\' f i / ./ ■J- NOVI COMMExNTARII jK&iiTDISMilliilS ^^ui^iatniiiEisa INSTITUTI BONONIENSIS TOMIIS OCTAVUS >im , vel eliam Geograpliiam ipsis tradendam esse putabat. Quod con- silium etsi Ilispanis praeserliin qui illic commorabantur mi- nime probarelur, libebat ipsi tamea de hac sententia nulla De vita et doctrina etc. 9 modo decedcre, Quin imo hoc nienti infixum sic haerchat ut cum annorum sexdeciin Bibliothecae PraefecUis renunciatus es- set, el hacc quindecim niillibus voluniinlbus ipsi nods consta- ret tria illorum niillia coinbiirenda esse dicebat, flammisque de- striicnda ulpolc quod vcrborum ciicullibus et ad fallendam qua- si fidem anfiaclibus componebantur . Quae opinabalur et di- xerat cum vix paucis reiulisset, Rector! tamen Collegii qui Ci- lonsis erat repetere non est veiitus, qua in re ad unuin sic consenlicbant ambo, ut in proposilo exequeudo adjutor alter in Rectore extitisset, nisi Hispanorum aniraum ad protritam anti- quitatem excolondam paratum subigere, quod difficilliinum erat, oportuisset. Omnein igilur opiiinarum rerum cogniiionem at- que in iis exercitationem proprio veluii marte sibi compara- vit, et viam, qua ad sapiendam accedere poterat ex se ipso primum aperuit mox fructuose percurrcndam tuto selegit. Ac- curata studendi melhodus aperit quidem, facilemque reddit a- ditum ad scienliam. Hoc adeo verum ut nihil verius. Sed quan- to magis ad earn assequendam potis est ilia virtus et vis mentis qua res homo acute et celeriler intelligit, invenit, et eificit! Hac cum suuimopere caeleris praestaret Molina praesidiis ntil- lis vel fere nidlis adjutus eo intendere, et perveuire aliquan- do poluit quo fortasse nemo sine auxilloriim copia , et subsi- diorum opportunitate nee ausus esset inire viam, nee multo minus confecisset. In opiimarum artium studiis doctrinisque ver- satus cum ex uberrimis Ilalorum foniibus et praeclara liauriri, et longe clariora profecta esse putaret, illorum eliam linguam sibi agnoscendam et discendam esse constitnit. Num quid nam grammadcae rudimends operamtunc dalurum putabiiisPMinime vero. In Italia tunc temporis florebat Metaslasius, mirandaque illius opera ad exteras regiones et gentes, penes quas eliam plu- rimi fiebant, mitiebantur. Haec ad Cile delata illius altentio- nem et curam omnium prima accerscrc. Latinorum Gallorum- que linguae , quibus facile et expedite utebatur, praesidio et ad- jumentD ipsi unae fuerunt ut ea intelligeret ac interpretaretur; nisi addas ipsi quoquc in promptu fuisse ad consulendum Ita- luui Sarcinalorem , qui Fabrius nominabatur, et illius ncc non soclorum omnium vcstcs suebat ac reficiebat. NuUo ergo du- ctore qui susceptum sludiorum curriculum praemonstraret, sed T. VIII. 2. 10 Antonii Santagata sola iiigpiiii alacriiatc difllcilcm assecutus est nol)ili,ssinii scrmo- nis cognitioncm et usum , ciijns postniodiim iteratis laboiibns adiiiiniiiis rsi quisqiio nitorcm et clcgantiam. Hoc vario discl- plinariiiii lilicrariuiujiie gcnore dcllnebaliir inicrca, atqne in il- loriiin singulis sine intcrniissione perficiebainr. Id pono exco- Icbatur vel niaxinic quod naluraleni Cilcnsis Regni Iiisioiiani rcspiciebat. llanc iuio tanla rcrum copia, pcrspicuilate, et or- diiie absolvcrat, cts'i non liorenli sed viiidi gerebatur juventa, 111 nihil deessct quominus immeiis omnibus perfectam , omni- que laudo ilignani non judicavisses. Gloriosa liaec omnia dum obveniobant eoquo plus honoris ipsi accedcbat in dies, iiisiis'?!- ma evenluum ordiebalur series, quae ut totum percnlit orbem, sic JNFolinac studia cversisset, nisi adversae fortnnae iclibns sum- ma animi constanlia et robore strennus obstiiisset . Latct ne- niineni anno MDCCLXVIII. Socielatem lesu jamdiu vexatam tantis calamitatum asperitaiibus fuisse afilictam, ut a sua sede evulsa ad cxleras regioncs exul conipclleretur. Huic devincuis Molina suae niatris sortcm seculus conscienlia bonae aclae vi- tae, multorunique benefactorum memoria patriam, amices, et cives dcieliqnit el ipse. Subito disccssu ad Peruviae rcgnuni una cum sociis primo se conlulit: mox ad Caput, ut dicunt, Orni: Aequinoctiali delude trajecta linea post longnm aequo- ris cursum ad Hispaniam appulil. Ab hac etiam expulsus et ad Ilaliam Iransvcclus in Genuensem oram tandem dctrusus. In hoc iiinere quae passus fuciit reticcantur; addendum irao in taniis vitacincommodisetaeiumnisnec animo fuisse fractum, nee sludiorum , et srientiae desiderium in eo vel minimum elan- guissc. Dolori quidem non paiuit nee iracundiae serviit, cum barbarorum mihtum hcenlia, quae de Cilensibus sibi compa- raverat scripta et monumenla dum ascendebal navim eri- puerat, et quae postea practer spem, ut inferius referam, ino- pinato quidom casu post multos annos recuperavit. Pacato se- daioque spiriui cum asset semper, id unum sibi proposuerat qnod suulium augere polerat doctrinae el humanilatis . Navi- gium quo advehebatur ferebat de more dolia aqua dulcl re- pleta quae ad navigantium poium et usum descrviret, interim rlum conclusae aquae, ut notum est omnibus, pro portuum vel littorum , quae offeruntur opportunilate, sufficienda erat recens De vita et doctf.ina etc. 1 1 el iiUegra ne prima corrupta putresceret . Doliorum ligmim ex citro rubra cum deprolieiidisset Molina in earn vencrat o- pinionem qua corruplionis aquae impetliendae facultalem in iilo crederet. Quod nienle conceperat experimenlis slalim su- bjiciendum esse exopiabal. Hunc in ilnem navis Duccm est deprecatus ne in doliolo parvo immutaretur aqua quod nul- lius fuUirum fuissct darani, donee aequinocliulis li ie;ie irau'ii- tus conliyissct. Quid hoc innoceulins? Quid aequius? Dux ta- men ferreus, et perlinax efllagitata rejecit, et dure oplata negavit. Odiosum quidem Molinae fuil perquisitam noiionem defnisse: sed iniqni hominis inconcinnitatcm et duritiem palienler tulit, ejusque ingenii obscnritatem benigne modesleque solum irrisit. Ea igitur aninii lenitate erat ut a severitate cum semper ab- horreret, ad liilarlialem et risum facile se traduceret. Expleba- Uir vero vel raaxime si liberalitatis suae pignus in aliquem coa- tulisset. Duo tantum vascula unum osseum ab xAraucanis ela- boratum^ aliud rubri coloris terreura in suprema ora inauralum, et a quibusdum INIonialibus perfectum in praecipiti ex Ameri- ca sua profectione secum tulerat. Ad Gades vix appulsus cuna ornatum hominera et in sermone concinnum ofTendisset, nihil fuit ipsi anliquius quam illorum primum ei don') dare, que- madmodum humanissimo Florentinae Pinacothecae Praefecto cum poslmodura in Etruriam pcrvenit, dedit alierum. Benefi- cae voluntatis haec signa (locci fient dum innumera, et prae- clariora opera innotescant, quae per rcliquum vilae suae cur- sum in IlaUae bonum largiter efTudit. Eum interim consequa- mur ad Genuensium liltora delatum , et in sinum Spediae jam egressum e navibus. Inter socios is erat unus qui Italorum lin- guam cum calleret aliis omnibus lassitudiuc et fortuna confeclis oi)em comparare poterat et auxilium . Yix proplerea credes quo animi studio et charitatis amore illorum egestatibns con- suluerit, ipsisque sednlo adfuerit. Consortibus exilii aliquan- lisper refectis, ad incognita ilia loca inviseuda statim se con- vertit, ut in ipsorum situ a vario terrarum genere oblata hie quoque ex[)loraret et nosceret. Quoniam vero urbis Gubcrna- tori satis fainiliaris factus fuerat hujusque a secretis quidam esset Federicus naturae cultor hiitoriae, huic saepe conjunctus littoreos dives peragrabat, aaturalia perquirens, uovisque observationum i 2 Antonii Santagata fructibns locnples rcildobatur ct dives . Sed tranquillkalis ct quietis ne liic quidem erat locuSj et ad reniollores terras coin- pulsus trajocta Etriiria , Bononiam peivenit ct ad Forum tan- dem Coruelii doportatur. Complures ibi est anuos comnioratus donee scilicet nescio quo fato Socictatem cui se devoverat de- lere libuit et exlinguere. Acerba hac rerum vicissiiudinc, tan- toque infortuiiiorum imptMu perculsus,, etsi nihil sit rationi et coustantiae tam conlraiium quam forluna, in proposito tamen susceploque studiorum ardore sic permansit ut potius quam ia eo defervesceret , dcdagrare postmodum viderelur. Comiiibus disporsis in banc iirbem se rocepit quam ut Patriam adamavit, ipsique profuit , ex quo Molinae conligit quod Caloni, qui or- lu Tusculanus erat, civitate autem Romanus. Hie loci degens ea sibi excolcnda proposuit quae proprium scienliae amorem explerent, <]uae gravium discipbuarum incrementa augerent, et quae tandem Bononiae uiibtati ac bono prospicerent. Ea tunc erat scientiarum aetas qua ilkistres viri illarum cuUu inflam- mati ad summam arapUtudinem eas evebere conabantur, mul- laque idcirco eorum scripta quae sive Physica, sive Chimica , sive Botanicen, sive aba speclarent in hicem emitteljantur. Haec vix edita anxius perquirebat omnia, et sibi comparatis sic di- ligenter constanterque studebat^ ut nova et recens inventa nee non artium et doctrinarum progressiones ad unguem nosceret. Vialorum quae evulgalwnlur itinera vel ad remotas terras inita, vel ad alicjuam orbis partem quae minus caeteris innoiuisset produttis subjiciebat animadversionilnis, et attento singulorum examine variam regionum naluram , et populorum mores, le- ges, regimina, quibus gubernabantur nova semper rerum ac- cessione assequebatur . Patente hoc praeclarae perfectaeque erudilionis desiderio, hand quisquam mirabilur si ad provin- ciam nosiram invisendam nulla mora interposita raperetur. Sit autem ipsi mi rum cam pro illorum tcmporum condilione sic inspexisse, ut nullus tam doctus, quam , id quod est majus , experuis nee celerius cognovisset nee melius. Nulla fnit mon- liuni alliludo quorum partes sive reconditas, sive apcrlas ri- mari praetermiseril^ nuUae terrarum plagae quas ut scrutaretur non atligcrit. Qua in re tacitus baud praetereara quod in hu- jusmodi explorationibus Molinae conligit , etsi ad susceptum De vita ET DOCTBINA ETC. i 3 munus, ut vera loqiiar , vix pertinere videalur . Allissima et praempia saxa ac pcne inacessaj cum difliciliier, aegreque ascen- deret, et in sul)iecuim solum, quod manibus de loco hue illuc abdncebat, oculos constanier diuqne intenderet, suspicati sunt quidain qui prope aderant, malelicuni eum esse lioniinem qui sagaium more incanlalionis veneficio illorum quemdam afla- scinare conarelurj adeo insipientium animos inierat anilis et conlaminaia supcrsiitio . Sed lisum magis quam stomachum , ul vos pula])ilis, hoc illi movere poterat, illi cui nalurale quod- dam quasi pabulum erat consideraiio contemplalioque naturae. In hoc ergo uno futilia negligeus_,diligentia et cura complecteba- lur ne quidquam sibi dclugeret quod scienliae iuteresset et veri- tatis. Pcrspeclis igllur et lossilium varietate , et animalium spe- ciebus, et Plantarum copiis, quae apud nos gignuntur et cre- scunt^ de his omnibus summa ingenii praestanlia disserebat, et si incertum aliquid , et controversum adhuc dcfiniendum su- peresset, vel opportunis conjecluris, vel modestissimis quando- quc judiciis illustrabat. In re ipsa herbaria quis doctior? Plan- las omncs eliam huiuiliores primo oculoium iclu cum vul- gari turn Linneano nomine indlcabat , nomenque ipsum a quo ductum addebat. Singularum hisloriara, hoc est originem, cul- lum , nuuiiionis modum , ulililatem , el usum sic sacpe enar- rabal, ut illarum quasi fastos descripturum esse dixisses. Quae cum ita sint quid uberius experiri, et conari firmius potuisset ut insitae vel potius innatae scienliae cupiditati satisfieretj et haec luculentius paterel ? Expleto rerum carissimarum deside- rio, cum sibi indulsisset, optandum ipsi erat ut naturae histo- riae anipliiudini nova peniius et miranda proferens inserviret. Quam longe mullumque id praestilisset si quae de Cilensi re- gno conscripserat adhuc lucri poluisset ac edere, ea nempe quae flagiliosi mililes incredibili improbitate rapuere. Fortuna rerum omniimi Dominaj ut ajeljat Tullius, cum pluries obest Mohnae hac vice profuit, et adempta restituit . Aulae Regiae Marchio, naluralis hisloriae cultor et ipse, olini cum eo simul fuerat discipulus ; Bononiam se contulit veteremque studiorum comitem convenil: multa loculus niox eum sciscitalus an Ci- lensem hisioriam typis commisissct. Lbi earn nondum in lucem prodiisse comperit ob palratum furlum, insperata addidit ac "14 Aktomi Saktagata pene dicani porlentosa: adclitlit a fiuibus vix smrepta se eni- isse omnia , liaec scciim imo deferre, eaqiie tantlcm post pla- num :>Miior(im ciirsnm auclori libentcr qnidem el slalim se es- se itHKliiiiriim. llcuilil re ipsa^ et rccnpcralls quae aniiserat, uatuiac scienlia cumulate exoinari poUiit et augeri. luscius est nomo Cilensium rognum naturae exploratorihus ad ea us- que tonqiora niiuus notuui f'uisscj vel penitus, ut verius loquar, latuissc, etsi illius multa naluralia desciipsissent el Clarissimus Fevillec, el eliam alii quos commendabat, et rcverebatur ipse JNIolina. Omnia quae doctorum magni intererant cum hie li- cet brevitor mandaret liistoriae , banc caeleris copiosiorem red- didit et locupleliorem. lUarum ilaque regionum splendor stu- diosis illucere viris , et allius iniegra extolli scienlia (febebat quolies optanda quidem historia typis excuderetur . Hauc au- icm Bononiae edidit anno MDCCLXXXII qua nedum scien- tiae, sed sibi eliam sic consuluii, ut sui nominis gloria et fama ad exleras gentos illico pcnctraverit. Vix edllani admirali sunt omncs et crudilione el doclriua refertam , noc non ingciiua il- lustrique clurilate conscriptam in omnes fere linguas iransiule- runt. Principes hisloriarum qualilates quas Tulllo reccnsere li- buit, adeo in jMolinae scriptis eminent, ut enitere nequeant a- perlius. Nam quis nescit, inquiebal ille, primam esse blsloriae legem ne quid falsi dicere audeal, deinde ne quid veri non audeat, ne qua suspicio graliae sit in scribendo, ne qua simul- talis? Haec aulem fundamenla quam praeclare eliam pro re- rum naturalium narratione a Molina sunt jacla ? alque in iis aedificium strenue exlrnctum ? Non opinione ductus sed veri- talis cultor quae una observatione deprehenderat, nuUo parlium studio ingenue et sine fuco exponit; amplillcata odil et gran- dia non imrainuit. Quod si ipsani verborum composiiionein perpendas is liercle non impolilus, irao excultus adeo libi erit, ut facile credas ciiltioribus Ilalis quos amore prosequebalur ejusdem linguae socieiate et cleganiia conjunclura esse volue- rit. Interim vero dum omnium consensu mullis haec praesta- bat historia, surrcxere quidain numero aulem perpauci qui cen- soruin munera suscipientes vel auctorem repreliendere, vcl libro maculas conabantur iaurere. Horuni primi cum suminam prae- clarioperis praestaaiiani eipondas considerate secum expeadereat„ De vita EI r>oclRl^A e.g. 1 j sil)l snaflere ncquibant tenerne aclinic aeiaiis juvenem , qiialis Molina a Cile excetlons, adeo iinilta vicic-ie pouiisse , lam be- ne cognoscere, eaqiie omnia conscrihere , et pi opterea illud ipsi niinime tribuendum . Eum ergo luibcbanl liisloriciim , qui ab aliis acct'pta , non a se ipso deprelicnsa rciulibset. Alii inter- dum a INJolinae senicnliis dissenliebai)l el illorum quae protu- lerat sive animalium sive fossilium, vel magniludinem, vel stru- cluram,vel copiam aliorum opinioni iiinixi aul abnuebanl ant se- cus rcspiciebanl. Quantum illi quideui deciperenlur ex bucus- que dictis luce solis est clarius . Quantum fallerenlur alii fuit post niodum evidentius. Ll jam innoluit insignia dona el prae- slabilia naturani novo orbi fuisse elargitam , quae reliquis raun- <3i paitibus baud imperlierat, sapientes viii lelicis lerrae viseu- dae flagrarunt desiderio , quod explevere permulti. Hos inter in Amciicam se contulit Humbold, ubi ad longum tenipus com- moratus peragravil fere universam. Cilensis regni ingressus iter et in pluiimas illalus provincias, quae cognitu digna erant scru- taUis est et quaesivit, nee recondita fuere loca in quae ad ve- ritatem detegendam oculos non conjiceret. Quis tanti viri as- scverationes propulsandas esse censeret? Mebercle nuUus. Al- que Europae ac patriae resiitutus, quae Molina affirmaverat, confnma\it, quod etiam alii Americae exploratores praestite- re. Nullum igitur decus ab illiiis scripiis deductum, horum imo auctoiilas ad alliorem existimationis gradum erecta. A summa hac bonoris accessione, factisque illustrium sentenlia compro- batis ortum babuit iMolinae consilium bistoriae ualuralis jam editae typis rursus commiltendae, iis additis quae pro rerum co- pia et eruditione celebriorem banc redderent ac clariorem. la- signe hoc opus qui considerct id omne sentiet , quo ad ma- ximam rapiatur admiralionem.Quis cnim alius praeter Molinam in moderata nnins voluminis magnitudine tanta potuil colligere, et conjungere, ul omnes naturalis bistoriae partes nedum aitingat sed pcnitus introspiciat, alte pcnelrel, proiundeque pervadat? Quid quod ea omnia dum disserit scientiarum adjumentis sic juvalur ut cum modo Pbysicus vel Cbimicus doctiina excultus apparuerit, modo Geograpbus cl Aslronomus perilissimus, nulla tanien consideranda praelereat quae artes et vitae commoda et usus respicianl? Atque ne baec augere, et amplificare videar, If) Antonu Santagata qua ii)£;ciiii et scientiae aliitudine maiinac aquae facultaiem per- pemlit, qua ad insiar phosphori splendentcMii luccin quandoque oinitlit , ot suis itcratis peiirulis et experimenlis innixus niari- iioiuiii corpoiuiii liibuil pulrciactioni? Pliysicormn item ratio- ' -nilnis coiniiicnlalur lluxuin reduxuiuque maris Cilensis, et per- pcusis plioenomonoruin anoinaliis, modcste quidem sed docte a INeuloni opiuione pauUulum recedens ab aliis oboriri cau- sis suspicalur . Si vero ingentera conspicit tolius regni super- ficicm ;, cl planiliarum et montium longiludlnes ac posltum, nee lion iucolaruin inoi'es, et linguas, rejecus regionuin partilioni- bus ciuas CO usque proluleraiit Geographi, novas alias propo- nit locorum naturae aptiores et vicinilaubus et conflniis con- gruonliores. Dum autem Cilensis Coeli pulclirltudineni , et ju- cundilateni describit, quae et quanta ab Astronomia non de- proniit, eaque alVabre perfectequenondijudicat? Bieviter Hemis- pliaerii Australis conslellatiouibus recensilis, aliani designat quae sub Crucis forniaui quatuor edbrmari sideribus quidani opi- nautur Aslrononii, interim dum alii haec ad Centaurum per- lincre putant. Iloruni omnium pro cognita illorum magnita- dine palefacit dislanliam a Polo, nee macularum mentionem praelcrmiilit quarum duae cum viam lacteam suo aemulentar colore, sic nnilta sidera in lis detecturos esse vaticinatur, quem admodum sua ilia aetate in hac feliciter contigerat. Miran- da liaec persequi longum nimis esset , nee forte opporlunum praesertim cum vix legcntibus ultra quam satis sit per se pa- teant. Sic ipsis aeque patebit qua animi lenitate et sernionis gratia iis veriiatem ostendvt, qui illius opinioni et dictis ausi fuerant adversari. llaud ipsos ergo lateljit quam jure ac me^ rito ab opinione dissentiebat Clar. De la Metherie, qui exiguos soluni aqiiarum rivulos a monlibus exilire afiirmabat et lente ad mare I'acillcum propcrare dum exundantes amnes, ut Gal- liarurn flumina, et Padus ipse noster ab iis erumpunt, allique excurrunt. Inuotescet insuper Cilense Regnum lacubus abunda- rc, non autem eo numcro quem Pawius adco maximum sta- tuerat ut Americam in paludem quodammodo converteret. Eiu- cebit inde quam facile scriptores vel dolo vel insipientia du- cti in aliqucm commoliantur errores ut conligit in Mollnam.' Cum enira is de Lepore minirao loqueretur, addidit foeminam,' De vita ET DOCTRINA ETC. f 7 singulis ybre niensibus sex aut plurcs foetus edere. Ilaec scri- pta in Galkjrum linguani translata fuere voce fere penitus o- missa , ac proplerea leporis fccundiias in longe majus rccepta. Omissae vocis occasiouem arripuit Soniniiis, et exageratae fe- cumlitalis enoreni tcmere et iiiconsullo Molinae ohjecit. Sed alia atque alia in INlolinae dedecus adscribere Soninius cona- lus est, quae postmoduni in apertam veritatis lucem prolata ipsi fuerunt laudi et gloriae. In Falconis Thjiri descriptlone nola- tum fuerat foeminas esse maribus alicjuanto minores: hoc falsuni plenumque erroris acri cum visum esset censori dene- gabatur omnimode adducto historicorum naturalium axiomate quod in avibus quae rapto vivunt contra fieri statueiat. Ast cum hominum doctrinas quandoque irrideat natura, ad aliam ratio- nis normani actiones suas in hoc direxerat^ eo ipso modo quo teste riumboldio ordinaverat Coudores hoc est Vultures Gry- phos qui avium omnium rapacium suntj ul noscilis, Coryphaei. Non defuerunt etiam alii qui in quibusdam Struthionis Rehea puUationibus quadraginta vel sexoginta ova incubari negabant cum unius foeminae ea esse omnia sibi suaderent, quamvis a pluribus excludi foeminis nunciatum esset, quae peculiari quo- dam instinctu in unum coirent locum ubi ova relinquerent , quod pluiics exploratum inde ac coufirraatum sic fuit, ut allata Veritas ab adversariorum ingeniis se per se ipsa defenderit. Nunc autem quae et quanta a Molinae historia hue confluerentj qui naturalis scientiae progressns , quae incrementa , quae uti- lilates ex ea deductas esse commonstrarent? Doctissimo tamen viro non est hie laus ooncedenda a sola cogniiioue et contem- plalione naturae , verum ipsi etiam ab aliis rerum fontibus spon- te clara diraanat. Quis euim civilem, qnam exaravit ejusdem regni historiam si consideret, in ea non deprehendet mirabilem eruditionem, moderata judicia , consulliores sententias nee non puram el illiistrem claritatem qua nihil dulcius ? Nescio an hu- manum fuerit et justum Europaeos in Americam imperium trans- tulisse . Utcumque id habeas , difficile sane erat ac mirificum ex viciis esse quempiam, qui res gestas memorare cum de- buisset ea animi prudentia et studio atlingeret , ut nee sibi nee vlctoribus ipsis displiceret . Is quidem Molina fuit, quamvis et sua ei gentium jura nedumnosceretsed prae omnibus plurimi T. VIII, 3. 18 Antonii Santagata etlam faceret. (l)Quanam diligcntia insupcr, et qua fide rcliqua hisloricorum muiiera noi> explevil? Quae refemntiir hosiiles ex- puguationcs^ quae regionuin dircplione.s , quae bcUa cl certa- miua iis desciibuulur verilatis colorilxis , quibus populoruni vi- cissitudineSj reruui publicaiuui mutalioneSj pacis vel servilutis paclioncs aeque pingunlur . Nihil est additutn quod Philoso- pliiae praeceptis , Crilicae legibus , el obscuris ipsius Poliiicae judioiis non coiisentiat. Hue usque iuiinensa doctrinarum copia Molinani exornari vidimus, multas iu eo insideie virtules et scienliarum varielate mimin iu inoduui abundare. Age vero liaec omnia quamvis mirabilia ea ne tanti erant, ut illorum a- missibne inter sunimos viros is amplius non emieuisset? Non, medius fidius . NuUuna ab orbe coudito imperiumj nullum legnuni, nuUae exiiteie respublicae, quariim origrues progres- siones et fines ipsi non paterent: omnium statuta , et leges, cl- vium mores, consuetudines , propensiones ipsi ante oculos ob- versabanlur: nee ccrte quae illorum comitata fueranl ortus, prosperilates , et eversiones latebaut, imo in lanta claiitalis lu- ce enilebant, ul tamquam in speculo Iranseuntia ipsi repraesen- tarl vidcreutur. Religiones, quae hominum existenliae coaevae, quae saepe Princlpum domiuaiioni et gentium hallucinationi ac- commodantur^ inquisitionum, etsludiorum argumenia obtulerunt, ac proinde illaruni varietates, causaS;, licentiam nee non ritus, caeremonias, earumque fana, et delubra rerum antiquarum, cupi- dus cognaverat. Linguarum scieiilia, quarum poliebalur vol plu- ribus nedum praestabat, verum eliam qui lilteris, el sciiplis in eanun unaquaque excellueranl compertos liabebat,et de illorum doclrina et merilo nullo erroris periculo tutissimus judicabat. Graecorum sermone perilissimus ab urbis nostrae regimine dum Emmanuel a Poiite ex Itah'a in Hispaniam proficiscerelur, ad do- cendi munus dosignatus fuerat^ cujus voluntatis nuucius exiilit Pliilijipus Schiassius qui et vocis aiihuc ct nominis celcl)ritate Academiam nostram illustrat, ut proposito pro volis assenliret consilio, quod ihox amplexus fuisset, nisi jam suscepia oflicia prae alilfs retinentia esseduxisset. (2) Quid igitur mirum si ab era ditionis copiis puratissimum tarn saepe considerent et consultatio- nibus ipse numquam deosset? Difficilis in laudes Pliilippus Re aflirraabat se nunquam Molinam convenisse quia novi aliquid De vita et DccTnI^A etc. 19 ecloclus ab eo disccilcrci. Ex his omnibus liquet ipsum ingenii alaciitale, quam indusuia suaeque vires aluerant cum 5il)i, turn scieniiarum incremeniis mirabilitcr profuisse. Ut auiem Bono- nicnsium utilitati ac bono piospiceict, novo penitus atque incre- dibiii adjumentoriim genere csl usus, quod a summo \iro el do- ctorum bominum, ut ila dicam, mrigistro expectare nemo poiuis- set. IN'iliil est uibibus fructuosius c[iiam civium filios bonis mori- bus opiiinisque arlibus el disciplinisprimo mane instituere, atque iustrueie. Ploc sibi cimi proposuissel Molina, eos cujuscumque ordinis qui ex suprema pueritiae parte excessissent , adolescen- tulos nempe iiiformare decrevit^ et quod muneris fastidiunl om- nes ac ferre recusant;, sibi streuue sumpsit liberaliterque susce- pit . Qui ergo a sapientibus colebalur , qui in Regno Italico inter socios eujinebat Instituti JNaiionalis sic dicti, qui Princi- pibus praeclara opera nuncupabat, vel laiinae linguae rudimen- ta vel Rhetoricae aut Poelicae artis praeceptaj vel Geograpbiae, ct liisloriae clenienta quolidie tenerae multaeque juvenluti tra- de])at, cujus captui tanto studio el amore aplabatur, ut patien- tissiraus cum delectarelur semper nee irasci unquam nee do- lere ullo modo posset. Jucundum quidem visu erat et dulce eum discipulorum corona septum nedum domi illorum con- forniare mores j hiiaritatem fovere, ipsos ad studia virlutesque excilare, sed secum ctiam deambulatum ducere, et ad campum perductos ruris amoenitate recreare (3) Utinam Albani nostri , qui venuslatis et gratiarum est pictorj mibi esset penicillum quo ipsins indolis lenilatem, animi indulgentiam , suavitalis modum paribus aplisque coloribus repraesentare vobis nunc possem ! Quam multa rel'errem in quibus comitas et humanitas (4) cum uni- ce fnlgerent, mirandum quidem erat qua animi conformalione a severitate semper, nee non ab ipsa gravitate abborreret. Au- rea verborura simplicitas ipsi una erat, qua alloquebatur om- nes, et sermonis candore quo cum adolescentulis ulebatur, do- ctissimos nee non generis nobilissimi viros dum iJluni conve- nirent, excipiebat. Et revera quot summos exteros homines in suum tuguriolum non recepit (5)? Eos autem omnes vetustis- simoruni familiarium loco semper habuit, et tanquam veteri amicitia conjuncios gravissimarum rerum coUoquiis sine gra- vitate detinuit. Lt plerisque sic etiam illuslri iibuit Rodulpbio 20 Antokii Santagata Molinam invlsere. Hie aiitem cum urbe abesset Bononlae is sub- slitil donee redeiintern adiret ; ad earn mox accedens in humili infiinaque donius parte, quae soils ut pliirimuin reservalur famuli^, cum eiim oflonderetj in liac ainbo mansere, at omis- sis ofliciis fraterna velcui necessiuidiue juncti inter se ad boras sunt coUoqunti. Complnra liic facta, vel polins infinita faclorum series aireni posset, quae duni illius innocenliani probaret, qua nocuisset netnini , benemerendi item de omnibus voluntatem nova semper argumentoium vi contirmaret. Leciissimi viri laii- des si quis vestrum imposterum, ut in voiis. est^ aggredialur, banc a me seorsim exaratam reperiet, quae in liac temporis anguslia praetermissa adjumento tunc erit ad Illius animi man- suetudinem beni2,nitatem sola suarum actionum indicalione il- lustrandam. Italo vel melius Bononiensi Instiluto, cui haec suc- cessit Academia vix adscriptus quidnam praeteriit quo vel sin- gulis sociis, vel inlegrae societali utilis et acceptissimus noii evaderel? Sermouibus elucubrandis promptissimus quocumque nutu eos componebat atque struebat, et si quis in maximis vel studiorunij vel odiciorum occupationibns muneri ab academia recepto deesse cogeretur, quo se verteret liabebat, llbenli enim aninio ipsi facilis praesto erat Molina. Ab hoc suo in alios ob- sequio ad nos eflluxit sermonum numerus, quorum multis jam edilis delectantur omnes , et qui rerum ubertate et lepore cum legunlur sensura excitant jucundllatls. Hormn autem praestan- lia quae sit, et quanti faclendaj is expendet unus, atque perci- piet, cui innotescat eos extempore fuisse scrlptos , et tanta ce- leiitate confectos, ut sine studio citlsslme , ac pene cursim pro- dierint. ScribentI cum saepe adesseni ejusque scripta nulla qui- dem cura nulllsque vigillis elaborata cum viderem , et quod mirablllus, nultas aut fere nuUas in lis llturas insplcerem, sine uUo metu primarum praescriptionum allquas audacter petii, quas ut milil Indulgeret , quod fecisset nemo , dono dedlt. Ha- rum nonnullas vobis conspiciendas exhibeo (6) quae et alla- tae veritatis sint argumentum , et Incredibilem testentur de- nuo Mollnae virtutem , qua benemerendi de omnibus deside- rium, et illorum quae sua erant contemptus apertius etiam e- luceant. Multa de lis addi possent , quae hue cum pervenerim a vobis forte expectata, milii saltern leviter essent altingenda^ De vita ET DOCTRINA ETC. 21 (7) Sed siniic ut haec omnino praetereanij praeserlim cum si Molina ipse hie adesset, utpote qui perfectissimae piobitatis e- rat exemplar, ct satis superque sanctitate sua se tuebalur, mi- hi silenlinin imponeret. Liceat mihi polius exposcere an per- speclis illius ingcnii acie, doctrinarum scienlia, claris et no- bilitalis laboribus, animi integritate et candore, in eo tandem coUuceat vinutum et ornanientorunni cumulus , quo nedum prae- clarumj sod novum homiaem habere quisque eum debeat, ac re- \ereri? V. 22 Antokii Sahtagata ADNOTATIONES. (1) Pntriam sic ndamahat nt rtiain scnio ooiifectus in earn absque diibio rcdiissftj nisi Cik'iisis Joachim ZaminaniuSj qucin siMnjiLT sociuni comiloiiujnc liainuTal, a projiosilo dolcriuisset ; a susccplo aiilcm eum diiuovcbat consilio conlix;iendi ilinciis (linTicidtatem cxtollens, qua Fa- cile vix inita profectione mortem oj)pelivissel, et miscrandutn propte- rca piscium pabiduiu evasisset. Duin aulcm bis diclis aegrc , et sola aniini iruiul!;cnlia ccdcbat, rccordabatur semper Francliniiiin qui post niultas res gestas cum abl'uissel e patria, summe senex iterum in A- niericam sc contubt ibique dignum sibi conquisivit sepulcrum. (2) Cum naturalis Historiae in niagno Bononiensi Lyceo Calhedra Doctore carerct, qui Reipublicae, et praeserlim sludiis nioderaiulis prac- erant ( IMcdiolani autem pracerant viri doclissinii ) earn (juoque Mo- bnne defcrendain putarunt , eamque rcvera ipsi obtulerunl. Gravissi- niuin boo existimationis argumentum etsi gratum , et acceplum ba- beret, et pro eollalo bonore rehttis gratiis ut par erat responderet, non fjoluit quin eos deprecarclur ut si quern bonae spei juvenem Itabim labercnt, eidem munus bargirentur, quern deinceps benevolentiae con- junctione sibi certe devinxisset , eumque pro viribus juvare non omi- sissel . (3) Nedum rerum cognitione et doctrina Bononienses juvenes ad il- larum amorem et cupiditatem trabebat, iisque informabat, sed non- nulbs etiam illorum famibis, quibus fortunac bona dcerant , stipeni quai)(lo(|ue conferebat , iHarumque egestatem et inopiam muncrumct auxiborum largilale Jeniebal . Hujusmodi autem beneficiis non so- lum quidam discipulorum cumubabanlur parentes, sed multi etiam abi , qui illius aninii magnitudinera grata adbuc recordatione com- niemorant publicaque commendant. (4) Qua bumanitalis suavitate csset in omnes, a quacumque illius vilae aelione facile erucbatur ; sed a quibusdam factis peculiari modo conlirmabalur . Sit ex mullis boc unum pro exemplo, quod vix cre- dent quidam J ridebunt fortasse alii. Remota in via et procul a fo- rcnsi strejjilu ejus extabat domuSj a qua egrediens per angustos inde viculos ipsi erat saepe Iranseundum : cum in bismulli commorarentur plcbeji bomiiies maliquemoris juvenes. Ilorum unus quod illc sccum fcrebal sudariolum clam pluries surri]iucrnt , quin aclu furtum ani- madvcrteret . In iteralo autem I'acinore cum furem oculis forluilo dc- flexis deprebenderet, polius quam eum slatim corripcret verbisque a- criler incrcparcl, tacitus recta petiit, et ncfari-o bomini ablata reliqtiit. Ipsi vero, quern ulbus accusarc criminisante magislralus nolebat, ir- rogare poenam sluduit boc modo. Domum se conlulil el ab adnexo De vita et doctbiis'A etc. 23 hortulo urcnles decerpsit urticas, illarumque colleclum fasciculum in vestis saccule pro novo siul;iriolo reposuit, co nempe consilio ut idem postca si relegissut ([uod priiis conlefcral iter, idem eliam, cui fur se assucverat, scdus rursus tenlavissel. Kediit ergo ad candem viam, quam cum Ic'iile f)cragL'rt:t , et sine ullo conccptae ni;ifliii);ilioiiis indicio inccduret , en val'er (pii i«i consuela paratus Molinae i'uiaii ileiuni omni. studio conalur. Immillit revera niaiium in sacculum, quam mo- lestissimis allici punclioniljus ut scnsit riplim banc rtlrahit, ocyusque in liigam, se conjieit^ Id porro animadverlens Molina , et pro rei exi- tu Jactus haec fugienti p.rotulit verba: Quam bene et jure boo libi contigit! En snmnia Mulinae scverilas in (|ua suavia solum Iiumani- tatis condiinciila (juis non mirabitur ? (5) Plurimam jam con>;eiiuerat Molina cum luculentam a Cili a- deptus est insoius baeredilatem , amplissimaeque fortunae natura- li jure ipsi advcnerunt . Divitiis auctus opibus(jue locuples ne vix quiilem , quod perraro evcnit^ se laeiitia cxlulit, nee certe ad au- genda vitae suae commoda , nee ad captandas voluptates invilamenta pcrscnsit. Id unum curae sibi speique erat ingentia omnia , quibus potiebalur, in patriae, et reipublicae universae bonum esse inipenden- da . Quod referre nunc libet maximo ad diclam est argumenlo. Hae- reditalem atliit Molina cum acerbis Cilensium provinciae eflervescebant dissidiis, ct concilalae discordiis omnem ad exteras regiones et gen- tes accessionem , et olficia abrupcrant . Ad longum ergo tempus tot , tantaequc oj)es sine ulla designalione jacere debuissent, cum Molinae animus de illarum usu ibi nosci non poterat . Ast , dum ipsi nibil hoc erat certius, a novis nunciis im proviso habuit Molinianis bonis et facultatibus classem acdilicatam fuisse , ([uae maria percurrens pro Republica propugn;d)at eamque luebalur . Quod ut vix admiratus le- git laeta vocis conU'nlionu exclamavit: Oli quam bene captum illa- rum gentium rectores sunt secuti consilium 1 Optime quidem ( dum hoc patriae sit prol'utiu'um ) meam interpretati sunt voluntalem. (G; Fac simile , pag. 5. (7) Annus jam exccsserat tertius , ex quo sermonem de animan- tium , et planlarum analogia confccerat Molina , sociis(|ue obseipiens in Instituti Nationalis conventu recitaverat, cum Bononiensis Provin- cia, quam regno pluribus abhinc annis Galli tenebant sub imperium ditionemcjue rediit Komaiii Ponlificis . Novus consequutus est rerum ordo , novae(|ue leges, llari'm una, qui docendi munere fungi vellet, vitae et morum inlegritatem slatulis tcstimoniis conq)robare debebat. Hoc utpraeslaret Molina, utpole qui adolescenlibus erudiendis, ut di- ctum, navabat operam, a designatis auctoritalibus ea postulaverat. Haec dum frustra diu expeclaret , vei negationis, vel cunctationis causam, ut pronum erat, peniuisivit . Ex inopinalo, et summa bonorum ad- rairalione innotuit eum gravissime accusatum fuisse de mentis pra- vitate, et enoribus, quae a praediclo eruebanlur sermone. HujusmO' di delalionibus in eum licet ncquam adductis, consequens et necessum N;{:oium. (6) Tom V!ll ^e ell Jit a}Mytip^\ r> nHxYcili^ hitt ^^.-iu. pe^ rton /f/3/y/?r*yMajH- ter- it L^ f. RrHitii A .Mil #1 Ml 1.1b ilrl Xit.DfitttTti CD // / / mcy,Y'C wvii T\.*.Ho U-ni^a yu/ CI feci no, ^ i>a/rio rvcil' £/e^l^^t^ic^ EQUITIS PROFESSORIS AI\TOi\II ALESSAiVDRIXI liubula monstra sex ventre di/fisso j seu monstra, ut vacant Celosoinica (Celo&omiens Tsidori GeoflVoy Saint-Hilairc). Causae prohahiles /lujusmodi organicae per- turbalionis . ( Scrmo labitus die 29 Dcccmbiis 1842) JT rosequar hodie, SocTales praestantissimi, insignium Musaei nostri Zootomici exemplarium descriplionem, atque illustratio- nem^quam gratam vobis, acceptamque esse jam saepe perspexi, et magnopere laetaliis sum. Praeparationes ainem,quas modo attenlioni vestrae subjiciam ad Anatomen Pathologicam compa- ratam proprie diciam , et monstra propius pertinent . Proponani scilicet monstra sex bubniae speciei , ejusque formae abnormis, quam illustris Isidorus Geoffroy Celosomicam nunciipavit (1), nempe monstrorum, quorum ventrisruptura, et viscerum dejectio modo in uno tantum consistit, modo ambo obtinet cava trunci, abdominem , et ihoracem . Monstrorum istorum sex prae aliis, quibus conclave abundat, ut descriplionem susciperem , occasio fuit propositio, quae nuper in Tractalu ipsius celeberrimi Au- ctoris mihi obvenit ^= viscerum nempe digerentium loci muta- lionem anterioremin brutis verum celosomum^ vel herniam sim- plicem saltem perraro contingere (Op. cit. pag. 374. T. I.). Ac deinde, Auctor ipse^ ubi de genere Celosomo tractat, etiara mo- net raritatem in brutis monstrorum Celosomicoruni factum esse nolaiionc dignum = Jam vero Zootomicum conclave nostrum (1) Histoire generalc , et particuliere des anomalies de 1' organisa- tion . - Paris 1832-3G. Tom. 2. pag. 2G4. T. viii. 4. 2G Aniomi Alessandrini solo diiOLlecim annorum intervallo sex acquisivit monstra hujus- modi, quae Auclor Paiisiensis perrara judicavil, vcl ex ea fa- iiiiliae soclione , in qua vitiuni Ct'losomicum niaximnni alti- gil graduiii ; in liis eiiiin fissio parietnm osseo-muscularium u- ti unique cavuni trunci coinpleclilur, abcloniinem, et ihoracem. Ilaec ilaque novisso , et accurate dosciibi magnopere interest Scientiae Anatomicac . Ad banc nionslrosani, de qua agitur, venlris deformationem, observatores mulli, generalim onines rctulerunl casus iinperfe- Ctac, et inognlaris cvdhilionis paiieluin abdominis, in ([iiibus rcli(|uae nianseiint .aniplac. flssiones, pracscriini jnxla bncani al- bani , ubi pono uninnlur rcgulariter diniidlae partes eorua- deni paricluni dcxiera , cl sinistra , et prolapsa m;igna pars fucril apparatus digcrentis e cavo sue iialuraH aniicam versus regioncm venlris , servato exbonipbali , sive hcrniac umbili- ci congenitae nomine, quiun nonnisi parva ejusdem appara- tus poriio ad unibil ci foramen hand satis coutiaclnm se pro- tendat, et foras se prodat sub forma tumoris ad basini funi- culi. Quoniam vcio accidit, ut non in solo abdomine, sed e- tiani in ihorace ob eandem abnormemj sive mancam parieluni evolulioncm posilus, et conncxio viscermn turbeiur, recenlio- Ecs comniuni nomine Celosoniiae complexi sunt fissiones om- nes parieuim uuliisque cavi . cpiae viscera contenta se distra- here, et prolaln sinant: varia aulem fissionum ampHlndo, et varius eaiuni situs fuudamento eis est subdivisionis pro ista mou^lrorum classe^ seu^ ut ajunt, famiiia in distinctas sccliones, ex quibus varietas ipsa monslrorum singulas familias consli- tuenlium charactercs suppcditat generibus singnlarum proprils assignandis. Hoc revera fundamcnlo ipso usus est laudalus Gc- ofjroy in sua monslrorum ordinatione , quae vulgo proba- lur , (pianiqne ego pariter sequar; namque opinor in hnjus- luodi oreanicarum aberralionum distribulionibus salius esse meibodura jam longo , et communi usu notam , et familiarem scquij elianisi non omnino perfectam, quam novam allam exco- gilarCj quae uaturalium cognilionum progressui brevi impar cvadcrel , et pracscntem scicnliae condilionem nova donomina- lionum farragine pcrturbaret. Famiiia igitur Gelosomorura, seu monslrorum irunco diffisso MoNSTKA CELOiOSnCA 27 tirvklllur in diias secllones a Geoff'roy, proiu fissio ad vcntrcin solum pcrliiiet, vel siinul ad pectus, tiibulis secuudae sectio- ni duobus generllnis allloris gradiis Pleurosomo scilicet, el Ce- losouio . Ad hunc poslremam scclionem pertinent, at superius dixi, atque ad secundum ex dicus duobus generiljus monstia , quorum modo referam descriptionem . Quamqnam liactenns nota monstrorum hujusmodi cxompla nonnisi luimanae specie! propria vnlgo censeanlur, altamen fa- tente ipso Ceo^roy, casus nonnulli ejusdem aberralionis oc- currerunt etiam in bruiis mammiferisj quorum in annalibus scicnliae jam rnenlio facta e^t. Talis vere est haedillus uion- sirosus a Giirlt desciiplus (I), qui Auctor peculiari nomen- clatura , et meihodo usus, qua ex positu, et amplitudine fis- sionuni potius quam ex viscerum detnrbata compage, et loci mutaUonc desumens ordinalionis suae characteres monslrum il- lud denominavit vocabulo graeco-latino composite vere singu- lari Scluslocormiiin Sc/iistcpigastrico-slenialein. Hue pariier referendae sunt species aliae duae ab eodem Auctore nuncu- patae Sc/tistosoinus reflexas , et Sc/iistosoinus contorlas (X) uno in hac postrema specie secundariae modiflcationes, nem- pe trunci sursum inflexio , el fere duplicatio , ac absoluta pa- rietnm musculosornm abdominis alisentia, earn fere adamussim cum aliquibus ex monstris, de quibus sermo est, adaequant. His exemplis nuper alia accesscrnnt in opere magnifico A- dulpbi Gnglielmi Olio anno "1841 edito (3), ideoque annis nonnuUis post edilionem Teratologiae G^oilroy . Doctus Vra- lislaviae Professor praeler varios casus herniiie simplicis con- genitae, et vitii celosomici in solo sive abdomine, sive iho- race qualuor alios describit, omnes in specie bubula observa- tos, in quibus flssiones parietum, et viscerum perturbaliones ad ambo trunci cava simul pertinebant (4) . Organica ergo (1) Lehrbuch der palologischen Anatomie. Berlin 1832, T. 2. pag. 133. Tab. VII fig. 1. (2) Op. cil. pag. 137, et 142. Tab. VI. fig. 2, et 3. (3) Monstrorum sexcentorum descriptio Anatomica. Vratislaviae fol. 1841. (4) Op. cit. pag. 300-303. N. DXXIX , DXXX , DXXXII, et DXXXIII 28 Ahtokii Alessandbini monslrosa defonnitas, de qua loqiiimur, non adeo rara et in- solita in hrutis vi Jelur , ut Gcoffroy afiirmiire non dubitavit. Allata eqiiidem lacta panca nimis adlmc sunt, quoininus in brnlis aequc possibilis esse, eadenique fie(|uentia coniingere did possit ac in Immana specie . Scd fiequentiae discriinen ex eo verius repetcndiini censeo, cpiod anaioniicaCj et patliolo- gicae observaliones super iniinia biulorntn organica confor- matlone longe rariores, iiiinusque accuralae ad nostra usque tempora exiiicrunt quam super huniani corporis slruclura. Ex dictis id unice concUulcre licet tolis adluic viribus colere o- porlerc scienliam \ eterinariain, et Anatonien coniparatam , an- tequani gencratim inter hominis , et brutorum Piiysiologica, et Paihologica collala plioenonieua quidpiam cerio aflirmare audeamus . In examine, quod exequutus sum, praescntium monstrorum quanidam perspexi inter ea gradalionemj cujus ope, elsi con- genera sint^ satis tamen diO'erunt inter se, ut in species, seu varielalcs dislinctas partiri possint, babita eliam ratione cha- racterum diversarum complcxionum, quae primariara, et com- mimcni foirnam monstrosam comilari solent . Quae monstro- soruin indiviiluorum separatio inter se maxime juvat in singu- lorum descripiione ad propius, et clarius discerneudas vias , fluas natura sequitur in his , aliquibusque aliis aberrationi- bus suis , atque argumenta congerenda , quibus normae ali- quae gcnerales, certaeque regulae assignentur in materia adeo obscura , atque intricata . In quatuor ex nostris celosomicis fissio truncl usque solum- iHodo pertingit ad costam veram secundam ,iategro proinde ma- nente sterni manubrio. Quatuor ista primae tribuo generis se- ction!, quam Celosomorum imperfectorum nomiuo . In duobus reliquis tnonstris osseo-musculosi tum abdominis, turn pecto- ris parietes in tota linea media anteriori diffissi sunt: ambo idcirco pertinent ad generis secundam sectionem, perfecto- riini nempe Celosomorum . MONSTRA Celosomica. 29 I, SECTIO -= Celosomi irnperfecti 1 . Species •= Celosomus contortus . Ad statuendam hanc primam speciem inter congcneres rationem habui characieris ap- prinie coospicui singularis contorsionis spinae, ubi regio lum- bonim cervicalem versus sursum flexa duplicator; quae infle- xio, dum in sex monstris omnibus observatur, gradu, et forma in omnibus diversa est: atque sine did^io repetenda est ex eo, quod musailis spinam exlendentibus deest anlagonismus; quo- niam nonnisi parv^a adest portio musculorum abdominis, unde maxima oritur pcrturbalio in cunctis sceleti, regionibus . Ita- que in specie^ de qua agilur, dum spina infleclebalur, regie ejus posterior ita contorquebatur circa proprium axem^ ut pro- cessus spinosi fere omnino vertereutur ad faciem corporis po- steriorcm secum in boc motu deferentes anus quoqtie poste- riores, qui revera conspiciuntur a naturali sua disposiiione om- nino dimoii . Celosomus isle omnium j ejusd^m generis , qui in Musaeo asscrvaniur, anliquissimus sexu foemina est. Eum recepit, et praeparavit Doctor Notari Scholae Yeterinariae Adjutor peri- tissimus, et INIusaeo tradidit, addita adnotalione monstrum sine uUo sensus, et vitae signo natum esse ex malre juvene, robu- sta , uec uUi antea morbosae afleciioni obooxia , quae indicio causae sit foetus adeo abnormis. Tabula I. repraesentat mon- strum a latere visum ad tertiam naturalis magnitudinis suae partem reduaum. 2. Species = Celosomus rejicxus. In hac specie regulari- ler processit spinae inflexio ita, ut spinosi processus lumbarium vertebrarum , et sacri congruenler diriganlur ad analogos an- teriorum vcrtebranun dorsualium; et cuncta viscera pendeant extra cava modo solito vcrtebris thoracis, et abdominis adhac- rentes ope vasorum , et productionum membranacearum. Hoc monstrum natum est in vico Ozano prope civitatem die 1. mensis mail anni 1830. Longus admodum ejus partus fuit J et valde laboriosus , teste egregio veierinario Angelo 30 AntONII Ar.E5SANDRINr Piijilioli, qui I\riisaciim iioc prclioso cxcmplare paihologico cli- lavit; iiuo veteiinaiius ipse snplere partu aitillciali coaclns fiiit iliHiciillali parliis naUualis , qiiani fbclus lum moles pracgran- dis, lum falsa disposilio opponehatj quainque maler Jam longo laI)ore oxliaiista suslinere non polcrat. lam antccpiam extrahc- rcliir, morluus oral foetus, sed non ila pridem 5 nulla euim prac- buit Indicia partium solutionis, et corruptionis. Minimc constat, an aliqua cxtranea, el foiluila causa graviditalcm turbaveiit. Nullum ccric morbum mater ante partum passa est. Dispi(iendl causa graves abcirationcs ^ quas locum habcfc praesensi in venoso praesertim syslemate, do quilnis verba fa- clam, ubi ([uaoslio ciit de causa probahill, quae parietos ca- vorum trunci, nc plane evolvanlur, atque unianlur, iuq^edite potest, sceletum prorsus denudavi, ut miram ejus flexionem pe- nitus observaiem , (juam exliibct tabula II. ad qiiaitani. nalUr ralis magniludiiiis partem deliiieatam. 3. Species. Cclosomus pygmaeus = Ilanc denominalionenii convenire jiidicavi specie! teniae Celosomi imperfccti: certe liic nosier minimus omnium est, quos adluic milii ol)scrva!0 obligit, ctsi robusla malre , el siirpe baud parvac stalurae na-- lus, et complelo gravidiuuis cursu regular!. Unde sequilur ejus minimam slaturam ab anormab evolutione orlum babuissc, aic[ue disposilione oniniuo singular! syslemalis sanguinel do qua infra dicemus. Natus est in vicino loco Bevcrara sio dicto die 9 Mai! an- ni 1830; eumque dono niisit diligens Velerinariiis Cajclanns Fclicanii. Pretiosum est exemplar islud , aU[ue apprime ulilcj Dam praetcrquamquod omn! ex parte integrum cum suis in- volucris scrvalum est, lumen afferl inqiiirenli varias funicidi umbilicalis conformaliones, alqne insitiones in hoc genere mon- strorum. Quamquam sysleina uropojeiiciim genitale evolutio- nem oflerat baud prorsus regularem, et completam^ sexus tamen ejus foemineus sat clarc distingiiilur. In Tabula III. hoc mon- strum ad lerliaui naluralium diniensionum partem delincatuni est cum suis involucris adhuc inhaerentibus. 4. Species. Celosomus gigas = Interiores aeque et exte- riores partes corporis in hoc raonstro ejus sunt magnitudinis, ac roboris, ut nis! origo ejus innolesceret, ei measis aetatem MoNSTBA. CeLOSOMTCA 31 facile tnbucres. Quaproptcr praecipuum characlerem posul in hac iiljcniina pailium evolutione, qua a nionstris aliarum spe- cierum eviclcmer discriminatur. Sexu foemina est; exterior ve- ro inteslini recti aperlura , quae angustissima est, et ora vagi- nae el uretrae viciua adniodum inter se ooinmuni cavo con- lincntur veluti cloaca in caudae, seu ani regione. Donuin hoc pariter est laudati Veterinarii Angeli Pnglioli, qui siinul sciipto, quae sequuntur, comnumicavit = Die scxta Aprilis primo inane iuijus annl me vocalum misit Pelrus Le- gnani colonus Comilis Victorii Amadci Dc-Bianchi in agro Jiastiqiia/io, ut vaccac partus difficultate laboranti opcm fer- rem . ^ aginam cxploranli niilii se quatuor pedes oblulerunt jam pi ope ad ex turn progressi, et desnper taput, muso de- orsum verso : ac certior factus duos ex quatuor pedibus anli- cos esse , posiicos alios duos _, suspicatus sum adesse foetus dnos, quorum alter naturali direclione, alter vero directione contraria, posticis nimirum pedibus exitum peteret. Ilac opi- nione ductus alicrum foclnm utcro re.slilucre, alteri liberuci exitum, vol contiactionem parare omnimode aggressus sum, sed frnstra , ita ul plane perspcxcrini partes omnes vaginam ingressas ad foetum unicum pertincre stiucturae proindc ab- normis; nidia cnim pars in uteiuni compelli poterat, fpiin re- liquas omnes secum invindliililcr perliahcrct. Tunc menior^ ad- debal Puglioli, foetus duplicati, quem alias ex matre ejnsdem specici extraxeram, subiit conjcclura denuo rem esse de simili casu, dccpie necessitate ejnsdem operalionis. Quatuor igilur si- ne mora in auxilium vocalls iobu!>tis villicis, pracsenlia par- tium , quae primae aderanl , sic profeci juxta regulas artis, ut brcvi totuni foetum sim assetpintus, qiiin grave detrinientum pateretnr mater, etsi longo paitns conatu, ac violenla ipsa foetus insolitae molis, et conformationis extractione maxime defaiigala , quae brevi tempore plane convaluit. Sciscilalns ex colono de statu animalis antecedente nullam didiri notam cau- sam exlitisse , cui abuormis evolutio foetus tiibui posset. Si causa quaeratur in hoc monstro ejus insolitae molis tan- to magis attenlione dlgnae, eo quod ampla ejus gradus, de quo agilnr, venlris scissura obesse polius fere semper solet vel ordinariae foetus evolutioni; cam iiuice aguoscere licet in 32 Antonii Alessandhim Diole venae umbilicalis vere insolita, el naUiralis fere diipla; unde inferlur proporiione pariter abnormi excievisso eliam in- volucra foetus, praesertim coliledones, sen placentae, quarum inieiposiiione coiiimunicalio maleriae fit, et permmalio ina- irem inter, et foetum » SECTIO II. CdosQini completi Transeamus ad species duas celosomorum secimdae sectio- ms, in quibas scissura trunci totiini thoracein obtinet , quos iccirco celosomos conipletos nuncupo . 5. Species. Cclosoinus Pscudoscelus. Hariini specierum pri- ma, c[nae ad qiiintam generis locum pertineret, nomen tri- bui Celosoinus Pscudoscelus propter characterem evideniissi- nium irregularis, et imperfectae evolulionis arluum posticorurn. Hanc deformitatem coiriitatur eliam maiiifesta atrophia in tola pelvis regione , quae pendere videtur a tenuiiale maxima , quam ofierunt arteriae iliacae primilivae , earumque propagiues . Irir organis autem intra pelvim locum habere solitis praeter alro- pliiara plerisque eorum propria^ completa observabatur aberra- tio structurae, et posilionis; nam duo minimi tesliciili inter compactam cellulosanij quae poslicam abdomiualls aortae re- gionem operiebat, et parvos renes intercepti sexum quidem monstri indicabant; sed organum copulationis omnino deerat, neque ductns deferentes secerni eorumque directio agnosci po- tuerunl; etenim in unum coeantes cum denso textu celluloso, quo testiculi ipsi iuduebantur , evanuerant . Apertiirae exte- rioris turn recti inteslini, tum vesicae nullum vestigium. In- teslinum in amplum desinebat caecum saccnm denso, et co- pioso meconio distentum: vesica, elsi multo ampla, solum- modo communicabat cum latis, brevibusque ureteribus, et eliam amplioris urachi ope cum Allantoide. Mon'rtrum bubulum islnd dono datum ab egregio Veteri- nario Tavani natuni est die 23 Aprilis luijus anni 1842 in pago Panigale ex matre juvene, et robusta, quae bis antea regulariter peperat, nee uUum iQCOmmodum insolilura passa es£ MoNSTRA. CelOSOMICA 33 in praescnti gravidltate . Foetus^ qui paulo ante niortuiis erat, facile partus est, quamquam satis ob completum graviditatis cursum evolulus. Hiijus praeparatio exhibetiir ia iMusaeo sub numero 3325. 6. Species = Celosomus ^sciticus . Monstrum , quod postremo referam ad speciem sextam ge- neris in sectione item secunda, quae celosomis completis com- ponitur, ab aliis omnibus rite distinguitur trunci sui mole e- normi gcnila ex aquea copia praesertim in regione cavi ab- dominis collecta , unde denominalio originem duxit . Peritis- simus Vetcrinarius Luci in Aemilia Doctor Cnmcvali, qui mu- saeo nostro dono misit hoc monstrum in stabulo uatum villici ejus loci Dominici Sampieri, haec simul literis communica- vit : se a colono ipso vocatum opem ferendi causa bubulae matri partus difllcultate multas horas frustra laboranti, quam- quam solitum graviditatis tempus expletum jam essct, vidis- se animal aetate annorum sex bene paslum , ac robustum, quod bis antca feliciter peperat in eodem stabulo. Praegran- dis erat venter, addebat Veterinarius, crebri pariendi conatus, quos acerrimi comitabantur dolores, unde magna inquietude, et oppressio animalis. Uteri sine mora exploratione facta sac- cum foetus jam egressuTn nactus sum efficientem amplum ia vagina tumorem vesicae similem, cujus parietes manu lacera- re propter crassitiem et tenacitatem insolitam minime valens ferro terebrare coactus sum. Statim magno impetu eruperunt libbrae metricae circiter triginta limpidi humoris, et volumea abdominis admodum imminutum est . Tunc manu altius in u- terum progressus, saccum alteram pilosum fluctuantem oft'en- dij quern abdomen foetus esse judicavi, aquea et ipsum co- piosa alTusione distentum . Ad foetus extractionem paracente- sim adliibere oportebat . Longum itaque solitum stilum vulgo irequarti, sinistra manu caute diiexi contra asciticum abdomi- nem, eamque in puncto ope ipsius instrumenti oportune de- lecio perforavi. Detracto stilo, tantundem ac antea limpidi se- ri inde eflluxit; dcnuo venter matris mole decrevit, et foetus ipse maxima proinde facilitate eductus se adeo deformatum obtulit . Brevi mater plane coavaluit ; idque solum notalu T. vui. 5. 34 Antonii Alessandrini dignnm pracbml,pronipie in ea lactis secreilonem omnino ces- savisse . Haec laudatus Veterinarius. Inspecta deinceps , ct tota diligcnter perpensa monstri con- formaiione, atque siruclura , omncs in co comperii characteres cclosomoruirij qnos complctos nuncupavi, hoc tanliim discri- raine, quod viscera abdominis , et pectoris extra cavuni suum prominentia non solum , ut in hoc nionstrorum genere ple- rumqiie accidit, propriis scrosis tegebantur prolractis involu- cris, quae ad totam usque periingunt scissurae trunci peri- metruin in ea se insercntes, quae plerumque evoluliouem coer- ect communium integuraentorum ; sed etiam operiehanlur pel- le ipsa, quam praetcrmodum distcnderat aquea abdominis re- pletio . Soli igitur deerant parleies musculosi abdominis; et scisso pectore juxta totam sierni lineam mediam, costae se oblulerunt sursum reflexas spinam versus, uli videre licet in natural! praeparatione in Musaeo asservata sub N. 2117. Arte repleto , et distento amplo sacco, qui aquam supra dictam cbntinebat, monstrum repraesentare polui ad quar- tam partem magnitudinis suae, ut in tabula IV. delinea- lum est. Haec pauca de generali conformatione sex monslrorura, quae Musaeum nostrum possidet, jam sufBcere possunt ad chara- cteres stabiliendos, quibus propria unumquodquc denominalio- nCj sibique accomodata sede donentur, ac inter se, turn ab aliis monstris probe disiinguantur . Singulas vero in eis per- scqui minimas aberrationes organoruni , atque systematura , praetcrquamquod grave nimis foret patientiae veslrae, Sodales humanissimi, ad rem quoque parum facerent in praesenti ser- mone, in quo nonnullas tantummodo exponere conjecturas meas de causis probabilioribus mihi proposui vitiorum hujusmodi. Gcneratim ruptiones ventris cujuslibet gradus, et exsten- sionis, semper dictum est cessationi , vel intcrmissioni tribuen- das esse evolutionis embryonis, ct formam sic permancre, et conditionem partium, quae in variis normalis vitae intrauteri- iiae pcriodis uonnisi brevis , et temporaria esse solet , nempe fissionera trunci in media linea anleriori, solis involvi foetus velamentis partem viscerum abdominis ad basim funiculi um- bilicalis : quae partium conditiouei semper in embryone MoNSIRA. CeLOSOMICA 35 perfecte evoluto observantur ad datam usque aelatem, ultra quam, si diu permaneant, viiialur confoimatio, ct monstrosa evadit. At quisque vidot hisce verbis aliqaam potius contine- ri foenomcni dcscriplionem, quam explicationem: causas^ enim- vero assiguare opus est, quae evolulionera embryonis ipsam vel intercipiunlj vel a cursu regulari suo detorquent. Monstra muliiformia perpendens, quae in bubula, turn prae- sertiin in huinana specie inilii obvenerunt, vel ab Aucioribus descripla sunt, id semper commune in omnibus comperii, quod sane meo juJiclo atteniione dignum est, abnormem disposi- lionem funiculi umbilicalis turn quoad numerum vasorum san- guiierorum, turn quoad eorum distribulionem in placentam et foeium, turn quoque ejus longitudinem et formam a nalurali niaxime diversam. Sic Littre ventris extensam ruplionem re- ferens Regiae Scicnliarum Academiae in conventu diei 1 1 la- nuarii anni 1 709 monuit venam umbilicalem ad hujus insi- tionem in ventre comitem deseruisse arteriam , seque sursum flectentem versus inguen sinistrum ibi ventrem inivisse; hinc sinistrorsum progressam supra psoas diahpragma trajecisse a- scendcntem usque ad dimidium truncum supernum cavae. Ar- leria umbilicalis simplex a dextera iliaca digressa prodibat ex ventre in media regione hipogaslrica . Petit die 18 Jannuarii anni 1716 casum alterum raonstri humani hujus generis dictae Academiae coramunicans retulit imum ventrem pelle, et musculis destitutum fuisse a carlilagi- ne ensiformi usque ad pubem, ac inter ambas lumborum re- giones viscera solo peritonaeo contenta substitisse, venam um- bilicalem supergressam fuisse jecoris partem convexamj quin ei aclhaereret, et cavam iniisse, ubi haec trajicit diaphragmaj imicam, quae aderat, arteriam umbilicalem probabiliter non- nisi aortae ipsius abdominis fuisse continuationem . Guillclmus Ulrich in sua dissertatione medica iuaugurali, (1 ) ventris scissionem in foetu humano describens se reperiisse de- clarat aortam abdominis in binas divisam umbilicales, qua- rum sinistra ad funiculum dirigebatur; dextera vero magis ab (1) Dissertatio inaug. medica deformationem foetus humani ratio-. tern describens. Marburgi Caltorura 1833. 4.° 3G Antomi Alessandrini hoc latere doflectcns inseituin se ibat deorsum prope oram placentae. Siinilia occurrunt inter observaliones lypis cdilas a Mery (I), J/ecAeZ (2), De Martin (3), Iiec(juin{4), Gurlt, Mayer, aliisque scripioribus clarissimis , quos brcviiaiis gra- tia praetermiilo . Celosonios taniuni celeberrimi Olio comme- moraboj cum quibus singularcin analogiam oblincnt Celoso- mi huchusque a nie descripli, quique pariter ad specicm bu- bulam pertinent . In quatuor monstris pectore simul , et ab- dominc discissis Otto accurate describit sceleii vilia , varias nenipe conlorsioncs, et flexiones, aberrationes ossium thora- cis, sed parum, aut nihil traciat de systemate vasorum ; et ho- rum quatuor monsirorum Museum Uratislaviense sceletum so- lum possidere vidotur. In aliis mullis, quae describit, monstris minus completis humanae, et bubulae speciei, et in simplici ipso cxomphalo aliquas semper adnotat variationes nuraeri, direclionis, el volurainis vasorum umbilicalium, eorum adhae- sionis ad parietes abdominis^ ad viscera, et annuli perimetrum umbiliculi. lure igitur concludere licet, inter causas probabi- liores eam^ quam primo superius proposui, ventris scissionum iu scientiae historia inniti, et scriplorum celebrioruin obser- vationibus, quibus, si quid valent, accedunt quoque meae. Qua- propter dicam breviter postremo de disposilione systematis va- sorum, cpioad eam partem, qua foetus cum suis involucris conjungitur, juxta observaliones super sex monstris modo de- scriplis institutas . In Celosomo nano prae caeteris se facile, et accurate sequi, ac discerni sinunt hujus systematis aberrationes 5 ilium nam- que examinare mihi datum est adhuc pene integrum, suisque involucris opertum. Tabula V. monstrum exhibcl in eo statu ad tcrtiam magnitudinis suae partem delineatum. Figurae pars inferior, scisso chorio, el sursum ereclo, nudam exhibet vesicam amnii (a) sicuti ad os uteri se ofl'erre solely ingruente partu . (1) Mem. de 1' Acad. R. dc Pyri.s 1716. (2) Handbucli dcr Pathol. Anatomic . (3) Annales dcs Sciences n;ilurelles 1827. (4) Encyclographie des Sciences medicales. T. 4. 1833. GazzetteM^- dicale. p. 71. MoKSTBA Ceiosomica 37 Siiperne scisso pariter coi io , alque ad latera reQexo , conspi- cilur saccus allautoidis (ee) in oenlro seciioniSj et urachus (/^ qui ad urinae vesicam dirigitur . Infra paries islas immediate I'uniculi naluralis umbilicalis locum manifeste occupat reie va- sculorum breve, el latum truncis quatuor costans, duabus ar- teriis, totidemque venis^ utrisque crassa anastomosi transver- sa conjunclis. Arteriae in ccntro sunt, venae ad latera; ac pri- rao intuitu in figura dislinguuntur lineis transversis, quarum ope arteriae sallem sunt notatae. Discisso etiam sacculo peritonaei (<■/, f^) viscera involvente, quae e cavo abdominis prominebant, vasa istu mergi siatim inter viscera ipsa, ac evanescere con- spiciunliir. Naluralis autem disposilio raonstri sub propriis involncris apparel ex figura Tabulae VI , quae apertos objicit deductos sacci amnii parieles (^b ,bjb,b), chorii (^cl,d,d,d') et saccu- lum peritonaei {^c,c,Cj^y sacculum allantoidis abscissum (y^, €t sinislram artenam umbilicalem; ulteriorem vero maxima singularem processum vasorum unibilicalium in naturali prae- paratione num. 1 45G in Museo asservata paucis verbis expo- nam . Vena uniljilicalis dextera, ubi ad protrusa viscera pertingit, discissum lambit peritonaeum, totum truncum monstri replica- lum circumdat a dextera ad sinistram lineae semper inhaerens, in quam desinunt communia integumenta; et viscera a naturali sede dimola iVuslis pcrilouaci protractis tanlummodo operiuntur; pro- pe venam sinistram iliacam pertransiens magna inita anasto- mosi cum ea conjungilur, deinde ad hepar tendit, et venam poriam invadit . Vena sinistra gyrum raulto breviorem com- plet; nam directe iliacam venam sinislram peiit eamque in- vadit, alia sic sialuta insolila communicalione cum generali corporis systemate veuoso. Arteriae umbilicales a redo cursu minus aberrabant ^ excepla dislaniia inter se naturali multo majore, inque iliacas modo solito se inserebanl. In Celosomo reflexo , tab. VII., viscera cernis, et truncos majores a systemate circulaiionis sanguincae avulsos, et disjun- ctos a corpore, at scrvata, quantum fieri poterat, naturali eo- rum disposiiione : una tanlum adest arieria, et una vena um- bilicalis. Vena scilicet (5) vix dum mersa inter viscera abdominis 38 AntONII ALESSANDntNl ia binos abit ramos, quorum brevior (6) substanliam hepatis (z) trajicit, quod paiitcr forma, mole et positione sua abnor- nie est: ramus alter (7) longo circuitu sc tandem inserit in sinislram venam iliacam exteriorem . Vena cava ipsa abdomi- nalis partilur in duos truncos (9,10) parum infra diaphragma, et mullo ante occursum emulgentium totam inter se aortam ventris complecientes . Unica autem umbilicalii arteria (4) ex puDcto assurglt, ubi arteria iliaca primitiva dcxtera biparii- tur. Quae multiplex vasorum insolita evagatio dubitari miui- nie potest, quin aliarum parlium multarum evolutionem regu- larem perturbaverit turn maxime parietum abdominis unionem, et cicatricem lineae albae respondcntem, et funiculi insitioni. In trilnis quoquc aliis ex monslris descriptis baud prorsus deerant Inijusinodi sysiematis sanguiferi aberrationes . In Ce- losomo gigantCj exempli causa, praeter venam umbilica- lem insolitae magniludinis accedebal adhaesio ejus non cel- lulosae solum, sed etiam vascularis substaniiae ope cum ora si- nistra costarum, quae pariter sursum flecti nitebautur spinam versus. In Celosomo pseudoscelo adliaesio praecedenti omni- no similis aderat inter venam eandem, et oram sterni ad sini- stram parietis thoracis: item una tantum arteria praeditus erat funiculus umbilicalis, quae tum mole, tum directione sua con- tinuatio esse vidobatur ejusdem trimci aortae, qui paulo ante digressum a coluinna vertebrali, unde ad funiculum vergit, te- nuissimas oflerebat iliacas primilivas . Quod certe causa fiiit abnormis evolutionis , et tenuissimae molis tum artuum posti- corum , turn regionis totius lumborum , et pelvis . lani satis ergo demonstratum meo judicio est cum pormanenti ventris scissione semper abnormem consociari vasorum funiculi dispo- sitionem . Hujus profecto extrcma brevitas, ac fore absentia vasorum, quibiis componitur, aberratio a naturali directione, coram adliaesio ad margines oppositos parietum , qui natura- litcr ad unionem tendunt versus lineam mediam iruoci, in qua coagmentari invicem solent, et cavum abdominis claudere, at- que circumscribere , causae mihi videntur efficacissimae, qui- bus mutua liarum partium accessio , et unio impediatur , va- rlac gignantur scissiones praesertim abdominis parietum, libera sic staluta via coniealoruiu viscerum prolaptioni, quae imn MoNSTBA. Celosomica 39 propria , turn cllspositione serosae pcritonaei cam plerum- que coniiiantis jam progressam organorum aberrationem adau- gent , aique confirmant . Formaiione sic praepedita musculosi parielis abdominis, atque inlerea luxuriante musculorum spi- nae evoluiione, necessario iruncus retrorsum adeo curvatur, ut spinosi processus sacri usque ad processus vertebrarum cer- vicallum inferiorum , et superiorum dorsualium adducanlur , si- culi in majoribus praeserlini ventris ruptionibus conlingit. Cu- jus perturbationis causa consequens est, ut costae adliuc mol- les, et flexiles curvaluram ineant nalurali contrariam, sursurn flectamur spinam versus magis magisque sterni oras divari- cent , et sic proinde compleant in utroque cavo ruptionem pa- lietum trunci. At fortasse quisquam cbjiciet^ bac etiam admissa causa scissionum vcniris, explicaudum superesse, quomodo vasa ipsa a directione naturali, et com muni adeo divertantur. Sed con- siderare hie sufGcit, quara facile, et frequenter levissimis etiam de causis systema sanguiferum praecipue venosum variationibus oon levis momenli obnoxium est turn quoad iruncorum, et ramorum numerum , tum quoad eorum distribulionem, nexus, et anastomoses. Omnes norunt ingeniosa experimenta celeber- rimi Anatoniici, et Zoologi Geoffroy S . Hilaire, quibus incubate ovo^et in data conslanter eadem posilione retenlo^ id mirabiliter assequutus est, ut vasa appendicum foetus a normali directio- ne, et cum nascente pullo communicatione aberrarent, et ven- ter quoque amplam scissionem exhiberet. Hinc quisque intel- ligit quot, quamque leves causae turbare possunt tcnuem em- bryonis texturam initio ejus formationis, praesertim in magnis animalibus domesticis. Quod autem dicta vilia tanto frequen- lius occurrant in specie bubula, annon licet suspicari id tri- buendum esse improbis laboribus, quibus animalia ista gravari ultra vires solent? Quamquam vero ejusmodi systeraatis vasorum perturbatio causa frequentior habenda sit , ruptionum ventris aliae tamen non desunt causae, quae idem vilium vel magis apertum fa- cere, vel etiam omnino gignere valeant. Aquea eflusio sum- mo tempore facta praeseriim intra serosam abdominis amplam vesica tn efliciens ad margines musculosorum parietum facile 40 Anionii Alessandrini horum coagmenlationein Impetliet. Talis revera fait casus Colo- sonii ascitici, in quo laincii soli deerant inusculosi parietes; qiio- niam in eo , cum nuUae obcisoat adhaesiones insolitae vasorum placentarum, coininunia ialegumenta libere evolvi, et cresce- re polueruat, ac totuni usque circuinplecti euorinem saccuin peritonaci, funiculo stricte praeclncio ad ejus insitionem ita, ut scissio trunci in solis consisteret osseo-musculosis utriusque ca- vi paiiclibus. Adhaesio autem involucrorum foetus ad varias corporis par- tes^ si locum habeat, quod facile est, iueunte vitac embryo- nis periodo hanc potest^ aliasque inducere scissionum formas non solum in trnncOj sed etiam in capita. Quam monstrosae aberrationis causam jam adverierat Pohl (I) , atque illustravit Geoffrey S. Hilairc in descriptione sui Hyperencephali (2) , ad quam referri etiam possunt dcfomiitatis casus a Nicati (3), Meckel (4), Cerrutti (5), TValtcr (G), et tria monstra huma- na praescrtiin descripta et accurate repraesentata a Carolo Edu- ardo Rudolplii (7) in sua inaugurali dissertalioue. In meo quo- que Gelosomo nano jam iudicavi robustum freuum ad instar crassae retis cellulo-vasculosae , quod a corio procedcns , et amnium, ac peritonaeum trajiciens super rumen se inserebat; et sic communem causam iraplicabat abuormis dispositionis va- sorum funiculi; atque abdominis parielum distractioni, et proin- de veutris scissioni procul dubio favebat. Itaque concludam varias quidem causas inducere posse de- formationum genus, do quo sermo est; sed frequentia , faci- litate, atque edicacia omnibus praestare aberrationes a naturali (1) London mcd. and phys. Journal III. 1800. (2) Philosophie Analom. MonsLruosile. Paris. 1822. pag. 155. (3) Specimen Anat. palholos;. inaug. dc labii leporiui congenili na- ture. Trajecti ad Utienum 1822. (4) Handbuch der Pathol. Anat. II. pag. 137. (5) Rarioris monslri in mus. Anat. Lipsiensi adservati descrip. Li— psiae 1827. (6) Anat. Mus. p. 129. N. 3016. (7) Monstrorum trium practer naturani cum secundinis coalitorum. Berolini 4." Dccst annus edilionis hujus optimae dissertationis ; at certe post annum 1827 in lucem exiiL r.IoNSTRA, CeLOSOMICA 41 direciione , et regulari formatione vasorum communicationis foetum inter, et ejus involucra . Quod giavissirnum viliuni sperarc licet fore, ut minus frequcns eveniat, majori solertia, et perseverantia I'oeminis adhibila grandium specierum initio ma- xime graviditatis. Multum luminis interea ad tanti momenti be- neficium procurandum suppeditabunt meihodi, et praesidia ipsa, quibus praxis veterinaria insolilis, ac periculosis partuum dif- ficuliatibus providere solet, turn maxime organicarum hue per- tincnlium aberrationum historia, quae longe abest, ut pro otiosa et vana scientiae pompa habenda sit, mi inconsideratus quis- piani affirmare non dubitavit. BenevoU accipite , Sodales huinanissimi , haec nova speci- minu; basque meas curas ad Pathologiam comparatam, ac vi- delo , an arlis velerinariae quantum ulilis, et necessariae, tan- tundena adhuc obscurae, et difficultatibus plenae aliquani, ut opinor, perfeclionem poUiceantur. T. vm. 6. EXPLICATIO TABULARUM TABULA I. Celosoml's contortus bubulus Ad tertiam naluralis magnitudinis partem delineatus est. TABULA IL Celosomvs reflcxits. Ossea compages, ad quartam partem naturalis magnitudinis. TABULA IIL Celosomvs nanus. Exhibetur conjunclim cum suis involucris ad tertiam magnitudi- nis suae partem. a , Cor pericardio involutum , cui tenaciter adbaerebat. b J Membranula tenuissima , quae supra pulmones usque per- tingebat , pleurae saccum alteram exhibens. c , Tiiynius , qui apparet, erecla, et aperta dicta membrana. d ,d , Lobi pulmonis sinistri. e , Portiuncula diapliragmatis. /, Splen. g,§, Stomacbi. h ,h , lecuris portiones. i ,i , Intcstina , et praesertim tenuia . k,k, Saccus amnii discissus in ^ , Z , ut vasa funiculi patescant. m, Portio insignis involucrorum. n ,n ,n Puncta, ubi involucrorum continualio conspicitur, eorumque adbaesio ad foetus inlegumenla. 0 , Curva figura columnac spinalis ex ejus duplicatione orta. TABULA IF. Celosomvs asciticiis Ad qiiarlam naturalis magnitudinis suae partem. IMoNSTHA Celosomica. 43 TBBULA V. Celosomvs nanus (Tabulae III) cum suis involucris.Terlia naluralls magnitudinis pars . a, Sacculus inlerior, quern amnium efficit , quique nudus cer- nilur erecto , et relrorsum inverso corio . a,b,b, Saccus amnii clausus . c , Terminus liujus mcmbranae circa marginem amplissimi fo- raminis umbilicalis . d ,d , Levis mcmbrana, scu saccus pcrltonaci, quo viscera prode- untia involvunlur, quique intus solum sub corio conlinetur. e ,e , Saccus aliantoidis. f, Urachus. g , Portio viscerum abdominis , quani- cernere nudam sinit a- perlura peritonaeum. TABULA FI. Eadem praeparatio tabulae praecedentis , qua sacci varii reprae- sentantur aperti . a, a, a, Linea adbaesionis amnii ad monstri integumenta . b,b,b,b, Saccus amnii aperlus. C,C,C, Saccus peritonaei apertus. d,d,d,d, Corion ablala pariter ejus parte antica. e J Urachus . y, Allantoidcs . g,g, Crassus funiculus, quem efforraant vasa omphalo-mesenleri- ca prope stomachum terminata. h ,h , Appendices involucrorum foetus, in quibus integrae servatae sunt membranae omnes . TABULA VIL Viscera, et vasa praecipua sanguifera extra loeum suum in Gelosomo rcflexo Tab. II. a J Lingua . b , Larynx ; et os hyoide.^. C , c , Aspera arteria . d , d , Oesophagus . e, Rumen. /, Reticulum . g , Omasus . h , Abomasus . *., i, Intestina tenuia^ k, Porlio coloii . 44 Antonii Alessandrini /, Ampulla latissima in intestine recto ad aliquam ab ano di- stantiana . 71 , Penis . o , Musculi ejus retrahentes . p , Vesicula urinae . q J Vcsiculae seminales . r ,r , Tesliculi . s , s , Ductus deferentes . t ,t , Ureteres . K , Cor. V , Auricula sinistra. X , Id. dextera. X , Portio pulmonis. z , Jecur . 1. Arteria pulmonalis. 2. Aorta ascendens . 3. Descendens . 4. Unica arteria umbilicalis, 5. Vena umbilicalis . 6. Ejus ramus ad jecur tendens . 7. Ramus alter ad iliacani exteriorem directus. 9,10. Trunci duo exhibentes propter singularem aberrationem venam cavan; abdominis. NOomm ToiiiMIl Tah 1. O'.'i ^■'f:^^x Lit B.-Uini C Btlliiii J'' N Comm Tom VJJ]. Tab If. Gitlin. del Lit Bett.111. N CommTomAUI. Tab III. .■-r r / N Cdinm Tiini VIII. Tab; IV. *"^ ■■ '" Rptiini aA iiat ft in Up- del Lh. Beltini N:Comiii: TomVill, TaL.Y CBrltiiii aH uul tl in l.ip drl Lil.BilUni N: Coram Tom: Vlll TabVI. (i.Ucltini ;i() ii.il. el^ in lap firl Lit UrUim NCoiiiin TomVllI. Tal) Vn k Beltiiii Ad iiAi It III l.\|) Hfl Lit Bcttiui mCIIAELIS MEDICI JOSEPHI FERDINANDI GULIELMINI ( Sermo habitus die 11 Novembris anni 1841. ) Hi Listoriam repetenSj quam elapso anno conscribere susce- pi, Anatomicorum , et Medicorum, qui Bononiae inde a sae- culo XVII floruerunt, a Francisco Hyppolito Albertini, de quo primum verba feci coram vobis, Academici praestanlissimi, hodie gradum facio ad losephum Ferdinandum Gulielmini . Bononiae nalus anno millesinio sexcentesimo nonagesimo octa- vo patre Dominico Gulielmini Medico praeclaro , turn Ma- thematico praeclarissimo totam palris in graviores disciplinas propensionem sibi inditam esse demonstravit. Prima namque aetate jam habebalur anatomicus doctrinae atque periliae mul- lae : Analomicas, quae publice tunc celebrari solebant, diffi- ciles concertationes bene quinquies gloriose subivit . Vix ae- tatis suae annum vigesimum quintum altigerat , quum typis edidit analomicara eam Pracleclionem, cujus ipse titulus, quam longe jam progressus erat in difficili , atque utilissima facul- tate , cui se dcderat , aperie nuntiabat ■= Conamen ad ine- thodiiin de recto morbosorum cadaveriim judicio ferendo. •== De cujus argumenti opportunitate dubitare sane non poteratj multos enim vcl clari nominis anatomicos saepe fallit, quo vi- tium in cadavere observatum periineat, vel unde provenerit. No- vem posica annorum spaiio intermisso, Orationem, de qua alias meniionem feci = Dc claris Bononiae Jnatomicis == recitavit, 46 ' MicnAEUs ^Iedici eJIdltqiic biennio post . Utramque GulielmiQi nostri opuscu>- Imn commeinoraverunt Haller, et Portal, quin, ut ambo fa- leiiluiv, unqiiam legere cis datum esset. Id lamcn Portal af- firmarc noa dubitavit pliiriini haec opuscula facienda esse, si aiictor, quae in iis proposuit , rile pertraclavit (1). Meo quideui judicio Praelectio ilia breve, at egregium spe- cimen est, in quo principia emicant solidissima ad Anatomcn simul huinanam, comparatam, et praeternaturalem adeo oppor- tune applicata , ut planam , tutamque viam paraverint ad or- ganorum compagem, eoruraque functiones clare dignosccndaSj ac vitia , quae causa fuerunt, ab iis , quae effectus sunt mor- borum , caute discerncnda Inter praeternaturalcs organorum adeo varias , alqiie intricatas mulaliones, quas cadavera exhi- bere persaepe solent. Quae duo maxima emolumenta polliceri sibi scientia equidcm potest ex hujusmodi eam fundilas, ac philosopliice disqulrendi ratione: quae cultorum valcnlioris inge- nii tantummodo laus est. In scientia eteaim, vel arte, cujus singulae partes unice sensuum usam requirunt, vel paucis in- nilitr.r, et simplicissimis principiis, uti scripsit Georgius Zim- merman , iuferioris ordlnis professores suiliciunt (2) . Quoad Orationem vero, nescio , an tabula desiderari possit, quae pro- spectUj ac ordine meliori descripta clariorum Anatomicorum, qui Bononiae quinque saeculorum spalio floruerunt, opera, et studia perstringeret. Atque persuasum mihi est, quod Portal, si haec duo Gulielmini opuscula sub oculis habuisset, mani- festo comperilsset factum titulis egregie respondere, quam- que hoc casu laudem Gulielmini debltam affirmavit, totani ejus nomini sine dubio tribuisset. Qua de re vos judices e- ritis, Sodales saplentissimi , postquain breviler quae notatu digna in hisce opusculis mihi vidcnlur, exposucro. Primo igitur in Praelectione monet Auctor inter organorum afiectiones, quae praeiernaturales vere sunt, cas minime esse recensendas, quae tantummodo insolitac sunt, nee animali aeconomiae nocent, canalem tharacicum ex, c duplicem vel tri- plicem; vel ductum virsungianum in duodenum ad datam distan- tiam a colcdoco desinentem; vel rencm uiiicum; vel hepar in lobes multos divisum. De quibus condillonibus iractaiionem se praetermiltere declarat, de iis solummodo loquuturus, quae. ElOGIUM GuLIELMlNI 47 morbi alicujus sunt cfTectus, cl sinml iiisignem consllluunt orga- norura mirtaiionem , am ad eas pertinent naturae aberrationeSj quae monstrosae nuncupantur . Et circa mniationes ex infir- mitate genitas piincipium statuit, mea scnteniia , verissimum, et cum recta ratii)nc apprime conseniancum , cas nenipe so- las naturalcm patefacere organoriim structuram, quae in sim- plici laxatione consislunl tlensitatis , qua paries in statu sano stipalae, et constrictae sunt = « Qui cnim , urget ipse, fieri Commentarios Veneliis ederet, et Bononiae quoque Analomen doceret pauUo ante obitum Achilliuij hoc tamen novem jam annos moriuo ^ 10 Berengarius suas evulgavit annotaliones.Is aiUcm x\cliillini prac- ler Anatomicam scieniiani tanla pollebat vi, et eflicacitaie ratio- cinandi in philosophicis , et litterariis disputalionibus , ut Phi- losopliorum piinceps post Arislotelem nuncupari meiuerit; e- jiisque ingenii acumen tanti vnlgo aeslimabalur , ut piover- bium invaluerit, in difficIUoribus quaesliouibus consulenduni es- se , ut verbis utar ipsius Gulielniini, aut diabulum , aut ma- gnum Achillitium . Caeteruni eliam Berengarius magno plau- su Anaiomen Bononiae professus est; et ea feliciter in Chi- rurgicis curatiouibus , praesertini herniarum usus est, quas alii anlca curare non audebant; qui vero eis nianus adjungere non verebantar, trislem exitum habebant. Qua pecuUari arte sua Berengarius cum magna celebritate opes sibi multas compa- ravit. Unde si Mondinus merito instaurator Anatomes apud nos salutatus est, pari jure concedenda laus est Berengario sludium ipsum conlirmavisse , ac longe provexisse . Verunta- men notaui dignum est neminem praeter nominates , vel pau- cos ea aetate, dum tanlo in honore erant sludia Anatomica, libros de hac scientia publicavisse. Gulielmini , ut alias me- mini, causam facti hujus singularis ex eo repelit, quod ante magni Archigymnasii nostri aedificationem, in quo variarum disciplinarum studia separatim ordinari caeperunt , quoniam cuiquc concedebatur seu voce, seu scriptis^ seu cadaverum se- clionibus Anaiomen docere, studium hoc adeo commune, et pervulgatum erat , ut regulas , ac inventa ejus typis commit- lerc in posieronmi utilltatem supervacaneum duceretur. Tamet- si nee ea quidem aeiate defuerunt Bononiae viri scientiae A- uatomicae periiissimi. Prae caeteris enim nominantur Francis- cus de Genulisj auctor libri de seminis animalione, Angelus ex nobilissima familia Gozzadini citra aeque et trans Alpes summo in lionore habitus: Bartolomaeus Maggi inventor mu- scuU erectoris superioris palpebrae , ejusque insitionis in osse sphaenoide, GaUiarum Regi Enrico secundo , et luho se- cundo Pontifici magnauimo earns, alque laudatus, Bartolomaeus Varignana , et Petrus Argellata Medici , et Chirurgi peril- lustres: qui propterea quod nee scripta circa Anatomen uUa publici juris fecerimt, neque ab historicis inter Anatomicos adscripti sunt, longe abest , ut plenam eis scientiae hujus peritiam recusare llceat. Incredibile enim est, .^t Gulielmini animadvertit , homines in arte Chirurgica adeo vd'salos stiidium Anatomes neglexisse, artis niminim, quam qiiotidie exerce- bant I'uiidanientum non penitus inqnisivisse. Qua da re cunctas Gulielmini singillatini scrutatus est annuas ephemerides, docu- menta et acta Professorum cujusque facultatis, quotquot supere- rant postquam anno 1438 publicum arcliivium miserando in- cendio consumptum fuerat. Valde miratus est, quum ex posterio- ribus documentis perspexit nuUam scholae Anatomicae menlio- neni factam in toto 1 30 annorum intervallo, et amplius^ usque ad Julium Caesarem Arantium, cui prinio earn exercere publica nominatione demandatum fuit. Veruni id mirari destitit, quum delude comperiit banc invaluisse consuetudinem , ut ex cathe- dra Chirurgiae Anatome quoque traderctur. Quamobrem ve- rosimile judical propter aflinitatem harum inter se Medicinae parlium eandem regulam obtinuisse antiquioribus etiam tem- poribus, quum vel scripta non edebantur argumenti pure Ana- tomici, vel historici nomina Anatomicorum posteritati non pro- diderunt; quanquam et tunc scientiae banc partem egregie, et separatim colcrent Bolognini, Maggi, aliique plurimi^ ut dixi- mus , qui summa in IMedicina, et Chirurgia existimatione fue- runt. Re qnidem vera sine antiquis momimentis, et inscripiioni- bus^ qiiibus Arcliigymnasii nostri parietes adhuc ornantur, nos ipsos magna pars fugeret veterum Anatomicorum. quorum me- moria Schola Bononiensis gloriatur. Caspar ipse Tagliacozzi, qui opere suo = De Curlorum Chirurgia per insitionem = maxi- mam sibi famam comparavit, nullum edidit de Anatome tracta- tum ; et sola inscriptio, quam coaevi memoriae ejus dicaveruut, mundo notum facit eum detexisse partes non antea exploratas corporis animalis. Atque hie merito queritur Gulielmini Bono- niam , quae scientiarum, et artiuni cultura civitatibus forlasse omnibus praeivit , prae omnibus sapientium suorum monumea- ta desiderare . Hujus defectus id causae etiam fuisse putat, quod antiquitus publici Lectores non in unam conveniebant sedem ^ Inque unum locum congregabant discipulos^ et audi- tores suos ; sed suam quis(}ue cathedram separatim, et procul ab aliis in quolibet civitatis loco erigebat. lam vero manufa- ctis locis illis vel imperite iterum iterumque restauratis, vel n propter materiales civitalis miitatlones alio translatis , ct ne- gligeiUor resthutis, vcl etiain diruds sine restitutio nCj permiil- tae cum iis ineuioriae obliteratae sunt, penitusque perierunt antiquae sapientiae Bononiensis. Altamen Gulielniini ejusmo- di monumcntorum reliquias suo tempore alicubi in urbe sa- peresse testatur, in loco praesertim Salara sic dicto. Haec quoad saeculum decimum quintum, et partem decimi sexti. Postquam Vero extructum, ordinatumque fuil Archigymna- sium , legitima prima nominalione cathedram Anatomes , ut dixi, commissa est Julio Caesari Arantio^ qui primus apud nos anatomicas publicavit super humano foeiu observationes. Coa- stanlius memoratur Varolius qui brevi suae vitae curriculo a- plcem gloriae letigit inveutis suis, et honoribus acceptis, turn loannes Baptista Cortesi^ cujus fama tarn late claruitj ul in Gallia usque a Viro Purpura insigni infirmitatis causa accer- situs fuerit; eoque sanato , Messanenses ei vix dura in pa- triam reverso primariani publici Studii illius cathedram ultro obtulerinl; at in servitio patriae suae manere generose anie- posuit. Fabricius Bartoletti Pisanae Universitatis otnamentum, et primus, qui Mantuae studiiim Anatomes insutuit . Marcel- lus Malpighl , cujus nomini par nullum esse potest elogium ; quod ego verius de RIalpighi affirmare posse arbitror quam quod Rex bellator, et philosophus septentrionis similiter pro- nuntiavit, quum suum erga italum virum lilteris clarum con- firmare amorem , et exisumatiouem , et posteris testari decre- vit monumento in Pisano sepulcreto ei dicato. Caeterum dul- ce, et gloriosum nobis meminisse sat est , celeberrimum , et Medicorum saeculi decimi seplimi fortasse nemini secundum Hermannum Boerhaave scriptum de Malpighi reliquisse ■== « liquorum semiiae, spii ituum rivi, daedalea viscerum structure, « et quidquid ad totam corporis compagem spectat, illi patuit; eumque celebrem Franciscum de la Boe Sylv appellavisse , « virum multis nominibus excellentissimum j nee tantum in « naturae arcanis per Anatomen retegendis solertissimum , ve- « rum in secus sentientium opinionibus amice, atque placide ta solerlissime investigavit , atque illuslravil. Veruntamen iiovi, in Anglia alium Ubaldini saecu- lo XVI vixisse apud Rcgern Odoardum 111 , qui vilam Caroli Ma- gni publicavit , et descriptioncm Scotiae, ejusque insulnrum adjacen- tium. ^crobillule proinde est ad hujus Ubaldini progcniera Carolum Elogium Gclielmi.m G7 ilium pertinuisse, eique lionore illo Academico Carolum II Angliae Ec- genx anno supra dido grnlilicari voluisse , ncpoli sciiicel propter avi raerila. Elsi igilur Mulpigliius ob laclum islud inter Ilalos liaud ab- solute primus cooptatus I'uerit in Londinensem Academiara, inter Ita- los saltern pliilosopbiac iiaturalis eultorcs, qui liac illu.stri noniiiiatio- nc insigniti fucrunl, primus civi nostro immortali li'ibucre magna pro- Labilitate posse gavisus sum. (5) V. Scarpa Dc pcnitiori ossium structura Coramenlarius. Lipsiac 1799. p. 1. (G) De claris Bononiae Anatoraicis Oratio in tbeatro Anatomico recitata XIII. Kal. Febr. 1735 a Joscpbo Ferdinando Guliebuino Bon. 1837 ex Tip. S. Tliomae Aquinatis. (7) Quum Palavii c vita decessit Dominicus Gulielmini annx) 1710 duodecini post annis, postquani ibi domicilium tenuity evulgatura est in ea civitate eum veneno fuisse peremlum. Notitiam banc didici ex com- mercio autographo, quod possideo , epistolarum inter medicos ijluslrcs I. B. Bursieri, et Leopoldum M. A. Caldani Anno 1778. Borsieri, qui in Ticinensi XJniversitite tbeoretico-practicam medicinam doce— bat , nuntiavit lltteris datis die Maii 2G amico suo Caldani se Arcbia- trum apud Arciducera Mediolani cum facultale sibi eligendi succcs- sorem in catbedra sua; eumque invitabat, et enixe bortabatur , iit Patavium relinqueret, et Ticinum se conferret, ubi fore pollicebatur, ut neque bonores, neque cmolumcnta desideraret ; idquc postea itcrum iterumque llagitavit. Caldani, ut notum est, aniici consilio, et invitationi minime obtemperavit. Causis , quas afl'erebat baesitationis suae banc tandem addidit scribens die 25 lulii anni 1738 — «Edin qucsta oc- « casione mi si e prescntato alia memoria il caso , cbe qui si rac- « conta del mio concittadino Guglielmini, cbe fu uno de' miei ante- (t ccssori oella cattcdra di teorica. Dopo d' aver chieslo due, o Ire voi- ce te la sua dimissione in vano, un arancio di Portogallo presentalo- « gli in certa occasione , onde calmasse la sete prodolta da un gran u calore estivo , fu una pillola fatale , cbe lo fece passare prestissimo « al numero dei piu . La storia puo esser falsa , e tale io la credo « veramente , ma il falto sta, clic non pot^ partire di qui — Hujus tameii facti nemo omnium , quoil sciam , qui de Dominico Guliel- mini scripserunt, mentionem facit , ne ipse quidem Morgagni , ad quem vox ilia facile pervenisset; vix enim anno post mortem Guliel- mini, anno scilicet 1711 Patavium vocatus est in secunda catbedra Medicinae suffectus Antonio Vallisnerio, qui ad primam Gulielmini successor evectus fuerat , ct Patavii raoratus semper est usque ad mor- tem , qua nonnisi longaeva , et integra sanitate usus sublafus fuit . Fortasse de casu illo silentium prudentiae causa sibi servandum cen— SuitMorgagnus eidcm Venetae Reipublicae atque Gulielmini addictus. Nam, ut Castruccius Bonamici nionuit in praefatione libri primi de hel- lo Ilalico, Principes, si quid male gesseruut, non redargui memoria scriptorum , sed de/endi volunt oblivione , et silentio. Verumlamen G8 ]Micn\Ei.is Medici Cii Rcspulilica , cui niliil nntiquius fuit quam Univcrsitatis snae lio- norcin tuoii , atque magis , niagisque augescere, cum exieros doctrina clariorcs Profcssores accersere, cosque pracmiis, ct honoiibus large cu- mulare sUulehnt , turn quotquot alio sc Iransferre raalucrent, nullum iinquam corum discessui injccit impcilimentum : quam sapiciitissiniam agoiuH ralioncm fere omnes cxpcrti sunt celcbriores illius Univcrsita- tis Proiessores, qui, ut mos erat corum tcmporum, scdeni, ct domici- lium facile niutaoant . Praetcrca niorbi species ipsa, quo Dominicus Guliclmini pcremtus est, cum facto , dc quo Caldani moncLat Bor- sieri, nequaquam convenire railii videtur. En quomodo Morgagni nior- Lum ilium describit in suo de vita, ct scriptis Dominici Gulielmi- ni commentariolo — « "Valeludineusus est prospera , nisi quod ado- porum , dignoscimus , mo- nasterium hoc cum Ecclesia jam a seculo septimo aerae vulgaris extitisse. Nam Ferrarlus in Vit. Sanct. Ital. p. 590. ageas de S. Venerio ait, Lucium Episcopum Lunensem se 1 Miscellanea Botanica v. 71 conlalisse cum populo ad insulam , ibique reperto corpo- re Venerii , eldeni Ecclesiam erigendain curasse , el nomi- ne viri sanclitate conspicui consecrasse ^ quam rem repetiit Ughellius in Ital. sacr. torn. 1 . p. 834. in eo tamen errans, quod dixerit, Lucium fecisse Ecclesiam hanc in insula Cyr- ni , cum dicere dcbuisset in insula Tyri; non poterat enim Kpiscopus Lunensis ponere Ecclesiam in Cyrno , cum nul- lum jus haberet in hac insula. Lucius juxta eundem Ughel- liimi fuit nonus ab Episcopis Lunensibus; et licet non in- dicetur annus , quo sedem Episcopalem tenueritj tamen il- ium dignosciraus a tempore Lazari Episcopi , qui Lucio successit in Lunensi cathedra , quod tempus ipse Ughellius statuit ad annum 640. Ex his clare palet, Ecclesiam^ mo- nasterium , et gradus scalarum Tyri a seculo septimo fuis- se; undc juval emmendare errorem Spalianzanii , qui sta- tuit, libeUam maris non assurrexisse a seculo nono^ dum a seculo seplimo dicere debuisset. Sed sententla hujus viri reapsene demonstratur a phoenomeno, quod ipse affert? Id mihi non videtur. Ncim verisimile non est, gradus duos inferiores scalarum Tyri nunc sub li- bclla maris pacati delitescentes, ita fuisse ab initio; quin imo longe probabilius est, mare paulatim supra illos deve- nisse. At hoc rationis momentum parum valeret ad opinio- nem meam tulandam , nisi et alia possem addere e locis propinquis, pariter ac longinquis desumpta. Brevi inlervallo a Tyro €st alia minor insula , quae pamm supra mare se extolHt, et quae dicitur parva Tyrus, vulgo Tineito. Fit eodem lapide ac Tyrus , nee acceditur ad eam nisi mari prorsus pacato. Crusta terrea lenui superne tegi- tur, in qua paucae, humilesque plantae sponte vlgent^ in- que iis copiosior liabelur Diantlius CaryophyUiis sylve- stris. Lepus Cnnicitlus unicus loci incola. In summa con- vexitate insulae remanent rudera parsi coenobii, quod monasteiio Tyri juxta tradliionem, et historias subjicieba- lur. Ilodiej dum mare furil, fluctus ad ilia usque rudera pervcniunt, neque credibile est id contigisse, cum coeno- binm extrurtum. Ex hoc igitur aliud argumentum sumo, ut ostendam, libellam maris pacati nunc ita assurrexisse, ut 72 Antomi Bekiolonit fluctus maris fiirentis pciiinganl ad coenobiura , ad quod an- tiquilus non peiliugebant. Ad hoc in extremo promontorio Lunensi, quod hodie dicitur Capo corvo , et quinque niillia passuuin orienlcin versus di- stal a Tyro, et parva Tyro, spelunca est, quae Tana del serpente vulgo appellalur. Adiius ejus olini araplus, el fa- cilis , sed paulatini obstructus a sediraine Macrae proxiniae^ ita ul nunc aegre , et repens quis speluncani subire valeat. Marc, quod ostium ejus alluit, dum tranquillum est, fere aequal superficiem sediminis antrum obstruentis. Nonne ex hoc quoque demonstratur , libellam maris se se altoUisse? Denique oppidnm Luna situm ad niille, et quingentorum passuum distantium a promontorio Lunensi orientem versus novum, neque sane infirmum, rationis momentum ad sententiam no- stram coufirmandam suppeditat. Pkires hactenus remanent hujus oppidi ruinae, quae jacent in planitie leniter declivi sub collibus pioximis Casani, et INicolae. Olim mare Lu- nam immediate alluebat, ut novimus a Rutilio Numantia- no , qui, cum post praefecluram urbis Romae solvens Oslia rediret in Galliam j et cuncta itineris sul notalu digna de- scriberet, discedens navi a portu Pisano ad muros Lunae se cito pervenisse dicil: ^dvehimur celeri condentia moenia lapsu , Nominis est auctor sole corusca soror. Nunc mare fere ad duo millia passuum recessit a Luna , relicta planitie arenis tecta, supra quas multa parte subse- dit crusta terrea ab alluvionibus INIacrae profecla. Si super- ficiem diruti oppidi comparemus cum libella maris proxi- mij vix elatiorem esse dignoscimus. Re quidem vera aqua in fossis , quae in tola ilia planitie fuerunt cxcavatae, recta ad mare non fluit, nee flue're potest, cum declivitas desit, cui rei suliventum est per fossam majorem aequori fere pa- rallelam , quae excurrens per vallem dictam la Prata, aut Seccagna recipit aquam, et ferl in amnem Macram. Insi- gnis Carolus Promis machinarius apud Sardiniae Regem , cum anno 1837 regio jussu excavationes parageret in mi- nis Lunae, devenit ad superficiem oppidi, quo tempore Luna fuerat sub Romano imperio , ubi reperit plures , I Miscellanea Boiamca v. / 73 praeiiosasque anli(|uitaium rcliquias , ile (juihiis plenaui no- tiliani tledit in opcroj ciii tiliiluin fecit = 3/einorie dcUa citla di Luiii. Torino 1838. == . Cognovit autem , super- ficiem hanc in dcmissiorc parte oppiili piope vallem Sec- cagjia descenderc ad duoruni nictioriim aliiUKlinem infra superficiem riiinarinn , adeo lit nunc esset infra maris pa- cati libcllani, quod (juidem esse non potult , duni Luna Roniana sietit, quia mare tunc nioenia ejus attlngeus oppi- dum alluissctj et furentibus tenipestatibus subveitlsset. Er- go hacc evidenter ostendunt , mare ah illo tempore se se cpiidquam attollisse , quod plene consonat cum reliquis omni- bus, quae superius exposui. Confirmant hanc ipsam rem, quae conilgerunt in sinu Ba- jaruni, et Puteolorum .prope Neapolim. Romana enini ru- dera apud Bajas, et vetustissimi templl Serapidis atrium nunc operiuniur aqua maris pacaii, quia mare excrevit. Verumtamen quis dicet , phoenomena , dc quibas hactenus per- tractavi , non a mari exundante profecta , sed a solo, f[uod profundius subsedit. Facilis autem responsio. Neque in su- pcrficie Lunae, neque in piomontorio Liinensi , neque in insulis porUis Lunae id conlingere potult, quin immanis ter- rae motus acciderit, qui profeclo et civitatem Lunae sub- vertisset, et aperuisset montem, et insulas. Atqui nullum indicium , nuUae reliquiae harum reriim in eisdera locis ha- bcntur, nulla mentio in historiisj nulla Iraditio. Forte id probabilius viderctur contigisse in sinu Bajarum , et Pu- teolorum, quia ibi tota regio vulcanica est, et vulcauoruni nunc exlinclorum vi fult obnoxia; sed superficies atrii, et terapli Serapidis hactenus plane horizontalis , sed Ires colu- mnae pro abside templl hactenus ad perpendiculum stantes, ut veiusiissimis temporibus fuerant positae, sicuti jam dixi in Commentario meo de itinere Neapolitano typis impresso Bononiae anno 1837, evidenter demonstrant neque ibi so- lum a concussionibus perturbatum , neque demissum. Quare, recoUectis omnibus, cogimur concluderej Mediierrancum mare ab uudecini saltern seculis, nisi an tea, paulisper se se attolllbsc; quod quidem lente factum, cl tam inlluxui Oceaui., quam motui syslematis universalis forte trlbuendura. T. ^'I1I. 10. 74 Antonh Bertolonji Setl do hoc salis. Venio nunc ad descrlbeiidas nonnullas plan- larum species, quaruiu plcracquc novae j et pcrseqiiar lu- storlain plantarum Alabamcnsiuni , de qnibus anno supe- riore loqui caeperam. Hodie vero agam de iis, quae per- tinent ad Discoideas Syngenesiae Polygamiae aequalis Lin- naei , sive ad Compositas Eupatorineas De Candollei. RUHNIA Sect. I. Strigia De Caiid. 1. KuHNi.v Critonia: caule heibaceo, pubescenle; foliis lan- ceolato-linearibus, linearibusque , integerrimis , renioteve scrratis, siibtus glanduloso-punctaiis; panicula terminali^ patente, subcorynibosa. K. Giitonia fVilld. Sp. pi. 3. p. 1773. To/t. Comp. p. 283. R. paniculata Cass. Diet, d' Iiist. nat. torn. 2 I. p. 516. Dc Caiid. Prodr. 5. p. 126. n. 2. Critonia Ruhnia Mich. Fl. Boreal. Amer. 2. p. 101. Gaetin, De fruct. et semin. 2. p. 411. tab. 174. excl. syn. Perenn. Legit in provincia Alabama Americae seplentrionalis Dr. Gates. Habui ab III. Principe CAriOLO Bonaparte. Flo- ret Augusto, Septembri. Caulis teres, slriatus , tenuiter pubescens, punctulisque resinosis, numerosis adspersus, simplex, vel superne ramosus,uni-tripe- dalis, inferne rubens. Folia alternaj numerosa , lanceolato-li- nearia, vel linearia, sessilia^ utrinque anguslata, acuta, integer- rima , aut leviier , remoteque serrata , margine subrevoluta, supra viridia , scabra , subtus pallidiora , et punctulis resi- nosis, numerosissimis tecta, inforiora circiter sesquipollicem louga, reliqua successive breviora. Panicula terniinalis, ra- mosa, patens, laxiflora^ subcorymbosa. Folia floralia sub divisionibus paniculae caulinis similia , scd angustiora , et breviora. Pedicelli longiusculi, monocephali, una, alterave bracteoln oxigua , fililornii praeserlim sub cephalo adsper- si. Galalhus subcylindraceus, squamis laxiuscule imbricatis, RIlSCELLANFA BofAINlCA V. 7S sublrberialibus , lanccolalo-linearibus, aculiusculls , pube- scenlibus, strialis, resinoso-glandulosis , subciliaiis, iiiiernis longioribus , superne paululum laiioribus , el submembrana- ceis, ad niediinii quid([uain consliiclis. CoroUulae albae, lon- giuidino calalhi, fauce longa, vix ampUata, limbo quinqiicfi- do. Cruscula slili parum exeria , crassiuscula , obtusa, ele- cta. Receptaculum nudum, alveolalum. Achenia longa, le- retia , muliicostata , sessilia, liirlulo-scabra. Pappus sessilis , multiselus , uniserialis , exquisite pbimosus, rufescens , co- rollulas acquans. Planta in igne odorem fere tburis emillens. Ex hac descriplione a duodecim exemplaribus desumpta cor- rigendi nonnulli errores, qui haclenus occurrunt apud au- ctores. Caulis enim non est glaberj ut habet Willdeiiowius 1. c; folia non sunt exclusive inlegenima, ut dicit De Can- doUeus; neque ego reperio paniculam longam indicatam a Torreyo 1. c. , nisi hie intelligat ramos paniculae longos. LIATRIS. Sect. I. Euliatris De Cand. 2. LiATBis radians: tubere radicali globoso; caule pubescen- ti-scabro; foliis sparsis, lanceolato-linearibus , integeni- mis , marginatis , nudis , ulrinque resinoso-punciatis ; ra- ceme longissimo , pedunculis foliolosis , inferioribus elon- gatisj calathis radiantibus Tab. VIII. Perenn. Habitat, et floret, ut supra. Radix tuber globosuni , a basi parce fibrosum. Caulis teres, crectus , dense pubescenti-scabor , sesqui-bipedalis , simplex^ vel superne raraosus. Folia alterna , sparsa, crebra , sessilia , lanceolato-linearia, el inferiora subinde anguste lanceolata , eiiam bipoUicaria , superiora successive breviora, et saepe reflexa, omnia acuta, mutica, integerrima, dorso uninervia, obsolete , remoleque venosa , marginaia nervo peripherico jpsum marginem sistente, in utraque facie punctis promi- nnWs resinosis tecta, orani villositate carentia. Racemus ter- minalis, longissimus, densus, foliatus, pubescens, peduncu- lis monocephalis, simpUcibus, foliolosis, inferioribus elongatis, 76 Antonu Bertolonii superioribiis calatho lirevioribus, omnibus nunc slrictis, nunc rccurvis , ant ccrnuls. I'^oliola pedunculomni exij^'iia, pleruni- qiic numerosa, ct crebra , alternaj lanceolalo-linearia , vel linearia, mucronulaia, pubesccntia , resinoso-puuctaia. Ca- lalhus longus , cylindraceus , iiubncatus , lursulus , resinoso- pnnciatus, sqnamis pluriscrialibus , lanceolato-linearibus, ex- lernis brevioribiis , mucronulalis , subsquarrosis , inlernis loii- gioribuSj conlinnatis in ligulam longain , scariosam, acntam, glabranij roseam, vcl albam, subinde margine laccro-ser- ratam , flosculos superanteni, radianlem. Flosculi subqui- Ti\j, cx'ns glandulosi, rosei, aut albi. Corollulae faux lon- ga, supernc sensim sensimque amplior, sed non iiuiltum ; limbus quinquefidiis. Slili cruscula longe exerla , iili!onnin. Receptaculum alveolatum, inter alveolos breviter pilosum. Acheniuoi teretiusculum , muliicostalum , villosum , basi at- tenuatuni. Pappus albus , a chenio , el ilosculo longior , nnil- lisetus, uuiserialis , selis exquisite plumosis. Tab. J^IIT. Planta magniludine nalurali. Fig. a calathus su- pra inagnitudincni naturalcni mulio auclus. Fig. b. aclie- nium cum pappo duplo majus. Sect. 2. Suprago Cass, et De Cand. 3. LiATRis sessilijlora: glabra; tubcre redicali oblongo ; foliis lincaribus, iutegerrimis , multinerviis , ecilialisj minutissi- nie, obsoletcque punctulatis , inferioribus longissimis; ca- laihis subsexfloris Tab. IX. Perenn. Habitat, et floret cum praecedente. Tuber radicalis oblongus, superficie adspersus fibrillis tenui- bus, brevibus, e basi demitlens fibras longiores, crassiu- sculas, fasciculatas , coUo vesiiiulus reliquiis sphacellatis ba- sium foliorum radicalinm. Gaulis teres, striatus , simplex, bi-tripcdalis. Folia linearia, acuta, integerrima , sessilia, al- lerna, crebra, stricla, quinque-septemnerviaj nervis latera- libus tenuioribuSj ulrinque minutissime, el obsolete albo- -punctulata , nervo peripherico juarginata , ciliis omnino destl- tula, radicalia, et caulina inferiora longissima^ eliani pedalia, ia vicinils baseos constricta , deinde basi iierum paululum Miscellanea. Botanica v. 77 (lilaiata, radicalia subindc caeteris laliora , lanceolalo-linea- jia J caulina relicjua successive brevioia, suprcmaque vix se- niinoUicaiia. Spica tenuinalis , simplicissima , longa, foliata. Cephala omnia sessilia , inferiora sita in axilla bracteolae linearis , superiora in axilla bracteolae brevioris , lanceola- tae , basi dilalaiae , et amplexantisj cactetuni omnia alter- na, raro geminata, inter se quidquam remota. Calalhus cy- lindracens , subsexflorus, flosculis dimidio brevior , squamis pUiriserialibus , arete imbricatis, oblongis, obtusis^ prorsiis nnilicis , dorso viridibiis , punctulalis , margine menibrana- ceis , palleniibus , subciliato-laceris, inferioribus brevioribus. CoroUulac rubro-piupnrcac , extus superne glaudulis flavo- -pellucidis adspersae, fauce longa ^ sursum sensiin sensini- que ampliata , linibo profandiuscule qninquelido. Cruscula slilorura longissime exerta, compresso-linearia, obtusa, ner- vulo^^diiempta, vix papillosa. Receptaculum alveolalum, nu- dum. Achcnium compresso-tetragonum, sive anceps, subpi- losum , pappo brevius , apice circa pappum pubescens, ba- si altenualum . Pappus sessilis , multisetus , biserialis , setis brevitcr, el crebre barbellatis, sordide albens, flosculis pau- lo brevior. Tota planta glabra . Proxima Liatri spicatae W.j a qua diflert foliis nuUimode cilialis, inferioribus longissimis, caule simplici, cephalis di- midio minoribus, calathis subsexfloris , squamis obtusissi- mis , mulicis . Tab. XI. fi^. c. d. calalhus cum flosculis , et flosculus cum achenio, et pappo duplo quam in nalura grandiores. 4. LiATBis lanceolata : tubere radicali globoso; caule pubescen- te ; foliis integerrimis , basi remote ciliatisj inferioribus lanccolatis; racemo elongate, laxifloro; calathis subsex- floris, squamis oblongis j obtusis, ciliatis; achenio villo- so Tab. X. Perenn. Habitat^ et floret cum praecedenlibus. Radix tuber globosum, parvum , emiitens e basi fibras tenues, paucas, ramulosas; subinde e tuberibus duobus-tribus su- perimpositis nodosa. Caulis teres, striatus, erectus, pube- scens, simplex, sesqui-bipcdalis , inferne plerumque ru- bens. l olia numerosa, alterna , utrinque angustata , inferiora 78 AiNiOMi Beriolonii lanceolata , irosqualuoi* pollices longa , deorsiim longitis an- gustata , et veliul peiiolata , basi ileriiin paulo expansa , et amplexantia , superiora lanceolalo-Uiiearia , successive bre- vioia , supreinaque linearia , omnia inlcgeirima, margiiie subrevoluia, glabra, basi remote, et longiiisciile ciliata,sub- tus minute punctulosa^ piinclulis ferrugineis, aut nigris, ner- vo longituilinali diiempta, et praeterea ncrvis utiiiKjue duo- bus, obsolclis, superne cvanesccntibus instructa^ patula, vel reQexa. Racenius lerminalis, lougus , intcrdum plusquam pedalis , laxillorus, cylindraceus , simplex, aut inferae ra- mosus. Folium florale lineare sub quovis pedicello, et ra- mo racenii. Pedicelli sparsi, nunc per longiiudluena , nunc tantum prope calathuni instructi bracteolis exiguis, lanceo- laiis , pabesccntibus , suljciliatis , inforiores cephalo paulo longiores^ aut aequales, superiores, et rameales brevioresj ludunt erecto-paluli , patentes, aut leQexi. Calaihus cylia- diaceus, arete imbricatus , subsexflorus , circiter trilinearis , flosculis fere dimidio brevior, squamis oblongis , obtusis , raro acutiusculis , ciliatis, dorso glandulosis, nudis , aut vix pilosis, interioribus longioribus, basi utrinque membranaceis. Corollulae rubro-purpureae . Turn hae , turn cruscula stili ut in praecedente . Receptaculum alveolatum, nudum. Ache- nium compressiusculum, mullicostatum , villosum, villo pa- tulo , basi atlenuatum. Pappus sessilis , multisetus, uniseria- lis, setis breviter , et crebre barbellatis, albens, et quan- doque rubens , achenio paulo longior , sed flosculo quid- quani brevior . Species media inter Liatriin pilosain W. , el Liatriin gracilem EU. Did'ert a prima foliis glabris, inferioribus lanceolalis, siiccessivis lanceolalo-linearibus , calathis subsexfloris^ squa- mis nudis, acheniis villosis, a secunda distal pariter forma foliorum, el squamis calathi oblongis, nee obovatis . Tab. X. fig. A. planta in statu naturali cum radice nodosa. Fg. B. radix ejusdem bulbosa. Fig.c. d. calaihus cum flo- sculis, el flosculus cum achenio, et pappo magniludine na- lurali mullo grandiores . Miscellanea BoTANiCA V. 79 SecU 3. Trilisia Cass., et Dc Cand. 5. LiATBis iimhellala: caule erecloj folils sessilibus, remote cal- loso-denliculalis , inlegrisvej brevissime pilosulis, infe- rioribus lanceolatis; uinbella terminali, sub<[uiuqueradia- ta , abbreviata; squaniis calathi ovato-acuminatis, subci- liolatis Tab. XL fig. i. a. b. c. d. Perenn. Habitat, et floret cum praecedentibns. Radix e tiiberibus parvis, subglobosis, coacervalis, deorsum crasse fibrosis. Caulis teres ^ slriatus, ereclus, g^laber, aut inferne pilosulus , simplex , vel superne fere umbellatim ra- mosus , uni-bipedalis , quandoque adspersus punctis nigris. Folia allenia , scssilia , numerosa , int'eriora longiora , lan- ceolata , superiora successive breviora^ lanceolato-linearia ^ utraque nunc remote calloso-denliculata , nunc Integra , uni- nervia , pilis brevissimis e tuberculo ortis adspersa , subtus pallidiora, et quandoque punctis nigiis scateniia. Umbella terminaliSj quaiuor-quinqueradiata , abbreviata, cephalo cen- trali saepe sessili, aut subsessili. Involucrum universale e loliolis iribus-quinque J lanceolalo-linearibus , vel linearibus. Radii inaequales, mono-bicephali, cephalo Jiltero laterali, sessili, remoto a terminali, apice ferunt bracteolas, lanceo- latas, vel lineares, acuminatas, ciliolatas, purpurantes, quae facile confundi possunt cum squamis calallii^ sed laxiores sunt, Calalhus snblieniisphaericus, imbricatus, octo-decemflo- rus, flosculis fere triplo brevior, squamis ovatis , acumina- lis , brevissime ciliolatis , apice purpureis , at saturatius in dorso medio, inferne pallide virentibus, iniernis majoribus. Corollulae purpureae, profunde quinquelidae^ laciniis lan- ceolaiis , aculis, Anllierarum tubus terminatus apicibus quin- que , liberis, acutis. Stilus longe exertus, liiitus, crusculis recurvalis, aut revolutis. Receptaculum alveolatum , nudum. Achenium brevissimum , crassiusculum , multicostatum, sca- brum. Pappus sessilis , muliisetus, pluriserialis , laete pur- purascens , lubum cum fauce coroUae aequans , sells remo- te barbellatis. Tab. XI. fig. 1. a. umbella in statu naiurali. F/g. b. c. 80 A^TO.MI Bertolonii calathus cum flosculls , ct flosculus cum achenio^ et pappo audi. Fig. d. folium magniludine naturali. GARPIIEPHORUS. 6. Carphepiiorus Pseudo-Liatris : glaucus ; caulc cinereo-pu- bescente; foliis liaeari-convoliuis , integeriimis, strictis, radicalihus longissimis; corymbo abbreviaio^ densifloro; calathi squamis imbricalis , ovaio-lanceolalis j acheniis dc- cemcoslaiis, pilosis. C. Pseudo-Liatris Cass, in Diet, d' hist. nat. torn. 7. p. 149. Dc Cand. Prodr. 5. /;. 132. 7i. i. Pcrenn. Habitat , et floret cum praecedentibus speciebus. Radix fusifoimis _, fibris crassis lateraliter aucia , superne lectu reliqiiiis spliacellatis basium folio rum radicalium. Caulis teres, striatus, erectus, simplex, iuferne pilosus^ superne pube- sceaSj uni-bipedalis. Folia lineari-convoluta , crassiuscula , striata, acuta, integerrima , basi dilatata, et amplexantia, im- presso-punctata , radicalia caespitosa^ longissima, etiam pe- dalia, caulina inferiora proxima successive brevioraj tameu longa , utraque glabra , et inferne tantum ciliolata , caulina reliqua brevissiraa , vix ultra semipoUicem longa , toto mar- gine dense ciliata, reliqua snperficie glabra, aut pilosa, su- premaque ut plurimum pubescentia. Cuncta folia caidina alterna , numerosa , et cauli arete adpressa. Corymbus tor- minalis, pauciflorus, brevissimus, condensatns, totus pubc- scens. Pedunculi monocephali , adspersi bracteis brevissimis, ovato-lanceolatis , vel lanceolatis, acutis, infra calathum al- ternis , sub calatho approximaiis. '•Calathus subhemisphaeri- cus, imbricatus, flosciilis paulo brevior, squamis pluriseria- libus, ovato-lanceolatis, acutis, villosis, apice calloso , ob- tuso, nudo , internis paulo longioribus, ct angusiioribus. Co- rollulae purpureae , fauce longa , ampliata , limbo quinque- fido, laciniis acutis. Stili cruscula purpurea, longe exerta , filiformia , acuta , latere interno sub vitro minulissime pa- pillosa. Receptaculuni alveolatum, ora alveolorum pube- scente, et insuper palcaceum. Paleac lanceolatae, sulcatae , sulco dorsali medio profundiore, pappo paulo breviores , Miscellanea. Botanica v, 81 apice pubescenies, et fuscac, rcliqua parte glabrae, el albi- dae, deciduae . Aclieniiim teres, decemcostaiuin , pilosum , pappo suo dimidio, vcl triplo brovius. Pappus sessilis, mnl- tisetus, miiserialii, tiil)iim cum fauce corollulae aequans, se- lls sparse, et remolioscule barbellatis. Tota pLiuta glauca . Villosilas cinerea . Tredecini exemplaria hujus specie! descrlptionem Cassiniana uberiorem mihi suppeditarunt. Insuper nunc patet locus na- talis plantae , qui Cassiniuin latuerat. EUPATORIUM. Sect. i. Imbricata De Caud. * Ccphalis quinque-novemjloris, foliis oppositis. 7. EuPATORiuM stigrnatosum : birsutulum, scabruni, nigro-pun- ctatum; caule erecto; foliis lauceolatis, sessilibus, serratisj coryrabo terminali, ramoso ; calalhis cylindraceis, quinque- floris, imbricatis, squamis linearibus, acuminadsj apice sca- riosis; acheniis quinquccostaus, glandulosis Tab. XII. Perenn., aut Suffrut. Habitat, et floret cum praecedenubus speciebus. Caulis teres, slriatus, erectus, hirsutulus, nigro-panctatus^ pau- lo ultra pedem longusj simplex, vel basi ramosus. Folia opposita, sessilia^ lanceolata , aut oblongo-lanceolata, infe- riora obtusa, superiora acutiuscula, utraque serrata , iini- nervia , venisque alternis per longitudinem excurrenlibus nervorum inslar instructa , scabra punctulis graniformibus , fuscis, vel nigris, supra pilosa, subius praesertim ad ner- ves, et venas hirsulula. Corynibus terniinalis, dichotome ramosus, paluluSj hirsulus. Ccpliala quatuor-quinque con- gesta in apice raniorum corymbi , brevissime pedicellata. Folia floralia sub divisionibus corymbi solitaria, caulinis niul- 10 minora, lanceolalo-liuearia, acuminata, integerrima, su- prema linearia, exigua . Calalhus cylindraceus, quinqueflo- rus , basi anguslior , circiler quinque lineas longus , imbri- catus , squamis biserialibusj linearibus , acuminatis , dorso carinatis, pallidae virentibus , et nigropunctails , margine . T. YIII. 11. 82 Antonii Bertolonii et apice longo albo-scarlosis ^ nndis, Inferno lantum carina stibpilosl'^ , et niargine subciliatis, internis longioribus , ct llosculos superantibus. Corollulae albae, faiice vix ampliata, exUis glandulosae, limbo breviler quiuquedentato. Aniherae inclusae. Cruscula siili exerla^ erecla, obtusa . Receptacu- lum angustissimum, nudum. Achaenium longiusculum, quin- quccostatura, glandulosum , basi altenuatum. Pappus sessi- lis , midiisetus , uniserialis , albus , flosculo longiar, setis 6ub vitro minute scabridis . Tahula XII. Jig. e. f. calalhus , ct flosculus cum achenio , et pappo auctis. Sec. 2. Subimbricaia De Cand. ** Cephalis tri-octofloris , foliis vel omnibus, vel su- perioribus alteniis Bert. 8. EuPATORicM glastifolium: glabrum ; caule tereli, slrialo; foliis integris, remoteve subdentatis , glaiicis, inferioribus oblongis , basi angustato-petiolatis, superioribus sessilibus, subcordaiis; corymbo elongato, ramosissirao; calatlii squa- mis obverse lanceolato-liaearibus, obtusis; acheniis deca- gonis; pappo crassiseto , scabro Tab. XI. fig. 2. e. J". Pcrcnn. Habitat, et floret cum speciebus praecedentibus. Rhizoma crassum, breve, praemorsum, ant irregulare, tuber- culosuni , laleraliter fibras crassas, longas, vix ramulosas demiltens. Caulis teres, striatus , erectus, bi-tripedalis , sim- plex, superne tantum solutus ia ramos corymbiferos. Fo- lia oblonga, obtusa, integerrima, aut remote, obtuseque subdenlata, vel subrepanda, glauca , uninervia, fere oppo- site venosa , venis sursum leniter arcuatis , inferiora multo majora, basi longe angustata in petiolum alatum, reliqua successive minora , sessilia , subcordata , et amplexicaulia , suprema exigua. Corymbus terminalis, longus, valde ramo- sus, ramis alternis. Folia floralia tam sub ramificalionibus corymbi, quam in longitudine ramorum exigua, oblongo- -lanceolata, obtusa, in pedicellis linearia, nonnulla coadu- nata juxta calaihum. Pedicelli tenues , monocephali, cepha- lo longiores. Calalhus parvus, ocioflorus , campauiformis , Miscellanea Botamca v. 83 laxiuscul* itnbricatus , biserialis , glandulls punciifornilbus , hyalinis adspersus, squamis obverse lanceolato-linearibus, obiusis^ internis paulo longioribus. Flosculi calaiho duplo longiores, albi, vel palllile roseij extus glandnlosi. Corollulae tubus brevissimus, faux longa, fere cylindracea, seu superne vix ampliata , lirabus quinquefidus, laciniis obtusiusculis . Receptaculiim planum, nudum. Achenium breve, decag^o- num J glandulosuni , et quandoque hispidulum praesertim in- ferne . Pappus sessilis, simplex , multisetus_, uniserialis, sca- ber, albidus, sells crasslusculis,. faucem flosculorum aequans. Tola planta glabra. Tab. XI. Jig. 2. pars corymbi magnitudine naturali. Fig. b. c. calathus cum flbscnlis , et flosculus cum achenioj et pap- po magnitudine audi. Fig. d. folium ex. inferioribus ma- gnitudine naturali . 9.^ EwPATORiuM cassinaefoliumi caule tereti, pubescentej fo- liis inferioribus oppositis, oblongo-ellipticis, breviter pe- liolatis, superne crenatis, superioribus allernis, ovato-lan- ceolatis, sessilibus^ integerrimis ; corymbo coraposito; ca- lalbi squamis oblongo-linearibus, obtusis; achenio glau- duloso, pentagono Tab. XIII. fig. a. b. c. Perenn. Habitat^ et floret cum speciebus praecedentibus. Caulis teres, striatus, erectus , pubescens, pi lis incurvis, ses- qui-bipedalis . Folia parva , inferiora opposita , oblongo-elli- ptlcaj obtusa , superne crenata, inferne integra, in petiolunx vix lineam longum angustata, superiora minora, alternaj sessilia , ovato-lanceolata , vel lanceolata^ acuta, integerri- ma, omnia pubescentia , et glandulis exiguis^ aureo-pelluci- dis utrinque adspersa^ crebrioribus in pagina inferiore , uninerviaj lateraliter venosa. Corymbus terminalis, composi- tuSj saepe longus, pedunculis^ pedicellisque alternis, pube- scenti-glandulosis. Cephala subterna in apice ramulorum, breviter pedicellataj vel sessilia, quinqueflora. Calathus cy- lindraceus, squamis internis quinis, oblongo-linearibus, ob- tusisj extus pubescenli-glandulosis^ apice barbcliaiis, squamis externis duabus-tribuSj adpressisj multo brevioribus. Floscu- li omnes tubulosi, quinquefidi, calalhum circiter duplo supe- rantes, extus glandulosi^ in sicco aibo-flaveoli . Stigmata 84 Antomi Bertolonii longe excrta . Achenium longiuscnlum , acute pentagonum, glandiilii pellacidis adspeisum , pilis nuUis , nuiUiriiale nigrum, et nitens. Pappus sessilis^ simplex, seiis iiumerosis , scabris, corolluia sublongloribus, sordide albentibus. Re- cepiaciilum nudum. Proximum Eupatorio cuneifolio Willd. Sp. pi. 3. p. 1753. Do Cand. Prodr. 5. p. 177. n. 238., quod difiert foliis anguste lanceolalis, triplinerviis , velutino-pubescenlibus, ca- lalhi squamis decern. Tab. XIII. a. planta magniiudine naturali. Fig. h. c. cala- ihus cum flosculis , et flosculus cum stigmatibus niagnititdi- ne audi. 10. FuPATOBiuM aroincUicum Sp. pi. p. 1175. Peremi. Habitat, et floret cum speciebus praecedentibus. De hac specie jam a longo tempore uota nihil aliud adno- tandum habeo , nisi quod stili initio sunt breviter exerti , sed postea elongantur , et fiunt insigniter exerti ; ideo cor- rigatur hac de re, quod dicitur a De CandoUeo in Prodr. 5. p. 175. n. 222. • H f-H *^ •9 a e J CO v!n| S£ I N:C(imiu;Toin.VlII. Tab: XI ,»ru iv f licit: = -&■' < frz/z/j ////,//■ //^//u = Bcrl = CBclUiu ;>(( iial.rl lu \i|) ilrl C. lit Brhh,, I I Ji. It ^^^Ci:^* t*- a o N; N: V, ^v^ /^ yd o V M O pa n V. 1 >- FRANCISCI MONDINI DESCRIPTIO ANATOMICA Graviditatis cxtraulcrinae interstitialis ^ sea intcrparietalis . sic dictae, odditis iiojinullis aniinadversionihus , et con,' jecturis circa formationem hujusmodi gravidilatum. Scrmo posthuinus J habitus die 23 mensis Martii anni 18-10. I Lnlcr niulta phoenomena, quae in corporis humani sec- lionibus observanlur, illud maxime mirabile profecto est, el explicatu dillicile, nempe evolulio germinis inter parietes ute- v\, sive ea species graviditatis ^ qiiam Mayer denominavit gra- \iditalem exlrauterinam intersiitialera (i), et Breschet (2) gra- viditatem in substantia uteri. Mirum, inquam , phoenomenon, et profunde involutum, extra uterum, ac intra substantiam ipsam ejus parietnm conceplionis processum absolvi, quin ulius ne minimus quidem appareat externae communicationis meatus. Adeo abnormis graviditatis exemplum raihi praebuit Doctor Cajetanus Gozzi Bononiensis Curiae Criiuinalis Medicus , et Chirurgus, dono misso utero detracto ex cadavere mulieris re- pentina morte peremptae . Grate animo donum accepi, et si- ne mora uterum praeparare aggressus sum , describere , pe- nitusque perpendere. Ilanc anatomicam investigalionem atten- tione vestra minioie indignam , Sodales praestantissimi, ad vos hodie referre decrevi. (1) Alf. Velpcau Traitc coniplct de 1' art des accouchemens , ou Tocologii; tlieorique et pratique. Bruxclles 1835 pag. 141. (2) Aniiali univer.sali di Mcdicina compilati da Annibale Omodei. Milano 183G, Tomo 38 pag. 183. 86 Frakcisci MoM>INl Anteqiiam vcro obscivationes meas exponam , praciniltam brevilcr phoenoinena, quae Doctor laudatus in mulicre prae- cessisse ab initio gravidiiatis usque ad morletn ejus teslatus est; et ipsa enini luceni aliquam conferre polerunt in gravi, et perdifficili , de quo agitur , argumcnto . Aloysia Rlolinarl aunoruui 4 1 uxor Aloysii Salvanuii opti- ma sanitate semper fuerat usque ad annum aetaiis suae qua- dragesimum quartum; et octo jam partuum labores sine in- commodo sustinuerat, quum exeunte mense Decembre anni 1836 de niolesto ad abdominem sensu queri caepit, praeser- tim in regione hypogastrica , ventre simul non facile respon- dente , turn comitanlibus dolore capitis , dyspnaea , et constri- ctione fauciura veluti in bolo liystericoj omnia uno verbo of- ferebat hysterisrai symptomata. Attaraen uteri purgationes duos postea menses perseveraverunt plane regulares . Tertio mense transacto, et ineunte Martio anni 1837 periodicus fluxus non apparuit; ac molestus dolor regionis hypogastricae in sensum ponderis abivit in fundo pelvis, aucto interea volumine ab- dominis, et frequenti suborto interno tumultUj nausea, et vo- mitus conatu. Nocte tandem diei 25 mensis Maii foemina in- felix torqueri coepit acutis imi ventris doloribus vicini partus vere praenuntiis; fortissima dispnaea correpta est, inque vo- mitus impetu interiit. Statim sectio cadaveris, jubente Curia, facta est ad digno- scendam repentinae mortis causam: ac ratus alicujus ex vasis majoribus a corde procedentibus ruptionem accidisse Doctor Gozzi cavum thoracis primo aperuit; sed nullam in eo repe- riit laesionem . Rescisso deinde abdomine, magnam nactus est effusi sanguinis copiam partim liquidi, partim coagulati, atque in eo immersum sacculum mombranaceum utero adhaerentem, seroso humore distentum , in quo fOetus transverse positus in- natabat, et facie antica deorsum curvatus^ sursum spectante parte dorsi convexi praesertim postica, capite dextrorsum^ et deorsum verso , natibus sinistrorsum . Sacco item rescisso foetum sexu masculum excepit perfe- cte evolutum suo instructum funiculo., ad cujus exlremitatem conspicua aderat placenta cum substantia uteri intime cohae- rens praecise in fundo hujus visceris aliquanto dextrorsum . GnAVIDITAS INTERSTITIAUS 87 Uherius inquircre tunc praeterinisit Doctor Gozzi, expleto sic niunere suo unico dignoscendi causam mortis proximanij quam in haemorrhagia graviditatis extrauterinae consectaria sitam es- se judicavit. Ulerum e cadavere exlractiim cum vagina, el in- testine recto mihi inisit, ut inccptam inquisitionem suam prose- querer. Quod aniequam exequi susciperem , visum tunc voca- lus aegrotum procul ab urbe perilissimum rogavi Aloysium Calori Scholae Anatomicae Prosectorem , ut subtilem interea adhiberct injeclionem vasis sanguiferis, ejus servata directio- rie foetnm versus, et placeman! , idque ipsum perageret in va- sis uteri . Injectiones cum feliciter successerint ultra quam spe- rare licebat in viscere a sede naturali sua decerpto, hujus, statim ac reversus \sura , praeparationi , ct examini operam dedi . Primo uterum paravi, el partes cum eo conjunctiores , nec- non vasa jam propter injectiones manifesta; et foetum cum suo involucro reposui in cisti, seu cavo, in quo contentus erat, eo- dem renovato positu ejus, quo se obtulerat in prima cada- veris sectione. Cunclis ita disposilis, ulerum qui mole prae- grandis crat, repraesentavi Tab. XIV, fig. i . ad dimidium ma- guitudinis suae in facie antica dextrorsum^ et oblique inspe- clum . In ejus fundo a ad dexleram conspicitur foetus /• dorso convexo, el sursum verso trunco ejus a parte postica, aliquantum inclinato capite dextrorsiimj naiibus sinistrorsum. Partim quoque foetus operitur membranis amnii^ et corion 5, f j quae in pri- ma cadaveris incisione laceratae fiierunt foetum explorandi cau- sa; nam antea membranae istae integrae erant, ut snperius mo- rrnij, et completum saccum constituebant humore amnii disten- lum. "Villi pariter conspiciuntur ii injeclione adducti, qui con- junctira cam placentae componebant porlionem partim oper- tam tenui lamina cj, quae cistis, seu cavi foetus paries amicus est , atque evidenter continuatio apparet laminae exterioris an- tici parieiis uteri . Lamina autem supradicta cj deorsum in- versa est , ut clarius patesceret irregularis , et discerpta ora e- jus tcnuissima indicio manifesto ruptionis, seu lacerationis^ qua foetus mole auclus praeter quam cavo suo capi pos- set, viam exitus sibi, suisque involucris aperuit. Internae vero 88 Fraj ^' v normalem serVare rationem cum pla- centa s, et cum funiculo r, qui ex ejus centro profectus us- que ad foetum (j pertingit. Funiculus isle novem poUices, et lineas qualuor longus abdominem trajicit subter dimidia foe- tus longiiudine, quae poUices octo , et diraidium metitur. Tan- dem foetus omues praeseferl characteres foetus quinqueme- stris . Primo intuitu qui mature hanc praeparationem considerare omilteret, facile judicaret ovi evolutionem jam in cavo uleri praecessisse , foetum deinde partim solummodo exiisse cum involucris, ruptione parieium uteri alicubi facta. Factum vero, de quo loquimur, Heraiam uleri , potiusquam gravidilalem T. viii. 12. 90 Francisci Mondini oxtrauterlaain inlerstliialem, sive iuterparietalem judlcarent alii, quibus iiinotescit casus ille graviditatis extrauierinae jam inde a die 6 measis Januaiii anni 1669 a Benedicto Vassal obser- vatns, ot a Francisco Maiiriceau cxaminalus (I), qui in eo a- gnovit non exirauieiinam graviditatem tubariam cum Vassal i- pso , aliiscjue Chirurgis parisiensibus^ sed herniam uteri, in qua gernien crcverit, nenipe — dans una parlie, verba sunt ipsa « hujus secundi Auctoris , du propre corps de la matrice, qui « s' «5toit «§tendue, et pouss^e vers sa corne en maniere de /. C.£>llim ad lut rl m lap del Lil Brltir I XCoiiim'rom.Vlll. Tab: XV. ^^ 'y W C BfUini .ite il bruco dcUa Procris ^Jinpelop/iaga, e t al- tro al Cnvolo arhoreo la lan'a o baco del Lixus oc- tolinealus . Is in ariificiali educationc observavit secun- (lain geueralioiicm post mensem Julium , (juae a me nou delccta liiil in naliirali evolutione In horliculo noslro, uec in aliis locis; forsan a numero nimis parvo indiviJuoiuni hujiis generationis , quae oculos meos effugcrunt. Foemina major, antennis vix peclinatis prae illis masculi . Ova minima, circiter 300,luleola, seriatim ponit in pal- milibus vinearum, e quibus primo vere oriuntur erucae maxima aerunina gemmarum , i'oliorumque , quibus ve- scuntur. Larva peslis vinearum, horiorum , et collium uostrorum; parva est, tecta piiis griscis, stellalis, positis supra pro- luberantias semiglobosas , quadriseriatas faciei superioris corporis . Facies inferior laevis, helvola , pedibus praedi- ta. Primo taciu incurvatur, et praecipitem se dat. Faci- )is venatio ejus cum stat in foliis, et aestate praeterlap- sa in horliculo nostro quam plurimas oblinui brevi tem- pore. Agricolae venationem papilionis et erucae diligen- ter exerceant, ut speciem destruant. Mense Majo folli- culum arachnoideuiu contexit, in quo fit metamorphosis. Aureha mollis , pallido-fuliginosa . Genus II. Zygaena. Antennae contortae, ad apicera vix incrassatae, acutae, aut clavato-subrolundae . Lingua tenuis salis longa. Alae la- lae, anteriores ut plurinmm uigro-violaceaCj maculis ru- bris notatae, posteriores rubrae. Papiliones inlerdiu volant. Larva capite parvo, recondito , cylindrica, punctis seriatis nigris picta, ac tecta pilis tenuibus. Metamorphosis con- lingit aut in foUiculo fusiform! , sulcato , membranaceo - -carlilagineOj aut in sacculo ovali^ laevi. Aurelia mollis; in superficie sua prominent nervi alarum subpositarum. Fabricius a vocabulo graeco Z/gaina, quod 1 08 JOSEPHI BEaXOLOMI indicat pisceiUj qui Malleus vulgo audit, genus hoc ap- pclhivit . 1. Ztgaena Minos Och. 2. B. p. 22. n. 2. alis anlicis cyaneis aut vircscentibus, maculis iribus elou- gatis , dilatatis, sanguineis, posierioie securifornii; poslicis rubn's niarginc tenuissimo nigrescente 5 antcnnis clavalis. Hiib. Sph. Tab. 2. fig. 8. Boisduv. Monog. des Zygen. PI. 1. fig. 7. Zvg. Miuos femelle. Fabr. Mantiss. t. II. p. iOI. n. 2. Zyg. Pyihia, et E. S. III. 1. p. 386. n. 2. Zyg. Scabiosae, et Gener. Ins. Mant. p. 275. n. 1. 2. Zyg. rvihia. Rossi Faun. Etr. T. II. p. 166. n. 1067. nov. cd.Illig.p. 267. u. 1067. Engr.Pap.d'Europ.T.III. PI. 95. fig. 133 a-d. p. 46. Sphinx de la piloselle. Esp. Sch- mett. II. Th. Tab. 24. Lang. Verz. 2. Aivg. S. 67. n. 607. 609. Sphinx viciae Miill. Zool. Dan. p.' 1 1 6 n. 1 345. Sph. purpuralis . Lcgi seel raro in montibus noslris di Castiglione de' Pepo- li mense Julio, Augusto. Foeniina naajofj ut plurimuni virescens, coUo humerisqne albidis, abdomine e viridi vio- laceo-aeneo . Larva pubescens , helvola, aut virescens capite, seriebus dua- bus punctorum, pedibusque anticis nigris , posticis fla- vis. Habitat in Hieracio Pilosella, in Trifolio, in p^e- ronica qfficinali , Cynosuro cristato, Genista tintoria, et Thymo Serpyllo. FoUiculus fusiformis, longissinius , lutco-fuscus mensc Majo, Junio rcperltur in Trifolio montano , Hippocrepide co- inosOj Loto comiculato , aliisquc legiuninosis. 2. Ztg.vena scabiosae Och. 2. B. p. 28. n. 5. alis anticis subdiuphanis , cyaneis ve| palUde cyanescen- tibus; maculis tribus elongaiis, angustioribus, mbris; po- sticis rubris, niargiue nigrcsceulibus; anlennis sublHifor- niibus, vix clavatis . Hiib. Sphin. Tab. 18. fig. 86. (mas) Sph. Scabiosae. Bo- isd. Mon. des Zyg. PI. 2. fig. 6. Zyg. Scabiosae. Fabr. E. S. III. 1. p. 386. n. 2. Zyg. Scabiosae. Scopol.Ent. Cam. p. 190. ( foem. ) Sph. Filipendulae. Miill. Zool. Dan. p. 116. n. 1345. Sph. purpuralis. Rossi Faun. HiSTORIA LEPlDOPTEROBtJM ETC. 109 Elr. T. II. p. -IGG. u. 10G7. Zyg. Pylhia, et nov. ed. . lUig. p. 267. n. iOG7. Mense Julio, Auguslo in inontibus Bononiensibus, sed mi- nus frequens . Larva lutea, tecta pilis albls^ maculis cluodeviginti nigris bi- seiiaiis in lateribus, capite nigro sulcis albis nolato, siig- iiiatlbus pedibusque anlicis nigris apice albis. Yivit in Tri- folio, aliisque leguniinosis mensibus Majo, el Junio. Folliculus longus, luteus, splendens, caitilagineus. 3. Ztcaena Adiilleae Och. 2. B. p. 30. n. G. alis aulicis cyaneo-virescentibus, vel cyaneo-lutcscenlibus^ maculis quinque rubris, subtus confluentibus, solitaria ma- jori, securiformi, posticis rubris , margine cyaneo , collari humerisque pilis albis inductis. Hiib. Sph. Tab. 2. fig. 11. (mas?) Sph. Viciae, et Tab. 2. fig. 10. Sph. Bellis (foem) et Tab. 20. fig. 9G. (mas) fig. 97. (foem) Sph. Triptolemus. Boidu. Monogr. des Zyg. pi. 3. fig. 1. 2. Zyg. Achillcae. Fabr. Ent. Syst. III. 1. p. 387. n. 3. Zyg. Loti; et Gen. ing. mant. p. 275. n. 1.2. Zyg. Fulvia. Scopol. Ent. Cam. p. 470. n. 190. Var. Sph. Filipendulae . Foemina vix major mare , coeruleo-lutescens pilis albis nu- merosioribus in collo , humerisque . Frequens mensibus Junio et Julio in coUibus et monlibus noslris . Larva luteo-viridis, pilis fuscis tecta; quolibet segmenlo cor- poris duabus seriebus macularum nigrarum et puncto au- rantiaco siguato; stigmatibus, capite, pedibusque ante- rioribus nigris. Vesciiur Hedysaro OnobrycJdde, Trifolio alpestri , ylstragalo glycyphyllo , Loto corniculato , et Hippocrepide cornosa . I'oUiculus ovalus, albicans, durissimus tamquam testa ovi gallinacei . 4. Zygaena Filipendulae Och. 2. B. p. 54. n. 14. alis anticis cyaneis aut viridibus, nitidis^ fusco-ciliatis , maculis sex rubris ; posticis rubris , margine tenui nigro- -cyaneo; abdomine baud cingulato; antennis clavatis. Hiib. Sp. Tab. 5. fig. 31. ( foem ) Sph. Filipendulae, et Tab. 4. fig. 2G. (mas) Sph. C\tisi(var). Boisdu. Mo- 110 JOSEPIII BERIOLONIt nog. ties Zvgen. PI. 4. fig. 1. Limi. S. N. I. 2. p. 805. u. 34. Sph. Filipeiidalae Fabr. E. S. III. 1. p. 38(3. n. 1. Zyg. Fillpentlulae. Scopol. Ent. Cain. p. 189. n. 479. Spli. Filipendulae. Rossi Faun. Etr. T. II. p. 1GG. n. 106G. et nov. ed. Illig. p. 2GG. n. 10GG. Species frequenlissinia apud nos in collibus, et in plauiiie mense Juuio . Individua quaedam colorem aUo-cyaneuni, quaedam viridcm-auratum oslendimt; et saepe maculae tanluni quinque rubrae extant in alis. Larva lulea , pubesceus, maculis noveni in quolibet annulOj caplte , pedibus anieriorlljus , el stygmatibus nigris ; in abdomiue est series lougltudinalis punctorum nigi'orum . Vescitur Plantagine , Trifolio j Leontodontc Taraxaco , Hirncio Pilosella j yeronica , et Briza minore. Folliculus oblongus, pallide luteus, splendens longitudinali- ter sulcatus aat striatus. Reperitur mense Majo et Junio ia leguminosis; post hebdomadas tres evolvitur papillo ab aurelia nigra, cujus exuviae remanent in folliculo . . Zygaena Transalpina. Och. 2. B. p. GO. n. 15. alis anticis atro-cyaneis , aut virescentibus , maculis sex rubris ( saepe connatis); posticis nihris, margine lato, si- nuato , cyaneo , abdomiue baud cingulato j antennis cla- vatis , nigro-cyaneis . Hiib. Sph. Tab. 3. fig. 15. (mas) Sph. transalpina, et fig. 19. (foem). Boisd. Monog. des Zygen. PI. 4. fig. 3. Zyg. Transalpina (foem. var. ). Esp. Schomett. II. Th. Tab. 41. cont. 16. fig. 4. (mas) fortf. S. 19. Sph. Fi- lipendulae major. Species proxima praecedenli et forsan ejus varietas tautum- modo est; sed auctures praeclari Duponchellns , Ochse- neimerus, Hiibaerus. Boisduvalius, etc. nomine specifi- co earn sahitarunt. Frequens in campis della Molinella mense Junio. . Zygaena. Medicaginis Och. 2. B. p. 61. n. 16. alis anticis cyaneo-virescentibus, maculis sex minoribus ( interdum quinque), nigro-subniarginalis; alis posticis rubris, margine lalissinio , nigro-violaceo; antennis apice Uitescentibus, pedibus nigris, I'cmoribus pallidioribus. HisTORiA. Leptdopterohcm nc 1 i 1 Hiib. Sph. Tab. 4. fig. 20. (mas) Spb. medlcaginis. Bo- isrl. Monog. ties Zyg. pi. 4. fig. 5. De Prunn. Lepid. pedem. p. 98. n. 195. Legi et observavi fiequenteni ia monle Paderno aliisque colHbus mcnse ^lajo. Non confundenda cum Zyg. Stoe- cliadis, quia grandior est^ minusque alro-coerulea in agio nostro , Larva juxta Duponchelium vivit in campis ISicaeensibus sii pra planias leguminosas . 7. 7.Jc\EiiA Fphialtes var. coronillae Och. 2. B. p. 79. va- riet . alis omnibus utrinque coerulescenlibus nilidisj superioribus maculatls maculis qualnor disci albis^ duabus baseos luleis ; inferiorlbus macula majore^ el adjacente minore albis , abdoniinis cingulo luteo . Iliib. Sph. Tab. III. fig-. 13 ( foem ) Sph. Coronillae. Bo isd. monog. des Zyg. p. 86. Variety deuxieme. Fabr. Mantiss. T. II. p. 102. n. 6. Zyg- Ephiakes var. et E. S. III. 1. p. 388. n. 8. Zyg. Coronillae. Non rara iu coUibus di Tizzano niense Julio. 8. ZiGAEN.v JJphialtes \a.r. Trigonellae Och. 2. B. p. 80. Variel C. alis omnibus atro-coeruleis, nitidis utrinque concoloribus ; anlicis maculis disci tribus albis , binis baseos luteis , po- slicis macula unica alba ; abdominis cingulo luteo. Bolsd. Monogr. des Zyg. PI. 5. fig. 6. p. 87. Vari6t(5 troi- sieme. Engr. Papil. d'Europ. T. III. PL 101. fig. 14G. c. d. e. f. p. 6G. 67. Sph. de la Coronille, et PI. 102. fig. 147. a. b. Esp. Schm. II. Th. S. 147. note C. Tab. 33. Sph. Trigonellae Rossi Faun. Etr. Mantiss. T. II. p. 17. n. 367. Zyg. Trigonellae. Kara mense Julio in moutibus di S. Lorenzo in collina. Species non est in agro Bononiensi . Varietates descriptae tantum habitant in montibus nostris. Larva \cscilar Mcdicagine fnlcata , Coronilla varia, ali- isque leguminosis; lacies larvae Zyg. Filipendulae: lutea est aut pallide lutea, el virescens seriebus duabus longitu- dinalibus punctorum nigrorum , pilis tenuibus, raris adsper- sa , capite , pedibusque anterioribus nigris , aut fuscis , splendeniibus . 1 1 2 JosEPHi Beutolonii FoUiculus oblongus , helvolus . 9. ZiGAENA Stoechadis Och. 2. B. p. 83. n. 22. alis omnibus concoloribus, cyaneis, micantibus; anlicis ma- ciilis sex (vol quinque) sanguiueis, nigro-subcinctis ., po- siicis puncto rubro, basique rubro-radiata , coUari con- colore . Hiib. Spli. Tab. 4. fig. 24. (mas ) Sph. Lavandulae Bo- isd. Monogr. des Zyg. PI. 5. fig. 3. p. 82. Zyg. Sioe- chadis . Mense Julio rara in monte Paderno. Azzarolius reperit fre- quentissimara in apennino Florcnlino. i 0. Ztgaena Oxytropis Boisd. Monogr. des Zyg. p. 89. PI. 5^- fig- .7; alis anticis cyaueo-virescentlbus, maculis sex miniacels, ni- gro-marginalis (duabus apicallbus connalis) subtus omni- bus confluentibus; posticis miniacels, margine nigro ; col- larij humerisque, corporeque subvillosis, nigris. Hiib. Sph. Tab. 4. fig. 26. (mas) Sphin. cytisi ? Non rara mense Junio in coUibus Bononiensibus . Species ab entomologis transalpiuis petita . ■11. Zygaena Onobrychis Och. 2. p. 87. n. 25. alis anticis viridi-aut cyaneo-nitentibus , maculis sex ru- bris, albo-marginatis , postica transversa lunulata : po- sticis rubris, margine nigro-cyaneis, collari, humerisque albis; antennis clavatis; abdomine rubro-cingulato, vel im- maculalo . Hiib. Sph. Tab- 6. fig. 38. ( mas) Sph. Meliloti - ei fig. 36. (mas) Sph. Hedysari - et Tab. 5. fig. 29. Sph. He- dysari (foem) - et Tab. 6. fig. 37. Sph. Astragali. Bo- isd. Monogr. des Zyg. PI. 5. fig. 1 . 2. p. 92. Fabr. E. S. III. 1. p. 390. n. 12. Zyg. Onobrychis, et Man- liss. T. n. p. 102. n. 10. Z/g. carniolica, et Gen. Ins. Mantissa p. 275. n. 5. Zyg. carniolica. Scopol. Ent. Carn. p. 189. n. 478. Sph. carniolica. Rossi Faun. Etr. T. II. p. 167, n. 1069. Zyg. carniolica. et nov. ed Illig. p. 268. n. 1069. De Brunn. Lepid. Ped. p. 96. n. 192. Sphinx Caffra . Frequentissima in tota Europaj ia Georgia Americae, et in HiSTORi.v Lepidopterorum Ere. a 3 vicinils Rislar maris Caspii juxla BoisJuval: apud nos mensibus Julio Auguslo volilat undeqnaque per coUes , planilieiiiqiic; flores Hcdysnri Onohrychidis praediligit, et in campis hac planta satis praecipiie inhabilat. Pulchrior aliis Zygaenis, noanuUas levioris momenii varialiones ostendit. Larva apiid nos aestate praeierlapsa freqiientissima, et maxime infensa Hedysaro Onohrychidi (Lnpinella). Foenum ex hac planta in oppidum translaluni magna copia erucarnm eral repletum , qua de causa nonniiUi timueruntj iie es- sel eqiiis perniciosum, et ut aninialcula fugarent, soli iterum exposuorunt. Ilaec larva pubescens, pallide viridis, capita, pedibns an- ticis, stiginatibusque nigris, liaea albida dorsali, serieque lalerali macularum nigraruin triangularium ; sub hac alia series est pallidior inscripta punctis seriatis luteis. Ve- scilur Hedysaro Onobrychide , Loto corniculato, jlstra- s^alo glycyphyllo, aliisque leguminosis. Folliculus ovalis, albus, aut citrinus, duritie ovi gaUinacei. Genus III. Syntomis. Antennae filiformes a basi ad apicem aequaliter crassaej pe- ctus maculatum , abdomen horizontale ; alae anteriores magnae , posteriores parvae^ omnes maculis subdiaphanis signatae . Larva similis eriicis pilosis , harum instar telam texit . Aurelia mollis . Nomen Syntomis a graeco Syntomos (brevis) propter bre- vitatem alarum posticarum . , Syntomis Phcgea Och. 2. B. p. 1 05. alls omnibus nigro-cyaneis micantibus; anticis macuhs sex, posticis duabus, subdiaphanis; abdomine ciugulo flavo. Iliib. Sph. Tab. 20. fig. 99. (mas). 100. (foem). Boisd. Monogr. des Zyg. p. i08. PI. G. fig. 8. Linn. S. N.2. p. 805. n. 35. Sph. Phegca. Fabr. Mant. T. 2. p. 101. D. 5. Zyg. Phcgea - et Ent. Syst. IIL 1. p. 388. n. 6. Zyg. Quercus. Scopol. Ent. Carn. p. 190. n. 480. Sph.. T. VIII. 15. 1 1 -1 JosEPiii Bertolonii Phege.T. Petag. Tnstit. Entom. Tom. II. Tab. 8. fig. 3. p. 506. Zyg. Phegea. Rossi Faun. Elr. T. II. p. 16G. n. -1068. nov. ed. lU. p. 261. n. 10G8. Manip. Insect. Taurinens. p. 193. Spli. ligata^ De Prunn. Lepid. Ped. p. 98. n. i9^. Spliin. Phegea. Frequcnlissima apud nos in coUibus, planitieque niensibus Majo, Junio; praediligit nemora, et loca umbrosa. Yola- liis ejus tardus , rectus , qua de causa facilis venatio . Larva fusca^ capitc, pedibusque rufescenlibus , tuberculis ni- gris i 0. ferenlibus pilos fasciculatos fuscos in siugulo an- iiulo : fasciculis dorsalibus tanlum calami plumis simili- bus. Vivit in Bninicibus scutato, et jdcetosa, in Plantagine hin- ccolata , in Leontodonte Taraxaco, in Scabiosa succisa, et in Prinio Pado . Aurelia longior ilia Zygaenarum. ?. SyjNTOMis Phegea ver. B. Och. 2. B. p. "107. alis omnibus concoloribus violaceis : singulis macula ulrin- quc alba; cingulo flavo . Engr. Pap. d'Europ. T. III. PI. 102. fig. 147. e. f. pag. G7. Sphinx du pissenht. Boisd. Monogor. des Zygen. p. 109. Yaria^ deuxi^me. Una vice reperta est a Doctore Azzarolio in via Borgo della Paglia urbis nostrae , eamque mihi done dedit; rarlssima est. Engramelius quoque in Hungaria una vi- ce repertam fuisse asserit . Genus IV. Tiris. Antennae setosae, aequales in utroque sexu; alae angula- tae, maculis albis semidiaphanis ; pedes pilosissimi, spi- uosique . Papilio inlerdiu volat. Larva medulla plantarum vescilur . Nomen Tyris a graeco vocabulo exprimente fenestram, ostio- lum . L TnxMS fenestrina Och. 2. B. p. 115. n. 1. IIlSTORtA LEPIDOPTEROnUM ETC. 1 1 5 alis eroso-dentalis fusco-aureis (punctis rufis), maculis dua- bus fenestratis. Hiib. Sph. Tab. 3. fig. IG. (mas) .Sph. PYralidiformis . Boisd. Mon. dcs Zyg. Ti. 1. fig. 4. Fab. E. S. III. p. 357. n. 8. Sph. Fcncstrina. Scopol. Ent. Cam. p. 217. n. 538. Thai. Fenestrella. Rossi Faun. Etr. T. II. p. 163. n. 1056. nov. ed 111. p. 262. n. 1057. Sph. Fe- nestrina. Cyrill. Ent. Neap. Spec. 1. Tab. 12. fig. 6? De Prunner Lcpld. Pedem. p. 95. r>. 188. Non rara apud nos mense Julio in viridariis et pralis. floras pracdiligit, et hue ilhic saliai modo peculiari. Foe mina grandior, splendidior mare, anmilis abdominalibus vix manifesiis, subinde nuUis. Larva sordide alba, laevis, lineis duabus lateralibus par- vorum punctorum nigro-fuscorum ; capile, pedibus anti- cis, et parte superiore annuli primi nigro-fuscis. \ivit ia medulla Sambiici nigrae, Ehuli , et u-irctii Lappae. Aurelia brcvis, ad latera vix spinosa Sesiaruia insiar. Species haec propria est Europae, Americaeque septentrio- nalis . Genui V. Sesia. Oculi approxiniati; antennae fusiformes, in maribus serraiae; lingua longa , tenuis in omnibus fere speciebus; abdo- men horizontale, in extremiiate barbatum , annuliSj aut zonis transversis coloratis; pedes longi , pilosi, spinosique; alae longae , paruni latae , tectae pulvere fugacissimo , qua de causa pellucidae remanent . Papiliones circumvolitant maximo sole . Larva capite magno; pedibus sex; pilis lenuibus, luteis aut albis tccta; maculis argenteis uniformibus inscripta; in ligno, mcduliaque plantarum vivit . FoUiculus sub terra , aut rasura ligni reconditus. Aurelia laevis, annulis posticis tantummodo aculeatis. Nomen Sesiae a graeco Ses (Tinea, termes) a moribus erucarum; sed polius Setia a genitivo Setos dicenda. Species hujus generis similitudineni aliquam habent cum 1 1 G JosEPUi Bertolonii variis genenbus hyincnoplerorum, qua de causa nomiiia specifica a gcnoriljus illis originein habuere . 1. Sesi\ opiforinis Och. 2. B. p. 121. n. 1. alls hyaliuis, vouis marginil)usque fuscis , abdomine fla- vo , segmenloram margiuibus nigris; capile flavo. Iliib. Sph. Tab. 8: fig. 51.(foem) Sph. Crabroniforrnis . Papil. a' Europ. T. III. PI. 91. fig. 121. a-b. pag. 32. Le Grabroniforme. Linn. S. N. 1. 2. p. 80-1. n. 29. Sph. Apiformis. Fab. E. S. III. 1. .382. n. 13. Scs. Apiforniis. Rossi Faun. Etr. T. 11. p. 164. n. 1060. nov. ed. 111. p. 264. n. 1 060. De Piunn. Lepid. Ped. p. 93. n. 1 8 j. Sph. apiforniis , In horlo Boianico nostro papilio non rarus erumpcbai men- se Junio a Populo vir^iniana , cujus in trunco eruca degebal. Primo sole hie illic in foliis arbuscularum cir- cumslanlium raorabalur, quo tempore facilis venatio. Eruca et metamorphosis ab entomologis non descriptae fue- runt . Eruca longa ceniimetrum 1. et ^, lata millimetres 7, capite nigro rufo , annulo primo in parte superiore ferente dis- cum ferrugineum niteutcm , reliquis omnibus albis, gra- dalim decrescenlibus partem poslicam versus, pedibus sex minimis. Corrodebat lignum statim sub terra positum trunci ingeniis Populi Virginianae, qua de causa arbor de- pciibat propter cuniculos , et vias in ipso efTormatas. In parte cxieriore horura cuniculorum in aureliam transfor- mabatur. Aurelia grandior eruca, ferrugineo-fuscaj annulis praecipue posiicis in parte superiore linea transversa aculcorum l)re- vium. Cum evolulio papilionis appropinquat, eruca mo- do erucaruni Cossi ligniperdae , et aesculi a cuniculis parte sua anteriore egrediebatur adjuta lineis aculeatis an- nulorum; post evolutionem in ostio cuniculorum exn- vias rellnquebat . 2. Sesia Jsilijormis Och. 2. B. p. 128. n. 3. alis aniicis fuscis, posticis hyalinis; abdomine barbato ni- gro, ringulis tribus ilavis, antennis nigris. Hiib. Spii. Y 7. fig. 44. (foem). Pap. d' Europ. T. III. PI. HiSTORIA LeMDOPTERORUM ETC 117 90. fig. 119. a-b. pag. 30. L' Asillforme. Fabr. E. S. 111. I.p. 383. n. 16. S. Asiliforniis. llossi Faun. Etr. T. II. p. 1G5. n. 1062. nov. ed. HI. p. 265. n. 1062. A estate. Rara apud nos. Eiigranielii obseivationil)us cruca vescilur medulla Eihis ru- bri, c[ua dc causa lamulus erosus perit. 3. Sesi\ Rhingiaeformis Ocli. 2. B. p. 130. n. 4. alls anticis gtiseo-fuscis; abdomine barbalo nigro, clngu- lis luteis; antennis ferrugineis, in medio coeruleo-irroratis. Hiil). Spl). Tab. 7. fig. 41. (foem) Spli. Rhingiaeformis . Laspeyres Scs. europ. p. 11. n. IV. Ses. Crabronifor- mis. Rossi Faun. Etr. Manliss. T. II. p. 141. ei nov. ed. 111. Tom. II. p. 26.'} in nota ad Ses. Asiliformem. Frcqueniior praecedenle, qua cum prime intuitu confunditur. Aestate non rara in horto botanico nostro supra Acres. 4. Sesi.v Chrysidiformis Ocl). 2. B. p. 143. n. 10 alis anticis subhyalinis croccis^ margine supofiore, macu- laque adjecta nigris; abdomine barbato nigro, cingulis duo- bus luteis. Hiib. Spli. Tab. 8. fig. 53. ( mas ) Sph. Chrysidiformis . Engr. pap. d' Europ. T. III. PI. 90. fig. 1 18. a. b. p. 28. Le Chrysidifornie. Esper Schm. II. Tab. xxx. Cont. V. f. 2. p. 210. Sph. Chrysidiformis. Fabr. E. S. III. 1. p. 383. n. 1 7. Ses. Crabrouiformis. Cyrill. Ent.Neap. Special. 1. Tab. IV. fig. 3. Sph. Haemoroidalis. Rossi Faun. Etr. Mant. T. II. p. 141. Aestate non frecpicns in viridariis nostris . 5. Sesia Prosopiformis Och. 2. B. p. 146. N. 11. alis anticis miniaccis, margine anterior! maculaque me- dia nigris 5 thorace, abdomineque nigro-virescentibus, ira- maculatis, barba tcrminali in medio miniacea . Hub. Sph. Tab. 19. fij;. 93. (mas) Sph. Chalciformis. E- si^er Schm. 11. ih. Tab. 47. Cont. 22. f 1. 2. Fortf s. 44. Sph. Chalcidiformis. Sesiis nostris communior; frequens supra flores viridarlorum. 6. Sesi.v Ic/incumoniJ'orinis Och. 2. B. p. 148. n. 12. alis hyalinis, anticarum marginibus, fasciaque extus cro- cca fuscisj abdomine barbalo, nigro, segmentis margine flavis . 118 JoSEPHI BertOLONII Laspcyres Sos. europ. p. 16. n. IX. Tab. adj. fig. 3. (mas) fig. 4. (foeni) Ses. Ichneunioniformis. Iliib. Spli. Tab. G. fig. 39. (mas). 40. (foem) Spli. Vespiformis. Fab. E. S. IH. 1 . p. 385. n. 22. Ses. Ichneumoniformis. Rossi Faun. Etr. Mantiss. Tom. II. p. 16. n. 364. Ses. Ichneumoni- formis. Scopoli Ent Carniol. p. 188. n- All. Sph. Sco- pigera . Rarissima in virldariis nostris , una tantum vice a me re- perla est. in horlo Bolanico . 7. Sesia. Cynipiforinis Och. 2. B. p. 151. n. 13. alis hyalinis, marginibus, venisque fuscis, anticarum ma- cula lunari crocea; abdomine Ixirbato nigro, cInguHs iri- bus flavis. Iliib. Sph. Tab. 19. fig. 95. (mas) Sph. Cynipiformis. Engiv Pap. d' Europ. T. 3. PI. 92. fig. 125. a - b. (mas), c. d. (foem) pag. 37. L' Oestriforme. Fabr. E. S. III. 1 .p. 385. n. 23. Rossi Faun. Etr. T. 2. p. 165. n. 1065. nov. ed. Illig. p. 266. n. 1 065. Linn. Faun. Suec. ed. 2. p. 289. n. 1095. Sph. Vespiformis. De Prunn. Lepid. Ped. p. 94. n. 186. Sp. Vespiformis (?). Non rara in montibus nostris. 8. Sesia Melliniformis Och. 2. B. p. 154. n. 14. alis hyalinis , anticis apice inauratis , marginibus , fa- sciaque nigris; abdomine barbato, nigro, ciugulis flavis; barba flava . Laspcyres Ses. europ. fig. 5. 6. p. 19. n. XI. Ses. Melli- niformis . Species proxima praecedenti, rara in agro nostro . 9. Sesia Mutillaeforinis Och. 2. B. p. 162. n. 18. alis hyalinis , anticarum marginibus fasciaque nigris; ab- domine barbato nigro, cingulo fulvo; palpis nigris, in mare subtus albis. Laspeyres Ses. europ. fig. 15. 16. (mas), fig. 1^7. (foem) p. 26. n. XVIII. Ses. Mutillaeformis. Hiib. Sphin. Tab. 7. fig. 45. (foem). Tab. 19. fig. 91. (mas) Sph. Cu- liciformis . Una vice tantum reperta a me in horto Botanico . 10. Sesia Nomedaeforinis Och. 2. B. p. 167. n. 21. I IIiSTORU Lepidoptehorum etc. 1 1 9 alis hyalinis, amicis apice aureo fulvis, raargiuibus fascia que nigris; al)Jomine barbato nigro ^ cingnlis liibus flavis. Hub. Spliln. Tab. 8. fig. 50. (foeui) Sph. Syrpliilbnnis Engr. Pap. d' Euiop. T. III. PI. 94. fig. 129. a-d. p 41. Le gran Tipulifornie. Laspeyrcs Ses. Europ. p. 27 11. 18. Ses. Nomedaeforrais. Non rara in coUe di Barbiano mense Junio . Larvae, ei metamorphoses harum Sesiarum omnino ignolae. Genus VI. Macroglossa. Sphinges caudibarbes. Larvae eloagatae. Antennae angulatae, clavatae, apice acuto; lingua longa; ab- domen latum lateribus, apiceque pilis longis, fasciculatis ornatum. Alae prae corpore parvae. Papilio interdiu volat. Eruca capite globoso , corpore longo cylindrico , annulo pe- nullimo in parte supcriore corniculo , maculaque splea- dcnte argcntea praedito. Metamorphosis supra terram intra folia filis colHgata contingit. 1. Macroglossa fucij'onnis Och. 2. B. p. 185. n. 1- abdomine barbato, fulvo , fascia nigra; alis fenestratis, margine fusco. Hiib. Sph. Tab. 9. fig. 56. foem. Sesia Bombyliformis Engr. Pap. d' Eur. T. III. PI. 89. fig. 117. e-f. pag 24. Le gran Sph. Gaz6. Linn. Faun. Suec. ed. 2. p •^, 289. n. 1092. Fabr. E. S. IIL 1. p. 382. n. 12. Ses Bombyliformis. Scopol. Ent. Carniol. p. 188. n. 475 Sph. Fuciformis. De Prunner Lep. Pedera. p. 92. n. 184 Sph. Bombiliformis. Rara apud nos. Inveni in monte Paderno mense Junio. Eruca supra laete virens signata punctis albis, ad latera vit- ta logiiudinali alba, sublus libcina, stigmatibus rubris; corniculo postice recurvato , flavo-rubente. Vivit in Loni- cera Xylosteo, in Galio j in Lychnide dioica , €t in Sca- biosa arvensi. 420 Joseph! Bertolonii Aurella fiiscescens annulis posticis duobus cingulo sanguineo. Macroglossa. Boinhyrif'orinis Och. 2. B. p. 189. n. 2. alis fenestratisj abdominc barbalo viridi-flavo, fascia mar- gineque alariiin lale alro-purpurascendbus . Hiib. Sph. Tab. 9. fig. 55. (mas) Sph. Fuciforrais. Engr. Pap. d'Europ. T. III. PI. 89. fig. -117. c. d. pag. 24. Le grand. Sph. Gaz(5, et pi. 90. fig. 117. g. h. i. var. Fabr. E. S. III. I.p. 381. n. 11. Ses. Fucifonnis. Ma- nip, las. Taurin. p. 193. Sph. Variegaia. Rossi Fauu. Elr. T. II. p. 1G4. u. 1059. Ses. Fuciforrais. De Prunner Lep. Ped. p. 92. n. 183. Juxta Engiameliiim larvae praecedealibus simillimae, a qui- bus Espenis species duas a me superius descriptas indi- slincle obtiiiuisse asserit, qua de causa non duae species, sed varietates tantum videntur . Nos cum auctoribus re- centioribus pro distinctis speciebus habemus propter con- stantes charatcteres insecti perfecli . Aestate , sed rara apud nos. Larva vivit in Galiis vero , et Aparine, , in Loniceris Xyio- steo , et C apri folio . . Macroglossa SteUatarwn Och. 2. B. p. 193. n. 4. alis anlicis fusco-cinereis , fasciis duabus nigris ; posticis ferrugineis; abdomine barbato , lateribus albo nigroque variis . Hiib. Sph. Tab. 9- fig. 57. (foem)Sph. Stellataruni. Engr. Pap. d'Europ. T. III. Pi. 89. fig. 11G. d-e. pag. 21. Sph. Du Caiilelait. Linn. Faun. Suec. ed. 2. p. 288. n. 1091. et S. N. 1. 2. p. 803. n. 27. Fab. Ent. S. IIL 1. p. 380. n. 5. Sph. stellatarum. Scopol. Ent. Carn. p. 187. n. 474. Sph. Stellatarum. Rossi Faun. Etrus. T.ll. p. 1G4. n. 1058. nov. ed. Illig. p. 2G3. n. 1058. De Prunner Lepid. ped. p. 91. n. 182. Italice Porcelletta^ Ubique frecpientissima in agro nostro , non raro domos in- greditur per fenestras, et hie illic obstrepit. Hybernat, et sero autumno pluries a me reperta est laiens intra chartam. Larva pallide virens, albo-punclata , ad latera lineis longi- ludinalibus duabus superiore alba^ iuferiore luteaj superior HiSTORiA Lepidopterohum ElC. 12'! in corniculo desinit, qui basi vukli-cyaneus, apice au- rantiacus . Pedes anteriores lutci, posicriorcs virides, ex- cepla extremitate lulea. Simililudinem aliquam cum prae- cedenle liabet; cvolviiur iribus hebdomadis. Vivit men- se Julio in Gatiis , et praecipue ia G. Mollugine , nee non in Rubia tmctorum. Cuin inimiiiel metamorphosis ejus, fit fusca ; foUicuIum ter- reum sub terra, aut sub foliis, et fcustub's b'gneis su- pra ternun aedificat. Aurelia pallide fusca, et pellucida est, ita ut partes in- ternae papilionis distincte deteganlur . Forma aureliae peculiaris, quia latera capitis sunt rotundata, abdomen amplum , extuberans . Genus VII. Deilephila. Sphinges caudalae. Larvae ophtalmicae. Antennae aequaliter crassae , in parte inferiore squamo- sae, inquc apice uncinatae. Oculi magni ^ lingua non longissima; abdomen acutum . Alae longae, marginibus superiore , et externo convexis . Papiliones in ciepuscuh's vespertinis, et matutinis vohtant . Erucae caput globosum sub primum annulum inflatum retra- herepossunt. Annulus secundus macula, aut maculis duabus ocellaribus inscriptus ; reliqui annuli maculati , extremus corniculo extuberante instructus . Metamorphosis intra folia filamentis coniplexa in terra con- tiii^il. . Deilephila Nerii Och. 2. B. p. 201. alis viridibus, fuscis, variis, pallidioribus, saturatioribus, fla- vescenlibusque . Hiib. Sph. Tab. II. fig. G3. (foem) Sph. Nerii. Pap. d'Eur. T. 111. PI. 104. fig. 153 a- f. pag. 77. Sph. du Ncrion. Linn. S. N. 1. 2. 798. n. 5. Fab. E. S. 111. 1. p. 360. n. 13. Rossi Faim. Etr. T. II. p. 162. n. 1052. Nov. T. VIII. 16. 1 22 JoSEPni Bertolonii cd. Tllig. p. 256. n. 1032. De Prunu. LcpiJ. Pcdem. p. 90. n. 180. Raiissiina apud nos. Doclor Bellini repcrii erucas in Nerio Oleandro in viridario Jurisconsuhi Gaudentil f. r. silo iti via Galliera ; has coluii , et papilioues perfeclissimos oblinuit, quibus me comiler donavit. Pulchrior aliis Sphingibus. ^ ide Rossi Faun. Eir. 1. c. Larva grandis, viridis, albo-punctata, annulis anieiioribns tribus supra luteis, annulo secundo in latevibus ocello ni- gro, albo-cocruleoque pupillaio; insuper eadem larva ad lalera vitlis longitudinalibus duabus superiore albn^, in- feriore coerulea, desineniibus sub corniculo auraniiaco cau- dalij pedibus aniicis coeruleis, posticis, stigmatibusque lu- teo-l'ei rugiucis . Inierdum reperilur coloribus saiuiaiiori- ribus fucala , praesertini cum metamorphosi proxiraa est; haec cvenil inlra folia brevi filo conlexta. Voracissinia est , vescilur tanlum foliis JVerii Oleandri. Aurelia longa , initio cilrina , paulo post luteo-obscura , et quasi feriugineaj macuHs nigris lateralibus . Papilio cllo post metamorphosini evolvilur ex aurelia, quae ut pluri- mum apparet mense septerabri; inierdum hybernat, et mense Junio tantum papilio evolvitur. . DciLErniLA Elpeiior. Och. 2. B. p. 209. n. 3. alis aniicis viridi purpureoque variis , posticis riibris , ba- si atris. Hiib. Sph. Tab, 10. fig. 61.(foem) Sph. Elpenor. Engr. Pap. d'Europ. T. III. PI. 112. fig. 160. a-g. pag. 99. Le Sph. de la Vigne. Linn. S. N. 1. 2. p. 801. n. 17. Faun. Suec. ed. 2. p. 288. n. 1089. Fabr. E. S. III.1. p. 372. n. 51 . Scopol. Ent. Car. p. 186. n. 472. Sph. Elpenor. Rossi Faun. Etr. T. 2. p. 162. n. 1054. Nov. ed. Illig. p. 261. n. 1054. De Prunn. Lepid. Ped. p. 89. u. "^1 78. Sph. Elpenor. Frequentissima mensibus Junio, Julio in horto Botanico, in ambulacro dicto la Montaf^nola , eX zXWyi. Volitat hac il- iac circa flores praccipue Mimosae JitUhrissin. Eruca viridi-lutescens, capile vlridi-fusco, liueis qualuor ca- pitis, linea dorsali inlerrupta, corniculo caudali, lineis, IIlSTOBIA. LEriDOPTEROTVUM ETC. 1 23 vel slrlis lateraliljus nigris. Ocelli secundi et lerlil annnli nigri, luteo-all)0([uc pupilluti; pedes antic! lulcij postici viridcs, apicc, ailjculc([ue nigris. Reperiiiir quocpie colo- re intense fusco . Vescilur folils f^itis Vinifcrae, Epilo- hii /lirsuti J Lythri Snlicariae , Ccilii vcri , et Salicis alhnc. A nic reperta est gregaria in ripis canalls dicli il Naviglio prope il Datti/erro supra Salices, quaruni fo- liis educavi^et omnes metamorphoses obtinui, postvcma excepla , forsan aut ab ariditatc terrae , qua crucae ca- ptivae sesc obduxerant, ai)l ab inopia foliorumj aliariim- que reruni, quae ad texendum foUiculnm sunt necessariae. Aurelia mense Oclobri efformatur; grandis est^ luteo-bru- neoque varja ; pars ejus poslica protrahitur caudicula re- curvaia. Hybernatj el mense Junio subseqiientis anni pa- pilio evolvitur . 3. Deilephila. Porcellus Och. 2. B. p. 21'f.n. 4. alis anticis flavescenli-purpureoque variis, posticis basi fu- scis , fascia flavescente, margineque purpurco . Hiib. Sph. Tab. 10. fig. GO. (foem) Sph. Porcellus. Papil. d'Enrop. T. III. PI. il3. lig. 161. a-i. pag. 102. Le petit Sph. de la Vigne. Linn. S. N. 1. 2. p. 801. n. 18. Fabr. E. S. III. 1. p. 373. n. 52. Rossi Faun. Etr. Mant. T. II. p. 15. n. 3G1 . De Prunn. Lepid. Pedem. p. 90. n. 179. Praecedenti siniillima, sed rarior, et minor, circa eosdem flores cum ilia sub vesperam observavi in horlis Bono- niensibus . Larva praecedenti similis, sed minor, caudicnla postrema de- ficiente. Individua coloris obscurioris frequentiora . Vesci- lur eisdem plantis^ ac Deil. Elpenor. Aurelia fusca , postrema parte in mucronem vix recurvura protracta . 4. Deilephil\ Lineata Och. 2. B. p. 214. n. 1. alis anticis virescentibus , fascia striisque albidis; posticis nigris, fascia rubra . Iliib. Sph. Tab. 12. fig. 65. et Tab. 23. fig. 112. (foem) Sph. Livornica. Engr. Pap. d' Europ. T. III. PI. 110. fig. 158. a.b.c, et PI. III. fig. 158. d.e, pag. 96. Le 1 24 JOSEPIII Bertolonii Livornicn. Fab. E. S. III. 1. p. 3G8. n. 39. Sph. li- neaia. Rossi Faun. Etr. Mantis. T. II. p. 14. n. 359. Dc Prunn. Lcpid. PcJ. p. 89. n. 1 77. Sph. Kocchlini. Non rara apiul nos ii\ vliidarlis mciise Junio, Julio. Pluries inveni in horto Bolanico circa floics Saponariae ojjlci- nalis , et Miiivosae Julibrissin. Eruca supciuc fusca, inferno albida, capite, linea dorsali in apice corniculi hispidi desinente , niaculis lateralibus loiundis biserialis roseis . Una tantuni vice colui, et ob- servavi omnes metamorphoses ejus. Vescitur Plte vinife- ra, Galio luteo, ct vcro. Intra ties hebdomadas evolvitur. Aurclia antice fusca ;, postice colore fusco roseoque varia. 5. Deilepila Euphorbiae Och. 2. B. p. 223. n. 4. alis anticis virescentibus , vitta lata, livida, maculaque disci viresceatej poslicis nigris, fascia margineque exte- riori rubris ; antennis niveis . Hiib. Sph. Tab. 12. fig. 6G. ( foem ) Sph. Euphorbiae, En- gr. Pap. d'Europ. T. III. PL 107. fig. 1 55. a- f. et PI. 108. fig. 155. g. h. i. k. 1. m. Var. p. 86.-90. Sph. Tithymal. Linn. Faun. Succ. ed. 2. p. 287. n. 108G. et Syst. Nat. 1. 2. p. 802. n. 19. Fabr. E. S. III. 1. p. 367. n. 37. Sph. Euphorbiae. Scopol. Ent. Carn. p. 186. n. 471. Rossi Faun. Etr. T. II. p. 161. n. 1051, Nov. ed. lUig. p. 256. n. 1051. De Prunn. Lepi. Ped. p. 85. n. 172. INlense Julio rara volitat circa flores Saponariae officinalis. Aeslate praeierlapsa inveni erucam in coUibus Sancti Ma- mantis prope pontem cleUa Pletra supra Eitphorhlani Cjparissiam _, eani capiivam educavi aliis L'up/ior- blls in horto Botanico cullis . Deinde in insula Pabna- rla Partus Lunae observavi hasce erucas frequentissi- nias supra Euphorblarn dendroldem., cujus foliis vesce- banlur . Eruca nigra^ splendens, luteo-punctata. Latera capitis^ linea dorsalis, corniculum caudale hispidum, linea lateralis lon- gitudinalis , pedes anteriores, pars posterior pedum po- steriorum, extremilas analis colore cinnabarrino inficiun- tur . Ad latera siuguli annuli sunt maculae duae rotundae, IIlSTORIA LEPIDOPfERORUM ETC. 125 colore luleo , et cinnabanino pictae. Cam metamorphosis inest, cruca sub Icrram iransfcrtuPj ubi folliculuni ex- truii parva profundilaie . Amelia pallide fusca , pectore lutescente . Altera paucos post dies evolvitur, altera anno proximo tanlum a mense Majo ad Julium. Ex illis a me aestate praeterlapsa edii- catis una tanlum suppeditavit papilionem, caeierae adhuc servantur sub terra intra vasa campanis vjireis lecta . Genus VIII. Sphinx. Sphinges interupto-fasciatae. Larvae maculaiae . Antennae longitudine aequales ^ altero latere lamellosaej apice mucrone brevi instructae. Lingua tenuis, longissi- ma . Alae anteriores longae, forma lanceolae chirurgorum. Abdomen in postrema parte acutum, ad latera zonis trans- versis coloratis notatum. Papiliones volitant sub crepu- sculo . Larvae capite globoso parvo. Cutis laevis. Corniculum acu- tum supra penuliimum annulum corporis . Aureliae ut plurimum proboscide externa circinata. Metamorphosis intra folia supra terram fit. 1. Sphinx Convolvuli Och. 2. B. p. 236. n. 2. alis cinereis , anticis fusco, nigroque ncbulosis, posticis nigro-fasciatis; abdomine cingulis atris , rubrisque albo- marginatis . Hub. Sph. Tab. iA. fig. 70. (mas) Sph. Convolvuli. En- gr. Pap. d'Europ. T. III. PI. 86. fig. -114. a-e. PI. 87. fig. 114. f-k. pag. 13. Sph. du liseron. Linn. S. N. 1. 2. p. 789. n. 6.^Sph. Convolvuli. Fabr. E. S. III. 1. p. 374. n. 54. Sph. convolvuli. Scop. Ent. Cain. p. "l^- 184. n. 468. Rossi Faun. Eir. T. II. p. 162. n. 1055. Nov. ed. Illig. p. 251. n. 1055. Sph. Convolvuli. De Prunn. Lepid. Ped. p. 82. n. 168. Sph. Convolvuli. ^Frequeniior omnium apud nos vesperascente die, hac iliac 1 26 JosEPiu Bertolonii volitai in vliklariis circa flores fragrantissimos , ct circa alvcaria, in quae ialroducit liagiiain siiam longissimani ad sugenduin mel . Haec inter papiliones (^farfalloni ) alvearibus infensos ab agrlcolis recensetur. Larva est graiidis, viridis, aut fiiligiaosa , aut nigro-fusco-al- boque varia; cum viridis , signata est maculis subquadra- tis , et stomatibus nigris, aut rubiisj cum fusca, maculis albis; cum nigro-alboque varia, stomatibus fuscis, at- que uigris . Vivit in Convolvulo arvensi. Frequentissima mensibus Augusto, Scptembri, et Octobri ia horto Be- ta ni CO . Pluries colui . Aurelia rufo-fusca est, proboscidem externam convohitam ostendit; subindc punctis lateralibus nigris, striisque obli- quis, albis iascripta. Genus IX. Acherontia. Sphinges fasciatae. Larvae macrocephalae. Antennae crassae, subtriangulares , in apice hamatae . Ocu- li raagnij lingua brevis, crassa . Alae extensae raargi- ne rotundato . Abdomen zonis transversis coloratum. Pa- pilio volitat in crepusculo - Larvae capite compresso, truncato, ovali. Cutis laevis, ma- culaia. Corniculum tuberculatum, deflexum, apice obtu- so reflexo supra penultimum annulum. Zonae coloratae, transversae in abdomine . Metamorphosis fit sub terra . "I . Acherontia Atropos Och. 2. B. p. 231. alis anticis fuscis , nigro , luteoque variis , punclo centra- li albido j posticis luteis, fasciis duabus nigris ; abdomine luteo , cingulis nigris . Hiib. Sph. Tab. 13. fig. 68. (foera) Sph. Atropos. Engr. Papil. d^Europ. T. m. PI. 105. fig. 154. a-f. PI.106. fig. "154. g-k. pag. 80. Sph. a tele de mort. Linn. S. N. 1. 2. p. 799. n. 9. Sph. Atropos. Fabr. E- S. III. HisTOWA Lepidopterorum EIC. 127 1. p. 3G4. n. 27. S[)h. Atropos. Scopoli Ent. Carn. p. 184. n. 4G9. Rossi Faun. Etr. T. II. p. 161. n. 1050. Nov. ed. rilig. p. 255. n. 1050. Sph. Atropos. De Prunn. Lepid. Pod. p. 84. n. 171. Sph. Airopos. Non rara apud nos. Ut plurimum in cortinis feuestrarum subsedit, cum domos ingreditur. Vcscitur nielle alveaiium circa quae frequcnlius volat mensibus Julio, Augusto. Uni- cus ex papilionibus Europaeis, qui vocem sonoraui cri cri emittit, de qua Carolus Passerinius scripsit. Haec vox, ct imago capitis liominis morlui inscripta dorso ejus olim lugubrcm superstionem in plebe Anglica excitabant . Larva apud nos reperitur in Jasmino grandi/loro , et offi- cinali , ncc non in Solano tuheroso y vivit quoque in Lycio ofro, in Evonjmo europaeo , in Datura Stra- monio , aliisque plantis. Grandis est, luteaj aut cinerea , punctata; si lutea, zonis obliquis lateralibus Aiscis^ coe- ruleoque vaiiis; si cinerea, linea dorsali nigra j macula alba intcrrupta ad latera primorum annulorum anterio- rum. Post meridiem exit e terra, in qua rursus abscon- ditur post paucas horas. Cum inest metamorphosis^ sub terram i etrahilur , et foUiculum ex terra cum pauca sub- .stantia serica aedificat- Aurelia initio colore sauguineo vivido tota fucaia est. Genus X. Smeriuthus. Sphinges angulatae. Larvae acrocephalae. Caput par\-um, reconditum. Lingua brevis^ tenuis, in duas spiras divisa. Antennae prismaticae, altera parte serratae, apice acuto. Alae laiae^ dentato-lobatae. Abdomen uni- coloratum. Papiliones noctu vohtantes. Larvae ut plurimum in parte antica graciliores; caput sub- triangulare, in parte superior! aculum ; cutis exasperata^ ad latera lineis obliquis signata . Supra penultimum 1 28 JOSEPIH BeRTOLONII aunulum corporis est corniculuni aculum. Metamorphosis siil> terra fit. S.MERINTHUS TlUae Och. 2. B. p. 24G. n. 1. alis anlicis angulatis, viresceuii-nebulosis, maculis dua- bus medio saturatioribus j poslicis liueis , fascia obliterata, fusca. Hiib. Sph. Tab. 15. fig. 72. (foem) Sph. Tiliae. Engr. Pa pil. d'Europ. T. III. PI. 116. fig. 163. a-e. PI. 117 fig. 163. f.-l. (var.). PI. 118. fig. 163. m-s. (var.) pag 109. Le Spbin. du Tilieul. Linn. Syst. Nat. 1. 2. p 797. n. 3. Faun. Suec. ed. 2. p. 287. n. 1085. Fab E. S. III. 1. p. 358. n. 10. Sph. TiUae. Scopoli Ent Carn. p. 183. n. 467. Rossi Faun. Etr. T. II. p. 160 n. 1048. Nov. ed. lUig. p. 254. n. 1048. De Prunn Lepid. Ped. p. 80. n. 165. Non rara in horto Botanico mensibus Junio, Julio. Colores ejus plurimum variant. Eruca antice tenuis, postice incrassata. Tola initio viridis, postea caerulea, articulis annulorum, strigis lateralibus miniaceis. Vescitur foliis Tiliae europaeae, Uhni cainpe- stris _, Betulae alni et albae , Quercus Mohoris. Cum metamorphosis inest , sub terram absconditur , ubi trans- formatio fit. Aurelia fusca est , parte antica , articulis annulorum nigris. Hjbernat, et mense Junio Papilio evolvitur. . Smerinthus Ocellata Och. 2. B. p. 249. n. 2. ahs subangulatis , anticis rubicuudo-brunneo-fuscoque va- riegatis, posticis roseis, o cello coeruleo. Hiib. Sph. Tab. 15. fig. 73. (mas) Sph. Salicis. Engr. Pap. d'Europ. T. III. PI. 119. fig. 164. a-g. pag. 114. Sph. demi-Paon. Linn. S. N. 1. 2. p. 796. n. 1. et Faun. Suec. ed. 2. p. 286. n. 1083. Fabr. E. S. III. 1. p. 355. n. 1. Sph. ocellata. Scopol. Ent. Carn. p. 182. n. 465. Petagn. Instit. Ent. T. II. Tab. 8. fig. 1. pag. 495. n. 1. Sph. ocellata. Rossi Faun. Etrus. T. II. p. 159. n. 1046. Nov. ed. Illig. p. 253. n. 1046. De Prunn. Lep. Pedem. p. 79. n. 164. Sph. ocellata. Hisronu Lepidopterorum etc. 1 20 RarlsshnaapuJnos. Una vice tantum inveni inhortoBotanico. Eruca iniiio viridl-lutesrens, poslea viridi-cocrnlcscens; atl lalera sunt strigae obli(jaae helvolae, viridique variae, fe- renles niaculam lubram rouindani in exlremilaie superio- re et anleriorc. Pedes ct anus sunt ejusdein coloris, sto- mata quoque albo-pupillata. Vescitur Salice cilha , Popii- lo jiii^rn , italica,ei treinula, Pyro Malo ^ Pruno spi- nosa , Tilia eiiropaea. Cuui metamorphosis Inest, eiuca sese abscondit intra mu- scos, et folia J ubi transforraatur . Auielia nifjro-fuiiginosa, articulis cinereo-fuscis . .3 Smerinthcs popiih Och. 2. B. p. 232. n. 3. alis dentatis, griseis, fasciis obscurioiibus, anticis piincto medio albo , posticis basi fcrrugineis. Hiib. Sph, Tab. 15. fig. 74. (foem) Sph. populi. Engr. Pap. d'Europ. T. III. PI. 114. fig. 162. a-f. PI. 115. fig. 162. g-1. var. pag. 106. Le Sph. da peupUer. PI. 116. fig. 162. n. 0. p. Var. pag. 108. Linn. S. N. 2. p. 797. n. 2. et Faun. Suec. ed. 2, p. 286. n. 1084. Fabr. E. S. III. 1. p. 357. n. 9. Sph. PopuU. Scopol. Ent. Cain. p. 183. n. 466. Rossi Faun. Eir. T. II. p. 160. n. 1047. Nov. ed. lUig. p. 254. n. 1047. DePrunn. Lep. Ped. p. 81. n. 166. Non rara in agro noslro ; interdum inveni contra fenestras cafidarii horii Botanici mense Majo . Eruca viiidis , stomis, pedibusque rubro-cinnamomeis, viltis obliquis albis , interdiu slat immobilis in raraulo , vel in folio , vespere tanluni vescitur . IMensibus Septembri , et Octobri metamorphosini patitur vix sub terra, aut intra mnscos abscondita. Aurella lota nigra est, et supra extremitatcm posticam fert caudiculam protractam ultra extremitatem ipsam. 4. S.MERimHus Quercus Och. 2. B. p. 255. n. 4. alis angulalo-dentatis ; anticis pallide ochraceis, strigis obscurioribus j posticis ferrugineis, angulo ani albo. Hiib. Sph. Tab. 15. fig. 71. (foera) Sph. Quercus. Engr. Pap. d' Europ. T. III. PI. 120. fig. 165. a-f. pag. 11 7. PI. 122. fig. 165. g. p. 125. Var. Le Sph. du ch^ne. T. \IU. 1 7. 130 JosEi'in Bertolonii Fab. E. S. III. i. p. 356. n. 3. Sph. Quercus. De Prun, Lepid. Ped. p. 81. n. 167. Rarissima apud nos, una vice inveni in collibus Bononiae, et una vice tantum invonit Salvalor Mutius in collibus del Tojano. Eruca viiidis, viuis olillquis, pedibusque helvolis, margine capitis , slomisque lateriliis . Aurelia rubro-brunnea. Haec sunt lepidoptera crepu«cularia agii Bononiensis, quae constituunt species qnadraginta sub generibus decern di- stiibutas . Anno proximo dc noclurnis pertractabo . Hoc opus, quodcunque sit, vobis exhibeo, Collegae Praecla- rissinii, et si qua utilitas ab eo scieuliae nalurali fuiura sit, sapicntiae vestrac judicandum relinquo . Sub auspiciis vero vestris fiuiuani insectorum Bononiae ita perficere co- nabor . HiSTORU Lepidopterorum etc. 1?)I u t prosequar peitractalionem Lepklopleiorum agri nostri Iiodie sermonem habcbo dc nocturnis, siciui anno supe- riore vobis, CoUcgae Sapicnlisssimi , spopondi; f'avete a- nimo et indulgenlia vestra, quam. res ipsae postulant quam maximam . (1) LEPIDOPTERA NOCTURNA. JVoctu volants Genus I. Saturnia Och. — Bombyx Fabr. Lair.. — Heraeae Hiib. Esp. — Phal. Attacus Lin. Papillo ellnguis. Antennae utriaqiie peclinatae, in mare pro- I'undius quam in foeminis, in (juibus fere crenatae. Alae grandes, rotundatac margine extoriore arcuato , et ocel- lo pennaruni Pavonis instar ornatae . Pars postica corpo- ris praedita aunulis dislinctis . Larvae ferunt in nnoqnoque annulo corporis tubercula sex instrucla sciis rigidis, et pilis nonnullis stellae instar. FoUiculus pyriCormis, corapaclus, fere carlilagineus, liiatu parvo in parte antica , quae setis elasticis , rectis ad ex- teriora produclis arniata. Aurelia subrotunda , in parte postica attenuata , extremita- te in setam parvam desineute . 1. Satlrnia Pyri Och. III. p. 2. n. 1. alis rotundatis, griseo fuscoque nebulosis fascialisqne , ocel- lo niclitante . Hiib. Bomb. Tab. 15. fig. 56. (mas) Engr. Pap. d'Europ. (1) Ilaec Dissertatio Iccta est in conventu Academiae Scienliarum Inslituli Bouoniensis Decim. quart. Kal. Maj. ann. 1844. I 32 JOSEPIII BERTOLOmi T. IV. PI. -130. fig. -179. a-f. n. -131. fig. 176 g-i. pag. 72. Le grand Paon de Nuit. Rosel. Ins. Bel Tom. IV. Tab. 15. 1G. 17. 23. Fabr. E. S. 111. 1. p 417. n. 32. c. B. Pavonia major Linn. S. N. 2. p 810. n. 7. /?. Ph. altacus Pavonia major. Scopol. Ent Carn. p. 191. n. 483. Rossi Faun. Etr. Tom. II. n. 1073 Papilio grandior aliis omnibus europaeis , vulgo Gran Pa- I'o^ej volat vesperascenle die, et noclu apud nos in hor- tis mense Majo ad sepes; die slat in truncis, et locis recondilis, qua de causa venatio ejus facillima. Communis est in viciniis oppidi , el in bonis nostris . Volalus foe- minae lenlus, maris agilior, non vescilur, sod vivii ad generandum. Ponii ova seriata in corlice praecipue Py- ri coinjmiJiis, aliarumqiic arborum . Larva cum ab ovo exit, fusca est^ pilis et selis rufis, in- de coerulescens, et postremo fit coeruleo-viridis tuber- cidis vivide cyaneis, insiructis puncio albo centralis se- lis iribus inaequalibus, majoribus frexuosis fere capilaiis , aliisque minoribus; in hoc statu maxima omnium larva- rum Europae , invenilur aestate frequens in truncis arbo- rum horlorum , in quorum cavitalibus, foraminibus^ at- que bifurcationibus contexit folliculum suum ; vulgo apel- latur F^erme o Bigatto del Pino: vulgus proprielatem balsamiferam illitribuit, et infundit in oleum, ut qualita- tem balsaminam adipiscatur; frequenter coluij vescilur fo- liis praecipue Pyri communis , Pruni armeniacae , et domesticae , et aliarum arborum Pomonae, nee non Hu- bi fruticosi et Ericae. Cum proxima est meiamorphosij colorem airo-luteura acquirit, quo in statu folliculum te- xere incipit. Folliculus ovahsj latere, quo adhaeret corporibus, complanato, contexlus slamine sericeOj robuslo, ochraceo; in parte an- tica ien foramen setis subrigidis defensum, quod ope hu- moris peculiaris ampliatur, cum papilio exit. Aurelia fusca, coriacea, magna , crassa, stigmatibus nigrls, hybcinat intra folliculum. . Satxirma carpini Och. III. p. G. n. 3. alis rotundatis , griseo cinereoque nebulosis fasciatisque , occUo nictitanle; poslicis maris fulvis . I HisToniA Lepidopterokum etc. 133 Hiib. Bomb. Tab. 14. fig. 53. (mas) 54. (foem) et Tab. 65. fig. 276. (mas. variet) et Tab. 60. fig. 255. (' foem. variet). Engr. Pap. d'Emop. T. iV. PI. CXXXIII. fig. 178. a-h. Siippl. PI. II. CI. Ire fig. 178. i. k. 1. pag. 80. Le peiit Paon de Nuit. Rosel. Ins. Bel. Tab. IV. V. re- praesentat larvam in figiir. 1. 2. 3. 4. 5., folliculum in iig. 6. 1., aureliam in fig. 10., papilionem in evolutio- ne in fig. 11.^ evolulum in fig. 12., marem in fig. 13. 14. Fabr. E. S. III. 1. p. 417. n. 32. a. B. Pavonia minor. Linn. S. N. 2. p. 810. n. 7. Ph. Altacus Pa- vonia minor et Faun. suec. ed. 2. p. 291 . n. 1099. B. Pa- vonia. Scopol. Ent. Carn. p. 192. n. 483. Ph. Pavo- niella. Rossi Faun. Etr. T. II. n. 1072. PapiUo niulto minor ^ niinusque frequens praecedente; ut plurimum mense Aprili reperilur foemina , quae major mare, alis posticis concoloribus, dum in mare sunt ful- vae . Antennae maris maxime pectinatae . Foemina ple- rumque stat in truncis, mas circumvolat, qua de causa hie minus facile reperitur. Larva vivii gregaria apud nos in Jiubo Jriiticoso , annis mul- tis praelerlapsis cam colui. Cum parva, est fusca peni- cillis cinnamomeis, vestem pluries exuit, et demum adul- ta fit viridis . Larvae, quas colui , mihi suppeditarunt papiHones perfecios. Auclores referunt has vesci plantis multis . Foiliculus squallidus , tenuiter contextus, adhaerens ramis ar- borum ; forma ejus, ut praecedentis. Aurelia nigro-cyanea , articulis pallidis. Genus II. Harpyia Och. ■ — Cerura Schr. Latr. — Andriae Hiibn. Antennae pectinatae; denies in duas lineas disposili ; apex earum in nonnuUis speciebus laevis; lingua brevissima; alae , dum papilio quiescit, utrinque inclinatae tccti instar, splendentes, striisj punctisque nigris signatae. 1 34 JosEPHi Bertolonii Larvae Viahcnt tantum pedes quaiuordeclm ; annnlus extre- nuis corporis in producliones diias furcalas aculas desinit. FoUiculus ut plurimum durissimus, conlextus rasura lij^ni exsiccali ope pcculiaris substainiae lenacis congliuinata. 1. Haivpyu y inula Och. III. p. 20. n. 1. alis anticis albis , piinclis strigisqiie fuscis, repandis denta- tisque : corpore albo-nigro maculalo . Hiib. Bomb. Tab. 9. fig. 34. (foem) B. Vinula. Engr. Pap. d'Eiirop. T. V. PI. CCIV. fig. 271. a-i. pag. i2fi-130. La Queue fourchue . Fab. E. S. IIL I. p. 428. n. G7. B. Vinula , alis subreversis fnsco-venosis striatisque, cor- pore albo-nigro punciato. Linn. S. N. 2. p. 815. n. 29. B. Vinula, elinguis albida nlgro-punctala, alis sub- reversis fusco-venosis striatisque . Scopol. Ent. Carniol. p. 195. n. 488. Phal. Vinula. Rossi Faun. Etrus. Tom. II. u. 1077. Papilio frcquens aeslate apud nos, reperitur ut plurimum in truncis arborum, lenens alas occlusas tecti instar. Cum divelliturj arete haeret corporibus pedibus suis. Raro vo- lat, sed fortiter. Nonnulla individua sunt obscuriora, alia pallidioraj id praesertim juxta numerum, et extensionem slrianim punctorumque nigrorum. Hiibnerus exhibet Har- pyiam Minacem (Bomb. Tab. 56. n. 243), quae est va- rietas lanlummodo Harpyiae Vinulae. Habetnr etiam apud nos. Punctaj slriaeque alarum ejus sunt obscuriores, et grandiorcs; qua de causa papilio inleusius cinereus. Larva communissima quotannis apud nos mense Junio^ Ju- lio in Salicihus Bahylonica , et alba , vivit quoque in Populo trcmula, in Tilia europaea, el m Salice vitelli- na s'\cnl[ reftirmU a^uclovcs; pluries colui; cum junior, est viridi-fusca , adulla fit supra glauco-viridis , subtus viri- di-flavescens maculis rubris iribus , linea angulosa alba , siomatibus albis ad latera, capite parvo fusco, linea al- bo-rosea cincto, et retraclili sub primo annulo corporis j Cauda bifurca^ furcis nigro-annulatis. Emillit humorem acrem e rima, quae est sub capite; cum perfecta est, transferlur ad cortices arborum et ad ligna quaecunque; ibi initio legitur filis sericeis , inde corrodit lignum , et IIisTORi\ Lepidopterorum etc. i 3o ope hiinioijs pcculiaiis lenacisslnii rasuraiu ligrii supra textum sericiim firraat, qua de causa foUiculus fit durissi- mus; paulo post in aureliam transit. Aurelia castaneo-fusca , hybernat, ct mensibus Majo, Junio ut pUirinium fert papilionem; nonnuUa individua inlerdum evolvuntur post paucas hcbdomadas. Cum papilio exit^ te- rcbrat follicnlum huniore peculiari in parte antica. 2. IIarpyia Enninea Och. HI. p. 24. n. 2. alis niveis, anticis puuclis slriisque fuscis, dentaiisj thora- ce niveo nigro-maculato, abdomine nigro . Hiib. Bomb. Tab. 9. fig. 35. (focm) B. Erminea. Engr. Pap. d' Europ. T. V. PI. CCV. fig. 272. a-g. pag. 130. 131. L'Heimine. Fabr. E. S. III. 2. p. 428. n, 67. B. Vinula. (Bomb. Erminea Esp. nullo modo difiert). Papilio siniililudincm maximam cum praecedente habet, sed diflert praecipue alis candidioribns, maculis nigiis abdo- minalibus majoribus, striisque longiiudinalibus extremita- tis corporis gemlnatis, undulatisque. Barior praecedente apud nos , una vice tanlum inveni extra portam di Stra- da Maggiore. Observavi quoque larvam in horto no- strOj ncc colui. Formas et mores praeccdcntis habet, sed tota colore purpureo-sanguinco inficilur, linea late- ral! angulosa, stomalibus, punctisque dorsalibns albis, capita roseo linea alba cincto , et in parte superiore vi- resccnle, cauda bifurca , furcis hispidis. Vescitur praeci- pue foliis Populi tremulae , et nigrae , nee non Belii^ lae albae. Aiu'elia fusco-purpurea. 3. Harpyia, Furcula Och. III. p. 32. n. 5. alis griseis, anticis basi margineque postico nigro-pnn- ciatis; fascia transversa fusca , extus flexuosa. Iliibn. Bomb. Tab. 10. fig. 39. (foem) B. Furcula. Engr. Pap. d' Europ. T. V. PI. CCM. fig. 273. b. (larva), d. (mas)j e. f. (foem) pag. 132. 13 4. La petite Queue four- chue. Fabr. E. S. III. 1. p. 47 5. n. 213. Linn. S.N. 2. p. 823. n. 51. B. Furcula, elinguis, thorace va- riegato , alis griseis basi apicofjuc albis nigro-pimctalis. Simillima Harp. Bicuspidi Hiibneri, Ilarp.FuscinulaeHiibneri, 136 JoSEPHI Bertoionii Harp. Bifidae Hiibncrl. Rara apiid nos; una vice lantum repeii. Larva solitaria, nuda, dorso rubra, subtus et ad latera vi- ridis, extremitate corporis bifurcata; vescitur foliis Sali- cum J populoruin J, et ^!ni. Aurelia fusca, polleus folliculo rasura lignea conlexto. Ova sunt nigra. Genus III. Notodonta Ocir. Ptilodontes Iliibn. Antennae peclinatae, in foeminis intcrduni fillformes; lingua brevissinia; dorsum pills erectis convergenlibus, elevatuni. Alae anteriores ut plurimuin in margine interno deiite pl- loso insiructae , qui duni papilio quiescit , supra dor- sum erigitur. Larvae nudae , annulls medianis gibbosis , aut praeditis protuberantiis vel tuberculis elatis, sicuti extreniitas po- stica corporis , interduni etiam laevibus . Metamorphosis fit intra foUiculum contextum materie seri- cea et terra , aut inter foha ope filorum connexa . Aurelia in extremitate postica corporis mucrone armata. Nomen Notodonta e graeco Notus dorsus , et Ontos dens . Notodonta VJczac Och. III. p. 48. n. 2. alis anticis dorso dentatis brunneis spadiceo-undatis fascia- lisque, striga lunari ferruginea; posticis albidis, fascia li- turaque anali obsoleta . Hiib. Bomb. Tab. 6. fig. 26. (mas). Rosel Ins. Bel. I. 2. Tab. XX. in fig. 1. 2. 3. repiaesentat larvanij 4. fo- lia salicis, 5. aureliam, 6. 7. papilionem.j 8. ova. Engr. Papil. d' Europ. T. V. PL GC. fig. 266. a. b. c. PI. CCI. fig. 266. d-g. pag. 113. Le bois vein6. Fabr. E. S. III. 1. p. 442. n. 107. B. Ziczac alis deflexis dorso dentatis apicibusque macula grisea occellari antennis squamatis. Linn. S. N. 2. p. 827. n. 61. B. Ziczac. Rossi Faun. Etrus. 2. n. 1084. ITlSTOKI.V LEPIDOrTEnOnU.M ETC. 137 Papillo non rarus, reperi inlerdum in horlo nostro Bota- nico aestate; obiinui qiioque c larvis a me cultis. Noctu rapidissime volat, die quiescit, quo tempore facills venaiio. Larva formae peculiaris; inlerdum ad angulos fleclitur Zic- znc instar; pars posiica corporis incrassata; dorsum et Cauda gibheribus protuberant 5 colores pUuimum variant in diversis individuls , nunc viridi-sanguinoleuli , nunc ochraceo-albidi. Vescitur foKis Salicum. Aurelia casianco-fusca, 2. NoTODONTA. Palpina Och. 3. p. G9. n. 11. alis dorso dentatis albidis nigro-venosis siriatisque ; pal- pis porrectis pennaceis. Hiibn. Bomb. Tab. 4. fig. 16. (mas). Engr. Pap. d' Eu- rop. T. V. PI. CXCVI. fig. 259. a-h. pag. 98. Le Mu- seau. Fabr. E. S. III. 1. p. 448. n. 129. Linn. S. N. 2. p. 828. n. 64. B. Palpina, elinguis cristata, alis dc- flexis dentatis striatis nigro-veuosis , palpis porrectis pen- natis. Rossi Faun. Etr. T. 2. n. 1088. Papilio non rarus apud nos, sed ut plurimum reperitur co- loribus dilutioribus, absque disruptis. Volatus ejus non va- lidus, ut observavi in horto nostro Botanico. Indlvidua quaedam sunt intense obscura , quaedam squalidiora. Larva aequalis, solitaria, in longitudlne sua supra alba^ trans- verse nigro-lineata , subtus viridi-fusca , parte superiore capitis, lineisque lateralibus flavis, pedibus posticis rubris. Vescitur foliis Populi nigrae et italicaCj Tiliae europaeae, et Salicum. Aurelia castanea . 3. NoTODONTA Plumigera Och. III. p. 71. n. 12. alis dorso subdentalis ferrugineis (ochraceis) striga ar- cuata flavescente; antennis plumosis. Ilubn. Bomb. Tab. 4. fig. 13. (mas). Tab. 58. fig. 250. (focm). Engr. Pap. d'Europ. T. V. PL CSCV. fig. 257. a-d. pag. 91. Le porte-Plume. Fabi-. E. S. III. 1. p. 462. n. 174. Mas sirailitudinem parvam habet cum foemlna , quae pri- mo intuitu videtur esse Hepialum . Papilio rarus apud nos , reperi iudividuum raarem tantum T. vm. 18. 138 JosEPHi Bertolowi in horto Botanico niense Febniario . Color ejus ferrugi- neus inleusilate varia . Larva vescitur foliis Aceris campeslris , et platanoidis , Salicis capreac , el Belulac albae ; est solitarla^ glabra^ viridis, pallide fusceque lincata . Genus IV. Cossus Och. Latreil. Fabr. — Hepialus Schr. — Teredines Hiibn. Papillo eliuguis , alis crassis , rotundalls , rigidis : alae ante- riores marglae inierno convexo, basi excavatae, et in foe- jninis lobo protuberanic praeditae . Larvae fere laeves, pills paucis toniiibus, brevibus adsper- sae, mandibulis robuslissiinis clad corrodendiim lignum aplis; slant intra truucos arborumj el caules planlarum . Metamorphosis accidit in cuniculis arborum , in quibus vi- sit larva , quae conlexil folliculiim substantia sericea , et rasura lignea . Aurelia (vide praeparationes ) annulis poslerioribus corporis muricatis; qua de causa motus papilionis conlenli suffi- cit ad progressionem aureliae , quae exit a folliculo par- te sua antica . ^■ Cossus Lignipcrda Och. III. p. 90. n. 1. alis albo-cincreis fusco-nebulosis , slrigis transversalibus nigrisj thorace postice fascia atra; abdomine anuulis albis. Hubu. Bomb. Tab. 46. fig. 198. (foem) B. Cossus. Engr. Pap. d' Europ. T. V. PI. CLXXXIX. fig. 246. a-g. PI. CXC. fig. 246. h. i. k. pag. 63. Le Cossus. PI. VIII." Sup. CI. Ire. fig. 246. m. Roscl. Ins. Bel. 1 . 2. Tab. XVIII. fig. 1.2. 3. larva., 4. folliculus et aurelia, 5. aurelia., 6. 7. papilio, 8. ova. Fabr. E. S. III. 2. p. 3. n. 1. Cossus ligniperda. Linn. S. N. 2. p. 827. u. 63. B. Cos- sus, et Faun. Suec. ed. 2. p. 295. n. 1114. Scopol. Ent. Carniol. p. 200. n. 500. Ph. Cossus. Rossi Faun. Eirus. T. II. n. 1080. IIlSTORI.\ LEPIDOPTEnORt.M ETC. 139 Papillo frequentissinius apud nos; invenimr in trunco Sa/i- ciiin, ot Ulinorum vesperascente die^ noclu volat per saliceta maximo fragore, nam volatu5 ejus velocissimus, et validus. Foemina major mare; in collcctionil)us ut plu- rimuni oleum e corpore ejus emillit , quod colores cinereos griseosque alarum alteral ; ova ejus grandia al- bida . Larva grandis, lurida, subpilosa, supra colore rubro vivido subtus et ad latera pallidiore; capite, parte media supe- riore annuli primi, pedibusque posiicis nigris . Vescitur vo- racissima ligno viventc, et non putrescente , ut asserit Fabricius, iruncorum praecipue Salicum el Ulinorum nee non aliarum plantarum. Maximam aerumnam fert sa- liceiis nosuis et ulmis . Apud nos nulla Sa/ix ba- byionica est, quae non pereat a corrosionibus ejus. Si agricolae sedulo venarentur, nisi destruerent speciem, sal- lem imminuerent. Haec larva interdum exit e truncis , et repit per terram ; ego pluries colui in rasura lignea, et obtinui foUiculos, aurelias, et papiliones perfectissimos. Te- ste Plinio fuit in Romanorum deliciis, quo tempore Cos- sus appellabatur, unde Genus Cossus Fabr. Och. Latr. Amelia castaneo-fusca in parte anlica, castaneo-rufa in par- te postica, aunuHs echinaiis. Cum papilio exit, remanet cum parte postica intra foUiculum. 2. CossDs Jrundims Och. III. p. 98. n. 5. alls anticis obtusis albido-cinerascentibus fuscoquc irrora- tis ; posticis albidis; abdomine elongate . Hiibn. Bomb. Tab. 47. fig. 200. (mas)B. Arundinis. En- gr. Pap. d' Europ. PI. IX. Supl. CI. Ire fig. 257. Rarissimus apud nos, una vice tanlum reperi individuum ejus alis laceris, et imperfectissimum . Larva vivii in Jrundine P/irngmitide. 3. Cossns Jesculi Och. III. p. 99. n. 6. alis niveis, punclis numerosis coeruleo -nigris , in thorace senis . Hubn. Bomb. Tab. 47. fig. 202. (foem) B. Aesculi. En- gr. Pap. d'Europ. T. V. Pi. CX.G. fig. 247. a-d. pag. 69. La Coquette. Fabr. E. S. III. 2. p. 4. n. 4. Linn. 1 40 JoSEPm BERTOLONri S. N. 2. p. 833. 11. 83. Nocl. Acscull, el Faun. Suec. eti. 2. p. 305. n. 1 1 jO. Noct. Pyrina. Rossi Faun. Etr. Mant. T. 2. p. 18. n. 373. Papilio frcqiientissiinus apud nos, invenitur supra triincum arboruin , in quo evoivitur vesperascenle die; volatus ejus rarus tamen validus, velox, rectus. Individua alia gran- diora , alia multo minora. Larva frequentissinia et suni- nioperc infonsa in agro nostro arboribus, praecipne Pfrl JMali, Pyri coininunis, el Ulini cainpcstris -^ stal intra co- runi truncos, et vescitur ligno magna aerumna, et demum niorte arborum (videinNovis Comnientariis Insliluli Bono- niensis T. 6. pag. 4:19 liistoriam hujus auimalis a me exhi- biiam). Cum vivit in trunco Pyri Mali est lutea nigro- -punctata, in trunco Pjri communis, et Ulmi cainpe- stris helvola aut albescens nigro-punclata. Invenitur quo- que in trunco Hippocastani , ylliii , Fraxini, Populi etc. Frequenter colui, et observavi metamorphoses omnes; ope amputationum semper deslruxi earn in arboribus ju- nioribus a me cultis , ([uae alitor periiarae . Cum arbo- res sunt vetustiores, cura et solerlia agricolarum inulilis, nam venatio et destruclio larvae impossibilis in lanta cras- sille ligni . Aurelia caslaneo-pallida^ stat in cuniculis exlernis trunci in- tra foUiculum suuni. Cum papilio evoivitur^ aurelia par- te sua anteriore exit e foUiculo , dum parte poslica re- stat intra folliculum. Post evululionem papilionis exuviae remanent in apertura foUiculi . Gkncs V. Hepiolus Och. Fabr. Latreill. Schran. 111. Hiibn. Antennae brevissimae tenuiter crenatae. Alae oblongae lan- ceolae chirurgicae instar. Pars postica corporis pilosa, co- lores foeminarum ut plurimum intensiores. Lingua brevis- sima . Larvae nudae, paiicis speciebus exceptisj habent mandibulas validas, caput splendens, et maculas argenteas; vivunt in ligno et radicibus arborum plantarumque . HlSTOBIA LePIDOPTEROEUM ETC. 1 4 1 Meianiorphosis accidit intra folliculum oblongum factum e granulis terrcis , et materie sericea. Amelia hoiizontalis, rudinientis alarum visibillbus, spinis le- nuibus uncatis supra annulos corporis. Nometi Ilcpiolus signiflcat Papilionem, cujus alae sunt ob- longae et angustae . 1. IIepiolus Syli'iniis Och. III. p. 109. n. 4. alis lanceolatis, anticis maris rufo-lutescentibus, foeminae cinnamomeis , lineis duabus obliquis albis ; posticis ci- nereis . Hiibn. Bomb. Tab. 48. fig. 205. (mas). 206. ( foem) B. Lupulina. et Tab. 49. fig. 207. (mas) B. Hamma, et Tab. 59. fig. 252. (foem) B. Hamma. Engr. Pap. d'Eu- rop. T. V. PI. CXCII. fig. 249. a-g. pag.,78. La Syl- vine fig. 250. a-c. pag. 80. Lc Flin. Fabr. E. S. III. 2. p. 7. n. 7. Hep. Crux, alis rufo luleis: lineis duabus obliquis albis, antennis serralis . Linn. S. N. 2. p. 834. n. 87. Noct. Sylvina subelinguis, antennis brevibus ser- ratis , alis rufo-lutescentibus, fasciis tribus albidis variis, ct Faun. Suec. ed. 2. p. 306. n. 1151. N. Sylvina. Ros- si Faun. Etr. Mantiss. T. II. n. 382. Hepiol. Crux. Papilio phuimum variat in dimensione sua, el in inlensita- te atque in dispositione coloris, qua de causa auctores de- cepti species falsas struxerunt, ut videmus apud Hidiue- rum , qui repraesentavit eas in tabulis suis sub nomini- bus B. Lupulinae, et Hammae, et apud Engramelium, qui variationes multas et singulares hujus speciei exhibuit in PI. 192. Non rarus apud nos. Genus \T. Phycis Och. Fab. Latr. — Euplocamus Latr. Antennae quasi setaceae ( in mare nonnuUarum specierum plumosae); palpi longi, in medietate inferiore lati, pilosi, in superiore nudi et partem posticam versus recurvatij pe- des posteriores longi , femora pilosa et spinosa ; alae parum latae et longae, anteriores margine exlerno vix excavato , omnes in picae rotundatae . 142 JosEPiii Bertolonii Larvae slant ia fungis aul iulra lignum corruplum, sum nu- dae, pilis parvis, et paucis adspcrsac, capileque fusco . INIetainorphosis fit intra contcxUim lennem in cavo a lar- vis habitato , cujus hiatus poslea clautlilur . Aurelia oblonga articulis abdoininalibus niuricatis, nee non appendicibus pectoralibus ad progredicndum, et retroce- deudum aptis . Nomen Phycis a vocabulo gracco Larvae slant intra vaginamsacculiformem cylinclricam,qnain, diim vivuntj secuni icrnnt, qua de causa apellanlur etiam sacculi ferae. I lie I'olliculiis constat herbis, paleis, et cortice arborum . Animal exit e foUicnlo parte antlcaj et pedihiis pcctoralibns tantuni perfectis repit, et progreditiir. Ut plurimum inveniliir in truncis etiam deinnitnis. Me- tamorphosis fit intra foUiculum descriptura, qui rubuslior evadit ex frustulis ligneis, paleis, aliisque corporibus su- perficiei externae additis. Aurelia maris partim tantum exit ab extremitate postica folliculi, cum papilio evolvitur; aurelia focminae longa , et carens sulco , ncc non rccepiaculo alarum, antenna- rum que. 1. Psyche Pectinella Och. III. p. 170, n. 4. alis omnibus cinereo-hyalinis, margine brunneo. Hiibn. Tineae Tab. 1. fig. 5. (raas). Fabr. E. S. III. I. p. 482. n. 235. B. pectinella. Larva frequens; graditur per truncos arborum agri noslri contenta in folliculo cylindrico frustulis vegetabilibus ex- siccatis contexto ; vidi pluries domi papilioaem e chrysali- de nascentem mensibus Aprili et Majo. 2. Psyche ViUoseUa Och. III. p. 180. n. 13. al/s corporeque hirsuto fuscescenlibus . Hiibn. Tineae Tab. 1. fig. 2. (mas) Tin. Viciella. Papilio rarus apud nos, sed larva frequentissima supra trun- cos. Stat intra foUicidum frustulis graminum contexlum , quern sccum traliit, cum graditiu' per truncos. Colui earn, et obtinui papiliones . Aurelia castanea ; exuit vestem in ore folliculi , dum evol- vitur . 3. Psyche Graminella Och. III. p. 181. n. 14. iilis concoloribus atris, abdomlne sublus albido. Ilubu. Tineae Tab. 1. fig. 1. (mas). Fabr. E. S. IIL 1. p. 481. n. 232. B. vestita. Linn. S. N. 2. p. 823. n. 49. B. atra. Scopol. Ent. Garn. p. 268. n. 699. Phry- ganea dubia. Rossi Faun. Etr. T. II. n. 1037. B. atra. Una vice tantum inveni Papiliouem io horto Boianico no- siro. T. VIII. 19.. 1 4() JoiEPni Bertolonii Larva vivit in Corylo, giisea est, punctata ul assciit Fabri- cins. Deglt intra cylindrum e graminibus ariuis filo con- nexis intertextum, queni foliis afligit. Gencs IX. LiPAius Ocli. — Laria Schr. — Ilipogymne, et Leucome Hiibn. Antennae bipectinatae, in mare profundius; lingua decidua; ;ilae iitrincpie inclinatae tecli instar, vix squamosae, unico- lorcs, vittis punctisque nigris signatae; in nonnullis spe- ciebns pars postica corporis tegitur lana densa, qua postea obducuuiur ova. Larvae maculls coloratis, luberculisque pilosis praeditae j annuli posteriorcs corporis vesicnlas duas fungiformes fe- runtj quas exlcndere et retrahcre potest animal. Metamorphosis ut plurimum contingit inter pauca fila. Aurelia penicillis hirlis arraata. Nonien Liparis expriniit pisccm apud Plinium; forsan a vo- cabulo graeGo///^rt/'05 A/TTizpoj nilidus, splendidus , obesus. 1. Liparis Dispar Ocli. III. p. 195. n. 5. alis maris griseo-luscoque-nebulosis, foeminae albidis ni- gro-striatls . Hiibn. Bomb. Tab. 19. fig. 75. (mas), 76. (foem). Engr. Pap. d' Europ. T. IV. Pi. GXXX.VIII. fig. 186. a-g. pag. 106. Le Zigzag. PI. II. Suppl. CI. Fabr. E. S. III. i. p. 437. n. 94. Linn. S. N. 2. p. 821. n. 44. Rossi Faun. Etrus. T. II. n. 1081. Foemina minus frequens et duplo major mare, alis sordide albis, liliiris nigris. Semper stat; ponit ova coacervata in truncis arborum, quae tegit pilis pulverulentis. Mas con- tra semper velociier et indeterminate circumvolat men- se Junio, Julio , minor foemina, alis fuscis , lituris nigris; frequentissimus apparct in campis,in hortis, et etiain in oppido, aliqua vice ingreditur domos. Larva pilosa casianeo-fusca j capitc flavo^ maculis anticis IIiSTOniA Lepidopterotvum etc. 147 cocruleis, poslicis rubiis. Prurilum in manu exchat. Vescllur foliis arborum frucllfcrarain, est polyphaga, ct fre([iicntis- simc reperilur in truncis omnibus praecipue in hortis. Aureliu castaneo-fiisca , arliculis piUs rigitlis raris arniatis , punclis (jnaluor anlicis nigiis, tegitur lulliciilo tcnui; in- veulmr frcquens in cavitalibus el foraminibus recondilis truncorum ; tacta conlorquetur . Species in hoilis noslris vaUle infensa ob voracitateni lar- varnm . 2. LiPARis Salicis Och. III. p. 198, o. 6. alis albo-niiidis, anlcnnis fuscis, pedibus nigris albo-an- nulalis . Hiibn. Bomb. Tab. 18. fig. 70. (foem). Engr. Pap. d'Eu- rop. T. IV. n. CXXXV. fig. 181. a-d. pag. 91. U ap- parent. Fabr. E. S. III. 1. p. 459. n. 163. Linn. S. N. 2. p. S22. n. 46. Scopol. Ent. Cam> p. 198. n. 495. Rossi Faun. Elr. T. II. n. 1092. Papillo nlveus alis anticis marginibus vix helvolis; infrequens apad nos in bonis j iulerduin quoque volilat circa arbo- res Popiili. Larva nigra, serie dorsali longiiudinali ex maculis albis, lu- berculisque lubris biserialis dorsalibus et lateralibus, pi- lis rubris ornatis. Tubercula latcralia eniitlunt pilos hori- zontales, qui dant eisdem larvis faciem scolopcndriae [Cen- topiedi). V'escitur foliis Salicum, et praecipue Populorum; antice fusca , poslice casianca. Aurclia foUiculo tenui leclaj in parte sua inferiors pilosa. 3. LiPARis r Nigrum Och. III. p. 200. n. 7. alis niveis, anticis V nigro nolatis . Iliibn. Bomb. Tab. 18. fig. 71. (foem) B. uisoia. Engr. Pap. d^Europ. T. IV. PI. CXXXIV. fig. 180. a-g. pag. 87. Le V noir. Fabr. E. S. III. 1. p. 458. n. 159. B. V nigrum. Species infrequens apud nos. Similis praecedenli, a qua dif- fert alis corporeque niveis ^ omnibus nervis nigris j alis anticis V transverso nigro notatis. Reperi in horto bo- lanico aeslate. Larva ochracea supra el antice rubro punctata, ad latera. i 48 JosEi'in Bertolonii fert lubercula pilosissima, anierloia et posteriora pilis lon- gissiinis fulvis, mcdiana brovioribus albicaiuibus. Vesci- liir Quercu liobore, Tilia europaea, Vraxino , Fago syl- vaticn . Folliciilas tenuis , laxus. Amelia pallitle viritlis; macula thoracis nigra. LiPAuis Clirysorrhoen Ocli. III. p. 202. n. 8. alis albis ; ano barbalo ferrugineo . Hiibn. Bomb. Tab. 18. fig. 67. (mas), Tab. 58. fig. 248. (fucm). Engr. Pap. (VEurop. Tab. IV. PI. CXXXV. fig. 182. a-f. pag. 95. La phalcne blauche ;i cul brun. Fabr. E. S. III. 1. pag. 458. n. 160. Linn. S. N. 2. p. 822. n. 45. Scopol. Eut. Caru. p. 197. n. 493. Rossi Faun. Etr. T. II. n. 1091. Papilio communis in lioriis nostris, foemiaa ut plurimum stat in foliis, in quibus ponit ova coacervata et tecta lana fulva. Larva polyphaga maxime iufensa arboribus nostris , grega- ria, pilosa, nigrescens, llneis duabus dorsalibus lubris , lateribus albo-fasciaiis. Evolvilur ab ovo aulumno. Cor- rodit in parte folia , quae sunt in supremis arborum ra- mis, intra quae convoluta includitur; horum autem plura siuml counexa ope filorum et telae sericeae sistunt niduui magnum, vulgo dictum Cartoccio piii grande delle ru- ghe, in quo fert frigus hyemis valde intensum etiam ad gradum 19 sub. 0. Reau. ut asserit Reauraurius; hyemc, cum sol tangit nidum, larvae exeunt et corrodunt gem- mas. Facilis est desiruclio nidorum et animalculorum, cum frigus hiomale intensius. Aurelia castaneo-nigra, tegitur foUiculo. LiPARis Aurijlua Och. III. p. 205. n. 9. alis niveis ( anlicis subtus costa fusca ) ; ano barbato fulvo. Hubn. Bomb. Tab. 18. fig. 68. (mas). Engr. Pap. d' Eu- rop. T. IV. PI. CXXXVL fig. 183. a-f pag. 100. Pha- lene blanche k Cul jaune. Fabr. E, S. III. 1 . p. 459. n. 161. Rossi Faun. Etr. Mantis. T. II. p. 19. n. 375. Papilio frequenlissiinus aestate apud nos, ut plurimum slat iu foliis; foeinina ut praecedens in iis ponit ova te- cta laua fulva; similitudincm maximani cum eadem HlSTORIA LePIDOPTERORUM ETC. 1 49 habel, diirerl tantuin cosia alarum anticarum sublus nigra. Larva pilosa , nigra, lineis rubris dorsalibus lateralibus([iie, maculis albis seriatis iniermediis , verruca collari et cau- dal! ; vcscilur foliis Quercus jRohoris , Carpini , Sali- cutTij Ulini campestris J Crataegi Oxyacanthae , lio- sae caninae , Pruni spinosae , domcsticae , ormenia- cac etc. Aurelia rubro-fusca , in folllculo contenta. Genus X. Orgyia Och. — Laria Schr. — Dasychiae Hiibn. Antennae bipectinatae, in mare denlibus valde longioribus, in foemina vix visibiUbus. Lingua brevissima. Pedes anie- riores pilosis et , dum animal stat, insigniter extensi: alae pendent , planae , in foeminis nonnullarum specierum desuiit. Larvae pi aeditae in dorso , capite , el parte postica corporis penicillis setosis. Metamorphosis accidil in folliculo dupli- ci, piloso. Aurelia pilosa. Nomcn Orgyda a vocabulis graecis ofiyco extendo et yviov pes. 1 . Orgyia Pudihunda Och. IIL p. 209. n. 1 . alis albo-cinereis , anlicis macula media lunari strigisque tribus undaiis fuscis. Iliibn. Bomb. Tab. 21. fig. 84. (mas), 85. (foem)B. ju- ^- glandis. Engr. Pap. d'Europ. T. IV. PI. CLX. fig. 207. a-g. PI. IV. Suppl. CI. Ire. fig. 207. h. (variet. notab.) pag. 170. La patte otendue. Fabr. E. S. III. 1. p. 438. n. 97. Linn. S. N. 2. p. 824. n. 54. et Faun. Suec. ed. 2. p. 296. n. 1118. /?. Pudibunda. Scopol. Ent. Carn. p. 195. n. 489. Rossi Faun. Etr. T. II. n. 1082. Papilio rarus in monlihus nostris, individuum unum inveni. Larva polyphaga vescitur foliis QucrciiSj Fagi sjh'aticaCj 1 50 Joseph! Bertolonii Coryli yJ\>ellannCj Bctulac albae, Tiliae curopaeae , Ju- ^landis regiae , Salicis et Popiili'^ est viridi-flavescens^ capiie niaculis dorsalibiis luteis , fasciculis piloiuin dor- salibus qiiaUior, fasciculo caudall c pilis longioribus. Aurelia sordido-sangiiinea. 2. Orgyia Gonosti^ma Och. III. p. 218. n. 5. alis fiiscis, anlicis macula apicis fulva, albo-margiuata ^ maculaque anguli ani alba; foemina aptera. Hiibn. Bomb. Tab. 20. fig. 78 (mas) , Tab. 59. fig. 253. (focm). Eugr. Papil. d' Europ.' Tab. IV. PI. CLXIII. fig. 212. a-h. pag. 186. La soucieiisc. Fabr. E. S. III. p. 477. n. 217. Scopol. Eut. Car p. 198. n. 496. Ph. An- tiqua. Foemina aplera, apud nos frequeiitlor mare^ invenltur per vias propinquiores oppido et in oppido ipso nicnse Mar- tio , et venienle Aprili. Nullam similitudiaeni habet cum niare , nigenima est, pilosa, quasi lanugiue alba adspcr- sa. Colui larvam et observavi metamorphoses. Larva foeminae similis larvae masculinae, multo minorl, atra^ pilosa, capiie albo-maculato , coUo punclis seriatis qua- si lateralibus . pedibus et extremiiate poslica corporis san- guineis , fasciculis duobus pilorum prope caput, fascicu- loquc caudali longissimis, dorsalibus octo miuoribus cin- namomeis; vescitur foliis QucrcuSj Priini spinonosae^ et domesticae, Rosae caninae^ Betulae zllni, T^aciiiii Myr- iilli , Ruhi Idaci. Aurelia crassa , brevis, in mare anlice castanea, postice {Ja- va, in foemina griseo-cyanea , postice in articulis lutea . Genus XI. Ptgaer\ Och. — • Laria Schr. — ■ Melalophe Hiibn. Antennae bipectinatae ; lingua brevis; caput et dorsum sub macula lata comprehendunlur ; pars postica corporis lon- ga,. extremitate bifurcata in mare, barbata in foeminis, IIiSTORU Lepidopterohum etc. "ini erigilur, cum animal quiescil; pedes anlcriores anlice pro- iiiinenl; alae corpus amplcclunlur, anleriores in apice macula magna coloratae, liueisque undatis arcuatis Irans- versalihus signatac . Larvae pilosae ; in annulis quarto et poslrenio penicllli re- cti quasi conici attoUuntur; ut plurimum vivuni inter fo- lia simul colligata . Metamorphosis accidit inter plura folia connexa ope textus levis cl spissi^ in quo animal nidulalur. Aurcliii postice mucrone armata. Nomen Pygaera a graeco Tlvy>i anus el ayoj toUens . 1 . PvGAERA Bucephala Och. 111. p. 235. n. 6. alis cinereis, strigis duabus ferrugineis maculaque terrai- nali llava . llubn. Bomb. Tab. 45. fig. 194. (mas.), 195. ( foem ) . Engr. Pap. d'Europ. T. V. PI. CLXXXV. fig. 240. a-h. pag. 49. La luuule. Fabr. E. S. HI. 1. p. 439. n. 99. Linn. S. N. 2. p. 816. n. 31. et Faun. Suec. ed 2. p. 295. n. 1115. Scopol. Ent. Car. p. 208. n. 515. Ph. Bucephala. Rossi Faun. Etr. T. 2. n. 1083. Papilio freqnens apud iios lam in planitie cpiam in collibus. Larva est pilosa , viridi-fusca , capltc pedibusque fuscis, li- neis longiludinalilnis luteis, articulis iinnulonim aurantia- cis; vcscitur foliis Tiliae europaeae , Betiilae Alni , et alhae , Qiicrcus Eohoris, Salicis , Accris cawpeslris^ et Popnli ; bis colui , nam reperi plura individua ejus in collibus S. ftlamantis, et in Tilia europaea horti Bota- nici Bononiensis. Aurelia castaneo-fusca, evolvitur apud nos mense Julio. Genus XII. Gastropacha Oc/i. — Lasiocampa Schrank . Latreill. Antennae plus minus profundius bipectinatae; palpi plus mi- nus lougi; alae nunc dentatae nunc intactae, anlcriores ut plurimum, cum animal quiescit, utrinque inclinatae te- cti instar, posteriores subposiiae, in nonnullis speciebus di- varicatae extra producuntur . Lingua deest. i 52 JOSEPHI BeRTOLONII Larvae Viabenl partem inforioiem plaiiani, superiorem con- vexam, sunt pilosae pills nunc longlssiinis, nunc brevi- bus; color earum varial in tlivorsis speciobus. Metamorphosis accidit supra tcrram, raro in terra aut intra telani oblongam, mollem, pulverulentam in parte interna, ant intra I'ollicuUiin firinum in nounuUis speciel)us spi- raliter contortuni, aut supra terrain sine foUiculo et tela. Nomcn Gastrpaciu a vocabulo gracco ya^rep venter, et TTctx'^ crassus. i. Gastropachv populifoUa Och. III. p. 24.'). n. 3. alis rcversis rcpando-denlatis luteo-testaceis , iunulis nu- merosis fuscis . Hiibn. Bomb. Tab. 43. fig. 189. (mas), Tab. fJ9. fig. 2.'J4. (foem.) Pap. d' Europ. T. IV. PI. CLXVll. fig. 2IR. a-g. pag. 203. La feuille morte du Peuplier. Fabr. E. S. Ill 1. p. 420. n. 41. Papillo rarus apud noSj apparet aestate. Cum quiescit, primo intuitu videlur esse folium exsiccatum Populi. Larvam una vice inveni in horto Botanico nostro supra trun- cnm Sallcis bahylonicae , eain colui, et obtinui papilionem. Cinerea est; cum stat, tenaciter haeret coriicij et quasi invisibilis fit ob colorem cinereum , etsi grandis ; pili pe- dum longissimi sunt; vcscitur foliis Populi trcmulae, vi- grae , italicae , nee non Saliciitn. Folliculus squallidus, flacidus , intus pulverulenlus. Aurelia fnsca, pulvere albescente conspurcata. (Vide praepa- rationem ) . 2. Gastropacha quercifolia Ocli. III. p. 247. n. 4. alis reversis deniatis ferrugineis, strigis undatis fuscis niar- gineque posilco nigris . Hubn. Bomb. Tab. 43. fig. 187. (mas), 188. (foem). Engr. Papil. d' Europ. T. IV. PI. CLXVI. fig. 217. a-g. pag. 199. La feuille-morte. Fabr. E. S. III. 1. p. 420. u. 42. Linn. S. N. 2. p. 812. n. 18. Scopol. Ent. Cam. p^ 195. n. 485. Ph. Quercifolia. Rossi Faun. Etrus. n. 1073. Nullum individuum hujus speciei unquam inveni, sed inve- venere in canipis di Calcara Prof. Joseph Bianconi^ et HiSTORi.v. LepIdopferorlm Ere. I j3 alibi Salvator Miuiiis. Haec species freqiicns esl in \ici- cinlis Floreniiae . Larva grandis, pilosa, griseo-ferrugincoque fusca, cauda bre- vi,obtusa, crassa , niaculis rubris longiludinaliter bise- riatis in dorso; vescilur Pruno spinosa , Jiosa canina , nee non Pyro, Grarnine et Salice ut asseril Fabricius. Aiirelia foUiculata fnsca , fasciis lubris. I. Gastropacha Pruni Och. III. p. 254. n. 6. alis revcrsis dentatis fulvis, slrigis duabus fulvis punctu- que albo . Hiibn. Bomb. Tab. 42. fig. 186. (focm). Engi-. Pap. d'Eu- rop. T. IV. PJ. CLXIX. fig. 221. a - g. pag. 209. La fcLiilie-morte du Priinier. Fabric. E. S. III. 1. p. 424. n. 56. Linn. S. N. 2. p. 813. n. 22. Papilio infrcquens apud nos in hortis. Foemiiia graudior marCj inlensius cinnamomea. Apparet mense Junio et Ju- lio . Frequenter inveni larvam in horticulo nostro supra arbores Pruni doinesticae. Grisea, pilosa , niaculis pun- ctisque minimis irrorata , capite, annulis duobus primis , et extremiiale postica corporis fuscis; tenaciier adhaeret cor- tici, et raniis; ad lalera capitis habet penicilluni pilo- runi longiorem . Vescilur foliis Pruni domes licae , ar- ineniacae , sjAnosae, Tiliae europaeae , Belulae alhae , Ulini , et Quercus Rohoris. Folliculus papyraceuSj helvolus, pulverulentus ; reperitur ut- plurimum in raniis foliosis Pruni domesticae , inclusiis intra folia, quibus haeret. (vide praeparationem ) . Aurelia antice nigra, postice castaneo -fusca. Gastropacha Trijolii Och. Ill p. 262. n. 9. alis reversis ferrugineis, anticis puncto albo lineaque repan- da livida ; posticis immaculatis . llubn. Bomb. Tab. 39. fig. 171. (mas). Engr. Pap. d'Eu- rop. T. V. PI. CLXXVI. fig. 226. a. b. e. pag. 13. Le petit niinime a bande. Fabr. E. S. III. 1. p. 423. n. 52. Rosel. Ins. Bel. 1. 2. Tab. XXXV. a. fig. 1. re- pracsentat larvam, 2. foUiculum, 3. aureliam, 4. indi- viduuiii foem. 5. indlviduum masculinum. Rossi Faun. Etr. Mantiss, T. II. p. 17. n. 368. T. vin. 20. 1 34 JosErni Bertolonii Papilio latus in pratis nosiris; invcni in collibus di Gaibo- la iiiense Anguslo. Focmina grandior mare^ ct colore (liliiliore. Ego pulo Gastropachain Medicaginis Och. non tlifeire a Gastropacha Trifolii, ct unam eandeiiKpic spe- cicin esse. Larva pilosa, dorso dilute ferruginea, maculis albis dorsa- libus , lateralibusqne , subtus ferruginea ; vcscitur Trifo- lio prntc.nsi , Medicagine falcata , Plantagiiie . FoUiculus ferrugineo-castaneus. Aurclia anlice rubro-fusca , postice grisea . 5. GAsvrxOPACHA Quercus Och. III. p. 266. n. 1 "I . alis reversis maris brunneis, foeminae luleis; fascia flava puuctoque albo . Hiibn. Bomb. Tab. 39. fig. 172. (mas) Tab. 52. fig. 225. (foem). Eng. Papil. d'Europ. T. V. PI. CLXXIV. fig. 225. a-f. PI. CLXXV. fig. 225. I-o. PI. CLXXVI. fig. 226. h. pag. 8. Le minime a bande. Fabr. E. S. 111. 1. p. 423. n. 53. Linn. S. N. 2. p. 814. n. 25. Scopol. Ent. Carnlol. p. 194. n. 487. Pli. Quercus. Ros- si Faun. Etr. T. II. n. 1074. Papilio frequentissimus apud nos aestate . Mas undique cir- cumvolat per agrum nostrum . Volatus ejus celer, incer- tus, sine directione; intcrdum ingreditur domos, et ini- petuni facit in fenestras . Foemina pigra , grandior ma- rc, colore ferruginco-flavo , dum mas est intense cinna- momeus. Gastropacha .Spartii Hiibn. Tab. 39. fig. 173. (mas), et Tab. 52. fig. 224. (foem) est varietas hujus speciei par- vi momenti. Larva pilosissima , grisea nigro-annulata , alboque macula- ta. Inveni frequenter meusibus Junio , Julio per vias col- linm nostrorum ; pluries colui ; vescitur fohis Quercus , Snlicis , Spartii scoparii etc. Fclli(4ilus fere cylindricus^ compactus, colore fomitis ignia- rii; cum tangitur, vix haeret digitis (vide praeparationem ). Aurelia fusco-cinnamomca, ariiculis posticis virescentibus. 6. GASTRrAcn\ Ruhi Och. III. p. 270. n. 12. alis reversis ccrvinis; anticis strigis duobus albidis; posti- cis immaculatis . IIlSTORI.V LePIDOPTEROBUTII ETC. 155 Hubn. Bomb. T. 39. fig. 174. (mas). Tab. 66. fig. 281. (focin). EngT. Pap. d' Europ. T. V. PI. CLXXIII. fig. 224. a-i. pag. 5. La polyphagc. Fabr. E. S. III. 1. p. 427. n. G5. Linn. S. N. 2. p. 813. n. 21. Scopol. Knt. Carn. p. 197. n. 492. Rossi Eaun. Etrus. J'. 2. n. 1075. PapiUo rams apud nos; invenitur noctu in pi alls aestatc . Mas minor foeraina . Larva pilosa supra ferruginea subtus nigra. Junior tola ni- gra arliculis luteisj vescilur foUis Rubi Jruticosi, el Sa- licu m . Aiirelia folllculata nigrescens, annulis trll)us luleis. 7. GASTnoPACHA Taraxaci Och. IH. p. 272. n. 13. alis reversis pallidis concoloribus , aulicis puncto medio nigro . Hiibn. Bomb. Tab. 37. fig. 165. (mas), 166. (foem). En- gr. Pap. d' Europ. T. V. PI. CLXXVII. fig. 228. a. b. pag. 1 8. La jaune du Pissenlit. Fab. Ent. S. III. 1 . p. 433. n. 83. Place species rara apud nos ; reperi noctu in coUibus dL Gaibola, cum decedente aestatc per prata circumvolat. Larva mihi ignota; ut asserit Fabricius, vescilur foliis Leon- todojitis Taraxaci. Aurelia nuda, brunnea, apice bispinosa . 8. Gastropacha Processionea Och. IlL p. 280. n. 17. Alis reversis cinereo-fuscisj foeminae striga obscuriore, ma- ris slrigis tribus. Hiibn. Bomb. Tab. 36. fig. 159. (mas), 160. (foem). En- gr. Pap. d' Europ. T. V. PI. CLXXXIV. fig. 238. a-f. p. 41. La processionnaire du Cb^ne. Fabr. E. S. 111. 1. p. 430. n. 73. Linn. S. N. 2. p. 819. n. 37. Frcqucntissiraa apud nos haec species siculi in aliis provin- ciis Italiae. Inhabital planitiem, colles^ el monies. Maxi- nie prolifica est, nam una foemina ponit supra corticem quercuum circiler septingenla, aut octingenta ova tegens haec pilis corlicis Roboris concoloribus . Papilio apparet INIense Julio , Augusto . Larva vescilur foliis Quercuum : iuterdum lantam pa- rit aerumnam, ut arbores spolientur foliis. Vivit gregaiia 1 56 JosEPHi Bertolonii societalibus numerosissiniis , est pilosa, I'usco-ciiierca dor- so nigricante , vermcis luteis; iiicedlt supra truncos ct i-amos per paria inacqiialla, uiide nomen specilicum Pro- cessionen; altactii maxiinain prurigluem et innanimalio- nein in digilis excltat; qua de causa, cum legcrem has larvas, plurics suspicaius sum me scabie laborare. Fru- slra earn colui; nam caplivitatcm non fort- natura sua semper migrat de ranio in ramum. Larvae sub fine Ju- lii nidum flxum aedificant, qui est amplus, sicuti osteu- dunl bursae dictae le sacche delle rug/ie delle quercie , qui nidus ut plurimuni stat in trunco j atque in ramis majoribus. Aureliac quoque vivunt gregariae, nam larva aedificat fol- llculum suum pilis corporis sui^ quibus remand denuda- la, atque hi folliculi iuvicem cohaerent inter se favi instar. Aurelia mollis, castaneo-lutescens, in parte antica obscu- rior , in exremitate postica productionibus brevibus acu- tis armata . Animal inter magis infensa recensetur . 9- Gastbopacha Neustria Ocb. III. p. 200. n. 25. alis revcrsis rufo-ochraceis , anticis slrigis duabus flave- sccntibus, snbtus uuica. Hiibn. Bomb. Tab. 40. fig. 1 79. (mas), i 80. (foem) Engr. Papil. d'Europ. T. V. PI. CLXXX. fig. 232. a-n. p. 27. La livree. Fabr. E. S. IIL 1. p. 432. n. 79. Linn. S. N. 2. p. 818. n. 34. Scopol. Ent. Cam. p. 199. n. 498. Ph. Pyri. Rossi Faun. Etr. T. IL n. 1079. Papilio fiequentissimus apud nos. Foemina grandior mare, inlensius colorata . Evolvitur mense Julio ; ut plurimuni volat per hortos . Larva pilosa, coelestis, linea longitudinali dorsali alba, li- neis lougitudinalibus lateralibus rubris , puncils nigris in parte s\iperiore antica et postica corporis. Primo attactu se se praecipitem dat. Polyphaga est, flagellum hortorum noslrorum; vivit gregaria et coacervata mense Majo, Junio praesertim in bifurcalionibus ramorum Prnni domesticae, et aruieniaceae , Ainygdali communis, aliarumque plan- tarum; deslruit brevissimo tempore folia omnia, qua de IIlSTORIA LePIDOPTERORUM ETC. 157 causa rami omniuo denudali fiunt magno planlaruni da- mno . Facilis destruclio ejus ; nam vesperascenie die coa- cervatur in bifurcationibus ramorum . Folliculus est quasi arachnoideus , flacidus , helvolus, inve- nilur inter folia Pruni . Aurelia grisea^ extremilate postica obtusa . Genus XIII. Eyprepia Och. — Arctia Schrank. Latreill. — Hypercompae Hiibn. — Callimorpha et Lithosia Latr. Antennae bipectinatae, aut fdiforraes, aut vix visibiliter cre- natae; pars postica corporis maculata 5 alae dependen- tes, maculis amplis; lingua brevissima . Larvae habent in superficie sua lubercula pilosa plus mi- nus elevata , qua de causa dicuntur Ursinae . Metamorphosis accidit supra terram intra foUiculum non sem- per aequaliter densum. Aurelia crassa, extremitate postica corporis attenuata, et fe- rente vestem Larvae . Nomen Eyprepia a graeco vocabulo Eyprepia, quod signi- licat dccus eximiuni . 1- Eyprepia Candida Och. III. p. 301. n. 2. alis anticis coerulescenti-albis , punctis duobus nigris; po- sticis cinerascentibus ; abdomine supra nigro -punctate. Cyrill. Entom. Neapol. Specim. 1 . Tab. Vl. fig. 5. Bomb, "candida. Hiibn. Bomb. Tab. 28. fig. 119. (foem) B. Co- lon. Rossi Faun. Etrus. T. II. n. 1101. B. Colon. Rara in clatiore apcnnino nostro mense Augusto supra re- gionem thgi montium Corno alia Scala , et di ScoJ- fajiiolo. Reperi quoque in monte Tamhiira alpium Apua- uarum . Volatus ejus debilis, qua de causa papilio trans- fertur a ventis . Larva mihi iguota . i 58 JOSEPHI BERTOLONir 2. Etprepia pulchra Och. III. p. 304. n. 4. alis aniicis llavesceulibus ^ atro-sanguineoqae-punctatis ; posticis lacteis, uigro-inarginatis. Hiibn. Boml). Tal). 26. fie;. 113. (foem) B. piilchia. Engr. Papil. d'Europ. T. VI. ^Pl. CCXXI. fig. 309. a-c. p. 48. La gentile. Fabr. E. S. III. 1. p. 479. n. 224. B. pulchclla. Linn. S. N. 2. p. 884. n. 349. Tin. pulchcUa . Scopol. Ent. Caruiol. p. 208. n. 514. Ph. pnlchcUa . Rossi Faun. Eirus. T. IL n. 1103. Tab. A. fig. 8. B. pulchella . Papilio raius apud nos , reperl interdum in horto Botanico noslro acstate . Alae coloratae^ pulchrae, exlensae^ uon amplecientos corpus .sicuti alao specieruni proximarum. Larva niihi ignola; auctores dicunt earn esse hirsutam li- nea dorsali alba , punctis nigris rufisque 5 vivit in Hclio- tropio curopaco , in Myosotide arvensi Europae anstra- lis^ in Solano tomcntoso Orienlis. 3. Etprepu grainmica Och. III. p. 306. n. 5. alis luieis , anucis flavis nigro-striatis , poslicis fascia ter- minali nigra. Hubn. Bomb. Tab. 28. fig. 122. (mas), 123. (foem). Tab 56. fig. 241. (mas), 242 (foem) alis posticis disco ni gris. Engr. Pap. d' Europ. T. IV. PI. CLVI. fig. 202 a-1. pag. 155. L' 6caille chouette. Fabr. E. S. III. 1. p 465. n. 182. Linn. S. N. 2. p. 831. n. 75. Rossi Faun Etrus. T. 2. n. 1096. et Mantiss. T. II. p. 141. Species communissima apud nos mense Junio. Volat interdiu per hortos et campos . Exhibet varietates quasdani striis fere nullis, alias vero alis poslicis omnino fuscis margi- ne taninm luteo . Larva fusca, linea dorsali ex tuberculis pilosis, linea late- rali, stomatibus, pedibus poslicis rufo-sanguineis j vesci- I tar folils Festucae duriusculae _, Hieracii Pilosellac , \ Artemisiae vulgaris, et campestris , Plantaginis, Galiij Pruni spinosae J Ericae vulgaris. 1 Aurelia brnnneo-sanguinea . j 4. Eyprepia russula Och. III. p. 309. n. 6. alis luteis limbo sanguineo lunulaque fusca ; posticis supra fascia marginali fusca , subtus immaculatis . HiSTORiA Lepidopierorum etc. "I 59 Hubn. Bomb. Tab. 29. fig. 124. (mas), 125. (foem). En- gr. Pap. d' Eiirop. T. IV. PI. CLV. fig. 201. a-i. pag. 153. L't^caille ii bordure ensanglat(5e. Fabr. E. S. III. 1. p. 464. n. 180. Linn. S. N. 2. p. 830. n. 71. Scopol. Ent. Caniiol. p. 211. n. 520. Ph. Sannio. Rossi Faun. Elr. T. II. n. 1094. Papilio rarus apud nos . Reperi in horlo Botanico. Foemina minor mare, alis cinnamomeo-ochraceis , dum in mare sunt ciirino-luteae, posticis intense nigro-maculatis . Spe- cies haec varietates exhibet, ut ostendit Engramelius in tabulis suis . Larva pilosa , obscure brunnea , linea dorsali pallida pun- ctis rubris adspersa, capite cupreo, Vescitur Lactaca, Sca- hiosa , Plantagine ., Leonlodonte Taraxaco, Cjnoglosso oOicinall , Alsine media. Folliculus tenuis, pilis larvae, et staminibus sericeis con- texlus . Aurelia pallide brunnea. 5. Ea'prfpia plantaginis Och. III. p. 312. n. 7. alis aniicis aids rivulis flavis, posticis luieis margine ma- culisque nigris. Hiibn. Bomb. Tab. 29. fig. 126. 127. (mas), 128. (foem). Tab. 55. fig. 238. (maris variet.) Engr. Pap. d'Europ. T. IV. PI. CXLV. fig. 191. a-k. PI. CXLVL fig.191. 1-u. PI. CXLVIL fig. 192. a-k. pag. 127. L' ^caille noire a bande jaunes pag. 131. L' 6caille noire a ban- des blanches. Fabr. E. S. III. 1. p. 466. n. 186. Linn. S. N. 2. p. «20. n. 42. Scopol. Em. Cam. p. 205. n. 507. Ph. Alpicola . Papilio frcquens in montibus elalioribns apennini nostri su- pra regionem JFagorum. Reperi mcnse Julio , Augusto in Monte Corno alia Scala una cum varietalibus alis po- sticis rubris uigro-maculatis ^ ct alis posticis albescentibus nigro-maculatis. Haec species plurimum variat ut osten- dit in tabulis suis Engramelius . lulerdiu volat per prata del Bagiolcdo ; volatus ejus debilis, qua de cansa trans- fcrtur a ventis . Larva pilosa, atra, dorso et pilis dorsi rubro-laleriiiis ; vivit 1G0 JOSEPHI BeRTOLONII ill Plaulas^ine , in Ulmo ^ in Lychnide dioica, in Si- Icnc noclijiora. Aurolia alro-cyanea . . Eytrepia doniinula Och. III. p. 316. n. 9. alis anticis atris , niaculls albo-flavescentibus, posticis m- bris nigro-maculalis. Hubn. Bomb. Tab. 27. fig. 117. (mas), 1 18. (foem). Tab. 52. lig. 223. ( variet. ) B. Domina . Engr. Papil. d' Em-op. T. IV. PI. GLII. %. 197. a-h. pag. 142. L'^caille marbr^e rouge. Fabr. E. S. III. 1. p. 475. n. 210. Linn. S. N. 2. pag. 835. n. 90. Noct. Dominnla. Scopol. Ent. Carn. p. 204. n. 506. Haec species reperta est in montibus Bononiensibiis a Sal- vatore Mulio. Varietates multas habet, quae inveniunuir in monlibus ciica Florenliam et praesertitn in Monte Si- nario, et quae habent alas posticas flavas nigro-macula- tas , aut alas posticas totas nigio-cyaneas . Mensibus Ju- nio , Julio evolvitur . Larva polyphaga, pilosa , atra; lineis tribus helvoHs albo- -maculatis; inveniiur in Salice caprea, in Lamio, in Cy- Ttoglosso qfficiiiali , in Fraxino excelsiore , in Urticn urenlc , et in Sorbo aucuparia. Aurelia biunneo-rubra degens intra folliculum suum . Eyprepia Hera. Och. III. p. 319. n. 10. alis anticis virescenti-nigris j rivulis flavis, posticis rubi- cundis 5 maculis tribus nigris . Hiibn. Bomb. Tab. 27. fig. 116. (mas). Engr. Pap. d'Eu- rop. T. IV. Pi. CXLIV. fig. 190. a-i. p. 123. La pha- lene chinee. Fabr. E. S. III. 1. p. 474. n. 209. Linn. S. N. 2. p. 834. n. 91. Scopol. Ent. Carn. p. 203. n. 505. Ph. Plantaginis. Rossi Faun. Etr. T. II. u. 1099. Papilio frequentior caeterishujus generis non solum apud nos sed eiiam in universa Italia. Evolvitur praeclpue mensi- bus Julio, Augusto. Volat ad sepes urabrosas, per syl- vas coUium nostrorum^ et per hortos. Reperi frequen- llssimum in collibus di Casalecchio , di Gaibola etc. et in hortis di S. GugUehno , nee non in horto Botanico uoslro . Ut plurimum slat in pagina inferiore foliorum , HiSTORIA LePIDOPTERORUM ETC. 161 et prae se ferl formam triangularcm, nam alae anleiiores perfectae tegiint posterioics et partem posticam corporis. Gum volat, color cinuabarrinus alarum posticarum ad- niirationcm excitat . Larva solitaria, nigra, pilosa, fulvo-maculata, linearpie dor- sali flava^ laterali alba; est polypliaga, vcsciiur foliis Po- lygoni avicularis, ytntirrhini, Plantaginis, Spartii sco- parii , Ruhi idaei , Trijolii, JMCtucae sativae , Quercus JRohoris, Fogi sylvalicae , Salicis , Bibis Grossulariae , Symphyti tuberosi, Epilobii, Glecomae hederaceae. Aiirelia castaneo-nigra, folliculo duplici praedita. 8. EypREPiA curialis Och. III. p. 326. n. 13. alis anticis brunneis flavo-maculatis, posiicis riifescentibus, fasciis diiabus maculaque media nigris. Hiibn. Bomb. Tab. 32. fig. 140. (mas), 141 . (foem) Bomb, civica. Papil. d' Europ. PI. IV. Suppl. CI. Ire fig. 195. a - f. bis. Refero banc speciem sub hoc nomine juxta Ochsneimerum, sed puio nihil aliud esse quam varietatera Eyprepiae au- licae Ocli. Ilubn. Fabr. Linn. etc. Kara apud nos. Re- peri in horlo Botanico nostro mense Majo . Suspicor lar- vam ejus vesci, sicuii ilia Fypr. aulicae, foliis ydchilleae l\Iillefolii , Cynoglossi officinalis, Urticae urentis , Ga- lii Aparine , AUine mediae, et Lactucae sativae, pro- ut refert Ochsiieimerus. 9. Eyprepia villica Ocli. III. p. 330. n. 15. alis anticis atris , maculis octo albidis , posticis flavis ni- gro-macnlatis . Il.ibn. Tab. 31. fig. 136. (foem). Eng. Pap. d'Europ. T. IV. PI. CL. fig. 196. a-g. PI. CLE fig. 196. h-o. pag. 138. L'(5caille marbr^e. Fabr. E. S. III. 1. p. 468. n. 192. Linn. S. N. 2. p. 820. n. 41. Scopol. Ent. Cam. p. 203. n. 504. Ph. Villica. Rossi Faun. Etr. T. 2. n. 1097. Papilio frequentissimus apud nos in hortis et in campis. Ut plurimum stat supra folia arbuscularum j inlerdiu vo- litans de planta in planlam . Colui larvam , quae est hirsuta , fusca^ fulvo-maculata , T. VIII. 21,- 162 JosEnu Bertolonii stoiii.iiibus albis, capite pedilmsque nihro-sangiiineis. Po- lypai^lia; vescitiir Jlsiiie medio, JdiiUcn M ill cf olio , Spinncia oleracea j Urtica, Fragaria vescUj Lactuca. Amelia nigra articulis fermgineis . iO E\n\Ei'i\ pud ica Och. 111. p. 334. n. 17. alls incaruatis, anticis fusco-tessellatis, poslicis puuctis aut maculis aliquot fiiscis . Hiibn. Bomb. Tab. 31 . fig. 1 34. (foem). Engr. Pap. d'Eu- rop. T. IV. PI. CXLVIII. fig. 193. p. 133. L' ccail- le blanche a laches noires. Fabr. E. S. III. 1. p. 471. u. 197. Papiho rarus apud nos . Doctor Joannes Ercolani reperk in colle di Mezzarata mense Julio , et niihi benevole dedit, ut coUeciionem meam augerem. Larva et metamorphosis ignoiae sunt, et nihil de illis re- fert Engramelius . 11. Eyprepia Caja Och. III. p. 335. n. 18. alis anticis fuscis, nvulis albis, posticis testacels, nigro- -maculalis. Hubn. Bomb. Tab. 30. fig. 131. (foem). Engr. Pap. d'Eu- rop. T. IV. PI. CXXXIX. fig. 187. a- h. PI. CXL. fig. 187. r-q. PI. CXU. fig. 187. r-y. PI. CXLII. fig. 1.87.aa-ff. pag. 210. L' ^callle Martre. Fabr. E. S. IIJ. I.p. 470. n. 196. Linn. S. N. 2. p. 819. n. 38. Sco- pol. Ent. Carn. p. 201 . n. 503. Ph. Caja. Rossi Fauo. Etr. T. 2. n. 1098. Papilio rarus in viciniis oppidi nostri; vix reperi in hor- to Botanico nostro individuum mense Junio ; frequens est in agro Ferrariensi, et in paludibus nostris, ut asserunt entomophili Bononienses, qui loca ilia peragrarunt. Inter papiliones pulchriores hujus generis recensetur. Exhibet variationes multas in intensitale colons, et in dis- posltione macularum, ut ostendunt figurae Engramehi. Larva solitaria , nigra , hirta , segmentis utriuque punctis Iribus elevatis, coerulescenlibus. Est polyphaga j vescitiu' plantis oleraceis . Aurclia nigra, foUiculata . j2.. Z}LPV£nji fnliginosa Och. Ill, p. 346. n. 24. HlSTOM.V LEPIDOrrERORUM ETC. 1 63 alis anticis riifo-fuliginosis^ puncto gemiuo nigro, posiicis rubris , maculis inargiualibus nigris. Hubn. Bomb. T. 33. fig. 143. (foem). Engr. Pap. d'Eu- rop. T. IV. PI. CLIV. fig. 200. a-e. PI. CLV. fig. 200. f-h. pag. 150. L'cicaille cramoisie. Fabr. E. S. 111. 1. pv 486. n. 246. Linn. S. N. 2. p. 836. n. 95. Scopol. Ent. Cain. p. 206. n. 508. PhaL fuliginosa. Rossi Faun. Etr. T. II. n. 1104. Papllio frequens mense Junio in planilie nostra, sed inveni el in collibus edilis Petrusiae autumno . Coliil larvam el observavi metamorphoses ejus; est pilosa feiTuginco-grisea , capite pedibusque atris ; hyeme inter- dum deambulat per nivem , ut asserit Slroemerus. Vesci- tur foliis Rosae J Sinapisj Gramiuis, Betulae, Urticaej urentis , Jxiunicis acuti, Plantaginis . FoUiculus tenuis, diaphanus, ex pilis larvae praecipue con- textus. Aurelia fusca. 13. Eyprepia ciliaris Och. III. p. 250^. n. 26. tola alia , ciliis alarum albis. Hubn. Bomb. Tab. 51. fig. 216. (mas)B. lugubris. Papilio rarus in Monte Corno alia scala elatioris apennini Bononiensis. Reperi individua bina supra regionem Fagi mense Augusio . 14. Eyprepia mcndica Och. III. p. 351. n^ 27. alis maris cinereis, foeminae albisj punctis sparsis nigris j femoribus luteis, abdomineque quinquefariam nigro-pun- ctalo . Eubn. Tab. 34. fig. 148. (mas), 149. (foem). Engr. Pap. d' Europ. T. IV. PI. CLIX. fig. 205. a- h. pag. 165. La mendiante. Fabr. E. S. III. 1. p. 452. n. 139. Linn. S. N. 2. p. 822. n. 47. Rossi Faun. Etr. T. II. n. 1093. Papilio frequens apud nos, reperi in horto Botanico. Mas vix minor foemina , alis cinereo-fuscis , dum in foemina sum albae. Foemina hujus speciei similitudinem habel cum^ specie sequente. Larva pilosa; cum junior gregarla, virescens; adulta gri- sea, albo-punctata, capiie flavescente. Vesciiur Tanaceto 164 JOSEPHI Bertolonii BalsarnitUj Plantagine lanceolata, Urtica , Jiiimice ylcctosa, Lactuca sativa, Leontodonte TaraxacOj Echio vulgaris T^eronica hedcrifolia. Aurelia caslaneo-rufa , foUiculo praedila. AS. Eyprepia. nient/iastrl Och. III. p. 354. n. 28. alis albis, punctis sparsis nigris j abdoujine fulvo quin- quefliriani nigro-pnnctato. Hiiba. Bomb. Tab. 35. fig. "152. (mas), 153. (foem). Engr. Papil. d' Europ. T. IV. PI. CLVII. fig. 204. a-c. PI. CLVIII. fig. 204. d-lv. pag. 161. La phalene ligie. Fabr. E. S. III. 1 . pag. 452. n. 1 40. Linn. S. N. 2. pag. 829. n. 69. B. lubricipeda. Scopol. Ent. Carn. p. 208. n. 513. Ph. lubricipeda. Rossi Faun. Elr. T. II. n. 1093. B. men- dica ( foemina ) . Haec species non rara apud nos aestate. Repeii in horto nostro et alibi. Foemina Eyprepiae mendicae simifitu- dineni niultam cum hac specie habet, sed differt praecipue abdomine candido nee fulvo, et punctis seriatis partis in- ferioris abdominis majoribus . Eyprepia Urticae repraesentata ab Hiibnero in Tab. 35. est tantum varietas Eyprepiae menthastri afis totis can- didis impunctatis; invenitur etiam apud nos^ et serva- tur in colleclione mea . Ochsneimerus eandem salutavit nomine Eyprepiae Urticae. Engramefius contra putat es- se varietatem. Larva pilosa, junior fusca, postea grisea, demum adulla ochracea , punctis coeruleis lineaque dorsafi pallida; ve- scitur Mentha sylvestri ^ Polygono Persicaria , et Hy- dropipere , Urtica, Nepeta Cataria , et Tanaceto Bal- samita. Aurelia folliculata , castaneo -fusca, lineis transversalibus et obliquis coerulescentibus. AIVTOMII SA]\TAGATA De qiubiisdani Cinenim diffcrentils* vJineium prima nempe Quadragesimae advenerat dies cum donii suae sodalcin nosiriim Joaanem Contrium obsequio et amicilia duclus conveneram anno proxime superiori . Hiems sic rigebat, ul igni adslarel ligna super focum large reponens. Mu- tuis explelis officiis de baccanalium fine et de divinis quae sub- sequutae sunt rebus sic pro more fuit sernio , ut de religio- sis ritibus huic lempori sacris verba non defuerint. Meniio itaque facta de pulveris capiti admovendi usu, maxime cum jam paulo ante admoiuni mea tunc ferebat cinerosa canities. Ex his oc- casionem Contrius arripuit referendi quaedain quae obser- vatione digna si ad sacros non perlinebant cineres, eos ve- ro respiciebant quos ignis per id temporis ardens suppedi- labat . Muliis abhinc diebus vario bgnorum genere alebatur ignis variaque propterea cinerum educebantur genera. Cum autem ut plnrimum discissi populorum , vel idmorum trun- ci comljurcrentur illarum materia usta in totidem veluti glo- bulos resoivebatur interim dura in pulverem convertebatur a- J'arum. Hujus tam dissimilis forma , et tam firnia varietas sic ilLus percellebat animum , ut peculiarem e qua oriri posset causam perquirendam esse ceuseret. Horum ergo effectuum raiionem cum quaereret quid ipse in hac re sentirem ex- peliit . Doctorum hioniinum respondere oplatis cum sit sem- per diflicile , mihi quidem fuit gravius cum respondendum doclissimo. Id unum aulcm tunc addidi quaesita eum assequl posse, qui a flammis erula chimicorum artificiis exploravisset.. t66 AntOMI SiVNTAGATA Qaae, vix prolala iil Coatrius habuit, ea inox collegit, charlis ol> volvit, inlliiqiie ad inqiiisiiionem concredidit. Siiscepto munere, et coUoijuio de uonmdils ali([uaausper prodiicto turn sacris tarn proianis cineribus oaustiis post pauIo discessi. Eos per- scriuaii statini mens erat sed nniUis distenius rem in aliiid tempus sic diixi ut pro cuuctalione licet coacta saepe saepias e- rabiicrim. Ut aatcm Gontrio odiosa minus haec futura sit tar- ditas quid opportuaius quam vobis, sapientcs viri, rem de- cernondani deferre, ipsique comparare judicium, quod a me prolatum incertum haberi posset et fallax, interim duni si ve- strum absque dubio tutissimuni . Atqne ad ineundas inquisitio- nes ut aperiatur via pateat statiin quod multi, et prae omni- bus Saussurius docuit plantas multa aI)Sorbere quorum alia nu- tritloni, alia aliis scrviunt operibus; pateat item variam et pe- culiarem quorumdam corporum esse actionem in plantas ita ut oxigenii et azoli vis diferat si sub forma aeris unum ab alio sit sejunclum , vel si ambo simul mixta coramisceantur . Sic dissimilis aquae est influxus cum modo plantarum stru- cturam integra ingieditur aliis adjuncta substantiis, modo in sua elementa dissolvitur , quorum vi illarum incremento sub- venit et opitulatur. Neque praetcreatur cujuscumque generis (ima quibus agri pingue-scunt germinationi prodesse uoa so- lum per acidum carbonicum , quod ipsa cum aeris oxigenio evolvunt et gignunt, sed etiam quod succos prael)ent , quos stirpes trahunt et sibi assimilant. Nee fugiat pariler solum, ter- ramque valere nedum ob calorici aclionenij ob adjunctam a- quam et illorum copiam a quibus agrorum manat ubertas, be- ne vero ob salium indolem et numerum quibus ipsa eiiam constituitur . Et quamvis modus lateat quo iis utantur sege- tes dubitabit nemo ea plantas exsugere et peculiari minislerlo in intimum conijcere et abdere . Hac de causa earum noa- nullae, ut noscunt omnes, in soils marium littoribus nascun- tur et crescunt, et Cloruretum sodae quod ibi large hospitatur radicibus exhauriunt^ hoc vero si careant vel demoriuntur om- nino vel arescunt . Nonne idem de Parietaria , de Urticis , de Buglossa, quae florentes vivunt et vigent si nitratibus vescan- tur potassaCj vel calcis? Quot, et quanta insuper expertus non^ ©it. Saussurius, et ad rem peaitus enucleaadam noo prottilit?' De QUIBPSD.VM CINERUM DIFFERENTUS 167 Praeclara quldcm sunt pericula , quibus salium acjueae solu- tiones ab herbis ct friuicibus parato suclu altractac I'uere . Nee solum salia sed alius etiam indolis corpora illarura , nee fru- sira, oblata fueriint absorplioni. Praeter INitrateni calcis, Sul- phaleni Sodae, Iclrocloratem Animonii, Acelatcm calcis Sul- pliatcm Cupii inquisitionibus subjecit el Deutocloruretuni Po- tassae et allerum Sodae, turn Saecharum in Crystallos compa- ctum , turn etiam Gumniam , quam vulgo dicnnt Arabicam . Illorum singula aquae sic sejunctim adjecit ul omnino perfe- cteque solverentur. Horum aclioni Plantas exhibiiit, et Poligo- num Persicariam et Bidentem Canabinam, quibus integrae e- rant radices in ea immergi jussit ul novo adjulae pabulo novum etiam in modum pascerentur , el adolescercnt. Poligonum in umbroso cum essct loco situm , el in aqueis natarel soliuio- nibus modo clorureti Potassae modo Marini salis, v el IN it ra- ils calcis , vel Sulphalis sodae hebdomadarum quinque spa- tio viguil feliciter ; elanguit autem in Idroclorate Ammoniac, quemadmodum in aqua condita Saccharo languescebat nisi ad facilem corruplionem arcendam innovaretur; cilo tandem pc- ribat in gummosa aqua reposiium et in Acetate calcis etiam citius. Quod observandum praesiitil Poligonum praebuit et Bi- dens^ eadem enim nbsnrbendi ^hcuha^e poUebant and^ae. Prae- clara haec omnia qui consideret cam observationum serieni habebit , quae nedum pluris facienda ad perquirentis admiran- dum ingenium bene vero ad conseculioncs hauriendas , qua- rum adjumento clarescunl multa quae abdita iu diuturna ob- scuritale laluere . Nonne illorum notio patefacil arbores vir- gulta et arbusta nee non stirpes alias, quae passim enaseun- tur , e terris in quibus sensim adolescunt, el perficiunlur so- luta salia quae ibi lalilani, absorbere debere^ illorumque po- liri ? Nonne ostendil ulterius easdem plantas pro soli varie- laie diversa continere posse salia , et haee variae quantitatis et copiae? Qua in re opportunum est addere salia ^ quae ar- ripiuntur a plantis in iis sic reperiri et inlegra asservari, ul sin. gulis basibus adhaereant acida illorumque propterea naiurara nullo modo immuiari. Si poligonum ergo Persicaria ad aliquod lenipus in aqua vigeat, quae Idroclorate Potassae locuples sit et referta earn salis quantitatenj quae aquae est surrepui IGS Antonii Santagata folain nee iramiitatam in reconditis planlae receptaculis reperies eandein"[iic poteris chiinicoruin arlillciis rcciiperare . Interest hie ciiain animadvertere piaeter rccensita salia nonnulla alia absorberi, quae aquae nullo modo afliuia ab illius junctione re- fugiunt. Nee certc silenlio praetereundum, quod paululum jam superius alligimus, iisdem naturae legibus alia obsequi corpo- ra que a salibus sic distant ut ab his oranino secludantur. Hu- jus generis sunt oxida, hujus generis sulphur, hujus generis a- lia atqiie alia . Quae hucusque reiuli eo sunt relata consilio lit lulo appareat casdem plantas non iisdem semper scatere posse principiis, sed pro diversa soli in quo florebant condi- lione et natura diversis aliquando illorum vel accessionibus vel defectibus oppido diferre . De hujusmodi plantarum facultate vix certior faclus Saussurius oniniam insuper quas exsugerant materierimi quanlitatem noscere sludiose diligenterque curavil; ordinatim quae jam prius instituerat relata experiraenta itera- \it, eaque sic continere ac moderari ceusuit, ut ab iis desi- stendum esse stalucret cum dimidiam aqueae solutionis partem stirpes absorbuissent , quod ut pluriuium duarum dierum spa- tio exeqiiebantur . Observationes tanta confectae sunt solertia ut ex occulto in hoc quoque Veritas illuxerit. Qaemadniodum innotuere corpora quae ut dictum , vegetantiuni interiora per- vadunt, sic varium illorum quoque deprehensum fuit pondus et copia . Hac de causa compcrtum est Sulphalem Cupri cae- teris quae tentata fuere turn a Poligono cum a Bidente a- bundantius eripi perinde ac Saccharum, sed quaniitate longe minori . Distincta omnium hie referri proporlio posset qua plantac singula ad araussim exsorbuere, sed cum hoc ad id quod proponitur necessarium non videatur, exoptatae brevitatis eliam araore libentissirae omiltam . Ex his autem consequi non est relicendum corpora qua ad salium et vegetabilium genera per- tineant duni plantarum actioni exponantur plus vel minus po- tenter altrahi, nee illorum prepediri absorptionem eliamsi ab- sorbeniibus ipsis sint obfutura. Quae cum Saussurius animad- vcrteret et nihil fieri posse sine causa relineret, quae perqui- renda est in omnibus, horum propterea efiecluum varietatem a multis opinatus est proficisci. Radieum robur et vires, il- larum comraotiones quibus a paratis solutionibus concitantur, De Ql'lBUSDAM CINERUM DIFFtRENTIlS. ICO el Fluidomm tenacitaiem cas esse causas affiimat , a qidbus eftecta et relata oboriimtur; augent absorpiionem priniae, nii- iiuit tenia, cujiis agendi modus sic patet ut nihil clarius . Quo enini minori densilate liquor crassescit, eo facilius in plan- tarum organa conipelli debet ac commodius. Quannis verOj ut dictunij teiTcstria plantis addi aliquaudo possint exlraria cor- pora communiler anlem baec desunl eaque solum in lis repe- riunlur , quae ju.'.ta sapienlis naturae ordinem in iis iiicludi de- bent ac deliucii. Quae generalim ac IVcquentius uanciscimur sunt Sulphas et Idrocloras Polassae , item hujus basis subcar- bonas et losphas, quibus adjunguntur saepissime subcarbonas et^ fosphas calcis subfosphas magnesiae Idrocloras Sodae^ Silex ct Feni et Manganii oxida. Horum omnium quae referre nunc li- buit, dehtescunt nonuuUa in maritirais plantis, etpraesertim infu- cis _, et haec sunt Carbonates Sodae, et Magnesiae nee non Sodae Sulphas ac Sal marinum , quod prae caeteris mirifice abimdat ne dicam ellluit. Quod si tandem addalur in vegetanlibus quae- dam esse salia, quorum bases calx sunt et Potassa^ ossalates nempe et acetates, quorum acida a plantarum organis efibrma- ta caloiis vi destruuntur nihil quidem deerit quo agnosci non debeant quae a plantarum exustione sunt reliqua et quae Ci- neres appellantur . Consequcns et perspicuum item erit in his colligi oxida, remanere subcarbonates dumodo aciduni car- bonicum vehemens ignis violentia in auras non compulerit et dissipaverit, Subfosphates et sulphates servari quorum por- lio identidem in sulphureta redigitur . Nee mirandum si de- sint alia cum caloris viribus et actione vel destruantur, vel e- vanescant. Sic sulphur in aerem abit, sic Idroclorates potassae, calcis et sodae in sua resolvuntur elementa , novaqua effor- niant corpora , hoc est , aquam et clorureta . Id etiani conti- git Idrojodati Potassae et Idrojodati Magnesiae, quorum acida cum libera fiant, et effundantur illorum primus aquam parit et Jodurelum, alter vero exhibet Magnesiam. Et quoniam raptim ea recensuimus omnia quae generatim cincres rcspiciunt, mini- me praelereatur etiam diversam esse eorum quaniitatem pro ut diversae plantarum sunt partes niultoquc magis pro illarum discrimine. Quae major! donantur perspiratione sufficiunt co- piosiores: sic pauciores reddunt quae ligneae quam quae T. VIII. 22. 1 70 Antonu Santag\ta lierbcsciint . Ex arbomm truncis habes minus niullos, non iia a raniis ct foliis: haec aulem folia si vireant semper libi praebent perpaucos , dum mullos largiiinliir si cadanl hieme . IIiicus- que i» lis consitieraailis coininoiati sumus ut palerel quam fa- cile oboriri posscnt ciiieruin vaiielates. Nunc a coniniemora- lis excipcre pro viribns conemur quae susceplis inquisilionibus lumen afVene aliquod videantur. Litpiet eL est pcispicuum ex juultis arbores aliasquc stirpes sibi corpora adsciscere, quae e sinu gremioque lerrae erepta abstrahi possunt et in illarum nutrimea couverli vel saltern in iutimas illarum partes ad a- liud muntis se abdere. Age vero si his refertae vel aliis alia originc alioquc modo compositis sint planlae, et Oaminis tra- ditae cremanlur, numcpiid illorum qui educuntur cineres eos futures esse arbitraliimur qui similltudiuemspeciemque gerant aliorum qvii a siirpibus diversa ralione alilis omuino careant? Nonne illorum tolus alius esse poterit color , nonne dispar status nonne diversa ipsa compages? Quid autera est cur af- firmari non debeat hoc ipsum cincribus conligisse , qui a com- bustis populis oblaii sub globuloruiu forma conspiciebaniur ? Hujusmodi consecutiones alaiis doctrinis contineri vidcutur. Sed haec doctrinarum adjumenta licet opportuna praelulerint ut ra- tio iuuotescat qua cinerum deprehcnsa varietas oboriri potue- rit, quod revera hanc gignal apiiori invesiigatione superest de- tegendum. Chimicorum artiflcia cum id una praestare possent illorum ope, el auxilio quae observanda erant libuit pericli- tari . Populei cineres multis subjecti fueruntexperimenlis quae nuuc vobis opportunum esset referre . Sed cum nimis longa de his esset extensa et minuta narralio vestramque lacesseret indulgenliam, earn vobis quod exequutus sum alias, conscriptam tradam , et quae solum ex his consecuta sunt et innotuerunt summalini colligam vobisque aperiam . Quatuor centum cine- rum grana invesiigalioni dicata fuere. Ex his prodiere primum Aquae ct substanliac quam dicunt organicam , et nunc Gei- nara appellant grana quinquaginta oclo, mox Carbonatis Cal- cis grana centum et scxnginta, Carbonatis Potassac grana sep- iuaginta sex. Prodierunt item Sulphatis Calcis grana iriginta novem , Fosphatis potassae cenlesimi triginta sex ; prodiere landem Clorureli Potasii grana sex et centesimi quadraginta, De QUIBUSDAM CINERUM DIFFERE.NTIIS. IT1 Alumlnac grana viginti septem, Silicis hoc est oxidl Silicii gra- na duo de viginti, el Peroxidi Marlis grana sex. Quae toti Cinenira desunl ponderi hoc est grana tria , et ceniesimi vi- ginti quatuor in variis analysis opeiibus evannerc. Nunc vero si educla corpora considerentur , cineres e quihus nianarunt pcculiaris esse naturae fatendum erit . Quae enim et quanta in his comperta lucre quae, ut apparet ex dictis, desunl iu com- munibus ? Vix ipsis crocibulo contenlis admoto igne et caloris vi in cos inhita, ilHus actionem sic persensil substantia quani organicani diximus, ul depulsa in aercin copiosa subvolave- rit . Nonne sulphatis Calcis ea reperla est quantilas ut gra- na trigintanovem pondere aequaverit ? Nonne Aluminae et Silicis ea se obluht copia ut raro in aliis cineribus aequa- lem nanciscaris? Quae cum ita sinl si in plantarum radicibus in- sint corpora quae illarura ustiones non impediant, queraadmo- dum ea sunt quae niodo recensuimus, ipsa vero consuelani ignis actionem sic ferant ut si non integra, saltern fere inviolata serveniur, nonne aliqua libi erit ratio cur illae ardentibus con- hurantur flammis quin haec iu pulvercm abeant sed junctis constantcr parlibus in totidcm veluti globulos resolvantur ? Ve- getantia quaedam si incendantur, illorunique acccnsio ita mo- deretur ut de lignis non cineres sed coquantur carbones illo- rum formae ne minimum quidem immutanlur ct si carbones in- spicias, planlam c qua doducuntur assequeris. Ilaec adeo vera niihi videbantur ut idem populeum lignum a Contrio tradi- luna» ardenliori ignis actioni oft'crre jussi, ea nempe ardentiori quam exerucrant (lammac quibus autea fuerat uslum Crocibulo concreditum duni flainmarum aestu adurebatur exterius eiiam candentibus torquebatur carbonibus . Hac praestanti caloris vi fractum pro globuhs exhibuit pulverem , in quo disruptis om- niuni corporum vinculis nullum organicae substantiae et car- bonis supererat vestigium. Quae omnia si cxpendantur quidnam erit cur tibi non obveniat et eluceat causa, qua explorati cine- res peculiari ilia forma et compage donantur? Reliquum nunc esset corporum quae in populis latitare vidimus origincm no- scere etvias quas peregerunt innuere. Sedcertas Sulphatis calcis, Silicis, et Aluminae scatebrasunice indicare posset qui terrarum viscera in quibus plantae alis defixae radicibus vigueruat 1 72 Antonii Santagata diligenlcr ([iiaorat atqiie rimeiur. Oplandum quidem cssel iit hii- jusinoJi iaquisiliones non deessent et quae doctriuis niluntur iteratis observationibiis confirmarentur. Quod declarare mo- do cum libeat oo libontiiis affiimo ulpole qui ah iis, praesertini si nuiliiplices el alius eliam generis iierent utililatis plurimum conseqauluruin esse confiderem. Maximo nobis usui sunt cineres nee, satis adliuc illusiraia est illorum natura Chimicorum solerlia et iugeniis. Allamen cum mullis inserviant arlibus iis ita saepe admoventur ut uni unis alii aliis pro illorum diversitate acco- modenlur. Sic quorundam Medicorum est fuitque opinio pro quibusdain balneis eos esse adhibendos qui a vitium surculis , et sanueniis hauriunlur quam qui ab aliis educuntur herbis et stirpibus. Sic cinerum adjumenlis vario modo utuntur Agri- colae et colendls agris eos iia impertiunt ut non omnes plan- tas aeque juvare posse arbitrentur. Quidara ad camporum fae- cunditaiem spargunl humum cineribus ex quo cecinit Virgi- lius : Sepe etiam sterlles iucenderc profuit agros , atque levem siipulam crepilanubus urere flam mis. Sed eos ut plurimum ad iicus et pralorum instaurationem reservant. Quid ergo opportu- jiius, et quid optandum magis quam investigationes hac in re ite- rare, novas addere, et multa quae adliuc obscura sunt et recon- dita in apertam lucem adducere. Hand me latet cinerum va- lieiatem , et dissimilem eorum agendi eliam modum innote- scere ; sed quid varietatem consiiiuat, quid agendi modum ipsis tribuat etsi plura noscantur supcrest inquirendum. Hoc sunimae utililatis maximique ponderis et momenti cum cre- dam, atque, Auctore TuUio^ cum in ipsis rebus quae discun- tur, et cognoscunlur invitamenla insint, quibus ad discendum cognoscendunique movemur, baud est difficile me hujuscemo- di inquisitionum munus esse suscepturum dumodo quietis ali- quid et otii detur, et longa annorum series, qua obruor, ali- quantulum producatur. FRANCISCI MONDINI ABNORMIS CONFORMATIO SINGULARIS MULIEBRIUM PARTIUM GENITALIUM INTERIOR UM ( Sei'mo habitus die 28. Aprilis anni 1 842 ) MEMORIA POSTHUMA V^uanquam organicas mutaliones permultas plane novisse nullum iherapeulicac lumen, nuUamque uiilitalcm adhuc con- feiat; eas lamen in cadaveribus perquiiere, el quotquot ob- venerinl, peniius examinare , atque accurate describere, prae- terqnamquod ad medicam quoque artem valde proficere ali- quando potest; nemo sane non videt, quanti interest ad scien- liam , quot caput est, organorum , totiusque eorum compagis perficiendam, nimirum certo cognosccrc, quas abetrationes non in sola forma ^ atque dispositione organorum j sed etiam eorum agendi ratione pro suo cujusque munere consiituto vel natura sibimetipsi permiltat, vel a causis externis inferri mirandae suae fabricae patiatur . Quamobrcm attentionc vestra, Sodales praestantissimij mini- me indignam censui brevem expositionem peculiaris abnormis conformationis genitalium partium muliebrium interiorum,quam Praeses noster j4lessandriTn observavit in cadavere, cujus ei commissa fuerat seclio anatomico-pathologica ad explorandas phoenomenorum cansas, quae iu morbo viscerum chilopojctico- rum apparuerant. Absoluta horum viscerum inquisitione, vidit ipse , et miratus valde est sepimentum illud transversum dees- se, quo cavum pelvis partitur in dimidia duo, anticum alterum, alterum posticum, nempe deesse ligamenta lata, nee eo usque ullum adesse vestigium internarum partium genitalium. Memor tunc ipse observationum , quas ego olim institueram , atque "174 Francisci Mondini cum Academia communicaveram, super foemina alretica, quae priino iiituiiu partlbns genilalibus interioribus desliluia videbatur, quarum deinde fere sola rudimeiUa in statu simplicis mem- branae fibrosae coniperia sunt(l), Idco mihi examcu hujus ana- logae observalionis suae rellaquere comiter voluit, partes oin- nes ulterius inquiiendas sua ipsemet cura e pelvi exrahere , et milii mitterc co consilio^ ajcbai ipse, ut nova data occasio- ne hypotheses magis magisque confirmarem , quibiis explicare alias tcntavi, unde, et quomodo generanlur abnornies hujus generis conformationes. Itaquc di-ipositis partibus extra sedes suas, et super hori- zontaH piano evoUilis, uii in Tab. XVII. repraescntantur^ pro- ducta deinde stibtus, et a parte antica vesica urinae aere di- stenta (rt^aTab. XVII.), nequc lata ligamenta, neque uterus^ neque ejus appendices, seu tubae falloppianae, et ovaria ul- lo sul indicio, aut vestlgio se prodant . Peritonaeum ((f,(J, q Tab. XVII.) a facie postica, quam operit, totius sacci mem- branacei, idest vesicae repente sursum transilit opertum non recti intestini partem supernara^ sed intestini colon inferiorem portionem sigmoidaeam (e Tab. XVII.) , in qua manifeste prae- ter modum tuniescit, coecum veluti saccum eflbrmans (yTab. XVII.). Super vasa pariter sauguifera spermatica pertiugit sine dupllcatione menibrana ista (/? ,^ Tab.XVII.) . In iractu prae- terea ejusdem peritonaei ab urinae vesica ad inteslinum colon , et vasa praedicta tres prodibaut inllationes ( j,,A-,«Tab. XVII.) porro leves, quuni vesica neque a parte antica ^ nee subtus di- stenta fuitj quum nempe lamina peritonaei ascendens a vesica urinae ad intestiuum colon laxa manebat; valde autem promi- nentes^quum vesica ante, et subtus, et colon inverse disieudeban- tur, ideoque tendebatur lamina peritonaei. Tres istas promi- nentias quum vidi, quarum una medium locuni aliquanto inferius (/Tab. XVII.) obtinet inter duas rehquas (A\,?^ Tab. XVII.) a la- tere superne positas, facile suspicatus sura hie adesse paries ge- nitales interiores forma quidem, ac mole abnornies ^ atque intra saccum peritonaei pauUo prominentes . In qua conjeclura me (1) Novi Commentarj Tom. V. pag. 1G5. Ab.nob. tart. gen. Inter. ^^5 lanio magis confirmabant ligamenta duo (o ,o' Tab. XVII.) scin facie posiica dicli liacius peiiioiiaui oblaia, cjuae pro duobus u- teri ligamenlis roliindis acccpi, turn quod eundem ilia, quern i- sla in statu normali cuisiini tenebant, dirccie niniiium ad fora- mina inguiiialiaj tuin quod cis adhibita leusione, inlinia per- cipiubaiur conncxio coruin cum media prominentia supra di- cta (i Tab. XVII.), quam uteri funduni esse judicavi. Inter pro- minentias dcscnpias,seu veiius inter earum mediam (t'Tab. XVH) dextcrani productam (/ Tab.XVTI),(A- Tab.XVTI), ctextremasduas inferiores appendices cpiploicas (/t,/iTab. XV'II.) portionis sigiuoitlacae inlcslini colon , quae libera sua exlremitate pe- ritonaoo mediam involvenli promineniiam adhaerel (i Tab. XVII.) fossa quaedatn supcrficialis cernilur (mTab.XVII.) in perito- naeo dictas inter partes comprcliensa. Detracla vesica , et tribus diclis tuberibus periionaeo, et co- pioso involucro celluloso magna ex pai le spoliatis , separatae cum ipsis tuberibus manifests emerserunt partes omnes pe- ritonaeo subjeclae in toto intervallo a vesica usque ad extre- mum colon. His ita paratis, uli ostendit Tab. XVTII. , da- re discernuiitur vagina (iTab. XVIII.), uterus (art Tabula XVllI.), tubae falloppianae (J ^' Tab. XVTII.) , et ovaria (g'g' Tab. XV III.). Revera uteri fundus congruit cum tubere medio (i Tab. XVII.) in traclu pcritonaci ad inferiorem colon exlre- mitatem asccndente . Tuber dexterum (A Tab. XVII.) conflatuni cernilur a tuba falloppiana , quae curvala, et sursum convexa adhaerel libera exlrcniilale sua (*Tab. XYIII.) infcriori inlestini colon extremilati (i Tab. XVIII.): iinistrum vero luber ( n Ta- bula XVII.) constituit tuba lateris oppositijnimirum sinistra, prae- serliin ad cxtremitatem suam (c Tab. XV III.) , ubi nolabiliier lurgescit: quae tubae iuflatio, ac lensio propter continuali in- lerioris peritonaei iuterposilionem (/Tab. XVIII.) uon sine con- nexione esse potest cum eadem colon extremilate, et praesorlini cum ejus tuniore caecum saccum imitante (A Tab. X\ III.). Di- slinguunlur propterea lig-amenta rotunda (tc Tab. XVIII.), quae in origine valde lata, quam fere patet totum superius uteri dimi- dium, ab ejus facie prodeunt anteriore; ct slructuram exhibent evidenter fibrosam. Adsunt post tubas corpora duo (^gg' Ta- bula XV III.) cum utero conjuncta ope crassi pediculi , solo i 16 FrANCISCI MONDINI celluloso peritoaaei textu iavoluta , quae tum propter situm , quein obtinent, tum propter communicationem cum vasis san- guiieiis spermatids (A , A' Tab. XVIII.) ovaria dicenda sunt. Sequitur postremo intestinum rectum (/Tab. XVIII.), quocum aeque ac cum ovariis uullam peritonaeum habet connexionem. Supradictas partes geuitales internas quum peritonaeo pror- sus denudavi, et redundante textu celluloso, quo vestieban- lur, diremta quoque junctione cum intesiinis colon, et recto, ut ostendit Tab. XIX 5 et canalem vaginae juxta llneam me- dianam in poslica facie incidi, et aperui, ut os uteri clarius patesceret; hoc formam obtulit minimi rotundi forarainis [d Tab. XIX.) , in quod specillum inseri tantum poterat duas li- neae tertias partes crassum. Quoad exteriorem formam uteri nihil obiigit pcculiari notatione dignum . Non ita dici potest de tubis , et ovariis . Ambae enim tubae initio , nem- pe in origine ad uterum magnitudine normales, repente inde augescunt, sed contractiones in progressu alterne subeuntes. Dextera (//i Tab. XIX.) crassa minus quam sinistra ( 7?i' Tab. XIX. ) ovario annectitur ( i> Tabula XIX.. ) robusto funi- culo (17 Tab. XIX.), quem compositum existimo fimbriis extre- mis tubae ipsius arete simul junctis. Ab extremitate ejusdcm tubae duae exsurgunt appendices (**Tab. XIX.)^ quae pariter Imibriarum modo ipso degencrum congeries mihi visae sunt,- quarum apices valide adhaerebant infcriori colon extremitati , et superiori intestini recti . In extremitate tubae ejusdem ca- vum adest , sen fossa (0 Tab. XIX.) , in qua foramen conspi- citur (/J Tab. XIX.), quod prinio intuitu ad lumen tubae perti- nere judicavi . Sed amoio a fovea textu celluloso, expertus sum neque setam in canalem penetrare j, neque hydrargy- rum instillari per hoc foramen posse, ac proinde nonnisi caecum foramen esse compertum est. Tubam denique pluribus in pun- ctis rescissam ubique evidenter imperviam perspexi ad in- star ligamenti , et substantia uniformi, niinime fibrosa, uem- pe simplici celluloso textu conslanteni. Tuba sinistra (jn' Tab. XIX.) crassitie alteram superat. Haec desinli in amplum tumorem (r Tab. XIX.), qui apertus objicit cavum (5 Tab. XIX.) corpus continens (f Tab. XIX.) prope cy- lindraceuni dimidium pollicem latum, pollicem, et lineas ires Adnor. part. gen. l^■TEn. "177 longuni, quod corpus fuiulo atlhacrcscil luijus sncci ope bre- vis pediculi vascularis. Seclione facta corporis ipsius, cystirn inesse reperii sul)nava continua substantia sebacea referlam. Ilaec cliam tuba, ut dextcra, ligamento (zt Tab. XIX.), at sub- tiliori conjiingitur cum ovario respondcnte (w'Tab.XIX.). Eas- deni opporlunas luslilui inquisilioues tubae sinisirao; ct banc pa- riter ac dexteram omnino iniperviani inveni . Ovaria ((^,1^' Tab.XIX.) globosa sunt inter bases planas; dcx- tcruni mole minus sinistro; illius figura rotunda (vTab. XIX), luijus elliplica (i''Tab. XIX). Ulcro ambo conjungit pcdiculus quodque suus (y,^' Tab. XIX.), quorum dexter (j^Tab. XIX.) validior sinistro. Hacc duo corpora disjuncta erant , peritonaeo deslituta, ejus solo textu celluloso adinslar tunicac parum rcsi- stentisinvoluta ( x^jxTab. XIX.).Intus inerant corpuscula gra- rinosa variae crassitudinis, quae milii visa sunt vesicidae Graaf, in solidam elaslicam substantiam conversae, niinirum in globu- los ejusdem veluti substantiae lextus cellulosi. Bipartito dcniquc ulero (Tab. XX.) sectione ab imo fun- do usque ad cervicem j os nempc ejus in partes anticara al- teram (/'Jab. XX. )j alteram poslicam(i Tab. XX.), ccrnitur cavum ((/(/ Tab. XX.) ejus sensim os versus perstringi usque dum ore ipso terminalur, quod limbo, seu marginc perexi- guo cingitur. Prout autem decrescit cavi amplitude , crassilii- dinc crescunt ejus parietes (^cc Tab. XX. ) . Palmares rugae (ecTab. XX.) in statu normal! persistunt: desunt aperturae utriusque tubae falloppianae. De hac foemina, cujus erant descriptae partes genitales, quae die 29 mensis lanuarii anni proximo elapsi mortua est, nota mihi sunt quae sequuntur. Annos nata 1 7 , pubcrtatem ingressa est. Parca initio, el irrcgularia apparuerunt menstrua j actalis progressu regularia quidem magis , at parca, semper comitantibus identidem histcricis molcstis afl'cctionibus. Nupsit aelatis anno vigesimo quarto. Menstruorum cursus et in hoc statu aeque infelix us([ue ad annum actatis trigcsimum quin- tum : tunc omnino cessaverunt, nee unquam postea redierunt. Nulla indicia unquam praebuit graviditaiis, vel partus imraatu- ri, ita ul ab omnibus vero sterilis liabcrclur. Ex praemissis obscrvationibus nianifcsle sequitur abnornieni T. viii. 23. 178 Fr.vncisci Mondini haiic genitalium organorum conformaiioncin , quoniani in iis nullum cxlrancae praogrcssae aQcclionis vestigium observa- tum est vere rongeniiam, et vitae factum intraulerinae esse Jiccndam. Patet niniiium aberrationem islam ex co scquularn esse, quod nou omnes perfcctac evolulionis conditioncs con- currerunt, (juas inter ad regularem viscetum abdominis for- nialionem minlme dubilo apprime accenscndam esse noniia- leni peritonaci disposilionem. Etenim nianifeslum est saccum istum , scu membranam seiosam involucro esse visceribus ab- dominis justa cujusque propria extensione ; humore , quo le- Vem suani supeilicieni jngiter illinit, impodiro adhaesionem superlicierum coniingcntium ; hisce visceribus eliam susten- tandis inservire in primordiis eoruin evolutionis; eorum se- di statuendae, corumque formae fere in se ipsa accommodata coraplcxione efiingendae. Quod niaxime pracslare membrana ista cernitur in visceribus cliylopojeticis, et pelvis, quorum sub- stanliae ipsamet pars est, eleinentorum scilicet organicorum, quibus constant . Re quidem vera si iiaec viscera , uli primus omnium animadvcrtit Leopoldus Caldani (1), et clarius post euni Bichat(2), aliique^ bene perpendantur, et cum perito- naeo conferanlur , cuncta extra cavum sita reperiuntur hac membrana conflalum. Intra saccum vero istum in foeminis so- lae lubac falloppianae suis liberis extremitatibus ore aperto communicant , ita scilicet parietes ejus trajiciunt^ ut perito- naeum ipsum ad extrcmas usque fimlM'ias pertingens hie con- jungauir, ac fere dicam, coalescat cum membrana mucosa tu- bas involvente, quae propago est mucosae uteri ipsius. Quod autcm de sacco eodem Laulh filius alllrmavit (3) , verilati consonum milii videtur; scilicet in duos alios saccos parliri, majorem alteram anticum, posticum alteram mioorem desuper inter se communicantes brevis canalis ope, qui fora- men evadit a Winslow denominatum. Sic disposita , et luspecta conformatione peritonaci in suae (i) Insliliitioiies Anatomicac . (2) Anatomic generalc. ,{3) Nouveau Manuel de 1' Analomisle par Ernest Alex. Lautli. AbNOH. r\KT. GEN. INTEB. '179 cvolullonis piiinordiis, facile inlcllif^ilur viscera, proul evolvim- tiir , el crescunt inter, el circiini diclos saccos , liac nienibra- iia omnia plus, minusve involvi, et simul in positu quodque siio firmari aplis ab ilia rautualis vinculis, el ligamentis. Ac pioinde si vcl propter niembranae ejusdenij et visceris cujns- vis irregularem evolutionem , vel alia de causa initio perilo- naenni inipar sit afRni visceri cnipiam involucro complelo et rc- gnlari suppedilando , consequens eiil visceiis liujiis necessa- lio evolulionein inancam , el ii regulareni fuluram . De qua geneiali conclusione, uti inihi videlui , dubitare ve- tal adeo pioprium, atque paratam argumentum, quod descri- piae paries genilales cum perilonaeo conjunciac ofierunt, quae cum in I'acie poslica illius tegmine deslilutae, lum abnornieni evolulionem sorlilae sunt. Praeterea casus isie^ el siniul alter, quem alias observavi , qualuor abliinc annos ediius in quinto horum Commentariorum Tomo oslendunt peritonaeum mo- do non semper normali involucra suppedilare inlerioribus or- ganis generationis muliebribus. Sive autem in sola facie arni- ca, ut in praesenli casu J sive in sola poslica, ut in altero ca- su, hujns involucri defectus locum habeat, in utroque casu ejusmodi aberraiiones partium genitallumsubsequutae sunt, qua- rum causa officio suo ineptae permanserunt. EXPLIG/VTIO TABULARUM TABULA XVII. Paries genitalcs niuliubrcs e jjropria scde depromptae cum visceribus ad eas atlinentihus ct super planum horizontale dejectac, ser- vala conformalionc J qunm accipiebant, (juura vesica urinac aere plena subter el anle distentebatur . aa Vesica urinae . b Uracluis. c c Urelcres. d Porlio inleslini recli sinistrorsum distenta. e Extrcmus inferius inleslini colon. /' Tumor colon ipsius, unde originem ducit inleslinura rectum. gggg Appendices epiploicae. /ih Appendices epiploicae, quae extrcmitale libera sua perilonaco adhaerent , quod contegit promincntiam i . i Prominenlia fundo uteri rcspondens. Vide Tab. XVIII. "■ k Alia prominentia tubae fallopianae dexterae. Vide Tabulae XVIII. m. I Produclio ejusdem tubae dexterae usque ad inferiorem exlrc- milatem portionis sigmoideae intestini colon c, quocum uniu- nem subit turn ope peritonaci^ quod ab cxtrcniitale lubac super inleslinum sc prolciidit , turn ope duarum appcndicum .r, X Tab. XIX. tubae ipsius. m Fossa, scu cavum supcrllciale in pcrilonaeo, quod aliquanlo dc- primitur inter tubam falloppianani dexteram productam I, duas appendices cpiploicas fi,h, et luber i^ scu I'lindum uteri Tab. XVIII. a. n Tuber alterum tubae falloppianae sinistrae d' Tab. XVIII. o 0 Ligamenta rotunda . pp Venae spermaticae, seu venae ad ovaria lendentes. qqq Peritonaeum ^ quod a facie poslica vesicae a a proccdit ad tu- ber i intestini colon anticam faciem vesLiens tuberum i, k, n uleri fundo a Tab. XVIII. rcspondentium , el lubis d, d' . Tab. XfTII. Exhibel partes genitales interiores, ut Tab. XVII. ad faciem anticam inspcclas , detracta maxima parte peritonaei , et sublata vesical urinae . Abnor. part. gen. inter. 181 a a Uterus. b Vagina. c c' Ligamenl.T roliiiKla. dtl' Tubiie I'alloppianae. ' Exlremitas Jibcra tubae falloppianac dexterae d , quae cum ex- trcmitale inleriori colon conjungilur. e Tuber lubae f'alloppianae sinistrae d' . f Peritonaeum , quod a tubere e tubae falloppianac sinistrae d' pertingil ad tuber k caecum saccum exhibens intestini colon i. f; g' Ovaria. // //' Venae spermalicae. i Portio inferior intestini colon. A' Tuber colon caecum saccum exhibens, sub quo initium sumil. / Inlestinum rectum. m Peritonaeum adhacrens faciei anticae uteri . ?i Appendix cpiploica extremitate sua libera adbaerens fundo uteri a. Tabula XIX. Objicit partes genitalcs a cunctis attinentibus visceribus sejunctas, et peritonaco prorsus denudalas ad faciem eorum posticam inspectae. a Uterus. bb' Liganitnia rotunda. c c Vagina aperla juxta longiludinem . d Os uteri sub forma rotundi parvi foraminis , quod sjiccillum duas tantum lineae tertias partes crassum trajicit. r Labium anticum oris uteri. J Labium poslicum. if Urethrac apertura exterior. h Clitoris. t Praeputiura clitoridis. kk' Nympbae, sive parva labra. //' Facies interior majorum labrorum. ;/i m' Tubae falloppianac. 'I Tuber tubae falloppianac dexterae m . o Fossa , sive cavum ad extrcmitalem tubae falloppianac dexte- rae m. p Caecum foramen dicti cavi o . q Ligamcntum, quo exlremitas lubae dcxicrae m cum ovario con- jungitur . Appendices ligamenlosae extrcmitatis tubae dexterae m . r Tuber sinistrae tubae falloppianac m'. s Cavum , quod exliibet tuber r. t Corpus in cavo 5 contentum , fundo ejus inhaercns ope cellu' losi pcdicilli. i82 Frakcisci Mondini u Frcnum, sive ligamentuin, quod ah cxlremiLalc lubac lalloppia- iiae sinistrac m' proveniens fixum manet in sede ovario v' eju- sdcin lateris. V v' Ovaria. X x' Tcxlus cellulosus peritonaci, qui mcmbranac forma suscepta o- varia v', c' involvil. ^y Pediculi , quihus ovaria cum ulero uniuntur . z 3' Corpuscula intra ovaria , figuram abnormem vesicularum Graaf imitantia. J J' Venae spermaticae. TABULA XX. Uterus ipse biparlilus usque ad ossuumyin partes anticanij et po- sticam j quo cavum inspici possit, in eoque os ulcri ipsum in- trinsecus . a Dimidium anticum uteri . b Dimidium posticum uteri inversum super vaginam apertam in longitudinem in facie postica . c c Resecti parietes uteri. dd Cavum uteri. e e Rugae palmares uteri. y Os uteri porum exhibeus. gg Vagina aperta in longitudinem, uti in Tab. XJX. h h' Ligamenta rotunda . ii' Tubae falloppianae . kk' Pediculi unionis uteri cum ovariis. V. Tab. XIX. rf:Cofniii:T()iM VIll. TabWJL < conjeclurac atlversabaiur an duo tubera bifiJum scrotum rcfer- rentj ac proindc milii persuasi in iis potiusquam divisum, ac de- fornialuin scrotum, coiisideranda esse vestigia inuliobrium labro- rum majoium. Praeterea amplitudo foraminis rotundi, ex quo urina prodibat, specillo intinie explorata longe major reperta est,quam quae scxus virilis propria esse soletj(ju;iiita ulique mii- liebris urethrac canali convenit ; quod novo indicio mihi erat de organis hie agi muliobris potius, quam virilis sexus. Hanc deni- que sentenliam amplexus sum, atque pronuniiare non dubitavi menior casus praesenli omnino similis a R. De Graaf relati in suo de mulierum organis generalioni inservienlibus tractalu (1) infantis die 27 lunii anni 1670 nalij cujus cum eadem omni- no exterior abnormis conformatio virilis aspectus , ac ea quam modo descripsi, medicus sexus judex masculum declaravit in- fantem , cul Cornelii nomine Baptismum ministratum est. At morle infantis post dies 32 ejus vitae extrauterinae subsequu- ta, cadaveris anatomica inquisiiio ab ipso Graaf peracta, me- dicis niultis adsiantibus, demonslravit sexum ejus mub'ebrcm esse, contra quam Medicus judicaverat. Itaque tanto fidentius monstrosam conformalionem examinundam mihi tradilam ad sexum mulicbrcm perlincre judicavij atque infanti Ciaudiae uomcn in Baptism© impoMtum est. Cam primum visilavi hanc Infantcm, jam repericram ipsam adeo niacie confcctam , et lenui valetudine , ut vitae sal lon- gae spem darct nuUam. Morlua revera est quadraginta post dies a Baptismo: unde mihi idonea occasio oblata est plane pcrspiciendi inllma cadaveris investigatione, ulrum vere judi- cavoram do scxu infanlisj necne: qua occasione parentes ejus, ut libere proficerem, roganti mihi comiter concesserunt. Pri- luo aortam descendentem accurate injectu praeparare oppor- tunum duxi eo consilioj ut dum interiorum partium genitalium conformatio palesccret, simul ope injecius omncs discerneren- tur arleriae ad partes ipsas attinentes : formam deinde ex gy- pso partium genitalium commisi loscplio Astorri eflictori egre- gio, cujus ope condatum exemplar veras earundem partium (1) Opera omnia Lugd. 1670, pag. 209. VllK 21 186 Francisci Mondini (limensioncSj et colores ipsos natnrales cxhiberel; et cum par- lihus ipsis uaturalibiis apte praeparatis in coiiclavi Anatomico hujus generis naturalis, et ariefactae supelleclilis, qua jam abun- (Jat , novo incremento reponerelur. Hisce peractis^ imam ventrem diflidij et maxima laelitia perspexi id ipsum plane inveniri, quod antea conjeceram. Sub- latis intcstinis, et insliluta, ut in fig. 2. Tab. XXI. apparet, vi- sceruin praeparalione, cuncta reveta se offerunt organa geni- talia intcriora. Cernitur fundus uteri post vesicam urinae H, sive inter ipsam , el rectum intestinum G. Qui fundus non in linea media, sed sinistrorsum ab ea situs est; discernuntur €- tiam tubae falloppianae cc, et ovaria dd. Magnopere mira- tus sum vidcns , quod figura exacte repraesentat , tubas nem- pe istas cum funiculis^/yj veluti ligamentis, quibus ovaria cum fundo uteri uniuntur , distentos duci una cum perilonaeo in foramen inlerius respondenlis canalls ingulnalis ita^ ul duos disiinctos herniae similes saccos objicerent, quorum tamcn ca- va adinstar exilium duorum canalium uuUam continebant de- lapsi dexteri, et sinistri visceris porlionem. Et ligamenta rotun- da etsi niiniine conspicua propter imminutam longitudinem eani iniulisse videbantur distensionem peritonael productiomim in caecum fundum desinentium quae diverticula Nuck appel- lata sunt ; eademque de causa disteutas fuisse tubas falloppia- nas, et funiculos Jf ovaria cum fundo uteri b conjungenles . I fig. 3 provcniente a Abnorm. part. gemt. 1 89 diinidio praepulli tlextero c c fig. 2 , ct fig. 3 . Ad sinistrum paiilcr latus se oflert ruga allera analoga b fig. 3 acque con- tinua cnm membranula simili A' fig. 3 , quae propter partiiim genitaliurii disiensionem siiiisirain versus, ul paiilo infia de- mo nslrabimus , uou ita libera est^ iit membranula antecedens; qiiain ob caiisam inter menibranani banc et textiim , quo cir- cunidatiir caecum cavum , intercedit; cuui texlu tauien ipso manet ejus iniinia conjunctio. Membranae istae duae labia minora sunt , seu nymphae latera conslituentes parieluni ejus canalis^ quern urethra, et vagina iuvadunt . Denique partes hucusque observatae , at- que descriplae omncs sine dubio ipsae sunt partes genita- les muliebres , quarum exteriores baud prorsus evolutae sunt propter earuui sursum, et introrsus faciaui distensionem,, quae ciistensio tribucnda fortasse est subsistentiae diverliculorum Nuck , quae in statu primitivae positionis , atque evoiuiionis permanserunt , postquam partium reliquarum formatio , at- que dispositio conipleta fiiit . Hunc evoiuiionis defectum cii- stensio ilia ipsa ad paries etiam genilalcs interiores propaga- vit. Etenim vagina initio angnsta , deinde praeter modum pa- tescit: ligamcnta rotunda a superiori ejus cxireniitatc, seu po- lius ab inferiore uteri origincm ducunl : utcius et ipse multo anguslus solidum corpus exliibet omni cavo spatio destiiulimi del fig. '1. Tab. XXIIl. Quae omnia eadem iiieo judicio so- la causa antedicta facile explicantur; nee aliam distractiouis sinistram versus omnium partiinii genitabum interiorum me- liorem explicationem desiderabit , qui animadvcrtat saccum herniae similem ^ nempe diverticulum Knck inferius extensum sinistrorsum magis quam doxtrorsum; et foramen ipsum seu aperturam inguinalem magis infra dehisse. Descriptus casus praeterquam historiae ditandac inservit va riarum mutationum , quae partium genilalium normalcm for- mam, evolutionem, dispositionem, alque structuram pcrturbare possunt, novo peruiili exemplo ctiam est Medicis, el Chirur- gis, quo discant , maxima cos diligentia , atque pondeiatione opus habere in ea hujus generis deformationum specie, quam bypospadiam vocanl, quae ul chirurgis notum est, ad virilem sexum pertinet. Porro quisque in casu nostro infantem prime 190 FnANCisci MoNDmr inluiiu facile marem judicavisset . Primo enim corpus se of- ferebal forma , et structura penem iniitans : equideni urina e forainine sub ejus corporis radice apeno flucbat nequaquani ub ejus apicej sod ambiguus urinae exitus prae sexus prime illo iudicio tanti niouienti nounisi levis digressio habitus fuis- set per viam brcviorem urinae cursus naturalis : tubera duo , quae situ, et forma praesentiam exhibobant scroti in primo e- jus evolulionis statu, quam scilicet organuna islud servat, cum ejus primae evolulionis progressus delicit. Is imo verbo erat obvius adspectus hujus deformationis , qui veram hypospadiam tertii gradus mentiebatur. Initio ego ipse, parum abfuit^ quia tali apparatu in erro- rem inducerer : sed memoria revocaus casus alios deformatio- nuni hujus generis, opportune illam raemini a Graaf descri- ptam praesentis, de qua sermo est, plane similem , qiwad ex- trinsecam dispositionem , quae ad virilem sexum primo judi- cata J deinde ex sectione cadaveris ad muliebrem pertinere comperta est . Quod exemplum me in novo casu a praepro- pero judicio tanto magis cohibuit, unde re attenlius perspe- cta , verius judicavi. Itaque in casu quolibet hypospadiae tertii gradus banc re- gulam sequi oportere ego opinor , 1 .° explorare an foramen ad radicem corporis penem imitantis latitudine superet nor- malem ureihrae exteriorem aperturam , nee ne: 2.° utrum in- troductum specillum in foramen cavum, seu canalem ofl'endat foramiue ipso multo ampliorem: 3.° Num tubera inlegumento- rum saccules exhibeniia, quae in hypospadia tertii gradus bi- fidum scrotum vere constituerent in primordiis evolulionis , sita sint noa quidem subler pubem, veruni ad ejus latera. Si lo- cum habeant tres istae conditiones, quas revera in casu quoque a Graaf memorato obtigisse ex ejus quamquam obscuris deli- nealionibus sat dare discernitur, quin praeterea in casu illo par- ies genitales interiores alias offerrent aberraliones, quas in ca- su nostra certiori sexus indlcio nacli sumus ; tunc non de hypospadia rem esse concludendum est, sed de abnormi di- sposilione ad muliebreni sexum pertinente . Hujusmodi partium genitalium aberraliones omneSj quot- quot iia medico, et chirurgico exercilio obvenerint, diligentec Abnorm. part, genit. 191 describere, atque acconimodatis in quoque casu addilis animad- versionibus in acta referre non scienliae nalurali generatim incremento solum foret, sed eliam legalis medicinae judiciis praeliosum, et saepe necessarimn lumen alferret, ut minus ac minus frequcntes occurrant sexus falsae determinationes, qua- rum causa infans masculi nomine bapiizelur , inque civiles ta- bulas masculus referalur, ejus deinde expleta evolutione, ad sexum muliebrem periinere comperiatur , aut e contrario . EXPLICATIO TABULARUM Partes litterae , vel niiinero quaeque suo infigura respondentes. TABULA XXI. Fi^. 1. Monslrosac partes genitales exleriores. aa Nates. h b Coxae amputalae . c Dimidium abdominis inferius. d d Piomincntiae intcgumentorum majora labra muliebria itnitantes. e Corpus peni simile. f Apex corporis e, sive glans. g Praeputium muito expansum circa glandemyi. hh Parvac duae plicaturae, seu rugae secundum longitudinem prae- putii g, quae directione ad latera procedentes intra rolun- dum urinae foramen penetrant . i Foramen rotundum urinae . k Ani apertura . Fig. 2. Organa genitalia interiora, et viscera cum iis intime connexa, omnia in naturali cujusque positu exhibita , excepta vesica u- rinae, quae extrinsecus , et deorsum distenCa repraesentatur , ul cerni quoquc fundum uteri sinat . A A Rcnes, B B Rcnes succcnturiati. C C Ureteres. D D Musculi psoas. E E Musculi iliaci interiores . FF Ossa iliaca. G Inlestinum rectum. H Vesica urinae peritonaeo aaaa operta^ ante, et deorsum di- stracta . I Urachus . K K Portio inferior parietis abdominis deorsum inversa . aaaa Perilonacum . b Fundus iileri. c c Tubac falloppianae . dd Ovaria . Abnorm. part. GENIT. 193 ee Funiculi vasis sanguiferis spermatids conslanles j qui perito- naeo involuli ad ovaria proccdunt . ff Funiculi alii duo , qui a lalcribus fundi b uteri procedunt , quorum uterquc continualio est tub;ic falloppianae, ct vaso- rum, quae ab ovariis ulcri fundum pclunt ad analogum lalus. g g Apcrlurac inlernae canaliuni ingiiinalium dexicri , el sinislri valdc amplae , ex quarum unaquaque portio prodit responden- tis tubac falloppianae CC, necnon portio funiculi _/ cum pe- ri tonaco . 1 1 Artcria aorta abdominis . 2 2 Arteriac iliacae primariac . 3 Origo arlcriac cciiacac recisae . 4 Id. supcrioris artcriae mesenterii recisae. 5 5 Arteriae cmulgcntcs . <> C Aliae duac artcriae cmulgentes rcnem sinistrum pervadentes . 7 7 Arteriae spcsmalicae ad ovaria d d procedentes. 8 Artcria inferior mesenterii resecta prope originem ejus ab aorta. 9 Arleria sacra media . 10 10 Arteriae umbilicalcs, quae adhuc perviac ut crant, injectus aor- tac participes fuerunt ^ ejusdemque dislensionis. 7^/^'. 3. Rcpraescntat eandcm praeparationem praecedentem , in qua cxhibetur in positu naturali suo vesica urinae sursum distenta cum pcritonaeo, quod a facie interna portionis infcrioris pa- rictis Mbdominalis avulsum est clarius visendi causa ingressum saciulurum bcrnias simulanlium in rcspondcntes inguinalis canalis inlcrnam apcrturam , atque afllnilatem inter bos sac- cos , cl artcriam cpigastricara laleris respondentis . A A Rcnes . B B Rcnes succcnluriati. C C Uretcres. H Vesica urinae . I Uraclius. K K Paries abdominis deorsura inversus . F F Cristae ossium ilii. L Umbilicus . 1 Artcria aorta abdominis. 3 Origo arteriae celiacae rescctac. 4 Id. arteriae supcrnae mesenterii. 5 5 Arteriae cmulgcntcs. G G Aliae duae cmulgcntcs in renc sinistro dislributac . 7 7 Arteriae spermaticac . 10 10 Arteriae umbilicales . 11 11 Arteriae epigastricae circa saccum berniac similem proprii lateris. a a Peritonaeum faciem vestiens internam parielis abdominis Vlll. 25. 194 FnANCiici MoNDiNi supernc trncliiiii cum vesica H, et arterias umbilicalibus 10, 10, quo itispici posscnt sequenles productiones . /) b Proiluctioiics perilonaei in canalcm inguinalem penetrantes , <[uae panelcm elVormaiit sacci hcraiac similis analoga arteria upigastrica 1 1 praecincti . g g Apcrturae inlernac canaliuni inguinalium . TAB. XXII. Jug. 1. Ilom praeparatio anlcccilens , in qua cxlerior facics infciTiac porliojiis pnriclis al)dominalis sursuin distcnta , cl communi- bus inU'guinenlis, nccnon fascia superficiali cxuta repraesenla- tur , lit duae apparcant prominenliae, dcxtera, ct sinistra, scu cacci I'undi sacculorum heniiae similium exulanlium ab exte- rioribus aperluris caiialiuin inguinalium ^ turn quocjue ob ocu- los vcnianl duac productiones tcndincae ligamenla imituntes, quae dcorsum ad lalcra , inquc praediclos saccules penetrant. A Facies exterior portionis inl'erioris parictis abdominalis exula communibus inlcgumentis , et fascia superficiali. B B Cristai; ossium iiii . C C Cava cotiloidca ossium innominatorum , seu acetabula. DD Ossa iscliii . E E Portio comniunium integumentorum inversa dcorsum. FF Communia integumenta ad nates pcrtinenlia . g Clitoris . h Praeputium clitoridis . i i Prominenliae integumentorum , nempe labia majora. Vide fi- guram. 1. Tab. XXI. del. kk Arcus crurales dexter, et sinister. // Arteriae iliacae exteriores dcxtera, et sinistra rcsectae . m in Nervi crurales dexter, ct sinister resecti . nri- Sacculi dexter, et sinister lierniac similes, o u Productiones tcndineac aponeurosis musculorum abdominis Ji- gamentis duobus similes iid'crius productis. pp Fasces flbrosi cum fascia superiiciali congenili, ct continui . I^ig. 2. Exbibct portionem inferiorem ojusdem praeparationis figurac praecedenlis , sic intercisam , ut conspici possit continuatio (luarum produclionum teudinearum praecedenlium, et clitoris integumentis dcnudata . a a Ossa ilei . l> b Rami borizontales ossium pul)i.s. c c Acetabula, seu cava coliloidea ossium innominatorum. d d Arcus crurales . ee ."Vrteriae iliacae exteriores recisae. Abnorm. part. gemt. 195 f f Ncrvi crurales rccisi . gg Aponeuroses musculorum abdominis. h h Producliones tciulineae aponeurosis gg musculorum abdominis quae progrcssu inferius ampliludine crescentes se inter cutis piicaluras insinuanl, qu.ie grandia labra constituunt. ii Fasces fibrosi cum lascia superficiali conlinui, qui dcindecum Icndineis productionibus copulantur li h . k Clitoris nudata coramunibus integumenlis . / Clans . mm Praepuliuni seclione in longitudinem bipartitum . n n Grandia labra . o o Integunienta natum . TAB. XXIII. Fig. 1. Paries genitales extcriores, ct intcriorcs e loco suo sublatac , peritonaeo magna pars denudalae , atque in facicm anlicam spectalae . a Clans clitoridis . b Corpus clitoridis . cc Pi-aeputium in dimidia duo dcxlerum, ct sinislrum divisum . dd Rugae, seu plicaturac integumentorum in longitudinem a prae- pulio cc provenientes. e foramen rotundum, unde fluebat urina. / Urethra. g Vesica urinae distenta ad sinistram , ct facie postica ante convcrsa . h h Ureteres. * Urachus. A- A- Arteriae umbilicales. / Umbilicus . m Vag-ina . re Uterus . o o Ligamenta rotunda. pppp Tubac falloppianac , quae nonnisi sublilia ligamenta impervia sunt . t^n^ Portio membranae pcritonaei cxplicata , quae tubas falloppia- nas involvcbat . r r Ovaria. ss Peritonaeum, quo partim constabant ligamenta, atque invol- vebantur vasa spcrmatica ad ovaria procedentia. tt Arteriae spermaticae. uu Sacculi herniae similes ad coecum usque fundum aperti, idest peritonaei diverticula Nuck. V V Substantia librosa fundo cacco adliaerens continua post saccum 19G Fi\A.NCisci MoNnmi cum responJentc ligamcnlo lotundo o o , et arcic conjuncta cum ligameulis tendincis oo Fig. 1. Tab. XXII. hh, lig. 2. Fig. 2. Praebct paries gcnitalcs exteriores e loco suo sublatas, ut su- pra , cum Viigina , et porlione vesicae. In liac praeparalione resectum est foramen rolunJum e fig. 1. inspiciciuli causa ca- vuin illuilj cujus foramen rotiuidum apcrtnra exterior est. In lalcre dcxlcro juxla longitudinem incisa fiiit vagina , alque ila insertum specillum , ut ex apcrtura vaginae ipsius prodirct in cavum illud. a Glans ciiloridis. l> Corpus clitoridis. cc Praepiitium in duas partes aequalcs divisum , dexteram^ et si- nistrani. cid Rugae, scu plicalurae intcgumenlorum, productiones pracpulii. ce jMargines seclionis foramiuis rolundi e lig. 1. J IMciiibranula inslar valvulac conlinua cum ruga dexlera . fei=5| y^, 'r'-' 3 |i^» y. t— i I ^c! ■.e-.''/ \'f if I /' >K .^ Lit JBeHini CJtthtu ulgatorein non jiidi- cabilis , cujus quidoni rei baud imnieriio iusimulaudus appa- rereni , si absque bac dubitaiione res proposita , sludiis at- que invcsiigalionibus inposlerum insliluendis labesceret, cade- retque. Ilaque itci- meuui tentando aperiam, ol^icesque pro viribus amoveic conabor, dam auleni aliipiid ultcrius pro- gredi impediat, a pioposito recedam, verilalis semitaai melio- ribus auspiciis ([uaosilurus. Tei'renum qnoddam in lalcribus Apennini habemus quod Geologiae cullorcs jamdiu novcrunt nomine JMcirnes bleues , iMarria tiirchina, scu IMarna fossilifera suhapeniiina. Ex eo praccipue notum est, quod maxima in copia fossilia organica concludatj plerumque salis integra , quacquc dilissimas colle- cliones praebuere sludiis, operibusque eel. Brocclii, Deshayes, Bronn , Bellardi aliorumqne. Ilujiismodi teireno pars major nostrorum coUium bumiliorura constat, quod saepe cinereo colore si aridum, vel subcaeruleo ( vulgo bleiiastro ) si ma- defactum, inficilur , unde ciiam ei nomen venit. lUud conspi- cienti, cjuasi arena videtur icnuis;, cocno argillaceo coUigata , cui miscentur proporlione varia Micae lamellae, atque Calx; ia cujus sinu autem inumera lum Conchylia , turn Crusta- cea , lum Echini , ac generaiim marinac productiones conti- nenlur. Colores vero magis minusvc diluti, el raro etiam in compo- ncnlibus parlibus diireronliaC;, disposllionem straliformcni osten- dunl; stralis autem borizontalibus, sive parum planiticm versus decliuantibus. Stratoruoi unumquodque consonum est cumiis quae VIII. 26. 202 J. Jos. BlANCONI subsunt, vel cum iis quae supersuni; ct stratum quoiJ hoii- zontale est, tale seso praehet quavis uuius collis parte; ah hoc ad proximum transit collem , inde ad alios : ila ut omni- hus in collibus INIarnae hujus fossiliferae stratificatio liorizon- lalis scse exhlbeat. E quibus autem perspectis duo piincipia magni momenti in disquisilionibus Geologicis nobis patefiunt. Etenim prinio Mar- nae hao lossiliferae Terrenum scciiiiienti , ut ajuntj dicendae sunt J scilicet terrenum quod orluni sit in sinu aquarum, quae in Icctus sive strata invicem paralella arenam ct limura quae jam suspensionc uiechanica tcnobant simid cum corpmibus or- ganicis quae ipsis in aquis vixcrunt, deponebant. Sccundo Mar- ries blcues , seu marnae fossiliferae , Terrenum esse compo- situm J id est , ut ajunt Gcologi Tcrreno in posto, scilicet nul- la catastrophe gcologica pcrturbatum aut dinVaclum in slratis suis; et tandem terrenum esse quod adhusque hodie perdu- ret quale primitus productum fult. Alibi exponendum crit quam inverosimile sit terrenum hoc, tota sua extensione (quemadmo- dum quibusdara visum est ) elevationi uniformi subjecturn fuis- se, ut ejus ope ex profundo maris ad hanc usque ahitudinem pertingisset . Praeterea si fossilibus organicis hoc in terreno inclusis inen- lem apponamus , manifesto liquet ea in ordine affinitatis , vel ut ajunt in familias disposita esse; atque in hoc Geologi pe- ne unanimiter conveniunt. Quod et in sublimioribus horum colhum partibus praesertim licet videre , ubi purior arena ( quam perperam, ni fallor, aliqui pro deposito a marnis fos- sihferis , distincto habent) praevalens est^ et in ea hue millia ac millia Pectinorura brevi spatio congregatorum conspiciuntur^ illuc Ostreorum consociata mulliludo; immo et in sinu ipso hu- iusjormalionis pars haec Muricibus referta est, ilia Pinnis, alia Ecbinis et caetera. Ordoquidam, uno verbo hoc in sedimeo- to fossilifero perspicitur quoad distributionem corporum mari- norura, qui ordo nuUo alia ex causa haberi potest, nisi ex eo quod placidam hujusmodi animalia vitam in iis locis de- gerent , in quibus conditiones propriae eorum existentiae ad vivendum liabebantur; atque ubi morientia spolia sua dereli- querunt. Hac autem coasideratioae excluditur opinio eorutn De INSIDENTIA MARIS ETC. 203 qui allavioni cuidam aggesiionem terreni hujus Iribuebant, si- ve quoquo modo aclioni transilus maris, aut transiloriae irru- piioiiis, quae confuse ct quasi lumulluuiio modo sediinenlum ad radices Apennini doposuisset. Verumtamen e contra ad ar- guenduin inducimur quamdiu mare supra liacc loca immorare debuisset; ([uantuni scilicet opus oral ut et iu fainilias vivcre^ multiplicari, cominori lot possent animalia coadunata, el prae- sertim ut vermibus liihophagiSj ut Pholadibus, Mylilis etc. lempus esset ad tcrebraudum interiores partes fragmcntorum proniinenlium Calcarci apcnninici, sive ut appellant a FucoidL, quod, uipote vetustius terrenum, subest, ac cum marnis fos^ siliferis in contactum venit. Praeterea ex omnibus patet Maris insidenllam hisce in io- cis iranquillam fuissc_, persimilem scilicet illae quae in hodier- no mari usuvenit. (1) Primo ex limine Apennini a&cendunt Marnae fossiliferae per latera ejus, ad quamdam usque alliiudinera , ultra quam rai- nime reperiuntur. Circiter inter sexcentos, et sepiingentos pe- des supra liodierni maris aequor finis hujusce terreni superior signatus esse videiur. Hisce characteribus Imcusque expositis, alque facie ubicum- que uniformi, Marnes blues seu fossilifereae basim tolam A- pennini circumeunt tarn ex Adriatici parte , quam ex parte ma- ris Tliyrrlieni ^ Fasciam quamdam conslituunt, ail eel. Broc- chi ( Conchiol. subapen. 1.), quae ex Pedemontio usque ad fines Asculi protenditur , deinde per Aprutios prosequitur, nee non per Apuliae magnam partem = Postea reverlilur per littora neapolitana ad agrum Romanum^ inde ad Ilelruscum, ad Genevensem exlenditur (2) etc. Tradunt Ferrara, Brocchi, Provost, Sicilian! quoque marnis hisce ambiri fossiliferis. Aucto- ribus Boblaye et Virlet ipsae Graeciam circumcingunt, et par- tes omnes minus elatas supra maris aequor occupant. Hodie autem dum quae ad geologiam Africae meditcrranoae nobis ionotescunt , clar. Rozet refert in Algeria ad pedes m. Allan- tidis, depositum marinuni haberi, quod idemicum videiur cura (1) Alibi de speciebus animalium fossilibus sermo erit. (2) Risso T. 1. p. 119. 5. 204 J. Jos. BlAN'CONI illo, quod in Italia ail utramqne Apcnnini partem reperilur (1). Quae facta, colligit eel. }\oi\6, (2) magnam sUUuunt a- nalogiara inter Ibenomena geologica quae in liiioribiis opposi- tis luecliterranei conspiciuntur; in oris Africanis, et in oris Europaeis. Antcfpiam vero ego ultra procedam monentlum puto , ad u- niforniitatcni characierum geologicoi'am, quae in marnis fos- siliforis vldero est, aliam qnoque siniilitiulineni inter loca di- versa quoad alliludincni accedere. Jam dc scplentrionali no- slro latere supra dixi^ septuagintos scilicet pedes circiler limi- te superiori suo atlingerc : ad latus nieridionale Risso ad pe- des mille circiter habet (3); bis centum et quinquaginta melra in lltoriljus africanis tribuunl (4), ct nietra tercenluni ^ irlet, in litoribus Graeciae assignat . Mensurae tamen hae non bene lixac, scd circuin circa ut ajunt sunt accipiendae (fi). Alibi op- porlununi eril hoc argumentuni instaurare, cum de aliquibus elevamentis hujusce lerreni, paucis in locis Peloponnesi (Mo- reae) sermo erit. Apud Geologiae cultores vero nolidam esse aliorum, et plurium quidem circa mare nostrum locorum videlur, in quibus deposita existant hujusce terreni; quae autem invesiigatio mihi fieri non conligit, temporis deficienlia . Dicam tantnmodo Bo- blaye , atquc Virlet referentibus , sedimentum illud marinuni de quo agimus^ etiam in anibitu insulae Malagae, Granatae , ad basim oriontalem Pyraeneorum^ ad pedes Alpium maritti- niarum, et secus Dalmatiam atque Albanian! repcriri. Mitto tamen postrema hacc ; atque ad priora tria me con- feram,utpote melius uola, scilicet Apenninij Graeciae, et Al- gcriae: quaeque insuper ad disquisitioaes meas prosequendas mihi sufficiunt . (1) Iluot Cours de Gc. T. 1 . p. 50G. Bull. Soc. Gcol T. 10. p. 8G. (2) Journ. de Geol. T. 1. p. 35. (3) Risso Hist, dcs product, de 1' Europe T. 1. (4) Boblaje. Compt. rend. 1810. 2. se.n. p. 348. (5) Non me latet Marnae fbssiliferae indicari in cacumine Montis Vo- laterrae, cujus apex est ad pedes 1500 circa supra marc. At de hoc alia in dissertatione^ in qua geologicas quaesliones agitaiidas assumam. De INSIDENTU MARIS ETC. 205 Sit pula terreimm tranqulllae deposilionis atque in posto, ut ajunl, queinadmoduin illiid quod diciuir Mariies bleues, uadi- que circutncingens marc Adriuiicuinj quod extra non invenies; argumentmn haberes ad suspicandiini occluso quondam ore orienlali contra ins. Corcyrae , aquas ejus in altuEn clatas, a- renas alqnc concliylia (quas hodie in altioribus locis conspici- mus), supra liitora ejus deposuisse. At cum sedimenlum il- lud, et extra Adriallcuin marc reperiatur nempe ad Tliyrrhe- iium mare , ad Graccum , ad AfVicanum^ uiidiqiie ipsissimis characlcribus, undicpie ad candcm forme alllludinein, (juaeren- dum est spatiuin valde latius , quodque una eademque vice tres lias omnes regiones complecleietur. Igltiir tal)nlam geo- graphic.am cum conspiciamus , facile apparet Mcdilerraneum mare lotum , lato scnsu acceptum, posse ad id satisfacere , <|uando unica, ct angusta faux, quae inter ilium et Oceanum intercedit ad columnas Ilerculis, occludoretur. Nee ampliorem lacuni inqiiircre opus est, descriptiones enim lilloris oceanic! Hispaniae Galliae etc. tcrrcnos subapenninicis similes, seu ve- rae Mnrncs hlcues haberl non ostcndunt. Nil fortasse facilius caplu est, quam possibilitas olim angusiias Gaditanas islhmo occlusas fuisse , atque maris intern! aquas ad equor valde 4|lalius assurexisse, nil forte facilius quam quis con- veniat de probal)ilitate quidem harum rerum , considcratis turn angustiis ip^is ad Columnas, tum facie ut ajunl omnino afri- cana qua poUet Ilispauia hac in parte ^ tum denique terrenis Mediteranetun mare ambienlibus; veruntamen maximas supe- randas dillicultales exhlbet liypothesis praedicta ei qui id pro- banduna sibi imposuisset, scilicet haec omnia iu temporibus historicis conligisse, quod idem est ac si dicas haec facta fuis- se in diebus iis, quibus genus humanum littora luijus maris pcne undique frequentaljat. Etoniin hoc posiio, quod aquae medilerraneae scptingentos pedes supra hodiernum aequor ailigissent, id consequitnr par- tem ucmpe llaliaCj et Graeciae^ ex iisdem tunc emergenlem ad montana aut paulo magis redactam esse; atque felices planities hujusce nostrae peninsulae fundum maris olim fuis- se; nee non similiter aquas operuisse ora famosa Graeciae , Asiae, Aegyplique^ queraadmodum terras alias depressiores 206 J. Jos. B lANCONI ambitus maris Mediterranci ; idque per tolum illud temporis spatiuni quod hialum angusiiaruni ad Golumnas anlecessisset. Ilaque ex hoc necessaiio consequcntia decolal quaedam , quam facile Gcologi vitant, dum deposilionem terrcni fossili- feri seu fliarnes hleues ad rcmolissimam cpocham, rofcrre ni- tunlur, hoc est ad lempus anloquam , ut ajunt , humanum ge- nus in superflciein hujus tcrrae habiiaUnum venissct. Etenim hie adnotabo , coinuniter JMarnes hleues inter Icrrena icrtia- ria media recenseri, idest supposita atque anterioia deposito Di- luviano^ et periodo recemi, in quo tantumodo hominis super terram incolatus traditur. Verum cum ForniaLlo Marnae fossiliferae subapenninae ad tempora historica referatur, diflicultas maxima occurrit , scili- cet uuUam civilatom ante reccssum aquarum esse potuisse su- per praediclas planilies et hum lies terras; et e contra con- sequens est Civitates, locaque habilala in limite supremo ler- reni fossilii'eji seu Manies hleues superposita esse debuisse. Defeudenlis vcro et reprobanlis opinionem hanc sors defi- nita est. NuUIus eniiu omnlno compositionis locus esse potest. Aut unam tantumodo civitatenij jam sub aequore dicto insedis- se probalur , ct omnia amisit qui defendit; victoria autenl e- jus certa fieri nusquam posset^ nisi cum proba»rerit Civitates omues , Pagus , humiliaque habitacula iis dlebus exislentia , ae- quori terreni fossihferi superiora fuisse. En aperui vobis , Academici sap. operis difficultates. INeces- sum est enim inter remotae vetustalis tenebrosa tempora a- scendere , in quibus vel ipsum historiae kimen languescit, ac pene extinguitur . Necessum est quasdam Chronologiae nolas statuere , quae ob carum longinquitatem controvcrsiis , subij- ciuntur 5 oportet retrospiciendo inquirere, quinam iliis dicbus status fuerit Populorum, quae civitates eorum, quibus in locis gesta eorum , eorumque navigationes evenerint , etc. Ego autem hie sub initio aperte fateor uUi me horum problematura afferre posse solutionem perfectam non confide- Fe . Tantumodo hoc mihi in proposito est; scilicet, oslenderc traditionem generalem veterum scriptorum assumptui meo fa- vere; quasdam in vestigia tiones circa celcbriores civitates, exi- lum propilium adducere; facta dcnique geologica, mihi nota De rjsidentia Mahis ect. 207 similiter in favorem obvenire. Quod perinde est ac diccre, rnilii speni esse, demonsirandi , caussam non dcficcre quarc opi- nio hacc colenda sit; et in dubium revocari posse aelalem Ter- reni fossiliferi subapennini , et locum quern in serie geologica ei tribuunt; vcriintamen rem siatuere, ant quaeslionem solve- re non contcndo. Hoc nisi fructum studii extensissimi, et ex- quisilissimarum perquisilionum in scriptoribus anliquis esse po- test; nee non observaiiones item novae et accuralissimae turn gcologicae, luui de acquore Terreai fossiliferi in primis neces- saria sunt. Ea quae dicturus sum duas in partes distribuo. Quarum pri- ma argumcnta ex historia petita , altera vero e Geologia de- sumpla comprehcndct. Memoria apud vcleres dlflfusa , Mare mediierraneum olim ad angustias gaditanas clausum fuisse , atque lacum undique circuraseptum tunc efliormasse , duobus ex capiiibus educi po- test. Ac primo ex tradiiionibus^ quae ad nos usque pervenere de aquis ejus maris olim elalioribus; et secundo, ex memo- riis de bialu ad columnas Ilerculis facto, quas priores Histo- rici nobis iradidcrunt . Et revera, id quod quidem niirum milii visum fuit, apud quosdain Anliquorum sermo cstj de tanta aquarum maris no- stri elevalione, ut , isllimo ad Souez superato in mari rubro deversari coaclae fuerint. Eralostenes haec docuit, leferente Strabone. Censet Eratostenes nondum fuisse terratn apud flercu/is columnas ^ perruplam , itaque apud Isthinuni ( qui est ad arabicum sniwn ) mare externum cum Mediterra- neo coivisse , cumque ahius Isthmo esset eum intexisse , po- stmodo cum. apud Gadcs mare internum crupisset , suhse- disse id J, ac terram juxta Casium^ , Pelusium ; usque ad rubrum mare dctexisse ( pag. 39. ) ) , Et Hipparcus eodem referenie Strabone (pag. 5G) Hipparcus intelligit . . . quasi ob repletionem mare nostrum cum rubro conjlnxisset; a qua opinione non alicnum fortasse Strabonem ipsum diceres , cum ex eo haec habeas ( pag. 56). Ego quidem ita arcipio pa/u- des istas ( eflbrmatas uii videlur ex aquis Mediterranei ) . . . . propc ad mare rubrum acccssisse, dum ad/inc occlusae fuerunt apud columnas angustiae: quibus praeruptis; ejjfluxu 208 J- Jo3. BlANCOM per eas marc nostrum suhsedisse, et siccaf.as esse pnludcs (i); vobis ad luenlem revocare Coluinnas Ilerculis, Gadcs, Aby- la el Caipe nomiiia esse (juibas aiiiiqiii geographi anguslias appellabant, quas hotlie diciimis di Gibdterra, alqiic duo pio- inonloria, Ceuta ct Gibillcrra. , supeivacanoiiin piUo . E quibus autem li(pudo evinciliir marc inediierrancum ju- xta Eralostcnem , Ilipparcam, atque Slraboiicm, anliquis tem- poribiis adiiiiiuionein aipiarmn (^bacino) undique circuinclau- sainfiussc, lacii^ ad inslar; et iilein Siiabo niaxime senten- tlam suam palcfecit cum dicat (pag. 52.) JVam . . . id ah- siirdum noil est ne si tolum quideni mare nostruui olim laciis Juit, qui a fluniinibus inip/etiis turgcntc supcrficie per ans^ustias apud Calpcn eruperit velut per calaractas etc. Non equidom laltiil Ilipparcum id quod lanta ex elovatio- ne aqiiatuin maris iiucrni , sen mctliterranci consequi debue- vat, vidollcel iniindalio multaram regioiaum mari adjacentlum et depressarum Si marc (ipse ait) (Strab. pag. 57) ante- quain ad columnns perruinperet intumuit in tantum quan- tum Eratostcties ail, necessario et tolam Jfricam et mul- tas Europae Jsiaeque partes fuisse prius inundatas etc. Licet exageralionem quamdam primo inluilu oleat Afncam totam sub aqnis demersam esse debuisse^ attamen hoc procul dubio in omni ora Afiicae mediterraneae fuisset . Quod for- tasse alicui immaginarium videii , ant pro simplici consequen- tia pracconceptae ab anUquis opiuionis habcri posset, nis.i pa- rilei- tradiuoncs reapse haberenlur de reglonibus ab aquis ob- teclls, propter dictam elevationem. Hoc quasi criterium, ut ita dicam , est de priori seiitentia^ et vim illi Iribuit, dum robur illius minuitui- aut augelur, prout auctorilatibus iulcitur. Nee nobis deficiunt loca Scriptorum ad hoc; et reapse en aliqua. Herodotus Historiae paler (quemadmodum Tullius eum ap- pellal) haechabet(2) ■= Alia quoque apud Mcmphim au- divi (3) ex f^ulcani sacerdotibus , cum quibus in colloquium (1) Cf. Strab. XVII. pag. 810. (2) Euterpe. (3) pag. 89. De INSIDENTIA MARIS ETC. 209 ve/ii. Qiiin etiain /inriim ipsaruiii rcrutn gratia et Thehas, el Hcliopoliti ine conluh , nniino co^nosccndi , nuincfuid conscntaiuui (liclnri cascnl iis fjuae Mcinphi dicerentur. Nam Ihliopolitnni Jeruiitur /legyj)liornin ase solertissitui . Inter caetcra auteiii h;icc luidivit -= Priinum in jdCf^ypto morta- liiiin rcgnassc jMcna, ac sub eo oinnan jlegyptuin, praeter T/tebaicain prncfcctnrain, paludein fuisse ; ex eaque iiihd eorinn quae nunc sunt infra stagnuni Moeris eininuisse .... Et paulo post . ==■ IIujus iffitur regionis , quae a me dicta cstj pferaque pars ut Sacerdolcs ajchantj etiain miln ipsi esse videbatur acquisila ylcgyptiis . Si quidem quod in- ter dictos mantes supra IMcinphim iirbem positos , me- dium est, videbatur mihi sinm miris aliquando fuisse :, quemadmodum ea quae sunt circa Ilium et Teutliraniam, et Ephesum, et Meandri cainpum, ut baec parva magnis comparare liceat ■= Postcjuaiu auiem mare ruliium descri- psisset, quod veluti siniiin incedit Aegypluni versus exOiientali plaga sic ait = ylliuin hujusmodi arbitror sinum etiam eX' litisse Jegjptum ; ex quibus (sinubus) il/e quidem a ma- ri septenitrionali sinus infundens Aethiopiam versus, alter vcro .drabicus ab auslrino ( mari ) Syriam versus tendit : qui prope sibi inviceni suos recessus peiforant , sed exiguo quodam terrae intervallo dircmpti. = llaec auiein rciuli circa Aegypluni ad conlirmandam sen- lenliani Eratosienis , el Hipparciii superius allatam de velu- sta convenieiilia iiiler rnedilerrancuni, et rubrum marc. At riinium audiamns^ qui utpote vir magni ingenli, et snmmac docliinae^ notiiias apud omnes in iionore collegisse haud dubium est , e scriploribus qui ilium praecesserunt. He- rodoli locum rcfert , aliaque superaddens exempla -= Na- scuntur terrae et recessu maris, sicut si credimus Homero de Circaeis : quod accidisse in ambraciae portu decern mil- Hum passuum intervallo , et athcniensium quinquc millium ad Pyraeum memornlur , et l:j)hesij ubi quondam aedein Dianae alluebat . Herodutu quidem si credimus mare fuit supra jMemp/iim usque ad Aethiopum mantes , itemque a planis ylrahiae mare et circa Ilium, et tota Teu- thrania quaque campos intulerit Meander. = T. VIII. 27. 210 J. Jos. BUNCONI Insiiper Siiabo (I) «= Piraeum oliin insulnin fuisse, et ultra littus /itticae , quod Jctam \>ocant, situin .... sunt Aeloliae quaedain proinontoria quae insulae fucrunt oliin. .J . . . Antissa insula pridein fuit. Phanun quoque yiegi- fjtiain oliin iiiari Juisse drcuindatatiij quae nunc est penin- sula ; sic et Tyrus et Clazoinene = Nee non Ovidius ce- cinil Met. XV. 287. « Fluclibus anihitae fucrunt Antissa Pharosquc , Et poenissa Tyros , quorum nunc i?isula nulla est. Ita([ue liquet ex his omnibus magnam inferioris Aegypti partem^ ora Asiae propc Ilium, Anlissam el Tyrum , littora Graeciac ad Alhencm et Ephesum , nee non Italiae littora ad Circaeum montem , secundum veteres traditiones , a mari o- lim inundatas fuisse. Nunc haec eadem alio modo considerandas accipiam; tra- ditionesque regionum oliin marinis his aquis tectarum , cum locum quoddam dctcrniinatum indicare valeant, quemadmo- dum moenia Templi Dianae Ephesinae fluctibus pulsata no- vum mihi praebent argumeutum, quo dc elevaiiono quam a- quae illae oliiii atligerunt, aliquid conjici possit. Mare et circa Ilium. Ilium sive Tioja vetus, fato siio celebratissima , alia quidem fliit a Troja recenti ab Alexandro extructa, quae quoque modo jacet. Haec ad mare fuit, ubi ho- die, ut ajunt;, adhuc rudera stantj at Ilium vetus, Strabone rcferentej longe a liltorCj ideoque a Troja recenti distabat tri- ginla stadiis, nempe circum 3750 passibus == Dardanus non enim ibi fundavit urhem ubi nunc est: sed xxx fere sta- diis supra versus ortuni et Jdam etc. (2) Praeterea hoc supra quo utitur Strabo_, atque appositum esse Ilium monti Idae , priscam civitatem in alto positam ostenduntj cui quidem con- sonat et illud Odysseae: Insidias quando sub Troja struximus alta. Quocirca Ilerodoli et Plinii dictum , mare fuisse in vicinils Ilii, mare circa Ilium, idem fere sonat ae ascendisse jam mare per (1) p. 58, (2) pag. 593. lib. 13. De INSIDENTIA, MAKIS ETC. 211 radices montis Idae ad moenia usque veieris Trojae. At'pe cum ego dicarn usque ad moenia, non rem adduco quae onini fulcro sit destiuua. Etenim inter Ilercalis lal)ores, Diodorus Siculus, sequenlem banc (tiam recensct. Hercules ima cum Argonau- tis dum Colchidem peteret, in oris Troadis rejectus fuit, uhi Laomedontem regem invcnit^ qui Esionem filiaiii •^iiam nu- bendam spoponderat illi, qui Ilium a marino monstro liberas- set, quod a Neptuno contra urbem concitatum fuerat, ui ne- scio cujus ofi'ensionis a Laomedonte receptae , uliionem ca- peret . Hercules opus aggressiis urbem liberavit . Qua de re eruditi consentiunl (testibus Banicr et Tressan (I) ) banc in o- pinionem, videlicet hac narratione sublnielligi Mare ante Her- culis advenlum , partem moeniorum llii inundaiionibus suis e- vertisse, quare dictum est Neptunum de Laomedonte ulcisci. Monstrum niarinum itaque hac hypotbesi , fuisset ipsum ma- re, el Hercules illud superasset seu oppositis obstaculis , sea aperitione angustiarum ad Columnas de quo infra . Illud de- nique JSeptunia Troja tolies iteratum , idem sonat ac Troja maritima; epithetum illi proprium si iu littore stelisset . Fa- rili auteni silenlio praeteream an ad boc referri possil famam illam secundum quam Neptunus dicitur in prima moeniorum aedificalione opus suum dedisse. Quod ad Athenem special , urbem pariter remotae , ac Ce- lebris vetustatis, pauca colligere mibi datum est^ praeter quas supra jam attuli nolitias. Vetus, primitiva urbs in Venice mon- tis posita erat, et partem ejus apellatam fuisse Lymnaeam, h. e. palustrem^ narratur. Pyiaeus, quemadmoduni supra di- xi, insula fuit, quinque milia passum remota ab Athene, cui modo juncta est. Mare elatimi erat turn cum nnum ab alia se- parabat ; nee per terrarum aggesliouem annexa fuere , verum propter maris depressionem ; etenim Plinius dum haec narrai, ait junctionem per aquarum recessionem factam fuisse = JVa - scuntur terrae et reccssu maris etc. Si modo ad oras Italiae mentem convertamus, Promonto- rium Circaeum J hodierna die mons Circellus, ab Homero ceu insula describitur. Ulysses apud ilium sic ait ; (1) Milologia a confronto colla Storia T. 3. p. 122. 212 J. Jos. BlANCOKI Tldi .... imnlain qunin mare infi/iilnm circiimdat, La vcro /iiimilis jticet. Thoophrastiis etiiim Hisi. plant. 1. 5. c. 9 PromOTitoriiiin Circne- J lint... Circcrn id in/iahitnsse inco/ne J'crunt, ac priiis oui- i/cin Jitifsc hisninin «= Cum qiiibiis riinius = Circaei qiion- (hiin insula immcnso quidcm inari drcuinclata ( nt crcdilur I/oniero) at nunc planitics cic. (I), Similiter el Virgilius cc- ciiiit (2). In/ernique lacus., ^-Icncaquc insula Circes. Qnein locum Servius ita commciUatus est = Qui nunc Circacjus mons a Circe dicitur, aliqunndo ut J'arro dicit In- sula fuil etc. Qua in rem el alii Geographi repctiint. Solinus : Circes Domuni Tcrracina insula ante circuwjiua immenso inari , nunc acvo nectenle addila continent!. INIartianns Ca- pella , aliique. CigOj aiit ego fallor, anl ex pracfalis conscquitiu" multas , ileratasque apucl veteres, memorias adesse ( neque ego eerie quidem altiili omnes ) de aquis Maris interni insidcnlibus su- per loca hodie arida , et insidcnlibus elcvalionc hand parva : idque non de unico tantummodo loco aml^itus IModiterranei, at de quatuor mihi hucusque uolis, primo in Africa, altcro in Asia meridionali, terlio in Graecia , quarto in Italia. Adda tradiliones, uti videtur , circa eflluxum aquarum maris Mcdi- lerranei iis temporibus in mari rubro, Isthnium ad Souez snpe- ranlium; et tandem de mari nostro h. e. Mari interno ad in- star lacus, undique clauso. Nunc procedamus ad alias historiae reliquias , tradido- nesque ad partem aliam sermonis mei spectantes , scilicet de hialu ad Coluninas, et de subsessione aquarum maris Me- diterranei. Turn Fabula , tum Historia argumcnla ad id conducenlia similiter praestanl. Quoad primam paucis me expediam. Her- culis columnae , seu Abyla et Calpe ( hodie Ceuta et Gihil- terra ) ab hoc heroe ereclae fuere, aiuni mithologi; alque Diodoro siculo referente eas eduxit = cupiens sempitcrnurn (1) 1. 3. c. 9. (2) Aeneid. 3. v. 386. De INSIDENTI.V MABIS ETC. 213 sni nominis monuincntuin esse; ut oceani maris adiiuin arctiorein rcdderet quo mapia cete in nostrum pclaf;us adira neqnircnt. Trudunt r>ero alii conjunclis prius monti- bus , ah CO effossis perviutn occanuni ail nostrum mare fa- ctum == Ouaruin senicmiaruin Diodoriis sccunJain .Tmplecli- tnr, videlicet de Isthini iractura, cxcmplnm lei consimilis ad- ducens, itb Ilcrcule ipso patratae , nciiipc = yljitea /tuic si- mile opus in Craecin cj/l'cerat: nam a locis , quae Tempe appellanlur J ubi late stagnnbat in cainpis aqua, duita fos- sa, aquaiii dcduxil . . . cainpos fcrtilcs pracbcns ==» Mit- lo qiiaereie quisnam Hercules luerit , ct quomodo labor hie ejus inlelligoudus sit; ot tanlumodo ex hoc, deduci posse mi- lii viilelur, rcniolissimam nieinoriaiii fuisse apud Antiquos de magno quodani evenlii circa augnsiias ad colutpnas. Etenim licet Diodori enarralio inter Fabulas recenseaturj non ideo omni historica vi dosiituta habcii debet. Haec ex illis fabulis una est, quae ad catliogoriani hisloricarum pertinent, quasque unaniniiter Gritici definiiint: Veterem hisloriani cui fictiones commixtae sunt. Fabula igilur de angustiaruni ad Calpen cf.'os- sione ab Ileicule patrata , secundum regulam hanc^ principium historicuni liabet, et nucleuni veritatis includit. Quod quidem ad confirniandum opportunus occunit Plinii locus, qui circa hanc tradiiioneni haec habet (1) Proximis autem faucibus utrinquc impositi mantes coerccnt daustra yJbjla Jfricae, Europnc Calpe , laboruin Herculis metae, quam oh caii- sam indigenae columnas ejus Dei vocant , creditumque per fossas exclusa antea adniisisse maria, et rerum naturae mu- tasse facieni •= (2) Insxx'gcv Herculis cultum, Templa^ Numi- smata ad Gadem bene ostendunt, sub Fabulae velaraento a- liquid veri, et niagni momenli per gentes antiquas ad Golu- mnas incolentes, occultari. Gumque heic verbum de nuramis Herculis Gaditani factum sit^ hand reticendam pulo aliam ma- gni ponderis notiuam , quam ipsi nobis suppedilant. Doctissi- mus Eckel in his nummis legi nos admonet vocem Agadir, (1) 1. 3. (2) Cf. Mela 1. c. 5. 214 J. Jos. BlANCONI sen Gadir ( unde factum est Gades et Cadice recentia nomi- na uihis in qua exciisi fucrc ) ; quod verbuni yigadir in Pliocniciorutn lingua fuit septum TrifuKppx-yixxTn . (j) Etymon hoc auioin non ex inepto fonte eductum est, cieniin Gadcs a Phoeniciorum colonia aedificata est: ita ut Phoeniciis dicere vado ad urbem Agadir, idem erat ac Graecis dicere vado ad 7rifu(pfa.-yfjLa.Ta. , quemadmodum l.atinis vado ad septum ^ et nobis esset vado all' istino di Gihilterra. (2) Veruntameu Fabulara dcseiamus, et Historiam amplecta- mur. Superiiis jam Strabonis loca qiiaedam attuH, quibus ipse apcrilionem angustiarum, et dcpressioncni aquarum refert; at unura pro mille, sequens audiamus •==• Nil inirabile si ali- quando Isthmus qui mare aegyptium a rubra distinguit, ru- ptus aut subsidens fretuin efficiet, facietque ut externum mare cum interna conjluat , sicut ad f return Herculis colu- innas evenit. Verbum autem evenit quod hie tarn absolute ponitur, manifestum fiicit quanta securitate praeclarus Geogra- phus eventuni lioc nunciaret. Non sermo traditionalis, sen di- citur hie est , veruntamen sermo est certae scientiae. Alibi dum Stratonis sententiam refert^ qui Mare Euxinum ( hodie mare nigrum ) absque canale Byzanthino fuisse putat , atque fracturam idem aperuisse , Strabo haec tradit = Censet Strata idem nostra quoque mari accidisse. Nam in eo quoque a- pud columnas fretum perrupisse mari a fluminibus replcto, eaque effusionc aquae detecta es^e loca prius palustria. Cau- sam autem ajjfert . . . quad etiamnum terrae quaedam fa- sciae instar in longum porrecta sub mari ab Europa in A- fricam protenditur ; quad nimirum prius mare externum atque internum non fuerint unum. (3) En igitur fragmeutuni (1) Cf. Solinum. cap. 23. aliosque qui a Bochart. Phaleg citantur png. 190. (2) Quod septum seu Istliraum loco angu.stiarum ad Columnas olini fuerit, ex eo fortasse evinci etiam potest, quod vetustissimis ibi ma- ris et terrae terminuni esset, et prope inacessa illi haberent loca ex- tra mare nostrum posita. Plura de hoc. V. ap. Bochart I.e. pag. 191. (3) p. 49. De IHSIDENTIA MARIS ETC. 215 optimum in quo apertc de inbus stadiis , ul iia dicam , e- vcntus de quo locjuimur, sermo est, scilicet 1°. Mare rae- diierraneuin priuiiius undique clasum, 2°. ejus aperilio ope fra- cluiae Isthmi gaditani, 3°. recessus aquarum ipsius et regionum dcpressarum emersio. Quibus nescio an hoc loco addendum sit illud Etatostenis (I) qui eo usque procedit ut ex fossllibus organicis , signa sedimenti marini educat. En ejus sententia verbis Slrabouis = In mcditerraneis a mari ad duo vel tria sladioruin inillia dissitis inveniuntur multis locis concharum, oslrcorurnfjue , et c/ieramiduin inullitudo siuit circa Ammo- nis templum .... ibidcmqiic in mari J'ractaruin naviutn osiendi frusta .... Cui Ovidius assentit (2) .... vidi facias ex aecjuorc terras. Et procul a pelago conchac jacuere marinae Et vetus inventa est in montibus anchora summis. Nee fortasse inopporlunum erit hie cominemorare locum Stra- bonis superne jam ailalum , id est -= . . . ahsurdutn non est no si totum quidein mare nostrum olim lacus fait qui a flu- minibus impleluSj, turgente superficie per angustias ad Cal- pen erupcrit veluti per catarractas. « Tot laniisque tcstalionibus, quas ex Geographo velustatis ma- xiniae celebritaiis, deprompsi, supervacaneum modo pulo^ ul- tra inquirere testimonia , ad probandum hoc , scilicet, hiatum angustiarum ad columnas, factum seu eventum hisioricum esse. Qua propter quaenam sit aetas, in qua hoc acciderit^ per- quirere satius fuerit. Si Ilerculis dicl)us , Mare moenia vetusli Ilii alluebat, et si Ilerculi angustiarum patefactio tribuitur, statuenda esse vi- detur aetas ilia, qua Hercules vixit^ seu ( si niylhum Herculem quis putet ) ilia qua, vixerunt homines celebralissimi quos Hi- storia et traditiones coetaneos Herculis fuisse nobis evincunt , aut qui partem et praesentiam in eventis Herculeis habucrunt. Quocirca res ita se habet: Iter Argonauticorum annis mundi 2G50, Usserio computante , evenit, quo tempore Hercules (1) Srab. p. 49. (2) Melamorpb. 2IG J. Jos. BlANCONI Iliuin sc conUilit llucilbiis lU videtiir percussum. Ilium evcr- suiu lull secLindiini eamclem supputalioiiem anno 2730^ et pau- lo post hanc aetateni Aeneas Italiam appalit^ et Antenores He- nctos adduxii ea in regione, quae posiea Vcneila dicta est: ijiiocirca oiae Ilaliae id temporis jam aquis, pariim sallcm cxonoratae fuisse videntnr, quoniam hand muito post civila- los plnnmac in ipsis acdificalae fiierc. Ergo aperilio augnstia- nim ad Coliimnas inter navigalioncm Argonaiilanim , et in- ter bellum Trojanum cvcnisse vidctur, idest circa inter an- num 2G50, ct 2730 c mundo condito. Haec vero nota chronologica, aliam amplam valde qnaestio- ucm nobis patel'acil, ([uae aut ad confirmandam ant ad fundl- tus evertendam^ opinionem qnam hucnsque apemi, propemode incedit. Etenim piobanduin est ante annum mnndl 2G50 , nul- 1am insedisse Civitatom supra planitiem clrcummeditcirancain, <|uae inicrlor fuisset limili scdimenll marlni vulgo Marnes bleues; et consequenter civitates omnes et loca habitata colli- bus, moutibnsqne superiorlbus liuic limili superposlta fuisse. Haud mc latet thema hoc lota qua poUet extcnsionc mlhi probandnm modo esse, quoniam civitas una tantum, pagum unum, habitaculnm qnodque, de quibus dici posset extilisse jam sub aeqnore dido, diebus bellum Trojanum praecedcntibus, aut slriclius anno 2630, certe ad sermonem meum dirnen- dum sufliccrent. Verumtamen vobis perspectum est Acad, sap.^ an brevi temporis spatio investigatio tam anipla, tamquo in- voluta fieri possit. Igitur spem id consequendi dlmillo , ac si- iniliter spem sermoni meo id roboris comparandi , quod ex quacsilo probato ei certe veniret; quocirca pluralliate loco to- talitaus ular, et ad perlustrationem generalem, non singularem me convertere modo coaclus sum. Ilium J Athenes, aliaeque Grajae civitates, quarum existeniia nota est ante bcUum Trojanum , item et civitates priscoruni Italiae Incolarum, inter cacteras eligendae mihi fueruntj de his enim lanlumodo nolitiis quasdam coUIgerc potul. Verum- tamen de llio, de AlhenCj deque Circae urbe, verba snper- ne feci; (juapropter plura non addam. Tyrinthus et IMycae- nac in moutibus sitae erant, ct haud secns celeberrima Argo. Denique Lycosura^ iu vertice montis Lycaei sistebat. De INSIDENTIA MARIS ETC. 217 Raptim mode velcrem Italiam , ejusque prlscas urbes pcr- lustremus . Italiae lempora prima , et praesertim historwm antiqiiorurn ejus iiicolarnm obscuia caligo heii nimiuin ohruk . Si Pliiiiiiin audiamus primilns Uinhii cam incolucrc. = Uinhroruin gens antiquissima Ilnliae. Umbras excgcre antiqiiilus Pelnsgi , hos Lidii . . . Oiiibros a Graecis piitant diclos, qiicd inun- datione terrarum imbribus superfuissent » (3. c. 14.) Quod etymon secundum sentenliam Casellae id sonat, Umljros fuis- se " quasi cataclismi foetus .... supcrstiles scilicet a Di- luvio « Verumtamcn hoc per incidens tanuimmodo innuendum. Aboiigeni , alii quidem sunt vetustissimi Italiae populi, de qui- bus el Dionisius Alicarnasscus, el Livius (idem faciunt. Quid- quid autem sit de Populis, plurimae ex primitivis Italiae ci- vitatibus Trojanum cxcidium praeccdentibus, nobis notae sunt , turn quoniam ab liistoricis antiquioritbus mcmorantur , turn quoniam meihodo constructionis inter caeteras dignoscuulur . Nulla vero ex his , quod ego s^iam , mari hodiei-no adjacet , ant quoquo modo inferior sistit aequori sedimenli illius , {[ui dicitur JMarnes bleues. lllae omnes quae modo amoenas Italiae planiiies occupant, posteriores sunt Trojano excidio j si tamen aliqua indagationes meas non aufugit . E contra omnes in montibus reperimus, in quibus primitus sedem habuil Populus Italiae imiliter Dionisius Alicaroassens issi- mis terminis ^legjpti, usque ad extremes fines ejus. Qualuor autem post saecula res nondum immulalae fuisse videnlur. Hoc inleivallo, si quis velit, aliam in llirono Aegy- pli dynastiam surrexisse non advcrsamur; fortasse el assenli- mur iis qui hoc arguant ex iis vcibis; J{ex novus qui ne- sciehat Joseph. (Exod. 1. v. 9.) Cacterum Moyses eumdem sermonem locuius , ui piius . Eteuim Ilex Jegypti dicitur Pharao qui Moysis dicbus vixit == Ingredere et loquere ad Pharaonem Begem Jegypti (Exod. 6. 11.). Univeisa terra Aegypti ilia appellatur quae plagis afilicta I'uit ; quarum quae- dam praescrlim exleudcbatiu" in totis finihus ylcQpti. Igilur pliira si tunc regna fuissent iu terra Aegypti, hisloriae suae Moyses paium puto credibllitatis compaiasset, simul ac miraculosas dixisset decem plagas inflictas iu Regem sub du- ra capti\itate Hebraeos vexanlem induclas: et eodem tempore confessus esset eadem omnia proxima regna percussa fuisse, quae ea culpa nuUomodo tenebantur . Insuper Moyses cum Pharaoni suo indixisset ut populuni Hebraeum dimilleret, a- liter plaga reguum suum feriret: numquid alii Reges iisdem plagis subiici debuissent, in quos illae indiclae non fuissent? Quare pro his plagae et liberationes^ si in ipsis nee culpa, ne- que eleclio dabatur? Flagella haec lam universaha , eventus naturales per totam terram Aegypti fuisse, facile quisvis si- bi persuasisset , et Pharao Moysi nunquam eerie credidisset sibi solummodo immilti flagella, quae pariler et aliis regnis in- fligere vidissetj nee profccto deprecatus esset , ut Moyses De I^•S1DE^T1A MARIS E'lC. 229 plagas a se aminoveret, si sibi tantumniodo cveuire non putasset. Plagae ergo nisi in terra Regis opprimenlis cadere potcrant , et si plagae ad cunciam tcrram Aegypli exlcndebanlur , hoc conseijuilur ncinpc, tolam icrram Aegypli ^ Regi oppressori subjeciajn fiiisse. Cacteruni quoddam si aliad rognum Aegyplium e flagellis efliigisset, falsa essenl verba ilia in universa terra Aegypti, seu in cunctis finihus /legypti . Nullum invetiio locum in Exodo susplcionem uUam in- ducentcin , (piod Rex alter in Aegypio liierit. Verum post relata testiraonia, quae tamen et explicila et clara sunt, miranduni summopere est quosdam fuisse qui duo dislincta rcgna , duosque Reges in Aegypio tunc exlilisse contendcranl: unum scilicet in supcriori Aegypio quod histo- riae omncs et monumenla aperle testamur, aliud in Delia quod desumiuir ab urbe Taneos, de qua loqiiilur liistoria sacra. Totius iiisuper regni Aegypti melropolis , ni fallor , unica fuit. Probari id ex eo videiur quod scilicet Moyses nunquam nomen ejuspronuncians, Urbem tanlummodo appellet, quemad- modura Romam , per antonomasiamj Romaui appellabant. Jam iirbe exierant (Genes 44. 4). Cum egrcssus Jiiero de urbe (Exod. 9. 29. ). A nullo unquani ccrte contendelur plures jam ab iis tempoiibus in Aegypio urbes floruisse. Nam et in Ge- nesi hoc legiinus >== Oinnis frugum abundantia in singulis urbibus condita est. (Gen. 41. 35 et 48). Sed sedes Regis unica tanlummodo in urbe fuisse videtur, in qua morabanlur Pharaoncs lum Joseph turn Moysis; et ex eadem historia col- ligimus Joseph in ipsa melropoli inhabilasse, ac prope domum Regis, et eorum mansiones in eodem loco semper fuisse (Gen. passim). Nil ergo, quod ego sciam, duas pluresve melropoles fuisse tunc in Aegypio ad suspicandura inducitj et contra o- mnia uiiicam tanlummodo probant. Quoad urbanilatem, et artes special, tunc in Aegypio pro- sperasse , et floruisse credi potest. Historian! Hebraeorunij fa- lendum est, pauca nobis reliquisse de hoc; ca tamen suffi- ciunt ut argumenla nobis praebeani^ quibus eas in felici statu fuisse arguere possimus . Ordines jam in societate et gradus erant: verunlamen sublimiorum ordinum notiilas maxime 230 J. Jos. BlANCONI habemus , quia a Joseph ac a Moyse cum his praeseriim res habebalur. Guinque forme ignari siinus morum inferioris po- puli, a Moyse ile Rege, de exercitUj de quibusdain olliciis memoriae nobis inandantur. Quod igiuii- ad rem miliiarem spectat patct non turbam colloctam, quae caput quoddam sequerelur iaordinaie ac sine lege, fuisse. Scimus contra in exercitu, corpora ut ajunt, ct gradus distingui. EraiU principcs exercitus => Putiphar . . . princeps exercitus Pharaonis = ( Gen. 39. I. ). Erant ini- lites ordinis suprcml = dcciis totius exercitus ( Exod. 14. 7. ). Erant equiios = Oinnis eqidtatus . . . Pharaonis ( Ex. 14. 9. ) =- cquites cuiicti exercitus Pharaonis <= ( Exod. 14. 28. ). Erant dcniquc Currus, jam in velusla pugnandi arte consucti --=» Oinnis equitatus et Currus Pharaonis = ( Ex. 14. 9.). Quod corpus GOO currus comprchcndebat turn cum Aegyptiorum exercitus cvadeutes Ilcbraeos prosequebalur •= Tulitque Pharao sex centos currus electos etc. ( Ex. 1 4. ). Quiuan^ fiicrint regiae dignitatis ornatus nescimus j verun- tamen de ilUs quacdam innotescunt, quibus majores regni di- gnitates decorabanlur = Uno tantuiii regni solio te prae- cedani. ( Gen. 41. 40. ) Ilaec ajebat Pharao cum Joseph to- tius Aegypti regimeu domandaret , quae loquens regiae aulho- ritatis annidum Iradidit ei quasi muneris signum ; torquem au- ream ei superaddidit, induitque eum slola byssina ==• Tu- litque legimus in Genesi (41.42.) Pharao annuluni de tna- nu sua J et dedit earn in manu Joseph: vestivitqne cunt stola byssina^ et collo torquem aureain circumposuit. In tot tantorumque honorum, atque munerum coUalione , Rex mi- nistris suis circumdabalur. (Gen. 41. 37.) Atque illud quod legimus aula Regis , fortasse comitatus et pompa ilia videtur quibus aulae priucipuni frequentantur = Judituinque est et cclebri sennone i'ulgatum in aula regis ( Ex 45. 16. ). Regis currus non omnes uno eodemque cultu et decore erant: nam Joseph in fastigio fortunae suae secundum currum con- scenderat. -= Feciique eum Pharao ascendere super cur- rum suwn secundum. (Gen. 41. 43.) Thesaurus Regis erat, qui vexante fame propter trilicum in dies augebatur diviiiis, popuUs diversis, praesertim Aegyptiis De INSIDENTU MARTS ETC. 231 et Cananaeis venundatum . = E quihiis omnem pecuniam congregavit pro venditione J'rumenti et intulit earn in ae- rariuin regis (Gen. 47. 14.). Oilicia ct muncra domus regiae pliirim's ccrtc viris distri- buta fuisse dicendum esset, si duo conslderemus officia hu- milioris generis ( scilicet pincerna el pistor ) , qiiibus pluiimi individui fungcbanlur; el eranl inlcr se gradu distincti. Duo enim viri qui cum Josepho in carcerem injecti fuerant. =- Pincerna Jiegis Jegypti et Pistor quidein eranl, verunta- nicn utcrque eral caput vel praeposilus plurium hominuni hisce negoliis addictorum =• Jlter pincernis preerat , alter pisto- rihiis. Et revera ab ipso Hebraeorum histoiico unus Praeposilus pincernariini , alter Magislcr pisloruin appellalur ( Gen. 40. 23 et 41. 40.). Si igitur hoc modo omnis Regis Aegypli domus ordinaba- tur , unicui([ue liquet queniadmodum supeiiora officia uume- rosa fuisse , atque divisa ; iiidcque arguere potest quam splen- didum et nobilem Regis vivendi modum fuisse , ita ut Princi- pum bodie viveniium amplitudo^ ill! veterum quodammodo accedcre dcbeat. Et revera, ni fallor, res ita sc habere , omnia scilicet mu- nera el officia in phues ordines, tt gradus dislincta fuisse ne- mo in duliium inducere potest. Nemiui fortasse persuasum erit carceres quoddani informe omnium scelestorum hominum re- clusorium fuisse; sed e contra cerium saltern hoc est carceres militares ab aliis dislinctas fuisse. Joseph enim qui primo prin- cipi exercilus Pharaouis inserviebat ( eniitque euin Putiphar princeps cxcrcitus P/iaraonis. Gen. 39. i . ), occlusus fuit in carcerem militarem; ubi, ait hisloricus hebraeorum, pmc/i regis custodiehantiir. ( Gen. 39. v. 20.) et alibi = in carcerem principis militiim (Gen. 40. 13.), cui praeerat pracfeclus qui- dam qui benigne Josephum acceperat ; Joseph enim quem- admodum ibi dicilur = invenit gratiain iri conspectu princi'- pis carceris (Gen. 39. 2f.). Miito plura adnotare circa sermonem sublimem ac nobilem turn Joseph, turn Moysis tum Pharaonis ipsius, qui cum cul- tu regiae aucloritatis bene convenit. Milto etiam quaerere 232 J. Jos. BlANCONI pecuUares viventli modos, quemadraodnm Regem priino ma- ne atl balneum in Nilo descendere. Deus Moysi mandavit = Vade ad cum mane ; ecce agredietur ad aquas, et stalls in occursum ejus super ripain Jluminis (Exod. 7. If).) quod quidem sub diluculo erat nam et il)i dicitur — Consurge diluciilo , et sta coram Pharaone : cgreditur eniiii ad a- quas. ( Ex. 8. 26. ) Rex liquore uvae recenter espresso , non autem vino usus fuisse vidolur, Caliccin Pliaraonis in manu inea ( aiebat Pincerna cum sonmium suum Josepho enarraret ) tiili ergo iii'as , et expressi in calicem quein tenehain , et tradidi po- culum Pharaoni. (Gen. 40.) Defuactorum ceremoniae notatu dignissimac apud Acgyplios habebantur , Moysc referente. Ex. gr: Morluo .Facob, Joseph -= praccepit seri>is suis inedicis , ut aromatibus condireni patrem. Qiiibus jussa explentibus transicrunt quadrnginta dies; iste quippe mos erat cadaverum conditorum. Flevit- que eum Acgyptits septuaginta diebus (Gen. !^0. 3.). Ergo mos erat cadavera balsamo ilinire , quod quidem opus per quadraginla dies durabat: et defunclum per septuaginta dies flebant. Omnibus vero foriasse non idem luctus conveniebat; quemaduiodum autem ex diclis non omnia cadavera coadiri videntur . Regis annnlus de quo diximus supra , torques aurea , stola byssina et currus, quaedam circa arlium culms iis remolis tem- poribus iu Aegvplo indicia jam praebent. Qnibus adde augu- ralem sciphum quo Joseph uiebauir. Sed et argentea vasa non rara in Aegypto fuere; nam Hebraei exeuntes ex ilia terra , plurima a populo commodata secum abstulerunt. =■ Dices plebi (Hebraeorum) ut postiilet vir ab amico siio et mtdier a vicina sua, vasa argentea et aurea (Exod. 12. 2. et 32. 2.). Circa quod hoc considerandum puto , ncmpe auri et ar- genli opera, pro populo etiam facta necessario cognitiones plu- riuni arlium bene excultarum supponere; et insuper cum fie- ri uon possit quod ars una tanlummodo in cuitu et honore ha- beatur, caeteris adhuc ignoralis aut negleclis, igitur arguendum est artes etiam caeteras, de qnibus historia hebraeorum sileat, floridas et cultas fuisse. Praeterea neque iaverosimile est, si De INSIDENTIA MARIS i::C. 233 quis dicil lis lemporibus ct lapides caclerCj ct scalpluram iti usuin esse, qiias vcro artes , et hlstoriae aliae, et imprimis mo- numenta quae S'lpcii'sunt _, (loridlssiinas aniiquissiinis tcmporibus in Acgyplo fuisse probant. (Dio:!. Sic. lib. I.) Qui vero e- tiam aigiunenta de hoc postulasset, llcbraeos post exiliim ab Acgyplo sequatiir, eosqiie considercl ad ornatiis religionis in- tentos, ac praesertim ad iiicisionem lapidiim diiri,5>iiiiariim opc- rain danlcs, qui lapides elaborali crant opera sculploris et caelatura gemmarii etc. Adeo igitiir, tunc progrcssum erat his in artibus excolendis, ul ars sculptoris et ars gemmarii distinguerentur. Interim forlasse qnis a nie postulabit; ut quid tantas de hisloria vctcris Aegypli niinutas invesligaiioncs alTerre? Dicam primum, tantuin abesso me hoc in campo hisloriae FTebraeoruni messuisse, ut vix dici potest paucula delibasse ad fontem sum- mopere abnndantem , diiissimum([ue notitiamm, quarum a- liunde perpauca licet coUigere . Quare autcm id ego fecerim, non cxponendum hie estj sed potius vos deprecaturus sum, ^c. praest. , ut bcnignc accipiaiis consimilera picturam, quam, edu- ctam a caeteris historiis ac monumenlis, hie afiercndam ne- cessariuni puto . Nulla revera historia nobis est, quae ralione aetatis cum il- ia Moysis conferri possit . Vetustiores quas habcmus historias circa Acgyplum sunt, ilia Herodoti , qui fortasse decern post Moysem saecula scripsir, et ilia Diodori Siculi, c[ul quatuor e- tiam saeculis post Ilerodotura vixit . Ab eorum igitur operibus, licet recentioribus, colligere coacti sumas ea, quae ipsi de ve- teri Acgyplo tradunt. Poetarn priscorum temporum, neque Pli- nium, in quantum sudVagare possiut argumentum nostrum, o- blivioni non dabimus. Cum ego inniti velim Ilerodoto ac Diodoro, occultandum niihi baud est, plurimas objectiones contra historicam auctori- latem Herodoti facias fuisse ; alque clarissima nomina vetu- stae sapienliac contra Herodotum stare. Caistrius, Pollio, Ar- pocration , Manetes , atqnc Plutarclius turn plagiosippum, turn mendacem, turn malignum, turn credulum, cum accusant. At vicissim plurimi, summicjue criiici scriptores ejusdem defen- sionem suscepore, in lucem posuere ipsum jam ea loca T. vui. 30. 234 J. Jos. BlANCONl visitas^e de qaibus ipse loquitur, oinni cura quaesivisse certio- res redtlere res, (juas narrabat, majoris tnoiuentij conferendo inter sese relationes qiias audiebat; et dubia ipscinet omnium primiim pro dubiis tradere. ( Wcssling. ad lector. Amstelod. 1763) Ejnsdein autem Ilerodoli verbis clarissime palct non omnia ipsum, tauiquam bene certa , mandare, verunlaracn pluriinum discriminis ponere , inter res, qiias pro veris habe- bat, el illas, quas lanlum audieral = //i'/cie«(i5 quae vidi, quae novi , quae intcrrogando percept dicta sunt; /line pergam dissercre sennones /iegyptios quos audivi, addens et aliquid quod ipse videritn. (Herod, lib. 2. p. 123.) Ex quo satis liqui- do manifestnm est in operibus luijus llistoriae Patris( qucm- admoduin TuUins eum appellabat) pars haberi tuta certaqne, cui circa res vetnstloris Aegypti inniti possimus . Paulo minora Diodoro Siculo objiciuntur: attamen quidam malis fontibus ipsuuT hausisse dixerunt. Si id autem sit quoad historias aliarum gentium , non milii atlinet dicere; quoad Ae- gyptum plane non vidctur ; etenim ipsemet unde notitias e- duxerit docet -= Quae a sacerilotibus Aegypli iu coinmea- tariis relata pensiculate exaininaviinus, ea nunc exponeinus = (Bibl. 1. p. 44. Cf. et Heeren Poliiiq. et commerce des Penp. antiq. VI. pag. 216.) Nunc autem procetlamus. Qnid erat votus Aegyptus secun- dum Herodotum et Diodorum ? Diodorus, quod in bonum nobis cadit, de vetustiori Ae- gypto verba faccre opportune sibi proponil == Dc reguin an- tiquorum moribus etc. Priini Jegyptiorum lieges etc. Ve- teruin Aegyptiorum respuhlica etc. ( Lib. 1 . ) Ex couicx- tu autem ejus libri , ut et quibusdam ex locis specialim hoc apparet, scilicet lemporibus remotis, de quibus sermo ab eo est, unum tantumodo Regniun , unumque tantumodo Regem in Aegypto fuisse = Hex regni insignibus crnatus (DIodor.) Sesostris yiegypli Rex (Plin. lib. G. 29). Aegyptus autem tola iu praefecturas, seu nomns divideba- tur = Cum tota Aegyptus (ait Diodorus 1. 46.) in plures divisa sit partes, quae voce graeca fowi appellantur: sua unicuique Noinarcha ( gubernalor seu Rector) penes quein rcruin omnium administratio et cura praefcctns est. (l)iodur. De insidenti.v maris etc. 235 I.e.) Eranl ijjllur hi Nomarchae , non vcro Reges: orarit provinclaium praesides, atque ministri Regis toliits Acgypti. Tola insuper Aegypliis luoiuuiiii Regeiu cleQol)at •= Post Jiegutn ciijuspiam e vita cxcessnni ouines per yJegyptum lu- ctu comuni suscepto etc. (Diod. 1. I. pag. 46.) Et siinilitcr alia pliiriina exempli addiici possent ad ostcn- denduiu tuni regniim turn Regcm uniciiin veluslis tempori- bus in Aegypto fuisse . Conlexliis autom eadeni praebet ar- gumenla 1 .* quia nunqiiaiii aliud verbniu est nisi de uno tan- tuinodo RegCj atit regno eodem tempore, noque unqiiam ab uno Rego Aegypti contra aliiini legeni Aegypiiiun beilum ini- lum narratur: 2.° quia sernione universiili praedicta et Regni et Regis unicitas respicitur, atque subintclligitur . Unica similiter metropolis I'ulsse videlur; acplurima inter te- slimonia hoc valeat . == Udiorcns Meinplum condidit. Tain prcclara deinum loci opportnnitatein dispexit conditor ^ ut plcriijiic ornnes post euni reges ^ posthahltis T/icbis , aulnm ct habilationein regiain eo trans ferreiit. Ab hoc ergo tempore T/iehariim res iinminui , Memphis contra augeri, ad Ale- xandrum usque regem. Qui cum de nomine sua urbem ad mare civibus frequentasset , omnes inde reges Aegjpti in amplificationem ejus incubuerc (Diod. p. 33.) Ex quo tres fuisse civitaies principes in Aegypto coUigimus, altamen teni- poribns divcrsis; unaque decedebat, altera surgente ita ut in quovis Monarchiae acgyptiacae periodo , una tautumodo crat sedes regni, ac civitas princeps. Aegypiiaca societas plurlbus distinctlonibus dividebatur, at- que urbanitas, se nobis exhibet, ni fallor, excLika quacuni- quc ex parte. Post regiam familiara, classis prima homiuum summa auctoritate ac veneratione donata Sacerdotum erat. = Sacerdotes .... primas a rege honoris et potestatis obti- nent ( Diod. pag. GG. ) secundo casta militarise deinde di- stincta quoque est JRespublica ( ait Diodorus pag. 47. ) in tres alias hominum classes pastorum videlicet , agricola- rumque et opificum =• Iterodotus duo alia hisce quinque Diodori supcraddit, classis nempe Nautarunij et classem In- terpretum. Neuter judices memorat classem distinctam consti- tueutes; quamvis insignis fuisse in veteri Aegypto videalur; 236 J. Jos. BlANCONI nbi colleginm cxtilissc scinuis triginta homimim elcctonim e liibus praecipiiis civltalibus, ciiL I'ractor oiniiitnocle nobilissi- inus praesulcbat. Dioiloriis hand pauca refert circa coUogiurn hoc , et circa leges in dao'lccim colicibus contoiilas , qnas co- gnoscendi gratia pluiiini Graccoruin sapicuies AegypUim a- diemnt , ut leguni illic et studioriim , taniquam rcrum rnagni nioiueiiti^ cognitionem assequcrcntur. ( Diod. pag. 44. ) Forsan delectus hie honiiiuim niimerus ad castam sacer- dotalcm spectal)at. ([uac lotam Aegypliacam scieniiam include- bat, forsan ad niilitarcm qiieinadmoduni alii arbitrati sunt. Ilac igitnr forte de causa iu classcm disiiuctam uon compu- tali sunt. Quacvis autem classis, slvc casta congeries qnaedam erat plurium sociaUuni distinctiouum. Regis aula , oniniaque forte oflicia civilia donuis regiae^ ab hoininibus castae sacerdotalis tencbantnr , ut Rex personis moribus integris anibiretur. ( Dio- dor. lib. I. ), dum voro praecipua portio hnjns classis in- tendebat sacris, scienliis , pubblicae morali, atque historiae. Quam praestans fuerit niililaris casta expeditiouos prioruui Reguni nobis dicerent, ctiamsi aliunde nobis testimouia defice- rent. Sed Homerus quam plnrimos belli currus memorat, ubi scrmo est de ampliludine Thebarum , >= uhl pluriinac in floinibus opes recondltae jncent, quae centum liahent par- tus , ducenti autein per unnmquainqne viri egrediuntur cum equibus et ciirribus. <= (Iliad, lib. IX. v. 381.) Quae centum portae videntur fuisse centum aequilla in re- gione amni finitima a iMemphi ad Thebas Lybicas usque, unoquoque ducenos equos capiente , quorum, fundamenla etiam nunc ostenduntur-^ ait Diodorus ( pag. 30. ) sed ac- curatius secundum corrigit Rosellinius(iMon. Ci.T. 3.)unoquoque ducenos utrinque equos capiente , ex quo numerus educitur bellicorum curruum illi respondcntc qucm a Diodoro habe- mus videlicet Vi^inti curruum m.iUa revcra inde ad bella exire ( Diodor. I. c. ) Quidam opinati sunt exercitum Aegy- ))tioruni corpus eqnitum etiam comprehendisse; negant alii, cum nunquam equitcs in scenis rnilitaribus sepulcroruni ve- tu-iliorum Aegypti depiclos videre sit. Pedilum duo praecipue divisiones nobis memorantur ab Herocloto: sunt auioiu una De INSIDENTIA. MARIS EIC. 237 quae IlermotibioSj altera quae Calasirios comprehendit. Prima, corpus erat miliuiin veleraiiorum, quibus arciuin defensio da- ta erat, sccuuda pedlies mobiles ut ajunt, comprehendebat , qui belluni extrinsecus inferebant. Infiniluia prope essel dice- re speciatiin de re bellica apud vetercm Aegyptum , tauta cum hodie sit cop'a monumenlorinn ia lucom prolatorum; iloinquc snpervacaneum essel ile eadein plura afl'erre, cum proposiium riicuin lantumodo sit probare socielatem , seu ur- banitatem Acgyptiacam quavis parte evolulam et cultarn jam in primis icniporibus fuisse. Et re quidem vera si ad regiam auctorilatem consideratio- nom nostram apponaraus, ea maximo decore iosignita fuis- se videtur. Rex cnim partem terrae Aegypli ia proprium ha- bebat ul variis provideret negotiis, turn praesertim ut splen- dorein suuin servaret ( Diodor. lib. I. ) . Coram populo ma- gno veslitus lustro sese cxhibebat. Jiex . . . regni insignibus, splendida trahen ornatus, Diis sacrificntinn ibat confcrta ylegypdoriun corona etc. ( Died. p. 44. ) . Se- qucbantur eum nobilissimi sacerdotum filii, viginti annorum aetate majores, alque prae omnibus educalissimi. Cuncta cir- ca Regeni iliiponebanlur ita ut omnes actiones ejus ordine re- gularentur = Universa non modo piiblice gerenda , sed et quotidianae vilae regimen , et victus ratio ad legmn nor- inarn conforinata erant = ( Diodor. p. 44. ) Primo mane epislolas undeqnaque acceptas legebat, posiea ad balneum de- scendebat, probabiliter ad JNilum == Rege sub aurorain exper- recto litterae undccumque scriptae . . . primo acceptandae crnnt. Turn lotus etc. 1. c. (1). Horae quibus subditos audire , aut judicia ferre^ aut deam- bularc, aut cibum, aut somnum capere ipse debebat, omnes praefinitac erant. Ilaec veluti vincula plurimum , ni fallor, ad ceremonias, quae in hodiernis aulis adliibentur , accedunt , et, ut mihi videlur, hiijusmodi mores eliam a raiiono vivendi oni- nimode honesta, et culta disjunctos esse non potuisse. (1) A vino abstinebanlur primi Reges (v. Slrabonem de Iside €t Osiride) cujus vice forlasse uvae pracssae liquore ulebanlur. 238 J. Jos. BlANCONI Celebraiissiinae necropolis Thebaniiu ac Memphis, aliaequc, el modus «|uo in ipsis cadavera servabantur lidcm faciunt quanta diligcntia Aegyptii niorluos snos proscquerentur , praeter ea quae ab historiis iraduntiir. Herodotus cnini , et Diodorus prolixi de hoc dici possum; nou ego aulom cos sc- (juar^ veruntanien hoc ab ipsis hie educendum puto , scilicet classem hominum ad dofunctoruni servitiuin addictam fuisse, qui taricheutae vocabantur, hoc est qui cadavera condiunt. Eo- lum autem munus erat unguentis , myrrha, sale etc. defuncto- rum spolia pracparare. Scptuagiuta dies secundum Ilerodo- tum , secundum DIodorum triginta, vel quadraginta juxla le- ctionein aliam hujus auctoris quani orudili quidam pracpo- nimi, opus perdurabat. (Gf. Rosellini T. 3. pag. 350.) Rcge defunclo luctus habebatur per ocUiaginla dies in uni- versa Aegypto . =«. Post regiim cujusplain e vita cxces- suin , oinnes per ^legyptuin luctu coinuni suscepto , Incera- re vestes, nee festa celehrare per 80 dies solebant. ( Dio- dor. p. 46.) Qui artibus operam dabant tot in oategorias distingueban- tiir, quot artes erant: fihi arteni patris, avique etc. tractare tenebantur. Aries vero anliquis teniporibus maxime in Aegy- pto cole])anlur = Q«/m ct artiftcia .degyptiis maxime e.x- ciilla = refert Diodorus ( lib. I. ) eo loco quo loquitur de ve- teri Jcgyplioruin Repuhlica ( ibi ) • Ccnluui et niille de hoc excmpla a primis historlcis peti possent, sed praeserlim e raonumentis, quae adhuc multarum cognitionum, quas Aegyptii circa artes habebanl, impressa si- gna couservant. Circa quae edam si nil aliiid nobis maneret , nisi tesiiniouia rnechanicac illlus prodigiosae , qua immensa Monohtha transvohebant , et artis qua ilia ipsa, ul ul ex du- rissimo lapide , cedebant, (unde docti quidam censent apnd Aegyplios Jid ferruni temperandum artem fuisse bene perfe- ctiorem ilia qua nos utimur^) et haec bene sufficerenl ut Ae- gyplios in artibus perliissimos diceremus. Exposita a nie hie fuere, Ac. pr. , specimina duo , sen pi- clurae paucis signis delinsatae circa historiam veleris socie ta- lis, et urbanitatis Aegyptiorum, quorum alieruni eductum ab historic© coelaneo, ac testimonio oculari, id est a Moyse, aliud De insidentu maris etc. 239 autem c reccniiorlbus historicis desumptum, qui velusta nar- rabant, scilicet Hero Joins, Diodorus eic. Diitn adluic prae- oculos ca habermis, ne f[iiaeso, Acad., pr. cadem comparare, cl puncla, quibiis inter sc conveniunt, colligcre omittainus . Unicum llegmim , Rcgem et metropolim in Aegypio fuis- se , Moyses tradit; unicum regnum, Regein et rnelropolini Diodorus ali([ue. Societas in pluies ordines dislingucbatur, In exerciui Principes, falanges curruuna et equituai erant, Moyse rofcrcnte; socielas in quinque aut septem praecipuas divisio- ncs oidinabatur, in exercilu curruum series nunierosa, pedi- tuinque, quorum alii mobiles dicebantur Homero , HerodotOj Diodoro refercntibus. Ilegiae dignilati annexa erant decus et cullus in ornatibus, in comitatu, et in muneribus et ofliciis au- lae regiae secundum Moysem; regia dignitas cxornabaiur re- gni insignil)us, sumptu suppeditabatur ut spleudorem solil ser- varet, nobili comiialu , singulariquc distributionc actionum sua- rum tonol)atur secundum Herodotum , Diodorum. Rex ute- balur liquore uvae pressae ad bibenduin, ait Moyses; vino noa utebaniur primi Reges, ait Plutarchus. Rei diversis carce- ribus dislribucbanlur Moyse tradente; judicum collegium, co- dexj et rectae leges Diodoro aliisque narranlibus etc. Mos cadaverum aromaiibus conditorum per qnadraginta dies^ cura quorundam, qui medici dicebantur, secundum Moysem ; erant lioinincs appellali Taricheutne , qui cadavcra condiunt aro- inatibus spatio septuaginta, vel 30, vel 40 dierum secundum Herodotum ac Diodorum . Luctum per 70 dies in tota Ae- gypto per defunctum perillustrem, qualis Pater supremi ministri rogni Joseph, tradit Moyses; luctum in universa Aegypto per 80 dies iu obitu Regis, ait Diodorus: Artes demuin floren- IjGS si Moysem audiamus , artes cxcultissimae, si alios veteres historicos monumentaquc conforamus. Uno verbo gentem Ae- gyptiacam priscis temporibus excullissimam , ac cvolutissimam in principiis suis socialibus per narrationem Moysis accipimus ; et cogniiioncm omnino pcrsimilcm^ ni fallor, adipie scimur per verba liistoricorum aliorum , ac per monumcnta. Ego vero niagis quam in consonantia hac generali Moysis et aliorum liistoricorum j insistam poiius in coavenientia eo- rumdem qnibusdam in minimis circumstantiis , alque in eo 2-10 J. Jos. BlAKCOM quod cxiguis licoi liiicaincnlis eamdem Acgypti facieiu, rela- te ad lempora ilia piisca, ipsi uobis exhibcant. Qua de re anlequani ultorius proccdam aliud juvat exem- pluin hoc in loco aflcrre. Moyscs ( rjuemadmodiim priino inluitu vitlorelur) oblivioiii donare do!)uisscl privilci^'ia ilia qui- bus onorabatiir el gralidcabaliir honiinuiii Aegyplioriim clas- sis, quae ab ipso Moyse magna solciiiniquc idcaruin ac opinio- nmn discrcpanlia disjungcbalur; attamcii ipso ea narrat, et ibi quidcni eodein forme sermonc alioium liistoricorum . Nunc vidcamiis. Exposui jam vobis siiperius, Casiain saccrdotalein in Aegypio oncribus, noc lege ulla pocaniaria gravatain fuis- se. = Sncerdotes ^leg/plii a cunctis oncribus sunt inimu- ncs = (Diod. p. GG. ). A Diodoro haec hal)cmu3: IMoyscs vero quaenam iradit? Hoc videlicet: Acgypto fame vexata , terras sea a^ros omncs in dominium Rciis venisse = Practcr o o terrain Sncerdotum, quae a rege tradila fuiral eis, quihns et statuta cibaria ex horreis puhlicis praebchantur , et idcirco non sunt compulsi i'cndere possessiones suns (^Gcn. 47. 22.). At hoc iiisuper est addendum = L'x eo tempore usque in presenteni diem in universa terra ^egypti , regibus quinta pars solvitur , et Jactum est quasi in legem j absque terra sacerdotali , quae libera ab hac conditione Juit. '= (Gen. 47. 2G.) Nonne his verbis perfectissime consonant ea Diodo- ri = rt cunctis oneribus sunt iinmuncs! Nonne haec ea- dem munifostalio ejusdem idcae, codem sermone ! Quae harmonia et cousonantia inter Moysis hisioriam, et il- Inm aliornm scriptoruni atque monuraentorum, duo adnotanda liic milii suppcditant videlicet: 1 .° V^eracitatem ac lidem vetuslissimarnm historiarum Moy- sis hinc , Diodori, Ilerodoti etc. inde , fulciri, ac sixslineri ex mutuo concursu, ex couvenienlia utrarnmque historiarum, quae mutua prolectione ac confirmalione sibi obveniunt; non enim fieri potest utrasque, aetate, et locis tarn dissitas, in errando ant in dfcipicndo convenirc. 2.° llistoricis Moysi hinc, Diodoro etc. inde, bene no- lum fuisse stalum vetustae Aegyptus cujus fidelem accuratani- qne narrationem praebenty quaeque narratio utpote in nia- ximis, sic et in minimis historiac Aegyptiacac parlicularibus De insidentia maris etc. 241 convenil. Ex hoc argui potest optiino jure, nccessario ipsas quociimque alio puncto historiae ejusdem maxiino ac funcla- jTientali, convenirc debore. All hoc reapse iiilenla fuil perlustratio , quam institui circa archeologiam Aegypliacam, ut nempe valide stalui posset hi- storiam Moysis et hisloriaiii Graecorum et moiiuiii'jiHa omni- no conveniiej (jua iiiiie basi , aKjiie veluli fuudameuto ad se- quenlem arguinenlalionem procedcre. Quaenain oral Metropolis anti([uae Aegyplus secundum Ho- mcrum, Ilerodotuai , Diodorum etc.? Tliebae (\)X\.. Quaeiiam erat Metropolis aiiliquae Aegyjilus sccuiiduni Ilistoriani He- br.ieorum? Tanis I'uit. Quid! Thebae in extremitale meridio- nali superioris Aegypti poiita , arlis liu:nanae prodigium , urbs aobilisslmac faniae secuntluiii priinos: et Tanis in extre- miiate seplentrioniiU iuferioris Aegypti, huinilisj parva, a plu- rimis silentio praeierita, vix nomine ab aliis commemorata, secundum Ilebracornm hisloriam? Utquid tanta discrepan- tia inter has historias quoad punclum allissiuii niomenli, quemadmodum est determinatio nietropoleos, ac regiae hu- jus famosae regionis, dum vero et in minimis circumstanliis consenliunt ? Numcjuid vcre tanta discrepantia has inter histo- rias concipi potest? Id reapse (nisi perperam historias, quil)us me commisij in- tellcxi), id est, Ac. pr., quod mihi morali sensu omnino esse non posse videtiu', turn si considorelur respectu inducllonis ex comparatioue instiiuta, et ex narrationum convenienlia , turn si perpendalur quoad Moysis narrationem, quae ad Tanim ac- comodari nequit , scd ad Thebas oplime quadrat. Inde argu- cndum esse credo, utramque historiam turn Graecorum, turn Hebraeorum in hoc etiam convenire debere , atque unam camdemque mctropolim inlelligere ilia nomine Thebarnm, haec nomine Tunis; quae autem nomina Thebae et Tunis ad eam- dera urbem pertinuere, sive una simul cum tot aliis norai- nibus, quibus diversis temporibus, diversisqne idiomatibus illustiis Aegypti Metropolis dicta fuit, scilicet Thebae. Dios- polis , Dipolls, Ecatompile, No-Ammon, Tape, Aegyptus; bive propter nominis corruptionem ( quod fo.tasse facilius caplu), quae alibi erunt inquirenda. T. Vill. 31 . 212 J. Jos. BlANCONI Licet noil aiideam ultra dispiitationem omnem probare hi- storiam Moysis verba lacere dc Tliebis diiin Taniin comme- morat; argumenloriim taraea magiiatn copiain adclncere con- fido^ quibus inducaturj ni fallor, probabililalis gradus insignis. Perspicuitatis gratia cum mateiies diccndi milii sit distribueu- da, dicam igitur i .° De argumenlis c Gcographia pclen dis j 2." De argumentis , quae historia pracbct, 3.° De iis demuni quae a Geologia nobis praebcntur; et in({uisitiones quasdam circa nomeu , ad extroiuum laboris mci diiniltam. 1/ Ad detegenduin quinam fuerit locus quo Aegypii insederit metropolis, de qua historia hebraica loquitur noruine Tanis, opportunissima ilincraria obveniunl, quae a terra Canaan in Aegyptum , sive ex Aegypto in Terram Canaan eadem historia nobis praebet. Civitatcs, quas ipsa memorat, secus viam posi- tae, (cum iunotescant ) ad defuiicndam direclionem inser- viunt: ctenim diversissima directione ducitur, qui a terra Ca- naan ad imum Delta^ ubi Tanis, procedit- et qui ex eadem terra Canaan ad Thebas peragrat, quemadmodum innotescit cum ad Topographiara oculos convertamus; prima enim ver- litur ad occidentem , secunda meridiem recte petimus. Hie vero^ antequam ultra procedamus, adnotatu dignum est circa hoc, id quod memini , de via ad Occidentem , vel ad Meridiem. Vos non latot, doctissimi Ac, voce aicenf/ere apud veleres indicari iter quod septentrioaem versus ducebat^ et contra voce descenderc iter quod meridiem versus dirigebalur. Hoc autem propter vulgarem opinionem priscorum lemporum, regiones nempe seplemlrionales meridlonalibus altiores fuisse. Kunc autem quoties iter cujusdam e terra Canaan in Aegy- ptum proficiscentis memoralur, toties hebraica historia utitur voce descendere. = Descendit Abraham in Aegyptum (Gen. 12. 1°). Audivi , aiebat Jacob fdiis suis , quod triticum %'e- numdetur in Aegypto: descendite et emitc etc.; et contra u- litur toties voce asceudere quoties de itinere cujusdam ab Aegypto aa terram Canaan pergenlis verba facit = Asccn- dit Abra/iain de Aegypto (Gen. 13. 1.). Ascende, ait i")e INSIDEiVriA MARIS E'C. 243 Pharao ad Joseph qui ab eo pclcbat ut sihi liceicl in terrain Canaan ad scpclicndiim patrein suiim proficisci. = /isccndc et sepcU patrein tuuin (Gen. jO. 6.). Quani phnima sunt Hebraicae lii-jtoriae loca, in quibus hoc mode relalionos inter hacc duo pnncta geographica designanlur (1). I'roficisconlis anlcni e terra Canaan, atqiie euntis in Aegy- pluni numqiiid dici ^ossw desccndil, turn si Tanim versus di- rigatur, vcl Thcbas pctat, modo videamus. leriisalcm tcrrae Canaan centrnmi ad gradus triginta tres longiludinls est. Ta- nis atqne 'J hebac sunt circa ad g^radus triginta cum di.nidio similiter longitudinis, ita ul circa centum quinquaginta miliaria sinl inter nieridiannm qui per lerusalem transiitj et ilium qui per Tanim el Thcbas cadit. lerusalem autem sita est ad gradus 31 et ^ circiter lalitudinis seplentrionalis . Tanis ve- ro ad 31 circa; Thebae autem ad 25 ^ circa computatur; ita ut Tanis ad caput lincac cujusdam sit, quae per quadra- ginta quinque miliaria ad meridiem vergit, et per 1 50 ad occi- dentem . Thebae autem ad extremum lineae sistit quae disce- dens ex lerusalem circiter per 3G0 miliaria meridiem petit, atque 150 occidentem versus. Topographia, quam vobis sub- jicio, ostendet, lerusalem, Tanim, Thebas in verlicibus tri- anguli esse , cujus angulus ad meridiem situs est, alter ad occidentem J terlius ad orientem . In quorum primo The- bae est ^ in secundo Tanis. Ergo rccte dici poteral <7e5c"e«^// qui e lerusalem Thebas petebat, quippe qui ad meridiem diri- gebatur^ non autem qui e lerusalem erga Tanim procedebat quoniam iter ad occidentem vergit. Sermo igitur historiae He- braicae tot in locis iteratus ad Thebas, non vero ad Tanim adducit. Si quis vero objiceret vocein descendlt usurpari in Pentateucho propter priorem partem itincrisj quod a Terra Chanaan Tanim versus susciperetur j hoc considerandum pu- to, nempe \ .° ([uod cognitioues geographicae anliquorum ni- mis inexactae supponerentur; 2.° vox ascendit uumquam recte (1) Cum vero Alexandria facta est metropolis Aegypti, s.^mio Hist, sacrae est: vadit, seccsiit , venit, de eo qui c terra GaiKtan Aegy- ptura pctcbat. 244 J. Jos. BIA^co^^I utt potest, cum nsccndit dlcerelur de eo qui ex occkleule orieiitem versus (hoc est ex Tani ad lerusalcm) recte peieret. At indlcationes niagis ad rem coUigi possunt. Quaenam rcapse crant regioiics quas attlngebaiil ii, qui a terra Clianaaa Aegypiuin adlbanl? Itinerariiim in lihro tortio Rcgum capita unde>;imo ostendit ea, quae nunc cxpositurus sum. Ex Iduinaca ( parte nieriilionali terrae Chanaan) Adad lugiens nictropolini Aegypti 1 etcbat : iter cum faccrct Madiani appulit, unde ad Pliaran iransivit^ dcmum in lerram Aegypii pervenit -= Fugit Adad ipse , el viri Idumaei .... cum eo , iit ingrcdcretiir yfeg;)/)tuin . Ciimqiic surrcxissent de Dfadian , vencrunt in P/iaran , et introicrunt yJegyptuin ad P/iaraonein rcgein, Aegjpti (v. 17. 18.). JNIadian , ac Pliaran diiae igilur urbes scu loca sunt , quae in via inter lerram Canaan cl princijicm urbcm Aegypti sislcbant . Kunc vero bene slaluendae nobis sunt ubicaiiones earum. Ptolomaeus et Abnlfeda punclum, ubi dim Madian fuerit, tradunt. In tabula sexta Asiae apud Ptolomacnra haec habea- tur = /Irahiac fclicis situs Litora igilur ipsius hanc Itabent descriptionetn . Post limitein yJrabici sinus juxta Aelaiiilew sinum interiorcin Onua 6G . 20 — 28 . 40. Modiana 66 . 40 — 27 . 45. IJippos inons etc. Kx quo coUigilur tintiquam Madian ( quemadmodnm clarus D' Anville GoJfe. Arahiquc pag. 242. ait)^ quam in Ptoloinaeo nomine Modiana habemuSj in Arabiam felirem fuisse, in lito- rc sinus Aralniij sen Maris Erylbraci . Fines vero fclicis A- rabiae sunt ^ Scplentiionem versus Arabia Petraea quae pe- ninsulam Sinailicam comprehendebat , et ab hoc punclo me- ridiem versus circa litus haec ocrurrebant Onna^ Modiana etc. Non igitur crat Madian in Arabia petraea; attamcn Cellarius terram Madian in Petraea Arabia fuisse dicit (pag. 422.) sola de caussa , si recte video , quia proxima monti Sinai atque Orel) , in ('Uibus Moyses grcges Jethro c Madian ducebat , esse debuer.it. Diflicuhas vero haec nuUius est momenti^ ut alio in loco videbimus. Abulfeda autem haec niandat Madian civitas diruia , De INJIDENTU MABI3 EIC. 245 super marc Jlkolzourn (li. e. ]^.v\\\\Ts.e\xm') sila est e regione Tabuc, a qua sex fere dieruin itincre distat. Lalitudo i- hi maris est. circilcr centum milUa passman. E rcgione hujus loci est Masamynb ad latus occidenlalc ( Geogr. minor. Descripl. Arab. p. 42.). In litore igilur Erytliraei maris siste- batj at(jiie ubi hoc mare centum miliaria latitudinis habet, quod cadil in litore Arabiae iclicis ; non auiem supra, in lito- re Arabiae Pctracac, (juoniam ibi mare est anfjusiisslmum , quia nempe in sinu Aelanilico claudilur. Allati loci ex Geo- £,rapliia Abulfcdac ultima peiiodus hoc modo a Reinaud lran>.h.ta est ■= Contra (Rladian) aliquanlo supra in litore Occident. di est Cosseir = (^Laborde. Comment. Geogr. sur la Gcncse etc. p.tg- 7. ); quod quidem Madlan eo magis meridiem versus adduceret. Aliquid auxilii ctiam ex gradibus latitudinis a Ptolomaeo si- gnatis accipimus. Ad viginti septem et 45 latitudinis septem- liionalis , at supra dixi , Madian ipse scribitj propemoduni contra Porium Aegyptiacum vulgo Myos-hormos , qui gradi- bus 27 et 1 5 signalur. Sistit aulem in latiori parte Erythraei maris , quia vertex pcninsulae Sinailicae, ubi promontorium riiaran extoUitur , gradus habet 28, 30. Madian igilur per quadraginla quiiique circiter milhaiia sistebat magis versus meridiem , quani Maris Erythraei divisio . Cuinam vero por- tui hodicrno Myos-hormos anliquoruin respondeat, quaestione magna inter Geographos adhuc est. Quidam Cosseir esse pu- tant. Rosellini el Heeren banc tenent sententiam . Ego auteni a discopiationc me prohibebo, cum in praesentiarum pro ar- gutnento accessorio haberi possir. Alter locus qui ab itincrario Adad designalur, est Pharan : Pharan autcm hie, ille est qui a Ptolemaeo atque a Stephano Bi- zaniino memoralur, quemadinodum doclissimi erudiii conve- niunt;(Bonfreiius innotis ad Onomasticum) satis constat. .. id oppidum extitisse non soiius Eusebii auctoritate hoc loco, sed etiam Ptolomaei et Stepfiani qui discrle Pharan urheni ju- xla Aegjptum nominant. = Ptoloniaeus, ut antea dixi, gradus 28 et 30 Pharan tribuit, atque oppidum dicit pcnc quern pro- montorium eral in extremo peninsulae Sinaiticae positum, ubi sinnm Eroopolilicuni ab Aelanitico dividit. pharan secundum 246 J. Jos. BlANCONI eumclem rtolomacnm opp'ulum crat, cni sinus man's sen por- tus jiingch.uur, atque a gcnlc , quam ipse P/i a ram les \ocat, incolcbatur; quod raplim hie animaclveito lit tantummodo convenientia narrationis de Adad percipiatnr , qui tiilit serum I'iros dc Pharav J ct introicrimt ^icg,jptuin . Slephanus aii- tem ad voccm Pharan scrii)it: P/iaran iirhs inter yiegyptum et Jrnbiam. Et reapse vobis facile, Ac. pr. haec innotesccnt, cum oculos vertatis ad Topograpliiam, quam vobis snbjicio , ubi Pliaian medium inter Arabiam atque Aegyplum inscribi- tnr. Insupcr praetereundum non censeo allalum itinerarium quam bone consonum sit circumstanliis locoium ; etcnim Ma- dian, Pliaian, el ingiessus in Aegyplum aliqua inter se di- stincta praebent , sivc stationes ires -= Cinnque siirrcxis- scnt de Madian venerunt in Plinran , tulerunlque secitrn viros dc Pharan et introienint yJegyptum. == Quae ver- ba rccle cadiint si ad Madian navigatione incoepia ad Pha- ran locum siaiionis adduceret; ubi ductoribus assumptisj cum lis navigatione ilernm facta ad Aegypti oras progrederelur. At vialores noslros, Adad et comites, iterum sequanair; at- que quo eorum iter tendat, num ad Tanun in Delta, vel m\ Thebas, inqniramus. Res iUico per se manifesla erit^ ubi To- pographiam perspiciamus. Idnmaea, Tanis , et Madian extre- mi Irianguli sunt , cujus angulus unus ad Orientem ponitur (Idumaea);,secundusadoccidentem (Tanis), postremus autem ad meridiem (Madian): ergo qui ad Madian pergit, non Tanini petit; e contra Madian ea in hnca sistit, quae a terra Ca- naan et Idnmeae ad superiorem Aegyplum ducit. Quod vis aliud iter de quo in Hebraeorum hisloiia verba sit, inter lerram Canaan el Aegypti metropolim , et in cujus desciiplione memorentur quaedam loca intermedia, semper ad Madiam quodammodo se refert, nunquam vero ad inferio- rem Aegyptum adducit. Et re quidem vera, mercatores Madian (1) qui ex Gahiad descendebant = portantes aromata et resinain, et stacten in Jegyplum = (Gen. 37. 25.) Josephum in lerram Canaan emerunt (1) Madianitae Erythraei oras incolentes , quia Ismaelitae erant. De INSIDENTIA MARIS ETC. 247 ipsiimque in Aegypliim adiluxerunt . Fateor sane nuUimode difficultatis alicnjas momenti olijlci posse illi , qui tliceret iner- catorcs hos, licet e regione Madian , cominercium fecisse inter oiienteni ct Taniin in infiiua Aegypto , sed unicuique li- quet quo magis verosimile dici possit coinnierciuni iioc fieri ab iis pnpnlis qui in ipsa via coinmerciali domuni faniiliam- que tenerent, qui(pie longissinio iiineri nioram, et quieleni in terra sua inlerponeront. Et contra quantum inverosimile hoc sit de genie j quae cum commercia sua suslineret per cen- tum et centum miliaria, perpetuo a domo abcsse cogeretur; neque unquam sive in absessu sive in reditu, numquam pa- trios lares videre datum esset. Quae autem ego dico cum de populo ( Matiianitae) agatur; non autem haec dicerem de uno altcrove indivitluo, relate ad quae nulla est difficultas. Caeterum argumentum esltanlummodo simplicis convenieutiae^ ut ajunt, ([uodque nonnisi cum aliis conjunctum vi aliqua pollet. Moyses propter necatum Aegypiium, ex Aegypto secessit ad Madian. Fuga, ejus uti patct , ad hoc lendebat, ut a Pharaone eum insequente , et ab omnibus dominiis ejus se eriperet . Nunc vero si Moyses Thebis morabatur opportunis- simum sibi refugii locum in Madian aderat, cum hoc primum et propius locum esset extra Aegyptum, et in via mercatoria ad terram Canaan. Hac autem parte nobis fug"a ejus recta et consona locis videtur; eteuim occidentem versus in raediis de- sertis Libyae loca edam sub ditione ejusdem Pharaonis erant, scilicet Oasis Thebaidos, aliaeque minores Oasis ; ad Ortum ver- sus omnia imperio Aegypti regis ad Erythraeum usque obtem- perabant, ita ut tandem nil aliud fugienll superesset nisi ad meridiem Aethiopia , aut trans mare regiones versus terram Canaam . Missum facio Aelhiopiam allquando Aegypliorum regno subjecisse; at concesso quidem banc regionem iis tem- poribus Pharaoni non obtemperasse, cuique plane liquet He- braeum hominem viam , quae ad terram Canaan eum addu- cerct, praeferre, ut pole ilia per quam ad terram Patruum suorum accedebat. Si autem Moyses circa Tanim vilara degebat , quid quaeso opus ilU fuit 250 miliaria aut circa percurrere , quarum 180 fbrtasse extra Aegypliorum dominationem "i Numquid tanto 248 J. Jos. BlANCONI mlnori itinere c periculo cvadere non polerat in peninsula Si- naitica, ubi tutus atqae securus paullo post acl gregos le- xhco pascendas sc coutulit? Quare si Moysi necessum luit ad Madian usque percurrerc , paucos post dies aut menses cadeni via Tanira versus usque ad Sinaini recedere potuitP Fuga igi- tur ad Madian onini verosiniilitudine desliluitur, cum aliquis fugiens e Tani in Delta discedat. Ergo iiincrarium hoc Moysis (quod quidem iter erat ex 4.egypto Oiientem versus) ilinera- rium aliis omnibus consimile est, scilicet quod perficitur via, quae apud Madian quasi apud stationem intermediam transit. Madian autem, uii dictum est, ea in linea cadit quae ad The- has , non vero ad Tanim adducit. Reccns opus , cui titulus = Coininentaire geof^raphique siir Ics Nonibres etc. 1841. Leonis Labarde , speciidi niodo circa exiium Ilebraeorum ex Aegypio versalur . Circa quod recensenduni liic milii puto, nempe quacstionem ubinam fue- rit Pharaonis regia, insolutam ab eo dimiiti: nam incertum est utruni earn Tani aul Memphim slatuendam dicat : verba la- men Psalmorum = fecit inirahilia in cainpo Taiieos , cum suadent rerum summam in agro Taneos evenisse. Veruntamen, inter plurcs, duae ei obveniunt difficultates^ quarura prima haec est, Erythraeum mare nimium longe dissilum esse a terra Ta- neoSj altera locus Madian. Cum ipse el socum scri^jtores bene mulli narraliones quasdam Hebraeoruin historiae omnino in- conciliabiles sentiant cum Madian a Ptolomaeo et Abulfeda de- signala; banc, quamvis comnuiniter accoptam rcjicit, cujus vice aliam quaeritans, proximiorem terrae Taneos, insiiiuit quodam in loco, ubi aliqiia aedificloiuin rndera, et quacdam palmarum plantae locum habitalum fuisse indicant; cl omni elyuiologiae ac tradilionis fulcro deslitulam hunc Madian Ge- nesis dicit, sola de caussa quia quodammodo suum ad or- dinem aptelur. Veruntamen locus Madian bene in geogra- phia consiilutus est; el cum his auctoribus inextricabilo laby- lintum flatj jam jam, ni fallor, judicium quoddam emergil ba- sim eorum falsam esse, ila lU ahum ad locum, ac ni fallor ad Thcbas , nos converlere inducamur. Madian ad Erythraeum mare alibi etiam in historia Hcbrac- orum commemoratur , non ita clare lamcn ut argunienla De IWSIDENTIA. MAIVIS ETC. 219 nobis pracbcre valeat . Sufnciunl tamen ut conjici possit an- tea Madian iii coinmcrciali via inter Tliebas el Jerusalem positam esse. l'2x. gr. Isaias cum amplitudinem hujiis urbis valiciuarelur haec ail ■= Surge Jerusulein -= . . . dilatahitur cor tuiiin (juando conversa Jucrit ad te mullitudo maris , fortiludo gentium venerit tibi. Inundalio camelonim ope- riet le , Dromcdarii Madian et Fp/ia, omncs de Saba vc- nient, aurmu ct thus dcfcrcntes (Is. 60. 6. cf. Ilabacuc 3. 7.); ex quo auiem coUigilur, uli videlur, muliiuidiuem mer- catoi uin etc. ex Aflliiopia per Aegyptum venire , Erylbraeum marc contra Madian Iransfrclare^ et inde iter prosequcntem lorusalem usque ^ viam niercaloriam sectarc , cujus vestigia bodic quoque perdurare narralur. Ohjici fortasse hisce posset: ergo banc vlam qui seque- bantur, Erylhraeum mare Uansvehi debuissentj veruatamen de hoc transitu silel Historia. Certe hisloria hoc baud rneminit , at fortasse ncc oportuerat quideni ; etenim si ego ex uibe hac mea discedeus Ancouam me conferam , inde Ragusium in Dalmatia perlingam; numquid necessum vere csset admonere leclores, navi Adriaiicum mare transfretandum mihi fuisse? Quis dicens se Corsicam appubsse, navi iter fecisse monere ne- cessarium putet? De re tarn nota agitur ut supcrfluum adnotare ceuseatur. «=y^/'rfl//flf7n descendit in yfcgjptum ==: cuique ma- rc rubrum superandum esse navig:itione clrciler per dimidia- tum diem J ut ait Herodotus, jam notum erat. Et jam ni fal- lor signum aliquod maris transfretandi ubi de Pharan dictum est habcmus . Mare autem oflenderunt reapse Israebtae exeun- tcs ex Aegyplo , in cujus iransfretatione prodigium divisionis aquaruni factum est. De quo autem suo loco dicendum. Tandem ct unum adhuc geographicum argumentum paucis attingam : argumentum , in quo plurimi impbcati sunt scripto- res, el quod quam pbirimi vero non cuiantes praeterierunt. De quo haec breviter dicamus. Cum Israebtae e terra Aegypli di- gressuri crantj Moysis historia nos admonet non eos Deus ad- duxisse per terram PbiHstaeorum , rpiae proNinia erat, sed per viam deserli quae juxta mare Rubrum = iS'oji eos du- xit Deus per mam terrae Philistiim quae vicina est:, sed circurnduxit per viam deserti quae est juxta marc rubrum. T. viii, 32. 250 J. Jos. BlANCOM (F.\. 13. 1 7.) Nunc quaeso iiitiiimini locum Tancos el Terrain I'hilistaeoruui in carta topograpliica, quae vobis subjicitur. Ta- iiis ad occasuni est, Terra Ph. circa centuiuoctoginia miliaria distans inter septcntrionem et ortum, et insuper iuterposi- ta sunt descrta^ ac, uli videtur, i^cns quoipie llcvaeoruni. Itaque dici nunquam potcrit terra Philist. terra \'iciua , quod idem est ac si dicas, terra prima quani Israclitae ex Aegypio cxeunles pcrcurrere dobuerant . Et re quidom vera quid necessLun fuil per lerram Philist. transire? Numquid Ilebraeorum iter non ex Aegypto ad Sinai dirigebalur? Curie quidem, hoc jam memini supni. = Cuni duxeris populuni tneuin de yJegypto iininolabis Deo super montcin islam (Ex. 3. 12.). Ergo quid unquam iutererat ter- ra Philistaeorum ei, qui ex urbe Tavieos ad monleni Sinai pcrgeret? Terra haec omuino remota, et extra viam jacet, luiUaequc condiiiones inter duo hacc loca a Moysc signatae e.xplentur, scilicet eadem in via, et proxima esse. At alibi oculos (lectamus, mcntemque ils temporibus, qui- bus haec cveniebant apponamus; et rerum inutabiiur ordo . Relate ad hanc qucslionem erudili ad consideraudum non acceperunt Philistaeos , non semper eodem loco in ora juedilcrranea sedem habuisse . Ipsos enim ab extera regione veuisse scimus. Ilisioria Ilebraeorum uos de hoc ccrdores fa- cit. = JSomie Jsraelem eduxi a terra Jegypti^ et Phili- staeos a Caphtor? (Amos 9. 7.) Philistaei igilur a Caphlor pro- gressi sunt, quemadmodum Israelilae ex Acgypio. At ubinam fuil Caplhor? Regio haec, quemadmodum uuanimiter sentiunt erudili , pars est ipsius Aegypd , pars est Nilolicae vallisj pa- uUo infra Thcbaidem. Stalionem hanc Philistaeorum in topo- graphia Samson, quam vobis hie exhibeo vidobitis; at ego hu- jus , caeterum doclissimi viri auctovitali solum non innitor . Sed ex plurimis locis Mosaicae hisloiiae hoc educilur: Phi- listaeos nempe hinc exiisse, atque ad lilora lerrae Canaan se contuHsse. Quibus aulem posiiis Israeliiarum iter (cum ipsi ex The- baide egiederenlur ad Sinaim pelenies) in via eral conimer- ciali quae secus Nilum cum descenderet ad Lycopolim addu- cebal , posiea vero per desertum ad Erythraeum mare contra De insidentia maims etc. 2j1 cxtremltalem peninsulae Sinaiticae duccbat. Quae cum iia sJnt atque considcraratis tcmpoiilnis rcmotissimis, vobis, Ac. pr. , clucescct, iit pntOj rccle Ilebraeorum hisloriam tradere = }ion cos diixit per tcrnim P/illislaeoriiin (juae vicina est; primo quia haec terra in coniuni via adiacebat, sec.undo quia rcapse proxima crat, cum in contacluiii Thebaidos ipsaveniret. At jam liodienio scrmoni meo finis sit, quod licet idtra quam par est produxerim, tamen respectu aigumentorum quae adhuc ovolvenda mancrent parum sane progressum est. Quae luicusque alluli, sint vobis quasi specimen ac indicium nos ad supcriorcm Acgyplum prope jam allaturos esse evenius il- Jos, qui in Delta poncbanlur, atque hypothesim nostra m ite- rum nos instauraturos esse, nempe humiliora litora maris me- diierranci ab omni civitate liberata, ipsius maris aquae valde claiiores , propinqua loca inundare potuisse, quemadmodum vox generalis doctae vctustatis proclamat. Yofa. (( Topogrnpliia rjnao passim liac in tlisscrtatione cilatur , si'ipienli liiijiisce argiimcnli clucubrationi adjiciclur. » Descriptio anatoinica monstri humani Xiphopagi una cum animadvcrsionibus quibusdnni de actione a Clarissimo Serresio tributa duobus Itepatibus ad orgatiisationcin tuni internani, turn externam monsirorunij quae is vocat hepato-dima J signandam (1). I, .nler raonslra duplicia monomplialica, seu cum uno um- l^ilico , genus Xiphopagum Isidorl GeoilVoy Saint Ililaire (2) est uuum ex iis, quod nobis saepius occunit. Cum hoc sit mons- tniin commune, quisque facile crederet Teratologiae cultores ad sludium singularum ejus partium incubuisse , ac tot taotas- que observaliones anatomicas de eo exeruisse, lit nil scire am- plius maneret. Sed res aliter se habet,nam quemadmodum com- inunia, quae eo, quod frequenlias videmus, elsi pulcra et optima J minime curiositalem nostram trahere consuescunt^ ita fuit de ejiismodi monslrosiiatis genere, cujus frequenlia po- tins([uam ad sedulas invcstigaliones duceret, incuriam peperit adco, ut praecitalus Teratologus, cum ei condiiionum anato- micamm , quae Xiphopagis sunt, historia esset conscribenda, nonnullas organicas notas majoils momenti ex eo, quod proxi- ma genera pracbebant, inferre dcbuil, at(juc ila directis ob- servalionibus deficieulibus supplere per aualogiam. Re quidem (1) Ilnoc dissertalio Iccla fuit in convcntu Acad. Scient. Inslit. Ko- non. teilio idus Maji an. 1811. (2) Hist, gener. et pnrlic. des aiiom. de 1' organisation. Tom. Ill- pag. 80. Paris 183G. 2j4 Aloysii Calori vera vniio, qua inferiores sternoriim exlrcniitates se gcrnnt ut jungantiir ( cum hoc sit ccrlc maximum punclum auaiomiae lalium monslrorum), putaUir similis ei , quam scquuuuir ster- na ut jungantur iu stcrnopagis , seel nondiini oLservaiioue com- probala est: ca cnim a Dorstonio , ct Valentino , a Barkowio, (jui primi in(|nisitioncs auatomicas fecerunt super monstra Xi- pliopaga hominis el mammalium , praelcrmissa est. Usqucquo fnsio viscerum chylopojcticoium cxlcndi possit, si(|ua 'usio fiat unquam in visceribus thoracicis, nobis sat compcrtum non est. namque Meckelius , qui duorum cordium fusionem in- veuisse afllrmat, baud staluit cxacte genus nionstri anomaliam csliibcntis scu monslnim ipsum describendo, sen per schema de- nionstrando, ut admonuil laudalus Gen'roy Saint Ilil.iire : qua- propter an fusio visceris istiusmodi haberi possit ut conditio organica , quae cum ^^iphopagia quaudoque consocielurj nc- scimus; ncque nobis magis innotescit, an abac praeler adno- tatas complexiones cum monstrositate facile copulareniur. Plus scinius de minima duorum feluum coalitione , si fides danda sit Ronigio, nempe ut ei per ligaturas de die in diom adstri- ctioreSj parvasque incisiones duos foetus coalites dividere fas cssetj ant si monstrum j in quo tam audacem , insuetamque o- perationcm absolvit^ fuerit vervim Xiphopagum. Quamobrcm clarum apertumque est scientiam novis accuratioribusque ob- servationibus de hisce monstris egerej atquc idco anatomicam Immani Xiphopagi historian! nunc aggredi , sodales doctisslmi, prorsus super Vacaneum non erit, neque, ut quisque primilus arbitraretur , veterum ct cognitarum rerum tantum renovalio et comprobatio , sed huic comprobalioni additamenlum earuni quae nobis nondum patescunt. Tiiphopagum itaque, cujus historiam per me nunc habebi- lis, bimasculum est, et sexsennio ante editum fuit magno la- bore inter octavum ct nonum gestationis mensem a villica aliorum fdiorum optime conformatorum parente, et nascendn vita decessit. Ejus imago ad circiier mcdiam vivi magnitudi- nem expressa est in Tab. XXIV. fig. 1., ex qua illud satis al- lum, et exomphalo an'ectum dignoscctis. A indical foetum, qui est ad laevam iuspicienlis , alrpie huic suum latus dexterum cxhibct. B indical foelum , qui est ad dexteram ejiisdem, el DeSCRIPIIO AN\T. M0N5T. ETC. J.^^ piaebel suiiin latn^ laeviiiii. In hoc foeiu B adtiolandae sunt imperfecta auriculae formatio el capitis ohliquitas. Hi duo foe- tus A,B, uuituo cum anleriori corporis facie adversantur, lia- l)eiit([iie thoraces in dimidio circiter superiori sejuuclos, rjuo- iiim media pars regionibus slernalibus respon lens recta non descendil a summo ad imum, sed oblique, el alia verius aliani, al([ue an)bo sibi ipsis obviam eurit , el jungur.lur in a super lineam mcdiam. Ex quo punclo descendentes juxta conjun- clionis axem dnoium focluum obscrvatur lani ab liac quam ab alia facie depressio respondens resiJuac porlioiii regionum sternalium , quae non amplius columnis vertebralibus singulo- rum foeiuum adversae cernualur , sed ad latera , vel in lue- moratum axem translatae, inlernisqne earum faciebus opposi- tae. Laieribus parietes tlioracici rolundi suut^ et iranspiciunlur arcus cosiarum nou cxceptis illis quae ailiculanlur cum infe- lioribus praetlictorum slernornni portiouibus, quarum utraque ab ulro([ue individuo eas accipit. Subtus abdoiuina us([ue ad umbilicum cfliclunl eiiam unum abdomen, cujus molles pa- rietes ad regionem umbilicalem imperfecli sunt , quare latissi- nium est foramen umbilicalcj quod a margined' jZ/ facto acu- te circa illud se consistente circumscribitur . IIiijus foraminis circuniferentiae adneciitur saccus c , cui adiiaerescunt vesiculae pyriformes bumorem pelkicldum ct gelatinosum capientes, et qui conlinet portionem visccrum chylopojeiicorum, el nil aliud est nisi basis funiculi umbilicalis , seu chorion et amnios ita prolati, ut nimiae foraminis umbilicalis lalitudini accomodentnr, suoque margini adneclantur. Ad laevam inluenlis magis versus foelum A prope cuteni, seu margiuem praedictum b ,b pen- det de sacco descripto funiculus imicus d . Per sacci mem- branas transpiciuniur vasa omphalo-iliaca seu umbilicalia ob ceram in ea injectam lurgeutia: ailnotatur in e aileria ompha- lo-iliaca dexlera foetus A ; in f arleria omphalo-iliaca fetus B, quae unica erot, describebatque arcum a laeva ad dexteram marginem h,h, obsecundando, quern super tjuodam tractu per- currebat, antequam pelvim pervaderet, ut se imniitterel in ar- teriam iUacam internam dexteram. Haud absimilem arcuni fa- ciebal vena umbilicalis foetus A. In g tandem vena umbilica- lis foetus B depreheuditur. 256 At.oysii Calori Ciile ablata, miisrulisque inspectis, anomalia majoris nio- mcmi^ in qiiam ofl'cndinius , peilinct atl lineas albas. Hae unibilicnin usque tenent axem unionis monslri^ et sibi ipsis per i'acies inlernas, ncqiie ampbus cohinmis vertobraUbus adver- saulur, el aponeuiosibus musculorum abtloiniiialiiim cujusque foetus couflaniur, namque aponeuroses musculorum dextero- rum unius foetus cum aponeurosibus musculorum laevorum alius foetus connectunlur , ct vicevcrsa , cjuo facluu), ui dictae liucao sint coumiunes. Quae communio ad foramen um])ill- cale staliui inlermiltilur ^ proplerea quod aponeuroses muscu- lorum abdoniinalium unius foetus reccdunl ab aponeurosibus musculorum abdoniinalium foetus alius, ut versus pelvim foetus respondenlis descendant, el dextera cum laeva ejusdem foetus jungatur: quapropter duae lineae albae axem conjunctionis monstri loco pracdicto linquunt, axiumtjue vertebralium dire- clionem obsequuntur, ncc plus communes sunt, sed cuique foetui peculiares fiunt , cum singulae dementis, quae ad unum foelum pertinent, constent. tbi dein lineae albae a conjun- ctionis axe aberrant, musculi recti abdominales depreliendun- lur alrophici. Haec dispositio linearum albarum renovatur in iis ossium thoracis portionibus, quarum ope duo foetus junguntur. Si- cut lineae albae sub umbilico communi axem conjunctionis monsiri rclinquunt, ul secjuantur axes vertebraleSj nee amplius ducbus dimidiis ab unoquoque foetu suppedilatis comjn'ngun- tur, ita dimidium supeiius amborum sleinorum est contra vcr- tebralem columnam foetus respondenlis, struiturque demen- tis ad unum foelum spectantibus. Sed postquam singula dimi- dia superiora in se ipsa iuciderunt in media monstri linea, quod supcrest ossium sternalium finditur in duo dimidia dex- tera et sinistra , cjuae ab utroque latere in conjunctionis axem foruntur, atque ea , quae ad unum foetum pertinent , cum si- milibus et opposilis ad alium foetum perlinentibus junguntur, duoque dimidia sternalia communia inferioribus duorum sterno- rum dimidiis respondentia, el costas, seu carlilagines costa- rum sternalium infcriorum a duobus foetubus accipienlia effi- ciunl. Res igitur similis est, sed ordine inverso: dum enim liinc supra umbilicum binae lineae albae conficiuntur singulae DfcSCRlPTIO ANAT. MOSS P. ETC. 2ji7 duobus dimidiis ab utroque foelu conlributis, ct Mil) umbili- co duobus diinidiis ad unum focUiin speclanlibus; illlnc ster- na superius elemenlis propriis focuis uniiis, iiiferiusque duo- bus diniidiis al) uiioqiio([ue foetu profeclis . Aspicite Fig. 2. Tab. XXIV , et res omnino explanabitur. In a est superius sierni foetus A diniidium, cni sunt duo puncla ossea ; iu h est steini foetus B analogum dimidinin, cui pariier sunt duo ossificationis puucta. Haec duo dimldia , si excipias eorum , V originem sita , seu in duclu arterioso u in aortara ji^ in- fluenle. Quare perspicuum est, licet septi rudimeniarii com- plexio , et in cellas divisio hujus cavitatis ventricularis ad- sit, nihilominus cavitalem simplicem et unicam quoque manere, cum in cella pulniouali, ut habealur pro venlriculo distiaclo, 2G0 Aloysii Calori conJiiiones, scu elemcnta essenlialia earn in ventrlculo consll- luentia desidereatur. Adnotatione tandem dignae sunt et posi- tio arteiiae pulmoncae, coUaeque respondeniis ad laevam, el ori- "o arieriaeyj,/, puhnoncae assimilis e sinu venoso communi cor- dis foetus A.' luiec eniiu adjuncta deinonslrant, in binoium cor- dium fusione nisi exacte iteratanij nisum saltern adluisse ad ite- randam disposiiionem , quam in inferiorihus sternorum dimidiis, et supranmbilicalibus liuearnm albarum porlionibus descripsi- mus. Ventiiculorum siinplicitaii respondet par simplicitas auri- cularuni, vel sinuuin vcnosorum, qui faciem opposilam, inferio- remquc paitern fere omnino teuuntes simul conjunguutur , et eodeni ac venlriculoruni dicloiuiu modo simul coninuuiicant . Qui sinus venosi repraesenlantur aperli in Fig. 5. Tab. XXV. Foclui A est sinus , aut auricula uuica c , c , in quani influunt vena cava descendens c, ascendens /, truncus / pariclibus carneis instructuSj qui simlliuidinein habet cum parvo et Ion- go sinu quadrato venas pulmoneas rij o accipiente. Inter ostium / hujusce sinus, et aliad i auriculo-venniculare adest minus fora- men t m exilcm arleriam_//Fig. 4. Tab. XXV. pulnioneae as- similem ducens. In d, d Fig. 5. Tab. XXV. observatur alter sinus venosus unicus cordis foeuis B^ in quem sinum etiam in- fluunt geminae cavae g", A, el analogus truncus m parielibus carneis donatus, et pulmoneas venas p^q accipieus^ e cujus oslio m proficiscltur rudimenUim septi inlerauricularis*, quod ad ve- nae cavae adscendenlis h foramen pergit, et in hoc sinu commu- ni pecullarem cellulam gignit. Inter ostium venae cavae descen- deutis i^, el osdura auriculo-ventriculare Ic cernitur foramen r, quo vena magna cordis coronaria unica hiat . Septum binos sinus venosos c,c,d,d, dirimens amplum foramen s, per quod invicem communicantj exhibet. Adnotaudum denique estj licet tarn imperfectis descrlptis cavitalibus cardiacis adfuisse quatuor arterias nutriiias per ventriculos, sinusque venosos re- spoudentes difi'usas . Quemadmodum bini ihoraces, binaque corda, sic et duo septa carnea thoracicam caveam ab abdomiuali disiermiuantia cueunt in unum septum sen diaphragma , cui figura quodam- modo quadraiigula est. lunctio ill per coslales portiones c^c, d , d Fig. G Tab. XXV., quae mutalam direcliouem mutatumc^ue Descriptio anat. monst. etc. 2G*1 siluin ulriiisque stcrnoruni infeiioris diuiidii obsequendo a se inviceni reccsscruiit^ et fisae sunt cum processu antico ten- dinis , in qucni abcunl , scu cum cenlio plircuico in qualuor dimidia opposilOj duo scilicet pio unoquoque foelii, et cum his juxta axem conjunclionis monstri conglulinatae originem prae- buerunt duobus processibus anlcrioiibus comnninibus e e , liic laieralibus, unoqne centre phrenico /" pariler communi per- tuso duobus foraniinibus quadralis i,k, potius pioximis, at- que alteio fere contra alterum posiio, ui ralionein cum situ et appropinqnalionc cavilalinu venosaruni cardiacarum , qiias jam coalitas inspeximus, sea venarum cavarum adijcondentium, et cum utriusque hepatis junctione , et positione instituant. Re- liqui processus tcndinei g,g,/i,/i, centri pbrenici admodum ad lalera et posierius in columuas verlcbrales producunlur , por- tionesque cosiales meraoratas a lumbaribus a ,rt ,Z» ,i, exacte disterminant} quare tola porlio tendinea forraam radiatam su- mit . In abdomine praeter brevem intestiui tenuis tractum, bi- naque hcpata nullum aliud viscus confunditur. Ita duo adsant ventriculi , duo licnes , duo pancreata etc. : duodena sunt item duplicia in tenia circiier eorum parte superiori, sub qua in axe conjunclionis, seu centro abdominis communis copulantur in t Fig. 7. Tab. XXV., et ex hac copulatione lit canalis uni- cus u,H,u, reliqua eorum duo tcrtiaria, el quemdam jejuni tra- ctum referens. Qui canalis descendendo seusim sensimque di- latatur, desiniique in amplum saccum i> , qui marsujjium ve- natorium aemulalurj et esse videtur ventriculus succenturiatus duobus foetubus communis^ qui cum inferioribus exlremitatibus binorum hepatum , quae inter ipse , unaque canalis unicus su- perpositus, duodena, et pyloricae ventriculorum porliones lo- catae erant, sacco umbilicali seu umbilicalis funiculi basi ac- cipiebatur, et implcbatur meconio viridi non secus ac reliqua intestina supposita , cum quibus per duo ampla foramina com- niunicationem inibat. Ejus parietes haudquaquam lenues sunt, sed eadcm ac pertinentes ad canalem u,u,u, praedictum, et in- testina sequentia , crassilie gaudenl: quapropier isliusmodi di- latalio baud videtur effeclus distensionis lente a meconio factae, quemadmodum accidit, atresia existente , sed ab ipsa origine 262 Aloysii Calori extitisse, et eo coasllio fortassis data, ut nullum irnpoclimen- tuiu esset meconio , quominus in supposita inleslina translret , binorumque foeUiuin meconii coacervalio vi distendenie inte- slinuni commune laederet. Reliqua intestiua tcuuvia z,z,z,z, )-,y ,y etc. uiilusque foetus e ventiiculo communi descripto quodammodo rcnascunlur, ct circumvoluliones instar spirae faciealia in columnas lumbares^, ct in pelvibus locanlur : cras- sa autem intestiua 2,2^2,3,3,3 etc. a tenuibus, quod at- tinet ad foimam et lumen j hand valde discrepant, et brevis- sima sunt, nee lenuvia ambiunt; contorqnenlur et ipsa in quas- dam circumvolutlones in pelvibus , supcrquc posticos abdomi- nalis caveae parietes post tenuvia sitas. Bina hepata a, ft in axe conjunclionis monstri posita, el polius cxigua cum convexis eorum suporficiebus ad niolles ab- dominis parietes se vertunt , cum simis aulcm se resplciunt et unicum inlesiinum descriptum amplexantur. Eorum pars in funiculi umbilicalis basi coutiuetur, cujus faciei internae ad- baerescunt per subliles babeuas , et appendices lingulatas par- tim ex parenchimate, partim ex raembrana, seu peritonaeo , quaruni una adparet in a', quae a margine infimo et acuto liepatis a producitur. Singula viscera per eorum superiores esiremitates marginibus obtusis, seu crassis respondentes si- mul conjuncta sunt, atque ad conjunctionis locum excavalus est interius sulcus, seu fossa transversa * admodum in altitu- dinem depressa , cujus limires a simis eorunidem viscerum su- perliciebus describuutur. In extremis conjunclionis punclis co- lumnas vertebrales resplcieniibus deficiens est substantia he- paiica, quo minus longa diametro transversa utriusque hepa- tis conjunctionis linea evadit, nee centri phrenici, cui respon- det, longiiudinenx exsuperat. In hac linea proxime defe»^tum in singulis ejusdem extremitatibus adnotatum sunt duae venae cavae adscendentes brevi intervalla distantes , quippe quae de- serentes slatim super renes columnas veitebrales, et versus con- junctionis axem se confereutes loci immutationem et fusio- nem utriusque hepatis, et centri phrenici, sinuumque venosorum cordiuni necessario sequebantur. In faciebus hepatum convexis in oculos veniunt ligaraenta, quibus hepata ipsa firmantur ac sustinenlur , uti suspensoria, coronaria etc., binaque viscera Descriptio anat. monst. etc. 263 peivadentes prope eorum margines in aciem allenualos duae venae unibilicalcs, quarum altera d Fig.\ Il.Tab.XXA". atl foe- tiini B periincns in hepar a ad dextoram foetus A immluilur, liujusque foetus esse videretur: altera aulcin e ad foeium A pertinens in hepar h ad dextcram foetus B, ad quern viscus spectare videretur^ se inducit. In concavis faciebus desunl fos- sae urnbilicales pro venis cjusdcm nominis, quae dein viuni sibi faciunt per substantiam hepaticara canalem cxcavando, qui in fossam transversara antedictam aperitur^ in quam ipsac feruntur, ut quae signalur d , in venam porlarum foetus B, quae vero signantur e, in venam poilaium foetus A inQuant. Facies tandem, de quibus loquimur, nonnuUas exhibenl leves emineutias maxime ad fossa s pro fellis vesiculis /i'jAjg'^ quae autem absunt a margine hepalum acuto, queni solent cum fundo transgredi , et propiores fossae transversae fiuni. Ve- sicula fellis g hepatis a tenet dexteram foetus A et unica est: vesicula fellis hepatis h duplex est, conslans nimirum ex majori vesicula //', et niinori A, cujus postremae coUum in coUum alterae hiat, et uliaeque ad laevam foetus A , et de- xtcram foetus B adstant. Descriptae auiern vesiculae , uti vi- scera ad quae pertinent, una in alias sunt^ et magis ad foe- tum A inclinant; quo earum positio inimulata est. Earuni cystici ductus cum poris biliariis ab utroque hepate profici- sceniibus cocunt, et cholidoclii ex liac copulatione nascentes inter se junguntur, et abeunt in cholidochimi duobus foetubus communem, qui aperitur in duodena r^s, ubi haec in < coa- lescunt, ut intestinum commune ii,u,Uj supradescriptum ex- truant. Ad utrasque fossae transversae extremitates conspiciun- tur vasa sanguifera arterica et venosa^ quae per singula he- pata diffunduntur. Vena portarum foetus A , cum pervenerit ad dictum fossae transversae punctum , scindilur in duos ra- mos dexterum, et sinistrum ^ quorum primus hepar a, alter hepar h, seu duos lobos duorum hepatum, unum ad dexte- ram^ alterum ad laevam foetus praedicti petit. Hand secus a- git vena portarum foetus B. Unicuique ramo sinistro venarum porlarum inseritur vena umbihcalis , quae ex ipso ramo quo- damraodo renascens constituit ducliun venosum, qui utrinque in venam cavam adscendentem se iramittit. F.amdem ac venarum 264 Aloysu Calori porlarum ;ul:i parencliinialosa in memljraeiaceam dcsinens, quae faciei inlernae sacci exomphalici c Fig. 1. Tab. XXIV. adliaerescebat. c,c, Jimbus supeiTiciei concavae hepalis a limilcs describens fossae transvcrsac * sitae, ubi superius duo hepala inter se junguntur. d vena umbllicalis foetus 13. d' poitio bujusce venae scse in portarum vcnam d^, foetus ejus- dem immitcns . c vena umbllicalis foetus .\. e' portio venae umbllicalis sese in portarum venam ejusdem foe- tus imm liens . / vena portarum ramum trlbuens bepatl a , et ramum hepati b, et venam splenicam et meseraicara majorem * acciplens. g vesicula fellis unlca bepatis a. h'fh, vesicula fellis duplex hepatis b. i lien foetus A. A- lien foetus B. I pancreas foetus A. m pancreas foelus B. n Inferior portio aesopbagi foetus A. o portio inferior aesopbagi foetus B . p,p ventriculus foetus A . (J,ej, ventriculus foetus B. r duodenum foetus A . i duoilenum foetus B , t punctum conjunctionis duorum duodenorum. iijUjU, intcstinimi commune a duorura duodenorum et jejuniorum fusionc conflalum . V amplus saccus ulricularis ventriculo succenluriato assimilis in quem dilatatur inferne intestinum commune. )'iX,y,)', intestinum tcnue foetus A e sacco praedicto quodammodo renasccns . z,z,z,z intestinum lenue foetus B e sacco praedicto quodammodo renasceus . 1,2,2,2 caecum, et reliquum crassum intestinum foetus A. 3, 3, 3, 3 caecum, et reliquum crassum intestinum foetus B. ]^:Co7iim:Toni.Yin. <:^.K Tah.XXIV. ■N ^,. -iiUftdei a.inaV: ieV. lif.Betbm ^fy N ComjiJ:Toiii-Yin <^4^ J,. ^ "'i.' z 1 %^^ Jf' ' ■^ \ «# ■• "■W'j'iKSSi!)'"^' / Tab XXY :^*^^" '"'/"'imUnn n.,., I:,ur„.,. ) /' lit B-IH' ANATOMICI , ET MEDICI BONONIENSIS A lillCnAELE MEDICI CONSCRIDTUM I Inter Medicos, atque Anatomicos illiistres bononienses mc- rito qiiideni , Academic!, niiraerandus est Joannes ^Jntonius Stancarius onus Bononiae anno 1670. Habult bio fratreni Victoriuni Franciscuin cLirissimura virum , qui vivens pbysi- cis , et astronoinicis discipHnis adeo ehixit, ut dociis omnibus patet; et post obitiim defleclus, coUaudatusque fuit qiiamplu- riniis, piaesertlni a diiobus praestantissimis viris, nenipe Ferdi- nando ^intonio Ghedinio , et Eustachio jManJredio, de qui- bus tunc Italia gloiiabatur . Sed nieritum nostrum non in a- raicis, et necessariis nostris ponendum^ illudque tantum est de- siderabile, et laude dignum , cnjus non nisi nobis obnoxii su- mus . Hujusmodi autem fuit nieritum Stancarii nostri, qui suis studiis, ac iaboribus, praeclarum obiinuit locum inter sa- pientes eatalis suae, niultos sane, et egregios, V^alsalvain sci- licet , Albertiniani , Beccariuia , Bazzanium , Galeazziuin , Menghiniuniy Mollinelliuin , Pozzium , Laurentiiirn, Tac- coniuin , ut alios omittam , quibus tunc florebatj et clarum erat Arcliigymnasium Bononiense. De operibus autem Slancani nostri ut omnia persequar iio- minatinij ab ejus incipiam inquisilionibus in Fungum Meliten- sem. Dicam vero, Paiduni /)Occo«m/«, primum omnium, il- ium descripsisse, et Typlioideni coccineuni iMelitense appellas- se; Meliienses, morem secutos majorum , ejus pulverem vino, V£l jure mixtam, ut haemorrhagias compescant, saepe bibere; T. VIII. 36.. 282 MiciiAELis Medici Bononicnscs qiioquc Medicos, jam lum cum Acaileiiiia no- stra cloinicilluiu habobat in Domibus MaiMlliaiiis , eiun hac- inorrhagia laborantibus solitos esse praesciibcre tanla felicita- te, lit pliannacis oiniiibus hiijusmodi viitule piaedilis antepo- nerem. Qiiam viitiitem, piout satis experiemia demonslratam , noluit amplias comprobare Stancarius. Studio vero, et omni ctira dignuin duxit, peciiliarem hajus medicaminis agendi ratio- nem explorare, ne amplius Medici, quomodo usque ad iilud tenipus fecerant, cmpiiice tanluui praescribercnt, sed rationali- ter, raajoriquc fiducia eo uterenlur. Qua de re secuni reputans, ([uod intcrnus usus remediorum hujusiiiodi vl maxima pol- lentium J uti sunt, exempli graiia^ Viliiolimi, et Alumen, non est absque discrimine, eo quod sanguinis crasini perturbant, securiora idcirco ea habuil remedia, quae dum sanguinera si- stunt , compositionem ejus naturalem, aut nihil omnino ^ aut caeteris minus iminutant . Quod expediri posse judicavit va- ria Medicaminutu genera sanguine miscendo, mutationesque 4iinc ortas exacte perpendendo . INIulta itaque cepit specimina, et sanguine recens e venis Tertiana febri laboranlis, die qua erat apyreticus , extracto , pulverem Fungi Melitensis , vol Vi- triolum , Alumenve allernis vicibus miscuit, modo autem A- lumen simul et \ itriolum , alias vero semina Hyoscyami , et Papaveri cum parva Opii portione, haec omnia perageus co- ram duobus doctissimis Collegis, et Amicis, Eraclito Mdnfre- (iio, elBart/iloineo Beccario. Mutationibus autem illis oitis per- nixlionibus omissis, sufTicit hie annunliarej quod permixlio ex pulvcre constans Fungi Melitensis nuUam perturbationem at- lulit, apparuitque similliina puro sanguini ejusdem aegioli a- pyrexiae tempore pariier extracto, et ad comparationem re- posito . Quibus observalionibus vim Fungi Melitensis saluta- rem amplius comprobari judicavit Stancarius , ut pole ea , quae non tanlum curationum eventu, sed et factis periculis experta erat;, atque perspecta(l) . Quae circa humores, et sanguiuem inspeciationes a majoribus (1) V. De Bonon. Scient. et Art. Instil, alque Accad. Comment. T. 1. p. 1G1. etc Elogivm S^A^CAr.II 283 nostiis olim acceptae , obsi)Ietae vcro , et quampliirimis dcs- pectae proximo superiore tempore , in quo solidi vivi ra- tio tantum est liabita, qiiibusclain nunc humorum doctrinas ex corde, flduciaque maxima recoleniibiis, lanii aestimantur , ul, eorum judicio, fundamentum omnium circa rem Patologicam, el Tlierapeulicam inquisiiionum , in sanguine vol unice^ vol polissime sit reponendum. Opinionum vicissiiudo , quae sif)i vindicat lloratianam sententiam circa verborum usum = Mal- ta rcnascentur quae jam cecidere , cadcntque quae sunt in honorc = Non est hie locus tam grave argumentum ingredi, di- cam lamen , quod Slniicarii modo exposiiis investigationibus, fit verisimile certorum quorundam remediorum vim in so- lidum vivum agerej et purum, uli vocant, /iwnorisinutn pa- riter atque purum sic dictum Solidismuin a veritate, protit ego arbilror , abhorrere . At Stancarius ad dificiliora Sludia contendit, quomodo scilicet Opium in somnum, et soporem inducat. Quare , per- pensa primo chimica hujus succi vegetabilis natura , proul cer- ium, et experimeniis demonstralum ponit , non omnes ejus partes , sed duas tantum ea poUere virtute , quarum unam substantiae oleosae , alteram vero Salis volatilis appellat no- mine. Quomodo auteni hae duae Opii partes illud efficiant, non bene intelligi potest , nisi antea explicetur Stancarii cir- ca sonmum sentenlia. Doctrinam liic secutus est, fere ab om- nibus tunc acceptani , juxta quam pars cerebri corticalis ha- bebatur ut glandula quamdam lympham secernens ab arte- riis allalam , et ad hujus visceris medidlam defluentem. Ne- que illi visum est a veritate abhorrere, quo copiosior^ et vi- vidior sit lympha , eo magis fibras cerebri medullares, qui- bus oriuntur nervi, robore, et vi poUerCj ut crebris arteria- rnm ccrebralium pulsationibus resistant . Hae autem fibrae, usquedum prompte, et perfecte resislunt, externarum rerum in sensus agentium imagines excipiunt, motus diversos exci- tant, et animal vigilat. Quod si vero, illius humoris inopia , fibrae medullares nequeant arteriarum pulsationibus resistere , tunc ineptac fient ad rerum evternarum impressiones excipien- das, motusque excltandos, ideoque animal inducetur in som- num . 281 MiCHAELis Medici Ilisco positis, opinatur Stancarius , Opium somniim , el soporeni aflerre eo quod ejus pariiuiu cllocius luijsinocli pro- ihiconliuin elementa lynipha misceLilur cercbrali , eaiufpie sic itniiiutant, ut facultatern in fibras cerebri amittat agendi. O- piuin autem agere in serosaui, aul lymphalicam Inuuornm ])orilonem, et, quod est majusj sine sero elFeclus suos pro- ierre non posse, compiobalum , aiunt^ P^edelii observalioni- bus, cujns sentenliaj opium non nisi in eos agit^ quorum Im- jnoies satis abundant sero, quibus vero parva est seri copia, uii prac omnibus sunt phicnclici, iis , quacumque exhibealuf dosi , ineptuni omnino evadit (1). De (piibus Stamarii opinionibus dicam, quod etsi studlo- sissima hodicrna Chymia , melius sane quam aniehac, per- specta habet, et descripta elementa, quae non solum in opio, sed eliam plurimis in aliis vegetabilibus , et aniuialibus mate- riis analysi reperiunturj fateri tamen uecesse est, niajores quoquc nostros non ignorasse , certotum quorumdam reme- dioium vim quibusdam tantum eorum partibus, vel unice , vel potissimum inesse. Cujns rei^ piaeier quae a Stancario di- cta sunt dc opio J testimonium peihibent tincturae certis qui- busdam , potius quam aliis menstruis praeparatae , ut unum , prae caeteris medicaminum elementis, educerent,, et quaelibet omnia extracta , sales essentiales , magisteria , et praecipitata pari ratione confecta^ lanlique habita in veleri Materia Me- dica. Si quis autem dubitaverit, substantiam oleosara, et sa- linam , de quibus Stancarius loquitur ^ non cductas ( ut in Scliolis aiunt ) sed productas esse, non equidem praestare voluero , alia quoque multa Principia activa sic dicta, iu diem a Cliymicis detecta , in idem dubium vocari non posse. Quod autem spectat ad somnum , hujus interpretation! a Stancario allatae, eam equidem anteponereni , quam in no- stris Scholis docent: subjicerera tamen quodj plus seculo u- sque ad hoc tempus , Anaiomia , et Pysiologia quamplurimis a Stancario ignoratis cognltionibus, auxerunt, neque eo mi- nus desideratur adhuc doctrina, qua affinilates, et relationes (1) Y. Op. cit. Tom. cit. p. 161. etc. ElOGIL'M STA^CARII 28j sommirn naturalem inter, ei soporeni , remcdiorumque siu- pefacicntium actio, noii obscure cxplicenlur . Rleo juclicio autem , cliio sum illi laudis argumcnta ; priiiuim , quod som- iiuiii liabuit ul plivsicain nuUalioneni organorum cerebralium. Kes quidem niagui pondeiisj cum ternporibus quoque nosuis, non dcfuciinl sciiptoreS;, qui T'sycologiam cum Physiologia conCundcnles, el Slhaliauam scnleniiam secuti, dyuainicisj et orgaiiicis cciebri iiiutalionibus ncgleciis , alllrmaveriut, alque docueiint, aiiimam ipsam dormire , corpoii quielcm peimil- tenlem. Peiiiidc ac si anima, quamdiu corporis carcere clau- dilur, liujus opera non indigerel, uequc extcrnae, internaeque res ab ca perceptae, in orgaua corporis prius agerent, eaque im- mutarent anlequam ad ipsam perveniant; quasi ossa cranii de- pressa , vel sanguinis inter meninges effusio, non corporis, sed aniinae stalum pcrturbarcnl: quasi denique Psycologi officio bene fungi posset, qui animam cisdem caussis pulel defali- gari, et periurbari, quibus perturbatur, el defatigatur materia. Erroris quidem expers ruilii videor, animam alMrmans somno etiam vigilare , et vilam animalem inlcrnjilii eo quod Organa ( quavis raiione ) \igiliae funclionibus imrautata animae facul- lalibus, lempus ali(juod, scrvire nequeunl. Quibuscum senten- tiis Psycologia couvenit, nee non Stancarii judicium. Cujus in laude ponendum allernm est, quod, etsi queslionem^ quo- nam paclo opium in somnum, et soporeni inducat, absolute non expedivil, oplimis tamen doctrinis, id lemporis acceptis , iisus est, in bisque ingenium suum exercuit^ ut (ni melius) alios saltem commoveret ad quaestionem perdifficilem solven- dam , (fiiain. , (verbis utar illuslris F. M. ZanolU) quain ii quiforle tractaiido minus solvunt,aliorinn tamen studia com- moventes y span afferunt , Jbre aliqiiando (^ si id Jieri qui- dem possit) ut solvntur: quae spes omnino nulla esset, si quaestio tractaretur ab nemine: qui sermo cum senlentia Senecae, gravissimi, ac doctissimi \iri, omnino convenit = nunquam, scilicet, autem invenietur , si contenti fuerimus invcntis : praclcrea qui alium scquitur, imo nee quaerit ■== Memoria quoque dignum est periculum a Stancario, o- mnium primo, Bonouiae factum de interno usu Corlicis Pe- ruviani in gangraenas. Verum est quod efleclum desideratum 286 MiciTAELis jMEDicr nacuis noil full . Aegtoins eniin ciii rcmeiliiim praescripblt , ( praeloiqiiamcjiioJ erat septuagiula naius annos^ cl gangraena, ab externa caussa orta, ad'ecuis in calcaueo) dosini phannaci ad sanilateni restituendam idoiieani nou valiilt sustinere. Sed vcrnm est cliain, Stancarii experiincntum alios medicos ho- nonienses, inpriniisque P. P. MoliiicUiuin , et Malthaeuui Uazzaniuin ad lepeiiilonem excitasse. Qiiapioptcr perspectum i'liil, Galliao medicos non injuste dubilasse de hujusce in tani diruui morbuni commemorali pharmaci gcnerali, et fere con- stanli , certaqne virlute , quara ei Gerniani , et Britanni me- dici tril)uerant. Quod sane argumentuni fait universalium , et maximi monicnii dispulationuni . Hae qnidem sunt res varii argunienli medici a Stancario traclalae . Antequam tamen dicam de siudiis anatomicis, sir lentio praeterire necpico eruJitas ejus, et subtiles Consultatio- ncs, quae sunt manuscriptae in Bibliolhcca Universitasis no- strae : genus operum Medicinae practicae quam maxime uti- le , et ad docendum peridoiieuni , quibus ratiouibus generales doctrinae singulis casibus accomodentur . Quod aulem ad Analomiam aiiinet, Antonius Pacc/Uonus, illustris niedicus , et anatomicus , ab initio superioris seculi , nova quaedani prodlderat^ circa naturam , et actionem du- rae meningis, hujusquc cerebri involucri processuum. Docuit ille , duram meningem non veram esse membranam, sed pO' tins musculum membranaceum iribus ventribus, et quatuor praeditum tendinibus; duobns ventribus superioribus praecin-^ gi ^ et contineri cerebrum j tertlo autem , et inferior! cerebel- lum. Quatuor vero tendinum tres, medium scilicet, Falcis Mes-- soriae nomine appellatum , duosque a latere, sine nomine, ad cerebrum periinere; quartum autem Falci Messoriae supposir tum , antagonistam , cippum ^ vel caiidicem nuncupatum , ad cerebellum spectare, illudque in duos lo-bos partiri; proces.- sum inter cerebrum positum, et cerebellum, ab occipite fron- lem versus horizontis fere modo productura , Septi, vel potius Inlersepti horizontalis appellari nomine 5 fibras, et lacertos tri- um ventrium musculares essa^ allorum autem processum , de quibus nuper dictum est, tendineam referre naturam. Ad cor rum a.ctioaen\. quod spectatj (praeicr molum cerebrum undiqiiq Elogium STA^CAnlI 237 consliingenlem , al) universa durae nienlngis porlioiie, quae cranio adhaerel, cfl'ectum) septum hoiizontale modo extolli, modo a Falce Messoria produci, alias vero ab antagonista de- prirui : quorum moiuum piimos, nonniliil favenlc Icvi qua- dam consiiiclionc illus parlis durae meningis, quae jacet cia- niiuii inter, et cerebrum, hoc viscus comprimere, alteros vero solvere , cerebellum ejus vice comprimentes, et banc molnum vicisbitudineni , si minus absolute necessarian!^ peridoneani qui- dem esse atl cursum nervosi fluidi faciliorem reddendum. Qui- bus alias addebat obsei vationes super glandulis inventis in du- ra meninge, et praescriim in ejus sinu longitudinal!;, super fi- bs ex eisdera ortis, quae ille habuit prout loiidem vasa e- xcretoria , nee non super duclibus Ijmpbaticis , qui e dura matre in piam transferuntur ; per quas omnes vias lympha meningem utramque, el subjectujn cerebrum aspergit, ac mol- De quibus observaliouibus tanien non tarn certus erat,quin cuperet, ut eas docli, cquique viri perpenderent, et dijudica- rcnt; eo magis quod egregius Fantonius, amice sane, et hu- maniter, declaraverat de eisdem se persuadere non posse. Quamobrem, anno 1716^ conversus est P«cc/n'oH 1/5 ad Aca- demiam nostram, quam etsi non lateret^ non absque discri- mine moderationem eruditorum tcntari , perspecto tamen leni, et suavi disputatorum ingenio , quod aliis alias negaverat, e- jus pcliiioui concessit, Vahalvam, et JSanniwn delegans, qui disputationem studiose jierpenderent , et judicarent . Interea vero obiit Nannius , et Academia non dubitavit fi- ilem suam tribuere Stancario. Ex quo duo produot praecla- ra ejus meiiti argumenta : cum scilicet Academia, in lanto 0- pere , aliis mullis eum anteposuerit,' et dignum duxerit, ul co- mitaretur P'alsalvae , inter peritiores illius temporis anatomi- cos^ procul dubio , rccensendo. Observautiae tesiimonium a- lia quoque, solemniorique occasione ab Academia perlubitum Stancario, anno 1706, dum ilium, una cum eodem P^alsnh'a, (1) V. Paccbioni etc. Dissertationes pli_ysico-anatoniicae de dura meninge huraana. Romae 1721. 288 IVFicHAKLis Medici ilelegavit a0«« Tab. XXVI. Saccum oslcndit a facie antica dclincatum, eo ipso modo, quo aperto abdominc ope scclionis in niodum crucis, et sursum sinistrorsumque invcrso magno omento alque ventriculo, in conspeclum veniebat. 1.1.1.1.1. Fragmenla Pcritonaei parietalis rcclinata . 2. 2. 2. Omenluni magnum .sursum sinistrorsumque inversum. 2.' 2.' 2.' Portio omenti magni anncxa colo transverse illuc translate. 3. Portio vcntriculi sursum sinistrorsumque inversi . 4. 4.' Inleslinum caecum. 5. 5'. Intcslinum colon ascendens : 5. ejus initium, 5'. flexus coli dexter. 5'.G. G'.G". Colon iransvcrsum. (Tab. XXVIII. 3.4. 5. G 7.) f>."' Portio sinistra marginis supcrioris sacci, adbaerens lamellae pro- fundae posierioris partis omenti magni , quae taclo posteriore abdominis paricte, superficialem deserit, ut in praedictam sacci portioncm se flectat. C" 7. 7.' Colon sinislrum ante saccum descendens. 7'. 8. 8.' 8." FIcxus sigmoideus coli. 9. Vesica dctumcfacta et in scmetipsara collapsa. 10. Intestinum rectum. 11.12. 13. 14. 15. Exterior sacci ambitus. 11. Facies anterior levilcr convexa. 12. Lalus dexterum fere planum. 13. Latus sinistrum niaxime globosum . 14. Ambitus superior coacervalus a colo. 15. Ambitus inferior. 1G. Ligamcntum neclens saccum superiori porlioni flcxus sigmoidei. 16.' Allerum ligamentum saccum inferiori portioni flexus sigmoidei cjusque mesocolo conjungens. 17. Ligamentum latum, ut ajunt, quoda dexlero latere vesicae ad fa- ciem poslcriorcm et quidcm dexteram ambitus inferioris sacci a- scendit. (12. Tab. XXVIII.) 18. Ramus sinister artcriae colicae mediae ^ qui discurrens ad latus internum coli descendentis vasa suppeditat eidem , et tandem cum arlcria colica sinistra anaslomosim subit. (1) Tabulae ad vix ultra dimidium normalis dijnensionis rcdactac sunt ; cxccpta XXIX, quae, perspicuitatit gratia , iiaturali magniludiue cxpicssa est. T. vni. 40. 314 Caroli SovEnisi Tab. XXVII. Eadeiii jn-ncjiaralio a facie poslica obscrvata , visceribus taiiien uro- jiojclicis, artcriis, veniscjue majoribus siiblalis . 1.1.1.1.1.1.1.1.1. Fragmnnla Puritonaui pariulalis. 2. Fundus caecus veiilriculi. 2.' Extipniitas inferior Oesophagi. 3. Puotlcni iniliiini. 4. Idem intcslinuin nonnihil clatuiu, ut vasa sanguifera ipsi supposi- la in conspcctuni vcniant . 5. Inlroduclio diiodcni in saccum . G. G. Pancreas . 7. Colon ascendens bac in facie a solo tcxtu cellulose indutum. 8 Portio coli transversi ca quoque solo texUi cellulai'i induLa. 9. Tt'Xtus celiularis inslar menibranae disposilus, qui ope uneielalus fuit, ul arcus arteriosus (17), ab anaslouiosi coUcae dexterae cum arteiia ileo-colica confcclus apparerct. 10. ArU'iia niesenlciica superior in sua originc ab aorta resecta. 11. Ramus pancrcalico-duodenalis ab arleria mode dicla procedens, ali- quanlulum clalus a sinu duodeni in quo naturaliter deeurrit. 12. Arcus mesentericae superioris, e cujus convexitate proQciscunlur omnes rami, qui inter lamellas mesenteril discurrcntes , demum fmcm bajjcnl in inteslinum tcnue. 13. Artcria colica dcxlcra directa ad colon ascendens. 14. Artcria ileo-colica , quae ramos suppeditat colo dextcro (15.) at- que ilco (1G.)j quaeque anastomosiin init cum colica dextera (13.), coniicicns arcum arlcriosum muUum spectabilem (1 7.). No- landura aulcm est, ramum (1G.) supra ilui cxlrcmilatem discurren- lem, permeare landcm (18.) in saccum, ileum semper comitantem. 19. Tcxlus cellulosus pmitonacalis sub formam membranae, qui saccum coiumnae vertebrali et mesentericae superioris ramis alligabat. 20. Intcstinum rectum . 21. 21. Funiculi spermatid resecti . 22. Portio faciei posterioris sacci ab una tantura mcmbrana perilo- naeali coufccta; idcirco ans;:c inLestinalcs ab eo scclusae^ sunt pel- Jucidae magis quam in facie anteriore. 23. Portio altera ejusdcm faciei posterioris sacci, respondens inferiori extremilati coiumnae verlebralis, nee non promontorio ossis sa- cri; haec , duplici lamella constituta, ab illo quoque pcritonaeo contecta est, qui faciem antcriorcm ullimae vertebrae lumbaris et ossis sacri induit . 24. 24. 24. 24. 24. Peripbcria sacci tenue intestinum continentis. 25. 25. 25. Linea ciirva, indicans locum, ubi peritonaeus abdominalem reiin(|uit pariutcm , ut exlernam constituat sacci lamellam. Huic liiieae iuuilebaulur duo ligamenta membranosa ^ (P'''o- ^^^ Descriptio anatomica etc. 315 lin. 25. ) sacciim peiitonaeo parietali atque musculo abdominis itransverso alliganlia . (1) Tab. XX\1II. Praebet abnormcm cursum coli Iransversi pracsertim , partem quam- dani oiigiiiis omcnli magiii et ca quau coiispicienda maxime sunt in lalere dextcro sacci. Ideo , saccus idem, ope unci, siuistror- suni dislenlus est. 1. Inteslinum caecum. 2, Colon asccndens . Z. 4.5.6.1. Colon Iransversum, cjusque abnormis flcxuosusque cur- sus ; notandiini aulcni est, ansam (G.) invcrsam esse in saccum, ut vidoiclur i)ars inlestini 5. cui a natura imposila fuerat. 8.9. Colon descendens. 10.11. FJexus sigmoideus coli. 12. Ligamentum latum vesicae alligans saccum. (17. Tab. XXVI) 13.13. Ajjpeiulix verniiformis caeci, cujus parvum mesenterium una cum peiitonaeo (14.14.), (jui oritur ab codem inleslino, concur- rit ad quoddain lormandum liganienlum fere semilunare (4.4.' 5. 5.' Tab.XXIX); cujus altera extremitas in praediclae appendicis verniiformis tWiem , altera in marginem anteriorem bialus sacci se in.scrons , ileum e sacco egressum et in caecum iniluxurum tuto (lefeiulunt. 15.15. Exlreinitas ligamenti nunc descripli, quae in marginem hiatus sacci se inserit. JG. Specillum intromissum in saccum per naturale ejus foramen (1G'), rcilaclum ad minimum diametnmi propter ilei transitum (17.) et proptir inserlionem (15.15.) peritonaealis productionis (14.14.) supra descriptac. 17. Ilei parvula portio detecta. 18. 18 18.18. Porliones nonnnllae omenti magni. 19. Duodeni inilium. 20. Saccus pcritonaei abnormis per uncum sinistrorsum distentas. Tab. XXIX. Exhibet foramen patulum sacci, per quod ileum egredilur ut in cae- cum induat. Idco inserlionem (1 5.1 5. Tab. XXVIII.) ligamenti (14. 14.) resecare, eamque sursum inversam ope unci suslincre o— pus fiiit. 1.1. rragmenlum Peritonaei parietalis. (1) Ilacc duo lipamcnta delineare consullo omisimus , ut clariiis apjaicnl quomodo al;- notmi^ saccus foimetui'. 31 G Caroli Soverini 2. Intcslinuni caecum. 3. Appendix verniilbrmis caeci. 4. Ejusdem mesentcrium quod conjungitur (4') cum peri Ion a eo a cae- 00 nalo , ul format ligamentum , ileum e sacco egressum def- feudciis . 5. 5'. Extremitas superior ligamenti modo dicti a margine anteriore fo- raminis sacci resecta, sursum inversa , et ope unci sustenta. 6.6.' Ileum e sacco egressum: 6. margo ejus superior, 6.' idem inferior. 7. Pinguedinis gleba instar appendicis epiploicae, ut ajunt, conforma- ta , qua nunquam ornari solet ileum. Ilaec ileo annexa ingredi- tur in saccum, quod spatio dimidii pollicis percurrit , postea evanescit. 8. Foramen sacci. 9. Ejus extremitas superior quae est libera. 1 0. Eadem inferior , cui ileum egressum per suum mesenterlum con- nectitur. 11. Margo anterior ejusdem foraminis nonnihil concavus. 12.12. Fibrae cellulosae admodum robustae et fere ligaraentosae, quae circumdant et firmant sacci hiatum. 13.13. Pars ambitus sacci. 14. Portio ejusdem. 15. Inserlio ligamenti seu productionis peritonaealis, quae ex latere de- xtero vesicae oritur. iDiliJii. I {)iii;\ HI. TaL.XXVr. ni iiahfhni l.ijr dpi lih BfKmi N:(:omiii: Tour. VIII. TaL : XXV llcllilli .111 liil) .1 11, hj,: M. bil.BMIiiii >f.\-\ V \ N.Comm;Toni: VIU. Tal.:XXVni. CBcttnu adii.il ,t in 1^^ ^d LiFBettmi \: Conun.Toni: Vlll Tab:X5ai. J I \ i ■' li 13 .^ ftettini uri n.it rl m lap; ilfl: LitBtttini /rev)'* ALOYSII CASINELLI De form is RADlCUii AEQUATIOlfUM ALGEBRAICARUM DISSERTATIO vjlariss. Eulerus in dissertalione •= De formis radicwn aequationum cujuscwnque ordinis conjectatio -= quae in volumine sexlo commeniariorum Academiae petropolilanae in- serta est, opinatur aeqiiationem quamcumque X -+-Aa: H-Bx -k-Cx -+-ctc. = 0. comitem habere aequaiionem aliam unius gradus inferioris, ^^"-VA'/^'-f-B'j^'^-j-C'j"*- V etc. = 0 , quam resolventem appellat, quae ita est comparaia lit si a, b,c,d etc. siat ejus radices, una ex radicibus proposiiae erit m m m m \/a-\-\/b-\-\/c-\-\/d -H etc. Subjectis deinde calculo peculiar! aequalionibus secundi^ tertii et quarli gradus , necnon et aliis superiorum graduum , quae tanien resolvibiles suntj concludit Eulerus conjecturam suani pro hisce aequalionibus verificari , earum resolventes aequaliones oslcudit , sicque deducit argunientum probabilita- tis, earn veritati consonani esse etiam pro aequalionibus su- periorum graduum. Videns autem Eulerus earn forniam radicum nuUo mode conferre ad resolutionem generalcm aequationum earn non- nihil immuiavit atque in volumine nono novorum commen- iariorum ejusdem academiae proposuit formam sequcniem 318 Aloysh Casinelli m »i "* "* staluiique ceteras radices esse m m m m ^a^v-hpb ^/v^'-^^'c l/v^^? 'cl i/v'-h etc. m m I" "' m fn rn nt Sai/v-hS'b\/v''-^Pc]/v'-i-S^d\/v*-i- etc. etc. etc. etc. denominalis symbolis 1 ,«,/?,/, ^, etc. radicibus w esiinis u- nhatis. Ope harum fornialarum absolvit deinde aequaliones terlii et nuaiti giadus, novumqiie argumeuliim infert ad corrobo- randain conjectationeni suam. Hisce praeniissis, haec duo in liac dissertalione mihi pio- pono deiuonstrare i .""■ Eulerum nonnlhil declinasse a principiis suis in resolulione aeqiiationum quarli gradus, dum enim ipse inquirit aeqiialionem resolventem incidil in earn, quae redu- ctae nomine designalur^ quaeque a resolvenle penitus diversa est; 2."™ conjecturam Euleri vcridcari non solum pro aeqnationi- bns priorum graduum sed etiain pro aequatione quacumque, scilicet pro quacumque aequatione existere reapse^ aequationem resolventem sensu euleriano imo eUam hauc resolventem in- veniri posse, quamvis ad resolvendam aequationem propositani nullo mode apta sit, cum ejus cocfficientes coniincant functioues ignotas radicum ejusdem propositae, neque ideo et ipsa resol- vibilis sit . Quod attinct ad primum Eulerus iu $.' 1 ." prions disserta- tionis ex aequatione quaiti gradus. x^=a x'-^-b x-\-c calculo suo peculiar! deducil lianc alteram ^_a ^ (4c— rt2)_ b4 sed baec aoquatio evidenter est aequaiio rediictae nomine De FOIVMIS UADICUM AEQUA.T. ALGEBR. 3 I 9 deslgnala, quaeque in acquationibus quarli gradus quacumqne alia melhodo soluli.s oblliielnr. Dciiule in siiljsequenli §. G.° , posiia 2 = j/< eruit ex piae- cedenli aequaiionc quanique ipse respicit veliui acqiiationem resolvenlem. Ergo si ejus radices denoniinantur E, E, G juxla Euleruni eruiil ra- dices aequulioni propositac «l/E-HaVF-+-aVG yi/E-f-yVE-t-yVG sen, cum sila=: — 1 , /? = j/ — \,y= — ^/ — 1, l/E-iVF-f-i/G 4 4 4 — l/E-4-p/F— j/G i/E^—1 _^>F— i>G,/— 1 _l/E^/_1 _i/F-+-^>G|/— 1 Sed est 2; = |/f^ ideo radices aequationis reduclae erunt [/E, |/Ej |/G 5 quapropter radices aequationis propositae , uti notus est , erunt l>£-l-|/F-HiXG — V/E-t-i/F_i/G l/E— i/F-i>G 4 4 4 — l/E— i/F-H^G 320 Alotsii Casinei.li quae a precedentibus tliversae sunt. Tgilur aequalio /rt- c\ /ah- c^ Aac «< \ G4 '^^( 8" "2 /'^"^W ■~1G~' 32 ~256/^'*"409G non est aeqiiatio resolvens; et reapse haec aequalio est ipsa rcilucla ad quadraluni evhecta, ejusque radices, ul calculus ipse deinonslrat nihil aliud sunt quain quadrata radicum ipsius re- duciae . In disserlatione posteriore ex aequatione Eulerus dcducit quae el ipsa est eadem aequalio reducia . Quod allinet aulein ad conjcctuiani Euleri, in primis ani- madverlani opporlet in fonnulis superioribus radicum m ffi n fti a\/"v-^ b[/v-^ C^/v^-^ Di/'j'^-Ketc. m m m m mm mm m m m m etc. etc. etc. unam ex quantitatibus a,h,c,cl, etc. v arbitrariana esse eique ad libitum tribui potest valorem quemcumque. Ponaraus igi- lur v=ii et formulae reducenlur ad a-f.^_l_ C-+-J-+- etc. aa-^a?b~^aflc-^-a*d-^ etc. /Ja^;?26-+-^3c-j-;?y-4- etc. ya-t-y-i-Hy^cH-yW-l- etc. etc. etc. etc. Si igitur vocantur A,B,G,D etc, radices proposilae ae- quationis, habebimus De formis radicum aequat. algebr. 321 A=: a-+- b H- C -H (/ -(- etc. B=:art-f-a'^-l-a'c-l-»'*-+-rt*c'*-t-Z»'*c* erit 6553GG= 324 Aloysii Casinelli Series 1 .^ 2.' 3." A8 — 8A'B -J-4A6B2 _t-B8 _8B'A -4-4A«C2 -t-C8 — 8C'D -h4A«D2 ^D8 _8D^G -t.4B<'A* 8A«CD -MBf'G2 — 8B''CD H-4B6D2 —SCAB -1-4G0A' _8D«AB ^-4G«B2 -4-4C6D2 -+-4DSA'^ H-4D'5B2 4-4D«G* 4." 5.' 6.» -h24A'5B2 _56A5B3 --24A'^BG2 -t-24BeA2 — 5GB=A3 — 24A5BD2 . -»-24C«D2 —SGC^D^ — 24B'AG2 H-24D«C2 _56D=C3 — 24B5AD2 — 24C^DA2 — 24G^DB2 — 24D5GA2 — 24D=GB2 7.» 8.» 9.» ^48A'BCD — 122A'G' -+-70A H-GOA'B^C^ -t-COA'B^D^ -+-GOB'A^C'- -f-G0B>A-D2 -hGOC'D^A'^ -hGOG'D-B^ -t-GOD'C-A^ -t-GOD'G-B^ 14.» — SOA^B^G^ —BOA'B^D^ —BOG^D^A^ — 80G''D3JJ-^ 17.= 12.» _120A'B2GD _120B'A-CD — 120G4D^AB — 120D'G-AB 15.» — 928ASBGJD — 928AB3C^D — 928A3BGD3 — 928AB3GD3 18.' -^1752A-B2C-D2 -hIGOA^B^CD — 144A=B-G-^D -+-1G0G^D^AB — 144C-D-A^B —1 44A-B^GD3 — 144C-D2ABJ Harurn serlerum prima reJucltiir ad P^ Secunda ad — 8AB(A'--HB''-i-C'''H-Df') — 8CD(AfH-B'=4-CfH-Dc) = — 8(AB-i-CD)P6 Tenia ad 4Af(B-VG--4-D2)-t-4B<-'(A^H-G2-HD2)^-4Cf'(A2-t-B'-t-D=) -<-4D«(A2-<-B^-t-C2) =4B«(P2— A-) -h4B«(P2— B^) -+-4C6(P2— C2)_h4D«(P2— D2)=4P2P6— 4P8 Quarta ad 24A''B-(A<-»-B«) H-24G-DXC<-t-D') 326 Aloysii Casinelli Qulnla ad —^j6X'Ji\\'-i-B'-)—56Gm\C'-i-D') Sexta aJ _.24.\B(A'-+-15')(G^-+.D=)-+-24CD(C'-t-D')(A--4-B') 48ABGD(AVB<-HC<-f-D') =48QP4 -G1P,P,-+-G1P» 70A'B'H-70C'D* 804C-D -(A^-t-B^) -H744 A^B\C<-hD ') 30P.,P.,P, — GOPoPb _30PiP4-f-G0P8 —1 20Q(A3B-HAB^-4-C3D-t-GD3) .B*)(CD-^-f-C3D)_2 1(C'-+-D 'XA^B-hAB-^) Decima quarla aJ _80A''B3(C^-hD^)— 80C'D3(A2-4-B2) Decima quinta ad — 4G4QP.P.,— 4G4QP, Decima sexta ad 1GOQ(A'2B5-f-C^D0 Decima septima ad — 144Q etc. AB(G*-1-D2)h-CD(A^-j-B») Scplima ad Octava ad Noun ad Decima ad Uiulecima ad Duodocima ad Decima tcrlia ad — 21(A' Decima octava ad Cum autem sit habebiniLis 1752Q^ P2=— 2M P,=2M^— 4Q P„=:— 20I\l3-4-GMQ-(-3N^ Ps=2M'— SaFQ— 8MN^-t-4Q2 J G= —1 1 2M<— 1 28>rQ-G1 8MN-— 1 280Q^ _8Pc(AB-hCD) h-720A'2B'^(C<-hD«) M-24P4(A-2B'-4-C2D^ -+.720C^DXAf-HB') _5GPo(A3B'-+-C-'D3) —1 20Q AB(A2-hB2) -+-192(A'B'-i-C'D') — 120QCD(C'-+-D2) 24(AB-f-CD)((A'-i-B')(C-2-l-D-2)H-(C<-HD')(A2-HB2))H-1088Q(A^-BVC'D2) G553G Item calculo inslituto iuveuiemus De FOUMJS IVADICfM AEQUA.T. ALGEBK. 104875GII= 327 Scries i :' 2.* 3.^ A'2 _4A"B -h2A'«B' ^-B'2 _4B"A -h2B"'A2 +C'2 — 4C"D ^2C"'D2 -i-D'» — 4D"G -1-2D'«C2 4.« 5.' 6." -h12A3B=' — 17ASB« — SA'Bs -f-12A''B9 _17B8A« — 8B7A5 _h12C»D3 —17^0' — 8C'D5 -t-12C3D9 — 17D8C1 8D'C5 _4A»C» 4A5D3 — 4B»G* — 4B'D3 — 4C9A» — 40363 _4D9A* 4D9B* 7.^ 8.' 9/ H-28A''B« -I-4A»C2D -h12A«BC3 H-28C''D6 -H4A9CD2 -t-12B**AB3 -hGA^CS ^4B9C2D -h12A*'BD3 -4-GB«C6 -h4B»CD2 -+-12B8AD3 h-GA^D^ -I-4C9A-B -1-1 2G8DA3 -HGB0D6 -H4C9AB2 -f-12D8CA' -t-4D9A2B H-12C^DB3 -t-4D''AB^ -f-12DsCB3 328 Aloysii Casinelli 10." —IZA^BC^D —1 2AB''C2D _12A«BCD2 _12ABBCD- _12A.^BC8D _12A-BCD8 — 12AB-CSD — 12AB2CD8 13.« H-24A5BA^G'D H-32A«B^CD» H-32B'''A3CD^ H-32G''D\\2B H-32C^D''A"-B -t-32D''G3AB-^ -^32G''D3AB* —1 2A''CD5 — 12AeG5D — 12B''G5D —1 2B'5GD5 — 12G«A5B — 12G6AB* _12D«A^B — 12D«AB* 18.^ -1-24A5C5BD -h24A5D=BC -h24B5G^\D ^24B5D5AG De formis radicum aequat. algebr. 329 19." 20.' 21. » -4-12Auunt, esse putabam Iniic puerperarum sta- tui advertere mentis aciem, utpote quae minime lactantcs a- litcr respici debeant ac lactantcs, variisque modis utrarumque 33G ViNCENTii Valorani bono sit prospicicniliim. Verumlamcn , si quid unquam alibi de laclo , quod propter praxim praccipue specto, satis super- que scriptuin sit, mihique miuimo iunotcscat; si quoque pau- ci ex niedicis eo quein meaioravi modo, desiiit olTiciis; tan- ti interest J tantique est ponderis, singula cognoscere morbuni pucrpcris niiuime lactanlilnis inlerenlia, praecepta circa earum curationem servanda, hygienica quaequBj et iherapeutica ad hoc adliibend;), nt novis ea verbis persequi, opinioue (juidem mea , nee conienincndum, nee supcrvacuuni esse possit. Eo - que minus supcrvacuuni videri potcrit, ubi animadvertamus ple- rosque IMedicoruni exercitationc arlis nonnisi ex viso ratio- neni instiluere, nialis praesentibus occurrere, parvique aut ni- hili ducere liUuroruin niorborum causas secreliores judicio assequi el quodammodo lemperare . Tribuite, Academici doctissimi, sermoni meo auctoritatem quani ex se repelere baud valet, sed quae rei gravitati , et nioniento utiquc deberetur. Et quemadniodum J. P. Frankii vox e Papieusi Athenaeo prolata potuit, exeunte seculo supe- riore, ol)linere ut apud Longobardos oinnes^ consuetudo ilia prava obsolesceret , qua puerperis , nuUo habito discrimine , posiridie earum partus sanguis emittebatur; baud secus mea verba auctoritalis vestrae praesidio beta hoc adsequanlur, ut apud medicos exercitio alacres , status puerperarum minime lactantium meliori excipiatur animadversione, adeo nt non modo opus expleant medicarum institutionum , sed vulgo in- crebrescere faciant monita, quibus matrcs minime lactantes pe- ricula percipiant certe gravissima quibus occurrunt, ubi regi- men delrcctent idoneae curationis, ferme per compensationem. Expensis circa vitam puerperarum phoenomenis utpote ex- tant per se, et quoad circumstaulia respiciuntj animum indu- cere necesse est ut aestimemus^ puerperium, licet ex naturae ordine opus sit plane physiologicum , elementa tamen secum gerere alterationum,quae ad morbos aliquando graves vcrgunt. Reapse si quaedam veluti inaequalitas inter fluida corporum et solida semper habita fuit ut fons lurbationum plus vel minus gravium circa valetudinem, quis dubilaverit unquam, quin humoium exuberantia longe supra modum corporalis repara- lionis , quae indiciis baud dubiis in puerperio se prodit , CinCA PL'ERPKRAS MIJSIME LACTANTES 337 lial)emla sit veluli causa praevenlens atqne oc'caslonalis plus vel niiims gravinin aegrotationum? Inslnimenla quae atl geminae vitao aliiiicnluin apparabanlurj quaeque niensibus noveiii liis of- ficiis recte perfuncla sunt, forme illico desiiiunt, omnique eo- rum quantitale ad unam tantutn vilam cnutriendam coalescunt. Neque ratio taiilumiriodo habcnda est advenienlls luijus hu- moruui exuboianliac, scd altera praecipue servanda est apli- tudinis cui solida se jam composuore ex novimestri consue- tudine ad novos huinores pergignendos . Quae nempe aptitu- de promanat ab excessu vis, quain dicmil, vilcie in leininis utero gravibus sese jugiler ostendonlisj quaeque habitu vete- ri roborata non ita mature toUi sperandura est unquam. Qui- bus animadversionibus, partini ex facto desuniptisj pai tim ra- tiocinando acqualis, addendum est, quod ex his omnibuSjquae \e\uU phoenoineiialia occurrunt in puerperis (vel cum natu- ralera cursus servent rationenij vel cum ab ipsa recedanl^ et morbi faciem cujuscumque inducant) praedominium patcl pla- sticitatis in systliemate secernenti, simnique intentus ad suda- tiones vergens conglulinautes albnniinosns. Quod satis ample testantur qualitale humores^ qui c corpoiibus puerpcrarum se- cernuntur; notae sanguinis, si quis in puerperii sladio emit- talur; necroscopicae animadversioncs feniinarum, quae per hoc spatium quovis modo decessere; excmpla quibus scalent pa- thologicae anatomes volumina; denique regimina hygienica et iherapeutica puerperis propo!,ita per viros oxperienlia celebra- tissimos. Inter quos memorare sit salis Ludevigium , Trille- rum^ et StoUium scriptores clarissimos, qui de regimine puer- peris accomodaliore varie disserentes, lenuem proponunt vi- ctum , niinuenlia laudant, et laxaliva , nulrientibns et calofa- cientibus niagnam periculi suspicionem injiciunt. Quapropler silenlio praetercundum non est, quod aclu ncnipe patet: pu- erperas aeque, aut eliani magis quain utero graves ('Mulnas, exaltatione sensili efl'erri^ adeo ut facile abludant his omnibus, quae nerveum spectant syslliema aberrans norma circa vim excilativam aut adanctam aut disturbatam. Eoque minus, dum, rebus omnibus acqua ratlone perpensis, inbaorentc nerveo sy- sthemati qualiiate vilali ferme per exccllcntiotn , iino eiiam munere animantis , et inoderaloris aliorum syslhemalum , T. VIII. 43. 338 ViNCENTti Valorani ]>racsnnicre liceJj fiinciionihns ejus ulcumque subversis, subverli paiiier tlfbcrialiqiia vice celeroiuiii functiones. Eoquo eliain mi- nus, superaddore A\s est, si propositum habeamiis, ipsiim quod nosui appellant rcactionis vitalls phoenomenon, cfuodque baud raro in pucrpcrils perspicue deprehcndilur, ni fortasse fallor, nervosis adfecllonilnis specialim coUigari; vel saltern factis vul- gatioribus, quae nciveuin respiciunt systhema, aut facilem so- buionem,aut persuasibilein nobis cxhibeie declaraiionem. Quae per se Kice clariora , et apprinie idonea ad id conbrnianduin quod hie fundare intendimus, quanto et pondere el suasione lion valebuntj ubi judicjo persequi Hbeat, et accurate expen- dere duo ilia puerpcrii pedissequa phoenoniena, excrelionem neuipe locluoruni e niatrice , et laclis secrelionem in mam- mis? Hinc etcnim duo lii actus vitae in pnerperis ostenduut, staluuntque excessum scilicet alimentarium de quo supra : inde vero, si recte advertatur^ providenlis naturae benignitalem si- gnilicant, quae eliminare quodammodo , atque deducere exu>- l)erantia velit, et inter varias corporis facullales secum discre- pautes aequilibrium invebere . Ex quo absque hacjitalione af- flrinarl potest, nisi puerperium unumquodque fons eveniat ne- cessarius turbationum circa ordinem yaletudinisj id uuice re- petendum esse ex eo quod excrementiuum ab utero propel- litur per consuetum locliioruni fluxum , atque ex eo reparan- lis liuniorls quod iusumilur ad gignendam sorvaudanique la- ctis secretiouem . Hoc posito, quantinain iiitereril bos gemi- uos naturae conatus obsecundare, emunctoria liaec duplici la- tice proferre, suisque (inibus continere , utpote quae unice valeant ad organico-dynamicam oeconomiam componendara, et pucrperas in pristinum valetudinis slalum restiuicndas? Ma- xinil porro nionienll haec suntj ejusque ponderis, ut quicum- que e medicis ad pucrperae vitam evigilans duobus his salu- lis fontibus menlem minime adverteret, nee accuratissime cir- ca cosdem se gcreret, neque ut par est ipsos moderarelur, officio sane suo graviter dyesset, nee levi piaculo se conscium tenieraret, eoque minus levi, quo minus faceret ut noxa va- caret, species exterior bonae valetudinis. Neque enim novL- ter, nee raro fit ut ex luijusinodi negligeniia, licet immedia- te nihil sinistri prodeat, longinquanij reconditamque petant ( Circa puerperas minime lactantes 339 oiiginem nonnuUae ex eis altioribus adfectionibos, quae simul ac apertis signis eraicuere, jam ex arlis salutaris potestaie e- lapsa sunt. Ilaqiie si lanli referat ad praesentcm, itemque futuram piier- perae valetudinem ceriis normis ohstringere geminas illas fua- ctiones, queisnam periculis, quibusque dotrimeniis eadcin ob- jici dicenda erit, quoties aul propter infaiitis decessurn, aut per viliuni papillariim, aul ob causas voletudinis necessarias, aut etiam ex ingenio , vel ratione quavis alia aut nequeat, aut nolit lactatui vacare, alque ideo fontes inlercludere, el la- tices exsiccare dcbeal? Vix verbis asscqui possemus quae peri- cula ofienderit. Eorum copiam scicntia pollens experienliaque tanlunimodo depreliendcre , el meiiri potest. Alque hue sa- ne medicus arte salutari utiliter occurrit: hue naturae fer- ine inverlens morem, aliunde sarcire cogii earn quae hinc gravissiina promanarent incommoda. Quod vero e iherapeu- ticis praescriptis hoc reruni statu servanduni eiit? Advertamus propius parlem elhiologicam fact! de quo sernio est, eadoni- que naturaliter emergent. Partus incommoda jam exandata sunt: solis viribus machi- nalibus tum foetus, turn placenta erupere; el maximum opus per mulierem explelum est. Nova autem vita in lucem edita, suae perlurbationem quaradam intulit vitae, eique ul consu- lat, circumspectioncs J el necessaria quaedam admitiere de- bet. Fatigatio , lassiludo, quietis, sonmique amor, quae imme- diate subrepere tidentur, ralionem servant composiiam ad co- natus exceptos, ad facultales corporis antomalicas, eflectusque proprios immutationum quibus ejusdem alvus subjecta fuit. Re- missio fere istantanea musculorum abdominalium,, qui antea ab- normiter dislcndebanlur, laxatio, dilatatio vasorum omniurri in visceribus abdon)inis , ulterius nee compressis, nee interce- ptis, imo per obslacula sublata pristinam recipientibus Hberta- tem, viam sternum locis mollioribus ad concursum hianoralem, afiluxumquc sanguinis uberrimum. Hinc obices illi quels humo- res aut agglomerantur, aul obstipantur: hinc plethora ilia parti- cularism quae circulationis per omne systhema turbationem indu- cens , puerperam virium defeclui esponii, atque etiam syncopi. Pressioaes etiam , el conlusiones nioUiorum partium , quae 340 ViNCENTIl Valorani pelviiim cavitatcs convcsiiiint, vaginae distcntioncs, irrilalioncs- quo ciica vulvae labia, dlslracliones, et laccralioncs cliam li- brae alicujiis tenuioris (quae perraro desunt conaiibus partus) quo pacto feminain fere amputatam , aiit vulneratam siatiiere , eodein vivuin solidutn baud parvo tempore afficiunt, iit rca- clione plus vel niiuus valida se gerat. Sed vilalis reaclio de- prehenditur postea , el ad actum pcrducitur successivis uteri contractionibus, per quas ab iu)is partibus ad eminentiorcs san- guine magis vel minus vcbementcr detruso , sanguinis circu- lalio immutatur adoo , adeoque concitantur cor, et arteriae, ut majore bas urgente niotu, et acriori extante fervorcj le- bris ill.i accendatur, quae lactis improprie appellatur, cum apparalu prorsus plioenomenali epbemerae et synocae. Parti- cularis interim mamniarnin vita , quae magna ex parte dictis macliinalibus evolulionibus conformatnr, eadem ipsa quae per gestionis tempus progressu vario sensim modificata est, tertia a partu die summum jam atligit; fervor et turgor earum ad culmen veuere: actus functionis quae ad eas attinet jam ex- pletus est J et lacte sinus exuberat undequaque . Queis prae- ccptis quaeso denuo, obtemperabit medicus in tanta vitae ple- nitudine , in tanto liqnidorum excessu^ tantaque propensionc ad similia noviter progignenda? Rerum status, quem nuper descripsi eadem ipse iadicat, et naturaliter ostendit . Pectus abundantia adjccli lactis sublevare^ noviquc lactis accessioni praccurrere , compensativa adhibendo quorum complexii res cget, duo sunt acquanda proposita circa puerpcras minime lac- tantes . Nef|ue hie enucleando immorabor circumspectiones loco debitas quum exubprantia lactis exlrema quaedam atiige- rit . TIaec pars omnis, quae arti chirurgicae devolvilur^ et per se DOta est, mihi plane ableganda est, nee sermone digeren- da . Id tamen adsero tlierapeutices argumenta generatim sum- pta quae uni praeceptioai inserviunt et alteri quamopporlune inservire. Multa reapse ex his ipsis, quae plus vel minus di- recte conferent ad minuenda instrumeuta ad lactis secreiionem facientia vixpoterunt simul non valere ad lac distrahendum jam segregatum, et mammis accumulatum. Neque enim novum est cernere interdum per vim medicamenlorum uterino systhema- ti inditam, novum inquam non est cernere, quomodo, fere CinCA Pl'EFPERAS MINIME I.ACTANTES 341 per metastasini , mateiics ipsa lactiginosa dejiciatur inimixta lochiis per viam matricis . Medicus itaque experientia doctus , alque liis perspertis, pnerpeiae niiiiimc larlanii maxime ri- gulani praecipiet diaetatn . Propter qiiani elemeniis reparatio- nis conimunibus corpori exlrinsecus sublatis , nova non acce- dent cuinulo jam existentiuni, atque insuper horum pars non exigiia absumi debebil opere illo inexhausto turn exiigendi, turn absorbendi, quo lyniplialica tenenlur, et venae. Atque a- ctionibus negaiivis positivas conjungendo, medici erit potiones praescribcrc dilucntes, diureticas, emenagngas, sudoriferas, qui- bus, atlonualis hinc huinoribus, et inde facultatibus excretoriis intus et extra opportune provectis , directae aperiantur com- pensationis viae, si ad opus non ita plane facientes, certe hand exigue proposito fini inservientes . Dixi non ita plane facien- tes, eo quod praecipua ad rem via, ut exaequemus, lubi est inteslinalis: non jam acrioribus utendo purgativis interdum mi- nistraiis, sed potius temperatae deobsiruenti purgation! tractim prospiciendo , quae alvo quotidie renussa ad quamdam solito majorcm copiam , salutarem panllatim invehat reversionem. Quae blanda ct quotidiana metbodus purgativa numquam sa- tis dicetur , quanti ad hoc negotil conferat, si praecipue in- ter purgativa sales neutri ebgantur , quaeis ex communi re- centiorum scntentia, supra purgandi potestatem, vis accedit aniiplastica, obstans nempe morbosae humorum concresciljili- tati. Ilac potissimum commendatione g;iudeant sales quorum basis soda est, el melius potassa. Ilac ratione lactis affluxus mammis sensim deficiet, secretio extinguelur^ et si quid se- parati snpersit lactis, per lymphatica circulaiioni suberit, at- que inde per varia emunctoria, et praecipue per secessum, removebitur, et propulsabitur a corpora. Hujusmodi ratione sensim evanescet exuberantia ilia humoralis;, qua potissimum consistere diximus conditionem e55C7i//fi/c7n in puerpcriis : uno verbo inter omnes corporei plexus lacultates aequilibriiun re- ducetur , quod salutis et causa simul est , et typus. Quicum- que has ire vias recusaret, is aut morbosis discriminibus im- mediate apparentibus aditum illico discluderet , aut escam pa- raret abditam adfeciionum , quae serins, procnl dubio tamen emergent. Ipse enim baud unum adridentis formae flosculum, 342 ViNCENTii Valorani iionKjue salntis iiUailii oculoniin sonsiin deficere , atque ja- cere cleprohendl , hoc tanluininoJo quod dictamina isla in*!- gnis prelii, aut ablcgala, aiit neglecta fuere. Qiilsnain iino experienlia doctus, (juisnain inquain non visus, sed inlerioris iaspeclionis cousucuidiiic ex ore mihi sennonem eiipere non posset, eloqiienliaqiie verldica damnoruin ambages evolvere^ quae inde in animaletn oeconomiain diinanaveiini? Et pectoris angores, ct fluxus, et tormina abdominis, et perilonites, et metrites acutas et chronicas, cum typhis piierperalibus, et ad- Icctionibus exanthematicis, turn syslhematis lymphatici inqui- namenlis, et tumoribns glandularum: cloroscs , et hydropes, et eniaciationcSj et reumatalgias , et arliiles, et varia cacbes- siarnni genera, cum serie innumerahili morborum qui uervos afflciunt , usque ad delirium nielancholicuni ^ et phrenilim , narraret ille quidem perspexisse baud laro non aliunde exor- la esse, nisi aut ab negligenlia , aut ab incongrua cura circa numquam satis advertendara laclis retrocessionem . Quod si lit adsertioni suae fulem comparandam aucloritate ille indi- geret , opportune proferre posset et purpuram puerperarum quani \^ edelius adeo accurate persecfuulus est; et urticariam, cujus StoUius nienlionem facit; et glandulas sub-axillares lu- mefactas, et suppuralioni dedilas, quas Willelmus llunterus in feminis dispexit partubus earum mammas adliibere abnuen- libus; et ulcera circa coxas, et umbilicum fistulosa ob eam- dem causam ab Assalinio notata ; tum multiplicia metastaseos lacteae exempla al) Hallero, Roemero , Andre, Rusiio, Soem- meringio coUecta: deuique malorum cohorteni, quae ex hoc ipso puerperas aggressa est, quam Ranchinius^ et Baldiogerus recensuere. Et tot eventu miserabilia meraoraret non modo circa puerperas quae lactaudo numquam vacarunt, verum etiam circa eas matres quae postquam proli alimentuni lactis sufle- cere , iUico cesserunt oltlcio, ad communes vitae usus redc- untes, nuilo relicto artis per compensaiionem loco. Nam, ex- ceplionibus congrue admissis, utrarumque pariter interest et hygiene, et therapia quae earum saluti occurrat, quum ad u- trasque quodammodo pertiueant et pravae propensiones , et pe- ricula aegrolandi. Quod si^ ut par est, videri posset, has po- strenias melius se habere, eo quod jamdiu discrimiaa puerperii Circa ruERPERAS mintme lactan tes 343 cxamlarunt, nihilo minus iileo constat, obsiarc consnetudinem habitus, quam nemo est qui non dignoscat, quo impcrio se gerat circa actus vilae , qnibustjue circumspectionibus occasio- ne quavis per medic um expendi debeat. Deinde quae ampbus verba facienda non essenl clinico^ mihi nuper ad lempus suf- fecto, si eas adverterel sane miserabiles feminas quae cum la- ctare caepisscnt, coqne mnnere plus vel minus spatii perdu- rassent , ipso puerperii stadio cessare cogerentur aut infanlis decessu, aut quavis alia vix bene auspicata occasione? Is eer- ie sul)jiceret , easdem nullo pronipto, aut idoneo artis subsi- dio adlovatas, utpole quae naturam , et habilum ipso exordio hostes habent, prae ceteris cujuscumque generis pericula , et niinas teterrimas habere praesentia. Qnibus casibus saepe a- deo efl'ectus causae proximus dcprehenditur , ut facto insil i- psius ratio: neque ul haec firmentur sermone est opus. Sed hie sub finem , aliquam praetermittere nolo diificulta- tem , quae contra fortasse adferri posset, nisi ad ratiociniuni meum infirmandum , certe ad minuendam purgalionis fidem , quam inter compensativa praecellere dixi, circa puerpcras rni- nime lactanles. Percontari quis posset: si fluxus lochion.im tan- li est in puerperiis, atque adeo ad eorum solutionem con- spirat, cur, ut praepeditae lactis secrctioni prospicialur, emme- nagogis postliabitis, purgativa sunt recipienda ? Praeterea quis- nam ignorat lochialis fluxus imminutionem per ipsa extime- sccndam esse? Sententiam expeiientia receptissimam habeii, advcrsus salutares naturae modos numquam faciendum esse: banc inopportune motibus variis distractam vacare minime posse , prout deberet , criticis judicatibus ? Quae difficultates , quibus abslraclim sumptis pondus aliquod accedere videre- lur, evanescunt per se, si clinica cum ratione comparentur. El revera, piaetermittendo J quod ad difficuliatcm quamcum- que tollcndam , animadveitere sat esset , ipsam lactis suppres- sioncm praepedire aliquando potuisse vel secrelioncm lochio- rum; qnodque haec eadem , ut ut copiosa evadere posset , et argumcntorum arlificiis servari, sola ipsa per se minime suf- ficit ad humoi alem exuberanliam in puerperiis dissipandam ; hoc inquam praetermiitendo^ respondere lil)et: me, ut antea declaravi, minime propositum habuisse ut emenagogis exilium 344 ViNCENTii Valorani iinluaroni , veriim eis nequaqiiaiu uiiico clomandaiKlam esse cmalionc:!! , iitpotc quae, cum ullerius progressa siiit, aiU diu- Uirniiis^ ([uaui par liierit , adliibita , nuin([iiani abfuit, quia salleni vasa turn inatricis, turn vaginae debilitate quadam, et re- laxalione alficerent: undo saepe cxorti sunt fluxus albidi reinodii cujuscumque expertcs, lersam abiogantcs ralionenij faecundita- lis iniinicos. Ncque insiqier a piirgativis abhorrebimus, propter lochiorum , quam niinilari dicuntur, iinmiuuiioncm; nam mitis est et coutinuata purgatio de qua nos seiinonem habemus , quacque hujusmodi immutalionein miuiine geiet: aiit si forte gesseiit, jam ex ipsa purgatioue emergit coiiipensatio. Hoc e- tiam oraisso , nee absonunij nee infietjucns est apud aegio- tantes deprelieudcre , quomodo sccrelionein certam per arti- ficia , et intra suos fines adaugendo , saepe aliae quae ant in suspensum habebantur , aul in eo crant ul inlermitterentur , excitatae sint, et aclioni redditae . Quod reliquum est, nobis quoque palani fieri adversus naturae propensioues geueralini nuniquam eunduin esse, neque banc fas fore crilicis distar- bare inonicnlis. Ecquis tamen bine nostrae notam apponet ra- lioni? SI ultra cutem penetrare veliaius^ et rem interius ex- pendere, inducere uecesse erit e contra, sic per artera, cona- tus suppleri naturae inlerceptos. Deniqne si universa quae hu- cusque digessimus pro nibilo habenda forent , ad purgationeiu fovendani probandamque sat esset aniinadvertere , quod ex- tremis tumesceniis alvi mensibus , utero ad volumen ejus ma- xiuium distento , et vebiculo inteslinali diuturna, assiduaque pressione adfecto , foeces illic longius necessario Immorari , at- que degenerare dcbeant: quemadmodum eadem de causa circulatio ipsa sanguinis ad inium alvi peculiarlter retardata secrelionibus el excrelionibus insinceris locum faciat: et demum venae^et lympbatica lacliginoso buinore scatentia indicium edant niassae humoralis sensim per universum vitiatae , turbatis con- sequenter communibus vitalis inslauralionis processibus. Verumtamen quamdiu praescripto regiinine insistenduni e- ril? Neque de hoc eliam interrogantem absque responso di- mittam subjiciendo: quod etiamsi id absolute, et praeniature statuere non liceat, nihilo tamcu secius experientia docemur^ ipso puerpcrii siadio ejusdem fines ferme posse conlineri : hac Circa pcni\PEnA.s minime lactantes 343 generatim animadversione , quod, quemadmodum duobus prio- ribus sepienarils, ipse lerutii status diaetam exposcit appriinu rigidain, ct negalivas circumspcctiones, et dictainina liygicnica plane intra monsuram, sic modi actionis inL-dicainenloiuin (jni sum luijus temporis, aliqua praediti esse debeant intensiiate , quae tamen usque respondeat ct morbosis propensionibus, et condilionibus variorum corporum peculiariljus. Uac elapsa tem- pestate, turn Hygiene, turn Thcrapia successive minus efllca- ces gradaliin evadenl, Naturae ipsius normae oblemperantes : quae vulgatiori in puerperiis ordine, acliones siduiares, uli fell opus, ministrando , ipso initio se in priinis operosam com- probat, et postea per gradus quosdara, ex opere suo sensim remissior procedit. Ubi , Academici sapienilssimi, gravissimum de puerpei is mi- nime lactantibus argumenlum evolvendo, nova nee proferre, nee tractare visus essem , non ideo quid occurreret^ cujus me poeniteret. Quinimo ex rei ipsius pondere nonnullos sibi veHficantis superbiae igniculos sumere posse, raecum et reor, et senlio: cum, ea ipsa ratione qua rernm inventores certum gloriae praemium consequitur, suavissimus ex omnibus animi motibus, leslimonlum scilicet interius, quo certiores fieri so- lemus, nos aliorum commodo recte sluduisse , animo subeat eorum qui laborarunt , aut utilibus firmandis normis ^ aut erroribus toUendis qui genus humanum male afficerent. Prae- ter quam quod, hujusmodi experientia utilibus disquisilionibus non adeo animum adjeci, ne mihi jam erga ipsas voluntas deficiat, dum comperio nulla niodo tentamina circa res the- oricas institui posse, quin teterrimi undequaque et bile acres occuirant oppositores , palestra ad diatribas difTiciles, et dis- sidia inexhausta , sinistris equidem falls, patente. Quacum- que enim Italiam licet circumspicere, Medici misera ambiiio- ne perculsi quaestionibus deQagrant, quos invidia exercetj aut studium partium deteriorum: quibus dum quaedam inest fal- laci colore species j rem omnem raedicam ad vim , et sapien- tiam , ut ajunt, redigendi ( lacrymabile omnino eamdem re- colentibus spcctaculum ! ) ipsam, veluli scortum , agunt per trivia, vulgique contumelias pali, et sapicntium dicteriis alfi- ci, cogunt. T. VIII. 44. JOSEPHI VEI\TUUOLI AD EPHEMERIDES TIBERINAS ADDITAMENTUM 1. Et iphemerldcs Tiberinas anno 1822 incoatas superior! Comnientario usque ad annum 1 841 conlinuavi. Nunc Tabu- lara adjicio quae Tiberis allkudines per loluni insequens tri- ennium quolidie observatas demonstrat. 2. Porro ex quolidianis alllludinibus ea melhodo , quam a- libi explicavi , neque hie repetere est opus , snpputare licet quantum aquae in singulos annos Tiberis vexerit. Vexit autem Anno 1842 metr. cub. 308,741. 365. 8G400 1843 312,210. 365. 86400 1844 317,929. 366. 86400 3. Altitudo pluviae hoc triennio ex collatis Romanae, et Pe- rusinae speculae observalionibus sic se habuit Anno 1842 metr. 0,7865 1843 0,6515 1844 0,8496 4. Quod si pluviae ahitudinem annuam muUiph'caveris per ejus regionis aream, cujus aquae in Tiberim incidunt, nempe per metr. qu. 1672451 7283 , existet quantitas aquae pluviae quovis anno per totum Tiberinae regionis ambitum efliisae, scilicet Anno 1842 metr. cub. 417,105. 365. 86400 1843 345,511. 365. 86400 1844 449,160. 366. 86400 348 JosEnii Ventlroli f). Tandem si poslremi hiijus triennii obsei'valiones cum pria- ris vicoiinii obsoivalionibus contuleiis, quarum synopsim su- perimi Coriimentaiio art. 7 exhibiiimiis, ex. integra viginli tii- nm annoiura serie prodibit mensura media aquae per Tibe- rim quovis miiiuto secundo lapsae meir. cub. 282,309; me- dia pluvlae allitudo annua metr. 0,792; mediae pluviae quan- titns quovis miuuto secundo ellusa metr. cub 417,888. 6. Undo illud confirmatur, quod supra ex vicennali obser- vatione coUegimus, in nostra quidem regione aquae pluviae duas leilias circiter partes fluere, partem vcro terliain aul in auras elabi, aut ita infra terram delitescere, ut nus([uara ap- pareat . I ALTITUDIIVES TIBERIS AD HYDROMETRUM ROMANUM A KAL. lANUARII 1842 AD KAL. lANUARlI 1845. ■ -|iriii~i -||-- ■ EpHEMERIDiiS TiBEHINAS 351 ANNO 1842. ID. 1 Dl. Jauuarii 1 . 7,5 Februaril 1 . 8,0 Manii 1 . 6,6 2. 0,8 2. 7,8 2. 6,7 3. 6,8 3. 7/2 3. 6,5 4. 6,6 4. 7,0 4. 6,4 5. 7,1 5. 6,8 5. 6,5 6. 10,5 6. 6.7 6. 6,4 7. 8,9 7. 6.6 7. 6,3 8. 7.9 8. 6,5 8. 6,3 9. 7,6 9. 6,5 9. 6,4 10. 7,3 10. 6,5 10. 6,3 11. 7,1 11. 6,4 11. 6,4 12. 6,9 12. 6,3 12. 6,8 13. 7,2 13. 6,3 13. 6,6 14. 6,9 14. 6,4 14. 6,4 15. 6,9 15. 6,3 15. 6,4 1G. 7,5 16. 6.3 16. 6,4 17. 7,4 17. 6,3 17. 6,8 18. 7,3 18. 6,3 18. 6,5 19. 7,0 19. 6,3 ' 19. 6,4 20. 7.0 20. 6,3 20. 6,3 21. 6,9 21. 6,5 21. 6,3 22. 6,7 22. 6,1 22. 6,4 23. 6,7 23. 6,2 23. 6,4 24. 7.2 24. 6,3 24. 6,4 25. 8,0 25. 6,4 25. 6,4 26. 7.3 26. 6,5 26. 6,9 27. 6,9. 27. 6,6 27. 6.5 28. 6,9 28. 6,4 28. 6,4 29. 7,0 29. 6,3 30. :,4 30. 6,3 31. 9,2 31. 6,2 352 JosEPni Venturoli ANNO 1842. ni. Aprilis 1 • 6,3 2. 6,2 3. 6,2 4. 6,3 5. 6,7 6. 6,5 7. 6,6 8. 6,6 9. 7,2 10. 7,3 11. 7,4 12. 7,2 13. 6,9 14. 6,8 15. 6,7 16. 6,6 17. 7,1 18. 8,8 19. 8,7 20. 7,6 21. 7,2 22. 7,3 23. 7,4 24. 7.1 25. 6,9 26. 6,8 27. 6,6 28. 6,6 29. 6,5 30. 6,5 Mai] 1. 6,4 2. 6,4 3. 6,6 4. 9,6 5. 8,1 6. 7.4 7. 8,2 8. 7,6 9. 7,3 10. 7,0 11. 6,8 12. 6,8 13. 6,7 14. 6,7 15. 7,0 16. 7,3 17. 6,9 18. 7,4 19. 7,1 20. 7,3 21. 7,1 22. 7,0 23. 7.1 24. 7,1 25. 6,9 26. 6,9 27. 6,9 28. 6,9 29. 7,0 30. 6,7 31. 6,7 Uinii 1. 6,6 2. 6,5 3. 6,4 4. 6,7 5. 7,3 6. 6,9 7. 6,9 8. 6,7 9. 7,0 10. 7,1 11. 7,0 12. 6,7 13. 6,7 14. 6,4 15. 6,4 16. 6,4 17. 6,4 18. 6,7 19. 7,0 20. 6,9 21. 6,5 22. 6,3 23. 6,2 24. 6,2 25. 6,5 26. 6,3 27. 6,5 28. 6,1 29. 6,1 30. 6,0 EpHEMERIDES TlBERINAS 353 ANNO ' 1842. m. in. m. lulii 1. 6,0 August! 1 . 5,8 Septemb. 1 . 6,4 2. 6,0 2. 5,9 2. 0,7 3. 5,9 3. 5,9 3. 6,8 4. 5,9 4. 5,8 4. 6,2 5. 5,9 5. 5,8 5. 6,0 6. 5,9 6. 5,7 6. 5,9 7. 5,9 7. 5,8 7. 5,8 8. 5,9 8. 5,7 8. 5,8 9. 5,9 9. 5,7 9. 5,8 10. 5,8 10. 5,7 10. 6,2 11. 5,8 11. 5,7 11. 6,1 12. 5,8 12. 5,8 12. 5,8 13. 5,8 13. 5,8 13. 6,5 14. 6,0 14. 5,8 14. 8,0 15. 7,3 15. 5,8 15. 7,0 16. 6,2 16. 5,7 16. 6,9 17. 6,0 17. 5,7 17. 6,6 18. 5,9 18. 5,7 18. 6,8 19. 5,9 19. 5,8 19. 6,7 20. 5,9 20. 5,8 20. 6,5 2<. 5,9 21. 5,8 21. 8,2 22. 5,8 22. 5,8 22. 9,0 23. 5,8 23. 5,7 23. 8,0 24. 5,8 24. 5,7 24. 8,7 25. 5,8 25. 5,7 25. 9,2 26. 5,8 26. 5,7 26. 7,6 27. 5,7 27. 5,9 27. 6,8 28. 5,7 28. 6,9 28. 6,6 29. 5,7 29. 6,1 29. 6,4 30. 5,7 30. 5,9 30. 8,1 31. 5,7 31. 5,8 T. VIII. 45. 354 JosEPni Ventihou ANNO 1842. lU. Dl. in. Ociobris 1 . 7,6 Novemb. 1. 6,7 Decemb. 1 . 8,0 2. 6,7 2. 6,5 2. 7,8 3. 6,4 3. 6.4 3. 7,9 4. 6,4 4. 6,3 4. 7,7 5. 6,3 J. 6,3 5. 7,4 G. 6,9 6. 6,4 6. 7,2 7. 6,8 n 6,8 7. 7,1 8. 6,4 8. 8,4 S. 7.0 9. 6,2 9. 11,3 9. 6,9 10. 6,2 10. 9,3 10. 6,9 11. 6,1 11. 8,2 11. 6,8 12. 6,1 12. 8,0 12. 6,7 13. 6,7 13. 7,6 13. 6,7 14. 7,1 14. 7,4 14. 6,6 15. 6,5 15. 7,8 15. 6,6 16. 6,4 16. 7,2 16. 6,5 17. 6,3 17. 7.1 17. 6,5 18. 6,2 18. 7,3 18. 6,5 19. 6,2 19. 8,0 19. 6,4 20. 6,1 20. 7,9 20. 6,4 21. 6,2 21. 7,4 21. 6,4 22. 7,8 2-).. 7,2 22. 6,3 23. 7.3 23. 7,2 23. 6.3 24. 6,9 24. 7,8 24. 6,3 25. 7,3 25. 8.3 25. 6,3 2G. 8,2 26. 9,9 26. 6,6 27. 7,6 27. 10,8 27. 6,7 28. 7,1 28. 11,0 28. 6,4 29. 6,9 29. 9,0 29. 6,3 30. 6,8 30. 8,8 30. 6,3 31. 6,5 31. 6,3 EpHEMERIDES TlBrRINAS >j:» ANNO 1843. in. ni. ni. lanuarii 1 . 6,3 Fcbruaiii 1 . 6,9 Marlii 1 . 11,7 2. 6,3 2. 6,9 2. 10,3 3. 6,3 3. 6,8 3. 10,0 4. 6,3 4. 6,8 4. 9,6 5. 6,2 5. 10,0 5. 9,0 (5. 6,2 6. 13,8 6. 8,6 7. 6,1 7. 15,f 7. 8,3 8. 6,1 8. 14,8 8. 8,2 9. 6,2 9. 11,2 9. 8,1 10. 6,2 10. 9,6 10. 8,0 11. 6,4 11. 8,8 11. 7,8 12. 6,6 12. 8,7 12. 7,7 13. 8,8 13. 8,9 13. 7,7 14. 10,4 14. 9,3 14. 7,8 15. 9,9 15. 10,6 15. 7,6 16. 9,5 16. 8,8 16. 7,3 17. 11,6 17. 8,5 17. 7,3 18. 10,0 18. 9,4 18. 7,3 19. 9,5 19. 8,8 19. 7,2 20. 8,9 20. 8,4 20. 7,1 21. 8,6 21. 8,4 21. 7,1 22. 8,4 22. 8,3 22. 7,1 23. 8,2 23. 8,6 23. 7,8 24. 8,0 24. 12,9 24. 7,1 25. 7,7 25. 12,3 25. 7,2 26. 7,5 26. 9,9 26. 7,3 27. 7,3 27. 10,1 27. 9,6 28. 7,2 28. 10,4 28. 8,5 29. 7,1 29. 8,1 .0. 7,0 30. 7,6 31. 7,0 31. 7,3 356 JOSEPHI VeNTUROLI ANNO 1843. &9Q&0g ra. Dl. m. Aprilis 1 . 7,2 Maii 1 . 6,5 lunii 1 . 6,4 2. 7,1 2. 6,4 2. 6,4 3. 7,0 3. 6,4 3. 6,3 4. 6,9 4. 6,4 4. 6,3 5. 6,9 5. 6,5 5. 6,3 C. 6,9 6. 6,7 6. 6,2 7. 6,9 6,7 7. 6,3 8. 6.,8 8. 6,6 8. 6,4 9. 6,8 9. 6,5 9. 6,3 10. 6.7 10. 8,5 10. 6,2 11. 6,7 11. 7,2 11. 6,2 12. 6,8 12. 7,0 12. 6,2 13. 6,8 13. 6,8 13. 6,2 14. 6,7 14. 6,7 14. 6,2 15. 6,7 15. 6,6 15. 6,2 16. 6,7 16. 6,5 16. 6,2 17. 6,6 17. 6,5 17. 6,3 18. 6,6 18. 6,5 18. 6,5 19. 6,8 19. 7,2 19. 6,3 20. 6,8 20. 7,9 20. 6,2 21. 6,6 21. 7,7 21. 6,2 22. 6,6 22. 7,1 22. 6,1 23. 6,6 23. 7,8 23. 6,2 24. 6,6 24. 7,3 24. 6,1 25. 6,5 25. 6,7 25. 6,1 26. 6,5 26. 6,5 26. 7,4 27. 6,5 27. 6,6 27. 7,6 28. 6,5 28. 6,5 28. 7,3 29. 6,6 29. 6,5 29. 7,0 30. 6,5 30. 31. 6,4 6,4 30. 6,4 EpHESIERIDES TlBERlNAP 3S7 ANNO 1843. m. m. m. lulii 1 . 6,3 Augusii 1 • 6,0 Sepiemb. 1 . 5,8 2. 6,3 2. 6,0 2. 5,8 3. 6,2 3. 5,9 3. 5,8 4. 6,1 4. 5,9 4. 5,8 5. 6,1 5. 5,9 5. 5,8 6. 6,1 6. 5,9 6. 5,8 7. 6,0 7. 5,9 7. 5,8 8. 6,0 8. 5,9 8. 5,8 9. 6,0 9. 5,9 9. 5,8 10. 6,1 10. 5,9 10. 5,8 11. 6,4 11. 5,9 11. 5,8 12. 7,7 12. 5,9 12. 5,8 13. 6,9 13. 5,8 13. 5,8 14. G.7 14. 5,8 14. 5,9 15. 6,4 15. 5,8 15. 5,8 16. 6,1 16. 5,8 16. 5,8 17. 6,2 17. 5,8 17. 5,8 18. 6,1 18. 5,8 18. 5,8 19. 6,1 19. 5,9 19. 5,8 20. 6,2 20. 5,8 20. 5,8 21. 6,6 21. 5,8 21. 5,8 22. 6,4 22. 5,8 22. 5,8 23. 6,6 23. 5,8 23. 5,8 24. 6,2 24. 6,1 24. 5,8 25. 6,1 25. 5,9 25. 5,8 26. 6.1 26. 5,8 26. 5,8 27. 6,2 27. 5,8 27. 5,8 28. 6,1 28. 5,8 28. 5,8 29. 6,1 29. 5,8 29. 5,8 30. 6,0 30. 5,8 30. 5,9 31. 6,0 31. 5,8 358 JoSEPHl VeNTDROLI ANNO 1843. 11). in 111. Octobiis 1 . 5,9 Novemb. 1 . 5,9 Decemb. 1 . 5,9 2. 5,8 2. 5,9 2. 5,9 3. 5,8 3. 5.9 3. 5.9 4. 5,8 4. 5,8 4. 5,8 5. 5,8 5. 5,9 5. 5,8 6. 5,8 6. 5.9 6. 5,8 7. 5,8 7. 5.8 7. 5,8 8. 5.8 8. 5,8 8. 5,8 9. 5,7 9. 5,9 9. 5,8 10. 5,8 10. 6,5 10. 5,8 11. 5,8 11. 6,4 11. 5,8 12. 5.8 12. 6,3 12. 5,8 13. 5,7 13. 6,7 13. 5,8 14. 5,8 14. 6,3 14. 5,8 15. 5,7 15. 6,4 15. 5,8 1G. 5,8 16. 6.3 16. 5,7 17. 5,8 17. 6,3 17. 5,7 18. 5,8 18. 6,1 18. 5,7 19. 5,7 19. 6,0 19. 5,7 20. 5.8 20. 5,9 20. 5,7 21. 6,0 21. 5,9 21. 5,7 22. 6,3 22. 5,9 22. 5,7 23. 6,1 23. 5,9 23. 5,7 24. 6,3 24. 5,9 24. 5,7 25. 6,1 25. 5,9 25. 5,7 26. 6.0 26. 6,0 26. 5,7 27. 6,0 27. 6,1 27. 5.7 28. 6,1 28. 6,1 28. 29. 6,5 29. 6,0 29. 5,7 30. 6,2 30. 6,0 30. 5,7 31. 6,0 31. 5,7 EpHEMEBIDES TlBEUlNAS ST' 9 ANNO 1 ■■■IWIM^I^I 1844. _ "—"^^^STW^rw Ol. m. 111. lanuarii 1. 5,7 Februarii 1 . 5,7 Maitii 1 . 13,9 2. 5,7 2. 5,7 2. 11,8 3. 5,7 3. 5,7 3. 9,7 4. 5.7 4. 6,0 4. 9,0 5. 5,7 5. 5,9 5. 8,1 6. 5,7 6. 5,9 6. 8,0 7. 5,7 7. 5,9 7. 8,0 8. 5,9 8. 5,9 8. 9,9 9. G,5 9. 6,0 9. 10,5 10. 6,0 10. 6,0 10. 8,6 11. 5,9 11. 7,5 11. 8,3 12. 5,8 12. 10,1 12. 8,1 13. 5.8 13. 9,9 13. 7,4 14. 5,8 14. 8,8 14. 7,3 15. 6,6 15. 8,0 15. 7,2 1G. 5.8 1G. 7,8 16. 7,0 17. 5,8 17. 7,2 17. 7,0 18. 5,9 18. 6,8 18. 6,9 19. 5,9 19. 6,7 19. 6,9 20. 5,9 20. C,7 20. 0,0 21. 5,8 21. 6,9 21. 7,2 22. 5,8 22. 9,8 22. 7,1 23. 5,8 23. 7,8 23. 7,0 24. 5,8 24. 10,1 24. 7,0 25. 5,8 25. 8,7 25. 6,9 26. 5,8 26. 7,6 26. 6,9 27. 5,7 27. 7,8 27. 6,8 28. 5,7 28. 9,6 28. 6,8 29. 5,7 29. 13,4 29. 6,6 30. 5,7 30. 6,6 31. 5,6 31. 6fi 360 JoSEFHl VeNTUROLI ANNO 1844. ni. m. ni. Aprilis 1 . 6,5 Mail 1 . 6,0 lunii 1 . 6,6 2. 6,5 2. 6,0 2. 6,7 3. 6,5 3. 6,0 3. 7,9 4. 6,4 4. 6,0 4. 11,9 5. 6,5 5. 6,0 5. 11,8 6. 6,4 6. 6,0 6. 8,3 7. 6,3 7. 6,1 7. 8,0 8. 6,3 8. 6,0 8. 7,5 9. 6,3 9. 6,3 9. 7,2 10. 6,3 10. 6,5 10. 7,1 11. 6,3 11. 7,2 11. 6,9 12. 6,3 12. 7,3 12. 7,0 13. 6,3 13. 7,2 13. 6,7 14. 6,5 14. 6,8 14. 6,7 15. 6,5 15. 6,6 15. 6,6 16. 6,6 16. 6,5 16. 6,5 17. 6,5 17. 6,4 17. 6,4 18. 6,4 18. 6,6 18. 6,4 19. 6,4 19. 6,5 19. 6,4 20. 6,3 20. 6,8 20. 6,3 21. 6,2 21. 6,6 21. 6,3 22. 6,2 22. 7,1 22. 6,3 23. 6,2 23. 6,9 23. 6,2 24. 6,2 24. 7,1 24. 6,2 25. 6,2 25. 6,9 25. 6,2 26. 6,2 26. 7,1 26. 6,1 27. 6,2 27. 7,4 27. 6,1 28. 6,1 28. 7,1 28. 6,0 29. 6,0 29. 6,9 29. 6,0 30. 6,0 30. 31. 6,7 6,6 30. 6,0 I EriIEMEniDES TiBERINAS 3G1 ANNO 1844. m. m. Dl* lulil 1 . 6,0 Augusii 1 . 5,8 Septemb. 1 . 5,7 2. 6,0 2. 5,8 2. 5,6 3. 6,0 3. 5,7 3. 5,7 4. 6,0 4. 5,7 4. 5,8 5. 6,0 5. 5,7 5. 5,8 6. 6,1 6. 5,7 6. 5,8 7. 6,0 7. 5,7 7. 6,0 8. 6,0 8. 5,7 8. 5,9 9. 6,0 9. 5,7 9. 5,8 10. 6,0 10. 5,7 10. 5,7 11. 5,9 11. 5,7 11. 5,7 12. 6,1 12. 5,7 12. 5,9 13. 5,9 13. 5,8 13. 5,7 14. 5,9 14. 5,8 14. 5,8 15. 5,9 15. 5,7 15. 6,1 16. 5,9 16. 5,7 16. 5,9 17. 5,9 17. 5,7 17. 5,8 18. 5,9 18. 5,7 18. 5,7 19. 5,8 19. 5,7 19. 5,7 20. 5,9 20. 5,7 20. 5,7 21. 5,9 21. 5,7 21. 5,7 22. 5,9 22. 5,7 22. 5,8 23. 5,9 23. 5,7 23. 5,8 24. 5,8 24. 5,7 24. 5,8 25. 5,8 25. 5,7 25. 5,8 26. 5,8 26. 5,7 26. 5,8 27. 5,8 27. 5,7 27. 5,8 28. 5,8 28. 5,7 28. 5,7 29. 5,8 29. 5,7 29. 5,7 30. 5,8 30. 5,7 30. 5,7 31. 5,8 T. VII 31. I. 5,7 46. 3G2 JosEPm Ventuholi ANNO 1 844. m. m. m. Oclobris 1. 5,7 Novemb. 1 . 7.2 Decemb. 1 . 6,6 2. 5,7 2. 8,2 2. 6,5 3. 5,8 3. 11.6 3. 6.5 4. 5,7 4. 13,8 4. 6,5 5. 5,7 5. 14,0 5. 6,8 6. 5,7 6. 134 6. 6,7 7. 5,8 7. 134 7. 6,6 8. 5.9 8. 12,0 8. 6,5 9. 6,1 9. 10,0 9. 0,7 10. 6,5 10. 10,4 10. 7,4 11. 6,3 11. 11,2 11. 7,1 12. 6.2 12. 10,4 12. 7,2 13. 6,0 13. 10,5 13. 8,6 14. 6,0 14. 8,9 14. 8,9 15. 6,0 15. 8,4 15. 10,0 16. 6,0 16. 7.8 16. 9,1 17. 6,2 17. 7,7 17. 8,0 18. 8,2 18. 7,5 18. 7,8 19. 6,6 19. 7,3 19. 7,6 20. 6,3 20. 7,2 20. 7,5 21. 6,7 21. 7,0 21. 7,4 22. 6,2 22. 6,9 22. 7,2 23. 7,2 23. 6,9 23. 7,8 24. 6,4 24. 6,9 24. 7,1 25. 6,9 25. 0,8 25. 7,2 26. 8.6 26. 6,8 26. 7,0 27. 8,1 27. 6,8 2.7. 6.8 28. 7,4 28. 6,7 28. 6,7 29. 6,7 29. 6,7 29. 6,6 30. 6,4 30. 6.6 30. 6,6 31. 6,2 3.1. 6,6 ANTONII BERTOLONII EQ. MED. DOCT, IN ARCIIIGYMiN. BO^'ON. BOTANC. mOF. EM. ETC. MISCELLANEA BOTANIGA SEXTA. (i) Mi, Liscellanea nostra sextum vobls exhlbeo, Collegae sapienlis- slmi, quihiis breviter praefabor disquirens de lino anliquo- rum , ct de iis, quae sub hoc vocabulo veteres corapre- henderunt, quae notilia ad magis magisque confirmandum, quid sit antiquoruni byssus, facile ducet. Hac autein in re peragenda sei iem lemporum sequar , quibus auctores suc- cessive floruerunt . Herodotus Alicarnassaeus hisloricorum antiquissimus, qui seculis lerc quatuor acram noslram praecessit, et qui discendi cu- pidus plures regiones peragravit , atque in Acgyptum ve- nit, loquitur de lino, quod ab Aegyptiis colebatur, et ve- stes eisdem suppedilabat. Ideo habemus in Hist. lib. 2. Eu- terpe n. 81. (2): « Egyplios vestibus aniiciri lineis, circa « crura fimbriatis, quas calasires appellant, « et paulo post idem auctor comparans Colchicos cum Aegvptiis addit n. « iOj.p. 1 51 . II hos solos, atque Aegyptii, linum, et quidem « eadern ratione elaborare ». Ut vero elucescat , de qua planta hie agitur^ audiamus ea , quae sunt in liljro quar- to Melpomene n. 74. p. 314. « Nasciiur apud Scythas (l)IIaec ilissertatio lecla est in cons'cntu Academiae luslituti scien- tiarum Bononiae liaViito Oct. Id. Maj. Ann. 1845. (2) Ilcrodull Ilalicarnassaei liistoriarum libri IX. etc. Amsteloda- mi sumptibus Petri Schoutenii 17G3. pag. 141. 3G4 Antonii Bertolokii i< cannabis lino siraillima , praelerquam crassitudine et ma- il gnitudine, setl muUo ista cannabis est praestanlior vel « sua sponte nascens^ vel sata , ex qua Thraces quidetn « eliam vesiimenla conficiunt lineis simillinia, neque sane « nisi quis adniotlum perilus sit ejus, linea sint, an canna- « blaa (jueat dignoscere, et qui non videiit cannabem , exi- « stimabit lineuni esse vesumentum; » ex qua coinparalio- ne lini cum cannabi nullum dubium est, quin Herodotus de lino noslro, sive de Lino usitatissiino L. pertractaverit. Sacrae litteiae memorant hoc idem linum sub vocabulo Bau- jiah, quod juxta inlerpretcs sonat linum pahidis^ sen linum Dcltaej linum Pelusiacum, quia Delta, et Pelnsium in Aegy- pto erant loca paludosa (3), de quo lino Plinius quoque lo- quitur , ut mox videbimus • Ne miremiui vcro Hebraeos hoc lino iisos fuisse, cum diu in captivilale apud Aegyptios ste- terint, et de Aegyptiorum moribus fuerint imbuti. Thcophraslns Ercsius Aristotelis discipuluSj qui vixit regnaute Alexandro magno , et primus scriptorum Graecorum de re herbaria est , qui ad nos pervenerint , pauca profecto teti- git de lino. Is brevjter dixit (4) : « Aliis plantis cortex mul- m Zoelicum plagis aptissimum , el Gii- manum in Gampania ad piscium , et allium capturam. In- ter Hispanica exloUit Taraconense mire icnuitalis. Non ita bene seutit de Aegypliaco Tanilico , Pelusiaco , ButicOj etc. Jugustae Taurinorum ex typis Josephi Pomba 1827-1832. (11) Columell. in Script, rei rustic, ed. Ponibae torn. 2. lib. 2. cap. 10. p. 4G0. (12) Dei discorsi di M. Pietro Andrea Matthioli etc. nelli sei U- bri di Pcdacio Dioscoride Anazarbcn etc. 1585. yenezia appresso Felice f'^algrisio torn. 1. lib. 2. cap. 9Lp, 438. MiSCEMANEA BOT. VI 367 TentyrlticOj cum niinimnrn firinilalis, elsi plurimnm lucri liabeal; ignoscil tamen Aegyplo scronli,at Arabiae, Indiaeqiie nierces impoiiet (1 3). Secundo loco perlractal de linis Peli- gnis, quae in usu fullonum tanlum sunt, in quo gcnere nul- lum candidiijs est, lanaeve siinilius , sicut in culcitris prae- cipuam gloiiam obtinenl Cadurci (14). Puto hie agi do lanu- gine quarundam planlarurn graniinearum , aul palu^triuni ad fullonum opus, vol ad culcitras iniplendaS apla, quibus re- bus praestandis Liniiin usitatissimuin L. non suppctif. Sci- mus enim, Cadurcos (15), et Lingones in Gallia lanugine plantarum palustrium usos fuisse ad culcilras implendas. Ea, quae vilioris prelii erat, et forte a Typhis petita, insierne- batur Romae quoque in circo , et loco tomenii Liiigonici a paupcribus adliibebalur. Toinentiun concisa pains circense vacatur , Hacc pro Lingoiiico strainiiia pauper emit. Mart. Epigr. lib. 14. n. 1 GO. (1G). Tertjo transit ad lina gossypina liis verbis: » Superior pars Ae- « gypti in Arabiam vergens gignit fruticem, queni aliqui gos- " sypion vocant, plures xylon , ei ideo lina indc facta xyli- " na. Parvus est, siniilcmque barbatae nucis defert fructum, " cnjus ex interiore bombvce vestes inde sacerdotibus Ae- " SyP^' gratissimae « (17). Ex qua brevi, sed perspicua de- scriptionc nullus vestrum dubilabit, quin Plinius intelligat de lanugine, quae ab aliqua e Gossypiis Linnaeanis specie oblineljatur , vosque deprecor, ul rem banc memoriae ve- strae mandetis , cum de ilia iterum loqnlurus sini . Quar- tum linum a Plinio indicatum est Orchomenum. Hoc edu- cebatur e palustri velut arundine, et dumtaxat e panicula (13) Nat. hist. lib. 19. cap. 1. p. 502. 503. (14) Nat. hist. I. c. p. 503. (15) « In culcitris praecipuam gloriam Cadurci obtinent « Plin. Nat. /list. lib. 19. cap. 1. p. 503. (1C) lulit. Joscplti Ponibae Jugiistae Taurinoruni 1833. torn. 2. p. 370. (17) Plin. Nat. hist. lib. 19. cap. 1. p. 503. Pro nuce liarbata ve- lerum recentiorcs inlclligunt Corjlum ColurnarnL., cujus nux exci- pilur caJ_) ce foliaceo lacinialo . 3G8 ANroNti Bertolonii ejus (18)^ forte ex Sacc/iaro linvcnnne L. , aut ex Sac- charo aei^'j-ptiaco W . Quinlo elicit, Asiam e genista facere liaa ad reiia praecipne, Aetliiopos, Indosqiio e malis, scilicet c fructii gossypii frulescentis, Arabcs e ciicurbilis ('9), a quihiis foito sericiim educcbanl. Postrciiio linum asljcstinum inter liiia receiiscl, quod igiie splendescit, nee igne absn- mitiir. Itaque vidit inappas ex eo sordibus exustis splende- scere igne, niagis quam possent aquis, Regumqiie tunicas fii- nebres favillara ab reliquo separanles cinere (20). Nunc sci- mus, hoc linum a regno niineiali proficisci, et aniiaatum vocainus. Plutarchus Cheronaeus, qui Aulutn Gellium paulo antecessit, floruilque sub imperatoribus Antonino Pio , et Marco Au- relio, in oppella de Iside^ et Osyride , postquam dixeril , sacerdotes Isiacos doctrinam pnram de Deo possidere, quod ipsum veste quoque sacra innuitur, addidit : » Itaque niortni « Isiaci hac ornantur, quod signuni est, eo istos abire nul- " la alia re, quam doctrina instructos. Non enira, o Clea, « philosopliuni barba , et pallium , neque Isiacum lini ge- « slalio , aut rasura faciunt . . . vulgo enim etiani usita- « tissima ista, alque minima sunt incognita, cur capillos po- « nant sacerdotes, cur lineas gerant vestes : quidam ne cu- « rant quidem quiquani de bis rebus cognoscere: alii la- '< nis eos, ut et carnibus ovium religionis gratia putant ab- « stinere, radi capita ob luctum, linum gerere ob colorem, « quem flos lini habet similem nitori aetheris munduni am- « bienlis . . . Linum porro e terra nasciiur immortali , " et fructum fert esui aptum, vestem exhibet tenuem, ac « puram, quae gerenteni non gravat, et apla est omnibus « anui temporlbusj minimeque pedioulos gignit, ut ajunt » (21). Ex his Plutarchi verbis, et praesertim ex colore coelesti (18) Plhi. Nat. hist. I. c. p. 503. (19) Pliri. Nat. hist. I. c. p. 503. (20) Plin. Nat. hist. I. c. p. 504. (21) Plutarchi Cheroncnsis omnium quae extant operum tomus primus et secundus etc. Lutetiae Parisiorum Typis Regiis apud societatem Graecarum editionum 1G24. Be Isid. et Osjr. in tom.Tt p. 352. B. C. Miscellanea, bot. VI. 369 liorum linl luciilenter aj^ilnr de Lino usilatissiino L. , quo sacerclotes Isiaci vesles suas conficicbant, neqiie obstet^ quod fruclus ejus dicatur csui aplus. Id eniin jam tradidc- ral Plinius, ubi narral, semen lini in quodam ruslico, ac piaedulci llaliae iranspadanac cibo adliiljcri (22) , el post Pliuium , atque Plutarchuni alii auctores quoque dc lini se- mine eduli loquuli sunt. Alhenaeus (23) all'eit Alcmani poe- lae versiculos, qui iia sonant: Lecli quicleni scpletn, inensae lotidein, onustae pane Maconide , Lino, sesaino. « his scilicet verbis poeia chrysocollam innuit^ edulium e.x « lino paratunij ac melle « (24), et ut commentalur Ca- saubonus: « Indebant cibis semen lini, ut acrimoniam ci- « bis conciliarcnt i> (2S). Dioscoridos paiiter docet, semen lini cum melle, et pipere coctuin j et copiose ingestum ap- petitus venereos excitare (2G) . Deniqne inter edulia , quae friguntur, posuit Galenus, licet non laudaverit: « Lini se- « men, sunt verba ejus, flatuosum est, etiam si frigatur : « adeo sane recremeulilia humiditate plenum est » (27). Julius Pollux, qui Comodo impetamc ilorebat, de veslibus U- neis pertractuns: « Ex lino, inquit , tunica linea est, qua « Talati utebantur Athenicnses, et Jonii, Calassira tunica « finibriata Eegyptiaca » (28), neque dubiimi est, quin Pol- lux hie loqualur de Lino iisitatissimo L., quum paulo post transeat ad byssum , quern ut probe distingueret a linOj ita (22) Plin. Nat. hist. lib. 19. cap. I.p. 503. (23) ytthenaei Deipnosophistarum libri quindecim etc. juxta Isaaci Casauboni reccnsionem etc. Lugdunl 1G57. lib. 3. cap. 28. p. 111. (24) Jihenael Deipn. edit, citat. p. 111. (25) Jtheiiaei Deipn. edit. cit. p. 214. (2(3) Dei disc, di M. Pietro Andr. Matth. ediz. citat. lib. 2. cap. 9A. torn. I.p. 439. (27) Galen, in lib. 7. de simplic. medicam. facult. in Oper. omn. f^enetiis apud Juntas 1586. torn. 5. p. 54. versa. (28) Julii Pollucis Oiiomasticum Graece et Latine etc. Amstelae- dami ex ojficina fFetsteniana 170G. in part. 2. lib. 7. cap. 1G. p. 738. T. vm. 47. 370 Aktonh BEnxoLONii tlescribil: « Est byssus lini quaedam species apiid Indos, « uunc vero apud Egyptios. Ex arbore lana quaedam fu, " ex qua vesiein confectam lino maxime similem esse << quispiam dixeiit, sola densitate excepta . Densior enim « arl)ori fruclus enascitar, nuci simlliSj iripHci munitus cor- « tice(29), qua disrupta , postquain instar nucis florueritj « inierius hoc, quod lanani refeit, exiuiilur, unde suble- " gmen conficitur » (30). Palladius Rutilius, ([ui, quo tempore fuerii, incerium , sed pro- feclo ante Cassiodorum , eadem fere refortj quae dixerat Columella. « Mense (Februario), ait, lini semen laeto so- « lo in jugerura X. modios spargunt, et Una consequun- « tur exilia (31). . . Mense ( Octobri) lini setnen sere- « mus , si placet , quod tamen pro maliiia sui serendum X non est, nam terrae uber exhaurit . Sed si velis, loco « pinguissimo , et modice humido serelur in jugero VIII. " modiis . Aliqui macro solo spissum serunl : ita assequun- « lur, ut linum subtile nascatur » (32). Ergo et Palladius de Lino usitatissiino L. iutellexit, prout intellexerat Colu- mella . Hi sunt auclores veteres praecipui, qui de lino scripserunt , quorum plerique de lino nostro, sive de Lino usitatissimo L. certo certius loquuli sunt, dum Pliuius sub generico li- ni nomine quaecumque fila comprehendit, quae ad telas texendas apta forent. Dominicus Vivianius in Universitate Genuensi rei herbariae do- ctor paucis abhinc annis in me insurrexit (33), quia mihi demonstrandum susceperam (34) , byssum antiquorum ad (29) Non tribus corticibus superinipositis, sed uno cortice tripartito. (30) Politic. Onomast. in part. 2. lib. 1. cap. 17. p. 741. (31) Pall ad. In Script, rei rustic. ed. Potnbae Tom. 4. in Februar. §. 22. p. 184. (32) Pallad. loc. cit. in Octobri §. 2. p. 370. (33) Del Bisso degli antichi del Prof. Ca\>. Domcnico Viviani in Bibl. Hal. tarn. 81./;. 94-109. (34) De quihusduin novis plantarum speciebus , ct de bjrsso an- tiquorum. E.rtat in Nov. Comment. Jcad. Sclent. Instit. Bonon. tom. 1. p. 213-228. Miscellanea bot. VI. 371 gossypia pcrllnere,diim ipse contcndehal ad Linwn usitatis- siinitin L. esse potiiis leforeiidain. Reslat igitiir, ut de hac re disscram, el sentonliain Vivianii, quanta poteio diligen- tia, perpendam. Antequain vero ad liaec deveniain, murno- rare juval, nie sub gossypii vocabulo lunugiaeiii cujuscum- que specie! e I-iiinaeano gossypii gencre iiitellexisse, ut palam, el aperle ibi ('3.*)) declaravi, neque ad solum Gossypium snffrulicosutn , quod tunc primuni descripseram, respexisse, ut quodammodo iniiucre videlur Vivianus (3G) . Neque eril abs re hie apcrire sententiam, quani idem Vivianius ne- cessarian! constiuilt ad libroruni aniiquorum interpretalio- nem; negat luiic Ildeni esse adliibcndam, tunc cum inter- terpretcs careni noliiia rerum , de qullms agitur in libro (37). Quae senteniiaj ut ut primo intuitu aequissima videa- tuTj quo denium ducat ^ iiiox dignoscctis. Itaque \ ivianius ex eo quod Herodotus dical (38), sacerdo- les Acgypiios amiciri veslibus lineis, cum profanum sit fer- 16 vestes laneas in aedes sacras, et cadavera cum iis sepe- liri , item ex eo quod Plutarchus in Isidcj cl Osyride tra- dat, Sacerdotes Isiacos etiani mortuos ornari vesie llnea ob colorenij qucm flos lini fort, similem nilori aetlioris mun- dum abieniis, concludit, omnes vestes sacerdotum Aegy- pliornm fuisse lineasj sive ex Lino iisitatissiino L. NuHus profcclo est, qui neget, sacerdotes A egyptios induisse vestes lineaSj cum linum late colorelur in inferiore Aegy- ptOj et materiam vesiium facile suppeditaret ; sed et vestes byssinas eosdem in sacris adliibuisse legimus apud Philo- noni , qui ait:" Byssus ab ludis in Aegyptum transfertur •I nmliis sacris usibus adliibita » (39). Eadem res loculen- tissime demonstratur a Plinio, qui loquens de linis xylinis ob candorem, el molliiiam praestantissii7iis dicit, << Vestes inde « factae sacerdotibus Aegypti gratissimae » (40) . Quod (35) In lYof. Comment, /lead. Sclent. Inst. Bonon. tom.Z.p.llZ. (3G) In mbl. Ital. torn. 81. p. 95. (37) Ihid. p.^%. (38) Hist. lib. 2. Euterpe, n. m. p. 141. (39) In vit. Jpolon. Thian. 2. 20. (40) Nat. hist. lib. 19. cap. \.p. 503. 372 Antonii Bertolonii vero Aegj'ptil bysso Indica iiterenlur, plenc Jeclaralur a Pol- luce , ul)i agens de veslibus bysslnis, quas omniiio distin- guit a liiieis: « I5yssus, inqiiit, lini quaedam species apud " Indos, nunc vero apud Aegypiios (41) » . Sacerdotes He- braeonini tarn lineas, qnani byssinas hnbuisse vesies e divi- nis scripluris elucel; quia imo summus sacerdos die piacu- lari ulram([ne vesleni induebat (42). Porro quid sit byssus, el unde iraheretur , scqueolia decla- rant. Herodotus refert , agrestes arbores in India esse lanam fercntes, ovillae luin pulcliriludiue , turn bonitate praeceilen- lem , et ab his arboribus veste Indos uli (43). Teophrastus narrat, » Lanigeras arbores niultas insulam Tylo ferre , has « folia vitiginea gcrere , veruin minora jfruclum nullum (44), « id in quo lana contiuelur , inali aniphludine cerni, vere « nasci compressum (45), cum tempestive maiuritatis sit, " aperiri, et lanam excipi, qua lelas texunt , alias viles , a- « lias pretiosas , hoc idem et in India, el in Arabia fieri » (46). Plinius loquens de plantis Indicis dicit: « Sed(planta), « unde vestes lineas faciunt, foliis moro similis , calyce " pomi cynorodo. Serunl earn in canipis, nee est gratior (41) Onomast. part. 2. lib. 7. cap. 17- pag. 741. (42} f^estit. Sacerd. Hebraeor. auctore Jo/iajine Braunio. /imste- lodami apud Jansonio-Vaesbergios, Danidem Elsevirium etc. 1 G80. in lib. "1. p. 141. (43) Hist. lib. 3. Thalia n. \m. p. 250. (44) Fructuni tmll/tm, scilicet qui sit cdulis, sed tantiim fructum lanigerum. Hac de re Bodaeiis a Stapel ila observat: « Tlicoplirastus « vult-DuUum quidcm fcrre fructuni, sed aliud quid ferre, in quo « lana conlinclur. « Theophr. edit. cit. in not. et comment. Bod. p. 427. (45) Verl)a mail amplitndinc cerni, vere nasci compressum juxta Rodaeum ex mala inlerprelalione (luxerunt : « Theoplirastus illud, « in quo continetur lana, dum adhuc connivet , ac necdum expan- « sum est , dicit esse magnitiidine mali verni . Vertunt , id, in quo « lana contineUir, mali amplitudi?ie cerni, vere nasci compressum « quod plane a Graeci auctoris mente alienum. » Theopr. ed. cit. in not. et comment. Bod. p. 427. Vivianius lianc Bodaei emmenda- tloncm cxhibet pro sua. (4G) Theophr. ed. cit. Hist. lib. 4. cap. 9. p. 422. Miscellanea, Bor, VI. 373 « illaruni prospecuis » (47), el alio loco:" Ejusdem insu- « lae (Tylo) excelsiore snpgeslu lanij;crae aibores alio mo- « do, quam Serum. His folia iiifoecunda (48), quae ni ml- « uora esscnt, viliuin polerant vidcri. Ferunl colonel ma- 4), ct I^uxlorlius (G5) . Prosper Alpinus, qui fuit in Aegypto, dlcit, Arabes » ex hac liui xyliui lanugiue to- n las illas tenuissiuias (quas sessa illi appellant, atque rnul- « tis byssum anliquorum esse persuasuiu est) paranl « {(^C>)- Quis non videt, vocem sessa cum schesch Hebraeorum es- se consonam? Georgius Everardus Rumphius, qui fuii in India, el nomine Plinii Indici salutatus est, agens de Gos- sypiis satis superque nounn esse tradit: « Quommodo Gos- « sypium , sen lana harum plantarum per lotam Indiarn " loco lini adhibeatur, ex qua nempe quaevis lintea te- « xunlur « (G7), et concludit, Hebraeorum schesch nihil aliud esse, quam Xylon , sen Gossypium (G8). Plutarclius , (GO) PUn. Nat. hist. lib. 19. cap. 1. p. 503. (G1) Herod. Hist. lib. 2. Euterpe n. 86. p. 142. (62) Herod, ibid. n. 81. p. 141. (63) Vide Braun. Vestit. sacerd. Hebraeor. lib. \. p. 141-157. (64) Forster De Bysso veterum. Londini 1776. 8. (65) Buxtorf. Lexicon Hebraic, et Chaldaic. p. 851. (ijG) Prosp. Jlp. De pi. Jegypt. p. 28. versa. (67) Georgii Everardi Rump/iii Herbarium Amboinense etc. Amste- laedami etc. 1743. in torno quarto p. 34, (68) Rumph. ibid. p. 35. Miscellanea bot. VI. 377 postquam loqiinlus fuerat, de veslibus lintjis, quas sacei- dotes Isiaci indiiobant , paiilo post in eadetn opella de Isl- de , et Osyrido ita injicit ineiitioncm de bysso: « Quando « autem nox fit lonj^ior, tenebrae crescunt , lLicisr|ne su- " peralur , ct labescil vis: tunc saccrdotes, cum alios te- « trices rilus exercent, turn bovein auraturn nigro byssino " aniictii osiciitant in luclu deae (bovem eniin Osyridis « diicunt imngincm) » (G9). Pro bysso vero intclligit sub- slantiam inoUiiie praestantem , diicliloinque , non linnm. Re ([iiidem vera in Apophtegmatibus eadeni voce utitur hac ipsa significatione: » Parisatis Cyri, et Artaxersis mater eum, ([iii « lilKMC cum rege coUoqui vellet, byssinis jubabat nil ver- « bis « (70) scilicet verbis, quae regis animum cmollirent, ducerent ad se, non irritarent. Deuique Pollux disputatio- nem omnem solvit, ut paulo ante demonstravi, distinguens linum a bysso,, et ostendens, byssum , quae ex India fere- batur, a plantis gossypinis, non a lino^ profectam (71). Ad sustinendam identitatem byssi cum lino restabat Vivianio, ut Linum usitntissiinuin L. in India quaereret. Quaesivit qui- dem, sed quo pacto? Confugit ad Slrabonem , et praeci- puum praetcrmisit locum, in quo Slrabo loquitur de cultura Hni in India. Is referens dispares auctorum de India senten- lias exhibct illam Eratosllienis, qui dicit, « Indiam aestivis im- " bribus rnadere, cl eo tempore linum scrilur, et milium, et « sesamum , oryza, et bosmorus » (72). ISon mirum profe- cto est, Eratosihenem hominem Cyrenaeum,et fere Aegy- ptium ila scnsisse , licet non viderit, cumDeltamquoque Aegy- pliae Deltae similem inter ostia Indi esse jam tunc traderetur. Verum neque liquet, quid pro illo lino Eratosthenes inlellexe- rit, no(|ue Strabo id slaluit de scientia , et certudlne sua, quin imo ciun Indiam fusius describit, el do rebus in expediiione Alexandri magni in India detectis uberrime perlractat, nullibi niemorat de lino. Sed videanius loca Strabonis a Vivianio (G9) Pliitarc. Oper. omn. torn. 2. in hid. et Osjrid. p. 36G. (70) Plutarch, ibid. torn. 2. p. 174. (71) Poll. Orwm. part. 2. lib. 7. Cap. 1G. 17. p. 741. (72) Strab. Geogr. lib. 15. p. 4G0. T. viii 48. 378 Antonii Bertolonii allata: « In quibustlam (arboribtis) lanam innasci , ex qua <' Nearchus ail sindonas lexi, et Macedones ea pro toniea- « to uses sagula confecisse, et serica Imjnsmodi essCj bys- " so scilicet ex corlicibiis quibusdani excanuinala (73). Quis imquain pulct, Slraboncm liic do lino nostrofuisse loquulum ? Nonne evideiiter egit de serico? Prosequitur Slrabo: « Hie " quoque lanigerarum arborum ilorem nucleum habere, quo « detracto, reliquuni ut lana, cariuinetur » (74). Anne Linuni noslruni in Indii evasit arbor, et fructus ejus ibi fert lanam? « (Indi) in cultu corporis niniii. Nam et aurum gestant, et « lapillis ornantur, et syndonem candidissiraani induuut(75): «... Baccliicuni est eliam syndonem, et milras gcstare « (76), . . . Braclinianas syndones induerc (77), . . (Indos) « epistolas io syndonibus bene fullalis scribere (78), . . Indi « veste Candida , et syndonibus candidis, et carbasis ulunlur •I (79) » . Atqui syndones candidissimae non fiunt nisi gossy- pio , nunquam scriptum est ia telis lineis , sed in chartis gossypinis , qui mos fuit etiam apud nos decimo tertio se- culoj aut in chartis sericeis , ut apud Sinenses, de carbasis, quae erant telae gossypinae grossiores Indorum ad vela na- vium , egi in dissertatione mea de gossypio antiquorum (80)^ ad quam me refero. Ex quo igitur Vivianius ia allalis Stra- bonis locis arguit hnnm.'' Ex versione vocis syndon in vo- cabulum ilalicum tela, quo ipse ulilur, quae vox apud Italos sonat texlum lioeum ex Lino usitntissimo L. Haec au- tem interpretatio ad canonem suum a Vivianio facta, quan- tum a rei veritate recedat, vos videiis. Praeterea Vivianius increpat me^ quod de prima tantum me- thodo J qua juxia Herodotum Aegypiii cadavera curaverant , (73) Strab. I. c. p. 4G2. (74) Strab. I. c. p. 4G3. (75) Strab. I. c.p. 471. (76) Strab. I. c. p. 473. (77) Strab. I. c. p. 473. (78) Strab. I. c. p. 476. (79) Strab. I. c. p. 477. (80) In Nov. Comment. Accad. scient. Inst. Bonon. torn. l.p.ZlO. Miscellanea bot. VI. 379 loquulus sim, siluerim fie duabus reliquis. Profecto Herodo- tus rem oinnem descrihit; sed dicit, syndoncs byssinas pri- ma tanturn melhodo fuisse adhibilas acfdens: « Sic quidem « sumptiiosisslino mode curant cadavera (81) »; quae novis- siuia verba Vivianius inierpretatus est: » la quale maniera « era sola iisnta per i grancli , e ricc/ii » (82) , dum He- rodotus lo(|uiliir tanturn do divilibus. Secunda melhodo cu- ratores cadaverum, postquam ventrem per clysteres imples- sunt unguine, quod a cedro gigniiur, et corpus nitro sal- livissent, ut carnes tabefaccreiit^ cute, et ossibus tanturn re- lictis, reddebant mortuum nihil amplius negotii suscipientos (83). Hoc pacto condiebantur ii, quorum consanguinei me- diocria volebant nlmium fugienles sumptuni. Tenia denique melhodo condiebautur morlui teuuioris fortunae. Itaque ab- luto , percolatoquc ventre , et cadavere per septuaginta dies sallilo, sic repportandum tradebant (84). Ego do bysso per- tractans nuUaui mentionem injlcere poteram da secunda, et tenia melhodo, cum Herodotus ex his excluderet syndones byssinas, et omiie fasclarum genus. Attaraen Vivianius iion exclusit, et supplens Herodotura asseverat, cum prima me- thodus magnum posceret sumpUim, pauca cadavera fasciis byssinis fuisse involuta, nee amplius reperienda, quod quidem iiiirum, cum Aegyptiorum regnum tot secula perduraverit, contra vero innumera, quae reperla sunt cadavera, fasciis gossypinis, non byssinis, esse involuta, et ad pauperiores periinere (85). Unde haec didicit? Profecto non ab Hero- doto, ncque didicisset a Roselinio, si perinsignem librum ejus do Aegypto, et Nubia legisset, duos ante annos , quam Vivianius scripsil , in lucem editum (86) . Ab hoc euim cognovisset (87) , Rosellinium necropoles numero ingentes (81) Vide Herodot. Hist. lib. 2. Euterpe n: 87. p. 143. (82) /7f. in Blbl. Ital. inm. 81. p. 102. (83) fferod. I. c. n. 87. 88. p. 143. (84) //erod. I. c. n 88. p. 143. (85) riv. in Bibl. Ital. torn. 81. p. 102. 103. (8G) / inonumenti delF Egitto, e della Nubia del Dott. Ippolito Hosellini. Pisa presso Nicolh Capurro 1834. (87) liossellin. I. c. torn. 1. par. Z. p. 23-138. 380 Antonm Bertolonii vklisse in Aegypto, quarnm aliae miio opere exlruclae liye- roglyplus, slatuis. anaglypliys J sarcophagis diial)anlnr ad catlavera uniiis, ejiistleiii([ae familiae coniinenda dosliiiatae ^ et ad antiquiorem aetalem pertiiientes. Erant in his viri mi- lilia fundi, sacerdotes, scrihae regii , imo eliam unani re- pent, in qua degebat nutrix filiae Tarakae regis cum viro suOj et filio, ex quo evidens est, unuincpienKjue , qui sum- ptum ferre poterat, necropolim sumpluosain liabuisse, neque magnalibus tantum, ut Vivianius perliibuit , fulsse destinatas. Aliae Ycro uecropoles amplissiraae , at sine ornatu, paupe- ribus excipiendis inservierunt , quorum cadavera sine sarco- pliago, et sine fasciis, storeis palmeis tantum inter se inler- slincta ibi deponebantur (88). Ad ea vero, quae Vivianius di- xit, scilicet cuncta Aegyptiorum cadavera fasciis fuisse in- volula, et quae liodie rcperiuntur, ad infimam hominum clas- som perlinere, cum, quotquot ad musaea nostra delata sunt, carcant naribus pertusis , et ventre ad ilia abscisso , respon- deo, id tolum esse comraentitium , ut Rosellinius observa- tionibus in loco sumptis demonslravit, neque Vivianius vi- dit omnia cadavera medicata , sive inuminie, quae in uni- versis musaeis asservantur, neque, si vidisset, licuisset ei fa- sciis exuere. Si vero ad musaeum Bononiensem accessisset, horum duo, quibus fasciae detractae fuerant, et naribus ex- cavalis, et ventre ad ilia abscisso conspexisset , et miratus esset ingentem fasciarum vim, qua involvebantur; quae fa- sciae ima cum relitpiis ad curandum cadaver neccessariis ma- gnum profecto sumptum poposcerant. Herodotus loquens de miliiibus Indicis, qui cum Xerxe in Graeciam venerant, dicit: » Indi vestili erant amictu e xy- lo confecto (89) . Vivianius acriler invchit in me, quod hoc vocabulum xyliun pro gossypio interpretatus sim. Ety- mon hujus vocabuli, etsi proprie sonet lignum, lamen ab auctoribus autiquis adhibitum fuitadgossypiumsignificandum, quasi dicerenl xylo linum , arboreum linum, unde xylinum (88) Rnssell. I. c. tom.1. par. 2. p. 94. (89) llcrodot. Hist. lib. 7. Poljnmia n. 65. p. 540. 1 MlbCELLANEA BOT. VI. 381 per syncopem natum est. « Superior pars Aegypli, inquii Pli- « nius , in Arabiani vcrgens gignil frulicein , quern aliqui « gossypion vocant, pUues xylon , el ideo lina intle fac- « ta xylina » (*.'0). Ilac significalione poslea acceperunt auctores omncs, ut viilere est apud Buxlorfium, Bodaeum, Runipliium, Alpinuni, Facciolatum, Forcellinum (91), ne dicain de reliquis. Ergone ego, qui ita quoque sensi, ma- le sensi ? Quid mirum, niilitcs Xerxis gossypio f'uisse indutos, et probabiiilcr tela gossypina a Gossypio religioso L., cu- jus lanugo colore carneo naluraliler inficilur, et in India vulgaris est ? At Vivianius tenuiori , et elegautiori vestc eos induere volebat. Qua de causa prirao verlit xylum llero- doli in voccm zilo, quae nee graeca, nee latina^ neque italica, nee ullius linguae est, secundo declarat, hoc suo 5/7o pro- babiiilcr inlslligendam esse lanuginem, quam praebent ar- bores, quae Doinhacia dictae sunt a Linnaeo. Sed fruclus Bombacium multo major fructu Gossypiorum, longus, acu- minatus, quinquelocularis, quinqucvalvis , lanugo seniina ve- stiens brevissima, tenuissinia, quae non implicalur, neque du- ci, aut relorqueri in fila facile possit , ui in Commentario nieo (92) jam dixeran). Quare Carolus Clusius, cum hujus- modi fructum ex insula Bantam obtinuisset a Francisco Ro- driguezio, de lanugine scminnni ejus ila observat : » Ea la- « na negabat Franciscus incolas uti ad stamina ducenda, que- « madinodum alio xylo , nimis cnim brevis est, sed pul- " vinaria impleri asserebat , ad quam sane rem commodis- « sima esse mihi videbatur^ ut quae vulgari tomento, imo « vel ipsa eliam pluma moUior sit >■ (93). , el post Clusium (90) Plin. Nat. hist. lib. 19. cap. 1. (91) IhuTlorf. Lexic. Hebraic, et Chald. p. 851, Bodaeus a Sta- pel in Theophr. p. 42G. 427. Rumphius in Herb. Jmboin. 4. p. 35, 3G. , Jlpirins De pi. ylcgjpt. p. 28. versa. Facciohitus Septcm ling. Calep. ail vocem Xylon, Forccllinus Lcxic. ad voces >vyliniini, et Xylon . (92) In Nov. Comment. Jcad.scient. Inst. Bonnn. torn. 2. p. 225. (93) Caroli Clusii Jtrebatis etc. Exoticorum libri decern etc. Ex njjicina Plantiniana Raphelengii 1G05. in Exot. lib. 1 . cap. XlJ^pA2. 382 AntONII BEnXOLONIt Rccclius loquens clc Pania, seu Panjoln, quae est Bom- hax pciitandrum L., eamdeni rem ita confirmat: » Al ve- « ro fructuum horum lanugo, sen gossypiiiiii colligitur, i< ex coque lectuli, et pulvinaria fiunt, quae siiniiuam ob " moUiliem pluris aestimantur » (94)^ nee verhuni fa- cit de veslil)us, aut telis hac lanngine contexlis. Item de « aibore Moul-Elavou, quod Doinhnx nialabaricum De 'I Cand.est(95), pertractans rursus elicit: » Ex hac lanugine, uti de Panjac fiuctibus innuiiuus , lectuli quoquc, et pul- vinaria Hunt "(96), intereadum de Cudn Pariti, sive deGos- sypio arhoreo monet » loculamenta capsularum ejus con- << tinere densa filamenta Candida , lanuginosa , quae se- « mina arctissime, et dense involvunt, e quibus gossypium « conficitur » (97), quod gossypium , testante Rumphio , ut jam vidimus, « per totam Indiam loco lini adhibetur, ex quo ) . Hac de re Pli- nius ait: « Tenlatum est tingi liiium quoque , et vestium « insaniam accipcre iu Alexandri magni primum classibns « Indo amne naviganiis^ cum daces ejusj ac praefecti in « certamine quodam vaiiassent Insignia navinm, stupiic- « runlque litora flatu verslcoloria implente. Velo purpurco " ad Actiuni cum M. Antonio Cleopatra venit » (1 1 G) . Yivianlns succenset milii, quod verba Plinii « flatu versi- « coloria implente » intellexerim pro velis vento impletis, duni erant vexilla. Milto quaererc, nam vexilla, quae hodie in navibus adliil)enlur ad declarandam gentem, ad quam navis, et naulae perlineut, jam essent, regnante Alexandre. At si haec fuerunt, eadem vento hinc inde propellebanlur, non implebantur, cpiod proprlum velorum tantum est, si- cuti Virgilius pluribus locis demonstraf. velo siihit ostia pleno Aeneid. lib. 1. v. 400. Neptunus ventis implevit vela secundis Aeneid. lib. 7. v. 23. Ipsa videhatur ventis regina vocatis J^ela dare. Aeneid. lib. 8. v. 708. 709. Ergone ego Plinium non intellexl? Putavi vero vela Alexandria (109) Chis. Exot. lib. 2. cap. 13. p. 32. (110) In notis ad Theophr. p. 445. 44G. (111) Herman. Parad. Batav. p. 205. (112) Smith. Exot. hot. v.\. p. 59. (113) Savers in Memoir and correspondance of the late Sir Jam. Ed. Smith, vol. 2. p. 228. (114) Dclile in .Tournal. de V Acadein. d' horticult. torn. 3. p.l'i. (115) In Nov. Comment. Acad, scient. Imtit. Bonon. torn. 2. p. 219. (116) Plin. Nat. hist. lib. 19. cap. 1. p. 504. IM/SCEI.LANEA BOT. VI. 385 ct Cleopatrae fulsse gossyplna ex vivis colorilnis, quihus prae- siabant, el adinirationem insplcienliuin sibi compaiabanl , ne- (jiu; villas hoininutn unfpiam vidit linum noslniiii purpura tia- ctiim ; sed ot alia ratio ad id inu diixit. Narrat Slrabo (1 1 7), Alexandrmn inagmim ad fines Indiae pervenlnni jussisse, ul fierel classis, cinae reapse facta fuit lignis in sylva ad Enio- dos monies excibis. Igilur el vela quoijiiej el ruliqua ad id operis apla e loco dcjuiiipla; qu.ire carbasa Alexandri nec- cessario fiierunt e gossypio , ut carbasa Indonun , quia ni- hil alind praeter gossypiiun regio suppedilabat. Neque Pli- niiis liic adliibuit vocabuluni lini sul) peculiari signlflcatio- ne Lini usi talis si mi L. , sed sub signidcaiione generali , qua, ul anlca demonstravi, quaecumqne (ila ad opus te- xlile opportuna couiprehendebal, veluti si dixerit, quaedatn ex liis linis lingl, et vestium insaniam accipere. Quibus omni- bus rile perpensis, verba Plinii meridiana luce clariora sunt, et omnis contradiciio evanescit, quae neccessario fo- ret, si vela Alexandria et Cleopatrae vivis coloribus info- eta Lino usilatissimo L. facta fuissent, cujus candori per- linaccm gratiam mansisse ipse Plinius asseverat (118). Hie sermoni meo finem faciam, vosque oro , obleslorque , Col- legae sapieniissimi , ul, si ea , quae dixi, minus elaborata videanlur, id ingeoii nostri tenuitati tribuere velilis. Spero tainen fore, met regulis criiices , et rei veritalij et ralio- ni cousenlanea vos eadeni reperiatis. Venio nunc ad nonnuUas plantas declarandas, quae lectae fue- rant in provincia Alabama Americae seplentrionalis ab egre- gio Doctore Gales. De planlis hujus regionis jam agere cacpi in Miscellaneis praecedeniibus. Nunc prosequar de iis, quae ad Capilalas Syngenesiae polygamiae aequalis perti- nent, nee non ad partem aliquam Syngenesiae polygamiae superQuae. Harum fere omnium figuras, quantum potui exaclissimas, exhibeo, sive novae species sint^ sive jam co- gnitae, cum etiam cogniiae figuris hactenus careant, et (11') Strab. Geogr. lib. 15. p. 465. (118) Nat. hist. lib. 19. cap. 1. p. 504. T. vni. 49. 386 Anto?!ii Bertolonii acgre ex paucis charactoribus diagnosticis systeinaticornm cH- gnosci possiiit. CLASSIS SYNGENESIA. Ordo Polygainia Jequalis. Capitati. I. EuPAToniuM raceinosiun: pnbesceiis; caiile ereclo ; follis lan- ceolalo-lincaribus , iutegi'is, tripliiiervlis , infcrioiibus op- positis, supcrioribiis allcrnis, raineis angnslioiibus ; pa- nlcula raceinosa, eloni;ala , raraosissima , stricta; calalliis quinquedoiis Tab. A'AX. Perenii. Gaulis leres, striauis, erectuSj tenuiter pabescons, val- de foliosus, siiperae paiiiculalo-rainosus, tiipedalis. Folia angiisla , lanceolato-lincaria, integra^ uipHiicrvia , in peiio- lura alteQuala^ pubesceiiiia , crebra , aciuiuscula , vcl aciua, iaferiora opposita, sapeiiora allerna, ramea angustiora , et subiode angiislissima . In axillis foliorum passim fasciculus alloruin foliorum ex ramulo aborllvo . Panicula terminalis, altenie ramosa , racemosa, longa, stricla, muUiflora, floribiis approximalis. Foliola ad Qores linearia. Cephala parva, brevis- simo pedicellata, quinqueflora. Galadms cylindraceus, squa- mis duplicis ordinis, externis tribus-quatuor, mullo brevio- ribus , adpressis , iulernis t[iunque, omnibus lanceolalis, acu- tis, dorso viiidibus , pubescentibus , margine albo-mein- branaceis. Floscnli oniiies lubulnsi, quinqnefidi, in sicco ex al- bo pallide straminei, caliitho dnplo longiores- Stigmata longissi- me exerta, vix scabra. Achenium pentagonam, glabrum, ma- turitate nigrum. Pappus sessilis, simplex, sordide albens, coi'ol- lulamsupcrans, aut aequans, vix scaber. Receptaculnm nudum. Accedit ad EupaLdriuin liyssopi folium De Cand. Prodi-. 5. ]>. 177. n. 233., quod tamea diversum inllorescienlia ee- ry boso-subfastigiata . Explicalio Tab. XXX. a. Planla inteera maarnitndine nalurali. ^ b. Calalhus cum floscidis magnitndine auctus, c. Floscultis cum stigmatibus auctus. 1 Miscellanea Bot. VI, 387 2. LiNOSYnn nudata: ijlabra; foliis infeiioiihus obverse ian- ccolalis, oljtusis, trinerviis, siiperioriljiis lincaribus, caiili- nis (listanlibiis j cephalis icniiibus, subliinoiis Tal). XXXI. Chiysoroina niulata iMiclix. I'l. boreal, /liner. 2.^. 1 01. Bif;elo\via nndala De Cand. Prodr. 5. p. 329. Ji. 1. yimi. l^atlix fiisiforinis J crassiuscule fil)rosa. Caiilis teres, slriatus, erecliis, glabcr, simplex, bipeclalis. I'olia infc- rioia obverse lanceolala , in polioluin aiignstata, trinervia, superiora sessilia , linearia , omnia iiitegerrima, ol)tnsa, gla- bra , lUrinque punctata, supra laete viiidia, sublus pallcn- tia. Corvmbus terminalis, composilus, sablasligiatus , mul- liflorus, pedlcellis monocephalis. Cephala tenuia, bi-tri-qua- dridora, flosculis calatho paulo loni^ioribus, ant acqnalibus. Calathus cyliudraccus, basi anguslior, dnas-lres lineas lon- gus, squamis trlplici serie imbricaiis, oblongis, obtusis, gla- bris, Inteis , apice virentibns , intcrnis longioril)us . Flosculi oinnes tubulosi, quinqnefidi, luiei. Tubus anllierarnni sae- pe exerlus. Stigma stamina aequans, aut paulo brevior. Achenium pentagonum , basi, et in angulis pilosum. Pap- pus scssilis, simplex, selis scabridis, saepe inaequalibus, sor- dide albenlibus. Keceptaculum omnino nudum . Awi character genericus Bigelowiae De Cand. inconstans est, et ideo genus infirmum , aut, si constans, haec species ad illud non pertinet; caret enim semidosculo lingulato , foe- niinoOj et paloa centrali in receptaculo. Explicaiio Tab. XXXI. a. Plania nalurali magnitudine. b. Calathus cum flosculis magnitudine auclus. SYNGENESIA POLYGAMIA SUPERFLUA. 3. GNAPHALruiM polycephalmn. Gn. polycephalum Miclix. Fl. bor. Jiner. 2. p. 127. De Cand. Prodr. 6. p. 227. n. 35. Gn. oblusifolium Sp. pi. p. 1198. 388 Antonii Behtolonii ylnn. Radix fusiforniis, longa, flexuosa, lalerallter parce fihrU- losa. Caiilis crcclus , superne soluUis in lamos coi ymbosos, cano-tomenlosus, foliosiis , eiiain bipedalis, liulit subsimplex^ pedunciilis lateialibus hrcvilius, paiiciiloris. Folia lanceola- to-linearia , hasi angustata , apice acuta, margiiie crispo-un- diilata, supra salurale viriiJia, glabra, siibuis cano-tonien- losa . Cephala dense capiiato-fasciculata in apice caulis,el: raniorum corymbi . Calailii imbricali^ ante andiesim coni- co-conniventcs , in anlhesi campanifonnes , Sf[iiamis oblon- gis, aciuiusculis, praeserilni superioribus, glalnis, albis, vei levi tinclura rosea sulVusis . 4. EniGEnoN integrifoliiun : glabrum; foliis radicalibus, cauli- nisque inferioribus obverse lanceolatis, superioribus an- gaste lanceolatis, paucis, remolis , omnibus acutis, subin- tegris, uninerviis ; corynibo paucifloro , peduncuUs mO' nocephalis Tab. XXXII. fi^. \. E. integrifolium Bigcl. Fl. Boston, cd. 1. p. 302. Torr. Coin/f. p. 289. De Cand. Prodr. 5. p. 28G. n. 1 7. Perenu. Radix brevis , fusiformis, lalerallter rd:)roso-rarnu!o- sa. Caulis teres , slriatus , ereclus, subpedalis. Folia radica- liaj et caulina ima obverse lanceolaia, in peliolum angu- Slata , reliqua lanceolata , aul lanceolato-llnearia , minora , pauca, remota, sessiiia, omnia acuta , inlegra , aut iuferiora deniibus exiguis, remolis instrucla , uninervia, venulosa.Co- rymbus lerminalis, pauciflorus , pedunculis corymbi apice monocephaliSj subinde cum uno, allerove ranio lalerali, axil- larij submonocephalo. Cephala parva. Squamae calalhi im- bricaiae J lineares, aculae, vel acuminalae. Corollulae albae. Ligulae radiales anguslae , lineares, apice li ideniaiae , cala- tho , el disco duplo longiores. Planla glabra , pedunculis lan- tuna, et calycibus sursum pilosulis . 5. TussiLAGo oblojigi/hlia: foliis radicalibus, rosulatis , oblon- gis , remote calloso-denliciilaiis , supra glabris , subtus to- nienlosis ; scapo lanuginoso , subapliyllo , monoceplialo Tab. XXXII. fig. 2. Pcrenii. Raelix praemorsa, laleraliter crasse {ibrosa^ nlgrescens. Folia radicalia, rosulala j oblonga, aculiuscula ^ basi quid- quam angustata, sessiiia, margine denticulis exiguis, remolis, i\IISCELLA^•EA BoT. VI. 389 callosis iiislrucla , supra glabra , et saturate virlclia , sulnus adprcssc all)0-tomcntosa , tomenlo in sicco veluli mein- bianam rugosam sistcnle. Scapus unl-lripoUicaris, monoce- phalus^ latiuj^ioosus, nudus , aut una, vol duabus bracieis linearibus, Lmuginosis adspersus. Calathus e S([uainis lau- CL'ohito-Hnearibiis, aculls, inibricalis, pubesccnlilnis , intornis apice purpuraniibus , exlerioribus brevioribus. Corollulae al- bae. Ligulae radialcs calalho longiores, non tamcn duplo , apice tridenlatae. Flosculi disci lubulosij quinquefidi. 'J'ubus antlierarum saepe exertus. Stigmata nunc excrta, nunc iuclusn. Achenium oljlongum, breve, compressum ^ sulcatum j ero- stre, glabrum. I'ap^xis sessilis , mullisetus , simplex, ex al- bo subrufcsc«ns, vix scaber. Receptaculum nudum. .'Species valde similis Leriae alhicantl De Cand. Prodr. 7. par. 1. p. 42. n. 5., cujus exemplar in ^S". Domingo le- ctum obtinui a licrteroj sed haec difl'ert a nostra babilu omnium partium minore, squamis calaihi angustissime linea- ribus, valde acuminalis, ligulis radialibus denliculo medio longiore, aculo , et juxla De Candolleum acheniis rostra- tis. Profecto hae duae species ob summam similitudinem nequcuni gencre disjungi^ at in nostra deest character ge- nericus Leriae. Eadein magis appropinqnat Hoinogjneta Cass. , a quo genere tantura distal ceplialo evidenter radia- te j et achenio comprcsso. ExpUcatio Tabulae XXXII. Jig. 2. rig. 2. a. PlaBta naturali magnitudine. Fig. 2. h. Achenium cum pappo_, et flosculo disci magnitudine auctum. G. Aster scahrosus: pubescent i-scaber; caule erectoj foliis par- vis, numerosis , sparsis, obovatis, obverseve lanceolatis, subtridentatis, iniegrisquej corymbo lerminalij composi- te; calathis cylindraceis , squamis imbricaiis, oblongis, obiusis , foliolis calathum involucrantibus subquaternis Tab. 4. Perenn. Rhizoma breve, vestituni libris crassls, longis , 390 Antonii Bertolonii ri!)rillosis. Canlis teres, erectiis, simplex, lirevissimc, ct dense piil)csccns, pube patenle, albiihi, scaber, bipedalis, subiiide purpnrascens. Folia parva, alterna, sparsa, sessilia, obovaia , aiit obverse lanceolata, aciuaj basi cuneata, inlegra, vel su- pcrno bI-lri(loiitata , deiite tcrniinali grandlorCj laleralibus exigiiis, imiiiofvia , brevissimo, el dense pnbesccnlin , sea- bra, impunctata, crebre ciliolala. Corymbiis lerminalisj coin- posituSj patens, foliolosns , foliolis qiiani in caule niinori- bus, caetermn siiiiilibus. Cephala nunc solilaria, nunc dno- -tria subfisclcnlata in apice peduuculoruin ^ singnlo Ijasi in- volucrato foliolis duobus-quatuor. Calalbus cylindraccus j sqnauiis muliiplici ordinc imbricails, adpressis, oblongis, oblusis, pubosnonlibus, inferne cartilagincis, albenlibus , api- ce viridibus, cxternis gradalini brevioribus. Corollulac omnes albae. Ligulac radiales quinf[ue-sex, ol)longae, apice tri- denlatae, ilosciilos disci paulo superantes. Corollidac disci tubnlosae, qninqueficlae, lubo tenui , lance dilatata. Tu- bus antheraruni exertus . Stigmata sacpe ultra antheras paulo producta. Acheniiun sulcatum, subsericeum, villis sursum versis. Pappus sessilis, simplex, multisetus, subse- riceuSj albus, nilens, vix scabridus, flosculos disci aequans, aut paulo supcrans. Receplaculum circa alveolos brevis- slnie squamulosuin . Proximus Sericocarpo tortifolio Nees. Aster. 151. De Cand. Prodr. 5. p. 2GI. n. 4. 7. AsiEu nmYL^dnlinus Tab. XXXIT^. fig. 1. a. h. A. amvgdalinus Lainck. Enc. inelli. hot. ed. de Pad. torn. 1. p. 302. n. 24. Diplostephlum amvgdalinum Cass. Diet, des scienc nat. torn. 27. p. 486. De Cand. Prodr. 5. /;. 272. n. 2. Perenn. Caulis uni bipedalis , subangulatus , glaber, simplex. Folia alterna, crebra, ovata , aut ovato-lanceolata , acumi- nata, basi angustata , brevissime petiolata , niargine-rigide cillato-scabra , reliqua superlicie glabra, integcrrinia ^ uni- nervia , venosa^ supra laete viridia , subtus pallidiora. Co- rymbus tertninalis, compositus, sub peduncidis foliolosns, pedunculis nudis, puberulis.Ce[)liaLi grandiuscula. CoroQulae omnes albae. Calalbus iriplici ordine imbricaluSj squauiis- MiSCELLANE.V BoT. VI. 39 I laxlusculls, ereclo-patuUs, lanceolatis, obtusis, \iru]lbus, iiiar- ginc alho-membranaccis, ciliolalis. Ligulae radiales paucac, disco fere clii[)lo lonj^iores. Aclieniiim compressum , sulca- tum , liispidLilum piaescrllin siipenic. Pappus nifus, scabcr, biserialis, exterior brevis , interior elongalns, sclis pluribus internis superne paululuni incrassalis, longe clavulatis . Rc- ceptaculuui circa alveolos scpiamulosiun . Explicatio Tab. XXXIV. fig. 1 . Fig. 1. a. Ramulus corymbi cum floribus niagnitudi- ne uaturali. Fig. 1 . b. Folium caullnum ruagnitudlne naturali. 8. Aster coucolor Tah. XXXIV. fg. 2. c. k. concolor Sp. pi. p. 1228. De Cand. Prodr. j. p. 243. 7/. a 4. Percnn. Rhizoma tuber parvnm, subrotundum, vestitum fibris nuinerosis. Caulis subangulatus , pubescens, pilisque lon^is pubescenliae interjectis, simplex, vel inferne ramosuSj uni- -Ijipedalis. Folia allcrna, sessilia, parva, infcriora oljlongo- -lanceolata, sujieriora minora, lanceulata^ omnia acuta^ inte- gerrima , breviler pubescenlia , mollitcr ciliata , uninervia , venosaqne. Florcs in racemo termiuali, simplici , stricto , rarius composito, aul subcorymboso^ pedunculis monocciha- lis, foliolosis, brevibus , adspersis foliolis exiguis, lanccola- to-lincaribus, acutis, slriclis . Ccphala mediocris magnilu- dinis . CoroUulae omnes violaceae. Calathus subiurbiualus, imbricatus, squamls lanceolatis, acutis^ et snperioribus acu- niiuatis, erccio-patulis , molliicr pubescenlibusj ciliaiis, in- ferne alljcntibus, superne viridibns, ant e viridi purpuranti- bus. Aihoiiium sursum sericeo-viilosum . Pappus calycula- tus villis supreniis achenii , sessilis, simplex, ex albo rufe- sccns, scaber. Receptaculum circa alveolos squamulosum. 392 Antonii Bertolonii ExpUcatlo Tabulae XXXIIJ. fig. 2. c. Fig. 2. c. Ramus cum foliis, et floribus maf^niludine nauirall. 9. Aster multi/Iorus Tab. XXXI F. ftg. 3. d. e. f. Aster miiUiflorus Dc Cand. Prodr. 5. p, 243. n. 117. Perenn. Caulis paniculato-ramosus, et siibinde ramosisslmns, ramis palulis , angulatiis , fere glaber , etiam tripcdalis. Fo- lia caulina iiiferiora lanceolato-linearia, acuminata, integra, rarius tleiite solilario nolata, scsquipollicem , duos poUices longa , reliqiia multo minora ^ acuta, patcntia^ ant patenli- -recurva, in ramulis unam-tres lineas longa, subinde an- guslissima, lineaiia , crebra, utraque acuta, omnia inte- genima , basi angustata^ margiue scabra, reliqua siiperfi- cie glabra, uniiiervia, venulosa. Racemi terminales, laxi^ minute foliolosi^ pedunculis erecto-patulis , monocephalis. Ce- phala parva. Galadius turbinatus, imbricatns, squamis in- ferne laliuscule linearibus^ superne subspathulatis , obtusis, vel interioribus aculiusculis , dorso piclis macula viridi spa- ihulaeformi , reliqna parte albis^ glabris. Corollulae omncs violaceae. Ligulae radiales disco circiter duplo longiores. Achenium angiilatum , snbpilosnhim. Pappus uniserialis, ses- silis, simplex, scaber, ex albo rufesccns. Receptaculum cir- ca alveoles squamulosum. ExpUcatio tabulae XXX IF. figura 3. d. e. f. Fig. 3. d. Ramulus racemifer magnitudine naturali. Fig. 3. e. Squama calalhi aucla, et osiendens ma- culam virideni spaUiulaeformem. Fig. 3. f. Folium caulinum ex inferioribus magni- tudine naturali. 10. Aster uiicrnpkyUas: caivle paniculato-ramoso, stricto, in- fcrne glabro; foliis imis parvis , obovalis, parce dentalis, caulinis reliquis exiguis, ellipiico-lanceolalis, mucrooaiiS), 1 MlcCELLA>E\ BOT. VI. 393 scaberrimisj arete adpressis; ramulls monocephalisj cala- ihis lurbinalis , scjiiainis imbiioalis, liueaiibus , acuiis Tab. XXXI r. fii^. 4. g. /i. A. iiiicro[)hyllas De Cand. Prodr. 5. p. 24 1. n. 120. Pcreiui. Caiilis siibpedalis, jam ab iino ramosus, ramis stri- clis, alternis, aiit lure oppositis , inferne glaber, superae scaber. Folia iina parva, obovata , basi cuueata , margine superiorc pauciilcntata , caiiliaa rclitjua exii;ua, crebeiriina, sessilia, sparsa , elliplico-lanceolala , ialegerrima, acumioato- -mucronala , basi ol)lif[ue subcordata^ auriculis cauli adna- lis, scaberriina, cilioiata , tola arcle adpressa. Cephala so- litaria in apice raiuulorum, grandiuscula. Corollulae omnes violaceae. Calatluis turbiualus, squamis imbricalis, latiuscu- lo linearibas, aciilis, saepe mucronaiis, inferne albeiitibus, superne viridibus. Ligidae radiales disco duplo longiores. Achcniiiin hirtiim. Pappus sessilis^ simplex, scaber, riife- scens. Rcceptaculum circa alveoles squamalosum. Exemplaria mea paulisper recedunt ab Jsiere microphyllo DC. foliis scaberrimis^ nee glaberrimis. Species proxiraa Asteri purpurato DC. Explicatio Tabulae XXXIV. jig. 4. g. h. Fig. A. g. Planta magnitudine nalurali. Fig. 4. h. Folium caulinum magnitudine auctum. 13. AsiER rigid us Tab. XXXV. A. rigidus Sp. pi. p. 1228. Diplopappus rigidus. De Cand. Prodr 5. p. 577. n. 13. Perenn. Caulis teres, erectus, simplex, crebre foliosuSj sub- pedalis. Folia linearia , rigida , sparsa , sessilia , acuta , pa- tentia , aut reflexa, uninervia , inlegerrima , margine subre- voluta , et ciliolato-scabra, semipoUicem , oclo lineas longa . Corymbus terrainalis, simplex, fere umbellatus, foliolosus, foliolis exiguis , erecto-patulis . Cephala grandiuscula , niul- liflora. Corollulae violaceae. Calathus subhemisphaericus, im- bricalus, squamis linearibus, obtusis , apice barbellatis , nervo carinatis, adpressis, inferne albentibus^ superne ex T. VIII. 50. 394 Antonii Bertolonii virlcli purparanlibiis . Ligulae radiales disco circiler daplo longiores. Acheniuni compressum, sursnin dense senceum. Pappus sessilis, simplex, scaber, ex albo rnfescens, bise- rialis, exterior brevis. Receptaculum circa alveoles squa- inulos'um. Tota planta brevlssime hiito-scabra . i B o E g o z -b > •H 1-^ L J Z ■ vi- <;\; -'/ i E o s o ^ f2 m 'vl PQ -^ <=« ^ c ^ V A o H c !S 5<^i s o u It ''^' K ■s J PHILIPPI SCHIASSII DE ORIGINE ARGIIITECTURAE MEMORIA POSTHUMA V^iuim plmimls abhinc annis adolescens siucliis bonanim Artimn addiclus sentenliam peteret a me circa origineni Ar- chiiectoniceSj memoria subit CoUegae, praestantissimi, me time eitlem evolvisse quidquid e vesligio in mentem venit^ quo il- li satisfactam est . Sed ne tunc milii satis esse factum com- meniini, qaamvis eum revocandi non esset animus, ut cumu- latius lespondercm . Aliamen, ut mei erat moris, Vitruvium postea manlbus versans , aliosque non tarn antiques quam re- centes cujusque genlis scriptores, (juidquid ad usum faceret memoriae in schedulas conjiclebam meas. Factum est nudius ttrlius , ut plane aliud cogitans pene oblilas evolverem char- las, eas([uc iiiternoscerem, qiias dixi schedulas, quibus magna non sine voUiplate phis dcscriplum inveni quam studiosns il- le ariium adolescens nosse cupcret . Quare schedulis eisdem coepi aliquem inducere ordinem, aliaque non pauca adjicere vario tempore inter legendum coUecta ex variis tum Italis, tum totius fere literati orbis scriptoribus. Hinc licet ipse nihil habere possim, quod vobis, Sodales doctissimi , jam non in- notiierit ( quid eiiim habere possem, quod vobis non innotesce- rel? ) hodie constitui vobiscum communicare quidquid contuli ad ejus adolescentis cxpectationem explendam . Ego ([uidem nee arrhitectus sum , nee esse dubeo. Magni tamen apud me est ars haec nobilissima, cui culiiores homi- nes, et divites, ut ali({nod impenderont stadium, esset optandum ; sed bonis arlibus addiclos eandcm omniuo dedecet ignorare: o 96 rnii.ipri SciriAssn ulmis cnirn absonnni foict, si velera aedificioram monnnien- ta perspicientes nequaquam scirent, qneis majus, vol niinus iti- sit pretiiim , et qua praecipiie forma praestent, ipsi igftorarent. Sed nbinam Pulcliriluiliiiem Archilecloiiicarn silain esio dice- inus ? Phllosopbi coinpliues ( inqiiil Mililla ^c.iptorum hiijus generis celebralissiimis) din mLdtumqiie immoral! sunt in di- squisitione circa Pulchri naUiram, sed per dumctum non tarn periculosum , quam inniilc versati sunt. Est animi, subjicit il- ia, sensibus alfici, qui intima suavitate pormulceant, nee sub- tiliorem patianiur ratiocinationem, quique expcrientia tantuni pateant . Attamen id quoque recipiendo, quod in quaeslioneiu cadere posset, opus est, no sensus hujusmodi oriaiur ex opi- nione praejudicata , per quara animus judicium quandoque de rebus profert, pene nulla antecedente deliberatione. Revera idem Militia hoc ipsum subinde faietur edisserens : Pulchri, aut Tur- pis imagiuem saepe ortum ducere ab ipsi consuetudine, pro- pter quam nonnuUa cernimus, qu.ie omnium coUaudalioue ad- probantur. Hinc Graecorum architectura aeque ac Romano- rum placuit: Gotbica aliquando in deliciis fuit^ et aliae post- ea non formae , sed deformitates architectonicae . Graeca , et Romana rursus placere caepit , perinde ac si ratio rerum no- varum architectouicam Pulchritudinem nioderari velit , et re- gere: quod nullo est paclo ferendum . Quapropler ne feren- dum erit quidem illud, quod Pulchritudo architcctonica tanlum- modo constet ex praeceptis Architectorum etiam graviorunij aut exemplis monumentorum Architectonices eliam celebralis- simorum : namque illi ahquando inter se dissidentes sunt, haec vero non semper vitiis carent. Ideo raiionem banc malefidam ableganteSj opus est tuliorem aliam inquirere. Ars aedifican- di ab origine expendalur ; cjusque adcurata investigatione , philosophicis sublilitallbus praelermissis , tuliorem judicii nor- mam circa res architectonicas adipiscemur . Sed de ejus origine magna intercercedit quaestio ; quum nonnulli e mapalibus , alii auiem e spelancis deductam autu- ment. Istorum senlenlia prius expendenda est, quae est etiam anliquior et receptior. Homines, Vilruvius inquit, pluvia, ven- tis , aestu , et frigore conflictali naturali quodam iusiinctu a- nimum intcndere debuerunt, ut quaererent quomodo caverent, De ORTGINE AnCHITECTinAE 397 atque hoc praeclpuc propositum halniere. Coepcriinl itaque ar- boribus, ([uas lellus siippeditabat , tecta facere, quae siibeuii- les coeli liicloiiioiitiam clecliiiarent: eascjiie arbores, gliscenie vi arlis, el ingenii, paullatim ad iiiapalia, niox etiam ad doinos efformandas deduxerunt; ainpliludine el commodis ad oppor- tunitateiii adiiibilis. Qui postea exsiiterunl architecli, qua Icin- pcsiatc civilis hoiuinuin societas adolevit, operibus suis slabi- lilaicm, et diulurnilaleiu inducere staluerunl, ila lanien ut ve- lerem illam aedificandi rationem servarenl, utpote quae hu- inanis usibus, et commodis quacumquc ex paile satisfacerei . Et quauKjuam e lapidibus aedificia exsiiuerent, paries omnes adeo digcsseie^ ut fere indicia essent ejus, quod oculos deti- nerei, si ex ligno opus consiaret. Ila Vilruvius, et Leo Ba- plista Alboriius , et Andreas Palladius , et Viucendus Scamoz- zius , omnesque uno ore Architecli . Alque haec est ratio ae- dificandi ab origine demissa , quam ab Aegypliis, iidem ad- serunt, Graeci suscepere , mulloque exculliorera ad nos detu- lerunl, ipsamque el Sinenses, et Arabes, et Americi, genlesque orbis universae lenuerunt . Equidem, ut Algarollus ait in suo ArcliitecUirae specimine, doctrinas exponendo, quas protulit celebralissimus Lodolcies , quisquis adcuralius animadvertal, facile noveril ligneis, exigiiis- que domibus marmorea splendido cuitu paialia suo quasi ger- mine coniineri. Ex eis arborum stipilibus, et Irabibus, quae humi primum defixae sunij ut tectum suslinerent, vi solis, et pluviis arcendis, columnae rectae originem duxerunt, quas por- ticibus et xystis nobilioribus quasi fulcra subjungi videraus . Et quemadmodum arborum a slirpe crassiludo est quae ca- cumen versus exienuata contrahiiur, ila el columnarum. Prin- cipio trabes illae humi immediate haerebant, quod servalum est in anliquis columnis basi carentibus. Sed mature cogno- verunl homines , incommoda duo inde profecta : quod nempe tigna pondere imposito aUius quam par esset humum subirent, quodque humescente teiUire damnum capereni . Lt igitur u- trique incommodo remedium adhiberelur, iinum, vel pkira as- seris fragmenla bjbjecerunt, queis impedlium foretj quominus lignum humi dehgeretur, et humor eidem obesset. Quod si et isia, vertente tempore, per humidum soUim conlabescerent , 398 Philippi Schiassii mulio niiiiori opera refici poterant , quam trabs, aiil slirps ar- boris ipsis iinposila . Iiaque bases, itiquit Algaroltus, initiime ferreos anulos referunt, quibus coluinna ad Imuin olifirmetur, am nioUe aliquid, quod columiia allisum sit, sed verisimile est easdcm referre totidem asseris fragmenta^ ahcrum alieii ad i- imim columnae subjecta, quae ab ipsius junclura gradaiim ex- pandanlur, atque in plinthum desinant, sive in talum, qui ha- mo innilitur . Gapitula pariier toiidem asseris frusta referunt , alteruui injectum alteri ad suniiDum columnae , quae ab ejus junctura gradatim expandantur, atque in abacuui desinant, seu taluni, cui epistyllum innilitur. Et fjueinadmoduin bases quem- dam vcUui pedeni sulficiunt columnae, ut solo validius insi- stat; capilula quasi vorticem adjiciunt, ut aptius onus impo- situni recipiat, et suslineat. Architeclura Sinensium habet columnas absque capitulo noa secus ac apud Graecos columnae exstant absque basi. Ideo e- xempla componendo gentium harum, columnae exstant purae, nuliis addilameulis ant basium, ant capilnlorum, qualeSj ut ait Scamozzius, principio usurparunt Aegypiii. Ex quo satis aperte patet , quod ipsa origine ligna hunii defigerentur ad tectum sustinendnm, quibus postea ad caput, et calcem ea asseris frustula, quae diximus, adjecta sunt, quae- que postea arte laborata atque exculia toros , scotias , astra- golos, caeterasque turn capitulorum , tum basium partes efl'e- cere. Capitulis supereminet Epistylium, quod constat ex arbore, aut tigno transverso, atque instrato eorum veriicibus, quae re- cta consistunt: huic Epistylio tectum aedificii innilitur. Hoc cxterius porrectum aquis et imbribus prohibet paries eiilem suppositas, et coronam efficit, quae adeo confcrt ad summum, ornatum. Ex capitibus, quae coronam excedunt_, cantherii indi- cantur, quibus immediate sustinetur tectum.- ideoque in tem- ple Minervac, quod Athenis visilnr, aliisque longinqua vetusta- te aedificiis proclinata sunt, et devexa. biter coronam, et epi- stylium zophorns excurrit, quo capita videmns lignorum tabu- lata, aut lacunar inlerius suslentanlium . Haec habenlur trigly- phis^ et metopis, quas Ampliitealrum Flavium exliibet, quasque Vignoluj el Serlius diligentissime retulere. Quod si({uando nee De ORIGINE ArCHITECTLRAE 399 nielopamin, ncc mutilorum, nee triglyphorum ullum est indi ciuni , hoc fit ex eo^ quod lignorum capita finganlur veluti asseiibiis compaclis obducta. Tdco onialiora hiijns generis cum epistylio, zoplioro, et corona, at({ne omnibus eonim mcmbris nihil aliud sunt quam varia lignorum fragmenta ad tabuhilum, ot tectum aedificii fabricandum . Quod si ponamus capita ti- gnorum , quae tabulatum efficiunt , epislyh'o nonniliil hacre- re, et hoc quodammodo intercipi , otigiuem hal)cbimus co- ronarum, quae epistylii sint loco, quas, ex Algarolti scnten- lia , nonnulli immcrito damnant. Algarottus idem subjicit, ex iccto, aul cnluiine doraus liinc inde inclinato , ne pluvia immoretur, ortum habuisse fasligia aedificiorum praestantiorum ^ ac praecipue templorum. Grae- ci , quos cocli clcraenlia excepilj exigua procHviiale devcxa ipsa fecerunt, quam majorera apud Italos cernimus^ ubi aeris lempeiies noo adeo benigna exslat. Ad SeptenlrioneSj ubi ni- vium abundantia est^ mira altitudine saliunt; nee eorum ve- stigia usquam deprehendere est apud Aegyptios , ubi plnviae snnt nuUae . Sic e mapallum structura, de Vliruvii, et Vlimvianorum sen- lentia , originem sumpsere intercolumnia , omncsque partes ad ipsa pertiuentes, cum cuhiiine tecti ad modum pyiamidis, quod fastigium vocalur . Eorum etiam opinio est, tigna, queis cpi- stylium compingitur, non adeo inter se distanlia conslitissc; ne scilicet epistylium tecto imminente gravatum, uimia proli- xitate extenuante , corrueret . Nisi quod ratione habita rerum, quae in opertum traduci deberent, et per intercolumnia trau- sire, haec distautiarum exiguitas parum opportuna videri pote- rat . Hinc intercolumniis latior modus est adhibims, sic tarn en ne epistylium periclitaretur. Quod factum est tignis reclls duo lignea fragmeuta inserendo alterum in aherum devcxa , (piae veluti brachia ad ipsum epistylium desinebant, ut partem pon- deris sustinerent: hinc originem duxere intercolumnia arcubus sub epistylio circumductis . Nee ligna ilia, quae oblique salientia ad epistylium susten- tandum feruntur, arcubus originem tantummodo pracbuerunt. Aedibus interioribus ad lacunar fulciendum adliibita, ciiam for- nicibus initiura suppeditarunt: et juxta variam ralionem plus, 400 rniLIPPI SCHLWSII vel minus obliqiiam, qua ad lacunar suslcntanduin ferebaiUur, juxta variani inter se consertioncm varii fornicum exorli sunt modi lalcribus plus vel minus compressis, in n)orcm bulis , aut crucis, aut lunularum; veluti ex varia ratione, qua ad epi- stylium fulciendum cleduccbantur, arcus aut inlcgri , aut de- secli ortuni habuerunt, alque eliam composiii , aut acnminati. Cum vcUent homines sese ab coeli inclemeniia tulos red- dere, ita sibi consuluerunt, ut quae iulerstitia tignis humi de- fixis superessent, tabulatis obslruerent , porlis tamen. et fene- stiis ad coniraodmn el necessitatem apertis . Hinc Architectu- ra ilia exorla est , quam anaglypticam. licet appellare , ubi columnae muro adhaerentes dimidio tantnm, aut tenia diame- tros parte geminata se poniguntj ac vekui vectes aediliciura constringunt, et firmant . Quod si pro tabulaiis ligna accu'- mularunt aUerurn alteri substrata , ita ut dimidio superiorum commissura capitum responderet inferiorum^ unusquisque ibi haurire poterit siniilitudinem, aut typum ruderum more rusti- co, quo muri aedificiorum statuuntur, et ornantur . Cumque homines ab injuriis humescentis soli eoruni domos tutas red- dere vellentj aedificiuni edito loco statuerunt tignis alierum alteri suppositis, et humo interius aggesta, quae est origo prae' cipua stipitum basium, et stereobatum. Et quia tellus humo- re contumescens extruderet, et decursu temporis stipitum la- xaret compaginem , transversis tignis exlerius munierunt , ad modum crepidinum . Hinc anterides, quae muris adhibentur ad soliditatem aedificationis, uli fere apud Aegypiios obtinuit. Nee minime dubitari posse videlur^ quin septiones illae, quas pon- tibus praefici cernimus ad aquarum impetum extenuanduni , et molem tutandam ab irruptlone rerum, quas flumen deripit, desumplae sint ex eis piUs, quae ideo in ligneis pontibus sta- tuuntur. His haerentes vestigiis interiora alia, et rainuta persequi pos- sumus . Ut homines melius prospicerent aedibus ab injuriis tempeslatum, foribus, et fenestris domorum duo asseris frag- menta superjecere, ut iinbres hinc iiide defluerent. Hand se- cus in turri aedium Archiepiscopalium nostratium videre est gemina lapidnm segmenta eo, quo diximus, raodo locata^ ut stemma, (juod fuerat Paleotli card, ab- imbribus tuerenUir. Alque I De onIGI^E AnciiiTECTinA.E 401 hinc ducta est ratio fastigiorum, quae foribus, feiicsiris , anco- iiibus acuminata plerumque , atque etiain rotundata adliiben- lur, quaeque inierdum oh varictateni allcrnaliin faint. Utra- que foribus, et fenestris imbres dofendunl, el magno sunt com- mode. Contra niliili refert acutum fasiigium rotundo include- re, quod Ulcere insliluit Bonarolius . Quae vcro dimidiantur ad cubnen , piaeter omncm naluralem rationem , cum Palla- omnino au- fcrat ; eodem similiter paclo eademquc ralionc et via primae- va mala venerea tales in humanam machinam immulationes inducere ut aliis caiisis eliam accedenlibus ea possii infuinari. peculiaribus quibusdam morbis. Sed hac re abjecta quae me longius quam par est protra- beret, peculiareiu animatlversionem sibi viudical gangraenaqaae niagnam partem scroti quae plagam inguinis quae({ue eliam textum adiposum sub-culaneum ad praedictas partes affecil: dein ipsius scroti reproduclionem expeudam. Qua super re, per ea quae diximus, a veritate non abhorrere censeo assercns : properam morlificationem inflammalioni successivam non solum tribuendam esse aclioni illi non affini et irritanti sane tpiam exercult pus absorpium et forlasse ibi inter textus cellularis ansulas deposilum, varum etiam considerandam et illam tau- qiiam efleclum processus dissolulivi in aegroti corpore ex uni- versa sanguinis infestalione provenienlis. Qui quidem phlogosis exilus etsi plerumque gravis et funestus , hie contra, quum non laederet vitae organa primaria , et fortimate successisset sepa- ralio eschararum et poslea laudabilis suppuralio, solatium at- tulit et salutem hac etiam foriiler de causa quod pus absor- pium una cum sanie feliciler depulsum est. Quoad vero scroti regeneralionem, de qua opporlunum du- xi niinutatim describere ct modum el progressum, hac prae- cipne de causa quod etsi plures auctores loquanlur de re- productione scroti gangraena correpti^ nemo tamen quem sciara patefecil processum quem in tali opere conficiendo naUira te- nuit , opus est in eo convenire cum Boyer quod casus ilh prodigiosi, quos de lotall reproductione illius partis pra«<-'icanl De singulaivi morbo etc. 42 J Chimrgi, pleii((iie pio non veris habendi sint , quum haec plerumcjue n'lliil profocto sit nisi iilusoiia quaedam apparillo. Nam, iiujuil ille^ qiuiin ex considerabili inflalione infliunmato- ria una plurcsve fiani escharae pennullnin extensae, liae pro- fucio non nisi uni scroll porlioni respondent, et hujusce in- volucri flexibililas reli([uis parlibiis simul inter se colligaii la- dle siiiit (I). Atque id nosiro in casu factum adainussiin con- fuinatuinque est: prout enim partes hujusniodi j)lagae ad sa- nationeni accedebant, facta quadam in ipsis detumescentia atque atlenuatione ^ apertum reapse fuit quod autea non ap- parebat, scroti porlionem reinanere quae, per iractuni uje- chanicum a ceraii adliaesivi taeniis opeialum, lesiium non par- vulara partem obtegere ad uliimum potis erat. Sed obduciio non accidit ex vegeialione non ex augmento substanliae supersii- tum orarura tegumentorum ( quod plus naturale et plus faci- le captu est ), sed ulique per interventum, ut supra exposui, globulorum carnosorum qui in didymis exoru et postea pelle inducti cum praedictis iniegumentis sese junxere. Mirum na- turae opus et sane prodigiosum ! Hoc equidem nos cogit cum Burdach confiieri: ideam in animalibus esse principium domi- nans et dulerminans ^ causam persislentiae activitatis, et or- ganism! substautiani , uno verbo exislere ideam ante orga- num a quo reapse in rem transit (2). Postremo inquirenda esset origo utriusque abscessus copio- sissimi ad lalera abdominis sub integumentiSj quum jam scro- ti escharis abscissis , sanies non malae qualitatis ex plaga ab- unde fluebat . Qua super re satis est cursim et raptim dice- re: banc, habita ratione ad improvisam et sollicilam eorun- dem eflbrmationera , ad deficienliam praeunUum siguorum a- cutae phlogosis localis, ad celeritaiem denique, qua ipsius u- triusque abscessus sanalio effecta est, parlim repetendam esse ex pure a scroti plaga per endosmosim, ut vult Cloquet, absor- pto et in lextus adiposi interstiliis deposito , partim etiam ex irritante actione ab ipso pure exercita supra textus quibuscum (1) Operc Chirurgiche. Firenze Tom. 5. pag. C7. (2) Traile dc Physiologic. Tom. IV. p. 132. T. VIII. 54. 426 Marci Paolini in contactii fiiit ex quo et idem processus suppuratisus actio- nem liausit el vigorem. Qua sane declaralione valdo delector non modo <{uod lacto omnium maxime consenlanea liacc una videtur, veruni etiam quod cum doctrinis gravissimi Scriptoris quem summopere veneror et existimo^ scilicet pracclarissimi Professoiis Michaelis Medici (1) plane concordat. Sed tandem aliquando orationi liuic fortasse nimis longac et fastidiosae nimis imponendus finis est. Si in tot hucusque factis animadversionibus pro certo habere possem veritatem quae milii in hujusce casus narratione semper ductrix futt, at- tigisse, unde milii magnopere laetandum jure esse viderem. At neque ego memetipsum tanti facio , neque eminenti cuivis et peracuto ingenio forsitan datum est veras causas dignosce- re a quibus morbi aluntur quemadmodum causas a qtiibus xi- tales quaeque functiones in statu incolumitatis reguntur, igno- ramus . Quae quidem nostra ignorantia humanae naturae con- dition! tribuenda est; unde fiuem faciam cum immortali Ali- ghierio Ella sorrise alquatito; e poi: s'egli erra L' opinion J mi disse, de' mortali, Dove chiave di senso non disserra: Certo non ti dovrien punger li strali D'ammirazione omai; poi dietro a'sensi Vedi, che la ragione ha corte I'alL (1) Lettere Fisiologiche. DOMINICI MAGISTRINI Investigatio Jiguraruin geometrice quadrahiliuin in superficie coni recti. (1) Jr ostquani Algebra in Matheseos uni versa e subsidium ve- Jiit, Academic! praestantissimi , Geometria, quae prima inter bujus generis disciplinas Philosophorum iilius lemporis ingenia exercebat, quum omnium prima novam arlem adjutricem ex- perta est, nosiis quanta, quamque inexpeclata incrementa per- cepit, quae ipsimet mirati sunt, qui priroi nova mediodo uii caeperunt . Verum quantumvis algebricae aids auxilio angusti veteris Geometriae fines provecii sunt, longe abfuit, quae bu- manarum disciph'narum condiuo est, ut non aUqua passim ten- tauda se oflerret investigatio, atque permuhae superessent ma- gni momeiui veritates geometricae adhuc demonstrandae . Uberrima revera bujusmodi inventorum seges primis addidit novae Geometriae cuhoribus, Chartesio, Leibnitio, Newtono, Clairaut, aUis(]ue paucis , aeque praeclaiam successorum fami- bam, BernouUios , Eulerum , La-Grange, La-Place, aliosque innumeros, qui artem calculi, ejusque omnis generis applica- tionum metliodos illu^trarunt , uovisijue miris , atque innume- ris applicationibus Geomelriam ad summum perfectionii gra- dum provexerunt . Inexliaustam banc novae analyseos foecunditatem lucnlenler comprobavit pulcberrimum aenigraa Florentinunijquo Vivianus, (1) Sermo habitus die 14 Februarii 1845. 428 DoMINlCI Magistbini accnimus veleris Geometriae propugnatoPj el instauralor ce- leberrimus vires tentavit Inveoloris Calculi Diflerenlialis, me- moranda ea ad illiul divinandum publice indicia invitatione . Demonslralam a Leibnilio intra horae qiiadranlem proposiiam sphacrae proprielalem, quae land momenli erat seclaloribus antiquac geomelriae, excepit solulio generalis problematis, qua Eulerus viam paravit inveniendi ciirvas superficies o nines ea- dein , qua sphaera , proprielale gaudenles . Nee dlu steterunt geomelrae, quia a tanlo magislro semel dalam adeo genera- leni problematis Florenlini solutioncm arriperent, el variis Geo- metriam diiescerent superficiebus proposita proprielale insigni- biis, vel difficultales nascentis calculi removerent, quae hujusmo- di applicationibus obversabanlur, calculum ipsum perficerent. Quum pro officio , quod mihl commissum esl suplendi in P. Lniversitale, quando occasio fert^ lectiones Calculi supe- rloris, curiosa, simulque ulilia quaerebam problemala geome- trica ipso meo , et discipulorum exercitio , el puri calculi a- riditati idenlldem recreandae incidi in novam prolilematis an- tedicli disquisitionem a clarissimo Fuss in Tomo XIV. Aclo- rum Acaderaiae Scienliarum Pelropolilanae edilam =-Rccher- ches sur la Sphere, e le Cilindre perc6 cilindriqueraenl, et sur un infinite de manieres de percer la Sphere de fagon , que le r&idu de sa surface, et de sa solidity soil gtom^trique- ment assignable = . Valde me deleciavit elegans ista porlionum superficiei^ et voluminis in sphaera mensurabilium multiplication turn maxime ejusdem praerogativae propagatio ad cylindrum; et mihi su- Liil desiderium tentandi, num etiam in cono adeo cum cyliu- dro afSni valeret calculus quidpiam simile invenire, et ad geo- metrioam conslructionera plane perducere. Tentamen hoc me- urn, quo problematis Florenlini solulionera ad conum pcrtra- here suscepi^ et trium omnium corporum roiundorum anti- quam necessiludinem etiam ex hoc litulo complere, quouiam, ni fallor, baud perperam successit, neque exilus ejus altenlio- ne veslra omnino indignus mihividetur, Accademici Sapiea- tissiini, hodie lucubralionem , qua rem loiam complexus sum, judicio vestro submillere decrevi. 1. Gurvae, quibus utor, super basim coni descriptae, quae i I^VESTIGATIO FICrnARUM ETC. 429 bases ipsaemet sunt recloriim cyllndrorum , quorum occursus cum supeificie coni iineas intersectionum praebeanl alj;;ehiai- ca vel reclificalione, vol quadralura, vel mulilali cyliiidii cu- batura insigncs liac simplicissima aeqiiallone contincntur inter ordinatas angularus o,r ad centrum basis coni radii R, et unicum coefficienlera numericum indeterminatum n qua scilicet, capto a dato radio FG Fig.I.Tab. XXXVI.angulo quovis no, et sit o = CFG = CG, constructo valore formu- lae i/cosrao, et applicato ad centrum, sive polum F super ra- dio anguli o; deinde ex puncto ita determinate super hoc radio ducatur veriicalis linea recta ad superficiem coni, liaec punctura dabit lineae quaesltae super cono. Hisce lineis ver- ticalibus ex punclis daiis hac successiva constructione aequa- tionis propositne, duin figura prodibit quaesita in superficie c >ni , ejus siniul ichnograpliia GMFN etc. delineabitur iu ejus basi. Gurvae hujus figura, diversa pro diversis valoribus moduli n, se protendet ultra diametrum DB ut quisque vi- det, si n sit nunierus fractus, et cuspidem eflbrmabit in F: citra diametrum DB consistet, si n sit numerus perfectus, pun- ctum regressus evanescet, et linea formam acquiret conlinuae Lemniscatae. 2. Hanc ipsam constructionem per ordinatas lineares ad tria plana ortliogonalia parare juvabit, suisque formulis analo- gis insliuere. Itaque basis ipsa coni, eique perpendicularia pkma a veilic.e dcducta per diametros A FG , D F B sint nobis tria plana ordinatarum linearium, et F G axis abscissarum X, FB ordinatarum^, et axis ipse coni sit axis ordinatarum ver- licalium z. Modo si fnerit GH = x Fig. II., et IIF=j'; ducto per radium GB, deinde super GB, demisso ex Veni- ce coni piano secante DNB, et ex F ducta verticali FP, erit P pnnrtum superficiei conicae, F P ejus ordinata z verii- ralis, sive ejus distantia z a piano ordinatarum x, /; et x, y ejus distantiae ab aliis planis duobus. Triangula vero similia, ducta horizontali P M ^GF = i/(j:*-+-j'*), praebenl proportio- nem]NG=rt:NiVl=r7 — z:rGB=R:MP=/(x*-t-j*j, mide aeqiiatio superficiei conicae inter ordinatas lineares . - 430 DoMIMCt Magistrini Tiiaiignliiin GUF bluas dabit aequaiiones GH = X=llcOS6)J/'cO.S7JO:=rCOSO HF=j==l\seno(/'cos« or^/'seno ex quibus, eliminalo angiilo «, secuiulain assequernur aequa- tionern, quae cum prima figuram definietj de qua quaestio est, solis ordinalis x,^}', a in superficie coni. Sed nimis comple- xa, et calculo incommoda foret haec secunda aequalio , et praestat eliminalionem anguli a vilare ^ reteuto angulo ipso pro variabili quanlitate auxiliaria , ex cujus valoribus singilla- tim delerminentur valores ordinataruin Xjj^, quibusfigura quae- sila aeque ac unica dictae eliminationis aequatione definitur . 3. Prima igiuir triura ae({ualionuru cono applicabimus formulam generalem pro quadratura superficierum curvarum S=/.x/d^,/(l-K(^)V(^)') quae evadit l/'(rt2^_R2) S=^^-^^^ >///rf^. Quoniam vero in aequatione supradictae eliminationis angula- rium ordinatarum «, r ordinatas x,y separare non licet, ex- pedit adhibere raixtas aequatioues nuraeri praecedentis xz=:rcoso , jr=r sen o cavendo , ut in valore differentialis dy impleatur conditio d x-=0 = drcoso — rd oseno, in eo proinde ponatur valor hiuc consequens vel f/r = raotango^ vel do=— ; et dum paratur valor diflerentialis dx postea subsiituendus, alte- ra impleatur conditio vel do = 0, vel dr = 0 prout in tras- iormatione diflerentialis df vel dr servaveris, vel do. Pro- iibi antequam reliqua integratio absolvatur, extendere opportet Investigatio figurakum etc. 431 jam captum inlegrale ad lineani, ([ua circumsciil^iitir, scilicet ad ichnographlain in piano oidinatanun o, el r figiiiae in co- no proposilae. Jam vero ichnographiu iiilULim habct ab axe, sive dianietro. cnjiis aequaiio y=rsen ra = Rsen o^/cosno = 0, sive 0 = 0. Ksi ergo a-i- , a< , prodibunl super ba- n n *■ *■ sim coni quatuor aequales^ et similes figurae contiguae discon- tinuae ab axibus ordinataruin x,y bipartitae, ex quibus loti- dem erecti cylindri quatuor aperient in superficie coni sejun- ctas, et symmetricas aequales fenestras quadrabiles aenigma Florentinum in superficie coni plane imitanies . Quaternam istam conicae superficiei lerebrationem Fig. III. aliquo modo repraesentat extrinsecns conversis, et in basim coni dejectis, et coinplanatis quadranlilius superficiei conicae perforatis. 5. Mensuram praeterea algebriram quaesivi 1." ambitus cu- jusque fenestrae ; 2.° mensuram cujusque reliqui irunci cylindrici in cono iutercepli , et 3.° superficiei trunci ejusdem cylindrici; sed forma assumpta cylindri perforantis has omnes calculi ap- plicaiiones mihi obtulit Iranscendenlibus praesertim ellipticis in- vincibiliter contaminatas. Tunc repetens pro re nata analogam in sphaera a Fuss datam solutionem comperii truncum cylin- dri, quo ipse usus est in sphaera perfodienda, algebricam ad- mittere quadraturam; quam proprietateni, quoniam Auctor non animadvertit, operae preliura duxi hie ejus demonstrationem suplere . 6. Esto nunc circulus A BCD Eig. I. basis hemisphae- rii , cuius radius pariter FG = R, et curva linea FMCNea intelligatur , quam refert aequatio a Fuss assumpta r=Rcosrio Aequatio hemisphaerii , sumptis ordinatis linearibus a centro F; est et denuo similiter adhibitis, ut supra, ordinatis polaribus o,r, habemus permutationis ordinatarum formulas ar=:rcosa InVESTIGATIO FIGtnWRUM ETC. 433 z=Rscii«o r=BcosHo Ortlinatae vcrticales z a piinciis lineae curvae FINICN hiijus (juarlac ac([nali()riis eruclae , el tcrminalae atl superficiein lie- niispliaerii superficiein constituent quadranJam Irunci cylindri- ci inscripli, quae dicla S' expiimiiur formula S'=frzdo scilicet positis valoribus quantitatuin r, et z, 8'= 2 R-/ aennocosnod o, ei facta integralione R-sen n o S'= H Const. n Hoc integrale, qnoniam superficies^ quam repraesentare debet' ad axem abscissarum x originem habet cum abscissis angula- riljus o, evanescet cum o = 0,idcirco Const. = 0^ et I R- sen n o o n3i ' — n Qui valor ad limilem alterura valorum radii vectoris r=. R cos « 0 = 11, cui rcspondet valor extremus rao=:90°j prae- bet algebrice quadrabilem eliam truncum cylindricum a Fuss in bemisphaerio inscriptum ; nempc R2 S'=— . n 2R^ Jamvero quam Fuss repcriit algebrice quadrabilem = superficiem relii[uam liemisphaerii detracta apertura in ea suo cylindro facta ^ superficiem nempe, cujus ichnographia estfi- gura FRBCD IIFNC IMF, Fig. I.J si earn conferamus cum su- jjcrficie ipsius cylindri , cujus penetratione reliqua facta est portio ilia cpiadrabilis snperficiei sphaericae utramque depre- hendiu)us similiter algebricam, alteram unice duplam alterius. Quae notatu digna , el prorsus singularis proprielas est inter sphaeram , et cylindros eam perforantes a clarissimo Fuss T. VIII. 5:"). 43-4 DOMIMCI Magistrim aequaiioue Ilia sua datos. Uade sequitur et in problemate Vi- viani seinicylindros Fig. IV. in quatuor quadrantlbus hemis- phaeiii iriscriplos , non solarn tales absclndere octo portiones superiioiei sphaericae , ut quae roliqua nianet , sit algejjrice qtiadiabilis, sed eliaiu truncos cylindroruin , ipsos perforantes eadein proprietate gaudere . Benigne accipite, Academici huinanissimi , banc lucubratiun culam , quam sentio parum nimis addere geometriae analiti- licae, quod sapientia veslra satis dignum sit. Ea contentns ero, bi vobis arguinenlo fuerit sincerae voluntatis meae inajoia len- tandi, raeique grati auiini , quod me participen facere digna- li estis praeclarae hujus societalis, atque sludioiuni veslrorum,, quibus haec scienliaruni sedes niagis magisqiie quotanuis au- geiur, et splendescit. i NT-. Comiu.Toi.i.Vlll Tah.XXXVI B \ -IC D Lit UfKiui IIRCIIIOMS JUXHlllIMI IXCELELLI DE ELECTRO VETERUM, DEQUE AURO ALBO IIERODOTI XXloysius Palcanius, (1) vir cum eloquentia clarus, turn o- ninimodae philosophiae apprimc callensj in eleganti qiiodarn seimone siio Angeli Cortlnovis ab actis Academiae Ltinensis, ct Caielani Moiilii concivis noslri in re herbaria illustris, sen- tenlias refellendas instituitj alter quorum contendebat veteres illud electri nomine significasse, cpiod nos vulgo plntino nun- cupamus: alter vero istud nostrum platino, veteres et novis- se, et cassiteruin appellasse, quo nomine metallum, quod nos Itali vocamus slagno, communiter significatur . In qua Pal- canii senlenlia ct Aloysius Bossius (2) loquitur, et Andreas My- sloxidi (3) , qui una simul in eo consentiunt quod ele- ctri nomine mixlura intelligi debeat sive nalura confecta, sive artc^ quae, si Plinium audias, (4) quatuor auri partibus una- que argculi: si vero Isidorum (5) tiibus tanlum auri ac ar- genti una constat. Ego vero, quum Sophoclis Antigonam commentarer, horum sententias seculus lui, non iam quod ab eis allatas rationes pro- barem omnino, sed quod tantorum virorum doctrinam cole- rem, ac in eorum pcne dicerem obsequium. Quae igitur dubi- tatio, quum mihi adhuc in mente versaretur , temporis locique (1) Pnlcani Prose, del Platino. (2) IDissertazione suU' Elettro. (3) Note acl Erodot. Lib. I. C. 50. (4) Lib. XXXIIL 23. (5) Orig. Lib. XVL 23. 4 jG Maximiliani Angelelu opportunitalem expectabam , qua illi mederer. At qimni lio- die, hiiinaiiilale veslra, haec inilii sit oblata , optimum duxi iiicam vobis senlonliain exponere, ut, si forte a vorilate dofle- xerim, in eamdem reducalis. Quae cuui ita sint, vos profocto videtis me hand in no vis, iiitaclisque rebus vcrsari. Quid cnim luaioia impar viiibus eonarolur ingenium? Vobis igilui- hoc uiuim sufliciat, at, quomodocumque possim, quae ab aliis dicta tUere, novo quodani dij:;erarn ordinCj nonnullaque addam, qui- bus iam prolala pateant clariora. Ex quo fortasse fiet, ut quis ingenii acie validiore veritaiem , dubitadouis adliuc tene- bris obsitara , apertissime declaret. Vos igitur, podus quam aliud, nieam respicientes voluntalem^ attente, bonaqne cum ve- nia verba mea audiatis. Ut igiiur succinum omiltainj et JVIon- lii cassiteruin, bifarium statuam sermonem nieum, ac primuni exponani, ut niihi veiercs videautur electri nomine interdum mixturam quanidam ex metallis significasse longe ab ea di- versanij quam superius atiigi: doiude ut Herodotus de raetal- lo quodam mentionem facial, quod aut est platino , aut sin minus, isiud potius quam electruni Pliniij alque Isidori esse videatur. Sed anteqnam ad propositum veniamns , baud tacitus prae- teriie possum, qua tencoTj admirationem , quum nonnulla Bos- sii legam (1). Statuit ille Michaelem Psellum inouachum con- stautinopoUlanum optimum , aut potius unicum esse veterum lithologonun eiusque simul senteutiam profert , qua nullum nisi succinum, admitlit eleclrum. Ex quo profluit aut vere ac proprie nihil quani succinum electri verbum apud veteres significasse: aut saltern profecto, ubi hie e verborum conte- xtu sensus baud possit admitti , metallura quidem intelligen- dum ab arte manuque, non vero natura coufectum. Quibus expositis, is ilia ex succino opera facta fuisse demonstrare conatur, de quibus operibus veteres auctores cum electri com- niemoratione loquuntur^ ac vel ilia ipsa quidem, quae Cor- tinovis potissimum delegerat, ut suam huic adversam senten- tiam confirmaret. Quae cum Bossius antea statuisset, pergit (1) Pag. 10, 11. et seq. De ELECIIVO VElERt'M ETC. 437 clfindc, at([ue oslendil veleres mixluram quamdam revera ex nieiallis adliibuisse, quarn eletlrum appellabantj qiiacciue du- plex (li^iii)j^uel)aUir, pronl nalura confccia fiiorat, vel arlc. Qiii.l ij;ilui? Niun opliiiiuin at uiiiciiiii veteruin lilhologoriiin , il- liul laiebat de eleciro , quoil Bossio paluii? neinpe quaedani cxlilissc opera, quae cum ex electro legereiitur esse facia, ser- iiio nonnisi de quadain et naluiali, el arlificiali niixlura insti- tiUus esse vidcrelur? Caeleruui de ista, quam Bossius, in crilice sequilur, raiio- nein vestium sir^, 7\cadeniici, diiudlcare. INIihi haec adnolasse bufHcial, alque ostendisse, luni huiiCj luni Palcaniuni, vel Psello adveisantes in eo conseusisse , quod electri nomiue mixUira ex nieiallis inlelligi quoque el possil, el debeat. Scd iam ad proposiluni deveniam, ac nonnuUa expendam velcrum sci iplorum loca, quae et ipsi , quos proluli , enidiii comniemoranl, quacque^ si non ccrlissimam opinionein meani oslenduut, allamen ei favere videnlur, per quam slalui vele- res inlerdum electri nomine /nixluram ex metallis signifi- casse longe ab ea diversam, quam alligi superius, de qua Pli- nius meniionem facit, el Isidorus. Telcmachus apud Ilonierum dum INIenclai hospiiio adhuc ulerelur, sic filium Nesioris ailoquliur = Aspice, INesloride, « per domos peuilus resonanles cupri splendorem, auri, ele- « ciri, argcnli, alque eboris. (1) =- Docius INIillin, (2) in opcre de Jlomerica mineralogia pulat Plinii de electro , quod ad mixluram , opinionem ex his Homeri verbis orlam , ac polissimum quod metalluin electrum locum inler aurum, el argcntuin oblinuerit. Ec(|uis vero sibi persuadoal poelam , lanlam in locandis verbis religionem secutum , quam vjx in eo , qui philosophiae naluraris praecepla Iraderel, reposcas? Neque nemo eum esse Pliuium pularet, qui, quamvis hand optimum in critice nonnuUi autnnienl , a sola Homeri verborum coUocatione no- vam quamdam ex nieiallis naluralem mixluram confingeret. (1) Odyss. Lib. IV. V. 71. (2) Pag. 51. 438 Maximiliani A^GEI.Eu.^ Verius n)itassc , ul mca fori opinio, sin minus nciile IMil- liii aniinailvcilisscl poetain ad materiermii, qiias commemorate prcliuin signilicandum , una voce splendorcin usum fuissCj quae quideni metallis apptime convenit, aut mixluris, quae fmnt ex metallis. SeJ quoniain , at observat Heynius Aoneidos Lib. Vin. commentando, Virgilius saepe saepius giaecum imilatur pociam , sinite, lit vobis nonnullos Virgilii versus recorder, in quibus Vnlcanus Venerem arma pro tilio Aeuea rogantem , sic allo([uitur ; ■= Quidqnid in arte mea possum promiltere curae, == Quod fieri ferro . liquidove potest electro , ==■ Quantum ignes animaeque valent, absiste precando -= Viribus indubitare luis. ■= (1) Ubi quum Vulcanus omnia se Venerl faciurum pollicere- tur ad armorum, quae poscebat, perfectionera , duobus lan- lum verbis vXMwr: ferruirit et electruni, quorum primiim ad solidiiaiem , alteram ad corum absolutissimam concinniiatem> atquo prelium pertinere videtur; Quae, quum probabiliter poela intenderet significare, atque brevitatem sedans duo tantum delegisset; cur dcctrum polius, quam aurum, si modo ilhid niliil , nisi mixtura ex auro foret , argentoque ? Cur unquam dc deteriore metallo menlio facta? Slatuendura igitur mihi vi- detur, electruin metallum quoddam maiori , aut saltem nou viliori , quam aui'um preiio fuisse. At quis fortasse suspicari posset, uno vocabulo electro Virgi- lium turn aurum, tnm argcnlum significare voluisse, aut Plinii clcclrum sufGcienli duxisse pretio, quod ferro conlraponeretur. Quorum neutrum accipiendum puto. Pluribus eiiim auctorunx exemplis opus foret, ut comprobaretur, apud romanos uno vocabulo electro aurum , et argenium simul significari soli- tum ; et aliunde logicae , rhetoricae , et critices regulae baud facile paterentur,. ut, quum Virgilius perfectam absolutamcjue sententiam duobus terminis inelusissct, nl arma monstraret^ quae perfectionem attigerent; quumque ad id yem vocabulum rite prntulisset; allerum e contrario potissimum deligeret, quod (1.) Ver. 401. De ELEClRO VEIEAUM ETC. 439 niiiuis quam auriun, in re sua, purfeclionem asscquerelur : cum, siue dubio Virgiiiura non laieiet aiiri vocahulum. Scd ut ad Ilomomm reileam, c^uuiii doctus Episcopus Eu- stadiius (1) ilium, de quo serino est, poeiae locum comiuon- tandum suscepisset, plures expoiiil sententias de varia malc- rierum mixtura, quibus clectruin constare putabalur : et ([uum millam , prao caeleris ampleclorelurj staluit poeiam eleclri iiomen adliibuisse, ul Monelai aedium regiarum ornamenlum, i|uid(|uid demum illud sit, designaret. Deinde Anligonis locum addit, uhi, quum Sophocles vellut preiiosissimum quiddam si- gnilicare , Sardis clcctrutn , ac auruin indicum una profert . Dunique hoc ipse Eusiathius subiungit , tragicum electri no- mine, auruin ipsum appellasse : simulque contendit Aganie- mnonis hliam inde Ehctrac nomen oblinuisse, quod sublimio- rem fortunae suae conditionem designaret. Haec omnia, quae exposui ab Eustathii aiictoritate summope- re confirraata satis mihi comprobare videnlur, veteres inter- dum electri nomine mixluram ex metallis longe ab ea Pli- nii diversam signilicasse , alque vel ca prctiosiorera. Pergaraus igilur atque ad alteram sermouis mei partem de- veniamus, qua staiuo llcrodoium nos de melallo quodam corn- monefacere, quod aut est platino, aut sin minus , illud polius quam aliud esse videlur. Quern Herodoti locum dum expen- dam, atlendiie^ quaeso, diligenter, ut decernaiis, an, dum So- phoclis verba iu Antigone magnilice declarat, ita et meae assenliniur sententiae. Thebarum rex Creon , quum Tiresiae prophetae verba fa- ceret, qui eura hortabalur, ut revocaret edictum , quo iusserat Polinicis cadaver inhumalum proiici , in eum vehemenlissi- nie indignalus numquam , quod petebat, consecuturum pro- fuetur, vel si Sardis elcctrum, aut indicum auruin uiercare- lur, aut lucrarelur. (2) Eustathius , ut supra diximus , arbitratur duobus vocabulis unum idemque aurum poetam appellavisse. At si res altentius (1) Tom. II. P. 150. (2) Antigon. v. 1050. 440 Maximiluni Angei.llu perpond.iUir, nescio, an sanloris in clo({no.nlio criiicos regulac patianlur, lU Sophocles piilcuir duplici vocahnlo significassc , quod siniplicilcr Snnlis electruin, ant anrnin indicutn pole- rat appoUare, ncque polins preliosis preliosiora addidissej ut jnaius sonlcniiae suae pondus accederet. Quaui opinionein meam vos probantes fortasse scire cupie- tis, quid demuni sil^ quod Sophocles Sardis elcctruta nnn- cuparet . Strabo geographus gnivissitnus nanat e nionle Tniolo, qui Sarde'i immlnel, Paclolum flunien decurreie; quod olini au- rnm in sabuli speciem aquis suis dcvolvebat: nude Craesum eiusque maiores dilissimos habitos . Qui auctor , quuin ad proposituui Ista protulisset, non aniplius de alio melallo, quod quideiu sciam, menlionem facit. (1) Herodotus (2) vero de hoc Craeso narrat magnifice Dolpho- rnni oracuimn donavisse, atqne inter alia bene multa cen- tum, et decern seniipliuthos recordatur, ouines laliludine, lon- gitudiue^ el crassitudine pares; quorum qualuor ex auro ad obrussam, alii vero ex auro alho. Hie iulerprelcs pene omues conleudunt , auri aibi nomine mixturam quamdam ex auro, argentoque inielligendam^ quae ad electruin pertineat. Idque polissimum^ quod Herodotus, antequam ilia exponeret, narrat Craesnm quam plarimum anrum fudisse . At quum panlo post leonem quemdaui ex auro solido ohryzato auctor coniniemo- ret, qui decern talentorum ponderis erat, atque alia bene mul- ta item ex ohrjzalo auro facta , quae Craesus dono Dclphis posuerat: pronuni est coUigere^ multa quidem opera ex auro purissimo turn regem conficienda curavisse: at in: his quatuor tantuMi setniplinlhos, qui leoni sustentaculum designabaulur . Hie vero animadvertatis velim , Academici, in eo, de quo loquimur^ loco, Herodotum nominavisse aurum nrgentum , et nuruin album, ex quo, si quatuor aureos dematis, semiphnilii omnes constabant. Restat igitur per illos erudilos, ut ele- ctruin auri alhi nomine auctor signidcare voluerit. At quum (1) Lib. XIII. p. G2G. (2) Lib. 1. c. 50. De electro veterum etc. 441 Herodotus profccto vocem illam electrurn, f[uae sacpe in IIo- meri vcisibns occmrit, Ignoraie non posset: statualis ncccsse est aut electrum novo quodain nomine Ilerodotum appcUasse, aut auruin aJbiiin aliud esse quam electrum . Quod quiileiii altertiin, ul nica I'ert sentcnlia, est recipiendum, imnio indi- candain ali([uid electro preiiosius auri albl nomine signid- catum . Ad quam scntentiam meam valldlus confirmandam, pondus veliin animadvei talis, quod Herodotus unicui([ue semiplintho assignat. Ait eniin illos ex ohryzuto auro trium semitalento- rum pondere fuisse: ceteros verOj qui ex niiro alho, semita- lentoruni (jiiatuor. Ex quo palet isUid melallum malore tpiam illud pondere fuisse . Queni Herodoli hand dubium locum quum interpretum nientem impediret, immutari sunt cona- li, alque adeo lit somiplinlhi ex obryzato auro quinque ta- lenlorum pondere fierent, alii vcro qualuor . Sed cum qnem idioiismum reiicere isli vellent, eodem paulo post ad aliam quamdam significandam mensurara auctor ulalur, ininimc ad- miitendum est quidquani in eo loco ant Herodotum , aut li- brarios peccavisse . Neque hoc praetereundum puto turn Palcanlum, turn Bos- sium , ut propriam confirraarent senlentiam , conlendisse ve- leres aut prorsus aut satis commode ncscivisse aurum ab a- lienis matericbus secernere, quibus immixiura inveniiur . Sed , praeter iam allatum Herodoti locum, quo de puro ohryzato- qiie auro fit mentio, quique proinde horum erudilorum opi- nionem infirniat: alter Strabonis (1) est locus, qui iis adver- satur , queraque hie iuvat proferre . Strabo quum de Turde- tania Iberiae regione loqueretur, asserit ibi massas ex melal- lica mixtura inveniri, a quibus aurum per alluminosam quam- dam terram seccrniiur , atque subiungit e/ec/r;i;;z vocari, quae ex auro, argeutoque , ea re adhibita , remanet mixtura. Quod si Bossius Slrabonem minus peritum chimicum habeat, nobis erit satis, ut eij quod ad historicum , fidem adhibeat, nobisque concedal veleres artem auri ab alienis matericbus sccernendi, (1) Lib. III. p. 146. T. VIII. 56. 442 Maximiluni Angeielli iiovisse quodammodo , atque auro post secrelioncm hulusmodi clcctri nomen apposuisse. Ex quo forlasse alia quacdam de electri naluia prodire pos- set opinio ab ilia Plinii diversa , Pselli , atque Isidori. Pos- set cnim quis iuxta Eustalhii sententiam arbitrari veteres ., quum operji ex raaleriebns variis numerarent, liauc electri vo- cem adhibuisse, ut niatcricm quamdam pari, aut etiam maio- ri, quam quod protulerant ^ pretio signilicarcnt . Sed, quod ad aiiriim album Herodoti, hoc eliam adden- dum videtur, Aloysium Lambertiuni (i) viruiii doctrina cla- rum ac graecarum literarum sumnie peritum, iis, quas iain su- perius tciigimus, rationibus inductum, ac potissinium quod qua- luor ex auro alho semiplinthi ceteros ex auro ohryzato pon- dere superarent, neque piobantem Herodoii baud dubium lo- cum quidquam corrigi, atque immutari: salius putavisse rem eruditis, philosophisque tradi, ut eorum observationibus iuva- retur. Neque iam scio, an quisquam adhuc prudeutissimi viri consilium fuerit secutus. Eruditi enim, atque criiici de immu- tando loco potius cogitarunt : philosophi vero nullam in eo operam ponendam fortasse censuerunt. Vulgo enim gloriosius videtur nova quaedam invenire, atque proferrCj quam quae iam a veteribus prolata fuere, studio, ac ingenio perficerej at- que ad veriiatem revocare. Statueram antea , Academic! , vobis primum rationes pro- poncro , quibus vox electrum baud mihi vidobatur apud ve- teres Plinii, atque Isidori mixturam semper significasse: dein- de ad cositationem vestram revocare, Herodotum de metal- lo quodam loqui, quod pondere aurum superat, quodquc pro- iude platino similius est. Istud vero Sardei inveuiri, ubi illud quoque iuvenilur electrum, quod quidera non minoris ([uam aurum Sophocles facit . Quae, ut iam facillime perspexeritis, hoc conslllo potissimum vobis exposueram, ut vestro ingenio, atque docliina clanus pateat, an veteres metallum, quod nos platino vocamusj coguoscerent: quaque ratione auri albi He- rodoti pondus cum eo pondere consentire non videatur, quod (1) Poligiafo Milano 1812. pag. GO. De electro veterum etc. 443 recentiores plalino asslgnarunt, in quo , aut ego fallor, quae- stio lota consislit . Doctissiniorum hominuin^ qui (juidem vos estis, conventiis quum niirifice ad bonarum artiuin, ac (lisciplinannn omniiini incremenluiu faciunt, atque splendorem , tuin eliani iiuloctos iuvant , cjui eriiditi voliint . Ipsi eniin de erroribus, in qnos inciderint, admoneului-, ac ad veritatem diriguntur. Quumque ex his unus siin , si etiam quae dixeiim , nulla prorsus atten- tione digna fuisse diiudicaverilis: hoc unum sufficiat; quiddam enim mihi gloriosum pulo, a sapienlissiniis viris corrigi ern- diri, atque admoneri. JUSTI BELLAVITIS IN PATAVINA UNIVERSITATE mOIESSOBIS Ohser\>ationes de quibusdaui solutionibus analyticis prohleina- tuin ad liqiiidoriim motiim pertincntiiim . (1) 1 . V^uum poienliae Jam notae fucrlnt , qaibus parliculae afllciuntur massac ciijusdam plane conlinnae: c|iiumf[ne projHer perfectani paiticulaium hujusiiiodi mobilitatcm , illam in iis vim exislore admitlatar quaquaversus acqne prementem ( in quo quideni principio poiissimiim Idrostalica consistil) eliam Jiim parliculae illae molu foiuniur: tunc, Mechanica analyli- ca nobis leges suppeditat jaxta (pias liquida moventur. Quae leges generalissimae quum sint, procul dubio facile omnimo- dis circumstantiis aplandac vidcrcnlur .sive ihilialis motus in niassa lic[uida^ sive cxtcrnaruni pressionum quibus aflicialur, sIve paricluni immobilium qui ejus molus moderenlur. Tanta leguni geucralilas, tanta condilionum libcrtas omnia Idrauli- cae problemala complccti posset, omnibusque practicis casi- bus succurrere; nisi duo obsisterenl impedimenta, alterum quo- rum a scientia ipsa alterum ab ejus cultoribus . Et vero , ut de primo dicam, nonne absoluta ilia inter liquidas particulas dissolutio, quae supponitur^ quamvis pateat eas invicom semet ipsas polenler attraliere; ilia pressionis aequaliias quum eliam parliculae molu feruntur; maera ilia parietum actio quae in (1) Qui sermo niagni momcnli jam a primis Scpfembris (licl)us An- iii 1845, ad Academiam missus, nonnullis usque obveniciiiibus ira- pedimentis , praetcr Acadcmlae voluiitalem nunc lanlum Kal. Apr. 1847 ab ipsa typis evulgatur, et lamen ^ualis turn teniporis alj au- ctore clarissimo traditus fuerat. 446 JusTi Bellavitis eo tanlnm se exerceat ut HquicU pressionl reslslat nihil pror- sus ejus motum impedlens: ista, ioquam, omnia nonne sunt hujusmodi iit magis quam revera in naturae legibus, in Ma- thematicorum iinaginaiione potissimum consistant ? Ex quo fit ut juie ac meriio qixis metucre possit ne non theoretices supposita actu comprobentur. Quod vero ad alterum jam dir ctuni impedimenlum; semper ne valet Mathematicus a gene- ralissimis legibus per admodum abstrusa cliffcrentialiuin par- tialium symbola, legem prorsus determiuatam deducere quae ad peculiarem quemquc casum periineat? 2. Neque jam mihi in animo est de prima ex allatis dif- ficultatibus disserere : ilia enim, quae dixi supposita si natu- rae legibus non prorsus consentanea sunt: non tameu aliquam involvere contradlctlonem videutur . Licebit igilur iis inni- ti, sicque problemata sin minus Idraulica , saltem Malhema- tica resolvere. Plurimae aiit potius omnes Mathemalicae ad praxini applicaliones eodem fortasse deffectu laborant: ne- que jam problemata, ut reipsa sunt,, resolvuniur; sed alia po- liiis quae plus minusve ad ilia acceduul, quaeque sibi cal- culator abstraendo fiii£;it . Ego vero vehementer dubito an analyiicae solulioues Idrauliccrum probleinatum tantum a pra- ctices applicatiouibusabsint non tam propter abstraclioneSj quae factae fuerint, quam propter imperfociam Mathemalicam tra- ctationem equalionum fundamentalium. Ditbito , inquam, ne, ut Calculi Integralis difficultates summas vitarent , Mathemati- ci vel insclentes quasdam introduxerint novas conditiones iis prorsus oppositas , quas ponere debuissent ad deducendam ex geueralioribus peculiarem quamdam legem, quae aliquibus pra- clicis caslbus aptari posset . 3. Et ut laiius nieam evolvam sententiam; nonnulli sunt Matliematici qui, quuni parietum formam liquidum continen- lium delegerint, quumque allquxl supposuerint quod regula- rem magis stamens motum ;, eum aptiorem facit quem calcu- lo prossequi possint; sc plane problema de motu liquidi re- solvisse auiumant. Sed si ila res asset; resolutio hujusmodi problematum, absque uUa exceptionCj conditionibus iis om- nibus initialis motus , atque extcrnarum pressionum aptari de- beret quae quidem suppositis non adversarentur. Nos igitur au De QUIBUSDAM SOLCTIONIBCS ETC. 447 ita sit considerabimus , quunique deprehendei imus soluliones a Mathemalicis illis prolalas nonnisi sub condilioailjns maxime peciiliaiibus aplaii posse j certe coUigeimis resolulioiies illas li- cet ingciiiosas, iinperfectas esse, longeque abesse ab ilia ge- neralitatcquainMalhemalicae disquisiiiones desiderare videmur. Tamcn si quae facitae condiiioncs in solutioiiibus inductae fue- rint, eae cum naturalibus atque coiniiiunioribus physici pro- blematis condilionibus convenire videantur; uos soluiionem il- lain uuleiu attjue praclicis casibus accomodandam ccuscbimus. Quod quidcin csset si, ex. gratia, cum INIadiematicus genera- lioies leges molus liquidi inter jam consiiitilos parictes inclu- si, sibi invenieudas proposuerit; atque pulavcril initialcm li- quidi slalum calculaloris arbilrio relictum , ncc nou prcssionis legem in cjusdeni liquidi liberis superficiebus: revera tamen js soluiionem peculiarcm obtinuerit quae casum solumniodo complectalur in quo requiritur ut lic[uiduni initio in quiete con- sislerct, cxlernaque pressio consians foret. At si condiliones illae quas insciens introduxerit, requiraut ut liquidum ab ini- lio molu feralur admodum complicato , alque pressio juxta legem inulclur^ quae numquam nc proxime quidem haberi possit: tunc dicemus soluiionem illani turn imperfectam, turn inulileni essej ac neque jam Matliemalicum analytici proble- matis soluiionem oblinuisse , neque Physicuni ab ilia ullam prorsns colligere posse uiilitatem. 4. Causa propter quara soluliones^ quae habiiae fuerint, ne- cessarla generaliiale catent in eo consisiere milii videtur^ quod modo sciens modo insciens iolerdum aliquam formam calcu- lator assumpserit trajeclorlae a quavis liquida parlicula descri- ptac; dum e contrario problematis condiliones nonnisi liqui- darum parlicularum sese juxta parietes movenlium trajeclorias staluunt. Ex quo fit ut solulio maxime pcculiaris obiineatur, quae quidem insuper uuUis rcalibus circumslanliis accomoda- ri potest . 5. Ut lectoris molesliam imminuam, totara hie referam il- 1am calculi partem quae ei opus fuerit ad objeciiones meas intelligendas judicandasquc; quin confugere debeat ad opera in quibus calculi illi penitus evolvuntur. Characterislica d de- rivatas signabo quod ad tempus t sive explicite, sive implicile 448 JusTi Bellavitis in aliis vaiiabilibus conlentum : dcrivatas autem partialcs characterisiica D eique inferius apposila variabili juxla quaui deiivata ipsa est accipientla: iJ([uc quuin supponatur celeras omnes quanlilates constantes manere. §. 1. De 3Iotu in piano. G. Primo supponamus liqnidam intei* duo parallela plana inclusuni , eique condiiioni obnoxium ut ejus paiiicula quae- vis in uno piano coiistanter adesse debeat, quod stet duobus illis paralleluni. Gencralis particulae posiuoneni exprimamus per orlhogonales coordinatas x^y, tertia ilia praelermissa duo- bus planis perpendiculari , quae quidem semper constans re- manet . Quum nos supposuerimus dt-=:i -^ dx,dy eruut com- ponentes duobus axibus parallelae, quae ad pracsentem par- ticulae velocitatem pertinent. Sicuti vero turn dx, dy tun> x,y sunt functiones teraporis t atque coordinatarum Xq ,yQ i- nitialis posilionis (quum nempe erat f = 0) particulae; iia no- bis supposuisse licebit per x,y jam eliminaias fuisse a dxj dy tuni Xq , turn jKo • Appellabinius igitur u,v expressiones quas dx, dy induunt tall cliininatione facta. Hae igitur velocilates u,v illae erunt, quae post tempus t ad particulam pertine- bunt, quae x,y coordinatas habet . 7. Pro licpiidi voluminis elemento parallelepipedum rectau- gidum sumamus quod a coordinads daterminatur x,x-{-\x , y^y-i^xy-Qi cujus tertia dcmensio \z constans permanet. Isiud igitur volumen erit expressuni per i^x \y \z. Nunc ve- ro quod tempus t infinitesima parte \t augelur , abscissa x fit x->i-u\t, ac x-¥-S.x ( supposito hx iufinitesimo ) fit a:-t-Aa:H-(u-HD,it ax) Ai, quapropter Axfit AX-^-D^^^ A x A ?. Pari modo A^ fit ^y-\-'D^v ^y M . Volumen autem praedi- cti elementi post tempus f-+-A«fiet ^x \y ^z{^\ -^Y)^u m) (•j-4_DyVA0 ^^ proinde conditio liquidi voluminis niinirae variabilis per pariialem aequatiouem diflerentialem exprimitur (1) D,;^H-D,K=:0 , quae quidem aequatio continuitatis nuncupatur . De quibusdam solutionibus etc. 419 8. Nunc vero sit p densitas li([niiU constans, f'p pressio ^ quae post teiupus / punctuin afTicit ad quod perlinenl cooi- dinatae x,y (quapioptcr ^ a ponderc expriinetui- cujusdain co- lumnae illius liquidi de quo agilui) praeteioa P, Q, sinl componentes coordinalis parallelae vis accelleranlis, quae in eo puncto so exorcet, quaeque ad omnia puncta extcnditur infinilcslmi elenicnli ^x^yi^z. Differcntiale (hoc est deri- vata quod ad tempus explicitutn aut implicitum) velocitatis ad quamdani directioneni parallelae in massani ductum ae- quat vim inotriceni eidem directioni parallelam . Nos igilur animadvertentes supra duas oppositas facies elemcataris paral- lelepipedi per AyAz oxpressas agcte pressiones ^pAy^z, p (p -^-Tiip A x) Ay A ::; videbimus esse ? Ax ^y ^zd dx-= V p \x xy \z — pD^p \x XY Az . Idem de directione ordina- tarum y diceturj ac proinde circa potenlias hae duae aequa- liones siatui potcrunt (2) T>^p=V—ddx, J)yp=Q,—(l(lf. Quando autem pro ddx ponerc voluerirnus d u ; tunc me- minerimus hoc dift'erenliale eliam ad t referri (juod in Xjy continelur^ quaruni u funclio est. Habebimus igilur : nee non 9. Plerunique accidit ut potenliae P, Q minime pendeanl a tempore t, atque sint hujusmodi ut V d x-\-^dy exacte differcntiale prodeat: quod quidem nos per dY exprimemus quum F functio sit x^y tanium. Hoc casu sicuti aequationes (2) sinuil exislunt; ita crit DyrfM— D.r//=0, quae aequatio si evolvatur , ac supponatur tz=.Yi^a' — D, x*; conditionis aequatio prodil D,e-t-MDi£-+-i;Dy£-4- (D,K-^-DJ^')£=0 , quae propter aequalionem (1) reduciiur ad (3) f/£=c/(D,.M— DxV)=0, X. viii. 57. 450 JuSTl Bellavitis ill qua tamen quum e dijferentiahitur , pro dx ponentlum e- rit u atque v pro dy . 10. Simplicissiina ratio aequationi (3) satisfaclendi in eo consislii ut ponatur (4) DjM— D,v=0. llac condiiionc biiiomiura quod vocant \elockalmnud x-^vdy fit exactiuii diffcrcntiale. lam demonslratuin fuit condiiio- nem banc si tempore aliqiio locum oblinuciil, numquam ni- si cum motu ipso deficerc; dummodo tales sint polenliae , quales a nobis in §. 9. supposilae fiiere. Ac revcra aequatio (3) ostenditj quavis trajectoria perdurante, quantitatem f con- stanleni oblinere valorem . Si igitur aliquo tempore nulla fiie- rit , nulla semper eril . 11. Quum aulem valores u,v reperli fuerint duarum ae- qualionum inter trcs variabiles t,x,y systemati satisfacientes ; aequationes (5) dx=.u , dy=.s) integrando dabunt coordinatas x^y per tempus t expressas , at- que per initiales coordinatas J:„jKo- Quare tempore t elimina- to, aequalionem familiae quam vocant, trajectoriarum obtine, bimus. In hac vero aequalione, si constantes arbitrariaex^, j,, in uno eodemque parametro componi possintj hoc est si ae- quatio formam induat trajectoriae constantes erunt, nempe liquidi particulae eam- dem ac aliae percurrent viam, quae eas praecesserunt. Secus autera; trajectoria quae per puuctum (a:, f) transit una cum tempore variabitur. 1 2. Coatinuitaiis aequationi satisfieri potest, quum ponatur (G) K = Dy-f-D\ = C, ubi C unicum^ quod prodit parametmm , osiendit trajecto- rias stabiles esse . 13. Quum autem velocitatum binomium exacte differen- tiari possit; aequationi (4) salisfiet ponendo (11) u=X)^(p , i'=Dyf : ac reslat ut (p arbitraria functio de x,y aequationi (1) sup- ponatur, hoc est (12) D\f-t-D\.75=0. Subsiitiua vero aecjuatione (1 1 ) in duabus (2) , postea inte- grando, atque u ,v reniittendo; pressio prodibit expressa per (13) p^o^Y—\i,

nonnisi de x,y functiones evadunt . Trajcctoriae ab aequalione differentiali (14) udy—vdx=::0 exhibentur. Pressio vero per aequationes (5) , admissis iis quae in $. 9 supposita sunt, hoc pacto exprimetur (15) p=so-+-F-+'/(£ud/ — evUx)-- «Vi'* 452 Jt'Sn BELLAVITIS ubi o funclio de t esse potest ; at sicut eadem , quae fiat in omnibus pressionibus , iniitalio niolus circumslanlias nuUo niodo variat ( si casus deinatur quo pressio aliqua in parte negaiiva fiat); ita o quanlitatem constantem supponemus . 15. Quum binoniiutii velocitaium sit f/Z^^re/^/iVr/e exacttiiu, nempc quuni sit £ = 0; acqnatio (15) iu alteram mutatnr (16) hoc ebt;; = o-HF — , quae statuit quomodo inier se de- pendent absolutae velocitates \/(^u'-\~^'') duobus punclis M, N respondentcs in quibus punclis pressio p aequalis esset. Hae auteni velocitates eaedem sunt praecise ac illae quibus mate- riaie qnodJam punctiim afficeretur quod ab M ad N per qnam- vis curvani transiens iisdem poteniiis obnoxium esset, cpiibus liqnidae particulae subjiciuntur . Si pressio in M major esset ilia quae in N agit; tunc eadeni ipsa velocitas inter materia- le punctum ct liquidam particulam intercederet; si tamen sup- pouereiur punctuna illud praeicr potenlias P,Q etiani gravi- lali obnoxium esse, cujus gravitatis dircctio talis sumeretur ut punctum N tanlo inferius pnncto M remaneret; quanta est difl'erentia inter valores p relative ad N atque M. Quod si M atque N ad eamdem trajectoriam pertineant; tunc theorema propter aequadones (14) (15) manet vel etiam quum veloci- tatum h'lnom'mm exactum di/fcrentiale non sit. Quum igitur de pemanenii molu agatur; particula quaevis in trajocioria sua, eadem velocilate fertur ac si insidata particula esset, quae cam curvara percurrere cogerctur , quaeque praeler potentias ({uibus liquidum, ali cuidam potentiae obnoxia esset depeu- denli, modo jam dicto, a pressionis differentia, quae pressio in variis trajectoriae punctis massam liquidam afficerei . To- tam banc a generalibus formulis consequentiam non satis for- lasse Malhematici aniinadverterunt . Quum tamcn de bino- mio exaclo dlfflwentiali ageretur; relatio inter velocitates in punctis ab eadem affectis pressione animadversa fuit: at sicu- li peculiare quoddam specialium legum motus consectarium : quum e contrario a generalibus formulis necessario deducatur. Hujusmodi est ex. gr. theorema Torrlcelli de liquido a vase eflfluente . De QUIBUSDAM SOLUTIONIBUS ETC. 453 §. 2. De inotu inter duns lincas rectas . 16. Velum massae liquidae a nobis consideratum inter duas lineas rectas supponi poterit, quotiescumqiie lex motiis duas trajcctorias indiicat reclilineas fixas. Clarissimus Prof. Ventu- rolins piinins full qiiisihi generalioris motus disquibilioneni pro- ponercl quo veliiin liqiiidiini feratur qiiuni inter duas rectas lineas incliisum fueiit. Atcjue reperuisse credidit sub unica coa- ditionc quod vclocitiitiim biiiomiiini sit differentiah exactum, motuni necessaiio talein liituruin ul omnes particulae rectas percurrant concurrentes ad punctum duabus lineis commune inter qnas li(|uiduin includitur. Nos concliisionis hujus verita- lem examinandam sumimus, ac sicuti calcnlos non probamus quos vir clarissiunis instiluit,, aliiqiie ut ad illam conclusionem devenirent; ita nobis formulas parabimus sub hypothesi e con- trario tiajectorias rectas esse quae ad coordinatarum originem concurrant . 17. Necesse est ut trajectoriae fixae siut: quoniam ab uno puncto (x<,,yo) ad coordinatarum originem nonnisi unica re- cta duci potest : earum aequatio erit nms relaiionem ac proinde ilj=:'—dx, et eliminando parametro — ", habebi- Xn X,. (2) v=Zu X inter duas componentes parallelas axibus coordinatis velocita- tum in puncto (.r^y). Ac subslitulione facta in continuitatis aequaiione, ((1) §. 7,) obiinebimus xD^u-i-yD u-hu=0 , at- q.ue ihtegrando w = — // — I ac proinde v =—/l — I . Quum autem posuerimus —=a; habebinius 454 JusTi Bellwitis alque necessaria conditio quae ab aequalione (3) paragraphi 9 exprimitur^ rediicilur ad quuni autem haec^ quaecutnque sit x, existere debeat; prodi- bit £ = 0. Tgilar lex motas supposita seciim ipsa fert condi- tionem binoiiiii exacte dilTerentialis. Ab £=:0 deducitur eiiain rp f X ■=. ubi T functio est aibitraiia temporis solius: dein- a- -H 1 ^ de reperilur (4) u—--,v^~ el etiani (5) y3=o-t.F_.Log.rrfT_^^, ubi /' = j/(j:*-f->' ') distantiam exprimat a particula liqiiida ad puncliim in quo omnes trajectoriae concurrunl : Log. r distan- tiae hujus Logarithmwn //j-perZ'o//t7i/7z : ^T derivalain functio- nis T:o aliam teinpoiis arbitrariam functionem: denique F inte- grale binomii potenliamm adceleranlium . Ab aequalione (4) intelligilur parliculae velocitalem esse T (6) ^2.3 Iinmo si acqualio ista (13) ad id reduci possit iit nullum ain- plius teiiipus coiilinoat; ipsa erit acqiialio oiDuium trajecio- riaruin , <[iiae (ixae sunt. Nunc veio si propler valorem pe- culiarom qui ad ([uanlitatem constanlem C pcrlineal , aecpia- tio (13) duas lincas rectas conlineat; istae diiae trajecloriae ha- beri poterunl pro pariotibus inter quos litpiiduin conlineatiir . At sicut caeterae trajecloriae curvilineae erunl; ita videbimus facto comprobalum reciilineos parictes niinime rcquirerc ur trajecloriae omnes rcclilineac siiit. Siniplicissitnus ex casibns ille est quo sit lI=:o,K = — 21/; tunc erit (14) «=|2Tx,v=— 2Tj. ac trajecloriae (15) .rj=C. sunt hyperboles acquilalerac quae uli peculiarem casuni ilium ampleciuntur in quo sint x=-o , y=^o . Trajecloriae onmes fixae sunt, alqne pressio exprimilur per (1 6) p =«-+- F_(.r'_7-2)rfT_2( j:'-4-7-^)T2. Ne in hoc quidcni casu rcalibus condiiionilHis de moUi in liqui- do salisficri polost, quare nullum bine majorem ([nam a Venlu- rolii forinulis ulilitalcni percipinius: et facto dcmonslravimus in ter duas reclas perpendiculares molum haberi posse prorsus di- versum ab illo queni praedictae formulae praebent. Si alia sup- ponerenlur; aliae c[Uoquc duorum recliliucorum parictum incli- nationes habercntui-. Vorum quidem est solutioneni "N enlurolii, poiius quam singulos inclinalionis casus duorum parietum sepa- ralim perpendat, univcrsos simul ampleclij at vorum cpioque est, si ei in auimo eral molum inquirerc qui omnibus parie- tum roclilineorum inciinationibus aptari posset: nuUo calculo opus fuissc ut inlelligeretur ipsum molum euni esse in quo omnes trajecloriae simt recliliueae. Quae fiuidcm molus spe- cies ut semplicissima , ita cl prorsus inutilis haberi debet. 24. Si hoc unnm supponamus duos paricies perpendicula- res esse J cliam calculo facile probare poterimns duos casus de Irajecloriis reclilineis alquc hyperbolicis nihil aliudesse quam 460 Jusii Bellavitis poculiares casus in soliuionc coinpleta coiiiprohcnsos . Quuin clatiiin fuerit velocitatuin hinomium dijferentiale exactnin; ae- qualiones (11) (12) paragraphi 13 praebent (17) 75=/(x-^.7^/~l)-^-/,(^-7^A^^ (18) u=:/'(^^?V-r)-^/'i{^-jV^) ac SI liqiiidi parielcs sint duo axes coordinaiij J' = 0 rcddet 1^ = 0;, alque .t=0 reddct u=0: at prima ex duabus con- dilionibas oslendil luncliones y'/,', nnum idemque esse; alte- ra vero nos docet functionem J" (z) unam ex illis esse , quae signuin mutat, sed eumdeiu valorem servat quando — z pro z ponatur : quumque haec unica sit conditio cui functio f sa- lisl'acere debeat, statuere potuerimus : /'(s)=/.' (z)=Tz^^-t-T,s3^— f -HT,s5^Ii-t- etc. ex quo fiet (19) u=2Tx^l^.^^'n,{x^-.7>xf-)-'E^^$=^- etc. 1^=— 2Tr-t-2-r^,-+-2T2(/3_3xy)H-etc.ubi T, T„ Tj .... fuuctiones temporis arbitrariae sunt . Quum autem solos ter- minos retineamus qui per T multiplicantur ; formulae prodi- bunt de quibus in paragrapho 23 : si autem ii relineanlur qui nmliiplicantur per T, illae Venturolii habebuntur . Aliae qui- dem iufinitae solutiones , uli patet , haberi possiint alium aut alios ex terminis illis retinendo. Igitur evidenter facto demon- stratum est: quae Venturolius implicite supposuit, gratuito sup- posuisse , ac proinde omnis admiratio cadet adeo arbiirario obstrictam solutionem naturalioribus problematis conditionibus rainime accomodari . De quibusdam solutiomdus etc. 4G1 §. 3. De Syinmetrico circa axem motii. 25. Supponamus liquidl motum fieri Inijusmodi ut iraje- cloriae sitae sint non jam in planis parallelis ut in paragra- pho 1., seel in planis quae omnia per eunulem axem iran- seant; moms vero in omnibus liisce planis aequalis sit : quare satis erit considerare (juod evcnit inter duo ex his planis, quae inter sese anyulum diedrium infinilesimum o eflbrraant. Sint • . • 1 y coordinatae super axem sumpiae; x vero coordinatae cidem perpendiculares. Pro voluminis eiemenlo exaedrum sumatur quod inter y e\.y-\-^y continctur, nee non inter x atque jc-t-Ax; ejus volumen erit expressum per ax A/a:o: ac sicuti in paragrapho 7., rcperiemus post tempus infinilesimum M volumen illud evasisse ( AXH-Dxu A xA <) (a/H-D,!^ A/A i) (r-t-u A^)o. Hinc conlinuitatis aequatio erit in hoc casu: (1) D,MH-D,v-f--=0. X Ac proul in paragraho 8 , quod ad pressionem inveniemus aequationos (2) 'D^p=V—du, D,p=iQ—dv , quae cum supposuerimus Prtf a'-t-Q , non contineat t; trajectoriarum aeqnationes (8) (lx=u, trajectoriarum (G) jsin. (ia:)=C Non operae prelium est in formulis islis imraorari: patet enim ipsas significare legem motuSj quae Malhematice quidem fie- ri potest,, at Physice nunquara. Hoc unum adnotasse sufiiciat, motum conipositum esse ex undis, quae periodice ad altitu- dinem infinitam se extollunt. Quum signa in constanlibus «% Z>' mutentur; pro formulis antecedentibus, istae habebuntur. h\ — bx .bx.. — bx (7) u=^ae -+-ce ,v=^ — abye -hbcye (8) p=F—^(ae''^-{-ce~ y-i-2ab'^cjr'^ (9) j(ae''*-+-ce~''^)=C De Qt'IBUSDAM SOLUTIONIBUS ETC. 411 juxla quas formulas in seclione quae ad x = 0 perlinel ; 11- quidum velochalem habet a-i-c parallelam lundo: aliiliido aquae, ciescciue x, adinodum rapide descrcscit; alque eadcm proporlione velocitas ii augetur atque adco ut assignalam quam- vis quanlitaierii praetergredialur. Ncqiie jam velocissimus hie molus gravilall debetur: non enim dcficcret quamvis accllvis fundus esset. At a pressione pendet, quae per fonnulam (8) admodum velociter imminuiuir, dum ar augelur . Ilac quoque sunt formulae; quae a peculiaribus supposiiis mananl, quae- que cum realibus facti circumstantiis nunqiiam consentient. 39. Clarissimus Prof. Mossotti quum formulas quaereret quae proxime ad motum aquae in alveis parum declivibus aptari possent (1); ad easdem aequationes (3) pervenit de qui- bus supra mentionem fecimus. Sed potius quam deduccrct (4) atque (7), quae necessario ab illis profluunt; supposuit (p' adeo parvam ut ommittl posset turn ejus poteniia secunda -= — j(p' condiiioui satisfaciant binomii exacte differentialis ud x-\-v dy-, niliil opportere ut all conditioni funclio

0(iexarato, Cominentarium, cjuibusdam instructum Consider a Lioni- bus ad historiam spectaniihus /Inatoiniae. (1) MEMORIA POSTIlUiMA. vJiini qiiiclem opporlune, AcademicI Praestanllssimi, Prae- sidi, et Ejus vicem Gerenti deiiumiaverim , me, in hoc an- no, (lobituiM Coinraentariam Academiac praestare non pos- se j id([ue fieri, ob gravissimum , et diutninum morbura, quo implicitiis fui^ et a quo nondum confirmata mihi est valeiu- do; curaque coriiin uterque nosset hoc meuni opus, morbum ante meum inchoatum^ et quibusdam constans animadversio- nibus in historiam 7\natoniiae, lUi antiquis temporibus cxcole- balur Bononiae ; quas animadversiones jam ego prodideram cum vocalus fueriin ad examinandum codicem, anno 1300 exaratnm, Anatoiniani scilicet Mundini de Leucj; uterque i- deo suasit, vel potius praecepit mihi, ut convalescens adhuc, meo tamen commodo , opus ilUid absolverem. = Quod opus, quibusdam nouduni divulgatis iUustraiionibus instructum , vi- sum est eis vice fungi posse Commcntarii quoiannis a nobis cxhibendi Academiae. Opus fiocce formam referre dcbebat epistolae inscrlptac Cla- rissimo Dominico Cavazzio Medico-Chirurgo Primario Subja- ci, qui commcmoralum Codicem miscrat Equiii Professori A- lexandrinio Collegae nostro, ut observarct , an rcsponderet is Anatomiae Mundini, cujus quamplurimae existunt cdiiiones. (1) Sermo habitus in conventu Acadcmiae Scieutiarura InstitutiBo- nonicnsis , die 7. Maii 1844 X. VUI. 6K 482 Francisci Mondim Rogabat praeterca ul ea addcrct verba , quae illo inicrpreta' ri non potcrat, ctsi, singulari palicntia ilium transcripserat, el lit tlocuisset homini hujiismodi rcnim pcriiissimo, characleres, el illoruin teruporuui nulas iiilcipretauis fiierat. Cuin aiiteni scirel CoUega nosier Equcs Professor Alexandiinius, me hu- jusce operis varias habere eilitiones, itaque mandavit milii ut, ejus vicCj luuc negolio opcram darem . Anle omnia ila(|ue considui Clarissimir.n Octavium Mazzo- nium Toselliiim , qui mc honorat amicitia sua , quique erndilis omnibus in oplima est commcmoratione , non tantum propter opus =» dc originc ItnUcnc Linguae ■=, in quo tamen pro- positum suum niira coiuprobal erudiiione; neque solum pro- pter Goaimentaria mulla, quae, historiam Bononiae illustrans, in lucem edidit; sed cliani ob summam periliam qua Codices, et characleres, eorumque notas, juxia lempora, diversas^ di- sccruit . Ab eo quaesivi, an Codex de quo nunc loquimur, habendus essct tamquam vere exaratus anno 1300; ille au- tem post subfiles et iteratas de qualitate Chartae, de litteris, earumque nolis invesligationes, praeslavil niilii , quod nomi- nauis Codex , lamquam in dicto tempore exaratus, procnl du- bio, habendus eral. Indicavit niihi postca in calcem Codicisj additionem quamdam , quae ob speciem characteris, ob for- mam qnarumdam lilterarum, atramenlique naturam, visa est il- li ab alia manu scripla. Sed lilterarum notae ad idem tempus sunt referendae, sicut est eliam Character, qnamvis forma dilPereus, et mihi non satis hujusmodi rerum peiilo, acqnalis visus reliqui Codicis Characleri, praeterquam alramentum tan- lisper alhius viriebam . Hanc additionem putat ab eo scri- ptam fiiisse, qui eodem s=■ de huinani corporis ana- toinia, nihil aliud est nisi exignus, ct rarus libellas inipres- sus in quarla folii parte ^ queni ego possideo, qai([ue, prae- ter fioniem, quatuor et triginta paginas liabel. Frons libri^ liu- jus titulum non indicat, et nihil aliud refert nisi rudem efll- gicm Aucloris, supra quam, literis niajusculis sunt haec — - Ma- gnus Alexander Achillinus; infra aiitem , quatuor disticha , quae J ( Achillinium ipsum celebrans) x\nnibal Caniiilus a Gor- rcgio , Medicinao sludens, latine composuit. In altera pagina, scilicet a lergo libri fiontis, invenitur epistola , qua Joannes Filotcus Achillinius librum nuncupat Pamphylio Monti, sive Del Monte , Medicinae Theoreucae Professori in Civitate Bono- niae. In fine hujns epistolac dies ita adscripla est •= Bojion. pridie idibus Septemhris MDXX. In tertia pagina, supra te- xtum , scripluni est = Annotationes Anatotnicae Magni A- lexandri /ichiUini hononiensis. In calce autem ullimae libri paginae invenitur. Expliciunl analomicae annotaliones Ma- gni Alcxandri AchiUini Bononiensis. Editae per ejus fra-^ trein philoteum. Et impressae Bononiae per Hyeronimuin de Benediciis Anno MDXXI. die XXIII Septemhris. Hae an- notaliones anatomicae eaedem sunt^ qnas Caesar Arrivabene typographus Venelus, novae editioni addidit, quam, duobus post annis, ipse fecit de opere anncn^'Aio: fascicidns Mcdi- cinae Joannis Ketani (G). Cum quibus annotationibus Ana- loniiam Mundini insequenlibns, invenitur eliam impressa nun- cupaiio Pamphylio del Monte, cujns in calce eadem dies a 1- scripta est == pridie idibus Septemhris MDXX. Ex eo igi- tur, quod ipsemet observavi, certum est =■ Opusculum Achil- linii a Fantuzzio (7) et ab aliis citatum , quodque Bibliogra- phi indicavcrunt sub titulo === de humani corporis anatomia per Hieronimum de Bcnedictis 1520. in 4.°, et denuo = Vencliis npud Johan-^intonium, et fratres de Sahio 152L I De quodam CoDiCE Anatomiae etc. 489 in 4° (quam ulliinain cditionem nnmcjuain vidi) nihil alitul est nisi opus nunciipaliitn -= ^Jnriutaliones anatomicae. Qua- piopter duo ciiata opera analoniica Ailiillinii, videlicet = r/e humani corporis fahrica ; el -= yJnnvtationes anatomicae , noiuiisi ununi et idem sunt opus, cujiis litulus est: Annota- tiones anatomicae. Quod si Couies Joannes Maiia iMazzuc- chellius (8) cui , opera haec simul conferre non contigit, su- spicatus tantum fuit, ea nihil aliud, nisi unum et idem essft opus; nunc eijuidein re ipsa doctus, haud dubie afllrmare pos- sum: duo haec opuscula , unuin tantum opuscuhun esse, quod Bibliographi duobns diversis tituhs indicaverunt. Forma autem lil)ri IVontis , quae, in editionibus carentibus opere -= Fascicnhis Medicinac de Kctani , non refert, uti deccret, fronleni liljri indicanlem quod in ipso liliro continea- lur^ sed , ut superius diximus, inscriptio est supra textum po- sita his verbis expressa =- ylnnotaliones jdnatoinicae : potuit, i)i lallor, esse caussa , ([ua opuscuhim nuncupatuin Annota- tiones anatomicae , indicatum etiani fuerit lilulo == de hu- mani corporis anatomia — Quae duo opuscula , nonnisi u- num esse, duobus diflerentibus tiiulis indicatum, amplius, ut arbitror, comprobatur ex eo quod scriptoreSj in hisloria Ana- tomiae, sermonem habentes de operibus anatomicis Achillinii, praetermisso opusculo = de humani corporis anatomia , il- lud tanluui paucis verbis describnnt, cujus liudiis est ^^ -7«- notationes anatomicae. Hallerus quidem in Bibliotheca Ana- tomica (9) postquam accurate rationem reiididit de scriptis in praediclis annolationibus (Edit. Bonon. 1520 in 4.°), hunc libruni appellat -= brevein libellum potissimum collectaneiim ex Mundino et Arabibus, et subjicit: alios duos libros ci- tat Douglassiiis de humani corporis Anatomia T^enetiis |i.')21 editos , el adnolationes in iMundini anatomiam, in Joannis de Ketam collectione Veneta 1522. in fol. Portalius quoque (10) breviier loquitur de eo tantum quod inveuitur in libro uuncupalo =■ Annotationcs anatomicae. Postcjuam re peri unum tantum esse opus anatomicum Achil- linii, operani dedi ut detcgerem nuin AchiUinio , vel potius C.arpensi, tribuontia essel inventio ossiculorum Organi Audi- Uis, quorum uomiua sunt ■= incus, et malleus. Eustachius T. \iu. 62. 490 FRA^CISCI Mondini (II) enim scripsit: quantum ipse sciOj haec duo ossicula priini indicarunt Alexander Achillinius Bononiensis , et la- copiis Cnrpeusis c/iirurf^us. Guglielniiniiis aiilcni (12)dictorum ossiculorum inventionem, noil Carpeusi, sed Achillinio liihuit. Latuit ilium Ediiio prima Annolalioiuitn Anatomicariim Arhillinii^ quas hiijus fialer pri iiinm Bononiac cd'ulit, anno 1520, (scilicet anno ante cvul- gaiioiicm Connncntariorum Carpeiisis in iNIundinuin) cogno- vitqiie lanlimi ediiionem, anno 1522, Venetiis impressam ; i- taque in Fasriculo Mediiiiiae Jonnnis de Retain asseril: Car- perisem liorinn ossiculoium cngnilloncm ah ijxso Achillinio jam acct'pissej Carpensis enim in Incem ediderat sua Conmicnlaria in Mundinum, anno post diciamm Annolatiouuni divulgalioncm. At cum Gugliciminins pcis])ecUim I'orsilan liaberet: de nomi- iialis ossiinlis, Atliillinium iu Annoiationibus Anatomicis, o- jnniuo tacere, liaec subiecit ■= tnineii ex Alexandra nostra (yJcliillinio) coruin coguilioneui hausisse Jacblimi Carpen seni, non levi\ ac prope carta conjcctura jwssinniis iios as- sercre. Coepit Berengarius in celcberriino Jioc scientiarmn do uiicilio cum in cliirurgicis rebus, cum etiam in anatomicis florere, anlcquam AcltiUiniiis summo civium mocrore e vi- vis immatura merle pracrcptiis higcretiir, nee suos commeii iarios edidil nisi novcm minis post funera AehiUinii, Ulcuuifjue vero sc res habeat, ediiionem alteiutiam Anno- lalionum Anatomicarum, Bononiensem scilicet, et Venetam, e- quidem observavi, et eo loco quo de Audiius Orgauo sermo eslj Acliillinius paucis liisce verbis rem cxpedit ■== Auris la- teralis capiti (^rotundae flgurae cartilaginosa) amhigui J'o- raminis in cupts extremitate est miringa (1 3) cloudens in osse petroso aereni coroiialem mandibulas, etc. postea ad ver- tebras venit. Berengaiins Carpensis vero, in suis Commentariis in Anato- miam Mundiiii, dum sermonem babet de Audiius Oigano, ita lo(|uilm- de praediclis duobus ossiculis, nt horum inventionem sibi ariogare iiullo vitleauir pacto; quod ut clarius paleat, l)onum niilii videtur ip.sius verba refeire •= Panniculo praC' dicto (quo nomine meuibrana tympani designalur) adjacent duo ossicula parva , quae moventur ah acre moto , et se Dk Quon.VM CoDiCE Anatomiae etc. 491 invicem pcrcutiiinl, et sccnndiim /fh'fjiios sunt iUa quae, pin- pier sitiini moliiin caiisnnt soiium in aere, el istn est res in rci veritatc nolatu digna a paucis visa: el isle Panniculus est ille qui dicitur iniringa auris. Qiiiie membrana miringa el digili movent cordas cil/iarae, el aercm complanlatuin in cilhara: sunt tamen aliqui alii qui volant quod cordae in citliara sint loco illorani ossiculorum, et quod penna vel digili sint loco aeris exlcrioris movcntis ossicula: et quod isto modo cum aere implantato fiat sonus : el dicunt aliqui alii quia pelli- cula praedicla non movctiir: sed quia est ibi ut teneat ca- vernam antcdictnni clausani in qua est aer implantatus: qua- Utercumque sit, auris est instrumentum. maxima arle'fabri- caluni. Ill Compemlio etiam, sive inlrodiiclioiie Analoiniao r[uam Carponsis ( tliioclccim amiis post tliviili;alionciii (loniinciilario- iiiin ill MuiKlimini ) discipulis postulantibiis, in lur.em edidit, et cujiis tiliilus est = Jsagoge Drcvcs perlucide ac uberri- me in anatoiniam Inunani corporis etc. ad suorum schola- sticoruni praeces \n lucein data. T'enetiis \b'^^ in 4. glo- riain invoiUoris sihi non arrogat; nam, dnni loqniuir de Aii- diliis ossicnlis ( cliart. 52) sic oxprimiliir = et /inic pnnni- culo intra praediclaui vncuitatem adjacent duo ossicula par- I'U, apta inoveri ab acre ibidem proximo molo , quae in sun motu sc invicem percutiunt a quibus secundum aliqiios caii- santiir oinncs species soni plus et minus secundum aere/ii exiri/isecus mo turn . At Carpensii, non solum in snis scriptis divnigatis iiiliil ro- lulit, quo dictornm ossiculornm invenloi- piiiari vclb'' vidcrc- lur , sej , meo judicio opoilet crcileic : ilium invontionis 492 Fb;Vncisc[ Mondini gloiiam, nee in snis leclionibus per voccni dalis, sibi airo- {jasse; nam in commemorata adnotatione manuscripUi a qno- (lani Carpensis discipulo, in margine edilionis Analoiniae i\Iuii- (lini, anno i 507, diciuir -= Carpensem, flneni versus I'obrua- 1 ii anni 1 j2G, duo parva ossicula in Audilus organo indlcas- SBj dc quibus loriguin scripsit processuin in commentaiio 37. E quibus palet = gloriam inventionis duorum primoruin Au- dilHS ossiuni, nee Achillinio ^ neque Carpensi tribuendam esse; quapiopler probabile mihi videtur id, quod in epistola VI (14) scripsit Morgagnins ■= Potiiil eniin ignobili cidclam , ac mi- nus docto Proscctori , out C/iirurgo qui probe dijudicando aut puhhlice indicando quod casu reperisset , ut sacpe fit , par ipse nan csset , id Jc/iillini , et Carpensis tcinporibus accidisse in mallco et incude quod postea in stopede sibi obligisse Ingrassias tcstaUcr non in Proaemio j srd in com- mento quarto in Proaemium Galeni ad Jyrones libri de ossihus ut inter percutienduin scalpro malleoque ossa. tem- poruni , duo ilia ossicula exciderent et non quaerenti obi'ia^n Jierent. Probabilius aulem hoc fieri poluit, nam^ praeter se- cliones Anatomicas permissas, aliae quoque Bononiae inslitue- bantur occulle, et cadavera in sepulchreds analomiac studen- dae caussa , furtim subripiebantur. Glarissimus, et speclabib's amicus mens Octavius Mazzonius Tosellius, qui ob summam ejus periliani in variis characteribus eorumque noils digno- scendls perpetuo^ ut ita dicam, vivit in Arcliiviis Bononlcnsl- bus, et praeseriim in Arcbivio Tribnnalis Crimlnalis, ut quae ad historiani Patriae spectant, iuveniat, et coUigat, scicns quan- ti milii interest historian! cognoscere Analomiae, quaedani de hac mihi obluHt, et inter ea exempUmi cujusdam processus, anno 1319, instiluti in quatuor discipulos Magistri Alberti bo- noniensis, insimulatos de eo quod cujusdam hoininis hiqueo suspensi, cadaver e tumulo sustulissent, qui fueraut Magistri Pasini , Laurenti , ^llbertini Mediolanenses ; quartus au- teni Magister Jacobus Placentinus. Hi omnes, una cum a- liii Discipulis non notis teslibus, deprehensi fuerunt in donio Magistri Albert!, prope officiiiam Medicamentariam, quae est juxla templum S. S. Salvatori dicatum , dam, nominato Ma- gistro dirigenie, anatomiae, in illo cadavere studebant. Processus De quodam Codice Anatomiae etc. 49 •) lilc absolulus non full, forsaii quia vcnia data est, quae, mea scnlenlia , niiniis difficile oljtinori potetal; qiiaiulof[ue enini, illis eliam tciiiporibus , judice iaipcranle , sccliones anato- inicae iusiituebaiitur , cum siisplcio asset de veneficio . Com- ineinoralus Domiinis Octavius iMazzoniiis Toscllius , notam fecit milii seclioiicm Anatomicani cadavciis cujusdam //zzo- lini, quem veneno defunclum suspicahantur, quae sect'o jam anlehac, et quidem die \5 Fehruaiii , anni 1302, Doinini- co .lacolio de Murceo ludice imperante, facta fuit coram Magislris INIedicinac Dartholoinneo a T^arignnna , et Jticobo Doiiiinico Rollandinio, adslanlibus Magistris Chirurgiae Joan- ne Drixiensi, yJrigioli Pad, T/ioma de Grind (15). Quod special autem ad recordalum Magistnim Albcrlura , Doininus Octavius Mazzonius jure credit, ilium esse eundem Magistium Alhertum a Bononiaj cujus menlionem facit Doccaccius in fa- bula dccima primae diei = EgU non sotio ancora mnlti an- ni fxtssati (ita scripsit Boccaccius anno 1348) c/ic in Bolo- gna fu un grandissimo Medico e di chiara fania a lutlo il mondo , e Jorse ancora vive , il cui nome fu Maestro Al- berto , il quale cssendo gia vecchio di prcsso a scttanla an- ni, tanta fu la nobilld del sua spirito ec At si anno 1348 (considerat Mazzonius) in quo scribebat Boccaccius, Ma- gister Alliertus fere sopluaginta annos habebat, duni igilur con- ficiebatnr processus, scilicet anno 1319, ununi et quadragin- ta annos natum ilium fuisse , credendum est. E dictis patet, quod praeter cadaverum sectioncs superio- rum permissu confectas, aliae quoque instituebantur occulte; quapropier probabilius est, inveniionem Mallei et Incudis, forluito factam fuisse ab aliquo ignobili Prosectore aut Chi- rurgo . Qua inventione divulgata postea Bononiae , fieri po- luit ut Arlis Magistri dc usu dictorum ossium inter se dispu- tarent, abs(pic eo quod invenlorem manifosiarcnt, ne damna- retur quia cadaver aliquod e terra efl'oilissel, vel eflbdi jus- sissct 5 iibl enim Berengarius Carpcnsis de usu loquitur dicto- rum ossiculoruni, ( idqiic superius allatis ipsins verbis facile patel), diversas senlentias refert , quas Arlis Magistri diversi professi sunt, neque tamen eormn nomina , et multo minus nomen inventoris patefacii . •494 Francisci Mondini IV. 1522 ^ In operc ciijus liinliis est =- Fnsciciilics 3fe- dtcinae = Praxis tain c/iirurgis qtiain etinni p/iysicis ma- xiine nccessaria Joannis de Ketain , quod opii'> nihil aliiul est, nisi collcclio (Itioilccim speci.iliuni tiactalunni cjiisdeni A'tr- /am , inveniiiM- cliani Iraolalns Anatoniiao Mundini. In IVonte anteni tractalns Mundini descriplio est ligno scnlpla, et ex il- ia exprcssa, qu;'C inveniliir in i'fl5m'u/o de llJedicina, de qna snpra (N. I.) locnli sninns; at nliima liaec indior est, et le- vcm din'orenliani non diiinam coiisiiihiera : et ulcera iJilatajitc.; ne se- ccrit tiiu.sciilos per (run vcryirn On)i!= conic. lui resto di pregiudizi antichi, e co- me una spirito d' iinitazione delta incina Firenze. Si quidem observasset Appendiceni , de praccipuis artificiis auatomicis, quibus praeparantur et conservantur partes animalium, ab illu- stri Professore Petro Moscati niandatam Erinene^itdo Pini , (22) qui in linguam vernaculam transtulit Elementa Historiae naluralis a N. G. Leske conscripta : el si consukiisset primam partem, secundi Tomi, Veterum Commentariorum Academiae Bononiensis (23) perspectum haberet, iyaofS. Hercules Lelli , et Jnna Morandi Manzotini, Bononiae operam dederant huic iiiediodo exprimendi Praeparationes Jnatomicas, aniequam Celebris Mas Fontana _, Magno Etruriae Duce jubente, ini- niilabili iudustria , direclionem susciperet plurimarum Praepa- rationuvi quae additae fuerunt paucissimis illis, quas confe- cerat Siculus Jbbas Zumbo , in Etruriam vocatus, et prote- cius a Cosimo Til. (24). Quod si Dominus Doctor i)rt7Z5/H5 observasset uaturam Prae- parationnm Bononiensium , quae originales sunt nee, instar Pracparationum Fioreniiae , e tabulis Auatomicis aere inscul- ptis, ct omnibus Artis hujus cultoribus notissimis, expressaej originales etiam, quia in eis ossa non sunt de cera artificio- se ibrmata, sed naturalia , juxta methodum a nostro Hercule Xe//i inventam , quam Jnna Morandi Manzolini prosecuta est. Quod si alleute considerasset qualuor illas staluas, quae De Ql'ODAM CODICE AnATOMIAE ETC. 4'J9 fictae fuerunt in naturalibus I'ormis osseis, et quatuor ordincb musculares alios aliis supeipositos referiitit, ( qnaeque cum sint opus accuralissirnum, distinctum et apie disposilum , perinde ac si vere essent naturales, earum causa illustris Algarolttis dixit -= (25) Ercole Lelli piii d' ogni altro Maestro ha toccata il fondo in tale studio;) non ita quidem scripsisset; et multo minus, si observassel duas formas osseas, non, ut Florentiae sunt, artificiales et ex cera facias, sed naturales, et ab eodem Lelli praepaiatas , qnarnni una ad virum , altera vero ad mu- lierem pertinet . Haec ullima imraobilis , eo quod ligaincnta habet ex cera^ altera vero, ligamentis caret , sed intus om- nes articulationes ita est elasteriis instructa, utj mirum in mo- dum^ niotus omnes capiti, cervici, trunco , et artubus pro- prios, exequi possit; et amplius remanere valeat in posilione qualibet natural!, a quocumque illi slatula. Me autem latet qua de causa Praeparationes in ceris vo- cet ille ; come un resto di pregiudizi antichi , easque nihili facial , dum Museum ipsum anatomicum Ticinense , ut paiet ex Indice musei anatomici Ticinensis , ab Antonio Scarpa, anno 1804, in lucem edito, duas staluas conlinet in ceris fi- ctas, quae monstrant vasa lymphalica superficialia et profun- da'^ conlinet eliara Praeparationem quamdam referentem ter- tiuni, quartum, quintum et sextum par nervorum cercbralium; el in eodem Musaeo sunt Praeparationes aliae de Auditus Or- gano J quibus nuperrime immanis addila est Praeparatio ab ilhislri Equite Professore Bartholoniaeo Panizza., qui (ut jam pridem fecerat Jnna Morandi Manzolini) ad clarius nionstrandam strucluram illiiis Organi , judicavit necesse esse quod repraesentaretur vasiitate mullo majori ea , quae a na- tura illi est conslituta . NoUem quidem quod clarissimus Dominus Doctor Dan- sius crederel, me inuliles judicasse praeparationes naturales; nam^ ut ipse in Musaeo Bononiensi vidisse potest, ego puto eas non utiles tanlum , sed et necessarias ; sint aulem eae sic- cationis , vel in spiriiu vini inimersionis ope, pracparatae. Quod special ad primas; peruliles sunt praeparationes vaso- rum una cum niusculis et nervis respondeniibus injectorum; eorundem vasorum abnormitates diversae; membranae injectae, 500 FnANCisci Mo^D^Nl siccatae et planis inslratae crysiallis. Dicam tamen, non recie judicare euin, qui ab assiccala Praeparatione ^ parlium exa- ctam vaslitatem^ earnm rainutas relationes, earumque posituni praecisuni , et naluralem colorem infeire velvet , quidquid de hoc diclitcnt hodierni ii, qui in lapidcin animalium paries con- vertunt; priusquam enim exsiccentur, opus est eas submergere balneo quod Mxleat praeparationcs ipsas a teredinibus liieri^ »; balneo aulem eductae, et exposilae ut exsiccentur, elianisi par- tes omnes serves majoii pobsibili arlificio, in opporluna posilio- ne, perturbationes aliquas semper patiuntur in volumine, in di- rectione , in relaiionibns positurae cum adstantibus parlibus , de- nique et in colore, ila ut opus sit ad artem recurrere, ui par- tes naturalem , et eis proprium colorem recuperent. Frustra autem in hoc praeparationuin genere requires minutas divi- siones Nervorum, et fibrarum ligainentosarwn. Pelvim mu- lieris servo ego in Museo , quam, siccationis ope, praepa- ravit experlissimus Professor Calori, et in qua manifeslissimus erat fibrosus ille apparatus qui conspicitur in snperficie con- vexa ossis sacri, Praeparatio haec exemplum extitit dum Pel- vis naturalis, nempe ossea, inslruebatur ligainentis omnibus in ceris fictis; etsi autem Pelvis, in superius dicta praepara- tione , maxima possibili diligentia siccaia fuerit, Apparatus fi- brosus tamen vix conspicitur^ et minus quidem esset mani- festus, nisi prope banc locata esset Pelvis cum ligainentis ex cera arlificiose factis, magnitudine, directione coloribusque liu- jusnaodi, quibus jampridera in ipsa praeparationc naturali con- spiciebantur . Quod spectat autem ad Pracparationes nalurales conserva- tas ope immersionis in spirilu vini, de quibus nihil dicit Do- minus Doctor Dnnsius , eas ego necessarias judico , ad Em- hriologiae studium ; ad raonstrandam quorumdam viscerurn ( praesertim Cerebri ) structuram; ad monstrandas quoque di- versas tunicas, quibus viscera membranacea componuntur; at- que viscerurn, et membranarum minutas injectiones; quae (at jam diximus) siccationis etiam ope, servari debent. In Praeparationibus autem Nervorum in spiritu vini ser- vatis, hoc est damnum, quod scihcet paries omnes colorem ciueraceuni aequalem adipiscuntur, ita ut a minus peritO;, nervi, De quodam coDtCE Akaiomue etc. yOl pailibiis aliis nequeanl disiinguij paries enim omnes ( etsi Alcoholem intra 20 aul 21 gracilis esse oporteat ) lantisper contrahuntur, induranlnr, et aecjuali colore inducuntur. Qua- propier in Museo Analomiac llumanae, et Anatoiniae Pa- ihologicac, praeter Praeparaiiones naturalcs, siccalione, vel ira- mersione in spiritu vini executas, opus est, mco judicio, ut el plures aliae sint Praeparaiiones in ceris exacle fictac, quae volumine , pelluciditate , coloribnsque quasi nalurales appa- reantj ita ut Visus (ni Taclus subeat) prima inspeclione eas pulet vere nalurales. Hujusmodi in priniis sunt eae quae ad cutaneos morbos speciant , el in hoc Analomiae Pathologicae Museo inveniuntur^ in quibus praesertim reputandae sunt il- lae quae peinphiguin, et eli'p/iantiasitn repracsentant. Ilae enim ab experlo noslro efficlore Analomico Josepho Astorri (jure habilo tamqnam Clemens Susinius aetatis no- slrae) lali accuraiione perfeclae fu.erunt, ut cum essent loca- tae juxla Praeparaiiones nalurales recenles, quae illi fuerant exempla, quidam arte perili, prima inspeclione, alias aliis non dislinxeruut. Cum auiem posiea Praeparaiiones nalurales conservatae sint, pariim, immersione in spiritu vini, partim, siccalionis ope; accidit ut naluralem adspeclum amitterent; quapropter nullum judicium, Praeparaiiones hasce inspicien- do, nunc fieri posset de illis morbis, nisi adsiarent Praepa- raiiones in ceris fictae. Difficile eliam milii est iniellectu, quo- modo Dominus Doctor Dansius, qui tempus aliquod Bono- niae commoralus est, el ad Theatrum Anatomicum pluries accessit, miratus non fuerit duas statuas quas, jussu Senatus Bononiensis , (26) Hercules Lelli perfecit, et posuit anno 1734, ut scriptum est in earum base. Hae staluae ex ligno Tiliae consiructae, eranl olim in Thealro Analoaiico Veteris Archigymnasii Bononiensis ad latera Cathedrae; el quamvis ad ornamentum , poiius quam ad sludiurn faclae fuerint, ac- curationem tamen hujusmodi praestant , ut ex eis vix perfe- clis, diversae formae exiractae sint, e quibu*; et Gypsa fabri- cata fuerunt, quae, ad siudium, in diversis Pulchrarum Ar- liurn Academiis servanlur, et ab Jlgarollo , (27) caeteris o- mnibus statuis anatomicis anleponuntur , quae ab auctoribus quibusdam , non exceplo Bonarotto , factae fuerunt ; statuae 502 FRANCIsr.I .MiJNDINr cnim Lellii, prac allis, partes disiiactas el considerate disposiias oflerunt . Sec! praeter operis perfectionem, magni etiam facienda Cjt inventio ejus. Etsi eiiim dnbium sit an Mastianius Medicus Siculus a Lelli didicerit banc novain melhodum perficiendi Praeparationcs ^natomicas de ligno Tiliae; cerium est ta- men, quod tantum anno 1743 (28), idest novem annos po- stquam Lelli opus snum compleverat, conimemoratns Ma- stianius exhibuit Regiae scientiarura Acadeniiae Parisioruni varias Praeparationcs de Audilus Organo, ligno Tiliae con- slrnctas, et moleni habentes quadruplam naturalisj iosuper et Praeparationes alias de A isus Organo magniludinem diipliceni tanluni natiiralis habentes. Me denique oportet Ulcere: Museum Anatomicuni Bo- noniense inter prima fuisse , quae Praeparationes uaturales siecaias relulerint. Celebris Jntonius Maria Valsah'a multas Praeparationes siccavit, ut Gubiculum domus suae exornaret. Post ejus mortem, desideraverunt Haeredes, ut Praeparatio- nes illae locarenlur in Museo Anatomico Instiuni . (29) Quae itaque in pluteis inferloribus Armariorum Cubiculi^ in quo sunt Praeparationes Herculis Lellii conservabantur. At eas jam a teredinibus male habitas^ Decessor et Praeceptor raeus Eques Professor Alexander Moreschius e medio su- slulit, et ad usus alios translulit tabellas in quibus erant di- spositae . Ablala etiam fuit a muro Memoria quaedam mar- more insculpta, in qua expressum erat. Bluseuin Anatomicutn viri celeherriuii Jntonii Mariae F'alsalvae Imolensis Aca- demiae scientiaruin in hoc instituto tcrtium praesidis An. MDCCXXII. Equidem banc lapidem recuperavi; et ad per- peinam hujusce rei memoriam , ilia niilii videretur affigenda parieli aliquo recentiorum Aularum, in quibus Museum Ana- lomiae Huraanae collocabilur , favoris ergo Emineniissinii ac Reverendissirai Domini Cardinalis Raroli Oppizzonii, ad ma- jus Arcliigymnasii ac Museorum decus semper intenli. Dictae lapidi autcm , aliam adderem in qua scriptum esset, quod commemoratae Praeparationes non amplius exislunt, ob tem- poris injurias . Quod si ego senteatiam oppugnavi Domini Dansii, de Museo De QUODAM CODICE AnATOMIAE ETC. 505 Anaioniiac Ilumanac, non ille id cvenisse putet, co quod ma- le\'oIus, aut perpii|^nax sim, sed (jiiia , ut dixi, ila et opiiior et judico , ct quia curac semper inihi esse debet , ut tueatur decus hujus Scienliarum Insli'ali, ;id quod nie adscriplurn es- se, laetor et glorior. Netpie cum idcirco niinoris fucio, prae- sertini duni cousidero, eumdem fesiinanler et stricliin scripsis- se, eodem modo, ([uo fcslinanter scribere oportet eos qui , diariis, in hoc seculo douiinantibus , serviuut. VIII. anni 1527 ==» yfnalomia quain de parlibus huma- ni corporis inscripait MiLiidini. JJxcudebat anno a inundi redcinptione MDXXf^lJ. in duodecima parvi folii parte. In fine libri: Explicit Anathoinia Mundini Anno MDXXVII mense Au- gnsto f sine indicatione Ediloris libri, et loci quo idem liber impressus fuerit . Amicus et Collcga mens Ec/nes Professor Paulus Daro- nius donavit mihi lumc librumj de quo mentioaem fecisse Bibliograplium inveni nemiuem. IX. anni 1541. Anatomia iMundini ad' vetnstissiinoruin eo- rundeinque aliquot inanu scripiorum codicuin fidein colla- ta, justoque suo ordine restituta. Per loannem Dryandruin. medicicin prqfessorein Marpurgenscin . Adjectae sunt qiiaruincuinque parlium corporis , ad' vi' vuni expressae ftgurae . Adsunt et sc/tolia non itidocta^ quae prolixorum cotn- mentarioruni vice esse possunt . Marpurgi in ojjicina Chri- stiani Egenolphi 1541. in 4.'* parvi folii parte. Quod spectat ad incisiouem, hae 45 tabulae, Carpensis ta- bulis praestant, sed ad praecisionem anatoniicam qiiod refert, minus sunt perfectae. Earum autem primae sex, rausculos ab- dominis referentes , eaedem sunt ac Carpensis , a cujus ta- bulis non distant illae etiam , quae repraesentant partes ge- nitales mnlieris , vcnas aituum, et musculos superficiales tolius corporis; omlttit vcro figuram, musculos superficiales ad latera referentem , et ejus vice, tabulam illam Carpensis rcnovat, quae in solis Comraentariis ad Mundinum existit, et in ope- re Jsagoge Anatomica uuncupatOj non invenitur. Quae ta- bula cadaver offert comuoibus vclameniis spoliatum^ ad anteriora 504 Francisci Mondini versum , et clavis affiximi cruci. Eo aiiiein positu usiis iuit Carpeniis , ut melius monstraret musculos siipeiTiciales , qui regionem internnin , sive domesticnin biachiorum occupant. Nunc autem bonum milii vidclur suspicioneni indicare, quam milii altulcrat examcn horuni Commentariorum Joannis Dryandii in INIundinum. In opere J^an der Lindenii a Geor- gia Ahrmno Mcreklinio renovalo, et Noricae edilo anno •l68o, inter Mundini ediliones, quaedam citatur cum annotationihiis praeseriirn Arnoldi Villanovani. Marpurgi apud christ: E- genolphinn 1541 in 4.° et postquani dictum fucrit: Extat etiajn cum Faseiculo Medicinae , quern vide inter auctores varios , additur: adjectae sunt quarumcumque parti urn cor- poris ad vivum expressae figurae, Adsunt ct scholia non indocta quae prolixiorum Commentariorum vice esse pos- sunt. Legilur scilicet indicatio eadem, quae invenitur in com- memorata editione Dryandii _, typis Egenolphi. At cum ego consultassem coUeciionem operum omnium Arnoldi Villanova- ni, de qua sunt milii duae editiones^ una veins, et golhlcis cliaracteribus Veneiiis impressa in fol. ab Oiiiuiio ScotOj an- no 1505; altera vero duobus tomis in uno volumiue constans, Basileae in fol. impressa anno 1585, cum adnotationibus Ni- colai Taurellii; ncque io hisce edilionibus, adnotationes com- memoratas reperissem, suspicatus fui idcirco, ediiionem illam, nonnisi opus idem, eanidemque ediiionem esse Mundini per Jo- annem Dryandrum ;, cui , ob lucri cupiditatem , typis renova- ta fuerit libri frons , addendo : cum annotationibus praeser- tim Jrnoldi P^illanovani . Id autem probabilius mihi vide- batur, eo quod tunc expeclabatur in diem divulgatio magni Operis Analomici Vesalii, insuper et Opus Raroli Stephani; quapropter lypographus Egenolphus, ut venderet exemplaria mnlta jam impressa, poluit libri frontem immutare, ut opus aliud esse videretur. De qua re, cum nihil cerlij comparatio- nis ope, invenire potuissem, statui ediiionem aliam Van der Lindenii examinare , quae , etsi antiquior esset superius citata, indicationcm tamen, de qua loquimur, clarius relulisset. Ita- que in Bibliotheca Archigymnasii nostri Ponlificii, examinavi teriiam ediiionem Amsielodami impressam anno 1662, neque mea spe fruslralus fui ; indicationcm operis Mundini cum De QUODAM CODICE AnATOMIAE Ere. 50 Dryandri commentariis, clarius expressam inveni; nam in hu- jiisce libri indicatione verba haec -= Extat etiain etc. non in- veniunlur, ideoque patet = Opus Mundini cum nods /Irnaldi J^illanovani, editionem esse diversam a Stephana Blanchard Lugduni excusatn anno 1 529. Quam editionem etsi Halle- rus , PortaliuSj Biographia universalis, Catalugus liibliothe- cae Musaei Britannici , Brunetus denique non cilaverint, Fantuzzius tamen recordatus est. (30) Ego autem Libri frontem immutatam fuisse facile snspica- liis lueram , eo quod luijusmodi casus saepe occurrit mihi , el praescrlim , duos annos circiter anlehac, in quodam opere cujus liudus est •= Articella nupcrrime impressa curn quam- plurimis tractatibus prislinae impressioni snperaddilis ut patet in pagina sequenti . In calce libri legilur . Lugduni per Jacobuin Myt 1519. die quinto mensis Ociobris. Opus hocce conlinet varios parvos traclatus a Medicis a- rabis et lalinis barbaris conscriptos, et insupcr tractatus quos- dam Hippocralis , et Galeni in rudeni lalinam linguam tran- slates, ilium praesertim cujus lilulus est <= Jrs pan>a Ga- leni-, quapropter ( ni fallor) generali titulo poluit nuncupari y/rticella , eo quod multos parvos traclatus complectcbatur . Sed quomodocumque se res liabeat, veterem librum naclus fui^ cujus frons, majusculis Uteris impressa , haec est: In hoc vo- lumine parvo in quantitate , maxinio in virlute, continen- tur infrascripti codices. Tunc statim suspicatus fui, librum hunc a nuper nominata Articella non differre, nisi co quod libri frons fuisset iramutata. Idque credidi non modo quia index tractatuum in eadem libri fronte positus (paucis ex- ceptis in litulis) indici, qui in Opere ArticeUa nuncupato, a tergo est libri fronlis, respondebat; sed quia eu"am frons li- bri , chartae nalura , minori volumine a caetcrls omnibus li- bri charlis differrebat. Opus examinavi postea , et inveni ni- hil aliud esse, nisi eandem editionem Jrticellac j libri fron- te tantum imniutala . Hujusmodi autem librarium arlificium, co puto fuisse in- ventum , quod Medici ad studium Hippocralis et Gafeni ope- rum redeuntes , dortrinas Araborum tunc rejiciebant . Quapro- pter lemporibus illis , jussu Ponlificb Ma.ximi Clemenlis VII, T. riif. 64. 506 Frahcisci Moi^dini felicis recordationis , Ferdinandus Balaniius primam, cl qul- dem opiiniam, lalinam iraduclionern peregit Analomiae Os- sitirn a Galeno consciiptae. (31) Fabius Calvius Ravennas aulem, opeia omnia llippocralis latine vertit (32); el novetn post annis, anno scilicet 1527, nonis Octobris, idem ipse Jacobus Myt , curis Hieronyini de Saliis Faventini, Articel- lam miiltum adauctam, et instruclara traduclionibus Hippocra- tis et Galeni a diversis aucioribus confeciis , Lugduni in quar- ta magni folii parte , typis denuo maadavit . X. anni 1 550. D. 3Jatthaei Curtii Papknsis in Mundini aiiatomen explicalio. Nunc pritnum in lucetn edila. Papiae apud Franciscuni Moschenum Bergomensem , et Joanncin Baptistain Nigrum socios civesque Papienses An- no Domini MDL. in 8.° cwm diiabus rudibiis figuris, quarum una ad anteriora versa, altera autem ad posteriora , ut principes divisiones , et regio- Jics humani corporis ostendant. Figuris hisce , musculi super- ficiales sub velamentis comunibus prominentes indicari volue- Tunt; conspiciuntur idcirco prominentlae et foveae imagina- riae, quae revera in humano corpore non inveniuntur. Alia Lugduneusis Edilio. XI. anni 1551. Matthaei Curtii Papiensis iu Mundini ana- tomen commcntarius elegans et doctus. Accessit index locorum insignium cum fidelis turn, copio- sus. Lugduni apud Theobaldum Paganum 1551. Cum pri- vilegio ad decennium in 8.° In qua sccunda editione, jure fuerunt oraissae figurae exi- stentes in prima, quia^ ut diximus, nimis rudes erant et im- perfeciae. Edilio seculi 1 7 . XII anni 1G68. Thesoro universale della Medicina di Pie- tro Montagnana altre volte intitolato Fasciculo di Medici- na volgarizato per Sebastian Manilio Romano. Dato in luce dal Padre Fra Bernardino da f^enetia Infermiero dei Minori Osservanti in S. Francesco Dalla Vigna. Jggiun- tovi una scielta di varii secreti dal sopradetto Padre ap- provati. Fenetia MDCLXPIII. presso Gio. Antonio Fidali 1)e QtODAM CODICE AnATOMIAE ETC 507 in 4.* Pag. <21 hujus libri (qui nihil aliiid est, nisi Opus jam a nobis intlicatum N. 1, Veneliis anno 1493 impressum, et postea rursus ediium ) inscriplio haec reperilur: Trattato dell' yinalomia ovvcro difetti de' Corpi Ilumani coinposto e coinpilato dal Farnosissiino Dottor delle Jrli, e di Mcdicina Maestro Mundino con nova ai^giunta di al- (jiianti secreti dati in luce dal Padre Fra Bernardino da F'enetia infermicro de" Minori Osservanti in S. Francesco dalla F'igna. Venetia AIDCLXVIII presso Gio. Antonio Vitali. De hac editione nullus Bibliographus mentionem fecit. Haec frons libri a Fratre Bernardino scripta, vere est sia gulai is , quippe incipit --^ Trattato dell' Anatomia ovvero di Jetti dei corpi Hutnani. Probabiliter voluit dicere -= Trat- tato di Jnatomia dei corpi umani , e delle mnlaltie alio quali vanno soggetti. Mundinus enim , dum partem quamli- bet descrlbltj examinat etiam ejus sitmn , substantiam, tuni- cas, ligamenta , usus,officia, morios dcnique , quibus sul)ji- ci potest, nequc operationes chirurgicas pro opporlunitate in- stilucndas, praciermiuit. Nesciebam autem quod Hieronyinus Cardnnus , O^ns stn^^- tomicum Mundini comraentariis illuslrasset ; Ilallerus enim (33) in Biblioiheca anatomica, ubi sermonem habet de Car- dano , sic exprimilur. Celebris Mntheinaticus , et 3'Iedicus , non quidem anatomicus. Portalius ^ (34) nullum opus ana- tomicum Cardano tribuit, contra vero ail: si Mrs. Douglas et Haller ne I' eussent point mis dans leurs recueils des Auteurs Jnatomistes , Cardan n cut point trouvi place dans mon histoire. Hujus notiiiae obnoxius sum ernditissimo Collegae noslro Sylvestro Glierardio, Physicae Professori, qui nuniiavit milii, esse illi opuscidum Hieronymi Cardani nuncupatuni : de li- hris propriis , in quo Cardanus dicit ■= se commentariis il- lustrasse , et ad meliorem intelligeniiam redegisse Mundinum. Monuit itaque Collega , ul coUeclionem consnlerem operum omnium, quae, sive ante edita , sive non, Karolus Sponius (35) congregavit. Quae coUeciio quidem non est mihi, sed in Bibliolhecis Archigymnasii, et Municipii reperitur. Earn igllnr stalini exatninavi, et in Tome X^ pag. 129 (36) reperi — = /inathomia Mundini cum exposltione Ilicronymi Cardani. Opus hocce,una cum aliis raullis, imer auctoris mauuscripla nondum eclila , invcniiim fuit. El ipse Auctor in Praefatione nd Anatomiam Mundini, de relnis analornicis Hippocrati, et Galotio cognills, loquitur; pauca (juacdam de Analornicis ae- talis suae gcncraliter indicat ; nullo auletn paclo dicil , se Conimontaria liaec in Mundinum anlea divulgasse^ ul inferri tamcn vidcrolur ex ejus verbis, quae in dicto opere de libris propriis , ab exirnio Profcssore Ghcrardio possesso , leguntur, quaeque, ne abutar indulgentia vestra, Academici, inter no- tas, (37) cl in calcem ponani Inijus Conimentaiii. Quintain partem tanlum Mundini operis illuslravil Carda- nus; cum cuim cxpositio de inteslino caeco, nondum sit per- fecta , Iiaec ediioris verba conspiciuntur ■== caetera desideran- tur. Mundinus quidem postquam generaliter locutus fuerit de analomIa,de corporis humani divisionibus, et regionibus, vi- scera indicaus cuique regioni respondentia; postquam aliquid dixeril de coraunibus velamenlis^ de Abdominis muscuiis, de Peritonaco, quem vocal Syphac , deque Omento, quem 7jyr- bus appellat; descriptionem suscepit Viscerum Abdominalium^ incipions ab intcstino recto , el dein ad colon, caecumque pro- cedil. Cardanus auteni non illuslravil Mundinum , ubi isle ser- monem babel de inteslino tenui, de slomacho, caeterisque vi- sceribus cliiiopojelicis; de organis uropojeiicis et genitalibus utriusque generis; de capitis , cl thoracis visceribus; de arluum Vasis , el de ossibus. Ea lextus pars, quam Cardanus illuslravil, exacle quidem esl exposita, et pauca quaedam, niinisque rudia verba tantum immutavil Cardanus, ul melius laline scriplus, lextus ipse eva- deret. Exposiiio aulem perspicua sane, el erudila; at hujusmo- di esl, qualis Philosophum polius quam Analomicum deceret. Exlanl cliam pleraequae aliae ediliones Mundini Operis a Bi- bliographis , imprimisque ab Hallero , citalae , neque earum copiam mirabiturj si quis (ul Hallerus ipse) considerare vo- Uierit , quod hie liber = cum ex cadavcrum humanorum scctione natus fuisset , tanta ei libro fuit auctoritas , ut passim in Italia legibus sanctum, sit, ne in alium librum Medici dc anatome perlegerent. (38) Ediliones quas ego De qlodam coriCE Anatomiae etc. .')0*T ciiavi, sniil qulJem inter caeteras piincipes, et eis lanlum sum (iOmmeutaria el Notationes a quibus lumen alK[uocl afl'eni pos- sit llistoriac Analomiac; praelerea visae sunt niihi sufficere, ut recte aeslimerelur Codex , de quo sermo erat . Anteqiiam vcro Commentarium hoc clandam^ bonum mihi videlur dicere . -= Mundinum ab omnilnis liaberi tainquam Auciorem solius Couipendii Analomiae. Clarissinius Doininus Doctor Ulisses Brevenlanius, Diario Medico, cutis Societatis Medico-chirurgicae Bononieiisis impress© , inseruit ariiculum fujus tilulus est (39) «= c^i alcuni errori occorsi ne.Ua sloria risguarclante il Miindino Ixistauratore dell' Jnatomia del secolo XJf^; in quo articulo , postquam dixerit quod Mundi- nus: e stato persino harbaramente suddwiso , liaec verba ad- dit: In fatii il Vander Linden seguendo il yFolfango Giu' sto distingue il « 3Iundinus Analon^iciis illustris. plxit A. C. 1 306. « Jutore , egli dice, dell' Jnatome omnium Inanani corporis membrorum,cd il Mundinus de Lentiis Flo- rendnus. p^ixit A. C. 1305 il quale lo fa Autore dell' Expo- si tio , sen canones universales super IMesuern . Di pill il Mangeto dopo avere distinto col suddctto Van- der Linden , il Mundinus anatoinicus illustris, ed il Mun- dinus de Lentiis Florentinus , dice di anibedue egualinente: Obiit Bononiae 30 die Augusti , et sepultus fuit in Eccle- sia Sancti Lltalis cum inscriptione y li fa poi anche am- bidue autori dell' Anatomia. Diffatlo a ciascuno di essi ag- giunge — Ejus anatomia in tanta fuit commendatione, ut ex statutis Patavinis alia per plurimoruin annorum decur- sum in eorum Collegio legi ac edoceri non posset. At 1 .° fa seguire il nox'cro delle varie edizioni di que- sta anatomia. Al 2.° in vece di questo trovasi: De eo extat Expositio , seu canones universales super Mesuem. Laonde ( jure addit Brevenlanius ) si vede molto chiaramen- te come siasi caduto dai predetti autori in grave errore, pe- rocche oltre il sapere die I'Anatomico e pure I' A u tore del- r Expositio , seu Canones universales super Mesuem, sicca- me risulta anche dallo stesso errore f alio posteriormente dal Mangeto, che ora abbiamo riferito, se si confrontino le in- dicazioni biograjiche che si danno di ciascuno di questi due 510 FrAHCISCI MONDINI Mundino, risulta che doi>essero essere morti amhedue nel mcdesiino ^iorno , in uno stesso luogo , e sepolti nel inede- siino sito , il che sarebbe cosa molto strana . Esiste poi una prova irrefragabile, siccoine abbiaino veduto nel sepolcro che irovasi nella nostra Chiesa Parrocchiale del SS. Vitale ed j4gricola da loro gia citato . In esso sono bensi sepolti due clella fainiglia del Mundino, ma questi sono ainbidue fiolognesi , morti ad epoche differenti , essendo stato il tno- numcnto di cui parliamo innalzalo a suo Zio nel 1318, dal nostra Mundino Restauratore dell' /fnatomia , il quale rno- ri nel 1326j ed ivi pure assicnie alio Zio voile essere se- polto . Jure aiuein Claiissimus Dominus Doctor Brevemaiiiiis pu- tat, scriptum fiiisse de Lentiis , et noa de Leutiis (ut opor- tebat,) eo quod veUistiores hujus Operis ediiiones , impressae fuerant golhicis characterlbus. Equideni dual ipse scrlpsit Ar- ticulum citatum, ego illi osteadi veterem editionem Joannjs Mesne, cum nolis Muadini, quae gothicis characteribus ira- pressa, hacc verba refert ^ Dlvi Joannis Mesue de coji- solatione medicinarwn siinplicium , et correctione Operatio- num earum Canones cum expositione praeclarissimi Medi- ci Magistri Mundini de Leutiis; ubi litera u verbi: Leutiis prime aspectu videtur esse n , sed accuraiius observata se es- se u clare nianifestat. Desiderabilo quidem essct, ut ea li- lerarum forma hieroglyphicis referta^ modo nimis lata, modo vero immodice alta, non amplius uteretur, contra quod ho- dierni quidam facinnt; et illi anteponeretur rotundus chara- cter ilalicus, quo nunc utuntur etiam Germaui, qui ut facilius, absque erroribus, illorum libri typis editi legi possent, gothi- cos characteres (a nobis Germanos appellatos) jam reliquerunt. Et haec sunt, Academici Praestantissimi, omnia quae, dum examinavi commemoratum Godicem Mundini, coUigere potui e diversis ejnsdem Expositoribus, et Editoribus, quaeque ad hisloriam spcctant Anatomiae. Hoc nxeum Gommentarinm eer- ie non videbitur vobis clarum phrasibus, et ex. ordine ( ut deceret) perfeotu:n; id autem obsecro, ue tribuatis mihi cul- pae, eo quod vos despexerim , sed imperitia mea, adversa valeludine, nimiaque liistitia evenisse credite ^ 21(1)^^13 (i) Hallcr. Bibliolhcca Analomica . Tiguri 1774 Tom. 1. nag 152. §. XXIX. (2) Anno 130G die 28 Aprilis. Dominiix Magisler Barlolomeus quondam Domini Magiitri Jo' annis de f'arignarta Capelle Sancti Martini niiper confinatus per Com. et Popiilum Bonon. volens parere mandatis Domini Capita- net Com. et Populi Bonon. presentavit se personalitcr coram dicto Domino flcarto et elegit sibi locum ad ... et standum ad' con- finia civilatem Neapoletanum , vel civilatem f^enetiarum si ibi esse potuerit non contra forma provvlsionis. Per quam Notam acceptam a commemoralo Domino Octavio Maz- zonio , praclerquani patet quod, anno 130G jam inorluus fuerat Magisler Joannes de Varignana, ostenditur cliam, quod ejus Fi- lius, Ilhistris Magisler Bartholomaeus , relegatus fuil ad confinia , eo quod suspicio erat, ilium GiiibeJlinorum tenere partes. Quae suspicio ex co orla erat, quod Magisler Barlliolomaeus diu cora- moratus fuerat apud Henricura VII. Imperatorem, qui tunc Brixiae erat, el ad quern plerique, Boninconlrii ac GUibellinorum partibus stiidentcs, confugcranl> (3) De Claris Bononiae Anatomicis Oralio in Thealro analomico re- citata XIII Kalcn. Februarii , cioioccxxxv a Josepbo Ferdinando Gii- lielminio cum tertium ad anatomen publice explicandam esset con- stitutus Bononiae mdccsxxvu. (4) Fanluzzi Giovanni. Notizie degli Scrittori Bolognesi. Bologna 1781. ex Oflicina Divi Tbomae Aquinalis, in fol. Tom. 1. pag. 51. (5) Fasciculus Medicinae loannis de Ketam. — Venetiis per Cesa- rem Arrivabenum 1522. in fol. (C) Op. et edit, cil.it. (7) Op. el edit, cital. Tom. 1. pag. 55. (8) Mazzuccbeyi Conte Giamraaria. Gli ScriKori d' Italia, cioe : Noti- zie sloricbe e criticbe intorno alia vita, e agli scritli dei Letteratt Italiani. — Brescia 1752. in fol. Vol. 1. part. 1. pag. 104. (9) Bibliotbeca analomica. Tiguri 1714. in 4. Tom. 1. pag. 154. (10) Histoire de 1' anatomic, et de la cbirurgie . Paris 1778 in 8. Tom. 1, pag. 270. (11) Opuscula analomica. Venetiis 1564. Epistola dc auditus organic pag. 153. 512 Frawcisci Mondini (12) Op. cit. pag. 7. (13) Hoc verbo , niembranam Tympani indicanle, usi sunt Latin! bar- bari. Vidcatur — Bartholini Tkomae anatome qaartum renovata. LugJiini 1G77. in 8. pag. 525. ubi ille sic exprimitiir. Septum quod- dam vcl membrana orbicularis circulo osseo cincta aliis Myrinjn t/mpani mcmhranula , nam cavitati internae acrcm congenitum obtenditur quemadmodiim membrana in tpnpano. (14) Morgagni Jo. Baptist. Epistolac anatomicac duoJeviginti, ad .scri- pla pcrlinentes ceieberrimi viri Antonii Mariae Valsalvae — Vene- tiis 1740. apud Fiaiiciscum Pitlcri. Pars prior. Epist. analom. VI. pag. 115. (15) Cx quo autbcntico documcnto patct , quod ante pubblicam dis- sectionem Bononiac peractam anno 1 316, qunm Anlouins Gocchius, ut primam citavit in suo Discorso dell' AnaLomia , Florentiae e- dito anno 1745, pag. 8 ; aliac etiam privatae perficicbantur, ut pa- tet ex ista , quaai anno 1302 peraclani , misit nobis Clarissimus Dominus ToscUius, quamque nunc de verbo ad verbum relerre juvat . Die Xr. Februarii 1302. Cum quidam, nomine Jzzolinus, quondam D. Onestl , Capel- lae S. Vitalis , dccesserit mortuus morte subitanea, et suspicio aliqua orta esset quod ipse AzzoUnus fuisset vencnatus , et ex veneno mortuus , discretus et sapiens vir Dominus Jacobus de Murcco , ludex Comunis Bononiae , volejis exquirere veritatem de morte, ct condif.ione mortis dicti Azzolini videlicet utrum es- set mortuus morte naturali aut veneno extinctus ad' hoc ut sci- re an esset ei procedendum ad' inquisitionem faciendum contra aliquain personam, unam vel plures quae dicerentur cnlpahiles de praemissis , idea ad indagationem i'eritatis mandas'it recipi di- ctum Domini Magistri Barnfaldini quondam Doni. Rodulfi medi- ci , qui Magister Barufaldinus dicebatur curasse dictum Azzoli- num, et ad' curam ipsius Azzolini fuisse vocatum ad' mortem ipsi- us Azzolini. — Qui Magister Barufaldinus medicus in praesen- tia ipsius judicis constitulus juratus praecepto Domini Potestatis et de veritate dicenda dirit quod ip<;e Barufaldinus medicus quod lieri die Sabati vigesima quarta Februarii fuit vocatus quod /- ret ad domum dicti Azzolini quia dicebatur quod erat infirmus, et tunc ipse Magister. Barufaldinus ivit ad domum dicti Azzoli- ni et vidit eum jacentem in lecto , et erat vivas et loquebatur , et mulicres quae stabant ad' custodiendum eum , ei dixerunt quod ipse fuerat passus per plures dies ante dictam diem, et di- xerunt sibi quia crcdebant quod ipse Azzolinus habcret lumbri- cos, et tunc ipse Magister Barufaldinus fecit fieri cmplastrum de adscentiis lupinis aceto , ct uncionem oleo contra lumbricos , et fecit dictum cmplastrum apponi super itomaco dicti At,zolini, et De qcodAlM codice Anatomiae etc. 513 recessit , et poslmodum ea die post prandium misit filiiim suum ad c.rplorandum qnalitcr sc Itahcrct dictiis Azztdinus , et quan— do filius recessit retulit ei quod erat mortuus dictus Azzolinus. Item ad' inddgatitmem veritatis ct ad plenissimam certiliidinem habendum de inorte dicti Azzolini comisit ^ ct mandavit pruden- tibns viris, et Dominis . Mngistro DartJiolomeo de l^arignana Doclori plijsicae. Alaj^'istro Jacubo D. Rollnndini Medico pJiysicae. Alagistro Joluinni de Brixia v Magistro Pad Magistri Jngioli | Medici in Chirurgia Magistro TItomaso de Grind > Qitod ipsi deberent ire , et videre, inquirere et indagare per omncm iuani per qiiam melius possit Veritas indagari , utrum di- ctus Azzolinus fuisset mortuus et extinctus morle naturali , aut veneno, seu alio modo, et quidquid de praemissis invenirent, de- beatit ei secrete revelare , et de praemissis fide consilium ei da- re ; qui omnes juraverunt referre quidquid im'enerint et cogno- verint in praedictis secundum eorum cognilioncm et scientiam. Dominus Magister Bartltolomeus etc. D ) D { JT, ,, \ Ut supra D. . . . \ Qui omnes de Mandala Domini Jacobi judicis, Domini Potesta- tis viderunt Azzolinum quoad. D. Onesti mortuum, quo viso per eos dicunt eorum Sacramento de novo facto et concorditer , quod dictum Azzolinum ex veneno aliquo mortuum non Juissc , scd potius et certius ex multitudine sanguinis aggregati circa venani magnum quae dicitur vena chilis, et venas Epatis propitiquas ei- dem unde prohibita fuit spiritus per ipsum in totum corpus ej- Jluxio , et facta culoris inati in toto mortificatio seu extintio ex quo post mortem celeriter circa totum corpus denigratio jacta est quam paxionem adesse prnedicto Azzolino praedicti medici sen- sibiliter cognoverunt visceribus ejus anothomice circumspectis. Dom. Judex asseriri el legi fecit dictum consilium etc. et pro- nunciavit non esse modo aliquo procedendum. (1G) Hisiorin anntoniicn nova, el anti([ua. Hale 1713. in 8. (17) De ilisseclione parlium corporis luimani libri tres a Carole Ste- phano cditi una cum figuris et incisionumdeclaralionibus a Slcplia- no Riverio chirurgo compositis. — Parisiis apud Simonera Coli— neum 1543 in fol. (IS) De Himiani corporis fabrica libri septcm . Basileac ex oflicina Joarinis Oporiiii 1543 in fol. (19) Anatomiae^ lioc est corporis liumani disscctionis pars prior^ in qua, singula quae ad caput speclaiit recensentur membra, atque singulae T. VIII. 65. 5 I 4 Fr.VNCISCI MoiNDINI partes, singulis suis ail' viviim comoJissiine expressis figiiris doline- antiir. Omnia rcconsita^ Per Joarineiu Dryandrum — ilcni Ana- toniia Porci ex Ifaiiilione Coj)lioiiis — Infanlis , ex Galn'iele de Zer- bis — Marinirgi per I'^uclinruuu Cervicorum Anno 1537. Mcnse Ju- jiio in 4. parvo . In tine liujus opuseuli caput invenitur sic inscriptum — Quale sit ofjicium analoinici , ex Carpi Comineiitariis , supra Munditti exposilioncm . (20) Anatomia Mundini ad' vetustissimorum aliquot nianu scriptoriim codicum (idem collaln, jusloquc suo ordini restiliila. Per Joanncm Drjandrum Marjnirgi in ollicina Clirisliani Egcnolplii 1 540 in 4. parvo. (21) Opus cilaliiui inter opera seculi 15. li vide N. 1. (22) Elemenli di Sloiia Nalmale di N. G. Leskc tiadotti dal Tedesco da Erniencgildo Pini. Milano 1785. Vol. 2. pag. 328. (23) De Bononicnsi Seientiarum et Arliuni Inslituto, alque Academia Coninienlaria. Bononiae ex Tipographia Laelii a Vulpc 1745. pag. 44. cap. IX. (24) Guida della CiUa di Firenze. Fircnze 1824. pag. 211. In hoc ipso libro praenionslratore civilatis Florenliae, ct quitleni pag. 208, hacc verba invcniunlur — / arle di modcliarc in ccra fu appli- cata da Luigi Cigoli , c spccialmeutc da Michele Zumho Sicilia- tio . Novum quidem est niihi , quod Aloysius Cigoli , artem in ■ceris eljiugendi, ad Praeparaliones Anatomicas acconiodaverit ; con- stat enim quod G. Desnoves , Analomiae Professor in civitate Ge- Duae primus omnium, dircxit formas in ceris coloralis ficlas , et Praeparaliones yinatomicas referentes ; ( vide Opus inscriptum — Lettres de G. Desnoves , de Guglielinini , et d' autres sdvans . Rome 170G.) primus vero qui, iilo dirigente , Praeparaliones in ceris formavit, non I'uil Michael, sed Abbas Cajetanus Julius Zum- bo Sjracusanus . Qui dum opcrabatur nomine dicli Desnoves, oc- culte sibi ipsi ellinxit jormani capitis, cum musculis , vasibus , nervis et glandulis. Postea vero, nempe anno 1701, Parisios oc- culte pcliil , ibiquc /br/rtrtm, tamquam a se invenlam, Academiae .Seientiarum exliibuit, et summos honores retulit. (Vide Buffon. Hislor. nalur. Tom. V. IVIediolani 1771. in descriptione Musaei Ke- gii facta a Doubanlon , pag. 234.) Antequam Abbas Zumbo Genua discederet , Desnoves comitatus est Francisco de la Croix cgregio Sculptori eborario ^ (op. cit. Lettres de Desnoves pag, 8'7.)et eum direxit in edlngenda Praeparalione de cera , niulierem incinctam refercnte. Anno autem 1741. hanc Pracparationem exhibuit Acade- miae Parisiorum (Bufl'on. op. et edit, eitat. pag. 227.) aflirmans — .se Pracparationuin liujusmodi inventorem fuisse, et arcanum hoc- re Abbaii Zumbo manifeslasse. Omissa autem quaeslioue — cuinam, ex nominatis viris, tribu- . fnda sit invcnlionis gloria — cerium quidem est , quod in primis De quodam cOdice anatomiab Etc. t, j 5 Pracparatiombus in ceris f.clis , Dcsnoves paries ogil Analo- gic., Abbas Zumbo autem , ut Sculptor 0 .ern.us est ;" i.lL ccr..us,eo quod Abbas Zumbo exj-.-rs omni/,o eral an^oS Lctres de G. Dosnoves p,-,g. 83.) JN-nc lanlum scire ,s„nerest (verbis utnr ipsnis Daubanton ; vide Buflon op. cil. pa. 224 W. Dcsnoves ncabbiusuggcrita cgli stesso V idea. E pil naulall d ensure che Zumbo essendosi esereitato a cohrire e a mo dcltare la cera abbia crednto che si potessero rappresentarChu'c prnprie prcparazioni anatomichc , ed in fatti E'dile Dre,n»i7, 7 ^on csi,o. Quod meo judicio, facile .su/geri pXat/cunTid , fn^ pon.s, praesertim ,n Ilalia , formnrentur in cefis linulae, quae Z lecla ,m.lal,one, non solum speciem carnis, et vultus colore/ ^s/d et al.as corporis paries exprimebanl. Dum conficicbam enim rencrlo num rationale mcorum Jibrorum veterum , mira.us inveni m,n l" mullo ante Abbatem Zumbo, el quidem anno -JG22 , pTacnaTJ^n cerea f.cta fnit , qua, naturali dimensione , ea v ribunf™^ njUur abnorm,tas, quae leebnico nomine, /;o.;,«.J ""l L^^ ll^^c Pracparatto cerea facta full biemali tenipore, et circ-iler L qumdecim po.st mortem, ex cadavcre imitat-, • nnerat sic summo cum studio , cura- f/ue innumcris purgatum vitiis in pristinani prope formam cum re- stituit. Inter cos j-luctores Gcdenus de ossibus inerat, quern cum a plerisque Clemens desiderari animadverterct, miJii praecipit at ilium ad' studiosorum usum transjerrem. Quod me pro viribus libentissime fucturum rccepi. (32) Hippocralis Coi , Medicorum omnium longc principis , octo- ginta i'olumina, quibus, maxima ex parte, annorum circiter duo millia , latina cariiit lingua , Greci s'ero , Arabes j et prisci no- stri Medici , pluribus tamen utilibus praetcrmissis , scripta sua illustrarunt , nunc tandem per Marcuin Fahium Calvum liha- vennatcm etc. dementi VII. Pont. Max. dicata , ac nunc pri- mum in luccni edita etc. Rotnae ex Jedibus Francisci Minitii 1525. in folio regio. Hujus operis optime servati , quodque antchac mihi deerat , ob- noxius sum egregio amico meo , illustri viro Aloysio Emiliani in Regio Mutinensi Archigymnasio , Clinicae Medicae emerilo Pro- fessori ^ qui sciens , quaiili mihi interest collectionem perficere Librorum Medicorum veterum , ( jam incboalam ab avo meo Potro Jo. Mondini , quam maxime deiu adauctam a dilectissimo Palrc Karolo Mondini) commemoratum opus humaniter, gratisque mihi dedil. (33) liibliolhcca Anatomica Tiguri 1774. pag. 199. §. CLXXVII. (34) Portal, llistoire de 1' anatomic etc. Pari.s 1770. pag. G55. Tom. 1. (35) Ilieronymi Gard.ani Opera omnia tarn hactenus cxeusa , hie la- men aucta et emendata ; quam nunquam alias visa , ac primum ex auctoris ipsius authographis eruta. Cura Caroli Sponii. Lugdu- ni: Sumplibus Joannis Anlonii lluguetam, et Marci Antonii Ixavani 1()G3. in fol. Tom. decem. (3(3) Op. cital. Tom. decim. (37) Haec est annotalio quam mihi dedit dictus Domlnus Professor Gherardius. Pagina 49. Operis Hieronymi Cardani — de librif propriis. (Edit. Basileae per Sebastianum Hennium Petrum. Anno 1585) iiaec verba leguntur — Jggressus sum Mediolani vacatio- uibus quadragenariae, sen Baccanalium potius anni 15G1 Hoc i<^itur tempore commentaria caepi in Mundini anatomiam chartis duodecim: rcliqua sunt in prima editione ad chartas cen- tum viginti: initium : non eadem est ratio : usus multiplex est ac utilitas , inter reliqua ichnographiam foliatam inveni , et c.r- pres.d, ut quasi cadaver lateat in Commentariis , praesertlm si pingantur figurae. Praeterea brevcm omnium morborum qui pe-r dissectionem pandunt curani tradidi — ut aquae in ocnlo , scu De QfODAM CODICE ANATOMUE ETC. 51 7 nebulae, strumariim, podagrae,fracturae ossis capitis, schinanches, tabcscentium tumoris licnis , ct jecoris , aijuac intcrins her- niae , lapidis rennm, et vesicae , atque /lujinmodi. AdJiibui veto dili'f^cntiam SHinnictm , lit dura esset expositio , ct ah onirii con- tentionc rema/a , riec ex membris , partibnsve membrorum qtiic- tjuam dejiccret. Pagina vero 51. iiitur Meilicinae Opera, ct quitlcm in Calalogo Oj)cnnn omnium Cardani, hoc indic;ilur • — Commcn- taria in Miindinnni lib. '\. fol. CXX. Pagina 54 index Icgilur Oj)c- rum omnium Cardani , quae eo ordine <(uo legi debcnt , sunt di- sposita. Sub. N. 27 , est — Coiiimentariu in Mundinurn ; sub N. 28. indicatum est — Commentaria in Ilippocratem. Ex quo viderelur Commentaria in Alandinum typis fuisse mandata ab ipso Cardano. At si hoc verum esset , indicatum qui- dem iuissct a Karolo Sponio , qui Opera omnia tani edlta , <|uani lion cdita Ilicronymi Cardani diiigciiter coUegit ; quique sane no- verat citala verba, quibus Cardanus indicat se Commentaria in Mundinurn edidisse ; nam nominalus Sponius duas editioncs refcrt (h'eti iibri — de libris propriis , et coriim usii , unam per Ilm'il- lium Tom. 1. pag. GO ; alteram vero per Henric. Petr. Tom. 1. pag. 118. AnqjHus autem persuasum inibi fuit: Cardanum, vivum ad- huc, Commenlaria haec nunquam edidisse , quia ipse in Praefalio- 116 ad Commentaria in Mundinurn Tom. X. pag. 113, praeterquam (ut diximus ) ca typis mandasse non indicat, sic eliam exprimi- tur. — Operae praetium facturiim existimo non leveque comu- dum allatunim hiimano generi, siquidem haec Commentaria scri- psiinus ncgotiosis, atque ob id ut idea quaedam medentibiis inte- rioriim inaxime partium in animis eoruin scrvaretur. Qui veru i'olent exactam ret cognitioneiii liabere, atque id per otium , stu- deant Guleiii libris pruecipue anntomicariim aggressionum, et de HSU partium nee non f^csalii fabricae humaiii corporis. (38) Bibliotlieca aualomica — Edit. cit. Tom. 1. pag. 14G. §. CXX. (39) Serie 2. Vol. 7. Bologna dai tipi del Nobili, e Comp. 1839. in 8. pag 381. e seg. SILVESTRI GHERARDI De materia qiiadam ad Matheinnticae Facullatis in vctcri Archigiyiimasio Bononiensi historiam proposita , atque collecta quuin opportnnitas darelur notitias de P. Bonaventura Cavalicrio inquirendi. (i) Q. ui amor in studia blographica mihl animum pervasit quum versarer de manuscriptis , aliisque operibus viii claris- simi Galvanii^ mihl in caussa fuit quod , hoc nondum opere perfectOj me ad opus simile accingeiem de quodam alio hu- jusce nostri Archigymnasii ornameuto loquendi. Vir, quern Galileus ingegno mirabile — appellavit — et alter Archi- medes — quern Stephanus de Angelis — Herculem Geome- tricum — Vivianius — Geometra acutissimo Toricellius ve- ro — viruin qui in Mathematicis spinetis viam \>ere regiam. primus omnium, aperuit — Hobbesius — parent Archiine- di et Appollonio , quemque alii bene muhi honorificenlissimis nominibus appellarunt Cavalierius denique (2) ille fuil quern prae ceteris eligerem ut iu eum conferrem quidquid ocii meae mihi mulliplices sinerent occupationes. Perscrulavi opera quamplurima, si quidem aliqua de eo detegercm baud mul- to notiora, quae tamen digna essent ut posterorum memoriae (1) Haec prior sermonis pars habita luit die 9 Maji 18 14. (2) Auctor ipse in suis operibus latine scriptis semetipsum Cava- leriutn appellavit, quum lainen vulgo Cavalieri scribcret. Hiiic poster* iionnuUij qui tie eo memoriae tradidere, Cavalcrium appellarunt. 520 SiLVESTRl GhERARDI conimendarentur . Chaitas etiam persciutavi , acta ac libros MSS. veteris Slndii hujns civitalis nostrae (quae omnia non in recenliori Universitate, quae Studio successitj non in Arcliigy- mnasio prima veneranda Studii ipsius sede; sed in Excelsae Legationis Archivio modo servantur) ul de eo reperirem si qua essent, quae illis latuissentj qui de eo commentaria scripserant; aut saltern nonnulla mihi occurrerent quae quantum alii de vi- ro clarissimo dixissent , vividiori luce peifunderent, perficerent, comprobarent . Neque hie praelerire possum niilii in hoc tan- topere anisisse fortunam ut inter pretiosa bene multa, pretio- sissimum qulddam reperirem. Istud fuit Cnpitnluin eplstolac Galilei Maspi, quod Bononiae Regimini fuerat prolatuni ut de P. Cavalierii meriiis testarelur quuni Lecturam peteret, quam delude oblinuit, maximeque illustravit. Notum quidem erat il- lud testimonium existere, at nemo ante mc repererat. (1) Cu- ravi etiam ut quaererenlur et describerentur, immo et ipse quae- sivi ac descripti scmel atque iterum quasdam litteras, quae ad proposilum milii conducere videbantur, ab epistolarum com- mercio Galilei quod in I. R. Palatina Florenliae conservatur (2)- , .. . .... Nihil dcnique praetermisi ut requirerem an vir msignis pu- blico aliquo donalus fuisset monumento quod aut numisma, (1) Neque jam erravi quum pretiosum istud monumentum judica- verini. lUud ipsiim videat si quis dubitet, atque consideret quanti il- lud fecerit vir. CI- Piola in celebri elogio suo de Cavalierio : cui Pio- lae monumentum ipsum communicavi una cum ceteris documentis ab archivio excerptis aliisque notiliis atque lilleris de quibus infra loquemur {Elogio di Bonav. Cavalieri recitato inaugurandosi un monumento alia memoria di lui all' occasione del sesto Congresso Scientifico italiano ec. di Gabrio Piola Presidente doll' I. R. Institu- to, Milano 1844 pag. XI. Elogii , e pag. 12-13 cc. Notoriim) — Ani- madvertat lector banc, aliasque notas, quae in exordio sequuntur additas fuisse dum bic sermo typis evulgarelur, sermonem vero con- fectum antea quam jam dictum ederetur elogium. (2) Ilae epistolae, quia multi sunt momenti, jam magna ex parte typis editae fuere vel integrae , vel in compendium rcdactae ab ipso CI. Piola: ac passim in notis eas videre est, unamque polissmium dignissimam quae Icgatur quae est in Postilln Matcmatica IIL (pag. 113 ec.) Elogii de quo superius mentio facta. De materia ad IIistoriam etc. 521 aut effigies, aut lapis carmine iascriptus in hac nostra civilate existeret vel exliiisset (1) . Tanlus enim fuerat Cavallerius ut nulli ex Lecloribus ce- deret qui Archigymnasii famam auxerunt^ plurimosqne longe superaret in ipso Archigymnasio jam publico luonumenlo do- natos . Ex his scripluris et notiliis tali modo a me coUectis quamvis plurimae cssent, atquc magni momcntij nuniquam de opere conficiendo cogltassem : ac placebat magis alicui ex meliorilnis de tanlo Viro Commenlariis eas addcre velut ap- pendicem aut illuslrationem . Ita enim melius noiiiiarum , ac scriptuiarum nexui consuluissem quae, ut plurimum, dispara- tae sunt atque a se invicem disjunctae. Ita igilur facere con- stitui, vix mihi opporlunilas darelur, atque ad id delegeram Elogium quod Frisius (2) vir fama clarus de co scripserat nervosum atque profundum . (1) Vide pag. 16. 77. in notis Elogii jam dicti quod argumentuni me impcllerct ad conjiciendum quanidam in Acclesia Paroch. Sanctae Mariae Mascarcllae inscriptionem de Cavalierio existere debuisse, ubi reperta, quid contincret, ac denique quibus verbis ipse lapis condeco- rari debuisset si , ut turn erat in animo , aliquo opporluniori loco rcponerelur : quod quidem adhuc desideralur . Ncque jam bic prae- tercundum exislimo CI. Doclorem J. Bapt. Bianconium altcrum ex 11- lius Aeclcsiac dominis la[)idcm ipsum reperisse , mca indicia mcas- que adborlationcs ut inquireret, secutum. (2) Istud de Cavalierio clogiura ceteris quidem dubio procul anle- celiebat antca quam illud Piolae prodiret . Ac profecto opus illud du- rabit scculorum memoria , turn quia primum prodivit , quod modo dignum esset tanto viro quern commendandum susceperat ; turn sly- li robore atque splendore , turn denique doctrinae laudc singulari , hisloricisquc Episodiis , quidquid dcmum de nonnullorum ex iis omnimoda verilale sit cogitandum . At nunc illi Piolae cedit potis- simum cjuod ad scienliam: opus enim Piolae numcris omnibus est absolulum , alque oslendit Cavalierium opinione majorem quae de eo usque adhuc invalucrat. Neque jam fortasse Frisii temporibus e- quum judicium de tanti viri scientia ferri polerat : non enim satis Algebricae Analysis pars superior progressa fuerat turn quod ad cal- culum , tinn quod ad Scienliae mtlapliysicam . Atque additamen- ta a recentiorib\is facia Piola , bic alier Cavallerius, cum vcteri do- ctrina coQiparando; evidentissime ostendit quantum Geometrica ana- lysis Cavalierii veteris ceteris pracstaret et novitatc quadam , «t T. VlIK 6G. 522 SilVESTRI GuERARDl Neque dilTidebara quae ego addidissem aliquid libio pre- t'luin allalura: satis enirn clare milii palebat ( quod vix credibile ossel) nequc Frlsiintij ncque quemquam ex iis fjiii eum anleces- 6ere vel siibscculi sunt, in clogio de Cavalierio scribendo, do- cuineiUa hajus veleris Sludii nostri consukvisse quae ad eum perlinereiit: ex quibiis quampliirima €go reperi digna quae posteroruui memoriae commcndarentur. Videbam edam aliquas ex jam dicto epistolarum commercio litleras neminem illoram aut vidisse omuino , ant quaiiti essent perpendisse : quae tamen Cavalierio decori forenl, multamque in ejus viiam lucem per- tulissent. \idebam illos latuisse quamdam funebrem de eo lau- dalionem , carmina nonnulla hie Bononiae in obitu Cavalierii in unum collecta aique edila, aliaque bene multa quae plus niinusve digna fuissent commemoratione. Sed cum aestate su- periore INTediolani stalutum esset, impulsu auspiciisque I. R. illius Insliiuti, monumentura Cavalierio ponere, eumque novo clogio donare, quod quidem recitaretur, illudque inaugurare- tur sexto Doctorum Italicorum conventu Septembri proximo Mediolani habendo; consilium mutavi ac staiui scripluras o- mnes, nolitiasque de quibus superius altigi hujus elogii illustris auctoris arbltrio permittere. Dum ego ei de hoc propositum ineum signilicaudo cogitabam ; jam ille ad id per coraunem aniicum hortabatur: quibus incitamentis , et proposito meo pro viribus studui. Modo enim postulationibus ejus, documentis quae possidebam satisfeci; modo etiam non pelitus nova quae- dam praebui de quibus atungere nilhi in responsionibus con- ligit. Denique nonnuUas ex notitiis meis in articulo edidi Fasc. Nov. atque Dec. 1843, Annalium Scientiarum Naturahum hujus civitalis nostrae: quibus aliqua ex parte machinae hydraulicae vastitate doctrinarum ac verilatc. Mentes istae sublimiorcs longe eo- rum temporum cognitiones praecedunt , neque nisi post seciilorum lapsum, scienliis ipsis progredieiitibus, quales quantaeque essent rite potest judicari . At ut istud de vcteri Cavalierio nostris hisce diebus patefieret ; amor in scientias , doctrinaque Piolae requirebatur . Nunc tandem vcre potest praedicari Cavalierium quanti esset aparuisse , idquc per CI. Piolam , cujus elogium vcl monumento statuae mar- roorcae praestat quamvis et istud omni laudc dignum. De materia ad IIliTORIAM ETC. 523 \ulgo Tromba alia Dietz iiiventionem Cavalierlo vindicabaTn, cujiis arlioiili tabula fignranim jam delineata fiierat antca quani 1. R. Lomhardi Inslituli consilium tanlopere coininenJanduin comperissem (1). Haec omnia scripta, notiiiacqiic nude a me cxponebantui- vclut adnotalioncs variis Cavalierii opcrum arliculis, vilaeque lemporibus , ad quae pcrtlncreut, apponendae. Oiiiimffue om- ni studio curarem ut ne in iis conficicndis ab illis ipsis rece- derem , alioqne divagarer; tamen gcneraliores notitias interduiH niisccre debui , aliasque quae respiciobant veteris hujus Studii Bononiensis matlicmalicani Facultatem. Quae quidem materies diOicilis admodum est atque ardnar alia enim Italica Archr- gymnasia suam habeni historiam jam typis evulgatam , quae plus minusve ad recentiora tempera appropinquat: solum ce- lebenimum Archigymnasium Bononiense isliusmodi caret. Exlat enim tantum ilia Sarlii ac Faltorinii quae a scculo XI ad XIV sc extcndit ( De Claris Jrchigyinjiasii Don. Prof. etc. ) qunmque, si diflicultalem respicias illorum vetusto- rum temporum tenebras removendi , judicabis omni laude ma- Jorem. Ulilis quoquc ilia erit quod ad velustissima studia jam fama celebrata quae ad Legalem Facultatem pcrlincut aut cum (1) Quod nisi fuisset, neque arliculus jam in eo esset ut edcrelur; articuli materiem sicul cetera a me repcrta docuraenla profeclo au- ctoris clarissimi arLitrio pernii&isscm. Cujus proposilumut et scriplis et voce pro viribus jiivarem , sicut et aliis de caussis , IMediolanum petivi . Qinim uterquc dc hoc codcm subjcclo vcrsaremur , plcruraqiic accidit ut in unum conveniremus ambo: eadom saepe conseclaria du- cta , eadem judicia prolata (quod dicam niei paucilalis ingcnii ralio- ne liabita): de quo quidem mire sane oblcelabamur. Quod aulem ad ipsius articuli argumentum spectat quod ambo^ allero dc altero in- scienlc, pcrtraclandum primo suscepimus ; tanta fuit inlellccluum con- sensio ut vix quidquani ullerius in co desidcrari possit. Hie vcro nullo modo tacitus practeribo mntliemalici clarissimi liumanitatcm, cui gralias quam maximas me dcbere sentio.Is enim in illo elogii loco (^ Nota etc. pag. 29. 30.) ubi de argunieuto agit de quo superius nientionem fe- cimus , ad arliimlum mcum polius quam ad suum immanissimis in mc verbis icclorem remiltit: in quo quidem an lector profcceril ve- hementef dubilo , plurimum sane me Cl;. Auctori fateor debere . 524 SlLVESTRI GhEHADI ea connectuntur; seJ vix aut ne vix qiiideni qaod ad Matlie- maticam aliasque Scientias praeserlim Naturales quae post ilia praecipua studia adoleverunt, creverunt, suamque atligeruiu peifectioncm . Cum igiuir ego ad CI. Piolam I. R. Inslituti Lombardi Praesidem noliliam do Cavalierio mittereni; oppor- lunuin duxi praecipua quaedam addere de hujus madiematicae Facultalis in Arcbigymnasio nostro historia: ila enim melius ap- paruisset qualis tuin temporis quaulusqiie vir ille in eo Arclii- gj'mnasio exlilissel, Sed iste praecipuarum remm delectus ne- cessario requirebat raaieriei congerieui magis amplani a qua de- ducerelur. Nunc vero, Acadeniici praeslaniissimi , materies isla in unum collecta, atque in ordinem digesta quodammodo polis- simum ilia est^ quani hodie vobis exponere suscepi. Et quam partem, parvani sane, ad quamdam nunc perfeclionem perducere potui; banc liodic vobis expouam : reliquam in pariibus variis di- siioctam proul operis ipsius moles continue succrescentis re- quirit, posthac vobis proponere statutum est. Neque jam so- lum inKrmitati ingenii mei, atque pluribus quibus distrahor oc- cupationibus ab istiusmodi sludiis longe remotis imperfectiones hujus veluli speciminis vos tribuluros spero, sed etiam gravi difficilique rei ipsius natm-ae : quas imperfectiones partim jam uotavi atque toUere conabor si Acaderaia alicujus moment! istos labores meos judicaverit. In quo bistoriae turn prodromo lum specimine conficiendo, primum rei inservivi quae mihi ad illud scribendum praebuerat occasionem; deinde in iis potissi- mum immoralus sum, quibus utiles cum Cavalierio comparalio- nes inslitui possent eaque elici unde dilucidarentur ac solverea- tur quaeslioneSj quae de eo instituuntur. Quum tamen in opere progrederer, magis ac magis alterum ex duobus finibus respexi atque adeo ut inlerdum non solum attingerem, sed omnino quae- dam magni momenti pertractarem, quae ad Mathematicam banc facultatem,et generatim ad mathematicam scientiam perlinerent, siculi spero fore ut ab hoc primo sermone apparcat. Quare huic ipsi tribus aut quatuor aliis sermonibus adjectis, non qui- dem absoluta prodibit historia; sed prodromus quidam suffi- ciens ad historiam malhematicae Facullatis in Arcbigymnasio hujus nostrae nobillimae civitatis inserviens . Sed antea quam Prodromus ipse confeclus sit, atque ad Academiam exhibitus; De materia ad HlSTORIAM ETC. 525 partes ejus siciit de hac prima feci -= Matcries ad tnnthe- niaticne I'acultatis in veleri Arc/ii<^yinnnsio Bononicnai Iti- sioriain proposila ■= appellaho. Quae liistorica inaleries, mo- do in supervacaneis non consistai, suam semper habebil ulili- tatem. Si enira eliain Prodroinus ipse non conQcialur ( quod ne accidat omiii ope cooabor ) tair.en pars vel partes Acade- miae cxliibilae bieviorem semper illi viam slerncnt, qui postca ad historiam condciendam se accingat. Ad prima auieni Pro- droini nidimenta componenda satis erai a splendidioribus fa- clis eiusdein Faciillalis cogniliones hamire: quae facta nullo niodo historicos de scientiis mathematicis fugere poterant, ne- que lot de re nostra Philologica Scriptores, multoque minus illos qui de hujus Archigymnasii Lectoribus couirnentaria pro- diderunt . Et vere jam isia facta in eorum CI. Leclorum scri- plis seculorum memoria duraturis, immortalitati fuere com- mendata . Sed ut a rudimentis ad Prodrointtin ipsum dcvenia- tur; opus est qnamplurimas instiluere disquisitiones similes iis quas de Cavalierio superius attigi : quorum quae ad remoliora lempora pertinent, multum habcnt molestiae ac difEcultatis pro- pter obscuritatem, atque memoriarum inopiam quae adhuc ex- tent. Aliae vero, illae nempe,quae recentiores sixnt, nimia rerum copia Scriptori ofliciunt. Omnes denique multum temporis postu- lant, multumqne laboris ut malurentur, copulenlurj connectan- lur ad unum historicum corpus ed'ormandura. Inter multas dis- quisitiones hujusmodi a me susccptas , placet eas commemorare quae viriim CI. Cassinium respiciunt: is enim inter Cavalierii successorcs qui quod ad tcniporum scriem, atque splendoreni quo mathematicani Bononiensem facnltatem condecorarunt, fa- cile prioceps est habendus. Has ego disquisitiones antea suscepj, quum jam in notiiiis de antecessore suo multum processissem: iQ quo quidom novo opere quum niibi anisisset fortuna , u- berrimosque fructus inquirendo collegissem; impensius perre- xi, quamvis nondum consilium de bislorico Prodroino mihi mente fuisset obortum . Alqne uiioam isti mei labores quem dixi finem attingant, historiamque de qua scrmo est adjuvent foveant(jue: ut olini vir quidam extel scientiarum, litterarum- que fitudiis imbutus qui oculorum ingeniique vim constanter patienterque adbibeudo: earn bistoriam illustret atque perficiat! 526 SiLVESTRI GlIERARDI Atqiie lit paullispcr illuc reileatn unde profectus sum nein- pe ad laborcs meos in requirendis noliiiis de Cavaliorio posi' tos, a cujns temporihiis specimen istiid adliuc est longe re- niotHrn; dicani illos fmctnni spo majorem jam nunc fulsse con- seculos. Ad ilia onini scripla, noliiiasqne a splendore, quo lau- dalione sua Cavalieiium tanlus Yir qualis Piola perfundet, lux quaedem profecto cclebritatis rednndabit (1). Volui ego in hoc exordio , Academici praestantissimi , pri- mum vobis exponere quomodo ad opus ipsum perduoius fue- virn, ut istud melius iutelligerelur, atque iudicaretur. Neque jam vos de alia loitasse polioii celabo lalione ;, quae me ino- vit: exislimabam cnim vos libenli animo collegae vesiri sludia acceptuios qui pro viribus conaretur ut Cavalierius donaretur celebritale. Quod qnidem ei universa debet Italia , at potissi- mum Mediolanura ubi natus, Bononia vero ubi munoribus fua- ctua est J studiisque sublinaioribus crevit. Imperfectam sane cognilionem ac interdum eliam falsam d"* conditione in qua quaevis ex Vetcium Universitatum Faculta- libus esset, deque vicissitudinibus quas diversis temporibus pas- sa fuerit; si ea cognitio unice aut potissimam ex numero Le- clurarum, earumque natura deduceretur, aut ex vaiia doctri- narum ad aliquain facultateni pertinenlium partilione . Quae (1) Nihil opus est pluribus verbis uli ad hanc meam senlentiam com probanda 111 , quam protuli quatuor mensibus ante quam novum de Cavalierio clogium tjpis ederetur; raultum enim in una ex supe- rioribus notis de hoc insigni opere disserui , quod t;inti faciunt cla- rissimi viri, prae quibus auctoritas men nulla est omnino . Nunqunm profecto ex his laboribus nieis cos retulissem fructus quos uborrimos Piola coUegit ut Cavalicrii famae, scientiaeque incrementis inscrviret. Quapropter magnopere mihi gaudeo quod ea illi dcderim, qui qui- dem jam nunc preliiuu cumulate rcpendit. Ilonorifieentissime enim deiis locutus est quimi ilia inter ditiora solidioraque ejus scripts, noti- tiasque admilterct . Multoque magis gaudeo quod in clarissimi Pio- lae teneram benulicamqne amicitiam venerim , qua nihil jucandius niilii, nihil honorilicentius contingere potuit. =, De tUTERIA AD IIlSTOBUM ETC. j27 omnia in ipsarum Univcrsilaiiiin liotulis , ut lum vocabanlur, villeri possunt una cum Lect.nuiii noininibiis, atqiie lioris nui- bus Lectiones ipsae babobanlur. Licet a remolissimis tempo- ribus ad nostra piogrediendo, cnjnsvis scieniiae ramus quae in ipsis colebaluiv, adnioduin lenle in perfeclionem suim pro- cesserii; re lamcn vera midto minus lardior proj^rcssus fnerat, (jiiafn quod in llotulis ipsis appareret. Idem eniin pcne sem- per ieciionnm cursus, sccnlis lubeniil)us in iis conspicitur: ne- que nisi n\ulto post tempore novae quaedam cathedrae addi- tae , laiior([ue doclriiiarum ad quamvis facullalem pcriinentiuni disliibutio facta, ratione habita pvogressionum quas ad perfe- clionem quaeqne scicntja fecisset Ncque jam inde coiligi pos- set novas scientiarum acccssiones aliunde saepe saepiiis qnam ab Universitatibus venisse , utpote quae earum lectoribus mi- nime deberenlur; atque scienlias ipsas in Universitatibus cultas, quasi vi tractas ab illis quae extra colcbantur, earum gradus procul atque invite secutas fuisse. Quomodo vero istud si viri clarissimi qui postea Universitalum leciuras obiinuerunt, illi ipsi sunt qui ante aUos scientiarum incremenlis stravere viam, qui voce ac scriptis ea direxere, in iisque ac dominati sunt; qui- que praecipui illorum auctores nunquam non fuere fama cele- brati? Duae potissimum causae sunt ex quibus oritur ut Uni- versitalum studia longe alia revera essent atque per earum 7?o- tula appareret. Altera erat profecio publici aerarii oeconomia a quo Archigymnasia nisi primo ipsorum ortu, at saltern postea alebantur: altera vero ac quidem praecipua consistebat in eo studio atque amore baud semper viluperando vcleres consue- tudines servandi . Quibus si diflicultaiem addas veterem in scientiis tradendis ordinera vera cum militate commutandi; fa- cile cognoscetur cur vel in ipso scientiarum magno progres- sUj paucae ac etiani nuUae cathedrae in Universitatibus adde- rentur. Ceterum qui Lectures vetnstissimis cathedris deinceps succedebant, sive a natural! cupiditate permoli eorum cogni- tiones secundum nova scientiarum incrementa aliis ostcndendij sive ab militate quod frequentiores corum domum discipuli con- currerent, sive etiam paclis conventis obstricli quibus ad ca- thedras admissi fuerant: revera doctrinarum traditio idterius procedebal ac in veteribus cathedraruni titulis appareret. Ipsi 528 SiLVESTRI GhERARDI et puhlice in Archigymoasiis, et praecipue prlvatim domi eo- nmi ill aonuis studiorum curriculis de novis materiebus disse- rebant quibus scienliae ipsae creveraat quas profiiebantur. Si etiani cerlissima ad id deficercni argnmenta quae jam habctitur; qnis iinquam de hoc polissimum io iis pluiibus dubilare posset tiniversitatuni Lecloribus quibus aut docliinae omnino novae debenlnr, aut in velcribus additanienta nova, sive isla totam scienliani respiciant, sive aliquam praecipuam iilius partem tan- tura? Ecquis credat mantes hujusmoJi brevibus lirailibus Ro- tulorum sielisse, quibus vix forlasse mediocres quidam ex eo- rum antecessoribus steterant? Oblinuerat GaUleus Anno 1 589. praecipuam ex Mathemali- cis Galhedris in Studio Plsarum (pro qua ei in annum sexaginta scutaii nummi solvebanlur!) cui erat munus addictum explican- di per biennium Elementa Euclidis, sphaericas Sacri Boschii, ac Tlieodosii nee nan Quadrlpartitum Piholomaei (^Fabroni Histo- ria Acadeiniae Plsnnae Vol. 2. png. 392) Ecquis unquam sibi pcrsuadcat vir ille his arclissimis limitibus stetisse, qui li- mites jam etiam in vetustioribus Rotulis illlus Sludii omnibus ■= ad Mathematicam = lectoribus proponebantur? Quid? si quod nonnihil audacius se his compedibus tollere ausus fueril et gra- viores profuudioresrjne veierum Mathematicorum snpientiae do- ctrinas revocando, et novas Guldi Ubaldi introducendi, polissi- mum in caussa fuerit quod, vix leclionumtriennio peracto, Cathe- dra Universitatis patriae se abdicare compulsus fuerit? Quod in- fortunium ei quidem bene vertit: nam neglectus conviciaque quibus in patria afficiebatur ad Archigymnasium Patavinum pauUo soUitius Iranseundi illi occasionem praebuerunt: in quo poslea Ttaham universam , seque sempiterna gloria cumulavit. Sed quomodo unquam? an aliqua cathedra in ejus gratiam in- slituta est in qua novas suas doctrinas traderet ? Minime qui- dem. Mulelo successit in cathedrara quae ad Euclidem et Sa- crum Boscum vicissim per annum auditoribus tradendum per- tinebat vel ad summum uonnuUa de Piholomaei Quadriparlito altingere debcbat . Quae cum ita sint, ecquis credat ex eo quod videatur in llotulo anni 1G29 hujus Sludii Bononiensis primitus descriplum -= Adm. R. P. Donaventurn Ca\'ah'- riiis Mediolanensis Ordinis lesuatorum S. Hieroiiyini — j4d De materi\ ad Historiam etc. 529 Mathemnticam — Icgat Eucli dctn <'=^-y (]u\s cretlat, inquain , P. Bonavenluram huic hiimili Leclurae stclisse quum in hoc celebenimo Archigymnasio curriculum suuni ingrcdcrelur .' (1) Qui in summa omnium expeclatioue venerat? qui suam ce- lebraiissiinam Gcomclriam mann scriptam praemiserat in qua infinitum sub maxime rationali ac systematica forma primi- tus apparebat; quique in diflicilioribus sublimioribusquc gradi- bus non secus ac sitrili, facilioresque assent Scientiam comi- labalur, totamque ejus aniplexus fuerat vastltatem ; qui deni- quc semelipsum non polerat quin sentiret alierum in Mallie- maticis puris Galileum ? Non igitur de Lcctorum scientia deque lectlonura, quas ipsi dabant, natura a lilulis dejudicandum est qui in veieii llolu- loruni serie apparent: ibi saepe Prolcssores calhedris multo majoribus digni sum quam quae iis assignabantur. Neque jam tutiores sacpe notitias nobis praebent chartae aliae, quae adliuc extant veierum Siuuiorum j mi pacta convcnta quibus ProCos- sores ad cathedram accedebant . Idem plane dicalur si quis lecturas , lectorcsque ab annuo siipendio nieiiri velletj quin muliiplicem rationem cognoscat qua in veteribus Universitati- bus stipendia ipsa calhedris singulis assignabantur, augcbaniur, imminuebantur, neque consideret quauto niinoris prae rebus ceteris, ab illis temporibus ad nostra usque lempora progre- diendo , pccunia stcterit . Ex quo prout mihi videtur , jure ac merito deduci potest, quin duo criteria negligantur, de quibus tetigi, ut quanti qna- lesque essent veterum Uuiversitatum Professores cognoscatur , quantumque de iis beneraeriti essent 5 potissimum famam re- spiciendam esse quam isti scriptis sibi pepererunt , aul inven- tionibus magni momenti a contemporaneis eis altributis, aut auditorum frequcntia, ac denique discipuloium celebritate vel illoruin quos sibi in privads eorum studiis socios adjutoresque adsciveruru. Haec omnia aliaque hujusniodi simul diligenter (1) Quainvis in cpistola quadam , quam CI. Piolae communicavi, (juamque inlegram in pratfato elogio videre est ( Pag. 1G^ 17 lYo- tae etc.) ipse de se ila loqualur — mi vaJo preparanJo per principiare a leggere Euclide ec. — T. Ylll. G7. 530 SjI.VESiRI GlIEKARDl perspecta alqnc comparala sola eriint quae nobis rcctam prae- here possint cogniliutiem condilionis qua in Universitate Facullas quaeciani aliquo tempore vcisaieUit\, alqiie vicissiuidiiiiun (juibus posiea obijoxia I'lierit. Qiiapiopier cogoilioncs cxactiuies quae Lnivcrsitiiluui vctciiim concJilioiietn respicianl \iaui quasi btcr- ncnl ad Facullalis cujusdam liistoriam conficiendam : al illae quae pioxinie ad Loctores perlincnl una cum raliociiialioiiibus (juibus occasioncm praebcut solae sunt quae aplae ad ojujj Facultatis liisloriam liic conficiendam videaniur. His igitur lundameulis posilis quae niiiii, comj.Kiribus Rotu- lis vcisalis quum eliam aliae uiiliores cognitioncs dcliceient , coniparavi;ad uiateriam devcniara de Rlatliemalicae Faculta- lis in Studio Bonouieusi hisloria , quam superius promisi. Piinnnn igilur dice sex Epocbas in ea Facullatc plus minus- ve splcndidiores esse disunguendas, in quibus singulis ipsa Fa- cullas nialhematicas disciplinas et intra Ilaliatn, et apud exle- ras naiioues mirum in niudum fovit et auxit: rcmoiissinias in- cullLisque gentes earuni scienliarura no vis sublimibusque do- cliiuis praecipue quod ad primas Epochas in admirationem sui rapuit; eft'ecitque ut ejus fama in posierorura memoiia cum beneficiorum recordatione sempiterna perduraret. Quod si hae sex Epochae siniul perpendanlur; vchementer dubito an alia quaevis veterum Universitatuni maibeniatica Facultas sit, quae et nominis gloria et beneficiis illatis cum ista jure possit comparari. Ante quam de duabus remolioribus (ad has enim tantum bic sermo pertlnel) loquar, breviler melhodum exponam^ quam sequi conslilui . Primum in quavis Epocba celebriores Lccto- res noniino qui in ea floruere , neque praetermitto annos praecise designare quibus illi lecluram exercuerunt. Deinde de quolibet ea commcmoro quae magis mihl videntur ad hislo- riani, quam respicio , conferre: longiusque de ii.s loquor qui- bus posieri baud muliani gratiam babuere, quosque iuterdum viluperationibus reraunerali sunt: de nonnullis eliam novas quasdam animadversiones proferam , aliorum sentenlias, prout niibi videtur ^ in melius corrigendo . De aliis quoque Lectori- bus mentionem faciam qui una cum iis fuere^ vel pauUulum praecessere, vel subsecuti sunt. Postea clariora nomina expono De ma.tt;rta ad HrsroRiAM etc. 53 i Doclioriim Bononiae nalorum aul saltern In ca degcnliurn , qui in quavis ex illis Epocliis Malhemalicam coliicrunt, et qua-n- vis in Universitatis Lectoiibus minime cnumerarciUur^ taincii ad horuin sliidiorum famam mulliim contulere. Hi autem, qiios dixi , Lectorcs omncs, Docliorcsqiic niathcmatifi viilcbiintiu' aple dcscripli in tabula quadam synoplica de Epnclii-. quam opcii meo addam , qiuini confecero. Sed ordo , ([uem in tra- denda scieniia tiint voteres illi scqncbanliu' , at([ue materiel di- stributio; condilioncs omncs quil)us isle ordosteiil, omnesqiio vicissitiulines vel niinimac quas , labentibu'; annis, passiis est, in disqnisitlonibus meis praecipiuim locum oblinueruut: idque turn quia baec, prout dixi, pulavi isti quasi prodroino histo- riae, fundameuta prima pracbere dcbuissc; tnni etiam quod milii occasionem dederunt quasdam tollciidi de eadem re o- piiiiones auctorum ceterum gravissiinorum ant falsas aul mi- nime accuratas, fidcique prorsus absonas. De quo quidem dis- seram polissimum , quum sermoncin de tcmporibus, quae inter varias Epochas iniercesserunt, instituero. EPOC A PRIMA E, ipoca prima Mathcmalicae Faculialis in veteri Studio Bo- noniciisi ab uuo lanium viro conslituo, eatnque facit quidam Cecco d' JscoU hoc est Franciscus Slabilius cujusdam Simo- nis filius . Hie per Ires aiit quatuor annos ab 1322 ad 1325 Astrologiani professus est(1). Hujus Epochae initium juxta ali- qiios jam sepluaginta et quinque annis ante repetendum esset: ipsi euim aflirmanl circa annum 1250 in hoc studio Astrolo- giatn tradidisse virum CI. Guidum Bonatlium ex Foro Livii, ul ipse de se asserit, aut ex Florentia , ut alii conlendunl. Sod quidquid de hoc initio sit, profecto Epocha haec uhra an- num 1325 noD multum se extendit: nam post Ceccurn per mul- tos annos haec de Astrologia Lectura nulii viro deprehenditur tradita vere fama claro. Si quidem excipias fortasse Pelacanium Biagio da Parma appellatum ( de quo Parisienses aut dia- holus est, ajebant, aut Blasius Parine?isis) qui ab anno 1378 ad 1 388 Astrologiam sive Astronomiam tradidit, ac postea Phi- losophiam, quique ut in aUis studiis ita et in Mathematicis au- ctorilatem adeptus est. Quamdam enini nominis famam reli- quit quod potissimum in Staticis ac Prospectivis versatus est, quae scientia turn teraporis adhuc in incunabulis erat (2) . Haec tamen Epocha post infeUcissimum Asculanum aut po- lius fortasse cum eo ipso novum quoddam verissimum decus (1) Alidosi Li Dottori forcstieri die in Bologna hanno iclto ec. sub Cecho da Ascolo, pag 1G. (2) Aliilosi Li Dottori Forestieri ec. sub Biagio da Parma pag. 12.: Cossali Ortgine , trasporto in Italia ec. AeW Algebra Y. 2. pag. 107. Franchini La Storia dell' Algebra ec. in supplemento al suo Saggio id pag. 40.: Libri Hisloire des Sciences Mathematiques en Italie Vol. 2. pag. 208-209: G. I Vossii De Scientiis Mathe- maticis etc. Cap. 27. §. 12. De materia ad HiSTOniAM ETC. 53 J adepta est. Atl ilia enim lempora perlinere vidclur nova nuae- (lam cathedra constanicr Aslrologicae adjecla de Jrithinetica aiqiie Geoinclria ; namq^ue exiade solum ea cathedra C3rlis quibusdam Docioribus.conspicitur assignala saepiiis pluribus si- inul, qui describebaiUur iu Rolulis quique inlerdum soli, inter- lerduni cliain una cum Astroloj^is earn cxercebant -= Aslrolo- gum vero (qui et Astronomus indiscriminalim appellabalur) ali- quo anno Arithmetici paries egisse inde coUigo quod in llotulo anni 1 46G Tondius omnino legcre debet = Li7'er Algorisini de minutls ct iiitc^ris = , qui quidcm Fondius ct ibi, el in anlece- denlibus ac subscquenlibus Rolulis app.arel •= ad Lecturani ylstronomiae '= deslinatus. Quam do Algorismo lecturam il- Ic feceril scholasiico anno 1 466-G7 : constat enim omnia bu- jus vcleris studii Rotula a primis cujusvis anni diebus Octo- bris inscripla fuisse: atque scholasticuni curriculum a die ([uin- 10 illius mensis ad fcrias acstivas subsequentis anni se exlen- disse: ([uod quidem mcminerlmus quotiescumquc dc Rolulorum ac Leclurarum annis meutionem fecero. Ccriis>imum quidcm esl usque ab anno 1 383 hie in nostro Studio Jbac/ii, Jri- thtneticae , ac Geomelriac Lcctores fama claros conspici coe- j>los, ac deinde semper iis illud abuudasse. Sed de hoc loa- gius loco suo disseremus . Quum mihi nuUo modo constetj immo falsum videatur oniniuo hie in nostro Archigyuinasio Guidum Bonallium do- culsse j nihil de hoc dicam : quem quidem Dantes posuil Ira la perduta gente (^Inferno C. xx. sub finem), quamvis ultimis annis vilae suae Franciscali Ordini uomcn dedissei , ac propter humilitaicm ostialim siipem quacrercl (1). De Cecco Asculiiano mullo inagis ob acerbissimam morlera nolo, sex abhinc annis , quam opcribus suis 5 dicam ante alia cum, qui proxiinus loanni de Sacro Bosco floruit , inter primos sphaeram hujus com- menlatum fuisse , Qui liber Sacri Boschii in Astrologiae aut Aslronomiae Scholis non secus ac Euclides in ilhs Geomelriae videbalur perpetuo duralurus : sed aliquibus post seculis in (1) Bernardinus Baldius Praesul Cronica dc' maCemalici sub Gut Jo Jionato, pag. 81. Librius fliitoire etc. ut supra V. 2. pag. 54 ec. 534 SrLVESTnt GHERARDI niaximis Astronomicae Scientiao incrementis faclis, anitnadversis- qiio, a sapientibus in perpeluum rcptidiatus est. Quod discri- meu in uuiusque librl fato apprime ostendil quanlnm apud ve- teres inter Astronomiae ac Geometriae condiiioneni diflerret, si ratio habcatur progressioimni quas, malhematicis scienllis re- siirgenlibus , uiraqne fecerit . Hacc , quae dixi commentaria Spherae loannis De Sacro Bosco jam habenlur typis edita , eaqiie Ceccus prinmra hie Bononiae prolulit. Ipsa non jam temporibus suis sed multo recentioribus pene apud omnes vi- luperata sunt, ntpote quae vanltalibus Astrologicis, Magicis, Nccroinanticis , ct ultva inquinala judicabanliir : quibus vani- tatibus tamen hand fulilibus argumcniis coiijici potest ipsum magna ex parte i'aniam plausnsqne debuisse , quos pUirimoS lectiones ejus hie in nostro Studio diibio procnl coUegerunt (Alidosi loc. cit. ). De quo argumcntum tulissiinnm esset il- ium, quod quideni refertur, professorem ab ipsis Studii discl- puhs fuisse renuuciatum ( De daris Jrchigyinn. Donon. etc. Vol. 1. P. 1. pag. 435) Quae tamen electio nonnisi in Cec- chi juvenlutc accidere poluit, ac eliam forlasse quuin a scho- lis ipsis, summis sil)i partis honoribus, prodirct. Non igitur ista electio cum ilia confnndenda est quae eum ad Lecturam perdjxit do qua nos loqiiiinur, quacque profecto ad ejus se- nectntem perlinct. Inter Opera (novera quidem aut decern) quae de eo numeranlur qnaeque pleraque in raanuscriplis so- lum consistunt; nuUo modo haec duo practeribo, cujus no- niina =• Praelcctiones ordinariac y/slrologiae hnhitae Bo- nonino = 01 — Epislola sea Tractatiis de qiialitate plane- tanun = de quibus Auctor loquitur in exordio Gommenta- riorum jam dictorum, ac praeterea de secundo asserit se il- lud mlsisse =« /Jd publicum Cancellariiini Bononiae iitSclio- larihus suis traderet = ex quo conjici fortasse posset jam turn in Studio Bononiensi Cancellarii munus exlilisse. Aliud etiam ejusdera Gecclii opus praecipuam uionlionem promeretur quod Gl. Librius ad communem memoriam revocavit ( Hist. cit. V, 2. pag. 200. n. 2.) et cnjus timlns jam per sc ostendit quanli momenti sit: inscribitur enim '^ Ilistoria de insula in Oceano et Mcdilerraneo silis ■«=■ Sed opus Gecchi quo vere sibi immorlalitalem comparavii Tit SUlERlA AD IllSTOniAM ETC. 535 j4cerha est, quod opus versibus iiulis consciiptum scicntias qiiampliuiinas auii^lt: in co([iie cacleris oiiiiubus illius scculi oporiljus luiic pracslans quoil ilc Meleorologia, de Oplica, de iiliis Physicae parlibus, de Zooloi;ia , Mincralogia , Physiolo- gia, uiio vcrbo de omnibus Naluraliuni Scientiaruni vaniis niul- tas proforl sonlcnlias , quae ad priinas quasdam praecipuasque nostras niiiilico acceduat. Ex vigiuli ac pluiibus foitasse qui de Cecco ejusque rebus scripseranl^ nemo, quod ad Scicn- tias, Acerbam ad nostra usque icmpora rite perpcuderat. Quod quidein sex abliiuc aniiis Claris. Liljiius fecit in Vol. 2. Ili- sioriae de Scientiis Matlicniaticis in Italia (apag. 191 ad 201.), quod opus patriae suae quamplurimas coronas reslituit , sum- Diamque ei gloiiam icdonavit et auxitj qnodque nobis in his studiis historicis i'omitem, duccinque profitcmur. Ibi doctos quamplurimos jure ac inerito redargult qui et illis et poste- rioribus temporibus vixerunt quiu tot tanlascpic pulcbriludines Acerbae auimadverterent: deinde praeseuies futurosque prae- serdm Italos hortatur ut tandem aliquaudo illas, quanli revera (>unt, faciant. In illis enim, quas dixij scntenliis ( quarura speci- men electissimum apud ipsum Librium videre est) vctus hie Studii Bononiensis Astrologus suorum temporum cogniliones longe praecessit : uamque si nonnullae sunt a vetusiioribus Philosophis jam prolatae; apparet ilium inter antiquas,, prae- stanlissimas sapienler delegisse: at aliae sunt bene multae qua- rum similes nonnisi inter rccentiorum sapienlium cogniliones pos- ses invenire. Dauti summo viro, quern Ceccus discipulum habuit, poelica vl eleganiiaqne scribendi longissime inferior; euminphy- sicis admodura vincit. Si enim ei cedit metapliysica facullate; at in naturalibus disciplinis adniodum superat miriflca quadam ingenii foecundilate in novis reperiendis . Ista quidem nova singularisque docirinarum ratio quae in Acerba continclur noa ultima fortasse ex caussis fuit qua diu neglecta jacuit . Cete- rum seculo quo Ars typographica primiius orta est , atque i- nitio seculi illi proximi multoties typis edila fuit, coniraentario- que aucta , sicul et ante artem illani repertam et postca pluri- bus codicibus difl'usa fuit. Quidam eiiam earn Divinura Opus appellarunt , neqiie jam iude Acerbae fama percrebuit : nomen enim ipsum verilatcm superabat: ad opus rile iutelligeadum 536 SiLVESTRI GnERAnDI requirebalur ut muliis diulurnisque laboii'aus perpenderetur; quibus cliam accedit quod versibus minus bonis (ut rigidis qui- busdam censoribus eorumqiie pedisequis placuit) conscriptuni est . Bernardinus Baldius praesul de Acerba Gecchi loquens , inquit: scrisse un libra di cose naiurali , e incterologic/ie in versi goj/issimi. Sed quam aureaui materiara liber ille con- tineret oinnino non vidit^ prout jam Tartaleam nou satis co- gnovit, neque quantum mcrebatnr loannem Baptistam Benc- dettium fecit, quem Galileus magnus ducera('l) habuit, si qui- dem aliquem habuit. Nullam auleni dc Caidano, de Fcrro, Ferrario,Bombellio, aliisqae suorum temnornmi ingeniis praecla- rissiniis mcniionem fecit, quod quidem de Gronaca intelliga- tur jam commemorata superius. Sed ut tot tanlique viri ae- quo cognoscerentur, ac perpenderentur, non jam satis erat ma- xima ilia sua in litteris doctrina aut etiam summa in veterihus mathematicis peritia quam a magna Gommandluii schola hau- serat . (1) Sentenliam banc quae a nova splendidaque Librii analysi de Benc- deltii operibus prodit (Op. cit. V. 3. pag. 13. et seq. , alque pag. 1G1. nota 2. ) jam explicitc protulerat Micbael Angcbis Riccius vir inge- iiio praestanti in epistola sua quam die 14 Novembris 166G Princi- j)i Lcopoldo Helruriae miserat . Ut autcm Librii analysis magis, nia- gisque comprobetur ac clarius pateat quanta turn leniporis recentio- ribus Italis malbematicis assidua diligensque opera daretur ; optimum duxi ipsa Riccii verba referre quae nescio an unquam satis attente animadversa fuerint: — Sono uscili gli Elogi di uomini Ictterati di » Lorenzo Crasso , e dove parla del Galilei mi ba mosso a compas- (' sione il vedere cb'egli distingue le stelle Medicee dai pianeli Gio- =• « mi acccuna di non aver trovata alcuna men- « zione (in ejus opere) dell' Acerba di Gecco d'Ascoli; ma « a me parve di non dover ricordare un libro che puo dir- « si lavoro da Aslrologo , piuttoslo clie da giudizioso scritto- re . = Sed si bis verbis respondendum esse censuissem; e- rudilo commemorassem longe aliter de Acerba et Grescimbenio visum et Appianio, et Antonellio, et Quadrio^ et Mazzuchel- lio, aliisque bene mullis et potissimum in eo quo ego illud (1) Ilacc quiilcm opinio, quam primus P. Quadrius vir ingenio clarus prolulit ( Bella Storia e dclla Ragione d' ogni Poesia Vol. 4 pag. 38. ad 41. edit. Bonon. ; Libri Vol. cit. pag. 192-93. n. 2.) noti potest quin statini adinittatur. Sod quomodo vero explicaLitur ratio qua pervaserit alia operis denominalio — Liber Jcerbae Aetatis — ac ceterae hujusmodi? putat Auctor doclissimus prinium libri nomen fuissc probabiliter Liber Acer\>atus a quo quidem melius pnetac pro- positum signilicaretur : amanuenses autem magis magisque deforman- do, devenissc ad Liber Jcerbntus, Liber Accrbattns, Liber //cerbae Aetalis, Acerba Aetas etc. Ncl vero, inquit ille, ( pag. 40. ) di lanti « manoscritti, clie ho osservato di quest' opera, que' cbe hanno quesli (c ultimi litoli Sono tutti posteriori di tempo a ijiiegli altri che poT- « tano per titolo Acerbattus n Doleo quod tres nostri codices huic ipsius argumento adverscntur. Nam prout in antecedetiti nota jam a Je- ctoribus visum fueril ; vetuslior ex illis is est qui Liber Accrbae Aeta- tis nuncupalur, quam juxta Quadrii ipsius principia, ab ista potius ad aliam amanuenses devenisscnt denomiuationem Acerbattas, et Acer- battus, quam duo alii codices sequutur . At supponi posset duos i- stos codices ab alio codice vel antiquiore quam terlius dcscriptos fuisse, qui quidem Acervatus aut aliud simile inscriberetur. De MATERIA AD HiSTORIAM ETC. 541 opus evutlilo cornmcrKliuulum pataverrjm . Tsll scriplores jam per oinnes magni aiiclorit ite, sicut. Cacco hand parurn laii- (Jis iribuiint qiioil ad liiteras propter suum poema, allaque non- milla carmina a!) eo coufecta(l); ila eiiin hiimanissime, cer- tisque dcfenduiU argainenlis ab accusatlonibus quae de ejus in re yVsirologica erroribus versabanlur, quaeque deniquc cum ad lamontabilem neccin perduxeruni. In quo opere sane omui laude digno ceteris praesiitcre Antouellius Asculanus, et P. Appianius ex Socictalc lesu in suis de Cocco apologcticis Vi- tis . De quo IMathcmaticOj et de morte ejus nihil amplius re- feram J quam Quadrii altciius illius Sociotatis ornanienti pe- riodum, ([uae nobis verissima videlur al([ue apla ad teinpo- ra Cecchi significanda : Ernno que tempi, inquit Quadrius (V. A. cit. pag. 49.) cost dalF ignoranza ingoinbrati , che o'j^ni uomo, un tantino delle matematiche scienze e dellti filo- sofia naturale informato, era tostamentc per Mago diffciina- to presso le gcnti , e per giiinta carccralo e giustiziato. Atque hie sermoni isti meo finem imponam de Epocha pri- ma ac slatim ad secundam deveniani, nihil modo addens pau- cis jam adnotatis quod ad qualitaiein, numerum, ac vicissi- tudines cathedrarum in hac nostra Facullate. De islis me dis- serturuni promisi quum serrao esset de intervaHis quae inter duas Epochas proximo iniercederent. Sod materics^ quam de duabus votuslioribus Epochis colligere polui , Epocham secun- dam polius respicit quam primam , atque illud temporis in- lervaUum quod secundam a tertia dividit . Quapropter ejus traciationem salius erit post Epocham 2."" exponerc immo post totam nialeriei tractationem : quin etiam ad aliud tempus con- feram . Istam cnim de Lectoribus materieni praeter modum mihi percrescere conspexi^ quum de quodam historico subje- clo niaximi momenti agere debui , quod nonnullos ex illis Le- ctoribus respicit, quod([ue quaquaversus pertractandum ccn- sui. In quo quidem subjecto si brevitatem sectare minus vahii^ (1) Cccciis Asculitanus crcdilur illius metri repertor (|uotl nos Zingnresche nominamus. ( Quadrius Op. cit. Vol. 2. Lib. 2. peg. 284. edit Mcdiolani. ) 542 SiLVESTUI GnERARDI al(|iie in eo ipso veslram pene dicerem , Collegae pracstan- tissimi, aiidicndi palientiani lenlavi ; nolui ea ulterius nunc sal- tern abuti longius oralionem producendo . (1) (1) In Vol. subsequenti de Epocha secunda disserelur. ANTONII SANTAGATA De Bi/ limine Siilp/turifero. Q^ 'uae totum componunt orbern, et effingiint, adeo illorum varieialc praeclara sunt et aspectu lU omnintn mentem ct o- culos mirum in modiitn alliciant: nee solum natural! historiae qui student, sad alias ctiani qui persequuntur disciplinas eo- Jum saepc coUigunt inulta et in pUiieis reposila fidis ea re- tinent custodiis ac luentur . Hos inter quidem numcror et i- pse; vix enim adolescens, aetatis ncmpe jam dudurn aclau , cum ea parquirerem , et arcis reperla confiderem voluplali so- lum inseiviens in unum tam plura contuli ul illorum accepta satis mihi cxierit coUectio. Feliciter v!gebat haec practercunti- bus anniSj donee omnc calamitatis genus, hoc est, nialorum Ilias me, domumque nie-m funestare caepit, ct lianc ipsam i- gne ct flanmiis adoriens illius partem absumsit, paucisquc exco- ptis aliam perdidit . In hac carissimarum rerum vastaiione il- larum amor ne vix quidem deferbuit adeo ut acerbam con- quercns direpiioucm nova pro viribus conquircre, eaque dispcrsis suiriccro non praeterierim. Lt autem consilio responderet melius evcnlum cum fllio Dominico confecta est paclio^ cum nempe mihi esse delaturum quod in longis multisque suis iteneribus observatione dignuin dum ipsi hoc visum essct, ofTendi-jsel . Hucuscjuc suam fidem praestiiit labcniis patris obscquulus desi- deriis. Acslate hinc proxime superior! cum sulphuris I'odinas invibissct, quae Lrbini sunt in vicinia , in iisque hand pauca pervestigavissct, quorum nonnulla quiiulccim abhinc diobus hue loci vobis retulit ip>c, fossilc invcnit allcrum quod parvulae pinacolhecae ditandae cum dono daret, item addidil studium in ejus detcgenda natura ponendum esse uipote qnod ipsius 544 Antomi Santagata erat opinio nee llibloricos naUiralcs^ nee Cliiniicos luiic aliuJ simile reperisse, nee propterea nolum usque adluic reiklitlissc. Qua in re licet ad propositiun studium eum paternae aucto- ritalis cohoitalione concitanduni ducerem, uihilominus ad hoc opus me ipsi injungere saliiis ccnsui, noii secus ac Tabelliones qui uum quaedam paeiscunlur negotia , iis plures una subscri- hunljCt coulracta mulliplici chirographo el siglllis confirmant. Hoc consliuito, primum omnium fuil cuitiam corporum generi referendum forel percipere , quod cum illud internoscere el coujecuuis, el inspectione nobis visum fueiil poiuisse, visinn csl etiam nobis id aliquaulum esse asseculos. llaud latet so- lerii Chimicorum ingenio , el inquisiiionibus quidquid conere- tuni est, el corporeum exploralura fuisse, el abdiliores paries sic inspcctas ui illarum fere omnium elemenlapaluerint.Tloc quam- vis verum, inficiabilur tamea nemo corporum vaiia et ferme influita genera lam varie animadversa fuisse, ul illorum quae- dam perfecte planeque enucleala fuerint^ quaedam vero non ilem. Non nullorum ea est deprehensa indoles et conditio, quae eadem in iis cum aeque appareat inter se eonjuncta a caeteris secernunlur, et classes, quo nomine recenliores eas de- signaul, constiluunt . Harum unam formant quae dicunlur Bi- tumina, et panca sunt numero quae bucusque rite noscantur. Ad illorum simililudinem nalivis quibusdam cbaracleribus alia proxime accedunt interim turn distant plerisque. Hujusmodi sunt Carbo fossilis, nee non allerum quod a Siculorum flumi- ne in quo reperlum duxit nomen . Omnis aulem tollilur am- bigui causa si quae unice veris Bituminibus conveniunt omni cura attendantur, el in iis certa lex et norma habealur, qaa. vera el falsa judicenlur . Alque ut luta de noscendis corpori- bus evolvatur et explicetur sententia , quae Bituminum pro- pria sunt el praecipua cursim , imo uno ac simplici conluiiu inspiciamus. Hujusmodi corpora quae unguinosa sunt cl pin- guia vario obtegunuu- colore ita quidem ut illorum alia, quae nempe liquescunt et fluunl vinl albollavum reddaui alia ru- brum^ et quae mollia et concrela nigrescant. Quivis eorum sit status gravem calefacta emillunt odorem qui neminem la- meu acriier maleolens laeessil. Vi caloris fuuduntur, el arefa- cla dum frigeant^ facile effriaguntur. Incendi ct inflammari , De bitumine suLrnrRiFERO £45 cum possinl opacum in auras fumum enuntlunt , qui c\-,\ re- doleal minus lameu fodicat nares quaua Gagales. Quod ab il- lorum combustione est roliquuui, teneum csi el perpauculum, iaterim dum Garbo fossilis purior vigesimam sui ponderis rc- linquit partem: ab hoc eiiam diflcrunt vol maxiinc (juippe quae si dislillatioui subjiclas ne vix quiddam muluauiur Aiu- monii quod facillime haurinius ab altcro. His prolalis quae onmibus adiluclis praestant characieribus Biiumlnum designan- tur noriiinibus, el recensiiam classem el ordiucm inito ui iia dlcaui focdere ingiediunlur, specificum ul ajunl illoruni poa- dus niliili esl faciendum cum pro omuium varielate immule- lur el sil semper dissimlle. ElcctricuSj si confiicenlur , corum fit status qui in corporibus gignitur resinosis eliamsi condu- cloribus respondoanl et communicent^ hoc est, ab illorum coa- tactu minime arceanlur. Perfecta proinde dices Biluniina quo- rum primo Caldeum Naphtae nomen Graecis impositum alte- rum Oleum Medeae vel Petroleum dictum. Terlium ad moUi- tae cerae simiiitudinem appellatum iNIalta. Postremum tandem quod Babiloniae aedibus conslruendis cum inservierit, vel quod in Asphaililide, qui Palestinae est lacus, copiosum innatat As- pballum nominant. Age vcro si recensita omnia in alio cor- pore cumulata reperias, sed alias etiam in hoc proprietates de- prehendas ulterius quae in primis desint, an non ab illorum ordine ejiciendum duces polius quam lis adnumerandum? E- quidem cum emineant praecipua ad eum jure ac meriio advo- candutn videtur, licet quaedam ipsi addantur insignia. Utrum porro hoc ipsum sil mox quaeramus. Ilaud pigcat hac opi- nione ductos ad menlem revocare quae nuperrime de illorum montium structura, coagmentatione , et couipage relala fucre . Mons itaque Fodinarum sulpliuris duobus diversi generis for- matiir stratis a Sulphate calcis calcarifero alia a Carbonate cal- cis Gypsifero dici jjossunt composita. Ilaec horizonti nunquam respondent^ sed pleraque ad imum veigunt summopere, dum non nulla (piandocjuidem sursum elevantur . IIujus elationis causam peculiari cuidam subslantiae tribuunt, quam argillosam Marnam appellanij quae tum montem illuui, tum proxiuios exterius addita formet, quaeque a silice et sulphate calcis pro maxima parte componitur. Haec iaQmas ut plurimum montium T. vui. C9 540 Antonh Santag.\t\ occiipat paries^ inlenin duin ab imo ad superiora quandocitie altolliturj et alilora proiiide loca pervadk. Inter unum et al- teruin accrvum , Gypseuin nempe et Calcaicum, Stdphuiis fo- dina locatiir, in quain hoc corpus immillitur vel sub parva la- pilloruin forma, vel in cristallos singid;>.ri opera concrelum, saepiiis vcro cum pccnliari terra coiniiiixtum, quae siiis cxter- nis cliaraclcribus ad sub.-,lantlam sirniruudine accedit qua mons componi videlur; uno verbo ad gypseam marnam cui melius aciuliuiius couiponenliuin ope relerlur, iino illius idenlltas com- probalur . Sulphuris fodina alte est profunda in eamquc ve- nions anini:ie interclusionis scnsii corripitur ob biluminls, hoc. est odoris foodilaieni quae in tolum lalebrosae specus aerem efTunditur. Nee solum odoratus trisll sensu percellilur, quia e- liam nigra et pingnis materies a tenebricosis illorum lalibulo- rum parietibus gntlim cOluit, quae ejusdem insuavis gravisque odoris moleslia quemquam aflicit. Lapides ipsi, si perfringas aeque olent male omnes et prae caeleris marna quam gypseam diximus. Quid quitl ultcrius in fodiua invenilur, hujusqne uni- versae partes eodcm iiubutae odore eum continent, et late funilunt . Quid plura? Si speluncam deseras^ et saxeas gypso- rum marnarumque moles quae earn exterius anibiunt, explo- res, et rumpas, cundem semper llbi reddunt odorein . Ex his pers[iicuuni et aperluiu ibi illorum omnium confeclioneni bi- tumen ingredi, vel ut melius fossilia permeare omnia, quod po tissimum Filii animadversiones excitabat, dum ipsi libult eura lorum invisere. Bituminis copia, quae a parietibus fodinae sul- phuris manabat, ea profecto erat , cui tribui fortasse poleral tola odoris expansio, quae obscura ilia loca replebat, eaque prninde quae ab aliis eliani corporibns fnndebalur. Inquisitlo- niljus vero diligenliori modo inslilulis, el Gypsis, marnisque perfraclis, tum in priinis, cum in aliis, varia se obtulerunt con- spicicnda corpora inter se valde similia, in quibus tanquam in nidis consistcntem bituminis materiem gratum fuit de- prehendisse. Hujus regionis Gypsa sunt lamella ria^ ut dicunt, et fibrillosa non autem tanto mulliludinis numero ut quae la- minaria vocanlnr omnino desint. Hie eliam loci idonlidem se elTerunt Gypsa, quae cristallorum forma, et slruclura nostris sunt comparanda , el in stratorum Venice, hoc est in Montis De BiTUHiNE sur.pniniFr.no 547 culininc allollunlur . lllorum unum obliilit bitumen, quod fa- cile Ohscrvalori prodiil qiiippe oh C^i^l;lllo^uIn, in qiiihns in- cludebatur, niloreiu cl clarilatcm pcllucebat. Iloruiii fnistnm vestros ante oculos obveisalur, ut vestris subjiciutur scnsibus verilalis jiuliciuin . Nisi lenipns deficerct, cxplorari nunc pos- set quoniiido vix calcfaclo frusto inliimim bilnmcn niollissime extendalur alque madescat, vel Gypsi laniinibus iiianuni vi ad- striclis e snis sedibus expellaiur el ipsnin, natnrali illiiis pa- lofar.ta nioliilie. In maruis elitm conspiciendiini se cxliil)uil bitumen, scd aspectu longe dissimili : nulla moUiludinc prae- dilum J duritiu donatum, nigro obducluin colore meniorabat Aspbaltum , quod omni sive splcndoris, sive fracturae, sivc odoris ralione confirmabat . In gvpsis quoquc , quae lamel- laria dixiiuus, el quae intima couiposilionu el contcxln, nee non coloris varielale adeo sunt inter se dissimilia, exiles bi- luniiuis deprchensi sunt cumuli quorum ui facilis sit vobis cognilio, nonuulla eorum obscrvanda specimiua traduntur. IIo- ruin vobis est unani, in quo cavorum sunt nonnulbj ([uae in gypseo acervo sculpia fuere, parvulis sulpliatis calcis operia et exornata crislallis, quaequc inlimius obteguutur bilumine cujus quanlitas cum sit perpauca licet niolliiie preditum colligi nul- lo mode potest. Alterum cxhibetur pariter ex lamellari Gyp- so coloris fusci subnigri, radiosis fibratisque plenum cristallis quae totain illustrant solidam congeriem. Ilac discissa, com- pressus apparuit globulus qui unguibus iVicalus odoralione per- cepta se obtulil bitumincum. Majoris vero ponderis el niomen- ti illud est quod in alio Gypso in pavvum rivulum immisso fuil (loprehensum . Frequcntiora quam alibi sunt "in hoc tivu- lo Gypsorum strala el disrupta, pleraque lorreutis alveum oc- cupant atque impediunt: in ima unius parte nigrum videre full punclum quod primo intuitu vel Carboncm fos^ilom , vel quam dicunl Lii;nitem judicavisses ; sed conceptae opinionis commenlum poluit statim evcUerc et notus odor qui a foiii con- fricatione manavit, el ipsa lapidis firma durilies . Oplandum quidarn fuissel integrum rcfigere corpus, quod unicc opportu- nis el industriae subsidiis el instrumenlis, quae deerant, conse- qui potuisses. Hand parum verc profucrunt adbibita artidcia cum illorum ope pcrspicuum fucrit nigrum corpus Gypsi 548 ANlONIt Santagata cavnm replcvisse, quod forniae circulmis erat et sfericae, et ciijus diameter triiiin unciarmn longiliuliiiem aequabat. Id e- tiam accepli iis est iribiiendum, nunc alia vobis exhibere posse speciinina c Iiiicusque relata con(irinont . Ex his omnibus congiiiens vidobatur ct pronnm corporis tarn late diffusi per- scrniari natnram, eamque chimicis artificiis in apertnm ponere deteclamqnc penitus habere perspectam . Et re qnidem vera mnlta inslitnta snnt exparimeata (pioniin varietas, et series cum nobis tandem patcfaclam r»;ddi(lerint, latissime inquisilionibus satisfecisse vidontur . Referre vobis nunc omnia longuni nimis esset nee ferendiim: quapropter horiim dascriptionem, iutegram videlicet analysim conscriptam vobis tradam, vestrisqne ani- madversionibus subjiciam. Ilic vobis unice referam simplices pericidornm conseqnuliones, quibus exploratnm corpus Distil- latioiiis ope suppedilavit Oleum fixum , Oleum volatile , A- qnam^ Acidura Succinicum, et Carbonicum, nee non Acidum Idrosolphnricum, et Garbone in Retorta relicto, Idrogcnium Carbonatum. Elcmenlari inde, ut dicunt, analysi pr(diatum com- positum se praebuit Oxigcuio , Idrogeuio, Carbonic et Sulphu- re . Quae cum nota fiarent mirandum quidena in illo adfuisse, quod nnsquam fuit compertum in aliis. Bitumina, quorum paulo ante retnlimus proprietates, formari sclent Idrogeuio et Carbonic, ex quo appellantur Carbureta Idrogeuii. In hoc au- autem adduntur Oxigenium et Sulphur quin ipsi desint quae caetera dislinguunl bitumina. Quae cum ita sint, si, Auctore Tullio, imponenda nova novis rebus sunt nomina, appellari tunc poterit Bitumen Sulphnriferum. Harum rerum perquisita et con- sequuta cognitio facile ad alia nunc duceret , quae cum per- mairnl scientiae interessent doctorum hominum in iis conjicieo- dis meruerunt quamdam, nt ita dicam, divmationem, et curam. Bituminum ori"o tanta est obscuritate involuta ut nondum ex tenebris eripuerint. Quae et quanta enimvero ad earn apenen- dam non protulere interim dum prolata inter se omnino re- pugnant? NonnuUorum est opinio carbonem fossilem suppedi- tari a planlis, vel anirnalibus terra obteclis diuque inhumatis et hunc vel a central!, vel montium ignivomorum calore ad di- stillationem quodamodo compulsum Naphtam et Petroleum gi- gnere. Contra opinanlur alii Carbonem cxorlri a Petroleo cum De BITUMINE SULPnURIFERO 549. inter biuimina ilium Iiabeant ad siimmum (luritici graduin pe- dacla; seil lianc oplnioncin sic cvellcre \idclur ratio, ul ipsi imposicrum nullus assenliii debcal . Qiiis cnim Brojjniardi ob- servaliones cum vidcrit, quae carbonum genesim respiciunt, il- latn nllorins seqiii poteril ct amplecti? Ko inlendunt onines nt carbonutii fons, el priiicipiuin sic in planlis appareal, ut iu lis inesse cerium sil . I'lobabilioris autem est conjeclurae a fos- sili Garbone maiiarc ct cninipcrc I'iiumina quae ilium tarn saepe comilanlur eo quod in liorum forniam absque dubio verlunlur principia , qu.ie diu sepulta vegelantia componunt. Qua in re Turner cl Reiclicnibach cum carbones disiillalionis ope periclilarentur , biluaiina eiluxisse semper affirmant, caque propterea defuisse nunquam . His omnibus addatur etiam car- bones tanta Pelrolei copia idenlidcm replori ut a terris ipsis in quibus jaccnl el consepiuntur, large laleque scaleat elfluat. Hinc porlcndebantur dim carbonuni tumuli si bujusmodi scate- bras humus obtulisset. Sed nihilo tamen secius Petroleum nedum c terris prodit quae carbones referunt, bene vero cliaiu ab iis quae salibus, quae gypsis, quae sulplmro imbuuntur, et quae diermales aquas, perpcluos ignes ncc non Gas Idro- genii carbonati includuiu fonles; terras etiam sequitur qua* JRpccie nominant, sive igneae sint originis, sive aliarum qnas a- pcllant vulcanicas - Eodein modo lerrae et lilora quae Mare mortuum circumdant cum ignivomam actionem perseniiant bi- tumine abundant, et lacus aquae eo, una cum idroclorato Am- monii sic inficiuntur nt nullum animal in iis vitam et spiritum possit ducere. Huic paritcr opinioni oljjicitur frequens terrarum positus,quae Roccie Bituniinis fere dicuntur; harum siquidem unae ab aliissic dislare videntur ut inter illasuna reperiatur quae nullum in se habeat biiiunen . Quod tandem oninino banc re- spuit, ingens et immensa est Bituminis copia quae in pluribiis Orbis congrcgatur copia turn ad soUditatera compacta,iuin prae- terfluens a rivorum fonte deducta. hi Insula Trinitatis est la- cus cujns aquis immanes et duri imminent bituminum accrvi, qui ut nigra et scopulosa saxa tibi sunt in conspectu . Haec omnia si perpendantur facile unicuique erit agnoscere non re ductum esse, sod opinione qui carbonibus fossilibus bitu- minum (wiginem unice tribuendam pulet. Quod si clarioribus 550 Antonu Santagata r.uionum momentis in liac senlenlia confirmari volil, Victeti supputaliones consulat, qnibus tanlani Pelrolei qnantiialem quo- libet anno a fonlibns abiluci dcmonstrat, ut nulla esse pos- sil ia terrae visceribus carboimin copia , quae ilium suppe- dilare qucal. Cum aulem a rcceniioribus vel casu vel ralione aH(|uu aul observatione quacdaui noiala fueriut, quae obscu- ris illuslrandis ac palefaciendis luuicn aliquod visa sint altu- lisse^ nova propterea via palcrc vidciui- ad conquisitam veri- taiem assequcndam. lamdiu couligerat ccrlam iMiuminis quan- tiiatcra in inlernis Lapidis partibus inveulam fuisse, ibique eo modo sitam , quo paulo ante vobis videre fait in specimi- ne quod observandiim vobis obtuli . Naturae scrutator Pa- iriuius iu Geodibus ex Ouice factis internas reperiii partes bi- tuuiine, quod dicunt Malla, rcpletas, interim dum terra in qua erant iufixae et ciugebautur nee parvam quidem alomum re- ferebat. Mchercle liquet invcnlum bitumen a carbonibus illuc non pervenisse. Ex hoc Patrinius jure et nierilo suspicari po- tuii bituminum origincm aliunde esse accersendam, eamque potius muluae corporum aeriformiura compaciioni iribueudara. Novam banc conjecturam postmodum secuti sunt muhi, ct Leo- nardius prae cacteris^ qui conjectabantur ullerius aeriformia corpora a profundis terrae anlVactibus sursuni elevari et in supremis partibus caloris demissa et imminuta temperie earn cousequi densitateni qua in bitumen conversa Petroleum exhi- beret, Horum haerens vesligiis Omalius D' Halloy ab idro- genii carbonali compressione bitumen progigni putat, illius or- tum modo reddit perspicuum. In abdids terrae cavis corpo- ris aeriformis quae producitur copia cum sit peringens, tanta ex se pressionis vi cogitur, et comprimilur ut ad molliludi- neni compellatur, et liquescal; liquor autera qui eruitur est Bitumen. Et revera Clar. Faraday qui tarn mnltas instituit aeriformiura corporum compressiones Idrogenium Carbonalum adeo constrinxit et adegit ut in liquorem immutaverit el ipse, et liquor quem inde cxploraverat insignis Dumas par erat et similis bitumini cui nomen est Naphtae. Recensitae ergo opi- nioni tam gravia et tam mulia sic favent ut niinime niirer si praeclari doctique viri banc amplexi aliis omnibus practulcrint. Sioiie vcro, praeslaales viri, pcrpauca et brcvia nunc addi. De BITX'MINE SCLPITCBIFERO 551 quae illam infirmarc ct tollcre cum mihi viileantiirj vestrum milii eiiam npportunuru ciil el gratiitn do hoc juilirium. Si a sola Idiogcnii caibonali picssionu progij;neieinur hilumina, lis omnia donari deberenl priiicipiis, cpiae ab illo iinice ma- nare possent, el diiin alia in iis divcrsao nalurae deprclien- dcrenlur non ah illo uno repctcnda essent, sod ab aliis cor- poribus. Ilucusquc do Fossili sermo fuit, cujiis natura chi- micis ai'li{iciis cum palefacla fucrit, veris bituminibns est ad- dendum. Asl ex visis hiijus, ul dicunt, elementaria prinripia non solum sunt Idrogeniutn cl Caibo, scd Oxigeiiium ciiaiti ct Sul- phur. Qiiod cum sit quacso cur nam ct quomodo haec duo postrema, Oxigenium nempe et Sulphur in Bitumine dclite- scunt , si sola Idrogenii carbonaii prcssione exierit , iisque ad- strictum corpus onmiiio careal ? Quid est quod Bitumina a pcculiaribus aeriformium corporum uuionibus, quas aflinita- tum leges inodercnlur et tempcrcnt, profioisci non possint, scd potius, el semper a singulati Gas Idrogenii carbonaii prcs- sione exorid debeani? Nolum est ulterius aerilormia corpora quae prcssionum viribiis vel ad liquidilatem, vel ad soliditateni urgentur ct compelluntur eliam si eas contrahant, eas facile sae- pe sepius aniillunt, et prisiinae aeris iormac restiiuunlur. Nee pracleream Bitumina in immensis terrarum spaliis et longe dis- sitis reperiri adeo ut difiicile videatur nnius Gas Idrogenii car- bonfili prcssiones nbi([ue extitlssc ad muliipliccs ac pene in- numeros hos terrac foclus progignedos. Quod si horuma a con- stricio , compactoque idrogenio enali fucrint quorum gene- sim nedum possibilem esse credimus, sed fortassis eliam con- ligisse concedimus nuUo qnidcm niodo earn bilumini assigna- re possumus quod cxploraviinus. Cum in forli duroquc gy- pso inclusum ibique Ermelis sigillo ut dicunt tulainm se exhi- bueril , quisnam ab imo profundoque loco sublalum. cl tan- dem in carccrcm delrusum fuisse suspicabitur? Cur illius o- riginem ad alteram Gypsorum et Sulphuris non rel'eret iia ul omnes cjusdem sint actalis et lemporis, omniumquc noscatur crtus cl romposilio? Acidorum lum Idro.snlphurici turn Sul- phurosi aclioni Gypsorum tribiiiuir confornialio. Hoc cum sit, illorum primnm exuiiur Sulphure , et alicrum Ct acidum sul- phuricum . Hoc Carbonates caJcareos adorilur^ et Sulphates ^^^ AntONII SA^TAGArA raid's procreautur. His pcrmutalis quae viuculis libciantur ^uni Idrogenium, et Acidum caiboniciun et sulphur. JIaec si ad nniluuni admovcantur contactum, eflbrmabunt Bitumen Sulplm- nfcmm quo tempore compingunlur Sulphates calcis. Sed conje- ctuns SK fims ne vestra abutar, quani fortasse nimis pericU- tatus sum, mdulgentia . SIllESTRl GIIERIRDI ARTICULUS NECROLOGICUS DE DOCTORE MACHI.NAHIO FRANCISCO BERTELLIO ASTRONOMO ADJUNCTO IN PONTIFIGIA SPECULA BONOMEKSl 0. 'mnes qui apud Nos ad machinatoiis artcm inlendunt (iie- que de machinatoribiis ad fodinas, aut ad machinamenta et generaliin do teclinologicis sermo est: namqiie liic et in tola pene Italia quain paucissimi sunt) ad duas classes reduci po>- sunt . Una est illornm qui vix Univershatum studiis P/iisico-nia- thematicis peractis, totos se dant practice, ct quum satis hi- beant regidas leviter cognoscere quae frequenlius usu occurrunt; mullum est si tantum inde hauserint ut in postremo examine quo ad practicen prohanlur, non omnino se praebuerint inc- ptos. Iloium numerus lieu! nimis abundat^ queni quidem co- piosiorem facit difGcultas, quae juvenilnis occurrit satis aptani in praclicis studiis iuslitulioneni sibi comparandi. Nam propter locorum longinquitateuij aliisque de caussis: qui extra Uomam malhernalicam lauream adepti sunt rarl eo se confcruntut publi- cam machinatorum Scholam frequentent. (1) llli igitur juvenes (1) Fatendum est tamen inter illos bene mullos , qui ab ejus ori- gine in hnc Scliola iloruere, aliosque qui Ferrariensem Scholam liauJ niulto tempore restilulam frequenlariint , plurimos jam esse arte do- ctrinaquc verc conspicuos : alque in his praecipuc juniorcs plurimani sui spem facinnt ut poslhac inter primes macliinalorcs nunierentur . Utinam omnes condij^iia miiiKTa sorliantur! Certum quidem est Ma- chinatorum Ponlilicioruin Corpus nunqunm non coiispicuum ; his reccntibus increnicntis in novani quamdara celebrilatis luceui non niulto post tempore venturum . T. VIII. 70. 554 SlLTESTKI CllEnARDI pltirihus cUstracli ailiSj ut ita dicain , minmiis; minime miiuni est si nuUo modo curent ut niallieiiialica siudia in proptiam vertant utilitatem, (juln iinmo prorsns ncglexcrint. Qiiapropter, quum adulii facli liiciint, loti sum in practices laudibiis, pracli- ccn (caecain pcne dicerem oinnino) in ore nunquam non ha- bent. el quaDtuni in iis est nihil non icnlanl ut malhematicoruin studiorum, quod ad practicen, inulilitalcin denionstrent. Si illos audias, ista quasi diceres niaciunatorum ailis impedimenta. Altera classis illorum est, non sane copiosior, qui altente quasvis practices regulas perpendendo, earumque canssas inqui- rendo, quae semper in theorelicis principiis consistunt; ea- rum limites dcterminarunt , atque statnerunt quomodo varian- dae essent si extra hos limiles adliiberentur: ac qunn-i iis opportunitas darctur, regulas ipsas in melius correxere et au- xere . Quapropter tali nobiliore ratione propriam artem exer- centes, non possunt quin physico-mallienialica siudia, luni e- tiam qunm in practice versanlur, colani: alque tali modo ho- runi sludioruni famani augent cui tanlopere delrahit nomcn quod apud vulgum sibi compararunt illi quorum scicnlia in sola practice consistit. Hi, c[ui ad banc alteram classem per- tinent, praeier scieniiam quae theoreiicen atque practicen re- spicit, studiis omnibus quae cum Malbemalica conjunguntur , nee non Ilunianioribus Lilleris se imbuerunl. Atque qnum ad has dotes ingenii, prudenlia pleramque accedat, cjuae po- tissimum requiriiur ut digne machinarii docloris praecipua mu- nera susiincantur; in arte quam profilentur summorum sibi famam virorum comparant. Quapropler privati homines, ma- gistratus , atque Principes eos in gravioribus consulunt, iisque praecipua munera commillunt. Illi qui toti in sola sunt pra- ctice, eadem semper repetunt ut theoreiice detrahant, quae autem uonnisi propria, quam praedicant, experientia confir- mant: de his alleris obloqnuntur, dum aliunde eorum scieniiam omni se prosequi observanlia profilentur. Sed plerumque (atque ulinam semper!) hos duces in arte cxercenda sequi debent: quod ni ficret ; in dilTicilioribus parumjier ac novis, qui oh- veniunt, casibus, nescirenl profeclo quo se converlerent . Al isti alteri e contrario illiusmodi machinariis facile carerenl . Posi.ieimis deuique machinariorum Dunierus est illorum sane IRTICULCS NECRO LOGIC US ETC. paucissimorum a quibiis Pliysico-matlieniatica stiulia llicorcll- ca atcjue contcinplativa aclamanliir. Lli (jiiidein earn mentem voluniatcmque habenl quae nostris lii^ce diebus ad illoiuui studioruin incrementa requirnnuir; scd aiit egcstate coacii, aut quia nulla iis apciilur satis ajHa via scicmlao tradcndae (f[nae qiiidcui viae ui pluiiiiiuni parum lucii habenl) ad arlcm se confone debuciunl, ([unmvis eoruni affeclus illos nunquam non ad scienlias revocet. Isti vero prae illls, qui ad primam clas- sein pertinent, praeter dubium facile minoris a vidi'i aesii- inantur: nam([ue nc([uc patieniiam, ncque voluniaieiu liabent arlis , quas dicerem , minutias omnes ediscendi , quas quidem macliinarii illi apprime callent, quae veie necessario ad arlis exercitiuui requiiunlur, quasque vulgus plurimi facit. Cele- runi secundi, quos dixi , teriios istos multi aesiimant eosque in rebus gravioribus consulunt: et aliquo post tempore si islis arriseiil forttuia aique aplae se iis oblulerint occasiones satis amplurn in praclicis criterium adipiscendi; isli tcrlii, uli de- cel, etiam siipereminent secundos . Ad hos quideni facile per- tinent praestanliores Maihematicae Sclontiae Professores, ino- do scienliam ipsam ad praclicen paullo convcrlerint, publicani- que commodilalem. Qui Viri praeclarissinii oninein obscrvanliam ac aeslinialionem promerentur, omnemque eliani in rebus ar- lis vel gravissiuiis confidenliam; dunmiodo a dclTetlu careant potissimum quo non raro laborant, quique interdum cflccit ut jure ac merito dolcndum esset quod nonnuUi illoruni de re- bus arlis agentes , munera sibi iniparia susiinerent . Nanique in practice saepe facia occurrunt quae iheorelicas regulas mi- nus facile paliunlur: effectus eniin plane diversi prodcnnl at- que tlieoria promiserat, idque vel inopia dalorum , vel igno- ranlia Icgum quae faclis illis nrodereniur , vel denique dilfl- cullale sunmia ipsa facta calculo rile subjiciendi . Quapropter in istiusmodi faclis lii Viri tbeorelice intemperanter abutentes, saepe errarunt. Quumque eis satis aptae defuisseut occasiones se in praclicis sufficicnter excrcendi; ueque fortasse illam babili- tiilein a iiaiura possidentcs, cpiac pluiiniuni facit ad praclicurn criierium acquireudum ( quo saepe primi mullum pdlk-ul, se- cundi vero rectc qu :si semper uumlur utpole qui minus quam let lii in tbeorelice dcpcreunt): iulcrduu) accidil ut opinioni 556 SiLVES:RI CllERARDI quani de se moverant non bene respondissent. Atqiie io cans- sa fuere ut proposita gravissiini momenli aut prorsus caderent, aui sic couficeicniLir ul ad suinimun reipublicae delrimenium verlercnt. Interduin cliam accidil iii vulyns opinionem ample- clens quam qnidain ex ils pioliileralj aliipiibus publicis arlis operibus accnirne adverserciur , suninio proponeniium aique cxeciiloruin periculo: quae (niidem opera vere iunocua fuis- sent ac ciiain forlasse iis uliliora atquc opporlimiora quae ma- gis Malhematico illl placuisseut . Proul igitur nobis vidclur, in niacliiualorum arte (sicutin alia quacumque plus minusve ) mala oriunlur eflecla turn a practice abscpie satis apta tlicorclice^ turn a theorelice quae a i-nnicienti practice disjungatur. Alque in hoc solum difTcrunt, quod mala quae a prima oriunlur frequentiora sunt, sad le- viora ; at quae ab altera proveniunt^ re quidem vera sunt ra- riora scd ut plurimum exilialia . Franciscus Bertellius doctor machinarius, cujus memoriae No- bis omnibus cbarae sane ac diuuirnae bocce Commentariolum (quod alicui publico Diario doslinaretur) modo donatur^ qui- que mense Februarii superioris anni 1844 decessitj unus ex eleclioribus fuit qui ad Icrliam classem pertinent, quique artem simul ac scicnliam praeclarissime ornaut. Octo el viginli an- nos banc iile artem summa cum laude exercuit: eique plu- rc5 se occasiones praebuere quibus magnam suam in arte scien- tiaque periiiam ostenderet in excogitandisj proponendis, atque exequendis operibus maxinii momenti, quae opera, vere lo- (juendo , ubicumque lecurrunt ubi ingonia ad5int iis accomo- data . Quapropier tali modo illustreni diuturnamque sui me- moriam Bononiae atque alibi reliquit . Sed ex octo et vigin- ti annis, decern postremos in Malhematicis pene omnimodis tradendis prorsus impendit, atquc scriptis operlbusque conipo- ncndis, quae cum cxccUcntem in ihcoretico non secus ac in practice demonstrant , quaeque ejus nomcn inter viros in Ma- lhematicis augendis , tradendisque clarissimos jam sempiternuc posterorum memoriae commendarunt . Nos vero quum brevi- talem onuiino sectare slatuerimus; statim ad horuni operum atque scriptorum seriem cxponendam deveniemus. Qui(|ue cam Icgerit, jam statim cognoscet quam vere de ejus laudibus su- perius locuti sumus. AanCULl'S NLCROLOGICUS EIC. 557 OPERA EDITA 1. Jtijlessioni sui cainpiuni cli coniributo degU scoli con- sorziali (Bologna 1830.) 2. Saggio di una nuova teoria suW cquilibrio dcllc vol- te applicabile con generaUtd, alia pratica ( Sermo lialjitus in Academia Insliluli Scicnl. Bon. Aono 1835 atque edilus An. 183G Bononiae.) 3. Discorso sail' attuale occorrenza d' osscrvazioni diret- tc a perfezionare le Jhnnolc, e Ic tavolc del rnovitnento dei corpi celcsti , e neccssita di accoinodarc a tale scopo i calco- li dclle cffcincridi astronomic/ie ( Sermo habitus in eadcm Academia An. 183G, atque co ipso anno cditus.) 4. De injlcxione I ate ruin in inicrometris Disquisilionibus (Sermo habitus in cadem Academia An. 1837, atque ediius in Vol. 4, p. 381 etc. jNovorum Commcnlariorum Acadeniiac Scientiarum Insliluti Bononiensis An. 1840.) 5. CoTijccturae de anomalia cui ex opticis quihusdam ex- perimentis obnoxia esse vidctur generalis lex rcfractionis (Sermo habilus in eadcm Academia An. 1838 atque edilus in Vol. 6. suorura Commentariorum pag. 3. etc. 1844 de quibus superius.) 6. De derivalione aliisque proprietatibus fonnularinn , quas Mechanica coclestis usuipatnr ad plaiietaruin motus cx/iibendos , et ad perturbationes dejiniendas , quibus eorun- dem cont'crsioiies ca de causa aj/cciuntur. ( Sermo lialjilus in eadcm Academia An. 18iO alque edilus V. G. p. 123 Comnieniariorum etc. An. 1844.) 7. Evolutio functionis pcrturbatricis quain invoh'unl ae- quationes d'ljfercnliah's motus cujuscuinquc planctae viribus iracti alioruin plaiietaruin solisque vi (jraevalenti : nee non aniinadversiones in quaedain praecipua ejus evolutionis lo- ca , quae aliquain postulant einendationein . ( Sermo hajiiuis ill eadem Academia incunte anno 1841 akjue edilus V. 6. Suorum Commentariorum pag. 239. An. 1844.) 8. Llementi di Meccnnica Celeste T'olume Priino (Vo- lumen in 4. ex pag. 49o. cum duabus tabulis in fol. Bo- uon. 1841.) 558 SiLVESlRJ GlIERABDl OPERA INEDITA i . Progetto di iino scolo generale per la pianura bolo- gnese Jatto d' ordine dclle private Congregazioni corisorzia- li degli scoli del bolognese^ ma specinlmenle di qiiella del quarto circondario delta del Canal delta Uotte. (Quod scri- ptum jam absolutum exhibuit labeiile anno 182G. ) 2. Santo storico con illustrazioni interna alle osservazio- ni astronomic/ie eseguite nella Specula di Bologna dalla sua fondazione fino al 1833. (Senno habitus in eailcm Academia An. 183G. una cum illo queiu nos supciius ad N. 3. descri- psinius.) 3. lielazioni fra la quantita cV acqua delle pioggia e le conseguenti pienc degli alvei , dedotte da una seric di os- icrvazioni di questa classe di fenonieni , anzichc da speri- rnentali apparecchi o da ipolesi ; e regole die ne discendo- no per la soluzione delV imporlante prohlenia idraulico di- retto: nota la uhicazionc e l' area di un territorio incollo e soggclto ad inondazioni , deterininar la portata delle piene massiine dell' alveo da forinarsi atto ad accogliere e tra- sinellere le acq tie di pioggie nell' accennata superficie caden- ti. (Sermo hibiius in eadeiii Academia An. 1841.) 4. Del Picbimetro , strutnento idcalo per istituire delle ri- cerclie speritnentali dirette alia risolnzione del prohlema del- le pressiuni de' corpi solidi ne' casi in ciii la misura di es- se , secondo le analoghe teorie ineccanic/ie si mani/esta in- determinala. (Sermo habilus In eadem Academia An. 1843.) 5. Considcrazioni e ricerche intorno al Jiutne lie no (ho- noniense srillcel) ed alle cawpagne fra le quali ei scorre (Sermo habiins in CoUej^io Sodalium Arvaliura Bononiensium mense Decemhris An. 18 13.) 6. Santo istorico-ragionato dei dir>ersi tentativi per la risolnzione del suddetto prohlema dclle pressioni dei corpi solidi nei casi in cui la misura di esse, secondo le analo- ghe teorie, inanifcstasi indeterininata ( Sermo exhibitus eidcm Jcadcmiae post mortem Juctoris CI. mense Mar- tii 1841.) Artiotlus ^EcnoI.oGICus etc. 559 Ilic praelcrimns alia sciipia laboresqne Bcrtellii minoris mo- morili (Ic; liydraulicis npcralioiiibiis ad id dcslinalis ill fossae ad egcrcndiiin rile onlinaieiiliir at([iie conslriieieiitnr, qiias ope- raliones praecipue insliiuil jiissii Consoriioniiii ad a<|iias apiid quae niachinarii iminere fiingcbatiir. Ipsae duLio piocul di- gnae criinl qnas siu.ccssoi es ejus considant. Opus vcro quod iiunquam non erit consideialioiiihns , stiidiocjuc machiiiatoium Bononiensium counnendanduiii illiid esi de quo siipeiius tcti- gi , quod inscril)iuir = J^rop;cUo di itno sco/o gcricrale del llolognese ■=• qnodque ci aiiiaiiludiiics maxiiniis altulil. Quod opus summi laboiis a viiis in llicoretice atque practice claiissiniis, quae illud exaniinaiuiit, sunimoperc laudalum fuil, illudquc docliina datis(|uc utilliniis est rcl'citumj quae data saepe saepins in hydrauiica practica occunuiit rrquironda , et quae ille sibi cxpcrinientis comparavcrat quampluriniis (1). Alque utinani typis evulgarclur: qui ctiau) ad alias rcgio- ncs periiucroiu baud paium ab illo opere atliugcrent , qnod utillirne casibus analogis aptari posset (2). Opus istutl vastmn quidum et paullo audentlus (rcquirebat eniin ut sub fluniine Reno ductus subterraneus vulgo hot- te coHSlrueretur per mclra 131 quo opus cral ut lossa ad (1) CI. Prof. J. Baplista INIascttius in voluminc sccuiido sui opcris cujus nonien Note ed ^lp;a,iitnte ai^Ii Elemeuli di Mcccanica c d' I- draulica del signor Projess. G. I'cntnroli (Bologna 1S27) quuni Joquerclur de formula E\ lelweinii do' velocitalu media aquaiuni per alveos ciirsus aeciuabilis , dc(|uc cxperimenlis quae cam eomprobare possint; viginli circiter refert a 15crlel]io inslilula in torrcnlibus , rivis , alque eanalibus quae praecipue Masellius cxcerpscral ab ope- re ejus MSS. de quo seruio est. L Adolc- scentes niathematicis sludiis dediti mira ejus comitate atque scicnlia capli ad cum scjiipcr coucunerunt ut in practicis do- ctiinis imbuerentur. Anno 1 826 tot tanlaque ingenia privatam ejus zolliecam frequentabant ut ea publici gymnasii specimen prae se ferret. Plures eorum poslca praccipua artis munera oblinuere . =- Collegium Sodalium Arvalium Bononiensium (quod ab eo descendit in anno 1809 inslilulo sub nomine Socictd J^raria del Dipartimento del Jieno , quodque ulli- mis al)hinc annis vere reslilulum est) inter suos cum adlegerat usque ab anno i 826 ea clusse quam ipsi do ordinariis \ocant -= Anno i83l iu Pbilosophorum alque Matliematicorum Colle- gium bnjus P. Univcrsiialis cooplatus est. = Isla vero Aca- demia Scientiarum Instituti Anno 1834 eum inter suos ho- noraiios sodalcs adlegebat, atcpie tribus annis post, eum A- stronomi loco surrogavil qui apud eam \acabat inleritu CI. Prof. Petri Catureglii et inter pensionaries Bencdiclinos adle- git. = JNamque Bertellius ab anno 1835. in P. Lniversitate Asironomiae atque Opticae lecliones tradebat, in quo quidem munere usque ad terminum vitae perduravit. Professoris no- mine vere caruil , nam prout turn lemporis statutum fuerat Speculae atque Leclionibus ad eam periincnlibus consulcre, Jstronomus /Jdjunctus ad lectiones appellaius est. Atlamea lanlo omnium plausu lecliones ipsae accipicbanlur , tantam- que operibus , quae prodiderat, celebritalcm sibi compara- verat; ut apud onines jam professor appellarctur non secus ac machinarius , in quibus ofliciis tantam laudem sibi fuerat ade- ptus. Cui mnneri jam superlus commenioralo aliud adjunge- batur dirigendi atque construendi partem cfhemeridum quae quolannis a Bononiensi Specula edunlur: neque huic mnneri defuit Bertellius sane ingrato atque molesto iis qui in ilio u- sum salis facilem neque adepli sunt, ncque possunt adipisci. ■== ]N'eque hie praelereundum exislinio ilium anno 1834. in cadcm Lniversitate ad munus Prof. Iniroduclionis ad Calculum Sub- limem desideratum fuisse, cujus tamen partes nonnisi parumper 566 Silvesthi Giierardi attigit; atqiie proximo anno pene intcgro Meclianicani et Ily- dianlicani ibidem legisse -= Per sex annos inter 48 Sapien- tes Curiatos iirbis Bononiae scdit -= Anno 1836 ab liac P. Academia Bonarnm Arliiim incrcmontis inter socios honora- rios adlectus fait <= In nudta cxtera Collegia fueral coopla- tus -= Usque ab anno 1838 unus ex lis aillectus fu it qui le- ges praecipuas ponerent ad Valcrianii alqae Aldinii Scliolas or- dinandas ditigendasque, quae Scholae deslinantur ad Diagra- phen, Pliysicam, atque Chimicam rite artiixis accomodandas. Turn collegae in eo munere, turn Magistratus, atque scripta ejus semper de illo testabnntur quantum ipsiiis peritiae atque singnlaribiis curls hoc gymnasium del)oat. = Denique non est praetereundum Bertellium quod ad provinciam Bononien- sem in novo lolius Dilionis censu munera susiinuisse , atque illud potissimum quod nos Perito Coinunale nuncupamus, nee non alterum Macliinarii apud Cnrationem qnaradam mu- nicipalem eorum operibus judicandis qui civium bona quanti essent statuerant, nee non Supremis Praefeclibus Census con- siiiis proponendis, referendisque quibus opus istud ad commu- nera utilitatem perficeretur. In quo quidcm munere dilflcili 5ane multaeque prudenliae atque consilii quod ab anno 1827 ad 1832 exercuit^ multa quocpie prodcnnt de summa ejus pe- rilia atque cura documenta. Quae ejus merila dotesque sin- gnlares effecerunt ut, quum cogitaretur de successorem dan- do illustri Gregorio Veccbio de quo superius alligi in Supre- ma Curatioue Census Romae vuliio Coininissione Consul- tiva del Ccnso in Homn; ille ad earn (lagilarelnr ac invi- taretur. Atque vir (1) qui ad earn vocabat erat hujusmodi, (1) Vir prneclarissimus aeques torqueatus ac Pracsul Grassellinius in Censu Praesitlis Vicesgcrens, cui etiam scicnlia ipsa (*) niultum debet, nosquo potissimum quod aJ Census (lillicilliniam inlricatamque opcralionem de qua superius nienlionem feci: Vir omninioda eru- (lilione, mente in omnibus perspicacissimaj ingenioque solido, aploque quod quamplurima compleclatur. (*) Vide Praefationcm ac nolas ad Commeiitarium Comilis IMcngot- tii quod inscribitur: Proqetto per le stimc dci fondi riistici ncl Re- gno Lomhardo-J^cneio editum inter opuscula quae vocantur Eserci- tazioni deW Accademia agraria di Pesaro ( An. IX. Sem. An. 1842) AmiCUtUS NECROLOGlCL'S ETC. 567 lanlusque eliam ille (1) qui id ci significabat , atqne hoita- butur m quivis vcl hoc ip^^o illusiraieliir. Seil quum in eo essel 111 has tantas adhorlationcs scqiicrelur^ atqtie conditio- nem tenerel; mors praeoccopavlt. Quamvis lol honoiificeniisMniis miincribns pcrfunrtiis, totqiie laI)oiibtis quos qiiideiii cxposuiinus , aliaqtie bene midia fpiae propter brevilaleni pracleiruisinuis; quam\is parce, iriij;aliier viveret ac pene dicerem ab hominum frequcntia consortioque reniotiis; tanien in adniodiini huniiii fortuna decessit , Qua- luor flhis iixorique spectatissiniis omnibus, aniatissimis paullo plus bonoruni relinqucre poiuil qiiani ea quae avita posside- batj quacque tot vix sufficiunt. Quod non accidisset profeclo si nedum studiis, quorum tenebatur amore; aili suae solum- modo vacasset , in qua quidcm pcriiissimi liominis fania jam apud omncs jure ac merito invaUierat. Qui vero poenas cognoscat, jacturas, incommoda omnia quae apud PS'os saepe saepius patiuntur ii qui baud satis opi- bus instrucli publici Docioris numcra sequuntur, el quorum noiinulli cliam ad Scienliarurn incremenla baud parum con- feruni: quantum eorum comniiserabitur, ac muho pluiis, quam apud vuli;um, banc corum pro pidjHca utiHtate pene direrem devotionem I'acict. INtque jam in hoc qucn)piani culpabimus, ea enim lenipoiibus culpa tribuitur: tamen possumus vota fa- cere ul melius iis roptndatur qui tanta omniam utibtate in ali- is publice inslilucndis vitam ponunt. Abler enim fiet ut prae- slantiores hanc vitae rationem non sequanlur, aul quum iis ad aba bicrosa magis oflicia sinnil incunibere necesie sit; tan- to eorum nnineri dc-ficiant, non omnes ejus paries quam par essel implendo: aut quum i[ si corumque famibae ad iufebcis- simam vitae conrlitionem devenerint; sui commiseralionem mo- veant, sicque houiinum injuslitia sit necessario redarguenda. Madiemalicae di^oipbnat quae apud nos , vere loquendo, vide eliam pr.ncfnlionem nc nolas ad opus Storia del cutasto prcdia- le milnnesc Caroli Lupi nirsus edilum in jam diclis Excrcitationi- bus (An. 9. Sem. II. An. 18-13.) (1) Vir Cd. Prof, ahpie Doctor machinarius Curator ec. Briglienlius, quern superius honoris caussa norainavimus. 568 SiLVESTRl GhERARDI omnium egentissimac sunt, novas quastlam expelunt muneruni vias quae couimunibus suppleant jani peiitoribus rcferiis, nuae- que arniorum curiiculo sunogentur quod ineunte scculo ado- lescentes qnamplurimi elcgcbant. Nos igitur inckamenta ad lot Allium atque INIanipretiormn progressus iuvocamus, pro- pter quos alibi machinariis in carum vaslissimo exerciiio locus factus est: qui progressus eiiam apud Nos (sin minus ea co- pia qnam nonnuUi vcUent non animadvcrtentes nosiram banc regionem pene totam necessarlo Agricullurae studere) ulillime foveri possenl quodammodo. Incilameuta etiam poscimus in operibus quae ad lapicidinas pertinent , atque ad sulphurum fodinas, metallorum, aliorumque inineraliiun : quae si alibi abundant^ atque machinarlorum praecipua Corpora requirunt ; non adeo nos eorum penuria laboramus ut nonnuUi ex no- stris condigna munera inde oblinere uon posslnt. Invocamus hie quoque inter nos ilia nova viaruni genera introducta qua? itale slracle ferrate vocantur: ad earnm enim construciionera atque conservationem^ ad varias raachinas qnibus opus est, ad varia ediflcia quae postulant, aut quibus occasionem prae- benl; opera pene dicereni exclusiva plurium machinariorum omniniodorura requirilur. Pliira etiam ad id propositum a no- bis invocarentur .... sed ne juvenes machinarii qui primi op- portuna ista reruni novitate frui possep.t^ ipsi se fruslrentur; necesse erit ut impensius, assidua diligenliaque data opera studiis, ad illam se idoneos quam raaxime reddant. Atque ita fiet ut^ quantum in iis est, novae ipsi introduclioni faveant, se ad il- lam paratos ostendendo: et si unquam ilia facto fiat, non jam exteri sed ipsi utilitalibus, quae inde profluant, fruantur(l). (1) Quot enim ex nostris juvenibus mncliinariis sunt, qui in libris quaerant variaruni artium, qiine ad ipsos pertinent , arcana invenla- que , aut in nostralibus olFieinis? Quot etiam labcrnam ({uoque hu- milis artificis adeunt. apud quem inlerdum discuntur practicae rcgu- lae^ atque instrumenta a se quoque reperla inveniuntur opportuniora eis quae in libris editis describuntur ? Quot sunt inter eos (([uiqui- dem summopere hie Bononiae abundant ) qui Valcrianii Scbolam jam superius dictam adeant tribus aut quatuor abbinc annis jam omni- bus patefaclam ut in Diagraphe artibus aptanda tam utili tamque ArTICULUS NECROLOGICIS ETC. 509 Si quae ego hie postremo alligi qtiatnvis a principali pro- posito icmola, ul inihi iia et aliis coiisiilcratioiic aliqiui digna videbmiuir; noc non ils perpcDdunda qiiiljiis cordi est homi- nuni socieiatis foliciias aiqiic illoruiu polissimuni qui ad clas- sem pcriinciU in qua Berlellius vcisabauir: nidlo modo pu- labo inc in supcivacancis fuisse iinnioialum, quiun de infuli- ci condidone seiino caderel qua famiiiam suani reliquit "Vir isle, madienialicus iilustris, laboiiosus alque honcsiissinius. Qui vix e vita deccsscrat, ailictduni qucnulani nccrologlcum a di- scipulo suo juvcne spcclaUSbiino alque in lillcris claro habiiji turn temporis maxime opporlunum ( V. Diariuni Piivilegia- rium Bononiense N. 20^ IG Feb. An. 1844). Modo hunc habet ilie a coUega suo atque amico qui, neduni aliud^ ope- ra tantum exacle commemorat ingenii ejus. Sed quuin ipsa vel omnia vel magna ex pane edita I'uerint; sperandum est cum aliquo elogio (1) rclribuendum quod ejus operum scien- tiam penilus respiciat. Quod ulinani eo diguuni prodeat alque sludiis quae illustravit tola vita^ heu ! nimis brevi^ neque cuiis libera, quae sludia ipsa ( misera imbecillitalis humanao con- ditio ! ) ferme coraitaniur. neccssaria se exerceant ? Sicquc lum consilio turn excmplo artifici- bus incilamcnto sint ul se ab inertia tollant qua penc semper labo- rant ? Quot alteram pracslantioicm Aldinii adibunt Scbolam de Phy- sica-mcccaiiica atque Cbymica artibus aptanda , quae paullo post a— periclur ad communcni ac potissimum arlificum utibtateni? (1) Biuve quoddam elogiuni sniic cotnmcndandiim, sed non biiju- smodi, in noslro sodaliuni Arvalium Collegio a collcga suo recilatiim est, quod elogium fortasse in ejusdem Collcgii Comnicntariis quam- prinium prodibil. Ad quemdam Academiac Insliluli collegam siiuin pertinct illud elogium componcre de <[uo bie alligi, in moilui gloriani; scienliacque incremcntum. T. viir. 72. ADDITAMEIVTUIH FACTUM CUM ISTE ARTICULUS SUB TRAELO ESSEX . Hie articulus duobus abhinc annis Italo serinone confecliis prodivit in Annalibus IMediolanensibus CI. Viri Majocchii (Vi- dealur Vol. 8. pag. 72 ac 173. An. 1845). Si vix pauUo seiius ederetur; diiabus jacturis de Ceschio atque Bedellio quas Nos fecimus quasque ia ipsias Arliculi Nota deflevi: ter- tiam non minus deplorandam adjicere debaisseni . De ilia loquor quani mense Augusti An. 1843 de egregio amico Doctore Amadeo Amadejo feci^ quique pene aequalis Bedei- tio florenti aetata annoruni 34 e vita decessit. In quo quidem obitu Specula delrimentuni passa est, nanique hie juvenis per- venerat ad fungenduni in ipsa vicibus Astiouorai Adjunclij nee non haec nostra Academia quae jam eum in numerum suo- rum pensionariorum, ejus labores rependendo, adsciverat. Ne- que sane quisquam erit qui non aogritudine quadam admire- tur lamentabilem banc mortuoruni frequentiam tanto speeu- lae hujus atque Cathedrae Astronomicae detrimento. Primus qui decessit fuit Prof. Catureglius qui obiit An. 1833. Post eura anno 1837 Doctor Hieronymus Moraltius alter ex Astro- nomis Adjiuietis mortuus est. Septeni annis post, ut jam di- ximus, BertcUius : delude, nee dum annus transierat, Ceschius : el aliquibus post diebus Bedettius, ac denique vix paucis men- sibus peractis, Amadejus. Perversuni sane fatimi atque singula- ro I Inter tot coUegarum obitus ; solus Professor Pianius reli- ctus est qui quidem subverebatur ne eadem sors eum quo- que maneret: qui Professor a Ferrariensi Universitale ubi pri- mariam Mathemalieae cathedram illustrabat, ad banc nostram bouoniensem Universitatem niigravit in qua adhuc partes jam Articulus necrologicus etc. 571 dicti Moratlji explet^ ciii stalini successit. Sed ul lotum cogno- scatur malum fiinesium([ue falum (juod Speciilam persequilur (quae quidcm quondam Profossoruni Malhemalicae Facultalis plantarium jure ac merilo dici polerav) duo alia occurrunl consideranda. Evenlus vere singularis qui Mossouium respicit, quique circa illud cxiiiale tempus fuit ; alquc dubitalio iu qua adhuc versamnr an Yir Clarissimus Prof. CalandrcUius , qui duobus abhinc annis Roma ad Nos missus fuit ut Speculam dirigeret, atque Astronomiam profilerelur, se idonea habere pulet argumenta quibus cilo dclerminelur ad hie inter Nos perpetuo manenduni. De quo quidem altcro , ex animo vota facimus ut cito Roma in qua quidem nunc (Julio 1 847) ver- satur ad Nos redeat, citoque siatuat hie Bononiae perpetuo manere ut denique misserrimae Speculae sors luiior meliorque consistat. Quod vero ad primum pertinet, hoc est ad jaciu- ram quam Specula ac IJniversitas nostra de Celeberrimo Vi- ro Mossotlio fecit quaeque sola stat prae omnibus illis obiti- bus; nihil nunc addemus ad jam superius in Ariicido adnota- ta, quaeque talibus temporibus scripia fuere in quibus ea vix atungere audentis animi multo magis videri poteratj quam nunc rem totam, qualis turn fuit, esponere. Sed isti narra- tion! locus opporlunior fiet in nostris Studlis historicis de Ma- ihematica Facultate, quorum jam specimen prolatum est. In Articulo praecipua Bedetiii scripta commemoravimus , quibus nomcn suum erit perpetuo duraturumj sed ecce alia iilius opera minoris momenli: 1 . Baggualio delle nuove Ricerche su la risohizion gC' nerale delle Equazioni //Igcbriclie del Prof. P. Dndano==' Islud vero scriptum respicit primum quoddam specimen di- squisitionum hujusmodi Anno 1840 a Badauo editum : scimus enim hunc postea de eodem subject© egisse atque etiam ul- timis temporibus . Bonum esset ul CI. Professor Genuensis Universitatis hoc scriptum cognosceret, ac etiam integrum cri- licum examen quod Bedeltius insliluit de ejus primis Disqui- sitionibus. Quum enim Bedettius ab eo dissenllat in multis lo- cis ac ([uidem praecipuis; posset quidem Air Clarissimus siu eas relinquere Disquisitiones , altamen illas ab objectionibus tutari baud sane negligendis. Illud vero compendium legitur 572 SlLVESTRI GnERARDI in Vol. 5 An. 1841 pag. 435 homm ylnnaliam Scientia- riini Naluraliimi alque ad pag. 61 in Synopsi Sermonum ( vnlgo L'endicoiito) An. 1840-41 , qui in nostra Academia ha- benlur ct apiid quani compendiiun ipsum oxposituin fuit ab Au- cloic die 28 Januaiii An. 1841. Integrum vero examen est inter ejus inedita scripla, nosqne curabimus ut deinceps evulgelur. 2. Sunto di una Memoria del signor Prof. Callegari intitolata : di alcun itso del/a sottraziorie e divisione Jlgehri- ca, e della facile diinostrazione di alcune proposizioni die ne deriva ( Annal. jam diclis Vol. 8. An. 1842. pag. 34. et Syn. cit. pag. 65. An. 1841-42) 3. Sunto di una simile Memoria dcllo stesso signor Prof. e di vn allra Memoria del medesimo intitolata : di alcuni prohlcuii e teoremi sul triangolo e sul quadrilntero circo- scritto cd inscritto al circolo ( Annal. cit. Vol 10. An. 1843 Pag. 307, et Syn. cit. pag. 83. An. 1842-43.) Haec autem Compendia Sermonum Clarissirai Raveunae Professoris quos ipse huic Academiae exhibuit, ac postea in Commentariis suis edidit, animadversionibus ab ipso Bedeltio factis ornantur, dignis profecto argumentorum profunditate tan- tique juvenis doctrina. Aliorum cril Amadejum alterum illuslrem juvenem lauda- re: nihil nos hie faciemus quam praecipuos fructus perspica- cis atque varii ingenii ejus enumerare. 1 . Sui mctodi adoperati, e perfezionainenti introdotti nel calcolo delle Effenieridi Jstronomiche al fine di facilitare la via ai vcgnenli calcolatori ( Qui sermo in compendium redactus in cit. Synopsi An. 1837. editus fuit.) 2. Di an sistema di osservazioni Meterologiche applica- hili all' yJgricollura (Sermo habitus in Acad. An. 1838. Vide Annal. cit. An. 1 Fasc. 12. pag. 448.) 3. Della curva della tangente nelle linee di I." ordine (Sermo de Geomelria Sublimi habitus in Academia An. 1840.) 4. Costruzione delle Tavole del Nonagesimo per la la- titudine di Bologna ec. ( Scriplum Academiae exhibilum An- no 1843.) NonnuUos cllam alios Arliculos scripsit hand parum inge- nio commendandos: de Observatlonibus Meteorologicis^deLunae ArtiCULUS NECROLOGICfS ETC. 573 influxu in vegetatlonera , de necessaria insliiuiione colonis danda, de necessitate innsiccn reforinandi quae ad Aeclesias destiuatur, de vita nonnullorum viiorum illustrium ec. Quae- dain eliani operum compendia fecit quae aut seorsim evul-a- la fuere, ant in jam dictis Jnnalibus, aut in OpuscoUs Soda- Iium Arvalium inter qnos fuerat adlcctiis. FRANCISCI RIZZOLI DE NOVA INSTITUENDAE ACUPUNCTCRAE METIIODO AD EXTERNAS VARICES RADICITL'S SANA.NDAS. (t) m. Lulta quldem , et gravia perlcula cos urgent, quibus vel unus do tiibus maxirais corporis venlribus interna varice laborat; sed in mullis, moleslisque morbis ii eliam versanlur, quibus varicosae fiunt exlcrnae venae , praesertim illae quae sunt in funiculo spermatico^ et in artubus inferioribus. Et reve- ra cum funiculus spermalicus sit varicosus, non modo sensus molesli ponderis cursum excipit vasorum aegrotaniiuni , sed _, ( etsi minus saepe , ) aliquando tamen , ita illuc ingravescit do- lor, ut aegroti affectae Partis demolitionera exposcant . Qui- bus plerumque addiiur testis, varicosis funiculi venis respon- dentis, atrophia, cujus gratia persaepc deficit ilia vis, qua coi- tus indiget, ut perfecte absolvatur, ulque homo valeat pro- creare . Quum vero varices fiunt in artubus inferioribus, ia hisce tunc oriuntur fasiidia, atque incommoda ^ phlogoses; ul- cera plus, minus vasta; haemorrhagiac; ossium erosioues, et caries; contracliones digitorum; deformitales plus, minus insl- gnes; difficultas, vel impossibilitas naiurales iiiolus eflSciendi. Morborum genera, iis praeseilim intolerabilia , quos longius pedibus insistere , et diulurnos oportet susiinere labores, ut ad victuni necessaria sibi comparcnt . Quapropter Chirurgis, usque a temporibus, curae fuit, ut aliquid invenircnt ad va- rices externas radicitus sanandas idoncum. Cum auteni illls perspectuiu fuerit, hunc finem fere nunquaui obtineri phle- botomia, locali saguinis missione, remediorum adstringentium (1) Sermo habilus in conventu Acad. Scient. Instil- Bonon. die 8 Februarii Anno 1844. 576 Francisci Rizzoli iisu, decubiui Iiorizonlali , compressionc ipsa deuiqiiej qiiani Avicenna, Fahriciiis ah Acula , Wiscniaiius, Fabriciiis Ililda- nns, et Tlietlenius suasenint, (hujiismodi enim praesidia vari- ciini damna iinininnere , et varicum progressus prohiherc tan- turn solita siiiii;) alia idcirco qiiampluriiua proposiierunt, ut curaiionis eveutiis fauslus evaderet . Hippocrates igilur, et multo post Ainbrosius Paraeiis, et Dionis hortnli sunt pungere variccm lanccola, ut llquido ^ vel coagulalo sanguine, quo refetta crat, vacuefiicta, possit vena varicosa ad naturales suas dimensiones restitui. Quod lalis in- cisionibus melius expediri opinatur Richerandus, sicut alia ex parte Sennebierus eundem elToctuni putat obtineri posse par- Vis, ac repclitis vulnusculis, quibus non modo varices sangui- ne vacueniur, sed venae varicosae (cicauicuni gratia) denuo libratae, sangnini eas percurrenli, renixum non adeo supera- bileni praebcant. At Avicenna^ ut exlernae varices cerlius sanarentur^ venam, ex qua tumor oritur varicosus, hunc supra, infraque ligare monuit; lumore dein aperto, totam ejus internam superficieni, ignito ferro , vel arsenico inurere suggessit . Verumtamen Pau- lus Aeginae^ et Fabricius ab Acula, meluentes pericnla, quae remcdia causiica dicto modo adhibiia , aflerre possent , con- tenti fuerunt variocm jam antea incisam, et illigatara, filis cu- rare. Quae fila alcoole intingi, Lombardus raaluit, dum Go- veyus, ut cura minus periculosa evadat, monet ligare tantum venam, infra nodum varicosum, priusquam nodus ipse ape- riatur,et filis stipelur. Contra vero Ricliterus abhorret ab in- cisione nodi varicosi, suadetque expectare donee iste concidat iisdem vinculis, quibus, supra infraque fuetit antea illigatus. Huic meihodo Ali-Abas anteposuit completam ejusdem tumo- ris vaiicosi excisionem:, quaui tamen cum saepe insequatur haemorrhagia ex apertis osculis venae recisae , poteris equidem banc sistere, si, juxta admonimm Galenij vasum, a quo san- guis prorumpit illigaveris, sive , ut Celso magis libet, inure- ris. Qua excisionis methodo , etsi postea usus fuit Richlcrus, is tamen docuit, melhodum hujusmodi in iis lanium casibus ad- hibendam, quibus cutis subjeclo tumori adliaeret , tuncque Ri- chterusj varicis porlioneni culi adhaerentein solum recidit, ncque MetH. ad SAN. VARICES 577 respondcntem venam ligavit, nisi cum iJ imperaverit pciiculosa haeniorrhagia. Sed CLiin plcrumque acciJat , ut nuincrosae adsinl varices , ideoque, qualibet supeiius indicata mediodo usus fiierls, plu- rima, et haud raro grandiora oporteal conferre vulnera, cjuae noa modo gravia , sed el inorlalia quandoque inscquuu- lur syniptomataj piopierea Chlrurgls ciirac fuit, ul divcrsas alias operandi inetliodos invenirent, qulbus tanla viiari posseut pericula. Idque se consccuturos exislimarunt , quando cursum sanguinis inlerrumperent in eo irunco venoso, ad quern vari- cosae venae diriguulur, ila ut cum sanguis ultra progredi non posset, cumque non modo in eodem vcnoso irunco, sed et in respondeutibus varicibus cogerelur consislere , hujusmodi grumi exinde fierent, qui varices prorsus obstruxissent. Qua- propter Dionis, Everardus Home, Scarpa, iMonteggia , Vol- pius, Cairolius, Rima, Beclardus, Smith, Delpech, Travers, BulknoWj Physic, Dorseyus, Dupuylrenius, Chauniette, Ga- gneles, diversis usi methodis, suaserunt, truncum venosum ad quem diriguntur venae varicosae , eo loco illigare, quo sim- plex et superficialis iuvenitur; Frank attjue Velpeau hortati sunt, acum ad acupuncturam idoneam subdere trunco veno- so, et islum una cum imposita cute ^ obslringere filo , notae 8 sub specie, circum acum ipsam conlorto. Davat monet ut^ maximo Irunco venoso, acu , modo dicto, subdita , in eun- dem truncum, acus immittatur altera, dein vena comprima- tiir, ope iilij descripta nuper ralione circum acum alierutram contorti. At Reynaud praecipil, sub vena funiculum immilti, et iu super posita cute cilyndreolum , vel quaedam coliocari penicilla , quibus super , funiculus nodo religetur. Sanson de- nique, Breschet, Landouzj, Iruncos venosos, comprimi volunt variis volsellis aliisque ab ipsis inventis instrumenlis, quae in cirsocele radicilus sanando praesertim commendant. Cum autem Chirurgi mulli , graves et lelhales phlebites^ quibus sacpe corri- piebantur aegroti,tamquam efl'ectus haberent nimiac angustiae et compressionis , truncum venosum urgentium , eisdem ralioni- bus quibus ilium obstruere quacrebatur , propterea Bonnet existimavil, hujusmodi pericula vitari po^^sc, porlionem tantum irunci oiaximi, ad quem diriguntur venae varicosae poiassa T. VIII. 73. 578 FnANcisci Rizzoli causilca conficicndo ; cui remetlio,, Laugier Viennensem caii- blicum antcposuit. Rima, Solera, ct Brodie , iransversam triinci venosi rccisioneni siiascmnt; Ricoid, Lisfianc, aliique niulti , ejusdem Imnci, partis niajoris , minorisve excisionera eisdem fere niodis coufectani, quos Celsiis, Paiilus Acginae, Albucasis et Avicenna jamprideru proposueranl. Scd has quoque in irun- Gum venosum operaliones, hand laro insecutae sunt graves et Iclhales phlebites , freqiienterque ccntigit varicum renovatio; ncque ad haec vitanda satis luit admonilnm seqiil G. F. Ri- chleri, Rimae, Degoney , venani perslringendo vaiiccni infra, ne amplius in hac sanguis ingrederelur; neque id quod in crurum varicibus Dupuytrenius proposuerat, ligaturani ncmpc magnae Saphcnae supra malleolum internum, infraque genu, qua ligatura varices duobus quasi vinculis comprehendcrentur; neque denique ab iisdem Rimae, et Solerae proposilam reci- sionem magnae Saphenae in locis diversis, vcl tanlum in il- lis quos nuper iudicavimus. Quod si, velut mecum ipse jamdudum reputabam , tam mullisj diversisque curationum modis ad varices radicilus sa- nandas proposiiis , hae tamen saepe factae sunt recidivae ; uti- nam vel una nielliodus asset cognita , quae si minus semper morbum hunc radicilus sanare posset, pcrgravibus tamen in- dicatis periculis carerct! Tunc enim ficret ut, si minus om- nes exlernis varic'bus, aut vastis in cruribus ulceribus labo- ranles; corruptionibus hinc ortis afflicli^ multisque sanguinis, et puris ex illis continue deflueutium, jacluris defessi, inepti- ((ue ad labores, quos, viclum quaeritando, aegre suscipiunt; bonae restiiuerenlur valetudini; mulli tamen essent, qui, tam molesto et periculoso morbo superato , viribus, et usibus ae- grotanlium artuum receplis , ad prislinuni laborem et opus redirent. Ltilitates autem hujusmodi consequi posse videbatur no\^ meihodus a Frick inventa, juxta quam , princeps truncus ve- nosus ad quem venae varicosae diriguntur , uno , vel pluri- bus locis, file, acus ope, trajicitur, ibique Ilium relinquitur, usquedum phlogosis excitetur ad vaseni ilium penitus occlu- dendum idonea. Eo accidit ut minima sit venae laesio , et (quod, meo judicio , magis interest) sanguinis cursus in irunco MetH. ad SAN. VARICES 579 venoso, el in varicibus rcsponclcniihus non suljito intcrcipia- tur, quomodo in plorisfpie a nobis jam descriplis , contingit meihodis. Qiiapropter sanguis (contra quod in illis molliodis conimuniler obscrvare fas est) facile pcnctrat in venas, quae pro vasibus occludcndis debent siidicerc, neqnc in eisdeni vc- nis lanla copia cuniulatur, et sistit ut (prout In illis nictlin- dis saepe accidit) a violcnta inde orta distcnsiono ^ cxidalis phlogosis excilclur. Quod malum in nova mcthodo Frick pla- ne vitalur. In ea enim^ vasa gradatiin obturantur; ideoque san- giiini, in venas cum occludcndis vasibus communicuntcs sensim, et commode conceditur penetrare. Sod licet liacc omnia infi- ci nequcant, experientia tamen comperium habuimus: quan- doque, raro etsi, ista quoque melholo , in curaiis venis, talem suppurationem evenisse, quae letbalis aegrotaniibus ex- \iut. Quo ergo paclo in casibus liisce , tarn Icvis laesio , sicut ea est, quam venae aflert acus punclio , ct in cadem vena tam parvi extranei corporis, fili nempe , pracsenlia, hujusmo- di Icthales efiectus gignere possum? Sola venae punctio, tam- quam graviuni horum caussa , haberi non polerat , quippe quae innumeris in Phlebolomiis in diem celebratis, perraro quidem periculosam parit phlebitera. Puto equidcm haec, nonnisi Olo venam permeanti, tribu- enda esse. Et rcvera cum observemus linum, eliamsi mini- mum , in inteiioribus corporis nostri latere non posse , quin phlogosem, et suppurationem pariat; cumqne accuratissimis experimenlis compertum habeamus a sericis quoque fdis', quamquam animali materia formalis , eflectus hujusmodi pro- duci; facile persuasum omnibus crit, corpus hoccc in trunco venoso permaneus, ipsius venae suppurationem (a qua ae- grotantium mors) afferre posse. Quare mecum ropulans, quod corpora metalliea, (ea praesertim, quibus forma est regula- ris, superficies expolita, et parvum volumen,) cum in cor- pus nostrum ingressa fuerint, lympha plasiica saepe saepius obducta, in ipso latere, et per ipsum peragrare possum, quin trajectas partes uUa laesione afficiant; speravi igitnr, fore nt omnia filis propria vltassem pcricula , si venas obstruendas subtili acu, fili vice, penetrassem, el acum , tempus allquod , ibi reliquissem . 580 FR;VJSCI3CI RlZZOLI Quod consilium ut possem exequi^ primus omnium occur- rit niihi quidam Aloysius Negrius faber lignarius, quatuor et viginli nalus annos, ingentique cyrsocele afleclus in funiculo sperinatico sinistro. Qui inuiililcr jam expcrlus communia cu- lalionum genera, aflliclus auleni, crucialusque conlinuis tlolo- 1 ibus in parte a niorbo correpta , el in respondenli latere • cum propterea, artem suam ncquiret exercere, in Nosocomium Provinciale, ad recipiendos Provinciae pauperes statutum, die 24 INIensis Augusti, Anni 1837 , ingressus est. Ad omnia, e- liamsi periculosa, paratus eratj ut hoc intolerabili morbo libe- raretur. Quietc itaque per dies aliquos praescripta , eo mane quo conficienda erat operatic, aegrotum jussi assurgcre e leclo, et postquam paullisper ambulasset, ut venae varicosae funi- culi spermatici opportune turgerent, eidem imperavi, consiste- re pedibus, et lecto natibus iucumbere. Cum autem exploratum esset milii, ad tres majones truncos venosos, varices dirigi fu- niculi spermatici; cumque Assistens quidam removisset autea, exteriusque transtulisset respondentem ductum deferenlem, tunc in ca cutis parte qua superficies induebatur anterior trunci vcnosi propioris nominate ductui, eo loco quo truucus ipse in- columis apparebat, extrernitatem posui sinistri poUicis mei; in- torea dum pone scrotum, et quidem in opposite loco, digituni indicem ponebam ejusdem sinistrae manus, quibus digitis va- sum ilium leviter compressi. Quo, liuea vix magis supra, cu- spidem acus ad acupuncturam idoneae, in culem ipsi vaso an- terioiem infixi, curans ut ex opposita scroti parte foras egre- derctur. Acu autem ibi rclicta, ejus aciem subereo frustulo obvolvi, ne adjacentes partes laederenlur. Idem postea ope- ratus sum iu duobus aliis truncis venosis, et dein aegrotum jussi in lecto reponi, curans ut idoneo pulvinuloj scrotum al- te consisteret. Postcra die aegrotus, nonnisi de levi dolore in parte affecta querebalur. Ibi ceptae sunt venae duriusculae per- cipi, cl juxla truncos venosos, quibus infixae erant acus, du- rus anulus ex lympha plastica reperiebatur ; cutis incumbens subrubra erat et turgidula ; non ante diem tertiam ab opera- tione acus sustuli, quia tunc tantum animadverti venas omnes curat! funicidi, induratas et obstructas esse, neque antehac^ ul- lum sive locale, sive generale symptoma, id imperaverat. Paucis MeTH. ad SAN. VAUICES 581 posi diebus, cvanuit anuliis fibriiiosus jiixta curata vasa for- inaliis; evaniiit eliam rubor incumbenlis culis, quae paucas lanliiin pnris guitas ex aciiuin viiliuisculis inanavit. Diirac,, ac reniientes manserae venae seniinales, <[iiapropter ac^roUis, vi- gesima prima die ab operatione, Nosocomio discessilj cujusvis fasiidil, quod antea passus fuerat, cirsocelis gratia , ab eo u- sque adhuc omnino expevs. Animatiis tarn I'elici eventii, hac ipsa operatione radicittis sanare molilus sum, non eos tantuin, qui varicibus, plus, minus ingenlibus, in artubus inferioribus allecti, in commcmoralum Nosocomium adniillcbantur in diem , sed illos otiam , qui hujusmodi nioibo laboranlcs, offerebantur mi- hi in privaia mea exercitatione. Qua methodo adco conlentus lui, ul cum, vigesima quinta die mensis Augusli, anni 1838, dictum Nosocomium iugressus fucrit certus cpiidam Cajetanus Bevilacqua, seplem ct quadraginta annos natus, ct in sinislro crure antiquis affectus ulceribus varicosis, quae non mode prac- sidiis sobtis obstiterant, sed vastitate , et altitudine evaserant immania, et taniam produxerant iliius arlus dcformationem , contractionem digitorum, vastam respondeniium ossium cariem, tarn praeceps demum tolius corporis decidium, ut artus aflecti amputalionem,, ad vilam sustentandam, nonnulli ar]>itrarenlur necessarian!, nollem equidem stalim ad extremum hocce con- fugere; sed antequam hominem privarem mcmbro, quod for- sitan servari posset, visum mihi fuit experiri indicatam opera- lionem, ut radicitus curarem varices, quibus jam nitnc descrl- pta mala tribuenda crant. Cum autem certus fuerim, juxta tantum magnae saphenae divisionesj ortum varices habuisse , tunc eadem ratione qua brachium , in pblebotomia devincitur, coxam infirmo cruri re- spondentemj ahum, et in orbem fascia conslrinxi, ut truncus saphenae magnae opportune turgcret. Hunc truncura, modis exposilis, acu ad acupuncluram idonea , prope genu transegi ; supra vero, pollicis intervallo, acum alteram infixi in camdeni venam, utriusque acus cuspides frustuhs subereis obvolvi; co- xam a compressione solvi, aptisque pulvillis membrum in di- inidia flexione sustentavi. JNonnisi die sexta ab operatione, bo- num milii visum est acus extrahere; adeo enim levia fuerunt symptomata excitatae pblogosis, ut tempus illud exposcerent, 582 Fhancisci Rizzoli ad ciuatas vcnas peniius occludenJas . Mlium qukleni full couspiccrc quani cilo ilia ulcera , etsi fills taulnin curala, ci- catrice obdiicta, fnerinl explcla; qiiam ccleriler ossium caries supcrari, et e leclo surrecliis homo, deambulare potiicrit; quan- tum demum usque adiuic firmae, solidacque cicatrices illae re- manscrint. At qu;imvis hujusmodi felicitate sacpc el saepius hac curationls mclhodo usus sim dum nou modo cyrsoceles, sed et varices et ulcera varicosa artuum inferiorum radlcitus sanare conabar, me tamen fateri oportet, quod, si iia agens, nullum grave symptoma mihi contigit observare , ncque ae- grolum ulhnn amisi, in quibusdam tam<^n infirmis, elsi conse- cutus fuerim occlusionem trunci venosi maximi , eo loco quo acubus luerat transactus, varicum nlhilominus obstruclioneni obtinere non potui. Quod nemo sane mirabilur, siquidem re- putare volucrit, quam mullis viis, obstruclo eliam trunco ve- nosoj quo varicosae venae contendunt, possit sanguis ad va- rices dcduere. El revera in arlubus inferioribus, vena Saphena interna, praetcr([uamquod cum externa comunicat, quando- que insuper duplex est, vel triplex, aut si tantum simplex, communical tamen, in pede^ cum interna vena plantare; in cru- re, intra, et extra, cum multis venae tibialis posterloris divi- sionibus. Anteriori vero parte, et extrinsecus una vel plures insignes illius divlsiones aponeurosim trajiciuntj per mnsculos cruris anteriores transeunt, inque venam tiblalem anleriorem influunt. Duos, tresve pollices infra genu, quaedam semper adsunl dlvisiones venosae, quarum ope, interna saphena cum crurali vena communicat. Et hae omnes tot viae sunt, quibus sanguis, cum in truncum venosum, ad quern transferuntur va- rices superficiales non possit ingredi, eo quod ille ardficio ob- siructus fucrli, varices tamen queat penetrare, ex els egredi, et molum suum conlinuare, contra quod opus erat ut opera- tio utilis evaderet. Quibus omnibus mlhi visum esl^ frequen- ter, si minus semper, periculum illud vitari posse, cum non solum in truncum venosum, ejusque primas dlvisiones, sed et in ipsas varices, dlclls modis, directe et immediate agerelur. Spem experientia confirmavit; in mullis enim hominlbus va- ricibus, aut varicosis ulceribus laboraniibus et hujusmodi me- tbodo a me curatis, modo serius, ocius raodo, fere semper MeTH. ad SAN. VARICES 583 lamen, vldi notlos varicosos levilcr inflammaii, obslrui dein , alque obdurescere, ct varicunij ulcerunique sanaiionem , ab- sque aegroiantiiim discriminc, obtineri. Cum itaqiie in piacdictis casibus slaUiUim niilii ^it , hac uti mclhodo , coxa prius in orbem, aUumque comprcssa, ut va- rices, el iriuici venosi rcspondentes opporuine Uirgcscant , nia- gnam Sapbenani ( modo dicto) acu trajicio prope genu, vel et ahius , siqnldem ibi quoque sil ilia vaiicosa . Poslea vcio, (dummodo naclus non sim Saphcnam in duas , Ircsve vcnas divisam J quia tunc oportcl eas , descriptis modis, singillalini curare,) acu altera plu,s , minus, pro opportunitate, ionga , lumorcm quemlibet varicosum seoisim transigo . Interdum e- tiam , quum tumores parvi sunt , et alter allcri proximus , duos, iresve eorum acu una trajicio ^ ul pars niinori possibi- li aliiciatur irritatione. Lbi autem pergrandcs sunt varices, tunc, ut certius occludain , in easdem duas, iresve acus infigo. Quando vero , ob tumorum copiam et magniludinem, plus- quam septem , vel octo oportet adhiberc acus, tunc,negra- vior irritatio, aut phlogosis excitetur, liarum acuum efiectus ex- pectans observe, priusquani aliis utar. Cum autem praeler divisiones Saphcnae magnaCj varicosae sint ctiam divisiones exlernae Saphenae, illarum tunc primum, harum postea obtu- rationem molior ; quo fit ut venae profundae gradatim, el fa- cile admittant sanguinem ad Saphenam alterulram anlea coo- fluenlcm ; quae facilitas , hac circumspectione sublata, proba- biiiter deesset. Conficta in subereo frustulo cuspide acuum , quae cuiem simul et varicem irajecerunt; sublata fascia qua aliius compri- mebatur coxa; artu denique , ut magis aegrotanli commodum, posito ; quielem , victumque tenuem praescribo . Acus eo lo- co quo confictae sunt relinquo , usquedum venae curatae le- vitcr inflammenlur , et durae obstructaeque appareant , quod duobus modo; modo vero tribus, aut qualuor; aliquando e- tiam viginti diebus accidit . Cum phlogosis minelur ingrave- scere, tunc acus statim aufero, et aliquo emoliienti caiaplas- mate , partem inflamraatam obduco. Sublalis acubus, in hisce eliam ullimis casibus, per paucos dies, quaedam puris gul- tae mauant ex acuum vulnusculis, quae cilo dein explenlur. 584 Francisci Rizzoli Eodem tempore, aut saltein quam cilissime, ulcera varicosa, si quaedani erant ia arlu ciiralo , obducuntur cicatrice non tani facile disjicieoda , sed solida, majoremquo soliditaiem adeptu- ra: siqiiidein aegroto praescribalur, arturn per lempus aliquod, fascia loviter comprimente devincire. (1) Sed ia primis expedit vos non latere, Academici Praestan- tissimi, quod, tenipus aliquod post perfectam varicum sana- tionem , in venis accidit eorum, quibus, ratione antedicta, in- stituta fait acapanctara . Non solum enim conspicitur evane- scere filjrinam , ob phlogosem artificio excilatani, circuni ve- naSj aut varices efiluxani, eo loco quo istae ab acubus tran- sfixae sunt 5 neque solum duros, et obturates tumores varicosos dissipari; sed, quod est majus, tumores eosdeni, ac responden- tes truncos venosos, post operalionem, a sanguine manifeste obstructos, ligamentosos (uli facile existimares ) non reddi; sed librioosis, et sanguineis grumis gradatini absumptis, in eis de- nuo circulationeni sanguinis instaurarij neque id caussae va- ricum renovationem (nisi perraro) producere. Ardenter itaque desiderabam cognoscere caussam, qua va- rices non fiuot recidivae, quamquam in praedictis casibus cu- ratae venae denuo factae sint perviae . Anatomica venarum illarum inspectio tantum, poterat mihi lumea aliquod praebe- re , et eam instituere mihi licuit in tribus hominibas , quos , dicta mediodo, varicibus, et varicosis crurum ulceribus, jam- pridem sanaveram; quique poslea in Provinciali Nosocomio mortui sunt, unus quidem ob diarrhaeam sex post mensibus ab operationc; alter propter Sinochum qulnque post annos; terlius demum , ob vastationes ab Elephanliasi, tres menses post operationera, allatas. In hisce cadaveribus igitur, cum mihi, turn egreglo ami- co meo Doctori Scandellario , idonearum injectionum ope , perspectum fuit: venas descripta superius mediodo curatas, et (1) Bellinius elinm, ut externas varices radicitus curarct, usus est acupunclura , quadam sua peculiari metliodo instituta ; sed , ut ipse ait, non adeo fcliciter. Nuperrime vero Centofantius, clectro-punctura usus, feliciores quosdam efFectus obtinuit; sed observationes aliae ad- huc requiruntur , ut electro-puncturae virtus aeque aestimetur. Meth. ad sxy. VARICES 585 acubus trajectas, adhuc esse pervias, si tantiim cxcipias bre- vissimas quarundam earum porlioncs, in qnibiis non lam cer- ium id nobis apparuit. Nequc nos fugiit, tunicas in operalis vcnis, per totam earuindeni longiuidincm, crassiliem, et fir- mitalem, ut arleriosis lunicis decuisset, adeplas esse; el lan- Uim roboris idcirco fuisse nactas, ut sanguinis afllueniis pon- dus suslincre possent, quin illi cedercnt^ alquc denuo dilaia- renlur. Qua de re in casibus hujusmodi, venis et varicibus, rao- do dicto, perforalis, ob phlogosim cxinde orlamj fibrinosi, et sangninci gruml eas inlus formari videnlur, quibus eaedem obstruunlur; quae lamen obstruclio non est duratura ; eisdem enim processibus, (([uibus dixinius, fibrinam juxta perforalas varices efTusani in diem absumi,) una cum sanguineis grumis absumiuir eiiani librina inlus exsudata; sed dum id eflicitur , dumque Irunci veuosi varicibus respondentes idcirco pandunt, volutuen quoque ipsum varices oblurans, pauUalim imrainui- lur, eique varicum parietes incumbunt; tunc canalium istorum lumen decrescit; venae autem capacitatem a natura conslilu- tam, ibi demum naclae , absumplis quoque paucis illis, qui supererant, fibrinosis grumis, admittunt denuo sanguinem a commnnicanlibus venis immissum, neque eo lamen varicosae fiuntj earum enim parietes, pariler atque majores ductus veno- si respondentes , ob perlatam phlogosim , crassiliem , ut dixi- mus, et lirmiiatem hujusmodi adeptac sunt, ut perfluenti san- guini , quin cedant , resistere possint. Crassiliem autem parie- tum venarum, phlogosi ab operaiiono excilatae iribuendam es- se ^ neque operalioncin ante exlitisse, comprobatum mihi fuit ab accurala venarum observatione , in certis quibusdam homi- nibus , cum prius, turn multum posteaquam eos acupunclura, descripta ratione, curaveram , ul externis varicibus liberarem . Firmitas enim , mullo post operalionem , in venis perspecla , antecedentem earum firmilalem longe superabat. Quod ani- plins comprobatum mihi fuit in quibusdam hominil)ns internis morbis defunctis dum varicibus in artubus inferioribus labo- rabant. In eorum enim caduveribus , parietes venarum vari- cibus respondentium , nuuquam cxlilerunl adeo crassi , fir- mi et robust, ut apparuerant mihi venosae tunicae in iis T. VIII. 74. 586 Francisci RizzoLi qui pluiies commemoratam operalioneni jamdiu perpessi, caus- sis ab isia alienis, ut antcliac vobis dixij decessoruni. Etsi vero patet ex diclis , quod acupunctura , melhodo a meindicala, adhibita , saepe, saepius externae varices sanan- tur; eisi, praescripiis mcis servatis, uuUiim grave periculum subierunt acgroli, nequc eorura quisquc, operationis gialia, defiinclus est; non equidem insistam idcirco, ui Cliirurgi ha- jiismodi semper ulantur curalionis genere, et omnes fucatae rnediciiiae uiediodos perpeiiio deserant. Cum enim varices ab interna, vel ab externa immoblli causa exoriantur; cum pro- pe innumerabiles sublilioribus insiut venosis divisionibus; cum dcnique levia afl'erant incommoda, non equidem aciipunciu- ram suadebo. Eteuim in primo casu inuiilis, ni pejus, evade- ret, cum varices lamquani alius gravioris fere semper, et ma- gis pcriculosl morbi sociae, aut insectatiices liabendae sint; altero casu vero, nimis difficile, et forsan irapossibile esset tarn niukas venas sigillatim transfigere , ut in eis formaretur grumus ad varicum sanatiouem , juxta quod diximus , neces- sarius. Tertio casu denique, quia^ etsi aegrotantium mode dicto curatorum , nuUus adhuc periit , cum tamen jurarl nequeat tarn funestum eventum semper et absolute impossibilem esse; idcirco inhonestum foret, hujusmodi periculo , etiamsi lantum possibili , hominem exponcrCj quem velies incommodis levis- simis liberare. Ubi vero tales varices adsint , quae pariaut im- inania ulcera , ossium cariem , plilegmones , deformitates ar- tuura^ impossibilitatem se movendi, hacmorrhagias demum , lotiusque corporis imbecillitatem , et coUapsum ; tunc potius quam nihil agere , et sic morli dimiltere eos qui in hoc la- crymabili discrimine versantur, humaniuSj et aequius erit,il- lam experiri melhodum , quae muliis, muUisque a me_, per septeni annos, faclis pericuHs, si minus semper idonea ad hu- jusmodi morbos radicitus sanandos , cujusvis tamen discrimi- nis usque adhuc immunis evasit. Quod si res nondum in ex- Iremum hoc adductae fuerint, sed homo adsit inops, qui pro- pter externas varices, nequeat sustinere labores ad victum quae- ritandum necessarios; cumque hie postulct ut quaelibet omnia, etiamsi periculosa, expcrianlur remcdia ad sanitatem resiituen- dam idonea; et tunc quoque, poliiis quo A euui dimiltere ut MetII. ad SAN. VARICES 587 fame deficlat, vcl diuluina io Nosocotniis mora, coirumpalur, flecebit fortassc piacdictaiii opcrationem experiri quanquam , caussis non praevidcndis, posset ilia (quod tainea absil) ali- quando Iclhalis evadore. Quod iisdem non hie numerandis ra- tionibus licebit, quibus Chirurgo fas est opcraliones suas ad eos confcrre, qui idrocele , hernia incoercibiH , tumoribus ci- sticis, ahisque non ledialibus, sed incommodis exteruis mot- bis laborant, ctsi in quibusdam perraribus casibus, hujusmodl curalionum genera funesla aegrotanlibus cxlilerint. INDEX OPUSGULORUM AsTOKii Sakt.igata. De vita et Doctrina lo. Ignatii MoUnae cilensis /"'o- 5 Antoku Alessandmki eq. Bubula monstra sex ventre dijjisso, sen monstra, ut vacant Cclosomica (Celosomicns Isidori Geof- frey Saint-Hilairc) . Causae propabiles hujusmodi organi- cac pertitrbationis. Tab. I. II. III. IF. F. Fl. FII. . u 25 MiCHAELis Medici. Elogittm Josephl Ferdinandi GugUelmini <( 45 Antonii Bertoloxii eq. Miscellanea Botanica F. Tab. Fill. IX. X. XI. XII. XIII « G9 Franc I SCI Mondini. Descriptio Anatomic a Graviditatis extrau- terinae interstitialis, sou interparietalis, sic dictae, additis nonnullis animadversionibiis , ct conjecturis circa forma- tionem hujusmodi graviditatuni. Tab. XIF. XF. XFI. « 85 Joseph! BEnroioAii m. d. Ilistoria Lepidopterorum Agri Bono- niensis « 105 Aktonii Santagata. De quibusdam Cineruni dijfcrentiis. . « 1G5 Francisci Mondim. Abnormis Conformatio singularis mulie- brium partium genitalium interiorum. Tab. XFII. XFIII. XIX. XX « 17a Frakcisci MoNDiNi. Fitiata partium genitalium conformatio in puella infante, et considerationes circa organicam banc formam abnormen. Tab. XXI. XXII. XXIII. . . . « 183 J. Jos. BiAACOiVT. De mare olini occupante planities ct colles italiae, gracciac etc. , ct de aetate terreni quod geologi ap- pellant marnes bleues. Dissertatio I. « 199 J. Jos. BiANcoNi. De mari olini occupante planities et colles italiae, graeciac etc. et de aetate terreni quod geologi ap- pellant marnes bleues. Dissertatio II. « 221 Aloi'sii C.ilori. Descriptio anaiomica monstri humani Xiphopa- gi una cum aniniadversionibus quibusdam de actione a Clarissimo Serresio tributa duobus hepatibus ad organi- sationeni turn inlcrnam, turn externam monstrorum, quae is vocat hepato-dima , signandam. Tab. XXIF. XXF. « 253 MiCraelis Medici. Elogium Joannis Antonii Stancarii anato- mici, et medici bononiensis « 281 C.iRor.r SorEnrxr. Descriptio anatornica cujusdam sacci perito- naei abnormis , jejunum et intestinuin ileum a reliquis ab- dominis visceribus scjunctuni continentis . Tab. XXVI. XXI '11. XXl'III. XXIX. pag. 299 Aloysii C.tsiKELLi. De Jorniis radicum aequationum algebrai- carum. Disserlatio « 31 7 VmcENTti yjLon.ixi. Disceptatio circa puerperas minime la- ctantes « 333 JosEPHi feyTCROLi. Jld cpliemerides tiberinas addltamentum. « 347 AiyroNii Bertolonii eq. hiiscellanea Botanica sexta. Tab. XXX. XXXI XXXII XXXIII. XXXir. XXXF. . . . . « 3G3 paiLippt ScniJ.ist. De origine architecturae. Memoria posthu- ma « 395 M.1RCI P.ioLiNi. De singulari morbo a bubone venerea cxorfo, qui prospcruin cxitum sortitus est » 409 DoMi.yJci M.iGisTRiNi. Invest! gatio figuraruni geomctrice qua- drabilium in superficie coni recti. Tab. XXXVI. . . « 427 M.4RCH10NIS M.ixiMiLi.iNi jIngelelli. De electro veterum, de- que auro albo Herodoti « 435 JusTi Bellititis. Obscn'ationes de quibusdam solutionibus n- nalyticis problematum ad liquidorum nwtnni pertincntitun. « 445 Francisci Mondini. De quodam Codice Anatomiae Mundini , anno 1 300. exarato , Commentarium , quibusdam instru- ctum Considerationibus ad historiam spectantibus Anato- miae « 481 SiLVESTRi Gherjrdi. Da materia quadam ad Mathematicae Fa- cultatis in veteri Arhigymnasio Bononiensi historiam pro- posita, atque collec/a quum opportunitas daretur notitias de P. BonaK'cntura Ca<,'alierio inquirendi d 519 AxTonii S.iNT.ia.iTj. De bituinine sulpliurifcro ;i 543 SiLtESTRi Gher.irdi. Articulus necrologicus de doctore machi- nario Francisco Bertellio astronomo adjuncio in pontificia specula bononiensi » 553 Frj^cisci Ri7.7.ou- De nova instituendae acupuncturae metho- do ad externas varices radicitus sanandas « 575 IMPRIMJTUR Jo. Franciscus Magnani Deleg. Archiep. IMPRIMATUR Fr. P. Caj. Feletti Inq. S. 0.