienus eff. Sanguis floridus exii dicitur; fed hinc vires vite deperdite. Hic fuit morbi me- taíchemaüfinus: Podagra anomala & retropulfa, afthma no- . - €tu fuffocationem minitans, inquietudo, tuffis, cedemata pe- . dum & crurum, tympanites, afcites, hydrocele, alvi con- flipatio, tamor manuum, precordiorum laterumque, digito- rum foveas excipiens, & hepar tactu & obfervatu fcirrho-. fum. Colli & bra.hiorum macies, facies fere Hippocratica, & fumma virium proftratio cum plenaria a»petitus deiectione — & mortis proxime imminentis exf;ectatione. Brevi quoque — antequam in confilium vocatus fum, zgrotus vomitum feba- - ceum expertusfuit, Queritur itaque, an ifta materia ex fleatomate, ventriculo adherente, originem habuerit? Con- ferantur ad huius rei dilucidationem Z/o/um. 4II. Ad. pbyf.. med. |Vat. Curiof. p. 389. HaceNponwivs Obfersvat. Cent. d. — Fift. XIII p. 173. & Rivguivs Cent. 41, Obf. 21. p. Ya. Y Die igitur XVI, Martii accerfor. Venio, Confilium ut darem defiderat egrotus, Datur, In hoc nempe complica- te morbo, qui jam inveteratus erat, primario ad podagram —— A | refpi- —— - "€ , MATE T. iw". 4 A à t4 .. dedifferenda Hydrapicorum morte &c.. 143 . fefpiciendum effe, quoniam ex illa, tanquam ex equo Tra- -. jano, univerfa fymptomatum cohors prorupit; nec certi quid . in periculofiffimo tali ftatu predici poffe, nifi poft decurfum - duarum vel trium feptimanarum. . //Julíum enim interefl, in- -. quit CE.svs, Lib. lll. Cap. 2. 4b imitio quis retle curatus - fif, an perperam: quia curatio minus bis prodefl , quibus af- — [fidue fruflra fuit. Morbum támen mitius tractandum effe moneo, iuxta illud: Mandata fortius urget imperiofa quies. Sr dll | Medicamenta, ad malum hocce eradicandum prafcripta, - ex ficcis fuere: tartarus vitriolatus, nitrum, cinnabaris, cam- ». phora, primum cum antimonio diaphoretico & lapidibus can- crorum,. deinde cum fquilla, radice ari & pimpinelle ; ex liquidis: tinctura antimonii tartarifata, liquor terrae foliate tartari, fpiritus tartari, bezoardicus Buffi &. vitrioli volatilis, feu anodynus; porro fpecies pro infufo, ex vincetoxico, aro, carduo benedicto, trifolio fibrino, capillo veneris, cor- tice aurantiorum, cinnamomo; potiuncula peétoralis ex aqua anifi, feniculi, hyffopi, cinnamomi, oxymeli & vino fcil- liticis. Laxantiaerant: rhabarbarum, arcanum tartari, manna, fcilla, oxymel fcilliticum, fyrüvus de cichorio cum rha- barbaro. Externe vero pro abdominis detumefcentis rara, fed calida inunctione, balfamum ex pinguedine caftoris, fper- mate ceti, oleo aurantiorum, chamomille, menthe, cumini, nucis mofchate expreíflo & zibetho commendavi. Clyfteres primis acceffus mei diebus ex lacte & Saccharo, dein ex de- - cocto chamomilla, vel oleo parabantur; tandem adiecta fuit fcilla. Ego enim, fi vires fufücientes adhuc adfunt, validio- ra; fi deficiunt, mitiora auxilia prefero, : S& CIV, Succeffus & eventus morbi talis erat: Incredibilis fla- tuum cum foni emiffio, facilis & frequens alvi deiectio, ex- "i Am expectoratio, ru&us, vomitus, fudor & largiffimum urine . profluvium, | His fucceffere: afthmatis remiffio, abdominis - detumefcentia, duri tumoris hypochondrii dextri mutatio in. mollem, per noctem quies, dolor podagricus fixior, appeti- tus cibi, animi alacritas, pla.idus in latere dextro decubi- tus, notabile in dies edema:um decrementum & fcroti fube fidentia. Qus omnia ita acta funt usque ad diem XVL . April. c, a, RONDE S. N. : Scilla aut fquilla, cepa marina dicta, quam educendi hydropicorum aquis & urine movende commodam omnis laudat antiquitas (x), unica fuit hactenus in noftro i anchora, fi rem bene perpendinus, fine qua in tanto malo- rum complexu Medicus effe nolo. Teftatur etiam Scniso- wivs Laacvs de Compo[it. medicament p. 129. Scillam in hydrope adhibitam fuiffe ab antiquis Medicis, fed tamen ubi- que cum aliis variisque fim»licibus coniunctam, Si quid un- quam, fane curatio hydropicorum ScniBoxr1:1 Lanor, J c. Compof. CX X X11. mihi mirum in modum placet, ubi fcillee bulbi cocti larga quantitas medicamentum prafcriptum ingre- - ditur. Alibi inlibris meis praéticis, in cafu huic non abfimi- li, animadverti, arum, íquillam, gummi ammoniacum & mercurium dulcem efficaciffima effe ceedematum remedia, Plu- ra qui de hac materia defiderat, duoilla egregia evolvatícri- — pta, celeberr. nempe Z/fich. Arsen! Diljerf. de Squilla, & — Georg. Ern. Srauuu Diff. de Tumore aedemato[o - podagrico. i . Scilla fola, nifi correctione indigeret, & in aftfhmate, & in pedum cdemate podagrico-hydropico eft antidotum fine pari Nervofuüm quidem genus infeftat, fcio; pulfüm in ir- .- . regularem commutat, fentio: an vero confufa arteriarum Inicatio inftantem crifin indicet? nefcio, prout Perilluft. L. B, : TU4N (x) Vid. Diosconpss, Evporiflon Lib. II. Cap. 6g. cem de diferenda Hydropicorum marte &c. 45 «an SwiETEN Tom. IH. p. 429. in Boerbaacvianum Apborifm, 734. commentatus eft. In noftro egroto tale quid die XXIV. Martii accidife deprehenfum eft, ut fere fpes levationis, Per- illuftr. yat SwrETEN non legentibus, concideret. —Cauía erat paulo largior dofis Scille, precedente die tertia vice ad quin- que grana exhibite, ^ Unde unum huius bulbi granum proe una dofi cum nitro & falibus digeftivis datum, donec corpus ad priftinum ftatum revertatur, optime 'conducit, indeque fortaffe etiam ratio adparet, cur Crrsvs Lb, II]. Cap. 12. 65 27. Scillam costam füper ventrem hydropicorum deligare, & alio tempore contriram torpenti membro imponere iubeat, Nunquam vero eam interne exhiberi ab eodem autore rela- tum legimus; ScumouivM LancvM vero internum eius ufum permififfe, imo commendaffe, füpra intelleximus. — Interim in hoc corrupto morbo emendando circumfítantie concurren- tes fufficienter indicabant, quod dolor podagricus primario fit refpiciendus, & absque provida eius tractatione nullam fpe- rare liceat curationem morbi, $. VI Sequuntur ergo nunc formule remediorum pre&ecipuo- rum, una cum ulteriori morbi progreffu. Cum die XVI. Martii hora fecunda pomeridiana vocarer, fequentia ordina- - bam: Rec, Tartari vitriolat, Nitr. depurat. ana drachmam j. Lap. cancror. Antimon. diaphoret. ana drachm. dimid. Cinna- bar. antimons Serup. j. Camphor. gr. vj. Mife. F. vi, dofes, quarum una pomeridie, altera vefperi fumenda. Rec. Tinct. antimon, tartarifat. Liqu, terra foliat. tartar. ana drachm. iJ, M, D. ad Vitr. & bis ante meridiem exhibeantur LX, gutta. Ab ufü pulverum noétu copiofi prodierunt flatus. Die XIX. Martii purgandi caufa fequens exhibita fuit Potio: Rec. Rhabarb, optim. drachm. ij. Arcan. tartar. drachm. j. Mann. elect. unciam j. cum dimid. M. coqu. cum App. Nov. Ac. Med. Pb. Vol. I. t f, q. - hd. 146 e -- Sententia f.q. Aqu. fontan- Colat. D, ad Vitr. : UM ——Ü 4 W AW ENTUMUS pectoralis potio4 per noctem interdum ad cochlear ) exhi- benda: Rec. Aqu. anif. feenic, hyffop. oxymel. fquillit. ana unc.j. D. Pro variatione etiam poftea eius in locum füubfti- tuebatur vinum fquilliticum, cum aqua Cinnamomi remixtum. His partim interponebatur, partim etiam. vehiculi loco , pro affumendis reliquismedicamentis, adhibebatur infufum thee- forme ex fequentibus fpeciebus paratum: . Rec. Rad. vince- toxic. ari, ana unc. j. herb.. C. B, trifol. fibrin. ana Manip. | j. capill. Vener, manip, dimid. cort. aurant. cinnaniom. ana drachm. ij. Incif. D. ad. chart... - Die XX. Martii pomeridie «& vefperi fcrupuli duo Tar- tari vitriolati exhibebantur, & die XXII. Mart. cuilibet dofi grana V Squilla praparate addebantur. Die XXIII. Mart, matutinis horis porrigebatur rhabarbari optimi drachma una cum fquille preparata granis V. pro Ícopo aperiendi, infimulque, cum abdomen detumefcere in- ciperet. etiam externe Balfamum adhibebatur. Dicbus XXV. & XXVI. Martii pulvis fequens pomeridie & vefperi adfum- tus fuit: Rec, Rad. ari, pimpinell. alb. nitr, depurat. ana gr. XXIV. Pulv. fquill. gr. viij. olei cinnamomi git. ij camph. gr. j. Mifc, F' quatuor dofes. Die XXVHL, Mart. pro obtinenda paullo efficaciori alvi apertione decoctum fequens porrigebatur: Rec. Rhabarb. opt unc, dimid. Arcan, tartar. drachmam j. Spic. Celtic, fcrup. J. infund. & coqu. cum f. q. aqu, fontan. Colat. adde | Syrup. de cichor, cum thabarb. oxymel. fquillit.ana unc. dimid. D. mane rro uno hauftu, Die XXiX. Mart. ob dolores po- dagricos redeuntes, mixturam diapnoico- anodynam prefcri- p^: Rec. S»iric, tartar. drachm. ij, bezoard. Buff. Liqu. min. anodyn. ana drachm. j. D. maneguit. XXX. Durarunt hi dolores per XIV. dies, absque infigni quadam anomalia. Die XXX, Mart, pomeridianis & vefpertinis horis pulveres die e 3 [ * - | | | | i Í | x de differenda Hydropicorum morte &c. 1 47 XVI, Martii prefrriptij fed'cum dimidio tantum camphorsz, exhibit! funt, continuandó eorum ufüm per aliquot fubfe- quentes dies, omiífa interiin fquilla, quam interea cum vino extractam in potiuncula pectorali accepit, Enematum nul- lam mentionem 4iniicio, quoniam eorum ufus ultra primam feptimanam poft acceffum meum haud neceffarius iudicatus fuit, precipue cum alvina excrétio, beneficio internorum la- xantium adhibitorum, fatis libere fuüccederet, & tumidum corpus extenuaret. Id vero, quod extenuatur, medicinam fentit. j Die X. April, fequentia prefcribebantur remedia: Rec, Tin&, ahtimon, tartarifat. part. ij. Spirit, tartar, part. j. D. mane & ante meridiem LX. gutr, Rec, Nitri depurat. Tarter. vitriolat. ana drachm. ]. rad. Ari drachm. dimid, Cinnab. nat. fcrup. dimid, Squill. preparat, gr. IV. M. F, quatuor. dofes, de quibus pomeridiano & vefpertino tempore una exhiben- da. Die XVII. April. quoniam in melius iam vergebat vale- tudo hactenus adverfa, pulverem tantum unicum poft meri- diem, & guttulas XXX, mixture matutinis horis affumere iuff,.«. Die XX. April, cdemata prorfus omnino difcuffa erant, & eger hactenus fatis uwanquillas transegerat noctes. — Simili- ter cum die XXIV. April, eundem convenirem, optime con- ftitutum deprehendi, bene nempe ingerentem, digerentem, egerentem, placidoque fomno fruentem. — De die quoque per aliquot horas obambulabat, & mentis alacritas priftina non tam redire, quam rediiffe vifa eft. $. VIL. Verum enim vero ineunte menfe Maio denuo fpiritum difficulter trahere incepit, ut morbi recidivam metueremus. " YÀ poc wde 7roóe Opuvrelny ios c sra uvd'oouéov aveAmIg i, Hip- POCRATES Co4c. Prenof. €. 460. dcirco ftatim die L. Maii exhibui potiunculam laxantem, ex rhabarbari drachm. j. ar- t9 . cani i d c MEN. e - : A MNT r 148 . Sententia. cani tartari fcrup. ij. manne uncia j. cum aqua fervida extra- &is & folutis, unde fexies. purgatus eft. Die II. Maii pre-- fcripta fuit mixtura, ex Tinct. antimon. acr. part. ij, & Spi-- rit, tartar. part. I. cuius gutt, XXX. mane hora fexta & tempore ientaculi in infufo theeformi adfümebat, fubiunécto fimul, vefpertino tempore, pulvere d. XXX, Mart, prefcripto, & interpofita dein die Vl, Maii mixtura balfamica, ex pilul, bal- famicis f. polychreftis in aqua folutis, quae tres fedes concita- vit cum aliquali levamine. Die IX. Maii no&u hora duodecima exhibirum fuit de- coctum laxans rhabarbarino-1anna:um cum arcano tartari, Die X. Maii fequentem. potionem prafcripfi: Rec. Gumm. ammoniac. drachm. ij, Aqu. veronic, vinof unicas tres, fol- ve, Colat. adde oxymell. fquillit:. drachm. vj. D, fingulis bi- horiis cochlear j. circa horam pomeridianam fecundam inci- piendo. Ex horum medicamentorum ufu iterum bene ha« buit per aliquot feptimanas, aftmate & tuffi liberatus, noctes- que quietas transegit. Vinum fquilliticum, hactenus potiun- cule ammoniacali additum, iam omiffum fuit pro valetudinis conditione, $. VIII, Ineunte Iulio cum afthma & tuffis egrotum iterum pre- hendere viderentur, fquila in pilulis exhibita eft; quarum quidem ufüm poft aliquot horas conatus vomendi, laudabili interim cum afthmatis ceffatione & durioris tumoris femorum - emollitione, fecutus eft. Die XVII. Iulii mitioris cuiusdam veficatorii ope ulcera in tibiis excitare tentavimus, pro con- geflione illa, que vefperi & per noctem tuffim excitabat & refpirationem difficiliorem reddebat, tanto efficacius a pecto- re derivanda; id quod etiam obtinuimus, inprimis ubi e pe- - dibus, poft integri menfis decurfum, infignis feri copia ftilla- re copit. Attulit dolorofa hec medicina, ad mentem Hi» - »PO- M M — a —I LH n URDU UU T UU rtm mm —————— —Á—— M . de differenda Hydropicorum morte &c, 149 POCcRATIS & DBacuwvr adhibita, liberrimum fpiritum, fopivit tuífin, pedumque edemata difcuflit: fed fenfim fenfimque viribus, primum tamen fine febre, exhauftis, die VIII. men- fis Octobris ille placidiffime obdormivit, cuius beatam ana- lyfin iam meníe Martio quolibet fere momento certiffime ea- fpectabant amici, uxor, confanguinei. HisTonriA II. $. IL Mercatoris vidua, femina LVÍ. annorum, obefi & ad- modum carnofi habitus, diu iam , ob tumorem colli fcirrho- füm, afthmatica, ceterum fana & alacris, nec minus in nego- tiis fuis agilioris indolis, divitiarum cupida, fruftra & fine morbi indicio, ut ipfa, quare fecerit, nefciat, ab ordinario forte pratereunte Medico catharticum quoddam defiderat re- medium. Mittit is decoctum purgans, quo, mane exhibito, duodecies alvus commota eft. Vefperi eiusdem diei pilulas balfamicas in aqua folutas affumit, & altero mane fal amarum Sedlicenfe fubiungit, ruríusque vefperi potiunculam laxan- tem balfamicam deglutiifle dicitur, ut inteftinorum canalis nunc paullo copiofius, iuxta propriam confeffionem, purga- retur. Factum etiam hoc eft, fed non fine infigni periculo; trigefies enim & ultra alvum depofuit. S:atim vero poft aí- fumtum fal amarum vehen:entem fenfit ardorem in ftomacho; brevi poft ita increbeícentem, ut locum affectum ne digito - quidem tangere potuerit. — Medicus, pro avertenda infiam- matione, fpiritum vini camphoratum applicare iubet, &, hoc nihil jroticiente, poft aliquot dierum decurfum V, Snem commendat. Hanc evacuationem excipit coryza & febris quadam catarrhalis, que poft qua: uordecim dierum interval- lum in lentam tranfit. Cum autem huius febris indolem ex t 3 e1ro- E Ijo — Sententia. errore pathologico nemo :curiofius cognofceret, morbus: ipfe pro catarrhali adhuc reputatus fuit, & ficuti ex uno errore: - plures propullulant, ita etiam curatio morbi non rite ador- nata fuit, ac inde-infimul contigit, .ut quarta poft hyperca- tharfin elapfa hebdomade totum non folum abdomen turgi- dum ac durum evaderet, fed & codematofüs tumor pedes OCccuparet, concurrente fimul urine imminutione, ac tandem fuperveniente aftu febrili & anxietate aegrotam quotidie po- meridianis horis afligente, Hi ipfi fanguinis aeftuantis mo- tus noctu omnem fomnum profligant, non nifi circa matuti- num tempus remittentes, atque in conatum vomendi modo vacuum, modo etiam- materiam quandam mucofo- vifcidam exturbantem, dein definentes, $. IL | Rebus hifce per quinque hebdomades tam mifere geftis, ego die Martii XXII, primum ad 2egrotam vocabar, quam afciticam & de dolore continuo in regione umbilici, aliisque multifariis, vix ac ne vix quidem recenfendis fymptomatibus conquerentem, inveniebam ; neque enim, ob tam graviter prominentem aqualiculum, ambulare, neque federe, neque iacere & cubare, neque ílare poterat, fed, innixis menfa margini manibus, non erecto, fed curvo corporis pofitu in- clinabat. Appetitus & guftus deperditi erant, & pauca iuf- culi cochlearia fummam excitabant apxietatem. - Parum fitiit, id quod alias optimum inter peffima fymptomata effe vide- tur, quoniam inde concludere licet, extravafatos humores nondum ad corruptionem inclinare, Hifce tandem male for- mati morbi circumítantiis curatius examinatis, iudicare mihi : facile fuit, opulentam hanc feminam, antea incolumi & in- tegra fanitate gaudentem, tam crebro & fubito repetitis pur- gantibus ita quafi ad incitas redactam effe. — Dubium enim non eft, quin fal illud amarum, fubiectis afthmaticis & hy- po- N Ld * D t3 de differenda Hydropicorum mortetre. isi pochondriacis feminis, experientia tefte, quandoque magís infenfüm, repurgati iam ventriculi parietes & membranas graviter offenderit. Contulit etiam huc fymbolum qualecun- que fanguinis miffio, tempeftate frigida, in imbecillo & vi- ribus deítituto corpore, medio Februarii inflituta. Ipfa enim perpetuo fere monítrat experientia, quod evacuationes ve- hementiores,. five fanguis mittatur, five vie purgentur pri- me, hyemali tempore febres catarrhales excipere foleant; cuius mali eventus caufa & ratio in frequentiori tunc & fepe etiam graviori « ;«z».vgi« inprimis pofita eft, Nonne vero & ipfe morbus hydropicus pharmacorum purgantium frequen- tiorem ufüm, aut potius abufum, fzpiffime pariter excipit ? Ex cenfu enim caufarum bydropis, inquit Frid. HorrMaw- Nvs, non excíludenda puto jortiora purgantia, quibus non modo :vijcerum tonus deftruitur, fed cvires quoque nimia feri, per triginta "vel plures in uno die deietfiones , amiffone mi- rum laba(cunt, €5 loco fanguinis probe temperat mon nifi bumores crudi in «venis progrgmuntur. — Vid. ZMed, vatiom, fpfiem. qom. IV. Part. IP. p. 440. $ IF Cum itaque vidua noftra. vehementiori tali purgatione laudabilioribus humoribus privata & per phlebotorum viri- — bus plane fpoliata eflet: minime fane curationem activiori- - bus & drafticis remediis aggredi licuit, fed mitior medendi methodus merito violente preferenda fuit, feligendo idcir- €o, pro impetrando falutari illo fcopo. fecura incidentia, re- folventia, leniter evacuantia, & tandem roborantia, quoniam, fecundum Hirrocnaris Aphor. 21. Sect. l. que ducere opor- lef, quo maxime -ergant, eo Zucenda, per loca convenien- fia: itemque iuxta Aphor. 9. Sect. II. corpora ubi quis pur- gare «voluerit, facile fluentia veddere oportet. | - S. IV. 152 |» - Sententia s Igitur, quz tenore Diarii mei clinici ordinata fuerunt remedia, iam candide exponam: Die XXII. Martii, Rec. - Tinct, antimon, tartarifat, unc. j. D. horis matutinis, fexta & decima, gutte LV, -- LXX. in infufo fequenti: Rec, Rad. vincetoxic, taraxac, ana unc, dimid. Ligni faffafr. drachm. vj. Herb, capill, vener. adianth. alb, trifol, fibrin, ana manip. ] Cort. aurantior. Cinnamom. ana drachm. ij. Incif, D. ad chart, Rec. Tartari witriolat, Rad, ari ana drachm, j, M. F. Pulv. dividendus in dofes vj, quarum una pomeridianis horis in theeformi infufo fumatur, Rec, Tartar. vitriolat. Rad. ari ana gr. vjjj. fquill. preparat. gr. iv. M. F. Pulvis, D, in fex- tuplo & vefperi hora decima dofis fumatur in aqua gelida. Cum die XXIV. Martii anxietas increfceret, fpiritus diffi- — culter traheretur, abdomen turgidum magis evaderet, cum plenaria urine & alvine excretionis füppreffione, quoniam medicamenta in colluviem ferofo- vifcido- mucidam inciden- . do & refolvendo, íed non evacuando agebant: hinc tem- . pore matutino fequens decoctum laxans exhibitum fuit : Rec. Rhabarb, Orient. drachm. ij. Cremor. tartar. drachm. j,- Mann. Calabr. unc. j. & dimid. Coqu. in f. q. aqu. fontan, | Colat. adde fquill. praeparat. gr. v. D. pro uno hauftu. Quam- quam autem huius decocti dimidiam partem, infigni cum muci copia, mox poft affumtionem vomitu reiecerit ,. aliquos .- ties tamen dein, fique recte memini, octies & ultra alvum adhuc depofuit. Die XXVII. Martii, quoniam pulveres | fquilliticos averfabatur, alios prefcripfi: Rec, Tartar. vitrio-- lat. drachm, ij, F. Pulv. tenerrimus, div. in quatuor partes. equales. D. pomeridianis & vefpertinis horis; Die XXIX. Martii fuafi, ut nunc incerpofitis lenioribus laxantibus utere- tur, fecundum regulam WarpscHwrpr in Monitis medicis: - Cachectici, quo lenius purgantibus tradaníur, eo citius curat T de differenda Hydropicorum Worte Gc. 153 curantur. "Quam ob. caufam pulveris Rhabarbari Opt. drach- mam vnam matutino tempore exhibui, ex cuius ufii alvus ter commota eft & xgra noflra per diem bené habuit, Die XXX. Martii nunciatur, hydropicam noftram hac nocte pa- |: rum dormiviffe & multum fudaftfe. "Die. April. percepi, egrotam noctem prateritam pau- lo tranquilliorem trapsegiffe, fimulque iterum poft horam primam fudaffe. .Ufu pulveris rhabarbarini hodie alvus qua- ter commota eft, & fatis bene babuit. Dielll. April. refert, precedente nocte circa horam matutinam primam fudorem | iterum prorupiíle fubfequente tamen placido fomno. .Medi- camenta füperius praeferipta, & pro neceflitate rei etiam re- petita, continuavit, die vero V, April. Rhabarbarum, rurfus in fuübítantia prefcriptum, tres fedes excitavit, Sequentes f»oecies nunc pro infuto Thee date funt: Rec. Rad. vince- tox, ari ana vnc. dinid. Herb, card, benedict, trifol. fibrin, capill. vener. ana mani». dimid. Cort. aurant, drachm. ij. D, ad Chart, Die VI. April percepi, quod anxietas & fudor . poft horam noctis primam, fed longe debiliores ac antea, ac- -cefferint, Die VIII. A»ril.levem modo anxietatem & pau- cum fudorem hora no&tis fecunda fenfit, & matutino tem- pore Rhabarbarum adfumfit, noctemque fequentem quiere transegit. Die X. April. uncias duas Elixirii vifceralis ad men-. tem HorrMaNNt parati, prebui, iubendo fimul, ut cochlear - unum ante prandium affumeret, & vehiculi loco aquam, cum Vino & faccharo mixtam, adhiberet, Compofitio h&c erat: Rec. Extract, Card. bened, Cent. min. ana unciam dimid. - Cort, aurant. recent, Cort. Chin. ana unciam j, Myrrh. elect, Caryophyllor.- ana unciam dimid, Croc. draehm, ij. Sal, tartar. . unciam j. Ineif. contu. adfunde Vini Hungarici optimi Menf. j Dresdent Digere, folve, previaque leni ebulliGone co-. latura ufui fervetur, Rec. Tartar. vitriolat. Antimon. diapho- . ret. martial. ana Serup. j. Mifc, F. dus dofes, D. pomeridia- E Nov. Act. Med. Pb. Vol. I. u nis 154 . sowocSentenutia vv e nis & vefpertinis horis. Hac quidem nocte melius quievit, quam antecedente, fed tamen hora matutina tertia anxieta- tem absque fudore experta eft. ——— Die XII. &.XIlL April. nunciatur egrotam fingulis qui- dem noctibus anxietatem aliqualem, fed fine fudore, fentire. A. AIV. ad XVI. diem April. noftra refert, noctes citra an- xietatem & fudorem peractas e(Te, fed guftu & fiti deftitu- tam fe effe; pedes detumuere, Die XIX. April, urina libere & fufücienter prodiit, egrota etiam bene dormivit. & abdo- men, ab omni nunc tumore liberatum, pro lubitu contra- here poteft. Die XX, April. egrota refert, quod per totam. noctem placide & tranquille quieverit, pro quo fingulari be- neficio Deo triuno humillimas gratias egit & die XXII. April. in ede Divi Iacobi facere ceene ufu animam recreavit. Die fequenti XXIII. April. eidem, iter Lipfienfe ad nundinas ver-- nales paranti, ponderofiffimis illud diffuafi argumentis, cafüm Hopneri, Franckenbergenfis, quem Part. 41. Method. mee p.31L expofui, proponendo & opponendo: nihilo tamen fecius, omnibus rationibus perfuaforiis neglectis, noflra rc- cens reftituta die primo Maii difceffit, emenfoque hoc itine- re circa finem menfis huius, bene quidem per aliquot dies habuit, optime ingeffit, digeífit, egeífit, fed brevi poft in longe deteriorem, quam antea, coniecta fuit ftatum. — Du- rante enim priori mea curatione ab alio quodam extero Me- dico, cuius opem infimul rogaverat, confilium contra ven- triculi atoniam transmiffum ipfi erat, & quoniam methodus in eo prefcripta, ob caufas morbi mutatas & iam altius in vi-- fceribus radicatas, obíervari a rue non poterat, hinc ipfo hoc ultimo tempore, dum abfens erat, commendata in illo reme- dia in ufum vocaverat, fed admodum infaufto cum eventu. Paucis enim vix elapíis a reditu feptimanis, primo urine, dein - reliquarum excretionum imminutio denuo imminentem prze- fagiebant prifüinum morbum, quietiam brevi poft maiori | cum de differenda Hydrapicorum morte &c. 155 cum vehementia redibat, nullisque cedens remediis lethalem tandem fortiebatur eventum, $ V. Ut autem ex omni parte perfecta fiftatur hec hiftoria, predictum illud eidem fimul fubiungere lubet Confilium. quod fequentis erat tenoris: Ex communicata morbi bifloria con- cludere licet, eprotam «vera laborare atonia «ventriculi, cum anorexia, id quod tanto magis pup eft , dum mala hacce iam in cachexiam &5 bydropem deoenerarunt, — Quum o eroo fub admodum momento[is &5 [onticis bis circumfiantiis neque catbartica, neque alia fanguinem corrigentia remedia qualemcunque pre[ient utilitatem, ipfa. autem experientia doceaí, quod in fimilibus cafibus bydropis quoque princi- pium x) roborantibus, €5 fpeciatim folo corticis Peruwviani ufu fuerit fublatum; binc ut ille Dominis Atedicis prefenti- bus, perbumaniter a me falutandis, proponatur, enixe peto. Initium nempe ex mea parte facerem cum fequenti Infufo : Rec. Cort, Perwviani [Iudiofius eletli amari, uncias quatuor, Limat. /Martis pure, nonium rubioine adefe, unciam j. JM. F. Pulv. D. in cilicio, cui infundatur "vini: Rbenani optimi meracioris menfura jJ. flent in loco frigido. Aepra capiat boris matutinis, ieiuno «ventriculo, dein una bora ante pa[lum, &5 "uerfus evefperam, unciam unam cum. disni- dia, ad uncias duas, pro una-dofi. Si ergo fub ufu buius infufi, €$ quidem po[l otliduum circiter, falutaris aliqua muiatio &5 fyumptomaium mitigatio obfer-vetur, tunc eius in locum predittus ille cortex in fubflautia, uel in forma pul- veris aut eleduarii ,:folitarie per aliquot. dies, &5 quidem quotidie ad tres; usque drachmas ,' *vel dimidiam unciam , porrici po[feí.. Quodfi «vero durante borum. vemediorum , ir 3835 di Wd 05455 Q T. &5 ^ x)' Non amplius principium hydropis, fed morbus hic iam adultior & iu flatu con(litutus erat. | I56 «5s os Sententim 0 oos &5 inprimis infufi, praefcripto ufu-aleui- obftru&io increbefce- re Uideatur , tunc eidem ne mitioribus quidem laxantibus, fed folis lenientibus clyfleribus, fubveniendum effe. ^ Pro- inde eiiam perquam accurata obfervvanda efl dieta, evi- tando inprimis omnem cerevifie, infufi berbe Thee €5- deco- &i fabarum Coffee ufum, feligendo pro potu ordinario «vel modicum aque pure fontane, -vel decotlum radicis Chine pondero[e: cum pauxillo Caffie ligne, interponendo eidem: unum alterumcve vitrum exiguum 4ut. genuini illius «vini rübri, quem Pontac «vocant, auí annofioris cuiusdam Rbe- nani. De reliquo abunde iam conflat , quod ,. durante cor- ficis Peruvviani ufu , omnia alia exulare debeant remedia, quoniam eius efficaciam imminuunt , unde etiam in prefen- tiarum ab ulteriori talium commendatione merito ab[iineo. Externe tamen. [cutum aliquod flomachale, ex Emplafivo de Tacamalaca, cum. balfamo Perwviano &5 oleis defiillatis , macis, abfynibii , etc. remixto, epigaflrice regioni imponi poteft. | M ptt: : xe "unb S. VE Non immerito autem adhuc in calce huius hiftorie mo- venda eft quaftio: an etiam curatio hydropis fimplicis fta- tim cum tonicis incipienda fit?. Colluviem quandam humo- fum gravesque vifcerum .obftruétiones prefto effe, nemo eft, qui negaverit: tonica vero, roborando, ordinarie par- tes folidas amplius conftringere folent, ut hinc humores vi- tiofi tanto magis incarcerentur, inprimis vero illi; qui minus fluxiles funt & ad educendum apti, ut proprio vifcerum & organorum colatoriorum: robore excerni queant. | Mea, quam fequor, methodus in hoc ftatu eo maxime redit, ut impeditas fe- & excretiones promoveam & humores ftagnan- tes eliminem: quo tamen facto, fi fortiora ftatim adhibentur : : duis .toni- / de differenda Hydrapicorum morte &c. 157 tonica, egroti plerumque hecticam incurrunt. Hanc quo- que ob caufam confilium modo adductum, quod brevi ante acceffum meum transmiffum eft, approbare minime potui, quemadmodum etiam eventus inconvenientem eius monftlra- vit effectum. . Ignarus equidem non fum canonis Perilluftr, L. B. van SwiE TEN, quem Commentar. in BOERHAAVII AApbor. Tom. 1, p. $8. ad $. 4j. hifce commendat verbis: AVullus «videtur melior. effe canon. in Medicina, quam ille, quod in curandis morbis femper. ad caufam primam, unde omnia reliqua fluxerunt, fit re[piciendum: ex boc funda- mento enim fola cería valida auxilia deduci pofjunt., ui ex debilitate natum bydropem purgantibus emungendo - corpus curant, pofl paucos dies mirantur eque tumere omnia, dum omnia ruuní in flaccida bec -vifcera, nibil fere de ingeflo potu per fudorem «vel diapborejin, parum admodum per urinam excernatur, Qui primam mali caufam in-vefli- gaverunt prudentiores, difiendente faburra eduda, fafciis laxum corpus firingunt, «vidu ficco, roborantibus reme- diis, corporis exercitiis, primam morbi caufam, unde omnia fluxerunt, debellant. . Sed de hac medendi ratio- ne, iam olim SypEN HaAMrIO laudata, nullum adhuc cer- tum & conftantem effectum videre mihi licuit. ^ Hac igi- tur in re, ut meam fcientiam & experientiam fublevetis, Viri Illuítres, .& Veftra folidiffima eruditione, quam ego in hydropis curatione foveo fententiam, . corroboretis & firmetis, aut in falutem & emolumentum generis humani & artis noflre falutaris emendetis, Vos etiam atque etiam ea, qua par eft, animi veneratione rogatos volo, "ge HI- .158. —— Sententia HisroniaA IIL. à | n m | Vir quadraginta annorum, temperamenti phlegmatico- fanguinei, partim ex domicilio, quod per decennium inha- bitat, humidiori, partim ex incondita dieta, dum fumum aride nicotiane per tubum fictilem continuo fere hauriebat & decoctum fabarum Coffee, illudque frigidius, im feram usque noctem ingurgitabat, non folum fibi habitum corpo- fis cachectieum conciliavit, fed & fub fumi tabaci fuétione incredibilis fputator fuit, Hic circa diem X. Martii afthima- te corripitur humido, ex quo tamen convenientium medi- camentorum ope, & fpeciatim ufu deeocti cuiusdam laxan- Gs, convaluit, — Intumebant quidem, ceffante afLlhmate, pedes, fed cum die fecundo Aprilis & fequentibus, me qui- dem invito, in publicum prodiret, cedemata evanuere, in- fimulque, ob hurmido - frigidam aéris conditionem , priori af- fectu multo gravius, quam antea, adfligebatur. Urina erat Coloris ignei, &, mox turbida reddita, fedimentum fat co- piofum deponebat; tumor pedés furarum tenus occupabat, & anxietas praecordiorum, eum difficultate fpirandi fumma, egrum premebat, hocque fymptoma tam interdiu, .quam . noctu usque adeo increverat, ut extra lectum degere . coge- retur, & non nifi erectus federe poffet, — Preci»ue agtem diebus XXI. XXII. & XXIII. peffimus fuit rerum ftatus: fa- cies enim a naturali colore ex toto receffit, tuffis, remittente per pulmones purgatione, augmentum cepit, & fi quando incredibilis cuffiendi conatus excitaretur, fimul evertebatur ftomachus, — Exhibebam aliquot dofes pulveris, ex radicis. ari, tartari vitriolati ana. granis] viijB —fquille praeparata | &ranis IV. pro una vice, alrerpis diebus, fed bis de die . de differenda Hydropicorum morte &c.. 159 fumendi; fats enim efficaciter pulvis ifte refolvit, vt hinc etiam continuatus eius ufüs vix fuadendus fit." Conf. Fyi4, HorrMANuNvs Zfed. rat. fyflem. Tom. IV. Part. IH. p.294. AV. 4. 65 p.304. /V. 3. Profuit etiam hoc remedium eo usque, ut attenuata materia vifcida facile & cum euphoria fuerit evacuata. Pituita, quam eger exfpuebat, muco e maribus prodeunti non abfimilis erat, infipidaque & inodo- ra, nunc fluidior, nunc fpiffior exiit, — Poft hec commode fatis valuit, dormivit, cibosque cum appetitu ingeflit. $. Il, Rebus hifce per aliquod temporis fpatium bene geftis, cum celum iterum mutaretur & caliginofum fieret, Ítatim afthma noftrum gravius oppreffit, ut fere cempeftatum mu- tationes in fuo fentiret corpore, Experiebatur enim nofter egrotus vernali tempore id, quod O vipivs de autumnali fcribit: ^ Sepe cum autumnus , cum formofiffimus annus, Aere non certo, corpora languor babet. Quoties enim cunque purus & tenuis aér fpiraret, toties fa- cilior erat refpiratio: quamvis poft primas Pafchatos ferias " conclavi non egreffus fit. — Circa diem Maii fextum modo . bene, modo male habebat, & pedes ad genua usque intu- muerunt; tuffis vehementer aucta fuit, fed calor febrilis hactenus ceffavit; urina tincta fedimentum deponebat, quod. vero in morbis diuturnis incertum reftitutionis indicium eft, Verendum modo erat, ne affectus ifte pertinax fubfecuturo pectoris hydropi viam panderet, vel iam tum panderit, quo- niam digiti edematibus impreffi veftigia relinquebant, & egrotus poft tium quatuorve horarum fomnum derepente exci- I6O0 | C Sententia excitabatur, ingenti afthmate five imminente fuffocatione correptue,- qua tamen anxietate, fi medo tuffis rurfus con- citabatur, & eger, relicto lecto, (in quo (üb infülru tali re- tineri non po'erat) erectus fedebat aut deambulabat, qua- dantenus fe levari putabat. Hc tragoedia quandoque una nocte bis terque, quandoque per totam noctem ludebatur, Licet enim fub paroxyfmo fepius fomno opprimeretur, non tamen quiefcere potuit, nifi maiori dxietate tentari & a&rem maiori cum molefítia haurire vellet, | | S. IIL Curationis ergo fcopus tandem eo dirigebatur , ut cum incidentibus & expectorantibus, inter quee vero emollientia, dulcia & oleofa, pulmonum tonum evertentia, haud refero, per aliquot dies urinam moventia coniungerentur, que non folum pulmones a fordibus ibidem collectis repurgarent, fed etiam humores pituitofos derivarent: in morbis enim pecto- ris femper ducendos effe humores ad vias urine fecretioni deítinatas, ipfa natura id monítrante, autor eft Bacrivivs, - idem hoc etiam confirmante CErso, qui Libr. IV, de Medi- cina, Cap. IV. profunt, inquit, efiam quecunque urinam movení. Equidem non prorfus de egri huius falute dubi- taffem, dummodo pulmones ulcere quodam nondum affe&i, vel nodis & tuberculis non obfefli fuerint, id quod tamen, cum continua ad tuffiendum irritatio prefto effet, non teme- re coniiciendum erat, Modum mihi ita concipio: Ex quo- cunque vitio pulmones oppugnent nodi & tubercula feirrho-- — fa, ea perpetua tuffis caufa exiftunt & maiorem affiuxum provocant. lllud enim notandum adhuc eft, egrotum no- — ftrum aliquo, antequam morbo hoe corripiebatur, tempore, — in conventu quodam graviori ira incitatum , aliquot hauftus vini fumfiffe. Continuam ergo illam irritaionem & violentam | pul- ) » pulmonum concuffionem tandem vaforum lymphaticorum ruprura facile confequitur, ficque hydrops pectoris nafcitur. Conf. HorrMaANNI ZLed. ration. Syflem. Tom. IV. Part, lii $. XLX.p.277. Proinde etiam hoc pariter monendum . eft, canram materie mucofe copiam per omnia excernenda pituite deftinata organa, nares, fauces & alvum, eiectam fuiffe, ut nihil quidquam pituite in corpore reliquum effe, vel novam humorum congeftionem : ad pulmones fieri po- tuiffe, exiftimafles, — Neque tandem id pretereundum eft, quod alvus fere femper liquidior, & fub quacunque etiam levi deambulatione commota fuerit; quecunque enim reme- dia adíumebantur, per alvum ftatim operabantur, cuius ef- fectus caufam in infigni inteftinorum levitate, five atonia, merito ponendam efle iudicavi, $. IV. Tandem ex mente Hiprocnaris hoc confilium cepi, ut furis veficantia imponerem: JAbfcefjus enim ad crura, inquit, in morbis peiloris boni : item; in Prognott. /n pulmoneis qui- cungue tumores fiunt-ad crüras optimi funt; &5 Bacrivivs Oper. med, p. 104, siorbi, inquit, ad raura €&5 pudenda fol. eyunt afbmata: tument pedes a(ibmate cefJante. — Ec vere, fi rem eloqui liceat, hoc auxilii genus, etíi dolorem tran- fientem augeret, facilem tamen refpirationem, cum (ympto- | Tatum levamine, attulit, Quoniam vero & agnati egro- tantis, & hic tandem ipfe, illorum perfuafionibus captus, utpote quibus ego nimis crudelis videbar Medicus, confilia imea reoudiabant hinc allum quendam Medicum, multa bo- .ma promittentem & veficantium ufüm damnantem, felege- "funt eiusque confiliis obremperarunt, X Exhibebat ille vomi- "toria, purgantia, fudorifera, diuretica, eaque omnia for- »iffima, violenta manu hoftem expellere tentans; & primis - quoque diebus. ubi ulcera in furis adhàc manarunt , aliquo — App. Nev. AC. Med. Pb. Vol. 1. x modo / 162 Sententia de differenda Hydropicor. tc. modo levatus putabatur eger: aft, vix quatuordecim elapfi erant dies, cum nimia fua officiofitate magis obeífet Medi- eus, ulceraque plorantia confolidando, & nimiam remedio- rum copiam ingüurgitando, egrotum iugularet. — Non pote- rant ergo agnati illud Ennianum de eo. pradicare :. . Unus bomo nobis cuntlando reflituif vem, JVon ponebat enim rumores ante falutem. o Fabius enim Maximus cum Annibalem vi frangere non pof: fec, cunétando minuebat; hinc recte fcribit SoPHOCLESs: Solet cundari «vir, qui rem magnam molitur. ^ Utinam itaque tales Medici Symboli loco illud in mente gererent: ^— Peragit tranquilla poteftas, quod. «violenta nequií. | | | | |j | Viro llluftri, Excellenti(fimo & Experientiffimo DO MiüN O ANDREAE ELIAE BUCHNERO — & R. L Nobili, Confiliar. Archiat. & Comiti Palatino Czfar. Potent.ff. teg. Boruff, Confil intimo, Medi ;n. & Philo- foph. natural. in Regi» Fridericiana Prof. publ. ordinario | ACADEMIAE IMPERIALIS LEOPOLDINQ * CAROLINAE * NATVRAP CVRIOSORVM PRAESIDI GRAVISSIMO SPECTATISSIMOQVE Locum in hac Illuftri Societate beniguiffine conferenti, ad exílruendum gratiffimi animi monumentum publicum, - MEDITATIONES SVAS VIRIBVS HYPNOTICIS A MI- NERALI REGNO HAVD ALIENIS | Speciminis loco €o, quo docet, obfervantie cultu offert, IOANNES CHRISTIANVS IACOBI . Philof. & Medic. Doctor, Militum. Przfidiariorum Vinarienfium Medicus Ordinarius ; & Academ. Caíar, INat. Curiofor. Collega. $ mil. "1 dmi 7*3 ve ef ibo - Oise T " 2 d ( ' Www " - » ' A. - * ! T) " : Ld * F d , [ jeyrs - r P e ^ 4 7 * LEULA EOS -. 2 " 3 r d É €crt ES '- " ) di T * ?; i 4 M , * ^ i ^u ro S2UIBINA'DEFT bo. TI E — - * , E s: t E ? t 4 " -* . v - x * E E ] — ; -— P--25-( Ls | 165 ig w gg ro a I dudum eft, quod Opii effectus fat funefti PAnAcCEL- $VM , Chymicorum Coryphaum , excitarunt de remedio quodam minerali, Opio, fi virtutem fpectes, quidem re- fpondente, fed tütius affumendo,, cogitandi, ingensque ap- plaufus, quem eiusmodi medicamina exigua molis modique eflicacis operandi ratione, per ufum ab eo introductum fibi conciliaverant, eius in. perfcrutando exacuebat induftriam. Quod fi Autoris commemorati affertis fides adhibenda foret, .«erto certius ftatuendum eflet, remedium hoc anxie quazfi- . tum e J/iíriolo erutum , utilifimique agris, Opii loco, pro- pinatum fuiffe. | | At enim vero graviffime rationes mox adducende de reali vi hypnotica, caufas fcilicet vigiliarum naturales aufe- rente, omnino ambigere fuadent, XExperientiffimus nempe D. D, Rorzurvs, ceu optimus fidiffimusque hac in re P An 4- €ELS* Interpres, in Differt. de Su/phure anod. V'itrioli, Cap. . L. $. 6. ferio monet, omnes illi autori (PagAcELsO puta) in- iuriam effe illaturos, qui efficaciam Opio analogam a Vitrio- lo exigere vellent, | Sufficere tantummodo, in illo demon- ftraxi poffe aliquam efficaciam, qus vi quadam leni nervis irri- tatis fopiendis conduceret, quanquam aliter, neque tam €ito, nec adeo refraécta dofi, ut in opio , actionem fuam ederet, vg . Omnes omnino inde perfpectum habebunt, preparatum hocce anodyna, minime vero hypnotica quadam vi, fomni neceffitatem inducere, adeoque opium multis illud parafan- gis antecedere, — — Sed ipfa medicamenti huius preparatio controverfiam hancce in noftrum dirimit favorem. — Admodum enim con- cinnam. eius defcripionem, quam Doctiff. RoT uivs l. c; * x 3 | Cap. 166 Meditatisnes fuas Cap. t1. $. ult. hifce fuppeditaverat verbis: Illi fibi zuoro- fique ;uis optime projpiciunt , .qui Sulphur bocce V'itrioli . qnoáynum cum aqua communi per Spiritum. Vini feparant, frve pr proprium. Vitrioli pblegma fpiritumque ,' adhibita dejiillatjone , in fublime ducunt , apteque e «vinculis "acidi extricare fciunis- 0 0o o. Alevortiom. masboup ... Celeberrimus Erfordientis Prof. Dn. D. MaANGorpivs CCObymifche brfabrun;en und Vovtbeile, pag. 17.$. 307) ita explicitam dedit, ut Naphtha Vitrioli rite edulcorata pro-. priaque refina tincta omnino hifce indicaretur verbis, . Quis vero unquam virtucem hypnoticam in hocce me- dicamento deprehendit eiusque mentionem fecit? Obferva- tumne eft aliud quid »iam,' quam dolores tancummodo remo- » gros fopivifle ? l'vavg oTSu His rite perpenfis, neminem extiturum perfuafüs fum, qui ex hoc Sulphure Vitrioli, preftantiffimis alias viribus in- ftructo, argumentum depbromat, in mineralibus realis quid- piam hypnotici reperiri poffe. Finem igitur meum plane non eflem confecuturus, huic medicamento. diutius immorando, productum potius fiftam, quod nullo non tempore, prefen- te vel exulante dolore, fenfüuum motuumque voluntariorum caufam amputando, fomnum comitem habeat individuum. $. IL Ad hancce metam vero attingendam requiritur, ut ma- — teriam, fomniferos in Opio effectus producentem, familia- - rem nobis reddamus; toti enim fübftantie eiusmodi quid mi- — nime tribuendum effe Celeberr, SrAHr:vs diuturna Opii — in aqua fervida coctione viribus hoc adeo exhauriens, ut - ullo absque detrimento, pultis in modum, effumi: potuerit, - extra omnem controver(iz aleam pofuit. ^ Heacce materia | in apricum producta e regno minerali deinceps eruenda & in Eat ^. mix- endo, adeoque ex virtute quadam anodyna interdum fomno — de viribus Hypnoticis a minerali &&c. 167 . mixtionem Opio confimilem redigenda erit. Periculo eius- modi facto, non poteft non eius indolis concinnari medica- mentum, quod, eque ut Opium, voti noftri compotes nos t8ddatgo.oo) scopo s 97 : | $. IH. bs .Ad primum itaque requifitum obtinendum, fequens Nev- MANNI experimentum (Chem. p. 969. Edit. Zimmerm.) ab Il- - luftri Academ. noftre Prefide BücHxERO reiteratum ( Differ- tat. de Opii effedibus genuinis in corpore bumano,) viam precipue nobis pandit. — Obfervarunt nempe laudati Cele- . berr. Viri, durante Opii cum aqua coctione, ad füperficiem . huius. extrudi materiam quandam unguinofam, confiftentia balfami praeditam, nullamque cum hac mifcelam fübeuntem, fed omiffa defpumatione fenfim evaporantem, relicto con- creto gummofo- refinofo- fixo, carente omni actuofo. | ^ — Huius volatilis refine, (merito enim hoc, minime vero faponis nomine, quia connubium aqux refpuit, infignienda eft,) paucula grana cani, qui alias integram drachmam opii.... absque damno devorare poterat, propinata, mortem attule- | runt repentinam,, manifefto documento, balfamum huncce materiam fomniferam concentratam in finu fovere füo, - At in Chymicorum fcholis edocemur, oleum eflentiale, | acido fortiori ad folutionem apto iunctum, in perfectam re- finam aUire; hanc igieur nihil aliud effe, quam oleum effen- | tialeeer acidum coagulatum,. id quod eo minus in dubium | trahendum, cum olea effentialia, per tempus aliquod immo- . ta perfiftentia, fluiditate (ua priventur, & craffitiem cum len- . tore contrahendo perfectam refinam aemulentur, | | Porro quoque certum eft, olea e copiofiffimo phlogifto | non minus, quam haud exigua aque quantitate conftare, | que, obftetricantibus paucis acidis terreisque particulis, in-' | vicem coxbinate debitam confiftlentiam nancifcuntur, | . Quo 168. 5 — Meditatiomes ^. 00V Quo fubtilius itaque, quoque minori: quantitate acidum, quo parcius aqua, copiofiusque contraria ex: parte phlogi- fton exiftit, eo magis volatilia & fubtilia olea fint neceffe eft, quia hoc modo. maxima ex parte fubftantia fumme vo- latilis, phlogifton nimirum, illa ingreditur. Olei igitur effen- fialis, cum reliqua volatiliate antecellat, mixtionem confti- tuit copiofiffimum phlogifton, cum paucis aquofis: partibus levitfime coherens, fubtiliffimis acidis terrefieibusque parti- bus ininima quantitate adiectis. Quod fi igitur eiusmodi maxime wolatile oleum effen- tiale nobis concipimus, cui haud.difpar acidum maiori in .quantirate, quam pro olei confiftentia requiritur, admixtum eft, ftatim notio talis refine volatilis balfamive, rut ia Opio animadvertimus, fefe nobis fifLit. lam cum phlogifton maximam huius refine partem con- ftituat, ab admixtis etiam leviffime cohefionis cauía, faci- liori negotio, quam acidum aut aqua feparetar, hocque mo- do actioni ejus remoram nihil iniicere poflit, effectum hunc- ce fomniferum phlogi(to, a reliquis perfecte feparato, hine puriffimo fuübtiliffimoque, exclufis Mv adícribendum elle, itu facile iyerit inficias, : IN $.. VI. Quo vero clarius elucefcat, partes siioiitinns fibi reli- €tas materiem Opii hypnoticam unioe confítituere*, fubfe- quenti obfervatione Celeberr, Francof. Prof, Med. D. GAn- THEVSERI certitudine fere mathematica illud evinci poterit. Referente (cil, Viro Excellent, (Mater. med. Part. 4. p. 70. $. P.) hepar fulphuris ; leni igne, agitatione continua, fi caicinetur ,- vapores ficeiffimos, omni deftitutos acredirie in fublime ferri, naribus pulmonibusque exceptos temülentiam -quandam, Oii reliquorumque narcoticorum more, concis . lare, Sulpbur vero, docente Illuftr, SrAurio, ex addo | | . vitrio- ev J'y | P : ^i T "| OCX—————————————. — ' ; de viribus byptaticis à minerali &ec. 169 eitriolíco phlogifticoque componitur , (Tra&. de Sulphure) ácidum hac in operatione non feparatur, af:endentes enim vapores nares non feriunt, fausque diu continuata hepatis fulphuris calcinatione , illud. eum fale alcali, Tartari Vitrio- lati fpeciem conftituit. 5ole igitur meridiano clarius omni- fio eft, vapores iftos phlogifton puriffinum componere, te- mulentieque huius cauam unice conftituere, ^ Cumque fimi- le quid de reliquis quoque exhalationibus narcoticis, cere- vifi nempe multique fermentantium, carbonum, vegetabi- lium foffiliumque. undarum i ocer ead fpecuum venenato- rum, &c. duo eruditionis fplendore maxime confpicui Medi- cing Profeffores celeberrími, nimirum Gieffens, Acad. Prof, Medie, primarius, Dn. D, MürreRvs ()) huiusque veftigia legens, inelytus Dn, Prof. CagrHEvsER (Z), fufe admodum expofuerint, albo omnino noftrum de Phlogifto affertum no- ndi erit calculo, | V PT E ETE obà. M. | 'apdiitens : lam dubium, quod ex fupra in Phlogifti favo- £eir dedu&is forfan moveri poffet, nullum plane- nobis fa- €effec negotium. Queftioni enim, qui fiat, ut olea etherea, maxime licet fübtilia, camphora, crocus, aliaque complura haud exigua parte phlogifli predita , ordinaria dofi fumta, nihil fomni egris concilient, folvende ftatim pares fumus. Licet nempe omnibus hifee Phlogifton infit, aliis tamen cor- pufculis irretitum tenetur, e quorum vinculis non extricatur, adeoque neceffaria requífita, puritas nempe vri M mes defiderantur, Afferti 4) Vermifehtz Gedanken über ellerband ; zuf Naturlsbre 956 d . Sammlung. $. 33. /4q. Q Mater. med. loc. cit. App. Nov. Acl. Med. Pb. Vol. E. y ÁK 170 . . Meditationes - Afferti huius demonftratio nulla plane difficultate labo-, rat. /Ethereorum nempe oleorum mixtio tanta minime gau-. det fubtilitate, ut atmofpheram, quanta quanta fint, petant; diutius enim aífervata in refinam degenerant perfectam fi- xamque, omni fpecifico plante odore, ex qua oleum con- fectum, penitus orbatam notabilique copia remanentem,. Cum igitur tot fixis fimul conftent partibus, intra cor« pus noftrum una affumendis, preditum duobus neceffariis requifiis phlogifton haud füppeditant. ^ Crocus itidefn non - minus ex parte oleofo-fpirituofo- volatili, quam refinofo- gummofo-fixiori componitur. lam cum tot fixe omni efti cacia deflitutz partes in illo occurrant, ambzque iunctim in menftruis refolvantur, eodem plane modo res fefe habet, ut in oleis ethereis, | Prona ergo fequela, experientia confir- mante, id elicimus? Si in fubftantia ordinariaque dofi fumi- tur, fufficiens phlogifti copia nunquam fui iuris redditur; maiori vero quantitate exhibitus, aut fpiritu vini vel aqua, digeftionis deftillationisve beneficio a fixioribus particulis li- beratus, effectum opio fimilem edit. Ad. Camphoram denique quod fpectat, ommes certe habebimus confentientes, illam e terra fubtiliffima, phlogifto intime iuncta, componi, que alatere eius nunquam divelli. tur; hinc ambo füb forma albe, fplendore argenteo fulgen- tis nubecule, obfervante Viro maxime reverendo Dn. Lxes- SERO (4), atmofphare infinuantur, adeoque hic etiam cor- pus terreum füubtilitati puritatique phlogifti valde officit, m 5 " t P9 — . ENSURE E Msn Reit bes 2i WP SEETIRIUN ECN RO De a enc MEL CR MM TT AE Quod fi vero largiori paulo manu porrigatur infignis copia; id quod terra adlierens impedit, adeo large quodammodo compenfíat, ut tunc multa cum opio coincidentia fymptoma- ta, infignem nempe virium proftrationem, pulfüm debilem infüperabilemque ad fomnum proclivitatem, concurrentibus" | | deli- («) Hamburgifcher Magazin, IX. Band, II. Stück, p. 203. € 204. de viribus bypuoticis à minerali yc. X71 deliriis, in fcenam producat, prout hoc ex cafu illo notatu digniffimo, quem memorie prodidit Illuftr, b. m. Horr- MANNVS (5), liquido adparet. | Actionem vero ex affe opie refpondencem | edunt halitus Camphore ex Indiis Orientali- bus ad nos translate, priusquam Batavicam depurationem icai fübiit; arcto enim adeo nexu terra cum phlogi- o nondum coheret, ut libera eius actio impediatur, quo & referas id, quod crocus aromataque fpirant, fi nempe maxi- ma copia per aliquod tempus in receptaculis aéri imperviis affervata, repagulis folutis ab hominibus fubito & coacerva- tim infpirantur; partes enim oleofz fübtiliffim:e tantummodo evaporant, ficque phlogifton fatis liberatum continent, - . Probationis loco notatu dignam celeberrimi BoEnHAa- Vii (c) obfervationem allegaffe fuffecerit, qua fic fe habet: AVarraxveruut mibi Pharmacopole 6&9 Aromatarii, quando magnas farcinas «validiorum aromatum recens ex Afia acce- erunt, casmpboram, crocum, fimilia, tunc, fi fubito eas far- cinas refiona-verint , fe non minus, quam famulos obrui fom- nolentia vix fuperabili ; ibidemque Perilluftr, Ze Harrtm, not, f. ex Itinerario Orientali Batavico MER ckr Nr refert $ Tres nautas ob fragrantem aromatum odorem in nai qua- dam Belgica extintlos, quartumque uix ac ne vix quidem vite re[Htutum fuiffe. Quis denique eft, quem fugiat, eflluvia fuaveolentium florum in conclavibus claufis fepe fepius infigni fomnolen-- tie anfam prebere, x Cni Similis quoque refponfio illis convenit, qui forfitan a fanguine aliisque noftri corporis humoribus, infignem phlo- — gifti copiam monftrantibus, continue fomnolentie neceffita- |. tem in noftro corpore deducere nituntur; phlogifli enim yu abun- (P) Confultat. & Refponf. med. "Tom. IV. Caf. XIX. p. 26. t) Przlection. Tom. IV. p. 120. 172 ^ --Meditatioms |... abundantía effe&um hypnoticum non producit, fed commet- cium cum: aliis corpüfculis plenarie fublatum, fufficiensque farefactio fimul defiderantur; durante vero vita hec mifcela - nullo modo deftruitur, adeoque fomniferus effectus omnino exulat. : Fruftra certe pro liberatione phlogifti adducitur, caloris perpetua in corpore animali vivo productio ; motui enim verticillari & ofcillatorio, minime. vero progreffivo phlogifti, hec fuam debet originem, notante Celeberr. Sranuio (4), confentdentibus peritiffimis Nature fcrutatoribus, ts $. VL | | Quanquam vero, ordine ut procedamus, cognita nun £nateria actuofa in regno minerali inveftiganda effet, hac quoque inventu proclivis foret, cum, metallis, femi- metal- lis, corporibusque bituminofis haud parum eiusmodi phlo- gifti ineffe, neminem fugiat, his tamen omnibus fuperfedere poffumus, probatione a nobis iam facta ($.1V.), quod va- pores ex hepate fulphuris in auras abeuntes purum phlogi- fton pro conftituente agnofcant, hacque ratione eiusmodi corpus a fülphure nobis exhiberi queat, quod facilem phlo- gifti puriffimi feparationem admittat, adeoque veram medi- caminis hypnotici materiam abunde fü»peditet. | Secundo igitur requifito ulterius immorari fupervacae neum eílet, quin eo potius nobis erit connitendum, ut ful- phur hoc minerale ad phlogifti dimiffionem eo caloris gradu, qui corpori noftro equalis, difponamus; hepar enim fulphu- ris maiorem paulo caloris gradum, eum ícilicet, qui leni cal- cinationi infervit, agitationemque haud interruptam expo- fcit, hancque ob cauíam defideriis noflris minime refpondet, Negotii itaque huius cardo in cónciliatione aptitudinis ad laudatam feparationem omnino vertitur. Quibus peractis, — | tunc (4) Experim. obfervation. & animadverfion. $. 144. & 145. d Allud dimittit, | de viribus bypnnticis a miterali &c. 175 tunc demum in mixtionem opio confimilem liberum phlogifton redigamus, id eft, eiusmodi minerali illud affociemus, quod pa- ris indolis cum fixis gummofis refinofisque opii partibus exi- ftit, nimirum, quod, in fe fpectatum, quacunque fenfibili activitate deftituitur, cum phlogiflo vero in mutuos ruit amplexus, leniffimo tamen calore maxima ex parte iterum | 6. VII. Sulphuris ad levem phlogifti dimiffionem praeparatio ni- hil plane nobis faceffet negotii. Filii enim artis coctione fulphuris cum aqua calcis vive falibusque alcalicis fixis, nec non preparatione fpiritus fulphuris fumantis, qui e calce viva, fale ammoniaco, fulphureque crudo, deftillationis be- neficio, prodit, viam nobis monflrarunt. —Laudata enim " preparata cum aurum argentumque, longo fatis licet inter- vallo remota, folutionemque lithargyrii cum aceto factam, fi charte illinatur, fufco inficiant colore, non poteft non phlogifton, ceu genuinum colorum omnium principium, ef- fectum huncce producens, fumme extenuatum perfecteque - liberum in iisdem delitefcere; cumque ifti liquores, fuffra- gante experientia, illud in aére libero dimittant, adeoque atmofphere calor, utpote minor illo, quem noftrum fovet corpus, fufüciat, hinc fcopo noftro omnino eiusmodi pra- parata egregie inferviunt. Aeque facili negotio fübftantiam reperiemus, que promtiffime phlogifton ex fulphure libera- tum arripit, cuique nihil plane aéctuofi competit. ^ Paucis eloquar, mercurius crudus eft, qui ad libram dimidiam abs- que effectu notabili intra corpus affumitur, femperque falia activitatem quandam prius eidem conciliant, fulphuri vero arctiftme affociatur, fiquidem fortiffimo fuüblimationis igne dimifhonem huius refpuit, & in cinnabarim füblimatur. y 3 '& VIII, 174. 57 Meitatiotes 0009 otro ridi E uie VIII, MIOLIX LUC Fri mimiboun - . Quod igitur fupereft negotium, €o unice redit," quo pacto quibusve fubfidiis bina hec corpora eo redigi queant, in unam ut coalefcant materiam, Equidem hoc quodammo- do obtineri poflet, fi decoctum fulphuris cum calce viva, five fpiritus fumans, "mercurio affufa, digeftioni fübiiceren- tur. Quoniam vero hoc in cafu multum phlogifti calore lis volatilis Ammoniaci in fpiritu fumante, activitate fua non privantur, fed, digeftione peracta, tunc demum edulcoratio- 1 . continuo diífipatur, partesque ealcis vivae in decocto, & fa- 3 nis ope hoc fine potiri poffemus, quod iterum infigni abs-. que phlogifti difpendio fieri nequit; hinc celerioris. utique unionis & alcalicarum partium feparationis ratio habenda erit. Una vero fidelia duos illi dealbabunt parietes, qui, apta acidi appropriati commixtione, fulphur, in liquoribus faepius commemoratis folutum , fundum petere cogunt, (qua opera- tione alcaline partes cum acido connubium ineunt, hinc fui iuris amplius non exiftunt, fepiusque affufa aqua penitus eli- xivantur); fed eodem momento, eiusdem acidi beneficio, mercurium ita aptum reddunt, ut, inftituta fulphuris preci- pitatione a liberato phlogifto ftatim in punctis infinite multis minutiffimisque contingatur, quo ipfo arcta adeo exoritur unio, ut, tentamine inftituto, totum mixtum in auras haud prius evolet, quam notabili temporis fpatio interiecto ignem apertum füuftinuerit. (c sAddu&tam $. precedente medicamenti huius prepara- tionem confiderantibus variae, quaeftiones occurrunt, quarum folutio merito a nobis exigitur. Prima omnium eft, qui fieri poffit, ut per. calcem vi-. vam alcalique falis ammoniaci volatile fatis magna phlogifti "V por- 1 de viribus bypueticis a minerali tyc, 175 portio:a cohefione cum fulphuris acido liberetur, . cum ta- , men.non experimentis folum fulphurificationis edoceamur ,. | phlogifton inter acidumque vitriolicum arctiorem. intercedere; . affinitatem, quam acidum inter laudatum alcalique fixum, . verum etiam a NEvMaANNO (e) fülphuris folutio in Spiritu - - falis Ammoniaci irrito fücceffu tentata fuerit?. Huic vero. quaftioni ut fatisfiat, maiorem hancce affinitatem generatim largimur, fundamentum. enim. prebet .puriffima. fübtiliffima-: - que inatura terrea phlogifti, craffiorque alcali fixi textura,: Quoniam nempe omne acidum cum alcali ex latere terre coheret, (per principia Chym.) fubtilior omnino terra phlo- | giftica maiorem numerum punétorum contactus pre craffiori . alcalica praebet, hinc acidi coheefionem maiorem cum priori . produci debere, facile perfpicitur. | Negamus Vero, acceffu alcali nexum acidi fülphuris cum phlogifto eiusque affinitatem deftrui; hoc enim fi continge- . ret, fulphur ex folutione. alcali in fubftantia precipitari non. poffet. . ,, Mera potius refolutionis huius fulphuris feparationis- | que phlogifti caufa huc redit, quod acidum in fulphure co-: piofiffimis undiquaque partibus phlogiflicis obductum fit, ' ita. utomnes hz partes ad immediatum cum acido contactum nullo modo perveniant, fed e diverfo fimilibus tantummodo ' phlogifticis cohareant; cuius rei manifeftiffimum documen-. . tum promtiffima fulphuris i in alcalino liquore foluti ad fupdum deiectio. debiliffimo etiam acido applicato, füfficienter pra- bet, quod fieri non poffet, fi alcali acidum fülphuris imme- diate contingeret (per princip. Phyf. & Chym.). Accedente igitur corpore alcalico, multe partes phlogiftice ex uno la- tere fe invicem, ex altero vero alcali, ceu corpus maiori den- fitate preditum, contingunt, ideo cum alcali magis, quam mutuo, coherent, ficque ab infigni falis alcalici, durante adhefione exhibita reactione producitur refolutio fulphuris, Í €ui [3 o Chym. Pattern Edit. Zimmerman. p. 1796, 026 77577 Medititiones cui hepar eius folutioque in lixivio alcalico fuos débent: natales; — Ec-licet diu continuata 'calcinatione hepatis: & fortiori co&Ctione eum lixivio laudato acidi coh&fio cuim: phlogifto plenarie tollatur, nova cum alcalicis fubftantiis in eius loeum füccedente, hec tamen, quia feparatio novaque unio fponte non contingunt, fed trituratione, calore, aéris-- que appulfu,' violentó modo avülfis particulis phlogifticis, in apricum producitur, thefin noftrám nullo: modo, feriunt; Solutio vero fulphuris in alcali volatili Ammoniaci, calci vi- vé admixte unice debetur, hinc fimile quid in INEVMANNI experimentis effectui dari non poterat; ^^ ^^»; 5 Secunda iam queftio in. promtiffimse Mercurii cum fül- phure attenuato unionis caufa vertitur, in nexu adamantino terre tertie five mercurialis cum phlogifto, cuius fidum fe prebet Achatem, unice omnino querenda. "Metalla enim: ope phlogifti e carbonibus aliisque" volatilifatà, duranté vo-: latilifationis actu ad naturam fluxumque mercurialem aptiora: reddita, nihil plane dubii relinquunt. "Cum igitur ii. Mer-; curio fubftandam metallicam quandam; tertia terra lüxurian-/ | tem; agnofcamus, non póteft non, quin illa phlogifton, itr fulphure hocce attenuato refidens, 'inftántiffime velut homo-; geneum arripiat, inque mutuos cum illo amplexus ruat, Hun: vero nexum infeparabileim certiffime inde derivare licet, quod terra tertia proprie nil nifi phlogifton, in. fum- mam füubtilitatem redaétum, exhibeat; jam dudum enit e multis experimentis fagaciffime coniecit Iliuftr. b. m. Srag-. — Livs (f), bina hec non qualitate, fed quantitate a fe in-- vicem differre, cui coniecturez fubfequens obfervatio, in'quam - forte fortuna incidi, fplendidiorem conciliabit faciem. e it OfJUiOI9'T TUJjIQUJOTq 900135f | '5 g9roNem- OQ) Einleitung zur Grund-mixtion der. Mztallen; Sec. IL. Membr. III. $. 29. 'p-:204- rarcian | 722 ravdo £s de viribus bypseoricis a minerali &c..— 177 Nempe cum libram dimidiam "Mercurii vivi cum aqua - gluviali recenti per integrum diem continuo terere curarem, is, qui hanc operationem peragebat naribusque fepius mor- tario incumbebat, de infigni temulentia querelas fundebat, eademque triturà poftridie iterata, vehementiori cemulentia denuo fe correptum fentiebat. Ofcitantie is omnino foret arguendus, quiin avulfis aquae pluvialis potius, quam tertie terre in mercurio hofpitantis particulis, caufam huius phenomeni reponere vellet, Aqua enim pluvialis, licet diu fatis eam agitaveris, id nunquam efficit, & in Mercurio nihil volatilitate preditum eft, quam eiusmodi terra tertia; hic enim fübftantdiam metallicam Mer- curii ad volatilitatem aptam reddit, hinc unice uniceque huic terre effectus ifte erit affignandus, | Cum igitur fimilem temulentiam phlogifton quoque, per antea deducta, produxerit, eandem omnino naturam hoc ar- guit, eoque ipfo, quatenus ullo absque caloris adminiculo ola trituratione evaporabilis redditur, maiorem pre phlogi- (to fübtilitatem extra dubium collocat. Accedit infüper, ullo absque additamento, mediante fola hac trituratione, Mercu- rium ita difponi pofle, ut pulverem exhibeat, qui liquorem leni igne plorat, fomnum non folum naturalem, verum et- iam foporem corpori noftro inferentem, Simile quid Mer- 'turii quoque metallorum efficere folent. Hoe vero non obftante, terra heec mercurialis pro fin- gulari fubftantia eft reputanda, quia ex phlogifto, uti ordi- marie in carbonibus aliisque fübftantiis reperitur, puriffime . *erre vitrefcibili addito, nihil metallici efficere, neque ni- mis diu reverberate calci Saturni, lovis & antimonii fola phlogifti additione, priftinam fuam formam metallicam ple- narie reddere poffumus, eodem plane modo, uti nullum al- cali volatile cum fixo confundere licet, quia utrumque pe- '&uliaribus qualitatibus diftinguitur, licet fixum eo perduci Mae. Nov. 4l. Med. Pb. Vol. E Z pof poffit, ut volatilis naturam induat, | Inquirendum nunc refta- — ret, unde fixitas huius medicamenti ortum. trahat;. quoniam | vero terra fübtriliffima calcaria, effectu figente praedita, ei admixta eft, hinc ulteriori explicatione id non indiget. . De modo. vero, quifiat, quod, nom obftante hac fixitate , levif- fimo tamen phlogifton corporis noftri calore liberari queat, infra fufius edifferemus, eis: — emsrenelsdens die s mtr gne .. .. Opere nunc pretium fuerit inveftigare, quomodo hocce medicamentum.fomnum noftro corpori inducat, .— Verum enim vero eius agendi modus cum illo, qui Opio competit, Ob easdem partes fimilemque. mixtionem, coincidit. — Age igitur, omnes ad hunc modum indagandum intendamus ner- vos. .. Confpirant fere in eo omnes, quod, quia Opii folutio : aquam non minus, quam ferum animale paucis modo guttu- lis inflillatis, potentiffime refolvit, ufumque etiam laudati Opii, pro varia dofi, hilaritas, ebrietas, fudor, tumor rubor- que faciei, inprimis oculorum, ftimulus venereus, pluraque ^ alia eius generis fymptomata, excipiunt, partes opil vi ma- xime refolvente in fluida noflri corporis agendo, fomnum fequenti nodo inducant, . . | " | ,.,;Fluida nempe refoluta maius fpatium occupant, vafa hinc nimium quantum. diftendunt, cumque hec, quampri- muni.ad cerebrum pertingunt, tunicas craffiores deponant, illud etiam, ceu corpus molle, parum refiftat, fieri aliter — non poffe contendunt, quin vafa eius pre ceteris in toto cor- — pore infignem extenfionem. fuflineant, & quoniam immenfa vaforum fanguiferorum copia in vifcere commemorato conti- netur, per totam meningem piam fe diffundens, eamque tu- - nicam per omnes fülcos interioresque cerebri anfractus co- - mitans, variosque in cavitatibus ventriculorum cerebri ple- xus formans, vaía haec nimium quantum extenía wr undi- . deviribus bypnoticis a minerali &c. — 179 undiquaque-comprimere debere, tuto :conclüdurit, & ex BotgnHaavirexperimento cum homine Parifino, duram màa- trem denudatam geftante, inftituto, qui leni cerebri compref- . fione, fomnolentiam, aucta fenfim, profundum fomnum fuit . expertus (2), hypnoticum opii effeétum declarant. His ta- men.non obfítentibus, vari&& gravifliniae rationes aliud oiuni- no fuadent. »dNotabili experimento in fpecubus, halitus nat-- . cetieos fpirantibus, inftituto, abunde perfpicuum evadit, in- fignem humorum refolutionem , 1ullo absque fopore, exiftere peíles homines enim, obfervante KagMrrERo (P), per quin- que minuta prirà ibidem fuüdore maxime diffluentes, falva vita vigiliisque minime perturbatis, commorantur, & exinde poftea corpore animoque alacriores exeunt. Porro quoqué- in febribus ardentibus vehementiffimis vigilie pre fomno plus moleftize egris concitant, unde coma fomnolentum ra- rum febrile fymptoma deprehenditur, & tamen infignis refo*' lütio; ordinarie iri iisdem prefto eft. Sic etiam Boganaa-- vivs (7) obfervavit, in variolis, phrenitide; paraphrenitide, febre ardente, pleuritide, iuvenes per dies noctesque inte- gris o&tonychthemeris nullum plane cepiffe fomnum. ' Inpri- mis; vero: extráctum Opii, coctione diutürna omini effectu hypnotico orbatüm ,' huic theorie pollicem premere vetàt;- aque enim molem equali fére gradu, ac idem preparatum" eadem vi adhuc inftructum, auget. — "*"Ad hoc demónftrandum, ' adhibui unciam: unam aque fimplicis; cui drachmam dimidiam extracti opii actuofi indi- di, huiüsque folutionis guttas 30. inftillavi unci& aque frigi-- di, pondüsque roo. guctulárum mixti huius inveni: equale drachmze uni, cum eiusdem aque 1CO. gatte ante mifcelam drachmas duas & grana octo ponderaffent. Ad mediam ita- (o) Prxlection, academ. Volum, IL. 6, 284. p. 5853... 5)" Amcenitat. exotic. Fafcic. II. pag; 422. Íqq. is ibo UCU C] (7) Prxlection. academ. Volum. IV. $. 599. p. 578-- ^ s Z2 H Pho ve que. D I80 .— . Meditationes EM que partem. proceffit refolutio;- Eidem deinceps quantitati aque commifcui .drachmam: dimidiam extracti opii:omni acti-- vitate deftituti, huiusque mixtufte guttas 30. inftillavi uncis p «^ i uni aque pure, peractaque unione, 100. guttarum pondus equabat drachmam unam cum dimidia, Quoniam vero hec. aque extenfio eum non. attingebat .refolutionis: gradum , ad: quem actuofum Opii extractum afcendebat, hinc infudi gtt. / 100, huius extracti foluti uncie uni aque pondusque gtt, OO. equale deprehendebatur drachma uni cum. granis xviij. Ad: manus erat Extr. centaur, minor. vinof, commifcui drachmam dimidiam eum uncia una aque, totumque hoc. mixtum in un- ciam unam nova aque migrare permifi,. & huius gut 1OO. equabant drachm. j. & grana xij. Sterile igitur opii non folum, fed etiam centaurii mino- ris extractum, maiori licet copia adhibitum , cum eodem fe- re gradu, quam alterum activum aque atomos in maius fpa- tium extendat, & tamen fomnum nullo modo efficiat, invicti: inde roboris argumentum exfurgit , miífa in refolvente, quz tamen ambabus conceditur, aliam effectus hypnotici dari cau- fam. . Ad hanc indagandam experimenta D. Wuvrr (Kk) no- bis infervient. Ufus nimirum eft laudatus Autor rana, cui folutio opii aquofa. ava: 4g xao. fuerat ingeíta; huius-cor ad. perfectam. redactum quietem, nullo modo, adhibita irrita- tione, ad motum iterum follicitari potuit, applicatoque me- dulle finali ftimulo,. alia membra fimili modo commotionem renuebant. ,. Mufculi alius rane, hore unius fpatio, poft fumtum opium, infignem virium proftrationem experte, .fli« mulo follicitati; nullum contractionis fignum edebant, quo : & experimentum Zimmermannianum collimat (/), ubi nem- xg pe (k) An weed on the vital and other involuntary motions of Animak, ps3 (/) bid. io Lrcitabilitate, fub Prafid. Illuflr.. de HALLER Gotink 1152. utin pag.56. .. . de viribus bypnoticis a minerali &c. 181 pe cor muris exfectüm vafi murrhino impofitum, Laudano liquido Sydenhaimii inftillato; omni motu fübito deftitutum fertognsto | | | - . Ex his igitur dilucide apparebit, effluvia narcotica foli- darum 'noftri- corporis partium irritabilitatem de(truendo, actionem fuam abfolvere, cuius fententie, ni fallor, Exper, D. OxspzR aüctor eft, péculiarique Differtatione 4e Irritabi- litate, Hafnie 1752. habita, illam expofüit. Quoniam ve- ro non omnes mufculi equali gradu funt irritabiles, in illis, quibus minor irritabilitas ineft, primario eiusmodi deftructio exiffat neceffe eft, Iam vero fenfationum motuumque vo- luntariorüm nervos mufculosque minus forti ditavit irritabi- litate Creator fapientiffiumus, quam partes actionibus vitali- bus infervientes, Ergo ille citius his vivido ftatu non pof- fünt non privari, eaque de caufa tunc obiecta confueta in J organis fenforiis eque minus, quam voluntas anima in mu- fculis. voluntario motui dicatis, effectum gignere valent. Cum igitur ille corporis noftri ftatus, quo organa fenforia actiones obiectorum externorum amplius haud perfentifcunt, confüetique motus fpontanei exfpirant, fomni nomine venire folet, hinc in his partibus, irritabilitate leviori gradu immi- nuta, fomnolentia, fortiori vero, fomnus naturalis, penitus tandem íublata, ftupor & narcofis omnino provocantur ; fubitanea vero mors infertur, fi eflluvia narcotica corpori ROoftro tam copiofe infinuantur, ut nervis vitalibus fimul irri- tabilitatem demant, | $. XII, Quam facili igitur negotio e deftructa irritabilitate evin- cere potuimus, quaà ratione efluvia pluries iam memorata fomnum concilient, eo tamen majori difficultate laborat mo- di demonítratio, quem hzc, irritabilitatem deftruendo, ob- fervant, Naturam hoc in cafu eiusmodi involutam tenebris 23 con- 182. .. . .4Meditatioms |... confpicimus, .ut perfpicaciffimus etiam. Harrenys 1. e, publi- ce fit profeffus, fibi eo .usque-pervenire nondum. licuiffe, Plura itaque hac de re proferre vetat arctis circumfcripta li- mitibus medica cognitio; lucidiorem explicationem tempus, rerum optimus magifter, forfitan nobis fuppeditabit: . ulte- tius ergo nil adiiciam, modumque potius, quem medicamen- tum minerale noftrum, effectus hypnoticos exhibendo; te- net, penitius luftrare iuvabit. | "aod "m : $. XIII Cum iam evictum dederimus, preter perfe&am phlogifti feparationem promtamque in nervorum texturam penetratio-: nem, nihil amplius ad phenomena hypnotica exhibenda de- fiderari, medicamentumque noftrum hac turgéat fubftantia, exponendum nobis reftat, quibus legibus eiusmodi liberatio & penetratio in noftro abfolvatur corpore. . Ezedem vero le- "ges, quas alcali fixum terraque calcaria ex. praemiffis (8. IX.). fervarunt, hic quoque valent, lNempe haud omnes phlogi- ftice partes immediate Mercurium, fed permulte tantummo- do alias fimiles contingunt, cumque illis coherent. Quam- diu hoc compofitum in. ventriculo inteftinisque continetur, - ad contactum cum liquidis ibidem herentibus pervenit; fi itaque. haec pure aquofis tantum accenfenda effent, denfio- res tamen craffioresque phlogifticis exifterent, adeoque his pofterioribus plura;.contaéctus puncta, quam quibus mutuo gaudent, communicare poffunt. ^ Ergo cum iisdem eque; fortius, quam inter fe, cohzrebunt, cohzfioneque facta, ope continui de- & affluxus liquorum in primis viis herentium, partes coherentes abripiuntur, aliisque fimul particulis anfa, Ut denuo adherere queant, fübminiftratur. — Noftri vero li- quores, gaftricus nempe, pancreaticus & faliva etiam fal. ammoniacale continent (per principia Phyfiol); ob falinarum igitur partium pr&fentíam maior adhuc punctorum contactus 2 j : nu- | h LI e L- L e VE. 1 - oA de viribus bypnoticis a minerali &c.. 183 umerus, maiorque liquidorum noftrorum cum partibus -phlogifticis cohzfio fuppeditatur, unde liberatio maiores ob- tinet progreffus. Eiusmodi hoc pacto liberate partes phlo-- giftice in halitus infenfibilis forma infigni cum celeritate po- ros vafaque abforbentia tunicarum ventriculi permeant, ner- vorumque ibidem diftributorum irritabilitatem tollunt. At enim vero quem fugit, arctiffimus ille ventriculi cum reliquis corporis partibus, capite inprimis, confeníus, isque adeo exquifitus, ut vehementior eius irritatio haud exigui momenti motus toti imprimat corpori? Qua de re etiam Perilluftr. L, B, «van SwierEN (5) ventriculi nervis haud exiguam in fenforium commune vim tribuit, narcoticam opii vim in eo potiffimum confiftere ftatuens, ut hifce nervis mu- tationes quasdam inducat, quae cerebri vim fentientem ob- tundere valent, thefinque hanc fequentibus adítruit argu- mentis: Primo, quia unicum granum opii deglutitum dolori 8. horarum inducias attulit,.licet poftea illud integrum per vomitum reiectum fuerit. Deinde, quia morbi dantar com- plures, in quibus cerebri actiones peffime turbata vifüntur, materiali fcilicet caufa omnium horum malorum in 'ventricu- lo tantum harente, Trigam denique argumentorum Wz»rr- RI obfervatione complet, quod nempe venenum cicute aqua- tice fimplici interioris fuperficiei ventriculi attactu actionem fuam perfecerit. Ex quibus liquido convincimur, phlogifti- . cis partibus unice in ventriculi nervos agentibus, vividos ce- terarum partium motus ftatim infignem in modum imminui, hacque ratione fomnum prognafci. Unicus vero hic agendi modus non eft; per vafa enim lactea & bibula M, S. quoque committuntur & per nervos ventriculi toti fyftemati nervofo infinuantur, ficque ad cerebrum usque deferuntur. Ergo ir- ritabilitatem quoque reliquorum nervorum imminuendo ho- mines ad fomnum pronos reddunt. | Infu- 122) Commentar, in Aphor, Boerhaav. Tom. I. pag. 370. Íq. 184. | Meditatioues Infuper noftrum medicamentum aliis etiam compluribus . £adiat virtutibus. Iam enim irritabilitatem tantum. cohiben- - do, efficacibus anodynis & antifpasmodicis annumerandum foret, ideo vero in hifce locum iure meritoque tuetur , quo- niam falia, ob maiorem copiam, dolores & contractiones p. n. fibrarum excitantia, cum liquoribus primarum viarum fe- creta, huic medicamento fortius pre liquoribus noflri cor- poris adherent, hinc, illis relictis cum medicamine laudato unionem fuübeunt. . Hoc modo omne falinum praternaturale reiterata dofi huius preparati ex magna lympha quantitate, fingulis diebus in primis viis fecernenda, abforbetur iterum- que nunquam tam promte folvendo par eft; adhefionis enim huius ope falinarum partium gravitas aucta ineptitudinem ad folutionem ipfis conciliat, quam infignis lympha edulcoratio excipiat neceffe eft, qua iterum deinceps fanguinis oceanum ingreffa, denuo notabili falium quantitati, ibidem herenti, £efe affociat, factaque nova eius in primis viis fecretione de- nuo nova in fe recepta falia promicondi more. ibidem depo- ni, novamque edulcorationem fuftinet, quid? quod fangui- ni per vafa abforbentia & lactea commixtum phlogifton falia preternaturali quantitate ibidem diffuífa obducit, molemque falium augendo fübtilitatem illorum infimulque a&tionem inde oriundam imminuit, faliumque fuperficiem una obducendo, impedit, quo minus a falibus fibre immediate contingi pof- fint, Ergo actionem quoque falium in fibras ex adhefione minuit, eaque propter non folum laudibus egregii medica- menti antifpasmodici, verum etiam antipodagrici fanguinem- que purificantis condecorandum venit, cumque, ablatis fpas- mis, fecretiones excretionesque omnes decenter fiant, de- nuo inter diaphoretica diureticaque locus ipfi non denegan- dus erit, ex quo haud difficulter coniicitur , medicamentum hocce in multis aliis occafionibus energia fua non deflitui. $. XIV. —— - d NEM uu, de viribus bypnoticis a miueralitrc. ^ 188 Quo vero tractationi nihil defit, affertumque noftrum .per tentamina in corpore humano inftituta ab omni dubio vindicemus, pulveris huius in corpore humano effectum eo Ordine, quo experimenta facta funt, commemorare, haud abs re fore mihi perfüadeo. — | 5 — Vir circiter 46. annorum, temperamenti cholerico - fan- guinei, per menfis fpatium hoc incommodi fentiebat, ut fin- gulis noctibus bihorio durante a 10. nempe ad 12. usque ho- ram fomno paftus, evigilaret, reliquam noctem, infigni cum toleftia, infomnis tranfigens. Sanguinis ebullitio, dolores, animi pathemata, alvi obítructio aberant, fuüeta venzfectio adminifirata, nihilque preternaturale animadvertere licebat. Hoc igitur fymptoma e velociori humorum motu per vafa cerebri tantummodo deducendum füpererat, quo nempe vi- vidior paullo nervorum ofcillatio non poterat non vigiliis potius, quam fomno fuppetias ferre. Propinabam fcrupulos duos huius pulveris terna vice fingulis vefperis, primaque dofi fumta fuaviffimus per totam noctem durans fommus zgrum reficiebat, affumtisque reli- quis duabus, priftine fanitag reddebatur. ——— / - Mir quadragenarius, pleuritide vera ex voto defunctus de fomni.defectu conquerebatur, licetque alimenta probe appeteret, plenarie tamen virium reftitutionis particeps feri ton potult. | " Adícripfi hunc affectum preternaturali partium irritabili- tati e dicta pleuritide fuperfítiti, hinc füafor fui, ut drach- mam unam tribus zger vicibus fumeret, quo facto anxie de-7—— fideratus'fomnus redibat, fimilemque huius medicamenti ef- fectum in quamplurimis aliis, qui, exantlatis diverfis morbis, fomni tantum defectum accufabant, certiffimum deprehendi. Nonnuilis etiam aliis fanitate & fomno ex affe fruentibus, porrexi, preeterque fomnum folito profundiorem; fomnolen- "pp. Nov. AC. Med. Ph. Vol. I. aa | tiam - 186 ag V Meditationes — i tiam quoque interdiu paífi videbantur. Quid? quod infignis plane prefentaneusque in morbis, graviflimis doloribus ftipa- tis, effectus obfervatus eft, Mulier, quinquaginta, & quod excurrit, annos nata, malo hyfterico fepius vexata, fubito, affumtis lacticiniis carneque fuilla, cholere humide, graviffi- mis cruciatibus iuncte, implicabatur, adeo ut intra unius ho- refpatium 36. vomitus & 12. fedes fe invicem exciperent. Clyfteribus & cataplafmatibus ex herbis nervinis, in vino ge- nerofiori coctis, internisque medicamentis convenientibus, irrito femper fucceffu, morbus hicce oppugnabatur. De vita huius egrote valde follicito varia menti obverfabantur, fuübiit * tandem memoriam pulvis laudatus, dedique fcrupulum unum pro dofi in vino, circiterque 10. minutorum fpatio levis unius horz femnus fuüccedebat, quo facto evigilans, haufto potu Coffce binis vicibus ipfi neceffitas vomendi imponebatur, tunc fcrupulo uno huius pulveris in vino iterum exhibito, vomitus, fomno trium horarum comite, evanefcebat. Quibus peractis, cum nihilominus naufee cuiusdam veftigia adhuc füpereffent, fcrupulum unum iterum cum vino hora circiter octava vefper- tina porrigebam, qui multum nocturne quietis egre impertie- bat, diarrhea, colica, vomitu naufeaque in umbram nebulasque refolutis, adeo ut, lecto dimiffo, deambulationi vacare poffet. Gravida quedam, cui fpatium bimeftre ad partum usque füpererat, quamque, phantafie corrupta ope, larva patris de- functi agitabat, tanto terrore perculfam fe fentiebat, ut cru-- ciatibus graviffimis, ordinariis ad partum moliminibus, prodi- gaque hemorrhagia uteri tentaretur. Huic ad precavendum abortum hora IX. matutina gr. xv. huius pulveris obtuli, fub- fequente infigni dolorum remiffione. Hora tertia pomeridia- na eodem remedio in ufum vocato doloribus motibusque fu- gam capeffere coactis, nox fomnum prabebat iucundiffimum, horisque matutinis affumta tertia dofis cunctis fymptomatibus finem imponebat, Eiusdem commatis remedium alii puerperz, ob - de viribus bypuoticis awimeralityc. 187 ob vehementes animi irati commotiones iisdem malis aflli- Ge, pereximio fuit adiumento. Vir quinquagenarius intra tricennium , & quod excurrit, | Officinis chymicis, in quibus multi arfenicales labores perage- bantur, ab hora 7. matutina ad vefpertinai usque decimam continuo intere(Te eoactus, variis pectoris membrorumque mor- bisinfeftabatur, e quibus vero, adhibitis congruis remediis, perfecte convaluit, - Hunc fübito, neglecta venzfectione, fin- gulis anni quadrantibus alias adminiftrari folita, arthritieis dolo- ribus, iunctis febrilibus commotionibus, primaque note cepha- lalgia oppreffum deprehendi, adeo ut capiti nec elevando, necin . latusreclinando par effec ; phlebotome inftituta adhibitaque de- centi medela, febriles arthriticique infultus non amplius urge- bant, excepta cephalalgia pervicaciffima. Ufus clyfterum & ve- ficatoriorum erat fruftraneus, linimentaque fpirituofa fedativa animi deliquium provocabant. Drachma una huius pulveris quatuor vicibus mane vefperique fumta fomno placido aegrum reficiebat, doloribus eo gradu remittentibus ut caput iterum at- tollere, & quaquaverfüm fine moleftia níovere poffet, "Tum drachma una in quatuor dofes divifa & fücceffive affumta, ce- phalalgiam a priftine fcene reiteratione detinebat , egro cum fanitate omni ex parte in gratiam redeun:e. Vir 65. annorum, temperamenti cholerici, cum in prandio - multum carnis anferinz affatze pinguis, lactuceque cum acido confectze comediffet. recipiebat fe in conclave frigidum, ibique, feneftris apertis, per unius hore fpatium laboribus fuis vacans, ftatim notabili gravativo dolore in fuperiori ventriculi orificio tentabatur, qui illum, ut domum nulla mora interpofitarepete- ret, corupellebat ; vix autem eam ingreffus, cardialgia nimium quantum invaluerat, conítrictaque per confenfum afpera arteria, fpiritum egre adeo trahebat, ut, fudore frigido e genis manante, quovis momento fuffocationem pertimefceret. 'Hos inter an- gores eger arceffendum me curabat, me vero tunc abfente Chi- rurgus in auxilium vocatus in brachio V. Snem, fruítraneo licet 23a2 effe- 188. Meditationes... effectu, adminiftrabat, Dimidio bore exacto, me illue confere- bam, utque irritàntem corrodentemque acredinem, quein veri- triculoab affumtis predictis cibis generata, cardialgie huius cau- fam conftituebat, cito ammoverem, ordinavi potionem ex aquis deftillatis, cum Magnes. alb. pulv, antifpasmod. lapid. cancror. & Tinct. rhabarb. aliquot vero vomitus absquelevamine fe- quebantur, anxietatibus adeo auctis, ut de vita eger defperaret, Pulverem ergo noftrum adhibui,quo facto intra hore quadrantis fpatium dolores notabiliter remittebant, unde, ad faburram aci- dam eliminandam, denuo gr. xv. huius pulveris & gr. v, auri ful- minantis pro una dofi exhibui, doloribusque cito füblatis & fo- mno iucundo per bihorium fuccedente, alvus, poft 4. horarum decurfum, folvebatur, cumque fumto iufculo hec cardialgia ite- rum novum minitaretur infultum, exhibitis huius pulveris dua- bus dofibus penitus conquievit, laxante rhabarbarino cum fale Sedlicenfi & Effent. ftomachica medicationi huic coronidem impcnente. ! y ace . En! Lector benevole, experimenta a medicamento noflro profecta, qux de przfentia evidenter nondum adhuc demonftratz virtutis hypno- | ticx in regno minerali Te certiorem reddunt, Neque magni ponderis judi- - éanda eft obiectio, quod ab hifce ad effectum narcoticum & flupefacientem non valeat confequentia ; eiusmodi enim efficacia non medicamentorum, fed venenorum eft, dofesque largiores exhibendo experimenta per mortes inítituere officii vetat ratio. In animalibus quidem periculum factum eft, vomitu vero a canibus felibusque reiectum medicamentum obfervatorem elufit. - : - | Suffecerit igitur demonftratfe , laudatum. pharmacum ad inflar mo- dicx dofeos opii fomnum naturali funillimum producere, parique paflu cum papavere neftrate ambulare, cüi etiam nulla tam infignis virulentaque- vis narcotica ineft, hocque nomine hypnoticorum claffi non minori iure illud effe inferendum. | Hifee, quos przfenti tractatione ob ocules pofui, - conatibus, plura quo minus fubiungam, limites prohibent; pedem potius - bicfigo, reliqua, quz clariorem huic materiz lucem afferant, exercitatiori- bus lubentiffime relinquens, certiflime perfuafus, exiguos etiam in re adhuc minus perfpicua aufus, faciliorem veniam, quam totalem negligentiam proiereri. MERÓV » ^- MERCVRIÜ — SOPHICI DELARVATI PHILALETHAE -. INTROITV APERTO AD OCCLVSVM REGIS PALATIVM JN CONSPECTVM CHYMICORVM PRODEVNTIS, SIVE COEMLTMEMIEM | DECEM PRIMA OBSCVRISSIMA ILLIVS AVCTORIS | MERCVRII SOPHICI- PRAEPARATIONE | PERSPICVE PER IGNEM DILVCIDANTIS.- LIBER IV. ET YLTIMVS | AVCTORE IOANNE HENRICO COHAVSEN | ^ HILDESIO - SAXONE ,, MEDICINAE DOCTORE. 23 23 p Y 2 7 )) g 4 (t - ETE a *" a - LOST Wa X "AM NM ouo: pr. PF. . LI $* ^ x NA ^ "d v — r] — - ; / ; 4 i 4 , id Xi 0X Xx 6 19r | OPVSCVLI PROTOPHYSICI LIBER QVARTVS ^ oí DÉ MERCVRII SOPHICI PER AQVILAS VOLANTES PRAEPARATIONE, EIVSQVE LABORE ET TÁAEDIO. PRAEFATIO. pesos nunc obícuriffimum H Eg ME T1s lucum, veriffi- —" À mum potius labyrinthum, cuius quidem ingreffus facilis & amoenus videtur, egreffus autem longe tediofiffimus eft & . difficillimus. Prevolant gemine Diane columbze, & ad ipfa . fylve adyta argenteis pennis alliciunt amatores , ubi tamen | preter opinionem mox feptem vel novem aquilas rapaces offendunt, illarum cum truculento leone conflictum confpi- ciunt, imo etiam Draconem igneum cum Marte dimicantem & canem Corafcenum rabidum & hydrophobum, pluraque alia monftra (quid enim aliud eft infans hermaphroditus ftul- tefcens?) non fine metu & tremore fpectare coguntur. Et certe quid aliud eft feptimum Introitus aperti Caput, e Mercurii Sopbici preparatione, quam umbrofiffimum para- bolarum griphis, imo potius gryphibus obfeffum nemus, quod inhabitant Diane volucres, feu potius Harpye, qua ingrediens ignarum Artiftarum vulgus devorant, id eft tot fru(traneis laboribus & tentaminibus fumtus & tempus nobi- liffinum confumunt, dum quivis vel ex trivio Artifta fibi perfuadet, fe intelligere PHILALETHAM, & nil reftare, quam ut, parato per regulum martialem mercurio, ceu fidiffimo co- mite, ad regii Palatii intima penetralia recta via audacter in- grediatur. Ubi tamen poft immenfos exantlatos labores, poft tot cum aquilis pugnas, cum Dracone igneo certamina, poft tot preftita Diana-fervitia, poft implorata Saturni au- | xilia, V ETE "add we —— Well VS S. xilia, re ipfa experiuntur, fe ab avibus iftis ad avia peffime — feductos, ab aquilis in. corpore & crumenis laceratos, a Dra- |: cone veneno infectos nil minus effe, quam Philofophos, fed meros carbonarios, ciniflones & antimonii fufores. Ne igi- tur genuinos fcientiz filios idem fatum maneat, decrevi illis . inftar fidi Achatis praeire, obfcuras patefacere vias, iftas avium & belluarum parabolicas technas detegere, idque fun- damentali doctrina, ex ipfis Sophorum fententiis harmonice confpirantibus defümta, ut pateat, PuiLALETHAM füb novis parabolis non tamen nova & inaudita artis precepta tradi- difle, Tu lector crebrius hec lege & rumina. "à | L4 | "ORPVT-LD " quod " Introitus aperti feptimum eft, | t igsóndi | Operatioue prime Mercurii. Sopbici prepara- (ionis per aquilas «volantes. Sciar frater, quod exacta aquilarum philofopbicarum prepara- — 1 tio primus perfetlionir gradur cenfztur, in quo cognofcendo inge- nium requiritur babile. Noli namque Beedere, quod alicui no- flrum: cafu. vel. imaginatione: fertuita. provenerit. bac fcientia, s prout flupidum ignarum Vulgus credit. | Verum diu multumque fndavimur, multas nocter infomner duximus, multum. ]aboris. ac Judorir fumus perpeff , ut. veritatem confequeremur. . Ubi nunc tuus, PANTALEON, farcafinus, ubi convitia, quibus PHirArETHAM Obruis, & Lapidis furem, Theorie autem & praxeos plane ignarum exclamas, fidem penes verr- tatis phyficee gnaros invenient? Multus & diuturnus labor füdorque & vigilate noctes, quocunque etiam tacente pa- trono, te calümniatorem réddunt: Scientia etenim hec nulli — cafu obvenit, dubito an furto, neque hic, ut dici folet, pero AS * ^ven- de. Oper atione prime Mereurii Sopbicitec. I905 ventos affa columba venit; Adynaton eft, mercurium Phi- Yofophorum forte fortuna reperire, quia non nifi applicato ad debitum paffivum agente proprio, & unico & adhuc laborio- fe & tediote fatis, acquiritur, quod magnam ingenii fübtilita- «em & manuum dexteritatem requirit, | Quod(i autem tibinon fit exacta aquilarum philofophiearum notitia, amabo in quas ambages, ad que devia, inter tot millia fübiecta ad opus pla- ne inucilia, rapieris. : Ea propter Tyro fludiofe certo. [ciar, quod abrque fudore &9 labore nil effcier, puta in. opere primo, licet in fecundo natura fola opus | exequatur abrque ulla manuum. impoftiene, [olo igne moderate externe adhibito, | tum PuiLaALETHA fingulari candore primum appellat, quod an- tiqui penitus fubticuerunt, ab opere fecundo, quod primum Opus previum mercurii principiorum preparationi dica- appellant, artis proceffum inchoantes. In opere iraque pri- . ino, in quo omnis cardo vertitur, fcilicet in praparatione materiarum mercurii fpermaticarum, labor & fudor eft, La- | ^bor, ne pars fubtiliffima aufugiat; nam mercurii menjiruum, inquit Clangor Buccine, Zebet deleri &5 feponi, €5 folum fe- een debet ferzvari &9 recipi, quod efl eius media fubflantia, que perficit €9 ab uflione defendit, ne -virtus feminalis ca- fivetur ,. ne balitus noxii Artiflam inficiant. -Exprimit hic -Aabor non raro fudorem. — Arcanum in eo confiftit, ut Draco- -r nis ignei volatilis colligatur fudor, ut eius fulphurea pinguedo feparetur, ut fecerpatur lympha & terra fuperflua. In opere vero fecundo, ipfa nempe principiorum nature in Mercu- rium Sophicum excoétione, nulli adfunt manuum labores, nifi quos folus ignis externus requirit; ^ Animadvertite auctoris noftri laudabilem candorem. PT. Intellige evgo Frater Sophorum dica. | Cum fcribunt, aquilas fuas 4d leonem vorandum effe ducendar, quarum quo. parcior numerus, eo gravior lucta, tardior item vicloria: preflanitiffme autem opus App. Nov. Ac. Med. Pb. Vol. I. bo cov per- 194. ..— Caput. [I. PN perfici feptenarie numero aut noveno, Eft. puta. mercurius Sopbi- cur avis Hermeitir, qui nunc anfer vocatur, nunc pbafranur, nunc hic, nunc ille. Ubi vero loquuntur Magi de Mp fuis, plurali — numero loquuntur, numerumque affignant a tribur usque ad. decem. E d aw "wl LN 1 * Non tamen fic volunt intelligi, ac ff totidem aque pondera ad unum |. zerr& vellent. — Verum de intrinfeco pondere dica fua. interpreta- ri opportunum efl, nimirum capiendam effe aquam toties acuatam, quot illi numerant aquilas, que acuatio fit per fublimationem. - Quod hic de confli&u aquilarum & leonis illarumque nu- mero adfert PuirareTHa, defümfit ex arcano Hermetice Phi- lofophie opere EsPAGNETI, Canon. CVIIL. & CXIX. ubi quod hic obfcurius propofuit, fincere filiis artis propalatur. INem- pe feptem vel novem aquilas non defignare pondus externum & proportionem fpiritus feu aque ad terram, fed füblimatio- ^. pem duntaxat illius toties repetitam, ut infra latius ex con-- . cordantibus Philofophorum parabolis patebit. Incorrigibilis » profecto error foret, etiamfi quis in veris laboraret materiis, unum terre pondus decem aque coniungere. Nam hoc com- pofitum vix per artem, nifi forte intra decem annos, ut qui- .. dam fupputat Philofophus, poffet congelari. Dus igitur aut *.ad fummum tres füfficiunt aquilà, que fifepteno aut nov volatu exercitate fint, iuxta EsPAGNETVM fat roboris & gene- rofitatis habent ad debellandum & dilacerandum Leonem in: opcre primo, & ad vincendum Draconem rufum, animofum, M * » 7 3 E e B 4 o y y 3 "à ho 2 bellicofuur in opere fecundo, —Quzlibet enim fuüblimatio no- . vum addit robur, unde mox PurrarETHA? Efl ergo ffngula fublimatio Mercurii Pbilofopberum aquila una; & » - feptimaque fublimatio Mercurium tuum ffc exaltabit, ut balneum a" Jeptu m. regir tui fiat convenientiffimum. Artiftarum vulgus poftquam regulum martis ftellatum cum i Pg Diane binis colunibis feu duabus partibus argenti, in igne colliquando in maffam redegit, cumque hac mercurium vulgi amalgamando coniunxit, hunc rurfus per alembicum chaly- beatum aut vitreum in igne aperto vel arena abflrahit & aqui- la à 4 cavithac fimilitudine: /Vonnulle prepavationes tuarum aqua- vum deflillando fepius repeti debent, ut id, quod a terra ab- * de Operatione prime Mercurii Sopbici &c. I9S fa una parata eft. Separatum hunc mercurium de novo cum regulo martiato-lunari exacte mifcendo coniungit, & iterum. | iterumque, ad feptimam usque vicem volare facit, & tunc. | ex illius voto mercurius Philofophorum paratus eft. Verum triumphus canitur ante victoriam. Deducitur hec. pfeudo-aquila in folis conífpectum, ^& illi acies oculorum tnox penitus hebefcit; nimium quoque infirmus eft, quam ut pofli: Leonem dilaniare, —INefciunt fane ifti, quid fit tublima- tio philofophica, qua rei exaltatee duntaxat dicit gradum fub- Timiorem. . Vulgaris fublimatio in aqua locum non habet, in qua nil vafi adherefcit. Nolite autem vobis perfuadere, quod- "ficca & arida hic tractentur, Regis enim balneum paratur, & per plures quidem abftractiones feu deftillationes proprie di- - ctas, quarum proceffum Basrrivs VarEwTINvs Clavi 2, indi- firatfum eft, ipfi fepiffime reddas, ac iterum abfirabas, «velut maris Euripus terram fepe relinquit ac rurfum obtegit, donec Ad certam metam perveniat. En! veram Philalethinam aque acuitionem per novem aquilas feu totidem deftillationes phi- lofophicas. & Quare ut probe nodum bunc explicatum babear, avrige aures at- zentif/me (& Vos quoque Sophifte veflras auriculas)! Sumantur Draconis noftri ignei, qui in ventre fuo chalybem occultat magi- cum, parter IV. magnetis noflri parter IX. mifce ffmul per vulca- num torridum in forma mineralis aque , cui fupernatabit fpuma veiieienda, — Teflam vepudia, nucleumque felige, purga tertia . vice per ignem ac folem, quod facile fiet, ff Saturnus im fpeculo Martir fuam formam afpexerit, fiet inde Chamaleon ffve Chaos noftyum, in quo latent omnia arcana virtute, non. aclu. Tri»udiant hic fecum adhuc tacito Artiftz. Nunquid in- eptum eft, aiunt, proceffum hunc Draconis ignei & magnetis 4e aliis fübiectis, quam de Regulo martis intelligere? Quis : bb 2 . enim, P 185 - o0 - Caput 1. | enim, nifi cecus, non videat ibi expreffe & antimonii & mar-. — tis mixturam indicari, & fcorias quoque, quz in illius fufione, — emergunt, feparandas? Numquid antimonium & ferrum in, —— forma mineralis aque liquantur? Numquid tum fpuma reii- cienda füupernatat? Numquid nucleus five Regulus feparatus | repeuta fufione depuratur? Numquid tum Saturnus, five, - antimonium, 1n fpeculo Martis, id eft regulo martiali, inftar. fpeculi puriffimi fuam formam, id eft ftellam, adfpicit? lta. fane eft amici, rem acu tetigiftis. Adftipulatur vobis PAN- TALEON, polymorpha ifta Philofophorum fimia, & hune: proceffum fua auctoritate confirmat in Bifolio metallico, imo. addit, aliquid ex charitate chriftiana fe hic debuiffe monere, ^ quod PnuirALETHA non fine pregnanti ratione omifit, cavet. dum nempe e[je omni foleríia , ne in ?fla feparatione puri, - ab impuro Lotus mercurius in fcorias terre(ires nigras abeaty — €9 regulus martialis per crebram [alium admixtionema &5 fu- - fionem, -vel etiam nimis copie ferri candentis adietlionem, .. in impuri[fimas fcorias avfenicales totaliter convertatur. ... O miferas & fcoriofas columbas, Dianam atque Vene- rem! Ó leprofum mercuriüm! ó martem lue plus quam Cy- pria infectum! an tales focii ad. regium thalamum afpirent?2. ite nunc, fundite, liquate, depurate regulum, Non invideo - vobis veftrum Chamaleonem, veftrum chaos, in quo fcilicet omnia veftra latent arcana virtute, fi tantum ea in actum poffetis redigere. Non opus erat hac admonitione; fapiens | tiores iam pridem iftum regulum extra artis pomeria able- garunt. | | . Sed ecce! alius adhuc focius hic prodit, qui, ut corpo- ris fui pulchritudine oculos fafcinet, totus comparet nudus, iudicium quafi Paridis fubiturus, ut pomum Erídos fibi vendi- cet. lactitat fe Draconem igneum, aquam mineralem, & ve- .— rum Chameleonem, & corpus lucidiffimum , ceu genuinuini . - Diane fpeculum, pre fe fert Quis vero ille? calarig s * : cadu- . ^. - uS S ton ume tede in et . : . de Operatione prime Mercurii Sopbicic. 197 caduceus fervum fugitivum produnt. Verfatilis ille eft nepos tlantis Mercurius, fed nunc pennis aquilinis ad humeros .af- fixis & fepteno' a terra volatu fuperbus, fe fpeculum ratus, in quo innubis Phoebi & Diane facies queat reprefentari , pu- rifimum iam fe putat, & ab omnibus maculis, a matre men- firuata originaliter contractis, liberum; verum. qui Sophus eft, eum nec fic füperficialiter, non centraliter, mundatum ad- mittit :: quantumcunque enim in fuis moleculis reflectat lucem; nunquam tamen.fiet pellucidus ut Mercurius Philofophorum, qui inftar magnetis lucem imbibit, concentrat, retinet, & fe- cundum. nature Myfteriarchas fpeculum eft, in quo totum mundi.maioris. fyítema fecundum precipuas rerum naturalium actiones & mutationes confpicitur, - Metrum. non acquiefcunt hifce Mercurii . patroni, etiam viri alias inter modernos fpagyros celebratiffimi , & ad RvrrE- CISSAM prouocant, cuius iuffü eundem cum vitriolo & fale fepties füblimatum abiicere omnes impuritates, & a vitriolo attrahere verum ignem naturg.& fulphur, ficque evadere fo: phicum, profitentur... Adeft autor anonymus Tractatus, cui - titulus: R2Zix Chymie, & fic fane intelligendas-efTe Purra- LETHAE aquilas publice aflerere non veretur. Et ecce! mer- curius putatitio hoc igne & fale nature circumveftitus profilit. in medium ; fed forte abeft Carbonarius aut. Gebri lixa, qui Amereurium fic larvatum in. caldarium aque ferventis vicinum protrudit.. Incidit mercurius, pracipitatur in fundum vivus, neque, ex eo redit intrinfece mutatus. . Rident pueri fatum mereurii, ex quibus forte nafütior: En! inquit,. Mercuri ve- ftem tuam, unde';iam redis nudus? | Regalem togam,: quam Sophorum mercurius a. fülphure & fale nature: induit; - exuit nunquam. Hoe enim illius "E perfectio, qua nunquam ab eo feparatur, . -— . Sed quo delabimur amici! an fcenam ludimus? Mercurius vulgi certe nobis fecit non infigetum. interludium, — Et ipfe DD 4. Pun.- 198 Caput. PurLALETHA videtur in hoc Capite potius egiffe Comicum;' quam Philofophum, tam variis ludens fcenis, quas nunc fin- gulas oculo philofo5hico infpiciemus,. - Dixi fupra, duo effe mercurii principia conftituentia, nem»e Draconem igneum, five chalybem, quem Capite tertio excuffimus, id eft fpiritum volatilem & fübrilifimum, & magnetem. fal centrale fixum, quem Capite quarto itidem füfficienter deteximus. Hec duo quando proportione debita mifcentur. revera induunt format eque mineralis, que tamen partem aliquam freiiciendam, nem- pe excrementum illud triplex iam fuperius indigitatum , & nucleum feligendum, quem fübftantiam mediam Mercurii vo- cant, habet, fiquidem & fpuma & tefta, id eft, & pars prima & ultima operi cenfentur inutilia, unde paffim Philofophi: Cave ne accipias de primis, nec de ultimis, fed quod ex ipfis efl, quia prima funt nimis fimplicia, &5 ultima nimis grojja. PurLaterHa in. Enarr. Method, trium. Gebr. /Med, pay. 12. Purgatione horum rite facta, habes verum Saturni fpeculum; rogas quale? audi Fr, BasrivM Clavi s. Cum bomo fpecu- lum in[picif, reflexio ipfius imaginem caufatur, que fi mani- bus attinoatur , nibil palpabile ibidem invenitur, nifi fpecu- lum, in quod bomo vefpexit. Ita etiam ex bac materia fpi- vitus "vifibilis educendus efl, qui tamen impalpabilis eft. - Ille idem fpiritus, inquam, eff radix *vite nofirorum corporum, €5 mercurius Pbilofophorum, unde liquorofa aqua paratur in noflra arte, Ille ipfe igitur fpiritus eft, cuius preparatio- nem ex allegoria PuirArETHaE intelligere poffumus, & qui- dem operis primi fimplex mercurialis, non autem ipfe dupli- catus Sophorum mercurius; hunc enim fi fuübinnuiffet frater, - non fubiunxiffet: ex quo Jiquorofa aqua paratur, per quam tamen hic intelligitur. ! | Iam porro in fpeculo formam. fuam confpicere, eft ima- ginem fui duolicare & reddere fpeciem fibi fimilem. Sic & Saturnus Philofophorum in fpeculo Martis formam fuam afpi- i, . de Operátioue prime Mercurii Sopbicitc. 199 cit; id eft. fit duplicatus , & mercurius in fpeculo Martis ful- phureo fit fulphur, & fulphur in fpeculo mercurii lucido fit . mercurius, id eft compofitum homogeneum. . Ex quibus duo- bus tandem rurfus fit fpeculum, in quo Sol & Luna formam fuam indefinite multiplicatam amant confpicere, — Nam me- tallorum perfectorum aperta fulphura vera funt fpecula, uti quoque ab Adeptis appellantur. — Conferatur Her Moxrivs. Reftat explicandus Gbameleon, in quem Saturnus con- vertitur, de quo fatis eft audire verba Fr. BaAsiri1 Clavi g. Ex Saturno multiplices colores proveniunt, qui per prepara- - tionem. & artem conficiuntur, ut niger, cineritius, albus, fla- vus & rubeus, & preter hos, qui mixti hinc oriuntur, colo- res. . Ita & materia omnium fapientum varios colores pertran- fibit, antequam magnus ille lapis ad certam perfectionis me- tam exaltetur. iceft Chameleon, &5 bic natus efl Draco, inquit HERMEs: Domus eius tenebre funt, €&5 nigredo fuas alas comedens &5 di-ver[os emittens colores. | - Hic ef infans bermaphroditur, qui a primis fuis incunabulis, er canem, Cerafcenum vabidum morfu. infectus eff , unde perpetua bydropbobia flultefcit, infanitque , imo licet aqua ft fibi quavis ye naturali propinquior, tamen illam horret. ac fugit. 0 fata! Pandit fe rurfus PurrarerHaE theatrum, & nova appa- ret fcena fatis heteroclita, infans nempe hermaphroditus , ftultefcens & infaniens, a cane rabido demorfus, An po- tuiffec ipfe PLAvrvs excogitare quid feftivius? Quid vero fa- | pientibus cum mero ftulto commercii? Adverto. Remedium . hydrophobiz poftulat. Videamus rei exitum, & in antimo- , nii regulo martiali preludium. Putatur hic conftare ex mer- . curio antimonii & martis, Eft igitur hermaphrodita. Sed | ab arfenico ceu cane Corafceno infectus eft, unde aquam id |, eft mercurium vulgi, horret & averfatur, Sulphur enim ar- . fenicale reguli omnem amalgamationem & unionem cum mer- Cu- $66 700 Pudet curio impedit, quo minus cum eodem mercurificetur. Fas ciendus namque eft mercurius per mercurium, ^ Quod vero regulus martialis fit Philofophorum infans, volunt exinde pa- tere, quia I)in eius mercurio vis eft ignea folutiva, dum fummo calore aurum foluit; 2) quia cum tartaro in occlufo fufüs, poftea pulverifatus, ignem ex aére concipit & incendi- tur; 3) quia ftellam gerit, "fignum omniporents.. Ita fcenam hánc explicant, qui figuram fümunt pro figurato, & ftellam pro fignato, Etad literam quidem hec optime ex;licata effe némo poffet dubitare, nifi eventus toties totiesque, | diverfis in locis, proceffus vanitatem & nulliratem docuiffet, :-Sen* -" sw philofophicus, licet multo fubtilior, verior tamen AIC elt, !! T - . Inprimis elegans eft allegoria a cane rabido: defumpta. Sicuti enim hic aquam horret, &. vi nulla cogi: poteft ut il» lam intret, licet effet canis alias aquaticus, quod etiam fa- tum patitur ab eo demorfus: ita corpus fophicum aquam fue git, id eft, renuit eam ingredi five in ea folvi, licet ipfum nil aliud fit originaliter, quam aqua congelata, Hic igitur meri- to artisfilii, quando corpus detrectat folvi in aquam primor- : dialem, cum PuiLArETHa exclamant: Ó faía! | Poffet.hac fo: lutione mutari in fapientum mercurium, & elevari, ad .dignie tatem, qualis enti creato poflibilis eft, fupremam; fed ftulte- Ícit infanitque, fuamque quafi horret & fugit fortunam. Non vero ipfe duntaxat eft infans hermaphroditus, fed, ut Espa- GNETVS Can, XLVVI. ait: illa pretiofifma Venus prifcorum bermapbrodita, utroque fexu. pollens. | Audiviftis iam fupra fübiectum illud fulphure arfenicali effe infectum, unde aquam centralem, cui nupturum eft, horret, licet eidem natura fit — ^propinquifimum. |. Hydrophobia fane eft nolle perfiftere in forma aquea & fluida, fed perpetuo feftinare ad coagulatio- nem, Quantus fit huius infantis horror ab aqua, ex fequen- - tibus meis experimentis patefcit, e ou» or- L Operatione prime Mercurii Sopbici &c. 201 — Corporis et fpiritus centra fünt diuerfa, unde in prima. ébiütuli&ions terra mea erat inferius, et fupra illam fpiritus, Tntra tres dies corpus mutabat centrum, et ad horizontem fpiritus usque elevabacur, ut chaos ante clarum iam amplius non effet perfpicuum. Incidebat mihi illud pro bono omine ex AnNOorDt JZillanouani Teftamento: Bufo nofler intra cvi- ginti quatuor boras notabiliter infumefcif. Videbam rarefie- ri corpus & infpiffari aquam. — Sed corpus extra ipfam aqua- rum füperficiem inftar turrium elevari incipiebat; fpiritum enim volantem aílequi conabatur, quod intra dies triginta penitus a fundo elatum & fublimatum cernebatur. Decidere rurfum incipiebant turres. - Superior liquoris pars, antea tur- bida, penitus clara evadebat; fupra enim & infra corpus in aquam vifcofam folvi videbatur. Sed o hydrophobiam! ad meditullium chaos fugiebat corpus, & in medio aquarum for- nices et columnas.curiofo fpectaculo inter cavernas & vorti- ces conftituebat. . Nolebat infans hic infanus aquam peni- tus ingredi. .O fata! tanti laboris eft corporis & fpiritus unum idemque conftituere centrum. Alio tentamine corpus iungebam fpiritui, & fubito in chao noftro, veluti mari, oriebatur tempeftas, arenas quafi a fundo | emovens, Colligebam.id ex aquarum bullulis, unde corpos | ris hydrophobia ftatim patebat. Interim magna tamen ex | parte folvebatur, ut de utraque natura, Gua, et fpiritus, - | participans evaderet hermaphrodita. Verum o fata! brevi tempore rurfum in corpus abibat non fine magno meo ftupo- | re. In qua forma enixa diu perfiftens proximas fibi aquas | penitus refpuebat, ^O imiferandam hydrophobiam! Attenue- batur corpus fpongiofüum, rarumque evadebat, & iam peni- | tus evanefcere videbatur; perpetuus namque columbarum | | afÍcendentium defcendentiumque erat volatus. |. Deftillabatur aqua fpiffa, intermixtis olei incombuftibilis globulis veluti mer- | €urialibus. . Hi defcendentes. corpus paulatim emolliebant, et, App Nov. AG.Med. Pb. Tom... CC ^ tefte | | | " » 202 .': pec seeiQaput p saos y tefte oculo, quafi perforabant, Putin tamen totum aquis : immergi ac folvi. - Separabatur eius aliqua unctuofitas ad aqua- - rum füperficiem, & iam fperabam videre ad eain. nigricantem - canem fuffocatum. afcendere. . Verum quid diffimulem ? inge- minanda erat eadem exclamatio: o fata! Nolebat canis con- — ftanter & radicaliter intrare aquam. .. Volebam auctis imbri — bus & igne velud fufte cogere. Infanus fiebat, imo vere rabidus, . Aquilae in furorem concirabantur, & aéris inclufi elater nimium intentus vitrum cum, fclopeti fragore in mille 1. frufta rumpebat, hac faltem (sterne Deo fint grates) fortu- na, ut, me aliquot iain. paffibus ab A:hanore retrocedente, f cafus hic, fanitati ac vitee meee. alias facile.fatalis, accideret, ^. Quicunque.fápit ,, meo. cautus fit. periculo, .. Moduni fiendi —- huiusce hydrophobiae infra ex principiis, CanrEsm.clare dete- gam. Videamus igitur nunc illius remedia, £ Sunt tamen im fylua. Diane bina columbe,, cag in uam mfa- " | 2,4); mulcent. As r Laborat infans hermaephroditus rabie, quod illi reme- -. | dium? Columbas Diane duas comedat ex confilio PHILALE- | THAE, & mulcebitur infania. X Remedium leve eft, modo fit »? probatum. Imo probatum eft, replicant Mercurialifte ; n enim duas partes argenti, quas pro Diane columbis habemus, | €um regulo martial; fundimus, hic mercurio non difficulter " mifcetur, & fic infans nofter rabiem deponit, ut aquam prome- — | pte ingrediatur, — Verum eft, Viri boni, experimentum ve- — | ftrum füccedit. Sed qua tándem. utilitate , hic nolo difputa- m ré. loachimus tamen BEccHERvs, vir fi quis alius, in MM L1 Diane exercitatus venator, per geminas columibas intelligit — duo falia, urinofum nempe & alcalicum, quibus preetendit ar- P fenicale fulphur im regulo emolliri, & liberari mercurium, — | Experientia fit penes autorem ; faltem falia ingreffum mercu- — tii in regulum impediunt ex aliorum facto tentamine, - ad jM i ere * .— de Operátioue prime Mercurii Sopbicityc. 205 mercurius ifte antimonialis eft fponfa quzefita. —Si fimplicem. reguli & mercurii mifcelam intenditis, affundite utrique aquam fimplicem, & conterendo habebitis effectum, fi fundata eft Chymici expertiffi mi experientia, qui hanc enchirefin j in Ephe- TReridibus Nature Curioforum prodidit. *** Nulli autem horum feopum ultimum attigerunt, Admo- aum curiofi, fateor, ifti fünt mercurii amalgamationum & a . regulo abfítractionum labores, vel ob folam phenomenorum elegantiam & raritatem, que in Eccagpr (ErrNER) Cbymico profugo, Editionis germanice p. 89. íqq. exacte recenfentur. Indicavi aliquando hunc locum magno cuidam Chymiatro; quem paffim mundus pro fuz artisidolo habuit, qui pro ma- gno hoc agnovit beneficio. 1n iis tamen preter varias colo- rum mutationes, a fulphure reguli & argento admixto oriun- das, nihil rari inuenitur; unde ad fenfum pergo philofophi- cum, & quia prolixiorem de columbis expofitionem inferius dabo, hic pauca duntaxat fubnectam. — - Materiam primam Sophorum Philofophi Greci appellant H)le, id eft fylvam immenfam; Lvruvs Foreffum nominat, | & non eft, nifi compofitum illud phyficum,.in quo duplica- tus latitat fpiritus, qui fülphur arfenicale temperat. ^ Cum enim. | duo duntaxat fint Snercürii Sophici ingredientia, nemo quid ab iis diverfum per columbas fignificari fibi imaginéetur. Vas rie rei denominationes, | vel ab effectibus, vel phenomenis defumte, diverfitatem fuübiectorum non inducunt. Puira- | LETHA pro curanda hermaphroditi füi infania' duas: exhibet - |columbas, Fr. Basrrrvs vero Cygnum candidum: duplici mafculo igneo in pabulum deftinat, que duce -civerfe allego- | rie in rei fundamento confentiunt, Debuiffet hic cognitum effe neoterico cuidam in Philofophia Hermetica adhuc nimium coecutienti fcriptori, L. H. dari reuera, fecus ut ille. putat, in preeparatione Mercurii fophici duas natüras, . fixam &'vo- latilem. Cuius fixe (ubftantia aninia, dum in ventre ven ti: Ceo | in -— 204. coCaput xEsiso aste in mercuriali inquam volatili fubftantia, ceu a pennis colum- be in altum evehitur, columba quoque dicitur, ut fic fint gemina columba. Quod ut probem, fufficit ipfius Puirarg- THAE teitimonium in Expofifione Epifl, Ri»tAE: 4d Ep vaAn- pvM IF. Anplie Regem, wbi ait: /n bac fyFua funt bina, columbe Diane, una cum alis, Altera fine alis, quas Fr AMe wzELLvs etiam fuos Dracones appellat, &95. fignificant tantum animam mercurii, que cum [piritibus mercurialibus afcendif. Hi itaque fpiritus fulphuris ferociam & rabiem compefcunt, - adeoque hydrophobiam perfanant, cuius felix curatio ex fe-. quenti phenomeno colligitur: | : Tum ne bydrophobia recidiuam patiatur, aquis Jubmergar, in. iirque pereat, quarum impatiens uigricans canis rabidus ad aqua- vum fuperficiem fere. fuffocatus. afcendit....Tu imbre ac ep ed bus illum fuga ac procul arce, fic tenebre difparebunt, | Notum eft, fübmerfionem in aqua marina hydropho-. bie expeditum effe remedium, — Non fole füfliciunt infanti hermaphroditico columbe, etiam in mare falfum precipitan- dus ac füffocandus eft, in fenfu quidem literali, quando re- guli mercuriique mixtura cum falibus variis & aceto crebrius: lauatur, ficque feces, ad amalgamatis fuperficiem afcendentes, feparantur & nigredo omnis ad lune usque candorem ablui- tur; in fenfü autem Sophico, quando iuxta parabolam Fr. Basin in Prefat. ad X1F. Claves, terra in mare rubrum preceps decidit, ibique füffocatur, & igne exficcatur aqua, | "ut inde iterum terra fiat, & fic habeantur omnia in omnibus, | fiquidem, eodem tefte C/zcvi //I. Sulphur incombuftibile fa- . pientum preparari nequit, nifi mare falfum corpus abforpfe- | rit, ac iterum ex fe reiecerit. &c. Eximia fane hec canis nigri, ad aquarum fuüperficiem afcen- - dentis ac rurfum imbre & verberibus fugati, parabola eft. Corpore namque in aqua foluto nigredo eius füperficiei im- : minet, De qua eleganter DavsreNvs Cap. 7. Eflo affiduus. - z» ope- v | - de Operatione prima Mer curii Sopbici &c. 205 operator in emnibus flatibus fuis, patienter continuando deco- colore picis liquide, &€9 cum «videris nipredinem aque illi nigrum! quid autem fit hunc fugare, ex eiusdem verbis Cap. 9.intelliges: Tunc oporíet ignem lenem continuare fuper ipfum, donec concepit nebulam fíenebrofam, — Intentio quippe Phbilo- fophorum yi uf corpus iam folutum in puluerem nigrum, fuam dnorediatur aquam 65 fiat totum unum. — Quo quid dici poteft clarius aut elegantius? omnes enim Adepti confentiunt, primo nigredinem in aqu: füperficie apparere, ut dicit AursrOTELES Alcbymifla, & defignare pro. certo lapidem in parte effe dif- folutum , poftea vero reconiungi fue aque fierique aquam in aqua & totum fieri aquam unam, ut inquit in Aofar;o Phbilo- fojhorum TavrapaNvs, Quod alii exprimunt hac allegoria: Redde carbonem fue aque, df in ea extinguatur &5 rerum conceptio fiat in fündo «vafis. .ArsERTVS M. inquit: Pbilofo- | phi, videntes iflam materiam infpiJari, €9 ad terram nioram — con-veríi, €5 ifla in[pifjatio [labat in initio fuper aquam, (en! «amis piger afcendens) €5 fic Jdimittendo paullatim infpi[Jando «uidentes ierram fubmergi in aquam 6&9. [lare in profundo fub - Aqua, (en! canis rurfum fugatus) que ferra erat nigra &5 feculenta, eflinaruut in cordibus eorum, quod ifla operatio gato tenebras diiparere, ex verbis, que mox fuübiungit ma- terram nigram 9 faculentam [lando fub aqua per longum £empus dimiitere in fole noflro. colorem nigrum, €&5 fotorem malum, «vocarunt. ablutionem. ^ Flec Omnia paucis indicat Rofarium Philofopborum, dum fcribit, Libr. 6. Tabule fcien- tie maioris tradi: qualiter terra nigra in principio ftabat fuper aquam, & paulative fübmerfa eft in fundo vafis, que poftea mundatur totaliter a nigredine, | | i oe. DENM Sex- gnus hic Doctor , elucefcit: Zíem adhuc paulo plus uidentes. Gionem, quousque íota egrediatur tindura fuper aquam in fupereminere, fcias tunc corpus liquefadtum effe. En canem. L epocaretür puirefadio. Quid autem fit, cane hoc nigro fu. "06 00507 Tutupif: sirve unt - r Sexcenta alia mihi fuppeterent Philofophorum teftimonia, nifi hec pauca pro explicatione Griphi Philalethini fufficerent. Conferte tamen etiam Rip»rAEvM, in quo Poría j. ef 8. fatis. — clare deductum inuenietis, quomodo omnia inftar pieis turge- fiant & ebulliant; quomodo dum in aquam Dracones venenum exfpuerint, appareat nigredo 3 quomodo hec iterum difpareat, &lux paradifi in albedine acquiratur, — Quid autem fit canis fere fuffocatus, hoc nos docet Lvrrivs CoZicill. Cap, $4. his verbis: ZTumidum per primam veduGionem induratur commif- cendo -vaporabiliter cum -vapore ferreo &9 prefocatur, uf fiat fulpbur fimile terre, que eft matrix fua vel nutrix 5; qui-. bus verbis nihil elegantius dici potui(fet, | Ite nunc vos Reguli mancipia, abluite Canem veftrum ni- grum impatientem patientiffime, laterem tamen & ethiopem . lauabitis. Percutite, fugate, immo fuffocate, non exuet fqual- lidam veftem infans philofophicus, neque in lucem prodibit lune fplendorem referens, Quod enim per gyros feu reuolu- tiones elementorum, per circulos, reductiones & rotationes in genuinis materiis in vafe unico fola operatur natura, hoc vos mecbanice, manuum veftrarum operationibus, in füppofititiis materiis nunquam efficietiss Sequamur PniLALETHAM: Fulgente luna in fuo plenilunio pennas fuppedita, 9 avolabit aquila veliclir pone fe mortuis Diane columbir, qua ff prima acceptatione . fuerint mortuae, prodeffe nequeunt. Amalgama regulino- mercuriale probe lotum deftillant Arti- fie antimoniales. Avolat aquila, & redit mercurius vivus, re- licto in vafe capite mortuo, ipfisque Diana columbis enecatis, id eft argento ab antimonii & mercurii vaporibus calcinato, ^ quod, fi hac forma prima acceptione regulo mixtum fuiffet, non potuiffet ingreffum conciliare adeoque nec prodeffe, Et hec ad fenfum literalem clara funt, in philofo- - — phico non ftatim patefcunt, " i | | | Eg Y SNN NN E TL iC————— M [9 /Á 1» | BRA | A | | iM l T (en i 4 Al Hn'z r r RTT UIRUTTIR TIRPTHIT " [| 49 in [ L (U il Sd dut li | n TIE ( e j D MA AO r | 7i ILU M HH Li ! l j | L | [ j nij i jflgpiutig li i r J ; f: MI ni VU | ji H | Pn NEA !h AU l | | VIARUM EEELEELLET MEMORIA | Pi MAGNIFICI, EXCELLENTISSIMI ET . — EXPERIENTISSIMI DOMINI ABRAMI VATERI PHILOSOPHIAE ET' MEDICINAE DOCTORIS EIVSDEMQVE IN J WiTTEBERGENSI ACADEMIA PROFESSORIS PVBLICI PRI- "MARIL, ACADEMIARVM CAESAREAE NATVRAE CYRIOSORVM , REGIARVMQYE BRITANNICAE ET PRVSSICAE SCIENTIARVM SODALIS, ET MVSEI REGII. ANATGMICI PRAEFECTI, d. XVIII. Decemb. A. S. R. MD CCLI, PLACIDA MORTE EXTINCTI : im OGRAMMATE FVNEBRI DEPAOMTA **5 USE 1 CI ARRVOIC Tu H^ MK n ? o WIGNOMACATIE 2IOTS S das cu omprior py quive OSSSEQUUES Uo d del nc AMMET "o MEN Y (O3K "MVYAOSOUO TWRUOP PTÁX S SASAAASI Der. zr 6 ozioU d Yu ERlAGOS WYJNXAPTASTIO? 4 n-— CUTE d 214481 "i CGNTOd4TAA- OT)UMGG EA Irt LA is ^ EA L- P. : * r ] ^ * - , * s)35 WU Le ; ^ W ie ; 2N "4 : s - dud ww ^d ; "4 hl E "1 x 1d - y - Er * - 3 - 3 p * dz E ; - * —- "i M. d " » * y, $ & E A DM E * - i B a Fg LAN "- n: em » 5 ! : E . " & ^d - - à : ? --* : I , 5 D Sau Á z - ) Vt 3 ] - E Mi i Us VAM ^. d 3, " E RR UE 1 HA eS - J »" " Éé- i Liv ^A L1 i & * ^el J« ! vis FEET 2 : : ds d. Cn E , * » : 7 vd EN ThE Lu N 1 1 e eM s t L4 - * / da - ej á ULCUS ^. ger tt r 2 Hr x d I 4 E e B -: " A 2 e (" P aU bow * 2 e - XX oC EX | (209 Tonaer plerique folent adcufare fatum noftrum, quod, paul- latim abolitis maiorum decoribus, omnia peiora nunc fiant, neque nobis ad ea adípirare contingat, que preteriti tempo- ris memoria ad laudem & felicitatem feculi eximia habuerit. Vnde Fraccvs, Romane virtutis damna deplorans, non du- bitavit conquer: Aetas parentum, peior auis, tulit AVos nequiores, mox daturos | Progeniem «vitiofiorem. : T Sienim verum eft, quod nemo dubitat, animi in homine vi- res, id eft, fapientiam, etate augeri atque perfici; etatis au- tem decurfus eo propius a morte abeft, quo magis proceffit: confequitur, ut plus virtutum & perfectionis ultime neceffi- | tates inortalibus auferant, quam fpes novi generis, in lauda- bilia maiorum inftituta atque exempla fucceffuri, addat. Fuit eius hec perfuafio, qui vitam hominum convivio comparabat, ex quo meliores fere priores recedant. ^ Quidquid vero fit, quod huic opinioni obftare videatur, hoc fane inde confici- tur, non per incuriam neftram debitos virtuti, quam magna | merita confecrarunt, honores omittendos effe ; & quoties de- | crefcere numerum bonorum videamus, eo acrius in nobis ftu- dium requiri, ut emulando excellentes homines maiorum glo- riam & decus noftre etati reprefentemus, | - Vixit, qui Ácademie noftre multiplicia ornamenta con- tulerat, Abrahamus VATER, Philof. ac Medic. D. eiusdemque . Prof. Primar. Academiarum Imperatorie, regiarumque Angli- cane atque Pruffice Sodalis. Vixit, & reliquit eam famain, que nominato illo inter peritos artis füz intelligitur; reliquit monumenta ingenii, quibus tempora noflra patriamque illu- flravit; reliquit artis & diligentie opera, que non eius me- moriam modo in omnia tempora & per totius Europe gentes — dpp. Nov.Act. Med. Pb. Tom. I. dd pro- On o10 . Memoría propagent colendam, fed fpectandam quoque curiofe foller- tie imaginem his prebeant, qui litterarum profectus atque incrementa contemplari, curamque in his notandis ponere vo- lent; reliquit denique nobis defiderium fui & dolorem, cui ut medicinam dies fero adferat, ita adferre non abolendo aut obícurando, fed mortalitatis & conditionis noftre admonen- do, poterit. Genuit hunc Viteberga nobilium ingeniorum fertilis terre umbilicus, anno P, C. N. cl» lo c rxxxum. a. d. VII. Id. Dec. | Vtque magne felicitatis fuit, habuiffe patriam, tot religionis & litterarum bonis florentiffimam: ita patre na- fci, qui eam doctrina, ingenio, fama ac meriüs clariffimis or- naret, numerandum in fummis fuit, que futura celebritati a fortune fplendore lumen quoddam porrigant, ^ Chriflianum enim VATERYM, artis medicae apud nos Profefforem, aularum- que Cothenienfis ac Serueftine archiatrum, & alterius confi- liarium aulicum, qui hunc e Regina Doroibea, lo. DEvrscha- MANNI, D. Theologi celeberrimi, filia, & 4brabami Caro- vir, tot meritis in puriorem evangelii doctrinam noftram cla- riffimi, nepte fufcepit, nemo ignorat eorum, qui novit, per quos viros medicine apud nos ftudia exculta atque provecta fint, Indoles pueri fpem patri primis ftatim ab annis fecit, ingenium eius effe, quale ea vota caperet, que pro caritate paterna & erudiendi eum cupiditate conciperet, &, cui olim fenis, ac lampada veluti nato fua in arte tradituri, fpes incum- beret, laturo, quicquid inedificare vellet, X Sed tam inconfi- deratus non erat Chriflianus, ut ad vota properando tenera in etate filium, neglectis his, quae minora quidem credi folent, fed fine quibus tamen maioribus non fit locus, grauiores iam penes fe tractare difciplinas & domi fus tantum proficere vellet. Hinc Martisburgum hunc mifit, ubi tum HüsNERvs - in formanda & bonis artibus imbuenda adolefcentia famam peculiaris periti& fibi paraverat. Inde quum ad patrem talis rediret, ut recte collocati temporis, diligentieque adhibitz, | : ratio ràtio adpareret, academics inftitutionis cauffa in numerum Studioforum relatus eft, Ipfa primordia eorum praeclaro au- gurio aufpicatus, eum ambitum difcipline eft complexus, quem vix alii percurrunt, quam qui feuera lege proficere, & magis lautum doctrine inftrumentum comparare, quam, neceffaria vite, qualiacunque artis queftuofe fübfidia, cupiunt. Neque enim philofophie & mathefeos initia neglexit, antequam ad alia fe adplicaret; neque hiftoriam fprevit, cuius qui fit ex- pers, licet aliis in rebus fit doctior, multum fibi ornamenti ipfe neget; neque naturalem fcientiam non fundamenti inftar medicis ftudiis fuppofuit; & poft hec demum ita percepta, ut in omnibus cultu maiore, quam quem feftinantes capiunt, poliretur, ad ea tranfit, que ex deftinatione & veluti here- ditate quadam patris pro domefticis opibus obtineret. .Ma- giftris autem ufus adfiduis & peritis, . florentiffimifque; in ma- thematica diíciplina, RoEscHuELIO, ScHoENINGIO, & Da- $CcHIZCCIO ; in hiftoria, ScuvnzrrEISCHIO; in phyfica & medi- cina, parente fuo & BEnGERO. lam altero fpatii, in academia exacti, anno fpecimen ingenii & ftudiorum dedit, quum pa- negyricum diceret Zmmanueli LEsRECHTO, Principi Anhaltino- Cothonien(i, BEccMaNNt annalibus Anbaltinis ob floridum di- cendi genus infertum. — Biennio poft, quum, in cathedra philofophica bis difputatione habita, folemnibus explorando- rum ingeniorum fatis feciffet, a Profeffore Cbrifliano Rogn- .RENSEEO, Ordinis Philofophorum decurione, infignia magi(te- rii quod uocant, accepit. Prima in differtatione, modera- tore Joanne Erdmanno Dascurzccro, ordinis Philofophorum adfeffore, ecbanifmum corporum naturalium explicauit : Magiftri vero dignitatem adeptus, preceptore fuo, Rorscug- LIO Profeffore prefidente, v0 ez in phyficis docta commen- tatione cenfiderauit. — A. P. C, N. clo Io cc ix, explorandos Medicorum ordini fuos profectus obtulit, locumque inter eos confequutus, qui fe artis candidatos profitentur, oftendit ,. Auro dd 2 quid * L4 " - * ; 2132 - Memoria 2 E quid paterne celebritatis exemplum ftudii & contentionis fimi- lem ad laudem fibi imperet, Neque enim dubitavit a finu — complexuque cariffimorum parentum difcedere, & amplifican- di fuam doctrinam cauffa Lipfiam demigrare, ubi medicinam Bonxivs, Riviwvs, Pavri, ScuacugR, ErrMürrEeR, magna frequentia auditorum & fama profitebantur. Quibus tum in- crementis. eius ftudia adoleverint , cum hominibus eruditiffi- . mis femper verfando, differendoque ea, que alumnum tam . fevere difcipline decerent, oftendit, & cum difputantibus publice fpe adverfarii inftar conftitit. Vt tamen fumme in medicina dignitatis infignia caperet, domum ante finem anni " rediit &, Anno cloloccx, prefide BERGERO , Archiatro &- | Confiliario aulico, commentationem Ze Peflilentia «vera in. cathedra tuitus, Doctor medice artis publice eft creatus, Suffeciffent hec forte alii, ut & dignitati, & ftudioram progreffibus, & famze, fatisfactum crederet !-fed VarERO eo minus fufficere potuere, quia noffet, eam demum veram |lit- terarum ftudia perficiendi rationem efle, que ex folertius con- tinuanda, quam acriter inchoanda, induflria plus maturitatis atque fructus fperet. — Non erat ignarus, quam late nature . cognitio pateat, que medendi artis ftudiofo ex variarum re- gionum ingenio, & plurimorum doctorum hominum paffim. inventis, inftitutis, & collectis ex omni genere inftrumentis, - perfequenda fit. Si de PrAroNE non nemo veterum memo- - rat, eum fibi alias terras peragrandas putaffe, uf, qui JAthe- — nis magifler era, &5 potens, cuiusque dotlrinam academie, gymnafia, pev[onabant, fieret peregrinus, atque difcipulus, malens aliena «verecunde difcere, quam fua impudenter inge- rere; agnofcamus licet A4brabami noftri modeftiam, qui pa- triam, tot claris viris, inque his parente fuo, & innumeris litterarum ornamentis nobilitatam, relinquere tantifper;, & - mutare celum, ad paranda alibi ampliora fuc doctrine prefi- dia, voluerit. Hinc, eodem anno per mediam Germaniam | i CXCUI* D. D. V'ateri. (MS — excurrit, Lipfiamque delatus, praeceptores fuos, BouNuivM Ü RivimxvM, ScHACHERVM, falutat; neque MtewckENIVM, Con- -.— filiarium aulicum, cuius ctum domus tanquam commune eru- —. ditorum mufeum celebrabatur, praeteriit: inde Halam petens, maiorem SravckvM, Cbrifl. THOoMasivM, & SranrivM, in- vifit3 HorwaxNvs enim forte tum aberat. [enam ubi per- venit, WrpELIvM patrem & SrEvocrivM; Noriberge, Tuo- ^ MASIVM.& VorckaMERVM; Altorfi HorwawsvM, BargRVM, SCHWARZIVM; Augufte Vindelicorum, Lucam ScsmgoEkIVM 3 Tubinge, CawrRagnIvM; Stutgardie, LkwruüivM; Gieffe, VarENTINVM, & Dufleldorpi, BnavNNERVM fibi conciliavit, omnesque fic mjorum fuavitate ingeniique & doctrine doti- bus cepit, ut fatis intelligi poffet, praeter translatitie huma-. nitatis refpeétum multa alia & propria, ques ipfi inerant, bona valuiffe. Quo maiore tot preclarorum in Germania virorum humanitate exceptus erat, eo acrior illum cupido inceffir, ex- ternorum mores, ingenia, & inftituta, nofcendi, . Vicinitas. & litterarum gloria, monftrabat Belgium, quo primum fe con- ferret. — [d ingreffus, Traiecti ad Rhenum /LrvspENivM, MvxNiCCENIM & BancHHVYsENVM ; Leide, maiorem Ainsi. NvM, & BognHaavivM; Amíleledami, RvvscuivM & Rrrr- MEIERVM offendit, quorum notitiam poftmodum ad ftudio- rum rationem &. ad fue peregrinationis felicitatem referret; Amfteledamo digreffus, per Belgiam inferiorem continuabat iter & prope Oftendam caftra exercitus, qui focia arma iun- — Xxerat, infpexit, ne vel ea omitteret, propter qua fola non- -mulli multas terras & taria tranfire folent, | Inde in Britan- nam traiecit, non eo quidem enimo, ut a noftro orbe disiune —— étam gentem mutus & elinguis tantum confpexiffe,conten- - tus, idem, qui accefüiffet, difcederet. Quia enim fciret, quem - medica res proceffum huic genti debeat, quantum nature ar- - tisque divitiarum miraculorumque in hac infüla, tanquam re- ligiofifümo in fagrario, fervaretur, nullius non mora illic exi- 2n dd 3 gen- - 214 Memoria. gende fibi abunde conftare rationem exiftimavit. Norátin primis nihil ibi ad voluntates hominum fibi adiungendas eque - "valere, ac lingue Anglicane ufüm: unde, ne Anglorum in- venta atque inftlituta peregrino negarentur, magna diligentia & celeritate hunc fermonem percepit. Cum autem a meníe Augufto cloloccx. anni ad Februarium fequentis Londini fubftitiffet, illuftris viri, equitis Zo. 2 SLoANE, & Woopwan- " DI, cuius nomine nullum ob hoc ftudium celebratiue, mufea inftructiffima fic luftravit, ut confpecta in illis tot nature ope- ra fedulo notaret, in ufus artis, que non aliunde maiora aut prefidia, aut ornamenta habet, — Chirurgicarum quoque £y :- e"z«»v in nofocomiis fpectator adfiduus ea ipía inde retulit, quibus huius gentis Medici maxime excellere creduntur, Ma- giflro quoque Abrabamo du MorRRE ad arithmeticam unie - verfalem, & HavcssEEo ad phyfíicen, que ab experimentis confirmatur, ufus, ne ea quidem neglexit, que, ut adiuvare fug artis difciplinam culta potuere, ita neglecta non omnino periti cultoris exiftimationem detraxiffent, Sed erat nofter eo ingenio, ut fumma in arte adpetere, nulli impendio tem- poris, fümtus, atque opere, parcens, in animum facile indu- ceret. Id ipfum continuando itinere ubique oftendit, Quum. . enim hinc Oxonium fe contuliffet, Theatrum Sheldonianum, bibliothecam Bodleianam, & alia illic, quz vocantur, collegia frequens hofpes intravit, & pafcendo animo, atque ftudio- rum feveritati, elegantie dotibus locupletande, largam ma- teriem invenit. Hoc fane ipfe poftea magnis adparatibus & peritiffime inftructis fuis copiis patefecit, quam falubre totius — peregrinationis confilium fit fecutus, ^. Rvyscuir autem /fub- — inde memoria animo recurfabat, ut An. cloloccxr. repetito — Belgio, humanz induftrie miracula contemplaretur maius per — otium in operibus artis, quibus fabricam totam corporum ani- - talium reclufam curiofüs artifex hic monftrare folebat. Non - fatiari nofter folo adfpectu poterat, fed ab ipfo celeberrimo . ^d E: E viro T | à "v. » explicaret. —Doctori quoque SEnMEsIO , diffectis corporibus, DoDoPueri: —— 0 viro impetraverat, ut fibi omnes fuos adparatus differendo - fabricam eorum & partes enarranti, pretereaque Ravro me- | dico, eidemque rurfus RvvscHi0, quoties chirurgiam in no- focomiis factitarent, adfiduam operam dedit, "Vix tandem . patrie & parentum caritas avellere /4brabamum a fuis deli- ciis potuere, ut fuis civibus, tot paratis egregiis opibus felix, impertire operam, quam diutius mirari externa tantum, mal- let. Inde per Belgii & inferioris Germanie urbes celebrio- res regreffus, multa infüper vidit; plures tanto amicorum nu- mero homines doctos adiecit; & ubique, qua tranfiffet, in- venit, quod eius futuram claritatem ab impreflis fue admira- , tionis late veftigiis adiuvaret. Mirum ergo haud erat, quod redux exfpectationem, quam concitaverat, non impleret modo florentibus in annis, fed crefcente in dies fama & tota vita ad exacte «tatis termi- nos usque füftineret, ^ Primum imperatoria nature curiofo- rum Academia quafi fignum quoddam ad honoranda eius me. rita extulit, quum anno cioIo ccxit. nomine Zn/ipafri imper- titum, in fuam focietatem recepiffet, Et ne in patria hono- rem, quem exteri fufricerent, defideraret, profeffionem me- dicam extra ordinem An. cloíoccxvm. accepit, quam cum -munere profefforis anatomie' & botanice poft biennium, vi- carius illuftri quondam viro, HEvcHERO, datus, permutavit. An. clolo ccxxxur ordinariam eiusdem muneris dignitatem obtinuit, & quadriennio poft vacantem, illuftris BERGERI morte, locum fecundum: in ordine medicoruf, premium me. — ritorum, accepit; beneficio quoque regio id confecutus, ut : | 3 | | | docendi munus priftinum ei relinqueretur, pathologie autem docende ofüicium tertio profeffori, SrENzELIO, mandaretur, Anno vero clo Io cexrvi. profeflor primarius & ordinis me- dicorum fenior conftitutus, therapie docende reliquum tem. pus impendit, Sed nec inter ea ab exteris coli ac magni fieri defie- Ld 216 .. Memoria defierat, inter quos amicitiis & nominis celebritate abfens ftudia omnium, que prefens expertus erat, retinebat, Hinc | regia Londinenfi Societati fcientiarum , quam. dicunt, Anno cl» Ioccxxi, & cloloccxxix, regie Pruffi.e , . adfcriptus eft, Vix longo fermone enarrari poffet, que eius in itineribus in- . duftria fuerit, ne quid eftimatione dignum preteriret; qua E. cura, in virorum celebrium familiaritate amplectenda;. que in.colendis, quas fibi conciliaverat, amicitiis fides, integritas, follicitudo. Religione in muneribus, quibus praefuit, admi- niftrandis, tanta veríatus eít, ut admirationi omnibus eius di- ligentia & ardor effet. Laboris patientiam multitudo lucu- .- brationum, quas inter tot flatas & quotidianas curas abfolvit, | oftendit. —Difcipulorum, quos a difciplina fua quotannis, in . omnes Germanie partes dimifit, incredibilis eft numerus, &-- ómnibus ornamento eft, VarEnvs preceptor. Studium quo- . que egregii publici, & erga collegas benignitas, candor, faci- litas, fingularis, — In curationibus peritia .& vigilantia cum felicitate mira, ut ad opem ferendam undique rogaretur, effe- cerant; & in llo nemo ab ufu & experientia deftitui doctri- nam, que in confeffo erat, fenfit. Omnia eius decora perfequi, quum hic nequeamus; pau- . cifüma non preteribimus, In peregrinatione comitem perpe- - tuum habuit WarruHERvM, Lipfie poftea decus, archiatrum : & confiliarium in aula regia: unde illorum poftea coniunctio magno Germanie ornamento fuit. In academia noftra quan- - ta eius auctoritas exiftimatioque fuerit, tot legationes eius ad aulam regiam oftendunt. Inprimis ingens eius academia be- neficium agnofcit, quod theatrum anatomicum non adeurato folum inftructu prorfus inftauravit, fed a Rege Porentiffimo, : Clementffimo Principe ac Domino noftro, impetratum no- bis mufeum anatomicum pulcherrimum difponendo, egregie. his ftudiis confuluit. Id ille anno clo Ic cexxxvr. fümmi aca- - denis magiftratus officio decedens, habita publice oratione, dedi- — LR — "D. D.Fateri &t. | 2I7 |. dedicavit. Quantum ardore & exemplo füo omnium apud .. mos ftudia commoverit, preter multitudinem tot alumnorum - fue difcipline multa alia funt argumento, & vel hoc indica- bit, quod ne ingravefcente quidem valetudine unquam mo- rem, tribus per diem horis docendi, intermifit. Quee in lit- teris preftiterit,. & quibus in rebus nominis ipfius commemo- '. rationem inter omnes gentes omnique in aetate verfari fit ne- ceíffe, lucubrationes ipfius & tot eruditorum de illis iudicia oftendunt. Neque enim noftre folum impertire academie, "quz preclarius inveniffet, contentus, commercio epiftolarum E cultas quasque gentes plures coluit, cultufque eft. Emi- p nent tamen ex his, quae communibus litterarum in ftudiis ad j eum femper referenda auctorem erunt, novus ductus faliva- lis e foramine quodam lingue dete&us; ratio naturalis a&tio- mis, qua foramen ovale occluditur, deprehenífa; & novum bilis in duodeno diverticulum notatum; preter ea, quz ad Plyfiologiam experimentalem patris fui Chrifliani tam docte obíervata addidit, ut inde multam inter fpectatiffimos fuz ar- tis laudem femper tulerit, laturusque in pofterum fit. Ingens quoque Germanie noftre, Saxonieque inprimis, lumen pri- mus intulit, quod imitator Rvvscum follertiflipus egregium artificium, quo partes & vafa corporum animalium a fectione impleri, formaque, fitu, & fpecie, vivis fimilia fervari pof- funt, apud nos docuit, tanta quidem elegantia & fübtilitate, ut admirationem non itnperitis modo, fed doctis quoque, eo- um contemplatio exprimat, Inprimis proprium, quod in- ftituerat, mufeum huius modi divitiis inftruxit, eo difpofitu - exornavit, ut monumentum eius artis & follertize illud unicum, nofcendi noftra decora cupidis, peregrinatoribus fepe iam ge. * €aculo iucundo fuerit. | | |. Sed ne in his folis enumerandis occupemur, que nemo paullo eruditior Cet prefertim quum ingenii eius monu- menta, dudum fama celebrata, ubique legantur, alia quedam - App. Nov. AG. Med. Pb. Tom. I. ee ex- 218 — |... Memoria exfequenda funt, quz aliter, quam prefentium teftimonio, - innotefcere non poffunt. Matrimonium anno clo5loccxvi, a. d. III. Id. Ian. contraxerat cum ípectatiffoipa femina, gentis - Zimmermannie, Sophia /Maodalena, vidua tunc. ab obitu prioris mariti Samuelis FRaANCOm, prefecture Vitebergenfis procuratoris, viarum: publicarum cuftodie & curfus publici praefecti; cum qua vicefimum tercium in annum, nullis fuf- ceptis liberis, vixit concors & fine querela, — Hac erepta, - uum: in orbitate perftare decreuiflet, accidit nihilo minus, ut — confilium mutaret, : Quum enim Anno clo D» ccxr, ob priva- ta negotia Drefdam profectus, apud Virum fumme reveren- . dum & Magnificum, ManrERGERVM,. D. Theol, Sacrorum in aula regia antiftitem. fupremum, & in Senatu ecclefiaftico — confiliarium, cui, quamdiu vixit, commendacffimus fuit, con- fpexiffet fororem eius natu minimam, Chrifiinam Mariam , ftatuit eam: coniugio petere, qua vite, annis & valetudine . adgravate, aliquando incommoda levaret. Henc Paulli la- cobi MaRrERGERI, Confiliarii aulici regii, filiam natu minis mam, a. d. VI, Cal, Mart. cI5 D cexr. Sacerdote aulico Hir- LERO facro ritu id. coniugium inaugurante, duxit, & ad finem vite ufque iucunditatem. tam dulcis confortii predicare foli« tus, haud alia im re, quàm in cura & fidelitate fue uxoris, folatia fe infirmitatum eurarumque reperire dictitavit, ^ Vale- tudinem, ad fenectutem usque fatis profperam, temperantia inprimis & laborum adíüetudine, quo utroque animi corporis- que vigorem excitari flatuebat, fuftentavit. — Quum autem ipfe acceffus etatis, que vergere incipit, minueret vires, & morborum íemina proderet, an. cl» I» ccximm. ad thermas. Carolinas profectus eft, ut obrependi infirmitati opportunum remedium preftrueret. ^ Inde Noribergam divertit, ad fra- trem uxoris, Virum illuftrem, Paullum lacobum de ManrER- GER, Equitem Sacri Romani Imperii, dynaftam Schibelibergi, - S. Cefar. Maieftatis Confiliarium, & in interiori confilio reip. INo- D. D. Vateri. 219 Norica antiftitem, l'ranconiceque & Rhenane regionis de- legatum: cuius in hofpitio quantum delectationis animi poft . recentem corporis curationem ceperit, fepiffime teftatus eft, - & humanitatem elegantiamque viri primarii, & tanta cum - . Jaude in graviffima reip, tractatione verfantis, predicare nun- quam intermifit. — Poíffemus plura memorare de Abrahamo noftro, & teftes eius meritorum Rvvyscnuros, HrrsrkROS, SPRENGELIOS, locupletiffimos nominare, & e litterarum, quas ad eum undique docti homines miffitare confueverant, magna cópia multa in lucem proferre, fi opus effet eius laudes fol- licite exfequi, cuius folo nomine audito, quid celebraturi effemus, eruditiores iam previderent. Vnum omittendum minime eft. Scrutator nature adfi- duus, qui hoc unum agere videretur, auctorem eius, ut mul- ti folent, nunquam oblitus eft. Tanta enim religione Deum revereri inde a primis annis inftituerat, ut totam vitam ad eius venerationem cultumque conformaret, Et quum multa documenta fanctitatis & chriftiane virtutis fepe dederit; nul- lum neque clarius, neque illuftrius ipfo vite fine exftat. Sup- - plicatio apud nos prid. Id. Novemb. facta eft, paci immor- talis Dei precibus & ieiunio expofcende, quum is mane in templum properaret, & coetui precantum mature accederet. Finito autem matutino facro domum fe zeger recepit, corre- ptus horrore, & vomitu infecuto, ut morbi regii mox figna notarentur. Non erat ea vis morbi, ut periculum maius "metuendum videretur; ni(i ipfe ftatim premonuiffet, fati diem fibi adeffe. Addebat vir pius admirandam profecte huius -prefagii cauffam: fe a JDeo femper facilem mortem &5 men- dem vidricem terroris, quem tanta mutatio nature adferre queat, precatum, ab ipfa animi fui tranquillitate, que iam Jolito maior contingat,conietturam liquidam capere, iv9uvwciug fofies optate momentum ade[fe. Hinc a. d. xv. Cal. Dec, cla- rifime uxori claves fuas omnes tradens: fe quotidianis, ait, E" ee2o p'e- 220 - Memorie 0-05 precibus, tir ad ultimam nece[fitatem , pie &5 ex divi- ne promi[Jionis fiducia excipiendam , confirmavit, femper po- — pofci[fe banc ipfam ferenitatem mentis, qua nunc perfruatur, ut certijimum beati obitus omen capiat. Adiecit mandatum, ut vir fumme venerandus atque magnificus, Carolus Goítlob Hozvaxsvs, D. Theol & Prof. Prim. Superint. General. ad fe arcefferetur. Vbi autem refponfum eflet: quatenus non- dum. adeo «viribus deficeretur, ut. craftinum | exfpearet ; fübiecit: cras ferum fore, Efuic autem. vocato & interrogan- ti: ecquid ex fpiritus fant? teflificautis adflatu ipfi conflet de ture filii, quod apud veconciliatum teneat Deum? plenus coe- lefti gaudio, & Dei clementiz gratiis actis, refpondit: fe, az omni moriendi metu liberum, unice ad Cbriflum &5. eterna il- lius bona. ad|pirarez teftatusque indubiam. fidem reconciliati fibi Dei & pignora falutaris fiducie, miíerias eorum deplora- vit, qui divina veritati credere recufent. ITinc propofito S. Pauli effato: Quis erit condemnaíor? Chriftum pro. nobis mortuum, €5 rurfus excitatum, fedentem ad dextram patris, - €5 fefe, fufcepta cauffa nofira, interponentem, ex adcurato viri fumme venerandi fermone & pia coníolatione, fibi ob oculos pofuit, & venerabundus adoravit, Relictus mox cum clariffima uxore folus, ad eam verfus: Zi-vina nunc obletla- tione recreatus , inquit, 44 Zifceff[um me paro. ^ Oppreffus demum levi fopore figna quadam alienate mentis dedit; fub- inde tamen leniter arridens, & hilari ore, aliquoties has voces protulit: migremus, lefu bene advocato. Quum poft medie noctis horam paullatim deficeret, iacuit fopitus, donec fub lu- : cem, a viro plurimum reverendo, D. Crvcio, cui confiteri peccara folebat, & fumme venerando, quem nominavimus, HorwaxsNo, foliis precibus Deo commendatus, placide ex- - fpiravit. En! VaTERVvM vita praeclare meritum ; en? fancto - obitu. fortunatiflimum. 9 E . - mg HP ggg :NMNMNMNMNNMMMM"'"OC^—-—-c6p€Ó€ÓÉ€—————————— M € — | DEM. 7^ - 5E E | INDEX j^ | SCRIPTORVM i | B. D VATERL Anno 1707. - Difp.phyfiologic. de Mechanifino actionum vitalium prior, de / principio vitali, Refp, 4. W'oldicke, Harttersleb. Cimbr. ^(qua locum inter magiftros legentes fibi vindicavit.) | 1708, ' "Epiftola Problematica, ad Fr, RvvscuivM, ce viis abfconditis pülmonum, quibus aér refpirando receptus in fanguinem penetrat, nec non-de vaforum fecretoriorum ftructura me- chanica, & de fibrillarum nervearum in cerebro principiis, cum refponfione Rvyscum, Amftelod. 1714. recufa, qua: in ordine Epp. anat. probl, eft XVI, | T | Lr: tat Difp. altera et uluma, de A&ionibus vitalibus, Refp, C..1, Scheffer. | I711. ! . Difp. medica, de Succi neruei fecretione mechanica, Refp. 4. W. Marburg, . in cathedra fuperiori medica , ad libert. publ. legendi obtinend. habita. 1713. | Difp. de Theoria chymia mechanica. Refp. fratre germano, DG. IH. Lalero, | I7!7. . Difp. de Oeconomia fenfuum ex fpeciali organorum fenforio- rum, et figillatim ex papillarum nervearum textura mecha- nica. demonfítrata. Refp, 4, G. Klepperbein.. e ee 3 PUT MTS - | b. dot 222 |. Judex fcriptorum 1720. | g p Dif». de novo bilis diverticulo, circa orificium ductus cholido- | chi, ut & valvulofa colli felleze vefice conftructione at- -. que fingularis utriusque ftructure eximia utilitate in via — bilis deterninanda, Refp. P, G. Berger.lleburg, — - - de Methodo nova transplantandi variolas per infitio- - nem. Jon Blatterbelzen. pro Licent. Refpp. 4o. H. 7/1- rici, Torg. & C. H, Stolle, Schmideb, - - de Vulnerum in inteftinis lethalitate, occafione cafus rariffimi, quo colon vulneratione inverfum per XIV. annos - ex abdomine propendens exhibetur; pro Licent, Refp. 7. R. Tieffenbach, Magdeb. " I72I, Catalogus plantarum inprimis exoticarum horti Acedemicd Vi- tebergenfis. | 1722, Difp. de Calculi in vefica fellea generatione; pro Licentia. Refp. 4. Fr. Schimmer , Viteb. - - de Vulnere cerebri fclopetario, feptima demum hebdo. . made abfolute lethali3 pro Licent. Refp. Z, 4, Seyffertb. — - - de Graviditate apparente, ex tumore ovarii dextri enor- mi orta, per tres annos cum dimidio durante, tandemque | in afcitem terminata; pro Lic. Refp. P. G. Berger, Ileb. lo. Curui SEMMEDI Pugillus rerum Indicarum, quo compre- - - henditur Hiftoria variorum fimplicium ex India orientali, Ame- rica, aliisque terrarum partibus allatorum, ante hac lingua Lufitanica exaratus, nunc in gratiam Curioforum latinitati . donatus cura Zbral, VarERI. Viteb, 1722. 4. 1 1723. Difp. de Vitiis vifus duobus rariffimis, altero duplicati, aedi dimidia, phyfiologice & pathologice confideratis; pro Li- .cent. Refp. Il. G. Fieinecke. ! | : Difp. ^ Jhwoi. 223 Difp. de Scirrhis vifeerum, occafione viri tympanite defün- . » 6i, in quo praeter alia notatu digna fcirrhus lienis fingula- ris earnolus obfervatus fuit; pro Lic. Refp. C. $. Ezler, -Dobriluc. . | : - - de Affectu magno mortique proximo, fyncope, eius- - que cauífis & cura; pro Lic. Refp. Auctor. B, Schicht, — — | 1724. Difp. de Arce podagre armis chymicis expugnabili. Refp. auctore I. F. C. Gerkem, Palaeo. Brandenb, pro Lic. '- . de lgne incendii febrilis cauffa; pro Lic. Refp. aucto- re, Jo. C. Otío, & C. S. Oifo, fratr. german. LAE - - de Seneéctutis prefidiis, pro Gradu Doct. Refp. auct, AM. A. G. Richter, Anneberg. - - de Ingravidatione diffimulata, ac diffimulandi mediis: pro Lic, Refpond. auctore £L. 1, Cbalybeo, Gorl, Luf,.— 1725. Difp. de Specificorum antepilepricorum, figillatitm olei ani- malis virtutibus, huiusque virtuce & efficacia in curanda. e»lepfia, rationibus &. experimentis confirmata; pro Gra- du Doct. Refp. auctore 77. 7. Burchardi, Hamb. .* - de Vtero gravido, phyfiologice et. pathologice confide- rato, expofita fimul eius ftructura finuofa, & orificiorum menfes & lochia fundentium fabrica; pro Lic. Refp. Benj.. Aller, Gedanenf. 1726. 2M Difp. de Obfervationibus rariffimis calculorum im corpore humano generationem illuftrantbus; pro: Lic. Refp. C, A. Ziegenborn, Mietavia Curono. —— nus Catalogus Variorum exoticorum rariffimorum, maximam: par- tein incognitorum, & nullibi defcriptorum , partim medi- | cing; » Cine, partim curiofitati infervientium, que in mufeo fuo 24. Index Scriptorum. bu. pofldet. 4. : 1757. Difp. de Analepfi rationali ; pro Gradu Dock. Refp, au&, Z, uu Difp. de Cafu oppido raro, farcomatis e pudendo muliebri . fectione füblati hiftoriam continente; pro gradu Doct. Refp. Difp. de Mola pregnante abortus cauffa, examinatis fimul | Thielen, Moeno Fr. piftola gratulatoria ad Fr. RvvscuivM, in qua ipfi de mufcu- lo orbiculari in fundo uteri detecto gratulatur, fimulque communicationem eorum, que noviter in Anatomia plan- tarum detexit, perquam officiofe fibi expetit, infuperque dubium exponit circa lacunas uteri gravidi, c, refponfione | Rvvscun Amft. 4. | 17258. & D. Bebrens, Torg. 1729. abortionis caufis fingularibus in embryonibus abortivis no- tatis, itemque origine & natura molarum ; pro gradu Doct, E Refp. Patruele, 7, G. fero, Torg. Difp. de Febre tertiana ob empyema e vomica pulmonis rus - - de Prudentia & circumfpe&tione in vrofcopie admini- - ftratione a. medico rationali adhibenda; pro gradu Doct. Refp. 4. G. E:fcher, Colditio- Mifn. . - de Cafu fingulari afthmatis, a depreffione fterni ex fe. 8 bre purpurata cum orthopnea afliigente reportati, fola tho- - racis artificiali conftrictione curati; pro gradu Doct, Réefp. 40. Arnoldi, Seebach- Thuring. | : 1731. pta.in cavitatem pectoris dextram effufum, indeque pul- monem huius lateris compreffum penitusque ab officio - | remo-.- B. D. Pateri. | 225 . remotum, mortem poft fe relinquente; pro Licent, Refp, - l,G. ZMutilet, Caliel-Haílo, | 1732. Difp. de Tin&urz antimonii varia praeparatione & inde pen- dente indole & efficacia, & fimul de indole & praftantia genuine modo invente; pro gradu Do&, Refp. 5. G. IP'en- Zel, Maxena - Mifn. | | - - de Morbo fpasmodico a variolis male curatis; pro gr&- du Doct. Refp. auct. C, F. Hundertmarck, Cizenf, Mifn. - - deHemoptyfi; pro gradu Do&. Refp. auctore D. F. "Michaelis, Sizenroda- Mifn. - - de Potus in febribus neceífitate; pro Licent, Refp. au- &ore 4. F. Tbàr, Liebenwerda Saxo. 1» - delpecacuanhe virtute febrifuga atque antidyfenterica; Refp, au&ore 7. G. Fritfchio, Pirnenfi, 1733* pus | Difp. de Cholera humida; pro Lic, Refp, Z. G. JVicolai, Vi- teb. Sax, - | | - - de Inflammationis fanguines theoria mechanica; pro gradu Doct. au&ore P. I7. G. /Móbring, levera-Frifo. * - de Ofteogenia naturali & priternaturali, fuccinctis the- fibus adumbrata, fingularibus obfervationibus officulorum, in diveríls corporis partibus preternaturaliter generatorum, - illuftrata; pro Licent. Refp. Dav. Z/mann, Afchersleb. - Halberft. ! ! : 1734. | jit Difp. de Efficacia admiranda Chin- Chinze ad Gangrenam fiften- dam in Anglia obfervata; pro gradu Doct, Refp, 4. 7, JVie- derfladí, Harrihufa-Hannov. " 1738. Difp. de Valore & fufficientia fignorum, infantem recens na- | | | | tum aut vivum aut mortuum editum arguentium, ad diiudi- App. Nov. AG. Med. Pb. Tom.I ff can- 226 Index Scriptorum. & candum infanticidium ; pro Lic. Refp. I. A. Süfemilcb, coli fuiga- Anhalt. Difp. de Ruta eiusdemque virtutibus; pe: Lic. Refp. au&, Lo A. Kettner, Vitemb. Sax. 1736, Difp. de Aotidolo novo adverfus viperarum morfum prefen- ! tiffimo in Anglia detecto; pro gradu Doct. Refp. F. Gens- — jer, Gedan. Regii in Academia ad albim Mufei Anatomici Auguftei Cata- - logus univerfalis cum Oratione de Mufeis, qua conclave novum, ad condendum thefaurum regium, fub confulatu fuo exftructum, Rector valedicens inauguravit. 1737. Difp. de Laurocerafi indole venenata, exemplis hominum & brutorum, eius aqua enecatorum, confirmata; pro gradu. Do&,. Refp. L. A. S. Boettiser, Seru, Anhalt. Syllabus plantarum potiffimum exoticarum, que in horto me- dico academie YAmergenis aluntur, 38. 173 | Dif». de Cherdapfo Celfi, occafione ventris ehormiter COR- tracti, in homine fübita morte extincto obfervati, propoft- : to3 pro gradu Do&. Refp. 7, L. Weidner, Neoftad, Ba-- ruth. 1739. Difp. de Cafu fingulari Polypi poft febrem epidemicam ex utero egrefü, phyfiolog. & pathol, confiderato; pro Lic, | Refp.C. $cbunckio, Flensb. Cimb, ».. 1741, Difp. de Calculis in locis inufizatis generatis & per vias info- litas exclufis, occafione obfervationis fingularis, calculorum lenticularium ex abíceffu inguinali excretorum; pro Lic, - ' Refp, 4. A, Schulze, Freyb. Hermund, Difp, B. D. F'ateri. 227 Difp. de Confenfu partium corp. hum. occafione fpafimi fin- gularis in manu eiusque digitis ex hernia obfervati, expo- - fito fimul nervorum brachialium & cruralium coalitu pe« culiari atque papillarum nervearum in digitis difpofitioneg - pro gradu Doct. Refp. 7. G. Lebmann, Eckersw, Mifn. 1742. | Difp. de Veficatoriorum ad domandas febres malignas virtute * efficacia confirmata; pro Lic. Refp. 7. C. Hoffmann, üterb. 1743. | Difp. de Polypo nafi ex PUE E feliciter extracto eiusque generatione, varietate, & cura, variis auctorum obferva- tionibus illuftrata; pro Lic. Refp. Z. G. Siijjo, INeukirch. Mifn. - iw | 1744- ! Diíp. Quid in iudicio & prognofi de morbis magnis ex par- vis initiis & levioribus caufis oriundis ebfervari debet, ex- emplo viri, antegreffo lapfu in genua febre lenta extin- * expofitum3 pro Lic. Refp, 4. C. F. Rupp, Seyda- - Mifn., D | Go x re Il-40, | | Difp. de Curatione morborum, qus peragitur exfpectatione, ubi fimul natura crifium caufa & morborum medica exa- minatur; pro Licent. Refp. 4, G. Scbónmald, Vckera- March. s | ^* - de Lienis prolapfione ad illuftrandum vexatum Hippo- —. eratis minu. Libr. V]. Sect. II, Aph. 30, locum; pro —— Licent. Refp. 7. D. Kreyfiz , au&ore. | Regii in Academia ad albim Mufei anatofhici catalogi appen- "EECUIE, 4. | z 147. D | Difp. de Dy(enteria epidemia maxime contagiofa & maligna, : ff2 | |. fupe- ] | 228 ^ "Index Scriptorum B. D. Vateri. — —— 1 füperiori anno patriam devaftante; pro Licent. Refp. auct. d f G. P'ogel, Groflrehrsd. Mifn, | E 1748. $ Difp. de Fonte medicato Vitembergenfi ;- pro. Lic, Refp. au- — '&ore 1. C. Riedelio, Vitembergenfi. : 1750. | 1 Difp. de Deglutitionis difficilis & impeditee caufis sbditis; ;Refp. . auct. F. A4. Im. Zinckernagel. . 1751. » Difp. de Phosphori loco medicine affamti medicina, aliquot ' cafibus fingularibus confirmata; Refp. 7. G. ZMenízio. v - - de Caufis & effectis Plethore; Refp. auctore ep d Packen, Kofnav, Hungar, , MEMO-- |» A MEMORIA VIRI MAGNIFICI, EXCELLENTISSIMI ET - AMPLISSIMI | DOMINI CHRIST. GOTTLIB SCHWARZII - COMITIS PALATINI CAESAREI, MORAL. HISTOR. ATQVE ELOQVENTIAE IN. ACAD. ALTOR-- FINA PROF. PVBL. &RDIN. AC SENIORIS, BIBLIOTHEC, ET BENEFICIARIOR. NORICOR. INSPECTORIS, XACKADEM. CAESAR. LEOTOLD. CAROL, NAT. CVRIOS. ET REG. BORVSS. SOCIETAT, SCIENT.. COLLEGAE, .AC. SOCIETATIS. FLORIGERAE AD PEGNESVM PRAESIDIS CELEBERRIMI LONGEQ VE. MERITISSIMI ,. Die XXIV. Februar, A. S R. MD CCLI PLACIDA MORTE EXTINCTI, EX XAYVNEBRE RECTORIS VNIVERSITATIS XITORIINAE PROGRAMMATE DEPROMTA. ff5 RA Sn : A Mx PN d£ A - 5 "^ , i - - Ae c "; ] T a 2: 2 "m O* Lad I [E -- 4 ^. ( : | * | ! | | z | | | | * " í ; : ? j : " | : *u : : : | ; i : "wA r. - - - - JJ) ". Ps j E | | | , / - p | -" * H € 5 r (1 j : | ; : E lm - m , : | * - Í À | | A . | : r (a - | x , - " ; - ! LI * ^ 1 r 1 1 ' | : * | " E | Nr ] | * | T Jj k | | á - Ser 4 | J | | ! L3 " | [Ly e , | à | | | - -— í - * 4 / ; dm * n 4 1 : pou - ' A L " | — 8 : ^ ! í . ^ ! - l4 * | | ! "-— I Li | | | E ^ u : Li B à E | | -— - P n x» i | - 5 i - Ln j * M. " BA í * C € (| * "o Ch | T f$ «d M P" ZA wo E 1 zd LI c » t y Á 3 h ; - E * " ds , : | i | ] PT. "^ | - Sov - / | | " » N Ll - LIS -—- LI - -*» «m ^ D 5 ; - . * * " | * 4 v - 1 à. * * ; : ^ - f | : / s cH 14 LN 1 qe ; Wo R6 WO RM à $* , | | 4 a | .* 4 | - je y i T N . LI LI T "n : 2 ^ : M ; d E f | hJ » ^E H À . : i ! * t ü » : | | | e La] ^ hp B ; do ] j T- x : L3 : | - t : : j " * x | x | ; ^ j 1 — 5 — i4 A Xe (C wc 231 Uns JEP O8, JE Us UE Uto gane Ut osi Us JEPUS UU UB US UE He hanc eruditionis fedem horror & filentium fubito per- vafit, quod communem aliquam calamitatem oftendit, & ad cunctos, five Patres, five Cives eius, pertinere fentitur, neminemque triftitia vacare patitur, — Poftquam vero filentii cauffa, dolor, intus in medullis graffatus eft, iam in gemitus erumpit publicos, & omnes, funus Vino Macxo opinione citius parandum effe, quiritantur. Nec mirum ab initio fin- gulos in communi hac Academiz noftre orbitate examinatos vocem defeciffe; quod os eloquentifüimum Macx: Scuwanzu noftri, & totius huius ftudiorum Vniverfitatis Senioris, ob- mutuit; quove Orator Academie huius loqui defiit, quem non íolum docti, quum diceret aut aliquid. fcriberet, mirati funt, fed etiam alii, qui eum unquam concionantem audive- runt & fpe&arunt, oratorem effe, quem non emnis videt etas, communi certoque fenfu agnoverunt. Bone Dzvs! quanta hec eft viciffirudo & inconftantia rerum humanarum! Ante Scuwanzivs nofter filet, & in eternum filebit, quam vel fan- do accepimus, eum egrius quam antebac decubuiffe! Quod fi vel ex nuntiis, vel experimentis rite prafagire aut difcere potuiffemus, mortem eius inftare: vulgariillo folatio: fene- €tutem propius a morte abeffe; nos diu Tawrr Vig ufu & eruditione fruitos effe, nos ad patientiam, tanquam ad leni- mentum vulneris noftri, preparaffemus. Sed, licet Scuwan- zivs fenex fuerit, licet egrotaverit; recte tamen, quod non cum vehementi morbo & periculofo conflictari videbatur, - poft Dzvx in inveterato valetudiBis & nature eius robore magnam fiduciam ponebamus, & gratulationes, quibus eum in medium prodeuntem excepturi eramus, conceptifüimis formu- lis meditatas habebamus, At fpes has proh dolor! fallaces metus inopinatusque nuntius exftinxit: occidifJe SCuwARZIvM, Quemadmodum vero tota hac litterata civitas fenfu meeftirie move- 232 — Memoria movetur, quod canum fuum venerandum, multisque meritis grave, Caput ami(it: ita inprimis ego Vobis, Optimi Cives, funus eius totus luctui fqualorique immerfus edico; quod me hoc tempus, in quod ante aliquot annos luctuofiffima mors cariffime Coniugis, meg, ortu Scbmarzis, incidit, vel fponte fua & finé calamitatum incrementis peracerba memoria con- vellit: & mihi iam infüper circa iftud trifte recordationis offi- cium unus dies mane eftumatiffimum ex matre Fratrem, & vefpera Venerandum Socerum eripuit. Lucem vidit doctus & omni erudite pofteritati memoran- dus Scuwanzivs Leifnige in Mifnia, d. II[I. Septembris A. S, R. c Iocrxxv; cuius patrie füze ScHwanzivs crebro inter familiares füos mentionem facere folebat, eiusque dira fata, clades bellicas, & incendia, ex quibus & ipfi & fuis multa damna oborta funt, gemebundus commemorabat; ac fepe mirabatur fieri potuiffe, ut tam duris temporibus fibi in ado- lefcentia fua tantum animi fuerit, ut in fitterarum ftudiis eo- rumque amore perítaret, Sed providet fuinmnmum Numen erudi- tioni, tamque egregio vere pureque religionis renredio, fi ea recte utamur, & magnos viros etiam in rebus adverfis pofte- ritati nafciture excitat, qui doctrinam capeffant, aliisque tra-- dant, inter quos nomen ScHwanzr permagnum eft, Patrem nactus eft virum integerrimum Paullum 7Mattbiam Scuwan- ZiVM, fchole patrie moderatorem doctum & affiduum, quive in pulvere fcholaflico ultra dimidium faculum fümma cum fide verfatus eft, ^ Cuius memoriam tanti fecit beatus nofter SCHWARZIVS, ut, licet eximia otnis generis rarorum bonorum & pretioforum librorum copia frueretur, nullos tamen ex in- figni pietate preeferret iis paucis libellis, quos a patre füo ma-. nu eius notatos poffidebat & magno ftudio ac religiofe con- fervabat. Hos amicis fuis, data opportunitate, tainquam thefauros oftentabat, & dum eos evolvebat, plenus: pietatis et grati animi de patris fui manfüetudine & bonitate in fe diífe- rebat. ! 2 4x Veientes e ca, trig - — "Ez - D. Schbovarzii — 223 -. rebat. Matrem coluit E/ifabetbam, Confulis Leifnigenfis, — ZAbrabami Kvwzu filiam, & laudatiffime vite feminam, que — Gottlibium fuum inprimis carum habuit, eumque etiam poft- . hac vidua, quantum poterat, adiuvabat; qui hanc maternam bonitatem; tam grato pioque animo repenfabar, ut, quum iam ftudiorum cauffa in Academiis viveret, etiamfi forte opis in- 4digebat, nihil tamen a pia matre poftularet, fed a fe confilia & auxilia petebat, probe gnarus, optimam matrem fuam fibi favere & fponte benefacere, quotiescunque poterat. : Quemadmodum itaque bene natus erat SCHWARZIVS: it&ü quoque cura parentum fuorum & chriftianorum teftium, co- tui San&to Der infertus eft; & quamprimum id «tas permit- . feret, ab ipfo parente fuo erudiri cepit. Quum autem pater Goftlibii noftri mature in ipfo fingulare ingenium raraque mentis bona agnoíceret; ipfe vero parum Ííchole dirigenda Curis, partim a precipitante fenecta prapediretur, quo minus ilum magnum virum, qui Scuwanzivs evafurus erat, in tene- to Goítlibio fuo recte conformare poffet, eum etatis fuz an- ^no x1, id eft, poft falutem reftauratam clo locrxxxvr, Lipfi- am, tamquam ofnnis eruditionis feecundifimam matrem, di- mifit; ubi in edibus & confpectu 7Zenrici W'ilbelmi MgvEna, tamquam bene providi cognati fui, vixit, & cum egregiis lau- - dabiliter eemulantibus condifcipulis, Organus, a M, Johanne Gideone GEr1i10, pofthac ad D. Crucis Sehole Dresdenfis & erudito & optime merito Rectore, ad bonos mores literasque -anductus eft. Anno deinde clo locrxxxxi. optimo patre íuo morte eft privatus, & fic fibi fuisque confiliis, fed & incom- modis, magis permiffus eft. — Recreabatur tamen mox, pro- vidente DEo, quodammodo ex hoc luctu, dum inter alumnos in fplendido Gymnafíio Grimmenfi Potentiffimi Poloniarum Re-- gis, & Principis Eledoris Saxonie clementer receptus eft, ubi in orbem eruditionis ingreffus, mox pecus fuum fempi- terno doctrine & virtuds ardore inflammatum fenfi — Viam App. Nov.A&. Med, Pb. Tom.l. — £g ipfi 224 . Memoria ipfi in hoc genere monflrabant, & ardui itineris. duces erant . viri, quorum nomina b. ScHwanzivs numquam fine venera- tione grataque mente extulit: Tobias PETERMANNVS, Job. Wolfeangus ScHoENBACHIVs, Georgius EgMktIvs, & Samuel lAcosri; quorum quisque fue profeffionis peritiffimi erant, & ex certis fignis diligentia & docilitatis SCHwaRzu, eum olim eruditionis gloria confpicuum fore, augurabantur. ^ Viciffim vero Scmwanzivs iam tunc bona doctorum fuorum diftincte noverat, & quas finguli fingulares docendi dotes viasque ha- buerant, adhuc in fenectute fua recordabatur. Poftquam hic omni ftudio & diligentia ad bonas literas ita incubuerat, ut multos condifcipulorum fuorum facile antecelleret, Acade- mias invifere, orbemque fcientiarum latius pervagari in animo habuit. Sed accidit, ut, rem gerente: fratre M, Paullo Fen- rico ScHwaRziO, pedagogus & moderator ScHLEINITZIL, ado- lefcentis ex Illuftri domo orti, conftitueretur, atque hoc modo in notitiam gratiamque ac ipfam domum Cognati ScHLEINITZII, Perilluftris Domini 7Zermanni de W OLFRAMSDORE, nonnulla- rum Clientelarum Heredis & Dynafte, ac in Aula Saxonica Miniftri primarii & Summi Marefchalli penetraret, Que res ScuHwanzIO poftea magne felicitatis & multorum commodo- rum cauffa facta eft, — Non enim leve & vulgare eft, tam Excellenti prudentique Domino fuas vivendi rationes, & ipfius cognatum inftituendi modum, probare; aditum ad Eum fepe : habere; Eum fibi obvium experiri, & confiliis ac valente au- xilio Eius uti poffe fruique. — Saepe aífeveravit ScHwanzIvs, hoc inftituendi Generofi ScurEmirTZI: munus fibi fcholam difcende prudentie, & Viris elatae dignitatis decenter fe com- mendandi fuiffe, —Vfü hac exoptata occafione fe didiciffe aie- bat, quis ordo effe poffet & deberet in Domo nobili magna- que, & que lauta nec inutilis effet magnificentia, — Magnam . quoque munificentiam Excellentiffr:ni WorrnaMspomrir ad- weríus fe, & dum apud eum vixit, & poftea, fuiffe, crebro & | EX | . vehe- x ^h . » dm t n utm xn upon s jaa nno D ipéuou. — C0 Dq8 vehementer pradicavit; ac nihil unquam reliquum fecit, ut fibi gratiam tanti Maecenatis perpetuo confervaret, quod et- iam feliciter obtinuit, ha^c Tandem Ann. clolocrxxxxvur alacer, & quafi paffis fpei & letitie velis Lipfiam devectus eft, ubi iam votis & genio fuo, id eft, literarum ftudio largiter indulfit. Inprimis autem humaniorum literarum amore invitatus ad Gotffridum OrraRIvM, fingularis fame & doctrine virum, fe applicuit, eiusque & confiliis & laudabili ductu permotus eft, ut ele- gantes fcientias fibi potiffimum excolendas legeret. Et quan- to non affectus eft gaudio Organivs, quum ScHwaRnzIVM non folum fpem fuam explere, fed & füperare, videret; qui leti-- tia exfiliit, ubi tandem Scuwanzivs Altorfrum, tamquam de- fignatus Profeffor, petiturus ipfum valere iuffit; quem tunc egregio Demetrii Pbalerii exemplo, tamquam munere viato- rio, donavit; quod ScHwanzivs, nam gratus memorque erat, ufque ad finem vite fuz: quam maxime carum & acceptum habuit. Preterea fectatus eft Adamum RECHENBERGIVM, im- mortalis nominis Doctorem, a cuius cemmentationibus num- quam non doctior difceffit; Audivit quoque /obannem Gott- libium HagpTivM, a quo vere faneque philofophie rationes animo imbibit; & Cbriffianum LvpovicvM, qui tunc auditori- bus fuis difputandi artem regulasque docte tradidit, eosque in eruditis pugnis citra ineptias obeundis ufu & exercitio confir- mavit. Quumque certum ipfi efTet & exploratum, neminem fine Graci fermonis cognitione viri eruditi nomen legitime tueri poffe; celeberrimi in hoc genere 7ob. Goffífridii Hgn- RicHII Ícholis diligentiffine interfuit, & in iis fibi egregium — cumulum congeftumque eruditionis Grece comparavit: qui ScHwaRzu elegantiam doctrinamque eximiam etiam nitido . epigrammate Greco honoravit, Quum vero ii, quibus adver- fari noluit, a ScHwanzio pofcerent, ut etiam facris fcientiis Ítuderet; laudabili & profpero nifu fe iis dedit, & Doctores | g£g2 | mune- E NN ... Memoria munerum fan&itate & meritorum gloria venerandos, Jobzm- nem CyrniaNVM , & lob, Scuwipiv M, divinas veritates expli- eantes frequentavit, & de iis cum aliis quibusdam- fanctee- fcienti&? cultoribus deflinatis privatisque horis domi horum Doctorum differuit, & fic fe folida rerurn divirarum & fancte fidei noftre ab obieétionibus defendende fufficiente fcientia munivit. Porro Gottlobium Frider. SEg&k1GMANNvM, & Fenri- cum PiePIMGIVM, oratores faeros eloquentes & pios, exem- plorum loco habuit, & ab ipíis five in cetu facro, five im fcholis fuis propofita, tamquam rectiffimas regulas animo pe- étorique infixit, Quia vero manca cenfetur ícientia facra fine lingue Hebree notitia, & hanc apud Goíffvidum OrgARIVM & M. Ludovicum Chrifioph. BLossiva fedulo tractavit & re- Cte percepit. : . fam ea inftruétus erat rerum fcientia & cognitionis copia, ut iure fuo aliquam dignitatem mereretur, quam etiam ade- ptus eft, dum hoc Ann. cI5To cr.xxxxvii.. ab Adamo REcHEN- BERGIO, tamquam Ordinis Philofophici Prefide, primum ho- norum philofophicorum gradum cum laude accepit, & fic Baccalaureus bonarum artium creatus eft. Paullo autem poft digne illius artis, qua tandem adeo eminuit, fpecimina dedit, & in templo Paullino duas egregias Orationes, fpiritu oratorio refertas, habuit. Deinde etism cathedram Academicam con- fcendit, &,. duce ac prefide M, 5a». BARTHELIO, viro admo- dum doécto,-pro argumento ex hiftoria facra defumto propu- ;navit, & in hoc certamine egregie ftetit. Inter hec Perillu- lris Dominus Ze WorrRAMsbORF , beneficentiffimus Scuwan- zit omniumque eruditorum Mecenas, in florentiffima Acade- mia Wittenbergenfi beneficium victus, a xir. dignis literarum cultoribus gratis fruendum, conftituit, inter quos ScHwan- z1vM fuum expre(le & inprimis denominavit, qui ad id acce-- deret. Sic Lipfia excitus Wittenbergam, felicem illam puro-: rum facrorum. & eruditionis promam difcefüt, Lic fe ftatim | in Ec M D. Scbvovarzi. | 23? in favorem doctorum virorum infinuavit, & maxime a Zohan- ne DEvTSCEMANNO, Theologo gravi & docto, multa infignia- que benignitatis documenta acceptavit; qui eum monitis, €onfilis & commendatione ita firmavit, ut ea numquam ex Scuwaazit noftri mente exciderint. Quemadmodum vero ibi & alios Viros preftantes veneratus eft, & in augmentum co- enitionis fue fedulo adiit: ita figillatm oculos animumque in fingulare illud Wittenberge & totius Germanie decus Conra- dum Samuelem ScuvazrLEIscHIVM corvertit, & fibi vehemen- ter gratulatus eft, quod eius commentationes frequentare po- tuit, & is Panegyricum fuum ante perlegit, ac fe de quibus- -. dam monuit, quam eum LXXIII. natali Maecenatisfüi Worr- RAMSDORFI communi nomine in magno audientium circulo, & inter publica vota pro incolumitate tam munifici fcien- tiarum Vindicis ac Tutoris, babuit. Quo facto laus eruditio- nisScHwanzit nova cerit incrementa$ quam iudicium ScHvnz- FLEISCHIE de hac folemni oratione non parum provexit. Anno clolo ccr. ad fummum; quem Philofophia dat, gra- dum aícenditr, & a Georgio F; iderico ScHROEERO, philofophis & theologie fcientiffit o, Magiftri artium & Doctoris philofophiae titulos ac honores publice cum aliis, inter multas eongratula- ' tiones, impetravit. Anno fequenti, eoque Academie Wit- tenbergenfi lerifmo, quod ea tunc faculum condebat, no-. vumque ordiebatur, cum Prafide Georgio. Guilielmo Kiacn- —— MAIERO., qui Graecas litteras cum magno: plaufü docebat, et | | | ScHwanzu cauffa valde cupiebat, de Zialetio /Vocvi Federis. fic difputavit, ut nemo non, qui ScumwanzivM tunc audivit, honorifice de eo fen:irer, Brevi deinde nova atque precla- . ra eruditionis fue monumenta protulit, dum e Prefidum fede, ac munere fuo. quara optime defunctus, de caufis Jialelo- vum, [peciatim Grecarum , differuit. Porro quum ifto tem- pore in Belgio inter doctos de modo, quo ludas, facratiffimi Ser-vatoris noftri proditor, infelieem fuam vitam finiverit, acris pugna exarfiffet;, Scuwanzivs pro eruditione fua ad hanc 28 3 x rem - 238 |. Memoria rem difceptandam intentus fuit; &, ut fuam 1cientiam rite conftitueret, validisque firmaret principiis, omnia altius repe- tere ftatuit; ideoque de morte Acbitopbelis, peffimi illius de-. fertoris ac transfugas, duas doctiffimas diífertationes cum uno eodemque Refpondente fortiter tutatus eft; quod Greci Ve- teris Codicis interpretes in hiftoria A4cbifopbelis eodem voca- bulo ufi funt, quod in Novo Feedere de morte Iude exftat, indeque rationes fue fententie colligere voluit. Magna ob- fervatis ScHwanzir laus comitata eft, & eruditos defiderium tenuit commentationis & fententie fuse tranfitum exitumque videndi; qui vero, quod ScHwanzivs mox aliis rebus impli- citus fuit, numquam emerfit. Iam difceffum parabat, Wittenbergam relicturus, ubi eru- ditionem famamque fuam valde auxerat, Quod ubi Scuvnz« FLEISCHIVS refcivit, eum non nif1 excellenti laudis teftimonio : impertitum a fe dimifit, in quo teftatus eft, ScmwanzivM :mn Japientie fludio diligenter -verfatum effe, humanitatis infioni- Ler peritum, &5 dignum, qui docentis partes capeffat. | Hec felix gloris fementis mox crevit, & bonos tulit fructus. Vix. enim ScHwanzivs Lipfiam , quo tetendit, reverfus erat: & a Ghriflophoro Pravrzro, certe illius folideque dimetiendi fci- entia callentiffimo, moribus ftudiisque unici filii fui prefectus eft; quas partes quinque fere annis, ut ceteras res fuas, quam optime egit, & non fine commodo fuo geffit; licet mox, poft- quam Lipíiam Wittenberga redierat, a Sp/endido Lipfenfi $e- — natu locum & munus College III. in fchola Senatoria ad D. Nicolai adeptus fit, & fic fuam docendi facultatem publice explicare ceperit. In quo negotiofo munere fe non folum invictum a labore preftitit, fed etiam alia fimul pro infigni fua praítantia & virtute bene recteque exíequutus eft. Sic in celebrem Societatem Anthologorum receptus, quam tunc Cbri- flianus Fridericus BogEaNERvs, fcientia rerum facrarum & hu- manarum valde nobilitatus, direxit, eius conventibus frequen- - ter D.Sebovarsii. ^ 239 te1 interfuit, & de rebus ad eruditionem pertinentibus fermo- cinantes aufcultavit, ac ipfe differuit. ^ Vt vero arctius cum Academia coniunctus effet, quod fe vite Academice natum eífe intellexit, & Magiftris Lipfienfibus adfcriberetur, impe- trata in hoc ab Ampliffimo Philofophorum Ordine facultate, Ann. cloloccv. de ornamentis librorum apud «veteres ufita- fis exquifitam difputationem fcripfit, &, prouti Lipfie moris eft, bis eodem die, ante meridiem folus, & poft eam cum co- mite refpondente fortiter a contra dictis vindicavit. — Quod argumentum anno, qui fecutus eft, nova difquifitione collu- ftravit, & hoc pacto fibi dignitatem & ius AflefToris Philofo- phi acquifivit.- | Hec docta ScHwanzrr monumenta iam palam nota erant, .& celebrabantur: unde in varias vacuefactas docentium fedes expetitus eft, ac eodem tempore plures bonas amplafque for- tune & honoris conditiones oblatas habuit, inter quas & ea fuit, qua huc evocatus eft. Dum quid agat, perpendit ani- moque circumvolvit,, quum res magni momenti fit novam ex- periri fortunam, memor MonznorivM, Virum ufü & ubertate Ícientiarum valentem, perhonorificam de Academia Altorfina . mentionem feciffe, bono animo & aufpicato nutum ac volun- tatem Z/luffrium huius Academie Dominorum Curatorum fe- quutus eft, ac Lipfie Patronis & Amicis cum veneratione & debito cultu aditis, ulimumque compellatis, bonis votis cu- mulatus vie fe dedit, & primum Norimbergam ac deinde huc magna meritaque exfpectatione venit. Cui ftatim non folum exacte refpondere, fed eam quoque vincere, cepit, quum, ut profeffionem fuam Oratorie & Poefeos, cui e veftigio (tan- tus favor erat eruditionis Schwarzianse ) etiam munus traden- de doctrine moralis accellit, rite aufpicaretur, d. XVI. Ac- guíti folenniter, & elegantiflime Ze Oratore im republica, ora- ret; quem actum etiam antea infigni prolufione indicavit. Anno altero poft, ob obitum Georgii Paulli RoErENsEccO, Phi- 240 j Memoria | Philofophi optime morati & acutiffimi, ad munia Scuwanzir a Splendidis Academie huius Curatoribus infpectionis cura Be- neficiariorum INorimbergenfium clementer addita eft, Anno cI5Ioccx. focius laudatiffime &.antique Societatis Florigere ad Pegnefum factus eft, in qua ex voluntate & optione fua dictus eft MELANpER. Ann. clofoccexxur. ingentia honorum incrementa habuit, quod eum Drivvs Canorvs VI, Glorío- |. fimus Romanorum Imperator, per Exinentifimum quondam & gloriofe memorie Principem, LorHaRivM FRANCISCVM, . Archiepifcopüm Moguntinum, & S. R. I. per Germaniam Ar- chicancellarium, ac Principem Electorem, natalibus S. R. I, Comitem Ze ScHoENsORN, confpicua & nobili Comitis Palati- ni Cefarei dignitate clementiffime affecit; qua nofter per omnem vitam fepequidem, fed rectiffime ufus eft, nec prece, nec alio modo eo perduci potuit, ut aliquid iurium fuorum in indignos derivafle videretur. | Quumque defideratiflimus 7o- hannes David KogurEnvs, vir perpetue glorie, hinc Got- - tinpgam commigraflet: ScHwanzivs, profeffione Poé&tices di- miffa, volentibus fic Z//uflhribus Academie Curatoribus, hifto- rie docende munus fufcepit, Ann. clalocexxxxir infignis eris incidendi, & ipfius Aubsuflifimi Romanorum Imperatoris in hac re Norimberge artifex, VEsrNERVS, SCHwARZIVM nume rH mo reprefentavit; cuius altera pars fummam vite Schmarzia- "e continet, Anno vero fuperiori a G/oriofif[|mo In-vitliffi- moque Faacisco, Romanerum Imperatore AugufHifimo, pre- tiofo aureo torque, ex quo magnus nummus, imaginem Im- peratorie Maieftaris ferens, dependet, clementiffime-donatus |. eft; quem Perilluffris & Excellentiffimus Liber Baro loban- nes Wenceslaus de. WipaaNN, Augufti Augufteque ad Precel- - fum Circulum Franconicum Ablegatus, tamquam fingulare cle- - mentie Cefareze documentum, ScHwanzio, hoc factum de- miíffime veneranti eoque ftupenti, Vienna rediens attulit, Ante breve tempus Prefes Societatis Florigere ad Pegnefum, cuius - "P. E — D. Schovarzii. — 241 cuius antehac collega fuerat, ele&us eft, etfi ipfe hoc api audiens, mortis inftantis quafi praefagus, alium anmis floren- tiorem creandum cenfuüit & fuafit, Quum vero Celeberrima haec Societas in votis fuis perftaret;; Scuwanzivs indignum effe ratus, ei diutius obniti, Prefes factus eft. Adfcriptus quo- - que fuit Academic Caefaree Leopoldino-Carolinz Nature Cu- rioforum & Regia Doruffice Societati fcientiarum, quarum ho- nos nomenque perpetuo manebit, Praeterea ter confulatum Academicum cum eximio decore & gravitate geffit, ac quarti iam Candidatus erat. Ordini quoque fao duodecies preefedit, multofque hac occafione laude dignos adolefcentes virofque gradibus Academicis ornavit. Quum autem plenos XXXXI, et quod excurrit, annos, tamquam Doctor Academie noftre, dies noctesque meditan- do, legendo, fcribendo, & affidue docendo confecerit, diffici- le intellectu haud eft, etiamfi id aliunde non conftaret, quot acroafes habuerit,:quam auditorum turbam collegerit, & ad quod eruditionis culmen tandem afcenderit; quum praefertim fere femper profpera valetudine ufus fit. — Sed eeternitate di- gniffima proftant ScHwanzi monumenta, . quas, quod diximus, luculentiffime confirmant, Et quis eruditorum Scuwanzir fcri- pta ignorat, eaque fine admiratione legit? Quidquid in publi- cum emifit, «doctrina repletum eft, cultiffimeque exaratum. Vbique, fi latine fcripfit, adfünt uerba antiqua, & ex ipfo Latio petita. Nihil eft barbarum, nihilque obfcurum, fed ornia luci- diffima & digniffima. Selecta verba optimas complectuntur res, - et folis vocabulis enitefeere, ScHwanzu non erat, - Sic ubique et femper egit; ac quando ingentis Demofthenis arma concuf- fit, & indomiti Ciceronis ignes et grandia pondera devoluit, eo dixit modo, qui quidem oculis auribusque hauriri poterat, fed - verbis defcribi nequit. Omnia natura in eum abunde contulit, quz excellencem Oratorem efficere poffunt, Sic eum audien- | tibus iam forma commendavit, quz fuit digniffima, & inge- mua; ac vultus flore & rubore pene iuvenili perpetuo yiguit. - App. Ne. AG. Mcd. Pb. Tom.1. hh Nec 242 Zemoria | [ Nec pregrandis gigantis ftaturam aut deducti pumilionis ha- r buit, fed in mediocris menfüre corpore fuada eius refedit. Corpus ipfüm fucco & bona valetudinis fignis fplenduit. » Latera fuerunt valida oratorique convenientia; & magnum eonatum fpiritumque fuüftinere valuerunt. "Vbi verba facere ecpit, imperterritus eft orfüs, & nihil offenfionis in pronun- tiando animadverfum eft; ^ Fluminis inftar omnia prorupe- runt, nullaque lingua: audita funt vitia. ^ Omnia expreffiffime extulit; nullae fibi interciderunt fyllabee, par fuit ubique fer- mo. In arduo dicendi genereScHwanzivw maxime excelluiffe HiixECCIVS , iurium & elegantioris literature fcientia celebra- tiffimus auctor, aliique fcientiffime iudicarunt. Im primis vero —— & rebus & dictione Ciceronem, maximum quem Latium tulit : oratorem, feliciffime imitatus eft. Quod vero huic eloquentiae Romane fonti defuit, Scmwanzivw potuiffe res certa eft & con- feffa. Tulliienim carminanumquam approbata funt ; atScmwan- zivs preclara & blandiffima confecit earmina. Quodfi Lyrica compofuit, Horatium, fed omiífis turpibus, retulit; fielegias .— fcripfit, Ovidium fine obícenis nugis expreffit. Aliis quoque monumentis poeticis fatis oftendir, fibi facultatem fuiffe Virgi- lium, Gratiumque imitandi. Fudit quoque elegantes Grecos & - Latinos verfus, & in omni etiam quo ufus eft carminis genere | admirandam fectatus eft perfpicuiratem. Vtivero preftantiffi- inis & imitandis fcriptoribus dudum aceenfus eft: ita quoque egregius fuit doctor. Vnde, fivemorum fcientiam traderet, fi- — ve fata rerum publicarum, & Auguftorum Imperatorum resge- ftas exponeret, five oratoriam füam doceret, five carminum conficiendorurm rationes redderet, five veterum ritus illuftra- ret, five emendate fcribendi modum oftenderec, five critices | ftudium duceret, five veteres fcriptores interpretaretur: eum. auditores fui mirati funt, & ab eo numquam nifi doctrina egre- giaque inftitutione locupletati difcefferunt. Critices& philolo-: giae fummum dedit exemplum, quum Plinii,.oratorisincompa- - rabilis, Panegyricum optimis circumdatus fübfidiis publicaret , | | ^) quod. DASeBeNEETS. | ^ 02423 quod opus eruditi maxima & communi approbatione extule- runt; ac quod caput rei eft, ipfi Zuvitlijmo Romanorum In- peratori, FRANCISCO , magnópere placuit, Reliqua quoque ScHwanzi fcripta eaque permulta, quaque ad omnis generis doctrinas fpectant, ac partim etiam graues publiceque Dedu- étiones funt, ubique honorantur et laudantur. Neque tacen- dum eft, eum multorum nummorum figuras & infcriptiones ex- cogitaffe, qui percuffi, & apud omnes zquos rerum zeftimatores in maxima laude funt. Publice quoque multi eruditione cele- berrimi viri teftatum fecerunt, quanti ScHwanzn eruditionem facerent, eamque librorum dedicatorum honore profequuti funt, acfrequens litterarum commercium, inter quos & Purpurati quidam erant, cum eo habuerunt. Vt vero libros bonos, illa cara & neceffaria eruditionis inftrumenta, nanciíceretur, nullis pepercit fümtibus, & aliquando deftinata opera eiusmodi vo- luminum conquirendorum «cauffa iter fecit nec quod optavit non confequutus eft. Vnde etiam tot annorum collectione dignam reliquit literariam füppellectilem. — Sic poffedit prifcos libros Grecos, Latinos & Germariicos manu partim in membra- na, partim in charta exaratos, itemque.haud exiguam copiam librorum feculo XV. fub incunabula artis typographice excu- forum, & vix in multis aliis Bibliothecis reperiundam. Dilatata autem ubique virifama & gloria, faepe in alias eru- ditionis fedes docendi cauffa invitatus eft; fepe qua optione, quibus conditionibus ire vellet, eftinterrogatus. Sed foli Al- torfine Academie a Dro deftinatum erat fervatumque hoc eru- ditionis ornamentum, Retentus vero vir optimus edam hic eft ex cauffa deuoti fui cultus erga Peril/luftrem Rempublicam 1Vo- rimberpenfem, que eum prima in Profefforis publici dignitatem evexit, & benigne complexa eft ; & propter rem familiarem hic conítitutam. Hilabores, hec merita Scuwanzir digniffima erant, quz a lectiffima vitze torique focia recrearentur, & in rebus do- mefticis adminiflrandis relevarentur. ^ Hanc etiam defidera- .tam feliciter reperit, dum Norimberge verfabatur, & ab dh . | hh 2s ! Du; 244 . Memoria bus Academic Curatoribus veniam petere volebat Italiam per- agrandi, & veteris Rome Latiique rudera ac monumenta vifi- tandi. Fuit ea, qua eum ab obftinato itinere abftraxit, Bar- bara, Danielis WErrsRnr honeftiffimi ciuis & fpectati mercato- ris Norimbergenfis aetate & virtutibus florentiflima filia. Quam fibi folemni nuptiarum ritu d, xxx. Sepr. Ann. cIo Io ecx. acce- pit, & eum ea, fed duos dumtaxat annos, quam maxime con- €orditer vixit. Nam, unica fuperftite filiola Barbara, d. xx. Novembr. Ann. cl [»cexu. nature debito liberata, fatigatisque morbo. menibris defertis, per fe vigere coepit. Magno folatio filia Barbara ScHwaRzio fuit, & poftea, ubi adoleverat, opti- mo: patri fuo, domefticas res curatiffime tractando, unicum gau- dium & auxilium, omniumque virtutibus fuis oculos in fe con- vertit. Quibus bonis incitatus D. Jobannes /Vicolaus W gissivs, Anatomes & Chirurgie Prof, publ. Poliatrus & Academis Im- perial, Nature Curioforum Collega celeberrimus, Vir doctrine: amo»litudine & medendi arte valde excellens, eam coniugem fibi cupiit. Quam etiam cum follennibus votis & publicis gra- tulationibus d. xxvii. Aprilis Ann. elo Do ecxxxiu, hic domum : duxit. Ex quo fortunato coniugio ScHwanzivs hae letus vidit cariffima amoris pignora: Barbaram, Annam /Margaretbam, Catharinam Ffenricam Sopbiam, lulianam Dorotbeam ; que adhuc, Do favente, falva funt, felicirterque etate & virtutibus procedunt, & uti, dum viveret, avi, ita adhuc parentum, omni-. umque bonorum (funt delicie; itemque, quz autem mortalita- temiam exuerunt: /argaretbam Barbaram, Rofinam Sopbiam, & Ohriflianum Gottlibium. :' Vnum vero filiolum Wsissia eni- - xaeftinanimum. Pertafüs Scpwanzivs viduitatis fuze aliam ma-.— ritam quefivit & habuit Dorothbeam Mariam , Viri fpectatiffi-.—— mi, iuriumque peritiffimi, Jobannis HacENnu, Perillujfivis Sena- tus IVorimbergenfis. a commentariis opificum. — Que altera. ScHwanzi: coniux & ipfa virtutibus condecorata fuit, quam. etiam femper inr oculis tulit, & quas et hos quinque peperit li- beros; Juljanam DDorotbeam, lohannem Gottlibium, lulianam. p Mariam, EX, Schbvvarzii. * 245 AM:Mariam, Catharinam Charlottam, & Catharinam AMMargaretam, qui, preter Ju/ianam Dorotbeam,non ad maturam etatem per- venerunt. Jobannes Goíflibius anno oétavo etatis ex hac vita difceffir, & fie ScHwanzio per totam vitam iníanabilem attulit dolorem, quod iam flores & deformatos future eruditionis fru- €tus oftenderit, & ad percipiendas literas preftans fuerit, C4- tharina vero Margareta ennos vixit XIII. & omni virtute, que in virginem cadit, functa Ann. cI» ]occxxxxr. deceffit.- luliana Dorothea cum D. Joanne lacobo KinsrENIO, Chimie, & PhyfiologieProfeflore publ. ordinar. & Cafar, Academ. Nat, Curiofor. Collega, confociata fuit, femina omnem laudem fu- pergreffa, quam anno clo Io ecxxxxviu, gravidam amifit. Hxc cara ScHwanzH filia eum fex liberis his hilarum feeit avum : Barbara Elifabetba, Barbara Elifabetba altera, Sufanna AMar- gareta, Chrifliano: Gottlibio, Andrea Iacobo, & Chriffiano Gottlibio altero. Ex quibus Sufanna Margareta, & Cbhriflia- nus Gottlibius alter, adhuc fuperfunt, & ut femper fuperfint,, precamur, Tertium Coniux factus eft Scirwanzivs, quum ter- tium Rector Academiz eflet, & nuptie Ann. cloIc ecxxxv. d. XIII. Octobris Norimbergae: eoniuncte funt. — Vltma hec ma- rita fuit laudatiffima matrona, Barbara, natalibus SranCKrA, & tunc Stephani OEpERI, egregii mercatoris Norimbergenfis, vi- dua, que fine prole decem annos. cum ScHwanzio peramanter vixit,.& Ann. elolocexxxxv, fervitutis humane clauftra perrupit. Felix itaque quidem fuit Scpwanzivs, non tamen illa ME- TELLI indulgentia fortunae gavifus eft. Licet enim Scmwanzivs: . amplos honores gefferit, & non quidem filios, fed generos con- -fulares: viderit, ac licet duas filias fuas ilis nuptum dederit, ea- rumque fobolem finu. füo-exceperit, vidit tamen & multa füo- rum funera, & fpe triftitie graviffimas habuit cauffas. Quum vero fapientie. & humanitatis ftudium mentes molliat, & adver- ' fàfortuna easfirmare poffit: &ScmwanzivM eruditio & ufus du- rarum rerum virum reddiderunt humani(fimum. Hinc non fo- lum.erga fuos bonus fuit & indulgens, fed etiam cum collegis: hh fuis 246 | Meinoria D. Scbovarzit. fuis coniunclifime verfatus eft, & conglutinatas amicitias dili- genter confervavit.Pauperes multis beneficiorum generibus affe- Git, & neminem opis fue indigentem, fi ea dignus erat, fineauxi- lioa fe abire, paffus eft. Ac quamvis pro doctrina fua lubentiffime & potiffimum cum amicis fuis de rebusliteratis & publicis collo- queretur, tamen neminem, nec tenuiílime fortune hominem fe compellantem averfatus eft. Poterat & hilaris effe & face- tus, fi id occafio ferebat. In primis ad morum eius laudem fpe- €at, quod Numen eternum reverentiffime coluit, coetibus fa- cris eciam fenex & frigidiflima hyeme, ac vel incommoda tem- peftate, affidue interfuit, & fepe conícientiam exoneravit ac noxas fuas expiavit. - Et huius quoque boni viri fores pul(avit mors. Hec ei, alioquin bene valenti, nifi quod aliquoties, fed tamen raro & leviter, podagra tentatus eft, & noctes crebro in- - fomnes habuit, in initio huius, quem agimus, anni, infidiari cce- pit. Signa enim venture apoplexie in eo obfervata funt; qui fe profua pietate, ingenti ultime, fi inftaret, mutationi recte & convenienter praparavit, iam antea haud raro vaticinatus, fo- e, ut aliquando repente mortuus deprehendatur. Deinde ante aliquot hebdomadas vaga arthritide, que mox caput, mox ge- nua, inox pedes infeftavit, vexatus eft. Sed huius mali vis pra- fentibus remediis a generis eius ita fuit fracta, ut magna fpes effet, brevi futurum, ut fecundum communia vota fe iterum ad confuetos labores referre poflit. Die autem elapfo XXIIIL —— Februarii, qui feftus erat, quum folus effe vellet, ut piis medi- — tationibus fuis eo melius ftudere poffet, dum horologio adftat, hora uitimumque vite momentum ipfi ruit, & fanguine idus |. collabitur. Sic proftratus a fuis illico advolantíbus i inventus eft, & omnis quidem data fuit opera, ut refocillaretur; fed iam transactum fuit de ScHwanzio. Rebus humanis LXXV. annos interfuit, & iam in ceelo cum fenioribus habitat, qui Agnum - mactatum adorant, resque fragiles & cadu- cas tutus contemnit, 153-5: 41A MEMO- MEMORIA - - VIRI, DVM VIVERET, ILLVSTRIS ET. EXCELLENTISSIMI BOMIINI IOANNIS DAVIDIS KOELERI HISTORIARVM IN REGIA GOETTINGENSI MVSARVM. SEDE PROFESSORI» PVBLiCI oRDINARAIL, &]T' CARSAREAE NA- TVRAE CVRIOSORVM| ITEMQVE REGIAE BEROLINENSIS ACADEMIAE SCIENTIARVM, AC SOCIETA'TIS INCOGNITORVM: LITE- RARIORVM SODALIS, A. D. X. MART. ANN. clalIoccrv. SVBITA MORT E. RERBVS HVMANIS EREPTi ; EX | PROCGRAMMATE FPVNEBRI PRO- RECTORIS: ET SENATVS ACADEMIAE GEORGIAE AVGVSTAE. DEPRKOM T A * MPH uaa v 3 j ed. E LDWE ee 7 VAR Nu LA fai S. | hes e ea s ly ^ WA »* Toss a : VAM v ni *v & AA E j $4 " 9 | E imd »« XR | 249 BiU, JEIVIUGUEP PR UE US UA YI UE! Ps UE UR UE UE UR UE L9 ipee non interitura eft fecunda & felix, fparía per Ww! omnes populos, qui literis culti funt, Korrenr memoria, dum aliquis hiftorie honos habebitur: tamen iuvat brevi quafi fafce comprehenfa viri merita proponere, ut huius fcriptio- nis opera poffint lectores yelut:uno obtutu, quis & quantus fuerit KogrEnvs, intelligere, — Incipiamus a brevi vite cum laude'ab/ipfo acte curriculo. Natus eft anno fuperioris fze- cui LXXXIV, die XVIII. Ianuarii, Colditii, haud ignobili Mifnie oppido ad Muldam, Rochlitium inter & Grimmam, | . quod, Lipfienfi circulo adícriptum, dedit inter alios cives . nobiles Wenceslaum LiNcxivM, de fidis B. Lvrugn: adiutori- bus unum, & Io. Sraavcutivu, ICtum celeberrimum: patre Jo, Chriflopboro n) , Diacono ecclefie oppidane, matre Ko-. fina, Chrifliani N evi, ftannariarum circa Eibenftockium In- fpectoris, filia. Avus paternus M. David, A.S. LXXXVIII, mortuus, Schwarzenberge rem facram fecit; proavus M. Bla[fius, magifterio civium Colditii functus eft. Nofter pri- ina pietatis & literarum elementa tum in íchola Colditienfi, tum prefertim ab ipfo patre accepit, qui geographiee & hifto- riarum amorem ac fcientiam in comitatu nobilium adolefcen- tium, LossER & Anxiur Lipfie hauferat. | Sed illo mature fibi, nempe anno feculi XCV. una cum matre erepto, trans- |, latus eft Annebergam, ad amite fue maritum, M. Chriff, | LrHMaNNvM, primarium eius oppidi Paflorem, qui poftea Do- | ! : 31 coris | £) Virum doctum et ingeniofum Mie pera libelli ifti: Je Matrimo- nio illuffri ex vatione flatur Di. Lipf. 1676. 4. Concio, occafi- one Pareliorum 26. Febr, 1692, viforum habita Colditii, minime fuperftitiofa. — Curzá/c Nachrichten ven der. Burg Colditz | als ci- nem uralten Churfür[ll. Sácbf. Leibgedinge, alieno nomine fub titulo, der Burg zu Colditz Bau und. Zier, ftellt diefer Blatter Inbait für. Lipi r7ro. 4. ut | pp. Nov. A. Med. Pb. Tom. I. ^ Ag 250 ^ — Memoria , éoris Theologi & Superintendentis honore auctus, anno fze- culi noftri XXII. Freiberge diem fuum obiit, tum vero Koz- LERVM noftrum fuis cum liberis erudiendum curavit, . Hinc liberalitate. Senatus Freibergenfis anno feculi XCVII. in Mi- fenenfem fcholam provincialem miffus, fex deinceps, annis ad legem fchole in optimis literissvixit. Preceptores habuit fua in arte nobiles, Juflum Gottfried RABNERVM , Andr. ,KiRsTE- NIVM,- Jo. David ScugEBERVM :, preter ceteros autem .pro- : fuit illi familiaris amor /o, Zac. SrüsEum, quem in Anneber- - genfi iam ludo Rectorem habuerat. Anno fzculi noftri tertio Vitebergam adiit & poft philofophicam poiymathian ad Theo- logos fe contulit, cui fe ftudio velut contecratum dedicatum- que a fuo patre meminiffet, audiitque non negligenter Lor- scHERVM, HawwEKkENIVM, NgvwaNNvM, WrnNuspOnrIVM, He- braicà etiam DEvriNGIO duce arripuit: fed quod. ea tempefta- - te omnes cathedrae perfonarent Sr ENEnr reprehenfionibus, quem. adverfus omnia Confeffionis Auguftane capita impinge- re dicerent, cuius tamen viri catechetica inftitutione non fine laude auctoris a patre fuo imbutus tinctusque fuerat: movit eares KoErEmo noflro dubitationes, uti tum affectus erat animo, inexplicabiles, propter quas mallet, dimiffa Theolo- sorum arte, totum fe humanioribus literis tradere, ^ Manfit tamen religiofa cultus publici & ad exemplum accurata obfer- vatio, manfit veneratio librorum noflrorum, amor praefertim ' novi federis, quod fenex etiam in finu geftare, in templa fecum ferre, & conferre cum his, que prelegerentur, fo- . lebat... s» sl | | ! Ceterum ut infignes in iis literis, quas fibi peculiariter . colendas defumferat, progreffiones faceret, ad hoc profuit ipfi — familiaris confuetudo & bibliotheca femper illi patens Conr, . Sam. ScHvRzFLENCHII, cui tum viro, cui bibliotheca, princi- - patum quendam in eo genere tribuebat Germania. Huius | etiam fratrem, Z7enr. Leonbardum, familiaritate fibi devin- S nom 75^ tum | | : -- D. Koeleri. | 251 &um cum ilia 0), in chronologica: de.Periodo Greco- Romana difputatione illum adiuvit, . Inter hec Magiftri ho- nores accepit anno feculi quarto. Quam totum fe literis im- .. mergere Grecis & Romanis tum deftinaverit, teftis eft charta typis expreffa, in qua promittebantur Thefaurus Infcriptio- num Graecarum, Tuvcvpipis, Oratorum plerorumque vete- rum, tum Germanicorum Rhetorumque Grecorum editio, & multa alia, que ille, & ingenii ac doctrine fus, & Schurzflei- fchianz bibliotheca atque amiciti&-fiducia poterat non vano | ,promiffor hiatu polliceri. Nec vero nihil utilitatis habent ta- les conatuum iuvenilium fignificationes, cum poffint earum beneficio excitari homines ad fymbolas promiffis id genus epu- lis conferendas, In Kokrrno illud commemoratione dignum .nobis vifum eft, ut intelligatur, quibus radicibus nixa & alita fuerit viri eruditio, Fruftra, nifi vehementer fallimur, ma- gnum & durabile in hiftoria nomen fperat, nifi qui totam ca- .paci mente complectitur; fruftra totam ftudet complecti, non memoria tantum qualicunque, fed iudicio etiam fano comple- €i, nifi qui ipfos fontes antiquos poteft confulere. Ceterum multa illa ac preclara minantem KOELERVM noftrum ad . alia omnia traduxit celeftis providentia. .....À Suecorum in Saxoniam i irruptione cum periculum Mu- ..fis füis metueret, Argentoratum petiturus, obiter Noriber- gam luftrat, & inde excurrit Altorfium: invenit utroque in loco amicos & fautores ftudiorum fuorum, Factis legitimis, . defenfo Archeologie Romane fpecimine, prelectiones habet, | quibus & hiftoriam literariam enarrat, & dominicarum perpef: fionum hiftoriam e Romana antiquitate illuftrat, "Vtitur con- netu, Minicaaque, & commendatione prefertim infi ignis Theo- IE iba logi | e) Memoriam huius amicitiae fervat Diatribe Je. Bapt. Berr1 dePhar- falici conflictus menfe et.die, quam pn redditam dedicavit ScHVRZFLEISCHIVS noflro, Viteb. 1705. 4 252 ! Memoria logi Jo, ZMicb. Lawcm, tum ZrrtrwERI, & qui tum Philofo- orum ordinem implebant, MorrEgRr, OwMzgrsir, ROoETEN- BECCUH, 4o. I/7ilb. Bargg:. quo factum eft, ut iam tum de retinendo illo confilia agitarentur: at ipfe reditum parabat in . patriam, & fperabat locum inter Mifenenfis fchole provincia- lis doctores, qui folerent ex his fere eligi, qui difcipuli egre- gii in eo ludo fuiffent. Cum vero nollet ex illa vicinia do- mum redire, nifi vifa antea Ratisbona, invitatus preefertim ab amico, quem Altorfii pararat, hic fortuna, h. e. divino nu- mine factum eft, ut quereretur vir iuvenis, qui 7Jenningo .Baroni de SrnAHLENHEIM , Canoni XII. ad Vratiflavienfem conventum, de implendis Pacti Alteranftadienfis (anno 1707, 1! Aug. initi) legibus cum poteftate legato, commentariis La- tinis atque epiftolis fcribendis daret operam. —Obtulit nofter operam fuam, & a menfe inde Martio anni MDCCVIII, mul- ta in illo reftituenda religiofe Silefiorum libertatis negotio, fcripfit, vidit, didicit, poftea fibi & per ipfüm aliis profutu- ra. Pretulit itaque hanc conditionem fuam oblatae fibi füb finem eius anni cathedra Altorfine, quam morte reliquerat b, Oxxisivs, manfitque apud SrRAHLENHEVIVM etiam cum ille, . depofita illa Legatione, Bipontinum regere Ducatum vice facra Suecorum Regis iuffus effet, Si quid ibi otii continge- "ret, illud Senealogie praefertim colende impendebat, duces & adiutores nactus Cancellarium Bipontinum Cbriffephb. Wi. colaum 4. GREIFFENCRANZ, & Chriflian. loaxxis,| Gymnafii Profefforem, nobilem Hiftoricum, ^ Deberi videbatur Koz- irnvs nofter Altorfio: itaque fub finem anni decimi oblatum fibi locum b. Ro&TENsECCH, qui rationalem & civilem Phi- lofophiam docuerat, nequidquam retinente illum. SrRAHLEN« - HEMIO, accepit, adiitque ineunte Februario anni noni, Mox anno duodecimo cura Bibliothece a Morreni morte acceffit, .& cum hiftorica profeffione illa prior commutata. ^ Ab hoc inde cempore plenis velis in illum hiftloriarum oceanum inve- : €tus D. Koeleri.- . 953 &us eft, adiuvante ftudium ipfius etiam amicitia & bibliothe- ca Rinckiana, & quam nactus erat fpartam, ita ornavit, ut non doctor modo bonus adolefcentium effet, qui in ipfius fe difciplinam ac fidem conferrent, fed doctos etiam homines multa in libris fuis ac difputationibus, ante ipfum ignorata doceret, familias praefertim Imperatorum Auguftas expeditas "daret. & iliuftratas, ut, fi nihil aliud preftitiffet, eternam ab hiftoricis pofterioribus gratiam inire debuerit. In his (i fint quedam, ad'quz Rofcio tali non: videatur opus fuiffe: cogi- temus, hoc ipfum quoque effe humanitatis, demittere fe pu- blicze utilitatis caufa ad ea, in quibus non opus fit füumma con- tentione magni viri, fed in quibus tamen magnum artificem, -etiam- ubi fe remifit, agnofcas. ic modo unius adhuc ope- ris velut extraordinatfiam faciemus mentionem, hebdomadicis intervallis fermone patrio editi, quo Numifinaticas delicias CAtiini zbelufligungen) lectoribus prebuit exquifitiffimas, cum fingulis chartis & expreffam fumma arte numismatis alicuius, 'aut plurium, ex etate recentiori, faciem utramique, & hifto- ricam declarationem, quam fumma viri eruditio atque diligen- tia efficere poterant, exhibuit, quo opere nihil poteft ad "omnem hiftoriarum varietatem, & fingularium hominum, qua- cunque ratione memorabilium vitas aut facta fingularia, ad omne item genus evéntuum, quos numis vel auctores, vel alii celebrarunt, cum quadam erecti animi füavitate cognof- cendum, accommodatius effe. Tanto maiorem confilium illud laudem meretur, quod undique velut in finum Kozrenr conflueret, quicquid humani -& eruditi poffeffores talium cimeliorum haberent, qui gaude- rent nempe, illo obftetricante, fuas opes protrahi, &, falva fibi illarum fübítantia, publicari, Perierant fane multa illo- rum monimentorum, cum vel celatorem iam fpectarent, feu . vafcularium, vel certe cum fitu & erugine luctari inciperent : nifi vitam recidivam, & multo iam, quam ab ipfis metallis | ii 3 du- 254 Memoria: durabiliorem, una cum facultate uberius. &:clátius docendi pofteros, a Kozrzno accepiffent, — Porro horum numisma- tum omnium, & praeter ea infinite pene aliorum multitudinis, ectypa ftannea vel plumbea viri fibi induftria comparuit, the- faurum minime contemnendum. | Quemadmodum chartas quoque & libellos quam plurimos fortuna quzdam bona, at- tente illius diligentiae, & pendenti ubique , etiam in fcrutariis angulis, hamo, favens, ipfi obiecit, unde Bibliotheca ipfius ad fpeciem mediocris, plena rerum vel utilitate, vel raritate & fingulari quadam dote pretiofarum paullatim collecta eft p), . Sed rediimus ad rationem vite viri,; que non modo docendi pro cathedra, & fcribendorum librorum laboribus occupatiffi- ma erat & utiliffima; fed literis etiam privatis bona fui parte impendebatur, quum interrogantibus de hiftoria & iure pu- blico principibus viris refponderet, quo genere devinctos fibi habuit per Germániatu, lcaliam; Galliam viros fummos:. ea- que res premio etiam & honori viro nonnunquam fuit, Iu- vat, quod in hoc genere fummum eft, commemorare, Anno feculi XXV. Auguftiffimus, dum viveret, IAmperator Canorvs JI, commendatione Illuftriffimi W vawsRANDU, qui a confi- — liis intimis Imperatoris in Confilio Imperii aulico vicem Pre- fidis gerebat, torque, five catena aurea cum numo inde pen- dente, donavit KorgrgRvM, tradente illi munus Imperatorium- Chriflophoro FünER OO, primo rei tributarie INoribergenfis Prefecto & Sculteto imperii. ^ Habuit etiam epiftolam manu -Sacratiffimi Imperatoris ad fe fcriptam, in qua cum luris Do- : &orem illum appellaverit, folebant amici gratulari viro, qui | non e rivo aliquo, fed ab ipfo fonte Academice etiam nobi- - - p) Exemplo fit Imhofianz Notitix Procerum Imperii exemplar, cuius —— margines magnam vim habebant adnotationum ab ipfo auctore adícriptarum, floreno forte uno redemtum, ne tus & piper vefli- ret, cuius deinde operis nova cura edendi confilium arripuit. lita- p oett Com D. Koeleri.- /— 255 litatis eum. gradum accepiffet. Heec illi iocantes. At fuerit forte, qui ferio etiam difputet, an non licuerit eo titulo uti KOKLERO, fi voluiffet ? Quorum preterea Principum in repu- blica, in 'ecclefia, in literis, virorum epiftolis, amicitia, fami- liaritate, honoratus fuerit, exponendi curam relinquimus filio magne fpei lo. Tobie, qui etiam de aliis, que vel affecta opera a patre, vel alioquin iyeoprméónera in Ícriniis repe- riuntur, explicabit. Annum iam vicefimum magno. i adn - decore. fruebatur Altorfium:. Rectorem iterum, Decanum autem Philofophici ordinis aliquoties viderat, muneribus fuis omnibus cum laude fungentem. lam incluta viri virtus alio vocabatur, Mortuus erat in"Academia Fridericiana Halenfium GvxpriNGIVs :. ter diverfis velut viis petitus eft KoErEnvs, qui illi fuccederet, anno xxx, & xxxn. hoc eodem anno invitatus ad cathedram hiftoricam apud Vitebergenfes: anno xxxiv. ad hiftoricam & juris publici, quam Helmítadio ad nos difcedens TREvERvs reliquerat, Nec fine dubitatione ac deliberatione factum eft, ut, agnito tandem Dei huc ipfum vocantis nutu, huc ad nos -.- -Concederet anno fequenti xxxv, & auctumno huius anni prz- - lectiones qua publicas qua privatas in omni genere hiftoria- .^rum inciperet habere, reliquisque Academicis muneribus fide- liter, alacriter, fortiter fungi: Prorectoratu quidem per efta- tem anni xLr, ita quieto, ut ipfe in commentario de vita fua . ne unum quidem nocturne quietis turbatorem in illo magi-- ftratu coércendum fuiffe, gratus predicarit, ;Non defuerunt etiam hic varie invitationes ad munera, in quibus doctrina tot preclaris monimentis probata opus effe videretur, ut anno xtv. Hrvcusao fatis functo ad curam fupremam thefauro- rum omnium, qui eruditionis aliquid: habent , Dresdenfium, fufcipiendam: & cum proximo anno KvcHENBECKERVS e vita -difcefiffer , Caffellanorum; Brunfüicenfium autem anno xL vir. Sed noluit ille hoc etatis flexu mutare genus vite, in quo adhüc 256 4 Memoria adhuc probatus effet, ac delatos fibi honores & commoda modefte deprecatus eft, Recepit tamen eodem anno eum,: quo condita nuper Societas Incognitorum literariorum Olmu- cenfis inter primos illum fodales fibi adícivit, quod a Bero» linenfi Regia Societate iam anno xxvi, & a Cefarea Nature Curioforum Academia anno xxxvii factum fuerat, Ad fo- cietates etjam ac fodalitates alias, ipfamque adeo amicitiam & prudentem familiaritatem, cum a natura factus effet, & a for- tuna ftudiis, & vite genere formatus; appetebatur ab his, qui humanitatem amarent, quos multiplex rerum cognitio, quos hilaris convictus, quos libera & aperta confabulatio iuvaret, quo fiebat, ut quocunque ipfe adveniret , humanitatem & li- beralem hilaritatem adferre videretur. Hec velut condimen- ta erant candoris & libere cuiusdam fiducie, quam ex longa ila hiftoriarum tra&atione videbatur collegiffe, qus ipfum docuerat, vim eam veritatis effe, ut diu licet reprefía elucte- tur tandem, vincat, placeat. | | Habebat alia etiam, que folent hilarem fiduciam concilia- 1e. Quid enim metuat vir Dei metuens, a confcientia nulla vel fua vel aliena debilitatus, nemini inimicus, civis GEOR- GII, preterea integre fanitatis, fanguinis copiofi, dulcis, agi- — lis, plenus, qui iuventutis quendam colorem etiam preftaret - feni, & manu etiam, ficubi opus eflet, fortem faceret. Hinc illa mentis ferenitas, quz. fübitis etiam rebus, quid verum ef- Íet, quid agendum effet, facile animadverteret; hinc in fen- tentia dicenda libertas, hinc robur, quod vires fumereta la- | bore, hine fomni mediocritas, hinc etiam ira, fubito illa qui- . | dem exardefcens nonnunquam, & non magna de caufa, fed Cito eadem, fine ulla ipfius vel aliorum-noxa, deflagrans. Fi- dem, hiftorie illam animam & gubernatricem, etiam vite & | Regotiorum omnium, amicitiarum praefertim, fibi comitem aC — | ducem adíciverat, cuius inter alia hoc documentum habemus, quod certatim ad illum omnibus ex locis mitterentur gemmae, — | nummi | ax PARS aM T -—-P— — tQ D. Koeleri, 257 nummi, libri; membrane, figilla, notitie arcana, pretiofa literarum füpellex, quam fcilicet non. minus recte apud Kor. LERVM, quam fuis in penetralibus affervari homines privati, principes, amici principum, putarent. ePlirmabat fanciebatque iftam fidem, fanctior illa, quam Chriftiani fidem vocamus, qua a teneris inde unguiculis cum ipfis literarum. elementis haufta, & diligenter cuftodita, fuis tanquam radicibus fuftine- bat alebatque, & Deo gratas faciebat virtutes, que a natura, & inftitutione atque inductione animi viro contigerant, Qualem igitur ille fe collegam, doctorem, rectorem, ma- ritum, patrem, preftiterit, ex his ipfis facile eft ad intelligen- dum. Hiclocus eft ponendi nomina neceffitudinum, | Anno clolocexr coniugium iniit cum Anna "Maria, Jobannis BRAv- xit. F, civis Norimbergenfis, & in Senatu ampliore confcripti: quam cum in primo puerperio anno feculi XIV. amififlet, una cum filiola, ad altera vota tranfiit cum Sophia Chrifliana, lo, Tobie LeosBanTI F. Confiliarii, & Feudalis curie Wolfftei- nenfium Comitum Prepofiti, atque Sulzburgz fuperioris Pra fecti, que ad reliquas matrimonii fuavitates felix etiam uteri, XIV. liberorum patrem fecit, de quibus füperfunt filii quin- que, Goff/ieb Tobias, mercaturam Roterodami faciens; M. lo. Tobias, qui patrem nobis fuum debet, & iam reddere feli- cibus aufpiciis incipit: M, Jacobus David, qui vicinis noftris Lengelerne & Holtenfae rem facram facit, & ex Chrifliana Louifa HgrMCAMPFIA tres nepotes patri oftendit: Chriflianus Fridericus, & Carolus Salomo, qui publice apud Lennepen- fes (ea antiqua in Ducatu Montium urbs eft) Medicinam fa- cit: filie autem tres, //agdalena Eflber, Barbara Margareta Catbarina, o. Michaeli MürrgRO, szdificiorum Cenobia- lium & Academicorum Commiffario & Infpectori nupta, qua duos & ipfa nepotes avo dedit: denique .fophia Lucretia ; mortem tam boni mariti, tam indulgentis patris, tam iucundi foceri, tam dulcis avi, infolabiliter merentes: quibus evenire, App. Nov.A6. Med. Pb. Tom.L.—— kk | que 258 | Memoria que pater & in fcripto paucis ante mortem diebus vite fus. curriculo, quod in ecclefia iuffu illius prelegi nuper audivimus, & apud animum fuum ultimis vite. momentis precatus eft, Deus immortalis propitio numine fuo iubeat. | Quod tandem Kozrxn: noftri ultimum morbum, mortis- que hunc infecute caufam attinet, hec llluftris Georg. Gott- lob RicHrERVs, Academie Georgie Auguíle t. t. Prorector, fequentibus expofuit ac funebri Programmati fubiecit verbis :- —. , Quid Virum perenniori vita digniffimum fato tam prz- ,» Cipiti 4) merferit, ne dolor nimis interpellet, paucis expe- $ 55 25 35 3? 5 35 ED) 95 35 5 $) 55 5)» 35 25 nario maioris preceps videri nequitj at cum vix horula in- ter valetudisem fpecie integram & ipfam mortem, intercef- ferit, cumque ipfe poftremus dies inter confueta, immo auctiora, negotia placide & fine novis incommodis tranfie- rit, non poteft non illa res aliquid terroris in animis eorum relinquere, qui improvifa hac celeritate non minus quam ipfa communis iacture magnitudine moventur. Neque ve- beneficio folidum animi robur, ita ftabilis & tot rebus ftre- nue gerendis par valetudo ipfi contigerat. Toto illo tem- pore, quod in hac mufarum fede fub fincere amicitie, quam inter infigniora vite mee decora & folatia refero, arctiori indies vinculo fuaviter exegimus, raro illi opus fuit, col- Nuper. admodum amico de fubita patris fui morte referenti ita Ícriphit KogreRvs, fe Zn magnis Dei beneficiis ponere talem iSa- vacíav, et fpevare , eam fibi quoque tributum iri, SvETON, Aug.99. Fere quoties audiffet, cito ac nullo cruciatu. defun- élum quempiam, fbi et. fuir Sayacías JKmilem (boc enim f — verbo uti folebat) precabatur. diam, Habita quidem etatis ratione fatum Viri feptuage- . ro pie defunétus in homine mortalitatis ad fuum exemplum ^. memore, & ad eterna tacitis votis adfpirante, alium vite exitum optabiliorem cenfuit. Velut fingulari providentie ub Me r4 m - ——H— E c E ——————H———.—— — —— — —-——— X )Óes—— ]"vns)f!À————— — DANSR- otn: 7 ag 3, lu&ari cum valetudine fua, vel cum ea redire in gratiam, » Anno tamen feculi quadragefimo ex itinere, quod primo , vere füfceperat, redeuntem acuta & fere funefta cardialgia adflixit, ex cuius tamen przfenti periculo eluctari ipfum di- vina gratia, adiectis quindecim vite annis, voluit, meisque tunc confiliis & tot aliorum pro falute eius votis clementer annuit, Poft id temporis crefcente annorum onere de ca- tarrhis, afthmate & tufli, illis fere indivulfis fenum fatelli- , tibus, conqueftus fubinde eft: vite autem fobrietate & fe- , rene mentis quiete fenfit moleftiarum illarum, tamquam » . ultro fugientis nubecule, facilem fatis tranfitum effe. Ille tamen eft horum malorum in fenili corpore fenfim invalef- centium genius, ut ferofa colluvies fub quiete hiemis ma- gis collecta, pleniori ad primi veris teporem rivo, verfus pe&us redundans, triftem clanculum catarrhi füffocativi fcenam inftruat. — Huc faciunt tuffes tempeftive primum oborte, mox malafide, quafi poft exhauftam faburram, remittentes, qua auctis paullo poft viribus, noctu imprimis fub calore lecti & decliviori corporis fitu, humorum huc ruentium novo & graviori impetu vias a&reas opplent & animam elidunt. llla omnino eximii viri erat conditio, Solebat poftremis diebus füb moderato etiam fed protra- &iori motu, maxime fub adícenfu, anguftias ftatim pecto- ris fentire, et fepe medio in progreffu interquiefcere. La- borabat tuffi, fed ab illa, quafi iam defzeviiffet, nihil finiflri metuebat, non fatis memor, violentiores ex induciis effe infidias, Neque vero inter hec fulciendi corporis curam neglexit: ea vero, qua in prefidium füuaferam, moram fer- re cenfuit, donec femeftrium laborum propediem finien- dorum terminus plus otii indulgeret, Biduo ante obitum vidi ipfum in edibus meis pro more comem, affabilem & ex penu illo multiplicis eruditionis, qua tam delectarent, quam. inftruerent, plurima Oei. inter hac yi NV. kk2a hau- -— 260 Memoria D. Koeleri, ,» hauftas ex libris facri argumenti, crebro & avide füb inter- ,, vallo laborum lectis, confolationes religiofe enarrantem. , Paucis, antequam rebus humanis ereptus eft, horis.ad me . remifit, que ex Senatus academici arclioris decreto eius examini tradideram, in quo omnis adhuc 'ingenii attentio » &Íolertia eluxi: — Coenatus vefperi & cum fuis blande .»» collocutus decima, tanquam ftata capiende quietis hora, ,, in lectulum fe recepit, aliquid adhuc opere legendo libello , etiam tunc impendens. Quo iam fepofito & exítincta can- dela, dum commodiorem fitum fub aliqua corporis agita- tione quazrit, afperrima illa & fuffocante tuffi correptus exi- lit electo, & in vicino mufeo auram captat magis magisque interceptam inter mucofas & fuberuentas oppreffi pectoris deiectiones, | Ita fubito elanguefcens recubuit in fellam, & vena licet protinus fecta paratisque veficantibus, nec me accurrentem agnovit ainplius, nec ego meantis adhuc ani- ms vel pulfanus vene veftigium in ultimo illo virium de« liquio deprehendi. "Tam celeriter die decimo Martii, ho- rà, que ad noctem vergit, undecima, orbis eruditus virum confummatz doctrine, Academia noflra precipuum decus fuum, familia amantiffimum parentem & maritum, omnes, quibus virtus in pretio eft, exemplum pietatis & candoris, , amiferunt, ego amicum, cuius memoria, etiam fub re- ;, crudefcente luctu, grata femper mihi erit, ,; fancta & inviolabilis.,, 9» 55 95 35 55 35 MEMORIA . VIRI MAXIME REVERENDI, AMPLISSIMI - ATQVE DOCTISSIMI D-O M I N I FRIDER. CHRISTIANI LESSERI MINISTERII EVANGELICI NORDHVSANI SENIORIS, AEDIS DIV. iACOBi! ET MARTINI 1BIDEÉM PAS$STOR!S, ACADE- MIAE CAESAREAE NATVRAE CVRIOSORVM ET REGIAE BEROLINENS. SCIEN- TIAR. SODALIS, ITEMQVE SOCIETATVM ROBORE GOETTIN- GENS. ET BREMENSIS MEMBRI HONORARH D. XVII. SEPTEMBR. ANN. MDCCLIV, PLACIDA MORTE EXTINCTI, | CONSCRIPTA |LVD OV. CHRISTIANO PEZOLT, ISLEBIEN SI, J MEDICIN, DOCTORE ET PRACTICO NORDHVSANO, J ACADEM. CAESAR. NATVRAE CVRIOSOR. COLLEGA, FT SOCIET. . REG. TEVTON. GOETTINGENS. PIEMQNE DVCAL. IENENS. MEMB. HONORAR kk 3 n, ; IRAN TIC Qu NU TC ALL das ipee LX "n Mn" DAYTRAT - "(24 uos 3D, 1130 M OOANXA-CTA WEAGQOOLAVO wmvr: UE. e à peer ENQIMGTVAT MYTAISQQO AaveMg KETFT 2E ER MUT E Mom SK enc ETRE TS wissoaR yes 'À. AEMGTUNE ^ i » APYOGH rid. ETAT HE K3512:4 47 ? x0 , " rs 5 X " Vi ND IR IDE RAS A T9152 t W025 I ; i F 3 | E A u ( * * TJONHg oic AYre: "Ho H oen ysr Mr A x1 i js PL. AE 2 1 zo 280VMASS "Oros iie ASQ Er xy y BS Dus "3198. T9 AI1)y nbsoraVy RA NIFTAvC 42 P dez " E Tono Á i! 9,5 d^ M. EPA ? A2 vq »YOMAT (. A i. | fe L ^i S. $ T "» HRS E MOOR uAVM tula E - -i L * * - : "A " i: » D [4 Ld * LI i, - Y 5. " - r D & : E 1 Y L2 M64 d j " "a 1 t ' p I 4 [ "A a " da ud x L » | X. Uu q:N " &. L Li Ld ^ [ ' NA ! -— ? , 4 - A H - Xx) x - ,865 «Ca» Eno Reb» eRodquo quique dq N? a vero prorfus abludit, illos fere omnes, qui vitas clarorum virorum defcribunt, dum aliorum memorie hoc inftituto confulere videntur, eo fimul refpicere, ut fuum quoque nomen eternitati una commendent. ^ Ecquis vero .etiam laudabile iftud hominum iure reprehendat immortali- tatis ftudium ? trahimur omnes, quotquot vivimus, eternum vivendi defiderio. ^ Sed non fufficit, velle; nec füfficit, co- nari: immortalitatis beneficium meritorum premium eft, Non fatis eft, fcribere, fed quomodo fcribatur; lectores, qui qui- dem a partium ftudio alieni funt, libere iudicant, pofteri calculum addunt, fcriptorem vel eterno filentio cenfentes di- gnum, velcongratulatione. — Ego vero, quum idem adgre- . dior, lectores, vitam, dum vixit, clariffimi, quum fatis de- fun&us eft, immortalis viri, LEssERI, enarraturus, tantum abeft, ut, hoc qualicunque pietatis officio, vel ipfius glorie, vel mes aliquando fatisfacere videar, ut utrumque potius plane defperem. Merita olim, beati noftri LesseRI, quorum quippe memoriam ipfe, dum fuit, fartam tectamque fecit; & felicitatis eterne premia, quibus iam fruitur, tanta funt, ut commendatione doétifimorum hominum, nedum mea, num- quam indigeant. Mihi vero qui tantum fumam, ut levi hoc insenii monumento vel aliquam glorie fpem concipere au- deam? Dicam, quod res eft. Manibus immortalis viri, qui & beneficiis innumerabilibus, & amicitia ac confüetudine, dum vixit, maxime fibi me devinxit, hoc, qualecunque eft, pieta- tis & grati animi officium debeo. ^ Exfolvam igitur, quod poffum, parum curans, qualem nominis famam hac fcripuone . vel illi, qui ampliore non indiget, vel quidem mihi, cuius in- genium tanti non eft, conciliem, ^ Vnicum vero hoc faltem -premonendum adhuc duco, me non praeconis partes, fed te- ftis veritatis in enarranda clariffimi viri vita ubique fecuturum E. effe. | | | 264 * Memoria effe, — Quam quidem gloriam fi mihi dederint le&ores, de- functum me proríus feliciter eo, quod ipfe mihi iniunxi, offi- cio, exiftimavero. | | jd Kit igitur Fridericus Chriflianus LEssER, ad cuius vi- tam, & meritorum multitudine, & nominis celebritate am- — - pliffimam, nunc enarrandam me accingo, reverendi Ecclefie — - repurgate Minifterii, quod in libera illa, eademque incluta imperiali civitate, Nordhufa facris vacat, Senior, dum vixit, meritiffimus, templorum divi Iacobi & Marcii Paftor vigilan- tifmus; preterea Cafaree Nature Curioforum, itemque Pruffice Academiae Scientiarum Sodalis digniffimus, ac tan- dem Societatum Teutonicarum, & que regia apud Goettin- genfes eft, & que Brema floret, honorarius Socius, .Nord- hufe debet vir celeberrimus natales fuos; lucem quippe hic loci adfpexit duodecimo die menfis Maii, anno clo lo cxcm, Hoc quidem divine bonitatis: & gratie beneficium femper predicavit nofler, quod parentibus, fi non gentis fplendore nobiliffimis, vite tamen integritate claris, prognatus fit. Pa- cre ufus eft, Pbilippo lacobo LzssERO, qui Diaconi officio, ad primariam edem, que Nicolao fanéto nomen debet, apud - Nordhufanos per quadraginta annos functus, & Minifterii - Ífacri amplifiimus fenior, ac orphanotrophei adminiflrator : audiit integerrimus. Matrem vero coluit Aemiliam Sophiam , e gente Roílhmablerig, feminam fane ornatifumam, ^ Avus paternus fuit Joannes LgssER, civis Nordhufanus, & fartorum |.— . ibidem focietatis, que Senatorie dignitatis eft particeps, mem- brum honeftiffimum, — Tori eiufdem focia, 74a4ria RockeN« | rvssià, Mühlhufam natale folum habuit. Ad gentem mater- — nam fi velis adtendere, virum, & eruditione & religionis fide clarifümum, Zo. Eliam RoTHwAHLER, Rudolphopoli olim, & — in aula & in civitate concionatorem fidelifinum, atque po- - flea Gothano - Walthershufanum infpectorem füperiorem, - avum colui, Avia materna fuit Clara /Maria, nata e E MalQ- - BE D. Leferho c o0 AUS | | - Maiores reliquos besti noftri Lesser, non:eft, quod ulte- rius repetam. — Hoc faltem monuiffe füfficiat, totam gentem .Le[Jeriam, meritis noftri ac. virtutibus mirum quantum nobi- litatam inluftratamque fuiffe. ^ Quod ut fieri poffet, bona omnino ac fideli difciplina atque educatione, a puero ftatim . opus erat, Hoc quidem illud beneficium eft, quod parenti- gne laudari poteft. In eo quippe omnis noflra felicitas, ve- raque falus, pofita eft, Iec igitur prima quoque optimi pa- tris cura fuit, ut, poftquam facro tinctus lavacro, gratie fee- bus fcientiarum elementis imbueretur, quibus puerilis setas impertiri poteft ac.debet. | Nec quidem folus huic negotio pater, quam potuit, omnem adhibuit diligentiam, fed alio- rum quoque, quos fideles cogneverat, atque idoneos magi- ftros, ftudio ufus eft. ^ Certe, fi qui (unt homines, qui de re publica optime merentur, illi, fi quid iudico, reliquis an- teferendi fant, qui in erudiendis formandisque pueris fuam eomtrnodant operam. — Áge, & eorum nomina pofteris com- Tendemus, quorum fidem eque atque dexteritatem LessE- VS nofter, in doétrina pariter ac difciplina, pleno ore, quo- oties acte pueritie & iuventutis recordatio fuübibat mentem, collaudavit, Domi quidem, cum patre, prima litterarum. femina iecit Joann. Conrad. Gerbard. GgosmgmM, Ecclefim JNorenfis poftea Paftor bene meritus. JNec filentio prater- .eunda eft opera, quam dedit feliciter eidem rei vir candidus & amicus beati viri, HrscHELIvs, edituus ad eedem d. Bla- fii Quum vero puerilis etas LessEnI primis litterarum ele- mentis domi fatis imbuta effe videretur: ad publicos, qui in -"Gymnafio docebant, preceptores miffus eft. Garriant, quod- cumque velint, &fibi placeant publicarum fcholarum con- temtores; qui pretium rebus ftatuere fuum didicerunt, cor- ati viri, publieasfcholas privatis inftitutionibus longe ante- Zipp. Nov. Acl. Med. Ph. Tom.I. 11 feren- bus debemus, quo nullum vel maius excogitari, vel fatis di-. |. :dus cum Deo infans inierat nofter, a teneris paullo poft tali-. 266 | Memoria ferendas effe non immeríto cenfent, ^ Et ita noftro quoque - LessERO femper vifum eft. Quam ob rem Laxxegr, Der- scugLI, HEwRICE, DEMELUH, WisERI, Mkrmmr, cara ipfi & fancta, dum vixit, nomina femper fuerunt; &, quam potuit, ilis maxímam, pertotam vitam, habuit gratiam, Eam vero nofter optimi fui parentis curam, fumma cum pietate, grati- que anímí teftificatione iterum iterumque predicavit, quod in " &dibus MErenr, Rectoris meritiffimi, commorari, ac fingulari cura & benevolentia eius uti potuerit. ^ Preterea & lucro adpofuit & voluptati muficam, quam puer didicerat, & arrem graphicam, quam dicunt, Factum enim vel centies fuifle, adfirmavit, ut, utriusque artis ingenue beneficio, otium in adolefcentia nobilitaret, & victum quaereret honeftum, Lit- teras, quas dicunt, huinaniores, ab ineunte etate adeo ama- vit, & fideliter didicit, ut, Poétices inprimis deliciis captus, latinos Poétas iam tum quoscumque fibi compararet: quem vero litterarium thefaurum idem illud incendium, quod pa- triam pene delevit, abftulit. | Quum: igitur elegantioribus lítteris in fcholis fatis, & ita quidem, ut laudem mereretur, imbutus eruditusque effet, abi- tum parabat in Academiam, Halam vero fe primum contulit nofter, Aprili menfe, anno clo Ioccxi. ea quidem mente, ut. medendi artí cotum fe traderet. Rationem omnino & nature & fortune, fed nature magis habendam effe, in deligendo vite genere, recte cenfet Tvirivs: & nofter, eo felicius utri« que fe facturum fatis, perfuafüs erat, quando falutarem ar- tem deligeret, quo magis ad naturales fcientias ultro fereba- tur. Sed aliter fepe Deo vifum eft, ac nobis. » Sunt homi- nes, fünt alie res, quibus a confilio divinitus quafi avocamur, quod cepímus. ta b. Faasckivs, Halenfis Profeffor optima memorie, auctor noftro fuaforque exftitit, ut diviniori fcien- tig, quam Theologiam vocant, fe daret, INec fprevit LEs- sERVS Optimi confilium viri, facratiorem mox difciplinam — ^ tanto .. | D. Leferi. 7^ 967 tanto ftudio amplexus, ut nihil prius, nihil pofterius haberet, Quum tamen videret, fobriam Philofophiam, & inprimisPhy- ficam, Theologie fideliter omnino famulari, utrique idcirco ftrenue vacavit. A beato igitur D, Juflo Joachbimo BaEiT- HAVPT rerum divinarum haufit fcientiam. | D. Paulus Ax- TONIVS precepta ipfi dedit interpretande fcripture facre. Auguftus Flermannus FRaANCKIVS, a cuius latere nofter non facile diíceffit, nec non D. Joann. Joachim LaxcE, viam uter- que monfítrarunt, bene & recte, ut chriftianum quidem ho-- minem decet, vivendi. Preterea Hebraice lingue Lrssz- Rvs admodum ítudiofus fuit, quam ipfum fideliter Chri[f. Benedid. Micnagus docuit; in Philofophia vero ducem ce- leberrimum HxrsEccivM fequutus eft. Hsec ratio fuit ftudiorum eius academicorum, quuin Ha- le effet, (& nihil magis tunc in votis habuit, quam ut cam- ipum, quem fibi ipfe defcripferat, feliciter emetiretur. . Sed, ut funt res hominum, in medio pene curfu, vel, fi mavis, in principio, fübfiftere cogebatur, trifti quodam fato in patriam eodem anno revocatus. | Incendium, quod magnam urbis | ipatrie partem .deleverat, in opes etiam b. LessEn: crudeliter graffatum erat. Quo facto, animum pene abiecerat nofter, quia poft tantam «calamitatem vix füupereffe videbat, unde vi- weret. Verum is qui temperat res hominum, praíto adflictis. eo magis eft, .quo minus .de eo cogitant, Et noftro ergo ad- fuit fupremum Numen, quum de fuftentande vit: mediis fol- licitus effet, "lRitLERVS, at quantus vir! de ecclefia, de aca- demiis & fcholis, de.gente füa immortaliter meritus, Lipfie inprimis duodecim ftudiofos optimarum artium, qui vel con- - fanguinitate, 'vel :adfinitate fibi iuncti effent, menfe liberalio- ris beneficio, fuis ipfius fumtibus ali, per teftamentum iuffit ac voluit. |. Spe itaque fretus, quod conatus effet, fore, ut beneficii iftius Trilleriani particeps fieret, acceffit tandem no- . fter eedem anno Lipíiam, menfe Septembri, & brevi poft in 112 : locum x 268 |. . Memoria locum vacuum fücceffit menfe. Nec lroc folum fuit benefi- cium, quo ufus Lipfie eft. Stipendium Koenigfeenfe, qued dicitur, feu Scheffeliamnum, cuius copiam ipfi materna. ftirps fecerat, liberaliter eum infuper in hac alma matre aluit. lgi- tur nunc eo alacriori gradu in. optimis litterarum ftudiis L x s- sgR vs hic progreffus eft, quo maiori munitus fuerat bene- ficiorum prefidio. — Duces vero in hac militia & magiftros- ^ ftrenue fequutus eft, Goíffried Ox gARIVM, & lo. Gottlob PrzrrFERVM, doctores theologos fat celebres, qui univerfam, qua patet, Theologiam dogmaticam alternis vicibus eum do- cuerunt. Precepta porro interpretande fcripture facre de- dit ei Canrzovivs, vir magni nominis. — Et morum doctri- 2a, qui quidem hominem Chriftianum fingunt, BEnxDivs pre- duit, Ad hec controverfias, que ecclefie noftre cum. aliis & nunc & olim intercedunt; D. GüwrHEgnvs; Hebraicam linguam M. DzevrschEN; philofophiam MürrEnvs; phyficam: inprimis RüpiGERVs; & artem denique verba e fuggeftu fa-- eiendi, PrErFFERVS eum docuerunt. Sic nofter biennium fere Lipfie, nec fine fructu, trivit. Anno vero clI5Io ccxrv. re- petiit Halam, ea quidem mente, ut telam ibi feliciter perte- xeret, quam coeperat, Sed, que funt res hominum. variis fepe cafibus in. medio tentamur curfu, &, quod bonum no- bis videtur, Deo vifum non eft. Morbi funt inprimis, qui- buscum fepe nobis confli£tandum: & febris noftrum hic loci —— tantopere corripuit, ut fruftra omnis medicina adhiberetur. - Tandem füadentibus Medicis, ut locum aéremque mutaret, - hinc abiit, & Berolini tum opem, tum prefidium quefivit. Confilium feliciter fücceffit; in ipfo itinere ceffit morbus, & ^ Berolini; quum viribus pene exHiauftus adventaret, patruum invenit Zo; Frid. LEsseRVM, erarii rédituum regiorum publici fecretarium, alterum patrem. Hic igitur nofter, quum bona uteretur valetudine, nec quidquam ei deeffet, quod ad am- . plificanda eius. ftudia facere aliquo modo videretur, librorum. — | inpri- - "- z — " MT * etUdbog nup e aw m s | L3 Ej ;u ^ ] e zz D. Leffe A A 1 NC 269 inprimis, quorum ingens ibicopia datur, praeclaris opibus ac con- fuetudine eruditiffimorum hominum in rem fuam feliciter ufüs eft, Verum nec hic fatis dia commoratus domum tandem, ca- riffimi patris iuffu, rediit. — Ille enim, quum fepius pedibus laboraret, e re fua & filii fore iudicaverat, fi adeffet, ^ Ade- rat, & pie morem gerens optimi voluntati patris, tanta mox litterarum & facundie edebat documenta, ut fpem fuorum pariter atque omnium civium, quam de eo conceperant, fü- peraret, Nec deerat aliorum ftudiis: quumque vir genero- fus, & fortis & bello ftrenuus, militie tribunus Ze GROSSEN, eum magiftrum pofceret & pedagogum nobilis fuze iuventu- tis: adnuit his iuftis precibus, & Kinderode aliquamdiu & Groffenverdere honefta illa forte perfunctus eft. — Quamvis vero nunc in eo totus effet, ut nobiles pueros optime forma- ret, & ingenuis artibus eque ac honeftis moribus imbueret:z tamen caro patri fubinde egrotanti, & aliis verbi divini mini- ftris, ipforum loco verba e fuggeftu faciendo, prefto adfuit. ' Quum igitur omnis demum opera b. noftri LessEnr ec- clefi& inprimis addicenda effet, nunc patria pofcebat eam me- fito? & quum munus facrum anno clIolo ccxvr. Nordhufie vacaret, paftor ecclefie b. Marie Virginis in monte, annum etatis vicefimum quartum nondum füpergreffus, pluribus fuf- fragiis nominatus eft, — Ad quod munus etiam paullo poft, exploratione more maiorum facta, a magnifico Sepatu rite - vocatus, tertia, qua dicitur, Dominica Adventus, docendi publice in ecclefia initium fecit. Felix igitur in eo erat bea- . . tus vir, quod in urbe patria nunc non folum cariffimi patris . Collega, verum etiam, fi Cleri Nordhufani ordinem fpectes, -prior ipfo audiret. Huic vero dignitati ut fatis faceret, fuum- que expleret munus, nullis pepercit laboribus, nullis vigiliis, . Mfü faepius evenit ei, ut vel quinquies vel etiam fexies, quod mireris, una feptimana, verba facere e fuggeftu haberet ne- €efíe. Acceffit, quod anno clo Ioccxxiv, curam & admini- i 115 ftra. d - |o gc e Memoria ftrationem Orphanotrophei, nec laborum pertefüs, neque moleftiarum faftidiofus, it fe fufciperet. — Quo quidem novo munere demum ango clolI»ccrur fefe abdicavit, Lec vero qui penfitaverit, vix crediderit, alis quoque liberalioribus ftudiis LEssERvM noftrum, tantopere occupatum, intendere animum potuiffe, Intendit certe, quandocunque vacavit, mentem vel hiftoricis, vel phyficis, vel theologicis rebus 5 nec intendit folum, fed litteris etiam optima quevis ingenii . fpecimina confignavit, & typis exfcribi curavit? qua quidem nemo nunc ignorat, nec olim ignorabit quispiam mifi littera- rie hiftorie plane rudis, Quum vero naturalium rerum in- primis curiofus effet, multumque ftudii in indagatione nature poneret, ideo Tlluftris Academia (Cefarea nature curioforum dignum eum iudicavit, quem anno clolo ccxxxv. fodalibus fuis rite adfcriberet, — Anno cloloccxxxix. poft obitum b. ZIMMERMANNI, ad munus facrum, in INofocomio id, Martini, menfe Maio a magnifico Senatu iterum vocatus eft, "Tandem vero biennio poft, quum b, Goun1vs vex lacobea parochia in Blafianam translatus effet, parochiani ecclefie d, Tacobi ad unum omnes hoc agebant, ut LessERvM, iam bene fatis me- ritum, paftorem gunc fuum omnium fuffragiis eligerent. Ad quod ampliffimuin munus, :ut divine pareret woluntati, ter» tium ab illuftri Senatu Nordhufano legitime voeatus, provin- . :cia illa, quam in monte b. Virginis bene hactenus adminiftra- | verat, Dominica XI. poft feftum Trinitatis, oratione folemni, «quam valedictoriam dicunt, habita, exibat, & octiduo poft no- vamillam, quantumvis.duram, ad d. lacobi, rite & feliciter | capiebat. Cui quidem provincie, ita ut rem facram etiam ad d. Martini curaret, vir beatus fumfna cum laude prefuit, donec iad triumphantem,a Servatore fuo clementiffime vocatus, abiret ecclefiam, Non deerat quidem poftea, dum hic vixit, occafio munerum ampliffimorum alibi capeffendorum: fed illud ei nunc fftabat, «& vivere & mori, fi Deus vellet, in patria. , Vigi- —— | | | | | D. Lefferi. | o7 — "Nigiliarum nofter & laborum numquam pertefüs fuit: quecumque demum fe occafio offerret, reipublice bene con- fulendi & ecclefiaftice, eam numquam dimifit, Aedes, que divo lacobo nomen debet, ruinam minabatur. Miferum cer- te noftra etate fatum, tale quid fi imminet, ubi non opes fup- petunt, nec reditus! FIac cura noftrum quoque tum temporis tantopere coxit & verfavit fub pectore fixa, ut tandem confi- lium nova exfítruende edis caperet. | Sed egebat eris: non erat unde fumeret. Tante molis hzc res erat, ut alius quis- que, non LsessERvs, animum abiceret. Hic quippe folus nunc, tanto negotio intentus, in Deo & bonorum hominum, ubicumque demum terrarum degant, prefidio fpem ponebat - omnem. Litterarum fcilicet commercio, quo ufüs vir bea» tus, dum vixit, ad ftuporem usque innotuit; non per totam tantum Germaniam, verum apud diffitas etiam gentes factum eft, ut tantum colligeret, quantum fatis effet, Atque eo tan- dem res feliciter ceffit, ut vetufta illa & labefactata ede plane deflructa, nova.ex fundamento, eademque fatis ampla, orna- ta atque fplendida reftituta effet, & ad cultum fummi Numi- nis publicum duodecimo die menfis Octobris, an. cl» Iocexrvur. folemni ritu inauguraretur. oc certe nofter beneficio gra- tiam apud ornes.inivit bonos infignem, & civitatis fue inpri- inis fempiternam meruit mermioriam. | Quum igitur LesseRvs partes fuas undique expleret, & fi quando vacaret, in nulla re alia, poft Deum, nifi in bonis litteris adquiefceret: fieri non potuit, quin ubique in amoribus effet, & inter eruditos inprimis & illuftres viros famam con- fequeretur. Anno igitur clo I» ccxrur, regia Scientiarum Aca- demia, que Berolini floret, dignum iudicavit noftrum, quem fodalem füum nominaret. Quinquennio poft, anno nimirum clo l»cexrviu, regia itidem Societas, que in honorem Germa- nice lingue apud Goettingenfes inita eft, beatum virum coo- ptavit; quid ? quod eodem anno Serenifümwus quidam r/n- t ceps w£e ——O Mb — — | ceps ordine fuo, quem condidic Concordíe, LEssERVM €oho- ^. neítavit,' Tandem, quod noviffimum eruditorum premium fuit, Bremenfes, quilaudabili ftudio Germanice lingue am- — plificandz dant operam, fodalem füum, ut dicunt, honora- rium publice noftrum declararunt. A — J Verum nunc etiam audiamus, queenam rei familiaris fue- rit ratio, quam quidem ut iniret Lessenvs, opus effe merito iudicavit, Widimus eruditum virum «& theologum: videamus etiam patrem familias. Enimvero quum fe totum vir beatus bonis litteris daret, & rebus facris, quas muneris ratio poftu- labat, unice vacaret, fociam ut legeret, que rebus domefticis coníuleret, ere fua iudicavit. Bis votainiit, Anno fcilicet clodoccxvi, menfe Decembri, virginem ornatiffimam, 4o- bannam Mariam WorrRAMIAM, filiam z4dami W OLFRAMI, mercatoris Nordhufani, viri honeftiffimi, — Ex qua quidem optima coniuge quatuor fücceffive fufcepit liberos, cafti ac mu- tui amoris teftes. Primogenitus filius, vir fumme reverendus, Joann. Pbilipp. Frider. LgssERvs, Paftor ad d. Blafii in pa- tria.civitate mericffimus, Confiftorii ibidem Adfeffor Gymna- Ífii Infpector, Orphanotrophei Adminiftrator, & Societatis re- — gie Góttingenfis Germanice membrum honorarium, in deli- ciis precipue fuit viventi patri. 1s certe natus videbatur, ut - veftigiis celeberrimi patris infifteret, eiusque gloriam nom — propagaret tantum, verum etiam amplificaret, Secunda pro- . —. les fequioris fexus fuit, que brevi poft partum ex hac vita iterum deceffit. Hanc excepit filius, Joann. Gottlieb. Fride- ricus, qui quum optimam parentibus fpem feciffet, undecim annis poft, compofita mente ad immortalitatem contendit. ^ Quarto denique, ut provida fummi Numinis cura filio fuper- titi filiam iungeret füperftitem, LessEnvs pater e 77aria fua fufcepit Aemiliam Sopbiam Elif[abetbam; quam quidem, quum adhuc viveret, nuptui collocavit viro plurimum reverendo, - £Ciriftophoro: Ludovico ScumanixG;- verbi divini .& eccefiae —— i233 í min : D.Leferi. | ^ ^ 278 mminiftró, que apud Wilfingerodenfes & Afcherodenfes colli- - ditur. In eo igitur felix fuit LessERvs nofter, quod non fo- lum binos fuos fuperftites liberos fuis ipforum coniugibus fol- lemni ritu ipfe iungeret, verum etiam unicum filium primo- genitum in Collegis numeraret. ^ Vidit etiam beatus vir, & ofculatus eft, quum viveret, e fi/jio nepotes fex, tres e filia 5. hoc uno addito dolore, quod unus e filio nepos & due ne- ptes; unusitem nepos e filia, prematuram mortem obirent. Ratum praterea habuit, quod vulgo dicitur: z4mor 4efcenZit, non ad(cendit. «Quemadmodum enim liberos fuos ac nepotes unice dilexit, & omnem fuam in eo fixit operam ac curam, ut in fpem patrie :crefcerent: ita in nepotibus inprimis acquie- vit, ut unice faltem illos .Ze7/cias fuas vocaret, "Verum, quod dolendum, :cariffima LEssER: coniux, que tam bone ftirpis alma mater fuerat, per.duodecim tantum annos his rebus in- «erfuit, (Obiit.;nimirum honeftiffima femina diem fuum anno «clo To ccxxix. ;menfe Tunio. Hocce cafu nofter tantopere turbatus & oppreffus pene 'fuit, ut vel difcipline liberorum, vel rei familiari folus vix fuf- ficeret. . Hinc ut fecunda iniret vota, ab ipfo Deo fe compul- fum arbitratus eft.. Sed nihil prius, quod optaret, nihil po- fterius habuit, quam ut feliciter cederet fecundum hoc, quod meditábatur,matrimonium. Secunda quippe vota, iunt, raro fecunda. | Adnuit divinum murnen iuftis precibus, atque e gente Aiemannia, Chriflianam Elifabethbam wirginem filiam - illuftris olim Turisconfulti Nordhufani, ac confiliarii regii Pruf- fici, Jobannis Güntberi RiEMANNr, viduo profpexit, ut domum duceret. NNuptias cum ea celebravit longe feliciffimas, deci- mo fexto die Octobris, anno clIocexxxi. Quod matrimo- nium, quamvis aufpicatiffimum effet, non tamen adeo feecun- dum fuit, ut non nifi unicam filiam, /ariam Sopbiam Chri- füianam, ex amantiffima hac coniuge füfciperet. — App. Nov. Ad. Med. Pb. Tom. I. mm . Ad 274 i: Memoria | Ad finoularia porro beati noftri LEssEn: penitius cognot- cenda, qu& quidem animi ace corporis characterem faciunt, . nos adcingamus,. Quum vero litteris operam, quam poffet, maximam daret, hac fuit ftudiorum, quam tenuit, pene pro- priaeius ratio. Quodcumque legit, quodcumque meditatus umquatn eft, id omne quidem non in fpem, quod dicitur, fu- ture oblivionis legit aut meditatus eft: fed in fuum ita felici- ter convertit ufum, ut fapientior quotidie & melior fieret, Quod inter legendum dignum memoria ipfi videbatur, illud fingulis in fchedulis fcripfit: &, ne qua periret, fecundum or- dinem litterarum tam belle eas compofuit, ut quaque fciens - tiarum fuam haberet fchedularum collectionem. | Sedulo prz- terea femper cavit, ne quid interiret. ^ Quodíi igitur in mani* bus puerorum, aut imprudentum hominum, videret nunc lib- ros, hine & inde fciffos & laceratos; nunc epiftolas erudito- rum hominum ; nunc figna aere aut ligno defcripta; nunc aliud. quoddam, quod ufui effe poffet: nihil magis curavit, quam ab interitu fuo ut vindicaret, — Quum vegeto fatis corpore effet, illis vel maxime annis, folitariam ubi vitam agens,. in litteris plane adquiefceret, vix modum tenuit ftudiorum, ut ne vale- tudini quidem parceret. Que quidem vivendi ratio in cauffa fuit, ut multum facere & multa poflet, ut ampliffimo inprimis, quo ad moleftiam usque ufus eft, litterarum commercio fufti- ceret, Sed & fontem inde & originem morborum variorum derivavit. .Lienis certe malum, quo laborabat, quodque [Jz- reditarium pene gentis Lefferie videbatur, hac füa ftudiorum immoderata cupiditate vehementer auxit. Quod cumfentiret, -.- remifit quidem nonnihil a vetere ifta fua confuetudine, ac no- | &u inprimis fibi temperavit: hune tamen tenuit morem, hanc fibi dixit ipfe legem, ut eftate hora matutina quarta, hieme -vero, ut quinta furgeret, Que quum ita effent, Medicorum - &que filii atque amici, ad unum omnes, illud tandem vel ma- xime contendebant, ut dictum fibi //enicus nofter velij, quod. | D. Leferi.- | 275 apud PraAvTYM legitur: Zmbula, id quidem lieni optimum efl. Nec erat, qui amicis facile quodvis dabat, vir bonus mo- - Titoribus afper: ambulabat, peregre abibat, variosque alios - corporis motus quaerebat, ut valetudini confüleret , ea tamen plerumque ménte, ut & otium iftud in rem fuam converteret. dta vero nunc in nature adyta penetrabat, nunc hiftoriarum monumenta perfcrutabatur. Contigit LEssERO, quod paucit- . fimis ipfius fortis, tam felici effe, ut ingentem rerum natura- lium copiam cuiusvis regni, & cochlearum inprimis conchylio- rumque admirabilem numerum colligeret, ac fingula queque füum, qui decebat, in ordinem difponeret. ^ Dignus fane hic rerum naturalium thefaurus eft, qui iufto pretio ab locuplete & erudito quodam coématur viro. Ad librariam vero quod attinet füpellectilem, quam comparavit vir diligentiffimus, ea quidem non adeo numerofa fuit & ampla, ut modum exce- deret, ipfius tamen ufibus vel maxime infervire potuit; & in- venies forte ibidem unum aut item alterum librum, qui non ubivis obvius fuerit, ^ Difpofiti erant in Bibliotheca omnes libri, fecundum ordinem, quem quidem fingulorum res & ar- gumentum merito pofcebant. Maximi in his Lrssenvs li- bellos fingularis argumenti femper fecit, quos vulgo Difputa- fionum nomine infigniunt. Eam vero hancfervavit rationem ut qua unius eiufdemque auctóris fuerant, uno compingendas volumine curaret; ceteras vero fingulas vel tenui membrana, vel craffiori charta indueret, fecundumque litterarum ordinem, que primae nominum auctorum erant, collocaret. Si quis forte /audationes funebres in bibliotheca beati viri viderit quam plurimas, ne perperam forte iudicet, is fcito, hec epice- dia ab ipfo eo fine prudenter effe colle&a, ut vite curricula & genealogias celeberrimorum virorum in promptu haberet, "Que quidem diligentia multorum Principum gratiam, illu- ftrium virorum benevolentiam, & amicitiam doctiffimorum "hominum LEssERo, dum vixit olim, conciliauit, Linc etiam z | In m 2 fa- 276 |... Memoria factum, ut litterarum. commercio: cum 1tultis eruditis viris: - fere: quotidie frueretur. Fidem pene fuperare multis videbi- tur, fi dixerimus, ultra trecentos. & feptuaginta: fuifle: viros: celebres & eruditos, quibuscum olim litterarum: commerciuin.: beatus vir inierat. — Corporis LessEnRr formam fi perípicere: nunc animus eft, ftatura quidem mediocris füit, ut nec: macies in corpore federet, nec nimia craífities pulchritudinem: prorfus: pelleret. — Facies preterea rotunda, cefii vegetique oculi ,. quos ingenii felicioris notas non immerito putant, & vivus de- nique: gratusque color; facile cuivis, cui coram intueri conti- git, beatum virum commendabant. Imago ante Teftaceo- theologiam eius, quam: oculis ufurpare licet,. ad. vivum: pene expreífa effe videtur; fecus atque illa, que Italice: verfioni: Infecto:-- theologie: eius praffixa cernitur, cum: hac: inícriptio- ne: 4| Signor LsssER, Erat preterea in: beato: viro multa: füavitas, multa humanitas, multusque lepos ac hilaritas, Si cui. operam füam: commodandi occafionem nancifcebatur, in- eredibile femper. monftravit iuvandi placendique ftudium. Ordinis exquifitioris, quenr amabat, ac diligentia" per totam: vitam: adeo tenax & ftudiofus, ut non facile ab inftituto rece» deret. Eo inprimis intendit animum, ut muneris partes, quo-- ad. poffet, expleret. Vicaria certe opera facile ufüs non eft, nifi ubi neceffitas urgeret. Denique, quod primo loco fuiffet dicendum, ab omnibus iurgiis, fimultatibus ac litibus, pacis: amantiffimus, vehementer abftinuit, ita tamen, ut veritatem, - fifas effet, interritus tueretur. : | Quamvis igitur omnis generis rixas ac concertationes ma- —— ximopere- abhorreret vir humaniffimus; minime tamen pror- füs immunis effe potuit controverfiarum, quas eruditi fübin- de movere folent : nova enim illa cantilenarum: ecclefiaflica- rum colle&tio, que Nordhufie anno cloloccxxxv. im lucem | prodibat, multum: peperit beato: viro moleftie, multas eon- ciliavit inimicitias, Pretermiífze nempe erant vetuftee aliquot —.| quo- | C Eher. 277 quorumdam auctorum antiquiorunr cantilene; — Hoc crimini dabatur: collectoribus, quafi iniuriam feciffent evangelice ve-. ritati,. eiusdemque puriori doctrine. — Poftulabantur auctores. nunc imprudentie; nunc affutie, nunc éregoofiac. Sed nec ifti defuerunt flbi, partim: declarando, partim. defendendo, partim. etiam: negando, qua ipfis impurata fuerant. Certe LzssEnvs nofter cauffa. pro fe, luculento: fcripto, dixit, & publice & privatim iterum iterumque teflatus, fe, ore eque atque animo,. puriorem. evangelice fidei doctrinam, Lvrur- Rr inprimis ftudio reftitutam, amplecti, profiteri ac docere. Et in hac fua fide fe coram tribunali Cugisrt. triumnphaturum,, confidenter contendit. - Quodfi praeterea hominum hec vita pene omnium, in- primis. Chriftianorum,, mifera ac plena eft periculorum: certe LessERvs varios cafus ac multa rerum diferimina expertus eft, Quum iuvenis effet, in itinere, quo Rudolphopolim tendebat, e carpento decidit, ut fupra eum illud protraheretur. — Quo maius autem illud: vitz: difcrimen putabatur; eo: illuftrior erat gratia divina, qua illum iam» clementiffine voluit conferva- - tum, quo aliquando inftrumento uti vellet & fapientie.& bo- nitatis. In flumine deinceps aliquoties, inprimis Berolini, pe-. riculum fübiit; fed evafit femper incolumis provida eius cura, qui fuis prafto eft, ne quid detrimenti capiat eorum falus, Ve- rum nihil magis adflixit olim noftrum, eiusque circulos turba- . vit, quam inveteratus ifte adfectus hypochondriaco:- fpasmo- dicus, quo fzzpenumero; ne dicam perpetuo, laboravit, Ori- ginem. huius mali, communis pene eruditorum, ab ipío patre derivavit ;. & fedentaria eius vita incrementa eidem dedit. Varias iftius morbi paullatim a iuventute fenfit adfectiones, Aetate iuvenili capite inprimis laboravit, nunc dolores eius- dem, nunc vertiginem, nunc animi defectum vel lipothymiam paffüs: ingravefcente vero wtate remiferunt quidem nonnihil i(te adfectiones, fed crebriores fubinde fenfit dorfi dolores, | mm 3j qui 278 Memoria qui a fpasmis finé dubio, & nervorum rigore, , originem tfà- - xerunt. Cafum, hac data occafione, qui forte evenit, pror- fus mirabilem enarrare liceat, Quum aliquando boc morbo fuo decumberet, & faucibus fimul ac difficili deglutitione ve- hementer laboraret, vifum eft Medico, ut fperma ceti, oleo amygdalino folutum, fumeret. — Oleum tamen iftud non ad palatum erat, unde e taberna oleum olivarum peti iuffit, Kirrore vero aut ancille, aut Pharmacopole, loco fpermatis ceti, camphora adfertur, Inícius vgrotus tanti erroris, cupide ebibit adlatam medicinam, ac, cum ea fimul dues ferupulos camphore. Hoc facto ingravefcunt dolores capitis, gelidus nunc toto manabat corpore fudor; nunc plane impos eger videbatur animi eífe; nunc mori cupiebat, nunc irride- bat omnes, qui de vita eius folliciti erant, ac dolebant, Fa- bulam ipfi "MortEnu, de imaginario morbo, agere videbantur, Nunc, viribus prorfus omnibus collectis, lecto furgebat, per hypocauftum obambulabat, ei fere fimilis, qui ebrius ac te- mulentus eft, Nunc denique, quod Dei beneficium & natu- re videtur, arctior eum fomnus complectebatur, fub quo lar- gus fudor prorumpebat, indeque dein evigilans, melius fe ha-- buit, ac feliciter convaluit, En! manifeftum provide Dei cure & amoris beneficium, "Tandem ad noviffima Lzssen: noftri fata pergamus. Tpfo v arde -aps e 1 E UT a dA ET 4 a natali eius die, quum annum fexagefimum tertium, qui Zecre- - forius a Medicis vulgo dicitur, ingreffus effet, redibat fami- - liaris eius morbus, isque folito vehementior, Conveniebant . confanguinei ac cognati ad ceenam, ut vota pro falute feni$ venerabilis facerent, & diem congratularentur, qui iure ipfis — follemnis fanctiorque videbatur pene natali proprio. Verum ^ eheu! triffia nunc fuis ominabatur vir bonus, hunc ipfius — vaticinans, quem celebraret, natalem fore nouiffimum. So- - annium protinus narrabat, quod fub confueto meridiano fomno | - fibi | M d ] j : Í 1 4 LDALMER XR — 0 DD fibi obveniffet, "Vifum nempe tunc fibi fuiffe, aiebat, ac fi .in horto quodam loculum, fexaginta duobus imperialibus num- mis, quos thaleros vocant, repletum, inveniret, ftatimque - animum fuum fingularem quandam fubiiffe admirationem, cur fexaginta faleem duobus, & nec pluribus, nec paucioribus re-- fertus effet ifte loculus. Quantumvis ergo, qui prefentes ad- erant, cognati regererent, vana effe fomnia, illumque fepe falli, qui ea curaret: manebat tamen alta eius mente repoftum iftud fomnium. Et ab eo tempore vir beatus vehementiori- bus fpasmis, vomitionibus, ac ventris doloribus, feu adfecti- bus colicis tentatus eft, qui quidem brevi poft, una cum vi- rium debilitate, nonnihil remittebant, ita, ut munere fuo ite- rum fungi potuerit, indeque fpes fuccrefcere videbatur, fore, ut morbum fuüperaret & ab eo forte convalefceret ; verum fpes illa fuos prorfus defraudavit, fiquidem fexto die Septembr. ann. cloloccniv. poft placidam & tranquillam noctem, qua ufus fuerat, repentina & effera hemoptyfi tantopere proftra- . tus fuit, ut fenfus penitus amitteret. Colligebat quidem po- ftea paullatim vires; aft quum fpafmi & dolores non remitte- rent, fed potius ingravefcerent, ut delirium minarentur, die decimo quinto eiusdem menfis iterum, ac biduo poft, tertium hemoptyfis illa rediit, ut eodem die, vefperi, cirea octavam horam, fpiritum Deo redderet, ac placide obdormiret. ^ Vi- xit igitur vir celeberrimus LXII, annos, menfes quatuor ac V. dies. Plane compofita mente fe ad hunc exitum vite beatum adcinxerat, Statim poft priorem hemoptyfin facra ufus eft cena, ut arCtiori vinculo redemtori fuo, IEsv CHnisTO, iun- geretur, tanta quidem fidei z45»»cí2, ut effufe gauderet, e "theologo Crucis (ipfius verbis utor,) evafüurum fe mox effe theologum /ucis. | Spem huius felicitatis fue certiffimam in |- explicata ac hilari fronte legiffes: tanto nunc flagrabat defide- - rio videndi DEvw. — Amico füo, quem magni faciebat, qui- que ipfia confeffionibus fuerat, Dn. Chrifl. Frid. Wikpen- | . HOLDO; 980 . Memoria D. Lefferi. "HOLDO, "Diacono ad d, Petri bene merito, hec inprimis: man- - :data dedit, ut verba Pauli, que II. Timcth. I. 15. 16. leguntur, in funere, :;pro.concione peroraret explicaretque; :de reliquo ab omni laudatione füi abftineret. Porro parochianum quem- dam, :qui eum, quum decuriberet, amoris '& deloris cauffa, convenerat, rogavit, ut mentis fuz fiduciam atque hilaritatem 'omnibus »parochianis :olim füis, :ac civibus commendaret, :eof- demque .commonefaceret, nihil prorfus :effe, «quod in morte profit aut iuvet, nifi folum CagrsrvM, eumque: cruci adfixum. Hymunis facris omni «quidem tempore, precipue quum morti proximus effet, :mirifice delectatus eft; :«& quum omnes illos peculiari figno in -ordinario 'fuo libro notaffet, «quos reliquis anteferret, :gratum ipfi femper fuit, fi quis unum aut alterum eorum ad lectum eius caneret, ;jPaucis. diébus. ante, quam de- cederet, accidit, ut alumni, :qui currendo canere, :atque ita ftipem colligere folent, :ante fores eiusceffent; «quod quum au- diifTet, iuffiteos hymnum illum «canere: Z/i Jefu es dein Wille, uj. f. tv. aclicet:ob lingue infirmitatem, :concinere:non pof- fet, motibus tamen ac.geftibus variis pias 'fuas prodidit medi- stationes. 'Pofteaquam vero ad quintum iftius hymni 'verficu- . jum ventum .erat, manus fuas.expandit, ;& in pectore crucis 'adinftar compofuit; :ac tandem :verficulo fexto:audito, ingens :defiderium beate mortis omnibus , :quorquot :aderant, fignifi- cavit. Funus celebri pompa:acihominum frequentia, qui il- — lud comitabantur, die vicefima fecunda Septembris, que Do- minica fuit XV, p. Trinit. elatum, & in ede illa nova d. Ia- cobo dedicata, ad dextrum altaris latus, quidquid mortale ha- ibuit, reconditum eft, fufpenfa dein e regione huius fepulchri — | . imagine b. Viri, cum infcriptione quadam brevi, me- . . moriam eius pofteris commendante. d ' " MEMO- | -ELOGIVM- MEMORIAE VIRI QVEM SVA IPSIVS FACTA | CVMVLATE PRJECLAREQVE EDITA ZETERNITATI DVDVM COMMENDARVNT GEORGII ERHARDI ^. HAMBERGERI — AC VTRIVSQVE DOCTRINAE PER OMNES PARTES, SVC- CESSV TEMPORIS,--DOCTORIS IN ACADEMIA, QVAE PATR ends IPSI FVIT, IENENSI, POSTREMVM VERO PHILOSOPH. NATVRAL. CHEMUE ET PRAXEOS PROFESSORIS PVBL. ORDINARII, SERENISSIMOR. SAXON. DVCVM ERNESTIN/E STIRPIS «. -CONSILIAR. AYLICI, MEDICOR. ORDINIS SENIORIS, CONCILH AR- CTIORIS ADSESSORIS, PRZEFECTVRJE IENENSIS PHYSICI, ACADEM. CAESAR. ZIATVR. CVRIOSOR. ET SOCIETATVM 'TEVTONICAE SCIENTIAR. IENENSIS AC ELECTORAI. MOGVNTINAE . SCIENTIAR. VTILIVM COLLEGZE, CONSECRATVM AB EIVS GENERO MOESTISSIMO JOANNE CHRISTIAN. BLASCHE AA, ET PHILOSOPH, MAGISTRO, ORDINIS PHILOSOPHOR, . AAMPLISSIMI ADIVNCTO, SCHOLIE IENENSIS RECTORE, SOCIETA-. pir TEVTONICAE ET LAIINAE !ENEN- $IVM COLLEGA. AMpp.Nov. 48. Mcd. Pb. Tom. IL. nn » ei 282 Eogim —— | ORXORZORX XX XX XX ORX XX R3 RX XX OXG C plendidifüimum magnitudinis inter fhortales confpicue fignum eft, viri poft fata defiderium longe lateque per- — tinens, — Quod, íiin aliis adparuit fepe magnum, in HawsERGERO vifum eft maximum. — ]ta certatim undique, cum effet exítinctus, & voces funt exaudite, & littere adla- te fpectatiffimorum virorum, quorum multi, quafi fua ipfo- rum res ageretur, etiamfi pro concione academica, iuífu T'eu- tonice Scientiarum Societatis laudatus effet HAMBERGERVS, quod ante eum contigerat nemini, meritis tanti viri fatisfa- €tum negabant; alii idemtidem & maximopere poftulabant, ut primo quoque tempore vite tam laudabiliter acte perfcri- ptum curriculum, quod cum orbe erudito communicari pof- fet, fibi mitteretur. Inter quos facile intelligo cuir dignitate : & amplitudine, tum voluntate in HawsERGERVM perpenfa eminere perilluflrem borum Ailorum editorem , virum maxi- mis meritis cumulatifimum ac celeberrimum. Nihil hic atti- net commemorare, quid fit, quod ne nunc quidem ego, So- . cero gener debitum pietatis & obfervantie monimentum po- fuerim, eiusque vitam, quam pleniffime a me fcribi poffet, confcripferim. Sunt cauffa cunctandi iuftiffime. Ac tardita-- tem compenfíabit, ut fpero, rerum explicandarum ubertas. E: habuit interim eum eventum cunctatio neceffaria, ut cla- rius innotefceret, quantum reliquerit fui defiderium loco tam infigni pofita HAMBERGERI & doctrina incomparabilis, & vir- tus & amplitudo; ut inquam vel ex hoc quoque adpareret, - quam ille fibi folus fufficeret, neminem fi nancifci poffet ex propinquis laudatorem, ad nominis memoriam nullo tempore ur Za £^0 c ks Nu Le 77 2a Md interituram. Quum igitur nondum poffim pleniorem hic dare rerum ab illo geftarum hiftoriam, quam non ita multo poft | € bibliopolio Guí£bi;, viri honeftifümi, Phyfiologie Hamber- T | ,,8M ^ G. E. Hanbergeri. 283 gerians editore ftatutum eft dare: placet interim perilluftris DBücuwEn: confilis optimis obteinperare, & hac quafi com- pendiaria effigie viri immortalis apud illos ftatuere monimen- tum, qui praeter alia multa preclara de fplendida hacce na- ture interpretum ac indagatorum Socierate yel ipfi bene promerentur, vel horum favent conatibus, ; Quid mirum igitur eft, cognofcere cupere eruditiffimos hoinines, quibus ab initiis creverit, quibus fuffulta admini- culis fteterit rara HAMsERGERI virtus? Quippe quem no- rint evi noftri mortales, quanta per eum lux adfulferit na-- turali fcientie, quantus exíliterit rerum medicarum inventor ac ftator; quam pulchre denique oftenderit utriusque doctri- £2 coniunctiffimum vinculum, quod anteillum quidem omnes confitebantur effe, quale vero effet, nemo expofuerat lucu- lentius. Alienus fit, necefTe eft, fi quis ignoret, quam loco difficili verfentur plerumque viri füummi, qui ingenio, qui mentis acie a natura inífiructi, ac difciplinam aliquam vel fcientiam complexi, nevos, quos deprehenderint, tollere al- laborant, manca que funt, hiulca aut inchoata füpplenpt, vin- ciunt atque perficiunt, breviter, qui tradite, quafi per ma- nus, arti novam faciem formamque induunt. Ardua eft, inquam, inventoris artium ac perdifficilis perfona. . INonenim, ut cuiusque facta ad utilitatem communem latius extendun- tur; ita continuo favor confequitur. | Par hominum fecte fue, tamquam glebze adherefcens, veterem calcat viam, quam planam putat effe, familiarem certe; qui novam mon- flrant, hos fibi putant moleftiam creare, itaque eos odio profequitur. Ali vel muneris amplitudine, vel setate non impares, nefcio, quem principatum in litteris adfectantes, fue fibi fori, fuisrebus clam timent, nec poffunt conquie- fcere, | Hos habet adveríarios certifios, qui rebus pre-. s: : nn 2 clare 284. Elpgium ^ — 7 clare excogitatis atque inventis ad gloriam adfpiravit. ^ Fit controverfia; pugnatur in cauffa non bona artibüs non opti- mis. Speciofe multa & inclementius dicuntur. In invidiam nomen innocentiffimum , in fufpicionem optima res vocatur. At quorfüum ego hec dico? Scilicet ut paullo commodius differam, quantus animo atque fortuna fuerit HAMBERGERVS, qui nove forinule novi fyftematis conditor perfonam ita fu- ftinuerit füar1, ut gradu non deiiceretur. "Tria funt, nifi fallor, qui sequiruntur in artium atque fcientiarum inventore, ingenium excellens atque divinum, & huic coniuncta indagandi cupido atque folertia 3 animus glo- rie cupidus non futrilis quidem atque caduce, erectus pre- terea & conftans in rebus optimis, ac denique omnium hu- manarum rerum moderatrix fortuna. | Hic ego, quantum a dolore mens vacat, eut quántum illi quodam modo imperare poffum, . dulciffime recordor ex longa ac diuturna confuerudine, alacritatis ingenii, acuminis atque folertie, que ex HaMBERGERO eminuit maxima. Hic |] imago mihi obverfatur viri preftantiffimi, abítrufioris doétri- mae capita explicantis, tam concinne, tam folide, adfíper(is pro re nata, non arceflitis, fed fponte naícentibus talibus, . quafi condimentis, ut nihil nec do&tius, nec fuavius poffit cogitari. ltaque ingens erat ac conftans plaufus ingenii di- vini, frequentiffima femper iuvenum cohors, audire cupien- | tium doctrine noviter reperte myfíterium. — Recordor etiam - hoc loco domeftice confuetudinem vite viti. Quicquid tra- &taret, diceret de re ex tempore propofita, ex eo ingenium elucebat atque acumen. — INegotiorum vero defcriptus ordo - tam pulchre, ut, fi fepe non tuccumberet rerum moli, hane | gratiam haberet mentis alacritati; celeriter, que opus erant, repe- - | G. E. Hambergeri. o95 reperienti. Ceterum niliil agens aliquando , .cum otiofus perambularet, vel iter faceret ad vires recuperandas; tum vero curiofüm adhibebat oculum, ad omnia, que fortuito accidebant, intentum. Itaque fepe factum eft, ut vel inde aliquid referret, ex quo iucunditatis aliquem ,. maiorem utili- tatis ac difcipline corroborande caperet fructum, |. Ipfum neceffe eft, nofcas, fi, ut dignum eft, tantam ingenii inen- tisque bonitatem complecti animo velis. Dixi de ingenio viri, de inveniendi celeritate atque fo- lertia, - | Alter erit de gloriae cupiditate, de gravitate atque con- ftantia fermo, hoc eft de bene merendi ftudio, quod nullis: cedit difficultatibus, Laudis effe avidum, dies noctesque co- gitare de gloriola captanda, nec refpicere, quale fit, in quo elabores; femper aliquid quomodocunque moliri, fcribere, edere, et ita aliis de fe fermonem dare: hoc et vulgarem ali- ' quam parit laudem, et animi eft non confítantis, non magni atque erecti, fed tenuis atque pufilli; At bene compofito gradu, non nimis accelerato, nec lento nimis, progredi via, quam fapienter fis ingreffus, profpicere idemtidem deftinatum propofitum finem; non confundi pretereuntium, non fubfe- quentium voculis, non retardari incommodis, iisque fortiter fuperatis, ad gloriam adfpirare: hoc vero egregium illud eft in homine, illuftre atque magnificum, quod plurimi cupiunt ftudentque, pauci adfequuntur. Ac poflum equidem omni- |! bus, quotquot paullo penitius norunt. HAMBERGERVM, Optio- in quos animi conueniat magnitudo, paullo ante defcripta. Nec quidquam eft, quod eius cauffa timeam. — Exfplefduit iam e puero indoles egregia, et, quae in illam etatem cadere | nn 3 | pot- nem dare, velint nolintue illum in eorum bans collocari, 086 - : - Elogium 5 poteft, ratio conftans. Citius, quam vulgo fit, eius intel- ligendi facultas, quam illi natura benignior dederat, ad ma- curitatem pervenit. Poterat, contra, quam patri eruditiffi- £o, pedagogo folerti vifum fuerat, fuus ipfe fibi dux effe ad yite genus eligendum, idque experimento probare, quam recte iudicaret. ^ Poterat adolefcens, in maximo precepto- rum fuorum academicorum cultu, quem illis olim poft mor- tem verum conflanter exhibuit, poterat, inquam, de illorum placitis nonnullis dubitare, aut, fi quod non illorum effet, fed difcipline vitium, quam ab alis acceptam, aliis trade- rent, perfpicere. Quod quidem deinceps ad difputandi offi- cium in difputationibus medicis inauguralibus, provocatus, quod accidit ei fepiffime, in medium protulit tam docte pa- titer atque modefte, ut & praeceptorum füorum, adverfus quos difputaret, favorem fibi conciliaret, & iisdem fimul ad feliciffimum de fe augurium materiam largiter praeberet. Hoc animo, hac mentis perfpicacia cum effet, mirum amplius videri non debet, eum paullo poft, quam aliquoties naturalis fcientie curfum in pralectionibus fuis abfolverat, prima fy(tematis phyfici feliciter condendi fundamenta iecif- fe. In quo quidem perficiendo lenta feftinatione ufus, in- - tegrum fere decennium defudavit, antequam illud in lucem . ederct typis expreffum, Sequuta eft poftero tempore phyficorum principiorum larga meffis in medicarum rerum fcientia. — Sequuta etiam . laus.eft, & nominis fama, qua per Germaniam, Galliam, | ^ B Belgium, Angliam floruit maxime, non fine comite virtutis invidia. Ferends erant contradictiones quamplurimg, per- tulit; voces compefcende quorumdam malevolorum homi- - aum, ^ compefcuit; temeritati conftantia, levitati evi messo E UN lnc - d ANC , die cr t Sac : we -" pev Ly "m - S9 ELAMURBCROTS EDPRPRUES x id ST kdraEa z eerte dA UIN es ELI —* -—— -G. E. Hambergeri. mA o 287 auctoritas infolentie opponenda, oppofuit; atque ita con- temtui habuit adveríe partis convicia, & maledicta, ut fie- pe nihil, fiepe pauca refponderet, reprehenfionibus non ad veritatem corroborandam, que nulla erat; fed ad invidiam - faciendam idemtidem recoctis, Hac animi magnitudine cum effet; optimam caufam veritatis a fe reperte, & nominis per eam inventi, non poterat non tueri. . Qua in re illum magnopere adiuvit, quod in magno laudis ftudio gloriam . poterat in loco recufare, vel eam certe aliquando non ama- re. Quam, qui ubique impotentius confectantur & adipifci mifere cupiunt, ea ipía fzpiffime excidunt. : Sed, quamquam hec ita funt, tamen confitendum eft, in rebus bene gerendis preter ingenii preftantiam, animi magnitudinem gravitatemque, magnas effe fortune partes, ita quidem, ut illa fi careas, propofitum finem obtinere vel emnino, vel maximam partem nequeas. ^ (Mit -: Fuit ifta quidem füperftitiofarum gentium ac pervetufta opinio, felicitatem fortunsmque Deorum immortalium iudi- cio tribui, quod nos, correétione adhibita fic, ut verum in- telligatur divinum numen, iuftiffime retinemus, Ac poffum equidem in HawsERGERVM intuens, eiusque felicitatem re- minifcens, que illum in maximis rebus numquam deftituit, putate, fignificationem illi hanc factam effe divinitus fiepiffi- me, quam rata eiusdem confilia atque incepta habuerit nu- men fupremum. Incidit prima illius adolefcentia in feli-. ciffimum tempus, quo emendari ac perpurgari a fordibus cepta erat, artium atque fcientiarum magiftra philofophia. Quod fi aliter accidiffet; neque ipfe fortafíis tantum boni, certe non tam facile potuiflet. fcientiis ab ipfo perpoliendis adferre; neque alii ad accipiendam doctrine altius repetite, fubti- — 088 Elogium G..E. Hambergeri.- fubtiliterque invente legem tantopere fuiffent idonei. Tam, quod propius etiam ad viri fortunam pertinet, quanta eius in — genere vite conftlituendo fuit felicitas! Quod enim plerumque ad detrimentum miferis mortalibus vergere folet, mors patris acerba, ac prematura; hoc illi vel maxime ad falutem ceffit. Atque dupliciter illud quidem. Nam profuit ei primum mo- ribundi parentis, de filii adolefcentuli falute tum etiam atque edam cogitantis füpremum ad matrem mandatum, ne amplius illum, quod ipfe femper fecerat, ab artis medice perdiícen- de ftudio retardaret ; tum autem, mortuo patre eius ei non minus profuit eruditionis infignis opinio. — Vnde factum eft, ut permature HawsERGERVS, repugnans etiam, ad docendi par- » tesaiuventute academica pertraheretur. Hanc in ingredienda — vita perprofperam rationem maior eft confecuta felicitas, cum longius ille in laudis itinere, profectus effet, — Crevit paulla- | tim ad maximum numerum auditorum frequentia. ^ Excepta funt maximo eruditorum plaufu phyfica elementa, que tan- tam eius ingenii exiftimationem effecerunt, ut quam poftea medicae fcientie partem in auditorum ufüm ad phyfices fue legem privatim fcripfiffet; exempla copiofius defcripta longe lateque circumferrentur. Coepit igitur effe in deliciis orbi erudito. Expetitus eft fepe votis füummorum virorum pro- pofkis dignitatis utilitatisque ampliffimis premiis, ut alibi do- ceret; fed femper fuit ab academic patrie nutriciis munifi- centiffimis, auctis & honoribus & commodis refertus, quorum usque ad vite finem fingulari ufus eft benevolentia. — Multo plura poffem, & copiofius multo enarrare, que HaMBERGERO . | contigerint vel ingenii, vel fortune bona. Sed, quantum . | equidem mecum propofueram differere hocloco, & quantum videri poffit ad defiderium cognofcende penitius vite ab illo gefte concitandum fufficere, dictum eft fatis. B —— ONDEX DD E. Ap 2 ME | INDEX. A. A's & iedleris vifcerum | x lefione, aflhma, icterus | & hzmoptyfis 107 -— — tumor graviditatem men- tiens 289 — - viílcerumn fitus fingularis 315 Abietis character botanicus 409; 416.Íeq. Abortum przcavendi remedia opti- ma. 71 Abortus cauífx 78 Abfceffus in femore 126 Acutoruüm morborumremedium Íca- rificatio T3450. $7 Acupunctura Chinenfium & Iapo: nenfium maso Adflringentium in hzmorrhagiis ufuüsinternus 328, feq. — externus. 329. feq. f£res S. S. LEO 1 415 Agarici fpecies 56. 4t Agrimoniz vires 172 Ágrypnia xxx. dierum 13 Agrypniz cauffa & remedium * 185 Alcali primateriale Kortholti. fulphu- ratum Allioth 170 Alopecia fingularis 193 Alfinaflri fpecies 4Q Alvi' obflirudio delirii periodid cauffa I2 Amanitz fpecies 36 Amaurofis cauffa 19t Ammoniacum gummi exdematum remedium * 144 — fal, vid. Salammoniacum. Amuletum fuperflitiofum contra ra- biem cánigam 221 Amygdalarum — amararum vires. , * 180 Anafarca. confer. Hydro Anafargz — remedium Larificatio 3 Anatomicz exercitationes Rudolfta- dii inflitutz 302 Anginz apoflematodes epidemiz hifloria 336 — — remedium fcarificatio. * 57 Anginodes inflammationis remedi- um 400 Animalia fic dicta frigida omni ca- lore haud carent * 41 Animalium calor thermometris ex- ploratur * AL Animi formatrix cura recens nato- rum 82 Anodynum medicamentum * 184. ^ 00 186. nd Arteriarum elafficitas & teracítas 186. conf hypnoticum medi- eümi ^, —— Eod Anfer fophorum. Antepilepticum fpecificum. ^ 276 Antimonialia carcini materie cor- rigendz inferviunt I7I Aorta, vid. Arteria aorta. Aortz offeícentia 408 Aphtharum remedium " P Apoplectice febres , vid. febres apo- plecticz. ! i: Apoplexia a fuperveniente febri non femper folvitur 106 Apoplexiz ferofz cauffa fectione de- tecta 296 Aqua lentius calefit & refrigeratur . quam hydrargyrum * 14 — frigida externe applicata fiftit . fanguinem 333 verminofa pota, quas noxas inducat 338 Aqux differentia ad capiendum calo- rem ante ebullitionem *24 -— maximus caloris gradus eonci- liandus .*26 Aquilz dj * 192. 194 Arborum fcarificatio *58 Ardea roflro cochleato 284 Aromatum odor validior narcoticam exercet vim * 170 feq. Arfenici albi vis in globulorum plum- beorum fphzrica figura paranda 104 Arfenicum album adhibetur ad cu- prum dealbandum 193 Arteriz aortz elafticum loramentum 12 * 194 -— SEMI AT ENTE A — — de pulfatione obfervatio- nes anatomico hydraulice — 1:28 — — diameter . . 128 Arteriofus canalis, vide canalis arte- - riofus, Arum, cdematum remedium * 144 Arundinum ufus * Aícites vid. Hriopé afcites, — — ex draftica purgatione * 150 Aícitico - tympaniticus affectus 114. epe HT. Afphyxia ex uteri paffionibus 154. | 157 Aflhma prave ex remediorum hzmoptyfin fedantium — abufu — — ex gravi pectoris delsdó- minis vifcerum laefione 107 muliebre 1j I Afthmata folvuntur a morbis ad cru- ra & pudenda * 161 Afthmatis humidi & «cdematis pe- dum ex tabaci fumi fuclionis & coffee potus abufu.exorti hiflo- ria Ld |. * 158 — — , edematis & hydropis ex podagra ortorum hiftoria * 142 AÀvium quorundam fopor hibernus ^ : *42 P Aurantiorum effentia ex fpiritu vini optima obtinetur fub fummo fri- . gore 197 Auri chemici exemplum ...810 Aui — "-——-—0— 5 — I N D E X. Auripigmenti butyrum 234 , — vis in globulorum plumbeorum fphzrica figura pa- randa 195. 194. ejus indoles 193 a -—- Aurium fcarifivatio * 56 Ausfaz , weisfer 199 B. Baba Rufforum, avis 286 Balnei Freyenwaldenfis, Lauchfíta- dienfis & Guülzovienfis fit mentio | 63 alfamationis modus fufe defcriptus 404. Beccabungz vires 172 Becheri principium tertium — 239 Belladonnae vis in ulceribus cancro- fis 234 Bernbard Eremite ,| cancri fpecies 377 Berefch &Beroth S,S. — 415.425 Bezoar lapidis inefficacia 342 Bilis omnis defe&us | 109. 394. 402 Bitüminofis corporibus magna ineft copia phlogiti *172 Botanicz obfervationes quzdam 28. Brufvviza Rufforum 40 Bryonix radicis effectus 4 Bubones venerei 360. eorum cura . 366 Buxbaumii, Jo. Chr. ad plant. cen- tur, quzdam pertinentia 28 [1 ^ NEL um C aie e Cachedtici lentius. purgantibus tra- &andi YT Calculi fellei Caducus matricis morbus —— rft * . $^ e . 37$ — —- in inteflinis generati 242. feq. 253 (— -— vweficae figura & pondus 26. pondus poft exficcationem infigniter imminutum ibid. Calculus veficz urinarix fponte ex-- cretus —— | 251 — przgrandis ex vefica, incifa uteri vagina, feliciter ex- - tractus I8 ex uteri & veficz uri- nari€ prolapíu exíectus 251 Calor xtatis in variis regionibus va- rius * 47: 40 , quem vegetabilia requirant, thermometris explorandus — * 43 Caloris animalium thermoinetris ex- ploretio * AX — — gradus maximus aquz conciliandus * 56 — — morbofi fummus gradus. - * 42 Camphora dolores dentium fedat — witro vel fpeculo cauftico zgerrime accenditur 197 Camphorz eiusque virium examen *j170. iu aqua felubilis quxdam phxnomena 9! Camphoratorum ufus in hydropho- bia Canalis arteriofus finiflrze fubclaviz in arteriz infertus 302 Cancer, conf. Carcinus. O02 Can- 1905 229. D . Cancri aperti & eancroforum ulce- rum remedium 229. novum233 Ho marini, vulgo Eremitz defcriptio 37 Canis , qui homínes momordit, an rabiofus fuerit, explorandi ime- thodus 182 -— — non tabiofi morfus fune- ftus 1$2 Capillorum omníumque crinium de- duviüni finguare — — 1C3 Capitis adfestuum remedium fcarifi- /— catio | * $4 — -— confenfus cum utero 153 — -— dolorumchronicorum re- niedium 218 e -— totíus capillata cutis ado- lefcenti evulfa kdisgus refli- tuta 3og Capri feri cornua cum octo propa- ginibus I49g Carbonum vis narcotica * 16 Carcini fübiectum 165. 166, — diffe- rentia 166. & fphaeeli differen- tía 166. cauffe 167. progno- fis 169. therapia I7O Carcinoma vid. & arcinus. — — faucium fauatum 205 "Carcinus, Cancer, Carcinoma ex- onitur 163.Íeq. Cardialgiafeviffima curata — *187 Caries | 166 Carnofz partes carcirio funt fubjectz 16; Cartilaginofz partes carcino funt fubjectz 16g — pNIDESE 9 . Catarrhi fenum D Cedri Libani hiftoria & character? 7 (OY USFER Bo «* CafcarilIx cortex , vid. Cortex eafca- rille &c. n 2 Catalepfis triduana febri continux fuperveniens. 389 ^. 40r, 406 botanicus 409.416. feqq. Cephalalgia pervicaciffima curata : * 187 Cephalalgix remedium fcarificatio estas. lon, Cerebri ex compreffione fomnolen- tia. * 178. feq. — — intimior flructura, o- mniumque ejus partium ufus ad- huc incognitus | 280 cum ventriculo confenfus *180 — — plexus choroidei ufus proximus determinandus propo- nitur j 214 plexus choroideus retra- ctus, corrugatus & quafi com- plicatus repertus 212, — mutatus in lzfionibus capitis 214 Cervus tricornis - 148 Cefarea fectio an adminiflranda * 126 Chaccarilla vid. Cortex Cafcarillz. Chamaemorus Clufii 40 Chemicis in teutaminibus thermo- metrorum ufus * 43. 46 Chenopodii fpecierum confufto illu- flratur 2g Chirurgorum Academia Parifienfis cenfetur ! 47$ - Cho- — B —— INDEX. Cholerz hurnide ex dixtz erroribus cura ..* 186 Choríon an utero unquam adhzreat , 1 * : | j^ .*108 Cicutz aquaticz effectus * 183 '- Cinnabaris ufus in hydrophobia 220. ; 221.225 Clyfmatum ufus in uterina flrangu- latione 162 Coffee potus abufus noxius — *158 Colicx fingularis cauffa 296 Colicis de doloribus zgrotantium uerimonix nunquam negligen- z. | 321 Colli Ícarificatio * 56 Colorum omnium principium eft |. phlogifion k acd 73 Conceptionis figna dubia funt 75. 76 ? ,«9Má A punctum in thermo- . metris | T9. 94. Contufio oculi, vide Oculi vulnus. Contufione ex fimplici abdominis InOrs tva 320 Convulfiones ex confenfu cum ute- ro. 153 Cordis fitus naturalis & przternatu- ralis 316. valvulz femilunares offefcentes 498 — -— vulnerati figna. 317 Corporis animalis perpetuus calor unde * 172 — formatrix cura recens natorum. 82 Corpulentia miranda puelle —— 225 Cortex Peruvianus fub quibus caute- lis tutum febrifugum 25g * Cortice Peruviano fublatus hydrops & fphacelus 584 Corticis cafcarille vis antifebrilie 239 -— —— peruviani vis toinca 334 febrifuga laudatur 341 — -—. -— ufus *igg. in febribus foporofis 119. in deliriis febrilibus 347 — — -— exufu imperi- to repente exortus hydrocepha- lus externus lethalis ——— IO Crinium defluvium, vid. Capillo- rum defluvium. Croci vires narcoticz examinantur | * 169 feq. €umann , cancri fpecies 377 Cunarum agitationis ufus & abufus cer uc 84 Cuprea vafa arfenico. dealbata noxii funt ufus 1 Cupri rafurx ufus in hydrophobia isis Cutis capitis capillata &c, vid. Capi- tis cutis &c. Cyperoidis fpecies 38 yprinum vitriolum, vid. Vitrio- lum cyprinum. S Decoctum antivenereum Yvo Gaa- ker & Boerbaavii 229 Deglutitione (fub) dolor acutus in pectore fefe exferens 355 Deleterius effectus globulorum^mi- nerum plumbeorum 192 003 Deli- Delirium periodicum ex alvi obftru- . &ione di he. (32 — —- pertinax poft febrim acu- ^ fam |. 186 Dens evulíus iterum repofitus , .de- nuo adcrefcit * 6g Dente ex evulío lethalis hzmorrha- —— gia | * 62 Dentium difficilis eruptionis reme- dium *70 — dolor, conf. Odontalgia. epifpaítico cedens " 183 — — üolores íedans eupori- ftum | 198 Dixtz & vitz ordinis mutati feque- E S. | H4. Hf — — ufus medicus apud vete- Tes 17I Diaphoreticum medicamentum *184 Diarrhea gravis fubito orta — 397 varioloforum, vid.Vario- loforum diarrhoea, | Digitis tribus tantum inflructus pes dexter 147 Diureficum medicamentum — * 194 Ducciz Mattiacarum ufus .ad rheu- imata oce Dyfuriz cauffa , . carnea excrefcen- tia ad veficz orificium reperta 149 : E. Ebuli roob effectus | . Ebullitionis fluidorum & folidorum Jiquefcentium. gradus * 45 e c punctum inthermometris * 22. 2g d Electricitatis medicamentofz expe- "rimenta 4. 226. Eledarii: de óvo ufus ad hydro- phobiam przcavendam * 180 Embryonis trimeftris defcriptio, tuin quoad externum habitum tum quoad vifcera 305. feqq. Empyema ex vera pleuritide fubna- » tum & ruptum, cuius materia pu- rilenta cum urina excernebatur « » Epidemii morbi contagiofi & non contagiofi differentia 338 Epilepfia uterina — 1553. Iff. 157. Epilepfiz figna IOf. Epileptica febris, vid. febris epile- 44. ptica &c. E z(undiss Columnz Epifpaftico cedens dolor dentium. P 183 3 Epulidis defcriptio & cura — *7o Equz fuperfeetantis exemplum — 68 Eremita cancri fpecies | 37$ Eryfipelati medetur fcarificatio * zT Eupatorii cannabini apozema lauda- tur | 9r Evpox , Caties 466 Facies lanugine longa in foetu obfi- ta 147 Fafíciarum continuatio in recens na- tis neceffaria 84 Fafcino falfo adfcriptus morbus no Faucium carcinoma fanatum — 20g. — — confenfuscum utero 153 — — — -— Ícarificatio * 4 Febre diuturna folutus tefticulorum É tumor venereus 97 — ex quartana corrupta hydrops anafarca. j 384 Febres apoplectice an dentur 106 catarrhales ex purgationibus & venz fectionibus hiemali tempo- re inflitutis | — ex hypochondriorum dolore maligna : II9 — Íoporofe funefli & falutaris exitus IIS Febri continux fuperveniens catale- fistriduana 389 Febrili caloris fummus gradus *42 Febrilium paroxyfmorum tutiffima abbreviatio 257. cauíla prima- ria 238 Febrim acutam "excipiens delirium pertinax 186 Febris catarrhalis male tractatz & - in lentam tranfeuntis hifloria * . b LI LI LJ 149 »— Continua in quintanam inter- mittentem mutata 388 |- epileptica vifa, in intermitten- —. . tem tertianam terminata 104 e hectica marafmodes 5 — intermittentis tertianx gravior - infultus | 10j — lentx hiftoria & corporis ea defuncti fe&io anatoimica 39r. j feqq. — tertianz , male tractatz, 1 quelz funeftz 289 Febrium continuarum paroxyzan- tium remedium 439 *ifI- INDEX. Fellea veficula morbofa ! 9 Fermentantium liquorum vis narco- tica in quo confiftat *169 Fluida naturalia — — * 24 Fluoris albi remedium 218 Facundatio plantarum 437 Foctum imbecillem reddit V. S. lar- gior & repetita iur4de Fotus recens exclufus fotum pa- riens 68 — conf. partus. i Fons medicatus Polzinenfis Pome- raniz ulterioris deferiptus 60 Freyenwaldenfis balnei mentio fit 63 Frigore magis quam calore augetur volatilium menftruorum aclio 197 Frigoris artificialis productio a fali-. bus variis * 40 Frigus hibernum in variis regioni- bus varium * 36. 46 Fuci fpecies (42 Fuliginis falis liquer 172 Fulmine tacti ligni fpecifica vis * 623 Fungorum quzdam fpecies recenfen- tur 32.Íqq. 4. fpecies valde variant efículentorum & noxio- 33.35- rum notz fallaces 35 Funieulus umbilicalis monftrofus 305 G. Gangrenz medetur fcarificatio * $7 — -— amoríu irati obortz cu- pyà 4 ' 96 G e 2 I1NDEX Gemellorum conceptio & fuperfce- tatio ex quo diftinguenda 66 non tantum a maribus, quantum a foeminis de- pendet 67 Gemini quater bis, & tot gemini femel ab una matre exclufi |. 69 Genitalis liquor in feminis corruptus » quz mala inducere valeat 159 feq. Gingivx callofz quo inftrumento [L JOLLA —— Ícarificandz U *6s. Gingivarum fcarificatio * 3. £6. f9. 63 -— -— [Ícarificationis peculiare inftrumentum * 63 — flirucura* gg. ufus * 6g Glandis ulcera venerea, vid. Vene- rea &c. . "Globus ignitus meteoricus Wratis- - lavix obfervatus 348 Gonorrhoz remedium 278 Graminis fpecies 41. cyperoidei . fpecies 38 Gravida hydrope & circa genitalia fphaeelo correpta, fanata — 384 — , infomniis & hemorrhagia u- "teri cruciata, curata * 186 Gravidae abdomen nimium :tumens & hydropem :afcitem mentiens partu fublatum 34$ Gravidarum menílruus fluxus — 75 Graviditatem mentiens tumor abdo- | minis ! 289 Guaiaci vis antivenerea 229 'Gülzovienfis balnei fit mentio1. 65 Güntberur 'G. chirurgus celebris 21 H. Hamatoceles hiftoria & cura — 382 Hzmoptyfeos cauffa hypechondrii dextri contufio 2. s. — recidivz cauffa ira 2e 4 -Hzmoptyfin fedantium | rémedio- rum abufus afthma grave excita- vit 4. Hzmoptyfis quibus funefta (X — — ex gravi pectoris & ab- dominis vifcerum lxfione — 107 hypochondriaco hzmor- rhoidalis per XL. annos durans I peri Rs abíceffus ingens fine lxfis vafis maioribus 126 LIES 1 — .— gravidz curata * 186 — — lethalis ex dente evulfo , *62 — — narium diuturna & co- piofa 10 — — renum 149 — — uterigravidi matri & pro- li funefta |... 266 Hzmorrhagiz uteri in partu cauffa & 1nedela | *iog Hezmorrhagiarum anomalarum fe- uelz ; 116 .— HEmorrhoidalis hzmoptyfis, vid, Haxmoptyfis. Hzmorrhoidalium moliminum pe- ^ culiaris «cauffa /19 Hxmorrhoides hydropico fuperve- r6 — nientes absque levamine 3 Hamorrhoidum «confenfus .cum - morbis pectoris $c og Ham- 1N D E X. Hambergeri ; Jo. Erh. Memoria *281 Hectica febris , vid. Febris hectica. Hepar morbofum 9. prxgrande (91: ^*^ x09. feq. -- per totum abdomen transver- fim fe extendens Hui g Herbz Ruperti vires. 172 Herculeus matricis morbus ^ ^ Tor . Hermaphroditus falfo iudicatus : 41 : [ If" toa. Hernia abdominalis, ab exefo per gangrenofum anthracem abdomi- ne, nata iMd 252 — [Ícrotalis fanguinolenta, vid. Haemiatocéle, : | |o— veficx urinarie —— 257 . Herniz inguinalis rupte & confoli- — t 'datz bima exempla — — 9I | C umbilicalis in infantibus oriun- ue di remedium .. 264 Herpetis explicatio ^" — 199 | Horroris cauffa ^ — ^ 31f , Hydrargyri in aurum transmutati hiftoria 310 — | — puritas quomodo explo- randa - 5 Hydrargyrum citius calefit & retri- geratur quam aqua sar — — inter Chinenfe & Corin- thiacum gravitatis fpecificz intui- * tà nulla differentia gi T) redditur TOR i$9* rg — ' virgineuim puriffimum** 15 ?te exortus ^) 71 IO |o-— o— ab humiditate ^ vifcidum Hydrocephalus externus lethalis ex. C. Peruviani imperito ufu repen- Hydropem afcitem mentiens abdo- men gravidzx 34$ Hydrophobia fpuria gie) va^ Hydrophobia vera & completa nun- quam. curata 177. 179. — — , conf. canis rabiofus, Hydrophobiz cafus aliquot rarioree. i19 — -— reniedia 220. 222, 225. ^ Amuletum fuperftitiofum ^ 22t — -— Íaliva alios non inficie- bat 221. neclac vaccarum ra- biofarum 223 Hydrophobiz in curam annotationes 175 Hydrophobiam imminentem curan- di methodus ML y Hydropicis fuperveniens tufis ficca, - funeíta ego 370 Hydropicorum mortem ad differen-- "dam, remedium. *139.152 Hydrepis pectoris otigo * 161 — — fimplicis curatio an cum tonicis incipienda * 196 Hydrops ies em ex corrupta febre quartana , cum fubfequuto fpha- celo cortice Peruviano fublatus Ur SUAE 384 — ex purgantium fortiorum ufu 2 T Ift. — Ífcroti poft variolas ortus &cu- ratus ! 94 — tribus fübiéctis funeflus ' 1 13 Hymenisimpervii hiftoria343. coz» litus infolitus & recurrens — 34 Hypnoticz vires a minerali regno ^ haud alienx * 163. 172 PP Hypno- ^ IND EM ^ randum * 172. cius vires e : tx *i18y. fqq. dofis ibid Hypochon driaca fuffocatio —— 1$o Hypochondriaci delirii: remedium . nmuX vomica . . 180 Hypochondriaco - hxmorrhoidalis . hzmoptyfis, vide Hzmoptyfis. Hypochondriacum malum ab hyfte- ..rica paffione non multum differt «cnt ISI Hypochondrii dextri contufio hz- . moptyfeos cauffa ; | — 2.5 Hyfterica paílio ab hypochondriaco malo non multum differt . 151 Hyflerice pro mortuis habitz quo- modo a vere talibus diflinguen- dz -— 155. feqq. e- paffionis prognofis 157. 18. caufle 158. 160. 161... methe- . dus medendi Hyfterici paroxyfmi figna & fympto- mata | 153: feq. 157 I. Icteri remedium 4378 . Kéterus ex gravi pectoris & abdomi- nis vifcerum lIxfione 107 Ignitus globus, vid. Globus ignitus. . Xmago unius eiusdemque obiecli a diverfis hominibus in eadem di- . ftantia fub diverfa magnitudine vifa | | 187 Impetiginis & vitiliginis differentia | | (339 162: |. Hypnoticum med icamentum ex re- Impregnatio fub:fluxu mehbüruo gno miner ali quomodo przpa- | pan & irregulari cum. deco- .' loratione | | "- i 1 id. - Inebriantiam noxz in infantes tenel- niae EM Infanticidium varia ex cauffa 29 7. 304. ex offibus capitis per an- —— , num defbíls diiudicatum | 297 Infantum recens natorum: cura,cor- — . poris & animi formatrix 82. er- - . rores circa illam commiffi recen- ' - fentur —.. ibid. Inflammationis anginodes remedium D sis:gnixoe medetur -* Inflammationibus extérnis - Ícarificatio Infirumentorum in arte obfíletricia hiftoria &c. *)3 d Integumentorum mira regeneratie - ^ (555 265 Inteftini cci proceffus vermiformis: . permagnus in fene repertus. 294. — . coli fingularis conformatio 291. Inteflinorum tenuium vulnera fum- me funt periculofa 323- ] 7. membranz per alvum excre- | n ^ 249 Inteítinum cxcum , | receptaculum plurium rerum prxternaturalium — | . 250. eius fundi flructura & fi- .gura 252. in fotu - 2143 3 Ira hzmoptyfeos recidivx cauffa 4. — Irx vehementioris fequele 113.401. — Iratorum | animalium faliva noxia — | 183 lrüitabilitas partium varia —— *18r — — -— pratermaturalis fyftematis.— - fner- -. v. M IN D E X, mervofi quatenus. cauffa paroxys- morum febrilium — — /338 Irritabilitatis exempla 3286 líchiadici doloris remedium fcarifi- catio *$7 Mchuriz plures cauffe repertz. 144. 323 , : ! / 145 K. |». Keleri, Jo. Dav. Memoria, *247 Kortbolti alcali primateriale ^ 172 — remedium contra ulcera can- crofa 234 Krichel-Kranckbeit hi(toria 282. cu- )Fy2 . 283 M Labioruim confenfus cum utero r$3 — fcarificatio * (6 Labium le porinum hxreditarium445 Lactationem infantum (circa) ^A. qui committuntur errores 82 Lapidis medicamentofi Crollii vis [sififiinein fiftendi - 332 porcini inertia 339. genuini character 343 remm Laricis character botanicus 409. 416. feq. altitudo & craffitudo — 431 Lauchftadienfis Balnei mentio fit 63 Lesferi , ^ Chrift. Frid. Memoria ; | * 261 Lichenis morbi explicatio 199 Lien exiguus 144- 394 — flaccidus & corrugatus 9 -- ingentis magaitadinis & pon- deris iugod 292 Lingua tumens & fuppurata , euni enormi falivz fluxu 18$ Linguz fcarificatio dur Lithontriptici remedii Anglicani de- fcriptio & effectus 395. 4053 Lochia nulla poft partum 75 Lef fer, Lefelganr, & Leffcl- Rei- ber 284. Longzvitas pelicani 257. 459 Lumbrici per herniam fuppuratam . prodeuntes Luminis radii, vid. Radii luminis. Lunz circa phafes partus 7g. d. menfílrua DES 76 Lunarix plantz fpecies 37. 44. 456 ab Ofmundz fpeciebus feparandx 37 166 Lupus carcini fpecies M. Maculz & faculz a folis afpectu in oculorefidux examinantur 188 Magnes fophorum *19$ Malleolus quz pars dicenda — *,4 Malleolorum fcarificatio — * $4.56 Mammz papillz infantis abíceílus ingens j 264. Mammarum confenfus cum utero | 152 Mania chronica ptyalifmo foluta | 349. 347 Mania repetitis & largioribus V. Sni bus, purgantibus validioribus, veficatoriis «ompluribus haud fublata ' 546. 347 PP2 —OM& *- - /; ;Maniaci delirii adhuc recentis. me- yi dendi methodus 3Yircidml7 »- eadem methodo, quz hydro- - phobiz opponitur, curati . 179 . Maniz fingularis cafus EET 3Marafmodes febris hectica. / 5 .Margaritis nulla ineft vis fingularis | 342 "Martialia carcini materiz corrigen- .... dz inferviunt HAE Marufcbka Rufforum rubi fpecies 40 Matricis hereuleus. vel caducus mor- bue junnq :ghulo pou mqMfÉ Mattiacarum duccix ufus ad rheu- ..mata «. . | 92 Mcedullz fpinalis cum nervis confen- fus 17 Mehl - Flecken . 199 Melancholiz hiftoria 42 Membrane in oífeam fubftantiam mutatz 249 — inteflinoruimn per alvum excre- tx 249 Memoria Abrami, Vateri * 207 Chri(l. Got. Schwarzii *229 Jo. Dav. Koleri *247. — Chrift, Frid. Lefferi * 261. Georg. Erh. Ham- bergeri * 281 Menfium fluxus circa lunz phafes "aueh. PR i" — mullus ante conce- puüonem 2f —— obflructorum remedium. 278 — in fuppreffione fcarificationis ufus eT NEN, Menítrui fluxus ordinarii. ümnpedi- mentum fingulare 19 INDEX | -. gulari cum decoloratione imprz- » gnatio art | .:268 Menflruorum fluxus in gravidis 7; — . volatilium actio augetur magie | frigore qyalitssiahAulg «897 Meníiruus fanguis non rite excretus quz mala inducere valeat 19. Á C , Menti fcarificatio * c6 Mercurialia | carcini materie corri- .- gende inferviunt .. . ^ 171 Mercurialis terra- * 177... Becheri " 54819 1 Mercurialium ufus'in hydrophobia . Mercurii philofophici füblimatio X*194. natura 203 — -Ífophici delarvati. finis * 139. - fe — -— reperiundi difficultas | | * 198 — fublimati ufus internus in ulce- - ribus cancrofis 234 Mercurius, conf. hydrargyrum, — dulcis edematum remedium — crudus & fulphur rite combi- nata przbent medicamentum hy- . . pnoticum . *173.feqq. — Í[alivationem non ciens — 22g. Mefenterii glandulz tumidzx & fcir- rhofx | 143 — — intra membranas fleatomaper- magnum repertum 372 Metallis & femimetallis magna in- : . eft copia phlogifji * 172 Meteo- — Nervi pee ex lzfione fpafmus in 2005 ANN EX » Meteorologice quxdam obfervatio- nes 352 Mictum cruentum fzxpius experti phthifici fectio anatomica — 141 Mictus cruentus a renumhzmorrha- gia ptt 49 Minerali a regno vires hypnoticx haud alienz * (63.172 Monfirofi fetus examen 146 Morbefi caloris fummus gradus * 4 Morfibus in venenatis veficatorii u- fus 183 Morfus hominis irati periculofus "T: Mofchi ufus in hydrophobia 220. 4 "OAAIO225 Mures vomitu reiecti III Mufci quidam minus cogniti expli- cantur —. 31. 43 Mufculi pectoralis denudati actio ia corpore vivo vifa . 25f Mufculorum brachii mira corruptio Íphacelofa ; 89 -— mira regeneratio 26; e— pedoris erofio ingens fanata 264 | N. Napzz hiftoria 437 Naphtha vitrioli * 166 - Narcotica vis phlogifli, vide Phlo- gifli vis narcotica. Narium fcarificatio Ne:0m01: "$4. 5f 166 otonus lethalis 16 opi . Nervorum liquoris natura dubia ad- hug 280 Nervorum cum mediülla fpinali con- fenfus Dm — morbi, eorumque remedia ex- ponuntur | 280 Nervofi fyftematis irritabilitas p. n. eft cauffa paroxyfmorum £i. lium 243 Nicotianz decoctum faturatum lau- datur ad fiftulas & abíceffus pur- gandos .- 99 Nivis przílantia ad inveniendum punctum congelationis in ther- mometris 23. 24 Nuchz lzfio a bombarda explofa abfolute —lethalis — pronunciata 213 Nucis vomica vires 180 0. Obfletricim artis auctores recenfen- tur | * 28. feq. Obfletricia in arte inflrumentorum hiftoria, utilitas & recta & prx- - poflera applicatio * 53 Occipitii fcarificatio $55.56 Oculi maculz nigra perpetux unde ^ 199 — in retina non formatur focus - radiorum luminis 189. eius in tunica arteriole pulfant 155 — Ícarificatio * vulnus, cum gravi contufione lethale 209 Oculorum fluxionum remedium fca- rificatio a gu PP 3 -Qcu- » 9 INDEX | Oculus retinet aliquamdiu maculas & faculas a folis afpectu — 188 Odontalgia tactu fedanda * 65. fca- rificatione der ddp ^ . ibid. Odontalgix caufla 67. ferocia de- fcribitur ! 6; Odores graveolenti uteri ftrangu- . lationem producunt I6I Gedemati |profpiciens remedium 398 Oedematis remedium . * 144 Olei Dippelii ufus in hydrophobia 220 Oleorum zthereorüm vires exami- nantur *169. feq. Oleum effentiale coagulatum * 167 Omentum plane confumtum 109. /-putridum 143 Omphalocelotomia imprudenter fu- cepta lethalis 214 Onocrotali hifloria ^ — 284. 448 Jpiata ad fiftendas hzmorrhagias . mon conveniunt 329 Opii effectus * 178. funefti * 165. fomniferx .wires; examinantur DM! * 166 120 — Ípaímus, vid. Spafmus oris Ofmundz fpecies aliquot 44 a lunariz fpeciebus . Oris fapor falfus lethalis feparandz 37 Offez partes carcino funt fubiectz ; 16$ Offeam in fubítantiam plures partes mutatz | 241. 249 Offeum concretum fingulare per a- num eiectum 241 Oxycocci baccarum ufus Sin onn 3 P. : Palati defectus in infante recent nato Palpebrz duriores quo inflrumesto IXeihotule * 63 Palpebrarum rafura Hippocratis *53 | Meginete | 0*$8 -— — f[carificatio * £3 Ícarificationis — peculiare inflrumentum * 63 Papaveris noflrats vir:us ^ * 188 Paracenthefis fruflra applicata 360 Paronychia peffime tractata fpina ventofz ceuffa | | Partu terno andecim. liberi. exclufi 6 Parturiendi terminus gravidis Pr rimum certus 74. Partus conf. foetus. R circa lunz phafes ! 75 continuo numerofus multiplicis exempla — . octimeflris an legitimus feptimeftris vitalis , fed per multos annos imbecilis 7o. am legitimus coo — terminus certus & naturalis 73... — cauífa Ec Parulidis defcriptio & cura — *69 Panaritium, vid Paronychia, - - Pectoris & abdominis vifceram ex - lxfione afthina, icterus & hzmo-.— | pyfs - 107. Pedo- — - co— , 259.445 — X 1 — ^- ftantiis ^- men anatomicum INDEX. Pectoris dolor acutus fub deglutitio- . pe : f 3$; — hydrops, vide klydrops pectoris. ;— )— in morbis abíceffus ad crura boni * T6I -— -— cum morbis econfenfíus ^ hzmorrhoidum mufículorum erofio, vid. Mufculor. pectoris erofio &c. -— -— vilcerum fitus fingularis | | 41j — c vulnus, vid. Vulnus pecto- ris. — Pedrá del porco, vide Lapis porci- nus. | Pelicani avishiftoria & figura 284.448 Penis impervius 149 — . edema fublatum 4 Peripneumonia extincli pueri exa- 300 Perficarix vires 172 Peruvianus cortex. vid, Cortex Pe- . rpuvianus, Pes dexter tribus tantum infiructus digitis I47 Peflis remedium fcarificatio " *54 Phafianus fophorum * 194 Philalethz ulterior expofitio — * 139 Phimofis. conf, Venerea glandis ul- €cr9. i | — inflammat euratio | 365 Phlogifli magna copia ineft | mine- ralbus *168.172. vegetabilibus * 169. feqq. — purifümi vis marotica * 168. eqq. quibus fub circum- * 171. Íeq. Phlogiffon omnium eolorum pría- cipium -*153 Phrenitis eadem methodo, quz hy. drophobix opponitur, curata17g Phrenitidis remedium fcarifieatio * Phthifici mictum cruentum $m experti fectio anatomica 141 Phyficis in tentaminibus thermome- trorum ufus * 43. 46 Pilger Krebs | ^ Pilorum examen ro4 fafciculi per vomitum excreti III Pini character botanicus 409. 416. vulg. varius creícedi modus 429 Pilcium innocuus ufus 400 Placentd uteri orificio an unquam adhz'reat * 108 Placent uterinz fitus praternatura- lis'atque ex parte folutio, matri proli lethalis 266 Plantarum fecundatio. 437 Platalea & Platea, avis 285. 453 Pleuritidis fpuriz remedium ícarifi- catio dd *51 Pleuritis ex refrigerio fubito 14 Plinii gingivas Ícarificandi modus ? 61. 65 — -— facrificatio arborum *5$, 62 Plurmibeorum globulorum minorum . (vulgo. Schrodt) effectus deleic- rius, fphzricitatisque cauffa 192 modus eos parandi 195. 104 Plumieri remedium alterans — 230 Podagra retropulfa dd T TT Podagrz remedium fcarificatio * 57 | Poda- - INDEX Podagrico - afthmatici, edematofi & hydropici morbi hiftoria * 142 Polypi cordis latentes variorum fy m- pastus & mortis cauífa 6 Polyporum fignum incertum 6 Polypus ex dextro cordis ventriculo per arteriam pulusonalem decur- rens — 8 — — exÍiniflro cordis ventri- culo per aortam defcendens 9 etus confiftentia, color jbid. Polzini oppidi regio & fons medi- catus defcribitur 61 Potamogeto accedens planta ^ 42 Potamopytis 40 Potus genus Ruffor um, Qua: dictum Cuin. 40 Preputium longum fovet facilius impuritates ex concubitu impuro fuíceptas 361 . Pruina indieat punctum congelatio- nis in thermoinetris * 24. Fruinam inter & congelationem nul- . la ferme fenfibilis differentia *24 Ptyalifmo foluta chronica mania 346 Pulmones pleurz adnati IC9 Pulmonum lobus dexter undique partibus vicinis adcretus 144. ul- cerofus bid. -— — nodi & tubercula fcirr' ho- fa tuffis perpetuz cauffa... * 160 Pulfatio arteriarum exponitur — 198 — — qur in venis nulla 134. | | I40 Pulfus non intermittens. przfentibus infignibus cordis polypis Pulticularum ufus a fene 409 Purgantibus validioribus mania haud j : E: udi lata 346 conf. 347 Purgationes — vehementes — hiemali tempore inflitutz notantur -* 151. Purgationis draíticz finifter eventus Pyranthropometra e. Nol Quar, potus genus Rufforum — 4a R.. Rabiei caninx indeque ortz hydro- phobiz cafus aliquot rariores 219 Kabioforum veneni natüra 223 Radii folis in medio vitrei humoris oculi focum formant, non in re- . tina fio ad corporum fuperficiem 190 — — . Íolarium fumplicium re- frangibilitas Newtoniana exponi- tur 189 Refrigerio ex fubito pleuritis — t4 Ren dexter. poft ifchuriam vitiatus repertus - 144 — ([inifler inteflino recto adia- cens ....148 Renes flaccidi & corrugati 9 Renum hzimnorrhagia —- fingularis figura in puero re- perta - Reípiratio per aliquot dies falva vi- - ta ceílans, unde 137 Lid: und 99 - .Radiorum luminis ad. tempus adhz- | 300.30t *149 — | ^ : 49. - d ad ; Red- 23 , h] Retina oculi, vid. Oculi retina. Rhachitis congenita | 146 Rheumaticorum dolorum remedium Ícarificatio. p Rheumaticum dolorem fedans reme- dium ' 399 Rheumatis medetur ducciz Mattia- carum ufus - Rofarum odor uteri ftrangulationem . lethalem procuxit — 161 Rubi fpecies 39.49.58. SSal amarum Sedlicenfe finiftre ad- hibitum * 149. feq. — Afthmaticis & hypochondriacis feminis infen- fum. ibid. SSalia maífz humorum obtundens & corrigens remedium * 184 :Salis&mmoniaci virtus antifebrilis238 Salivz enormis fluxus 185 Salivatio mercurialis, conf. Ptyalif- mus. Lut * Salivationem circa 1nercurialem in morbis venereis cautele — 364 — — non ciens mercurius 228 Salium variorum effectus in frigore . artificiali producendo * Salfus oris fapor lethalis 120 Sanguinem fiflentia reinedia — 328. i | . feqq. Sanguinis defectus 394. 403 — — amafla tota corrupta 9 — — nimium deperditi celera re- flitutio 328 Sanguis non eft fluidum compreffi- Me. 133 Sapor oris falfus lethalis 120 Saturninorum vis 172 INDEX. Scarificatio arborum d a^ Scarificationes cum balneis, friclio- nibus, inunclionibus combinan- dz | 91 Scarificationis differenti *g8 — — palpebrarum & gingiva- ' gum peculiare inflrunientum *63 — — [inifler eventus 91. -— o vwanarum partium hifto- tia *$3 Schoffler Anglorum, avis 284 Schrodt , vid. Plumbeos globulos, Schvvarzii, Chrift. Got. Memo- aia | * 229 Scilla in hydropico affectu fruftra adhibita 114. 116 — ad hydropicorum mortem dif- ferendum remedium * r39. 152 — cdematum remedium. *144 Scille effectus * 144... dofis X z4j. 152.158 — uus, quz incominoda. produ- rr Mary Scillitici pulveris compofiti vires 4 Scirpoidis fpecies — ^ 38 Scirrhus , Mane 168 Scorbuticz maculzx in vetula & pue- TO curatz :a86 Scroti hydrops, vid Hydrops fcroti, —. cdema fublatum 4. Sebaceus vomitus 2 105492 Sedlicenfe fal, vid. Sal amarum Sedlicenfe. Sectio exíarea an ad miniflranda *i26 Secundinarum ferotinarum exclufio quomodo promovenda 10I Sempervivi vires 172 Serpiginis explicatio 199 qq Sidz, INDEX . Sidz, plante, fpeciés ..443 Sinapi-vis epifpaftica ^..183 Solatii vires Y 72 Soldat, cancti fpecies - «377 Solís ab afpectu macule & facul in oculo refiduz. examinantur 188 radii, vide Radii folis. Somnolentia ex cerebri compreffio- me * 178. feq. | ex irritabilitate partium deflructa. — DUE Sophorum anfer & phafianus. *194 aquila * 192. 194. 197. 202. bal- neum regis * rof. — canis Cora- Ícenus rabidus *199. chamz- lron * 195. 199. chaós*19; columbz dianx *194. eygnus candidus * 203. draco igneus .3*193. 195. 198. 199. 204. fo- feftum * 203. hyle *203. in- fans hermaphroditus & hydro- phobus *199. leo *193. 194. magnes *195. 198, | materia pri- jua *203. mercurius non eft mercurius vulgaris * 197; mine- ralis aqua * 195. 196. 198. na- €leus * 195.198. faturnus *19s. 196. 198. fpecula * 199. fpe- culum mortis * 195. 196, fatur- ni*;198. fublimatio *19$. vül- . canus torridus * 195 Sopor hibernus quarundam avium — pefpctüuus | 318 Soporofz febres, vid; Febres fopo- -. Soporofis in affectibus medicamen- tum 277. cenducit fcarificatio 52. ^ m— . Specificum antepilepticum Spermaticorum vafotum varices 362 . Sphaceli & carcini differentia 166 PER TIN EPISIMEU Dy idis ins Ha AME Spafmus opifthotonus lethalis ex nei € . viplantaris lxfione — oris ex gravioribus contufio- nibus oculi 209.feq. 213 276 Sphacelofa corruptio interna inci- piens | ,,394 — - mufculorum brachii mi- fa corruptio — E. 89 Sphacelus cortice Peruviano fublatus Spina ventofa 166. eius gradus fummus 89. humeri & brachii fatalis S8 Spinz doríi flexura przternaturalis externe non obfervata 109 Spiritus falis vis in ulceribus cancro- fis 233 — vini reclif, externe applicatus fifit fanguinem |^ ^ $30 Squilla, vide Scilla, u Stachys fpecies 41 Steatoma abdominis permagnum | . 366 Stephens Sobanna lithontriptica re- media fruflra adhibita 22. conf. ] , 46. & 395. 493 Sterni trepanatio Stomacaces remedium *4t Suaveolentium vis narceotica *171 Sublimatio philofophica quid *195 Sudor hydropicis quo in cafu falu- | taris 1![7 Suffo. 124 E | o -— RU INDEX. Suffocatio uterina 149. hypochon- — driaca | 150 Sulphur & mercurius crudus rite - eombinata prebent medicamen- tum phiogilfóem * r73 Sulphuris vitrioli vires '* 165. feq. Superfotantis equx exemplnm 68 Suberfitationis diflindtio a gemel- lorum conceptione 66 — — exemplum 6j. poffibi- litas [n 61. 70 Surarum fcarificatio * 64. 55 Synanches remedium fcarificatio ! » Syncope quomodo differt ab uterina . fuffocatione 154. ab epilepfia 15j T. "(abaci fumi fuctionis abufus noxius »4 8 "Tendinofz partes carcino funt füb- P" jecte sÁ 165 "Teredo veterum , fummus fpinz -. ventofz gradus 89 "Ierra mercurialis | . * 171 Becheri 239 —À — *l'efticuli dextri a conquaffatione tu- 96 ' i nec in fcroto, nec in in- — guine fetus reperti 147.48 "Tefticulorum tumor venereus febre mor fudmet curatus - l diuturna fuperveniente folutus 97 - "T'efticulus dexter in cavum abdomi- nis retractus 373 m -— Venecreus 302. "Thermometra eum liquoribus * s t. chemica *35 — — menfurz conílantis com- inentatione illuftrantur TE variz conflructionis X33 Thermometri inventor * 6. con- flru&io * 7. Fahrenheitiani, Rcau- c— Ls muriani & Nolletiani compara- tio * 2g. feq. — — fluida, quz fint optima -- — & thermofcopii differen- tia : * -— — wfus in exploratione ca- loris animalium * 41. vegeta- bilium * 43 Thermometris obfervationes quo- modo inftituendz "34 "Thermometrorum anomalia *47 — punctum congelationis & ebullitionis | * 15* gamme -— — repletio *17. fcale for- . matio * 2I -— — ufus in phyficis & che- anicis tentaminibus * 43. 46 'Thoracis nimiz. conflrictionis da- mnum 304. Tibix offis trepanatio feliciter infli- tuta 124 'Tonfillarum fcarificatio *sr — -— exulceratio pertinax fana- ta 202 "Trepanatio fterni 124. — tibiz offis feliciter inflituta 124 "Turpethi mineralis ufus in hydro. phobia 222. 225. infidus — 179 Tuffim mitigantia remedia . 398 qq 2 T uffis ^ / AE — Tuffisperpetuz cauffa nodi & | INDEX . «ula pulmonnm * 160 — ficca hydropicis fuperveniens, funcíla 310 JUNWWC 2 JF. | Toms Varices vaforum fpermaticorum 362 Varicocele- 362 Variolarum benignarum regimen haud fatis diu continuatum, qux mala. produxit 94 Varioloforum ex diarrhes quxdam rafagia 127 Faterí, Abrami, Memoria * 207. Ícriptorum — eiusdem — catalogus * 221 Vegetabilia quem calorem requi- rant, thermoretris explorandum | * 43 , Vegetabilibus multis magna ineft copia phlogifli * 169. feqq. Venaazygos juflo amplior 31$ — cava an pulfet 125, juflo an- . guflior - | 315 "Venz cur non pulfent 134. 140 fectio nonfemper abortum im- pedit [i " ^ | pert. largior & repetita in gra- vidis foetui noxia | e fectiones crebriores & largiores vifcerum tonum deflraunt — 8i — fíectiones largiores hiemali tempore inflitutz notantur * 151 ectionibus repetitis & largis mania haud fublata 346. — conf. D cr-—-— | ; 347 — fectionis ufus in hydrophobia 222 tuber- Venarum in fectione delectus. 171 Venenatis in moríibus veficatorii ufus ^: 4. i villas 183 Venenatorum fpecuum vis narco- tica 360 Venerez luis remedium fine faliva- tione 228. «conf. decoctun: an. tivenereum, . Venereum miafma per falivam & Ífudorem propagatum , iterum- que fublatum 27:1. fine falivá- tione curatum 275 Venereus tefticulorum tumor, vid. 'Tefliculorumn tumor. Ventriculi cum cerebro confenfus | * 183 — — mala conformatio 304 Ventriculus & inteflina flaccida & collapfa Vertiginis remedium 278. eft Xa | rificatio * $1 Vefice ad orificium excrefcentia ,garnea , dyfuriz & ifchuriz cauffa 15 calculus, vid. Calculus veficz. — urinarix defectus 148 — — hernia 251 -— — prxternaturalis muta- tio 403 Veficatorii efficacia in afthmatico & o: dematofo — —— ufus in morfibus venena- tis , 1 Veficatoriis compluribusmaniahaud — fublata 346. conf, 347 V Vigi- *148. *1601 2 - CLILIS * 169 h. | Venerea glandis ulcera cum phimofi m. Nm DEX ^ Vigilie, conf. Agrypnia. run coalitus cum partibus vi- cinis qua ratione contingat 323 Vifui anne cuivis individuo quzvis objecta fe reprafentent fub ea- dem menfura | 187 . Vitiligo, przcipue alba Ce/f , expo- nitur 198. eius ab impetigine differentia 19g. curatio — 200 Vitis idzx baccarum ufus 40 Vitrorum indoles diverfa *1o Vitrioli eiusque fulphuris vis hypno- tica * 165. feq. — martis przílantia 333.335 — maphtha * 166 Vitriolum cyprinum przbet fpecifi- " cum remedium antepilepticum 219 Vlcera cancrofa , vide Cancrofo- rum «e. E Vlceribus chronicis medetur fcarifi- catio 5 Vinbilicalis funiculus , vide Funicu- lus. Vimnbilici ligamentum planum 263 fitus extraordinarius in fce- tu 147 Vmbilicus ferum deflillans 379 Volatilium men(lruorum actio auge- tur magis frigore quam calore j 197 Vomitus cruentus ex fingulari cauífa | 290. 293 Vomitus Íebaceus * 142 Vrinz incontinentix in feninis re- medium 2 — füppreffio 142 Vrinarias per vias excreta materia. purulenta empyematis rupti 1$ Vteri confenfus cum mammis ; ca- pite, faucibus & labiis 152. feq. — debilitatibus medetur cortexPe- ruvianus 334 — gravidi fitus & conditio tem- pore partus 269 — hzmorrhagia enormis poft abortum fanata 32$ — firangulatus examinatur — 149 — vaginz incifio 18 — . prolapfus in virgine re- pofitus 122 n paffio , conf, Hyflerica pas- 10. fuffoeatio, quomodo differt a fyncope 154. ab epilepfia & apo- plexia ; 155 Vulnera globulis plumbeis minori- bus inflicta periculofa I9 —. pedoris quomodo exploranda - — & tractanda 317. leqq. Vulnus oculi, vide Oculi vulnus.i — pugione pectori inflictum 1e- thale 313 No s Walpurgis - Kerner - flo X. Eucis Hippocratis * $3.69 d d e wig min dt T uM a A:2i Tosn I. never. Acter. V. C Jub. CNNINSS NNNNSSINSSS NM TSSNSSSES SS CTESENSNNSSSSSS Sh SN ESSSSS 5r * 7 en Xd. Mgr ewm a e / i: : Ku ELM spas tung Ni ; x ; | B "m P i M LA - : E nn ^ yl | ; 2 : M " apu i | AS site 7 E : KI 3 gu —————— UTE Heg.4. p 247. s INRODNOLT i mE NE. ' Tow Ya m 4n f dia Jl s - í /l là " , Eu" cox i €. Es -* D lr ud x 3! o X. T -€— p—— 3 ad Dire EXIGERE. : ! 2 d — ad DL fera. LXX 725.247. [f J | | i : AUR NY . S M, SR ed SSH Lot - pm Av e* 5" 3 Ra ^ * aceto f A ^ n Mt e uos nh RS 4 ems es AS o^ 1l b as -c wmm s Te am Z Tom.I Nov.ACENIU, m, 77 Üb/orv LX XII, 7777/7 77, re vue T S AOOSED Jeu 298b REA 7 Ja M uio SEGA s org ^ UU aient € SÉ m i ed z E - E j Teucl dee Act. IN. C É | * | TabVH — || : ad Obferv. xXCIII pA] r [^A e : ae ] x "Y. j ' Nas. Act, N. C. IIhb. VIL, ad Jb. CI.p.2428. v E V e» daifuibas cx diodane s M ub ur en ar. t3 qan: A eese ME LOMENS Wisttdae Unda n Ta in Wer: Act AN. e. Jàb.1X. a tf, Cp og. HN li ln T, n» ET aea b. aac cx: b C E Tesn 1, Ner. Act. N. C. Tab X m 3 ad'dbs. [1/ p.457. || LA «L. ] , " 7 T N 1 m wo o aite : ^ " : ' « " ] , uS cM am TOUR E NO 7 MES js : e ] doy LI ! Luft e 2 ns : , ied -— 1 de ^ r Ie Ol pen oe Ly - az | j owe bcr M rano ; F E x : À : cR 5g A a "ure m LN Y" " Tu PO * e - i, -- Pho IW a x y 2m we Mosi E: -, » 7. m e Y zw dr gua. te "d T Ó— tài $& MS D ercAct. de. IN. C. IF. "X pag. 2t. et Ob f. CIV cds enl MY I Fig.I. C m Qul ES ES dili li y i | il à E yulidhlul *oW Append/Tem.I. Aav--Act. IW. C. Yab.1. | - M SERE ORE à im Li E m a. i T wA MIT LA as i E : ! —— —Hn zt - — —— - x Y . An ; * LJ [D (NI l d y /i RAT (eU NI n D Tr ' dM yr Yo | ] 4900 M TUE "i , Wi dp VE i iN bbs Lf " bi 22 j i » bá ; M | AE H j " d NI 1 1S5 " Tm $ i / ] " D T us d j» 7 " | j "s |^ E 4 / b - LI ü LJ , , "u * 4 LI i TM , x E : D - 1 [S : . LU [ J | , ' ( J -— - - x D ! pe ] * H L - " *- 9 J j , ' " - D à " Li 4 1 ! 1 - LI ' à ' - c . fx c D P" 3 E D Á 7 i ; LI . ' A T iM P: a , r " Mr Tu [ f ' H8; à i Ü P i - : LJ y, ^ Hr ' i ^p [: | l Í Wu 1 ) T / * d x MT 4 i Ri , i i í L AE" 4 1 ! t Li ! & $1 , 15 * s DM. Fc M M Y d