EE 


wy 
EESrerenn 
TUNSRNA UR EE 
ls 3 
gi 
5: 


A RU Se 
[EIN 


M 


e 
Bir -R 


IL. 
T eds X E perd 
P Te Tr vette Tc T2 m dr Mo Boy E 
E Ru rap ra eror a PO de er 4 
ivt 
LAT RV NE AR RT 
ru IL Le to Mos Pierius d Pacte 
Tel e an ps m n. P AirAe dm A» rA 
m eu LIS Ee 


LN Ner Roa 


1 av. 
2A 2S icuf ead Rr ee 2 
ERA 

Wo Rom Kop he em odia d c ELLEN 
T CM eI DISP EMDCUIS 


Mum ier lm died m gf ir. osi ae i f mi a c qm 1 
Na dem ae ml mie m t cel o d 
Pur d mp np ra 


re m te Ry 
os cvs 


tr er v 
RN uela es Rome Ms Re. Tee A 
tA LR RM te 
ea cia 


Tue y 
ll / /l jl 


E-c—3 


dn 


(e 


Mean 

AMA Ta 3 
"T7 Pin" h "RN "1 
?| h p T E [ z 


Moe dh 


Nn j ^j v 
? h 


| aU 

bit 
NU 
q » 
2:245] 


U 


" ' b 


j y 


n : "v 4.5 9 


Ux TE 
Pn PN "M | Fr 


"yr ; 
Fall4 uf (5, 


] ) ERO J 
wi Ravtpirt (3 0 TNI 
ERAN LAO U En Vo M 
j Qd we or e Buwisd 


* Z : Kr | P x ü Xa : n & deem 
UN x ? »" ^ f 
E : RES : 
L J z 
E ; 
A " T 
i 
1 / 
P 
4 
é 
, ^ A 
E L3 
" j m FON 
s »* ned 
LA" WE 
pw E 
zB 
^ Dx 
i T rie i à 
* | s 
: Ww EN ; 
e Y I ? 
EX. x E: 


: iis d 
T 


SORVM. 


, 


NATVRAE.'CVRIO 


ACTA e 
-MEDICA 


PHYSICO 


Ve. - 


: 
: 


TDXNNEUDUMI- 
VS 


J— NOVA ACTA 
PHYSICO - MEDICA 


-ACADEMIAE CAESAREAE 
— LEOPOLDINO- CAROLINAE | 


NATVRAE CVRIOSORVM 
EXHIBENTIA 


EPHEMI ERIDES 


OBSERVATIOXES HISTORIAS. 


ET pns TA 


CELEBERRIMIS. GERMANIAE 


E di EXTERARVM REGIONVM 


VIRIS 


HABITA ET COMMVNICATA SINGVLARI STVDIO 
COLLECTA 


TOMVS OCTAVVS. 


ACCEDVNT APPENDIX ET TABB. AEN. 
"UC €VM B» ipd dbras: itane qoos x peuptdnn: 
N 'ORLMBERG AE 
ERE IOANNIS ADAMI STEINII. 
. ANNO Yorke wigd 
nee b^ 


* 
RT el 
"e 
9v 
axi 
| AES 
* 


We c4 qa vy 


zn 


fuxAMED . 
Im ei 
ANENUR d pn oU 
erm Sd 
m 


ULLA LLL LU ERLLLPELLLU LLLULIHLUULLHAULLLLLLHOUULULILLLLELLLLULULULA 


"I TITETETITTTTTTIPTTETETTETETETITITTETTTTT TETTE TTITTRTTTITITTTTII 


^- ' : LI 


SACR ATISSIMO POTENTISSIM o 


INVICTISSIMOQVE PRINCIPI 


| " DOMINO DOMINO : 
ELT. but ER TELA LES 


-ROMANORVM IMPERATORI 


ít. SEMPER.AVGVSTO 


GERMANIAE  HIEROSOLYMORVM HVNGARIAE BOHEMIAE 
DALMATIAE CROATIAE SCLAVONIAE ey apri. LODOMIRIAE REL. 


Y us OE Md pi ED 
.. ARCHIDVCI A! 'STRIAE. 


. NIAE KYBVRGI GOERITIAE ET GRADISCAE MARCHIO 


DVCI 


BVRCVNDIAE LOTHARINGIAE CARINTHIAE ET CAR. 

-NIOLÁE MAGNO DVCI HETRVRIAE MAGNO 

PRINCIPI TRANSYLVANIAE 

MARCHIONI MORAVIAE DVCI BRABANTIAE LIMBVRGI) 
LVXENBVRGI ET GELDRIAE WURTEMBERGAE VTRIVS 
QVE SILESIAE MEDIOLANI MANTVAE PARMAE. PLA. 
CENTIAE GVADASTALI AVSCHWIZ ET ZATOR REL 
REL. PRINCIPI SVEVIAE ET CAROLOPOLIS -COMIT 
PRINCIPALI HABSBVRGI FLANDRIAE TYROLIS HANNOI!I 


NI BVRGOVIENSI LVSATIAE SVPERIORIS ET INFERIO| 
RIS MVSSIPONTI NOMENII COMITI NAMVRCI PRO 
VINCIAE VALDEMONTII BLANKENBERGAE ZVTPHA 
NIAE. SAARWERDEN SALM ET FALKENSTEDN 
DOMINO MARCHIAE. VENEDICAE ET 
MECHLINIAE REL. REL.REL. 


DOMINO DOMINO 
JANOSTRO CLEMENTISSIMO - 


Dam ac MAIESTATIS TVAE 


J.7 thronum prima vice humillime ac- 
cedere audemus, IMPERATOR. AV- 
GVSTISSIME, fauftiffimo omine illud 
ut fiat, ardentiffime exoptamus.  Scili- 
cet Divus LEOPOLDVS IL. CAESAR. 
"Academiam Tmperialem INaturae. Curiofo- 
Yu, ante Seculum jam, et quod ex- 
currit, in Germaniae TVAE Circulo 
Ms . Fran- 


Franconico, tenuibus licet primum ini- 
tiis, exortam, et fenfim magis increífcen- 
tem, in tutelam SVAM clementiffime 
recepit, fovit, ac ampliffimis privilegiis 
eratiofiftime donavit, SVOque augu//o 
nomine gaudere , petmifit , quam aca- 
demiam Auguftiffimi EIVS. Succeflores 
quoque clementiffime | confervarunt. 
Quidni ergo nos unquam dubitare pof- 
 famus, licere nobis, LEOPOLDVM H. 
LEOPOLDI I. poft exactum feculum, 
Succefforem Augufüffimum , divinitus 
Germaniae conceflum . et exoratum, 
BIPER ARSSBNTI devotiffima fub- 
miffione 


miffione venerari, EIVSque indulgen- - 
tiffimae gratiae, et fummo favori, Zcz- 
demigm, nunc vere SVAM; Leopoldi- 
s, humillime commendare, nec non : 
qualiumcunque laborum noftrorum, 
per ultimos hos annos exactorum, red- 
dere rationes, et zovmum z&oruu Vola- 
362, ad pedes EIV5 deponere. Cur 

enim metus nos detineat, talia audendi, 
| quorum oratio ad Principem vertitur, 
cui adulari fas non eft, quique non mi- 
nus hominem fe effe, quam horninibus 
praeeffe, meminit, atque. hominum 
felicitatem, pro vario eorum ftatu, ac 


3 36d defti- 


deftinatione.,. et relatione. ,... omni 
ope promovere, non ihi modo 
eft, fed uberrime jam demonftratum - 
- dedit: . Qui pietate, fapientia, concor- 
dia , clementia. , pace, virtute, non 
avita regna folum, íed orbem, tem- 
perare, ac;ea propter quoque Im- 
peri gubernacula SE tenere , reli- 
ciofe fecum reputat :. Qui, IPSE eru- 
ditiffimus...Princeps., omnis generis 
eruditionem curat , et aeflimat , ac 
Scientigs, ,eosque, qui eas gnavi- 
ter colunt, protegit, amat, et tue- 
.. Quidni ergo et imperialis A.cade- 
| ur mia 


tuia naturae Curioforum, cui datum eft, 
adLEOPOLDIII. tempora nunc per- 
fiftere, firmiffimam fpem concipiat, 

. eam, fub TANTO IMPERATORE, 
fore'beatam! Non'autem TE verbis, 

votisque noftris. diftringimus , fed fim- 
plex, cünctaque illa complexum, unum 


. omnium votum eft: SALVS PR INCI- 


. PlS,qua, et uziverjae etiam domus EIVS 
— 4upuf'ifmae, exhiftente, DEO interim 

vires, ad magna, graviffimaque nego- 
tia perpetranda, neceffarias, fuftentan- 
te, e£ omnem. felicitatem fuffecturo, 


LEOPOLDYS SECVN DVS, virtuti- 
3X5 X 9 bus 


bus nemini fecundus , feculo- labenti, et 
futuro, ori; Suis, SIBL. et CRAGS erit vere 
peat. trier 


SACRAE c | ESAREAE 
MAIESTATI IVAE. 


Lye  deyotifimi Ts 
(Acidéniie Imperíalis naturae í 

m Curioforum ^ . ; 
Praefes, Direétor, Adjuncti, | 

git et isis "T * 


^ie " i 1 
"X " . 


SERENISSIMO - 
POTENTISSIMO | 
PRINCIPI Er DOMINO 

DOMINO 


-" COMITI PALATINO RHENI 
VTRIVSQVE. BAVARIAE 
| DWVCI 
SAC. ROM. IMP. ARCHIDAPIFERO ET ELECTORI 
 JVLIAE CLIVIAE...ET MONTIVM 
" DVCl 
. Rel. Rel. Bel. 


LEINCIPI 


DOMINO NOSTRO 
|. CLEMENTISSIMO 


Ld 


J ACADEMIAE : IMPERIALIS NATVRAE CVRIOSORVM 


PROT bg o0 mI 
BENIGNISSIMO ' 
NOVVM ACTORVM SVORVM VOLVMEN - 
DEVOTISSIME. OFFERVNT 
VITAM OMNIGENAMQYE FELICITATEM 
ARDENTISSIME PRECANTVR , 
RESQVE SVAS PORRO OBSEQVIOSISSIME 
COMMENDANT 
ACADEMIAE IMPERIALIS NATYWRAE CVRIOSORVM 
PRAESES DIRECTOR. ADJVNCTI 


SAT 
SODALES 


PRAEFATIO. 


.X quo .cademiae Imperialis [Naturae Curioforumr, 
JA 4 in me devolutum eft, Praefdium, eo: magis 
omnis mea cura et follicitudo, im ejus falute recu- 
peranda , ac confirmanda , ftetit ,, quo magis il- 
lius: flatus, quem et in hoc volumine, ut brevem 
lifloriae Bücbnerianae continuationem , confervandum 
duxi, tum illud expofcebat. Atque quo majori | 
timiditate eam provincíam tum. füfcepi , €o magis 
nunc gaudere meum eft, Dei O. M. gratia ac- 
ceptum me ferre. pofle, quae mihi, nunc feptuage- 
nario majori, benigniffime adftitit, ut, academiam 
antiquam noviter incrementa cepifle, cunctis bonis 
- eonfentientibus , laetus depraedicare queam, 
Scili- 


3 Scilicet, prouti in Notitia Legati, quo perilluftris 

. olim academiae Director, b. CoTHENIVS, acade- 
miae, quae tali beneficio hucusque caruit, admo- 
dum liberaliter profpexit, quaeque in hoc volu- 
qnine etiam confervata eft, uberius indicavi, hujus 
Legati, et rerum , fcriptorum , et documento- 
rum, huc pertinentium , partieipes nunc redditi | 
fümus! 

Deinde in academiae incrementa illud etiam ce- 
dit, plures egregios viros, de medicina, et phi- 
lofophia naturali , optime meritos , ct merentes, 
ad. academiam acceffiffe, quorum nomina -Catalo- 
gus, paulo poft fequens, exhibet. 

Inprimis autem mihi licuit, effe tam felicem, 
üt inter membra bomoraria academiae , de quibus 
omnino gloriari fas eft, recipi potuerint, Celffma 
Princeps de DascukAWw ,. Hlluflriffus et. Reverendiffmus 
Coadjutor de DarsERG , lluffrifumus Comes de 
HrnzsERG , l/iwfivifimuss Comes de ENzENBERG, 
Ilufiviffuus L. B. de. UNGELTER , qui non folum 
Diplomata, YLLIS. transmiffa, gratiofe acceperunt, 
fed:et Bibliothecam noftram, atque Mufeum, imo. 
eh Fifcum academicum, largiter ditarunt, bro qui- 
! ! bus 


bus donis, etiam hic publice, academiae nomine, 
gratias perfolvere maximas, officium meum re- 
quirit. — | RES 

Interim ect bonum temporis fpatium effluxit, 
ex quo, poft fzptimum , novorum Actorum naturae 
curioforum, Tosum, odavus lucem non vidit! unde 
certe Ipfe ego habeo, quod doleam. Verum cum 
«Ego, Circa hanc tarditatem, omni culpa caream, fi- 
quidem faepius transmiflionem elaborationum, ubi 
Opus S erat, T»nui, haec retardatio ab illo tempore - 
partim repetenda eft, quo negotia cuncta acade- 
aniae fegnius tractabantur, de qua periodo nunc ite- 
fum amplius loqui taedet; partim varia in biblio- 
polio, et typographeo, oborta impedimenta, alia- 
ue, editionem procraftinarunt. Rebus autem, 
quantum poflibile fuit, reftitutis ,; cum a pluribus . 
prifinorum voluminum lectoribus , novum volu- 
men defideratum faepius fuerit, bonum inde fignum 
animadvertimus, antecedentes non displicuiffe labo- 
res, atque fic editionem Tomi oBavi, qui nunc pro- 
dit, benevolis lectoribus fore gratam, acceptam- 
BUE Sicuti quoque fpes nos alit intra brevius 
temporis fpatium , colligenda effe, a «unquam otiofis, 


anao s £exhk 


exhibita, quae editioni novi Tomi materias fübmini- 
 ftrare poffint. Ut autem iis, quibus opera fua litera- 
ria, phyfico-medica, cum academia noftra commu- 
nicare , vel in genere cuncta, quae res acade- 
miae fpectant, perferre placet, transmiífionis mo- 
dus patcat, primum, quoad vixero, me habent, quo 
fe vertant.. Deinde hic adjungere ratus fui, no- 
mina praefentium. Dominorum Adjundorum , res 3cade- 
miae, quisque fuo loco et circulo, fimul benevole- 
curantium, ad quos, fiforte locorum, ubi commo- 
rantur, diftantiam. commodiorem, viamque brevio- 
rem , judicabunt , eorum fcripta, et communi- 
canda, perferri, operam dare queunt. Sunt au- 
tem , fecundum tempus, et ordinem. receptionis, 
Viri, quisque fuis titulis, et meritorum honoribus, . 
mactandi, hoc tempore, fequentes : | 


Nm D. » GODOFREDVS .GVILIELMVS 
nd MULLER, - Francofurti ad Moenum. 
D. D. BALTHASAR LVDOVICVS TRAL- 
IX S, Breslaviae. 
. D. D. GO TTLIEB HENRICVS KANNE- - 
GIESSER, Kilonii Holfatorum. diii: 
- EX 0 


D. D. JOANNES. JACOBVS BAIER, - No- 
rimbergae. | 

— D. D. ERNESTVS GODOFREDVS BAL. 
DINGER , Marburgi, | 

Dn. FRIDERICVS CHRISTIANVS NY 

: SCHEN, Hagae Comitum. 

«433 D. L'YDOVICVS FRIDERICVS EVSE- 

BIVS RVMPEL, Erfurti. 

D. D. JOSEPHVS BENVENVTI, Luccae in 
Etruria. — 

D. D. GVILIELMVS HENRICVS SEDA- 
STIANVS BVCHOLZ, Vinariae. 

.D. D. LAVRENTIVS CRELL, Helmftadii. 

D. D. CASIMIRVS CHRISTOPHORVS 
SCHMIDEL, Onoldi. ! 

D. D. CAROLVS CASPAR SIEBOLD, : 

». Mirceburgi — 

D. D. JOANNES 'MICHAEL BERNHOLD, 
Uffenhemii. | 

D D. JOANNES CHRISTIANVS DANIEL . 
 SCHREBER, Erlangae. | | 

D. D. JACOBVS FRIDERICVS SEN. 
, FLAMM, Erlangae. ! 

COCOKC 5 D. D. 


. D. D. JOANNES CAROLVS WILHELMVS 

—.  MOEHSEN, Berolini. . E : | 
-D. D. JOANNES CHRISTIANVS EHR- 

MANN, Francofurti ad Moenum. 

: Quod reliquum eft, férvet fümmum Numen anti- - 

quam academiam noftram, atque labores ejus porro 


jubeat effe fortunatos, nec publica utilitate deftitu- 


tos. Dabam Erlangae d, XXII. Jul. MDCCLXXXXI. 


^ 


... D. HENnicvs. Fuipguicvs. DELIVS. 


LCon 


t 
Continuatio 


CATALOGI 


Dnn. Collegarum Academiae Caefareae 
| — MÀ Carolinae Naturae 
Curioforum 


et membrorum honorariorum, 


; 3t un amo 1781. usque ad annum 1791. in eandem 
-Órdo receptorum. 

Sedibnowis. 

86o. D. D. Ludovicus ROUSSEAU, Seren. Elect, Palatin. 

..et Bavar. Confiliar, in Univerfit. Ingoi iftad. Chem. Hiftor. 

 matural et mater. med. Prof. publ. ordin, Soc. oeconom. 
. Burghuf. Sodal. in Acad, recept, d, rs. Mart. 1782. 
cognom. ZHanethon. 

t "t D. BLOCH , Med. Pract. Berolinenfis, recept. 

s, Mart. 1782. cogn. Pifo. 

ra Celfiff ac Illuftri; Dom. CAROLVS, S. R.T. 
Cowrs pE SICKINGEN, Sereniff. Elect. Palatini 
et Bavar. Confiliar. intim. Eques ordinis Leonis 
Palat. ad Aulam Galliae Regis Legatus Minifter | 

" -Plenipotent. Acad. adícriptus d. 4. e veng P 
1782. cogn. Thales 

16. D. D. Joann. Cbriflopb. Andreas MEYER, Me^.thnor. 
AAnatom. er Chirurg. Prof. publ. ordin.. iri academia Mia 
.€rina, rec, d, 4,INOv. 1782. cogn. Erafifirafus 414. 
151 XXX 3 864. 


fece tionis, . 

T D. D. Chriffian. T beophil. HOFFMANN, Anat. et 
Chirurg. Prof, publ. ord. in Academia Altorfina, recept, 
d. 3. Febr. 1783. cogn. /Jeráclianus IF, 

865, Dn. Richard. KIRWAN, Armiger Ánglus, Reg. So- 
ciet. Londinenfis Scient. Acad. Elect. Mogunt. et Societ, 
. Berolinenf. Amicor, Nat, Scrutat, Sodal. rec, d, 26. Mart, 
3783. cogn. Of[lanes. 


Nora; Cum mihi, infra fcripto ; poft Antecefforis, 
BAIERI, obitum, Academiae Praefidium, 1788. fue- 
rit demandatum, et egó nunc Archivum Academiae 
noftrae cum plurimis chartis, ad illud pertinentibus, 
perluftrarem , in Matricula academica nullum am- 
. plius nomen, recepti alicujus membri academiae, in- 
fcriptum invéni, Cum vero difperfas chartas, in 
ordinem quendam redigere adlaborarem , nonnulla 
adhuc diplomata reperi, ut documenta, Viros quos- 
dam in numerum academiae membrorum effe re- 
"ceptos, quorum nomina itaque poflliminio hic re- 
ferre fas erat, Simul autem benevolos le&ores ro- 
go, ut, fi quidam forte adhuc innotefcant, qui in 
academiam. recepti, nec tamen in Album Ejus in- 
fcripti, aut hic relati, vel documento ornati, fint, 
eos mihi indicent: ficuti et ea, quae ad complen- 
dum Necrologium pertinent. Nunc autem primo 
nomina eorum, quorum diplomata ínveni, referam, 
deinde eos clariffimos viros: nominabo;, qui poftea ad 
academiam accefferunt. 


866, Dn. Jo. Cafpar DOLLFUS, Mülhufa Helvetus,. rec, 

'"- d. 15. Sept. 1786. cogn. Polianihus. | 

. $67. Dn. Sigismund. Frid. HERMBSTAEDT, Beroliienfi, 

. rec. d. r6.Sept. 1786. cogn. Ariflander. 

868. D. D. Conrad. Anton. ZWIERLEIN, Rever. et Cel- 
R» Princ, Epifcopi PUISQUR Confiliar, aul, et aquar. mi- 


neral. 


Ordo. ) | 
receptionis. - : 2 | E 
neral. prope Brückenavium, medicus, urbis et Archifatra- 
piae, pariterque in Hafüia, Satrapiarum Alten Gronau, 
Brandenftein, et Schwarzenfels Phyficus, rec, d. 14. Oct, 
' 1787. cogn. £7dorchus. | ; | 
$60. D. D. Jo. Georg. Frid. FRANZ , in acad. Lipfienfi 
- Med. Prof, publ. rec, d. 12. Jan. 1788. cogn. Pantbemus 11I. 
Flenricus Fridericus. Delüis. 
Sequuntur jam nomina membrorum, fuis quisque meri- 
tis;-et honorum , titulis , mactandorum , in acade- 
miam receptorum, | | 


| Anno 1788. ád 

.. 87e. D. D. Joannes Jacobus PLANER, Medic. in Acad, 
Erfurtenfi Profeffor, Acad. Mogunt. fcientiarum utilium, 
quae Erfurti eft, Societ. amicorum Naturae fcrutatorum 

- Berolinenfium, et infticuti Manhemenfis meteorologici, 

-  . Sodalis, rec. d. 2». Dec. 1788. cognom. Democedes I1IT. 

$71. Dn. Offo Juflus EVERS, Reg. Magn. Britann. et 

' .Hle&. Hanover. Equitum Praetorianorum Chirurgus Pri- 

- mar, rec. d. 22. Dec. cogn. Chiron IF. 


de Anno 1789. 
— 872. D. D. Pafchalis Jofephus FERRO, S. Caef. et Reg. 
.Majeft. Confiliarius , Phyficus primar. Viennenfis , ibi- 
demque Nofocomii captivorum Director. rec. d, 17. Febr, 
. cogn. Z4nton. /Mufa 1). — | Ur IQ 
$23. Dn. Adolphus MODEER, Soc. patr. Suecan. Secretar, 
' primar. Reg. Acad. Scient. Holmienf. Societ. Petropolit,- 
-Norveg. Lund. Gothor. Gothoburg. Florent. Lipf. Haff, 
. Homburg. Cafíell, Bavar. ac natur, fcrutat. Berol. Sodal, 
. fe€C, d, 18. Febr. cogn. ZHetrodorus II, — | 


V 5 y 


874. 


:] 
» 


Ordo : 
feceptionis, 


874. D. D. Oluis SWARTZ, Acad. Reg. Scieük Holm. 

. Sodal. rec. d. 18. Febr. cogn. Sfrabo 1l. 

975. Reverendiffümus et llluftriffimus Pondus | 
Carolus: "Theodorus Antonius. Maria. Caemmerer de 
Worms, Liber Baro p& DALBERG, Archi- . 
epifcopus "Tarfenfis, Archiepifcopatus et Electo- 

- ratus Moguntini, nec non Epifcopatus Worma- 
üenfis et Conftantienfis Coadjutor, Proprinceps 
Erfurtenfis, Ecclefiae Cathedralis inclytae Wir- 
ceburgenfis Capitularis et Praepofitus in Wech- 

 terswinkel, rel. gratiofiffime fe Academiae mem-- 
brum honorarium declarari annuit , d. 27 Febr, 
cognom, pollo AMufageta 1I. 

876. D..D. Georg. Elenr. BOEHR , Med. aul. Berolinen-- 
fis, rec. d. 26. Mart, cogn. Callimachus IIl. 

877. D. D... Joana. Alexander de BRAMBILLA, S. R. I, 
E. Sacratiff. ]mperatoris Jofephi H. Confiliar. aul. et Chi- 
tiater primarius, caftrenfium Protochirurgus , nec non 
militarium, in univerfis Auftriae ditionibus, nofodochio- 
rum Infpector, ftudii medico-chirurgici in academia Jofe- . 
phina Praefes perpetuus, Praetorianorum Medico-Chirur- 

- gus, Acad, Scient, Bonon. Mantuan. et Florentin. Reg, 
Acad, Chirurg. Parifin. Colleg. Chir. Montispeffulan, So- 

'dal. rec. d. 6. "April. cogn. /Machaon IV. 

878. D. D, Martinus Lange, Comitatus Haromfzeckienfis, - 
in Tranfylvania, Phyficus, Medicus Coronae, rec. d, 7 
April. cogn. dníipbanes. 

979. D.. D. "Philippus Jacobus PIDERIT, Colleg. med. Haffo- 
Caffelani membrum, militum praefidiariorum medicus ad- 
junétus ; DOG » 1I, April. cogn. 24Uicemia IL - 

880, 


Ordo . 

|. feceptionis. 
88o. D. D. Jo. 1 David. SCHOEPFF, Confiliar. aul, Bran- 
denburgicus, et Archiater, Colleg. "med. Onold. Praefes 
vicarius, rec. d. 8. Mai. cogn. J4mericus IT. 

881. D. D. Jo. Chriflian. STARCK, Confiliar. aul, Vina- 
rienf; in acad. Jenenfi Prof. med, rec. d. ro. Mai. cognom. 
P. Aepineta II. 

882. D. D. Chriffian KNAPE, in Colleg. vet chirurgico 
Anatorniae Prof, fecundar. Sup. Colleg, Sanitat. Derolinenf. 

— Membrum, rec. d. r2. Jun. cogn. 7eropbilus IV. 

- 883. D. D. Erasmus Ludovicus WERNBERGER, Civit. 
Imp. Windsheimenfis Phyficus, rec. d. »o. Jun. COgh. 
o A II. : 

$84. D. Jo.- Godofredus LEONHARDI, Medic. in 
iren Wittebergenfi Prof. publ. ord. rec. d. 26. Jun. 
cogn. Bafilius. 

895. Celfiflima Princeps Domina Catharina Romanotzna 
pE DASCHKAW in aula Auguftiffimae Ruffo- 
rum Imperatricis Femina primaria, Ordin. Imperial 
Catharinaei Eques, Acad. Imp. Scientiar. Petro- 
polit. Praefes, rel. Acad. Imp. Nat. Cur. Membrum 
honorarium, rec. d. 1. Auguft. cogn. Urania Ar&oa. 

886. Dn. Jo. Chrifl. GERNING, Francofurti ad Moenum 
Negotiator , Hiftoriae naturalis , Entomologiae praefet- 
tim, peritiffimus, rec. d. 3. Aug. cogn. "Aelianus II. 

887. D. D. Jo. Chrift. Conrad. DEHNE , Phyficus Schoe- 

.'  ningenfis, rec. d. s. Auguft. cogn. Dexippus Il. 

. 888. Dn. Jo. Frid. Aug. GÓTTLING, Chem. et Techno- 
log. in academia Jenenfi Profeffor extraord. rec. d. 4. Aug. - 
cogn. Synefus 111. ; 

889. D. D. Fridericus JAHN , Med. Pract. Mpus 
rec, d, g, Sept, cogn. Japis III. 


7005 0 . 890. 


Ordo à | 
receptionis. 


$90. Dn. Rulriu: WILLEMET , Chem. et Botan. De- 
monítrator regius in Academia "Nancejana, Societ. reg. 
medic. et agricultur. Parif, nec non Atrebat. Divionenf. 

- Lugdun. Rhotomag. Aurelian. et Bafileen£. Membrum, 

Goettingenf. Correfp. rec. d. 15. Septembr. cogn. Rha- 
fes 1. 

"891. liluftriffimus Comes Francifrus S, R. I. Co- 
mes ab Enzenberg, in Freyen et Joechelsthurn, 
Dynafta de Singen et Megdberg , Camerarius 
et Confiliarius intimus achtralls Caefareus, Con- 
- fiti Superioris Auftriaci Appellationum et Rerum 

. Criminalium Praefeés vicarius, Regiae Cel(itudi- 

. fis Sereniffimae Archiduciffae Mariae Annae au- 
lae fummus Praefectus, variarum Societatum li- 
terariarum, et naturalem hiftoriam tractantium, 
Sodalis, Acad. Imp. Nat. Cur. Membrum hono- : 
rarium, rec.'d. 18.Sept. cogn. EuZemus HI. —— 

892. D. D. Carol. Chrifl. ECKNER, Civita. et Provin- . 
ciae Rudolftadienfis OEC fer, d. 19; Sept. Ru 
Euphorbus TI. : 


293. Dn. Joannes DE KOLB, S . Theol. Doct. Rev. et Cel- 
(iff. Princ. et Epifcopi Conftantientis Confiliarius ecclefia- 

J. fticus, rec. d. 21. Sept. cogn. Eubulus 111. 

994. Dn. Eugen. Jo- Chriffoph. ESPER, Philof. Mag. et 
Prof. publ. extr. in academia Erlangenfi, rec. d. 28. Sept. 
cogn, Éraíhoflenes IT. 

89s. D. D. Pau, Dieter. GIESEKE , in Gymnafio illuftri. 
Hamburgenfi Phyfices Profeffor, rec. d, r. Nov. cogi. 
Cratevas II. ! 


996. 


e 

Ordo | j 

teceptionis, 

896. Dn, Jofephus BANKS Daronetus, Keg. Societ. Scient.. 
Londinenfis Praefes, Mufei Britannici Curator, rec. 
d. 4. Nov. cogn. Jafon HII. | 

897. D. D. Jo. Theophil. GEORGI, Auguftiff Rufforum 
Imperatricis a Confil. Colleg. Acad. Imp. Scient. Petropo- 
litan. Membr. rel. rec. d. 4. Nov, cogn. $5nefius IF". 


$98. D. D. Jofephus p RVBEIS, Summi Romani Ponti- 
ficis Pii Vl. Praefectus cubicularis, et Archiater, in Ro- 
mano Archilyceo Medic, Profeffor, rec. d. 18. Bec. 
cogn. Palladius IV. 

899. Dn. Ziberíus FORTIS, Patavinus, Patriae fcient. 
Acad. item Bononienf. Burdigalenf. et Neapolit, Soc. rec, 

... 4, 18. Dec. cogn. Xenophon 11. 

9oo. Dn, Hubert. Franc. HOEFER , Reg. Celfit. Sereniff. 
Magn. Duc. Hetrur. Pharmacopoeae aulicae Director, Acad. 
."Sienenf. et Societ. Botan. Florent. Sodal. rec. d. 18. Dec. 
cogn. JAfhenaeus 111. 

901. Dn. D. Jofeph. CAMVTI, Comes et Dom. Feudi de 
Belvedere, Reg. Celfitud. Hifpan. Infant. Parmae et Pla- 
centiae Ducis Confiliar. et Archiater, rec, d. Hn Dec. 
cogn. z4reíaeus III. 

9o2, D. D. /Mich. Ange. GIANETTI, in Reg. Archi- 
xenodochio Florentino Anatomiae Prof. et Medicus, Acad, 
Phyf. Botan. et Georgophil. Sbd. rec. d. 18. Dec. cogn. 
^ir V. 

. D. D. Paulus VISCONTI , in Reg. Archixenodo- 
ym Phyfiol. Inftit. et Chirurg. Prof. et ftudior. Praefes, ioc." 
d. 18. Dec. cogn. Po4alirius IF. 

904. Dn. D. Georg. W'olfz. Franc. PANTZER, Reip. 
Norimberg. Phyf. ord. Br Erford. Burghuf. "Lüterar. 
Erlangenf. et Ordin. Pegnef, Nor. Sodal. rec. d, 18. Dec, 
cogn. - Protofpatharius. 


CC XC 2 905. 


m : 
Ordo 
feceptionis. — 
9os. D. D. Albertus W".lbelhnus ROTH , Phyficus pro- 
vincialis Bremenfis, Societ. Halenf, natut, Ícrutat, Sodal, 
rec, d, 21. Dec. cogn. Crafevas IV. 


Anno 1790. 


906. D. D. Joannes Philippus Julius RVDOLPH, Con- 

fil. aul. Brandenburgic. Med. et Chirurg. in Acad. Frid. 

Alexandrina Prof, publ. ordin. rec. d. 23. Jan. cogn. Po- - 

dalirius V. 

907. Tlluftriffimus Comes Ewaldus Fridericus ng HER Z- 

. BERG, Confiliarius intimus Regius Borufficus 
et in ftatu. belli et pacis Adminifter, Reg. Scien- 
tiarum Academiae, nec non Scholae realis, Cu- 
rator, Ordinis regii aquilae nigrae Eques, Do- 
minus haereditarius in Briz, Lottin, rel. Aca- 
dem. Imp. Nat. Cur. Membrum honorarium, . 
rec. d. 6. Februar. cogn. Zercules /Mujageta. 

908. D. D. Chrijlophorus W'ilhelus HVFELAND, Se- 
reniff. Ducis Saxo Vinarieníis Medicus aulicus, rec. d. Zr. 
Febr. cogn. £Ticefius III. 

909. Dn. Jo. Carol. W^ilhehuus VOIGT, Sereniff. Ducis 
Saxo Vinarienfis in rebus metallicis Conf filiarius, rec. d. 
27. Febr. cogn. Falerius 1I. 

910. D. D. foann. Georg. HOFFINGER, Primar. Ca- 
mer, Reg. montanae Phyíicus Schemnizii in infer. Ungaria, 
Fac. Viennenf. Membrum, rec, menf. April. cogn. Ph/o- 
mu[us IV. 

9rr. Dn. Francifcus Xaverius L. B. nx WULFEN, Phi- 
lof. ec Mathef. Prof. Clagenfurti in Carinthia, Soc. Amic, 
Berolinenf. nat. 5crut. Sodal, rec. d. 15. Maii, cogn, Lj- 


cius 1l, 
9I2. 


Ordo 

|J receptionis, : 

- .912. Dn. Sigismundus L. B. pg HOCHENWART, Cano- 
nicus Capi:ularis, Epifcopi Gurkenfis Vicarius generalis, 
Soc. Amic. Berolin. natur. Scrut, Sodal. rec. d. 15. Maii, 
cogn. ZZierotheus IT. . i A. 

913. D. D. Jo. Chrifl. 'TTraugott SCHLEGEL , Confil. 
et Archiater Celfiff. Com. de Schónburg Waldenburg, 
Phyf. Waldenb. et Lichtenftein. rec. d. 24. Jun. cogn. 

- Scribonius Largus 1I. 

914. D. D. Jo. Theopbil. EHRHTARD,, Med. Prof. Extr. 
et Profector in theatro anat, Erfurt, rec. d, 9. Aug. cogn. 

... Democedes V. | | 

-...915. Dn. Juft. Chrift. FIenr. HEYER,  Chemicus et Phar- 

. .macop. Brunsvicenfis, rec. d. rg. Aug. cogn  Synefius IV, 

916. Dn. Gerbard. van. der HEYDE, Acad. Elect.- fcient, 
Palatinae Sodal. Aftronomus et Mathem. Haaganus jam 

. Rigae Capitaneus Geographus et ingen. rec. d. 3o. Jul. 
cogn. Sirius III. : 

917. D. D. Cornelius van HOEVY , Senator et Poliater, 
et officinarum Infpector Haaganus, rec. d. 30 Jul, cogn. 
Oribafius HI. — : 

918. D. D. Adrian. Sander van der BOON MESCH, 
senator et Scabin. civit. Delph. Poliater, et Anatom. Le- 

- étor in eadem Urbe, rec. d. 3o Jul. cogn. Philoxenus V1. 

919. D. D. Joann. Ludov. KVLMVS, Poliater Geda- 
nenfis, rec. d. 3o. Jul. cogn. Philumenus III. 

:92o. D. D. Joann. lbeod. PYL , Suprem. Colleg. Med. 
Berolinenf. et Coll. Sanitat, Membrum, Phyficus Beroli- 
menfis, rec. d. 20. Aug. cogn. Palladius V. 

921. D D. Joan. Theod. SPROEGEL , Supr. Coll. med. 
Berolinenf. Membrum, in Coll. medico. chirurgico Bero- 
-lin. Med. et Phyfiol Prof. ord. rec, d, 20. Aug, cogn. 
Serapion IP. : | 


C XX 9C 3 922. 


n C HMOTEO | 

* receptionis, | 

922. D. D. Chriflian. Ehrenfried WEIGEL , Med. et . 
Chem. Prof. publ. ord. in acad. Gryphiswaldenf. Reg. 
Colleg. Sanit. Aff, Acad. Elect. Mogunt. fcient. util. Soc. 
Amic, nat. Scrutat, Berolin. Phyfiogr, Lundenf. Phyf. Hal. 
et Metallic. Sodal, rec. d. 24. Aug. | 

923. Dn. /Michael VOGT, Philof. et Jur. Utr. Doct, Ecclef. 
Ambergenfis Paftor et Decanus, Confiftorii Ratisbonenfis - 
Membrum, rec, d.2r. Octobr. cogn. Eubulus IV. 

- 924. D. D. Erneffus SCHWAB, Medic. Prof, publ. ord. 
in Acad. Gieffenfi, et Phyfic, provincialis, rec. d. 2. Nov, 
cogn. .. Solinus IIT, ; 

925. D. D. Joaunes /Vicolaus NICOLAI, Medicus aulicus 

.. Rudolftadienfis, rec. d. 8. Nov. cogn. JVicefas JT. 
926. D. D. Domenico CIRILLO ,' Med. Prof. Reg. in 

univerfitate Neapolitana, rec. d. 26. Nov. cogu. Calh- . 

genes II, Ped | | 


! : Anno 1791. 


927. D. D. Kurí SPRENGEL , Medicin. pract, et ar- 
tis veterinariae Prof. publ. Halenfis, rec. d. rs. Febr. 
cogn. Sofimenes II. | : 

928. Reverenditf. etIlluftriff. Dn. Joannes ZVepomucenus 
L. B. pg UNGELTER, a Diffenhaufen ,. Dit- 
fingen et Mollberg, Epifcopus Pellenfis, Emi- 
nentiif. et Sereniff. Electoris Archiepifcopi Tre- 
virenfis, et Epifcopi Auguftani Suffraganeus at- 
. que Vicarius in Pontifical. et Spiritualib. genera- 
lis, Conferentiarum Minifter, Confiliar. actual. 

. intim. ac füpremus Locumtenens, nec non E 
| | clef. 


Ordo | 
receptionis, A | EO 
.. elef. Cathedral. Auguftan. Summus Praepofitus, 
rec. d. 6. ApriL cogn. Eudemus IV. — ^ Wy 
o29. D. D; Carolus Magnis BLOM , Reg. Colleg. med. 
 Holmienf. Affeffor, Reg. Acad. Scient. Stockholm. Mem- 
. brum, et Medicus Provincialis in territorio orientali Satra- 
piae Dahlecarlicae Suecicae , rec. d. 13. April. cognom. 
Bias HI. : uS, | 
o30. Dn. Carol. Frid. W'ilhehuus SCHOLL, Jur. utr, Ddus, 
Ill. Regim., Erford, Advocarus, interris Saxo Vinarienfi- 
— bus [uris Pract. et in Bibliotheca, et Mufeo Acad. Nat. 
Cur. praefertim in mineralogia, illuftribus fratribus RvMw- 
PELUS Adjutor, rec. d. 2. Maii, cogn. Saluftius I7. 
. 931. Dn. Ludouicus BRVGNATELLI , Phil. et Med. 
" Doct. Ticinenfis, diverf, Acad, Scient. Soc. rec, d. 4. Maii, 
cogn. Bion II. Proh 


|ÓoÓN 


IL. CON- 


1T. " 
CONTINVATIO | 
CATÀLOGI. 
Dominorum Collegarum Academiae noftrae, hactenus, quoad - 


nobis conftat, demortuorum, 


Ordo 
receptionis, 
432. Dn. D. Joannes Nicolaus WEISS, Praxeos, Patholo- 

giae et Chemiae Prof. publ. ord. in Academia Altorfina, 

ejusdemque Senior et Jubilaeus, Oppidi et Praefecturae 

Altorfinae Phyficus, :| d. 4. Julii 1783. ann. aetat. 8o. - 
492. Dn. D. Toanues Carolus TARGIONI (TOZZETTI, 

Magni Etruriae Ducis Medicus aulicus, Collegii Floren- 

tini et Botanices Medicus et Prof. publ. Bibliothecae 

Magliabechianae Praefectus, Societ. botan. Florentinae et 

Academiarum Etrufcae Cortonenfis, Columbariae et Fur- 

furatorum Sodalis, XY d. 28. Dec. 178a. ann. aetat. 7r. 
$34. Dn. D. Chriflianus Andreas COTHENIVS, S. R. I. 

Nobilis, Academ. Imper. Nat. Cur. Ephemeridum Di- 

rector , Potentiff, Boruff, Reg. Confiliar. intim, et Ar- 

chiater, Regior. Exercituum Protomedicus ,- Colleg. med. 
fuprémi et Colleg. medic. chirurg. Director, Acad. Reg. 

Scient. Berolinenf;, Membr. honorar, Acad. Reg. med. Pa- 

rifienf. Sodal, Coll. Sanitat. Berolinenf. et Inftitut, Pauper, 

Affeffor, -| d. s. Jan. 178g. ann. aetat. gr. 

-. 536. Dn. D. Philippus Adolphus BOEHMER , Dynafta in 

Neukirchen et Corbetha, Potentiff,. Regis Boruffiae Con- 
. filiarius aulicus et Archiater, Profeífor in Academia Fri- 

dericiana Medicinae, Anatomiae et Chirurgiae public. or- . 
 dinar. Senior Facultatis medicae etc. 'Y d, rz. Nov. 1789. — 

ann, aetat, 72. hey | 


9477 


P d - p 
. Ordo : 
receptionis, 


547. Dn. loannes GESNER , D. Medictnae , Profeffor 
| Phyfices ac Mathefeos in Cymnafio illuftri Tigurino, plu- 
riumque Academiamim Scient, Sodalis, -F d. 6. M aj. 1790. 
ann. aetat. 8r. 


E Dn. D. Joannes Gode[calcus WALLERIVS , Eques 

auratus Ordinis Regii de Wafa, Chemiae, Mettallurgiae 

et Pharmaciae Prof. ord, Vpíalienfis, t d. 16. Nov. 1785. 

-^ ann. aetat. 77. 

5984. Sereniffimus Princeps ac Dominus CARO- 
LVS, Princeps regens Loewenfteinio - Werth- 
heimenfis , füupremus Princeps de Chaffepierre, 
Comes de Rochefort et Montaigu , Dominus 
terrarum. Scharfeneck etc. Sacrae Caefàreae 
Majefat. Cubicularius, Sereniff. Elect. Palatini 
copiarui pedeftrium fupremus excubiarum Prae- 

fectus, Eques Ordinis Palatini St. Huberti et 

— Brandenburgici Aquilae rubrae, reliqua, 4 
d. 6. Junii 1789. ann. aetat. 75. | 

6or. Dn. D. Ioauss de GORTER , Sacratiff. Rufforum 

. Imperatricis Elifabethae I. Medicus ordinarius, Socius 
Academiarum Harlemenfis ac Petropolitanae, 1 1762. 
. ann, aetat. 73.. 

"a Dn. D. Frider. MR MORGENSTERN, Med. 
Practicus Magdeburgenfis et Acad, Elect, Moguntino-Er- 

—— furtenfis Scient. util. Sodalis, 1 1782. ann, aetat. 53. 

609. Dn, D. Godofredus Flenricus BURGHART, Medici- 
nae Practicus Bregenfis, et in Regio Collegio ibidem 
Profeffor primarius, itemque Caefareo- Regiae Societ, 
Scient, Olomucenfis Sodalis. 


JO0QU — 610 


oes 
Ordo - : 
f£eceptionis, 
610. Dn. D. Joannes Carolus HEFFTER,, Medicinae Pra- 
&icus Zittavienfis, Monafterii Mariaevallenfis Phyficus, 
et Lipfienfis Societ. artium liberalium Sodalis ROBOT, 
T d. 25. Sept. 1786. ann. aetat. 74. 


619. Dn. lacobus Chrifliamss SCHAEFFER , D. Philof. et 
Theolog. in libera S. R. I. Civitate Ratisbonenfi verbi di- 
vini Minifter, Sereniff. Regis Daniae Confiliarius, et in 
Gymnafio academico Altonavienfi Prof. Philof;. honora- 
rius, Caefareo-Regiae Academiae Roboredenfis et Electo- 
ral. Moguntin. Seient, util. itemque Regiae Societ, Teu- 
ton. Góttingenfis ac Societatum Scient. artiumque libera- 


lium Duisburgenfis et LipfienfisSodalis, -t d. 5. Jan. 1790. 


ann. aetat. 7I. 


622. Dn. Georgius Dion5fius. EHRET, Regiae Anglicanae 
Societ, Scient. Sodalis. 


628. Dn. loannes Flenricus LANGE, Med. D. " Practi- 
. eus, Civitatisque Helmftadienfis Phyfieus ordinarius, -F- 
d. 10, INov. 1779. ann. aetat. 46. 


650. Dn. loannes Fridericus GLASER, Med. D. et Practi- 
cus , Civitatisque Suhlenfis , in Ducatu Hoennebergenfi, 
Phyficus ordinarius, Academiae Elect, Scient. utilium Er- 
furtenfis, aliarumque Societat, Sodalis, t: d. 7 7.Dec. 1789. 

. anm. aetat. 82. 

651. Dn. lacobus Reinboldus SPIELMANN , Phil. et Med, 
Doctor, Facultatis Medicae Argentor. Senior 2 "Neg. 
Imper. N. C. Adjun&t. Petrop. Reg. Boruff, Suec. Patriot. - 
Parif. Medic. Elect. Mogunt. et Palat. SUE: Reg. Medic. 
-Nancej. Sodalis, Acad. Reg. Scient, Parif. Correfp. - d. 
.9. Sept. 1783. ann. aetat. 6r. | 

636. Dn. Paulus Auguftus SCHRADER , Sereriff. Ducis 


Brunfvicenfis Confiliarius et in Bnet. Senatu a libellis, 
Di- 


Ordo | 


receptionise | : 
Director juris dicendi per loca Coenobii Riddagshufani et 
in Colonia Veltenhofiana, Societatt. Teutonic. Góttingenf. 
Regiomont. et Ilelmítadienfis Sodalis, :F menf Febr. 
1790. 

638. Dn. Joannes Andreas DEISCH , Medicinae et Chirur- 
giae Doctor, et Practicus in Civitate libera Auguftana. 


639. Dn. Petrus LYONET, ]Ctus, et cauffarum in Curiis 
Juftitiae, quae Hagae Comitum funt, patronus, Socie- 
tatum Scient, Regiae Anglicanae et Boruflicae, itemque 
Belgicae , nec non-Academ, Scientiar. Rothomagenf. So- 
dalis, T d. 10. Jan. 1789. ann. aetat, 82. 


644. Dn. loaunes HILL, Medicinae Doctor et Practicus 
Eenméntis, Regiaeque Anglicanae Societ, Scient, So. 
«alis, 

663. Dn. D. Torberuiss BERGMANN , Chem. Metallurg. 
et Pharmaciae in Acad, Upfalienfi Profeffor, Reg. Ord. de 
Wafa Eques auratus, Regiar. Academ. et Societ, Pari- 
fienf. med. Monfpel. Divionenf, Upfal. Holm. Londi- 
nenf. Gotting. Berolin. Taurin. Gothoburg. Sodalis 

4&4. 8, Jul. 1784. ann, aetat. 49. | 

. 667. Dn. Ofto Fridericus MULLER, Potentiff. Regi Da- 

 - "piae a confilis Conferentiarum ; Academ. Reg. Suec. 

. Holmienf. Ele&. Bavaricae et Societat, Helvet. Scient. 
Sodalis, -F menf. Dec. 1784. 

683. Dn. Gualterus uan DOEVEREN , Med. Doctor, 
ejusdemque Prof. ordinar. modo Groeninganus , modo 
Lugdunenfis Batavorum , 1 d. 31. Dec. 1783. ! 


€98. Dn. Petrus Ionas BERGIUS , Med. Doctor et Pra- 
fücus Holmienfis, Regius Profeffor Hiftoriae naturalis 


JXXXXX 2 et 


. | Cs 

- Ordo ' 

tecéptionis, ! | | / à 

. et artis phatmaceuticae, Regiaeque Suecicae Holmienfís 
Academiae Scient. Sodalis Sp .:3x0. jul&. 345045 


vot, Dn. BATIGNE , Facultatis Medicae Monfpelienfis 


^ Doctor, Regiae Societ. ejusdem civitatis Sodalis, aegro- 
torum Galliceorum, in conclavibus Nofocomii Regii Be- 
rolinenfis, quod a Charitate nomen habet, decumbentium, 


Medicus ordinarius, et fupremo Regio Collegio medico 


'adfcriptus, T 1773. ; 


.7o4. Dn. Chrifliauus MAYER , Philofophiae , Mathefeos. 


et Aftronomiae in Heidelbergenfi Academia Prof. publi- 
cus, Aftronomus Sereniff. Electoris Palatini, Regiaeque 
Anglicanae et Electoralis Palatinae Societ. Scient, Sodalis, 
^ Td. r7. April. 1783. ann. aetat; 64. | 
70s. Dn. lofephus du Frefne de FRANCHEVILLE, Poten- 
tiffí Regis Boruff. Confiliarius aulicus, Regiaeque Bero- 


 linenfis? Acad. Scient. et eleg. liter. Sodalis, -F d. 9. Maii 


1781. anh. aetaí.-77. ^. ^ 


712. Dn, Carolus Fridericus TRIER., Juris utriusque Doctor, - 


. Confiliarius Sereniff. Elect. Saxon. in fummo, ad quod 
provocatio datur, ]udicio , et Senator Lipfienfis. 

713. Dn. D. Chviflianus Philipgus HERWIG, Seren. Princ, 
ab Hohenlohe et Waldenburg a Conf(iliis, et Praefectura- 
rum terrae. Waldenburgenfis Phyficus ordinarius , Regiae-, 

' que Berolinenf. Acad. Scient. Sodalis, -t. d. 9. Febr. 178r. 

419. Dn. Guflavus Fridericus JAEGERS CHMID, Medicinae 
et Chirurgiae Doétor etPracticus; Seren. Marchionis Baden- 
fis Phyfieus Dynaftiae Carolsruhen(is ordinarius, T 1775. 


725. Dn. Ioannes Auguftus WOHLEXHRT , Medicinae 
Doctor et Anatomiae Demonftrator in Academia Regia 


Fridericiana, 'p d. 15.Sept, 1784. 
| |. 284- 


- 


T Ey 
-Ordo — 
receptionis, 


— 734.. Dn. D. Cavflen pg ROENNOW, Ordinis Regii Stel- 


lae polaris Eques, Potentiff. Regis Stanislai P. M. Confi- 
liarius intimus et Archiater primarius, Academ, Reg. Scient, 
Holmienfis Sodalis; *F 1787. 


744. Dn. D. Zndreas PASTA ,. Nobilis fior gomas , non 
modo in patria, fed et Mediolani poen tota Infübria 
Medicus. | 


750. Dn, D. Immanuel DNO uan den BOSCH , Poliater 
Hagienfis , Inftit. Hiftor. Gótting. Acad. Bec Klect, 
Mogunt. Batav. Harlemenf. et Ultrajedt. Sodalis, | d. 26. 
Maii 1788. 

762. Dn. Carolus Chriftopherus OELHAFEN ZeSchoellenbach, 
.et Eismansberg , Keipubl. Norimbergenfis filvarum Prae- 
fectus, -F d. 2o, Jun. 1795. ann. aetat. 77. - 


7266. Dn. D. David. Henricus GALLANDAT, Demonftra- 
tor.Anatomiae, Chirurgiae et artis obftetriciae F liffingen- 
fis, ejusdemque Societatis Scient. Sodalis et 'f'hefaurarius, 
t meníeMaii 17983. ann. aetat. Sr. 

771. Dn. Guilielmus Bernbardus TROMMSDORFE, Phi- 

- Jof. et Medic. Doctor, ejusdemque Prof. ord. Erfurtenfis, .. 
Academiae ibidem florentis Scient. Sodalis ordinarius, 
d, 6. Maii 1782. ann, aetat, 44. 


77. . Dn. D. Joannes Éwünüel ROTHARDVS, Medicinae 


Practicus Bernburgenfis, d. s. Jun. 1778. ann. aetat, 39. 
773. Dn. D. Joannes Gerhardus KOENIG, Potenciff, Regis: 
Daniae in terris xci des Medicus Miffionarius, dud; 
AT. Tul 1785. 4 
778. Dn. D. Znítoníus CAP de VILLA, Botanices et Geor- 
giae Prof, Regius, Regiae Societ. Scient. Coetting. Soda- 
' lis, Mathefeos Prof, Valentinus; ^f menf, Nov. 1276. - 


vof doo t Ld 1 400 


^ 


Ordo j : 
teceptionis, 


78o. Dn. BOVRDELIN, Doctor Keds Facultatis Me- 
dicae Parifienfis, Regiarum Principum Archiater prima- 
rius, Profeffor Chemiae in horto Regio , Academiae Re- 
giae Scient. et Berolinenfis Sodalis, ^ 1775. 


797. Dn. D. Chrifloph. David MANN, liberae S, R. IL 

^. Civitatis Diberacenfis Phyficus ordinarius, Academiae Ele- . 
Cor. Davaricae Scient. Sodalis, T d, rg. Febr. 1787. - 

. ann. aetat. 72. 

799. Dn. loannes Leberéchi SCHMVCKER, Potentiff. Bo- 
rufforum Regis Exercituum Chirurgus generalis primarius, 
et omnium chirurgicorum nofocomiorum caflrenfium Di- 
rector, t d. $. Mart. 1786. ann. aetat. 74. | 


8oo, Dn. Ienafius S, R. I. Eques ^ BORN , Dominus in 
Altfedlitích, [Inchau, Tiffa, S, C. R. Maieftati i in re me- 
tallica et monetaria a Confiliis, Societatt. Reg. Holmien- - 
fis, dpi Sienenfis et Georgicae Paduanae Soda- 
lis, d. 24. Jul. I791. ann. aetat. 49. 


804. Dn. Ioannes Baptifla Ludovicus de Romé vx LISLE, 
Parifinus, Academiae Regiae Holmieníis Scientiarum et - 
Elect. Moguntino-Erfordienfis Scient. util. Sodalis , X: d, 
7.Marti 1790. ann. aetat, 54. 

912. Dn. D. loannes Philippus pv ROI, sereniff. Ducis 
- Brunovicenfis Archiater, Civitatis Brünovicenfis Phyficus, 
ejusque praefidii militaris Medicus ordinarius, t d.8.Dec, 
1786. ann. aetat. 44. | | 

.816. Dn. Chriflophborus Albertus E EICHELBERG, A. L. M. 
Gymnafii Vefalienfis Rector, -t d. 14. Mart, 1785. ann. 
aetat. 723. | 

829. Dn. JVatalis SAL ICETI, Summi Pontificis Rom, Pii VI, 


Archiater et Cubicularius , Academiae Regiae Parifien/is X 


 Scient, Sodalis, Ti d. 21. Febr. 1789. 
830. 


Ordo ; 
receptionis. | | 
83o. Dn. D. Maximilianus lacobus o MAN, Civitatis 

- (Tetrarchiae Ncviomagenfis Archiater, Societ. Harlemen- 
fis Scient. et Ultrajectinae Amicorum Artiftarum Sodialis, 
.d. 12. Nov. 1785. anm. aetat. 5s. | 
$24. Dn. Petrus Elifabeth pg FONTANIEU, Eques Ordi- 
nis S. Ludovici, Regiae füpellectilis Regni Franciae In- 
fpector et Regiftrator generalis, Academiae RegiaeScient, 

et Architecturae Sodalis, 'F d. 30. Maii 1784. 

843. Dn. D. loannes Godofredus BUSCHER, Collegii Medici 

— prunovicenfis Aflettior, Communionis Hercynicae fuperio- 
ris metallifodinarum Phyficus. 

957. Dn. Joannes Iacobus FERBER, Potentiff. Regi Borut- 
forum a rebus metallicis Confiliarius fupremus, Academia- 
rum Regiae DBorufficae et Suecicae, ac Ducalis Tu- 
fcienfis Scientiarum, Caefareae liberae oeconomicae So- 
cietatis Petropolitanae, Amicorum Naturae Scrutatorum 
Berolinenfis et Gedanenfis, Phyfiographicae Lundinenfis 
Scandinorum , et publicae agriculturae Societatum Vicen- 
tinae, Patavinae et Florentinae Sodalis, 'F d. r7. April, 
1790. anm, aetat. 47. ! P 

969. Dn. D. Joanses Georgius Fridericus FRANZ , Profef- — 

- — for Medicinae Lipfienfis publ. extraordinarius , Regii Col- 
legii Medicorum Nancejenfis, Academiarum Scient, Au- 
relianeufis, Divionenfis, aliarumque Sodalis, T d. 14. Apr. 

- 11789. ann. aetat, S3. 

870. Dn. D. Joannes lacobus PLANER , in Univerfitate 
litterarum Erfurtenfi Profeffor Medicinae publ. ord. Aca- 
demiaeque ibidem florentis Electoralis Scientiarum utilium 

^ Sodalis, t d. ro. Dee, 1289, ann, aetat. 46. | 


4 


di ^ i HL CA- 


| I1, | 
CAT A LO: G V.S. 
TITAN TIC ML 


Virorum Excellentifimonyn , qui, pro octavo hoc Tomo 
Novqrum Actorum Academiae Caefareae Natur, 
Curiof, obfervationes phyfico - medicas 
. communicarunt,. 


Dn. D. Jofephus BENVENV TI, Summi Romani Pontificis 
Eques, Medicinae Practicus in Sereniffima Republica Lu- 
cenfi, Thermarum Lucenfium Medicus, ex Reipublicae 
auctoritate praefectus, Societatum Regiae Goettingenfis, 
Bononienfis et phyfico-botanicae Florentinae Sodalis, Aca- 
dem. N, C, Adjunct, Epicharmus 1. pag. 176. 


Dn. D. Carolus Magnus BLOM, Reg. Colleg, Med, Hol- 
mienf. Affeflor, Reg, Acad, Scient. Stockholm, Membrum, 
et Medicus provincialis in territorio orientali Satrapiae 
Dahlecarlicae Suecicae, Academ, N, C. Bia;lll. pag.230.- 


Dn. D. Georgius Henricus BOEHR, Medicus Aul. Bero- 
linenfis, Academ, N. C. Callimachus MI. pag. 157. 159. 


Dn. D. Chriflophorus Gottlieb BONZ, Liberae S. R, I. Ci- 
. . vitatis Efslingenfis Phyfieus ordin. Academ, NN, C. Dio- 
phantus 11.. pag. $1. 53. 


- Dn. Paulus Joannes BONZ , Pharmacopoeus Efslingenfis, 
Academ, N. C. Zfriffophilus 1I. pag. 44. 


Dn. lonatius S. R. L. Eques & BORN, Dominus in Altfed- 
litfch, Inchau, Tiffa, S, C, R. Majeftati in re metal- 
lica et monetaria a Con(iliis, Societatis Reg. Holmienfis, 
Magni Ducatus Sienenfis et Georgicae Paduanae Sodalis, 
Academ, N. C. Zriflocrates Rheginenfis, p.97. 


j 


Dn.M. 


Dn. M. loannes Fiieronymus CHEMNITZ , Ecclef. prae- 
-. didiar. German, Hafnienfis Paflor, Societ. Scient. Reg. 
Danicae, et Arctoae Drontheimenfis, Electoral. Mogun- 
tin. Erford. Gedanenf. Natur. Scrutat. Berolin. Phyfiogr. 
Lund. et Suec. pro Fide et Chriftisnifmo Sodalis, Aca- 
dem. NN. C. zhriflomachus II. Append. pag. 35. | 


Dn. D. Ioannes Pridericus CONSBRUCH, Sereniff. Ducis 
"Würtembergenfis regnantis Archiater , in Vmniverfitate 
Carolina Stuttgardienfi Medicinae Profeffor publ. ordinar. 
Academ, IN. .C, O/ympius AMilefius. pag. 8. 13. 14. 


Dn. D. £Jenricus Fridericus DELIVS , Sacri Romani Im- 
perii Nobilis, Acad. Imperial. Nat. Cur, Praefes, Confi- 
 Jiarius, Archiater et Comes Palatinus Caefareus , Confi- 
liarius Intimus Aulicus Brandenburgicus, Medicinae Pro- 
feffor primarius in Academia Friderico- Alexandrina Er- 
langenfi, Acad, Imperial. Scientiar. Petropolit. Reg. So- 

. ciet; Monspelienf. Rhotomag. ac Reg. Societ. Med. Parif. 
Acad, Scient. Electoral. Bavaricae et Batav. Harlemenf. 
Sodalis, Academ, N. C. Democedes II. pag. 61. 


. TDn. Jacobus FranciBtus DEMACHY , Pharmacopoeus et 

Demonfítrator Chemiae Parifienfis, Regiae Academ. Be- 

. -olinenf. et Societat. Rotterodamenfis SScientiar, Sodalis, 
. S Academ. IN. C. $5nefius M. pag. 43. : 


- Dn. D. Carolus Chrifloghorus ECKNER, Civitatis et Pro- 
-vinciae Rudolftadienfis Phyficus. Academ. N. C. Ea- 
ghorbus III. pag. 108. 

Dn. D. loannes "Theophilus EHRHARD , Med. Prof, Ex- 

.  traordin. et Profector in theatro anatom. Erfurt, Academ. 

- AN. C. Democedes V. pag. 167. 169. 


3OXS000Q 7 Da. 


exa m 5 
En. Püpénids loannes Cliiflophorus ESPER ,. Philof. Mag. et 


Profetf.. publ. extraordin. in Academia. Exlangenfi, Aca- 
MS N. C. Erathoffenes Y. pag. 194». 


D». Otío Tufus EVERS, Rep; Magn. Britann. et Ele&. 
^ - Hanover. Equitum Praetorianorum Chirurgus primarius, 
... Academ» N. C. Chiron RF. pag. 64. 74. 82. 


Dn. D. Pafchalis. Iofephus FERRO, S. Caefür. et Reg. 
Majeft, Confiliarius,. Phyfieus primar. Viennenfis, ibi- 
demque Nofócomii captivoram Director, Academ. N.C. 

.. "nkonius. Mua lI. pag. 121. 123» | 


Dn. D. loannes E TMEME GMELIN ,. Reg. uie Britan. 
Confilia aul. in Vniverfitate Goetuingenfi Medic. et 

. Chem. Profeffor publ ordinar et Soc. Reg. fcient. 

.. Goettingenf. ac Societatis phyfico-oeconomicae T'igurinae: 
. Sodalis.. Academ. N.. C. Caffus Dionyfius. p.27. 


Dn. luflus Chriftianus MR HEYER , Chemicus et 
Pharmacopoeus Brunsvicenfis.. Academ. N. €. m- 


| fius iV. Append. p. 55. et 95. 


pi. Sigismundus L. B. p£ HOCHENWARTH, Coni 
cus: Capitularis ,. Epifcopi: Gurkenfis. Vicarius "generalis, 
Societ,. Amic, Berol. natur.. Scrutator, Sodalis, Academ, 
N..C.. Hierotheus M.. pag. .928. 


pn. D. Chriffophorus Wilbehuus HVFELAND , Sereni. 


Ducis Saxo- V inarienfis Medicus Aulic, Academ, N.C. 
 Hiücejius lll.. pag. 150- : | 


Dn. 


Dn. D. Fridericus IAHN,, Medic. Pract. Meiningenfis, 


Academ. IN. C. lapis IH. pag. 100. 104.105.107. 


Dn. D. lacobus: Fvidericus ISENFLAMM, Erant Mat- 
Chionis Brandenburg. Onold, et Culmbacenf. -Confiliar, 
Aulicus, in Vniverfit, Friderico-Alexandrina Erlangenfi 
Medicinae et Anatom. Profeffor publ. ordinar, Academ. 
e .C. Adjunct. Heraclianus. II, pag. 162. 


Dn. D. P opori KNAPE, in Colleg. dei: Ehibiskas 
Berolinenfi Anatomiae Profeff. fecundar. Sup. Colleg. 
Sanitat. Menmibrum. Academ. N. C. Adjunct, FJerophi- 
lus IV. pag. 118. 120. 


Dn. D. Martinus LANGE , Comitatus Haromfzeckienfis 
in -Tranfylvania Phyficus, Medicus Coronae. Academ, 
*. C. Aniipbanes. pag. 125. 133. 


BDn. D. Maximilianus Iacobus:pg MAN, Civitatis Tetrar- 


chiae Noviomagenfis Archiater, Societatis Harlemenfis 
Scient. et Vltraiectinae Amicorum Artiftarum Sodalis, Aca- 
dem. NN. C. Epigenes. Append. pag. 43. 


Dn. "Adolphus MODEER, Societ. Reg. Patr. Suec. Secre- 


tar. primar. et Acad. Reg. Scient. Holmienf. Membr. So- 
ciet. Petropol. Norweg. Lond.. Goth. Gothoburg. Florent, 

— Lipf. Haft. Homb. Caffell, Bavar. ac natur. Scrutat. Be- 
tol. Sodalis. Academ, IN. C. JMefrodorus ll. Agpsnge 
pag. 19. 85. 


Dn. D. loannes N'cefaus NICOLAI , Medicus . S odkcus 
Kudolftadienfis. Academ. IN. C. iceías Il. pag. 185. 


200CXXX 2 E D» | 


I 


| eem 

Dn. D. Carolus Guiliehuus NOSE, Phyficus Elberfetden- 

- fis in Ducatu Bergenf. Academ. N. C. J4rfephius lil. 
pag. 59. | 


Dn. D. Philippus DARUM PIDERIT, Colleg. Medic. Haffo- 
Caffellani Membrum , militum praefidiariorum Medicus 
,  adjunctus, Academ. N: C. Avicenna ll. pag. 138. 


Dn. D. Guilieluus Gedofredus PLOVCQVET, in Vniver- 
fitate Tubingenfí Profeffor Medicinae ordinar. Societ. 
Elector. Davar. oeconomicae Collega honorarius, Academ. 
N.,C. Polemocrates. peg. 18. 


Dn. D. Ludovicus ROVSSEAV , Sereniff. Elect, Palatin, 
et Bavar, Confiliar. in Vniverfit. Ingolftad. Chem. Hiftor. 
natural. et mater. med. Prof. publ. ordin. Societ. oeco- 
nom. Burghuf. Sodalis, Academ. N. C. Manethon. 


pag. I. 

pa D. loannes Philippus Tulius RV DOLPH, Confiiar. 
Aulie, Brandenburgicus, Medic. et Chirurg. in Acad. 
Frid. Alexandrina Prof, publ, ordinar. Academ. N. C. Po- 
dalirius V. pag. 211. 


Dn. D. loannes Davides SCHOEPFF, Confiliar. Aul, Brar- 
denburgicus et Archiater, Colleg. Med. Onold, Praefes 
vicarius, Academ. IN. C. Zxievicus Il. pag. 205. 


Dn. D. Joannes Chriflianus Daniel SCHREBER, Confiliar, 
Aul. Brandenburgicus , in Vniverf. Frider. Alexandrina 
Medicinae, Botanices, Hiftor. natural. et Oeconomiae - 
Profeffor publ. ordinar. "plurimarum Acad. fcientiar. Sodal. 
Academ, N. C. Adjunct, Theophraflus Ervefius IV. pag. 360. 


zm | Dn. | 


: mE à 


Dn. D. Carolus Cafparus SYEBOLD, ROT. et Celfiff, 
Princip. et Epifcopi Baniberg. et Wirceburg, Confiliar, Aul, 
in Vniverfitat, Wirceburg. Anatom. Chirurg. et Ártis obfte- 
triciae Profeff, publ. ordinar. Nofocomii principalis Iulianei 
Chirurgus primarius. Academ N. C, Phülotimus MI. pag. 38. 


Dn. Chriffophorus Fridericus SIGEL , Pharmacopoeus in 
oppido Vaihingen Ducatus Würtembergici. Academ. N. 
C. .Ariflophilus. pag. 4. — 


Dn. D. Kurt SPRENGEL, Medicin. pract. et artis vete- 
rinariae Profeff. publ. Halenfis, Academ. N. C. Sofiune- 
nes Il. pag. 177» 


Dn. Carolus Pefvus THVNBERG, Med, Do&. Botanices 
Profeffor Vpfalienfis, Eques auratus Reg;i Ordinis Wafaei. 
Academ. N. C, Oribafius MI, Append. pag. 1. 


Dn. Zfichael VOGT , Philof. et Tur. Vtr. Doct. Ecclefiae 
Ambergenfis Paftor et Decanus, Confiftorii Ratisbonen- 
fis Membrum. Academ, N. C ."Eubulus IV. pag. 172. 


Dn. D: Erafmus Ludouicus WERN BERGER , Civitat. Im- 
perial. Windsheimenfis Phyficus, Academ. N e. Flermo- 
philus II. pag. 9o. 92. 94. ; 


Dn. Francifcus Xaverius L. B. nE WVLFEN, Philof. et 
Mathef. Profeft. Clagenfurthi in Carinthia, Societ. Berol. - 
Amic. nat, Scrutat. Sodalis. Academ. N. C. Lycius 1l. 


pag. 235. 
Dn. Francifcus ZANETTI, Philof: et Medic. Doctor, in 


alto INovarienfi Comitatu Cannobienfium Poliater. Áca- 
dem. N. C. G/icoi, pag. 16. 


à Dn. 


Dn. D. Conmadus Antonius ZWIERLEIN , Reveren- 
diff, et Celfiff. Princ. Epifcopi Fuldenfis Confiliar. Aul, 
et aquarum mineral, prope Brückenaviam, Mediceus, ur- 
bis et Archifatrapiae , pariterque in Haffia Satrapiarum 
Alten Gronau, Brandenítein et Schwarzenfels Phyfieus, 

- Academ. N, C, Hydoregctus, pag. 87. 


NOVOR, 


5o 


Y QC /m 


S uf 
BOUE dé ^N Rois NL ] Lm 
Sek 
JA 


". J 


i, icum mean Ju niim 


N NOVOR M ACTORVM 
 PHYSI CO-MEDICORVM m 
"ACADEMIAE. CAESAREAE 


KS SUU* NATVRAE CVRIOSORVM 
pe oru pos OCTAVVS. 
Tus ss cO0BSERFKATIO I 
[D D. LUDOVICI ROUSSEAU. 
mu De 


E fuccorum infpiff[atorua , Rob dior 


E collegio quondam, in quo pluribus de mixtione fapona- 
| cea füccorum infpiffatorum ( Rob) egeram, eorumque 
-. ufum Difcipulis meis in obftructionibus maxime commenda- 
veram, redux, inveni in aedibus meis feminam, quae buty- 
sov, A8, Phuf. Med, T. FL | A rum 


- 


B. PA fioe: I. 


- 


MALA 


M 


rum wudph et ova mihi vendere (oleBat. ree tien, in^ 


refpiratione difficultatem, duritiem. ventris, atque pedum- 
tumorem conquerebatur. Suadebam,ego, quem. antea in 
Collegio laudaveram, Rob fambuci, ,mifcere- juffi; cum 6. 


Anciis aquae calidae tantum, quantum bina cochlearia ' cápe- 4 d 
"rent, eamque míxtionem mane ebibere, tum. véro perho- - 
ram in lecto tranfpirationem promovere, atque dein corpus. 
linteis leniter fricare. Suafi praeterea, ut frigidae, quam ' 


biberet, interdiu modicam portionem: didi Rob mifceret; fub. 


d 


vefperum vero. calidum ,, quo mane ufa fuerit, potum repe- - 


teret, Septimana proxima rediit, longe facilius fpiraris, 
" atque conteftans, ventrem mollefcere, atque pedum tumorem : 


v 


difcefife, luffu meo dein quoque per z4. dies continuavit ; 


remedii ufum, atque ex eo penitus convaluit. Poft duos 
annos, me tum quidem aliorfüm profecto, dyfenteria ex- 
tincta eft... .., 

^ Wlia vice pauper quidam fhutarius / Biómine IDominietis 
Laupmaier, erga me conqueftus eft angüftias., ex preffione 
quadam in latere dextro, atque oninis appetitus- ciborum 
jacturam, . Livebant illius oeuli, uti corpus omne; viresque 
illius deo fractae eráhr, ut fe levàré aegre in lecto poffet. 
Praetcripfi primo: uneianr Salis glauberiani, tum vero fuafi, 


4 


ut Rob juniperi , cum potu ordinario largiter mixto, ütere- . 


tur, cui confilio morem gerens, ita brevi convaluit, ut 
poft 4. dies redire ad labores potuerit. 

Tertium denique. remedii. huius experimentum cepi, 
ín cive, egregio, cuius. arte 1n crifpandis crinibus ipfüs, utor, 
nomtihe Krazer. - Díu' hic decubuit, ut camen de morbi ge- 
nere nec quaererem ego, aut quidpiam intelligerem, | Cum, 
ipfo dein Medico, qui aegrumi fanaret, aegrotante, advoca- 
tus alius, fpem nullam recuperandae valetudinis. fuperetfe. 
"affereret, afflicta uxor opem quaerere coepit à famiofo, in 
plebe, Chirurgo magis audacia, quam fcientia medendi, 
"motiore." Quod, cum exáncilla mea refcirem, reiindignitate, 

| atque 


De ufi fuccorum infpilatorum, Rob diorum. 3 


atqué periclitanris civis optimi miferia, commotus, uxorem 
illius ad me evocavi, quae, ftatum morbi omnesque cim 
cumftantias enarrare iuffa, refpondit, mali originem.ex indu- 
ratione fateris dextri fuiffe, 'tum'vero omnem ciborum ape 
petitum fugiiffe, livore corpus omne conipurcatum ; atque 
continuo conftipatum effe, cui malo non niii enema mede- 
retur, fed et enema nunc faepe ^bis etiam per diem, fine 
levamine ullo, adhibitum efle, vires adeo proftratas effe, 
atque ideo corpus debile per I7. hebdomades iam lecto de- 
tineri. Ego vero mox uncias 1I. ob juniperi, cum seenfu- 
và aüquae: miícere: iuffi; .atque - fucceffhive, haurire. Altero 
mox die mane hora Vlta rediit ad me uxor, urinam, quae 
ante aquae inftar pallebat, rite coloratam oftendens, narrans- 
que, maritum longe quietius, quam. ante, - per praeteritam 
noctemdorrniffe, atquelevare ventrem; fine alio remedio, po- 
tuiffe. Animavi ego feminam;facta recuperandae valetudinis fpe 
fuafique, ut duplam portionem praedicti &ob cum potu or- 
dinario mifceret.  Exhaufto hoc remedio; melius .fe habere, 
.füb vefperum iterum levare alvum; noctu per continuas s. 
horas dormire coepit, dolor in affecto latere imminutus ett, 
immo-aeger materiae cuiusdam motum ibi advertere dicebat, 
übi ante dolores fenfiffet acutiffimos. . 
Ex his facile factae cuiusdam refolutionis indicium col- 
ligebam, atque ideo ut efficacis adeo remedii ufum continua- 
ret, volebam; et ecce altero iam die cibos, quorum: hucuse 
que naufeam fenferat , appetere coepit, ^ Die quarto; menfae 
accubuit, atque, iocos inter, arti fuae incubuit; crifpando 
capillitium ;. immo, fexto iam die, ipfe ad me venit, aóctu- 
rus grates,  Tllud praefertim laetus commemorabat, motunx 
illum, feu  refolutionem, quam fenfiffet, fua opinione 
plurimum ad fuam valetudinem coatuliffe, et quod ab illo 
tempore dólores non folum imminuti fuerint, fed etiam pe- 
nitus evanuerint, : 


A2 : Per- 


40 ote 6:9 Ober aseo 0o 


;' Pergebat idis eodem Rob .conftanter per. 14. dies uti, 
| eum vero per alios 14. dies recentis ovi vitellum quater . per 
diem, cum iufculo ex carne-fumere, quibus mediis ita re» - 
 euperavit valetudinem fuae ut iam irmiflima ultra BRBUIR, 
fruatur. | [on | 


Ingolftadio Onoldum miffa UE | 
g d. cf gh 37825: ilb mpicfiton | rz) 


OBSER ATIO H.. 


Da. CHRISTOPHORI FRIDERICI SICEL.- 
De 


Veiendtifomae radici Ariühymae in N. Mr. Acad. Nat. "E 
/« Tom. FL ODEHPP XXFI. memorakae y — 
| reperta. c0 í 


CM in loco fupra di&o ,.tam. quoád habitum. externunt; 
quam quoad nocivos:et. deleterios effectus, anonymae 
radicis, falfo: pro helleboró nigro venditatae,, defcriptionem | 
dedi: Ejus nunc et plantae, unde ;defumpta fuit, ct nos - 
men, et characteres , quos ibi promifi , indicare poffe 
Büdeo) 

Etenim multa, licet fruftranea adhibita éteia: inediant 
tam felici effe mihi contigit ; ut a rhizotomo: quodam, famo- 
fae radicis fatis gnaro, ex ipfo loco, unde potiffimum , peti- 
tae erantradices, éaruridem viva quaedam exemplaria obti- 
nerem; quorum rádices, cum refectae. et exficcatae effent, - 
ex omni parte radici, adhue anonymae-dictáe, adeo fimiles 
inveni; ut, ejusdem plantae radices efle, haud, querppiant 

dubitare poffe arbitreris, 
| Erant. quidem: dicta . plantie- exmiplaxd uti optime 
lilufris D. D. pELIUs, in Scholio. Obfervationi fübjuncto, 
o dpi: , ex Aconit genere; pro illa vero fpecie, quae - 
in 


| De Venenatiffimae radicis anonymae in N. AG. etc. " 


in BLACKWELLIAE Tab. 561. depicta proftat, ac Celeberrimo: 
Viro anonymae radicis planta effe videbatur , eam haberi. 
nolim. | 

Quam enim Aconiti fpeciem dicta. BLACKW. . Tabula, 
ejusdemque defcriptio exhibent, certe non alia effe videtur, 

am quae, tum in KNORRII Thefauro rei herbariae, tum in 
Dorilihris sroERckir libello de Napello, Hyofcyamo et 
Strammonio, a Celeberrimo D. scuiNzin germanicam lin- 
guam. translato, tepraefentaton: et floribus JBopgnrgg ynis 
defcribitur. — 
'  Ejüsdem plantae erant quoque radices, quas faepius 
confideravi, et quamvis e diverfo folo effoffae fuerint; fi- 
gura tamen et habitu externo anonymiae radici nunquam ex 
toto refpondere, animadverti; quare quibus partibus. diffe- 
rant, etradix hujus plantae, et noftra, tunc temporis anonyma, 
radix , ,necefiarium putavi. in dicia mea obfervatione indi- 
ee. 
—.. Radicem ergo hucusque anónymam m dum ablu- 
.. debat a facie rádicis Aconiti, quod a Blackwell: etab omni- 
bus, quibus mihi uti licebat, Auctoribus, "Napellus vocaba- 
tur, minime ejusdem. plantae radicem exiftimari, ac eodem. 
nomine appellari poffe arbitrabar. ! 

Neque vero non comprobata fuit mea opinio. Cum- 
primum enim plantae radicis anonymae compos factus fum, 
eam novam, nec adhuc mihi vifam Aconit IDE SiS SIS ex 
diverfis partibus ejus intellexi, — 

Verum enim verfo, cum pró ea, quam, uti füpra dixi, 
Blackwell. Knorr. et Perilluftr. Stoerck defcripferunt, ac, fi- 
cut ego in dicta Obfervatione, Linnaeana definitione, Aco- 
nitum fol. laciniis linearibus, fuüperne latioribus, linea ex- 
aratis , infigniverunt, habere neutiquam potuerim, nequé 
alia ex Aconiti fpeciebus, quas Editio Decima Syftemaris 
Nat. Linnaei, mihi fola adhuc ufitata , fuppeditabat, el ma- 
gis analoga fuerit: de acquirenda noviore Editione hujus 

A 3 libri, 


6 " : Obfervatio II. iiy 


libri, vel de ejusdem fpeciebus plantarum cogitare ,. mihi 
opus erat: quae fcripta, cum aliunde mox mihi concelfa ef- 
fent, lucem quoque exoptatam demum attulerunt. — | 
— Etenim jam ex fpecierum plantarum Linn, Editione ter- 

tia didici, Perilluftrem Auctorem eam fpeciem, quam omnes 
fupra dicti Auctores Napellum nominabant, nunc Aconitum 
Cammarum vocate, et plantae, de qua noflra anonyma 
radix, Napelli nomen tribuere, — | 

Idem paulo poft in Syftematis Naturae Editione XL. 
obfervare mihi licuit; ubi Celeberr, Auctor porro, ut ne 
quis dubitaret, Aconita, Cammaàrum et Napellum, veras 
difinctas effe fpecies, vel varietates tantum exiftimaret: 
Omnes Aconiti fpecies in 2. Phalanges difpefcit, et Camma- 
rum fpeciebus fübpentagynis, AVapellum veto trigynis ad- 
jungit, mr us api ed Bed 3. 
Novilfima Editio fyftematis plantarum, curante D, 
REICHARDO, idem confirmat, Hi 

Plures ergo Botanicorum noftri temporis characteres 
fpecificos Aconiti, Cammari et Napelli forfan latuiffe, ideo- 
que fpecies confudiffe, ex eorundem tum iconibus, tum de- 
fcriptionibus evincitur, quibus tamen Perilluftris 4b HALLER 
minime annumerandus ,. quippe qui utriusque fpeciei in hi-. 
1toria ftirpium Helvet. n. 1197 et 1198. exquifitam et fatis 
diftinctam dedit definitionem, i 

Ipfi a LiNNE Immortali, fero et paucis ante obitumannis, 
Aconiti Cammari plantam innotuiffe, ex dictis videtur, quod 
mireris, cum verifimile fit, jam TTabernaemoníano ejus haud 
contemnendam fuiffe cognitionem. biis 
... Quam enim fconiti fpeciem napellum latifolium majo- 
rem vocat, quamque femina tribus filiquis proferre dicit, 
ea noflrae anonymae radicis planía efe vidétut : cui vero 
tin angu[lifolii normen infcripfit, illa Cammarum de- 
notauit. | | on 


Cae- 


De Venenatiffmae radicis anonymae in N. AG. ete. — 7 


Caeterum icones utr iusque Napelli, in Tabernaemoníano, 
aliquem quidem habitum plantae in foliis et floribus mon- 
ftrant, in radicibus vero naturae minime refpondent: Hoc 
nimirum de' Tabernaemontani Editione quarta, quam auxit 
et correxit. 1731. BAUHINUS dicere. liceat, | 


Ut ex promptu pateat, 


quibus partibus differant Aco- 


nitum Cammarum et Aconitum Napellus, utriusque veram, 
Ad viva exemplaria factam, nins délineationem. 


Aconitum Cammarum. 


Caulis. ramofus, intenfe viri- 


dis, glaber, fufto-macula- -; 


tus, nitidus. 


Spica florum ramofà, laxa, 
. pedunculis multifloris, 


Corolla 4 circiter minor, quam . 


in Napello. 


. Petalum fupremuni galeatum. 


deorfum fpectans, valde ar- 
. Cuatum et apice folia late- 
| ralia PBISCt ene 


enis. dateralia - fübrotunda 


; aequalia. 


Petala infima ad bafin asi; in- 
cumbentia. | 


Germina floribus primu 


evolutis ,, 5, fequentibus. 


Aconitum Napellus. 


Caulis fimplex, viridis fufco- 
maculatus, hirfütus, parum 
incanus, 


. Spica florum fimplex, denía, 


pedunculis unifloris, 


Corolla 4 ci:citer. major quam. 
in Cammaro, 


Petalum fupremum galeatum 


furfum fpectans , minus ar- 
cuatum, quam in Càmmaro, - 
parum remotum a laterali- 
bus. | 


Petala lateralia- fübrotunda. 
aequalia, . | 


^pPétala infima ad afi divet- 


geftid, s 


Germina . floribus . primum 
-evolutis 5 x fequentibus 
2s | 


Folfa 


& c^ E '"'Objervatio Hp us 


, 


Folia lacinils linearibus; pa- Folia laciniis latioribus, quam 
. rum collabentibus, cunei- in Caámmaro , divaricatis, 


" fórmibus incifis acutis: fu. . incifis, acutis, femper ex- 
— perficie nitida, duplo fere ^ panfis, tigidis :.  füperficie 
crebriora, quamin Napello, ^ glabra, non vero nitidà, 


Vaihinga Onoldum miffa d, I atii 
HEISE , 1781. 


$CHOLION. 


Confer circa Tune obfervationem Cel. KOELLE, - Med. 
D. et Medici militaris Báruthini, Spicilegium obfervationum 
de: Acoüiito p.36; Erlangae. 1787. 


b. v. OBSERTY ATIO IIl. " ica 

Dn. D. IOANNIS Go ie CONSBRUCH. 
De. 

ari ue ed Cordis. d J"oríae. . | 


| fF " E 
! yi 


H3 C 
? wd A 


puse quidam militum, 49. annorum, pallidus ; fiabi- 
1A tusque corporis imbecillioris, et in iram pronus, cum 
equo infidens militibus, exercitia fua facientibus ,' intenfa 
voce acclamaret, inf fimul equum, ex improvifo ferociter ex- 
filientemj promtifime ^maximo' corporis "nifi fübigebat, 
Primo inde nil moleftiae. fenfit, fi pulfationem excipias" in- 
ter fecundam tertiamque Coftam veram. dextri. lateris: con- 
fpicuam. Scire autem,convenit, noftro, jam ante plures an- 
nos, aliquoties accidiffe, utuna cum equo, quo vehebatur, 
jn terram fit prolapfüg. Praeterea non licet hic omittere, 
eündem quam-vehementiffime fternütare-confuetfe , quapro- 


pter Viro, debiliori ftru&tura Thoracis, partiumque in eo con- 


tentarum , praedito, Cordis et magnae Arteriae aliqua di- 
| ftenfio 


NC. 


^ 


- .. De Anevr finale Cordis et. Aovtae. | .9 


frenfio fenfim potuit enafei. Ad noviffima autem ut redeam, 
 mpotáre-juvat, proxime infequentibus diebus, in pulíante ifta 
- "Jhoracis. regione ; -cylindricum" tumorem. apparuiffe , id 
quod aegrum ad auxilium quaerendum impulit. | Secatur igi- 
tur vena, propinantur temperantia medicamina, commen- 
dantur. vinti parca, et calidae qualitatis expers, regimen- 
que moderatum, ac'anevrifimaticum tumorem, ab externa lae- 
fione iibandie; confervans, | A' fine Auguíti anni 1785. quo 
id mali aegro accidit, ad ulcinium usque morbum, praeter 
Cordis et Anevryfmatici iftius tümoris palpitationem , laffitu- 
dinem tantum fenfit, et aliquam fub fcalarum afceníione an- 
xietatem. — Autumno iterum Venaefectio inflituta fuit. De- 
nique menfe Februarii anni 1786. aeger Catarrho afficieba- 
tur, congruis remediis mitigato. At, poft breves inducias, 
omnia'in pejus ruebant, anxietatibus valde auctis, pulfu mi- 
nimo , extremisque artubus nunc frigentibus, nunc inca- 
lefcentibus, — Die rs. Februarii leviori animi deliquio 
correptus eft, poftea. pectoris anguítiae usque adeo in- 
 $ravefcebant, ut aeger fedendo fpiritum trahere deberet, 
Denique mane diei r6. Februarii languidus pulfus intermitte- 
te Coepit; nofter autem, cum potus, quem petiit, ipfi por- 
rigeretur, inter fpiritus luctamina, dnt convulfivas di- 
ftorfiones, protinus moritur. 

Haec fere funt ,; quae de. morbo defun&i relata accepi, 
Sectioni cadaveris, die 17. Februarii inftitutae, ipfe inter- 
fui; füb ea fequentia momenta obfervata funt: / 
-  OCoftae fere omnes, quemadmodum, remotis a magna 
parte "T'horacis integumentis communibus, dilucide apparuit, 
folito longius a fe' invicem diftabant, ipae infuper coftae et 
interjectae 'carnes praeter naturam tenues erant, Inter fe- 
cundam autem et tertiam coftam veram dextri lateris flratum 
. muículare valde attenuatum apparuit, ad tactum molliffimum, 
et in regione, propius a Sterno remota, tumidum. | Porro 
- et inter primam et fecundam Coftam veram, ejusdem lateris, 
ftratum mufculorum confpiciebatur jufto mollius, et pone 
AN. MB, Phuf, Med, T. VII, — - B Inaf- 


A 


10. | Obfervatio- HI. -- tis. eC 


marginem füperiorem coftae fecundae aliquantum turgefcens. 
Immo ei in üiniftro pectoris latere, némpe in primo et fe- 
cundo intervallo verarum C'oftarum, exigua quaedam, eaque 
mollis intumefcentia ftrati mufcularis in confpeéctum venit. 
.Sublato Sterno cum appendicibus Coftarum cartilagi- 
neis, obveniebar Cor inconfuetae magnitudinis, tantum fpatii 
fibi vindicans , ut Pulmo finifter furfum pulfus, leviorem 
iftam prominentiam in finiftro Thoracis latere efficeret. 'Ve- 
rum et dexter Pulmo, tum a magno Corde, tum etiam ab 


aneury[matico Aortae tumore multam vim perpeffus eft, ne- 


que tamen ullibi Parenchyma Pulmonum praeter naturam 
erat conftitutum. ' Caeterum in utraque Pectoris cavea mul- 
tum feri fluctuabat, maxime vero in dextra. Sublato nunc 
Pericardio, e quo magna feri copia profluebat, inconfueta 
Cordís.moles melius confpici poterat, | Bafis ejus 5. circiter 
pollices lata erat, longitudo a bafi usque ad apicem 7. polli- 
ces, et dimidium, aequabat.  Cavitates Cordis univerfae 


ipfius moli refpondebant, carnes tamen Vifceris folitotenuio- . 


res inveniebantur, et Zona valvulofa finiftri Ventricu'i; car- 
tilagineis lamellis obfita, apparebat. 

Venae pulmonales, Venac Cavae, dextrumque Cordis 
atrium nigricante cruore turgebanr. ^ Vena cava fuperior 
cum facco4 Anevryfmarico Aortae firmiter concreta erat, Venae 
fübclav:ae et juzulares amplae, quin ifta fimul varicofis nodis 
diftinctae, confpiciebantur. 

Aortae pars, quae intra Thoracis cavum continetur, 
(namque. ultra non licuit nobis magnae arteriae. decurfum 


profequi,) paulo amplior-erat folito... Ab hac autem exigua - 


dilatatione arcum doríae excipias , utpote cujus inconfueta 
moles omnium, oculos in fe. convertit. Nimirum is valde 
'ampliarus, dextrorfum et retrorfum afcendens,, viamque ul- 
tra Arteriae pulmonalis dextrum marginem emenfus, in fac- 
cum caecum degeneravit, cujusin dextro limbo propriae Aor- 
tae tunicae difruptae , intus circum circa in tumidulum 

 annu- 


b] 


De ner yfmate Cordis e£. Aortae. n 


annulum prominuere, ut itaque hic loci folum fuperinjectum 
arcui Pericardium irruentis fanguinis impetum fuftineret. | At- 
que hoc ipfum Anevryfma in defuncto, cum viveret, de- 
Ícriptum iftum in dextro Thoracis latere tumorem fecit, qui 
vero poft mortem permultum fubfidebat. 

Ambitus anevryfmatici arcus Aortae, omiflo facco ifto 
caeco, eratfeptem pollicum, et dimidii, eo autem fimul in 
computum fumto, undecim pollices aequabat.  Vafía arte- 
riofa, hoc ex arcu oriunda, confuetum fuum diametrum re- 
tinuerunt. Arcus vero anevryfímaticus, et varios recefTus 
formavit, et rultos fanguinis grumos, Polypumque exi- 
guum, pinguedinis fruftuio confimilem, intra cavitates fuas 
recondidit. | id 

Difciffa Arteria magna, interiorem füperficiem exhibe- 
bat minime laevem, fed afperam, et paffim plicis inter- 
TUptam, 


Epicrifis. 


In noftro aegro, ad Cordis atque Aortae Anevryfma pro- 
ducendum, complures cauías confpiraffe, ex morbi hiftoria 
patet. Cor fcilicet a primordiis infirmum, et a tot ac tam 
gráàvibus perpeffis injuriis magis magisque labefactatum, pro- 
pter obvería faepe fanguinis per pülmones et Aortam itinefi 
impedimenta, fenfim fenfimque ampliatum efle credas. 
Cumprimum autem Valvulae mitrales aeque, ac tricuspida- 
les, propter nimis adauctas Cordis cavitates, muneri fuo 
haud amplius füfficerent, non poterant non, in alternanti- 
bus iftis per Cordis auriculas ventriculosque fanguinis difpen- 
fationibus, magni errores enafci. 

"Verum priusquam eo ventum fuit, annulum valvulo- 
fum finiftri Cordis, cartilagineis lamellis jam obfitum fuiffe, 
jure fufpiceris. Igitur jam tum forfan rigidae valvulae mitrales, 
neque fub Diaftole Cordis, ad Meiicalt finiftri parietes fatis 

| 2 i 


; 


o o 7o ne Obfervatio IL: «à 


fe reclinare potuerunt, ut fanguini ex finiftro atrio in hunc 
Ventriculum egreilum. omni ex parte liberum permitterent, 
neque, ob eandem rigiditatem, füb Syftole promte et fufti- 
cienter fe explicare, ut mox omnemreditum fanguihieg Ven- 
triculo in Auriculam intercluderent. 

Quod vero Anevryfinaticum Aortae arcum petat, 2o. 
fervatorum fugit. neminem, in eo, ejusque confiniis, fre- 
quenter Aortae Anevry (iata enafci. Nempe is ipfe arcus, 
prope a Corde validiffime impulfo fanguini objectus, hujus 
curfum fubito, et violenter, inflectit, quapropter, fi magna 
Arteria, vel ab' ortu infirma fit, vel forfan a principio quo- 
dam erófivo fanguinis extenuata, cordisque impetus frequen- 
tius, praeter naturam, intendantur, in proclivi eft intelli- 
gere; Arcum magnae Arteriae ejusque confinia facile tum in 
Anevryfma diduci poffe; fed parietes fic dilatatae arteriae, a 
fanguinis mole et pondere continue auctis, concurrente haud 
raro rodente fanguinis acrimonia , dilacerantur denique at- 
que hiant. Certe et noftro in cafu, in notata facci anevryf- 
matici regione, propriae Aortae tunicae difruptae obvene- 
runt, utibi arteria a funefta ruptura folo fuperinjecto Peri- 
cardio defenderetur. 

Quodfi fanguis fpiffus fit , et ad lentas concretiones 
aptus, perfpectu facile eft, qua ratione tum, ob retardatum 
in dilatato tramite motumr, et internae füperficici inaequali- 
tatem, denfi fanguinis grumi, in Anevryfmatis penetralibus 
colligi, polypique enafci, queant. 

: Quaeftio fupereft: Cur fcilicet in tanta Aortae dilatatio- 
ne, Diameter Arteriae pulmonalis immutabi'is permanféerit? 
-Quamvis quidem, a debiliori impulfu minus robufti Ven- 
triculi anterioris in Arteriam pulmonalem , ipíe luft 
SENAC aj probationem petierit, cur hac in arteria multo 
rarius Anevryfima oriatur; meminifle tamen ports modi- 

cam 


a) SENACS prattifche dhündlung vón d Krankheiten xn direcóor. 
S. I9. 20, 


— 


- De Anevr sfmate Cordis ek Aortae. 13 


eam tantum effe ejus-firmitatém, eamque multum, fi róbur 
Ápectes,.cedere Àortae, ut ideo non magis refiftere videa- 
£ur- viribus. debilioris: Minen dextri, quam Aorta fortio- 
qis finifüri: dgitur potius perpendi- debet, aliam directionem 
effe trünbi, Arteriae pulmonalis; «quam: quidem ; mox-in ar- 
cum incurvatae, Aortae fuperioris ; nempe non ita objicien- 
tem fe curíui adaéti: fanguinis, neque hunc omnem, neque 
tam fubito, tamque violenter inflectentem. 
Denique. sortem , tanta inter .difcriiina, infecutam 
fme; non eft, quod mireris, quum fane non poffet fieri, 
ut tandem Pod Pulmonumque functiones fupprimerentur, 
cum fcilicet magnis iftis, extenuati Cordis et Árcus Aortae, 
dilatationibus ,, ac Pulmonum in anguftum fpatium: compul- 
fioni, catarrhalis ad Pulmones defluxio, quin et copiofi feri 
in; Thoraris aque, Pericardii cavo: congeitiones accedézent. 


-OBSERFATIO: IV. 


Ins. D. IOANNIS FRIDERICI CONSBRUCH. 
, | De 


Trifmo ipid) Mieres; fo vàáriolis fpuriis fublato. 


nfans quinque trimeftrium , ;pét novem feptimanas alvi 
4 fluxuafllisebatur, fub quo tamen fanitas parum detrimenti 


 -Cepit, fed parentes pertaefi diüturni morbi, variis domefti- 


cis reinediis eum tollereftudebant. Ceflit quidem Diarrhoea 


— 3ntempeftivo auxilio, eati tamen multo gravius malum, Te- 


danus nempe maxillae infertoris infequébatur. "Tum quideth 
maxilla inferior valide apprefl fuperiori, vix ità diduci po-. 
terat a folicita matre, ut infanti lac, cüm aqua mixtum, in- 
geri poffet, Praeterea in. puella frequentér volatilis aeftus 
obfervabatur. ^ Qualiacunque a me adhibita remedia niliil au- 


Xii! praeftabant. Atc die 22. lenuarii anni 1779. variolae 


fopurwe apparuerunt, quo facto, aegrotula die 24. Ianuarii à 
| B 3 diu- 


14. — ss 0 Obffrvatio A 0 : 


diuturto morbo, (utpote qui jam die.29. Decenibris anni | 
praecedentis initia fumfit, ) vindicata, cormimode et cum 
magna aviditate cibum potumque deglütire potuit. Rediit 
dein et Diarrhoea, eaque, cum bonis aegrotae rebus, per 
aliquot feptimanas continuans,; fua fponte demum defüit.- ^ 


QBSERVATIO V. "0n 
Dn. D. IOANNIS FRIDERICI CONSBRUCH, 


"Trifino tonico, Faemorrhoidali fiuxu difcuffo. -- 


| [7 quidam, viginti circiter annorum, die 7. Iunii anni - 

1782. vefperi leves febriles motus experiebatur, cum 
laffitudine, capitis dolore, appetitus defectu, et aliqua ma- 
xillae inferioris rigiditate, — "wa 

Vefperi demnm diei 8. Iunii auxilium Medici petiit, - 
gravi febrili horrore, laffitudine, alvi obítruéctione, capitis | 
dolore, lingua mucoía, et appetitus defectu, divexatus. 
Praeterea maxillae inferioris Tetano afficiebatur, cum fpafti- 
ca Oefophagi tenfione, quapropter liquida, aegerrime intra 
Os recepta, haud absque moleftia potuit deglutire. Febri- 
lem illum horrorem, calor, et denique fudor, infeque- 
bantur, | i9 3 
. Die o.Iunii Oefophagi fpafmus, fub ftrenuo ufu. reme- 
diorum alvum laxantium, defit.  Vefperi febrilis exacer- 
batio redibat, atque tum, füb horrore febrili, maxilla infe- 
ferior adeo valide fuperiori apprimebatur,-ut dentes inde - 
dolerent. Febrilis paroxyfmus. per fex circiter horas per- 
Óeveravit, Experientiffimus Medicus, isque amicus, meus, 
cujus curae aeger demandatus fuit, rigidae maxillae lini- . 
mentum, ex oleo-chamomillae cocto, oleo deftillato Caje- 


puto 


Dt Trifmo Lonico, Haemorrhoidali fluxu Mifcufjo. ET | 


put, Camphora et Opio infricari;, atque dein Cataplafia 
emolliens fuperdari fult, ^06. 

Die .1ó. Iunii et Febre, et Trifmo, jam: multum miti- 

gatis, dolores in utraque lumbari regione fe manifeftarunt. 

Die r1. Iunii febris nulla obfervata, Trifmus mitis; lum- 
bares dolores. continui. 

Die r2. lunii evidentes febriles motus, lumbares dolo- 
res aucti, maxillae fpafmus in dies imminutus. 

Die 13. lunii nulla febris, fpaftici dolores circa anum 
et in offis faeri regione; hisque i ii pone anum intenfiores. 

^Die 14. lunii haud pafcus fanguinis haemorrhoidalis 
fuxus. Dolores ad ani, offis facri et lumborum fedem le- 
viores, maxillae fpafinus evanuit. 

Die 13. lunii dolores pone anum aucti. 

Die t6. et r7. Iunii iidem dolores perpetui, quin vefperi 
bteee hes. , fub. ufü. tamef laxantis. falini remedii mitiores 
redditi. 

- Die vero r8, lunii per nOUUII. haemorr hoidalen fiuxum 
penitus füblati. 

Rémedia, per decurfüm hujus morbi ádhibita, fuerunt 
potiffimum temperantia, alvum laxantia et antifpafmodica. 
Scire etiam convenit; vus nunquam antea haemorrhoi- 
ES fluxu laborafle, 


. 
7 


pe Onoldoni mifi d; 1; Auguft 
1782. — 


OBSER- 


OBSERVATIO PT. ^ 7 
FRANCISCI-ZANETTL--..— | 
3á 157» 3 amoigon pf spe HN aRTDIOR, cit 

"Taenía, divi morbi cauffa, felici cum Jucceffu , expulja. j 


ingularem cafum de Taenia fecunda, feu Cucursbit ina, 

Plateri expulfa,. ope, Arcani. ZTerrenfchmandiani,, olim 
incogniti, poftea opera Dn..D, 10ANNIS, CASPARI DE;RUEFF, | 
Academiae Imperialis N. C, Confratris elariflimi, vindicati, 
et ab eodem, pro fua humanitate ,. in fozz0. 6.. nov. Ad. 
Ph»ficor. ejusd. Academ. obf. V, ad bonum. Societatis huma- 
nae, fuaeque Reipublicae utilitatem ,. publiei juris facti, hic | 
filentio praeterire non poffum, a tali defiderio inductus , ut 
hujus famofi remedii compofitio, virtus, et efficacia, etiam 
ab Ill Dn, L. B. ckRARDO SWIETENIO, in fuis fcriptis, de 
morbis Infantum, magnopere commendata in deturbandis e 
corpore Taeniis, magis magisque eluceat, et innoiefcat; 
ficque. plures alii, pari morbo, aegrotantes, pari curentür 


— LL 


habitu nonnihil laxo, et fübpingui. Cum vitam, a morbo 
ere immunem, ad pubertatem usque tranfegiflet, ulterius 
pravis eduliis, cibisque farinofis deditus, paucis abhinc an- 
nis valetudinarium paulatim fe reddidit, ita) ut et fibi, et 
ipfis parentibus, fummo efle taedio. Impatiens ad me ve- 
nit, fingulas, quas patitur per intervalla, exponit moleftias, 
quae funt: eructationes acro-dulces, naufea, quandoque 
vomitus materiarum viridium, febris erratica, cum multa 
fputatione, ventris inflatio, atque durities, dolores intefti- 
norum vagi, ac interpolati, modo cum diarrhoea, modo 
cum pertinaci alvi ftipticitate, fames ad cibos infatiabilis, - 
« | urinae 


De Taenia , diri worbi caufa, felici cum fucce[f, expulfa.. 37 


urinae turbidae, crudae, albicantis, depofitio cum fedimen- 
to, moríus abdominis, corporis totius univerfalis flaccidi- 
tas. Demum iam tertio, ex improviío, et fine caufa mani- 
fefta, et fignis, alios morbos comitantibus, in fubitum vitae 
difcrimen incidit, et cadit veluti apoplecticus, cum extre- 
mitatibus frigidis, pulíu exiliffimo, fingultu, aphonia, con- 
torfionibus. Ex hac relatione, omnia haec pathemata a ver- 
mibus originem probabiliter ducere, autumo, fciens, quod 
lumbrici, in inteftinis haerentes, quam ífaeva humano cor- 
pori poffint inducere mala; nullum eft enim adeo peregrinum 
fymptoma , quod a vermibus interdum non oriatur, uti qui- 
dem teítantur Practicorum obfervata, 8oEnH, de uirib. niedic. 
cap. VIV. de anthebsint. Qua de re, huic indicationi unice 
profpiciens , anthelminthicum purgans, ex mercurio dulci, 
femine fantonici, et [cammonio fülphurato paratum, die fe- 
quenti exhibendum mane, atque etiam poftridie reiteran- 
dum, praefcribo. Sumpto itaque, ut dictum eft, utroque 
medicamento, nonnullas habuit fedes, una cum /umbricis, 
cucurbitae femen aemulantibus, junctas, aft pauco cum 
fymptomatum levamine. Etenim, poft dies non multos, no- 
vas in abdomine moleftias interpolate fentit Patiens, non fibi 
alias confuetas, fcilicet motum quendam quafi vermis, per 
inteftina oberrantis, five perreptantis, cum füffocatione; 
ideoque me enixe rogat, faluti fuae denuo confülere, ac 
providere. Hoc audito, de /atente 'Taenia mihi in mentem 
incidit füfpicio; quapropter, ficuti paucum tranfegerat tem- 
"pus ex eo, quod obfervationem Rueffianam de '"T'aenia perle- 
gerim, ita, arcani Flerrenfchivandiani non immemor, cum 


"hoc periculum facere opportune decerno. . Pridie igitur, 


antequanr exhibeatur fpecificum, imperato Patienti, iuxta 
praefcriptum, toto die fcrupulofo jejunio, praeter tenuiffima 
juscula, cum pauca quantitate cremoris hordei mixta, nil 
aliud concedendo; fexta hora vefpertina datis tribus unciis 
olei amygdalarum dulcium, fine igne recenter extracti, et 

N. ARI, Phu, Med, T. V/1II, | c | poft 


| 18 Obferuatio F1. 

poft tres horas drachma una falis abfynthii, pro una tantum 
vice, cum potu Thee, fequenti mane hora fexta; prima dofis 
fumpta eft de pulvere arcano, ex falis abfynthii fcrupulo 
dimidio, et gummi guííae granis quinque compofito, forbil- - 
lando poftea jüfculum, atque dofis altera fecunda eft data hora 
nona, Ex duabus hifce dofibus cum nihil notatu dignum 
fuccederet; praeter inquietudinem non levem, et murmur 
in ventre, hinc, facto tertii pulveris tentamine hora duode- 
cima, brevi tempore alvus fubducta eft, paulo poft vermis 
latus, in globum convoluíus, adhuc vivus, plurium ulnarum 
longus, annulatus, per fedem prodiit, qui, cum diftrahere- 
tur, juxta ejus articulos feparabatur a fe mutuo, et finguli 
articuli Z/ermem cucurbitinum referebant; quod fuo etiam 
tempore vidit Clariffimus AwpRYv ( Generat. des vers pag. 219.). 
Interim Patiens, mutato victus regimine, fenfim priftinae 


fanitati reftitutus eft. 


.Palantia Onoldum mif. d.1 s. Mart. 


1784- | 

| VI. ox 

Dn D. GUILIELMI GODOFREDI 
PLOUCQUET | 


OBSERVATIONUM MEDICARUM PENTAS, 
I. Hernia interna. 


tudiofus quidam equo vehitur, fentit autem, equum male 
habere, fociosque aegrefequi. In caupona quoque ave- 
nam refpuit, faepius procumbit, et quandoque cum violen- 
tia decidit, reliquaque figna gaftrodyniae, vulgo Darmgicht, .— 
edit, Nihilominus autem iterum confcenditur, tandemque  : 


. domum fertur plane aegrotus, Dominus equi cum fabro 
|  ferrario, 


Obfervationum medicarum Pentas. MN r1 


ferrario, utpote qui omnes hippiatros fe gerunt, multifaria 
cum mifero equo agunt: Vidi inter alia, Mulomedicaftrum 
iftum fpiritum vini lumbis equi infundentem, et flamma ac- 
eendentem, qua operatione animal dirum in modum vexa- 
batur, ut fbfpiria alta ederet; quippe ileum hoc modo tol- 
lere fatagunt bruti ifti homines. Denique altero die moritur 
equus. | 

| Sectioni interfui: Inteftina, cum ex diffecto abdomine 
protraherentur, diaphragmati quafi affixa pars eorum vide- 
batur. Accuratius rem examinantes, reperimus diaphrag- 
ma duobus locis, prope certrum tendineum, pertufum, rima 
vel foramine altero majori, altero minori: Per utrumque, 
potiffimum per majus, inteftini coli portiones, quarum al- 
tera ulnam füperabat, in .cavum thoracis penetraverant, et 
figna haud obfcura gangraenae prae fe ferebant. Itaque 
equus hic 7/eo, ex hernia incarcerata inierna , demortuus 
eft, | 

: Cautfam iftorum foraminum, vel potius fiffurarum , qui- 
- bus fibrae mufculares diaphragmatis a fe invicem difcede- - 
bant, determinare , diflicile erit, . Probabile eft, equum; 
alia ex cauffa, colicis doloribus prehenfum, violento decubi- 
tu, vel potius lapfu, inteftina expanfa tam valide ad dia- 
phragma allififfe, ut fiffurae iftae inde orirentur- 

Cafum aliquo modo analogum reperimus in Cel. pLENK 
Sammlung von Beobachtungen über einige Gegenflaende der 
— W'undarzneykunft I. Th. nro. P. ubi vulnus, pollicem lon- 
gum, diaphragma hominis penetraverat, per quod portio - 
coli in cavum thoracis irrepferat, et in gangraenam abierat, 


IT Vulnus thoracis feliciter. fanatum. 


Iuvenis, cum altero dimicans, gladio triquetro ita 

X transfoditur, ut inftrumentum laedens infra papillam dex- 
tram, inter coftas veras et fpurias, thoracem intraret, ac 
| | | X4 per 


20 (S Obfervatio 1I. 


per dorfum, inter ultimas coftas fpurias ejusdem lateris, ite- - 


rum exiret. Utrumque vulnus externum parcum cruorem 
fundebat: vulneratus, aegre licet, equo domum redire po- 
terat, milliare dimidium a loco, in quo certatum erat, di- 
ftantem. | 


Ego poft horam circiter advocatus, invenio aegrum ve- 


hementi dyfpnoea, tuffi, et colicis doloribus laborantem ;- 


vulnus utrumque 1idox dilatandum curo, quo facto, fanguinis 
. copia, attamen mediocris, erupit, et dyfpnoea fubito inimi- 
nua eft. | Loca fimul cataplasmatibus mere-emollientibus 
foveoantur, vena fecabatur, et reliqua methodus antiphlo- 
giftica adhibebatur. X Utebar inde a fecundo die folo decocto 
ex Radice althaeae, liquiritiae, cortice Peruviano, cremore 
. tartari, herba cum floribus arnicae, et femine foeniculi, 
quorum fingulorum duas drachmas cum fex libris aquae de- 
- coqui, eiusque tres quatuorve libras quotidie hauriri, iüffi. 
Quibus effectum , ut aeger per unam faltem noctem, ter- 


tiam a vulneratione, febre vulneraria vexaretur, per reliquum - 


tempus, usque ad pleflam reftitutionem, quae poft fex hebdo- 
mades eveniebat, ejus piane immunis. 'nd 


An diaphragma et hepar perfoífa fuerint, prouti ex 
collatione utriusque vulneris, anterioris et pofterioris, fere 
concludi debuiffet, dubium tamen eft: Sufpicor potius, ho- 
ininem eo momento, quo ictum, prono fere corpore, (im 
Ausfall). capiebat, profundiffime infpiraffe, ideoque dia- 
phragma felici motu adeo depreffiffe, ut et ipfum, et hepar, 
gladium effugerent. 
| Videmus exinde, quantum  emollitio, tam interna, 
quam externa, valeat ad reprimendos motus iftos nocivos, 
fanationi fefe opponentes, et ad arcendam inflammatio- 
nem. TTL : 


? 


I. 


Obfervatiotum medicarum Pentas. oI 


Hl, Spaflicae contra&liones poft mortem. 


KORNMÁNNUS €t GARMANNUS, qui de miraculis mortuo- 
tüm fcripferunt, fpafmmorum, vel contractionum fpafmodica- 
rum, poft mortem fubfiftentium, mentionem nullam fece- 
runt, Recentiores. anatomici autem eas, praefertim intefti- 
norum, frequentiores et obfervarunt, et literis mandarunt, . 


- Weficas poft mortem contractas, vidit quoque Morgan , 


quales obfervationes proftant. tam in Eph. JV. C. Cent. V, 
quam in aureo Libro Ze fedibus ef caufis morborum Ep. XLII. 
n. 30. 38. et XLlII. n. 24. Verumet in his fermo non eft 
de fübitanea, de fpaftica contractione, fed potius de lenta, 
facceftiva anguftatione et. degeneratione membranacei hujus 
vifceriss Sedadrem ipfam!  . " 

Infans anniculus, gravi dentitione laborans, convulfio- 
nibus prehenditur, quae, per fex circiter horaseum divexan- 
tes, necem inferunt. 


Diffecui puerum, et reperi inteftina paffim valde con- 


- tracta, ut vix ftilum minorem per loca ifta trajicere potuilfes, 


Attentionem meam autem potiffimum figebat vefica urinaria, 
adeo contracta, ut globum folidum, nucis juglandis magni- 
tudine, nulla plane cavitate amplius praeditum, exhiberet, 
Alius infans, fimili morte decedens, fimilia plane 
phaenomena, tam ininteftinis, quam in vefica, exhibuit. - 
Haec autem vitia ante non adfuiffe, fed tantummodo, 
ceu effectus fpasmorum, etiam poft mortem reftitiffe, do- 
cent faltem in priori infante obfervata: Sanitas ante morbum 
illibata, excretiones omnes omnino regulares, et praecipue 


. id, quod infans, femihoram ante mortem, circiter libram 


dimidiam urinae fimul reddiderit, quae copia non potuit non 
in fpatio faris amplo contineri, adeoque, fine formidine oppo- 
fiti, afferere poffumus, contractionem iftam veficae ultimis de- 
mum vitae moments, forte in ipfo articulo. mortis, conti- 


giffe. . | ew | | 
DEA Quod 


«3 ^ : —  — -Obfervatio IT. 1 


Quod inteftina attinet, haec eandem plane fortem ha- 
. buiffe, fimilia argumenta evincunt, cum infans pariter brevi |. 
ante mortem: medicamenta, aliquot abhinc horis deglutita, 
per alvum reddiderit, adeoque pervia et illa fuerunt, donec 
fpafmus ea tam vehementer conftringeret. 

An ergo vis vitalis ctiam poft mortem veram, non apparen- 
tem, perdurat? An potius, quod magis probabile eft, etiam 
ad relaxandos fpafmos vis vitalis concurrit? [Ita videmus 
quandoque fübmerforum manus, ligna vel alia ftrictiffime ad- 
huc complectentes. An et rigor emortualis ex parte huc 
trahendus eft? 


IV. Apoplexiae fanguineae. 


- — Nofologi, minus accurati, alias apoplexias omnes aut 
ad fanguineas, aut ad ferofas retulere , adeoque reliquas 
fpecies, omnino momentofas, neglexere: Recentiores au- 
tem attentionem fuam in noviter detectas, vel potius magis 
animadverías, fere omnem fixerunt, et antiquioresillas inter 
minus frequentes numeraverunt. Obvenire autem fatis fre- 
quenter apoplexiam fanguineam, numerofiores forte obferva- 
tiones docere poffent, fi omnes, apoplexia demortuos, fe- 
candi copia daretur: Sequentes duae eminentiorum quafi 
apoplexiarum fanguinearum exempla fiftunt: 

: Hifloria prima. 

""Foemina mediae aetatis, plurium liberorum mater, 
faepius cum cephalaea conflictata, currente menfe octavo 
graviditatis, vagis doloribus, et preffionibus, thoracem oc- 
cupantibus, corripitur, per aliquot dies modo remiffius, mo- 
do intenfius accedentibus. Sub fpafmodicis hifce laboribus 
tandem praematuro partu foetum enititur. Altero die, fub 
vefperam, de acutiffimis doloribus capitis et cervicis conqueri- 
tur, ceflantibus jam plenarie moleftiis, pectus antea gravan- 

Bv -tibus;. 


Obfervationum medicarum Pentas. 2 
J | 


tibus; bene tamen animo conftans, metum apoplexiae im- 
' minentis prodebat, cui arcendae quoque remedia adhibe- 
bantur: Verum, paucas poft horas, poftquam melius fe ha- 
— bere dixiffet, et obdormiviffet, ftertorem infolitum per tem- 
pus aliquod edit, quo ceffante, mortua deprehenditur. 
Inftituta fectione capitis, fequentia apparuerunt: , Muf- 
culus temporalis finifter vera fugillatione affectus, Cum omnis 
fcena in molli lecto luderetur, fugillatio: violentiae nulli tri- 
bui poterat. Phaenomenon hoc eo magis momentofum eft, 
quod hodienum Medici forenfes,.fimulac fugillationem cer- 
punt, mox de illata violentia clamant; uidemus ergo, pofje 
ugillationes oriri etiam a cau[fis mere infernis, ex congeftioni- 
bus, etípafinis, qui etiam haud raro, .ephialte oppreffis, 
fugillationes plures evidentes, pectori, aliisque corporis par- 
tibus imprimunt. | | 
| Detecta dura matre, omnia vafa turgida, et cruor fuftu- 
fus, atro colore translucens, in confpectum veniunt,  Ablata 
dura meninge, effufüs fanguis, fuperficiem cerebri finiftram 
tegens, fe offert. Aperti autem ventriculi omes cruore coa- 
- gulato adeo referti erant, ut copia ejus quatuor certe uncias 
aequaret; quid quod idem diluvium cruentum usque in ca- 
vum íÍpinae fe extendebat, ut in homine, clava trucidato, 
plus cruoris, extra vafa fufi, certe non inveniffes. Tanta 
copia per anaftomofin vaforum provenire non poterat, nec 
ex uno vafe rupto, fed plures fimul fine dubio arteriolae, 
diverfis in locis, a fanguine nimis vehementer irruente, dis- 
| plofas fuiffe, probabile eft. | 
| .. Media in medulla cerebri, prope thalamum nervi optici 
| finiftrum, partem ejus fere pollicis cubici magnitudine fla- 
vam, friabilem, corruptam, foetoris tamen expertem, de- 
prehendimus: Hicforte focus erat, tam diuturnae cephalaeae, 
quam fubfecutae apoplexiae, ies At 


Altera 


PE -Olfervatio VII. 
"Altera Flifforia. 


Vir mediae aetatis, admodum plethoricus, et per plu- 
res faepe menfes quotidie aliquot uncias fanguinis per epi- 
ftaxin deperdens, ex qua iactura cephalaeae familiaris leva- 
men capiebat, fubito ante meridiem apoplexia corripitur, 
itatamen, ut fopore, quafi comate vigili, affectus, fubinde - 
ad quaeftiones, modo apte, modo fubdeliriofe, refponde- 
ret. Vefperi ejus diei, poft debita adhibita remedia, iterum 
ad fe redit, compos mentis, linguae, artuum omnium, ut ne 
veftigium quidem paralyfeos obfervaffes, nifi forte alterum 
angulum oris paullum pendulum. Ilia ipfa autem nocte res 
in pojus vertitur, febris vehemens oritur, flertor et reliqua 
figna apoplexiae increfcunt, et fic altero die obit, Sectio 
capitis exhibebat fequentia phaenomena ; 


Sub integumentis communibus ad occiput fugillatio 
magna , licet aeger nec ceciderit, necalio modo caput alli- 
ferit: Quin ipfum os, eo in loco, rubicundum et quafi 
fugillatum erat. Vafa cerebri turgida, ventriculus tertius 
ét quartus fanguine pleni. Cruor quoque multus ad tento- 
rium cerebelli effufüs erat, Sinus lateralis dexter rupfus de- 
prehendebatur, et, fub ipfa fectione, per foramen iftud mul- 
tum adhuc fanguinis protrudebatur. 


Idem vir. hernia fcrotali laborabat adeo enormi, ut: 
majorem nunquam viderim. Inteftinorum certe tertia pars 
cum mefenterio in hernia latebat, et annulus abdominalis 
adeo amplus erat, ut tres quatuorve digitos, fine omni fpe 
dpacitto, admitteret, - 


Renes quoque in unum corpus confluxerant, dum mar- 
gines eorum inferiores fefe non 'engetent modo, fed et vere 
coaliti effent. 


AR o 6$ 


Obfervationum medicarum Penta. co 88 
|OF. Cyclops. | 


^c Hujus, quam communicaturus fum, obfervationis coif- 
potem me fecit meritiffimus liberae Civitatis Imperii Efslin- 
genfis Phyficus, J. W. GüNTHERvs, mihique permifit, ut 
eam publici juris facerem. : F 

Menfe Decembri Anni 1784. mulier quaedam, prope 
Efslingen degens, plures antea bene conformatos infantes 
enixa, peperit filiam vivam,: poft femihoram autem iterum 
obientem, cujus monftrofitas fingularis haec erat : 
.— ""Nafüs deerát, loco ejus autem, quo radix nafi effe folet, 


excrejcentia propendebat mollis, fipuram mentulae virilis ex- 


ate- referéns, quin et' praeputii fpecies aderat cum perfo- 
ratione. (Similia fere legimus apud Licefum , Borellum, et 
inipfis Eph. NW. C. D.]1. a. 1H. obf. 427) | Quod autem magis 
adhuc admirationem excitabat, id fuit, quod frons integra 
ne ve[ligium quidem orbitae monftraret, mec fupercilia, nec 


 palpebras, néc oculos, fed, cum excrefcentia ifta. affolleretur 
et amoveretur, apparebat eo in loco, quo nafus collocari de- 


buiffet, oculus unus magnus, in orbitae fpecie reconditus, 
Dulbus, quantum fimplex infpectio docere poterat, um 
communi adnata; et fclerotica (albuginea) praeditus erat, ve- 
rum Zuas diflindas corneas, fub.quarum fingulis peculiaris iris, 
et pupilla, apparebat, habuit. | 


^: Figurae adjectae TAB. I. haec omnia melius illu(trabunt.— 


:Scilicet Fig. I.. monftrat integrum habitum faciei monítrofae, 
.ità, ut bini oculi, in una albuginea, nunc unum faltem, propter 
—mafum monfítrofim , propendentem, lit. a. repraefentent. 


Hi vero oculi duo, feu faltem corneae, in una albuginea, 


"Fig. Il. fiftuatur, prouti apparent, lit..b. fi fupponitur, na- 


fum admodum, et in penis fpeciem fere, deformatum, pro- 
pendentem, nunc effe elevatum, feu remotum, | 
Reliqua naturali modo conftituta erant, praeter umbili- 


€um, cui magna hydatis adhaerebat, 


— Nov. A48, Phyf. Med, T, V III, Di CAE. 


AED. | Obfervatio VII 5o m 


Accuratiorem inveftigationem et fectionem inftituendi, 
veloculum, caputve, affervándi venia non dabatur.  Qua- 
propter neque de modo, neque de cauffa; hujus monftrofae 
conformationis, quidquam addere queo. ^ ^ "- ^ 


— Tubinga transmif. Menf. Jan. 13787. 


SCHOLION. 


Simili fere deformatione notatus infans in Theatro Ana- 


tomico Er/angenfi affervatur , cujus defcriptionem z//uflr. D. 
D. IsENFLAMM ,. Med. et Z4natom. P. P. ordin. benevole füp- 
peditavit, quamque hic ftatim fubjungimus : Et fcilicet .1s 
foetus perfectus et maturus, folitae magnitudinis, fexus: pa- 
riter fequioris, caeterum corpore bene conformato. . In 
utraque tamen manu et uíroque pede, diítinctiflime feni digiti 
apparent, utetiam finguli proprio fuo metacarpo et metatar- 
foinfideant, praeter digitum mininium manus finiftrae,, qui 
duabus phalangis, inter primam ct fecundam phalangam: di- 
giti vicini, emergit, T | | 

— . Cyclopis tamen nomine nofter infans infigniri non poteft. 
'Adfunt enim, folito loco, Zuo fupercilia, binae orbitae , bi- 
ni oculi, palpebris arde claufis, te&i. . Verum in ipfo fuper- 
ciliorum interftitio, ubi radix nafi effe folet, emergit excre- 
- fcentia dependens, et forma, et magnitudine, exacte mentula 
puerilem mentiens, integumentis communibus tecta, quae 
etiam in extremitate inferiori praeputium. aliquantum patulum 
formant. In regione faciei, inter glabellam ad philtrum us- 
que, ne minimum quafi veftigium naf? apparet, ut potius 
ipfa haec regio inter utramque maxillam fuperiorem leviflime 
. excavata videatur, cui fulco ipfa excrefcentia fic leniter in- 
cumbit, ut inter eam et fulcum anguftus hiatus appareat, € 
. quo illa aliquantum elevari, et quafi erigi poflit, 


Cum | 


De acidi, efficácia mitrofi in fericum. — 2 


Cum nulla adfit fufpicio ullius vitii in thorace, aut ab- 
diinine; feperiundi, totum infantis corpus affervare, quam 
id diffectione mutilare, zmaluimus. | 


000 0 7 OBSERFATIO VIII. 
Dn. D. IOANNIS FRIDERICI GMELIN. 
ture | j^ gidDe EL. | 


Acidi efficacia nitrofl in fericum. 


[n medio experimentorum decurfu, quae eo fine fufcepe- 
I ram,ut egregios, tum virides, tum caeruleos, colores, quos 
fuis, ut appellant, meníiruis, conciliat cuprum, figerem, 
atque tingendis telis laneis, goflypinis, linteis, ipfis fericeis 
adaptarem, incidi in. phaenomenon, quod irritos hactenus 
meos labores largiter compenfaturum efle, fpem in me excita- 
bat; erat autem illud, quod fericum, aliquantisper cupro, 
per nitri acidum diffoluto,.immerfüm, eximio fülphuris co- 
lore imbutum d irai etiam ficcatum conftanter fer- 
vavit.. 

Ut viam hanc, cafu quafi fortuito mihi monftratam, ul- 
terius profequerer, fegmentum telae fericeae purae ac can- 
didae in vitro pofüi, cupro ifto difloluto repleto, atque ho- 
rae quadrante elapfo extraxi, et aliquoties per mediam aquam 
frigidam puram: trajectam ficcavi; erat nitido ftraminis aut 
fülphuris colore tincta. | 

Saepius iteravi hoc tentamen, femper. MEIN cum fuc- 
ceffu, modo ifta cupri folutio aqua non nimis temperata, ca- 
lor, cui vitrum expofui, non nimius effet, etfericum ipfum 
non nimis diuinifto latice relinqueretur; fr priorem incide- 
rem in — tinctura ferici pallebat, aliquoties vix con- 
| D a fpicua, 


M 


/28 arvis 'Obfervatio LIT. l 


 fpicua, fi pofterióres committerémb: fericunfj quód' dohae- 
fionis firmitatem fpectat, multum detrimenti pátiebatur: Cá. 
lor, quem thermometrum a Fahrenheitio adornatum', 100? 
denotat; atque-immerfio per horae quadrantem fa&ta, fi fin- 
gula mea experimenta inter fe conferam, fini meo mihi vide- 
bantur optime refpondere, ita ut, duo'ragis in iftis infti- 
tuendis ad unam vel alteram partem ab ifta norma recederem, 
eo minus et color,.et firmitas ferici' intincti votis meis fefe 
accommodarent, 

"Quum viderem, cüprum telis (eribeli longe alium im- 
pertiri colorem, quam, quidem fuis, ut audiunt, menftruis, 
füfpicio in mentem venit, non foli foifan cupro, ejusque per 
aquam fortem factae diffolutioni, competere eam virtutem, - 
gaudere illa alias quoque, cum eodem acido factas, folutiones. 
poffe. . Nimis longum foret," omnia illa experimenta; quae 
cum ferro ;'"ftanno j: creta et niagnefía alba, in acido nitri fo- 
lutis, inftitui, drrita- Tecenfere ; fufficiat;ea. enarrare; quorum 
eventus nunc tiagis, nunc minus, meis votis refpondit. —' 

A cupro progreffus ad zincum , :hujus; fcobe aquam for- 
tem faturavi; in hanc aquam fortem immerfi telae; fericead 
candidae fegmenitum purum, 'et calore temperato conclavis; 
furno-confueto excalefacti, per quadrantem horae in illa reli: 
qui; extractum, aqua frigida 'elotum ac ficcátum eximio 
fplendebat flavo colore, eodem circiter, quem flores nar- 
ciffi jonquillae prae fe ferunt. | | 

Quamvis cobalti calce faturata aqua. fórtis colorem pul- 
chrum et'conftantem,: cujus in tingendo ferico: aliqua mihi 
videbatur'emergere utilitas, largita nunquam effet , | explo- 
ravi tamen ejus cum aequali portione zinci, eodem latice dif- 
foluti, mifturam, atque eodem modo operando, eundem, 
quem in priori experimento, vidi eventum; color tamen in 
pofteriori experimento magis faturatus. erat;. «^^. 

^ Novéram quidem 'ex periculis: Celeberr. /Sfruvii , in. 


pto RISE Bernenfi m— juris fáctis, faturatas.etiam argenz 
ti, 


EK 


M 
N TER 
—/ 


De acidi Agegbibsustta i p. 29 


" € w$.e 


^ vire; si ded metuens; ne ufutsidn quae d iia binis 


peras ac contaminatas, in eo ipfo loco maculas aut tinctu-. 
ram flavam contraxiffe, non delebilem. 


folutionibus accidit, ab aqua quacunque vulgari turbatio, et 
nimium pofterioris pretium vulgato ejus in re tinctoria ufui 
obftarent, -confítantiores illas ac minus pretiofas folutiones 
potiores eífe exiftimavi. 

Verum in hifce ibmeürentis non fubftiti ; agitabat enim 
animum. dubitatio, an folis metallis in acido folutis , haec, 
fcricum flavo colote imbuendi facultas competat: Gohbar 


igitur idem, quo hactenus ufus fueram , acidum terra, quar 
, quam 


ipfemet per puriffimum ex cineribus clavellatis parátum lixi- 
vium ex alumine praecipitaveram, follicite elota 'et-ficcata 
faturare;. faturato immerfíi telam fericeam, quae, quum enar- 
rato jam faepius modo operarer , absque ulla fplendoris fui 


| Ru. egregia jonquillae flavedine perfufa prodiit. 


» Animadvertens igitur, evenrum omnium horum. expe- 
rimentorum. fere eundem, five cupro, five zinco, five zinco 
et cobalto, five ex alumine impetrata terrà uterer, modo 
prius in aqua forti diflolviffem, fponte fua nafcebatur cogi- 

tatio, an. non nitri acidum, in omnibus his experimentis evi- 
denter efficax, fola flavae iftius tincturae cauffa fit: Acce- 
dit, quod multoties jam obfervaveram, plumas; cafü. for- 
tuito aqua forti humectatas , cuticulam aut ungues ea com- 


E 


Experientia penitus confirmavit iftam fufpicionem; cer- 


- te tela fericea, modo jamjam defcripto, meracae aquae forti 


immerfa, flavedine, quam vix aeque elegantem in prioribus 
experimentis obtinueram, tincta prodiit. 

Brevi temporis fpatio, poftquam haec pericula feceram;, 
novum iis accedere robur. experimentis Clariff. de la Follie,. 


in diario. Cl..Rozier commemoratis, laetabundus vidi, verum. 


Clariff, ille vir novam mihi monftravit viam, qua ulterius 
prelequi mea experimenta pof fem; ille enim, quantum ego 


3 | qui- 


30 | Obferuatio Vll. 


quidem novi, primus notavit, eandem telam fericeam, ope 
aquae fortis flavo illo jonquillae colore confpicuam, amoe- 
niffimum induere aurantium colorem, fi poflea in lixivio, ex 
cineribus clavellatis facto, fubmergatur. | 
Segmenta ergo telae fericeae, quae prius cupro, ZinCo, 
.2Zinco et cobalti calce fimul, atque aluminis terra in aqua 
forti diffolutis, et aqua forti ipfa pura flavo illo colore tin- 
xeram, in lixivio puro, limpido et forti, ex cineribus clavel- 
latis patrato, demerfi, et, vafe furno mei conclavis, non ni- 
mium excalefacto, impofito, per aliquot horas reliqui; exem- 
ta atque aliquoties per aquam frigidam tracta. ficcavi: Erant 
omnia et fingula colore aurantio perfufa, | 
Ut majorem tincturae flavae varietatem mihi compara- 
rem, tentavi, quid efficere poffem , operando ratione, his 
Clariff. de. la Fo//ie praeceptis directe oppofita ; immifi ea-. 
propter fegmenta telae fericeae primo per aliquot horas li- 
Xivio, quod calore furni in conclavi meo fovebat, exémi, 
et nequaquam elota ficcavi; ficcata ingefli in conclavi meo 
in vitra, quorum unum aqua forti meraca, alia folutionibus, 
ejus ope factis, repleta erant; horae quadrante elapfo proz 
duxi, ftatim per aquam frigidam traxi et ficcavi: Color vix 
magis faturatus mihi videbatur, quam quidem in illis experi- 
mentis, in quibus nullum penitus adhibueram lixivium; 
fplendor tamen ferici major erat, quam quidem in illis ex- 
perimentis, . | | 
Non equidem me latet, celeberrimos in arte tinctoria 
viros, et ipfum, venerabile nomen! ZZe/lofum. abhorrere ab 
acidis mineralibus; et ipfi illi Clariff. Viri, quos in hoc ex- 
perimentorum genere anteceffores habeo , Síruvue et de la 
Follie' dubitant, quin tinétoribus fua commendent experi- 
menta, Tlluftria haec exempla deterrere utique a meo me 
propofito debebant: Sed quot quaefo ! praefertim in arte 
tinctoria, egregiis inventis carere deberemus, fi tóties injuf- 
fus priorum artificum metus argumenti vices faftinere poffet! 
Repe- 


De acidi efficacia nitrofi ín fericum. 23. 
| 


—. Repetii niea experimenta, et aliqua nova adjeci, quae, no- 
vam mihi accenfura effe lucem, fperaveram. | 

In omnibus his experimentis tela fericea, tum memo- 
ratis antea folutionibus, tum aquae forti purae immerfa, ele-- 

 gantiflima jonquillae flavedine imbuta prodiit, absque omni, 
aut fplendoris nativi, aut firmitatis detrimento ; color ipfe, 
neque in aqua frigida, neque in aére, cui tamen per plures 
dies fe infequentes expofita erat tela, neque ad folem, 'cujus 
radii per integros pariter dies eam: feribant, aut expallefce- 
bat, aut evaneícebat; five urina, five aceto confperfa, ac 
denuo lente ficcata, ne minimam quidem coloris alterationem 
monftrabat. Segmenta telae, quae, antequam aquae forti, five 
puráe, five metallis aut aluminis terra foetae ingeffiffem, li- 
xivio fuerant.humectatae, eodem pariter gaudebant egregio 
ac conftanti.colore ; inficias tamen ire non poflum, non 
omnia mea experimenta aeque fucceffiffe, five coloris ele- 
gantiam, five ferici firmitatem fpectes, Candida errorum, 

quos commififfe mihi videor, enarratio proficua effe poterit 
ii$,; qui eandem calcare viam fibi propofuere, 

1; Tinctura valde pallida vix confpicua emergit, fi aci- 
dun vel purum, vel terra aut metallis impraegnatum, dqua ni- 
mis dilutum fit; aqua fortis , cujus pollex cubicus fex drach- 
mas cum dimidia pondere aequabat, vix notabili fericum in- 

-ficiebat colore, ejusque adeo fplendorem paulisper immirtue- 
bat, quamvis praeceptorum, quae in reliquis experimentis 
 fequebar, negligerem nullum : At aqua fortis, cujus pollex 
cubicus feptem ponderabat drachmas, praeftantiffimum fe- 
rico adfricabat colorem: Cuprum in aqua forti diffolutum, 
cujus fpecificum pondus, comparatum cunr pondere fpecifico 
aquae diftillatae; — 1227.3.: 1000 colorem tantummodo pal- 
lidum ferico impertiebatur, qui pallidior adhuc prodiit, quum, 
folutionem, aquae majori copia irrigatam, cupri ope argen- 
tum vivum ex aqua forti pracipitando acquifitam, adhiberem: 
Evadebat tamen color in pofterioribus his tentaminibus paulo 
n vivi- 


33 os 0 Obfervatio T'TII. 


vividior, quum fericum et diutius: in liquoribus iftis relin- 
querem, et una cum his ge paulo vehementiori expo- 


nerem. - zin 


-9. Serici firmitas magnam patiebatur noxam, ut penis 
tus friabile aliquando evaderet, fi 
4) nitri acidum nimis forte applicabam, v. g. nitri, 
quem vocant, fpiritum fumantem, 
b) telam- fericeam jufto diutius in illa relinquebam; 
e. g. fi per integram moctem in illo macerabatur, adeo. mol- 
lis evadebat, tdntopere exuebat omnem tenacitatem , ut vel 
leviffimo conatu disrumperetur, et poft plenam exficcationem 
adeo.mutata, ut:inter digitos conteri in: pulverem poffet: 
Et ne umbram. quidem fuae tenacitatis recuperavit, quum 
poftea in lixivio fübmergerem: llla etiam tela, quae, ante- 
quam aquae forti injecta erat, lixivio perfufa fuerat;. ea ne- 
gligentia penitus peribat, 
^"'€) fr acidum illum liquorem, quo telam feticenm: tin- 
gere tentabam;: nimio fovebam calore: Calor, aequalis ca- 
lori aquae in atmofphaera  ebullientis,; nünquam fericos abs- 
que detrimento firmitatis ," elegantem :conciliarat colorem. 
114) praecipue autem, fi telam fericeaàm non, ut primum 
ex aqua forti; vel facta ejus ope folutione eximerem; per 
aquam frigidam trahendo:abluebam: Haec étiam labes non 
poterat aut lixivio, aut: aliis remediisfanari; modo tamen te- 
la humida adhüc-effet: ab. acido, quo: macerata fuerat, fuae 
firinitatis partem exiguam adhuc. récuperabat; fi faepius.aqua 
frigida lavabam, tanto quidem facilius,: quanto brevius erat 
| temporis fpatium, a quo ex aqua forti producta erat. . 
Quod lixivium fpectat, quo, in nonnullis meis experi- 
mentis, ad praeparandum fericum utebar, ab ommi parte fe- - 


rico longe minus intentat periculum; absque ulla noxa tela 


fericea illi per plures dies committi poteft; ipfo calore aeftu | 
ebullientis aquae vix inferiore; poteft, fi.cum aqua forti - 
pue, fuo fale effe magis onufta, et non opus eft, ut 
; feri- 


: 
1 
| 


De acidi efficacia nifrofi in fericum, — 33 


fericum eo humectatum aqua frigida eluatur: Effectus certe 
idem eft, five, antequam ficces, et aut aquae forti, aut cui- 
eunque allegatae ejus ope factae folutioni, committas, aqua 
frigida laves, five lixivio adhuc maderis ficces, et poftea in 
acidum laticem ingeras: lventus etiam erat idem, fi, fpe- 
rans, fore ut ea via faltem novas quasdam flavedinis varia- 
tiones inveniam, locolixivii, ex cineribus clavellatis modo 
.confueto parati, vel lixivio, quod adpellant cauftico, vel 
lixivio àd modum a B. Berpmauno traditum ex caeruleo Be- 
rolinenfium pigmento extracto uteres. Neque tamen dixe- 
roO, quum numerus experimentorum, cum lixivio cauftico a. 
me inflitutorum, huic opinioni penitus corroborandae non 
fufficiat, hoc lixivium aeque infons effe, ac bina altera: 
Certiffimum vero eft, telam fericeam per duas horas in hoc 
lixivio fübmeríam, calori furni temperatiori: expofito, ne- 
que fplendoris, neque firmitatis aliquid perdidiffe. 
Putaverim ergo, ex his experimentis fequi flavedinem 
illam, qua nitri fpiritus, etfactae ejus ope folutiones fericum 
inficiunt, in aqua, ad aérem (nonnulla enim eorum feg- 
mentorum telae fericeae, quamvis ante quinque annos, dum 
haec fcribo, fere tincta, nihil de fuo; aut colore, aut fplen- 
dore amiferunt), ad folem efle ftabilem, ab acidis animali- 
bus ac vegetabilibus permanere intemeratam, et modum, 
quo fericum ifta perfunditur tinctura, neque fplendori ejus, 
neque compagi nocere. 
 - * Sed-alia quoque ex eo effe emanatura fperavi commo- 
. da, quibus alii tingendi modi toties carent. Si certe fimpli- 
ciratem operationis, exiguam, qua opus eft, praeparationem, 
breve temporis fpatium, quo omnia peraguntur, et exiguos, 
fi cum aliis compares, laboris impenfas confideres, non 
poteris non commendare. Spatio paucarum horarum magnae 
fic telae tingi poffunt; operatio ipía fimpliciffima eft et facil- 
lima, non opus eft, nifi aqua frigida et aqua forti, aut, fi 
velis, pofterioris loco, folutione ejus ope facta ; carere po- 
—N. HG, Phuf. Mid, T. VIL. E teris 


34 so AObfervatio .I TII. a d 


teris ipfo lixivio, et, fi quidem hoc non zdhibueris, omni 
igne, qui nonimpenfas modo auget, fed etiam, fi regimen 
illius fpectes, toties tinctorum labores reddit adeo difficiles 
et dubios.  Fatendum tamen eft, aqua forti, yel folutione 
ejus adminiculo facta paulifper, antequam fericum in eam 
injiciatur, excalefacta , multum accelerari laborem; forfan: 
autem, mea enim experimenta hieme inftitui, aeftate hoc 
artificium penitus fuperfluum eft, fere 
Aqua fortis et cineres clavellati, fi comparentur cun 
alis tincturis, parvi ubique funt pretii; poffet etiam, loco 
lixivii ex pofterioribus parati, lixivium ex bonis lignorum ci- 
neribus coétum.et per filtrum trajectum fumi; praeterea ad- 
hibere poteris utrumque tum lixivium, tum aquam fortem, 
pluries et ad eundem, et. ad multos alios labores, qui non 
nimis purum requirunt, licet virtus tingendi non fit infinita, 
et tum aqua fortis, tum. folutio ejus vi facta, tum lixivium, 
nunquam antea, aut aliquoties modo adhibitum, fuam flave- 
dinem tam celerius, quàm vegetiorem conciliet. .. Accedit, 
quod hac operatione ferico:pro.lubitu plures flavedinis : va- 
riationes conciliari poffunt, prouti diutius, aut per brevius 
temporis fpatium immerfum manet; hoc cafu magis pallidus 
erit color, illo propius ad citrei mali flavedinem accedet. 
Non poffunt tamen, ad obtinendam definitam tinctu- 
«ae variationem, generalia tradi. praecepta; nimius eft con- 
ditionum numerus, quae in eam agunt; pendet a gradu ca- 
loris, ab acrimonia aquae fortis et lixivii, a fpecie et boni- 
tate fericl etc, haec omnia peritus artifex, absque ulteriori 
explicatione, fuum in ufum convertere facile poterit. " 
Antequam vero reliqua mea experimenta enarrem, quae. 
votis meis non ex affe refponderunt, liceat interjicere ali- 
qua de proficua eorum in officinis ferici tinctoriis imitatione. - 
Poffet utique objici? Quum materia tingens- metalla adro- 
dat, et vaforum ex metallis fabrefactorum particulis diffo- | 
lutis corrumpi adeo facile poffit, in quibusnam vafis fufci- 
du "T . pienda 


De acidi efficacia nitrofi in fericum. 25 


pienda eft illa operatio? Vaforum enim vitreorum , quae in 
officinis tinctoriis adhiberi poffent, nimium effet pretium. 
Quum tamen non opus fit, ut vafa ifta igni exponantur, pe- 
riculum ergo,'ne faepius rumpantur, evitari facili opera 
poffit, vix putaverim, eorum ufui obftare nimium pretium : 
Poffunt tamen eorum vices fupplere vafa terrea, cortice vi- 
treo, qui vero plumbi nihil in fe contineat, intus obducta, 
aut vafa ferrea vel cuprea, modo a Cl. Ainmano, aut ra- 
tione a Celeb. Bindheim commendata , in interiori fua fu- 
perficie.crufta vitrea munita. Quodfi zinci, aut zinci et co- 
balti folutione uteris, modo certus fis, füo metallo penitus 
effe faturatam; poteris etiam. absque- omni periculo in vafe 
zZinci cortice obducto, aut in va(e aeneo, aut cupreo füufci- 
pere laborem, eo quod haec vaforum materies Zinci ex aqua 
- forti dejiciat nihil. Si uteris cupri folutione, aut aqua forti 
ameraca, poteris adhibere, absque ullo metu, ne color cor- 
 .fumpatur, vas cupreum, quamvis negari non poffit, pofte- 
riori in cafu vas adrodi, Si uteris aluminis terra in aqua forti 
 4diffolüta, melius eft, abftinere ab omni vaforum metallico- 
rum ufü, eo quod fere omnia metalla, ex quibus vulgo ifta. 
vafa conficiuntur, terram iftam ex aqua forti dejiciant, et 
| fic turbare laborem pofífent, Praecipue autem evitanda 
funt ftannum et ferrum; illud enim, quod maximam faltem 
ejus partem fpectat, aqua forti potius corroditur, quam fol- 
vitur, et aqua fortis, eo impraegnata, non nifi debili fericum 
perfundit colore; hoc autem, fi fat magna copia aquam for- 
xem intraverit, colorem minus gratum ipfi affricat. . Certe 
non debet fufcipi labor in vafis ferreis, nifi ad tingendum fe- 
ricum Zinci, per aquam fortem facta, folutione uteris, quod 
quippe metallum per ferrum praecipitari ex aqua forti non 

poteft. | ! 23 CHE 
Quod lixivium attinvot , fi quidem eo uti velis, nihil 

| certe intereft, in quibus contineatur vafis, : | 


E 2 | Poteft 


36 05 0 COlfervatio: FTH. 


. -. Poteft ligitur immitti fericum lixivio non nimis calido, 
et horae circiter fpatio elapfo, fi fcilieet fericum humore 
illo totum quantum perfufum eft, eximi, ad aérem (non 
enim opus eft, ut nunc aqua fr igida eluatur) ficcari, ettunc 
aquae forti, aut folutioni, ejus ope factae, committi; vel 
poteft, nulla praeparatione praemiífa , fubmergi fericum fta- 
tim in principio in aqua forti, vel pura, velterra, aut me- 
tallo, ut fupra dictum, faturata (quae, fi labor hieme pera- 
gatur, anteà parumper calefieri debet), horae.quadrante 
elapfo produci, aliquoties per aquam frigidam trahi. parum- 
per ad aérem fiecari, leviter humectatum cylindri preffu 
laevigari, et poftea penitus ad aérem exficcari, 

Studio omifi omnia levia artificia, bonis rinctoribus 
exercitio artis jam dudum notiffima : Addere. tamen liceat 
eorum in gratiam, qui in inftituendis ejusmodi. experimentis 
magis adhuc hofpites funt, vas amplum, in quo tela fericea 
aequabiliter expanfa, non accumulata et convoluta jacet, 
aequabilitati et fplendori coloris multum conducere; melius 
etiam effe, telam ipfam non multum agitare, fed potius; ut 
fericum undique et aequabiliter liquore: ifto pertundpgas s vas 
ipfum leni circumrotare motu. | 

Defiderium, plures adhuc flavi coloris variationes impe- 
trandi, me excitábat , aut memorata jam experimenta repe- 
terem: Obtinui omnino, quum telam fericeam, aqua forti, 
aut facta ejus ope folutione jamjam tinctam, lixivio ex cineri- - 
bus clavellatis cocto commitrerem , et modo jam faepius re- 
- Jato procederem, colorem  elegantiffimum aurantium, fi - 
quidem telae color, antequam lixivio humectaretur , Citreus 
erat; alias color, quem lixivium ipfi impertitur, eadetm 
proportione emergit pallidior; ipfa lixivii indoles ,. nunc ma- 
' gis debilis, nunc magis fortis, eventum paulifper mutabat; . 
pofteriore enim in cafu tinctura, et celerius erat confpicua, 
et ViVacior. .. . 5 | 462 | 


pitz Hie 


De acidi efficacia nitrofi in fericum.. (97 


.^^ Hie color, absque ullo aut fplendoris, aut firmitatis 
detrimento, ferico comparatus, in acre, ad folem, in aqua 
Apfa elulliette ftabilis permanebat, parum certe alteratus, 
poftquam telam cum aqua aic m in ie diffolutum .conti- 
mente coxeram.. | 


Obtinebam eundem, et, fere dixerim, lucidiorem ad- 
huc colorem, quum, loco illius lixivii vulg atioris, lixivium 
caufticum adhiberem. 


Aft omnes hae pofteriores ndm Taie lestie] ut 
primum urina humectabantur, et pallorem contrahebant, 
majorem, quam quidem habebant, antequam lixivio intin- 
gebantur, fi aceto confpergebam telam 5 mutatio tamen a 
lotio. inducta, fere penitus evanefcebat, quando telam, non 
tamen nimis fero, aqua frigida eluebam ; et color, per ace- 
tum corruptus, priftino fuit reftitutus nitori ,. quando telam 
denuo lixivio madefaciebam, et poftea per aquam frigidam 

"trahendo eluebam : Forfan haec ipfa obfervatio utilis effe 
poteft; vidi certe ipfas maculas, quas aut urina, aut acetum 
"gignebat, cito perire, fiillaloca lixivio humectentur. Cu- 
"bicus pollex lixivii ex cineribus clavellatis parati, quo in 
meis experimentis ufus fum, vix drachmas fex pondere fu- 
peravit. 


c Lixivium ex. caeruleo Berolinenfi paratum, in locum 
vulgatioris fubftitutum , tantum abeft, ut colorem ferici 
'aqua forti tincti exaltaret, ut potius corrumperet. 


Quum nihilominus fufpicarer, fericum, ope cupri inaqua 
forti diffoluti tinctum, novum nancifci colorem, eo quod cu- 
prum eodem lixivio ex acidis omnibus colore ex rubro fufco 
deturbatur, fubmerfi eadem cum circumfpectione telam, 
.hujus folutionis ope tinctam; extracta, aqua frigida abluta, 
.et ficcata, haud certe ingratum. cinnamomi colorem prae 
fe ferebat; verum hic etiam color paulifper expallefcebat, 
pam Vere aceto immergerem, licet nunquam eum recu- 

| Aa. M peraret, 


E s sOlbfervatio 1X. 


peraret, quo TAPTN erat, antequam lixivio huic pofte- | 
riori committebatur. - 

Vifum mihi quoque fuit, alias etiam materias animales, 
albas, ad alias atque alias veftimentorum formas et fpecies 
adhiberi folitas e. g, plumas, pilos, lanam, et pannos ex. 


hac contextos eadem, pati ab aqua forti et memoratis ejus. 
fubfidio factis folutionibus. 


Goeítinga Onoldum mi[fa 4. XVI. Nov. 
y. 
OBSERV'ATIO 1X. 


Dn. D. CAROLI CASPARI SIEBOLD.. 
.De 3 
pericardio, pure nMebo. pofl cariem offium faciei. — — 


pess abhinc diebus, in artis meae exercitiis, experien- 
tiam feci, quam, licet eventus fpem fefellerit, nihilomi- 
mus, cum ob fingularem morbi latentis, tum ob rei, quae 
fub anatomica corporis fectione fe mihi fpectandam praebuit, 
plane iníolitae , rationem, artis peritis communicandam- 
putavi. . 

Ineunte Junio ftitit fe mihi faber lignarius, fuevus, cui 
Iofephi Natter nomen erat; tres et quadraginta annos natus, 
opem meam contra mali, novem jam continuos annos, et - 
peritorum, et empiricorum, artem eludentis, vim implora- 
bat, Sub oculo dextro tumor erat, quem anfíae ferreae fru- 
 ftulum, viin eam partem impactum, cauffaverat, Sub tumo- 
re ipfo, quem fectione aperui, Cariem detexi, tam profun- 

dam, ut apophyfin nafalem et orbitalem ; jugalem et maxil- 
larem, offis maxillaris fupericris usque, imo usque ad os un- - 
guis et offis ethmoidaei partem jain inficiens, dextra usque 
ad finum iaces Tr extendiffet, — Praeter haec 
antrum - 


- 


De pericardio, pure vepleto ; poft cariem offum faciei. — 39 


antrum Highmori puris in illo collecti copia protenfum erat. 
Cum antri Highmori morbus operationem pofceret, quam 


 sneíhodo /Meibomiana haud infelici fücceffu ipftitueram, even- 


tus votis tam profpere refpondit, ut latius graffantis carlei 
malo variis incifionibus, aliüsque congruis remediis, refifte- 
rem, Gratulabar mihi, boni viri morbum levatum effe, qui. 
ope mea deftitutus, fine dubio füccubuiffet, Res fuccede- 


bat e votis; corruptorum offium feparatio, decrefeens in 


dies ulcus, et cum eo dolor, indeque profluens bonae indo- 
lis materia, fanitatis brevi fecuturae bonam fpem praebebant. 


Vir erat robuftus, firmaque adeo vifus eft valetudine uti, 


ut ne fagaciffimo medico ullius interni morbi fufpicio oriri 


potuiffet: Et licet mortis proximae in vifceribus ferret mi- 


neram, nullum tamen hujus rei fignum apparebat. —  Tan- 


| dem per aliquot dies eum, velut hypochondriaco malo affe- 


| igitur cortice peruyiano febris evanuit. Singulis jam nocti- 


Cum, reftituendae fanitatis caufa valde anxium animadver- 
tebam; ad quod ingens accedebat, patriam revifendi, defi- 
derium; fed fortiter refiftens, ad fuos, nifi fanus, redire 


Sub finem Julii ex ftomacho fe laborare, cibos naufcare, 


| amaritudinem in ore fentire, queftus eft. Rhabarbari, cum 


fale, ufüs, eumlevabat. D. 97. Julii fentiebat dolores in la- 
tere, qui altero die dextrum humerum occupabant, Rheu- 


matifmum eífe ratus , remedia dedi, et melius habuit, 
| D. 28. Julii, itinere alio vocatus, cum per aliquot dies abef- 
| fem, crefcebat morbi vis, Medicus eo accitus faburram, et 


quidem biliofam materiam, effe caufam morbi ratus, laxans 


| praefcripfit antifepticum, quod levamen praebuit. 


Febris, qua laborabát, intermittentis plane fimulabat 


| typum. Noctibus fingulis frigus, calor, calorem fudor ex- 


cipiebat copiofus; mediis eum purgavi falibus: elapfo quin- 
decim dierum fpatio, vires: deficere incipiebant. ^ Exami- 
nato abdomine nihil praeternaturale deprehendi; praefcripto 


bus, 


Wi iudi Obfervatio IX. 


. bus, fub horam undecimam, difficilis refpiratio fieri, et do- 
lor dextrum latus afficere, incipiebant, qui mane aegrum 
reliquerant; per diem aberant, fed cum nocte redibant. — 
Hepatis fufpicabar vitium , fed cujus naturae? plus una vi- 
ce fumma, qua potui, contentione abdomen exploravi, nec, 
quid malum quoddam latens indicaret, reperire potui. Sae- 
pius hepar fub coftis fpuriis preffi, quin ullum doloris fenfum 
excitare poffem. — . Excrementis color eft naturalis, et 
urina erat fani viri, Omnis a vultu flavus color aberat; 
fed appetitu omnino proftrato, in dies deficiebant vires; 
et crefcente magis magisque Noftalgia, fanum fe certo fpe- 
rabat, dummodo apud fuos effet. Herbarum refolventium 


decoctum largiter bibendum dedi. "Vigefima Augufti vale- 
dicebat mihi, altero die domum profecturus, Mane valde. 


laetus erat ; fed ecce! praeter exípectationem angore animi 
obrui, aegre refpirare cepit, quod malum brevi tempore 
adeo invalefcebat, ut deficiente pulfu hora-fecunda -pome- 
ridiana exípiraret. Summa ferebar cupiditate experiundi 


quae tam dolofi fummeque latentis morbi, mortisque tam - 


fubitaneae caufa, effet: Cadaver, ad anatomicum theatrum 
delatum, cultello fubjeci anatomico, | : 


 Vigefima 3tia Auguíli, praefentibus auditoribus, fe&tionem - 


inflitui, et detexi quae refero. 


Hepar erat praegrande et ex una parte convexae fuper- 


ficiei peritoneo accretum, caeterum fani coloris. Vefica fel- ' 


lea vacua. Inteftina tenuiora inflammata; parum feri extra- 


vafaiiin abdomine. |n ambobus thoracis cavis menfura | 
aquae fubrubicundae, in dextro plus, quam in finiftro. Pul- 


mones fani videbantur, praeter aliqua in finiftris tubercula. 
. Dextii diaphragmati aecreti, quos cum fepararem, ingens 


puris flavi copia inde profiliit, quod, diaphragma. cum jam . 


perrofiffet, brevi in pulmones erupturum fuiffet, In hepa- 
te ingens vomica erat, quae menfuram aquae capere potuif- 


 4et In ipfam igitur morbi caufam incidi, cui nulla ars me- - 


deri 


| 


De pericardio, pure vepleto, pofl cariem offum faciei. — 41 


deri potuiffet; fed mors tani fübita qua ratione evenerit, ad- 
huc explicare mihi nefciebam. . Inquiro altius, aperio peri- 
cardium, et en! res dictu mira fé mihi práebuit, quae for- 
fitan omnium anatomicorum oculos fugit, ex quo tempo- 
re ars haec nobiliffima virorum fàagaciffimorum folertiarà ex- 
| ercet.. Cor ingenti flavi craffique puris copia inundabatur, 
quod pericardium impleverat, corque ipfum comprefferat. 
 Crefcit admiratio , cordis fübflantia fana, et integra, cum 
oculis obverfaretur meis, unde, quaefo, pus? Tandem 
aperturam detexi, quae per diaphragma in hepar ducebatur. 
Pus itaque ex abfceflu hepatis per, carneam diaphragmatis: 
partem, in pericardium prorumpens, cor ipfum vitae fon- 
tem inundavit, mortemque inopinatam plane effecit. n 

— Variis, cafus ifte, refdexionibus mihi ànfam dedit, — 
Mortis hujus certa et deterniinata figna cum defint, quis tri- 
| ftem efle medici hac in re conditionem non videat? prae- 
fertim fi hepatis fübftantia füperficiem concavam verfus af- 
fecta eft." Ipfa adeo inteftinorum tenuiorum inflammatio, 
quam poft mortem deprehendi, nullo fe mihi figno prodidit; 
nunquam de vifcerum doloribus quaeftus aeger. 

. . Ex plurium auctorum obfervationibus traditum eft, dia- 
phragmatis inflammationem, crebris fingultibus et rifü, quem 
vocant, fardonico, velut notis caracterificis indicari. In 
meo- cafu, licet diaphragma in duabus ,. et quidem tendineis, 
ac mufculofis partibus perforatum erat, quod effe fine in- 
flammatione haud potuit, nullum tale fignum apparuit. 

- » Et quae inflammationis, quae ulceris caufae erant? 
INae inprimis hic celebris ille inteftinorum cum capite. con- 
fenfus fpectetur? apud plures, quibus capitis vulnera mor- 
tem attulerant, abíceílus hepatis inventos fuiffe, conftat, 
Extra dubium plane eft, per cariem tam profundam in facie 
. plures nervos primi et fecundi rami quinti paris affectos, et 
diflolutos, fuifle; quam arcte vero quintum par, per nervum 
fympatheticum majorem intercoftalem, cum inteflinis ab- 
— ON. MB. Phu. Bed, T. VILE, lg domi- 


4h. cane Obfervafio IX. 


dni cohaereat, ex doctrina nervorum fatis conftat, Ea- 
dem, ut prope reor, hic actio locum habet; quam, ut evi-. 
dentiae proximum eft, fi admiferis,. tiovum contra Bertran-.. 
- di et Pouteauvii, qui rem ad leges hydroftaticae, fere cum . 
exceffu, metiuntur, doctrinam, de caufis abfceffus hepatis, 
novum argumentum invenies. Nervorum hic ergo potius 
confenfum füfpicor, cui opinioni, ut firmius in pofterum 
 adhaeream, novo hoc experimento magis confirmor, . 

.. Praeter ordinem, et plane inauditus eft eventus, abfcef- 
füm hepatis in pericardium erupiffe, | Varios novi abfceffus 
hepatis, quos ad extra et intus jam in cavitatem pectoris, 
jam in vifcera, aut per diaphragma in pectus, aut adeo in 
pulmones, prorupiffe, et per os evacuatos fuiffe, fcio; fed 
in pericardium tranfiiffe, nec audivi unquam, nec legi.'— 

Optarem fane, ut cuivis medico, in. quovis complica- 
tiori morbo licéret, cadaver infpicere: quanta arti exinde 
emolumenta accederent? et quoties medicus malevolorum 
judicia, quae ex mortis inexfpectatae ratione, fummi aeque . 
. ac infimi, rerum imperiti, non raro ferunt; refellere polfet, 
cui jam, praeter patientiam, profanorum contemtum, et, 
recte fe egiffe, confcientiam, prope nihil fupereft. 

Ante duos primum annos viro in noftra civitate optime- 
merito P-G. fimile fatum obtigit; ubi nullus dubito, quin - 
vir rid. fi maledicendi libidine, quae femper excaecat 
animos, fuiffet permiffum, rem? examinare accuratius, et - 
anatomico cultello erfcrutari, quamvis etiam. eventus 'ho- 
nori minus ipfi fuiffet, omnis tamen culpae exemptum fefe 
comprobaffet. 


 Mirceburgo, lesa mila, 
d. 2, INNovembris BN: 


OBSER-- 


De. Siudiorum INoxa lethifera. | 43 
OBSERF ATIO X. 
. Dn. D. JACOBI FRANCISCI DEMACHY. 
| De ^ 
' Siudiorum MNoxa lethifera. 


Tuvenem quemdam, jam ante tredecimum aetatis annum 


laureae, quain dilectis fuis Apollo favens omnibus promit- 
tit, prudens paucis diftribuit, cupido ita ceperat, ut Mufa- 


rum commercio folo delectaretur mens fervida. — Incredibili 


ardore illarum gratiam profequebatur, Dum efcam petebat, 
laurum ipfam dentibus fubmittebat, ftlomachum errore ali- 


menti demulcens, nunquam nutriens; vappidam hauriebat 
 ambrofiam, íi potu fitim cómpefceret, Cum fomno indul- 


gebat, poétarum flores incubantis mentem oblectarunt; et, 


quae fomniavit, narravit, 


Indefeffus die nocteque in fapientia ftudium collocans, 


ad vigefimum tamen pervenit annum. . Macie confectum, 


tabe confumptum, corpus poft octo annos abftulit atra dies, 


mors ultima linea rerum, In toto cadavere, aliunde fano, 


nulla fuit menda, quae hominem contaminaret. —irilitatis 
fefles vix confpicui, pilorum in regione pubis et in mento un- 
diquaque abfentia, noftrum imbecillem fere totum fuiffe, 


- déclarabant, Et hoc nunciabant unanimi voce fodales, ru- 


bore tinctas fe vidiffe juvenis noflri genas, quoties vel le- 


Wifimo unguiculo de rebus venereis, illo praefente, fermo 


velitabatur, Quantum mentis indefeffus et inauditus labor 


»COrporis vigori et incremento nocuerit, et quonam modo 


ad intellectus organum fefe deportaverit, omnis et quis- 
que liquor virilitatis, dicant phyfiologiftae, , 


Ls 


F2 OBSER- 


X 


OBSERV ATIO XT. 


Dn. D. PAULI JOANNIS BONZ. 


SISTENS 


Experimenta circa Pbofphorum , ex o[Jfibus paratum ,- ejusque | | 
| acidum. | ! | 


JIngeniofum illud Ce/. Senggtm inventum, Phofphorum ex - 
|| offibus animalium parandi, mihi eum e fale urinae effen- - 
tiali, de more, conficienti, magno erat in pretio. . Operofis 
Ce.. D. CazLLu, et Cl. WicLEBIE. experimentis (in libro 
periodico, neuejle Entdekungen in. der Chemie) perlectis, re- 
que accurate perpenfa, ipfe manum admovi operi, eorum 
veftigiis infiftens; quamvis fic naturam hujus phofphori pé- 
nitius exploratam atque cognitam haberem, mea tamen opera 
mihi non fatis probabatur. 


Academici Diviodunenfes et Cl. Niclas propiorem mi- 
hi monítrabant viam, quae tamen minus trita erat, ac co- 
piam peculiarium experimentorum exigebat, quae indefef- 
fus continuabam, usque dum mihi contigit, effe tám felici, 
accurate determinare, quantum phofphori ex una offiüm 
uftorum libra certo obtineri queat, et qua ratione id efficien 
dum fit. ] 


Vulgarem illam methodum, offa in acido nitri, vel . 
falis, folvendi, ac deinceps terram, ope acidi virriolici, 
praecipitandi, naturalibus principiis ductus, mox deferui: 
negotium enim illud erat nimis impeditum, atque fumtuofum, - 
infuper fatis magna terràe pars, in acido phofphori foluta, 
relinquebatur. 
Separatio terrae calcareae, fine intermedio, ope acidi | 
vitriolici, fane mihi quam convenientiffima videbatur, fed eo 
laborabat incommodo, ut nimia terrae- quantitas in acido 


phofphori | 


Experimenta circa Phofphorum., ex offibus paratum, etc. | 45 


phofphori relinqueretur, quod eam in infpifíando non folum 
in pultis formam redigeret, et ad fpumandum proclivém red- 
deret, fed et phofphori obtinendi quantitatem , in deftilla- 
tione, minueret. . 

"Terram füperfluam fale alcali volatili feparare conabar, 
fed nimia ejusdem quantitas requirebatur, nec tamen eam 
totam praecipitabat, : 

—— Additamentum plumbi cornei in deftillatione nihil cot- 
Jrigebat. AC 
- . Tandem terra, ab eadem acidi phofphori portione, fe- 
'eunda vice, ope acidi vitriolici feparata, fcopo potitus fum, 
quantum ad eum fatis erat. 


Proceffus. 


Duae librae olei vitrioli anglici, octo menfuris aquae 
 dilutae, in patina ftannea, quae amplius quartam partem 
liquidi capere poteft, füper apto furno calefiunt, quibus 
—quatuor librae offium combuftorum albicantium, vel nigri- 
cantium, in pulverem redactorum, fub perpetua agitatione, 
inferuntur; id quod füb modica effervescentia fit. (Pulvis 
calcareus fatis intumefcit, atque in felenitem impalpabilem 
mutatur.) ROCA | 

Haec omnia per horae quadrantem leniter coquuntur, 
liquidum per pannum colatur, felenites. fuficiente aquae fer- 
vidae copia eluitur, usque dum nullum in eo acidum amplius 

|. percipiatur. | | | 
|- . Hoc itaque effet acidum pro una retorta praeparatum. 
Cum vero duae retortae commode furno imponi queant, 
eodem tempore quatuor offium librae ejusdem generis duabus 
libris olei virrioli anglici, debilitati, faturantur in fimili, quae 
ad manum eft, patina ftannea, füper proprio furno, idem- - 
"que, qui indicatus eft, modus, rei adhibetur, 1) 
| Panueew Aci- 


1) Sunt mihi quatuor furni, finguli binis retortis infiru&i , adeoque o&u- 
|. pla acidi portione mihi opus eft. | 


46 3 | Obferuatio XI. 


-. Acidum duarum harum faturationum in iisdem patinis | 
decoquitur eo usque, dum tres menfurae relinquantur; fele- | 
nites, coquendo fponte natus, per pannum colatur. | 

Liquido acido phofphori decantato, una olei vitrioli li- 
bra füuperfunditur: alterum hoc olei vitrioli additamentum 
denuo efficit praecipitatum haud exiguum, | quod poft 6. vel | 
8. horarum fpatium feparatur, et calida aqua eluitur. - | 

Tum acidum phofphori in minori patina ftannea primum 
ad fyrupi confiftentiam, et poftquam iterum colatum eft, dein 
ad mellis confiftentiam evaporatur, ac amplo crucibulo Haf- . 
fiaco, quod inter paucos collocatur carbones, immittitur aci- | 
dum; et dum fpumat, baculo agitatur, ne effluat, hora quat- - 
ta vel quinta rurfus fübfidere incipit, fulphureum odorem . 
exfpirat, fenfimque fpiffius redditur. | : 

Huic femivitrificato, adeo, ut gutta refrigerata difrrin- 
gi queat, octo pulveris carbonum unciae immifcentur, maf- 
fa eximitur, atque in duas partes aequales dividitur, qua- . 
rum fingulae, in retortam EHaffiacam loricatam , dimidiae | 
tmenfurae, inferuntur. E Qi 

Retortae in commodum furnum reverberatorium immit- 
tuntur, excipuli juncturis bonum lutum adaptatur, cui, lo- | 
co tubuli, parvum fpiraculum relinquitur, proprio epifto- 
mio, ex argilla confecto, obturandum. | 

Prioribus tribus quatuorve horis leniffimus fubminiftra- | 
turignis, et fubacidum phlegma exit. 2) Pofterioribus tri- 
bus horis ignis augetur, tum vapores prodeunt, qui in va- 
cuo excipuli fpatio volitant, fenfim furfum, verfus lutum | 
excipuli, affurgunt, in eoque languidius corufcantes in con- 
fpectum veniunt. Sub idem tempus cautione opus eft, ut . 
ignis in aequali gradu alatur, nec praepropere augeatur, alias 

/  phofphorus violenter in vapores diffiparetur, atque cauffa 
! | | prae- 


£) Si quis, in hac operatione, JMargsrafiauo ignis grádu uti vellet, 
maxime peccaret, : 


De experimentis circa Phofphorum , ex o[fibus paratum efc. 47 


| praeberetur, ut materia phofphori celeriter turgefcente, re- 
. tortae roftrum obturaretur. 

Lucidi vapores volitantes, fub aequali ignis modera- 
mine, in loco foraminis excipuli, parvam formabunt flam- 
mulam, quae vix extrema fua cufpide confpicua effe debet, 
et pro figno directionis ignis valet. 

Sub idem tempus phofphorus deftillare incipit, idque 
prius, quam ignis retortae fundum contingit. | 

Satis eft, fiab initio fingulis minutis duobus una tantum 
gutta cadit, hora octava et decima, fpatio 4o. vel 6o. minu- 
torum fecundorum guttae fequuntur. singulis horae qua- 
 drantibus alimentum i igni fuppeditatur, fi vim fuam nimis ex- 
ferit, id quod ex flammula aucta, et vaporibus prorumpen- 
tibus cognofcicur, focus ftatim "occludendus , ac meatus, 
quantum "fieri poteft , cohibendus eft. Deftillationis finis, 
qui in decimam quartam vel fextam horam incidit, in flam- 
mula intermoritura cernitur, quo tempore etiam guttae pro- 
dire ceffant. | 

Furnus in ultima operatione vix fupra retortas carboni- 
bus implendus eft, 

Poft refrigerationem vaforum excipulum tollitur, phos- 
phorus in panno colligitur, qui mox in granis, mox in pel- 
lucida maffa colliquefacta; invenitur,  [ntfundibulorum ope, 
huie rei adaptorum, facile in formam convenientem redi- 
ginur, ac quatuor uncias, vel quatuor cum dimidia, pondere 
, aequabit. 

... lgnis irregularis in aquae füperficie cuticulam phofpho- 
xéam progienit, haec deinde in retorta vitrea füper lota 
arena rectificanda eft. 

Caput mortuum carbone laxo conftat, in quo paff n 
granula vitrificata reperiuntur. ' 

In deftillaione autem, "fücceffu carente, maffa quae- 
dam vitrea colliquefacta invenitur, quae cano colore gau- 
det, ex qua ope pat bie; fcintillae elipiititut, quaeque odo- 
1 rem 


48 000 vs Obferuatio XT. 


rem phofphori fpirant, attamen ex ea, denuo cum carbonibus 
deftillata, exiguam tantummodo phofphori portionem obti- 
nere potui. 

Deftillatio phofphori ex offibus, a deftillatione ex file 
urinae, natura fua differt: in hac phofphori acidum alcali vo- 
latili annexum eft, atque in phofphori confectione celerio- 
rem ac fortiorem ignis gradum fuflinet. | Heic in noflro ne- 
gotio quafi liberum acidum fe nobis fiftit, quod cum inflam- 
abili facile ac mox in phofphorum abit: itaque ignis prae- 
mature auctus impetuofam vaporam phofphori eruptionem 
efficeret, qui flamma et fumo confumuntur. 

Facilis haec phofphori generatio haud raro in caufa 
erat, ut, jun&uris accurate claufis, fub lento ignis mode- 
ramine, excipulum diffringeretur, ac phofphori, et particu- 
larum vitri diffipatione, operatorem periculo exponeret. 

Interea tamen in accurata applicatione regularum modo 
dictarum, excipulo tubulato, aut luto perforato, interdum 
cafus contingunt, quos (impliciter praevidere nequeas. 

Exempli gratia, in operatione phofphorus, in collo 
retortàe, flammam concipere poteft, quae inflammatio ab 


undulato lumine in excipulo, quod ad initium deftillationis 
pertinet, probe difcernatur, neceffe eft,.. Ioc incendio: 


- excipulum incalefcit, ac rumpitur: quam ob caufam cum 
terreo excipulo commutandum eft, atque hoc modo deftilla- 
tio continuari poteft; phofphorus, qui in. inflammatione ca- 
dit guttatim, ruber eft, forfan etiam niger, ac pondere fa- 
tis minuitur. 

Alius, qui accidere poteft, cafus, eft exfudatio retor- 
tae, dum ea vel occultam maculam habet, vel fiffuram oc- 


cultam: haec retortae exfudatio cognofcitur ex viridi.flam- , 


ma, quae de carbonibus furgit. Nihilo minus praeftat de- 


ftillationem continuare, dum adhuc guttae, quamvis raro, 
in excipulum prodeunt, 


P NUN , v | Quodíi 


—— S T €» Send. 


3. 227 iilo 


LI 
EUM 


Experimenta circa Phojphorum, ex offibus paratum eic. 49 


Quodfi e contrario deftillatio abrumpitur, atra dura 
maífa reperitur, in lateribus, granis vitrificati acidi phofpho- 
ri, probe obfita; eadem ex maífa perfpici poteft, quantum 
deftillatio profecerit, quia inferne fpongiofa, ac faporis ex- 
pers eft. | Refiduum, in recenti retorta deftillatum, parum 

phofphori praebet, | 
| Lucidi nihil reperias in mafla phofphori, quoad dimi- 
diam partem deftillata: itaque ex eo confequitur, acidum 
pari modo , quo ab igne expellitur, tum demum neceffariam 

infammabilis partem " induere, quae ad phofphorum confi- 
ciendum requiritur. 

X Offa combutta, alba vel nigra, pari modo apta funt ad 
phofphorum parandum: quodfi vero ponimus, atra adhuc 
- fatis olei eripyrevmatici continere, hoc mihi documento eft, 
magnam acidi partem , cum in album colorem cremantur, 
effugere: interea tubi certae funt rationes, cur alba offa ni- 
gris praefer am. Primo atra offa viliori pretio non conftant, 
dein facilius fordes ex hoc negotio contrahuntur, in cruci- 
bulo acidum majores agit fpumas, et continuum gravem odo- 
rem fulphureum edit In defüllatione phofphori ex nigris 
oflibus faepe in excipulo fal volatile deprehenditur. 

Quod attinet ad naturam phofphori ex offibus parati, 
hic mihi ab urinae phofphoro differre videtur: ignem conci- 
pitin aére humido ficcoque, volatilifatur cum aqua in ea 
- proportione, qua haec evaporat in aere libero, fibi relicta, 

. eandemque cum ipfa fuperficiem tenet, 
.— Poft combuftionem ac CACHE CM rubram relinquit 
- terram. 

Acidum phofphori ex offibus parati a terra fibi adhae- 

rente plenarie liberari non poteft. ; 

Cum acidum, ex octounciis pulveris offium, bis feparatum, 
fale alcalino plantarum faturarem , multum materiae praecipi-: 
tatae obtinui, quam per filtrum colabam, ac probe edulcora- 
- bam. Nunc recepi lixivium, ac ad cuticulam evaporavi, illud 
Nov. A, Phuf. Med, T, VIII, ea tur- 


go £n Dbferatio AXE Lois o os 
turbabatur, fileratum mihi, in prima cryftallifatione, parum tar- 
tari vitriolati praebebat, quaelibet ulterior evaporatio lixivium 
denuo turbabat, et reliquae cryftalli, quas collegi, erant parvae 
et molles, in carbonibus valde intu. uefcebant, ac tandem in 
albam pellucidam vitrificatam, matfam colliquefcebant , in 
aqua folubilem, quae neque ope acidi vegetabilis, neque mi- 
. meralis, decomponi poteft. | 

Haec maffa carbonibus mixta, atque in crucibulo per 
longum temporis fpatium candefadta, nullam monftrabat 
flammam. 

Cum, praeter Cl. WENZELIUM, nullus mihi innotuiffet, 
qui acidum phofphori, fale alcali vegetabili faturatum, ad. 
phofphorum applicaret, hoc experimentum neglexi. 

Terra feparata ac elota in acido filis fine effervefcentia 
folvebatur, ego vero acido vitrioli felenitem ex hac folu- 
tione praecipitare non valebam, per confequens nequaquam 
pura terra calcarea fuit: Ope al kali vegetabilis terra P 
feparabatur. | 

Quo magis fluidum eft acidum phofphori, eo majorem 
terrae portionem in folutione continere poteft, Acidum vi- 
 trioli quidem praecipitat, quoad maximam partem, fuper- 
fluam hanc terram ; quamprimum vero lixivium ulterius eva- 
poratur, iterum turbatur, poftquam filtratum, eique plus 
acidi vitrioli inftillatum eft, rurfus terra felenitica prae- | 
. cipitatur. | 

Hac operatione decies a me repetita, femper quovis 
acidi vitriolici additamento turbabatur, 

Diluebam pluries praecipictatum acidum phofphori ope 
aquae deítillatae, idque nonnihil evaporabam, felenites ite- 
rum praecipitabatur, idque pro meo lubitu, At idem prae- 
cipitatum in fuo acido rurfus folvebatur, quam primum ma- 
-gis.fluidum reddebatur, atque caletebat, Qua ex re mutua 
acidi phofphori ac vitrioli affinitas cum terra calcarea offium 
. Clare perífpici potefi : [ 

Quah-- 


M 


Experimenta circa Phofrhorum, 'ex-offibus paratum etc. 5 


.. Quanto plus terrae acido phofphori ineft, tanto facilius 
vitriticatur, tanto facilius vero per crucibulum ac retortas 
penetrat. 

Fieri poteft, ut acido phofphori, quod ego quidem ad 
phofphorum applico, portio quaedam liberi acidi vitriolici 
infit: fed femivitrificatum in crucibulo purificáàtur, ac more 
vaporis fulphuris tranfit. 

Quodfi diutius in crucibulo coércetur, acidum phos- 
phori diffipatur in vapores, qui, candela appropinquante, 
aut flamma carbonum, virides apparent. 

Acidum phofphori in vafe ferreo fpiffatum coagulatur, 
ferrique particeps fit, ope carbonum in vafis claufis nullum | 
profert phofphorum, in igne aperto candefactum nonnullas 
fpargit fcintillas, " | | 


Eslingae d. 7. Oct. 1785. 


dh OBSERV ATIO XII. 
Dn. D, CHRISTOPHORI GOTTLIEB BONZ. 
| nn path: 
( Pancreate | fuppurato. 


: * 
| RUM N XXXVIIT. annorum, inordinato vitae ge- 
. neri affuetus, ante annum, et quod excurrit, doloribus . 
vexabatur cardialgicis , et colicis, faepe recurrentibus, exa- 
cerbatis inprimis a cibis, digeftu difficilioribus. Febris acce- - 
" debatlenta, cum facie livida.  Laxantia, fubinde propina- 
ta, morbum neque tollebant, neque allevabant. ^ Anthel- 
minthica medicamenta unum alterumque lumbricum extur- 
babant, fed fine converfione in meliorem ftatum. | Ad mo- 
limina haemorrhoidalia, quae rebar fubeífe, promovenda, 
aegroto pilulas amaras, faponaceas, per fat longum tempus, 
deglutiendas dedi; iterum fine ullo effectu, — Tandem ob 
| G 2 ^ aegri- 


52 sap ctt Obferuatia: XU. 


aegritudinis pertinaciam cogitavi, ineffe mefenterio obftru- 
C&iones vaforum velglandularum: hine injuoxi ufum clyfte- 
rum, recens maxime celebratum, a Viro Experientiffimo 
Dn. D. KaEwrr, inlibro: zbhand/ung von einer neuen Ae- 
thode, die harínackigflen Krankheiten des. Unterleibs — zu 
heilet, — Frankfurt und. Leipzio. v785«, .Applicabantur fupra 
centum, fine auxilio. . Aeger tabefcebat in dies magis magis- . 
que: per no&tem cruciabatur doloribus acerbiffimis, qui in- 
terdiu per horas quiefcebant. ^ Opium quandoque nonnihil 
opis praeftitit.. Denique dolores ex improvifo penitus cef- 
 fabant, et octiduo poft, nimirum d. XVIII. Junii h. a, aeger, 
fractus viribus, diem obiit fupremum. 


Poftero die fectionem cadaveris adminiftravi, In cavi- 
tate abdominis reperiebantur liquoris aquofi, biliofi, 2-3. 
librae, et puris, in cavo pelvis collecti, duae tresve unciae. 
Véntriculi extremitas dextra, et pancreatis extremitas dex- 
tra, tam inter fe, quam cum fuperficie interna , lobi finiftri, 
etex parte etiam "dextri, hepatis, fuerunt concretae. In 
extremitate pancreatis dextra latuit ingens apoftema, quod 
fuperficiem internam hepatis, cum pancreate coalitam, exe- 
dit, tandemque ex hepate in abdomen prorupit, fimulque 
ventriculum perforavit, unde potulenta in cavum abdomi- 
nale eflluxerunt, | Mefenterium, lien, omentum, vitii 
erant expertia, nec non inteftina, quae vidi lumbricis vacua, 


Pancreas, et jecur, praeter loca ulcerofa, fana depre- 
hendebantur. |Vafa fanguinea magna abdominalia fuerunt 
inania. Veficula vifebatur integra, fellis plena. —Thoracem, 
et caput fcalpello non fubjeci, cum defunctus utrobique ni- 
hil mali perfenferit, — : 


Octiduo ante mortem, quo dolores ceffavere; procul . 
dubio abfceffus fuit apertus, "'- : 
| ier — Exem- 


De virtutelOpii exhilarante in aegro, poft oraues eíc. S2 


Exempla pancreatis fuppurati habes in Turru Obferv. 
jiadic. Libr. IV. cap. XXXIII. Jo. ScuezNxm Obfervationum 
medicarum Libr. III. Sect. I. Obf. CCXCI. Tuoware BangTHO- 
LINI uhgémóhnlichen anatomifchen Gejehichten, Zmweytem Fiun- 
derf, Gejch. ag. 


0B sERI-ATIO XIIT. 


Dn. D. CHRISTOPHORI GOTTLIEB BONZ. 


De 


Firiule Opii exhilarante in aegro, poft. graves [pasmodicas 
| pajfioues,/ apoplexia ferofa mortuo. 


P Minifter, corporis habitus ficci, biliofi, ftaturaé 
parvae, thorace, adverfo, averfoque, Vi i. »de- 
venerandus. cum ob 'vitáé integricatem , tum ob eruditionis 
praeítantiam, tribus milliar ibus ame d disjunctus, jam ab ado- 
le -entia crebris cardialgicis pathematibus conflictatus fuit, 
quae aetate provecta magis magisque invalefcebant, Céto- 
rum videbatur fanus, viresque, invaflonibus fpasmodicis 
fractas, brevi utplurimum recuperavit. 

Appono epiftolas nonnullas, quas ad me dedit Vir di- 
gniffimus, ut ex illis et morbi hiftoria, et medicamentorum, 
 inprimisque opii actio, eo clarius elucefcant. REA 


Ep. 1. Burgft. d. d. 24. Sept, 1781. 7j. 
Dile i fime. 


. — Tnfültum paffus fum dolorum cardialgicorum atrocif- 
fimum, perdurantem ab octava hora matutina usque ad duo- 
decimam noctis, * Tubercula externe in ano erumpunt. De- 
coctum ex radicibus graminis, et faponariae continuo, nec 
. non ufum faponis Vus et Lon ammoniaci, ad "diffol- 
: 3 ! "ven- 


4— 


54 77 | Obfervatio XIII. 


vendum, quos füfpicaris, fellis calculos propofitum. —Tem- 

pore pomeridiano, urgentibus fpasmis, deglutio opii, in for- 
mam pilularem redacti, granum dimidium, bis terve, inter- 
pofito horae dimidiae fpatio, poft fingulas dofes.  Pilulae 
hae mihi apprime conducunt, et plane fingularem in me ef- 
fectum edunt. Etenim me non fomnolentum reddunt, fed 
alacrem atque ferenum, ut per dimidium noctis meditationi 
concionum facrarum- indulgere poffim; neque minus mane 
furgere cum corporis animique refectione.  Dofin ultimam 
fumo hora 5-6. vefpertina,' quia circa hoc tempus fpasmi - 

plerumque remittunt. Clyfteria, repetitis vicibus applica- 
ta, parum frugis exhibent in fedandis doloribus. —Ad alvi 
obftructionem," fi adeft, tollendam utor drachmis duabus 
Salis Seignettiani, — 


Ep. VM. Burgft, d. d. 13. Octobr. 1781. 


— Hebdomade elapfa venaefectionem adminiftravi, 
quam excepit fpasmus vehementior cardialgico- colicus, tri- 
duo per intervalla perfiftens, utplurimum ingruens una alte- 
rave hora poftpaftum, | Hefterno mane excernebatur fanguis 
pulchre rubens per alvum. | Opii effectus idem eft; medica- 
menta cetera eadem, — 


Ep. lll. Ibid. d. d. 3o. Octobr. 1781. 


— Spafmi penitus fere ceffarunt: quandoque recru- 
defcunt tempore confueto poft paftum, mox iterum fopiti, 
afiumto opii grano dimidio. Medicamentum hoc eximiarum 
in me virium eft: fumo, bis terve per diem granum dimidium, 
abfentibus etiam doloribus, vigorem enim et alacritatem cor- 
pori animoque reddunt, cum contra, opio neglecto, tor- 
pore atque morofitate affectus fim, noctuque fomnum ha- 
beam gravem atque moleftum, .Se- et excretiones opium 

non 


/ 
d ' j ! 


NX. 


De virtute Opii exhilarante in aegro, poft graves etc. — S5 


non turbat. —Medicamentis reliquis utor iisdem. Modo 
propius invicem abeffemus, ut eo facilius copia fieret inter 
nos voli aquam. 


Ep. IV. bid. d. d. o. Nauemtn 1781. 


— Poft molimina RU. dec nudius tertius per- 
peífa, invadebant me dolores colici et cardialgici acerbiffimi 
hefterna vefpera. Poft duo grana opii, in quatuor dotes 
diftributa, et fenfim deglutita, fpasmi circa undecimam ho- 
ram noctürnam filuerunt. Fruebar tum quiete jucundiffima, 
fine fomno, usque ad lucem hodiernam.  Perluftravi me- 
ditatione promta penfüm quoddam verbi divini; compofui 
poftea Tetraftichon , quod tibi hic mitto, in laudem opii; 
tandemque de lecto fürrexi vividus atque vegetus, duo 
eirca traduxi plane infomnem. : 


Ep. V. Ibid, d. d. 4. Januar. 1782. 


— Cum mihi opium dolores non amplius fedet, utor 
ex confilio tuo oleo lini expreffo; fumo de illo mane, poft 
meridiem et vefperi cochlear plenum, indeque ab octiduo 
fere nullos dolores expertus fum. IN ihilofecius cum animus 
eft noctem pervigilandi, ut ftudiis operam dare poffim, 
opium adhibeo: quin interdiu unam alteramue dofin capio, 
"ad excitandas, et reftaurandas vitae vires, alias mihi hypo- 
chondriaca pathemata facile taedium atque aegritudinem af- 
ferunt, Se.-et excretiones vigent.  Cibos duriores melius 
concoquo, quam molles. Sapo venetus et gummi ammo- 
niacum, nec non decoctum radicum, adhucdum mihi in 
ufu funt, | 


l 


Ep. 


| E who f - JObfervatio. XIII. 
- By. VI. Grunb. d. d. 23. Martii 1782. 


Jam beneficio Illuftris Synodi Wirtenbergicae Grunb... — 
promotus laetor, me tibi viciniorem effe. Opium dolores 
denuo fopit, quapropter illud in hunc finem iterum capio. 
Effectus ejus ad exhilarandum animum idem manet.  Sae- 
pius jam accidit, ut granum femis vel integrum in templo, 
priusquam fuggeítum confcendi, deglütiverim, mirumque 
P modum exinde in dictione ad populum corroboratus 
' fuerim, 


In hoc valetudinis ftatu 3E ipai Vir doctiffimus; Mo- 
do dolores ceffarunt, modo recurrerunt: aliquande per tri- 
meftre fpatium quieverunt: modo opium illos compefcuit, 
modo non.compefcuit ; virtutem autem reficientem et re- 
ftaurantem exferuit conftanter. Initio Octobris anni 1793- 


firmus adhuc erat, ac vegetus. Sub medium vero hujus . 


menfis inordinatis motibus febrilibus vexari coepit, cum 
fomnolentia, et appetitu multum debilitato. | Accedebat ce- 
phalalgia, quam octiduo poft fequebatur plenaria fenfuum 
externorum abolitio, tactu folo refiduo.  Pulfus erat celer, 
inaequalis, intermittens ; : refpiratio libera, abdomen de- 
preffum, Tendem, die 26. dicti menfis et anni, placide bea- 
teque exfpiravit, anno aetatis fuae quinquagefimo primo, 
Corpore ad fectionem denudato, apparuit abdomen val- 
de deforme; umbilicus enim, altius locatus , epigaftrio con- 
tiguus erat, et margo fuperior offium innominatorum ab ul- 
tima coífa. fpuria vix pollicem diftabat. Regio epigaftrica 
praetumida erat, ac elevata in utrumque hypochonérium. 
Pari modo inflata erat regio umbilicalis in utrumque lumbum. 
Scalpello e regione cartilaginis enfiformis deorfum ducto, 
ftatim per integumenta communia diffecta. ventriculus adeo 
fe protrufit, ut maximopere cavendum éffet, ne laedcretur. 
Peracta fectione abdominis cruciata patuit, elevationem re- 
gionis usbilicalis formatam efle ab inteftino colo ampliffimo, 
uuris P 


De virtüfe Opii exhilarante in aegro, poft oraves eíc.— $7 


utris inftar dilatato, et protuberantiam epigaflrii, ortum du- 
xiffe a.ventriculo fupra omnem modum longo latoque. :In 
cavitate abdominali feri rubelli circiter libra femis extravafa- 
taerat  Inteftina tenuia, et potiffimum crafía, flatibus ma- 
 gisfcatebant, quam (cybalie. Venae inteftinorum, inprimis 
tenuium, ad minimos ramufculos pulcherrime repletae erant, 
arteriis contra vacuis. Effectus mortis! Ambo genera inte- 
füinorum nec inflammata erant, nec gangraenofa.  Llepats 
utrumque lobum deprehendi praeternaturali accefforio lobulo 
auctum. Juxta fundum veficulae felleae prominebat apo- 
ftema, puris tenuis aliquot drachmas continens. De reli- 
quo jecur fuit bene conítitutum, nec cholelithos aluit cyftis 
fella, Lien cum pancreate naturaliter fe habuit, nec non 
mefenterium, in quo nonnullas faltem glandulas tumefactas 
reperi.  Cardia, f. orificium finiflrum ventriculi, e regione 
tertiae quartaeve coftlae verae fitum erat fub diaphragmate, 
a ventricui mole vehementer furfum trufo. . Thoracis ca- 
. vum amplum fuit ob gibbum in parte ejus anteriore et po- 
ftica, et pulmones continebat fanos, quorum dexter pleu- 
raeleviteradhaefit. Pericardium liquoris circiter uncias octo 
cónclufit.. Uterque ventriculus cordis polypos tenuit mol- 
les, glutinofos,  Cranio diffecto vafa durae matris apparu- 
erunt valde turgida, In fuperficie externa hujus meningis, 
in regione verticis, fuper, et juxta, finum longitudinalem 
 fuperiorem copiofae glandulae minutae induratae, quae a 
.Pacechiono nomen habent,'in confpectum veniebant. Se-. 
parata dura matre ftatim ferum prorupit, multo magis detra- 
. Cis membranis arachnoidea, jufto craffiore, et pia, quae 
| maturaliter conftituta fuit. Gyri cerebri a fe invicem remoti 
erant, interfluente fero. dern ftagnabat inter utrumque he- . 
mifphaerium cerebri usque ad corpus callofum. ^ Ventricu- 
los anteriores, nec non tertium, neque minus anum, et 
vulvam, fic dictam, copiofiffimo liquore ferofo-lymphatico 
inveni quafi inundatos. ': Plexus choroideus erat pallidus, gra-: 

AN. AG. Phyf, Med, T. VIL. RI nulo- 


) 


58 | . Obfervatio XIII. 


nulofus,. Probabile eft, feri hanc profufionem immodicam 
aquae ductum Sylvii cranfiiffe , ac, valvula magna cerebri . 
fuperata, ventriculum quoque quartum repleviffe. Tempo- 
ris anguftia, bihorio emim poft demortuus efferendus erat, 
me prohibuit, quo minus in hanc rem ultra inquirerem. In- 
ter duram matrem et cranium nihil extravafati reperiebatur. 
Apoplexiam ferofam hunc affectum, rectius hydropem ce- 
rebri, dixeris. 

In feéctione me adjuvit egregiae indolis juvenis, in aca- 
demia Stuttgardienfi Sereniffimi Dni Ducis tum alumnus, hoc. 
anno ad gradum Doctoris Medicinae evectus, Phbippus . 
Theophilus Knaus. 


. . De virtute opii exhilarante ; orientalibus gentibus ma- 
xime familiari, plura operae pretium eft videre in Jo. ANbR. 
Mvnnav apparatu medicaminum , tam fimplicium, quam 
| praeparatorum et compofitorum, hujusque Vol. lI. Goett. 
1779. edito. In mala, quae ab largiori, et protractiori opii 
ufu Vir celeberrimus p. 233, et 240. deduxit, e. g. fatuita- 
tem, ftuporem, taciturnitatem, fomnolentiam, memoriae . 
labem aeger meus non incurrit, cum opii, biennii et duorum - 
menfium fpatio, refractis dofibus, non amplius unciam unam 
et drachmas feptem confumferít: idcirco etiam apoplexia 
ferofa, cui aegrotus fuccubuit, inde haud exor:a fuit, Dies 
faepius plures, quin etiam feptimanae praeterfluxerunt, qui- 
bus opio ne ad recreationem animi quidem indiguit. Proba- 
biliffime ferum eo tempore in cerebrum fenfim fenfimque 
effundi coepit, quo aeger de motibus febrilibus, fomnolen- 
tia, cephalalgia, conqueftus eft, i.e. fpatio decem octove 
dierum ante mortem : colluvies enim haec ingens ferofo-1ym- 
phatuca erupiffe: non videtur uno, et fübitaneo impetu. 


Colica- cardialgicos dolores. procul dubio a juventute 
fovera* flaruum coacervatio,, colon et ventriculum, fub male 


conformato corporis habitu, atque angufílato abdominis ca- 
j : - VO; 


De ufu alcali volatilis externo. | So. 


vo, in fupra memoratam molem extendens. Spafmi dein- 
de, in adultiori aetate, adaucti fuere congeítionibus haemor- 


rhoidalibus. 


Efslinga Onoldum miffae 
d. 16. Octobris 1786. 


| OBSERFATIO XIV. 
., Dn. D. CAROLI  GUILIELMI 'NOSE, 


De "in 
ju alcali volatilis externo. 


Hess tenerioris puer decennis, qui ante annum febre. 
quadam lenta.per plures menfes laboraverat, denuo 
per tres feptimanas anguítius valens, ante decem forte dies 
pede dextro in foffam , non adeo altam, delabitur. - Inter- 
jectis aliquot diebus, fentit dolorem femoris dextri; glandu- 
lae nonnullae inguinales acque intumefcunt. ^Vini fpiritus - 
camphoratus, unguenta quaedam, fuccus fedi a chirurgo et 
parentibus ; fruftra, vel finiftre, tentata, dum omne humi- 
dum dolorem intendit, Praemiffo folvente, propino aegro 
febricitanti emeticum, quod bilem viridem magna copia 
educit, Abinde melius fe habere videtur, Mox vero ad- 
fectum femur infigniter tumet, exfurgit dolor gravior cum 
febre aucta. lInfufum florum Arnicae, et radicum Gei urba- 
42i, *) interne fumitum ; externe facculi difcutientes cum 
: IMPOR " H 2 | cam- 


*) Egregias hujus radicis virtutes in. profligandis febribus intermítten. 
tibus, a Cel. Bucupavr depraedicatas, et; ego multoties expertus 
Íum, ut hoc remedio, pauperibus praefertim, exoptatiffimo , carere 
unquam nollem, Sua utique fubinde huic morborum generi in- 
haeret peruicacia, blando medicamine omnino infuperabilis, De 
quo vero fgecifico hoc non efl dictum ? 


60 . . Olfmvatio XIV" 


camphora effecerunt quidem, ut aeger, alterno quovis die 
peius fe habens, levatus quodammodo adpareat; crus vero, 
quod citra dolorem movere, cuique inniti nullo modo poteft - 
puer, indies volumine crefcit. | Dum itaque tardior aluus 
cremoris tartati ufu mobilior redditur, adplicantur dolenti . 
parti fomentationes ficcae, e cincribus clavellatis (part, IT.) 

.et fale ammoniaco (p. a invicem mixtis, conflatae, eo 
.cum eventu, ut dolore, tumore ac febre penitus profiigatis, 
mox in plenam cum valetudine gratiam redierit puer, qua 
nunc (fere per integrum annum) lautius fruitur, quam olim. 

Vetulae feftigia fallebant lubrica faxa; procidit i in ge- 
nua, fouet contufas partes fpiritu vini camphorato, fanat- 
que. Remanet interim per plures feptimanas tumor trium 
forte pollicum longus, femipollicis latus, mollis, folo ta- 
&u doleris, füpra patellam genu dextri: eidem fomentationi 
vice volatili, paucis diebus, perfecte cedit. : 

Virgo robufta, faepius vexabatur tumore brachii, prae- 
primis finiftri, dolente, contra varia remedia rebelli, Cauf- 
ía non adeo obvia, dubia. Simili fotu fanatur..|. Semel tan- 
tum, quod fcio, malum eodem modo denuo depulfüm, 

rediit. 

: Plura quidem, in his luculeritiora ,- quae ufüs dbetit; | 
de praeftante remedio proferre poffem, cujus notitiam Clmo 
"Abildgaard *) debeo. | Quum vero rei hactenus , ut vide- - 
tuf, iniquius praetervifio, memoriam paullulum revocare 
fola mihi mens eft; iíta hic fufficiant, 


Elberfeldae, Initio Februar. 1786. 


o p volatifir ufus externus iu Societ, Med, Hafnienf. Colledaneig ; 
Vol. Ido p. 265- 269. (Havnias 1775. 8.). laudatur in oedemato- | 
fis calidis tumoribus, ubi fpiffitudo cum aliquali humorum acri- 
nionia, nec non debilitas folidorum praefto eft. 


In rheumatiímis 
we, RopO roborandi , aromatica, addas, 


OBSER- | 


 OBSERVFV ATIO XF. - 

"Dn. D. HENRICI. FRIDERICI DELIL. . 
o7 o0. VHeido falis communis in gypfo..... 
pv jeft, inter plerosque mineralogos , opinio, 
WM terram oypfeam ,. et lapides, ex ea.concretos, effe ;n4o- 
lis calcareae , hoc tamen:difcrimine, ut ea acido vitviolico 
fit faturata, et eapropter alias nunc poffideat qualitates, quam 
fimplex.calcarea : necnon acidum e gypfo ,: praefertim e fpa- 
fhis oypfeis , elicitum , fuae fingularis fit naturae, quare illud 
acidum [pathi appellarunt. Cujus autem indolis fit boc aci- 
dum, etan vere nouum fit acidorum genus, de eo jam olim 
fui follicitus, et ideo varia inftitui experimenta, atque in 
ea meditatus fum, quales meditationes primo adjeci differta- 
"tioni -academicae , | de  affeUibus  arfhriticis ,  Erlangae 
MpccLxxxu. menf. Nov. habitae, quae quoque continetur 
án Fafciculo I. Aduer[ariorum meorum. phofico medicorum, 
Num, XII. e quibus meditationibus confeci, acidum fpathi 
effe magis indolis acidi falis communis. Cum vero illud fpa- 
thum, e quo hoc acidum elicitum erat, in differtatione di- . 
éa, tamen minus recte fuerit appellatum pouderofum , (quam- 
vis verbum fuo modo defendi potuiffet,) .neceflarium duxi, 
hanc mendam corrigere, et mentem meam clarius  expli- 
care, et nominate fluorem fBafhofum, f. fluorem mineralem, 
quem, F/usf Spath, noftri vocant, qui naíurae: p 9pfeae eft, et 
equo acidum [pathi erat obtentum. — Peregi illud. in fche- 
diasmate, Erlangae wpcecLxxxur, impreíffo, et quoque in 
"Adver[ariorum meorum Fac, IV .. n. XIII. inferto, quod curas 
pofteriores nonnullas circa acidum fpathi continet, in quo ex-- 
perimenta varia, et ratiocinationes protuli; e quibus elucet, 
in g3pfo omnino refidere et acidum. falis communis , feu mu- 


vialicum, t | | 
: Ii4.. : Praeter 


Lu s Obfervatio XT. 


. . Praeter autem ea experimenta, quae jam in fu»eriori 
differtatione adduxi, ad demonftrandam hanc porro fenten- 
. tiam5- noviter elegi notifimam illam 2)pfi fpeciem, quam 
glaciem /Mariae vulgo vocant, contufam, Hanc cum fale 
tartari puriffimo mifcui, et mixtum in crucibulo bene calci- 
navi, et calcinatum in aqua deftillata folvi, etin patina vi- 
trea evaporavi. - Tum; per vices, haec folutio fiftebat - 
cryftallos fericeas, et feleniticas. . Decantato liquido, hoc 
iterum ,. poft. juftam .evaporationem , largiebatur fpeciem 
éaríari vitriolaíi. 'lertia demum vice, cum fimiliter proce- 
derem, impetravi, praeter cryftallos feleniticas, et tartaro 
vitriolato. fimiles ,; quoque cubicas, et fali digeflivo Sylvii, 

ut et [a/j ammoniaco fixo, analogas,. | ud 
Ut autem magis pateat impetratarum cryftallorum fa- 
cies, eas cunctas, prouti, per vices, fefe manifeftabant, 
(quod tum ftatim fieri non poterat) in patina vitrea, natas, 
ad naturam, nunc delineandas, et aere.incidendas, curavi, 
quas in adjecta Tab. II. jam, et hoc loco, naturae cüuriofis 
exhibendas ratus fum,  Siftitur itaque fub lit. A, dicta patina 
vitrea, cum. cunctis relatis cryftallis, quarum maxime nc- 
tabiles, fub lit. B. feparatim , delineatae funt, inter quas plu- 
res, figurae quadraíae, et cubicae, eminent. In primis au- 
tem lit, C. eminet quaedam configuratio magna, fub lit. D. 
micrefcopio paululum aucta, faciem cubicam, quam fal 
commune, aut et fal digeftivum Sylvii, habere folet, per- 
fecte referens !. Quodfi itaque e figura falium, et habitu 
eorum externo, jamaliquid, quoad mixtionem , et habitum 
internum, concludere licet, utique et hic valere poteft, ez, 
quae in certo aliquo tertio conveniunt, eatenus inter [e con- 
Uenire: ut itaque conformatio cryftallorum noftrarum fic 
concipi poffit, ut et zcidum vitriolieum, quod in gypfo non 
nego, cum fale alcalino vegetabili, effecerit fpeciem tartari 
vitriolati; acídum autem falis communis, f. muriaticum, quo- 
que in £/zcie Mariae, ut gypfo, habitaffe, quod cum fale 
tartari- 


De acido falis: communis á] oypfo,. - 65 


- tartári unitum , munc concreverit in falis communis fpe- 
— ciem, faldigeftivum Sylvii dictum, quod eatenus faltem à 
fale communi differt, ut in hoc pars alcaliha fit. mineralis, 
in illo autem' vegetabilis, ^ ^^ ^ ^. indus cita b dtd 
| Ne vero hic fuperfit deceptio- quaedam; cum faepe 
accidat, ut, fub eadem corporum figura, maxime diverfa la- 
teat mixtio, (veluti illud in cryftallis lapidum, et glebarum. 
metallicarum, toties obvenit, quae quidem faepius faciem fa- 
lium referunt, haud quaquam vero haec ipfa falia;. cum qui- 
bus, quoad figuram convenire videntur, continent) atque 
ipfa figura confueta falium fit mutabilis, (quale quid aférum 
- cubicum demonftrat) et omnis excutiendus fit error, non 
in figura folum acquiescendum effe putavi; fed fpiritui nitri 
puriffimo,' durum per fe non folventi, addidi aürum puriffi- 
mum foliatum, et pauca faltem grana falis noftri cubici, un- 
de fpiritus nitri in aquam regiam mutaíus eft, et aurur folvit. 
Solutione hac flava, ope. fruftuli lignei, lineas quasdam, in 
manu mea, duxi, circa vefperam, quae altero mane egvepi- 
um colorem purpureum prae fe ferebant, (qui. color -folutis 
onis, auri. teftis: efL1) neque prius -ditpareBant, quam poft 
tempus aliquod cuticula infucata defquamaretur. | Jam, cum, 
(& nonnulla alia experimenta excipias; ignis, et hepatis fül-' 
phuris, ope, facta, quae vero huc non pertinept,) non 
aliud menftruum. detur, quod; via. humida, aurum fol- 
vat, quam aqua. regia, ^ noflnum: menfítruum-' autem 
per adjectum ;::acido; nitri j^ fal c noftrum | cubicum ,- e 
eypfo obtentum, in;aquam regiam: converfum fuerit, fal 
faepius dictum, cubicum, fuiffe.indolis falis communis , in 
aprico eft. . Prona itaque eft conclufio, in glacie Mariae, 
praeter acidum vitriolicum ," (de quo impetratum etiam fal 
feleniticum, et tartarus vitriolatus, teftaniur) habifare quo-- 
que acidum lalis comunis L7 ,JiJpofr. LISTER | 
—. .Sequirur quoque inde; gratis hucusque adfumtum effe, : 
acidum illud, quod terram calcaream in gypfum mutavit, ef- 
E | fe 


» 


- 


E - Obferuatio-XF'T. 


» fe folum Mision naburae! fequitur porro, acidum muria- 
ticum ibi latere poffe, ubi illud non praefumitur, nec ex- - 


-- 


fpe&tatur ; ideoque, fi copiam ejus, in.globo noftro. terras - 
queo, fpectes, illud magis pro univerfali habendum effe, 
quam. ullum aliud: atque: fic, in conftituendo acido quodam 
in corporibus mixtis ,. magna opus efíe circumfpe&ione, et. 


pluribus experimentis, et repetitis, quae ehemica doó&rina 
fübminiftrat: : ' | 


i 


Prlnge, P 5. 27 i77. 


| "OBSERFATIÓ XVI. 
. Dn. OTTONIS JUSTI EVERS. 
kde geile qal V. qeu 


! Luxatione humeri. 

[y de: igibtü offium, inprimis de dotalibus 

quamquam luculenter fatis et perfpicue pertractata , et: 
a PErITO aliisque cláriffimis viris folide j^ cogitateque defcri- 
pta, immo ab excellentiffimo et experientiffimo Porro feli- 
ciffime aucta fit atque ditata: tamen manus extrema non-: 
. dum adeo ^acceffit operi, ut omnes habeat numeros, fed | 
meo, quidem judicio, nonnulla intacta; aut. inexperta, funt. . 
tfelicta, quae diligentes naturae et artis" ferutatores. obferva-:- 
toresque addere debent; fi poffunt; 'et explere qoe. has; 
quas animadvertünt lacunas. $ 

- Tales quidem lacunae, nifi me fallit animus, reperiun- d 
tur praefertim circa humeri luxationem , quae omnium fre- 
quentiffima effe folet;!et quae,:;fi propter impedimentà in- 
fuperabilia fanari nequit, Chirurgos: tamen plerumque culpa; 
e fulpieipne infcitiae notare folet, ..— 


^ Mito - 


De luxatione humeri. —— 6s 


"Mitto jam luxationum. toties repetitam definitionem, 
Su; accidentia 'et praédictionem: atfigna, luxationi cui- 
que propria, curatius paullo mihi exponenda efle arbitror. 

Conftat vero inter omnes, repofitionem luxatorum of- 
fium omnium requirere cumprimis accuratiffilmam anatomi- 
cam, phyfiologicamque cognitionem partium laborantium 
cunctarum , mufculorum puta, ligamentorum, quibus ofla 


inter féfe connectuntur, cartilaginum, capitum, e cavitati- 


bus fuis motorum, mechanismi denique mufculorum , una 
adfectorum feu laborantium, quae nifi quis habeat perfecte 
cognita ,. numquam recte fatisque habebit exploratas , neve 


luxationes offium, neve repofitiones. 


Caruimus autem usque ad. haec noftra tempora, | quan- 
tum quidem ego audiverim, ad repofitionem luxati humeri, 
inftrumengto, quo tractio, quae fit antrorfum, et quae fit ad 
oppofitum, five antitafis, fecundum mufculorum mechanis- 
mum, quantum fatis eft, et viribus aeque magnis, effici 


poffit; inftrumento inquam , quod luxationi aptum eft per- 


fecte, abundeque refpondens;: fie directo verfus inferiora, 
fi retrorfum, fi antrorfum , et fi introrfum, verfusque infe- 
riora facta eft, et quo mufculi tenfi in operationibus ,. qua- 
cunque ratione id fieri poteft, reddantur quieti, | Cujus in- 
ftrumenti effigiem hic adjicere libuit. 

Luxatio autem humeri antrorfum facta, quae, ut tani- 
feftum eft omnibus, difficillima omnium eft, et, quod bene 
Obferves velim, fine fingulari eaque haud communi enchei- 


 sefi ac dexteritate, non facile reponenda, ea mihi eft, fi 


humeri caput infra magnum pectoris mufculum , apophyfin 


«€oracoideam inter, et clavicvlam reperitur .elapfüm: feu, ut 


error evitetur omnis, luxationem humeri, ut norunt omnes, 
introrfum et verfus inferiora factam, eam dicimus; f1i hume- 
ti caput reperitur fub ala. | 
Inftrumenta mechanica, noftra et patrum memoria, ab 
hominibus de arte. noflra meritiffimis inventa, varia admo- 
UN. GI, Phyf. Med, T. VIIL i NS. 1 Pod 


(66 ov en vatio X1. 


dut funt, fed partim valde noxia et incommoda, ex parte 
quoque nimis compofita, fupervacua, nom. fufficientia, ni- 
mioque tandem pretio paranda. Quae hoc loco leviter tan-- 
tummodo perftringere mihi liceat, 

Inftrumentis, ad reftituendum luxatum humerum coni- 
mendatis, ufuque faepiffime adhibitis, fed valde incommo- 
dis, jure meritoque annumeramus fcalam, januam, bacu- 
tum, amben Hippocratis, et rotulam. cum volubili chor- 
da, quibus numquam tractionem e directo et antitafin, ae- 
quis viribus, efficere quis poterit, quoniam nimirum partes 
carnofas contundunt , et majora fanguinis vafa nervosque 
premunt, unde fit, ut interdum fequatur nervorum refolu-- 
tio, nonnumquam etiam, nifi maxima cautela adhibeas, 
ipfa humeri fractura. 

Supervacua autem mihí videntur omnia ifta compofita 
nimis, pretiofaque inftrumenta mechanica, quae noftra ae- 
tate in ephemeridibus doctorum, actorumque commentariis 
publicis, duodecim, immo viginti quatuor numis aureis pro- 
pofita funt venalia, quorum faepenümero vix unum fibi 
comparare poteft Chirurgus , cui curta fupellex. Inftrumen- 
tuni vero hocce meum, quod excogitavi , ct quo faepius 
cum magno ufus fütn commodo, unius vix thaleri pretio, ubi- 
que fere locorum, fatisque commode parari poteft et ad- 
hiberi, 

Methodo fuxatum humerum füperiorem reponendi non 
füfficienti, adfcribendam quoque cenfeo calcem. — Chirurgus 
nempe, in lecto aut in pavimento cum aegroto recumbens, 
calcem: fuam brachio füpponit luxato, manuque brachium 
attrahit... Manifeftunr autem eft, et facile-intelligi poteft, 
quam iniperfecta hic producatur tractio ; quae manu, et an- - 
titafis, quae fit calce, E 

Optima inftrumerta, ad reftituendunt humerum e cavi- 
tate fua elapfunr, quae ego quidem cognita habeo, map- 
T eft — et machina illa magni et clariftimi x re X 

Lv ETÍ- — 


De luxatione humerí. : 67 


". 


| PreTtTI, quam et LiTERUs, lumen illud Chirurgorum, 
Tab. X. Fig. VI. Chirurgiae fuae, pulcherrima figura expri- 


| qmicuravit |t pace tantorum virorum dixerim, magni no- 


| minis Chirurgi fine dubio fatebuntur, et hanc faepe non fuit- 
| fe perfecte fufficientem, quoniam ea, non relaxatio folum 
mufculorum, una laborantium, fed tenfio quoque et anti- 
tafis partium tenfarum et. inflammatarum , fatis nequit 
effici. 

Inftrumentum itaque, fi re&te judicaverim, operationi 
huic perfecte aptum, et fatis refpondens, has habeat pro- 
prietates neceffe eft : 

Primo, tenfio in oppofitas dire&iones, five antitafis fuffi- 

ciens ,. fatis fortis efto. 

Secundo, requiritur, ut vis tractioni adhibenda, ut com- 

-; modum videtur, augeri.mox poflit, mox minui. 

Tertio, illa ipfa vis partibus folum adfectis feu laborantibus 
adhibenda inferviat, ita, ne fanae pártes laedantur. 

Quarto, tenfio et antitafis aequis viribus feu eodem fiant 
motus gradu. 

ciuiritos vis adhibenda ductum moti capitis offis humeri mi- 
nime impediat. 

: Sexto denique, ut mufculi, una. adfecti, in operatione non 

. agant, fed, quoad fieri poteft, maneant quieti, profpi- 
- eiendum eft. 

^ «Num vero hocce meum inítrumentum, uti defcriptum 

hic adjeci, et quo perfaepe cum magno ufus fum emolumen- 

to, has commemoratas proprietates habeat. omnes, doctio- 

rum Chirurgorum relinquo judicio, qui fi id adfenfu fuo pro- 

mius magno id mihi honori ducam. | | | 


En fchema ipfum: Tab, III, 


Littera 4 defignat tignum arre&tarium duodecim ad eod 
decim uo: altum. 
I2 b. Cla- 


68 d OMfria x FI. 


b. Clavüs eft] ferreus, füperiori parti infixus, cui appetiditur. 

€. Cochlea cum rotula volubili. | 

d. Funis ductarius eft octo cubitos dongus, qui fupra rotu- 

— Jam moveri poteft, | 

e. llle ipfe funis füpra gie cochlea cum rotula por. 
rectus. 

f. Foramen in inferiori éódlilea ; per quba funis; duos cu- 
bitoslongus, tranfücitur 

g. Fafcia eft elana texta, quae huic. laqueo annedlitur , et 

- quà brachium füpertus obvolvitur. 

h. Uncus ferreus alto tigno infra infixus, 'per quem transiici- 

^ tur cingulunt, quo ephippia firmantur, fibulaque adftrin- 
gendum, quo humerus aegrotus obducitur. 

i. Splenium denfüm, quo arcte humerus laefus tegendus eft. 

. Haec conftructio, feu difpofitio inftrumenti adeo fim- 
plex eft, utin continenti, et duobus fere temporis Vous 
poflit iftrui et adminiftrari, 

Nobilis Eques Brandenburgicus Craevenitius , tufic 
temporis Subcenturio legionis cataphractariorum 'equitum 
Regis Boruffiae, cujus tum Manftenius praefectus erat, anro 
MDCCLXXXII, cum meditabundus per campos equo ve- 
heretur, prope Potzdamum, ex equo in terram decidit, quó 
gravi cafu luxavit- humerum dextrum fuperiorem. . Adfuit 
fine mora turmae equitum Chirurgus, qui luxationem iftam 
meram exiftimavit contufioner, aegrotoque, per totas feptem 
hebdomades, fruftra adhibuit/remedia, Medicinae Doctor . 
clariffimus, ejusdemque legionis loricatorum equitum Chi- 
rurgus- Primus w eslingius, quem honoris cauffa nomino; 
cujusque merita et amicitiam colui femper, cum fanationem 
aegroti, qui praeterea gracili et macilento erat corpore et 
paullulum gibbero, perficere non poflét, petiit, ut ipfi ad- 
efem.  Nudatis ergo partibus adfectis, perfpexi eas, ob 
ufüm remediorum fpirituoforum diuturniorem, rigidiores, 


duriuseulasque et vehementer dolentes. ^ Curatius porro 


ET. - .exa- 3 


De lüxatione humeri. vu x9. 


examinatis omnibus, inveni humeri caput inter apophyfin 
coracoideam et claviculam, ambobusque. humeris inter fe 


comparatis, vidi acromion non valde proftans, et fupra ca- 


vitatem glenoideam levem. depreffionem feu concavitatem 
exiguam.  Brachium paullo brevius erat fano, brachiumque 


anterius, introrfum íi flectebatur, magnos excitabat do- 


lores. 

. Quibus fignis innotuit prorfus, luxationem humeri fa- 
&am efTe verfus anteriora. . Doctor Weslingius ejusdem me- 
cum fuit fententiae, repofitionem haud prius poffe fieri, 
quam rigidi, durique mufculi et ligamenta paullo flaccidiora 
facta effent. Cui rei gummi ammoniacum adhibendum cen- 


febamus, percocótum cum aceto ita, ut fpiffitudine empla- 


ftrum. aemularetur, corioque fuperinductum, quod per con- 
tinuos duodecim dies brachio adfixum manere voluimus. 
.Quibus diebus praeterlapfis, remotoque emplaftro, 
mufículos animadvertimus minus crifpatos; quare jam expe- 
rimento cognofcere conftitui, quid poflet inftrumentum meum 
elevatorium.. 'lnfimam ergo humeri extremitatem obvolvi 
reticulo e lana.texto, triumque cubitorum longo, feu cin- 
gulo, quo. veredarii publici, his regionibus, corpus cingere 
folent, cui annexui minores in inferiori cochlea funes. 
Humerum obfirmabam cingulo, quo equos circumdamus, - 
quodque forte ad manus erat, corrigiamque cinguli tranfieci 
per uncum tigno alto infixum , cingulumqüe fibula infra con- 
dirinxi, humero autem, fubter cingulum, mappulam ma-- 
nualem complicatam impofui; jamque duos adminiftros lon- 
gum illum funem attrahere, brachiumque attollere juffi. 
Facile intelligitur, fic agendo, mufculos factos flaccidiores, 
tenfionem autem et antitafin non tantum aequa vi, juftaque 
proportione fieri, fed, ut lubet quoque, vel augeri poffe, 
vel minui. Mox dextra mea ligamentum humerale circum- 
dedi, finiftra autem inflexum cubitum, cumque crederem, 


-tractionem füfficientem factam effe, infimam humeri extre- 


1:3 Inita- 


nm oo — . Olfervatio .:XVT - 


— gitatem. flexi introrfüum, dextraque preffi ejusdem: caput, | 
Eo ipfo temporis momento, reductio cum fonitu aliquo fa- - 

. €a et abfoluta eft perfecte; | Quo facto, partes'laborantes | 
iterum operui emplaftto ex eodem gummi. confecto, trans- 
actisque diebus XIV, aegrotus fanatus eft quam perfectiffime. 
Aprili menfe," anni MDCCLXXXII, ^accefüt ad me - 
membris compacts et firmis ruftica quaedam, ex pago ali- 
quot milliariis ab oppido noftro diftante; cui ante dies XIV. 
brachium luxatum erat dextrum fuperius;. cujus reftitutionem 
fruftra tentaverant, et, ut reducerem ad fünitatem, rogavit, 
Inveftigatis diligentiffime partibus laefi$, concavitatem 'exi- - 
guam vidi fub acromio, cavitatem clenoideam animadverti . 
vacuam, acromionque proftans, caput vero brachii appa- 
ruit fub brachio, brachium fuperius paullo erat elevatum, a - 
pectore paullo, itemque paullulum verfus pofteriora diftans, 
extenfio brachii anterioris, motusque ejus antrorfüm, dolo- 
res producebat magnos, brachium praeterea cum fano com- - 
paratum, paullo erat brevius, Quae figna et notae nullam .: 
relinquebant. dubitetionem , luxationem introrfum effe fa- 
€tam, et verfus inferiora. — Et hic inftrumentum meum ad- 
aptavi elevatorium, ut in fuperiori obfervatione commemo- 
ravi, Dextra fcilicet mea laborantem complexus fum hu- - 
merum, finiftra autem flexi brachium anterius, duo-admini- - 
ftri longum attrahentes funem, brachium in altum elevabant, - 
ET. au&to paullulum adminiftrorum conatu, extrufum humeri | 
caput, fub dextra mea, in vacuam rediit cavitatem glenoi- . 
deam,  Perfeécta fic feliciter reductione, exhibui aegrotae 
remedia quaedam externa fpirituofa, quibus luxatum bra- 
chium fuperius diebus XIV. bene perfecteque fanatum eft. — . 
Menfe Augufto anni MDCCLXXXV, corpulentus et . 
valde torofus eques Regis M. Br. et Eleétoris Hannoverani, - 
legionis equitum Praetorianorum, in cujus legionis mini- - 
fterio me quoque effe, honori mihi eft eximio, equo excuf- | 
x graviffimo lapfu dextrum brachium fuperius E 1 
Uf. 


» 


De luxatione humeri. UT N 
! Turmae equitum Chirurgus fine mora mappula manuali re- 
|pofitionem tentaverat, fed fruflra, — Die tertio poft, eques 
| hic, juffu Praefectorum legionariorum, ad me miffus eft, ut 
|ei opem ferrem, — Facta fedulo perfcrutatione, inveni hu- 
merum, brachiumque füperius tumidum, inflammatum et 
| dolens, caputque humeri introrfum, et verfus inferiora lu- 
xatum,  Tentabam et ego reductionem mappula manuali, 
| fed itidem fruftra, —Utus itaque fum machina mea elevatoria 
tam fimplici, manuque mea dextra humerum complexus, 
finiftra incurvavi brachium anterius, — Mox juffi adminiftros 
| duos funem longum attrahere, brachiumque tollere. [llis 
|paullo fortius trahentibus, humeri caput, quod exciderat, 
|fub dextra mea forti cum fonitu in vacuam cavitatem glenoi- 
deam refilit, aegrotusque clara voce exclamavit: | 


Fada eft veffitutio! 


|. In valido hoc et fucci pleno equite, inflammatio peri- 
| euli quid minari videbatur, unde venae fectiones, antiphlo- 
| giftica interne, et emollientia externe adhibenda erant, qui- 
| bus inflammatio doloresque pulfi, et fanatio feliciter plane- 
que ad finem perducta eft. — — | 
— . Humeri luxationes- antrorfum et introrfum, verfusque 
inferiora factae, experientia docente, omnium funt frequen- 
tiffüae, ob rationes autem anatomicas illasque notiffimas, 
difficillime quoque curantur, maxime, firalongiori tempore 
acciderint, ficque inveterataefint, et aegrotum brachium fa- 
no evaferit brevius. Quod Chirurgi, ufu et exercitatione 
pollentes, faepius fane, quam vellent, ut credo, expert 
JHIOIOS 60. | | : | 
Luxationes humeri e directo verfus inferiora et retror- 
fum, quae, ut omnes norunt, facilius fanantur, per tot an- 
Tos, quibus Chirurgiae opéram dedi, nullae acciderunt, 
quas 


Ax S : ^ Obfervatio XVI 


quás ego quidem reftituerem, quoniam, ut opinor, . aut raro 
admodum fiunt, aut ab aliis forfan fanatae funt, 
. Auctores, de arte noftra: optime meriti, veteres. non 
modo, fed recentiores quoque, docent, extrufum "humeri 
caput ea ipía via effe reducendum, qua exceffit: atreductio - 
:luxati humeri introrfum, verfüsque inferiora, quae, utdixi- . 
mus, omnibus aliis eft frequentior ,. femper huic opinioni. 
repugnat ac refragatur, Nam in hoctantum cafu, eoque ad- - 
modum raro, poteft effici, fi fcilicet liramentum capfulare, 
item duo humeri ligamenta lateralia ruptafunt, ^ Tunc vero. 
cafus eft mixtus, Poteft nimirum humeri caput, propter ru- | 
pta ligamenta femper antrorfum extrufum, facili impreffione - 
in cavitatem glenoideam reprimi, fed eadem facilitate per 
 disrupta rurfüs exciditligamenta. Per gummi tamen ammo- 
niacum, cum aceto ad emplaftri fpiffitudinem percoctum, et 
corio fuperinfufum, humeroque arctius: circumcirca impofi- 
tum, continuisque diebus XIV. immotum ita retentum, brc. - 
chio autem interim in mappula quiefcente, duos hujasmoci 1 
cafus fex hebdomadum fpatio perfe&e fanavi. "3 
Perinde, ut ad regulam illam revertar, ' acfi Chirurgi | 
in hoc cafu, quo omnes, una laborantes et adfici, mufculi | 
et ligamenta tument, inflammantur, tenduntur, coa&i fem- - 
per vi agere, facere vel omittere poffent ea, quae habent : 
in votis,  Forfitan etiam illi de vi contrahente, mufculis | 
propria, ne cogitaverant QUEE La camen in operatione 1 
fimul fuperari debet. 1t; T 
Hac de re inftrumentum hocce meurn elevatorium tam: 
fimplex, quo mufculi una adfecti, quantumr id fieri poteft, - 
flaccidi redduntur, et tractio et antitafis: aequis viribus, ut | 
lubet, augeri poteft, vel minui, pro utilitate fua et prag 
ftantia acftimandum puto, .. 3 
Regulae vero illae et praecepta in mufels quidem facili 3 
negotio "praefcribuntur ; multo et facilius defcribuntur, ufü - 
autem, etlongis multisque. experimentis cognoftitur, faepe . 
rem . 


i / 


LI a * 


De luxatione humeri. " 75 


rem fecus fe habere, fatisque habemus, modo fiat reftitutio, 
quae interdum fümmam eludit noftram induftriam, et, pro- 
pter impedimenta infüperabilia, plane nequit fieri. Id quod 


. €t fequens probat exemplum. 


Menfe Majo a. MDCCLXXXVII. Sereniffimi Ducis 
Megapol. Praefecturae Doemizianae Gubernator Rathigius, 


- fubjectum huic'praefe&urae hominem ad me mifit, anno- 


rum circirter XL , macilentum et facie fubflava et nigrican- 
te, rogans, ut aegrotum ejus brachium fanarem. Hic homo, 


ante VII. menfes, dextrum brachium fuperius luxaverat. 


Reductio mappula manuali iterum ac tertio fruftra tentata 
erat. Facta accuratiffima perfcrutatione, inveni humeri ca- 
put introrfum,. et verfus inferiora luxatum. — Brachium lae- 
fum multo non folum tenuius, | fed duobus quoque digitis ía- 
no brevius erat, Acromion valde proftans, et vacua cavitas 
glenoidea formabat concavitatem, fatis fub oculos cadentem, 
caputque humeri in profundo alae erat immobile. s 


Expofui homini, repofitionem bene et feliciter tentari 
ideo non poffe, quia partes adfectae, VII. menfiurn fpatio, 
jam coaluerint;; unde ad medendum ipfe haud effet appofitus. 
Mifer non tulit libenter repulfam, .et füuminopere, enixeque 
petiit, ut faltem experirer et attentarem omnia. Cui flagi- - 
tationi ut fatisfacerem, elevatoriam meam adaptavi machi- 


nam , praecepique, ut tres adminiftri longum  attraherent 


laqueum, brachiumque levarent in altum. llli quamvis 
fumma vi.traherent, tamen os humeri fub ala plane per- 
maníit immobile. - Invitus ergo et coactus, hominem íine 
auxilio dimifi domum. : 

Omnes itaque Chirurgos beneanimatos, etmiferis mor- 
talibus opem ferre defiderantes; fimplex hoc meum et ma- 
xime parabile inftrumentum elevatorium, ufu, fi videbitur, 
recepturos, beneque de illo exiftimaturos, plane confido, 
ut numerus miferorum horum mancorum, qui arti noftrae 
— Nov. A48, Phyf. Med, T. VII, K plus 


74 DUM 'Obfervatio. XVIL- à | d 


plus moleftiae, quani. honoris dant, aliqua faltem eX parte | 
hr cupi 
- Si tandem Chirurgis, legionum caftra equi. pla- | 
ceret forfan, trochleas has rotulasve ex orichalco fibi paran- 
das curare, facillimo negotio in caftra, fecum transferri, et - 
exigente neceffitate, in continenti, in quovis arboris ftirpe | 
fatis alto, conftrui poffent atque difponi. 


Elanovera Erlangam miff. 1787. 


. e OBSERFATIO. XVII. 

Dn. OTTONIS JUSTI EVERS. 
UU, 2 — De 
Ai oeod Y n6 de. 


nter omnes morbos , pueris sropidé, nullus fete mole. 
ftior, foedior, magisque dotati quu, et Iqualigus,, eft, 
quam Cariris TiNEA. | 


Tinea vero, Gallís teigne vel tigné, Gerhitinil der Eb. : 
grind Kopfgrind , büfe Grind, fcabies ^eft ifta mala, feu . 
porrigo, in parte capillata, adeo contuniax, immo et con- 
tagiofa, ut non facile fine artis artificio depelli poffit et pro- : 
fligari. Capitis autem cutis tinea valde tumet, caputque - 
panni inftar craffi, villofi et hirfüti fpectatur, velíicca in ca- - 
pite exiftit crufta, digiti nonnunquam ctaffitie, quae modo : 
jutea, modo viridis, modo albefcens, apparet, et totum ; 
occupat cáput, qua pilis obfitum. — Plerumque aliqua capitis - 
parte locus aliquis confpicitur, ex quo pus effluit tetri, foe- : 
tidiffimique odoris. Mirum in moduni praetered, et acriter | 


prurit, pungitque , et T — qm madet puro vel. | 
ichore. | | 


Sana- - 


"] 
» s 


De Tinea.. s 73 


Sanatio morbi hujus tam foedi, hucufque evulfione ra- 
dicularum pilorum capitis facta eft, quae fane operatio hor- 
roris plena, et admodum dolorifica , neque fine periculo 
fieri poteft, neque tamen femper eventu peragitur felici. 

Ratione igitur et experientia ductus, in mali hujus gra- 
viflimi, moleftiffimique cauífas primas feu. fundamentales at- 
tente inquifivi, easque diftinxi, et iis füblatis malum ipfum 
fanare tentavi; jamque officium meum efle puto, utilitati 
confulere communi, mediaque proponere, nullos prorfus do- 
lores excitantia, quorum ufu a methodo illa vulgari, et no- 
xam faepe. fanitati inferente, abftineri et dolorifica vehemen- 
ter, aeque ac terrifica ifta Mee Pechhaube, intermitti 
poflit et evitari, 

Majores noftri, de arte noftra meritiffimi ;; docuere, 
fcabritiel hoc genus, morbum efle magis radicularum pilo- 
rum, quam acrium, "vitioforum ac tenacium. humorum in du- 
&ibus glandularum febacearum, id quod vero experiendo 
.mondum potui cognofcere; fültem malum hoc non tam inter- 
nis cauffis nutriri "alique videtur, oropterea quod, ut con- 
Ítat, fia caufis recefleris, quas vocant fpecificas, tum in 
hoc, tum in aliis morbis topicis media itterna nihil poffunt 
"proficere, Clariffimus ille oec ani apu cives E QUES AB ACREL 
dicit: 

Vid. EQurTIS cLARISSIMI Excellentiff mi A MURRAY Bi- 
blioth. Medico-Praéctica Tom; HT. :P,-Hl. pag. 485. 
Cura tineae capitis, ufque'ad hance'noftram aetatem, admo- 
dum eft incerta, ita, uti et vera hujus malt cauffa; :  metafta- 
Íin puta, multum adhüc habet obfcuritàtis, 
-. JINeque etiam, ut quidam exiftimant, femper in cauffa 
eft fomes N eapolitanys z- : raro enim. e-contràrio mala haec fca- 
bies,.fi pura puta ipfa tinea «eft j: ' venereis Tif pómeniaus 
videtur conjunébe os occdi dts : 
-- Noftris his aliisque paflim regionibus, morbo fiui me- 
dentur feliciffime mulierculae, -et experimentis — 
j K 2 us 


76... Olfevato XV. 
bus nitentes, et arcana jactantes inaniora. Mihi, fide re- 
mediis his, eorumque efficacia et eventu, judicarelicet,eo re 
dit totum negotium, ut pilorum evellantur radices , et füp- 
puratione modica exftirpentur radicitus ; quod quidem artis 


noftrae periti cathaereticis lenioribus, lixiviis acribus, me- 
diisve, ex victriolo et alumine paratis, efficiunt. | | 


Pilorum evulfio fit vulfella, unguibus ,' vel fola pice, 
communi.  Curatio vero ipfa tarde füccedit, ut medici .fae- 
pe, diuturnitatis .pertaefi, illam relinquant imperfectam. 
Praeterea fanatio illa non apud omnes confláns eft, multas- 
que faepe operationis ejusdem poftulat repetitiones. 


Quod ad me attinet, evulfis pilis, loca infecta forti 
decocto centaürii minoris, in quo Mercurius fublimatus. cor- 
rofivus folutus eft; rite imbuenda, lavandaque.cüro. Do- - 
, &iffimus quidem Celeberrimusque DUNCANS; libro qui infcri-: 
bitur: Medical Cafes and. Obferv. V. adfirmat, fe puellae fex. 
annorum, graviter tinea capitis laboranti, cum fructu adhi- - 
buiffe Mercurium-fublimatum corrofivum. . Solvit nimirum | 
granum unum in duabus.unciis aquae fontanae, et in éa ma- 
Ceravit micas panis fimilaginei, .eapitique impofüit, et. terí-3 
in hebdomade eadem aqua caput juffit ablui, quo factum eft, 
ut fcabrities paullatim in plurimis locis. cederet. Quoniam 
vero pulis crebra remotio magnos excitabat dolores, loco 
hujus remedii, unguenti, ex una drachma aeruginis. et dua- 
bus unciis adipis fuillae, mane et: vefperi ; drachmam unam, - 
locis fqualidiffimis ; praecepit infricare. j 


- Eadem curationis ratio et Do&tiffimo illi et Excellentif-- : 
fimo EQurTI A MunnAY data occafione atrifit; fed levari qui - 
dem et mínui videbatur: mali: gravitas ,,at non conftanter. ' 
Omni tanien induftria diligentiaque Clariffimi DuwcAwsmme- - 
thodum fequens, licet pultis tam faepe repetitaremotio valde - 
. effet dolorifica; quia fingulis:vicibus ; radices pilorum debe- 
puse evelli, quarum tamen 'evoMio paullatim fiebat facilior: — 

- NE 


Ld 


De Ties ——— 77. 
nihilo tamen fecius Eques Doctiffimus longum per tempus 
non deftitit, laborem continuare, —Sperabat nempe, omni- 
bus pilorum radicibus evulfis, malum penitus füblatum iri, 
nunquam rediturum, fed pulte tandem fepofita, per cutem 
denuo incepit erumpere, Idem de unguento ex aerugine di- 
cendum eft. 

' Magnus Dux Florentiae arcanum , contra capitis ti- 
neam, redemitaForzanio quodam remedium, illudque ab 
experientiffimis viris probatum, poftea divulgavit quam libe- 
raliffime. ' Conftat autem pulvere e bufonibus, in olla bene : 
lutata, rite.in fornace torrefactis; qui antequam adhibetur, 
caput adipe fuilla probe eft inungendum, dein pulvis infper- 
cendus, tandemque vefica fuilla, aqua macerata, fuperim- 
ponenda fafciaque firmanda eft. Quo facto, elapfo viginti 
quatuor horarum fpatio, caput totum uniforme purum (unie) 
absque vitio et dolore fore, dicunt. | 

. Cujusremecii, tanto pretio emti, fumma mentis atten- 
tione adhibendi bis mihi data eft occafio, fed fpes me fefel- 
lit. Nam vefica et crufta fub illa concreta, pulvereque bu- 
fonum remotis , omnia quidem vidébantur uniformiter pura, 
tineaque profligata et exftirpata, at in ima cute apparuit te-- 
nuis, pruriens, albida fplendens crufta, quae quatuor prae- 
terlapfis diebus coepit humefcere, paucisque aliis diebus in- 
terpofitis, tinea cum omnibus fuis fymptomatibus aeque fae- 
viens, ac fuperiori tempore, rediit; quod argumento effe 
poteft, regia liberalitate emtum hoc remedium, cauffae mor- 
bi primariae, nondum fatis cognitae, tollendae et deftruen- 
dae non fufficere. | | ; 
-.—.. Corfius, Subcenturio, Luchoviae tunc morans, petiit a 
me, ut fanarem filiolam ejus annorum fex, quae bona alias 
utens valetudine , per duos et quod excurrit annos , . capitis 
tinea, omnibusque illam -concomitantibus moleftis fympto- - 
1natibus, vexata erat, -Praemiffis itaque demulcentibus et 
evacuantibus, pilos juffi, quantum fieri poterat, refecari, 

à inun- 


v8 á Obfervatio XT/II. 


inungique caput adipe fuilla, quo rite facto, fuperinfperge- | 
bam large denfiusque pulverem bufonum, totumque caput 
 texi vefica fuilla, aqua macerata, et rotam deligationem per 
viginti quatuor horas immotam et intactam relinquere juffi, 
Remotis deinde omnibus, totum caput uniformiter plane 
purum (unie) videbatur : at in ima capitis cute confpicieba- 
tur fubülis, albore fplendens, haud. depellenda crufta,. quae 
poft dies IV. humorem plorare coepit, octo autem diebus 
praeterlapfis, atrox et faeva tinea, cum omnibus pravis 
Ífymptomatibus, eadem Vi, ut fuperiori tempore, epul- ' 
lulavit. | 

. Mater itaque puellae follicita, negotium tam trifte ipfa 
fufcepit, partesque capitis fingulas ordine , inungere coepit 
olivo, quo, tinea paullulum emollita, pilos radicitus evulfit, 
tamque. diu laborem hunc continuavit, donec a parte una, . 
in alteram pergens, totum fic caput depilaret, Jam vero 
orti, ab evulfione pilorum, dolores levem excitaverant in- 
flammationem. et exulcerationem partium adfectarum, qua 
lentum , craffum et acre ferum fanguinis in tot bulbis radicu- 
larum pilorum emendatum eft, humores refidentes et tena- 
cjores in ductibus glandularum febacearum immutati, atte- 
mnuati et evocati funt, et evulfione radicum pilorum repeti- 
ta, deeurfu temporis "paullatim abfoluta; et conftans effecta 
eft fanatio. 

" Menfe Oct. 1783. rogatus fum, ut civis hujus oppidi 
Krugeri filioIo infererem variolas. . Puerulus.erat antüorum - 
duorum, temperamenti fanguinei, bona forma, et optima 1 

valetudine utens. Cum itaque dubitationem adferret mihi 
nihil, diligenter.omnia egi, adhibitisque principio evacuan- - 
tibus, fecundum praecepta Excellentiffimi Doctiffimique viri. 
SCHULZ A SCHULZENHEIM ,. incifiones feci in utroque brachio 
leves, id eft, non ita alte in carnem defcendentes, disque 
. fila pure variolarum macerata indidi, eaque emplaftro firmavi 

UPS Die fecundo vulnerum orae rubefcere incipiebant, | 
| et 3 


De Tinea, ^ 79 


[2 prurire; emplaftra conimutabantur, fila, pure variolarum 
tincta, immota remanebant, Quarto die pruritus et humor 
vulner um aucti, orae autem albefcebant. Die quinto albe- 
fcentem in vulneribus animadverti lineam, aegrotusque puer 
queri coepit de doloribus in brachiis, de rigore articulorum, 
alarumque dolore, Die octavo morbus incipiebat cum fri- 
gore per vices et calore, qui cum pruritu cutis defierunt. 
Jam geftus pueri erant ut ebrii, pandiculabatur, et in fomno 
pavore concutiebatur. Die decimo pulfus durus erat et ple- 
nus, cutis autem mollis et hutmida, id quod, dato largiori 
potu, eoque aquofo, pergebat. Die tandem undecimo nu- 
merofae variolae effiorefcebant, octoginta enim numeraba- 
mus, Nunc vero onmia fymptomata, die octavo aegroto 
tantope;e molefta, parentes vero hucusque anxios et fü- 
Ípenfos detínentia, minuebantur. Die duodecimo puer, ca- 
lidioris complexionis, variis crepundiis, quibus delectaba- 
tur, in lecto continebatur. Diebus fequentibus magnopere 
lecti calo:oxi commendavi, quantum puer cogi poffet, item- 
| que diaetam vegetabilem ,, potumique aquofum largiorem, 
| imperavi. Undevigefimo et vigefimo die aegrotus remediis 
| antiphlogillicis purgatus eit ,-:et | vicefimo primo die EEPRR 
| abfoluta eft curatio. 
| Sic methodo Clariffimi ScpuLZ A ScHULZENHEIM, cui 
| nulla alia par, meliorve exittimanda, et calore, trecentis 
| quadraginta uni infantibus infevi variolas, exitu longe feli- 
| cifimo, cum, ne unico quidem excepto, convalefcerent 
| Omnes, Huic digreffionifacile, ut fpero, quisque dabit ve- 
| niam, quoníam quidam, quorum ad fcientiam haec perti- 
, nent, non obfcure fignificabant, tineae capitis, duobus an- 
Tis poft, fecutae, proximam cauffam effe poffe inoculatio- 
nent variolarum; quibus autem tunc quidem temporis, ni- 
hil, ni contemtum tacitum, opponere potui, Puer nempe 
ifte fucci plenus, elapfis annis duobus, quibus incorrupta 
ufus erat fanitate, capitis tinea adeo adfectus eft, ut ne una 
: quidem 


js .  Obfervatio XVII. 


EJ 


cO 


quidem capitis particula, pilis tecta, fupereffet, quae tinea - 


. non obducta fuiflet, Poftquam initio evacuantia, fangui- 
nemque purificantia, interna, fine ullo fructu, malo oppo- 
fueram maligno,. media quoque externa itidem fruftra erant. 


applicata; et hic fumma animi attentione pulverem illum bu- 
fonum ltalicum, uti, ut fupra dixi, apud Korfiam virginem 


 feceram, adhibui, Sed eventus aeque parum mihi fecit fa- 
tis. Horis enim XXIV. elapfis, bufonumque pulvere remo- 


to, caput totum plane uniformiter purum (unie) effe vide- - 
batur, in ima tamen cute apparebat fübtilis illa, alborefplen- 


dens, pfuriens, rodensque ctufta, quae poft dies quatuor 


incipiebat humorem fítillare ; praeterlapfis autem diebus | 


octo, tinea capitis cum omnibus fuis cruciantibus moleftiis 
aeque faeviens, ac antea, rediit. Jam omnes vias perfequu- 


tus eram, feu omnia remedia, quae ego quidem cognove-. 


ram, et in hunc ufum parata et tradita acceperam, ad con- 


tumax hoc malum tollendum, tentaveram, praeter diram et. 


horrendam picationem, JPechlhaube, quam, quia, ut Excel- 


lentifus Doctiffimusque EquvEs AcREL!vs dicit, non fem- - 


per falutarem effectum producit, et quoniam cum evulfione 
radicularum pilorum, quae fine fummo dolore fieri nequit, 
conjuncta femper effe debet, in honorem et laudem Chirur- 


giae fempiternam, aut evitare, aut lenire exoptabam ma- . 


xime. 


operatio, quae, ut demonítravi, non femper certam mede- 


Jam affert, fcilicet picatio dolentiffima, plane poffit rejici et. 


profcribi, In hunc finem igitur elegi Gummi Ammoniacum 
in aceto, ad fpiffitudinem emplaftri;, coctum, illicum corio 


ea craffitie, ut haec cultri dorfum aequet, Hoc, capillis in - 
totum abrafis, capiti impofui, ita tamen, ut tria emplaílra, | 
quo commodior eorum effet remotio, totum caput tegerent. - 

| | Haec | 


^". ; " E 


2x 1 
. Ne 
^ 

, 


His tam gravibus argumentis motus, fecuram lenioremr ; 
que attenta meditatione quaefivi, fanandi hoc malum, metho-. | 
dum, ftudium et curam convertens eo, ut horroris plena . 


De inea. i 8r 


Haec emplaftra per totas quinque hebdomades immota 
ita manere volui; gaudensque interim animadverti, puerum 
paullatim fieri adfpectu et colore meliorem, vegetiorem. et 
hilariorem. | 

"Finita hebdomade V. emplaftra detraxi, locisque , qui- 
bus nondum reforpta erant, capillos, fub tegmine empla- 
ftrorum interim natos, fubtili vulfella fecui, emplaftris dein 
remotis vidi, totum caput ab omni tinea mundatum et per- 
" fecte conftanterque fanatum. 

Id quod argumento effe poteft, viribus Gummi Ammo- 
niaci emollientibus, prolicientibus et evocantibus, ferum 
fanguinis, topice in radicularum pilorum bulbis, absque 
earumdem evulfione, correctum, tenaces et ftipatos in du- 
C6tibus glandularum febacearum humores feparatos , capitis 
tranfpirationem promotam, omnesque cauffas topicas, ca- 
pitis tineam producentes et alentes, dote deftru&as effe 
et exf.irpatas, 


CONTINUATIO 
Obfervationum de tinea capitis. 


enfe Martio anni 1788. civis quidam et faber ferrarius 

hujus oppidi, nomine Piper, petiit a me, ut filiolam 
-ejus, annorum fex, liberarem a capitis 'TINEA, qua jam a 
 movem menfibus graviffime erat vexata, cuique multa paren- 

tes remedia, fed fruftra, applicaverant.. 

Totus autem vertex capitis foeda, glutinofa, ficca, 
gilva, paullulum albefcente cruíta ,. palmae magnitudine, 
obdu&us erat, quae fcalpta, humorem ferofum fudit, 

Hanc cruftam glutinofam duramque fricari juffi fortiter 
unguento nutrito, quo non modo emollita eft, verum ex 
parte etjam poterat removeri. Sub crufta cutis vehemen- 
tertumebat, et adfpectu inftar panni craffi villofi et hirfuti 
N. 448. Pli Mid, T. VIII. oL erat, 


- 
i x 


"es —.— Obfervatio XVIII. 


erat, colorisque fulvi. Jam vero non in eo commorabar, 
ut ufü remediorum internorum corrigerem prius humores, | 
propterea quod, uti conftat, in locali hoc cafu metaftatico, — 

femper fine fructu adhibita fünt: fed ftatim totam capitis par- 
. tem, tinea obductam, emplaftro texi de Gummi Ammonia- 

cO, in aceto ad emplaftri fpiffitudinem cocto, et füper co- 
rium extenfo, ita ut craffities latus cultri averfüm aequaret, 
Quod emplaftrum, totas quinque per hebdomades, ut im- 
motum capiti inhaereret, nec loco turbaretur fuo, ferio prae- 
cepi; magnaque interim cum voluptate animadverti, palli- - 
dum puellae colorem paullatim fieri vegetiorem et adfpectu 
hilariorem. 


Remoto emplaftro, capillos, fub illo interim natos, lo- - 
cis, quibus non reforptum erat, vulfella refecui,. laetus- 
que perfpexi, caput tinea plane liberatum effe, perfecteque 
fanatum, Quo exemplo non levi iterum ; - haud dubie, pro- - 
batur, GvMMI Ammoniacum , vi fua emolliente ftimulante- 
que, cauffam primariam topicam huius foediffimi mali peni- 
tus deftruere, et fpecifice fanare. : 


Flanovera Erlangam mif. 
d. 24. /Marí. 1789. 


OBSERF'ATIO XV TIT 

Dn. OTTONIS. JUSTI EVERS. I 

—. pe | 1 

/Morbis | uteri, 

M illis vatiisque morbis, quibus folus fexus fequior - 
obnoxius eft, miraculofum hocce naturae inflitutum, - 


| quo genus humanum propagari voluit , T Ícilicet facpit ' 
fime 3 


! De morbis uteri. 83 


fime conceptio et veneratio hominis, et quae his confecta. 
| ria in nonnullis fuccedere poflunt, originem dant et abundan- 
| tem praebent fícaturiginem. — Experientia autem edocemur 
| haud raro, cauflas horum adfectuum, feminis propriorum, 
| adeo frequentium, in morbiZa latere maífrice, et ab illa oriri 
| maxime, et ali, | : | 
Obfervatorum ergo et naturae curioforum omnium in- 
| tereft, fi, ut perneceffarium eft, in naturam ejusque leges 
| inquirere fatagunt, quantum fieri poteft, invefligare, cogno- 
| fcere et penitus perfpectas habere has internas, occultas eas- 
| que fonticas profecto cauflas, quae generationi et propaga- 
| tioni generis humani fat frequenter impedimento funt, Tum 
| enim demum Medico continget, tam efle felici, in foeminis, 
| aetate florentibus praefertim, internas cauflas topicas ftleri- 
| litatis accidentalis, uti et abortus, cognofcere, et ad tran- 
| quillitatem confervationemque integrarum familiarum reme- 
| dia adhibere maxime idonea, | | 
|  - In obfervationibus quidem meis Medico- Chirurgicis,. 
| quas nonnulli magni nominis judiciique Germaniae Medici 
aequiffimo fuo adfenfu probarunt, aliquot faltem ejusmodi 
| cauffas, felici eventu a me füblatas, data occafione protuli in 
| medium, quae vel conceptioni, vel perfectae foetus effor- 
|mationi, plane erant contrariae. Quae cauífae, cum fuis 
| fymptomatibus, ex parte quidem tactu eognofci et definiri 
| poterant: at in tanta earum varietate non femper, neque 
ratione femper firma, id fieri poteft, Tum vero, ubiomnia 
nobis videbuntur obfcuriora, uti id in cognitione plurium 
morborum humani corporis obvenire folet, in tanta caligine, 
fundamentum illud commune fyftematis Medico - Chirurgici, 
raíio fcilicet ef. experientia, facem nobis praeferat neceffe 
eft, et judicio noftro fubveniat, ad naturae vias quam dili- 
|gentiffe inveftigandas, ífedemque et cauffas mali dete- 
gendas, jc | 


| 


WEE h5  —. '' Menf 


84 - Obfervatio XT'LII. 
Menfe Tulio MOCCLXXXVI, , Wenzii, civis Wuftro- 


viens, uxor honeíta, annorum fere XXV, temperamenti - 
fanguinei, fed corpore gracili , rogavit me, ut fanitati ipfius, 


faepius minus profperae, confulerem. Tertio abhinc anno 


nupta fuerat, etante, et poft nuptias faepe morbis labora- 


verat, Facies pallida erat et cumidula, pulfüs tenuis, appe- 
titus deficiens, poft prandium et coenam plerumque flatibus 
vexabatur, regio circa ventriculum turgida, ad alvi tardita- 
tem accidebant gravitas capitis , fomnus Jevis, refpirandi dif- 
ficultas, menfes : admodum inordinati, mucofi et fpafmis con- 
juncti. Praeterlapfis poft nuptias aliquot menfibus, prae- 
gnantem fe feníit, fed dulcis et grata faufli puerperii fpes, 
tribus menfibus poft, abortu trifti perdita eft; de quo autem, 


quoniam me tunc temporis nondum confuluerat, vix fatis. 


certo novi, quae placentae forma fuerit, et quae prae- 
terea acciderint, excepto hoc uno, quod, magnam hae- 
morrhagiam fequutam effe, mihi dictum fit. 

Poft quem tam periculofum cafum, aegrota melius fefe 
habere videbatur, hincque parum follicita fuit de praeca- 


vendis, quae fuccedere poffent, malis confectariis. | At per- 
actis fic VIII. menfibus, iterum abortum paífa eft, cum ve- - 
hementibus fpasmis. Jam vero nunc in follicitudinem fum-. 


mam adducta, diligentius attendere, et accuratius de rebus 
fuis cogitare coepit, neque ita multo poft, auxilium meum 


poftulavit, Purgatio menftrua, quae a fuo ordine et a qua-. 
litatibus fuis plane recefferat, cafus hujus cauffas fatis aperte. 


et accurate demonftrabat. $i quis enim modum rationem- 
que excretionis hujus, mulieribus propriae, ex phyfiolosia 
recte cognoverit, fimulque .diligentiam adhibuerit, in: cauffis 
niorooforum horum cafuum explorandis et perfpiciendis, 
eum quoque non fugiet, humores corporis noflri talibus con- 
Ítare particulis, quae,.fi tardius, vel plane non moventur, 
mutuo fefe attrahunt, et vi ifta in corpufcula abire poffunt 
et formas, quae minus mpogie MM ex qua conge- 

latione 


- 


De "morbis- uteri. s X 


latione et concretione, et fluidorum mixtione fic alterata, non 
- mifi agmen morborum infauftum procreari pofle, certiffi- 
mum eft. 

Simulac nimirum particulae itae minutiffimae, a qua- 
rum mixtione humorum in corpore noflro circuitus facilis, 
et per minima vafcula capillaria tranfitus; dependent, majo- 
rem inter fe obtinuerunt cohaefionem, feu jufto propius ad 
fe invicem .acceflerunt, et mutuo.quafi vinculo fe invicem 
amplectuntur, neceffario in ipfis hifce vafis accumulabuntur, 
ad motum quippe progreffivum tardiores craffioresque factae, 
et denique, polyporum inftar, non folum in vafis capillari- 
bus ob craffitiem hanc haerebunt; fed et in ipfis magnis va- 
fis, vená. cava praecipue, jugularibus, puimornalibus, vel 
in omnibus cavis corporis, inde imáffae, ex lento, pituitofo et 

. mucofío humore concrefcente, nafcentur, —— 

— Ad has cauffas igitur removendas,. media hic eligenda 
funt maxime idonea, quorum fcilicet partes fübftantiales va- 
lent, craffiores praeter naturam, et tenaciores mucofosque 
. humores cohaerentes, et quafi congelatos, fejungere et dif- 
folvere, , ut in minimas illas partes extenuentur, ex quibus 
antea conftabant, eoque redigantur, ut quam maxime for- 
mam induant globofam , qua celerrime moveri, protrudi 
poflint et propelli, 

. . Praefto itaque huic fini fint media convenientia, et prae- 
cipue in hoc cafu locali, refolventia, ftimulantia et anti- 
 fpasmodica. . Qua proprietate gaudet certe Bella donna, 
His innixus ratiociniis, exhibui aegrotae, altero quoque die, 
füb vefperam quinque hujus plantae grana, totidem mixta 
gr. rhabarbari, Quo facto, ftatim excretiones per fedes, an- 
te haec rariores, perque urinam largiores fequutae funt: fe- 
. bris quoque levis acceffit. | 
... Hoe modo, fi recte judico, diffolutio fanguinis mucofi, 
in arteriolarum extremitatibus matricis haerentis torpefcen- 
tisve, effecta, et cauffa primaria mali b igkssica fugata eft. 

L 3 Poft- 


M 


86 5, Obfervatio XPTII. 

Poftquam remedia illa; eo, ut dixi, modo, ^ heidoiidibds | 
VIII. nondum plene. éonfümtis, adhibita erant, periodica — 
purgatio, jufta fua qualitate et quantitate, fuoque tempore, fe- 
quebatur, etaegrota vigore viribusque adeo firmata eft, ut 
omnem medicamentorum ufüm omitterem. . E 

.4. MDCCLXXXVI. menfe Octobri, rurfus bonam ha- 
bebat fpem de felici partu, nec falfo. ^Votis enim res ipfa 
refpondit adeo, ut, toto hoc geftationis temporis fpatio, 
nulla medicina, nifi venae feéctione unica, egeret, atque 
 meníe Julio maritum fuum magno adtecerit gaudio, filiolo 
nato fano et forma pulchro, qui, cum haec fcribo, fex ae- 
tatis hebdomades complevit. 

Sic laeta omnium recordatio, Medico, quacunque po- 
tuerit fcientia, ftudio et facultate, divina benedictione au- 
Ípice, propagationem familiae civitati utilem promoventi, 
triftes iftas moleftasque horas, quae medicinam practicam 
faepius comitantur, aliquo modo compenfat. 


/ P. S. 
Perfe&te abfoluta haec fanatio optimum habuit füccef: | 
fum: nam familia, de qua fupra dixi, jam MDCCLXXXVIII, 
mata fana, pulchraeque formae filia, aucta eft, quae vero 
- haemorrhagia, et fymptoinatibus, a funiculo umbilicali non . 
fatis firme deligato obortis, decimo vitae die extincta eft. 
Vehementér autem optandum effet, ut recens natorum te-. 
nera corpora, primis poft nativitatem horis, non ftatim, ut 
pro more fieri folet, fafciis involverentur et conftringeren- 
tur, fed potius calidis tegumentis et pulvinaribus. foveren- 
tur; fic enim facilius multo, meliusque et fecurius fanitas il- 
lorum obfervarti, triftiflimique hujusmodi et miferandi cafus 
animadverti poffent et. evitari, | 


Lüneburgo Erlangam mif. 
init. gpl 1789. 


: Ba 


à 
OBSERFATIO XIX 

Di D. CONRADI ANTONII ZWIERLEIN. - 
Hp d d s eim 


Effedus aquae Sinnbergenfis juxta Bruckenavium, in terris 
 Fulden[ibus. 


xámine chemico in aqua Simbergénf detegitur fal alcali- 
nus, terraque felenitica. . Parum fpiritus mineralis feu 


aéris fixi. continet haec aqua. ^ Tota analyfis et reactiones 


chemicae, cum aqua ifta inftitutae, in libro *), de fontibus 


medicatis Bruckenavien[ibus, a me edito, uberius expofitae 


Déc brescis 
- Aquae Sinnbergenfis virtus in eo praecipue confiftit, ut 


obftructiones referet, vafa minima penetret, blandam tran- 
fpirationem , imo fudorem, ufu continuato, excitet, uri- 


nam pellat, alvumque moveat. Acrimoniam, imprimis aci- 
dam, ventriculi corrigit optime, lentamque refolvit pitui- 
tam. n vias urinarias, vix haufta, agit efficaciffime, . Perfo- 
nae temperamenti, utut irritabilis, eut fenfibilis, aquas mi- 
nerales quafcunque respuentes, non tantum fine omni in- 
commodo, fed felici quoque cum fucceffu bibunt Sinnber- 
genfem. Ex hifce facile colligere licet, quibus in malis 
aqua Sinnbergenfis conducat. Praefentifiimum autem adfert 
' levamen in affectibus hypochondriacis et hyftericis, hae- 
morrhoidalibus, lithiafi, fluore albo, glandulisque obftru&tis; 


- Inter anthelmintica non ultimum tenet locum; afcarides prae 


caeteris celerrime necat expellitque. | Praeterea effectum ad-. 
huc praeftat fane mirum, nempe mercurium, in corpore diu- - 
tius jamjam latentem, altiusque fepultum, teterrima faepius 
fymptoinata excitantem, eruit , et totum quantum e corpore 
expellit, 

Hunc 


") Athandlung über die Gef ündorunuen bey "n ückenau, Fuld, 1785. Sei- 
te 40, und $5. 


8 ^. — Obfrvatio XIX. 


Hunc effe&tum aquae Sinnberpenfis anno 1776. clariffimus - 
"WzrkanD *) primo obfervavit. q^ quatuor annos ego plu- 
res hoc de efrectu collegi obfervationes, quarum unam fo- 
lummodo, memoratu dignam, heic fincere recenfebo. . 

-Mir so. annorum multis jam abhinc annis vehemente 
cephalalgia, vertigine frequente, arthritide, ac tremoribus 
vexabatur continuis.  Leviore infultu apoplectico jamjam 
bis erat correptus. Nec motione corporis, vehementiffimo 
quanquam folis aeftu, nec tnedicamentis fudoriferis quoque 
adhibitis, unquam elicere fudorem poterat aegrotus. Quan- 
quam varii in auxilium vocarentur Medici celeberrimi, va- 
riaque ab illis medicamina praefcripta fümerentur, nulla ta- - 
men fpes fanitatis recuperandae mifero affulgebat. — Anno 

7835. medicatos vir ille invifebat fontes. noftros. . Hiftoria - 
morbi. longe lateque mihi enarrata,. medicamina mercurialia 
corpori, ob malum venereum, ante plüres annos copiofius 
intrufa, adhucdumque inhaerentia, caufam diri morbi veram 
conflituere mihi videbantur, : 

Ad morbum nunc crudelem ab imis radicibus extirpan- 
dum, necefle duxi, medicamenta mercurialia,: fomno quafi 
fopita, e Jatebris fuis protrahere, atque ex corpore pros 
fligare. 

Aqua igitur Sinnber genfis, in hoc cafu fàt efficax mihi 
vifa, commendabatur. Primo die lene aegrotanti porrige- 
batur laxans, . Sequentibus fingulis diebus, ex ordinatione 
mea, vir potabat aquae Sinnbergenfis menfuram unam, afcen- | 
dendo poftea usque ad menfuras duas et ultra, fimulque bal- 
neo, ex aqua Jernarcenfi tepida, quotidie utebatur, Intra 
balneum capiti lintea imponebantur frigida Bruckenavienfi 
madida, ut humorum ad caput impetus (id quod plerumque 
efficit balheum) arceatur, minuatur, fimulque caput robo- 
4etur. Sic per tres hebdomadas aquae Sinnbergenfis bal- 


neorum- . 


X) Einladung zur Kur auf das Jahr 1777. an de? Kurort bey Brückenas i 
im Fuldifchen. Fuld. 1777. Seite 9. 


Effedus aquae Sinnbergenfís , juxta Bruckenavuium, ec. 89 


neorumque ufus continuabatur , interpofitis: laxantibus le- 
nioribus. ' 
r Primis jamjam diebus parca evocabatur tranfpiratio; quae 
gradatim ad largiorem usque fudorem augebatur.' Hacceme- 
thodo et fyinptomata paulatim mitiora fiebant, donec tandem 
pott tres hebdomadas plane evanefcerent. | 
Roborandi fcopo nune Druckenavienfi aqua, tam ad 
potum , quam ad' balneum, per quatuordecim dies adhuc- 
dum utebatur vir, fanusque Jaetusque domum iter fufcepit. 


T 


Amie Sinber venfis efficacia Tn lithiafr beso fegen 
| obfervatio. 

Be Botsdeiptes!; Religiofus F uldenfis , annorum 63. 
habitu corporis pinguedine turgido donatus, variaque craf- 
fi et obefi abdominis fata jam perpeffus, 1786. ad noftros 
- yeniebat fontes, meum implorans auxilium. — Ob varia pe- 
| €tus afficientia fymptomata, morbum erronee dijudicaverant 
Medici, àdeoque medicamentis minus convenientibus mále 
tractlaverant, veram mali caufam haud indagantes, quae in 
abdomine latitabat, pulmonesque duntzxat per confenfum 
| afliciebat., Caufa, in viis urinariis haerens, partesque remo- 
| tás per confenfum irritans, fat innotefcebat mp) in ftatum 
| morbi diligentius inquirent, 


| Praemiftüis quibusdam. congruis BINE TUM "  Sinn- 
| "Bergenfem, efficacia fua in ejusmodi malis probe. notam, ac 
pluribus obfervationibus .comprobatam, Religiofo praedica-. 
bam, Per tres aut. quatuor hebdomadas Sinnbergenfem, lin 
| beralius potabat aegrotus, et felicior methodi medendi, . 
| qne immutatae, eventus opinionem meam, de morbi eed 
| fuiceptam, omnino comprobavit; etenim intra hoc tempus 
fucceffive quinquaginta minores aeos duros ac gibros, 
N. Asi, Phuf, Med, T.F ILL. Az MiuonsM sig per 


9o P * Obfervatio .X X. 


per urinam absque omni moleftia Pater Philadelphus excer- 
nebat, ex quo nunc valetudine fruitur integerrima. : 
ná - Calculus renum et veficae heic atque in locis vicinis 
longe rariffime obfervatur, licet ad hunc morbum producen- - 
dum alimenta, in noftra regione ufitata, multum conferant, - 
Annon in aquis mineralibus noftris, queis totius regionis in- 
colae per totum annum utuntur pro potu ordinario, hujus. 
ratio fummo jure quaerenda fit? et eo magis id conjicere Ii- 
cet, cum inter Medicos, praefertim Britannos, conftet, aerem 
fixum, quo abundant aquae minerales noftrae, et falem al- 
calinum , peculiari virtute gaudere lithontriptica, uti aqua 
thermarum Carolinarum argumento eft, Sic clariffimus Ar- 
chiater KZmpf *), ad eundem fcopum, commendat aquas mi- 
nerales, Fachingenfes, Carolinas, Embfenfes et Seltera-. 
nas. [dem teftatur Home **) de aquis praecipue, UAR fa- 
lem alcalinum. continent. 


q d OBSERIATIO XX 
D; D. ERASMI LUDOVICI WERNBERGIERK. 


Circa genefin caerulei. Berolinenfis. 


DES publicas, ím foro rtis liberae imperialis Windshei- 
menfis, a longo jam tempore proftans, propter aquae, 
quam continet, impuritatem , ab incolis neglectus, fuperiori 
anno purgabatur, et ab 8o, pédibus ad 94. ufque excavaba- - 
tur ;- qua occafione argilla martialis, grifea, indurata, mica - 
paffim intertexta, nec nof pyrites mineralifatus, inde educe- . 
batur. "Etiamfi fcaturigo, ' ftudiofe quaefita , novanonrepe- - 
fiocury fühileminus tamen Fddus , intra Menfis unius entm | 

fenim 


* 
" LE 


L3 'Enchíridium tnedicutii, franéofurti et Lipfiae. 1778. pag. 131. 
7f) Principia Medicinae. Editio tertia, Amftelodami. 1766, pag.255.- 


- 


Circa genefin caevülei. Berolinenfis. - ot 


fenfim ibi collecta, ad 15. pedes ufque affürgebat; quae tur- 
.bida quidem, nigricans, íàlífa, heparque fülphuris fpirans, 
mora autem, ac, mediante fubfidentia fpontanea, pulvere 
fübflavo feparato, clarior hinc evadit, atque in füperficie 
fua cuticulam ferrugineam, iridi fimilem, contrahit,  Dictá 
. aqua, paludofa, ftagnansve, modo haufta, cum gallis tur- 
cicis laete purpurafcens, et cum lixivio fanguinis promté 
- caerulefcens, libero aéri per aliquot dies jam expofita, ne- 
que purpurafcit amplius, neque caerulefcit cum dictis rea- 
gentibus; fuperadditis vero nonnullis acidi mineralis guttu- 
lis, ftatim colores iterum oftendit confüetos: certíffimo fane 
indicio, ad aframentum nigrum aeque, ac ad caeruleum Bero- 
linenfe, gignendum, et manifeflandum, fi adfuerit maffa, feu 
miícela, quaedam, huic fcopo conveniens, fi non ex una 
eademque cauffa, aut femper plane eodem modo, acidum 
faltem tamen, et quidem neceffario ,- requiri. 

' Absque dubio acidum vitrioli volatile, (fub aéris he. 
patici nomine hodie comprehenfum?^) acmodum laxe cum 
"particulis terreo-martialibus cohaerens, hincque facillime 
 difflandum, in cafu fübftzato, 'enarratorum phaenomenorum 
continet rationem; 53e C9 

Quanquam lixivium fanguinis, cum acido minerali com- 
binatum, ad caerulei berolinenfis senefin folummodo füufri- 
. eiat, ideoque decantata illa mineralia, nec non metallorum 
folutiones, quae a Chemicis paffim adhiberi fimu/ folent, ad 
. augendum volumen magis, lucrique cauffa, addantur, quam 

quod modo dicta proprie ad coloris effentiam fymbola con- 
ferant; nihilo fecius,. ex oppofita tamen parte, non obftat, 
quo minus füperaddita quoque adftringentia vegetabilia cae- 
rulei berolinenfis praepediant productionem, ut potius ejus- 
dem et copiam, et pulchritndinem, mire promovere atque 
exaltare valeant, TENTER ON 
|. Atramenti nimirum fcriptorii conftantiffimus nigror co- 
 racinus, addito lixivio fanguinis ftatim alteratus, ac pro re 
É M 2 i9 s nata 


92 Y SIEUT AXI. 


natà abolitus, per acidum JViftri, lege artis ad: tationes 
uíque ; inftillatum, mox in elegantiffimum colorem caeruleum 
yvertitur!! qua occafione fimul evenit, ut fragmenta gallo- - 
rum turcicarum, in atramento adhibito: contenta, nigerrima 
vifa; nonfolum colorem priftinum naturalem. teaffumant, fed 
etiam, cum vitriolo mortis invicem. » uactata , atramentum 
pigrum denuo conflituant. |. "m 


| bg OBSERIATIO XXI. uud. 
Dn. D. ERASMI LUDOVICI WERNBERGER. 
j | De | 

rina caerulea, 


rina caerulea, ut ut perrara , ideoque in dubium pafí Ui 
U vocata, vere tamen talis in rerum riatura interdum exi-- 
ftit.. *) Liceat mihi igitur, pro afferti hujus probatione, ob- 
fervationem illuftrantem. cum Eruditis communicare, - 

Vir quadraginta fex. annorum ,. temperamenti fic di&i 
cholerico -melancholici, caelebs, probus, caftus, ftrenuus, 
vitae ffedentariae., ac librorum. leétionibus deditiffimus ; Cl 
bosque fimul difficulter, digerendos. in deliciis, habens, per 
quatuor abhinc annos cachexia icterica laborans, Menfe Ju- 
nii 1780. praecedente horripilatione i in febrem y'lidam; p an- 
. Kietate , agrypnia, afthenia, meteorifinoque ftipatam, inci- 
debat. Oculoruin tunica. albuginsd] hactenus fubflaya, lu- 
rida nunc, confpiciebatur;, hypochondrium dextrum , tume. 
factum. durumque, . levifimum prae dolore acutiffimo non 
amplius ferre potens atta ctum, decubitum folum fupinum, 
eumque horizontalem. tantum , permittebat ;. pulfus erat 
Te Merc ac intermittens , "pergam Mi. de- 

"a NDERIT OMS IIORP IU REESAPNSE QE » bilis- - 


| — 'Con£ CI. Misery ; dm neuph Lara: hs pen ab sit BAL- 
PINGERO edit. Vol, L. p. 269. feq. 


De urina caerulea. | 93. 


bilisque; refpiratio/parvd, frequens, et lingua fqualida, ra- 
dicem. verfus fubfufca, una. cum anorexia, fitique clamofa, 
obfervabatur. ' 4. 


Data appropriata antibilols, antifepticis maritata, eva- 
cuantia ingentem primo materiae atrabilariae, foetidiffimae, 
fermentantis, copiam, fummo cum aegroti levamine, fympto- 
matumque notabili remiffione, deorfum eliminarunt; quae, 
diutius" continuata , phaenomenorum , hucufque maxime 
ominioforut , agmen feliciter demum clauferunt. : 


Lotii, in ipfius febris candentia miffi, vitroque urina- 
rio immediate, et perquam fcrupulofe, excepti, hypoftafi late- 
ritia larga gaudentis, color quotidie, et per integram exin 


feptimanam, perfecte c3aneus conftansve obfervabatur!! Poft- 
ea autem urina iterum crocea reddebatur; quae quoque ad 


finem ufque vitae Noftri, tabe demum confumti, per 2. fe- 


re annos, femper talis permanfit, | 


.  Cadaveris feé&io non concedebatur; quaptopter, qua- 
lis capfülarum atrabilariarum , in producenda forte urina cae- 
rulea, fuerit habitus ? edicere haud yaleo. 


^ - Interim nonnulla de origine urinae caeruleae, ejusque 


fedimenti, fimiliter cincti, legi poffunt, in per?/.. Dr tra- 
&atu , vom Preujfifchen Bl, und der Blutlauge p. $6. Atque 
vero fimillimum videtur, putredinem quandam biliofam in- 
primis, in | corpore aegroto adfuiffe, et inde alcali volatile 
exortum, ex quo, accedente, quocunque demum modo, 


&cido, materia caerulea manifeftata fuit. Ut itaque praece- 


dens obfervatio quoque huic phaenomerio PAPRCAOUS, lucem 
quandam afferre queat; ^. 


EE dox dev cas nd MINURE- 


| — OBSERFATIO XXII. id. 
Dn. D. ERASMI LUDOVICI WERNBERGER. 


De | 
V'eniriculo. biloculari. 


(2 UE: certae, per fimiles alias rite confirma- | 
tae, unanimi phyficorum fuffragio, eadem gaudeant. 
dignitate, ac nova quaevis experimenta; fpero fore, publi- 


cum Eruditorum, hoc refpectu, praefentem quoque qua-  . 


lemcunque de veníriculo biloculari, a perilluftri Praefide in- — 
clytae Academiae Caefareae Naturae Curioforum, DELi0 9 | 
nec nona Cel. HeisTERO, **) fcite olim confignatam, pa- 
rallelam obfervationem, non plane dedignaturum effe. 

. Mir fexagenarius, litteratus, perfecte alias fanus, purus . 
putus phlegmaticus, ebrius ex convivio redux, ventricu- - 
lum, epulis refertum, vehementer impingit ad temonem, 
quoinde varia ftatim incommoda, vifü levidenfia, in regione 
finiftri potiffimum hypochondrii, fenfit, quae tamen, intra 
unius circiter luftri fpatium; fub variis et mire variantibus 
viciffitudinum exacerbationibus, febre anomala comite, ob- : 
ftipationeque, flatulentia, naufea et vomitu, in cachexiam 
fenfim, dirifüumamque . hypochondriafin ,  degenerárunt, - 

Multum jam multaque incaffum adhibita fuerant, cum a me; 
periclitans, demum aegrotus quoque flagitaret auxilium, Con» : 
filio in arena capto, utiliffimum ante omnia effe judicavi, le- 
niter folventia, fic dicta faponacea, eccoprotica, abílergen- - 
tia et antifpaftica, in confortio diaetae appropriatae, caute | 
tentaret, diuque hifce continuaret, | Praeter fpem omnem. : 
exfpectationemque notabilis mox: fymptomatum remiíffio, et 
paulo poft ipfa fere in integrum reftitutio fubfequuta eft; j^ 

| | la 


ww 


3) Nov. Act, Natur. Curiof. Vol. VI, p. IO. 
 3K*) AG. Nat. Cur. Vol. X. p. 55. 


- 


: De Ventriculo biloculari, -— — 95 
la tantum vomituritione, et fpaftica quadam fenfatione in hy- 
pochondrio finiftro, poft paftum fuperftite. 

—  Mucum vifcidum, atra-bile maritatum, fufpicatus, me- 
dicinae internae fülphur antimonii auratum, parca manu, et 
fcopo tantum refolvente,  füperaddidi; at, prima dofis, 
furfum ftatim ac deorfum, materiam foetentem, craffam, 
nigram, roob fambuci adinftar, quanquam inopinato, cum 
fummo tamen aeprotantis levamine, evacuavit, | Sumtae, 
alio tempore, aliae hujus 8. dofes fimilem femper effectum 
- Jaudabilem praeftiterunt. Sufficienter nunc expurgato fyfte- 

mate gaftrico, tonica, totus corporis, aàr campeftris, re- 

gimenque diaeteticum ftrictifimum, amifTam reftituerunt fa- 
nitatem, reftitutamque confirmarunt, | | 
Orta noviter, ex aegroti incuria, indigeftione, recru- 
duit vomitus; quo ejiciebatur initio jufculum rubellum, mo- 
do fumtum, e fructibus cynosbati paratum; poft horae au- 
tem dimidiae intervallum, radix quoque fcorzonerae integra, 
qualem ante 6. dies comederat, puraque fimul, ac fine ullo 
rubedinis, a dicto jufculo, veftigio. Quod phaenomenon 
plane fingulare illico me induxit, ventriculi, fi non divarica- 
tionem ipfam, ejusdem faltem fabricam admodum perver- 
fam, tacite praefumere. . Diaeta negativa, roborantiumque 
continuatus ufus, rebellem huncce vomitum denuo cicura- 
vit, labilemque valetudinem ita communivit, ut inftituendis 
itineribus, et laboribus officialibus fabeundis, Nofter par 
eflet, . | | 2; diu | | 
- Sanitas optima, per plures menfes laete jam virens, ira - 
 vehementiffima iterum ita curbabatur, ut nonfolum omino- 
fus ille vomitus niger fponte protinus rediret, fed et convul-- 
fiones clonicae univerfales, letales, fimul accederent, quae 
miferum, atrociffimis angoribus confumtum, poft r2. circi- 
ter demum horas trucidarunt. 3p) | 
. . Abdomen externe lividum, tympanitice inflatum, facta 

incifione, multum aérem mephiticum eructans, ichore mi- 

grican- 


"-—- ^ « Obfervatio X XII. 

-gricante , pérquam cauftico, duodecim libras medicinales. 
ponderante, repletum, et omentum paffim gangraenofuüm: 
deprehendebatur, Tubus inteftinalis erat integer; vefica 
urinaria vaeua, fanaque, glandulae mefentericae quoque in- 
columes; cyftis fellea autem, bilis loco, humore gelatino- 
fo, excolore tantum referta. Hepar. cinereo- flavum qui- 
dem, folitoque majus, minime tamen induratum aut fuppü- 
fatum; len contra vero monftrofe extenfum, cicatrifatum, 
et friabile reperiebatur.. Vafa brevia integra erant; aft cru- 
ore corrupto infarcta nimis, atque dilatata. ^ Ventriculus col-- 
lapfus; qualibet preffione materiam atram fübter orificium . 
ejus finiftrum,. mire extenuatum, pone arcum majorem, non- 
folum ex foraminulis permultis, ibi exiftentibus, fed et ex — 
rima quadam transvería peculiari, quinque lineas aequante, 
(absque dubio per affiduum vomendi conatum noviffime cauf-: 
fata, ) largiter fundens, craffiffimae hujus maffae libram ad- 
huc unam continebat.  Tunicae infuper, villofa, nervea, 
mufculofaque ab alia membranofa, .a dicta plaga deorfum ad: 
ventriculi interni medium ufque, perfecte folutae deprehen- : 
debantur. Ex coalitis hifce tribus prioribus, furfumque di-: 
rectis, ac margine callofo donatis, membranis, novus quafi! - 
-—— ventriculus, in ventriculo, conttirutus,. ciborum indi- 
geftorum rudera adhuc dum recondebat ! ! - 
| Quod reliquum eft, Lectoribus ingenuis dijudicandum ! 
Jubens relinquo: unde cicatrices illae venerint in liene, nec - 
non pervería haec ventriculi conformatio ? An congenita^? 
fuerit, aut, potius, uti- videtur, Bdquifits y: per vim exter- 
nam, puta, contracta?? — ror 


W'indshemio Erlaupam miff, 
d, 17. Mart. 1789. 


, 


IVO REC ot 97 
OBSERV ATIO XXIII. 
RELATIO 
Dn. IGNATII & BOR N. 
| "b 9 7- i0 
 Aurilegío Daciae "Transalpinae, —-. 


urilegium noftrum Dacicum non differt a communi. In- 
A: ftituitur lotione , aut Zluíatione, | Auriferax Tranfilva- 
niae folum, praecipue fterilis aridaque illa montium regio, 
in cujus fuperficie nihil gignitur, hodie usque fluvios fuos, 
rivulos, fontesque omnes auro ditat, exficcatis jam Tagi, 
Padi, Hebri et Pactoli aureis arenis, quae decantatae olim 
metallum amplius nullum fundunt, aut fpei quaerentium non 
refpondent. . Deponitur. auro mixta glarea ad finuofas flu- 
minum ripas, ubi lentiori curfu aquae fluunt, Ibi auzilegu- 
li; gens pauperrima mortalium, quae femper fame crucia- 
tur, quamvis, veluti. ftultum Midae vorum imitata, quid- 
quid tangit, in aurum vertat, fcamnum lotorium erigunt, quod 
€x affere latiore, oblongo ,. declivi componitur. .. Veftiunt 
Ícamnum hoc lanofa pelle, aut villofo panno, et ftructae 
huic portatili machinae glaream auriferam et aquas, fimpulo 
e flumine hauítas, adfundunt continuo, donec, abrepta cre- 
bris lotionibus glarei, pannus omnis fabulo fübfidente ob- 
ducatur. Abluitur faepius pannus, refiduum vero terreum 
- fuccufforia agitatione if vafis ligneis ,, conchae in formam ex- 
Ículptis, a baluce, paleisque aureis, abigunt, et abjecüs vi- 
tiis, cuftodiunt, repetuntque primum laborem, donec effoe- 
ta fluminis arena fpem amplius nullam lucri faciat. | Rema- 
nenti fcobi.addunt argentum vivum, quod, ceteras fordes 
— yefpuehs , .auri paleas. colligit, in pelles fübactas dein effuü- 
fum preffumque fudoris vice defluit, et aurum purum re- 
linquit. | 


N. 448. Phyf. Hed, T. VII. disse Messa aieneer eM 


] 


98. Obfervatio X XIII. 


"Alutatio alio modo peragitur. | Adfertur in planitiem 
C[ebe *) abrafa, per vernales et aeftivales imbres, a füper- 
ficie et venis montium ZMapuren[ium **) arena aurifera, et 
in (trata mille-paffus longa, tercentum lata, etorgyam unam 
profunda congeritur. Lavatur ex his autum 5 quod, ne te- 
mere fiat, Praefecti metallorum planitiem omnem in porti- 
ones aequales partiuntur, ita, ut pars quaevis per omgem 
ftratofae congeriei longitudinem excurrat, et latitudo tan- 
tum determinetur. Dein quivis aurilegulorum per ftrati par- 
tem, quae fua eft,;.canalem ducit, ad cujus finem foffam 
cavat.  Egeftis e canali, raftro metallico, majoribus lapi- 
dum fragmentis, immittitur retinaculo intercepta aqua, quae 
continuo profluens, arenam, e parietibus ablatam, in fof- 
fam devolvit. Reftatalius labor.  Collectas, in plena jam- 
jam foffa, harenas in planum inclinatum, cujus latera tabu- 
lis eluduntur, elutriant, fubflrato panno afpero, aurum re- 


tinente, quem eluunt, elutia vero aqua et hydrargyro pur- — 


sant. Arena, e montibus, per fuccedentes imbres advecta, 
evacuatos jam canales, et foffas, iterum replet, et pofteris 
novos praeparat labores. — ^ : | 
. Eft trans 7Marufium alia hujus generis jftratofa congeries, 
quae Cfebeienfem, puritate metalli, et antiquitate fodinarum, 
longe fuperat, nomenque a pago Oh/appian ducit. Stratum 
hoc arenofum, orgyam unam profundum, montem De/n3z 
verfus, ad pagos Sebeshely et Rikiffa initium capit, ubi fub 
fummo cefpite aurum éluitur ; defcendit dein per planitiem 
"Ohlapian, infra laetas; pagi Szafpian fegetes , nec male cu- 
ftodiri videntur, a Proferpinae matre Cerere, Plutonis divi- 
tiae,  Rigantur arenae hae rivulo Kopofienfi, cujus agros 
olim romanorum colonorum induftria fontibus auxit, ad la- 
vandum pretiofas has naturae ruinas, e jugis vicinorum mon- 
tium, per invias rupes, etfubílratos intervallis canales, ad- 
' TU | ductis, . 

$4) Comitatus Zarandienfis, | 
 "e*) Diftri&us Kórüsbanyenfis. 


De .Aurilegio Daciae "Transalpinae. 99 


du&is. Sed tanti laboris hodie nonnifi rudera fuperfünt, 
Excitata iterum, poft plurium feculorum cafus et injurias, 
ante quadraginta fere annos, alutatio Oh/apienfis, collocatos 
in hoc opus labores, cultoribus fuis fummo cum foenore 


.redderet, nifi aquae deeffent, Nec enim Kopofienfis rivu- 


-— 


Jus, nec imbres, nec cavata in altioribus partibus ftagna, 
quae aquam a pluvia tantum recipiunt, operi füfficiunt. Me- 
dirantur nunc incolae plures corrivationes, quae proficuas 
alutationi aquas fuppeditent. | 

Exercuerunt in illia etiam Daciae parte, quae ripenfis 
dicebatur, romanorum Coloniae alutationem , eujus adhuc- 
dum veftigia reftant ad fines Tranfilvaniae, in valle- are, 
prope Ohazuzm, piftram, et Margam, et ad pagos 7erfche- 
rou4, Polvafchniza, Purlaua et *Tumul *). .Lavatur etiam 


aurum e /Vera4 fluvio , regionem z4/mash , quae ad aquas her- 


. Delitefcentis in arena metalli capiu 


culanas, feu /Mehadiam ducit, a feptentrione in meridiem 


. percurrente.  l'oecundiores effe fluminis aecrefcentis are- 
. pas, experti funt aurileguli, deficientibus autem aquis, utram- 


que fluvii ripam perquirunt. Tollunt primum caefpitem, et 
argillam ad duos fere pedes perfodiunt; caedunt dein ftra- 
tum! e rotundatis lapidum fragmentis .conglutinatum, quo 
arena aurifera foluta, tres pedes alta, granis ferreis grana- 
ticique pérmixta, et lapidi arenaceo incumbens, tegitur. 
Iufundunt aquas, cum harenis, fcamno lotorio, fulcis plu- 
rimis transverfis exafperato.  Refidet in fupremis íulcis fer- 


. rum granulare, et fabulum granaticum, paleis aureis gravi- 


dum, haerente circa medietatem glarea, paucis auri miculis 
interfperfa, devoluta.ad pedem obliqui fcamni fterili arena, 
Octoginta fere Zingarorum, degenerae et foedae, Aegyptio- 
rum ftirpis familiae, per aeftatem in. hac regione auri micas, 
per hyemem vero ftipem colligunt, — "db 

Auri color, puritas, et palearum figura ubique variat, 
nt indicium ex arena fer- 
' l Nim ns | rea,- 
*) In Diftri&u Karanfebefüienfi, 3 ig2QiunA. x3 


ico acceda Obfevvatio XX. Ig. «3 


rea, retraCtoria, quae per Hungariam etiam et Germaniam 
aurum  fluviatile comitatur. Arena haec atra, nitidiffima, *) 
aeris injuriis in ochram non degenerat; acidis non folvitur, 
nifi acido falis nitrofo aut dephlogifticato; liquata, methodo 
vulgari, non cogitur in regulum, fors, ut. acutiffimus Po- 
da **) (üfpicatur, nec ferri foboles. 

Redimunt nobile metallum ab aurilegulis coaétores re- 
gii ftatarii, aut circumforanei, fixo per leges pretio, et plus 
quum octo centum pondo auri in aerarium referunt; fed fors, 
quod Rheni, Danubii, Moldaviae et omnium per ditiores 
provincias auri ramenta volventium fluviorum fatum eft, au- 
rilegium in Tranfilvania quoque negligetur, cum incolae lu- 
crofius fefe occupare noverint, quam fingulas auri paleas 
anxie legendo. . | | 


- Vienna accept. d. 4. OG. 1789. 6 
OBSERFATIO XXIV. x 
Dn. D. FRIDERICI JAHN. 


De 
Vfiione veterum hodienum non temere negligenda. 


Ya eft faeculi noftri conditio, atque iniquitas, ut, quid-- 
E quid antiquitatem fedolet, alto fupercilio fpernat, ac fere 
pro nihilo prorfus ducat, Quam quidem erga prifcos con- 
temtionem tantum abeft, ut equidem comprobem, atque 
«communi fere hominum noftrorum fentenuae fübfcribam ; 
ut potius non poffim non veterum medicorum in obfervan- 
do induftriam, in defcribendo diligentiam, in exercendo fim- 
I .plici- 

-!**) Gravitate fpecifica — 4167, 1000. : 3 
. "K) Nicol, Poda Addit, de mineris ferri in Continuat. altera: Sele&orum 

ex Amoenitat, Acad, Car, Linnaei ditfert, Graecii 1769. pag. 154. ^ — 


E 


De uflione veterum hodienum non femere negligenda, 101. 


plicitatem, mirari, talesque viros femper honoris cauffa ad- 
pellare. | Atque ego quidem cenfeo, lectionem veterum 
quam maxime commendandam, eamque medicis practicis 
etiamnum ufui.et commodo effe, — Ignorabant prifci, vel 
potius nondum norant illam, qua nobis gaudere licet, me- 
dicamentorum füppellectilem ; in curandis in - et externis 
C. H. adfectionibus, aliam paffim ingrediebantur viam, nec 
minus, quam noflrates, perveniebant ad fauftam felicemque 
coronidem.. 1n remediis, quibus utebantur, plura funt, 
quae, jure meritoque, crebriori ufu adhuc digna videntur. 
Eminet in his u///o illa, apud quemque de re medica fcripto- 
rem veterem perquam celebrata. Commendatam apud plu- 
rimos hanc, quam vocant, operationem, oblivioni tradidif- 
fe, certe nihili aeftimatle, videntur pofteri, caventes, ne 
fibi ipfis idem , quod Zrchagatho Romani, inurerent nomen. 
Paucis ábhinc annis furrexit cl. PovTEAU, qui, quam fieri 
potuit feliciffime, fanavit igne et ferro. Atque tunc factum 
eft, ut, quae medicamentis. et mànu curare non poterant, 
" igne-fanare quidam inciperent.  Elata igitur paffim uftio, et 
in priftinam reftituta eft dignitatem. — Fuerunt nunc multi, 
'qui commendarent hanc per ignem operandi methodum ; pau- 
ci, qui adhiberent: docuerunt plurimi, didicerunt muülti, 
 reapfe factam operationem litteris confignarunt pauci. *) 
. Quae quum itafint, non abs re alienum effe puto, enar- 
rare cafum, in quo felicem inftitui fanstionem per uftionem. 
— . Mir quadragenarius corripiebatur ao. 1773. vertigine, 
» quam, ceteroquin fanus, nullius momen efle credebat, 
INumquam antea laboravit vertigine, numquam (fit fides pe- 
mes ipfum!) alio quo demum cumque morbo. . Evanuit ver- 
tigo, adparuerunt plures in capite, vertice, circa aures et 
tempora nodi feu tophi ( Knofen, Beulen). Confulit aegro- - 
tus medicum, qui vilipendebat hofce; quos non fátis noffe 
: N 3 vide- 
. * 3) Conf. tamen Cl, JoAw. Pm. Jur. Ruporpm Diff inaug. De uflione 
cranii in. epilepfia , praefide ill, DEL10 defenfa , Erlangae 1768, 


102  Obfervdlio. x: XIV. 


videbatur tophos. De reftitutione in integrum lugentem re- - 
. focillat aegri animum, modo iati; quo illum uti jubebat, — 
balfamo fequenti: | fag 

. Rec, Sapon. veneti, "rwrce duas 

diffolv. in 
Spirit. fal. ammoniac. femiunc. - 
admiíc. 
Balf. fulphur. drachm, duas. 
M. d. xv. Febr. 1773. 

Quo quidem balfamo , quum inungeret aeger tophos, 
minuebatur admodum tumor, augebatur dolor: decrefcente 
nodo, crefcit dolor. Conquerenti hanc rem aegroto impo- 
nit medicus continuatam unctionem. ^ Unxit igitur porro, 
absque ullo tamen auxilio; reftabant tumores minuti, refta- - 
bat capitis dolor, fixus, punéctorius, urens. — — Non ita. 
multo poft "oig Pn AE medicus aliud, quod fequitur, un- 
guentum.. 

Rec. Sapon. nigr. sij. 
*Solv. in 
| Spirit. juniper, 5i. 
^. . . Effent. galban. $6. 
M, d. xxvi. Jun. 1773. ] 
Quo quum omni, ut par erat, diligentia uteretur; aes 


- 


ger fenfim fenfimque gravius audire, et "penitus obfürdefce- 


. fe, coepit, Aurium dolore, fonitu intraaures ipfas, et id 
genus aliis incommodis, angebatur aeger quam vehementif- 
fime. Acrem capitis dolorem vix et ne vix quidem ferre 
poterat —  Aeger nunc plures confulit medicos, ubicum- 
que locorum auxilium. petit, invenit nullum. Sunt omnia E 
vana ! 1] 
Quae quum ita er ant, vacavit totus legendis libris me- | 
dicís, fpe inductus, fore, ut in uno-alterove inveniat alis 
quid, ad rem fuam. pertinens. — Forte quaedam accepit Pov- 
TEAVII icripts, MEG. ei de uftione, levis fpei aura obji- L 

citur, 3 


.— Deuflione veterum hodienum non femere neglipenda. | 168 


citur, relegentem inflat. In fe ipfe experiri tentatur, quid 
fibi velit et poffit haec, apud prifcos quondam, apud incul- 
tos populos hodienuin, celebrata operatio. — Quem ab acri 
humore rheumatico deducebat dolorem , facile ab internis, 
quo pellebat medicus unctione füa, verfus extera urendo du- 
cere credebat. Dene cogitatum auxilium bene exfecutus eft. 
Parari jubebat fex cylindros ex goffypio conflatos, phalan- 
.gis pollicis magnitudine, quorum binos in fronte, binos in 
vertice, binos in occipite pofitos, incendit. ^ At vero fpes 
eum rurfus fefellit. Quoniam nimis laxi et molles fuere cy- 
 lindri; jufto citius exftinguebantur, Hinc fenfit levamen qua- 
lecumque; fed parum admodum. | 
Relicta igitur urendi methodo, aliam praeftantiorem re- 
periffe autumabat, in pulveribus draflicis famigeratiffimi 
AírLHaupnn, ^ Aft bone Deus! miferum antea, miferi hi, 
multo miferiorem reddiderunt! Salivae fluor, modum exce- 
dens, aegrotantis vires exhaurit penitus, ac ftomachi refo- 
Iutio impedit, quo minus illae reficiantur. Ventriculus enim 
cibi non tenax fuit, et, ut CELsus ait, defiit ali corpus, fic- 
que in procinctu erat, tabe confumi. His acceffit oppreffio 
pectoris, füdor copiofiffimus, colliquativus: capitis dolor, 
furditas manfit, ' ! | | 
. In hoc rerum peffimo ftatu perfeverare oportebat aegrum, 
per duos, et quod excedit, annos, terentem tempus fpe- 
rando.  Carebat omni auxilio, praeter fpem, unicum mife- 
rorum folatium, — Vel lenis tantum aura ad caput fpirans ad- 
ducit capitis dolorem vehementifimum. Quid igitur nune. 
faciendum? — Confugit iterum, me fuafore, ad uftionem, 
tamquam folum, qui ei in hoc horribili labyrintho patuit, 
exitum. . Iterum pofuit duo cylindros, eodem quo antea 
inodo confectos, in vertice. . Bene comburuntur, bene ju- 
vant. Quo citius hoc loco abfcedit dolor, eo peius faevit 
pone aures, ubi alii incendebantur cylindri,  Difparuit do- 
lor, adparuit fomnus quietus, fuavis, reficiens. Pofteaquam 
i : fic 


F04 us Olfervatio X XF. 


fic dormiverat per plures horas, aurem puris liquidi plenam 
credidit, acíenfit.  Digito auri immiflo, eduxit fruftulum 
quoddam , ligno emortuo haud abfimile, nucis juglandis ma- 
gnitudine, Odorem fparfit (fic ait!) eundem, quem habue- 
runt balfama fua, | Educta hac qualicumque materie, : ceffit 
dolor, redit auditus, fomnus, adpetitus ; E rediere vires, 
amorque yitae, Sic vixit tutus et incolumis per plures an- 
nos, haud immemor curationis fuge, hujusque fanationis 
—cauffae.  Cuilibet, quem audit, aegroto fuadere velit ufti- - 
onem fuam, tamquam  praefentiffimum auxilium, verum re» — 
medium panchreftum! 


"-— - 


OBSERFATIO XXV. 
Dn. D. FRIDERICI JAHN. 
JN ;vitsta | 
Secreíione latis, fine latlatione. 


otiffima eft illa, mammas inter et partes genitales mu- - 
liebres, fympathia, quam varii varie explicare ftudue-- 
runt,. Equidem in praefenti fingulas hac-de re opiniones, 
nec enarrare, nec dijudicare, volo, potius in eo veríàns, 
utadponam, mirae illius iympathiae, brevem qualemcum- 
que hiftoriam, 
Jenae ftudiorum cauffa degenti, mihi demandabatur ab 
ill. STARKE aegrota quaedam, in cujus morbi curatione mul- 
ta occurrebant inopinata, dignaque admiratione. Quae qui» - 
dem mirantem taxavit ex adílantibus femina quaedam, ro- . 
gitans, ut fuam audirem aegrotationis narrationem. JNarra- - 
vit igitur hiftoriam fecretionis lactis absqueinfantislactatione, 
Narravit et miratus fum; narrabo nunc, et non dubito, qu : 
Lectores mecum mirentur talem fecretionem. - 3 
Femina annorum triginta, ex ima populi claffe,,. Cor — 
pore duro, genere vitae laboriofo , nullam usque fanitati$ 
à E 4 


/ 


De Secretione adis, fine ladatione. XO$ 
- jü&turam fecit per totam vitam. Comprimebatur haec a vi- 
ro, uteroque concipiebat, Sexto circiter graviditatis menfe 
fuftibus male tractabatur, fenfitque hinc incommoda nonnul- 
1a, quae, paullo ante partum, per lapfum ab alto augeban- 
tur maxime, — Doloribus tunc perquam vexata, poft fudo- 
rem largifmum mammas lacte, feu potius fero ac lympha, 
tenui turgentes vidit. Non ita multo poft peperit puerum 
mortuum, atque manfit per aliquot dies in gynaedochio Je- 
nenfi, Atque, boc quidem tempore, curam circa eam paul- 
. lo negligentiorem fuiffe, dicit, id quod facile largior. "Ne- 
que tamen prorfus aegrotabat. | Omnia profpere fuccede- 
. bant, praeter lochiorum fluxum, qui fere fupprimebatur. 
Mammae Jacte turgebant.  Rediit domum mammis lacte ple- 
nis, "Tertio poft partum menfe lac aberravit verfus inguen. 
Sexto, poít partum, reverterunt catamenia, evanuit lac in 
mammis.  Difparuit dein menftruationis fluxus, rediit lac. 
Atque haec quidem alternatio ad hunc usque diem perdurat; 
. adeo ut, fiadfit menftruorum fluxus, defit lactis excretio, 
 » mammaeque fint flaccidae; e contra, quando menftrua fluere 
defierint, redeat fluxiolaéctis, — Accidit vero paffim, ut lac 
illud rediens aberreta via folenni; tunc ad alias easque di- 
verfas adfluit partes. — Sic. vidi lac ftillare ex naribus, ex 
aure, atque ipfum lotium fero lactis fimillimum adparet, 
.—. ., Omnia elufit baec aegritudo medicamina, —— 


. OBSERVATIO XXFIT. 
Dn. D. FRIDERICI JAHN. 
pet | De 
!  Deglutitione impedita. 
Q7 olim inter rariffimos referebatur morbos, degluiitio 
impedita, fat frequens tamen occurrit et vifitur noftris 


temporibus. Multa funt, quae ab auctoribus, tamquam 
Nov. 48, Phyf. Med, T. VIII Oo cauí- 


ind 


10660:- Obfervaíio X XPT. 


cauffae hujus mali, adcufantur, inque his emínet multiplex 
potus tepidi ufus... Mittamus interea nunc ha?c impeditae de- 
glutitionis aetiologiam , et audiamus hiftoriam quamdam 
ejusdem mali. 

-Vir annorum quinquaginta, habitus toro(i, tempera- 


menti, ut aiunt, fanguineo-cholerici, vitae fedentariae de- 
ditus, diaetamlautam, ac forbitiones calidas, non refpuens, 


integra hucusque gaudebat fanitate, — Ex improvifo ei ac- 
cidit; ut in coena, medios inter amicos, aliquid ex dapibus 


deuorare vellet, nec; poffet, — In oefophago quid fentire 
videbatur, quod officiebat, quo minus fruftulum deglutire 
valeret, Relicta menfa eructare, et vomiturire incipiebat, 


magno cum cruciatu, et anxietate, fpiritus ducendi difficul- - 


tate, Propius a fuffocatione aberat. ^ Atque haec quidem 
incommoda tan diu illum mifere vexabant, quam haefitabat 
fruftulum in oefophago. Poft aliquot horas rejecit tandem 


iftud per os, et fanus revertit ad ainicos. 


Tales paroxyfmos plures per annum paffus eft,  Tan- 


tunr non femper adfuit ingens fitiendi cupiditas, in ipfo ven- 
triculo ingratus frigoris fenfus, anxietas praecordiorum, le- 
vis tantum preffio dolorifica, febricula, Verum tantum ab- 
eft, ut aliquid illam fitim poffet fedare, ut idem potius ac- 
cenderet atque augeret cuncta, quae aderant, (ymptomata, 
Tacite et quiete femper exfpectavit finem mali, quod nullis, 
nifi externis auxiliis, linimentis, balneis, enematibus, au- 
ferri poterat, | ! 


- 


OBSER- 


VEESEÁGUTS 


107 
OBSERVATIO XXVII. 
tos oDn. D. FRIDERICI JAHN. 
De 
Concepíione (ime men[lruis.- 


D multumque difceptatum eft, ad conceptionem utrum 
menítruorum fluxus abíolute neceffarius fit, an mi- 
nus? — Fuerunt, qui adfirmarent; fuerunt, qui negarent, 
nec adhuc lis prorfus compofita.effe videtur. Equidem non 
poffum, quin ad partes eorum, qui ejus ad concipiendum 
neceffitatem negant, transgrediar,, cafu quodam, quem cum 
Lcétoribus communicare liceat, edoctus. | 
Femina quaedam, robufta, et, quoad cetera, fana, 
anno aetatis fuae vicefimo menftruationem nondum perpeffa 
eft, Hoc vero tempore incidit ifta, poft valentiorem corpo- 
ris motitationem, potumque exaeftuantem, — Paucula tantum 
— tunc, et fingulis menfibus , eflluxerunt; attamen haud fine 
magno dolore et cruciatu, Anno fuo XXVI, viro nupfit. 
Ab iis inde nuptiis non amplius adparuit flaxio illa, donec 
utero fe gerentem feníit. ^ Forcipis auxilio partum edidit 
mafculum, iníequente ingenti fanguinis profluvio; ipfa ve- 
ro, ut matri piae decet, ubera praebuit puero, per annum 
fere integrum. Nulla hoc tempore, nulla poft lactationem, 
menílrua. Abdomen tumuit, cujus nihil intcreffe credidit 
-. bona, a puerperio relictum tumorem autumans. Praeter- 
lapfo aliquo temporis fpatio nonnulla fenfit graviditatis in- 
commoda, quae tamen non curavit propterea, quod fe, im- 
munem a menítruis, immunem a conceptu exiftimavit, Se- 
ro tandem de graviditate certior facta, tempore nefcio quo 
filiam edidit, infequente iterum haemorrhagia, Mammas 
mox denegavit infanti; neque tamen rediere menftrua. Nul- 
lus abdominis tumor. Vixit per annum, absque catame- 
niis, fana et incolumis. Denuo tamen utero concepit, igno- 
Qs rans 


18 : Obfervatio XXVIII. 


rans femper certam conceptus ae partus periodum.  Infe- - 
'ceuta vero tertium hunc partum menítrua rite manarunt, per - 
. tres, et ultra, menfes ; tunc rurfus evanefcere , abdomen - 
— jncrefcere, pluraque graviditatis fymptomataincidere. Larga 
alvi dejectio fugat cunctá haec qualiacumque fymptomata, 
Non ita multo poft, ex improvifo, ingentem fanguinis co- 
piam mifit ex vulva. — Vocatus ego in auxilium, ftatim ex- 
ploravi digito partes generationi infervientes, inque utero . 
fenfi molle quid, carnofüm et mobile. ^ De graviditate ro- 
gitanti, mihi-nihil, ex quo certior fieri poffem, retulit, feu 
referre potuit. Propinavi igitur medicamenta temperantia, 
falina, acida, nitrofa. Remifit fanguinis profluvium aliguo 
modo; at vero brevi poft largius fluere coepit; mox horror, 
vomitus, ofcitatio, fyncope, füperveniunt. Iterum im- 
mifi digitos, ad explorandum uteri ftatum ,. aft incaffum. — 
Paucis ut multa complectar, non prius, quamquam multa. | 
fumeret medicamenta, quamquam praeterea uteremur fomen- - 
tis, inje&ionibus, aliisque auxiliis externis, fiftebatur fan- - 
guinis fluxus , quam. dejiciebat molam carnofo -membrana- 
ceam, quae foetum immaturum condebat, Re (d 


eti ae d. 19. Febr. 1789. 

rlangam mif. | 

| OBSERV ATIO XXVIII. 

Da. D. CAROLI CHRISTOPHORI ECKNER. | 

| wet De | "e PM 
-AMorbo melancholíca, quem lichen, im capite ef facie primum 

oboríus, deinde vevo ad encephali nobiliores partes vetro-.— 

P greffus , produxit , feliciter [anato. 

; | Hebe et Germania noftra, propter morbum, 

L. quo nuperrime Rex Magnae Britanniae afflictus fuit, in — 

VES : iuagnam 1 


* 


4 


De Morbo melancholicos quem lichenyin cat ife et facie ete. Yo9 


inagnam attentionem, et animi folicitudinem, hinc illinc ra- 
piebatur, nunc vero omnes Boni de exitu morbi adeo fe- 


lici, ut optimus Rex, praeter multorum fpem et opinionem, - 


tam cito cum fanitate redierit in gratiam, quam maxime lae. 
tantur, Ego quidem, cum ex Novis Publicis, cauífam quo- 
que morbi fübefle phyficam et materialem, deprehenderem, 
ftatim ab initio certe optima fperabam, tam propter magnum 
judicii acumen, quo Medici Britanni plerumque gaudent, 
quam, ut mihi videbatur, propter analosiam quandam mior- 


.bi, quem nunc, pro acceffu in inclytam Academiam Natu- 
«ae Curioforum, referam, et qui, id quod nunc vel maxi- 


me gaudeo, eventum aeque fauftum, atque felicem, habuit, 

Virgo quaedam, propter gentis perilluftris, ex qua or- 
ta eft, famae celebritatem non minus, ac ob ingenii dotes, 
et femperamenfum manjuetum ef mite, a) quo gaudet, magni 
fane aeftimanda, ad annum aetatis vicefimum tertium nunc 
progreífa, variolis laboravit anno aetatis circiter tertio. Ex 
hoc morbo, infantili aetati faepiuscule funefto, vel faltem 


magnas infidias ei ftruente, Noftra, quae graviter, et non - 


fine vitae periculo, eodem decunmibebat, emerfit quidem, 


fed palpebrarum margines ex eo tempore cum rubore plus 
minusve inrumuerunt, et lippitudo chronica exoriri videba- 


tur. Contra hoc refiduum variolofum , poftmodum, et an- 
nis fübfequen*ibus, remedia varia, tam interna, quam ex- 
terna, adhibebantur, fed morbus palpebrárum iisdem non 
tollebatur, quamvis natura adhuc, variis temporibus, di. 


| verfis corporis locis, abíceífus HS quorum fuüppura- 


| ^ f tone, 
à) Manfuetum et mite temperamentum lluftr, WgissERGiUs, im Not, ad 
HarLERi Priv. ín. Phufroiog. edit, tioviflimae p. 79. ex fanguineo, cho» 
lerico et phlegmatico compofitum effe; exiftimat, Bonum hominum ge 
nus, inquit, omnibus bene cupieüs,; fuaves, iedatos, mortes femper in 
ilo animadvertimus, flrepitantem , garrulam loquacitatem veliementer 
edit; litteris fi. deditum eft; plácide illis incumbit, dogmata follicite fe- 
eum meditatur , et egregie proficit, 


TIO | Obfervatio XXVIII. 


tione, acrimoniarum, in corpore evolutarum, fenfimque | 


colleétarum, certe magna vis eliminabatur, Anno aetatis 


circiter decimo quarto fluxas menfium prima veftigia appa- | 
ruerunt, et Noftra, quoad hoc fui fexus phaenomenon, pe- - 
riodos lunares re&e obfervavit, Diaeta quoque exquifita, 
ex alimentis farinaceis, mucilaginofis, nec non oleribus mol- 
libus, quae corpus quidem nutrirent, at vero fimul füccos | 
nutritios, blandae indolis, eidem pararent, humores acres - 
involverent, leniterque demulcerent, propter malum pal- | 


pebrarum, adeo rebelle et fere indomabile, longo tempore 
obfervabatur, et iteratis vicibus. remedia laxantia faltem in- 


terponebantur. Et tamen his omnibus palpebrarum fanatio 


impetrari nullo modo potuit; natura potius novam viam, 


qua acrimonia, noviter generata, iterum deponeretur et - 
excerneretur, quaefivit, et mox invenit. Utraque enim - 


auris, quoad partem ejus pofteriorem, rubere et titillationis 


fenfum ab initio, dein fi digitis fcalperetur, et manibus con- - 
trectaretur, valde do! orifico, affici coepit, quem poftmo- | 


dum largior lymphae valde acris effüluxus excepit. — Novo 


huic oborto morbo iterum varia remedia haematocatarthi- 


ca opponebantur, fed fruftraneo modo. Aures enim nunc, 
. circa omnem fuum ambitum, fenfim fenfimque ubique rube- 
bant, et lympham acrem plorabant; malum proferpebat, 
tam afcendendo, quam defcendendo, ad vicinas quoque par- 


tes, Gt producebat, fübfecuto tempore, morbum cutaneum, : 


lichen dictum, qui füperius capitis fere dimidiam partem ca- 
pilatam, anterius faciem et genas, quam maxime, et infe- 


rius mentum, colli anteriorem, et thoracis fuperiorem, re- . 


gionem fquamis cruftisque dealbatis, quae acrem humorem 


recondebant, valde foedabat. Sub hoc ftatu Aegrae, certe | 
mifero, eique adeo molefto, ut nunc vitam folitariam inter | 
|. fuos degeret, confpectumque hominum fugeret, ego, ver- - 
gente jam jam anno 17985. rOgatus ut morbum — | 

Ofs 


- De Morbo melancholico, quem lichen, in capite et facieete. vtt. 


 Corticem I/Imi 2). decoquendum,. pro ufu interno, et Ae- 
thiopis antimonialis parvas dofes, mane vefperique affumen- | 
das, interpofitis quoque faepiuscule pilulis, alvum fübdu- 
 centibus, curavi.  Remedia externa exficcantia, a variis 
 propofita, femper diffuafi, munditiem contra aqua egelida . 
Ípongia excepta, et ita ad abftergendas fordes et abigendum 
pruritum dolorofüm applicanda, ferio commendans, b) Cum 
vero, praeter omnem opinionem, circa fextam hebdoma- 
dem, gingiva intumefceret, et falivatio ex improvifo immi- 
neret, quam ego laxantibus quidem, ut fupra commemora- 
vi, faepius, et largiter, datis, ab initio ftatim praecavere 
 etavertere frudebam, nunc vero, criticam quafi et faluta- 
rem, non ftatim füpprimendam autor füaforque fueram, 
 Aegra, quanquam curae effectus bonos, hilaremque even- 
tum morbi praefagientes, ipfa f1iepius mirabatur, quippe dum 
non exigua pars lichenis coeperat evanefcere, pallere, cu- 
tisque pluribus locis laevitatem induere, tamen, medicamen- 
|torum plane pertaefa, füb praetextu tempeftatis frigidae et 
hyemalis, quae fanationi, utfingebat, minime faveret, cu- 
|fationis filum, me valdopere renuente, abrupit, et ad tem- 
|pus vernale usque diftulit. Anno 1786. vix ingruente, Chi- 
rurgus quidam, me nefcio, Decotfum fpitum Dulcamarae, 
interne füumendum, et liquorem mundificantem, cui aliquot 

| por PT 


| 
l 


8) Cortice Imi tan folo , quam in contubio inercurialium et antimonia- 
—. ium, in lichene, aliisque morbis cutaneis pertinacioribus, medicus An- 
glus Clariffimus L4fon, et inter Gallos Clariff. Poupariius, et Bauo- 
vius optimo fucceffu ufi funt. Confer, Zreueykundige dbhandlungen; 
herausgegeben vom Collegio der. Aerzte in London, eter Baud, Leipzig 
1773. item Sammlungen auserlefóner. Abhandl, zum Gebrauch für prakti- 
- fthe Aerzte , oter Baud. p. 195. etiam /itteravifche Nachrichten für. Aerz- 
|o de, PWuandürzte und Naturfor/c her. aufs Gyahr 1788.1786. Halle 1786, — 
5) Eandem fententiam hac de re tecum fovet Clariff, .Pa/os, in Memoires 
. pour fervir a l' Hiftoire de Cajenne ete, vid, Kichters chiruvgifche Bibl, 
4er Band, p. 169, .—— "Me as 


115 |»... Olfervatio X XVIII. 
grana /Mercurii fublimati, ipfo id poftmodum dicente, in- . - 
traverant, exferne adhibendum ordinavit, Facies mox hinc — 
iline nitere coepit, cutis, fquamis variis adhuc locis obfef- 
íà, munda et pulchra reddebatur ita, ut, aeftate fubfequen- 
.te, Aegra plane fanata videretur, Partes, lichene antea oc- 
cupatas, nonnifi rubore aliquantum profundiori, vel ad fu- 
Ícum et atro-coeruleum quodammodo vergente, notatas, . 
ab alüs dignofcere poteras.  Noftrae, quae nunc in publi- — 
cum faepius prodibat, et omnes amici et amicae gratulaban- 
tur, de malo tam atroci feliciter füblato, et de fanitate qua- 
dantenus iterum recuperata, Aft verno tempore anni 1787. - 
. fcena proh dolor! iterum mutari, etíanitas, hactenus inter- 
rupta affectibus variis catarrhalibus, iisque faepius reitera- 
tis, primum turbari et vacillari coepit, Poftea in facie, et 
praefertim in fronte, hinc illinc maculae apparuerunt, quae - 
magnam fimilitudinem prae fe ferebazt lichenis illius abomi- 
nabilis, quo Noftra, annis praecedentibus, tam graviter et. 
molefte affecta fuit, Illis vix ab eadem confpectis et obfer- | 
vatis, prae timore, ne malum adeo tetrum iterum recrude- 
fceret, liquorem mundificantem a Chirurgo fibi anno ante- - 
greffo, tanquam remedium tutum ac pulchritudinem confer- | 
vans commendatum, reaffumfit, interdiu faepius, reitera- 
tisque vicibus, maculas apparentes, et omnem faciem, di- 
ligenter et ftudiofe eodem abluit, etabfíterfit, atque ulterius - 
proventurum et reverfurum lichenem hocce modo praeca- 
vere fibivifa eft, Die 23. Maii ejusdem anni domeftici, et - 
ii; quibus domi familiariter utebatur; primum obfervabant, 
Noftram tam corpore, quam animo, non bene valere, Col- | 
loquia enim, quae cum iis haberet, minus recte cohaerere, - 
mentem leviter quafi alienatam effe, et actiones, quas ge- - 
reret, cum fervore quodam, álias ei infueto, etpraecipitan- | 
ter nimis, perficiiis videbantur. Ipíà narrabat Patri, quem - 
maxime femper venerabatur, fe noctem antecedentem mí- 
nus tranquille tranfegiffe, fomnumque multis infomniis tur- | 

bulentis | 


De /Horbo melancholico, quem lichen, in capite et facie eic. 1:3 


. bulentis inquietatum fuiffe, petebat. igitur ab eo veniam, 
animi recreandi cauffa, hortum, non procul ab urbe fitum, 
adeundi; fed mox inde revería.lectum quaerebat, quo de- 
cumberet, Ego tunc cerüor factus de omnibus iis, quae 
hodie aca fünt, properabam ad aegram, ut ei medicinam 
pararem, et cum ea collocutus, animum illa erga me ita 
confirmavit, ut, mentis compos, ad quaefliones fibi pro- 
pofitas non inconcínne- refponderet.  .Tranquillitatem vero 
animi aliquanto turbatam , et actiones corporis confueto mul- 
tum alacriores, et praecipitantía quaedam verborum pro- 
nuntiatorum , oculique et vultus minus fedati, luculenter 
declarabant.  Pulfus celer et inaequalis, at nec fortis et. du- 
rus, nec plenus, magis vero parvus et fpafticus erat. His 
omnibus bene a me ponderatis, febrem ingruere, parenti- 

bus praefagiebam, in fuo decurfu certe periculofam futuram, 
. Propter amaritiem oris, de qua conquefta eft aegra, et ob 
affectus catarrhales, antea faepius, ut fupra commemoravi, 
perpeffos, biliofo- pituitofam, vel  gaftrico - catarthalem fore 
exiftimabam. Quanquam medicamina, ei tum propinata, ita 
comparata eflent, ut febris impetus exinde mitigari deberet, 
&leliria tamen, ab initio morbi fuüavia et mitia, circa cjem 
stum ótum, et fequentes; adeo ferocia interdiu erumpe- 
- bant, ut aegra lecto nec contineri, nec ad ufum praefícri- 
ptum medicaminum femper induci poflet. Exanthema quo- 
. que miliare in abdominis fuperficie, et praefertim in regione 
 epigaílrica, efflorefcere coepit, quod tamen, propter inquie- 
tudinem, qua Aegra huc illuc fe lecto jactitabat, et fereba-- 
tur, intra corpus iterum regredi debuit. Die 8vo et 9no 
omnia in pejus ruebant, et febris nunc omnes notas maligni- 
tatis prae fe ferebat. Pulfus parvus, debilis, fpafticus et in- 
aequalis, vires naturae valde depreffas, et ud fubigendam et 
expellendam materiam morbificam , cerebro .nervisque. adeo 
moleftam , vix füfficientes denotabat. Morbi vehementia et 
animi foror poft vicefimum demum diem aliquantum qui- 

N. 4. Phaf. Hed, T. VIII. P dem 


/ 


/ 


Hà 7 0 Obfervülio XXPIIE ooo 


dem remiferunt, atin novum morbi fchema nune transfigu- — 
rari videbantur , quod non longe a Melancholia chronica ab- 
éffec?" " Animi enim ferenitas ^et tranquillitàs, perpaucis ad- 
modum intervallis lucidis momentaneis exeeptis, plàne nunc 

türbata Cfat; perpetuo; et fere in una' ferie, in deliriis, - 
quae phanrafia corrupta producebat, verfabatur, cantilenas 
varias intonabat, cüfrébat nunc ab ufio conclavi in aliud, fal- 
tabat, rifus interdum proferebat, fine omni ratiorie et ei da- 
ta occafione; sarriebat fere indefinenter fatua, colloquia nunc 
inftituebdt; 'et ea quidém praefertim in locis angulofis do- 
mus vel conclavis, ubi degebat, cum variis magni nominis: 
viris, quos praefentes imaginatio laefa fingebar, fed minus 
cohaerentia, quippe dum ideae conceptae mox ab aliis in- 
epte, et perquam celerrime, difturbarentur.' Ad propofitas. 
quaeftiones , quod maxime mireris, utplurimuni tamen recte 
tefpondit , fed mox ad deliramenta fua revertebatur, etani- 
mus, neque blanditiis, et cohortationibus amicis, neque 
minis, corrigi et ad rectiora et faniora induci poterat. . Sta- 
tus hie Aegrae certe miferatidus per 5. menfes, nempe per 
totàm aeftatemj ad autumnale tempus usque ;- hocce modo 
duravit; ^ Alimenta et potulenta-cum appetitu quidem, fed 
admodum moderato, fumfit, nec eam in ufu eorundem in- 
honefte vel indecenter fe gerere , aut contra diaetae ordina- - 
tae tegulas faepius peccare memini, Sub initio morbi, dum 
febre adhuc laboraret, per 14. dies faltem fommus eam: vix 
et ne vix quidem femel, poftea vero. noctibus alternis pro- 
pemodum falutavitj. et bene tunc cognofcere poteram, Ae- 
gram, quando per aliquot horas noctu dormiverat, in die 
fubfequente aninio magis perturbatam effe, ac alio tempore, 
quo requie nocturna careret, Circa aeftatis tempus: folftitia- 
* ; et plures, id fequentes, hebdomades, uria. faepius 
fedimentum alburmi,.cretaceum, tenue, depofuit, et pulfus 
€eleritas mox matutinis, mox vero vefpertinis, horis tum | 
Obfervatá, febris lentae, irregularis, leves paroxyfmos, ite- | 


De AMorbo melancholico, quem lichen, in capite et facie etc. -x5- 


ryüm invadentes, luculenter declarabat,. . Cum natura tan- 
dem, multis. laboribus et conatibus irritis hactenus fatigata, - 
et viribus fere exbaufla, impar effet materiae morbificae pe- 
nitus fübigendae , etiam haec excretio falutaris, per vias uri- - 
niferas,;. fenfim fenfimque evanuit, morbo vere chronico 
melancholico remanente. Moibo hoc a me ita hactenus 
depicto, filentio non praetereundum puto, Nofltram, per 
omnia morbi, tam acuti, quam chronici, ftadia, fluxus men- 
fium periodos regulares, easque interdum fat abundanter et 
largiter babuiffe; nec tamen eo tempore morbus AUgE Dat, 
nec diminuebatur, 

Remedia, quae morbo huic tam gravi oprohebantur, 
nunc commemoranda funt. Lene vomitorium, ftatim ab 
initio, propter amaritiem' oris, de qua aegra conquefta eft, 
tunc. medicamenta temperantia et perfpirationem leniter 
promoventia, fubjunctis interdum apozematibus laxantibus, 
fub varia forma fluida, vel Mixturarum vel Emulfionum, 
 propinabantur.. Plantis.pedum nocturno tempore finapismi - 
applicabantur. Sequentibus morbi diebus,. cum deliria, tam 
noGurna, quam diurna, febris fummam malignitatem decla- 
rarent, Mofchus et Camphora, variis modis, - etiam, ad vi- 
ires fuftinendas, Decoctum Corticis Per uviani cum falis me- 
dii quadam portione, pro alvo libera fervanda, et fy;upo 
quodam grato edulcoratum,. ordinata fuerunt. Nunc em- 
plaftrum quoque. veficans íuris et nuchae imponebatur, et, 

 €uticula ablata, locus nudus longe et diu in fuppuratione.te- 
nebatur. . Dolebam autem quam maxime, quod Aegra iis 
diebus, in quibus coctio materiae morbificae a natura alias 
perfici folet, lecto contineri non poffet, | Quo factum eft, 
ut perfpiratio continue impediretur, et medicamenta, quae 
faepius non deglutiebat, fed ore ftatim. reddebat, efficaciam 
Aperátam non praeitarent. Cum,in cauffam morbi accuratius 
poftmodum inquirens, certior nunc factus effem, de reme- 
Hiis, praefertim externis, contra lichenem antehac a Chi- 
LE rurgo 

Dur, 


16 Ns — - Obfervatio XXVIL 


rirgo adhibitis, füupraque commemoratis, fufpicionem ftatínt 
haufi, de acrimonia ifta ad encephali nobiliores partes retro- 
greífa, Propofui igitur, ut, remediis cardiacis, alexiphar- 
Tacis, et haematocatarthicis, balneisque tepidis, omnino 
non fepofitis, capillorum capitis non minima portio in verfice 

novacula abraderetur , emplaftrum veficatorium ibidem ap- 
. plicaretur, et ejus locus, ita notatus, per longum temporis 
fpatium, cuticula orbatus, et ob affiuxum humorum udus 
fervaretur a), fed fere omnes; praecipue vero mater, quam 
maxime renitebantur. Interim varia remedia contra Melan- 
choliam, a medicis experientia et arte clariffimis, laudata, 
tam a me, quam a Collega conjunctiffimo, in confilium tuni 
vocato, propofita et commendata, nimirum ZMixtura /Mu-  : 
Zelignd, quae, ut notum eft, ex Tartaro tartarifato et Melle 
paratur, et cui femper largior dofis Camphorae admixta fuit, 
Vinum antimoniatum ZZuxhami, ut et alia Praeparata Anti- 
1nonialia, Flores Sulphuris cum tartari tartarifati aequali por- 
tione et perpaucis granis tartari emeticí, non vomitus eXxci- . 
tandi, fed humores alterandi et perfpirationis promovendae | 
cauffa, mixti, laxantía et alvum evdcuantia, plus una vice 
interpofita, femicupia et balnea, non nimis calida, vel ex 
aqua pura, vel hepate fulphuris adufterata, cantharides, un- 
$guento exceptae, et polt aures applicatae e. f. p. incaffum 
fere; et fine eventu fperato tentabantur. "Venaefectionem, 
plus una vice ab hominibus, artis non peritis, commenda- - 
tam, ut inutilem, quin imo magis noxiam, diffuafi femper, 
quippe qua Aégra, jam jam fat debilis, viribus non folum 
privaretur, fed materia acris, cerebro inhaerens, fixíior ad- 
huc reddererur, — "oftquam vero propter morbum tam gra- 
vem , qui nulli remedio hactenus cederet, Medicus quidam 
extraneus, artis exercitio et famae celebritate clariffimus, 
: a) Empfaffruii veficatorfumt íti tiorbís mefancholícís vertici 'cápitis abrafo 
^^ sapplícandum commendat Cl, SroEntER íu Peobachtungen imd. Érfahrum- 

geni atis der inuern.und dujjeru. Heiltunft, Gotha 1777. S. 158. 


De AMorbo melancholico, quein lichen, in capite eí facie ele, 117. — 


confuleretur, ille itidem, ut ego, longum tempus antea, 
V eficatorium vertici capitis applicandum, ut rentedium prae- 
-cipuum, et forte primarium, ferio commendavit. Quo nunc 
impofito, multa quidem lymphae acris colluvies, intra cu- 
tem cuticulamque elevatam, colligebatur, fed morbi atrocia 
multum aberat, ut ab initio mitigaretur, furor animi potius 
increfcere, et augeri videbatur. Materia acri cerebro, ner- 
visque inde egreífis, inhaerente, per effluxum ad locum 
verticis irritatum, mobili nunc facta, fieri aliter non pote- 
rat, quin fenforium commune noviter afficeretur, Ego ab- 
inde nil timens, optima parentibus praefagiebam, quae etiam 
tempore futuro ità evenerunt, (Cum enim vertex, cuticula 
privatus , et, prout neceffiras jubebat, cantharidibus iterum 
iterumque irritatus, pet 5. hebdomades lympham acrem lar- 
ge et abundanter ploraHet, animi tranquillitas, | et corporis 
 tfequies, fenfim íen(íimque revertebantur, imagines vero 
inanes et phantasmata, quae mentem hactenus usque adeo 
turbaverant, plane evanefcebant.  Lymphae hujus acris 
effluuxus quo magis fovebatur et füflinebatur, eo rectiores- 
ideae, et antea, et nunc, fenfibus acceptae, animo fe re- 
praefentabant ita, ut perquam raro abalienationem | mentis 
deprehenderes. - Nunc res doniefticas curare iterum, et ne- 
gotia varia muliebria tractare coepit, et cum autumnali tem- 
pore frigido, etfere brumali, per coryzam, qua, Noftra af- 
 ficiebatur, magna copia materiae acris picuitofae ex naribus 
excerneretur, incepta jam convalefcentia inde adeo crevit, 
t Melancholia non folum , fed et lichenis veftigia, hinc il- 
linc, durante morbo, teditum minantia, peni:us abirent, 
Lippitudo chronica adhuc reftans, poítea Cortice Mezerei, 
brachio dextro per aliquot menfes applicato, fanata eft, Fa. 
"cultates animi.integras, corporis fanitatem feliciter reftitu- 
tam, ejusque robur, quo Noftra nunc gaudet, Parentes 
laeti, Confanguinei et omnes, qui eata norunt, valdopere 
dmrantur. t 03 out r 

Mt P3 | Ex 


j 


ng 0500 Obfervatio- X XLX. 


. Ex Hiftoria hac morbi, uberius a me enarrata, aliqua 
Coníectaria, in ufum Medicinae practicae, elicere mihi li- ' 
bet. 1) Materiae variolofae particulae quaedam, in cor- 
pore reftitantes, varias tempore poftero acrimonias generare . 
potuere. 2) Coríex J7lmi contra lichenem non fpernendum 
remedium eft. 3) Mercurialia etiam, in iis hominibus, qui | 
iisdem antea nunquam ufi funt, interpofitis quamvis faepius - 
alvum laxantibus, et omni adhibita cautione, falivationem 
ex improvifo, et perquam celerrime, excitare interdum fo- 
lent, 4) Mercurius fublimatus corrofivus externe, non | 
femper, et ubivis, fatis tuto, in morbis cutaneis, et in li- - 
chene, adhiberi mihi videtur, 5) Venaefectio non in omni 
Melancholia inftitui debet. 6) Veficatorium, capiti rafo 
applicatum, in illa Melancholiae fpecie, quae ab acrimonia 
quadam, cerebro nervisque inhaerente, ortum duxit, ut 
deo Wn certe, tutum et fumme utile, remedium haberi 
poteft, | | | 


Rudolphipoli Er langan mi. 
d.3.Aprili289. ^ — 


OBSERP'ATIO i. al f | 

/-Dn. D. CHRISTOPHORI KNAPE. 

ne Cartilaginis Cricoideae carie lethali. É 
MPs jevenis; Toannes Cafcatis, febri, catarrhalem bé- 
nign2m mentiente, correptus eft. . Aptis remediis fe- - 

bris fanata, aegerque in integrum reftitutus vifus eft; latuit - 
vero ahguis füb herba.: Bonam valetudinem jam autumans - 
juvenis, "paucis interpofitis diebus,' de faucium dolore, de- : 
glutitionem impediente, conquerebatur, Tone : 
ulus | 


: 


De Cartilaginis Cricoideae carie lthali, — nj 


Pulfus paullo poft de novo febrilis, INulla faucium inflam-. 
matio; nullus externarum colli partium tumor confpicuus, 
quamvis modo dicta fymptomata continuo increfcerert, et 
aeger acutiorem nunc dolorem ,. in ifta imprimis col/j parte, 
quam /grjux occupat, fentiret. Refpiratio non femel impe- 
dira et anxia, faepius tamen libera erat, | Vox vix mutata. 
Narrata modo fymptomata internam affectae partis inflamma- 
tionem, hinc anginae fpeciem, certo certius indicare vide- 
bantur; quapropter aptis, probatiffimisque remediis aegro 
füccurrere non neglexi, fruftra vero; proh dolor! Sympto.- 
mata, quotidie pejora evadebant, faepius et quidem fíübi- 
to, refpiratio tantopere fupprimebatur, ut aeger anxie de 
lecto exíiiens, fuffocationi proximus, chirurgi vigilantis au» - 
xilium imploraret. —Cefiabat denuo anxietas, redibat rcfpi- 
ratio. Aeger, per aliquot dies ita fe habens, tandem füb no-- 
Gem acerbiori paroxysmo, cruciatus, repente exfiliens, 
eheu! me miferum, clamàvit, fuffocor! fuffocor! a fulmi- 
ne quafi tactus, aliquot paflus a lecto in terram proftiatug 
eft, animamque efllavit.. Cum chirurgus, vigilias ag 5s, 
de morte illius certiorem me fecerit, avidus cognoícendi cau- 
fam morbi, cautiffime poftea, diffecui cadaver, Removi 
incegumenta communia, mufculos colli anteriores, glandu. 
lamque thyreoideam, ita ut fenfim totus larynx, et trachea, 
denudarentur, aft nec minimum inflammationis fignum ufpiam 
inveni, omnia tam in anteriori colli parte, quam ad latera, 
fana et integra erant. - Abfcidi hinc tracheam,. prope manu- 
brium offis fterni, eamque fuperiora verfus reclinavi; mox 
adparebat in pofferiori parte cartilaginis cricoideae macula, 
fat ingens, livida. Locum maculatum provide aperiens, 
partem, vel fic dictum arcum pofteriorem, cartilaginis cri- 
coideae, a carie corrofum, etin fruftula acutiora diflolutum 
inveni, Cavum, quod fruílula baecee continebat, ichore 
infuper eX parte repletum erat, qui in quovis larere ex hoc. 
€e cavo in tracheae canalem diverticulutm fibi paraverat, 
E "13 Per 


320 : Obfervatio X X X. 


Per haec diverticula ichor, durante adhuc morbo, increfcens, 
in ipfum valde irritabiiem tracheae canalem effluxerat, et 
Pro diverfa femel effufa copia. fortiores, debilioresve fpa- 

icas caufaverat contractiones, hinc fuffocationes. Quod. 
viribus poftremum effufae ichoris copiae, vitae vires haud. 
pares fuerint, indeque fuccubuerint, per fe patere videtur. 


OBSERVATIO XXX. 
Dn. D. CHRISTOPHORI KNAPE. 


De 


Vini rubri adulterati accuratiori examine, ex[lindione coloris 
| injlituendo, 


ubrum vinum, pariter ac album, variis modis tam con-- 
fulto, quam cafu, adulterari:pofle, faepiusque reapfe 
vitiari, vix quisquam gnarus difftebitur, nec fugit artis pe- . 
ritum, rubri coloris materiem, faturatorum imprimis vino- 


rum, verbi gratia, Pontac, Cahors, Grandconítant, alio- 


rumque ejusdem generis, reagentium effe&tum valde du- 
bium reddere, valdeque obnubilare: hinc remotio coloran- 


tis materiae, fine ulteriori mixtionis turbatione, antc rea- 


gentium ufum, haud levis erit momenti, certeque id, quod 
inveftigatores faepius in votis habebunt, Lacvaccinum dul- 
ce, remedium eft, quod voto huic refpondet. Lac cum . 


vino mixtum ftatim coagulatur, et cafeofa illius pars coloris - 


materiam arripit, fecumque in fundum ducit, ita, ut rema-- | 
nens fluidum, per chartam bibulam a craffamento feparatum, - 
omni pene rubro colore orbatum fit.  Lactis et vini pro- | 
portiones varie mutavi, omnium optima vifa eft, fi una - 
pars vini cum duabus lactis commifcetur. Fluidum. ex hac . 
cominixtione obtentum, ad ulteriorem adulterationis inve- 


Tügationem aptifimum eft; liquoris POPMA tam veteris, - 


quam E 


De Uvrachi utrogue canali apevío, in bomine elc. — 12Y- 


quam £fJahiemanni, vel aliorum reagentium effe&us nunc 
non amplius dubii redduntur, fed plane iidem funt, qui in 
2lbis vinis obfervantur. A ARS | : 

pierre Berolino Erlangae accept. d. XI. Jun... 
| MDCCLXXXIX, 


 QBSERVATIO XXXI. d 
Dn. D. PASCHALIS JOSEPHI FERRO. : 
De. 4 


Urachi utroque canali aperto, in homine quadrapinta 
: annorum. 


»qohannes Koegel, vir quadraginta annorum, trigefimo aeta- 
-.] tisanno, vehementem ad regionem pubis contufionem 
patitur, unde inflammatio veficae urinariae , et plenaria uri- 
-mae retentio, exoritur, JDurat haec ischuria per duas fepti- 
anas, incafüs omnibus, quae adhibuerat, remediis.. Poft 
Xredecim atrociffimos inter dolores transactas dies, en! urina 
novum fibi exitum parat, ubi hucusque ne veftigium quidem 
urinae, aut aliusvis humoris, apparuerat, profluit nempe 
urina per umbilicum , duplici ex canali, mitefcentibus fubito 
:fymptomatibus, ^ Veficae interim dolor, et inflammatio, 
-cedit, aperitür urethra, exitque tandein per urethram con- 
/fueto urina modo, : absque impedimento, manentibus tamen - 
apertis novis exitibus, ut fimul et per umbilicum urina mox 
»profluat, primo ad mingendum conamine. nj 
- vb €o tempore laboribus fuis-rufticalibus operam. dat, 
; omniaque, quae facere cosfuetus eft; peragere pergit, opti- - 
-1na gaudens fanitate; fed quandocunque mingere vult, tunc, 
praeter quod folvat femoralia, totum et abdomen denudare 
»debet, efiiuente urina, non'ftillatim, non foedo pauxillae 
' quantitatis ad ventrem lapfu, fed pleno virilique radio, ut 
8 W. uf. Phuf. Med, T. VIII, — Q | tres 


123 opas "Obfervatio X X XI. 


tres uno in homine mingere viros crederes. Sic farius vege- | 
'tusque.vivit per Zecem annos. D.8. Maji 1788. febre pu- - 
trida corripitur, qua 15ta ejusdem menfis moritur ; Urinae. 
triplici exitu ad ultimam vitae horam aperto, nullo dolore, 
nulla in vifceribus urcpoieticis laefione fe manifeftantibus. 
In cadavere partes omnes exteriores fanae, et natura- . 
les inveniebantur. In umbilico vero duo fefe monftrabant. 
foramina rotunda, lineam dimidiam in diametro habentia, | 
 horizontaliter lineam a fe invicem difta. .F oramina haec - 
exitus erant duorum canalium, in quos levi negotio ftili, - 
calami columbini craffitie, introduci poterant, defcende- 
bantque in iisdem absque impedimento recta deorfum ad pel- 
vim usque. Remotis integumentis communibus, ,et mufcu- 
lis abdominalibus, canales diftincte in confpectum veniebant, 
Erant in peritonaei duplicata lzmina, aequales initio lineae. 
latitudine fejuncti; dein, proxime fe invicem attingentes, re- | 
€ta defcendebant usque ad veficae urinariae- fundum. Ibi 
fejungebantur a fe invicem duarum linearum interflitio, per- 
-forabant peritonaeum, et; media in parte pofleriore cor- - 
| poris: veficae; 'ejus exteriorem membranam penetrabant, Sic 
"linearum duarum latitudine adhuc.inter tunicas veficae de- 
^fcendebant, et dein interiorem veficae membranam apertura ' 
dat ampla perforabant. | 
iVeficae vero pars pofterior , ab infertione. canalium. ad | 
: -cotlum usque, lividaerat, :etft aeger nil de dolore bac in par- . 
"te queftus fuerit, neque mingendi ulla, inte in morbi 
" decürfü , difficultas adfuerit. : | | | 
Tria in hac hiftoria memorabilia fnit: primo ,  Ajrüchgà 1 
"apertus in viro 4o.annorum; fecundo, Urachi duplex canalis j 
^. tertio, Urachus tam: diu apertus, ut confueta míngendi via | 
 evaferit ,: absque ullo urinae pex urethrani exeundae impe- 
- dimento! | hg 
Adjectae gore; Tab iv. v. VI. sepera fort diftindle: 1 
- Socebunt : pi 1 
jy H AN , h. xTab. j 


— JDe Carie vertebrarun, ef medulla fpinali, libere efc. 123: 


Tab, V. A. Integumenta communia c. mufeulis reflexis. B. 
Peritonaeum. C. Peritonaeum remotum, ut poffit videri 
:vefica. D. Fundus veficae urinariae. E. Umbilicus. F,: 
Orificia duorum canalium urachi. G. Stili in hos canales : 
-demiíffi; H, Canales hi in fuperficie peritonaei decurren- 
tes, 1. Flexura canalium ad pofteriorem partem veficae. 


Tab. VL A, Vefica urinaria a pofteriori parte, B. Fundus 
veéficae, C. Collum veficae, D. Urethra, E. Bulbus 
urethrae. . F. Ureteresrefecti, 4G. Umbilicus.  H. Duo: 
canales urachi hic divergentes, I. Canales hi proxime 
decurrentes. .K. Canales hic iterum a fefe cedentes. | L. 
Canales inter membranas veficae urinariae, M. Infertio 
canalium in extimam membranam veficae urinariae, XN, 
Vefica urinaria hoc loco nigrefcens. 


OBSERVATIO XXXII. " 


Dn. D. PASCHALIS JOSEPHI FERRO. - 
| - De | hy | 


Carie vertebrarum , et medulla fi ^al, libere in abdomine ftu- | 
| uante, hifloria.- | 


V triginta annorum, ex alto cadens, dorfi parte pofte- 
V. riore in lignum acutum impingitur; unde paralyfis per- 
fecta artuum inferiorum, fphincterumque et ani, et veficae - 
urinariae, fequuntur, laefione aliás nulla, nullo vulnere, ex- 
terius apparentibus, Arte deflitutus, fomentis fpirituofis, 
et aromaticis, dorfum fomentat; unde fenfim urinae, et al- 
vi voluntaria retentio, atque artuum inferiorum liber motus 
reftituuntur; aft truncum aeger, absque vehementiffimo do- 
lore, ne minimum quidem erigere poteft; progrediens enim 
pectore ad genua inclinato, manibusque pedes apprehendens, 
: | 2 unuim- 


"gei os Obfervatío X X XII. 


unumquemque greffum laboriofüs dirigere debet, proximum 
mox fcamnum vel lapidem, cui infideat, laffüs quaerens, | 
vel et in terram fe deinittens, huic fat proximus. Poft duos — 
fic transactos annos, accedebant afcites, plenaria artuum 
inferiorum paralyfis, facies rubicundo fufca, palpitatio cor- 
dis, et ventris tympanitica intumefcentia poft efum, tan- 
demque mors finiit aerumnas, | 


Cadavere aperto, quatuor penultimae vertebrae dorfi 
in cavum abdominis impreífae inveniebantur, ultima vero 
vertebra dorfi, et fpinae primarum trium vertebrarum lum- 
borum exterius valde eminebant; extraétis dein ex abdomi- 
ne vifceribus, en rarum fpectaculum? Saccus enim, pugni 
virilis magnitudine, prope corpora vertebrarum lumborum, 
apparebat, albus, mollis, hernia vera fpinalis medullaes cor- 
pora duarum primarum vertebrarum lumborum penitus con- 
fumpta, ut ne veftigium quidem de iis appareret. | Dura 
mater, medullam continens, clauftro offeo confumpto, li- 
. bere nunc cefferat medullae Iuxurianti , quae, limites exce- - 
dens, tantam in molem excreverat, ut quatuor pollices in 
diametro latitudinis, et 2. longitudinis, menfuüraret, —Su- 
pererant folae fpinales et transverfales proceffus primarum 
vertebrarum lumbarium, reliquum omne os carie confum- . 
ptum erat, Reliquarum trium vertebrarum corpora maxime - 
cariofa erant, inter fe in unum os concreta, perioftio fuo de- 
fütuta, et fragilia, ut digitis facile in fruftula teri potuerint, - 


Vienna accept. d. 31, Oct, 
178 9» 


OBSERVATIO X XXIII. 
Dn. D. MARTINI LANGE. 
seni s 
Bar yecoia haereditaria. 


M'5o: haereditarios varii generis apud mortales occur- 
À rere, nullus medicorum noflris eft temporibus, qui 
nefciat Multa, contra meum inítitutum, deberem facere 
verba, fieos omnes, vel plurimos folummodo, fummarie 
xecenfere vellem, ab auctoribus jan annotatos. Non tamen 
omnem hanc materiam ab auctoribus fcriptis exhauftam effe, 
paucis hac oratione dicere mihi animus eft, ^Oftendere nem- 
pe e duabus Coronae obfervatis hiftorüis volo, Barjecoiam 
quoque eífe haereditariam, nullamque ejus ab ullo auctore 
mentionem hucusque factam effe; nullam dico, quia unica 
illa hiftoria morbi, quam Cel, Peftienfium Profeffor, Taux, 
nuper in egregio fuo libro de Cophofi, publici juris fecit, 
naturae accommodata vix eft: acceperat enim Ill. auctor eam, 
tunc temporis, a Studiofo Coronenfi, morbi haud fatis gna- 
ro, quam dein, typis evulgatam, familia Coronenfis, orga- 
no auditus debilitata, vero perlegens, pro non exacta de- 
 claravit, En igitur, Lector Benevole, accuratam baryecoiae 
narrationem, utiipfam, non tantum a generofa, fed etiam 
ab alia vilioris fortis familia, quarum familiarum Medicus 
. diufui, accepi. | 


Hifloria Prima, 
Haec concernit amplam , generofamque, familiam Co. 
ronae in patria degentem , claram eruditione, morum pro- 


bitate, officiisque publicis, ideoqué ob adflictionem cum 
morbo hoc fatali fumme condolabilem, 


Q 3 | Ne 


nó Obfervatio XXXIII. 


Ne hiftoriam morbi confundam, loquar prius de viven- 
tibus, dein de mortuis, in linea tam recta, quam laterali. 


In linea veta 


exiftunt quinque proles, baryecoia adfli&tae, ex eodem tho- 
ro genitae, nempe GEORCGIUS , ManriNus, JoauNEs, Ro- 
SINA et SARA, ^ Omnes hi adhuc vivunt, excepto Martino 
et Rofina. 


I) GEoRcIUS, nunc $2. annorum, primis fuae vitae 
annis faniffimo organo auditus eft gavifus, itaque felix manfit, 
usque ad r4. annum, quo annc, tempore hyemali, contra 
fuam confuetudinem, in cubiculo frigido, absque mitra, 
dormivi:, et mane, ante lignorum in fornace incen ium, 
furrexit, et ipfemet candelam fibi incendit, unde poft breve 
tempus aciei auditus diminutionem quandam fenfit, — Anno: 
aetatis I8. hic defectus augebatur, anno I9. plus, eum in 
modum, utin conviviis, omnes voces audire loquentium 
exacte non poffet. Anno 24. a fucco Sedi allevatus parum- 
per auditus, anno 36, vero poft gravem laborem, et depo- 
fitam cálculationem publicam, labefactatus rurfus eft. An- 
n0 4I. deterius fiebat malum, ex applicatione cujusdam fpi- 
ritus, quem. agyrta auribus bombice immiferat. Succeffit 
quoque frigus aurium. Augebatur hoc frigus paulo poft ex 
fpiritu vini, allio, fedoque, faturato. ^ Anno 42. baryecoia 
majus incrementum fumfit, ex gravi moerore, et aucta po- 
ftea ita eft, ut nunc Ill. Vir. neminem audiat, nifi ipfe fpa- — 
tio duorum paffuum aloquente diftet, faciemque ad ipfum 
directe vertat, ^ Melius etiam fonos percipit Ill. Vir, dum. 
os aperit (five.bibendo, five non) aliusque loquitur, diffi- — 
cilius vero ofcitando. ^ Aurium fufurrum habet nullum, nifi 
ferius lecum petat... Méatus auditorius i in ftatu naturali eft, | 
nec ficcus, nec humidus. | 


E 


De Bar yecoia baereditaria. 127 


Filia unica ipfius nunc circiter 24. annorum bene adhuc 
audit. | 
| Remediis Ill. Vir contra morbum hunc moleftum, variis 
a tempore, intempus, ufus eft, verum fruftra. — Immifit 
prima vice oleum amygdáalarum amararum faepius vefpere, 
ad guttas duas tresve, fed fine levamine; brevi poft omni 
tertia die, menfis Maji et Junii, guttas duas tresve fucci fe- 
di recenter expreffi, juncto fimul vapore florum chamomil- 
lae, in lacte coctorum, per infundibulum collecto, unde 
-revera multum allevatus auditus eft. Quum vero hoc reme- 
dium plenariam curam nonadferret, adhibuit Vir Ill. füccum 
ex ovis formicarum, urinae calidae erinacei vaporem, pa- 
nem calidum cum femine foeniculi coctum, balfamo Tei;ch- 
qme yeriano madefactum, et fpiritum vini allio vel fedo fatura- 
tum: interne fimul radicem raphani rufticani, jejuno ventri- 
culo, . Sed nec hoc quidquam juvit. —Electricitas, per 4. 
hebdomades, ad omnes corporis partes fenfim directa, pri- 
mo morbum allevavit; poft duos menfes vero ceffavit pau- 
cus hic effectus dulcis, et frigus aurium auctum plus eft, 
Nec levamen attulit decoctum herbae falviae, chamomillae 
et rorismarini, auribus ter de die infüfum, cum inunctione- 
externae regionis aurium cum fpiritu lavendulae. et falis am- 
moniaci. 
| Monere hoc adhuc de hoc aegro debeo , quod, a quo 
tempore electricitas adhibita fuit. interdum pruriant aures, 
tuncque major folito ceruminis quantitas ex auribüs educi 
"queat. Singuláre. phaénomenon: vero eft,. quod füb edu- 
€ione ceruminis quam plurimum levis füccedat tuffi IS; 

-2) JMariinus frater optime audivit, usquedum ille aeta- 
tis füae anno 27. ex officio, qua Geomeítra militaris, in au- 
tumno" fylvas Bohemicas per.ialiquot dies pluviofos circum- 
vagari, noctuque in. iisdem veftibus humidis: dormire. humi 
 debuiffet. Redux enim ab itinere, animadvertit-levem au- 
.ditus difficultatem, majorem vero, quum anno 29. Beton. 
| ies 


a8  Obfwoslio XX XIII. 


dies et no&es, in finibus Poloniae montes menfuraret, et | 
praefertim per "quandam noctem totam in pluviis commora- 
retur. Medicamenta primum adhibita, ut pediluvia, vefi- 
cantia, fcarificationes, et mofchus , auribus bombice indi- 
tus, auditum ipfi aliquantum meliorarunt; effentia acufticà 
vero paulo poft auribus applicata, mercurius interne prae- 
feriptus, nec non electricitas, morbum auxerunt, ita, ut, 


ex hac nimis diu continuata, omnem fenfum auditus, me- 


moriamque amiferit, mifereque convulfionibus perierit. 


3) Joannes, usque ad r4. vitae annum fanus in auribus 
fuit; ab eo tempore, ex cauffa ipfi ignota, fenfit auditus 
decrementum,, quod fequentibus annis plus augebatur. Ac- 
cufat Ill. Vir forte tranfpirationem fuüppreffam, quia ipfe, 
puer, noctu, per totam aeftatem, ferumque autumnum, 


absque mitra apertis feneftris dormivit, Variat tamen ifte . 
auditus difficilis, major minorque fit variis circumftantiis ; 


nempe deterioratur, I) poft quamlibet vehementem com- 1 


motionem, 2) magno calore, 3) curvando multum caput, 


ftando, vel fedendo, 4) poft. fumtos nimis largos folito ci- . 
bos et potus, 5) in balneis calidis , 6) in Vi." multum | | 


3 calefactis, 


Sub his neni nei jungitur —€— aurium fufurrus, - | 
fenfüsque in aure genitae veficae aqueae auditum, ad minu- - 
tam vel fecundam penitus tollentis, qui vero rurfus redit | 


difrupta vefica,- quam ruptionem (alivae deglutitio promovet. 


Melius audit Ill, Vir vehendo: rheda, préeaipue in. rhe- 
da ftrepitum magnum:excitante. . 


 Edoctus-ex irritis conaminibus fratrum, nülla- quit 


remüia applicare voluit; ob plethoricum corporis ftatum 2? 
faepius venam fecavit , absque usn auribus SD. fücag- - 1 
dente, levamine ullo. ^ ^v 35e nay od 


in Ü Rofina , anno feptimo, poft IM thalignas;" dé-] 1 


lore capitis et aurium eft affecta, ita ut exinde furda et füuc- 


| ceffive - : D 


DeViBü-ylRelia haeveibaria. r2 


eeffivecmagis-magisque facta; fuerit. : - Ceterumi plus laborat: 
eiticibirn agjuanvxlextra. 34  óSb8 ,-ivous c 1 
Ejus filia, poft, anno fuae vitae rS, perpeffam: tuffimi 
graveur, incidit. pedetentim in baryeüoiani quoque, Quam- 
diu curavit tuffis;;durgs fuidebant fetüroutraequé;-cetlante; 
vero tuffi;ceflavitotiam ille fluxusicaóresque: fiebant: ficca&a 
Adhibuit: Gontradoc malum matér:a ):oleum hyperici, 2) pa- 
nem calidum recenter coctum; 2) vapores calidos. |: Afb, fru 
fia. ,1déó.ex confilib meo: applicabatur.ad; brachium, /fonta- 
neliay: auribus bimmistebatur |rdecoctim ex: falvia ;.- floribus: 
chamomillae, .et herba rorismátini;) fimulque: 'regio- anriuri 
fpiritu vini cum fpiritu falis ammoniaci fricabatur; interne 
dabantur diaphorematiéas:;folventia,:depurantia. | Factum 
inde eft, e aures plus maderenrs-. at. fürditas gmanfit eadem. . 
m SATA, usque ad annum 32. 'VItae ' Ude, quo phthifi 
fortüa elt; "benélaudivit; dures "timen. femper fluentes ha- 
.büit; ^ " Sui filids tolo: "FRánEifcus, 45. 'nane annorum, 
fürdefteré: incepit áure: finiftra] cum fenfü plenitudinis, in 
dextra;'düm pott. perpeffam in "Walachia febrem acutám, 
1790: menfe. anuario; ex regione 'éalida , per morités Cav- 
püticos,'^ nive adhuc Gbdictos /! in- "Pébfyivaniam. venirét, 
inque illis, tranfpiratiotie fapprelTa es fluxum, ex aure finiftra; 
ferofum, per aliquot dies exiftentem, fubito: füppftimeret, 
Tam feli vero fuit hie aeger, ut tamen perfecte cürare- 
tür,'per diáphoretica, "et'veficantia, nuchae applicata; dn- 
tra aliquot hebdomodes ; absqué revocato auris fluxu. ^ ^ui 
eupigy "Máfer hüfrüm: qüisque prolium ;noihine $274 j mili 
o. annórüif ; à fanis procreata p&rentibus, usque ad arnnüti 
S3. hüllo aürium defectu. laboravit, hác tamen differentia, 
quod finiftra! aure melius aüdirer; quam. dextra z^ haec eriim 
ex^ imptóvifo^tübi fonoj'auri' applicati,  debilitatá, in jüvehnz 
tute adhuc erdti»* Surdá. vero 'évafits "eum eryfipelaté capitis, 
anno 53:daboraret,. eodemque ;arinac maritus. repente miore- 
[EB s quae mors tam terrorem, quam moerorem;.in ea ex- 
UN: A48.. Phuf. Med, T. IIT, R | cita- 


-— : » cOlferuatio: X XI. 141 


citavithon exiguunr, haecquelurditas;;:: icum perpetuo-fufur« 
ru, a die in dieu crevit, adeo ut.nunc/aure: dextra plénarie 
furdu i; (qi9g42T49891v.53d] 6fn&. edloq- er | 

"n 1) Dar familiae-firdae;, fiue: marius: arae ;. Georgius; 
e vivis: oeflit anuo 59, Optimo auditü quidenx gavifüs iile mom 
eft; verum etiam de 'debilitate fuà non'counquerebatur; «ex- 
cepto, .quod.aure.dexcrá melius.auditet; Manicure gd ain 
que caüfía tamen ipfi. manifefta; 502 17 ib: | 

(8) Avia familiae furdae feu maíer Georgii AMária, an- 
nuri'vitae Br. attigit. c; Im ultimis vitae annis: Daum in dus. 


dive erat; MH an (ex fené&ture y vel marbo. «ewii tOreet- 
| ob Ta: linea: laterali. PGAqnio ib usu 
hijs fixiiliae ipid Tabórant^ is il 38/90 RU HRS 


1). Frater. Georpii y. Theodorus. | E pedetentim. folito 
dillieiius aliorum voces percipere incepit; anno vitae $4. ex . 
tranfpiratione capitis fupprefla. vero,. furditate vera. afflige- 
batur, quam quidem pane calefacto,, femine foeniculi. frixoy. 
auribus per 4. hebdomadas. applicato ,, ad, mágnam partem 
levavit, non. vero penitus fuítulit,. relabente pofteris. annis 
rurfus malo. Plus ceterum Theodorus laboras. ol dextra, 
quam: finiftra. 

.3) Filius- Theodori , Carolus, fexto vitae anro poft pa- 
totides;. morbillis fuccedentes,. male curatas , im. aures dif. 
fipatas;,;,im ip(is exulcerationem;. et furditatem. excitarunt, - 
Eiliasipüus; TAerefia ,. munc.A4. circiter. annorum j; abraliquo | 
tempore, absque cauíamanifefta,.. male quoque audit, ..- | 

509) Ex. familia .Sarae: alia derivari mali. origo poteft, 
Nempe pater -Sarae , Samuel, aure fanus, ex.tribus feminis | 
habuit proles fcilicet ex prizia; femina eueyem; ex. ialtera | 
Bartho omaeum et-Sadin ,. et. ex tertia Elifabetham.. (be oi 
2 Bartholomaeus ;. ifrater Sarae; oixit: 58.-dnnos, male cad] 
EE cuim perpetuo aurium a füfurru, jam in annis fuis viris 1 
b. | t be 


- 


De Bar -— ohéredifiri, T 


-SBds "pejus de'1á feroribus; plüsque dextra, quám fini- 
ftrap artél Duis Teligoit ipfe filias; fptines ad Ww arid 
: dieit sodientés.* tullipuá i 
b) Samuel ad. soortem, , iau, dulló. Badii Vit. dábaravid 
; ^ lid ejus tertio, ] vofi lid erosating $7. ex moerore filii mor- 
, tyi; paupertatisque, perpeffae, incidit in. veram barye- 
cu Tus JUR, DI Tis filiae, . una cum  prolibus, 
;8udiunt. bene... « oss. 
5 Eljabojha milia x unquam aurium defectu laboravit ; yerüm 
"C E 5 fre, infaníes; citius ,; ferius, magis, minüs ,. baryecoia 
^ affligi. inceperunt; imo. ex fllio majore natu, Samuele, fae- 
4: pius:eryfipelate faciei: aflliéto,, 2, pueri. jam ante 14. an- 
.; num ,.de; difficili-auditu.. cpnquefti fünt,. virgo yero nun- 
- «quam adhue, ;. Filia; Elifabéthae viguot peperit infantes, 
hücasqe bene audientes, exceptá filia 1 9- annorgi, mà- 
i b natu y, jam. difficile. audiente, simi 
ow) In-remotioribus .grádibus-extitit. quoque. mulier ju- 
genisque eodem morbo. laborantes, - Mulier,.cujus avus 
jam furdus fuit, a matré in gradu: tertio: eres SPUR PgUIDRÉ 
—À vero: itte do. gradi a E getbéum DR. A 


ai Hi Tr 


2018] xul ifloría: ban ecole: criticae s 


.concernit familiam SOON "Andreae Klein, qui fürdus erat, 
cüjusqué Tijtem Jiberi "potiffimum obfurduerunt. Quantum 
Moiar potui a liberis, audivi, ipfum jam in jusentute-ba- 
ryecoia affectum fuiffe; 'quo anno*vero, et quomodo, non 
patet. Hoc faltem refcivi, patrem i fius, matrem, 2, fra- 
tres, et 2. forores dé nullo aurium aefe&u (Oni) conque- 
ftos effe; " 30551 brio m 
Senex A flens Brées basa dib6roe 7 quatuor: filios et 
tres filias, m &hpe Audream, Chriffinum , Jomen , Prot 
mum; Annám ^ Catba?inam et. Rofinam. 


ONE TUE E Lie) p 


135. aQbfsuatios X XH | 
«aft aDwdndreas- pugr.obforduizg:. quomodo, memo ,excfas 


milia /ícivit; i, Reliquis illejg, Jiberos perlecte ünO&egu- dts 
bo dranr. Chriftianus I5. anno, àudidum ami(t ,.. em, cauf a mi- 


hi incognita, reliquit. 2 Tos bene audiente 

5D. fads 5 aeta isa in Ei [pof Mn aur HUNE Gd | 

dip dudire deftit, x Wi prie Xérós ) 5: filios 
: 4 filias, - Tres: fibe Mes P ode fempe.à. puetfet | 

puella , jam obfürduérünt ,- reliquae " nondum, nem e a) 
| puelia. 20. annorum audipum amifit nono aetatis ihr ij Ste 
eftiorefeetitia, poft aure i unam ffi? fllonte decideret aL 
tera thinen'áura 'duoq jue male Adis," dllyepo pejus, ! $) Fi 
lius; Joannes ME 'mulic rg. ahiforüm, Gitávo dhio, apa 
alapam fortem. acceptám; aüdire defiity in parte üffecta in - 
totum, . 1n. aktera tdütüm ad ttet P idartinus. 6i an- 
norum anté tres annos, feu mig an o/à sque "ei Hfw'aperta 
oSh dte Ínk (Qr Bid MJ092X9 .2oJ091bUB SetSd eup 2U2tul. . 
Horum trium liberos: pater "ceteri témpófe plüsviali- 1 
melius düdit, quán ferétio.; Monere'etiam debeo, fratrem — 
uxoris. Keinis; üune 49: annoruni EMEABIMNUA vob iex | 
ius perpeltTás "convalfionest nil müdiresc t Quutensbmienep 
4) "Martinus , unaeuny infantibus; xoptiine pude vas | 
letudine, nec non Caílharina una cum infantibus, i 
s) "iiia vera, poft.variolas j, ra. aetatis auno, fonos - 
mon exacte percipere incepit. |... S PIT 
«« 6)Rofina. orisbafpr tertio; aetatis aniio, » sita el 
qui ullo sonum defectus. eIvibus s2rtSdit s In^ rEnmDisv5- 
Othiogp 19^ [simi jupe :onrgr Hr à ir cibo 


A a js 
e Wa Ó "de 210 


tert vac fus rifaff haereditarti in antecedentibus. ex pofid | | 
originem cau[Jasque occafi iontales perpendo ; ; fequentes., "mihi | 
'eruere earüms,-ex morborum. decurfü ,. licet: Tecra 
UNE), Suppreffam &ranípirationem Capitis... Hanc erpeffus 3 
eft Georgius , AHartiniís, Joannes P Georgius. Bd vulc 


B 


1 
E SED T. uro | 8) dhe- 
t ^ 1 T. € " 


De. Bar yecpia. hereditaria. 133 


y 8) Meditationes ; . folito; YET REREORESr ex qua cauffa | 
Georgius malum. auctum, vidit. : | 
jar Moei are grayem, ul guem ácculayit Georgius, Sara 
in " 

5i 2 tins quae 'ellicent apud, Saram, Rofinam et 
sid dcn: pic a filium Elifibechae, An- 


«X Bi 


c Dahn CHER in AMAT céciibics m n. ore | " 
319 » (OU hs 15. ANov.a 1789 PIUDnmo Tett HET) c Witt: 
FlUnpA eu parroiv ioni bsoupate: mrssctel merid 
SH OBSERI^ATIO xxxms | 
WM tust: ; Dn. D. ;MARTINI. LANGII. 


ort RIEN Hijtória Tieroruji VEpidenicorün. ic bor igi: " 
E. B 5tiG in , pizexr ; 


imis Mov ET "vulgaris, Coronae in "Tranlyluania ex- 
Sg V VN TR a n enig Februario. anni i fn que ad 
orn 


"E | 


Iii 


arn Di T. 


;,8). Costs hae conftitutionie.. ,epidemica , pie fine. .ménfis, Maji, anni 
jam di&i ,, oriebantur , 'epidemico | modo tuffis convulíiva , ét morbillie 
inox vere inflammatorii ; nex. fordibus primarum viarum jun&i, | 


" * bn L (u 9 * 
[ ; n. 
e 


154 CONO XXXU^^  —— 1 3 


chronico, de'eo difputatum eft D). Itaque non fuperftuum 
fufcipere puto laborem, periculüm capeffendo, communis 
care cum republica literata; quae de hoe morbo ha&tenus . 
animadverti, quatenus nimirum is a populari. iGero diUérfus -- 
eft: nam de ictero in univerfum loqui, confilium meum hic 


nouem. c7 : E 
Icteriin fingulis hominibus, orti ex peculiari corporis 
confttudotie, velita dicti icteri chronici, etiam apud nos 
non plane raii morbi funt. Verum tuirum mili in initió Vie — 
debatur, brevi témiporé fat multos hom ines, omnis gene- 
ris, conditionis, fexus, etaetatis, ictero tali laborare, cus - 
jus 'cauffae et (ymptomata a chronico admodum erant divers | 
fa; qui vero eodem modo afficiebat aegrotos, ac mater ejus, 
feDits bitofa BOR UEUm m E ME c EAR MNT 
^ Nulla hominum clafüs illo immunis erat, Liberi, 4€ - 
que ac adulti; hoc morbo laborabant; mares, aeque.ac fé- - 
;ninae; divites item et pauperes. Ceterum non. état letha- 4 
lis, e contrario finé difficultate fanabílis. Hujus icteri caüf- 
fa, durante epidemia, nemo moriebatur; . nifi vir.feptuage- - 
narius, qui, poft diuturnum moerorem, in icterum, et fe- - 
brim lentam, incidit, eamque ad finem vitae usque retinuit; 
cujusque medicus. ego:non fui |^: ^50 0 
Diverfus in fuis fymptomatibus, uti omnes morbi epi- - 
demici, etiam icterus hicce fuit, Nonnulli hominum ae- | 
grotantium vehementius, alii non ita vehementer, paffi funt, - 
pro diverfitate corporum adflictorum, diverfa mutatione. ?3 
ris, et nexu hujus morbi cum alis morbis, ^" ^ "4 - 
^ - Apud paüciffimos aegros, poft folita demum, i&efum 
alias praecedentià, fymptomata, malà lenta, color flavus in | 
oculis ét cüte videbatur: apud plurimips vero apparebát po- —— 
tiffimum poft fuppreffam tranfpirationemi, aut corruptas'pri- — — 
B) Ínter feriptóres recentiores, de i&eris epidemicis inprimis dilpstant . 
"celeb, ScRACK in AGis Moguntinis T.l. et BRüxNING iu libro, deide- - 
ro fpasmodico , Elfendiae 1772. epideimico; P» | "'— 1 


I 


Hiftoria: 3evorum. Epidemicorum. 135; 


mas vias; repente, cum omnibus.fuis fymptomatibus, Er. 
apud. omnes, ftatim ab initio, morbi, aderat modo lenior, 
iodo. vehementior, febris; febris continua remittens, ter-. 
tiana, vera debris biliofa,,. quam omnia Íymptomata. febris, 
biliofae. «oncomitabantur , . «quaeque eadem. ratione, eodem-: 
-que tempore, uti febres biliofae fimplices, ventris folutione,. 
urinas,.et fudore,.tollebantur. .Non.absque, ratione. igitur. 
hunc febrilem. icerum, febrem acutam, biliofam. laragiers; 
feu larvatam , adpellandum effe exiimo. .« | 
aor Quiminimum.de ictero.'paffi. funt ,.. adeo. leniter aegro- 
tabant, ut negotia fua expedite poflent... .F ebris,eorum fuit 
mimis temperata, pulfus.mollis, nec adeo celer, üitierunt 
modicum , aut. plane. nihil ; lingua. non admodum. impura; 
comederunt cum appetitu ; js efum. vero: affligebantur ane: 
xietate....et.. de. laffitudine folum querebantur ;- cutis eglen 
fuit flavus ,. et urinae croceus. 

ks Qui vero.vehementius aegrotarunt, pluribus etiam, ot 
fenfibilioribus, fymptomatibus. funt conflictati. .De defectu. 
virium, .qui durante morbo femper eos comitabatur, que- 
rebantur. prius, quam morbus noíci poterat, Modo plures, 
3n0do pauciores, homines querebantur de doloribus in capi- 
te, dorfo, lumbis, omnibusque membris; de doloribus in 

omacho , conjunctis cum fenfatione plenitudinis: imo non- 
nunquam. etiam de doloribus in inteftinis, de torminibus ven- 
tris; frigore, aeftu, fiti et anxietate, in regione cardiae 
ventriculi, deque guftu. amaro. Lingua. eorum erat impura, 
flava afpectu; appetitus. debilitatus, aut plane amiffus, et 
pulfus celer, at mollis, . Ipfi aegrotantes erant ver:iginofi, 
proclives ad vomitum; immo nonnulli vomebant Kp map. 
ter. mucum et bilem. 

- Modo pott haec enarrata Íymptomata, modo una cum 
iis, apparuit color. univerfalis flavus cutis, afpectu mox ob- 
fcurior, mox lucidior; urina craffa, modo fubnigrior, mo- 
do minus fubnigra, modo lateritia; 'et alvus plurimum diffi- 

quss 


d36 iObfervako XC X RIA. UE i 


cilis , albida, quae tanien apud multos adniodum bif, 1 
rérdüin étidm cüm diarrhoea conjün&ta erat, limo deed 
nülli jam arite febrim jet animadverfionem icteri 3 "aliquamc 
diu albas et torpidas feüés fe' animadvertiffe adfirmabant. -Süb^ 
his eitcümftantiis venter non: nultum erat terifüs; 'Síec dolos 
rifieus; et opé tactus mon poótefam in ventre fenfibiles ob- 
ftructiones vifcerum detegere. * Ceterum morbüs: femper fe4 
re erat fimplex; in conjunctione cum febri quartána, dus 
rante hac epidemia, apud unam feminám 'tantüm reperi, In^. 
ufiivérfum animadyerti ciani , plores adultos; quam liberos, 
ab- hoc morbo correptos Te o libeqo nul s;i0:57 du: v irtedi 
.. Oe cauffis hujus epidemiae iéterorum cogit nullibi 
certius , quám in aére, 'eas quaerendás: effe puto : nempe; 
in maxime mutabili'acftate calida, anni 1783 et 17845 étéón- 
fequente frigidiffima hieme anti 1784. quarum miitabilitat&. - 
bilis in corpore humano tempore : deftivo fermentari; et hieL - 
nali infpiflar debuit a), ^ "Fuit enini hienis anni 3983. pa- 
rum frigida, fiepius pluvia; ver, infeqüensque aeftas; -hic,- 
fieuti in Europa univerfa, calida et nebulofa; autumnus con | 
tiriuo fudüs.. AG contrazio in MAE nni 1784- UM veher J 


»yto6fa 


cüntrá dahin fuam rüdidánicut ad odii VD ecd 4 
usque, calidus fuit: tum fat vehemens frigus infeeutum eft; 
ád medium Aprilem usque dürans: deinde ad breve tempus | 
repente calida tempeftas, et non multo poft iterum frigida : 
pluvià, per totam deftatem anni 1785) ite durans;-? 18. Pili s 
" Verfatus aliqio modo "tantum in arté phyfies;' atqué 
magni influxus a&ris, una cum füis mütationibus"in-Corpus | 
humanum, i noumerepiliumque LÁ inde'ortorumy - 
| ! TORRE 3 9 P fo 
[ ,8), Ex hoc praeternáturali flatu ilis determinari Lote quafe 'quis plane 
' . hoc i&ero, et non. fimplici febri iliofa,. laboraverit ; nempe quia bilis - 
in hoc magis fluida, et fortaffe non admodum acris füit; . igitur idi. 
obítru&iene, neque fpasmis, meatus bilis occludi potuit. 


Hifloria Iderorum Epidemicorum. 137 


hominem a nativitate. ad fenectutem usque comitantium, 
gnarus, facile perfpiciet, talem conflitutionem aéris, qua- 
lem in praecedentibus defcripfi, in bilem praefertim agere, 
eamque confundere, et ad genefin talium morborum proxi- 
mam occafionem dare debere, quales etiam in hac confti- 
tutione epidemica graffabantur. (Quam ob cauflam, duran- 
te hac epidemia, icteri, crebro etiam alii, cum hoc ictero 
cognati, morbi, animadvertebantur, e. g. verae febres bi- 


liofae acutae, febres intermittentes, haemitritaeae -Gale- 


ni, febres biliofae catarrhales, et aliae diverfae inflamma- 
toriae, immo exanthematicae, ut fcarlatina. In aeftate an- 
ni 1784. oriebantur aphthae fingulatim, et etiam in conjun- . 
€ione cum aliis morbis, ut fcarlatina, crebro a). In iníe- 
quente dutumno febres quartanae, et in Decembri, et [a- 
nuario fequentis anni, fymptomata hyllerica vulgaria orie- 
bantur, in conjunctione cum febribus biliofis, quae vero 
folventibus, et purganubus medicamentis, brevi tempore 
Kollebantüm. '- | 
Exnis dictis omnibus fufpicari facilelicet, qualia reme- 
dia in hocce ictero epidemico utiliffima fuerint, et quália 
«um utilitate aegrotis a me vifitatis adcommodaverim, 
Omnia illa praecepta et medicamenta, quae in febribus bi- 
jiofis acutis in univerfum adhiberi folent; etiam hic remedia 
utiliffuma erant, Omnes aegrotantes, me confulentes, fani 
evaferunt una, duabus, ad fummum tribus hebdomadibus, 
ope remediorum a me .commendatorum, excepto viro, an- 
num feptuagefimum quartum agente, alias podagra laboran- 
te, poft octo demum hebdomadas falvo reddito, in quo 
vero icterus febrilis tranfit in chronicum , fortaffis, quia 
corpus ejus fuit pituitofum. ^ Et haec medicamenta erant: 
; refri- 
3) Ejusdem fententiae mecum in hac re .etiam eft Britannus MEAD. (vide 
.ejus monita et praecepta medica), imputans aphthas, in aeflate crebro 
apparentes, vehementi frigori praecedentis hiemis. 


Nov, A, Phyf. Med, T, VIII. S 


ro RN -Olíisotio XXXL..: 


refrigerantia, falia, emetica, purgantia,. ferum latis; de. 
'co&ta e. radicibus folventibus,- oxymel et fuccus: citri , pro 
re nata.. Apud pauciflimos neceffarium effe putavi, ut.ad-. - 
plicarentur elyfmata aut unguenta. emoMeRS d Tefülyenna, | 
Vena nunquam íecta eft,.— "eirotedepo caa 


— 


. Corona Erlangam "E PE 
. d. 6. Jan. 1790. | 


OBSERFATIO XXXV. 
n. D. PHILIPPI JACOBI PIDERIT. 
oum can 


Ulcerum artificialium i in Pleumonia ufu; fi toa Hi profer T 
m bendo, famen valde URRITD- 


a Map. WE T 2 
| NA miramini Ledores, fi in morbo tam frequenti , ta 
.N exidali, et ufque adeo generi humano, in ipfa floren- - 
tiffima aetate, fureftiffimo, FE leutide noftrae falutaris Anti[li- 
fes, de excogitandis rémediis indefeffi füerint, Sat amplam 
feriem remediorum hinc Therapia fuppeditat, quae P/euio- 
hiae, feu Phthiff pulmonariae , fanandae infervire creduntur, 
et ion ultimum locum inter haec liactenus tefiént, quae ex 
fonte. chirurgico defumuntur, Fonticuli et Selacea. tiir. 
quae fub nomine ülcerum artificialium comprehendimus. 


- . Terminos, Phthifis, Tabes, Fedica, aut à quibusdam - 
fcriptoribus promiifcue fumi, aut multo magis eos inter fe non - 
convenire, ut fingulis certam fuam fi ignificationem adíeri- - 
bant, vulgaris fcriptorum ufus docebit; ut igitur omnis am- 
. biguitas evitetür, diftin&tam proponere notionem, quid füb | 
| SOUNeqHe horum vocabulorum intelligendum fit, neceffe . 
| | Uo 


- x 
/ 


- De ulcerum artificialum in Pleumonta ufu, (f non plané etc. 39 


nobis videtur, Si ad' Etymologiam, feu horum vocabulo- 
rum fignificatum grammaticum, refpiciamus, fingula /entam. 
noflri corporis confumtionem fignificanti ; nimirum Q9ío,c.a $91» 
corrimpo, "Tabes a volyo feu viuo, Iiquo, liquefacio, et Hetli- 
c4 ab 2Z,, habitus, fcilicet febrilis corporis noftri, quo fen- 
fim emaciatur. . Interea pervetuftum fuit difcrimen inter /le- 
£icos morbos, etphíhificos, ita quidem, ut in utrisque febrem 
adefle, cum corporis confumtione, obfervetur, fedin.prio- 
ribus fine ulcere corpus contabefcat, in caeteris vero ulcus 
quoddam in aliquo vifcere fimul adfit, unde febris vires de- 
pafcens alitur et nutritur. : Varia pectoris et abdominis vifce- 
ra ulceribus laborare poffe, experientia, et praefertim cada- 
yerum. fectiones ,. docuerunt, et fecundum hanc diverfita- 
tem, :diyeríae oriuntur Phihifeos fpecies, quae modo pu/ro- 
a42/14, modo hepatica, modo mefenferica *) etc. audit, quan- 
quam, praefertim communis loquendi modus, priori utplu- 
rnmum Pbhíhifeos nomen tribuit; et aliae, vero hujus morbi ' 
fpecies, in quibus faepe vel difficile, vel etiam nullo modo, 
ulceris praefentiam dignofcere poflumus, fub 'Tabefcentiae, 
feu Tabis, quin, fed minus recte, FJedicae nomine, com- 
prehenduntur. . Alii vero et quidem plurimi, non incon- 
grue, illis morbis, in quibus, ab obftructionibus vifcerum 
quorundam, corpus lente confumitur, Tabis nomen attri- 
"buunt, ethuc e. g. Zrophigm infantum, imo ipfum ZMaraf- 
qnum. [enilem, referunt. | 
—* Uteunque vero hoc fit, nobis jam non de omnibus 
Phíbifeos fpeciebus fermo eft, fed de ea tantum fpecie lo- 
quimur, in qua ulcus pulmonem devaftat, quae etiam quo- 
dammodo xar ?£oyz Phíhifis, aut diftin tius a zaeuudo, feu 
: S2 "x 7IYEU- 
**) Circa principium, praeteriti anni in fe&ioue militis, qui, citra omnem 
.. tuffim , febre lenta fenfim fenfimque emarcuit, per omnem morbi decur- 
fum femper de dolore in infimo ventre, nullo modo remittente, queftus, 
.. ' apparuerunt omnes et fingulae Mefenterii glandulae, non folum indura- 
tie, fed etiam ipfo. pure impletae. 


E |^ Obferuatio X X XV. on 2 


aeuo , eX pulmonum morbo tabeíco, in quo fenfu divus no- — 
fter HiPPocnATES jam verbum hoc fuümfit, Pleumonia voca- | 
tur, eique etiam, quae proferimus, et hucusque obfervavi- | 
mus, dicata funt, et jam Le&orzum benevolorum judicio ae- — 


. quo fubmittimus, - 


9. 8. 
Satis amplum effe catalogumr remediorum, quae huic 
- fiorbo opponuntur, fupra ($. praec.) jam notavimus. Sed 


proh dolor! ut aperte et ingenue veritatem confiteamur, . 
omnia, fit Cortex peruviamus, Lichen islandicus, Polygala 
amara, Salab, Afpbaltum, fuccus Cucumerum, decodum Li- | 


macum , Myrrha; (int porro P/omitoria , faepius repetita, a 


- Clar. Reip tant impenfe laudata, et, ut brevi rem compre- | 
hendamus, ab innocenti Z4qua Selterana usque ad periculofa | 
Saturnina, Antihetlicum. Poterii et Tinduram antiphthificam | 
Grammani, quae B. VockLivs loco omnium aliorum pofuit, - 
omnia et fingula incaffum a nobis adhibita fuerunt, ita ut - 
nullum verum phíthificum , qui P/eumonia laboraverunt, fcia- - 
fnus, quem fanavimus.  Aliquomodo tolerabiliores reddere - 
fiorum afllictorum triftiffimas dies, omne illud fuit, quod a 


remediis applicatis, et noftra cura, obtinere potuimus. 


$2x 


'Therapiíani noftram, íu rali frequenti. et elegantiffimis 


- 


eorporis formis aetateque florentibus ferali morbo, tam ca- . 
famitofam corifpicierites, ingenue fatemur, fieri non alio - 
modo potuiffe, quan ut ambabus apprehendamus manibus, 
íd remediorum genus, a quo, fi aut ad eorum ageridi mo- ' 
dum, autad auctoritatem virorum illorum reflectamus, qui | 
illud celebrant, maxínia nobis exfpectanida fuerunt, et noftra | 
inprimis fiducia digna. Loco omnium aliorum ea hic trans- | 
eribamus, quae D, BaRENDELius, vir fupra omnem noftram ; 

: | Mors lau- — 


'T4 


"Pn 


D 
t 


^ 


De ulcerumjartificialium in Pleumonia ufu, fi non plane efc. 14x 


Ífaudem elatus, in elegantiffima Differtatione, de! Phthi/eos 
- Hietlicaeque | difcrimine, ef. Sefaceorum. | utrobique. ufu, de 
 Setaceorum efficacia profert, | ,,Supereft, aic nimirum , ut 
"veteres imitati, revulfionibus utamur, per ulcera artificia- 
"lia, diuturnis, quin repetitis, quorfum fefe. natura fuas in 
?vindicias exoneret, tum nondum collecto abíceflu, tum 
"formato jam, faciliusque fanando fubtractis nutrimentis ex 
"perpetuo puris proventu. — Utiliffima hic erunt fefacez ad 
"cervicem ; extatque inprimis, de fanata fic Tabe, elegan- 
Püffima hiftoria, auctore LEPoniNo, apud HirpANuM. — — 
"Primum. beneficium eft, ftatim, ac fuppuratio procedere 
"coepit, levari minuique et ceffare tandem füdores colliqua- - 
""tivos, memorabili phaenomeno, deinde tuffim, fed paula- 
"dm etlento gradu, perque periodos tantifper et. intervalla, 
"conquiefcere, febrem. denique poftremum. . Plerumque 
"adhibitio tempeftiva , mirum in modum caeteris fübveniens 


"remediis, fomnum mature reddit,. et faciei meliorem 


afpe- 


"étum, et corpori fructum alimenti, magis jam expetiti. 
?7Serius remedium tardiore effectu eft, et vel inclinatis jam 
"rebus, faltem fide diutius trahit, Subinde minuitur ceffat- 
"ve; fine caufa manifefta, fuppuratio, fputumve puris, fi 
"jam illue vencum eft: tumque mira metamorpbofi, fpafmo- 
"dica, ex hypochondriis potiffimum, fymptomata, pervi- 
"ilia ejus generis, animi atrabilariae mutationes, deliria ip(a, 
"(ed ludicra fere, tantifper ádfünt, nifi ptyalifmus quidam fin- 


"eularíis, vel metaftifis ad cutem, aut defluxiones 
"aut oedema pedum, novum auctiusve fuccefferint , 


aliae, 
dum 


"fuppurationis redeat ftadium, quod manifefte fuis periodis 
"diftinguetur." Si his addimus encomia, quibus ralia z/cerz . 
artificialia in noftro morbo magnopere extollunt /llufir. FRrvzg 


in den medicinifchen Annalen. B. y. pag. 214. clar. Rgxp 


in Ef- 


Jay on ihe nature and cure of the Phthifis pulmonalis pag. 58. 


I. ForHERGILL n med. obferu. and inquir. Vol. s. pap 
et S, Foanr simuows pradical Obferv. on the "Ireaten 
: 33 


«365. 


enf of 
Coi- 


--— 


íqd c0: uon Ópfepgppo Ne ARAS o oeste C 


Confumption p. 44. Aut étiam ad tales obfervationes refpicie- 
mus, quae eafu quodammodo fortuito factae funt: e. g. z/luft. 
BnAwBILLAE, qui Phíhifin, amputatione membri: cujusdam 
peracta, fanatam videbat, vid. Ejus tract. de Phlesmone *); 


dllufir. RycgtERI, qui, uti in Chirurg. Bibliotheck 4: B. p, 264. 


narrat, Phíihifin fanatam obfervavit ex Mamma cancrofa am- 


putata. Aut fi tandem talia ulcera fic confideremus, quod 


humores ab ulcere in pulmone derivent, hincque devafta- 
tioni, quae ab ulcere in hoc nobili vifcere oritur, obfiftant, 
.mihil fupereft, nifi quilibet Medicus. exoptatiffimum ab his 
remediis effectum in P/eumonia exfpectet, Vnde etiam eve- 

E | nit, 


^K) Ante circiter tres menfes mulieri hic loci brachium ab expertifimo hu- 
jus urbis Chiruvgo-practorio, AHLHAUSEN, amputatum-fuit, quae ultra 
anni fpatium ,- círca articulationem in cubito fpiüa ventofa laboraverit, 
et cujus tàli modo res eó addu&a fuit, ut corpus plane émaciatum jx» 
- resque debiliffimae fuerint. Adfuit febris lenta, fudores no&urni colli- 
quativi adfuerunt, jamque. hi et per aliquot menfes aegram  cruciave- 
rant; aderat etiam diarrhoea colliquativa , aphthae, in omni oris. am- 
bitu et lingua, confpicuae fuerunt; appetitus ciborum deje&us, fomnus 
,nullus, nifi opiatis factus; et in genere more omui die exfpecanda fuit, 
ita ut etiam nonnifi plurium hujus civitatis Medicorum naturo, confilio, 
Collegarum - nimirum :eonjun&iffimorum , | Z/ufrium Coujiliariorum. auli- 
£O Wf), STEIN, et GRANDIDIER, ego, qui primus vocatus, et-praedi- 
&us laudatus Chirurgus miferae aegrae defiderio , quae avide amputa- 
. tionem exfpedavit, obfequi voluerimus. —Fa&a felici amputatione, et, 
wt itaque materiae reforptio non amplius loeum habere potuerit, non 
. octo dies tranlibant , ut fudores, diarrhoeae fifebantur, aphthzc difpa- 
tuerunt, fomnus redierat tranquillus , cum ciborum appetitu, febris cef- 
faret, et fenfim fenfimque res fe adeo in melius mutaverunt, ut jam, 
dum haec fcribo, aegra haec viribus tantis dotata fit, ut perfectiffimam 
eorporis fanitatem ei promittere poffimus, Quaeritur merito, numne 
eafus ille, quem Z/uffr. BnAMBILLA in mediam profert, nofiri fimilis 
fit, ita ut etiam ibi, uti in noftro, aegra tuu/lo modo pulmonis vilio la- 
boraverit? - | 


zb cM 


"Ee 


"o MTM IUIS PARE SIUS IRR 


- 


c— 


« 


I 


- Deulcerum artificialium fn Plewnonia ufu; fi 101 plane ec. x43. .— 


nit, ut minime hoc remediorum. genus neglexerimus, fed 


.. gulto magis in variis.aegrotis eorum. periculum fecerimus; 


at.id ipfum ,, uti fequentes.obfervationes docent, t//o cum 


| ejf edu, et de [pe nojira. decideníes. 


ssa OBsEnvATIO L Lanio hujus urbis, aniioruim circiter L; 


- fetatis, qui femper in juventute faufta fruebatur fanitate, nifi, 


quod jam.retro; viginti annis; inordinatis.Zzemorrboidum mo- 
tibüs laboráverit4 ex abufu fpirituoforium ,. àb aliquot annis 
Tu j, cum exfícreatione , correptus fuit, .quae-progreffu 
temporis ingravefcebat, et ei alia fymptomata una ciebat, 


- €. g. Difpnoeam ,- virium. langubrem et febriles ínordinatos 


anoíus.,, cum. largis fudoribus. .. Variis ante& Medicis; et(atiam, 


"ut dep orandum fatum fic, voluit, Medicaftris confultis ; -imeh- 


. fe. Maio anni MDCCLXXXII. ad eum accedebam.. ires 


jam fuerunt nondum plane fractae, Tuffs vero eum, per 


omne diei fpatium, et praefertim noctu, poftquam per ali« 


- quot. horas fomno aliquomodo refectus eifet, cruciavit, una 


cum fputo. jam purulento, et dolore in dextro petloris latere ; 


adfuerunt etiam fudores colliquativi ,.et omni die, circa ve- 
Íperam, febrilis accef[us eum vexabat, qui modo longiori, 


4nodo breviori, circuitu finiebatur, — Zppefitus ciborum plane 


proftratus fuit, | Circa vefperam leve pedum Oedema. àppa- 
quit, quod vero altero die iterum evanuit. Rebus tali mo- 
do longe in malum procedentibus,, ftatim primis ; quibus 


3neae curae fe tradidit dicbus, ei fe£aceum ad pectus ipfum 
- adplicare confului, Quoniam autem hoc ei nimis crudele 
"videbatur, et riullo modo in hujus applicationem confentire 


- voluit; applicati ei fuerunt 4uo magni Fonticuli, unus ad 


brachium, et alter in pede. — Ád appetitum ciborum, qui ^ 


plane dejectus erat, reftituendum, praefcripfi ei Extradum 


-- Qualjiae, poftea etiam Zyrrbae aquofum,. cum Lais faccha- 
$0, quae ctiam aliquomodo, et ita, uti in tali aegro exfpe- 
* 

| 
| 
| 


ctare 


l 


qp oos LOB pat i EXC P0w sroa 
€tare poteramus, illum refufeitabant: fed, quanqüim pro- - 
greffu temporis Lichenem islandicum larga manu dedimus, ei — 
etiam, quoniam tandem. aeger medicamen hoc faflidiebat, | 
Decolum corticis peruviani, edm radice Salab, praefcripfi- 
mus, Fonficuli etiam, fat magni, bene et copiofe füppura- | 
bant, nihilominus ne hiluni quidem ad meliorem aegti for- 
tunam contribuebant, omnia multo magis fenfim fenfimque ' 
in deterius abierunt, tandemque, poftquam per aliquot 
menfes fuppuratio duravit, haec etiam ,. viribus aegroti plane. 
exhauílis, finiebatur, etinFebruario fübfequentis anni diem - 
Obiit fupremum, dos seb: - ran | 


(Ag 
X 


46 $. 5. | 
OssERvaTIO IT. Ad uxorem civis hujus urbis, quí ex 
"Aurichalco opera fabricabat , morbo noftro funefto laboran- 
tem, fat mature vocabar, ubiresadhucin principio erat, et | 
itaque multa exfpectanda fuiffent, nifi, uti mihi jam antea, . 
et poftea, proh dolor! ampla experientia docuit, morbum - 
noftrum nullis fub circumftantiis, modo ipfe pulmo ulcere la- . 
borat, ullis remediis cedere. JAccedebam ad aegram hanc, : 
quae jam per duos annos faepe fpuío cruento vexata fuerat, - 
in fine menfis Martii Anni MDCCLXXXV ; aetatis erat - 
circiter XXX. annorum. "Tuff quidem et Dfpnoea maxime 
vexabatur, et /puíum erat purulentum, tamen omnia haec non . 
continue duraverunt, fed faepe feptimanae, imo menfes fue- 
runt, ubi fatis tolerabilem vitam aegra agebat, praefertim | 
tempeftate ferena ; infuper vires adhuc fuerant laudabiles, . 
appetitus ciborum bonus, fomnus, faepe per feptimanas, . 
tranquillus et non interruptus. —Sudores nodurni adhuc fatis - 
erant moderati, et faepe per plures noctes nulli. - /IVepofium - 
men[um adhuc erat integrum, quanquam jam inordinatum, | 
ut faepe per unum et alterum menfem cafamenia emanerent. — 
In hoc morbi principio, ubi omnia adhuc fauftum effectum —- 
ominabantur, ftatim aegtam, quoniam fefaceum ei nimis du- — 
| rm 


De ulcerum arkificialium in Pleumonia ufu; fi non plane efc. 143 


rum videbatur, ad Fonticuli applicationem perfuadebam, qui 
fatis magnus ad brachium ponebatur. Brevi tempore bene 
fuppurabat, et per annum integrum fuftentabatur: praeterea 
ei Lichen islandicus, Exftratlum Graminis, | Decotlum radicis 
falab, et plura alia, tractu temporis, paulatim praefcribe- 
bantur, fed tamen nihilo fecius morbus fenfim fenfimque in- 
gravefcebat , itz,ut circa menfem Maj futuri anni 
MDCCLXXXVI . morbus deteriorem monftraverit faciem: 
Tuffis evadebat intolerabilior, fpufum purulentum copiofius, 
Dy[psoea major, Febris lenía augebatur, fudores nodurni 
auctiores ita, ut vires maxime deficerent: zenfirua praeterea 
plane ceffabant, et quoniam nullum juvamen videbat, in 
menfe Junio anni MDCCLXXXVI. me derelinquebat, et 

- alium, et poftea etiam tertium, Medicum confülebat, fed 
illi quoque non feliciores fuerunt, quam ego, et aegra circa 
finem anni vitam finiebat, 


$ 6 


- OsskEnvaTIO Ill. (xor dealbatoris hujus urbis, anno- 
rum XL. per vitam inordinatam,. praefertim ex abufu fpiri- 
tuoforum, fibi P/eumoniam contraxit. | In menfe. Decembri 
Anni MDCCLXXXV. cum ad eam primo venirem, jam qui- 
dem morbus fat fuerat adultus, tamen vires adhuc fuerunt 
Tnediocres. Febris; quidem /enfa, et Tu/fiss, continuo ve- 
xabant, expeüoraíio- vero purulenfa non erat infignis, fudo- 
"res nocturni adhuc tolerabiles.  Praemiffo vomiforio ex Ipeca- 
cuanha, quia faburra biliofa fcatebat, poft aliquot dies fta- 

- tim ei Fonticulus ad brachium applicabatur, *) fed ab hoc, 
| ' uti 


3X) Miratus fum confilium non incelebris Medici, qui Phthifico applica- 

tionem Pouticuli ad pelzus fuadebat, quod vero, ob continuam ZW[fims 
. et totius pectoris vehementem concuffionem, nullo mode applicari po- 
. ferat. ! | 


AYo4 E PhMW, TFI —— 00 7T 


146 /. Obfevitio XXXF. 


uti etiam ab altero, qui ei poft circiter octo feptimanas etiam 
ad alterum brachium ponebatur, nullo modo fuppurationem 
obtinere potui, ita, ut, poft aliquot menfium fpatium, pla- 
ne eos auferremus. | Omnibus adhibitis, quae. morbi pro- 
prietas requirebat, medicamentis, is fenfim ingravefcebat, 
ita, ut circa vernum tempus futuri anni MDCCLXXXVI. 


Tnoreretur. 


$2 

OssERvaro IV. Juvenis XXII. annorum, qui venatoris 
provinciam apud /Vobilem hujus urbis adminiftrabat, .con- 
ftirutione ad P/eunoniam pronus, jam per anni tempus TujJ; 
vexabatur, cum JD yfpiioea , et interdum fputo cruento, quae 
vero flocci pendebat, quoniam nullum viriuru defectum fen- 
tiebat, et caeterum bona videbatur frui fanitate, ^ Sed in 
principio anni MDCCLXXXVI. poft grave perpeffum fri- 
gus, Febre corripiebatur, quae Febris catarrhalis biliofae 
faciem habuit, et eum lectoaffigebat. — Chirurgus hujus urbis 
ei medela adftabat, et quidem fat laudabiliter, quum vero 
morbus magis ingravefceret, vires in dies magis minueban- 
tur, primo menfis Martii advocatus fum. Non difficile co- 
gnitu erat, pulmonis ulcere aegrum laborare, quod vehe- 
mentiffimus Febris gradus comitabatur ; fpuíum purulentum 
adfuit copiofum et fuZores fat largi. Primum, quod ei, fta- 
tim in prima mea vifiratione, füadebarn, fuit fefacei applica- 
tio ad ipfum pectus, et qgnanquam parentes ejus ab initio, | 
aegre illud. permittebant, tandem tamen, in fpe aegrotum 
eo viam fuam confervarurum, mihi annuebant. Sed quo- - 
que in hoc cafu in fpe noftra decepti fuimus; nam quamquam - 
ex feíaceo bona fuppuratio fequi videretur, tamen nullum 
folamen inde fequebatur, nullam mutationem in fpufo, nul- 
lam in fudoribus, et nullam in Febre, obfervabamus, multo 
magis, adhibitis fimul congruis medicamentis, omnia tractu 
temporis in deteriora ruebant, vires tandem plane fufflami- 

| | naban- 


De ulcerum ariificialium in Pleumonia ufu, fi non plane etc. 147. — 


nabantur , €t aeger, in menfe Septembri ejusdem anni, vi- 
. tae fuae dies finiebat, poftquam circiter feptimanas quatuot 
ante mortem fuppuratio fefacei ceffaverit. : 


$. 8. 

OssEnvATIO V. Eodem annoMDCCLXXXVI. in men- 
fe Septembri, uxori cujusdam viri, qui apud Collegium no- 
fivum. fupremum, quod circa Principis reditus verjatur , pro-. 
vinciam adminiftrabat, medela adítabam, quae annorum erat 
XXVIII. et P/eunmionia laborare incipiebat. Omnia adhuc in 
principio fuerant, fpufum nondum valde purulentum , vires. 
adhuc laudabiles, f/uZores modici, et Feb;is quoque non 
infignis. — Cafamenia vero iam fuppreffa fuerant per aliquot. 
menfes. Praefcribebam ei Z4 yrrham in aquofa decotlione, et 
ftatim ab aegrota, quae omnia placide et patienter ferebat, 
acquirebam permiffionem , ut ei applicetur Sefaceum ad pe- 
dus. "Tolerabat hoc per anni fere fpatium, fed nunquam in 
tanta quantitate fuppuratio procedebat, ut exoptabamus, et 
datis congruis remediis, praefertim praeter /yrrhae Deco- 
Gum, quod per aliquot menfes continuavit, Decodum Licbe- 
nis islandici , poftea etiam Chinae, cum Salab, et quae fue- 
runt alia; tardis gradibus:nihilo fecius morbus ingravefcebat 
omnibus fuis faevitiis, ut tandem in menfe Martio Anni 
- MDCCLXXXVIIL aegra füuccumberet, 


OzssEnvATIO VI. Eques. Cobortis praetorianae, qui an- 
nos habuit XXII. circa Martium anni MDCCLXXXVII. poft- 
quam jam per aliquot annos Tu[fj, et interdum fputo cruento 
vexatus fuerat, venitad Nofocomium. Statim, viribus ad- 
huc non plane labefactaris, ut Tuff, ex[creationi purulentae, 
fudovibus, Febrique leníae occurramus, |fetaceum ei applica- 
tum fuit ad pedus, quodbené fuppurabat, Datis fimul De- 
coto Lichenis islandici, cum V'itrioli acido parum ista | 

j ) ge X- 


18 00 Obferoatio X X XV. MUNI 


Extratto. Graminis ,; Deco: corticis peruviani, et quae fue-« 
runt alia,.tamen omnia femper deteriora fiebant, et viribus 
tali modo exhauftis, in menfe Augufto fupremum obiit diem. 


X: $.. IO. É | 
3: OssERvEvTIO VIT. Miles: legionis praetorianae pedeftris 

. in menfe Novembri MDCCLXXXVII. in Nofocomium re- 
cipiebarur. -'l'uüm temporis fpufum habuit cruentum, cum do- 
lore pectus avavante ,- Febreque lenía , cui jam fudores nothurni 
fe aflociabant. | F'enaefe(lionibus. parvis repetitis, et prae- 
fcriptis femperantibus, cum Zemulcentibus junctis ,. quibuscum 
etiam frequens conjungebatur ufus C/yfmatum reloluentium, 
fputum. cruentum quidem mitigebatur,. fed Tajfjs manebat, 
dolor. petloris, fudores (quos etiam, uti tamen in aliis aegro- 
tis obfervavimus, Zecotdum faturakum faluiae non infringere 
poterat) et Fehris, fuperadveniente- etiam [puto puruleno, 
accedebat. Quoniam appetitus dejechus , et Jingua fordida 
fuerat, et itaque J7omitoria fatis clare indicabantur, ad exem- 
plum c/ar. RE: , per feptimanam, unum et alterum ezseíi- — 
cum ei praefcripfimus ,. ita, ut,.in feprimanarum quatuór fpa-. — 
tio; eorum quinque acciperet. Multam pituitam evomebat, 


et femper aliquod levamen obfervabat, ratione Tüufjs et . 


 Dyfpuocae, alterum et tertium quandoque diem poft affum- 


ptum vomiforius, caetera vero eadem manebant, Sed quat- -— 


to et quinto dato Z/omitorio hoc levamen etiam ceífabat, ut 
aeger ea plane amplius omni.ftudio refpueret. Quoniam jam 
faeye fru(tra. cum. Sefaceis et Fonticulis periculum. feceram, 
huic aegroto nom applicare animus meus fuiffet, nifi Gonor-. 
rhoea et Bubones;venereií, quos ante aliquot annos habuit,. 
fufpicionem in me" excitavillent, numne de materia venerez 
aliquid ad pulmonem dejectum fuiffet; .ob- quam caufam ei 
etiam, per aliquod tempus, praeter Decoduim [alab, cum 
Extradonraminis, onini, die unum: Granum fercurii dulcis 
praeícribebam; poft. quem ufum. etiam | Scabies apparebat, 


hj 


— 


De ulcerum artificialimn in Pleimoiiaufus fi non planeetc, 149 


fed nullo fauíto effectu, ratione petloris morbi, ^ Ne vero 
aerumnofae vitae aegri novos adderem dolores, loco fef£acej, . 
quod nunc tertia: vice fruftfa i 'áegrotis meis adhibul, Fog- 
ticulus'ei applicábatur. ^Sed omnia'eránt früftfanea, "et men- 
fe Octobri futuri anntmorbi Gievitiae fuecumbebat, ^ | 


OssenvaTIO VIII. | Ephippiavius hujus urbis;-vir XV: 
annorum, qui luxurioía vita, 'praefertim..vini abufu, (ibi 
Pieumoniam contrahebat, me in autumno anni MDCCLXXXVII. 
confulebat, jam per plures annos faepe fruto cruento vexa- 
tus, et femper fere Tuff ficca moleftatus fuerat, unde qui- 
dem 'macilentum labebat corpus; femper vero -adhuc lau- 
dabilibus gaudebat viribus. !|.]dm vero in medio anni 
MpecLxxxvin. Tus ingravefcebat, fpufum exícreabat pu- 
rulentum, pectus valde dolebat, füdores nodurni fe atfocia- 
bant," et.in genere maximam virium dejectionem obfervabat, 
Quoniam retro a multis annis ulcere pbagadaenico in uno pe- 
de laborabat, quod, vel fua fponte, -vel, uti aeger fufpica- 
batur, a Chirurgo quodam,' ante dimidium circiter annum, 
ficcatum fuerat, mihi maxima erat fpes, quando Fonticu/; 
ope, efüüxum hunc, quem natura jam per plures annos fibi 
paravit, reftituerem, fauftiffimos fore effectus, Sed quan- 
quam bene Fonficulus fuppurabat, tamen nullam inde obfer-- 
yavi mutationem falutarem in aegroti iymptomatibus, mülto: 
magis, omnia, "Fufus; fpufwn, fudoves, Febris lentay eadem ' 
gnanebant, vires fenfim fenfimque magis confümebantur; et.- 
aeger, omnibus aliis remediis congruis fumma diligentia hau- 
ftis, in vere anni fequentis MDCCLXXXIX. animam ex-' 
Ípirabat, . qe (15 eMBI x68 detofdier P3 


(e 


^. » Sufficiant haec; fed addere mihi adhuc licear; nullum 
fere effe remedium, quod in morbo noftro alias laudatum eft, - 
EN T à v Tato 


Hd 


1S0 . Obfervatio X X XFI. 


faltim, fi non plane principiis rationalis Medici repugnaret, 
quod non adhibuimus , nullum autem verum Phíhificum, qui 
ulcere pulmonis laboravit, fanavimus, et credimus etiam, quod 
ob perpetuam pulmonis motum, circulationem fanguinis per 
hoc vifcus, quibus omni minutiffimo momento ulcus irrita- 
tur, et mollem hujus vifceris compagem, nullam in naturae 
Gazophylacio exftare remedium contra hunc morbum, et 
nunquam etiam tale repertum iri. | 


Caffellis Erlangam miff. 4. 1. Jan. 1790. 


OBSERFATIO XXXVT. 


Dn. D. CHRISTOPHORI WILHELMI 
(0 0*HUFELAND. MET 
"Arfenico deglutito, et Sale alcalino vegetabili, egrepio ejus 
2 et : ZAnfidoto, : 
| Obfervatio I, 


uella torofa, annorum 24. polentam illam farinofam, quam: 


"Mehlkloefe vulgo vocant, fibi parans, infcia adjecit por- 


tionem farinae, Aríenico mixtae, quam, pro muribus ne-: 


candis, olim compofitam , mater imprudens diligenter re- 
ponere omiferat. "Vix comederat fatalem cibum , cum nau- 
feam, oppreffionem pectoris, dolorem ventriculi, fentiret. 
Mox praecordia inflantur, dolores augentur, vomitus acce- 


dit. llla fibi perfuadens, nil nifi effectus effe nimiae reple- 


tionis, fponte brevi ceffaturos, nihil metuit, nec opem me- 


dici implorat. Sex horis vero miferrime praeterlapfis, omnia. 


fymptomata ita augentur, ut, praefertim detecta eodem tem- 


pore graviffima mali caufa, me appellent. Invenio aegram - 
diriffimis doloribus abdominis, pectorisque, cruciatam, an- - 
xietatem fummam, crebris animi deliquiis mixtam, labia oris. 
et. 3 


— 


De "Arfenico deglutitos et "Sale alcalino vegetabili, etc. v1 


etlinguam tumidam, continuos vomendi alvumque dejicien- 
di conatus, fed irritos, et nil nifi aquofi aliquid eliminantes. 
Copia Arfenici affumti, quamquam accuratius haud definien- 
da, tamen facile fcrupulum unum aequare potuit. — Nimis 
fero me effe vocatum, ut emefi adhuc venenum ejicere ten- 
tarem, facile perfpiciens, in hoc inteftinorum ftatu fumme 
irritato, jamque ad inflammationem vergente, venenique 
particulis jam nimis per inteftina diffufis, a'tiusque impactis, 
unicam, fiquaeulla, falutem ab involuentibus, et chemice 
decomponentibus, acre illud fermentum, junctis fopienti- 
bus, exípectandam effe, intellexi, Protinus igitur lac vac- 
cinum larga copia bibendum, et olei olivarum hauftus, íae- 
pe interponendos, curavi; Olei Tartari per deliqu. guttas 
60., aqua dilutas, propinavi, eamque dofin quaque hora 
dimidia repetere fuafi; abdomen cataplafmatibus emollienti- 
bus tegi, juncto Linimento ex Oleo Chamomill. coct, 
Hyofcyam. et Laudano liquido 34; Clyfmata quoque, fed 
incaffum, fuafi.. His adminiftratis, fecunda jam Olei Tar- 
tari dofi, magna fymptomatum remiffio obfervari potuit; vo- 
mitus et diarrhoea primo filuerunt, dolores atrociffimi miti-- 
gari coeperunt, et altero mane (vefpera initium curationis 
. factum erat) tormina ventris penitus fedata, anxietatem fere 
- nullam, et aegram quietam, füdoreque critico madidam, in- 
veni  Simulin lingua et faucibus veficulae aphthofae ap- 
paruere, multum prurientes et urentes, quasque etiam in 
oefophago adeífe, ardoris fenfus, ibi, moleftus, fignifica- 
"bat, . Meridie veficulae quoque, partim miliares, partim 
bullof2e, in nucha, dorfo, et praecordiis obfervabantur. Re- 
gio tamen epigaítrica adhuc tumuit atque doluit, fenfumaue 
ponderis habuit, Oleum Tartari omni bihorio, una cum re- 
liquis remediis hefternis, continuabatur, Quum vero altero 
mane inflatio et ardor ventriculi haud multum. ceffarent, al]. 
wusque claufa, et clyfmatum applicatio nullo modo obtinen. 
da eifet, eam laxare, falina tamen irritamenta evitare, ne- 
| | ceffe 


Ygg os oos o Obflwntio E XC YR. co osse SN 


ceffe hàbens, pulverém e Magnefia falis comm. ferupuló — 
uno, Rad. Jalapp. granis quinque compofui, cui guttulas | 
duas Olei Anifi, tam celebris Arfenici Antidoti, adjeci. Ta- 
lem pulverem, quoque bihorio, in Emulfione oleofa deglu- : 
tivit, unde aliquot dejectiones fluidae, pituitofae, et dimi- | 
nutio moleftiarum ventriculi, obtinebantur. lta per aliquot 
dies, rariori tamen dofl, continuatum, et fanitas penitus re- 
 ftituta videbatur, excepta inflatione ventrieuli et languore 
artuutu, quae cum foli atoniae effectus viderentur, Infufo 
Quaffiae, Elaeofacharo Anifi nupto, oppugnavi, et fpatio 
hebdomadis feliciter profligavi. ^ Nec, quod metui, chro- 
nica mala fequebantur, fed per duos annos exin elapías per- 
fecta fanitate gavifa eft. ; 
Propinqua ejus, quae etiam hujus cibi, fed exiguam, por- 
tionem deglutiverat , dolores quidem ventriculi, vomitum, 
et diarrhoeam, tenefino moleftam, éxperta eft, fed duo vel : 
tres hauítus a/e4//] , fupra memorati, penitus haee mala fü- 3 
ftulerunt,. Laflitudo et eme pedu um VER dies du- 
rabant, | 


"Obferüatia Y II. 


Mulier 30. annorum, habitus teherioris, fexto -iiediel 
gravida, "vefpera fubito tam gravibus adfectibus corripitur, - 
ut me pfotinus accerferent. Invenio eam fümmis anxieta-. - 
tibus, interdum ftrarigülatoriis , vomitüritione, animi deli- | 
quiis, tremore artgum, dolore ventriculi diríffimo, tenefmo-' - 
qué cruüciatam, et ire pfaefernte labia oris; linguá ,. "paullaz!. 
tim etiam manus intumeícebant; vox et deglutitio inde dif- ' 
ficilis. Haec omnia mulieri penitus fanae, ftitim a comefo'- 
fruftulo farciminis, acciderant; et hofae circiter quàdran- 
tdm düraverant. "Vernernum mihi füfpicanti, et de farcimine. — 
illo. diligentius inquirenti marratur, illud pridie'a marito E 
coémtum, et maxima eX parte devoratum fuiffe, fine u- Y 

: fub e — 


JE 


(^8 ^X 


De JArfenico deglutito, el Sale alcalino Uvepelabili, etc. 153 


fubfequente noxa, fruftulum vero, hodie ab uxore deglu- 
ticum , per 24. horas in fcrinio latuiffe, quod, ut nunc pri- 
mum recordabantur, fex fere ante menfes, refervandae /4- 
pidis mufcarii (f. Arfenici nativi friabilis) portioni inferviitfet,. 
Cujus etfi nullae amplius reliquiae reperiebantur, certum ta- 
men erat, particulas quasdam cibo illi adhaefifle, et in hoc 
veneno, unicam mali caufam quaerendam effe. ^ Protinus. 
ergo pulveris radic. Ipecacuanhae grana quindecim propi- 
no, ob habitum plethoricum, graviditatemque Venaefecti- 
onem in brachio inftituo, abdomini Cataplafmata lactea im- 
pono, et Infufüm Flor. Chamomill, cum lacte et oleo, pro 
vomitu facilitando, crebrius haurire jubeo. Contigit quo- 
que, ut paullo poft emefi particulae quaedam cibi venena- 
ti; jam fatis folutae, ejicerentur. Aliquid exinde levaminis 
. percepit, fed dolores, anxietates, et vomituritiones, non- 
 "dumceífarunt, Reliquias igitur veneni tollendi fcopo; Oleum 
Tartari per deliqu. omni hora dofi guttarum quinquaginta, 
aqua mixtarum , adhibui, juncto potu olei, et lactis, Clyf- 
 gmatibusque utrumque continentibus, Id quod tam felici fuc- 
ceffu factum, ut mox intumefcentia oris manuumque fubfide- 
ret, dolores et vomitus ftrangulatorii remitterent, et altero 
. mane fere nullum amplius incommodum füpereffet. — Tunc 
. Infufum Mannae cum Foliis Sennae, ad eliminandum fomi- 
tem malignum, fumfit, et, confervata duplici vita, felici- 
ter evafit, juftoque tempore filium fanum et vegetum pe- 
| pent 83m 
| Epierifis, 

I. Prius exemplum docet, quantum farinofa, ad in- 
voluenda ac obtundenda venena acerrima, valeant. | Certe 
quantitas Arfenici adfumti ea fuit, quae, pure. haufta, pro- 
tinus horrendiffimas ac vix fedandas turbas excitare debuitfet, 
Hic vero venenum farina, butyro et lacte mixtum, multo 
lentius mitiusque agebat, fymptomataque inde commota tunc 

N. A8. Phyf. Med, T. VIII, — U pri- 


L 
^N - SICCO 


| 


d£34 507 ^^ Obfervatio X X XV'T. 


prímum, quum, poft aliquot horas, benignum illud invo- - - 


Jucrum digeftioné fepararetur, tantum vehementiae gradum 
adfecura funr, ut ad medicum confugere necefle videretur. — 
Utiliffima fane medico obfervatio, ufum ejusmodi vehiculo- 
rum etiam in adhibendis magis tuto remediis corrofivis e. g, 
"Mercurio füblimato, fuacens. | | 
It, Eximia vis Salis alcalini vegetabilis , ad corrigendum. 
et extinguendum Arfenici venenum, his obfervationibus ex- ^ 
tra dubium ponitur. Statim a primis dofibus vomitus inanis, 
"diarrhoea, tenefmus, cefífabant, ut facile intelligeretur, 
fummam aciem veneno ereptam effe; et brevi tota malorum | 
feries imminura ac fublata apparuit. IdemCe/FZoulflon, cu- 
dus potiffimum fuafü hoc remedium adhibui, obfervavit, et - 
inter alia vis ejus antidotae documenta hiftoriam hominis, 
haufta Mercurii füblimati corrofivi Uncía dimidia, Orco fere 
tradiri, et tamen fale Tartari feliciter fanati, tradidit, (Vid, 
Ej. Tr. on Poifons), unde fat perfpicuum, quanta fit ejus 
visin omnia venena acido-corrofiva, n priori cafü haec 
quoque virtutem remedii noftri praecipue illuftrant, quod 
. in venenum, haud dudum ingeftum, fed jam fex horarum - 
fpatio in primis viis haerens, earumque ergo tunicis jam for- - 
tius impactum, tam potenter egerit, dein quod, aegrota . 
applicationem aliorum auxiliorum, Vfectionis, Clyfmatum, - 
balneorum, etc, pertinaciter recuíanti, id fere unicum fuerit, . 
quo venenum enervabatur, cs jd adn 
ILI. E Chemicis conftat, Alcali fixum vegetabile, Ars . 
fenico folvendo maxime idoneum effe, et hoc femimetallum | 
(ex Acido fui generis, Phlogiftoque, conftans) ita alterare 
poffe, ut Acidum Arfenici abforbeatur, et, expulfo phlo- | 
giftico ejus principio, corpus neutrum, et nullum fere Arfe- - 
nici veftigium praebens, remaneat. (Memorabile hujus rei | 
exemplum Vid. in Cel. MónsEN, Bildniffe. berübmter. Aerz- 
íe, ubi Chemicus experientiffimus praeífentiam Arfenici in 
tali compofitione demonftrare vix potuiflet, nifi tandem, ad- 
| jecdo — 


De "Arfenico deglutito , et Sale Alcalino vegetabili eic. 155 


jecto Oleo, phlogifticatum, et fublimatum fui fet). De- 
ftrucio igitur, et Metamorphofis, veneni, fummus: cura- 
tionis antidotae fcopus, et divina Medicinae ac Chemiae 
hodiernae praerogativa, hoc rémedio optime obtinetur, et 
facile intelligendum eft, id, quod extra corpus animale fieri 
. poteft, multo melius, Arfenico , jam fucco falivali, gaftri- 
coque, foluto, et calore animali adjuvante, expectari poffe. 
Equidem haud. ignoro, plura alia Arfenici Antidota, a viris 
arte peritiffimis, commendari, et inprimis hodierno. tempo- 
re, Saponem CI, HauNEMANNI, fulphur /Vauieri et Oleum 
- Anifi /Majaulti, laudibus, famam accepifle. — Sed, ni fallor, 
his omnibus palmam eripit fal noftrum alcalinum, uti brevis 
eorum. difquifitio docebit. 
Saponis nempe virtutes fequenti modo. a CI, HAHNE-- 
MANNIO demonítrantur: Alcalino remedio quidem opus eft, 
fed fummum curationis momentum in eo confiftit, ut haee 
folutio, conjunéctioque Álcalini falis cum Acido " Arfenici, 
. quam facillime, ac citifime, fia. Notum vero eft, Acida; 
quo magis Phlogifto impraegnata funt, eo difüicilius copulam 
Alcalinorum , Álcalina vero, quo magis Acido aéreo tur- 
gent, eo aegrius connubium Acidorum inire. Utrumque 
hoc impedimentum in decompofitione Arfenici, ope Alcali 
fixi vegetabilis, occurrit; prius enim phlogiílicis particulis, 
pofterius Aére fixo repleta funt, Nullo modo igitur folutio 
melius promoveri poffet, quam priori Phlogiíton, sites 
Aérem fixum, auferendo. 
- - Hlud in corpore vivo fecure fieri nequit, hoc ergo 
agendum fupereft, idque adfequitur, fi, loco Alcali vegeta- 
- bilis, Alcali caufticum, Aére fixo privatum, eligimus, | Cu- 
jus vero qualitas corrofiva cum ventriculo jam irritato mini- 
me conveniret, praeftat id Oleo feu pinguedine nuptum, 
ergo faponis: forma, adhibere. Ita folutio et decompofitio 
veneni. quam celerrime perficitur, fimulque qualitas oleofa 
 Jubrica parietes ventriculi optime defendit. | 

T cADS2. His 


156 yi - — Olfervatio XXXI. 


His vero fequentia objicere liceat: | 
I. Alcali caufticum, fi quoque, quod multi negant, ab« 
fentiam Aéris fixi, caufticitati propriam, accipiam, tamem, | 
folutione in aqua fimplici, certiffime, ac citiffime hunc a&- - 
rem in fe recipiet, et majorem verfus Arfenicum afüinitatenz, - 
quam Auctor praedicat, eo perdet. | Y 
—...4. Oleum vero, feu pinguedo, alcalinis particulis ad- 
haerens, ipfo folutionis tempore, loco Phlogifton Arfenico ' 
detrahendi, quod ex Cl. Auctoris fententia neceffe effet, il- 
jud potius addit, eoque Arfenicum minus folubile reddit. | 
3. Denique, quod potiffimum eft, fapo femper pro cor-. 
pore neutro habendus, et Alcali, oleofis partibus involu- 
tum, nullo.modo tam potenter vim reagendi, et infringen- 
di, in acida exferet, quam purum. Cl Auctor quidem . 
exemplum adducit, quo Arfenicum aqua faponacea brevi fol» 
vebatur; fed non fufficit, folutum effe, nifi etiam neutrali- 
fatum fuerit. Aqua, Mucilago, et plura quoque corpora, 
optime folvunt, fed haud mutata eorum natura. Hac vero - 
vi, acida neutrali[andi, eaque innoxia reddendi, de qua hic: 
potiffimum agitur, fal alcali vegetabile faponem longe fu- - 
perat. | 109m 
Optime ergo agimus, fi Alcali, et Oleum, feparatim - 
ingerimus. Ita vis prioris antidota, inalterata confervatur, 
fimulque fcopus lubricandi ac obliniendi, caeteraque faponis - 
commoda, obtinentur. ES 
Sulphuris FJepar. Ejus vires, Arfenicum folventes, et - 
decomponentes, Sali alcalino poflponendas effe, experimen- 
tis clhemicis conítat, praetereaque,' per fe, tam calidum; | 
et vehemens eft remedium, ut facile ventriculo, jam phlo- | 
 gofi proximo, novas turbas ciere, et inflammationem acce- | 
lerare, poffet. | ; | DNE 
Quando vero primum, f. inflanmatorium ,  ftadium - 
veneficii praeteriit, fubtilioresque nunc veneni particulae - 
expellendae ac corrigendae funt, tunc utiliter hoc volatile 
» s EM  . tB 


De Dentitione perdifficili, cum contulfionibus, inadulta, 1«* 
et phlogifticum remedium adhiberi poteft; quo confilio vero 
Aqua fulphurata Cl. HAENEMANNI omnibus aliis praeparatis 
anteponenda eft. - 2 ; | 

Oleum Auifi. Miri funt effe&us, quos Cl. MajvLT 
de eo praedicat.  Guttae quindecim füfüiciebant, ad diriffi- 
mas veneni effectus mitigandos. Certe haec experimenta, 
et qualitas hujus olei penetrantiffima, ac pellens, attentio- 
nem merentur, idque in ftadio fecundo, aliis tamen non 
omiffis, ad reliquias veneni. primis, et fecundis, viis, im- 
pactas, propellendas, nec non ad atoniam tubi inteftinalis, 
quae poft tantam UTE fumma efle folet, corrigendam, 
haud vilipendendum eft. ; 

V'inaria Erlangam miae 

— 4. 20. ZMai. 1790. 

| OBSERVATIO XXXVII. 

Da. D. GEORGII HENRICI BOEHR. 
: | Sec. * 
Deutitioue perdifficili, cum couvulfionibus , in adulta. 


VE XIX. annorum, jàm a tribus retro annis, variis ve. 
i xabatur motibus convulfivis, faepe in epilepticos trans. 
euntibus, absque manifeíta, quam attenti parentes detegere 
poffent, cauffa. Habitus corporis mollis eft et macilentus, 
et, ex vitio matris, aeque ac corpora reliquorum infantum, 
gibbere deformis, Annum aetatis XVl., etfi vita fedenta- 
ria uteretur, absque moleftiis, quas nunc patitur, attigit, 
Morbos infantiles e. g, variolas, morbillos, etc. facile fu. 
peravit, at anno XVI. menftrua, magna cum difficultate, et 
quidem adeo parce profluere coeperunt, et ab eo tempore 
motus fpafticiingruere. — De vita dilectae filiae folliciti pa. 
tentes, varios in confilium vocarunt Medicos, quorum ta. 
m. U 3 | mer 


b 


168 s s Olfervatio XX XVII. 


. men nullus peffimi morbi convulfivi cauffam detegere potuit. - 


. hinc ufum remediorum anthelminthicorum, ipfiusque reme- : 


.dem die, aut poft aliquot dierum intermiflionem, recurren- - 


: femper os apertum detinebatur; at nunquam cognofci potuit, 


Factum inde, ut, licet plura medicamina antifpasmodica, 
confortantia, veficantia, balnea, primum calida, dein etiam 
frigida, tandem remedia fopientia, per annum adhiberentur, 
infultus tamen eadem vehementia redirent, ficque inanis 
omnis medela eífet. ^ Poft elapfüm annum fenfit aegra, in 
utroque latere, alveolos ab erumpente utrinque dente molari 
perforari, conauiefcentibus penitus, ab eo tempore, per 
integrum annum, paroxysmis epilepticis, quem ergo, pros - 
fperà fruens valetudine, transegit, rite fluentibus menftruis, 
et appetitu vigente, — Perfecte ergo reftitutam effe aegram, - 
laeti judicavere Medici, nec tamen, quae fucrit cauffa et ori- 
go triftiffimi morbi, parentibus indicarunt. . Verum cum in- 
gruente anno aetatis XVIII. infultus convulfivi, maxima cum -' 
vehementia, redirent, arxii parentes et meum peétiere con- 
filium, meque, ut in cauffam diri morbi inquirerem, roga- 
runt, quam tamen detegere valde difficile erat. Sufpicabar 
quidem in principio, fubeffe vermes, et fortaffe taeniam, 


dii Nuff eriani, et largae copiae olei Ricini, fuafi; at nil | 
quidquam vermium excretum eít. Poft aliquod tempus . 
aegra de acerrimo dentium dolore queri coepit, cumque os ; 
infpiceretur, in alveolis fuperioribus detegere licuit tubercu- : 
lum et ex ejus conta&u concludere , prodire in utroque latere : 
dentes, quos dentes fapientiae vocant. . Perrexere, ultra. 
quatuor menfes, redire paroxysmi epileptici, fub quibus. | 


per quam caufam externam, hiparoxysmi, aut pluries in eo- - 


tes , revocarentur. Incifionem gingivarum , et aegra, et. 
parentes anxii, recufarunt, remque potius tempori commit- 
tere maluerunt, fymptomatum unice mitigationem a me pe- - 
tentes. Dedi hoc flne femel in paroxysmo Laudani liquidi. d 
sydenhami guttas decem, cum triginta guttis Liquoris ano-. 


dyni 1 
1 
P 


| 


- 


: : De vonitu ertento, ' 159 


|:dyni mineralis Hoffmanni, et clyfterem emollientem injici 
| juffi, hisque femper levamen aliquod effeci, —Ceffante fin- 
| gulo paroxysmo, aegra femper per diem de doloribus acer- 
| rimis dentium queíta eft. ^X Elapfis denique ultra fex menfi- 
| bus, fenfim fenfimque findebantur gingivae, et dentes fa- 
| pientiae in utroque latere prodiere. Siluerunt ab eo tempore 
penitus cuncta fymptomata convulfiva, et epileptica, et 
| aegra, redeuntibus in dies viribus, cum faànitate in gratiam 
| rediit, qua et nunc per annum optima, et ab omni infultu 
| fpaftico immunis , utitur, j ; 


- OBSERFATIO XXXVIII. 
Dn. D. GEORGII HENRICI BOEHR. 


i De 
x V'omitu cruento, 


matici, menftruis rite fluentibus gaudens, variis animi 
| affectibus, praecipue iracundiae, inter familiares obnoxia, 
|menfe Octobri, elapfi anni, vomitu cruento cortipitur, cum- 
que ego advocarer, magnam jam copiam fanguinis atri, fpiffi,- 
|'coagulati, bile et pituita permixti, excretam effe deprehen- 
|di, Aderat fimul tuffis vehemens, fub qua, fi vomitus cef- 
|faret, aegra fanguinem rubrum rejecit, non tamen ea quan- 
|titate, ut inde de haemoptyfi metuendum effe crederem, 


| We XXII. annos nata, temperamenti fanguineo - phleg- 
| 


'INotandum tamen, utrosque aegrae parentes, jam ante de- 
| cennium , phthifi pulmonali , ct febre lenta extinctos effe, 
ad terminum fupra indicatum usque, illibata utente vale-^ 
tudine, Á: 

|praecordiorum anxietas, naufea, cardialgia, et dolor fpa- 
| [ fticus 


filia interim, quae et morbos infantiles feliciter füperavit, 
Ipfo autem praefente vomitu cruento, maxima aderat 
| 


160 | — Obfervatio XXXV IH, 


fticus prefforius in hypochondrio finiftro, praecipue circa | 
fedem lienis, qui et ipfe locus tumidus erat. Alvus erat. 
adftricta, viresque valde proftratae, forte ab inanitione, dum - 
aegra, jam ab aliquot diebus, quotidie ultra fex uncias fan-- 
guinis rejiceret, | 

Nulla mihi alia, praeter iracundiam, atrocis morbi, | 
cauffa detecta erat. Ex tumore ergo hypochondrii finiftri, - 
Jatitans ulcus aut lienis, aut fundi ventriculi, aut pancreatis,. 
forte jam a longo tempore natum, füfpicabar, ! 

. Ob pulfus duritiem et plenitudinem, venaefectionem 1 
inflituere, et tumori hypochondrii finiftri linimentum vola- | 
tile inungere juffi, fimul autem, omni hora, aegrotam va-- 
fculum potionis, -e duabus Unciis Pulpae "Tamarindorum, 
cum drachmis duabus Nitri depurati, in Unciis decem aquae - 
deflillatae folutis, fumere, cui, ad fiftendos vomendi cona-. 
tus, Laud2ni liquidi Sydenhami guttas quadraginta addidi, 
Ob alvi adftrictionem quovis trihorio clyfter emollieris in- 
jectus, fimulque potus ordinarius mucilaginofus, in quo cre- 
mor tartari folutus erat, propinatus eft,  Poftero die con-- 
quievit vomitus cruentus, fed in toto corpore concufliones 
convulíivae apparuere; lingua praeterea mucofa, bile tecta, - 
fapor biliofüs, pulfusque durus et frequens erat, cum car« 
dialgia, et conatu vomendi. Datus eft ideo fcrupulus unu$ 
Radicis Ipecacuanhae, qui tres vomitus biliofos et mucofos. 
effecit, nullo intermixto fanguine, ceffantibus dein convul- 
fionibus.. Rediit vefperi vomitus cruentus, parcior quidem 
acantea, et ob hanc cauffam potionem fupra indicatam fus. 
mere füafi. Ceflavit fequenti mane vomitus cruentus, fed 
rediere convulfiones, licet mitiores, quam pridie erant, Ve. 
ficatoria ergo furis applicata fünt;, ceffantibus poftridie con- 
vulfionibus, fed materia cruenta, viridefcens, . pravi odo- 
ris, et faporis, magna copia vomitu rejecta eft, ^Tumori er- 
go ateris finiftri, cum dolore obtufo fenfim evanefcenti 
spplicatee funt fomentationes frigidae, ex pane et aceto vini, - 

Ld 


De Horiótu cruento. ^ W6x 


et clyfteres Goioe ex parte aequali aquae et aceti vini, in- 


jecti, qui largiter alvum follicitarunt, et cum per quatuor 
dies quotidie hujusmodi clyfter injiceretur, id effectum eft, 


ut vomitus cruentus fifteretur. ^ Per octiduum aegra zi 


^ 


quidquam fanguinis, nec vomitu, nec tuffi rejecit, et  obfer- 
vata. ftricta diaeta, redeuntibus viribus, melius in dies fe ha- : 
buit, ut jam perfecte convaluiffe videretur. Verum, elapfis. 


octo diebus, rurfus ira excandeícens , vehementi vomitu 


erüuento corripitur ità, ut in nycthemiero menfuram fanguinis 
atri et coagulati, bile et pituita remixtij maximo cum .co- 
natu rejiceret. lterum ergo Venaefectio, Clyfmeta frigida, 
ex aqua et aceto, Cremor tartari in potu "ordinario, et quo- 
vis trihorio guttae fex Laudani liquidi Sydenhami adhibità 
funt, Per fübfequens biduum magra adhuc fanguinis quan- 
titas ejecta eft,. tum vero celfavit haematemefis, poft ufum. 


 Elixirii , ex chinaechinae extracto frigido Pang , et dein 
ipfius Corticis in pulvere cum Cafcarilla et acidis mixti, et 


^ 


linteorum , aqua et:iaceto rmadidorum, quae. frigida abdo- 
mini applicabantur; 'Sed reftitit tuíficula cum exícreatione. 
parca quidenr fanguinis; ita ut per viginti dies quotidie di- 
midia uncia tuffiendo 'excerneretur, cui emulfio: amygdalina, - 
pro potu ordinario fumta; profuit, et cum adftantes: ufum 


Electuarii, ex Rob Sambuci et mellis crudi, aequali quanti- 


tàte mixti, et quovis trihorio ad cochlear "minus devorati, 


| commendarent, facile me:.confentientem invenerunt. | Con- 


tinuato hujus Electuarii ufu, per fpatium bimeftre, evanuit 
et tuflis et fcreatus cruentus, et aegrota, increfcentibus in 


dies viribus, et fluxu menftruo rite füccedente, adeo bene 


fe habuit, ut jam laboribus fuis donietticis folita alacti- 


tate vacare poffit.. | i 


Berolino Erlangam mif. E : 
d. 22. Jul. IMS, DEED IA. D e 


Nov, 48, Phgf. Mid, T, VII, — — X. OBSER- 


d6z . sse 
| OBSERFATIO XXXIX. 


Dn..D. JACOBI .FRIDERICI. ISENFLAMM,, | 


De 
b | ""ceruulo. cerebri, 
"Atf1 quidem, pro fapientia Creatoris, cuique parti corporis 
humani ea (it fubítantia ec ftructura, quae functioni,. cui 
praeeffe debet, maxime. conveniat ;, quaeve ideo pro folita 


| - 
"anm 


et naturali hahenda eft; nil tamen iis, qui laboribus anato- 


micis manus. adinovent ,- frequentius accidit, quam ut et 
partes quasdam longe aliter fe habere, ac quidem exípectaí- 


fent, ac ut olim faepe invenerant, nunc deprehendant. Po- 


teft utique hujusmodi, a folita ítructura recedens, fabrica, 
quae parum faepe, velnihil, functioni obeft, pro varietate 
connata, aur, minus commode, pro lufu naturae haberi, 
qualis e. g. in fyftematis renalis vafis fanguiferis quam fre- 
quentiffima eft; verum, fi hujusmodi partes nobis occurrant. 
quae aut tota ex fubftantia, plane infolita, conflatae funt, 
aut quibus hujusmodi fubítantia aliena. intertexta vel in:er- 
mixta eft, eo profecto magis attentio noftra excitatur, dum 
fcilicet ancipites haeremus, ian id pro connata quadam varie- 
tare, an pro degeneratione, fucceíTu temporis facta, morbo- 
rumque cauffa vel effectu habendum fit. Quadrare idem in 


cerebrum, experiuntur eo faepius incifores, quo exactius in. 


, nobile hoc vifcus inquirunt, five jam fubftantia ejus fpecte- 
tur, five variarum ejus partium a fabrica folita aberrationes. 
At, ni ego vehementer erro, nulla forte pars eft cerebri, in 
quà frequentiores-obveniant degeneratiónes, aut faltem, ubi 
faepius notabilia occurrant,quam conariítum,, feu, minus reéte, 
glandula pinealis, dicta, particula,exigua, non quidem. vete- 
ribus incognita, fed maximam dein celebritatem adepta, ab 


eo tempore, quo Camnrssr ingenium in ea fedem immortalis — | 


animae, collocavit, Obtinuit eo magis veri fpeciem oj inio, 
, t€ " l dum, 


| De Acerbulo: cerebri, | 363 


dum, fi mente captorum capita inciderentur, et in hac glan- 
dula aliquid, quod fingulare videretur, adeffet, in id per- 
.turbatae mentis cauíffam conjici debere crederetur.  Emi- 
nent, frequentia fua, inter hujusmodi notabilia, concretiones 
fabulofae ef lapilli, prope , vel intra, glandulam pinealem 
hucusque repertae, et innumerae proftant Anatomicorum 
obfervationes; ubi hujusmodi conaria lapidofa defcribuntur ; 
at id ipfum, quod ea annotaverint fcriptores, indicio eft, 
eos hofce lapillos pro notabili quadam re, et fingulari degene- 
ratione, habuiffe. "Jam vero Illuftris SogwMERING, Anato- 
mieus fummus, a pluribus annis, et in exactiffima: cerebri 
 diffectione, et fübtilifima in hanc particulam inquifitione 
verfatus, tandem in praeftantiffimo fcripto : de lapillis vel 
prope vel intra glandulam pinealem fitis, five de 4cervuulo 
cerebri; quod. X, 7MDCCLXXXV. prodiit, his verbis, quae 
"ipfe obfervaverit, quaeve de hac re jam fentíat, pag. 5. ex- 
ponit: 4f, quantum equidem diffecando didici, femper adefje 
acervulum , ita enim colle&tionem lapillorum dicere amo, /z/- 
fem in cerebris mente ef corpore faniffimorum hominum, in 
juvenibus , adultis et fenibus, in viris ef feminis, in Europaeis 
mon modo, fed etiam Afris, inveniri perpeíuo ejusdem indolis, 
quoad colorem et fubflantiam e[Je, ef, ni me omnia fallunt, 24 
naturalem cerebri in hoc loco firuduram, hunc acervulum perti- 
nere, parum vel omnino non conflare videtur, etc. ' Fieri non 
potuit, quin hac dictione inciforum animi ad attentionem 
 excitarentur, et fine dubio ionge nunc faepius et exactius in 
conaria inquirerent, fuisque obfervetionibus fic effatum Ill. 
 SoEMMERINGII confirmarent, ut jam expreífe recentiffimi 
-Phyfiologi doceant, adeffe in conariis omrium hominum, 
ultra quindecim annos natorum, hujas;39di acervulos. Cum 
praecipue in Theatris Anatomicis pv5!icis frequentiffima fit 
opportunitas, fübtilifflnas corporis humani pattés penitius 
perluftrandi, et, quid in obfervationibus univerfalibus jufti 
fit, conftituendi, quae et IE , in "Theatro Erlangenfi , circa 
Mel | $ s hanc 


164.  -Obfervalio- XX XLX.- 


hanc rem obfervaverimus , paucillimis hic exponete, nec — 
füperfluum judico, nec intempeftivum. Factum utique a - 
- pluribus: retro annis, ut et alibi fieri folet, ita et apud nos, - 
.'ut, prout.ordo Lectionum- Anatomicarum requireret, ita et 
4ingulae partes, et privatim, et publice, exactius perluftra- - 
rentur; hinc et accidit, ut interdum, ob putredinem, tem- . 
pus non-fufüceret ad diffecandum cerebrum, aut infpicien-- 
dum conarium.:. Mitto ergo, quae non vidi. Atíi ordinis : 
et inftituti ratio juberet demonftrátionem cerebri; va s 
-arenuülarum. ad. conarium , et in- eo ,; me perfaepé- invenire 
memini, mihique adnotavi ; quam. rem; pro recepta tum - 
opinione, eo minus: miratus fum, dum pleraque eflent cor- , 
pora maniacorum .e fophronifterio. vicino transmiíforum, - 
Verum ab eo, quo nobis. Celeberrimi SoEwMERINGU feri- | 
ptum innotuit, anno. et tempote; ftrenue conítituimus - 
omnium: adultorum, qui Theatro- inferuntur, cerebra difle. 
care, inque conaria exactiffime i inquirere, Cur nil deinfan- | 
tibus dicam, quorum quoque.faepe non exiguus numerus . 
in Theatro noftro praefto eft, artis periti facile intelligent. . 
Omnium ergo adultorum conaria, materia fabulofa plus vel: 
minus ftipata, deprehendimus, fi unum exceperis, in capite 
ftupidi viri : cujus; vero cerebrum in bemisphaerio finiftro | 
materiam, nefcio an fpiffam purulentam, an pultaceam, di- 
cam, continuit, caeterum, una cum plexu choroideo et 
ventriculis, abundantiff ma aquá inundatum erat, ut facile - 
particulam, tum aegre. diftinguendam, incaute. avulfam; quam 
acervulum cerebri in folo;hoc fübjecto defecifle, jam credere 
mallem, | Caeterum obfervata noftra, circa fitum hujus acer- | 
vuli, ejus figuram, cohaefionem , fübftantiam,: et foeni 
varietates , adeo cum Ill... Viri defcriptione conveniunt, ut. 
ea hic indicaturus, ipfa ejus verba mea facere me oporteret, 
Lectores :ergo- ad. concinnae illius et-diftinctae defcriptionis | 
perlectionem ablego; mihi ipfi, rem màxime notabilem fic 


€onfirmari, dixiffe. fufficiat, Difücile fane eft, fi quid, im - 
di 


Li 


T 


1 De Acervulo cerebri. 365 
. diffectione corporum, memorabile nobis obveniat, abftinere, 
quo minus curiofius e nobis quacramus, quae fit forte partis 
inventae functio et utilitas, quae forte origo, cauffa, et noxa? 

Idem nunc jam de acervulo cerebri e(t, ubi fcilicet dubium 
adhuc videtur, num Phyfiologia fibi hanc particulam, num 
Pathologia vindicet, illa quidem, quod vix in adultis abeffe 
nunc obfervatum fit, haec, quod non; fine ingenii tortura, . 
de utilitate. conarii lapidofi cogitari poffit, aliisque in locis 
corporis concrementa. calculofa paffim non adeo infrequen- 
tiafint. Ego vero candide fateor, me hucusque opinionem - 
- plurimorum magnorum virorum, et praecipue lll. MoncAGNr, 
fecutum effe, qui materiam duriusculam in glandula pineali, 
compreffione in asperulas arenulas abeuntem, pro morbo. fe 
babere, Epift. Anat. V. art. 12. expreffe declarar... Eflet 
ergo fingularis quaedam. lapidefcentia, ficque praeternatu- 
ralis fübftantiae degeneratio,. Non obftat conftans et perpe- 
-tua acervuli in adultis praefentia, Videor enim mihi, me, 
quoad frequentiam , magnam cum alia quadam degenera- 
tione invenire fimilitudinem. . De pulmoribus .dico ad pleu- 
ram adnatis, adeo frequenter occurrentibus, ut. et fuerint 
-Anatomici, qui de ligamentis naturalibus pulmonum locuti 
fint. In Theatro noftro, a pluribus jam luftris, nullum cor- 
pus adulti diffectum eft, quin pulmones pleurae, vcl media- 
ftino, magis, vel minus, laxe vel arcte, faltein aliquantu- 
lum, adhaererent; contra ea, in tanto infantum. diffectorum 
numero, pulmones femper undiquaque liberrimi deprehenfi 
funt, unico tantum octimeftri excepto, in quo paffim levif- 
fimae adhaefionis incipientis apparuere veftigia... Vix tamen - 
hodie, de nafcentibus fucceffu temporis ligamentis naturs- 
libus, .cogitatur ,. ut potius: liaec concrefcenüa cranfüdanti et 
infpiffatae lymphae recte tribuatur, ficque tamen. pro dege- 
neratione, licet plerumque fere innoxia habeatur, Sed ad 
acervulos cerebriredeo. | |am ipfa eorum fubftantia talis eft, 
ut obfervatores eam; variis nominibus, defcribant, et cal- 

iur iic *. f MESE culo- 


y 


- 


166 " Obferuadlio X X XIX. 


culofam, fabulofam, lapideam, arenofam, quid quod et of- 
feam, immo cartilagineam, vocaverint, Competere haec 
nomina, et tactus docet, et analyfis chemica , quam Ill. 
. Mouiron inftituit, quamve Ill, SoEwMEnING in fcript, cit. 
pag. 32. adfert. | Nos quidem femper hos lapillos, fub 
cufpide fcalpelli, aut inter ungues, tritos, valde friabiles, et 
in pollinem abeuntes, deprehendimus,  Eílent ergo, juxta 
Il. MoncacNi, calculi ^ qui paulatim ex terreis materiae 
(pro opinione Viri Hl, interdum faniofae) concreverint, 
concrementa ergo femper vitiofa. Poffet hic aliquis ad con- 
cretiones calculofas, in omnibus fere corporis partibus in- 
terdum jam repertas, ipfaque lithopaedia, poflet ad offa fe- 
famoidea infolita, vel et ad lamellas duras, tunicis arteria- . 
rum interílratas, recurrere, aliquam forte analogiam inven- 
turus, At obftabit femper, ut confirmant nunc incifores, . 
in adultis nunquam bhanc particulam abeffe, Id quidem 
magnam mihi mereri videtur attentionem , quod praecipue 
in annos pubertatis horum acervulorum incidat origo, quo tem- 
pore (in viris quidem, quod fatendum) et progerminans la- 
nugo, et cartilaginum laryngis increfcens firmitas , plures 
partes terreas evolvi aut componi probat, fed et, ut in no- 
bis facile obfervamus , quod eorum , quae his annis nobis. 
obveniunt, memoria fit tenaciffima. Nimium tamen forte 
effet, ingenio et imaginationi indulgere, fi quis, ad acervuli 
pollinem concretum, ea applicare vellet, quae IIl. Harre- 
RVS docet, dum Prim. Lin, Phyfiolos. $. DXXXXVI. dicit: 
Species rerum non in mente, fed in ipfo corpore, et medulla qui- 
dem cerebri, ineffabili modo, incredibiliter suinutis notis, . ef 
copia infinita, injcriptae funt. etc. Id quidem parum obftaret, 
quod Vir Ill. de medulla cerebri dicst, cum conarium corti- 
ceae naturae fit, ni in genere tota res denfa caligine invo- 
luta effet. . Multum faltem fic conario fuae nobilitatis refti- - 
tueretur, veraque magis eflent, quae de /zpidea memoria. 
poetae dicere folent. Optandum fane eft, ut viri, et in- . 
50 | : quirendi 


De Acertulo cerebri. | 167 


quirendi dexteritate, et ingenio, et eruditione excellentes, 


"ultra notabilis hujus particulae originem fícrutentur, ficque 


- aut Phyfiologiam, aut Pathologiam, infigniter locupletent. 


Nos quidem, ut et aliquantulam partem conferamus, et in 


- pofterum omnia capita et cerebra adultorum in Theatro no- 


ftro diffecta, diligenter et attente perluftrabimus , attenti 


praecipue, quae fit, increfcente aetate, acervuli conditio, 
obíervata noftra, fuo tempore cum Erudito Orbe commu- 
 nicatuti, | 


Erlangae exhib, 1 "aua 
E Qd. 1790. 


Ta OBSERV ATIO XL. | 
Dn. D. JOANNIS THEOPHILI 
EHRHARD. 

De 


- Praelernaturali et vara. obfirutlionis alui caufa, feGione 


cadaveris detetla. : 


| Ms paulo ultra 6o annos nata, abhinc aliquot annis 


c 


obftructione alvi habituali laborans, eadem jam inde 
ex tribus feptimanis continenter iterum tenebatur, et, ob 
paupertatem , nullum haétenus medici auxilium quaefiverat, 


. usque dum, morbi ac dolorum atroci:as, vicinorum commi- 


— nn— mme im 


——— ———Á 


-—t 


———— 


feracionem excitaverat, qui, beneficium pauperum petentes, 


medicum et medicamenta gratis.impesrabant. — Aegra itaque, 


tunc explorata, fic inveniebatur: Totum abdomen durum, »t 


verfus omnes regiones horrifice expanfüm erat, recio iliaca 


-dexira infigniter dolebat, adfumta, tam liquida, quam folida, 
Nomitu rejiciebantur , nullaque adhuc alvi excretio fecuta- 
erat; Venter, manu percutlits , tanquam tympanum fona- 
Lx aéris itaque - intus exiftenris indicium, BARUSHETHS d con- 
 fueua ejusmodi difquititionis methodo adhibita, nulia fiuc 

^tlo 


- 168 | 5 Obfervatio XL. 


tio, aquae colluviem in abdominis cavo fignificans, anim- 


^ 


' piditate ductus, fequenti die inftituebam cadaveris fectionem, - 


.. num, tumor abdominis erat maxime intenfus, adeo ut cuti- . 


| Quum, in cavi abdominis difquifitione pergens , partes ejus. 


.dia laxantia, injici curabantur enemata, et abdomen inungi - 


lon, a coeco usque ad flexuram dextram fub hepate, perito- 


craffa oinnia horrende dilatata; Tees , ut diameter eorum - 


adverti poterat. Faecum tamen copiam in inteftinis quoque 
adeffe, inde concludendum erat; quoniam aegrota paulo ante - 
femper adhuc alimenta oblata affumferat, quae in canalem - 
inteftinalem tranfibant, antequam vomitus acceífit, Quum . 
itaque hie obítructio alvi tám diu durata, manifeíte urgen- . 
tiffmum effet fymptoma, indicatio quoque primaria verfus 
illam dirigebatur, Propterea aegrotae porrigebantur reme- - 


jubebatur linimento volatili, etc. fed omnia incaffum adhi- - 
bita erant, quum et clyfmata, fine effectu, ftatim iterum re- 
jicerentur, et ultimo tentata medicamenta vomitu redderen- | 
tur, Non igitur mirum, quod tumor et dolor abdominis | 
in dies augerentur, hisque adhuc varices ani inflammatae ac- - 
cederent. Nono: curationis die color abdominis lividus, ma- - 
culofus, fieri incipiebat, et decimo mors benefica morbi 
diri finem fecit,  Caufae mali tam pertinacis detegendae cu- . 


quae fequentia exhibebat: r) quod attinet ad habitum exter- 


cula hinc inde finderetur, durus, elafticus, aequalis, nitens; . 
color ad umbilicum füblividus; liquoris fübcruenti e vulva. 
profluvium, in confpectum veniebat, 2) Abdominis vela-. 
minibus, et mufculis diffectis, apparebat latex circa umbili-- 
cum interius. 3) Aperto infimo ventre, aér, horrendi foe- ' 
toris, cum fibilo explodebatur, cum infequente aqua. 4). 


continentes cruciatim diffectas fepararem, flatim animadver- 
tebam, nullas plane omenti reliquias amplius fupereffe, 5). 
Inteftina tenuia, et craffa, inflammata erant, et livida; co-. 


naeo anterius adnatum erat, ita, ut colon a peritonaeo, fine. 
unius aut alterius laefione, feparari non poterat; inteflina 


ZO E 


t - 


De praeternaturali eí vara. obftrudtonis alui caufa, etc, 169 


fere ubique digitos 5 — 6. aequaret, €) In fine colon, ubi 
jn rectum tranfit, coarctatum erat in collum. callofum, vix 
digitum admittens, interne plica quafi carnea, protuberans, 
aditum praecludebat, et cavum intefiini penitus opplebat; 
inde inteftinum rectum, uti colon, praeter naturam turgi- 
dum. 7) Haecinteftina aére, et faecibus pultaceis, farcta 
erant, adeo, ut ex incifura parva, ad colon dextrum, aóér 
cum faecibus horrendo cum foetore exploderetur, et per. 
tres pedes in arcum proiiceretur. (9) LHepar paileícens, 
cyftis fellea alba extus, intus liquor mucofus, piger, limpi- 
dus, hyalinus, cum lapillis xvi, fufcis, in globum fere con- 
fisuratis, 7 
Haec fectionis narratio monflrat, caufam mali tam per- 
tinacem, imo infuperabilem, haefifle in fine coli, non folum 
-eoarctati, fed infuper etiam plica protuberante interne oc- 
"clufi, quae praeternaturalis hujus inteftini conditio impedie- 
bat, ut neque remedia injecta furfum penetrare, neque ex- 
crementa deorfum pervenire, poffent. Facile nunc quoque 
reliqua obfervata phaenomena, et praeternaturales mutatio- 
nes, inde explicari poffunt, quae manifefte erant effectus re- 
. tentionis fcybalorum excernendorum, quapropter his immo- 
rari nolo, 2h 


E LU S DBSERM TIGE PLE ei 
Da. D. JOANNIS THEOPHILI EHRHARD.- 
AMi&u involuntario, peculiarem ob caufam notabili. — 
Mie innupta, 6s annorum, duos circiter ante mortem 
1X4 annos, lapfum violentum, dorío nimirum onerato, pala, 
| inde haemorrhagiam e pudendis, cum praegreflo involunta- 
rjo urinae profluvio, expertaerat, fimuladerat dolor ardens 


—jn infimo ventre, alvus dura tardaque, et ex eo tempore 
LN. H8. Phuf. Mid, T. VII. pn Ad COD- 


M. 


yg ow Om " Obferüatio XLI. | 
continuo involuntario Iotii ftillicidio faborabat. Pluribus 
remediis, ad hoc malum debellandum, fruítra tentatis, aegra 
omnem medicamentorum ufum omittebat, fymptoma hoc 


moleftum fpurcumque, quamdiu adhuc vivebat, fuftinens, 


Fortvito autem accidit, ut cadaver, publicae demonítratio- 
nis caufa, theatro noflro anatomico exhiberetur, in quo 
tendem mali caufam, difficulter fufpicandam et nunquam 
tollendam, ex infperato, per diffectionem inveni, quemad- 


modum impraefentiarum enarrabo: y) Habitus corporis ex- . 
ternus erat macilentus, ^2) Aperto abdomine et 'confide- : 


rato mefenterio, plures ejus glandulae tumidae apparebant, 


quin earum nonnullae in calculos, diverfae magnitudinis, mu- 


tatae erant. ^5) Veficula fellis, fatis ampla ac turgida, mar- 
ginem hepatis anteriorem fuperabat, et 24 calculos, lapidea 
duritie, et füperficiebus politis inftructos , continebat. 4) 
Ren finifter dextro minor erat, pelvis vero renalis finiftra 
dextram amplitudine füperabat, uti et ureter finiftri lateris 


valde dilatatus erat. 5) Vefica urinaria, nec vifu, nec ad- . 


hibito flatu," detegenda erat.. Loco enim veficae nil appa- 
rebat, nif; máffa' membranacea denfa, et quafi callofa, cum 


peritonaeo, füper véficam ad uterum eunte, prorfus coalita;- 


flatus, ope tubuli per urethram infpiratus, ftatim ureteres 
penetrabat, nec veíicam atcollebat. Incifio , licet fatis pro- 
funde in maffam memoratam decrfum penetraret, lotii tamen 
receptaculim non attingebat. Maffa callofa infertiones quo- 
que ureterumrcircumdabat, ita ut illos, falvis partibus, am- 


plius profequi non potuerim, Ut itaque ad cavum, lotio. 


tranficum concedens, pervenirem, ureteres prope infertionis 
locum incidebam, et hanc incifionem ope conductoris, et 


fcaipelli, utrinque continuans, cavum hoc modo aperiebant, - 


quod loco veficae aderat, er quod nihil aliud erat, quam 


cavi ureterum continuatio. Veficahaecitacoarétatg, una- 


cum urethra, cujus orificium füperius uti inferius patebat, 
confiderata, optune conferri poterat cum latinalittera T. 


/ 


7" 


fg 

-— 
rae —— 
" DET 

- d " 

^ 


l 
De midu involuntario , peculiarem ob caufam notabili. Yza 


Praeternaturalis; itaque veficae urinariae ftatus caufa 
erat incontinentiae urinae ; vefica enim, ob callofitatem 
. membranarum, ad quamvis diftenfionem inépta erat, et 
fibrae, quibus oftium veficae comprimitur, ad retinendum 
lotium impotentes erant. "Quaeritur autem , unde relata 
veficae deformitas orta fit? Si caufam tali. cum fymptoma- 


- tibus, fub initio morbi occurrentibus, attente comparamus, 


fh 


certe concludendum erit ad rupturam feu dilacerationem ve- 
ficae praegreffam, Caufa enim erat lapfus violentus, cum 
onere. dorfo- impofito, fymptomata autem, haemorrbagia e 
*afis veficae dilaceratis, lotii contenti effluxus involuntarius, 
«et dolor ardens in infimo: ventre. ,. Statim: poft. rupturam 
- ánteftina vicina veficam comprefferunt, ita, ut margines dila- 
"cerati fe mutuo, quamvis imperfecte, attingerent, ideoque 
lotio et fanguini, in abdominis cayum diffufis, via per ure- 
thram pateret.., Quemadmodum vero pars vulnerata pro ra- 
tione irritabilitatis et fenfibilitatis fuae ,. femper experitur vel 
leviorem , vel vehementiorem inflammationem , ita etiam 

- veficae, taliter affectae, inflammatio fuperveniebat, quae 
mon folum cavi veficae, fed etiam partis peritonaei , fuper 
-veficam-ad uterum euntis, coalitionem ,. coarctationem , et 
- denfitatem membranarum; effecit, ita tamen, ut exiguum.ca- 
yum, a continuo jotii per ureteres affluxu, apertum teneretur. 
Et quum veficae fic di&tus fphincter, ob fibrarum mufcula- 
rium rupturam, fulcrum fuum ideoque facultatem fefe con- 
"trahendi; amififfet, inde-evenit, ut lotium,, uti fecretum 
—erat; continue guttatim per urethram emitteretur,  Obfer- 
atio haec probat, rupturam- veficae- urinariae non femper 
-eito effe lethalem ;. fed. tele vulnus fine artis adjumento ite- 

. rum concrefeere pofle, quamvis, ob talem coalitum, functio, 
- debito modo, procedere non queat; .. 


atn Erlangam nif. 
E n O8. . É yi (adus 


Ti C00 NT 


"OU OBSERFATIO XLIL 7 

Dn. D. MICHAELIS VOGT, | - 
Md inco citt namspile vice Die hos tibia ERE 
-. Origine ,' feu caufa, qua margaritae in qnyis producuntur, 


: 
| 
| 


E 


onfderanti mihi, quae dé margaritis, iis praecipue, 
quae in Myis et mytilis, margaritiferis nuncupatis, 
generari folent, earumque origine quidam Receritiores fen 
ferint; vifüm' eft ea; quae in quibusdam myarum valvis, H- | 
bero etiam o€ulo, deprehendij in medium proferre; et quae 
de hujusmodi origine ego feéntio, judicio eruditorum fub- 
ficere. Cnr ULL HE | : 
In libro: cel. PrvcHE: Spellacle de la nature , Parifiis 
1752. in 8. edito, fomo L pap. 240. ei feq. margaritarum - 
origo adfcribitur éalculo, feu morbo oftreae, citanturque ibi . 
* Memor. "Acad. cient. 77. 48a eruditor. Lipf. 1686. Lifler. | 
et Bonanni, qui tamen, quid ipfe fentiat, nom ftatuit, fed 
aliorum tantum fententias refert, verbis: ufinam fam facilis | 
effet nepoti oflendere, num Unio. fi legitima proles conchae, a 
nalura femper intenta, an Uero concepta forfuito, ex. praua 
- aliqua uffedioné in animali quaji. aegrotante, mom fecus, ac | 
in multorum - vifceribus , ex | dejedu non abfimili , ^ lapides - 
penerantur. | | (7T [ij 
De re conchyliologica meritiffimus vir, et plurium 
"Academiarum  fcient. fodalis, JoAN. HikRoNvMUS CHEMNI- 
"pros, Páftor in Daniae Metropoli, in.recentiffimo fuo opere, - 
'Tomo Vi, pag. 18. ait, iti fua de margaricarum origine theo- | 
ria fe demonitraffe, eam laefioni valvarum vel concharum, 
per pholades ac vernies factae, adféribendam effe, - Eon 
dem et ipfius LrNNE: fuiffe fententiam, ^ Admiffa hac; 
fenrentia, f:cile eífe originem et  diverfitatem coloris 
in duabus illis margaritis, quas Tolonü ín quadam Pinna 


De origine, feu caufa, quà margaritae in t yis producuntur, 375 


repertas fuiffe in fupra citato libro PrLcocit mentio fit 
declarare. | | 

Aft pace tanti viri, ejusdem opinioni. fubfcribere non 
poffum ex rationibus fequentibus: | 

1" Notifimum quidem eft, quam frequentibus, et 
diverfis, vermium, conchas perforare conantium , perfe- 
cutionibus expofita fint animalia, eonchas inhabitantia; 
perfpicuum non minus eft, animalia baec, ex inftin&tu, 
"quem Auctor naturae iisdem indidit, contra hujusmodi ictus 
et perforationes fe defendere , fingulisque perforationibus, 
vel majoribus, vel minoribus, totidem proportionatos ob- 
ices vel tubercula, quafi aggeres formando, opponere, etfi 
fubinde fortioris vermis, forando penetrants, mortali ictui 
"füccumbant; aft ejufmodi tubercula vere margaritas efie, 
-perfuadere mihi nullatenus poffum. | Eft mihi ad manus my- 
tilus anatinus, qui in medio valvae, praeter plurima minu- 
tiffna tubercula, tuberculum unum majus, feu parvum glo- 
^bum, ex conjunctis tuberculis efformatum , et elevatum, 
- jétibus quamplurimis vermium vifibilibus productum, exhi- 
"bet, qui colore margaritam refert, re vera tamen margarita 
non eft. | f | | 
. 3»  Reperiuntur cum ejusmodi vermium perforationi- 
— bus extrinfecus, intrinfecus vero cum oppofitis tuberculis, 
-»feu elevatis globulis, variae conchae, uti Oftrea, Pinna, 
Arcapilofa, imo quaedam cochleae , quae tamen regulari- 
—ter nullas margaritas producunt. 

$59, Reperiuntur margaritae in Myis, ejusmodi ver- 
tium infuültus non exhibentibus, faltem iis in partibus, ubi 
margaritae fe oftendere folent, et vice vería fe exhibenri- . 
bus, ubi margaritae nunquam fe produnt, Hae rationes me 
movent, ut margaritarum originem, vermium laefionibus, 
. et oppofitis ab animalibus tuberculis, haud adfcribendam 
effe exiftimem. | v MG 
AME DA —- . Qualis 


- 


X74 s ..  Obfervaíio XLII. 


^ 


Qualis ergo. demum erit origo Wong feu cauffa | 


illam producens? 


f Sequor hic monitum Galeni, dicentis : quicunque vul 
operum naturae effe confemplator, eum ifoniet credere pro- 


priis oculis. 


. Judicium M uet meum,  oculari experimento nixum, 


profero, iftud figuris adpofitis declaro, illudque eruditorum 
judicio fübmitto. 


In myis morgaritiferis, quarum plurimas vidi, margaritae 


alibi non confpiciuntur, nifiin extremitate conchae, ubi eft 


apertura,Tab.VII. Fig. A. B. lit.a. Non proculab ora extima 
conchae, quae quafi ex rugofa cute, ut ita dicam, feu ex - 
multiplici tenuium lamellarum füperimpofita et cohaerente | 
jun&ura conftat, inter ipfas lamollas materia feu fübftantia - 
quaedam cornea, quafi exiguus quidam callus, feminis loco, . 
fub figura grani extat; crefcit ifte callus protuberando verfus - 
internam conchae partem. Fig.A.lit.b. Sicallus hic extra- - 
hitur, exhibet fe cavitas in ora extima feu cute conchae, in - 


fuperficie autem intimae partis valvae protuberantia adparet. | 


Callus hic fig. C. albo tenui filamine, in monum: circuli - 


circumducto, veftitus eft. 


Interim dum callus ifte crefcit, quoad EE caE: fui, 
a nitore, qui in fuperficie interioris partis conchae videtur, : 
includitur, et, utita loquar, quafi deargentatur. Poftquam 
callus ifte. in illa valva, in qua crevit, fuam perfectionem 3 


margaritaceam , donec fui medietatem, vel ultra, obtinue- : 


rit, ingerit fe in valvam alteram füperpofitam; fig. B. lit. c. | 


quae, ut mollis eft, (molliores enim funt conchae omnes et | 


cochleae intra; quam extra aquam) cedit callo fe ingerenti ; 
.et penetrant, aut cutem intimam margaritaceam quafi per- 
foranti, ita ut ad refiduum. margaritae "perficiendum, idem | 
praeftet circumdando vel deargentando, quod altera valva, | 
fig. A. jam praeiür, in b.. ficque demum perficitur, et: 
mar. — 


, 


Z 


| - 4 
De ovipine, feu caufa, qua margaritae, in myis producuntur. 17$ 
| jhargarita adparet, raro figura perfecte rotunda, faepiffime 
vero et regulariter figura oblongiore, et quafi irregulari. 
Quodíi ante finitum praedictum hunc ptoceffum, et 
ante tempus maturitatis, ut ita dicam, concham, aqua ex- 
tracam, vi aperias, deprehendes in fig. A, lit. b. callum 
ultrà medietatem, vel ad medietatem, margaritàe fimilem, 
in fuperiore vero fui parte, lit. d. nondum perfectum, vel de- 
argentatum, aut margaritae fimilem effe. 
Exhibet valva A, in concha vi aperta, in loco lit. b, 
- callum inhaerentem , valva vero B. oppofita in lit. c, fora- 
.men excavatum , et caufatum per violentam aperturam, 
 Confiftit haec excavatio in cute intima margaritacea valvae, 
ex qua per vim callus perfectior jam in altera, feu prima 
valva, in qua crefcere coepit, extractus fuit, utpote quae 
cutis , utpote debilior et needum callum indurans, vim fa- 
cienti manui cedere debuit; nihilominus tamen fatis declarat, 
ad quid, callo ulterius permanenti, nec viavulfo, inferviif-" 
fet, nempe ut ábfolutam et perfectam margaritam pro- 
duxiffet. ^. ! jio 
Haec quae expofui, variae myarum valvae, etiam du- 
plices feu concordes, quae mihi ad manus funt, et quas 
*uicunque, eas infpicere volenti, exhibiturus fum, aperte 
oftendunt, e quo meum, de productione margantarum ju- 
dicium hoc, depromtum eft. | " 


"Anberga Erlangam mi. 
d, 5. Oil. 1790. 


OBSER- 


1376 ! S5tvt 
! OBSERV ATIO XLIII. 

Dn. D. JOSEPHI BENVENVTI. 
| De TRU M UM 
Capite bumano, mole, monftrofo. | 3 
uam nuper inter chartulas meas forte reperii obfervatio- - 
nem, eam communicare ratus fum, quamquam eam non 
fatis completam effe, neque a me aetiologiam pathologicam | 
nunc addi poffe, animadvertam. | 1 
Paulus Benedetto, in Lucenfi Benavii oppido, honeftis 
parentibus natus, usque ad feptimum aetatis annum optima- 
fruebatur valetudine, acrique ingenio praeditus erat: exinde 
vero diarrhoea laborare cepit, ad nonum menfem perduran- 
te, nec phàrmacis cedente. Medela poftea naturae com- - 
miíla, alvi laxitas minor, at inferiores artus parályfi langue- 
-Ícere incipiunt, praepedito in illis motu, fuperítite quidem. 
fenfu. Caput interim, (quod puerili aetati usque adhuc re-- 
 fpondebat) jugiter augebatur, facies itidem tota, aures, 
Oculi, naíus, os, labia, lingua, dentes, minime vero reli- 
quum corpus, ftaturam eandem femper retinens puerilem. - 
Animales functiones rite fuccedebant, cibum enim avide 
appetebat, fomnum capiebat, alvum tantum , et veficam, 
bis, terve de die invitus, absque praeveniente ílimulo, 
exonerabat. Vigeíimum feptimum jam agebat annum, cum. 
de rebus, eodem femper modo fe habentibus, rumor ad me. 
perveniret, ad eum invifendum me contuli,.mihique focia 
 feadjunxit, eadem curiofitate mota, Excellentiffima Princeps 
LawsERTINI, Benedicti XIV. Romani pontificis nepos, cujus. 
valetudini tum profpiciebam, cum ad Lucenfes T bermas ac 
ceflerit. Quanta autem in nobis admiratio, qualis horror! 
Hominem vidimus puero fimilem, füper geftatorium fcam-. 
num fedentem, ftridula, ac puerili voce loquentem, qui c4-. 
p4í Cmagnum admodum ac monftrofum) dextrorfum incli-' 
d natum, - 


- 


- 


HC CNRC RRRRRERERMEEEEE—————mmm—m—m—mOOL— m m m m m mmm———— M — TEM T. 
i 


 Decapite humano , tole, monftrofo. — 177 


natum, pulvinari admovebat; fi vero movere voluit, mani- 


- bus fuftentabat, quod tenuis colli bafi fulciebatur. 


Calvariae ambitus , triginta feptem parifinos pollices , oclo- 


. que lineas ; faciei altitudo duodectm ac tres, aequavit. Quod 


magis mirum, brachia, tametfi exilia, tali robore valebant, 
ut difficile ab ejus manibus extricari famulis quibusdam licuerit, 
quos, fortius ftringendo, apprehenderat. Subtili, ut dixi, 
intellectu praeditus, eloquentia, ac memoria; rerum, quas 
audiverat , aut legendo , uti folebat, didicerat, nunquam 
oblitus eft. Annum agens trigefimum, apoplecticus obiit, 
Lucca Erlangam wif. 
d. 3. /Vov. 1790. 


XLIF. 
Dn. D. KURT SPRENGELI 
OBSERVATIONES 


Circa 
Conflitutionem epidemicam Flalenfem ,-autumnalem ef byemalem, 
anni 1790. 
er et aeftas hujus anni ventis fere caruerunt, nifi quan- 
doque euro-nothus afllaret. Ceterum ver pluviofum, 
humidum, aefítas contra calidiffima, | 
A Martio ad Majum ufque barometrum altitudinem 28^ 


"vix fuperavit ; faepiffime fub 27^ defcendit mercurius, A: 


Majo vero ad Tulium fere femper fupra 28^ afcendit: d. 12 
Jun. ad 28^ 8'4 vifus eft mercurius. .Ab Augufto inde ad 


Octobris medium ftatum retinuit, a 27^ 8" ad 28^ 3". 


-.. Calor aeftatis adeo exceffit, ut fimilem memoria vix re- 
tinea, D. 3o Jun. thermometrum Fahr, ad 94? afcendit, qui 
gradus cum calore animali congruit, Venti defectus mul- 
tum contulit, ut hic aeftus tolerari fere nequiverit, 

lere catarrhalis et rheumatica conflitutio fimplex prae- 
dominabatur. "Tuffis ferina, pneumoniae nothae, occultae, 
N. A8, Phyf. Med, T. VIII — 4€ | adeo 


178 "Olfervatio XLIV. 


adeo frequentes fuerunt, ut ii quoque medici, qui occultam 
naturam variarum inflammationum, a catarrhali conftitutione | 
maxime pendentium, neícirent, hac demum epidemia attenti. 
fierent. : LUV VE M ; | [ 
Simul ac calor aeffatis faevire coepiffet, febres inter- 
Tnittentes,tertianae benignae,eruperunt. Urbs noftraimmu- 
nis fere fuit a febribus intermittentibus per feptem annos, et . 
quod excurrit. —Neceffe itaque eft, fingularis acceflerit 
cauffa , quae ortui intermittentium hujus anni anfam praebue- 
ri. Hanc quidem invenio in paludibus ftagnantibus, pagum | 
Diefkau cingentibus, quorum efiluvia nullo alio vento di- : 
fperfa, unico euronotho noftrae urbi advehebantur. FR. 
HorrMANNvs *) ex eodem fonte derivat febres pertinaciffi- 
mas, Charlottenburgi et Diefkaviae graffantes. Stutgardia a | 
priftinis inde temporibus febribus intermittentibus pertinaci- : 
bus eít fubjecta. .A ftagnante aqua has ortum ducere, Rof. | 
LENTiLiUs teftatur apud LaAwcisiuM (de noxiis palud. eflluv. 
lib. I. p. I. c. 3. p. ro. ed. 1718. Colon. 4.) Non aliter, et 
recte quidem, de febrium intermittentium Ludwigsburgi | 
graffantium ortu judicat vo HovEeN (Verfuch über das | 
 "Wechfelfieber, Th. I. $. 20, p, 72.) Noxia itaque effiuvia | 
paludum verfus orientem praecipue fitarum, ventis alias - 
haud adeo frequenter afllata, nobis hoc demum anno attüle- - 
rant epidemiam infolitam, fed adeo benignam, ut fi difícef- ^ 
feris a fymptomatibus communibus, nilfere praeter ordinem - 
fit animadverfum. L 2v OL tM 
— Experientia me docuit, evacuantia, refolventia nullius ' 
fere momenti effe contra benignas, atque ejusmodi febres . 

intermittentes , quales hoc anno obfervare licuit, Statim - 
poft primum aut fecundum paroxyfinum adgreffus fum mor- 
bum roborantibus, coríice peruviano, cortice falicis, flori- - 
bus chamomillae, quibus aequales fere vires, contra febres - 
intermittentes, adfcribere vellem: uncia una horum remedio- 
9) Med. nation, fyftem, T.I, P. II. c. IV, $. 8. p. 323. (ed, 1720. Hal. 4). — 


Obfervationes circa con[litutionem epidemicam eic. 179 


rum ilico fugauit morbum , neque reftitit ullum veftigium, - 
. neque obítructio , neque placenta febriliiss Cum Majo 
menfe in noftras officinas perveniflet coríex peruvianus repius, 
five china royal, praeítantiffimnum hocce remedium tentavi, 
et quidem eximio eventu. Superat corticem vulgarem vi 
ftomachica, qua obítructiones impediuntur: propius ácce- 
dere videtur ad quaífiae facultates : non opus habui, nifi 
drachmarum trium vel quatuor, ut averruncaretur tértiana 
vulgaris. Saepius refolventia et evacuantia non folum fru- 
' ftra, fed noxiis quoque eventibus propinata, obfervavi: 
quod aperte mihi teftari videtur, febres intermittentes ori- 
ginem haud quaquam deducere a faburra gaflrica aut in- 
teflinali. Laeta ceterum admiratione ftupui, dum eos qui 
. delicatiores effent, qui lautiori victu, neque poft febris fugam 
. cortice uterentur, a febre iterum falutari hebdomadis fecundae 
aliquo die corripi viderem. . Confirmatam itaque animadverti 
fidam obfervationem SvpENHAMI, STRAckü, WekRLHorH 
 etHovEir de certo ftatoque recurfu febrium intermitten- 
tium. li nunquam aegri experiebantur. ejusmodi recurfum, 
. qui verfus feptimum diem eandem corticis portionem degluti- 
rent, qua opus fuerat ad fugandam febrem primariam. 
j Per totam aeftatem, ad Auguftum usque, perftitit epide- 
mica haec conítitutio, nifi quod demum inflammatorio-gaftri- 
 «€aaccederet. Lujus quidem originem ex aeris conftitutione 
repetere licet. : G 
' v, nitum autumni mirum: quantum ficcum, et calidum, 
fuit, Septembri barometrum fere femper fupra 28^ perfti- 
tit: thermometrum femel ad 759 Fáhr. afcendit. October 
varius fuit, ventofüs, primo quidem ficcus, deinde vero hu- 
 midus; per dimidiam partem Septembris euris aut eurono- 
thus afllavit, deinde nothus, zephyrus et caecias accefferunt, 
Novembris, ficut folet, humidus, ventofus fuit. Frigus 
| valde modicum:. toto menfe fere nunquam füb 3o? Fahr. 
| thermometrum defcendit, 4r se eodem modo perre- 
| seri » xit; 


180 Los Obfervatio XLI. 


xit: femel tantum frigus gradum 2g Fahrenh. exaequavit, 
alias ad 35 — 4o? fe continuit. Nix pauc;, ilico liquefcens. — 
Venti ex meridie et occidente fere femper afflarunt. Daro- 
qmerrum femel aut bis, tunc vero euro flante, fupra 28^ 
afcendit. | 
Cuivis patet, neceffe effe, ut conítitutio epidemica 
Septembris et initii Octobris faverit inlammationibus varii | 
generis. Morbi catarrhales, paucae dyíenteriae, plus mi-- 
nusve ad inflammatoriam indolem vergebant; phthifici novos 
inflammationis infultus experiebantur: febris intermittens | 
femel quoque phlebotomia fugari debuit, S 
—. Juvenis viginti annorum, fanitatis fat tutae fpeciem prae — 
fe ferens, quem alioquin bis in feptiniana videre contigit, ' 
corripitur, verfus finem Septembris, otalgia, quae fere ha- - 
bitualis evaferat;,  Nauíeofa füdorem proliciunt : ' alleva- 
menti non parum afferunt. Gaítrica fymptomata fere nullas - 
fed die tertio afthenia univerfalis, explicatu difficilis, cum 
diaphorefilarga, et ipfa aquofa diarrhoea accedit.  Pulfus 
parvus, depreílus, (qui altus antea eflet) debilis: fomnus 
nullus ; infomnia terrifica. ' Éxhibui tonica, roborantia, fer-- 
pentariam cum cortice, quaffiam etc. . Vires ulteriue pro- - 
ftratae, delirium mite, poftulant veficatoria; Promovent 
. haec fudores, qui vero mox modum excedunt, . Verfus de- 
cimum diem aeger extenuatus dolorem nullum fentire, azez'se 
. dormire ;- nil, praeter debilitatem in'ignem, cónqueritur, | 
Interea diarrhoea: et fudores profufi perfeverant : vocatus - 
alius: medicus in iis perfiftit, quae exhibueram. At fruftra! | 
Aeger e vivis feceffit, d. r2, Oct. Secto cadavere, in abdo-' | 
mine, praeter hepar parum inflammatum ;' et lienem fatis - 
mollem , :nihil-praeter naturam deprehendimus, Aperto! 
thorace, unciae fere fex aquae in canfpectum venerunt: pe- - 
ricardium. fefquiunciam circiter ejusdem aquae continebat, | 
Pulmones vero variis. locis, et praefertim lobo dextro, valde 
inflammat, fummaque congeftione affecti obífervabantur: lo- — 
AES £1» c «bus ME 


Obfervationes circa conflitutionem epidemicam etc. 18 


bus inferior finifter vomicarum plenus, quae totam fübftan- 
tiam confumferant, 

Patet itaque, quem febre nervofa mortuum effe credide- 
ram, phíhifi jamdiu laboraffe , quod vero nullis fere fympto- 
| matibus manifeftabatur. ^ Conítitutio epidemica produxit 
pneumoniam fymptomaticam, occultam, quae iterum nullo 
modo füb fenfus caderet, Summi fane momenti eft doctrina 
de inflammationibus occultis, ad quam illuftrandam omnes 
induftriae nervos intendo, Utinam problema focietatis me- 
dicae Parifinae circa hoc objectum digne folvatur! — 

- Audivi phthificorum complurium mortes: hydrothora- 
ces quoque inflammationibus tentabantur. Variae febres his 
menfibus , Septembri et Octobri, mihi occurrerunt , quas 
| putavi lentas, putridas aut gaflricas , neque tamen negari 
| potuit,-inflammationem veram praedomicani, cum varia fti- 

mulantia nocivos effectus producerent. | 

Novembri vero mutata eft conítitutio in catarrhalem, 
rheumaticam , quae deinde in pafiricam tranfiit, et adhuc va- 
 rüs rationibus perfiftit; Primo quidem artuum rheumata, 
colicae rheumaticae, cephalaeae pertiranes, obfervabantur. 
Hyftericae mulieres, hypochondriaci, arthritici, per totam 
fere hyemem graviter paffi funt : ii quoque, quorum cutis 
irritabilior facilius repellendae materíei transfpirabili faveret, 
Initio Novembris venae fectio adhuc profuit, cum rheuma- 
tica effet conftitutio: deinde vero epidemiae catarrhales fin» 
gularem poftularunt methodum. 3a. eoditerniifg 

/Morbilli a medio inde Novembri a me obfervabantur, 
Alii medici multo prius eosdem vidiffe dicuntur. Quales 
. Obfervavi, tales defcribo.. Infantes a binis ad feptem annos, 
primo quidem querebantur catarrhum, cum pyrexia leni, in- 
. quietudine, . vieilis ," plerumque obftructione. Raro accef- . 
fir deglutiendi difficultas, lippicudo : haec quidem maxime 
apud fcrofulofos , qui praeterea gravius ceteris affici fole- 
bant, Die fecundo, tertio, quarto eruperunt exanthemata, 

| ER Z | primo 


182. Obfervatio. XLIF. 


l 


primo in facie, deinde per totum corpus. In facie praefer- - 


tim confluebaat, et maculas referebant, aut vibices rubros, 
non elevátos, Simulac eruptio obtingeret, ftatim ceffarunt, 
aut infigniter imminuebantur, fymptomata antecedentia: ve- 
lut tuffis ficca, flernutatio, vigiliae, dyfpnoea, temulentia, 


etcapitis gravitas. Febris ipfa decrefcere folebat, Sputali- . 


bere contingebant: euacuabatur muci infignis copia; Appe- 
titus autem, per totum fere morbi decurfum, defecit. Die 
quarto: ad octauum pyrexia fere ceílavit, exanthema eva- 
nuit. Inter 20.aegros, r1. defquamationem, 9. fere nil ejus- 
modi experiebantur. Poftea nullum plerumque fymptoma 


remanfit, nifi in initio epidemiae aliquoties abfceffus aut 


parotides viderim , criticas forfan, fed deinde moleftiae 
haud parum gignentes. Nullam fenfibilem crifin vidi, nun- 
quam epiftaxin, eruptionem folam credidi optimam effe cri« 
fin. Adultos, morbiliis laborantes; nullos curavi. | 

Parofides remanentes aut abíceffus ita tractavi, ut et 


fuppurationem promovere benignam, et lentam diaphorefin. 
excitare, fategerim. Neque inihi periculofae hae reli- : 


mitantem, |. 


quiae vifae funt, neque perniciem ullam vidi morbillos co- 
Indicatio generalis curativa fuit, ut imminuatur aut tolla- 


tur febris catarrhalis, gaftrica, quàe. hic quidem fummam . 


attentionem merebatur. ..Formalis cauffa morbi. requirebat 
diapnoica ,. eaque. remedia, quae materiam morbificam & 
pulmonibus avertere valerent: Primo quidem ftadio eme- 
tica emolumenti mirum quantum praeftiterunt. . Evacuatio 
certe minimum fuit commodum emeticorum, fed refolutio hu- 


morum, excitatio vis nerveae, transfpiratio promota, et ^ 
libera humorum migratio per minimos canaliculos. Nilexe - 


hibui nifi ipecacuanham ,. cum tartarus emeticus, praefertim 


in delicatioribus fubjectis , infantibus , feminis , diarrhoeae 
favere videretur, Saepius vidi, votis me non damnari, dum - 


folutionem tartari emetici, ut vomitus excitetur, propinarem.. 


Hoc. 


«i 


^... 


Obfervationes circa conflitutionem epidemicam etc, — 183 


-Hoc praefertim hyeme contigit, ubi, transfpiratione fa- 
cillime fuüppreffa, humores verfus infeftina deducuntur, 
Deinde fuafi regimen diaphoreticum, quod quidem in vario- 
lis, et aliis exanthematibus, vel fümma cautione commen- 
dare, vel evitare plane, foleo; exhibui fpiritum Mindereri, 
toobSambuci cum Otymelle calorem modicum et aequalem 


hvpocauftorum, confervare juffi. Pulvis Doveri in iis füb- - 
yp | 


jectis, qui tolerare poterant, egregium effectum praeftitit, 
ad derivandos humores ab interioribus partibus, praefertim 
thoracis vifceribus, ad fuperficiem corporis. Minima quan- 
titate mifcui opium cum ipecacuanha , adjuncta magnefia falis 
cathartici, aut tartaro vitriolato, absque ullo alio additamento, 
Bis terve veficatorio opus habui, ad ftimulum a vifceribus 
verfus fuperficiem derivandum,  Potum ordinarium juffi fieri 


ex hordeo, avena, fructibus horaeis coctis, addito oxymelle 


aut melicrato. Per epicrafin laxantia, per totum morbi de- 
curfum, cum refolventibus lenioribus junxi, eo eventu, ut, 
primis viis purgatis, ttanfpiratio libera fieret, aegerque valde 


infignem euphoriam experiretur. Pulpam famarindorum cum 


darfaro boraxato ebullite,.quotiesque fieri poffet, propinare 
fuafi; Ciyfinata interpofui antiphlogiftica, emollientia, dia- 


.pnoica. Verfus finem morbi alia remedia fere nulla fuafi, 
mifi ftomachica : calorem fimul hypocaufti confervare, et 
- diaphorefin promovere , juffi. 


| Si Mxrzeznr, VocELtu, aliorumque obfervationes, de 
3orbillis- fpuriis, ad noftram epidemiam applicare volumus, 


| pil obeft, quominus, et hic eosdem praedominatos fuiffe, 


contendere. poffimus, Vidi infantes fanos, robuftos, qui 
nec lecto, nec hypocaufto affixi, quatuor diebus liberi fierent 
db omni morbi moleftia; nulla hic defquamatio obtigit, Re- 
mediis fere non opus fuit, | An recurfüi morbillorum genui- 


| norum haec fubjecta obnoxia fint, obfervare non licuit. 


Febrem morbillofam absque morbillis, fi tandem nomen 


hoc retinere placet, non femel bisve, fed multoties vidi hac 


ep i- 


m 


ET 


184 —. 'Olfervatio XLIF. 


epidemia, et forfan ipfe paíffus fum. Nunquam enim ex- . 
pertus fum morbum alium, ne exanthemata quidem, apud . 
infantes frequentia, Ilac hyeme demum correptus fum, . 
praefente epidemica hac conflitutione ,- pyrexia vehementi, | 
cum fymptomatibus catarrhalibus, coryza, lippitudine, de- . 
 glutiendi difficultate , tuffi ficca , refractaria, quae per tres - 
feptimanas, et quod excurrit, perftitit. Fuit autem hic : 
morbus adeo communis , ut plerique fere homines eo affi- | 
cerentur, 
. Haec febris catarrhalis. xuyeyaoóse, quae praefertim pri- 
mis novi anni menfibus magnopere praedominabatur, multo 
magis ftipata eft fymptomatibus gaftricis, quam folet. Ple- 
rumque aegri, qui vel leviffimum diaetae vitium commiferant, 
noctu deglutiendi difficultate fübito corripiuntur. Febris 
 intenía accedit et fymptomata gaftrica, quae faepe per plures 
feptimanas perdurant.. Hinc emetica initio, deinde per epi- . 
crafin laxantia, cum diaphoreticis, fufficiunt ad febrem tol- | 
lendam, Praeterea veficatoria indicantur, ut humores ver- - 
fus fuperficiem deriventur, ftimulusque deducatur ab affectis - 
partibus, Raucitas et dolor faucium moleftus, faepe fuper- 
ftes jam fugato morbo, tollitur optime vaporibus aquae fer- | 
vidae, bullientis, in oris cavitatem penetrantibus. I 
Saepe miratus fum, qui fieri poffit, ut medici tam au- 
ftere ejusmodi febres ex jam praefentibus fordibus gaftricis 
ortum ducere, contendant. A veritate alienum videtur ar- | 
gumentum cauffae morbificae ex effectu morbi. Centies au- | 
divi ejusmodi conclufiones ; lingua, hypochondria, fapor 
oris etc, monftrant faburram, etgo faburra eft cauffa morbi. | 
iNonne fatius foret, ita argumentari: Syftema cutaneum arcte | 
nectitur cum fyftemate gaftrico: affecto illo, hoc quoque pa- : 
titur: ideoque in febribus catarrhalibus fymptomata gaftrica 
- praedominantur ? | zT " NITI | 
Gargarifmata adftringentia in angina hac catarrhali nun- | 
quam profuerunt, Emolumenti plus attulerunt emollientia, | 
lubricantia. | ! Sobrie- $i 


Obfervationes circa conflitulionem epidemicam etc. 93 


^— A Sobrietas fumma, et transfpiratio, fugato etiam morbo, 
promota, cavere tantum,;potuerunt a recurífü morbi faepe 
graviori, | | | 
—— Febres putridae hac hyeme fere nullae, cum aér tepi- 
dus permitteret obambulationem. — Certa enim eft obferva- 
tio, frigidiffima tempeftate frequentiores effe febres putri- 
.das, cum homines, ntfagis domibus fe continentes, aérem 
' corruptum inhalare coguntur, Dum haec confcribo (Februa- 
rii primis diebus) conítitutio aéris mutatur, certo quoque 
mutabitur epidemica conftitutio. | Barometrum fupra 28^ 
. jam per plures dies afcendit: thermometrum fere femper füb. - 
40? demiffum obfervatur. Ventus eurus, aut boreas, 


Hala Erlangam mif. 
À, 12. Febr. 1791. 


| - XLV. 
. Dn. D. JOANNIS NICOLAI NICOLAI. 
DUAE OBSERVATIONES |. CLINICAE, 
ex quibus apparet, | 
: .. Fermes plurimorum morborum, 
| | praecipue 

Ayihritidis, effe caufam. 


D* Vermibus a&urus , maxima jam voluptate recordor, 
1 quam folerter docteque hac in re jam verfati fint viri, 
doctrina, ufüque, praeftantes. Quae cum ita fint, non ani- 
mus mihi eft, viris eruditis, et medicinae peritis, rem per- 
vulgatam, ab omnibusque agnitam, multos fcilicet morbos, | 
,et faepe intricatos, originem a vermibus trahentes, hic enar- 
rare, praefertim, cum in pluribus compendiis, fcriptisque me- 
dicis , ateue obfervationibus practicis hujus rei argumenta 
argumentis fic addita legantur, ut, qui de hac cauffa dubi- 
(Mov. Mtl, Phuf. Med, T, VIL Ad 5. tane 


186 Obfervatio XLV. 


tare audeat, haud reperiatur quisquam. — Experientia incom- 
modorum, quae vermes gignere exiftimandi funt, multitudi- . 
nem, fatis luculenter oftendit. Sed fymptomata, quae ver- . 
mes aut comitantur, aut ab iis progignuntur, non femper 
funt adeo manifeíta, ut ea quivis, primum intuens, ftatim, 
agnofcere, et, vermes morbi effe caufam, affirmare poffit. 
Licet autem fymptomata , propter quae vermibus caufa . 
morbi affignetur, abftrufa et complicata faepe fint, prudens - 
tamen attentusque Medicus, experientia edoctus, perfpicere 
poterit, haec infecta, feu animalia viva, aut caufam primam, - 
aut concaüfam certe morbi cujusdam, conftituere, n 
Diverfa quoque vermium genera, et, quae 7m primis 
praefertim viis deprehenduntur, maxime "Taenía, (lumbricus 
planus, larus) corporis hofpites, per fe jam moleftiffimi funt, 
quod naturae curiofi Medici probe norunt. Neque id Me- 
dicis eft incognitum, horum infectorum praefentiam, quem- - 
vis alium morbum, ubi complicatio nafcitur, magis pertina- 
cem facere, et perniciofum. Exemplo fint tantum vario/ae, 
quibus infeftantur infantes, quae malignae redduntur, fi . 
vermes fimul in canali inteftinorum hofpitantur. Hoc.atque | 
alia plura exempla, quae jam filentio tego, abunde decla- . 
rant, morbos quosvis, vermium admiftione, fieri periculo- . 
flores. Sic infantes cachectici, et ubi lentor fpecificus adeft, 
vermibus maxime inquietantur. Haud dubie hic ftatus cot- : 
poris debilis maxime eft proclivis, ut, ubique fparfae, femi- | 
num'particulae, et ovula, per cibum et potum in corpus - 
deferri, explicarique queant. Robur autem vitale, et quae- | 
libet fingularis corporis vis plena, efficit, ut dicti generis hu- - 
mani inimici, aut nunquam, aut perraro, corpus inhabitent, . 
Dantur autem quoque morbi epidemici, in quibus vermes . 
praefto funt, et tamen haec cauffa faepe praetervidetur, aut, fi; 
demum obfervarur, - perperam confueta anthelmintica exhií- . 
bentur. Sed nec nimium medici fpecificis confidant fuis, co- 
bo o omed remedia ad — et totam conflituionem, —— 
COf- - 


- 


i ApoL?t Ad, Phyfic. med, pag. $t dicat, vermes faepe 
Aa 


^ 
ze 


Duae obfervationes chnicae, ex quibus apparet, etc. 187 


corporis , effe aptanda. Neutiih fufficit, forte medica- 
mentum, quod vocant drafticum, dare, et tunc ingentem 
vermium populum e corpore expelli, fugarique , videre. 
Conditio maxime corporis fpectetur, oportet, ne nova ver- 
mium proles oriatur, chronicoque alio malo obviam eatur, ne 
drafticum exhibitum vafis gaftricis, et fyftemati concoctio- 
nis fiat perniciofam , cum praeterea vitiofam diaetam, con- 
ftitutionem haereditariam , cibosque lentos , nimis copiofe 
fumtos, et nimium humidam , calidamque , atmosphaeram, 


.ad generandos vermes multum valere, fit notifimum. Utrum 


vero animelia jam nominata, in homine ipfo generemtur, 
cum eoque nafcantur, an per femina, feminumque particu- 


las, extrinfecus in nos veniant, in nobisque evolvantur, de 


eo ingens adhuc inter medicos eft certamen, Veruntamen 
opinioni pofteriori, quae vero proxima effe videtur, plerique 
accedunt. Quae autem animalia, licet in tenerioris aetatis 
hominibus fint frequentiora, nullam tamen aetatem eis pror- 
fus effe liberam, certum eft, exploratumque. Nihilo ta- 
men minus Ze //eza in compendio praéctico-medico, ,,Senes, 


»inquit, raro vermibus vexantur, et infantes fere nunquam, 


nifi poft ablactationem, cum cibis folidioribus uti incipiunt.* 
Sunt tamen, qui, exemplis inducti, affirment, infantes re- 
cens natos, et qui nihildum gufítaverint ciborum, in meco- 


Tio, ita dicto, non minus, quam in ceteris inteflinis habuiffe 


vermes. Hac in fententia ipfe eft. Ffippocrates, pluresque 


-aliitale quidquam fe vidifie, ajunt. Quidquid hujus eft, ejus- 


modi cafum, quem in dubium vocare non füftineo, mihi qui- 
dem obfervandi nondum datam efle copiam, ingenue fateor. 
Non fum nefcius, quae de vermibus hactenus differui, 
eaa Medicis, ufü adjutis, non ignorari. 
At enim vero, in vermibus cáufam primariam arthriti- 


. dis poni , atque iteratis obfervationibus ftabiliri, id minus 


obfervatum , atque non fatis cognitum videtur, ut tamen 


cum 


D 


84 Obfervatio XLV. — 


Cciatos efle. | 

.. Sententiam igitur hanc meam , duobus memorabilibus 
exemplis, quae mihi occurrerunt, illuftrandi et contirmandi, 
confilium cepi, | 


cum AnTHRnrTIDE, Lue venerea, et Stomacace (fcorbuto) fo- 


Obhfervaíio I. 


Foemina quaedam innupta, anno 1782. Rudolphipo- 
lin venit peregrina, fervaeque officia accepit curanda. Bona, 
quantum ex habitu corporis externo poterat judicari, vale- 
tudine utebatur. Cognitum quoque poftea eft, eam a jü- 
venture fic fatis valuiffe, motbofos autem ei fuiffe parentes, 
e quibus pater inprimis Arílhritide vaga magnopere vexatus, 
tandemque hoc morbo extinctus fit. Haec foemina tum vi- 
ginti circiter erat annorum. — Valetudinis profperitate gaude- 
bat, et, per annos quatuor continuos , fervae minifteriis, 
apud unum, eundemque herum functa, illius fibi amorem, 
morum comitate, conciliaverat. At fíübito fit valetudina- 
ria, incipit artuum doloribus cruciari, pectorisque queritur 
prefionem, neque eodem, quo antea, modo minifteriis 
praeeffe poteft fuis, . Quae fymptomata, licet non continuo 
eam tenerent, non tamen plane ceffabant unquam, fic po- 
tius augebantur, ut, primum Rheumatismo affimilata, pro 
Aríhritico tandem morbo , communi omnium judicio , fint 
exiftimata. Saepe numero integrum anni quadrantem fic 
egit aegra, ut neque ulla a doloribus fieret remiflio, neque 
ea ad agendum quippiam effet idonea, Quibus rebus tam 
mifera eft facta, ut tabefcere prorfus videretur. Ad ulti- 
mum chiragra etiam eft correpta, Hucusque foeminae, 
cujus jam faepe mentio eft facta, medicus non eram, et 
fando tantum acceperam, eam aegrotare, fed tamen, fingu- 
lari henignitate heri, in fervae officio, cui femper cum laude 


m A e RM d I, RI T E RR RE RED 


4 t 


praefuerat, manere, Homines enim generofi, apud quos 


fervam agebat, nobile adeo propofitum ceperant, pro illius 


- vale- 


JDuae obfervationes clinicae, ex-quibus apparet, etc. 189 


valetudine reftituenda et confirmanda , curas , impenfasque 
adhibendi. Quantopere eft optandum, ut plures ejusmodi 
exemplum laudabile et gloriofum fequantur! Anno 1737. in 
urbe noftra vulgabatur Epidemia, illi fimillima, quam do&iffi- 
mus collega meus D. Eckwzn defcripfit, et quae in vico Kum- 
bach, 1789. faeviit. Febris erat gaftrica, pituitofa, biliofa 
putrida, quae in quibusdam tantum Febris nervofae acutae 
fumfit forniam et indolem. .  . 
Cum in domo, in qua foemina, quam nominavi, fa- 
- mulabatur, quatuor homines vulgato morbo corriperentur, 
atque eo tres morti fuccumberent, haec etiam ferva eft in- 
fecta, Ab hoc ego tempore illius medicus fum factus. Ad 
aegram vocatus, eam in notabili laffitudine, linguamque ejus 
totam pituita opertam, inveniebam, fed praecipuum ama- 
rum faporem non habebat, plus naufeam , peéctorisque 
preffionem,in fcrobiculo cordis praecipue, fentiebat, Capitis 
etiam delor, magis in fronte animadverfüs, qui reliquis quo- 
que, hac febri laborantibus, quos fupra nominavi, erat com- 
munis, obfervabatur. Febris jam die antegreíffa ceperat 
initium. | 
- Accipiebat aegra a me G&. emetic, cum radice Ipeca- 
cuanhae, in parvis et reiteratis dofibus, quarum quaelibet 
gr.j. D. emetici et 58 Ipecac. explebat. Poít fumtam fextam | 
dofin admodum modica vomitio feu emefis, fed cum exigua 
'relevatione, animadvertebatur. Duabus adhuc dofibus ad- 
hibitis, pituitam gaftricam , et materiam putridam, infra 
turgefcere videbatur. Quapropter aegrae pulvis dabatur, 
qui ex fale catarctico, fic dicto Schwarzburgico, Cremore tj, 
etRheo, conftabat. Hinc foetidae quidem citae exinanitiones 
alvi fequebantur, fed femper citra relevationem. Nunc 
cum pulvere hoc, quem cum e polychrefto acueram, potio- 
nem laxativam e foliis Sennae, Cremor. &, et Tamarind, vice 
verfa conjungebam. Quo facto quasdam alvi depofitiones, 
€um levamine, habebat, Cum laffüitudo haud mediocriter 
| | . Aa 3 augeíce- 


T90 — ^ Obfervatio XLV. 
augefceret, atque fácies effet deformata, ad corticem peru- ^ 
vianum confugiebam, cum radice ferpentariae in formainfufi, 
et pediluvia, cum camphora, ordinabam.. Hinc aegra pau- 
lulum quidem fiebat alacris, cutemque habebat hum'dam: : 
Capitis vero dolores, prefüioque pectoris, adhuc aderant, 
fed multo leviores. Ad hoc usque tempus aegra nihil fum- 
ferat cibi. Jam autem nonnihil famis fentiebatur, fed illico 
etiam evanefcebat. Sitis nunquam erat notabilis, pulfus au- 
tem femper debilis. "Toto febris tempore aegra, ex morbo 
fuo priori, in brachiis, manibusque habebat dolores. Cum .. 
autem pituitofa conditio non videretur ceflatura, chinae in- | 
fufo , pituitam folventem pulvérem addere, adhuc femper . 
cogebar. Diebus quatuordecim elapfis, ftatus pituitofus non- 
dum ceffabat. Quare utile mihi efle videbatur, aegrae non 
nihil calomel date, Sex dofibus, quarum unaquaeque gr. V. 
explebat, datis, cum quavis alvi exinanitione levis tenesmus 
notabatur, et, capitis dolores non amplius fentiri, fpiritum- 
que meare liberius, cum voluptate animadvertebam. co 

Accipiebat aegra a me pulverem éx o Sedlizenfis part. : 
duab, atque una pulveris corticis peruviani, conftantem, ^ 
cujus aqua temperati, plenum cochlear duabus horis fume- : 
ret, Poít quatuor aut quinque horas haud mediocris ftrepi- : 
tus in ventris inferiore parte oriebatur, aegraque tenefmum  - 
rurfus habebat, fub alvi depofitione. In pulvere ufurpando - 
perfeverabatur, et ecce — tantus zscarídum Jumbricoidum |. 
numerus, per frequentes limofàs alvi evacuationes, dejicie- . 
batur, utvas, in quod alvi exinanitio peracta erat, et quod - 
fluidi tantum, quantum quadrans amphorae, continere pote- - 
rat, propemnodum impleretur. Complura millia nominatorum . 
animalium hic cernere licebat, Manifefto relevata aegra, | 
lectum repetebat, et accepto, quem coficupierat , cibo, — 


placidum primum fomnum capiebat. Per cardiaca, et lenia. — 
nutrientia, ex eo tempore, in dies meliorem valetudinis 


conditionem nacta, poít duodecim , a vermium dejectione, 
| | dies, 


Duae obfervationes clinicae , ex: quibus apparet, etc. v9 


dies, relinquere.lectura poterat, atque fic quoque omnia 
aríhyitidis , et. chivegrae fymptomata evanuere. —. Manus 
quidem adhuc chiragrae , Qua erat excruciata, veíligia 
oftendunt, 


Ob fevóaPto HL 


Vir quidam, quinquaginta, et quod excurrit, annorum, 
temperamenti cholerici, Lana:us, in laboribus fuis induftrius, 
felixque pater familias ,. praeter. confuetos morbos , quibus 
infantes infeftantur , nullo gravi morbo affectus, ab ineunte 
aetate bene valuit. Nihil praeterea vitii: quidquam in to-. 
tius corporis compage habens, neque vitae inordinatae fer-. 
viens, parentibus etiam validis ortus, in annum usque. qua-. 
 dragefimum optima valetudinis profperitate ufus eft. | Ex hoc: 
.autem tempore morbo .artículari, frigida maxime, et humida 
tempeftate, quam lanarius quidem effugere nequit, et artuum 
doloribus, frequenter corripitur... Saepenumero- veficatoriis, 
levationis fibi quippiam paravit, quorum vero bonus effectus, 
in fequenti tempore, baud apparuit manifeftus, | Concoctio- 
nis quoque organa affici, magnamque pituitae yim in viis 
primis gigni, atque ftatum vifcidum formari, dilucide appa- 
rebat. [ta affectus aeger mea ope uti coepit.  Àb initio le- 
miter aperientia et digeftiva daban, quae aliquamdiu effectu 
ron carebant ,. praefertim fi, iis fumtis, ftomachica adderen- 
tur... Hoc modo, annis nonnullis efapfis, rheumate, et 
díthmate, fefe excipientibus laboravit, rheumatico, praeci- 
«ue dolore non plane ceflante. . Aegro diluentem ptifanam 
dedi bibendam, et cun. remediis áperientibus Gummi quaja- 
€um copulavi. Quae vero remedia, licet exiguam levatio- 
nem efücerent, haud ea tamen. diu durabar. Aliquoties. 
afthmatica inprimis fymptoma- a admodum, erant.gravia, et 
 fuffocationem minari videbantur. Sulphurzii auratum datum, 
x lenis emefis cieretur, et Spirit. C. C, fuccinat. cum laudano. 
guido, haud femel manifeftae erant, eflicaciae y et, propre, 

tg Bus 


| 
| 


193 —  Obfervatio XLV. 


pulfüm plenum, nonnunquam fanguinis quoque miffio in- 
brachio fuit füfcepta. Hucusque dolor rheumaticus maxime 
in fcapularum regione infederat. ]am autem per totum cor- 
pus diffufus, plenam aríhritidis vagae formam affumebat. 
Aliquando poft aeger in inferiore ventris parte peculiare, - 
infolitumque quidquam, quod undarum quafi ritu movere- ^ 
tur, fehtiriy vertiginemque fimul faepius fibi efle, famem- : 
que enormem, querebatur.  Aliquamdiu hanc rem mihi 
patefacere oblitus erat, cum interea communes artuum dolo- . 
res genu magis occuparent, veramque Gonagram, cum 
malo ifchiadico, fingerent. Cum aeger mihi, quod tanquam 
peculiare, infolitumque in inferiore ventris parte fenferat, 
indicaret, illico: verzies, et maxime faeniam adeffe, augura- | 
bar. Pulvéri igitur, ex gummi quajac. aliquantum Calomel 
addebam, atque excrementa diligenter, accurateque fpectari, - 
jubebam." Diebus quatuordecim praeterlapfis, una vice 4e- | 
cem ulnae "Taeniae , cum fatis multo limo, fed cum dolorum 
etiam articularium levatione, funt ejectae.  Afthma, aegri - 
pectori, valde fuerat moleftum, Qua de caufa ei draftica, vo- 
mitoria praefertim, hyperemefes cientia, dare verebar. No- | 
tis tantummodo anthelminticis contentus, aegro multum Allii | 
dari edendum , jubebam, et cum Gummi Guajac. Affam foe- . 
tidam conjungebam. Quo facto plures etiam ulnae íaenige ' 
fübinde expellebantur, fic autem femper, ut, totum vet- . 
mem nondum plane eífe exterminatum , intelligi poflet, : 
Aeger in familiaritatem quafi morbi venerat fui, rebus au- - 
tem agendis fic fatis dare operam poterat, Dixeram ei non- - 
nunquam , forte, heroicumque remedium , ut totus hoftis - 
expelleretur, aliquando effe adhibendum. In animo fuit - 
fape mihi, ei dare Gummi Guttae, fed femper reluctatus eft, — 
atque fic, a morbi primordio , novem anni funt transacti, - 
Per quandam diaetae negligentiam, aliasque caufas fortuitas, 
evenit, ut hac hieme denuo arthritide , et afthmate, in- E 
quietaretur, 'Optimum factu mihi effe videbatur, e * 

TH US | modum 


Duae obfervationes clinicae, ex quibus apparet, éte,. x93 


nodum rurfus vermibus accommodare, et, aliquot dofibus 
ex Gumm. quajac, Calomel, et affa foetida, datis, ingens 
iterum tzeniae numerus abigebatur. 

Afthma evanefcit quidem, gonagra autem , et malum 
ifchiadicum manent, cum quibus jam molimina quaedam 
haemorrhoidalia confociantur. Quodam tempore interjecto, 
aeger mihi occurrit, rogitans obnixe, ut eum a Taenia, 
quantum in me fit fitum, liberem. Nullam jam curationis 
viam, et methodum, fe intermiffurum efie fpondebat, dum 
 nimadverteret, totum corpus paulatim enervari, et fieri 

facile poffe, ut malum, in ipfo faeviens, vitam finiat fuam. 
Statuebam itaque hanc curandi rationem fequi. Farinaceis 
cibis eum uti, jam dudum prohibebam, ideoque eos jam 
maxime pro impermiffis judicabam. | Omnia illius alimenta 
conco&u facilia, et. digeftibilia effe debebant. Ei primum 
diebus quatuor continuis ZZifriolum martis cum Saccharo da- 
- bam, id quod non nifi Ienia tormina efficiebat. 
— — 'Tum adhibui electuarium , ex femine Santonic. Tana- 
ceti, asf. foetid. Calomel. rad. falapp. cum Syr. Rofar, folut, 
fecundum 4e //eza. Hoc medicamentum octo dies ufur- 
pabatur. At vero fupra dictus motus in inferiori ventris 
. parte fentiebatur, Nunc Guram. Gutt, dare decernebam., 
. Primis cujusdam diei tenebris aegrum unciam unam olei oli- 
várum, et infequentis diei prima aurora, Gumm. Guttae, 
fumere jubebam. Hanc dicti medicamenti compofitionem 
ame accepit: | 
j. Gummi Guttae, 5f 
& rad. Jalapp. 2i. 

: M. F, & divide in III part, aequal, 

Mane ad oid fextam prima dofis, in tepido Theae in- 
fufo dabatur. Una interjecta hora, emefis fortis, cum una 
alvi exinanitione connexa, oriebatur. Cum intra quatuor 
hores nihil amplius animadverteretur, fecunda dofis eodem 
modo, hora X. dabatur, unde, intra dimidium horae, qua- 


N. 48, Plu. Med, T.V 11 Bb C XUDE 


- 


- 


l 


. 194 | m Obfervatio XLVI. 


tuor vomitus fequebantur, et quinque alvi evacuationes, in- | 
fraque et fupra, magna vis limi eft ejecta. Nullo autem | 
prorfus verme vifo, tertiam quoque dofin dare placuit, quam - 
aeger poft meridiem, horatertia, fumíit. Linc rurfus qua- - 
tuor vomitus, et frequentes hypercatharfes, fequebantur, - 
quae fcena ad X. noctis horam durabat, ita, ut novem vo- - 
mius, et otlopinta alvi exinanitiones, efücerentur. Haec - 
horribilis multitudo excrementorum conítabat ex muco pi- 
tuitofo, et fex pofteriores alvi excretiones fpeciem fperma- 
tis ranarum prae fe ferebant, in quibus ipfis quoque nigra | 
punctula minuta erant confpicua, vermium vero nihil plane : 
confpiciebatur. | | ges 

Aeger hac permagna ejectione neutiquam 'erat debili- - 
tatus, in offe potius femoris, et verfus genu, ubi continen- | 
ter dolor arthriticus maxime faevierat, plenam fentiebat re- . 
miffionem, levationenique. Atque fic neque vermes, neque - 
arthritis, neque afthima, moleftiam ipfi ullam amplius fecere, — 


Rudolftadio Erlangam mif. 
d. 3. Mart. 1791. 


OBSERVATIO XLVT. 


Dn. EVGEN. JOANN. CHRISTOPH. 
OryGographiae Erlangenfis 

fpecimina quaedam, 
 dmprimis fpongiarum peírificatarum. —— 4j 
| Neon tractus , quem inhabitamus, lícet fpecierum regni 
mineralis copia, prae vicinis, multo inferior effe videa- 
tur; tanta tamen ei infunt praeclara ejusmodi naturae doctü- | 
menta, quae et in explorandis ortus , ac viciffitudinum - 
cauffis , et in definiendis eorum characteribus , uberrimum | 
| "t | fup — 


Li 


OryGographiae Erlangen is fpecimina quaedara, eie. 19$ 


-Bboednarent: campum, indefeffumque fcrutationis require- 
rent laborem. Solum hujus regionis, altifffmo quidem fa- 
bulo contectum, ftratis tamen terrae Daedaleae paflim eft 
fuperftructum, et imprimis cultu eo aptius redditum, ad pro- 
ferenda quaevis multo mitioris coeli producta, Undiquaque 
. vigent arbores, prata optimis funt obfita herbis, agri cujus- 
vis frumenti fertiles, in hortis plantae, calidiori climati alias 
affuetae, laete proveniunt, et fylvae conjunctis fociis Pini 
tum fylveflris, tum Abietis, ac Piceae, uti Quercus Robo- 
ris, Betulae, Fagi,, Carpini, Salicis, Populi aliarumque 
arborum, in denfa lataque vergunt agmina. lta ex flerili 

fabulo, et imprimis ochra ferri immixto, tum tanto tempo- 
ris fpatio, tum indefeffa cultorum induftria, infoecundum 
. antea folum, in optimum eft transmutatum. ^) 

.  'Sed cum praefertim non fit propofiti, omnium generum 
et fpecierum hujus regionis recenfere producta ; infigniora 
quáedam praeprimis commemorare faltem haud inutile duxi, 
et cui non primum ipía fabuli moles, profunditate hactenus 
inexplorata, obveniat aeque admiranda. Pauca vero me- 
moratu digna breviter his indicare fufficiat. Quod ex effoffis 
puteis conftat, fines hujus arenae ad quadraginta orgyarum 
profunditatem, minime adhuc habemus expertos, etfi inter- 
venientibus quibusdam ftratis argillae, aut petrae, ex eodem 
fabulo obduratae, congeflis, Strata quaedam füperficiem 
. verfus , folidiorem exhibent ochram ferri, granulofam et 
intime conjun&am CR trium fere pedum altitudine 
denfam, optimae quidem indolis, at nulli hactenus accom- 
modatam ufui. Arenae nofirae flrata et colore, et particu- 
. larum magnitudine, valde funt diverfa. Quaedam et trium 
pedum Viu fpeciei eidem funt fimillima , quam lll. 

Bp'a 1 a put 


*) Conf. peril. DELn Diff. de are, aquis, locis, et falubvitate Era 
gae, Refpond, qo. Georg. Fleifdumaun, Exlang. 1766. 


196 | | Olferoiti XLVI. 


4 Linné, Arenam mobilem vocat, ex minimis enim et confi- 
milibus conftant particulis quarzofis. sed ífuntalia, nimirum 
fupe erficiem verfus, quae, granis groffis invicem accumulata, - 
ingentem replent altitudinem , quibus varii inhaerent fatis - 
amplae magnitudinis lapides, "Horum vero intuitu multoties | 
meam excitabant admirationem ítrata, tum horizontalia pa- . 
rallela, tum in declive declinantia,.quae praecipue in ab- : 
ruptis collibus cernebantur. Vaiiae funt alternatim angu-'- 
flioris, aeque ac latioris altitudinis, uti et ipfa arenae maífa - 
valde diverfa, quo profundiora vero, eo latiorem exten- - 
dunt materiem. . Inundationibus igitur quam plurimis, omnem 
quidem hominum memoriam fuperantibus, et totidem fedi- | 
menta accidiíffe, ubique iíta fatis demonftrant, Univerfa - 
haec fabuli moles, aqua interítillante ubicunque fatis eft re» 
. pleta; idcirco nulla fere noftrae urbis extat domus, quae 
puteo careat, immo cultores agrorum, flagrante aeftatis fole, ' 
ad irrigandas 1  flaccidas, imprimis Nicotianae Tabaci, plantas, - 
celeri confilio ipfis eam comparare didicerunt, Fodina enim - 
quovis loco faéta , vix quatuor aut fex pedibus profunda ac 
totidem lata, uno aut altero horarum intervallo, jam facit 1 
repleta, largam füuppeditat illis aquarum copiam. — . | 

"Fracus ifte fabulofus, profunditate adhuc inexpertus; 
quaqua verfum variis anfractibus et fiaibus, nondum defi- | 
nitis, in latiffuüumum ultra excedit campum. . Orientem ver- | 
fus, proxime quidem, et ab urbe noftra vix mille pa(fuum - 
intervallo, eft cireumfcriptus; cum colles ibidem ex faxis | 
arenofis, feu Coe Quadro , exfurgunt, mox rupibus, ex . 
petris calcareis multo altioribus, conjun&is, montium Fich- : 
telbergenfium | coadunantur catenae. Ad meridiem et 1 
feptentrionem vero , eo ulterius ifte progreditur fabuli 
tractus; altera nempe Moenum, altera Danubium usque, - 
in parem protendit plagam. Ex occidente , Rednitium - 
fluvium, arenae fuos attingere videntur fines, at varie 
"e Visa iilliaris fpatio iterum late vergunt, quousque tan- - 
. dem de 


^ 


—. Oryographiae Erlangenfis ffecimina quaedam, etc. — voy 


dem Franconiae citerioris uliginofl et argillacei ;eas exci- 
piunt campi, —— lr ca 

Immenfam hujus fabuli molem, ex inundationibus 
antiquiffimis, et faltem ex ultima telluris noftrae cataftro- 
phe, quam nemo íana mente ibit inficias, traxiffe origi- 
nem; ubique fatis perfpicua confirmant documenta, Strata 
enim horizontalia vallium vicinarum, congeriem exhibent 
feflaceorum , uti et in fundo marium reperiuntur, et qui- 
dem largifimam. . Extant finus montium, littora marium 
fimillime, uti et portus aemulantes, quibus, praefertim 
in fundo, adhaerent Oftrearum teftae variae fpeciei, 
denfe et quafi fitu. naturali invicem agpglomeratae,  Cir- 
cumquaque porro ibidem filicum variae maílae, aut faxo- 
rum globuli, occurrunt, in rotundatas, oblongas aut fphae- 
ricas detritarum formas, uti et nunc ad vera marium littora, 
formata inveniri folent, Ipfa fabuli praealta moles, plu- 
rimis eft immixta marinorum ruderibus, feffaceorum nempe 
et Phyfozoorum vari generis, in variam lapidum trans- 
verfa materiam. . Paffim fimul in fuüperficié, ac crebrius in 
effoffis ftratis, occurrunt //fíhox lorum fragmenta, et colore 
et fübflantia, in quam tranfierunt, invicem maxime diverfa, 
achatina nempe, jafpidea, quarzofa et calcarea. 

Seorfim vero omnes hujus regionis enumerare producto- 
rum fpecies, ipía hujus tractatiunculae, cum non concedat 
ratio, quamquam alio tempore eas indicare conftituiffem ; 
füffieiat adhuc, paucis nobiliorum quorundam noftrae regio- 
nis meminiffe lapidum. Sunt imprimis J$7//ces Carneoli, 
quae in agris, verfus pagos Büchentact , et Defendorf, pro-. 
xime abhinc paffim reperiuntur, colore fanguineo, et hya- 
lino, uti varia fe exhibent fpecimina, iis ex oriente, duritiei 
qualitate, minime cedentes. Et Silicis Cha/cedonii , tum 
colore, tum immixtis corporibus, variantis, exítat ibidem 
copia uberrima, Quidam iftorum lapidum Zenudriticas conti- 
nent figuras, quidam vero tsftaceorum includunt corpora. 

VENDI WUBERDCS Á Inter 


198 » . Obfervatio XLELC icis ties 


Inter rariffima et fere unicum, uti opinor, quod extat exem- - 
plar, contigit mihi fruftum iftius ebalcedonii, hyalini pariter. 
ac lactefcentis coloris, ramulos Gorpgoniae Palmae Pallafii, — 
intime includens, Et color ruberrimus corticis , et pori, - 
huic Zoophytorum fpeeiei proprii, aeque ac lignum cor- . 
neum, aeque ac in natura fe habent, diftin&te cernuntur, 
ipfa vero maffa in paulo duriorem eft transmutata materiam, 
uti ex ramis füperficiem tranfeuntibus, cognovi. Eorum 
igitur opinio, qui'originem ejusmodi lapidum, ope ignis eve- - 
niffe, contendunt, omnino probabilitatis caret argumento ; 
cum, ex combuftione , in cineres illam redactam fuiffe | 
Gorgoniam, neque colorem retinere potuifle , id fatis de- - 
monílret documentum,  Nobilioribus lapidibus eft adhuc . 
ennumerandum Quarzum feledum, quod paffim ad ripas Red- - 
mifi füuvii reperitur, tum duritie, tum puritate maffae in- | 
fine. .Praeprimis vero funt commemoranda elegántiffima ' 
viridis coloris lifboxyla , feu potius vera Chr folifhi fpeci- | 
mina, quae impritnis, licet nunc nimis rariora, verfus pa- - 
gum .4delsdorf et /Maehrendovrf , reperiuntur, Sed de his | 
alia occafione plura füunt commemoranda.  . E 
Ad indagandam internam terrae noftrae, feu ftratorum 
ejusdem, naturam, cum nulla hactenus unquam ex propos 
fito adhibita fuerit indagatio, cafu nuperrime id accidit, quod 
magni pretii forfan non contigiffet impenfis, fimulatque ube- ' 
riorem praebuit indaginis occafionem. Ad ftruendas enim - 
vias publicas, Chauffées , vulgo dictas, apti et fufficientes ^. 
cum deficerent lapides, variae inftituebantur inveftigationes, ; 
et tandem prope pagum JBüchenbach, territorii Bambergen- - 
is, larga, et ex voto optimae indolis, horüm reperiebatur | 
multitudo. nito igitur cum incolis pacto, quibus res erat. 
communis, in effodiendo et comparando omnis adhibebatur | 
lhibor. Eft collis lente proclivis, fuperftructa terra cultu foe- .— 
cundior reddita, circiter duorum pedum profunda, quatans 
dem remota, ftrata obveniebantlapidum, denfe invicem ac-— 
cumu-. — 


CN 


1 
/ 


Or yBographiae Erlangenfis [pecimina. quaedam, efc. 199 


cumulatorum , fed variis alternantibus iftorum aggregatis, 
His igitur effoffis congeftisque, ad exítruendas vias Norim- 
bergam verfus, iftuc locorum advehebantur, et jam per 
triennium, abundantem füppeditaverunt materiem, ad plu-. 
res etiam annos fufficere videntur. Varia quidem, ac quam 
maxime diverfa, lapidum genera et fpecies fingulares, in 
 i(lis ibidem accumulatis catervis, naturae fcrutatori veniunt 
 Obviam, fed, quod dolendum, impetu rotarum , mox in 
imum detruduntur, aut deftruuntur, et noviter denuo ad- 
vectis, iterumque accumulatis, infigniora quaevis tandem 
conteruntur, lta omnino, uti peri//uflris commemoravit Do- 

MINVS PRaEsEs, viae publicae et detectores, fimulatque de- - 
fLructores, rariffimorum naturae productorum cenfentur. *) 

--  Exactiotem cum reddere horum productorum enu- 
merationem , fimulque de eorum ortu quae conjici poffint, 
proferre conítituiflem ; pro temporis tamen ratione pauca 
pU | : faltem 


*) D, Hewnrcr FripEen:Cc? Drtz Zdverfaria argumiuti phyfico-medici 
Erlangae 1780. Faíc.II, Se. VII. pag. 10, nr. 20». ,,Z/iarum publica- 
,,TwUu reparatio , et graebuit. occafionem. quaerendi e£ detegendi , quae 
Ju terae vifceribus latent.* His etiam addenda, quae ex faluber- 
rimo fanitatis confervandae confilio, de his optime monuit, Fafc.| IE, 
Se&. XXI. p. 18. no. 4B. ,,//iarum publicarum firu&urae, modernae, 
s, faepe etfanitati adverfae effe queunt, quamvis publicae commoditati, 
.g €t veredariorum ipforum curfui citatiori, fuis modis inferviant; fi- 
.quidem, dum inzequalia lapidum (trata, eaque aequali tegmine or- 
»bata , praeter falutarem quandam vifcerum abdominalium quidem 
.Commotionem, nimia quoque concuflone ,- et enceplals commotionerni, 
Oy arcbariam , et varias cepialalgiae fpecies, producere poffunt. In- 
 s'tereft itaque /anitati geregrimantium , wt flrata viarum publicarum, 
| equae Clauf/tes "vocantur , femper, et ope perpetuae reparationis , ita 
,int comparata, ne ea, inaequalitate fua duriore, encephali comrno- 
4,ioni, et concuffüioni, faveant, praefertim, cum ipfi peregrinantes 
sua vcaigalia folvere teneantur, 4 — n 


200 /(— Olbfevatio XLVT. fe 


faltem, ex praécipuis indicare, et unicae infigniori horum fpe- 
ciei inhaerere fufficiat. Sed de fitu eorum in eo, quem jam 
indicavi loco, primo quaedam funt commemoranda. 

Remota ibi locorum terra vulgari, duorum pedum pro- 
funda, priino obvenit ftratum, quod praecipue ex lapidibus 
conítat arenofis, feu fruftis Cotis Quadri groffioribus, ar- 
gilla rufefcente et fabulofa intermixta , quod vero totidem 
pedum altitudinem non excedit. Inde fequitur ftratum, ex 
limo tenaci rufo, fed vix palmae continens latitudinem. Hoe 
perfoffo, ifti, de quibus mentionem feci, occurrunt lapides, 
denífe invicem accumulati, et variis alternantibus ftratis ea- 
dem argilla fuperítructis, quorum fex, diveríae altitudinis, 
enumeravi, et quidem fatis diflincte in planitiem vergentes 
horizontalem. His tandem ablatis, ex duodecim aut fexde- 
cim circiter a fuperüicie terrae diftantia, unum idemque ae 
ubique occurrit fabuli maífa; inde vero ad ulteriorem inda- 
ginem, uti et emolumenti prohibebat ratio, pofiti funt fines; 
operarii enim flrata proxima profequentes, novis facts fo- - 
dinis, faciliorilabore ipfis comparant, ex pacto, materiem, - 
Has vero lapidum catervas flu&uum vi aquarum ibidem effe 
congeftas , et ipfa ítrata fimulatque detrita et in globulos 
redacta forma , primo jam adfpectu, fatis confirmant. At 
quod mirandum, collis ifte, qui vix horae fpatio ab urbe 
noftra diftat, altioris tamen eft, et, ut conjeci, majoris, ac 
quadraginta pedum, altitudinis a terrae noftrae fuperficie, 
et nullibi tamen paria huc occurrunt lapidum ftrata; alio 
igitur irruente impetu aquarum, diruta ac abrepta fuiffe ve- 
rifimile videtur, et recentiorum inundationum faltem docue- 
runt veftigia. | 

Ipfilapides, qui in his occurrunt, congefti, ftratis, tam. — 
materie, quam forma, maxime funt diverfi, inprimis vero - 
petvefaorum varia continent documenta. Plurima ex parte - 
| conftant Jalpide, fingularis duritiei, facillime, ope chalybis, 
fcintüillantes, ochracei, fulvi, brunnei, slbidi et nigri co- . 

: M loris, 


| 


Or j&ographiae Erlangenfis Jpecimina quaedam, efc. *0f 


loris. Ciufta faepius funt inclufi, aut refoluta , aut füper- 
inducta, argillaceae quidem fed obdufatae materiei ,. linguae 
fe agglutinauis , et aquá immerfi , modo , ac lapis mutabi- 
lis; mutantes colorem, transparentes ue evadunt. Rarius 
occurrunt Jafpiais Polyzonias frufta, Büsni magnitudine, ci- 


 nereo - caerulefcentibus , flavisque alternantibus fafciis. 


Achafis quam plurima ibidem proferuntur Ípecimina variae 
magnitudinis et diverfi imprimis fulvefcentis , rarius vero 
rübicundi feu Carmeoli, coloris; Lapidum porro ex du- 
riori calcis maffa, pariter ac ex Quarzi pellucidi, et h3alini, 
materia, uberrima ibi obvenit"multitudo. Singularem ad- 
huc non praetereundam duxi, faxi arenofi fpeciem, rubrum 


laterum coétorum colorem, adeo aemulantem, ut quisque 


primo adfpectu his artefa&is annumeraret, imprimis cum ob 
planam eorum füperficiem aequamque fere craffitiem, pares 
exhibeant formas; ochra tamen conítant ferri, immixtis gra- 
nis arenae et micáe minimis particulis , teflàceorum etiam 
petrifiCata:faepius includunt, . In omnibus vero iftorum la- 
pidum catervis, nulla omnino primaevorum , ut vulgo arbi- 
trantur, Granitis. nempe, Bafalíi et Porphyrii, immo prae- 
ter ferri mineram, ne minima quidem metallorum reperie- 


- bantur veftigia. Eo uberiora vero pefrefattorum, imprimis 


. marinorum, et praecipue teftaceorum, litboph ytorum, ac ma- 


. xima ex parte Litbox Morum , in jafpideam, «aut achatinam, 


transmutata maffam , varii generis et fpeciei, ibidem extant 


. fpecimina. Sed alia occafione cum ea recenfere mihi confti- 


tuiffem , o/obuli lapidei, qui magna huc reperiuntur copia, 


eutiofam potius defiderant indagationem. 


- Varia funt magnitudine , a diametro femiíffis pollicis, 


» quatuor aut fex , ejusdem menfürae, exfüperant latitudi- 
mem. :. Quidam exa&e fphaericam, quidam oualem , aut inte- 


gram aut altero latere explanatam, et quafi dimidiatam, qui- 


. dam vero conicam et faepe intus excavatam repraefentant 


"formam. Materia iftorum pariter ex jafpide, coloris flavi, 


ON. 8. Pha, Med, T. VII. Cc 0s f 


"- 


302 00 Olferuatio XLV, 


feu brunnei, ut et gryfei, eft.compa&a, faepiusque crufta | 
circumducta. albidiori aut flavefcenti, vix duarum linearum | 
fpiffitudine. | Superficies in quibusdam eft detrita aut fere - 
 laevigata, in plurimis vero.rugofa, retiformis ,. aut. punctis 
innumeris pertufa, varias etiam continet teftaceorum, impri- 
mis Cornuum Ammonis , pedunculorum , Echini maumnillaris 
teftarum, aut ejusdem aculeorum ,; impreffiones concinnas. 
Ad internam horum cognofcendam ftructurani fecare. quos- 
dam, fectaque latera laevigare curavi,.ct, quod jam conjéci, 
Spongiarum in his.obfervavi texturam,, eamque adeo quoad 
minimas fibrillas exactam; ut. omnem meant excederet ex-- 
fpectationem, . Cum Spongiarum petrificata *) . vel hacte- 
nus incerti, vel faltem , ob formam externam, difüicile fint 
dijudicanda ; ifta eo luculentiora fpecimina, in zZyunta hac 
Tabula III. iconibus.exprimere et paulo uberius illuftrare, 
pec reruni naturalium fcrutatoribus injucundum fore, duxi; - 

.. Fig. Y"^, externant cujusdam horum lapidum fpeciminis, 
fphaerico-conicam,, fuüperne modico excavatam ,.pari, ac 
naturali , magnitudine , exhibet forman.  —Duriffima eft 
Jafpidis materia, ponderofía, colore pallido - fufco feu ochra- 
ceo. Superficies. parum eft rugoía , foveolisque referta, 
pedlunculorum , et mytulorum, minimorum paffim contiuens 
impreffiones fatis diftinctas. Eandem formam fervant Spon- 
-giae naturales, imprimis officinalis Liun, et agaviciformis Pal-- 9 
lafii, etfi nimis fint polymorphae. Pariter de his conítat, et. 72 
teftaceorum foetus excipere , faepiusque includere , eff: 
confüetas. . | | | *u 5o e 

— Fig. 25», facta fectione longitudinali , laevigati fateris | 
internam morítratfaciem. Ex variis videbatur compactam | 

- effe. Hi 

*) Petrificatum fpongiae, fynonymíco quidem nomine Spongifes effet ap- | 

pellandum, fed facile cum Lapide Spougiae, fcu S'pongite, celleporae: 
fpecie, commutandumi foret, cujus defcriptionem et iconem dedí in- Li 
Libro Die Planzeuthiere pag« 242« ct 'Yab. Cellep. III, | ^ 


—— Orytlopraphiae Erlangenfis fpécimina quaedam, etc. — 2, 


effe maffam teftaceorum valvulis, fed ex una eademque fo- 
lida conftabat jafpidis, in quem tranfit, materia. Maxima 
pars plagae, punctis minutiffimis albidis erat referta, eam- 
que armato cum ihfpexiffem oculo, exactiffimam refi fpongia- 
rum exhibebat formam. j: 
"Fig. 35^, areolam repraefentat hujus retis, lente vitrea, 
fadii trium linearum, confpectam.  Fibrae albidi coloris in 
. eandem lapidis transmutatae materiam , cancellos fiftunt e 
»filis decuffantibus et anaftomofantibus, denfe invicem con- 
futos, immo quae profundiores latent, ob transparentem 
quarundum partium maffam, diftincte cernebantur, iisdem- 
que quadrabant accurate, quae in Sponpia agariciform? ob- 
fervantur, unde nullum plane extat dubium naturalis quon- 
dam hujus Zoeoph ytorum corporis, quamquam ipfae mutatio- 
nis cauffae ,. non fint hactenus explicandae; nulla enim ho- 
dienum oriuntur amplius iftiusmodi petrificata, et ea quae 
extant ,. omnium rerum humanarum exfuperant memoriam. 
Sed dum iftae mihi funt praetereundae contemplationes, de- 
fcriptioni Figurae »^**, adhuc fübjungam, lapidem iftum 
crufta fere lineari flavi coloris fuifle inclufum, —Kefe vero 
fpongiofum, cum eandem cruftam, ut rudera demonftrant, 
penetraviflet, fatis inde colligitur, minime ab externis or- 
. tam effe aggregatis, fed refolutam potius iterumque obdura- 
. tam in hanc tranfiiffe formam. Reliqua cruftae fuperficies, 
j particulas obfcuriores et pellucidiores continebat, diftincta- 
. que teftaceorum praebebat corpora, quibus imprimis fuperna 
cavitas erat repleta, LHuic addidi fub 
| Fg. 4^, inter innumera fere fpongiarum petrificatarum 
—fpecimina, ex duobus quoddam connatum, feu bafi con- 
junctum, quorum et in natura faepius occurrunt fimilia, 
Utraeque iftae fpongiae in füuperna parte funt excavatae, et 
in inferna in conicam productae figuram, Ejusdem funt ma- 
teriei folidiffimae. Superficies detrita quidem videtur, ope 
 yerolentis, veftigia filorum retis, fatis diftincta, et in laevi- 
| Cc2 V NM ANI cu. Bas 


N 


Li ^ " 


gata quadam parte eo confpicuora declarat. Dantur ejus- - 
modi exemplaria multo majora, .et ex. ambitu pedis femiffis, - .— 
eo .profundiores exhibent, cavitates, Inter varias horum 
corporum formas ,. duo adhuc felegi fpecimina ,. quorum ico- 


nes his adjunxi. - Fei y eM AH OC Rr 
-Fig. 5^, patulam fiftit, feu infundibuliformem ;. fpon- . 
- siam petvificabam. | Madreporae. Fungitis Linn. fere reprae» - 
; eet formam, textura vero eft fibrillofa4, quae armato oculo .. 
pari modo ac in illis cernitur, iftam eo evidentiorem exhibet 
Ípeciem, Ex praedüra quadam haec conftat ca/cis sa[a, fed 
ex jafpidea quoque paria, et fimillima occurrunt exemplaria, fe- 
miflemfáepe, etintegrum pedem, quoad menfuram diametri : 
füuperantia magnitudinem, —— ier | A 
.. Fig.6*, conicam exhibet ejusmodi corporum formam, . 
jn parem calcis, transmutatorum , fubflantiam. lngens ho- 
- rum in montibus prope /ugpendorf , et. Biberbach, reperi- | 
tur multitudo, pari ibidem ex ca/carea et ja[pidea conflata - 
funt maffa, et infinitas fere formant figuras, *)  Diftinguen- 
da tamen funt ab his Z/cgouiorum petrefada , quae faepe - 
eorundem forniae quidem accedunt, fed interna textura | 
vàlde digrediuntur. Sufüciat vero haec tantum indicalfe, 
cum , alia occafione, eo celebriora proponere , et in ulte- | 
riori horum productorum proponenda disquifitione, defide- | 
rio amatorum , ut pro viribus fatisfaciam , intenfiorem im- | 
pendere laborent confüitui .' ioo] 
Erlahoae exhib. ^ ^ 7 | I 
d.18.7HMart.179 1. decies | o M 
Une ya f | | | i OBSER- . 
*) In Tra&atu Domini Picor DE LA PrimousE, Je/frription de plufieurs 
nouvelles efgeces d Orthacerates , et d'Offracites , Cet, quaedam. deferipta, | 
. et iconibus expreffa , defignaptur petrificata,. in montibus .Pyrenaeg- j 
TW reperta y accurate et ex&de noGratibus, conformia ; quae, veru 
omnía Dn. Autor Orthoteratum generi immi(cuit , minime interna et | 
quam maxime diverfa eorum explorata firuQura, Sunt imprimis Tab. 


1 


VIL 6p. 1.2, Tap. VIL: üg. 3. 4. $. Tab.XIl, fig. 1. 2. 4. m 


ARNRLTES ^ oinnes 205 
Mild OBSERFATIO XLV. 
— Dn. D. JOANNIS DAVIDIS. SCHOEPTF. 


Circa 


Elcilricilatis. Ípontaneae in corpore humano iüdicia. 
íi 


mnes in corpore humano vivo obfervabiles mutationes, 
() ad hiftoriam ejus naturalem facientes, notatione dignae 
funt, eo magis autem, fi rariores fint, et fingulares quas- 
dam ejusdem conditiones explicantes. "Dy 
-.  Phaenomena igitur peculiaria quaedam, in me ipfo, et 
repetitis quidem vicibus, obfervata, candide et aperte nar- 
ràbo. Simile quid nusquam alibi relatum invenio. 
 ltares fe habet. Eit mihi quandoque flatus fomni imper- 
- fectus, quo.nec plene dormio, nec vigilantis muneribus 
 fungor. .Dormitanti mihi praecedunt, corporis languor, 
fenfüum- externorum hebetudo, internorum confufio, ima- 
ginatio femiviva et vaga, etuniverfilis quaedam inquietudo. 
"Tunc, eo ipfo, uti videtur, momefto, quo, fomnus arétior 
generalem praeparat quietem, derepente evidentiffime , et 
manifefte fentio fragorem quemdam fübitaneum, et argutum, 
ex infimo quafi. encephalo prodeuntem, cum nulla,alia re ma- 
gis, quam cum crepitu eledrico, comparabilem, In eodem 
- autem temporis puncto, copiam, fcintillarum ienearum, ful- 
- gidarumque, ex oct quafi profilientem aperte percipio, quae 
fubitanea et placida univerfi corporis corncuffone , e veltigio 
 excipitür. Somnus tali modo ftatim folvitur , et fubito, 
- omni fopore difcuffo, plenarie vigilantem nie invenio, bene 
Tentientem, et omniüm corporis animique facultatum com- 
^ potem, eo folo incomfnodo, ut experta tali fuccuffione, 
aliquod tempus infomne ducere oporteat, licet ante fomno- 
- lentia maxima urferit, " i; | 
4 "Haee ufitàtiofa;, -et^'conftantiord ,- fünt phaenomeha, 
quae nünc niagis, nune minus, cum levi circumftantiarum 
bu EU NEN mt Wir Tie 


206 Opfertitio XLFIL- 


variatione, expertus fum ; et in fpatio decem vel dMgoddéfms j 


annorum quidem plus quam vicies. Videbatur aliquoties, 
fcintillas , vel fila ignea , ex. fummo yertice prodiiffe tre- 
mula, et cum titillatione quadam füpra frontem mediam, 


interque oculos ad na(i apicem usque, progreffa,' ibi difpa- Jj 


ruifle, Quae fcintillae porro, vel lucidae apparitiones, ejus- 
dem femper pallide caerulefcentis coloris femper vifae funt, 
qui electrici ignis peculiaris ; penicillorum etiam formam, 
imitaffe, et radiis divergentibus , capiti averfis diffolutas, 
fuiffe, "bene memini, lta videbatur, dicere tantum poffum 
et debeo; apertis enim et vigilantibus oculis igneas iftas ap- 
paritiones non vidi, quum a perceptíone illarum femifomni 
mihi et modo ignoto, facta tantum evigilor, praeviae ejus 
perceptionis nihilominus confcius et memor. f[llas autem, 
fenfu quodam interno qualicunque, vifas et obfervatas, con- 
cuffio fupradicta, certa et inevitabilis, fequuta eft femper, 


licet aliquoties füceuffionem folam, absque praeviaapparitione | 


ignea fenferim. Hanc concuffionis fenfationem verbis expri- 


mere impoffibile eft; nec ingrata eft, nec dolorofa; mufculi . 


totius corporis fimul et femel: quatiuntur ; ita ut contigerit, 
dum lecti confortem forte haberem , ob fubitaneum talem, 


corpus convellentem, motum, magnum ex infomnio terro- : 


rem me cepiffe crediderint. Eam fenfationem autem idui 


eletfrico placidiorí comparare, omni jure et fecundum pro- | 


priam experientiam , minime haefito. Wr Nec praeter ad- 


mirationem, ex fubitanea totius corporis adfectione, necef- : 
farie ortam, etítatum vigiliorem, quo excipitur, ullum aliud. 
usquam incommodum infecutum eft, nec laffitudinis, debilitas | 


tisve leviffimae figna inde reftabant, 


*) Conf. Cl. HEMMER, in Hift, et commentat, acad, Elea. fient] et di H 


liter, Theodor. Palat. Vol. Vl, Phytüic. /Manuhem, 1790. NK VI. id 
ele&ricitate animali fpontanea, 


, 


i Y 7 » 
i Affi- 1 
EM "1 3 à 


- / 


Circa eleiricilatis fpontaneae in corpore bumano indicia, 207 


Afünis videtur , modo memoratis, alia quaedam , ante 
plures annos in me ipío obfervata oculorum, vel vifüs, af- 
fectio. . In-cubiculo - obÍcuro , (feneftrarum etiam clauftris 
opettis,) dormienti contigit, ut fponte, et repente, fomno 
expergifcenti,. et. aperíis omnino oculis vigilanti , in camera 
ceterum obícura, parietes albi, et ibi affixae tabulae pictae, 
aliaque circumpofita objecta, ut fedilia, menfae, cef, tan- 
quani tot fpatia nigra, diflincta , et disiuncta, fecundum - 
uniuscujusque formam, fefe repraefentarent, Id quod au- 
tem, ad breve exiguunique tempus, tantum durabat, dum 
hujus tlluminationis fenfu fubito et femel iterunt evanefcente, 
omnibus rebus craffa obícuritas offunderetur, Etiam tum 
optime me habui, et phaenomeni hujus fingularis cauffam, - 
in reíinae opíicae quadam majori, et tranfitorià, fenfilitate et 
aliis caufis internis excitata, quaefivi, qua praeterita luminis 
in cubiculo obícuro mínima quantitas, ad difcernenda ob- 
jecta non aniplius füfficeret. : 

—— Ad aliqualem autem elfucidatíonem fymptomatum, fupra 
relatorum , mientionem facere debeo conditionum quae ut- 
plurimum fam illis dedere, Eminet inter has potus Theae, 
praecipue viridis , et Coffeze, utriusque vero faturatior, il- 
lorumque fub horis vefpertinis, coenaque intermifJa, ufus. In 
-nerica commoranti, ubi ufiratiffimus hic eft mos, primo 
acciderunt , et antea non obfervata, fymptomata. Impor- 
tat Thee, potiffimum melioris notae, pofus, hilaritatem, 
 agilitatem , et feufionem quandam fyflematis nervofi , absque 
'tamen fanguinis calore aucto, qualis poft alia reftaurantia 
fentitur; fed fomnus inde abigitur, ita ut, eo potui indul- 
gens, multarum noctium faepe maximam partem infomnem 
transegerim, absque tamen ullo alio incommodo, quam vivi- 
dioris nervorum actionis fenfu quodam, et, quae ex morante 
fomno neceflario oriebatur, impatientia. Ea vitae corporis- 
que ratione comparata, primuni miras illas apparitiones 
igueas, fuccuffionesque infequentes, tempore et modo füpra 
| | | expo- 


/ 


E 


208: o5 ose Obferpatio XLPATT) oo 8 


expofitis ,. percepi.  Cauffa occafionalis mihi incognita, ct 
"Theae huc facientis , initio fuit fufpicio nulla ; experientia: | 
autem et ejusdem phaenomeni repetitae obfervationes cer- 
tiorem.me poftea hac de re reddidere. -Amans autem Theae 
potum illiusque vfüi renunciáre nolens , remedia quaefivi, 
quibus contra illius effectus me munirem, etinveni, Quo- 
ties etenim poft Theae vfum nox infomnis timenda erat, ope - 
- hauftus Spiritus Sacchari, multa qua diluti, vel bauffa Cerevi- : 
* fiae fortioris anglicae, agrypniae non folum, fed et cumultuo- 
fis illis nervorum affectionibus cavere didici, ifti enim liquo- - 
res paregorica fua qualitate, orgasmum et fenfilitatem nervo- 
rum, Thea incitatam, fedando, oícillationem nimiam quo- 
dammodo fuffocando, fomnum placidum, quietum, nulloqué | 
enarratorum fymptomatum interruptum , fübito accerfere. - 
Haec prima fingularis ejus affectus origo; poftéa autem aliae, 
et aliae, natura fua tamen párum diferepantes, caufae, eos- 
dem fed minus graves, producebant, uti, fi, ob aegrotorum. 
curam, labores, itinera, aliave commercia fomnus, praeter - 
confuetudinem impeditus . fyftéma nerveum infimul in-- 
citatum fuerit Ex omnibus denique , vario tempore, | 
loco, variisque fub conditionibus, colle&is ejus generis - 
obfervatis, fequentia liquent. Affectus commemorati, fta- 
tum [yftematis nervofi tenfiorem , fenfiliorem ,. agitatio-- 
remque, ut conditionem, fine qua non, unice: fequuntur, 
Ea in fituatione, quae apparitioni igneae et concuflioni in-' 
ftantaneae, proxime antecedit, duplex et oppofita quafi. 
fenfatio locum habet, Dum nempe corporis laffitudo, fomni- 
que deíiderium, et neceffitas, fentitur, fimul major in Ner- | 
vorum fyftemate percipitur turbulenta oscillatio, fenfuumque. 
internorum vivacitas infueta; id quod flatum Cerebri excita-. 
fionis, fomnoque oppofitum, appellant quidam, d 
Nunquam, nunquam dico, phaenomenailla, alio fub Tem- 
pore obíervata funt, quam in illo ipfiffno momento, quando. 
prnporonio ante commemoratis conditionibus, fomnus o: 
 arctior | 


Circa eletdricitatis fpontateae in corpore humano indicia. 309 


árctior irrepere tendit; quam rem exploratam omnino habeo, 

Porro, praeterita, ec, facta tali fuccuffione, infequente 
"demum et denuo fomno, licet per fat longum tempus füb- 
inde moraverit, nunquam alia talis fuccuffio, nocte eadem, 
repetit, quae et nullo tempore, quam füb earundem caufaruim 
occafionalium confluxu, fentita fuit, 

Dum primos talium fymptomatum acceffus obfetvaflem, 
fateor me valde perterritum fuifle, convulfivi enim. vel epi- 
leptici quid fubeffe , fufpicabar 5 " poftea autem pluries iis- 
dem repetentibus, absque noxa, ullove incommodo, femper 
transeuntibus , omnem timorem depofui, 

Impedire tamen non potui, dum variis meditationibus - 
fingularis bujus rei cauffas inveftigare tentarem , quia per- 
penfis omnibus et fingulis, idea femper. fefe obtruderet, cum 
Eletiricitate quamdam alere affinitatem enarrata, et in m ic ipfo 
Obfervata, phaenomena,: Fragor enim, quem in intimo. 
quafi encephalo percepi , .et fcintillarum. indubitata imago, 

. cum infequenti corporis | füccuffione , cum nulla alia re magis 
comparare licebat, quam cum iisdera' -et fimillimis, toties in 
experimentis , Machinae Klectricae ope; inftitutis , per- 
ceptis et apprime notis phaenomenhis, ;.- Eo majus autem huie 
opinioni pondus accedebat, dum alios viros, affinitatem 
quamdam nter materiam electricam, et quod in neruis fupponi- . 
Íur fiuidum , ftatuere, poftea invenerim.. Sic Ill. BEnTHO- - 

DUON 4.) identitatem fluidi electrici cum fluido nerveo negat 
quidem, magnam tamen inter utraque affinitatem, et arctif- 
fimi utrorumque connubii, vel commixtionis, poffibilitatem 
admittit; ex tali autem unione, materiam ele&ricam figi, et 

iis 


. X) Vid. Ejus Zmwendung und Würk[/amkeit. der Elektrizitdt , yten Baudes 
7tes Kap, von der urfprüngl. Elektrig, des menfthl, Kürpers. — ubi 
plura Ele&tricitatis in corpore humano fpontaneae [veftigia et exempla 
proftant — 


| Nov. 48. Phaf. Med, T. VIII jo cd 


7] 


| 
1 


210 |... Obfervatio XLV IH. 


iis proprietatibus privari, fuggerit, quas in ffafu libero exfe- . 
rit: Solutis autem , qualibet intercedente caufa, hujus - 
connubii vinculis , praecipitationem quafi chemico-electri- 
cam fequi, ea docet oriri E/eGricifatis Jpontaneae , in cor- - 
gore humano generatae, phaenomena, quae in ftatu fano, aeque - 
ac morbido, obfervantur. 1 

Hujus opinionis probabilitatem fi ultro profequi liberet, . 
inde omnino enarratorum fymptomatum ingeniofa explanatio - 
deduci poffet, Ex caufüis enim , phaenomena memorata - 
antecedentibus, et conconmiitantibus , manifefte deprehendi- | 
tur, fyftema nervofüm in ftatu tenfionis, vel excitationis, | 
majori, verfari. Major forte fluidi nerveo-electrici copia : 
producta, collecta in partibus encephali quibusdam ferva- 
tur, et irritatione fua, eam, quae praecedit, ofcillationem | 
nervorum caufat ; usque dum explofione fpontanea, abun- . 
dans fluidi nerveo-electrici copia, rupío quaft clauffro, diffi- 
» petur, et corporis totius tranquillitas debita reftituatur. : 

Ne autern vanis imaginationibus infiftere videar, plures | 
hujus generis mitto copjecturas, | Sufficiat enarraffe, quae, 
et qualia, ipfemet expertus fum 5. veritatemque relatorum ' 
pro eà, quae in me eft; "fide, atteftans, explanationis glo- 
riam aliis lubenter cedaig. 


Onoldo Erlangam mif. S as 
mud Ioue rust: £32107 


- 


vv ] 


 Oppofito e regione latéris rotae , ubi negotia illi fübeunda 


| 
| 
| 
I 
| 
| 
| 


E 
OBSERV ATIO XLVTII. 


. Dn. D. JOANNIS PHILIPPI JVLII 
X RVDOLPH. 


De 


ünpulari et graviffimo, molitoris, a rota molari accepto, 
vulnere , feliciter perfanato. 


E dies 12. Menfis Februari, 1781. hora 9. vefpertinay 
qua ad molitorem, in vicinia Erlangae noftrae degentem, 
Schroeppel nominatum , in auxilium vocabar. Hic, anno- 
rum 34. vir, fanus caeterum , et ( quod raro molitoribus 
accidere folet) ab omnibus, ob ingenii probitatem , magni 


aeftimatus, qui ex uxore fua, adhuc juvene, tres jam libe- 


ros füfceperat, eodem, quo-vocabar; die negotia fua in mo- 
litura obiens, cum nemo, qui in auxilium venire potuiffet, 
praefto effet, inaufpicato a rota molari arreptus, deduceba- 
tur. Ad hunc ufque diem nondum intellisere poffum, quo- 
modo fieri poffit, ut homo adultus per adeo anguftum fpa- 


tium, quale inter trabes, quibus rota circumdatur, et ipfam 


rotam invenimus, vita incolumi transmittatur, quodquid, 
cum nulla alia adeffet via, per quam, ab uno ad alterum ro- 
tae latus proripi potuerit, noftro molitori transeundum 
fuiffe, unusquisque, qui vel exiguam molarum ftructurae 


cognitionem habet, facillime perfpiciet, Sufficiat, fuos ab- 


fentem quaerentes poft horae circiter fpatium, delapfum in 


erant, illum ligno transverfario incumbentem , exaniment 
reperiiffe. WVeftes ejus, tunica et feminalia plane dilace- 
ratae, et in fanguinem quafi immerfae, comparuere, ficuti 


etiam in folum ligno transverfario , cui incubuerat infelix; 


füubítratum, magna fanguinis copia profüfa erat, aiit 
dm d Dd 2 Vul- 


: 212. Oljferuatio. XLE IL ; 


Pow 


Vulnerato- in -.e&o collocato: veftibusque detradiis, E 
Chirurgum. ordinarium praefentes arceffebant, qui cum - 
vulnerati: ftatus admodum periculofus , omnique attentione 
dignus, efle videretur, ut me in confilium vocarent, ftatim 
petebat, : 

Cum accederem, aegrotum in ftatu triftiffimo le&o i im- 
pofitum confpiciebam . fenfibus externis plane deftitutus, 
aeque ne minimum eorum, quae (ibi acciderant, enarrare 
poterat, Caput examinans, quod, cum pilis vel plane pri: 
vatum effet, facile füccedebat, huc illuc quidem perparvas 
contufiones, nusquam fracturae, fiflurae aut impreffionis ve- 

ligia. detegere potui. Ejusmodi etiam contufiones, extre- 
mitatibus fuperioribus illatae, confpiciendae, nusquam autem. 
ofüum fractura aderat. In dextro thoracis latere quarta, 
quinta et fexta cofta vera; in medio fra&ae , et paullum - 
pectoris cavo impreffae erant. .,Omnes abdominis mufculi, - 
non exemito mufculo Iránewesdo a peritonaeo , offe ileo. et - 
ligamento Fallopii feparati;; varioque modo dilacerati , uti -— 
et ligamentum -Fallopii ipfum , difcerptum erat, et, cum . 
mufculorum reliquiae fefe. contrahendo , ad coftas. usque 4j 
afcenderint, omne plane peritonaeum a dextro latere integu- . 
mentis- fuis atque mufculis fpoliatum, inteftinorum mole, et - 
alterius lateris, mufculorum. contractione , qua ad minimae | 
refiftentiae locum urgebantur inteftina , ad rupturam usque | 
extendebatur. Ab annulo abdominali dextro, usque adfun- | 
dum, gravi vulnere apertum ferotum, omnem funiculi fper- - 
matici fuperficiem confpeétui aperibat. Aliud vulnus exinde - 
sransverfimi, offium. pubis arcum., usque ad annulum ab- | 
dominalem finiftri lateris ,. progrediebatur , quo penis ab .— 
offibus .pubis.plane feparatus 'erat , et cum etiam in hoc 
latere usque ad fundum fcroti , quod hic plane .de- - 
ftructum... erat 4- ;penetraverit plaga ,..tefticulus e, fcroto 

ejectus, ;exteriori, feinoris. fronti, incumbebat, quippe.cum | 
füniculus Ult alterum. tantum. .extenfus. " .eademque pr — 
lu V £bu | MS  poruo- a 


De fingulari et graviffmo, 1h0litoris , a vota molar. efc. 212 


"portione ratione craflitudinis imminutus , et plane niger 
fuerit. ! | do ener kon 
Os ileum dextrum transverfim fractum erat, mufculus- 
que iliacus internus ejus marginem füperiorem in pelvis cavi- 
tatem deduxerat, cum e contrario in media offis ilei et coti 
vexa parte nonnulla fragmenta , ad cutis fuperficiem Ver- 
'gentia, margine acuto mufculos irritarent, Femorum ante- 
rior et füperior pars, diverfim varias contufiones fenferat, 
nusquam autem hic loci offa laefa erant. 
 ..Pulfus parvus, celer, contractus, qualis plerumque - 
poft largas fanguinis profufiones inveniri folet, et aegrotus 
mentis minime compos, fopore perpetuo occupatus. Quae 
quidem vulnera, licet in quotidiano ufu medendi , fingula, 
neque infelici fucceflu, jam antea tractaffem, tamen quum 
in uno eodemque corpore, quamvis fano, congregata «quafi, 
atque confluxa, viderem , anxietate quadam animum initio 
 impleviífle, palam profiteor. | | 
- Laefiones capitis adhuc quidem nullius momenti effe 
videbantur, interea tamen variae contufiones er fugillatio- 
nes, etfi minutae, aderant, quae femper fracturae alicujus, 
 impreffonis vel concuflionis fufpicionem movere poterant. 
 Sopor certe , quo vulneratus deünebatur, fufpectus erat; 
quos autem femper metuebam, vomitus biliofi, qui frequen- 
time encephali laefiones comitari folent, non fübvenie- 
bant, unde foporem , a fanguinis potius jactura, quam cra- 
nii laefione , explicandum efle, nullus dubitabam , cum 
etiam pulíus celeritas et debilitas idem comprobare videren- 
tur. Neque trium coftarum fractura curis animum replevit, 
quoniam nulla aderat tuffis, nec refpiratio iripedita; ejusmodi 
- fracturae plerumque facile fanantur, et callus, etfi interdum 
deformis, raro.adfert incommoda. . atueatissl 
Mufculi abdominales.dilacerati, et ad coftas usque; 
contracüone fibrarum, elevati, accuratiorem curam poftula- 
bant, ob inteflina peritonaeum vehementiflime extendentia, 
TER Dd 3 unde, 


514. -Obfervatio .XLV'TII. | - 
unde, omni fanatione feliciter finita, hernia ventralis me- 
tuenda erat, Neque minus verendum erat, ne, fuppura- - 
tione fubfequente, peritonaeum, contufione j jamjam laefum, : 
adeo debilitetur, ut, inteftinorum aggreffu ruptum, inteftina x 
profundat, 3 
Majus adhuc periculum fractura offis ilei minabatur, cu- 
jas pars fuperior vi mufculi iliaci et glutaei externi, abdomi. 
nalibus mufculis male refiftentibus, in pelvis cavitatem ab- 
ducta erat; quae cum admodum acuta effet, non nifi in- 
 flammatio et fuppuratio in pelvis cavitate, ex irritatione, 
quam et fragmentum magnum fuperius, et alia, ex media 
offis ilei parte erupta, neceffario excitatura erant, metuenda. 
erat, unde puri non alius exitus, quam per incifiones , in- 
feriori cavitatis pelvis parti illatàs, pareri potuiflet. Res | 
tali modo omnimode admodum dubia fuit, quamquam frag- . 
mentá offium, perioftio forfan adhuc adhaerentia, et mufcu- 
lis glutaeis impreíffa, cum reunio cum offis ilei corpore valde : 
dubia effe videretur, incifionibus in mufculos glutaeos factis 
removeri poterant; quod tamen aequaliter multis incommo- : 
dis connexum fuiffet, quoniam exinde libera femoris actio 
multum detrimenti paffura erat. : 
Scrotum in dextro latere dilaceratum, etfi funiculus de-. | 
nudatus erat, fanationi vix refiftere poterat; vulnus vero | 
transverfum, quo penis ab offibus pubis feparatus, et inte- - 
gumentis fuis maximam partem fpoliatus erat, et fcrotum fini- . 
ftri lateris plane deftructum, tefticulis ex illo ejectus, funi- . 
culusque fpermaticus ultra modum extenfus et attenuatus, - 
qui, uti videbatur, difficillime confervari poterat, multo - 
majoribus curis mea praecordia implevere. Contufiones tan- | 
dem, extremitatibus inferioribus illatae, refpectu ceterarum | 
laefionum, nullius momenti erant, cum nusquam ree 
aut luxationem detegere potuerim. p 
Es iis, quae antea dixi, facile eft intellectu, taleslae- 
fiones, etfi fingulatim confideratae raro lethales. fint , in i 
com- p 


-— 
"E 
DWLCOVe JAUNE 


^. De fingulari e graviffimo, molitoris, a vota molari efc. 215 


complexu tamen ftatum aegroti periculofiffiumum, et progno- 
fin valde incertam, reddidifle. 

| Cum non omnia, ad adeo compofitam alligaturam ne- 
ceffaria, ftatim parata effent, füfficiebat prmo, vulnera, 
quantum fieri poterat, in priftinum ftatum et ordinem re- 
ducere, 

Contufiones capitis, admodum exiguae, fomentatio- 
nibus frigidis ex oxycrato , faepius repetitis , tegebantur, 
quia nullum commotionis cerebri , aut fracturae cranii, in- 
dicium aderat, excepto fopore, quem fyncopi, ob adeo 
largam fanguinis profufionem, quam cerebri laefionibus, ad- 
fcribere malui, | 

| Coftarum fracturae repofitioni parum refiftebant, Pars 
illarum pofterior paullo quidem imprefía erat, ftatim tamen, 
levioribus operationibus, in flatum naturalem reducebatur ; 
quo facto pulvili, oxycrato calido madefacti, imponeban- 
tur, fafciisque neceffariis continebantur, 

. Mufculos.abdominales difruptos, et furfum contractos, 
omni adhibita cura deducere conabar, illisque peritonaeum 
denudatum rurfus obtegebam, — Fiífuras, quibus in variis lo- 
cis laefi, atque diviüi, erant, emplaftris conglutinantibus 
reunibam, atque margine ofiis ilei et reliquis offis fragmen- 
tis, quantum poflibile erat , in naturalem ftatum repofitis, 
illa callo fe reunitura effe fperans, longis emplaftris mufculos 

abdominales cum ofle ileo conjungebam, quo magis illorum 
reunionem cum margine offis ilei promoverem. Eodem 
modo labia vulneris in fcroto dextri lateris et plagae trans- 
verfae, qua penis ab offibus pubis feparabatur, emplaftris 
reunire tentabam, quo vero efficere non potui, ut funicu- 
lus fpermaticus denudatus ex omni parte tegeretur, magna 
enim illius pars integumentis Geftituta fupererat. Íntegumenta 
penis deterfa reponebam, et emplaftris labia vulneris con- 
tinere tentabam. F uniculo fpermatico finiftri lateris et tefti- 
culo naturalem conditionem adegi, etfi enormis funiculi ps 

teníio 


eM. 0 Obfervalio XLPTIL 


.tenfio nihil plane, aut vel minimum, fpei confetvationis iftius 
reliquerat. Neque minus ejusdem lateris fcrotum de(tru- 1 
Cum erat, cujus tamen , quamdiu vigeret, parcere apud 
animuin conftitueram, quia, fi necrofis accederet, fanatione - 
nihil plane impedita, facile abfcindi potuerat. Itaque, fu- . 
niculo et tefticulo repofitis, etiam fcrotum dilaceratum, de- 
cem futurae nodofae ligaturis, conjunxi. 

Omnibus vulneribus linteum carptum ficcum impofui et 'd 
pulvillis obtexi, Abdomini magnus pulvillus ficcus impone- 
batur, quia omnis humor .adhaefionem emplaftri foluturus | 
erat, et, loco fafciae, totum abdomen cum pelvi linteo fa- | 
tis firme applicato continebatur, Deni, afynchondrofi offium 
pubis feparato, fafcia habenae fimilis applicabatur, quaele- . 
viter attracta, et linteo abdomen circumdanti affixa, penem 
cum Ooffibus pubis reunibat, : 

Inferiorum extremitatum contamtónei fomentationibus 
frigidis curabantur, . : 
, . Interne, ob febrem inflámmiatoram imminentem , fo. 
lutio nitri, et falis polychrefli, in aqua florum fambuci,'cüm | 
fyrupo rubi idaei, et pro potu ordinario decoctum hordei; 
cum fucco citri, et mellis paullulo, propinabatur. - : 

Alimenta aegroti in decocto avenae, hordei, oryzae, et 
fra&kuuin horaeorum, confiftebant ; quibus omnibus porum 
ciendis dua um horarum fpatium explebatur. | ! 

Die 13. ejusdém menfis, cum interdiu omnia accura- - 
tius perfpici- poterant, exceptis fugillationibus, nil notatu : 
dignum in capite animadvertebam. ^ Quoad coftas res felici- ' 
ter fluebat, permagna tamen ecchymofis, cui emphyfema | 
accedebat, orta erat. Ad quamvis refpirationem fragmenta - 
coftarum contigua crepitabant , quod ab illo aérisftrepitu, - 
emphyfematibus manu tactis proprio , facile diftingui poterat, 7 
Satis confültum itaque fuit , fomentationes frigidas. capiti, - 
et plagulas oxycrato immerfas coftis, rurfus imponere. In - 
mufculis abdominalibus laefis hue illuc j jam partes emortuae ' 


compie. 


PS 


De fingulari, ef gvavijemos, molitoris, a vota molavi efc. Sy 


comparuerunt, quo nonnulla emplaftrorum conglutinantium, 
nunc inutilium , auferre coactus fui. 1n regione iumbari 
dextra, verfus fpinam dorfi, et infimas coftas fpurias, inter - 
mufeulos et peritonaeum, multum Iymphae, fanguine diffo- 
luto commixtae, effüuebat, quam accurate  detergebam. 
Linteum carptum paffim vulneribus valde dias aqua 
tepida emollitum, abfumebatur. Caeterum omnia vulnera 
unguento dige fivo , cum aequali parte mellis rofarum mix- 
to, componebantur ,.et , ubi opus erat, nova emplaftra 
conglutinantia vulneribus indidi, ut eo magis mufculis abdo- 
minalibus perpetuo fe contrahere conantibus, refifti poffet. 

Os ileum , quantum per partes valde tumentes cogno- 
fcere licebat, bene repofitum effe videbatur, 

Scrotum, unius aeque ac alterius lateris, undique flacci- 
. dum erat, pallidum, et fenfu privatum, ex quo futuras in 
 finiftro feroti latere applicatas, non multum utilitatis prola- 
turas efe, mox intelliigebam, Itaque haec quoque vulnera 
ad füppurationem et feparationem partium, gangraena af- 
fectarum , Drtotnovendam unguento digeltivo obtegere 
placebat. , 
 — Aegrotus caeterum adhuc fenfibus deftitutus, atque uti 
 hefterno die fopore occupatus, pulfus aliquo modo inflam- 
.matorius, abdomen tenfüm et tumidum erat, Nunc ftatim 
- epithematibus aptis abdomen curare coepiflem, nifi illorum 
-humor, qui emplaftrorum conglutinantium vim ablaturus 
fuiffet, a propofito defiftere fuafiffet, Clytter hodie appli- 
cabatur, qui cum magnam faecum evacuationem effecif'zt, 
vulneratum multo leviorem reddebat, - 

Die r4. Febris fuit acutior, et inflammatio ELA 
.Nulneris, ubi nondum gangraenofa erant, aucta. nter pe- 
ritonaeum et mufculos abdominales magna ichoris fanguino- 
lenti copia profluebat. Eadem, qua heri , ratione, deli- 
gabantur vulnera, atque eadem remedia interna repete- 
bantur. 2 ds 

N, A8, Phyf. Med, T.V IIL E$5 5 Die 


"d 


o8. — — ' Olfervatio XLV. 


Die rs. ferotum , et magnam integumentorum penis - 
partem, fynchondrofi offium pubis propinquam, omni plane. 
" vigore deftitutam reperi. Ex vulneribus mufculorum abdo- . 
minalium continuus ichoris efiluxus, Eadem alligatura ad- 
hibebatur. | EM 
| Die 16. Febris paullo imminuta erat, et füppuratio in- . 
choare videbatur. Magna tamen copia ichoris foetidi ex 
vulneribus abdominis profiuebat, unde vereri incipiebam, - 
ne peritonaeum , valde contufum., rumperetur. Deligatio - 
et medicamenta interna continuabantur. ] | | 

Dier7. maximam partem fcroti finiftri lateris emortui,cum - 
füturis et quibusdam integumentorum penis partibus abfcidi, | 
Funiculus fpermaticus. et tefticulus ejusdem lateris valde tu- - 
mebant, funiculo multo breviore reddito. Ichorex interftitiis | 
mufculorum abdominalium fcaturiens,. fpecilla argentea co- 
lore nigro tingebat, et ingrato odore conclavia replebat, . 
Febris noriuam nom excedebat; abdomen autem inagis erat | 
durum et tumidum, quare pulverem ex Rhabarbari radice, - 
cum cremore tartari praeparatum, praefcribebam. ] 

Die 18. Nulla amplius febris aderat , in vulneribus, ' 
etfi fatis humidis, nihil puris benigni confpicere potui, | 
Magna ichoris copia ex mufculorum abdominalium laefio- | 
nibus promanante , deligationem nunc bis, quavis die, in- | 
fticuendam praecepi, Ad interftiia inter mufculos abdomi- | 
nales et peritonaeum, ichorem quotidie profundentia, puri- | 
ficanda, injectiones, ex vino et melle tofarum compofitae, 
aühibebantur, Reliqua pars fcroti finiftri lateris gangraenofa | 
abfcindebatur ; emphyfema, quod omnem fere thoracem 
occupaverat, evanuit, neque tamen fragmenta coftarum, - 
ad quamvis refpirationem, crepitare defierunt. Quum nul- | 
lum amplius febris indicium adeffet, decoctum corticis peru- | 
viani cum nitro propinabam, cui pulvis ex Rheo et cremore- 
tartari, vefpere fumendus , accedebat. | 4 


De fingulari e£ eravifmo, molioris, a rota molari efc. 319. 


Die 19. Nulla febre laborabat aegrotus, atque ichor ex 
mufculis abdominalibus profluens, melioris indolis effe vi- 
debatur. In dextro et finiftro latere reliquiae fcroti gangrae- - 
nofi abfcindebantur, ita ut uterque tefticulus denudati jace- 
rent. Suppuratio bene fuccedere,et vulnera purificari vide- 
bantur. Utabdomini valde tumido refpirationique moleftae 
fuccurratar, aegrotus potionem ex aqua laxativa Viennenfi, 
et fale aperitivo Fridericiano, cum fyrupo e cichoreo cum 
rheo capiebat, 

: Die 20. aegrotum multum fublevatum , nulla febre af- 
fectum , fed mirum in modum debilitatum effe , reperi, fen- 
fibus nunc primum reftitutis.. Eorum, quae inde a laefionis 
momento illi acciderant, nihil fibi in animum revocare pote- 
rat. Interea abdomen adhuc valde tumebat, Humor, ex 
vulneribus , abdomini inflictis , e?luens, magis purulentus | 
effe videbatur. Omnia vulnera bene fuppurabant; poft- 
quam autem deftructae mufculorum abdominalium et integu- 
mentorum partes feparatae fuerint, ulcera, ad peritonaeum 
usque penetrantia, oriebantur, Sérotum , cujus non nifi 
fundus, et feptum , relictum erat, bene fuppurabat, ficuti 
etiam ambo funiculi cum tefticulis aliquam fuae confervatio- 
nis fpem oftendebant. Priftino vulnera contínebántur vin- 
culo. Per diem decoctum corticis peruviani, vefpere au- 
'tem rhabarbari radix, cum cremore tartari, fumebatur. 
: Die 2r. Nulla ftatus mutatio animadyertebatur ; puris 
- diluti copia ex interftitiis mufculorum continuo proveniebat. 
| Die 22. Humoribus, inter mufculos abdominales et pe- 
ritonaeum coacervatis , liber exitus parandus erat; quapro- 
pter fepto, intra vulnus abdominale magnum in latere 
dextro , . ultra totum marginem offis ilei et offa pubis ad annu-- 
lum usque abdominalem finifirum , fefe protrahente, et 
puris efluxum impediente , diffecato , emplaftra congluti- 
nantia abftuli, quo fàcto vulnus multum dilataretur, Aliqua 
: tunc materiae purulentae copia ex interna pelvis cavitate - 
| Ee 2 pro- 


qu on ims Obfcrvatio XLVIU. v 


profluebat, et fic, omni tumore vel plane diminuto, mar- . 
ginem offis ilei fráctam, praecipue illam ejus partem, quae | 
. verfus offa pubis deflectitur, rurfus deorfum in pelvim fecef- | 
fiffe obfervabam, ad quem offis defcenfum etiam mufculi fle- - 
xores femoris, huic offis ilei pari affüxi, fuum contri - 
buerant. | pde "" 
Digito inter peritonaeum, et os ileum, immiffo, lucu- : 
lenter fentiebam,non modo fuperiorem partem offis ilei deor- - 
fum remotam efle, fed et nonnulla detegi fragmenta, ex me- 
dio offis ilei erupta, quae autem inter fuperiorem et inferio- 
rem offis ilei partem , nunc fractura feparatas, tali modo 
arctata fuerunt, ut plane non moveri potuerint. Perioftio | 
 cárebant, afpera, et tali modo fita erant, ut angulis fuis 
acutis, tam continentes, quam contentas, pelvis partes ir- 
ritarent, unde in futurum graviffima fymptomata, et prae- - 
fertim puris in pelvi accumulationes, timendae erant, nifi | 
mox removerentur, id autem, quomodo iníftitui poffit, me- 
-cum nondum confentiebam. Interea plumaceolum mollem 
cavitati immittebam, et-nihil in delisationis modo mutabam, | 
Aegroto, rurfus obftructionibus alvi laboranti, clyfter appli- - 
cabatur. : | | | 

— . Die 23. Sinum a margine fpinae ilei, adhuc paullulum ; 
in pelvim deductae, externe deorfum, prope os pubis pro- | 
gredientem, digitique longitudinem aequiparantem, detegi, | 
qui malae indolis pus profundebat, eumque ftatim aperui. | 
Multum inde puris emanabat; totum femur valde tenfum, . 
iet tumidum, erat. - ? 
Quum nullo modo impedire poffem, quo mínus fpina 

 ilei defracta a mufculo iliaco interno et glutaeis perpetuo de- 
duceretur, de illa, plane eximenda cogitabam, qua foluta; - 
fufficiens, ad reliqua fragmenta extrahenda, fpatium relinque- | 
batur. Mox vero, quum miufculos, iliacum et glutaeos, | 
interiori parti fpinae defractae, periofteo nondum privatae, 
adhaerere, atque vulnus, afpinailej, verfus annulum abdo- - 
inina- 


|. De fingulari et graviffmo, wolitoris, a voia molari etc. 221 


minalem progrediens, bene füppurare intelligerem, fpe 
"fretus, fore, ut mufculi abdominales emplaftris conglutinan- 
tibus continuo detracti, ope cicatricis cum fpina ilei conjungi 
pofünt, illud qualecunque confilium omittere, atque folutio- 
nem fragmentorum , füppurationis auxilio efficiendam , qua 
fpina offis ilei defracta, cum folido forfan, calli ope, con- 
jungeretur, exfpectare fatius effe duxi, Quo aeceffit, quod 
fimilem cafüm in magiftro excubiarum apud pedites (Fe/Zme- 
bel, Sergeant) olià obfervaverim , qui, cum fpina ilei a 
globo tormenti militaris concuffa, illi extrahenda effet, fana. 
tus, non nifi corpore in finiftrum latus pendente, ftare at- 
que incedere poterat. Tum ofli ileo, ope incifionis detecto, 
aliquid lintei carpti ficci applicabam, reliqua unguento di- 
geftivo ut antea deligabam. 
- A Aegroto, cui alvi obftructio rurfus moleftias attulerat, 
aqua laxativa cum fale aperitivo propinabatur, 

Die 24. Omnia vulnera, praeter illam incifionem, 
quam praeterito die feceram, bona, et vulneribus recentius 
inflictis fimilia, confpiciebantur, Penis cum offibus pubis 
conjungebatur. Ex peritonaei parte , quae mufculis tegi 
non poterat, nova fubítantia proveniebat, quam etiam in 
. funiculis, tefticulis, et exiguis fcroti reliquiis, natam obfer- 
vavi, Vulneribus paffim, ob emplaflrorum. adhaetionem 
,cedentem, feparatis, rurfus conjunctis,. prifino modo vul 
nera componebantur. Ob abdominis tenfionem continuam 
. potionem laxantem füpra datam, repetendam ordinavi. 

^ Die 25. finum inveni, qui ab inferiori incifionis 23. d, 
factae angulo, füper fragmentis ad anterius fpinae ilei acu- 
men ex transverfo porrigebatur, quem , cum a fectionibus 
transverfis, nif? maxime neceflariis , abhorrere foleam , fü 
per apicem fpecilli immiffi , levi incifura aperui, qua facta, 
multum fanici inde profluxit, —Plumaceolo deinde molli 
aperturae immiffo, eadem alligatura manfit. In refpira- 
tione nullus fragor coftarum amplius fentiebatur. |Aegroto 
| X E E63 vefpere 


522 ... Obfervatio XLV II I 


vefpere flatulentiis turbato, atque clyfterum applicationem 
recufante, iterum potionem laxantem propinandam curavi. 

Die 26. finum, quem, ope levis incifionis, praeterito 
die factae, usque ad füperiorem angulum incifionis die 23. 
factae , procedentem detegeram , ftatim fecando aperui, 
Quod reftat, priftina obligandi ratione ufus fum. 


Die 27. Aegrotus priori fuit conditione. Femur to- 


tum tumidum, inflammatum, pulfus febrilis, abdomen ten- 
fum, erat. Accumulationem puris fufpicabar , ubi autem 
illius fedes quaerenda fit, ignorabam. Fragmenta adhuc 
firma et immobilia haere! »ant, Vulnera reliqua magis magis- 
que confanefcebant, et inufculi abdominales cum fpina ilei 


defracta, re ipfa cohaerebant. Funiculi fere plane nova 


fubítantia teguntur. Femort rumenti cataplasma admoveri 
juffi, reliqua autem vincula imimutata ratione repetebantur. 
 Potionilaxanti, iterum propinatae, julapium refrigerans ad- 
didi. . Vefperi ejusdem diei omnia in eodem ftatu inveni; 
neque alvus claufa effe cefferat, quapropter aegroto, ma- 
xime invito, clyfma applicari ordinabam. Neque 

Die 28. alia fuit aegroti conditio. Iterum potionem 
Jaxantem vefperi fümendam praecepi, 

Die zr. Mart. Alvi fluxus nondum fuccedebat, qua- 
|. propter julapium refrigerans continuo fumendi, et per clyfte- 
rem, ex fpeciebus carminativis, et Electuario catholico, para- 
tum, alyum ducendi praecepta aegroto reliqui. Caeterum alli- 
gatura priftina, et applicatio cataplasmatis ad femur continua. 

Die 2. Mart. nocte largae evacuationes evenere, qui- 
bus factis optime fe habebat aegrotus, atque multum dor- 
miebat; fic quoque fragmentum quoddam in offe folvi vi- 
debatur, Vefpera qualibet falis mirabilis Glauberi drachmas 
duas fumfit aegrotus. 


Die 3. Mart, Idem ftatus aegroti fuit, qui praeterito die, - 


Quum abdomen iterum tenfum fieri inciperet, verfus meri- 
diem clyfma appli icari ordinabam, | 


Die : 


De fi "IRE et oraviffimo, molitoris, a vota uolari ae 225 


Die 4. Ut antea res fefe habebant; ; neque immutabatur . 
aegroti conditio , usque ad | 

Diem 8vam hujus Menfis, quo puris accumulationem, 
juxta mufculum fàáfciae latae detegeram , unde, incifione 
- facta, larga copia puris foetidi efiluebat. 

Diebus 9. et 1o. Nihil notatu dignum celi 
E. Die ir, Femur magis tenfum et intumefcens confpi- 
—. ciendum erat. Cavitatem, quam ab incifione, die 23. facta, 
- verfüs trochanterem magnum progredientem detegebam, 
ftatim incifüra aperui, magna puris copia profluxit, quo facto 
paullo poft femoris tumor, et dolores evanuerunt. 

Die rs». Multum puris ex incifione hefterna die facta 
flüebat, atque aegrotus bene fe habebat, nifi quod, omif- 
fis clyfteribus, alvus femper eflet claufa, - 

Ufque ad diem 17. omnia feliciter fluebant; puris ef- 
. fluxus ope incifionum diminutus, bonae indolis fpeciem prae 
fe ferebat, Cum autem fragmenta paullulum feparari vide- 
rentur, et finus ex regione inferi iori inciflonis, die 23. factae, 
transverfim fupra fragmenta procedens, atque novum finum 
formans, nondum clauderetur, neque, fragmentis prohibi- 
tus, claudi poffet, confilium, huncce finum transverfum ape- 
riendi , ftatim peregi, 

Quo minus tamen fragmentis icta manus injicere 
poffem, exigua haemorrhagia prohibebat, ita, ut fundo 
- linteum carptum ficcum imponere fufficeret , atque reliqua 

Nulnera priflinis vinculis devincire. 
— ' "Die 18. Aegrotus bene valuit. "Tumor et inflammatio 
femoris evanefcebant, fuppuratio bene füccedebat, fragmenta 
mihi libere ádire licebat. | Haec fragmenta ex offis ilei parte. 
-— media latiore ita haerebant, ut una eorum extremitas ad pel- 
- vim intra tenderet, altera in exteriores partes magis inclina- 
. ret. Spatiuni autem, ex quo remota erant, foramen rotun- 
- dum formabat, cujus fuperiorem marginem fpina ilei, ante 
. defracta, formabat,, quer nunc fere immobilis confpicienda 
| | erat, 


^ 


23. 8 coda Olfermatio AXLPFIIL- - 


erat,  Priftinam vulnera alligandi rationem usque ad spisdl I 
Menfis diem 25. cum nihil novi animadvertiffem, adhibui. 
^ Die 25. Fragmenta offis ilei feparata inveni, atque | 
forcipe fubvalido apprehenfa, ope nonnullorum exiguorum ; 
motuum extraxi. Omnia runc bene füccedebant, exceptis | 
alvi excretionibus, quae íemper laxantibus, vel clyfinatibus, 3 
promoveri debebant, | | 
. Die 26. Aegrotus optime fe habebat. Fra&ura cofta- - 
rum bene confanuerat. Mufculis abdominalibus , ubique 
cum peritonaeo conjunctis, vacua, ubi partes mufculorum- - 
et integumentorum, vita privatae, fe feparaverant, ita, ut - 
peritonaeum illis tegi non poterat, orta nova fubftantia im- - 
pleta, confpiciebam,  Mufculi abdominales etiam margini - 
ilei paullulum depreffi nunc adhaerebant, ficuti penis cum 
oflibus pubis fe conjunxerat, Atque haec quidem vulnera, | 
minime fane levis momenti, nunc ita fibi invicem adjunge- - 
bantur, ut, nifi quod folidiffimas cicatrices ducerent, nihil 
omnino fupereffe videretur, Incifiones fuper os ileum factae, - 
folae, nondum nova fubftantia explebantur , quare adhue | 
exfoliationem eorum offium exfpectabam. Uterque tefti- 
' culorum, et funiculorum , prorfus plane obductus confpi- 
ciebatur ; fcrotum omne fere amiffum, aliud recenter pro- - 
creatum, quamvis tarde, fupplet, atque fuppuratio in plu- 
rimis locis valde diminuitur, Vulnera igitur minus fuppurane - 
tia, quo citius cicatriees ducerent, linteo carpto ficco com-- 
 pofüi, aliis, quorum fanatio tardius fuccedebat, unguenta : 
digeítiva alliganda praecipiens, Continuo emplaftra conglu.- 
 tinantia adhibebantur iis vulneribus, quae cicatricibus jam | 
claufa erant, maxime vero , ubi multum mollium partium 
amiffum erat, Quae quum ita effent, nuttiens diaeta aegroto — 
concedebatur, Usque ad | * 
Diem r. Aprilis omnia ex voto fluebant; vulnera füper - F 

offa ilei et penem, plane claufa erant, id quod etiam vulnus 
son lateris sexe praedicari fere poterat,  Cicatrifatio 
^ mufu. 


in 
* 


De fingulari et graviljimo , molitoris, à rola tnolari efc. 228 


mufcülorüim abdominalium cum fpina ilei perficiebatur. - 
TNonpnullas exiguas fqüamulas ab offe ileo feparatas, incifüris 
"omnibus fere expletis, confpicuas* 'abftuli. " Vefperi autem 
^hujus diei omnis fubito in pejus tHuratá. confpiciuntur. 
"Aegrótus acerrimis doloribus, in femore vàlde tumido et 
inflammáto,: cruciatur, vulnera adhuc aperta ficcefcunt, et 
"febris Véhezientifiiá adeft. Ideo -venaefectione inftituta, 
et elyfmate applicato, in ufum internum, Julapium refrige- 
"dns ordinavi, et femori toto cataplafina emolliens imponen- 
 dum' curavi, vulnera autem digeftivis j jam antea adhibitis de- 
ligabantur. - 

| Die 2. nivimit endi femoris increfcebat. - Sufpicabar 
puris demerfionem, fedem vero illius nondum invenire po- 
teram, quapropter in cataplasmatibus imponendis pergere 
juffi. Vefperi omnia eadem confpiciebantur. 

Die 3. In medio femore extus eminentiam, a vulnere 

. adhuc aperto haud procul remotam, inveni, in qua fluctua- 
tionem quamvis obfecuram animadvertere putabam.  Incifio- 
mem itaque longitudine digitali inflitui, ex qua ftatim puris 
copia effluebat.  Plumaceolum molle digeftivo illitum impo- 
nebatur, quod puris continuum efflluxum nullo modo impe- 
dire poterat. "lotum femur rurfus cataplafmate obduceba- 
 *ur, vulnera reliqua priftino modo deligabantur, ficuti etiam 
| ufus Julapii retrigerantis continuabatur. 
: Vefperi adhuc magna copia puris efluebat, tumor circa 
vulnus decrefeebat quidem, fed in femoris latere interno 
iterum eminentia infignis confpiciebatur. Etiam hic incifio- 
nem feci, e qua ftatim copia puris effluebat, quo facto plu- 
maceolo deligabatur. 

' Die 4. Aegrotus bene dormibat, tumor et omnis inflam- 
ratio femoris evanefcebant. Aegrotus nullo dolore crucia- 
batur, quamvis e duobus vulneribus multum adhuc puris 
emanabat, Reliqua etiam adhuc aperta vulnera, ut antea, 
E out Ouüm pus, ex adhuc aperto vulnere in 

N. AB, Phuf. Med, T, VIII, Ff  offs 


226 |. ooo Obftrualio XLVIL.. NUN Ne! 


offis ilei Mn; unde, d... h.. m. Nee ue ab 
offe ileo feparata, exemeram, in íaccos, a fafcia lata in fe- - 
more formatos, effüluxum, et hancce puris copiam fe accu- 
mulafle cenfererii, finum, ex vulnere in illos faccos progre- . 
 dientem, invenire omni Cura ftudui, neque tamen ope fpe- : 
cilli, et lenis preflionis canalem detegere potui. Interea ta- | 
men puris dexerfionem, putabam. adeffe, cujus, parietibus 
finuum orta iiidammatione conjunctis , exitus facile occludi . 
poterat, Quum e bona puris indole facile. judicaretur, ne- - 
.que abfceffus ipfos, neque finus, .fi revera adeffent, valde 
impuros effe, toto femore ab inferiore verfus fuperiorem 
partem fafcia. involuto,. et omnem coalitionem finuum pro- 
movere, etnovas puris aggregationes impedire conabar. : 

Die s.. Aegrotum omnis febris reliquerat, abfceffus, - 
quos dperueram, exiguam boni puris partem emittebant, 
Etiam reliqua. vulnera parum fuppurantia Y quotidie minora | 
apparebant, et nova fübílantia vulneris, in offe ilei adhuc 
aliquantum fquamofa, etiam magis firma fieri incipiebat. ! 

Quum die 6. ex abfceffibus femoris parum et boni puris | 
effluevet, plane deligabantur , femur totum continuo fafcia | 
continebatur, ' Omnia vulnera nondum. claufa,quam citiffime ' 
coníanefcunt, Solius vulneris, lateri finiftro Ícroti inflicti, 
fanatio, aliquanto tardius procedit.. Vulnera in offe ileo 
profunda manent, quotidie tamen arctius clauduntur. Ab | 
hoc tempore nihil amplius mali aegroto accidit. Abfceffus | 
infemore orti, et vulnera, regioni offis ilei externae infiicta, a 
firinis cicatricibus fe reunibant , etfi aliquam. excavationem | 
reliquerint. .Caetera vulnera omnia usque ad m 

Diem 25. Aprilis firmis cicatricibus claudebantur, et ^ 
fic totum fanationis opus decem hebdomadum, et nonnulla- ^ 
rum. dierum fpatio ,. perficiebatur. . Emplaftrorum congluti- 
nantium in vulneribus cum jactura fubftantiae conjuncüs, vim —- 
atque efücaciam faepius jam expertam, quum uti in omni — 
curatione , ita quoque vulneribus cicatricibus jam reunitis, | 


adhi- 


De fingulari e graviffmo , molitoris, a rofa molari elc. 237 


adhiberentur , in noftro aegroto novam perfpicere mihi li- 


cuit," Emplaftris enim conglutinantibus a vulneribus, jactu- 


ram fübftantiae paffis , antequam neceffariam cicatrices nactae 
fint firmitatem, perperam remotis, in cicatrice copiam exi- 
guarum fiffurarum oriri, recenterque.generatam cuticulam, 
paucis diebus ultra a tota cicatrice feparari, laepius me ob- 
fervaviffe memini. Ideo fuadendum effe videtur in eisdem 
laefionibus, emplaftra conglutinantia, vulneribus j jam reuni- 
tis, usque ad legitimam cicatricis firmitatem, continua adhi- 


| beri; ne extenfioni cedat. 


Caeterum ad hoc usque tempus Béhe Véle£ aegrotus, et 
quamvis margo dextri offis ilei aliquantum profündior mar- 
gine ilei finifri lateris fit, erecto corpore incedit. . Anno 


Anterjeécto ex uxore fua puerum, poftea autem plures adhuc, - 


prosenuit.  Peritonaeo cicatricibus plurimis locis, praeci- 


. pue autem circa annulum abdominalem obtecto quidem, ni- - 
- hilominus tamen a ftatu naturali plane aliena ratione, nec 
fatis firmiter fuffulto, inde herniam oriundam metuens, bra- 


cherium , haud vulgari modo conftructum , geftandum illi 
praecepi, quod vero breve modo temporis fpatium fe adhi- 
büifle, neque herniae. veftigia animadvertifie, nuperrime 
mihi ipfe laetus narravit, 

Scrotum amiffum regenerari , otiibus notum eft, et 


medendi ufu a me ipfo obfervatum. Quum vero fcrotum, 


arcte tefticulis applicatum, eos premat, non poffunt non 
vehementes dolores a tefticulis usque ad veficam, et renes, 


. fe protrahentes , oriri, hujusmodi dolores etiam noftrum 


aegrotum, ftatim poft fanationem peractam, vexarunt, butyro 


autem, omni vefpera fcroto infricto, mox evanuerunt, 


- Erlangae exhib. 
4. za Har. 179 I 


Ffs : OBSER- 


)OBSERZATIO. .XLIX; oos 


Dn. SIGISMUNDI L. B. pz HOCHENWART. 


Dejcriptiones duorum . avium, 
1. -CocULUS ALPINUS. 


Cauda rotundata, capite breviter criftato, corpore fupra 
nigro-fufcescentes fubtus fordide albente. 


| M ritu Cuculi canori , aut paullo major. .Lonpifudo: 


omnis.a roftri apice ad caudae finem duarum fpithama- 


rum, (feu 14 pollicum.) . Roffrum pollicare, cultratum, te- 


retiusculum, obtufe incurvum, acuminatum, snibula fupe- 


— fiore nonnihil longiore ; atra, nitente , longitudinaliter te- 
rete, naribus linearibus, nudis, patulis, ad bafeos latera 
utrinque, margini mandibulae parallelis et approximatis, | 
/AMandibula inferiore breviore, et ipfa dorío longitudinaliter: 


terete ,. nigra, bafin verfus dilute fübrubente.  7ibrifjae ni- 
grae, patentes, in mandibula fuperiore furfum frontem ver- 
fus, in inferiore deorfum ad latera deflexae. | Capuf roftro 
fubaequale, aut paullo longius ,, nigrum, breviter criftatum, 


Oculi magni, palpebris nudis, pupilla atra. . Co//um fuperne. 


una cum dorfo et uropygio ex nigro fubfufcentia, immacu- 


lata, Gula contra una cum collo inferiore, ejusque lateri-. 
bus, pectore , fterno, abdomine, criffo, femorumque plu-. 


mis, fordide albentia, cum nefcio qua? obfoleta rubedinis 
tinctura. Cauda longiufcula, reliquo corpori una cum roftro 


aequalis , feu fpithamea, .recta, rotundata, redricibus nigro- . 


fufcefcentibus ,. apiceni verfus ( praeter intermedias binas 


immaculatas) albis, feu macule magna alba notatis, earum- 


IR 
A. 

s 
T 


que reapfe nonnifi decem, quodíi tamen eisdem annumeres 


lateralem utrinque brevifimam tenuem et totam'niveam, . 


duodecim.  4/ae ad dimidiam caudae longitudinem pro- 


tractae, fupra nigro-fufcescentes , maculis fubrotundatis albis - 
» | id variae, - 


Defcriptiones duorum. avium. 229 


variae, margine humerorum fubtusque albae. Remisibus pri- 
mariis nigro-fufcefcentibus, apice ne ex minimo quidem al- 
bentibus, reliquis vero nigro-fufcescentibus, margine apicis 
füb- aut vere-albente, alis fecundariis earumque tectricibus, 
apice macula alba fubrotundatà notatis. PedZesícanforii, Fe- 
fora, cum parte tibiarum fumma, plumis albentibus tecta, 
Tibisge cum digitis unguibusque nigrae, füturis nitidis cata- 
phractae.  Digiói quatuor , fiffij bini antrorfum , bini re- 
trorfum fpectantes. | Anticorum et poflicorum exterior, in- 
. teriorem longitudine excedens ; exterior, interiore femper 
. longior, longiffimus anteriorum exterior, longitudine roftri. 
LIngues validi, fubulato-incurvi, fupra teretes, fubtus ca- 
naliculati. j | 

. Ex montanis Carinthige. Proximus Cuculo plandario 
Linn. feu z4ndalufiae Brifonii. Vid. Tab, IX. fig. r. 


Il. Lawivs RvurFUs? BnissoNtt, 


- .. Lingua bifida, nivea apicem verfus.  Roffrum totum 
atrum, nitens, |/Mandibula fuperior longior, adunca dente 
incifa. | Facies nivea , ficiput. ex continuatione fafciae per 
oculos ad aures, lata, atra, 4ures patulae, orbiculares, 
magnae. Capui fuperum cum collo, caftaneo-rufa, .Do;- 
fum anticum atrum. | Uropygium antice cinereum, poftice 
. album, pennis extimis, apicem verfus, fuübrufescentibus, 
Cauda integra , fübforficata. — ReGricibus intermediis, atris, 
immaculatis , reliquis a bafi ad medium albis, inde nigris, 
- apice fübalbentibus, penna extima utrinque breviore, alba, 
- immaculata, / Ga, collum fübtus, petfus, abdomen, et crif- 
fum, alba, oris dilute fubrufefcentibus. .4/e nigrae, ma- 
. cula oblique oblonga , magna , poflice verfus dorfi latera 
nivea.  Remises atrae, primae — 9, bafin verfüs albae, 
. tunc nigrae, apicibus fecundariarum emarginatis ,. albidis et 
ex albióo rufefcentibus., MS nigrae, etin capite ma- 
E. Us 3 ' cula 


- 


Á^ 


130 ^ Obfervatio L. 


cula parva ex albo rufefcente.  PeZes atri, fibiae nudae, - 
ungues incurvi. 4Jabitat circa C Jagenfurtum, fed rarius. Vid. 
Tab.iX. fig.2. 


Clagenfurto Erlangam mif. 
^d. 31. Mart. 1791« 


OBSERFATIO L. enel: 
Dn. D. CAROLI MAGNI BLOM. , 


De 
Pinguedine praeternaturali, 
-feu 


Pol»yfarcia univer[ali "Adipofa , generata fub diuturna . 
Gaflrod ynia ab Picido- 


| Medicos non minus nota, quam, a longis retro tem- 
poribus, confenfu communi, res fpectata atque recepta 
fuit, quod omnis acrimonia acida, five corpora humana, five 
brutorum, infeftaverit, ibique radices altas egerit, non tan-' 
tum maciem inducat, verum etiam pinguedinem fere omnem 
deílruat, atque confümat. 

Nec diffitendum eít, a praedominante acido in primis 
viis, ejusmodi, in genere, obfervatas fuiffe fequelas; quae- 
que anfam Practicis haud paucis dederunt , Obefitatem ni- 
miam ufu Acidorum profligare. *) 


Quuh 


—) ZRa Hafnienf. , ErrMULLERUS, J. W. PauLi, BarNARD, Srow, e$. 
RioLANUsS, omnes Vim Aceti, hoc refpe&u, collaudant, atque im- 
primis poftremus, qui effe&um hujus pluribus fimul affirmat Cafibus 
atque Exemplis. His praeterea accedit D. CATTIERE, qui ex FA- 
-MIANO STRADA refert, Virum militarem , obefitate praetumidum, ejus 


continuato ufu, $87 Librar. pondere, detumefcente abdomirie ,. de... 
creviffe, ! 


De pinguedine praeternatur ali efc. 29 


i; Quum autem paucae veritates adeo univerfales fint, 
quin aliis interdum oppugnari queant; ita etiam forte cum 
hac comparatum eft? —— . Et fequens probabit Cifus, 
poffe quoque aliquando ingentem pinguedinem generari, 
subi Acidum in Ventriculo humoribusque corporis, valde 
. abundat. | 

Virgo honeftae profapiae, in aetatis 3s. anno confti- - 
,tuta, dorfo gibbofa, atque, ab infantia, pallida, macilen- 

,taque, in febrem incidit acutam, meníe Octobris 1781. fub - 

».,,qua, praeter praegreffum in ore guftum acidum, fenfum- 
,que doloris, ad fcrobiculum cordis, peracerbum , manus 
,brachiaque fenfim paralytica. reddebantur , vehementique 
,'afficiebatur Haemorrhagia narium et fluxu Catameniorum. 
| ,Menfe Decembri infequenti primum ad eam accerfi- 
,Aus fum. 

Febris adhucdum duravit. fed mutata in lentam ner- 
,,Vofam. Corpus erat valde emaciatum , manus tumidae, 
uprorfüs immobiles, ac paralyticae: cutis earum, et faciei, 

. »fquamofa, atque deflagrans. De quo vero jam, prae reli- 
quis, quam maxime conquerebatur, dolor erat intolerabi- 
,Jis hypochondrii finiftri, atque anticardii, qui, cum füper- 
,veniebat, non tantum oculos, ut valdelacrymarent, affe- 
,cit, verum etiam tantos in partibus, eo invafis, fpasmos 
excitavit, ut etiam extra tegumentum lecti luculenter ape 
(parerent. Si autem dolorem hunc quodammodo lenire cu- 
spiebat, efitare faepiffime ei neceffum fuit, Cibus tamen- 

.4,non liquidus effe debebat, et ex jufculis conftans, fed foli. 

.,dior, Pane, Farto (zng^ Pudding.), Placentis, Pifcibus, 
,aut fimilibus, paratus. — . Poft efum copiofe fudavit,. vi- 
,res languefcebant, et haud raro in Lipothymias incidit. 

j, A fymptomatibus ejusmodi , morbum tum praeceden- 
,übus, tum comitanübus, judicatu igitur facile erat, cauf- 
fam proximam omnium horum malorum aciurm effe, atque 
fuifle , acerrimum, in primis viis, Ut itaque hoc debite 
No ,intrin- 


- 


1:93». Obfervafio L. 


.. ,infringi poffet mox, et primum Magnefiam albam ei, larga 
.. 'dofi, praefcripfi, deinde calcinatam. — Cum autem neutra ha- 
tum, quamvis per menfem fere continuarentur, ullum praefti- 


terit levamen, ad Lixivium Tartari, partim fimplex, partim . 
»lincturae Rhei immixtum, confugi, idque in ufüm , per 


,aliud temporis fpatium, vocavi ; at nec feliciori füucceflu. 
"lum Pulverem abforbentenr, e Calce Antimonii, Lapidi- 
,bus cancrorum et Conchis praeparatis, praecepi : Et poft- 
"haec Pifces, aqua Cineris elixatos, pro efca quotidiana, — 
,Qleum Ricini, — Kinkinam, tam interne, quam externe: — 


,Fomenta ex Aqua frigida fupra Abdomen : — Enémata - 


,0leofa, —  Opiata, — Caftoreum,. —  Affam foetidam, 
jcaetera, ad Spasmos et Vomitus fedandos ; ; fed quaecun- 
,que adhibebantur , irrita omnia fuere et nullius prorfus 
,momenti. : 
,Permanfit e contrario Aegra in ftatu praedicto deplora- 
"bil, ac miferando , ad menfem Junii 1782.5 at tum muta- 


iur, et alia prorfus apparet , fcena, Quae, huc usque, 


»duraverat Febris, jam mitior fit, et, fua fponte. quafi, fen- 
,fim decrefcit. Decrefcunt et reliqua fymptomata, utpote 


,dolor acerrimus ad fcrobiculum cordis , vomitus, fpasmi, | 


,lacrymatio oculorum , caetera ; fed tantum tamen abfuit, 
,ut penitus ceffaverint, ut potius folummodo mitiora, atque 
,raro magis occurfarent, Praeterea quoque corpus, quod 
,antea maxime emaciatum , et fceleto fimile , fuit, non 


,1JImÓulto poft formam induere coepit pleniorem atque magis - 


rotundam, quae inde, atque indies ita augebatur, ut, menfe 
/ , G €, atq : 


, Decembri infequenti , molem ac efügiem prorfus exprime- 


,riet deformem, - 
É»ium vero haec non ultra, Recrudefcebant iterum, 


"eodem menfe, omnes cruciatus priores: Obrepit e novo -. 
iebris, vomitus et fpasmi, multo, quam antea, vehemen- : b 
ntiores, donec tandem, Menfe Februarii Anni. incurrentis - 


(1783, vitam miferam cum placida morte commutavit. . « 


Sub. ^ 


De pinguedine praelernaturali , eic. .233 


Sub Diflectione Cadaveris fequentia obfervare 
| mihi licuit: 


I. Corporis adfpectum , undique praetufidum ac de: 
formem , a Copia Adipis proveniffe, quae plerisque locis, 
et imprimis intra cutem et mufculos abdominis, adeo denfa 
erat, ut 2 pollices geometricos , quodque fupra, aequaret. 

2. Peritonaeum, Omentum et Mefenterium multa adipe 

 obfeffum, hujusque praeterea membranam, ex enatis atque 
dependentibus maffis adipofis , magnitudinem , non raro, 
ovi gallinacei füuperantibus, adeo intenfam atque disruptam, 
ut Cafliculum Aranearum , quigusdame locis , haut inepte, 
referret. 

3. Ventriculum, libra circiter una et femis Chymi, ex- 

pletum, qui acidum oleBat, quique, adjecto tum Alkali Tar- 

tari, tum Sale C. C. valde' eierveiqubar, multasque de fe 


rejecit bullulas aéreas. "m ir 
4. Hujus tunicam villofam, Mr ilincque, corrofam at- 
;,que plane deftructam, . "n 


s. Tum latus dextrum verttriculi, tum etiam inteftinum 
- Jejunum et Ileum, aliquantulum inflammata, Reliqua vero 
interanea flatibus valde diftenta, atqtie paffim bile flaviffima 
colorata. 
6. Hepar ac Cor, fanum; Silicon? tamen, et folito mi- 
norem, in Pericardio Aquam. 
7. Pulmones antice flaccidos, poftice et ad latera co- 
à faerentes cum Vertebris, valde inflammatos, atque fan- 
guine grumofo oppletos. 
Nemini quidem, quem non noxa prorfus latet, quam 
- Acidum acre corpori humano infert, quique fimul ignorat, 
unde Ventriculus et Inteftina fuos recipiant nervos, mirum 
jam videbitur, quod aegra haec, longiflua febre, doloribus 
| 8c fpasmis crudelibus, Paralyfi, Vomituritione, caeterisque, 
|  cruciari atque emaciari coacta fit: 
(— Nov. A8, Phuf. Med, T, VIII, Gg Sed 
p : 


(234 0105 Obfervatio L 


Sed unde et : quomodo tanta, fub tantis tormentis, ge- 


nerari potuerat: FUP. Pipgusptnit. res forte erit difficilioris | 


indaginis ? 
— . Sane ego rationem hujus reddere füfficientem;, nec pa- 


rem me fateor, neque in me reciperem : Attamen i interto- | 


gare probabiliter lubet: Numne infignis illa jactura fanguinis, 
quam ab initiis morbi aegra paífa eft, huic quodammodo 


conducere potuerit? — — INumnue etiam, ab alimentis co- 


piofis et crebris, oriri? praefertim füb perpetua quiete cor- 
poris, atque continuo decubitu in lecto, poftquam febris 


fimul aliquantulum imminui, caeteraque fymptomata miti- 


gari, coeperint: —  Etannon denique ipfum Acidum, fan- 


guine commixtum, quodque cum eo circumferebatur, cel. | 


lulas adipofas intrare potuiffet, ibique adipem ita coagulare, 


atque figere, ut nullum menftruum eam inde refolvere , aut. | 


deflruere, valuerit? *y 


Optandum certe, et operae, pretium foret, ut Phyfi OQ. 


logi atque Chemici noftri in hanc rem ulterius, atque in po- 
fterum, inquirerent! Nam, Cafum hunc fingularem, et inter 
 tariores connumerandum effe, nemo forte negabit? - 

Interim tamen eum nom folum effe, atque hue usque 
unicum, ex eo, quod apud Dn. D, Joz. J. Ha^RMANNUM; 


in Sciagrapli. morbor. Parte 7* pag. 379. —, legi, verifimili- - 
ter conjicio, ubi Author quidam, nomine F LEMYNG, Cita- | 


tur, qui de Po/yfarcias a d»scrafi 4 bumorum acida , fcripfit; 


Sed, 


» Quod Venaefe&iones crebrae, circulationem fanguinis imminuentes, vi- — 
resque corporis debilitantes ;. alimenta faririofa et quíes corporis, valde . 
Adipi adaugendae conducant , plurimis Exemplis confirmat Ill. ab HAr- | 
LER, imPhyfiologia. Praeterez quoque experientia Chemicorum, e£ 4 
fabricatorum candelarum , edócemur, poffe etiam Olea, Pinguiaque | 
quaevis, liquidiora, ope Acidorum mineralium , in Sebuni MAE ate 


que magis compactum , cogi, 


* 


- 


De pinguedine praeternaturali ete, — — ^ 93$ 


Sed, quoniam tra&ationem Hujus nondum perlegere tnihi 
licuerit, certo dicere non poffum, an huc quadret, vel quo- 
modo caufam ípeciei hujus jufto eruerit, aut declaraverit, 


Hedemora Suecorum Erlangam mi. 
d. 11, Zpril. 1791. 


OBSERF ATIO LI. | 
Dn. FRANCISCI XAVERII r. 5. de WULFEN 
Joc Defecripiiones Zoologicae 
E posa, "Ad 
| A:driatici littora maris concinnatae. 
: quopiam amore montes dum. Japodum nuper pefterrarem 
& iterum, Tergeflum (celebre ad eorumdem radices mari 
 adfitum Emporium) ad hebdomades conceffi aliquot. Non 
fum, quifegnia ducam otia; Et quid mihi caetera cum inani- 
bus, quibus in ampliffima urbe omnis iricolarum turba nego- 
tiorum, voluptatumve detinetur- curis ? quid, inquam, cum - 
hifce mihi? qui omnem in -oblectamentis multo innocenti- 
. bus magis, minusque invidiofis pofui voluptatem? in dulcif- 
fimis fcilicet, quibus cultores fuos naturalis ftudium hiftoriae,- 
. amplo remuneratur cum foenore, deliciis? Occafione itaque 
ere nata, placuit brevej quo ibidem commoraturus eram, 
tempus, curis confecrare utilioribus. | 
|" Littora alluentis maris, quoties per coeli licuit clemen- 
tiam, fedulus adii; ad pifcarium quoque nullo non die invifi 
forum, llic, quae ipfe e. mari non valebam educere, a 
pifeatoribus illaqueata retibus, vidi, coémique fümptibus 
plerumque non minimis. lllic, quidquid fübmarinarum ftir- 
pium, teftaceorum, mollufcorum, zoophytorumque oculis, - 
- manibusque attingere potui, indefeffus collegi , domumque 
- relata, maxima cum diligentia, Linnaeanis femper infiftendo . 
NOM : Gg 2 » cara- 


236. Obfervatio LI. 


caracteribus, curiofiffime examinavi, fuas fingula in claffes, — | 
ordines, genera, fpeciesque ordinavi ultimas ; et ne quid 
porro defideraretur, minutatim defcripfi, | 

Et mefífis quidem ,' ultra quam credi poffit, exfítitit 
magna, ut mirarer ipfe, tanta, tam brevi tempore, praeftari | 
potuiffe. Zoophytorum (quorum plurima vivis adumbrari - 
feci coloribus, obfervationibus, quum opus erat, ad micro- 
fcopium factis) hic non meminero ; alii haec deftinata funt - 
differtationi, Sed neque pifces, et quae a pifcibus abftracta, 
ad amphibiorum Linnaeus (utinam non perperam!) relega- 
vit claffem , pifcium caetera fimillima animalia, fuis modo 
.cum defcriptionibus recenfebo: Et haec quoque peculiai : 
(fi-vita fuerit) lucem in opere videbunt. Quaeigitur nunc... 
per otium vulgare imprimis conftitui, paucula e plurimis funt, 
adriatico quae in mari, e vermium, infectorumque collegi. 
claffibus, | Y fud 

Forfan et paucula haec inter non pauca erunt, aliis. 
quae autoribus non nota duntaxat fuerunt dudum; verümab . 
isdem etiam jam defcripta dudum ? Hos nuspiam fi citavi, . 
ignofcent benevoli; culpa mea certe non eft, omnes, qui . 
quamvis hiftoriae naturalis fpecialem pertractaverunt partem; | 
haud poffidere; dum praeprimis ne de nomine quidem eorum 
ulla ad me pervenit notitia; et qui, quos haud poffideo, ci- - 
tarem dein? Herculeum, folo pene e Linnaeo naturalia ^ni- | 
malis regni individua determinandi laborem , quisque, qui ' 
hocce in ftudio defudavit unquam, vel me tacente, novit | 
optime ; et mihi profecto facilior plerumque , minusque 
operofa futura fuiffet rerum harumce inquifitio, praeftantif- 
fimis autorum aevi noftri operibus fi quidem infítruéctus, 3 
praemanfam jam , elimatamque hanc inveniffem materiem, ^ 
At num propterea , iisdem quod nulla mea carerem culpa, - 
negligenda mihi prorfus? aut certe non defcribenda erant - 
terrarum noftrarum naturalia? Feci itaque, quod a me fieri ^ 
poífe, imo et debere credidi ; non tam de eo plurimum fol- 
' licitus, 


- 


MC v 
«coge s , UST 
^ LOI.€UE ] 


. Defcriptiones Zoologicae etc, ap 


e 


licitus, multos ut citarem autores, quam verius, ut quae 
prae oculis manibusque habebam , quam, exactiffime defcri- 
berem ; neque veritas defcriptionum mearum jure carpi 
poflet. pub prd 
Diverfam diverfis in finubus deponere arenam amant 
exaeftuantis continua per intervalla maris fluctus. — Groffior 
ea alibi, lapillofi ad inftar eft fabuli, in qua fruftra heteroge- 
neorum quid quaeras corporum , nifi avulfos forte fortuna 
fuis a matricibus, fucos, innatasque fucis corallinas, tübu- 
arias, fertulariasque. ^ Subtüliffimum contra alibi imitata pul- 
verem, quem quovis ventus deferat, vità eamdem putes 
praeditam; adeo viventium plena eft animalculorum , domos 
habitantium calcareas. Infolenti attonitus fpectaculo , ani- 
matas mirere quarzofas atomos! Atomi nihilominus quarzofae 
haud funt; fed.éarumdem et magnitudine (verius dixiffem 
parvitate) et colore fimilimae conchulae, cochleaeque, 
quas inermi ab illis vix diftinguas oculo , ut ut fi microfcopio 
. utare, et natura, et configuratione, ftructuraque quam quae 
ab iis differant maxime. — Poffis, fiita lubeat, arenam hanc 
filiceo -conchaceam dicere; conftantem fcilicet mixtis inter 
fe promifcue quarzi granulis, teftulisque mollufcorum ver- 
miculorum exiliffiemis, vix nifi armato difcernendis oculo ; 
quae (i qua demum cunque extrinfeca in lapidem :duretur ex 
.caufa, arenarium exhibeat faxum, ad chalybem fimul fcin- 
 tillans, et aqua effervefcens forti; utpote quod ab utraque 
unum participet terra, calcarea videlicet, filiceaque. | 
— - ^ Sciendi cupidus, quaenam prae reliquis eandem anima- 
rent teftacea? taediofum laborem, lente armatus microfco- 
pica, impiger fufcepi ; tum quarzofas a calcareis follicite 
fesresans particellas, has inter, praeter minutiffimas Telli- 
nas, Bullas, Volutas, Turbines, Buccinaque, maxima 
praeprimis in copia, Nautilos inveni quosdam, aeque omni- 
no raros, ac fpeciofi caetera funt, Ex his erant: | 


i | | usd ul — poNas- 


nd a s Obfenatio LL 0 


0T. Nautilus Beccarii. 


Nautilus tefta lentiformi fpirali polythalamia ;- apértura " 
"ovata finiftra; anfractibus fübquaternis extra fe po- — 
fitis contiguis torulofis; geniculis infculptis. | 


Nauulus tefta fpirali, apertura obovata, anfra&tibus-con, ; 
: tiguis torulofis , geniculis infculptis. Linn, | Sy N, 1 
Tom. I. P. 5. p. 1162. N. 276. 


Cornu Hammonis. vulgatiffimum, ... P/arc.. Conch, p. 8. 1 
T, T, fig. 1-: Ginan. IL. p. ao. T I4. f. Ins | 


Hic omnium maxime communis, Diametro teftae to- 
tius numquam lineam excedente ; quartam lineae craífa par- . 
tem.  Tefta exigua; microfkopica,,. laevis, candida, nitens, 
obtufe lentiformis, utrinque. convexa, fpiralis, polythalge | 
mia, Anfractibus tribus, quatuorve; fummum quinis, cOD- - 
tiguis , extra fe pofis, torulofis , füperne , feu dextra ex . 
parte laevigatiff mis impalpabilibus ; fübtus contra, five fini- - 
ftra ex parte nonnihil.complanatis, undulato-rugofis,. Ge-. 
 miculis inter binos quosque torulos interceptis , infculptis : id. j 
eft, ftria impreffa transverfa retrorfum lunata exaratis; ree - 
fpondentibus interne totidem diaphragmatibus, feu parieti- 
bus transverfis concavo-convexis,. Siphone laterali, à 
marginem fpirarum interiorem accubante , et ipfo quoque | 
fpirali , terete, tubulofo , capillari, communi, concamera- 
tiones omnes et fingulas ad centrum usque pervadente, 
Apertura finiftra, nec dorío anfractus. fecundi imminente, ' 
| mcdia non nihil deas: pine teftacei inferiorem ec | 


dis. ue (j iertea Sum quale id detum ros variat | 
tum demum colore tefta , fitque ex: nivea , alba, albida, 
Hlavefcens, nigricans , laevoris et nitoris expers, 


| 
ax 
* l 
L4 4 
E 4 ^64 
p " | 
A : 
e P j^ 
M /H 
^ 
E 
"25 


idi Zoolopicae efc. 2229 

 ANauilus umbilicatus, 
Nautilus tefta | apertis plano-convexa, fpirali; po- - 
Iythalamia ; apertura femiovata s - anfractibus : binis, 


extra fe pofitis, contiguis, torulofis'; : - geniculis ins 
fculptis; ceütro fupra umbilicáto, 


Nautilus tefta fpi rali, caertura compreffo - lineari, anfrac- 
tibus contiguis coanpreffis , umbilico concavo, Lian. 
Syft. N, Tom. 1r. P. 2. p. 1163. N. 278. 


Cornu Hammonis depreffum, umbilico concavo. - Planc. 
Conch. p. 95. T. x. f. 1o. lit, P. Coluin.- Phytob. 


App. N.3. T.38. £,E. 


Minor antecedente, Tn hoc ei cum ferpulae icusdcn 
fpeciebus, parte fua altera alieno corpori haerentibus, con- 
venit, quod fuüperficies illius una (finiftram, aut et inferio- 
fém dicere foleo) plana omnino fit, dum altera, priori op- 
pofita (nempe fuperior, et refpectu animalis incedentis 
dextra) fornicata fupra illam convexitate attollitur, Et fane 
ierpulam, ni polythalamia, liberaque foret, dixeris. T'eftula 
exigua, vel papaveris femine minor, vere üicrofcopica, 
Vaga, liberaque, nivei, fi quae, candoris ,. glaberrima, ni- 
«tens, opaca, fuborbiculata, in fpiram convoluta; enfracti- 
"bus nor nifi binis ; femiteretibus, tiom equidem in fe mutuo 
 fedeuntibus, alterove intra. alterum. confepulto , fed. extra 
fe pofitis, contiguis tamen, torulofisque, et in coricamera- 
tiones complures internas, hinc.gibbas, illinc conplanatas,, 
'per diaphragmata alterna ditcretis. Geniculis extus utringue 
infculptis , imprefforum inítar fulcorum, non magis in anti- 
an, quam poíticam. declinantium partem. . Centro teftulae 
in fuperiore .gibbofaque parte in. umbilicum introlabente, 
Siphunculus capillari -.tubulofus ; lateralis, interno. an- 
fra&utm margini accubans, et: ipfe in. fpiram convolutus; 


concamerationes, Giaplareganataque permeans omnia. Aper- 
| turam 


240  — ^ "Obfervatio LI, 


turam compreífo - linearem Linnaeus dixerat, mihi tamen 
femiovata potius, hinc fcilicet femicircularis, illinc contra 
reCta, fuis plane concamerationibus analoga videbatur. | 
Planei quod figuram attinet, tam in proprio de Conchis.mi- 
nus cognitis opere, quam in Appendice ad Phytobafanum 
Columnae, articulis binis extimis in brachium, femilitui ad 
inftar , rectum abeuntibus, minus recte auctam invenio; in 
naturali etenim tefta, articulorum fiullus, ultra exterioris an- 
fractus altitudinem attollitur, | 


" 


s. Nautilus Sertum. 


Nautilus tefta fertiformi-orbiculata fpirali polythalamia; - 
apertura cordato-recurva ; anfractibus fübternis te- . 
retiufculis contiguis extra fe pofitis füubtorulofis; ex- . 
teriore interioribus altiore ; geniculis elevatis, re- ^ 
trorfum incurvis; centro utrinque depreffo - fübum- 
bilicato, | | ' 


E minoribus; vix ordinariam Nautili crifpi magnitudi- - 
nem attingens; tertiam non nifi lineae partem diametro di- - 
metiens; altitudine, five verius craffitudine paulo adhuc mi- 
nore. Serti in orbem acti imaginem fub microfcopio refe- 
rens. "Tubulum finge conicum elongatum acuminatiffimum, : 
de fe inanem, fpintris craffitudine, extus niveum laevigatif- 
fimum nitentem, et annellis plurimis paululum elevatis, fe- | 
cundum omnem altitudinem ad modicam inter fe diftantiam - 
cinctum, totidemque concavo-convexis diaphragmatibus in- - 
ternam ejusdem cavitatem parallele interfecare; fiphunculo | 
capillari laterum uni arcte adhaerente, et concamerationes . 
omnes, aeque ac alterna diaphragmata percurrente,  Circum- - 
age jam acicularem huncce conulum circa ejusdem apicem eo 
ex latere, cui proxime fiphunculus accubat, in fpiram arctif- 
fime fibi circumvolutam , binis ad ternas revolutionibus; - 
Nautilum, quem adumbrandum fufcepi, te videre credas, — 


Dejcriptiones Zoologicae etc. | 241 


ferti fat accomode formam referentem ; cujus cum anfractus 
. extimus interioribus craffior fit, altius quoque prae illis attol- 
litur, centro utrinque introlabente, ac veluti deprefTo-umbi- 
. licato.  Aperturae margo diaphragmatum introrfum conca- 
vorum directionem fequitur, hinc et apertura ipfa retrorfum 
cordato - recurva eft, | 


4. AVautilus littoreus. 


Nautilus tefta orbiculato plano - compreffa fpirali po- 
lythalamia ; apertura fübcordata; anfractibus con- 
tiguis in fe redeuntibus, intra extimum maximum . 
confepulus ; geniculis infculptis ;. centro utrinque 
umbilicato. | 


 Minutus, etipfe quoque microfcopicus, pulvifculo ta- 
baci haud multo major, niveus, glaber, opacus, nitens, 
 "Tefta orbiculata, füblentiformis , utrinque depreffiuscula, 
marginem verfus obtufe compreffa, fpiralis, polythalamia, 
orbibus in fe redeuntibus, atque intra extimum, maximum- 
que reconditis, caeterum contiguis, et torulofis, Apertura 
fubcordata, aut et compreífo - ovata. ^ Geniculis, inftar 
.ftriarum retrorfum incurvarum , infculptis , in anfractu ex- 
timo (reliquos confepeliente) undecim ad duodecim, re- 
-fpondentibus totidem diaphragmatibus internis concavo- 
convexis, Siphunculo communi capillari tubulofo, interno 
- fpirarum margini accubante, et parallelo, permeante conca- 
merationes articulorum omnes, parietesque earumdem fin- 
- gulas ad intimum usque centrum. Latera anfractus extimi 
fcrobiculo medio introlabente excavata, feu umbilicata, 


$. Nautilus navicularis. 


Nautilus tefta naviculari fublentiformi fpirali polythala- 
miá; apertura ampla horizontali acute cordata ; an- 
fractibus contiguis, in fe redeuntibus, intra exter- 

N. A. Piaf, Med, T. VILI, Hh num 


242 -— Ur Obfervatio LL. 


num maximum confepultis ; geniculis elevatis, re- 
trorfum laxe incurvis, glabris; centro utrinque de- 
preífo-fubumbilicato ; fiphone margini externo cari- 
nato accubante, — — 


Major tantillo, multoque fimul congeneribus microfco- ^. 
picis rarior fpecies, quam femel duntaxat arenam intra maris 
invenerim cum unius diametro lineae, craffitudine centrali 
dimidiam fere aequante. Pompilio ftructura partium quam 
maxime fimilis, demptis folum magnitudine, margine antice 
in carinam compreffo, tum fiphunculo fübmarginali, geni- 
culisque non nihil elevatis, Forma illi navicularis, eadem 
omnino, quae Nautilo illi Indiarum, Africaeque; circum- | 
fcriptio rotunda ; convolutio fpiralis ; Anfractus extus uni- - 
cus, quem intra reliqui occuluntur omnes revolutione fpi- 
rali; isque antice, aperturam verfüs, proflans, margine in 
carinam compreffo, nec, ut in Pompilio longitudine dorfali 
terete, Latera utrinque fubhemifphaerico-convexa, glabra, 
laevigata; centro tantifper depreffo-fubumbilicato, ex quo 
 ütrinque ftriae geniculorum elevatae per arcus retrorfüm in- 
. eurvos, laxo inter fe fitu, emanant. Apertura ampla, pa- 
tens, nec antrorfum, nec retrorfum incurva ; recta imo, 
et horizonti parallela , cordato-acuminata, Diaphragmata 
interna concavo- convexa, Sipho capillari - tubulofus, 
fpiralis, accubans (contra reliquorum fimilium morem) ex- 
terno anfractuum margini, non interno; neque ut in Pom- - 
pilio, centra diaphragmatum  concamerationumque per. . 
means, Color teftae niveus; firiae impreffae nullae, fed | 
neque foveolae, | 


-6. Nautilus Szapha. — | E 


Nautilus tefta naviculari , fuborbiculari fpirali polythala- | 
mia; apertura ampliffima, horizontali, obtufe cordata 
anfractibus contiguis, in fe redeuntibus, intra ex- - 

| ternum - 


Defcriptiones Zoologicae etc. 243 


ternum maximum confepultis ; geniculis infculptis, 
tetrorfum incurvis; centro utrinque umbilicato; fi- 
phone margini interno accubante. 


Rariffimus. Pompilio ut gutta guttae fimilis, fed mi- 
crofcopicus ; quartam lineae partem diametro dimetiens ; 
centrorum diftantia adhuc minore ; pulvifculum credas amor- 
phum, microfcopica nifi lente fingulas diftinctiffime Nautili 
difcernas partes. Refert teftula naviculam ei Pompilii ad 
 amuffim fimilem, fuborbiculatam , ventricofam , fpiralem; 
anfractu extus unico, majufculo , dorfo longitudinaliter te- 
rete; candoris nivei, eborisque et laevitate, et nitore; in 
quem poftice anfractus reliqui, fpirali cum revolutione fubin- 
trent, et abforbeantur, quique antice in aperturam hiet am- 
pliffimam oblongo-ovatam, feu verius obtufe, et rotundato- 
cordatam, horizonti parallelam, nuspiam flrangulatam, com- 
preffamve; centro utrinque pone aperturae bafin in umbili- 
cum excavato; ex quo flriae geniculorum infculptae capilla- 
res, confertim ftipatae retrorfum (in averfam nempe a fpi- 
rarum directione partem) circulares per arcus recurventur. 
Diaphragmata interna concavo-convexa plurima ín conca- 
merationes itidem plurimas omnem anfractuum fpiram difper- 
tiunt, quas unus idemque communis fipho capillari-tubulo- 
fus, refpective fat amplus, et ipfe fpiralis, marginique fpira- 
rum interno accubans pervadit. Nulla re adeo a Pompilio 
diverfus, quam colore, magnitudine, flriis anfractuum in- 
fculptis, et fiphone marginis interioris, nec centrali. 


m 7. ANautilus crifpus. 

Nautilus tefta lentiformi fpirali polythalamia ; apertura 
Xcordato-recurva, compreffa ; anfractibus contiguis, 
in fe redeuntibus, intra externum maximum confe- 
pultis; geniculis elevatis; ftipatis, retrorfum incurvis, 
longitudinaliter crenulatis ; centro utrinque elevato, 
glaberrimo, nitente. —— | | 

ha Nauti- 


244. Obfervatio- LI. : - 


Nautilus tefta fpirali ; apertura femicordata; anfractibus 
contiguis, geniculis crenatis. - Linn, Syft. N.I, P. 2, 
pP. 1162. NN. 275. | 


Cornu Hammonis orbiculatum, ftriatum, umbilico promi- 
nente. JP/anc. Conch. p. 10. Tab. r. fig. 2. Ginan. 
II. p. 20. lit. b. Tab. r4. fig. 112. 


Minor hic utplurimum Nautilo Beccarii; diverfae tamen 
vel inter fe magnitudinis, et coloris ; magis ininusve potiffimum 
albus ; vidi nihilominus flavos, aurantiacos, grifeos, cinerafcen- 
tes, nigricantes, Figura illi orbiculato-lentiformis, utrinque 
convexa, centro utrinque prominulo, glaberrimo,; nitente, ^| 
numquam ftriato ; nec nifi eo partis inferioris, feu finiftrae in- 
terdum fübcomplanato, atque tum foveolato-punctato. Mar- 
gine externo in carinam fubcompreffo. In eo illi a Nautilo 
 Beccarii disconvenit, quod anfractus ejusdem in fe mutuo - 

redeant, confepelianturque ita, ut externe non nifi unicus . 
videatur anfractus, qui reliquos interne omnes, fuo velut in - 
ventre, abforbeat; nec juxta fe pofiti, mutuo duntaxat fibi ' 
accubent: Tum quod genicula ejusdem confertiffime ftipata, 
elevata tantisper fint, atque in contrariam a revolutione fpi- ' 
rae partem arcuata; quae in eo Beccarii impreffa potius, feu . 
infculpta, in eamdem cum anfractibus incurvantur partem, | 
Contrarium de utriusque intelligas velim articulis, five con- - 
camerationibus. Hae in N. crifpo geniculis depreffiores, . 
fecundum omnem dongitudinem transverfis lineolis in- - 
fculptaé , crenulatam geniculis ipfis antice faciem conci- - 
liant; dum illae Nautili Deccarii geniculis altiores, convexae ' 
glaberrimaeque funt. Aperturam quod attinet, fuis anfra- | 
Cui fecundo, quem intra fe recipit , lateribus , tamquam 
binis infiftit cruribus; figurae, ob carinatum teftae margi- 
nem, acute cordatae, retrorfum incurvae. Sipho tereti-tu- ' 
bulofus, capillaris, fpiralis , lateri marginis interioris fpira- |: 


rum accubans, et parallelus, 


8. N, 4li- L. 4 


AUR 
AX T. 1 N 
; * 


. Defcriptiones Zoologicae eic. — . 245 


9. Nautilus Calcar. 


"Nautilus tefta lentiformi fpirali polythalamia 5; apertura 
coaréctata, cordato-recurva ; anfractibus contiguis in 
fe redeuntibus, intra externum maximum alato-mar- 
ginatum confepultis; geniculis' elevatis laxis retror- 

-fum incurvis glaberrimis ; centro utrinque elevato 
laevigato nitente. 


Nautilus tefta fpirali, apertura lineari, anfractibus conti- 
guis, genicülis elevatis, Linn. Sylt. N.I, P. 3. 
p. 1162. N. 274. 


Cornu Hammonis umbilico prominente, et plerumque 
marginatum,  P/anc. Conch. p, 12. Tab. rz. fig. 3. 
I2. 12. 


 "Tefta lentiformis, fat utrinque convexa, glabra, lactea, 
foveolarum , ftriarumve expers , rotae fuum circum axem 
verfatilis refert imaginem, paucis intercuffatae radiis. . Cen- 
trum utrinque elevatum laevigatum , nitens, — Genicula ele- 
vata, una cum apertura cordato-lineari, retrorfum in partem 
a fpiris contrariam arcuata, laxiffime inter fe mutuo ordi- 
nata, átque velideo numero pauca. Concamerationum ar- 
ticuli glabri, nec lineolis, ftriis, crenulisve transverfis exa- 
pati. Anfractus extus vifibilis unicus, quem intra interiores 
reliqui confepulti, Sipho capillari-tubulofus, margini fpira- 
fum intetiori parallele accubans. Margo anfractus externi 
"compreffo-carinatus , foliaceo-alatus ; nec femper praefens, 
"Magnitudo Nautili crifpi, a quo facile diftinguas, dum in 
crifpo genicula articulique plurimi, ftipatiffimi, ftriis longitu- 
dinalibus, crenulisque transverfis copiofiffnis exarati; qui 
adeo non rotae , fed folis inftar, immenfaàm lIuminoforum, 
perque undulas velut trementium radiorum fuorum quaqua- 
verfum difpergat copiam. Fateor autem, non nifi invitum 
me affumpfiffe fpecificas inter rotas Nautili calcaris margi- 
rA | lih 3 | nem 


246 ^ Obfervatio LL 


nem illum compreífo-alatum ; ut qui haud femper add 
quandoque non nifi anticam, alias ipofticam teitulag folum- | 
modo circumambiat partem. | | 


9,. ANVautilus Piani 


Nautilus tefta orbiculata planiuscula fpirali peheibalendll 
apertura coarctata, cordato-recurva ; anfractibus - 
contiguis, in fe redeuntibus, intra externum maxi- 
mum , fubalato-marginatum " confepultis ; 5 geniculis | 
elevato - coftatis, ipfo ex centro aequabili, nec ele- 
vato, radiantibus, 


Cornu Hammonis depreffum, umbilico carens, plerum- - 
que marginatum, .P/anc. Conch. p. 13. Tab. r. 
fig. 4, ! 

Linnaeus €um antecedente, minus rece, conjunxit, 
Magnitudine ipfum fere N. Beccarii excedit. Revolutione | 
fpirali anfractuum intra extimum confepultorum cum crifpo, 
et;Calcare convenit quidem, fed ab utroque figura recedit, - 
non tam lentiformi-convexa, quam planiuscula orbiculata. | 
Adde défectum clivi centralis, laevigati, nitentis, quem | 
priorum uterque poffidet, et ad quem in neutro geniculo- . 
rum radii elevati afcendunt, Tefta noftro orbiculata,. pla- 
niuscula, alba, ad niveum accedens;  glabrities nitorque 
eboris; nullae externam per füperficiem foveolae, flriaeve | 
impreffae, aut infculptae transverfim lineolae; articuli imo. 
plano-depreffi, et laeves; at genicula, coftarum inftar, fat. 
alte exftantia, retrorfum in averfam a revolutione fpirae par-. 
tem lunata, numero fat pauca, et hinc laxiffimo inter fe fitu | 
ordinata, ipfo utrinque centrali e pun&o, in clivum haud 
aflurgente, emanantia, Sipho, aperturaque, ut in antece-. 
dente, et margo quoque compreffo -carinatus , inrer | 
.nec femper, foliaceo-alatus, | 


Defcviptiones Zoolopicae eíc. 247 


1o. Nautilus Raphaniftrum. 


Nautilus tefta recta, turrita, ex ovata bafi fübcylindraceo- 
conica, torulofa, polythalamia ; ítriis elevatis duo- 
denis rectis longitudinalibus; articulis novem diapha- 
nis, alternisque diaphragmatibus feptem opacis albis ; 
fiphone centrali recto capillari-tubulofo; ofculo cir- 

. culari bafeos haud exítante. 


Nautilus tefta recta fübcylindrica, articulis torofis, ftriis 
elevatis duodenis, fiphone centrali regulari, ign. 
Syft. N. I. P.2. p. 1163. IN. 282. | 


Tefta duas, aut fefquitertiam lineas longa, vixque di- 
midiam bafi craffa, ut. ut parva adhuc, e majoribus tamen 
congeneres inter ; ex ovata, fornicataque, et laevigata baft 
in turriculam fübcylindraceo-conicam , nec admodum acumi« 
natam attollitur, Ea ftriis extus elevatis rectis, longitudina- 
libus percurribus duodenis, fed quae infimo primum in geni- 
culo exoriantur, nec per articulum bafeos egregie fornica- 
tum (ut in fui fimilibus fieri aflolet) defluant. Septem in- 
terne parietes , aut. diaphragmata, duplo articulis craffiora, - 


.et opaca, longitudinem turriculae omnem, novem in con- - 


camerationes, inanes, diaphanas, externeque tantillum im- 


preffas, difpefcunt ; eleganti, fi armatis infpicias oculis, 


fpectaculo; ut quae per alternas, ut in Nautilo Fafcia L, 


YWices, albis hyalinisque annulata fit cingulis ; hoc a N. 


Fafcia difcrimine, quod cum in eo nec genicula articulis, 
nec articuli geniculis , extrorfum proftent magis, utrisque 


duas inter rectas apice coeuntes, exacte inclufis; in Rapha-- 


lorum diaphragmatumque fpatia vifibilis, permeat, Ofculo 


niftro contra articuli geniculis tantillo humiliores , teftulam 
alternis vicibus ftrangulatam , vereque torulofam faciant. 
Sipho centralis rectus capillari-tubulofus omnem , quanta eft, 
turriculae altitudinem a bafi ad apicem, inter alterna articu- 


ín 


34$ ».-. Objervatio LI.' 


$n bafi articuli infimi circulari hiante, nec ultra teftulam 
exítante, ; 


rn  AVautilus Raphanus, íi i 


Nautilus tefta recta, turrita, ovato-oblonga, torulofa, po- 
lythalamia; articulis globulofis; ftriis elevatis fexde- 
cim rectis longitudinalibus ; fiphone füblaterali, ob- 
liquo, capillari-tubulofo 5 ofculo hinc exftante tu- 
- bulofo, - | 


Nautilus tefta recta, dccem. articulis torofis, ftris ele- 
vatis fedenis , fiphone fuüblaterali obliquo. Linn. 
Syft. N.1. P.2. p. 1164. N. 283. - 


Cornu Hammonis filiquam Raphaniftri referens. Pláries 
Conch. p.1s. Tab.I. fig.6.. | 


Unius, fummum duarum inser longitudine. Craf- . 
fitudine bafeos non nifi tertiae partis lineae,  Tefta exigua, - 
microfeopica nivea fubdiaphana, demum alba, et opaca, | 
recta turrita lineari-conica, feu ex ovata bafi, elongata tO- 
rulofa; conítans utplurimum articulis globulofis inanibus. 
. 0Cto contiguis, alternantibus interne feptem cum diaphragma- 
tibus.  Superficiem ejus externam fexdecim percurrunt ftriae 
longitudinales elevatae capillares rectae, confertim ftipatae, | 
Globulorum (feu concamerationum ) infimi tres, reliquis 
 gibbi magis. Vidi tamen , in quo infimus oblongo-oyatus - 
" infequente anguílior aliquantum, et fere obliquus fuit, Si» | 
pho excentricus, laterum uni proximus oblique longitudina- 
lis, una cum ofculo ultra torulum infimum exfítante, cip 1 

lari-tubulofus, JA | 


I2. JVautilus Granum. 


Nautilus tefta recta turrita ovato- oblonga torulofa € 1 
thalamia; articulis globulofis ; ílriis elevatis octonis 
| longis - 


Defcripttones Zoolopicae eic, 249 


' longitudinslibus rectis; fiphone füblaterali oblique 
ofculoque hinc exítante capillari-tubulófis. 


Nautilus tefta recta ovato-oblonga, articulis torofis, (kriis ad 
elevatis octonis interruptis, fiphone obliquo, — Linn. 
Syft. IN.I. P.2». p. r164. N.284. 


Et hic quoque microfcopicus, unius fummum femialte- 
rius lineae longitudine, craffitudine bafeos tertiam vix lineae 
partem adaequante.  Teftula plus minus, magnitudine et 
facie Nautili Raphani ,. nivea, primum fübdiaphena , tum 
alba fübopaca, denique fordidius albida, et opaca; femper 
laevigata, etnitens, velut eburnea ; ovato-oblonga, recta 
turrita torulofa , conftans concamerationibus feu" articulis 


 globulofis octo, contiguis ; per feptem interne genicula, id 


eft diaphragmata interflin&tis; e quibus primi, fere tres, in- 


fimi magis tumidi, majoresque utplurimum funt. Longitu- 


k 


| 


dinem ejus omnem ftriae externe percurrunt elevatae octo, 


craffiusculae recae, laxe ordinataee, ob egregiam articulo- 


rum convexitatem velut interruptae ; quo fit, ut microíco- 
pio infpecta, facie fit Turbinis clatrati, cancellatam undique 
exhibens füperficiem. Sipho et illi excentricus capillari-tu- 
bulofüs, oblique concamerationes , diaphragmataque omnia 
pervadens , hinc ad latus alterum ofculo brevi , et ipfo ca- 
pillari-tubulofo exftans. Differt itaque a N. Raphano, non 
tam, ut Linnaeus vult, fola parvitate , et figura ovata, 
(contrarium enim interdum exemplis evincere poffum) quam . 
potius octonis duntaxat ftriis elevatis, iisque craffiusculis, et 
Jaxe inter fe ordinatis, tum infigni torulorum convexitate, 
unde illi deinceps et interrupta velut, et reticulato- cancel- 
lata facies, fere, ut dixi, in Turbine clatrato Linnaei. 


13. JVaulilus obliquus. 


Nautilus tefta recto-fübarcuata, turrita, oblongo-fübova- 
D 't3, forulota, polythalamia, articulis fubglobofis fex ; 
N. 4a. Piaf. Med, T. VII li ftriis 


2150 . . . Obfervatio LI. 


ftriis elevatis capillaribus obliquis fubduodenis; fi- 1 
phone laterali obliquo, ofculoque hinc exftante ca- - 
pillari-tubulofis. S REN QR 


Nautilus tefta recto -fübarcuata, articulis obliquis ftriatis, ' 
Linn. Syft. Nat.L, P.2. p. 1163. N.»8r. 


^. Dempto N. Radicula, quem interdum breviorem, gra- 

cilioremque inveni, hic reliquis fui generis minor, ac pro - 
parvitatis fuae ratione obefus magis; magisque utplurimum - 
eft craffus. Nondum, qui integram longitudine. aequaret | 
lineam, vidi; craffitudine tamen numquam non tertiae mini- 
mum lineae unius partis fuit. Oblongo-potius ovatum, quant 

ovato-oblongum dixeris, idque eo majori jure , quod dum 

in Nautilis Raphano , Raphaniftro , Grano etc. toruli inde 
a bafi ad usque apicem, magis femper craffitudine vifibili de- . 
crefcant, magisque; in Obliquo hocce decrementum globu- | 
lofarum concamerationum vixdum difcerni valeat proximas 
quasque inter, .Ápice quoque ipfo, multo refpective, quam 
congeneres, obtufus magis eft. Sed quod praeprimis fpeci- 
fice ab aliis diverfum reddit, id eft, quod turritus quamvis - 
et ipfe eft, turrita tamen ejus tefta, poftquam per torulos | 
ternos , quaternosve infimos recta excurrerat, quartum | 
quintumque inter, e fenis, articulum in latus tantillum al- 
terum a recta deflectens curvetur; adeo, ut jam nec recta | 
folum , nec folum arcuata, multoque minus apice fpiralis, | 
fed quam veriffime recto-fübarcuata dici debeat; intrólaben- . 
tibus fcilicet praecife punctis lateris brevioris inter binos . 
hofce articulos fitis. Atque id quidem tanto afferitur verius, | 
quod in femidiaphanis, utut albis, ejusdem individuis, dia- 
phragma inter. binas hafce concamerationes intermedium. 
multo ex compreffione anguítatum magis, magisque idcirco. | 
et attenuatum , verfus latus hoc, quam in oppofito id fit, - 
armatus microfcopio oculus clare difcernat, E pluribus, . 
quae collegi, fpeciei hujus individuis nullum non erat, quod - 
J v plures — 


Defcriptione: Zoologicae eíc, 251 


plures, paucioresve, quam fenos, quinque cum diaphragma- 
tibus alternantes habuiffet articulos, Genicula internis extus 
refpondentia parietibus infculpta in fingulis erant. Sipho pa- 
riter in omnibus lateralis, et non nifi oblique longitudinem 
turriculae omnem percurrens, ea quidem conftanter lege, 
ut in averfo femper teftae latere, ofculum fiphunculi capil- 
lari-tubulofum ultra bafin tantillum prominens , effet, in 
Ooppofito contra fübarcuatus ejusdem apex; nec in eodem 
uterque umquam , quam obliquam teftae, fiphonisque di- 
rectionem et elevatae quoque ftriae denae, duodenaeve (fa- 
tis enim diftinéte fupputare nequivi) tenebant femper, a 
bafi videlicet longioris-verfus apicem abbreviati magis lateris, 


14. JVautilus Fafcía, 


Nautilus tefta recta , turrita , tereti-fubulata, laevi, po- 
lythalamia; ftriis elevatis denis rectis longitudinali- 
bus; articulis annularibus excoloribus pellucidis; ge- 
niculis cylindraceis albis opacis; fiphone centrali 
recto, ofculoque exftante brevi capillari-tubulofis. 


Nautilus tefta recta , articulis ftriatis , geniculis laevibus 
elevatis, Lian. Syft, N,l. p, 2. p. 1164. N. 286, 


Sic ego quidem elegantifimam, nec minus raram, Nau- 
tili iftius fpeciem , inftituto iteratis vicibus diligentiffimo 
examine, defcribendam cenfui Longitudo reftacei iftius 
trium fere linearum ; craffitudo bafeos non nifi tertiae partis 
lineae unius fuerat. Forfan tamen et aliter fe habent ifta 
alias? Teftula tereti-fubulata recta turrita laevis alba; ftriis 
elevatis, alternisque fulcis impreffis denis, duodenisve rectis 
fubtiliffumis omnem longitudinem ejus percurrentibus, Arti- 
culis feu concamerationibus annularibus inanibus excoloribus 
pellucidis mundiffimae inftar cryftalli, indirectum fibi jacen- 
tibus decem, alternantibus cum geniculis five diaphragmati- 
bus internis cylindraceis, duplo quam articuli fint, altioribus, 
| lia albis, 


252. —. .Obfervatio LE 


albis,.et opacis novem. Siphone centrali recto capillari- 
tubulofo , continuato per concamerationes pariter, et 


parietes internos ommnes..et fingulos, atque ultra bafin ^: 


ofculo brevi., et ipfo capillari- tubulofo exítante. . Pe- 
culiare itaque. Nautilus hic id habet: quod in eo necar- : 
ticuli ultra genicula , nec haéc ultra illos externa in teftae 
fuperficie promineant : quod articuli duplo. geniculis fint 
breviores five tenuiores: quod tam genicula, quam articuli , 
annulares referant cylindrulos, nec torulos globulofos aut 
elliptoides ovatos: quod articuli fint excolores hyalini pellu- 
cidi, aquae five vitri ad inftar, dum genicula contra opaca 
funt, et lactei coloris: quod tam elevatae, guam alternantes 
cum iis imprelTae ftriae fubtiliffimae absque interruptione a 
bafi ad apicem excurrant, licet per genicula duntaxat, nec 
per articulos, exaratae videantur effe; id quod pelluciditas 
horum, et illorum opacitas facit. "Microfcópio teftulam a 
bafi apicem verfus infpice, omnem utrisque, quam longa 
eft, fuperficiem illius recta percurri videbis. Idém micro- 
. fcopium exacte itidem detegit fuà ex opacitatc fiphonem, ' 
per pellucidos articulos continuatum. F afciam Náutilum. 
hunc dixit Linnaeus; forfan melius: pellucidum annulis al- 
bis fafciatum ? Su SR CIEN 
Is. AVautilus Acicula. —— Moab 
Nautilus tefta recta turrita aciculari laevigatiffima torulofa 
polythalamia; articulis diaphanis inículptis ;- genicu- 
lis duplo altioribus opacis 5; fiphone centrali recto 


^ : » 5 "4 
osculoque exítante brevi, capillari-tubulofis, Y 


. . Unam, vixque fémialterám longus lineam ; craffitu- | 
dine bafeos ne quartam quidem ejufdem adaequat partem, 
Acicularis omnino, in apicem faftigiatur refpective elonga- ' 
tum acuminatum gracillimum, tantum non capillarem. .. Me- 
dius caetera inter Nautilos Fafciam et Radiculam; ab hoc - 

| | DEA d jos laevo- - 


— 


Defcriptiones Zoologicae eic. | 253 


laevorem torulorum, ítriarumque defectum; ab illo formam. 
turriculae non tam tereti- fubulatam, quam torulofo-acicu- . 
larem acuminatiffimam participans. — T'orulos globulofos opa- 
ciores, cum annellis diaphanis infculptis alternantes numero 
in diverfis variare obfervavi a feptem ad novem ; hos utpote 
inanes pro concamerationibus , ícu articulis, illos contra, 
quamquam globulofo-convexos , pro diaphragmatibus , et 
refpective geniculis, habeo.  Liris porcatos five rectis, five 
obliquis, nec hos, nec illos unquam , laevigatifimam imo 
Cut dixi) utrorumque fuperficiem externam femper vidi. 
Siphunculus, qui capillari- tubulofo brevique ultra teftu- 
lae bafin exftat ofculo, et ipfe capillari-tubulofus, rectus- 
que, et centralis eft. , | 


16. Nautilus Radicula. 


- Nautilus tefta recta oblonga torulofa fubaequabili polytha- 
lamia; articulis fubquaternis ovatis laevigatiffimis 
diaphanis; geniculis fubinfculptis opacis; fiphone 

centrali recto, .ofculoque brevi exftante, capillari- - 
tubulofis. : 


— Nautilus tefta recta, oblongo-ovata, articulis torofis gla- 
| bris. Linn. Syft. N.l. P.2. p. 1164. IN. 285. 


Cornu Hammonis filiquam radiculae referens.  P/anc. 
Conch. cap.6. p.4. Tab. x, fig. s. | 


Tefta perquam faepe exigua, microfcopica tenerrima 
nivea laevigatiffima nitens diaphana oblonga teres fübcylin- 
-dracea torulofa; conftans articulis jam tribus duntaxat, jam 
quaternis , interdum et quinis, ovatis, fuübovatisve inae- - 
qualibus ,- totidemque interne concamerationibus per al- 
terna diaphragmata feu parietes parallelos non nihil impref- 
fos fegregatis ; et fiphone centrali recto, parietes fingulos. 
permeante, capillari-tubulofo, ofculo brevi confimili, ultra 
teftae bafin tantifper ista Striae itaque nullae, fulcive 
ye "P E in. 


y, 


« 


254 —— Obfervatio Lt. ; 


in externa ejus fuperficie. Articuli jam oblongo-ovati, jam 
ovati praecife, aut et fubglobofi (qui intermedii funt) longi- 
tudine craffitudineque non iisdem in fingulis. Longitudo 
tefítulae unius duarumve linearum ; craffitudo tertiae lineae 
partis, ! 


17. rgonauía Argo, 


Argonauta tefta cymbiformi fpirali monothalamia, trun- 
J cato-carinata; rugis utrinque transverfis divergen- 
tibus plicata; apertura ampliffima fuübcordato- trun- 
cata, retrorfum arcuatag. carinae margine duplicato- 
dentato, ire Rm | 


Argonauta carina fubdentata, Linn, Syft. N, 1. P, 2. p. 116r. 
. N.r. Born. Muf. Caef, p. 140. fig. p. 139. 


Nautilus, .4/drov. Teft, p. 260. Bonan. Muf. Kirch, 
p.436. IN. 13. Tab.2. fig. 13. Ginan. ll. p. s. lit. b. - 
Tab.3. fig, 29. Knorr, 'V.1. p.a. Tab.2. fig. t, 


Frequens in adríatico mari, magnitudine (pro aetatis 
diverfitate) diverfiffima, Vereor, ut a fepia re ipfa aedifice- 
tur; cum fepia quamvis forte fortuna per maris jactari fluctus 
fit vifus. Sed nolim hanc tantis, totque teftibus, movere 
liem, Etiam Cancer Bernhardus, Diogenes etc, Murices 
Buccinaque inhabitant, quorum teftas minime aedificarint, 
Tefta Argonautae eft calcarea, nivea , laevigata, transpa- 
rens, papyraceae teneritudinis, rigida, fragiliffima, nec 
fiecti patiens. Cymbae (reverfa)) affectat formam, in fpi- 
ram inflexae; Anfractu conítat unico monothalamia,. ad cen- 
trum fpirae contracto, fubintrante, humiliore ; aperturam 
contra verfus, magis magisque ampliato, altiusque tantisper 
affurgente: Is marginem verfus externum in carinam, atnon - 
nifi truncatam , fübcomprimitur ; extusque plicis utrinque. 
transverfis, fubundato- divergentibus , rugarum ad inftar, 

| | | o dafs hinc 


; Defcriptiones Zoolopicae efc. |. 255 


hinc teretibus, illinc canaliculatis , exaratur , quae ubi-ad 
carinae truncatae laterales pervenere margines, in breves, 
dentes dicam? an aculeos exítant obtufos? eamque dupli- 
cato-dentatam, five duplici aculeorum ferie muricatam red- 
dunt.  Plicarum aliae integrae, aliae rurfum, eaeque alter- 
nae, non nifi dimidiatae, ut fere in Agaricorum lamellis ufu 
venit, funt; ex quo, minus crediderim recte, rugas non- 
nulli bifurcatas dixere, cum reapfe bifurcatae non fint, fed 
integrae dimidiatis mixtae, Apertura ampliffima , oblonga, 
fübcordata, retrorfum convexo-arcuata, apice ipfo truncata, 
bafi vero dehifcens, et verfus fpirae centrum fermicirculo 
oblique excifa, incraffato margine. Color teflae totius ni- 
veus immaculatus, dempta duntaxat duplice aculeorum ca- 
rinae ferie, quae ex albo primum difute füblutefcit, tum ex 
luteolo fufcefcit, ac ex fufco denique nigrefcit. | 


19. Eirudo adriastica. 


 Hirudo teres, corpore foveolis transverfe feriatis per- 
tufo. | 


Pifcibus marinis frequens adhaerens, Corpus mol- 
lufcum , nudum, laeve, frigidum, füperne fufcum , cucur- 
bitae lagenariae, aut alembici inftar obovato-caudatum, po- 
ftice nonnihil incurvum , artubus undiquaque deftitutum. 
— "Et tale quidem animalculum iteratis faepe vicibus , marinis 
- adhaerere pifcibus, vidi, fuperiore parte depreflo-conve- 

Xxiufculum , inferiore , qua haerebat, planum. Stylo non 
- absque difficultate aliqua in aquem detrufum marinam, illico 
— ere, anoque (utrinque extremis ) in orbiculum mollufcum 
^ albidum diaphanumque dilatatis promovere fe coepit illud ; 
— depac&o videlicet primum eo ani in phialam, eo vero oris, 
duplo, quam oppofitus eft, ampliore, locum, quo eumdem 
- figeret, quaerens. Ut porro fe proniovit magis, magis iti- 
deni, quod antea contractum , vix quinque lineas P 

| | erat, 


B x Obfervalio LI, 


fuerat, figurae obovato-caudatae , et Íncurvae , ad pollicis. 


usque intervallum elongatum fuit; figurae deinceps factum 


tereti-fufiformis,ac denique tereti-hliformis. Apparuere tum - 


in graciliore jam, magisque fufco-rubente, et fubdiaphano, 
quam longum erat, corpore, plurima in transverfas feries 
ordinata tubercula albida, diaphanaque, ut annellis tuber- 


culofis ftipatiffime cingulatum dicere potueris, —Credidi Hi-. 


rudinem Linnaei muricatam corpore terete verrucofo, feu 
Bafteri Hirudinem pifcium prae oculis me habere, obftupui- 
que ad gisantaeam hujus refpectu meae plusquam pygmaeae! 


At poftea, 'quam hacce in corporis diductione aquam intra 

emortuum denique fuerat animalculum , patuit tum enim- - 
vero decantata aqua, et cadavere vermis in chartam bibu- . . 
lam excepto, oculorum illufio, — Disparuere fiquidem albida - - 


ila tubercula, feu verrucae , et color quoque rediit prifti- 
pus, fufcus et opacus; tuberculorum vero loco, nil nifi 
foveolas exiguas transverfe feriatas microfcopium detegebat, 
in quibus intra fluidum guttulae aquae pellucidae nidulantes, 
verrucas illas mentiebantur, 


x9. Afeidia papillofa, — 
Aícidia oblongo-fubovata, gibba; corpore adipofo-coria- 
ceo, faturate coccineo , tuberculis fcabriufculis un- 


dique muricato ; aperturis oris anique fetulis auran- . . 


tiacis compreflo -fubulatis obfitis. 1 


Afcidia fcabra tuberculis coccineis, Linn, Syft, N. L 


P, 2. p.1087. N.r. | | 
Tethyum coriaceum, — Bohad/ch. p, 13o. T. 1o. fig.r. 


Saxis fübmarinis Tergefti alMolo adhaeret. Eft animali 
huic mollufco corpus adipofo-coriaceum , craffum, faturate 


coccineum, faxis, bafi fixum plana, inaequales in lobos, five - 


ramulos (pedes alii vocant) diflenta,.erectum, oblongo- 


ovale, 


N 


Dejfcrirtiones Zoolopicae efe. —— 257 


- ovale, teretiufculum, medio, furfüm verfüs, non nihil gib- - 
bum, forma fere ürcei, five amphorae, qua aquae foteriae 


felteranae quaquaveríum deferuntur. Undique illud extus 
papillis nodulofis concoloribus ftipatiffime adfperfum , muri- 
catumque eft, per exficcationem tactui fcabriusculis ; apice 
collo brevi, terete, obtufo, affurgente inftructum, cujus in 
fumtnitate os, five apertura hiat circularis, ex contactu ani- 
malis in crucem ag riüdam primum, tum ftellam rugofo 
multiradiatam contracta ; ora limbi aperturae cirrulis, fetis- 
ve adipofo-paleaceis, compreffo-fübulatis aurantiaco- flaven- 
tibus ftipate obfita, Corpori huic ad latus alterum dimidio 


- €Circiter ab apice poliice ramulus brevis, etipfe tereti- cylin- 


— 


* draceus, collo fümmitatis ad ainuffim fimilis excrefcit , in 


cujus itidem vertice anus, five apertura altera dehifcit, illi 
colli quoad omnia fimillima, X Vifcerum loco, tubus cylin- 
draceus inanis ab apertura oris bafin verfus defcendens, in- 
deque flexus, ani verfus apecturam adícendens, tubi inftar 


 communicantis, hiat, ad aquam, (alimentave?) in-rurfum- 


que egurgitandam. Animal hoc, intra aquam molle, ubi 
contingitur, illico egurgitata fiphonis inftar aqua, fefe contra- 


fs für mumque cartilaginis ad inftar rigefcit, ut vixdum aci- 


ula pertundi poffit, 


20. -AÁfcidia adipofa. 


. Afcidia oblongo-ovalis , gibba; corpore adipofo-coriaceo, 
hyalino- cinerafcente , fubdiaphano, laevi; | aper- 
turis Oris , anique nudis, ex contractione rugofo- 
Ílriatis. ; , Es 


.Et haec quoque in faxis, lapidibusque fübmarinis Ter- 


3  gefti al Molo, tum et ad Aqu ias gradatas, fixa reperitur, 


priori ratione figurae fimillima , attamen major aliquantum, 
craffiorque. Subftantia corporis adipofo-coriacea, gelatinae 
— inftar plus minus diaphana, craffa, hyalino-cinerafcens, lae- 

— ANov. 48, Phyf. Med, T, VIII, Kk viffima, 


— «d 1 - 


ssg — .. "Obfervatio LI. 


viffima, punétulis aquofe fübrubentibus , atemorum inffar, ^. 
maculata,.ex contractione animalis, egurgitata aqua, rige- ^ 
fcens, firma, fübcartilaginea, tactui duriufcula. Situs cor- 
poris, ut in priore, erectus , fixus ; bafi videlicet plana, 
inaequales in lacinias hinc inde procurrente, faxis haerente; - 
Apertura duplex, circularis, nuda, nullis ciliata fetulis, ex 
contractione rugofo-flriata; oris altera, eaque terminalis in | 
fummitate colli brevis cylindracei; altera ani in ramulo late- 
rali, itidem brevi et cylindraceo, ad diftantiam pollicis cir- 
citer, infra collum terminale, procurrente, Per eas, quam 
ingurgitavit aquám, alimentave, egurgitat, cum volet, ite- 
rum, adminiculo alio nullo, quam tubi cylindracei inanis, 
inter utramque communicantis , contractione, Differt ita- 
que ab Afcidia gelatinofa Linnaei colore, et quod prae co- 
lore pluris eft, ítructura corporis, quae ab ea Tethyi alte- 
zius Bohadfchii diverfiffima eft. 


ar. dfeidia inteflinalis. --— 
Afcidia fafciculata, cylindracea, laevis, albida, membra- 
nacea diaphana. | " 15 A 
Aícidia laevis alba membranacea.  Líun. Syft. N.I. P5. - 
p.1087. N.3- Tros 
Tethyum fafciculatum. — Boliadfch. p. 132. T. 1o. fig. 4. 


 Pifeatores, qui glomum animalium horum integram, 
bafi cohaerentium , et alieno, in focietate velut, corpori | 
haerentium, attulere, Uva di Mare, vocarunt. Qao jure? | 
nefcio; nam et Fucus Acinaria L. Uva di Mare, illis di- - 
citur, Uvae interim tamen. non admodum male aequipara- | 
tum hoc denique fuifle videtur Vermis mollufci. iftius aggre- ^ 
gatum. Siquidem , ut ad me allati erant, plures fcilicet. | 
fafciculatim aggregati , figurae finguli mammillaris, hemi- 
fphaeroidicae, aut fubovatae faltem, in magnitudine circi- 
| ter 


Dejcviptiones Zoologicae eic, | 299 


ter avellanae, bafi fua uniti, loboque tendineo- adipofo, 


* 


compreffo, criftaeformi, omnes fimul faxo haerentes , et 
fixi, apice contra papillis binis hiantibus, haud admodum 
ab invicem fejunctis , ac tantisper eminentibus ( terminali 
dltera, altera laterali, et humiliore) inftructi ; botri pluribus 
ex uvis in unum glomum collectis, referebant non peffime 
imaginem. [n id modo haud inquiram ; novane foetuum 
propago, hoc fuerint in ftatu ? an contra, botriformem , e 
mari educti, ob corporis duntaxat contractioném , affumpfe- 
rint fornam ? Erant profecto reliquos inter, quamquam 
pauci, aliquot tamen , qui aut debita jam in aetate, aut qua 
demum cunque de caufá, ad pollices duos, treíve elongati, 


übcylindraceam, ex ovata bafi, habebant formam, apertu- - 


ris ad fummitatem binis gracilioribus cylindraceis fiftulofis 
praediti, terminali altera, altera laterali, humiliore tantisper. 
fita loco; atque hi quidem non jam uvis, fed pulmonibus, 


- pecorumve inteflinis, quam qui, fuere fimillimi, ut dubium 


füpereffe poífet nullum , inteftinales Linnaei Afcidias effe. 


i Eft Mollufco huic fubftantia gelatinofo-membranacea, laevis, 


flexilis , elaftica, frigida, plus minus (intra aquam faltem) 
albida, diaphana, duplice, ut videtur, veftita cute, arcte 
appreffis ; exteriore altera, eaque mucofa magis, et, five 


. per fenium, aut mortem faltem animalis? decedente de- 
| mum, olivaceo- fubflavefcente, tandemque deliquefcendo 
à fufcefcente, quam ftellulis femel exiguis fuperficialibus linea- 
( ribus aurato -flaventibus , dentatarum inflar rotularum, 
- undique obfitam vidi; interiore altera, eaque membranacea 


- 8lbido-hyalina diaphana. Figura illi lineari - fubcylindracea, . 


aperturis apicem verfus hians binis, breviffimis, annulari-cy- - 
- Hndraceis; terminali altera, orisloco; altera, ani ad inftar, 
. laterali, et humiliore ; utraque ofculi labio nudo , integro, 
ex contra&ione plicis convergentibus ftriato-rugofo; com- 
- municantibus inter fe tubo cylindraceo fiftulofo recurvo, quo 
. &quam, MU. iud introfumpta , ad lubitum , aut certe 

EE 2 ftylo 


260 :| Obfervatio LI. 


ftylo irritatum rejicit animal. Quaerit Linnaeus , ante et 
iffhuc revocandum fit Afcidium Bafteri, Op. fubf. I. p. 84. 
T. ro, fig. 5.? Vereor nihilominus , ut animal , quale qui- 
dem praeftantifimus propofuit autor, fimplex am ipullaceum, 
hamulis extus undique (quibus fe velut pro lubitu cataractis 


affigere poffit ligneis) obfitum, cum noftro laevi, fubcylin- 


draceo , femper bafi fixo , femperque in plurium, fui fimi- 


lium , focietate convivente, Íeu verius ex eadem cum plu- 


tibus bafl fixa enato, RAS omnino fit, aut effe poffit, Et 
mirum íane fit, fi exactiffimus ut eft Baíterus, ne verbo 
» focietatis illius meminiffet , qua plura identidem Afcidiae 
hujus noftrae, velut in f£ afciculum individua aut concrefcere, 
aut bafi faltem colligari folent, fi quidem de Mollufco hoc 
noftro locutus fuiffet, is, qui aperte animal Linnaeana inter 
faum haud inquit reperiri. 


32. -Adinia equina. 
ACünia femiovalis, laevis, rugarum , ftriarumque ex- 
pers, coccinea. 


. ACtinia femiovalis , laeviuscula. Linn. Syft, N.T. P.2. 
p.1088, N.r. 


"Urtica rubra Rondeletii, J4/Zrov. Zooph. p. $68. Plus. KE 


. Conch. p.43. Jonit. Exfang, p.72. T. 18. 


"Tergefti faxis fübmarinis copiofe fixa inhaerens. Piíca- 
toribus Cazzo roflo audit, Speciofiffimuni hoc adriatici ma- 


ris animal , dum intra aquam marinam fefe explicuit , fatu- | 


 ratiffime coccineo partibus omnibus füperbit colore immacu- 


latum. — Simillimum caetera Actiniae fenili Linnaei , ab. ^ 
eadem tamen defectu cumprimis transverfarum trunci annu-. ^ 


larium rugarum, tum et colore , longe quam elegantiflimo, 


diyerfum. Plene dum fe fe dilatabilis illius explicuit apex, Hs 


protenfis EUROPEE fuis plurium concentricarum ferie- 
TUMP 


 Defcriptiones Zoolopicae etc. 261 
[ 
runi tentaculis tereti fubulatis, Echinum: faxatilem craffo in- 
 fiftentem ftipiti, rubérrimoque ünctum colore, te videre 
putes. Non tamen cruftaceum ,, mollufeum imo vero eft 
ilii corpus fübcoriaceo-adipofum , laeve , frigidum , nullis 
undiquaque five longitudinalibus , five tramsverfis hotàtun 
ftriis, rugis, fülcis, Tineisve ; ; unicolor undique, fübcylin- 
-  draceo-ovatum, . aut fi ita vis, oblongo-femiovale , erectum, 
-. bafifeffile, et fixum, apice fornicatum, terminatumque prae- 
putio elevato hemifphaeroidico ; in verticis centro apertura 
(oris? an ani? aut utriusque fimul?) pertufo; atque multi- 
plice tentaculorum corora fub apice redimitum, | Marina ex 
aqua, fi cum faxo, cui fixum haeret, eduxeris, aut ftylo, 
fi immerfum aquae , irritaveris , illico introlabente. praepu- 
tio ,,redu&isque ; qUa,2 ieicio, dus adipofis tentaculis, et 
contraéta dilatabilis apicis apertura, coccineum femiovatae 
figurae tuber majufculum , apice rima umbilicali oblongo-lu- 
nata, undato-contracta notatum afpicias ; ; quadruplo ex 
contra&tione factum minus, informe, impervium. . Pofterol, 
- five Cul de cheval a popularibus pafüim dici, meminere au-- 
. fores, Eorum tamen nullus exactam dedit figuram.  Com- 
moda ea eft, quam germanicus Linnaei interpres Statius 
. Müller Syft. N. T. 6. de Verm. T. 3. f. I. propofuit, quae 
- quamvis non nifi Acüniam fenilem L. exprimat, et huic ta- 
inen etiam exprimendae defervire poteft, dempto modo co- 
lore, et transverfis corporis, fub tentaculorum corona , .an- 
nularibus rugis, fulcisve; in aequabiliffimo A ctiniae equinae 
trunco numquam confpiciendis. 


23. inia fenilis. ir di 
» A&inia fübcylindraceo-ovata , rugis transverfis annulari- 
bus cingulata, olivaceo-virens. 


Acünia fübcylindracea , transverfe rusofa. -Linm. Syft. 


N.L P.23. p.1088. N,.2. Sat. Müller. Tom.6. 
 Nerm. Tab.3, fg. I. 


Kk 3 Au c Mica 


262 5* ^ Obfervatio LL 


Urtica efculenta. P/anc, Conch. p. rro. etc. Tab, 6o. 


fig. E. et F, M 
Urtica major.? Jouft. Exfang, p.72. Tab.18. 


- A&inia rugis orbicularibus, probofcidibus multis  teteittnd 
Bafler. Subf, 1. p. 121.. Tab. 13. £3. 


Pifcatores Tergeftini Cazzo verde vocant, nec efculen- 
tum afferunt, Magnae inftar Caftaneae, rupibus, aliisque 
fübmarinis lapidibus haeret bafi fua fixum corpus mollufcum 
fubcoriaceo-adipofum , olivaceo- viride, laeve, frigidum, 
rugis transverfis annularibus cingulatum, apice umbilico cot- 
rugato femipervium, Explicat fe illud marinam intra aquam 
diducto primum lente terminali umbilico in oris ? anive? 
aperturam circularem; prótenfisque quaquaverfum, pigetri- 
mo cum motu, quae fub dilatabili illo apice recondita velut 


erant, tentaculis adipofis tereti-fubulatis, aquofe olivaceo- . 


viridibus, femidiaphanisque , fphaeroidico - echinatum dein- 
ceps format corpus; centro verticis inter tentacula illa ad 
fex lineas alta, in praeputium hemifphaerico - convexum, 
umbilicato -pervium elevato,  Affurgit tum et inferum quo- 


que corpus in cylindrum arrectum ad pollicis ufque altitudi-- 


nem, denarii caefarei diametro, annulis, aut fi vis , rugis 
transverfis , alterne viridi-olivaceis , albidisque omnem per. 
altitudinem variegatum;  didaciturque una et difcus apicis in-: 
tra tentacula medius, in pileum velut obtufifime conve- 
xiufculum olivacei coloris immaculatum ;  praeputii centro 
hiante pervio per oras introrfum ciliato- denticulato ; ambitu 
pilei illius praeputialis , quinque circiter tentaculorum ferie- 
bus concentricis coronato. DBafteri gura non bona, .- 


24. AGinia felina, 


Actinia cylindrica , longitudinalibus picta lineis bruneis, 

. — alterneque albidis ; ; tentaculis exfertis bafi viridibus, 
apicem verfus caerulcis, - 

. FULE AGi- 


RJ 


1 
LH] 


Defcriptiones Zoelogicae efc. — 263 


Actinia cylindrica ftriata laevis, glande muricata. Linum. 
Syft. N.I. P. 2. p. 1688. IN. 3. Stat. Müller. 'Tom.6. 
Verm. Tab. 3. fig.2. Vertex, absque truhco : non 
vero et fig. 3. 


- A&inia rugis lorigitudinalibus, probofcidibus longis craf- 
i fis. Bafler.. Subf.l. p.120. T. 123. fig. zr. 


Urtica vario colore, praeprimis caeruleo,. efculenta. 
Plauc. Conch. p.rro. etc. Tab.6o. fig. D. C. D. 


- Tergeftinis Matrona di Mare , qui efculentam eífe ne- 
gant; quamvis id genus piícatorum quaíque paffim ejufce- 
modi maris. faeces, aqua tantillum elutas plenis plerumque 
obligurire foleat buccis, Animal longe quam elegantiffi- 
mum , et reliqua fui generis inter, forfan maximum. | Mol- 
bfc et ipfum eft, iubisptiue fubcoriaceo -adipoíae. Saxis 
haeret marinis, bafi fixum plana. Figura illi cylindrica; 


. apice non tam. truncata , quam fornicato - potius.convexa, 
|. praeputio ícilicet elevato, obtufe convexiufculo , laevis. 


centro verticis pertufo-umbilicato ; peripheria umbilici, five 
aperturae oris, interne tuberculato- crenulata. ^ Altitudo 


trunci feu corporis cylindracei fere tripollic aris: craffitudo 
eontra. pollicis.femialterius. | Corpus ipfum extus Taeve, li- 


I neis pictum longitudinalibus (ftrias Linnaeus, Bafter rugas 


dixit) alternatim. bruneis , albidisque plurimis parallelis, 
rectis. Praeputio apicis elevato , pulvinato , faturatiffime, 
et tantum non nigro - bruneo , tomentofüm quamquam nor 
7 fit, holoferici tamen inftar nitente, immaculato, lineis circu- 


j lisve nullis exatato. Ejusintimó im difco, apertura, üt dixi, 


v 


oris orbicularis , hians , ambitu. ex tuberculis exiliffimis cre- 


- nulata, rugis in rimanr lunatam contrahenda; dum extimam, 
ex adverfo,, ejufdem praeputii peripheriam quadruplex, aut 
et quintuplex tentaculorum .íeries contigua et concentrica 


- eoronat plus quam. bipollicarium, tereti-fubulatorum, adipo- 


po» laevi bafin vertus elegantiffime holofericeo-viri- 
diuni, 


EN | Olfervatio PES M C. 


ww 


dium , apicem autem verfus caeruJeo-violaceorum; tentacu- | 
lis intimae feriei ftriga interne longitudinali ferpentino- undata 
percuríis jam albida, jam ex albido-laete virefcente, aut et 
(ad lubitum velut animalis) caerulefcente,  Peculiare AGi- 
miae huic eft, tentacula non habere , ut congeneres , re- 
- tractilia, Senilis, equina, judaicaque Linnaei, limacum i in- 
ftar, tentacula fua exferunt jam, aut retrahunt alias , atque 
intra dilatabilem apicis feu praeputii limbum recondunt.  Fe- 
linae contra exferta femper funt , nunc in orbem patentia, 
arre&taque ; nunc neglectim iterum, pro lubitu velut, füper- 
injecta praeputio , aperturaeque oris. . Pluribus. continuo 
diebus marinam intra aquam, eamdem aflervavi; numquam 
ea, vel ftylo irritata, more reliquarum, fe contraxit, re- . 
tractis tentaculis; frequentius tamen per diem, propria ve- 
fut voluntate, feu inftinctu, ex una fe in alteram convertit 
partem, toto fémiprocumbens corporé ,'dum fe fe arrigat | 
pro lubitu iterum , explicata quaquaverfum tentaculorum 

eorona, : 


^ 


os. Aüinia Judaica, 


Actinia cylindrica, laevis, truncata ; praeputio plano; 
aperturae oris margine cirrulofo, 


Acinia cylindrica , laevis, truncata; praeputio interne . 
undulato, laevi Linn. Syft, IN, L.. P. 2. p. 1088. 
N.4. | 


Colum marinum, JP/aum, Conch. p.42. Tab, 4. £6. 
lit. G, m í 


Frequens mollufeum hoe animal fubftantiae fübcoria- . 
ceo-adipofae, non rupibus modo fubmarinis, fed et lapidi- . 
bus paflim quibusque, conchisque, bafi fua plana fixum ad- — 
haeret; jam denarii duntaxat, alias vicenarii caefarei diame- 
tro, et amplitudine; figurae, extra aquam, heniipbecea : 

aut 


« Defcriptiones Zoologicae efc. 265 


aut et femiovatae , inftar Lycoperdi Boviftae , convexae, 
coloris fordide albidi, quandoque et aquofe fubbrunefcentis ; 
laeve, apice umbilicatum ; umbilico nunc orbiculari, alias 
oblongo-ovali; peripheria umbilici fufco-nigricante. — Piíca- 
tores Pifchia (Piícia) cano vocant. . Atque tale quidem hoc 
animal eft, dum extra aquam in minus fe contraxit volu- 
men. Marinam intra aquam repofitum , poft breve quietis 
- fpatium, explicat fe lente apertura primum oris; attollitur 
animal oblongo-femiovata figura; tum et fenfim diffundere 
-. fe praeputium occipit per lobatas velut plicas, in difcum pla- 
num, circularem, horizontalem , terminantem , qui in cy- 
liadrum aífurexit, corporis truncum ; ultra eumdem tan- 
tifper in orbem effufum, centro difci medio (ore) magis di- 
du&o, orbiculari, pervio. Habes tum corpus moliufcum, 

cylindraceum , normale , cujus craffitudo eadem fere, cum 
ejufdem altitudine, pollicaris fcilicet, plano terminatum or- 
biculari, horizontali, itidem mollufco ,. plufquam pollicaris. 
diametri, in difci centro apertura oris circulari pertufo, et 
. hiante; cirrulis adipofis exiguis ambitum aperturae internum 
snarginantibus. Eo ex orbiculari praeputii difco ,' verfus 
peripheriam ejus extimam, propullulare dein timidiufcule vi- 
debis in quinque aut fex concentricis contiguisque feriebus 
* adipofa animalis tentacula, numero non tot, quin plura te- 
- *teti-fubulata, lineas alta quatuor, aut quinque, coloris aquo- 
fiffime brunefcentis, et femidiaphana, quae pro lubitu, cüm 
volet, jam normaliter erigit, jam in horizontem reclinat pro- 
-cumbentia, aut irritatum flylo retrahendo recondit, corru- 
gato fimul. praeputii orbe. Color in evoluto plene Mol- 
1 iufco maximam. partem aquofiffime brunefcens, albido mix- 
tus, et fübdiaphanus. Truncus fcilicet cylindracei corporis 
bafi lineis longitudinalibus bruneis, alterneque albidis ufque 
ad mediam altitudinem pictus; Faícia latiufcula medii corpo- 
-ris albida immaculata, fupremus fub terminali praeputii orbe 
 "nnulus, itidem latiufeulus,, aquofe brunefcens, maculis ro- 


N. A8, Phuf. Wed, T. V IIL Li  tundis 


A 


266 . (o ^ Obferbatio LI... — : 


tundis albidis variegatus. X Orbiculare contra praeputii pla- - 


num, totum quidem brunefcens ,. attamen in areolas fimul 
ifofcelico-trigonas, in aperturam oris convergentes, alter- 


natimque faturatiores, dilutioresque difcriminatum. -Ethuie - 
quoque proprium eft, ex una in alteram fe frequentius per - 


diem convertere partem, efcae forfan quaerendi caufa? An 
non germanicus Linnaei interpres Statius Müller figuras Acti- 
niae Judaicae, et effoetae permutavit ? Pro judaica propo- 
nere videtur, quam ex Daítero Linnaeus pro effoeta citat. - 


1 


26. Laply[ia depilans. En 


Laplyfia ielongato-ovalis repens ; dorfo gibbo clypeato, | 


membranis lateralibus retroflexis femitecto ; tentacu- 
lis quatuor fubauriformibus ; ano dorfali. | 


Laplyfia:depilaus. Linn. Syft. N.1. Part. a. p.182. | 


N.T. Stat- Müller. T.6. Verm. p.66. Tab.2.f.r.- 
Lernaea, .Bohadfch. p.3. Tab.r. 2. 3. 


Lepus marinus Rondeletii primum genus.  Gefaer. p. 115. ; 


et I 16. 


Lepores marini duo pofteriores. 4/Zrov. Moll. p.83. - - 


| Minime rara T'ergefti, diciturque pifcatoribus Tagoja di 
Mare. Animal liberum nudum, mollufcum , fubcoriaceo-- 
adipofum, rependo fe promovens,. fubftantia carnis, quan- . 
. tum quantum eft, limacina, dempto folo: clypeo dorfi con- ^ 
cavo-convexo , elliptoidico-fornicato, craffo, duriusculo, ^ 
fübcorneo, Extraaquam in formam ovi majoris fe fe contra-- - 
hens, atque tum nigrum, maculis rotundis albis varium. 
Explicatíe fe marinam intra aquam ; fitque tum oblongum, 
fubtus planum, elongato-ovale, ex albo fulphuris inftar fla- 
vens ,.promovens fe, more limacum, rependo; fupra con- 
tra convexiuículum 5, antice quidem in-collum. velut. €: : 
: | j | | Gem 


- 


Defcriptiones Zoologicae efc. 267 


- - femicylindrace eum productum, capite (fi verum caput eft?) 


. craffiufculo, obtufiffimo;. poftice vero, dorfo in tophum ve- 
lut gibbum, fornicatum, oblongo-fübovalem exaltato; cly- 
peo fornicis concavo - convexo , duriufculo, fübcorneo, 
pulmones etc. tegente, membranula adipofa tenui obvelato. 
Lateribus corporis utrinque (inde a colli lateribus ad usque 
dorfi finem) membrana coriaceo-adipofa, craffa , oblongo- 
femiovali, pone anum confluente, inque dorfum utrinque 
retroflexa, plus minus nigricapnte, maculisque rotundis albis 


varia, alatis. Os anticum. terminale planum orbiculare fla- 


yum, in plano fectionts verticalis, conftitutum, ut caput ad 
OS normaliter truncatum dicas. Tentaculorum. paria duo in 
cápitis, five colli anterioris dorfo fita, laxe inter fe, velut 
in quadrum, ordinata, craffiufeula, adipofa, ad lubitum re- 
tractilia, cinereo- nigricantia ; anticis binis cylindraceis, trun- . 
catis; pofticis cylindraceo-conicis , fübauriformibus. | Anus 
in dorfi apice conico-tubulofus, niger, apertura hians, nor-. 
maliter erectus, exítans, membrana reflexa pro lubitu ob- 
velandus. Latus dorfi dextrum , pone collum, foramine 


hiat majufculo orbiculato, rugis in centrum convergentibus 


velut ftellato-radiatum, membrana laterali, in dorfum retro- 
flexa obtegendum. Oculos detegere nullos potui. . Et quis 


oculos dicat, quae Bohadfchius bina vidit punctula atra, 
| eandido ci circello ? 


| 27. -Holothuria —— : 

Holothuria tentaculis vicenis cylindraceis, apice papillo- 
ío-ramulofis; corpore terete , verrucis obfito, hinc 
conicis, illinc cylindraceis tubulofis, 


Holothuria tentaculis fafciculatis ;; corpore papillis, hinc 
fübconicis , illinc -cylindricis. — Linn. | Syft, IN. I. 
P.». p. rogo. IN.3. Síat. "Müller. T.6. Vekm. p. 96, 
N,3. Tab. 4. fig. 3.4. 


pb... Hydra 


— 


208 ^ — 7 «95 svObfektütio LIT. | 
eacarin Bohadjch. p:79« Tab. 6. et 7. fig. 1.2. 3.4: 


, Mentula márina. Planc. Conch.- Appen. 2 2. P: 108. Jonff. 
p.77 Tab. 20.1. . 


vedi prima lipehis Rondeletii. Alrov. Zooph. 
"p.599. Jonfl--Ext: p.75. Tab.19.- 75 


A 


| Sub nomine Vecchio marino ,. tum et Cazzo d mare, q.— 
pifcatoribus Tergeltinis iterato. accepi ,. frequéns.. enim.in 
Adriatico datur iar,. Ux vero reliqua, mollufca, fic et hoc, | 
alia fe:extra aquam, aut jam. emortua, , aliaque iterum ,. ma- 
rinam intra. i aei et viva, praefentant forma... Vix and | 
credas animal;.adeo a fe diverfum ipfo, fi diflentum , aut 
&ontractum intueare. Veteres, hodiernis minus B naturae | 
ferutatores fyftematici, mancas. demortuorum, ut jam. egre- | 
gius. Dobadtehius adnotavit , plerumque. propofuere MolL- 
Jufcorum. figuras ,. retentis obfcoeniflimis .vilis- pifcatorum - 
plebis nominibus; hint tam fübleftus, ut plurimum, difü- 
*ilisque in divinando labor, quodnam. defcripferint animal? 
 ordinandaque rite fynonymia.. .,lteratis ad me vicibus allatum | 
-fuerat corpus fpithamam fere longum ,. fuper uno crafütudinis | 
pollice, liberum , .apodum,. teretiufculum ,. figurae, conoi- - 
&eo- fübfutforrais: , extremitatibus ícilicet .( magis ea Ani?) | 
non nihil attenuatis utraque tamen obtufa,. .hemifphaeroi- ] 
dico-convexa , et impervia, Atro id, quantum quantum - 
fuit, colore tinctum erat uhdique ,-et mucofüm ; laeve qui- 
dem, attamen et verruculis. nodulofís omni ex parte .obfi- - 
tum; fübítanfiae cattilapineo-adipoláe , adeo , ut hoc in - 
contractionis ftatu, nianibus contrectatum, aut conipreffum, | 
raeter extimani epidermidem adipofo - mucofam , rigidum, 1 
2 HMEHTE tactaique duriffrmum fe exhiberet, fcindi vel acutif- 
fimo cultro perdiffcile: Quid. eo jam Facerenu?- ad quodnam 
"jnollufcórám relegazem genus? /Cazzo- di mare repetebant. 
 Bhewenes identidem , et. manibus. longiufcule..tractatum,. 
eni: € , : pru- 


Defcriptiones Zoolopicae eic. "^ 269 
ki , - i 


- sprurigine inquiebant eafdem affectare, atque urticarum more 
- uftulando morficare. In pelvim denique aquae plenam ma- 
rinae injeci; diducére tum illud fe lente ad duplum primae-- 
..vae longitudinis ,..duarum fcilicet fpithamarum ,. fpatium ; 
teres undique, et aequabiliter cylindraeeun? de fe, papillis 
tamen fimul undique muricatum verrucofis exítantibus adi- 
| .pofis 5. fuperne quidem. ex ovata baó, conico - acuminatis, 
3nagnitudine inaequalibus ;. inferne contra tereti- cylindra- 
.eeis, gracilioribus, et aequalibus 5. utrisque ad excernen- 
dum pituitofum humorem eapillari- tubulofis, et pro lu. 

bitu retractilibus. ...Color ea in diductione corporis papillh-- 
rumque in dorío quidem plus minus nigricans; fubtus vero 
albido, five aquofe lilaceus, . Extrema corporis, ifthinc. os, 
anus illinc (mutuo oppofita). occupant. Licin praeputium 
paraboleidicum. retractile.laeve nudum productus, apertura 
«hiat circulari integerrima fummo in apice. lllud antica in. ex- 
tremitate, et quidem in-plano orbiculari ,; ad corpus verti- 

' eali, -aquofe. incarnato, laevi, tentaculorum corona redimi- 
to, centrale, dpertura itidem hians circulari integerrima; 
cui interne fertam refpondet cartilagineum dentium quinque 
bifidorum in orbem cohaerentium; cirrulique adipofi plurimi, 
-tereti-fubulati. "l'entacula (in extima plani orbicularis antici 
'peripheria) viginti, cylindracea , aequalia, quatuor aut 
' quinque lineas alta, adipofa, retractilia, alba, apice reapfe 
truncata, papillis tamen. protuberantibus, et in orbem or- 
- dinatis, ftellatim radiantia; 6t, fi ita velis, ramulofa. . Exti- 
mam , ut dixi, ea peripheriani plani orbicularis. (cujus cen- 
- trum os occupat) ferie fimplice, et ftipata coronant, nor- 
- gnali ad illud fitu, adjectasque fingula fuam ad bafin exter- 
——man valvulasdhabeht trigonas adipofas horizontaliter,' colla. 
. xis. ad inftar; patentes, quibus ad fe mutuo conniventibus, 
" «dum irritatum ftylo animal, téntacula, planumque oris orbi- 
 *eulare contrahit, oinnis apertura oris antice clauditur, - Ju- 
'«undum ,' dum. vita perftat , fpectare eft ; aquai ut identi- 
EU c mat L3- dem 


Nh vii us Obfervatio LI, 


dam lüdens ; totoque contremifcens corpore, pofticam 
ani per aperturam, velut e Üphone, egurgitando exal- 
tet falientis ad inftar fontis, idque cumprimis tum, cum 
prehenfum forte manu, omne, momento temporis, corru- 
gando contrahit corpus! at id paradoxum etiam, aliquot, 
"Ubi fata vocant, horis antea, ut pia in prolem mater, fuis 
eamdem inclufam adhue ovulis, cum vifceribus omnem, mo- 

rituro brevi e corpore eliberet, Neptuno Patri eamdem con- 
creditura deinceps, ut ne fibi commoriatur una omnis! In- 
sternam animalis ut inveftizarem ftruéturam, difcidi, at quanta 
cum difficultate! tenaciffimum, duriffumumque, quam lon- 
gum erat, emortui corpus. Caro illi coriaceo-cartilaginea, 


digitum fere craffa, rigida, dura, fcindi difücillima , futu- ' 


ris interne transverfis annularibus, cartilapineis, parumper 


exftantibus, et ftipate parallelis plurimis per omnem cincta .- 


longitudinem ; laminisque coriaceis longitudinalibus et ipfis 
quoque albis, ac tricarinatis ab ore ad anum percurfa quin- 


que ; carinarum in fingulis intermedia, duplo, quam TBaI- - 


ginales fint , altiore, 


/98.  ereis. cirrofa, 
Nereis fanguinea, tentaculis oris capillaribus longiff imis; 


capite cirris utrinque decem ; thoracis latere finiftro - 


fafciculis binis ftipitatis ramofiflimis, - 


Nereis tentaculis oris longiffimis; capite utrinque cirris de- | 


cem. Linn, Syft, N, l P, 2. p. 1085. IN. 3. 


Amphitrite cirrata, Fabr, F aun, Groenl. p.285. N. 269, | 


- TTerge(ti perquam copiofa ad maris littora, fucis, fpon- 
giis, Alcyoniis radicatis.-adhaerens, perinde ac conchis, - 
cancrisque aculeatis limofo obrutis luto , intra quod fe, li- — 
bera caeterum, libens recondit, fubcylindraceum fibi ex eo * 
formans indumentum, ex n (copam. tentaculorum oris, m $ 

: aro 


2d 


/Defcviptiones Zoologicae etc. so S 


ftar comae cincinnatae emittit, aquam colore rubro inqui- 


nans, efcae praedandae ergo. Eft ea tota fanguineo-rubra; 


intra aquam repofita, illico una cum tentaculis capillaribus - 


 longiffinis fuccum ex ore emittens concolorem , quo eam 


eodem tingat colore. Corpus illi lineare , teretiufculum, 
caudam verfus nonnihil attenuatum , pollicis unius, etiam 
cum tempore femialterius longitudine, diametro craffitudinis 


unius fere lineae; exannulis velut, five futuris compofitum 


monaginta plus minus; numerus certe annularium harum 


- futurarum in diverfis individuis, majoribus, aut minoribus, 


a fexaginta aliquot ad nonaginta ufque variat. Caeteruni 
mollufcum nudum, Jaeve, lumbriciforme, Suturae corpo- 


xis fingulae, ad marginem utriusque lateris, partis inferioris, 


duos juxta fe pofitos contiguos, brevesque (interiore mi- 
more) pedunculos habent ovatos, mollufcos, corpori con- 


colores, apice finguli in fetulam adipofo- capillaceam , bre- 


viffimam , albidani, : abeuntes ; ut feries quavis ex parte du- 


plex longitudinali minimorum pedunculorum verius, quam 


 tentaculorum lateraliuri exinde oriatur, Caput anticum ter- 


minale nihil admodum a reliquis corporis articulis differens, 
riff quod tantifper craffius fit, ore hiat antice circulari, mar- 


gine utriusque fateris cirris coronatum adipofo-fetaceis albi- 


dis utrinque decem inaequalibus; inferioribus fenfim brevio- 


"ribus, rectis tamen.  Centrali porro ex ore fcopa integra 
. plurimorunr tentaculorur longiffimoruni (corpore tamen 
ipfo breviorum ) fimplicium adipofo - - capiliarium aquofe 


| incarmatorun; emergit ad lubitunt ; quae intra áquam ex 
"conftanti motu im glomum capilloruu crifporum fübro- 
— tundun cincinnatur, ad praedam utique facilius. irretien- - 
dam? fuccum evütiienido identiden rabrum.,. quo áquá 
inquinetur. Segmentum annulare corporis a capite pro- 
Ximum (quod thoracis inftar confiderari poteft) a latere 


finiftro fafciculos binos contiguos breviter fLipitatos, fru- 


| 
| 
| 
| 


ieuli ad inítar plumofos , ramofiffimos ; rubros, et im 
áqua: 


272 | | Obfervaíio LI, 


aqua erectos , emittit, De his nihil Linnaeus! adeffe ta- - 
amen femper vidi, | | | b. 


29.  ereis adriatica. 


NNereis obfcure rubra depreffiufcula, capite exferto fub. 
tricipite; c cirrulis binis breviflimis terminalibus, du- 
pliceque ocellorum pari poftice notato; thorace 
utringue trifeto, 


Frequentiffima Tergefti ad maris littora in limofis cana- 
Jium, tum et inter Ulvam.Linzam ; a pifcatorum prolibus ^ 
iagna in copia collecta pro efca minorum pifcium hamo | 
capiendorum. Scolopendram primum (et quidem marinam. 
Linnaei) credidi, donec diligentius examinatam, Nereidem | 
vidi effe. Has inter, quamquam Pelagicae Linnaei, Bafte- 
rique proxima, notis tamen peculiaribus coníftantibusque, 
manifefto ab omnibus diverfa, Corpus iineare, deprefíio- 
fubcylindraceum, mollufcum, nudum; initio, quantum eft 
totum, faturate obfcure rubrum, tum morte interveniente 
expallefcens, linea duntaxat doríi longitudinali rubra, dum 
totum denique intra aquam albefcat fubdiaphanum; diverfae 
(pro aetatis credo diverfitate) longitudinis, nec femper ar» 
ticulorum annularium eodem numero ; jam etenim bipollicare i 
futurarum non nifi fexaginta aliquot; jam quadri- aut et quin - 
quepollicare etiam, cum centum plus minus fegmentis, Cas 
put parvum, exíertum, reliquo anguftius corpore, oblongo- 
fubovatum, apiee obtufiufculum, terminarum fere füperne | 
tentaculis five cirrulis binis albis adipofis brevifimis, inter 1 
Quo non tam tuberculorum, quam verius circellorum nigro- - 
rum, aut fi malis ocellorum , paria; ftipatum utrinque ad ^. 
latus corpufculo capiti-an pediformi , fimplice, craffiufculo, — 
 Oovato-acuminato , rubro; qua de caufa et illud fübtriceps, - 
five ex tribus velut compofitum dixi; perinde ac illud Ne- 
 reidis pelagicae Bafteri, Sub£2. p.133. T,6. £.6. Thorax — 
im feu ^ 


- Defcriptiones Zoolopícae etc. 273 


feu futura a capite prima, cirris utrinque lateralibus tribus, 


albis , adipofo-fetaceis, longitudine inaequalibus ; intümo 
reliouis altiore longitudine duarum futurarum ; tum inter- 


medio, aliquantum breviore ; extimo breviffimo.  Annula- 


ria abdominis fegmenta in diverfis individuis, ut dixi, a fe- 
xaginta, ad centum usque, microfcopio in emortuo intra 


aquam cadavere diftincte pumeranda; quot demum cunque, 


fingula omnino inferiore in parte, verfus lateralem utrinque 


marginem, tubercula, five corpufcula habent duo mollufca, 
rubra, ovata, pediformia, juxta fe, in eadem transverfía li- 
nea, pofita, apice fingula in fetulam brevem albidam abeun- 
tia, microftopio clare videndam ; ut adeo duae utrinque in 
infera corporis parte longitudirales feries tuberculorum pe- 
diformium (aut fi contendas tentaculorum lateralium) exinde 
enafcantur. "Anus ori oppofitus aíftera in extremitate termi- 
nalis, reliquo tantillum anguftior corpore, obtufus ; fetis, 


de CGiris, ut Pelagica Bafteri, nullis, 


30. AVereis pellucida. 


INereis alba,  diaphana, tentaculis capitis cirrofis trium 
parium. | 


Frequentem Tergefti cum Nereide cír irrofa inveni intra 


"Alcyonium gelatinofüm , tum et inter Mytilos bidentes, 


byffo fua littoralibus faxis haerentes, iimofo maris fedimento 


 delectantem, quod tranat, corporique etiam, facci ad inftar, 
 eircumyolvit. Corpus teretiufeulum, fübtus (intra aquam) 


longitudinaliter fulco excifum, aequabile, ano duntaxat gra- 
ciliore, feu non nihil attenuato; duos, alias et tres pollices 


Jongum, craflitudine fübtilioris chordae muficae ;laeve, nudum, 
3mollufeum , album, diaphanum, interne longitudinaliter fla- 
" vefcens, ex transparentia vifcerum articulato-concatenatorum 


 flavicantium? jam longius, jam et brevius; hinc et fegmen- 


tis corporis annularibus (per microfcopium intra aquam 
. ANov. 48, Phyf. Mid, T, VII, Mm di» 


LJ RUE - Obfervatio LL - 


diftincte numerandis) modo centum et viginti, alias et cer- 
tum quinquaginta, Caput vixdum a reliquis corporis arti- 
culis diverfüm, magis tantifper oblongum, triplice cirrorum,, 
feu tentaculorum, adipofo-fetaceorum, alborum, brevium 
pari inftru&um; uno in ejufdem apice, tum utrinque ad la- | 
tus altero confimili, Series longitudinalis duplex ad quodvis. 
latus corporis in infera ejus parte tentaculorum. pedifor- 
mium mollufcorum alborum , in fetam fimplicem longiufcu- 
lam abeuntium; ut adeo et in. hac quoque Nereide quodvis . 

corporis fegmentum inferne ad lateralem. marginem duos. : 
ejufinodi pedunculos juxta fe in eadem transvería linea pofi- 
tos habeat. Nereidis noctilucae Linnaei (quam tum propter | 
. parvitatem, tuni praeprimis ob defectum debitorum micro- | 
fcopiorum non defcripff) hic duntaxat memini; jucundum ea | 
mihi iteratis faepius vicibus dcdit fpectaculum, Nam cum j 
cancros forte quospiam brachyuros aculeis dorfo horridos, | 
Iimofoque maris fedinrento liberaliter undique obrutos, qui 
bus confervae fucique increverant varii, retuliffery domum; | 
accidit vefpere quodam , cum jam tenebris coelum omne . 
obfcuratumi effet, cubiie ut fübintrarem meum ;. imprudens | 
hic in eum venilocum, quo eos repofüeram Ccancros; cum- | 
que nefcio quid? agens, eos adhucdum vivos:commoviflem, - 
flatuque oris in eorumdem ex fucis madentem, lutofamque - 
incurriflem fuperficiem , difcurrentes quaquaverfum illico, 
yelut in juniperetis ex Lampyride noctiluca, fulgurantes | 
flammularum vidi fcintillas , mornento temporis . evane- | 
fcentes, ut némpe. ex motu, .animalcula, limo, maden-. 
tibusque haerentia fücis, conquievere. Atque id qui- 
dem phofphorefcentiae Nereidum phaenomenon, quoties. 
dein de induftria ore, flabellove concitatum in easdem im; 
tenebris impuliffem acrem, eodem femper cum fücce(fu, ex-. 
pertus fum, .4 


- 


ls ducto ba. dl Laer Lio m idi 


I A 

31, Aphiae — 
TEN S ;5 tab 

x v ANO 


 Defcriptiones Zoolopicae etc. 278 


3r. .phrodita fquamata. | 
- Aphrodita lineari-ovalis, nuda, fufco-nigricans , fquamis 


 füpra dhüodecim parium cataphra&a ; : pedibus utrin- 
que, viginti quatuor; 


! A bhrodica oblonga, dorfo fquamato , fquamis viginti qua- 


tuor. bio Syft. N.l P.2. p. 1084. IN. 3. Bafler. 
Subf. II. p. 66. Tab. 6. fig. 5. 


Aphrodita punctata oblonga, pedibus non cirratis, fqua-- 
mis punctatis , medium ddorfi non occupantibus, 
Fabric. Faun. "Groenl; p.3rr. Nr.a29r. 


Ad maris littus, utrumque inter Lazaretum (Netto, e 
Sporco) in fedimento limofo adhaerente fubmarinis plantis, 
—Cancris, Spongiis, etc.. Corpus mollufcum , oblongum,. 
lineari-ovale, ex fufco nipricans (etiam nigrum, octo lineas 
longum; unam, aut femialteram latum; conftans fegmentis, 
. praeter caput, duodecim; fupra depreffo- convexiufculum, 
íquamisque homogeneis, et concoloribus obovatis nudis 
planis exiliffpe tuberculatis viginti quatuor, duas in feries 
 «conjugatim ordinatis cataphractum 5 fubtus nudum planiufcu- 
- jum, ftris transverfe impreffis tot, quot corporis fegmenta. 
Caputparvum, reliquo corpore tantillo anguftius, rotunda- 
. .tum, tentaculis fenis exiguis inaequalibus retractilibus in- . 
Ítructum ;. ore terminali fubtus in tubulum exiguum cylin- 
"draceum evolvendo. Anus capiti oppofitus fub fquamis po- 
Íticis, fetulis aliquot porrectis obfitus. Pedes, aut papillae 
verius pediformes, marginales ad corporis latera; utrinque 
-duplo fquamis plures; nempe viginti quatuor quovis in la- 
tere, una longitudinali in ferie ordinati, (binis identidem 
unaquavis fub fiuama) finguli breves, mollufci, craffi, con- 
—colores; et ipfi ternis minoribus, tuberculis, five papillis, 
E terminati; e quorum quovis fafciculus fetularum 
tium aurato-flaventium eminet, naturae reipfa adipofae, et 
^ Mm 2 pro 


276 —- v Obfervatio LT. 


pro lubitu nonnihil prolongandarüm, rigefcentium nihilomi- 
nus, et dum deficcatae funt, edam (sriceo:nitehtim Fa-. 3 
teor vero, me fetofum illum pilum, qui (ut Bafterus inquit). 
fingulis füb fquamis e corpore exfürgit inferiore, et apice 
nodulo terminatur oblongo, haud obfervafle ; diftinctam ea. 
de caufà judicarem fpeciem; attamen nec Fabricius eum- . 
dem obfervavit! hac enim ew de caufa, pedes non cirra- 
tos dixit, : 


22. AMedufa drnbr iata. 


Medufa hemifphaerico- convexa, margine fimbria finua- 
to-crifpa, circumferipta ; tentaculis oris inferi octo-: 
nis; elongato- obóvatis , planiufculis , et ipfis mar- 
gine apicem verfus crifpato- fimbriatis, — '* | 


Pulmo-marinus Matthioli. .4/drov. Zooph. p. $75. Jon- 
fon. Exfang. p. 74- Tab.rg. - Tabern. p.1524. 


Potta marina. Aldrov. P.5 376: JJonfton. em P 74b 
MAREA oU 19. 


Quovis fere zeffus maris cum ffuxu Tergeftum adichéas, 
ubi poft refluxum , retro Lazareto Sporco in littore depo- 
nitur. Pifcatores Potta marina vocant, afferuntque: corpoti | 
-in mari fe lavantium,. fefe affigere, illud ar&e ftringendo, 
 pruriginemque in eo uftulantem caufare. Credat, quivolet. . 
-Ob tentaculorum, five: verius brachiorum numerum, credi- - 
-deram primum Pelagicam Linnaei, Lófflingiique effe polea : 
Medufam,  Sed.laconiciffima utriusque deícriptio! nec ci- 
tatae , ab alterutro: faltem, Aldrovandi et. Jonftoni ut ut - 
non optimae figurae, quas non poterant non vidiffe! et quod | 
caput rei eft ,, margo , ut Lófilingius ait, laciniatus, incur- - 
"Vus tentaculis octo notatus! Ergo tentacula non oris centra- 
lis!. fed marginis! Saepe in. extremo portus Tergeftini pro- 
Lj cupRdA a QMolo vocant prope Lazareto netto) conftitutus, — 
| : undu- - | 


Defcriptiones Zoolopicae efc, 277 


ütidulatis matis fluctibus, dum aeftu ferveret id níaxime, in 
littus Mollufcum hoc propelii fpectabam, nec eo pulchrius 
^quidquam, dum partibus integrum omnibus, fanumque ad- 
hucdum perítitit, quod refluentibus dein undis, fabulofo in 
littore ftratum , et femideliquefcens , vixdum cognoviffem 
amplius, ranarum fpermati, aut pituitae, glacieive pelluci- 
dae fimilius. Amplum ei corpus, gelatinofo- mollufcum, 
eraffüum , laeve , frigidum , tremulum , diaphanum, grave, 
figurae obtufe hemifphaerioidicae , fupra convexum , fübtus 
- concavum, pilei hemifphaerioidici ad. inftar; coloris fuperne 
vitulini, feu flavo- argillacei, fubtus albi, five verius exco- 
loris, glaciei pellucidae fimilis; Diametro amplitudinis 
unam, aut et femialteram fpithamam adaequante. Margo 
peripherialis (dum vivit et viget animal) digitum craf- 
fus, exítans fimbriae ad inflar mollufco-gelatinofae., finuato- 
crifpus, faturateque caeruleus, perit ;^aut deliquefcit taaien, 
brevi, praeprimis morte in littore intercedente, ut ne vefti- 
gium quidem ejus appareat amplius ; idem de colore vitulino 
partis fuperae convexae intellige , qui ita. demum evanefcit, 
utin demortuis, quos pifcatores adferunt; fruflra inquira- 
tur, im albidum, feu excolorem potius, et pellucidum mu- 
tatus. Os in parte infera concava centrale, circumfcriptione 
orbiculatum , cinctum miargine exftante homogeneo, feu 
gelatinofo-mollufco , concolore , tentaculi$ (brachia. potius. 
dixeris) octonis coronato, elongato-obovatis , ex tereté 
planiufculis ,' craffis,; ejusdem fübftantiae gelatinofo.-mol- 
Jufcae, apicem verfus latefcentibus et extrorfum lorigitudinaz 
Jditer femiplieatis,, margineque utrinque fimbria finuato-crifpa 
4eaerulea ; demum deliquefcente, cincinnatis- - Apex tentas 
eulorum ipfe plus minus acutiufculus; neutiquam tamen adeo 
productus, ut in figuris Aldrovandi et Jonftoni exhibetur, 
Eorumdem longitudo fere fpithamalis diametro transverfa. 
.pilei minor 5 folentque bafim verfus .pinnulis hotogeneis 
fuübovatis appendiculata effe. Color illis albo-hyalinus,; dia 
TM Nd. Mm 3 : phanus 


578 BC Y Obfervatio LT. 


phanus, dempta fimbria marginali caerulea. Inferiore pilei 
in parte, extimum ejus inter marginem, ettentaculatam oris . 
orbitam, quatuor occurrunt introlabentia foramina orbicu- - 
lata majufcula in crucem, ut dicimus, ordinata, feu angulum | 
 jnter fe mutuo intercipientia rectum, Haec genuina anima- 
lis integri, valentisque defcriptio ; fabulo minus profundi 
littoris , alternisque fluentis, et refluentis aequoris undis 
quaffatum, cribratumque, non nifi mutilatum, et mire defor- 
matum, dum coliiquefcat penitus, in littore poft refluxum 
reperias; brachiis faepe, fimbria yero femper, deftitutum, 


35. Sepia otbopodía, 


| Sepia corpore ecaudato, exoffe, tentaculis octo ; margi- 
.. mis, brachiorumque experte, : 


Sepia corpore ecaudato , tentaculis pedunculatis nullis, | 

- Linn, Syft, IN. T.xz. P. 2. p. 1095. N. 1. Fabric, 

Faun. Groenl p. 360. N.351. £affelqu, It/palaeft, - 
p.482. N.t3r, ER 


-Polypus. .4jdrov. Moll. p.14. 15.16. et 43.  Jonffon. 1 
Exfang. p.5. T.r. f. 1. Gefner. p. 110. b. : 


' Frequensin cibum undique affumitur, partim utLoligo,in | 
butyro cota, et infperfa dein citrorum fucco; aut etin jufcu- - 
lo,vulgo Brodetto,  Pifcatoribus Polipo, Polpo, etiam Folpo - 
promifcue audit, Corpus mollufcum, fubcoriaceum, nudum, - 
laeve, fubtus partibus omnibus tentaculisque album , im- - 
maculatum; füpra contra atomis primum confertiffimis rufis 
infperfüum, tandem velut confluentibus, ut denique totum . 
dilutius, aut faturatius fufcum evadat. Conftat id.facco | 
ovato obtufiffimo, nülla marginali laterum membrana alato; 
antice capiti, five collo fuperne uftito, et continuo, fubtus - 
contra libero, hiante, et aperto, margine apertura femicir- | 
culari integerrimo 5 intus atramento anthracino Wes E 

| | n Col o3 


1 
NUS M 
eS 


Deferiptiones Zoologicae efc, 279 


 Collo (ut dixi, fuperne cum facco cohaerente) brevi, cy- 
lindraceo, apice non nihil in caput intumefcente, et in- 
craffato , ad cujus latus utrinque oculus magnus orbicularis 
convexus, pupilla atra, intra iridem albam. Eidem collo 
inferne intra faccum tubulus cylindraceus inanis et utrinque 
hians, adhaeret, tunicis involutus, ad humorem excernen- 
. dum * ? Caput apice redimitum corona coriaceo- membrana- 
cea dilatabili octogono - infundibuliformi , tentaculis octo 
elongato- fubulatis coriaceo-adipofis, in ftellam erecto-pa- 
tentem fadiante; in cujus fundo os (capitis verticem termi- 
fans) demerfum , maxillis, aut, fi malis, dentibus binis, 
offeis, validis, ad fe mutuo conniventibus , atris , fübtri- 
quetro aduncis, inaequalibus terminatur. Dentes hi extror- 
fum teretiufculi, introrfum vero longitudinaliter canalicu- 
lati, bafi utrinque lobulo brevi rotundato appendiculati (et 
hinc quaft trilobi) funt, "Tentacula parti facci fuperiori re- 
fpondentia, fuperne, ut dorfum, fufca; inferne, ut reliqua 
. utrinque, alba; fingula vero fübtus cotyledonibus longitudi- 
 faliter adfperfa fübcartilagineis  campanulatis feffilibüs, fini- 
plice, dupliceve ordine "feriatis, Saccus corporis hac it 
fpecie offis expers, : 


(084 Sepia officinalis, 
Sepia corpore ecaudato , margine dorfi laterali longitudi- 
naliter membranula anguíta alato 5 ofle dorfum ten- 


dente fungofo -pumicofo cymbiformi ; tentaculis de- 
cem, binis longioribus, 


- Sepia corpore ecaudato,, margiínato; tentaculis duobus, 
Liun. Syft. N. Tom. I. o3. 063095. N.A, 


-dillepis "Matihiol, p. 174. Gefuer. p.11. a.b. MIdrov, 
Moll.p.49.50« Jonffon, Exfang. p. 9. Tab. 1,fig.2. 3. - 


Eftur magna copia ubivis, absque noxa. WVocant eam 
 pifcatores: Sepia, Miagnitudine, et atramenti copia antece- 
dentem 


289. e Obfervatio LI. 


dentem octopodiam excedit. Corpus et huic mollufcum, 
fubcoriaceum , nudum , laeve, fubtus album immaculatum, 
füpra faturatius nonnihil fufcum, diverfo tamen in diverfis 
individuis modo. —Punctulis primum frequentiffimis , con- 
fertiffimisque fufcis; dum magis magisque omnem per fupe- 
ram fuperficiem confluant, Mas plerumque elegantius co- . 
loratus. Specimen ejurmodi habui, in quo dorfum facci ab-- 
dominalis ex fufco plus minus nigricabat, difco omni tener- 
rime albido-punctato, lateribus vero marginalibus , partim 
maculis orbiculatis albis inordinate fparfis, partim fafciolis 
oblique transverfis, riviformi-undatis, fimplicibus, bifurca- 
tisque, itidem albis, fpeciofe pictis. Saccus, five burfa fe- 
piae officinalis ampliata, oblongo-femiovalis, pharethraefor- . 
mis, fübcoriacea, nuda, laevis, apice obtufiufcula (in mare 
minus) bafi nufpiam collo, capitive cohaerens, imo libere - 
hians, et aperta undique, inferne femicirculariter excifa 5 fu- 
perne offe fubcutaneo dorfali tenfa ; antrorfum obtufe pro- 
currens, indeque utrinque latera verfus, arcu concavo de- 
fluens ; lateribus marginalibus a bafi ad apicem ufque, 
membranula coriacea anguíta, in facci tamen apice non con- 
fluente (fiffa ibidem, feu emarginata eft) alatis. Subcuta- 
neum dorfi os, quo facci corium fuperne fübtenditur, ob- 
longo-ovale , cymbiforme , fungofo- pumicofum ,. utrinque 
convexum, album, fupra cartilagineo-membranaceum, lae- 
ve, nitens, durum; fubtus elafticum , opacum, tactui fca- 
brum, et afperum, antice depreffum ; margine peripheriae - 
membranula cartilaginea exftante alato. Collum breve craf- - 
fiufculum cylindraceum, parietibus internis facci, circa me- 
diam ejus altitudinem ligamentis, feu membranis tendineis 
afixum ; terminatur capite fibi continuo, incraffato, füub- 
fphaeroidico; oculum utrinque ad latus habente magnum, 
hemifphaeroidico - conyexum ; pupilla atra, iride ex albo 
glaucefcente, anguíta. [ntrolabitur apice cáput, in os, | 
hiatu profundo gutturali cylindraceo, dentibus Ee E 
: Iniurus 


y Defeviptiones Zoologicae eíc. 281 


inftru&um binis validis inácqualibus offeis atris fübtriquetro- 
incurvis acutiffimis" conniventibus', forma roftri accipitrini, 
Oris hiatum in capitis apice , perinde. ac in fepia o&opo- 
dia; corona ambit fübcoriaceo membranacea fübdecagono- 
infundibuliformis, tentaculis ; » ftellae ad inftar, radians de- 

fübcoriaceo -molluícis ," tereti-fübulatis, binis triplo- 
müldrtioldqie longioribus ; ;. haec, brachia audiunt. paffim 5. 
ufu, ut volunt, a reliquis ditinéa ; quamvis et eo differant, 
quod eum o&o illa per omnem.longitudinem internam coty-. 
 ledonibus adfperfa fint campariulatis feffilibus fübcartilagineo- 
coriaceis, duplice tripliceve ordine feriatis, magis identidem 
magisque apicem verfus attenuata ; haec contra ipfo fub 
apice incrafiefcunt , cotyledonibus adfperfa nufpiam, quam 
in infera apicis incraffati; oblongo-ovalis, parte. Prominet | 
füb collo ultra faccum ex abdomine ortus fiftulofus ani (qui 
fimul et genitale) cylinder coriaceo-fübcartilagineus, ofculo 
hians Orbiculari integerrimo. De colore partium jam fupra 
dixi, ut nil demum, quod porro dicam, fuperfit, quam quod 
iridividua fpeciei hujus non numquam viderim, quae brachiis 
illis , quae longiora vulgo ejus tentacula dicimus , qua de- 
-müm cunque ex caufa, caruere; tum quod atramenti, prae 
reliquis fui genere fpeciebus, fit quam feraciffima, 


Dus UT d 35. Sepia Lolígo. 


/eBspiá: corpore cylindraceo -conico , caudato , offe pen- 
naeformi füubtenfo , cauda membranis alata, an- 
cipiti -rhombea ; tentaculis decem ; binis longio- 

- fibus. 

LOI, Corpore BER cauda ancipiti - rhombea, 
inn. Syft. N. T.I. P... p. 1096. N.4. Osbeck. 

| lt. Chin. N. 66. Fabric. Faun, .Groenl. p. 358. 

d IN, 350. 


N. 48, Plf, Mel, T. VI, — Nn .  Loligo 


282 (. . Oferuatio LL... | 1 


Loligo Salviani major. 4/drov. Moll. p.7:.  Gefuer. 
p.112. b. Jonffon, Ext, p. 10.. Tab, 1. fig. 4. 


Haec prae reliquis nobilium sülonum in menfis expe- 
tita; vocantque Calamari.. Eft illi, quam fepiae | officinali. 
caro nonnihil teneriór, maápisgué guílui grata; quamvis et. 
hoc forfan non nifi ab aetate, et magnitudine (ut ea diftin- 
Gio inter Lollium et Loliginem, inter 7gv9cv, et reuSidu, 
Sepiam mediam, et Loliginem) dependeat? certe Loligo, . 
ututcorpore, quam fepia officinalis, fit. graciliore refpecti- 
ve, minusque ampliato ; ad magnitudinem tamen, longitu- . ' 
dinemque, inter omnes fui generis , excrefcit maximam; 
cauda in junioribus acuta maá$is. obtufiore in fenioribus. 
Eft caetera et Loligini quoque faccus, mollufcus , fübcoria- - 
ceus, nudus, laevis; dillert tamen.àb eo reliquarum fepia- . 
rum, praeprimis forma; quae ei fere cyliudraceo-conica eft ; 
multo, refpective ad corpus, grácilior longiorque congene- . ' 


EPPT-. 


na eft mollufco-fubcoriacea obtuíe trigona, libere.ad latus | 
utrinque, alae inftar exítans, non tam. ipfo in laterum mar- - 
gine, quam dorfo. verius poftico longitudinaliter fixa hae- 
rens, inque facci apicem convergens, ac confluens; quo. 
demum fit, ut facci dorfum a medio ad apicem ufque, plano - 
rhombeo, clypei ad inftar, inftratum fit; liberisque illis — 
caudae pinnis Loligo , tanquam totidem alis, cum volet, - 
evolare extra aquam poflit, Eft et praeterea aliud, quo ab 
offcinali, Loligo, fepia non parum differt ; fübcutaneum 


Defcriptiones Zoologícae eic, 283 


Es 
fcilicet dorfi os, quod ei nullatenus oblongo-ovale, et utrin- - 


que convexum, nec fuübftantiae fungofo-pumicofae, fed 


cartilagineo -papyraceum potius eft, fubtiliffiumum, pelluci- 


"sdum ceryftalli ad inflar, et nitens, pennae anferinae forma, 


ovato-lanceolatum, manubrio bafi cultelliformi inftructum, 
fupra convexum, ac longitudinaliter carinatum , fübtus con- 
cavo-canaliculatum, — Partes corporis reliquae ab iis fepiae 
officinalis nullatenus diverfae, Membranulis videlicet affi- 
xum cohaeret.animalis (ubcylindraceum collum, non equi- 
dem ba(íi, imo vero internis facci parietibus intermedio inter 


ejufdem bafin, apicemque, loco ; incrafífefcitque tantifper,. 


| 
|^ 


ubi caput effe incipit; oculo ad latus utrumque inftructum 
grandi fubovali convexo, cum pupilla, intra albo-glau- 
cefícentem iridem intercepta, atra, Sed et eadem quoque, 
quae in fepia officinali, eft oris, maxillarumque, five den- 
tium , et prominentis inferne analis tübi cylindracei, et 
membranaceo-infundibuliformis coronae capitis, tentaculo- 
rumque, et brachiorum conflitutio, et horum numerus; ut 
adeo, quod jam porro addam, füperfit nihil, nifi, ut ne et 
coloris oblivifcar: hie per omne undique corpus albus, le- 
viffima interdum incarnatae rubedinis fuffufüus tinctura; dorfo 
nihilominus tam facci, quam colli, capitisque , et fuperio- 
rum tentaculorum , punctulis primum tufis cumulatiffime ad- 
fperfo, dein magis identidem , magisque fufco, punctulis 


o 


faturatioribus, five nigricantibus vario. 


36. Sepid Sepiola. 


-' Sepia corpore ecaudato, exoffe, auriculis lateralibus po- 
| flice rotundatis alato ; tentaculis decem, binis lon- 
gioribus, | 


Sepia corpore poftice alis duabus fubrotundis, Linn, Syft, 
N. T.I. P. 2. p. 1096. N. 5. | 


Nn 24 : Sepio- 


284 TUS" Obfervatio. LL 


Sepiola Bondeleus. Aldrov.. "Moll. p. 65. Gefiec p.114. 
Jonfton. Exfang. p. 1o. Tab, 1. fig. 8... 


Piurima in foro femper venalis proftat füb nomine Sepo- 
lini, editurque.a quibusvis paffim cochleari in butyro frixa 
cüm Limoniorum fucco. Convenit ea. corpore ; feu facco 
vaginali abdominis , tum offis dorfalis defectu, cum fepia 
octopodia , vix tamen longitudine pollicem excedit , tota 
fuperne plus minus fufca; fubtus alba. Saccus ovatae inftar 


burfae, rotundatus, obtufiffimus, mollufco-fuübcoriaceus, . 


nudus , laevis, collo fuperne continuus cohaeret , fubtus 
liber undique apertura hians, lateribus utrinque pone mediam 


longitudinem  membranula "fübcoriacea femicirculari plana 
(apicem facci haud attingente, nec confequenter confluente) - 


alatus. Partibus reliquis, nempe collo, capite, oculis, ore, 
tentaculisque , dempta rurfum magnitudine , Sepiae aut et 
Loligini fimilis. Sunt ei tamen tentacula illa octo minora, 


minus fübtriquetro-fubulata. quam in binis hifce pofteriori- | 


bus; quibuscum caetera et brachiis duobus longioribus 


congruit. Sepiarum differentiam ab offe, auriculis (feu la- . 
terum membranulis) adde et tentaculorum numero , defu- 
. mendam effe; jam. Scopolius, in-fine Anni quinti hiftorico- 
naturalis , rite obfervavit, in eo infelix, quod fepiam offici- - 
nalem Linnaei, pro ejusdem Sepia Media propofuerit ; of. | 
ficinalem contra adftzuens, quae nullo in mari exiftat, fci- | 


licet, duplice, quae in/facci dorfo, offe inftructa fit, - 


AY  Mflerias yubens. 
Afterias ftellata, radiis quinque lanceolatis, dorfo. gibbis; 


breviter undique. aculeatis ; aculeis partis inferae . 


marginum intimorum ferie duplici retufo-bifidis.. 


.. Afterías ftellata radiis lanceolatis gibbis, undique acnicóni " 
Linn. Syft.. N. Tom.f. Pus "1. 1099. 'N. 3. Fabric. b 


Faun, Groenl, p 367. N.3623.' 


^ — — 


D: 
ü 


Stella — 


Defcriptiones Zoologicae etc. 265 


Stella marina media , laete rubens, fpinofa. Barrelier, 
p.130. 1.1283. 


Stelia coriacea acutangula, | Bafler. Subf. l,  p.. 116. 
Tab.12. fig. 1 — 6. 


Stella marina echinata cometa. Column. Ecphr. Aquat. 
p.5s. fig. p. 6. 


Vocant paffim communi gentis hujus nomine Sfe//a 4i 

ré. Corpus fübmollufcum , velut fuberofo - cotiaceum, 
vel ; dum molle , fat fragile, ftellato- quinquepartitum (re- 

peritur et fex- et octo-partitum , radiis etiam quandoque 

inaequalibus , cometae ad inftar, at regulariter non ni(i aequa- 

liter quinquepartitum eft) horizontaliter patens, diametro 

extenfionis communiter quinque pollicari, atque tum longi- 

tudo radiorum duos non nifi pollices tantillum excedit; to- 

tum faturate rubrum ; tamen et magis interdum dilutum. 

Radii lanceolati velut ex ovata bafi, dorfo füperne con- 

 vexi, bafin verfus etiam gibbi; inferne (ex parte fcilicet 
oris) planiufculi, et fulco longitudinali in os ufque excür- 

rente, exarati ; aculeis brevibus innocuis, et apice albidis, 
. per omne dorfum nulla lege- per latera contra infera, fe- 
riatim fparfis, inuricati; funtque aculei hi ad lubitum mobi- 
les, innocue acutiufculi, fimplices ;. demptis, qui ad utrum-- 
.que fulci inferi lateralem marginem ferie duplice longitudi- 
nali accubant, et apicem verfus latefcentes compreflique, 
retufo-bifidi funt, ' Sulcus radii cujufque profundus ex rubro- 
"fufcus, papillis elevatis hemifphaericis umbilicatis quadru- : 
plici ferie longitudinaliter obfitus , quae papillae, ut ut ad- 
modunr humiles, in tentacula tamer zdipofa, hyalina, dia- 
phana, tereti-fübulata, circellis annulata pluribus , capitel- 
. loque fübovato,' et umbilicato terminata, ad pollicis ufque 
-aliitudinem pro lubitu exaltari poflunt, retractilia (ut in 
-Limacibus) cum vifüin, aut neceffe fuerit, iterum; Os in 
Buc "AU, Nn 3 infe- 


586 25 *- Obfervatíio LL 


infero ftellati animalis centro, apertura hians orbiculari, den- 
tibus inftruétum quinis offeis, non nihil exftantibus, ad fe 
mutuo conniventibus, | 


38. Aflerias aranciaca, 


A[íterias ftellata radiis quinque lanceolatis planis corpori 
continuis, una cum difco obfitis fupra piftillis cylin- 
draceis apice ftellato-denticulatis ; fubtus aculeis fu- | 
bulato- compreffis longitudinaliter multipliciter feria-  - 
tis; margine gibbis, transverfeque articulatis, 


Afterias ftellata, difco tentaculis hifpidis muricato ; mar- 
gine articulato , varie aculeato, Lim. Syft. N, - 
T.I P.2. p. 1100, N,8. | | 


Stella marina major fpinofior fufca, .Barrelier, pag. 130. 
Tab, 1281, mom ut 


Stella pectinata fecunda, —.4/Zrov, Infect, p.748. — — 
Stella marina major,  Jonflon, Exfang, Tab.8. fig.o. 


Et huic non nifi Sfe/la di /Mare paffim nomen , pifcato- 
res inter; frequentiffima in Adriatico mari; variat magnitus | 
dine plurimum, pro aetatis? diverfitate, Specimina habui, - 
quorum diameter amplitudinis fpithama erat minor; alia, in | 
quibus fpithamam excedebat; rurfumque alia plusquam bifpi- : 
thamalia; quorum fcilicet quilibet radius fpithamam fupera- - 
bat. Mollufcum ? pumicofo-feu verius fungofo-fübcoria- | 
ceum plurimis intus vertebris coagmentatum ; in vita flexi- 
le, et tamen fragile, exficcatione poft mortem durum, len- . 
tum leve, ftellam exacte refert quinqueradiatam , fuperne ^ 
planam, fubtus non nihil obtufe convexam 5. difco-corporis | 
medii cum radiis continuo, in unum, aut et duos tophulos - 
humiles convexos, excentricos fupra affurgente; ore contra . 

fubtus . 


Defcriptiones: Zoologicae etc. 287 


fubtus centrali, orbiculato, introlabente, quinisque inftructo 
dentibus. Quinque ejusdem radii lanceolati , totidem for- 
mant triangula elongato-ifofcelica, corpori bafi fua infiíten- 
tia, eique, ut mox dictum , continua, in eodem videlicet 


plano horizontali. Omnis haec fupera, feu dorfalis corpo- 
ris, radiorumque fuperficies coloris eft aurantiaco-rubri; ex 


rubro tamen fufcam dicas, ob piftillos (verius, quam papil- 
las) coriaceos cylindraceos ; mobiles, normales , femialte- 
ram lineam altos, apice truncato-umbilicatos , denticulisque 


marginalibus in orbem radiantibus fimbriatos, quibus, quanta 
quanta eft, ftipatiffime addenfatis, obfita eft, Margo radio- 


rum lateralis uterque, fecundum omnem longitudinem, ul- 
tra reliquam füperficiem elevatus, et gibbus, fpondylis nem- 


| pe transverfis plurimis albido- flavicantibus, fungofo- cotia- 
| ceis, convexis , ftipatiffime papillofis, transverfeque oblon- 
| gis , et didymis articulatus, feu in articulos annulares con- 
, tiguos gibbos transverfe fectus ; articulorum parte in dorfi, 

| altera in ventris paginam incurva, utrisque ab invicem ftria 
| impreffa. longitudinali femifegregatis, Color animalis fub- 
| tus, partibus omnibus aurantiaco-flavus.. Radiis inferiore 
| hac in parte, intra articulorum. transverforum elevatum 
| utrinque marginem longitudinaliter canaliculatis, id eft, ful- 
| co ifofcelico- triangulari- in os ufque excurrente excifis ; Cas: 
| nali ipfo faturatius aurantiaco , obfito papillis umbilicatis 
| humillimis , in quatuor feries ordinatis , per quas tentacula 
| tereti-fubulata , adipofa, alba, diaphana, circellis trans- 


verfis annulata , capitelloque apice infítructa , ad pollicis 
ufque longitudinem , dum incedere velit, exferit, retra- 


- hitque' limacis inftar. Supereít, ut jam et de aculeis ad- 


dam aliquid : hi in parte animalis infera numero plurimi 
coriaceo -füblignefcentes a duabus ad quinque et fex usque 
lineas longi, tereti- fubulati, cum tempore etiam com- 
preífi, albo-fubflaventes , ad. lubitum mobiles per omneni 


 Fadiorum longitudinem , plures in feries ordinati. Klaerent 


H 


— 


288 ^ Obfervatio LI. 


ii in fpondylis, five futuris transverfis annularíbus articulo- 


rum gibborum marginis partis inferae, numero in quovis. 
fpondylo quinque, in eadem transverfía linea, éxtrorfüum  — 
oblique verfi, et cum proportione longitudine ctefcentes,' " 
Hos praeter aculeos fortiores, et alios quoque duplici, tri-' - 
plicive longitudinali ferie flipatifme ambire videas fülcorum 


inferorum utrinque latera, oblique füberectos, ac directione 


contraria in fulcos velut conniventes: Hi multo reliquis et 


teneriores (ut ut caetera et fubftantiae et coloris ejusdem) 
et graciliores , minorésque , magisque fimul compreffi, ob- 
tufioresque; ac ubi margo lateralis bincrum quorumvis radio- 


rum in os inferne convergit, et ipfi quoque os verfus conni-  . 
vent, Spondylorum transverfalium brevior ea portio, quae - 


furfum in. dorfum reflectitur, ftria longitudinali f(emiimpref- 
fa, ab infera, abfcifía; aculeis interdum nullis; fimplice eo- 
rundem alias ferie ; alias rurfum duplice, et Jaxe parallela 


ejusmodi aculeorum ferie longitudinali armata invenitur; -nee- - 
tamen propterea (cum reliqua eadem fint omnia) ffe//am ' - 
Barrelierii majorem (pinofiorem etc. ab Ejusdem Jffella majore - 
aranciaca. minoribus fpinis ,'diverfam judico fpecie. Nam 
quod ad gibbam illam interiorem dorfi ftellam in hac pofte- 
riore attinet, ea non nifi in dorfo oritur ex contractione ful- ' | 
corum partis inferae,. dum animal extra aquam in ficcum re- 
pofitum, retractis tentaculis, fulcorum quoque canales con- 
trahit. Linnaeum non affequor, ut qui et in Syftemate Na- 
turae, et in Mufaeo Ulricae Louifae femper ad Afteriadent- - 
fuam aranciacam Iconem Barrelierii r28r. citaverit, quae - 
 manifefte Stella Barrelierii major fpinofior eft, et tamen - 

in Mufaeo Ulrico- Louifiano defcriptionem ex "Barrelierio | | 

ftellae majoris aranciacae adjecerit, quae cum ad Iconem | 

Barrel, 1285. pertineat , Afterias Linnaei equeftris effe 2x 


deberet! At litem hanc iis dirimendam relinquo, quibus 
Sebae, Linkiique opera ad manus fünt. Notatum 'hic fo- 


lum velim, figuram , quam Statius Müller ex Houtuyno. A 


Aíte- 


p 


— 


rn De /fcvif*iones Zoolopicae eíc. ^£9 


de éadi aranciacae Linnaei tribuit ; aliam longe deno- 
tare Aftériadem. 


 dxER Hfrerias hplocnemos 


vapecins radiata; soidot tereti- .fübulatis ;. articulatis, 'quin- - 


que, füpra depreffis; lateribus utrinque ferie duplici 
fpinarum obfitis, 


Stella marina leptotnemos. qase. Birois: D. Ih 
Tat 1282. fig. 4, 


Stella echinata Rondceletii; Gefner. p.153. Aldrov. 1n- 
Ios. p.52. : 


; Afterias ciliata. Stat. Müller. Verm. p. 140. Tab. » 
2. - fig; 5. At non, et ciliata Linnaei; 


Minime rara Tergefti i in mari adriatico, UN macilentis 
et gracilibus tibiis, feu radii, hanc fic Barrelierio vocare 
- placuit, etfi Afteriades, ut mox videbimus, dantur, quibus 
radii multo , quam huic. gfaciliores , magisque funt" exiles, 
Linnaeus elegantem: fpeciem; fuas inter, non recenfet. : Du-. 
bitat étiam Barrelieritis de Aldrovandi ex Rondeletio ftella 
 echinata, vixque eamdem cum fua exiftimat 5; attamen, ut 
verum fatear, dubitationis non aflequor rationem. ^'Vete- 
rum tam figurae , , quam defcriptiones , elimatae equidem, 
ut Recentiorum, haud funt ; at qui ab iis, numeris aliquid 
abfolutum:-omnibus exfpeétes, quibus bac in animalium 
claffe fyftema fuit nullum ? - Vulgare" animalis nomen haud 
intellexi, nullus tamen dubito, Ragno, overo Stella di Adare, 
dici.. Corpus medium Afteriadi huic difciforme , orbicula- 
tum, fupra obtufe convexiufculum , fübtus eadem ratione 
;Éonnihil concavum, diametri vixdum pollicaris ;. dorfo in- 
fcriptum 'areis: decem ex centro peripheriam verfus diver- 
- gentibus, ftellae inftar radiantibus ; alternis videlicet (inui 

AN. 4. Phy. Med, T.V HI Oo. inter 


290 —— NE Obfervatio Li. 0 E 


inter binos quosque radios refpondentibus) obcordatis, ni- 
gris, ferie fpinularum acicularium, mobilium, albarum, et 
diaphanarum fimplice, mediam per longitudinem percurfis ; 
alternis contra (radiis ipfis incumbentibus) duplo anguftiori- 
bus, linearibus fere, apice emarginatis, albidis, ftipatis la- 
tere utroque ferie longitudinali fimplice fpinularum earüum- 
dem. Osinferain corporis parte nigra, centrale, dentibus 
inftructum quinque, quinisque in orbem ordinatis, et in ra- 
dios fingulos hiantibus circumdatum ofculis ; quibus an non 
diverfi commifceantur fexus ? ignoro ; ovula certe. Afteria- 
dum in earumdem inveniri folent radiis ; quintuplicem in- | 
terim anum exiftimare videtur Barrelierius, Radii animalis 
de more quinque, corpori medio haud continui; imo eidem - 
verius per ginglymum velut connexi. Sunt ii ad tres miini- 
mum pollices elongati, craffitudine in. bafi plus minus bili- 
neari, teretiufculo-fubulati, fuperne non nihil depreffi, ex | 
meris fpondylis articulati, fubtus longitudinaliter teretes, et - 
nigri; fupra autem velut ex maculis alternis bruneo-rufis, - 
albidoque cinerafcentibus varii; margine laterali utroque ob- 
fito longitudinaliter duplice, maximeque contigua ferie fpi- 
narum mobilium , fuübulatarum , rigidarum , fragilium ,; ni- - 
vearum, diaphanarum quatuor , quinqueve lineas altarum. | 
. 'Tentacula retractilia (nifi ipfae hae fpinae fimul fint?) hac. 
in fpecie nondum vidi. Mirum eít, qua ratione, quanta- | 
que velocitate radios hos animal fuos, im ficcum extraaquam | 
repofitum, ferpentum inftar, identidem contorqueat! irre- | 
quietum donec (fragilés ut. funt) eosdem plures in partes, . 
una cum fpinis, diffringat , et ipfos aliquo adhucdum poft | 
tempore, mobiles. Spináe radiorum, fpinulaeque dorfi | 
corporis medii, vitri ad inflar, rigidae fragiles, et pungen- | 
tes. Ciliatam Linnaei ex hac Houtuynus, ac cum:eo Mül- —— 
lerus faciunt; minus opinor recte. .Certe Ciliata Linnaei, 
ut ex Darrelierio patet, fpinis caret; tripliceque fquamarum | 
inftrata. eft ferie. | "TD rapides 
( & ys .o.. Zffe- Lr 


Deferiptiones Zoologicae eíc. 20f 
4o. ferias parafitica. 


Aílerias radiata, radiis quinque lineari-füubulatis, articuta 
tis, fupra convexiufculis; fieripus utrinque duplice 
fpinarum ferie obfitis. 


Frequentem fupra Alcyonia, Spongiasque marinas, 
étiam intra earumdem anfractus, et majores poros nidulan- 
tem inveni, Haec fpecificis caracteribus antecedenti pluri. 
mum fimilis, fed pygmaea, ut ejusdem primum prolem cre- 
diderim , nifi.compluribus eam dein notis ab illa diverfam 


deprehendiflem. Supra corpore, radiisque nisra unicolor;. 


fubtus alba, velut ex incarnato. JDifcus corporis medius 
Orbicularis, quinquelobus; lobulis inter finum duorum quo- 
rumvis radiorum rotundatis, deorfum verfüs os reflexis; 
caeterum obtufe convexiufculus, pulvinatus, iisdem, ut in 
antecedente areis, nigris tamen omnibus, infcriptus; iisdem- 
. que etiam fpinulis acicularibus, et mobilibus, attamen aquo- 
fifime incarnatis obfitus. Subtus ex albo- incarpatus ; ore 
centrali, dentibus, foveisque in radios hiantibus, quinque, 
Diameter difci totius duarum , triumve linearum ; ex quo 
parvitatem animalis defume. Radii ex hoc corpufculo 
exorti, ginglymoque velut eidem cohaerentes quinque; in 
ftellam patentes, pollicem circiter longi, lineari-fubulati, re 


autem vera, tetragono-pyramidati, craffitudine bafeos vix 


unius lineae, articulati fpondylis octaédris, oblongis, magis 
magisque attenuatis , ginglymo velut nexis, füpra nigris, 
| convexiufculis ,- inftar fquamarum ovatarum fimplicis feriei, 
fübimbricatis ; fubtus planis fubincarnato-albentibus, pa- 
 rallelogrammicis, apice emarginatis, Margo lateralis radio- 
rum horum uterque duplice longitudinaliter ferie, et appro- 
. Ximata fpinarum acicularium mobilium trilinearium obfitus ; 
 funtque vitri inftar rigidae, fragiles, diaphanae, ex albido 
 fubrubentes , longitudinaliter ftriatae , retroductu manus 

| "o 2 afperae, 


892 --—— sw s Obfervatia Ll. 


afperae, et velut fubtiliffime ferrulatae verius, quamc liatae. 
Nec in hac quoque fpecie promufcides, five re ractilia 
obfervayi tensaculg. ied | 


Ti affer HAT Mt 
- Afterias radidta, radiis quinque lineari-fubulatis, articula- - 
tis, fupra convexiufculis , dorfo — feria- 

tini fpinofis, gi: ji ] 


. Elegantem hanc "Aitstiadein copiofiffi me. inveni. fuprá 
Miilieporam: cervicornem Pallafii, feu fupra Porum Imperati. 
cervinum, quem ad Fluftram fuam Linnaeus foliaceam mi- . 
nus recte citaverat. Eft haec Afteriadi parafiticae mox de-. 
fcriptae, et magnitudine, et forma, ftructuraque partium. 
corporis fimillima, ut ab uberiore ejus defcriptione. fuperfe-. . 
dere liic poffim , fi fnodo,' quibus ab eadem notis differat, 
dixero : colore eft undique füngüineo imrmaculato, fubtus 
duntaxat non nihil dilutiore. Spinae quibus füpra , (non . 
infra). echinata eft, et in difco corporis, et per radiorum 
dorfum, . laterüimque marginem feriatim, duas tresve lineas. 
altae funt, albae, diaphanae, aciculares , mobiles, vitri ad. 
inftar rigidae , fragiles ,  pungentes y. et retroductu. fcabrae. 1 
Lubens ad Afteriadem Linnaei aculeatam revocallem 5 fed. | 
Linkii (quem non pofüideo ) Tabulam citat 40. - fig. 7151 
Eamdem fcilicet, quam et ad Ciliarem fuam ; quae (fi fyno- | 
nymia Linnáei erronea haud eft) eadem cuni Stella Barre- 
lieri Ophiocnemo' Tab. 1295. f.1. . Alterias mea, Sangui-. 3 
nolenta. effe tam poteft parum , ác haec, mea Sanguinolenta, | 
cum Ophiura niei. eadem eft, ad quam ex Linkio Line ' 
naeus eamdem plane Tabulam 37- fig, 65. cari quam. j 
| egt ad aculeatam. ME adduxit, T 


T Ls 4 4 . ds à ; : cse 
api i4 ii ! uniidon 1g UNETU » - | J » ^ 


Dejcviptiones Zoologicae etc. (89$. 
: 42. . Echinus faxatilis. 


Echinus hemifphaerico- -deprefius ; ambulacris denis ; pa- 
ribus approximatis; areis longitudinaliter verrucofis. | 
EN SULINA TID PIA UDEIIO2.4WN6.. habvie. 

^ ' Faun. Groenl. p. 372. IN. 368. . Stat. Müller, Syft. 
N. T.6. Verm. p.149. N. 6. T.8. f.1.- 


Perquam Adriatico frequens in mari, vocaturque paffim 
Rizzo; in cibum vero aflumi non audivi, Corpüs, dem- 
ptis aculeis, magnitudine pomi mediocris; plerumque etiam 
minus; caftaneam , ut dicimus, italicam, vel et nucem ma- 
jorem vix excedens; figurae hemifphaerico - depreffiufculae ; 
diametro latitudinis , eam altitudinis , femper excedente, 
Mollufca inter numeratur ; utique ob fubftantiam animalis 
inclufi ftellato-radiati , tentaculaque adipofa, et retractilia ? 
Nam de caetero crufta undique tegitur calcareo -teflacea, 
Ífphaeroidico-fornicata , ad polos (praeprimis inferum) de- 
preffiufcula, tenera, duriufcula, fragili, aqua forti, una cum 
,aculeis folubili ,, uniloculari, interne alba, extus obícure 
olivaceo - viridi; ut ut interdum e viridi rubefcat, ct lon- 
gius affervata fubalbefcat.. Hiattefta haec aperturis duabus ; 
verticis depreffiufculi, bafeosque inflexae, centralibus orbi- 
culatis; illa (ani) minore, verruculisque compluribus clau-:. 
fili ; hac (oris) majore, cincta in orbem fafcia peripheriali 

- plana, teftaceo-fübmembranacea, obfcure viridi, tuberculis 
exiguis ad marginem intimum fimplicis feriei obfita, cohae- 
rente annulo teítae introrfum inflexo , quinquelobo ; ; lobis 
 normalibus, parallelogrammicis, apice emarginatis, etfora- 
mine centrali pertüfis,  Conulus, five pyramidula verius 
| pentagona, albo-eburnea, ultra hane oris aperturam promi-« 
net inferne ; .füuntque dentes animalis quinque , offei, tere- 
; tiusculo-triquetri , acutiffimi, introrfum longitudinaliter ca- 
 maliculati ,. in acumivatam. pyramidem |conniventes, Ut 
porro aperturam oris-fafcia ambit plana latiufcula , et de- 
À : Oo$.- preífa; 


204 Obfervatio Lf. 


preffa; fic eam quoque ani in vertice, laminae, aut fi 
1nalis affulae, teftae connatae, circumítant decem , duas - 
in feries fübconcentricas ordinatae ; f(íingulae poro cen- 
trali pertufae, tribusque fub poro obfirae tuberculis par- 
vis, Earum interiores quinque, exterioribus majores, figu- 
rae fünt fübpentagono-ovatae, una reliquis majore, eaque 
faturatius viridi, foveolisque microfcopicis uberrimis pun- 
Gata,  Haerent contra exteriores quinque in interiorum fi- 


nubus, duplo iis minores, figura obverfi cordis, cum brevi 


ex corculi emarginatura, cufpidula. Omnis reliqua teftae 
fuperficies externà decem in areas longitudinales, ifofcelico- 
triangulares, mammillari-verrucofas divifa eft; areis alternis 
duplo fere anguítioribus, ambulacro utrinque porofo ftipa- 
tis; ut adeo quot areae, tot fint et numero ambulacra, de- — 
cem videlicet, binis quibuslibet approximatis ; iis nempe, 
quae anguftiorum arearum margini accubant. Poroía haee 
ambulacra extus vix, nifi microfcopio, detegas. Eorum 
quodvis duplici pororum capillarium ferie longitudinali, fer- 
pentino-finuata, contiguiflima conftat, fofcelico-triangu- 
larium arearum haec eft conditio : Apice fingulae fuo ani 
verfus aperturam convergunt, terminatae in fingulis dena- | 
rum illarum fquamis, five aflulis, quae aperturam ani du- - 
plice circumambiunt ferie; latiores quidem in majorum fub. 
pentagono-ovatarum vertice; in minorum contra obcorda- - 
terum emarginatura anguíliores, —Defluunt exinde denis . 
hifce e punctis denae triangulorum areae per omnem teftae 
longitudinem , quadrantis altitudine, ubi deorfum inflexae 
oris verfus aperturam denuo convergentes, bafibusfingulae ^ 
fuis, fafciae peripheriali aperturae oris circumfcriptae infi- - 
flunt. Latiores aeque ac anguftiores, ut ut de fe fimplices, 
et continuae, microfcopio tamen fi infpicias, ex meris füb- 
pentagonis areolis, duplice alternatim ferie per omnem lon- 
gitudinem ordinatis , compofitas dicas ; vicenis univerfe E 
yerrucarum mammillarium feriebus longitudinaliter percurfas, — 
Dh Vice — 


Defcriptiones Zoolopicae eíc. —— 295 


Vicenas verrucarum dum feries dico, de iis praeprimis. in- 
telligas velim, quae ab apertura defiuunt ani, facilius con- 
fpiciendae. Plurimae adfunt verruculae aliae praeterea, qui- 
bus omnis teítae füperficies inaequaliter muricata redditur; 
omnes mammillares femper ; id eft, cupula eonftantes in- 
ferne hemifphaerico- concava, opaca, feffili, papillaque glo- 
bofa, impervia, laevi, et nitente, intra cupulam, tam- 
quam calycem, nidulante, .Soleo mammillares has verrucas 
omnes, in quatuor, magnitudine differentes, dividere clafz 
les: Maximarum, duae per fingulas latiores areas decurrunt 
interpolatae feries ;. Mediocrium , duae itidem feries, per 
quamvis anguftiorem aream , tum tres ejusmodi per unam- 
quamque arearum latiorum , recta quoque defluunt feries, 
alternantes cum binis illis maximarum verrucarum feriebus; 
utrisque his minores verrucae aliae ,. itidem manmnillares, 
. coronae ad inftar, in orbem ordinantur tam circum maximas, 
quam circum mediocres, alternantes utplurimum cum ver- 
ruculis aliis, omnium minimis, et ipfis quoque mammillari- 
bus. Adumbravi, qualis in mufaeis duntaxat confpici folet, 
externam teftae Echini hujus fuperficiem ; fuas fcilicet in 
areolas, füaque oum areolis alternantia diftributani, horti ad 
inftar, in ambulacra. | At vita dum pollet recens e mari edu- 
. &um animal, nil certe tum arearum in illo, nil et ambulacro- 
rum detegas uspiam ; fpinofis imo, Erinacei ad inftar, acu. 
leis horret undique 5; intermixtisque, quae pro fubitu retra. 
hat, tentaculis. Calcareae illi naturde, teretiufculo-funt fü- 
bulati , ftriis longitudinalibus exarati plurimis ,' anruloque 
- bafi cylindraceo infiftentes, qui, ut fuper globofà mammil- 
- larium verrucarum papilla tanto in omnem verfàtilis parcem 
imoveri, arrigique , aut et profterni poffit. facilius , hemi- 
| fphaerica introlabitur cavitate , tendinea tenerrimaque extus 
| füperindutus cuticula, qua teftae, et per teftam utique ani. 
mali cohaeret ipfi. .Sünt caetérum fpinofi hi aculei primum 
. virides, et fübdiaphani, ut ut non fiftulofi; tum e viridi ma- 
n 8155 


Y V9 


296 | j Obfervafio LI. | | ^il d 1 


gis, magisque hyacinthini, et ex hyacinthino- demum : ame- . 
thyflini ; rigidi, fragilesque vitri inftar ; longitudine, ea in- 
ter fe, in proporione differentes , qua j quibus infiftunt,. 
verrucae; ut majoribus nempe verrucis longiores quoque 
refpondeant aculei ; breviores minoribus ; longiffimis polli- 
cem aequantibus,. His in omnem, ut libuerit, partem mo-- 
bilibus, de loco nihilominus in locum haud transfertur Echi- 
nus;' pondera, quibus fphaeroidicum ejusdem corpus (dum ' 
Orbiculari, vacillans, tentaculorum ope, fe promovet motu) 
aequilibratur, funt credo, aut et, quibus adverfum.hoftes . 
fe tueatur, arma, Vera ergo inceffus intrumenta. Echinis, 
eorumdem. funt tentacula, tot numero, quot ambulacrorum | 
pori; quae quoties marinam intra aquam reponuntur, omni | 
ilico ex parte ad plusquam pollicarem protrudunt longitudi- - 
nem retractilia, fubítantiae mollufco-adipofae hyalino-nigri- 
cantia, aciculari-fubulata, circellis panlicué mpi ab 

in orbiculum dilatanda, | 


43. Echínus efculentus, 


Echinus fubglobofo - ovatus; ambulacris denis, paribus 
approximatis; areis obfolete verrucofis. .- 


Echinus hemifphaerico-globofus ; ambulacris denis; areis | 
obfolete verrucofis Linn. Syft. N. T.L P.2.| 
p.rro2. N, Muf, Ulr, Louis. p. 70s. IN. L Ba 
fler. Sub, L. p. 112. Tab. rr. fig. 1. - | 


.' Echinometra maxima pelagica Sardica. Aldrov.. Teft. 
par — Bonan. Muf. fig. 19. | A 


Riccio marino, detto Melon di Mare, —.P/ancus apud Gi 1 
nannill. p. 38. Tab,28. N. 173. etc. 

— Hic minus ahtecedante Tergefti frequens, neque tamen. 
iius Rizzo communiter et ipis dictus: Habuiin magni- 
tudine. ; 


X 


Defcriptiones Zoologicae eic. 407 


tudine Cydoniae ; multo tamen majorem, et caput plane , 
hominis aequantem , tam Plancus apud Ginnanium, quam 
-Caftelletus Genuenfis apud Aldrovandinum. Plurimis ei cum 
Saxatili notis, dempta convenit magnitudine ; ut quibus ab 
eo potiffimum differat, quaeque fpeciem ab eo. diftinctam 
efficiant , retulifle fufficiat, Sunt autem hae fequentes; 
Magnitudo, qua Saxatilem nunquam non füperat. | Linnaeus 
ipfe, cui in Kuller Scaniae copiofus quondam oblatus fue- 
rat, caput aequare infantis, aíferit, Dein Figura, quae 
Efculento, ut ut inferne verfus aperturam oris, fubtruncato- 
imprefía ; fuperiore tamen dorfo verfus anum, fubglobofo- 
aut ovato-gibba eft; verbo: ex hemifphaerico - depre(Ta bafi, 
 fübglobofo-ovata; diametro altitudinis, transverfam latitudi- 
nis fuperante. Sed et color quoque teftae Echini efculenti 
plerumque alius; rufefcens fcilicet, et ex rufo magis magis- 
que flavens, Areae quidem et Efculento denae, eaeque et 
ipfae didymae, feu areolis füubpentagonis, duplice alternatim 
ferie ordinatis, compofitae; alternae praeterea, ut in Saxa- 
tili, alternis latiores; eo nihilominus ab iis Echini Saxatilis, 
differunt , quod cum in hoc areolae rotundatam magis af- 
fectent circumfcriptionem , eae Efculenti magis transverfe 
fintoblengae. Mammillares quod attinet verrucas, eae hac 
in fpecie, minus omnino gibbae, et obfoletae velut funt, 
praeprimis füperiore in dorfo anum verfus.  Supereft, 
ut de aculeorum dicam diverfitate: Sunt illi in majore cae- 
terum tefta refpective minores, vixque pollicem, qui ma»: 
 ximi, longi; coloris rübro-violacei, feu hyacinthini, api- 
cem verfus exalbefcentes, ac forfan cum tempore ex 
"integro albido-íubflaventes? Linnaeus etiam flammei co- 
loris (brandgelb) loco citato invenit. Ambulacrorum pori 
regulariter quidem non nifi duplice utrinque, finuatoque- 
flexuofa ferie ordinati, frequenter tamen et tres, plu- 
resque inordinate obliquatas decurrunt lineas. Reliqua 
partium teítae ftructura eadem , quae et in Saxatili Echi- 
| Nov, 448, Phyf. Med, T, VIII, Pp n0, 


| 


! 
4 


^ 


298 — 5. 95 sObferfatte LI; Os X ^ A 


no, cum proportione videlicet. ldem de dentibus quo- 
. que, et tentaculis , anique circumferentia in:ellige. 


fusis Echinus; Cidaris. | , 
Echinus hemifphaerico-depreffus ; ambulacris denis linea- 
- ribus re&tis, rransverfim fulcatis; areis alternis majo- 
ribus bifariis ; aculeis longioribus flriatis , murica- 
tisque. : | 
EÉchinus hemifphaerico-depreífus, ambulacris quinis re- 
pandis linearibus ; areis alternatim bifariis. Linm. 
Svit. N. T.I. P. 2. p. 1103. IN..8. 


Echinus, alio nomine Carduus maris, Bonan, Muf, p. 436. | 
Fig, 17. et 18. | | 
Echinus e mari rubro. — Zf/Zrov. Teft. p. 411. et 412. 


Vulgare nomen haud.intellexi; Magnítudo. et figura 
pomí aurantiaci ad polos depreffi; Credas, dum e mari 
educitur, atro-rubentem ; tefta tamen aculeis omnibus fpo- 
liata, e fufco- duntaxat eft ferruginea, verrucis folis majori- 
bus dilutioribus, argillaceo- fiaventibus. Limonii pomum 
(fi ad utrumque protuberantem polum, aequale.ab eo, pro- . 
fundumque refeces fegmentum) exactam teftae Echini hujus. | 
figuram dabit. ^ Eft ea, ut illa antecedentium , denas in | 
areas, denaque in ambulacra, divifa; Linnaeus nihilominus. | 
quina duntaxat, eaque repanda ei tribuit ambulacra porofa! 
4d, quod haud video, cur? Ego fane decem femper nume- | 
ravi; funtque inter aream quamque latiorem, et anguftio-. | 
rem, ab apertura ani, ad eam oris, recte, nec finuato-fle- : 
xuofe, excurrentia, vere linearia, lineam lata, fülcis trans- - 
verfis, et parallelis plurireis excifa, dupliceque pororum, . 1 
aequidiftantium ferie percurfa, poris ad exferenda tentacula 
retractília, quovis in fulco binis,  Areae itidem denae; al- 
ternis anguftiffimis, vix femialteram lineam latis, fimpliciffi- 
| 'q* I mis, — 


Deferipliones Zoolopicae ete. — 200 


mis, linearibus, depreffis, fenis tuberculorum exiguorum 
feriebus percurfis; ftipatis utrinque ambulacro porofo.  Al- 
ternis contra octuplo latioribus, ovalibus, convexis, veluti 
duplicatis, five bifariis, percurfis longitudinaliter ferie ver- 
rucarum mammillarium , alternatim fitarum duplice; inter- 
mediante tenia longitudinali finuato-flexuofa, femialteram 
- lineam lata, tuberculis exiguis feriatim obfita.  Verrucae 
mammillares hac in fpecie admodum magnae, praeprimis 
quae.aequali ab ano, et ore diftant ípatio, ferrugineo - fla- 
ventes, laeves, nitentes, cupula bafeos hemifphaerico-con- 
€ava; papilla laxe, libereque infidente, globofa, apice fcro- 
be umbilicali introlabente excavata.  Bafin cujusque ver- 
rucae mammillaris corona ambit tuberculorum mediocrium. 
Planum orbiculare utrumque , in quorum fcilicet fupero ani, 
infero contra oris apertura cen:ralis hiat, ferrugineuim; tu- 
berculisque exiguis concoloribus copiofe obfitum,  Aculei 
duplicis generis, omnes atro-rubentes, acin omnem partem - 
pro lubitu mobiles; ii verrucarum mammillarium duos, tres- 
ve polliceslongi, folidi, tereti-fübulati, apice truncati, ob- 
tufi, longitudinaliter ftriati, tuberculisque feriatis muricati; 
illis vero tuberculorum mediocrium, minimorumque parvis, 
quatuor quinqueve lineas longis, linearibus, compreffis, ob- 
-tufis, longitudinaliter ftriatis , nec tamen et tuberculofis, 
. id aculeis hifce parvis peculiare , quod qui tuberculis infi- 
dent planorum orbicularium ani, orisque, dum extra aquam 
. educitur animal, omnes mox oris anique aperturam verfus, 
 convergentes procumbant , eadem plane ratione , ut et illi 
qui mediocribus tuberculis (verrucam quamque mammilla- 
"rem coronantibus) infiftunt , ipfam circumquaque in verru- 
cam reclinantur, in conum circum eamdem convergentes, 
. At ii denique tubereulorum aculei , porofa utrinque ambula- 
cra ftipantium, non ad fe mutuo convergentes, anguftas de- 
cumbunt in areas; verum ab invicem potius divergentes, 
| eontrarias profternuntur in plagas, in accubantes fcilicet 
i Pp 2 BN 


$00 — ^4 Obfervatio LI. 


areas latiores. Oris inferi dentes , adipofaque et refra&ilia 
pororum ambulacrorum tentacula, ut in antecedentibus, —— 


D- 


45. Echinus fpatagus. 

Echinus ovato-fubtetragonus, fupra infraque depreffiufcu- 
lus; ambulacris quaternis, in ftellam oblique crucia- . 

tam ordinatis; areis quatuor gibbis didyrnis, reticu- : 
lato-tuberculofis ; ano laterali. 


Echinus ovatus, gibbus, ambulacris quaternis depreffis, 4 
Linn. Sy(t. N, T.I. P.2. p. 1104. N.12,  - 


- Echino fpataco, Ginanni. ll. p. 41. Tab.29. fig. 174. 


Tefta calcareo-papyracea, tenerrima, rigida, fragiliffi- - 
ma, ex aquofiffima flavedine albens, ovato-fubtetragona, . 
angulofe-gibba, fupra infraque depreffiufcula, lateribus ob- 
tufe convexa; ore infero, fubexcentrico, antrorfum hiante, | 
loboque fübovato, antrorfum, itidem procurrente fornicato, | 
Ano fub margine füpero lateris poftici, impreffo, ovali, fo- 
ramello excentrico hiante.  Dorfo fupero ambulacris quater- | 
nis lanceolatis , depreífis , in ftellam oblique cruciformem, - 

er larera defluentem, ordinatis, infcripto 5 centro ftellae 
poris quatuor in quadrum difpofitis , pertufo ;; ambulacris 
vero ((ive ftellae radiis) fingulis margine laterali utroque, 
duplice pororum ferie longitudinaliter perforatis ; anteriori- - 
bus binis magis ab invicem fub angulo obtufiffimo divergen- : 
tibus; pofticis contra, in plagam ani tendentibus, angulum- . 
que acutum intercipientibus, minus divaricatis. Pars teftae - 
dorfo oppofita, feu infera , ambulacris et ipfa circa oris - 
aperturam excentricam , quaternis lanceolatis depreffis , in - 
eamdem, ut fupera, cruciformem ftellam ordinatis ; margo 
tamen lateralis ambulacrorum horum uterque, non nifi fim- 
plice longitudinali pororum (ad exferenda tentacula retracti- - 
lia infervientium) ferie pertufus, Superficies teftae reliqua 
A |  dntef | 


(] 


L4 


- 


Defcriptiones Zoologicae eic. |. S0E 


inter ambulacra füpera, Inferaque comprehenfa , una. cum 
laterum ambitu , quatuor fere in areas inaequales, diverfi- 
mode figuratas, gibbas, didymas, five ftria impreffa inter- 
media bifariam inaequaliter partitas, divifa. Ea lateris po- 
flici füpra anum ovata, gibba, fub eo. in angulum folidum 
procurrens, cordiformis ; illa contra lateris antici fuperne 
ovalis, marginata utrinque rivo impreífo planiufculo ,' os 
verfus, fulci canaliculati ad inftar,. defluente... Omnes: hae 
areae confertiffime obfitae tuberculis, five verius verruculis. 
mammillaribus exiguis, in.quincuncem ordinatis, teftae con- 
coloribus, et opacis, papilla duntaxat laevigata , et nitente, 
Microfcopio easdem f1 intuearis ,. reticulatas praeterea ob« 
fervabis;  verfuculae fcilicet unicuique füa circumfcribitur 
-areola hexasona, margine tantillum elevata j . quo. fit, ut 
aream quamque capillari- inftratam credas reticulo, areolis 
feticuli hexagzonis, ia quincuncem pariter ordinatis. - Infidet 
füus yerrucae cuivis mammillari aculeus , quaquaverfum, 
pro lubitu ; mobilis, aciculari-fetaceus, . obtu(iffime fübin- 
curvus, fubítantiae quidem calcareae, tenetrimus nihilomi- 
nus, rigidus, fragillimus , laevigatus, nitens, niveus, dia- 
phanus, femipollicem: circiter longus, retrorfüm , extra 
4quam, decumbens.  Villofo-lifpidum, ob aculeos hos, dum 

vivit, dicas animal ^ - T ininibbw 
^00 46. Echiuus lacinofus, 
 Echinus transverfe oblongo -ovalis,.gibbus.; ambulacris: 
E uaternis ovalibus, una cum lacuna canaliculata, in. 

ftellam caudatam, ordinatis; ano laterali. sii 
. Echinus ovatus, gibbus, ambulacris quinis , depreffis, 
Lían. Syft, N. T.L P.s. p. 1104. N. 13. Stat, 
i JAMüuller. Syft, N. yv 6, Vertn.- P. 155, N, 13. Tab, 8. 
| fig. 6, " 


303. - Obfervatio L1, 


. Echinus fpatagus autoris. —.4/Zrov. Teft. p. 408! 
Echinus marinus, Bonam Muf. p.436. fig. 16. 


Hic duplo, quam altus, longior? colore, teneritudine 
teítae, verruculis mammillaribüs , reticuloque capillari, ver- 
xuculis interferto , et aculeis aciculari-fetaceis fubincurvis 
Echino fpatago quam fimillimus, his ab eo potiffimum differt 
notis; Figurae eft oblongo-ovalis, füpra infraque obtufiffime. 
convexiufculus, ambitu laterum magis gibbo, five convexo, 
antice canali introlabente emarginatus, unde cordis oblongi 
obtufiffimi affectat formam. —Normalis hic lateris antici ca- 
nalis in foffam lacunofam oblongam, per fuperam, inferam- 
que teftae füperficiem medius continuatur, ultra centrum 
productam, anum verfus; ubi inferne ore terminatur antror- 
fum hiante, braéteaque procurrente fornicato; füperne con- 
tra paulo ante punétula bina perforata (aut etduo eorumdem 
paria?) in eadem transverfa deinceps pofita, Haec circum 
punctula (idem et de apertura oris inferi intellige) tamquam 
centro, quatuor utrinque ambulacra oblongo-ovalia, de- 
preffa, nuda, dupliceque per omnem marginem pororum 
ferie pertufa,, ita in orbem ordinantur divergentia, ut cum. 
elongata ilia lacuna canaliculata ftellàm efficiant caudatam 
quinqueradiatam; radiis binis anterioribus lacunam utrinque 
proxime ftipantibus, longioribus ; binis vero anum verfus, - 
retrorfum tendentibus, brevioribus, . Anus in latere poftico, - 
emarginaturae anticae oppofitus, orbiculatus , apertura | 
hians excentrica, "T'entacula per ambulacrorum poros exfe- . 
renda, inceffui fervitura ,' et pro. atbitrio SR ut in 
be VA 3 


€ 


Defcviptiones: Zoologicae efc. 465 
4q7«  Julus fubmarinus. | 


Julus cylindraceus ftriatus ater; pedibus utrinque centum 
et fexdecim ;: oculis tuberculato-reticulatis, 


Sub lapidibus littoraneis alterno maris aeftu inundatis, 
tum ec Linzam (Ulvae fpeciem) inter, iis innafcentem, 
frequens. Longitudine eft fubpollicari; 'craffitudine contra 
duarum.linearum. . Totus — , niténs ; nudus ,"cylindra- 
ceus, fubtiliffime, fimulque ftipatiffime longitudinaliter ftria- 
tus; immaculatus; fubtus duntaxat non nihil applanatus, at. 
que una cunr pedibus exalbidus; fegmentis corporis annula- 
ribus (praeter caput, et caudam, five anum) quinquaginta 
et octo duris, difficulter acu transfigendis. ' Pedes quavis in 
futura, utrinque duo, contigui, parvi, aciculari-fübfetacei, 
articulati,' incurvi, ommes fimul una, eademque in linea 
longitudinali, ferie utrinque fimplice, ordinati. ^ Caput füb- 
globofum , nec ftriatum, nec foveolatum, atrum, nitens; 
ore rotundato , maxillofo ; palpulis articulatis, rufo- piceis, 
Oculi ad latera bafeos capitis femifphaeroidici; concolores, 
microfcopice. cuberculato-reticulati, Antennae thoracis lon- 
 gitudine,, capiti ante oculos infertae , corpori concolores, 
nirentes , moniliformi - fi'iformes ,' praeter bafin globofam, 
articulis oblongo-obovatis quinque, conftantes. "Phorax nil 
d religuis annularibus futuris: diverfus, nec tamen ftriatus, 
Cauda, feu fegmentum ani, ovatum , obtufum , absque 
ftriis, foveolisque. errem 


|" 48. Oniscus zArmadillo, | 
Oniscus oblongo-ovalis , ater, nitens, futüris decer, 
margine laterali flaventibus ; antennis binis, com- 
preffo-clavatis ; pedibus utrinque plus quam quatuor- 
decim. AR 20 LED TATE $ 


ES 


Oniscus 


—- &., 


304. EE Obferatio LL. 


 Oniscus ovalis, cauda obtufa integra, Linm. Syft. N, | 
T.L. P.2. p. 1062, IN. 15, Scopoli, Entom..p,41$. | 

N. 1144. Geofr, Hift, Infect, Tom, 5.«p. 670, - 

* I 


N 


Minime rarus in littorali Auflriaco füb lapidibus. Ma- 
gnitudine fubaequalis Afello. . Corpus oblongo-ovale atrum - 
laevigatum , nitens, fupra convexum , fubtus concavum, 
futuris, praeter caput, et caudam, conftans tantum decem, 
iisque , fi primum thoracinum , ad latera utrinque tantisper - 
exftans , demas, aequalibus , transverfe oblongo-ovalibus, 
margine laterali rotundatis, nec in dentem pofítice procur- 
rentibus, Margo earum interdum totus, alias praecife late» 
ralis utrinque , faturatius , aut minus faturate flavus, in al- - 
bum, aut et rubentem emoriens; in fingulis praeterea circa - 
dorfi medium maculae duae rotundae, deinceps pofitae, fla- 
ventes; .unde binae punctorum flavorum feries dorfales, 
Sutura antica, theracem referens, reliquis paulo major, 1la- 
tiorque, ultra reliquas ad latera utrinque procurrit, margine 
toto flava, maculisque non raro quatuor, in eadem trans- 
verfa linea ordinatis, notata, Cauda five fegmeatum cor- 
poris poftici extimum , ut in Julo, vel coleoptero quovis . 
alio, convexum, margine femicirculari integerrimo , aut in | 
terdum (forfan in fexu altero) obtufiffime retufo-fübemargi« 
nato, ora marginali tota flava, maculisque binis majufculis 
rotundis flavis dorfalibus; ftylis vero nullis; Caput ovatum, 
inflexum, fronte conyexa, poflice ad nucham clypeo femi- 
circulari, antice truncato, femitectum; ore fubapicali, in- 
fero, maxillofo, dentato.  Antennis binis tantum, tota fa-- 
cie disjunctis, ad capitis latera , brevibus , infractis, quin-- — 
que articulatis, non fetaceis, imo clavatis; articulis quatuor | 
inferioribus minoribus, obovato.turbinatis; extimo fimplice, 
longiore, compreffo-clavato. Oculi bini, laterales, fub an- —- 
tennis , vales, convexi, tuberculati, Caput totum, una 

, cum . 


Dejfcriptiones Zoolopicae etc. 40s 


cum antennis, atrum, nitens; ora duntaxat marginalis clypet 
flava. Corpus quandoque fubtus totum aquofe flavens, alias 
nigrum, marginibus duntaxat, et macula futurarum intra fe- 
mora, flaventibus. Pedes hac in fpecie utrinque plures, 
quam quatuordecim ; numeravi ego alias fexdecim-alias et 
octodecim paria; forfan et cum viginti detur paribus ? cum 
tamen non nifi decem fuperne fint corporis futurae! Pedes 
omnes nigro- picei, infracti fexarticulati, ftructura iis Afelli 
fimiles, Suturae contra corporis, quam in Afello duriores, 


dis Juli firmitate analogae. ^Onifcus hic, cum tangitur, il- 


lico in globum pillularem fe contrahit, inflexo cum antennis 
capite ; thoraceque extremitati caudae appreffo, —Varieta- 


tem vidi in qua futurae margine toto erant flavo, flavedine 


late undique intrante, punctulis ad latera nigris varia; con- 


fluebantque in hac maculae illae binae dorfales futurarum, 
ut dorfum lineis binis flavis percurfum confpiceretur. 


49. Qniscus Afilus. 


Oniscus ovali-oblongus, antennis quatuor, binis brevio- 
ribus; futuris duodecim, dente laterali appendicula- 
tis; pedibus quatuordecim, hamatoó-uncinatis; cau- 
da femioVali foliacea; foliolis fubtus decem natato- 
ris tecta. 


.. Oniseus abdomine foliis iind obtecto ; .cauda femiovali, 
Lina. Syft. N.. T.I. P.2. p.1051. N.r. 


Pedieulus marinus,  4/drovu. Infect. p. 711. fig. p.712. 


Sub nomine Pidochio di mare notiffimus | pifcatoribus 
marinis, Eum ego perfaepe a prehenfis recens labris, fciae- 
nis, fparis etc. quibus fixus adhucdum uneinatis pedum ha- 
mulis haerebat , avulfi, iNefcio, an non confultum magis 
foret, cum De Geerio, et Geofroaeo , iftiusmodi ab Oni- 
Ícis infectum, fub quovis alio generico nomine, fejungere? 

N. 4. Pig Ji, T. VII, —.. Qq No- 


300 ^ / v « Obfervatlo LI. 


Novare interim velim nihil; Onifcis forma extrinfeca con- 
venit plurimum , et ipfum omnino viviparum. juvenis ad- - 
hucdum Afilus, oblongus, lineari- ovalis, fex circiter lineas - 
longus, vixque duas eft latus; qui debitam dein aflecutus 
aetatem , pollicem longitudine aequat, feptem fere lineas. 
- circa medium latus. Forma corporis ovali-oblonga, fu- 
perne depreflo-convexa, fubtus concava. Nudus ille, gla- 
 berque eft: undique, nitoris haud expers, quamvis non nifi 
in obfolete' colorato corpore ;  trifte primum , aquotfeque 
Bis toten. cum: tempore: tribus percurritur lineis longitudi- 
nalibus ,* dilute nigricantibus ;. dorfali media , lateralique 
utrinque ; quae magis tandem, magisque latefcentes, omne 
fere fuperum: corpus nigricans reddunt, lineis binis dorfali- 
bus longitudinalibus,. et parallelis albido- luteolis, percurfum. 
Specimen: nihilominus poffideo ex rufo lutefcens immacula- 
tum. Subtus femper albido-grifefcens, concolor, in flave- | 
dinem poft mortem declinans. Conftat corpus omne futuris, 
praeter caput, et extimunr caudae fegmentum foliaceum, 
duodecim ;. quarum feptem. anteriores: paulo majores latio- 
resque, pedibus (ingulae fübtus inftructae binis-quinque con- 
tra pofteriores: mulo. Allis anguftiores ,, minoresque, pedum. 
loco, foliolis membranaceis tenerrimis fübovatis integerri- | 
mis albis diaphanis na:atoriis binis itidem fingulae funt prae- 
ditae, imbricatim extra aquam, et dum animal quiefcit, re- 
trorfumy déeüfbentibus: ^ -"Poftériores hae füturae omnes, 
egregie margine pofticó fetrorfum funt; Tunato-concavo; an- 
teriorum contra non nifi tres pofteriores retrorfum, quatuor. 
vero anticae antrorfum lunato funt. "Tam anterioribus, - 
quam poftérioribus-coimune eft, in dentes utrinque ad mar-- 
» ginem -lateraleni? ecurreré duos compreffo-fubulatos, re- ] 
trorfuni tendentes; "quorum fuperior ipfo ex margine futurae | 
poftico producto: excurrit ;. "inferior, appendicis inftar, mar- - 
, gini füturarum interiori conna'us Haeret, fuperiori longitudine - 
 füppar, et punien Cauda , aut fegmentum ejus exti- - 
 IDnum»y [ 


Pei ipliones Zoolopicse etc. Sor 


- Tnum, opiinvates membranaceo-foliaceum , planum, inte- 
gerrimum , minus , quam foliola illa natatoria. tenerum, 
imo et rigidiufculum fere etiam , flexile tamen , et femidia- 
phanum. kEiadlatus utrinque bafeos, mobilis didactylusque 
aíffigitur ftylus dicam? an pinna verius ? longitudinem tan- 
tillo excedens caudae, verfus eamdem tamen (extra aquam) 
connivens et retracta, ut lateralem duntaxat illius utrinque - 
 ftringat marginem, lente fübincurva, manum velut chelatam 
cancri mentiens; articulo inferiore fimplice, turbinato, in- 
trorfum compreffo ; fuperiore didactylo ; digito exteriore 
longiore, tereti-fübulato, obtufe fubincurvo ; interiore mi- 
"nore, lineari-ovali , plano. Deformem plane pinnam hanc 
didactylam Aldrovandinus expreffit, et quod ferendum mi- 
nus, medio eam lateri folii caudalis (quae ad bafeos verius 
utrinque latus aecubat) appinxir. Stylo ea ommino illi bi- 
furco eft fimilis, quem auctum Dafterus, Subf. IT. "Tab. 13. 
fig. 4. lit. c. incidi curavit, fervireque intra aquam extenfa 
infecto videtur ,. pedis natatorii inftar, ad remigandum.  Pe- 
des univer(im quatuordecim ; utrinque videlicet feptem, ar- 
ticulis fex conftantes ; quorum infimus (femur) reliquis 
-omnibus longitudine aequalis, obiongus , introrfum com- 
preffus ; infequentes parvi, gibbi, inter fe fubaequales; ex- 
timus five unguis, in fingulis, incurvus, hamato-uncinatus, 
. acutiffimus, albus, Caput, refpective, parvum , multoque 
folio caudali minus, ovatum , planiufculum, declive; ocu- 
lis in bafi marginis lateralis ovalibus , fupra depreffiufculis, 
pigris, grifeo-reticulatis ; inferne protuberantibus, albis, 
Microfcopio fi oculos hos füperne intuearis , ex grifeo al- 
bentes dicas, punctisque : nigris copiofiffi imis, in quincuncem 
^Ordinatis , variegatos. Os inferum, in centro fere clypei, 
cocti dentatum. Antennae quatuor, ex infera capi- 
feu clypei parte , paulo fupra os , exortae, flaventes, 
weite ind fetaceae, binis anterioribus paulo brevioribus; 
Es i s verfus compreffis ; » articulis breviores coníTant 
0 LE EE . octo, 


308 —  — - Olferatio LI. ^ E DUE 


octo, ad novem, fübovato-compreffis, extrorfum decrefcenti- 
bus ; pofteriores contra, eaeque longiores undenis, poft : 
feptimum infractae; articulis inferioribus illis feptem fubova- 
to-compreffis, quatuor vero exrimis oblongis, teretibus," ma- 
gis magisque attenuatis, .Reclinare antennas has utrinque, 
ad infera capiris latera, dum ex aqua educitur, folet animal; . 
funtque breviores capitis circiter longitudine ; longiores vero: 

vixdum primam corporis futuram aequantes. - | 


so. Onifcus littoreus. 


Onifcus oblongo-ovalis; antennis quatuor, binis brevio- . 
ribus; futuris octo, dente laterali acceflorio haud ap- 
pendiculatis ; pedibus quatuordecim fübulato-unci- 
natis; cauda cruftacea, femiovata, fornicato-gibba ; 
foliolis fubtus natatoriis ciliatis decem tecta. | 


Oniícus Aülus. Po4da. Mufae. Graec. p. 125. N. r. 
Scopoli. Entom. p.414. N. 1143. 

Vulgatiffimus in littore fabulofo Tergeftino , alterno - 
maris aeftu inundato füb lapidibus,  Tactus, in fphaeram | 
fe illico. perinde ac Onifcus Armadillo, conglobat, adeo 
firmiter, ut quamvis acu transfixus, emoriatur globofus an- 
tea, quam fe fe rurfum. explicet. | NNumquam pifcibus affi- . 
xum (ut priorem femper). vidi ; intra aquam cum repofuif- 
fem plurimos. in globum contractos , mox fe fe explicuere | 
omres,.e: qua data porra extra pelvem (an aquam refpuen- 
tes? cum tamen naratoriis fub cauda inftructi funt foliolis) 
diffugere. Lic, fi quis alius, futuris eft corporis duris cru- . 
ftaceis coleopterorum inftar, Longitudo fex aut feptem li- 
nearum; latitudo tum earumdem quatuor. Ethuic quoque, ' 
ut antecedenti, venter ovalis intra quatuor poftica pedum pa- 
ria turgidus, disruptus tandem prolem viviparam edit. Cor- : 
pus oblongum obtufe ovale, fupra convexum, fubtus con- - 
cavum», Suturae corporis, praeter caput, et caudam, octo, ' 


Defcriptiones Z. oolopícae eic. 109 


 transverfe parallelogrammicae, vix poftice lunatae; dente 
obtufiufeulo utrinque ad latera retrorfum exeurrentes, nee 

(ut in antecedente) accefforio alio. inferne appendiculatae; 

Kx his anteriores feptem, uno fubtus pedum pari inftructae; 

octava (aeque ac reliquae lata) tribus fupra ftriis transveríis 
impreflis notata, fimplex quidem, ex quinque tamen tenuif- 
fimis credi poteft velut compofita; quinis etiam fubtus folio- 

lorum membranaceorum , oblongo-obovatorum , extrorfum 

longe ciliatorum, alborum, diaphanorum, retrorfum imbri- 
catorum paribus obfíita eft. Sutura haec reapfe caudam in- 

fecti eflicit; interim et pro cauda paffim accipitur fegmen- 

tum, corpus poflice terminans, quod cum in Onifco Afilo 

foliaceum femiovale et planum eft, in hoc contra femiova- 

tum cruítaceum durum fornicato- gibbum, margine laterali 

bafin verfus utrinque non nihil retufüm , duplo minimum 

fingulis reliquis futuris majus latiusque , apice obtufum. 
Adítat fegmento huic caudali, ad bafeos utrinque latus, fty- 
lus, feu verius pinnula, manus, aut chela niobilis didactyla 

natatoria, cujus pars, aut articulus inferior parvus, craf- 

fiufculus, fubovato-compreffus; füperior contra duplicatus, 

id eft didactylus eft, digitis aequalibus oblongis lanceolatis, 

extus convexiufculis, introrfum planis, et pro lubitu ad. fe 

mutuo apprimendis, ut unius inftar, mutuo fibi fuperin- 

ceumbant. Mobiles has, didactylasque pinnulas, ita cum 

volet, verfus retufa fegmenti caudalis latera retrahere poteft. 
Onifcus hic, ut ne appareant extus quidem; et caudam quis- 

que ambitu femicirculdrem dicat. Caput transverfe paralle-- 
Jogrammicum, duplo, quam longum, latius ; futuris corpo- 
ris anguftius, intra anticam defoffum, truncatum ; oculis ad 
Jatera bafeos magnis , fphaeroidicis, nigris, albido-reticula- 
tis; ore infero centrali maxillofo- dentato.  Antennis in acie 

marginali antica. approximatis, quaternis, ad latera corporis 
reciinandis, flavis; binis intermediis duplo brevioribus ; ex- 

*erioribus , fumulque paulo inferioribus , longitudine duarum. 
hc Ns Q33 futu- 


310 . Obfervatio LL. 


- 


futurarum primarum corporis. Omnibus moniliformi - feti] A 
ceis, teretibus ; longioribus, ex articulis viginti ; talibus | 
omnino, ut eas Bafterus in Onifeo Entomone Lin. Subf. IE: 
"Tab. 13. fig. 2. [Item fig. 3. lit. B. propofüit, quarum articuli - 
duo infimi, parvi, craffi, iDewesd: bini infequentes obovato- : 
oblongi , reliquis longiores ; extimi fexdecim, nom exigui - 
folum, fed magis identidem, magisque decrefcentes, - Tnicro- 
fcopicis adfperfi villulis, Brevioribus contra ex articulis 
quatuordecim; primo brevi craífo ovato;. infequente reliquis 
longiore obovato ; tum duodecim exiguis, extrorfum de- . 
crefcentibus, Pedes univerfim quatuordecim 5 utrinque ^ 
nempe feptem; anterioribus brevioribus. . Omnes ex arücu- | 
lis fex, ciliis adfperfi; tarfo oblongo ; ungue fubulato-fub- - 
incurvo apice atro, nec hamato-uncinato. Color corporis | 
in plurimis aquofe grifeus, atomis nigricantibus in füpera | 
convexa parte adfíperfus. Plures tamen etiam babui fatu- | 
rato cerae flavae colore, tum et ferrugineo-fuícos, 


sr. ZMonoculus vofiratuss — —-— 


Monoculus tefta memibranacea, obovata, ad latera utrin-- 
que deflexa, antice roftrato-triloba, poftice emargi- 
nato-biloba; cauda elongata, re&a, tereti , femibi-. 

^ fida, laciniis, antennisque bifetis. | 


$ | Cancer pipe: ? Fabric. Faun. Groenl. p. 246.. N. 223. 
Tab.l. fig.2. indubie, 


Intra ramulos Alcyonii gelatinofi, L. Garofoli di mai 
Tergeftinis pifcatoribus dicti, tum et in adhaerente ei mno 
maris fedimento , plures diverfae magnitudinis, una cum. 
ANereide cirrofa, inveni. Longitudo plus quam dimidii pol-| 
licis; craffitudo corporis (dempta tefta, ad duas fere utrine 
que dependente lineas) unius lineae. Infectum. totum al« 
bum, cum dilutiffima interdum rofei tinctura, transparens, 
fubpellucidum, laevigatum , nitens, teretiuculum, oblon-. 


Defcriptiones. Zoolopicae etc. 3IE 


| gum ; : antice tectum clypeo, feu tefta membranacea , te- 
 merrima , rigidiufcula , transparente , pellucida, concolore, 
laevigata, nitente , oblongo-obovata , utrinque ad latera 
deflexa, laxe corpus anticum obvolvente, dorfo tamen non 
in carinam, feu aciem comprefía, verum longitudinaliter - 
teretiufcula, poftice biloba, id eft emarginazura fat profunda 
excifa, lobis rotundatis integris , antice contra roflrato-tri- 
loba, lobis lateralibus duplo brevioribus, rotundatis, defle- 
xis, intermedio autem longiore, capiti fuperincumbente, 
| mítar roftri porrecto, anguftiore, lineari, obtufo, füpra te- 
| retiufculo, fubtus concavo-canaliculato. "Oculi omnino duo, 
| Cad Binoculos eapropter revocaret Geofroy) diftantía roftri 
| ab invicem fejuncti, et quidem ut in Cancris pedunculati ex 
| uno velut puncto fub tefta antica exorti, et divergentes, pro- 
| fpicientes-utrinque inter lobum- quemque lateralem teftae, et 
| bafin intermedii, feu roftri, apice convexi , et atri. Cauda 
| ultra teftam poftice exferta, elongata, teres, magis, magis- 
| que attenuata, ex futuris fex , feptemve annularibus com- 
| pofita, recta, alba, transparems,, apicem verfus femibifida, 

| laciniis tereti-fübulatis, antennaeformibus,. fingulis ca illari- 
| bifetis. Antennae Quae, fub oculis exortae, tereiufevlae, 
| attenuatae ,. moniliformi-articulatae, articulis binis inferio- 
| ribus parvis craffiufculis, infequente non nihil longiore, fe- 
| tis capillaribus binis inaequalibusterminato; exteriore duplo 
| breviore ; interiore dimidiam fere teílae longitudinem 
|aequante, Pedes univerfim octodecim; ex his bini jugula- 
| res feu. antici, pone caput inferum exorti, reliquis longio- 
| res, fimiles pedibus pofticis Phalaenae alicujus Tineae, arti- 
| ulis; binis inferioribus, nempe femoribus tibiisque oblon- 
| gisy extimo feu tarfo attenuato pluribus ex annulis micro- 
Hoopiüe .ciiiatis compofito. Tum: tres utrinque ventrales, ad. 
| faccum fcilicet ventris (intra queur ovula globofa rubra con- 
|fpexi) accubantes, breviffimi, füb tefta media. Anales 
d utrinque quinque; fub poftica tefta, ante caudae 
ME ini- 


Mé . Obferuatio LI. 


initium, retrorfum verfi, natatorii, articulis binis inferiori- 
bus oblongis , aequalibus , comprefflis , extimo attenuato, . 
moniliformi-fetaceo, ciliis longiuículis obfito;5 et hi quoque . 
ultra teftae latera poftica elongati, Maturis ovulis, in 
ruptoque ventre, vivos parit foetus, 3 


$2. Cancer Pulex, 


Cancer macrourus incurvus articularis compreffus; pedi- | 
bus quatuordecim 5 anticis duorum parium fübcheli- | 
formibus, retractili-uncinatis; ftylis caudae bifurcis 
trium parium, 

Cancer macrourus articularis, manibus quatuor adactylis, - 
pedibus decem. — Linn, Syft, N, T.I. P.2. p. 1655. 
N, 81. e Inf, 3. Supl, Tab.62. Bafler. Subf.lL, | 
p.31. Tab.3. fig. 7. Geofr. Inf. I. p. 667. N. 2.3 
Tesco. fig. 6. -Frifch. Inf. T, 7. P. 26, Tab. I$. 
fig.1. Scopol, Ent, N. 1137. 1 


Squilla buiée De Geer. Inf.7. p. 193. N.4. Tab.33, 
Onifcus Pulex, Fabric, Faun, Groenl. p.254. N.23t. 


Cancer Locufta. Límm. Syft. N. T. I. P.2. p. 1655, | 
N. 82. ScopoL Entom. p. 411. N.11366 


Vulgatiffimus ad maris littorá fub lapidibus; adhaerens - 
etiam paffim Fucis Ulvis Spongiis, In dulcibus item fluvio-- 
rum lacuum ftagnorum aquis frequentiffimus, Non differt. 
Cancer Linnaei Scopoliique Locufta, ab eorumdem Cancro | 
Pulice fpecifice. Magnitudine , colore; etc. variat admo- : 
dum. ;; Vidi aquofe virentem, excolorem alias, et transpa-- 
rentem, nunc album, jam et aquofe fufcefcentem , fubni-- 
gricantem interdum etiam; communiter aquofe grifefcit; ex- 
ficcatione plus minus flavens femper. Nunc non nifi tres. 
quatuorve lineas eft longus ; alias octo, decemve, pollica-. 

| ns 


- 


Defcriptiones Zoolopicae efc. 213 


ris feperirur etiam , ac cum proportione magis , minusve 
corpulentus. Bini quoque extimi caudae ítyli longiores 
quandoque, alias contra adeo parvi, ut vixdum liberis vi- 
deantur oculis, et duo tantum eorumdem paria, pro tribus, 
.adeífe credantur. Ex quo forfan praecipua Locuftam inter 
et Pulieem defumpta fuerit diverfitas? Corpus anomalo huic 
Cancro eft oblongum, femitereéti-compreflum, lunato-incur- 
vum, nudum, laeve , nitens , femidiaphanum, articulare; 
conftans capite absque thorace, tum futuris quatuordecim, 
utrinque ad latera deflexis; quarum anteriores, feptem ab- 
dominis, longius tantifper utrinque procurrentes, margini- 
bus lateralibus rotundatae; pofleriores feptem caudae, ma- 
gis, magisque attenuatae , caudam formant longiufculam, 
^jncurvam , apice acutiufculam, furfümque füubrecurvam; 
dorfo caeterum , longitudinaliter convexum feu teretiufcu- 
lum eft corpus, fübtus concavo-canalieuiatum. — Caput in- 
"flexum , oblongum, declive, fronte longitudinaliter con- 
wvexa, compreffum, os verfus obtufum , nec roflratum; 
"oculis binis, oblongo-ovalibus, atris, nitentibus, ad fum- 
ama capitis latera, inter füperiores, et inferiores poftice an- 
*ennas, fitis: Antennae duorum parium , feu quatuor, ex 
fummo frontis vertice, antrorfum porrectae et incurvae, fe- 
-taceae, paribus approximatis; fingulis quadriarticulatis; fü- 


periores longiores, tertiae parti corporis fübaequales; arti- — 


—eulis tribus inferioribus craffioribus, teretibus, inaequaliter 
oblongis, ramulo laterali moniliformi-fetaceo ad apicem ap- 
'pendiculatis;. articulo extimo reliquis omnibus longiore mo- 
niliformi-fetaceo, ciliis adfperfo. Inferiores breviores, non - 
nihil fuperioribus craffiores, iis caetera fimillimae, dempto 
—ramulo laterali. .Os inferum , maxillofo-dentatum.  Palpi 
duo, os verfus porrecti, articulati, apice uncinati, Pedes 
- quatuordecim, utrinque feptem, fub futuris abdominalibus, 
quorum quatuor antica paria antrorfum-tria vero poflica, ea- 
que longiora, retrorfüm verfa. Prima omnium duo paria 
-— Nov. A48, Phuf. Med, T, VII, — Bp bre- 


N 


314 | Obfervatio LI. 


breviffima, quadriarticulata , articulo extimo fübcheliformi, 
tumidiufculo, ovato, extrorfüm compreílo, apice ungue 
hamato-uncinato retractili armato ; binis infequentibus pari- 
bus fexarticulatis, articulis oblongis, inaequalibus, extimo 
in ungue fubulatum abeunte. Tribus denique pofticis pa- 
ribus, et ipfis fexarticulatis, articulis oblongis, tereti-com- - 
-preffis, femoribus folis incraffatis, ovato-oblongis; ungue 
-extimi fubulato. Pedes omnes per latera ciliati. 'Suturae 
tres caudae anteriores fingulae fubtus pari pinnularum pedi- 
formium, teretium, femibiftidarum, brevium inítructae; ex- 
timae contra itidem tres, et ipfae quoque ad lateralem utrin- 
que marginem pinnula pediformi natatoria terete bifurca 
longiufcula retrorfum verfa, et velut adfcendente, ciliisque 
adfpería, inflructae. — - [M : 


$3. Cancer Locuffa.. 


Cancer macrourus, thorace aculeis antrorfum verfis obít- 
to, in roftrum antice, fub facie retufa aculeata, acu- 
minatifinum excurrente ; pedibus muticis, tereti- 
compreffis; manibus triquetro-prismaticis, aculeatis, 
absque chela didactylis, ! eS 


Locufta marina.  /4/drov. Cruft, p. 102. Jonflon, Ex- 
fang. p. 15. Tab. ». f. 1.? ! | | 


' Locufta Carabus, Ge/n. Cancr. p. 126. 


Non aliter, quam duorum florenorum pretio linc mihi . 
'Tergeftino in foro Cancrum pifcator vendidit Rovignenfis; | 
omnium , quos adhucdum viderim Cancrorum maximum; | 
Nobiliffimorum in epulis expetitum. De vernaculo interro- . 
gatus nomine? pifcatores inter, repofuit, vocari Agofta, id 
eft L'Agofta.- INon.vero', ut Latini, fecundam vocis iftius | 
yllabam , pifcatores quoque ltalici, prolongata efferunt. | 
-enunciatione ; dactyli imo vero ad inílar , pofitionem non... 


j 


1 


^s 


i 
Loy 
1^ 


: ! 


Ele 4 
Ae 


i 


* 


————— 
! cot 
» 9» 


Dejeriptiones Zoologicae efc. 315. 


 morentes, breviter eamdem pronunciant ; quod , neapi- 
fcatoribus forfan non intellisamur, adnotaffe opus effe cre- 
didi. Quis autem, vel me tacente, ipfo folum ex nomine, 
fimilitudinem non agnofcat inter L'Agofta, et Locufta? INo- 
tifüma apud veteres fcriptores Locufta marina, numquam 
non inter Cancros recenfita eft ; et dubitabimus apud Ligu- 
res, Mediterranei maris accolas, finitimasque Italiae natio- 
nes, idem ejusdem Cancri nomen, ut ut corruptum, perfi- 
flere ad noftra usque tempora potuiffe? Art nil de peculiari 
hac Cancri fpecie recentiores Entomologi! nii quidem cum 
€. Hommaro L. conjunxerint ? & noftro hoc, notis Lin- 
naeanis pluribus, fpecifice differente. Et quis ex ingenti 
verborum chaos Aldrovandini, aliorümque Veterum , nifi 
Locuftam marinam ipfe viderit, de ea certitudinis eruat ali- 


- quid? Linnaeus tamen Locuftae inter Cancros nomen reti- 


nere volens, in eo duntaxat infelicior , quam minus dexter 
- fuit, quod, ut jam cum Pallafio oftendit. Fabricius , fpecifi- 
cum hocce nomen, non tam peculiari Cancri alicujus fpeciei, 
quam exiguae verius Cancri Pulicis varietati attribuerit ; quod 
cum minus factum fit recte, veramque Veterum jam tenea- 
nus Locuftam marinam, ejus hic quam exactiffimam dare 
— opens aefcriptionem : Eft Cancer Locufta ipfo Linnaei 
- Gammaro major. Longitudo thoracis una cum cauda ad. 
- femitertiam protenía ípithamam , octodecim fere attingit - 
. pollices. Antennae füperiores (quatuor enim habet) cor- 
poris fere totius longitudine, et ipfae quoque duabus longio- 
res fpithamis. "Thorax cylindraceo - fubcordatus , validum 
antice in roftrum procurrens, obícure ex violaceo niger, to- 
- tus füperne tuberibus antrorfüm aculeatis , inaequalibus, 
-craffis, fere et feriatis, obfitus; fronte inter oculos (quae 
roftro tantifper altior, eidem imminet) latiufcula , retufa, 
. lunato-emarginata; acie emarginaturae aculeis utrinque quin- 
que dentata ; ; quorum extimus ad utrumque latus maximus, 
E gentem et alium fub fe majufculum, ac fübcompreffum 
" EUTE habet 


316 Obfervatio LI. 


babet aculeum.  Roftrum füb media frontis elatioris emar- 
ginatura depreffum, ifofcelico-trigonum , 'planum, nullisque 
ad latera incifum dentibus, antrorfum procurrit acuminatiffi- 
mum. Oculi o»lique pro(tantes , pedunculati, apice con- 
vexi, atri, nitentes ; pedunculo albo, yiolaceoque vario. 


Antennae quatuor, tereti-fetaceae. Superiores longiffimae, 


digiti auriceularis ad baíin craffitudine , alternatim dilute ru- 
bentes , obfcureque violaceze, circellis non tot, quin plu- 
ribus, magis magisque attenuatis, annulatae , (nec, ut in 
Ho:maro ,. verticiliatinr fpinofae) fulero duntaxat bafeos 


aculeis ad. latera exftantibus, tmunito. Inferiores fuperiori-- 


bus fimillimae', triplo tamen breviores, inermes et ipíae, 
fimplices,. nec femibifidae , atque una cum palpis, reliquis- 
que oris tentaculis, five inftrumentis, rubrae, Pedes utrin- 


que quatuor (univerfim octo) rubri, ad latera folum nigro- 


violacei; articulis tribus. oblongis , tereti-compreftüufculis, 
laevibus, muticis, intermedio duplo breviore , extimo vil- 
lis hirto; ungue apicis fimplice, fübulato, laevi, nigricante. 
Brachia ,. five manus duae, pedibus breviores , fed: multo: 


crafliores , ad antica. thoracis Jatera rubrae, ar ticulis tribus, 


. intermedio. breviore , omnibus prismaticis, triquetro- com- 


preílfis,. extrorfum aculeatis, margine lateris exterioris ferra-- 


to-aculeato; omnibus praeterea apice, ad juncturam fcilicet: 
cum infequente,. aculeis.tribus exftantibus. Carent brachia: 
haec, feu manus, communi cancrorumr chela ,.nec tamen 
propterea, ut in Hommaro, adactylae, ejus enim loco, ex- 


timus earumdem articulus; binis praecife digitis, triquetro- 


fubulatis ,, ad. fe mutuo longitudinaliter obtufiffime fubincur- 
vis, acuminatis, laevibus, forcipis inftar, inftruitue; ex- 
teriore duplo longiore... Venter- fub: thorace, intra pedes, 
profunde introlabens, et concavus, circumfcriptione obtufe 
fübcordatus;: tuberibus obtufis albis, im quinque transverfas: 


junulas retrorfüm concavas,.et parallelas feriatis muricatus. 


incur longa, minimum c t corpulenta, fupra f i 
| ^ . eylin- 


/x3 
"ET Wu m mmt 


Lü n 


Defcriptiones: Zoolosicae, elc. -— 


draceo-convexa, laevis, nigro-violacea, punctulis albidis va-- 


. ria; futuris conftat fex , fingulis poftice fülco trausverfali 


exaratis; fingulisque i in medib lineolis duabus transverfis, in 


- directum jacentibus;, maculaque praeterea laterali. utrinque 


majufcula albentibus notatis; fingulis denigue;et margine 
laterali utrinque ,. aculeis fübquaternis ; uno reliquis majore - 
obtufiufculo,. armatis, Pinna caudae extima foliis cruftaceis 
magnis obovatis planis quinque, faturate, fimulque obfcure 
rubris , füperne longitudinaliter multas per feries , fpinulis - 
acicularibus , retroríum oblique erectis. obfitis - terminata; : 


Eadem cauda fübtus faturate rubens, ]aevis , articulis qua- 


tuor intermediis, fingulis pari pinuularum natatoriarum 
magnarum ovatarum planarum integerrimarum laevium fa- 
turate rubrarum inftructis; inter quas ovula affiguntur in fexu 
altero«.. Caro. caudae, artuumque duriufcula, fapida, nihilo 
interior ea. Cant Gammari , et fere pretiofior. 


S4. Cancer: norvegicus. 


Cac: macrourus thorace füpra tomentofo ; antice an- 
" * -trorfum aculeato , poftice carinis tribus elevatis lon- 
gitudinalibus fübprismatico ; manibus oblongis, te- 
tragono-prismaticis; angulis ferrato-fpinofis. | 
- Cancer macrourus » thorace antrorfüum aculeato, manibus 
prifmaticis, angulis fpinofis. | Linn. Syft. N. T.I, 
.2. p.1053. N.73. Fabric. Faun. Groen. p.242. 
N.219. De Geer Inf. Tom, 7 PES WO OE Vt NUNC aa 
Tab. 24. f. r. is 


mee. mediae magnitudinis prior.  .4/drov. Cruft. 
Vocaverunt Tergeftini pifcatores : : Scampo;. Hic pro 


ratione aetatis minor, aut paulo major, quam Cancer Man- 


m Totus füuperne dilute rüber, fübtus, pedibusque albus, 
dA S "Thorax 


318. ^ v Obfervatio LE... - 


' Thorax de more tmacrourorum cordatus VOPTUNE fed in cy- 
lindrum velut convolutus; id eidem peculiare, quod pofte- 
rior ejus pars fuperne tribus longitudinalibus aequidiftantibus 
carinis elevatis percurfa, femiprifmatica velut fit; carinis la- 
teralibus antice aculeo fpinofo, brevi, antrorfum verfo, ar- 
matis, intermedia vero binis. "Anterior contra pars iifdem 
quidem et ipfa carinis percurfa, fed humilioribüs., miniisque 
bene diftinguendis , at fimul. etiam aculeis fpinofis feriatis 
antrorfum verfis tribus, quatuorve munitis, Latera prae- 
terea thoracis antica, in poftica oculorum cireumferentia 
aculeis fpinofis binis utrinque obíita. . Etfi vero thorax quan- 
tus quantus eft, fuperne rubellus fit, ob tomentum tamen 
breviffimum, denfiffimumque , et byffino-canefcens, aquofe 
et ipfe canus, et opacus videtur, incarnata duntaxat rube- 
dine transparente. :| Exit antice thorax in roftrum offeum fu- 
bulatum anguftum longum album apice aeuleatum et rubens, - 
longitudinaliter fupra canaliculatum marginibus exftantibus, 
fpinis aculeatis tribus utrínque dentatis ; fubtus füb apice 
aculeo fpinofo breviore antrorfum verfo, munitum. . Oculi 
ad latera bafeos roftri exítantes magni, bafi connati, vix 
pedunculati , craffiffgi, convexi, atri, nitentes, fuperne 
macula femiorbiculata albida notati, Antennae utrinque du- 
plicatae (fimul quatuor) plus minus pollicares , ex rubro 
fufcefcentes, anneillis copiofiffimis compofitae. fetaceae; fu- 
periores paulo longiores, et compreffiufculae. Cauda tho- 
racé longior, dilute rubra, futuris laevibus nitentibus, fin- 
gulis fülco utrinque transverfo , laterali, humili, byffino-to- 
mentofo , albido-canefcente. Pinna caudae extima penta- 
phylla, foliolis per oras pilofo-ciliatis, Pedes utrinque qua- 
tuor (íimul octo? graciles, teretiufculi, albi, laeves; ex. 
his duo anteriores utrinque apice chelati, chelis albidis di- 
dáctylis ánguftis ; ; bini contra pofteriores utrinque apice un- - 
guiculati, ungue fimplice acuto, obtufe fübincurvo.  Bra- 
chia dd manus binae, thorace, caudaque fimul longiores, - 


 fuperne E. 


Defcriptiones:Zoolopicae- efc. 319. 


 .füperne dilute rubrae , fübtus albae , articulis craffioribus, 


oblongis , laevibus, triquetro-compreffis , per angulos acu- 


—. .Jeato-fpinofis, apice cheliferis; chelis fesquipollicaribus, et 


ultra, oblongis , aequabilibus, tetragono-prismaticis; angu- 
lis bifidis, duplicato ferrato-dentatis; dentibus fpinofo-acu- 
leatis; lateribus fuperioribus byfüno-tomentofis; inferiori- 
bus glabris, Chela quaevis didactyla, digitis longis, tíi- 
-quetro-fübulatis, apice acuminatis, acuminibus ad fe mutuo 


. áncurvis, introrfüm longitudinaliter fp:nofo-denticulatis, 


ss. Cancer Gammarus. 
Cancer macrourus thorace laevi; roftro acuminato-trían- 
. gulari, lateribus dentato, bafi gibbo-, dentibusque 
utrinque binis ftipato. - 


- "Cancer macrourus, thorace laevi, roftro lateribus den- 


tato, bafi fupra dente duplici. ; Linn. Syít. N. T.I, 
P.a. p.105c. N. 62. Bafler. Subf. 1l. p.6. Táb; t. 
fip. 1, 21:9. etc; oFabr. | Faun, Groeni p.336. 
IN.215.- Scopoli Entomol. Carm p.407. IN. 1127. 


." Aftacus verus.  dldrov.. Cruft. p.112. Jonuft, Exfang. 


B 


| 
| 
be 
| 
| 
| 


ptus Ya s.hg.5. 


Sub Aílifche nomine notiffimus in univerfo littorali, 


-Magnitudine certat cum Cancro Locufta; major; minorve 
alias pro aetatis diverfitate, Thorax fubcordatus in' cyliri- 


-drum -convolutus, antice non .nihit attenuatus, in rofíttum - 


-denique acuminatuni abiens ; fulco humili a roftri apice ad 
caudam ufque longitudinaliter exaratus ; foveolis admodum 
exiguis confertifimisque, pororum inftar, undique obfitus; 
- eaeterum laevis; coloris fupra j; perque latera, primum ele- 


.ganter eaerulei, tum ex caeruleo (per maculas) fenfim: ni- 


.. grefcentis , maculisque àlis inordinatis albentibus fparfis, 
»warius, Rollrum ifofcelico - triangulare, bafi fuperne con- 


YexO- 


320 | — os s C Obfervatio: VEA 


Da E NUN; inde apicem verfus declive, planum, infpi- | 
mam folidam re&am definit; fubtus copiofe villofum; mar- 
ginibus laterum dentatis ; dentibus utrinque quaternis. Da- 
fin roftri fpinofus utrinque ftipat dens , pone quem lunaris 
oculorum fíinus introlabitur, fpinofo: itidem utrinque arma- 
tus dente, Oculi brevi , crafloque , et in omnem partem 
. mobili infiftentes pedunculo, magni, convexi, atri, niten- 
tes, macula ad. perlpheriam fuperiorem alba notati, fi qui- 
dem microfcopio afpiciantur, fuübtiliffime reticulati videntur. 
Antennae duae corporis totius, una cum cauda, longitudi- 
ne, tereti-fetaceae, annellis non tot, quin pluribus, magis, 
magisque attenuatis conflatae , validae, lentae tamen , et 
flexiles, coloris rubri, alterneque ex rubro nigricantis 5 bafi | 
jufiftunt craffae, teretiufeulae, aculeis binis fpinofis diver- 
gentibus armatae, Antennas has inter, altiore nihilominus 
tantisper loco; duae praeterea (ut in C. Locuíta) eaeque . 
non fimplices, verum duplicatae, feu femibifidae antennulae 
dicam ? an tentacula antennaeformia? occurrunt antica in - 
facie; hae et colore, et ftru&ura reliqua antennis ipfis quam 
fimillimae (ut quasuor Ó" poflis antennas) multo iis- 
dem tamen breviores, ac; fubtus. pilofo-ciliatae funt; laciniis ' 
in unaquavis inter fe Pene Re Os inferum, labia, ma- 
xillae, palpique per oras ciliati, de more gentis, Cauda 
- fpithamam longa, corpulenta , fuperne convexa, laevis, i 
futuris fenis, una cum pinna terminali flabelliformi, penta- 
.phylla;. eleganter caerulea, et.ex caeruleo nigricans, pun- 
.é6tulis:ad latera albidis varia, Lobi , five folia pinnae cau- : 
;dalis cruftácea , Obovata, integra , plana , natatoria, mar- 
gine. Qut et oris lateralibus futurarum) pilofo-ciliata; exti- 
mis utrinque duobus bafi unitis. Suturae pofteriores quin- | 
-que:fübtus,.fingulae duabus diphyllis pinnulis, 'ovalibus, - 
.planis; margine pilofo- ciliatis, natatoriis fimul, et ad ovula, 1 
ne dilabantur, retinenda, inftru&tae. Pedes utrinque qua- 9 
tuor (univer im octo) craflitudine digiti auricularis, teretes, 


| fex p! 


t m B 


Defcriptiones Zoolopicae efc. 321 


fex conftantes po iid oblongis articulis, corpori con- 
colores, jaeves, villis tamen adíperfi; horum duo utrinque 
anteriores chela apice didactyla, ovato-attenuata , recta, 
villofo-hifpida, duo contra pofteriores, chelarum loco, un- 
gue fübulato, fimplice, ex villis pariter hifpido , inftructi 


funt. Brachia (ive manus, antice duae, magnae, fortes, 


multo pedibus craffüores, laeves, fexarticulatae, articulis 
tereti-angulofis , inaequalibus, aculeis fpinofis rariter fpar- 


| fis, obfitis, apice chelatis 5; chelis maximis, ovato-inflatis, 


laevibus, didactylis, latere interiore compreffiufculo, qua- 
dridentato, dentibus fpinofis, antrorfum fübincurvis ; digito 
forcipis utroque (mobili nempe et fixo) teretiufculo, ad fe 
mutuo tantifper fubincurvo , latere interiore gibberibus in- 
aequalibus, obtufis muricato. Corpus fubtus albidum, ma- 
culis virefcentibus fparfis varium, | Caro duriufcula, fapida, 
multis expetita, | 


«6, Caucer "Aftacus. 


"Cancer macrourus , thorace laevi, roftro lateribus den- 
tato, bafiutrinque dente unico. Linn. Syft. N. T. I, 
P. 2. p. 1051. IN. 635. Geofr. Inf. 1l. p. 666. IN. 1. 
De Geer. 1nf.7. p.142. N.1:. Tab.oo. et 21. Ro0- 
fel. Suppl. Tab. ss, et 5 Scopoli Entom, Carn. 
p.407. N. 1128. 


Aftacus fluviatilis, — /4ldrov. Cruft, p. 129. Jonft. -Exfang. 
p.18. Tab.3. et 4. fig. 1. 


Communis in omnibus fluviis et rivulis auftriaci litto- 


- palis; vocant Gambaro. Color ex olivaceo virore niger. 
. "(Thorax laevis, fubcordatus, in cylindrum, antrorfum co- 


nico-attenuatum, convolutus, roftro terminatus acutiffimo, 
ifofcelico - triangulari , depreffo, longitudinaliter fülcato, 
dente laterali utrinque (füb apice?) incifo, fimplice, et 
acuto; tum bafi, itidem utrinque fupra oculos dente altero 

AN. «48. Pig. Med, T.V IIl, NES cufpi- 


222 S Obfervatio LI. 


eufpidato. Oculi pone roftrum ad latera thoracis, ex infera 
parte corporis , hemifphaerico-convexi, atri, nitentes , per 
microfcopium fubtiliter reticulati, pedunculo oblongo, te- 
reti, et mobili connati; füb quibus antrorfum porrectus acu- 
leus fubtriqueter, concavo-convexus, acutiffimus , bafi ar- 
ticulatae bicufpidatae infiftens, lateribus villofo - ciliatus. 
Antennae oculis anteriores, ex infera itideni corporis parte 
exortae, tereti-fetaceae , corporis totius, una cum cauda, 
longitudine, circellis copiofifimis annulatae, duae; Lafiin- 
fiftentes tereti, triarticulatae.  Tentacula bina, contigua, 
duplicata , feu femibifida , antennaeformia (alius antennas - 
fecundarias , ut in Locufta, dicat) tereti- fetacea, circel- 
lisque. annulata, intra antennas ( primarias) iisdem an- 
teriora, multo tamen breviora, caeterum fimillima. Os in- 
ferum, pone antennas, maxillis denticulatis inftructum binis; 
offeis, palpisque articulatis compreffis, per margines pilofo- 
ciliatis, nom chelatis. Membra praeterea bina, pedum 
aemula, iisdem graciliora, minoraque, antrorfum porrecta, 
medio inter os et brachia loco fita, teretia, inaequaliter 
quadriarticulata , lateribus villofo -ciliata, cufpidula apice | 
inftru&ta fimplice ; an et haec, palpi? Cauda longa, re- . 
liquo corpori fubaequalis , fupra convexa , laevis, futuris | 
quinque (infima duplicata,) ad latera exítantibus, apice 
pinna natatoria pentaphylla inftructa ;. foliolis cruftaceis, pla- 
nis, obovatis, margine pilofo-ciliatis; binis utrinque latera- 
libus bafi unitis; intermedio ad later* utrinque circa medium 
cufpidulis binis munito. Suturae caudae fübtus fingulae, 
praeter primam, pinnulis ? binis teretibus ,. apice bifurcis, 
ad fe mutuo incurvis, quibus ovula in foemina adhaerent; 
an et natatoriis? Pedes octo, utrinque quatuor. aequales, 
teretes, nudi, articulis inaequaliter oblongis fex compofiti; | 
primis utrinque duobus apice fübchelatis ,, verius didactylis,. 
digitis acuminatis, ad fe obtufe conniventibus villofülis; po- — 
fterioribus utrinque binis apice ungue fübulato villofulo fim- — 
| 2 | ; plice- 


Dejcriptiones Zoologicae etc. 3253 


plice. Brachia, five manus chelatae , pedibus craffiores, . 
articulis quinque inaequalibus angulatis fübcompreffis, per- 
que angulos ferrato-dentatis, et chela terminali conftantes, 
Chela oblongo-fubovata, tumida, latere interiore compreffa, 
et longitudinaliter ferrulata, tuberculis undique obfita, apice 
didactyla; digitis oblongis, fubaequalibus, triquetro-fübu- 
latis, per angulorum oras ferrulatis, apice acuminato-fübin- 
curvis, exteriore fixo, interiore mobili. 


S7. Cancer Squilla. 


Cancer macrourus, thorace leevi; roftro ancipiti-fübu- 
lato, fupra infraque ferrato-dentato ; pedibus duode- 
cim, fecundo tertioque pari breviter chelatis. 


Cancer macrourus, thorace laevi; roftro füpra ferrato, 
- fubtus tridentato, manuum digitis aequalibus. — Ling. 
SyIL N. T.I. B.9.*p.1305:. NN.66, Fabr. Faun, 
Groenl. p. 237. INN. 216. Scopolj Entom. Carn, 

p. 408. IN. 1129. | 
Squilla fufca. Bafler. Subf.II. p. 30: Tab.3. fig.5. etc. 
-:- Sauilla gibba Rondeletii. 4/Jrov. Cruft, p. rs:.. Item 
Squilla gibbaZoographi. .4/Zrov. p. 15».  Jonflon. 
Exfang. p.22. Tab.4. fig. jS. et 10. Gefner. p. 127. 
"b. ét p.128. anterior, ^  . : 
;Maxima hic in copia divenditur pifcatorio in foro quoti- 
die fub nomine Gambarello, Ejus hiftoria nondum fàtis elu- 
 eidata. Veteres cum Grangone confudifle, aut permifcuiffe 
faltem, videntur. Cancellus hic communiter digiti. auricu- 
laris longitudine, minor alias,. quandoque et parumper 
- major, femper cauda bafin verfus incurva, five gibba, extra 
. aquam faltu fe elibrans dum contingitur. Eft vero totus 
— erufta tectus tenera, rigidula tamen , albido - fubgrifefcente, 


cum levi incarnatae rubedinis tinctura , atomisque (certis 
5S 2 ' faltem . 


324 2 — Obfervatio LL . 


faltem temporibus) obfcurius rubentibus punctulata; aquofe 
poft mortem livefcente , venisque vagis faturatioribus per 
thoracem percurfa ; communiter plus minus transparente, 
feu fubdiaphana. "Phorax laeviffimus, nitens, oblongus, 
fubcordatus, in cylindrum, antice conico-attenuatunm, comn- 
volutus , roftro terniinatus offeo, porrecto, ancipite , fuüb- 
tetragono-fubulato, apicem verfus adícendente, carinis late- 
ralibus humilibus, muticis ; dorfali contra, eique oppofita 
"infera, comprefílo - alatis, et antrorfum ferrato - dentatis ; 
ferrae dentibus acutis, fuperne a quinque ad octo, inferne 
plerumque tribus, ab invicem remotis; tamen et quinis, dum 
fupra octo numerantur. Aculei praeterea breves cufpidati 
ad antica thoracis latera fub oculis utrinque duo, rarius uni- 
cus modo. Oculi ad latera bafeos roítri proftantes, atri, - 
convexi, nitentes, longiufcule pedunculati ; pedunculo te- 
rete, aequabili, laevi, albo, antrorfum porrecto, Anten- 
nae duae fub oculis, tereti-fetaceae , circellis annulatae plu- : 
fimis , corpore toto cum cauda , longiores, bafi infiftentes | 
ex articulis teretiufculis tantillo craffioribus duobus, tribusve 
€ompofitae. "Tentiicula bina (pro antennis fecundariis alius 
habeat) antennis paulo altiora, fingula plerumque bifeta, 
interdum etiam trifeta ;- fetis rubentibus antennaeformibus, 
ex circellis pariter copiofiffimis annulatis , multo tamen, 
. quam antennae, brevioribus; et haec quoque bafi infiftunt 
ex articulis binis teretibus craffioribus compofitae. Os infe-- 
rum maxillofum palpigerum.  Tentaculis accubat ad latus | 
externum lamina membranaceo -foliofa elliptoidica, apice | 
villis ciliata, latere exteriore unidentata. Pedes utrinque fex . 
(univerfim duodecim) graciles, teretes, albidi, femidia- ^J 
phani, articulati, laeves, Ex his primum par reliquis bre- 
vius, apice unguiculo parvo fimplice terminatur, Secun- | 
. dum pat, pofticis longitudine aequale, apice chela didactyla 
exigua villofula inftruitur. Par tertium religüis omnibus | 
longius cum chela terminali didactyla oblonga villofula. T'ria | 
T : pofte- 3 


Defcriptiones Zoolopícae eíc. 324 


pofteriora paria aequilonga, primis duobüs pedum paribus, 
mon item tertio, longiora, apice unguiculo fimplice termi- 
nata. Alias etiam feptem pedum paria numeravi. Digiti 
chelularum , ubi occurrunt, breves, oblongi, recti, aequa- 
les. Cauda longa fübcompreffa, UN verfus magis ma- 
gisque attenuata, obtufe incurva, bafi gibba, fupra longitu- 
dinaliter teres, feu convexa, laevis; fubtus canaliculata, 
futuris quinque , fub quibus pinnularum peditormium bifur- 
carum brevium paria quinque. Apex caudae pinna natatoria 
pentaphylla terminatur: foliolis utrinque binis lateralibus 
. planis oblongo-ovalibus, femidiaphanis, per oras pilofo-ci- 

liatis, racht longitudinali craffiore percurfis, bafi unitis ; ex- 
. timo praeterea utrinque latere exteriore bidentato, denti- 
. culis ab invicem remotis, parvis, acutis, Foliolo interme- 
dio pinnae caudalis ofleo, füubtriquetro-pyramidali, fupra te- 
.retiuículo ,' tribusque « dbdticülatait acutorum paribus obfito, 
fubtus canaliculato ; apice obtufe acutiufculo, quinqueden- | 
ticulato, denticulis porrectis brevibus, et aequalibus, qui 
utrinque extimi, et intermedius, duplo contra longioribus 
binis illis, qui cum tribus praedictis alternant. ! 


s8. Cancer Bernhardus. | 

Cancer macrourus parafiticus, thorace antice obtufiufculo 
fubtruncato ;  Chelis V IE fubpilofis, dextra 
majore. 

. Cancer macrourus parafíticus, 2 cordatis muricatis, 
. dextra majore. Linn, Sylt. N. T. I. P.2. p. 1049. 
^N. 57. Bafler. Subf. Ll. p. 74. Tab. 10. Fig. 3. et 4. 
EE Gur di. 2 «podsieinN«des lab. 23... lig.5. 

1535.7. etc. 

Cancellus. | 4/drov. Cruft. p. 2r5. fig. p. 218. Joni. 

Ex(àng, p.31. Tab; 7» f. 6.7. Cairo p.123. 
Duos ego in. Adriatico ad Tergeftum mari, fpecie inter 


fe diverfos, ejusmodi parafiticos frequentiffime vidi cancel- 
ES guy los, 


326 jt Obfervatio LI. 
1os; faceto, cumprimis intra aquam marinam, dum vivunt, | 
fpectaculo, Utrumque absque difcrimine pifcatores Gamba-. . 
rudula vocant.  Diverfitatem, ut ut attentiffime inquirerem, 
aliam non inveni, quam in manuum ehelis, et thoracis ftru- 
é6tura, Horum uni, quem cum Linnaeo Bernhardum dico, 


dextra manus major, thorax vero antice obtufiufculus, ro- - 


tundatus, ferc truncatus, et muticus eft; cum alteri, quem 
cum Linnaeo itidem, Eremitam dicere placuit, finiftra con- 
tra manus imajor, atque thorax antice breviter fubtrilobo- 
roftratus, efle folet, Certe de Cancro Diogenes Linnaei, 
ne cogitare quidem fas eft, tum quod Americanus, et Afia- 
ticus eff, tum vero maxime, quod venenata forcipum com- 
preffione nocivus; dum tamen noflri absque noxa manibus 
tractantur, . Sunt ii, dum perítat vita, uterque coloris ma- ^ 
ximam partem aquofe trifteque olivaceo-fubnigricantis, (poft 
mortem rubri) unum, aut et femialterum longi pollicem, 
quales utplurimum hocce in littore intra teftas pertinaciffime . 
hofpitantur aut Muricis trunculi, aut Strombi tuberculati, 
Intra teftas autem Buccinorum Echinophori, Doliique Lin- : 
naei (quamquam adfunt) nondum confpexi; forfan, quia ; 
nondum adultae fatis aetatis? Alienam porro, quam furtive 
femel fubintravere domum , omni deinceps vitae tempore 
haud deferunt, nifi dum adultiores facti, cum ampliore per- 
mutent. Cauda poílremisque quatuor et minoribus pedibus 
intra teftam latitantes uterque, quatuor et minoribus pedibus 
intra teftam latitantes uterque, antico duntaxat corpore per . 
aperturam ex parte proítant porrectis parallele antrorfum, - 
praeter chelatas manus, antennasque, anterioribus quoque . 
quatuor, iisque longioribus pedibus ; adeo meticulofi, in- . 
ermique fuae, et molli confulentes caudae, ut ad minimum 
tactum , ftrepitumve , et fere halitum etiam, illico velo- 
ciffimeque toti intra miferam fuam fefe retrogradi recipiant 
eremum, ut jam nihil de iisdem videas amplius ; prorepturi 
tardius, lenteque iterum; praeprimis cum marinam intra 

| aquam - 


* 


... Defcriptiones, Zoolopicee efc. 447 


aquam una fuis cumr teftis eosdem repcfüeris reverfos, Hic 
ubi aforis quáquaverfum quiefcunt omnia, anticorum un- 
guiculis pedüm , quae attingere poflunt proxima arripiunt: 
objecta, domunculamque vertunt, et revertunt tamdiu, - 
dum per terram proni ad inquirendam efcam  prorepere, 
omneque teftae pondus poft fe trahere valeant. Exiftimat 
eum Vandellio Linnaeus Cancrum Eremitam ,' non Bern- 
hardum (idem contra de Bernhardo Scopolius afferit) intra 
füberofum nefcio quem? tophum, quem fibi conficiat ipfe, 
acin cujus centro cochlea lateat, habirare. Haec früftra 
meo poftulantur judicio. Suberofa haecce materies, non to- 
phus, Zoophyti verius eft genus, Alcyonium videlicet, 
eochleis paffim , aliisque fübmarinis innafcens corporibus, 
quod Cancelli- hi nec conficere:valent, nec eur conficiant, 
ratio eft, melius duro calcareorum teftlaceorum, quam ftu- 
pofo, coriaceove Alcyoniorum cortice protecti, An forfan 
ut augeant, quod poft fe trahant, pondus? . nam id certe 
Alcyonii genus faturatifime extus fanguineo-rubrum , vel 


. eo, quod füberofum, et aquae bibulum eft, non adeo, dum 


LI 


" 


recens ex mari educitur, leve eft. Sed jam ad utriusque 


defcriptionem: Perinde ac Cancrum Eremitam, eum quo- 
que, quem Bernhardum dicimus, femper praedictas intra 
cochleas, jam nudas, jam topho? five Alcyonio commemo- 
rato fuperinductas hofpitantem inveni. Eft Cancro Bern- 
hardo thorax tenere cruftaceus, oblongus , longitudinaliter 
fubparallelogrammicus , poftice tantillo latior ,' depreffo- 
convexiufculus, nudus, laevis, nitens, circa mredium ftria: 


- impreffa transverfali, antrorfum lunato-concava, velut in 


duo fegmenta partitus, quorum anterius oblongo-obovatum 
fupra foveolis microfcopicis punctulatum , antice ad frontem 
obtufe rotundatum , fübtruncatum , muticumque eft; pofte- 
rius contra fubcordato-truncatum, antrorfum retufo-conca-- 


vum, ftriis fupra fuperficialibus longitudinaliter fubrugofüm, 


Sub media thoracis fronte, antrorfuüm horizontaliter porrecti,, 
| E : et 


528 -Obfervatio LI... ; 
et paralleli proftant oculi bini contigui, longius pedunculati, 
atri, fphaeroidici, nitentes , innati pedunculo tres lineas 
longo, tereti, aequabili , laevigato , aquofe primum fufco, 
tum rubro, bafi fquamula (quovis fua) exigua, ovata, pla- 
02, Oris ciliata, incumbente, tecto. JAccubat ad latus ba- 
feos oculorum füb antica exortus fronte utrinque , aculeus | 
fübulatus, fubtriqueter, rigidis hifpidus ciliis , oculorum - 

pedunculo parallelus , fed brevior; ac fub eo illico exortae | 
antennae utrinque fimplices, thorace longiores , fetaceae, - 
circellis copiofiflimis annulatae, ruberrimae, bafi inaequali- 


ter triarticulatae, tereti, tantillo craffiori infiftentes, "l'en- | 


tacula bina, maxime contigua, et parallela fub oculis, an- 
trorfum porrecta, ruberrima itidem, teretia, ex articulis ali- 
quot oblongis, ad latera ciliatis conftantia, apice fubchelata, 
feu verius didactyla, oculorum pedunculo duplo longiora. 
Os inferum, maxillofum, palpis articulatis, apice unguicula- 
tis inftructum, | Pedes in thorace octo, utrinque ad ejus la- 
tera quatuor ; quorum bini utrinque anteriores triplo pofti- 
cis longiores antrorfum parallele porrecüi, ejufdem cum 
corpore coloris, fexarticulati , articulis inaequaliter oblon- - 
gis, tereti-compreffiufculis, laevibus, nitentibus, foveolis. - 
exiscuis punctulatis, pilisque raris, fed longius exítantibus, - 
obfitis ; acie tamen. exteriore longitudinaliter pilofo-ciliatis; - 
extimo longiffimo , obtufe fubincurvo, triquetro-fubulato, . 
Óluperne lineis alterne rubris, caeruleisque quinque percur- : 
fo, fubtus caerulefcente, apice unguiculo exiguo nigricante - 
inflructo. Pedes poftici et ipfi cruítacei, ac fexarticulati, 
albido-rubentes, articulis brevibus, compreffis,. per oras - 
ciliatis, apice unguiculo exiguo fubuncinato terminati, fem | 
per intra teftam una cum cauda latitantes, ni(i dum copulae . 
caufa, aut teftam permuraturus, eamdem deferit ad tempus. 
Manus duae, anticae, corpori concolores, punctis caeruleo- . 
glaucefcentibus variae , pedibus anticis breviores, multo . 
famen craffiores, inaequaliter quadriarticulatae, apice T" : 

| erae, — 


JDefcriptiones Zoolopicae etc. $29 


ferae ; articulis ,;chelisque tuberculato-muricatis , pilisque 
hifpidis, demum .cadivis, adfperfis. XChelae ovato-fubcor- 
datae, tumidae, dextra majore ; utraque didactyla, digitis 
tam fixo, quam mobili, triquetro-comprefífis, brevibus, ob- 
tüfiufculis , ad fe conniventibus, introrfum crenulatis pilofo- 
barbatis, dum calvefcant denique. Cauda reliquo fere cor- 
pore longior, carnofa, nuda, ex fufco-rufefcens, aequabi- 

"lis, fuperne convexa, feu teres, laevis, fpuriis femitecta 

futuris fex membranaceo-mollufcis ; bafi fubtus pede utrin- 
que folitario ,- brevi, quadri- aut quinquearticulato, et un- 
.guiculato inftructa , apice vero, pinnae caudalis loco , ap- 
pendiculata futuris tribus, brevibus, cruftaceis , laevibus, 
albido-rubentibus, fübincurvis 5; quarum intermedia angu- 
ftior, ad utrumque latus annexam habet pinnulam biparti- 
tàm, lacinulis inaequalibus, planis, ovalibus, margine ci- 
liatis$, communi bafi craffiufeniae infidentibus ; extima con- 
tra futura ovata, emarginata, per oras ciliata. .De fexu 
quid.dicam? neício. Id obfervavi, nonnullos Cancellorum 
horum intrá pedes thoracis intimos , fquamulam habuiffe 
ovato-fubtrigonam, planam, oris ciliatam; alios vero, fqua- 
mulae ejus loco, binos pediformes, antrorfum parallele ver-- 
fos ftylos, teretiufculos, apice ciliis velut barbatos. In his 
fub cauda pedes intermedios, aut pinnulas natatorias nullas, 
In illis ad latera caudae rudimenta nonnulla pinnularum, fe- 
tas videlicet per oras utrinque villofulas. 


EL So. Cancer Eremiia. 

Cancer macrourus parafiticus, thorace antice fubtrilo- - 
 Mbo-roftrato; chelis muricatis , fübpilofis ; finiftra 
. majore; ' 


"Cancer macrourus parafiticus, chelis fcabris, fübaequali- 
bus, anterioribus fex-pollicatis; (lege: chelis - - - - 
IN. 48. Pluf. Med, T. VIII. M wo una 


L 


OE PON 


CT 


330 oss sOlfervatia- LI. iuc 


uns cum: pedibus: anterioribus exporrectis?) Linn. - 
Syft. N. T.L. P.2. p: F049. IN. 59. í pn Wm. 


— 


"ANI 


- * Hunc Scopoli fub. nomine C. Bernhardi defcribere vi- | 
detur; uti verum C. Bernhardi L. fub. nomine. C. Dio- 
genis: L. In neutro tamen magnitudinis refpective Che-- 
larum; meminit. Dixi vero paulo ante , nullam, hunc in- - 
ter, et antecedentem (ut ut attente yivos faepius cone 
 fideraverimm) diverfitatem, a me; reperiri unquam: potuiffe, 
praeterquam in Chelis, et fiructura thoracis ;; ut adeo .ab 
ulteriore. iftius fuperfedere, defcriptione: poffim ,'. fi. :diffe-- 
rentialium. modo meminero charaéterum. |Chela finiftrae: 
manus , totaque haec manus :major aliquoties Cancro. Ere- 
mitae, quam ejufdem eft dextra; idgue femper.. 'Thorax | 
vero. et ipfe longitudinaliter fubparalelo grammicus, ita: | 
fülco transverfo, antrorfum.lunato-bicorni, pone medium, - 
exaratus, ut in duo. velut fegmenta divifus. eredi poffit 5 . 
quorum. pofterius: ex;cordata bafi, antrorfum.lunato -.bi- . 
eorne: firiis duabus longitudinabbus. parallelis profundius; | 
impreffis ,. in. tria rurfum: fübdividitur minora fegmenta, la» 
teralibus majuículis ,, et aequalibus;.. -.Anterius contra. fime, 
plex, obtufe .obcordatum , fronte .antica fübtrilobo - ros: | 
ftrata,. roftro medio: brevi, inftar trianguli: ifofcelici, ine | 
ter oculorum: pedunculoes parallelos antrorfum. procurrente, . 
ac bafi utrinque: (inu: antrorfum concavo ftipato ;; ora margi- - 
nis frontalis tota parumper elevata ,. feu incraffata. | Subero-. | 
fo-fungofàm eam fuübftantiam, quae.Muricibus, Strombisque; - 
quos Cancelli Bernhardus, et Eremita inhabitant, increfcere: | 
paffim: (non femper). .noftris in maribus, non item. in Hollan-. 
dico etc. folet, quaeque vel ideo. Cancellorum opus nom 
eft, examipavi: Eft ea fungofo-fübcoriacea; facie, textura, 
levitate, (dum ficca) tenacitate,. et helvolo interne colore, . 
füberis; Magnirudine majoris.Caftaneae, aut et pomi mifio- . 
ris ;-Figura. fphaeroidica, aut fubovati gibberis; -feu ex- 


A 


] 


Dejcriptiones Zoolopicae efc, 351 


crefcentis fuper dorfali Muricis, Strombive longitudine, to- 
phi; Extus nuda, fübimpalpabilis , et dum recens e mari 
educitur, faturatiffime fanguineo-rubra; Tactui fungofo -ela- 
[tica ; falito, linguae applicata, guftu.  Difcidi eamdem, 
"poftquam probe deficcata fuit; lenta, refiftent'am in cultrum 
exhibuit eamdem ,- quam füber, aut fungus quidam arboreus. 
coriaceus ; fectio quoque et ipfa non nifi texturam internam 
Tuberis, aut panis exhibuit inaequaliter porofam; fparfa fuo 
in finu foventem minutula teftaceo, (ut puta: exiguos Turbi- 
nes, Telinulas, Nautilos. etc.) Fruftum refectam, ut ut. 
'3majus, in aquam injeci; ponderis velut expers, fupernatavit 
eidem ; brevi tamen fiti:bunda eamdem timbibit aucto tan- 
tifper volumine, tumque elaftica reddita, ir fundum praeci- 
pitata- eft fluidi , quod colore flave-rufo inquinevit. Cum 
"aqua forti, motum effervefcentiae prodidit nullum. Flam- 
"mae candelae admota, accenía quidemffuit; flammam nihilo- - 
minus diu haud retinuit; diutius potius fumo fufco, ingrato, 
«crines accenfos redolente fumavit, aterrima facta, et intra 
digitos friabilis, in cineres abiit tactui molliffimos , non tam 
pulverulentos , quam filaméntofos , nigros, aquae magnam 
partem fubtliffimis ftemmatibus innatantes. Nonne Alcyo- 
nium verius ? quam Cancellorum labor?  Materiei certe 
trunci, elegantiffimi illius Aleyonii Exoffis L. fimillima, 


Eu eec ss 80, Cauce? AMantis, 

' "Cancér macrourus articularis , manibus ada&tylis, com- 
^" ^ '' prefls, falcatis, ferrato - dentatis, Linn. Syft. IN. — 
T T.I, P. 2. p. 1654. IN. 76, Scopoli Entom. p. 411. 


T - Hippocampus 'Locuftae ij genus, .Matthiol in Diofc.- 
P* 157. 4 | fien ] | 
yd | OTt ——— Squilla 


332 — m Obfervatio. LI... 


.Squilla Mantis. | Aldrov. Cruft. p. 158. .De Geer. Inf.7.. 1 
p.194. N.5. Tab.34. | Jonfl. Exf. p. 23. Tab. 49e I 
sicud fire Squilla Mantis... Gejn.. p.129. [ 


Proftat ATE in foro pifcario venalis. Tegeefünis 
Cannochia. dictus, efturque a pauperibus. Longitudine vix | 
fpithamali. "Totus, dum. vivit, albus, et femidiaphanus; - : 
eruíta. tectus membranacea , fat tenera . rigidiufcula tamen. | 
"Thorax oblongo.- cordatus 5. antice fübtrilobus,. roftro brevi, 
oblongo. ovato. obtufo, planiufeulo ,. marginato , bafique - 
utrinque emarginatura. concavo-lunata ,. extrorfum ad latus j imc 
fpinam brevem excurrente,, ftipato, Eti is caetera depreffo- | 
convexiufculus ;; margine, carinulisque quinque longitudina- 
libus, parumper elevatis, percurfus; undique laevis, etiner- 
mis; fpinulam fi modo brevem, in quam latus utrinque anti- - 
cum proftat.,, demas; artus antice vix tegens omnes. Oculi | 
ex antica facie fub: roftro exorti, proftantes, oblongo-ovales, : 
convexi, oblique innati pedunculis finguli fuis oblongis, tere- - 
tibus, craffiufculis, mobilibus , divergentibus.  Afhident ro- | 
ftruli bafi utrinque fab. laterali antica emarginatura, tentacula? 
brevi craffaeque: bafi infiftentiz, utrinque: unum, fed bipar- | 
titum 5. lacinia fuperiore membranacea, plana, oblongo-ova- | 
li, margine toto ciliis longiufculis fimbriata ;. inferiore vero! 
fetacea, triarticulata ,.antennaeformi. Antennae oculis illi-/ 
co fubjectae, duae, approxintae, longae ; fingulae fuper 
bafi oblongo- triarticulata , trifetae ,' etiam interdum quadri- 
Íetae; fetislongis, meris e circellis, annulatis...|. Os inferum | 
maxillofum,. palpis quatuor ,, binis brevioribus, fingulis arti- 
culatis, ciliis, praeprimis apicem verfus, adfperfi js. Poftica 
corporis pars ,, feu abdomen, extra thoracenr tota, caudae 
mentiens partem , eique continua ,. et fimilis, ipfo brevior. 
thorace, futüris: eatdtat quaternis s. iis caudae fimillimis,. fü- 
pra ícilicet convexis, laevibus, longitudinaliter carinato- " 
oCtangulis ; carinis angulorum fing gulis, poftice aculeo , re- 


 Defcriptiones. Zoologicae eíc.. | 833 


trorfum-verfo, terminatis. - Cauda una cum hi(ce abdominis. 
futuris, quibus continua eft, triplo thorace longior, undi- 
que aequabilis, nec ufpiam attenuata, futuris conftans fex, 
fupra laevis, convexa, et ipfa quoque longitudinaliter cari- 
mato-oCtangula; carinis futurarum fingulis poftice in aculeum 
retroverfum exíftantibus. Pinna caudam terminans magna, 
circumfcriptione rotundata pentaphylla; foliolis binis utrin- 
que lateralibus oblongo-ovalibus, planis, anguílis, margine 
toto fimbria ciliorum piloforum obfitis; fuültis lamina commu- 
ni offea, oblonga, im quatuor aculeos fpinofos divergentes 
abeunte ; folio contra intermedio , caudae latitudine , toto 
offeo ; circumfcriptione femiorbiculato , inferne plano, fu- 
perne declivi, ftriato , carina longitudinali media, in fpi- 
nam brevem terminata , percurfo , ocellisque binis magnis 
rotundatis contiguis , bafi carinae. accubantibus ,. notato. 
Ocellorum pupilla atro-rufa, iride caeleftino-caerulea. Ex- 
timus folii hujus offei intermedii margo, apice ipfo emargi- 
nato-bifidus , ferie duplici contigua , et concentrica ferrula- 
tus eft, aculeisque praeterea fpinofis utrinque quatuor aeaqui- 
diftantibus (fimul octo) armatus. Pedes inferne utrinque 
fex (univerfim duodecim) etii duplicis generis : tria fcilicet 
antica paria fub thorace; tria vero poílica, fub tribus pofti- 
cis abdominis futuris ; illi, quinquearticulati ; articulis qua- 
tuor inferioribus inaequaliter oblongis, per latera ciliatis, fu- 
premo ovato, tumido, unco hamato retractili armato. Hi 
 graciliores, teretes, mutici, quadriarticulati ; articulis binis 
intermediis oblongis, eorumque fuperiore denticulo filiformi 
longo ad bafin appendiculato; extimo omnium, unguis in- 
ftar, acutiufculo pilofo-ciliato. Manus brachiorum in mo- 
rem diftentae, duae, fub thorace, pedibus anteriores, mul. 
toque longiores, triarticulatae , articulis longis, compreffis; 
- infimo inflato ;. intermedio bafi bidentato ,. ac margine late- 
rali interiore.ferrulato 5, extimo:;plano-compreflo, falcato, 
introrfum incifo-dentgto ;. dentibus fex longis incurvo -fubu- 
* | ANN qus. latis, 


334 — ——. "Olfervatio: LI, 


latis. Pinnulae natatoriae füb caudae füturis, quinque pa- | 
rum j Mesa ie duplicatae , ovatae , planae , apnd eat P 


61. Cancer iti 3 h i 


Cancer brachyurus thorace orbiculato, laevi, integerri- 
mo, margine acutiufculo; antennis, breviffimis. 


Cancer brachyurus , thoracelaevi integerrimo fübquadra-- E 
to, margine acutiufculo , antennis breviífimis, | Lir. 
Syft. N. T.I P.a. p.ro40. N.8. lter Weftrog, | 
p.159. IN. 157. Tab.3. fig. |. lit. a. b. Osbeck. lt. 
Chin, p.403. N. 307. Kam. lt. IL. p. 154. 155. 


. Cancer thorace laeví orbiculato, pedibus hirfütis, f pa 
Subf. IL. p.26. Tab.4. fig. 1.2, a. A. 


Cancer Nutrix. ScopoJj. Entom. p. 410. N. 1133. 


Frequens in Fucis, Spongiis, ete, etiam intra Oftream 
edulem L. majorem , Oftreghe di palo, dictam , inveni. 
An vero, ut nonnulli afferunt, Oftreas reipfa cuftodiat? ab 
hoftibus arceat? iisque cibum. afferat? Ego fane vehemef- - 
ter dubito. Forte fortuna ín apertam infilierit. Oftream; - 
quae, fe contrahendo, minutulum captivaverit hofpitem, ut 
Dionaea mufcam, Nonne et in Hollandia in Mytilo eduli 
L. inventus eft? an et hunc quoque * cuftodiat ? tueatur? 
hutriat? Cur non potius ad eos-obliguriendos in eorum in- - 
filiat Conchas ? qui tefte Osbeckii interprete germanico Cla- | 
riffimo Georgi Sepias, aliofque Cancros brachyuros dévorare - 
valeat? Thoracem íubquadratum Linnaeus dixit, et plus . 
quam fübquadratum in itinere Weftrogothico expreflit , qui -. 
mihi et Baftero magis, quàm fere in ullo alio Cancro orbi- 
eulatus vifus eft: Magis: jnterim displicet magnitudo, quam | 

men naturalem locó 4itato dicit éffe, Et vereor, , uf. 
pans omnino -0 ab Oftrea', "Myülove hofpes Move E 


^ 


Defcripliones Zoologicae etc. —  . 333 


Ed Cancro minuto (qualem examinatum defcribo) thorax 
orbiculatus, antice tantillo. procurrens , depreífo - convexi- 
usculus , laevis , nitens , ex albido- fübrubellus , margine 


acutiufculo,,. feu Attenuato , , diametri duarum, triumve linea- 


rum. Antennae breviffimae, vixdum lineam longitudine ex- 
cedentes, fetaceae , circellis microfcopicis annulatae , bafi 


.tantillo craffiori infiftentes, duae duntaxat, in antica facie, 


eculis anteriores , non tamen approximatae, | Oculi pone an-. 
tennas, exigui, ex emarginatura retufa thoracis profpicien- 
tes, fphaeroidici, nitentes, atri, Cauda oblongo-femiova- 
ta, futuris (in foemina) fex, thorace fere longior, fed fub 
eo reflexa , abdomini incumbens , ad os fere. ufque pertin- 
gens , Oris ciliata, alba 5 pinnularem teretium bifurcarum 
fubfetacearum paribus tribus, an et quatuor? Pedes utrin- 
que quatuor , graciles, articulis inaequaliter oblongis, tere- 


.tiuículis per latera ciliatis, apice brevi unguiculo terminatis ; 
- poftici adeo interdum breves, ut vix videantur, praeprimis: 


cum reliquis altiores, et vere doríales fint, lateribus-bafeos 
eaudae. accubantes , articulis binis fuperioribus ad. fe mutuo 
appreffis.... Manus duae, et ipfae laterales, illico ante pedes 
ánticos, iisdem breviores , fed crafhores, apice chelatae ; 


.chelis parvis, fubovatis, dida&y!i is; villis bafin verfus, "ad 


latera, ciliatis ; digiti mobilis fixusque fübaequales, com- 
preffifeuli, introrfum fubcrenulati. Tentacula bina parva, 
quae nimis longa Bafterus mihi: repraefentaffe videtur, Os. 
pr palpulis apice unguiculatis. eu 


163. . Cancer longicornis. 


» Cancer brachyurus , thorace orbiculato , laevi, antice 
breviter crifido , antennis, inanibusque longiffimis,. 


' Cancer thorace laevi orbiculato fübdepreffo; chelis vali- 
EU  dioribus, a anrennis longiffimis ; pedibus pofticis mi- 
LE. , Moribus, Tit, Subf. II, US Tab.. 4» lig. 3. a. A 


Ca an- 


a —— 5 — n 
E 
- 
r 


36 700 005 Obfevátio LI. ES 


- Caneér brachyurus, thorace orbiculato laevi, chelis mi- - 
nore, antennis longiflimis. Linm, Syft. N, T.I. P.2, | 
p.ro4o. N.1o.  - ne aS e 

Cancerbrachyurus thorace orbiculato, laevi, integro; pe- . 
dibus fenis , antennis corpore longioribus. Lim. 
Syit. N. T.I. P.2. p. 1639. IN. 7. hexapus.. | 


. . "InterSpongias maritimas frequentiffimus; adhaerens paf- - 
fim et Alcyoniis, Fucis etc. Bis hunc recenfuit Linnaeus; | 
fub nomine videlicet Longicornis, tum hexapi; re autem 
vera bexapus nunquam eft; etfi pofticus utrinque pes caete- 
ris, ut in priore, brevior, dorfalis, et dum capitur, illico - 
contractus, articulis binis longioribus ad fe mutuo appreffis, - 
in dorfi atus pofticum reclinetur, ut vixdum, in emortuo,. 
videatur amplius. dCertat hic parvitate cum antecedente; 
1najor tamen aliquantum cum tempore fit, praeprimis foe- - 
mella. 'lhoraceim habet et ipfe orbiculatum, poftice nihilo- . 
minus tantillo angufliorem; ut orbiculato-fubquadratus dici | 
poffit; füperne depreffo-convexum, laevem (unicum e ma- : 
joribus vidi, villulis exiguis fparfis obfitum) nitentem, colo- | 
ris aquofe fübrubentis, aut e grifeo-brunefcentis, poft mor- : 
tem obfolete rubri; fronte inter oculos depreffa, latiufcula, | 
breviffime trifida, five tridenticulata, denticulo intermedio, 
lateralibus ampliore, crenulaincifo. Oculi denticulo faciei - 
laterali accubantes, atri; convexi, nitentes, ex finu retufo - 
thoracis prominentes, tota facie ab invicem fejuncti. An-. 
tennae ilico pone oculos, fimplices, fetaceae, ex an-. 
nellis microfcopicis compofitae , bafi tantillo craffiori in- | 
fiftentcs , obfcure rubentes , longiffimae , corpore fcilicet : 
. toto duplo longiores, "Thoracis latera integra, mierofcopio - 
tamen infpecta , pone antennas denticulis tribus breviffimis - 
antrorfum ferrulata, idque in majoribus, five adultioribus - 
manifeftius, Os, palpuli, tentaculaque, ut in antecedente; 
non tamen haee tantopere, ac Daflerus expreífit, promi- 


- ES 
A 
,»- 


JDefcviptiones Zoolopicae eic. B. 4 


pent antice, Cauda brevis, refpective videlicet, quia fub - 
thorace inflexa, abdomini incuribens, nihil ab ea antece- 
dentis diverfa; et univerfim in omnibus brachyuris, foemel- 
lae femiovata, futuris fex fubaequalibus; mari obtufe trigo- 
na, füturis quatuor, tertia reliouis omnibus majore, trape- 
Zina bafibus parallelis ; fed nec pinnulae fubcaudales natato- : 
riae, nifi aliter notetur, differunt umquam. . Pedes octo, 
utrinque fcilicet quatuor, nudi, tereti-fübcompreffi, articu- 
lis, praeter bafeos fulcrum craffiufculum, et unguem terfni- 
^palem fübincurvo-fübulatum longiufculum, tribus, oblongis. 
Tria horum paria antica thorace dempta cauda longiora; po- 
-flieus utrinque caeteris altior, dorfalis , refpective breviffi- 
1s, ut jam füpra indicatum, et albus totus, cum caeteri 
in vivente infecto , annulis alternatim albidis rubellisque 
fafciati fint. Manus et ipfae laterales, pedibus anticis con- 
tiguae, thorace una cum cauda longiores , articulis tribus 
oblongis, duplo, quam pedes, craffioribus, angulatis, in- 
trorfum compreflis, et ferrulatis; chela terminatae oblonga, 
ovata, fübquadrangulo-ancipite, didactyla, digitis tam mo- 
bili, quam fixo, triquetro-compreffis , rectiufculis, fübae- 
qualibus. Color manuum faturatior, quam thoracis, 
| 63. Cancer agilis. 

Cancer brachyurus, thorace quadrato, laevi, deprello, 
transverfe ftriato; lateribus antice tridentatis; fronte 
i truncata, gibberibus quatuor depreflis transverfe fe- 

riatis obfita. | 


iNufpiam Cancrum hunc apud autores meos defcriptum 
reperio. Vocaverat pifcator Tergeftinus, qui eumdem attu- - 
lit, Tatatogna, monuitque, ut ad peculiarem füb aqua na- 
tandi indolem attenderem ; eapropter eümdem cum pluri- 
bus alis (Maenade, Depuratore etc.) in pelvem aquae 
' plenam marinae injecit, Animal inquietiffimum velociffime 
Nov. 448, Phyf. Med, T, VIL ||. Uu alterno, 


338 — Obfervatio. LL... 


altermo, ac fere tremulo. liorizontali natatu, diftentis pedibus, | | 
quaquaverfum: fe: promovens ,, volitabat verius ,. quam: cur- - 
rebat, indefinenter irrequietum ; agilem: hac de: caufa. dixi 
Cancrum. Proximus facie Cancro Barrelierii quadrato ,. € | 
rhomboidi Linnaei, non tamen macrodaétylus. Crufta per - 
thoracem, pedesque tegitur, quamdiu vivit, minime dura, : 
imo: vero. velut membranacea , tenfa quidem , attamen fle-3 
xili elaftica compreffili ; poft. mortem per exficcationer ri-- 
gida, '"Fhorax ex fuborbiculari-quadratus,. latior, quam lon-- 
gus; anticeque magis, quam poftice; lateribus vix, nifi ob-. 
tufiffime rotundatis ; ; verius: oblique rectis ;. antice pone ocu- | 
Tos. dentibus: tribus incifo- ferratus 5 caeterz laevis, nudus; 
nitens, ex olivaceo virore nigricans, füpra depreflus fubcon- 
vexiufculus , ftriis,, imo plicis potius tenerrimis transverfis: 
eopiofiifimis, 'antrorfüm. imbricatis, per omnem: longitudi-- 
nem.confertiffime exaratus. Roftro nullo; ejus loco, fron- | 
te, inter oculos ab invicem remotiffimos, intercepta, trun-- 
-eata ,, latiffima ,, membranacea , plano:- depreffa ,.-ad lineae: 
fpatium per omnem thoracis latitudinem aequabiliter procur-- 
rente, nec retufa 5. gibberibus: füperne quaternis, in eadem 
transvería,. ac fronti parallela ferie ordinatis ,, depreffis, ve-3 
Jut lobata. Oculi ad extimos: utrinque antici thoracis. angu- 
los, inter fe remotillimi, ex crena, feu emarginatura anguli 
profpicientes pedunculo, ut mos: eft, brevi, "et mobili nixi,, 
haemifphaeroidici , atri, nitentes. KAatemmae oculis anterio-. 
res, et contiguae füper brevi, mobilique fulcro, tereti-feta-- 
ceae, circellis annulatae ,. fex feptemve lineas longae. Os. 
cum tentaculis,, palpisque , inferum. Pedes octo; utrinque: 
quatuor; intermediis utrinque: binis: majoribus 5 poftico: 
utrinque dorfali. Omnibus, praeter bafeos fulerum ,. qua- 
driarticulatis 5. articulo infimo plano-compreffo; reliquis lon-. x 
.giore,. transverfe plicis flriato ,, nudo , laevi, margine pofti- 
.co longitudinaliter ferrulato 5 antico Vero, pofticoque fub 
spice dente inéifis. Articulis binis infequentibus breviori-- 

i bus, | 


Defcriptiones Zoolopicae efc. —— 339 


bus, anguftioribus , tereti-compreffis, per margines pilis 
-duriufculis ciliatis ; "ungue terminali :compreffo - fübulato, 
fubincurvo , pilis exftantibus hirto. "Color pedum partem 
. corporis fequitur 5 fupra, ut thorax, ex olivaceo virore 
nigricans ; fubtus, ut abdomen et cauda, obfolete albidus. 
Manus longitudine vixdum pedum anticorum, fed craffae, 
articulis tribus angula:i is, jntermedio majore, ac dente utrin- 
que: ad apicem terminato; omnibus nudis, laevibus,  Chela 
terminalis crafía, tumida, Oblique fübcordato-ovata , laevis, 
corpori concolor, didactyla; digitis obfcure rufefcentibus ; : 
fixo breviore, recto; mobili incurvo, .de fe longiore, non 
tamen altius eminente, quia inferiore; utroque introrfum 
plus minus tüberculato- ferrulatis. Cauda brevis glabra alba 
ventri fübtus incumbens; pro fexus diverlitate,, figura et fu- 
turarum numero differens. 


(Cancer brachyurus, thorace laevi 4 convexo , inaequdli, 

' -rotundato-fübpentagono, lateribus antice incifo-quin- 

 quedentato, unguibus pedum «omnium longis, tri- 
quetro-fubulatis. 


Cancer brachyurus, thorace laeviufculo , utrinque quin- 
quedentato , carpis unidentatis , pedibus ciliatis, 
pofticis fübulatis, Linn. Svft. N. T.I. P.2. p. 1043. 
AN.2»  Bafler. Subf.ll. p. 19. et23. Tab.2. fig. 1. 
2.2. Scopoli. Entom, p.405. IN. 1123. | 


Cancer marinus Bellonii. Aldrov. Cruft. P. 174. 


Vulgatiffimus. in littorali Adriatico , vocaturque Mafi- 
metta. Totus nudus, laevis, crufta dura, fupra partibus 
omnibus obícure olivaceo-virens, fübtus albidus. "Thorax 
convexus, inaequalis, laevis, rotundato - fübpentagonus; la- 
teribus anticis rotundatis, incifo- quinquedentatis, pofticis 

dam 2 1, oblique : 


L 


340 -— Olfervatio LI. 


oblique convergentibus, rectis, integerrimis, eo bafeog 
transverfe truncato. Frons, inter oculos intermedia] (ro- - 
ftri loco) femicircularis, rotundata, planiufcula, velut finua- 
to-fübquinqueloba, lobulis exiguis ,. obtufis, parum admo- 
dum prominulis. Oeculi inter frontis finem, et anticum la- — 
terum anticorum dentem fiti, brevi, mobilique pedunculo 
 jnnati, hemifphaerico-convexi, atri, nitentes, Antennae - 
oculis anteriores ,, octo, decemve lineas longae, fetaceae, - 
annellis copiofis compofitae, bafi tereti eraffiufculae brevi- - 
que infiftentes. Os inferum, palpuli, tentaeulaque articu- - 
lata, et apice forcipula bifida, feu breviffima et didactyla in- 
ftructa, nilab antecedente, differunt. Sedet cauda brevis, . 
et abdomini ineumbens,. proque fexus diverfitate, ut dictum, 
divería, cum. ea prioris, et reliquorum brachyurorum, ea- . 
dem, et laevis. Pedes utrinque quatuor, articulis con-. | 
ftantes quinque, ura cum bafeos fulcro; infimus, feu fe- 
eundus a bafi, reliquis longior, latiorque, et refpective pla- . 
nior, apice utrinque in denticulum definit ;. reliqui gracilio-- | 
res, lateribus pilofo- ciliatis 5; extimo , ungue in omnibug | 
longo, triquetro-fübulato, obtufe fübincurvo,. pilis ciliato. ' 
Pedes intermedii duorum utrinque parium, anticis et pofti- ^ 
cis parumper longiores , poftici altiores, utpote dorfales. ' 
Manus duae, pedibus anticis paulo breviores, et multo - 
craffiores, apice cheliferae, articulis tribus angulatis, inter- . 
qedio in dentes utrinque proeurrente; Chelae craffae, lae- - 
ves, oblique fübcordato-ovatae ,. latere exteriore bicarina- | 
tae, didactylae ; digitis flriatis, triquetro-fübulatis, obtufe . 
fubincurvis ;; fixo , mobilique introrfum. tuberculato - ere- — 
nulatis.. | » 


- 


65. Cancer depurators — NE 


Cancer brachyurus , thorace laevi convexo inaequali, 
rotundato-fübpentagono, lateribus antice incifo-füb- 
| LE 1 | - — quin- u 


Defcriptiones Zoolepicae eíc. 34t 


 quinquedertato ; unguibus pedum fex anteriorum fu- 
bulatis; pofticorum lamina ovali plana natatoria.! 
Cancer brachyurus , thorace laevi, utrinque fübquinque- 
dentato ; manibus apice compreflis; pedibus pofticis 
ovatis. Linn. Syft. N. T.1. P. 2. p. 1043. N. 23. 
Scopoli Entom. p.405. N. 1124. JPjanc. Conch. 


"p. 34. Tab. 3. fig.7. , 

Cancer marinus alius ab auctore obfervatus, 4ldrov, 
Cruíl. p. 174. fig. p.175. 

Pagurus niger brachychelos , remipes. Barréfier Tab. 
1287. fig.2. 


Promifcue cum C. Maenade convivens., adeo , ut et 
pifcatorum nonnulli rudiores fexu duntaxat ab eodem differre 
credant, Audit iis Granci, Multum priori fimilis, tamen 
nonnihil minus dura crufta tectus. "Thorax (ut et reliquum 
corpus) Jaevis, dorfo convexo, inaequali, obícuro ex vi- 
rore nigricans, rotundato -fübpentagonus , poflice transver- 
fim truncatus, lateribus pofticis oblique rectis, retrorfum 
convergentibus, anticis contra rotundatis, in frontem con- 
fluentibus, dentibus quinque incifo- ferratis ; fronte inter 
oculos intercepta , cireumfcriptione femicirculari , dentibus 
itidenr quinque ferrata. . Oculi inter dentem frontis pofticüm, 
etlaterum. anticum intercepti, atri; convexi, nitentes, pe- 
dunculo brevi, mobili infiftentes; ut adeo, fi dentem anti- 
cum lateris cujusque, et pofticum frontis ütrinque, ad emar- 
ginaturam ex qua oculi profpiciunt, pertinere velis, latera 
tum antice non mifi quadridentata ; frons contra futura 
fit tridentata. ^ Antennae breves,  annulato - fetaceae, 
brevi fulcro infiftentes , oculis in facie anteriores, octo, de- 
cemve linearum. Pars infera albida, ore, palpis, tentacu- 
lis); caudaque a Maenade nil differens, Pedes octo, utrin- 
E quatuor , Lum duobus mediis tàntifper longioribus, 

Uu 3  fingu- 


^ 


342 ow vOlféaiosLig dX 5000 ; 


fingulis quinquearticulatis ,' articulis inaequaliter oblongis, 
per oras ciliatis: trium ;parium anticorum ungue terminal - 
longiufculo , triquetro-fubulato, obtufe fübincurvo ; pofti- 
corum fübdoríalium articulo extimo , unguisloco, pinnafeu - 
lamina cruítaceo membranacea plana ovali natatoria per . 
margines pilofo-ciliata, inftructo. Manus duae apice che- 
latae pedibus craffiores, articulis uibus angulatis, fummo ad 
juncburam chelarum bidentato.  Chelis ipfis craffis inflatis, - 
fübovato -heptagonis, apicem verfus compreffiufculis , di- : 
dactylis; digito mobili, fixoque angulato-fubulatis , compref- . 
EG introrfum ferratis, | Wien. - 


66. Cancer Papurus.. 


Cancer brachyurus, thorace laevi convexo inaequali ro- 

! Peso eee en Jateribus anticis incifo-ferra- - 
tis, ftriisque oblique transverfis impreffis, exaratis; | 
fronte ferrulato-denticulata; chelarum dactylis ex 
fufco-nigris, - | : zm 


Cancer brachyurus, thorace utrinque Gbtufe novempli- ] 
cato; manibus apice atris. Linn. Syít. N. T. I. - 
P..2.- Disodla. gio, A7. Scopoli. Exstom. p. 406. 3 
NN. 1125. 3 


"Cancer Pagurus. atidrov. Cruft. p. 186. fig. p. 189. 1 
Jouflon.. Ext. "Tab.s. fig, 12. Tab. 6. fig. 3.4. 1 


Cancer marinus, Jonfton. Exfang. "Tab. S« fig,2.- 


Magna in copia divenditur fub nomine Grancipori, j 
Magnitudine per aetatem admodum differt; ex altiore mari | 
ingentes ; magis rotundati, multo , quam longi, latiores; - 
manibus decalvatis , obtufe muricatis. Littorales minores, . 
rotundato-fübpentagoni, manibus muricato-fübaculeatis, vil- 
lisque rigidiufculis hirtis. Thorax rotundato-fübpentagonus, - 5i 
ut in 1C. Maenade, lateribus binis anticis , lisdemque mulo - 

doe P 


1 


Dejfcviptiones. Zoolopicae etc. 843 
longioribus, rotundatis, in frontem confluentibus, hinc et 
multo, quam longus, latior, praeprimis in majoribus. Eft is, 
quamquam fat gibbus, ob magnitudinem tamen depreffo-con- 
vexus, inaequalis, laevis, coloris ex virore obfcure rubri, tan-. 
demque ex rubro: velut nigricantis ;. latera ejus bina antica 
feptem plus minus. dentibus incifa, ftriaque imprefla, feu 
fulco. inter quosque: binos dentes: intercepto, et a margine 
verfus difcum oblique tendente, exarata, ut plicata dici pof- 
fint. Frons inter oculos latiufeula, transverfe velut trunca- 
ta, medio etiam fere retufa, et crena brevi incifa, antror- 
fum non nihil declivis , ferrulato-denticulata, denticulis exi- 
suis, duplicis, et parallelae feriei; inferioris decem, füpe- 
rioris fex. Oculi hemifphaerici, atrr, nitentes, pedunculo 
brevi mobili infidentes, im confiniis faciei, et laterum anti- 
eorum. Antennae oculis anteriores , breves , obfcure ru- 
bentes, annulato-fetaceae. ^ Tentacula duo articulata, apice 
breviter forcipata, ex inferiore oris parte. Cauda brevis in 
ventrenr reclinata, triplo longior, quam lata, fere lineari- 
fübovata, pro fexus diverfitate , pluribus aut paucioribus 
futuris ,, uti totumr inferunt corpus, fordidius alba. Pedes 
octo, quovis ex latere quatuor, quinquearticulati, pilis ex- 
ftantibus rufis rigidis hifpidi; articulis oblongis, extimo fü- 
bulato , ungue brevi fübincurvo laevi terminali. Manus 
duae craffae fortes, pedibus caetera fubaequales, articulis. 


tribus inaequalibus angulatis fpinofo-muricatis, rufisque et ri-- 


-gidis pilis, hifpidis ; apice cheliferae ; chelis craffis tumidis. 


didactylis, fübtus laevibus , fupra tuberculis acutis piliferis 


| muricatis.  Digitis , mobili fixoque, laevibus, .introrfüum 


longitudinaliter tuberculofis ,, primum  caftaneo-fufcis, tum 
atris. Manus chelaeque cum tempore decalvatae ,. laeves, 
tubereulis obtufis. | Varietatem ejus vidi füpra undique fatu- 
rate olivaceam, manibus chelisque Iaevibus, nec tubercu- 


 lofo-muricatis; pedibus quoque non pilofis, fed nudis. 


— 


—— 


67. Can- 


X 


28d Olfervatio LI, 
| 6y. Cancer biríellus, — 


Cancer brachyurus thorace convexo, inaequali, rotun-: 

. . 4dato-fübpentagono , villis hirto , antice. fpinulofo; 
lateribus quinquedentato ; ; manibus hirtis, muricatis- 
que, dactylis ex fufco-nigris, 


Cancer brachyurus, thorace hirto, utrinque lie eset 
tato, manibus extus muricatis, - pond y N. T.L 
P.2. p. 1045. N, 32. 


Cancer hirfutus prior, et pofterior Rondeledi ? "Aldrov, 
 Cruft. p. 193, 


Hic adeo Paguro (dempta magnitudine) fimilis, ut nifi 
Linnaei, a Paguro feparantis, obftitiffet autoritas, reclama- 
viffentque pifcatores , alio (cujus jam non memini) quam | 
Grancipori, compellantes nomine; Paguri praecife dixiffem 
varietatem. Sed bonos caetera duces cur deferam ? Eft | 
certe Hirtellus vel ipfo minor Maenade, nec ad Paguri um- 
quam excrefcere magnitudinem pifcatores afferunt , fubtus |. 
albus, fupra ex fufco ruber. Quae fi momenta aliis haud - 
fufficiant , Paguri, pace mea optima, varietatem dicant; 
mihi altercari nec vacat, nec, fi vacaret, animus eft. Tho- | 
fax Hirtello eft rotundato- fübpentagonus, convexus, inae- 
qualis, poftice depreffiufculus, antice frontem verfus, gib- - 
bo-declivis, fpinulis exiguis muricatus, füpra pilis undique . 
rigidulis arrectis rufis hirtus, quibus (eum non adeo conferte : 
addenfati fint) non obftantibus , et color, et nitor cruftae - 
thoracicae durae obfervari poffunt, Latera thoracis antica, | 
ut in Maenade , aut Depuratore, rotundata, in frontem . 
confluunt , dentibus incifa quinque , ac fülcis inter dentes | 
exarata, fubplicatave transverfis, Frons, oculos inter, la- - 
tiufcula fubtruncata fpinulofo-ferrulata, fulco brevi longitu- E 


dinali impreffo velut retufa, Oculi frontis latitudine ab invi- 


cem fejuncti, iis Paguri fimiles, pedunculo duntaxat eorum - 
villu- E 


Defcriplicnes Z'oologicae efe: — - 345 
villulis hirto. Antennae itidem oculis anteriores , rufae, 
breves, annulato-fetaceae, Pedes octo, utrinque quatuor; 
intermediis.duobus paribus:aliquantum longioribus; quinque- 
articulatis ; articulis oblongis , ad latera compreffis , fupra 
undique, praeprimis.ad margines, .pilis rigidis exftantibus ru- 
fis hirtis; articulo extimo compreffo -fubulato , apice ungui- 
culo fubincurvo laevi terminato. Manus :duae, pedum an- 
ticorum longitudine, at multo iisdem craffiores articulis tri- 
bus inaequalibus obefis angulatis.apice :chelatae; chelis obli- 
que femicc* Jato-ovatis , .craffis , tumidis , .didactylis , una 
cum articulis binis fuperioribus, fupra muricato-fubaculea- 
tis, villisque exftantibus rigidis rufis hirtis. Digiti breves 
.craffi introrfum .tuberculato -ferrati; fixus reapfe brevior, 
TeCtus, ftria longitudinali exaratus ; mobilis: inferiore ortus 
doco fixum attingens ad eumdem incurvus ; uterque nudi, 
laeves, caflaneo-fufci, tandem nigri. Cauda brevis, abdo- 
mini incumbens ; anguíta , linearis , obtufa, alba, longior, 
«uam lata. 


68. (Cancer perfonatus. 


 WCancer brachyurus fübglobofus, thorace convexo inae- 
quali hirto -tomentofo , antice utrinque quinqueden- 
tato; fronte fübroftrata quinquedentata ; chelarum 

digitis nudis laevibus rofeis. | 
Cancer 'brachyurus , thorace ;hirto inaequali utrinque 
quinquedentato , roftro quadridentato. Linn, Syít. 

JN. T,L T.23. p.1046. iN.37. 
Cancer heracleoticus alter hirfutus prone, etfüpine. 4L 
rou. Cruft. p. 188. fig. p.191.  Jonfl. Exfang. 
- T. s. fig. 7. 


"Vocaverunt pifcatores Tergeftini Grampo. - Magnitudo 
pomi Punici. Tolle pedes, manusque et globofum dices. 
— 4. MB. Phyf. Md, T.V II. i Xx | Cor- 


"eco ns M Obfervatio-LI. 


Corpus omne fupra fubtusque, cum cauda, pedibus, mani- . 
busque obfcure, et faturate rubrum; totum nihilominus. - 
'villo tomentofo rigidiufculo bruneo erecto unam duasve li- 
neas alto denfiffime hirtum, ut color ruber, nifi decalvetur ^| 
tefta, vixdum transpareat. "Thorax gibbo-convexus, füu- . 
perne (quod ob hirfutiem obiter modo difcernitur) fulcisin- 
trolabentibus gyrofo-finuatis transverfis, longitudinalibusque, . 
inaequalis ; obovato-fübpentagonus; bafi nempe transverfe - 
truncatus; lateribus pofticis integris, oblique rectis, retror- 
fum convergentibus; anticis contra rotundatis , incifo-quin- 
quedentatis, in frontem confluentibus. Frons, inter ocu- . 
los intercepta, parumper antrorfum , velut in roftrum, pro- | 
currens, quadruplo latior, quam longa, videtur quidem - 
emarginato-bicornuta, re autem vera, quinquedentáta et 
ipfa eft; dentibus fuperne quatuor, (intermediis duplo, quam - 
lateralibus, altioribus, majoribusque et craffioribus) quinto | 
ipfius apicis, reliquis humiliore, fub intermediis binis inter ; 
eorumdem emarginaturam, non nihil profpiciente. Omnes - 
vero, ut totum reliquum corpus, villo denfo hirti funt. . 
Oculi atri convexi nitentes, refpective parvi, pedunculati, | 
medii inter confinia frontis, et laterum anticorum thoracis, / 
fub dente ejusdem primo reclinandi verius, quam retractiles, ' 
Antennae refpective breves, femipollicares , oculis anterio- 
res, fetaceae , rufae, circellis annularibus ciliato - pilofis 
plurimis compofitae, fulcro bafi cruftaceo, oblongo, com- | 
preffo, bruneo, hiírto, infiftentes. "lentacula articulata, | 
apice forcipata, feu absque chelis didactyla, antrorfüm- por- | 
recta füb fronte. Os inferum, cum palpulis apice unguicu- | 
jatis hirtis; Cauda refpective brevis, abdomini fubtus ad | 
manus usque cheliferas incumbens, ovali- oblonga, apice | 
obtufa, rotundata, et ipía, ut reliquum corpus, hirto-tomen- ^ 
tofa, et concolor, percurfa longitudinaliter per futuras omnes 
carina elevata craffa teretiufcula, utrinque fülco introlabente . 
parallelo ftpata; fubtus futuris quatuor intermediis fingulis - 

E. pari | 


Defcripitones Zoologicae ele. —— | /.8A9 


pari pinnufarum bipartitarum natatoriarum inftructis (quibus 
ovula in foemina adhaerent) lacinia pinnularum exteriore 
fimplice falcata compreffa marginibus pilis longis ciliata; in- 
teriore terete biarticulata incurva apicem verfus pilofo-ci- 
liataa  Setam ad caudae utrinque bafin (cujus Linnaeus 
meminit) non vidi, Pedes octo, quovis in latere quatuor, 
articulis tereti- compreffis , hirto-tomentofis, apice ungue 
fimplici fubulato-fübincurvo, acutiffimo terminatis. — Poftici 
duo reliquis parumper breviores, fmulque altiores, feu dor- 
fales, incumbentes velut pedibus tertii paris. Manus duae 
pedibus caetera cum proportione fimiles ,. fed apice che- 
latae; chelis oblique fübcordato - ovatis incraffatis , hirto- 
tomentofis , didactylis ; — digitis nudis laevibus rofeis; 
fixo rectiufculo , mobili verfüs fixum obtufe incurvo ; 
utroque introrfum longitudinaliter ferrato - novemden- 
tato, denticulis craffis obtufis , infimis minimis.  Eratlon- 
gitudo thoracistota tium pollicum 5 latitudo inter dentes 
laterum penultimos (quae maxima) trium itidem , et linea- 
rum quatuor, zr 


iile 69. Cancer lanatus. | 

Cancer brtachyurus, thorace fubcordato, gibbo, inaequa- 
li, hirto, poftice aculeo doríali ütrinque fimplice; 
lateribus aculeis fex utrinque ; frontis, füb roftro bi- 
corni, quinque ; manibus teretibus, laevibus. 

Cancer brachyurus, thorace hirto rugofo, utrinque uni- 
dentato , roftro bidentato. Linn, Syítt. N. T.L 
P.2. p. 1044. N.29. 

Cancer fagittatus, aut et cordatus, vulgo Fachino. Plane. 
Conch. p.36, Tab.s. fig. x. 


Duplex Cancri, quem defcribo, noftros inter pifcato- 
res, promiícue ufitatum comperi nomen, Vantrino videlicet, 
No et 


548 | ; (3 | Obfervatio LI. 


et Cufchmatino. In limofis vitam azere, veri quam fimilli- - 
mum eft; certe nonnifi limo copiofiffime obfitum in pifcario  - 
vidi foro. Sed eum vel ideo: praeprimis emebam femper, | 

quod numquam non fylvulas increfcentium elegantium fuco- 
rum in dorfo circumferre videbam. His aeque, ac hifpidis - 
thoracis villis irretitus limus, vix aqua elui fatis valet, ut na- ^ 
turalis dorfi color diftincte cernatur ; ex rufo tamen nigri- - 
care videtur fufcefcens, fübtus albidus. nter Her 1 
Veterum quaerendum non dubito. Fleracleotici enim, ut 
 Rondeletius apud. Aldrovandum Cruft, p. rgo. inquit: 

Aculeos in fronte habent, etin lateribus 5. pars teftae prona | 
aculeis afpera eft, et hirta colore fufco. Quid? fi nofter | 
hic Aldrovando fit Cancer nMajae congener alius afperitate - 
tomentofa? Cruft. p. 185. ? Sed mihi Apollo fit, Veterum - 
e figuris defcriptionibusque, qui doctus evadat fais. Divi- - 
nare e perfepe licet, certum, non nifi raro, efie. A Planco - 
(loco citato? fub Cancri (agittati nomine recenfitum fuiffe, - 
certus. fum , licet defcriptio praeclariffüümi caetera autoris 2 
manca, et fere nulla fit, figuraque, ut vel ipfe ingenue fa- | 
tetur, perquam imperfecta, Latera fane Cancri Ülanciani | 
antrorfüm nimis convergunt acute, nec fenis armata fünt, 
aut certe non fatis exítantibus aculeis ; deeft praeterea acu- | 
leus dorfi pofticus utrinque! ut taceam reliqua. Hac de. 
caufa, cum praeprimis et Linnaei quoque Cancri ldnati de- - 
: feriptio minus , me judice , bona fit, vifum eft, genuinam / 
fpecificorum Cancri iftius chara&erum hic dediffe adumbra- 
tionem. .Eff Cancro lanato, dempta cauda, longitudo Tho-- 
racis trium fere 7ollicum; latitudo pone aequilibrium, duo- - 
rum. Thorax ex ovato fubcordatus, egregie convexus . 
(Linnaeus depreffam dicit teftam!) inaequalis, tuberculofus, ' 
villis fufco-ferruginefcentibus rigidulis hirtus, bafi fübtrun- ^ 
catus, lateribus paulo fupra bafin rotundatis, indeque antror- - 
fum, non tamen fub angulo admodum acuto, convergenti- - 
bus in roflrum, fronti imminens ,. aculeatQ- bicorne $ E | 
Ml- 


Defcripiiones Zoologicae eic. — 449 


bifidum , aculeis nempe duobus conítans magnis, validis, 
exítantibus, ab iavicem divergentibus 5. latera thoracis con- 
vergentia, fenis utrinque aculeis exítantibus armata; de qui- 
bus nihil Linnaeus | nonne, quia et a Planco non, aut pa- 
rum expreffi ? Aculeus praeterea folitarius utrinque aliquan- 
tum brevior, non ipfis in lateribus , fed in dorfo füpero po- 
Ítico, ante lateralem aculeum ultimum. . Frorts roftro bicor- 
ni illico fübjecta , transverf2, aculeis horret quinque validis, 
,exftantibus, furfüm non nihil incurvis, et velut adfcenden- 
tibus, in eadem transvería ferie ordinatis, Oculi frontem 
inter, et roftrum, ad hujus latera bafeos accubantes, longe 
pedunculati, pedunculo mobili terete laevi oblique verfus 
latera reclinando. Sunt hi (oculi) non fphaeroidici, nec 
apici pedunculorum fuorum infidentes , fed oblongo-ova- 
les , convexi , rufi , nitentes, pedunculis fuis inferne fub. 
apice longitudinaliter accreti. Antennae refpective breves, 
fetaceae , annellis compofitae plurimis , fufcae , Oculis ad 
latus externum adfíitae. Pedes octo, utrinque quatuor, lon- 
giufculi, quinquearticulati, teretes, villis rigidis hirti, apice 
unguiculo acuminato inftructi; autici reliquis parümper lon- 
giores ; caeteri fücceffive longitudine decrefcentes, Manus 
duae, pedibus anticis aliquantum longiores, articulis et ipfae 
oblongis teretibus, ad later: fubcompreflüis, glaberrimis, lae- 
vibus , nigro-rufis, feu ex 1naculis nigris , rufisque copiofe 
aggregatis, variis. Chelae manus terminant longae, tereti- - 
comprefliufculae, muticae, laeves, didactylae, concolores, 
Digiti, tam fixus, quam mobilis, tereti-fübulati, longiufculi, 
recti, introrfum vix denticulati, ex albo fubrofei.  Tenta- 
cula articulata, forcipulis terminata.  Palpuli apice unguicu- 
lati. Cauda brevis, ventri fubtus incumbens alba villis hirta, 
pro fexus diverfitate, acutiufcula, aut rotundata, | 


,/ 


Xx 3 70, Can- 


430  Oljerviiio LI. 
: 7o. Cancer Araneus. 


ere brachyurus, thorace fubcordato, gibbo, inaequa- 
li, tuberculato, fübhirfuto, in roftrum bipartito-fu- 
bulatum attenuato ; ; oculis antennisque roftralihus ; 
pedibus filiformibus, longiffimis; chelis manuum Ii- 
neari-fubovatis, 


Cancer brachyurus , thorace hirfuto ovato tuberculato; 
. roftro bifido, manibus ovatis, Linn..Syft, N, T.I 
P$." p. 1044. N.530. 


Aranea marina Rondeleti, — 44/drov, Cni. P. 202, Gtfii, 
p. 122. b, 


Cancri minutiorís, et Mitáctrycheli fpecies prona et fupint; 
-Aldrov. Cruft. p.205. 


Cancer minutior. Jonffon. Exfang. Tab. 6. fig. 13. et 14. 


Nec hujus hiftoria Cancri perfpe&ta videtur fatis. Ve- 
teribus notiffimus , figurisque, quod pene mireris , fat ac- 
commodis: adumbratus, fed nullis, aut certe macerrimis il- 
luftratus defcriptionibus , quid mirum? fi vel nuper.a Fabri- 
cio in Fauna Groenlandica, cum nefcio quo Cancro homun- 
cionis, Turcarum more pileati, figuram referente, pedesque 
non nifi mediocres habente confundi, et Cancro Rondeletii 
cordis figura (etfi, ut caetera perfpicaciffimus eft, ipfe füb- 
dubitet, ) aggregari potuerit, Hac de caufa Virum, de En- 
tomología caeteroquin meritiffium , non citavi. Vocant 
noftrum pifcatores communi pluribus nomine Aragna di ma- 
re; eftque e minoribus unus, utpote cujus longitudo thora- 
cis ab extimo roftri apice, caudae ad usque initium , non nifi 
fex, feptemve fit linearum, latitudine bafeos,: eaque maxi- 
ma, trium, quatuorve. Color corporis totius, fingularum- 
que partium aquofiffime fufcefcens, feu terrae pulverulentae 
kool grifefcens. Thorax RIDGOFUAUN SA SDUUMME in 

roicrum 


—n mnn ^— "cw" -— 
» 725-15 uj » ? 


Defcriptiones Zoologicae. elc. 55I 


roftrum antrorfum porrectum fübulatum attenuatus; roftro, 
non tam fulco longitudinali exarato, quam reipía plus quam 
femibifido , fegmentis tereti-fübulatis, parallelis, mutuo ap- 
prefüs ,' ut inftar unius indivifi appareant. Dorfío thorax 
idem eft admodum gibbo, inaequaliter convexo, lateribus 
circa medium velut ftrangulatus, pube brevi exftante ripi- 
dula concolore (magnam demum partem cadiva) hirtus, 
tuberculisque fubfpinofis fenis obfitus, quorum tria in eadem 


.transverífa, et thoracis bafi parallela, contiguaque linea (in- 


termedio majore) ordinata; tria vero antica ante roftri ini- 
tium in triangulum aequilaterum , verfus roftrum hians, et 
apertum (poftico-majore) difpofita. Latera thoracis bafi 
rotundata, inde antrorfüm in roftrum convergentia, inte- 
gerrima undique, mutica, nec ullis fpinis, aculeis, denti- 
busve armata, Os inferum , una cum palpis, in confiniis 


-foftrum inter, et thoracem. At oculi, antennae, tentacu- 


laque roftro , ex pube hirfütulo , circa mediam ejus longitu- 
dinem, innata; atque haec quidem fübtus, oculis pofitione 
pofteriora, articulata, ciliata, apice forcipata ; oculi contra 
ex lateribus enati, intra tubulum obliquum exítantem, pe- 
dunculati ; pedunculo tereti fübclavato oblique divergente, 


íüb:. apice antice oculifero , oculo ipfo oblongo-ovali, cón- 


yexo. Antennae oculis contiguae, et anteriores, rufae, fe- 
taceae, ex annellis compofitae, villulis, five ciliis adfperfae, 
bafi tereti craffiufculae infidentes , duplo roftro longiores. 


Manus duae cheliferae, pedibus breviores, corpore tamen 


duplo longiores, et concolores ; articulis duplo, quam pe- 
dum, craífioribus, ternis; intermedio duplo reliquis lon- 
giore, tereti -compreffis , apice bidenticulatis, margine in- 


 teriore ciliatis, caeterum nudis.  Chelae oblongae, lineari. 
 fübovatae , velut tereti- fübcompreflae , merginibus fcilicet 


laterum in aciem compreffis , villofo- ciliatis; didactylae; 


-- digitis mobili, fixoque, fübtriquetro-fubulatis, leniter füubin- 


curvis, aequalibus, margine extus villofo-ciliatis, introrfum 
: | fub- 


452 Obfervaiio LI. 


fubtiliffime denticulatis. Pedes quovis e latere quatüor (fi-. 
nul o&o) filiformes , aequabiliter teretes, admodum graci- 
les, craflitudine acus , nudi , corpori concolores, manibus 
duplo, corpore vero triplo, quadrupleve longiores ; primis 
longiffimis , et fic fenfim longitudine decre(centibus , (Lin- 
naeus in Mufaeo Louifae Ulricae, pofticos longiffi imos; fed 
id minus vere, afferit) omnibus apice ungue longiufculo 
fubulato fübincurvo inftruéctis. «Cauda brevis, inflexa, ab- 
domini incumbens ; foeminae latiufcula , rotundata , ferie 
tuberculorum longitudinali per medium dorfum obfita, ovu- 
lis fubtus rubro-aurantiacis; mari anguílior, obtufe trigona 
tuberculis ferie itidem fimplice longitudinaliter ordinatis, 


!E 


*1. "Cancer tribuloides. 


Cancer brachyurus, thorace cordato, inaequili, gibbo, 
fubhirfüto , fpinulofo-tuberculato, in roftrum breve 
planiufculum , crenato- femibifidum excurrente; pe- 
dibus filiformibus longifümis. 


Cancro brachychelo congener.  4/Zrov. Cruft. p.2 o4. 
Jonfton, Exfang. p.29. Tab.6. fig. 15. 


Cancer tribulus? brachyurus, thorace fpinis o&to, pedi- 
bus ixi roftro bifido, Linn. Syft. N. T.I. 


P. p. 1045. NN. 35. 


: Hic plurimum «antecedenti fimilis, eodemque fub no- 
mine Aragna di mare pifcatoribus notus; fpecificis nihilofe- 
cius ab eodem diverfus caracteribus, idem plane eft, quem 
cum Aldrovando Jonftonus, locis citatis exhibuerunt ; Ter- 
gefítino in mari minime rarus. An reipfa, ut equidem fufpi- 

. Cor, et cum Cancro Linnaei Tribulo unus, idemque ? non 
/definiam ; praeftat enim , non decidere, quam perperam, 
aut temere faltem, decidere. Et fane cur Linnaeus? aut 
F, Logier ad minus, praedictos non citaffent autores? Con- 

veni 


Defcripliones Zoolopicae etc. . 853 


venit ei cum Cancro Araneo magnitudine, colore, villis 
hirtis cadivis. "Thorax lagenae, five et ampullae fimilis, 
obtufe cordatus eft, füpra convexiufculus, inaequaliter gib- 
bus, villulis brevibus rigidulis , tandem cadivis hirtus ; tu-- 


- berculisque inaequalibus, et fübfpinofis octo obfitus; antice 


in breve, antrorfum porrectum, declive, plano-depreffum, - 
oblongo-ovatum, apice crena acuta incifum, et hinc femi- 
bifidum abit roftrum, ^ Spinuloforum porro tuberculorum 
fitus ea ordinatus eftlege, utin antica convergente thoracis 
parte tria in triangulum antrorfum hians, et apertum difpo- 
fita fint, duobus anticis minimis, poflico, apicem trianguli 
formante, maximo. In poftica contra, diftentaque ejüsdem 
thoracis parte, quatuof in trapeZium transverfum parallela- 
rum bafium (anticalongiore) ordinata, anterioribus duobus 
maximis, binis pofterioribus minoribus ; unico denique 


amajufculo, medio in centro trapezii praedicti. Latera tho- 


racis caeterum mutica, unicam fi modo utrinque demas fpi- 


. qulam ad anticum ejusdem finum , pone roftri bafin ,  ex- 


flantem. Oculi non ipfo in roftro, fed ad ejusdem utrinque 
bafin proftantes, hemisphaeroidice convexi, atri, nitentes, 
pedunculo brevi innati, Antennae oculis anteriores, et ac- 
cubantes , roftro tantifper longiores , fetaceae , ex annellis 


. compofitae. Os maxillofum inferum, unguiculatis inftructum 
palpulis, tentaculaque apice forcipulata, ut aliis cum pro- 


portione in Cancris, Pedes octo corpori concolores, utrin- 
que quatuor, triplo corpore longiores, anticis longiffimis, 
tum fecundis , tertiis, et quartis fenfim decrefcentibus, 
omnibus quinquearticulatis, fubpilofis, gracilibus, teretibus, 
demptis primi paris, qui duplo fere crafliores, compreffi, li- 
neares, magisque villis ciliatifunt. ^ Ungue tertninantur fin- 
guli longiufculo: fubulato fubincurvo pilis ciliato. . Manus 
duae, corpore tantifper longiores, at pedibus duplo mini- 
mum breviores, fimulque crafliores, pilis cadivis hirtae, ar- 
ticulis oblongis angulatis, perque angulos ferrulato - denticu- 

JN. 4G. Phuf. Med, T, V ILI YY latis, . 


354 Obferuatio Ll. BP 


latis, apice cheliferae; chelis oblongo-fubovatis, introrfum 
compreffiufculis, villis cadivis hirtis ,' per oras fubtiliffime 
. ferrulatis, didactylis ; digitis fubtriquetro-fubulatis, intror- 
' fum ferrulatis ; fixo recto; mobili ad fixum fübincurvo. 
.. Cauda nihildum ab ea Cancri Aranei, differente ; pro fexus 
diverfitate, diverfa. 


72. Cancer Maja. 


Cancer brachyurus , thorace convexo , fubcordato-bira- 
ftri, aculeis dorfo , lateribusque exftantibus obfito5 
pedibus, manibusque corpore longioribus ; illis pilo- 
fo-hirtis; his nudis;: chelis eylindraceis. 


Cancer brachyurus, thorace acuíeato ; manibus ventrico- 
fis fpinofis; digitis penicillato-hirfutis. —Limz. Syft, 
N. T.I P.2. p. 1046. N, 41. ' Scopoli. Entom. 
p.406. N.1126. | 


Cancer Maja alius. 4/drov. Cruft. p. 182. 183. 184. 
Jonflon. Exfang. 'Tab.s. fig. s. 


Sub nomine Grancevoli plurimus paffim in foro diven- 
ditur; minime nocivus; imo exquifiti faporis menfis nobilio- 
rum infertur, facto ex carne pedum, brachiorumque, et 
ovulis foeminae, additis uvulis paffis, et nefcio quibus aliis 

 atomatibus, jure pulmentaceo, quod íntra thoracem inver- 
fum depurgatum, cum limoniorum fucco, füper carbonibus . 
coquitur. Variat Cancer hic egregie pro aetatis fexusque 
diverfitate; altiore praeprimis e mari mas maximus, mani- ^. 
bus non modo tuberculatis, fed tuberculato-etiam fpinofis, —. 
fafciculisque pilorum adfperfis. Hinc nec Hippocarcinum 
Veterum ab eodem fpecie differre judico.  Littorales, ut ut 
nec ipfi parvi, illis tamen ex alto mari, minores. Color fu- 
praruber, in mare faturatior, et ex rubro fubnigricans, füb- .- 


Lob 


) 


 Defcriptiones Zoolopicae ele, — — -385 


tus una cum pedibus albus. "CThorax ex ovata bafi fübcor-. 


dato-birofiris, convexus, inaequalis, villis rigidis exftanti- 


bus adíperfüs, aculeisque undique crafüs fpinofis validis 
erectis obfitus; lateralibus utrinque feptem, et iis, qui me- 
diam doríi longitudinem percurrunt, majoribus. Roftrum 
aculeato-bicorne ,. feu verius thorax ipfe antice,convergens, 
in aculeos duos magnos fortes, furfum adícendentes, et in- 
curvos procurrit, Fronte, füb hoc roflro, transvería, acu- 
leis quinque, non minus magnis, antrorfum porrectis, ar- 


4Hata; quorum intermedius et ipfe furfüm adícendendo in- 


curvus ; laterales utrinque bini oblique in latera horizonta- 
liter divergunt. Oculi duo oblongo-ovales, convexi, atri, 
accreti pedunculis longis , offeis, teretibus , mobilibus, 
albis, fupra hirto-villofis, füb eorumdem apice inferne; 
exftantque oblique utrinque ad roftri bafin, paulo fronte fu- 
periores; adfitasque fibi introrfum habentes antennas, re- 
fpective quidem breves, roftri tamen aculeis nihilo mino- 


Tes, fetaceas, rubras, circellis annulatas , egregie villofas ; 


bafi offeae , craffiufculae, tereti, villofaeque infidentes. 
Tentacula duo terea, articulata, apice forcipata, feu di- 
dactyla, paulo fub aculeo frontis intermedio. Os fubtus 
antice, ut in congeneribus, laminis nempe binis, magnis, 
albis , denticulatis. Palpi pediformes, apice unguiculo fu- 


- bulato inftructi. Pedes octo, utrinque quatuor, corpore 


longiores, antici caeteris longiores, et fic retrorfüm fenfim 
decrefcentes ; articulis finguli quinque oblongis, teretibus, 
digitum fere auricularem craffis, albis, copiofe hirto- pilofis, 


ungue apice forti, fubulato, nigro terminati. Manus duae, 


reliquo corpore, ipfisque pedibus longiores, articulis longis, 
teretibus, (in littoralibus) nudis, laevigatis ; (in pelagicis 


' contra alti maris, praeprimis mafculis) tuberculato - fpino- 


fis; in utrisque apice cheliferis. .Chelae littoralium craffi- 
ufculae cylindraceae, longae, nudae, laevigatae; pelagico- 


gum turbinato-cylindraceae, longiffimae, latera verfus com- 


Yy2 prétíae, 


456 T | -Obfervatio LE su 


preffae., nudae, tuberculato-muricatae , fÍpinulofaeque;  — 
utrorumque femper didactylae; digitis tereti-füubulatis, lon- 
gis, laevibus, fubaequalibus, ex livido fufcefcentibus, apice 
albis, Vidi in mafculo digitum-mobilem, ad fixum rectum, 
mon nihil curvari, et introrfum ferrulatos, apicibus aquofe 
- violaceis ; forfan in pelagicis etiam fafciculato - villofi fint? 
Cauda fub thorace inflexa, abdomini incumbens, alba, tu-  . 
berculis rufefcentibus hirto-villofis obfita; in foemina femio-  : 
valis, marginibus denfe villofo-ciliata; fubtus nuda, futuris, 
praeter extimas, fingulis pari pinnularum cartilaginearum, — | 
longarum, conipreífo-fubulatarum, ad invicem arcuatarum, | 
margine interiore villis ciliatarum,. quibus ovula ruberrima — - 
adhaerent. In mare cauda anguítior, linearis, apice obtufa, . | 
margine ciliata, fubtus pinnulis nullis ; harum loco, pone . | 
pedes ultimos, ftylis binis longis linearibus, hinc canalicu- — | 
latis, inde teretiufculis , apice cufpidula uncinata pilofa | 
terminatis, | | | | 


EE x IIS UINS TR LL w" 


- 


73. Scorpio Eurcpaeus. 


Scorpio nigro-piceus, laevis, pedibus teftaceis ; chelis 
fubcordato-ovatis, angulatis; pectinibus novemden- 
tatis; aculeo caudae fimplice, uncinato, 


Scorpio pectinibus octodecim dentatis , manibus angula- 
tis. Linn. Syít. N. T.I. P.2. p.1038. N.s. $co- 
poli Entom. p.404. N.z122.  Rofel Infect. Suppl. 
T.66. fig. r.2. Schrank. Inf, Auftr. p. 534. N. 1113. 

. "Aldrov. Inf. p.572. fig. p.579. t1. 


Nefas fit infecti non meminiffe, quod Tergefti, Gori- 
tiaeque per onines paffim domos, cubiculaque innoxium dis- 
currit, Dubitaffem vero, num de noftro loqueretur Lin- 
naeus, nii Europaeum conftanter dixiffet, Rófeliique citaf- 
fet ipfe figuram, quae neque duplice armatum unco gite n 

| caudae 


L4 


[d 


LI 


Defcriptiones Zoolopicae elc. 257 


caudae habet, nec pectines octodecim incifos dentibus, Hae - 
quoque de caufa, nec De Geerii citavi fcorpionem T. 7. 


-p. 134. IN. s. Tab. 41.fig, 5. qui Surinamenfis SeDae effe po- 


teft, a noftro diverfus Europaeo, Longitudo corporis in 
noftro una cum cauda (demptis manibus cheliferis) femialte- 
rius, quandoque et duorum .eft pollicum; dantur tamen et 


minores; juvenes nempe; forfan ii mares ? Corpus omne, 


demptis pedibus dilute teftaceis, piceum, feu nigro-fufcum, 
nudum, laeve, nitens; fübtus pallidius, absque nitore, fu- 


türis abdominis quatuor, interioribus fingulis pari macula- 


rum rotundarum flavicantium , quas Rofelius exprimere 
neglexit, Thorax longitudinaliter parallelogrammicus, de- 
preffo - convexiufculus , antice rotundatur obtuíiffimus ; a 
capite indiftinctus; ora faciei marginali fubretufa, In eo vi- 


" deas lineolam fubtiliffimam tantillum elevatam medium ejus 


dorfum longitudinaliter percurrere ; tum oculos octo atros 
nitentes fphaericorum inftar tuberculorum; e quibus duo in 
medio dorfo contigui, utrinque lineae illi elevatae accuban- 


tes; terni contra utrinque in acie marginis lateralis thoracis 
"antico, contigui , longitudinaliter feriati, intermedio reli- 


quis duplo majore. Porro pedes octo, utrinque quatuor, 
duasque manus cheliferas; nullas tamen antennas. Pedes 
corpore breviores, graciles, teretes, articulis fex teftaceis, 


oblongis, pilis adfperfis ; tarfo uncinulis duobus capillari- 


bus. Manus frontales fub oculis exortae, longiores, craffio- 
resque pedibus, corpori concolores triarticulatae, articulis. 
angulatis , lateribus ferrulatae , apice cheliferae 5;  chelis 
fübcordato - ovatis , tumidis, longitudinaliter angul:ris, 
nudis , didactylis ; digitis oblongis, -fubtriquetro- fubu- 
latis, -introrfum denticulatis , fubaequalibus ,  fübincur- 
vis; interiore (contra quam in Cancris).fixo. |. Os inferum, 
fub fronte antica, palpulis? an tentaculis? binis breviffime 
cheliferis. Pectines duo oblongi, foemoribus pedum pofti- 
corum accubantes , et paralleli , albidi, five luteoli, den- 

| | $3 113 | tibus 


JASRO C Obfervatio LI. 


tibus incifi novem, quandoque nonnifioctonis, numquaf 
vero octodecim, Abdomen oblongo-femiovale , thoracis 
latitudine, eique fubcontinuum, depreflo - convexiufculum, 
futuris feptem, Cauda corpore longior , multo tamen gra- - 
cilior , eidem caetera concolor, villulis adfperfa cadivis, — - 
fübteretiufcula , articulata , articulis fex, quorum quatuor  - 
inferiores obovati, fuperne canaliculati, fubtus convexi, 

aequales, quintus reliquis longior ; fextus five extimus, 

fphaeroidico-oblongus , villis adfperfus, aculeo fimplice, 

extrorfum uncinato, aciculari, terminatus; quo adeo num-  - 
quam fe ipfum , ut fabulafert, occidere, alios ad fummum — - 
laedere, poteft, 


l 


4. 


INDEX 


fpecialis ad praecedentem obfervationem, 


y o "A. pag. C, Er 
FicCtinia equina 260 Cancer acilis, 2537 
felina, . 262 Araneus, |. 850 
judaica, — 264 Aftacus, Mee ss 
| fenilis, 261 Bernhardus, 325 . 
Aphrodita fquamata. ^ 275 depurator, 240 -. 
.Argonauta Argo. 254: — ^ Eremita, ^7... gog i 
Afcidia adipofà., BE ids Gammarus, 319 3 
inteftinalis, — 279 —. hirtellus, 344 | 
| , papillofa. ^. — 956 — . Janatus, 347 . 
Aíterias aranciaca. 286 . Locufta. 314 
leptocnemos, 289 longicornis, 335 
parafitica, 20E Maenas, | — - 339 3 
rubens. -. 284 Maja. . '79854. 3H 
fanguinolenta, 292 Mantis. 231 "E 


Cancer — 


—. Index fpecialis ad praecedentem obfervationem. 359 


Peu PM OSUCT M. pag. 
Cancer minutus, 224 Nautilus Calcar., 24S - 
riorvegicus. 317 crifpus. ^^ 243 
Pagurus. 243. (vno Faícia, 25E 

. . perfonatus, 345 Granum, -— 248 

« Pulex. 312 littoreus,. 24t 
Squilla. 323 navicularis, 24I 

| tribuloides, 252 obliquus. 249 
1 . Planci. 246 

Echinus Cidaris. 298 Radicula, 253 
efculentus. 296 Raphaniftrum, — 247 
Jacunofus. 50I  Raphanus, 248 
faxatilis, 293 Scapha, 20242 
fpatagus, 300 Sertur. 240 

, , Urmbilicatus,. 239 

Pinmdo -adríatied. 255 Nereis adríatíca, 272 
Holothuria tremula, 267 cirrofa, | 270 
pellucida. 273 

Julus ems 303 Onifcus unacudge 203 

| à us, 

Laplyfia ors 266 | tour | 20s 
Medufa fimbriata. 576 Scorpio Europaeus, 356 
Monoculus roftratus, — 310 Sepia Loligo. 28I 
| a octopodia, 278 
Nautilus. Acicula. 252 officinalis, 279 
Beccarii, 238 . fepiola, 283 


Klagenfurto Erlangam mif. 
/Menj. Apr. 1791. 


360 | | 
.OQBSERFATIO LII. 


Da. D. JO. CHRISTIANI. DANIELIS 
CASOHREBERT. s 7 Nee ate 
| | fiftens 


Spicilepia obfervationum de Cato bexagono Lrxw. 


pius in Ephemeridibus Academiae Caefareae Naturae 
Curioforum exítant obfervationes , quibus Catforum 
hiftoria naturalis haud parum fuit illuftrata. B. TaEwiUs 
enim, pro infigni fuo de re herbaria bene merendi ftudio, in 
iis Cadi bexagoni et erandiflori LiNN. vegetationem et flo- 
rem graphice defcripfit a). Idem friangularis florem, Alt- 
dorfii obfervatum, ibidem pulchra icone exprimi curavit b). | 
Perilluftris et generofiffdus AcaApEMIAE PnmaAEsEs vero, 


cujus attentionem nihil, quod ad difciplinarum medi- | 


carum naturaliumve campum excolendum et amplificandum 
aliquid conferre poteft ,. effugere folet, ejusdem Cati he- 
 Kagoni, de'quo jam TnEwrUs praeclare fuerat meritus, hifto-- 
riam memorabili auxit obfervatione. "Docuit enim, quo- 
modo caudex, quem e tenero furculo Ipfe educaverat, ex - 
inopinato totus congelatus, et poftea, decennio elapfo, - 
putredine correptus , Ipíius cura, ab interitu fuerit vin» - 
dicatus: e). Ae M 
.. Non ingratum itaque rei herbariae cultoribus fore con- 

fRdo, fietego, in his Novis Academiae Actis, ad perficien- 
dam CaGorum, ex quidem inprimis hujus hexagonis, cogni- - 
| tionem 


a) Vid. Za cad. Nat, Cur, Vol, 117, p. 203. tab. VII, VII, — Vol, LX, E 
app, p. 179. tab. XI, XII, XIII, X 


b) Pol. LX. app. p. 199. t. X. | 
€). Vid. JVova 44Ga 4dcad, Nat, Cur. Tom, V I. p. 214. 


Si jffens Spicileoia obfervationum. de Cado bexag, efc. 361 


tionem dliquid conferre conatus fuero, Occafionem mihi 
praebuit idem ifte caudex , quem obfervatio Perill. Pna&- 
siDIS notabilem reddidit. ^ Viguit ille ex eo tempore, 


quo fanatus fuerat, et crevit, usque ad annum 1778, quo 


nova adfligebatur calamitate. Quum enim d. VIII. Junii 


. horrenda tempeftas agrum Erlangenfem devafteret, fegetes 


everteret , arboresque conquaffar et, grando , magna vi et 
copia irruens, etiam illi multa graviaque incutiebat. vulnera. 
At vero et haec non modo fanata fuere, fed etiam is inde 
extitit fecundior. Paullo poit enim e lateribus propullulavit. 
fuboles, et anno 1782. füb initium menfis Augufti, ex uno 
angulorum tenellus erupit floris alabafter, qui, ut in hac 
planta fieri folet, cito increfcens , d. »3 Augufti vefpere, 


jucundo fpecteculo, pulcherrime explicabatur. Quibusdam 


quoque anmis fequentibus protulit flores, et quotannis nova 


cepit incrementa, ita, ut nunc, ex dono Perilluftris quon- 
dam Poffefloris horti botanici Univerfitatis noftrae literariae 


ernamentum, ftatura duodecim aequet pedes Parifinos. 
TNon quidem Cactus hexagonus ex iis fpeciebus eft, 


«arum flores rariffime apparent: longe rarius tamen florere 
folet Cacto grandifloro , ferpente, Opuntia, Ficu indica, 


rel. Primum in vicinia noftra illum vidi florentem Uttenreu- 
thae, anno 1773. menfe Septembri, in horto eximii fcien- 
tiae naturalis cultoris , mihi, dum viveret, amiciffimi , et 


. poft fata quoque cari, To. FRrp. EsPERI, tum ecclefiae Ut- 


tenreuthenfis Paftoris, poftea dioecefeos Wonfidelenfis Su- 


perintendentis optime meriti, Poftquam vero caudex, de 


quo fupra loquutus fum, in hortum botanicum Erlangenfem 


: veniffet, tam hic, quam. alii, aliunde allati, aliquoties flo- 


ruere, Quum ergo icones floris, fupra allegatae , quas b. 
"IREWwrUs fieri curaverat, nec fatis affabre factae, neque iis 
internae floris partes fufficienter expreflae fint; vifum eft 
Perill, Praefidi, ut artificiofà periti plantarum pictoris, Jo. 
CunisroPH. KELLERr, artis pictoriae in Univerfitate literaria - 

Aov. 448, Phuf. Bd, QUT V Erlan- 


4362 m Obfervatio LIT. 


— Erlangenfi magiftri, manu, novae et accuratae floris ejasque 
paruum icones pararentur. His nunc — utinam pari artificio, 
atque a pictore elaboratae erant! ——- aeri incifis, adjiciam, 
quae de hoc flore in adverfaria mea congefti. 
Non immorabor iis, quae de radice et caudice b, 
TnEwiUs , vere et pulchre, differuit, utpote a fcopo meo 
alienis. Hoc faltem ,, ut ne in icones noftras errorem ir-- 
repfiffe aliquis exiftimet ignarus, adnotabo, Cactos hexago- 
nos, quos im horto botanico. colimus , tantum nom omnes . 
fenis plures habere angulos ,. et plerosque quidem: octonos. .' 
Hauc ob cauffanr fieri poffet , ut aliquis füfpicaretur, illos 
non,ad Cacum dlexaponum , juxta deünitionem fex an- | 
gulis diftinctum, fed potius ad. repandunmr, quem in defini- | 
tione oGangularem dixit Lriww«zus , vel ad peruvianum 
quem fübottangularem ,, vel ad /znuginofum ,, quem .fubnovem- 
angulavem: efle tradidit ,. referri debere. At enim vero, qui- 
cumque repaidi iconem, a: b. EgnErIO pictam et a TREWIO: 
evuleatam d), peruviani defcriptionem, cujus auctor eft ce- 
leb. SwanTzivs e), et /anuginofi iconem defcriptionemque, 
quas. HenMANNO: debemus f), cum defcriptione et icone 
Tarwir ff), ad hexagonum: ipfo. LiwmNAEO indicante refe- 
 rendis, quibus noftri caudices ex afTe refpondent,..contule- 
rit, differentiam facile inveniet. Praeterea jam ante : 
TnEWIUM notaverat HERMANNUS, angulorum numerum 
haud raro in eodem caudice variare. g).. 
Neque etianr hie me immifcebo liti ,. dudum inter Bo- 
 tanicos agitatae, utrum: corolla Cacti cum. TOURNEFORTIO, 
| ADAN- 


d) Pi. fele; tab, XIV. 

e) Obf. botan. p. 199. 

f£) Parad. batav.. p. 1us.. tab. 115, 

ff) 4. N. C. Vol. HI. VII. V IIL. 
- g) Parad, batav.. p. nó. 


Siflens Spicilegia obfervationum de Cato bexag. etc, 363 


 AnAaNsoNio , FasRIicio, aliisque monopetala, an cum 
Rayo, HenMwaNNo, BoEgnSAaAviO, LiNNAEO, TussiEvis, 
Lawanxio pluribusque BDotanicis polypetala fit habenda. 
Priorem fentenüam primum tuitus eft T'aEwivs in defcrip- 
tione Cacti hexagoni h), poftea autem eamdem fere defe- . 
ruit, dum in deícriptione grandiflori i) fegmenta corollae 
adpellavit petala. ^ Fateor quidem , fatis gravem efle 
hanclitem, quum ab ea pendeat locus, quem in fyftemate 
b. LINNAE: occupare debet Cactus. Quoniam vero inftituti 
mei ratio non exigit, ut illam jam meam faciam, in medio 
rem relinquo, et ad meas me converto obfervationes. 

Prodeunt flores e caudice, nunc radici, nunc caudici 
propiores ; faepius unus tantum in tota planta, interdum 
plures. Equidem ultra feptem nondum numeravi, HERMAN- 
NUS autem aliquando feptem et viginti; qui tamen non uno 
omnes eflloreícunt tempore , fed ita, ut alter alteri fucce- 
dat; et non raro ultimi, antequam adolefcant, emoriuntur. 
Unusquisque flos femper ex quodam caudicis angulo, e me- 
dio unius e fafciculis fpinarum, ad bafin lanugine cinctarum, 
quibus acies angulorum funt obfitae, erumpit, fetis quidem 
 €ircumcirca cinctus, fpinis vero, (plerumque ternis,) ad 
bafin tantum munitus; quae fpinae tamen ad proxime infe- 
riorem fafciculum potius , quam ad illum e quo flos oritur, 
» pertinent.  Directio floris fere eft horizontalis; reapfe tamen 
-. fub angulo, recto aliquot gradibus minore, e caudice egre- 
ditur, Primum adparet füb forma noduli, qui vero celeri 
augetur incremento, etindies magis formam induit clavatam, 
quemadmodum Pig. 1. depictus exhibetur. 


ZZ Flos 


b 


*) A4. N. C. Vol, 1T. P. 396. 
3) ol, IX. et in PI, folet, 


: 364. P : Obfervatio LII. Du 


Flos apertioni proximus, quem d. 7 Augufti 1785. de- 
fcripfi, longitudine aequabat 6^" 3^ menf. Parifinae, et in- 
sruente nocte. expanfus ,. bru ultra 5" 6, In hoc 
Hore obfervabantur 


Li 


pee Perianthium monophyllum, infundibuliforme : PER 
cylindraceeo, bafi paullo ventricofiore, fübincurvato,. 
angulatos. //mbo patulo, multifido. In. tubo- anguli 9. 


inaequales, rotundati, fulcis minus profundis feparati, . | 


; (ceu totidem foliola calycina inferiora conglutinata,). 
in quibus, inaequali a bafi diftantia ,. tubercula ob- 
.tufa, parum vel nihil a. fuperficie tubi fecedentia, 
(foliolorum eal. velut apices;) tum, verfus limbum, 
fquamae:. 3, apice folutae, vir efcentes , ad margi- 
nem parca purpura tinctae; ad limbum fquamae vel 
fegmenta f. foliola 6, linearia , apice rotundata cum. 
acumine ex apice, dorío virefcentia, ora. purpurea; 
tum S. majora , obtufa , quorum unum longitudine 
fere intimorum; tandem ro intimu, limbum ipfum 
proprie efücientia, lanceolata , a bafi ultra medium 
anguítiora, antrorfum latefcentia, tum. contracta et. 
angulo. acuto terminata, apice acuminata, margine 
leviter ferrulata, virentia, externe apice et ad mar- 
ginem rubedine plus minusve infecta, ad purpureum 
colorem declinante; interne magis alba.. 

Con.. Segmenta: f, Petala IS, foliolis calycinis intimis: 
forma fere fimilia , paullo tamen longiora et latiora, 
. (long. 2" 6"^, Tat. g^ ^, margine ferrato-lacera, albaf. 
palhidifme flavicantia,, . fub apice purpurafcentia, te- 
nera, patula; 


NO Filamenta 654, tubo. interne multiplici ferie - in 
parte inferiore numerofius-adnata , corolla (pollice 


sa | | | "eo 


| 3 


A 


.Siflens Spicilepia obfervationum de. Cado bexag. elc. 365 


-- fere) breviora, (long. 1^ 6^ — 2",) füuperiora fum- 
mitate adfcendentia ; fubulata, apice (fub anthera) 
seapillaris. ex albo virefcentia. — Znfberae oblongae, 
dorfo adfixae, fulcatae , pro magnitudine floris par- 
vae; flavae, Pollen fubglobofum , hinc fulco exa- 
ratum, pellucidum , laeve. 


Pisr, Germen ovatum , uniloculare , album, bafi calyce : 
incruftatum. — Sfo/us cylindraceus , ftaminibus bre- 
vior, (long. 3/4 94) albido-virefcens. —Sfiomaía 
XIV, dequalia, SEIEN E (long. 71^",) ejusdem 
coloris. 


" 


PEnRICARPIUM Don vidt, 


SEMINEM rudimenta in Germiné ovata, alba, diaphana, 
parieti germinis filo longo, curvo undique inferta, 


In alio flore, d. 8 Augufti examinato, cujus aperti 
longitudo erat 5" 6'", latitudo, transvería s" 6/", vertica- 
lis s^, deprehendi petala f. fegmenta corollae r1. foliola f; 
fegmenta calycina intima 9. exteriora, his proxima, s. Sta- 
mina nonnumeravi  btigmata aderant XV. Formam et dis- 
tributionem partium ceterum eamdem. 


In flore d. 25 Áug. 1790. diffe&to, inveni petala et feg- 
menta calycina, corollae proxima, 28. ftamina 747. ftigma- 
ta XIV. In alio, d. 27. ejusdem menfis et anni, long. pit 
| petala cum proximis fegmentis calycinis connumerata , 25. 
- fÉamina 718 ftigmata XIV, | 


P Zz 4 " Stamifit 
XJ) TA Pp. n6. | 


366 Obfervalio E; 5o osi. dS 


Stamina femper ita numerabantur, ut fingula evelleren- - 
tur forcipe, tum dena in acervos congererentur , horumque 
numero computato quae füpererant, adderentur, Hac Ià- 
tione error irrepere non potuit. 2 

HzRMANNUS menfe Julio 169r. in Cacti hexagoni flori- 
bus numeravit petala 44, fimul computatis, ut facile adpa- 
ret, fegmentis calycinis , exceptis extimis non dehiícenti- 
bus; ftigmata XVI. ad XVII, Flores iili longitudine z aequa- 
runt digitum humanum integrum cum femifífe ». 


'Tagwivs fegmenta calycis et corollae reperit ultra 405 
iftorum , quae corollam efficiunt , 15 fuiffe teftatur. Sta- 
mina numerare neglexit ; ftigmata vidit tantum XIII nj). 


Fasnrcius numeravit lacinias calycis circiter 24, nem- 
pe in exterioribus feriebus, fimul fumtis; corollae 38, fimul 
additis fcilicet laciniis calycis intimis, corollae proximis; íta- 
mina 773, ftigmata XV, Etiam hic flos fuit magnus n). 


(Hac occafione liceat mihi commemorare, me curaffe, — 


ut et Cadi grandiflori LixN. floris, d. 8 Aug. 1785. expli- 
cati, ftamina et ftigmata accurate numerarentur. Staminum - 
numerus tum erat 602, ftigmatum XXII. B. TaEwiUvs nu- - 
meravit ftamina iltra 3805 an recte? ftigmata vero XXI p). 
Sed ad Cactum hexagonum redeo.) 


 E€x | 
pn. C 

4). 48. Pol, 1T, p. 400. 40r. 

a) Enum. plantar, horti Helmflad. 9.339. 
p) ZG, vol. LX. app. p.103. 


Siflens Spicilepia. obfervatiouum de Catfo bexag. elc. 367 


Ex dictis colligitur, numerum partium non in omnibus - 
floribus eumdem 5; in majoribus paullo majorem 5 differen- 
tiam vero haud magnam effe. Contra forma et. diftributio 
earumdem fatis conftans jw apt 


Ceterum petala fuprema funt adfcendentia, infima fere 
perpendicularia. Floris vertex quafi depreflus. 


Petala oblique plicato-undulata , non foliola f fegmenta 
— calycis. Á 


Stamina infíma patenti-declinata, a tubo fub angulo 
acuto divergentia ; fuprema adícendentia, petalis fummis 
adplicata. 


Antherae in flore nondum penitus aperto adhuc claufae, 
parallelepipedae, tetragonae, 11" longae ; dum flos expan- 
ditur, curvantur et dehifcunt. 


Stylus, ab initio petalis ireland adpreffus,, fenfim 
defcendit, flaccefcens, tandemque petalis inferioribus in- 
cumbens, — Stigmata, modice divergentia, numquam re- 
curvantur, MEC Vw (a 


Ex dictis fequitur , drin Bujus Cacti non effe Ha 
rem, qualis Ruppio effe vifus eft. 


Odor ejus ab initio eft acris (Raphani) cum admixta 
- fragrantia non valde fenfibili (Polianthis.) 


In adje&is tabulis X, et XI. Pg Á" Sc Floris non- 
dum explicati alabaftrum, 


Fic. 2. eft flos expats, caudicis portioni infidens. 
| Fig.5. 


368 ^. ^" ^ Obfervatio LIT. 


Fiz. 3. idem , poftridie expanfionis mane contra&us; 
in quo conípiciuntur 


4 b Tubus calycis , fulcatus et HIRErGUIRRUS : Tuber- 
cula diftinétius cernuntur Fig DL. | 


c Squamarum fub iib prima, 4 m— e tertia , f 
intima feries f, limbus proprius calycis. | 


g segmenta corollae f, petala, 

Fig. 4. Flos per longitudinem fectus, 

4 Germen, 

b Stylus, e germinis vertice prodiens, 

c Calycis fegmenta exteriora. 

d Segmenta intima petalis proxima, f. limbus, 
e Segmenta corollae, (. petala... .. 


f Stamina, epariete tubi interno pluribus feriebus fub 
angulis acutis prodeuntia, 


Fig.s. Umume Segmentis calyeis exterioribus Fig. 3. 
4 feparatum, 


Fig. 6. Unum ex intimis, 3e 
Fig. 7. .Segmentum corollae f. petalum.. 


Fig. 8. Tria flamina , a petté anteriore , pofteriore E 
et latere. 


^4 Filamentum. 


b Anthera, 
anon Elige. Stylus, x | 
ü uUa Voc. 4f ie dsor'cxo UN 


APPENDIX - 
TOMVM OCTAVVM 


NOVORVM 


MEDICO- PHYSICORVM 
 ACADEMIAE CAESAREAE LEOPOLDINO- 
CAROLINAE 


: NATVRAE CVBIOSORVM IN GERMANIA. 


CONTENTA APPENDICIS, 


. 1. D. Caroli Petri 'THENBERG Detfcriptiones Me- 
. fembryanthemorum quorundam in Capitis bonae 
fpeiAfrices interioribus re gionibusA.MDCCLXXIVY. 


detectorum, pag. I 
]L. 4dobbi MopEER. Tentamen fyftematis Medufa- 
rum ftabiliendi, pag. I9 


III. M, loannis FHeronymi CHEMNITZ Obfervatio- 
nes de Teftaceis mulüvalvibus nonnullis, pag. 35 
IV. D. Maximiliani lacobi pg: MAN | Cogitationes 
de fanguinis et aquae produvio ex perfoffo 
vm latere, pag. 43 
V. lufíi Chrifliani Ffenrici HEvER Experimenta non- 

- nulla chemica cum fpeciebus duabüs minerarum 

.. plumbi Carinthiacarum infttuta. pag. 55 
Vl .A4dohi MopEEn. llluftrationes quaedam in R. 
D. mbrofü Soldani opus egregium 5 . Saggio Orif- 
fografico dictum. : /— pag. 85 

| VII, luflus  Chriflianus. FIenricus HEvER. de | minera 
" Plumbi Carinthiaca,. molybdaenae acido minerà- 
lifata, pag. 95 
VIII. MemoriaD. Ferdinandi Iacobi BATERI. pag. 117 


IX. D. Henrici Friderici DELu Philyra, qua de nu- 


pero et praefenti Academiae Nat. Cur. ftatu 


breviter agit. uh DAE ar 


X. Memoria D. Chrifliani Andreae Co THENIIL. pag. 145 
XL D. Henrici Friderici DELI ANotitia Legati Cothe- 


niani, adjuncto "Themate primo , ad praemium: 
impetrandum; cum ulteriori notitia. pag. 183. 191. 


; XIL Memoria D. AMyriibani Tic p Mam pag.197 


DESCRIPT- 


| 
Lb di LI 
. 


DESCRIPTIONES 


A MESEMBRYANTHEMORUM. 


QUORUNDAM 


IN CAPITIS BONAE SPEI AFRICES INTERIORIBUS 
REGIONIBUS ANNO MDCCLXXIV, 
DETECTORUM 


 CAROLO PETRO THUNBERG, 


.MED. DOCT, BOTANICES PROFESSORE UPSALIENSI EQUITE 


AURATO REGII ORDINIS WASAEL, 


"App. N. 48, Phuf. Mid, T. IIT, (& 


w * 
LT 


, 
- 
P2 
"— 
D 
e 
x 
D 
- 
* 
A2rE 7 
i m. 
ac e 
L 
E 
D 
€ 
E 
0 
£ 


? & ; M "r'. LS 1 . 
! E 3 zx ' - M i "SN T ^ T 1 A Y - ^E À | PP ! , : (D [ 3 I ; " T 


uL X T - Hi : 


sur ACRAS n. . wow Piel H'uwoeRe. Lt eiériptones 
i j NT " VNPTM. OT Coma DN J | Se. 
| 


: i 
T p 

» j - T^v E i ' e ee" 4 x i Y». * Y 4. 
(izancomiewnbo nume ue zagiea in G aptis fe: ae 


ue | 
st "T AdUy : mer $7xX "Y i ! " 
Sus co US ipe AO IC COEIOCIEBSTESTON qous $a. IG CIXXEN. 
Md u AUR - RAE. 


eroatis | ME edo- 


Het deut 


MUSO 


9 «Y 


NE Me c i KE et wey 


577 13V: Dui i0 Uu MARKUAQUE 


A m Qua 


raa dd -zfesouama CIOLPÉA 134927 ENS -— 
| | CUu TANBCIQOCM QUMU 2UTIOIOR vs 


V. Agi Chiher PMgoruktiu 1n pom. 
| "Uwfla chenica CIC NICA sdpts TAUND. 7 
Je : d net C "ia te hablen c 3 d x DER 55. 
SCRPAMER L. ATHEUHT! OST OX03 


- E ' j RN a UR uu»? 7*4- 


^T 1 


AN CTHMAN ^ ariugd PEL —— Gerda TO 2258 dn 


—^ 
2T rer eN 
TIR " MES 


SIR UNE BOP ba: cual ^ RATAW mas, pu BAUM doe phnerg - 1 


* 


Lg 
4 
Ts 
on] 
* 
& 
La 
Ts 
pee 
D 


(0 Euch Kc bor ao ME mYEn H3 
CDUONÓERIC WV. CIV LO BINOS vm 
. 1 ; EE H.E!) v lg" f ; ^ "c 


: A KU ' Z m UL 
j : : XE E ] otey IX. 25 val j^ (11 Ber: d» n 
DELIS tn r^ leyes dh : — ) febres Wiui* - 


«d a. 


^ ? B Y 3j CUM A hd . Ns aic] UM J B Lu! ue 
P 3 " s " : & : rU ga qut y*4 - T n nuü- , 
gr « Ls &, [ ? | aor v quaa ! T j L^ t j ' 311 Y * 4 S4 yt E " 
" NA n A : ) ; y 2 0 2 d e . j B. 27358 b 
- ^ - , 4 ^ : ] * D ey 
T: soar LAasduamias Nat. EON fato, 
jl PUWUL NES UyVMCOBCASAENTME TU X NCBREUTDOIOAZ Cui Cutis, iab: 


45.5 E aT & c3 EN E iy * H 
" a D d ^ m * 
n 1274 RÀ T 
d t 2x 
» TTE yz - LI » a 
LI " ! , N 
A ". 
V ^ » 4 
; D *io ae I PVETHERDS T 
rl y i B L) 
ic E : LN. tes 4 Ae d 
- t T 
/ X " ^ , | a. "| 
" t 
| b ef 
' , : | r "Y ^ " 
| : x 5 i í 1 EA ol Lo w à 
Z Ts eA d 
E ** T3 
de MC vancrs pev. de Y) 
? " " nf &O Ad. ad Pret Y 3$; " 
& - C. E ) E 
r / ^ " [ i ^ " *; E 5 26 "ES 
- ) REM I ABE TS vorogZ]HUS. Inm Uta sae 2d ME 
" uw vt : 
48 . ^ 
MA d - | AS ASA ja. » 
" IT HL! E "À ul. P" AM 
ij F DU m dd s d NES 9X. v» * ^ 
4 AX 4 d pog ut, v : D , 
"E ; ch d 4 Á * » 
EN 3 0 ec dub C K 
i^ t * 
' - » | *3 Y m. 1 LN T. «oH AF I 
; » i E 3f 42 ie y m. - 
p 1? 
; - 4 wii. e E) " "x r 
à - * 
s * ^ x dj 
LEON r 1 
M JU Lj 


N regio Globi hujus terraquei.tot. ditata: reperitur 

fucculentis plantis, ac ficciffima illa et arida Africa, 
cujus Campi, vafüiffimi faepe, per plurimos anni menfes, 
ne gutta quidem aquae minima vel coeli rore irrigantur. 
Nihilo tamen minus, dum viventium animalium indivi- 
duum fere nullum, praeter nonnullos mures, haec deferta 
incolere valet, in hifce. Niget. ppumerus, quem vix crede- 
res, maximus plantarum, "foliis et caulibus faepe carno- 
fis et falfo fucco repletis, ut  Cacaliae, —Craffulae, 
Mefembryanthema , Portulacae, Cotyledones, Othonnae, 


 Stapeliae, Alo8, cetera. 


- Cumque aditum Peregrinatori non facilem. praebeant 
hae regiones, non mirum, Botanicis fero innotuiffe earum 
e regno vegetabili incolas pinguefactas. 


NOS SEM 9e 


Contigit. iid ; ante, A&is Societatis Defcriptiones t 
CRASSULARUM novarum inferere *); jam plures. no- 
vas Generis Mefembryanthemi fpecies, defcriptas com-. 


munico, . ea fpe ac fiducia, fore, ut aeque ac iis 


f ME Uu 
etin e liae. TANT L193 eUUG ide 1): "f T 
£! l5 29 B ; J911 9B e «i Gi 21 : ij] 7j » 
e ; JK1^.. St bi Í ulsiL .1 A) z — 
r 
T1C BI |bBUDRB. IffI8SDIUD 1 ] 
, ! n p H 
] ] ME. «eU i2nm£3 . olt yl 
- «^w 
r ji» ^ai 
Ju 9191 m 
e [ : S19Ia» 
3 " . 
^n B 
* J 4 gititi 
1 
1 iJ 


*) Conf, Nov, Ad, Nat. Cur. Tom. VI, p. 328, Íq. 


MESEMBRYANTHEMI 
NOVAE. SPECIES. ! 


* :Dofollt$ albis: 


1. M. Spatbulatum : acaule foliis ovatis. 
Cre[cit in intermedio Roggeveld. 
Defloruit Novembri. 
Radix ctaffa, carnofà ; fibrofa, füperne divi in plures 
cauliculos ), perennis, 
- Caulis nullus. 
Folia radicalia, circiter fex, approximata, alternatim op- 
- pofita, connata, ovata, obtuía cum acumine; inferne 
attenuata, laeviufcula ; fuperne papillofo-fcabra ; intus 
conicaviufeula, extus convexa; integra, erecta, viri- 
dia margine rubro, ungvicularia; infima duo emarcida. 
Flores e centro foliorum, radicales, pedunculati, folitarii, 
albi. : 
Pedunculus foliis brevior; uniflorus. 
Perianthium s-phyllum foliolis ovato-lanceolatis. 
E M. Truncatum: acaule foliis conicis truncatis, 
Crefcit in rupibus in Camenafie, in Carro infra Bockland, 
.in collibus montium prope Hexrivier et alibi, 
Floref !anuario, Februario. 
Radix fibrofa, perennis. 
Caulis faepius nullus; rarius e foliis Emárcidis annotinis 
articulatus, pollicaris. j 


» 


WU Ur | Ais ME aU Folium 


.6 | Mübsibevanihas ANovae Species. 


Folium extimum | digitiforme , fübtruncatum, rima drans- 
verfa fiffüum , emarcidum , includens unum vel duo 
folia, craffa, carnofa. Siunicum, illud eft digiti-for- 
me, fuübretufo-truncatum, faepius pulpofürm j' interdum 
aliud folium intra fe includens , tuncque apice rimula 
fiffum. Siduo, latere interiori plana , ceterum fimilia 
funt; viridia, punétata, femiunguicularia, 

Flos terminalis, folitarius » pedunculatus, | 

Pedunculus compreffus , IReSUBIGAC PUN per rimam folii j 
exiens, longitudine folii, | 

Perianthium 4- fidum. 

Singulare eft, quod folium SPAREN intra alterum inclu- 
ditur, 

$ynon, Lycoperdaftrum foboliferum , altius radicatum, 
glabrum, oblongum , viride. - Burman, Decad. Pl. 
African, p. 22. 'l'ab. 1o. fig. 2. 

3. M. Tefliculare: acaule foliis deltoideis. 

Crefcit in collibus aridiffimis "e Olyfants-rivier verfus 
feptentrionem, . . $ | 

Defloruit O&obri, apr RP auras. nie 

Radix perennis, Kb. EPOR 

- Caulis nullus, 

- Folia radicalia, plerumque quatuor, raro fex, oppofita, E 
connata, deltoideà feu-interius lateribus duobus planis, : 
extus convexa, obtufa, valde. craífa, laevia , giabra, 
albida, pollicaria. Anguli integri... 

. Flos e centro foliorum,. folitarius, pedunculatus ,. "albus. 1 

odPedunculus anceps, uniflorus, bracteis.binis oppofiti con- 4 
natis .vaginatus,. vix unguicularis. d 

4. M. digififorme: acaule foliis teretibus laevibus, 
Crefcit in Carro inter Olyfants-rivier et Bocklandsberg. 
Floret: Octobri, Novembri. 

Radix perennis, fafciculata. 


Caulis 


JMeferibryanihemi Novae Species, ; 


- Qaulis nullus vel fübnullus, rudimentis foliorum praeteri- 
torum cinctus, fufcus," decumbens. . | 
Folia radicalia, alterna, circiter tría,. approximata , vagi- 
.. mantia bafi latiori et craffiori , tereti-digitiformia , ob- 
——' ufa, glabra, laevia, mollia, pulpofa, fübditalia. Pol- 
'- dicem cum thenare füo omnino referunt. 
^ Flos ex axillis foliorum, folitarius, feffilis, albus. 
- Perianthium 5-phyllum: foliola Otás margine membra- 
nace2, obtufa, 
-Corolla polypetala: petala linearia, nivea, patentia. 
5: M. moniliforme: füb-acaule foliis linearibus. 
- Crefcit in. collibus prope Olyfantsrivier verfus fepten- 
trionem. : | 
^ Deftoruit Octobri, 


Radix perennis. 
- Caulis frutefcens, totus.ex annulis annotinid moniliformi- 


"püs compofitus, brevis. ramofus, fufeus, VO 
Rami oppofiti alternique , toti ex annulis annotinis emor- 
tuis inftar monilis conftantes, breves, nudi, fuíci, 
fubdiftichi, vix digitales. 
. Folia terminalia, bina, bafi conhata in globum viridem, 
^- iteretia,-füpra planiufcula, molliffima, obtuía, tenuif- 
fime .pubefeentia,| dependentia, digitalia et ultra, 
Bá * folii in divaricatione folia infequentis anni emittit 
'inque annulum ficcum. abit. 
^ Flores: e centro bafeos foliorum, pedunculati, - 
* Pedunculus anguilatus, , uniflorus, erectus, fefqui - - digi- 
talis; — 
| Ex illis foliis, e quibus. flores. proveniunt, utrobique 
-, . latere pedunculi, prodeunt folia bina minuta, ramos 
'.''-:duos infequentis anni datura, 
6, M. fafligiatum: folis connatis ovatis papulofis, ramis - 
Si bie, fafligiatis, .0- 


RA 


* bd 


E To AMefembryantbemi Novae Species. 


Crefcit in. collibus ficciflimis ger Olyfants- rivier verfus — 
feptentrionem, - | 
Floret Octobri, 
Radix tenuis, fibrofa,. annua. | 
. Caulis fübnullus fed rami fubradicales, bini, oppofiti, vel 1 
quatuor decuffati, ramulofi , faftigiati, fenfim incraffati, — 
purpurei, papulofi, pollicares usque digitales et ultra, 
Ramuli fimiles, breviffimi, E 
Folia füb ramis et ramulis oppofita, bafi connata; oyata, 
obtufa, erecta, papulofa, femi guiculari usque pol- | 
licaria, 23 
Flores in apicibus ramulorum terminales, feffiles, fatigiati, 
folitarii, bini et terni, albi, 
Perianthium 5-phyllum, papulofum, viride; foliola ovata, | 
. . Oobtufa, purpurea. yq : 
- Corolla polypetala. Petala linearia, nivea: 
. 7* M, ouafum: folis connatis obovatis papulofis, caulil us 
., erecHs fimplicibus. - - ul 
- Crefcit prope Cap, in collibus fábulofis, vulgare: : 
Floret Augufto. Tut 
Radix tenuis, fibrofa, annua. oi 3 
Caules radicales, plures; erectiufculi, teretes,. ;. aphylli vd | 
in medio parum foliofi, fimplieces , papulofi, 'aryftalti- ! 
nis fquamis tecti, ungvuiculares vel pollicares. MA 1 
Folia caulina, oppofita, rariora; radicalia plura, majora; | 
connata, obovata, inferne attenuata, bafr iteruni da- - 
tiora, obtufa, integra; fupra papulofas: fubtus papulofa - 
et hyalinis fquamis tecta; vifcida, plana, unguieularia 1 
vel pollicaria, viridia rel purpurea carnofa,;: How cH 
Flores terminales; folitarii , albi. Lj 
Perianthium carnofum, viridi- » purpurafeens ; iapiififunil 4 
^ eryftallitio- fauamofum j; 3-partitüm: foliola-ovata j| obs r 
tufa, tribus paulo longioribus, lineam, lünpa;. margine. d 
tenuia, membranacea , concava, $l 


 aMejeibryanthemi JVovae Species, — 29 


Petala numerofa, linearia, integra, alba, calyci inferta 
"s eoque longiora, 
Filameuta plurima, filiformia ,. diftin&a, glabra, alba vel 
purpurea, calycis bafi inferta eoque breviora. 
.. "Intberae ovatae , didymae, flavae, 
. AVeüarium: Sertum margini calycis affixum, germen coro- 
nans, crenulatum, viride. | 
Germen depreffum, $5-fulcatum , glabrum, 
Síylis, fübulati, erecti; . MP 
Slendta fimplicja , ACUP A. RE UL. 
Cap[ula carnofa, depreffo- -conica , svalvis,' slocufaris, 
Semina plurima, 
Planta humilis, diffufa, 


: 8. M. emarcidum :- folis cphtiatis; ovatis, extimis. emarcidis, 
caule erectiufeulo .ramofo. .,: | 
Hottentoftii: Kanna et Kon, 
Crefcií in Bockland regione montofa, 
Floret Novembri, Decembri. 
Radix perennis. | 
Caulis frutefcens, erectiufeulus, teres, plaber, ramofüs, 
Ípithamaeus. 
Rami cauli fimiles, alterni vel oppofiti, 
Folia connata, plana, ovata, acuta, emarcida, mem- 
 branacea, venofo-reticulata, erecto-patentia, unguicu- 
Jaria. Axillae onuftae foliis carnofis, punctatis, ovátis, 
oppofitis, connatis, acutis, planis, plus duplo minoribus, - 
- s Flores terminales, fübterni, pedunculati, albi. | 
^ Pedunculi incraffati,. uniflori, punctati,, foliis breviores. 
Perianthium punctatum , 4-pártitum, rarius 5-partitum: 
laciniae inaequales , ovatae , acuminatae , , punctatae, 
erectae, | 
Petaia plurima, linearia, patentia, nivea, 


L3 


- Hp. N. 48. Phyf. Med, T. VIII b | 88i 


10. Mejembryauthemi Novae Species. 
Styli 4, fübulati , erecti; calyce breviores. 


Stigmata fimplicia, acutá. 


" Planta tota contufa, facculo indita ibique Paigepi má- 
fticatur ab. Hottentottis, qui inde parui ebrii evadunt, 
Sic etiam praeparata diu fervari poteft, et imprimis ad | 
fitim exftinguerdani adhibetur ab I lotentottis i iü itinere : 
quodam conftitutis, » 


9. M. articulatum: foliis connatis lineari-lanceofatís, caule 
erectiufculo ramofo, floribus fecundis. 


Crefcit i in Carro prope Olyfants-rivier usque ad Bocklands- 1 
.. berg, in Swartland etalibi, - E 
Floref Octobri, Novetibrt. | ES 
Radix perennis. ^. t o1 vukiyines IV 
Caulis teres, glaber, fufcus , disidfir rias ere&tiofeulus, i 
frutefcens, pedalis et ultra. : : 


Ramí et Ramüli oppofit, ultimi afterni, bafi divaricati, - 
inde pateriti-erecti, teretes, fecundi, articulati, glabti, - 
virides, punctato-fcabfi , faftigiáti , fpichamdei ultimis - 
 ferifim brevioribus. Zrficuli femiunguiculares, | 

. Folia connata; femiteretia feu fupra plana, fubtus conve - 
Xà; obtufa, integra, purictáta, — qaid longitudi- - 
ne internodioruti. : 

Flores ii ultimis raniulis térmíüales, feffiles , rubri vel : 
albi in eodeni vel diftincto frutice. | ] 

Perianthium punctato-fcabridum, $fidum: laciniaeovatae, 
acutae, erectae, margine mernbranaceae. ur 3 

Pefala linearia ; patenti, — 

Stli 5, fübulati, erecti, virefcentes, - 


Stigmata fimplicia, acuta, | mM 


| Mefembryanthemi Novae Species. IE 


V'arieías : «. Major et altior, foliis deciduis, floribus albis, 
&, Mediocris feu minor, floribus albis. 
dei Major floribus albis et purpureis, 
; Major procumbens, punctato-fcabra, flori- 
bus purpureis, 


Io. M. fafciculatum : foliis connatis teretibus glabris, caule 
articulato radicante. 

Crejcit prope Sóndagsrivier, longe repens, 

Floret Decembri. 

Radix fibrofa, | 

Caulis longus, repens, teres, radicans, articulatus, ci- 
nereus, glaber, ramofüus, craffitie vix pennae, pedalis, 

Rami breves, erecti, foliofi , floriferi, 

Folia fubteretia, vel triquetra, oppofita, connata, obtufa, 
in ramulis approximata, erecta, fubincurva, impunctata, 
glabra, unguicularia. 

- Flores terminales, folitarii, pedunculati, albi, 

Perianthium 4- - fidum. / 


H. M. ciliatum: foliis connatis cylindricis , bafi barba refle- 
xa, caule erecto ramofo. 

Crefcit i in Carro inter Olyfants riyier et Bocklandsberg. 

- Foret Octobri, Novembri. . 
Radix perennis, ii 
Caulis frutefcens, teres, ramofiffimus , pedalis. 
CRami et Ramuli teretes, articulati, alterni, fecundi, ere. 
Co-patentes, faftigiati papulofi; ultimi fenfim bre- 
viores. Articuli femiunguiculares. 

Folia oppofita, connata, bafi barbata barba alba, longa, 
reflexa; fübcylindrica , fupra bafi parum plana,. obtufi- 
ufcula, cryftallino papulofa, cryftallino-fübciliata, ere- 
cta, internodiis paulo longiora; inferiora emarcida. 


Ds. Flores 


I2 | Mefemciyantbemi JVouae Species... 


- Flores in ultimis ramulis terminales ,  pedunculati, faft- 
giai; albi. 1 
 Pedunculus aniflorus ,' breviffimus, femitirieam longu. ——— 
 Periantbium cryftallina - papulofum, albidum., S-partitum: — 

laciniae ovatae; extus convexae,  papulofae; intus 
planae, glabrae, obtufae, erectae. 
Corolía polypetala. - Petala lincaria j niveani 
Styli 5, capillares, erecti, flavi, calyce longidehts 
Sfigmaía fimplicia, fübuláta. ivi | 
Simile M. articulato; fed tamen fatis differt: 
p. articulis Parbatis barba reflexa. 
3. foliis papulofis, ciliatis. : 
-8. tota planta pápulo(a." | 


12. M; corallinum : , foliis. oppofitís teretibus glabris, -eaule - 
ftri&to ramofiffimo. - | 

Crefcit in collibus aridis prope Olyfantsrivier verfus fe- 
ptentrionem, | | 

Floref Octobri. 

Radix perennis, lignofa, 

Caülis lignofus ,. früticofus, - flrictus, ramofiffimus, digi- 

: . tum craffus, fpithamaeus. 

Ramí et Ramuli alterni oppofitique, toti ex articulis con- 
ftantes, erecti , vix digitales, fuperiores vix pollicares. 
Articuh tereti-ovati, Mihaue. lineam longi, craffitie 

"* J pennae columbinae,. | 
- Folià e commiffurá.articulotum, oppofita, teretia, fupra 

"parum plana, obtu(a, diftincta, 'ere&to- incurva, arti- 

culis paulo lorigiora, glabra, ; 

- Flores. ex apicibus tatopoPuRt terminales folitarii, feffi- . 
-. Tes ,. albiz: E 
- Perianthium viride, $- pertum: Laciniae teretes, erectae, 5 
-. Corolla. polypetala, . . Petala: linearia, patentia, nivea, | 


** Corol- 9 


AMefemibryanthemi [Novae Species. — 13 


44* Corollis rubris. 


15. M. cordifolium: foliis oppofitis cordato-ovatis , caulibus 


laxidz./ 

Crefcit in fylvà j juxta Zeekoriuier, 

Floret Novembri, Decembri. 

Caulis herbaceus, angulatus, laxus, erectiufculus, arti- 
culatus, papulofus, glaber, ramofus, fpithamaeus et 
ultra. 


Rumi cauli fímiles , breves, oppofití, 
Folia decuffata, petiolata, Cordato- ovata, acuta, integra, 


carnofa, papulofa, fupra fulco, fubtus carina notata, 
» unguicularia usque pollicaria; fuperiora minota, 
Petioli fübtrigoni , breves. 


Flores tetminales, folitarii , petiolati, rubri. 


Perianthium 4-fidum,' carnofüm, patens. 


14. M. capillare : Foliis connatís fubglobofis, caule rigido 


ramofo, ramulis filiformibus, floribus pedunculatis. 
Crefcit in "collibus prope Olyfantsrivier , , verfus fepten- 
trionem, juxta Camtous rivier, et alibi, 
Floret Januario: et fequentibus menfibus, 
Radix perennis, 


- Caulis teres, fruticofus, rigidus, nudus, cinereus, ramo- 


fus, erectus, pedalis et ultra. 
Raimi oppofiti, teretes, rigidi, aphylli, ramulofi, diva- 
ricato-patentes. 


- Ramuli füboppofiti, breves, foliofi, - 


Folia connata, ovato- fübglobofa, fupra parum planiufeula, 
obtufa, impunctata, glabra, viridia apice faepe purpu- 
rafcente, lineam longa, faepiffime quatuor approximata. 

Flores e centro foliorum terminales , pedunculati, folitarii, 
erecti, minuti, rubri, | x 


| i d Pedun- 


34... . ZMefembryantbemi Novae Species, 


 Pedunculus teres, fesquilineam longus vel paulo ultra, 
Alia ett hujus varietas foliis magis teretibus, fubpapulofis, 


15. M. feffile: foliis connatis trigono-globofis glabris, caule 3 

erecto tereti ramofo, floribus feffilibus, 

Crejcit i in Carro inter Olifants rivier et Bocklands be: g. 

Floret. OCtobri, 

Radix perennis, 

Caulis fruticofus , glaber, cinereus, ramofus, pedalis, 

Rami oppofiti, cauli fimiles, flexuofi, divaricati, nudi, 
ramulofi, 

Ramuli oppofiti, capillares, patentes, foliofi, glabri, bre- 
viffimi, : 

Folia in ultimis ramulis oppofita, connata, trigono-glo- 
bofa, extus gibba, intus planiufcula, obtufa, integra, 
impunctata, lineam longa, 

Flores terminales, feffiles, rubri, . 

Perianthium 5- parium ; laciniae rotundatae , obrufae,. 
aequales, E 

Capjula conica, fupra obtufa, pentagona, purpurafcens, 


16. M. frichotomum: foliis connatis trigonis, caule fticto 
ramofo angulato, floribus feffilibus, | 
Crefcit in Carro inter Olyfants rivier et Bocklandsberg. 
Floret Octobri, Novembri, EK 
Radix perennis, | | É 
Caulis fruticofus,  ramofus , nudus, EUN cinereo- 
fufcus, rigidus, fubpedalis, - 
Rami oppofii, divaricati ,  inflexi, ramulofi, cauli . 
fimiles. | E 


| Ramuli oppofiti , faftigiati, 


— AMefembryantbemi Novae Species, ITE 


- Folia connata, obfolete trigona, obtufa, integra, laevi, 
femiunguicularia. Duo folia fub ramis exficcata; quae 
tuor axillaria articulum citCumftafitia viridia, 
Flores terminales, feffiles, rubri. $e 
Perianthium 4-partitum, inaequale: laciniae duae majo- 
res, foliis fimiles; duae oppofitae duplo breviores, ova: 
- tae, membranaceae, dorío carinatae, obtufae. 
Corolla polypetala, Petala linearia, fatürate purpurea, 
pateritia, interioribus brevioribus albidis. 
Styli quatuor , erecti, breviffmi, purpurei. 
Siigmaía fimplicia, patentia, flava, — ^. — 
Differt à M. peniculifioro : foliis non papulofis, connatis, 
rur floribus terminalibus , 'rubris, 


eA * *ouoroltis: Iutels: 
ÍT M, pinnatum: folis obovatis pinnatifidis, - 
- -3€refcit in montibus Roode Safid inque Paardeberg, 
— flore Septembri, Octobri. | 
Radis fabfuüformis; fibtofa, aniua. | | 
Caules tadicales plures, teretes, diffufi, tàmofi, papulofi, 
- purpurei, fubdigitales. zii 
Rami alterni oppofitique, pauci, breves, cauli fimiles, 
"Folia oppofita, feffila ,. fubeonnata, lyrato: pinnatifida, 
integra, cryftallino« papulofa, obtufiufcula, viridia mare 
&ine purpurafcente, fubtus pallidiora, inaequalia, poles 
— licária: laciniae alternae, obtuíae, inferne fenfim mie 
— fiores, p UMfge- L6 | 
Flores axillares, pedunculati; folitarit. 
- Pedunculus teres, purpureus; foliis breviot, —.—— 
Perianthius $-phyllum: laciniae latceolatae, obtufae, in« 
aequales, perfiftentes, papulófàe, virides tnárgine pure 
putalcentee soul í1r999t;- 
ofrollá polypetalas lutea. 


3 p d 


Ev 


M ——————— Há—ÉarÁ— MBnü( —— Cem T e m e 
^ I É 


/ 


16 AMeenbryanbeni Novae inh. 


- Capfula conica, fubtus viridis, fupra umbilicata, 5-gona, 
S -ftriata , PS " papulofa, calyce coronata, 
5-locularis. | "5 

| Semina i in fingulo loculamento plura, 


18. M. aurewn: folis" connatis teretibus papulofis , -eaule 
erecto fruticofo. | 
^ Crefcit in Carro inter Otyfants-r -rivief et Bocklandsberg 
copiofe. 
Flore Octobri, Novembri, 
Radix perennis, 
Caulis fruticofus, ramofiffimus, bipedalís, 
Rami oppofiti, divaricato-patuli, teretes, articulati, cry- 
ftallino-fcabridi, ramulofi. 1 
Folia ad articulos, oppofita, connata, ovato-teretia feu 
bafi plana, apice teretia, obtufa, patentia, granulato- | 
papulofa, decidua, unguicularia, internodiis breviora. 
"Axillae onuftae foliis duobus vel quatuor, exacte tere- 
tibus, erectis, : 
Flores terminales, pedunculati, folitarii, flavi. - ee 
«- Pedunculus fuperne craffior, papulofüus, uniflorus, "ungui- | 
! cularis, . | 
Periantbíum papulofüm , $-partitum: laciniae inaequales | 
tribus majoribus, teretes, obtufae, bafi-dilatatae, : 
erectae. | 
Petala linearia, aurea. 
Styli s, fübulati, erecti. 
Sigmata fimplicia, acuta, 


19. M, laeve: foliis connatis Moins «teretibus, caule de- 1 
cumbente articulato. | 1 
Crefcií prope Sóndags rivier, 

. Floret Decembri. 


| | ' Caulis 


VMefembryantheni. JVouae Species. 17 


- Caulis filiformis, -decunibens , artículatus , cinereus, gla- - 
| | ber, ramofus, craffitie dimidia pennae, pedalis. - 
- Rami erecti, breves, foliofi. | 
- Folia decuffata, connata, approximata, fuübteretia, fupra 
. planiufcula, obtufa; impunétata , glabra, er W- erecta, pol 
lica:1a. 
Flores in ramulis vildliides folitariü, flavi. 
Perianthium rdg laciniae duae oppofitae breviores. 


o. M. pruinofum : foliis connatis trigonis papulofis, caule 
decumbente frutefcente. 


Crefcit prope Luris rivier et in Canna land. 
Floret Decembri, Januario, 
Radix perennis, 
- Caulis frutefcens, procumbens, filiformis, ramofüs, pal 
maris. | 
—. Rami oppofiti, flexuofi, nasi. 
. Folia oppofita, feffilia , obtufe trigona, obtufa, crafía, 


approximata , cryflallino - papulofa, patentia, unguieu- 
laria. 


Flos terminalis, folitarius , fubpedunculatus , luteus. 


o1. M. fabulofun :  fübacaule foliis oblongis planis integris. 
Crefcií in arenofis Swartland et Saldanabay. 
Floret Septembri, Octobri. 
Radix fufiformis, fibrofa, annua. 
Caulis nullus. 
Folia oblonga, acutiufcula, inferne attenuata, fupra fulco 
 : longitudinali concaviufcula , fubtus | convexiufcula 
nervo longitudinali, integra, carnofa, papulofa, arx 
licaria vel ultra. 


Flores terminales, majufculi, flavi, 


"App. N. 48, Phuf, Med, T. VIH. Jn | Pedun-. 


' 


ioo 000 AMefenibeymitbeni Noae 'Specós. S 
Peduticuli feu feápi filiformes , eéQ, nifori, , epus : 


... eryfítallinis recurvatis feabri,- digitales. BS1 
1 Perianthium A -partitum: Jaciniac tc oblongde, obtafiafedlae, 
"erécto-patente$.^ 071 osligo6b got. 


qid. * 5i AL I2IBi 


ox Petala plurima, MIR ücutd, | 
- Color 'corollae pallide luteus, nitidus. 
Filamenta plurima, calyci inferta, capillaria ,. iniequafin 
"Antberae ovatae, didymae, rubrae. 
"Germen inferum. | eiilód. 1 noon VE os 
Spi s 55 ftaminibus breviores, fibi, eredi. ei 


ADOLPHI MODEER 
SOCIET. REG, PATR. SVEC. SECRETAR. PRIMAR, ET ACAD; 
REG, SCIENT. HOLMIENS, MEMBR, SOCIET, PETROPOL. NORWEG, 
" LOND. GOTHOBURG, FLORENT, LIPS. HASs. HOMBUAG. 
/ ET CASSEL. BAVAR. ACAD, IMPER. NATUR, 
/ CURIOS, SODAL. 


TEN TAMEN 
D Y sus N.A T Is: 


MEDUSARUM 


STABILIENDIL 


c2 


ER i: 
po uh 
LM. 


e c n di 


c 


e. 


AI 


"undamento; quod pofuit ad Naturae cognitionem Sum- 
mus a LINNE, idem ac aliis ab Architectis maxime in- 


. fignibus exftru&tis accidit: fpatio temporis nova acquirunt 
augmenta, novisque indigent emendatienibus. Ipfa Ejus 


— b 


àetate dudum Genus, ab Eo formatum, Medufae, quoad 
Species, inter numerofiora fuit. INumerus illarum, in prae- 
fenti mihi tantummodo cognitarum, ad quadragenarium ad. 
fcendit, Quantus adhuc incognitarum etiamnum exiftere 
pofuit! ^ | bnnp udi 
—— Adeft idcirco tempus, profpiciendi, ne nimia magnitu: 
dine, tota obfcurata et degravata ruat caterva, Dicto igi. 
tur. Generi nón parandaé folum et accommodandae fünt fub- 
divifiones, fed etiam Specierum, jure meritoque feparabi- 
lium, novà conftruere oportet Genera. | 

*- Omnes illas claris oculis. perfpectus Species, quae hoc 
usque ad tempus Generi adnumeratae funt Medufae, in tria 


.&d minimum dividi pofle Genera, luculenter reperitür. 


Primum ergo Genus fuis cum characteribus atque Speciebus, 
novis correctisque Synonymis, undique ftudio indefeffo con- 


- quifitis et additis, fiat: 


— BEROE: Carpus gelatinofum. fubovato- campanulatum 
longitudinaliter - caftatum ; Subtus cavuwn , Ore centrali: 


- €o[lae faepius eiliatae.  "Tentacula Girrive quibusdam vix 


ulira duo, quibusdam nulla... 


e) Tentaculatae, 
7. B. cucullus: 'T'entaculis duobus ciliatis Corpore hemi- 
-. fphaerico; Coftis 6 ciliatis. 


"Martens Spitsb. R. p. 131. t. P. f g. /Mutzener Rotzfifch. 
| TUR bs qug Ade- 


- 


24 Tentamen Syftematis Medujarum Stabiliendi, 


"Adelung Gefch, p. 412. t, I7. f 9. Nom, id, 

O. Fabricius Fn. (ove: . 361. S E 

1. B. Tintinnabulum: Tentaculis duobus paribus, "Mbieid 

libus, exciliatis; Corpore oblongo füibquadrangulari Co. 

ftis 22 laevibus. i 

- Slabber Phyf, Beluft. p. 6s. C X4. E T, Die zweilt 

Carminrotbe- Beroe. | 

2. B. Ouum:- Tentaculis duobus paribus, altero brevifimo; ; 

Corpore ovato, Coítis 8 ciliatis, — . 

" Crantz Grónl, Hift. p. 13s. Manate, 

— Fabricius Fn, Gr. p. 362. Bero& Quutt. | 

3. B. Hexagona: Tentaculis 2. tripartitis, exciliatis ; Cor. : 

pore femiglobulari hexagono, vertice side aio- tlabelli- 1 

formi, Caii 8 ciliatis, , 

Slabber Phyf. Beluft, p. 28. t. 7. £. 3. 4. Die fechse 1 

eckióte Beroe. 1 

4. B. Laevigata: "Tentaculis duobus, exciliatis ;.- Corpore | 

oblongo-giobofo, Coftis rufefcentibus laevigatis. 3 

Slabber Phyf. Beluft. p. 47. t 1. £1, 2, Die &laííe 3 

Beroe. 1d 

-S. B. Denfa: Tentaculis dnobus; Corpore oblongo-globofo, | 
.. Coflis -.- - - rufefcentibus, ciliatis; | 

Forsk2] Defcr. p. 111. AMedufa Bero& denfa. am 

6, B, Pileus: Tentaculis duobus ciliatis; Corpore fübglobofo, j 

coftis 8 ciliatis, E 

Gronovius Act. Helv. 4, p. 56. €. 4. f. 1-5. Beroé; | 

Bafler op. 1. p. bat n. f. 6. z. lliera Beroés ipe. | 

. cies. | 
Linn. S. N. XII. p. 1325. Yo mam i *) Flout- - 

. tun et Stat, zMüller Nat. Syft. 6p. g11. t, 37. f. J-.— 


6) Ten- E. 
3*) Volvox propriae Clafíis (mihi Cryblakod dicendae) diftin&um eft teil É 1 


u nus, cujus chara&eres fint: Z'ermis fimpliciffimus , r— Jphae- 5. 
- ricus ; Sobole nidulaute, ^» atpius iranfparente, E. 


-7 


Teutattien Syflemialis ZMedufarum. Stabiliendi. 25 
) Tentaculis nüllis;: «c | 


8, B. vüfefcens: Tentaculis nullis ; Corpore ovato- oblongo 
^rufefcente, cofüs - - «i... i | 
i5. Forskz! Defcr. p. 111... 7Medufa Bero£ vufefcens.— 
9. B. albens: "lentaculis nullis; Corpore parum oblongo- 
ovato, colore igneo albido, coflis - - - ciliatis, albis. 
 Forsk;] Defcr, p. 1t. /IMedu[a. Beroé albens. 
1o. B. Infundibulum : 'Tentaculis nullis; Corpore ovato, co- 
ftis 9 ciliatis. ^ j E 
Bafler op. 1. p. 123. t, 14. f- S. | Beroe ovata. 
Gronovius Act, Helv. s. p. 381. Beroe. 
r^ Linn. S. N. XII. p, 1324. P'olvox Beroe. 
Fhouttuyn et. Stat. vMuüller INat. Syft. 6. p. gro. Pol- 
vox. Bero£. | 
O. /Hüller Prodr. n». 23816. Bero? infundibulum. - 
Fabricius Fn, Gt. p. 360. |. Beroe infundibulum. ! 
1I. B. Cucumis: Tentaculis: nullis; Corpore oblongo, co- 
ftis depreffis 8, lanceolato- ciliatis, - 
| dabricius Fn, Gr. p. 361. . .Beroé Cucumis, | 
12. B. Scaturigo: 'Tentaculis nullis; Corpore ovato, coftis 
8cilatis. E | | | 
^ ZHMarteus Spitzb. R. p. 131. €, P. £. h«. Springbrutinen: 
Rotzfilch. ; | 
- ^ suddelung- Gefch. pe4Ia. ts £7« £..8: idem... | 
c." uBromue Titt. Jam. p. 384..t, 43. f. a... .Beroe, 
soin. S.N. X. p. 660, /Meduja. Bero£. . - ! 


PHYLLIDOCE: Corpus gelatinofo-cartilagineum, fae- 
pius orbiculatum, deprefjum ; fupra vadiatim concentriceque flria- 
fum, plerisque in medio elato -umbouatum quibusdam Crifla 
perpendiculari velatum. OS inferum centrale, fabtubulofo pro- 
minulum. "ITEN'T ACUL A conferta fubretradilia apice aceta- 
bulifortmia , Os cingentia Difcumque ordinibus plurimis je 
pur. "m MERE a ei 


7 Tentamen Syflemalis AMedufartim Siabiliendt. 


Vellere veflientia, | Cirr i numerofi filiformes , Tentaculis con 1 
fermini, faepius Giandulis minutis pediceilatis obfe Ju | 


1, Ph. Pelella: Corpore orbiculato-ovali, Umbone dorf 1 


Crifta füb-obcordata explenate ; : Cirris infra Limbum fu- B 
bulatis, fimplicibus, j 


Jnperati H. N. L. 28. C. t. t. p. grs. Velum marinum, 
Columna Eephr. p. 20. t. 22. 77elella. 

Carburi nuov. Racc. 3. Armeniflari. 

"Allgem. AMapaz. der Nat. IO. p. 143, f. I-3. Amen 
Bohadích Zooth. p. 133. 

Dana Act, Taurin. 9. p. 206, 
Rozier Journ. 1. p. 3. 


Brovune Hitt. Jam, p. 387. t. 48. " r. Phyllidoce. 
For[k2] Defcr. p. 104. t. 26. f. k. Holothuria fpirans, 
"Loffing 1t. Hifp. p. 104. /Medufa Velella. . 
Linn, S. N. XIL p. 1098. Medufa Velella, 
Blumenbach Handb. p. 418. idem. | 
Lefke Anf. Gr. 1. p. sx4. Die Segelqualle. — .- | 
Fouttuyn et Síat, Mille; Nat. Syft, 6, p. 127. Medus 
— -Felella. 1 
2. Ph. Jenudafa: Corpore orbiculato, Dorfo füb-umbonato, 
eH nulla; Cirris infra Limbum, filiformibus, . paaduM 
eris 
AG. "Angl, nro. 3or.. p. 205 t. ZAnimalculum ex Tuica. 
— Forfksl Defcr.-p. 103. t. 26. f. L. 1..Ffolotburia denudata? 
4, Ph. Porpifa; Corpore orbjeulato , Dorfo undique aequali 
 excriftato; Cirris marginalibus filiformibus, glanduliferis, — 
Linn. Amoen. 4. p. 255. t. 3. f£, 7. 8. Aelia pat 
— S.N. XII. p. 1196. idem. 
— Muf, Teff. p. 96, Porpita. "e 
|. Kónig Befchüft. der Berlin, Gefellfch.. 2. p. 295. t. € «| 
CN $ [uon umbella, " 


IMP S E 
d 


à 
| 
| 
| 
| 
| 


^ tus varie plicato. 


Tentatien S »ftematis /Medufarum Stabiliendt. " 


Floutfuyn et Stat, Müller Nat, Syft. 6. p. 123. €.6 £. 
"Medufa Porpiía, | "x 


MEDUISS A: Corpus gelatinofum, orbiculatum, fupra COf-- 
» vexum , fubtus cavum. | Os inferum, centrale, labiatum. 
Teníacula plerisque marginalia, faepius vetratlilia. 


a) Sftipitaftae. 


1. M. Probofcidalis: Corpore hemifphaerico, fupra margi- 
nem Tentaculis fex; Stipite probofcidali longiffimo, apice 
membrana plicata fimbriato. | 

Forskal Defcr. p. 108. t. 36. £. F. 74. Probofcidalis. 


- €iliis tentaculato; Stipite' penicillato. 
Fabricius Fn. Gr. p. 366. /M. Digitale, 
OQ. Müller Prodr. nro. 2824. idem. 


3. M. Perla: Corpore campanulato fupra tuberculofo, Lim- 
bo laevi, margine Tentaculis 8 teretibus capitatis; Stipite 
longiore plicato, apice penicillato, 

Slabber Phyf. Beluft. p. 58. €. 13. £. 1. 9... 7f. Perla. 


4. M. notiluca: Corpore orbiculari depreffo, verrucis pun- 
étisque brunneis, margine Tentaculis 8 rubris; Stipite ex- 


.9. M. Digitale: Corpore hemifphaerico-fübconico, margine 


Forskal Defcr. p. 109. M. nodiluca. 
Brovune Hift. Jam. p. 385. 7M. minor verrucofa? 
f. Corpore fübopàco puniceo, verrucis Pififormibus fu- 
^. perne pleno. io | 
Forskal Defcr. p. 109. 
Bromnue l.c. 4M. minima fubfufca verruco[a? — 


Agp. N. 48. Phf, Med. T. VIL. BR T eM. 


p^ 


26.  Tentamen Syflematis ZMedufarum Stabiliendi. 


s. M. -fanguinolenta: 'Corpore oblongo-ovato, vertice fim. 


plici, margine Tentaculis 185 Stipite brevi apice bilobo, : 


, medio in roftrum infundibiliforme producto. 


Slabber Phyf. Beluft. PS 59. t, 13. £. 3. Die Karminroihe 


Bero. 


6. M. Pileata: Corpore Óvato- campariulato vertice? globo 
hyalino, margine Tentaculis numerofis, Stipite longitudi- 
naliter, lobato, 

Forskal Defcr. p. 110, t. 33. . D. 74. Pileata. 


7. M. cacuminaía: Corpore fübconico- campanulato , cruce 


a vertice ad Limbum tendente rufefcente; margitte fubtus 


Tentaculis numerofis, Stipite Brachiis quatuor. 
Forskal Defcr. 110. t, 33, f. A. a. 1. 2. M. cruciata. 


8. M. Cymbaloidea:. Corpore campanulato, Inteftinis 4 g 


r[] 
MEME 


teretibus pedunculatis e vertice ad Limbum: cruciatim: ex- 


euntibus, margine Tentaculis 18, Stipite longiore piftilli- 
formi. 


baloidea. 
9. M. hemifphaerica: Corpore hemifphaerico, Tnteftinis e 


vertice ad Limbum cruciatim exeuntibus 4 clavatis, mar- | 
gine Tentaculis fedecim; Stipite breviffimo quadrilobato, E 


Gronovius Act, Helv, 4. p. 38. t 4« f. 7, $ p. 379. A 
hemifphaerea. 

Linn. S. N. XII. p. 1098. — 4. hemifphaerica, | 

FHhouttuyn et Stat. "Müller Nat. Syft. 6.p. 127. ZH. he- 


-quifphaerea. 
O. "Müller Prodr. 1.28532, Z4, di DELE 
— -—  Zo0L t.p. 13. t. 7. idem. ; 


10, M. unguiculata: Corpore hemifphaerico vertice trunca E 


to, longitudinaliter fedecim radiato, margine. fedecies 


 fübemarginato, 6s entaculis totidem unguieuliformibus ; E 
| Y Süpite — 


Slabber Phyf. Beluft. P 53. t 2. f 1-3. A4, egt 5 


— S'entanen Syftematis Medufaruni Stabiliendi, — &y 


Stipite longitudine corporis octies ftriato, apice ibquie 
drilobato, ^ 
Smarz A&. nov, Holm, 9. p. 98. t. 6. f. 1. 


XT. M. ocelliía: Tentaculis nullis; Corpore orbiculari pla- 


niufculo, Limbo deflexo pendente, fupra undique macu- 
lis niveis fufco annulatis; 5tipite brachiis 8 lanatis, cir- 
ratis, 

Ex Oceano - - - Magnitudinis meiitie I. diametro 2, 
policum, Ut mihi videtur Stipes quadripartitus ; 
unicuique parti Brachia 2 villofa pollicaria, apice 
Cirro 2 pollicum, E centro difci, una cum Limbo 
undique dictis aliquo fpatio ornati Ocellis, fignum 

- Corollae quadripetalae rubrum translucet, In fuo 
Genere pulcherrimam  Mufeis Ac. R, Holm. et 


Societ, Nat, Berolin, obtuli, 


12. M, Cephea: Tentaculis nullis; Corpore fubhemifphae- 
rico, tuberculato , fufco-rufefcente , margine crenato; 
fubtus centro cirrato, Stipite Brachiis 8, ramofis, lanatis, 

Forskal Defcr, p. 108. t, 29. 44. Cephea, 


13. M, o&lofl ylà: Tentaculis nullis; Corpore hemifphaerico 
tuberculofo, radiis confertis pellucentibus; fübtus centro 
cirrato, Stipite Brachiis 8 ramofis multifidis, 

- Forskal Defcr, p. 106. t 30. 4. otlofl yla. 


14. M. undulata: 'Tentaculis nullis; Corpore orbiculari con- 
vexo, margine repando; Stipite Brachiis 8 teretibus, ad 
 bafin imbricato-fubfoliatis, 

ZAldrovandus Exfangu, L, 4, t, 18, f, 19. Pulmo marin. 
"Mathioli, | 
- Jonfton Exfangu, L. 4. t. 19. idem, 
Reaumur Act, Parif, 1710, p, 479, 6 11. f. 27. 28. 
.  Gelée de Mer. 
Borlafe nat, Hift, p, 257, t, 95, £, 15. Urtica marina. 


d2 Pen- 


o8  — TTentamen S Jftematis "Medufarum Stabiliendi, 


Pennant Brit. Zool. 4. p. 58. ZH. undulafa. 
 Kalhn|t. Amer. 2. p. I7... t 
. "Martens Spitsb, p. 129... Zackener Rotzfifch. | 
15. M. Per[ea: Tentaculis nullis; Corpore orbiculari-con-. 
vexo, Inteftinis 4 lunatis albis; Stipite Drachiis 4 lanceo- 
.; latis. ii (T dai e 
Forskal Defcr. p. 107.t. 33. f; B. b. 7M. Perfea...— 5 
16. M. minima: 'Tentaculis;nullis; Corpore orbiculari, fupra 
punctato-florifero petalis octonis extus bilobis, centro - 
macula quadriloba ; fubtus Stipite fubclavato , in- : 
tógtog tie nnd p side ie qx | 
H Bafler Op. 2. P. 62, t. 7. f, S. A. D, /H. minima. 


* 


8) Brachiataáe, 


17. M. brachiafa: Stipite nullo; Corpore orbiculari, mar- - 
.. gine Brachiis novem, apicibus novem, extimo Tentaculis | 
. movem Tj. | "T 1 ] 
— Liun. S. N. XI. p. 1098. 4. brachiata. : 
Flouttuyn et Stat. /Müller Nat. Syft, 6. p. 127. idem. 


318. M. marginata: Stipite nullo; Corpore orbiculari conve- 
XO, Ora marginato, margine Tentaculis plurimis difco . 
duplo longioribus; fubtus Brachiis 4 laciniatis, difcum | 
non excedentibus. KR | "- UG 

Bafler Op a.p. 554€ $623.55 H^ 
— i Houttuyn ef. Stat. /Müller INat. Syft. 6, p. 124. M. - 
zr aequorea. en — aa 
Leske Anf, Gr. 1. p. sx4«— Die rothgefaumte Zimalle. 


19. M. purpurata: Stipite. nullo; Corpore orbiculari-cconve- | 


, Xo, margine ciliis innumeris tentaculato; Cruce; radiis — 
Jnteftinisque 4 funatis, purpureis; Subtus Drachiis4 tere- 


tiufculis, longitudine difci; . . —— E 4 
gU ^... Borlafe ^ 


[ 


TTentanen Saflematis VMedufarum Stabiliendi. 29 


^c OBorlafe Nat. Hift. p. 257.t. 25. f..9. 10. 
eun Peimant Brit; Zool. 4. p. $1. 7H. purpura. 
 "Aldrovandus Exfangv. L. 4. C. 2. t. x7. £. 17. Utica 
6 Rond ds ww GN 00g vr 
Bromne Nat. Hift, p. 385. — M. minor annulis quatuor? - 
" Rondelet Pifc. L«. 17. p. 533. 
lonflon Exfangv. L.'4. C. x. t. r9. f. r. idem... 


20. M. aurifía: Stipite nullo5 Corpore orbiculari-convexo, 
margine. ciliis innumeris, tentaculato 5. Inteftinis: quatuor 
.lunatis, fubtus brachiis totidem laciniatis longitudine 
^ diet. (et NO. D e An 
«Linn, Tt. Oel. p; 160. Manatt. .— 
— Fn. Sv. 3. n. 2109. 7M. aurila. 
|o— ]t. Weft; p. 172. t. 3. f. 3. idem, 
| Jt. Scan. p. 312. 328. 7Manáltt. 
2^ —/.S. Nat. XII. p. 1097. 7. aurita. 
.* Bafter Op. L. p. 123. t 144 £. 3. 4». Me eruciata..... .. 
ronon Act, Helv. p. 380. . 74. -orbicularis cruce 
C Qoo Ad CIR. Qai. aMuteba: : 
Kaln 1t. Bahuf, p. 78. Zantet. 
Loefling 1t. Hifp. p. 5. 105. M. aurifa. 
Blumenbach Handb. p. 418. idem. | 
C00. Miller Pródr, n. 2820. — le. t, 76.77, idem - 
cio Fabrieius Fn, Gr. p. 363. idem. | E! 
Strüm Sóndm. ECTS | 
Bomare et ZAphelen Dict; H. N. 3. p. 312. m. 2. ^. 
Houttuyn et-Stat. Müller Nat. Syft. 6. p. 125. t 6, f. 2, 
JAM. aurifa. —- /Y ANM ed 
Dabl Trangt. AG. p. 64, Manet. 
Olaffen 1t. Isl. p. 715. Koóbmandshüer. 
Joh. Fabricius Reife p. 4356. 7M. auvifa. .— 
Pontoppidan Nat, Hift: p. 194. Brándebole.... 


d 3 anM., 


3o Tentamen Syfteniatis ZMedufarym Stabiliendi, 


2L. M. Campanula : Stipite nullo ;; Corpore difco: gibbo; - | 

Limbo ampliato margine ciliis tentacülato j Braeiilé quos 1 
/.tuor pilofo-cirratis, .- 

Fabricius Fn. Gr, p. 366. AK. Campanula, 


22. M. Corona: Stipité Tentaculisque nullis j Corpore hemi- 
fphaerico, Brachiis 8 cultratis, infra utrinque dentatis, 1 
longitudine difci, | 
Forskal Defcr. p.107. ZH. Corona, 


235. M. Lunulata: Sdpite Tentaculisque nullis; Cr or- 
biculari convexo, Brachiis 8 fimplicibus depteflis trifa- - 
riam fubfoliatis , longitudine difci. | 

Borlafe Nat, Hift, p. 258,t a5: f. 16, Dn Utica /Ha- 
vina odopedalis, . . | 
Pennant Brit, Zool, p. 59; 4M. duinulata, | 


24. M. ZIndromeda; Stipite ''entaculisque nullis ; Corpore - 
orbiculari convexo; Brachiis 8 teretibus ramofiflimis ; in- 
. ferius fparfim foliaceis, difco longioribus, 
Forskal Defcr., p, 107. t. 31. 7M. ZIndromeda, | 
Pallas Spicil, X, p. 29, t, 2, f, 1-3. 74. frondoja, 
Scopoli Introd, p, 381, idem, - 


235. M. capillata z Stipite Tentaculisque nullis ; Cordus Of« - 
biculari-convexo, margine fedecies emarginato, fübtus ra- 
diis I6, Brachiis. 4. difco longioribus contertiflime pilofo- 
cirratis, | 

"Martens Spitzb, p, x30, Rofener Rotzfifch, 

— Linn, Muf, Ad, Fr. L, p, 94.. 7H, crinifa, 

— Fn. Sv. n. 2108. 7H capillata. 

—. It. Weft, p, 172, 6 3. f 3, à. b, idem, 
i s S. N. XII, I" I097. idem. 

"Müller Prodr. n. 2821. idem, 

Fabricius Fn. Gr. p. 364. idem, 

Baler á 5p. 60/6, 5. f, I, 


Tentaien S yftematis /Medufarum Stabiliendi. ^ 9s 


gioribus, | | 
| . Lin, S. N. XII. "n 1007. AH hyfofcella. 
— Borlafe Nat, Hift. p. 456. t. 25. f. 7. 8. 
Pennáüt. Brit. Zool. 4. pi $7. Ms fufca, . : 
Browne Hift, Jam. p. 388. 7M. major fimbriata? 
^8) Borlafel c.p. 357. t. a9. f£. xt. 19. 
| Pennant d, e. p. S8« M tuberculata, 


y) Brachiis Stipiteque nullis - 


87. M. duplicala: Brachiis Stipiteque nullis ; Corpote orbi- 
. eulari bitabulato, tabulis aequalibus tubo centrali conne: 
.. Xis, fuperiore fuperne eruciatimi quafi diffecta, inferiore 
 dncondent 7 marginalibus, — '. dox 3 
.. Gronovius Act, Helv, 5, p. 380. 4, Corpore fuperne 
eruciatini difjedo. | | | 

28. M. couifera: Brachiis Stipiteque nullis; Corpore otbicu- 
| lati, medio dori in Conum capitatum elevato, Limbo 

"i d imar- 


". 
A 


(820 — Tenfamen Syfemafis Medufarim Stabiliendi; 


marginato, Tentaculis.165 Subtus forniculo abdominali - 
quadrangulari , cavitatibus 4 cincto diftantibus, - 
Slabber Phyf. Beluft. p. 40. t. 9. £. 5-8. 4H. murind. — | 


29. M. Pileari:: Brachiis Stipiteque nullis ; Corpore. orbicu- : 
lari, difco capitato, Limbo foraminibus 8, Tentaculis---; 
Subtus forniculato-pilofa, '. | 

— . Linn. S. N. XII. p. 1997. 7H. JMléia is o 

Houttuyn et Stat. /Müller Nat. Syft. 6. p. 126. idem. 


5o. M. Bimorpha : Brachiis Stipiteque nullis ; Dorfo eminente, 1 
margine Limbi ciliis tentaculato; Subtus eruceminuta, fo- . 
- raminibus 5 cincta, | | 
Fabricius Fn. Gr. p. 365. AL. Bimorpha. - tto: 
"Müller. Prodr. n. bas idéni, ^ 


31. M. mollicina ;.Brachiis Stipiteque nullis;. Corpore. orbi-. | 
biculari fere depretfo , foraminibus intra Limbum r2 Ten- - 
taculisque totidem; fubtus annulo centrali radiato. | 

Lorska] Defcr. p. 109. t. 32. £. C. c. JH. mollicina. 


.82. M. Coelum penfile: Brachiis Stipiteque nullis; Corpore 
orbiculari- planiufculo, "Tentaculis infra Limbum, difco . 
triplo brevioribus, feptendecim; Limbo fübtus confertis 1 
fime radiato, 

Forskal lc, t. 28. f. B. 


35. M. Patina: Brachiis Stipitequenullis ; Corporeorbicularis | 
planiufculo, margine inflexo Tentaculis plurimis Difco du- 
plo longioribus; Limbo fübtus radiis confertis, fufcis, | 

Forskal Defer. p. 110. t. 32. 7M. aequorea. — — 


24. M. mar[upialis: Brachiis Stipiteque nullis; N.dms fe. E] 
miovato, margine T'entaculis quatuor. " Uu) 
Linn. S. N. 1097. 7M. marfupialis. — X 
FHoutíuyn et Stat, Müller Nat. Syit. 6. p. 127. id. 
Plancus de Conch, p. 41 t. 44 f. 5.— | 


H 3 M. " | 
M. 


Tentasren Saffeinatis AMedufarum Stabiliendi, — 82 


.45. M. Pe'lagica: Pracliüis Stipiteque nullis; Corpore hemi- 
fphaerico-concavo, margine incurvato crenato, Tentaculis 
: t octo. » d 
Loefling T. Hifp. p. tos. 7H. pelagíca, 
Linn. S. N. XII. p. 1098. idem. | 
FHouítuyn et Sfat. Muller Nat. Syft, 6. p. 127. idem. 
36. M. globularis: Brachiis Stipiteque nullis ; Corpore hemi- 
»Íphaerico, margine ciliis tentaculato. 
Fabricius Fn. Gt. p. 364. M. aequorea. 
37. M. aequorea: Brachiüs Stipiteque nullis; Corpore orbi- 
culari-planiufculo, margine inflexo Tentaculis plurimis, 
Loefling lc. Hifp, p. tos. 4. aequorea. 
Flouttun et St, Müller N. Syft, 6. p. 123. 7M. cruciata. 
Linn. S. N. X. p. 659, XIL p. 1097. 7H. aequorea. 
Jeske Anf, .p. S14. /H. cruciata. | 
38. M. Reniformis: Brachiis, Stipite, Tentaculisque nullis; 
Corpore orbiculari-Reniformi convexiufculo, venis undi- 
que per Difcum fordide flayefcentibus ramofis e Globulo 
fübverticali exeuntibus, « .- : 
- Slabber Phyf. Beluft. p. 33. t. 8. £, 4s.. IVierennefJel. 
.. 89. M. fetraflyla: Brachiis, Stipite, Tentaculisque. nullis; 
Corpore hemifphaerico, Tubulis Limbi inferioris 4 pris- 
maticis, | 
Forskal Defc. p. 106. 7. fetrafl vla. 
40. M. cruciaía: Brachiis, Stipite, Tentaculisque nullis; 
Corpore orbiculati, cruce alba. 
Linn. Fn. Sv. 2. n. 2110... H4. cruciata, 
T1 etam S. N. ASI, P. I196. idem. 
Sirüm Sóndm. Beskr. r1. p. 172. idem, 
"Müller Prodr. xí, 2818. idem. 


| Mipp. N. A4, Phyjf, Mid, T. VII. e -— 4r.M.. 


LI 


e^ 


-84 —  Tentamen S»flematis | AMedufarum Sta biliendi. | 


A41. M. fimplex: Brachiis, Stipite, Tentaculisque nuls; | 
Corpore orbiculari-convexo; Inteftinis 4. oblongo«fübro- . 
tundatis difformibus, ripa Do. 
Borlafe Nat. hift, p. 387. t, 25. f. 13. 14. 
Kalm 1t, Amer. 2. p. 109, Hafsdjur.— — 
Pennaní Britt, Zool, q« p« 58« 7M. finplexe — 


Pd 


 Stockholmia Erlangam miffa d. xx, falzs indt 
jt 1789. aet 


M, JO. HIERONYMI CHEMNITZ 


ECCLESIAE PRAESIDIARIAE GERMANICAE HAFNIENSIS PASTORIS ACA: 


'DEMIAE IMPERIALIS NATURAE CURIOSORUM  COLLEGAE  SOCIET, 


SCIENT, REG. DANICAE ET.ARCTOAE DRONTHEIMENSIS ELECTORAL, 


MOGUNTIN, ERFORD, GEDANENS, NATUR, SCRUTAT. BEROL. 
PHYSIOGR, LUND, ET SVEC, PRO FIDE ET CHRI-: 
STIANISMO SODALIS, 


OBSERVATIONES 


DE 


TESTACEIS MULTIVALVIBUS 
COLLECTI L HORUM 


MUSEQ ACADEMIAE NATURAE CURIOSORUM 
DONO MITTERET. 


e 2 


Las cvs n 


LI 


Veste) (ai eqs A. - I pere : 


ctanTVos | SAeSORK. vA 


diee oria : d UTE ducam. Moxi3- E 
fo$wt ; , à: H MA s 
Bu iE dao . Dc opa n de 3 vice 


"- 


bh PU d M AEN ^ Valet cet men 


L M ^ . "- Uu " . "a 
4 ? / $ 
; i 2 * dn LTD "i ^ t7 o | ; * t| Á " 
yc | " 4 
"m * " B 
1" o ; 
" v s * « 
Cr $Yw 
D ur 3 


AM iiti 


E im 
^ P 
* 
* 
H 
n * : » - " " V ^ 
D E M. 
4 Ro M i e « 
REUS / M ' * J "ko Te e UCEÓNG E "€ I 
; v D E T* h | "Tx 
Lr y 2 PUE L D iqa 2M NO. 
rem , " 
XN Ce Vo vos NLOISUMMOM- 
- ^ - : 2$ " . 
T Ae s zr ^e A | e 4 ar NA V Ue 
» uA a wo t4 & » " * Clo 
* ! , L^ x A M ,! v» PL à an z T. dn 
' Á ^ i s L. desse. IS "£41 B E . 
y D "Nuxat v3 p: E h A 1^ P it ac j: : U ] 
m Y A ^ -3 L M ew , P. z - 4 pe" 
] 3 ; 4 . ARE. f 
^ , 


a» 


d us ma Morea noo sip O5; € 
p P A (Elo ur BM. [2 


| : 
? s 
* » Lu 
deg. 
N ^ 
47-3 «4 
4 
n Y X 
"d 
4. * 4 
: 
pv 
he ' 1 
» 4x 
^ "AS 
D 
/ * 
. 


piss o 37 


-— 


Qd Conchyliologicum mihi ab ineunte aetate in deli- 
J ciis fuit et adhuc fenectutem — nam fere fexagenarius 
fum — valde delectat. ^ Quare veniam dabunt Lectores, 
quando et in praefentiarum de cochleis et conchis quaedam 
propofiturus fim. | Navita de ventis de tauris narrat arator, 
Sic etiam Cultori Conchyliologiae et huic Studio maxime 
dedito Amatori hoc concedendum erit, ut de Scientia fua, 
quae illi tamdiu curae cordique fuit, imo poft negotia gra- 
. viora femper dulciffimum otium, et in triftioribus fatis atque 
adverfis rebus, faepius folatium praebuit, verba, in his 
Ephemeridibus, facere et de re fua Conchyliologica munuf- 
culum /Mufeo. Academiae [Naturae Curioforum , quod Erfor- 
diae affervatur, per manus multis nominibus a me ad cine- 
res usque devenerandi Praefidis DELII, quem nominaffe 
eft ampliffime laudaffe, offerre, et confecrare liceat. 
. Hae vice tantum. de Claffe prima Conchyliologiae, 
quae Teflacea multivaluia. continet, et in fe complectitur, 
pauca differere animus eft, Si Deus vitam et falutem mihi 
in proximo anno benigniffime conceflerit, tunc ex unoquoque 
genere Teftaceorum-Ziualvium quasdam Species Mufeo Aca. 


demiae INat. Curios, quafi pro decima transmittendas curabo. 
Denique de eo follicitus ero, ut ex Teftaceorum vnivalvium 


] 


Claffe, atque iterum ex quolibet genere huius ordinis, de . 
. Scriniis meis Conchyliologicis felecta et numerofa Cochlea- 
, rum Colonia ad Mufeum Academiae tranfeat et transmigrare 
pofüit. ! y JR dL 
j TTeftacea multivalvia a Gallis.Coguilles multivalues, poly- 
conques, àb Anglis qmultivalue Shells, a Danis ZMangeskalee, 
a Delgis Zeelícla/ige Schulpen, appellantur. . Hae conchae 
inultivalves pluribus quam duabus valvulis inftructae, vel ex 
| portionibus teftaceis, non quidem cardine, fed tantum carti- 

32 DL lu E " lagine 


-— 


A 


28. Obfervationes de Teflaceis Multivalvibus, 


lagine et ligamento cohaerentibus quafi conflatae feu com. E 
. pofitae funt, E 
Ciaffis teftaceorum multivalvium feeundum Linnaeum, 


communem Doctorem Naturae Curioforum, tribus generi- 


bus abfolvitur. Primum genus Chitones, akterüm Popidesg 
ultimum Pholades comprehendit. | 
-Chitones plerumque octo valvulis, rarius feptem, ra- 
rifimefex valvulis longitudinaliter digeftis conftant;, Non- 
nulli quondam de eo dubitaverunt, num Chitonibus jure me-  . 
ritoque locus inter Teftacea tribuendus fit, | Unus e Sociis 
noftris; Dominus FRANKENAU, jampridem pie defun- - 
€tus, fingulari errore deceptus in Adis antiquioribus Acade- 
miae Naf. Curios. Vol, L; Norimb. 1727. Obferu 21. ex 
Chitonibus noftris teftaceis coronas ferpentium, feu galeas 
illius animantis diadematas formavit et procreavit, | 
» siftimus heic, inquit, in appenfa figura ( nempe tab, I 3 
,fig. 2, qua Chiton fquamofus tabulis aeneis incifus cer- ' 
.itur) galeam aut calvam Serpentis Americani capite - 
. », detractam rariffimam, quam fi quis coronam ferpentis 
,, aut galeam diadématatm illius animantis appellare ma- 
luerit, per me liberum erit, Coloris eft-extus glauci . 
. »Cineracei et fübviridis , multisque punctulis obfcure - 
»Viridefcentibus in margine inferiore diftincti, intus - 
,»Vero fübfufci, Subftantia ejus fere eft offea, dura, . 
»glabra et fornicata inftar conchae venereae, unde alis | 
,,quot nudo faltem adfpectu deceptos concharum claffi | 
,calvam hanece annumerare non puduit. ,, E 
Sed Linnaeum fagaciffimum Naturae Serutatorem et de Hifto- 
ria naturali immortaliter meritum, non puduit Chitones Te- - 
ftaceis adnumeraffe, et me id nunquam pudebit, * E d 
Porrigo E 


X) beni et eleganter, egit de Chitonibus ipfe Rev, et do&iffimus ha- 3 | 
rum literarum fcriptor, in Tra&, von eimem Gefchlechte vielfchaligter P. | 


Conciglien mit. fichtboren. Gelenken , welche teym LINANE Chiones a * 
Jen, - Nürnberg, 1784. bey Raspe, t 1 
DELIUS,. 


Obfertationes de Teflaceis ZMultivalvibus. 39. 


- Porrigo Mufeo Academ, Nat. Curios. hac occafione cen- 
- tum et ócto Exemplária Chitonum, et quidem 
Imo Quinquaginta Chitones fquamofos limbo fquamulofo. 
Habitant in India Occidentali. Viginti funt natu majo- 
res, viginti hatu minores, et decem minimi tenerrima 
aetate, Colore, forma, magnitudine notabiliter diffe- 
runt. Confer. de hac Specie Linnaei Syft, Nat. Edit. 12. 
Spec. s. pag. 1107, et in Opere a nobis exhibito Con- 
chyliologico Syftemat, tom. 8. tab. 94. fig. 788 -79t. 
pag. 17I: 
lido quinque Chitotes fcabros variegatos ab fnfula San&i 
Thomae Indiae Occidentalis hic advectos. Videatur jam 
fuprá a nobis allegata Conchyliologia noftra Syft. tom. 9. 
fig. 793 -793. 
Quodfi aliis vifum fuerit hofce Chitones non pro nova, 
à praecedenti penitus diverfa fpecie, fed rectius tancum 
pro fingulari varietate Chitonum fquamoforum habendos - 
effe, ego noi diffentiari. 


IIl. quinque Chitones denticulares, quorum carinae trian- 
gulares fcaberrimae fubdenticulatae apparent. Limbus 
Íquamulis cinerafcentibus lentiformibus veftitus eft. 
Rupibus Daánicám Infülam crucis Indiae Occidentalis cir- 
cumjacentibus inftar patellarum affixae reperiuntur. Hi 
Chitones ceteris multo rariores funt. Vide uberiorem 
defcriptionem illorüm in Syft. noftro Conchyliologico 
tom, io. tab. 173. fig. 1689. pag. 372. 

P A Decen Chitones laeves variegatos, ex India Occiden- 
tali mihi allatos, limbo fquamulis unionum inftar obfito et 
.exornato, Vid, Sytt. noftr. Conchyl, tom. 8. tab. 95, 
fig. 803. feq. pág. : 282. 

. V, Decem Chitones piceos eranulatos corpore feu limbo 

-  &culeato. Accepi ab infulis ditioni Regis Daniae ; a In- 


dià Occidentali fubjeCtis, nimirum ab Infula fané &ae 
Ccru- 


y 
Y. 


LE 


NO os Obfervationes de "Teflaceis AHultivaloibus. 


crucis, San&i Thomae, et San&i Johannis. Vid, 


Conchyl. noftra Syftematica tom. 8. tab. 96. fig. 906-810. . 


V]. Decem Chitones ex rubro et albido nitidiffime mar- 


moratos,. Corpus feu limbum coriaceum faepius rubi- - 
cundum, fed nunquam nec fquamulis nec aculeis conte- 1 


C&um inveni. Hi Chitones in portu Grónlandiae cui. 
nomen eft Julianenshaab (id eft Spes Julianae ) vitam - 

vivunt. Amicus, antiqua fide et religione de re mea. 

conchyliologica optime meritus eos transmifit. ^ 
VII. Decem Chitones nigri Afellis cellariis (^ Kellermiir- — 


mern) fimillimi. In Vicinia mea, nempein finu Codano, | 1 


vitam degunt. In plantis marinis, etin fuperficie con- 


charum, c cancrorum aliorumque corporum marinorum - 


frequenter deprehenduntur." Sunt tantum perexigui et - 
nunquam, quantum ego fcio, in noftri maris fundo ad no- - 
tabiliorem magnitudinem adolefeunt. 


Multis in hoc centenario Chitonum numero ineft molluscum 1 
exficcatum, feu Larva illius incolae et animalis, quod in hu- 
juscemodi valvulis conchaceis vivere folet. In ore quorun- | 
dam adhuc quaedam veftigia tubuli illius fingularis obfervan-- 
tur, quem Chitones more confueto ut probofcidem in una- 
quaque cordis pulfatione et oris refpiratione emittunt et rur- - 
füs retrahunt. Quibusdam fpeciebus horum Chitonum cOr- 


pus animalis carnofum ac coriaceum, et limbum alias fqua-- 


mulis mirifice coloratis, vel aculeis obfitum prorfus detraxi,. 
quo eo melius atque facilius ex forma hac fceletata, feu ex | 
octo a me adjectis Chitonum Sceletis, fubftantia valvularum | 


conchacea feu teftacea cognofci, et commune vinculum chi- | 


tonum cum teftaceis, imo intima et arctiffima cognátio cum | 
illis, a quibusdam in dubium vocata, extra omnem. dubita- í 


tionis aleam poni poffit. 
Appendicis loco fübjunxi 
Imo duos turbines,qui in Syftemate Nat. riapsesdd pisani 


nomen obtinuerunt ( vid. Linnaei Syft. Nat. Edit. 12. — 


Spec, 


B 


3 


£s 


Y J 


: 


4 


d 


Obferpationes de Teftaceis 7Multivaluibus, 41 


Spec. 6223.) In dorfo horum turbinum Chitones tam fir- 
miteríe agglutinarunt, ut vi-non mediocri opus effet, 
quando eos nunc a fede fua fixa, quam elegerunt, di- 
vellere vellemus. ! 

YIdo quatuor concreta Chitonum in quibus unus et alter 
alteri arctiffimo nexu conjunétus et quafi copulatus anim- 
advertitur, iNum haec copula carnalis coitus ineundi 
gratia, aut ex aliis rationibus facta fit, peritiores dijudi- 
cabunt. Ego haec ignoro cum igna ariflimis, 

Poflideo in mea Collectione triginta fpecies diverfas Chi- 
tonum. Quidam horum Chitonum in Oceano Indiae orien- 
talis, alii in mari remotiffimo Auftrali, rurfus alii in oris Gui- 
neenfibus Africae, denique nonnulli in littore maris Medi- 
terranei inventi funt, ^ Occafione famigeratiffimi itineris 
Coockíiani a Chitonibus, in Freto Magellanico repertis et 
detectis, quidam ad meos ufus pervenerunt, Sed de hifce 
fpeciebus rariffimis Orientalibus, Auftralibus, Guinaicis, 


-Magellanicis etc. tantum perpauca Exemplaria, uti id quili- 


bet, me non monente, conjicere poterit, ad mei notitiam 


et haereditatem tranfierunt. Qua de caufa aequiores judices 
hoc facile mihi condonabunt, quando jam folummodo de Co- 


pia Chitonum meorum, ex ludi Occidentali et Grónlandia 


acquifitorum, neutiquam vero de inopia et penuria mea partem 


debitam Mufeo Academiae noflrae transmiferim et obtulerim, 


In Ciftulaa me Mufeo Academiae noftrae donata et lu. 
bentiffime dicata collocavi praeterea ex fecundo Multival- 
vium genere 
]. Sex Lepades de illa Specie, quaein Syftemate Linnaesno 
Tintinnabulum vocatur. Sunt praegrandes. 
II. Sex Lepades rariores echinatas feu fpinofas, Tubulis feu 
. fpinisundique circumftipatae funt... Hanc fpeciem accu- 
ratius defcripfi in Conchyliologia mea Syftematica 
tom. 8, fig. 840-841. pag. 317. 


-LMpp. N. A8. Phyf Med, T. FIL —— io MAN IIT, 


42 | Obfervationes de Teflaceis AMultivaluibus. 


III. Tres Lepades pereximiae magnitudinis de illa Specie, — 
quae apud Linnaeum nomen Diadema gerit. Fruítra in 
Balaena vulgari Myfticeto et in Ceto Phyfalo quaerun- 
tur. Sed habitant in Balaena Boope maxime. in fulcis 

. pectoris et pinnis pectoralibus. * E 
-]V. Binas Lepades Pollicipedes, Gall. Pouffepieds, quo- 
niam, ex multorum fententia, fimilitudinem pollicum in 
pedibushabent.  Pedunculus, cui adnatae fünt, fquamu- 
lis granulatus confpicitur. Hae Lepades conftant ex vi- . 
ginti et pluribus valvulis, formaet magnitudine valde in- | 

ter fe difcrepantibus, et tantum cartilagine connexis. 

V. Sexaginta Lepades anatiferas, et unam anferiferam in- 
figniterftriatam, "Unaquaeque quinque valvulis conftat, | 
et pedunculo membranaceo feu cartilagineo adhaeret. 

Denique ex tertio genere teftaceorum multivalvium adjunxi 

J, Sex Pholades pufillos ex quinque valvulis, partim laevi- - 
bus,partim ftriatis et reticulatis,compofitos. Exeduntcum - 
Teredine ligna, trabes, tabulas navium, ideoque Phola- | 
des lignorum a quibusdam appellantur, qn 30d 

. II. Septem Pholades crispatos. Omnes füb cardine unico | 
dente curvo elongato in utraque tefta inftructi funt. ^ 
"Tertiam teftam accefforiam hujus fpeciei, quae füpra val- | 
vularum cardinem locata effe folet, nunquam hucusque . 
obtinere potui, EHaec concha degitinlimo portus Islan- 
diae Vidor, 1 1 


Hafniae 
— Pridie Calendarum Novembris 
Anno MDCCLXXXIX, 


I. H.Chemhitz, | 


eot sieep cn. 


 MAXIMILIANI JACOBI pne MAN 
x COGITATIONES | 
iui: DE 
SANGUINIS ET AQUAE PROFLUVIO . 


EX 


PERFOSSO CHRISTI LATERE. 


f 


A v 
"m : 


adio vies iine Hu 


! A r^ : 
(CMS Qe T 
AX RES 


45 


AUS Veteres Romanos, in fingulis legionibus, certus 
erat numerus, qui, primi in acie, haltis dimicantes, 
haflati dicebantur, Graecis Aeyo;eQogor. 

Horum unus fuiffe videtur Mi iles, qui, fidem faciente 
Evangelifta joANNE *^ hafta lata cufpide (id enim vocabu- 
lum Aeyxa defignat) exanimis in cruce jEsu transfixit latus, 
prorumpente protinus fanguinis et aquae facro flumine. 

Faceffit, ab omni tempore, multum negotii, et Erudi- 

torum ingenia mire torfit fanguinis ifthoc ef aquae proflu- 
Uluh. 
* A Plurimi ad miracula, ceu ad fidam aut ignorantiae, aut 
fuperftitionis anchoram , confugére: BLAsi0s volo **), wi- 
FANOS "), THEOPHYLACTOS ****). RITTEROS "'***). AR. 
NOVIOS "*'***), POSNEROS "'9?"**), et, quos omnes recen- 
fere nil attinet, fexcentos alios. 

At vero hoc eft Alexandri gladio fecare, non folvere, 
nodum: Et, quamvis divinam providentiam circa hanc rem 
vel maxime verfatam fuiffe, venerabundus agnofco, mira- 
vein tamen numerum haud temere ampliandum , at- 

"S ie 


f5 Fal- 


a) Cap. XIX, v. 3 ubi haee verba leguntur : t txAÀ sm TOV Sr 
| Aóyxo &uroU TqV 'rÀsvpxy» iyufs, ma] dvQUc é£UAJey wipe xe UVowp. 
Sek) im Feslingii Syntagm, Med, cap. X. 
sek) Comment, in. h, 1, c joann, 
jeeek) in gjoaun. | 
dele ). de aqua ex Chrifti latere proflueuté, 
gekeeiee) in Evaugél, cjoann, 
aeekieieiek) in Difputat, de ingularibus et  miraudis, 


46. Copitationes de Sanguinis et "Aquae Proftuvio 


-Fallor? an aliquis mihi objicit, ,, illam tameri triplicem — 
»]JoANNiS affeverationem: qui vidit teflatus eff — et verum 
»6fl ejus feflimonium — ef ille novit, quod vera dicit *), 
,tergeminam (inquam) hanc affertionem plus fatis indicare, 
. ,hHhic fingulare quid, ac vere miraculofum obtigiffe ? j; E 

».  Refpondeo, vix verfus proxime fequentes infpici, 
quin ex corum nexu protinus palam fiat, longe aliud Evan- : 
geliftae confilium fuiffe, ut fcilicet, his verbis, pondus ad-. 
deret ac robur prophetarum vaticiniis *)5 Jcciderunt enim 
haec (inquit) ut fcriptum illud comprobaretur; | nullum ejus. 
os frangetis — itemque aliud Jcriptum ait: intuebuntur , quem. — 
compunxerunt. — | | 

.— Hisetalia e Theologicis addi poffent; fed falcem nolo 
mittere in meffem alienam, fàt arbitratus, fi dicta oftende- : 
rint, ex facri Scriptoris verbis, quod pro miraculis militet, 
. eliciendum nihil. 5i ot ico ANDRE 

Rectius hinc alii rationis. viam ingreffi fuerunt; fed ita - 
in diverfa tracti, ut, quot capita, tot tantum non fenfus - 
hic numerentur: Atque utinam ex tot modo unam licuiffet | 


opinionem reperire, cui fidenter fubfcriberem! I 
Non vero cum BARTHOLINO "'*) facio, qui, loco fan». 
guinis et aquae, ferum putat cruentum ex ipfo Thoracis fpe- - 
cu promanaffe. x T2 | ] 
E:enim efto! rubellum cruore ferum, in omnium 
Cquod ait^) Thorace, conftanter poft mortem inveniri; efto! 
idem illud, ob corporis animique cruciatus ac turbas, prae- - 
fertim, imo majori, quam folet, copia, penes JEsUM obti- - 
nuiffe; altius tamen penetraffe mucronem, atque adeo et | 
interiora magisque nobilia laefifle, . docet ipfa illaque propria - 
vis verbi éxxevre»y ****5, docet lente latefcens haftae figura, 
| | come 
"K) cap. XIX, v. 35. Tu | 
Je) Exod. XIL, 42. P/al. XXXIV, 21. et Zachar. XII, 10. 
Xue) Epi. Med. Cent. 1. Ep, 72. ——— 
JjcieR) afoann. XIX, 37. 1 " 


ex Perfoffo Chrifli Latere. | 47 


comparata cum notabili illa cicatrice, quae increduli THOMAE 
manui, non digito tantum (ficut de manibus fuis praemife- 
rat JESUS) excipiendae deinceps apta cenfetur *). 

Quid quod, fümma nifi urgeat neceffitas, facrae fcri- 
pturae fenfus nudus deferendus non fit, nec a fimplicitate 
literae recedendum unquam: Quis autem, qui hane ferio 
mecum infpexerit, non ultro fatebitur, fanguinem et aquam 
feorfüm prodiifTe, et ita quidem, ut primo fanguis, dehinc 
aqua proruperit ?: | 

».— Atque et eapropter. (ut.alia taceam ) BAPTISTAE "*) 
fidem non habuerim, quando confufum aquis cruorem, ha- 
filia circum, militis in digitos oculosque delapfum, affeverat, 
canendo: | 

Tu caecus, non mente minus , quam corpore, Sandum 

Lancea et admoto pectus mucrone petifli : 
Inde cruor, confüfus aquis, haflilia circum 
«5 Hn digitos lapfus , tetigit cum lumina, morbum 

Juftuhit ; | 

et quae plura illius generis fequantur. |. | 

. INec tua moveor auctoritate AMBROsI! qui: cum HIERO- 
NYMO, DAMASCENO;, RUFFINO4 TERTULLIANO, aliisque *"**), 
mylterio b:ptifinatis elicitus, hincreligiofe quidem, fed teme- 
re, profluentium liquorum ordinem invertere non dubitas, 

Et quid referam de LAvunENTIO **** ),. et quotquot idcm 
cum eo opinantur ? | b 

Aquam (iargior, quemadmodum et pluribus infra pate- 
bit) aquam a Pericardio recte deducunt. Sed unde fían- 
guis? ex cute, aut mufculis cuti fubjectis? Nae! illa, in ca- 
davere, rigido ferro transfixa, cruorem, notabili faltem ea 

| - copia, 

X) Sloan, XX, a7. lx Wee cs 

4x) Libr. Faflorum, ^18 CV od 
Xiek( videatur VOETIUS Part, I, Sele£ar, Difputat, Theolog. de pir- 
| foffo Chrifii latere, . koliissaia | | 
- eux) Hiftor, anatom, de organ, vitalibus, libr, IX. 


hi 


/ 


48 Cogitatione de Sanguinis el Aquae Profluvio 


copia, quae fingularem fpectantis ad fe rapiat attentionem , 
fundere recufant :: 


Imo vero ,. majori e profunditate fanguineum de vulne- 


re exiliiffe torrentem, quae fuperius jam dicta, ac velipfum  - 


verbum 2£7A9«», plus fatis indicant. 

An ideo ex vulneratá Pulmonum fubftantia? Non vi- 
detur: Quippe, qua ratione Pulmoneus fanguis, cui, poft 
mortem. vis nulla, nullus profiliendi impetus, collapfo et 
praeterea, ob aérem per vulnus ingreffum, 'hoc vifcere, fic- 
que amplificata infigniter pectoris capacitate, exiiffet de late- 


re, necin inferiorem potius ac poíticam Thoracis partem | 


— fuiffet delapfus, fane nulla ratione affequor. 


Quid quod et tunc verarum per coftarum interftitium 


lancea pectus introiviffet; at huic reclamat, reclamat fortiffi- 


me, infignis illa cicatrix, in quam non digitum, fed manum . 


immittere (uti füperius animadverfum juffus deinceps 


THOMAS fuit: Quali profecto cicatrici, has inter coftas, nul- - 
lus, fi non frangatur fimul. cofta, atque adeo fine prohibita, | 
cum per legem *), tum per promiffum n ofi. fractura, 


.. locus relinquitur: 


Tantum igitur ab umbilico horüta Bdhuc diftat diflicilio- : 


ris hujus problematis folutio! 


Venio ad Chirurgiae Batavae veré decus, dexterrimum 4 


ac amiciffimum |J. VAN DER HAAR. 


Laetarer, fi, quam ante aliquot annos, fuper hoc the- 
mate evulgavit "wey opinionem amplecti liceret: Sed pro- - 


UM quibus et baec Prope; , difficultates, 


b 


*) Ezod. XII, 46. "S umo 
3k) Pfaülm, XXXIV; 2t, | SERE 
Tuek^) vide Holl, Maatfchappié I. Del 2. Stuk p. 933, quibuscum con- 
ferantur, quae, ob eodem prodita, leguntur 4d/gemeene -— 


 Letteroeffeningen. V. Deel'a. Stuk p.288. siiis | ex 


"I 


— Mors 38 


ex Perfoffo Chrifti Latere, 27088 


Mortut Salvatoris fanguinem, credit, in dextro cordis 
ventriculo, aut in Vena Cava, non fecus ac in vafe fictili, 
poft fectam venam, affolet, in duas partes feceffiffe; alte- 
tum coagulum, ferum dixerunt alterum. | 

Pertufo hoc cruoris et feri communi receptaculo, Cor 
fuerit aut Vena Cava, 2j mE putat prodiiffe, ferum fub- 
fecutum. 

At enim (era funt: BARTHOLINI ")) ,,Frigus non 
,latim Chrifti corpus invafiffe, norunt illi, qui morituris 
,adeffe folent, integro fubinde die, poft animae exilium, 
»permanere in cadavere calorem. fuperftitem, confirman- 
',,tes; ut nulla congelatio liquorum, in Chrifti corpore, po- 
,tuerit induci. ,, 

M Verum dabo (quamvis invitus) dabo, tot poenarum 
agitationibus inflammatum (quod urget) ac tenebricofi in- 
fuper trihorii frigore condenfatum jEsu fanguinem, fece- 
dente fero, vere coiviffe: Haud facile tamen mecum quit- 
piam intellexerit, qui fieri potuerit, ut coagulata. ejusmodi 
maffa non in inferius ac pofticum pectoris cavum delapfa fue- 
rit, fed Laferis de vulnere egreffa, quid? Sero citius fe pro- 
ripuerit. 

At mitto controverfias; et, quid ego, opiner, Ledor 
Benevole! dum ícifcitaris procul dubio curiofior, tuam ne 
patientiam fallere videar, mox expedio. 

Agedum! per cuncta et fingula eundo, reminifcere . 
| quaefo mecum, quae in horto Gefhfemane, dehinc coram 
ANNA, CAJAPHA, in Judaeorum fynedrio, penes PILATUM, 
| HERODEM, fed imprimis in horrendo füpplicii loco, Go/po- 
| ha, perpeffus fuerit Jesus! Quid animi preffo tanta poena- 
1 rum mole divino Redemtori fuiffe putas? 


Facile 


*) Eyiftolar, Cont, L Epifl 7o. Conferri et meretur MORGAGNUS de. 
fédib. et canf. morbor, Epift. XIX, rt, 7. 


| — gp. N. A8. Phy, Hed, T. VIII. g 


so Copitationes de Sanguinis ef Aquae Profluvio 


Facile tnecum fateberis, nullam naufragam puppim tot - 
unquam procellis: jactatam , tot maris undis verberatam, tot . 
" fcopuli i&ibus collifam, quam angoris, doloris , horroris 
procellis, undis et ictibus agitata fuerit, concuffa et veluti ; 
contrita pacifici Sofpitatoris anima. - : 

Scd idem illi, ac nobis, animae nexus cum Corpore fuit, 
Par mobile Corpus. | 

Non igitur miraberis, tot tamque violentis-ín-Mente . 
agitationibus, et Machiram ipfius Corpoream mifere quaffa- - 
tam fuiffe. 

Eft rationi, eft experientiae confonum, fub eiufcemodi 
mentis turbis, quamdiu illud irritabile principium in corpore - 
regnat, quod omniunt motuuni caufa et vere Sei» nuncupa- - 
tur, vafa arteriofa minora conftringi; tantoque fortius et - 
plura, quanto mentalium commotionum et violentia et nus - 
merus funt niajores. | ; 

Maximam proinde concludo et multorum camatfüms híc 1 
fuiffe conftrictionem. 

At eadem haec conftrictio immanet, quantum aucta fuel | 
rit infando ipfius corporis dolore: Quem JEsuM fübiiffe, ne- - 
gaverit nemo, [i lividam alapis faciem, lacerum flagellis | 
dorfum, faucium fpinis caput; fi acuminatum e crüce pro- - 
ftans fedile , ferocem omniunr artuum extenfionem; fi fer- | 
reos refpexerit ac trabales, per tendineas manus pedesque . 
adactos , clavos. r 

Aucta fuerit a repentino aéris, riti corpus alluentis, - 
. frigore, dum trium horarum tenebrae atro. noctis tegmine. 
terram obvolverent. 

Aucta denique a vinculis, quibus brachia, fi non et. : 
crura, maledictae trabi adítri&ta faeviter; atque ita non mie - 
nores tantum arteriae compreffae, fed et majores oppido an- 
guftatae fuerunt. : J 

Tot vafisarótatis et inter haec infignioribus, quantüs | 
circulantibus humoribus Obex! quanta cordi refiftentia! | 

quas I 


ex Perfofoo Chrifli Latere, | B1 


quantus in momenta, pro Blfcentiumpoenam pondere, ad- 
 jectus utrique cumulus! : 

: Ergo purpureus fanguis , in vafis liberis congeftus, 
non potuit non infignem ibi produxiffe et expanfionem et 
attritum. 

Id autem in Aorta cum vel maxime obtinuerit, dubium 
mon eft, quin arteriae coronariae multum dilatatae fuerint, 
ac fanguinis plus folito per cordis detulerint parenchyma. 

Major hinc fecretio liquoris illius roridi, qui intra Pe- 
ricardium iugiter exhalat, Cordi fuam lubricitatem mobrilita- 
teinque fervaturus, 

Verum enimyero! ;eadem illàá Aortae plenitudine, ex 
circulationis lege, factum fuerit, :ut cor finiftrum non expe- 
dite fatis. fe potuerit.eyacuare; cconfequenter nec venae pul- 
onales, nec ejusdem nominis Arteria, neque cor dextrum, 

Haeferit itaque et ante dextrum ventriculum, in Auri- 
cula dextra et Vena Cava, accumulati fanguinis copia; illa- 
| que tanto infignior, quanto magis et procul dubio tremulae 
prae doloribus Mufculares Fibrae acceleraverint humorum 
per venas ad.cor reditum. 

Sic igitur congefto fanguine, uti memorata Vena, ita 
| et Auricula haec dextra referta infigniter et expanfa fucrit; 
g2? e 


35 .Quantopere interdum, impedito per Pulmones libero fanguinis circuitu, 
vena cava expandatur, patet ex MonGAocNo ( de fedib. e£ cauf. morbor, 
-dEp. XIX. art. 17.) qui, in fufpenfo, venam cavam defcendentem 
cruore valde extenfam reperit, Idem de Auricula dextra et venae ca- 
vae finu , poft afthma , memorat c. M. FORLANUS; Karior, obf, decad, Y, 
P. 75. 

 RIOLANUS /H .Gaffendum , p. 111. meminit ftrangulati, cujus vena .cava, 
prope Cor, ad molem pugni fuerat dilatata. Similem Hiftoriam de fuf- 
focata notat roNTANUs Cof, rt/P. p. &9. Imo C, CONSENTINUS 
p. 284. in ftrangulatis animalibus, .aliquandó venam .eavam rumpi, 
fcribit: videatur HALLER in infüitut, AMed, Boerhav, $. 619. in Nota. 
Sed; 


$2 E Cogitationes de Sanpuinis e£ Aquae Profluvio 


Sed et eapropter venofüs, a Corde per Coronarias redux, 
fanguis minus libere potuit recipi: Dum eaedem praeterea" 
venae, a dilatatis arteriis fociis ubique preffae et coangulta- 3 
tae, fegnius revexerint redeuntes humores. 1 

'. Quid inde! Roridus Pericardii latex, pro aucta fui fe- d 
cretione, reforptus non fuerit. " 

Accreverit itaque liquor; et Pericardium eo nd ex- 
tenfum non fecus et inflanim fuerit, ac fi vero tur ys hy- 
drope. 

In hoc ftatu mortuo demum JEsv, omnis i ARD artes — 
riofus, relaxatis fpa(modicae conftri&tionis vinculis, tranfie- 
rit in fyftema venofuüm, accuniulatum jam ibi fünguinem novo - 
cumulo adaucturus. 35 
— - Haecrerum facies, haec cadaveris fuerit coEET cum, | 
vs petulanti protervia, five Judaeorum captandi favorem | 
ftudio; five quacunque alia caufa inftigatus , Miles cufpide : 
facrilega latus transfigit, eque vulnere cruoris et aquae fun- 
dit rivum. À 

Animadvertis ,  £Tonoratiffiie Ledor ! ratiocinationis - 
meae telam jam eo pertextam, ut utriusque liquoris pred ] 
fluvium tribus verbis enodaverim. noz E 


Pona- 


V 


Sed, ex alta voce, quacutm JEsus anifham in cruce reddidit, fotte mihi 1 
quifpiam regeret, refpirationem illius utcunque liberam fuiffe , indicio, : 
nullam in Pulmonibus fanguinis -obtinuiffe congeftionem, ^ At vero . 
aequa ratione parique jure et. inde deducendum foret, per omne crucis 4 

martyrium minime fatigatum , aut. viribus fradum fuiffe Salvatorem 3 
id quod tamen nemo fanior unquam crediderit : Ergo ex lac vocis ine- — 
tentione, me contra, concludendum nihil, cum eadem füpernaturalis 
fuerit, ac folius divinitatis, nova etfamnunc, eaque majori, cum effi - Ó 
cacia influentis effe&us ; quo palam fecit cHnisTUs , fe poffe, fi vellet, 3 
poft tot exantlatos labores, Divinitate fua: vitam fuam protrahere; fed. 
cum confuümmata effent. omnia, eandem, humanitate hac fua divina - 
fuftentatione privatà , avo relicta, vds: et ultro deponere. E 


ix Perfófo Cheifti Later 0D we 


- t "Ponamus, per dextrum latus , ad imum decimae Coftae - 
marginem, ante initium Cartilaginei undecimae Coftae ex- 
tremi, immite ferrum intrafe corpus, et obliqua directione - 
adfícendendo, per hepatis tranfiiff? parenchyma, ac fanguine 
turgidam trajeciffe, qua proxime hic in directionis linea adja- 
cet, Venam Cavam defcendentem; dehinc, progrediendo, 
.et ipfum feriiffe Lympha gravidum Pericardium:. Kes in pro- 
patulo eft, et cujusvis bene munctae naris affenfüm mihi pol- 
liceor, non potuiffe non, quidquid transadacta vena, fupra 
vulnus, congeftum habuerit fanguinis «(nullo ab inferioribus 
 adfcendente )-uno protinus impetu, per factum in hepate: 
canalem, prorumpere, fimilique vi copiofum Pericardii lati- 
.€em- infequi. io " 
E: fane! fervato, in omnibus, facrae hiftoriae fenfu ac 
ordine, non aptiorem explicationis viam facile mili quifpiam 
 monflraverit. Quid quod et hac ratione, fine offis fractura, 
locus relinquitur infignioriilli cicatrici, de qua fuperius mo- 
nitum fuit. f i ue M | 
Favet praeterea huic meae opinioni xavEnu /Zifloria 
Chrifli Perfica; a Ludovico de Dieu edita ,' quae dextrum 
Sofpitatoris latus perterebratum affeverat, | 
Favet Arabica verfio, tefte xinsrENIO *), Medico, 
Arabicae Linguae apprime gnaro, cujus haec verba fünt: 
Latus illud Seruatoris noflri Jefu. Chrifli, in Cruce pendentis, 
quod militum unus lancea aperuit , dextrum fuifee, omnes texíus 
-rabici, tum typis excufi, tum calamo exarati, fumma con- 
ftantia docent. | ! 
| Favent antiquiffimae Picturae et Veteres Nummi (quos 
inter aureus ille Conftantinopolitanus, isque optimae notae) 
qui oinnes latus dextrum perfoffum repraefentant ** ), 


| EO, imo . 
Win Praefatione Grammatit, Zvabit, | 
X*) Vide LAwPE Commen, analytico - exegetica it. Evangelium cjoauunis 
Tom, [11, p. 623, in Nota, 


54 Cogita. de Sang. eb Aquae Proft. ex Perf. Chrifii Latere, — 


^. Imo nrirrERUS *) prophetam putat Ezechielem **)ad — 
hoc latus allufiffe, quando inquit; Ecce Aquae redundabant a 
latere dextro. 1 
Et Hefychius-cum PRocorro, quod, fecundum Leuifi- 
cum ***). agnus ad latus arae feptentrionale, h.e. dextrum, 
maétandus eflet, ad agnufu transferunt, traditum pro pecca- 
tis mundi, et in dextro latere transfixum. 
Verum haec yobis dijudicanda relinquo, quibus per. Di- 3 
vinorum Oraculorum latifundia inoffenfo pede datur progredi, . 
Id unum fuperacdiderim, feparatum illud cruoris etaquae 
profluvium indubitatum fiftere exftincti j jam Crucis fupplicio 
Redemtoris indicium; 1 
Quandoquidem, fi nondum vere exfpiraffet. Jesus; fi - 
circa Cor, Regiam vitae Domum, humorum quantuluscun- 
que fuperfuifet circuitus; profecto vulnerata vena cava ad- 
fluentem iugiter ab inferioribus fanguinem uno jugique rivo 
projeciffet , nec ulla ratione diftingui potuiffet Pericardi | 
Liquor, : 


Neomago Onoldum: 
miffa d. xxi. Novembris. 
MDCCLXXXIIIe 


D 


Gg 


3) Differtat, de aqua ex Cini latere proftuente, 
3x) XLVII, 2. 
Week ) cap. L, i1. 


EXPERIMENTA 
NONNULLA CHEMICA; 

"CUM SPECIEBUS DUABUS 
MINER ARUM PLUMBI 
; CARINTHIACARUM, 

IMODEDUTA,. ^ 


AB 


JUSTO CHRISTIANO HENRICO HEYER 


| 


PHARMACOPOLA BRUNSVICENSI, 


M i: 


ug "nisppesbr oL. 
"t iin No deo 
R- Mta 


p" Ld n rz hole PT fi ; a 
Mor: Us 210 Ud T Mk e 
MB it cr 19 
ec RUP Ad "m m 
"^ 1 22 dion 
Eu a fpe: Eth nor 


A y bow AN is RO, : diUs 


d De 5 ^& de 
^ : vr. 4i 
id . wt (»2 AB. ip "^ & " 
MEO. M / 
P 5. a 


d a AC JT 


side S up dtemikke Mold us 
*Í 


Y a Liotmm 


ics SEM : qoin Maedonidusm * 


ads 


P . - t 
$i 1c. 
n ES E &4 7 * - 4 - 
- , L i E ^ ^a. 3 
, ; fa i j Mn di LAU 
N - s : 4 n? 
t 1 » L ^ P. TM, vis e £f & " 
4 p Sana Va ache d» Ln odo 
Es 4 - nÁd » "e 
^ Ey h " E 
u , u » K 
» , : j [i QU ' r 
e * i^ » "3 
E Á -« * 
* ys mdi n , : i 4 &. 
j ^. Rs » t á 21 
- j i - ^ D 
- 7 LI 
Í * H — r3 - " le. 
^ 1-3 - ES r E Y 
k ; 3 k *fi EX * a ! A5 E 
- » 
P" 1 M , ' L ^ / 5 
' * Lar " k 
K * * Q t de E , " "E b 
& * " - - * Na 
"E. r E , L4 / / k3 . [ , * 
- 3 * "no . " !l 4 
hi A * d E LI ? hd 
E " EH N | d TX t ! 1 r 
, 3 "o : ' ^ j X M v iX X o. ca. i " j^ 
^ , * 4 »* , 3 " . 
à j 1 oven wt TZICND 
1 n " '. " * - 
* 4 * Ju 
L X Y* ]J ^ p A ed *, , ? ; 
E d E * ua AS Ei EU 5 T JN 3 "1 4 (tbe 2d i| V 
" d * 
NN. j f h Y 25 we T. € d 
2 C T NNEALUSTEL, cw Phe: 25. c LL Ro 
* , : ' f^ P » - L is ^ 
" 3 -" - "EN x « I" OE à 
Len. IA, rs | E a" 
P V € PS P * ," hd k. d * - x | 
zu d - iota. d rag n 2s 4 
D s i 4 [4 97 , ) Su n 
-—W * k au : d MATS ida 
^ : ke j EU á H et. * P 
p 4 ^ ^ " M 
« 4 Ly - L » / i" TT) L4 uw Ms e 
NUELE tos "UP » eX - : Á P - F * ? 
4 Lan? ». » La : - " 1 LAM -— e er Ad. 


/ : [ FET. Y! 
an - p POP UP PIU A 
S. I [/ 
* r "n i E 


Q' hodie adhue ignorat, cognitionem illius Z4ciZi, quod 

I Beromannus, et Scheelius, . chemici celeberrimi, pri- 
mum in Lapide Ponderofo, et Hifpani Z'Elhuyar, etiam in. 
minera usque huc neglecta, veteribus tamen iam füb nomine: 
Spuma Lupi feu Lupus Jovis cognita, invenerunt, quodque: 
Bergmannus indolis effe metallicae praefümebat, per experi- 
menta Hifpanorum illorum; virorum doctiffimorum, im" cer- 
titudinem effe redactam, Cum Grenius, Prof. Halenfis, 
Ícripta illorum graviffima, ex Hifpanica lingua in Anglicam 
verfa). indein Germanicam verterit, *) fimulque hiftoriam 
et Spumae Lupi, et.Lapidis Ponderofi, enarret, quod et 
antea iam celeberrimus Creilius brevi de Lapide Ponderofo 
tractatione fecerat: *"*) non mihi neceífe eft hoc repetere, 
fed naturam utriusque minerae fatis cognitam fuppono. Ne- 
mini quidem,: quod égo (ciam, poft Hifpanos d'Elhuyar, 
contigit, ut ex hoe Acido imetallum illud novum obtineret; 
fi illud: excipio , quod Rafpius ex duabus Lapidis Ponderofi 
Speciebus, in Cornubia (Cormvallis) magnum per tractum 
obviis, obtinuiffe narratur. ***) Ac K/aprothius Berolinen- 
fis, per experimenta chemica, mineras illas nil nifi Ferrum, 
 eum-Magnefio coniunctum; effe reperit, "***) idem contra 
Spumam Lupi Poldicenfem veram Spumam Lupi declarat. 
Duguo cea "Y n ha Mine- 
| « *) Don cjohn ofeph , und Don Fauflo, de Luyars chemifche Zergliede- 
| | rung des Wolfframs étc. aus dem Englifchen überfezt von Zr. lt. ! 


34 Ft o 
* MA co G12liEEL. i. hd 


- - Carl Gren , Halle 1786. : H 
EK) Chemifche Annalen 1784. 9? Band S. 195 — 2oy.- ^-— 7152 5791 
OXPER) |; — —— — 1785. I. — 846. 


pp. N. A8, Piaf, Med, T.I «0 hos 


s8& .— Ewperimenta nonnulla chemica, cum Speciebus 


Mineralogis-igitur non. contemnendum-videbitur;- experi- 
menta illa per hominem Germanum etiam confirmata videre, 


$ 2s 


Acidumhoc, five Metallum, nondum proprio nomine gau- 
det, per experimentaauténrnonnulla,quáecum duabusSpecie- 
bus .minerarum Plumbi inftitui, quae maxime fcopus huius - 
tractatus» funt, reperiri hoc Acidum etiam cum P/umbo- mine2 
valifaíum inolui; quibus experimentis etiam praefümtio quo« 
rundam :confirmatur, illud, ficut;.Arfenicum, Sulphur, et 
nonnulla Acida mineralia, metallis tanquam medium minera- - 
lifand: infervire: quibusdam vifum eft, inter alia ex infigni - 
pondere Cryftallorum Stanni, Stannum in his Cryftallis ope 
Acidi noftri; effe inineralifatum ,. quod tamen nemini adhuc 
ex illis reftaurare contigit.:. Certius vero videtur, ineffe in | 
minera Solari. Nagyagenfi Tran[yluaniae. |. .Bergmannus qui. 
dem V. C. Acidum Molybdaenae effe putat , nonnulla vero - 
experimenta, quaecum minera illa inftitui , Acidum noftrum 
eífí;, me judicare iubent, fed futura experimenta certitudi- 
nem dabunt. ;JVernerus celeberr, etiam opinatur, Galenam 
piceam fic dictam. ( Pechb ende) ex fodina Wzgsforíiana pro- 
pe oppidum Joannis Georgii, ex acido noftro cum ferro 
coniuncto, confiftere,; quam opinionem etiam alii per ex- | 
perimenta confirmatam fibi reperiffe videbantur; *) fed & 
Klaproíhio: experientiffimo fatis refutati funt, qui novum in - 
illa et proprium metallum reperit, quod ([ranium appels | 
lat." . Tamen non dubito, Acidum noftrum cum pluribus 
adhuc metallis coniunctum inpofterum repertum iri. Cum- 
que.hoc Acidum five. Metallum modo Lapidis Ponderofi, 
modo.Spumae Lupi nominetur, quae ambo-vero fpecies 
tantum unius generis effe videntur, nam in Lapide Ponde- 
rofo cum Calce,.in Lupi Spuma cum Marte, et.pauxillo — 


E o 


*) Bergmünnifches Journal 2- Jahrging. 6 St; S; 612; E 
 **) Chemifche Aunalen 1789. 2 Dand 8.387403... 5.7. 


duabus /Minerarum- Plumbi Carinthiacarum. — — 59 


Maghefii, etin ambabus mineris, ex Carinthia, cum Plum- 
bo uni:um fit: liceat mihi metallum. noftrum novo nomine 
Fuícani, et Acidum, aut fi mavis Calcem, eiusdem .Zci- 
dui five Calcem F'ulcani, appellare; quo fignificetur, vehe- . 
mentem ignem poftulari, ut reducatur in metallum. Haec 
denominatio me fimul incommodo liberat, ne Acidum no- 
ftrum longa circumfcriptione denominare cogar. Maluiffem 
quidem nomen dare a Satellite Jovis, ad fignificandum, La- 
pidem ponderofum faepiffime cum mineris Stanni per errorem 
confundi, in illo, ficut in Spuma Lupi olim, ex opinione 
quorundam , Stannum eile inventum, denique ambas has 
mineras, in Germania certe, in vicinia minerarum Stanni 
effodi: at vero Satellites Jovis nomina propria nondum acce- 
perunt. ;Loco veteris nominis, Spuma Lupi, five Lupus 
Jovis, Wolframum praeferendum exiftimo. : 


$3 
Venio nunc ad experimenta mea. 


Il. Minera prima, quam his deftinaveram , füb titulo: 
Bleyfpath aus Bleyberg in Carnthen, mihi miffa, confiftebat 
ex tabulis tenuibus quadrangularibus parallelepipedis, faepe 

etiam fexangularibus, magnitudine quartae partis pollicis, 
maioribus tamen quibusdam, quibusdam minoribus, . Inter- 
erant etiam, qui perfecti cubi videbantur. Color erat ex 
cinéreo ochroleucus, adhaerebant autem Calci duro eiusdem 
coloris. Intus Cryítalli erant lucidae, cinereae, fplendore 
vivido. NA AH PS | 

Gravitas fpecifica erat 4, 7. 

Per fe, ante tubulum ferruminatorium, Plumbum redi- 
| re nolebat, quod fruftula Spathi albi Plumbi, ex Hercynia, 
| ftatim efficiebant. | | | 
|... Cum Alcali minerali contra ftatim reducebatur, quod 
experimentum mihi iam monftrabat, mineram hanc nom ce 

h 2 pa- 


60 | Experimenta nonnulla chemica, cum. Speciebus — 


Spathum: plumbeum . commune, five pert rice: aereum 
Plumbunr mineralifatum.  .. 

- Nonnullae Cryftalli per fe leniter. calcinatae: non decre. 
: pitabant, fed. tantum fiebant friabiliores. 

Cum àéàre dephlogifticato in carbone. non defaltabat; 
dut tenebatur autem cum carbone alio, abiit in fcoriam ru- 
biginofam , globulis plumbeis mixtam. 2 

Cum paixillo Boracis-fündebatur per aérem dephlogi- 
 fticatum, in fcoriam vitream albam , cum 9e metal- 
licis, 
Cum Alcali minerali: in fcoriam rubiginofam cum globu- 
lis plumbeis ; carbo erat luteo colore cinctus. 


Cum Sale microcofmico in. fcoriam vitream rubigino- 


fam, in qua, cum fricaretur, nullum plumbum erat confpi- 
ciendum. 


Terreftre huius minerae nec liquefiebat per fe, nec 
cum borace, fiebat friabilius, borax autem a carbone imbi- 


bebatur. 


$ 4 


Cum ex forma cryftallorum, cubicae appropinquantium; 
concluderem , Salis Acidum ineffe, antea mihi parare ftude- 
bam purum Alcali minerale, cui fimul inhaereret Phlogifton; 
quod tamen praecipue nihil contineret de Salis et Vitrioli 
Acido, ldvia breviffima me obtenturum iudicabam, fi Sac- 
charum Saturni cum Sale mirabili puro mifcerem; provide- 
bam autem, ut tantilla modo portiuncula Sacchari Saturni 


potius fupereffet, ne quid Acidi Vitrioliei acciperem, | Vi-  - 


triolum Saturni poftquam per filtrum feparatum, et aqua edul- 
catum, etat, evaporabam colatum ad ficcitatem leni calore. 


S. $. 


Huius Alcali mineralis acetati unciae uni rifobaii tan- 


tundem minerae meae pulverifatae, etin tegulo tecto pone- 
| bam 


/"H 


-— 


duabus AMinerarum Plumbi Carinthiacarum. ^ 6t 


bam inignem candentem. Simulae mafía incipiebat candef- 
cere, etiam flagrare,. cum flamma, coepit. (Quod. mihi 
argumentum effe videtur, faccharum Saturni non, ut plerum- 
que creditur, cum. Aceto defüillato, fed potlus cum crudo 
parari, nam etfi Sal candidiffimum erat, alterum tamen expe- 
rimentum docet, non mineram, fed Phlogifton potius aceti, 
deflagrationem effeciffe. ) Poft deflagrationem adhuc fae- 
pius offerebat flammulam caeruleam. Ignem nunc auge- 
bam usque ad liquefactionem ; non liquide quidem inftar 
aquae fluebat , attamen bene effandi poterat, Poft refrige-. 
rationem materia ex fufco nigrefcebat, 


S. 6. 


Et materiam effufam, et tegulum,; aqua fuperfun- 
debam. — Aqua viridefcebat; celerioris folutionis caufa in 
loco calido pofita, folutio colorem egregium hyalinum ac- 
cipiebat, qui refrigefcendo paululum decolorabatur.. Poft 
diffolutionem, et teguli elotionem, folutio per filtrum traii- 
ciebatur; refiduum in filtro remanens et a falinis partibus li- 
beratum, nigrum erat et impletum globulis Plumbi, quos 
- fon feparabam. Liquidum filtratum det guaoRm littera (A). 


$. 7. 


Refiduum ($4. 6.) una cum charta, mifcebatur. iterum - 
cum Uncia una falis ($. 4.) defcripti, et fuücceffive, ficut 
prima vice, igni fuforio fübiiciebatur. Flamma redibat. 
Materia liquefacta, effufa, et falibus elotis, quorum folutio- 
nem filtratam littera (B. ) defignabam, inveniebatur in Re- 
fiduo, quod adhuc atrum erat, Regulus plumbeus, qui 
cum nonnullis globulis minoribus drachmas tres, et grana - 
Bum ponderabat | 


h3 | $. 8. 


62. Ewperimenia nonnulla chemica, cum Speciebus 


$. 8. 


.Utícirem, an in Refiduo ($. 7.) adhuc Plumbum in- 
fit, illud candefaciebam. Nullum Plumbum reducebatur; 
omne potius in pulverem lutefcentem mutabatur, quo Sebum | 
deflagrabam, et admifcebam femiunciam Salis Tartari, Et 
cum hoc iterum liquefacerem, poftquam effufa maffa in aqua 
erat foluta, reperiebantur adhuc grana quadraginta duo - 
Plumbi, . Etiam inhaerebant tegulo nonnulli globuli, qui fe- 
parationi refiftebant, et grana duo ponderare videbantur, Li- 
quidum filtratum defignabam littera (C. ). " 


| S. 9. 3 

Refiduum ($.8.) in filtro remanens, et elotum, erat . 
atrum, — Candefaciebam ; quo facto colorem acquirebat luci- 
dum fufcum, , Cum füperinfunderetur Acidum Nitri, et in : 
loco calido reponeretur, omnia in mucilaginem fufcam muta- - 
bantur. Haec aqua diluebatur, percolabatur, remanentia . 
mucilaginea vero iterum tam diu cum Nitri Acido digereban- - 
tur, donec mucilago albefceret, Solutio haec, cum priori - 
mixta,littera (D^) defignabatur. Mucilago vero abluta ex- | 
ficcata et candefacta, pulvis fiebat craffus, pondere feptem- - 
decim grana habens, qui nil nifi filicea terra erat, Haud ne- 
gaverim, hanc terram repetita tractatione ex tegulo partim - 
folutam- effe, n i Am 


$. Io. 


Cum Acido Vitriolico ex liquore D. ($. 9.) nihil ftatim 
praecipitabatur; igitur neque Plumbum, neque ponderofa 
terra, inerat. Cum fpiritu Salis Ammoniaci cauftico contra — 
praecipitabatur mucilago fubfufca, quae edulcata, ficcata et | 
candefacta pondere grana quatuordecim habebat; et ulteriori 
difquifitione ex granis fex terrae Aluminis, et octo Calcis - 
Martis compofita reperiebatur, Ex liquore feparato Fe * 

| cali — 


- duabus Atinerarum Plumbi Carinthiacarum, — 623 


Alcali-minerali adhuc feparabatur terra calcarea, quae cal- 
- cinata quadraginta et feptem grana poriderabat, Ts 
! $. 1E. à ! 
Solutio Salina A (&. 6.) folutionem Argenti, 'et Mer- 
curii vivi, candide quidem praecipitabat, praecipitatum ve- 
ro in Acido Nitri rediffolvebatur. Eodem modo et fedimen- 
tum folutionis terrae. ponderofae in Acido Salis per copio- 
- fius Acidum Salis redillolvebatur. Pauxillum quoque evapo- 
rabatur, ubi maffa remanebat unctuofa, quae cryftallos di- 
ftinctas nou dabat. Solutio B. ($. 7.) contra dabat cryftallos 
| irregulares, qui tamen cum cryftallis Alcali mineralis aliquid 
| fimilitudinis habebant, . Igitur nec Acidum Salis, nec Vitrio- 
| licum inerat, me autem exfpectatio mea fefellerat, Nunc 
tentabam, an per Acida nihil praecipitaretur ? Sed nec Nitri, 
nec Salis cum. Acido | feparabatur aliquid; mixtum vero cum 
ambobus egregium colorem citrinum accipiebat, Cum Aci- 
do Vitriolico primo viridefcebat, cumque faturata effet, aut. 
cuni fortaffe Acidum füperabundaret, colorem faturatum vi- 
ridem accipiebat; praecipitabatur autem nunc etiam nihil, 
Cum vero exigua haec, quae tentando acquifiveram, eva- 
porarem, feparabatur ex folutione, cum, Nitri et Salis .Aci- 
do, pulvis citrinus, qui mihi character Z4cidi P'ulcani erat; 
ex illayero cum Vitriolico pulvis, ex luteo virefeens, 


» 


titi DEDI E GUT ON, VEA, Y 

| Parva haec per tentamina cum coznoviffem, quomodo 
| folutio mea tractanda fit, liquidum A. B. C. faturabam Acido - 
| Vitriolico,. À primo lutefcebar ;; poft faturazionem vero ac- 
| quirebat colorem luteo virefceritem ; B. mox diluto colore. 
| hyalifio gaudebat, poft faturationem pulchro citrino; C tan- 
| tum in fine faturatiotiis monftrabat exiguum colorem viridem; 
| Solutiones omnes leni calore evaporabantur. In folutione 
|. A femel poft refrigeratonem. exítiterant egregiae Cryftalli 
TIU ! | | | Vire 


64  — Experimenta nonruilla chemica, cum Speciebus. 


virides Salis mirabilis , fub quibus tamen nullum fedimentum - 
reperiebatur, ergo omnes ad ficcitatem usque Puri 
tur. AetB nunc facta erant maffa falina iniucunde viridis, 
quae maculas oftendebat lucefcentes, C cryftallifata. erat in 
Tartarum vitriolatum regularem. 


9. 13. 


His mafüs fulinis C. 12.) Qopehfa dona aqua. — 
De A et B remanebat pulvis fordide virefcens, Ambae uni . 
filtro infundebantur, et folutiones uno tempore iterum eva- 
porabantur, et cum ficcae erant, in tegulo ferventer calefie- 
bant quidem, fed non candefiebant, - Poft folutionem rema- 
nebat fimilis pulvis, liquidum vero femper adhue viride erat, 
Eam ob rem maífa falina, iterum ficcata, tamdiu leviter 
candefiebat, donec color viridis in rubiginofum mutaretur 
Nunc remanebat diffolutione i ingens copia pulveris rubigino- 
fi; qui cum omni praecedente in uno filtro collocatus, aqua - 
er od ; et in aére ficcatus, ponderabat grana nonaginta 3 
» et octo, 


U$. r4. 


Tartarus vitriolatus ex liquido C. (C$. 12.) etiam, aqua 
fuperfundebatur, | remanebat . aliqua mucilago albida, quae 
abluta et ficcata, grana quatuor cum dimidio b cus 
. Erat et haec calx feu Acidum; Vulcani, Separatumliquidum 
nunc nihil amplius. ( Acidi) Yide pan continere, er. ob eam - 
rem defundebatur, | | ww 


$ JS. : ! | m : hi J j 
Cum liquido falino ex A et B, ($. I3.) quod non am- - * 
plius viride, fed lutefcens erat, fpectaculum mihicogitabam 


parare, quod olim iam me et alios. valde delectaverat. Ex " 


Lapide Fosgerolp a et Wolframo, examinato nene fimile E 


A i 


duabus /Minerarum Plumbi Carinthiacarum. | — 6$ 


liquidum obtinueram, ex quo, quantum poteram, feparave- 
ram Acidum Vulcani; de quo alioloco fcripfi. *) Jam hoc 
.lixivium, ut tunc, tanta aquae quantitate diluebam , ut am- 
pulla menfurae unius usque ad collum impleretur , cui adhuc 
aliquid: Acidi Vitriolici'addebam. Huic Liquido inferebam 
filum pendens ferreum, et cum voluptate fpectabam, quo- 
modo filo mox particulae virides, mufcum imitantes, fafcia- 
tim adhaerefcerent, mox totae nubes fe aggregarent. Poft 
- fex circiter horas jam dimidia ampulla defuper. viridis erat, 
poft duodecim autem ampullà tota, pelluciditate amiffa, 
atrocaerulea, ^-Poft diem tertium ferrum exedi coeperat. - 
C Verifimile- eft, caerulefcentiam celeriorem inde derivan- 
dam, quod primo in hoc liquido plus Acidi Vulcani conten- 
&um fuerit, quam in priftino; deinde quod in ftatu fuerit 
phlogifticato; tertio etiam plus minusve Acidi, quod addi- 
tur, eo multum conferre poffe videtur.) -Cum vero effer- 
vefcentia effet finita, folutio fenfim. fenfimque fufca fiebat, 
filum erat corrofum, ligula vero, ex qua pendebat, eratatro- 
caerulea, pars véra illius extra ampullam Sale caeruleo, al- 
boque, obducta. In fundo erat aliquid praecipitatum , a 
quo liquidam defundebatur, praecipitatum vero atrum fiofculo- 
. fum colligebatur, edulcorabatur etficcabatur; fuper carbonem 
| eumaere dephlogifticato, ex Magnefio, liquefiebat. Liquefie- 
. bat autem difüculter,.nam opus fere erat unciis duodecim. 
Reftabat fübftantia cinerea pulverofa, ex qua magnes attrahe- 
bat pulvifeulum. | Alia inde portio cum pauxillo gummi fan- 
-daracae mifcebatur, et eodem modo liquefiebat, quod nunc 
cum unciis aeris circiter octo, fuccedebat, (In carbone re- 
periebatur granum fimile fcoriae ferri,; quod per microfco- 
pium erat fplendens, caeruleum et flriatum, inflar Antimo- 
nii; fed nec integrum, nec difruptum, a magnete attra- 

— hebatur, : * ; "A E 

*) Tafchenbuch für. Scheidekünfller und. Apotli. Y788. S. 145. etc. 
L- upp. NL AB. Phuf, Mid, T.VIT, — 0 à 


LÀ 


66 Experinenia nonnulla chemica , cum Speciebus 
g. 16, J v 


" ecundiiedlios experitientüti itáque accepi ex uncia 


una huius mirferae, et quidem fecundum .. 
$. 7.8, Unciam femis Plumbi. 


— 12.14 drachmam unam et grana quadra» 


ginta quatuor cum bus Acidi 
Vulcani, 


| .... ,,8ere dellitutae, 
-— 9. grana feptemdecim terrae (üliceae, 
— IO.. . grana octo calcis Martis. | 
— 109, . grana fex terrae Aluminis, 


' *s nui dimidium. 
-De qua fumma fortaffe fübtrahendae funt terrà filicea, et 
. Aluminis, ex tegulo quippe verifimiliter extractae, Quod 
deeft, cum aqua effundebatur.  Calcarea terra adhaerere 
potuit terreftri, ficut et Mars, maximam partem. 


$. 17 | -P 


In experimento iam nartato veriflmillimum mihi erat, me 


non omne Acidum Vulcani accepiffe, nec methodum illam. 
effe facillimam ; fed alteram, quae mihi etiam ad Acidum - 
hoc ex Wolframo et Lapide Ponderofo obtinendum commo» 
diffima fuit, effe praeferendam, ut fcilicet talia cum anaticis 
parübus Alcali vegetabilis, liquefiant, Poteram adhuc drach- 
mas quinque huius minerae in hunc ufüm adhibere, tantum  : 
enim pulveris mihifüpererat; has itaque cumanatica portione — 
Salis Tartati mifcebam, et in. tegulo igne candenti impone-  . 
bam. Materia nec deflagrabat, nec effervefcebat, fed. - 
brevi tranquille. fluebat. Nunc effundebaiur et cum aqua — — 


folvebatur. Remanebat albidum fedimentum in ochroleu- 


— IO. quadraginta et feptem grana Calcis,. 


Uncia femis drachmae tres et gr2- 


- 
ps wu 


cum — 


duabus ZMinerarum Plumbi Carinthiaearum, — :63 


cum fpectans, quod ficcatum denuo cum uncia dimidia Sa. 
lis Tartari liquefiebat. 

Cum quantitatem Plumbi fcirem,. et terras noffem, non 
amplius inquifivi in Refiduum, | 


$. 18, 


Lixivia vero $. 17. Acido Nitri faturabantur. ( Elige- 
bam hoc, quia Nitrum regeneratum exigua quantitate aquae 
facile folvitur, experientia autem prioribus experimentis 
me. docuerat, 'hoc Acidum, in ftatu illo, quo adhuc cum 
aliis Salibus mixtum, et nondum ficcatum , eft, facile refol. 
yi, contra vero omni folutioni in aqua refiftere, fi liberum - 
falinis partibus candefactum fit; quod infra pluribus demon- . 
ftrabo,)  Lixivia inde ambo ]utefcebant; illo tantum difcri- 
.mine, quod lixivium primae folutionis, cum prima gutta 
Acidi, turbabatur, fecundae vero non nifi paulo ante fatu- 
rationem, et perparum ex illo praecipitabatur. Quamquam 
etiam primum femper iterum pellucidum fiebat, usque dum 
Sal Alcali non amplius in Acidum Vulcani agere poffet, fe- 
dimentum ex ambobus in unum filtrum collipebatür , etaqua 
ablutum aere exficcabatur, "Album erat, pondere granorum 
fexaginta et novem, E Ay: ; 
S.. 19. d 

Lixivium de fedimento $. I8, filtratum, et aquam, qua 
illud ablutum erat, leni igni eyaporabam, | Mox coibat in 
fuperficie, in latere et in fundo vafis pellicula alba et tenax, 
quam commode a liquido faàlino feparare poteram. Traiicie- 
bam perífiltrum, et liquidum usque ad ficcitatem evapora- 
bam; tunc inveniebam inter Nitrum adhuc magma album, 
quod abluto Nitro praecedenti addebatur. —Lixivium denuo - 
evaporabam, praecipitati adhuc perparum erat, quod cum 

fuperioribus abiutuin et ficcatum triginta grana habebat, | 


i 2 | $ 20, 


Ld . 
; ] 


68 Experimenta nonnulla chemica ,' cum Speciebus 
: !b . $. 26. | fuos 
Lixivium remanens S. 19. aqua dilutum, ét cum Acido - 


"Nitri acuatum, iniécto filo ferreo, nolebat ceerulefcere, - 
poft horas duodecim fufca erat, et defündebatur, ^ ^ — 

Acidi, quod hac methodo acceperam, pro portione, 
multo erat plus, quam quod primo experimento; quoniamex 
his quinque drachmis grana nonagintanovem ($.18. 19.) ac- 
quifiveram. Pauxillum in Acido Nitri, aut Salis, digeftum, 
mox egregium colorem citrinum accipiebat; nihil itaque re- 
manebat dubii, effe zcidum V'ulcaui. ... 


Ltd $.. 22: cs 
. Aliquid huius minerae etiam, cum Acido Vitriolico di-. - 
luto, aliquamdiu digefferam; qua operatione partes aquofae 
evaporabant,- : Concentratum liquidum nunc accipiebat co- 
. lorem excellentiffimum caeruleum, quod aqua dilutum mul- 
.. tas per feptimanas fine mutatione. pulcherrimi coloris ftetit, - 
Perfundebam per chartam emporeticam albam, quae etfiinde — 
. friabilis fiebat, tamen et ficca manebat caerulee; ARefiduum - 
' album nolebat caerulefcere, novo cum Acido Vitriolico vi- - 
ridefcebat.. Hactenus autem mihi nondum contigit, ut ex 
illo colorem caeruleum durabilem in forma ficca obtinefem. 
II. Venio nunc ad experimenta illa, quae &wm afa mi 
nera Plumbi inflitui, quam fub/ nomine:  miirflcher Ble y. E 
fpath , aus Villach, in Carnthen, acceperam. | Confiftebat ex 
. parvis cryftallis cubicis regularibus, partim oblongis, magni- 
tudine Éneae, et minoribus; color erat ficüt praecedentis, 
conaerebant autemr per terram pulvérofam, colorisobfcurio- 
ris, Calcem induratam non inveni. Aqua lavans terreum | 
; FS . fepa- -— 


- 


— duabus "Minerarum Plumbi Carinthiacarum. 69. 


feparare ftudebam, quam poít operationem, cryftella tan- 
"tum pura reiünebam. ! | 
$. 24. 
.. Gravitas fpecifica erat 5, 529. 


lgni candenti leni expofita difüliebat, et puiverenr 


"craffiufculum colore paulo obfcuriori reddebat, 

Ante tubulum ferruminatorium difrumpebatur, bdo 
Alcali minerali plumbum continuo reducebatur., 

In carbone, aeri dephlogifticato expofita, etiam aliquo- 
ties .defiliebat, poftea vero brevi liquefiebat. . In carbone 
erant nonnulli globuli Plumbi, colore iridis, carbo autem 
citrino obductus erat. 

. Fruftulo cum Borace liquefacto , plumbum BOUE re- 
ductum eft, Dorax forma vitri atrocaerulei pone iacebat, 
carbo obductus erat colore purpureo. 

Fruftulum cum Alcali minerali aeri illi expofitum, da- 
bat fcoriam rubiginofam, cum alba mixtam, in qua Plumbum 
in globulis erat. 

Fruftulum cum Sale microcofimico [Cora dabat albam 
impellucidam cum maculis nonnullis rubiginofis. Carbo ob- 
ductus erat colore albo;. dob. reduétum non repe- 
ppbam. | : 


Eu |QUD ORO. a 
^... De liis cryftallis puris ($. 23.) pulverifbam unciam 


cum anatica portione Salis Tartari, et in. tegulo ponebam in 


igne candente, ubi mox maffa tranquilla fluebat, Effufa et 
refrigerata accipiebat colorem bellum fülphureum, in fundo 
tamen rufefcebat; cuius caufa erat calx Plumbi, quae ob 
gravitatem maiorem fundum petierat et figuram cr 'yftallinam, 
coloremque Lithargyrii oftendebat, [n deftillataaqua maffa mox 
folvebatur, folutio per filerum traiiciebatur. | Liquorem fil- 
tratum | nominabam Tattaru: E; cui etiam mifcebatur illud, 

i3 : quod 


7o  Ewperimenta nonnulla chemica, cum Speciebus 


-.quod per elotionem teguli de liquido edulcato obtinueram. | 
In refiduo inveniebam globulum Saturni, quem feparavi. — — 


$. 26. | 


Refiduum in filtro remanens ($. 35.) liquefaciebam 
iterum cum drachmis fex Salis Tartari, effufam matfam lu- 
team tractabam, ficut priorem, et liquorem falinum defigna- 
bám Littera F, : : jt 
$. 27. [: V. 

Refiduum (($. 26.) permifcebam cum Sapone albo, et. 
Sale Tartari; quam mixturam in idem tegulum immittebam, - 
etigniimponebam. Poftquampinguedo deflagraverat, ignem — . 
Ífuforium dabam, donec tranquilla fluebat. Effundebam ma- 
teriam et folvebam Sal in aqua. Reperiebantur globi Sa- 
turni, qui cum illo, quem (ex $. 25.) obtinueram, drach- 
mas tres et grana quinquaginta duo efficiebant,  Lixivium 
Salinum filtro infundebam, et Refiduum in illo remanens ^ 
faepe aqua abluebam,  Liquorem filtratum, cum nihil nifi 
Alcali retinere videretur, defundebam. | | 


9. 28. : 
Refiduo ($. 27.) in filtro remanenti, nigrefcenti, fu. 
perinfundebam Acidum Nitri, cum quo effervefcebat; quod 
cum digeflerim, color obfcurus ftatim evanefcebat, et omnia, 
excepta pauca mucilasine, diffolvebantur; folutio aqua di- 
luta filtro immittebatur, ubi liquor lentiffime percolabatur. 
Mucilago remanens aqua abluebatur, tum ficcata, et cande-  - 
facta, habebat grana undecim. Mihi videbatur eífe filex, 
ex tegulo folutus. "OE 


$ dias - | à WS - 
-— .Liquorem filtratum ($. 28.) tentabam cum Acido Vitrio-. — 
lico, an Vitriolum Saturniinde praecipitaretur: fed cum gut- 

Ji x | ds. i 


? 
- RM 
H E 


duabus /Minerarum Plumbi Carinthiacarum. — $t. 


tis nonnullis nihil praecipitabatur. "Tentabam nunc, an cum 
Alcali phlogifticato fic dicto caerulefceret : quod fiebat, 
Ergo tantum illius admifcebam, donec addito novo nullus 
- color caeruleus oriretur. (Nota mihi erat copia ferri illius, 
cuius et pondus mihi notabam, ) Quam iucunde mixtio illa 
initio caerulefcebat, tamjiniucunda poftea fiebat. Praecipi- 
tatum per filtrum feparatum, ablutum, ficcatum, et poftea 
candefactum, luteo fufcum erat. Reperiebantur i in illo ad- 
hue nonnulli globuli Saturni Ex pulverifato Magnes grana 
novem calcis Martis extrahebat, a quibus vero tria debent 
feparari, quae in Alcali phlogifticato forte inhaeferant. ]ta 
tantum fex grana notari debent Calcis Martis a. Magnete at- 
trahendae: caetera erant globuli Plumbi, pondere granorum 
trium cum femifle, 

$..30. 

— Ut viderem, an in fluido ($. 29.) terra calcarea infit, ad- 
debam oleum Vitrioli. Separabantur etiam mox cryftalla te- 
nuia, quae, poftquam cum liquore per aliquot dies fteterant, 
- & fluido per effufionem caute feparabantur, etiam cum exigua 

quantitate aquae abluebantur, tunc vehementius candefacta 

pondere habebant grana duodecim cum dimidio; in quibus 
circiter quinque grana calcis, aere deftitutae, fuerunt. Flui- 
dum, nunc cum Alcali minerali praecipitatum, quatuor ad- 
huc et dimidium granum terrae Aluminis dabat, quae can. 
defaeta omnem humiditatem perdiderant. 


$. 3r 


LiPiaidem E. ($. 255.) turbabatur prima putta Acidi Nitri, 
quae addebatur. Afrundebam tantum, usque dum nihil am- 
plius praecipitaretur, Quod praecipitabatur erat candidum: 
liquor autem accipiebat colorem magis magisque citrinum, 
quo propius ad punétum faturationisaccedebat." Praecipitatum 


 finebam confidere, tunc feparabam liquidum, fedimentum, 


72. Ewperimenta nonnulla chemica, cum Speciebus 
in filtro remanens; aqua edulcabam. Gaudebat egregio co- 

lore citrino, ex quo illud ftatim agnofcebam,  /Vihil] enim 
erat, nii Acidum noftrum metallicum, idem, quod ex altera 
minera acceperam.  Verifimile eft, nimium de Acido Nitri 


fuiffe additum, unde colore citrino tinctum erat, Pondus 
ficcati erant. drachmze duae et grana viginti tria, 


| 06:95. ves 
Liquidum inde percolatum ($. 31.) cum aqua, ab edulca- 
tione refidua, leni calore evaporabam, ubi mox pulvis ci- . 
trinusfeponebatur. Liquidumevaporabam fere ad ficcitatem, 
tunc aqua füperinfufa colligebam in filtro adhuc materiae citsi-.— 
naegrana viginti etfeptem. | Liquidum indefiltratum, interim: 
,Depofitum, nominabo G, et ftatim plura de ug dicam, 


$3 Ms 
Liquidum F. ($,26.) etiam Nitri Acido faturabam, 
pracipitabatur demi aliquid, cum fere faturatum effet, 
Accipiebam inde, cum eo, quod per evaporationem adhuc | 
feponebatur, in fumma grana Vigo quinque, Liquidum . 
 indefiltratum effundebam,. — oid : 


$. M pn | 

Ligiibn G, quod ($.32.)) interim repofueram, dif- . 
partiebam in vitra quatuor, commifcebam aqua et aliquan- . 
tulum adhuc Acidi Nitri addebam. ^ In vitrum primum inii-' | 
ciebam fruftulum Cupri, in fecundum Zinci, in tertium 
Plumbi, et in quartum nonnullos globulos Mercurii. 3 
Cuprum brevi tempore incruftabatur pulvere caeruleo . 
viridefcente, etiam prope illud in circuitu exigua eiusdem" | 
pulveris quantitas feponebatur. - Ad Zincum et Mercurium | | 
feponebatur pulvis cinereus; ad Plumbum etiam caeruleus, . 
neque tamen tam copiofus, quam ad Cuprum. . Experimenta | 
hag firmius etiam mihi perfuaferunt, illud, quocum Plum-.- 
bum. 


n 


* 


duarum AMinerarum Plumbi Carvinthiacarum. 795 


bum meum erat mineralifatum , nihil effe nii. Acidum no- 
ftrum, de quo pluribus iam mentionem feci. 


Liquida, cum per dies aliquot fuper haec metalla ftetif- 
fent, defundebam, et praecipitata collecta ficcabam. Quod 
de Cupro collegeram, per exficcationem viridefcebat, in 
carbone cum sere dephlogifticato deflagrabat, colore .viri- 
defcente, et fundebatur ftatim in globulum coloris purpurei, 
valde friabilem, in quo nulli globuli metallici confpiciendi . 
erant, Quod de Zinco, erat cinereum; Zinci ipfius nitor 
caeruleus, et colore rubiginofo aflatus, Poft fufionem in- 
veniebantur in carbone globuli albi metallici, inducüles. 
Quod de Plumbo, nitidum et luteo cinereum erat, deflagra-, 
bat colore viridi, aeftuabat valde, et liquefcebat celeriter in 
globum metallicum coloris Plumbi, qui perductilis erat. Quod 
de Mercurio, innatabat nitideque cinereum erat, liquefcebat 
perfacile, cum vix quinqueunciae aéris confümtae eflent, in 
globulos nonnullos metallicos perexiguos, qui huiusipfius exi- 
guae magnitudinis caufa inquifitionem ulteriorem negabant. 
Hoc mihi videtur effe maximum. argumentum , Acidum 
i fi fuperiora adünt, certe Mercurio, ut metallum, 

' xeduci,- 


$. 35. 


Ex Uncia una huius minerae acceperam itaque 


- 


Mpp. N. 48, Phuf. Med, T. V III, E. Se- 


—-— 


74.  Ewperimenta nonnulla chemica cum Speciebus. 


Secundum $. 25. 27. 28. drachmas tres, etgrana quinquaginta. 
quinque,cum femiffe reguli Saturni, : 


$. A1. 32. 33. drachmas tres et grana quindecim 
| cidi noftri Zulcani, i19. 


9$. 28. grana undecim Silicis. 
— grana fex Croci Martis phlogifticati, 
$ 39) grana quinque calcareae terrae, ab 


omri aere liberatae. 


— 4, grana quatuor.cum femiffe terrae. 


Aluminis calcinatae, 


, Drachmae feptem et grana triginta quinque. . 


| Itaque viginti et quinque grana deficiebant, quae facile etiam ! 


Acidum Vulcani effe poffunt, quia, ut im monui, Salibus 


mixtum facile folvitur , eamqüe ob rem defundi potuit. Quam- 
quam, cum minera antea. non calcinata fuiiiet, fleri potuit, . 
ut etiam partes aquofae adeffent., Terra filicea et Aluminis 
maximam partem videntur attinere tegulo. Calx autem ter- - 
reftri, quod remanfit, quae vero in minera manifefto aerata ' 
eft, cum Acidis enim valde effervefcit — Terreftri pariter ex 


maxima párte Mars adfcribendus, At manifefto tamen pura 
etiam cryftalla calcem Ferri oftendunt, qua obducta funt. 
NNotatu dignum mihi videbatur etiam, quod cryftalla haec 


.€ubica minus Plumbi dabant, quam minera praecedens, quae 


tamen a terreftri non plane purgata erat, - 


$. 36. ) 


Horum Cryftallorum lotorum et pulverifatorum drach- . 


ma dimidia. cum Acido Vitriolico digerebatur. Liquidum 
mox viridefcebat, et cum humiditas aquae evaporaffet, Acidum 
excellentiffluio gaudebat colore caeruleo, ficut et minera 


praecedens, . Plumbum, forma pulveris albi, fundum pe- 
: i | tierat, 


e! 


f duarum Am ddib Plumbi Carinthiacarum. 75 


tierat. Cüm uncia una aquae dilutum, cólorem mutabat ex 
caeruleo in viridefcentem pallidiorem, ^ Hoc liquidum ab 
Alcali phlogifticato colore pulchro fufco praecipitabatur. Auri 
folutio parum tantum turbabatur ;; Plumbum in Aceto da-. 
bat praecipitatum album; Vitriolum Martis, ficut et Sal AI- 
cali volatile caufticum, nihil praecipitabat, Alcali volatile 


 aeratum in colorem primo fübfufeum, poft faturationem füb- 


caeruleüm rediit, qui color mox tamen evanefcebat. Alcali 
fixum vegetabile eopiofum dabat praecipitatum album ( Tar- 
tarum vitriolatum) liquor fupernatans caerulefcebat. Aqua. 
Calcis non mutabatur, Eepar Sulphuris dabat Liquidum fu- 
fcum ingratum; Argentum et Mercurius in Acido Nitri, 


praecipitatum. album. 


udin T usn Mh 


"Tantundem cum Acido Nitri diluto fuperfufum et dige- 
ftum (Acida cum illo modice tantum effervefcebant,) eva- 
poratum femel et denuo digeftum Liquidum offerebat pul- 
chrum citrinum ; remanferant inde grana undecim.  Liqui- 
dum dilutum ab Alcali phlogifticato grato colore fufco tinge- 
batur, Argentum, et Mercurius, in Acido Nitri, praecipi- 
tabantur colore albo, folutio Aurinon praecipitabatur, fi vero 
Liquido S. 38, cum Acido falis facto mifcebatur, praecipitaba- 


tur fübftantia micans alba granulata. ^Vitriolum Martis offe- 


rebatliquidum ex caeruleo viridefcens, ex quo fedimentum 
alburan feparabatur. Cum Vitriolo Veneris paulo magis erat 
caeruleum, unde etiam fedimentum fiebat album, Sal 
Alcali- volatile caufticum praecipitabat fedimentum album 
viridefcens; Sal Alcali volatile aeratum copiofum viride- 
fcens; Alcali fixum aeratum copiofum caerulefcens; Aqua 


-.Galcis album; Hepar Sulphuris album. pulvereum , li- 
. quore fupra ftante modice caeruleo. De his experimentis 
Brinoribus fupererat mihi adhuc aliquid de illo liquido , :cum- 


| 


I 
I 
| 


K z^ age 


m 
t 


76 .— Ewperimenta nonnulla cliemica , cum Speciebus 


que fperarem, me colorem caeruleuin, quem cum hepate 
Sulphuris conüiciebat, fixurum, Remanentia haec;cum folu- — — 
. tione, Sulphuris mifcebatur, Sulphur praecipitabatur colore 
viridefcente, liquor fupra ftans erat egregius caeruleus, qui . 
fileratus cum nonnullis guttis Alcali volatilis cauftici, caeru-. 
' Jeum dabat fedimentum, quod vero exüiccatione fufcum fie- 
bat; fiad filtrum aqua fundebatur, illa percolabatur caeru- 
lea. Charta, per quam erat percolatum, ficca caeruleum 
habebat colorem, paulo tantum clariorem. |... 


$. 38. 


Tantundem 'cum Acido Salis fuperfufum, et diseftum, 
Acidum colore citrino tingebatur. Remanebat fedimentum | 
album pondere granorum viginti, ex puris cryftallis foliaceis, . 
micantibus, confiftens, et plumbum corneum videbatur, 

Liquidum dilutum cum Aleali phlogifticato fedimentum da- 
bat egregie fufcum, folutio Argenti et Mercurii: album; 
cum Vitriolo Martis exiftebat liquidum | caeruleum, cum 
Vitriolo Veneris viride; de ambobus nihil praecipitabatur, 
Sal Alcali caufticum volatile praecipitabat fedimentum caeru- 
leum; Alcali volatile aeratum, caerulefcens; Aleali fixum 
aeratum fatis. magna copia pallido - caeruleum; cum Aqua 
Calcis caerulefcebat, cum hepate Sulphuris fedimentum erat - 
egregie atro-caeruleum. Refiduum.;llius praecipitabam cum 
Alcali volatili cauftico ; obtinebam praecipitatum fatis caeru- 
leum ,. quod vero inter ficcandum fenfim pallefcebat, ficcum 
perparum adhuc caerulefcebat, — — Nas 


$399 |. vine P 

Ab Aceto deftillato, quod cum cryftallis noftris digere- — 
batur,.non videbatur mutatum; certe liquor cum materia- ' 
libus, $. praecedente defcriptis, nullum oftendebat effectum, — | 
| ti i ! $. 4.9. ; 


duabus AMinerarim: Plumbi Carilhiacarum;. ^ 73 


— ! ^ Semiunciam Zcidi Vulcani ;; quam -ad ufüm:adhibebam, 
illud de experimentis duobus prioribus, «quod autem deficie- 
bat, addebam de:tertio, inifcebam :curi: portione aequali 
gummi Sandáracae.. (Utor libentius ad. huius: generis me- 
talla, difficulter fluentia, taii phlógifto,: quam. carbonibus et 
oleo; quia nec tantum fpatii occupat, quantum carbones; 
et plus carbonis refiftentis, dat; quam Oleum.) .In.tegulo 
deflagrabam phlogifton rufticum ; obtinebam maífam nigram 
facile friabilem , quam pulverifátam in tegulum reiiciebam, 
quod fuligine pini illitum erat. Obtegebam matlam Sale cu-- 
linari, et furno, qui bono folle inftructus erat; impofitum , 
ignem tam vehementem per boram integram fufiüabam:, ut 
"tectura teguli argillacea in; maílam ícoriaceam funderetur, 
adeoque cum margine teguli fuperiori coalefceret, ut poft 
"confciffionem in.operculo adhaereret. .Confciffo tegulo in: 
veniebam maffam nigram nitidam ftriatam, quae in aqua po- 
fita , ut Sal culinare inde diffolveretur, pulverem dabat niti- - 
idum, -qui microfcopii ope obfervatus, diítincta metalli often- 
debat veftigia... Commifcebam cum drachma una et dimidia 
Boracis calcinatae, et in eodem igne reponebam. Nunc 
maffà eratatra, in füperüicie erant ftriae filiformes, metalli 
albiafperi. Si quid illius in; càrbone. cum aere dephlogifti- 
cato liquefaciebam,. magno. fumo albo aeftuare coepit, et 

. fundebatur mox cum unciis duodecim, mox cum «quatuorde- 

- cim aut fedecim in globum , colore liaematitidis ,, qui in bafi 

. lineam metalli albi habebat, fed fic afperum erat, ut ungue 

. pollicis facile.fricari pollet. Cum partem inferiorem , quae 
non: habebat diftinctos tales globulos metallicos ,- tantum obi- 
ter fratam, iniicerem in tigillum, etífpatia Borace calcinata 
implerem, primoque ignem 1nodicum adhiberem , ut. Borax 

* liquefcere inciperet, mafia erat tam duciilis, ut fruftula bu- 
tyri inftar cum forcipe comprimere polen. Comprimebam 

Tiu | Y | ita- 


- | 


798 Experimetta-nonnulla.chemica, eum Speciebus 


itaque maffam omnem in tegulo| quantum poteram, ut jam 
non nifi tertia. pars repleretur, cum antea totum plenum 


fuiffet. . Iterum tegebam, et per horam ignem ídabam vehe-- 


mentiffimum.. .Apparebat nunc, Boracem pertranfiiffe te- 
gulum, -et extrinfecus :vitro pulchro caeruleo obduxiífe; fi- 
mile vitrum .caeruleum inerat in pede teguli, qui bafeos 
loco tegulo infervierat. Maffa videbatur iam magis, quam 
antea, Íícoriacea, et atra, .' Ego, autem fpem perdebam; 
ie.illam ope ignis mei in unicum regulum effe fufurum. 


$ 4I. 
Haec funt experimenta, quae hoc tempore inftitui. 
-Liceat mihi nunc adhuc alia nonnulla enarrare, iam 


aliquibus abhinc .annis inftituta, ut et Acidi huius fic dicti 
naturam melius cognofcerem, et, fi fieri/poflet; metallum 


ex ilo obtinerem. ^ Adhibui Acidum, quod, fecundum 
Scheeliun, e Lapide ponderofo alternata digeftione cum Al-: 


cali volatili cauftico, et Acido Nitri, obtinueram; et quod 
ope Alcali folutum erat, leni calore evaporaveram; qua in 
operatione in fuperficie colligebatur tenuis cuticula, quae, fi 
ponderofior facta erat, fundum petebat, et ex cryftallis te- 


nuibus acutis erat compofita, cuius generis etiam ad latera . 


adhaerefcebant, (Cum omnia exficeata effent, ex drachmis 


ww wm ve ONT -EUUn PPP ww T 


. fex Lapidis Ponderofi accipiebam quinque drachmas et grana. 


triginta fex cryftallorum, cinereo lutefcentium, feparationia . 


vitro valderefiftentium. Quod pondus, cum mihiiufto maius 


effe videretur, cumque ex forma cryftallina iudicarem, Aci- - 


dum aut cum Sale Alcali unitum effe, aut aliquid ineffe Salis 


armoniaci non decompofiti (quod faepius adhuc ineft fpiritui | 


Salis armoniaci non rectificati) caleinabam ergo in tegulo, 


ubi vehementer fumabat et odorem urinofum fpargebat. 


Poft calcinationem color erat lutefcens, fufio non proceffit, 
et 


* «duabus /Minerarum Plumbi Carinfhiacarum, — 79 


et quibusdam locis, ubi tegulum tetigerat, ingrate caeruleus; 
- Pondus erat. nunc drachmae tres et grana quinquaginta no- 
vem, .Calcis aeratae obtinueram drachmas duás et grana 
quatuordecim. Eh Pone EET, [ua 


CU t ff Li 


| S. 42. 
4 i. Triginta grana. Acidi; in $. praecedente defcripti, fu- 


perfundebam unciis quatuor aquae deftillatae frigidae, repo- 
nebam horas viginti quatuor, quo tempore faepius agitaba- 


— tu Nunc defundebam liquorém opalinum, ponderabam 


- remanens in fundo, poft ficcationem, ubi tantum grana duo 
. defiderabam, de quibus. vero in vitro aliquid inhaerebat, 
- quod feparare non poteram; hanc aquam leni calore evapo-' 
- rabam, ubiterreftre aliquid remanebat, quod falino ftiptico. 
erat guftatu,  INon poteram feparare ut ponderarem; fuper-: 
- infundebam femiunciam aquae deftillatae,. in qua 'omnia bene 
folvebantur. | 


Triginta grana eiusdem - Acidi bis. fuperinfuridebam un- 
ciis fex aquae coctae deftillatae; fempcrque reponebam do- 
mec tepefceret. | Dividebam in vitra varia, quorum cuique 
- ànerat unum metallorum, tunc cognitorum, -digerebamfrigide' 
. per horas viginti quatuor, quo facto videbam; Zincum.tan-: 
tum polline caerulefcente effe obtectum. Pone illud etiam 
1n vitro, uti in omnibus reliquis, in quibus vero metalla 
non videbantur mutata, in fundo pollen cinereum iacebat, 
. Refiduum ab aqua fervente non diífolutum, tribus vicibus, 
per aliquot tempus, cum aqua deftillata coquebam, quavis? 
. vice libras capiebam duas, et-fervens. defundeban, refi-: 
duum exficcatum pondere habebat grana viginti quatuor. 
Perdebam nunc fpem, me plane illud foluturum;. quam ob. 

p rem 


8o Experimenta nomulla chemica; cum Speciebus 


rem grana duo.cum ünciis: triginta duabus iterum coquebam, 
neque vero ullam in illo imminutionem vidi. . In aqua prima, 
cum. frigrefeeret feponebatur pollen cinereum; quam ob 
rem illam non iudicavi diftinctam folutionem , fed. mixtio-- 
nem tantum mechanicam. . Nam illud, quod cum aqua fri- 
gida erae folutum, adfcribo.nonnullis pactibus falinis,. quae 
per calcinationem non avolaverant. Ex quibus patet, illud, 
quod hac methodo paratur , . Calcem. dte five  Crocum, | 
quasi ApiagH — poffe, - LO ftt 


S ae Wa u aue x " 


Cum illo tempore Lapidem etiam Ponderofum, et Wol£-: 
ramum, cum-Alcali fudiffem; Acidumque ex folutione alca- 
lina, cum Acido Nitri, pracipitaviffem, fedimentum autem : 
abluiffem et ficcaviffem: tentavi an'hoc praecipitatum in aqua. 
folubilius effet? Quo confilio fuperfundebam grana duo, 
unciis quatuor aquae frigidae deftiliatae, et per aliquot tem- 
pus digerebam; cum vero defectum nullum viderem, vafcu- 
lum exponebam aeftui fornacis. hypocauflti, in quo fucceffive 
folvebatur; addebam granum poft granum, usque dum mi- 
hil amplius diflolveretur.  Infufis granis fedecim, unum cir- . 
citer granum remanfit, quod etiam in coctione indiffolubile 
erat, in refrigeratione pars aliqua mucilaginis inftar feponeba- : 
tur Hocitaque multo folubilius erat altero, et maiori curn 

ture Zdcidum: vun gem | 


S. 45. 


Vds eodem. itbtn uti ex experimento aritézedéniti 
quinque folutiones aequales conficiebam. ^ Primae. adieci; 
quinque grana Calcis aeratae, fecundae tantundem. terrae 
Aluminis, tertiae Magnefiae, quartae terrae ponderofaeg et: 
quintae grana quadraginta octo Salis Alcali mineralis. m 

Tuma, 


m / | y / 
xoc Hiuabus. AMieraniim Plunbi Carinfhiaeartm, 8t 


3 "Prima, fécunda et tertia fepardbant büllülas aereas copiofas, 

p terrae, fruftu! "quot forma, femanebent: quarta plane fere 
B in bulls aereas folvebatur : quinta etiam perceleriter, 
^ Onines liquores ad ficcationém usque eváporabam; terrae - 
- omnes eum Acidis effervefesebant; excepta quarta, in qua 

k - eryftallos tonues mihi ebfervate Videbat, reliquae cinerea 
2- crufta obductae erant, Quinta cryftallos acutas fepofuerat, 
-— füli terreftri fimiles ;' valde tamen cum Acidis ádhuc  effer- 
5 vefcebat, qua operatione Calx: foluta , P inftar albi, - 
^ . fundum petebat, 


" 
* r ? / r ! 
5 46. 1 s 
-— ^ » : - 

] N 4 . a E 

Ó , r kn - d 

: puléy fr st 1 E 

b 


5 VÉ 


-Mifcui etiam dé cien euis Gisdens Acidi" eum part 
3 | gororie Salis Tartari, fuperfüdi &hciam aquae deftillatae, - et 
|. evaporavi áquam , leni calore; iamque iterum aqua diflolvi, 

D et humiditatein altera vice evaporavi; :Baffa ficca reditlolve-: 
- batur; per filtiiim traiiciebatur, et refiduam aqua eluebatur; 
- yemanebant grana tripinfa fex, Aliquid huius. folutionis 
' jnfundebam i in quàtuor vitrá exigua, in quibus ferreus. cla- 
- vus et aquá defifllata inerat. ^ Clavi non caerulefcebant. 
B unum ftillabam aliquid Acidi Virriolici, in alterum 'Nitri, 

[ im tertium Salis; etin quartm Aceti deftillati. ^^ Clavi non 

| prius caerulefcebant, vn d cüm Acidum füperaret, et. Calx- 
 Qmnis. praecipitata effet, ^Clávi cum .Acidis mineralibus - 
ingebantur egregie edoület, 'fum Aceto. vero non; poft 

. horas duodeciui potius rubiginofüs: rat; et circumdatus nu- 
| puras et in vitro parunt Caleis/ modo feparatum erat; .- 

— Tnieci etiam tali folutioni aliquantulum Zinci, quod. | 
etiam caerulefcebat, fimulac fuperfiuum Vitrioli Acidum ad- 
ditum erat, - - Sedimentum Ccirca' erat copiofüm. caeruleum, 
Ee caute defündebam , et Zincuni ad exficcationem in 
d char ta bibula ponebam, in qua atrum fiebat, cumque pro- 
Capp. N, At, Phyf. Med, T, VIE, — l | pius 


/ Spem - ! MT 


82. Experimenta nonnulla chemica, cum Speciebus — 


pius adfpicerem, nitidas inillo videbam inhaerere fpiculas, quáe 


facile decidebant, et a Magnete non attrahebantur. 
-Aliquantulum..Croci. Martis adftringentis , cum folu- 

tione alcalina mixtum, et Ácido Vitrioli addito, praecipi- . 

tatum inftar Laccae in globulis ( Kugellack) offerebat, 


Solutiones metallicae a tali folutione alcalina pallidius 
tantum, quam cum alcali fixoy praecipitabantur 


$. 47. 


Aliquid Calcis /ulcani fundebam in carbone, cum aere 
dephlogifticato; ex Magnefio, fumabat et brevi evanefec- 
bat, fiftula colore. caeruleo cinereo: obducta erat, - Eodem: 
modo fe habebat, cum aliquid gummi Sandaracae adderem, - 
| partim àd illam confolidandam , partim àd Phlogifton adden- 
dum. Aere leviter adhalante fixa videbatur, adhalatione 
vero aucta mox evanefcebat, in tegulo carbonis tamen 
obfervare mihi. videbar globulos nonnullos nitentes ftria-- 
tos, . | | | bHl ti | | | 


Si quid Calcis cum Borace mifcebam, et cum aere de- 
phlogifticato fundebam, obtinebam ex illa, quam per Alcali 
caufticum volatile paraveram, globulum vitreum caeruleum, 
ex altera viridefcentem. | Si mixtioni Phlogifton addide- 
ram, globulus primae non erat tam caeruleus, in lateribus - 
colorem habebat plumbeum:;: globulus ex altera vero erat 
cinereus, | : j M 


S. 48. 


Drachmas duas. Acidi noítri cum pulvere carbonum 
mifcueram; etin tegulo tecto furno impofueram; cumautem 
| leni 


duabus ZMinerarum Plumbi Carinthiacarum. —.— 83 


 leniigne nullam fufionem fieri intelligerem, ignem per gra- 


dus, quantum poteram, per duas horas augebam. Poft 
refrigerationem Calx tantum cohaerebat, erat atro caerulea; 
et fricata omnia fruftula formam habebant ftriatam, et per 
microfcopium nitebant. Putabam me non ignem füfficien- 
tem adhibuiffe, immittebam itaque tegulum in uftrinam, et 
per horae quadrantem vehementer afflari iubebam. Cum 


 recepifem, reperiebantur ad fummum grana decem, aut 


duodecim, corporis nitidi caerulefcestis in acervum fufi, fed 
non aequi tamen, 1Non poteram illud integrum obtinere ,. 
cum cultro vero, facili labore, feparabam grana feptem. 
pulveris ftriati, qui, per microfcopium, globulos oftende- 


- bat albos metallicos, Sic friabilis erat, ut digitis adeo 


pulverifari poffet, Iloc experimentum volatilitatem huius 


. Calcis demonftrat, 


—. 
—— 


$. 49 


Ex Lapide Pondervofo fémiunciam adhue habebam huius 


. Acidi, quod inftar illius $. 4o. cum fale culinari fuderam, 
- et unde, fale eluto, obtinebam pulverem nitentem; hic 


pulvis iterum cum gummi Sandaracae mihi deflagrabat, ad- 


 debam adhuc drachmam unam et dimidiam Boracis calcina- 


tae, et nunc eidem igni per horam dimidiam et ultra ex- 
ponebam.  Furnus de prima fu(ione (S. 48.) adhuc cale- 


-bat. Refrigerato tegulo videbam illud albo nitido fplen- 


dore metallico, quousque materia illud tegerat, effe obdu- 
Cum.  Bafis materiae meae impleta erat metallo albo afpe- . 
ro, et immalleabili, pars fuperior atra erat et Ífcoriacea, 


fed pariter globulis eiusmodi metallicis impleta, qui, vel 


nudo oculo, facile poterant diftingui. 


ER 


1:4 Gra- 


*, 


84 Experimentanounulla chenica, cun Speciebus diabus etc. 


Gravitas fpecifica. eiusmodi partis 'erát tantum 6, 
£67. quod exiguum pondus "rm adherent mihi vide- 
tur effe adferibendum.: iplo» | v. xl ! 

| eric ndiien Di. 
| Cam perparum. effet, nón iterüm- fudi;- Thüetuens, 
fe ilud deftrueretur, ^ Portiuncula huius fcoriae :|ope 
aeris dephlogifticati fufae; granum dins e " de quo 
5 40. dictum e rd me 


* 
[ 


Tur 


9 d 


|^ ADOLPHI MODEER 
ILLUSTRATIONES QUAEDAM 


^* 


EB IN R. D, | 
D^ —— AMBROSII SOLDANI - 
| OPUS EGREGIUM a 


| SAGGIO ORITTOGRAFICO 


DICTUM, *j 


E D *) Saggio Orittogtafico ovvero Offervazioni fopra le Terre Nautilitiche ed - 
- - Aummonitcle della Tofcana. Con Appendice o Indice Latino Ragió- 
nato de" piccoli Teftacei. e d'altri Foffili d' origin marina per fchiari-, 
|. mento dell fésig Dedicato à S, À, R. PIETRO LEOPOLDO 
— Gran-Duta di Toféana etc, Dal Padre D. AMBROSIO SOLDANI 
Abate Camaldolefe, In Siena 1789. Nella (tamperia di Vineenzo Puz. 
ini Carli e Figli etc: 146. S. niebft 3. S. Voirede, mit ag. Kupfefe 
tafeln und einem Zufcbrifts- Titelkupfer, in 4, | | 


He. sta Va Rd 


jl MX eft fane , Mero inter quamvis: fere creatorum 
tribum, etiam -microfcopica produxifle!. Adfpectu 
horum, numero. tam magno, Tofícanenfium, indefeffo. 
E R.D. D. SOLDANI labore detectorum obftupui, et defi- 
. derium me cepit, ea aliquantulum meis illuftrandi obferva- 
| - tionibus; quas, ut detecta magis magisque. clariora eva- 
1 dant, Academiam Caefar, fequentia boni fore confülturam 
fpero. : | 
| "Ad pag. 96. Nautilos non folum ab fJammoni; diftin- 
| . guere, fed etiam Orfhoceras a INautilis, permultae fuadent 
- rationes. Dudum mihi diftinctae XXVI. Orthocerarum in- 


1 perpe: verofimiilime autem ipfum hedge ininal 
i  &Nauülorum effe diftin&tum, ftructura domicilii f. Teftae , - 
- ortus atque oeconomia indicant. FIammoniae fme dubio et 
E E Sois et Columella gaudent, carent vero illa DISMSr MU. et 
- JVautili et Orthocerae. 

., En ergo characteres ORTHOCERARUM genericos: 
j| Tefla libera tubuliformis attenuata, geniculata, faepius ré , 
Lo quibusdam police involuto-[pivali ;. Infus diaphragmatibus fabu-- 
— atis quafi contignata, Siphone per[oratis. — Commode fub- 
— dividitur Genus hocce in Orthoceras a) Tefla reda, 87) 
n Tefla oblituiforui. Plerasque autem apice poftico involuto 
—— fpirali gigni, l. in ipfa nativitate forma gaudere involuto- 
"- fpirali, in rectum vero Teítam, ab animalculo. creícente, 

— continuatam, inopinato denique vi defractam effe, et ex- 
—— perientia et analogia comprobant. ^ . . 

3 Ad pag. 97. Alae f. carina membraniformis plerisque 
b - forfan etiam Nautilis communis, ut fragiliffima, uni eidemque 
|. fpeciei et adefle et deficere poteft. Ufus- bujufce | carinae, 
! goose: Drinoeeramm geniculorum et ftriarum : ne 

ubio 


[n 
, 
| 
| 


s. 


88 | Tiluftrationes in Opus egregium DEC 


dubio eft, ut Tefta in fundo maris firmius erecta fteterit, 
fine-quo Animalculum Hydraeforme, vix vitae fuae genus 
exerceret, nec fibimet pabulum acquiréret, Incerta etenim 
et periculofa Teftae minimae ftabilitas efficit, ut multà mil- 
. lia in litora per fluctus ejiciantur; Teftae vero bene, rarifirme- 
licet, altum in maze locatae, cum animali'in volumen re-- 
lative giganteum. excrefcunt, fidunt et in perpetuum 


| manent, 


Ad fab. L. fip. 1. 4. C. Orthocera, fua in juyentute, 
effe videtur quam crifpatam dixi, eXcreta Tefta conico- elon-. 
&fa, apice plano-fpirali involutg, futuris geniculorum undula-" 
£o - dentatis ferratis, — ! ? REA 


Knorr Lap. Suppl.t.12.  . 3E beri 
Walch nat. forích, I. p. 192- | wv" :d 


Ad tab, I. fig. 2. D. Yam affimilat, quam Forskalfs in — 
mari rubro invenit, atque in defcriptionibus füis p. T25-. 
füb nomine Nautili orbiculi memoravit, denique a Spenplero - 
in Act, nov. Havn. IL p. 371. £. s. bese.defcriptam et. depi- - 
Cam vidimus. Nobis autem dicenda eft: Orthoeera orbi : 
culus: "Tefla conica compre, apice auteriore dilatato; po[te- 
viore incurvato - [pirali, altero latere prominulo , alteyo. Jub-. - 
wnbilicato, articulis fubtorulofis transverfe linearibus, diae - 
phragmatibus poris duplici ferie pertufis. Wed 

Ad fab. T. fig. 4. G.. Ejusdemque nucleum fig. 9. Af. - 
— MARTINI conch. cab. I p. 249. t. 19. f. 1371- t 99, | 
f. 190. 181; PLANCI conch. t. I. f£. 3. 12. 13: àpp. p^ 85: 7 
citans, eundem adfert Nautilum... Et' fio. 6^ 1. apud R. 7 
SOLDANUM ejusdem fpeciei ;' ab illo licet papillof-pomina 
memoratum Nautilum fiflit; papillae étenim verofmillime - 
prolem, Teftae adfixam maternae, perditam alia$ ob infini- - 
.tam cuiusque exiguitatem,' produnt, — '. 17149 P'OTTORA 
«c Tab. x. fig. 7. K; et 11. O. fine dubio eundem,*ae ante- 
cedentem Nautilum notant: umbiliei mágritudo, articuloi- 
| ud ES S gumque 


r$ 


e 


. poffet, 


Sappio Orift ographico di&um. . 89 


- rumque diftantia ab animalculi robore et variis cafibus de- 


pendet. | 
Tab. 1. fig. 2. P, eundem forfan Nautilum, qui in 
nov. act. Havn. I. p. 368. füb fig. 1. a. b. c. defcriptum et de- 


pictum vidimus, exhibet; fin geniculi, ut fufpicari licet, 


fint deleti, etiam idem fit, quem , melius fervatum, in 
"Tab. 2. fig. 17. T. Z. et fab. XH. fig. Z. Z. R. SOLDANUS 
monítravit; et hicce, ad quem fig. 5. F2. fab. 1. R. SOL- 


ADANI etiam pertineat, Nautilus czifpus LINNAEL eft. 


Tab. x. fip. 10. .N. nucleus, et fab. 2. fig. 20. D. E, 
fis. 22. FI. L, fip.23.. K. L. fig. 25. O. P, fig. 26. O. R, 
denique fab. 7. fig. XX. TT, ut variantes diverfaque aetate, 


ad Nautilum Beccarii numerandae funt, : 


Tab. 2. fig. 15. T. an Serpulae, et fig. 16. 77. .X. Echi- 


- mi, fab. 3. fig. 24. M. IN. affimilantls, cujusdam pulluli? 


Tab. 4. fip. 33. F,' eollata cum Echinitis fzvogineis, de 


quibus KLEINII Difpof" Echinoderm. ed. a LESKE, con- 


feratur, eidem generi minime diffimilis eft: alias, Millepo- 
rae poris contiguis angulatis ( Differt. de Corall. Balt. et 
Berlin, Gefellích, Schriften Vol..3. p, 152.) fruftulum efle. 


Tab. 2. fip. 35. I. an Pifolithus? : 
— "Tab. 2. fig. 36: K. L. Nucleus Helicis a/girae? - 
Tab. s. fig. 37. M. O. P, fig. 40. X. Nautilus Rapha- 


fiflrum LUNN., mihi Orthocera Raphaniftrum: Te[la conico- 


fufiformi , articulis fubtorofis fiviis elevatis duodenis; [iphone 


cenírali. | TUM 

Tab. 5. fig. IN. Nautili ob/iqui LINN. fragmentum. 
— Gualtieri Ind. t. 19. £. N. | 
"Martini conch, Cab. T. p. 39. b. p. r. f. H. 


—— Mihi Orthocera obliqua: Tefla reHo-fubarcuata, lineari 
. garum attenuata, aríiculis longitudinaliter oblique multifiria- 


"ut 


A iis; fiphone centrali. 


App. N, A8. Phyf, Bed, T. VIII, m Tab. 


a^ VET 


9o : | Tluftátiones in Opus egregium. 


Tab. 5. fig. 39. S. ek tab. 6. jig. 42. E, ni fallor Ortho- 
cera armilla: "lejla teretí attenuata, apice incurvato - [pirali 
latere altero prominulo, altero unbilicato; articulis zloboft lae- . 
vibus , apertura laterali , dicenda eft: | | 


Klein meth. p. 28. t. p. 44- fig. duae ultimae ibid, 
fig. A. B. 

At. Gedan. 2. p. 47. t. 1. f. a. b. | 

Spengler a&t. nov. Havn. 1. p. 382. t. 2. f. 10. d —f. 


In ftatu naturali apice fpirali et gaudens, et deftituta, inve- 
nitur. Exemplar huiusce ípeciei giganteum , pollicum 2; 
longitudine, craffineque proportionata, petrificatum in la- 
pide calcario grifeo Gothlandico poffideo: fpira quidem de- 
perdita eft, fed foveola cui fpira in lapide infederat, exiften- - 
tiam ejusdem tamen monftrat. Rariffimum fi non unicum 
hocce Petrificatum, llluftriff. D. Baro de SEGEBADEN , 
Ducis locum tenens, ordinis enfiferi Commendator et Pro- 
vinciae Gothlandicae a, h. Gubernator, perbenigne mihi 
procuravit, od 
Tab. 5. fiv. 39. T, fab. 6. fig. 43. F. G. K. L. et fab. 19. 
fio. 92. Z. Teftae variantes vel unico vel pluribus articulis 
 conftantes Nautili ( mihi . Orthocerae ) raZiculae LINN. 
funt, quarum characterem fpecificum adnotavimus fequen- 
tem: "Tefla oblonga attenuata , articulis torofis globofo- 
obp yriformibus , glabris. | DM 
Plancus Cap. 6. t. 1. £. S, A— C. 
Ledermüller aug. ergótz, p. 8. t. 4« frr, $, p. 37. 
t. 8. f. e. Hà | | 
/ Martini conch, cab. 1. p. 38, t. p, f- f. G. G. g. 
Articuli folitarii hujufce fpeciei, aut e Teftis difrupti funt 
adultioribus, aut ipfam. notant infantiam, omnes etenim 
OQrthocerae unico tàntum Teftae articulo gignuntur. Arti- 
2l | culi 


Saopio Orittographico dicum, .. OX 


culi deinde ab animalculo fecundum ipfius incrementum 
ufumque oeconomicum multiplicantur. Sipho quoad maxi- 
mam partem corpus animalculi vermiculiforme, vel caudam 
ipfius, excipit, articulus vero fupremus corporis folummodo 
parti fuperiori cum Tentaculis condendae infervit; reliqui 


- autem articuli, ut derelicti et claufi nulloque gaudentes adi- 


tu, infuper vacui funt, 


Orthoceram armillam radiculamque Siphone effe deftitu- 
tas, anfa mihi eft opinari. Animalcula haecce ergo unicum 
tantum articulum "leftae tota inhabitant, quas ob caufas 
» propria, una cum Tefta, ftructura fint et proprium prae- 
—. ftent genus, cujus nomen ríhrocenae proponere volumus, 


Ex jamjam dictis multum non aberrare fpero, fin dixe- 


7. rim, quod omnes figurae Soldanianae O. P. Q. R. S. in 


E Uab..6,- T. V. X. T. Z. A. B.intab. 7, et V. X.in fab. xg. 
— articulos aut folitarios aut concretos Orthocerae 1l. Arthroce- 
nae radiculae, avmillae aut. Rapifiri (de qua infra) crufta 
calcarea ochraceave p. m, obductos , notent. | 
Tab. 5. fig. 41. V7. ef tab. 6. fig. 43. F. maris flu&u de- 
terfae, a LINNAEO ni fallor nomine Nautili Raphani de- 
fignantur. Mihi harum funt nomen et character: Orthocera 
- Rapbanus: Tefta oblonga attenuata, articulis torofis flriis ele- 
"watis faepius fedenis; fmphone fublaterali. Synonyma vero a 
»LINNAEO in Syft. Nat. adjecta huic fpeciei nullo modo 
'* conveniunt, | 
Tab. 5.fig. 4T. Z. M. D.C. D, tab. 6. fiv. 43. FH, ef 
fab. 8. fig. 46. C. C. Nautilum Rapifirum LINN, ejusdem- - 
que varietates reprefentant, | 


Plancus cap. 7. t. 1. f. 6. G. MES 
Klein meth, oftr. p. 28. t. pag. 44, fig. antepenult. 
Gualtieri Ind. t, 19, £, L— M. 


m 2 Leder- 


92 Illuftvatiories in Opus egrepium 


t AT f. EF. | 
"Martini conch. cab. r. p. 34. t. p. I. f£. A— C. 
Mihi Orthocera vel Arthrocena RAapifirum: "Tefta attenuato- - 
conica, articulis £orofis fubglobofis , firiis elevatis duodenis; 
fiphone centrali. | ? : 
Tab. 6. fig. 44. /M. NM. vere Nautili Leguminis LiN- 
NAE) funt; fpecimina etenim (ine ulla deterfione poffideo, - 
quae omni carent ftria longitudinali: alia iterum quae p. m. 
longitudinaliter flriata ftris per totam Teftae longitudinem . 
integris vel dimidiaris. Nomen hujufce fpeciei mihi eft Or- 
thocerae Leguminis: Tefla fublanceolata bimarginata olabra 
(quibusdam p. m. longitudinaliter ftriata) , articulis demiffis , 
geniculis elatioribus , obliquis; fiphone laterali ( utrinque? ). 
Plancus cap. 8. t. x. f. 7. ! on : 
Gualtieri t. 19. f. P, P. Z. 
— Ledermüller l. c. p. 18. t. 8. f. g. 
2 "Martini l. p. 36. t. p. 1. £. E. e. F. | 
Et hujufce fpeciminis gigante, 4. pollicum longitudine, pe- 
trificato licet et typolithico, me etiam delectavit femel Goth- 
landia. | ! p 
Tab. 7. fig. 46. €. eb fab. 14. fig. 74. $. T. Orthoceram | 
meam Pupam exprimit: Tefla comprefja Jubovali ancipiti, 
firiis transuerfis elevatis dilantibus arcuaíts, faepius alterna- 
fim jefe oblique quafi fecamiibusi [iphone centrali compre[Jo. - 
Nullo ab Auctore, praeter R. D. D. soLDANI1, adhuc fingu- - 
lare hocce fpecimen memoratum i fuit, | ^n 
. . Tab. 8, fig. 47. G. LiNNaEO ignota quidem fpecies, V 
congener tamen Serpulae ejus fezinu/o dicto, Ob magnam 
Serpularum generis numerofitatem , cujus viginti quinque 
fpecies mihi duduin funt coguitae, praefertim vero ob pro- . 
! | pnram | 


Ledermüller aug. ergótz. p. 8. t. 4.f. X. anter. p. 17. 


Saggio Orittographico. diclum... - .« — 93 


priam-animaleuli oeconomiem, novum condendum eft ge- 
- mus, quod ex mente B. D. soLDANI atque LINNAEI, quum 
3 frumentum f. feminulum referat, Szfomojam nuncupare liceat, 
E- Sequens deinde extat character genericus: Tefla ovalis auf 
—. deretiufcula fubflexuofa, faepius in orbiculum fubfpiralem aufra- 
--— Bibus, e tubulis interrupte compofitis , irregularibus conglome- 
— sw4ía.. Praedicta ergo figura Sitomojam exhibet /friatam: 
— JTefla difiiche fiviata. bs piiditig ; 
— ^7 Tab. 9. fig. FH. I, et fig. 49. K. L. /M. Sitomoja fit 
- ecanaliculaía : —"Wefla flriis canaliculisque | longitudinalibus 
-. molafa. iron Mes dg | | 


2 
Id 


A 


Á 


. Tab. o. fig. T. P, Serpula feminulum tiNwAE: eft, no- 
bis Sitomoja Jeminulum: "Tefla laevi. Plurimi Teftaceologiae 
Scriptores hancce praeferüm fpeciem meminerunt, —— 


D Ut character generis S/fomojae et quoad partem animal- 
— uli ejusdem oeconomia magis elucefcat, adpofifam contem- 
v plari libeat figuram : 


—— 4. animalculi primordium 1. ipfa infantia quoad "Teftam te- 
reti-ovalem eft, apertura inferius fita. Animaleulo magis 

— magisque crefcente, domuncula haec ob anguíliam tandem 
— jinutilis fi. Pro fundamento tamen fervit animalculo, quod 
-. fibi fuper illum Tubulum £. majoris capacitatis, apertura fu- 

-. perius gaudentem , exftruit, Tubulum huncce, fundamento 
- adnexum elliptico, etiam flexuofum f; incurvatum fieri ne- 

— ceffe eft. Pari deinde racione, urgente alia neceffitate, Tu- 
| Ba | im 3 bulus 


94 lllufivationes in M eprepium füczfó ritlograplico efc. 


bulus ab animalculo conficitur novus fecundum c., cujus 
apertura deorfum, alterumque ad latus aedificii, verfa, in 
icone confpici quidem nequit, novo autem Tubulo veteris 
et derelicti aperturam animalculum faepius claudit. Hocce 
modo Tubuli etiam infequentes Z. e. , lateraliteraut verticaliter 
derelictis adglutinati, totaque conglomeratio, p. m. vel raro 
regulariter tandem paratur. Rariffime ergo, nequidem fine 
violenta caufa periculi l. mortis, fubuli Sitomojarum fimplices 
feparati vel incompofiti inveniuntur.. WALKER, cujus.opuf- 
culum de Teft. minut. Sandvicenf. mihi ad manus non eft, 

et fimplicia et compofita variarum fpecimina Sitomojarum 
tab. 1. f. 6. 8- 12. et 15. delineavit. | 


M, 


Holmia Erlangam miff, d, 9. Nov. 
1790. 


MESE REP Oe C 


- JUSTI 


-JUSTI CHRISTIANI HENRICI HEYERI 
DN DE. s 
/.— MINERA PLUMBI 
CARINTHIACA 
MOLYBDAENAE ACIDO MINERALISATA. 


MONITUM. 


-— 


Paulo antecedentem traftationem, quam transmiferat clar, HEYERUS, ut No« 


vis Noftris. Ais infiveretur , fuo tempore, Bibliopolae, cum aliis imprimen- 
dis, viteiradidi, PF erum inopinato poflea accidit, ut ea revocavetur, at- 
qué nova elaborato ramüsimitteréetus, — Hunui cl. HEYERI petito ,' ac ftatim 
Norimbergam feripf , ut prius fipecimen feponeretur, et hoc novum, ejus loco, 
imprimeretur, — 4t nunciabatur mihi, integram ditam tra&ationem. jam 
effe typis exferiptam , ni££ fi ne infi igni dammgo , ei Juimtibus, iam impenfi s, pla- 
gulas , jam impreffas, gioffe Idelevi!— Dubius! primo haefi , quid dic noviter 
faciendum fi£ , cum. fa&a , infeRia fieri, nequeant! nterim, cum  confidera- 
rem , non a. chara&ere boni viri effe alienum , fenteutiam fuam , pro re nata, 
mutare ; ratus fui, £urare ,- ut. eliam sova haer elaboratio typis naandaretur, 
Forte benevoli le&ores inde iride unde collatis binis his impre[fs , 7udi- 
care poterunt , quaenam valeant meditationes , diverfis temporibus. inflitutae , 
qualisque fententia ipfis magis arrideat, — Serib, Erlangae d, XI, Mart, 
1791, | | 


DELIUS, 


* 
N ^ 


» *1 
!a 


» 11. 


» 


07 


Ys 


uantum fcio, Z4cidum id metallicum, quod /Mol35- 
Nw daenae inhaeret, nondum in aliis mineralibus: eft reper- 


"tum, ac in ' 7Molybdaena: ipa, fi excipio, quod celeberr. 


BERGMANNUS in minera Jolari JVagjagenfi/ "Tranfylvaniae, 


-ihoe ineffe putet, de quo vero futura expérimenta certiora 
-atferent. :"Mineralogis igitur non. contemnendum videbitur, 
1i hifce paucis enarro, me hoc acidum etiam 7n fpeciminibus 
| "duobus miaerarum plumbi Carinthiae reperiffe, e quibus pate- 
— M bit, acidum: illud, ficut | Arfenicum,- Sulphur, et nonnulla 
-" -acida mineralia, metallis!mineralifándis infervire, ..Celeberr, 
-MWAuf:quidem iam has: mineras defcripüt, fed viam, eas mi- 


neralifandi, nondum detexit. 
, Sed nune de experimentis ipfis, 
s 


Minera prima, quam. his deftinaveram, fub título: 
Bleyfpaí 2us Bleyherg, in. Cárbthen, mihi miffa, conftabat 


1 


.ex tabulis tenuibus, quadrangularibus parallelipedis, faepe 
"etiam fexangularibus, magnitudine quartae partis pollicis, 
— majoribus tamen quibusdam, quibusdam minoribus, Inter- . 
— "erant etiatn, quae perfecti cubi videbantur. ' Color.erat ex 


— *einereo ochroleucus; adhaerebant autem Calci durae, eius- 


(x 


5 


ME 
ts 
j 


.dem coloris, Intus cryftalla erant lucida, cinerea, fplen- 
. dore vivido. iras | « 


Gravitas fpecifica erat, 4,. 7. | | 
Per fé ante. tubulum .ferruminatorium plumbum ex ea 


Hercynia, ftatim efficiunt. | 
- epp. N. AG, Phuf, Med, T. VIL. E E Cum 


.— redire nolebat, quod alias fruftula Spathi albi plumbi, ex 


98 | — Deminera plumbi Carintbiaca , 


Cum. alcali minerali. contta ftatim. reducebatur; quod 
experimentum mihi jam monftrabat, mineram hanc non effe 
Spathum plumbeum, vulgare , five per acidum aereum 
plumbum mineralifatumt, ^ 

Nonnulla cryítalla per fe leniter calcinat a non decrepita- 
bant, fed cantum fiebdnt friabiliora. 

Cumt aere dephlogifticato in càrbone non  defaltabat, 
"quando autenr tenebatur alio carbone, abibat i in: 1 fcoriam r- 
biginofam, slobulis plumbeis mixtam, —. . 

Cum pauxillo Boracis fundebatur ;. parierémy dephlogi- 
fticatum , i1 fcoriam;vitream albam, cum ;globulis metal 
licis. 

Cun ÁÍcali minerali in fcoriam rubiginofam, ; cuni. glo- 
ulis plumbeis; carbo.erat luteo. colore cin&tus; abies 

Cum Sale microcofmico in fcóriam;vitream: iimiaíeino: ; 
fam, ii qua, cum fricaretur, nullum. bissttn erat .con-- 
fpiciendun. in19t 

Terreftre huius minerae nec D auenctat. per, fe nec 
cum Borace, fiebat friabilius , Borax autem a carbone ini- 


bibeb atur, 


/ 


g M M 

| Cum ex forma cryftallorum, cubicae eppropinquah- 
, tium, concluderem , Salis acidum ineffe, antea mihi parare 
diudebam purum..Alcali minerale, cui fimul inhaereret Phlo- 

zifton,-quod tamen . praecipue. nihil continetet de Salis, et 
"Vitrioli acido. | 1d via breviffima.me obrenturum judicabam, 
.fi Saccharuni Saturni cum 5ale mirabili puro mifcerem; pro- 
videbam autem, fof», ut tantilla niodo portiuncuta Sacchari : 
Saturni potius füpereffet, ae quid acidi vitriolici acciperem, - 
Virriolum Saturni poftquam per filtrum fepatarum et aqua 
*édülcatum erat, evaporabam colaturam. leni celore ad fit» 


5, &icaceng. : j 


"oc 


cum ol »bdaenae acido miner alifata, | 09 


8. 4. 

E Hujus Aleali mineralis acetati $. 4, unciae uni mifcebam 
— tantundem minerae meae pulverifatae, et in tegulo tecto 
|J ponebam in ignem. candentem. Simulae maffa incipiebat 
- «andefcere, etiam flagrare cum flamma coepit. . (Quod 
mihi argumentum effe videtur, Saccharum Saturni non, ut 
Bresse creditur, cum aceto  deflillato, fed potius crudo, 
. parari, nam etfi Sal candidiffimum erat, alterum tamen ex- 
perimentum docet, non mineram, fed Phlogiffon potius 
aceti defiagrationem effeciffe.) Poft deflagraüonem ignem 
. augebam usque ad liquefactionem; non liquide quidem, in- 
- ftar aquae, maffa mea fluebat, attamen bene effundi poterat, 
-- Poft refrigerationem materia ex fufco nigrefcebat. 


; JENA 

Et materiam effufam, ($.4.) et tegulum aqua fuper. 
- fundebam. Aqua viridefcebat; celerioris folutionis caufa in 
loco calido pofita, folutio colorem egregium hyalinum acci- 
piebat, qui refrigefcendo paululum decolorabatur.  Poftdif- 
- folutionem, et teguli elotionem, folutio per filtrum traiicie- 
batur; refiduum, in filro remanens, et a: falinis partibus 
1- liberatum, nigrum erat et impletum globulis plumbi, quos 
non feparabam, Liquidum filtratum defignabamlittera ( A). 


E $. 6, 
! Refidnum: C$. 5.) una eum charta mifcebatur iterum 
3 cüm uncia una Salis ( $. 3.). defcripti, et fucceffive, ficut 
- prima vice, igni fuforio fübjiciebatur. Flamma redibat, 
- Materia liquefasta, effafa et falibus elotis, quorum folutio- 
mem filtratam.littera (B)  defignabam, inveniebatur in re- 
- fiduo, quod adhuc atrum erat, Regulus plumbeus , qui, 
- eum. nonnullis globulis minoribus, drachmas tres et grana 
. fedecim habebat, 


e. NDA n2. $. 7 


Lors NO Me oA ef. D RSEN 


9 ne gilapesapu iP" a ; i 


wt usn dbadiccin " wen - 


à px. 
" di iir AAT Lol 
di d 
eed se» Meses 


oo  uDemineia plumbi Carinfhiaca, -.- 
| (0$ 


dii fcirem ; an in refiduo ($. 6.) adhue. pfdnbüs ünfit, 
iud candefaciebam. . Nullum plumbum reducebatür; omne 
. pótius in pulverem lutefcentem mutabatur, quo febum de- 
flagrabam et admifeebam femiunciam Salis Tartari. Et cum 
hoc iterum liqueféeitfem, poftquam effufa maffa in aqua erat 


foluta; reperiebantur adhuc grana quadraginta duof plumbi.: 


Etiaíi inhaerebant tegulo nonnulli globuli, qui feparationi - 


refiftebant; et grand duo pondere efficere - Mte cus Li- 


quidum filtratum defignabam littera ( C ). 


OERESCEE 


 Refidudi ts. 7.) ín filtro remánens et elotum; état 
atrum, Candefaciebam; quo facto colorem acquirebat luci- 
dum fufcum. Cum füperinfunderetur acidum Nitri et in 
loco calido teponeretur, omnia in mucileginem fufcam mu- 
tabantur. aec aqua diluebatur, percolabatur, remanentia 
vero mucilaginea iterum tamdiu cum Nitri- acido! digereban- 
tur, donec mucilago albefceret, Solutio haec, cum priori: 


mixta, littera (D) defignabatur. "Mucilago vero áblutg;. 


exficcata et candéfacta, pulvis fiebat craffüs, poridere feptem- 
decim grana habens, qui nil nifi filicea terra erat; -Haud'ne- 


gaverim hanc terram, repetita uractatione ex tegulo par« 


tim folutam efle. 


, Cum áetdo vittiolico ex iind D ($. 8.5 nihil ftatim 
praecipitabatur , igitur neque plumbum, neque ponderofa 


terra inerat. Cun Spiritu. Salis 'Ammoriidci cauftico contra : 
praecipitàbátur mucilago fubfufea, quae edulcata, ficcata et 


candefacta pondere grana quatuordecini habebat; et inftituta 
ulteriori difquifittone ex granis fex térrae aluminis, et octo! 


calcis martis, compoílta reperiebatur, Ex liquore feparato | 
nt « cum | 


l P 


w^ 


vtt ng -- " 


: cum'molybdaenae acido mineralifata. IOI 
4 cum Alcali minerali- adhuc feparabatur terra calcarea quae 
- . ealeinata quadraginta et feptem grana pondere habebat. 


$. 10. 


Solutio falina A ($. 5.).folutionem Argenti, et Mer- 
curi vivi, candidam quidem  praecipitabat ,. praecipitatum 
vero in acido nitri rediflolvebatur. Eodem modo et fedi- 
- mentum .íolutionis terrae ponderofae in acido falis, per copio- 
- fius acidumfíàlis, rediffolvebatur. Pauxillum quoque evapo- 
-  gabatur,: ubi maífa remanebat unctuofa, quae cryftallos di- 
ftinctos non dabat, Solutio B contra dabat cryftallos irre- 
gulares, ut tamen cum cryftallis alcali mineralis aliquid fimi- 
litudinis haberent. legitur nec acidum falis, nec vitriolicum, 
7  jinerit; me autem exípectatio mea fefellerat, Nunc tenta- 
—-- bam, an per acida nihil praecipitaretur? Sed nec. nitri nec - 
— falis cum acido feparabatur aliquid ; mixtum, vero cum. am- 
— bobus egregium colorem citrinum accipiebat, .Cum acido 
-  vitriolico primo viridefcebat, cumque faturata effet, autcum 
fortaffe acidum fuperabundaret, colorem faturatum viridem 
accipiebat; praecipitabatur autem nunc etiam nihil. Cum 
2. vero exigua haec, quae tentando.acquifiveram, evaporarem ; 
2 feparabatur ex folutione cum nitri et falis acido pulvis citri- 
— fus, qui mihi primo character acidi Wolfram etie videbatur, 
." exilla vero, cum vitriolico, pulvis ex luteo vireíceris, 2^ 


xiobis EUN e RI 
Parva haec per tentamina cum cognoviffem ,. quomodo 
—. folutio mea tractanda fit; liquidum A. B. C, faturabam acido 
— vitriolico. A primo lutefcebat, poft faturationem vero ac- 
—— quirebàt- colorem luteo-virefcentem 5. B: moX diluto tolore 
'— hyalino gaudebat, poft faturationem pulchro citrino;.C tan- 
tum in fine faturationis monftrabat exiguum colorem viridem, 
— Solutiones omnes leni calore-evapotabantur, | In folutione 
— — & femel poft refrigerationem exiftebant egregiae eniti aute 
Nest. i0 ad rides 


102 - De minera plumbi Carinthiaca, . 


rides falis mirabilis, füb quibus tamen nullum fedimentum 
reperiebatur, ergo omnes ad ficcitatem usque evaporaban- 
tur. A.et B, nune facta erant maffa falina injucunde viridis, 
quae maculas oftendebat lutefcentes; C, cryftallifata erat in 
tartarum vitriolatum regularem, Mer 


$. I2, 


His maffis falinis (C$. 1r.) fuperinfundebatur aqua, 
De A et B remanebat pulvis fordide virefcens, Ambae uni 
filtro infundebantur, et folutiones uno tempore iterum eva- 
porabantur, et cum ficcatae effent, in tegulo ferventer ca- 
lefiebant quidem, fed non candefiebant. Poft folutionem 
remanebat fimilis pulvis, liquidum vero femper adhuc viri- 
de erat, Eam ob rem maffa falina, iterum ficcata, tamdiu 
leviter candefiebat, donec color viridis in rubiginofum mu- 
taretur, NNunc remanebat, facta diffolutione, ingens copia 
pulveris rubiginofi, qui, cum omni praecedente, inuno filtro 
collocatus, aqua ablutus et in aere ficcatus, grana nonaginta 
et octo efficiebat, | To 


$, 18. 


Tartarus vitriolatus ex liquido C, (S, r1.) etiam aqua 
fuperinfundebatur. | Remanebat aliqua mucilago albida, 
quae abluta et ficcata grana. quatuor cum dimidio habebat, . 
Separatum liquidum nunc nihil amplius (acidi) videbatur - 
continere, et ob eam rem defundebatur, — | 


3 5, 14s | 
Cum liquido remanente falino ex A et B ( $. 12.), quod 
non amplius viride, fed lutefcens erat, fpectaculum mihi 
cogitabam parare, quod olim jam me et alios valde delecta- 
. verat, Ex Japide ponderofo et W'olframo examinato nempe 
funile liquidum obtinueram, ex quo, quantum pu , 
epa- 


di cuim ino] ybdaenae acido tinevalifata, 103 


.feparaveram acidum Wolframi; de quo alio loco. fcripfi. *) 

Jam hoc lixivium, uttuhnc, tànta agite quantitate diluebam, 
- .ut ampulla menfurae ünius.usque ad collum impleretur, cui 
^ «adhuc aliquid acidi vitriolici addebam,. Huicliquido infere- 
-. bam filum pendens ferteum, et cum voluptate fpectabam, 
— quomodo filo mox particulae virides, mufcum imitantes, 
- .fafciatim adhaerefcerent, mox totae nubes fe aggteparent, 
- (Poft fex circiter horas jam dimidia ampulla defuper viridis 
- gerat, poft duodecim autem ampulla tota, pelluciditate amif- 
E fa,-atrocaerulea. Poft diem tertium ferrum exedi coeperat, 
- .QCum veto effervefcentia effet finita, folutio fenfim fenfim- 
.que fufca fiebat, filum erat. corrofum, ligamentum .vero, 
- sex quo pendebat, erat atrocaeruleum, pars vero illius extra 
- .ampullam fale caeruleo alboque obducta, . In fundo erat ali- 
-. quid praecipitatum, a quo liquidum defundebatur ;. praecipi- 
- tatum vero atrum flofculofum colligebatur, edulcorabatur et 
fiecabatut , fuper carbonem cum 4ere dephlopiflicato ex 
— mapnefio liquefiebat, . Liquefiebat autem difficulter, nam 
— opus fere erat unciis duodecim. . Reítabat fubftantia: cine. 
— fea pulverofa, ex qua magnes attrabebat pulvifculumi. . Alía 
- ànde portio cum pauxillo gummi Sandaracae mifcebatur, et 
7 .eodem modo liquefiebat, quod. nunc cum unciis circiter octo 
7 fuccedebat. - In carbone reperiebatur granum fimile fcoriae 
7 ferri, .quod per iicrofcopium- erat. fplendens, caeruleuni et 


; 
11 


LE 


2 ftiasum, inftar Antümoni.fed nec integrum, nec difiu- 
— ptum, a magnete attrahebatur. «i sos 0 
E í A "D (act RN zu 


—*-— -[n-$. ro. dixi, me credidiffe; minera eant . acido 
-MAolfrana mineralifatam effe, fed experimenta pofteriora me 
-3éocuerunt, illud^non etie acidum W'oljvamicum j: fed potius 
— *4cidum JMolybdaenae; Nam etfi Calx ; fewactduni noftrum 

ded " 2, Ups in 


s 
| 
| 
| 


| 


"e r*), Tafchenbüch für Scheidekünftler und Apoth. 1788, pag. 145, ete, 


.104 De minera Plhnibi Carinthiaca, i 


in filtro ficcatum, rion in màáffam cryftallinam réditéi uti hoc 
.in inquifitione Molybdaenae obfervavi, fed in forma pulve- 
ris remanfit, et cum nitri et falis acido digeftum, non colo- 
..rem caeruleum, fed potius citrinum accepit, quod charácter 
acidi Wolframi effet, attamien repetita digeftione cum acido 
falis, fi acidum evaporatum tere erat; colorem affumebat in 
fuperficie in viridem fpectantem, qui vero, poft refrigera- - 
üonem in vitro non tecto, fenfim fenfimque in.caeruléum : 
vertebatur. Porro calx noftra vitrum Boracis in fluore non - 
tingebat caeruleo colore, fed vitro: color fuus albus confifte- 
bat. Denique calx noftra, per fe;.-in tegulo leni igne calci- 
nata, fluebat, et in maífam cryftailinam redibat, ^ Tegulum 
tingebat citrino, ubi vero particulae marciales, . caerulefcente 
-colore, | Ergo mihi nullum dubium remanft, acidum Hh 
Iybdaenae ello, | 


S. t6. : | jr 


 sBgetigdin hoc experimentum itaque accepi. ex uncia -— 

una hujus minerae, et quidem fecundum Mg 
0 008. 76. 7, unciam dimidiam Plumbi MR 
12. I3. drachmam unam et grana: quadraginta | 

| quatuor cum dimidio: acidi Wo SA ; 


ABu 


tac ^" : | 
9. quadraginta et feptem: grana Cacis, aere ; 
| | deftitutae:' : "tes. 
8. grana feptemdecim terrde filiceae- ^ ^. a8) i 
9. — octo calcis Mattis | 


— fex tetrde Aluminis 


Fiunt: Uncia femis,. drachmae tres et grünum. dimidium. . É 


De qua fumma fortaffe fübtrahendae fünt terra: filicea,. et. 
Aluminis, ex tegülo quippe verifimiliter. extractae, : Quod | 
deeft; cum aqua effundebatur. Calcarea terra àdhaerere | 
potuit terreftri, ficut et Mars maximam aea 


$ r7 


T7? T MP 2 ". 
a yeh gie I Y 
*UNY - 


cum tolybdaenae. acido tinerálifala. T 


Ev sr $. 17. 


In experimento jam narrato verifimillimum mihi erat, 
34ne non omne acidum accepiffe, nec methodum illam effe 
facillimam ; fed alteram , quae mihi etiam ad acidum ex 
Wolframo, et lapide ponderofo , obtinendum commodiffima 
fuit, efle praeferendum, ut fcilicet talia cum aequalibus par- 
tibus alcali vegetabilis liquefiant,  Poteram adhuc drachmas 
quinque hujus minerae ad hune ufüm adhibere, (tantum 
enim pulverisinihi fupererat) has itaque cum anaticd por- 
tione Salis Tartari miícebam, et in tegulo igni candenti im- 
p Materia nec deflagrabat , nec effervefcebat, fed 
brevi tranquilla fluebat. Nunc efrundebatur, et cum aqua 
folvebatur.  Remanebat albidum fedimentum in ochroleu- 
cum fpectans, quod ficcarum denuo, cum uncia dimidia Salis 
Tartari liquefiebat, Refiduum, cum quantitatem plumbi 


 fcirem, etterras noffem, non amplius inquifivi, 


$. 18. 
 Lixivia vero $. 17. acido nitri faturabantur, (Eligebam 


- hóc, quia nitrum regeneratum exigua quantitate aquae facile 


folvitur, experientia autem prioribus experimentis me do- 
cuerat, hoc acidum in ftatu illo, quo adhuc cum aliis falibus 
mixtum, et nondum ficcatum eft, facile refolvi, contra ve- 
ro folutioni in aqua magis refiftere, filiberum falinis partibus 


- candefactum fit; lixivia inde ambo lutefcebant; illo tantum - 


difcrimine, quod lixivium primae folutionis cum prima gutta 


-— 8cidi turbabatur, fecundae vero, non nifi paulo ante fatura- 


tionem, et perparum. ex illo praecipitabatur. Quamquam 
etiam primum femper iterum pellucidum fiebat, usque dum 


— Sal alcali non amplius in acido Molybdaenae vim fuam pro- 


bare poflet. Sedimentum ex ambobus in unum filtrum col- 
ligebatur, et aqua ablutum aere exficcabatur, Album erat, 


. pondere granorum fexaginta et novem, 
Lortupp. N. A8, Phu. Med, TAVII, —-. 0 $. 19. 


1000 — Die; minera plumbi Garintliiaen y. 
$. I9 


XALiLiLhliAl 


 $ ar 


Acidinoftri, quod hac methodo acceperam, pro pore 
tione multo erat plus, quam quod primo experimento ; .quo« 
niam ex his quinque drachmis grana nonaginta novem. 
($. I8. 19.) acquifiveram. ! 


MES Nr? 


Aliquid hujus mineráe etiam cum acido vitriolico diluto 
aliquamdiu digefferam; qua operatione partes aquofae evaz 
porabant. Concentratum liquidum nunc accipiebat colorém 
excellentiffimum caetuleum, quod, pauca aqua dilutum, mul» - 
tas per hebdomadas fine mutatione pulcherrimi coloris ftetit, 
Perfundebam per chartam emporeticam albam, quae etfi 
inde friabilior fiebat, tamen et ficca manebat caerulea. 
Refiduum album nolebat caerulefcere, novo cum acido 

! | | idis vitr1o- 


: cum molybdaenaé acido mineralifata, ' 16j 


vitriolico; viridefcebat, . Ha&enus mihi nondum contigit, 
ut ex illo colorem caeruleum durabilem in forma ficca ob- 
tinerem, M noun 

itii $ 23. 

J Venio nunc ad experimenta. illa, quae cum 4//a minera - 
plumbi inftitui; quam füb nomine: I ürflicher Bleyfpath aus 
Villach, in Cürnthen, acceperam, Confiftebat ex parvis 
cryftallis cubicis regularibus partim oblongis, magnitudine 
lineae, et minofibus; color erat ficut praecedentis, cohae- 

rebant autem per terrami pulverofam, coloris obfcurioris, 
- Calcem induratam non inveri. Aqua lavans terrena feparare 
-. fludebam, quam poft. REPRE, PAURA. tantum qu 
l Teünebam., 


23 


A ; s. i » 

Gravitas fpecifica erat:- 55922: 

:— Igni candenti leni expofita diffijiebat, et pulverem craf- 
fiusculum, colore paulo obfcuriori; reddebat. 

Ante tubulum ferruminatorium difrumpebatur , addito 
alcali minerali plumbum continuo reducebatur. 

DP In carbone, aeri dephlogifticato expofita, etiam ali- 
quoties defiliebat, poftea vero brevi liquefiebat, In carbo- 
ne erant nonnulli globuli plumbi, colore iridis, carbo autem 
citrino obduéctus erat.-;.. ^ 
3 Fruftulo, cum. borace. Jiquefa&to, plumbum celeriter 
redu&um. eft, Borax forma vitrei atri pone jacebat, carbo 
insirtacmus erat colore purpureo. ^ - 

. Fruftulum, ;eum alcali minerali aeri illi expofitum , da- 
bat fcoriam rubiginofam cum albo mixtam, inqua plumbum 
in globulis, erat, 

Fruftulum,. cum Sale microcofmico, fcoriam dabat al 
p impellucidam , cum maculis nonnullis rubiginofis, 

Oo 2 Carbo 


1008 ^ — «De miuéra plumbi Carinihiaca , 5. 


Carbo Pre erát. colore albó ; Plutubuts tedactum nón 
reperiebam. . ; " üy ) 


$ 25. 

De his cryftallis puris: (S. 23.) pulverifabam unciam, 
cum: anatica portione Salis Tartari, et in tegulo ponebam in 
igne candente, ubi mox maffa tranquilla fluebat. .. Effufa et 
refrigerata àccipiébat. colorem bellum fulphureum, in fundo 
tamen fufcum; cujus caufa erat calx plumbi, quae ob gra- . 
vitatem majorem fundum petierat, et figuram cryftallinam 
coloremque Lithargyrii oftendebat. Ir deftillata aqua maffa 
mox folvebatur, folutio per filtrum treiiciebatur, Liquor em 
filtratum nominabarn littera E; cui etiam mifcebatur illud, 
quod per 'élotiónem tegüli de liquido edulcato- obtinueram. - 
In refiduo inveniebam globulum Saturni, quem feparavi, 


$26. 


Refiduum in filtro *femanens- ($./25,). liquefaciebam 
iterum cüm 'dráchmis- fex Salis Tartari; efrufam -maffam 1u- 
team tractabamni, M | roten et cc falinum de: 
fignabam littera Ri; 


"d 
| ^ 


$ a2. 

Refiduemi C $. 26.) permifecbam cum leid "T" ét 
Sale Tartari, quam mixtüram ifi eundem tegulümi immitte: 
bam, et igrii imponebam. Poftquam pingüedo deflaprave: 
rat, ignem fuforium-dabam, donec tranquilla fluebat, Ef- 
fundebam materiam, et folvebam Sal in aqua, ' Reperieban- 
tur globi Saturni, qui cumi illo; quen (ex $.25.) obtitiue- 
ram, drachmas tres et graná quinquaginta duo efficiebant, 
Lixivium falinum filtro infundebaám, et refiduüni in illo re- 
yianens faepe aqua abluebam, —Liquorem filttatum, cum mi» 
hil nifi alcali retinere videretür, defundebam. j1 


$. Red 


cum mol ybdaénae acido minevalifata, 109 
$. 28. 


Refiduo ($. 27.5 in filtro remanenti nigrefcenti füper- 
infundebam ded nitri, cum quo effervefcebat; quod cum 
digererem, color obfcurus ftatim evanefcebat, et omnia, ex- 
cepta pauca mucilagine, diffolvebantur. Solutio, aqua di- 
luta, filtco immittebatur , ubi liquor lentiffime percolabatur. 
Mucilago remanens aqua abluebatur, tum ficcata et cande- 
facta habebat grana undecim, Mihi videbatur effe filex, ex 
tegulo folutus. . 


$ 20. 
Liquotem filtratum ($. 28.) tentabam cum acido vi- 
triolico, an vitriolum Saturni. indo praecipitaretur: fed per 
guttas nonnullas nihil praecipitabatur. "Tentabam nunc, an 
cum alcali phlogifticato fic dicto caerulefceret ; quod fiebat, 
Ergo tantum illius admifcebam, donec addito novo nullus co- 
lor caeruleus oriretur. . (INota mihi erat copia ferri illius, 
cujus et pondus mihi notabam.) Quam jucundo colore 
mixtio illa initio caerulefcebat, tam injucunda poftea fiebat, 
Praecipitatum per filtrum feparatum, ablutum, ficcstum et 
poftea candefaétum, luteo fufcum erat. Repetiebantur inillo 
adhuc nonnulli globuli Saturni. Ex pulverifato magnes grana 
"ovem calcis martis extrahebát, a quibus veto trià debent 
feparari, quàe in alcali phlogifticato inhaeferant. [ta tan- 
tum fex grana notari debent calcis Martis, a magnete at. 
trácta: Caetera erant globuli plumbi, pondere granorum 
trium cum femitle, 


| I 
J. Ut viderem, an in fluido ($. 39.) terrà calcarea infit, 
&ddebam oleum vitrioli, Separabantur etiam mox cryftalla 
tenuia, quae, poftquam cum liquore aliquos dies fteterant, 
à liuido per effufionem caute feparabantur, etiam cum exi- 
[*] 8 gua 


IIO De minera plumbi Carinthiaca, 


gua quantitate aquae abluebantur, tunc vehementius cande- 
facta pondere habebant grana duodecim cum dimidio, in qui- 
bus circiter quinque grana calcis, aere deflitutae, fuerunt, 
Fluidum nunc cum alcali minerali praecipitatum, quatuor 
adhuc et dimidium granum terrae aluminis dabat, quae can- 
defacta omnem humiditatem perdiderant., | 


6.81. 

Fluidum E (($.25.) turbabatur prima gutta acidi nitri, 
quae addebatur, Affurdebam tantum, usque dum nihil am- 
plius praecipitaretur, Quod praecipitabatur erat candidum: 
liquor autem accipiebat colorem magis magisque citrinum, - 
. quo propius ad punctum faturationis accedebat,  Praecipita- 
tum finebam confidere, tunc feparabam liquidum, fedimen- 
tum in filtro remanens aqua edulcabam, |Gaudebat egregio 
colore citrino. Verifimile eft, nimium de acido nitri fuiffe 
additum, unde colore citrino tinctum erat, Pondus ficcati 
erant drachmae duae et grana viginti tria, 


S. 32. 

Liquidum inde percolatum (($. 31.) cum aqua, ab 
edulcatione refidua, leni calore evaporabam, ubi mox pul- : 
Vis citrinus feponebatur. Liquidum evaporabam fere ad . 
ficcitatem; tunc aqua fuperinfufa in filtro colligebam adhuc. 
materiae citrinae grana viginti et feptem. | Liquidunr inde 
flltratum, interim repofitum, nominabo G, et ftatim plura . 
 deillo dicam. . ; | 


$. 33. | 
Liquidum F. ($. 26.) etiam nitri acido |faturabam; 
praecipitabatur demum aliquid, cum fere faturatum- eflet, 
Accipiebam inde, cum eo, quod per evaporationem' adhuc 
feponebatur , in fumma grana viginti quinque,  Liquidum 
inde filtratum effundebam. | | & | 
| | 34. 


Bou spun next 


List 


s AE, cm 
ir Te 


D" 


» Sz 
aa A n 
, M 


- A ———— pit mtt t UN LRRULUAUUULULULIÓHNUBUUCETHIUHUUTURUL 


"dances 
* 


cum molybdaenae acido mineralifata. 11I 


boh $. 34- 
*  Liquidum G, quod ($$. 32.) interim depofueram, .di- . 
fpertiebam in vitra quatuor, commifcebam aqua, et aliquan-. 
tulum adhuc acidi nitri addebam, In vitrum primum iniicie- 
bam fruftulum Cupri, in fecundum Zinci, in tertium Plumbi, 
et in quartum nonnullos globulos Mercurii. 

- Cuprum brevi tempore incruftabatur pulvere caeruleo 
vitidefcente, etiam prope illud in circuitu exigua eiusdem 
pulveris quantitas feponebatur. Ad Zincum et Mercurium 


- 


- feponebatur pulvis cinereus; ad Plumbum etiam caeruleus, 


neque tamen tam copiofus ,, quàm ad Cuprum, 
^ Liquida, cum per dies aliquot fuper haec metalla fte- 


tiffent, defundebam, et praecipitata collecta ficcabam, — 


Quod de cupro collegeram,' per exíiccationem viridefcebat, 
in carbone cum aere dephlogifticato-deflagrabat colore viri- 
defcente, et fundebatur ftatim in globulum coloris purpurei, 
valde friabilem, in quo nulli globuli metallici confpiciendi 
erant. — Quod de Zinco, erat cinereum ; Zinci ipfius nitor 
caeruleus, et colore rubisinofo afllatus. . Poft fufionem inve- 


miebantur in carbone globulialbimetallici, inductiles, Quod 


de Plumbo, nitidum et luteo cinereum erat, deflagrabat colore 


viridi, aeftuabat valde, et liquefcebat celeriter in globum 


metallicum coloris plumbi, qui perductilis erat, — Quod de 
Mercurio, innatabat niddeque cinereum erat, Liquefcebat 
perfacile, cum vix quinque unciae aeris confumtae effent, in 


Ha globulos nonnullos metalUicos.perexiguos, qui hujus ipfius 


— ftituta, mihi mox perfueferunt, nihil aliud, quam 4cídum 


exiguae magnitudinis caufa iquifitionem "ulteriorem nega- 
bant. Hoc mihi videtur maximum effe argumentum, acidum. 


— moftrum, fi fuperiora adfint, certe Mercurio ut metallum 
- adhaerefcere. | Butts tr 


k: n 


$35. . ilt 


z 


Experimenta nonnulla cum- calce (S. AT. 35. 33.) dne 


/Ho- 


" 


X12 . De minera pluibi Carinthiaca, 


Mol ybdaenae effe, et hanc mireram tantum varietatem prio- 
ris, minime vero Speciem diftinctam effe, quae tantum ob 
majorem copiam acidi noftri a praecedente differret, Unde 
etiam fortaffe maior gravitas fpecitica. | 


/—  Exuncia una hujus minerae acceperam itaque: 4 
Secundum f. 25. 27. 28. drachmas tres et quinquaginta quin- 
que grana cum dimidio Plumbi. - 


3l. 32. 33. drachmas tres et grana, quindecim. 


acidi Molybdaenae, s 
28. undecim grana terrae filiceae, 
fex grana Croci Martis phlogifticàti, 
30. quinque grana Calcareae terrae ab 
aere deftitutae. 
quatuor cum dimidio grana terrae. 
aluminis calcinatae. 


summa: drachmae feptem et grana triginta feptem, 


Itaque viginti et tria grana. deficiebant, quae facile. | 
etiam acidum Molybdaenae effe poffunt, quia, ut iam mo-. 


nui, falibus mixtum facile folvitur, eamque ob rem defundi. 
potuit. Quamquam, cum minera antea non calcinata fuiflet, 
fieri potuit, ut etiam partes aquofae adeífent, Terra filicea. 


k 


et aluminis maximam partem videntur attinere tegulum, calx .-. 


autem ad terrenas partes, quae remanferunt, quae vero in 
minera, manifefto aerata, eft; quo in ftatu etiam in altera 
minera eft, cum acidis enim terreítre valde effervefcit.  Ter-. 
reftri pariter, ex maxima parte , Mars adfcribendus; at ma-. 
nifefto tamen pura etiam cryftalla calcem ferri oftendunt,. 
qua obducta funt. NNotatu dignum mihi videbatur etiam ,. 
quod cryftalla haec cubica minus plumbi dabant, quam 
minera praecedens, quae tamen a terreftri non plane pur. 
gata erat, die 


$. 56. 


Y 


cut molybdaenae acido miner alijata. 113 
Jesi qr mien " 


Horum cryftallorum lotorum, et pulverifatorum, drach- 


ma dimidia cum acido vitriolico digerebatur. Liquidum mox 


viridefcebat, et cum humiditas aquea evaporaflet, Acidum 
excellentiffimo gaudebat colore caeruleo , ficut et minera 
praecedens, | Plumbum forma pulveris albi ( Vitriolum 


plumbi), fundum petierat. Cum uncia una aquae dilutum, 


colorem mutabat ex caeruleo in viridefcentem, pallidiorem. 
Hoc liquidum ab alcali phlogifticato colore pulchro fufco 
praecipitabatur, ^ Auri folutio parum tantum  turbabatur, 
Plumbum in aceto dabat praecipitatum album.  Vitriolum 
Martis, ficut et Sal alcali volatile caufticum, nihil praecipi- 
tabat; Alcali volatile aeratum in. colorem primo fubfufcum, 


. poft faturationem fübcaeruleum rediit, qui color mox tamen 


evanefeebat, Alcali fixum vegetabile copiofum dabat prae- 
cipitatum album ( Tartarum vitriolatum ), liquor fuperna- 
tans caerulefcebat, Aqua Calcis non mutabatur. FLepar 
fulphuris dabat liquidum fufcum ingratum, Argentum et Mer- 
curius in acido nitri, praecipitatum album. | 


$. 37. 

Tantundem cum acido nitri: diluto füperfufum et dige-. 
ftum (acida cum illo modice tantum effervefcebant,) evapo- 
ratum femel et denuo digeftum, liquidum offerebat pulchrum 
citrinum. Remanferant inde grana undecim. Liquidum dilu- 
tum ab alcali phlogifticato grato colore fufco tingebatur. Ar- 
gentum et Mercurius in acico nitri praecipitabantur colore 


8Ibo. Auri folutio non praecipitabatur, fi vero huic liquido 
-— folutio $. 39. cum acido falis facta mifcebatur, praecipitaba- 


tur fubftantia micansgranulata (Plumbum cormuim?). Vitrio- 
lum Martis offerebat liquidum ex caeruleo viridefcens, exquo 


fedimentum album feparabatur. Cum vitriolo Veneris paulo 


magis erat caeruleum, unde etiam fedimentum fiebat album, 
"App. N. AG, Phyf. Med, T, VIII. p | Sal 


in "De minera plumbi. Cavinihiaca,^ 


Sal aleali volatile caüfticum práecipitabat fedimentüm album 
viridefcens. Sal alcalivolatile aeratuim copiofum viridefcens ; 
Álcali fixumi aeratum. copiofüm caerulefcens, Aqua Calcis 
album. Hepar Sulphuris album: pulveréum, liquore fupra 
ftante modice cáerüled.- "Poft haec fe5ta experimenta minora 
füpererat mihi; adhue-aliquid. de illo liquido, cumque fpera- 
tem, me colorem caeruleum, quem cum hepate Sulphuris 
conficiebat, fixurum ,, rémanentia haec cuni folutione hepa- 
tis &ulphuris mifeebatur,. Sulphur praecipitabatur colore vi- 
ridefcente, liquor füpra ftans erat egregius caeruleus, qui 
filtrátus, cum nonnullis guttis alcali volatilis cauftici, caeru- 
leum dabat fedimentum; quod véro exficcatione füfcum fie- 
bat; fi ad filtrum aqua fundebatur, illa percolabatur caerulea. 
Charta, per quám erat percolatuni, ficca caeruleum habebat 
colorem; paulo tantum nu 


— Ubi taritumdeni cum leído (ilis fuperfufum et digeftum 
éffet, acidum colore citrino tingebatur. . Remanebat fedi- 
tirentum album pondere granorum viginti, ex puris cryftallis 
foliaceis micantibus confiftens, et plumbum corneum vide- 
batur. Liquidum dilutuni cumi alcali phlogifticato fedimen- 
tumi dabat egregie fufcum. — Solutio Axgenti et Mercurii al- 
bum. Cum Vitriolo Martis ex(iftebat liquidam caeruleum, 
Cum Vitriolo veneris viride; de ámbobus nihil praecipita- 
batur, Salalcalivolatile caufticuni praecipitabat fedimentum  - 
caeruleum; Alcali volatileaeratunicaerulefcens; Alcali fixum ^ 
aeratum, fatis magna copia pallido caeruleum; cum aqua 
calcis caerulefcebat, cum hepate Sulphuris fedimentum erat 
-egregie atro caeruleuni. Re(iduum iilius praecipitabam cum 
-alcali volatili cauftico; obtíriebam praecipitatum fatis caeru- - 
feum, quod vero inter ficcándum fen(im pallefcebat, ficeufti . 
perparum adhuc caerulefcebat, | 


- cum mol'ybdaenae acido mineralifata, Js 
$. 2 9, 


.Ab aceto deftillato, quod cum cryftallis noftris digere- 


|. batur, non videbatur mutatum; certe liquor cum materiali- 
' bus, $. praecedente defcriptis, nullum oftendebat effectum, 


$. 4O,- ; d 


Semiunciam acidi Molybdaenae mifcebam cum portio- 
ne aequali Gummi Sandaracae, ad quem ufum adhibebam 
acidum illud; quod experimentis illis duobus prioribus effe- 
ceram ; defectum fupplebam detertio. (Utorlibentiusad huius 


7 — generis metalla difficulter fluentia, talrphlogifto, quam car- 
. bonibus et oleo; quia nec tantum fpatii occupat, quantum 


carbones, et plus carbonis reftitantis dat, quam oleum.) In 


|? tegulo deflagrabam phlogifton crudum; oObtinebam maffam 
- migram facile friabilem, quam pulverifatam in tegulum reji- 


ciebam, quodfuligine pinea illitum erat, . Obtegebam maf- 
fam fale culinari;, cumque furno, qui bono folle inftructus 


erat, tegulum impofuiffem, ignem tam vehementem per ho. 


ram integram fufflabam, ut tectura teguli argillacea in maffam 
Ícoriaceam funderetur, adeoque cum margine teguli fuperiori 
coalefceret, ut, poft confciffionem, in operculo adhaereret, 
Confciífo tegulo inveniebam maffam nigram nitidam ftriatam, 
quae in aqua pofita, ut Sal culinare inde diífolveretur, pul- 
verem dabat nitidum, qui, microfcopii ope obfervatus, diítin- 


-€&a metalli oftendebatveftigia. Commifcebam cum drachma. 


una et dimidia Boracis calcinati, et in eodem igne repone- 


— bam. Nunc maífa erat adhuc atra, in fuperficie vero erant 


ftriae filiformes metalli albi afperi. Si quid illius in carbone 
cum aere dephlogifticato liquefaciebam, magno fumo albo 
aeftuare coepit, et fundebatur nunc cum unciis duodecim, 


-. nunc cum quatuordecim aut fedecim in: globum, colore hae- 
- matitidis, qui in bafi lineam metalli albi habebat, fed metal- 


DA2, X nont 


xÀ16 Deminéra phimbi Carintbiaca, cum tio] »bdaenae etc. 


. jum fic afperum erat, ut ungue pollicis facile fuffricari pof: 
fet. Partem inferiorem vero, quae non habebat diftinctos 
tales globulos metallicos, non potui in metallum magis CO 
haerens fundere, etfi faepius tentavi. 


An plura metalla hoc cum acido mineralifata fint, futurá 
experimenta docebunt. 


Alio loco *) iam plura experimenta ad naturam acidi 
noftri pertinentia, quod e /Molybdaena obtinueram, defícri- 
pfi. Superfluum itaque effet, eadem hic repetere, : 


Brunfviga Erlangam mif. d, 8, Mart. 1791. 


*) cnELLs chemifehe Zdunalen 1787. 2, B. pag. 21, et i24. 


MEMORIA 
VIRI PERILLUSTRIS ET EXPERIENTISSIMI 
/J-.D. FERDINANDI JACOBI BAIERI 
SACRI ROMANI IMPERII NOBILIS 
ACADEMIAE IMPERIALIS NATURAE CURIOSORUM 
QUONDAM PRAESIDIS 
Bola NM. ARCHIATRI 
ET 
COMITIS PALATINI CAESAREI 
SERENISSIMI MÁRGGRAVII BRANDENBURGICI 


CONSILIARIE AULICÍ, 


P3 


" 


luosde eff hoc, manu propria fcriptum, infer reliquas defun&i Prat/idis 
difperfas chartas, dum hae poftea ad Succefforem tranfierant ; et fuper fcriptum 
erat: Jugeniani 11. vitae curriculum latino idiomate Z4 is 4cademiae 
IN. C. inferendum, — Quápropter manibus jufta folvere, juftum et aequum 
omnino judicavi, — Exhibeo itaque fideliter ea, quae inveni » fi faltem 
nonnullis verbis receffero, quae minus intelligi poterant, et lituram expofce-- 
bant. — Adjungere autem oportebat quoque ea, quae ultimos vitae Ejus : ane 
nos, et Academiae Imp. Nat, Cur. tum ftatum concernunt, 


HENRICUS FRIDERICUS DELIUS, 


i- 
M 


224 

iv , o- 
Y 
E 

Nun 


yv 


M 
$15 


E 
ü 


Am " 
rd 


ii 


I ^ ERDINANDUS JACORUS BAIERUS lucein hane adfpexit 4/forfr. 
Norinbergenfium d. xu. Februarii A. wpccvir, natus pas 


rentibus optimis, Patre nimirum Joanne Jacobo Daiero tunc 


tempotis Profeffore Medicinae , Perilluftris Reipublicae 


-— Nerimbergenfis et oppidi Altorfini Phyfico; poftea Serenif- 
- fimi Marchionis Brandenburgo Onoldini Archiatro; et 


Academiae Imperialis Naturae Curioforum Praefidé, cujus 
homen et memoria hodieque viget inter eruditos; Matre 
Vero virtütibus ; fexui fuo congruis, ornatifima, Ju/iatd 
Maria Barbara, Jo. Cafp. Baclimaieri; Sefeniffimae Ducis 


. Viduae WMürtembergenfis Weilingae , a confiliis et fes 


cretis, et Barbarae Sabinaé natàe Fferpfeviae filia, Quam 
primum ingenii docilitas aderat; prima pietatis et doctrinae 
fundamenta iecit füb praeceptorum domieflicorurii fideli in- 
ftructione, hác bene, práepararus, Gymnafium; quod 7j. 
harideé floret, Wilhelmino Efneftipüm frequentavit; eo 
confilio, ut in ftudiis, quae ad hum2nitatem pertinent; üube-« 


.fius proficeret, ibidemqué duos annos dois et affiduis ma- 


gilris eius; Kiefemeífero Rectore, et Gefnero; Celeberri- 
to dein Goettingenfium Profeffore; noh fme infignibus 


2. cognitiotiis fuae incrementis ufus eft; atque feorfim.à vene: 


fando; Joanne Davide: Baiéro ; hofpite et patruo fuo, Scho: 


— archa et Superintendente Dornburgenfium et Burgelenfium; 
| felix ftudiorum impetravit moderamen.  Intered temporis 


vicina Mufarum fedes Jena crebrami praebuit opportunitatem 


— falutaüdi Doctores ibidem fama et ineritoruni dignitate illu- 


fires, à quibus benevole acroafibus admittebatür, et.aliis 


"actibus folennibus coram adeffe invitabatur; Prius vero 
:quam reliquit Gyrinaüum Vinarienfe; congruum. videbatur; 
"Oratione publica Ze eo ;. quod divinuim eff iu arte Jalutari , Vas 
ledicere comimilitonumi choro; et faufta quaevis apprecari; 


Paulo 


-^ 


120 |. ^ — "Memoria 


Paulo-poft patrios repetiit lares , et felici fidere appulit 
anno feculi noftri vigefimo tertio, brevi ante dies feftos, 
quibus celebrabantur facra fecularia prima Palaeocomes; in 
hoc Lyceo civis factus eft Parente, t. t. Rectore Magnifico, 
. et ftudia fua rite aufpicaturus, exercitiis oratoriis, et expofi- 
tionibus antiquitatum hiftoriae Scbmarzii fedulus interfuit, 
cuius fub directione vices oratoris fufcepit, de fulminibus 
literatorum ordini fatalibus, et thema hiftoricum .defendit, 
de Aejculapio et FTygeia Diis QiAevüg2zois, Logicam uero tra- 
étavit apud Feuerlinum, in Phyfica et Mathefi praeceptorem 
habuit Züllerum. —Inftitutiones anatomicas tam praelegendo, 
quam crebrius demonflrando in cadaveribus hominum, et 
brutorum, accepit a D. Schulze, nec non integri curfus 
medici explicationem aufeultavit, Scholae phyfiologicae et 
pathologicae D. lanfke in deliciis fuerunt. Reliquas partes 
plerasque 4 Parente publice ac privatim didicit, eodemque 
duce faepius percepit, quae obfervanda veniunt circa pra- 
xin clinicam, ita ut hoc nomine unam et alteram Principis 
aulam vifitaret, .A.xxvir. tempore autummali, quo fructus 
 vindemiales in praeftanti abundantia legebantur, comes iti- 
neris fuit ZJerbipolim, Francofurtum et /Moguntiam direc, 
ut prudentiam apodemicam obfervaret. Inter notatu digna 
eminebant fupra laudem pofita clementia Reverendiffimi 
Celfiffimique Principis Wirceburgenfis Chriflophori Francifci , 
quem nobis coram licuit admirari, Francofurti ad Moenum 
in horto D. Eberhardi Aloes. Americanae per fuum femen felix 
propagatio, et Moguntiae bibliotheca academica. Poftre- . 
ditum denuo litteris incubuit, nihilque reliquit, quo colo- - 
phonem addere poffit. - Quapropter fequente anno nomen 
füum inter candidatos Medicinae profeffus, et ad fuftinen- 
das probationes confuetas admiffus, nemine refragante, de . 
morbis benignis publiceldifputavit,quum paulo antefüb praefidio . 
paterno fectionem primam .Animaduer[ionum ph»fico - medica- 
run in quaedam loca novi foederis , refpondendo defendiffet, | 


qualis - 


T D. Ferdinandi lacobi Baieri. D 
qualis exercitatio fpeciminis inauguralis. propugnationem 
faciliorem reddidit. | UE. 

Sub aufpicis anni vigefimi noni almam Vniverfitatem 
KHerbipolim íe contulit, et fcientiae fuae amplificatorem in- 
venit D. Jo. /Mich. Glaske, Anatomiae et Chirurgiae Dire- 
6torem, in ampliffimo ZVofodochio Julianeo, cujus füb ma- 
nuductione ex utroque fonte vidit quotidianas demonftratio- 
nes et operationes, quin et ipfe manum crebro applicuit. 
Grata quoque cuftodit memoria infignem benevolentiam 


-D. D. Beringeri et "Bauermülleri, qui praxeos clinicae 


focium cooptarunt defiderantem.  Tneunte vere liberalis co- 
pia data fuit perluftrandi hortum botanicum, divitis Florae ga- 
Zis füuperbientem. — Alebantur in illo, praeter alia plura exo- . 
tica, Aloes Africanae et Americanae fpecies triginta, et 
quod excurrit. Adeft ffagnum paludibus cinctum pro fuften- 
tatione plantarum aquaticarum, nec non Tepidarium aefti- 
"vum fat fpatiofum, hiemali tempore pro fovendis delicatiori- 
bus ftirpibus deftinatum. — Omnia profpere procedebant. 
Aft quam caducae funt fpes mortalium, inopinata mors pro- 
hibuit Reverendiffimum Epifcopum oculis cernere res prae- 
fentes. Cum corpus pie defuncti balfamationis lege condire- 
fur, ftrenuam impendit operam capiti dicatam, quale offi- 
cium fuperiori amo ZZilpolfieinii Neuburgen[ium adminiftra- 


-— vit in funere Sereniffmae Ducis Solisbaco Palatinae, unico 


LI 


faltem opitulante €hirurgo.  Finitis folennitatibus funerali- 
bus Moenum navigare placuit, et in via Coenobium. Cellae in- 
ferioris, ubi cimelia naturae et. artis a P. Zahnio quondam 
collecta affervantur, curatius confiderare, voti compos factus 
fecundo flumine Zrancofuríum perexi..— . Advenam humaniter 
exceperunt Medici Doctoresantea iam noti Eberhard, Kifner, 
-Büftner et Senckenberg, et quam diligentiffime certiorem fe- 


'"^cerunt de memorabilibus urbis. In Mufeo Salízmedeliano 


proftat productum alchimicum auri puriffimi, ponderis vi- 
ginti trium carathiarum et trium granorum, quod anno feculi 


9 app. N. AR. Phyf, Med, T. VII. q | primo 


I21 - «^ "Memoria 


primo minifter pharmaceuticus 7o. Barthol. Adam ope 
Adepti, lege artis transmuratoriae paravit, itemque cranium 
foffile bovinum ftupendae magnitudinis, una cum aliis rario- 
ribus. Splendida collectio Kifneria radiat cum primis duo- 
bus praegrandibus dentibus molaribus elephantinis, quorum 
cranium, haud procula Moeno, in regione Francofurtenfi, 
effoffum fecundum longitudinem, ab occipite pedes quatuor 
.cum dimidio, et dens ocularis in peripheria circa radicem 
duos pedes aequant, ceu videre licuit apud Seplafiarium 
Etíling. e 
Quoniam fub finem menfis Maii thermae vicinae, et 
acidulae con&luxu hofpitum abundabant, nullam interponen- 
dam putavit moram adeundi Wisbadum: Phyfici D. Fleifch- 
mann et D. Speth mutuam fpondebant amicitiam, et ille qui- 
dem obfervationes de fonte Soferio prope ZJanoviwn, et 
terra figillata martialis indolis, communicavit. Eadem fata 
benigna Schmalbaci et Schlangenbadae obügerunt, et /o- 
puntiae continuarunt. Fautore exoptatiffimo D. Z"orflero Ar- 
chiatro Electorali Primario. .Abhinc fumma Rheni amoeni- 
tate ductus, tranfiit Bingium, Bacearacum, et Fanum. $. 
Goari, usque ad Confluentiam. | Florebat tunc temporis Ar- 
chiater Electoralis Trevirenfis D. Z7iegen, Profeffor egre- 
gii numophylacii et rerum, ex triplici regno naturae magnis 
fumtibus collectarum, et lubens fpectare conveffit thefeuros 
roganti. "Thermas Exmfenfes perluftrans faventem invenit D, 
-Bertiun Hatfo Darmítadienfem Archiatrum et. Profefforem 
in Vniuerfitate Gieffenfi, qui coram infpiciendum offerebat, 
quicquid ad hifloriam fontium pertinet. By | 
Coloniae Agrippinae veneratus eft munificentiam Peril- - 
luftris Domini Ze £Jarzheim, rei militaris Confiliarii et Aedi- 
lis, aquo iterum iterumque, fructuofam cognitionem bibliothe- 
cae inftructiffimae, cttechmo phyfiotameilocupletiffimi facile | 
obtinuit, quin etiam eodem duce potiora urbis momenta . 
contemplatus eft. | | 


Bo ZAquis- 


D. Ferdinandi Tacobi Baieri, - i23 


«Aquisgranum largam füppeditabat maffem ,  rimandi 
aquas medicatas, et prope Porcefum lapidis calaminaris fo- 
dinas, 38 

X Spadanarum fcaturigines omnes D, Coquelet commonfttra- 
vit, et fingularum virtutes enucleate retulit! 

. Reliétis fontibus pergebat Leodium, et attente afpicie- 
bat officinas Pitbantracum etffoffioni, et ferro liquando, de- 
ftinatas. Facilis potuit. aditus ad viros eruditos, e quibus 
Liberum Dn. Baronem Ze Craffier nominaffe iuvabit. "Vicina 
eaque perantiqua Vniverfitas Lovanien[is fiftebat elegantiffima 
praeparata anatomica ex balfamatione ficca Bi/fii, aliquot 
feptuaginta capita, variis vinculis munita, in pinacotheca 
auditorii medici; ubi porro affleryantur conchae exoticae, et - 
animalia, Solemnis celebratur actus promotionis, qua occa- 
fione compellavit Profeffores Medicinae Pauelett, et Rega, 
qui tomicus, pro confervatione mufculorum, libero aéri ex- 
ponendo tum utitur fpiritu vini, mercurio füblimato. nonni- 
hil faturato, Quamvis metropolis Brabantiae Bruxella pa- 
rum conferat ad philiatri commoda; hunc tamen inclutam 
fedem praeterire noluit, propter fplendorem praeftantiffimi 
palatii, et armamentarii, Introductus eft a D. Fabro, Ar- 
chiatro Sereniffimae Gubernatricis Caefareae, | 

ZAntwerpiam, nitidiffimam urbem, admiratus, celebris 
— iypographiae Plantinianae fuit fpectator, in qua quatuordecim 
-prela fudant, nec non pronos invenit P, P, Sollerium, et 
' Culperum continuatores Actorum Sanctorum, qui oftenderent 
apparatus librorum, in fex conclavibus fat fpatiofis, afler- 
"vatos, Per Bredam, JDDordraci intravit aedes, in quibus 
- olim eelebrabatur Synodus Dordracenfis; Roterodami curiam 
 elegantiffimam adfcendit, haud immemor domicilii et ftatuae 
Erafmi; Delphii oculos attendit ad monumenta Principis 
Araufionenfis, ZZagae Comitum ad Curiam Hollandicam et 
circumiacentes arces tempeas, | | 


trog 2 000 c cLugda- 


124 | "Memoria. | | 

Lugdunum Batavorum erat locus longioris habitationis. 
Etenim opera publica ad. Academiam pertinentia, hortum 
botanicum, theatrum anatomicum, et obfervatorium aftrono- 
micum diligenter frequentavit, fectionibus cadaverum in no- . 
fodochio, et operationibus chirurgicis, femper interfuit, 
Profeffores Medicinae aliosque Viros illuftres praelegentes 
audivit ec illorum privata confuetudine gavifus eft, quo no- 
mine praecipue profitetur D. D. Boerhaave, Albinum et 
Royen, nec non Z'ifriarium, Durmannum et Mechanicum 
AMfchenbroeck: — Horti. -.privati augebant notitiam botani- 
cam, etregiones vicinae faciebant complementum. 

Propitiam quoque fortunam expertus eft Z4mjlelodami, 
fiquidem eadem facilitate pollebant D. Ruyfchius et D, Com- 
melinus ad commodandum, ille quidem excellentiffimus com- 
."mentator anatomiae et chirurgiae , aeque ac hiftoriae natu- 
ralis faepius conceffit aditum, hic autem fummus botanicus 
horti medici rariora vegetabilia privatiffime demonftravit, 
Quantum horis fubcefivis fieri poterat, aedificia publica, et 
quicquid architectura navalis continet, attentis oculis con- 
templatus eft. Pari paffu ambulavit U/fraietli, et Gratiofae 
Facultatis Medicae Affeffores D. D. Serrurier, Albirum, 
fratrem, et. ZMufjchbenbroeck honorifice debuit praedicare, 
propter prolixi favoris documenta, | Admonebat autem tem-- 
pus, ut Zmflelodamum repeterem, et alio dirigerem curfum 
meum.  Volebat autem zfer maritimum experiri, ut ocyus 
Hamburgum attingeret, aft fpes mirifice fefellit, dum nauta 
malitiofus finum maris Germanici circa littora Groeningae et 
Frislandiae traiiciebat, ut peregrinantes victum ab ipfo redi- 
merent. Duravit frivola haec cunctatio per, quotidianum 
maris fluxum et réfluxum protracta, et quoniam prope Stadam 
vectigal folvendum erat, et longior mora inftabat, in fcapharp 
pifcatoris confcendit, etíalvus FJamburgum appulit. Facta : 
refpiratione potiffimum mens eo intendit, Magnifico Domino 
Confuli 44uderfon, et Senatori Sprekelfen, teftari obfervan- 

taID. 


" - 


Uum D. Ferdinandi Iacobi Baieri. cB 


tiam.  Annuerunt, et patefecerunt roganti aditum ad bib- 
liothecas et hortos, Inter alios Viros eruditos ,- clarcsque, 


convenit Dnn. Brockes, Fabricium, et. FJubnerus.. :Nec 


minor fuit humanitas, Medicorum, Kirchovii, patris. et filii, 
"Mülleri et Ludovici. . Confideratis.fic Hamburgi variis me- 
morabilibus, Lubecam profectus eft; quae civitas cum propter 
aequiffimam politiae rationem, tum propter honorem ,. qui 
litteratis hominibus haberi folet, in maxima verfatur laude, 


Praeclara ibi floret hofpitalitas cum omni officiorum. genere 


iuncta. . Siquidem, iuffu Magnifici Confulis. Balemann, ve- 
niam. obtinuit invifendi caftellum Trauemundam, propugna- 
culum portus Reipublicae. Littora vicina ditionis Mecklen- 
burgenfis et Holfaticae perquirenti offerebant echinos, be- 


lemnitas et fuccini fpecies. varias, Domini 4 Melle, pater et 
filius, commorationemiucundam reddiderunt, et novis fübinde 
phaenomenis phyficis eum recrearunt , quae petebantur e 


proprio promptuario, 
- Porro pedem promovit verfus Luneburgum, et obferva- 
vit falinas fane totius Germaniae. praeftantiffimas, five. can- 


dor, five acrimonia, five copia denique fpectetur, Exfplen- 


defcebat tum aulae magnificentia Potentiffimi Magnae Britan- 


niae Regis Georgii ll. et homagium, ipfi praeftitum, occa- 
fionem praebuit, videndi illuminationes et luftrationem ex- 


— :ercitus Brunjvigae et Salzdalii pretiofiffimam fupellectilem 


HEQD—————— MM 


. Palatii et Praetorii Ducalis, Guelpherb5ti Bibliothecam  Au- 
.guftam repetitis vicibus perluftravit, cui praepofitus erat 
.Vir humaniffimus Georg. Burckhard Lauterbach; hiftoriae 


naturalis fubfidia ipfi liberaliter communicarunt D. Jo. £7enr. 
Burckard, et Franc. Ern. Bruckmann , et propinqua figniti- 
carunt loca encrinorum et entrochorum,  petraefactorum, 
fertilia. In libera civitate imperii Go/s/arienfiy rei metallicae: 
praefectus S/iiter cumulate fatisfecit non folum demonftrando 
fumtuofe collecta mineralia, verum etiam inftruendo officia- 
les adarbitrium indagatoris. Pactafic defcenfione ultra octo- 


uos 1 ginta 


PI 


126 USB OOMageri o rss 


ginta orgyarum altitudinem in monte Rammelio, iucundam 


praebebant, fpectaculum vitriola nativa; caerulea, viridia 


et alba ad inftar ftiriarum' conformata, flores Cobalti lapidi 


calaminari ddhaerentes, "qui lamellatim prognafcitur. In his 


cuniculis faevit calor magnus' propter accenfos trabes, quo- 


rum ope minerarum moles a faxo folido feparatur, et magno 
cum calore difrumpitur. ^Ad'-reficiendos metallifoffores, qui 
nudo corpore labores fübeunt, et in promptu fons limpidus 
et falutaris, Longum nimis foret, eas defcribere, quae circa 
. Ockeram perficiuntur, calcanthi et alumis praeparationes, 
minerarum torrefactiones, unde fulphuris ftalactitii productio, 
 etaurichalci fufiones, unicum faltem adduco, quod in lua- 
fodina Gofslarienfi reperiantur integri nautili et fragmenta 
tefta naturali fplendente, obducta, Oppida montana Her- 
cyniae fuperioris Zellerfeldam, Clausthaliam, et reliqua, ftu- 
diofe exploravit, incmonte 5. Zindreze manu praehendit mi- 
neram argenti nativi, ponderis centum et unius librae, ferri 
fcoriae haud abfimilem. — Schulenbergae iterüim defcendendi 
periculum fecit, verum per breviora intervalla, et vidit, 
"quomodo minerae per terebram, et pulverem pyrium, dif- 
folvantur, intravit quoque omnes officinas metallariorum. 


Sedem regiam ZZannoveranam unà cum tempe ZTerren- —. 


baufen eo magis vifitare ftatuit, quo magis ibidem corufcant 


admiranda naturae et artis. Et in illa quidem converfatio ho- j 


norifica cum Reverendiffimo JAbbatae Boelmero, et duobus 
Archiatris Regiis Excellentifüimis FZugone, et Steiperthal 
omnem abfolverunt paginam, interiora autem Bibliothecae 


lubens referavit Confultiffimus Gruber commonftrans nume- - 
rofifflmam claffem librorim phyfici argumenti et machi- . 
nam combinatoriam Leibnifii; | Summa eft horti Flerren- . 
haufenfis amoenitas feparatis viridariis ornata, medium oc- . 


Ns 


cupat fons faliens ex tormento bellico, ad immenfam alti- | 


tudinem. 


i | | Huc 


D. Ferdinandi lacobi Baieri. — —.—— a; 


Huc usque falvus et incolumis iter phyfico medicum 
füb finem Novenibris peregit, cum vero a lafüitudine refpi- 
- rare voluiffet, et Brzunfuigae apud cognatos degeret, fubito 

- incidit in febrim tertianam malignam, ex vitio.diaetae, quae 
per integrum menfem. duravit, quare Parens ratum habuit, 
uti Altorfium rediret. Morem geffit, et per hiemem praxi 
clinicae operam dedit, et philiatros artis falutaris tyrocinia 
docuit, Anno fequente trigefimo in Panegyri Petro - Pau- 
- lina a Parente Dodor renunciatus et paulo poft in Collegium 
Medicum. Norimbergenfe receptus eft.  PFaufta comparuüe- 
runt primordia muneris, laetique progreffus animum. addi: 
derunt ad bene agendum.  Tbori fociam elegit virgincm 
Barbaram Rofinam Dn. Sebaftiani Zunckeri ad aedem divi 
Sebaldi Diaconi Senioris, et Barbarae, natae //oegelinae 
filiam, ex qua per fex annos concorditer vivens tres füfce- 
pit liberos praematura vero, morte defunctos , marita. autem, 
ut plurimum valetudinaria deceffit d. xv. [Iulii À. .xxxvrir, 
Altera vota fancivit anno fequente. d. 1v. Maii cum virgine 
'Sibylla Barbara D. Io. Chriftoph. Sfengeri Reip. Norimberg. 
Advocati, et Helenae Maria de Aichíer filia... Peperit fida 
haec coniux tres filios et quatuor filias, e quibus duo dunta- 
xatjfuperftites funt, Sophia Magdalena nuptui collocata Go- 
dofredo Valentino Sclhoeber, llluftrifimorum Comitum de 
Reufs Plauen Quaeftori, et loannes Sigismundus A. A. L. L, 
alumnus. Caeterum non parum levamenti attulit hoc matri: 
monium, quo tamen folatio ipfi iterum cavendum fuit, cum 
baec cara cofta d, xx. Octobris. À. Lxv, Febre lenta hectica 
füccumberet. | ie 
. Reliquos honorum gradus debet optimo Párenti, cuius 
- fub Praefidio A. xxxi. adfcriptus eft Academiae Imperialis 
INaturae Curioforum Eugeniani II..cognomine, et a Peril- 
- Juftri Succeffore. A,. xxxvi -condecoratus. eft Adiuncti 
. dignitate. 


Cum 


i28 cw o Memoria — 


Cum incomparabilis Polyhiftor T'omafius vivere defi- 
fet, in eiusdem locum Senioris fücceffit, et fpartam De- 
cani A. L. geffit, haud immemor officii, quin obftetricum 
Leges elaboraret. . Obftante autem advería valetudine D. 
FHerelii, Succefforis grave hoc munus iterum devolvebatur - 
ad humeros fuos, quod etiam beneficio ordinis factum eft 
AULY.LXx.lXi»v et LXIX. | 40, | 

Poffent hic etiam ex variis ordinibus enumerari Perfonae 
Sereniffimae, Reverendiffimae et Illuftriffimae, quae afflictam 
valetudinem fuam curandam ipfi crediderunt, nifi verendum, 
id vanae iactationis fpeciem praebiturum. 

Quod autem inopinato aceidit, per improvifam, eàm- 
que beatam analyfin Senioris Primarii D. Trem, Epheme- 
ridum Academiae Imperialis Naturae Curioforum Direéctoris, 
valde turbavit circulos fuos, dum eiusdem Praefes D. Bich- 
ner, moribundus, et per teftamentum quafi iufferit, A. 
MDCcLXIX. vacuam hanc fübire provinciam, parendum fe pa-- 
ravit, et per litteras Dominis Adiunctis fignificavit electio- 
nem novi Praefidis. Collectis fuffragiis una voce factus eft 
Praefes. Neceffitas, et decorum, poftulabat Erfordiam pe- 
tere, et Incluto Z/agiffratui decentes agere gratias, pro pra- 
fiofe conceffo conclavi, in Coenobio Auguftinorum a4 cufto- 
diendos £hefauros academicos.  Humaniffime refpondit Illuftris 
Dominus Schorch , Supremus Director Senatus, et perpe- 
tuam poffeffionem fancte promifit, '"Spatiofum eft atrium, et 
omnia ordinate difpofita confpiciuntur, ad nutum Spectatif- 
fimi Bibliothecarii D. Rumpel. Diverfimode exhilaratus pro- 
penfa voluntate Magnatum et Virorum eruditorum contendit 
Vinariam, lenam, Flalam, Lipfiam, et Geram, vifis ibidem 
rebus notabilibus, eo quo venit, rediit, Per biennium tràán- 
quille fatis degebat Norimbergae, verum fübito premebatur 
variis moleftis vexis, ita ut domicilium mutare, illudque Onol- 
dum transferre, cogeretur. S3531frat 


Judex 


p. Ferdinandi: lacobi Baíeri. ^. xàgs 
Index Scriptorum. 


Oratio de fulminibus litteratórii ordini fatalibus 1724. 
DitTertatio inauguralis de Morbis Benignis 1728. ét 
Monumenta rerum petrificatarum praecipua Oryttographiae 
Noricae fupplementi loco iungenda, c. Tabb. XV. 17554 
Epiftola itineraria ad llluftrem "Aichiatrum Trew exarata 
anno 1765. 
Differtatio Epiftolaris de claris Diaiadcopacd hiftoriae na- 
turalis amplificatoribus ad Io, Henr. Linckium Pharmaco-. 
poeum Lipfienfem Academicum Cüriofüm 1779. | 
Cura ipfius in lucem prodierunt Parentis p. m. Introdu&io in 
Medicinam forenfém una cum uid sni PRUSEIR ar d 
menti anno 1749: : 
Oryctographia Norica renovata c. Tább.: VIII. 4558: 
Epiftolae Parentis ad Viros Eruditos eorumque refponfiones 
hiftoriam litterariam et paura JP CSUeIn explanantes c. 
- tab. aenea 1769. . | 


Obfervatioues Adis Phy cO - Atedici iertae. | 

| Volum Il. UR s 
ps vulnere dyfepuléto fcroti fcarificatione fanato p. 411. 

E — . Volum. IV... . iig 


De fip verrucofo per feétioném feliciter ablato p.13 Ln 
Problema, an venaefectio prophylàctica purgationi ie 
mittenda fu? P. 53r | 


Volum. X. 


De idolis variarum gentium in Mufeo Venerandi Parentis 
quondam obviis p. 1or. | 

Medicamenta foetum pellentia vere confortativa p. 293. 

gon: eDIIp MM [pecimen fingulare p. 354. 


4fpp. N. d£. "at Mud, T.V r JVov. 


E 


130 "Memoria. D. Ferdinandi Iacobi Báieri. 


De verrucis poft. veficatorium. recens. applicatum fübortis.. 
p 598. 045.. AUC R A s euam an 

De angina maligna in plures linguae abfceffus falutariter dege- 
nerante p. 299. MOMSE 

Tom. IV. 

De Cholelithorum et fabuli ranalis analogia p. 224. 

e UNe e . Tom. VI. | 

Modus arcendi foetorem in cancro mammarum exulcerato, 
p. 235. fuot € ! 

Oris tortura curata. ib. 

Uleus linguae phagaedenicum fanatum. p. 258. . 

Urethrae exulceratio ab acrimonia feri curata, ib. 


— 


Explicit hic curriculum vitae propria BAIERI manu 
fcriptum. Neque hic uberiorem fermonem de iis inftituere, 
aut repetere; animus eft, quae Ejus vitae.rationes, Ono/di 
geftae, et ftatus academiae imperialis naturae curioforum, cu- 
jus primariam curam gerere debebat, pendente hoc tempore, 
usque ad obitum fuum, concernunt, Satius enim ducimus, 
hic ftatim annectere PHILYRAM eam, quam MDCCLXXXYVII. 
Erlangae d. xv. Dec. edere, ftatus tum mei, et novi mune- 
ris, ac officii, in me collati, ratio, pofcebat:. partim ne la- 
teat, quinam fuerit academiae ftatus, füb quo, poft BArERI 
mortem, ejus Praefidium füfcipere debebam, partim ut haec 
fpecies continuationis hzfforiae academiae Büchnerianae, etiam 
hicconfervetur, cum ea faepe fit fors fingularum chartarum, 
utfacile difpergantur, et rarefcant, 


Lh mm ond 


PHIL 


POH-IOLOY-ReA 


QVA | 
ACADEMIAE IMPERIALIS NATVRAE CVRIOSORVM 
À "4, PRAESES 


D. HENRICVS FRIDERICVS DELIVS 


SACRI ROMANI IMPERII NOBILIS COMES PALATINVS CAESAREV$ 
CONSILIARIVS INTIMVS AVLICVS BRANDENBVRGICVS MEDICINAE IN 
ACADEMIA FRIDERICO ALEXANDRINA PROFESSOR PRIMARIVS ACADE- 
'"MIAE SENIOR ACAD. SCIENTIAR. MONSPELIENS, RHOTOMAG. 
,ER  BAVARIC. , SODALIS 


PERILL VSTRI 


ACADEMIAE CAESAR. INATVR. CVR.. DIRECTOR! 
CVNCTISQVE ADIVNCTIS ET COLLEGIS 
VIRIS 


/ 
GENEROSISSIMIS ILLVSTRIBVS EXCELLENTISSIMIS PRAENOBILISSIMIS 
DOCTISSIMIS CLARISSIMISQVE QVIBVSCVMQVE DEMVM 
HVMANISSIMIS 


LECTORIBVS 
CY DARIMEE L0 
ATQVE 
. DE NVPERO ET PRAESENTI 


DICTAE ACADEMIAE STATV 
BREVITIER AGIT. 


: L zv to 
D v 
* vC- | E bl : 
«X - , ' P 
XI XY X oT wx ff 
* fX M à - k d - 3 a 
AA "m . A. d b X. E A. X E " 
& d " " - 
» e " ? 7" / 
PIER Y, D d í 
v * | r : [i 
LA- GO Tas a. f; 287 MV NTATDTCT f (qT^YTT Air A Tb FErETESY E 
T i C IIELH "ua D; A TAL! 33 4 12 [. L4xOoLSYAD. IHOLADA 
2 vy ctp "$7 [s : : É : 
, Cr Md "A E A q * 4H pM 
: T 
. Kt FR LiT 1" (Ty , "Ur 
- db wol x a A A p, i A 
-* ' ? 
: AQ. f UR onu ou —MÉRR— (00 00008 | MOT IS3OA? 
( 3A9*13 CÁUIOTVIWTOWATÉE YTORIVE RYMII CHAIRS 
Qux alim Meo MEN. SECVND.. e DILE Copie 
i 28 4. "A5 OIM S2 AYM 
NIE "at. qraf. adi VESPASIAR, 
d * » 3 D 
j 
-— Res ardua vetuftis novltatenr dare, nonis autoritatem , idialbui 
Y P4 Rd 2a 7 p toT | , L4 1 , F7 "Pa T$ mer P » sw 
, d E , r t1 ^ r 
Cmatram, Báturae fuse Omm. u— — — Moei2l ILAKIZLUA 
Lu: - 
z ur 2715 - "r1 J ^ gta ts * 
MAÀTOTY H NN s E 1 C17 A4 ' J v Vi / c3 
z - - " 2 — B , ^ p : 
- 2» d» $, M 
* " EI e jl , j ww (3 ; aU " )* " (3? - won "- 
e s MYMA " 92 /ETVO 4M (2134 *5- 21MIeCITOOQ 
; (| |] 
?8 z 2 WT E 
"-* ' Pt e - ax 
í » » -— "e i 
» 3 n Uu 
i ^ [ 
" m —. - 
Fr 
: ; QI A à : 
MN " - " " 
y 7e U * y os *i "3 " | - » E. adi. » . " . 
» 1 CE | io * " | 
i L i4 J E'E Ld VA E / " 
m v4 4 ' 
Y " * e "S 
W " H 
- € ri y 
LI - * ^ 2 , Yó i 3 -— 
l 
| H w- 6 
v x ' ? - 
" — L] 
T 
E Su 
H s - 
, 
! * 
* o ia 
V » 7 C» ^ 


P". 


Dd COH 

Koeircer eft illud, in otbe noitro, ita comparátum, vt res 
quaecunque, fuis temporibus, fuas patiantur viciffitudi- 
"e$, atque phyficas, morales, politieas, aliasque, permu- 


 tationes$, quibus fua emergant phaenomemna, res inc qa, 


capiant incrementa, perueniant ad [tatum, et faftigium 


quoddam, declinet, patiantur decrementa, et oriantur no- 


uae reuolutiones. .Noh opus eft, elonginquo hic accerfere 
dicti probationes per exempla, aut indagare actotum ratio» 
nes. Locupletiffimus teftis eft hiftoria omnis pragmatica 
inprimis, fiue ed res maximas enarret, fiue ea circa minores 
quoque verfetur, fiue.et ea tapgat, quae laudabilia, glorio- 


 faque, fuere, vel his plane oppofita: quae vltima tamen, 


fi illaudabilia, ita, ex fua natura, dilapfa vifa funt, Confi- 
derentur vero faltem et antiquiora, et propioris aeui infli- 


fuía, et ftudia, quibus homines, variae conditionis, varia 
mentis cogitatione ducti, éo adlaborarunt , vt ; collectis 


agendorum fodalibus . et viribus compofitis, felicitatem quan- 


dam , quaeeunque demum ea fuerit, fiue propria, fiue alio- 


rum, fiue ipfa objed4 diuerfa, finesque diuerfi, fuerint , 
curare, et promouere, intenderint, "Vária autem fuere fata 
inftitutionum harum, praefertim, fi feientías, et fludierum, 
et Jiferarum, genera, et fpecies, vefpicimus. — Exortae nem». 
pe, maioribus, minoribusue, aufpiciis, funt, Societates, 
collegia, academiae, quarum ícopus fuit, in una; vel alte- 
ra, erudiionis parte, gnauiter eo animos inducere, et fo» 
ciato labore füngi, vt fcientia quaedam majori luce coltu- 
PS ftretur, 


124. —  Philyra : 


ftretur, etex ejus vfu felicitas quaedam, et, fi fieri-poffit, 
maior, enafcatur. In horum autem ftudiorum cultura, mira 
faepe obferuata eft viciffitudo, varia fuere eorum fata, Par-- 
uum, et debile, interdum fuit initium, alacrior progref- 
füs, in opere feruor,  exoptatà adiumenta, laborum 
merita exfiftimatio; at vero quoque in opere tepor, et 
focordia, temporum ftatus, opinionum periodus minus 
fauens, et variarum rerum interdum penuria, aut minus 
jufta diftributio, | 


Haud circa ea, quae extra nos funt, morari iam nos 
decet. Sed qua ratione nonnulla talia fere de J4cademia 
Sacri Romani Imperii Leopoldino - Carolina Naturae Curio- 
forum quoque dici queant, abunde teftatur Eius Zifforia, 
quam operofe, fplendideque, confcripfit, ediditque, Eius 
olim. meritiffimus, et celeberrimus, Praefes;, ANDREAS 
ELIAS BücHNERVs, J[Jalae, MDCCLV. Quae enim, 
jam breui poft sedium feculum praeteritum , tenuem admo- 
dum, in circulo Germaniae Franconico, priuato aufu, 
fumferat originem, ea, poftea, opera egregiorum Medico- 
rum Sueuofurthenfium, BAvscHiI, et rEHRII, decennio 
codem, quo focietas fcientiarum regia Zng/icana, et Ícien- 
tiarum academia Pzrifini, fundatae funt, maius fumfit in- 
crementum, atque breui poft, a Gloriofiffumo Imperatore 
LEOPOLDO, in fingularem tutelam recepta, et ampli(fimis 
priuilegiis munita, et, inter varia fata, ab E1vs AvGvs- 
TISSIMIS SVCCESSORIBVS, conferuata eft, Creuit inde 
fodalium, qui non e Germania folum, fed et ex vniuería 
"Europa, immo et v/fra eam, accedebant, ardor, et indu- 
firia, ita, vt, ab eo tempore, tot volumina ephemeri- 
dum, acta, et noua acta, prodierint, in quibus ditiffimus 
 thefaurus rerum, in phyfica, hiftoria naturali, et medicina, 
geftarum, depofitus eft, qui cunctis patet, et a pluribus 

| : | | iam 


D. Henrici Friderici Deli. 135 


iam in vfum. vocatus eft, dum, íi forte quaedam exci- 
piantur, quae, pro antiquiorum temporum ratione, excu- 
fanda funt, tam multa ibi reperiantur, quae, maiores no- 
firos iam non ignorafle, laetamur, Non defuerunt porro 
Inftituto Maecenates , fautores; et amici, qui ipfi eas 
füppetias tulerunt, ut res eius in maius, meliusque, pro- 
cefferint. Vnde quoque factum eft, vt academia noftra, 
prout et. iam laudatae exterae, foecunda mater, aliarum 
Germaniae focietatum , ad eundem fcopum collineantium, 
exfliterit. Interim tamen plura quoque finiftra fata ex- 
perta eft, tulitque, academia, quae recenfere non iuuat, 
nec renouare dolores. Bene nobis, quod iterum ex iis - 
emerferit. Inprimis autem, íi propiora tempora recoli- 
mus, fi et a praeftantifimorum Praefidum, et Directorum,. 
VOLCKAMERORVM , SCHROECKIORVM ,. WIDMAN- 
NoRvM, rel nonnuliorumque .4diundorum , praeclaris . 
meritis, paululum  recedimus, a BücHNERI praefidio, 
TREWwiIque directorio , feliciora fata numerare poffu- 
mus. 


Ex obitu autem generofiffiporum, laboriofiffimorum ,: . 
et adhuc defideratiffimorum, Duumvirorum, breui tempo- 
ris interuallo, fingulari fato, fefe excipiente, grauiffimum 
academiae vulnus inflictum . eft, adhuc fenfibile. | Obiit 
. primum perilluftris ac. celeberrimus Director TREWIvVS, 
d. 1g. Iul. MDCCLXIX. cui, et. erga Academiam N. C. 
. et, patriam, ZA/forfinum puta, et erga vniuerfitatem vici- 
nam Erlangen[em , Viro benefico, et dulci meo quoque 
. decori, tum publice parentaram.  Trifti hoc, et inopinato, 
nuntio accepto, vero BÜcHNERVs, (cum quo infigni, 
et humaniffimo, viro, ab anno MDCCXLVI. eratiffimum: 
mihi fuerat literarum commercium, ipfe fenio, et mor-. 
-bo, viribus fractus, lecto adfixus, grauiter perculfüs eft, 

i: Interim 


P 4 


136 00 C Philyra 


Interim tamen, cum fe amplius, in regenda academía; 
imparem, fenferit, de nouo Ephemeridum Diredore follici- 
tus, hoc munus, breui ante obitum, qui d. 3o. Iul. eius- 


dem anni, accidebat, tum, in hoc difcrimine, ' et, ne 


plane orba fieret academia, in D. FERDINANDVM IA- 


COBVM BAIERVM, Collegii medici MNorimbergenfis  Deca- 


num, ef Seniorem primarium, A. N. C. Adiunctum prima- : 
rium, transtulit; forte et ex ea ratione, quod pater eius, 


D. I0ANNES IACOBVS BAIERVS, Medicinae Profefífor 
Altorfnus, Praefidio à. N. C, pott scunnoEcekrivM, fuf- 


fectus, et de academia optime meritus, fuerat, Ferdinane: 
dus itaque, de quo, patris veftigia preflurum, praefümeba-* 


tur, nunc Director, poft Praefidis obitum, haud. difficul- 


ter in ipfius Praefidis prouinciam, fuffragiis electorum, : 


afcendere potuit, ' Qua adepta, ftatim DireGoris munere 


perilluffvem, atque. excellentilimum Virum, D. cugisTIA- — 


NVM ANDREAM COTHENIVM, Potentiffimi Borufforum 
Regis FRIDERICI II. tum Confiliarium intimum, et 


Archiatrum primarium, ac, poftquam IS diuus factus fue-: 


rit, nunc apud potentifimum Succefforem FRIDERI- 
CVM WILHELMVM lH gloriofifime regnantem, 


eadem fparta fruentem, et multis aliis dignitatibus cumu-. 


latum, ornavit: ze quoque, tum academicum veteranum, 
et nunc maxime vicinum, laborum. comitem fibi adiun- 


Xit: quod officium, quantum, pro viribus, explere adla-" 


. borauerim , proque falute. academiae. vere .vigilauerim, 
. omnes norunt, qui, intra, et extra, Franconiae circulum, 
rerum academicarum nofítrarum | intimiorem habent noti- 
tiam. Neque negandum eít, ex coníociato labore, aca- 
demiam cepiffe fua incrementa, fiquidem ex eo tempore, 
et, ab anno huius feculi LXX. vsque LXXXIIL. qua- 


íuor volumina nouorüm actorum  phyfico - medicorum; 


- Academiae  Caefareae Naturae curioforum , exhibentia 


ephe- 


P aa 


7t. i 
- 


D. Henrici Friderici Delii. 157 


ephemerides, fiue obferuationes, hiftorias, et experimen- 
ta, a celeberrimis Germaniae, et exterarum regionum, 
viris, habita, et communicata, ac collecta, prodierunt, 
neque minus plures collegae, ad academiam accefferunt, 
inter quos non pauci funt, de quibus gaudere, imo 
gloriari; poffumus, Laude fua itaque mactandus &ArEK- 


"Verum enim vero, fupra quinquennium iam eft, ex 
quo res academiae, iterum íüa experta funt difcrimina, 
Expertus enim sArERVs fenium, eiusque confüeta in. 
commoda, ob proprii corporis infirmitatem, et poft de. 
fiructum, fenfim, vtrumque vifus organon, et extremitates 
fere paralyticas, faepiufcule magiftratum academicum in 
alios humeros deuoluere voluit, qua de re, et ipfi bona, 
et academiae falutaria, fübminiflrata fünt confilia: ille au. 
tem, his morem gerere, dubitauit, et toties mentem, et 
- fententiam , mutavit, fibique foli fapuit, vnde factum eft, 
- yt, quamuis me faepe ferio monente, at illo in multis re- 
luctante, academia vera ceperit detrimenta. Mirum itaque 
non fuit, plurimos academiae adiunctos, imo perilluftrem 
- Directorem, ítatum academiae ad animum fibi reuocaffe, 
- Conítituerunt itaque demum me Praefidem vicaríum, vt in 
res academiae inquirerem, iisque labentibus, füccurrerem, - 
Verno igitur, huius anni, tempore , hortante inprimis 
"peril Archiatro sCcHMIDELIO, vno ex Adiunctis Acade- 
miae, Onoldi degente, nunc autem, ob morbum grauiffi- 
mum, negotiorum gerendorum impare, contuli me Onol- 
dum, quorfum, ab anno MDCCLXXII. Norimberga, do- 
emicilium fuum transtulerat BAIERVS, eumque conueni, 
-et falutaui, At — heu! qualem hic inueni, quam ftupui, 
omnem rerum ftatum, fiue phyfico pathologicum, mora. 
lem, fiue academicum, et denique familiarem, et oecono- 


- pp. N. AG. Phuf. Med, T2 V 1I, NEU micum, 


138 | | Philyra 


Naz 


micum, ( cotitraxerat enim válde fenex coniugium tertiuni ; 


tiaxime diffimile!) fpectemus! qualém certe academia nun- 
quam vidit, ac praefumere non ita potuit! et a quo. Deus 
eam in pofterum velit praeferuare, Inufitato certe dicendi 
genere, quod minime arridet, opus eflet, fi fufius hunc 
Ítatum defcribere vellem, de quo nemo verius loqui poteft, 


quam ego, teftis ocularis; neque ego plane folus, fed et - 
aliquot viri, qui a Cancellaris Onoldinis funt, quos, vt . 
teftes, coram BAIERO actorum, prouifioraliter, vt di- 


cunt, mecum fumferam, aut qui illuc miffi eraht, (Et 
quid hic fimulare, vel diffimulare, aut veritatem plane ce- 
lare; iuuat? De mortuis quidem, fi illud fieri poteft, nil, 
nifi bene, dicendum eft; fed tamen et nil, nifi vere! cum 


ét haec fcriptiutcula pro continuatione Hiftóriae Academiae - 


Büchnerianae inferuire queat, debeatque.)  Pfura autem, 


et anecdota, híc praetereo, vt ipfi academiae dignitati par- | 


cam: et doléo vehementer, me , loco -elogii cuiusdani fin- 
cerí, quo tamen defunctum, p. 137. adfeci, et Haec con- 
fcribere debuiffe, praefertim, vt fimul refpondeatur acade- 
ífniae fautoribus, et amicis, hucusque interrogántibus: 
qui fiat) vt A, C. N, C. tamdiu obferuet filentium? 


Reticere vero et haec nequeo. Scilicet diu erat, ex 
quo demortuus Praefes parum, aut nihil, pecuniae ad fu- 
ftentationem bibliothecae academicae , et mufei, quod. 
vtrumque inftitutum £Erfordiae, ex b. BücHNERI, admio- - 


dun laudabili, et generofa, prouifione, et cura, habitat, 


miferat.  hogatus itaque, vt nonnulli füumtus. neceffarii, - 


e fifco academico, a Praefide erogarentur, tales impetrare, 
otüinem operam impendi, fed, fub vario praetextu, non 


potui, et nudas pollicitationes audiui. Cuin porro poftea, . 
faepius promiffum, academiae praefidium, omniaque eius - 
€unelia, et ad academiam pertinentia, quamquam ad in- 

| j | | citas | 


3 - px 
nd. Ren sobedigedhenid hc ani Sois e: 


"RUE T AUS C 


e 
FECI d 


- 5 D. Henrici Eviderici Deli. 139 


citas redactus, extradere, plane noluerit, dum haberet, 
- wti regerebat, amanuenfem, (non autem eruditum, auf 


- dignum, qui rebus academicis fefe immifceret!) qui iufla 


fua capefferet! ego, cui ille tot exhibita officia debebat, 
.cuique tot emolumenta, quanquam mihi onerofa, vt faltem 
academiae falus conferusretur , nouiter obtulerim, et cut, 
conftituto monitori, afper, fuerit, cum nihil amplius cum 
ilo agere potuerim, in hoc frangenti, rem omnem acade- 
micam, ad Jllufiviffmum REGIMEN ONOLDINVM defer- 
re, IPSsIVvSque curae, et prouifioni, Erlangam redux, 
commendare, debui. Periculo autem academiae, fenfim 
magis aucto, necefle fuit, vt in fifi academici rationes, 
( quarum cura inprimis, monente Bü cHNERO, /ifl. acad. 
p. 369. Praefidi incumbit,) inquireretur, praefertim, 
cum certiores facti fuerimus, ab aliquot annis, bonam par-: 
tem -ufürarum  Lep4íi Genfeliani fuiffe traditam BAIERO, 
neque tamen multum in ufus academiae fuiffe impenfum! 
- atque ex aliis rebus quoque vectigal factum fuiffe. Aperta 
itaque, iudicialiter, Septembri menfe, praefente Baiero, 
ciftula, quae fiffum academicum continere debebat, vt 
res magnopere poftulabat, ne obolus quidem in ea reper- 
tus eft! ! vtitaque fifeus academicus, rerum gerendarum, 
vt aiunt, neruis, plane caruerit, atque mihi, praeter per- 
peffos labores, fumtus plures neceffarios commodare, opus 
PBuerit. - Sed, jam fatis eft commemorationum, quae neceffi- 
tas jubere videbatur, — — 


Vitimum demum, quod nunc addere debeo, eft, 
BAIER VM, die XXIII. menfis O&obris, nuper elapfi, an- 
- nos natum fere LXXXI. cum iam, varia ratione, fefe 

ipfum füperuixerit, apoplexia accedente, fübito, placide- 
- que, vitam, quantum eius adhuc füpererat, cum morte 
— commutaffe, —  — An bic autem verbum amplius ad- 
| SM dam, 


7-8 - o -Philyra 


dam, aut potius pedem figam, et filum! dictionis inuitae , 
quae mihi hucusque fatis. grauis, atque onerofa, fuit, 
quaeque praeterea nec materiae, nec ílili, elegantia, gau- 
det, abrumpam? [ta videtur. Et an porro luctus tur- 
pes, et querimoniae, in hoc paffu, inftituendae , fi, quae 
hucusque relata funt, perpenduntur, iudicabunt facile 
Lectores, et abeffe debere inanes funeri naenias , puta- 
bunt, et mittent fupéruacuos honores. ; Vt autem de- 
functi manes quiefcant, et terra leuis fit ipfi, valde pre- 
camur, . 

Mei autem, fimulac de sArERt obitu certior reddi- 
tus effem, oflicii rationes pofcebant, vt omriem rem ad 
perill. Diredorem, nec non ad Cel. Adiuntlos academiae, 
deferrem , et rogarem, vt naufragii periculo; quod Argo 
tioftrae, ( vt maiorum noftrorum emblemate, quo in labo- 
tibus fuis, cum expeditione Colchica coniparatis, laetaban- 
tur, vtat,) accidit, fuccurrerent, et pro ea portum in- 
üenirent. Nimis vero ego Eos befieuolos erga me exper- 
tus fum, dum unanimis.fuis fuffragiis, PRAESIDEM me 
conftituerint, quem Ipfe, annis, et meritis, venerabilis 
DIRECTOR quoque commendabat, Non equidem vn- 
quam mihi defuit infignis ardor, quo pro falute inclytae 
academiae noílrae, cüm qua per tam longum. annorum 
fpatium iunctus fui, flagraui, nec defui laboribus, quos 
pro Ea exegi Át quo pacto, hilari mente, füfcipere of- 
ficium hoc, vt vt, per eas dignitates, quibus, ab AV- 
GVSTISSIMO IMPERATORE gratiofiffime | con- 
ceffis, gaudent PRAESES àcademiae, et DIRECTOR, 
admodum honorificumi, poffim, ea, quae füprá. enarrare 
coactus fum, facile docent: nec Herculei mei humeri 
funt, qui tot labores, in praefenti rerum turba, me per- 
ferre poffe; confidere queam, Non folum enim, ex plu. 

| tibus 


D. Henrici Friderici Deli. 141 


ribus hucusque actis, delaffati, feffique , ii funt; fed, dum 
perpenditur, me iam agere A4eíaíis annum LXIX. (ante 
quem terminum iam multi magni viri, meque digniores, 


 doctioresque , heu! obierunt) et efiluere quadrapefinum 


iam amnim, ex quo in oniuer[iiaíe nunc. Friderico- Alexan- 
drinà docui, et, quod praefifcine dixerim, fudaui, et alfi, 
atque omnia munera fübii, quae a Profeflore unquam defi- 
derar| poterant, quibusque alia, et fatis grauia, faepiuf- 
cule accefferant; et cum morbis, haud leuibus, me, plus 
vice fimplici, dimicaffe; haud mirandum erit, priftina ala-- 
critate, ferenitate, et ad labores promtitudine, vt olim, 
me non poffe gaudere, ideoque non vitio mihi verti pof- 
fe, fi, ob non amplius increfcentes;. corporis, animique, 
vires, iam per aliquot annos, ferio, de fuübleuandis oneri- 
bus academicis, cogitauerim, et, fi orbem literarium fpe. 
Ces, illus HORATIANI: | 


Solue fenefcenteim tnature fatis equum, ne 
.5 — Currát ad extremos — —— 


circa alios labores, et calami quieteii, inemor fuerim. 
Et tamen me nunc video in noua vitae periodo verfari, 
atque nouos mihi labores imponi; quorum fcopus eft, 
vt reflituantur res academiae, et denuo in melius, maius- 
que, euehantur At, vtrum à me ea exfpectari adhuc 
poffint, primus ego maxime dubito. Quamuis autem mu» - 
nus, mihi oblatum, deprecari, fatius ducere potuiífem, 
tamen, ne ingratus in peril Neftorém, piRECTOREM; 
COTHENIVM, Cui, OCtogenario maiori, academiae falus 


curae, cofdique, eft, illuftresqie Ap1vNcTOS, Eledores, 


qui fpem fuam, et fiduciam, in me pofuerant, neque, 
Vt-Germanus, in vniuerfam academia Germanorum, ve: 
: $ 3 tereri, 


142 B. vods Philyra' 


terem , et fincerum, amorem  depofuiffe, videar,. fie 


animum inducere meum ratus fum, vt, annuente inpri- - 


mis, et placitum fuum, literis auguftalibus, gratiofiffime 
nuper mihi declarante, Seremif]o meo Principe e$ Do- 


mino, ALEXANDRO, Margpgrauio | Brandenburgico ,- 


Bovullae , Silefiaeque , Duce, rel. rel. falrem  PRAESr- 


DIVM fufcipiam, et faciam porro, quae potero.  Sufci- 


piam faltem munus, inquam, fiue nunc illud per breuius, 
vel longius, temporis fpatium gerere queam, ^ Curabo 
interea, quoad poffibile eft, ut cuncia, quae ad acade- 
miam pertinent, (in quibus, obiter faltem  luftratis, proh 
dolor! iam maximas inueni lacunas, et hiatus, difficillime 


reparandos,) in ordinem, quo decet, redigantur, ét in 
tuto fint, vt fucceffori meo tantae moleftiae non fuccref-. 


cant, quas ego expertus fum. Neque deficiet, proximis 
J"Adiuntlis , notitia cunctorum /ocalis. Immo, quodít minus 
parem negotiis me fentiam, res ad iil. Z4Ziuntdios deferam, 
easque iis commendabo. | Adfpiret interim coeptis diui- 
num auxilium, et largiatur vires, et fuftentet, et, in vni- 
uerfum, academiae benedicat! Vos vero, .Znfiflites ho- 
noratiffimi, et collegae, vna rebus confülite, et lapfis füc- 
currite; excitate vos inuicem, atque amicos, nouosque, 
et dignos, laborum fodales, fecundum leges, et confue- 
tudines, in BücHNEnI hiftoria p. 457. vsque 462. vbe- 
rius defcriptas, mihi fignificate, qui, praeter eos, in quos 
iam refpexi, collegio noftro adfocientur. Inprimis curate, 
ut, memores vyIRGILIANI illius: 


Vidi letla diu et multo fpeflata labore, 
Degenerare famen: ni vis humana quotannis 
JMaxima quaeque manu legeret. — — — 


[ colli- 


/ x 


k E » *; 
as; ooa ter ta 


i 
s ^" h 
Nude MORE ed oid os 


— $n 


D. Henrici, Friderici Delii. 143 


 €olligantur nouiter, obferüationes, experimenta, et me- 
ditationes , quae à generofis viris, et affiduis naturae fcru- 


tatoribus, proficifcantur ; curate autem quoque, vt penfa 
talia; phyfico- medica, foluantur, et ad Acta tranfmittan- 


tur, quae non vulgaria fint, neque tanien quoque ea, 


quae fpeciofa faltem fint, fed quae veros naturae curiofos 
decet, et ratione fua, et ufu, non. deftituuntur ; quamuis 
et huc referenda fint, quae quidem. leuidenfia, aut iam 


dicta, videntur, at noua dictis ponderá addere, vel 


praeiudicia inueterata deflruere ,. et meliora ftatumirare, 
BIEN 


/ 


Quod reliquum eft, feruet Deus AVGVSTISSI- 


MVM iMPERATOREM, IOSEPHVM fecundum, 
Academiae | Caejareae | . Naturae | Cuvioforutm | Conferuatorem 
benigniflimum , fartum , tectumque , et efficiat, vt, fuga- 
tis hoftibus, et pacatis nouiter turbis, rebus humanis 
diu interfit, et amet, fe dici patrem, atque principem; 
vere fecundum, E em 


Seruet Deus Ácademiae PRoTECTOREM, Sereniffi- 
im Principem CAROLVM THEODORVM, El- 


Gorem Bauaro - Palatinum, wt illa Eius, et rerum noftra 
fum, amplius quoque experiatur patrocinium, et incree 


thentuni, 


f 


. Seruet Deus cunctos academiae Z4aécenates, et Fau- — 


Íoré$, quos iam experta eft, et quoS ipfa animi generofa 
indoles; excitabit. ! 


Seruet deniqué VOs$, PERILL, DOMINE DIRE- 


 €*oR, vos, Domini ÁDivNcTI, et de faluté academiae 
ftudio» 


JN 


— 


[2 


144. js Philyra D. Henrici Friderici Delii. 


ftudiofiffimi, et meritiffilmdi, vosque, coLLEGXE, fuis. 


quisque titulis mactandi! Saluete, resque veflras, et aca- 
demicas, agite feliciffl(me !  Saluete, ac valete!  Fauete 
Jmihi, meque amate! ' | 


Dabam ERLANGAE, íi vniuevfitate Friderico- Alexandrina. 
d. XV. Deeembris. MDCCLXXXVIII. 


^. 


E 


ÁETE ra  r LL  IE RN  RR E RT  N E 


^ 


-- » 
LM ML M M MM a E EL 0f 


MEMORIA 
VIRI 
DUM VIV ERET 
2) PERILLUSTRIS ET EXPERIENTISSIMI 
D. CHRISTIANI ANDREAE .COTHENII 
| SACRI ROMANI IMPERII NOBILIS 


 ACADEMIAE IMPERIALIS NATURAE CURIOSORUM EPHEMERIDUM DI 
RECTORIS CONSILIARII ARCHIATRI ET COMITIS PALATINI CAESAREI 
POTENTISSIMI BORUSSORUM | REGIS CONSILIARII INTIMI ARCHIATRI 
 PRIMARII REGIORVM EXERCITUUM PROTOMEDICI COLLEGII MEDICI 
SUPREMI NEC NON COLLEGHI MEDICO CHIRURGICI DIRECTORIS ACA- 
DEMIAE REGIAE SCIENTIARUM  BEROLINENSIS MEMBRI HONORARII 
ACADEMIAE RKGIAE MEDICAE PARISIENSIS SODALIS COLLEGII SANI- 
 TATIS BEROLINENSIS ET INSTITUTI PAUPERUM CURAM 


GERENTIS ASSESSORIS. 


PM 


05 app. N. AB. Phuf. Med, T, VIII E 


Lis mandaverat olím:; b; COTHENIUS vitae fuae ratíóries, quas, eo- 
deni adhuc vivente, Cel, D. D. PYL, Poliater Berolinenfis, latine vertit, 
et ampliori fermone donavit. Hae chartae, poft obitum b. coTHENIiL, cum 
aliis, ad academíami pertinentibus, Berolíno ad me pervenerunt, quae ígi- 
tur, ex voluntate b. Defun&i, et, uti moris eff, irn Adis noftris academí- 


cis rite fervanda, et cum praeclarorum. Tanti Viri in academíam rme- 


zitorum commemoratione, combiínanda erant, 


HENRICUS FRIDERICUS DELIUS. 


] 


- 


347 


HRISTIANUS ANDREAS COTHENIUS, natus d. XIV. Febr. 
7 MDCCVIIL  Znclami Pommeranorum, patre Eber- 
hardo Wolfgang. Cothenio, qui chirurgicis ftudiis in Hollan- 
 diaoptime.imbutus, in Exercitu Suecorum, Legionis tunc 
temporis Trautvetterianae, Chirurgus primarius fuit, fed 
continuis militiae laboribus et moleftiis defatigatus et tran- 
quilliorem vitam domefticam militari praeferens, dimiffio- 
1rem honefte petiit, qua cum laude accepta, Anclámium ha- 
bitatum conceífit, et paulo poft Elifabetham Kebhveliam, 
.e honefliffima ciuium familia oriundam virginem, omnibus 
fui fexus virtutibus et ornamentis condecoratam, coniugem 
fibi iunxit. Ex hoc matrimonio proles numerofa obtigit, 
quam nominetenus hic enumerare velle, a re noftra alienum 
foret, id nobis notafle fufficiat, noftrum fuiffe natu mini- 
mum. Quod fialtius in maiores Cotbenii Noftri inquiramus 
et remotiorum temporum monumenta perfcrutemur, appa- 
ret, ortum illos duxiíTe ex antiquiflimo et generofo ftemmate 
Belgico, 4 Cothen nominato. E trifti fcilicet temporum fu- 
periorum hiftoria abunde notum eft, in Belgio olim eos, 
qui Lutheri fectae addicti erant, Proteftantium nomine in- 
fignitos, fumma vi oppreffos, faeviffimaque perfecutione 
vexatos fuiffe, vt vel religionem deferere, vel, cum 
. omniam bonorum iactura, patrios relinquere lares et in ex- 
teras migrare regiones, cogerentur. 
V]ltümum praeferre non dubitarunt ataui et vere Chri- 
- ftiani, Cofhenii Noftri maiores, fponte quippe de bonis et 
poffeffionibus fuis in Belgio decedentes, omnesque praero- 
- gatiuas et honores, quibus ftad Catholicam religionem tranf. 
ire vellent, frui potuiffent, nihili facientes, fümmam in eo 
pofuerunt dignitatem, vt miffo omni fplendore gentis fuae, 
- nomen bonorum ciuium et de Republica bene meritorum * 
Ep t.2 homi- 


148 : AMemoría 


hominum tuerentur, Litterarum praecipue ftudiis fefe de- 
diderunt, eminuitque inter hos proauus Zxe/ Cofhenius, qui 
regnante Carolo XI. in exercitu Suecorum fupremi iudicis 
( General- Auditeur vocant?) miunere functus eít, et ob in- 
tegritatem, eruditionem, etinfignia in rem militarem meri- 
ta, tantum apud Regem gratia valuit, vt ei praefecturae 
Stikhaufen in Ducatu Bremenfi adminiftrationem conferret, 
Hic ergo primus nomen gentilitium Cofhen, adiecta termina- 
tione latina, in Cofhenii nomen mutauit, quo abhinc pofteri 
eius femper ufi funt, nihilque de priftino fplendore familiae 
fuae retinuerunt, quam infignia feu figillum, in quo duo 


pedes urfini, in fuperiori et unus in inferiori rubro (vt lo- 


qui folent heraldici) campo, utroque per trabem argen- 
team diuifo, uti quoque duo pedes urfini, fupra galeam aper- 
tam pofiti, confpiciuntur. | 

Sed redeamus ad ea, quae Noftrum propius attinent. 


Cum in prima adhuc aetate conftitutus effet, variis iam cala- 


mitatibus, optima eius patria, et 'praeprimis bona urbs, 
"Anclamum fcilicet, obruebantur, fierique non potuit, quin 
harum calamitatum tnagna pars et in eum redundaret. Pri- 
ma peftis erat MDCCX. Anclami valde faeuiens. Hic pa- 
rens noftri ofiicium tam Medici quam Chirurgi peftilentiarii, 
.vt vocant, folus in fe fufcepit et quidem eo lubentius, 
quum nullus caeterorum tam Mayo muneri fe fubmittere 
vellet, Sed feruauit illum fuosque Omnipotens, eiusque 
de patria fic optime merentis indefeílis laboribus bene- 
dixit, | | 

* Nix füperatam hanc calamitatem noua, eaque fere 
maior, excepit,  Oborto enim bello, Ruffi totam Pomme- 
raniam occuparunt, et quae, fub clementi et fortunato íce- 


ptro Suecico, collegerunt bona fubditi, ea nunc hoftibus in. . 


praedam cefferunt. Sic et Anclamum fpoliatum et fingula- 
ri prouidentia Dei fola factum eft, vt optima urbs ab immi- 
nente incendio liberata maneret, quippe quo eam biduo 


LI 


- ^ polt, 2E 


- D. Chrifliani Andreae Cotbenii. |. 149 


poft, quae iam prohdolor! Wolgaftae fors fuerat, delere, in- 
que cineres convertere, hoftes decreuerant, Vrbem vixa 
Ruffis relictam iam legiones Saxonum occuparunt, qui omni- 
bus demum iis potiti fünt, quae miferi ciues vel in latebras 
abfcondita, velaltius in terram defoífa rapacitati Rufforum 
fubtrahere nouerant, Intertottantasque calamitates publicas, 
rei familiaris et praecipue liberorum educandorum cura, fere 
oppreffa iacuit. Nihilominus tamen Cofhenius Nofter inhaefit 
propofito femel capto, et planefe totum fcientiis dare optabat. 
Hac ratione quoque omni, qua par eft diligentia, praecepto- 
rum in fchola publicapatria docentium fideli ufus eft inftitutio- 
ne. Interhos primum femper pofuit, nec unquam nifi grato 
animo nominauit Doctifmum tunc temporis Rectorem, 
Mag. P3], quem quoque, dum a Sedinenfibus vo- 
catus, Reétor fcholae iftius, illuc: abirec MDCCXX. non 
folum ad hunc locum lubenter fequutus ,. fed etiam, 
eum ille Rector Gymnafii Stralefundenfis electus, Sundium 
petere in animo haberet, fummo allaborauit ftudio Nofter, 
quo et ultra amatum Praeceptorem fequi et fub Celeb, huius 
Viri directione porro ftudia fua profequi liceret. Voti fui 
compos factus, dataque venia cum praeceptore Sundium fe 
contulit, Cum ergo per integrum triennium mira. affiduitate 
et fingulari feruore hic in litteras incubuiffet, inque iis infi- 
- gnes maxime feciffet profectus, dignus a magiftris iudicatus 
eft, quific bene praeparatus, ad altiora ftudia academica 
accedere et ad interiora artis Apollineae facra penetrare pof- 
fet. Halam petiit MDCCXXVIiII., ibique fcientiae Medicae 
ftatim fe dedit, idque tanta cum induftria et fücceffu, vt ab 
omnibus aeftimaretur. ! Y 


—. Primum Sfah/i principiis, a Profefforibus, qui magni 
hums Viri veftigia premere gloriae ducebant, in Coliegiis 
theoreticis imbutus, hifce inhaerere videbatur, fed cum fi- 
mul Pralectiones illorum Doctorum frequentaret, qui tum 

£8 tem- 


150 o0 cie 3) Memoria 


temporis a Stahlianis, feu Organicis, nomine Mechanicorum 
diftinguebantur, et fimul Philofophiae purioris et Mathefeos, 
quarum ícientiarum elementa iamiam praeguítauerat, maio- 
rem cognitionem fibi comparaffet, nec minus in Anato- 
mia, et ; Phyfica experimentali ,- laudabiles feciffet progreffus, 
non fibi fufticere Cel. Sfah/ij metaphyficas, et medicas, ex- 
plicationes deprehendens, etmagis Mechanicorum argumen- 
tis examinandis infiftendum ratus, huic fe fcholae quafi addi- 


xit. Itaque Celeb. tunc temporis Profeflorem Gerike (breui 


pott Helmítadium vocatum?) theoretica medicinae principia, 
praeeunte Boerhaguio, docentem , audiuit, et quae Vir cl. 
proferret , folida trutinauit meditatione. 

Hifce vero abfolutis toto animo fe adítrinxit Celeb. Hoff- 
Tunno, Medicorum fui aeui facile Principi. Tantus ardor 
tantaque induftria, quales INofter in addifcendis omnibus; quae 
ad Medicinam faciunt, fcientiis adhibuit, iuncta cum fingu- 
laribus ingenii dotibus, quibus ei, quae audierat ftatim in 
ufum conuertere facillimum erat, et morum candor et in- 
tegritas non potuerunt diu latere magnum Virum, qui potius 
iuuenem praeclarum ita adamauit, vt non folum variis benefi- 
ciorum generibus illum cumularet, fedtanto etiam eum com- 
ple&eretur fauore , vt euim fecum habitare, omniumque 
laborum tum chemicorum, tum practicorum focium effe 
vellet. 

Scriptorum, in toto orbe litterario Medico celebratiffi- 


morum, vt typis màndarentur, curam ZJeff;zannmus Cothenio 


commifit, fimulque faepius Candidatos Medicitise, quo eius 
in elaboratione Diífertationum fuarum auxilium fibi expete- 
rent admonuit, et priuatiffimis quoque eius praelectionibus 
inftituerentur. 

Neque in hoc fubftitit fingularis, et quam femper gra- 
ta recordatione veneratus eft Va-nus Magni Viri difcipulus, 


- pon fatis depraedicandi Venerandi fenis, animi propenfio, 
- fed non folum andis, qui lium fanitatis et conferuandae et 


r refti- 


dE cur See o 


DN 2 - 


D. Chriftiani "Andreae Cothenii, — 151 


reftituendae ^sratia. confüluerunt , curae illius. commifit, 
illumque faepius ad lectos aegrotorum duxit, et quis fit 


- decens ad infirmos ingreffüs,. quae medico clinico exploran- 


da fint, quibusnam fignis. morbus. diiucicandus fit,. quasnam 
porro indicationes fibi formare, et quibusnam remediis tutif- 
fime ad profligandum morbum vti debeas, paterno candore 


docuit. 


- . In tanta Magni £Joffmanni celebritate fieri non potuit, 
quin et e remotiffimis oris fapientifima eius expeterentur 
Refponfa, et clinica, et forenfia; quorum, antequam expe- 
direntur, quam exactiffime perluftrandorum , cum perpetua 
effet Coíhenio Noftro opportunitas, non mediocre et inde 
.eius eruditioni acceffit incrementum. - | 


. Ec illo mediante occafio fuppeditata eft MDCCXXXI. 


. adeundi Caro/inas, quippe quo loco omnium optime cogni- 
tionem thermarum non folum, fed. et chronicorum morbo- 


tum fibi comparare poteft iunior. Medicus. | 
Breui poft et quum fummus Ille Vir optime perfpiceret, 
Cofhenium omnibus 1is dotibus abunde inftructum effe, quae 


-doéctum, ingenuum, et omnibus numcrisabfolutum faciunt pra- 


Cücum ,. eumque hac via certiffime humano generi olim valde 
profuturum fore, prudenter praeuideret, auctor illi fuit ipfe 
atque fuafor, vt ftudia academica, quae ceteroquin valde ad- 


amauerat et iteratis vicibus laudata fpecimina dexteritatis fuae 


in defendendis et oppugnandis thefibus dederat, minus cole- 
re, ettotum fe praxi dare nunc ferio vellet. Nil fupererat, 
quam ut diu merita praemia diligentiae fuae et eruditionis, 
dignitatem puto doctoralem, cumque hac iunctos honores 
et priuilegia adipifceretur, quod vt decenter fieret, notabi- 
lem, quem in praxi fua obferuauerat, elegit Cafum Medico- 
Practicum, eumque in differtatione Je Purpura. Scorbutica 


praegveffo fluxu haemorrhoidum nimio , docte elaborauit, quam 


menle Auguft. MDCCXXXIL publice e Cathedra, et cum 
communi applaufu, contra Opponentium, a ect 
| | | eleD, 


152 . — ZMemoria 


Celeb. Profeffores eminuerunt, argumentationes defendit, 
Hoc tempore cum Z7offmannus. a variis locis inftanter roga- 


retur, vt genuinum, inque fíchola füa edoctum, difcipu- - 


lum iis commendaret, «eui falutem fuam ciues confidere 
poflent, Noftro, duas propofuit urbes, alteram Sfargar- 
diam Pommeranorum, alteràm vero Treptouiam ad Regam 
fluuium conditam, quarum alteram utram feligeret, Selegit 
priorem et hoc quidem maxime eam ob caufam, quod multi 
in hac ditione habitarent honoratiores, qui antea praecepto- 
rem fuum vel coram, vel per litteras confuluerant, quibusue 
Coíhenius quoque fic innotuerat, vt de eruditione eius et 
dexteritate maxime iis perfuafum effet, 

Contulit fe hoc confilio Berolinum, ibique eurfü fic di- 
. Cto anatomico in Theatro publico cum laude abfoluto, nec 
minus a fummo Collegio Medico ipfi exhibito cafü practico, 
cum unanimi Profefforum affenfu erudite elaborato, iter 
Stargardium nunc meditabatur, - : | 

Quum vero beatus Eller, Regi gloriofiffimae memoriae. 
a Confiliis intimis, eiusque Archiater, et beatus Confiliarius 
aulicus Buddaeus, quos breui hoc tempore fautores fibi con- 
ciliauerat, illi fuafores effent, vt munus Phyfiei urbis 
Afcherslebiae in Provincia Halberftadien(i, quod tum tempo- 
ris vacabat, ambiret, confiliis optimorum Virorum obtem- 
perare confultum duxit, Propofuerunt illum Auguftiffimo 
beatae memoriae Friderico W'ilhelno primo Regi, qui hanc 
fpartam, absque ulla mora clementifime Cothenio noftro 
contulit. Quum vero hic muneris novi fufcipiendi caufa, 
Aícherslebiam profectus eflet, magiftratus, ne iuri fuo elisen- 
di quidquam derogaretur, alium iam elegerat, electumque 
citiffime vocauerat, Proceres quidem Noftrum eiusque iura 
8b Ipfo Rege ipfi collata data tueri volebant, Cumvero vo- 


catus Dr. Seebnann, depofito, quo antea functus erat Phy- - 


fici in Groffen-Salza, munere, iam cum tota familia fua 
Aícherslebiae eflet, fponte huic ceffit iura füa, diuinae 
. | | pro- 


$. 


D. Chriftiani "ndreae Cotheni. — 153 


prouüidentiae confidens, et fe certiffime, et in alio eco 
fortunam fautricem experturum fperans. 

Interim cum in hac urbe iam pluribus tiürihis feliciter 
opem tuliffet, hancque et plures alii aegri exoptatent, adeo 
lucida eius praxis facta eft, vt commode hic rei oid familia- 
ri fe profpecturum non dubitaret. | 


Sed aliter fentiebant fautores eius, et vt Bründesbuss 
Eu vrbem adiret, ibique iam in prouectiori aetate conftituto 

hyfico provinciali et vrbis  adiungeretur in officio, illi 
perfuadere conati funt. At cum, pro ingenua animi indole, 
vereretur, ne bonus fenex hanc adiutoris adiun&tionem : aegre 
ferret, a propofito ambiendae adiunctionis abftinere, for- 
temque fuam, licet tunc témporis valde mediocrem, feli- 
ciorem futuram expectare maluit, 


Elapfis IV. menfibus, quo tempore hic commoratus , 
per varias, quae ipfi ex voto feliciter ceflerant, morborum 
curationes , famam et nominis fibi comparauerat gloriam, 
vocabant illut: Aupiani, vt in Infula fua, ad' Pommeraniam 
Suecicam fita, confentiente, qui adhuc füperftes, fed fenio 
fractus effet, Medico provinciali, iftius munus in fe fuf- 
ciperet- | 


Ea tum erat rei familiaris fuae conditio, vt haec voca- 
tio ei valde opportuna, hinc utique füfcipienda videretur, 
iamque in procinctu erat, vt eo fe conferret, Sed. duobus 
ante inftituendum iter diebus, a Praeceptore ipfi proponeba- 
^ tur, an non ZJavelberpiam in Prignizia, adire, et munus de- 

functi Doctoris Gufttorf, genuini Hoffisanni. difcipuli, val-- 

' deque laudati Pra&tici, fufcipere vellet. Sed animus ei non 

erat, ibi fortem fuam experiundi, quippe quem potius totum 

Pommerania magis intenfum habebat, Cum tamen in iti- 

nere Havelbergiam tranfire deberet, paucos dies in hac vrbe 
commorari commodum iudicauit. 


M N. 48. Phyf.. Med, T. VIL. u. Pror- 


; 'Prorfus vero infcio illo, factum eft, vt iam tum. a Be- 

rolinenfibus et Halenfibus fautoribus, .nonnullis Dominis 
Canonicis, et generofioribus, prope ZJauelberpiam habitan- 
tibus familiis, litteris commendatus et'et. .Defideratus ergo 
fic et exfpectatus, adveniens, iam fecundo ab aduentu die, 
a quibusdam Canonicis et vrbis incolis confulebatur, et 
quarto die generofa ftirpe natus quidam, illum in praedium 
fuum vocauit, vt morbo eius medelam pararet. 


Numerus eorum, qui eius.opem expofcebant, in dies au- 
gebatur, et intra IV. hebdomadum fpatium adeo frequentem 
et lucrofam praxin exercebat, quali multis iunioribus Me- 


dicis vix per totum annum frui contingit, Erant quidem. 


nonnulli, qui ei iuniorem aetatem obiectarent; verum felicif- 
fimus, qui curas eius fequebatur fucceffus, facile intempe- 
ftiuam hanc obiectationem deleuit, | 


Cum ergo fic penitus confilium Rugiam concedendi 


reliquiffet, nata ei eft opportunitas, alium fibi adftringendi - 
amicum, quippe quem fui loco Rugien(ibus commendatum, hi 


lubenter exceperunt, quique poftea fua forte valde contentus 
vixit. In feauenti anno matrimonio fibi iunxit Annam Doro- 


theam Puchterí, viduam beati Doct. Guftorf, ficque genui- 


nus, feu inquilinus, ciuis Havelbergenfis eft factus, 


Licet quidem Praxis numerofa, quam in vrbe non mi- 
mus, quam in collegio Canonicorum, et in regione adiacente 
exercebat , operofa fatis et valde molefta fieret Noftro, pre- 
cibus tamen amicorum deeffe haud potuit, vt potius oblatum 
fibi munus Coníulis, in Senatu vrbis, MDCCXXKXVI. in fe 
fufciperet, Pluribus adhaec fautoribus, inter quos etiam 
rmagnares eminuere, et ad quos fama de eius in medendo 
dexteritate, meritorumque gloria, peruenerat, mediantibus, 
eff-cum eft, vt et dignitate Regii Confiliarii aulici orna- 
fetur. ilm 


Anno . 


D. Chriftiani Andreae Colles, — Iss 
Anno MDCCXL. defuncto beato Doct. Spies, vacabat 


.. Phyficatus prouincialis Prienizienfis, quod munus gloriofiffi- 


mae memoriae Rex Cofhenjo Noftro conferre decreuit, 


. Tanta autem erat folertia eius et indefeffum ítudium in 
ferendo aegris auxilio, qui fe fuae curae tradebant, vt non 
folum Prignitiae tam apud nobiles in vicinia habitantes, 
quam eminentiores inter milites , et in Yrbe, magnam fibi 
compararet famam, fed etiam laus eius ad remotiores per- 
crebuit prouincias, /Maodebur pun puto, veterem /Marchiam, 
et L/Mepalopolin, ita vt generofa quaedam familia, prope 
. Afchersiebiam habitans, ilium vocaret, fimulque explicaret, | 
aegre fe iacturam ferre, quam prouincia, eius difceífu, 
feciffet, 

Cum fic manifefte boni Viri conatibus divina benedi- 
ceret clementia, iucunda quidem fatisque quaeftuofía eius 
praxis erat, fieri tamen non potuit, quin etiam valde labo- 
riofa, ipfique valde molefta, effe inciperet.. Adiunxit fibi 
itaque Candidatos Medicinae, partim vt tirones, fe prae- 
eunte, in vera medendi arte proficerent, partim vt hi illum 
in tantis laboribus, quibus ferendis vix tempus: et vires fut- 
ficiebant, fubleuarent, | i 


Contigit enim non raro, vt ab vno aegroto rure domum 
reuerfum, iam aliud vehiculum exfpectaret, quo ad aiium 
aegrum veheretur, faepiusque paucae tantum horulae fuper- 
erant, quibus periculofiori morbo conflictantes, in vrbe ipfe 
adire poterat, reliquos inuifendos Candidatis committere 
- coactus, Quae fuüpererant horae, quas alii recreationi ani- 
— mi, viriumque refectioni dicare folent, eas fic impendit, 
wtaegrotis, qui ab eo litteris miffis confilia flagitabant, lit- 
teris quoque fcriptis refponderet, quas Candidati amanuen- 
fes calamo éxcepere. Neque ab hoc labore per id tempus 


|—. ebftinuit, quod tamen conftante lege prandio vel coenae 


 deftinatum eft, Ut eo magis temporis penuriae confuleret, 
px | u2 quan- 


Mb. s con Memoria 


quantum fieri poffet, itinera faciendá in noctes diftulit, et 
ne commercium cum litteris et ícientiis laboribus .practicis 
turbaretur, fub itinere ipfo, legendo tempus. confumebat.. 
Aít non potuit, quin haec vitae fuae ratio protracta, malos 
in corpus fuum effectus ederet, et aliorum magis fanitati, 
quam propriae profpiciens, hanc et oculorum aciem iam a 
prima iuuentute fatis debilem, valde labefaceret, eoque ma- 
gis, cum ftudiorum feruore abreptus, curru vectus ad lucen- 
tem lunam libros lectitaret. — Vehementi fic et periculofa 
oculi inflammatione una cum hemicrania fere lethali affectus 
eft, quo tempore tamen commercium litterarium, epifto- 
las amanuenfibus calamo excipiendas committens, con- 
tinuauit et de aegrotis vicinis per Candidatum ad fe re- 
ferri iuffit, Eo | 


: Innotuit fic. dexteritatis plurímorumque meritorum glo- 
"ria ín dies magis per omnes prouincias adiacentes, hincque 
factum, vt MDCCXLIII. ad Sereniffipam Ducem viduam 
/Megalopolis Strelitziae , quae erat Princeps non folum pro- 
pter eminentiores animi dotes , quam ob fingularem berigni-- 
tatem et probitatem fupra omnes laudes pofita, AMiroviam , 
vbi refideret, vocaretur ibique confilium, de Morbo ner- 
vofo valde complicato vitaeque optimae Principis pericu- 
Jum minitante, ab eo peteretur, Iteratis vicibus illuc pro- 
ficifci necefle erat, dum et pluribus aliis aegrotis, qui Prigni- 
tiae, Magdeburgi, fe fuae curae commiferant et quos deferere 


p] 


nefas iudicauit, adeíle vellet. 


Arduüs fane hic nouus fabor, qui bonum Virum dies; 
faepe noctesque ,. diftinuit, non exiguas ei creauit moleftias, 
Non.tamen his fe ab illo deterreri paffus eit, dum. felicem 
fucceffum, quo Deus confiliis füis benedixit, aeque ac. cle- 
mentiffimam fiduciam , quam non folum Magna. Principiffa; 
fed etiam Sereniíffimus Dux filius, cum Sereniflima coniuge, - 

: in 


^ 


D. Chrifiiani Andreae Cothenii, — 157 


in fe collocarunt, pro exoptatiffimo follicitudinum praemio 
habebat, | utu 


Agnouit breui praeftantiam Cothenii Noftri Sereniffima 
Domus, et quanti eum haberet publice teftata eft. Dum 
enim increfceret numerus Sereniffimae prolis, in dies magis 
natum eft defiderium Viri eximii, qui Medici aulici primarii 
munus in fe fufciperet, et fpecialem et perpetuam curam Se- 


 reniffimae familiae gereret, haecque fparta honorifica Co- 


fhenio optimo oblata eft. ! 


- Quodfi tantummodo reditus, et commoda rei familia- 
fis, refpiceret, cumque reditibus, quos ei priftina praxis 
tulerat, comparatet, facile perfpiciebat, fe fufcepta hac 
fparta minus quaeftuofa, non exiguam facere iacturam, 
Verum pacatior vita, qua tunc fe frui poffe, et otium, 
quo magis litteris fefe dare poflet, praevidit, fimul cum 
gratiofa fiducia et fingulari clementia totius aulae, Principis 
et plurimorum vicinorum nobilium, illum commouerunt, 
vt hanc fponte, feque nihil quidquam conferente fibi obla- 
tam prouinciam accipere vellet, ea tamen füb conditione, 
vt id, non nifi Auguftifümo Rege fuo confentiente, fie- 
ret.  lpfa Princeps, quam Rex ob virtutes fuas vere 
Principe dignas, magni faciebat, litteris dimitlionem Co- 
thenii petii; Tefta:us quidem eft Auguftiffimus Rex lae- 
titiam fuam, de recuperata fanitate, fed quod Cotheniwum 
attineret, virutn dimittere non poffe, qui tam militibus, 
quam toti circulo Prignitienfi tam utilis effet, refcripfit, 
vti ex clementiffimis litteris ipfa Regia manu confcriptis, 
quasue, cum in non mediocrem laudem Coflienijj cedant, 
ipfis verbis hic inferere non. dubitamus, pluribus .videri 


poteft, 


3 Dusdi- 


158 | AUN Memoria 
Durchlauchtige Fürftinny: 
Freundlich liebe ZMuhme! 


Es ifl mir überaur angenehm gewefen, aus. Ew, ILiebden Schreibon vom. — 


26/len Februar fo überzeugende Jerkmale von. Dero gewogenen Znden« 
Ken zu erfehen, — Jch wünfthe nichts mehr , als Em. Liebden hinwiederum 
bey allen V'orfállen meine Confideration und aufrichtige Sentimentr an den 
Tug legen zu kónmen, wie mich aber infonderheii die Nachricht von 
— Dero auhaltenden. Krankleit affigiret , cls bite ich Gott, dafs er. Em, 
Liebden mit fziner Gnade und Seegen hráftigfl. beyflehen und. Sie baldig ft 
wieder. gur. erfreulichflen Gefundbeit verhelfen wolle, So lange fich auch. 
Ew. Liebden der Hülfe und des Rathr des: Doflor. Cothenius. in. Dero 
UmfHánden bedienen wollen, srerde ihm allemal. darinn. Freiheit und. Per- 
miffon zu denen dazu erforderlichen. Reifen laffen, aber Ew. Liebden 
. tWwerden von Selbff leicht evme[fen, defr ich rimem Mamn, der dortem im 
feinem Creifr und bey der Garnifon fo nófhig iff, nicht mohl aur feiner 
je*igen Station erlaffen kónne, — Ich bin übrigens allezeit eit aufvich- 
?iger Confideration p 


Em. Licbden freundmilliger Vetter 


Potsdam d. gta Mart, 1743. js 
Friedrich. 


n die vermittmete Flerzogin Chrifliane Aemilie Antoinetíe 
von /Meklenburo - Síreeliz, Liebden, 


Verum 


7 BUR Tene 


4 


T 


NMMMEu—————————— ÉE—— RR 
» T a rA Te 


D. Chrifliani Andreae. Cothenii. 159 


Verum tantum abeft, vt tum aliquod moleftiarum leua- 
men experiretur, vt potius in dies priftini labores, nouis 
cumularentur, Bene tamen de ciuibus merendi feruore, in- 


citati et diuino auxilio fuffulti, vires nunquam labores con-- 


tinui exhaufere, cumque loc tempore non tantum Candidati, 
fed etiam noui Do&ores: Medicinae ad illum venirent, vt 
3b illo in Praxi edocerentur, his affiflentibus, absque in- 
commodo, fere omnium, qui eius auxilium expofcebant , 
defiderio fatisfacere potuit, 


Quamuis practici labores, et confültationes, per litte- 
ras miffae, vix momentum fere relinquebant temporis, quo 
per fcripta fibi famam acquirere poffet, tamen eum orbi 
cruditoeon incognitum fuiffe ex eo quidem eluceícit, quod 
"Academia Caefarea Leopoldino - Carolina. Naturae Curioforum 


. Ipfum MDCOCXLIV. id non exfpectantem, focium elegerit, 
id merito ab eo exípectans, fore, vt Ephemerides fuas 


communicatione fuorum eruditorum fcriptorum locupletatu- 
rusfit. Nec irrita fuit haec exfpectatio. Mifit enim Vir Cl. 


nonnullas obferuationes certe non indignas, quae hanc lau- 


dabilem collectionem intrarent, Sic tran(iere dies Noftri, de 
quibus recte dici poteft, nullam fuiffe fine linea, — Sua 
forte contentus, nihil quidquam de eius mutatione cogita- 
uerat. 


-- Eo magis igitur inexfpectatae effe debuerunt litterae 
Decembris menfe MDCCXLVII. ab. Zuguflijimo. Rege ad 
ilum datae, quibus Bero/mum venire, quia fummus Rex 
cum illo colloquium inire vellet, iuíffus eft. Eo profectus, 
cur vocaretur, plane ignarus , poft aduentum equidem au- 
diuit, Pof:damii Confiliarium aulicum 4Arend:, qui non fo- 
lum magni Orphanotrophei Medicus fuit, fed etiam Phyfici. 
Potsdamienfis et circuli Zauchenfis, atque Teltowienfis mu- 


-. pere functus erat, diem obiiffe fupremum, huncque inter- 
dum a Regia Maieflate in confilium vocatum fuiife, nune 


Vero 


c 


160 — —. VMemoria 
vero plures Medicos Berolinenfes, etinter hos infigniores , 


quoque haec munera ambire, nec eorum obtinendorum fpe 
deftitui, 


Elapfis iamiam XIV. At nondum inftru&us, quare 
. huc vocatus effet, et ob diuturniorem moram, qua relicti ab. 


illo aegri, ope fua carere debebant, valde inquietus, id iam 
mente agitabat, vt Regem precibus fuis humillimis adiret, 
qui veniam fibi daret clementiffime, rurfus domum reuer- 
tendi, addita ingenua confeffione, fe plane fua forte Fla- 
velbergiae contentum nunquam mutationem eius optare, 
cum ex improuifo Regiae "Haiefiati placeret, ilum ad fe 
VOCare, 


Colloquium, quod Rex cum illo iniuit, totum dica res 


ad medicinam pertinentes verfabatur, et nifi fibi confcius - 


fuiffet, fe coram Ipfo Auguftiffimo Rege ftare, facile ex fer- 
monibus, quos cum illo conferebat fummus Rex, credidiflet, 
. effe ex ipfo gremio Medicorum, É erg verba facere fibi 
liceret. 


Clementiffine dimiffüs, omnium tamen quae futura 
erant. adhuc plane ignarus, 'ad Confiliarium intimum Eichel, 
beatae memoriae, fe contulit, ea quidem mente, vt in po- 
ftremo colloquio abeundi veniam a Clementiflimo Rege obti- 
neret. Declarauit fimul candide, fe nil amplius in votis hà- 
bere, poftquam fibi cum Rege Clementiffímo. Sermones 
conferre contigerit. At quantum inexfpectatae rei nouitate 
perculfus eft, cum magnae fidei vir ei aperiret, illum a Re- 
gia Maieftate, ele&um et nominatum efle, cui aulae Regiae 


Medici, non folum, et Orphanotrophei, fed etiam ciuitatis . 
Potsdamienfis et circuli Zauchenfis atque Teltowienfis Phy- 


fici munus collatum effet. | Verum tantum aberat, vt de 


collatis his honoribus gauderet, vt potius a memorato Con- - 


filiario intimo confilium peteret, qua ratione hanc gratiam 
optime declinare poflet. Hic vero id eu pofle negauit, 
fimul 


« 


1I Qhrifliani Andreae Cofhenii. . 161 


fimul eum commonefaciens, quemlibet fubditum Regi fuo 
fumma obedientia obftrictum, neque fas effe, fidei femel in 
fe pofitae non refpondere, hocque de eo magis adhuc vale- 
re, cum nouà haec munera ei occafionem füppeditarent 
commoda plurium ciuium promouendi, fufecipere ergo obla. - 
ta, eaque fatis ardua, munera non amplius detrectare potuit, 
eoque magis, cum fatis perfuafüm fibi haberet, non fine la- 
tente diuino nutu honorificam hanc fibi veniífe vocationem, 
Paruit itaque voluntati Regiae, non tamen fine animi ad. 


 fliétione, quod aegre ferret a fuis Havelbergen[ibus feparari, 


quorum in eum fiducia tanta erat, vt magis amicum, quam 
Medicum illum haberent. Elapfo menfis fpatio, menfe fci- 
licet Ignuario MDCCXLVIIT, Potsdamium fe contulit et pau- 
cis ab aduentu diebus, ad Auguftiffimum Regem accerfitus; 
ab lllo, propriae fanitatis caufa, confultus eft, qua, tune 
temporis, minus profpera Rex vtebatur, hinc quoque ratio 
proponenda, cur Ipfe Rex Medicum fibi eligere voluerit, in 
quo fiduciam collocaret, Sane et praefcriptiones, quas Regi 
Nofter dabat, adeo illi fatisfecerunt, vt ei foli valetudinis 
fuae curam committeret, 

 Aegerrime tulit hanc mutationem Serenifima Domus 
Meklenburgica. Excepit quidem illa clementiffime Cl. Do- 
C&orem Jer Poríen , quem .Cothenius commendauerat, 


-  huncque Virum Doctiffimum, ftatim Ducalis aulae confilia- - 


- 


Ls 


rium et Medicum primarium conílituit, verum ne omnis 


. nexus inter illam et Noftrum defineret, voluerunt Sereniffimi, 


vt perpetuo colloquium epiftolare de rebus fanitatem Sere- 
niffimae familiae fpectantibus inter Cl. Cothewium et Cl. P/eer 
Poríen fübfifteret. In fignum clementiae miferunt ipfi Di- 


| ploma Archiatri primarii.  Singularem gratiam gratiffima 


mente agnofcens, indefeffo ftudio allaborauit, quo Sereniffimae 
domui re ipfa füam teftaretur pietatem, ^ Conferuauit fibi 
hoc modo perpetuum fauorem huius Sereniflimae familiae, 


.. cuius et Illuftriffima proles illum femper gratia fua dignata eft. 


- "pp. N. A8. Phuf, Med. T. VIIL X  In- 


162.  VH!Aeinoria | 


fneunte. vere MDCCXLVIII. fummus Rex; auctore. et 
fuafore Noftro, aquis medicatis Egranis vfus, eo quidem - 
falutari cum effectu, vt hinc, iure meritoque, ratio pro- - 
longatae vitae Auguftiffimi petenda fit.. Sequente anno 
MDCCXLIX. Regius Magni Regis frater, .Princeps Pruffae; 
lethali morbo, febrem hemitritaeam vocant, corripiebatur; 
optauit quidem Nofter fanitatis reftituendae curam , .ordina- 
ris Regiis Medicis cómmitti; fed placuit.fuae Maieftati, 
folius Cothenii curae demandare cariífimum fratrem, cum- 
.que ,, morbo ipfo licet fuperato, tamen valde debilis adhuc 
Ptinceps (metus quoque erat febris lentae) Berolinum,. vt 
votis Gloriofiffimae memoriae matris. Regiae fatisfaceret, fe 
conferret, Nofter illum comitari, curamque eius in itinere, 
et poftaduentum, gerere a Rege iuffus eft, praefentibusque 
Medicis Regiis in. conclaui optimi Principis, Cothenium  al- 
locutus eft mmi Rex , his verbis :: 5, $e Principem illi nunc 
tradere, eí de omnibus ab illo unice rationem exatturuam. e[[e..,, 
Annuit votis.omnium fummum Numen, et Princeps felici- 
ter cum fanitate rediit in gratiam, - Aeftate huius anni ad 
Serenifinum Principem DefJauienfem, Leopoldum., xniffus , 


et hunc a periculofiffimo morbo liberauit, quod quam. gratum | 
effet Regiae Maieftati, munere .quingentorum thalerorum 


-Cofhenio Noftro teftata eft. 

! Non minus etiam iuffu Regis Berolinum fe. MORNE 

ibique llluftrifümo Comiti de Podemwils, Regis in: Confiliis 
ftatus. fanctioribus. Adminiftro Primario, m orbo..neruofo, 
chronico laboranti, falutaribus confiliis adftitit. Cum Sere- 
niffima Mr agsauii Baruthini coniax MDCCL, dum R Regium 
fratrem inuiferet, Berolini periculofiffima, et mortem minis 
tante, febre neruofa afficeretur, Coíhenio. cura. Sereniífimae, 
Principis comittebatur, «qui etiam bis de.die Regi.de.ftatu. 
dilectiffimae Sororis retulit. . Et hic Deus..conaminibus fuis 
adítitit, etoptima Princeps. e periculofo. hoc morbo, plenarie 


emer Tantam inde; Aga Regis iniit: velie yt.non - 
.n] y E be. x3 . folum | 


v 


D. Chriflizni Andreae, Cothenii, 163 


! folum Diploma Medici primarii Regii, fimul etiam Diretfo- 
vis fecundi Collegii Medico - chirurgici, et omnium rerum . 
medico-chirurgicarum in Regno Pruffico; ipfi traderet, fed 
etiam eum in Summum Collegium Medicum, qua. fecundum 

. Diretloren, atque Decamim, introduci, clementitfime vellet, 
cum fpeciali mandato, vt vtraque Collegia potiflimum eius 
confiliis morem gerere deberent, Liu) 

- Eodem quoque anno peculiari Diplomate 7Medicus Pi- 
 AMuarius totius exercitus Prujfici conftitutus eft; —INon exi- 
guum celebritati Cofhenii Noftri acceffit momentum, dum 
eum Zdcademia Scientiarum Berolinenfis membrum extraneum, 
vti et Caefarea Naturae, Curioforum | Adiuntium, | eligeret. 
Neque minus ea felicitate vfus eft, vt Principem Ferdinan- .- 
dum, Magni Friderici fratrem, variolis confluentibus laboran- 
tem, reflitueret. | | | 

: Anno infequenti Barufhum miffus, ad Sereniffimam 

-  Marggrauiam regnantem, adeo gratiam Celfiffimae Principis 

| — fibi conciliauit, vt perpetuum commercium litterarium cum 

. Medicis fuis iniri, fanitatem fuam concernens, ab ipfo vel-- 

. Tet, immo et faepius propria manu fcriptas Noftro mifit lit- 

- o teras, et iterato à Regia Maieftate, vt fibi Cofbenius in nouo 

— - morbo adfifteret; petiit, quo lubenter conceffo, denuo: 

1  MDCCLV. Cothenius Baruthum profectus eft. Eodem anno - 

*? —Serve[lam abeundi ibique Principi viduae opem ferendi ei 

venia data eft, Verum eodem hoc anno ipfius Regis opti-: 

mi vita. in maximo periculo conftituta erat, Podagra namque 

-  rpetrogreffa erat, et ex omnibus fymptomatibus facile erat 

concludere, materiam ad inteftina pulfam in his inflammatio- 

— nem formale. Sed annuente fummo Numine non folum: 

-. febri inflammatoriae obex pofitus, fed'et materia podagrica^ 
felici cum fücceffu iterum ad pedes deláta eft, tuneque pri-- 
ia vice acerbiffimos quidem dolores podagricos expertus eft 

 Monarcha, valde tamen falutares, cum fic profpera valetu- - 
do rediret. Auctum fuit hoc tempore honorarium noftri 
21H s A X5 , Ar- 


/ » 


X04 "Memoria 
Archiatri infigni additamento. | Aeftate huius anni ad Sere- 
niffimgum Principem regnantem .4nhalfiuo - Coefhenum miffus 
eft, vt ei et Afcitide, et hydrope pectoris, laboranti auxi- 
lium ferret, Quem etfi a morte quidem liberare haud po- 
tuit, tamen id effecit, vt per annum, longe paucioribus et 
minoribus moleftiis obrutus, viveret beatus Princeps. 

| Vere anni MDCCLVI, iterum Baruílum vocato, di- 
&aeque Sereniffimae Marggrauiae notabile leuamen fympto- 


matum, grauiter in fyftemate neruofo faeuientium, afferenti, 


poft reditum ex itinere, vacans, per obitum beati ZZorchii, 
falariuni Ipfi Medici Regii collatum eft. Ad hoc vsque 
tempus Nofter non folum //edici ordinarii tam. Augufliffmi 
Regis, quam Regiorum fraírum, fed etiam plurium Princi- 
pum in Provincia, neque minus Phyfici, circuli et vrbis, 
vti et Orphanofrophei, in quo ad tria millia infantum educa- 
bantur, ofüciis valde moleftis; omni ftudio et integritate 
perfunctus, omnemque fic campum, qui Practico de huma- 
no genere bene merituro patet, emenfus eft. Verum nunc 


eam fortis Cofhenii mutationem fieri voluit diuina prouiden- - 


tia, qua, Magnus Vir, oranes animi fui dotes, et quantum 
doctrina et ingenio polleret, vniuerfo orbi luculenter exhi- 
beret, Bello enim conflato, cum Magnus Rex MDCCLVI. 
cum tribus nunierofis exercitibus terras hoftium inuadere co- 
 geretur, Cofbenium Noftrum qua Medicum ordinarium, illum 
fequi oportebat,  Clementiffimus Rex vero commodis, et 
fanitati,; militum fuorum miagis, ac fuimet Ipfius, profpi- 
ciens, Coflhemium praeprimis curam valetudinis exercituum 

erere voluit, Inconfuetus erat Noftro, et fumme mole- 

ius labor, cui accedit, quod in itinere, cum exercitu vic- 
trici Lobofchbüz, in Bohemia, angina eaque periculofiffima, 


fereque lethali, corriperetur, - Sed tantus erat eius bene me-- — 
rendi feruor, vt, vix reftitutus a morbo, ftatim quotidie. - 


INofocormia intraret, in quibus vix vllum praeteriit, et cuilibet 
aegroto, morbo prius examinato; quae neceffaria iudicauit, 


ipfe 


" 


D. Chrifliani z4ndreae  Cothenij. 165 


ipfe otdinaret. Quae cum fic ageret, ipfe nullos labores 
nullum periculum, dettectaret, omnibus Medicis in exer- 
citu, pariter atque Chirurgis, exemplo fuit, ipfosque fic 
optime docuit, qua ratione cum aegrotis mercandum, quae- - 
que tutiffima ipfis effet medendi methodus, Neque ulli lici- 
tum erat, aut negligere, aut leuioris momenti habere, quae 
ipfi incumbebant officia. Quo melius quoque de omnibus 
quae in quibusuis NNofocomiis gererentur, quotidie optime 
inftrueretur Nofter, conuentiones publicas, omni' die ha- 
bendas, inftituit, in quibus omnes Medici vna cum Chirur- 
c0 generali, et Chiruürgis primariis, pariter atque primarius 
Pharmacopola caftrenfis, adeffe, et quilibet relationes. de 
aegrotantibus fiue vulneratis, ipfius curae demandatis, ferre 
raionesque reddere, debebat, cur et quare hic vel ille 
non feruandus fuerit, morboque füccumbere debuerit. 
Nec vlli eorum, qui fub eius auctoritate opem ferebant aegris, 
confilium fuum denegauit, quin potius iis tam generales, 
quam ípeciales, regulas dederit, fecundum quas iis in me- 
dendo procedendum effet. ' Neque in hoc tantum eius labor 
fubftitit, fed cum omne directionis negotium ipfi commiffum 
effet, fimul ipfi iniunctum erat, vt et iis, qui rerum, ad 
oeconomiam aegrorum fpectantium curam gerebant, inuigi- 
laret. Satisfecit et huic officio; cum fumma induftria, et 
animi intentione, Nofter Medicus Generalis, eiusque ftu. 
dio factum eft, vt rariffime, modo praefens rerum conditio 
id permitteret, infirmis, ftragula, linteamina, quaeque in 
vulnerum deligatione requiruntur, fafciae, carptum linteum, 
etc, neque minus alimenta conuenientia, famuli et mundi- 
ties deficerent, et quo minus medicamentis füfficientibus ca- 
rerent nofocomia, quae in antecedentibus bellis multis ex- : 
penfis advecta, faepe non optimae qualitatis neque in fuffi- 
ciente quantitate, vel non tum, ubi neceffe fuit, praefto 
erant, id curauit, vt in quouis nofocomio maiori ( cuiusuis 
exercitus ) laboratotium exftrueretur chéemicum , in quo a 
X3 Phar- 


Me c Susas2 w:Menoria . 


Pharmacopolis praeparata incubo e Onrpliéiblia ctu-. 


dis, elaborari, et víitatiffimas pariterac exquifitiflimas, compo-. 
fitiones femper promtas haberi oportuit." Quum poft praecla-: 
rum,. etnoftris gloriotiffimum, praelium, prope Pragam, magna. 
copia.tam uulneratorum; quam internis. morbis adífflictorunt, 
exifteret, ob. affiduos , horum caufa fufceptos, et modum 


fere: excedentes , labores; denuo periculofiffima angina cor-. 


reptus eft. : Vix ab hoc. morbo reftitutus iam nofocomia, et: 
acgros, rurfus vifitare incepit, eiusque cura quoque factum ' 
eft, vt quaedam millia. | dcgrorum- Leutgeriziam ec ulterius 
Dresdam tranfportarentur, qui, paullo diutius ibi commo- 
rati, certifüme in hoftium manus incidiffent. "Tanti hoc ve-: 
ro aeftimauit agnus Rex, aeque ac caetera Cothenii 


t3. Vt, inopinato; ipfi Diplomate  Confifiarii intinis 


meri- 
miílis : 


clem entiffimis fimul ad illum datis litteris, beneuolentiam fuam,: 
pro folicitudine, in conferuanda ipfius Sica perfonae; : 


et. Regiae F amiliae, fanitate. 


Hoc anno. quoque 2 Sereniflimo Landgrauio Fafodarm-: 


. fladienfi , ..Sereniffimo. Principe | DefJauiae:; xegnante, - nec: 


nona plurimis primi: ordinis: belli ducibus: in :confilii partes 
vocatus eft, ;..His acceflere multi in Saxonia eminentiorem. 
locum occupantes , qui: partim ipfi, partim per Medicos, à 


Cofhenio confilia fibi expetierunt. 


. Anno: MDCCLVIII.. poft &loriofiffimam ad oppidum. 
Leuthen., veportatani | victoriam , ;hàncque- fübfequentem. 
Vvatislauiae reeuperatianeni;-arRegey: e :Savonia, Vratis- 


-Jauiam..fe. conferre, áuffus: eft. -. -Numerus enim. aegrotorum: 


et fauciorum, tam noftrorum; quam. ab 'hoftibus captorum, 


inter quos febris petechialis graffabatur,: ita mpdum; excede- : 


bat, vt vix loca amplius. füperefient, in quae. fufcipi poffent, : 
et non folum Pharmacopolium caftrenfe, fed etiam omnes, . 
tam Vratislauiae, quam adiacentium : ciuitatum, |.offieinae;: 


ita jam exhauftae erant , vt vbique fumma inopia tam exter-. . 
norum, quam internorum. medicamentorum regnaret, 


Ape | 
paruit 


: 1 
: 
d 


^ 


v 


4 
| 
j 
3 
1 


| 


"—T 


x" C mix . 


à S adudc cniias » 
UN TP. 2 CREE dU eu P POPE 


omes.» 


D. Chriftiani^ Andreae. Cothenii. : 367 


parüit tüm temporis, quam prouidae- fuerint et. falutares 
difpofitiones, quas Nofter antea in Pharmacopolio caflvenfi, 
quod .nunc Dresdae erat, fieri iufferat. - Adeo enim abun- 
dans erat- medicamentis huiüs pharmacopolii ' promtuarium, 
vt eorum magnam: eie mi V ratislitdai transmittere 
«poffet: Dsoio rni? 


L Sdüties" fatis haec cauffa fuit, quae eius MURAEe c0 


adeo neceffariam. redderet, at non vnica. Acceflit alia fane 
non inus ardua, fébris. feilicet acuta, qua Regis frater, 
Princeps. Ferdinatiüs; in'hae vrbe decumbebat; quaeuie eum 


án mortis periculum praecipitauerat»' 'Ingeris hurnerus aegro- 
torum febre petechial laborantium, qua. etiam multi Medi- 


corum, et Chirurgorum caftrefifium. , CQrripiebantur, et inde 
metuendum periculum infectionis, timidos multos reddidit, 
et in cura aegrotum habenda; fegres et difficiliores. '"Ve-- 
rum optimi Praefidis éxempluim ; qui ipfe omnia conclauia, 
in quibus. aegri, in maximo tortis peticulo conftituti, de- 


 cumbebant,. 'permeabat, feque omnibus iniuriis et" periculis 
exponebat, inertes pudore. perfudit, timidorum animos 


erexit, omnesque ad prifüinam officiorum obferuantiam. re- 


| duxit? 956 iotq! 
woe At onus laborum fic Vir Tiraftris ürhekis T furent; 


eui ferendo hi-tandem impares erant, et cum, praeter di. 
étos labores, omine reliquum tempus commercio licterario 
cum reliquis nofocomiis tam in Saxonis quam Pommerania, 
et in :Silefia;" praeter-hoc principale conttitutis, eorumque 
praefectis, impendendum effet, fieri non potuit, quin cor- 
pus continuis defatigationibus debilitatum et diuturnis pefli- 


feris exhalationibus expofitum, tandem vi morbi fuperatum 


füccumberet, quae tanta. erat, vt faepe eum morte colluctans, 
aegerrime e fummo periculo euaderet, vixque menfe elapfo 


|" - fanitas' Teftitueretur. ^ In^ tanta. morbi 8trocia, in fummo: 


mortis periculo ;-nunquam tamen animum abiecit, fed fui- 


b m" ipfius medicus non folum fuit, verum quoque, quod 


v : . magis 


168 NwsdagS staddeémokía 


magis mirati funt omnes, fatis infirma adhuc valetudine ta- 
men, lecto adhuc adfixus, praecipuarum rerum, in omnibus 
fupra dictis nofocomiis obuenientium, curam ipfe geffit. 

Cum autumno huius anni Sereniflima AMarggraua Baru- 
fhina in hydropem incidiffet , .omnisque fere fanitatis recu- 
 perandae fpes euanuiffet, Auguftiffima Romanorum Impera- 
trix, grauiter fortem eius dolens, Auguftae fuae Perfonae 
Medicum, Liberum Baronem van "Smieten, ad illam mittere 
fponte fefe obtulit, fed, et huius, et Cel. W^erlhofii off- 
cia oblata, recufauit Sereniffima , - dicens, unice hoc in 
votisfe habere, vt Cofhenius fe invifere poffet, fed- vt hoc 
fieri poflet, timuit, cum hic in nimis remotis provinciis ef- 
fet, vixque tum Regius frater iam ea valetudine frueretur, 
vt illo facile carere poffet, Vix haec Sereniffimae voluntas 


ad aures SerenifJimi "Marggrauii peruenit, cum ftatim de ea - 


Regi referret, qui tunc cum exercitu in 7/orauia caftra po- 
fuerat, — Citiffime per curfores ad CofhDenium. Noftrum, 
tunc temporis Zatislauiae commorantem , veniebant litte- 
rae, annexo. ipfa Regia manu gratiofiffimo Poftfcripto, quo 
jubebatur ftatim DBaruthum fe conferre. 

. Obediens Regio mandato fine mora eo profe&us, die 
quarto ibidem aduenit. Gaudium, quo Sereniflima Princeps 
ex eius aduentu adficiebatur, tantum erat, vt omnibus an- 
tea iam diffolutis vifls vitae viribus, nunc vero recollectis 
et per data medicamina fuffultis, quilibet, praeter Cotbenium, 
crederet, illam rurfus ex orci faucibus ad vitam reductum 
iri, 


At fallax fuit, minusque durabilis,: fpes concepta, et 


elapfo XXXVI horarum fpatio optima Princeps eatartho füf- 


focatiuo, quiab aqua in pectoris cauo collecta oriebatur, 


e viuis erepta eft, vita longiori dignifima. —Deferibi vix 
poteft dolor, quem Summus Rex ex relatione de obitu Re- 
giae Sororis percepit, quippe quam valdopere amauit, quae- 


que ob fingulares et plane eximias, quibus excelluit, virtu- 


tes, 


D. Chrifliani Andreae Cothenii, Y69 


tes, ab eo maxime tenerrimeque, diligebatur, Barutho re- 
dux, laborum copia aucta, et licet in Si/efíia eius praefentia 
fumme neceflaria effet, attamen iterum Sme4tiam Branden- 
burgorum miffus eft, vt Sereniffimae Marggrauiae, et Regio 
Principi Ferdinando, falutiferis confiliis adeffet, quod qui- 
dem felici cum euentu praeftitit, | | 


T 


Infequenti anno grauiffimo Podagrae infultu, cuius ma- 
teria vifcera occupauit, laborantem J4ugufliffumum Regem, 
. ipfum ex voto fanare feliciter, ei contigit. Sequutus tum Re- 
giam Maieftatem . G/ogauiam, ibi tamdiu commoratus eft, 
donec ipfe Rex in Saxoniam proficifceretur, 


Feliciter pugna ad Torgauiam pugnata, quippe e qua 
victores Boruffi difcefferunt, noua. iterum optimo viro nata 
eft.occafio , qua indefeffum ftudium et amorem, in homines 
omnes et fingulos, teftari poffet. « Bonis cum rebus fuis fane 
idexperti fünt omnes, qui numerofiffimi, tam ex Boruflorum 
gente, quam Auftriáca, partim Torgauiae, partim, ob loci 
anguftiam , Lip[iae, et in aliis vicinis locis, in nofocomiis de- 
| p m vel vulneribus, vel internis morbis, decum- 
entes. | | c 


.. Luftranda (ibi ipfi effe omnia haec miferorum domici- 
lia, iudicauit, et vt videret, quale illud effet, quod Síefini 
exítruétum erat, in Pomeraniam proficifci conftivuit. . Non 
multo poft vero /JMagdeburgum iter facere, ibique a fuperato 
licet morbo adhuc debili, Principi FerZinando non folum, - 
fed: etiam Sereniffimae eius coniugi, párturienti, opem ferre 
iuflus eft... Fecit vtrumque, fimul vero Nofodochiorum eius 
loci curam geffit, et vnicuique , tam hoftibus captiuis, 
quam noftris militibus, promtiffimis et falutaribus confiliis, 


etauxilio, adftitit; Quarta vice hic lethali fere correptus eft — 


morbo, febri fcilicet inteftinsli acuta, cum tanta et pertina- 
pp. N. A8, Phyf. Med, T, VII. — 3.005057 LCNDIA 


170 o0 t wemoria 


ciffima alui obftructione, vt, omnibus in vfum vocatis re- 
mediis, irritis vifis, et incaffum adhibitis, omni fere momen- 
to fummum adeffet periculum, vt morbus in veram paffio- 
nem iliacam tranfiret, Sed, diuino Numine annuente, fa- 
é&tum eft, vt optimus in multorum falutem feruaretur, ethac 
vice, remediisque, a fe ipfo fibi praefcriptis, a crudeli 
morbo fanatus, non diu poft rferum Saxoniam peteret, ad Re- . 
gium Principem. Flenricum vocatus, qui Torgauiae morbo 
periculofo -detinebatur. | Sequutus Magnum Principem 
MDCCLXII. W/ittebergam,tamdiu apud illum commoratus eft, 
donec Regius heros iterum ad exercitum fe conferret, cuius 
imperium rurfus fufcipiens, paullo poft gloriofiffimam reporta- 
uit victoriam quae. viam ad pacem, proxime fecutam, ape- 
ruit. Abhinc denuo in Silefiam miffus, ibi tamdiu mdnfit, do- 
nec Omnipotens Deus, qui Regum et Principüm- animos 
fegit, cuiusque nutu pariter, ac voluntate, omnia geruntut, 
pacem nobis largiretur, ab vniuerfa Europa fere, dudum 
exoptatam, Etfi quidem praefentia Noftri 77ratislauiae ad- 
huc valde neceffaria fuiffet, tamen Regio mandato quam ci- 
tiffime Berolinum abire, Regiaeque Sorori, Principi Amaliae, 
chronico morbo laborand, auxilium ferre idbebatur, ^ - 


Tot iam tantisque et varii generis laboribus atque mole- 
ftis, quas ei tum Profomedici militaris, tum dreht Re- 
pii munera imponebant, fummo cum ftudio atque animi can- - 

dore fuperatis, atque peractis, iam ad folita, quae ei Pofs- 
damii incumbebánt, officia rediit, ^ | 
Et hic, quantum opera eius vtilis effet, breui apparuit, 
eique ftatim, noua commoda Reipublicae praeftandi,nata eft 

opportunitas. Pharmacopolio enim Regio, quod Berolini : 
left, a multis iam retro annis, praefertim durante, per fepten- 
qium, bello, infpectione debita orbato, adeo male profpe- 
€um, hocque tantum decrementum paffum erat, vt neque 
P A pro 


D. Chrifliani. Andreae Cotbenii. 17 1 


pro Regia familia tuto inde remedia peti, neque nofocomi- 
is publicis, et legionibus. quibusdam, quibus ex illo pro 
militibus medicamina traduntur, haec amplius dari fas effet, 
Fieri itaquenc i» potuit, quin tot incommoda, indeque oriundae 
multae querelae, tandem ad Regis aures peruenerint. Dire- 
. €&orium itaque generale iuflum eft, commiffionem adornare, 
ad haec exploranda, melioremque in. ordincm redigenda, 
Dele&i fünt ad hoc Collegium, cui id negotii committeretur, 
Afleflores nonnulli Dire&orii Generalis, quidam Camerae 
Regiae Confiliarii pariter ac Collegii Medici fupremi focii, 
inter quos Illuftris Cothentus primus fuit, huncque in finem 
Berolinum profectus eft, hicque per IV. hebdomades com- 
moratus. Sed vtin omnibus Confiliarium noftrum intimum 
atque. Archiatrum, eiusque confilia et monita fequerentur, 
ferio monitum erat Regio mandato, Apparatus medicamen- 
torum, quae praefto effe repererunt, adeo tenuis, ipfum- 
que Pharmacopolium multo aere alieno obrutum erat, 
Noua prorfus facta eft difpofitio, aulaeque Regiae Pharma- 
copolae adiunctus, prouifor primarius, quorum. vterque al- 
-teripro altero fidem. fuam interponeret, |; Re. yero exacte 
perluftrata, palam fiebat folam huius decrementi rationem in 
focordia nonnullorum pofitam efle, et vnice folertia et accu- 
 ratiori officiorum  obferuatione , omnia fere reftauranda, 
Cum itaque inítructio, quae ofücinae Regiae ab anno 
MDCCLII. data erat, abufus, qui abhinc fenfim irrepferant, 
impedire non potuerat, hoc anno MDCCLXIIL noua data 
eft, ad mentem Colhenii elaborata, . 

Pofitae funt leges Pharmacopoeo Regio, Prouiforiij pri- 
mario, et caeteris Pharmacopolii Affiftentibus omnibus ac fin- 
culis, ad quarum normam vicibus fuis fungi debeant, Et in 
Nofodochio, quod a Charitaíe nomen accepit, publico; 
Pharmacopolium exítructum eft, ex quo tum, qui in hoc 
genda et curantur, cum illi, qui in publico militibus 
y:4 inva- 


^3 - 


172 ^ wWMemoria 


invalidis deftinato aedificio adfunt aegri, medicamenta de- 
promere poffint , huicque peculiaris praepofitus eft Provifor. 


Infimul quoque duo Profeffores ex Collegio Medico-Chirur- . 


gico conítituti, quorum alter Chemiae, infpectionem fpécia- 
lem omnium praeparatorum pharmaceuticorum haberet, alter 
vero Botanices Profeflor, fimplicium | medicamentorum 
curam gereret, et de eo praecipue follicitus effet, vt^ bona 
tantum , et genuina in officinam reciperentur, ambo vero, 
Pharmacopoeo Regio gy , omnia — medicamiría 
perluftrare deberent, 


hs 1 k » 
Hoc modo denique id effectum eft, vt omnia ex voto - 


cederent, et officina non folum, breui abhinc tempore, ita 
inftructa effet, vt omnium, quibus ex ea gratis medicinas de- 
promere conceffum, quorumque numerus haud exiguus eft, 

defiderio atque inopiae fatisfieri poflet; verum etiam, poft 
quadriennium, ab omni aere alieno plenarie libera effet, ita 
quidem, vt fummo Regi nihil amplius impenfis addendum fue- 
rit. Cuncta haec eo magis grata erant et accepta Auguftiffi- 
mo Regi, quo plures antea querimoniae, de mala huius Phar- 
macopoliiadminiftratione, a viginti abhinc annis, ad Eum de- 
latae erant, Summum ergo Directorium perpetuam commit- 
fionem condere, iuffit Rex, quae in id inuigilaret, quo prae- 
fens Pharmacopolii ftatus conferuetur, nouaeque mendae, 


et hallucinationes, praetervertantur. Elegit llluftre. Colle- 


gium prae ceteris dignum Cothenium, huicque adiunxit Confi- 
liarium Camerae Regiae Superioris, ( Ober - Rechencammer, ) 
vnumque Secretarium, Horum officium id exigit, vt prae- 
cipue rei nummariae, eiusque adminiftrationi, profpiciant, 
et praevaricationes, foité a Pharmacopolii miniftris commit- 
«rd pc tege 


Cothenio vero. praeprimis bebé ; inis in rem n publi 


cam xeoian mno laus atque honor. . Hic enim fuis confiliis. 


E 


et. 


j D. Chriftiani Andreae. Cotbenii. 3575 


et indeféffo labore id.effecit, vt officina Regia vix nón a prorá 
et puppi peritura; iam ad illufn/perfectioni$ gradum, euecta 
fit;'qua nunc gaudet; omrie$que^nunc'éonfufiones eo opti: 
me praecauéntur, quod exace'rationes referre teneantür 
Pharmacopolii adminiftri, quorum tabulae, quouis anno elapfo, 
Directorio zeneraliori:ad: perluftrationem et reuifionem tra- 
duntur, dum fimul venia data eft Cofhénio, fiid neceffarium 
judicauerit, immediate ad'facram Regiam Maieftatem Ipfám 
. deferre, quicquid ad labes, quae forte itrepére poffent, vel 
prdevertendas;,' veltollendas, aut etiam impedienda omnia, 
e quibus detrimenti quid vel opprobtii in officinam redundare 
poffet, fibi commodum videretur. - TUE 


Cuni éodem hoc anno MDCCLXIHE Illuftriffimi Diretfo- 
vii Pauperum. A[Jeffor electus eflet, praeprimis ipfi/éommiftum . 
eft, vt eorum, quae nofocomia, et in iisreceptos aegros con- 
cernunt, curam gereret, et Medicis pariter ac Chirurgis, ad 
 illoscurandos conftitutis, inuigilaret, quo muneri fuo quam 


exactiffime fatisfacerent, ^'^ 


*--^Declinante iamiam ad finem" anno MDCCLXIIT, Tilu-- 
ftriffimus Medicorum Praefes ad Sereniffimam /Marggrauiam 
 (Qnoldinam viduam euocatus ,' dataque clementiffime venia ab 
Auguftiffimo Rege, illuc abeundi et fi opus effet, per men- 
fem et vitra ibi 'commorandi, eo profectus, ob eximias et. 
felices, quas iion folum in Sereniffima familia praeftitit cura- 
tiones, fed etiam propter fingularem animi integritatem, 
qua omnibus, et ex infima gente oriundis, aegris lubenter et 
- fine vllo lucri; aut emolumenti proprii, habito refpectu, 
opetn tulit, et Sereniffimorum, et totius aulaé fibi coriciliauit 
gratiam, atque amorem, cuius et plurima eaque infignia ac- 
cepit documenta, Dulcis optimo labor et dulce gaudium 
maximumque praemium erat, folamen miferis tuliffe malorum, 
Et fane, cum paucis abhinc annis iterum. Onoldj effet, nec in 
5 28 CUra- 


curatione FERAS 10A Sp hsda dut attingeret, tamen 
multis iisque.non exiguis fauoris atque honoris teftimoniis a 
Sereni(fimis.clementer exceptus.-eft, pracprimis vero tempus; 


quo per. quasdam hebdomades,ruri fuit, valde. gratum fibi 


fuiffe, quod fere. ex omnibus adiacentibus locis aegri ad 
illum. veniffent, quos fimpliciffima metliodo, -et remediis 
facile | parabilibus, .curaflety. faepius. poftea. " teftatus. eft. 
Anno MDCCLXV I. Sereniffima Duce. Brunfuicenfi. i regnante, 


grauiffimo morbo variolofo .correpta, INoftrum, qui .grauiffi- 


mam eius curam füfeiperet, vocauit. Sereniffimus Dux. Im: 
petrata a Regia |Maieílate : venia, ibi per menfem et 
vltra commoratus eft, fuaque.cura: non folum Dilectiffi- 
mam Optimi Regis Sororem a morbo periculofo pe- 
nitus reílituit, fed etiam! fummam. Sereniffimae Brunfuicen- 
fis Familiae, et.totius aulae fibi emet gratiam. dtque 
fauorem, | e nif, n 

| dur 
| Sed) ea-eft rerum humanarum conditio, m nemo:vn- 
quam mortalium perpetua vitae beatitudine frui poffit, Sunt 
bona mixta malis, et omnes res noftrae viciffitudinibus obno- 
xiae funt; Trifli id exemplo etiam Nofter:hoc: eodem: anno 
expertus efl. Tantus enim Vir, cui hucusque fere omnia ex 
voto ceílerant, et qui maxima felicitate tot mille aegrotis 
vitam feruauerat, et fanitatem, omni cura fümmaque adhi- 
bita affiduitate auertere non potuit, quin. Optimus Princeps 
 haereditarius ZJenricus, Friderici fecundi ex fratre mepos, 
non tandem praematura morte e viuis eriperetur. [Incidit 
fcilicet Diuus Princeps in morbum in itinere; dum legionem 
fuam prima vice, luftrationis caufa, Berolinum: ducere vellet. 
Quarto. demum die. accerfebatur Nofter, variolis iamiam 
erumpentibus, . Variolarum decurfus, non quidem adeo fini- 
fter videbatur, fed acceffit febris maligna cum Purpura alba, 
quae primis diebus-laruata erat, et Pleuritidem mentiebatur, 


Attamen, licet maxime le maligna fymptomata adeffent, vsque 
E - i ad 3 


D. Chriftiani: vüdreae Cothenii. que. 


Lad dióm: XV/ omniá ex voto.céedebant, "vt fpes fanationis afful- 


geret. "Verum hoc die conuulfionibus correptus Optimus 


— Princeps,.cum Purpura alba hinc iride in interftitiis variola- 


rum erumpente, quo fequenti die, reuerfa exacerbatione, 
ét in: apoplexiamitermiriata, nimm éfflard debebat. :Aper- 
tO'cadauere, ommes partes düuterhas ,. tam" quas abdomen 
continet, quam 'quae'thofáci$ cauo' reconduntur, - inflam- 
matione:correptas, pulmonesque vna cum hepate/ "ven- 
triculo, totoque inteftinorum tractu purpura albà- quafi 
mos inuederint — 


i T w^ por 
I5 [4 


: 1 Vastüs: [i eii tióe fa&to N oftro aft ébgst o je obo 
Ties. Quathuis: enim Auguftiffmus Rex, pro folita fua 
aeqüitate , "et perfpicacia, proxime in illum culpam non 


Cconiicérét ,' tamen nefandae inuidiae, quae-diu iam famae 


optinii jafidids ftrüxerat;- 'aliquatitüm 'fucceflit, vt Nofter 
minus grátia dpüd -Dominunf fuum, longe clementifffinürn, 
abhinc valeret, quippe qui facratiffiinam. fuam Perfonam, 
eiusque curam, nunc per aliquot annos, Celeb. JMuzelio, 
Confiliario-intimo, confidit, ^ :His et variis aliis rationibus 
motus, Nofter, veniam Bérolinum eundi efflagitauit, par- 
tim; quód crederet, ibi in variis collegiis, varioque modo 
praefentiam fuam magis fore' vuleti, «quam- nunc Potsdamii 


. deri poffet, partim vero, vt poft tot exantlatos labores, 


2 D 
'"*. " 


toleratasque moleftias, vitam ageret, paullo tranquilliorem, 
àd. conferuandam. valetudinem. fuam ' "furürne neceífariam, 
Neque tamefi'et hic otio indulfit; et quieti, nec ab omni 
lábote 'abftinuit;. verum continuo: partim elaboratione me- - 


. morabilium Refponforum tum nomine fupremi Medicorum 
. Collegii dandorum, tum priuatorum ab ipfo petitorum, par- 


tim aegrotorum vifitatione, et reliquis in Collegio Medico- 


: Chirurgico, Directorio Pàuperum, et Collegio Sanitatis , 
variis officiis et laboribus occupatus erat. Quod reliquum 
fuit temporis; eum eruditis confumfiffe lucubrationibus, in- 


-— 


176 NU. Ama! "T .- Memoria 


ter alia teftantur egrepii; plures Commentarii, -AGts. Regiae 
Academiae. Scientiarum Berolinenfis inferti, - quosue antea 
ipfe in putida Academiae confefía praelegétat,: ) 


Anno. MDCCLXX.N ofer, munus Tie ie s obtinuit. 


Direiloris "Academiae .Caejareae Naiurae:: Curioforum , -. cui 


annexa, ex Imperatorum gratia, eft, dignitas. MVobilifatis 


Sacri Romani Imperii, nec non. Conítis weiiuigos et "Archias 
&ri ,. Confiliariique Caefarei. bn 98 


Non exiguo fane fuit "^hotibsi,; nec parum animum 
Noftri demulüt, quod, quotiescunque | Sereniífimae Per- 
fonae e Regia Familia Magni, tunc temporis, Principis Pruf- 
fiae, nunc Regis, minus ;profpera vterentur valetudine, 
femper Ille in Confilii partes, vocatus. fit, nec, minus, quod 
in.quouis partu, quem enixa eft Regia, tum Princeps haere- 
ditaria,. nunc Regina, femper adftiterit iNolten et per piis 
feptimanas ibi commoratus fit. 


... Poteft quidem per tempus: opprimi. virtus, poteft 
fol nubibus obumbrari;. at, quemadmodum hie e nubibus 
emergens, tanto. maiori fplendore lucet, fic et. virtus 


oppreffa, ad lucem rediens; | tanto maagin cormufcat et.hono- - 


ratur, 


Id, quantum. in. JVoffrum ivi ag res ipfa docuit 
. Anno enim MDCCLXXVI. cum Potentiffimus.Rex pericu- 
lofiffimo corriperetur morbo , qui. totius fere; ,Kutopae,Prin- 
cipes attentos reddidit, et omnia Medicorum; quibus per 
aliquot menfes. vfus fuerat, ftudia atque remedia eluferat; 
Cotbenium fuum, füb finem lanuarii menfis, iterum ad fe 


vocauit, redditaque prorfus. fide; confilia eius cxacüffime - 


fequutus,, eum gratiae atque beneuolentiae fignis. cumulauit. 


Cunctis. probe examinatis, vidit illico, et praeuidit Vir Ex- 


—MÀ RÀ 


* a schdd 


4 SC HGRE mof diti eara OM E ieE o 


m dr. m 


-- 


perien- 


D. Chriftiani Andreae Cotbenii. CUM. 


& perientiffimus , quae agenda, quae euentura effent. Inge- 


nue itaque profeffus eft, integrum adhuc menfem requiri, 


. ad fuperandum morbum, . tuncque alterum menfem , ad vi- 


res reflituendas, quae requirerentur, vt fummus Rex Fride- 
ricus Secundus fe rurfus folitis officiis et laboribus, cum vi- 


gore, et conítantia debita, fübmittere poffet, Feliciter 


cunéta, vt folide AINo[er praedixerat, euenere, et, ad finem. 
vergente Martio, iamiam Berolinum reuertendi, ibique fuis 


- officiis fungendi, 'clementiffime veniam dare Cotlienio non du- - 


bitauit Rex, quippe qui, circa finem Aprilis, tam vegeta 
fanitate et animi hilaritate gaudebat, vt folitae fpeciali co- 


piarum Berolinenfium luftrationi intereffe poffet, ea quidem 
cum alacritate, vt omnes fidelium fübditorum animi maxi- 
mo inde perfunderentur gaudio et admiratione. Tanti vero 
quoque Auguftiffimus Rex hoc nouum a Noftro fibi praefti- 


tum officium: aeftimauit, vt non folum, cum, pro confue- 


. tudine, per quosdam dies Charlottenburgi commoraretur, 
lum clementifime hic locorum his verbis exciperet: fe 


haud alia ex ratione illum euocafle, quam vt ipfi coram 


. teftaretur, perfecta fe fanitate frui; - fed etiam foftrum eius 


CC, Imperialibus auxerit gratiofiffime, 


Sed non foium noftrorum ciuium in admirationem, et 
venerationem, rapuit animos, feliciffima haec, et omni re- 


- fpectu praeclara curatio, fed etiam apud exteros famae fuae. 


atque nominis adeo ,adauxit gloriam, vt. omnes illum; ceu 


. principem noftri aeui Medicorum, fufpicerent. 


Non fane intempeftiuum, aut Lectoribus difpliciturum - 


fpero, fi hic, elegans, quod intimus ftatus Minifter, Illuftrif-- 


fimus Derfchauius, compofüerat Poema, in valetudinem: 


Regis reftauratam , inferatur, cum propter elegantiam fuam, 
tum ob réi grauitatem maxime dignum, quo publici 


pe N. A8. TS Md, T. VII. jx We iuris 


l eL : : / 4 : : "s 


17807-0175 DR - VMenioria jM 


-— 


iuris fiat, et puits: monumentum meritorum immortalis o 
Cothenii exhibeat, . Sed ita canit poeta: 


- ab: 
* »^ 4 


| Kafide /"Machaontem fablimi Graecia tollat, 2 d$ ^ | 1 
Hippocrate experto fitque fuperba (do. ^s E 
Grati Cofhenius praefentis gloria faecli, 
Atque fequuturae poftéritatis erit, ». 1 
Arte füa Regem, populi feruauit amorem, 
.Pruffia nunc plaudit, /Mars et Z4pollo valent. | 


-Eodem hoc anno fumma Tpfi felicitas contigit, quod ad. 
reftaurationem optimae Reginae ex grauiffimo morbo, falu- : 
taribus fuis confiliis fuum conferret fymbolum; quod ita 
placuit fummo Regi, vt, quam inde coeperit laetitiam , pfe 
Auguftillimae coniugi litteris teftaretur. 


1 
r-- - 2 
- TO E TES GjU-«LdP E 


rT8e- 


-- Anno MDCCLXXVII. hon folum Regiae Principi 
Pruffiae- viduae, grauiffime decumbenti, vna cum Medicis. 
ordinariis opem ferens, digniffümam hanc Regii haeredis 
» matrem feliciter a morbo periculofiffimo liberauit, fed etiam: 
breui poft ad Regiam Principem haereditariam euocatus, vt 
ei in ancipiti et valde periculofo puerperio auxilium adfer- 
ret, ea felicitate vfus eft, vt, adnuente diuina clementia, | 
fua ope omne periculum auerteretur. | 


Ligonsdticipud anie Se Ck ime 


E 


Mio A. 
aca d 


M 


"d 

- e 
b. 

t? 

* 
S 
2 
1: 


Neque vero interofficia, quae Co/henius, et Familie Re- 
piae, et vniuerfis regni incolis praeftitit, reticéndum pu- 
tamus illud, quo anno MDCCLXXX. denuo de-Regia do- 
L4 et vniuerfo populo bene merendi, ea enata eft oc- 
Gag. or 


ro 


- Cum 


Y a e. * | D. Chrifliani Andreae Cothenit. Cn 


- Cum enim, fub initio menfis Maii; Celfiffimus filius, Pria- 


j cipis. Pruffiae, nunc Regis, natu maximus, Fr?Zericus, incidi 


«fet in febrem Ícarlatinam, cuius malignitas, ex fubitanco 


; E. virium lapfu in fubiecto, pro aetate fuá, antea fatis vegeto, 


Jipothymia et infequente inflammatione faucium anginoidea 
coguofcenda erat, quamue ardor . fummus, praecordiorum- 
anxietas, inquietudo; fitis immenía, et agrypnia, comita- 

bantur, aduolare iuffus Cofhenius, periculum fübeffe quidem 
edixit, fed fpem felicis exitus annuntiauit. Nec irrita 
fuit fpes. iucundiffima,; ^ Cum- enim diu no&uque Celfif 


fimo dera adftitiffet Nofter, efücaciffimaque reme- 
dia adhibuiflet, his tantum benedixit fummum Numen, 


vt in maximum Regis , et Celfifimorum | Parentum, 
gaudium, in gratiam. cum -fanitate rediret Sereniffimus 


. Princeps. 


- 


Multa licet tum propria manu ab. Ipfo exarata fi nt, 


cum ab aliis calamo excepta, chartaeque mandata, partim 


quae ad morbos rite curandos faciunt, quaeque, in tam nu- 
merofa longaque praxi, ipfi feliciter cefferant curationes, - 


» yna cum notatu digniffimis morborum hiftoriis , partim quae 


ád medicinam legalem fpectant, quo pertinent plus quam 
C. Refponfa Medico-forenfia, ab Ipfo in: Collegio Medico 
fupremo elaborata, nunquam tamen, licet a pluribus amicis | 


, dnftanter rogatus, eo moueri poterat, vt quidquam, fcripto- 


rum fuorum, typis euulgaret, ficque publici iuris faceret, 
veram nominis gloriam in eo ponens vnice, quod re vera. 
proximo prodeflet, non prodefle videretur. Cum enim ma- 
sis aegrorum, quam proprio füo, commodo ftuderet, 


-nec fcriptorum gloria inclarefcere anhelaret, .omne id, quod 
.. 8 publicis laboribus ei füpererat tempus, infirmis lubens 
7 — eonfecrauit, ficque et extraneis, et indigenis profuit, illis | 


pesen per litteras , quas difcipuli calamo excipiebant, con- 
LESE sve 2 CLINPIIEI 


o 


E INN UE UL ER METAL 


filia falutifera fubminiftrando, his vero praefens opem mede- 


Jamque lubenter afferendo, S HUM : 
Infignis fane eft numerus iuniorum. Medicorum, qui 
fcientiam füam Magno huic Viro in acceptis ferunt. - Sunt 


'et inter hos quidam, qui non infimum locum in republica, 
non fine laude, occupant, quiue omnes fortunam fuam famam-. 


que, pariter ac fauftum, qui curationes füas comitatur, fuc- 
ceffum, fe ab liluftri Cofhen;o habere, lubenter gratoque 
animo profitentur. Volupe huic et iucundum eft reminifci , 
fe felicis horum fortis autorem fuiffe, eosque veram, tutam, 
certamque medendi methodum docuiffe. Melius fic fe de 


i Ld 
i 
h Y 
" " 
j , erste 
- ^ 
d T RALQNTLG 
Gu dinERMSEERSEEISSS 


republica meritum effe, ratus, quantus fit ipfe, quam prae- 


ftantiffima animi indoles et probitatis ftudium teftatus eft, 
quam fi fexcentas hypothefes et theorias excogitaflet, etin 


hoc magni Viri et vere Philantropi, et Chriftiani, faciem 


praebet, et imaginem meretur. 


Rara etiam Cofltenío contigit felicitas dum d. XV. Au- 


gufti anni MDCCLKXXXII. ante quinquaginta fcilicet annos, - 
in Academia Halenfi, dignitate. Doétorali- ornatus, nunc- 


[ubilaeum celebraret, Facultas Medica. Academiae Halen- 
fis, fuam. in tantum Virum teftatura obferuantiam, nouo 
Diplomate Doctorali eum condecorare decreuit. 


Anno MDCCLXXXIV. Serenífimus Rex munus. Dire- 


€toris Collegii medici fuperioris, quod eo vsque a viris Iu- 
fisperitis, in Collegiis fuperioribus iuftitiae vel Directorii 


generalis, affidentibus adminiftrabatur, Cotbenio, e fingu- 


lari fiducia, contulit, — — ME 


/ 0 Sequuntur hic, ín apográpho, Berolino accepto, nonnulla, 
quae animaduer[iones concermunt, ea propter, quod. Vir beatus 


$6; Dur "T 
S Asi E eno stb mo 


mv wn à M " 
nod 1: inesse dE SI i Rs CR. 


3M & ao ar md 
CN RE sw RC DU 


IHE 


i 


^7, 
Ax 
*-*4 


go 


4L. 


D Ir 
wipe zur Mee reca 


Loa DAR «ow Wr 
Au OP. Ds 
dd ii obe tah 

hoy 19 A wR 


E v 
nuo E 
Lees Lp 


v 


wi. t^ 


* 
PLAT i & : e ; . B 4. r 


— 


20D. Chrifliani "Andreae. Cothenii. MODEL I 


—. in Ultimo /Maximi Repis morbo, morte demum terminato, di- 
- Feüe non fuerit in confilium vocatus. Sed prouti Is quoque, 
.- ob decrefcentes , in increfcente fenio, vires, et vifus imbecilli-- 
tatem, iam in bello A. /:.MDCCL X XV 1:1. gratiofiffime difpen- 
jJatus erat, ne, vt. olim, vt exercitus. Boruffici fupremus 7Me- 
dicus, amplius caftra fequeretur; fic ea, quae breui antea teti-- 
| gimus , magis filentio praeterire, vati Jumus, propterea, quod 
iis nec integritati, neque meritis, honori, et famae, Viri beati, 


quidquam derogetur. 


Sed indicandum tamen adhuc eft, qui fuerit rei fami- 


." laris , et domefticae, Cofhenii ftatus. ^ Scilicet. Anno 


MDCCLXIX. fecundum maírimonium - iniit, cum femina 
non minus morum, comitate et elegantia, - quam fingulari - 
prudentia in negotiis domeflicis gerendis, ac honeftate con- 
—fpicua, virtutibusque aliis, inter plurimas praeeminente, vi- 
|. .4Aua Confiliarii aulici et. Profe[Joris Medicinae Halenfis, Fride- 
ici Foffmanni, per orbem celebratiffimi Confiliarii Regis 
Borufforum intimi, Archiatri et Profeíforis Medicinae pri-- 

marii, Friderici FToffmanni , filii, Chriffiana Carolina, e gente 
Sellentinia Halae florente, quam vero anno MDCCLXXXIIL 
die Vl. Aug. mors.e finu fuo eripuit, eunique in acerbiffi- 


— mum luctum praecipitauit, E coniugiis binis nullos füfcepit 


liberos. Sellentinia fua autem tres filias, et vnum filium, 
€ coniugio Friderici Floffmanni genitos, Cotbenio quafi 
"proprios liberos, intulit , quos etiam fingulos paterno 
amore complexus eft. Cum fibi itaque non lícetet, adeo 
efie felici, vt ipfe dulci patris nomine gauderet, Prone- 
potem Chviflianum | Andream | Cothenium (ibi adeo adfciuit,. 
"vt educationis fuae curam in fe fufciperet, fludioque me- 
dico eum defílinaret, — — | buen 


ELO 


J y LI ó -] 4 bU wb d e Ls " ^ M. P * pra " 

: LA, AER eS MR ; M NE sU M 20 UR oto hi2 x M ACE EN ^ Ay OPb: 4a oW LNO c S ^ 
: i : ! 27 MONA aD :5 : P NS ETT e e A 6o Lr 

t D J s t i 


* z i 9 ; à $ 
3. 7 $ i P. i. , p , |a N Xie K " 22 er p Ee, 
S *r ; uv lj y 


d "a by "dod D. L vifi p Colteni. is s 5 E 


Hactenus. chartae illae, quae Berolino- ad me miffae ^m 
funt. — -Sed maxime nunc neceffe eft, vt mentio- 
nem dieses illius legati faciamus, quo: Fir. beatus. acade- —— 
miae Naturae Curioforum liberaliter profpexit. Ne autem... | 
. eadem iterata vice repetantur, quae iam fcripta. fünt, 
- et ne hi Commentarii chartarum mole nimis onerentur, . 
ftatim illud programma hic adiungere vifüm eft, quo plu-. 
T; hanc rem SUMRE TUUS continentur, | | 


E 
y 


LN 
^ 
B 
: 4 
Ó 
, ! 
L] 
P 
LI 
1 | s | 
» " » ] : - 
^. d Y * t 4 i 
r LAE i 
[] ^ i , 
^ Í - 
-— 
' 
x 
ms x 
- u 
! 
J - 
H 
à . 
; ^1 -— | 
2? 
: N 
: NOTI- 
- 
; - 


E | NOTITIA LEGATI. 
[ IVO o s 
VIR DVM ,VIVERET 

PERILLVSTRIS ATQVE EXPERIENTISSIMVS 


D.  CHRISTIANVS ANDREAS COTHENIVS 
^ SACRI ROMANI IMPERII NOBILIS. 


JACADEMIAE IMPERIALIS NATVRAE CVRIOSORVM EPHEMERIDVM DI- 
- RÉCTOR POTENTISSÍMI BORVSSORVM REGIS UCONSILIARIVS INTIMVS 
| ARCHIATER | PRIMARIVS REGIORVM EXERCITVVM PROTOMEDICVS 

COLLEGiÍI MEDICI SVPREMI NEC NON COLLEGII MEDICO CHIRURGICI . 

DIRECTOR ACADEMIAE. REGIAE| SCIENTIARVM  BEROLINENSIS MEM- 

BRVM  HONORARIVM' ACADEMIAE RRGIAE MEDICAE  PARISIENSIS 
! —- $ÓDALIS COLLEGII SANITATIS BEROLINENSIS. ET INSTITVTI 
y 


- 
* 


PAVPERVM CVRAM GERENTIS ASSESSOR.- 


LIBERALITER PROSPEXIT 
^QVAMQVE 
CVM LECTORIS8VS EX MERITO COMMVNICAT 
| ATQVE ( | : 

^ VCTHEMA PRIMVM. ^: 0705 
- . SECVNDVM EIVS TESTAMENTI TENOREM (| 
E | is ., AD PRAEMIVM IMPETRANDVM 

| * : | (0 PROPONIT (ADS | 

T D. HENRICVS FRIDERICVS DELIVS 

d SACRI ROMANI IMPERII NOBILIS ACADEMIAE CAESAREAE NATVRAE 
CVRIOSORVM PRAESES CONSILIARIVS '"'ARCHIATER ET COMES PALA- 


- — — ACADEMIAE IMPERIALI NATVRAE CVRIOSORVM | 


74921 dur TERN QW. su: 


ad 
4- 


dT 
W- 


gute 
" 


rE- jx 
pao 
& 
/ 


^re 
es" 7. 


Sra MOS 
" 


"GICVS MEDIC. PROFESSOR PRIMARIVS IN ACADEMIA ' FRIDERICO 
ALEXANDRINA ERLANGENSI ACAD. SCIENTIAR. ;MONSPELIENS, .' 
RHOTOMAG, o BAVARICAE $ SODALIS, j 


h t 
"n za " Y ^ - / 


Eo vro . 


SUCTEE 
pem s 


^—mpINYVS CAESAREVS CONSILIARIVS^ INTIMVS AVLICVS BRANDENBVR-*- - 


VIRGIL, . 


Daphnin ad aftra feramus, 
amauit nos quoque Daphnis! — 7. 


uamuís iam antea, ac poftea, quam Praefidium Acade- 
giae Imperialis Naturae .Curiofeorum, in me deuolu- 
tum erat, eius graue. onus, pro rei tunc fitu, quem in- 
PHILYRA, eapropter exarata, deícribere cogebar *), fatis 
perfenferim, tamen magnopere illud auctum eft, cum breui 
poftea, "Vir perilluftris, Academiae noftrae Ephemeridum 
E. Dire&or, COTHENIVS, cuius nomen idem, ac Eius laus, 
eft, cuique falus academiae curae femper cordique fuit, d. V. 
Ian, MDCCLXXXIX. anno aetatis LXXXI. diem, placidiffi- 
me quidem, obiret fupremum, atque nofter non amplius 
effet, et ego praefertim tanto viro, et fautore, et amico 
veterano, carerem, | 
. Eius autem biographiam, feu, quod idem eft, merito- 
rumrecenfionem, hic fufius exhibere, inflituti ratio ve- 
- tat, fiquidem eam, proximo Tomo nouorum. Actorum pliy- 
fico medicorum inferendam, curabo. Subfiftam faltem nunc 
in commemoratione fingularis illius meriti, quo Vir, nunc 
diuus ,. academiam noftram generofifime beauit, 

Scilicet, nouerat quidem, fifcum modicum iip orgy 
-. vnde Eiusres gerendae, et impeníae, multifariae, foluen- 
dae, fint, nunc faltem conftare, ex ufuris Legati Genfeliani, 

ac ex iis muneribus, quae plures, ex nouis isprimis membris, 
fponte, fuppeditarunt; Sed doluit tamen Vir integerrimus, 

res Academiae nondum eo perueniffe, vt ea felicitate frua- 

- etur, qua plures aliae academiae gaudent, vt nimirum poffit, 
. fuis temporibus, publice aliquod thema proponere, in quo. 
|. exantlando viti eruditi laborare queant, ita, vt autori elabo- 
aonis; quae rei quaefitae maxime refpondet, et pro dignif- 
fima 


y^ 


" ) Eelangat d, XV, Dee, MDCCLXXXVIIT, 
D pp. NN. I. Phu y Mcd, T. VIL ut 


186 —  MMotitia Legati 


fima iudicatur, praemium -decernatur. (llhus. enim. boni 
viri, cuius meritiffimus olim Praefes »eüc HNERvs, in Hiftor. 
acad. Imp. Nat. Cur. p. 562. tecto nomine, meminit, bona, 
poft cius mortem, non fuffecerunt, vt, quidquam- eorum, 
vti fibi propofüerat, ad academiam redire potuerit.) ^ | ^; 

ltaque ipfe Vir egregius, qui, vti meritis, fic et opibüs, 


abundabat, academiae profpicere volebat, vt, praeter eos 


libros, quos in codicillo, de XXIV. Mai. MDCCLXXXV. 
bibliothecae academiae donauit, in ipfo teftamento de dato 
XXV.Auguft. MDCCLXXXIII. $. XV. ipfi legaret mille thaje- 
vos imperiales, ex quorum vfuris. ,,0mmi biennio, moneta 
urea, pretio, ad minimum, LX, thalerorum, excuZi de- 
,beret, quae Illi traderetur, qui, fecundum vota Praefidis, 
, Directoris, et nonnullorum ex Adjunctis, quaeftionem 
,quandam, medico pradicam, publice propofitam, optime 
,,enodauerit, qua veritas quaedam noua, vel medicamen- 
,tum aliquod, hucusque non fatis cognitüm, detegatur, et 
,manifeftetur, aut,. dubia hactenus, quaedam veritas epu- 
,biletur, et maiori luci exponatur. ;, Haec moneta referat 


imaginem Teftatoris, cum epigraphe: CHRISTIAN VS AN- 


DREAS COTHENIVS$ ACADEMIAE NATVRAE CVRIO- 
SORVM DIRECTOR CONSILIARIVS INTIMVS BORVS- 
SORVM REGIS ET ARCHIATER. Altera autem nummi 
facies contineret hanc infcriptionem: PRAEMIVM VIRTV- 
TIS SALVTEM MORTALIVM PROVEHENTIBVS SANCI« 
TYM DIE [| QV QU DANNTQ SUA i 

Sicuti autem vir beatus executores, vt vocant, tefta- 


menti, in vniuerfum, inftituit virum experientiffimum et ce- 


leberrimum, Chirurgum exercitus Boruffici generalem, t. c. A, 
THEDEN, et virum confultiff fum HvvLB8ECK Camerae 
Confiliarium affiftentem ; Sicet virum illuftrem et experien- 
tifimum, t C. W. MOEHSEN, Archiatrum regium Boruf- 
ficum, collegii medici fuperioris, et academiae fcientiarum 


segiae Borufficae membrum, academiae lmperialis Nat. 


- 


Cur. 


-— 


et i tan oe s MATIN 1 - / 
pop ema aod diti o 


D. Chriftiani Andreae Cofhenii. ^ | . 187 


' Cur. Adiunctum, re/. rogauit, vt ea, quae dictae academiae 
legata concernunt, fibi commendata habeat, et curet, vt 
ea cuncta rite adminiftr entur,etexfequantur. Hanc curam au- 
tem Virilluftris ita hucusque, generofe geffit, vt laudes et gra- 
tes, ipfiperfoluere merito debeamus, fiquidem et ftudium fuum, 
apud baeredem ex affe, Virum praenobiliffigum, /Michae- . 
lem Conradum Cofhenium, Subcenturionem hactenus in exer- 
citu Danico, beati noftri cor HEN11: (cui non licuit effe ita 
felicem, vt dulci patris nomine ipfe gauderet,) ex fratre ne- 
potem, italocauit, vt llle cuncta, in academiae emolumen- 
tum, per teftamentum juffa, capeffere, fas duxerit. Sicuti 
quoque vir praenobiliffnus.c. H. BoEHR, Medicinae Do- 
.€tor, quo, per plures annos, beatus CO THENIVvS, et ex 
quo oculorum debilitate laborauit, yt Secretario vfus eft, in 
hoc negotio fuos labores impendit. 
Habent itaque hic beneuoli lectores, breuem hiftoriam 
legati COTHENIANI, habent materiam venerationis erga 
generofuüm eius conditorem, cujus beneficii memoriam nul- 
lum vnquam tempus obfcurabit. 
Ego autem, quamquam de obitu viri perilluftris, fau- 
toris et amici, cuius quoque vices Directoris per nonnulla 
luftra, rogatus, geffi, grauiter contriftatus fuerim, de hoc 
tamen laetor, vt, pendente Praefidio meo. academico, ea 
mihi contigerit fors, vt primus effe potuerim, qui, vitimam 
magni viri, et defideratiflimi amici, voluntatem explere, et, 
ex Eius mandato  Iateriam publice proponere queam, 
füper qua eruditi meditari , et de praemio impetrando certare, 
poffint. - 
.... Vt autem conditiones, a beato co THENIO ftabilitae, 
circa quaeftionem proponendam, quae medico pradicae in- 
. dolis fit, rite obferuentur, habita , cum coniunctiffimis col- . 
legis, füper ea re, confultatione, prima v vice fequentia pro- 
' ponere placuit: 


aa 2 iNotif- 


NU 


188 | : «co Aolitía Legati — | | 


N otifimus nimirum, inter medicos, priftini , et noftri 
temporis, eft terminus primarum, viarum, atque in iis. 
quoque f/urium morborum. fons , et origo, ponitur.  Iriiterim 
plures medici earuia uitia nimis fupponere, plures minus. at- 
tendere, videntur, Intereft itaque omnino miedicinae, et 
generis humani faluti, vt 

Vera noia, ef cura, morborum primarum viarum. 
magis euoluatur, et determinetur. Quaeritur ergo? - 


4. Quaefum fint, proprie, primae viae? et quid fub hoc nomine, 


^" Tede intelligatur ? bh. 
ll. Quinam fint , proprie, inorbi, es uitiis primarum. viarum 
nec aliis organis, oriundi? adeoque idiopathici? : 
IIT A, eb quinam, fin earum morbi deuteropatbici, aut 
fymptomatici? | of UI CUGQIPU SO 
IV. Quales fint hi inorbi, qualia pathemata , quale eorum Sche- 
fua? in flafu Uario, acuto, ef febrili, e. chronico? ac 
quomódo rede difivibul , et clafificari, queant? ^... .—- 
JA. Quaenaui, qualiaque , "fint. figna morborum, e primis viis, 
.- earumque vario flatu, oriundorum? diagnoflica , et prognos 
|o fficat |i ois e DE. 
V1. Quales fint dídorum morborum cauffae ? fpontaneae, pro- 
"s eataréticae, et formales? ef qualis fi, proprie , ea cauf- 
«^ ja, quae modo boc, modo illud, praecipuum fymptoma 
jroducit? qua occafione breuibus inquiratur, uvfrurt 
confenfus primarum viarum cum aliis organis , magis 4 
fyflemate vaforum, [anguiferorum ,. aut. IDympliaticorum, 
an magis à dyjiributione , et affecüone, neruorum pen- - 
deat? elicere ig hec rnb 
FI. Qualis fit fherapia, [altem seneralts ,. morborum prima- 
! vum Oldrum? afque praefertim eius mworbi fpeciei, quae 
nunc proflat? qualesque cautelae fint NUCGHMMRS 
wu mnes 


ww , 


r] 
r 


4D. Chrifliani. Andreae Cothenii. .  — 189 

. Onines itaque medici eruditi, quocunque demum loco 
commorentur, hutnaniffime inuitantur, velint fuper propofi- 
tis quaeftionibus tnediiari; etii, quibus volupe eft; de prae- 


gio certare, exárent differtationem quandam, idiomate la- 


tino, gallico, vel germanico, (latinum vero magis arridebit) 


conceptam, etliteris perfpicuis fcriptam, in qua ad dictas 


quaeftiones refpondeatur. Autori fcripti illius, quod fecun- 
dum vota iüdicum decretorum, affenfum maxime meretur, 
aut,.quod rei propofitae magis: appropriatum effe, videtur; 
nummus ille aureus, fupra defcriptus, tribuetur. De prae- 
1nio certantes autem rogantur, vt elaborationes fuas ante T, 
Septembris, anni MDCCLXXXX. ad academiae Imper, 


— Natur. Curiofor. Praefidem, Erlangam, folutis transmiffio- 


nisfümtibus, mittant, aut ad.vnum , vel alterum ,. ex Aca- 
demiae Adiuncüs, prout ipfis magis commoduni videbitur, 
Nomen fuum quisque haud quaquam fübícribat ,. fed adiungat 
faltem, fub finem, fymbolum aliquod, quod idem infcri- 


-bant chartae, figillo claufae, quae verum autoris tomen, 


atque characterem, cum commorationis loco notato, conti- 


meat, prouti mos talis etiam apud alias fcientiarutn academias 


obferuatuft. | dd MCI. 
Notent vero, fogátnus, vir eruditi, qui in dilucida- 


- tione quaeftionum propofitarum laborabunt, academiam noni 


exípectare integrum, aut fpiffum, librum, qui longurn tem» - 
poris fpatium, ad perlegendum illum, expofcat; fed amare - 


:. ilam fcripta, quae concinna, folidaque, breuitate, et fuc- 


cincta refponfione ad quaefita, placeant. -Nolint itaque, 


fümis amplo fermone vti, vel autores citare, qui forte idem - 


argumentum tractarunt, fed exhibeant propria, nec analo- 
siae medicae, et principiis tnedicinae, contraria, theoriae, 


- potius, et experientiae, cofformia, füà cogitata, et quae» 
—. ftionibus refpondentia. 


Li 


[udices autem defignati curabunt, vt, ante dictum tem- 


pus, exhibita, debite perlegantur, et jufta animi lance pon- 


ad 3 deren- 


190  JVolitia Legati D. Chriftiani Andreae Cotbenii. 


 derentur, ita, vt praemium aureum, refignata fchedula, au- 
toriilli, B. C. D. d. V. Ianuarii, anni MDCCLXXXXI. in 
memoriam diei emortualis beati "fundatoris ,. decerni poffit, 
cuius feriptum, maxime  quaeftionibus appropriatum , iudi- 


cabitur. lpfum autem hoc fcriptum poftea typis mandabitur,. 


atque feruabitur in Nouis Actis Academiae Naturae Curiofo- 
rum, quorum Tomus Octauus ftatim prelo fübiicietur, fi- 


mulac nonnulla adhuc fymbola , ab academiae Sodalibus 


promiffa, quae auide exfpectamus, et etogitisius erunt 
collata, et exhibita, — 

Ceterum, vt et noua haec acceffio, nouumque inftitu- 
tum, in nouum academiae honorem, incrementum, feientiae 
medicae augmentum, atque generis humani emolumentum, 
cedat, omnes academiae bene cupientes, nobifcum peropta- 
bunt, ficuti nos eos, et beneuolos lectores, rectiffime va- 
; lere iubemus, 


Dabam Erlangae d, X, Octobris. MDCCLXXXIX. 


: VET BR 
"T ATEM HAMV 


: 


META ULM M e CHMN c4 UNE SO INPS BR PP SERRE) 1 ep B IRE TR ARN INETIET IIR RENE RE RR HORROR 


I9I 


fos .-HENRICVS FRIDERICVS DELIVS 


$. R LI N. ACADEMIAE: IMPERIALIS NATVRAE CVRIOSORVM 
| H. T. PRAESES nzL, 


THEMATIS 


HAD IMPETRANDVM PRAEMIVM 
EX LEGATO B. COTHENII 


: VLTERIOREM NOTITIAM 
" | .PAOPONIT. 


(o-— eee ai SRI Riiie S Cms ei 
ffüuuxit ille terminus; dies. fcilicet T. Septembris huius 

4 anni, qui d, X. Octobris MDCCLXXX IX. in peculiari 
iaa, quod notitiam legati beati co YHENII conti- 
nebat, quo Academiae Imperiali Naturae Curioforum libe- 
| raliter profpexerat, praefixus erat, . ut intereá transmitteren- 
tur doctorum medicorum fcripta, quae geram noiionem, ef 
. curam, morborum primarum viarum, magis. evoluerent; et 
determinárent, ita, ut huic, quod, ex transmiffis, propo- 


4 fitae rei maxime fatisfaceret, die V, Ian. MDC "CLXXXXL 


ut die emortuali 2. Teftatoris, prüemium aureum, poffit de- 
cerni. 
- Verum intra illud tempus unica faltem tractatio ad aca- 
demiam pervenit, quae germanico, nec fàtis puro, idio- 
mate cónfcripta, xollegialiter perlecta ,. rei non fatis fecif- 
fe, judicata eft. 


| Cum 


192 - D, Henrici Friderici Delii 


' Cum porro relatum nobis fit, pluribus doctis viris illud 
temporis fpatium, quod tum praefixum erat, nimis anguftüm 
vifum fuiffe, ut interea exafciata quaedam elaboratio potue- 
rit condi, et perfici; atque tamen £hemafis propofiti, in 
medicina pratlica, ea fuerit dignitas, et neceffitas, ut, folida 
ejus illuftratio exoptari queat; vifum academiae eft, iftud 
 fhema, (fiquidem tale, ex lege b, fundatoris, medico pradi- 
cum, et generis humani falutem praecipue refpiciens, effe de- 
bet) iterum proponere, atque iftius ulteriori evolutioni, 
et determinationi, longius temporis fpatium, concedere, 


Praemittamus itaque primum ea, et repetimus, quae, 
in dicto programmate, fcripta erant, et addamus tum non- 
nulla ; d jM £k 


? Notiffimus, inter medicos, priftini, et noflri, tempori eft. 


"terminus primarum viarum, atque in iis quoque plurium 
?qnorborum fons, et origo, ponitur, Interim plures medici 
? earum Uitia nimis fupponere, plures minus attetdere, vi- 
? dentur, . Intereft itaque omnino medicinae, et generis hu- 
 "ggani faluti, ut | | 


"vera notio , eb curas morborum primarum viariitt, 

" magis evolvatur, et determinetur, Quaeritur ergo: 

| "pL | EAS fint , proprie, primae viae? et quid fub hoc no- 
"mine, rede intelligatur? 

"I. Quitum fint, proprie , morbi ' "— primarim - via- 


?vuim , nec aliis organis, oriundi? adeoque idiopathicit 


dms 


uA— frc 


ulterior notitia Theyiatis ec, 193 


"H7. ay et quinam, fi inb: earum nobi deuferopathici , id 
- s. ign dl E | 


» n Quales f fint. di P qualia qpathemata, quale eortum 
ho? " Schema? dn flatu. vario, acuto, et febrili, et chronico? 
"4c  quoitüdo retie di jftribur e elafjificari , queant? 


[4 Cei Rd 


"E. Quinn, qualiaque , [int fipna morborum , e primis 
M ED IES. edrtimque. vario ftatu, oriundorum?. diagnoflica, 
del prognoftica? | 


e fd Quales fint diorum morborum caufae? | fpontaneae, 
-.'* "proeatarcticae, etformales? ef qualis fit, proprie, ea 
Peaufa, quae módo. hoc, todo illud, práecipuum , fym- 
«crploma, producit? | qua occafione brevibus inquiratur, 
uirum confeafus: primarum viarum. eum. aliis. organis, 
vC magis ai fyfemate Uaforum, Janguiferorum, aut. Dym- 

^ phaticorum , an mapis a di jftributione , et affectione, 
ig "heruorum pendeat 5 ^ 


" Vi 1I. Qualis f f ; terapia; jJaltem generalis , morborum. pri- 
bo narust Ularum?' aique praejertim eius morbi. [peciet, 
ja münc grapes quacique cautelae fint obfervandae? 


Addimus dip nunc his propofítis j velint benevoli, 
doctique, commentatores, eo praecipue refpicere, ut de- 
terminent, quales praefertim fint morbi, dicti gaflrici, qui 
enam. in primis viis agnofcunt, et qualis effe debeat, ac 

'O gp. N. M8. Phy, Med, T. VIT. bb pofíit, 


194 . — D. Hewici Friderici. Delii : 


poffit, methodus | therapeutica. gaftrica, in iis morbis, :qui; 
pro fymptomatum ratione, z/iud, et varium, et cuicunque 
fpeciei proprium, morbi 5z7/ema, prae fe ferunt, quanquam 
in ipfo morbi progreffu, nonnulla, faepe manifeftentur, 
quae, primarum viarüin habefidam effe rationem, moneànt; 
fimul autem confiderationem. expoícant, Aon uum, néc per- 
petuam eandem , | eíle | indicationem ,, qua. morbis. primarum. 
viarum, et fymptomatibus,. inde pendentibus, . et inter- 
dum urgentibus, debito loco,. et tempore ,. füccurrendum 


fit! ita, ut neque minus, neque nimis, quidquam fiat, 


nec quoque , dum unum agitur, alterum orhittatur: quorum 


omnium rationem habendam efle, in praecedenti numero 


VII. fub voce caufelge , intelligi voluimus, 


. "Omnes itaque medici eruditi, quocunque demum loco 
"commoreftur, humaniffime invitantür, et rogantür, ve- 
"lint fuper propofitis quaeftionibus meditarij:et ii," quibus 
"volupe eft, dé praemio certare, exarent diljevtationem 
^quandam , idiomate latino, gallico; vel. germanico (/ati- 
"num vero magis arvidebit ) concepram, et. literis; perfpicuis 
"fcriptam , inqua ad dictas quaeftiones refpondeatur,. Au- 
"tori fcriptiillius, quod, fecundüm vata iudicum decreto- 
"rum, affenfum maxime meretur, aut; quod rei propofitae 
"magis appropriatum efle videtur, nummus ille aureus, fupra 
"notatus , tribuetur, | De praemio certantés autem. ro- 
"gantur, ut elaborationes fuas. zníe:.l. Septembris ;: anni 
^MDCCLXXXX. ad Academiae Imper. Natur, Curiofor. 
"Praefidem , Erlangam , folutis- tránsmiffiónis fumtibus, 
"mittant, aut ad unum, velalterum, ex Academiae Adiun- 
"(éHs, prout ipfis magis commodum videbitur... : Nomen 


"fuum quisque haud quaquam. fübfcribat,. fed adiungat fal. 


 ^tem, fub finem, fymbolüm aliquod, quod idem. infcri- 
"bat chartae, íigillo claufae, quae verum autoris :no- 


E —- 


cw , ABl 


—wlterior notitia Themalisete. ——— 195 


n i : r ; s 
"men, atque characterem, cum commorationis loco nota- 
"toj:contineat, .prouti mos talis etiam apud alias fcien- 
"narum academias obífervatur, 


Notent vero, rogamus, viri eruditi, qui in dilucida- 
tione quaeftionum propofitarum laborabunt , academiam 
non ex[peGare integrum, aut fpiffum, librum, qui longum 
temporis fpatium, ad perlegendum illum, expofcat;. fed 
amare illam fcripta, quae concinna, folidaque, brevitate , 
et füccincta refponfione ad quaefita, placeant.  Nolint 
itaque, nimis amplo, et taediofo, fermone, recte iam, 
in fimili materia, vituperato, uti, vel autores citare, 
qui forte idem argumentum  tractarunt, fed exhibeant 
propria, nec analogiae medicae, et principiis medicinae, 
contraria, theoriae, potius, et experientiae, conformia, 


Jua cogitata, et quaeftionibus refpondentia, 


Ut autem iis viris eruditis, qui jamjam forte labori 


manus admoverunt, et tempore faltem praepediti erant, 


ac iis, qui, novo hoc'Schediasmate, ad fufcipiendum 1a- 
borem fefe excitari finunt, aut ad finiendum, aut con- 
dendum, laborem, temporis fpatium concedatur, exfendi- 
mus fermimun ransmiitendarum  elaborsíionum usque ad I. 


 Oüobris , ani /AMDCCLAX.X X.XIL ut , poft illud 
tempus, a judicibus defignatis, fcripta exhibita perlegi, 
ac debite dijudicari, queant, et illius traétationis, quae 


maxime rebus quaefitis appropriata efle, reperitur, autori, 


nummus ille aureus, qui nitide exfculptus, et eleganter 


excufus, interea in fifco academiae depofitus eft, ac 
AX X. ducatorum pretium ex affe complet, d, V. lanuarii, 
ann MDCCLXXXXII. decerni, atque, in laborum, 
et honoris, praemium, exhiberi, et ipfum fcriptum , fuo 


tempore, cum publico communicari, poffit. 
e | | pd Ain teda 


—- 


d N 


- 


196 — D. Henrici Friderici Delii ulterior notitia efe. 
Cetetum, ut et novum hoc iunftitutàm , in novuri 

ácademiae honorem, et.incrementum ác. fcientiae. medi- 

cae augmentum, feliciter cedat, omines academiae bené 


cupientes, nobiscum peroptabunt, ficuti nos eos, et be- 
nevolos lectores, rectiffimie valere JuBsnmes 1 


Dab. gilisgié d. XX. Novembris 
MDCCLXXXX. 


ME- 


) 
" 
ULCUS SERRANO NE uUm———-M 


— " [ » * 
Cera ABO EAE 


MEMORIA 
Y LDLRI 
| CLARISSIMI CELEBERRIMI 
MAXIMILIANI IACOBI nz MAN. 


MED,  DOCTORIS , NOVIOMAGENSIUM  TETRARCHIAE  AEQUE AC 


* 


CIVITATIS ARCHIATRI; SOCIETATIS SCIENTIARUM HOLLANDIAE , 
—' PROVINCIALIS UüLTRAJECTINAE, ET ACADEMIAE CAESAREAE LEQ* 
POLDINO * CAROLINAE, NATURAE CURIOSORUM SOCII, 


, 


NOMINE 


EPIGENIS 


198 


Mania; Macobus de Man, ex antiqua] apud Gelros, 
eaque nec ignobili, Gente ortus, Patrem habuit Joannem 
Wilhelmum de Man, 1. U. D, Toparcham in Noordgoun, 
Caufarum apud Neomagenfes Patronum, Confilii Militaris 
Fifcum, eique ab actis, Oppidi Batoburgi Praetorem , Iu- 
dicem ac Chomarchum, ludicem in . Hernen, Keent, 
Balgoy et Doddendael, aggerumque ibidem Praefectum 


. ete, etc, Matrem honeftiffimam feminam £7enricam Backer, | 
Noviomagenfes inter plebis tribunos cozfpicui viri Thomae. 


. Backer et lacobae V'erhagen filiam. | ORLUI A 

Avus paternus fuit Strenuiffimus cum aliis, initio huius 
feculi; Catoloniae victor Engelbertus de /Man, Pedeftris in- 
ter Belgas Centurio, Militumque, 7/ajorem quem vocant, 
Praefectus; Avia Clara van der. Meer van. Berendrecht, ex 


illuftriffima Comitum Teck/enburgenfium oriunda domo, I Na- 


tus eft d. $6. Aprilis 1731. — Matrem amifit 1736, Patrem 

1741. ' CMEET | o. | | 
Parentibus orbus, vix annum agens decimum, tutorem 

habuit Fratrem natu maximum, Engelbertum de /Man 1. U. D. 


Paterni Feudi haeredem, Confilii Militaris per annos itidem - 


Fifcum; dehinc vero Civitatis Neomagenfis Senatorem , ac 
Scabinum, nec non Ordinibus Tetrarchiae, ejusdem nomi- 
nis, ab actis et fecretis.. 7 

' Decurfo , INNeomagi , trivialium fcholarum ftadio, 
Groningam mittitur Anno 1748; ibique per triennium in 
Philofophicis utitur Acutiffimo Eugelbardo; in Medicina au- 
tem cum Theoretica, tum Practica, Celeberrimo Croefero, 
qui in omnibus illi patris adinftar fuit, | 


Relicta 


' 
^ x i ' 
"Ctm w- NEAR NU NER RARI HP 


Memoria Maximiliani Iacobi de Man. 199 


-Reliécta Academia Groningana, Lugdunum. Batavorum 
petit; ubi, per alterum triennium , operam dedit principibus 
in.arte Viris, Gaubio, Rojeno, utrisque 4ibinis, ac in 


|. 


 Philofophicis fummo JMujchenbroeckio; doneco27,lulii 1754. 


edito fpecimine, Je Natura FIumanay quatenus. [anitatis praec 
fentis -eft cuftos; abfentis vindex, Laurea Doctorali. dona- 
Tgtufé dco These Js tbc uH 

-.. Sic domum redux, in patria civitate Praxin aufpicatur, 
et menfe Novembri 1756. unanimi: Magiftratus confenfu, 


in locum defuncti hoc tempore Archiatri, 7. 77. Degneri, 


füccedit: Anno vero 1778. univerfae Tetrarchiae Novio- 
magenfíis Archiater renunciatur, | 5. 5000.70 
Uxorem duxit praeftantifmam Virginem  ZAdrianam 
lacobum de Ruj5ter et Zinnae: Eli[abethae .V'ermaefen, filiam 
unicam: Ex. quo conjugio, fpatio annorum nondum duo- 
decim, decem fufcitavit liberos; quorum tres in tenera 
admodum aetate exítinécS, reliqui feptem adhuc. in, vivis 
funt, tres ícilicet Filii, quatuorque Filiae; nomina quorum, 
juxta aetatis ordinem, fequentia funt; nna —Fhjabetha, 
Joannes — Wilhelmus | Engelbertus 4. /Matthaeus |. MZilbelmus , 
FHenrica, Maximilianus Íacobus, Adriana Iacoba ,: et. Clara: 
Cornelia. ; alygsic 
— D. 4. Iulii 1768. cara haec conjux, annum agens 
vigefimum octavum, acerbo prorfus ac intempeftivo fu- 
nere inopinato illi eripitur, viduatumque lectum relin- 


.quit usque in d. 35 Novembris 1770; quando fecundis 


nuptiis matrimonium init cum fuaviffima ac pia Virgine 
Cornelia Catharina Margarita Swaen , Proconfulis: Neo- 
magenfis loannis Smalen et Catharinae Beeckmann. filia, 
iNulla veró-hoc € torO DIDIeS. 686 | : 
Hollandiae Scientiarum Societati ZZarlemenfi adícribi- 


- tur anno 1770,  Ultrajedinae Provinciali, anno 1777. 


Academiae  Caefareae  Leopoldino - Carolinae Naturae 
2 | ; Curto- 


á 


290 AMHemoria Maximiliani Iacobi de' Man. 


Curioforum, 1779.  Earumque actis et fua paffim. infe- 
ruit. | tup inis | : CAP 
Edidit. praeterea, idiomate Belgico, tractatum Ze 
Febre. maligna putrida. /Mauricana ac. Dreumelenfi , | nec. 
non alium, de JVeomagenfi funefto ex .alaudis prandio. ^. 
-. Exíflat et eadem lingua tertius illius. tractatus, in 
a€tis Socieíat. /Medicor. Amflelodamenfis (cui Symbolum; 
Servandis esses "Vol Ll quo ad propofitam quaefítio- 
nem 4e ufu eí abufu veficantium in geneve, praefertim au- 
tem in Febre petechiali et. putrida efc. Suípenfam Lau. 
ream , aureum . videlicet NNumifma ., primus. omnium - 
reportavit , prima fic jaciens, hujus -focietatis funda- 
sentà;ob. rOenieiT V. Uf ' | 

- Valetudine :profpera , tota vitae fuae periodo, 
fuit ufus. — |. Aft .ex improvifo illum Febris maligna: 
putrida ;^ primum febricula: tantum | catarrhalis vifa, in-. 
vafit , quae per feptem dierum fpatium illum detinuit. — 
donec d. 12. Novembris 1785. hora quarta matutina, 
tranquillo  ac' conftanti animo , infigni in Servatore 
fuo. fiducia, totus Deo devotus , in  Cariffimae Fa- 
miliae, ac communem Civium luctum ,  placidiffime ex- 
fpiravit, - | | J 


Vixit annos 54. Menfes circiter. 6, 


i : ' "UC TN 
J "TR (5 ] 


| 


Acidi Wolframi character 


LoMelty EOX 


"Aflerifeus numeris praefixus 


Appeudicis paginas indica. 


| ' d 
| Aaosiss in cavo libere fludu- Acidum. diuturnam | gaftrodyniam 


ans medulla fpinalis, ob cariem 
vertebrarum 125 
"dhildgaard citatur 6o 
Abortus iterati cauffa, Belladonna 
fublata 85 
Abfceffus hepatis per diaphragma 
in pericardium prorumpens 4t 
Acervulus cerebri 162. eft concre- 
tio fabulofa, feu lapilli, prope, 
vel intra , 'glandulam pinealem 
163. in conariis omnium homi- 
num, ultra quindecim ennos na- 
torum, reperitur, ib. pro mor- 

- bo eft habendus 165. ejus varia 
nomina 165. feq. 
Acetofolutumgummiammoniacum 
tineam capitis fanat c oO 
Achatis fpecimina prope Erlangam 
inveniuntur 2O0I 
Acida mineralia metallis tanquam 
medium mineralifandi inferviunt 
*58. 97 
fericum 
27 feq. 
, color 
af x04 


Acidi nitrofi efficacia in 


citrinus 


* 


efficiens, cum fubfequente poly- . 
farcia adipofa' 230 
Acidum lapidis ponderofi *28 
Acidum, metallicae indolis, in La- 
pide ponderofo et Spuma lupi 
inventum *357. cum auro, 1Imar- 
te, plumbo, flanno, mineralifa- 
tum 58 
Acidum molybdaenae in minera 


plumbi  Carinthiaca ^ repertum - 
Eo "9105 
Acidum phofphori, ex offibus pa- 
rati 44. feq. 
Acidum falis communis in. gypío 
| 6r 


Acidum five Calx Vulcani *59 


cujus caracter color citrinus 65. 
rt 


Acidum, terram calcaream in gy- 


pfum mutans, non eft folum vi- 
triolicae naturae 65 
Acidam ventriculi acrimoniam cor- 
rigit aqua Sinnbergenfis 87 
Aconiti fpecies , Napellus latifo- . 
lius major, radicis venenatiffimze, 
ec huc- 

/ 


bidex. 


hucusque anonymae, planta effe 
videtur | 6 
Aconitum Cammarum et Aconitunx 


Napellus, quibus. partibus diffe- 


rant ? 7 
Adinia cylindrica , laevis, truncata 
264 
ftriata, laevis 263 
equina 26o 
falina : 262 
judaica 264 
femiovalis, laeviufcula 260 

fenilis 261. 
fubcylindracea transverfe ru- 
gofa 261 
"«ddelung. citatur *22. 23 


Adipofa polyfarcia , fub diuturna 

gaflrodynia ab acido generata 
: 220 
"Adolphi citatur | 187 
Adriatici maris littorum zoologicae 

defcriptiones 235 
-Adulta virgo , convulfionibus cor- 

repta, ex dentitione perditfieili 
157 
Adulterati vini rubri examen accu- 


ratius, exflincHione coloris in- 


füituendum. 120 
Africes interioribus in regionibus 
detectorum Mefembryanthemo- 
rum quorundam. deícriptiones 


*: feqq. 

4dgof/a, nomen italicum Cancri Lo- 
cuftae 314 
Alcali mineralis puri praeparatio 
*6o. 98 


Alcali volatilis ufus externus in tu- 


moribus oedematofis calidis,rheu- 
matifinis: 59 feq. 


Alcalinum: fal vegetabile, antido- - 
150 


tum arfenici 
Aldrovandus citatur 254. 260. 266, 
268. 216. 218. 219. 282. 286. 

- 289. 296. 298. 302. 305. 314. 
317. 319. 321. 323. 325. 332. 
339. 341. 342. 344. 343. 348- 

|^ . 850. 352. 354. 356 "a3 
Aloes Americanae per fuum femen 


propagatio : *120 
Alpinus cuculus defcribitur ^ 29g 
Alvi obflruclionis rara caufa | 167 


Alutatio , fpecies aurilegii 97. feq, 


hane olim jam in Dacia exercue- - 
runt coloniae romanorum - 99 


Ammoniacum gummi, in áceto 
folutum , tineam capitis fanat 


Amphitrite cirrata 270 
Amputatione brachii, fpina ventofa 


laborantis, hecticus morbus fub- 
latus 


ji 142 
Zudry citatur IS 
AnevryÍma cordis et aortae | g. feq. 

ejus cauffae 1I 


Anevryímata frequentius occurrunt 
in arteria aorta , quam in pulmo- 
nali : 12 

Anift oleum defiüillatum eft antido- 

: tum arfenici 152 
Annulus valvulofus, finiflri cordis, 
. cartilagineis lamellis obfitus | 10 
Anthel- 


80. 


ME Index. 


Anthelminthica virtute gaudet aqua 


. Sinnbergenfis | 
Antidotum arfenici eft fal alcalinum 
vegetabile 130 


Aortae-et cordis anevryfima 8. ejus 
cauílae 1I 
Aorta, cur, prae pulmonali, fre- 
quentius laboret anevryfmate 
| 12, 13 
Aphrodita fquamata 215 
Aphthae in aeftate crebro apparent 
poft vehemens frigus hiemis 
praecedentis 137 
Aplyfia depilans 266 
Apoplexiae fanguineae . ^22 
Aqua putei cujusdam "Windshei. 
menfis, cum gallis turcicis pur- 
purafcens , cum lixivio fangui- 
nis caerulefcens (5,091 
Aquae et fanguinis profluvium ex 
perfoffo Chrifti latere illuflratur 


*43. 


"Hragna di mare, qomen italicum 


Cancri Aranej 550. et tribuloi- 
gB0* 


dis 
Aranea marina 350 
" Arcano. Herrenfchimandiauo "Taenia 
 expulía 16. ejus praeparatio de- 


— fcribitur | 18 
Arcus aortae tunicae propriae dis- 
ruptae 10 
Arena mobilis 196 
Argonauta Argo - 254. 
Armeniflari | "94 


Afenici antidotum , fal alcalinum 
vegetabile 150. oleum anifi de- 
füllatum 152 


[ 


Arteria aorta, eur frequentius lebo- 
ret anevryfmate, quam pulmo- 
nalis? | 25 13 

Arteria pulmonalis multo rarius pa- 
titur anevryfma, quam aorta I2 

Arthritidis cauffa funt vermes inte- 
ftinorum 185 

Arthrocenae, radicula, armilla, rs- 
piflrum *9I. 92 

Afcarides celerrime necat et expel- 
lit aqua Sinnbergenfis 91 

Afcaridum lumbricoidum excretio- 
ne per alvum arthritis chronica 


fublata 190 

Afcidia adipofa 257 

intefinalis. .- 258 

laevis alba membranacea 

258 

papillofa 256 

Aflacus. mediae magnitudinis prior 
517. verus 

Aftacus fluviatilis 521 

Aflerias aranciaca 286 

ciliata 289 

leptocnemos 289 

parafitica 29t 

rubens 284 

fanguinolenta 2923 

ftellata 284. 286 


Afthimati medetur Rob fambuci 2 
"flifthe , nomen italicum Caneri 
Gammari $19 
Auditus difficultas haereditaria 125 
ejus cauffae occafionales — 132 
Auditus gravis uftione capitis fub- 
latus | 104 
Avium duorum defcriptiones 228 
cc 2 Auri. 


$19 '. 


Index. 


Autilegium Daciae Tianfalp: nae 97. 
inflituitur lotione, aut alutatione 


| ib.. feq. 
Aürium affectus uflione capitis fub- 
lati Io2. I04 


Autumnalis et hyemalis conflitiftio. 
epidemica Halenfis, anni 1790. 


171. leq. 

B. 
 Baieii (D. Ferdin. J'atob?y Memo- 
. 2C Tia | *117 Íqq. 
Bajon citatur. III 


Barrdlieriur citatur 285. 286.289. 


341 

^ Bartholinur ( Thom.) citatur — 53 
Bartholinus citatur *45. 49 
Baryecoia haereditaria r25. ejus 
- cauffae occafionales 132 
Baflerus citatur 262. 2635. 275. 


285 296. 307. 310. 312. 319. 
323. 325. 334. 335. 339 "22. 
1.23.28. 29. 30 

Belladonna mucofus fanguis diffol- 
vitur | 85 
Belladonna , fublata cauffa iterati 


"abortus $5 
Bero&8 conf. Medufa 
Beroe tentaculatae *or 


cucullus |. *21 
tintinabulum 22 
ovum 122 
hexacona 22 
laevigata 22 
denía 23 
eo pileus 223 
 tentaculis nullis *23 


Berce rufefcens — ! 25 
albens Ait vtdidagies 
infunlibulum : 23. 
ovata |.23 
volvox 23 
cucumis 4A 
Ícaturigo 33 


Berolinenfis caerulei- genefis iiu. 


ftratur 90 . 
Bertholon citatur 20g 
Bilocularis ventriculus. 94 feq. 


DBlachivell citatur | s 
DBlafius citatur *45 


Bleyfpath aus Bletgbe gin » Cárnthen 
delcribitur *59. 97. J'ürfüich. 


ter. aus 'illach 68. 107 
Blumenbach citatur *24. 29 
Bohad/th citatur *24, 256. 258. 

t 266. 268g 
Bomare citatur *29. 31 


Bonannus citatur 254. 296. 298. 

302 
Bor fafe citatur *27. 29.30. 31.44. 
Born citatur 254 


Brachii amputatione hecticus mor- 


bus fublatus 142 
Brambilla citatur 142 
Brandebole —— *29 
Breudeliur citatur I40- 


Bromne citatur *23..24. 25. 20.3E. 


Brünning citatur , I34 
Bufonum pulvis ad abigendam ti- 
neam capitis adhibetur 77. fed 
frufira . 18. 8o 


C. 


bd 


C, 


. Cactus hexagonus Linn. novis ob- 


fervationibus illiftratus 560, fem- 
per fere fenis plares habet angu- 
los.362. ejus corolla, utrum 
monopetala, an. polypetala fit, 
inter Botanicos difceptatur 362. 
feq. numerus partium ejusdem 
non in omnibus floribus idem 
367. flos.ei efl irregularis | ib. 
Caerulea urina 02 


- 


' Caerulei Berolinenfis- genefis. illu- 


flratur 9o 
Caerulefcens aqua putei cujusdam 
Windsheimenfis cum lixivio fan- 


guinis 9r 
Calaina;i, nomen. italicum Sepiae 
Loliginis 282 


Calcarea terra non a folo acido 
vitriolico in gypfum mutatur 65 


Calculos viarum urinariarum expel- 


89 


...lit aqua Sinnbergenfis 


Calx five Acidum Vulcani *59 cu- 


. jus caracter color citrinus. 635. 72 


"Camunarum vid. Aconitum. - 


Canalis uterque aracht apertus: in 
homiüe quadraginta annorum 


| 121 
 Cancellus 29m 
Cancer agilis 331 

:.. Araneü$.., $50 
X Aftacus 321 

Bernhardus $25 
bipes 310 
cordatus 247 
depurator 340 


inae. 


Cancer Eremita 529 
Gammarus 3109 
hexapus 536 
beracleoticus 345 
hirteilus * 344 
hirfutus Rondeletii 344. 
lanatus 247 
Locufla 312. 514 
longicornis $55 
Maenas 3239 
Maja 354 
Mantis 331 
marinus 339- 34r 

. minutus 1511769 4 
nmunutior 350 
norvegicus 317 
Nutrix 334 
Pagurus 342 
ejUs varietas 343 
perfonatus ba PT 
Pulex ino 512 
fazittatus T 341 
Squilla 4323 
tribuloides 252 

tribulus 353 

Canuochia , nomen italicum Cancri 

Mantis e I | 32 


Capiti abraío applicatum. veficato- 
rium eft-in melancholia pruna. 
rium remedium 

Capiüs bonae fpei Africes interio- 
ribus in regionibus detectorum 


Melembryanthemorum quorun-- 


dam defcriptiones *t fqq 
Capitis et faciei lichenem repul- 
. fum ad partes cerebri fecuta me- 
laucholia ,. fanata - 106g. 


cec 3 Ca- 


116 feq. 


L| 


Tadex. PAD 


Capitis 'T'ineae curatio 74. fedi 
Capitis uflionis falutaris effedias IOI 
Caput humanum, mole, monflro- 
fum H x 
Carburi citatur *24 
Carduus maris, fynonymim Feli. 
ni Cidaris 208 


Cariem offium faciei fequitur peri- 


cardii pure repletio 48 
Caries cartilaginis cricoideae letha- 
lis 118 


Caries vertebrarum , cum medulla 
Ípinali, libere iu abdomine flu- 
étuante 125 

Carinae Nautilorum ufus? *97 

Carinthiacarum Plumbi minerarum 
duae fpecies chemice examina. 
tae *551eq. 95 feq. 

Carnea plica inteftinum colon oc- 
cludens 169 

Carneoli, Silices, prope Erlangam 
reperiuntur 197 

. Cartilagineis lamellis obfitus annu- 
lus valvulofus finifiri cordis 10 

Cartilaginis cricoideae caries letha- 
lis 1ISg 

Cafeofa pars lactis euforis vini rubri 
materiam arripit, et fecum in 
fundum ducit 120 

Cafum ab alto caries vertebrarum 

. fecuta 123 

" Cazzo di mare, nomen italicum 
Holothuriae tremulae 26g 

— — rof/o, nomen italicum Acti- 
niae equinae 260 

e— — Ut' de, nomen italicum Acti- 
niae fenilis 262 


M 


Cerebri acervu'us , vid. Ácervulus 
cerebri 

Cerebri ad partes nobiliores repul- | 
fum lichenem capitis et faciei,me- 
lancholia fecuta, fanata ^ 108 

Cerebri comimotiones baryecoiam 


producunt 153 
Cerevifia fortior Anglica agrypniam 
abigit Er 7. 


Chalcedonius lapis, ramulos Gor- 


goniae Palmae Paí/afíi includens 


198 

Chemica experimenta cum die 
bus duabus Minerarum Plumbi 
Carinthiacarum *5 5. fqq. 95. fqq, 
Chemnitiur citatur 173 


Chemnitz (Sfo. Hier.) Obfervatio- 


nes de "Teílaceis multivalvibus 
nonnullis - *5$ 
Chemnitz citatur *49. 40. A1 
China royal, eft praeftantiffimum 
remedium antifebrile I79 
Chitones, genus teflaceorum multi- 


valvium Y 
— —  fquamofi, limbo fquamu- 


- lofo 39 
— —  fcabri, variegati 59 
ax s denticulamee 39 
— —  ]aeves variegati - 89 
— — pice, granulati, corpore 

aculeato. 
—  «- x rubro et albido mar- 
: morati 49 
— -— nigü .  - 40 


Chitonum concreta 41 
Chrifti ex perfoffo latere fanguinis 
et 


: 
j 
: 


ludex. 


et aquae profluvium  illuftra- 
tur * 43 feq. 
Chryfolithi prope Erlaugam obvii 
; 198 
Cicada five Squilla Mantis 333 
Cicatrices in liene inventae 96 
Coffeae potus faturatior electricita- 
tem fpontaneam in corpore hu- 
mano producit 207 
Cogitationes de fanguinis et aquae 
profluvio ex perfoflo Chrifir la- 
tere *43. feqq. 
Coli inteflini coarctatio, caufa ob- 
flructionis alvi lethalis 169 
Coli inteflini portio penetrans per 
fiffuram diaphragmatis, in cavum 
thoracis n 
Coloniae romanorum olim jam in 
Dacia exercueruntaurilegium per 
alutationem 99 
Coloris vini rubri exflinctio necef- 
faria ad examen accuratius adul- 
terati inflituendum (20. quae 
perficitur lacte vaccino dulci ib- 
Colum marinum 264 
Columna citatur 
Commotiones cerebri baryecoiam 
: producunt 133 
Conaría lapidofa 165. conf. Acer- 
vulus cerebri 
- Conceptio fine menflruis 
Conftitatio epidemica Halenfis, au- 
tumnalis et hyeinalis, anni 1790. 
| 171. Íeq. 
Contractiones fpafticae — inteflino- 
(gum et veficae pofl mortem — a1 


107 


259. 285 *24. 


Convulfiones, ex dentitione perdif- 
ficili, in adulta 157 
Convulfiones cum vomitu cruento 
alternantes 160 
Coquilles aultivalver "aT 
Cor fanum, pericardio. pure reple- 


- tO 41 
Cordis et aortae anevryfma 8. feq. 
ejus cauffae It 


Cordis. finiffri annulus. valvulofus, 
lamellis cartilagineis obfitus — 10 
Cornu Hammonis depreffüm, um- 
bilico carens, plerumque mar- 


ginatum : 246 
— Áo umbilico con- 
cavo 239 
HUM — — orbiculatum 
firiatum , umbilico prominente 

L4 * 244 

— -— -— Íiiquam radiculae 
referens 253 


— — — rephaniflri referens 


248 
umbilico prominente, et 
plerumque marginatum 245 
vulgatiffimum 238 
Coronze in Tranfylvania icteri epi- 

demici I33. eorum cauflae 136 


aeÁ—À — 


Corporis humani electricitas fpon- 
tanea 205. feq. 
Cortex peruvianus regius efl prae- 
flantiffüiumum remedium 179 
Cortex ulmi egregium remedium 
in lichene III 
Cos quadrus 196: 
Cothe- 


| : ; Mur Ind & e x. 
Coi tieni (9. Chr iffíani did 


Memoria *145.Íeq. 
Cotheniani Legati notitia, et 'The- 
ma primum, ad praemium im- 
 petrandum *1:83. feq. ulterior 
hujus Thematis notitia zgz, feq, 
Crantz; citatur *22 
Crellius citatur 531.58.116 
Cricoideae cartilaginis. caries letha- 
T. Jh "m. "IIS 
Cruentus vomitus, cum variis fym. 
ptomatibus conjunctus , fanatus 


159 
Cuculus Alpinus defcribitur 


Cyclops, infans monoculus 25 


Ih. 

Daciae transalpinae aurilegiumn | 97 
Dahl citatur *20 
Dana citatur *24 
Deglutitio inipedita 105. nullis, nifi 
externis, remediis fublata | 106 
Delius citatur- 61. 93. 94. 195. 199. 
4560 


vs Diii CD. Hoe Frid.) Philyra, 


dum munus Praefidis A, N. C. in 
fe fufciperet *131. feq. 


-— .— -—- Notitia legati Co-. 


theniani et.'Thema primum , ad 
praemium impetrandum *183. 

! feq. 

— -—  — ulterior hujus 'The- 
matis notitia - *19 I. feqq. 
Dentitio perdifficilis, cum convul- 
fionibus, in adulta NL. 


228 


Defcriptionés zoologicae, ad Adria- 


tici littora 1naris concinnatae 235 


Defcriptiones Mefembryanthemo- 
rum quorundam in Capitis bonae 


fpei Africes interioribus regioni- - 


bus A. MDCCLXXIV. a Carof. 
Petr, Thunberg dete&torum *7, 
feq. 

Diaphragmatis fiffuram penetrans 
portio inteftini coli usque in ca. 
vum thoracis Ig 
Diaphragma perforans ablceifus he- 
patis cum effufione puris in pe» 
ricardium 4i 
Diarrhoeam, intempellive fuppref- 
fam , fequitur Trifmus toni- 


cus 13 
Duucans citatur | 16 
Echiuo fpataco $600 
Echinometra maxima pelagica Sar * 

dica 296 
Echinus Cidaris 298 

efculentus 296 
e mari rubro 298 
lacunofus 301. 
faxatilis 293 
fpatagus 300. 302 


Electricitatis fpontaneae in corpore 
humano indicia 205. feq. 


Eílluvia paludum flagnantium funt 
caufa febrium Vaapiede 


(78 
Ellenjar (J'ofeph. et dee à» ci. 
tantur  - "57 


EH 


RE..! 
X 


- 


Epidemica Conffitutie  Halenfis, 


autumnalis et dhyemalis anni 
$üamT90.-. (a7. 164. 
c onmip icterorum . hifloria 
23. eorum caufífae 
Epilepf adultae virginis, ex denti- 


ione perdifücii —, ^ 457 
Equus hernia interna scicndid 18 
KErberind | 1 /44 


Erlangenfis 1s  oryctographiae fpeci- 
anina quaedam , inprimis fpon- 


giarum petrificatar uin 194. feq. 


Efper citatur 202 


Evacuautia et refolventia remedia 
non omnes fugant febres inter- 
mittentes 178 

Examen accuratius vini rubri adul- 
terati, exflinctione coloris infti- 
tuendum 120 

Exhilarans virtus opii 53. feq. 


- Experimenta circa phofphorum, ex 


oflibus paratum, jusque aci- 
"dum 44 
Experimenta chemica cum fpecie- 
bus,duabus Minerarum Plumbi 


Carinthiacarum *5 5. feq. 95. feq- 


F. 


- Fubridur citatur 279. 275. 278. 


281.284.293. 310. 312.317.5319. 
323.366 


SNufeitis (O) citatur *22.25.25. 
29.30.32.33 . 
Fabricius (Joh,) citatur 


*29 


196. 


j Index. 


Fachino , nomen italicum Cancri 
lanati "à kde 
Faciei et. capitis lichenem, ad ce- 
rebri partes nobiliores repulfüm, 
melancholia fecuta, fanata | 108 
Farinofa imultum valent ad invol- 
venda ac. obtundenda venena 
acerrima 153 
Febres dune POS quaedam non 
tolluntur evacuantibüs et ,refol- 
ventibus remediis17g. fed iobo- 
rantibus 179 
Febres intermittentes producuntur 
ab effuviis paludum flagnan- 
tium 178 


Febres intermittentes originem non 
deducunt a faburra galtri ica. I79 


Febris morbillofa fine mozrbillis 183 


Ferri ochra granulofa. et intime cor. 


juncta agri Erlangenfis |. 195 
Fluorem album tollit aqua Sinnber- 
genfls - 87 


Foeminae adultae convulfiones ex 
dentitione perdifficili 157 

Follie (de la) citatur 29 

Folpo, nomen italicum Sepine-octo- 
podiae 278 


AFontanus citatur HH * 5i 


Fonticulorum ufus in EE aNBDA 
fi non plane profcribendus, valde 


tamen limitandus 158. 
Forskal citatur. *22. 25. 24. 25. 26. 
27. 28. 30. 32. 53 

Futlergill citatur «o P IRAE 
Frankenau citatur *48 


dd : ; Frifch 


L 


| Frifth: citatàr - 312 

Friizt. citatur TY 
G. 

Galea picea *58 


Gallis turcicis pu"purafcit aqua pu- 
tei cujusdam Windsheimenfis gr 
Ganibarello., nomen italicum Can- 
cri Squillae 225 
Gamborudula, nomen italicum, Can- 
cri Bernhardi et Eremitae — 326 
Gambaro , nomen italicum Caricri 
Aflaci i 32t 
Gaílrodyniam diuturnam. ab acido 
fequitur polyfarcia adipofa 230 
Gier. (de). citatur. 312. 317. 32r. 
325- 532. 35T 


Gielée de mer: *37 
Genefis caerulei Berolinenfis illu- 
t flzatur 9o. feq. 


Geofroiy citatur 304- 312. 32I 
Gefaerur citatur. 266. 
282. 289. 314. 323. 325. 332. 
350 


 Giuaunur citatur 238. 244. 254. 


j 300 
Glacies Mariae, gypíi fpecies, con- 
.. tinet acidum falis communis. 62; 
Glandulae mefenteri | im calculos 

. mutatae 170 
Glandulas. oblata as referat aqua 
J/ Sinnbergenfis 97 
Glandula. pinealis. lapidofa 163, 

conf, Acervulus cerebri .. | 
Globuli lapidei ex jafpide conífan-- 

tes er To NE 


Index. pns v 


218. 219. 


- 


Góttling: citatur *65 


Gorgoniae Palmae Paííafii: ramuli 


. in Chalcedonio inclufi 198 
Goflypio facta uflio' capitis faluta- 


ris. | £ITOS-. 


Grampo, nomen italicum. Cancri 
- perfonati : 245 
Graoncevoli , nomen italicum .Can- 

cri Majae 14:954 


Granti, nomen italicum Cancri de- 
.34E 


puratoris — 
Grancipori , nomen italicum Can- 
cri Paguri 342 


Gravida , poft. BIN degluti-- 


tum, feliciter reflitutá | ^ r52 
Greuius citatur o. c 
Grind, bofer 74 


Gronovius citatur *22.26.29. 3E 
Guoeliierus citatur *89. 91.92. 
Giiniri ammoniacum y. im 


Gypíum continet acidum falis com- 
munis: 6x 


EIN 
CR E-- d 
Haar (5. vam der) citatur... *48 
Haarmannur citatur 234 


Haemorrhoidalium: affecluum  le- 
vamen, aqua Sinnbergenfis 87 
Haemorrhoidali fluxu. Trifmus to- 


nicus difcusfus UW4- 


Halen(is conflitutio. epidemica au 
tumnalis et. hyemalis, anni 1790 
177. feq. 

Halíe- 


aceto — 
folutum, tineam capitis fanat 8o: 


Hallerus citatur 6. 1606, "st 
Hammoniae a Nautilis funt diftin- 


guendae 27 
Hhaffelguift. citatur 278 
Haflati milites "AG 


Hecticae et phthifeos difcrimenz29 
FHeifierus citatur 61. 94 
Helix algirae — : *99 
Hepar fulphuris , antidotum arfe- 

nici 155 


Hepatis abfceffus per diaphragma in 


- pericardium prorumpens 41 
Hermanaus citatur 362. 366 
Hernia interna 18 
Hernia medullae fpinalis 124 

- "Hernia fcrotalis enormis - " 24 


Hervenfthizandiano remedio taenia 
expulfa 16. feq. ejus compofi- 
tio defcribitur 19 


Aeyeri ( uftl. Chrifl. Henr. ). Ex- 


perimenta chemica cum fpecie- 


bus duabus Minerarum Plumbi 
Carinthiacarum — *55.feq. 95. feq. 
 Hippocampus Locuflae genus 3231 
Hirudo adriatica 255 
Hiftoria. icterorum epidemicorum 


| 153 
Hoffman (FY.) citatur 178 
Holothuria tremula 267 
Holothuria fpirans *2 4. 

denudata 24 
Home citatur 9o 


Homo, capite, mole, monflrofo 
: 176 

- 118 
154 


AHoven (von) citatur 
Houlfton citatur 


Index. 


KHoutiouyn et Stat. Müller. citantur 
*25,133.. 94. 25.426.28.-99.31. 


S2. 33 
Humani corporis electricitas fpon- 
tanea ; 205. feq. 


Humeri luxati repofitio facillima 
per infirumentum noviter inven- 
tum : 64. feq. 

Hyacinthi, Silices, prope Erlan- 
gam reperiuntur 197 

Hydra 268 

Hyemalis et autumnalis coaflitu- 
tio epidemica Halenfis, . anni 
1790. . 177-Íeq. 

Hypochondriacos affectus levat aqua 
.Sinnbergenfis 87 

Hyflericorum affectuum levamen 
praefentiffumum , aqua Sinnbei- 
geníis 87 


Ff. 
Tafpidea petrefacta 200 
Tafpidis polyzonias frufla prope Er- 
langam reperiuntur 20I 
Icerorum epidemicorum  hifloria 
133. eorum cauflae 156 
Ileus ex hérnia incarcerata inter- 
na I9 
Illufirationes in So/ani Opus, Sag- 
. gio orittografiro dictum *8 s. feq. 


JAmperatus catur —— *24 
Inflammatio pulmonum occulta 
| IRI 
Infitio variolarum 78 


Inteflini coli portio penetrans, per 


2 fiífu- 


Intefünorum et ve 


! 


^&ffürain diaphragmatis , in ca 
vum thoracis | 5 35 
 Tnteflni eoli coarctatio, caufa ob- 
flructionis alvi lethalis 169 
ficae fpaflicae - 
contra(ctiones poft mortem 2I 
Infirumentum pro repofitione hu- 
meri luxati 67. feq. 
lunfirumentorum , ad repofitionein 


humeri luxati hucusque adhibi- 
- torum , vitia 66 


| Jonflon citatur. 260. 262, 268. 276. 


278. 279. 282. 286. 314. 319. 

31. 323. 325. 332. 3431545. 

" 350. 352. 354. 

Yinfos citatur 
Yovis lupus 

Yíchuria, contàflonem regionis: pu- 

' bis (ccu i21 

- fulus fubmarinus ^ 303 

"ieuipert Rob ufüs egregius in ob- 


c flructionibüs. | vifcerum- - infini 
ventris: :2..5 
"Kaempf citatur: 1:05 /pel go 


Kaln "citatur — 334. *28.29. ^ 34 
Kir ffenius catur - *53 


Klaprothius citatur «do^E 
Kleinius. citatur *$9..90-: QI 
Knorr citatur —. 5. 254. "99 
-Koelle citatür gni aes ec 
Koenig citatüE |... ] Tad 
Fopfgind a oS Mos Ines du 


» 


soa] 
ut 


E 3 / Jdadex. 


Es ; p^ 


Lac vaccinum dulce. vi vinum rubrum 
colore fuo: privat 120 
Lactis fecretio fine lactatione 104. 
cum. menfium fluxu alternans 

^. 30$ 

ME Agofla, nomen italicum Caneri - 
Locuftae 314 
Lirellistreila agineis ob(itiis annu- 
lus valvulofus finiflri cordis. 10 
Lampe. citatur x88 
Lanciffus. citatur 178 
Lanius - rufus Briffonii defcribitur 


PRESA 229 
Tibi ponderofus bci. 
Lapidis ponderofi acidum — — .*28 
Lapiyfia (Aplyfia) anc 266. 
Laurentius citatur" "41 
dLedermisiller. citatur *go. 92 


Legati Cotheuieni notitia, et 'T'hema 
primum ,. ad praemium. impe- 
tranidum * 183. feq. ulterior hu- 


jus. Thematis notiia | 191. feq. 
Ler aea 266 
Lepades , a Linuaco. 'Tintinnabula- 
-.,,V0caátae *AI 
—. echinatae f. fpinofae gg 51 
— Diadema Lim, . 42. 
—  pollicipedes i 42 
—  anatiferae | 42 
—  anferiferae "vif. 
Lepus marinus | 266 
Lefíe citatur, * *24. 28. 33 


Lichenis cápitis et faciei tepulfto- 
nem, ad partes cerebri, fecuta - 
 ielancholia, fanata 198 


Lienis 


:| 
, 


( 


 Lithoxyla , achatina , jpidea, 


/ i 


Lienis cicatrices inventae 96 


.- ALinmaens citatur 6; 238. 239. 244. 


245. 247. 248. 249. 250. 25I. 
253. 254. 256. 259. 261. 263. 
204. .266. 267. 270. 275. 278. 
,"979..281. 283. 284. 280..293. 
"7.296. 298. 300, /301. 304. 305. 
S3. 4I 34).. 395. 523: 
330. 331. 234. 336. 339. 34. 
342. 344. 345. 347. 350. 352. 

: | 354. 3560 
Linnaeus citatur "22. 23. 24. 26. 
28. 2g. 30. 31. 32. 33. 39. AO 


Liquor pericardii erat aqua illa ex 
perfoffo Chrifli latere tluens *55 


Litbiafin levat aqua Sinnbergenfis 27 
Lithiafin. fanat aqua: Sinnbergenfis 
| . 89 


quarzofa et calcarea, prope Fr- 
- làngam reperiuntur 197. viridis 
coloris , 198 
Lixivio fanguinis caerulefcit aqua 


putei cujusdam  Windsheimen- 


fig 9I 
Locufla Carabus 514 
/O— marina /7814 
Loefling citatur *24.:29.31. 33 
Loligo Salviani major | 282 
Lotio, fpecies aurilegii '97 


Lumbrici inteffinorum, font pluri- 
morum morborum, praecipue 
arthritidis, cauffa /185 

Lumbricus latus vid. 'Taenia ^. 

— .— cucurbitinusvid. T'aenia 


"Lupifpuma *57, ejusacidum | go 


S 


325. 


-Marfimi citatur 


Index. 


Lupus Iovis 000 Ygg 


,Luxati humeri repofitio facillima 


per inftrumentum noviter inven- 
js fuin iy 6 4.feq. 
Lycoperdafirum 'foboliferum. ete. 
Burmanni , fynouymum Mefem- 


bryanthemi truncati * *6 
y^ 

Machina pro repofitione humeri 

uxati 67. feq. 


Jan (Max. Jat. de) Cogitationes, 
de fanguinis et aquae profluvio, 
ex perfoíIo Chrifti latere *45 feq. 

AMan (Maximil., S acob de) Memo- 


fil. cu MEDE 
Manáte *43..90 
Mauges kallede "37 
| Margaritarum origo in myis wo 


Margaritae non funt morbofum 
- concharum productum 172 
Mariae glacies vid, Glacies Mariae, 
Maris Adriatici l'ittorum zoologicae 

defcriptiones e b oc 
JMartenr citatur .|— *21.23.28.30 
"88. 89. 90. 92 
JMafineita, nomen italicum Cancri 

Maenadts 339 
JMatroua di mare, nomen italicum 


Actiniae felinae 263 
Matrix vid. Uterus | 
Jatthiolus civatur 279.331 


Maxillae inferioris 'Tetanus , poft 
. diarrhoeam intempeftive fuppref- 
-.fam ,. variolis "fpurüis  fuperve- 


. nientibus fublatus 13- 
dig cma Afead 


: SCUSETES, ^05 


JWcad citatur - 157 Medufae brachiataeaurita ^ ^ 29 
Medicarum obfervationum  pentas campanula 30 
: E; - 18. feq. D corona 350 


Meditationes folito venementiores, 
baryecoiam producunt 135 
Medulla fpinslis, libere in abdo- 


mine flucluans , ex carie verte- 


brarum | 123 
Medufa Beroe denfa *224 
rufefcens 23 
albens E 
 fimbriata 276 

velella 24 
porpita 24 
5 . umbella 24 
Medufae flipitatae *2 5. feq. 


proboícidalis 25 
digitale (235 


pera - 25 
- noctiluca 25 
fanguinolenta 26 
pileata 26 
'cacuminata 26 
cruciata 26 
cymbaloidea 26 
hemifphaerica 26 
unguiculata | 26 
ocelata ^ ^27 
cephea 27 


ocdoflylaa — 27 
perundulata 27 


mifea 29 
nima 28! 
brachiatae . 28 


brachiata . 28 
marginata — 28 
purpurata 28 


Junulata 30 
Andromeda 30 
capilata ^ 50 


Medufae brachiis flipiteque nullis *31 


duplicata 31 
conifera '. 81 
pilearis aD 
bimorpha 33 
mollicina 32 
coelum penfile 32 
patina — ., 32 
 marfupialis — 32 
pelagica 53 
globularis 35 
aequorea 23 
. reniformis 53 
tetraftyla 33 
cruciata 33 
fimplex 24. 


Medufae tentaculatae ^ "eI. feq. 
vid, et Beroe, Phyllidoce 
—  —  tentacülis nullis 
'Tentamen . . | I9 
Melancholia, poft repulfum liche: 
nem capitis et faciei ad partes 
cerebri nobiliores orta , fanata 
| TU TOS 
Melancholiae primarium remedium 
eft. veficatorium , .capiti raio ap- 
.. plicatum AES rir feq. 
Jüelom di mare , nomen italicum 
Echini efculeni 296 
| | Memor 


*34 
Medufarum Syflematis flabiliendi. 


ludex 


Memoria.D, Ferdinandi Jacobi 


. Daieri. *F 17.Íeq. 
Memoria D. [27 ifliani Andreae 
Cothenii * 145, feq. 


Memoria Maximiliani Jacobi de 
Aen *197 
"Menfium fluxu dnb tamem 
. - conceptio fecuta IO0T 
Menfium fluxus cum lactis fecretio- 
ne alternans 105 
Mentula marina 36g 
Mentulam virilem referens excre- 
Ícentia in. fronte infantis 25. 26 
Mercurius fublimatus corrofivus ad 
fanandam tineain adhibetur 46 
Mercurium, im corpore latentem; 
expellit aquaSinnbergenfisg 7.feq. 
; Mefembryanthemorum quorundam, 
in Capitis bonae fpei Africes in- 
terioribus regionibus detectorunr, 
Deícriptiones a feq. 
 Mefembryanthemum | fpathulatun 


truncatum"s 


tefticulare*6 


' digi tiforme 


Pá 


moniliforme 
hg 

fafligiatum 
d "- 
ovatum  *8& 
emárcidum  - 
Xs 


articulatum 


TIO 


Mefembryanthemum ejus varieta- 
| fes. QT 

; fafciculatum 

*II 

ciliatum "1I 
fimile me- 

fem ibryan- 

themo arti- 

culato *12 
corallinum 

| "12 

- eordifolium 

* I4 

eapillare *15 

feffle — *r4 

trichotomum 

TIA 

ejus differen- 

HA tia a me- 

Íembryan- 

themo ge- 

: niculifloro- 

"15 

pinnatum*rs 

aureum "r6 

laeve — *16 
pruinofum 

| *yg- 

fabulofum*r7 

Mefenterit- glandulae. in. calculos 

mutatae 170 


 Metallum lapidis ponderofi *5 8, 8o: 


— — pumae lupi áb. 
Metallum Uranium *58 
Metaflafes  baryecoiam PEN 
135 
187 
Mictus 


JMeza. (5 de) citatur 


- 


Index. L5. 


Midus involuntarius oh ruptam, 
et deformatam veficam  urina- 
nam | 169 

Milites haflati *45 

Minerarum Plumbi Carinthiacarum 
duae Ípecies chemice examina- 
tae *$5. feq. 95. feq. 

Modoer.- CAtdolphi .) Tentamen Sy- 
flematis Medufarum ftabiliendi 

y 5. 

Jilodeer. (IMdolph.) Yliuftrationes in 
Soldoni Opus, Saggio orittogra- 
. fico dictum - "85. 1eq. 

JWaehfen. citatur 154 

Moeror.gravis, cauffa occafionz- 
lis baryecoiae 135 

Molttoris fingulare et graviffimum 
vulnus, a rota molari acceptum, 
feliciter perfanatum 

Molybdaenae acido  mineralifata 
minera plumbi Carinthiaca *95. 

Íeq. 

Monoculus roflratus 310 

Monfítrum, uno faltem oculo prae- 
ditum 


25 
Monflrofum, mole, caput hüma- 
- num | 176 


Morbi varii ex mala uteri conflitu- 
« tione oriuntur 182 
Morbilli:i anno 1790. Halae graf- 


- fantes 181. quoad maximam par-- 


tem tantum Íípurii 183. metho. 
: dus curativa adhibita. . 1g2«feq. 


Morbillofa febris fine morbilis I93 
JMorgagni citatur . 2I. 165 


D 


arI.Íeq. 


s" 


Hinc citatur * 49. 8I 
Mucus fanguinis Belladonna diffol- 
yitur. T 95 
JMMüller (Statius) citatur 961,263 
.266. 267. 289. 293. 30X 
AWüller (92. citatur *233. 2$. 26, 
29. 30. 32. 33. 

Mul Itivalvia 'Teftacea nonnulla *25 
Jurray citatur 58. 15 
Myae , quo modo margaritae in 
ii$ oriantur r72 


MySli. quo modo margaritae in 
iis enafcantur 


. 173. 

N. 
Napelli angufiifolii nomen , AR. 
nitum Cammarum dicant 6. 


Napellus latifolius major, Aconiti 
ipecies, venenatiflimae radicis, 
hucusque anonymae, poni: effe - 
videtur 

Nautili ab Hammoniis: et Ortho- 


ceris- funt diflinguendi *87. 
. Nautilus 254 
-Acicula 252 

... Beccarii 258 
Calcar 245 

E SR 243 
Faícia 25I 
.Granum 248 
]ittoreus 24I 
navicularíis 24X 
obliquus 249 
Plani 246 


Nauti- j 


- 


x 
" mdicdimm 


—-- 


Index. 


Nautilus Radicula 253 
Raphanifttum 241 
Raphanus 248 
Scapha 242 
Sertum | 240 
umbilicatus - 239 


Nautilus papillofus *99. crifpus 89. 
Beccarii ib. raphaniflrum ib. ob- 
liquus ib. radicula go. raphanus 
91. rapifirum gr. leguminis .92 


"Nereis adriatica 212 
.cirrofa 210 
pellucida 213 

(Ne fanus . citatur 45 

UNitrofi acidi efficacia in fericum 

i É 27. leq. 

INotitia Legati Corheniani , .et T he- 


qma primur ,. ad praemium. am. 
j, ;:petrandum *183. feq. 
— ulterior hujus *Thernatis 391 


JZNoxa ftudiorum letliifera 43 


- 
4 ) 
2 e 


| 'Obfervationes, circa conflitutionem 
Mstienicam Halenfem, autumna- 
"lem et hyemalem , anni 1700. 
J - 171. Íeq. 
dfervanores Jo. Hier. Cheumitzs 
de "T'eflaceis 1multivalvibus non- 
nullis sud 9$ 
'Obfervationum anedicarum. pentas- 
1g. feq. 
"Obfervationum de Cadlo hexagono 
| Linn, Spicilegia 360 


Obflrudionis alvi rara caufa — 167 
Obflructionibus vifcerum medentur 

fucci infpiffati, Rob dici Í 
Oculo faltem uno praeditus infans 2 
Ochra ferri granulofa et intime con- 


juncta agri Erlangenfts 195 


"Qedemati pedum medetur Rob fam- 


buci 

Oedematofi 1s tumoribus calidis me- 
detur alcali volatile, externe ap. 
plicatum 59.feq. 


:Olaf/en citatur e 


Oleum anifi deflillatum eft antido- 
tum arfenici 152 


"Oleum tartari per deliquium eft an- 


tidotum arfenici 150 
Onifícus Armadillo 503 
Afilus 303. 308 
littoreus 308 

— . $Pulex 512 
Opit virtus exhilarans 53. feq. 
Origo margaritarum in myis. 172 


COrthocerae a :Nautilis funt diftin- 
guendae *87. .earum characteres 


;genetici ib. 
— — Teflarecta .et oblituifor- 
Ami ib, 


:Orthoceta crifpata*gg. orbicalusib, 
. raphanifirum 89. obliqua ib, ar- 
milla 9o. radicula ib, raphanusgr. 
rapiftrum ib, 92. leguminis 22. 


pupa 


Oryctographiae Edangeufis fpedi. 


mina: quaedam ,- inprimis fpon. 
giarum petrificatarum — 394.íeq, 
ee O:beck 


"- 


- Pennant citatur 
-Penem 


Judex. 


Osbeck. citatur 281. 324 


JAOffa combufla, alba et n: gra; apta 


. funt ad. posteo parandum 
49 

'Offium. füciei cariem fequitur peri- 
catdii pire repletio 38. 
Offreghe di palo , nomen italicum 
oftreae edulis: L. 


334 

p ua 
-Pagurus niger brachychelos, remi- 
s cvm 341 
' Pallas citatur *40 


Paluduni flagnantium ip nun pro- 
ducunt febres intermittentes- 178 


"Paücréas fuppuratum T EE 
-Pechblende —.— CR MEN 
 Pechhoube 45 
 Pediculus marinus 305 
-Pedum tumori medetur Rob fam. 
buci $n [- ir HOO 


^st 3o. 31.24. 
referens excrefcentia | in 
fronté infantis 2$.. 26. 
"Pentas cbfervationum: medicarum 
--18.feq. 
Pericardi liquor erat aqua ex: per- 
foffo Chrifli latére fluens. ^ *55 


Pericardium pure repletum , poft 
| "Plancus ^ citatur 


cariem oflium faciei | A 
Petrefacla fafpidéa 290; t 
APhilysa D. Hen. Fyid. Delii, dum 

munus Praefidis: A.N. da fe 
^ fufeipezet |. DEL 


e 


 Pholades , crifpati 
Phofphorum ex oflibus parandi mo- ^ 


-Pifolithus 
ÜPituitatn lentam refolvi aqua Sinn- 


23 


Phüclader, naves exedentes : 


dus 44. feq. ' 


Phthifis lethalis, nullis fere Íympto- 


matibus manifeftata I8 
Phthifeos variae fpecies 139. 


HL DE pulmonariae verae nulla 
 fanatio 140. 150 


A. hecicae difcrimem 139 


fcwe—— 000 


Phyllidoce *23. feq. conf, Medufa 


— — velella - 24 
— .—  denüdata 24 
-— — porpita VM 
Picae,; fpecies Turbinum ||... *4o 


.Picatio 75. non femper falutarein 


producit effectum in tinea capi. 
tis 8o 


"Pidothio di marz, nomen italicum. 


Onifci Afili 305 


-Pinealis $landula lapidofa 163. conf, 


Acervulus cerebri 
Pinguedo praeternaturalis virginis, 


fub. diuturna. gaftrodynia .ab aci- 
do generata. '. | ,230« 


bergenfis . 87 


| 248. 239; 244. 
245. 246. 248. 253. 260. 262. 


263j' 264. 268. 296. 341. 341 


Plotbus citatur *32. 88. 9o. 91. 9a 


Planta venenatifimae radicis amó- 
EM REM nymae 


H 


E Pluche citatur 
JPlumbi minerarum Carintliiacarum 


- Pneumonia occulta 


M. 
[d 


nymae, in N. Act, N. C. memo- 
ratae, reperta —— 4 
19 
Pleumoniae fanatio per ulcera ar- 

tificialia fruflra tentata. 138. feq. 


- 


* 
Plenh citatur 


Pleumonia vera laborans nurquam 
fanatur I40. I50 


 Plica.carnea inteflinum colon oc- 


cludens 169 


172 


duae fpecies chemice examina- 
"fae *55.Ífeq. 95, feq. 
Pneumonia vid, Pleumonia 
| ISI 
Poda(ANicol.) sitamur 100. 308 
3Polyo, namen italicum Sepiae octo- 

podiae 2138 
Polypus 
Polyfarcia adipofa , fub diuturna 

ga(lrodynia ab acido generata 230 


Ponderofus lapis *27 
Ponderofi lapidis acidum *7g 
Pontoppidan citatur *29.51 
Porpita 5:824 
Pofuerus. citatur TES 


Potta marina, nomen italicum Me. 
. Qufae fimbiiatae 276 
Pouffepieds "42 
Pubertatis in annos incidit origo 

acervulorum cerebri 166 


a» 


218 - 


Index. 


Pulmo marinus JMatthiüoli 
Pulmo marinus 


216 
"aT 


Pulmones ?n adultis fere femper 


pleurae vel mediaflino adhaeren- 
tes inveniuntur 165 
Pulmonum inflammatio occulta 18x 
Pure repletum .pericardium , poft 
.cariem oflium faciei 28 
Purpurafcens aqua putei cujusdam 
Windsheimeníis :cum gallis tur- 
CiciS At 
Putei cuiusdam ^ Windsheimenüs 
aqua, cum gallis turcicis purpu- 
raicens , cum lixivio fanguinis 
«aenilefcens ' 22:021 «umsbeui ng 


Quarzum felectum r9g. pellucidum 


201, hyalinum ib. 
KR. ; 

Rafenerzs 195 

Reaumur citatur *od 

Reid citatur I4KÍ 


Remedia evacuanfia et refolventia 
non fugant quasdam febres in- 
termittentes 178. fed fola 1obo-- 


rantia 179 
Renes vere coaliti 24 
Renum calculos expellit aqua Sinn- 

bergenfis - 89 


Rheumatismis medetur alcali vola- 
' ile, externe applicatum 59.Íeq. 


ee2a Kictio 


ludex. VPE Da 


- icio marino, Melon di mare, no- Saggio PORURWNCIEIA.- illuftra- 


ius Echini efculenti 296 


Richter citatur | — III. 142 
Jolanur citatur "t 
Rifterus: citatur "45. 54. 


Rizzo, nomem italicum Echini fa- 
xatilis 293. efculenti ^ ' 296 
Rob, five faecorunx infpiffatorum 
egregiàs ufus in obflructionibus 
"vifcerum: ^ r 
s  juniperi ufus in. obflructione 
 vifcerum infimi ventris 3.3 
v- [Íambuci ufus in aflliimate; cum 
tumore pedum 2 
Koborantia remedia. fola: |. fugant 
quasdanr febres intermittentes: 


rT79 


Roef[el citatur 412, 321. 356» 
Romanorum coloniae olim jam in 
Dacia exercuerunt aurilegium per 


". alutationenx gg 
Rondelet: citatur *ag: 
Roizffh 21. Springbrunnem 33.- 

ro[ener | jo 
Rozier citatur *24 


Rubri vini adulterati examer accus 


tur *85. feq. 
Sal alcalinum vegetabile, antidotum 
arfenici r ISO 
Salis communis acidum in gypfo 6f 
Sambuci Rob egregius ufus in aflh- 
mate cum tumore pedum ^ 3 
Sanguineàe apoplexiae 23 
Sanguis mucofus Belladouna diffol- 
vitur $5 
Saiguinis et aquae: profluvium. ex 
perfoffo- Chrifti latere illuftra.- 
tur *43. feq. 


Sanguinis lixivio: caerulefcit aqua 
putei cujusdam Windsheimen-: 


fis (0 70$ 
Sapo, antidotunr arfenici 155 
Scampo, nomen italiconr Cancri 

norvegici : " 317 
Seheubius citatur- ^ 07 0- 53 
Schrank citatur 456 
Sthulpen,, verlfchalige —— 3T 


- Schulz a Sehulzenhe methodus; 


ratiüs, exflincione coloris infi. - 


"tuendunr I2O 
- Rudolphi citatur. . .. Xo 
Rueff (3o. Cafp. de) citatur | 16 


Ruptura et deformitas veficae uri- 
nariae , caufa mictus involuntarii 
169 

Xi ue da 
Saechari fpiritus, remedium contra 
agrypujam 208 


"variolasinferendi | 048 
Schiwariziur citatur ^ $623 

. Stopoli citatur 304. 308. 312. 519. 
321. 320. 331- 334. 339. 34I. 
342.354. 356. *30 

Scorpio Europaeus 456 


, 


Secretio lactis fine lactatione 104 
Segelqualle "O4 
Senat citatur I2 
Sepia | 879 


Sepia 


e  l4adex1A 


Sepia Loligo 28T 
oc; Octopodia . 218 
: officinalis 279 
Sepiola 285 
Sepiola Rondeletii 254 


Sepolini ; nomen italicum SepiaeSe- 


piolae :284 
Sericum ab. acido aitrofo fulphuris 
colore inficitur 27 
Serpula, feminufum *92.93 


Selaceorum üfas in beso ina fi 
non plane proferibendus, valde 
tamen limitandus Suri iu 

Shels , snultivalve *57 

Silicés ,. Carneoli et H vacinthi. in 
vicinia Erlangae reperiuntur 197 

Sinnbergenfis aquae effectus faluta- 
res $7. contenta ib. 

Sitomoja, canaliculata *93, flriata 
ib. feminulüm ib. 

ejus character gereri- 


1a OW ME E 


cüg - 93 
Slabber citatur *32. 35.26. 32. 33 
Soenmering citatur 163.166. 


Soldani . (LMmbrof.) opus, Saggio 
.. eritiogra/ico dictum , iltufiratur 


| j 85. feq. 
Spaflicae contractiones poft mor- 

tenr : 2I 
Spenglerur citatur "89. go 


| Spicilegia obfervationum: de Caclo 
hexagono JLimm. 460 


- Spinalis medulla , ob cariem ver- 


tebratum , libere i ic abdomine 
- fluctuans 


Hi 123 
Spiritus. facchari , aqua dilutus, 
agrypniam abigit aog 


Splen vid. Lien, 
Spongiae petrificatae in agro Er 
làngenft repertae 194. leq. 


Spuma lupi *s7. ejus acidum — go 


Squilla fufca 323 
| gibba  Rondeletii 323 
Mantis 353 

Pulex 5123 


Stella di mare, nomen italicum Affe- 
riadis aranciacae 296.  ruben- 
tis 285 


Stélla echinata Rondeletii 289 
Stella marina 285. 296 

. leptocnemos Ípinofa 

á 

Stotller. citatug He 
Stotrck. citatur AUE- 
Sírüm citatur *30. 31. 33 
Sirütk citatur 134 . 
Sfruve citatur 28 


Studiorum noxa lethifera 43 
Succorum infpiffatorum , Rob di 
corum, egregius itid in ob. 


flructiouibus vifcerum Í 
Sugillationes a cauffis mere inter- 
nis oriri poffunt. 23 
Sulphuris hepar , antidotum arfeni- 
E 1s 
Surditas uflione capitis fublata 162. 
104 


ee 5 Sar 


Swarz citatur *27. 3I 
Swieten (Ger. v.) citatur 16. 
Syflematis Medufarum | flabiliendi 

"Tentamen C PCTINED 


/ "b T. 
Tiber maeniontanus citatur 6.4. E 


"Talis et phthifeos difcrimen... 139 
Taeniae excretione levata. arthri- 


tis 192 
AU fecu ln f cucurbitina Día- 
ieri 16 


'[aenia, remedio Herrenfthan- 
diano, expulfa 16.Íeq. 
"Tagoja di mare, nomen italicum 
 Laplyfiae. (C Aplyf ae) depilantis 
266 
P nate citatur 


"Tartari oleum per deliquium eft 
antidotum arfíenici . Ijo 


Ti wíafogn& , nomen italicum Can- 
cri agilis - 337 
Tentamen Syftemátis Medufarum . 
flabiliendi pra 
"Terra calcarea non a folo acido vi- 
triolico in gypfum mutatur 63 
"Teflacea imnltivalvía nonnulla *35 
Tetanus 1inaxillae inferioris, poft 
diarrhoeam intempeflive fuppret- 
fam, varíolis fpuriis fuperyenien- 
ibus fublatus | 13 
'[etanus maxillae inferioris hae- 


morrhoidali fluxu difeuffus . 14 
T'ethyum coriaceum 256 
fafciculatum 258 


Indes. 


br. 77 


* 


'Fhéae potus faturatior eletricitatis- 
Ípontaneae in corpore huimano 
axeuifa - x 5s 2420T 
- hilaritatem, agilitatem et. 
Kee fyftematis nervofi pro. 
" ducit, fed fomnum a abigit 207 
Thema primum, ad praemium, ex: 


—7 


Legato Cofheniauo , impetran-. 

dum "183. feq. ulterior hujus 

'Thematis notitia -..: 391 feq. 
Theophijlathur citatur *4A5- 


"Thoracis in.càvum penetrans por- 
tio iateflini coli , per. fiffuram 
diaphragmatig I 

— —- vulnusfeliciter fanatum ib. 

Thuuberg (Carol, Petr.) Defcri- 


- ptiones Mefembryanthemorum: 


quorundam m Capitis Bonae — 


Spei Africes interioribus: regionis 
bus A, MDCCLXXIV, detecto-- 
rum * 1. feq, 


. Tineae capitis curatio 74, feq. va- 


ris modis tentata  . 16 
"Tintinnabulum iun, Species Lepa- 

dum * AL 
"Tranfilvaniae Alien 97 
Tranfpiratio fappreffi , cauffa ba- 
- ryecoiae u^ 12 
Trewius citatur. $60,362, 363.366 
'Frifmus tonicus, fupervenientibus 


variolis fpariis Tublatos lare 
'Tluímus tonicus haemorrhoidali 
. fluxu difcuffus Cre n 
Tulpius,; citatur - 53 


"Tumoribus oedematofis calidis me- 
. detur alcali volatile, externe ap- 
- plicatum 5 9. feq. 
| 'Tumori 


- Indes 


: Tumori pedum :medetur Rob fam- 


bau M. 2 
T urbines, Picae Lin, *40 


er? : n in 3 I J 
j N n " 


Venticuli 


"Ven xtricülus biloculatis' 
"Vermes intefhinorüm, 


F'antrino, nomen italicum | Caneri 
P» danati-:;: 241 
Mariolae redduntur malignae, ver- 

mibus in inte(tinis Bonus 


: 26 
Wartolae Edi aed ráfaiis 
*'"5tonicum 13 
Variolarum infitio be pi: 
Vecchio marino, &omen italicum Ho- 
* " ]othuriae tremulae - 268 
'" Velella *24 
"Velum. marinum : *24 


Vena e cava profluxit fanguis, E 


foflo Chrifii latere 553 


Menenatiffimae radicis. anonyipae, 
in N. Ad, N. :C.: memoratae, 
Planta reperta menda a 


'Venenorum acido- br ust jvoruim an- 

tidotum eft fal tartari I54 
finifiri cordis annulus 
* valvulofus lamellis. carlagincs 
obitus o 


94. feq. 
- fürit pluri- 

'anorum videbor práecipue 
| arthriridis , cauffa^ * 185 


"Vertebrarum caries ,. cum medulla 


* fpinali libere in abdomine hy. 
cluante 


) y» X53 4 


- 
Li 


GU. 
. Vertici capitis spplicatua vfi. ^ 


rium, eft in melancholia primae 
rumremedium  .. I16 feq. 
Veficae, et inteflinorum fpaíticae 
| contractiones poft mortem... o1 
Veficae urinariaer m et defotmi- 
.. tas, caufa mictus involuntarii 169 
V eficatorium ,. capiti ..rafo applica- 
tum, eít in melaucholia prima- 
rium remedium I16..118 


Viarum publicarum, Chonfffer di- 


clarum; commoda. et ineommo- 


da 199 


- Vini rubri adulterati examen accu- 


ratius , exftincdlione coloris in- 
fütuendum.. 120 
"Virgo adulta, convulfionibus corre- 
pta, ex dentitione perdifficili 157 
vomitum cruentum pafífa 159 - 
"Vifcerum obftructionibus pr 


tur fucci infpiffati, Rob dicti | 


— 


"Vitrioli icum acidum non. folum ter- 


ram calcaream i in.gy 'pfum mutat 
63 
Vlcerui ak lium uns in pleu- 
monia, fi non plane. profct 
. bendus , valde tamen;  Iimitan- 
dus 4138 
"Vimi cortex egregium V rnnch in 
licheüé." "7 DNE Co 
"A mbiltei duplici ex  catiali urina 
profluens 2I 
"Vniones, vid, Margaritae 
 Fottius citatur " D | 
"Volatilis alcali ufus externüs in tu- 
moribus  oedematofis calidis, 


 Yheumatifinis 59.feq. 


3 Amm [n 


Index. 


^ Nolvox bicaudatus - 352 
— —  beroe 925 
Vomitus cruentus, cum variis fym- 
-ptomatibus conjunctus, fanatus 

: 159 
Vrachi uterque canalis apertus in 
homine quad raginta annorum I?21 
"Vranium metallum ' *58 
Vrina éaerulea 9a 
Vrinae per umbilicum profluyium 
CENA I2I 
Vrinae plenaria retentio poft vehe- 
mentem regionis pubis contufio- 
nem 32I 
Vrinam pellit aqua Siunbergenfi is 87 
Vrinatiae veficae ruptura et defor- 
mitas; caufa mictus. involunta- 
rii 169 
Vrinariatumm viarum .calculos ex- 


pellit aqua Sinabergenfis 89 
V tica marina T. 277.30. 
"Vitica efculenta ^. 262 


—  wario colore, prae- 


primis caeruleo 263 
-——  Iqnajor 262 
— rubra fh ondelet, 260 


Vflio veterum hodienum non teme- 
're negligenda roo. €fhcaciae ejus 
exemplum IOI 


. Vteri morbofa conflitutio Belladon- 
" pa fublata 85 


Vterus morbidus multorum morbo-- 
: $2 


gum cauffa 


Vulcani Acidum five Cálx*s6, cu- 
jus character colorcitrinus 63.72 
Nulnus fingulare et graviffimum 
molitoris, a rota molari acceptum, 
feliciter perfanatum-— 2r. feq. 
Wulnus thoracis feliciter fanatam 19 
V/va di mare, noman italicum Afci- 


diae inteflinalis — 258 
7. - 
JV alch citatur. 88 
JV'alker citatur *94- 
JV/eikard citatur E 
JVeflendorff citatur 92 
Jl/igleb .citatar 44 


Windsheimenfi C cujusdam . putei | 
aqua, cum gallis turcicis purpu- 
raícens, cum fanguinis Jixivio 
caerulefcens 9r 

IZ oifram, nomen germanicum S pur 


mae lüpi five LüpiJovis  *59 - 
Wolframi Acidi: character , color 
"  Ccitrinus X104 
-JMvisbergius. citstur 109 
Xaverius citatur | $33 
Z. | 


Zona valvulofa finiftri ventticuli 
cordis; cartilagineis Jamellis ob- 
fita IO 


Zoologicae defcriptiones, : Adria-- 


tici littora maris concinnatae 235 
Zuwierlein citatur $87 


[ 
j? 


rZ "2 7». VII. 725. 24. : : 
L * É E E 
3 
: NS 
NSW 
SN 
UN 
jh 
il 
A 
VIRBEINHA 
ANN U 
SA 
[^ D 
| 
MN 
y 
E 
| 
i 
1 E rd 
i 


* 


Ed 


i 
: 


* 


*. 


v 


T s d - il 


| 


ij 
[i 


P OZerv. XOUX pap. tii: e 


ELA z23. 


is Gbferv. xxx 


Ae ire 
PA 
bdp trm 


d 


» i 


AX 


A 
A 


7 S 


a) Über Xp : 


LC zz. 


i ; & NS " 
wf 
BN 


San P Xe : » 
CIRCE 


GS 


——— 


WSNE US 
Y 


a) Ober. XIX. ; PA. Ix. 


fam. 225. 


: ^t F 3 , m.á-—9. c " 


« ACA uie. yt. tm ; — 


daa 


ed ^ E 
-. - 


"T 
TUA TD 


* 


ad Obferv.-L 4T. à 3 : CN 24 X 
ag. 56. eo. WES AX. 


ad Überu- 4l. 
gag af. 


5 


n. : E j 


/ 


Au e Eas Sen v d 2E ici tut SERE. 
4 - » "d -- T ; , 4 3: : 


^ 
EL 


-— 
Nn 


Tw 


m 
; 


Z7 
T4 Pn 


p 


amy ^. 
p, o 


niimingii 
FAFUHIIHHHM 
Hl ap nuunm 


a. 


27 


e. 


SS 


ORDINARIA IANINSTNAR 
NOR | 
| lj 


f 


SES 


S 
ERES 


| 
| 
[ 


H 


; 


"d KCen rv T. AE 


dace 


Pu mL 


21 


e E 
yt 


1 


UT] 
VIA T 


EMT 


ln 
fs Port 
PES 


& Am SAM its zw 


, : Zl hat 
Py CT deg 
di 


esd 


Or i x7 
T4