^
£^ .- H , A
LI B R_AFIY
OF THL
UN1VER.SITY
Of ILLI N015
X179.8
D82o
1629
Rare Book & SpeciaJ
Collecrions LHMimfg^
Digitized by tlie Internet Arcliive
in 2010 with funding from
University of lllinois Urbana-Champaign
http://www.arGhive.org/details/orbisphaethonsiv03drex
ORBIS
PHAETHON
De vniuerfis vitijs
L I N G V i£
PARS ALTERA.
AvCTORB
HIEREMIA. DREXELIO
e Societate Ie s v.
Apnd Melchiorem Segen Biblio-
poJam , 6c Nicolaiim HcnricumElc»
^uralem Typographum j
Cum imagimbHS Sadele^ rtanis^
MoNAcHii. M D C XXIX»
PARS ALTERA
Littera K. ad finem \
Romani Alpha- •
beti.
»71. «
LECTORI
BENEUOLO
AVCTOR.
DI Y prorfus, ml Ledtor^ h^rebam.quo nominc exitiorillimum Qrbis malui infignirem. Nec vno tan- tumanno haec cogitatiome: fatigabat. Tandem pxno; idem quod Attalus proaun- tio. Sanftiifimus hicmartyE interrogatus , quod nomeni haberet Deus? Mox ille:. Nomen , inquit , nuUum ha- bet, prouthabere homines folent.'' Sicego : ImprobL:- a 2 tas
* Eufebms I.5. Ecclef. hiHc, 5,
! 044368
ADLECTORElyf; :
tas Linguatanta eft, vt vlx:| yllo fat grandi nomine po(^ fit afficis nullum Iiabetno- inen. Qmd enim ? Gladium, ; auty Sagtttam , Sptculumm j nominem ) Eft (^nk gladm^^ \ ^ faghta ^ ^iculumc^^ vene- :i natiffimum. Sed vniuerfam ; Lingu^ malitiam nondum &tisexpre/II Vtperam,Afpi^ dem^ Hydram nuncupem? dcFtperaSy &c AJptdes, & Hy-^ dras vel centum capitu lon- 9^ firperant vitio& linguae. Progeniem "vtperarum voci- tem? Plusdixi5 nondii {atis* Enimuero Maloru Ilia-
dem
AdLe.ctorem.
dem dicMn^ ConumientiC fimum nomen , fi vUiim , rc tamen foa inferius) nec x^ quat infandam mali atroci- tatem. Qui Lingaae virus Vnmerfitate tmqmtatis vcK cat, grande illi nomen afli* gnat : non damno,fedap-» tius qux^ro. Quidergo? ET ^cris paginis ei titulum affi- gam? Feram fmgularem^Fe^ rnm pepmam^ Nouaculam T>altU,Pharetram Malitu, Frameam NequitU, %^ar^^ phmminfern^Furi& appei- lem? Speciofi tituli pro monftro tam nobili,fedmi* a 3 nus
ntisrobiifti. QuoigitiTrte 1
iiomine,6malum malorum I
mominatiflimum vocem } \
Aut cgo te nomen habere |
nuUum dixero, aut Orbis i
Incendium appellaro. Hoc
placet : Incendium Orbis., \
Orbis Phaeth on es. ]
At obducis hic, Ledor, ;
&:Profanum e(l,inquis;hoc ;
nomen , atque a fabulis pe- i
titum, Ignofce, 6 bone,
nefciebam te tam feriu pro- 1
fani ofbrem elTe. Sed quaefb ^
te, Ridentem dicere verum
quid vetat ? "" Sed eft fabula, j
inquis, & poetarum rifus \
--•Horat.I»i.recm,fat.i. J-Aiciw
i
ADLECTORE!vr*
Pliaethon. Sitfabulajat de- finitelfe fabula,cum dickujc deLingua. Rem voce abdi- tam examinemus. Quod dc Solis filio auriga temerario fidum , id de Linguae lapiu creberrimo nimis eft quam verum. Liceat igitur pace tua Phaethontis nome non abijcere huic malo longe aptiilimum. Res loquitur, Lingua^ celeritatem {pe<Slas? Plane Phaethon eft? caelum &c terram momento breui peruolat : qua impetus agit, hac fme lege ruit. Horribi- lia Linguas pra^cipitia intue- a4 ris.^
AdLectorem.'
ris "} IpfiHimus eft Phaethonj fcipfam, & vna fecum plu- ranos quotidie prxcipitat. IiiLingua vini nocendi con- fideras? Rapidiflimus ignis, Phaethoneft veriflimus. In- numera nocumeta cogitas? Orbem terrarum perdir, va« ftat, incenditjOrbisexitium. ISlec coelo parcit? flammas iuas&in aft a fpargit^ fupe- ros,beat6fq5 ci^lites, Deum laceflit, Nulla nocendi vi Phaethonte inferior eft. Quin imo terras penetrat,&: ipfumquoqs Tartaru terret,'*
a Diflilitomtie folum, penctrdrqj m JqJq^ tarcararimisLumen,6cinfernuin ^J: "^ terretcumconiugeregem* Ouid» Ijt, metamorph.initio,
Ad Lectorem.
ip(bs etiam manes fuis igni- bus inuoluit. En veriflima, fic loquar, fabulam, non Phacthontis, fed Lmguae, qux velut igneus (ed impe- ntiffimus auriga Orbcmter- rarum fuis incendijs lam du- dum peflundat;
FHmat vtergjue po/i^ , Att<i6 en jp/e Uhorat Vf^(^ fiii^ humeris lahentem Jliftinet Orhtm^
Hic,mi Ledor, tuam pati- entiam conuenimus,vt,quae primam huius mcendij cla- dem fpeclare fuftmuit^rpe- ctet & hanc alteram. Vbi Phacthontdca flamma non- nihil de&uierit , aquam af- a j fun-
-AdLectorem,
ftindemus, Nec, putem, ni-. mis {ero, Modum namque docebimus quo lingux im- proba:, f\ non emendari,laL tem tolerari poflint.
Vale, mi optime Ledlor^ & inter cautilHme cuftodi- enda memento efTe Lin- guam. Artificium fummun^ ied rarum ^ redte loqui.
INDL
INDIC VLVS
IN
PARTEM ALTERAM
Vniuerfis LiNGViE Vitijs.
Capvt I. Kalvmnia d€pingitur,& Kal«m-
niatoris gcnius dercribicur» Cap. II. Kalvmn lA quam graue, quamque
peruulgatum (ic vitium , 6c qua rationc
(olitum puniri. Cap. II'. Lingua Lasciva quam deteftabilis
fit, &:ob quascaulTas. Cap.IV- Quidfit MENDAC4 vM,ac quotuplexi
&an omoeMendacium fitpeccatum. Ca p. V. Quam multipli«i argumento cxitiofum
(lC MiN DACIVM.
Cap. yi Quaefoleanc tuendisMs N dac i is
obijci , & qua Tatione Mendacium crebritts
punitum. C A p. V 1 1 Quam varie & quam grauiter Lingua
MoRDAX noceat. Cap. VIII. Lingua Mvrmvrans quam vbi-
que obuia , & fupra modum noxia fit» Cap. IX. Qui,d monftri fitLinguaNvGiGBRV-
LA , 6c quam ea Mendacio affinis. Cap.X Otiosam Linguam diucrsc pernicio-
fam t^t , & de illius pocna. Cap.X 1. Obi vrgans Lingua,prouc par eft,
•biurgatur. •Ca p.X II. Quam frequens & infolens ficLingua
OSTBNTATRIX.
a 6 CAPt
IND ICV L FS.
Caf. XIII. Quj.bas in rebus Osttl-atatkix
Lingua fe potiflimum efferar. Cap. XIV. Qu3C plerunque poena Linguam O-
STEN TATR 1 c £ M comitariibleat. Cap. XV. Qu^eLinguaPoLiTscA fit, Scdequa-
tuorillius venenatifljmis venis. Ca P« X V 1, Lingua temere P R o m i tte n s, qui-
bus nos malis implicet. Cap.XVII. Lingua Qvervla, multipliciafuae
impiobitacisdat fpecimina, CAP.XVni Lingua Reveians fecr€ti,qua-
druplici nos malo afficit. CaP.XIX. Linguam Scvrrilem nominatim
a beato Paulo vetitam effe. Cap^XX. Lingua Svbsan n ans & Svspem-
D E N s nofcendae dantur. Cap. XX I. Linguam Svs vrro n vm » linguaia
effe peftilenciffimam. Cap^XXIJ. Tvmvltvosae Linguas grande
vitium defcribicur. Cap.XXIII. Tvrpiloqja Lingua omnibuJ
Chriftiani Orbis finibus profcribitur. Cap.XXIV. Linguam Vindicantem gh-
dium efleDeo prsreptum, omnibus qui
€0 fuerintvfi, damnofiflimum. :Cap,XXV. Linguam Vitvperantem feM
Cenforiam. nemininonexofaraefle. Ca p. X X V I Cur Lingua fic adeo cuftodienda. Cap.XXVU. Modus cuftodicndi Imguam.ob^
feruare loquendi circumftantias. Cap XXVIII. Vitiofas linguas <]uomodo fanan*
d2efmt:prima quatuor medicamcnta ira-
duiitu&
Cap*
1 isiD icrL rs.
C A p. X X I X. Alia quacuor medicamenta vitiofis
linguis curandis. Cap.XXX. Vlcima quacuor medicannenta ad
improbam linguam cmendandam. Cap. XXXI. ViciofaEaiiorum linguac quibus aE-*
xtficijs toleraadae.
K
A.MiDAsrexab alininis auriculisno- rcendusiusdicit. Proxime illum flant IgnorantiaB. (ScSvspicioC. Ad ciustribunal Calvmnia K.face arma- ta hominem trahit , praeeunte l i v o R e cor arrodenteD. duabus feminis Syco- phantia E. feu infldijs, & Fallacia F. comitantibus. Poenitentia G. vel rependo abit prareunte Veritat£ H. Mifer I. qui fupplices manus ad iudicem tendit, grauibus calumnijs premitun^. Vide C. i .§. I. Qu_6dver6in omnibus Alphabeti litteris, cumSiderei tumOr- ciniani genij infigne reperiatur , eius rei cauffam adprimamomhium imaginem, feu,adprimum Alphabeti chara^flerem diximus. Vide C. j. initio ante J. i ,
Capvt
PARS ALTERA. K.
CAPVT I.
Ca l V m n I a depingitur ^(^
Cdummatoris genim de/cribttur,
;Etvs verLumeft: Longae funt Regum manus; quaquauerfus tugias, infequuntur & appre- hendunt. a Suas habet & hngua manus , e^fq^ longi/nmas , quse illis Regum bra- chijs vix quidqua cedant. Linguas manus eiTe, fapientiflimus Regu teflatus: Mors inquit, & vita in manibus Linguas. b Ro- buftiflimas profedlomanusefTe neceffej ef]:, quae duas res vfquequaque diuerfiffi-. mas Vitam &Mortem continere pof- funtjvtiveroMors omnia perrepit atq; permeat,!ta etiam Linguse manus in om- nem fe locum penetrant. Linguae bra- chiafuntverba, quibusplurimific con- tunduntur,vtcor, omniaq; illorum offa
con-
a Odid. An nefcif longoi Rfgthia ejft mnntu^
De Calvmniante Ling. 3
conterannir. Siracides exponit, qua ra- tione manus hse ferreac atq; adamantin^, fecures omnes &c malleos mole ciudeli (liperent: Beatus, inquit, quitectusefl aLinguancquam,qii!iniracundiamilii- usnontranfiuit, & quinon attraxitiugii illius, & in vinculis iliius non efl: ligatus ; iugumenim illius iugumferreum eft, <Sc vinculuillius vinculumaereum efl:. Mors illius mors nequifsuTia: & vtilis potius inferus quam iila. Lingua tertia multos commouit, &:diiperfitiilos degentc in gentem. ciuitates muratas diuitum de- llruxit, & domosmagnatorum effodit. virtutes populorum concidit.& gcntes fortesdiffoluit. > Lin^uamtertiam vocac eam potifsimum, quae difcordias inter duosautplures inficimat. Atq; ad^olin- gua mala tam robuflashaber manus, vc multos cogatterram eterramutare,noii paucos in extrcmam perniciem impellat. Inter has linguas , quarum mors nequif- fimaefl:, iure fuo numeranda venitLin- gua Calumniatrix, quae no tantum men- daciumcudit inalterum, fed etiam ia falfamaccufationem malitiose prorum-
pit;
4 Capvt I.
pit : Hanc porro Linguam nonad terti- amfed ad decimam alphaberi litterarru. referre prircora Orthographia nos do- cet^qu^adcharad^rem Kappa Kalum- niamreducit, vt irifra demonflrabitur. fedprimahic quzeflio nafcitur, quid fit Calumnia. TheologorumPrinccps Tho- mas Aquinas Calumniam ait efle falfam •&malitiofamcriminis impofitionem. a Calumni3eindexefl:frequens accufatio , quaequofalfior, hoc & venenatior efl: ; iatquedehoc calumniatricis Linguseve- nenoatrocifltmo paulo copiofius diffe- remus. aures obfecro vaciuas pr^bete 3c iaueteLinguis.
a S. Thom. z 2.q>6S ari^i.adVrtmum,
Saffc^eauffUi^; fc§mac§r<^
§. I-
Lodouicus Maluenda e S. Francifci
familia vir eruditus : vultirne, inquit, fcire, quidfitCalnmnia ? >7arratio eft, ■fedfalfa, Magiflratuiaut Domino dcla- ta, illo abfente, cuius iugiilum petit. Nec fere aliter Lucianus Sophifla eam defcribens: Calumnia,inqi3it, delatioefl infcio(Sc abfente reo,v'bi plerunquefi- •dcs hfibcturparte inaudita altera. Et heu
(^uam i
De Calvmniantb Ling. y
'quamfirmas Calumnia diflbluit amici- tias, quot quantafque llibuertit famili- as, quot&iprasfunditusCiuitatesperdi- dit ? H<ec patrum in libeios, fratrura in germanos , liberorumin parentes , emantium in amatosfuroremarmat. lAh ! noctnitor veneno quolihet (^alumntA efl'.^ Ex anguiisatque latebris frequenter , & «xinfidijsiacittela, i^^di duplici aconito lita. Ephefius picflor Apelles fuis Ca- iumniam coloribus egregie depinxit idi^ que hac occa/ione. Apud Ptolema^ura Regem coniurationis infimulatus efl ApeMes ab Anriphilo peflimae iflius artis profelTore. Ptolemaeus interadulationes educatus, necafe prudens regiam do- mum clamoribus turbans , ingratum^ infidiatorem , coniuratum pidorem cla- ■mitauit. Et nifi e captis & coniurati-s quifpiam indignatus impudcntiam An- tiphili , & miferi Apellis mifertus , affir- mafletilium nequaquam fadionis fuiffe participem , Apeiii caputabftuiifTet Ca- lumnia. Sed reproberognita, pidlorera Rex centum talentis donauit^ &:Anti- phiiuminfcruu addixit. Apeiles peri<:uii -memox. Calumniam tali iub imaginc
fpecflan-
6 Capvt I.
fpc dlan d ani p ro po fui t. Im ago h ae^c e fl : 4f Vir pra:longis atiribifis , <|uales ^/- ^"(6 fuerunt, in foiio veluc index confi- det, &c accedenti CalHmmx opem largi» terpromittit. 'Viro fedentiduaemulie^ rcsadHant: IgnofmitA^ & Sufptcto. Ca» lumnia fucata^ formae mulier accedit , iramacrabiemfpirans, &manu finiftrl f^iccm. accenfamconcuticns, dextraiu- uenun capillis prehenftim ^c fupplices manuscarloporrigentemtrahens. Hanc antcit virdefbrmis7pallidus,acutunicer. nens, macilento vultu, exefis oculis, tan- ^uam {\ diuturno morbo coniabuiiTet, .4juemfacileconijciaseffeL^«/or.?». Quiu Sc aliae muliercuiae duac comitantur , quae Caiumniae ornatrices dicuntur, quarum aitcri nomen ti\ Sycophantta^ leu,Inhdiae, alteriF-«//^r/^.In:femeMidaE tribunal fu- git , quae genibus repit femina, \\i&.u praj fe ferens puUa laceraque vefle^atqae h^c Pi^nitemta vocatiir, quac capite in ter- gu reilexo, madidis ocuiis abeuntem Fe^ r^tatem profequitur. Hiec imaginiseffin- gendae ratio. Optarim hanc efngiem la omnibus aulis, loco patentiflimo propo-
ni,vt a Vtde Jmagimm^
Be CALVMKIANTELliT^." J
ni , vt vei hac ratione calummaricli auda^ ciafrangeretur.
§. n.
VeriffimedixitBafiiius : Tribus fimul damnofus eft calumniator. Nam & illi quem traducit, iniurius efl , & auditori fuo , &ipre fibi. Primum e[uidem fi ca- iumniatoremfpecftemus, isvtique quod nonvir bonus fit , ignorat nemo. Siraci- des faflfus ingenue : A'tribus , inquir, timuit cor meum ,&in quarto facies mea metuit. Delaturamciuitatis , colleclio» nempopuli, &calumniam mendacemj fuper mortem omnia grauia. <^ Ea au- tem efi calumniatoris natura , in crimen vocarcomnia, probare vero nihil. Ve- tusmonofirichumidafierit : ISI Ifrob-itcalHmniMor , crtmmatHr omnia» Etvtaltiusinfligat vulnus,per veritatem fibi viam fternit ad mendacium vt flex- uosa calumniarum fraude^quo vult, im- pellat. Ccrtemalum in fidto fi jTunum eft Cahimnia. Et quemadmodum BafiUfci visfinemorfu, velfoloafpeclupernicio- fiffima dicitur , ita caiumniator clam fal- fasaccufationesinfiillat auribus, nuilo palam infixo morfu, quo diluendi anla
8 Capvt L
prceripiatur. itapleriquefalso delati ex^ rrerria quaeque pertulere. Scite Athana- fius: Quiiapide, ait, efti(flus , medieum. qua:rit,. fed idus Calumniae grauius,, quamlapides feriunt.. Eftenimcarumnia gladius, claua, iaculu,&inde vulnus in- curabile, Sed his veritas mederi poteif ,. <ju3E vbi negUgitur, vulnera fiunt^cerbi- ora. -^ Cuius vita , mquit Lyfias , inimi- Gorumcalumnijs eil expofita, nonae is invita ipsa caret vita? i Hanc mortem feriodeprecatusDauid : Feci iudicium, ait,<Sciu/]:mam,non tradas calumnian— tibus me. c Grauiflima iniuria Qft , dam- nare reum indicla causa : atqui hoc omni. ex parte malitur calumniator, qui quenv accufat, audientisircT indefenfam obij— city& accufatione clancularia defen/Io- nem interuertit. Ita ex abdito ia.cuianir, vtnonfitqui rc/iftere, aduersaque ma- nu poilit contendere , itaque ignaro» & infcio vnde bellum-inferatur , fit pereun- dum. CeterumidgenushomincsinRe- gumac Principumaulis prsecipue occur- fant ; vbifcilicetinnumerae fuipiciones,
inuidia a Athan» apol. / , b Lyf, in AndoQidem c g .
De Calvmniaitte LiNa. 9'
inuidia quotidiana, plurimae aflentandi. Sc calumniandi occafion.es. Nam vbf maioresfefemperipesoflentant, hic &: inuidias faeuiores , odia periculofiora , aemulationes callidiores vigent, omnes feinuicemacerrimisoculisintuentur, & quemadmodum qui fingulari certamine contendunt, vigilanter obfcruant , num aliquam corporis partem male munitam confpiciant, quagladiummergant : fic Inuidia Lynceis fpecuktur oculis qua calumniam immittat. Et cum quisque in aula primas obtinerecupiat, proxirnurn fiimmouet, & amolitur ,• priorem, fi poffit , conuellit&: fupplantat. Sic alij in alios varias nocendivias comminif- cuntur ; quarum compendiofiilima , fcd & periculofiflima e/l Calumnia^, cuius pnncipiumduciturabinuidiainterfpem metumque fluduante , fcd quae mifera- biles , tragicos, & multis calamitatibus refertos exitus oflendit. Neque tamgra- uem noxani infligeret Caiumnia, nifi verofimilra narrarerm fpeciem., neque rerum omnium validiflimam veritntem opprimeret, nifi appofitis ad inducen- dum argumentis aliifque fexcentisarti-
bus
I o ' c A p V T r.
fcus deciperet auditorem. Hae artesm Principum aulis & difcuntur , & exer- centur. Surtt qui nemini non detrahant, cosquos oderunt artificiofiiTime accu- fent, itaper proborum calumniam ad dignitates etiam conicendant. Hi quan- doqueraram pr^ fe ferunt modeiliam ; impietatcm emendicata vultas pietate veiliunt ; libidinem frontis maturitate Sc vereeundaocnlorum deiedione conte- gunt. NelTdat Princepshis palam pro- bis, domifuasimprobis ; fugiatfucatam grauitatem floico fupercilio expreHkm. Loquanturlicet mella , felle corda na- tant, fummis labijs arrident, clam dcn- tibus frendent, & iramin animo moli- imtur, odiiimque intra fe conceptum augent , diim aliud in nientc occuiunr , aliud inore habent admorfoq-: labro bi- lemintusaluntjplenas affedibus tragoe- diasinfe commouent. Atquehidumali- osaccufantanoerentes videntur,ac quafi rubore perfu/i, nec vllo priuato odio CQd Prmcipis folius bono , cauflam inuidia plenam fufcepiffe. nihil fe in omni hac delatione fpedareaiunt, nihilabhacfpe- rare , quam comnaunis boni augmcntum
fola
De Caz vm jti a ktk t t it (?. r r
fola Te conrcientia & religione tados , & pereuntisiuftitiaemiferationeadlixcdef^ cendifle. Et cum nihil practer nuduai-. confcientiac & religionis nomcn habe- ant, blande interim loquuntur, vt for- titer enecent. Sicut medici qui parunu do6li &fatisfedulilanguidos multosof- ficiofillime occidunt ; fic illi moUi lingua & verborum quodam faccaro , dum publice videntur prodefle velle, priua- tim (i^teciofiflime occidunt. Et fubinde priuatx hae calumniae in damnum publi- cum eunt ; optimis enim calumniaton». imminet, non peflimis. Tibcn^m:' tem- poranouimus, quibusquo quifquedi» fl:ric1:ioraccufator , aut nequior calum- niator, hoc magis facrofanc^s habeba^ tur. AtquehincprimorumfereotBniuni caedes , & plus fuorum fanguine quanx^ fedorumclaritudinenobilitataRoma.
§. iir.
Porroeacalumniae fpecies efl eiEca- cifl!ma,quae cum auditoris cupiditate conflidatur : quandoetiamapudPtole- maeumregem cognomento Dionyfium^ quifpiamolim Uemetrium PlatoniciKTL». accufauit,qu6d inBacchanalibusac am b biberet
12 Catvt tl
Eiberet, folufqiie omnium veflem tem« pori non aptaret. ac nifi mane acc-erfi- tiis , in omniiun confpe^flu vinum bibifl iet,;&runipta vefte Tarentina cymbala pulfaflet , profedlo perijftet , quod I(egis moribus Sc deJitijs non del e<fkretur^. Nonminus effiGax eft Calumnia , quae cognatam , imo fororem habet adiutri- ccm AlTentationem , vix enim quifquam ■ tam generofo eHanimo qui adulationis caiucnnijs non fuccumbat. Apud Ale-- ' xandrumMacedonem graui/Iimi crimi» ; ms reus fiebat, qui Hephseflionem vt • jD.eum noluiflet cokre. E6 enim Alexan- ci£r plurimorum adulatione dedufflus ef^ vtgloriaretur^^quod non modo Deifilius^ €ffs.tyfcd Deos etiam ereare poffet. Tunc tenrporis Agathocles Samius, Alexandri Centuriaparum abfuitquin cumLeonc committeretur, accufatus, qudd He- pharftionis fepulchrum tranfiens illacri-^ jnafTet. Sed in patroeinium iiiiu^ venit Perdiccas , qiu Deos omnes , ipfumqucj ^ Heph^ftionem mrauit, Deum in vena- ticne fibiclare vifum mandaffeyVt Ale- xandro diceret^ Agathocii efle parcendii, qui non pioraiiet mortuum,fed quod
jjriftinat
De CAtvMNiAirrfi Eing. r 3
pril!inae familiariutis meminiffet. Enim- < uero Caluraniae os oppilare non femper tam tacile : &nefcio quo pado gaude- mus omnes clanculum, cum plenas fu- fpicione delationes audimus. Quibuf. dam enim fuauiflime titillantur aureSy cum alienis implentur calumnijs; qu6d fi eas prona credulitas foueat, proximu cil non fimplex malum. Phaedrus Au- gu/}iCiefarislibertus amceni viringenij^. Calumniam,quaE credita nocet, hoc a- pologo perilringit : Aquila in fublimi < <|uercu nidum fecerat : Felis in arbore i)ac media cauernam nacfta , pepererat:: Aper ad imam quercum fostus fuos po- fuerat. Felis tam fortuitum contuber- nium turbare caluranijs ficefl: aggreirar Adaquilae nidum perrepens: Magna,in- quit, tibi pcrnicies paratur^ forfan &: mi- icras mihi;- nam quod vides quotidie ab in/idiofo apro terram effodi , quid eum nioJiriputas ? quercumvult eu^rtere , vt: no/}ramfoboieminplanofacilius oppri- niat , atque hoc fcire tua meaque inter- efl piurimum. Ita^ territam auem dt^Q^ ruit. Kon multo pofl tempore eadem fciis ad aprum quoque defcendens: Mi B 2 frater,
14 tAffT t
frater, inquit, in magno periculo jfiint; tui catuli, nam fimul atque ad pailum-^ cxieris cum tenero etiamnum grege , A- quila fulrainis ritu fuperne ruens, por-' cellos tibi auferet j tu fruftra fine-alis ful-, minabis. Poilquam&apri domum ter- rore compleuit,infuum fecauumabdi-: dit ; fed nodu euagata fufpenfo pede,vbi fe fuamque prolem repleuit efca , de dic pauorem /imulans timidiinmeprofpexit, Aquila ruinam metuens, & pabulatio^ fiis oblita defidebat ramis; Aper rapaces Aquilae vngues vitaturus non prodibat foras. fic illa cum fuis pullis,ifle cum fuis catulis inedia extabuerunt. Felis cadaue. lum vtrinque heres ex affe , aliquot dic^ bus lautiflimu fuis epulum dedit. a Hoc calumnia potefl, fi amicam fibirepe riat crudelitatcm.
§. IV.
Optime monens Bafilius Imperato Leonem fiiium -, Vanae,inquit , audition noliprsebere aures , & calumniatorcs i\ finutuo ne foue, &improbis ne temer crede, illi enim faepenumero viros bo nos propter improbitatis fufpicionen
affii-
DeCalvmnianteLinC. I f
afflixerunt. Omniaaudi &abomnibus difce^fed ex ijs quae audies,qu^dam reijce, quxdam admitte,nempe ea quae tibi aut vfui , aut honori efle queunt , <Sc tuisfub- ditis obefTe nequeunt : reijce aute ea quas & fubditos laedunt , & tibi nihil profunt, Lingua enim improba fipotentemnan- cifcaturadiutorem, detrimenti plurimu adfert. Eam ob caufam Antoninus Pius lmperator,delatores, Ci non probaflenc quaedixiirent,paena capitali afFecit. Ve« ipafianus&Titus hocgenus hominunu ita oderunt,vt eos flagellis caefos per am- phitheatri arenam fpecf^andos traduce- rentj vt eorijm exemplo alij dedifce- jent calumniari. CaJumniatoresjfufur» rones, aduIatores,delatores, (Schanc ho-' minum f(scemqui non cafl:igat , irritat. Veteri verfuid docemur:
Ni/i afficu poena , tncitas calHmniam, a Dux Saxoniae Fridericus ea re laudatiffi- mus , quod calumniantibus aures bene* I uolasnegare foJitus fit : atque Ci qui ex hac hominum colluuie moJefliores ef- fent : accipiam, inquiebat, delationes i veflrras, ficoram prsfentibusin facieau didluros fpondeatis , quae de abfentibus
zUmk. b 3 defertis.
I^ €apvt T.
defertis. d Prudenter & acque. Illud enlfti 1
iniquiflimum eft , re non explorata , nec '
accurati defenfione admifsa fententiam ^
fetre. hic nunqsam non erratur, etiam '
cnm abefl error.namqui ftatuitaliquid '
parte inaudita altera, aequum lice*t fta- '
<tuerit, iniquus eft; quod in calumnijs ^
acidiendis creberrimum. Hincille amo- ^
lendinopoeta optime vouet: ^
Homines ijHigeflanty^utqtte aHfcultant *^
crimina ♦
Si nteo arbitratu liceat^oinnei fendeanty :
GeHores Linguis ^ auditores mrihpu . b
"Veriflime osaureum pronuntiat: M?.Ie-f!
dicentia &calumniaininiicitijs^ odio, &
irlfinitis malis initium&anfam praeberi ,
qliod fi illiqui inanes &:leues excipiunt^
narrationes veniam non impetra^bunti'"^
quicriminantur & conuiciantur, quam i
ha^bituri fiint defenfionem? A<Ide ca- '
lumniatricem hanc linguam ad ereptaa ;
famae reflitutionemasxjue obligari,&: vc- i
ro magis quam illam,quae clandeflinis ^
detracHrionibus alienani famam inquinat,
Deushacinrefeuerifiimuseilvindex.
SiVfucer. $n Leil. Chron. An. t /7^.
sv,
§. V.
Annoa parknte Virgine nongente/i- mo oclogefimo fecundo Peloponne- riim depopulataeft peftis, m^ime ver» ciuitatem , cuinomen a prifcis, Lacedaj- mon , afflixit. Ciuesadauertendamhanc luem Sandorum virorum preces poti/H^ mumexpetiuerunt. Fuitilloasuo vir iiu tegerrimus Nicon monachus , qui xjuod «afndue in fuis concionibus inclamarct, Toenttentiam agite^ pailimab omnibus vix alio nomine appellatus efl:, quam. hoc ipfo, monachus ille Pcenttentiam agite^ Hic rogatus vt precibus pefti medelarn £iceret, fpopondit opem, feque etiam -habitaturum cum ipfis, fi modo ludxi f elLerentur vcbe, ne quid ChriftianaRe- Jigio detrimenti caperet. Ciuesomnia^ quae iuberet fa^luros funt poUiciti. Ita Nicon in vrbem commigrauit,;& peftis inde illico exuiauit,Iudacis vna pulfis* At loannes Aratus ludaeorum patronus 9 acerbis ob id odijs inNiconem fereba*- tur, nec cellabat publici^ priuatifquc^' calumnijs virum optimum impetere. fcd iias meiidacis linguae laruas facile ride- batKicon.JEt veroadhominem impro- B 4 bum
18 Capvt L j
bu voceleni(nec enim altercari norat ) \ fe vertens : Abi , ait , & ad te redi j fcelera ' tua defie yi^elix, breui enim fenties,qua-.. : lia fintnequitiae prcemia. Nec tamen a- xnens incoepto deftitit^quinaduerfus vi- rum iandumfremeret, & fexcentas ca- i lumnias de Nicone tota vrbe fpargeret. Nontulit hoc ampliusvindexDeus.No- (^e proxima obie(fl:i funt dormienti Ara- to , duo fenes prseftantis formae , &fupra ' humanam oris dignitatem, qui flagris j hominem caedere , & fimul increparcL^ ' verbis.-Eoneaudacias te prouehi, vtDei ' feruufpernere& tot calumnijs prolcin- ; dere non verearis ? pofl plagas inobicu- ' rum detrudi carcercmfibi vifus cfl. Hic i ille veniam rogare , nec tamen impetra- re. Experredusjfebri coepit ardere , acci- toque Nicone delidi gratiam orauit.^, Neque hic difficilis fuit vir beatus,&: ; quae in me perpetrafti , ait, ea tibi frater, quantum in me eft, condono , fed quia ; coclefli nutu vita; tu^efinis imminet, d^ \ cetero nemo erit , qui Domini qonfilium diflipet. Vocem euentus firmauit. Ter- tia pofl dics vitam rapuit Arato , fimerc '
immaturo,
DeCalvmnianteLinc. T^
immaturo. ^^ I,nunc, & calumnias difce fubflringere , tanto luendas. Etan non Deushaec vindicet , afpedabili quando- que fupplicio ? nec improbis quidem hic oris furor pi obatuc_^. Leuco tyrannus Pondcus, Athen^o tefte,cum nefcio que calummatorcm vidifTet : PerDeos,in- quit , occidiflem te , nifi tyrannis malis hominibus indigeret. l; Certe vti Thea- ridas dixit, nulius gladius ad fcinden- dum tam limatus & acutus efl, atque calumnia adlxdendum-. Vix efl re- medium aduerfus caJumniatoris noua- culam , quae cutem vna cum pilis auellit. Ideolex diuina graui/Time hanc linguac nequiciam vetans : Non facies,inquit, calumniamproximo tuo. r Narranthi- florici , ex Arabicis paludibus pennatora anguium examina progigni, quorura tam certum virus fit , vt morfum ante mors,quam dolor fequatur. Idem fub- inde in calumnijs vfu venit^, multi hoc malo, prius euertuntuE», , quam b y timere
a BaroHiHt tom. i 9. sd an. ^S i. tx aBk
S Niconts. b Athin^ l, 6. c, (T» tLemit.c. jf.^.a.
20 Capvt IL
timerc-. didicerint nc^ eiiertantuiQ Jleu malHm quantum frtHattm acffthli"^ €€ calumnia ejlfz a MQnoft^ Tr9ck,
Cap. U.
Kalumniay quam graut^^
c^uamque peruagatum fn vitium , ^ qua rMione folitHm fmiri,
ARiftotcles , ^iiano tefte, cum iiidi- ciorum metu Athenis profiigifTet, interroganti cuidam , qualis eflet ciuitas Athenienfium ? refpondit : Pulcherrima, fedineaficus fuper ficu, &pyrumruper pyro tabefcit. a Quo diderio fignifica- uit Athenas Calumniatoribus nimium xiuantum abundare. Omibone Ariflo- teles,bene ageretur cum orbe terrarum, fi folum Athenis fitcalumniatorumtam vilis annona. Haec humani generis peftis Isetiffime vbique prouenit, & feipfani profeminat ; vix vlla vfpiam *=feges las- tior, quam Calumniae : atque hoc ipfum «xplicatius iam trademus.
DeCalvmnianteLiko. 21
$.1.
EcclefiaHres diiiini iu<licij abyfTummi.
-Tatus : a Verti me, inquit, ad alia, & vidi
caiumnias, quse fubfolegeruntur, &Ia-
crimas innocentium, 6c neminemcon-
folatorem: nec pofTe rcfiftere eorum vio-
lentiae , cundlorum auxilio deilitutos»
Repagula rupit iam fcelusjcum enim ali-
as occiilta efle folcat calumnia ac clancu-
laria,ac fere perfonata, tamen iam noii
<|uacrit tcnebras neq; angulos,fedinmc-
dioforo, in plateis <Sc compitis impune
graflatur , fih fole gerHntur , hsec talia.
Quod <Sc Hieremias vates meritifsimd
-quei itur : Hac efl cmitnf vifiattoni^ s omnis
calnmnia in medio eins. h Perinde fi dicat:
Calumniaiampubiiceagit, & inter au-
licos fuauiter viuit 5 inter ciues tranquil-
le habirat, non vt adiiena & peregrina,
fedtanqcam ciuis & indigena. Quod <Sc
AmosProphcta lacrimis profequendum
arbitratus: Congregamini, ait, fuper
montesSamariae, & videteinfaniasmul-
tas in medio eius , & calumniam patien*
tes in penetralibus eius.c Publicum exhu
b G bet
a Eul c,4^S9,i. b Hierem^c, 6S9, tf.
z Amos.c. ^, ^, ^.
1% CapvtII.
bet fpedlaculu , & ab ipfis montibus fpe- danduin,hinc furentium & infanienti- um calumniatorum ; illinc innocentiu y lacrimantium & vlulantiu.Quadicendi formula explicandis calumnijs vfus efl Cyprianus ad Donatum fcribens : Pauli- fpcr, inquit, tecredefubduci inmontis arduiverticemcelfioremj fpeculare inde fiuduantis mundi turbinesJamfaecuii<Sc iple mifereberis, cernens itincra latro- nibus claufa ; maria prasdonibus obfcfTa; Orbem mutuofanguinemadentemj ra- biem inuicem difcordantium f^uientem; forum litibus mugiens & infanumj pa- tronum praeuaricantem; ludicem fen- centiam vendentem; calumniatorem im- pugnantemjteflem infamantem; venalis vocis audaciam graflantem. Confenfere lura peccatis, & coepitlicitum efTequod publicumefl.^Calumnia viuit, regnat, imperat.
Cum audijffet Plyflonax Laced^- monum Rex, calumniatorem peflimum bene de felocutum; Profedlo^ inquit, mortuum me effe credidit, quando dc nemine viuorum boni quid dixiffevn- quam efl auditus. Horumhominum,qui
Dfe CalvmnianteLing. 2J
omnes criminancur,niefris vbiq; maxima €ft. Eapropter Eccleliailes: Et laudaui magis mortuos , inquit , quam viuentes : 6c feliciore vtroq^ iudicaui qui necdum natus efl, nec vidit mala qus fub fole R^ unt. Rurfum contemplatus fum omnes labores hominum , & induftrias animad-» uertipateremuidi^proximi.^^i Hic nemo tamlor^icatus, aut cataphraclus efl:, quia pateathis telis ; quaefaspe violentiuspe- netrant , quo remotuis emktuntur. Ifai- asfuisquoqj lacrimishoc malumdeplo- rans; Auerfi lumus , inquit, neirenius pofl tergum Dei noflri, vt loqueremur calumniam & transgreflionem: concepi- mus, (Sclocuti fumus de corde verba me- dacij.Et conuerfum efl retrorfum iudici- um , & iuflitia longe fletit : quia corruit in platea veritas, & aequitas non potuit ingredi./? Uixerit hic quifpiam diuinf pa- tientiae ignarus : O Domine vides hacc & files? vbituadelitefcit prouidentia, vbi fulmina tua ? Qtit recejfit a malotprAd<t pam tHtt, c Hicfamamperdit;iflepecuniami ille valetudmem & vitam,quia fuum ipfc b 7 cor
2 4 CAP VT 11.
cor exeil: & corrodit , cernens fe mcndii* cijs ac calumnijs peflime mulflari. Scd quid fruftra indignamur &fremimus? lii mores funt Calumniae, quae nec innocen- tiffimisnec fandifsimisparcit. Vetus di^ dumeft: Caiumnia omnis impudentiae eftmater. Vnquamnc coelum audijt im- maniorem caiumniam,quamquaemOr- bis Seruatorem aperta vi f<euijt? ludxi fi- nefronte.<Sc oreinnocentemlEsvM fla- ^itio(iflim*ecalumniati':Ncnne bene di^ cimus nos , aiunt, quia Samaritanus cs tu, & daemonium habes ? ^ Et perflant in fententia peruicacifllme : nnlla eos man- fuetudo fledit : Nunc, inquiunt,cogno- uimus quia daemoniu habes. b Si hae in o- uicuias calumniaeflruantur,quidfiet ra- pacifiimis belluis? Appofitum huic rei apologum recitans Phxdrus: Ad riuum, inquit,eundem lupus & agnus couue- nerant vrgente fiti. fuperior flabat lu* pus , longe inferior agnus , ad quem pxo - no curfu defcenderat riuus. Hic lupus iimofum amnem iurgijs cauTam infe- rens 5 cur,inquit , bibenti mihi turbulen* cam fecifti aquam ? Agnus ad has voces
cohor- a ha»,c, S,^,j^S. b Jhtd, %Sf*
De Calvmniante LlNG. 2f cohorruit ; & : Mi lupe , ait, fac velim, (jui vero poiTum hoc ^cere quod quere* ris?a te decurrit amnis ad meos hauftusJ Lupus luculenta ventate conuidus flro- phas alias comminircitur, & ante hos lex menfes , ait, male dixifti mihi. Re- fjpondit agnus : Equidemnatus non eram tunc temporis. Cuimox calumniator^ atherclepater tuus maledixit mihi. atq; ita correptumagnumlacerauithic latro iniquiilime. Omnis impudentiae mater «ft Calumnia. H£C,frofi£r lUosfcrtpta efthominesfalmU QuorHm ir.nocentes cpprimttcaIkmnia,2L
§. IL Miphibofeth lonarhae regis fili-us, liomo ouicula famuiifui nequiflimas ca- lumniasvirarenon potuit. Nam cunc^ Dauid-Rex Ai^faionem filium rebellem fugeret, Siba Miphibofethi famuJus fi- jnulatis obfequijs cum liberali annona occurrit regi. Jnterrogatus arege; vbi -herus ageret Miphibofexh .<* refpondic trifurcifer : Kierofolymis haeret^&et- iamnum fperat patris fui regnum /ibi re- ilituendum. Mendaci/Ijme nebnlo, tu
doaununi
l6 Cap VT II.
dominum abfentem fic calumniari ?
tuam iiliculpam impingere ? nunquam iili cogitata, in illum tam impudenter ef- iingere ? Etcerte praemium etiam tu-lit ha:c calumnia Nam Dauid plus aequo prasceps hic iudex caufsa non difcufsa ca- iide refpondit : THaJint omriia.cjUdifHe^ Ytifit A^ftphibofeth. a At fedata rebellio- nis tempeflate , Rex Dauid m fuum fo- lium refiitutus, aliter de tota caufsa iu* dicauit , patuitque mendaciflimi ferui m dominum calumnia,4uae faepe redius vita quamverbis diluitur.
Sara Raguelis filiaad omnem pudici- tiam,tum patientiam nata, ob fubitam maritorum necem, nuptialem veflem cum funebri palla feptiescoacla efl mu- •tare, quando Hymenaeufeptiesfunereae tedas fugarunt.
Potuit hos ludus Sara generofitatc^ Hebraea concoquere, potuit filere in tamcopiosa dolendi materia. Viditfep- temmaritos adaemone iugulatos,& ta- cuit.-vidit aetatis fuae florem tat funeri- buscalcatum, (Scobmutuit.-viditfeprius viduam quam coniugem, & tolerauit : At vero cum vna e dom,efticis ancillis
ai.i?fg.f,itf,^.-f« calum-
DeCalymnianteLing. ly
calumnias in illam diceret, vocar'tquc tot virorum interfecT:ricsm,hic Sara fen- fum recipere , hic adeo cruciari & dole- re , vt tnduum impranfa & incenata in- ter preces & lacrimas exegerit, &psnc hoc vnuma Deo contenderit ab iilis ca- iumnijs abfolui, Nam, In cratione ^erjl* flens cum Ucrimi6 deprecahatHr Deum , vt nh ifto smpropeno hheraret eam,^ Tam tencr eft fenius calumniaj.
Sufanna terfiilimum cailimoniac fpe- cuhim, (Scveraedecuspudicitisefairorum tefrium mendacijs onerata, calumnijs oppi.wira ad perdiiiflimorum hominum tribnnal ftabat, feralem fententiam au- ditura : llabac , inquam , fuis lacrimis in- fufa, alicnis pudefacla , parentum & co- gnatorum plandu deplorata, iudicum fententijs ad lapides damnata, infanis populi clamoribus proflrataXoIo tamen confcientiaefecreto ereda, iamibat,iani ducebatur, non tam adulterium expia- tura, quam pro caflitate fortiter mori- tura. Hadenus Calumniae in Innocen- tiam tamdira licuerunt. Sedfatislufum eft innocentis iugulo. Ergo iudicium omne retexitur, diuini Danielis monitu,
a rtf^xi.9.//, &ommg
18 CAi>»VT 11.
^ omnis calumnia in infontem Rrui^ai in audore-s-fuosrecidit.Damnantur ipfi iudices, vt faxa^Su/annaeianguine pin-^ genda^ fuo imbuant, fuis lafciuifenes fententijs cadunt^fuo iugulantur ore.^ Ita caiumniatores faepefuis ipficapiun* tur laqueis, fuis petuntur artii)us. Re- fert Plutarchus Bra£dam Ducem educflo teio e corpore ilium ipfum confodifTc.^ qui telum intorferat in Brafldam. Itafa- piensiii^ Daniel improborum caiumnijs ia Leonum cauum prseceps datus eil.Sed Innocentia inter impaflos Leones, veiut jjiter agnellos ipfisfcp|em. diebustutiffi- mafuit. Demum Calumniatores Danie- iis in ilruiri ipfi miKiroiiem incurreriuit, In laqueo iilo quem abfconderunt,com- prelienfus eil: pes eorum. ip Siquidem re;c illos qui perditionis caufTa fuerant Danieli,intromifitinLacum,&deuorati funt in mo-mentoxoram e.o. c Fuitiiere- dipeta , qui cum diuitem ad tumbam ver- gentem exaffe lieredem {cripfifTet , ac te- itamentum protuliffet., quo diuitcm ad idemficiendumprouocaret, fubita tedi cuma oppreffus efi: ^ & facuitates reli*
•jiDamet. c i ^joio. ^^^
qnit iHi 5 cuiiis tam ambitiose inhiaraf^ Sic omnino Ainan,ille AlTueri o<:ulus,& primus a Rege fuis ipfe telis confolTus eit &rui^ipfe calumnijs male perijt. Cru- cem altiffimam crexit Aman,vtinea Mardochseus pendulus gratiflimum fibi fmfque fpeclaculum praebcret. Sed & lu- dsros omnes calumniando tam inuifos regi & intolerandos fecit, vtomniuin iugulis immineret gladnis iam propin- qtiillimus. Aliter rcs cecidit, &repentc fors murauit. Suamipfe trabem Aman primus confecrauit , & nobiliilimum fu- nuspependit cx alco. Mardochaeo Am- manisdignitas ; Eftheri ceffcrunt bona, Itaqueniiboric Amatl, commentum"ho<f intuumipfiusexitium reperifti ; haste- chnas in teipfum fl-ruxifti, tuis artibus interijftj.
lam^ateru telo VHlnerafa^atuo^ § III.
Hoc iam con-ftat, plurimos vbique ca* lumniatores inueniri ,nec corum morfi. bus perfanandis femper remedium fup- petere. Ideo fandli/Iimus Rex Dauid : Redimeme, inquit, a calumnijs homi- num , vt cuilodiam mandata tua. a Sc J
30 Cafvt IL
clio , quid dicis Regum optime , num dJ* uina iex non redius feruatur ab eo , qui calumnijs configitur ? iane, Seruator Orbispronuntiat; Beatieftiscum dixe- rintomnemalum aduerfum vos menti- «ntespropterme. ^ Verafunthaec; fita- xnenqui calumnijs pungitur, poilit efle tolerans illarumj ita demum fe verum-» Dei amatorem monftrat. Scd hoc tam cftarduum, vtnifi quis farailiarifRmain ijbi patientiam habeat, in furorem e- rumpat. Bernardus hominem contume- lijs vexatumartificiofo penicillo depin- gens; Itavritiirille , inquit, & moritur claufo (Scletalivulnere intra femetipfum •gfmcrxS CuTri tctus in ira 6c difceptationc pofitus , nil aliud fiiens veriareinmente polfit , nifi iniuriam quamaccepit. Non potefl orare, non potefliegere , non fan- dumaut fpirituale aliquid meditari, (Sc ita intercepto vitalifpiritu,dumfuis dc« ilituta alimentis vadit ad mortem anima, proquaChriftusmortuuseflj quidtuin- terimanimi habes? h Deus nunc noftra intuetur , vti nos res paruulorum & cum omne hoc tempus ad futuram aeternita- ; zM^tih.cj.^^-t i. tem
b Berm. m Cant.ftr. z 9 ^med»
De Calvmniante Ltng. j r
tem , inftar horae fit , non properat Deus: inlucemiuftltiaE producere fuorum in- nocentiam,cum breui eos edudurus fit c dumctis mundi in paradifum coeli. Pro- rcxiEgypti lofeph amantiflimum fra- trem Beniaminum prae ceteris deprefluni. ire vifus eft, hunc enim vnum alijs in pa- triam redeuntibus, in i^gypto voluir velut captiuum detineri. Vtique dele- datus eft lofeph hoc ludo cum fratre, cut plusomnibusfauebat :Ita Deus iniurijs &calumnijs eos potiflimum exponit ,. quos maj^mis pr^mijs deftinauit. Non: enim, o Bomta^ dele(flaris in perditioni- bus noftris : quia poil tempeftatem tran- quillumfacis, 6c poftlacrimationem <Sc fletum,exultationeminfundis. a Qua- propterEcclefiafles : Sivideris,inquit, calumnias egenorum, & violenta iudicia & fubuerti iuflitiam , non mireris fuper hocnegotio : quia excelfo excelfior efl alius , & fuperhos quoquc eminentiores funtalij, (Scinfuper vniuerfae terrae Rex imperat feruienti. b Ad rcm Augufl-inus: Crimenfalfum, inquit, reum n&n facit hominem , nifi apud iudicem hominem , vbiautem iudex Deus efl, nuJlus falfo g^Ta.c,S'^,2i. hEccJkfc,s»^,7^ crimi*
j z Ca p V t IX
crimine laeditur. a Praedariilime dixlrs Chryfoftomus : PofTum facere maiamv: famam,fed non interficere confcienti— i am.^ Calumniamoptirnerefutauit,qui cireftitit, innocentia. Deus nunc qaii- ' dempoftconopeumlatet, cundatamen videns & audiens arbitratur : calumnia- : toribus vt virgis vtitur , quas optimusi pater cafLigato iilio in ignem abijcit ; id^ \ que fubinde oculis cernendum exhiber. i
2iAugJnVf,tiS. h Ckryf.hom.de SHfan, \
§. iv: \
Mirum, ter mirum Martiniis Dfelrius ,
Jiarrat huncinmodum. MilesperMar- i
chiam iter faciens, correptus morbo ad \
©ppidiim Spandach delarus ef!:. Habita- ;
bat illic eo tempore , loannis Regis Da- ,
niae nlia Elifabetha, loachimiL Eledo- ;
«s Brandeburgiciconiux. Miles, quein !
dixi, hofpitium hic ingreiTus , quia aeger ,
liedu potius cogitabat, quam epulasaur i
cHoreas. Ergo crumenam nummis tur- i
gentem hofjpitee tradit aileruandam , \
dum reualefceret. Pofl aliquotBies iam '
cre(flioris vaietudinis,marfupij redderrdi \
mentioneminijcit. Mulier auro capta, j
<Scaegre hancpr^daiu amiffura deliberat
cum
De CalvmnianieLin^sJ JJ cum viro , quidmiliti fua repetituro ref- pondendum ? De confilij fententia virum eil , conilanter neganda omnia. Quare eurri miles loculos fuos repeteret , nega- uithofpitapraefideriter fe quidquam ac- cepifle , & vero mirari fe hominis impu- dentiam, qiii aufit flagitare commiflam inonetam, cumnihil penitus afleruail- dum commiferit. Miles indignitate rei motus 6c exardefcens bile , obijcit vicif- /imhofpitaeperfidiam. accurrens mari- tus, tanquam coniugcm deferifurus , mi- litem domo extrudit. Hic ante fores, ho- ipitasfcerere irritatus fl:ringit gladlum, velutimpetumfadurusinhofpitem, fed ccclufisforibusin ianuam arietat. Hof- pes vicinorum implorat fidem , & asdes fuas oppugnari q.ueritur. Accurrunt li- ^ores, (Scquod vim publicamfeciffet , abducuntin carcerem, PofValiquOt dies Senatus oppidi , alio mittit facli narrati- ©nem , & fententiam perfcnbi petit. Conflabatxdes puhlice oppugnatas eflc. Q£areferturfententia-, militem vltimo fu.ppliciople(n:endum^ CLimque iamfe- nlis dies inflaretjdiaboiusad captiuum in carcerem venit , 6c exponic, quiim
fenten-
^4 Capvt It
lententiam laturi lint iiidiccs. atque vna operam fuam pollicetur largiflime : 6c quin tu^aitj^temihidedis? omnia peri- cula, itafporideo , fecuriflimus exibis,. Ego vero, inquit miles, mori malint quam hocfacere: nonprimusperiboin- nocens. Hic diabolus vicinum pericu- lumfefquipedalibus verbis exaggerare, nec tamen captiui animum infledere : li^ berationem denique promittere fine vlla conditione : Etcumad tribunal, in- quit , fteteris , dic te forenfium negotio- rum imperitum patrono indigere : ibi aftabo caput opertus pileo caeruleo , & plumis ornato. Roga igiturvt me iube- ant caufam tuam agere,, Miles amans vi- tae,& hoc fibi licereratus,fatis oftendit confiiiu ifludfibi non difplicere. Itapo- ftridie reusin iudicium ducitur 5 adefl etiam perfonatus orator, cinereo pileo dignofcendus. Cumque accufator ius dici,&reum ob publicam vim capitali fupplicio affTiciendum poflularet :MiIes hoc vnumpetere inflitit; licoj^et fuo illi aduocatopro fedicere. Non prohibent iudices , is porro dicerer ; fi quid iuris fci- retcontra caufam tam liquidam. Hic
cauffi-
ra^lTidicus ex Orco , eriidite, pruderrter leruose pro i-eo difputare, iuris cfl-kta Droduccre,explicarc, etiani facras pagi- nas ad teftimomum citare , capiralique iipplicio minimeafficiendum eum con- tendere, a quo rixa & tumultusnullumv hnbueririnitiu : militerr! ab hofpite pri«-' usrpohatum',deinviextrurum.: vellevf mbcrentiudices quaeri crumenamiiitigii caulTam ;&fimul locum defigrrat, qHO reperiri polfit : eninvuero deialureac ca- pitehicagi v^entftnrias ad luftitiae libel-. lamcxa<fle trutinandas^ cauflam qua^li— quida videretur, cauponis perffdia lon- gealiam efle, fipenitus infpidaturw Hic: cauponcgarc 6c pernegare, dins omni— busfeipfum deiiouere :. Quinimo, ait.;» hincmediabolusabreptumpeflimeper»^ dat,fi quidquam amilite Hoc acceperim-. Quamhas voces aper f^ygjusacute au— ilij ? Nequefatis hofpiti femel id dixifTe.' eandem in reipfum imprecationem ali— quoriesrepetijt: randemnigerillecauf— fidicus ab Oico , difputatiOTie omifsa ..^ jhofpitem. prehenfum. per feneftras , 6t: mediumfonjmcumfragoreabduxit , ar«- tonitis omnibus diramque tragoedianci c per—
g^ CAf. rr. !
pcrhorxefccntibus, necvfquam ampliuS' , cadauer rapti hofpitis inuentuin efl:. a O- ,i miferrimc eaupa, tuoipfius laqueo cap* t!uscs; calumnix, quasin innoxiumca^ ■
Eutconfttuxeras, intuum reuolutaefunt. acum fbdifti & aperuiflri cum ^ & inci. diftiiafoueam, quamfeciili. It^Dzvi i ^alumnias vindicat. ^
%. V. }
Hebraeusrcx Dauid follicite percua- ^atus : Domine , quis habitabit intaber- naculotuOyautquisrequiefcetinmontC' £an<flotuo?Rerponfumaudite : Qailo- quiturveritatsmin corde fuo , qoi non egitdolum inlingua fua: Nec fecitproxi- mo fuo malum,&: opprobriu non acccpifc aduerfus proximos fijos : Quiiuratpro- ximo fuo, Jcnon deeipit. a Laudis eit calumniamnon tantum non fecifle , {tii ftcc ab alijs fa«Sam ad aures admi/ifle, maximae ac primaekudis eft, calumnias fcprobra in fe congefla aequo animo pertuliffe. Chiftus difertiilime : Orate,- inquit,pro perfe^uentibus & calumni-
antibus
{
Bt Cal vMNiANTi! tmo. J T^
antibus vos.^ Hosprecibiis ac vomve-^ ftris comple<5limini , quos minime ami- cosfentitis ; non ergo pro ijs tantum,- qui pecuniam rapiunt , qui corpns lac- duntvquioneri funt, qui decipiuntjfed €tiam pro ij s precamtum , qui famam ca« lumnijsiniiciunt , aut penitus adimunt. Nobiliffima fm vidoriaeft, hic ieipfum: triumphare. Romani veteres iuliuran- dum calumniae feuerc vrgebant hac rati- one,vtqui nomen alterius in indicium detulifFet, cafumniam iuraret, hoc efl,. iuramento tef^aretur , fridiminime fccifl- fecaliimniandianimo; Quodfi quit^a- rumniae dolo maJo illatae conui<$lus&: damnatus fai^^^ , iilius fronti littera K. inurebatur, quod prifciseratgeminatunii CC. necaliudmonebat,quara hoc ip-- fum j Caue Calttmniatorem y quoniam. prifci videlicet Kalumniam fcribebant. Ita quandoque verba integra infcribe- bantur ironti , vti vulgata illa^ Cauea fnre, Cane kfHgttiuo, &c;
Plato facrilegos iTonte <Sr manibuf
inurit , <fe : Si quis,ait , facriJegiumcora-
miferit, fiquidemferuusaut hofpesiiie-
rir, inikcie manib ufq^ crimen infcriptug
a-«i^/ifiu,/.^//r c 2 &fla-
3% Capvt IL
& fiagellatus, extra fines patrios proljci- tor»^ Creberrime tamen anteomnes Sc iiberrime Romanijhoc etiam inliberos homines vfi , praej&rtim caiumnia; dam- natos. Arbiter teitatur : Impieuit fron- tem vtriufque ingentibus iitteris, <Sc no- rum fugitiuorum epigramma per totam faciem liberali manu duxit. h Hinc late» r^<'<7/ nominabant.
Zonaras duos monaclios, infontesjp ideo foium quiaTlieopliilum Imperato-. remliberiusmonuiflcnt,in.craliasigno- mmias infcriptos ait, & quidem ita vt duodecim verfuum cpigramma exci- perentiiia vultus, vt lic dicam , tab«- la. ZonarcE verba funt : Deinde facies; corum compunxit^ Sc notis iliis hos; lambicos verfus atramento infufo ex- preflit. additque ipfos verfus , probos ,. plenos fuifle. Hincliquet rationem in- fcribendi eam fuiffe, vtprimitus iitterae fiue notae inurerentur candend ferro; poft inuflionem autem ati amentum m- funderctur, quoeminerent nugis litte- r«, 6c prxberent fe iedui. c Habet 6c Dcusnotas fuas acfligmata, quac fie in-
De Calvmniante LlNG. 3 9
uritrobuflamanu, vtfciri poflit abom^ tiibus,quinam calumniatores illi fintaut calumniatrices. Voluit nimirum aequif- fimusDeus,vt complures qui adeo pe« tulanter probra intulifTeat, cogerentut fuo corpore doifloxem fuuni diaboluni Jiofpitare.
§. VI. Gregorius NyfTenus memorat, Ale- xandria: Gregorium Thaumaturgum, vi- irumlonge mtegcrrimum, & extra om- nem improbitatis fuipicionem pofitunt cum eruditis fermones mifcuiiTc^. Huc vulgati corporis mulierculaa maleuolis fubmifla, fuo fe quaeflu fraudatam gar^ Tiebat. Ailidcntes amici,qui continen- tiam viri minime ignorabant, grauiflimc indi^nari , at Gregorius nec turbari,nec Vultum mutare , nec ftomachari , fcd ne- ^ue calumniam impudentiffimam refu- tare , neque vitae teftes aduocare, nec in- uidorum nequitiamaccufare , fed hoc ▼• num fedata voce familiarium cuidam di^ CercrHeus tu , numera fis pecuniam fe- ^inae,ne diutius propofitaquacftionem turb'^t. Fadumfinemora. Sed vixdun» -nFionetam fcmina rccipit , fimul 8c caco- *'*'*• ■ <: I da:mo-
40 Ca^vt IL
datmoneminfuo corporenouum hoipi-' tcm fenfit. Hic illa immaniter fremeref foede cojrruere, fuos ipfafibi capillos vel- lere, oculos inucrtere, ore fpumas eij« cere, totocorporeteflari, quem admi* fiikt incolam. En improbiifima , hoc tali iligmate Deus calumniatrices ibJet no- itarc : ori tuo gratiasage, quod talent tibi acceriijt inquijinum. Has calumnias ii0C dficetcauterium. Mihiloiecius Gre. goriu« illc Thaumaturgus^ tantx vinj manfuetudini^s , qui calumnias ifcprobra melius pexferre didicit, quam inferre, vt imurias beneficijs penfaret,ilJam ipiant adiabolo infeflam feminam, precibu» liberauit a ftygijs intemperijs. a Ita folet Cferiftiana^eneroiitas mala pati , & be^ nefacere.
Ita illud Belgij decus , Maria^ quam wocsintyDoUro/a/mter egeilatis laborej voluntariam caftitatem amplexa, ciim impuri hominis libidinem aueriaretuft ftirti falfo eft acc^ufata , vt qux fcyphun» argcnteum fubtraxiftet. E6 haicalum* ai«inualucnmt,vtvirgoextremo fup»
plicio
ifiSMrim ter». t.die i7*^«Hemhri4»
DeCalvainianteLi»(8; 41'
plicio fit aflFe£la. Impurum calumniato- rem non cxca nec clauda Nemefis eft iii- fecuta. Namfeptennio toto,hic ipfe vtr- grnis accuiatoramalo daemone occupa- tus, demum eo ipfo loco , quo Mariae corpus crat humatum, ab Orcinianis fu« rijs eft libcratus. d Tdia Deus ftigmata inurit calumniatorrbus; Caue calum* niam ,caue illam diccrc , non tokrarei acalumnijs nemo tutus, ncmoimmunit^ non Chriftus, non amiciffimi Chrii^o^' Hipponenfis Pracfulis Auguftini fcriptti ab igne,in igne tuta fueinint & illf fa,'nQa item a calumniatoribus. Cum enim Yandaii, Poflidio te^ftc , Hipponcm ^in^ cendiffent, A^oluminaab Auguftino exa« rata flammas euaferunt , eadem tamen k xaiumniantibus fuerunt oppugnata^per» inde fi Auguftinus in ijs , quas contraPe^ lagianos difleruit , a Fidc dcfiexifrct.Nott immerito dixitNicetas Choniates: Ni-f hii tam fandum eft,quodwcalumnia tcn- tare aon audeat i & omncs adnoccnduni* procliuiorcs tRo: conftat. Hk igitur jcxi- mius nemo eft,& cum veatis loquitur/ c 4 qw
Iham, MtUuus m Satai, SS, Sttgj^
4 2 Capvt II.
qiii forti fux ingemircens miratur,, 8c
ait:Non putaflem hoc mihi probrum
obijciendum.Niiulnonaudet materim-
pudentiae Caiumnia; cui meliorem vix
repcrias obicem , quam oppo/itam vir-
tutem. Chriflus ferio & docet, & iu-
bet : Orate pro perrequentibus & ca-
iumniantibus vos. CaJumnise peiHnie
.refutantur caiumnijs : aderit dics, qui
omnem Calumniarum impudentiam &
;fraudem.detegat, Et tunc lausoerit vni-
cuiqueaDeo^i^ qui patientia; dabit
caclefte praemium, immorta-
le gaudium.
K. Afmo-
Of Tl-iP
C 5
44
4J
L
A. Afmodaeus , fcu diatolus forme- fus , vt videtur, ac humanus , libidinis prxfes, mediusillorum eft , quorum fer« monesautCupidinem B.^utHircum C. olcnt, cum fcilicetorationi, autapertc, iut furtiuis fufurris verborumobfcoeni- tas mi(cetur. Nocentiilimum ex Orco Tcnenum eft , & loqui talia , & audirc»*' Nam plurimum (quod veteres dixere) obfccena dida raoribus £rugi noceuLj,' Obfcoenavox, obfcoena vita, par fcelus. LaCciua iingua , lafciua confcientia^, Quac facerete pudct,pudeat &diccr^ Qu i libcnt^r audit turpia , libenter & pcrpctrat. Ad luxnriam projuraa eft k» auca , didio impudica*
c 6 Covf
4tf
L.
Cap. III.
Lingua Lasciva quam de-
tejiabilisjit , e^ quas oh caujjas.
Vemadmodum fapientiilimusi
Regum docuit: Mors & vita ia,
,manibus linguac, iic iEgyptijl
cum Harpocrati Deo feu Sigalioni face-:
rentjteile Piutarcho, a proclaraarunt,i
Ltngua forthna, Lmgua <a^<eiW6«.Linguam|
plerum<|ue aut e caclo angclus, aut ex
Orcodiabolus iniidet, ^ impellltque,vt i
vel icrmonis emoJumentum capiat, vel '•
inexitium ruat incauta verborum volu-
bilitate. Et peilime, <Scoptime lingua vti
' in arbitrio noilro efl. Defrudu orisfui
vnufquifque replebitur bonis c Si ta- |
menianioraloqui libeat. Sin aiiter,pro- ;
pter peccata labiorum ruina proximat i
malo. d K^ I
Certiifimumruinaeargumentum,Lin- j
^ a rlHtarch. l. de Jfide ^ Oftrtde. b Stc $rr/ag$nes rnjir.i, dccent- c Profterif.c, ij,Sf,i^. <d Prof(tC,iJ,^»jj,
DELASCiVALlNG. 47
gua/<«/?x/^w,cuiparum eft fuis fubmergi fordibus, nifi vna fecum in perniciem plurimos trahat. MonHrum ingens,exe- crabile, (Scquo non foeduis aiterum La- /ctui Imgua : atque de hac iam & contra "hanc dicere exequemur.
§.1.
Patentis tumuli atque cadaueris foeto-. res non tantum graues funt, fed <Sc infa- "lubresjnarium peftis maxima. Oris la- fciui homines faetorem halant teterri- -xnum , fepulchrum patens eft guttur co- jum.a Non fepulchrum duntaxat, ca- dauerofis oifibus plenum, led &:patens, inquitChryfoftomus, vt Sc ahj partici- pes fiant foetoris. Nos quidem cadauera terra obruimus, hi contra faciunt, & eruuntex imofpurci/Timum obfcoenita- tiscadauer, multorumque naribusaffri- cant peftilenti/nmam hanc faniem : pul- chrum illis vidctur, perire cum multis. Sepulchrum foetidiffimum obfcoena lin- gua. Sed,6 mi Deus , quantus horum fepulchroru in orbe numerus eft ? Qjuc- ritur Hieremias vates : Attendi <Sc au- Tcultaui,nemo quod bonum efi: loqui- tur , nullus efi qui agat poenitentiam fu- a/^.i^.v./. c 7 pcr
48 CapttIIL
per pcccato fbio. a Et profedo hic caufe*
£arum eft abunde , cur qui$ Mundum iu-- beat res libifuashabere, quando vix vlla eft domus , in qua non faepius fermoncs impudici mifceantur. Monftret mihi quis , obfecrb , aedes ilias , quarum inqui- iini fcmper pudice loquantut-*. Extra Orbem migrandum eil ei , qui aurium caftimoniam fauciari non vult impurifli- mis coUoqui^s. Vbiquc fepulchra funt patentia, e quibus Lafciuiae coenum ex- halat. Vbique Lerna Veneris, Cocytus Cupidinis, vbique Mephitis impudici*» tiae, Camarina Luxuriae : Ncmo quod bonum eft,loquitur 5 fermones cafti exii« lantvbique.
Oracula diuina verbis alioqui parcifl. fima, in linguas tamen tam illotas vix fatisverborum reperiunt. lacobusA- poftolusquam grauiter & diferte : Lin- gua, inquit, conftituiturinmembris no« ftris, quae Macvlat totum corpusp quicquid eft bonorum a(5iuum,contami- nat. ^t inflammat rotam natiuitads no- jftrae , inflammata a gehenna. b Quid dici pofletgrauius ? omfics vit« noftrae perio,^^
DeLascivaLingva; 49
dosabvfq; p^ueritiaiafbram ienedutenl poJluithaec libidinofi orisfanies.Quem- aximodum vero muti iunt daemones, qui iiientium noxium perfuadent, ita funt ctiam garruli, inter quos eft /ignifer la« fduus daemon , qui koc vnaim fol=ertifIi« tne agityVtquibufcunque potefirermo* jiibus fpurcitias aliquid afpergat. Hinc Guilicimus Beraldus has obfcoenitatis Ibrdes, t^diirime /puta dtalfcU appellat. Nam homo fermonis impudici,nongra- uate tolerat,<liabolumin lingua fuafua- uiterjiidulari. VJxiveTohcec ab inferis faetentiflima Vpupa nidumpofuit, non aliud expedes , quana hos pullos,hos turpes 6c inhoneilos iocos , quibus Or« bisvniuerfus foedi^mecontaminatur.
Ingemifccns Efdras : In diebus illis , io* quit, vidiludaeos ducentes vxores Azo- tidas, Ammonitidas, & Moabitidas. Et filij eorum cx media partc loquebantur Azotice , 8c ncfcicbant loqui ludaicc, dc loquebantur iuxta linguam populi, dc pojpuli. Et obiurgaui cos. a Ifte iam re- rum flatus efl in Orbe : «cfciunt loqui ^ludaic^ , linguam^^fa&dam^ pudic«m,ca«
i
5 © G A P V T III.
£tam ignorant, <Sc ex media parte lo* i quuntur Azotice, turpiter, obfcctne, | tiagitiose,liceat dicere,diabolice. Azo- j tidac, feu, quodidem, depraediatrice^, ; Linguse falaces hanc loquendi foediili- \ mamdidedumdocent. Hicfine miiier- : iiali difcitur ; hic nemo non dircipulum j aut dodorem agitj nemo quod borium eft,loquitur. Heu vel infantes ipfi,pcC- 1 ne antequam pappare minutum pofcant, i priufquam mammas atque tatas vocare \ definant, iam quod mireris , loqui Azo- tice norunt. O fsedam oriseluuiem,tam \ Vulgatam, quam noxiam ! Etcauflae, ob \ quas omnis verborum obfcccnitas ca- uenda,piurima?,potifIimum iilar. Prima, i quifquis inuerecundam habet linguam, i verecundam habere mentem, nemini perfuaierit. Veritati hoc tuto credi- i mus : Ex abundantia enim cordi-s os lo- , quitur. Bonus horao de bono thefauro | profertbona, & malus homo de malo \ thefauroprofertmala^.Ti Pedus quod meliori calet igne,nontales eij6it fcin- ; *tillas, cafta cogitat, verecunda loqui- »tur. Gilbertus hoc Velut digito com« jnonftrans : Flamma , inquit , quae dc^ ^Matth.s.iiSii^:^ $j. furfum,
DeLascivaLingva. 5 i
rurfuin, pudica eft, bonis confenticns, .& bonosfacicns.
§. n.
Altera caufla priori aifinis : Qui tam libere inhonefta quaeuis effutir, homo nauci , & praemortui pudoris cenretur* y eriflime dixit Comic us a, Jiium ^'ffo
Per^ijeduco , cm qtndemperytyudou
Plert^ue hommes^ ^hos ckm nihil
refert.^ fudet 5 Vhip.HdendHm ejl\ iht eosdeferitpHdor^ •Perrus Aldobrandinus , purpuratus Se- natpr iaepius dicere lolitus eil : Homo finepudore<5c pudicitia , & nomen ho- mmisamittit, iScnaturam. Veriilimiun. Etraepiflimc,
Redtre nefcitcjimfemelperijtpHdor» Sapienter Symmachus : Scio , inquit, virtuticognatumpudorem,^ qui infa- Aisfrufl:ra quaeritur, fi exuleta verbis. Prifci dicerefoliti :
Turpe c^mdic^ue indtcore dixeris^ cjukmfeceris. c Tertia cauflTa : Verba pr^textata^, is,
fpurca, a TUutui Bacck. (^ Eptitct aH. ^» SeeH. t.
S z Capvt III. I
fpurca^ /ermones fordidi 8c obfcoenl pk^',
Tun^ue graue damnum inferunt pluri- , bus. Nec enim isfolum , qui talia loqui* , tur, fed etiam qui loquentem audiunt, venenantur. Pronu ac facilem ohfcoeni- tatis auditoremBernardusprouide com- monei^ciens : Non folum,inquit,nihil ipfi indecorum loqui, Ccd nec aurem quidcm debemushuiufmodiprcebere dU dis : quia quem dele^flat audire, alterum loqui prouocat. audir« quoque quod iturpe fit, pudori maximo eft. a Ided beatus PauJus quicquid ciuicemodi fer- monis eft , feuere prohibcns idque fae^ pius : Fornicatio, inquit, &omnis.im- \ munditia nec nominetur in vobis , ficut I dccetfandos.i» Nani quod Joquimur ^ hoc & cogitatc 6c cupere cenfcmur, Nec Paulo fatis femel monuifle^ idem iteruminculcanst Omni^fermo malus, j inquit,exore veftro non procedat. « j Addit, ttolite contrifiare fpiritum fan^ i dum Dci. Ons obfcoeni homo , quan- i tuminfe, Deum ipfum afficit triftiti^* { Spiritus diuinusin homine Chriftiano^ |
velut I tLBern.I.deord, ^u.fag. t ij*
DbLascivaLingfa. $ j
1'elut in domo diuerfatur ^ caueat ergd liaterfamilias ifte,ne guid dicat,faciat- ic , quod tantum hofpitem dedeccat. ^Tmiirum illa e calo Columba , & paf^ !eres Vencris /imui habitare nonpofTunU [deo diuinus Paulus tertium commone- raciens : Nolite, ait, feduci, corrum* punt xnores bonos colioquia mala. a Vnicum namque lafciuius verbum, vix rnquam foli audori nocet , fedetiam au* idicntcs aut inficit , aut offcndit Clar^ Bernardus ; Vnus eft, inquit, qui lo* quitur, & vnum tantiim verbum pro- fert , & tamen illud vntim verbum, vno in momcnto multitudinis audientium^ dnm aurcs inficrt , animas interficit. i Solcnt aurifabri , cilm argenteum pocu- lum auro imbuunt , prunas itritare alisi Lingua impura eiufcemodi ala efl: , qul libidmum igncs mirifice animantur. Ser- mo Lafciuus optimum luxuriae flabel- lum. Ergo fugc focios qui ktantur, cum malefecerint, <fc cxultant in rebus /><?/I fimi^y quorum viaeperuerfae funt, <Sc in- famesgreiTuseorum, c Epheiij, ait Stra- bo , digni qui ad pucrum omnes flran- ^ tXtrx.tsSf.ij. gulen-
J 4 CaP VT III/ II
;guleTitur , quod Hermodorum virum in-| ler ipfos frugi , cum edido hoc eieccrint. Nemonoftriimfrugiefto, aut alibicum .alijs efto.Ead -m &iarciuaelinguae fandio eri : vult omnes ciTe fui iimiles , hoc eft , impudentcs , & obfccenos.
Auguil:inusgi*andibus lacrimis deplo- i jat, impudicorum fodalium confortio ietradum ruifle in vetita. MonebatUT' vquidema matre Auguftinus , libidinis' coenum caueret : at mihi, ait, monitiis jnulicbres videbantur, quibus obtcm-., perare erjbefcerem. IJli autem tui e-j ranr,& nefcicbam,&te tacereputabam, . .atqueillamloqui-, per quamtumihihoii^ tacebas,& in illa contemneJbaris a mici iilioVius. Tanta ca:citate praecepsibam, , ^pudebatnoneffeimpudentem. <«
a ^fg.l. i* GQnfeJ.c^. (^ 9 .fnt. |
§. III. !
Grandenefasducimus , fi vas Eucha- riftiae afleruandac fadum in profanos ca- licesliquctur , coelcturque adulterijs; & tameninter leuiflfima piaculaha^bemus; (i linguam Dominici corporis veiut pati- aam,diabolihac fanie perfundamus, «fc adimpiunt minifterium quafl coafecre-
DeLascivaLingv^- ff
lus, vt vel fpurcis cantiunculis , vel nar- atiunculis inhoneftis fubferuiat. Nemo )eipatientiam hiccefTaturam fomniet ; ^ropterhaec er>im venit ira Dei in filios lifndentiae, a eos fcilicet qui nte moniti, las linguae fordes Numini difplicere, an- litori plurimum nocere , & inter graui- )resnoxas cenferi , aut irrident, aiitvt )lim Auguftinus , muliebres monitus in- :erpretantur. Inhos vindexiraNuminis lefaeuietraut huius vitae fupplicijs , aur •uturis» Condemnabitte of t;mm ( lafciue abulator) ^noncgo , & labia tna re:i on- icbunttihi.b Nimis ferum efl: illic lcco- *um vociferari , vt refrigeret linguam meam, quiacruciorinhac flamma. c
Gregoriohic afTenrimur, linguam in flammis- illis non ideo folum crnciari , quod cupediarum amans fuerit, quod nimium viniforbuerit, fed quod multa petulanter ac lafciue garriuerir Pnma namque,Gregorio teffe,rr]aleconuiuan- tibus famulatur culpa loquacitatis.
Petrus Damianus vir eioquens & /an» dtus impuras hashnguas elcganter turdii comparac^ , quibus illud ipfum quod ■ a* ^fhtfc. /. 9. 6. ed u n t
Y^ Capvt III.
edunt Sc egerunt , neeem adfert. Nam i turdi fini€to frutex nafdtur , qui vifcum,. auium mortem fuppeditat : Lafciuus fer- s«iO) vifcusmerus eA, illecebra, laqueus, tendicula , infidiae capiendis auribus ; fed aucupesAeherontici hoc vifco primiiai ©mnium illaqueant audorem. Gorw iemnabitillososfuum : fuoglutinoea- pientur.
Olca, Plinioaffirmante, fieam capra vellambattantum, flerilefcit :. quaedam Ctiamhaciniuriamoriunrur. a Sioiidus caper, inuerecundus gerxo, linguam eij- Ciat, & verba vdin proftibulo erubef- cenda fpargat , oleis prasfertim adolefl centioribus plurimum obefl , quas vel fterilefccrecogit, velmori : tota quan» doquc vira memoriam contaminant , vel femeiiniuuentute audita. Et quid okunL infani foco iam ardenti affundimusPna- tura iamante adhasaurium titillationes proMiiljma efl, quid cadentem impeiii- mus ? quid eam maiigniilimis verborum infidijs circumuenimus ? fe ipfam fpontc induit in iaqucos. Patulis plerunque auribus excipitur quod cum cailitatisin»
iuria a P/imus i, //.r. /f-. nat, hiB,
DElASCIVALlNGAi:. ff
iuria dicitur. Sermones amatorij & Ve-- lierem olencesfuauiter irrepunt, blandc' capiunt, molliterligant , latenrer occi- dunt. Quis(}uis talia loquitur, ratio« nem reddet fupremo iudicitam defe, quam^^deijs quorum aiires tam. impuws . ^bulis inceilauitv
Bernardinus Senenfc domo nobilis tam verecundus a pnero fuit, vt fiquan-- jdo verbum petulantius audi/Tet 9 non: ialiter erHbeiceret, quam C\ quis coIa« iphum ei incufliflet. Hinc coaeui pueri, icum fbrdide loquerentur, vifo Bernar- dino mox filentium edicentes : Silcte ,, aiebant, filere, Bernardinus adeit. Vti- nam, 6 boneDeus, plur-es iint in orbe Bernardini,.qui tam illotac linguae nuga- toribus acetum porrigant ori eluendo,
Fuit v-el inter idolblatras hoc mode-r flije acetum olim venale. NobilifsimuS: morum magiflcr Epidetus^, Chrifliane prorfus : Periculofum efl ctiam , inquit,^ ad oratioxiis obfcaenitatem progredi, Cum igitur talc quippiam inciderit, aut ( fi feret opportunitas ) obiurgabis eum,. qui fermonem illum iniecerit : aut taci- turnitatcfaltem, & rubore vultuque o-
^endes»
e^
5^8 captt rir.
ffex^ides , eam orationem tibi difpIiciiiC' ft,a Nontaatum neipfi nos ipurce lo- quamur, vetat Epidetus ,. fod nec alios qnidem ^fi talia fabulentur , ferendos monet, fed autverbisautcerte vultu ac filentio caftigandos. Imo cum- de gla- diatorijsautCircenfibusIudis; itemqu deepulis& potionibusverba fiunr, aut cumho^iiineslaudantur vel vituperan- tur, fi fieri poteft, inquit , alio rraduc corumfermones; inturpibus etiarr. ob- iurga. Velipfi poctaE , cetera liberiores Iiic monent. Aquinas fatyricus faluber— rimumconfiliumfuggerit : Ntl dt^Ptfoediim , vtsHijuehifclimitta tangat
In^r^ q w<f puer eft ^ b
Catofenior , Plutarcho tcfte, adeo ab «mni verborum turpitudine, praslcnte filio temperauir, quafi Vefi:alibus virgi- nibusarbitris locuturus efiet, nec vn- «uamcumeo lauit. <- Ettameninter ho- mines Chriftianos > pr6 dolor, non pau- cosrepereris, quorum omniapattne col- loquia Veneris officinam oleant, qui- que fe parum facetos credant , nifi iibi- dinofos oftendant. Infania luculenta I
TiEpffiet Enchir.css tuflim
b lut*€fia^*iftt.i4,^ 4"f' c PlMtarih. m ParulUU
DELASCIVALlNGV^Ar J ^
flim comprimimus , excreationes cre- -as cauemus , quicquid oris elegantiam ;rdit,fugimus,& haec talia fme ore 5c onte eifutimus: Quanto magis cauen- um eft- , inquit Bernardus , nc quid tur- e exeat de ore , hoc enim grauiter coin- uinathominem.il
Z.Bem*l.<U ord. ^tU mtht pagi / / / f , §. IV.
Sancflus Rodulphus antifles Eugubi- ms , e fratre , cui Petrus nomen, in fami- iaricolloquio lafciuius verbum audie— at , mox ille adolefcentem flagellari , &: z[uadraginta dies omni vino abflinere: ufsit. Nec refradlarium habuit fratrcmi Rodulphus. Ita oris mhonejfias omnisi comprimendaeft. EtPaulusferio horta- tur:Profanaautem& inaniloquia deui— ta, multum enim pro£ciunt ad impieta— tem, (Sc fermo eorum vt cancer ferpit;««'. Morbus plane mahgnus & horridus eff gangraena feu cancer , cui verborumtttr-. pitudo re(fle conferrur , fcrpitilla &.ini fcedamampIuLidinem excrefcit: celerri— me capitur, quicquid horum dicitur,» neque opus diifla repetere , quae non- au*-
d rcs.
^O CavvtIT, 'i
res rolum, fed &mednllas fubeunt , y?r4|
ftint vt eancer. ,
De Arrio beams Hieronymm dixir ij
VnarcintilJafuit, fed quiahsee non ilai
tira opprefTa , totum orbem flamma- eiui
popukta eft : fcintilJa videtur di(fl:unj|
inucrecundius , fcd fcintilJain peMeni
tem fe fiammam di^fura ni opprimatur^;
Mirantur aliqui haere/in noilro e€U0(.
incrementis tam velocibus a-c laetis pro-*i
pagatam. Mirari definite, 6 boni, namf
vti Thomas Morusloquitur, ad propoii-*
tam vitae Jicentiam certatim accurrere^
id vero tantum hab^t miracuJi, quanwi
nim faxa deorfum ruere. Siciit hscrefis^'^
fic & loquendi Jafciuia , facilJimis^^ ^i^guHi
mentis propagatur , ferpit vt cancer ?»
beneuoleauditur, arridctur, appiaudi-j;
tur, &iam meJancholicus habetur, quiM
inter ebfc-aena Jaetusnon eil", vejutamu- ;
ilis Sc inficetusfpernitur, qui Cypridis-i
Kiyileria , qui bon^s Dq% facra , qui rap- i
tumHeJense, errores^nea^, Didonisve- j
«atus redtare aut nefcit , aut non vuJt^ j
His moribus viuimus, <Sc caeJum fpe«^
ramus. ■ ^
Hanc ob cauiTam Siracides grauiilinTe
monct ;
DElASCrVALllTGVA. 6^1
lonct : Sepi aures tuas fpinis , & liru uam nequam noli audire. Addit : Et ri tuofacito oftia,&rerasauribus tius.<« ^iccumChxifto : Vade retro Satana. b atanaetunc bene eft,.campropudiofifl mi fermones bellum mouem caflimo- ie,cum totis iiuit labijs libidinis caenunu Ihriflus, vbiiiirxtduo vel tres, inq.uit,. ongregati in nornine meo, ibi fum ia icdio eorum. c Diabolus haudaliter; bi duo vcl tres congregantur , vt im- lunditiemanimiper os euomant ; illic z ego Cum m medio eorum ; medius non erboru tantum jfed & cogitationuocu lictelavolanrigneaneq^uiflimi r^ noa e facili extinguenda.
Ideo Auguilinu6 tam fbllicite t Fra- rescharif£mi, ait,bojaa iugiter cogite- lus, vtosnoflrumnon crudelis aduer.- irius fed pius Deus aperiat. Purus fermo ulcherrimus efl,f Et quaefo quid caufk- ft, noflraspreces quandoq;furdisauri-^ usaDeoaudiripNemircmur^quieniitt lacere poflit oratio a lingua tam imun- d. a da>:
zEuhc.ii.<i,.2^. hM4tth,c.i 0.^,4^ c-Matth,t.rS.<f.io, dEfhe/9,^<t,j.U
61 CapvtIII. I
d4? Non ell fpeciofa laus inor^pccca^ toris.^Rede Gregorius:Cumindignus| inquit, ad intercedendummittitur, ira^ ti animus ad deterioraprouocatur. Sunl c[ui araneas, aut mures, aut ranas fic 0.. ^erint, vt vel nomen eiufmodianimahi cnlorumhorreant, nedum vt fub afpe (flum admittant. hinc cibum alioqui pre< tiofiffimum extreme auerfarentur, & ne^ eculis quidem tangerent , fi rana vel ara nea , vel mufculus eandem cum cibo pa^ tinam occuparent. Orationem Caslitef vtAmbrofiam amant, verborum turpi* tudinem , vt peflilentem vomitum abo* minantur. EtSapientiahumanas gentit monitrix proclamar : Propter hoc qui loquitur iniqua , non potell: iatere , nec praeteriet illum corripiens iudicium. i Non abfconditfe ab eo omnis iermo.i Ideo diuinusPauIus&ipfe vociferaturl Nuncautemdeponite &vosomnia: in dignationcm,malitiam,iram,s'bJafphe miam,turpemfermonemde ore veftro.<J Nonenimfolum facere turpianefas eft|lj fed&dicere.
Imfkdica
DeLascivaLiktgvA. ^3
Im^tidica cjhi lotfnuntnr yimpudica difim gmt. a fam, diuo Bcrnardo tefle vanus (lafci- us ) rermo , cito polluit mentem , 6c fa- ileagitur, quod libenter auditur. b td- irco Chryfoflomus : Vis , inquit , a rcr- is turpibus abeffc^ ? ne verba tantum turpia fugias, verum & rifum folu- tum, & omiiem concupi- fcentiam. c
a Monoft. Troch, b Bem, de tnter.domo c.jf-^ .pag. i ef i. c Chrjf.tom.s.him. i s **(f'po^<mtht pag. ij C,
Hic
<ff
M
iHc Mendax,, Mordax, Mufmurattf linguaiiiftitur.
A.Homo facerprofanomonftratvo- lantem afinum. Quam argute autem hoc turpe Mei^dacivm fit notatum^i'
yide'C.4.§.4.
B. Duo canes vnum os admordente* LinguamMoRDACEM repracfentant. dc quaC. 7. to^um.
C. Tres illi non tam vinifiores quam oblocutores , Linguae Mvrmvrantis negatium prscckre aguat. Vidc C. I}« initio aate §. i .
d.4 Capvt
6 6
M.
CAPVT TV.
:^md fit M E n d a c i at m , <ac
fiuotuplex-y & an omne Menda^
cium Jit peceatum.
^ Vx irraelis Mofes tatn praecel- •lentis ac diuinse fuit formae, vt .6y^^^'gentis illius fcriptor aufus di- cere : Nemo erat adeo tetricus vt visaj Mofispulchritudine nonobftupefceret:' '& perfacpe accidebat, vt dum geilaretur ac circumferretur etiamnum infans,ob- uios quofque in fe conuerteret , ita vt re- , lictis ferijs negotijs malient praecellenti eius forma oculos pafcere, quam fua i profequi : Tanta eratpuerilis gratia, vt i inuiti hominesab hoc fpedaculo difce- derent.<« Nihilominus virifle tamfor- ! mofus non aeque facundus fuit. Mofes | ipfe feipfum accufans apud Deum ineru- ') dita: & plumbea: linguae: Non fum elo- quens , inquit , ab heri & nudiustertius, impeditioris&tardiorislingu2s,6cincir-
cumci- a lofephnt ii^^n^iti^c.j .fa/tlto fofi tmt$Hm^
DfiMENDAClLfNGTA. Sj
cumcifus lum labijs.4 Hic Mofes tam
honorificac legationi dctredandae quin^
que defedus iuae linguae accufat. Pri-.
mus : Vir paucorum verborum fuit,{e-
ipfo tefte,(Sc dicendi ieiunus. AJter:
Inelegans, nec claris oratoribus exac-
quandus. Tertius : Tardiloquus , &lin*
guat parum agilisac promptae. Quartus:
Exili&gracili voce. Quintus:Linguam
habuit haefitantem, ac balbutijt. Hac
tamen quantumcunque tardefcente lin-
igua omnemiEgyptiorum &: facundiam
j& fapientiam in ruborem dedit, quia
iDcus lingua Mofis locutus eft, veJuti
I cuni peritifiimus fcriba, quouis caJamo
jquantumuis obtufo elegantes format
charadercs. Qualifcunquefermo, bo-
nusfermo eft,cumDeus lin^uae mode-
rator efl^»
St^ vndc tandem,6c quando hoc con-
ffat? Cum mcns & os ita confenti-
unt,vt vnum Dei honorem vnice ipc-
dent. Hic demum Veritas equis aJbis
I vehitur : Mcndacium equo bicoJore <Sc
1 c«co vtitur^faspetamenVeritatem vin»
I citcurrendo. Atque dehocJingusevitio
^i Capvt IV.
quodMENDAcivM vocamus lam diffe* rcndum. Quodquo commodiusfiatat- | quediilindius, omnemdeMendaciodi- ] Sionem in has clafTes partimur. Dicc*. mus itaquei.quid fit Mendacium. 2.' iQuotuplex. 3.Anomne mendacium iit ' peccatum. 4. Quam fcedum fit Menda- j cium. 5 . Quam /it noxium. 6. Obie- j diones quae proponi fol-ent tuendis men- ] dacijs,refellendae. y.Quae panafitMen- i dacij , explicandum. Et quia vitium hoc ; aufquam non vulgatiflimum, beneuo- lum & attentum adifla feuledoremfeu \ auditorem defideramus. i
§. L :
Primum efl quid fit m-endacium. Ad | f€m Chryfoflomus refpondens : Ne alia quidem dicamus , inquit, aliafentiamus, hoc efl enim mendacium. a Itaque re* diflime dixerunt prifci :
AliHciloqtti ,fimire aliHd^ mendaciHm eflt Kec aliterThomas Aquinas, ille^-Theo- J logorum antifles Mendacium defcribir» | quam tale vitij genu5, quo quifjjiam^ contra ac fentit enuntiat. h Vbi hanc \
agno-
59 Chryfhom. rp,*» Ept^. ad Hehrs os. j
DeMbndaciLingva. ^f
agnofcit etymologiam mendacij, ^- tra me?item dicere. Ideo Auguftinus d^ roendacio cauendo diflerens : Non aliud, inquit, pedus tegat, aiiud lingua pro- ferat. a
PctTus MafFeius narrat Regem Maca- zarum in famiiiari colioquio , quod cutii Antonio Paiuaindituit, his omnino ver- bisintterrogaflTe : Quideflmendacium> Atqui vt ad hoc rcfpondcam( inquit Pai- aia) liberali venia efl: mihiabs teopus,6 Rex,qu6d (i nihilominus acerba& afpera mea tibi vifa eritoratio ; peto quasfoque, vti omnem inme vnum iram exerceas z Lufitanos mcos cum fuis rebus abire per- mittas. Cum ille continuo quodlibet ex- promendi poteftatem feciflet : Scire*uf aues, inquit, Mendacium quid flgnifi- cet. Ego vero nulla comparatione hui- lifce tibi voxrabuli vim faciiius aut clarius demonflrauerim,quamifta ipsa, quam vosagitisvita. Cum enim Iesvm Chri- ftum Oei Filium totius veritatis audo- rem penitus ignoretis j fic fit vt erroribus iniinitis impliciti , a Veritate femoti in d 6 ipfo
a AHg49m, j 9 .{trm. x^M ^trhU Dm,
70 Capvt IV.
ipfo mendacio volutemini. 4 Fufa fed eleg2lns defcriptio mendacij , nam vti verbis, fic & moribus ac vita plurimi mentiuntur. Scd nos nondcmorum, fcd verborum mendacio hic agimus , dc quo Auguftinus iftud pronuntiauit : Nemodubitetmentiri eum, qui falfum enuntiat caufla faJlendi.^
Linguam , fi Plinio credimus , vena- rum vna cum corde , alia cum cerebro nedbitjqua quidem venarum difpenfatio- ne natura nosdocet, vdumiilud mem- brum ab Intelledu ( cui fedes in capite ) lic regendum , Tt lingua confentiat cum corde, hocenim, vt diximus, menda- ciumeft,aliudcordeabditum,aliudlin- gua promptum gerere , aliquid in animo nigrumcredere, fed voce candidumaf- ferere. Hinc piduri hominem menda- cem , picam pinxere , a fronte albam, atram a tergo. cVois. Locuftarum,ait Pli- niusjproficifci ab occipitio videturj d eo l«co m commiifura fcapularum habeire
quafi
2MaffJ.i i.htft. Jnd, antemed.mtht J^ag S 4'' b AHg.tGmo ^J.dt mend, f.-f . nonfrocu fafne, c Pttrtus hteroglyfh i, 2 -f . l VltmmL tj,nHt.hiJi,c,29* P»^'
DeMbndaciLingva. 71
•qiiafi dentes exiftimantur, eofque inter fe terendo itridorem edere : Mendaci- umoratioobicura,femperatergolatens, Ounquam prominensin aperto , ftrido- res edit inaraoenos, velut locufta. aliud enim dicunt mendaces , aliud cogitant.
Rediflime mihi dixifle vifus efl , qui Mendacium Diaboli larnam appelJauit. Cer te V^cntas ijmilitudo & quacdam ima-. go Dci eft. Ideo Siracides monet ; Ne accipias faciem aduerfus taciem tuam , n jc aduerfus animam tuam mendacium : Pro anima tua non confuadaris dicere veriim. <« Ncmo fittibi pretiofior te, vt iliiusamore vel timore Deum offendas; & ne quaefo anima: tua: hanc diaboli lar- iiamindue, vt mentiaris, & mendacio velut larua teclus videri vclij nitidus& formofus.
Eft autcm humanse iinguae tarti pro- num mentiri , vt veriilime dixerit Epidc- tusrPrimus & maxime tteceffarius in Phi- lofophialocuseftis, qui agit dc vfu dc- cretorum , veluftde non mentiendo. Al- tcrqui demonftrationcs tracflat, veluti cur noafit mentiendum. Nos vero di« d 7 uerfum
72 CapvtIV.
Berfumfacimus. quippealiter inftholls dirputamus, aliterdomi viiiimus. Pro- inde mentimur quidem , inquit, quo- modo autemdemonftre tur non efle men- tiendum , in promptu habemus. a Ita- quedumfalfitatemfugiendamdocemus, fcquimur, dumreprehendimus menda- cium, mentimur ; aliud enim dicimus, aliud cogitamus. quod quidem propric effe diximus mentiri.
a Efi^et. c. 7 ti. Encft,
§. II.
Alterum ac tertium hac in re caput cft, Quotuplex fit mendacium, & An omne mendacium (it peccatum. Thco- logorum vox efl , mendacium triplicis eflegeneris ; Officiorum , locofum , Per- niciofum. a Officiofuni dicitur , quod aiicui profuturum creditur , ei faitenu» quiloquitur. locofum appellant, quod nemini nocet , fed animi cauffa profer- trur. Hocpriore deterius efl, vtrumque^i^ tamen non inter capitales noxas cenferi j folet. Tertium denique perniciofum ^ quodfemper cum alicuuis damno con* i iundum,intergrauiorapiaculanumera- |
tur, !
DeMekdaciLincva. 73
tur. Num ergo mendacium omne vetlJ tum , &piaculiiocohabendum? omne prorfus , omne omnino. Ariftoteli res certa; Omne, inquit, mendacium pcr feprauum eft , 8c fugicn<lum, a Et v^K vna omnium Theoiogorum eft, omnc mendacium inter p^ccata numerandum» Interpres antrmlingua- r/itntirt nefai.b Dilucideremhanc Sirackles definiens : Noli, ait, velle mentiri omne merKia- cium. c Sacrae paginas conuenienter 6c prifciPatresIocutifunt. Gregono, Mcn- dacium omne , iniquitas efl. Ilidorus : Omne , inquit , mendacij genus fummo- perehigej.&neccafunec fludio loqua- ris faifum ^ caue mendacium in omnibus. Adeo vero cauendum eA hoc vitium& fugiendum, vt filaius plurium ih vnico idque foium officiofo vei iocofo menda- cio dicendo verteretur , id tamen neuti- quamliceretdicere : imo/ifuosquispa- r«entesali6fue fibiconiuncl:ifIimos flam- mis demerfos vel leui mendacio extra- here poilet, mentiri tam^n licite non poffet jfiuiusforetillosinigncdeferere, quamDeum falfitate offenderc. Ecquae: a ^rtftMb. 4. Ethtc. rigida >
b fV/. Umlf. c£ccJ$. ^,7.^. /,f .
74 Capvt IV.
rigida, inquis, haec afTertio ? Videatur rigida, efl iane vera. Lexefl qiiam diui- nusPauluspromulgauit : Noneflcfaci- enda mala , vt eueniant bona. ficut ai- untquidam nos dicere , inquit : Facia-^ mus mala vt veniant hona , quorum damnado iufla efl. a Hanc Pauli regulam fecutus Auguflinus , adrem aptiflime : Ita , inquit , omnis dodrina veritatis au- fertur,cedens licentiofiilimaefalfitati, fi mendaciovel ofnciofo alicunde pene- trandiaperiturlocus. Aut enimtempo- ralia commoda vel propria vel aliena, veritatiprasponit quicunque mentitur : quo quidfieri potefl peruerfius ? Certe iniuria Deo illata grauior efl omni hu- manomalo. Quotmiliiafandiflimorum martyriim omnem potius fanguinenu prodigere,&animamperflillicidiaemit- tere , quam vnico fc mendacio tueri vo- luerunt. Vnde, ait , Auguflinus fi nec ipfa vita prseponenda efl veritati , quid obijci potefl, proptcr quodmentiendum efle contendant, qui aliquando putant oporterementiri H Omne mendacium, peccatum efl, imo ctiam, vt Augufli-
nus
DeMendaciLingva. 75
«ns ratiocinatur , Omne peccatum , inendaciumeft. Hoc Euangclium dicit. Contralegem enim, inquit, & contra veritatemquicquid eft, mendacium di- citur:4 Hscipfinima quoque Bernardi dodrina efl: 5 Nullum, inquit, iuftum J3iendacium : omne mendaciumin ora- uibuseftpeccatum ; omne quoda veri- tiatedifcordatiniquitas efl. Si mendaci- um apud omnes damnatur , fi falfitas hu- mano iudicio punitur , quanto magis anteDcusn, qui efl teflis verborum& operum ? -inte quem etiaai de otiofo ver- bo vnurqc.!rquerationemredditurus efl, Concludit Omnegenusmendacijfurr/- rp.operefuge. Itaprorflis, fuge,fuge, & potiusfinucolubrum,quamlinguamcn- dacium admitte. Nam Bernardi fenfu , nemo nec fuam quidem vitam tueri de- betmendacio. Petrus Apoflolorum ca- put, (i minus amaffet vitam, vtique men- dacium magis exhorruiffet. De quo Ber- uardus eleganter : In quo ergo , inquit, pulpabitur ? an in eo quod mentiri quam ipori maluit ? Harc plane voluntas reprc- -bcnfione dignafuit, quia corporismagis
quam 4 -^/, tofM S,m^f i$$, circa med.
7^ Capvt 1Y.
qu^m animae voluit feruare vitam. Et peccauitergo , Sc non abfijue conrenfli propriae voluntatis , iniimss quidem & mirerae , (ed plane liberae. Pec<:auit au- temnon rpernendo aut odiendo Chri- ftum , Ccd fe nimis amando. a - Sed Auguftinus €tiamnum mihi in mentem eft qui diferti/fimus in menda* cium geminos fcripiit libros : primum quidem , vtpeflimi vitij nequiflimaindo- lesmeiius nofceretur j alterum , vthaec Grbis lues fludiofiiis caueretur. Ita hic fandiflimus fcnptor veJ fblus fufficeret adomne mendacium ex Orbe penitus eliminandum, etiamfi diuina filerent oracula, quxtamen extreme damnant, &coelo profcribunt mendaces linguas, Neque perniciofum duntaxat menda* cium , fed & locofum atque Officiofum damnantur : Illud quidemmitius efl , quia retinet aliquam bene uolentiae fpe- ciem; Iflud non omnino perniciofiffi- mum, qiiia plerunqye non fallit, neu- trum tam^n fineculpa efl. Nec ideo , in- ^ quit, Auguflinus, vllumputandum efl", aon efie peccatum , quia pofTumus ali»
quaado
a Bem. L de gratta ^ Ub. arbtt.
BeMekdaciLingva.* jj
quando alicui prodeffementiendo. a 'Et rationena reddit : In hoc fallitur, quoi putatfibifuumnon obeffe mendacium, cummagis facienti quam patienti obfit omnepeccatu.^ Hinc vt idem AugufJi- nus expreiTiifime tradit , nec illa funt ad» mittenda mendacia , quae quamuis noix obfint alteri , nuUi tamen profunt , <fc obfunt eis ipfis , qui gratis mentiuntur. q Nemo itaque poteft eonuincere aliquan- doeffe mentiendum, nifi, qui potuerit cftendere , aeternum aiiquod bonum ob- tineri poffc mendacio. Quod qui-dem nullius impudentia vnquam affirmariu Veriflimedixeruntprifci : QHi^quistimtt Denm ^ ahftwet mendacio^
a Aug. tom. j , Ench»ad Laurent.c. 22. b Ihtd. tf. / 7, e Idtm tom. 4, l. de mtnd^ *M Coufent^c, 1 1 » Idem tbtd, c, 7^
§. III. . Tertiumhiccaput, eft ipfa mendacij fi]editas.DuoquaedamapudPerfasturpit fima habe-bantur , Ex drealteno Uborare^ ^ Mentirt i-quaeduo plcrunque coniun. dafunt. Rari/fimos dehitores reperias,- qui mentiri nefciant. Nam nomina quae in jvoximum menfem tollenda promit-
tant»
78 Capvt IV.
tunt, vixtolluntannoproximo. Sollen- niflimumillis efl: , tcmpora expungendis nominibus decreta, mendacijs protol- lere. Hanc turpitudinem Perfae nonim- meritopeilimeoderunt. Romani omnc mendacium homine libero ac ingenuo indignum putarunt,fenuileq; vitium ef- fe,nec cadere po/Te , nec debere in gcne^ rofum pedus, quodante vitamproijciat, quam illam msndacio comaculet. Enim- uero inter mcndacia, ea iure dixeris foediflima , & longe peflima , quse funt •deliberata. Sunt qui huic rei grauiflime & magna cumcura fl:udent : Haec , aiunt , ka fingenda funt : os illi homini fic obli- nere potcrimus; fi iuflitias, cur non Sc veritati nafus cereus tornari pofllt ? his ergo flexibus , his diuerticulis euadcmus, Falfitas meditata , falfitas pefllma* Quod beatus Gregorius accurate obferuans : Nonnunquam, ait, peius efl: mendaciutn meditari quam loqui 5 nam loqui ple* runque praecipitationis efl:,meditari vero ftudiofas prauitatis. <» Hic lurifconfulti viderint& cauflidici, qui caufTaenon iu- Aaepatrociniumfufcipiunt : vident qui-
detn
DeMeNDACI LlNGVA. 79
dem ij non raro lus atcjue luftitiam a fc non ftare , nihilominus adionem rufci- piunt , fcribunt , dicunt , agunt , ius tor- ^uent, vncis naribus induigent : nequc hoc gratis j auream inde melTem colii- gunt. Ludouicus Maluenda has exadio- nes non inuenufte deauratamendaci«u vocat. Ita Pharifcei Romanis militibus anteDominicum fepiilchrum excubito* ribus , fuum illud grandi/Iimum menda- ciumlibcrali manu deaurarunt. Clarif- iimeMatthaeus : Pecuniam,inquit , co- piofam dederunt militibus , dicentes : Dicite , quia difcipuli eius node vene- runt, & furati funt eum nobis dor- micntibus. Et fi hoc auditum fuerit a Praefide , nos fuadebimus ei , 6c feeiiros vos faciemus. At ilii accepta pecunia , feceruntficuterant edo(fli. Et diuuJga- tum efl verbum ifludapud Iuda:os, vf^ que in hodiernum diem.^Monflrofum, faediflimum mcndacium Ifuerunt tamc», atquectiamnumiuntqui prona creduli- tate defendant tam luculentam falfi^ tatem.
Sedquidcontendimus ? Mendaciuni nobiliflimum habet auclorem, in cceIo siMatth.ci ^♦9. n^adi ^. natum ,
8a Cafvt T.
naturn , Lueiferum , diabolum IpdSi^ mum. Hic primus omnium mentitus r Nequaqiuam , ait , mortc moriemini. a Ided Chriflus in circulo ludceorum : Vos , inquit, ex patre diabolo eftis. Ille homicida erat ab initio , 6c in veritate non ftetit, quia non eft veritas in eo; cum loquitur mendacium , ex proprijs loquitur, quiamendax e/]:,&patereius.^ Dehocipfo inucntore mendacij Augu- ftinus : Quinon foliim mendax, inquit, verum etiam mendacij pater eft. Primus cft quippe mentitus, Sck quo peccatunr, abillo coepiteffemendacium. c Egregio faneinuencoregaudet menda<:ium. Ne- i^uemendacij tantum, pater efl- diabo^ lus , ftd & eorum omnium quimentiun- tur. HocenimverbaSeruaroris docent. Etpaierti^r Guiufeunque fcilicet men- 4acis. Videte mendaces, quis vos pater filiolosagnofcat,ab indole paterna mi- xiime degcneres. Sicut enim Deus ab «terno Veritatem progenuit , ira diabo- lus a principio falfitatem. Et hoc eit quod linguam diuinis laudibus efferendis
€reatam
a Geff>€. j*9f. 4-^b Iva». c. t. 9f, ^4^
Be Me mA c I Lt i^ G*. 8' r '
creatam ita inquinet , vt omnis diuinaf* kus a tali lingua ibrdeat. Salomonid af- firmans : Abominatio eit , inquit , do- minolabia mcndacia: qiii autem fideii- ter agunt, piaeentei. a Neque lingua' Colum mendacijs inquinatur , f^d totus- quantus quantus eil homo, fitfalfiis : vtienimmoneta plumbea, etdmagnay nullius eft pretij : nummus argenteus etfiparuuspretiolongefuperat, fic ho- mo verax vei vnicus anteilat centum^ mendacibus. Quam autem hocprobro- fum&turpe, quod monetara adulteri- namnonferamusin marfupio, linguam autemfaliiloquam tam facile toleremus in arepropria» Multisiueundum eil om- nia mendacijs afpcrgere. Nataj , quod Auguftinusobferuat.mendaxama'tmen- tin , atque habitat animo in deledatione mentiendi. Complurcs potius mentiri eligunt, quam tacere. h Hi plerumque verisfalia contexunt , ncfc fuauitas fer- monis deferat. Vcautem vaniflima haec hominumlludja nonnihil coerceantur, idem Auguitmus eximie dixit : Labo* rant homines loqui mendaeium,nam ve-
ritatem
8 2 C A P V T VI.
ritatem tota facilitate loquerentur lile en;m laborat qui fingit quod dicit. Nam qui veiumvultdicerenon laborat : ipfa enimveritasfine labore loquitur. a. ^tdt. quid miri eft mendacem adeo laborare. ac fatigari, quando duplex cor habet , cumtamen veivnicumfatisfatiget. Prac- clariflime Auguftinus hac de re difTerens;: Quapropter , inquit , ille qui mentirm , aliud habet in animo , & aliud verbis veL quibusHbet fignificationibus enuntiat- Vnde etiam duplex cor dicitur efTe men- ticntis, idefl, duplexcogitatio : vnarei. eius quamveramefTevel icit vel putat , &nonprofert : alteraeiusreiquampro" ifla profert , fciens falfam effe vel putans,, Ex quo fit, vt poflit falfum dicere non mentiens , fi putat ita eile , vr dicit , qua- uisnonitafit; & vt poflit verum dicere mentiens, fi putat faJfum efTe , & pro veroenuntiat, quamuis reuera ita fitvt enuntiat : ex animi enim fui fententia, nonex rerum ipfarum veritate vel falfi- tate mentiens aut non mcntiens ludican- dusefl.^
a Idtm inpfaL 139 .cirea m(d. b Jdem tomo 4, i, demend. c. / ,
§.iv.
Dfi Menra^ci Ling\!:A'.- 8 V
$: IV..
Giauis profecld morbus cft,5c aHomi- nabilis confuetudo fingendi. Qui hoc: morbi genere laborant , paene infames fiunt , & vbique peilime audiunt. Id por-- ro huius morbi foeditatem fatis arguif^, quodinter feptemilla, quse Deus vehe-- menter odit,etiam lingua mendax nu-- meretur..^
Qi^antumuis autem deforme fit mon-- ftrum, ommsfalfitas,funt tamenqui eii formam iludcant conannarc^... Auias; ingredcre, (fcvidebis comptiflimas falfi— tates.A vero non videtur aberralTe qui' dixit, familiarePrincipum aulis menda— ci u m eiTe. Nam diuites illic fponfiones- &verba prope fingula, ranquam vtero> grauida m.entiuntur partum. Ne Edc:: vento ncn proie diflenduntur. Credas Sodomarpoma elTe, qua^artadu incine— remfatifcunt. ita venuilatem , honoresj, opes, amorem ,-beneuoJcnnam purpa^- rarorum veiba Joquuntur. resodia,Iiua— res , aEnrulationes, fraudts.extoJlunt ver— bis, fadis pr^cipites agunt : ore JocupJe^^ tes, reliquainopes. vt iamfortiter venut.- ileque mentiri, auJa dignum cenfeaturj^;
a ProM c. c, 9. / 7, e in di«-
S4 Capvt IT.
indignumvera dicere : &:ille comiflimiis cenfeatur, qui pluribus bene confutis xnendacijsdiclionem veilit^ illeruflieus, ' qui hoc verboru llibio non vtitur.ramq; aulica ciuilitas efl:, veritati dcxtreiUu- dere. Quam longe hi abfunt ab Epami- nondic moribus , qui tam ferius veritatis cultor fuit, vt neioco quidem vnquam ' mentitus fn.a Ad Chriflianas omnino ■ Iegeshocfa(5irum. Non enim decet prin- ' cipem, lahium mentiens. Qui nititur ] Tnendacijs,hic pafcit ventos, idem au- 1 tem ipfe fequitur aucs volantes. Et pro- } pterea verbum mendl^ix iuftus deteftabi- ■■ tur. ^ Prifco carmincferebatur:
Nilvamtatementiendi turpiusy |
Odere diHtyodere homtnesmendaciHn^. C ' Etquamuis inomniumoreturpefitom- ; nemendacium, efl: tamen in ore homi- jjis facri& religioii longe turpiflimum.. ^^ Quodvelinde liqueat. Itervnafecerunt - vir religiofus 6c profanus. lUe habitu qui- ' demfacer ,.fed profana lingua folutiffi.^ | mus , fubito profanum ccmpeJJans : En, , cn, inquit, volanfemillicafinum. Su- ^
fpexit
^^mjLViohm, hrrcuerh.c.i.'/^^ 7. ^c.i 6^9,4.^ c.ii.^S* QFet.Iamk
ifcxit alter praeproperis & nimium cre<- dulis oculis. Ifte irridens largiter: Et 6 te,inquit,nonafinum,redouicuiamfim- pliciflimam, qui credas tantae rriolis qua- drupedem vofarepofle. Atprofanusin- digneferens hominem facrum tantae va-* iiiiatis.efre,.&.ridere qui flcre debuiflett Et quaefo, inquit, ignofcat mihi genius tuus^metuis verbis deceptum fufpexif- fe , non efl quod mireris : multo faciliu^ c?edebam afi.num volare pofl"e, quamre«- ligiofum mentiri. Gape tibi hoc,mi re- ligiofe, 8cin poflerum, fi quidem fapis,- mendacium pro periurro habe. - His tam tihrpibus mendacijs" annume- tanda funt illa non minus turpia, & quandoque magis temeraria, in quibus vr Seneca loquitur, &. os pra£cidi,& ocu- li crui foleht. ^ Sunt enim qui ita men- tiuntur, vt audientibus pra^cidere, aut potius praecludere os videantur, ne facile^ eontra dicipoflit :.at oculos illi eruunt, qui nonverentureapro veris affirmare, quar afpedu ipfo. mendacij coargui pof-^ Cunt Exc^care enim eos, qui audiunt, quantumin.ipfls efl ,conantur. Itaque, e- 2. iipfi--
a Stn. IQat. qq. /. ^. c, 4^
8^ Capvt IV.
jfi prifcis aflentiamnr , in mendaces lianc feremus fententiam :
Libero cmcunque fummum eft dedeciis mendacium. Quid, quotuplex,& quam foedum fit mendacium , explicauimus. Quam no-. * xium/it, & quarationepunitum,proxi^ ma differtatione dicemus.
Cap. V.
Gluam mulriplici argumen'^
to exitiofum ^it M £ n d a«
GI VM.
X-JEbraeus vates Ofeas , gfauiflime que- '"' '"'ffus : Noneff veritas, exclamat, & non cft fcientia Dei in terra. Maledi- ^um, & mendacium , 6c homicidium, & furtum , & adulferiwm inundaue- runt. a Pallere, fingere ,'mentiri tam vfl- tatum efl:, iamque adeo in mores tranfijt,, vt plurimispoeneproblemavideatur j an- non quaedam mendacia fint licita. Du- bitatur fubinde , quid confultius ; Nu- dam veritatem, an fubtile commentum proloqui ? Idcirco non minus Ofea Ifaia» hanc mentiendi libidinem deplorans • aO/f.^.^.i.C^^. Pofui-
De MendagiLingva.' 8 7
Pofuimus , inquit, mendaciuinfpemno*
ftram , & mendacio protedi fumus./^Eo
rerumiamprolapfifumus, vt artificiosc
mentiri , velut cloquentiaEpartem difca-
mus. Qua in re tam dociles fumus difci-
puli, <Sc dirciplmac tam capaces, vt <Sc Hie-
remiasvates dixerit ; Extenderunt lin-
guam fuam quafi arcum mendacij , 6c
nonveritatis : confortati funtin terra,
i quia de malo ad malumegreflifunt^c.
t'quiaomnis frater fupplan:ans fupplan-
tabit, & omnis amicus fraudulenter in'-
jcedet. Et virfratremfuumderidebif, 6c
' veritatcm non loquentur : docuerunt-*
icnimlinguamfuamloquimendacium. ^
Vetus eft verbum : Mendacium co-
laphopenfandum. Siin legem receptuia
Jiocforet,multorumorafic effcnt con-
tundenda , vt in maflam coada nihil hu».
manceformae retinerent.
Alexander Macedo , rcx nlagnus , Chasrilo poet$ pcffimo totcolaphosre- pendiiuffit, quot malos verfus feciffet, Vigeat mos ifle , 6c fingula mendacia fin- gulis colaphis expientur , plurimi aut mentiendi confuetudinem dedifcere,aut e 3 vitain
8 8 Capvt V.
-vitam pugnis impendere debebunt. Ef- gone nunquam mentiendum ? cefTent figmenta", aiunt , maxima etiam multo- TumGommodatefrabunt. Hi iam mores •{unt^mendaciisnoflra commoda impu- 'tamus j nec videmus casci in grauiffima-^ nos damna praecipitari a mendacio. Hoc igiturnuncagendum,& quam noxium iitmendacium, &quarationerajpiuspn- :mmm , explicatius tradendum.
Graues funt in omnem mentientcm caeleftes minae , quas Hebraeus Rex fic 'promulgat : Pcrdes omnes qui loquun- turmendacium. Theologorum vnaom<i. iiiumfententiaeft,neque-etiam pro fa-» lute totius Orbis iicere cuiquam mentirf. Adeo damnofum efl omne mendacium^ 'wtnc quidem honefto,vt vocant, aut ol'- ^iiciofo vei mifericordi mendacio mors ipfa prohiberi debeat. Qua de re con- illanter Augufl-inus : Quidfiadte homo •confugiat, ait, qui mendaciotuo poflit a ;inorte liberari ? rila*enim mors quarrL^ lluitetimenthomines , quipeccare non timent , non animam fed corpus occidit, 'Quomodo ergo non peruerfifnme dici-
DeMendaciLingva. 89
.tur: vtalter corporaliter viuat , debere alterumfpiritualitertnori ? Nam & ipfii diledio proximiexruacuiufqvdiietflion^ terminum accipit. Diliges , inquit , pro- ximum tanquam teipfum. Quomodo ergo quifque diligit tanquam. reipfum cui vt prccftet vitam temporalem , ipfb amittitaeternam ? quandoquidemfi pro illius temporali vitafuam ipfam tempo- ralemperdit, nonefl: iam diligere ficut feipfum, Ccd plufquam reipfum Quod fane dodlrina: rcgulam excedit. Multo minus igitur «eternam fuam , pro alterius temporali mentiendo amiflurus eft. a En ^ertillimum fandiilimi fcriptoris tefti- monium. Quod fi nec tuendae quidem vitas mentiriliceat., quanto minus ludi- .brio , aut ignominiae efFugiendae ? r^d nec virtutibusdefendendis. Virginitas pre- .tiofiflimaquidemvirtus eft, fed menti-» endo nunquam protegenda. Submiffio, feu,Humilitas virtutum omnium bafis efl , ea tamen nec minimo vnquammen- dacioio cuflodienda» Si humiiitatis caui^ fa mentiris, inquit Auguflinus, fl noa eras' peccator antcquam mentircris , e 4 men- ^ Aug. tom. ^. i^ de mind,c. S,
<90 •Oafvt V.
imcntkndo efficeris quodeukaras. Ergo imori mauelis quam mentirij^malis vinci vera dicens , quam fqperare ac vincere . ;mcntiens : 'Mentiri nunquam licitum. iHoc ipfum Innocentius I il. Pontifex "Maximus e facris paginis vt rem liqui- tciamproponitvnecreruandae quidemal- tterius vitde mentiendum eiTe ;^qu6d/i ;non vitae atque capiti, multo minus trio- bolari negotio mendacijs patrocinandij. Anthimus Nicomtdienfis prasful, vt Metaphrailesnarrar, a Maximiani Cae- faris militibus necandus qua^rebatur,, hosipfos Anthimus vTed ignotus^hofpi- tio excepit, & lauto epulo. Remotis menfisidvnum milites inflitcrunt quae- .rere , vbinam locorum Anthimus inda- gandus efTet. Quibus ille intrepidus .*: Egorum, inquit Anthimus, quo vultis ducite, promptus fequor. Obflupefadi amoeniflimaliberalitate , dixeruntfacile aliquid confiduros fe tyranno , qu3sfi- tum fciiicet , noninuentum Anthimum. At ille : Hoc , 6 viri , nefas efl: , ait , nec ciMufquam vitamentiendo propugnari potefl. Itafuis fe conuiuis ducendutiu
permifit-.
DeMendaciLingva. ^\
permifit , obtinuitque quam ambijt pal^ xnaminuidus martyr.
Hocreueraoptimi cuiufque conten- tiHimum fuit ftu<lium, pro veritate quic- quid perferendum eit , contemnerc.», omne mendacium vigilantiflime cauere, &:nec verbulo veritatem laedere. Nihil affinius , inquit Plato , familiariufque fa- pientiaequamveritas : Praeeunte Veritatc nunquam chorus vitiorum fubfecuturus eft.^ Ruffinus Aquileienfis commemo- rat , fandilTimum anachoretam Anuph. hanc vitae claufulam appofuifle. Tres morituro aderaht , Syrus , Ifaias ^Paulus, eiufdem cum illo inflituti. Dumque hi morientem circumfiflerent , hoc vnuia rogarunt , fui memoriam paucuJis verbis traderet. Quibus;Ile:Nihil,inquit,ma«- gnum me fecille memini,in eo tameu follicitus laboraui, ne vllum dicerem mendacium. ^ Anifludnonmagnu, ni- hil per omnem vitam fingere ? f ed hanc etiarn laudemalfecutus eflBenus abbas, cui ampliffimumhoc elogiumiure con- cedendum, Nuncjam tratm^ mn:juam mentitia. Illud Pelafgae facundias iiluftrit a VUto l. 6. deRef. ' e y fimum
b Rh^n.Aii mU CJO, afud Ro<^€$d,
^t Capvt V.
(injum fidusioannes Chryfoilromus , et eopforfuslempore, quo Chriftianorura dtu atblutus eft, nuncjuam iurauit ; nec alium iurare compulit, nulli vnquam iiialedixit,iiunquam mentitus efl-. <j O vereosaureiim, vel ob folam hanc lin- •guae continentiam ! Ecc<i enim veritatei» <lilexijfti.i
-a /tf« Mofchui c, i$ I, b rf,s o .^J.
§. II.
Tarentum famae non efl: quidem de^ trahandumjhic autem vix adeo muti efTc polTumus, quin aduerfus parentes no- ilros conqueramur. Prima mater omniii Eua, nosfcrosiilios parumboni docuit, Ttquaevnoparnehalitutriadixit menda- cia. Rupertusea numeraias: Quantum, inquit, in fc erat , dep^auauit muiier ver- 'bapraeceptoris Domini tribus modis,ap- pofitione, diminutione, mutationc_,V Iftud appofuit, Et ne tanjreremns illtid^ Hoc Deuscertenoniu/Iit, nec enim ar- "borem vetuit tangi, fed frudu fpoliari. Piminuit,<5c rem certiffimam in dubinm adduxit cum diceret ^ Ne forte moriamur^ £um tamen Deus expreffiffimam hanc
:ien-
DeMendaciLingya. 9J
lententiam tuleiit, Q^ocurxque die ex eo comederis, moite moneriS.rf Muta- uit , cum hxQ verba proferret : De fruUn vero iKTui cjptod efi m tnedto pa^-ad-Ji (S^c. Eho quid dicis mater ? Non arbor liuen-. ti^ boni (Sc m.ili, fed arbor vitae in para- diii medio ilta erat , quas tamen prohibi-. ta non erat,ita mendacium mendacio connexum eli. Hinc noilrae lacrimae; parens meiidaxfiliosnonmeliores iege- nuit : ab hic magiftra ita prompte menti- rididicimus, vtHebraius vates, hic ne- minemfciuerit eximium-: Omnis homo mendai. ^
Sednequediuindifcipulorum nume-
ro cenreri nos ferimus ^ breuifSmo tem-
pore magiilri fimus, & eam menticndi
dexteritatem profitemur, vt veredixerit
Plinius, Non e(fe mendacium tam im-
pudens , quod ailertorem non habeat^
Quo fenfu & Varro : Non efl:,inquit,tani
abuirdumd^liramentum quod defenfo-i
remnon inueniat. Imo fi mendacioruiTi
frequentiam fpedlemus, nunc p<ene fit,
quod in conuiuio Pauii itmylij Mace-
donis contigifle fcimus, cum cocus ex
e 6 vnico
94 Capvt V. i
vniGO apro fexcenta ferculaparaiTetriu j
fiibinde ad vnicum diclum defendendum
fexcentas mendaciorum fpecies emer^ '
gunt , nec iniuriam quis fecerit humanae i
genti, fi mendacillimos mortales appel- :
Jet. Hicautemplerung; geniuseftmcn- '
dacij,vt ynum,alterum trahat catena .
fallacilTima. Atque hacccateriata men^ '
dacia non male cera/is conferas. nam ;
quemadmodum qui vnicum carpit ra- ;
rrjulum , nonvnum fed multa trahit ce- j
rafa, fic nata, vt fe mutuo comitentur; ■
itaqui mcntitusefl, ne primummenda- |
cium vacillet, fubflituit fecundum, ne l
fecundum ruat, addit tertium,ne ter- )
cium concidat , confingit quartum , vt & j
quarto fuus ftet color, quintum com- ^
minifcitur,nequinti fraus deprehenda-
tur,f£Xtii.quamfucatiffimuexcog;tat,ica
jn filuam itur ingentem <Schorridam, ita
mendacia mendacijs cohaerefcut, ita fce-
lus fceleri neditur. Hinc oportetmen-
dacem efle .aiemorem,ne orationis va-
nitas fpe citius patefcat. Sed non tantum
ftgmenta figmcntis affuuntur^ne textu-
ra haec pereat, fed ad alia quoque vitia
^efcenditur. a mendacijs adperiuria fa-
cillimus
DtMENDAClLlNGVA. 9J
cillimiis efl tranfitus. Quod Tullius fa- pienter obferuans : C3[uilbmel, inquit, a vcritate deflexerit , hic non maiore reli- gione adperiurium,quamad mendacia pcrducifolet. Quidenim interefl inter pericrum & menda^em ? qui mentiri fo- let, peierareconfueuit.^ Id in principe Apoflolorura elucelcit: Vbi isfemelite- rumque amantillimum Dominum nega- uit , tertio etiam iurauit. Et quod Am- brofius notat , nifi Deus lapfuro grauius obflirifl'et,nifi Cliriflus cadentem refpe- xiflet, ficut ter,itaxrecentiesnegauiil'et. Prifcorum vox erat:
Nec amat Dens ^ nec adiuuat mendactH^ a Ctc. i j . offic, Idem fro R»Jcfo Com^ §. IIL
Hsec omniapaulio copiofiiis di(fla,Jo- covnius nocumenti numeramus, quod rede Carenam vitioYHm appellabimus. Acceditalterum,primo non minus no- cumentum, quodMendax omnemamit- i^atfidcm. Resnota:
Vht vera mendax loqHttttr , haudfidem imemt, Dptimedixitfapienfiflimusregum: Aia- ais cfl: iiofliinj panis mendacij , & poflea c 7 imple*.
96^ Capvt?.
impleblturos ^ius calcuio. a Siquidem hoc vitium non turpc folum , fed & no- xium eft : Osimpletur caiculo. Arifto- teles interrogatus , quid lucri haberet mendax? Hoc vnum, ait, vt cum vera dixerit, nemo credat. Siceft : femper enim hi tales falfitatis fufpecT:i funt.Cr^- tenfes femper mendaces , b venalis aut nuilius fideihomineshabentur. Horum locupietifl^mus teilis Siracides: Oppro- fcrium nequam, ait,in hominemenda- cium, & in ore indifciplinatorum afli- dueerit.f Diabolus ipfiflimus mendaci- figulus , impigrum fe magifirrum difcipu- lis praebet, quibus identidem occimt Faulio maiora canamu-s, o mei, pauild , ^rauiora fingamus,rionineademfemper claire haerendum : profedius difcipuli, gaudinm magiftri. proficiendum efl:,& a mendaciiiiiiculisad fplendida mendacia, hinc ad infigniora furta promouendum* Hae magiftriabEreboinftitutiones funt, fic a vitijsadvitia tranfitur. lamdixmius, catenam trahit mendacium varijs vitio- rum annulisconfertam. Necerrat vetus parosmia: Simendax ef]:,&:fur eflioflcn- ?iPrQH.c.2 0.^,1/* demihi
DeMkndaciLingva. 97
ie mihi mendaccm , & oftendam tibri fu- rem, Inter mendacium <Sc furtum proxi- roaeft affinitas. Imo, quodSiracidaecre- dendum, Potioreftfur, quam afliduitas virimendacis; perditionem autem ambo herediiabunt. a Infamia certe linguani falfam e veftigio fequitun femel menti- ris? centiesnon creditur,licet vera nar- ranti : per omnes Deos iuraueris, non creditur. (Scfsepe quo plus iurant, miaus fidem faciunt femel dcprehenfi menda- ces. An non hoc ingens detrimentum ? Germani dicunt : fiaurum perdas, gra-. uis iadtura efl, fi famam, grauior; grrf- uiflima,fifidem. ^ Atreuerahanc perdit faifiloquus. Et licet aliquanto tcmpore fucum,quem facit, tegat, qua^nuisem- ptores inueniat quibus fumum vendat, nihiiominus,
DiH latere non quemt mettdacia^ Veritas quandoque diu premitur,nequlc •tamcn opprimij refurgit demum vaU- dior. At vero mcndacijs caniticm in- duere ditficiUimum : neque enim nox zEcclt,zo,^.2j. diutius
hiQtU terfcf)ten/t)irDrrfof.reJt. ^^r s>tx\c\>r<r\/ m^TiittXo^xtn. ^imH t?etl9^rcn/ alleg i^aloN*
9 8 C A p V T V.
«iliutius fallit, quam doH^c Uluccicatii Ita
Im^ltcatnYy exflicari dHmfiudet mendaciiij QHanto magis fe ornatytanto e§l deformiw^ \ £Manto magis fefe occultt , magis patct : Per/ucct omne f injpicis mendactum. ^
InterCoruum & Acanthidem difcri- menmaximumefl::(Sc licethas aues non videas,nofces ratis,mod6 audias, (Scil- lum crocitantem, & iflam fuauiffime ' modulantem : Mendax etfi albisfe plu- ; mis iaditet,acant4itamen nofciturjcum coruo crocitat. a A mendace quid ve- ] rum dicetur? quasrit Siracides. ^ Maxi- . madifFerentiaefl^niter bombycem&a- / raneam, quamuis vtrumque animalcu- ji lum textorem aeat , & fila ducat tenuif^ fima, nihilominus fi mille iungantur a- ranear, nunquara tamen panniculutn i texent tergendis naribus,aut oculis ve- j landis. Idem veracem inter & falfidi- cum difcrimen efl:falfadicus filum qui- dem quam potefl fubtiliffimum ducit; fed infpice,aranearum textura efl, nul* liusvsus, vetuftatem fallit; at Veritas
duxa« ii*:f:(lan tmttcnVc^tim sfaif^.
DeMendaciLingva. 99
durabiiis, iaamortalis eft. Labium veri- tatis firmum erit in perpetuurai qui aa- tera teftisefl repentinus, concinnatlin- guam raenjacij.^ Neminiseft llibaquis diufpirare^nec fub mendacijsdiu inco- lumemlatere. Paries curuus dealbari poteft, erigi aut emendari non poteil, niCi deiedus : Ita mendacium fe ipfo prcu ditur, atc^uevt forexeiuis internorcitiir fibilis.
NarratValerianus Alcathum Pelopis ■filium ob Chryfippi c^dem in exilium adura , peregre profsxfluinvtalibi ver£b folo degeret : acCidiiTe vero vtleoni , qui Megaravaftarat, obuius, belluam ncn tantuui inuaferit, fcd<5c confecerit , & cxtradambclluae linguam in ara pofue- rit, veiut fuperis gratias ageretde tarn nobilifpolio. Inteiim apud Megarenfi- umregcraThrafonesaiiquot, konem k fe debciiatum gloriabantur. Aicathus clinguem feram oftendcns recentis men- dacij eos redarguit. Enquam debileac infirraum Cic mendacium, vnico idu fler- ftitur,aeternumpo/l fedcdecus trahens. At Veritas linguam habct fcrream , Cic cam vetercs , Pindaro tefte , pingebanr^ a ProM.f. / i . 9, /^ . .6cia
lOO Capvt V. I
.<Sc in faxo quadrato flatuebant ,• in globc' xoiiocabant Mendacium inconilantia '' 45c volubilitate fua periturum. Neque .enim ( S-alomonis oraculo .) inuemet fraudulentuslucrum. ^ :
Planus, vtferunt, e fraude&menda-t ; £io compofitus, f^pius £e cader^ , &:f:a- jdo crure procumbere humi fimulauit, | -nec defuerunt^ qui accurrerent opitula- ; turi , quos ilie fanis pedibus largiflime ir* ridebat. Tandem e loco res nata , & crus non RdQ fregit. Hic ille auxiliares ma- ; nusimplorare&pjromnes Deos opeiTL.. j pofcere. At profo quifqiiehGc vnumrefl ■. pondebat : Tollat te,quinon nouit -te, ' Haec emolumcnta funt mendacij : Np.r ' liimus hominem,, aiunt, fidatilli quiri-pa \ nouitillum; vir verborum efi, at vbij multa verba, iTiUltafuntmendacia j osiI-<1 iius mokndinum efl: vix vuquam quie- i tum , fcd cralTam molit farina. n , me ntiri | .vix erubefcit , dc quicquid dicit , hiflori-» i amvult cenferi: Deosabfentestefresfa- i cit. Quodiiopus., decem figmenta vno 1 fpirathalit:u; il-^^nspede in vno fexcenta^ cudit mendacia. Hsec hominu mendaciu ■ .fiint elogia., hxc iiloi fama comitatur, |
DeMendaciLingva. loi
§. IV.
Tertium Nocumenrum : Mendacia maximarum iniuriarum caufTae funt-i* Quotidiana clamat experientia.
Plunmos Ufere^pejpim tmh, dedeTPtnt mendiictx, Mendacium plurimos & in casdes & m grauifTimas quafque iniurias inferendaj impulit , atteflante memoria omnium : auditetragicos-euentus officiofi ac lcuis mcndacij.CumTheodofiusImperator,;! die tribus Regibus facro ad templurru« cum folenni comitatu progrederetur , homo peregrinus ac tenuis fortunce po- mum Phrygium inufitatas magnitudinis donum obtulit., Imperator cum pr oceri* bus pomi generofi molem admiratus-, pauperi cenium quiiiquaeinta aureos pro donorepofuit, &:pomi'm £udociae Ar.frufl«conugimifit. Acc^pit illa, & nih'^ fcquiuscogicans, icJjiT'. mox Paul- linomifiC, facundo <Sc eraditw vlro , qui proptere :ceJlentem cum ervditioneaT-. tum virtutem Eudociac chaius fueraL, Paullmus tuiic i. pcdibus asger, &: igna- rus pomum r:b Auguflo ad Augufla.-rLi miffum,iterumiilud Imperatari , vtra-
a /«// InnMn I U ni
102 Capvt V.
Ttum ac regium munus , iimul obfequlj :fui fignum ofTerricurat, Theodofius mi- rari , & prim.um ambigere -, mox agnof^ cere, fcd fadum in deterius referre , ac pellimefufpicari. Atque ita propere ad vxorem veniens , malum, quod clam fer- «ari iuficrat , ab ea repetit antea dona- tum. Eudociafadi totius ignara, iuue- niliter , & vt putabat ofiiciose mentitur^ feillud iam comedifle. Verebatur fcili-* cet ne fi Paulliniimnominaret , Impera-- toraliafufpicaretur. Sed iterum inter-i. rogata feriodiccrec , an pcmum come-P ^diffet? Illa denuo affirmat, atque adeo iurat. Theodofius grauifHme offenfus,. Sc coniugem mendacij arguens, pomum proferriiubet. Nec fatis ; de amore oc- <culto & improbo fufpicatus PauUinum imperat occidi, Eudociam abdicat, Sc relegat. ^ Namfufpicionem antea con- ceptam valde auxerat mendacium. En florentiffimi coniugij illaetabile diiridiuy 'Cn innocentifHmi virilamentabile homi- »cidium a men<iacio profedu ! O Eudo- cia, 6 Imperatrix Augufla, quanto fe-
ciffes
a M-ttthdtet Radent* tn aula fanBk Tktodoftj
DeMen^dactLingva.. 103^
cifTes reclius , fi quod res fuir , /incere fafl'- Gj, veritatemmcndaciononcelafres? tibi certe tui coniugis amorem , PauUinofer-^ uafTes vitam. Tanti refert vel officiofo folum mendaciolo comprimere Verum. Ergo Bafilius Imperator optime mo« nens filium : Maximi pendito, inquit, 5c veracem te effe in fermone , & veraces lomines in familiaritatem admittere : .ra enimfirmus , <Sc conflansin omnibus Sc fadis Sc didis aeilimaberis , 6c veram xc nonfufpedlam tuorum erga te bene- aolentiamretinebis : fiautemin vanita- :is & mendacitatis fufpicionem veneris ,- j.ndigna facere- imperatoria maicfi:ate, qua audlus es , conuinceris; efficiefque !/r fubiedi femper formidolofi, rerum- :jue omniumincerti&titubantes vacil- ent. Quantum enim Veritatis oratio imabilem hominem reddit, tantumj ■nendacij deprehenfa,aut etiamfufpeda, sdiofum qui ea vtitur , facit. Tf/ ttmet^vel efi legcmvs.qm vtnur mendacio, Sapienter 6c vere Bafiiius. Vix vlla cfl niuria, cui noit mixta fint mendacia. .'^ec maledixir Epaerietus : Omiiium in- uriafumeauflafunthomines mendaces»
Qnod
ro'4 Cap VT Y.
Quod fi facundia valeat os mendax , in- gens «locumenmm infert pluribus, <Sc revera
Vuje in aurso venentim-i ejh eUqu&ns metidacium. lam quot orbe toto caedes , vna haec vo» cula,M£NTiRis, edidit f Pro humanas infanias I Cummendacijs plena fint om- nia, audire nolumus quod facimusj eru- befcimus mendaces dici , cum fimus -y ri-. dendo rem patramus , fed nomen vindi- ^amusferro. facerenon pudet, dici pu- det. Et cum gioriemur , fi cuius candori &: fimplicitati mendacijs illufimus , ad vindidam.deGurrimus, fi quis, quo glo- ti?imm ^ Mentin nos dicat. Laus nimi- nmi a mendacio jvindida a ferro eff-. bis ftolidi , fadis & vltione. Laudem ere- bus captamus,i4i nomma ferrum flringi- mus. Quid Oibetoto ilolidius, laudari. velle deaemuloper mendacium euerfo , nojletamenaudiremonitricemhanc vo- ctmMenttyts} Num quodaudire pudet, facerepro decoro eir ? Olim crimcn apud ludaeos capire luendum crat , fanda fan- ^orumingrcfiiinifuifre ; niinccumiau- didetu-rmcndacijadyta, non per fuper-
ficicm
DeMendaciLingva. 10 f
ficiem , fed tota , vtdieifblct, anima in- gieiium f dixifTe tamen perduellionis quoddam crimen eft , ^olo ferro , roio ^nguine vindicandum. Vliane maiorfa- tuitas fit ? cadere non dolemus , fed fi' quis dixerit, Cecidifhl y vt crimen laefcS' Maieftaris infequimur, O fatuc quid def mendacio complaces tibi , quod ferro vindicas? tedamna, in te f^iui, crimen- tuum eft. Gur efie vis quoddici non vis ? Ecquid commeruit qui vera dixit, qur icaphamfcapham , ligonem ligonem ap- peilauit i quid qu^fo cfiminis quod ni- gru eflr, nigrum vocare , quod amaru eft,- amaru appeliare ? vis dicatur nigru albu,- amarumdulce , falfum vexum? Ita men- tiendilicentiafufque deq; vertitomnfar lnnciniuria^,hinc caedes. Quidigitr.iin- hacfaecuiinoftri infolentia faciendum ?' nienrio & diflimularionc opus ; hic taci- turmtaspro clypeo fit. nam cum loq^i: Ferrum prouocct , fiiere propugnacu- [umerit.
§. V. Quartum nociimcntum,Omnis mali* rompendiu eft^ excludit caclo , df trudit ^rco Mendacium, loaJines Dcnimi
ocuius
k
lo^ Capvt v;
aciilus, Apoftolorum chariffimus, Mcn daccs inter homicidas , fcorratorcs , ido— Jolatras , veneficos numerans, horribi— iejnineo-sfententiampronuntiatinhimc; " modum : Timidis autem <^ incredulis, f| Sc execratis , homicidis & fornicatori- ^ bus & veneficis , & idololatris &c omni-- ' bus mendacibus , pars illornm erit in^ ftagnoardentiigne &fulphure, quodeft ^ morsfecunda. ^Et hicipfeNuminisprae— ' co fatale dccretum confirmans : Noii in-. ;^ trabitineam, incjuit, aliquod coinqiJi- l natum , aut abominationem facien^, c^ \ ^yHencUctum, h En ex omni vitioriim numero, ex omni flagitiorum inquina- tiffimaturba,Mendacium folum nomi-*! natimca:Io cxcludit : perinde fi dicat; :.' Deus quiipfa efl veritas, nihil minus- in t regno fuo tolerat quam quod femper Ve- ritati aduerfaturMendacium. S^d & re- gius Pfaltes vociferatur : F.lij alieni men- titi funt m.ihi , filij alieni inueterati funr ,. dcclaudicauerunta femitis fuis c Men- daces rede dixens filios aJienos a verita- te , a Deo , a Dei regno , qui vias falfitatis obliquas & tortuofas amant, qui nun-
SL^^oc.c.i >.<<.!(* quam
b liffd. 9». W/. c Tf.iySo. ^ 6,
D E MeIJD A" C7 L TV GVA .. 10 7*
uam non claudicant & lingua &: mente,. roinde vduLadukexinafGbolcs a coele- i:iregerepudiantur; filij alienifiint, ha?-- edes non funt, Eam o.b cauilam illeipfe atesregius eos appellans; Filij homi— mm^inquit^vfquequo graui corde,.vt juid diligitis variitatcm & quceritis men- iacium?. <? Inueniretis quod quseritis , a^- erni a regno veritatis exuies. Omne_-f. nendaciumjVt vere Gregorius, iniquitas^ jfi:. quia proi-cclo ab arquitate difcordat: juicquid a- veritate difcordat. ^ Sed iami dquod tuendis^mendacijs obijcitur di— uamus..
a Pf. 4-^.1. b Creg} 1. 1 8. mor.c.jf-: initioi.
c APvr VI. ^luizfcleant tuendis menda^*
cys obtfci.^quaratione Men D a- civM erehrius yunitum..
\ Nnis ruperioribus in lucem libeiiL», prodijt,.fromem ita infcriptus :: De: mgua ,.qua maximum eitmorboru acu-w orum fignum^ opusin re medica- nouii rgu menti : audlor e Protheo Cafukno £ Scnenfe.
lCrt Ca?vt VT. |!
Sencnfi. Ergo vix aliunde morbi certiuis 0 prssrertim acutiores, d: qui maiore dolo»- )> le infcftant, dignofcuntur quam e iin- gua. Sanum corpus, fi iingua fit fana^. , Nec miikoaliter demonbus rentiendu: corrupti reimones,corrupta mensj ca-!j flusanimus, cafta veibaj inucrecundas,^ cogitationcsoratio aperit inuerecunda. i Ita Imgua latentium morborum indcx c certifllmus. Hicautcm morbum agno- 1 ■uifre , pars magna fanitatis eft , & inter 1 remedia praeflantiflima numcrandum , , fcire rcfegrotare»;. Exemplo mendacij, |, quod explicare inftituimus , res magi^ ' patcfiet. Vbimendax iingua, ibimorbo- , rum ipeaes non vna delitercit. Nec m.a.. iiim erit enthymema: ii mcjidax efl^ergo & infidus, &:audax, 6c temcrarius, & frauduicntus , ergo &c fur erit. Hos mor- bos haeclingua prodit.Mendacium com- piurium morborumautinitiumefl, aut certe argumentum. Nihilominus funt eui huic oris vitio nequiflimo patroei- nentur, qui excufent, qui defendant. Hos mendacij patronos iam audiemus, quamque egregijs rationibus promen- dacio interueniant : fed & vna deelarabi-
mus,
' Btus, qtio fupplicio fcepius iit affedum^ • Mendacium.
§. I. Primo aiunt mendaciorum patroni, fabellas fpargcre , leuia funt piacula : Rerpondvmus, ncque nos omnia letali ccnfurcefubijcere : hocaflerimus} primas fciC deberi,intcr leuiorcs noxas, men- c.icijs, etiam leuibus. de cetcris non a- liitd pronuntiamus, quam quod diuina Ox^acuia: os quod mentitur , occidit ani- mam : Perdesomncs quiioquunturmeiw dacium. Hebrjei fapientes dicere foJe- , bant: 0;»«;^ cjuifa'fiim teflimomum dicit I cohtra prox/mkm fuum^ dignHS eH vt C4» riihn^s pro^ciatur,
Sed quid dicemus, aiunt, de iocofis 3c officiofis mcndacijs, quorumilla funtad alios exhilarandos, ifla etiam ad adiu- uandos:illa faepe plurimum venufi:atis &: ktitiac , haec vtilitatis plurimum & ad- iumenti habent. \tC\ quis bellidux co- pias fuas deiedis efie animis videat, <5c ob id conficlo mendacio dicat adtientare focios , eaquc ratione animum addat mi* liti; an non officiofum hoc mendacium eifevtilinimumcenfebitur? Siquischa- f 2 liffi-
I 10 CaP VT VI.
riflimu (ibi hominem pharmwico egtn^
temjfed ab illo abhorrentem ita deci-
piat, vt pharmacum cibo mifceat, Sc
&hunc mendacio condiat, dicatque e^
duliumab omni furpefta mixtura puri/1
£mum elle j an non & ifte officiose mcn-
tiendo , alteri prodefle phirimum iudi'-,,
candus ? Nec defunt tam perfncli orisJ
homines, qui audeant dicerc: Mendc^»
citim caUdum , mencLiCium optimnm eH, ai
O vani & fatui! nec caHdum, nec fri-t
gidum,ncc iocoiiim mendacium, nec-
officiofum vllo Honefri pallio fatis tege-|
tur. PofTumus etiam iurando prodclTe,;
praerertim liegenus, cui furtum dona-'
t*ir, fentit commodum; & opulentus^j
Guialiquid aufertur ,incommodamnon !
fentit. Sed nunquid ideo tale furtum, ]
poterit non efle peccatum ? eadem efl ra- i
tio mendacij quod prodefle credituiL^ ; j
Hoc enimlicet plurimis prodeflef,men- I
tientitamennnnquamnonobefl. Mcn- j
daciumomne peccatumefl.SedampHus I
©bijciuntj An non & Abraham coniu- i
gem Saram , fuam efle fororem dixit ? An
non
a TlautHS Moftellar. aB.2, Scen. i.^.i^f. Ca/i^ dttm hercU audimejps^o^timum mendacmm^
DeMe-ndaciLing. II r
Jioii Pharaoni futum fecerunt obftetri- :es ^gyptia: ? Hic AugufHnuui pro mc /^ipondentem audite : Qu_ando nobis , nquit, de fcripturis facris mentiendi
])roponuntur cxempla, aut mendacia lon runt,redputanturene, dumnonin- ieiiiguntur^ aut (i mendacia Aint, imi- jandanonfunt, quiaiuftaefle non pof- iint. Vnde obfletricibus his, & Rahab neretrici benefccit Deus,non quia men- nta:,fcd quia mifericordes fuerunt ia aomines Dei. Ita Deus vno tempore in vna caufsa vidit fadum mifericordia?,(Sc fadlum fallacice ; bonum remunerauit,(Sc propter hoci»onum , malum iilud igno- uit. <t lacob quod matre fecit audlore , vt patremfaiiere videretur , C\ diiigenter & fideliter nttendatur, non eil menda- cium, fed myfterium. In figuris enirn quod veiutmendacium dicitur, bene in- teiiedlum verum inuenitur. h
Tertio , num ergo , inquiunt, verita- tem quandoque cciare non iicet ? Licet qiiandoqu€; aiiud efl autem mentirj, aiiudefl: verum occuitare; aiiud eft fal- f l fum
a ^a^. /. Je mend, c.i s, b Idem f. contf* mtnd, c.io.^
112 CapvtVL I
fum dicere , aliud efl: Yerum tacere : Hoci raronecnificerta lege permiilum, illudi nunquam. Profedo veritatem velle te-', gere , fignum efl volentis follere : atque, vthi forices fuis capianturindicijs, hxci fere figna funt mentientium.
Haerere,baibutirc,obrcure loqui,ti-i tubare, colorem ducere, vultu fibi noa; coriftare, anxie dida comere ac polire,.] crebrisexaggerationibus vti , de Jongm-v| quis, de vetuflis nefcio quae grandiaJ commemorare , ipsa fubinde trcpidatio* i neaut incoriftantia dicendi feproderc, i longis ac varijs verborum ambagibus i dicenda inuoluere, plurima mifcere, Scl fiirmonis tumultu confundcre^ hoc de- \ mum agere,ne vei itas ex toto in confpe- | dum veniat. Hisindicijs hiforices.pro- duntur &percunt. Etin eosquidem qui ! veritatem tot adfcititijs inuolucris ob- i nubunt , grauiter commotus Augufti- i nus : Quifquis , inquit , vcritatem occul- i tat , iram Dei fuper fe prouocat,quia ma- gts hominem timet quam Deum. Vterq; reus eft , & quireritatem abfcondit (au- dite Regum , principumque confiliarij ) Mc qui mendacium dicit, quia &c iile pro-
!DEMENDA<:iLlNG\rA. I I 3 lefTc non vult, <Sc ifte naccrc defide-
Sed quartodicunt qiii mendacijs pa- :rocinancur, Vc iur^ium exeamus,vt ob- uriTitiones vitemus, vtalterius iram ca- leamus, au: etiam ne periculum incur- :amus, vel damnum faciamus, modefte iliquid fingimus,quod ipfa faepe vcre- :undia 6c pudor perfuAdent; quid hoc iemum tanti ? O miferi <Sc cieci ! alterius ramattenditis,& confcientiam veftram non attcnditis^damnum metaitis,.& pec- catum non fonrxidatis j /ic obolum sfti- matis, (Scflorenum pierditisj foramen v- num obftruitis , & grandius detegicis; ▼erecundiae confulitis, dc confcienciam calcatis, humanam reprehenfionem e- uaditis,($cdiuinam in vos iram concita- tis : quanto (atius effct vcra dicerc,erro- rem fateri,culpam fi qua e/t dcprecari, qup.mmentiri,nec tamen malo mederi, Hic icerum vobis Auguftinum ingero, quinosaded abomni raendacio vultei^ fealicnosjvt potius morimaiimus,quain mcntiri,nam qui ideo mentitur vt viuat, mociturantequam mcriatur. Ipfa inte^ ^4 g^c
II i 4 Capvt VI.
gre adrnetior AuguHini verha: Quisjin-^
quit , obferuat vanitatem ? qui tiraendo
,mori, morituiv,. Trmendo enim mori
mentitur, <Sc moritur antcquam moria-<
tur, qui ideo mentiebatur vt viuerct.i
Mentiri vis ne nioriaris, & mentiris dc^'
/&mareris : & cum vitas vnam mortem
quam diiFerre poteris, auferrenonpotc-i
ris , incidis in duas , vt prius in anima, j
pofleain corpore moriaris. Vnde hoc,;j
nifi obfcruando vanitatem ? a. Ergo ge--i
nerofus animus CLim mori fciat, mentiril
nefciat. Et fuerunt fane quibus longe|j
fuauius vifum cfl: mori, quam mentiri.|
Remmiriflimam narratHicronymus dc|
mulierefepties ida, Ha:c adulterij falsoj
accufata , cum lam in equuko torquere-
tur,fexu fuofortior, oculis quos a tor-
tore liberos habuit, cselum fufpexit, &
fluentibusper ora lacrimisrTu , inquit,
Domine I r s v , cui occultum nihil ei},
qui corda fciutaris & renes, tu teflis es j
iaon ided me negare velle, ne percam, fed |
ideo mentiri nolle ne peccem. Aderac \
fimuliuuenis,quifals6de eodem fcele- '
re accufatus , &illam & fe reum mentie-. ,
batur, '
DeMendaci LingvA, 1 1 f
batur , vc tbrmenta efFugeret. Illa hunc rtiiocuta: Attuhomo miler,ait,fiperire feflinas, curduos interimisinnocentes ? Equidem sScego moricupio ,fed non vt adulcora : cedo iugulum, impauida fer- rumexcipio, meam tamen innocentiam mecumfcram. Cumveroludex tormen- $a. geminari iuberet, vna interim ilhus yoxerat : Caede, vre, laceraj non feci. Si didis fides tollitur , veniet dies, quae hoccrimen finefraudcdifcuti^t. Sed iu- aienis miferrimus inexitium fuum men- ticus ^ capite plexus cll. Caput mulieris tangi quidem potuit, detruncari non potuit, nefeptiesquidem adiuerfis car- nificibus repetito idu. Ita tandem liber- tate a Cxlare donata, 6c fanitati reflitu- ta efl. a Mori fciuit haee virago , mentiri ncfcijt. Omnimorte deterius, mendacio commaculari.
2iHteron.€^tfi.4$.ad Inaocent,
§. III. Obijciunt quinto praefertim mercato- res , propolae , caupones : Reuera fi non ineneiremur, famc necaremur, imo & iurare (Scnonnunquam peierare opcrtet cum , quimerces tradat; haec facra aliter f j non
II ^ Capvt YI.
Ron conflant. Sedhociprum,6 vin,fri- g gidiflimum efl: mendacium, merces vix j vlias cxtrudi pofle nifi mendacio vcfli- tas. Multofaciliores eflent emptores, fi; candide pretiumindicari fcirent,iam ve- ronec iurantibus quidemcredunt, fape-- re dodi non vna foliim expericntia. Jl- iud lobiplurimis ex afl^e conuenit, quos non tam mercatores , quam fabricatores mendacij pareflTet appellare: qui dolent damnumpccunise , non dolentdamntim •{ iuflitise. Pofito , inquit Auguflinus , ia j anguflijs autdamno pecuniae, aut dam- i| no iuflitijc, dicitur tibi; perde potius pe^| cuniam , nc perdas iuftitiam. Tu au tem j cuinondulcis efl inore iuftitia, contri- i jftatus eligis aliquando magis amitte?c_» aliquid deiuflitia, quam vei numum dc perunia, &perciitiste damno grauioi«, implcns faccellum tuum, & exinaniens 4:ortuum.^
Vetus-&: fide dignus fcriptorcomme- morat, duos ciues Colonienfes obmen- dacium & perinrium, a fuo Curione acrius reprelienfos, Horum alrer; Do- mine , inquit , mercaturam fadur as ,>&
cnentiri
DeMekdaciLingva. I ij
' nentiri fciat nccefTe eil (Scinrare : hacc ' lOilra efi: Rhetorica jabfque hac eilet,
i' "amepcriremiis. Atenim, inquitCurio, ^ocgrandenefas-cfl,diuina iege vetitu. Ad quse illi : Quis mcrcatorum, aiunt , hanc kgem feruet? Qui iuftitiam, in- qnit faccrdos, ^z cxlam amarit. neque hkexpeniis vUis opus efl^abvnico Vel- LE pcndcnthsecomnia. Et obfecro con- Ii4ium meumfequi ne pigeat,&aiiquan- tofiltem temporefine mendacijs & iu- ramentis pretium mercibus veilris fla- tuite, <5c miros rer^im veftrarum fuccef- fushabebitis. Promittunt eius rei expe- rimcntum fumpturos vno anno. Sed ma- le rcs cedere videbatur, emptoribu*-ad aiios defluentibus, quod Deus ^'labolo liccrc permifit. Annoigitur exado re- deunt , & fortcm improi]>eram querun- tur, Q^uosadconilantiam facerdos ani- ma-ns: C^JJare dubitatis, inquit, modicae fidei? hscc vaframenta funt diaboli non ialonginquum itura.-conilet fibi vefter animus ; fugite iniquitatera , & non erit quod metuacis paupertatem ; Deus benc* dicet conatibus veilris. Ita denuo pro* miferwntmendacijs & iuramentis abfli- f 6 nere
I I 8 Cap VT VI.
nere omni vita , etiamfi ad mendicitatem detruderentur. Promiflis i]:eterunt,&: e vcrbisfecerunt fadafuccefTu iamlaetifli^ mo. Nam mire ab omnibus frec[uentaril coeperunt, Sc breui, quod ipfi rairaban- '• tur, remauxerunt honeiliiTimisrationi- bus. Tantifuitnonvelleditefceremen-- dacijs.<« Volatilis opulentia eft quae ra- ^ tionibus crefcit inhoneftis.
Obijciiintfexto , Ecquisadeoipfe iibi fit inimicus , vt grande commodum fig- mento non grandi comparandum refpo- at ? Xiphiiinus narrat , Lmiam Augufli Imperatoris ccniugem Numerio Attico viginti quinq; myriadas drachmarum^ hocefl, viginti quinque miliia corona^ torumpromiiiile, mod6iuraret,vifum a fe Auguflu^ii Caefarem defundum afcen- dere in Ccxium. Quis hic tam ferreus fit^ vtfingerenolit, cum tot argenteae ofFe- runtur linguae ? Quid-fi, aiunt, -gratia cmnifquefaiiorfitamittendus,ni men ti- aris,n detrimentumingcnsfeu proprium feualienum vrgeat? veliemus cffeamici veritatis, 1^6. fine difpendio rei familia- tis. Opiiimbeacapita! ocaudices , non
homines,
DeMendaciLingva. i i^ homiHCs, tamnihil capitis, vt nec fan- cliflimorum virorum audoritas , nec ra- tio vila , nec vllae facrorum voluminum mina: a mentiendi licentia vos abducant. Auguftmum nonaudiflis ? qui morien- dum potiiis quam mentiendum aflerit, Std. Augufl:inum reduco , qui vefl:ris vos armis iugnlat,nam velut vnus e vobis : Siquis , inquit, adte confugiat, qui mendacio tuo poflit, morteliberari, non esmentiturus? fi aliquis argrotus inter- roget, quod cifcirc non expedit, quiet- iam poflit te non refpondente grauius af' fiigiraudebisne autverumdicerein per- niciemliominis, aut fliere potius quam honefto &mirericordi mendacio valetU- dmi eius opitulari ? Exempli caulsa : Gra- ui morbo periclitatur xgrotus , cuius iamviresfeirenonpofllnt, fleimortuus vnicus <Sc chariflimus fiiius nuntietur : Sia te quaerit, an viuat , quem vitam fi- uifl^etunofti, quidrefpondebis, quando quicquidaliuddixeris prster vnum dc_# tribus; aut mortuus eft, aift viuit, aut nefcio , nihll aliud credit iWt quam mor- tuum : quodteintelligir timere dicere, &; nolle mentiri ? Tamundem valet , et- f 7 iamfi
l lO C A P V T VI.
lamfi omni modo tacueris. Ex illis aw- temduo falfa funt , Viuit, &, Ncfcio, nec abs te dici pofllint nifi mentiendo. Iliud aiitem vnum verum,id ejfl: , mortu* um efTejfidixeris, 6cperturbatihominis mors fuerit fubfecuta , abs te occifus cla- mabitur.Huic quaeflioniidem etiam Au- guftinus rcfpondens : Quisferat, inquit, homines exaggerantes , quantum fit mali falubremendaciumdeuitari , dchomici- dam diligi veritatem ? Qu^id quod vitae huius tales amatores funt, vt eam nen dubitent praEponere vcritati, ne iiomo moriatur , imo vt homo quandoque mo- riturus , aliquantoferius moriatur, non tantum mentiri,fedetiam peierare nos volunt. His atquetalibus copiofiirirr.ef^ arbirrantur vrgere, vt fi confuiendi cauil fa exigit , aliquarido mentiamur. Contra illi quibus placet nunquam fic mentien- dum , multo fortiiis agunt, vtentes pri- rnoaucfloritatediuina, quoniamin ipfo dccalogofcriptumeft : f alfum teflimo- ^iumne dicas 5 quo ioquendi genere Lex diuinacompleditur omne mendaci^m. Sednealiquis contendat , non omnc-» laendacium , faifum t^ilimonium ellc
app^l-
DeMendaciLingva. I 11
appellandum, quid didurus cft ad ii quod fcriptum eft : Osquod mentitur, occidit animam. <^ Quod ne quis arbi- tretur, exccptis aliquibus mentientibus porfe intcUigi, alio loco legat , Perdes omnes qui ioquuntur mendacium./' Vn- deorefuoipfe Dominus fic inquit : Srt inorc vcftro, Eft, eil; Non, non ; quod a-atemampliuseft, a malo c/l. Hinc 6c Apoftolus, ciknexuendumvet^remho- minempraeciperet, quo nomine omnia peccata inteiliguntur^confcqucnterait, in primis ponens, Quapropter depo« nentes mendacium loquimim veritatera. Non ed: ergo veru , aliquando efle men- tiendum. c Ita Auguflinus fentit. Quid hoc tammuitipiici teftimonioilludrius'^ quidgrauiusdicipote/l? In faxumobii- guit, quiliaccnonaudit , aut Ipernit. Et quid obfecro humanos fauores tantope- re ambitis, & negligitis diuinos ? Erit fanctempuscumhumanagratia non iu- uabit, &:aberit diuina; vtraque mifere Ipoliati quo ibitis ? Meliora docens Sira- cides : Komo fenfatns, inquit , crcdit
legi
122 Capvt VL
lcgi Dei, & lex illi iidelis. a Vtcunque res | cadant, nunquam deferenda e/1: veritas. ^ Quanti vitarunt cineres , in prunas de- i lapfi ? quanti fligerunt fumu, & incide- ^ runtinignem? ita plurimi ne cogantur ] erubefcere , audent fingcre j & quia hor- ^ rentpiidefieri, eligunt mentirij fed re- \ uera dum Charybdim euitant, incidunt in Scyilam , & dum minus declinant , in longegrauiusdamnum incurrunt. Do- \ niinus folus fufficit fuftinentibus fe in via i veritatis & iuftitia:,nam iex eius veritas.^^ I Neque vllus pucet mcndacio eam affui pofle honeflatem, vt lickumdicatur. Ab Auguflini calamo res certa efl : Ciim opera ipfa, inquit , peccata funt, quis | eft , qui dicat caufHs bonis eiie facienda , vt velpeccatanonfint, vclquod eft ab- ] furdius, iuftapeccatafint. Si hanc pro- baremustheoiogiam,tandemcaflaaduJ- ■ teria , lufla fiirta , inculpata homicidia , \ venenapermiffaerunt, filicita fint vlla mendacia. Itaque peccatum efl omno ! mendacium. j
§. IV. j
Vltimuni quod hac de re propofuimus \
expli- j
De MendaciLikova. 123
explicandum, eflpoena mendacijdiuer- la. Apud Indos, Philoflrato tefte , ^ mos obtiniLt, vt (i quis deprehenfus vcl femcl inmendacio fuiflet, ignominia notare- tur , 3c magiftratu rnoueretur , quod c-ommunem homlnnmfocietatem men- tiendo fraudallet.
Apud veteres Francos & Sueuos co- gebatur mendax canem , impudentiae lymbolum , in humcros fubjatum cir- cumf^rre. Haec mitia Sc humana funt.^ fuppliciajDeusaliterpunit, feueriorion- geivintentiainmendaces ex aito dicitur. Curiacceleflis vnicum, leue, Sc nemini noxiummendacium fubita morte vindi- cat. Ananias & Saphira Chriftiani con- iuges interrogati ab Apoftolorum Prin- cipe, num tanti agrum fuum vendidifl fent , quanti allatum pretium effet , cura folas illas voculas duas refpondiffent, Ettam^ tantt, nece repentina velutful- mine ttdi, corruerunt ambo. !> Hem I mendaciumvnicum nec vlii exitiofum, capite(Scvitaluerc?PoterantiIJiretinere fua , nulla cos lex cogebat in alienum^
aerarium
a Vhtlcjir. de ^poUonio L z.c.i 2,
124 Ca PVT VI.
aerarmm facultates omnes inferre, fc^ quia viderivoleLant, omniafua dediflc, fiibit6funtextin(3:i. Hinc optime lobus apud animum fuum decernens : -Qiiia donec fupcreft halitus in me , inquit , & fpiritijs Dei in naribus nieis , non lo- quenturlabiameainiquitatem^ neclin- gua mea meditabitur mendacium. a
Mendiculi duo ^ quod Nicephorus commemorat, tama centonibus quama confutismendacijs diuitcs , Epiphanium Aiitiflitem traniiturumin via obferua- ruRt, (Scvtflipem capercnt iargiorem, iilorum aker ofHciosc fe mortuum finxit, cumque Epiphanius tranfiret , alter noa finefidislacrim.is querebatur,ob extre- mam inopiam nihil eorum quae fepeli- endo deberentur , fuppetere. Epiphani- usvultuferio: DEvs,inquit, fitillipro- pii:ius, atquevna pecuniamdansflenti : Tu, inquit,funushoccura jhictuus fo- ciusnonfurgetamplius. Abeas modo ^ cogitabat viuus , nec enim tua praefentia cgemus ad pecuniam ex asquo diuidcn- dam. AbijtEpiphanius, iamque nemine praefente, alter circumfpicienscuriose, pede focium icit, moHuitque , fecurus
1
DeMendaciLingva. 2 2f
furgerct. Nequevox , neq.crenfus. Al- ter iterum alioqui , atque etiain lauda e ^ quod mortuum tam dode ex viuo rcprae- fcntaret. Nccdum aker refponder<L^. Tar.demiile : Heus tu mortue, inquit, tandem furge , aut nec obolum impetra- bis c data pecunia , & fimul cadauer vtra- que manu conculfit, tanquam rifum diu reprcllumexcitaturus. Scd necdumvox vlla, aut vllus fenfus. Itaresnataeioco, patuitque miferum vere mortuumefTe* Mox alteractutu prasfulem currendo in." fcqui, &: vbiadillumperuenit, hic ma- gis quamantea &feri61amentari, men- daciumfateri, fraudemex inopia con!i- (^am,fedhanc culpamnon amplius vn- quam repetendam; mifereretur porro mortui, iuberetque prccibus reuiuifcere. At Epiphanius necdum mendacio recoru ciliatus ; Tu ver6,.inquit , fcpelifocium; Dcus fcntentiam non mutat.
Affirmant quidcm facra volumina t Os quod mentitur, occidit animam. Mi- nimumanimam; atfubinde corpuscnni animaiugulat. Adc6 Devs acerbe&pe- nitus odit mcndacium.
In infnla Tenedo lex olira fiiit ., quod
•Suidac
l Z<j Capvt VI.
Suidas memorat, u vt pone iiidicem cum iecuriilaretcariiifex, mhoc paratus, vt fi quis fal/i teftimonij, falfceaccufationis, autcuiufcunquctandem mendacij con- uidus fuiirer, protinus fecufi feriretur. Hinc vetus verbum , Tenedfapcuris, Su- pra nos iudex in aito efl apud quem nun- quam non vigilat fecuris , iam huic , iam iiliimpingenda : Dcus vitaenecifquedo- minus videt auditque omnia, nec parcet in veritatem delinquenti. quod fi non totiesfua mittat fuhTiin.a, quoties veri- tas confpuitur , certe tarditatem fuppli- cij , grauitatc compenfat ; vltor procedit ferus, fedfeuerus. Nam,Operamanuuni cuis veritas, &iudicium. ^ Ipfe prote- doreftomnibus exquirentibus fcin ve- ritate. c Imo omnes viae eius , mifericor- dia , & veritas , & iudicium. d
d.Tob.c.s.^. i*
§. V.
Ideo Paulus tam graiiiter hortatur : l4iduitenouumhomm€m,quifecundura Devm crcatusei1:inmil:itia,&:ianditatc yeritatis. Proprer quod ieponenics mcn-
dadam
DeMehdagiLingva. 127
dacium, lcquimini veritatem vnufquir-r quecum proximo fuo. a Paulinum hoc prsceptum tam alto pcclore combibe- runt felicioris aeui Chriftiani , vt mori mahierint, quam femei mentiri, quod luflinus Martyr teflatur. Q^apropter quicunque Chriiliani fanguinis vult cen- feri, extremcauerfeturdifcipulusefie di* aboH, qui foJus eft magifler, <Sc audo.r mcndacij : Nemo£cluceihimamet, aut ignominiam metuat , vt animam fuam mendaciisoccidat. Sivos, inquit Chri- ilus, manferitis in fermone meo, vere difcipuh mei eritis , & cognofcetis verir tatem, &teritashberabitvos./' Chrifli- anorumigitur omnium eadem vox.fiL_i qu2E Lucihani : Aiemtnmneft me^im ; quiccuidfalfi efl detefl-or & execror ; mens,hngua, manus , ocuh veritatem fpirent. Nequemendaciafolum, fed et- iam afHnesmcndacijsan^phibohie <Scvcr- borufubdoli anfiadus cauendi, quibus audirornequiter inuohiitur , vt quide duobus debeat credere , non dlfpiciat. Cauendae fimihter rerum exaggeratio-
nesj
^Ephef,c.4,<h.2 4»^<i.iS,
128 Capvt VL
nes, quae ?ix vnquam fine mendaciar mcndaciiue rufpicione adhibentur. Vn* defit vtij qui rcsfolentadeo exaggerare,- apud prudentcs vix vllias fint exiftimati- ; onis. Nam eos plerunque maligniorfaj-i mainfequitur, necimmeritodiciroletdei tali : Hic non mentitu: quidem , Ted nec, dicit verum. Chriftianus quantus quan- tuseilin vcrba veritatisiuret.
Aqud Lacedxmonios olim legatus ^ quidam ChiuspGrorauit^fedorisacfron. ' tisparumvirilihabitudine, f^cilequcap- ; parebatnonfolum ad fraudes compofi- \ tamorationem, fed capiilitium quoque tindum ac fucatimi effe. Archidamus prjsfentis animi vir, Sclmgux libers? : ^ Qi_iidobfecro, ait , credcndum cenfetis ciues , Legato huic qui in ipfo etiam ca- j pitegeflatmendacium capiliisinfertum? j Inhunc examuffim quadret , qux inaulis vuigoiampercrebiiitdefinitio : Legatus^ efl: virbonus,peregre miffus, ad men- i tiendumReipublica: caufsa. Apagehos legatos aprincipumregomqueChriilia- norum aulis : adGaramantas eant hajc | monftra, & pacem velbellum mcntian- j tur, iuxta crit. ProfanifTimum hoc vui- '
gtis & odit, <Sc arcet fapientifl^mus Rc- gum,qui fuprcmo Numinirupplcx: Duo rogaui te, inxjuic, ne denej^es mihi an- tequa-n moriar : Vaniutem & verba 111' ndacij longe fac amc. a Cur tam ftri- dlr.m ab omni mendaciodiuortiumtam anxie vrges , 6 Regum maxims^ ? Quia perfpeiflumhab^o qucd oderit Deusfal- fit-uem omnem : Abom^natio DomJno labia mendacia, qui aiuem fideliter a- gunt,piacentei h Cum ergo Deus,tan- tus fit amator ve;itatis,non potell non ei charusefTe, cuicharaeflveitas. Affi- duusad hoc exhortatorPaulus: NoJite, inquit, mentiri inuicem , veritatem au- temfacicntescrefcamus in iiio per om- nia,qui eftcaput, Chri/i:us. r Eruditio- ne fimplici , fed falubri& vera fic mone- bant veteres: Intemperantia facithomi- nem belluam , Mendacium diabolum, Ventas femideum. Nolite igitur men- dac?s efTe aduerfus veritatem.ii Hinc illud Siracidas fanwlifTimum monitum animo penitusafiigendum: Anteomnia
opera
:rPrOM c,foS\f. h Prots.C.r2,^.2 2, c Calef. c.i^. p. Ephef c^-.^, Jj. ^Ucahtc,jSf* J4-
15 0 Capvt vi:
opeca vcrbum verax ppg:cedat tc_-<«' Qux omniaHipponenfis pr.Tiiilis tefti— monium confignet : Elucetitaque difl cufIisomnibus,inquit Auguftinus nihil aliud illa teilimonia rcripturarnm. mo- Kcre, nifi nunquam elTe omnino m.enti- endum. Nonenim cuiurquamcomrro- ditasaut falus temporalisperiiciendaefT- dcipraefcrcndaefl. Qnifquis autem elle aliqucd genus mcndacij , quod peccatu nonfit, putauerit, decipiet feipfum tur- piter,cum honeftum fedeceptorem ar- bitratur aliorum. h Supremo ac fatali Orbis die, fubtilifTima qua^que menda- cia adfolem deteda erubefcent^ perden- ttir omnesqui locutifunt mendacium^ triumphabuntomnes Veritatis amatorcs, quos jequilTimus iudex regno dona- bit, immortali , beato , non fi- niendo ^ternum.
b ^ug, l, de wencU €,2t, efilego.
Capvt
DEMoRi>Ac.iLrHGVJ^. 131. Cap. VII.
^luam varie ^ {juam gra-
uiter linguA M o R D AX noceat.
TNOccidentis India pifcoram c/Te volu-- crcm ferunt , multae admirationis j no- men ei Alcatraz. Haec prominente roftro notiilima incolis, plumas cinereas cro- ceafque mixtim habet ,roftrum ei duo- rum palmoru eft , & aue poene tota loa- gius, fimuletiam atutiffimum. •^
Lingua efl" qux congruo nomine Mor-i nf^iA- dicitur non abfimilis Indicae huic aui AJcatraz , fiquidem , non tantum roftra- tosimpptus haber, \td poene tota roftrii. c/t,admiigendosmoruis aptiffimum. • Hanc Morducem linguamfeuilladen* tibus armata fit^feu roftro, animus cft- profequi , fed breui dilTertatione.
§. I.
Euflathius intcrpres Homeri, Cyprij$." eamfuifTjJegem affirmat, vt fi porcus alienasfcgetesdepafceretur &: vaflaret,. fundi poffeiTor, dentes ei truncarc h'cite pollct Lingua Mordax tam frequenter inaiienos agroscxcurnt,&obuia qnxq;" g dentibus ^
13 2 CAprtvir.
dentitus^ vaflat , vt optandum pror/iisj- Lex illa Cypria reuiuifG^t ycbnoxis fcrir truncandis dcntibus. lure merito excia- mtm: O Lingua ojflibus car^s, fcd oila comminuis/ O Lirrgua Mordax qiiam tibi dentes flint acuti, qui vel ofla ad jp/as vfque medullas penetrent! Queri- turHebraeus Pfaltes : Totadie cogitauir ininflitias linguatua: iicut nouacula a-, cuta feci-fti doium. 4 Eccur officiuni. «lentis tfibuitlinguae? nujiquid & lin- guacogitat, & intellcdus vicem fungi- tnr? Acute&fapienter didum^ Co^tts» 9tit. Ettnimlingua Mordax tam efTefo- letceler, quam fere ipfa intelJigentia i^ quid velocius cogitatione ? non minus veloxtft linguas morfuSyvix alter os pan- dit, 4ciammorfum fejitit ab altero. Sesl Jiaec diuins vindidae trutina eft aequifii- ina,vtquialteri dente^ fuos datguftan- dos, etiam akerius guflet, vt qui mo- inorderit, mordeatur. Id luculenter A- bacuc prasdicens rNunquid non repente, inquityconfurgent quimordeant te , & fufcitabuntur lacerantes te , (5c eris in ra- prnamds?^ SionisRexDauid mordaci-
tati
DEMoRDACltlNaVA. I J J
tati huic curandae- remedium di(ftat,qua* le nec iEfculapiuSjnec Aiiiccnna, nec Galenus , nec vilus Hippocrates^ fed neC ApoJlo ipfe fiiggeflcrit : Quid detur ti- bi, ait,aut quid apponatur tibi ad lin- guam dolofcim ? a Velut mediciis loqui- tur, quiaegro4:i linguaminfpiGit, mimea' fn adufta , num lcabra, num lentoreglu* tinoHi^&ex hi9 fignis pronuntians :Qui<J crgo dctur tibi,aut quid apponatur tibi ? Sagittaspotcntis acutae. Hoc cogita, hoc frequenci meditatione verfa: fi tu mor- dacem Hnguam mam non coercueris,. aliorum pariterin tc linguas fagittarum inftaracuendas. His iaculis Gonfigeris,vt: quod tu alijs feceris,hoc ab aiijs&ipfc tibi experiaris fieri.- Talibus fagittis Deus rebellcmcontumaciam fternit. Mor- deantur, qui alios morfibus appetiue-^ rint. Neque vnquam deerunt , quibus vt: inflrumentis vtatur Deus. RexDauid- hos morfus fentiens: Acuerunt,inq^it, linguamfuam fTcut ferpcnte^,^ Dentcs corum arma &: fagittae j & lingua eorum gladius acutiis. c Ferro & chaly^e con- flaca flint vcrha iHbrum, fi molem fpc--
X 34 Capvt VII. ^es ; fi celeritatem y iaculornm silas pr*^ uertunt. In regiaSaulis aula hoc ipilin^ expertuseftDauid,cuius fama comphu rium dentibus, Doegi praefertim, foede lacerabatur. Sed nec fuammet coniu- gem Micholem in fe mitiorem habuir. Haec femina dentes aprugnos marito re- gio infixit,nec tamen aliud fibi fumDlit conuellendum, quam magnamin Deum, pietatem. Audite mordaciffimum 0^1 Quam, inquit , gloriofus fuit hodie Rex. Ifraei difcooperiens feante ancillas fer- uorum fuorum, &nucfatusefl:, qua/inu- deturvnus de fcurris. Quidquaefo po- tuilTet accrbius dici aut mordacius > Compendium hic habes irrisus, caium- nije, farcafmi,fcommatis,morsus. Ne- que tamen Rex Dauid hic dentibus ca- ruit , fed plane modeflis , & qui defende- rentpotius, quam Ixderent. ViuitDo- minus,inquitv quia ludam ante Domi- Dum 5 qui eiegit me potius quam patrem , tuum, (Scquamomnemdomu eius(hoc JhabemeaMichol)&erohumilis inocu- Jis meis: & cum ancillis , de quibus locu- taes,glorioiiorapparebo.« Qui venari
vult
DeMordaciL/Ingva. 135:
f ult apros , canes aleae committat neceC feeft^ qui certare vult dentibus,dentC8 fentiet, &morfusmorribus £deliter re- penfos.
^ §. III.
*^"Germanisridiculum, vtvidctur, im-
precandigenuseft,fed opinione graui-
, ts. Solentilli ioco, vt verba funt, im-
jprecari : Vt te mufculus commordeat.
I Ivlalit quis morderi a Leone,vt tcI bone-
' fto vulncre inligniatur, vel vt morteglo-
riosa occunibat. muiculimorfus infamii
eil. Lailantius cgregic docet , quo artifi-
i cio Dcusin oreliumanofornicem ftrux-
I crit ; Subhocmollifornice, fubhacca-
j fnera, palatilmgua, velut mufculus ca-
uoabditnslatct. Et quamuisdentcs, of-
l fea catarada porta, a fit obiedla , &:
quamuislabia,oftium coriaceumfit op-
l panfum , quod nec aura quidem pene-
! tret : hacctamenquandoque oraniafru-
1 ftrafunt. Subito mufculus ille profilit,
& celerrime mordet. quo nequi/fimos
canes imitatur , quiper blandimcnta ac-
cedLint,& dcntibus rcpente inuadunt.
$cd ncquam ille mufculus, non pedei
tantum,vt plerunque canes ^ (cd digi-
^^ Capvt VIX tos , aurcs , oculos , crumenam , & qmc* ,^iiid liommis efl:,, admoiidet. Etenitru lingua Mordax , modo iilius fufpedlas 'tjpes, illius modo ridicuJam pauperta* rtem, modo huius infacundam balKuti- em^ iam alterius incultos mores , iam quorundam fuperuacuas curas , iamali- .orum (cum alia non poteil,) diftortum o$ mordet. Raras hahet ferias iingua hi$ iinorfibusafliietac
Proponit TuJlius a^nigma, qaod quin-' ; -quc-j omnino litteris conilat , tripliei ,LL L. & geminis MM. ■lurgiurareratm- Aterduos, quorum ifteMejnmius, ille^, •Largiu« audiebat, Demum vt verbis -pondas accederet, etiam dentes ilrinxe- •runt : praecipue Memmius^ ^ui vt ca- 3icm commodius agei*et, hominem ex- uit,& brachium Largij fa^de corroilt^ JHincnatumillud:
Laeerat Ucertu Larglj^mdrday: MemmiuSm iHoc equidem vcre mordere ,e13:, iion den* tatis folnmdic^is configere , Ctd. ipfos ct- iam dentes adiungere. Ytr*unqiie bar^ barum, vtrumque inhumanu-m, alterum etiam caninum efl. Hic Paulus feuere mi- aatur, atque : Si inuicem, inquit, mox^
d£Us
DEJvfORRAClLlNGVA. I 5 7
■detis &<:orTi£ditis , videte ne ab innicem' xonrumamini. ^ Si dercendantin c*rta- men diio pugnaces, iurgio/i ,,diio.dctra^ dlores aut liuidi ,.& comedent & mordc- buntinuicem : vidcantcrgo ncab inui- cem confumantur.
Profed:© mordaxlingua non rarocat- dium caufla extitit. Heidclbergae ante annos complures conuiuiuin focialiter inftitutum , conuiuac falibus etiam ac^- cetijscondierunt. Fuitinterhosconuiua mordacior, quam ^cetior , & oertunt aliquemepraefentLCorona pctijt : Altcr iam aliquoties dicflis mordacibus fauciuSf' cumeanecartificioseeluderei nec pati* enterperferrepoflet, impatientia vi(3;us abijteconuiuio,vltioncmcoquerisinac^' tenfo pedore» Hocauteminviaapudfe .conniij reperit : certo in tenebris 1ojC3 coperirL, &cummordaxaduerfariHS effet tranfiturus ,ilrido eumgladio falutare» ■&fahem in fugam compcllerc, vt effet quod in.co focij ridcrent. Non fefellit hominem locus & occafio ; ade/l adiiet- farius in infidias delatus;'hic dttr f\:niSio in cum gladio irruit. Scdnec iile cefHt sCumprobe incaluerit vina, quod otmm
1 3 8 Capvt VIL
in praelia trudit inermes^ ita ilctit vim vi repulliirus. Ergo infidiator maion conatu in hoftem infurgir, cuius po- plitemitalaefit, vtexeo vulnere paucis 'poftdrebusfueritmortuus. Hanc c^dem vnaorismordacitaspatrauit. a Vbi non ad caedes inftigat mordacitas, odia certe immortalia infeminat animo.
Fuit vt in conclaui aliquot principes 'Germaniae Maximilianum 11. Impera- torem breui proditurum expedarent. ^Sermonesvarij, <Scferc, vtlblet, de bel- *iis & rebus exterorum. Hic vnus prirLci- pum , iuuentaexultans , facetias (par^e- re,necgeftu femperdecoro vti, imoet- iam nonnihii vMiilari, Accrbiore \voc oculonotauit principum vnus, mngnac ^audoritatis, qm mores tamfolutos ace- ^to ftringcndos cenfens , libera voce ; Do- minc Landgraui , ait , videor mihi nofte , cui ftomacho cibus fores aptiftimus. Cuinam, inquit ifte ? Mox alter princeps: "meorum leonum , ait , nam muJtum car- nis vituiinae habes. h Mehercule fatis
morda- |
9iManl$u* tcm z.coUeB.pr4ceft f mthtpag^t Si^ }
I Dfi MoRDAClLlNGVA. Ij^
Hiordaciterdiiflum; fic notarifoflcnt qui petulanterfegerunt, & vitulantur. Nec tamen os prcHit iuucnis Landgrauius , & IhnguaiamconcitatiorerVidsor, inquit, & cgo mihi noflc ad quam rem tua ccid- tudopcrquamidoneaforet, Ci liceret id proFerrc, <fcaequo ferreturanimo. Licet, inquitprmceps , neciniquoidaiiimofe- letur. Tum Landgrauius prompti/Iime : Tuacclfitudo, inquit, mire opportuna eflctad educandas adolefcentes fimias, quoper^diamcelcriiisaddifccrent. .< Hi vcrborum morius reciproco dente infixi, immortalis odij fuerunt plantarium.
Non multo fuauius [ureconfultum momorditvirnobilis. Conuiuam egerat lureconfaltus apud nobilem virum , cumque iam domuitionem pararet, ac vaicdiceret, vocatus eft morio , quem digitomonftransNobilis : Domine Do- clor, inquit,nunquid (Scegohic exerci- tatum probe dodorcm habeo? Ad qux conumaextcmpore : Profedo, inquit, bcncmonc$,huu:ego nmillimum domi g T meae
ai£m(Bnabtnmt gut ba^man ^ung ^ffrn he\) |I)r aiiffcr^ug/&amu fit tmrew UtmU
MuttliM tdm, z . colitB^ mthi fag, / c y ,
140 C>?VT VIL inesEalo, e tua familia natum : Vale* Amicitiam Sc iater iftos ^tiam hi JHOiTus difTuenmt. Mordaci lingua careat, qiii amicos velnouosambit, velrvetincre cu» pitveteres.
§. III.
Cregorius Turonenfis Pnefxil mcmo. rat , quofdam e Theodorici regis exerci- tu miiites, in fandi luliani templum ma- nus inferre aufos., pauperum reculas il- luc velut in afyium ^ollatas diripuiflc; fedNanefin a tcrgo hceiiife, facrilegos infurorem verfos, a Gc ipfislaceratos efle dentibus.^ Quisfuror, oviri, quae vo« agitat infania ? faltem a membris pro- prijs dentes abftinete. Hoc inter Chri- ftiamos magnis clamoribus vrg€ndum_,: Quid 6 Chriftiani m.utuis vos mor/ibiis fatigatisi Quid 6 mordaces Memmij, non lacertos dentibus, fed aculcatis di- d:is laceratis animos? E<)ne vos furor impellit, vt veilra etiam nvembra difc^r-' pere voluptatiiit ? An vero ignoratis, Quofiiam muicem memhra fitmpu ? b wmws certe^orporis. Qui homincmfibi fimi-
icni
a Grei^ Tur, i ^ . htft, Fr^ncc 1 3*
DeMordaciLiicgVa. 541
iem tam barbaro laniatuinuadit, iioc agir qubd os famis impatiens facit , cuin hrachium in eodem corpore iibi proxi* mura dilaniat., placandse fami. Et nos, iH'.ncem memir^ fiimn4, Quifquis^alium lacfit^ipfe^bi nocuii:. Quontam tmicem membra fiimHs. Quid ergo dum alios pe* timus^ nos ipfos ferimusf Quid pro ver* bis dentes iaculamur , neque tam di(5^is quammorfibus pugnamus? Subit me- moriam miks LGfitanus, qui m Dienfi obiidione, cum glans piumbea dee/Tet,
pfefubito con^ilio dentem fibimet ex- culFit , eoque fiftulam ceneam onerauit^ explodt, fauciauit hoftem. Nequepigec elegans de hoc praelio Epigramma fub- iungere:
Arx vbtMcmnonia^ arcebat /beraphalangas
Altern6.^Hsfre^ens ibatab hofte cruor:
Ferrea confertum fpargebat /bert^in Indnn^
Ftitmin^^gUncUfero fulmina partatukom Nec caffo tonuere metu hfedfparfa cadeban^
Certtui , ac Gettck torta figttta manK, Nam cjHot telatubtu^ tet haMatfunerM camptiS'^ S£fefimulftragesglansdabat 'vna dttas^ ;g 6 Lctifers
142 Capvt VII.
t,e*tferi de», km defecit eofia teli ,
Qu^fiticjHe maitHm deftttuere glohi, Injiilmre mAgus tamen acmagii injiittt Indut^
Nudac^ue contemtQ vallA Jithire mem, Non tHlit exermis Indibrtn h^rbaramiles^
Tela miht defint i telum Ego , dixtt, ero, Extrahtt tnde ortsgenmnu e carcere dentem^
Fartacjue dentatps glandthtu ara grAuatm Contmuo cljpeos &aljena repagHla rumpunt^
Etpentt 06 Uceratit ojfea jrHflaJin w , Qh£ noHHS tratis mintbtu f^irorarr, .unini-
Oie,Jiht vtp"Jfit tela parareypartt^ fftrat? Pralt.i nunc noftr t6 profer Sam/onial Samjon
MaxtUk'^ noftrt prdlta dente gerunt .2i His nos armis quotidie praeliamur , nam vt hofti grauius noccamus, iplbs etiam dcntes fpargimus. vbique rixas, vbiquc dcntati/Iima iaciunturtela, voces vbiq; mordaciflimaciparguntuiL-.. Videmihi 4iomincm prxrradli cerebri, turbidum, aitercatorem , iracundum , quantum hic ^rimonijein verbis habet , vt ridum ia- dat,vt morfus diuidit / vt obuiu quemq; ikduerfariu fibi ftatuit, & morfu premit .' quifquis in hunc incurx-^crit, hoftis ef|-, &mox dentes fentiet. Caue canes qui non Intrarc folum,fed <Sc mordere folent,
a l**iQk. BHUrntitn, /./ . «pgr^m, 4 o . Caue
DfiMoRDACI LlMGYA. I43
Cauc felcs , quae tergo nitent , fcd vngui- bus, (fcdentibus nocent. a ' Cum infans plorat , fubinde nutricis confilium efl:, impingendum illi cfTe ca- licem mulfi, vtploraredefinat. Morda- •xem altenus imguam vixaliter placaue- ris ; aut enim filendum tibi eft, aut quam moiliirimeioquendum. Refponfio moi- lis frangit iram , fermo durusfufcitat fu- Torem. t? Si ergo vis vt alter definat mor- ^ere, tu ei muifi calicem impinge ; ver- borum.dulcedine hominem delini; aut file, <Sc abi, Mordacem imguam haud aliter eifugcris , & correxeris. Haec ofia hos canes fopit.
a pfttt bidj ivaislm / tt5te ^aflu cin fo glactm 55afg / tni) S^d\x^t^\atHti ! Ou cljufl xoxt aSe ^ai}txi/hM vorncn Ucf r n/tn^ ^vot>cn tragro.
Cap. VIII.
X^^^^^MvRMVRANs auam
njhique ohuia fit ^ fimulqHC /ufTA
modum noxtA.
/^Raueorisvitiumeft fpumarc,(Sc cos
^quibufcum loqiuris, vclut pluuia
iminutatim rorante perfpergere,Ytaudi-
tores tui noR tantumte audiant,fed <Sc
g 7 fcntianc
144 CapvtVIIL
fentiant loq[uenteni,ipariione inamoe- nifHma rigati, Hoc oris vitio laborar, quifquis re<5la moaentibus aut iubenri- bus obmurmurat. Talis £uit Euangcli- cus ille vinitorvquipatremfamiiias hac oris fpuma inundans : Hinouiflimi vna horafec€runt,inquit, & pares illosno- bis fecifli, qui portauimus pondus dici &sell:us. Necilie foius patrifamilias ab- latrauit;afleclas etiamhabuit acquefre- mebundos^ ob illiberale, vt iplis vide- banir, diarium. HosMatthasus dcfcri- bens:Etaccipientes, inquit,.murmur.a- bant aduerfus patremfamilias, axbitrati quod plus eflentaccepturi. ^ Foedi fpu- tatores, de quibu-s vere dixens , qui plu- rimum murmurant, minimum laborant: LingHa tam pxompti , manu plcrumquc tardi funt.
Hanc infamem oris fpumam nunc de- tergemtis , cxplicaturi , quam foedum & grauc , fed & quam vfitatum fit vitium Obmurmurarc. Itaque Ungus. Mftrmftm r<g»jnuncemendanda efl-.
2.Matth.4.zo.^. 10. i i^ii,
$. L
• Pabularum parens ^fopus, prout ip-
BeMvrwvranteLing. I4f
Sus eftmos,hanc texit narrationem. Hominis pagamiiiius, cocliieas.asxiicu- Us.ruis etiamnumclaufas lixauit , cumqj ftridarem ederent: 6 malae beftiolae, in- quit, qusetum maxime canitis, cumvc- ftrae -vobis domus irLcenduntuc_j I Haec Chriilianae virtutis indoles eft , tunc de-. mumlaetum<canere,cum omnia funt tu-F- batifllma. Beatus Paulus varijs aerumnis preflus.:^^ Repletusfum, inquit, con£b- jatione, fuperabundo gaudio in omni tribuiatione. perinde fi dicat : Nunc mihi eft optime,; cum pelTime hab£0| niinc caJitx3 eKultans,xum vultum lacri- mx turbant. Hoc animo erant Chriilia- norura primi , qui rebus omnibus erep-. tis, cum iamducerentur iugulandi,cuni iam flammas cernerent.ruo capiti mini- tantes ,£ura tamen vultum prae fe tule- runt,ijs laetitijs inceilerunt laudantes gratantcfque, ac II ad femeftre Aflueri epiilum irent. Hos idololatrae faepi/Iimc mirati, quasrebant mutu-o : Quodgenus hoc hominumf' qui quo peius tradan- tur , hoc animQfiiits exultant ; res Jiaec px* ne fupraexemplum eft. Perfedlae fcilicet patientias fignum erat,&: quod Mundum
14^ Gapvt VIIL
XiOinemrcs fibi ruashabereiujdiflentjfb- lo Deo contcati. Vbi patientiaE defedus efl , noa opus bonis exuere , domum in- cendere^ad mortem raptarej minorcs machmae fternent. Homoimpatiens re- :bus leuidimis infuroiemagitur: explo- -Ta, & hunc talem vei minimo digitulo trude, tres obolos aut quadrantem ei Iiibtrahe , & quereUs incelfet caclum ter- ramque, tonabit, mugiet, muimurabir, & fremet velut infanus. Et hoc eft Aii^r^ tffurare ^ quei elas cum impatientia effuni dere. Mala radix , quid ab ea boni expe- d:es?fiquidemmurmuratio aut e fuper- bia , aut ex auaritia, aut ex inuidia, aut ex magna nafcitur impatientia. Elati fu- percilij Pharif2Eus,qui Chrillum conui- uamhabuit, <ScMagdalenam fupercon- uiuio vndrricem admifit, ob elationem clammurmurans : Hicli cffet propheta, inquit, fciret vtique, quac & quahs ef^ muHcr , quac tangit cum. a ludas Ifca- notes nequi/Iimus proditor, ob auari- tiammurmuians: Quare,mquit,hoc vn- guentum non vcnijt trecentis denarijs, & datum ef]: egenis ? Dixit autem hoc xion quia de egenis pcrtinebat ad eum,
De MvrmvranteLing. 147
Ctd quia fur erat, & loculos haberw.4 Vmitores iUi ob inuidiam potiflimura murmurabant, iUud grauiter queftiiHi iiouiflimi vna hora fecerunt, & pares iiobis fecifli. Hebraei cumin vafti/llma «remo iter facercnt, ob raagnam laboris imparientiam murmurarunt ; Nam or- tum eft murmurpopuli quafi dolentium pro labore contra Dominum. h Haec ve- te ludaica eft cantilena: ludseos habent magiftrosqui murmurant, iUi magiftru haDuerunc Camum, qui dc fratre inter- rogatus, refpondit, Nefcio; nunquid cuitus fratris mei fum^go} c ludaeos Deus tam amice ac humaniter tradar^e nunquam poruit, quin femper obmur- murarent. Clamores illorum aflidui e- ranc ifti : ForfitaririOiieraht fcpt^kiu:a in /Egypto , ideo tulifti nos , vt morere- mur in foiiradine. d Quid bibemus ? Et murmurauit omni^ congregatio filiorum Ifracl contraMofen& Aaron,dixerunt- que , vtmam mortui effemus per manuni Domini in terra /Egypti, quando Ccdc^ bamus fuperollas carnium, <5ccomede-
bamus
3 loau.c.j i^(!f, j. bNum.c.i 1.^,1, c Gm, c,4,<k. f* d Exodh (, / +. ^. / /.
143 Capvt VIII. ibamus pan^m in faturitatc: cur induxi*' ilis nos in deil-rtum iflud , vt occider^tis .omnemniultitudinemiame ?^ Vix i^da* to hocpopuli fr.cmitu., mox ortus eft a- lius, nam confu/is clam_oribus vocifexa* l>antur:Quis dabit nobisad vefcendutn xarrtes? Recordamur pifcium quos co- medebamusin ^gypto,gratis, in men- tem nobis v^niunt cucumeres , Sc pepo- jies., porrique,&:£ep£..&aiIia. Ammt moitraaridaefljnihil aliud refpkiunt o- culi noftri , nifi Man. l? Ha^c iili perpe- tuis querelis vrgebant .: moxlo panem^ jmodo-aquam, modo carncs deefTe.con- jquerebantur,nunquani non fremebun- dicontraDeu,&: obmurmurantes. Hinc AuguHinus : De nulla r^ magis , inquit, Deum oficndijre populus ille ludalcus djcitur,quamconLra Deum smurmuraii- do. Neq.ue vero Deus .quidquam pu^nijt, atque infanieatis vulginiurmura ; noxas aliasjdi/IImulauit ikpe, murmur cond- jau6fempe,r<jue ca/ligauit. Siquidem ob hanc murmurationis culpam e tanto nu- mero (trigefiesec.ntena millia pntantur fuiffe) nemo omnium nifi Caleb <ScIo-»
DcMvRMVRANTELllirS. I ^f
rue, in vberes terras ^pcnetraruntj his Subbusfolis exceptis., relivjuos omnes eremus haufit, vaftiflimum fepulchrum omnium. NequehaECGulpafolohocfup- plicio Aetic: Ob murmuraextremam ca- flrorum partem deuorauit ignis : ot murmura ferpentes igruei Qbloquientes lacerarunt. En feueram D^i iuliitiami oblocutDres,.velutfamofilatrones.,^an« dentiferro,feu, igRitaforcipe carpeban- tur. Nam colubri velut carnifiGSS in reo« immiili, vtlinguis 6c moriibus eos lace- f^rcnt, qxiilingais <Sc murmurationrbus ieliqui/rent. Sed nec charifnmi Mofig ifbroriparfum. Maria prophetse maximi foroj^ermana j &ipfaquoquevaticinijs ac miracuiis clara , femina Deo chann. fima, quiatamen nonniTiii ^Dbftreperc^ aufa , graui fupplicio hanclinguae proca- ciamluit. Sedquidhoc adeo mali? lin- iguaniMariaiion immodice foluiffe au« ;ditaeft;fratrem duntaxat ob .^thiopif^ CuTiconiugem, perflringens : Num,in« iquit^perfolum Mofcm locutus efl: Do« : minus ? a fed didi , vt videhatur, minime inoxij.panasaudite. Principio quidem, i vr fcircnt qui obmurmurarc conluciTentt 2Ll!iumtr.€.t2,<i,x. quanCUflft
ijo Capvt VIII.
•ta uanTum alios fuo vitio commendarent, j dumfibiplurimumnocent : Deuseffusc Morendilaiidans : Atnon talis,inquit, feruus meus Mofes, <^ui in omni domo mea fideiiflimusefl:,ore enimad oslo- ^uorei. Mox Nemefis ha;fit in tergo ^urmuranris, Et ecce Maria apparuit,.. lepra candens quafi nix. Clamauitque ivlofes ad Dominum , dicens , Deus obfe- trofanaeam. Cui refpondit Dominus : , Si pater eius fpuifTet in faciem illius, non- jae dvbiieratfaltemfeptem diebusrubore iuffundi? fepareturfeptem diebus extra cailra,5c ^,of eareuocabitur. Hxclufacft Itaque Maria extra caftra f ptem diebus :: ^populusnoncfi: motus de loco ilJo, -donec reuocata eflMaria. a En quatn Deusinmuimurantesrigiduseft? femi- Ba ceteroqui probatiilima,obmurroura- tionemclephantiafipunitur, ecaflrisin- fuper eijcitur , & vt toti populo deli<^uni magismnotefceret, tot centena millia heclocofemouentdiebus feptem inte- gris , dum vnius feminae murmur txpie- tur. Etquodampliusefl:, nullaevel cha- riffimorumpreces,nullamitifI>miMofis deprecatiopatrocinarihic valuit ; Deus
DeMvrmvranteLt^g. t f r
huic virio inexorabilis fuit. Tam non le-r aisnoxaeftObmurmurare.
§.II. Eadcm hacc diuinae vindidlae ratio in alijsluculentecernitur. Core, Dathan> &Abiron ex Hebraca plebe pnncipes- cum alijs ducentis quinquaginta^vocati a Mofe : Non venimus, aiunt, nanqiiid parumrfl: tibiquodeduxi/li nosde tcrra iqueelad:e<5c meilemanabat , vt occide- res indeferto, nifi & dominatus fueris noHri ? Reuerainduxifti nos m terram,. iqua^fluitriuisla(fi:is & mellis, & dedlfli ■nobisporrefnonesagrorum&vineariim, lan&oculos noflros viscruere? non ve- nimus. a Hsc in Mofcn audacius oblo- cuti, cumvxoribus &:iiberis, cumomni familia& vniuerfis afTeclis poenas dede- frunt improba: libertatis. Nam tcrra I quam indigni calcabant, horrendum re- : pcnte contremuit,& vndante fuperficie, inonfecusquampelag^isvento fiuduans> ivniuerfum populum rerruit : immani Imox fonitu clifo , qua fedltioii tende- (bant, dehifcens folum fubfidit, &co-
Idemmomcnto omnesadvnum abfor- buit,
t f z Capvi VIIL fcuit,dcrcenderiinque viui in infermm eperti humo,. & psiierunt de medio multitudinisv^ SMblatisinhun<:modnm profanis , hiatus illeita rurfum ciaufus cit, vt ne ve/ligiumquidcm eiusfuperef-' fet. Hic £nis murmurantis £i(ftionisv il- luftre argumentum diuinac vindidae,,' quam Ambroiius tragice defcripiit his -verbis : Immugiens rerrain medio^le— bisfcinditur, aperitur in profundbmfi- nusjabripiunturnoxi}, (Sc ita ab omni- biismundi huius ablegantur elcmentis,- vtnec aerem hauftu , nec cselum vifu," necmnre ta^u, nec terram conramina- rentfepulchro. h Ceifauitpoena , non ta- men ce/fauit malltia, Dum ha^c gerim- ttir , nouum infargit murmur. Murmu- rauitaumn omnis multitudo filiGrum' Jfraei fequenti die contra Mofen & Aa- ron.'^ Fitquandoque vt eoipfotempore,- qnofurum aliquis in furcara attollitur,' intereafures aUj in?e-r confertos fpeda- tores prsefecent marfupiaiita Tudaei, dum murmurantes tribules horribili- fuppli- cioaffiGiuntuF, ip/i contumaciils mur- murareincipiunt. Protinns fuperne vox ^N^i/n c. t 6 <h. i^. ruit:
DeMvrmvraxteLing. IST
rtiit : Efiam nunc delebo eos. IIlorurrL-r
igitiir poena , inquit Origcnes , emenda^
rio fit noftra. Qua de re grauiter & ac--
KUrate Chryfoftomus : Vides, inquit,
|u6d eos erudiat, ne murniurent ? Eft
cnim feruorum improborum & infenfa-
:orum murmurare. Melius fucrit nihil.
Dperari, quaracummurmuratione.nam
5c quod fuflum eft ,.perir. An non vides,
]u6d& in aedibus noilris ifta perpetuo
licimus r nempe , fatius eflet hacc non
ieri, q,uam murmurando fieri. Et fa^pe
inalumusminiilerio priuari; quam- mur-
jnurantemfuftinere. Grauisenim, gra-
I jis inquam , eft murmurator , &: vicinus
•lafphemiae ; alioqui cuius gratia tan-
umillifupplicijdederunt ? Ingratitudo
ft res ift^. Qui murmurat , ingratus ell
)co. QuiautemDeoingratusefl, bJaf-
hcmusquoqueefit. a Sed h^c nobilifli-
la Grarciorarorisadmonitio plerunque
.^jumobfequenteshabetauditores. ITIa
id.iica labcs Chriitianos etiam nimium
u.-.ntuminficir. Proniilimumeftcuiquc
Dntra Magiilratum , pra^fides, maio-
s,contra quofcunque alios , contra
Deum
if4 CA^vTVin:
Deum ipfum tacitis qiierelis murmurarei OllaEvacuxfimillimi iumus,crepac hsec igniadmota,quia vacua : ita nos pati- eiitias inanes , cum calamitatum flammis admouemur, graues impatientiae fra- gores edimus, crepamus, rumpimur. Hoc certe fateri cogimur, mcntis ac . frontisferenitatem obnubiJari, cum ad- Berfa premunt; Deum quidem rogaturi accedimus, fed vultu dciedo ac trifti , iam^ue proximi vtmurmuiemus. Gre- gorius Nazianzenusfuascalamitates ipfe verfu explicans , inter reos fe ftatuu :
S<epe ^fateipor emmf tn mentem mihk vemt in OfUa,
Carpere vocc Deum
Hocinde oritur,quia quid nobis ex- pcdiat,vt plurimum ignoramus, dr.ii- tias paupertate_ , honorem ignom?- nia , valetudinem morbo meiioreni-., jfemper dicimus imperitiflime. Nam,vti^^| Siracides monct : Non cfl dicere,hoc Recjuiusiilo efl. <i Plurimis mcrbus pro- fuit, quos pcrdidiflet valetudo; jnnu- meros euexit inopia ad ca^lum, quos o- puientia ad Orcum miflflet; quam mul- tosignominia faperedocuit,cuos hcnor
a^ EccI$.€,s9'^'4-9'- dtmen-vi
I DEMvRMVRANTELlNCr. Iff
ementire fecit. Qu_are , Non eft. dioexe^j uideft hoc, aut quid eil lAlud''?' jmrrijr nimintemporeruo quaerentur. ^ Op- |ime dixit Gregorius : Qui cum oraue- it,non exauditur, aut, contra condi- oris flagella murmurat, quafl cumDeO: aiudicium intrat. Nam ille folus dc-> agello murmurat,qui caufTam percufL 3ris ignorat. Atvcro vir prudens, in«- [uit Siracidcs, (Scdifciplinatusnon mur=.- nurat corxeptus. b
a Ihd. ^.j6. b ibtJ. c.io .<h. 2 S*
§, IIL Hic mihi veniam dabitis , 6 mortales ^, iquidJiberius dixero. Tam crebrae taoii kquotidiancfuntveflraeaduerfusDeunrt nurmurationes, vt mirum fit non vos )mnes necari fame alioue fuppHcijge" lere; quantum murmuratur contra cae= ium, 6ccontra conuer/iones commuta— aoncfque tempeftatum catli ? hem audair: (apctigenus! incaeno volutamur , &a- tlrislegem diccre, carloque didata fcri— berenon veremur. Inde efl: quod mod6f nimios aeflus , m.odo frigus nimium : iam intempeftiuas <fe nimis diuturnas plu-. uias , iam ficciiatem nimiam queramuff h nunc
-1^6 Capvt VIII. iiunc ventos ^oli famiilos accufarnw? nunc fcrenitati aut malaciae indignamur. nunc terrae, nisnc mari, Ccelopaene fem^ per irafcimur : huic nimium hordei cr€. uit 5 huic nimis parum j vttfrquc murmu. rat : huic parcior videtur pluuia , illi plui aauo copiofior. Necaduertimus infan^ tes ilolidi, haecmurmura inDeum irc^i qui cseli tempefiatiimque Dominus eff Quotiesaudias dcfenes &pueroshaecta< iia muiTare : Tempeftas faeda , execrandaii pe(Iima,caEium graue nimis, infalubre. maligniflimum.' Praeclare hic Saluianus Sine murmure, inquit, &quereJa noi DeusefTeppaecepit, Quando autemhaec in humano genere non fuerunt ? fi xfi:u\ cfl, de ariditate cauflamur ; fi pluuia,dc inundatione conquerimur; fi infecun- dior annus efl , accufamus ilerilitatem; (i fecundior , vilitatem. Adipifci abundan- tiam cupimus^ eandem adepti accufa- mus.quid dici hac re improbius, quid ccntumeliofius potefl ? Etiam de miferi- cordiaDei qucrirnur, quia tribuit quod rogamus.^
Confideratemihi obfecro, tres folum
feminas,
D E M V R M V R A^m E Ll N G , I f » 7 I feminas, qiiarum vna telam lineatn la- 1 uat , <St haec quidem Colcm ac rerenitatem r votis omnibus pofcitvaltera plantat o- ^lera,ha?c caelum pluuias rogat; tertia • iuniperino gummi parietes lmit,<?hasc ' ventos inuocat. quid iam caclum faciat? ^Kuic Ibkm, illi pluuias, huic ventos mitcat ? hoc certe poftularur : non fit ? li- beralifTimemurmuratur. Et quodnam hoc caeli regimcn, quisOeus ifbe, quiad. omnium tam diuerfa vota tempeftatem atcemperct? ftuiti/Iimi mcrtales , quid murmuratisnoniieri, quae fieri nonpafl funt,non debent ? Etquis mechanicus opifex eft, quis cerdo, quis fartor fui o- pificij exacle peritus,quiferat fibi abim- pcntiflimis quibufqne fuae artis regulas didarij & rex fummus patiatur fibi a fer- uulis vilifrimis Crbis gubernandi ordi- nem ac formam praefcribi ? quid hoc agi- tis mfani homunciones,vos Deo modum . fuggerere, & obmurmurare fi contra. fiat? NemomireturvarijsOrlDem cladi- bus cxcrceri , & iam terram non refpon- dere, iam cselum excandefcerc , . <Sc in . muiniurantes , grandine, nimbis , niui- bus,fulmine animaduertere., &: fopita: aS{tii:t|;t. h 2 clade
1 y 8 CiPVT viri.
dade vna , inferre alteram. HgcDcsi' ^git, quod pater, qui filium CJedit... S' ©bludeturilleatquemurmuret ; Quid ait parens , nequiflime puer, tu etiam pa; tri tuo obmurmurare ? tu plagas rperne. rc ? faxo hanc orisintemperiem in terg^ fentias. Moxdtnn^ puerum corripit, ^ tamdiu pulfat, dummurmurare de/inat' Hic fubinde mater conciliatricem fc ini tcrponens i ne fxui , ait , mi vir , aetatis ti' rocinio pcccauit, imprudens puer eil^ Propterea, inquitpater, expellenda eft plagishaecimprudentia; difcat fapere,5 caftigatas non murmurare. Sicomnin^ De«s hos ignc punitf murmurant :panil ferpentibusjmurmurant : punit hiatij tcrrse ; murmurant. Beneefl,iam nouae infonant plaga: , iam brachium vi m^gns tollitur,punientur&gladio : Ita&no^ honoribus exuimur ; murmuramus : for- tunis euoluimur ; murmuramus : morbis «orripimurjmurmuramus: curis & an- goribuspremimurjmurmuramusadhuc. Deus tandcm veJut exacerbatus pater : Quid?vos conditori toties reclamare^, totics obilrepere patri ? faxo , fentiatis hanclinguac pxoteruiam : Vos in manu
moay
DeMvrmvrante Liif€. ly^
Mtk , vt leuis pila , vt fragile vitrum rc- iftitis ? huini aJlidam & conteram: omnc nihi ius in vos efl , vitae necifque : 6c cgo /os feram obftrepentes? nunquam hacc h1i, nunquam feram, nec quidem itt ,imiciflimis.
En o mortales veftri murmuris infa- liam : obloqui Deo furiofum nimis efh J^is reftitit ei & pacem habuit ? aOTm& /itajnoftrasmomentum, Deo tranfcri- 5tum eft.Eleganter dixitBernardusrlufte Ibi vendicat meam vitam , qui pro mex jofuitfuam. Qnifquis igitur diuinae vo* untati fuam vult injtegrc conformare, rumprimis omne murmur caueat, di- :atque in rcbus omnibus, Ita Patcr, lt& Pater,Itami Pater; acquum efl, bonum eft, quicquid fecifti & iuffifti, quicquii &cis Sc iubcs.
§. IV.
Ncquc Deofolum non obmurmuran- dum, fcd ncc magiftratui, nec hominum vili. Erratmagiftratus,hallucmatur do- minus ? iudiccm fuum non cuadent.Non «ft difcipulns fuper magiftrum : Non eft
1^0 Caifvt vriL
feruus maior Domino fiio. a S«d neqiie vlla murmuratio magiftratum, aut do* minum €mendabit,/ierrent. SaulHe- braeus rex,quod fafti Regummemorant, a.ruomilitefeceflit in fpecum,purgan- daealuo. HicDauid& ipfecumfuomili- te delitefeens, clam adrepfit, & regiae chlamydis partem praecidit. Nec vltra! manuilicere voluit. HocGregorius ex- ponens : Qiiid per Saul , in quit , nifi ma- ii domini, quid perDauid,nifi fubditi inteiliguntur? Dauid etfi potuiffet occi- dere,voluiffet ram^nnec vel tantum qui- dem tetigiflej quia boni fubditi non fo- lumnon ferrum, ^q^ nec linguam qui- dem in dominos ilringunt obmurmu-' rando. quod fiexteriora qusedam repre-- kendunt^ oram paludamenti praefciru. ;dunt ; fed quemadmodu Dauid cor fuum percuffit, eo quod chkmjdis limbuna abfcidiffet , ita & iili redeunt ad fe atqire eafligantfe^ob minimametiam murmu- rationem,&Dauidem voce praseuntem fequuntur, dicuntque: Propitius fitmi- hiDominus nc faciam hanc r.em., domi- no meo Chriflo Domini. b Addit Gre* i^Uitx,C.<^.4^^i^. gorius:
DeMvjimvranteLins. I^'!
IgoriusrQui contra propofitam fibi po* teftatem murmurat,liquet quod iilun» jredarguit , qui eandem poteftatem ho- mini dedit. Itaprorfus Mofes 6c Aaron ratiocinati : Nos cnimquid fumus, in^ quiunt, nec contranos eft murmur ve- ftrum, fed contra Dominum.^ Deus ipfehaudaliter queftus eft : Vfquequo detrahet mihi populus ifle? Vrquequd multitudo hasc peflima murmurat contra me ? b Idcirco altillimum vociferatur,<Sc monetieterna fapientia : Cuflodite vos |a murmuratione quas nihil prodefl.r Scd itamefFrenesiuntatqueindomitiaiFedtus noftri,tamim.patiens legis eillmguarfO- fi:ra,vtlaepc non ignari iaciendas iaiftu- rsE , nihilominus in perniciem noftram ciTufifliraemurmuremus. Hancmurmu- randi licentiam explicaturus Siracides : Praccordiafatui,ait,quafi rota carri, & quafiaxisverratiliscogitatusillius. '/RjO- tanon inunda flridetj os male inf?;itutf facillime tnurmurat. Aiunt nemini pi- leumpofleimponi abalio,vt exadlequa- dret capiti,hinc eumalter plcrunqne^ h 4 aliter
AExoM.c.t 6S9J. hNHm.c.tjf.f^.i i.^<i^zjc
■•i
i
i^z ca.pvt vm.
aliterreponit^plurimis quicquid fcceriv importune feceris, & incommode;car-i .pun-t, em^ndant-, aliter faciunt, <Sc hoc q-iiiaem, aiunt, melius debuiflet fieri,) hocitafaciendumeft. Gm.uresalpinos,^ qui furta fua in montes conuehunt j itai vosplerunque inlatebris muflitatis, vti' imiir^s. Ethcecmurmuraveftra iamDeu,) iaiiimagiflratum^iam aequales,iam et-' iam res inanimas petunt, vti canis lapi dem in fe miflum inuaditmorfu,quid hi demumlucri eft? dentes perdere»^ , Sc qucdcupiasnon obtinere. Beati Fran- cifci Affifinatis focius Egidius, cuidam obmurmuranti, quod fibi poena deli<n:0 grauior iniungeretur, opportuniflimein os occentans : Quanto pius murmuras , inquit,tant6amplius te oneras :€c quan- tohumilius fanda: obedientiaeiugo ca- put fubmiferis,tant6 tibi kuius f uturunt erit onus. h
•^athtji.cs 7. b Ex aurfent. S. Eiidij,
5.V.
MelHfluus Dodlor Bernardus , fed hic •|)rofedl6 non mella ftillans : Grauc pcc- catum,inquit,.eftmurinuratLo. Regnuai
cdorufli
laslorum nullus qui murmum accipit: lullus qui illud accipit, murmurarepo- eft. Virtutes pcrdimus ,,fi pro cibo vd )Otu murmuramus. Igitur neceflarium ;ft valdenobis confiliumPauliApoilx)* i , di-centis : Nequc murmuraueritis,fic« it quidam eorummurmGraucruiit, ia leferto videlicet , <k perierunt ab extcr^ ninatorc. Linguasergo noftras a miH". nuratione cuftodiamus,ne (qtiod abfit) kut illi perierunt in hoc fscculo , nos ivereamus m futuro. non ergo murmurc- f-nus , ne forte Hcut iili perierunt in hac (/ita, nos pereamusin futura. Caueamus ibomni murmuratione , ne forte quoi lU paffi funt in corporibus , nos patia- nur in animabus. Iterum ApoIJolus :onfulendo nobisloquitur dicens t Nc^ que tentemus Chriftum , ficut quidam corumtentauerunt 8c a ierpentibusper- i ierunt. Chriftum tcntat, qui ppo cibo^ iTcl potu, vclveftimentomurmurat,fic- lutfcriptum eftdeeodem populo ; Ten- , taiierunt De^m in cordibus fiiis, vt pc^- I tcrent efcas animabus fuis. Et murmu- I raucrunt in tabernaculis fuis , & noii I «Kau4ieruQt voccm Domiiii. Omnis qioi
!mChriftianO| fimus,, &:perJ flio nimixumi
1^4 Captt VI IL
murmurat, venenum diaboli habet ia: iingua. Cauendumeftergonobisamur muratione., ne mortifero .& diaboiico^ veneno pereamus. a
Hanc ob cauflam toties tamque varic* hortatus nos Paulus: Omnia , in<juit,fa- ^ cite fine murmurationibus&haefitatio-! nibus, vt iitis fine quereia, & fimpiicesj filij Dei. h Quam foiiicite diuinus hic Ecclefiafles monet,ne, cumChriftiana nomine cenfeamur , ludaei fi eamus ab exterminatore ; lii extewninatore, inquit Bernardus, qui pofitus eft in hoc ipfum^vt a terminis beatae iiiius ciuitatis arceat.murmuran- tts,c Cuilodiamus nos ergo a murmu-,; ratione quas nihii prodeft. Quifquis vuk i efTe caelitum amicus , ne veiit efTe frater Ifcariotae ludae proditoris., quem .certe obmurmuratio in praeceps tgit ; nam, poflqaam aufus efl efle murmuratOT., nil yeritus efl effe proditor. Optime dixit. beatus Antiochus : Murmurator efl in- fbr turbidiflimi amnisj qui vero non.
mur-
a Btrn.de modo hent ^$$ieneUferm*4^j* mtd*
b Vhtltf. t.z,^,i4"(3^'iS*
s Strn,fent» mth$.fai, jf.8 ^c
De MVRMVRANTSLING. l^J
iurmurat;illimis eft riuulus.Koc aga*
ius,6 Religiofi, 6 Chriftiani, iuteat,
elit ruprano€ Deus, quicquid ran(fl:iiTi-
ix illiusVoluntatipIacucrit,nos idom-
LC fine murmure toleremus; imperet
lagiftratus , mandent domini>, vellicent
;qualcs,non murmurando longe leuius,
|uicquid erit oneris perferetur. fn piu-
ximis triumphare poterit , quifquis
poteritnunquam murmu-
rarc^.
* rf A. Ja-
l€^
\67
N
A. Fama tubam & volantem gladium ferens, ocalis fiftit LinguamNvGiGE- RVLAM,monftrufli omniProteo magis ▼ariabile, quod Orbem fabulis implet, tc fapc tragoedias ioco excitat. Hoc monflfum cundo crefcit,6c pleraq^uo omniavero maioranuntiat,& necqui- ijem cum vera dicit, falfis abflinet: & quamuis nugas duntaxat <Sc afianias ef. fimdat, nonnunquam tamen loco raille tcflium eft. Nugigerula lingua femper noxia, tunc maxime cum nugas fparge^ fcvideturfcfias. Vide C^. totum.
'e^:.
I17 Capvt
1^8
CAPVT 'IX.
'^lutd monfinftt lingua Nv- ^
Gi.G ER VL A , & qukm eAMm- dacio affinii„
Acimdifllmus GrxciaeOraroHj Demoflhenes,cum ad populum iAthenienfem verba faceret,ob« feruaretque nonnuHorumaures iangue* re, ococulosinTomnum fatifcere , "i^^g^" niosevela vertcns : Audite,inqnit, viri Athenienfes rem nouam , & antehac in- auditam : Duo quidaitj Megara ibant aefluante cjeIo ,nec vllce fe arbores offe- rebant quae folijs aeflum temperarcnc^. Alter afino vehens hoc vnum fubfidij re- perit,infra afinum feabijcere captandae vmbrx. Atcomes qui iumentum eqiiiti elocauerat, hoc omni modo prohibere velle , & elocatum afinum dicere , noa vmbtam afini. Vix hasc Demafthenes coeperat , ciim omnes arredis auribus a- flare,neminisoculi conquinifcere, aui- diflime omnes rcieucntum expedarc^:
at
De NvGIGERVLA.LlNG. 1^9
at Graecus-Orator auditores increpare, fabularum faniem obijcere, nugarum fi- tim perilringere, vigilantiam ad feria poftulare» deniquead caufsas momentum attentos reddere. Notum humanae gen- tisvitiiun eft , rumores & nugas auididi- me confe^ari. huic vitio belliinme fub- feruitlingua , quam fuo nomine NMgige-^ r«/4w<vocamus, cuius hoc munus eft, nugas dicerc , rumores fpargere, facetias &: iocos fcrere, fwTiavix vnquam libare, omnium aures fabulis mulcere , noua-# pj-ifcis , faifa veris mifcere , abfurda quae<« que pro nouis,infeda,6cnunquam fom- niara pro fad:is vendere. Hoc TS[ugigerpilA officium eil:, amplum illud, fed census exigui , & difpendij f«pe maximi, de quo nunc plura,
§. I. Vetus efl Germanis vcfbumi Homi- iium fluitorum manus in omni pariete monumentum relinquunt ilultitiae : talis cfl lingua Nugigerula , omnium aures rumoribus &fabuiisimplct.,vcris anfal- (ishocipfinon efi: curiE. Vix tenuis ali- cubie latebris emefgitrumufcuius,mox adeftNugigcrula, &partum hunc velut
Leuana
I70 Capvt IX. hcum^ tollit, eumquc iubct protinuf 'grandefcere , atque vt formofior fit , Ja- cinias ei ampliffimas induit. Ita obuio cuique rumoresvtrecente ac muileam, imovtvcram narrationcm obtrudit, 6c plerunquevixquidquam verihabet : ita falfitas breuifiimo tempore propagatur per Orbem. Quifquis rumorem audit, addit aliquid & affingit auditis, quicquid aut credulitas aut decorum fuaferit. Hinc narrationes nafcuntur monftrofif- fimae , quae demum omnem veri fimili- tudinem exuunt. A' <|uo vno Nugige- Tula commendanda efl, quodea narret faepiflime quae non multo egeant exami- ne; primo afpeilu liquet , quam exce- dant fidem narrata. ^icuti Montanus venter &gulo voracifiimus primo morfu nouerat, equolittoremitteretur oilrea. Faceteluuenalis:
ji Circeii nafaforent^ an
Lncrinum adfaxHmRHtHfinme editafmdo Oftrea^ calleiat priwo deprendere morfu, a Ita prorfus narratiunculae qu<edam , qua^ honefto nomine Nova vocamus , vix audiuntur , 6c fidem amittunt. Nam vti machinamenta olim lignca eo artificio
BeNv^igervlaLing. 171
compiRgcbanrur, vtcum in triumpho- rum pompa ducerentur, fubito crelce- rent,& iefe in altucn efferrent. Poetx docent;
Et crefcunt medfaf^gmata celfh via, a Velqiiimore AuiHmfiftiiUtiUnturinaHYas^ Corpordiji^ idiftcant celeri crefcentiti nexu, b
Sic rumores vbi fpargi coeperifit , fubito crefcere folent , & in eam extendi mag- nitudinem quxcredinon poflit. Cautc- lahicopusmaxima, ne dum Noua nar- ramus , veterem perdamus fidem-.,& mendaces habeamur. Qui tantum audita refert, fkpiilime fallit , falfus ipfe prior. Thales a quodam interrogatus , quan-. tum a vero falfum abeffet ? Qnantum, inquit,oculi diflantabauribus. £• Senfk autem eos plerunque mentiri, qui audita folum , non vila referunt.
Si omnc quod e fodinis cruunt metal- lici , argentum efTet vel aurum., iam pri- dem Orbis hic nofler deaurari potuiflct., feddummetallum, quodeffoflumeflab admiflisfordibus, terra^faxis, arena fe^
cernatur
a AUrtUi. Itff.fleB^epigr, j»
b ClaudtaMitt de confuUtic Mantij TbeoJoJij.
c AUstmm fer/K. / / .
17:2 Cai^^t IX. cernatur,ad inmellam cxiguam redigituf; ita fehabetreTum nouarum recitatio^ (i demanturiicT:a , faila, male percepta , per conieduras addita , heuquam modicum puraeputarveritatisremanet? plerunque dimidiam partemconfidum tft, oxiod oratione verbofi/Iima enumeratur. Ve- rifTime dixit Nicetas Choniates : Fama reritatem facpe opprimit , nec ccrti quid- quam adfert. Nimium quantum crefcit eundo fama. Nec efc quod miremur : frequenter omni opera & ftudio hoc agi- tnr, vtfaififlrma quasquein populurrLj fpargantur , vt mifera plebs fpe vaniflima ia^tetur. Reuocetqnisrn memb^riaman-. num millefimum fexcentenmum deci- mum feptimum , & fequentes alios atl millefiiTnimfexccnteliinumtri^efimum,* quanta his annis, quamque monflr-ofa prodierunt figmcntapquaetamen omnia iub honeflifnmo nomine reru nouarurn vendebantur. Kocvnicemultisin vrbi- bus curabatinr, vt plebs fpeciofiflimis comentis animaretur^ad fortunas omnes- exponendasin tam fortunatu bellu. Cu- rahicingensfuitpubliceveritatemigno- rari ; Hincplurimispofl-omniaperdita^
crcue-
DeNvgigervla Lins. 17} creuerunt tamen animi rumoribus in^" niflimis eredli. lamque vcritas paflira tamignommiDse habetur, vt eius ludi- hrmm veifaxo fit graue. Ht ed fabula- rumprolapfi fumus, vt in ciuitatibus alicubinouarumrerum fcriptores qux- rant,qua2 veritas placeat, Catholica an Lutheranc ?^ Quafi vero vfritatisgenius hoc admittat, fibiipfi contradicere > aut hsc aut illa veritas non fit veritasnecefTe efl^quando fibi tam largiter contra- dicunt. .a XOas woU f^r f Ar '^«(UBgett/ i[«t^ciif{^r/ cbet (Zat\)cUi(^ti
§. 11.
Solebat Bernardus duodecemplcx
•iRalum perGenfere , quibus ccenobia.
-^euerterentur. Sunthaec ordine : Praela-
tus negligcns , Difcipulus inobedicns.,
luuenis otiofus, Scnex obftinatus , Mo-
aachus Oirialis ^Religiofus caufTidicus,
PannuspretiofuSiCibusexquifitus, Irr^-
uerentia circa akare , Lis incapitulo,
I Diirolutio in choro, denique Riimorin
' ciauflre. Reucra inter tot ccenobiorum
malanoneflminimum, cuodefl: vJtia-jfi,
FAmRfimores, Kis extcrniinandis autfai-
tem
174 CatvtIX.
^tern non temere narrandis, certam legcm
fandus Ignatiiis Loiola fuis iniunxit. ^
Ncque nosde fcripris folum rumoribus
hlc agimus , fcd de quocunq; alio relatii,
qui vbi aliquid incrementi fumpferit,
mox m rumorem *»*anfit_,. Inter ipfos
etiam Apoilolosheecloquendi labesfer-
ferecoepit : Exiuitfermo iflc inter fra-
tres, quia difcipulusille non moritur.
Tantis audoribus hoc fparfum eft , vt id
fcripto fuerit refiitandum a loanne , qui
dare afTcrit .: Non dixit eilEsvs,nott
jmoritur, fed, fic eum volo manerc. ^
Nimiru verba Domini finiftre percepta.,
-autperperamexplicata,fl:atimrumorem
falfum eonflarunt. Hoc ipfum hodieq^
jniilies contingit : excipiuntur aliquot
voculse, fedmutilas,autad audientis ar-
bitrium detortas : hinc rumores falfi,
liincaniles fabulae , hinc nugae nugarum.
Timodieum diuinus Paulus fic horta- tur : Ineptas&aniles fabulas deaita. ^ Easpotiffimumfabulasnotauit , quas Si^ monianorum hacrefis , de reru creatione, dcpugnis Angelorum, debono & malo Dco, dc cibis bonis 6c malis confinxit.
a Reg^commun. ^7. Pofr
DeNvgigertla LiNG. J7f
Poil impias iftas r profanas quo<iuefa.l?ir. laedamnandac, quibiisquotidianumfer- monem condiri , credimus imperite* Nam etfi falua fmt hic omnia , nihilomi» nus ftultitiam prodit Nugigerula in* fignem.
Gorgias Sophiila , duos adijtindodos philofophos,vnum ridicula proponen- tem , alteruminfulfa refpondentem :Ec- quisveftrum, ait, ftultior, qui hircum mulget , an qui cribrum fupponit ? Iftud Gorgiac fa^piflime quaererKlum foret ; quismagisfatuus, quifabulastamindo* das,rumufculostammendaces fpargit, anquicredit&aiijs vendit audiorepre- .tio?Ineptasergo fabulas, 6 Timothee, deuita,exerce autem teipfum ad pieta- tem. Nammulti optimas horaspeilime perdunt, dumea legunt, quae profanis autfordidisimaginibusficoccupentani. mum, vteivix liceat cogitare fandiora. Tuergo talia kgc, iila mcditare, qu«c melioremte faciant, quas faniorcs in tc affedusfufcitent, nutriantque ; Stultas & fine difciplina quacftiones deuita, a quibus Attciianaefabuk, Madaurcnfet '
&Ar-
l';^^ Capvt IX 6t Arbitri , ^fcriptores impuriflinii aB- undant. «
Norit igitiir Lingua Niigigerula', ■ quantumfaciatdamni , dum nugis fpar- . gendis fludet. Hoc tam inani il:udia, i pretiofiiTimu tcmpus, cuius vnius iadu- ' ra irreparabilis , per luduni & iocum amittitur^ animus ficimplctur nugis, vt optima qusquenaureet, & grande cen- featfaflidmm precari. Et quia Nugige- rulaf«epefalfa pro verisvenditat , pefli- mumnomen conciliat fuo domino, vt de eo pa/Iim dicatur : Bonus ifte vir, multadicit,pauca probat_., nec omnia qux affirmat, ex tripode pronuntiari cre- dendum. Haectalisfamanemininon.piu- rimum ofHcit, cum fcilicet quceri folet : Talisnehuic hominilingua eit, cui non femper tuto liceat credere ? qui faspillime quidem grandi hiatu, A/o«4 Nona p-ro- clamet ,idtamenplerunque non aliteii_, interpietandum,quam Mendacia , Ahnm dacia, Et quoniam difertus hic nugator foTnnijsfuisatqueinepti}s multos dece- pit, credat eiludaeus Apella,aut quif-j quis alius verbis duci voluerit. Nos iili'' crascredemusjliodie nihil. Hoc f lo do-
a VentnHm \:r'e le'^ hprr> v,-', ^'^"l ' ^aO
Dfi NvgigervlaLing. f^y
mino Lingua Nugigerula nomen parir, vt omnes<juieumnouerint, dicant, nu* gigerulus , fabujator, nugiuendu* e(l : a audiamus ergo, quac^ouafomnia ferat hichomo ; hiftoria fabulari plenus eft, quacunque parte doHum hoe relinas, nugamenta copio/iflime fundit, nemDc rumoribusnarrandisfemper paratuseil", cum deefl quod narret, ram fertiiis efi: ingenij , vt rumores nufquam auditos ipfe fingat : rari/Timusapud eum hofpes 'eflVeritas. Hanc famam colligit, hoc habetiJle commodi , qui nugis ac rumo- lubus rccenfendis vel eriam audiendis tami^udiosevacat. Namcum mitiflime deilloalij loquuntur : Vt fciatis, inqui- unt,quidhominisfit ifte, patria & do- mo AthenienfisefV, dequibusiJludbeati Pauliiamnotum : Athenicafes autem-. omnes&aduenashofpites, adn hiialiud vacabant , nifi aut dicerc , aut audire aii- quidnoui. b
§. lU,
Sed6human.-E rr»entis temulentiam ! Vitamagimu: breuillimam ; duin ordi- ^ mur»
1^8 Capvt IK.
iniir,finis eft : Tempus pefmCimrrrunl jnon greflu , non curfu , nec volatu rece- dit, fed momentisfluitfinguJis , norque inaniacogitantesdcferit, fuga ccternum^ irreuocabili ; Nostamen inter hsecra- pidi/limi temporis prcecipitia non tan- tumlenti fumus , fed etiam nugaces 8c. ©ptimosquofquedies fteriliilimis nuga- mentisfrangimus. Agirnos , agiturque veloxdies : infcij rapimur, dum nuga- mur, &pernicicnoilraludimus. Sene- ca celeritatem temporis explicaturus : Nunquam Virgilius , inquit , dies dicit ire,fed fugere , quod currendi genus concitatiilimum eft. Optima^tidqtie dtes miferis mortahbus^ 4Hi
Primafugit
Quareoptima ? quiareftat quodincer tunieft. Quare optima ? quia iuuene po/rumusdifcere^pofTumusi^cilemani mum, &adhuc tracflabilem , ad meliora conucrtere : quiahoc tempus idoneum eil: laboribus, idoneum agitandis per ilu- dia ingenijs, & exercendis per opera cor- poribus. Quidergo ceflamus , quid fa-. bulasacnugastrjidlamus ? Meliorapr», tcruolant, detehorafiiccedunt. Qucm.
^admodum
i
DeNvgigervlaLikgva» 179
idmodum ex amphora primum, qiiod, 11 finceriflimum effliiit, gr^uiilimum juodque turbidumque fubridit : fic in se- [;ate nofl:ra,quod optimum, in prima rfl. Id exhauriri in nugis potiu5 pati- nur, vtnobis focemrefcruemus.Itaque oto hoc agamus animo, &:ineptijs ac lugamentis cmiffis, in rem vnam iabo- •emus,ne}ianctemporispernicifrimi ce- critatem, quam retmere non pofTumus, cliclidemum intelligamus.PrimusquiC- jue tanquam optimus dies placeat,<St. edigatur innoflrum.rt Fiifci:
Hic mtHs efi i dtxere , dies. tadiesfiunt noilri,cum eos vfurpamus: id feria : alieni funt <Sc nihil ad nos , qui nter nUgas ac fabulas elabuntur. Ma- :hetes religiofiflimus fenex, Cafliano :efl:e,^ diabolum otiofarum fabularum ^autorem maxim.um efle his argumentis iocuit. v*?ermoncm coeperat Machetes derebus diuinis. y^.uditotes.. quosha- buit, verborum modulis paullatim fb- piri,&: toto cnpitc annuere, fic diCla omniaiiirdisauribus tranfrnittere.Scnex i fermo-
a Sefiec Epift. 1 0 S.poRmed famulu addtttt.
I go Capvt IX.
fermonem coeptum fubito abnimpere, 6c iucundam texere fabuiam , dc , Audi- te , inquit , obfecro rem miram , qua ra- tione Vulpes &Siraia, alternis fcit afli- bus circumuenerint. Vix narratio-nem hanc ingrellus,& mox omnium oculi reuiuifcere atque aperirr , aures audien-; di cupidae patere, iam nemo dormire' amplius : Hic ferio ingemifcens fenex : Ca;peramus,inquit,diuina fermone pro- fequi : mox fere omnium oculos 3c aures occlufit fopor, &nefcio quam inexpu- gnabilis dormiendi neceffitas,- pauciffi- jnoseaquae dicebantur attentos habue- rnnt: vbiverofabulofum apologum ex- orfnsfum,illic6excu(lus eil iners fom- nus , nemo non vigilauit. Videte quae- fc , fratres,quisfacrifermonis impugna- tor huc irrepferit , quis oculos oppreife- rit hoc iethargo ; Profedlo non aUum re- perietis, quam iliumab inferis peruigi- iem draconem, quitum maxime fomnu inducereconatur , cumdicuntur animo profuturaj cum verofabulse percenfen- tur, attentam omnibus vigilantiam fa-^^ cilcperfuadet. Videte, fratres, qua arrej tam vitiofum foporem expugnctis. quii
dormit
Be NVGIGERVIA LlNGVA. I 8 t
dbrmit ferijs Sc vigilac fabulis , difcipu* ius efl cacodaemonis.
MachesAnachoretailitteras nec vnas antum, fed plures in fafciculum coUi- ^atas accepit e patria* hic ipfe fecum juxrere: Et quantum,inquit,tcmpoxi$ )eides,dum has rot chartas perlegas? [uantis aniraum cogitationibus imple- )is? quam vanam inde laeritiam, aiit uam mutilemhauriesmoerorem ?quot iiebus laborabis, dum parentum,co- natorum, &amicoru memoriam abo- ►as? quid facies tam diuerfis &.preci- us &blanditi}s confufiis ? mox raafcula lanu arreptum fafciculum etiamnum gatumconijcier^in ignerarlte, inquit, Dgirationes patriae ; fauus eil vos ardere uam meaxn mentem. a
Hunc feliciter xmulatus fandlus Igna-
rusLoioia,nam cum claufo cubiculo
i-denter precaretur, ianitor ad fores bis
rue pulfauit,- vocem pracftolatus quse
berecmgredi. Gum prcceslgnatius . !rieucratet, & nec verbuJo rcfponde- t, lanitoriterum iterumque obtundens Hum,mokihisefre non defijc. Demum. i 2 pandens
I 8 2 CAP.VII.DgNvGiGER.Lrite.
pandens ianuam : Quid, inquit, tibi vis
frater? Cuiianitor:EnPateriitteras,ait,
allatas e patria j & vna litterarum fafcem
tradidit Ignati-o, qui oftium obferans,
accenfum focum circumfpexit (hiems
erat)& liberaliflima manu litterarum
fafcem pabulum proiecit igni , at ipf^j
continuo ad intermiffas preces redijt.^
Devs bone,quam non auidi erant re-
rum nouarum fandiflimi quiqne viri,
quibus longe confultius vifum efl tor v-
na litteras, quam tempus comburere,
chartaceos libellos flammis abijcer^ ,
quamanimum curis, quae nocere pluri-
mum , prodeiTe vix quidquam poflunc» .
Quin ergo &nos Hbera voce dicimiis:
Ite vani rumores,ite; longe fatius cd ,
hxc talia nefciri , quam animi tranquiilif;
tatemamitti, curas augeri,laetitiam va
nam accendi, moerorem non profutu
rum ali , tempus omnium pretioforuij
pretiofillimum peflime coniumi. Prd
fedo pars magna tranquillitatis
eil , ha^c \dlQ ignora-
a Rf^aii, /. /. f. J.fcfl mtd.
Otioia,
< L/BRARY .. Cr m VERSITY OF ILLlNOfS i
I8f
o
6tiora,Obiurgans, Oftentatrix lingua |hoc locofe fp€(fkndas praebent. ' Otiosam linguam adumbrat otiofus daEmongiadio indormiens,<Sc Jiic homo fomnipienus A. qui fcripturus videtur, nec tamen fcribit, nam caiamum Isu^ geric ignaui/Iime. Imo tam piger eft , 6c laboris parcus,vt nec mufcis quidem abi- geitdislibeatmouere manu. Otiofa lin- gua ingensmufcarumagmenvnico par* tu effundit. Sedpungent hae mufc2£,cum idies aderit rationis reddendsE, de vjerbis ttiam otiofis. Vide C. io.§. I .
B . O B I V R G A NT E M linguam reprxfea- tat is qui ignem elicit e filice, fed /iciit fcriba calamum finiftra, itahic ea mann tenccfiiicemquachaiyberadeberet,mo- <loprorfus inuerfo:ita & LinguaObiur-. gans omncm reprchendendi ordinem iRuertic. Vide C. i i.§. I.
C. OsTfiNTATRicis iinguas fymbo* ium efl fimia ia delphino equitans. Vide^ Ci 4.5.3.
1 85"
o. ■
CAPVT X.
Otiofam Linguam diuerse
permckfam ejfe^^ de iUiu^ fcena.
Eram cemulatur menshumana,
calore mitefcit & formam qua-
cunque moUis recipit,irigorc
indurefcit , nec facile fignatorium annu-^
lum admittit. Colloquia verecunda &
Chriftianam fapientiam fpirantia , intel-
ledum fic afficiunt , voluntatem /ic cale-
faciunt, vtfiedlifefmat, & formantem
manum facillima fequatur. Cleophas
cumfocio comiteEmaunta ibat ipfodic
reuiuifcentis Chrifli : eranthi duopeie-
grini , velut duriffima cera, quam vni
cumcolloquiumpiumineamfacilitate
emoiiijt , vt magifl-ra manus obedienter
habuerit ad omnia. Nutabat fidesho-
irum viatorum defpcrabundis colloquijsj
mifereconuulfa, i^zd hanc tertij comitisj
colloquium fic denuo erexit, vt hi duaj
tipfimetfaterentur : Nonnecornoflrum"
• axdenseratinnobis, dumloqueretur iii
via
e-
DeOtiosaLingva. 187
vlk ? a 'Nec mirutn ; Ignitum cioquiuOL» tuum , ( Domine ) vehementer. ^
Colioquia vero vana & otiofa ita om- oem virtutem eneruant,vt Paulinum Oraculum pronunciet : Corrumpunt bo- tios mores coUoquia mala. c Malis collo- quijs iiire annumerantur otiofa, quae verborumfemperplurimum, nihilemo- lumenti , plerunque muitum detrim.enti habent, prout fcilicet facundiam fuam explicat linguaOtiofa, de quanunca- gcndum. & principio quidem exponen- dum , quae verba dicantur otiofa , deinde quantumeadamniadferant; tertio quae eorum fit pana, & cur illa tantopereca- uenda.
aL«f.c. i4,<!f. 2. b Pf, i ii.<h. 4-0,
c J.Cor.c. j j.^.SS'
Otiofalinguanominatur, prout eam JHlieronymus depingit, quac nec loquenti •nec audienti prodeft. Hinc Otiofum-» verbum beatus Gregoriusappellat, quod .aut iuftae neceffitatis, autpia: vtilitatis intentione caret. a Hinc quicquid lo- quefis,inquit Bernardus, nifi intendas i 5 alicui
a Gregwjth. 7. mQral. c. i;.^hom^ 6,tn EH4ng^
1:8 8 Capvt "X. 1
^licui prodefle , otiofum eft. 4 Varium' ab his & multipjex damnum, nosea in qiratuonclafles reducimus.
Prima : Otiofaverba flammarumpia- 'CUlarium nobile funtpabulum. Ecquid inotiofas voces.grauius aut formidabi- lius dici potefl: , quam quod feruator Or- bishisomnino verbis proclamat : Dico autem vobis, quoniam omne verbunu otiofum quod locuti fuerint homines-, reddent rationem. de eo in <dk iudicij. h Penfitatehsec obfecroi ad trii>unal tra- hunturverbaetiamotioia , quantumui* innoxiarquidlafl:iuisfiet,q.uidfietno- sijs&: hlafphemis, fl vanaqnoque <Sc inu- tiliacogunturiniusambulare ? Bernar- dus hic ingemifcens : quam verafenten- tia, inquit , in multiloquio non effugien- dumpeccatum. Vtenim praeteream ce- tera , fl propterea eft otiofum verbum , Quodnullam rationabilem cauflam ha- beat , quam rationem de eo ceddere po- terimus , quod eft praeter rationem ? c Kemo ergo arbitretur otiofa v.erba, vt -viJiffimum quid , obliuionitradenda ; ia
dic
a Bsr». de Paf* Dom. c. 2 f . mihi pag. li pp. h Mat^Criz ^.'S ^* ^B€m*lerm, dttrtfUct:€HflQ'dn
DeOtiosa Lingva. ^ g-^ difi iudicij ratiode ijs exigetur, nec tan- tumde aliquibus, {cd omne verbunu otiofumiudici (iliecur. Heu.nobis,in- (jpidBernardus, quccnam poxerit reddi ratio de otio ? Otium non efl:,fi non omnino ratione vacuum eft. ^ Quodii homo vnicus multamillia otioforum tc- merefundat, dum viuit, quiseritnume- rus otioforum verborum , quae omnes omnino homines loquentur? fd tamen exadiflime conftabit fummo iudici^ quoL, (5cqu2namvniuerfi (3c Cmguii fac- culisomnibusprotulerint; omne verhum otiofnm dabit fuppiicium.
Claflis fecundaedamnafunt: AVerbis otiofis faciiiime tranfitur ad fcurrilia , dc adnoxia. Amnis exundans citofitluto- fus;, lingua cxerransomne gcnus fordiu breui coiligit. Veriflime dixit Gregori- us : Dum otioia verba negligimus, ad noMiaperuenimus. h Primo quidem Jo- quimur aliena, & quac nihil ad rcm^ paulhatim mifcemus detradioncs ; tan- dem erumpit lingua in contumehas i quifquis non abflmet otiofis , fane nec i 6 noxijs
a Jiem depr^cept. ^ diffenl. f. MJjntU
bCreg.$nc. 6J0I;,
I90 'Capvt X.
noxijs aBiHnebit. Tertia damnorum ciafTis efl: : Otiofaverba, omnempietatis fpiritum extinguunt, mentem obnubi- lant, tranquiliitatem turbant. Verifliqpe dixit Salomon : Vbi verba funt pluri- ma, ibi frequenter egeflas , <? virtutis fcilicet 6c bonas mentis. Si vafi vinario aut vnguentario defit operculum, vini autvnguentiodor breui omnis defluet. Beatus Diadoclius dicerefolebat, Balhe- um aut hypocauflum calorem omnemj amittit , fi bainei aut hypocaufli ianua relinquantur faspius aperta. b Sunt qui hominem caftro conferant vel arci : fed arx haec fabinde ab hoflibus vndique ob- lidetur. Scnfit hoc qui dixit : Inimici ■mei animam meam circumdederunt. c Arcis iilius porta , os hominis efl : hoflis ciimportam tenet, arcem cepit. ided qui cupit cufloditam arcem, fumma dili- 'gcntianecelTeeftcuflodiat portam. Ni- hilhicmuniminis omifit natura ; fepcm 'huicportx oifea appofuite trigintapius -minus dentibus ^addidit labia, pontem Ttrflitiiem. Si quiiam cautiores funt ca-
fleliani
De OtiOsaLingva. 191
-ilellani portam iiunquam referant locu-
'turi , quin Lingiiam prius moneant :- Linguaquo vadis? attende tibi, nenimis magno nobis flct, prodijire in publicum , & locutam efle. Attende tibi, & dumli-
xet , difcc manere domi : Omne verbuin
sotiofum , fubibitiudicium.
§.ii.
Quarta damnorum claflis : Otioia coiioquia fufrLirantur tempus , omni au- To, omnique gemma longe pretiofius. ■quirquis hmc otioils namijs aufcrat vel horulam , nihil dignum tanto impendio rcdditurus ell:. Apis illaClara^ualiisBer- nardus, fi vfquam , certe hic aculeumha- bet, quem otiofis illis fabulatonbusin- figens : bjemo veftrum , inquit, parui aftim.ct tempus quod in vcrbis coniumi- tur otiofis. Siquidem tempus accepta- bile eft, & diesfalutis. Volat verbumir- reuocabiie, volat tempus irremeabile, nec aduertit infipiens quid amittat. Li- bct confabulari , aiunt, donec hora prae- tereat. O donec pra:tereat hora : O do- nccpertranfeat tcmpus : Donec hora-. prsetcreat, quam tibiad agendam pa^ni- tentiam, ad obtmendam vcniam , ad ac- i 7 quiren»
19 2 CAPVrT X.
quirendamgratiam, adgloriam prome- rendam , mi^ratio conditoris indulget» Donec tranfeat tempus, quo diuinam ti- Jjirepropitiar^deluieras pietate, prope- -rar^adangeiicam fbcietatem, fufpirare ^damiffam hereditatem, afpiraread pro- mifTam felicitatcm , excitarc/ remifIam-« voluntatem , fiere commifTam iniquita- tem. Sic nimirum, fic agricola^ cum diu -defiderata afFuerit opportunitas femi- nandi^ fic vinitores cum expedtatum tcmpusputationpsaduencrit , inuenifTc occupationes , & qua/i irreprehe(ibiliter fine operediem tranfegifrelastantur ? Sic inilantibus nundinis inflitores ne(fter^ nioras, occafiones quarrere folent ,'ne quemforteribicxeisquaeflumprouenirc contingat? Sic denique pauperes men- dicantes , <:umjnultis clamoribus euoca- tus tandem affuerit eleemofynarum di- ftributor, ^iiuerticula caprant, & c-on- currentibus focijs vacuos ambiunt occu- •pare recefllis, & foucrelatcbrasin angu- lisplatearum? Vrinam tanicnvel fohim tempus vita: amitteretur in verbis; fcd multiinhis etiam vitam amittere com- pEo.bantur : nec ipfi modo ^imittere», >
fed
DeOtiosaLingva. Y95
fed alijs quoque adimere.^ Hanc Ber- nardi fapientem facundiam cGnfirmans Hi^ronymus : Breue eft, inquit, huius vitcECurricukim vhoc ipfum quod lo- quor, quodrcribo, quod^reiego, de tem- pore meo mihi autcrefcit , aut deperit. b Re^tanti pretij tempuseft,vthuiusvni- usia6l:uraplurimum& paene fola fit dc- , ploranda. Quicquid ceterorum amiferis, reparabile^ damnum efl: : dtfpendiuni temporis vel minimi nuila reftituent lae- cuJa. Pecuni^ iaduram fecifti ? reddi |)0tef]:alia, &copiofior. honorem per- didiili.^redirepotefi:, iSc audior. vale- tudincmamiiiill? plurimishocdamnum pvofuit : fed iSc valetudinem amiflara quammultirecuperant j amiffum tem- pu^nemoomniumvnquamreduxit : ir- reparabile eft , cuius tamen optimam quamque partem otiofa coUoquia fub- ducunt. Credibile efl Jicc a fapientibus quidem hoc temporis pretium fatis aefli- mari. Vt vt haec funt, hoc Chriftianu* fapiens vnicc laboret , fic omne virae mo- mentumd^fpeiifare , ne vnquamde fc^ cacodasmon gloriari hoc poffit, InKctti
a Eentt^erm.de trtfUa ruficdtSi.mtht j/.tg. \ %< . (OtiOm sntt med.ferm» b Hieranjn e, d.eftft.ad GaU
I 94 Capvt X
-otiojhm, Multicolor eft otiofitas, furit-i enim & otiofa^ cogitationes, quasf^pe comitatur otiofa confabuiatio , hanc non raro fequitur opus otiofum , quod quandoque peius eft ignauifsimis ferijs, DequodilucideBernardus; Inhocgene- re transgreiTionis , inquit, nonnuUa funt ilultiioquia , feu vaniloquia, &qu2eque ^otiose dida,fada,cogitata.<^
a Sern, deprdcept. ^dtf^enfc. i^.fofi^imu §. III.
OptimusloquendimagiflerChri/lus, in omnibus fuis colloquijs occafionem captabat vtfermonem quacunque de re inftitutumtlederetad diuina. Collocu- tus cum Samaritide, ab aqua Sicharia ad aquam viuam in c^Io falientem opportu- niffime dcduxit fermonem. ^ Cum men- tioincideretdeManna, coepit Seruator de vero Angclorum pane diflirere, vt nonnemo auditorum effet qui diceret: Domine femper da nobis panem hunc. Hacoccafioneoblata: Ego,inquit, fum panisvit^e; qui venitadme, nonefuriet; & quicredit inme, non fiticft vnquam.^ Cum fub concione nuntiaffet quis,ad-
effe
a U4ft,c,f,%J4. b loan.c, ^f(.$S'^ iS%
De OtIOSA LlNGVA. I 9 5*
efle matrem & fratres , arripnit verba nuntij , <Sc de Dei voluntate cocpit dicere. Eodemmodoinconuiuijs quam nobiles infliruit dilTertatiuncuIas conuiuis <Sc tempori aptas ? Apud Matthaeum telo- narium de medicina facra, feu , poeniten- tia ; apud Simonem Phiarirceum de diumo amoreobpraefentemMagd^lenamjapud Pharifaeorum principem , vbi delitias fa- ciebant, & ceremoniam adhibcbant in accubitu , de Humilitate coepir diflererc. Exemplis tam lucuientis inflruimur , quomodo colloquia inutilia & otiofa dextre deriuanda in affatus meliores. Non enim in leui ponendum, deftinato loqui otiofa. Optimus hac in re monitor Bernardus : Quidcumfcienter, inquit, & cx deiiberatione in verba otiofa, iilen- tiolicctnon indido, lingua laxatur }a Hanc noxam Deus fsepiilime non futuris iudicijs feruat, fed praefenti vindicatfup- plicio. Beatus Gregorius narrat virgi- nem confecratam non ab vn^ foluni virtute nobilem vixiife in coenobio : pol- lebathxccontinentia vitae, fed non iti- •demlingua: : mores illius cafli , & qui
virginem
.virginemdecerent, modo lingua fui/TeC amantior taciturmtgtis. Extra legem garrire iblenne illi erat. Obijt.tandem& h2ecdiemfu.um? fepujta in-templo. iNo- jdleproximavidit .aedituuspridie humg- lam refodi , & ad aram deduci , illic me- diamfecari, atqueinignemconijci, par- xe altera intadla. Die ie^uenti aedituus quae vidifTet nodu , expofuit , & locura monftrauit cadaueris combufti. Narra- tionifidem fecerunt liiculenta rogi ve- ftigia marmori alte impre/fa. a Ergo nec templi iancflitas ab incendijs feruat^ quem damnat linguae procacitas. Gre^ gorij reJatus , teftimonio firmantur Caf- •Sani,qui fene-m religiofiIiimum,in fpe- eimen virtutisilatuens :..Mofes, inquit^ qui haruc eremum liabitat fecundus ^ mr incomparabilis , fed opinionis fuae paullo tenacior cum Macario difcepta- re cccpit. hic voces iecit duriufculas^ & aculeopetijt aduerfarium. Quj^ tamen fadi poenituit Mofen, .noxara hanc Deus non ad ferum tribunal reie- cit, Ccd d^emoni mox poteftatem fecit & occupandi hominis, 6c-torquendi*
daemon a Creg.l. -f , dfalo^4 c» ./»/. ^
De OrTOLSALnfGvA." 197
6xm^n licentiavfus infperatum hofpi- tiuminuafit. Sed MofesMacarij preci- bus ab hofpite Orcmiano breui liberatus cil. a Tanti eft vel parua in fpeciem im- probitas liiiguac,-ob quam randiffimi cjuique homines poenas faepegrauiflimas dependerunt. Dutanus ex abbateTolo-. ianus praeful, vir cetera pius & mire in-. -duftnus, fed Hnguaefolutioris verba ri- 'dicula fubinde liberiiis vfurpauit lied nonimpune. Poftquam eniminhuma- nis effe de^jt, cruciatusquos ei beatiis Kugo Ciuniacenfis abbas praedi-xerat^ fenfit y:&c mox Signino , notae fandlimo- niac facerdoti vifendum.fepraebuitafpe- ^abili fed tetra forma, prsefertim ore^ portentofum in modum extuberanti,la- brifquefaedeeoncifisiSc exulceratis Hoc oris habitUiSc voce iacrimabili fuppetias fogauit , praecipue ab Hugone monitoi e £ujO ferendas. Hugo re ad fe periata fcp^ rcm coenobitis vnius hebdomadis feuera filentium indixit , quod tamen non acque ebomnibusferuatum eft. Itaquc Dura- nus redijt, & ob negledam iegem nec- dum c tcrmentis felibcrum monftrauit.,
Noua
198 CapvtX. Noua igitur /ilentij lex dicitur, qua de- fundi prsefulis neceflitati confuleretur. Tertium denique fpedtandum refe Dura- nus , iam a paenis folutus exhibuit , & ob praeftitam opem immortales egit gratias Hugoni, a Ita nugas quoq,- ac facetiae pu- niuntur, ita lingu^ intemperantia noii maximavelalteriusOrbisfupplicijselu-i enda efl:.
2iVtnunt. BeUuacenfJth.2 CSpec.hift^c, /• L*l^peloo i^.^prtlit in Vtta S, HugQnis,
§. IV.
Non ignorauit hoc Carthufianorum fan(fliflimus Patriarcha Bruno;explora- tumhabuit quantisalinguapericulis in- uoiuamur, quantis damnis \ vidit otiofo-» rum verborum ingentes aceruos , obfer- tiauit optimum quemque fua vel aliena lingua perire, nouas igitur leges fibi fuifque fcripfit, qu^rum caputell, flri- ^iffimeSiLERE. Brunc fic ratiocinatus fuit : fi Dodor ille Parifi-enfis qui tanta fandimoniapraeditus credebatur, dam- natus efl abaequifiimo iudice^ hocergo connitar , vt ego me focicfque meos ma- ture fubducam in tutum, vbicumDeo aifiduiloquamur,ne nobisipfis aliifque
noce-
D£ OtIOSA LlNGVA. I99
noceamusloqucndo. Etquaratione cle totcentenis millibLis otioibiiun verbo- rumrationem reddituri rumus?praeier- tim fi tot ciiminofa , tot faifa , tot luxu- riofafemifcuerint ? fitleue quid vox le- uiter prolata, ftd iure terreat maltitu- do. leuiffimum quid pluma efl:,led nu- mero graues cum plumbo certant; quid imbeciilms aquac guttuia, ied repetita^ toties, iapidem cauat. Vnica vox otiofa fiiciie habet veniam , fcd cum tanto nu- . mero repetuntur, non degrauent mer- gantquenauim? Jdeo BeatusGodefri- dus Ambiani praeful , quotiefcunquc iter faceret, comites femper lullit pr^^cede- re.cauflamliuijfcemorisrogatus, dixit: Ne otiofis fermonibus texendis fit occa- fio. lobus fuis ciadibus iam prope fe- pultus, amicos nihilominus otiose gar- rientesperilringit,&:: Ad increpandum, inquit , tantum eioquia concinnatis , & in ventum verba profertis. a Merito eos rcprehendit veiut otioiiiTimos confola- tores. Aucepsin Ardearum venatunon dimittit Faiconem , nifi prius viderit Ar- deam : venatorfune tcnet canem, dum confpexeritferamjatnosincauti euola- zh^,c.^.^.iS, * rever-
2 00 Capvt X.
Fevcrba permittimus , anrcquam vtilita^ tcin vllam cernamus ; aeri& ventisio.. quimur, ciim fciamus non perinde ad nos redire verba, vti ad fuos dominos manfuefa^fb animaliajad aucupem re- uolatFalco,ad venatorem rccurrit ca« nis,verbum femei emillum nuiiis artibus' ad aud:orem reuocari poteil: : exceiik^ ew ua(it,erupit,^terniim irreuocabile.Quid- igitureilconfilijadotioiam locutionem' faltem m.inuendam, fi non toIlendam> Auguilus Imperator, Suetonio narran- t€ , ita filiam & neptes iniHtuit, vt nihil agerent, nihilque loquerentur quod nofi' in diurnos commentarios referri pciretw- Vox digna Cacfare ;-confiliumauguilum,. vereChriftianum^ &quodpr3?clarecon- gruitSeruatons diclo. %eaclem rationem de eo indie iudtcij,. Nulli mortalium vel minimum otiofum verbulum excidit, quodnon intabulas 6c fyngraphas refe-- ratur. cogitata, radla, didaque , omnia inDeiperfcriptiones, &in*a6a mittun- tur,necfyllabula omifsa. Quifquishoc attentius cogitauerit, ipfe fibi dicet : Caute, obfecro, caute^ nam quicquid dixeris,in tabulas refertur,in ada mit-
titur-
De OtiosaLingva. TOt
titiir;de omiii otiafo verbo rationem leddesjvideigirarne rationesinimmeni.- fum excreicAfft* Si halec vnieus pretio- /battanto,quanto flabit inte^ra halecura: ofca? ** Silba cft muld:a vei otiofo ver- buio, numinipunita dimittentur falfa,.. fpurca, noxia?
§. V.
Pauca faepe verba, per otium &: lu— dum , dolo non malo proJata in er- rores fc-# maximos difFundunt, velutL» olenm in- telam aut aflerem effufum" lati/Iimeferpit. Eiusrei, mi Ledor, pa- radigma ribi,animigratia exhibeo. In-- uitarac quifpiam fex conuiuas varijr dignitads-. hinc cum accumbendum, It^ ingens & delitiae ac eeremoniae plu- rim?e ralter alteri principem locum ce- dcre,iUenon accipere, hic vrgere, illc denuo tergiuerfari, ifle iterurn blandiri, & rogare , ac priorem accubitum defer- re. Hic paterflimilias 8c modimpcrator parresfuas interponere : Etquaefb,in- quir,n.im hodic f^-antes prandebimus? proximum quifque locum occupct, aut
ego
202 CapvtX.
ego vos toties aclhibebo menfas , qnoties feliionis iooas poterit inter vos mutari. Otiose hoc prorias& temere dixit, nec priusadcaiciilos fedit, vt variandiaccu- bitus numeruminiret. Obfecrote, Le- clor , addiuina , quoties fex conuiux ac- cumbendi crdinem inter fe variarcpoil fint. DiCluro mihi, fat fcio, vix habebis fidem. Ergo aduerte animum. Si leges Anthmeticae rpeclemus,po{lLmt fex con- uiu^ feptmgenties vicies difcuiTibendi ordinem commutare. Si iam anno vni , trecentos fexaginta quinq; dies aiTigne- mus (totenim habetcommunis annus) debuifTet paterfamilias ille fex conuiuas (Hquidem proini/lis ilare voluiilet)an- no mtegro quotidie bis ad mcnfafti vo- caffe , exceptis vltimiis quinque diebus in , hebdomadc maiori facra. Necdum cre- dis?ipfis igitur oculis, nonfolum auri--; bus,fideiTi faciamidquefignatis tabulis; fex Aiphabeti primse litterae,fex conui^. uarum vicesfubibunt. Litteras perinde vt conuiuas iic colloco. Aude , mi Le- (5bor , adiedas hic chartas iine tasdio aipi- cere. Etenhcfpiresmeos nunquam eo- demordineaccum.ben^es,
a bc
|
abcdef |
acbdcf acbdfe |
adbcef |
aebc df |
afbcde afbced atb dce |
|
abcdfc |
adbcfc |
acbcfd |
||
|
abcedf |
jcbedf acbcfd acbfde |
idbe c f |
aebdcf |
|
|
abcefd |
idbcfc adbfce |
aeb dfc afb dec |
||
|
abcfde |
acb fcd afbecd |
|||
|
abcfed |
acbfcd acdbcf |
adbfcc |
aebfdc afbedc |
|
|
abdcef abdcfe |
adcbef |
aecbdf |
afcbed |
|
|
acdbfe |
adcb fe aecbfd |
afcbdc |
||
|
'abdecf abdefc |
acdcbf |
adcebf |
aecdbf aecdfb |
afcdbe |
|
acdcfb |
adcefb |
af c d eb |
||
|
jabdfcc abdfec |
acdfbe |
adcfbe adcfeb adebcf |
accf bd afcebd |
|
|
acdfcb accbdf acebfd acedbf acedfb accfbd |
accfdb |
afccdb |
||
|
abccdf abecfd abedcf' |
aedbcf aedbfc |
afdbcc |
||
|
sdcbfc |
afdbcc |
|||
|
adecbf acdcbf adecfb a*dcfb |
afdcbe |
|||
|
abedfc abefcd 'abefdc |
afdceb |
|||
|
adefbc |
aedfbc acdfcb |
afdcbc |
||
|
acefdb |
adefcb |
afdecb |
||
|
abfcde abfced |
acfbde acfbed |
adfbcc adfbec |
acfbcd |
afebcd! afcbdc |
|
aefbdc |
||||
|
abfdcc |
acfdbc aTfdTb acfebd 1 |
adfcbc aefcbd |
afccbd |
|
|
abfdec |
adfccb |
aefcdb aefdbc |
af e cd b af e d bc |
|
|
abfecd abfcdcj |
adfcbc, |
|||
|
acfedbl |
adfecb acfdcb |
afedcb |
|
bacdef bacdfe |
bcadcf |
bdactf bdacfe bda e cf |
beacdf beacfd |
bfacde bfaccd bfadce |
|
bcadfe |
||||
|
bacedf |
bcac d f |
bcadcf beadfe |
||
|
bactfd |
bcaefd |
bdatfc |
bfadtc |
|
|
bacfdt |
bcafdt |
bdafce |
btafcd beafdc |
bfatcd |
|
bacfed |
bcafed bcd ac f |
bdafec |
bfacdc |
|
|
badctf |
bdca e f |
becadf |
bfcade bfcaTa |
|
|
badcfc |
bcdaft |
bdcafs |
becaf d jbecdaf |
|
|
badecf |
bcde a f |
bdccaf |
bfcdae bfcdca |
|
|
badtfc |
bcdtfa |
bdctfa bdcfat |
ibecdfa fcfad bscfda |
|
|
badfct |
bcdfae bcdfea |
bfctad |
||
|
badftc batcdf |
bdcfca |
bfctda |
||
|
bcea df bdeacf |
bcdacf |
bfdact |
||
|
batcfd becdcf baedfc |
bceafd |
bdeafe bdecaf |
bedafc |
bfdacc |
|
bccdaf |
btdcaf |
bfdcat |
||
|
bcedfa bdcefa |
bcdcfa bedfac |
bfd cea |
||
|
batfcd |
bcefad bdefac |
bfdtac |
||
|
baefdc |
bcefda |
bdfifca bdfa7c bdfatc |
bedfca befacd |
bfdtca |
|
bafcde |
bc fadt |
bfcacd |
||
|
bafccd |
bcfaed |
btfa dc |
bftadc |
|
|
bafdce |
bcfdat bdfcae |
befcad befcda |
bftcad |
|
|
bafdtc bafecd |
bcfdeajbdfcca |
bfecda |
||
|
bcfeadibdf eac |
befdac ef d c a |
bfcdac |
||
|
baf edc |
bcfcda bdfeca |
bfedca |
\cMtf cbadef cabdfc cbadfe
cdaebf
fcabe df cbaedf 'cabefd cbaefd icdac fb
cdabcf
cdabfe
cabf dt cbafde cdaf b
cab f c d cba f s d cda f e b
ccabdf cfabdt
ceabfd cfabcd
cead b f cf a d be
ceadf b cfadeb ceafbd cfacbdj
ceafdb cfae db
caJbcf cbdatf cdbatf cebadfcfbade
cad bfe cbdafc cdbafc cebafd cfbaed
cadebf cbdca f 'cdbeaf cebdaf cfbd
at
cadefb cbdcfa |cdbefa cebdfa cfbdca cadfbt cbdfae lcdbfae cebfad cfbt ad
cad fcb cbdfea 'cdbfea c«b fd acfb cda
cacbdf cbeadf icdca bf c«da bf cfdabe cae b f d cbc a fd cde a f b ced a f b
caedbf cbedaf 'cdcbaf ccdbaf
cfdatb
cfdb
ae
cfdbea
cae d f b cbe d f a 'cdc b f a ccd b f a caefb d cbefa d jcdefa b 'cedfa bjcfdeab- caefdb cbTfda ;cde f b a 'ced rba|cfdt ba cafbdecbfade !tdfa be ctfa b djcfeabd cafbcd{cbfaed|cdfaeb aefrdb'cftadb I caf d b c [cb f d ae cdf b a t 'cef b a d|cftbad
jcafdcb cbfdca cdfbca;ccfbda;cfebda
cafebdi:bfcad cdfca b.cefdab cftdab
»«*v w siwui »au tuica o .ccr ua D cr t a£ caftdb /cbfe d a (cdf e bljccfdba, cf cd b
|
dabcef |
dbacef |
dcabef |
deabcf |
dfabct |
|
dabcfe |
dbacfe |
d ca bfe |
deabfc |
d f a bec dfacbt |
|
da^ei |
dbaecf d b aef c |
dcaebf |
dcacbf |
|
|
dabcfc |
dcaefb |
deacfb |
dfaccb |
|
|
dabfce dlbf^ |
dbafce |
dcafbe |
deafbc |
dfaebc |
|
dbafec |
dcafcb |
dea f c b |
d fa ecb |
|
|
dacbcf |
dbcacf |
dcbacf dcbafe |
debacf |
dfbact |
|
dacbfe |
dbcafe |
debafc |
dfbaec |
|
|
dacebf |
dbceaf |
dcbeaf dcbcfa dcbfae |
debca f debcfa ^ebfpc
|
dfbcac dfbcea |
|
dacefb dacfbc dacfeb |
dbcefa dbcfac |
|||
|
dbcfea |
dcbfea dcbfc a |
dfbeca df cabe |
||
|
daebcf |
dbeacf dbeafc |
dcea b f |
decabf deTaTb decbaf |
|
|
dacbfc |
dceafb |
dfcaeb |
||
|
daecbf |
dbccaf |
dcabaf |
d f c bae |
|
|
daecfb |
dbecfa dbcfacj |
dccbfa |
decbfa d^TfTb |
dfcbea dfceab dfceba df7abc |
|
datfbc |
dcefab dcefba' |
|||
|
dacfcb' |
dbefca dbface |
decfba defa bcl defacb, |
||
|
dafbcej dafbccl |
dcfabe' 1 |
|||
|
dbfacc |
dcfaeb' ddW |
dfeacb dfcbac |
||
|
dafcbe |
d b f cae |
defbacj |
||
|
dafccb |
dbfcea |
dcfbea |
defbc |
dfebca |
|
dafcbc |
dbfeac |
Jcfeab i t |
Jcfcabl |
d f e c?.b |
|
daftcb dbfecaldcfcba^i |
lcfcba |
dfccba! |
|
eabcdf |
ebacdf |
ecabdf edabcf ecabf d edabfc |
cfabcd |
|
eabcfd |
ebacfd cbadif ebadfc ebafcd |
efabdcj |
|
|
eabdcf |
ecadbf -edacbf |
efacbd |
|
|
eabdfc |
ecadf bedacfb j |
efacdb |
|
|
cabfcd |
ecafbd;edafbc 1 |
efadbc |
|
|
eabfdc jebafdc |
ecafdb|edafcb |
efadcb |
|
|
eacbdf ebcadf |
ecbadf edbac f 1 |
efbacd |
|
|
eacbfd ebcafd |
ecbafd'edbafc 1 |
efbadc |
|
|
cacdbf ebcdaf |
ecbdaf edbcaf |
efbcad |
|
|
eacdfb ebcdfa |
ecbdfa edbcfa |
efbcda 1 efbdac |
|
|
eacfbd ebcfad ecbfad edbfac 1 |
|||
|
eacfdb cadbcf |
ebcfda ecbfdaedbfca |
efbdca cfclbd |
|
|
ebdacf ecdabf edcabf |
|||
|
eadbfc |
ebdafc ecd afb'edcafb |
efcadb |
|
|
eadcbf |
cbdcaf ccdbafjedcbaf |
efcbad |
|
|
cadcfb |
ebdcfaecdbfaedcbfa |
efcbda |
|
|
eadfbc |
ebdfac ecdfab cdcfab |
efcdab efcdba |
|
|
eadfcb |
cbdfca ecdfba|edcfba |
||
|
eafbcd eafbdc eafcbd |
cbfacd |
ecfabd'edfabc 1 -! ccfadb^edfacb |
cfdabc |
|
ebfadc tbFcad |
efdacb |
||
|
ecfbadedfbac |
efdbac efdbca |
||
|
eafcdb eafdb( |
ebfcda |ecfbda'edfb ca . 1 - 1 - - |
||
|
•bfdac |
ecfdabcdfcab |
efdcab |
|
|
eafJcb |
ebfdca |
ecfdbaedfcba |
efdcba |
k 3
facebd
f^ b cde fabced
fbacde fcabde fdabcejfeabcd fi*aced fcabedfdabec
f e ab dc
-fabdce ;fbadce fcadbe fdacbe feacbd
f c a deb f d a c eb f c acd b
fabdec 'fbadec
fbaecd
fabecd
f a b edc
facbde
f ca e bd f d ae bc f e ad bc
f b a edc
f b c ade 'f c b a de f d b ace
fcaedb fdaecb
facbed fbcaed jfcbaed fcb dae
facdbe
facdeb
fbcdae fbcdea
f cbdea f bcead f cbead
facedb fbceda fcbeda
fadbce ifbdace fcdabe
fadbec.fbdaec
fcdaeb f a d cbe jf b d cae f c d bae f a dc eb ,f b d cea f c d bea fadebc fUdeac ifcdeab
fadecb 'fbdeca;fcdeb:!
faebcd fbeacd fceabd
f a e bdc jf b e adc if c ead b faecbd ifbecad
faecdb
faedbc f a edc b
f c e bad fbe cda'fcebda
fbedac/fcedab
fbedcalfcedba
f e ad c b febacd f dbaec febadc
fdbcae febcad f dbceaf ebeda fdbeac febdac febdca f e ca bd
fdbeca fdTIbe f d c aeb
f«cadb fdcbac fecbad fdcbeafecbda fdceab fd ceba
fecdab f e ed ba
fdeabc fedabc
fdeacb fedacb
f d eb ac f d eb ca
fedbac f e d bca
fdecab fedcab
f d e c ba f e d cba
DeOtiosaLiitgva. 203 Eimmnuin dubitas , Ledor vfex con- uiuasreptingenties victes^? accumbendi rationempermutare poHe ? fedhuc nos duxit inconfxderati patrisfamilias otiofa oromidio. Nos fexcenta talia quotidie, -iumgarrulum otium fedamur , fundi- -nus , nec valde dolemus, kis inanijs per-
■iidi^tempus zNontamenfeptM,
Sed eft qui dicat : Quanti hsec res ne- ^otij eft,verbaomnia ad aurificis flate- -ram cxaminare, vnde mihi haeclibella? •rluic Siracides refpondet: Aurum tuum •Scargentum tuum coniia, & verbis tuis facitoftateram, 6c frenos ori tuoredtos, vt non kbaris in lingua tua. a quicq^iid habes fadi, infedi, /ignatique argenti^ huc omne confer , vt inde fiat trutina^ quicquid in te prudentiae aut fapientiac efl: , id totum in banc rem impende, vt uonli^b^yi^ in liKgHa t^f.t. ^' Finio cam Bernardo : O quantu^ terror, inquit ^ iudex fapientuTimus, qui numerat omncspluuiae guttas,difcretor omnium tentationu , omniumhominua primo Adamvfquc ad vltimum qui erit in fine fa^culi , vult audire rationem vcr- 3orum omnium otioforum, cum federit ^Ecdt,c.2 8S9.2!f' k 4 in.
20 4 Capvt X.
in Ccde maiell:atis iudicij fui, vbi non lam mirericordia , ied iudicium cantabitur Domino. Quid tum miferi <Sc miferabile; faciemus ? Sapicntiflimus es Domine^, fallinonpotes^iufliflimus es, corrumpi -uon potes. Quid ergo dicam ? Miferere quaefo &c : vt non folum a maledidi; Sc turpibus declinem , verum etiam otio. fa verba deuitem , ne de illis me oporteat indieiudicijreddere rationem , vbi laa nondebonis(Sc viridibus folijs verbo- rum,feddemalis&aridis ratio efl: red- denda. ^ Ratum, firmum, fixum cfl:de- cretum : Omne yerbum otiofum quoi locuti fuerint homines, reddeat ratio* iiemdeeo indieiudicij.^
a Ber», de Paj^.Dom c.ij, mtht pag. i j 8j, b Matth l. (t*^ra dtato.
CAPVT XL ^
Obivrgans Lingua^prout \
par efi , ohiurgatur,
AyTagnum illud Gra:ciae lumen Bafilius,
cum innumeros crrores vel vnius
linguaepenficulatius cogitaflet, verifli-
mum hoc pronuntiauit : Vita nofl:ra re-
ferta
DeObivrganteLing. 205"
fcrta efl: lingux delidlis. Quis enim illc tam circumfpedus , ac prudens qui non velvnodie fxpius hallucinetur lingua , nifi eam feuerius inter filentij leges coer- ccat? Linguae rabies, vilitafqire morurri vbk^ue efl obuia. Ea de caufsa fandifli- me monet Ambrofius : Ailiga fermo- nem tuum ne luxuriet, ne lafciuiat,& mulnlcrquio peccata fibi colligat. a Ergo beatus ( quod Siracides afKrmat ) qui te- d:us eflalinguanequam, quiin iracun- diam lilius non tranfiuit , & qui non at- ttraxitiugum illius, & in vinculis eius I non efl: ligatus : iugum enim iliius iugum ferreum efl : & vinculum illius vincu- lumxreum e([. Mors illius , mors ne- quiffuna : & vtilis potius inferus quam iiia. Perfeuerantia iliius non permane- bit, fcdobtmebitvias iniuflorum; &iii flamma fua non comburet iuflos. Qui reiinquunt Deum, incident in illam & exardebit m illis , & non extinguetur, 6c immittetur in illos quafi leo , & quafi pardus iaedet illos. i? Quis autem hos leo- nes,hospardosfatis femper cauerit?lo- coquononputesprorumpunthileones, k y hi
2^0^ CapvtXI.
hi pardi, Sc faEuitie inuadunt Inopina. Furibundis his linguis merito accenietur iingua Obivrgans , quam pof]: Otio- fam , alphabeti cognatione proximam locamus. Itaque hac diflertatiuncuJa Obiurgantis linguae geniuperfequemur. §. I. Atqueprimo quidem /i habitum iftius ] linguae fpedemus, veftem horridamge- rit indutui, pro calceis peroncs clauis compadtos, aut grandes pifcatoru ocreas ' habet, paffus facit amplos 8c ibnoros, neque enim aliud dod:a efl quam vitu- perare, reprehendere, verbis exagitare, inuediuis vti, hos auaritias infimularc, ilios fuperbix aut ftuititise damnarc,. Nii quidcm optatius efi: terrae fitienti, quam opportunus imber, fi is tamen pla- cidis guttis rorando defluat , quod fi pras- ^, ceps nim.bus fuperne ruat, vnoque (kiQ\ impetuefFundat, plus faepenocumenti adfert quam commodi. Lingua fedata & mitis velut flilla ieniter impluit , f uauiter |5enetrat,multu fecundat ; lingua obiur- gans & inuediua vclut grandinans plu- uiafrequenternoncmendat,fed.exaccr- *3)at. Vtrumque prorfus vitiofum efl ; ni-
hil,
De Obivrs anteLing. 207
hii , & omnia reprehendere ^ nihil difli- mulare poiTe, Sc omnia diiTimuIare vellc, merasinuecliuas declamare, aut femper in Exornationisgenere verfari. Erudrte Siracides : Efl correclio , inquit, men* dax in ira contnmeliofi, a Iracundus mentitnrcorrecflionem, nam obiurgare vult, non emendare Si Tulliocredimus, amicorumeft, moneri, &:monere, fed non adulari, non iiifedari verbis , noa increpare minis. Ha:c (lcpifCimc non cor- riguntpraua, fed magis talia faciunt : Rcfponfio mcllis frangit iram , fermo durus fufcitat furorem , ^? te/le fapientif- 'firno regam. Siseneum tormentumglan- dcm euomat in cefpitem, tormenti vis Dmnis hebet.:itur ; il feriatglans murum, iacerat & pertundit : fulmen moiliori Krarni faepms parcit , Ccd olTa comminuit : ■fic afpera verba, fermo iracnndus , ni Tnaniuetum hominem ofFcndat, dcilruit, noncorrigit. Sicumfaxo chalybsalter- Tiis collifionibus rixetur, ignisemicat : ita fi obiurgatio , in hominem durnm ac praefradumincurrat, flamma vtrinquc^ «xilit , tSc multum irae ; qualis nimirum k 6 fpecus
208 Capvt X I.
fpecusefl:,qu2B vocem emiflam accipit, taiis & vox eft quze remitticur.
Salomoniinguam cicurem & mode- ftam commendaturus : Lignum vitae, inquit, iingua placabilis , quse auteai^ immoderata eft , conteret fpiritum. a. Quicquidinhac vitali arbore foliorum eft , medicinam promittit & fanitatem : quicquidinhomine ledato ac miti ver- borum efl, virtutis argumentumeft. Et quemadmodum ramus virens ac fucci plenusfledire finit facillime, fequitur- que ducentem manum; ramus arens(Sc exfuccus frangitur : ita fi hominem ob- iurgantis linguae vel minimum l^feris, non flecles fed franges \ nam quae immo- derataeft, conteret fpiritum, tam lo- quentis, quam audientis , tam obiurgan- .tisquamobiurgati,- at homo placidus, 6c cui cicur efl ingenium , etiamcum re- prehendere cogitur, fic tamcn repre- henfionem temperat, vt non tam hoc a- gere , quam docere videatur , inflruit le- niter, necacerbe carpit,prorfusadmen- tem beati Pauli , qui reprehenfores fic erudit : Si prxoccupatusfuerit homoin aliquodelido, vos qui fpirituales eflis,
DeObivrgante Ling. 209
huiiifmodi inflruite in fpiritu lenitatis. /« Quid enim emendet obiurgator ille , qui afperrimarum obiurgationum plauftra exonerat ineum quem verbis cafligatum cupit?
zCaLc.C.<h,j,
§. II.
Illuflriflimum illud Angliae fidus Tho- mas Morus artificiose prorfus & dextre Obiurgantem alterius linguam manfue- tioresmoresdocuit. Sederat pro tribu- nali Moruscum ceteris iudicibus. Rei producebantur Zonarij fedlores , prae- fentibus accufatoribus , qui crumenas fi- biprxfcclasquerebantur, necaliudcon- tendebant, quam nebulones illos talia«# aufos in patibulum rapiendos. Hic vnus afleflorumvirgrauis, & grandis natu, ipfos innocentcs & iniuria affedos acer- rimcobiurgans : Hoc, inquit, iucuriae veflrae tribuendum : cur vef^ros facculos non accuratius cufloditis ? fupina negli- gentianebulonibus his occafionemof^ |ertfiirandi;res veflras cautius feruate, & tagaces manus facile vitabitis : qui fua negligit, furemfacit. Morusaudita tam importuna oratione fenis, qui ius dicere^ k 7 non
2 I O C A P T T X L
non increpare IxCos debiirfTet , cauiTam hanc in diem alteram reiecit. Interea no- ftii exillislatrunculis vnum clarn e car- cereadfeiuflitadduci, 6c t Sicras, in- quit jadcognofcendas cauflas ccnfede- rimus,nunquidpoteris tu illi feni quiac- cufatores adeo culparat,crumenamfub- ducere non obferuanti? Gratiama mc inibis fi fec^ris; iibertatem certam fps- : ra, fi tamen furta non velis repetere_. : quid dicis? Ille promifsa venia la^tifli- -mus, omniaviciPilmampliflime promit- titrfibi modo fideret, fe rem hanc flre- nue curaturum, &ad votum. Poflera luce cum Afkfloribus Morus confidet dicendis fententi]S;cnocantur feparatim •rei: primusillorum fuithicipfe latrun- culus ad omncm nequitiam fadlus, & tanto iam animoiiorad nobiie facinus , -quantolecurior peccaturus: lubeturer- go, fi quid habeat pro fe dicercL... Ille velut ingenti pudore territu^, abundc fibi fuppetere, ait, quo fuam innocen- tiam tueatur,id tamen infimis precibus rogare, liceat fibi in vnius e iudicibus fe- cretas aures cauffae fuae momentum dc- ponere. Pfrmittitur j vnum ipfe deligat
quem
De ObivrganteLing. zit
quemvelit ex omnibus. Senem moro- fum illum deligit. Itaque accedit trepi- datione fimulans, &nercio quod gran- ^e fecretuminauTem fenidemurmurat, eademque omnino opera crumenam ad htus pendentem exercitata manu prse- fecat. Arcana narratione finita,adfuuni felocum rccipit. Moras acceptorei be- ne geftas indicio, alium ex hac f^ece ho- minem fifti iubet , captatq; occafioTieni vtriufquc liberandi collata ftipe: Qnin hos miferos , inquit, dimittimus, tanto feuerius G redeant puniendo-s, Damnum fi quod A\i]s intuierunt, nos farciamus. Nequevcro tanti eft. conferamus pecu- niarias fyrnbolas, initium faciam^ fcio 'ncminemgrauatefecuturum : & cum di- 6lo aes reponit inmcnsi. PoflMorura primus paene oido maffupiumfeniseuo- carat. ille fuam fymbolam prompturus, crumenam vbique quaerere , nufquam reperire^atque iam finumfcrutari, iam caligas explorare,iammanticam omnem jcxcutere, hnc illuc ocuk>s manufque mittere, non leuiter erubefcere, irKli- gnarietiam ac turbas tacere ; &: quid -hoc , inxjuit, prodigij ? comperti/IimumL
mihi
2 12 CaPVT IX.
mihiefl, me in tribunal hodie non /ine crumena confcendiile: quis eam malus •dasmon auexit ? Hic Morus vultu ac voce adlenitatem compofita : Mi domine , inquit , ipfe iam experimentumcapis , qui vigilantes etiamoculos faliat Mer- curius; nemo hic fatis cauerit. Quare inpofterum eos quibus hoc infortunij contingit,ne acerbius obiurga , iufsit- quecrumenam alatrunculo reddi. Hic omniumrifus confecucus eft defene, quem Morus vrbanitate tam facetado- cuiflet,nontam alJDere, prsfertim in- fontesobiurgare.<« Vbiorationislenitu- do dccf\:y
, os clatidite CentH-plicefera ,peJpfio centuplice
Os illud maxime quod obiurgationis ple- numefl.
a Thomas StapUtonttt in ^ita Mori c,i$,
§. ni.
Ergo vos, qui fpirituales ellis, huiuf- modiinflruiteinfpiritu lenitatis. Phiri- ma reprehendi polfunt, fed moderateac parce. Moneri & corrigi , res a fe ina-
mocna
De ObIVRGANTE LlNG. 21^
mocna eil: & ingrata : quod fi accedat ver-t boriimimnioderatio 6c truculentia, iu- gum cenfetur intolerabile , quod vel ex- cutiendum fit , vel calcandum ipfo con- tcmptu. Plurima quoque commodiiis dicuntur foii & feparate, quam coram alijs. IUud enim admonitioni, hoc ob- iurgationi fimiliushabetur. Socrates in conuiuio quendam fuorum familiarium pauUo acrius obiurgarat. Nec diilimula- uithocPlato, fedad Socratem verfus : Nonne, inquit, fatius fuiflet, haec iili feorfimdixiire ? Cui mox Socrates : Ec quaefo,ait, mi Plato,annon tu quo- que reclius feciffes , /i mihi fcorfim hsec dixifTes?
Chriftipraeceptumeft, eum , quide- liquerit , ter monendum ac inflruen- dum, dummorbus iilius cenfeatur im- medicabilis. lufsus diuini verba funt : Sipcccaueritin te frater tuus, vade& corripe eum inter te & ipfum folum ; fi tc audierit, lucratus eris fratrem tuum. Deinde : Siautem te non audierit, ad- hibe tecumadhucvnum velduos. Ter- tiodemum: Quodfinon audierit eos, di^ Ecclefiac. Si Ecclefiam non audic-
rit„
2 T 4 C A P V T X I.
rit, fit tibi fjcut Ethnicus & publica- nus, a
Vtautemlinguam obiurgantem non refrenare folum fciamus , £^^ etiam tole- Tarecumabeffreniixdfmur, nobile do- ■cumentum Annasi iuuerit : Si merito obiurgauerit te aliquis , fcito quia pro- fuit : Si immerito, fcito quia prodefib •voiuit. Scd longe melior hac in re magi- •iler, Apoftokis Pctrus, vt eos inltruat qui plnn-e infontes obiurganrur autmul- toacerbius, quam commeriti fuiffent ; Quae eil^incuit, gloria, fi peccantes 5c -colaphizati fuifertis? fed fi bene facientcs ^fuftinetis , haec e^ gratia apud deuiri : inhocenimvocatiefHs.^ Haecaureano- •minaturirngua Chrifl:ianorum,quae -^tx ^dulari nefcit , ita infecfbari verbis, & car- pere non confireuit , omncmque fermo- .3iisotioiitatem irudiofifTime fugit. Hcec
lingua prae cetcris videtur digna ,
quam diuinse laudcs occupent
aeternum.
^Matth,c. t^,^. //.
Cap.
215
Capvt xir. §l^am fri^quens , ^ infolem
fit Lingua OstentATrix.
AThenienfes Berofo Mathematico , quodmulra velut vates pr^dixifTet, qu2E temporis feries rerumque euentus vera monftraflent, flatuam zeneam in gymnafio pofuerunt , ftatuae tamen lin- guam inferuerunt auream. Eius rei con- trarium paiTim experimur. Efl: qui meFi« to ilio laudetur , dicaturque aurem homo^ modo linguam prudentius noiiet rege- xe:£n ilatuam auream,cui 'tamen vix plnmbea fit,aut ^erealingua. Pharifkus ille publicani contemptor, ex afle talis fait; dixifTes aureum hominem, qui ie- iunijs,qui eleemofynis, qui ceteris vir- tutibusfedulo vacet: fed oitentatrix ip- fius lingua paene fuit lignea, quae puU chram hancflatuamplurimumfosdauit: commendabiies fuiflent Phariiaci adus, fi eos ipfe non adeo commendaffet.
Hacc Oflentatrix lingua fui domini e- logia miris artibus nouit in theatrum Jionoris educere, & omnibus fpedanda
pro-
2 1 6 Capvt XII.
proponere. Lingu^e hiiius labor pasne
oinnis inExotnationis genere verfatur.
Laudare omnium optimenouitjnec ra-
menlaudatomnia, fedfolumres fui do-
mini. In fuas fuique domini laudes ex-
^urrit ampliflime, & longam narratio-
nis feriem texit, vt apluribus rciatuii_,
quam inilgnem habeat dominu qui me-
rito viuus per oravirum volitet. Quam
autem hasc ipla Ofientatrtx lingua ruo
domino faepe noceat,dum flulte fauet,
pjjnc explicabimus, 6cquidemcum cu-
ra & paullo fufius. Nam lingua: vitium
longecommuniflimum efl Ojlentatio^ &
valde noxtum, (Scforfan nonfentiet fc#
feriri, nifi bene feriatur.
§. L
Quemadmodum mercator aut pro-
pola,iaudat venalesquas vult extrude-
re merces , fic iingua Oftentatrix merces
fuas expedit non fine ampliflima com-
mendatione, Habet autcm duplicis ge-
ncris mercimonia, nam aut feipfum quis
laudat, fuum ftemma, famiiiam, dotes
fibifuifque conceffas, aut laudat fuam
artem, fcientiam, fuum officium, fuas
fundiones,opesfuas ac potentiam.Hos
quidem
De OSTENTATRICE LlNG. 217
quidemSophonias Magniloquos fuper- biae vocat. a Tobias dehortatus filium : Superbiam, inquit, m tuo lermone nun- quamdominaripermittas.^ Sed6cSa- lomon cenfona ferula OilentatriceiiL» hanc linguam commonefaciens : Laudet teaiienusjinquit, <Sc nonos tuum^ ex- traneus , & non labia tua. c Merito fuo vapulat hacc lingua, non enim curat vt Deo placeat, fed vthonori ac famas fer- uiat, (Scfemper in promptu habeat,quo glorietur.
Mens fam£ auara^ ohnoxia efl iaUanti<x^ d OHentatores iftos irridens Paulus : Non enim, inquit, audemus inferere nos aut comparare quibufdam, qui feipfos commendant. ^z^ ipfi in nobis nofmet- ipfos metientes,& comparantes nofmet- ipfos nobis. e Hoc in falfos Apollolos' didum, qui omnia Pauii extenuantes : Quid , aiebant , flt Paulus ? epiilolaeillius magniloquumquidfpirant, ^t^ cumipfe anditur , nec vox , nec eiocutio , nec oris dignitas expedtationi refpondentjnos WYi
Jonge
a Sophon,c,iS9. 1 1* b Toh.c. 14.^*14% c ProH, c,2y.^,a, d Ltmb.Vit, e^. CQr*c»io^^,i2»
21 8 Capvt XIL longe anteflamus. Ita prorfus, inquit Paulus, egohomunciononaudeo hisgi- gantibus me comparar^: intra meam me peiiiculamcontineo; nonin immenfum gloriabimur. Hac ratione Paulu&oflen- tatricem Imguam repreflit.
Nabuchodonofor Rex inter gloria- bundos illos gigantes numerandus : N6nne,inquit, haec eftBabylon ciuitas magna , quam ego sedificaui in domnm regni, in robore fortitudinis meae,& in gloria decoris mei ? Infignem ftultitiam, &grandem fuperbiam hae voces prodi- derunt. Cumque fermo adhuc eflet in oreregis, voxde caslo ruit : Tibi dicitur NabuchodQnofor rex, regnum tuum traniibit a te, & ab hominibus' eijcient te,&:cumbefli]s ferifque erit habiratio tua,&:fcicnu quafi bos comedes. /z Quid ergo teia6Ias, 6 Thrafo , de diuitijs, ho- noribus, maiorumimaginibus ac prifco fanguine? circumfpice, vbi nunc illi funt qui ante te tales erant ? tu breui vbi cris ? ad ilios tranfibis.
Si quis res geflas prifcorum eremico- larum euoluat , quofdam ex ijs pofl qua-
dragin^
De OSTENTATRICE LlI?G. 219
dragintaaut quinquaginta annos in ma»- xima vitc-e aufteritate acflos , in turpia fce- leraruiflecomperiet. Sed nemiremur, namhosvirtutislliaeiadatores fuifle dc- prehendemus. At vero iadlanria fuper- biaifilia eft. Dcus <Scfiiiam, <Sc matrem extreme odit, <Sc aucrfatur. Hmc etfi. quismille annis accurate Deo feruierit,. vbi feipfum commendare, & virtutes fuas velutmerces proponere incoeperit, omnem prioris obfequij gratiam cor- rumpir. Vadeiac^ator , vade; foetent ob- fequia tua , propter lijiguam tuam. Lau- dator fui idoInjTi efl,,quodfe ipfum co- lit, Cibi cantat, fibi pinfit, fibilitat. Il^ lud quidem non negandum, aliquos e numero fandorum diuino honori au- gendo , partim excitanda: fpei , aut exhi-
; bendoexempio , de fcipfis quandoquo ncn fine praeconio locutos. RcxEze- chiasrMcmcntoDomine, inquit, quo- modo ambulauerim coramte in verita- te.^, Pauius inuitus <Sc aiiorum impro- bitatecoadus : Exiflimo , inquit, nihil
: me minus feciffe a magnis Apoflolis. In qao quisaudet(in infipientiadico)au- deo & ego. Minjflri Chniti funtj & ego
2 20 Capvt XII.
( vt minus fapiens dico ) plus ego. Sed rationem reddens didlorum : Quod au- tem facio ,inquit, 6c faciam , vt ampu- tem occafionem ecrum, qui voluntoc- cafionem : vtin quo gloriaatur,inue- uiantur ficut & nos. Nam eiufmodi Pfeudoapoftoli, funt operarij fubdoli, transfigurantes fe in Apoflolos Chrifi:i. a Haec eo dixit hic Orbis Ecclefiaftes , vt^ decepti iuuarentur, ideo a fe dida auda- ciam vocat & infipientiam. Imitemur vel vmbram beatiPauli, quod Chryfo- ftomus monet, h (Scfiquae aufa memo- randa patrauimus, non ea /latim vena- liainforum extrudamus>alioquin om- nibus nos prasmijs priuamus. RexEze- chias th^fau^-QS omnes perdidk , quia il- los ambitiose monflrauit. Sand:orum pxnk omnium in rebus plurimis mer^s iila fuit: A^emo fcuh' , nift Dew, Cumpi- €^or loquitur, fuamquepidurampra^di- cat,ab omnibus peflime locutus argui- tur^ciim veio pidura loquitur. fui-mque laudat magifirum, a nemine non prae- clara locutio vocatur,neq; enim aliunde
plau- ZiCor.c.t iSo 12,1 i.2t^z$^
DEOffT.ENTATRICELrNG^ 2 21
plaufum expedet artifexy quam abftio ©pere:v-ox operis omnium vocibus aii* teceliit.
luderat Deu&Mofea, e fiim mannm producere^quaeomniexparte vifa eft ie- profa : iurTus eft iterum Mofes eandemi finu abdere , 6c omnis icde lcpra depLdfit eil. Quas autem haec fubita mutatio l num aer corruptus aut arcana in (31111 Tirtus , mucanonis tam repentiase cauflk extitit? Quod fi ho.c miraculi loco ha- bendum, curidnon inf/onte,aut facie tota expreffum , (icut in Ozia rege, Sc fo- rore Moil s Maria ? Procopius Gazjeasi hunc m moduai rsfpcndet. Manum M»» (is Deus leprofam elie voluit, quando- <]uidemcapatraturus erat admiranda iii ^gypto: perinde fiDeus prsemonuilFet Mofen : Miranda h^ec opera ne manui tuz tribue, ncc illam obiila ofculare_. r Manus tua a feieprofa 6z inepca operir nc iliam igituroilenta, vefut niirando- rum operatricem^ abfconde. potiiis, Sc doceillamernbefcerefubverfte. Parimp^ do/i a nobis ipfis virtutes noflrx tegan- tur , ionge tutiorcs erunt fus- fibi purita- ** 1 tis
222 CaPVT Xir.
tis confciae ^ fin eas ofrentemus , & velufc venalesproponamus, oranilaude delH- tuentur. Omnia maculat oflentatrix Jin^ gua. Hinc faepe permittit Deus,vti5 qui omnia fe fcire aut pofle profiretur, qui miram rerum cxperientiam venditat,qui emnium regionum mores defcribit, om- nium nationum linguis loquitur , <Sc in- gentia qu^que promittit, vt.is,inquam, fiibinde leproiame finumanum educatj liciadantia ipfius detegitur,pudefit,odio efle ificipit. Saiomon hic vaticinatur; Qui fe iadat & diiatat , iurgia concitat. a Thomas^Iorushoc genus hominum, prourmeretur, irifignircr tradare nouit. Legatus ierat BruxeliasMorus^dCaro- Inm V. Imperarorem. IlliG in aula tam ceiebri nef cio quis gioriofulus fuit, qui ad aulas valuas afhxit chartam, qua in lit^ . terarium certamen prouocabat quof- cunque, refponiliru fe ad omnem cuius- cunque iuris quaefHonem , vel quicquid liemum in quacunque human^ littera- turaE fcientia proponeretur. Audacifli- ma prorlus oflentatio ! Thojnas Morus audita hominis tam petulanti vanitatc. r hanc e iureBritannicoquseftionem po- ,
De OSTENrATRICElma^ 2 2^
fait: Vtrumanimalia capta inWither- namia fintirrepJegibilia? Addidit; infa- milia Legati Anglici efle, qui ca de rc difputare cupiat. Hic iadatori hasrere aqua , oftentatrix linguanon tantumti- tubare,fed & obmutefcere : mifer nec voces quidem,n€dum quseflionem in- telligere , ad rem nihil refpondere. ita-. fuam ipfe vanitatem agnofcere coadrus , omnium deniq^ fibilis ac rifu vaniffimus prouocatar cxceptus efl:. a I , nunc puer gicriabunde, & viros lacf flead pugnam^
2 ^iafUu in ^iia Mori. C.i ^, Ctrca medturf», §. III.
Non multum huic abflmile contigit Vlennac, Dodor Paulus Florenius, qui rcligionis, cuife addixerat,defertor,plu- rimorum idiomatum fe peritum iadlarat» &credcbaturisvuIg61ingUumLatinamy Grxcam,Hebraicam,Syriacam, ChaU daicam , aliafque fimiles egregie callere, GeorgiusScherer Socictatis Iesv facer- dosfchcdamadfedelatam accepityidia* mateignorabili fcriptam,qua]em dicun- tur anus ad collum infantum fufpende- re , febris amuletum. Hanc ille chartu- iaaicumintcrprctari non poflet, Flore- I 2 niunk
224 Capvt XfL jttium adire ftatii it, optimam h^nc occ3-k .fionem ratiis , qua hominis multiplicem. inperegrinis linguis fcientiam experire- jtur. Huncipfum ergoadit,&fchedani porrigens r Obfecro, iuquir,ignorantem iuua , & barbaros hos ckaracleres inter- pretare. Ilie non diu cuncftatus, &fin» guas illius peritiam ^uda^ler fimulans: lUud idioma eft , inquit , quo iacerdotes jEgyptij vtuntur in fuis iacris. Schcrer gratias egit erudito interpreti , 6c raox in cubiculum fecedens, tres voces germa- nicas iilas, a &an^^^i)m QSavfn^ ordi- ne inuerfo icripfit,. vndie voccs emer- ferunt_. ite, <Snd(^ / nche^ / Ulfta^- .Accepto nouo hoc fchediafmate,Patreni .Chriftianum , qui tum Theologiam pu- blice docuerat,conuenit:& quaefo,in- quit, acccdefocius ac teilis, mi Paterf €xploremus , num D. FJorenius , tot lin- guascalleat,quotille £bi cognitas glo- riatur. PauUo antefchedulani ei exhi- bui vocibus ignotis exaratam, ad quani iJlepromptusrcipondit, tiTt facra verba facriiiculorum in iEgypto. Equidemi yaldedubito an idioma illud didicerit^»
Flore-
a >4^firei; eunt nPtdU ^tdthuf.
DeOstentatriceLing. 225:
FloremiiinReuerentia veflra non liefcic anibitiofiim efle mafculum , qui ne fateri cogatur ignorantiam, ex tempore con- fingit mendacium. Ita hi folent; fideA- tiirimepronuntiantreru omnium igha- ri ; ne tales habeantur. Eamus igitur Sc denuo exploremus , quid eruditionis in hominelateat. Ennouaefchedas myfte- rium : fcripfi pr^poilere, ©an^ ^C^CIt ^atfu^; hasc ilii lcheda lapis Lydius erit* Audiamus obfecro nouu Mithridatem» quid iudicij fuper hanc fcriptionem fe- rat: fedlaurum priusmordeamus, vtri-» fumalioquin erupturum comprimamus.' Ambo igitur ad Florenium reuifHntj vbl Georgius Scherer : Dodlor Paule Flore- ni, ait , veniam rogo , fi negotium facefl fam , hic iterum ignota me fchedula Ei- tigat, ritu mirabili lCripta; quid iflud obfecro idiomatis eil, ecquis horu ver- borum fenfus ? iuua meam in linguis in- fantiam. DoctorFlorenius fchedam cu- riosc contuens , mox pronuntiat, & : iJla ipfa , inquit , Imgua ef\: , qua: in chartula prioreperfcripta:i€gyptiaelinguasverba lunt facrificuh^iliis folemnia. Vbi pa- ter Chri/lianus haec audijt, vix ianua 1 3 prehen*
2 2^ capvt xn.
prehensaforas fe eiecit-, alioqui prorui; pturus in cachinnos. At vero Georgius Scherer vuitumferium lingens , &: velut perfuafus valedixit, IrLter hos duos poft- ea fatis rifuni cft ob cxafciatam hanc fa- l>ulam tam dodaeinterprctationis.
a GeorisScherertcm. I ,C4>ntrof(erf.}ntht pag. C^f^,
§. IV. Haec Oflentatricis lingiiaefuntfacino* ya, vtfemper habeat quod magnificeJo- quatur,fingit. Vcrbumvetus ell,6cve- rum : Ignaui homines plus habent ver- torum quam oper^, lingua fcilicet po- .tentes,nonitem manu. beJlatorore,pJe- runque pecus ignauumefl: re. PrarcJare xJixitlfidorus : Harret fapientia fpumcu verborum ambitum. a Eo tamen iili po- tifnmumrtuntur,quibusverba funt fi- jie penn&pecunia. ^ Myndiorum oJim vilis fuit vrbecula, fed portae ingentes, «^c magnifici operis. Diogenes iJJe notus c Stoa philcfopHus , hanc vrbis & porta- rum diilimilitudinem contemplatus,ex- clamauit publice : O My ndij portas cJau- ^ite,ne periJlas vrbs veflra exeat. In
homine a Ifd. l. 2. de ferm. c. 29.
De OsTfilTTATRrCE LiNG, 2 2 f
homine inanis gloriaeappetente, hoc ip^ rum prorfus eft videre. Portas is kabct amplifTimas^os fupra modumgarrulura., & quod in fui domini laudes excurrat laxillime. Sedplerunque ciuitatula hic iatet viliflimajadus parum infignes,ma* nus Janguidac &: leprofae, virtutis curtiil. iima rupeliex. Atque hos fuo nomine Thrafones a vocamus , qui ampullas & refquipedalia verba iaciunt, qui quic- quid hoftium eft, fuper menfam debel- Jant, & vt Plautinus ille Bombomacht- des, decem vno difflant fpiritu. Arifto- giton, vti Plutarchus memorat, pafTini in rermonibus bella crepabat cScarma ; flrategum dixifles animofiflimum. Cuin veromiles fcriberetur, crus pannis ob- ligans Ariflogiton , grefTus baculo flil- cicbat, & vtpiger canisclaudicabat. Vi- dit hunc c tnbunali Phocion, qui mox caflrenfi rabellario : fcribe , inquit, Ari- flogitonem cIaudum,(Sc mendacem.Hoc oilentatoribus rolennc eft, dum verbis agitur , nemo illis animofior, nemo for- tiorjcumad rem venitur,hic illi clau- dicant,iamquc vix ferpunt, qui antea volarant. apracSr^a.nfeti.
i 4 §.V-
• 2-2 8 Capvt XII.
Claudius Paradinus, lin^uam inteiij
geminas draconis alas pinxit , addita iiu
fcriptione, Oi4o tendis ? ^. Septis quidem
sSc quafi valuis duplicibus Natura iin*
guam repre/llt, hxc tamcn nihilomixius
perrumjpit clauflra, <Sc in apertum euo-
lat. Arx in homme caput eft^ dentes,
cancelli oiTei j os , arcis porta; Ratio ar-
rcis domina, quae lingnam ferae inflar
cocrccat. At hxc fa^piflime frad:is ear-
'ceribiis erumpcns, draconum aias ob-
tinet , firque volans draco. Hsc iam ala-
ta fera, plena veneno mortifero, h huc
illuc inflariacuii fertur, & plerunqucj
primamomnium prasdam proprias lau^
dcs fe61:atur,idque tam auide, vt eti^ni
inliagitijs gloriam inanem aucupetunj;
Sunt enim , qui Isstantur cum male fece-
Tint,& exultant in rebus peflimis. e Ciim
^utem gloria e vitijs fummafit ignomi-
xiia, quacrit regius pfaJtes : Quid gloria-
t;s in malitia, qui potens es m iniqui-
itate ? d
Quisautemvolantihuic draconi alas
affigit?
a Varadin. Sjmh^her. mtht pag. j i j.
DEOsTElfrATRICELlNG. 2 29
afliigit? AutSaperbia,aut Auaritia^aiat etiamOpulentia. Superbia quidernhoc agit,nisquis intus reipfum norit, atque ita longe maiorem quam fit ceftimet : A- uaritia hoc docet, vt quis artem quam nouit, apud omnes prxdicet, quo eam cariusvendat.. Opuientiae proprium eft grandc ruperciiium atcolierc , Sc fpirare liiperbiam. Pompeius Magnus helii glo- ria , quam ipfe iibi fingebat , infoiefcens dicerenon dubitauit; iiterramvel femel pede pulfaro, totum Orbem ad arma prouocabo. Enaiatudraconem,&or- betotovagantem.
Has feras perfequitur Deus, qui ad honorem fuum attcntifTimus: Gioriam meam,inquit, aiteri non dabo. «a Om- nia nobis, eti^ni leipfum darc paratus eft , n modo nos iiii fbam gioriam. Hanc a nobis cumprimis exigit , vt nongiorie- tur in confpeclu cius omnis caro. Hiia- nUs rationcm reddens : Soii Deo,inquit, de fe credendum efl:, quife foins nouit. Nos autem quam non nouimus nos jipfos intus &in cute? Etcuinoniurc ignorantia fui obijcitur f Quia dicis, 1 5 quod
23 0 Capvt XI IL quod diiies rum, &locii.pktatus,&:niTl- lius egeo ; & nefcis quia tu es niirer, 6c miferabilis,.& pauper , & caecus, &nu- Jus.^ Abioftentator,<Sc difce teipfum nolTe : non deeruiit qui te ha-c in re iu- uent, zAfoc^csSQ.ij.
Cap. XIII.
§lmhm in rehm Ostenta-
T R 1 X lingua fe fotijftmum
ejferat.
A Ttalum quendam perftringit olim '^^poeta,epigrammate faccto;
DccUmas IreHe ^ caujfoi agis Attale heUe : Htflcria4 bellas , carrmna bella facis : ■fom^^onis heiCe mimas , a eptgrammata hellei Bellm Grammaticm^hellm es Aflrologtu. jEthelte canta^ , & fiitus ^ttpde helle : BelbAS es arte lyr£ , hellH^ ts arte prU» Nil hene citm facias^faiis attamm cmniit helle: Vis dicam cjuidjis f magnpues Ardelio.h Eafuit Attali iadantia, vtnihil non affe- ^aret, inrebus omnibus feiadaretjpiu^
rima a ComA'dtM (^ [ccmcas aiitonts fcnhif^
De OstentatriceLing. 231 -rima agendonihilperageret. Etquiafibi vni eximie placebat: nunc fe oratorem, nunc declamatorem , nunc hiftoricum, nunc poeram eil profefius : lam gram^ maticum , iam aftrologum, iam lyri/lam &luforem, iam muficum & faltatorem feia(flabati nihil horum erat, Ccd veri/fi- musThrafo,&oflentarorfui vanifHmus, qui fibiomniabelle facere videbatur, Sc nihil bene facicbat, quod Ardelionum efl: proprium. Talis Attalus,qui omnia fibi tnbuebat, & cum noUent alij, fe- ipfum magnifice laudabat. Hcm quaoi ampla efl etiamnum horum Attalorum familia! quam multi funt, qui feipfos vniceadmirantur, &fufpiciunt, hinc de f^ipfis multa & grauiter Sc honorifice praedicant,m;Agnamque a fe ipfis laudem fcrunc inrebus pxne omnibus. Potifl]- mumramen qumquererum capitafunt, dequibus oflentatrixlinguagloriari fo- let. i.Ue forma <Sc corporis viribus. 2. De gencre ac nobilitate. 3 . De yefhU tu , fupelledili, opibus. 4. De mgenio, ac erudicione. j-. De Virtute,ac dotibus animi: imo tanta odentandi fe libido eft, vtetiam de vitijs gloriemur. Qur.m i 6 auiem
23 2 <;a:pvt XIII. aiitem oilentatrix liiigua,inanem <Sc Hiil»- tam lumat operam, cum ia his talibus gloriatur, hac diricrtatione explicabii. mus.
§, r.
Primum Oftentationis genus e/l do forma & robore gloriari. Sed heii quam breue>quam & fragile bonum eft forma ? nihilo firmior efl ilia quam tem- pus,cumeo veniensjcum eodem fugir. Skfte , ii potes , tcmpus, poterit &c forraii forma confiPi.ere,qua2 vtamoenus flofcu- ius, intcr ipibs mirantium atquelaudan- tiumoculoseuanefcit: breuishuncprui- na perciitit , leuis hunc aura decutit , vel inimic^ manus vngue carpitur,vel prx- tereuntis calce prcmitur, &perit : ita formam febriciila,morbique alij extin- gaunt. Quanti facienda fit forma, mors oftendit , nec mors foia , fed fenedlus & paucorum annorum fpatium, imo vel Tiuus lucis repentina commotiuncula. Forma hcnum fragile efl^ qHantum^ acce- dtt ad annos\
Fit minor , ^fpatio carpitur ipfi fuo, a
H^EC expertus quandoque formofus ille
Hcmanus Princeps Domitianus ; qui
dtOmdl.f^amer. amico
DeOstentatrice LiNG. 231
amicofcribensiScias, inqiiit, nec gra- tius quidquam dccore, ncc breuius, quamuis,etiamri durabile perpetuiimqj naturae donumefTet ,noninteliigo^quid tantopere habeat expetendum ifte non folidus , nec in ipfo homine nifi ruperii^ cie tenus fulgensdecor, multaquc faeda & horrenda contegens.
Cur obfecro Deus , conditi orbis ini- tio crcata omnia laudauit , folius homi- nis iaudes tacuit? Ambrofius cauffam aflignans: Creatorum omnium bonitas, inquit, inexteriore fpecie iita erat, non itemhominis. proptercalaudabantur il- la , non homo , quiprius laudandus non cll:,quam perexteriores acftus interiorem bonitatcmdemonilret.^Hinc a fola ex- tcrioreforma laudari, vaniflimalaus efl-.
Formalibidinisfomentum , multis a- ccrbiac turpis interitus cauffa fuit: for- ma morborum & temporis ludibrium quam non longa floret aeflate ! quid ia- c^as tam volucre bonum ? raox fiaua ca- dct caefaries , albefcent rchqua,purpura- fccntes genas & fcrenamfrontem,fqua- kntes arabunt rugae , hietas oculorum fa- 1 7 ces
2 3 4 Capv r XIIL ^es & lucida fidera, moeftie obdiicent nubes, caiididum aclaeuedentium ebur, rcaberatteretfitusjredaceruixagilefqiie humericuruefcent, miniatalabraexpal- iefcent , aridas manus & recuruos pedes fufpicaberisnonefle tuos. Qiiidmulta> Veniet diesquo tein fpeculo nonagno- fcas : teftes oculi dicent , apit Alita es^ aut tibi tpfe dt[fimtllimit6 es, Quid ergo mira- murtamcaducar quid de vitiorum adia- Hientisgloriamur?
Quidvetereshacinre fenferint, non ignoramusrRaramaiebantiili eife con- cordiamformas atque pudicitice, raram mixturamformae atq; lapientiae. Vtrum- queverum, namluculenta forma m.eli- oremnon reddit animum , quemfaepiffi-. ftieinpericulteim trahit^ moribus ccnfcn- dusefthomo. Eft &animo fua pulchri^ tudo multo fuauior certiorcue quam corporis , & ipfa quoque fuis legibus, at- que apta fiiarum partium difpofitione fubfiftit. Illam optare, illi operam un- penderedignumeil:, quamncclongadi- es deteret , nec morbus , ^t^ nec mors ex- tinguet. Quidattinet gioriari eo, quod ne^que noftrum cfl , neque diutius ferua-
repof-
De OSTENTATRICE LtNG. 2jf
TC pofTumus ; quod habuilTe nulli , quod coRtempfille muitisgloriorumfuit.Mit- to aiios : Spurinam non naturalis forma nobilitauit , [cd vltro accerfita deformi- txis ornauit. Faiiaxgratia^&vanaeilpul- Kihritudo.a
Quae de forma , eadem de roborecor- poris affirmamus. De robuflis virib^ glo- r-iari, taurinagloriaef!:. Bosaut elephas hac inreglonoiior (it, quia robuflior. Deinde nulli vnquam tanc^ vires obtige- runt , quae vel labore immodico , vcl acri morbo, velcuncfla vincentefenio norL. fuerint fra(flas. Inuida & infati^abilis elt vis animi, quaeveram paritgioriam. Ne- moMilone robuflior fuit, fed clariores multi. Virtus vere iaudanda mole cor- poreanon eget^ inanimishabitat. Q^id noflris viribus triumphamus , cummul- tasbelluas hacinre liiperiores habea- mus? Erraui , quod noifras appellarira vires,ciimea:nonfint noflrae, fedhof- pitij noflri , imo carceris noftri. Vanuin cil-autem , ciimipfefisfragilis, dc vaiido habitaculo( dicam mclius ) de robuHo aduerfario, qui te faspias proflrauerir, gloriari. Num mortuus decentergloria-
23 6 Capvt XIII.
retiir de fcpulchro ? foris nitet , intus pu- tret dctaetet. Diuiniis ille concionator,. yt liuman^ oitcntationi aias incideret : Vertime, inquit, ad aliud, (Scvidi fub fole , nec velociumelle curfum , nec for- tium bclium,nec fapientium panem, necdocrorum diuitias, nec artificurrL-. gratiam : fed tempus cafiimque inom- nibus. Etne quis viribusfuis inaniterfi- dat, adiungithocmonitum : Nefcitho^ mo finem fuum ; fcd ficut pifces capiun- tur hamo , & Hcut aucs laqueo compre- hcnduntur : fic capiuntur homines in tempore malo , ciim eis extcmplo fuper- uenerit. ^ Miloncm omnibus palsilris celebratum 6c cognitum , atbor vna de- tinuit , laccrandum.que feris obtulit. Sic illud eximium robur, Edx quercus robo- riimparinuentumeft. Samfbni heroum longcfortiilimo roburcmneademitaci- esnouaculae. lilequi leonem veiut hae- duiumludibundus difcerpfit, in puellae gremiocorporis & animi robur omne-i perdidit. Ergo , Melior cll fapientia quam vircs, &virprudensquamfortis. if Siquidem noninfortitudmcfuarobora-
bitur :'
De OSTENTATRICE LlNG. 23/
biturvir. a Anusquxpiam cum louinia- nu»n Imperatorem Roraanum mole cor- poris excellentem & validum , fed parum inceiligentem vidnTet, exclamairefertur: O c^uam bonam domum hic habet amen- tia 7 Piitat Valerius , nimio robore mem- brorum, vigorem mentis hebefcere^ ^uafi abnuente natura vtriufque boni largitionem : ne fupra mortalem fit fe- licitatem , eundem & valentiflimum e/Ie & (apientiilimum.^ Ergo non giorictar fapiens in fapientia fua , & non gjorictur forcisin forrirudinefua, &:nonglorietur diuesi:idiuitijsfuis:icdm hoc giorietur qui gloriatur, fcire, & noffemej quia ego fum Dominus , qui facio mifericor- diam(Sc)iudicium,&iu(l:itiam in terra. ^ Linguam magniioquam difperdet Do- minus.
c H^trem.c. tf.^. ij. (^24»
§. H.
Aiter Oflentationis impetuseil, dc^ ^encrcacnobiiitate gloriari. In ceteris brfinhominesnos haberinon indigna- Tiur, hic fupra humanam conditioncm isfferimur , & Dij nobis videmur. Is pro-
fedto
I-J 8 Capvt xiir.
le (51:6 fcifl II s eTt quorundam , vt prajtd-fe neminem aeque homincm. cenfcant nifi pariter nobilem. Propago vetus , profa-* pianobilis, genercfa origo , ornamen- tum eft hominis , non negamus , fed ho- minisillius, quemnon ianguis folum , fed&virtus nobilitat. Ille vere nobilis €11 qui flrenueagcndo nobiiitate pepe- nt,nonnarcendoaccepit. Alienumefl:-,! cui de noflronilijief}:. ?itqui alieno glo-^ riarijridiculaprorius oilcntatiofft.-auo- rum merita, nepotum degenerantium-_» notae funt j nec aliud niagis pDflexorum maculas aperit, quam. inaiorumrplendor ac gloria cui pofrerinon refpcndcnt. Veram jaudem nifi de proprio fumpferis, ab alio non expedcs. Agedum^ quifquis nobilialtcquefanguine viscenferi , vir- tute 6c fadis te nobilcm proba non ver- bis. Nam &maiorestuinifi aliquiddig- numegiOent laude, nunquam nobiles fuiffent. Vbigeneris antiqui efl nobili- tas , ibi necefle efl antiqua fuerit virtus , fine qua vcra nobilitas non efl. Saepe magna eflparentiim clantas, fed tanto maior obicuritas filiorum. Corpus Sc patrimonium a parentibus accipimus >
non
De OsTENTATRrCELlNG. Ij9
nonira claritatenn. hanc & qaihabet, mro infiliumtransfert, & qui non ha- bet- lubinde iiiatn in filio videt. Quan- tum patrc clarior Casfar, quantuobicu- rior Africanifilius? Amare iilum potuit pater,illufl:rare nonpotuit, infinitani iuce lucis eclipfimpafllis infilio. Ita ra- ro excellentis viri fiiius excellens efi: ; ita nominisclaritasnon nafcendo quceren- daefi:,fcd viuendo, faspe etiam, quod miraberis, moriendo. Ita verus nobiiis non nafcitur,fed ftt. PlatonemPhilofo- iphianon accepit nobilem,fcd fccit. De- fmamus igitur noflrum nomen alienis obumbrare virtutibus, ne vnoquoq; fu- um repofccnte , nudi de proprio ridea- mur. Sed ego, inquis , non fum corni- cuia, quaealienisfepennis iadet^ multa mihi efl claritas fanguinis. Ah , quid hac deregloriaris ? Omnis propemodum.-. fanguisefl concolor, ficubi forte alter alteroclariorinucntus/it ,non id nobi- litas efficit , fcd lanitas. Et quam oppor- ninehic illudaquinatispoet^ ^ occinam'? 'ytemmata cjutdfactunt ^ ijutdprodeft , Pofi"
ticelongo Sangume cenferi ^plht oftmdere vultui
l^o Capvt XIII.
Jld^^iorum^ 0'flantes incHrrib^As MmiiianoSy Et Carioi lam dimidLos^ htimeroj^^ mtnorem Coriiintim^& Galbammncults ^ nasoqtie
carentem. a Quisfrntlitsgeneri^ , tahula iaBare capaci Cornjn^rm^pofihiicmtilta contingerevi>ga\y Fnmofis Ecjuittim cnm dtEiatore maJiftros y\ Si coram Lepdis male vtuitur f Auorum & proauortim atque atauorum i flatuae in armarijs per atria difpo/itas, ve- • tuflate exefk, Fiimorasac mutilatas , in-- quirpoeta, nobiiitatem tibinondabunt, fi mores defjnt , fi tu ante imagines maio- Tumtuorum pcilime viuas, tota node'' arlea ludas , auroram poculis falutes, Totalicet veteresexornentvndique cer>£, Airia , mbilttasfilaefl^ atque vraca^ virtPU^: Cur enimQ^Fabius, Q^Fabij Maximl Allobrogici,[mperatorisclarifIimiiiliusj^ maiorum gloria efFeratur, eorumquc^»^ titulosfibi adfcifcat, ciim vitam luxui perditam & maioribus indignam agat ? - J^am gen^-is ^ proauos ^ ^ quA nonf^ciryttu
Vix ea noftrapHto < c ( tpft^
Beatus
a TfaBas auorum patuas.
b fafcihtti , ma^t/iratus tnfigmhta.
>C Offtd.i, i ^ .mctainorfh.pofi tnttjn orat, yiy^if»
DeOstfntatriceLing,' 241
BeatusHieronymus Celantiam nobiiem; femmam modeflias commonefaciens : NuUi vnquam , ait , de generis nobilitate tepraeferas,ne obfcuriores quarque& humilioreloco natas muliereste inferi- ores putes. Nefcitcnim reiigio Chriflia- na perfonas acciperc, nec conditiones hominum , (kd animos infpicit fingulo- rum. Seruum& nobiiem de moribus , pronuntiat. Soiaapud Deumiibertaseft non feruirepeccatis. <^ Et nunquidnon omnium vnaeflnafcendiconditiopnun- quid non &: moricndi vna efl concluiio ? ludaeorum perperuafuit haec oftenta- tio,gcneaiogias fuas omnibus recitare. &orequanto affidue iiiud crepabant ? Semtn ^brahdLfHmm^ & neminiferuiui- miis vnquam. b Quibus Humiiitatis ma- giiler opportuniflime : Si fiiij Abrahse eftis , ait , opera Abrahae facite : omnis qiiifacitpeccatum, fcruus eft peccatL Qu_idigitur oflcntatriX iingua fangui- ncmaitum intoieramiusiadat ? In aita nafcincc tranquiiiumcerte,ncc femper tutum efl , etii iit ciarum. Scitum efl: il- ludiyncipocta:: Sacpius ventis agitatnr
2iHt?ron,etif}.2z. ad Cfiant. ingcns
24 2 Capvt xnr.
ingens piniis, 6rceir2egraiiiore cafu decl- dunt turres, feriiintque rummos fulmina montes:^vti nemo naufragiura in iicccj ita nec prsecipitium in imo metuit. Nil' praetereatamaltum, quodnon&follici-- tudini, (Sckbori, (Scinuidice, &;pauoriac; macrori, &:in finem morti peruium. Om-^ nem fane fiilum eminentiamque morta-. lium, folamorsin planumredigit. Quot' fueruntnobilesfamili^e, quarum hodie fuperfles nemo , & vix vlia efl: memorif!? ' Omne quodin tempore oritur, cumj; tempore occidir. Omniatempus immi- nuitconfumitque. NobiJitas quamlon- gadiespeperit, longiorque auxit,lon- giflimafubrint. Ponamu^ criftas^ nemo vere nobilis eft , nifi Sc modeftus fi t. Lin- giiam nxiigniloquam difperdet Dominus* §.III. Tertium Oflentationis genusa vidu & veftitu, a numis & opibus crefcit. Vir. tutumnutrixoptima efipaupertas, opu* ientia vitiorum.Vbi diuitia:, illic plerun- iquc funt&vitia, &tamen ncmofepau* peremeflegloriatur, diuites videri om- nes volumus , etiam ii fsypQ , quos occul* taconficit egeilas. Ecquis efl: quifacuita- a Horat.l 2i Otrm. oda i o . ^^S
De OSTENTATRICE LlNG. l^J
tesfuasnec verbis, n€c hdis prasdicet } Difficiilimum eftoflenratrici JingUce ac- erefcencescliuitiasnonrubinde prasdica- re : minus manis eilet gloriatio , modo gaudium, tranquillitas, virtuscumcref^ centibus diuitijs crercerent. At contra- Fium experimur : quanto magis haec cref- cunr, tantoillardecrercunt magis. Si ad clarifTima rerum exempla refledlamury. videbimus Romanos dum fuere paupe- res, omniumgentium,im6 & vitiorum fuifTe vidloresf tum vinci ccepilTc , cum opulentieuafere. Sic ad diuitiarum ad- uentumdifcellerunt virtutes ac vidoriae, rimulqueopumcoinitesdelitiasaciibidi- tiesinvirtutis iocum fubierunt, vt non immeritoiiliuskuifcriptores , Romana^ paupertatisinteritum querantur. Diui- tia; plurimosfaciunt non diuites , fed oc- :iipatos, non dommos fed cufl:odcs(Sc reruos. Quimultas opes congeflit, rem ^tquaefitu diHiciiem, cuftoditu an- rv...m,amiflLi fiebilcm Etmultopiures unt, qui iiabentur a diuitijs quam qui ^ashahent Hinc prophetx teflimonio ^iri diuLtiarum , non diuitia: virorum anx. Nihilominusgionamur de diuit!js>
€[U3e- .
244 Capvt xirr.
qu^e faepe non dona, fed vincula, fed Gompedes , nec iam ornamenta corpo- ris , fed impedimenta animi , 6c roliiciru* dinumatque formidinum acerui funiL..... Diuitise multis attulere mortem,requiem abflulerefere omnibus. In vepribus lo- piuntur , quiin diuitijs quiefcuni. Gra- uisfopor quiaculeosnoni^entit. Sea ve- niteceevox, quae male foporatos exci*- ret: Dormieruntfomnumfuutn, &nihili inuenerunt omnes viri diuitiarum m ina- nibusfiis. ^ Etvaeillis, quiinmultitudi- ne diuitiarumfuarumgioriantur. ^ Noti' efl bonagloriatio illorum. Ecquidetiam deiauto victu, de fplendido veilitu glo- riamur ? An nobis ideo plus parcent ver-i mes, quam duroagricolde, an non cibc^f moiliore vefcentur auidius? Sciraus , er- iiforte diilimulemus, nos illi conuiuio pr^eparatam efcam, & forteiam cencE tempus inflare, certe autem longiusab- efle non polle. Nam & breuis cil iux , ki- melicique conuiux , & qua: menfam in- ilruit:> mors impigra. Qnin potius no; pudet, morepccudis gar.dere pabulo, 3i ciborum^fieri reconditorium , Sc dolij vi-
ccm
i
He Ostentatrice Ling. 2 4 f
cem fubire , feqiie infLiper de hoc magni- ficeiadare, 6c gioriam diicere, fe gulae feruumfaten/ Quidporrogloriolaecap- tamus , cum veftium noflrarum pretium prxdicamus, tanquam fi nobile fit fa- ci:um,invelletocum patrimonium cir— ciimferre, 6c poile dicere : tarjtt ceno y timn veftior. Non efllaudis , totfumpti- busfuurafibi carcerem ornare, Sed nos omnia eo molimur , vt diuites habea- mur: hinc illae ventofiflimx narracio- ncs; totmihi funtpraedia, tanta praedio— rum merces, tot annui prouentus , tanti rcditus. tot argenteavafa, tantum nu- meratas pecunia^; horum omnium vanif^- Cma efloilentatio Rexl-zcchias cetera laudaciillmus, 6cin amoribus Deo, hoc vno tamen gi-auitcr deliquit,qu6d pala- tij fui thefauros ambitiofius exteris mon- flrarit. Non videbatur huic humanitati hasrerenoxa: Nihilominuslfaias diuino iudufententiam pronuntiat : Ecce dies vcnient&: aufcrentur omnia, quae funt n domo tua , & quae condidcrunt patres :ui vfquc m diem hanc , in Babylonem : lon remancbit quidquam.ait Dominus.<« m Adeo ne
a jf.Re^.c, 29. ^, 2J.
24^" Capyt XIIL 'A^eonegrandepiaculum efl, domusre- giasgazas, regijs legatis o-ilendere? Taii- topereDeus oftentatione omnem odit* vt vel paruam,Tel in amiciMmis faepe magnopuniueritfupplicio. Non erga, glorietur diues in diuitijs fuis. a, Linguan^N magniloquam difperdet Dominus.
a Htertm. c.p. ^. sj^
§. IV.
Quartum oftentationis fpecimen e^j ©bingenium & eruditionemfeiadlarc^. Communis hic furor eil, ingeniofum; malle quam laboriofum dici : Non nemi"- nem reperias tam f^olldum, qui eofoliirrti nominelaborcmfugiat^ne minus videa. tuf habere ingenij , quo plus infumit la'- boris. Infania luculenta: Cum nonraro ingeniurn optimum peffimus quifquC-i' habeat:labor,vtSeneca loquitur, opti- mos citat.<^ Bene laborare» quia indu- iiria: , fimul & iaudis efr ; ingenium ^ou tiri bonunijCtiam pigerrimus potefI,im^ &:nequiflimus. Ettamennefcio qua ra^ tione amoenius ad aures noilras accidun- hae voces, Ingimoim eff ^ quam ilis La. hvnofpii efr. Hinc illx fuimet connien- dationes : Promptum mihi & veiox ing
De OsTEN-TATJRl^B LlNG. 2 47
nium efl:. Vtinam promptum& velox /itad virtutes. Alioquicjuo velocius,cd- propius ruinac. Pretiofacft animi fu- pellex, praeclarum ingeniura, non nega- mus , (i tamen bonis artibus applicetur : fi minus , periculofa , fibi aliifque exitio^ fa. Ingenia feliciflima frec|uenter exoF- bitant turpiilime. Annaeusex Ariftotelis mente aderit : NuUum magnum inge- nmm fine mixtura demcmiae fuiffe. a lu- lianuslmperacor Apoftatamagnifuitin- genij,fed tanto fibi & terrarum Orbi exitioficW', quanto ingenioiior. Huius generisplurimos vetus recenfq; memo- rianumerat, qui fi minus ingenij ha- buiffent, minus nocum-enii tani iibi, quamalijs intuliflent. Vix quidquam in rcrum natura exitiofiusefl, qiiam altum mgenium malis artibus imbutum , aut prauis opinionibus corruptum. Inge- nium magnum fed prauum , praecipitio fcmper proximum : tutius efl femper in- gcnmnibonum ac modeflum*, quam ex- :eiiens, quodillud in maJum non L\ci\^ ^iieclatur , hoc indiuerfafit volubik. io^ i.entqui dt.[Q magnifice fentiunt, prxfi» m L dcnter
zSsnec* deTranqHiU, c. i : .fne.
248 Capvt XIII. denter maiora viribus aggredi, inquc nifumcdioprolapfi fuo vei pericuJo ve pudore condifcere, quam iufri fuerin rerum a:fl:imatores fuarum. Addo & il lud quodRomanusfapiens affirmatrln genia quo illuftriora^hoc plerunque bre uiorafunt.^ Necfere quidquam odia fius eft: fapientias, quam nimium acui «len : ideo veteresinuifam Palladi finxQ runt araneam , cuius fubtile opus ac tdi nues tel^ funt, fed fragiles , nulliq; vfuii Ingenia magna & fubtilia^fsepemaximoi rum initia malorum fuerunt. Raro ma gni errores, nifi exingenijsmagnis prc Sierunt. Sed(Schoc quotidianaloquitu experientia , in vno eodemque homi ingeniumquandoque fummum, &n lum efie iudicium, quod moderari de beret ingenio : ita quidam dodifCm .ftmt, doelrina vix vti pofFunt. An no.; iftud fupcrbiam omnem 6c vaniflimar «fkntationem coerceaL_ ? Quanti fur. nihilommus qui non ingenium duntaxj fuum , f^d 6c fapicntiam fiiam iad:iten Sed milii credite , fi vere fapientes effen nunquam fe effe dicerent. Sapiens cur
intelli
a/^tf/» Cenfoi» ad Marciam c, 2$*
De OstentatriceLing. 249
n«rclligat, quantumfibi de/itjnonfolet leiebLisruis gloriari, necfapientiam /1- Difamiliarem opmari. Prirnusad /liilti- tiam gradus eil^ferapicntem credere^; proximus eft, fefapientem profiteri. At norum non paucos numeraueris. Quam bene res irent hodie , fi tot efTent iapien- tes,quot fapientiae profeffores. Nunc illorum pauciflimi funt, horum maxi- nus efl numerus. Feliciffimam dixerim letatemnoftram, quaenon vnum duofuc ^elfeptem fapientes,fed in fingulis vr- bibus, ceu pecudum greges numcrat ^uam plurimos. Sed videte quanto cr- rore. Proprium efl fapientis, fuam ia irebus plurimis ignorantiam noffcac fa-
eri,quod oflentatores illiomnium mi- lime faciunt. Audite , obfecro , oflcn-
atorem infignem : Vos nefcitis quid- .juam, aitCaiphas, nec cogitatis, quia-» jexpedit vobis,vt vnus moriatur homo 50ro populo, & non tota gens per- nat. 4 Omnesalios ignorantiae,temeri- ii.:atis , & inconfiderantiae damnat ^ fe vnii ijorudenttm , circumfpedum , fapientem ijvenditat. Sic lobi cognatus Eliu : Auditc ,;iie,inquit, ofirendam etiam vobis ego
25 o Capvt XIIL
jtieamraprentiam..i His talibusillucllo- bi opportuniflime ubijcitur : Ergo vos eilis foli homines, & vobiicum morie- tur rapientia?^ At-fapientem, inquis, nan nemo me dicit. O te bonam, fed fa- tuam ouiculam / quam creduli <Sc quam feciles infidem fumus,cum d^laudibu-s noflris agitur / Quam fuauiter Demo- Hhenem titiilauit , cum eum anus Attica digito monftraret, diceretque^ Htc efi' iUe Demofihenes. O vane gloriator/ non te tuae, neq; alienae ^^oce-s fapientem fa- cient,fedresipfa. Vulgo fapient^s infa- niunt, & infani fapiunt. nihil efl a vir- tutevela v^ritateremotiusquam vulga- ris opinio , quoe faifa pro veris, vera pro falfis habet. Et quid noflro hoc seao lit- terarum^ infcriptionum tituli non aa- dent , <|uem non aobilillimum & maxi- meftrenuum, quem non eruditiflimum aciurifconfultillimum, quem non prae- nobilem, ampliflimum, mag'nificum,ge- n^rofum, perilluilrem,iliufl:riilimum fa- ciunt?hic garriendi &adulandi libertas infinita. & facilius putant hsec fcribi quamdici, nam littera non erubefcit,
Scd
DeOstbntatriceLing. Zfi
S^dqiiidalijso vane gloriatorde te cre- <lis>teipruiT".de tuis rebus intcrroga. Vis nofle quam fisfapiens? oculosintergutK reflede : Recordare obfecro, quoties in liocvitae curfu cefpitaueris , quoties.ab- £rraueris,quoties ofi^nfb pede cecide- ris; quot doknda, quotpoenitenda,quot «rubefcenda commiferis : iam fi audes,te idicito rapientem. Praeiiat igitur ( mihi crede) falfas opiniones abijt^ere, info.. lentiam deponerc , infipientiam circum- Xpicere, & optare, ne qua experiendae fapientiae necellitas incidat, quas decla- ret nosde nihilo gloriatos : Hsec rediot tutiorque quasrendas fapientiae via eil. Nihilenimaltius afcendit^quam opero- fa Humilitas.Non ergo giorietur fapien» in fapientia fua.^ NamHnguam magn;- loquam diiperdet Dcminus.
diHtertm c.^.^.i/.
§. V.
Quintum Oflentationis caput ef?:, dfi virtute, imo&de vitijs glonari. Cufla deefl Oflentatrici Linguae quod i2idi\.tt%j tunc ampullantia&fefquipcdaiiaverba, tuncvitream fra^flam <ScfGmniorum in- ^terpretamenta , tunc fabulofos fenten- m 4 tiaruiu
2S 2 Capvt XIII.
tiarum ftrepitiis fpargit. Sed nimquid non faltem de virtute gloriari licet?Vt liceat,miilorolum eft gloriandum, qui virtutis & bonorum omnium folus au- cftor&largitoren:. Sed nosplerunqucin nobis atque de nobis, noflrifque virtu- tibus gloriamur, dum fatue crcdimus, pluribus atque maioribus nos pracditos virtutibus,quam fimus. Fundamentum vera^virtutis humilitas, nec tanta clari- taseHvila, quam elatio non obfcuretL... Scit hoc ille , qui clariflimus creatus, fed quia kipfum cffeirebat, non tantum ob- fcurus,fed tcnebrarum pnnceps cltfa-, (flus. Qnod fi Angelorum nobiliflimus ^ fic praecipitatus efl, qnid alij de fe fpe- renr,quid £et vermicuiis,fi Angelisnon parcitur fuperbientibus > Non folet effe virtusiadatrjx autmiratrix fui,fed imi- tatrix alieni, vbicunquc demum cmen- .datius viderit exemplum. Itaque fem- | per anhelans, femper altiiis afpirans, dum fe eomparat , parui pendit. Nuru. quam virtus confummatam fe iudicac, non confidit nifi Deo, nihil fibi arrogat, Scit hoc tempus efle militi2e,non triurru phi aut gloriationis, atqj ideo nunquam
torpet,
DeOstentatriceLing. 2^5
torpet,& fcmper in ad:u eftj fcmper quafi nunc primum incipiens accingi- tur, nec vnquamfc omnia perfecifle cre, dit. Non eft virtus , error eft virtutis ad- uerfarius , fui ipfius commendatio. Non. enimqui feipfum commendat, ille pro-. batuseft,fed quem Deus commendat.^ Quifquis ad virtutis iugum afcendiffcj fe credit, in hoc primum fallitur, quod vbi fe credit efie , non eft. Siquidem nil tam profedui aduerfum, quam magni profe(ftus opmio. nemo fludet agere, quod peregiffe fe putat. Qui omnem vi- tam fuam ante ocuios pomt, perque dies fingulos acT:uum ac verborum & cogita- tuumrationema feipfo exigit,mcorrup- tusrerum fuarum aibiter,videbit quan- tum vacui fit in animo , quantum occu- pcntvitia :qui confcientiamfuam inter- rogat , aliter de fc fentit , quam qui tan- tum famam. Scd egoipfe,inquis, mihi virbonus videor. Ergocertc malus es. Boni enim fibi difplicent, f.que accu- fant. Sed forfan& tibi,(Scalijs bonus vi- deris? Quid fi tu malus,iiliautcmfl:ulti fint ? Nec fcmtilla quidem efl folidas glo^ m 5 rias,
a 2 . Cor, c.iG.'^. ^lt.
/ -2 5 4 Capvt XIII. ri^e , tametfi vulgus omne vna voce nos laudet. lamdixi : nullapronior ad er- rorem atq; ad pr2ecipitium-viaeft,quaiii pervulgi vefligia. Quicquid pccnevul- gus lauckt, vituperio dignum eil:. Quic- quid fere vulgus cogitat , vanu eft^ quic- quid loquitur, falfum eft ; quicquid im- probat, bonumefl:; quicquid approbat, malum ell:; quicquid pra:dicat , infame efr, quicquidagit, ftulcum efl. I, nunc, &infanorum fermunculis gloriare. Ec- quidomniumiaudes, quidomnishuma- nusfauoreil:? Pulchra& multicolor ir s, Etquid iris eft? nubesopaca &rofcida, in aquam breui abitura. a Nec illc qui- dem adgloriam verampertigit, qui om- •nibus placet. Placenteshominibus,Deus fpernit, 6chominibus placere,difplicere 'Deo eft, contraria contrarijs gaudenir. XDuapropter , Nolite multiplicare lcqui •fublimiagloriantes; recedant vetera de 'Oreveftro.^ Nemo virtutefua, quam- -flis vera,fed in ipfo virtutura omnium audoreglorietur. Quiconrrarium facit, non modo non alfequitur, quod non
habet, * %t% 6i|lu \\t%*tixi^ "(otxi^ f \}m 5Q?crgm ate
De OSTENI ATRICE LlNCJ. 2 )' J
habet , fed idipniin quod habet , vel im- minuit, velamitrit.
Sed funt quidam virtutum adeo ina- nes , vt vei ipfis vitijs glorientnr : Pecca- tum fuum quafi Sodoma pra:dicauerunt, nec abfconderunt. a Ambrofius in hos grauiter inuedtis : Pierique , ait, in rnis lapGbus gloriantur, & putant etiam laudiseile, quae criminis funt.^ lam in laude ponitur, vino fe obruere , (impii- cem circumuenir-e , aiienam pudicitiani expugnare, fuam inomne fiagitiu abij- cere. Non f-aliiiHmafclum haec c(l glo- ria,redetiam foediflima. Necegointara flagitiose gloriantes aliud fulmen tor- qiico, quam quod olim in eos fanclifH- mus rex torferat his verbis : Qu^idglo- riansinmalitia,quipotenses in iniqui- tace : tota die iniuftitiam cogitauit lin- gua tua. Propterea Deus deflruet te m. fiaem ; eueilet te , & emigrabit te de ta- bernaculo tuo, 6cradiccmtuam deterri viuentium. ^
Radicitus extirpaberis eviuis, futu- rus miferseternum. Hic finis falfae ac fae- cdiegJoriap. zif^ttt.^So.o.
m 6 Quid
2 5 ^ Capvt XIII.
Quid igitur 6 vanilTimi mortalium , quid vircsacformam corporis iadamus, quid noilram ipfi profapiam prsedica- mus 5 quid opes ac diuitias crepamus, quid ingcnium &€ruditionem oflenra- { mus,quid virtutes noflras, aut quod i longe tuqjius , nollra vitia in gloriae ' cenlu numeramus? Gloriamveram nun- < quamafiequetur, quifalfam tam fedulo ' qucefierit. ;
Vide obfecro, mi I,e(flor, qi23s deVa- ; nagloriadilTeruimus in Amuiti refeln- • tentionis. <« Hic folum oftentatrix lin- ; guaerat configenda.
Capvt XIV.
^lu^ plemnque poena Lin^
guam o s TEN T A T Ri c £ M foUat
comitari, ]
ERudite dixit quifpram e fapientum numcro , tria ede vitia linguae admo- dumfrequentia. Primum eorum efl,in- quit , qui pauca fciunt , & doceri nolunr. alterum eorum qui multa fciunt, fed ea docerenolunt.horum denique tertium,
DeOstentatrice LiNG. 2 57"
<quioptime quidem docencfed peffime viuunt,atque dealterutro certe,li non ^de vtroque gloriantur; eruditionem la- dant, quam malis moribus refutant. O graue lmgU32 vitium Iad:antiam ! Hanc landiirimusRex D^uid Lm^aam magnt» locfttAm^ beatus lobus verbei ventofi vo- citat. Huius linguae flolidum ingenium vtcunq, fpedlandum propofuimuSjnunc quae hoc oris vitmm poence comitari io^ leant, exponemus.
§• 1.
O/lenratricem linguam paflim hoc fupplicijcomitatur, vt dum iupcrbore volatuiaclat , alienae linguae iaculo re- pcnte fixa concidat. Rcx Antiochus An- nibaiiprofugo argenteu fuumexcrcitum oflenditj&quaefijtrNum ha^cfatisforent Romanis, contraquos erat bellaturus? Imo vero, inquit Annibal, fatisjetfi aua- rifTimi fint. Aptetetigit regiam ollenta- tionem. Nonraro puniuntur lingua,qui hnguadelinquunt. Babciica: tiirris flru- (ftores non lepra percufli , non aquis flib- merfi, non incendijs confampti, non terra dchifcente abforpti, fed linguarum confufionepuniti. t\h OflentatriceLin- m 7 gua
2 y 8 Cap vt XIV. giia vaniilmium illiid sedificiiun coepit ; Venite, aiebantjfaciamus nabis ciiiita- tem & turrim , cuius cuhnen pertingat adcaelum : Sz celebremus nomen no- •^rum. .^ A' iingua peccatum^a lingua peccati fuppiicium fuit.
In conuiuio aflederat virgo cultion,, quamditior,& quaefuum omnem cen- fumfecum circumferebaL. EpiJie laiitie, -& ques roiertiilimam gulam iTritarcnt, inferebantur, liia tanquam condudi^a ad has iautitias fpedatrix^ fedebat Iine cibo, A^iuaftatua; neque tam videri voicbat abllinens,quam diues& opulenta , cni domi fatiselletctipediarum. Hortanrirr alij (Scaiias, vt manum cum ceteris admo- tierc , & hunc menlae paratum veiit noii fpernere. Nil proficiunt. liia vt prius nianuum dellituta vfu fedet ; foiis ocuiis omniumora oculofque deiibat. Tan- demhoneflamatrona qua! iiiam iuxtim aflidebat : Ecquid mea fiiia, inquit,cauf- f^eile dicam, qucd fercuia tam opipara prius damnes quam gufles ? Cuiiiia : Non erL-,inquit, quod mireris, mater, nimium Mecaflor huc accefli fatura. nam domi prius perdicuia famem om-
De OstentatriceLing. 2J9
nem exemi. Audijthoc facetior quifpi- ciTn mcnf^minifler, &: vaniflimefe ven- ditanti : Apparet,inquit , quodde per* dice afTerit ; nam phimse coliari etiam- num inhasrent, & fimul intciuo digito incollare, reliquias puitis auenaceaeo- ftendit. Mox liius vndiquecoortus,quo mifeilae pultiphaga: vaniflima oftentatio iugulata. lui e : nihil turpiu^ paupere lu- peroo. Formiculabouis arantis cornii occupans, ciim abouc, quidillicageret, interrogaretur; arare fe & fudare refpoii- idir. HancformicaeinaniiTimam oflenta- tionem , ciim iiia caufHdici iiccbit con- ferre :
' (^auJfidicHS ({Htdampcfs iaciahat apud tne , NulUm qviod vjQ^ dujfam^ah anniifUu dtce Perdiderit :verum[c^tiimtu C9nJldtro)dtxit^ CaHjfarncjHt ab annts flits dtc^egttvmcam^ PolTetiaclatorhic cauflidicus virginciiu lilamconiugemducereparisitudii a^mu- lam. Sed aptiorerarciomantum, <Sc qui meiius liii conueniat, quamTuiiix lar- quinius.
§.n.
Inoppidoquodfextumab Argentcra* to.lapidem diflat^, (nonien tacemusj.vk
.auoruni
260 Capvt XIV. rauoriim quam numorura ditior habita- bat.Foteratis quidem fumofas maiorum effigies, exefas carie clauas,confoirasia- -culis peltas,perfoiatascrebrag!andega- -deas , infedos rubigine gladios oflendere — tumens alto l^YHfjrUrfiemnmte^tancfuayn Jecent tpfe aUqutd^ propter <^Kod nohilis
effet. a Interea tameninfuorum Druforum con- fpedu tenuinimisfalino vicftitans co*ge- batur
fordcsfarris mordere canini. b
nec illi fere alia quam feralis cena, exigua patella ponebatur. Cenas quotidianas ca- puteratjpallidus caulis lucernam olens, & dimidio conftridlus gammarus ono, autcrudifungi, aut acerba mala , autfi quis alius cibus flrangulat. Et fane peri- cuium nonerat , ne quis huic patrifami- lias ftrobilus obreperet , &:quadrilibrem oUam auri plenam fublegeret. Nihiio- minus diuitias ille iadtabat,* & nefcio quamfecretamopulentiam. Adeo robn- ftaeftlaclantia, vtnec validiffimis qui. dem brachijs maiae Fortunae poflit deijci opes vclpauperrimideieprsedicant. Hic
a Iiiuenal.S(ityr.S\<9. 40* CertC
b Idcm fat. j.>9, II*
DeOstentatriceLing. 2 6i
-certe incolerantius Te efFerebat,quod an- tiquo ftemmate ramum duceret mille— fimus. Et vt quadraginta feftertia, quae non habebat , habere crederetur , & nef- cioquarumopumfurpicionemmoueret, quotiefcunque vicinam vrbem ingrellus eft , equeseiTevoluit, fedfine equo. O- creis (Sccalcaribuspedes impediebat, & iumcntomifer , quod foderet, carebat. Ridicula h«c confuetudo hodieque inue- terafcit ; ocreati funt <Sc calcaribusar^ .mati,etiamincurribus & nauibus, aut dum'plateasobambulant, necequosco- gitant,niii lapides illis maria, &: rhedac pro equis fint,vt calcaribus agantnn. Huncmoremgloriatorille religiofiflime feruauit. Refciuithocmagiflatus , &:la- dos facere voluit ridiculum hominem. Citaturcrgoincuriam; vbi lati-clauius aliquiscanicievenerandus: Adnos, in- quit, nobilisdomine,querelasintealli^ gauit paupercula familia , teque iniuria- rumegit. AccuCationis caput hoc efl-. Dicerisanteportas vrbis, equum tuurn curfu exercuifle, & infantem illic temere ludentem , equi ca!cibus obtritum elfe. ^CauIfx meae , Patres confcripti , ait accci-
:faLUS,
2 6-2 Capvt XIV.
jfetus , in promptu e/l fincera dcFcnijo: negofcciffe. A' meaut meo equo Pdpra Guiculam miti hic infans immortalis /ir. Scd forfan veftis aut vuJtus /imiiitudine decepti veilriciues mihiimputant quod alter deliquit. [terum. innocentia meam aflBrmo, T&nego fecifle; infans nuilus equi meicalcibusobrritusefl:. Contraf^- Ratus obducere , tellibus velle agere ; crimenconfirmare, & exaggerare; ided ^cupere , reum fe fateatur, atque di- cund.^ fententiss fubmittat. Hicmifer inter caudinas furculas dcprehenfus, nuliumprorfus videre.exitum ; aut enim -caufiam amitterc, aut equum -debuit, Guem nunquam habuit Equesvideri vo- ; lebat, &opulentus , puniri tamen ob E^ ' dumequumnolebat. quarefatius rati>« ' cauflam capitis agere , c uam cqui had:c- Rusfimulati : Vt liqucat, ait, vobispa- tres confcripti, in hac capitali caufsa , de j innocentiamea, teiLCsego contra teftes producam : duo forfanin rae tei^abun- uir; ducentosego adducam. Etvidete Quamfalso iniuriarum agar. Norunt, quotquot pagi mei incoise fant,iama. t-otodecennioilabulum.nieumab omni
iumenco
DeOsteittatrice LlNG. 16^
iiimento defertum & vacuiim fuiflt-» ,
equum iilic tanto tempore flabnlafle
nuUum. Ad qufeieRatusomnis ixilatum
cachinnueftuius, itadecreuit: tuotecal-
culo abioluta pronuntiamus : fed vt eui-
clastibicaufTae perpetuumfit monimen-
tiim^Hippona tuo ftabulo ae^ternum ex-
ulet, nuUusvnus vnquamad tua prasfe-
ptafbetequuj). Vixmenfisabijt, & binos
caballos( led quales-ad cultrum profcribi
folent) coepitalere.Tantu5 eft oilentatio-
nis pruritus. Hasc paullo fufius narrarc
conueniebat, vt vel bac ratione Oflen-
tatricemlinguam rcprimeremus,
^. IIL
Quam fapienter monuit Chryfoito-
mus : Pra;ftantem virum non modo de
i}squaeipfi defunt, gloriari nonconue-
nit, fed nc de ijs quidem quae habet. Nam
fi ob c a quas vere bona funt , gloriari flul-
i titiaecfl, multo certe magis ob ea qu.^
j nulliuspretij funt. a Ifidorus Pelufiota
! eiusdem animi : Pietatis, inquit,aciu-
U-itiaenormameofita eil, vt.ea quidem
, quKrecleacex virtutegerimus,occulte-
.mus.,tum quiafinisinccrtus cfl, tumne
achryf/jom.jj. audicn-
2 64 Capvt XIV.
.audientibus graues ac molefli /Imus. a Ingratillima c{i oratio qus rebus flaccet, llircpitu viget. Pr^eclare canit Venufinus vates,
Sed tacitpispafci/ipojfet coruM^i haheret Plm da^is , & rix£ multo mtnm^inmdidit^^ . b :Sic oflentator & plaufor, fi virtutem^ 'quamnaclusell, poffetnonprodere, re-- tineret.^ lingua Gilentatrice perdit. Vir- tus in abdito crefcit. Omnia perdidic quidixit:
Nonfumjicut ceterihominum : c
Hic quifque pro fe clamat : Ego docflior fum, cgonobilior, egoditior , egorobii- flior, egoformofior, ego vero honora-. tior : Nonfumjjs flcutceterihominum. Hitales fimiliimi iunt lucernje, de qua venufle apologoru parcns : Lampas , in- quit, oleo ebria & lumen difFundens , gloriabarur quafi prse f ble fplenderet cla- rius, At vcntispaulloconcitatius Ipiran- tibus flatim extindla eft. Scd eam rurfus quifpiam accendit, dixitquc : Luce lu- cerna , cSctace; aflrorum lux nunquam deficit. Audite gloriofuli pJaufores, & r. jfid. l. ^ tftfi. i 62 . nolite
h Hcrat. l.j , eptfi. ij, adSc4Ham,
DeOstentatriceLing. 2^f
nolite multiplicare loqui fijblimia glo — riantes. ^ Lucete, &: tacete. Virtutum. omnium hoflis eft iadantia. Virtutis ex-- pers,verbisiadat glorias. Nimirum-quo- dolium eft inanius , hoc fonat vehemen— tius: natat ouum fi inaneefl, plenum defidet: arifta inanis reda flat quidcm,, fed curuatfl plenior: ficfaspjflime A<fatw e^i fe non liiQare ^Ham fectjfe ma^
xima. b ladantia quantumuis cauta, decori ta— men terminos femper tranfilit. Athenis diio architecli de opcre publico condu— ccndo conrendebant; alter diflerendi copia & elegantia mftrucftus , cum ora- tionis fuaE apparatu populum mouuTet : Alter dicendf. ignarus^fcd arte melior, inmedium progreffus : Viri Athenien- res,ait, quemadmodum ifle dixit , ego efHciam. Enjoblccro,
Grandttts flHmen minore f^uanj minaiy flutt fino, c Solebant olim mercatores nauigationi- bus longinquis cateilos meljtaeos , aut fi- mios aflumere, quorum. Jufibus naui- gandi taedium leuarent. Fuit vt orta tem-
a i.Regc.j <^/. peil.ite
k Ftt. Trochatc» c Alonoji, <iet.
266 Capvt xrv:
peflateinhorrefceretmarcjatque iHudllSs ea vi aflilirent nauigio vt euerteienc»,. Difiedis miicre, acfluitantibus tani Vct- lis quam hominibus , mari etiaminnabat fimius. Hunc confpicatus Delphinusj(Sc quod efle hominem arbitraretur, nau- fragi animaiis mifertus , Famiiiariter ad-' nauit iimio , tergum prccbuit conrcen-- dendum, & ad terram coepit etiehere_,. \ lamquein confpcflu eratmcns Pira:eus>, dc Athenienlium nauale , ciim Delphr- nus/imium interrogat^an efletciuis A^- thenienfls? Hic fimius laudis auidus, fe & efle ciuem Athenienfem , & m ea vrbe nobihbus parentibus prognatum dixir. Amplius ille interrogarc, sn etiaai Py- rareum noflet? Tum limius':' Optimum- ne lihim amicum, &7fumiifufii, ac inpri- mis familiarem , inquit, meum ? ratus de homine Dtlphinum loqui , qui de m-on*e quaErebat. Hac tam impudcnti iadatio- ne ofFenllis Delphinus fabduxit fe in al- tum , iSc miferum fimium vndis fuifocan- dum deferuit. H^ec gloriationi merces debctur : cum mojliflime punitur, pro appLaufu nfum fert. Veteri verbo dice- batur :
Ven'o[a
De OstentatriceLing. I6y Ventofa rtsus eU parens ia^^^ntta. a Venite,aiunt,habemus hiccoruum aiie^ nis p.umulis ornatumi euellamus liias €um feftiuo rifu» a Feu lamk
§. IV. Ergoqui metuitirrideri , caueatglo^ j-iarijquirefugjt haberi flolidus , fugiat cITe gioriabundus. Nemo citius iluititix infimulatur, quam qui piurimum de fe gloriatur. Multi dum magnifice loquun- tur,famamfe coiligerefperant, ciimin- famiamcoliigant, (Sc ceu viatores erro- neidum accedere exiflimant, rctroce- dant. Quicquid propter folam gioriam dicitur, veram gioriam non mererur ; fse- penon tantum irrifum, fed & fuppli- cium. Optimus Dcus leuem etiam ia<flan-r tiam vel m amicifiimis grauiter puniuir. Eleutheruis , fanditate morum & amabili fimpiicitatc celebris, beato Gre- gorio tefle, cum iterfaceret mgruenti- bus vefpere tenebris, adcoenobmm fa- crarum virginum diuerterc coadus cfV, Erat iilic puerulus quem cacodaemonin- federat,<Sc nodu prjscipue vexarat. Hune virgines illae Eieutheno , de vita: iancli- monia iam noto commendarunt, 6c ve-
iut
^
26 g Capvt xrv:. .
lutperfpeciemofficij rogariint, patcrc« tur puerulum ilJum ea nodein llio cfTe cubiculo. Non recufauit. Aitero die fa— craEvirginesrolerterQUccfierunc, quircfe.; puerge/Iiflet? Miratus EJeutherius Iianc quaeilionem ; Bene ,. inquit, ^e geilit;-j quidifl:udqu<eritis pllJc-erem candideFaf- ! J&, malo gcnio puerum occupatum, iin gulisnodibbis crudeliter haci-enus habi-- tumdixerunt, rogaruntque obnixeinfu um fecum monailcrium abduceret. af— fenfus eft vir randlus , & puerum ab m- quilino peilimo iamliberum in D. Marci •! coenobiumabduxit. nequeilJeab inferis hofpes diueribrium fuum repetere eil au- fus. Aitquanto pofttempore Eleutheri- us cum.coenobitis fuis familiaritencoilo- cutus,& adolcfcentem illum, qui adfla- bat,intuitus : Videte, inquit , fratres, quam diabolus cum virginibus iilis Jufe- rit! apud illasa malo daemone agitaba- tur^ flpud nos mera efl: ouicula. Vix hanc vocem pauioiadantiorem miierat, ciim denuo iJleab Orco carnifex adfuit , & adolefcenrem in omnium oculis acerbc torfit. OEleutherijfitu tacere, ii tu po- tuiiresnon gJoriari, Achero«iticus iifo
tortor
i
DsOsTENTATRlCJsLlNG. 2^9
tortorreuertino potuiiTet. SedEJeuthe-
rius paullulumfuioblitus mox ad fe re-
dijt , & vna cum fuorum cartu , ieiunijs ,
iprecibus, lamentis tamdiu caelumpul-
|iauir,dum hofpes inuififlimus iam fe-..
I cundum cedere eft coadus. nec vnquam
i poftea in hofpitium hoc redijt a Tanti
cftvel vnavocuia quse iadantiam olcat.
Vcriflime dixitHebTaeusPfaltes: Difper-
det DominusLinguam magniloquam. h
iEa de caufsaTobias^iium tam follicite
f inflicuens : Superbiam,inquit,nunquam
f in tuo fenfu aut in tuo verbo dominari
:permittas.«' Oflentationem omnempe-
nitus eliminatam vult, &a corde, & ab
ore.Non cnim qui feipfum comendat,il-
le prohatus eft,fed quem Deus commen-
dat.^ Ille ferio laudandus,qui, vti Salu-
ftiusinlugurtha notat, plurimum facit,
&minimumde feipfo loquitur. Lingua
igitur oflentatrix, & m^gniloqua fum-
mopere cauenda.
^Greg.Ubto^.Dtalc.ig. b rf.it.^.4'. c Tob.c 4S^\ 14- d z.Cor.c. i 0.<h,tS, Nota, Le^sr, nos hic egtjfe de Ltngnx glortatione : 7«4 ^eio de ^ana glona, ettaradue , dfjftruimtt^, '^e^ertes tn Itlfro 2. de Refia Intenttfne cap.^. ^ y.
n Omntum
270 Capvt XIV.
Omnmm virtutpi h ftis^t^rpis eft ia^autta.st- Multa fatis dc Oftentatrice Lingua dixi- mus,fi verba niimeremus; paucanimis,fi vitij obferuemus in^ole. Paeneinfanabile hoc monftru eft , & videri poteft omniui vitioru mori vltimu. Subinde, dum hali- tus eft,Oflentatio viuit.Produco teflem* Sutori, & quidem egeno (racemus gentem ) cdm iam fara inilarent , aderat filiusinpaternam fortem natus. h ciim rogaflet, ecquid deGefTurus fibi praecep- torumrehnqueret? lamdefeda vocepa- ter: Vt, inquit, memineris, in maiefla- ' tcm aflurgere familia tua dignam. h Deus { bone ! lam tribunal vocat, iam seternitas in oculis efl^iSc necdum miflionem da- njus Oflentatrici Linguas?
O fae damlabem,quisteOceanuseh.iat? uvaftam dementiam quae tibi anticyrae fuffecerint ? 6 vefanam iadlantiam^quas te fupphcia fatis caftigent? Abrurapo hk potius quam finio. Diflertationi claufu- lam Sarisberienfis imponat, qui vere de 1 liO€ vitio: Omnia,inquit,qua£ oftentatio- nh caufsii fiunt proiicifcuntur in morte.c
Z.Fet.Jroch. hlcojiAntmor.c.y.pag.jt-.a^nnc .
c Uaf^. Sariih. /.7. Poltcrattci c.zz.
LiBRARy
CfTHE
UNIVERSITY OF lUINOIS
17%
275
p
A, Linguatn Politicam refert Felis Crocodilo vehens, & pelliccilam fuant cxtergens lindibus. Tales funt huius aeui homines terfiflimi , quos Po liti cos vo- camus : fuishos coloribusdefcribimusL C. I 5 . Crocodilum cum fele explica- mus eodem capite §.4.
B.Amygdalus,& Morus C. non co quo ceterae arbores funt ingenio. Amyg- dalus omnium arborum ftultiflima^Mo- rusomnium prudentiflima dicitur,ide6 hic vtriufcjue indolem hortulanus mira- tur. Amygdalus linguam temcrePRo- IrfiTTENTEMeshibet.VideC. I ^.§.3.
n i CAfVT
2 74
P.
CAPVT XV.
C^ux lingua PoLiTicAy^f ,
j^ de o[Hatuor illm vemmtij^u mis venis,
Hriftus aeterno Patri preces iU
legans : Confiteor tibi Pater
Domine cacii & terrae, inquit,
quia abfcodifti haec a fapiencib us, & pru-
tientib9,6creuelafl:i ea p^uuik.^Delcdu
facitferuator inter homines,quosindu-
plicc claflem partitur^fapientu 6c paruu-
lorum. Quemadmodum inrer Angelos
du3ca fepartesabibant in diuerfumriiia
perfeuerantium in Dei cultu , haec defci-
fcentium ab illoiita prorfusinter mor-
ttales pars vna fapientum efl, qui ^ mul-
tistanquamhomines caeio lapfi adoran-
:tur; fint caelo delapfi , in cselum redituri
nonvidentur, ficutparuuii qui alteram
conflituunt partem humanse gentis.
Sed.quinamillJ fapientes fint,operofa ^^fl quaeftio. 'Queritur olim Philippus
Melanch-
D£ PoxiticaLingva. zyf
Melanchton, 4 (Scvnagratulatur : lu-
gum Pontificis Romani excuflum efTc^. ;
At contra-, inquit, haminum iflorutu
! politicorum iugo coUa funt fubieda.
Itancvero iugum politicum,iugumtaiii
horrendumefl, pras quouis alio?potens
argumentum vel ab aduerfario in poUti-
cos. Hos fi pxne eofdem cum fapienti-
\ busiliis dixeroefTe^nonmultum aberra-
1 ro. Hi fapientes, quos iam PoUttcos vo-
<:amus,e lingua potiflimumnofcuntur.
. Lingua illorum, anguilla tA iatheca ho-
: loferica ; vtcunque eam comprehende-
I ris , elabitur. Non eft fcabra haeclingua,
[ ied laeuis , nitida , plena fucci & verbo-
I r um , plena gratiae & venuilatis, ad tech-
nas flruendasverfutiflima. Anguilla lu-
brica efllinguapoliiica, fed in theca,vt
d:ximus,holoferica. Nos lingux PoIitic<e
vcnas rimabimiir, & primarias quatuor
i proponemus.
z Metamhtfr^f^t.m C^rf$t4 doilnaA,
! §. I.
\ ■NabiHfnmusElegorum fcriptorOui-
I <3ius queflus efl:., quod fuus fibi patsr
i poefin intcrdixerit , cum tamen proniffi-
«Aum ad i-d fludij fortitus fit ingeniunij*
n 3 Scd
2 7^ CapvtXV.
Sed vclit nolit parens , naturam alio fle- dere difficillimum eit : quicquid cona- bar dicere verlus erat. Lingua Politi- ca paene idem de fe dixerit: Quicquidco- nabar dicere,fucus er^t : Quicquid co- nabor dicere, fumus erit. Habemus con- fitentemreum. Sed ad rem : venasPoli- ticae linguae fcrutandas fumpfimus.
Primavenenata venaillius linguae di- citur Gr/y?^^^. Lingua Politica veluC primx veritatismyfterium adorat prin^ cipium iftud; Gum vulpibus vuipinan- dum eil,& cum Cretenfibus cretifan- dumjhocefl, mentienti mentiendutn., fallens fallendus. Beatus PauIusEpime- nidis poetae teflimonium alicgat hoc mt?do : Dixit quidam exiilis, proprius ipforum propheta : Cretenfes femper mendaces, malae be/lias, ventres pigii; Teflimonium hoc verum eik. Qi_iam ob cauflam increpa illos dure, vt fani fintin lide. 4 Graecorumadagio erat:Triacap- pa peflima, Gretenfcs, Gilices, Cappa- doces , raaximampartem hominesmen- daces;&: nimium quam potenteslingua Politica, quaemendacium nouit tegere. Plato folertcr aduertit, notatque vrbe$ ar/Af./.^./-?»^//. <5cre-
DEPoLiriCALlNGVA. IJ J
& rcgiones maritimas ( qualis efl Creta ) plerunque mores non optimos pras fe terre : Nam cum mercibus,inquit, <Sc cauponando talis ciuitas repleatur, do- lolbs animos , inftabiles & infidos mores parit : vnde parum ipfa ad feipfam , & minus ad alias genccs ridem &amicitiam ibbilemcolit. *i His tamenvitijs iingua Politica pulcherrimum manteium nouit inijcerc. Siracidcs liominem Cretifan- tem dcfcribens^In confpcdu ocuiorum tuorum,inquit, condulcabit os liium, &lupcr fermones tuosadmirabitur:no- Uiflime autem peruertet os fuum, &in verbis tuis dabitfcandaium.^ Nimirum lii politici,aliud linguapromptum,aliud pedore ciaufura liabent ; non funt fani infide. Fidclis ille famulus CliriiliDo- mini optime rogat : Verbum verimi & ftabile dainos meum, & linguam calii- dam longe fac a me. Quod pati nolo, omnimodccauere debeo. r Politicus,vt vcrbis Salomonis vtar : Comede & bibc, diccttibi,<Scmens eius non efl tecum.. Cibosquos comederas,euomes,& per- n y des
a VUto lilf.4: de Ifgthut. b Ecdt. c,i^.^,j6, c Imtf, Chrijit, /. ^ .c. -f / . » . ^.
178 'Capvt XV. des pulchros rermones tuos. a, Nempe tu ebrius cum fobrio,'nec decore nec caute loqueris. Nam politicus, ftylo %Siracidae , efl vir aftutus, mukorum eru- ditor, &anim2e Riae inutilis efi. ^ Quam proprie xretifans politicus hk notatus eft! optimedixit Ambrofius: Turpis efl omnis fraus , c quantumcunq; videarar fpeciofa. Vlpianu^ quidem explicat qua latione veteres diilinxerint , dolum bo- num.& dolum malum , nam primum '-A' lum dexteritatem , folertiam , vrbanita- tem dixerunt : quicquid /it,Turpis e*i1: omnis fraus. Pacificas iftasac politicas fraudes danmamus^ non ilratagemata militaria. Ifaias olimminatur:In die il- la vifitabit Dominus in gladio fuo duro, &grandi,&forti,fuper Leuiathan fer- pentemvedem, & fuper Leuiarhan fer- pentem tortuofum,& occidet cetum qui in marieft.<;i^ 'Leuiathan pifcis magnus fquamis ardle cohasrentibus , ferpens vocaturquia lubricus &tortuofus,^mul- tiplici fe volumineconucluit,ciimftrin- gxtur, elabitur. Lingua-Politica torque-
refe
:i Ftou.e.j y.^v^.j. b Ecci. c.f/.^*ti.
De PoLiriCALlNCVA. 2 79 Te fe noiiit , refugere , tergiuerfari , ani^ bages quaerere , tanta caufrarum <Sc ratio- num & argumentorum varietate , vt iu-. res,eamomnium linguarum optimani, -fandifnmamifed tortuofns coluber eft-, obliqua dat refponfa expedlationis va- riae, nec ad Dei honorem^fed ad fuum^ fe fpedlat, fuiimquecoramodum.Atque ■hasc prima Politicae Lingua: vena efl: Cre- "tifmus.
§. M.
Altera vena iinguae Politicas Syncre-
tifmus dicitur. Auetis noile , quid fin-
cretifmus fit? doloflis igniseflfubquic-
to cinere j falfa , -fimulata, infidiofa pax,
malitia in occafionemvltionis intenta>
•vmbrafoederum, fimultasofficij oflenta-
tione blandiens. Cum Ifaias vates Eze-
-chiaercginuntium ferret acerbiorem,di-
xcretque : Ecce dies venient , & auferen-
tur omnia quae erunt in domo tua, Sc
quae condiderunt patres tui vfque in
diem hanc, in Babylonem : non rcmane-
tit quidquam , ait Domitius. Cui Eze-
chias : fit tantum pax & vcritas in diebus
meis. a Simili ferme modo lingua Poli-
n 6 iica
2 8o Capvt XV.
tica loqui aflolet : Modo mea mihi falua, quicquidalijsfiat, quicquid pofterispro- fitjaut Roceat : vidermt illi, ego mea tueorjfittantumpaxindiebusmeis.Pro- ximus fum egomet mihi : Omnes fibi me- liusefTemalunt quamalteri. Pacem vo- lo , fed mihi bonam , cuicunque demum mala fit.
Quid amccnius pace ? pacera te pefci- mus omnes , fi tamen pax fida fit & fin- cera^ fi verd ea fit quae diu durare ncn poflit, quamparsaduerfain omnemno- cendi occafionem fleclat , pax mirernma efl , & belio peior. Grati/Iimus efl: oliuac ramus, fi autem is flridum gladium iu- gulo imminentem tegat ,facef]athaeco-. liua. Sunt qui velmt inducias pacifci cum Morteatque Inferis : PercufTimus fadus, mquiunt, cum morte, & cum infcrno fecimus padum. ^ Opacemncn flabilem,6 nonduraturafcedera.' Mors in omne momentum intenta, occafio- nemfubito^ionfumet, fcd rapict, & in-- furget truculenticr, inferi profundius hiabnnt. Et delebitur fcedus veilrum ciJir. morte, &pa(flum veflrum cum in- ferno nc-n /labir'. Confedurus pacem
DbPoLITICA LlNGVA. 1^1
xumcarne& carnis concupifcentijs, fe- ipfum turpiflime fallit. Videte, obfecro quibuscum inducias agitetis, ne inter eos cenfeamini qui dicebant , Pax, Pax , 6c non erat pax. a Pax intuta formido- lofior bello. Apologus rem declarabit. Erinaceus adLepufculi cauum acceflit, rogauitque hofpitium. CuiLepufculus miti refponfo : JJoleo, inquit, mi fratv^r, quod te cogar exciuderej veftis tibi ni- mis cft hifpida.-fub vno tedo quod ipfc facileconijcias, profedo non conueni- remus. Omioptime frater,inquitEri- naceus , fi de mea vefte folum lis fit , ho- fpitium fpeionon negabis', itame con- trahcre poflum , vt meipfo minor fim : quicquid aculeorum efl:, velut vagina condo, \t nemincm laedam. Quod Ci belium mgruat, ducemme fimul & mi- litcm habebis,pro te,meque pugnabo. Non ell: quod amici mea arma formi- dent , illa ego in hofles expedio. Quic- quid porro Lcpufculus obiecit, id Erina- ccus verbis tam blandis refutauit , vt de- mumhofpitioreccptusfit. Sed non diu nouus hic hofpcs naturam difliimulauir, aculeos fenfim laxauUjatque fe quantuoi 2Nnr,cj,<^,jf, nj potuit,
282 CapytXV. Iiotuit, dilatauk. HicLcpurculus : Ohe •frater , inquit ,lioc quideinpada &pro- mifla tollit : aliud fpoponderasj aliud |)raefl:as. AtErinacens irridens : Hic meus •eft mos , inquit , fi cui non placet, exeat. Agnofcite , quasfo > in Erinacei moribus linguae Politicss nequitiam ; hic iincre- tifmuseil. Ergo vide cuifidas, cum quo •tranfigasi fi is femel iterumque fefelie- Tit, nonillivnquamfaciie fidas.
Auguftinus hac in re fideliflimus mo-
•nitor : Nullae , inquit , occultiores funt
infidiae, quamquas latentin limulatione
officij , nameum qui palara eft adnerfa-
rius,facilecauendo vitare potes.^i Efl
crgolongepericuiofiflimum, cum mor-
tc & inferis , cum carne & concupifcen-
tijs , cumlinguis politicis , cumerinaceis
tamaculeatispacifcivelle.quamprimum
cnim fimiles pacificatores occafio inui-
tat, mox pada, conuenta, foederaque
-omnia refcinduntur. Erinac^us obrjcit:
Ita foleo , ifle meus mos eil:, Nec aliter
Mors , aut , Inferi : fic vita hommum efJ:,
aiunt. Ita 5c caro : Pro mea hoc confue-
tudine facio: Abexemplis milk iamfci-
t;iTr,quam ego blande in exitiuin traham
ik^AMgJt iO.de ttmu (, 5^ 'Ct3S,
"DEP0LITICALrN(?VA. 2 8}
eos, quimihifidunt. Qu^icumlupo pa« cemcogitat, dentesei excutiat. Nonefl pax impijs, non cfl; necillam in feipfis fiabent , nec cum alijs feruant. Talis lu- pusAntiochusEpiphanes, qui ad ciues Hierorolymzeos quaiftorem fuum mifit, ! Et locutus efl: ad cos verba pacifica in ^olo , & crediderunt ei. Et irruit fupcr x:iuitatem repente , &percuflit eam pla- I ga magna , &: perdidit populum multum Tex Ifrael. a Talis Lupus Bacchides , taiis Alcimus : Et locutus efl cum eis verba«« pacifica , (Sciurauit illis dicens : Non in-^ feremus vobis malum nequeamicis vc- ftris. Et credidcrunt ei. Etcomprehcn- *ditexeislcxagintaviros,&occidit eos-in vna die. h Defincretifmo hoc vnum ad- do,quod AmbrofiusdixitrHaereticicon- tra fedifcordant, Ced contra Ecclefiani 'concordant. c Nimirum Pilatus & Hero- dcs amicifunt, quando dc Chrifli capite agitur. En ipfam fmcretifmi effigiem, dolofam pacemjlcd progredior,
2J.MacLc I ^.3 i.(^^.iS* h /,Mach c.y <9^i $.^^,li* -x Mmhr. l. j . dejidc c, «f.
284 Capvt XV.
§. in.
Tertia linguae poliricae vena efl:,Phari- raifmus. Capitaliores hoftes Hierofoly- mis nonhabuit Chriftus Dominusquam iilosiprosquireracrorum Antiftitespio- fitebantur, Pontifices, Pharifseos, Scri- bas, Rabbinos, legis inrerpretes,morum Jodlores. Hos omnes , nequam hominu catenam dixeris, quaeChrifturn irretire moliebatur. Omnes,paucifIimis excep- tis, vapidam fub pedore vulpem gefta- bant. Nam vt odium atque inuidiam ^ tegerent, verbis Chriftum blandiflimis affati: Magifter, aiuntjfcimus quia ve- rax es, &viam Dti in veritate doces. a Et vt verbis adderent i^d:a. , etiam ad :^ menfam vocarunt , appararunt conui- iiia, nec quidquam infidiofas humanita- tis omiferunt : legatos miferunt, con- fcientias quxfliones propofuerunt,etiam asgros curandos obtulerunt,nihilomi- nusodium geflerunt aduerfus Chriflum implacabilcj. Sed quia homincs erant politiciilimi , non apertis odijs pugna- 1 unt , concilij fpecie pleraque ab illis ge- ' ftafunt. Atque vt omnia in Chriftum? molimina faadliori* fenatiis audoritas^
a Matihs,zi ,^. i (, fii ma-
DePoljticaLingva. 28J
firmaret, principes nicerdotum, fenio- res populi , primi ordinis fenatores con- uenerunt. Etquamillud compLe,quam politice propofitum? Qjiidfacimus,quia liic homo muita figna facit? fi dimitti- museumfic, omnes credent in eum, & vcnientRomani, &tollent noflrum lo- cum<Scgcntem.i« Ergorefiflendum ma* ture, ne quidRefpublica detiimenti ca- piat : fi pax nobis cordi fit, fi vrbisin- columitatem amamus , clauus huic ho- mini per linguam adigendus eft, vt fiie- re dilcat: conuenientifiimusilli let^ulus crux erit. Ecquam etiam illud politice iaccaute: Nonin diefefto,ne forte tu- multus fiat in populo. h De politicis his linguisinfigniter Augufl:inus:Tempora- lia , mquit , perder€ timuerunt , & vitam aeternam nori cogitauerunt,ac fic vtrum- que amiferunt.r Diabolus in vitro, & Lingua Politica in amicflu holoferico ad- modum bene conueniunt, nam pares cum paribus facillime congregantur. Quod Ci Lingua Politica magnae fit au- ^oritatis , plerunque multos trahit affe- :las: benigneauditur,firideobferuaturj,
b Matth.c.i C.^tS^ c jiftgufi. tra^. ff ,/w laa».
2 8^ Capvt XV.
relrgiose cQiitur. S^cd illa clan^efTiao doio tam noxia efl-, vc fepe diaboliis co- natibusfuis.oninibus atcjue viribus tan- tum nocere Tion potuerit, quantum Po- litica Lrngua vniea nocuit,e[.u«e.Pharir2eo fchem^emagniiice ince/Iit*
§.IV.
'QuartaiinguaE Poiiticse venenata vena clT: Htrodtamjmm aut Machiauellifmm^ SicutautemGraEci diceceTolebant; Aut FlatoPhiionizat, aut Phiio Platonizat, tantain vtroque re-nruum<Sc didionis fi- miiitudo: ita nos abfque ininria dicemus, aut Herodes Machiaueilizat, aut Ma- chiauelius Herodi^nizat ; vix ouum ouo iimiiius ejG:. Non nefcio Machiaueiium piuribus commendatiflimum ^{{q , imd aiicubi infantes psene in cunis , fcriptoris liukisdocumetis imt>ui.4 Sed reuera hic prudentiam exciudit afFedlus , & fubinde parummeminimus nos cfle Chriftianos; poiitica fic tradamus , vt obliuifcamur" seterna. De Machiaueiio, vtremdicam, idem prorfus fentio quod luftus Lipfius , cuirs v'ri dodrinam & iudicium , om- :iiis eruditorum fenatus iuremerito vcne-
ratur,
^"Pwma yarte tnenmnem fecmtu.
DEPoLiTiCALiNt;. 2 8-7
Eatur. Lipfius ergo in Polrticum fcrip- toremillumexaKjuo <Sc bono pronunti- ans: Machiauelliingeniumjinquit, non conremno ,,qui vtinamPrincipem fuum reda dLixifTetad templum illud Virtutis Sz Honoris ! Sed nimis faepe d^flexit ( au- di te 6 boni Politici , maii Chriftiani ) ni- inisraepedeflexit, &dumcommodi illas £emitas intentefequitur, aberrauit a re- giahacvia. Machiauellus argutus, Ctd ikpeprauus. Hunclufl^us calcuium tulit in Machiauelli libros. Nec aliter , puto , fentiet, quifquisrem iineaiFedu exam.i-
Herodem ^go & Machiauellum non malecotes dixero, quibus exacuantuc_j Politiczelinguae. Suas cerce his cotibu-s cxacuendas Prifcillianiftae dederunt -, quorumillud efl: lura, pcriura, fecre- tumprodcrenoli. Suam hk linguam & lulius Cacfar exacuit : fi violandum eft ius , inquit , regnandi gratia violandum €ll;ali}s rebus pietatem colas. Hinc.& regium illud : Qui nefcit diflimulare, ricfcit riegnare. Didlum cetera.non ma-
lum
zLtpptet wtt4oPoittico)rum/poR jfr^f^ttQnf^m ad JLt9es^ Prsnci^es.de CQnJiUo (^jormaq^im^
28 8 Capvt XV.
lum , fi melior £uif[tt interpretatio. Nec extraPoliticorumnumerumfuitrexHe- bn^us Saul , qui Dauidi detulit connubi- um filiae , vt infidiaretur viix. Rex ipfc-* Dauid ceteroquifandillimus , hic turpi- terimpegit, qui Vriamecaflriseuocauit humaniirinie, fed tales iHi commendati- tiasBellerophontacas Htteras dedit, quae caput abflulerunt Vrice. PoHticam Abfa- lonislinguam quis ignorat ? Peregrina- tioncm vouithcec vujpes, nonvtDeofa- crificaret, fed vt parenti diadema excute- ret. Idem Amnonem fratrem ad epulas inuitauit, vr vinumianguinemircendi^ propinaret. Sed herbam hac in re nemini porrigunt Herodiana; flirpis nobiliflimi tresfurcuii. Herodes Antipasa Chriflo vulpes nominatus , loannis Baptiflae tam iidelis atque integeramicus fuit , vt iUius caput in menfam pro R^rculo adferriiuf- ferit. Herodes Agrippaminime degener I Politicus, occiditlacobumfratremloan- nis , gladio. Viden# autem quia placcret ludaeis, appofuit apprehendere & Pe- trum , :4 emerendo ludaeorum fauori. At vero Herodcs Magnus Afcalonita , ille_« Jatronum dux <Sc coryphacus, qui qua- z^Ji.c.ii.9t.s. tiior-
DePoliticaLingva. 289
tuordecim milliaHebraeoriim infantum • iugulauit : Renuntiate mihi, ait, vt& ego voniens adorem eum. a Quid fingi , dicique potuifTet plaufibilius ? quam cal- lide cruentam ficam Politica velauic-j lingua !
Aleator aulicus seque facetus & hila- ris eft, cura infelices fubfultant canes , & cumaurumperdit, atque cumVenerem iacit &aurumlucratur: Spem vultu fi- mulat,premitaltum corde dolorem. b Hic genius eft Politicaelinguae;non facile ie nofcendampraebet, proditam fe cre- dit , cum nota efle incipit. Sed illa vel in- uita fymbolum illius contemplemur. Eil hoc:Crocodilus tergoinfidentem vehit fclem,addita hac infcriptione : FlemHS cr AiHlcemns ^ vt falUmHs, Crocodilus animalamphibiumaquaterraque viuit, antequam hominem inuadat, laceret , glutiat , lacrimas fundit, perinde C\ di- cat : Mi fociene tui caufsa dolco , tc mihi vi^imamoblatam : quia tamen occaiio me vltro inuitat ; adefdum , meus es, a nobili fera forberis. Non aliter fe gcrit iingua Politica : quid illa humaniua ,
quid a Matth.c, 2Si'S, b /. ^f-, JEneidt
l^d Capvt XV,
quid mitius ? vel ad lacrimas fiibinde pl2- eft-. Sed ciim occafionem (ibi tam fauen- temhabet, nocentes innocentes deuo- rar, fuperfluum cenfens difcrimen face- je. Haec lingua dubium illud animal efl, , quodterra mariqueingentes edere flra*. gesintertriumpriosruos numerat. Sanc nocendioccafionemvix vnquam negli-, git,itatamen hoc agit, vt nrhil mmus' quamhoc agere putetur, & etiam pro- defle cenfeatur. Ineamrem felcm dorfb vehit. Felis non folum inter ailutas ani- - mantes numeratur , fed omnium paenc animantium mundiffimum videri potefl^ adeo frequenter nunc ped^s lambit , nuric pellicuiam lingua extergit , nunc ;' pecftus aut tergum polit, fe totam aflidue comit. QuidpoliticalinguacultiusauL-i comptius, quid eafandius? ni} ilia finc rationemoliturrcaufFas ilruif fexcentas, &fubinde, quod putat, vrgentifiimas : plena rationum efl: , nec vnquam illi de- cfl: , quo fe fuaque di<^a defendat. §. V. Aulasfiibi, &:vidr;bis quam illicvena- les fintlingUcePoliticae : Amicitia&fin- cerus amor,rarum in aula nomen. Quam
non
DK PoLItlCA Ll>TGVA'. 2 9^
nonmulti fiint qiii fuadeant, quod de- cet, quod oportct. Principis emmfron.- tem incuentur,ac in quam ille partem ini. clinat , in hanc fe pronocorpore propel- lunt. iufhim nimirumprobumque illis, quodiuftumprobiimque princeps iudi- cauerit. Dum enim placere ftudent & oflfendereverentur, in fententiam illius eunt omnes. Non facerent , /i princi- pem , nonfortunam illius amarent, aut fi plus virtuti , quam commodis fuis ftu*- derent: fi maioraaDeo quama principe fperarem. Nurtc prdefentiumamore, ae- ternorum obliuiicuntur. Hi fybinde id folum fpedant, ne grauius quid delin*- quantiniusciuiJejCeteriim,nullusamor religionis, cura nulla rerum facrarum, virtutis folidae ncgledlus maximus, fcd occultus. ModoiMifub fua vite & ficu quieti maneant , fusquc deque vertantur cetera, idillosnon cruciat. Reipublicae cauflamagere videntur, dum aguntfiT- am: fancfle loquuntur, vt efficacius faf- lant. Difficile eillinguam tara ailutam, tampolitam&comptam.i fatis dignof- cere a melioribus. Qu^in ergo hanc paul- Siiit\n<i\atte QtilveUu/i)iU 16 me-
292 Capvt XV. 16 meliusin luceni protrahimus 8c nof-. cendam damus. Lmgua Politica quod maximedeberet^faepenon audetnegarej annuitadomnia. De quo fapienter Bru- tus : Male mihi videtur,inquit, adolef- censflorem aetatis collocaile, qui nihil negare audet. Et Plutarchus narrat ioco quempiam dixifle , Homines AfiiUicos ab vnico regein feruitutem redados, qudd vnicam fyllabam, Non , efferre_j nonpofrent:Muitospraeterea,qu6d ne- garencfcirent, quiemaximenegata vel- lent, fasperem, aliquando etiam vitam perdidifle. Athenodorus Philofophus cummiflionempeteretab Auguflo Cse- fare, audiretque illam impetrandam fi prius vtile in omnem vitam pra^ceptum" daret, dedirliberrimeiflud : Dom.nine, cumiratefl:imuiauerit,priusvigintiqua« tuor Graecorum litteras recenfe, quam verbulum loquaris. Hoc fapiens libe- rumqj monitum itaplacuit Auguflo , vt moxfententiamutata diceret : Tu vero mecum manejtuaoperamihi vehemen- ter opusefl. ScdaiuntPoIitici , alianunc cfle tempora , alios hominum fenfus : t€-
dius a Pimfarck. de ^itfofo pudore^.
T)eVo LTt f C A 1 1 JT G V A. 2 9 ?
£lius nunc agendum , vixabvJIo principe taniapertam libertatem tolerari. Erra- tis , 6 boni, largiter : fint etiamnuni A- thenodori , erunt etiamnum Augufti : fint Ambrofij qui libere moneant, noii deerunt Theodofij, qui pacate id fe- rant. SQ.d lingua Politica confundit & turbat omnia, aut importuno filentio :um loquendum,aut maligno confilio^ :um tacendum foret. Silere eflconfcn- tire, cum pofns arguere»,. Nec male Ambrofiusmetuens. /ipro otiofofermQ- Lie , inquit , rationem reddcmus, videa- !nus , ne <Sc reddamus pro otiofo filentio. iLingua Politica fallit &:loquendo , & fi- ,.endo. Sed licct tribunalia om.niafallat^ iionfallct vltimum. Quifque fua&caueat ..inguae , nepoliticam hanc vafritiemad-- difcat. Vcnite paruuli , adcfte {inTplices„ irobifcumloquiturDeus:JlbitePolitici,. excfle fallaces, vos auerfatur Deus:. Cum flmplicibusfermocina- tio Qius.a.
294
Capvt xvr. Lingua temert^ P r o m i t-,
T E N s qtuhui nos mdis implicet, <
IJflcronymus Cardanus vir eruditus ] * linguam boui extracftam toto di^ palpitare alTcrit. a Tantum animae rema- net,inhac animantis parte iam euulsa vtmotusinde proueniattotodie. Addii & illud Cardanus : fi lingua iuuenco ere ptainaquamconijciatur, non tantum, palpitatjfed&mouet fe^quod ego ta^ men, inquit, nondum expertus fum,' Cum hac tremula bouis Imgua , non ma lecomparem vani promillbris Jinguan^ Haec plerunque longa efl: & robufla , bc uis efTe dixeris , varie le mouet , prcefer dm cum vino immaduit ,* his iiJis pJurira poilicetur, tametfifat lciat, dominiru manus iam praemortuas, nec vnquaciL, facile daturas , quod oris vanitas promi, ferit. Hic montes parturmnt , ftd de mum ridicuJus mus nafcitur : proraifl fiunt , fed non perficiuntur.
a G4rdaf$Mi. t9»(U SHhuLmth$pag.z 4-S* ^
DePromittenteLing. 295
^mfhora coeptt
fnflttui ; currente rota cur vrcew exit f a Figulusquandoque vas magnum cliba- no promittit, fcd figuli manum ceieri- tatefuapraeuertitrota, &olluia vel vr- ceolus prodit. Sic lingua pr®mittens non raroampli/lime procurnt, 6cfidem au- xlacfl^jrobligat: tandemmagnu cftiBanc, nec promiffisflatur^nec fides icruatur, 6clongafpesvanohiatu deluditur.
De robuMhacbubula tenierePromit- tentelaigua, quae nunquam non diues «ft pollicitis, h^c diflertatione agendum..
a Horat de artefoet.
§.1.
' Lingua quae Gra:c?. fide promittit , tri- plicifemalo implicat. Pnmum efl, re— morfus confcientiae. Alterum , iadura^ amicitiar. Tertium,reflitutionis obiiga.- tio. De confcientiae pleuritide fignifican- ter Salomon : lE^fh^ qui promittit , & qua/i gladio pungitur confcientias. ^ Cuperet quidem nil promififle , velk' tque , fi mo- do poflet honefte , refilire ; interea pro- miflis angitur, occultum confcientiat vulnusvrit. Sed necleuisamicitiae Jadu- 02 ra
2^^ Capvt XVI.
rahinc oritur. Quiplures cupitnumera' re hofles , piuribus daturu fe promittat ,.-^ nihilquedct j &fiitis hoitium habebit : Luculente teilatur Siracides : Eft qui prs^ eonfufionepromittitamico, &lucratus/ cfteuminimicumgratis. ^ Poflulata Yiyt< audet negare , adadlus verecundia; Sed^ ^uianon vult , aut nonpotefl pollicita,' cfficere, amicitiam aut turbat aut diflbl J uit. Ed de caufsa Siracides monens t Non f|3ondeas, inquit, fuper virtuternJ tuam : quod fpopondcris , quafi reflituU CiiS cogita. ^ Nec Deo nec homini qnid'i' quam pollicere, qiiod vcl non pofTis pr^ei ftare, veinon nifi diii:cillime. Promifi- ili ? obligatam te nons ad tuam fidem li-e b eran da m.: af^.ifirrfiti aens cog ita . D a illi^i uspartcm , fidare ncqueas totum quod promififti. Ideocoercenda efl temerit^ ne quid illamore fuo inconfiderate pra- mittar , pracierrim De-o. Eorum nos rup- plicia tcrreant,qai promirenmtqHideiii, {^di promiflis non fbetcrunt. Deus naH^ irridetur, nec vanis pollicitationibusp placaripotelL Ideo Dauid vociferatur Vouete & reddite Domino.^ Fieri nonji
2.Euit.c.^o,<k,zi. pottfl,
DePrOMITTENT!- LfNG. l^f
:»otefl: ,-vtilIe virtutetnamet, qi-ii D^o fi- lem fregit. Annos atque faecula rec.enfe , khostalesplerunque h.-ereruni aucliQrcs leprchendes ; veteres illos louinianum, Magium, Eutychetem taceo : priori as- lo piurimi em.erferunt e coenobijs, qui )bl1:ricl:am Deo £dem fefellerunt. De juibus omnibus vere dixeris ; homini fi- ielis non erit,quiiidem Deo fregerit. riicergolexifta fit : Pfiufquampromit- as, deliberajpoftquam promiferis, ne 5rocraflina.
'^'^ox^vmhrafacittfi-.eraovtrtin^ confonst a lomincm ore liberali magna promitten- lem Salomon hac imagine fpe.danduHi l)roponit : Nubes (Scventus, & piuuias iion fequentes , vir gloriofus , ^ promifl :anoncomplens.^ Ssepe Aufler imbri- mslargifTimaspromittitpiuuias, fednu- jes pumicis parflmoniam induunt,nec ;uttulam funduntj ita funt homines glo- iofi , qui pro certo poUicentur maxima, \c ea quandoque flipulata m.anu , inter- jofito iureiurando confirmant, fed de- num nubes omni pumice aridiores funt. '^aruatus in monte da:mon omnia m.un- o 3 dixe-
29 8 Capvt XVI.
di regna , & gloriam eorum , loquentCu manu demonftrans Chrifto : Haec, in- quit,omnia tibidabo, ficadensadoraue- risme.^ Promiflio longe audaciflima^ cultori fuo prsemia prorfus aiiena pro^ nuntiarc. Nemo honefte polUcert ^ qtto^ fHumnoneH ^ poteft. plurimi linguas ha- bent ac^ione longe fublimiores , cun Venufino vate magnifice fpondent : Fortunam Pnamicantabo , ^ nobtle bellHtH audiamus ergo ; j
Outddignu tanio ferat hicp^omtj/or hiatt4,\ Tibi puto non immerito Plautinum illud obijciemus:
Bene promittts mulm : ex multis omnia in^ cajfum cadtmt. c
a Matth, €.4-,^.^' b Horat» de Arte poet ;
c VlctHtta Vcenulo aH. i . Scen, z*^.i 4-8'
§. II.
In pharmacopolijs piduram menda. cem non vnam reperire efl:. Stant illic \ decora ferie pyxides complures, fuisj' quceque fignata titulis , grande valetudiJ ni auxilium poUicentur: hsec faccarum rofatum^illaflores violarum, iflaRha- ' barbarum, haec tinduram violarum,aliaE,^ CafTiam, Manna,&: fpeciorifTima qua^que
nomina I
DePromittentb LlNG. 19^
noininaprcereferunt. Aperiquaefo, & latentem theraurumfcrutarejin plurimis illarum araneas & inanias meras repe- ries : Ita vani promiflores aethera ftipula- tionibus onerant , & hiantem verbis du- :cunt,cum explicandae funt manus,curti dandum eft,negant illi fe domi efFe^quod Ennius Naficae refpondit. a En ventum & nubes , & pluuias n on fequentes. Qui- bufdam fcilicet cxigux funt manus & ad* ilriftae , fed Imguaprotenfiffirna , largif- fime promittunt,promifIi munus nun- quam confedluri. Pracclarum , aiebat Phocion , non magna dicere, fed magna facere. Quotiponfalia folis con/tituun-
tUr polliciti»: ? fr^lhuiii.iir tabuJae, oiiipla
doti pecunia dicitur, nouanupta doma ducitur. Vbinuptiae finierunt, fola re- flant nomina , iamque inter lares dome- fticos Dearum prascipua eft, fplendida** Paupertas. Eademfaepe ratioincontra- hendisaut firmandis amicitijs feruatuL_,, Eflquidicat: Me tibifemperamiciflimii habebis;foresmeas feuinterdiu feu no- du pulfes,illas nunquam non patulas, ,mcnunquam non promptum reperiesj o 4 ye\
3 00 Capvt XVI. \rel meam tecum animam partiri fi li- ceat, Ron recufauerim; mea tibi omnia patere cogita, ad ipfum vfque cor: in hoc promiiiionum aeftu , domus aureae^ nedaris fluminaT frumenti montes, ma- ria gemmea promittuntur. Cum venitur adrem,pr6 malam fortunam/ iterum nemo domi eft. Abiamice,abi; dever- bis plurimum, de fadis nihil habebis. Quod li huicfaeci hominumtam turpsm magnificse promifnonis inconilantiam obijcias: Quid vultis vo? ,aiunt, huma- ni moris ignari? verba honoris erant; kaecneminem ligant. Aibumvobis pa- nem pinfuhnus ( quod prifci dicebant) ;
XvJ cAm ilkim fuii»o ^^virricremUS ,ir\ue-
K mus nonnihil ambuflum. Quibus Va- krianus apte rcfpondens : Indeefl", in- quit,qu6d interdum amicitiarum Rdcs leeiaflifpiret. Inimicitias enim efl indi- xifle , promifla denegafTe. a
Flacentarum genus efr , quarum tres totamimplent patinam, adeoartificiose tiirgent , fed hae ad rneflbrum famem in- aneiunt ludibrium : orexinfamelici ven- trisnontantum nonfedant,fed & iram excitant. Hisplacentis fimillimi funtil-
DePromittenteLiiig. 30I
•liamici, quorumarduae funt promiflio- jies, quae verborum plurimum habent, vrei nihil.Ollarium amicorum copioia eft feges, auxiliariummagnapenuria. ^
Mendacium efi: vt niuis globus, qui quo diutius voluitur,atque reuoluitur, -eo fit maior : promiflum quod non exfol- iiitur,honeftum ac palliatum efl menda- -cium , nec abfimile mallk niuese ; 0^3. hxc jieminemouente diffluitad folem, fubit terram,euanercit: fic vanapromifia obli- Aiione velutterra obruuntur. Redemo- nuitSarisberienfis: Si promi/noiais im- iplend^ facultas non fuppetit, temera- jTxumefl: promittere, quod praeflari non poteft.Si vero potefbas alTuerit largiendi, nifi voiuntas beneficij producat efFe- ^um^promifTornongratiamdepromir- £0, C^d maculam contrahit de menda- cio. />
Siracides vaniflimos promifix)res hos -graphicedepingens : Donec accipianr, inquit, oiculantur manus dantis, 3c ia promtffionibus humiiiant vocem fliam.
o r Et
Sicmb in bn no^t/^tbni^t^oiffantxu ht^*
hlo, i**rni>trj.j, dtnugk Cftnal.Ci i.
3 02 Capvt XVI.
Et in tempore redditionis poflujabic teinpiis, &loquetur verba tsedij (Scmur- murationum , <Sc tempus cauflabitur. Si autem potuerit reddere, aduerfabitur» foiidi vixreddctdimidium, &computa- bitilludqiiafi inuentionem, Sin autcm; fraudabit illum pecuniafaa,&:pofIide« bit illum inimic um gratis : <Sc conuicia 6c maiedida reddet illi, & pro honore & beneficio reddetillicontumciiam. a Ita folent hi tales oris mcrcenari*] homines^ cum eos rigida premit neceflitas, qiiam altiim vociferantur: Iuua,domine, lu- ua;mille nominibus me tibi obflridum habebis, necgratuitam mihi opemcon- feres; me fane gratiffimum expeneris. Sedvbiper aerumnas eludlatus nonnihil emerferit, promiffionis fua: vix iam me- mor,protolli tempus cupiet,id (i non impetret^verbisafperrimismoleflus erit. Nimirum hoc fpondebat. Cum Deo fic aguntplurimi, cum aut morbo aut ahjs cxercentur calamiratibus, ampliffima quceque pollicent .r , feriam cmendatio- nemvitae,exadif mum virtutisfamula- tum: luuantur, reualefcunt, serumnas euadunt; fed promifla non perficiunt,
DiiPi<OMITTENTE LlNG. jOj
^bi fcruiunt , non fuo feruatori. Ipfi/Ii- mus ludaeorum hic genius eil, cui pfaltes mdignatus, quartum repetit: Et clama-. ncrunt ad Dominum, cum tribularen- t;ur,& dc nece/Titatibus eoram eduxit eos. Cito fecerunt, obiiti iunt operum eius, & nonfullinueruntcon/iliueius. 4 Sic diuina beneficia penfamus iniurijs. Quod Hieremias vates obflupefcens : Nunquid, ait, redditur pro bono ma- lum?i? Non eft Dcus c|uali homo vt mentiatur: fidelisDeus in omnibus vcr- bisfuis.f Ergo fi quid vcuifti Deo, ne^ morcris reddere. difplicet enim ei infide. lis & ftulta promifTio, fed quodcunt|ue vouerisredde.^
zPfio 6.<if. 6.J ^,1 9.28. Pf.i 9 t.<i,is^ hff$er.c.:f<h.2 0, cPf i ,f-jf.,^^i j^ ^Euiefc.s.^'3-
§. III.
Nos Dei negotiatores & agricolae fu-
imus. Nobis didum efl : Negotiamini
Idimvenio. a Sua cuiuis ncgotiatio eft ,
imodo cara bona fide faciamus. Porro vt
agncols monemuriNcmomittcns ma-
numfuam adaratrum &refpiciensretr6
o 6 aptus
304 CaP VT XVI.
aptus efl: regno Dei. a Si ergo mercato- rum & agricoiarum munus nobis com- miflum, meminerimusab hismaximefi- demobligatamexigi.^ StA nos seftiuum cselum cemulamur, hoc fi mane aureo-; lumrutiletj&nercio quam ferenitateni; noliiceri videatur, vefperi piuuias ac tempeftatemfert litafunt homines, pie- nmqj qui iiberaiiffime promittunt,pro- m.iflaminimie perfoiuunt; frd hoc pefliJ inse famae efl, quas omnem boni nomi-; nis nitorem extinguiL.,. Nauci homo- creditur , qui poiiicitationes fuas , veiut lepus luos catuios tuetur;ij oiim mores exant , vt vnicumgenerofum Itn vei Nofiy, jiutmanusmanui conferta maiushabue- rit pondus, quam inflrumentum fep-; tem figiilis confignatum. Nunc quan- ^oque confignationcs & flipuiationes omnes negando euertimus. Biibiiita-, aus vates hunc talem vanifHmum pro miflbrem facete fic irridet : Sidonare vcdu pron^attere^ nec dare^Caiy
Vtnciim te dmis^ mHneiibufc^^ mels- {uisy Accipe Ciilltiicts (juicquid fodic Af^ar tn arm Auren<]tiicc^uid hah^tdinttisv^da Tdgi^ .^hUmeffSo.dz. b^aurnt)ii& Demum
DePromittenteLing. 305 D-emum more fuo colligens, quicquid ^arfmidixerat : omnium , inquit bona tibidono,ledeomodo, quotarolesdo- nare : nihildas,nihiJaccipe. ^ OutccjHtd hahet omnes^acape, c^uof/iodo das^
Guilielmus Peraldus, Lugdunenfis
pneful domefticum hortum inambu-
ians , hanc fibi quasfiione llimpfit di£^
ceptandam,qu« omniumarborum Hul-
tiflima, quae vero fit omnium fapientifl
£ma. In eam deniqueiententiam def-
-cendit , vt omnium arborum flultifli-
mam pronuntiaret Amygdalum, quse
a)rimo vere lloFeret , iuofque flores peri-
culo committeret, vitimo paene autum-
<vo , fruclus maturosporrigeret: Atcon-
tra Morum Capientiilimam efTe, quae om-
niiim vltima tloreret , & fronderet^ &
^ paEneprimafiudus offerret: flultas fuiu
amygdali, promiflbres ilii qui intcmp^-
fliue quid velint , quid poflint garriunt^
iadlantquegrandia : arbores cautae tar-
diusfiores^fcdciti.usfrudusferiint : tar-
de promittendum , lcd mature perficien-
dumeftpromifllim. Hoc tamendepro-
ijniflislicitis dKftum vejim, namfi finL-,
o 7 ini-
zMartul. Ub. j Q.Lftgram.i i.
lo6 Capvt XVI.
iniqua, nec impleri poflint , nifiDeo» duuna lcgC', confcientiaque lacfis , etfi millies promiferis, nunquam tamen ftan- dumeftpromiflis.
§. IV. Ipfo iure cautum eft , vt nullapromif- fioquae turpem aut triftem habeat exi- tum , impieatur. Herodes qui faltatricu- laefocietatem regni promifit, fidempo- tius rupcrit , quam diuinum Baptiftae ca- putiecuerit. Itaredlelfidorus : In malis promiflis , inquit , refcinde fidem;in turpi voto muta decretum : impia efl promiflloquaefcelere adimplctur. ^ Nos quod de promiiloris conf^-antia diximus, eam in promiflis aequis ac honeflis neccfl fariam arflrmam us : in his profedo turpe efl, dmerticuia, explicationes, efHigia, callida glofTematia quaerere. Nam, quod obf-ruatum Liuio, perfidos nunquam caufTadenciet^curpadisnonllentjfem- per aliquam fraudi fpeciem iuris impo- nunt. Ideo fi Tuliium audiamus : Sem- perinfidc quidfenferis, non quid dixe- ris, cogitandum cfi. b Quod affirmas, quafi Deo tefle promiferis , id tenendum
ef^. a Ijid, l, z . Soi$io({, b Ctc, /. / , O^c , ^ ^. j .
DePromittente LiNG. 307
efl. Qui^quiseaminduit audaciam, vt-i promillionem quam iniuratusfecit, ref- cindat,ispauilatim promittcre,& ora- nes Deosiurare,fidem nihilominus fal- lere audebit. Petrus cum fe Chrifti difci- pulum primitus negaret,non iurauit ; cumeafdem vocesfecundum repeteret , iuramento & tunc abftinuit. At vero ciim tertium fuze ipfe promiflioni contra» diceret, coepit deteflari, & iurarc. Hts gradibus itur ad periurium. O Petre__., quam longe aiia promiferas / Caputtu- iim votis obiigauerasj carceris imo & mortis focietatem conceptiflimis ver- bis pollicitus. quantum diuertunt hae vo- ces m Caiphae atno, ab illis in Chrifti csc- naculomillis .' illaeleonem fpondebant, h^ceruumtimidiffimumarguunt. OPe- tre, quilquis promittit, debitor efl , & veritatis vrgentefcntentia, fponfionisfi- dem compellitur implere :
Ncn eft amtct poU ceri , feddare. Valde deformis efl Oratio , fi res non comitetur verba. Auerfatur hanc huma- iiitatem Deus , cuac tam exporreda efl promirrcndo , tam adft-riifla praeflando, Vultillehominesincerfe finccrc agere ,
aec
3 o 8 Cap.X VI. De Promit. Lins.
neclingiiamtam proculabireab animo. Et qiieajadmodum Ocus tnutuuma no- bis araorem exigit , fic mutuam quoque fideiitatem, qu^ amoris filia efl-. Nec p^naiJlos claudo pedefequitur, qtii fi- demaut negiiguiit, aut violant. Quo- niam qui maiignantur, exterminabun- tur a Maiignari , eil, ingentiain os pol- liceri, phaleratis verbis ducere, in fpem maxim.am impcllerc, verbisdapfilemer- fe,reipsaEuciionem agere. Et quid his moribus vulgatius ? Nec illud vulgicar- mena vero abludit : AhnU mille mmpt^ ra6iu, -ju/la fides eft mpf^Eiis , meltn ore^ tj^y^ hA laB:i-s.f feitn cord-; , fram infatils, Ma- nusergolongas& iiberales, linguan-, modicam <Scbreuem habeamus. Longac iint manus , quas Artaxerxi cognomeu dederunt Longimani, qiiod prasientibus atque abfentibLis aperca protensaque manubenefaceret.At verolinguaiit^d- ftridlacSc breuis, quae non in longos lo- gos, aut proiixas deplorationes , .aut muita promiifa excurra-t. Ita promittat Ttpromifjaper£ciat. Difplicet DeoinH- xlelis (Scilultapromi/fio.^
LIBRARY
OF THE
UNIVERSITY OF ILLINOIS
311
Q
Linguam Qvervlam dabit nofcen* dam lonas Hebraeus vates. An fubHe- derse , an vero fub Cucurbitae vmbra con- federitlonas, nondifputamus. Nos hic cum 70. Interpietibus, &ad mentem Auguftini^ pinximus Cucurbitam. Li- temalij dtfiniant. Vide C. i 7.$. 4.
Porro linguae MvRMVRAN*ns & QvERVLiE varium difcrimeneft, etiam iflud: Lingua Murmuransfaspiilimc fuo fefrernitufatigat; fibi canit, & fuo do- mino, quamuis peflime eanat , & ima voce.^ At veio Querula plerunqiie au- resalienasquaErit,inquaslamentationes ac queflusfuosegurgitet. Atquehocfu* fius dic^lo capite defcribimus. a Attgu(iin, tom, . 2 'tftjit i o.ad Hteron,
CAPVT
I t
Q^
CAPVT ^CVII,
£wg-/^^ QveIVla multipli^
xhfu^ improbitatis mt f^cimina,
^^^^('Lutarchus peritifllmusille mo- ^ Sr^ rum magifter , elegantem inter §lM^t-'ceteros libellum de earrulitate vulgauit. Inhocfcriptorefertab Amafi JEgyptiregeBianti^' fenimifTum bouem iamin vidlmam afiarum , & fimulmoni- tumBiantem,part(fmbouis& optimam 6cpefrimamexime^et. Ilielinguam cxe- mitfolam, (Scremifitcumdido, Nilpei- us , nil mciias efle lingua. Didum ex tri- podecredendum.
Pofl totlinguas, linguas fane peflimas, nonmelior prioribusadefr]ingua,quam QueYuLim vocant, monflrum horren- dum , ing^ns, quod ab improbitate mul- tiplici, Orbe toto notifEmumefl.' Hanc linguam hac diflertatione fumpfimus ex- ;plicandam.
a Alij, Vfttaco,
§1.
DeQvervlaLingva. 313
§. I.
Lingua Querula ram vbique potcns eft , vt fuis querimonijs Orbem impleat , nec ea vnquam primum caput Genefeos^ poteftaddifcere, tam ilupida & nullius memoriae eft. Genefeos liber narrationis principio hoc teflatur : Viditque Deus cunda qux fecerat, (Sceranc vaide bona.<< Acvero lingua Querulam rebus omni- bus mali quidinuenitquod depioret. Et quamuis harc lingua Chriftianum os oc- cupet, occultis tamcn <Sc obiiquis que- ilibus DeumipfumJacelTit, cum vix vila rescreatafic illi probetur > vt deea non conqueratur, fcdinaniter & impie. Ec- clefiaftae monitum efl: Indie bonafrue- rebonis,&dieni m.alam praecaue : ficut cnim hanc, fic &'illamfecit Deus, vtnon mueniathomo contraeum iufras queri- monias. h Deus olim Abrahamo de If- maele exancillanafciruro pra^dicir : Hic critferus homo; mrinusciiis contra om- ncs & manus omnium contra i um ; & e regionevflkicrforum fratrum fuorumfi- gettabernacula. c Talem plane fe gerit linguaV^erula, omnium hoflis , accu-
a Gen c.t.x,^ r. lat
3 14 Capvt XVIT. fat omnia^ quicquid ei difplicet, inius dacit & adionem mouet. Linguaruni querularumrefertus eft Orbis. Vbi do- mus , vbiXenodochium, vbi coenobium, vbipalatium eft, vbi latebrc-e vllae funt, in quibus non omnia his linguis perftre- pant ? Et quemadmodum diuerfiflimi palatimdifcernendiscibis, ita diiiimil- limigenij fumusinefFundendis querelis. Etquid, obfecro , in rerum natura efl tamiandumautlaudabilc, dequonemo conqucratur?
Lingua Q£erula toto die abunde ha- bet quod queratur , & vt fibi femper fi- milis fit, addiei aufpicium , etiamnum iniedomcipit eiufcemodi queruias vo- ; ces fpargere : Equidem non fatis diu dor- : miui ', peifimus canis fomnum latrando faepiusinterpellauit: &iam importunus excitator adefl:, Sc rumpit quietem. Sub- inde & fol reprehenditur tanquam nimi- um moratus in via : Etquando tandem, aiunt, lucefcet ? Ciin-i oculi exterfi , cum veflesiaminduendas, querclae iterumin- numerae ; hoc plus aequo follicat , hoc ni- misflridum, hoc laxum nimisfil, iflud nonfatisadhaeretcorpori, hocpedi non
apte
DiQvERVtALlKGVA^ $Jf
apte refpondet , illud nimis rugofum efl-^ hocplanumnimis. Cumlibri aperiendi, cum manus admouenda chartae
Tum cjtiertmHr , crajfus caUmo ^uhdpert'^
deat humor i 7^gr4 (^Hod tnfusk vanefcatpfia Ij/mphk : Dilutoi quertmur y gemmet qHodjiftHia
gUttiU, 2i
Nequehicquerelarum finis : lamcaput doleL , iam ftomachus refoluitur, iam deftiilationes vexant, nunc malum in humeris,nuncin cruribusefl ; lamcal- culus infeftat, iam dentes verminant, iamangina cruciat,iam cibi faftidium affligit , iam alia atque alia torquent , fae- pe plures morbi quammembrarquia v- nufubinde a diuerfis doloribus exerce- tur : hos autem aperire , confilium pete- re, remedia quacrere minime vetitum, nec indecorum , at vero queri & cumin- dignarione miferias fuas deplorare , fa- pientislingusnonefl-. Haeclingua: que- rulae fpuma efl. Qucd li plures eiufce- modi iamentatrices linguas conueniant, tuncfanepJenis nbijs cantatur. Vix au- tem vnquam duo colloquuntur, quin
aut
ji^ ca^vt xvir.
aut nouas fabulas , aut vetere^ quereL^ referant.
§. ri.
Faitvtviriduodecimmagnafamiliaru. tateconiundlifcrmonemitaconfcrrent^., vt quiiibet querelarualiquidin commu- ' ne dicerer. Primus,in tempe(|-ate & ca;— j iuperorauit, quod modo vt nimboiuni nimis & te iipeftuofum, modo vt.nimis fereaum acradumacculauit,mod6 ven* tos,mod6 malaciam , modo imbres,m.o.- do ficckatem niiTiiam,- mod6 nimios . xftus, modofrigora nimia^ iam incon- ilantem & nubilantem aerem reprchen- dit. Et en,ait, quam haecfa^da eff , quam turbida, quam atrox& immoderata tem- peftasllta huic dicendi & conqueiendi materiam praebuit caeli ferenitas ,, &:.gra- uitas. ita nec cicluai nec Leus placent omnibus.
Alter , in vxorem querelarum plau- flrum exonerauit Vxor mala, inquit, quam grauis , quam longa , quam into- lerabilis crux , Oi Deaeque qualem ego nadus fim vxorem ? improbam oppidd, & vixvnquamtacicurnaui, niiicumd<^r- mit; fcd &infomnisgarritCanldia, tri, uenefica. Tertiusj
De QVERVLA LrNGVAT ^J^
Tertiiis , flipendiiim ac falarium tam fiium , quam aliorum in iusvocauit: Maximis, inquit, ac continuislab.onbus vrgeor^falarioautem perquam tenui,& exiguo ludificor : quis iumptu tam modi- co vitam toleret? equidemdomino meo placeret, filaborarem vt alinus, aurum congererem , vt gryphes , folijs vidita- rem,vt bombyces. lure queror, domini mei auaritia nimis viiem penfiuncuiam. •praebet.
Quartus in magiilratum copiose bi- lem etfudit. Ecquis, ait,non queratur? Magiftratus in quofdam tam facilis ac clemens efl: , in alios tam ngidus &feue- rus. Dat veniam coruis , vexat cenfura coiumbas. Hic oifam intcrit, alteri ex-w edundum efl , liic dimittitur noxius, illc: infons punitur. Difciplina deferitur^ conniuetur, ampium cfl: fceieribus pa- trocinmm. Et quis tot pecuniarijs cx^ adionibus par fit?
Qu.intus , in annonam querelas piti» rimas euomuit, annonas flrudor videri potuiflet, tam grandi fupercilio piflores: omnes damnauit, fuumpanipondus, fa-. Jinam , operam deefle caufla tus.Ita que-
p relas
flg Capvt XVIL relas in Curiam , piflrina , molendinaj granaria, frurnentsftores <k triumuiros panarios eiFudit largiiTim-e.
Sextus , militiam iibi rampfitqueretis Incerandam. Hic, aiebat, nimis lenti funt Sc cundabundi, hic praecipites ni- Hiium , hic vero nihii fit : hic honores de- funt, hic munera ; hic concilium milita- rehallucinatur, hiea ducibus efl crror, hic auaritia, hic fupeibia omnem miJi- taremUicceilum corrumpit;itarem beJ* litamvaric dcplorauit.
Septimus , de templo 6c diuino cultii tftcueiliis. In hac sde, dicebat, con- cicnesnimis prolixaj, in iJla nimis bre- aes, in ceteris quaaiditi expedandum, dumreidiiiinaeinitium liat? hic crratur in canru , illic in ceremonijs ^ hic omnia jnimis operose fiunt & fumptuoseyiJJic neg.kdim 8c nimis perfunderie : iflic corjfefJarij vehcmentes nimi&, & impa- tientesfunt,alibi mites nimium (Scpla- ne ficuJnei, ac propemodum eJingucs. Sinr hasc vera,Jinguis tamen querulis Bon funtenuntianda.
Od.iuus, in anciJIas &famuJos que- relisgrairabatur:Hihomines,inquicbat,
nimis
j
DeQvervla Lingva. 319
nimis iam imperiofi , contumaces» pign> infatiabiles funt, nullis iuflibus, fed nec Manlianisimperijsinofficio fatis conci» nendi.
Nonus , in facerdotes & viros religio^ fbs examen querelaruni emifit : Etifli quidem, aiebat, pocuiisrem agunt:ho$ etfert fuperbia , iflos inquinat auaritia, illos perdit otium,hi facra bonse Deae non ij^norant, Sic a qiierelis ad detra- diones tranfitur,
Decmius , vitiofi/limum xuum8c de-^ generes ab auis poileros queribundus defleuir,necdixit, Ego tuquefcelerato- rumhominum pars fumus, fe^ omnem tempori culpam impegit.
Vndecimus, Dci fatellites 8c appari- tores , Morbum, Mortem, diabolos que. relis onerans : Mors , inquit , immaiiifli- ma praemature mihi amicorum optimnm abripuit: illic tragoedias diabolus tragi- ciffimas excitauit, cxdis & malorum omniummandator. Huiushominis que- relae vix ipfi Deo pepercerunt.
Duodecimus, in fuos obtredatores & inimicos innumcras querelas ore plcno cijciens : Hic,inquit, toruis me oculis^. p 2 intue.
3 20 CapvtXVII. intuetur ; hicfalutatus non rernlutat,-hic afperis in me verbis inuedcs efl:, Queru- lasifte homonon ante querelaru finem. fecit,quamalij veterem telam ordiren- tur,repeterentquec|uerelasiamau(litas, quod lingus huic proprium, idem las- pius recantare. Atquchi funt, vtThad- daeus Apoflolus loquitur, murmurato- res, qucrulofi, fecundum dejfideria fua ambulantes,& os eorum loquitur fu- perba.^
a Ittdt epiff. Cano». 9 / 6, §. III.
Porro quid vos , auditores , de his £tn^ titis, quis hcrumprimiim preemium ob- tinet? Si rationem & ius confulamus, primum praemium dcbcrur ii]i,qui fic queritur , perindc ii diuinn difpofitio ei non perplaceat, & idcirco modum Deo conflituendum cenfeat. Alterumprae- j mium ei debccur, qui magillratum que- relis fuis allatrat: non exigui res momen- tiefl:, iudicum agere veile iudicem. \n terrijsconfiflit, qui tot tantalque queri- monias de alijs hominibus habet, vt cum primis certet. Apcrtifnmum Chrjfli di^ ilumefl: Amendico vobis, quamdiufe-
ciftis
I
De Qvervla Lingva. 3 2 I ci/lis vniex his fratribus meis minimis, mihi fcciflis. a In Mofen & Aaronem ludaei querelas plurimas congefTerant* Sedilliquerelisrefponderunt.-Noncon- tranos efl murmur vefl:rum,fed contra Dommum. b Verum duodecim iilis que- rulis cenforibusbreuiter refpondendum eil: ; fua quemque cenfura feriat.
Primus de tempeflate & iniurijs Cceli
queflus efliRefpondemus: Homo pati-
enticxnon ignarus, contraneminemma-
gis quam feipfum queritur. Diuinam
Ordinationem nontangit. Illud vnum
affidue ingeminat : Bencomnia fecit. c-
Hominum aliquis pecca t ? Non aliud fe-
cvim quam hoc repetit; Quisego fumr
qui iudico feruum alienum? Domino
fuo flat aut cadit. d Sed nec contra rem
aliam creatam queritur. Alterdevxore-
queflus efl. Refpondemus : Quod tiite
tibi intriuifJ-i , tibi exedundum eft. Vxo-
rem habeas vt nadus.
Tertiusdefuo falario queflus efi:; Re- fpondemus : qui non nefcit fe fruflra & incafliim queri , nec tamen querelas defi- P 3 nit,
a Matth. c.z6 s),4o, b Expdi c. i 6.\j. ff, c Maro c. 7. 9- / 7. d Rom, c, 14-, <^, /.
ji^ Capvt xvn;
nit , is numos fuos m pcrtiifum facculutn mittit; quieti Cux coniulerct,/! taceret.
Quartus coiitraMagiilratumqucftus e-fi:. R^rpondemus: Qui coties errat in gubernanda domofua, flulte magiftra- tumaccufat, qui vrbemaut pioumciam .giibernat. difcat ilie prins pauculos fuo- 4-um regere , vix demum alios docere po* terit, qua ratione populus fit regendus. ita in alienis Lynces, in nofiris talps liimus.
Quintus de annonae caritatc queflus cR-c fefpondcmus; Vbidemum omnia 'i8c vbique. iocorum ad recliflimam aniuf- Hm erunt compofita, nos non ampliiW crimusfu^»4;rAites. Hoc interim re oilen-- .danius, vc&gal magnum efle parfimo^ :iiiam: pifloribus.&smolitoribusilii funt iudices, qui faiinam infpiciant; vitam rjos.nof?;ram mfpiciamus , & ilhid faspius cjDgitemus : Bona verba non raro melia- «•aeilequamdona.
Sextus contra noflratis militia: ratio- iicm queftits efl. Pvefpondemus 6c vn^ Quaerimus : Quot obfecro querulus hic liomo flipendia fecit, quibus ducibus ^ijitauit?.an vnquam in hoflem gladiii
ildnxit,
DEQvERVLALlNGrA. s if
ftrlnxit, anvnquam plumbeamglandend cxtorfit? ErgOjnefutorvltracrepidam. Milites de armis , Mathematici de ilelliS|\ architedi de ccdificijs, nauarchi de ven^ tis, medici de morbis eruditius, quain alij loquentur.
Septimus de templorum adminiftris & maxime de concionatoribus qucftus eft. Refpondemus : Qiii fine peccato efl, primus in illos lapidem mittat. a Vbi quis inunus fuum exaclillime, <Sc ad vnguem €xfecutus fuerit, a)ios fortaflis rediiiis docebit.
Odlauusdefamulis&ancillis queftus cil:. Refpondemus: Aut talis nunquam fcruijt, autmemoriam omnemperdidit. Plato , ait, nemiftem regem non ex feruis efTe oriundum, neminem non feruum cx rcgibus. ^
Nonus de (acris hominibus 5creIigio- fisviris conqucflus eft. Refpondemus: Vrbs monda conferuatur hac ratione, fi ^uiuis paterfamilias , viam publicam an^ t^ aedes fuas conferuet mundam ; rcliqua curabit magiftratus. Optima fcicntisu ^ft,Notitia fui : qui fcipfum nouit, ra p 4 alios
2iJ9,cJ.^,/. b Sen. cptR, 44-^
3 24 Capvt XVII. aliosnon temere rentcntiam dicet : De- indQ iniquam ell:, vno delinquente om- nes accurare. De Reiigioforum domibus idem pa&nedicendum, quod de fua Au- guilinas ; N^q-ue niiki , ait , arrogare au* deo, vtdomusmea melior lit, quam ar- ca NGe-, vbi tamen inter oclo homines vnus r^probusmuentus efl; aut meiior fit quam domus Abrahae , vbi diclum efi: ; Eijce ancillam Sc filium eius , &c. Aut meli<>r lit quam cohabitatio ipfius Do- mrniGhrifl:i,inqura vndecimboni pern- dum & turcm ludam tolerarunt; aut melior (it q^am caelum ipfum, vrfede An- geii ceciderunt. a
Deciraus de temporu iniqnitate quc- flus efl:. Refponde^mus : Senecae coniux famulam habiiit Harpaftenfatuam., haec fubito defijtvidere,fe tamen cascameile nonfciuit, ideototam domum vt tene- brofam accufauit; tenebras inipfius ocu- lisfuerunt. ^ Idcm nobis accidit, accu- fiimus tempoia,ciun nofrra fit culpa.
Vndecimus de morbis 8c morte que- ftus eft. RefpOndemus : Oila olim de fi-
gulo a ^ug, ef>$Ji. 137 f^ CUrum (^ ffoff. fitp^, b Sets, e^ifi. s 0 . tmt$o.
De QVERVLA LlNQVA. jl^
giilo quefta eft, quod «am parkti allifin. let : at ncmo hanc querelam non ftultifl. fimam dixit; hoc ius ngulieft, fingere^ vala&frangereproLitipfi placet.
Duodecimus de fuis obtredatoribus &inimicis queflus eil. Refpondemus: AuguftaeVindelicorumduo religiofi vi- ri olliatim mendicarunt. his pro ilipe^ ihomo improbus reflim porrexit, quem illi reuerenti ofculo acceperunt & gra- tias egerunt , aedificio fuo rem fore per- commodam afTerentes. Omniuminimi- corum noflrorum nequitias & tcchnae fu- nes funt & reflcs, quibus noftra onera» nofquc ipfi attrahamur in caslum. Quid ergo habemus iuflae querelce?^ gratiae potiusfunt agcndac.
a 2. Reg.c.j$,^. iS, §. IV. Sed obijcias : Ergo anxias&accrbas stgritudines explicare non licct ? imo ve- r61icet,fedeoIocoatque ijs hominibus quibus oportct. hoc non efl querelam cffundere, fedmedicinam petere. Atve- ro tam multis alijs, & toties moleflias fuas oggerere, conqueflio fuperuaca- nca , <Sc plerunque damnofa efb. Deinde p 5 inter
^2^ C
ttt
I
ar.
^ ,7^
)
De
(^TtV . 90n. }|f
icmo bonu$ iimoi
SionisRcx DiL a /oabcMafct
lilit
prarfcc
fr-(
iagdi^fu$,non(4rt
ne
««,
fo«
1% _
.^iturfurgcA:
alloqucnv
tuiflet mitiuv ttntidimusrc. mas? Ri5- non rcfor... ^'t : Dominv,
^P"^fe,^^cgoicai^,,et-^ "^"^^^ccuromnm.,?'''*-*. <3"eror,nir,dc- ''*■••
palcar^filec, ^. "•
Hcbrxrs- "^^
^r;nuum^cnt;..iSr**T»
%cimen;>. ^"^i^U^^
^«ieconcj, -^mnj^
^diNli
^l^ Capvt XVII.
IjTtcrquerelasita nonnunquam efTerue- fcit animus , vt tacito paflu ad obtrcda- tioaes Sc calumnias £at tranfitus, quas nos iuftas qucrelas nominamus. Sed obijcias iterum: Quis adeo ligati oris fit, vt cum fcierit ie non nifi vera locutu- Tum, querelas tamen omnes compri- mat; quandoque foiatio efl eas efHidiiTe ? SiefTundantur in amicum finum, equo confilium Iperetur vel auxilium, fubinde uonobfuerit.-at vero querimonias vbi- quefpargere^ omnium auresijs iatigare^ maium afperat, & vlcus facit grandius, prsefertim fi hoc refcifcant iJli , -de qui- tusquerimur. Quamuis &ij hic mo- nendi funt,quosquerelae petunt, neea quae de fe dici audiunt, contemptiiii ; tranfeant, velut inania murmura, 6c merifllmasquerelas ^ ne dicant 5 feruis &c fubditis nunquam xieftint intempcfliuae querelae : quin potius examinent rein •qua! aliorum queflus prouocat, an ea miiui asquitatis lijibeat, penfent fingula, numiuuarcpoflint, num parcere debe- ant, ar? nonnihil ccder-e,.^; onus leuarc ^onueniat, Iniquumcfl: fldominiomne fihl iu5 iii feruos aut fubditos tribuanti
Nemo
I De Q^ERVL A LlNGVA. 3^7
Nemo boniis iudex in caufs^ propria.
Sionis Rex Dauid a loabo, quem fuac
miiitiae prsefecerat, acerrimis querelis
I fiageilatus, non tantum hominembeni-
gneaudijt,fed(Scex€cutus eft, quae fuus
fxbi famulus didarat cxequendum.Nunc
igiturfurge & procede, inquit loab, &
alloquens latisfac feruis tuis. Surrexit
crgo rex, & i^edit inporta. a Quid po-
: tuiflet mitius aut diccre, autfacere po-
t^ntiflimusregum ad qucrelas acerbifli-
mas ? Has audijt mitiffimus rcgum , fed
non retoi^tjfuumillud potius vfurpa-
iiit : Dominc, vtiumentum fadlus fum
apudte, (Sc ego femper tecum. ^ nemi-
ncm accufo nifi meipfum • de nullo con-
queror, nifi de meipfo 5 palcis an hordeo-
pafcar, fileo-, iumentum fum.
Hcbraeuspropheta lonas non femper Domini iumentum effe voloic_.. Et hic ipfe efl- qui luculentum querulae Jinguac fpccimenpra:bens, contra diuinosiuffus varie conqueftusefl. C imque iam pae- ne non haberet contra quem qucreretur, inres inanimaslinguam querulam emi- p 6 fit.
a z. Reg c, /;>.^. 7. ^ i'. bFft! 72^^. iz.
3 28 Capvt XVIL fit. Nam hederam ^ a vermiculo per- rofam grauibus querelis conuulfit. Cui Deus : Putafne, inquit, bene ir-afceris tufuper hederam? Cui lonas audader: Bene irafcor ego^vfque ad mortem. ^ En iudicem , £^3. maium & queribun- dum : quicauflam propriam eenfet a^- quiflimam. Qu_emadmodum igitur par eft vt magiflratus & domini, feruoru ac fubditorum querelas, non primo afpedu reijciant, fed examinent atque perpen- dant, ita fubditi fuas querelasnon per- tinaciter, vehit aequiflimas dei-endanu Saepiflime vtraque pars errat, errorem fateri&corrigere neutravult. Illeimi- tator Chril^i prudenter : Domine,in- .quit , quid pofTum conqueri , fi me dcfe- ris ? Si rede me inipicio , nunquam mi- hi fada efl: iniuria ab aliqua creatura, vnde nec iufle habeo conqueri aducr- fum te. c lumrntum nec de pabulo,ne- quedeledo , neque de domiciiio queri- tur. Cum fapientliTtmo rege fapit, qui hoc idem de fe affirmare audet : Vtiu-
mentum
a Interfretei yo.atutitfutjfe cuCHrbttam, Noshic
edttionem ^ulgdfam (equtmur. hJoa4 c,^.^'^ . c ImttXhrtJitttbr.s^C^o. ^ ^/.
De QvervlaLingva. 329
mentum fadlus rum apud te,(Sc ego fem- per tecum.
§. V. lfaia«diuinam beneuolentiam polli- cetur : Si^ ait , abfluleris de medio tui catenam , & defieris extendere digitum , &loqui quod non prodeil : tunc inuo- cabis , & Dominus exaudiet, clamabis 6c dicet : ccce adfura. 4 Primo omnium au- ferendaeftcatena. Heu quam mifcracri: vita, qua: noxas noxis , fcelera fcekri- bus velut annulum annulo connecftit; tollaturhaECcarena,&redibitdiuinagia- tia. Alterumcfr- contine digitum, nc^ tninare , ne illude : minaces , iracundi, illufores intento digito loquuntunj. Tertiumefl^ fi defieris loqui quod non prodefl:. Inter fermones prorfus inuti- les paene inutiiifllmus efl quercla , quae rariflime prodcfle , fere femper nocerc feict. lobus: quia, inquit , querelasin mereperit , ideoarbitratus eflmeinimi- cum fibi. ^ Sintqueiela:verae, fint iufla?, fedquidtum poiiea ? quid querimonijs iuuamur ? caufTam bonam vix vnquam adiuuanr, cauflam malamplerunquc de- p 7 terio-
3 30 Capvt XVIL j
rerioremfaciunt querclae. Ergo dcfine^ loqui quod non prodefl : Siracides et- iam fiortatur : Fili in bonis non des que- r-eiam^ & in omni dato. a Tot ranGliflimi martyres minime omnium queruli fue- runt , quos Eccieria vei ideo etiam vene- ratur&laudat : Nonmi^rmurrejonat >nGn querimo n.^ ^ftd corde tactie mens bene con- Jcta conftr^at fatientiam. Ilanc iaudem iure optimo tuiitfandiili- mum parconiugum Zaciiarias & Eiifa- betlia,Nam, erantiufli ambo ante De- um , incedentes in omnibus mandatis 6c iiiititicarionibus Domini , fine quereia. h Nemode iiiis queri potuit, fcd nec ip/i dealijs queiti funt; forte fua coRtenti vixerunt , wtvtfme cjHc, eia. Pnfcidicerefoiei)ant,nondecerefapi- ' cntem, modo in hunc , modo in iiiuai deciamitando, vcritatiS ocuiis caliginem ofFundere. Maieaudit de.quodicitur-: £/? homo cjueruliis , nemo eifMisfacu^ cvim om- nibiu iniurnm expGJli^^lf.t. In viro religio- {b iioc grande vitiumeft: Qiiamobrem abbas i^aiior didiitabat : Qui queruius eil:, monaciiusnoncf]:. Homo reiigioni
addi-
* De Qvervla Lingva. 3 3 t
?tddi(fl:usnon facile de rc vUa conquera- tur, inflar iumenti^ cuius fortunae om- nes a nutu domini pendent. Monftro- fius , fic dicam , monflrum videri poteil , ccenobita qi]cruius,quam afina ioquens. Hominemfcrio probum Eccleiia hoc afficitencomio : Ecce homo/ine que- rela, vcrus Deiculcor&permanensinin- nocentiafua. De querulo mutatis voci- buscanendum: Ecce homopienus que- rela , ventris fui cultor, <Sc pcrmanens iti flultitia fua, quicquid ad fuum flonta- chu non faccre putat, repudiat. Tanto interomnes pretiofior lobus & vnice x- ftimandus, quia Satana tarn du-ehabitus .ytnihiliuicorporishaberct,quod fanum dicerct praircr Imguam , fors idco non vl- cerofam , vt eamin querelas laxaret, vt caslum omneiquccat.iites execraretur , vt hoflibus iiiis omnibus pefiime precare- tur^Et tameninomnibus hisnon pecca- uitlob labijsfuis..i Ipfe qnidem defeaf- firmat:Dereliclafunttantummodolabia circadentesmeos. Laefa.&: affiicfta erant omnia,vnafupcreratlingua, qua vfuseft ^on ad querclas , fcd Dei laudes & gra-
tiarum.
2 3 2 Capvt XVII. ^- %
tmrumaclioncs.-Sitnomen Domini be- nedicflum. Nonellmelior, non cd bre- uior, nonefl fuauiorcantiuncula, inmi- ferijs & acrumnis , in rebus aduerfis om- ' liibus quam hoc ipfum lobi carmen : Sit • nomen Domini benedidum. Nihil agi- i mus quereiis , nifi quod cauflkm noftram plurimumlabefa(ftcmus, perindevtqui • funicuiosimplicatosnecroluere potefl, necrumpe-re^ dum lucl:atur, ardius eos implicat,& pluribus nodis conflringit. Qiiinergoaulicum illum imitamur, qui incultu regum confenuerat , cuiusno- tiflimavoxefl:. Namcumillum quidam interrogaret: Quomodo rarilljmamrem in aula confecutus efTet , fenedutem ? In- iurias,inquit, accipiendo, &gratiasa- gendo. Sxpe adeo iniuriam vindicare_, non expedit , vt ne fateri qiiidem expedi- at. a Et nos profedo tanto chariores Deo famuli erimus, quanto minus queru-
li. Probiflimi hominis illuftre pror-
fus indiciumefl; De nulla re^
conqueri, nifi coa-
dum. a Seneca I.i.de Ira c.^j,
Linguam
LiBiiARr
Of TH£
UNIVERSITY OF JLLINOIS
334
3Jf
R '
Lingiram fecreti REVELANTEMmoJi- [rat dolium Danaidum A. rimarum ple- -j uim^j quicquid huic infuderis , mox ite- l iim cftunditur. Vide C {><.$. i . Vn^ ietotquotidie deamicis prodeunt que- •elae, nrii quia quos fidiilimos habeba- nus , inuenimus infidos, <Sc arcani pro-; iitores ? Nempe non omnibus Rex Ma- :edonum Alexander os annulo impreflb :laudit& ob/ignat, vti ille fuo Hephae- honi pOit ircraS riucr»5. KvTnGhti di" l:umell: Vulgus non differre a fiv.dlis rrceis,cirm nibil xontincre poHit, fed: iiffluatnugando.
CAPVT
33^ I
R.
CAPVT XVIIL
Lingua Pv E V E L A N s fecreti ,
quadrupiici nosmaloajficit.
Alumoiiummalus coruusjve- Ueriverboiadatur. Deouispei- g^fimis Ifaias vates pracmonens ; Conceperunt laborem, inquit, (Scpepe- reruntiniquitatem. Ouaafpidum rupe-. runt , & tclas araneas texuerunt : qui co. mederit de ouis eorum , morietur : & quod confotum efl: , erumpet inregu.
Anglicus teftatur, b excludit Rubeta, rana non minus afpide venenata, cunu rubeta? fomcnto rupta efl oui cru/la, exit regulus , afpide & rubeta venenati. or, quiveloculisnecat; a.t primumquod abco necari folet, cil: Rubeta matenj. Qj.iifquis dc abfentibus contumelioselo- quitur , & id tanquam arcanu non euul- gandum alienis auribus committit , is ai- teriaftidis ouum fupponit cui incubet,
alter a //.<"./;> .v./ . b BArt^Angl^di rer.pro^r Uiri.c.j <f ,' j
De RevelanteLingva ^37
alteraliquanto temporefouct ouumfi-
lentio , demumgarrulitateacimpruden-
tia excludit.atque hinc regulus qui non-
nunquampatrem &: matrem, audorem
& fautorem necat. Idcirco ingenti cir-
.cumfpedioneopus, quidnamarcani, 8c
lcuiufnamid auribus committatur. Ne-
Iqueeum dumtaxat, qui hasc talia narrat
lattentumvolumus&ciicumfpedum^fed
l^illum quinarrantem aiidit : huicfe-
dulo cogitandum quid fibi & a quo com-
niittantur, neifludtcmereacimpruden-
tcremanet. Sifecusfiat, ingentia hinc
damna oriuntur. Hancob cauffam Al-
phabeti fericsad litteram caninam nos
ducit , quce lingunm pe/iimaE famae
commonflrat , ea R^eueUns arcanum nc-
minarifolet. Quantumvero nocumcnti
adfcrat haec Imgiia, quantis difcordijs
orbemmifceat, qiiademum raticnehcTc
pefliscoercendafit, hoc capite demon-
ftrabimus.
§. I.
Arcanumhic& fecretumid dicimus,
quod vel fecreto ab aiijs auditum, vel
ccrtca fc talequippiamefi- quod nicntiii
cxigat. Subinderesadeo arcananon efj-,
fed
538 Capvt XVIII. fed quoniamalterrogauit j Tecumhahf tdy^ profedo edicenda non efl. Et mult< magis claufa funt habenda confilia quodipfumetiam iudura-ndum pofcit quicquiddenique inter duosaut piure^ ©ccultisarbitrijsdifceptatur, alto filen. tio premendum efl- Quifquis taie quic edicic, iu refutilis gerro/?dicitiir, vtoii iingiiapa hn beat rimarum plenam , \\\s, atque illac difRuemem , vti fjJit Danai. dumdoliafemperpertufi, quibus quic quid infunditur , perditur. Atq.ue hinv malanafcunturplurima: numeremus.
Primum efl : Magna leuitasanimi , & pucrilisfimplicitasfeproditin eo homi. ne , quinihil fecrcti poteil: tegerc, fed au. ditamoxobuijs cnuntiat. imperitus lu- for ell qui faucnte forte pidas chartas alijsoflendit^fequeridiculum facit. ^zA vtvulgus argutatur , quatuorfunt^quas abfcondi nequcunt, Palmain cliuo , flra- menin caicco, fufusin facco, arcanum in fatuo. Nec fapientiores ij fcd &: nequi- ores, quidiclaciufcemodi ab alijs expif- cantur , qux proximo cuique venditent. &fitquandoque vt narrationem celan-
arar;6ci;Mj:efei&^}j. dam I
DeRevklanteLingva 559^ '•damaudiatisiprede cjuo ma!e inftituta dcft. Siracideshos locutuleios praegnanti- jfeminae confert, (]uae partui vicina do- |let, ingemilcitjludaturjfic, A facie ver- bi parturit fatuus. a nec quicfcit mifei* dum partum fuum enixus fit in lucem , 6c quaeauribusconcepit, totis buccis efRi- derit. Si quid ad canis aut felis eaudam aligetur, quanta inquietatio fequitur> vtcurrunt, vrfaiiunt, vtfuruntinquietae animantes ! nec vllo loco confiftunt, diim alligatum exculTehnt : Non aliter 'R^neUns iingaa impctuferturad eloque- dum. &eafaepegcfiitlibidine fua effuti- endi , vt non vilaiolum & audita narret, fedilla quoquemifceat, quaefufpicatur, quaefingit: falfa iint an vcra, iuxta ha- bet. Grandehocmalum efl:, animi fuile- uitatem fic omnibus fpedandam propo- nere,vtquam plunmi norinthominem mentis inopcmefie.
Altcrummalum efl, qui fecreta retc- git , fidemamittit, nemo efl: qui fefuaque vclitillicommittere. Siracidcshoc credi- mus ; Quidenudatarcanaamici , fidem perdit, & nouinueniet amicum ad ani-
mum
?40 Capvt XVIII.
iniiriium.ajerit^uiparpariredciat.Hanc profedo viam tenet diuma prouidcntia . Sc potiflimum. in iinguae vitijs , vt quem- admodum ille de iflo contumeJiose Jo- quitur, ficaJij deilJo^ 6c (icutifle com- mifiaribiefFutit,ita nec alij arcanaiJIiu? ceient. Saiomoniuculentepronuntiat '. Qui ambulat frauduienter, reueku ar- ^ cana , qrJ artem fidelis ef} animi , celat ^ amici corviuiilTum./^ Nimirum Iioc dif* crimenefi:: quiambiguae fidei vired, au. ditam.GX foias eimiijiat, fidus 6c prudcii fecum Jiabetquseaudijt. Arcanorura re uelatio a fraudulenta & infida pjuri- mum m.ente proficifcitur, fideJis enin commifla concreditaque fibi aJto prcmi' filentio, qua cnim fide abamico rem ac cipit. eademferuat. iJle in huius finum repofuit ? ifle committentis affedui ref- pondebit, &nonfaJJct. Si vero prodit, faliit; infidus efl, amicus non ef|-. Pro- inde niiiiliili credendum. Vcnufinusva- tes cauendum eummonet : Tingere (]uinonvifa poieft ; comwijfa taceiH ^mne^uit y hic nio^freft^ hi^mc ttt Romark caueto. c 2iEcclt.C.2y.^,J y. Addit,
b VroH.c.i iSq* /^. c Horat iiettrt€fcet,sj.4^ 4
De REVEtANTE LlNGVA. J 4 T
Addit, quam riiauiter arcarmmexpri*- mifbleat.
Tii lene tormentHm ingenio admoues
Pleruncjue duro ; tu fipentium Curxs , C? arcanum tocofi Confilium retegis Ly^o. a
Haec lenia tormenta r rubfeq^uiturcx-»- ciis amorfuiv
Eitollensvacuuplpu niwia gloria verticem Arcani(^ fidesfrodiga.^yerltiCtd:orvitro. h
Luclatordolofus eft vinum,-vr Plau— tus putat,pedes captat primulum ,im6' vero Iinguam , cuiHccaptEerecretumfa— cile lapit. a Hiyrat. L^.od.zt. med, b Idem l t.Oda tS .fne^ -
5. II.
Tcrtium malum eft : Qui fibi didla'. mox foras eliminat,non tamum fidem,. fed(Sc amicum pcrdit. Siracides hoc af-- firmans: Efr , inquit, concordatio, ex— cepto conuicio, & improperio, & fu— perbia, 6c m.yilerij reuelatione ,<Scplagai dolosa 5 inhisomnibuscfiVigietamicus.^ Omnis amicitiig nexus foluitur, &: vix' vncjuamirerum copulari poteft, qushis. modis difToIuta eft! i . Conuicijs vltrc^>
q citro-
?42 '€APVTXvm.
ckroque iadtis. 2 . Improperijs , cum aVit ifledonumexprobrat, autiile doni vili- tatemexaggerat. 3. Fail^uofo amici con- temptu. Amicitia aut pares accipit^aut paresfacit : hinc peritiila,fi alter alte- rumvelutinferiorem defpiciat. 4. Vul- M«re perfraudcm inflido: Grauius fcn- likur dam.num quod cx obiiquo vcnit» 5 . Reuelatione myflerij : Difficile eft. amicos eomponere poii hane imuriam. detedi arcani, Deumquidemoranibus his modis Ixdimus , icd^ recojiciliari Deo: facillim.e poiTumus. Non eadem inter homines eii:ratio : nonriiro qui fidem fe- jnei violaiiit,-femper infidus crediturj- qui fem.el oiS^ndit, femper hoilis cen- fetur.
Ergo cui cordi ell £des & amicitia,, noa tantum fecreta non aperiat, fed Sc focietatem eorum caueat , qui ore lubn- co quod audiunt, moxefFundunt. Ita le- gcs diuinae ferio mandant : Ei qui reue- lat myileria,& ambulat fraudulenter,, &:dilatat labia fua,ne commifcearis. a Erudite Ambrofius : Cum omnia, inquit,, iiobis noitra eiTent communia, indiui« • duus. fpiritus, indiuiduus afFcdusjfoluni
famencommiinenon eratfecretiimami» conim , vt fidem reruaremus. a Sapien- ti/Iimas regumvel hanc vnam ob cauf- fam , ne arcanimi pereat , vinum dari re^ gibusitavetat: Noliregibus,6 Lamuel, noli regibus dare vinum^ quia-nulluiU fecretum efl , vbi regnatEbrietas b Fa- cundi caiices cjuem non fecere arcani proditorem? Homo potiilentus totus translucet, totus efHuit, &nullo cogen^ te fe , tanquam fi quasftione interroga» tus cilet , arx:ana omnia manifeftat.
Qu.artura.hicmalum eft : qui arcana- fido pedore non occulit , non tantum fidem & amicum perdit ,fcd ita quidem. perdit, vt recuperari neaueant. Eam ob rem Salomon prouidus confuafor : Qu2e^ inquit , videruntoculi tui, ne proferas in, iurgio cito, ne poftea emendare noa- poffis cum dehoneftaueris amicu tuum. cr Q^iidheroum fortifnmoSamfoni vires,- oculos, libertatem, vitam rapuit,nift: garrula futilitas, quae Dalila: vrgenti fe- crctum enuntiauit^ (Sc.omnia psrdidiiL>.» In Romanis facris va.s aqux- hauriendaej q 2 adhi-.
^ Amhr deckitu iratru fnt Satyrt. bProt£c.^s,<s^, c fra/t. c jj. ^. f.
344 Capvt xvrir.
adhibebatur, quod humi deponere nev fas erat , ideo pede carebat , ne vfpiam e- manu deponipoflet. Os vafisiilius am- plum, in an^uftiorem conum define-' bat,perinde vt in conuiuijs noilris vi-* treafunt, quas campanas dicimus, quasi nili vacuas, inmensa reponere piaculum foret. Atque illud fuum Romani vas, , J«/;/^, vocabant,qu6d quicquid conti— neret, efRmdendumeflet. Huic vafiap- poiiteconfertur homo tam patuli ac iu- brici oris, vt quicquid auditione acce- perit, kl mox iterum efFundat lacutione, perinde ac fi nefas fit auribus quippiam accipcre , quod non quamprimum os re- gerat. Hcec tamen inter vas iliiid & os humanum diifercntia eil; vafe iilo nui- ium vnquam inceiidium cxcitatum Qity fedorehominis fkpifl]me,illudigni e»« tinguendo fecit,hoc creberrime fufBaiw do. Arcana non celairc ingcntium ma- lorum facpius pngo fuit. L'iuinus teff-is Siracidcs: Denudare , inquit, amici my- ileriajdefperatio efl: animas infelicis. a
a EccU. c. j 7, ^.£4-. ',
§. IIL IlludRomanorum columen Metcllus;;
fenexTy
DeRevelanteLingva. 345
fenex, militiseperiti/Iimus tanti aeftima-
uit fecretapolle contegere, vt interro-
gatus, quidin fequentem diem iuberer,
dixerit: Sifcirem intimam meam tuni-
camarcanimeiconfciam, in ignem eam
abijcerem^nec enim foliim lingu^e vitiu
«ft,alienarecreta effutirejfedetiamfua,
praefertini apud imprudentem. Metel-
lum fecutus Petrus Aragonius j Combu-
ram , aiebat , tunicam meam intimam, fi
coniiiiofum meorura efle gnaram fcie-
I ro. Sapientiflime monuit Salomon ::
' CauHkm tuam tracfla cum amico tuo , &
' fccretuextraneone reuelcs. a Quamob
1 cauflTam abbas Antiochus dixitrVnicuiJi.
I betobuio concederefuipedorisarcaiau,
i id peculiare efl animae prorfus ineruditae:
1 Necefie eftigiturcircumfpede& comicc
( confilioagereomnia.
Infanscummanuglaciemtenetjbreui
lufu fe decipit, cuperetque perlucidutn
hoc cryilaliinum non dimittere,fed quia
gelu manus adurit, gaudium fuum ma-
i nibus elabi finit , quod nequit retinerc :
\ ita hi pertufiorishomines, vellcnt qui-
■ jdem non iafidi ac leuesvideri, fed quia
I 4:iiiiarum pleni funt , hac atque illac per*
^^Muj6,js*^'9* ^ J fiuunt,
3 4^ Capvt XVIIL fluunt, vti vas Huxum & pfrtufum , do» lium Danaidam.
'Saiomonem& Siracidem locupletir- iimos teftes faepicule adhibuimus,ij ta- men paratiflimi funt longefaepius in vi- tiofam linguam teftimonia denuntiare^ praefertiminhanc ipfam dequa agimus. Siracides quidem hk nemanem non cau- tifrimum exoptans ; Non duplices/in- quit,fermonemauditus, de reuelatione fermonis abfconditi, & eris vere fine con- fufione. rf Perinde fidixiflet: Quod ti- biprimodidum, tunefecundo dicas;nc dupiices fermonem. Illud vero ridicu- lum admodum & ftultum efi: , quod tunc primum, cum iam aiiquid enuntiaui- mus, 08 aiteri obferare cupiamus. Ex- emplo rem demonftramus.
Narrauit mihi Sertorius nuperrimc Poiiionetn fenatu mouendum,Thrafeara auia exciudendum. narrationis fuce epi- k)gnm adiecit hunc : Caue vlii hoc dixe- ris,namr€sadhucdum alto premendaell fiientio. Ego autem amicorum fidifiimo hoc ipfum narraui,fed & ciaufulamhanc' adieci : obfecro te , ne hoc aiijs enuntia ^ etiamnumobfcurefercndumefi:. At iilc
DEKEVELANTELrNGVA. 5 47
'Familiarium meorum indmus, vxorefn'
interilios alios non numerans : 6 mea«i
coniux,aiebat, quando ru aiter ego es,
iarcanum tibi commifTum praetermcn^^
•minem fcire crediderim : audi rem mi-
ram 6c nouam , Poliio fenatu mouebitur,
Thrafeas exclud^tur aula; fed occultuni
hoc habeto. liia byflinaefed iubricaelin-
guxmulier, vix duabus horis tam gran-
•defecretum continuit, Sc in vicinae au-
res mox egurgitauit, iiiam quoquefpe-
•cioriflimam ciaufuiam attexens , fecum
•hoc haberet, audita in vulgus minima
Tpargenda. Muiiervicina fidemnonfal-
•liarbitrata, nifi arcanumpublice narra-
^ret, clam in vnius alteriufue aures hoc
■^de Poliianc & Thrafea infufurrauitjmox
■vrbe tota volauit fama, <Sc tragoedia indt
^nataefl non vna.
Qu^is huius tragoediae aud:or obfecf o ? -primus iiie, quitacendanon tacuit Sei ^dicet:Ego tamenobnixe rogaui te, ne- -mini hoc enuntiares. Quid mc roga- -has, G flultiflime mortalium>cur non rogafli teipfum, (Scostuum:fi tu rccef- fus-mentis tegerenonpotuifli, quid de^, alio fperarc poteras? fi n^fciri hoc vo- q 4 lebas,
348 CapvtXVIII.
lebas , CLir vUi alij narrafti ? Ego enim ficmecumratiocinabar, fi potuitidmihi vni committere, poflum ocego vni al- ■tcri ,hicaltertertio, tertius quarto,hic quinto, ab hoc ceieriteradfextum, indc .adxlecimum, ad quinquagefimum^ad -centefimum resdelataell : (inguli qui- • demrogabant, hoc tecum habeto, iftud nemini dixeris. Verum hae ipfas preces audaciam fuggerebant ad propagandum fecretum. Chryfollomus meptiiTimas haspreces &:ipie irrid^^ns ac deteflatus: :Hoc vero ridiculum magis eil, inquit-, quodtalemhabentes vitam , <Sc propria -neghgentes , cum aiiquid arcanum dixQ- rint , rogant audienrem & adiurant , ne cuiquamampliusalteridicat : declaran:- tes quod rem reprehenfione dignam commiferunt. Sienimilium, vt nemini dicat,rogas ; multo magis te priorem-i huicdicere non oporiebat. In tutofer- monem habebas : poflquam vero alteri prodidifli fermonis cuflodiam , fuper- fluafacis&inutilia,admoncns & obte- flanspro delidorum cuflcdia.^
§. IV
SiChjf, tom,S'bom,^, adfof,mth'tpags u
DeReVcLAITTE LlNGVA. 3 4^ .
§. IV.
Qu_icqiiid ergo deblaterari non vis, ! lioc in tuo pedore, hoc in ore tiio moria- tur, &computrefcat. viuere finis, &ex , ore tuo profilire ? iam aclum cd-, breuf oraomniumperfultabit. Diuine hic Se- nccaphilofophatur, & hoc ipfum quod dicimus , rationibus affirmans ; Nihii^ ait, aeque proderit , quam quiefcerc, & minimum cum alijs ioqui , plurimum fccum. Efl quacdam dulcedo rermonis , quac irrcpit &:blanditur, 6c non aliteiij quam ebrietas , aut amor fv^creta proda- cit. Nemo quod audierit, tacebit : neino quantum audierit, loquetur. Qn^i rem non tacuerit , non tacebit auetorem. Habet vnufquifque aliquem cuitantutn credit, quantum ipfi creditu eil: : vt gar- ruliratemfuam cuftodiat, & contentus fit vnius auribus , populum faciet. Sic quodmodofecretum erat, rumor cft.a Nametiamli vnirem dixerit ^ ille porro vni , hicaltcri,alterique: &ita populus fciet. Hoc e vereri mcmoriafeiliuiffinium ludicrum dcmonflrabit.
q 5 Roma-
a ^/ populuzn jacia^nMt , mox feqitentifwt 's?<f» bn ex^UcatHr, Stnecu tptfl. jo j.
3 5^0 Capvt XVIIL
Romanus fenatus occultum aliquod canrUium per aliquot dies intra fe agita- ai.erat, cumque res ea multumobrcuri- tatis haberet , variafque excitaret fufpi- ciones , quendam fenatorum, mulier aii- as pu-dica , fed tamen mulier, maiorem inmodum precibus vrgebat, vtarcanum Hbi aperiret ; dcierans , interim fe /ilen- tio rem ted:uram,& ni faceret,diris fe de- ;uouensexecrationibus , fleiifque & qui- ritansfidemfibinonhaberi. Jlle vt ftul- titiaeeam fuae coargueret : Vincis, ait, mert vxor; proinde audi terribilem rem atque prodigiofam. Reiatum ad nos qCi a facerdotibus,, caflitam a vifam efie vo- lantemcum gaiea aurea & hafla : de co ■oftento vna cum aiiguribus deliberamus acanxiedifquirimus, bcniueanmaliali- quidportendatj tuverotace. Hxclocu- tusniforum procellit. At vtro mulier ancillam , quce primum intrauerat, arri- piens , peclus iuum plangens & crines fcindens: Eheu, inquit,mi vir, &6mea .patriaquidnobisliet?volens docenfque ancillam quaerere. Quidnamigitureue- nit ? inquit ancilia, & fimul filentij fi- dem obflringit. Poflquam interroganti
a j4i^n(Um, iu\ Jt< J(^. & H -.
De RevelanteLin«va. 37 i
5cfidemdantimiilicr rem narraiiit , ad- diditque communem omnis loquacitatis claululam: Caue ne cui haec dixeris, & tace. Vixdum a dominavt eft digreffa, vna feruienti alteri, quam maxime vide- t>at otiofam, narrationeminijcit. iilahe- rilifamuio curiofiusfcifcitanti exponit. Hoc modo fabula in forum deuoluta , ita vt prxcurreret auclorcm. Quidam ad eumnotus accurrit, & an recens domo aducniatqua^rit. Aitille. Nihil ergo, in- quit, inaudiftinoui? Adquemiilc: Quid- namoblecro ; an noui aliquid eucnit? Tum aiter : Ca/lita , inquit, confpcc1:a eft %'olans, cumhafta & aurea cafllde, at- que de hoc oftento principes fenatum^ habent. Vbiridensifte : Laudo,inquir, muiierceleiitatemtuam, quafadumeft-, vtmcin forum cuntcmfermo hic antc- verterit. Proinde ad magifhatum acceC- fit,CLimquetrepidatione liberauit. Vl^ autemmulierem vlcifceretur, domum_, reuerfus : Mulier , perdidifti me, inquir, prurituhnguac : compcrtumefl enim e domo mea in publicum cJatum eflc arca- num : icaque ob tuam incontinentiaoi folum mutare cogor. Euntique inficias q 6 &di-.
3 5 2 Capvt :XVIII. ^cdicenti: Quafiverotu non trecente- fimus haecaudieris ? Quomodo,inquit-, trecentefimus, qui te vrgente vtpericu- lum facerem, pofserne audita reticere., iftuc confinxerim. Atque hic quidem^ mulierisfuas contjnentiam probauit, 6^ veluti in vas fatifcens , nonvinumaut o- leum, fedaquam infndit.
Itafemineumhoc vitiumeft.Nam viri eft: frenos Imguae inijcere , <Sc ante vitam ponere, quam concredita retegcre.: etfu- tire commiilk muliebris eil: ingenij^ad co- iu<Sc acum nati. Homo futiiis perforato bibit poculoj piuseifundit quam bibaT. Ecquid autem abeo fperes,cui nihil tut^ credi potefl:? qui confilia in fronte & ma« nibusgerit ? parere fors poterit , impc-
rarenonpoterit.
Tutiflimumergo ef{-, fiquid publicnri nolis, tu ipfe primus taceas. Quod Si- racidesfidcliflimusmonitor, nobili do- cumentoinilillans: Audifli verbnm,in- quit,aduerfus proximum tuum ? com- moriaturinte, fidens quoniam non te_j dirtimpet. a In omncm hoc calumniam , obtredationem , maledicentiam didum cit. quicquidenim altcrius nomcn fa- si£i(//.c,jo,^.iO' mamque
DeRevelantbLingva. 353
mamq; accidit aut denigrat, id in narra- ■tionibus locum penitusnon habet : nec vJliusmomentiertilluddicerei/^rfl^/m^ Jtcvendo, Malas & vitiofasmerces emi- ilideceptus,nunquidide6decipiesalios, vteasdemvendas ? monetamplumbeam abimpofloreaccepilli, nunquideamite- rumerogabis, vtimpoaas&alijs? Fran- g€, proijce hos numos luc« publica in- dignosi omitte,amputa narrationes vlli hominum damnofas. nec illud te vn- quam excufcUi=:rit : Do^ yrQnt accepi : Audifti verbum Rdueifus proximum tu- ijm,commoruiturinte. Euripidcsrecre- ti tcnaciilimus , cum eincfcio quis ani- mara faetentem exprobraret : Ne mircris, inquit, vir bone , multum arcani in hoc ore computruit. Erg-o commoriatur tn te , putrefcat, &:emoriaLurintratuasfauces, quod aures tua; receperunt. Chriilus Do- minus quam iflud excmplo fuo efficaci- tcrmonfl-rauit! Incadem fecum mensa, idque in cena vltima fcelcratiflimum proditorcmhabuit, hoc tamenfecretum non prodidit. Vnus ved-rum , inquit , rae traditurus eft.4 Non dixit, oeconomus noi}erhocfliciet:non dixit, ludas Ifca- ^Matth,c,2(i.^,ii. q 7 riotes,
S ^4 Capvt XVIIL 3-iotes, meusproditoreft; fiiuitifla , vt Sc arcanum tegeret , Sc liominem nefarium corrigeret.
$. V,
Inprircce legisritibus prarcepit Deus, vtin temploadmanus eilentlebetespar- tiiaqua pieni in quos lampadum & ce- Teorummucusconijceretur, vtficfumus ac fastortemplo arcerentur. a Non alitcr Spiritus fanclus per Salomonem pr^Eci- pit : Audifli verbum malum aduerfus proximum tuum ? commoriatur in te : iitcortuumaqualisinitar^aut lebeti-sa- qua plcni, in quo quicquid maleuolo- rumdidlorum eft, mergatur, ne fumus sc fsetor lati-us abcant i conimoriatur m te , quicquid alienam famam. inficit.
Aiexander Rex Macedoia ea, quam contra Darium fufceperat , expeditione , omni cura veftigans , quam regioncm Darius petijilet , tamen expiorare id n-on poterat: more quodam Perfarum arcana regummiracelantium fide: non metus, nonfpes elicit vocem, qua prodantutL.. occulta. Vetusdifciplinaregu filentium vitaepericulo fanxerat. Lingua grauius
cafli-
DeRevelanteLingva. 377
^aftigatur qiiam vllum probrum : nec Kiagnam rera magis ruflinen poiTe cre* dunt ab eo,cui tacere graue fit,quod ho- ^Biini facillimumvolueriteflenatura. a,
Fefliueis^quem dixi, Alexander Ma- cedohancinarcanis t€gendis taciturni- tatem docuit, hoc modo.Epifrolam Ale- xander a matre milTam , quas occiiitas accurationes& calumnias in Antipatrum continebat, vbiperlegit, ab amicifHmo Ephaeflione, vti confueuerat, eandem-. pailus efi legi, fed ea leda, digito de- traxitannulumj&Ephxilionis ori,quafi iignum mipreflbrus , admouit , & ; Con- ■tinc haec , inquit , ne quid eorum effutias. Signatorius hic annulus iiiorum labris potifTimumimprimendusforet, quorum os nullo figillo clauditur. Beatus Am- brofiusgrauiter , vt folet: Quicunque , ait, eftl-aciiisinverbis, velut plenus ri- marum-, hac atque illac eifluens , interi- oraeuacuatfua, & exterioribus paflloni- bus inundatur, tcgcrere ncfciens, nec tenere verbumquod acccpcrit, ficutlan- dlaMaria, qua^conlcruabac omnia verba in corde fuc,.ne qiiod ex ore eius de- ^ueret.i? ^Cuntusl.^ c.i 9- §. Vlw
3f^ CapvtXVIII.
§. VI,
Quod vero tam necefTaria taciturnitas to ties vioietur , licet periculorum fit non lolumfaifa dicere , fed etiam vera , qua- tuoraflignanturcauiTa?. Nam iftud vela vitiQaduiationis, vel auaritiae, vel ia- (Hiantice, vel ioquacitatis prouenit. Ete- nim fecretorum proditor aut palpare vult& biandiri, eamobrem fiienda de- blaterat ; aut lucri caui^sa. proditorum-» praemiumambit, venditque iingua quae iilentioerantinuoiuendajautviderivult fcire,paucis aut nuili cognita. Satyra., hunc tangit: Scire tuum nihil efl , nifi te fcire , hoc fciat aiter , a aut certc impru- denter(Sc immeditateid ioquitur, quod miiie mcditariones fecutura:non emen- darint.
Hinc Anaxandridas erudite dixit^ : Quifcrmoneminflar depohti llbi com- mifTum euulgat , autiniuflus, autadmo- dumincontinens efl: : Iniuihis quidcm, filucricaufsaidficit: fin abfque iucro, ccrte incontinens dicendus. Quifquis igiturerubefcit vei adulator, vei arro- gans , vel auarus , vei ioquax haberi , fe- ^retum &: arcanum omne occulat fidifli-
a VerJiffffrU / . ^. ^ ^. »0
De ReyelanteLingva 3 S7
mopcclore, &oriveliit oilio feramap- pendulam inijciat. Ratio ante hoc oilium femper excubet , rigideque examinet., quicquid per hanc oris lanuam vel ingreC fumvelegreilum qua^rit. QjJod lapiens Chilo erudice monens : Non commit-. .tendumefl, inquit, vtlingua praecurra.t animum, nefcitcnimvox milTa reuerti. .Sivailumhochoflisoccupet-, totam vr- bem expugnauit. Arcanum ante omnia vclandum : nec amor , nec odium extor- qucatquodfidis, vt putabatur, auribus commilTumefl. (^utper tram arcnna amici frcdit , hoftii eft
Violatione fecretorum , res fere niaxi- mae , regnaque perieruntintegra: vt me- rito quisdixerit, euertendisimpterijs, rCf bufque natum hoc malum, cum vnafepc agcndarum rerum profperitasa /ilendo- rum tenacitate depcndeat. Vulgafli ? pe» rljt bcne gerendae rei occafio ; & elapfa non raro manibus prseda cfl , verbo vno autaitero intempefliue prolato : impe- riaque non poflrema iaccnt, ad cineres dcducla magnorumfecretorum impro- ojida ^violatione. Prodicor eft , omnis -
XOiU-
3^8 Capvt XVHI. commiflbrum violator. Illud inter Ko^ ■mana incunabula pulcherrimiim, quod 'arcana conFdia Patrum confcriptorum' multisikculisnemo fenator euulgauit,' xiumnon vnum, Ccd neminem audi/Te.,; ■crederes, quodmultorum auribus fue-. Tat commilium. Nunquam enim taci- turnitatem, optimumac tutiflimumad-. minirtrandarum rerum vinculura , labe- fadari volebant. Hincnonimprobercn- tiunt,quiriIentiuminprincipumconfi- liarijs vkx periculo fanciendum putant, veterum Perfariim more , nec vnquanrL» confilijscumadmouendiim, cuiautaie- :tus , aut fpes , aut auri fuaiiiflima vis ta* cendorum vocem exprimat.
Innumera cum publica tmn priuata mala Linguae Reuelanti debentur. Atque hinc Hieronymi monitum efl: Si quis voluerittuis mifceri amicitijs, Sc hunc videris prioris amici pandentem fecreta»
eum veluti per£dum cauc_5. Qw.icl
jnagni expe(5tes abco cuitace-
regrawe eil?
En^
Of THE UNIVERSITY OF ILUNOIS
; 6o
3tfr
s
En, vno afpecn^a Scurrilem, Subfan- naatem , Sufpendentem & Sufwrronum linguam.
Formofulum hunc puerum, cum na— fo tam largo nemQ miretur , nam fxpe,. Et pueri nafum Rhinocerotis habenr. a HicpiierlinguamScvRRiLEM A. gladio quoaccinfluseil j Svtbsannantem ma- nibus afininas auriculas imitantibus B. SvsPENDENTEM prominentiorc nafb C Tignificat. Vide C. I 9. & 2 O.
Pulchclla ha!c femina D.-necHeIen2e naukum abfimilis,incendiariam Svsvr- RONVMlingnam graphice fub afpeClum fubijcit. Attente hoc monftrum con^ tempJandumefl, quo fludiofius caueri po/Iit. Vide C. 2 1.
a Marttal. l. /. eptgram. /,
CAP^T
3S%
Capvt XIX.
natim l beato faulo vetitam ejje,
Areon iimem&garrulas & im— t|^^ rriodicas lingiiae. indifciplinam ^5^^^^ fe tradere fatagebat irocrati e- loquenticT.magiftrOjVt ab eofcite loqiii difceret. Ifocratesaltero tanto^grandius: minerual petijt quam ab alijs, hoc eft,. viginti millia philippeorum. a Ehojaie»- hantcognati , nimium petis magifter, 8c. quae obfecro duplicandimincrualis cauf^ laeii?- Qjaibus Ifocrates : Nemo id mire- tur,ait, nam & duplex huic luueni ars. tradenda efl: : primo quidem doeendus eil prudenter <Sc opportune filere : & hoc: faneaondifcet franspede invno. Dein- de docendus efl etiam locui, idque ad. legesRhetoricae, Ad hoc quidem do- cendum, alreram mineruaiis partem exi^ 50. Non inique.
In omnibus pasne lingua^ vitijs haec do- cendli ratio feruanda , vr prius quicquid
a 20000. ^(^akr» vitioii
T3iSc VR RI L I L riTG V'A . ^6^ tvltiofi eft, dedifcAtLir, quo deinde per— |fediusaddiit:i porilt, quod vircus tradit- Inter linguas valde viciofas Scvrrilis- cfl^quam & petulantem nomincmus.. H^c in facris paginis nominatim per» firingitur, nam a beato Paulo Scvrri- LiTAs grauiter notata turpifTimis vinjs^ accenfetiir, de qua nunc piura diHe-- rcmus.
§. I.
Veteri apologo narratur coitio hunc inmoduminftituta. In venerabili mu^ rium concilio etiam forices aflederunt. coQfLilturi in mcdium: Hic vnasaliquis forex de voce & cantu iniolenter gloria- ri inflrituit. Suntenim forices minores- quidem muribus , lcd ilri<l<fnt clarius. Hanc mfolcntcm iadantiam. , non tuiit- mus xtate prouedior, &: Quid dc hoc gloriaris,ait, flultinime galadopota,4 quod tibi plus obc/t, quamprofit; nc- fcin inter homines verbo tritiflimo ia- (^ari : Sorex ipfe fuo fe prodic indicio. Ergo difce fipere, illoque tenoneffer quod nec vtilc , nec honcflum efl». Scd adolcfccntulus femuor fenem irridens, altiusflridebar,ira vtdomus incolx.m- ^ :^m^^\Ut\UUl telie-
3 6^4 Capvt Xrx.
teilcxerintlatere mures, &: miirGipiibfH^ inftruxerintomine bono. Primusomniu- eaptuseftibrex, &tamenetiamnuml]:ri- debat. Audijt hocgrandaeuus iile mus,. , & ad fuos mufculos : Videte, inquit,filio- li mei, extremamimprobiratemlinguae,. i quaein ipfisetiam fupplicijs pcrtinaciamr,- non emendat: forex iam captus,adhiic- d-um ft ridct.
Fetulantis feu fcurrilis lingiiargenius- non obfcure hac fabelia proditur, quo e.nimillapius monetur &corrigitur, ed plus crepat <Sc nugatur. Siracidcs com- monet:.Indifciplinatae loquelx ne.aiTue- fcatos tuum:<4 non effunde quicquid in buccam vcnerit; frena linguam, vix ta- men omnem cauebis noxam. Adrem dixit Beda : Per indifciplinatam linguam cunda £icinora aut concmnanturr aut perpetrantur,aut excufantuii_i. Lmgua aduitcriorum, caedium, latrociniorum, veneficiorum egregia concinnatrix !:i\: tellimonium corruptum, iusiuranduin f;iifurn, obtredlationcs 6ccalurnniaE,om- nifqucgeneris iniuriee a lingualunt; h.TC perpetratfacinora tam illuflria : ^t vbi perpetrauit, tegerenouit, defcnderefcit a-£:<:<://,c.^/.v. /7. &ex-
8c excufare. Acuendae cautioni Salomon (Conimonefacicns : Hominis eft^inquit, animam praeparare , & Domini gubernwi- rclmguam.^ Quid dicendumfitjferio ipraemeditandumefl : neque deerit huic: praemeditationi diuinus fauor , vclut au- - [riga, dirigenshunc currum. quod filin-- gua petulans aut fcurriiis frenos non ad- miferit, velut equus calcicro temonem . irumpet , 6c currum euertet,
Diuinus Pauhis ferium mandatumaf-- ferens : rornicatio , inquit , Sc omnis im-- munditia , nec nominetur in vobis ncut : decet fandosj autturpitudo aut flulti-- loquium, aut5cyRRiLiTAs,qua;adremi nonr-ertinet^fedmagis gratiarii aclio.^ Linguafcurnlisialesinfuiros, nugas ani- - les , facetias inuenuftas, vTbanitatem.v flultam & frigidam, didla iUiberaHa 6c: fordida milcet, vomitque iargo fpiritUr.
iProu.c.t 6.<^,i. bEphef.c.^.^ 4-.
§. ri.
Ariftotcics^AuguflinuS/Tjioinas Aqui-.- nas , 6c Philofop4ii , ceterlque Theologi, . virtutem laudant quam Eiirrapeham no— miaanr. Hanc redc dixens QilQModefiiam^' in Uidicrii. ca eil enim quas iudis & iods i r rationis
3<r^ Cafvt xiy.
yjrrionis modum imponit, vt decorum fsraetur. Arcus fubinde remittendus eitj & fux ingenio fericE permittendae ; iocari : licet quandoque, fed temperanter, & ^ moderate. Aflentitur Tulliusy & : Ludo^ i iaquit, & loco, vti illo quidem licetj j {td licut famno Sc quiete, tum,cum gra- s liibusferiirquerebus fatisfecerimus. Ve- rum, vr pusris non omnera ludendi li- centiam damus , itd eam , quae^ ab hone- ftatis acliionibus non ih aliena: fic m ipfo ioco aliquod probi ingenij lumcn elu-- , ceat. Namduplexeiliocan^igenus; al- 'i teru illiberale , petulans ( Jinguam fcur- rilem tangit) fiagitiorum, obfcaenumr alterum elegans,vrbanum. ingeniofumy fdcttum.a Nec Aiiguitinus contradi- cens : Volo tandem tibi parcas, inquir^ fapientem enim interdum remittere a- ciem , rebu5 agendis intentam , decet. ^
Ne autem hic limites franfiliamuSy Ambrofiusficfttbmonct. Caueamus,ne , dum relaxare animum volumus,folua- musomnem harmoniam, & quafi con- . centum quendara boiaorum operum. c ^OcJ.j.offic. ip^^«^
b Attg. i.2.de Mujica ,jtnt. c ^mhrsf i. i . Ojpc, f, -j tf .
BeScvkkitaLikgva. 3^7
fpfum certe iocandigenus non profu— tim nec immodeftum, fed ingenuum, •acetum, loco, tempori, perfonis con- jruum eile debetrquod fivero Cit pun- fens-, mordax , importunum , fordidumy nhonef]:um,non E'uT^flt7reA/« fcd (icouc- xxiyU St fcurrilitas, dicenda erit, quae liuinis cjuidempaginisparcit, fed verbis- acri^ ad profaniflimos quofque fermo- les abutitur. Non leuis haec noxa elt, |uam (Scfacer Tridentinusfenatus feue- ^prohibcnsmandat^&prascipit, ne de;- ;etero quifquam vilis facrac fcripturae ocis vtatur ad fcurrilia , fabuJofa , v^na, duLuionCs, detrad:iones, fuperflitio- les , impias (Scdiaboiicas iucantationes,. [iuination^s,{brtes,libeiIos famofos &c;: ubctq; hos talesper Antiftites puniri. ^.
a Trtd. Ccnct/./ef, ^, f»e.
Oppofitum Eutrapehae vitium eftMo— ofitas , quas- quod fcurrilitas exceffu,illa ^ efedu peccat. Hinc rcpcrias homines lorofos, retricos , difficiles, faflidiofos,. grefles , inKumanas , morologos, quoil^ um imgua nunquam non aceto flillat. ^ r 2 Neque
3<^8 Capvt XIX.
Meque hos laudamus , nam asque yitlo*- fum eil hac aut illac virtutis femitam de-, ferere. Verum animus non ell:,aufterani. hanc &afperam moroJogiam perfequi :. fcnrriiitas iiagellanda eft, quae iam oJim, a poetis etiam largiter vapulauit.
Ille apiflrino Comicus,linguas fcur- riles hac ratione depingit :
Nil efl profeEio ftHlttm ,• nequeftolidita , Neque mendaciloqutpis^ne^ (t^gutum magis^ Ne^ue confidenttloi^Hi^.is , necjHeperiariHSy Qpihm vrhant ajftdm ciues , quos fiurras-
njoc^nt,
Atci^ egomet n-eadeo cu iHis vaa ilpidetraho^ Qt4i non tlloYum ViYvis fnlfis acceptOY ///< Qui omnia fe fmuLin: fctYe , nec qmdqHarfj^
fctunt. Quod^uiftiHein animo hahet^ authahitUn
YPti eff yfciunt. Id ijuod in auYem Rex Regind dtxerit , Sciunt.quod iHnofahulata efi cum loue^ Qua ne(jue fHtHYa^neqtit faEia funt ,. tamett^
ij fciunt. Talsonean veYo laudent^culpent quem velinty Nonfloccifaciunt, dumi/iud ^uod luheaty fciant^
Seuc- * Plautus Trinummo A€l uScen. 2^v, i 6 ^ ►
DeScvrriliLingva. 3^9
Seueriflimushacinre cenforChry^fo- ftomus, fcurrilitatem omnsm penitus climinatam vult: Nullus igitur, inquit, fitnobisfermootiofiis. exoLiofo quippe fermoncincidimus 5c inabiurdos. Prar- fens tempusnon efKindendi g.iudij, CQi luduseft, tribulationum & lamentatio- num. Tu vero leuiter vrbanis facetijs io- cularis ? Belli tempus efl, & tu quse tri- pudiantium funt , vfurpas ? Ludis, deli* tiaris , facetias dicis ac rifum moues, ni- hil ifla curans ? Q^ot funt ex facetijs periuria, quotincommoda, quot ilulti- ioquia ? Sed tales, inquis, non funt fa- cetiae. Verumaudi quod omnem face- tiarum vrbanitatcm reiecerit Apofloluj, Belli tempus efl: , pugnae , vigiliarum,cu- ftodis, armaturx & aciei. „Nulium hic lt>cum habet ridendi tempus ^ illud enirn Mundiefl. Vbi turpitudo, ibi &vrbanas facctia^. a Pari ratione Bafilius , Hiero- nymus, aliique e prifcisPatribus,ridicu- los falcs & facetias arccnt a Chrifliann integritate, cui fiere ac lugere magis conueniat.
r ; Neque
JtL Chrjf.tom.^. hom, i f. pofl medjn c.j, aA £fhe[. mtht pag. ^ / /♦
3 70 CA.PVT XIXc
Neqi3et:amenomnemloqiiendivrba«
nitatem Chryroftomus aut alij Patres
damnant» fed intemperantem illam &
«inmoderatam .jquam fuonomine fcur-
rilitatem appeliamus. Ideo & Paulus
Apoilolus dixit j qH(Z ad rem non ferttnet^
quasque Hbi tum maxime placet , cum ri-
fLim mowet. Eoautem fine hilariusaut
Fxiftiuius loqui, vt labor mitigetur , aut
\vt vegetior qui-s ad laborem redeat^,
Chriftianis moribus non indignnm eil^;
Fecerunthocfancbiflimi viri, qui fubin-
de eti"am iocati , ^t^ temperanter pror-
vfiis dc fobriij omni^ iilorum hilanta*
modeflix fale perfperfas fuit. Quod bea-
^- Pauii documentam efl: : Sermo vefler,'
f mperingratia iaieiit conditus,vtfcia-
tis quomodo oporteat vos vnicuique re-*
fpondere.^Cibusnon falfusautnimiuiia^
falfus, ingratiffimus : ita fcrmopruden-j
liiit fal€ fit conditus, & vt Anfelmus loJ
quitur,in dulcejdinecharitatis, bonofit:
exemplo, grauitatem, modefliam, hu-
manitatem praefe.ferat.
Eius rei fal admonet', qui infantuio* ruro ori , cum luflrali rorc tinguntur,in^ feritULj. Lingua profedo ciufcemodi 3iColof.c.^.^,6, '^&iviiiiQ mem-
De Sc vRRrLi LiiTGvA. 5 71
^ncmbrum efl, quod pronum inputrc- ^dinera , facile fcaturit vermibus. Hinc rede mo^et Anfelmus linguamrale ad- fpergendam , ne purrefcat faeteatque , nc vermiculis mendaciorum &turpium fa- cetiarumebuUiat. Chryfoftomus moni- tum illud Paulinum in concionatorcs •trahit, perinde fi dixiflet Paulus : Sermo vefter , 6 sacri oratores , iucundus fit,& iimul faiitus, ftringat , obturet, purget, acuat : lenibus acrimoniam^ dulcibus ■mifceat amaritiem: Vobis a Domino dl» £kurri : Vos eftis fal terras. ^ Hincnemo prudens moleilefert, (iconcio falfa (it, <Scmordcat : putredini vicina fale per- fricandafunt, Malus Ecclefiaftes eft, qui folum muicere nouit j oleum habet, vi- mumnon habet; ncc aliudfere conuiui*; fuis apponit,quam dulcia pruna , quac fine laiecoqtiuntur. Ergo & conciona- I tores, &Chriftiani omnesfermonemla- ic condiant , vt fcurrilis &: nimium ioco- £k dicacuas vitetur.
1 zMatth c.f.^.tj-
' §. IV.
Hoc ipfum Salomon & Siracides di- \ licrsa fubimagineproponunt: Siracid.es; r 4 Sagitta,
3 ji Capvt XIX.
Sagitta,inquit, infixa femori canis, fic verbum in orc flulti. a Idem paullo ali- ter elocutusSalomon : (>uomodo,in- quit, ^\ ipina nafcatur in manu temulen- ti,ficparabola inoreftultorum.^ Ho- mo probe appotus fpinam mha:rentenu dextras non fentit, feque aiiofquelaedit, itahomo fatuus iocis vclut Ipinis nefcit vti,alios & reipfum vulnerat. Et quo-» ties liberiores faceti^ grauiter ofFende- runt, & examicis reddiderunt hoOres? diiertiilime id arnrmans Chryfoilomus: ! Neceile efl cciam , inquit , vrbanis dedi tum facetijs mmime neceffariasin ^t^^ \ reciperc inimicitias eorum quos flihbus fuistemerelacdit, fiue praeientes fint,feu abrcntes hcc audiant. c
Itares eioco nafcitun&acerbaerifum lacrimce confequuntur. Efl odibilis , te- fteSiracida, qui procax eft ad loquen- dum. d Putat is quidem fe plaufum fer- re , fi fint qut ridcanc , at pafiim fcurra & cauillatoraudit.Proinde fibi diclum exi- ftimct: Foede ad cachinnos moueris,fa-- dius nioues. Nimirum os flulti confufio-
nipro-
c ChrjfofijQCo froxime cttato, d £cclt,c, i qS9,S7\
BeScvrrtliLiitgva 3 75 niproximum ef]:. a irridetiTr, fpemitur, exfibilatur, fcdpoft fiparium,(Scatergo.
Quod fi fcurrilitatis originem indage- mus , Thomas Aquinas cam aperte mon- flrat his omnino verbis : Inepta Lietitia, ScvRRiLiTAs, immunditia, multilo- (^uium&hebetudo mentiscirca intelJi- gentiam, quinquefunt GvL^fiiia?.^ Sic vbiGula imperat, illinc plerunque non exulatfcurriiitas. BeneelTe, benebibe- re , male & fc urriiiter loqui vt plurimum cognata funt. Pro teftim.onio dixit Gre- gorius : Nifi gulsededicos immoderata loquacitas raperet, diues ille qui epula- tusquoridiefplendide dicitur,in lingua grauiusnon arderet.c Vtricuiaris tibia runc maxime ftridet, cum vento plena efl. <^ Volubiiis lingua tunc plurimum garrit, cum vino permaduit; cumfame flaccent iiia, mode/l:iam oftendit iingua.
Chryfoftomus aliam mali originem
afilgnans: Orra,inquit, cxiYnmodenuo
rifu fcurrilitas, a fcurrilitate turpilo-
quium , a turpiloquio operatio turpis
2rrot4.c.io.<i;.j 4- r 5 pro-
b S Thom.i, t.eiH^fi.i 48. art. 6, cond. C G^-eg. in Pa(i. part-^ c. 2 o.$n p)in<ijfto.
3 74 Capvt XIX. profeda efl. a Ideo Bernardus hic auri* bus cauendum docens : Verbum fcurrile, inquit, quod faccti rrbantue nominc colorant, nonfufficit peregrinari ab orc procul \ Sc ab aure relegandum eil. ^
Ncc mitiorem fententiam in ludicra &fcurriliahaec tulit Clemens Alexandri* Hus, vir fandiflimus iuxta 6c dodifllm us« Attditeloquentem: Cum verba omniaa cogitatione & moribus emanent , fieri nonpotefl vtverba aliqua mittantur ri- dicula, qu2! non procedanta moribus ri-. diculis. c Siquidem. ex abundanria cordis os loquitur. Vana verba, vanicordis m* dices funt. Intcgrane an fra(^a Cit cam- piina,efono facillime dignofcitur ,-pJe- numne an inane fitac vacuum<loliolij^ tinnitus pro<iit. Chryfoflomo res certa eft: Quale cor vnufquifque habet, talia verba loquitur, (?c talia opera facit.^
a Chryf.toni. 2. in cap.i^» Matih. hom,SS,fOf^
mtd b Bzrn L z Me conJid.ad£agen» c CUm..'ilex.l.2. p^ed^g c. /. d Chryf.m c. -f . ad Lph ;/.' hom. 2$ ,
§. V. Ille fpiritus magifler 'oannes Auila fermones facetos a Chr i' jni hominis infbitutione alicnos efreiudicauit', (quid
de
BEScvRRri.1 LiNGVA. 5 7 5"
de fcurrilibus dixiffct?) ouod vt exem- plo fuo ranciret,nullum ipfe vnquam facetum verbum per omnem vitam pro- tulifle legitur. De loanne Chryfoflomo Mctaphraftes teftatur,non ipfum modd ab eiufmodi ridiculis fermonibus abfti- nuiflc , fed neque alijs vt de re fimili lo- querentur, vnquam permififfe. Bafilius talia locutum a ceteroru confortio con- iiidluque feparauit vnius hebdomadis fpatiorquod facri anathematis quardam imago fuit, & eo fpedauit, vt hac lu^ infedi , hac ferula caftigarentur & cura- rent ur , fanis autem & mtegris hanc fca- biem non affricarent.
Miretur quis non immcrito, quofdam parentes folerter cauere, ne filij paganos Hiorcsaddifcant, non cauere tamen,fed ncccurare quidem, etiamfi verba fordi- da & fcurrilia primis annis ficcombi- bant, vt ea balbutiendo ctiam imiten- tur,-quafi verograuior fitiaclura, mo- ribus minus aulicis Sc politis , quam ore fcurrili5c fpurco efle. Ita fcilicetanimii negligimus & confcientiamjmodo fplen- deant exteriora.
Gemma Martyrum Ignatius Aniio- r 6 chenus
37^ Capvt XIX. chenus Praefuljin ipfo tormentorum im^ petn , augufliflimum nomenlEsv allidue ingeminauit. Euis i ei cauilam rogatus ; Hoc nomen , inquit , cordi meo altiflime infixum gefto. Obitamorte, &aperto corpore, repertum dicitur hoc ipfum nomen m medio cordis efformatu. Age- dum, hcnio ridicule, /i cor tuumipfe^ infpicias, quibus illud notis compun- ^um, quibus petulantijs aut fordibus infcriptum i eperies ? Qu_i ore fcurrili- tatem egetit, quid nominis infcriptuni cordi habebit? MonitumPaulinumre- pcto: Turpitudo,autfl:ultiIoquium,aut fcurrilitas quas ad rem non pertinet, ncc nominetur in vobis,fedmagis gratiarum adio. Piacere non potefc , quicquid ho- neflatiaduerfatiir.
CAPVT XX.
LinmaSy bsannans£^Sv-
SPENDENS nofcenda dantur.
Ebs qui podagralaborant , ceteris lo- quaciores cCe :^junt. Quid tandem er.u& aflignuJ.mus? Alphonfus Ara-
goniag
DeSvbsannante (Scc.LiNG. 37-7 'goniae & Neapoleos Rex, hoc ipfum lcifcitantibusita refponditiij, quospo- dagra puluiliis & ledluiis affigit, ob pe- dum vitium ambulare non poflunt; ided lingua quae plerunque in ijs faniilima, velut ambulatione quadam crebrius v-' tuntur,neextoto torpeant. Idemdeijs quos chiragra exercet, dicendum vide- tur. Morbus iJiismanuuni vfumnegat, prohibetque calamum ducere : ergo lin- gua vice calami vtuntur, qua ration^j fcribunt innumera, &: toros fi^pe dies hoc vnum habent negotij, fic fcriptita- re : quiuis illorum cum pfalte dixerit; Lingua mea calamus fcnbae, velocitei:_j fcribentis. i? Sed, vti diuerfa efl fcrip- tio, ita longe diuerfl/Kma efl locutio, quodlfidorus explicans: Corde, inquit, bene loquitur , qui charitatem non diffi* mulat. Ore bene loquitur, quiverita- tem annuntiat. Fad:is bene loquitur, quialiosbono exempload probitatem», format. Corde male loquitur, qui co- gitariones noxias fccum ipfe ngitat.Lin- gua male loquitur , qui iure reprehenfus murmurat. Fa(5i:is male loquitur, qui '
r7 male
578 Cafvt XX.
male viu^ndo, mores improbos alijs du d:at. Addit Ifidorus : remcl bene loqui- tur, qui reipfuxTi pof} admilTam noxam redarguit, &corngit : Bis bene loqui- tur , qui quod reCre dicit , non minus re- <^e facit. Bis male Joquitur, qui nec benevitiit, nec benedocet, vitam vitijs, dodrinam erronbus infamans:bis male loquitur, qui & male cogitat, Sc malc cogitata non vereciindius eicpianat. a
Tarfenfis Paulusin litteris ad Corin- thios datis : Gratias, inquit, ago Deo meo,qu6dt)mnium vefirum lingua Jo- quor. Sed in Ecclelia voJo qumque ver- barenfumeoloqui, vt&aliosinilruam ; quam decem millia verborum in lin- gua. ^ Maluit PauJus paucaloqivi, fed quae auditorescaperent, quamidiomare peregrino longiflimos fermonestexere, quosnemoratisintclligcrct. Inrer flagi- tiofas Imguas , quae nec ab omnibus , nec . plene volunt intelligi, Lingua Subfanm nans & SHf^endens eft ^, par nobik nequani ancillarum , quae hoc vnum agunt , vt cSc alios , & fuum denique dominum alijs
deri-
a ijidorstf tn feutent, l.z c.in ,cle ferm.
hhoc eH, &er g-^na t .Cor.ci ^^*^,! 8, ^ i p^
De SVBSANNAKTE<SCC. LlNTG. 579
deridendumpropinent. De vtraque hac lingua Sut>fannan:€ & Suffendente breui- ter dicemus : fuffecerir vtramque atro calculo notafle , vtrique nigrum. fixiflc^ Theta.
Linguamirridentemiam fupra depin» ximus. Hanc fubfannans eo fupeiat , quodirrifionesplerunque geflu augeat, dumvel ipla per informem oris hiatum fefc prouoluit , vei digitum manumuc, veinaresautfrontis rugasfacit loquen- t£S. Sanna veteribus irrifio erat, non flra- plicibus verbis,fedcumgefl:u. Linguam fubfannantem omnium optime vixietur •exprefllfle nebulafus flle fatyricus : O liine , a tergo ejuem nulU ( iconta pwfit^ T^lfc wantiinfiruulai maiataeJimGbtlis
Nec Itngua^ ijuantumjttiat canis AppuU^
tajitHm Occipitt caco ^pofltct occHrriiefanfi£. a Felicem te lane, inquit poeta , quem ni>I- luslaudatorpiclusponciubfannat. Trcs lannarum modi funt, qu;jDus vetercs vtc- bantur.
Primus efl cum indice diguo , in eum:
quem SiPerffat, j.^^erj. ji.
38o Capvt XX.
qucm ridcbant , dire6lo , crebra eiufdem curuaci motitadone ciconiam roflro pinfentemimitabantur, velpropterpra:- iongum auis iftius roflrumjvel quia fym- boium erat ciconia, non folum grati animi, verum etiam prudentiae. Beatus Hieronymus in epiftola ad Rufticum monachum : Ne credas, inquit, laudato- ribus tuis : irno irriforibus aurem neli- benteraccommodes: qui cum teadula- tionibus fouerint , & quodammodo mentisimpotem effeccrint : fifubitoref. pexeris, aut ciconiarum poft te colla cur- uari deprehendes, aut manu auriculas agitari afini , aut ccfluantem canis pro- tendilinguam. Vultciconiam colli mo- tu exprimi, non vt dicebamus,digiti mo- titatione. Potefl:£erivt vtrumquefann^ genus ciconiadicerctur.
Alterfubfannandimoduseflauriculas afininas imitari manu^ Quos enim efle afi- nos arguere prifci volcbant, oppofito temporibuspollice, & nianu commota fannameis facicbant. Ratio autem eft, quiafolus fere ex animalibus homo au- resanatura accepit immobiles ; afinus contra maxime mobiles. Huic fannae af-
finc
De SVBSANNANTE (kc.LlNG. 38I
fine eil^quodadcontemptumreialicuius exprimendum , caput mouebant, quia aliteraures non poterant. Hos modos rannarumlinguafuis foletineptijs com- mendare.
Tertius Tanna? modus eft , linguam in^ ilarfitientiscanis exertaread coitsume- liamalicuius. Nemo eflqui ignoret ca- nesfeiTos, cum cxlo ceftuanie currunt, folitoslinguamex ore patulo proijcere. l>a Gallus ille milcs mufitatae magnitu- dinis homo Romanos prouocabat,fi quis fecum depugnare vellet. Cum nullus fe ■ dueilo fiftereaiideret, ob formidandam viri molem , Gallus eos exerrante lingua vtimbellesirr'd':bat. Idfubito perdoli- tum eitTitoM?inlio, qui Romanamvir- itutem a fannis vmidicauit illuflri vi- id:or:a. a
Ita plerunque fubfmnantis linguas pe- tulantiacontunditur. Tfaiasid vaticina- tusrEtqui fpernis, inquit, nonne &ipfe fperneris?. fidefnt homines,qui paria faciant, DEVsipfe deludet illufores. c fedlinguahaeca diuinis iudicijs fibi non
praEtmiet::
a GeUii4* Itb. ^ . Ncci. Att c.ij.
3 82 CapvtXX. prxtimet; facit quod folet, Sc hos qnu. <iem voce acgen-uirridet , illis vitiacor- poris , aiiofque defectus opprobrat uoa iineirrifu. Ita , quodlobusqueritur, de-, ridetur lufri limphcitas. a ludaei cum maxima innidia ferrentur in Chriftum, \ n€c t ij*ien (an(fiifIimos illius morcs aut-« \ dodnnam argumentis p-oiTent conueU lere, ad exfecrationes & fannas progrefli: \ Nonne bencdicimusnos,inquiunt,quia Samarkanus es tu ? Nunquid tu maior-<::-s patre noflro Abrahara , qui mortuiis ell ? & prophetas mort^u fi.int. Quem teip- fumfacis? Quinquagiiitaannos nondum iiabes 8c Abraham vidl/ti ? Qtiid hoc, nifi fannae dc farcafmi ? nem_um conclu* liofubfannantishuius fyliogiimi, erant iIlices.Nam vbifannis profeceruntnihil^ neque diuinam iapientiam difputatio- numfuarum laqucis irretire, autin an- guilum conciudcre poruerunt, Tule- runt ergo lapides vt iacerent in eum. ^ Nemocftin Orbe tam integrorum mo- rum , nemo eli: tam probatae fandimo- niae, ciii. Lingua hacc non audeat inTul- tarc» TeftisSiracides: EquusemifTarius, ^iobc. 12,^.4. inquita
DeSvbsannante «Scc.LrNG. 3g| inquk .> lic <Sc amicns fubiiinnator , fub omni ftipra fcdcnte lunnit. a Petulanshic equus &: fuccuiTor, etiarnfi Regcm ve- h<it, etfi Caefarem^et/i Pontificem, vel etfi rhri/runa vehat , hinnit tamen & perridiculis afTurgit infolentijs. Hinc iftudlmguas vitium, etiam AiyEier^fmHS dicitur,hox: efl-, iermo nonfine fanna 6c nafb , feu fubfannatio cum fufpenfionc^ nafi. Quem in modism cum Mofe 6c Aaronelocutus Pharao : Sic Dominus, inquitjfit vobifcum^ quomodo cgodi- mittamvos&paruulos^eflros ?^ pefin- d^fi rugilla|ido]llos, dixifiet : tam noa opituJaturusefl: vobis Deus , quam ego vos non dimifllirus fujm.
§. IL
Achabusrexpanopiiam indutus&:ar« matus vndique, parte tamen lateris noa magna patebatidui. Commiffis iam ex- ercitibus, fagitta illac quapatuit, illapfa vitain haufit. Nam , vt Regum fafl-i me- morant, vir.quidamtetendit arcum, in inccrtum fagittam dirigens , &• cafu per- cuilKrcgemlfraelinterpul-monena&flo- machum. ^ Vix vllus tam vitiofus hom© zs,Rex.c.2i.9t,s4, eil.
3 84 CapvtXX. eil:, quinon qiiaindolem, qiia moresha- .beatquodlaudari poifit; at volans illud iaculum , fubfannans iingua, non ea par- teferit quaquis tedusefl: , ied qua vul- .neri patet , non indolem commendat, non eruditionem huidat , non virtutes memorat , fed ingcnium accufat , fl:upo- rem exprobrat, vitx maculas ac nceuos fugillat, omniaquetamioculariterexag- gcrat, vt zi iiibinJe , quem fic ludos fa- cit , paene vi tam cxtorqueat.
Quain reiapilloilli, quemNabucho- donofor R.ex v'd't, hcTcIingua nonabfi- milisefl. LapiUusilleinprasgrandem fla- tuam delapfus , nonaurum flatuas , non argentum , non xs aut fcrrum, fed luteos pedestetigit, (Sccontriuit : Subiiinnator aut fannio fi quid de aiio narr^t, non vir* tutis aurum,non boni nominis argen- tum, ftd vitiorum lutum attingit , huc collineat , huc quicquid fannarum domi habet & irrifionum confert, idque eo quodiximusmodo : Lingua aut agilem manum,autcorrugatas nares, autcape- ratam frontem, aut fubdudum vultum conducit, vtquemfibi defignauit, effi- -caciuscauilletur: manus,frons, oculi,
nares
De Sv^bsannante&c.Lijtg. 3 gf
nares fiibfannancis linguae velut fatellites- funt,qui dominam fuam, quaqua excur^- ric , comitencur. Hic nemini ceditur ,. parcicurnuUi.
Tobias(Sc lobusviri fandiflimi , fub— iannantem tamen linguam non euafe- runt. VxoresiUorumhanciniilosfuriam immiferunt. Vxor Tobiae netrix manu— pretium accepit hoedum, & domuiii-i adduxit. hunc cum ba!antem audij/let caecus Tobias, metuens ne forfan fur— tiuus eflet , fuo illum domino iufHt reili- tui. quia non Jicet nobis , aiebat, aut edereex furto aliqu;d, aut contingere. Hic vxor irata , & mll:i*u(fi:a fannis : Ma- nifefte, inquit, vanafada cft fpes tua, & eleemofync-^ modo apparuerunt. At- quchis&al^js huiufcemodi vcrbisexpro- brabatei.^ Parentesipfi & cognati non fuauioribus cauillisTobiam irridentes : Vbieftfpestua, inquiunt, proqua eJee- mofynas<ScfepuIturasfaciebas?i Ncclo» bum parciiis improba vxor Judificans : Adhuc tu permanes , inquit, in fimpUci- tate tua ? benedic Deo , 6c morere. c
Quid
c/c^, C /, ^, y^
^8^ Capvt XX'
QiudpoEuiflet acerbius /imul &dicaci- us dici ?
LudoiiicusXI. GallianimRex, mo— deftius , non minus tame aculeatepotuit: irridere. Intellexerat is^a NicoIaaPati- Imo Burgundiae Cancellario , valetudi- narium pubiicum recipiendis extens ef- fc conditum. Fuerat autem Pauliniis in exigendis frrcrlctis, 6cpauperibus preme- dis paulio feuerior. Quod Ludouicus nonfine aculeo notans : Hoc , aiebat , rationiadmodumconrentaneum tR \ vt quipIurespauperesefiCccrit, tandcm ijs excipiendisdomumconflituerit. a Quo ^muliudicuminmuldando ngorcm, 6c inpauperumcauiIisignauiam(8cteporeife*^ accufabat. ■ ' " '
Vguccio Fagioianus notus a mensa princeps,cum in vrbem Lucam propera- ret, ad Caflruccriun quera in vinciilis ha- bvrbat, fecuri feriendum , &: prandenti^ nuntiatnmelTet, Pifanos armis rem g€- rers, prandiumtamen continuauit, tan- ijuam parum vcrus , aut fb crne-Tidus eflit nuntius. Sedadefl altcr & tertius : Pif^ xes perditiis efle ; Lucenfes quoque ad ar^
ma
a CiUiut Corrofctifu deJingHl^srf^Ki ^r('» P^rtf.
DeSvBSANNANTE&C. LlNCf. 3^7
ma conualafTc , carcerem efFregifTc , vin-- dlumcompedijjus Caflrucciumeduxifley & Ciuitatisprincipemralutafle. Vguccio- rebus deiperatis cum praecoriano fatellite* zd luiium Caeiarem Scaligerum Veronam confugit.Recipiturnon finehonoreatq; beneuolemia, &diesplusculos lauteha- betur. Inter epulasforte fortuna inie(fla mentiode edonibns, vbi fubiunxit glo- riabundus Vguccio, fe iiuienem quatuor altilescapos , totidem perdices , aflam haedifufiraginem, infardam vitula: pe- ^us, praeterlalfameatacetera, redla ce-- navnica confu^ffe abfumere. Aderat in mensa, &audiebatha&cviringeniofus<Scr falfusPetrusNanus, qui dignam fannis cdacitatem & lingua dc loquente manu penlrnngenfi: Noneil, mquif , quod mi- remurate iuuene tanrum cibi abfump- tum , cutn iam fenex , paucis 8c infialidis deatibus , duas omnino vrbes inregras prandio vno confumpferis. Nam fama* erat,Vguccionem,ll a prandio tempcrai^ ret , nafcentis tumuitus initia fedacu- rum , & vrbem vtramque feruaturuax fuiile. a I . Hic
3 88 Capvt XX: ]
Hic docemur tumfolum noxis vacu-- jrm eflelinguamrubrannai^tem, quando» non tam vitiofos quam vitia irrifu pledic, , nequelaedere vult, fedcorrigere. Huius^ - certe animi fuit vir integerrimus Thomas^. ; Morus , qui erudite nouerat vitiofis mo- - ; ribusilludere. iftudin fpecimen damus.
Matrona quaepiam cultu fklluqiie tur- gida, & vefle induta , cui bonam fundi & agrorum partem impenderat ,,praefente: Moro conquefta eft , fe nimio indumcn-- torumponderegrauari. SalseMorus ir-. ridens : Non eftmirum, inquit, 6 bona, . tevefliumonere laborare, cum ampl.ius. quamquatuorterraeiugeraveflecircum- feras.
Quod fiLinguafubfamians hoc vnum agat, vtfugillet, & omnibus quos non amat , proterue illudat, inter vitiofifli- mas linguas cenfsnda efl. f^d ad vicinam tranfeamus , quam Stifpendimtem appel- lauimus.
§. 211.
Sufpenfio in Rhetorum fcholis intdH
orationis decora numeratur. Nimirum
vbi.respoflulatprotrahenda efl: audito-
rum expedatio, & acuenda.. Vates
Venufi-
DeSvbsakktante&c. LiNG. 589 Venufinus id laudisolimfertafatyrico: O^ne vafer vttmm rtdentt Tlaccpu amico Tangtt , CT admiffiii circumprACordta ludit^ Calltdm excujfo populumfiifpenderenafo. a Hic ipfe in fufpcndendis auditoribus lau-- datus artifex, Balatronem fcurramhoc. lencomioafficit.
I . Balatrojufpendens rimnianafb.
iMathefeos magiflrum fuiiTe aiunt, qui difcipulosnon paucos numerabat. Dic • quodam cum Mathematicus hicprofef-- fordefolaribushorologijsdocfreaccopi-- osedifleruillet, ad qua^ffrionem fanc ar— duam delapfus : Quidautehi,inquit , ar-. canaeartistunc expromendum eft, ciimi folnubibus fepultus,.nihil radiorum in' horologij numeros-cmittitfqua raticne^ diei & horarum ordinatnTmras fiuxus^ tunc dignofci potcrit ? vnicare aliqua' ccnfuerim opus. Hicingens omnium ex-- pccTatio , intentique ora tenebant, nemo> non auresarrigere , & rarifhmum artifi— cium addifcere vellc , quod folaris iuba-- ris ablentiam fuppleturum credebatur.-. Poflquam omncs adunco fufpenfinafoc,, demum Mathefeos docTor , . vultu ■. quanai f maxirae:
a rerfi/ufat, /. <^^. ity^
5 90 Capvt XX.
Xjfiaxime ferio pronuntiat: Cumfol noti lucet, opus efl patientia.Hoc omne fu- fpendentis linguae artificium eit. Ab ea- dem&ifl:udei>.
Ferdiderat quis trcs capellas vicini furtoablatas. Rem fuamadtribunal iu« dicis repetit urus pro fe dic^re iuflit cauf- fidicum. Mic cxor-dium ingens texuit, iiam magna voce, manut|ue totafonabat Cannas Roraanorum ciade nobiles, & belium Mithridaticum, Sc vidoriam Garthaginienfium ; Sullam etiam, <fe Mariumat<^ueMutium, eorumque faci- nora percenfebat. Expedlatio omniuni. €rat maxima quid magni veniilet in con.- troueifiam, Demum hic pra&largi pul- monis cau fiidicus monirus efl : lam tan* «dem de tribus capcllis dicerer.*^
rtafsepilfime quodFJaccus canitzPar- turiunt niontes, fed ridicuhis mus na- fcitur. /' Sufpendens lingua hos partus enititur. Abundat Orbi^ in£imi hac io» bole. Vbiquecernereeiijpraecejfunri va- nx fpei patibulum , m hoc alteri alteros appcndimus. Expecftainus fxpe grandia 6c illuflria , tandem pofl longam fpem»
a Martfal Itb.i), Eftgr, / tf . p 0«
poft operoiain expedlarionem, aiit uulla ic prodiint aut hiimilia. Hinc iila; tot cjucrclae : Longome nafo fufpendit^vcr- ba dcdit, dudauft me dolis ,.lad:auit fpe falsa , illuflt mihi turpiter. Sic alter al- terum rpeciofiflimis verbis & circumuc* nit, Sc rufpendit.
Ifraelispopuhisomnisin hoc vanifll- mx fpei patibulum fufpendi fc pafTus^ auxilium cxpedauit abitgyptiis, fed in fuam perniciem. Hinc Ifaias in£miiam ilhs Sc probrum vaticinatus :. Ambulatis, inquit, vtdefcendatisin,itgyptum,&os meumnoninterrogaftis, fperantesauxi- lium infortitudinerharaonis,6c haben- tesfiduciamin vmbrai^gypti. Et erit vobis fortitudo Pharaonisin confufio» nem , & fiducia vmbra:<tEgypti in igno- minia m,<i
Vfitatiffima eft vbiquc locorum haec fufpenfio; nufquam non partnriunt-. inontes yhinc mufculi,qui nafcunturin» de,innumeri. Sed hoc linguae vitium nonrardgrauiter laedit, & fubinde om- nemamicitiam diffuit. Odro heneficium efi-f?xpe^atn qHOcLditi efi,h, f 2 Nec
S9l Capvt XX. Necenim femper innocenti ioco fit ^11- fpenfiOjfreqiienter damnum mfligitnon lcue: nam quoties
ExpeBatione ffifnrt ferdimphs pr<t/}ntia f a Cui charitas cordiefl, fufpendium hoc t)dit, cauetque tam fufpendere ahos, quamab alijsfufpendi. Lingua Eucha- ris(& fccunda grati^e) inbonohomine abundat, inquit Siracides. <^ Deus eft mare dulcedinis , fi lingua lit inde riuu- lus, maris illius dulccdincm feruabic. Lingua Chriftiano ntu dulcis, ftudio- fius metuit ne quemquam circumueniat,. quamne circumueniatur.
a Troch. ^et^ \yEccl*-, c. C* ^. s*
CAPVT XXL
Ltnguam Svsvrron v m ,
lingmm ejfe yefiilentiffimam.
/^Eflius ciuis Romanus,homo nafu- ^tiffimus fimul &:dicaciflimus,fed vix vllius ingenij, Marcum Ciceronem a- cerbe & penitus oderat,fedhoc ei ad- i| modum male ceflit. Nam cumCicerp- nisfiliusPraetor Afiam obtineret, Ccflio
conuiuae
DeSvsvrronvmLing. 395
conuiuae ruoinepilogumcen*e,fufluariu appofuit, ea,quam dicemus, arrepta occafione. Sed priusCicero luniof no- fcendusnobiseft,namapatrisvirtuteac ingenio longiiTime deflexit, plane dtgc^ ncr iilius , qui praetcr indodam vrbanita- tem nihil habuit , c]uo laudari poflet. Pa- ternum ingeniumomne pocuiis fepeli- uit; memoriam, quam antea non ma- gnamhabuit, interalliduas comeflatio- nes, omnempenitus ami/it. Cum ergo Cediu haberet conuisam, fubinde qUcT- fijt,qui vocaretur, qui imus federet> Cui feruus aliquoties dixrt : Cefiuii ffi^ Sed Ciceroni, quicongiorumquam no- minum capaciorerat,Cefl:ij nomennun- ijuamnoniterum clapfumeft. Ide6 fer- uus faepius qUaerenti , quis imus accum- beret? vt domino fuo veterem faltem memoriam refricaret : Hicefl: Ceflius, incuit,qui negauit patrem tuumlitte- ras fciffe. Euigiiauit Tricongius* Cice- ro ad hanc patri fadam iniuriam, & mox f 3 Ceftij
a Nouem Hojirates menfttrM cena ^n^factle Ctt* ptebat. TergtlU btnos congtos ( 6. WUttt
iMttfc^^n 9}?a^. )fimtet haurtre folttHm, tpfl obtectt. Vltn. l. / ^. »at. htfi. c.2 2,fe<* <^lttm9, midtQ^
3 94 C A? VT XXI.
ftagra iufllt adfciri 5 eaque in conuiuaita imum expediri. ItaCiceroni de tergcj Ceftfj datum eft fupplicium,- quod orc fnifer dcliquerat,id luit tergore.
Linguam hic.adfero millis vnquam iiageliis , nuliis taureis fatis expiandam-, Imguam malam, linguam omnino pefli-» mam. Qui hac vtuntur,proprieSvsvR- iioNES appellantur. Quamatitem hoc genus hominum omnibus exitiorum CiH '&:peftilens, -hac didiane declarabimus. §. L Inprimis c-onftare debet^qisam graue fit hoc linguae vitiii. E-^ enim fuCurradoj vt theologus aille [oquitur,peccatunu mortale , quod probo, inquit, quatuor rationibus : primo ratione pr2ecepti,co-n« tra quod agit; i€cund6,ratione nocum ti , quod intendit ; tertio , ratione male- didli& fupplicij quod incurrit; quartd rationcvitij quodexcedit. A' rufurrone legem diuinam violari, infra demondra- bitui*.
Dt nocumento quod infert fufurro, re« ipfa loquitur, omnem cnlm amiei- tiaminter duosplurwfue difluit. Quod
Eccle-
e«
DESvsvRRONVMLnsrcjvA. 5 9f
Ecclcfiaflicus affirmans : Virpeccator, mquit, turbabit aniicos, & in medio pa- :cm habentiumimmittct inimicitiam. ^ lilud autem fatis eil Aipplicij, maledici aDeo,quod idem Ecclefiafticus in fu^ uirronem pronuntiat, Grauius autem efTehoclinguaEVitium ipsa ctiam detra- clione, Theologorum princeps Thomas Aquinas explicans ; Tametfi , ait , maxi- mafitinter obtrecflationem & fufurra- tionem ilmilitudo (nampcrvtramquc^^ bona proximi fama clanculum arrodi- tur, atque minuitur) differunt taraen„ Primum f^ne, quod obtrecfltioni immi- nutio famae proximi ; Sufurrationi vero difcordiarum inter amicos difTeminatio^ fit propofita. Dcinde nocumenti & pec- catigrauitate,magisenim nocet graui- ufque pcccat, qui proximum amico, quam qui eundemfama vel honorepri- uareconatur. Hocipfum idemianc1:ifli- musdodor confirmans ; Nam quanto, inquit, amicitia honori prasil-at, tantd Sufurratio, perquam amicitia toliitur, detradionc, per quam honor laeditur, grauiuseitpeccatum.^ Siracides con* Ecait.oli.^^i i. f 4 fen-
S96 Capvt XXI.
fcntiens: Amico fideli, niilla efl, inquit, comparatio , & non eil: digna pondera- tio auri 3c argenti contra bonitatem fidci illius. ^hunc autem auertit fufurro, (Jc lioilemeHicit. Nec Ariftoteles di/lentir, . qui melius eile ait amari quam honora- ri:^ hinc grauius dclicftum rufurratio, quaeomaem toilitamicitiam, quam de- tra(flio vel contumelia quae famam tol- lunt, aut honorem. De lingua fufurro- •num, iliud Maronis vere affirmari po- tefl.
MonflmrK' horrendnm^ informe •, tngeniiCtii lumen ademptum. Malum inquietum, indomabilc, per- turbationis & inquietudinis feminariu. Haeclingua principes,reges, imperato- rct, altiflimahominum fafligia concuf- fit,&nonnunquam euertit : haec inter familiares , cognatos , amicos , haec inter innumeros omnis ordinis & fexiis homi- nes , difcordias & inimicitias nonnun- quam inextricabiles confiauit. Xnd^ odijs &inuidijs,& armis concurritur certatLirque, nec aHud vtrinque quxri- ^' tur, quamperniciesextrema &exitium;
zEccU,c.p.<i).is. rem
c
b AitJl.tom,j . /. /» £th. e, t.frmcf^^
BbSvsvrronvmLingva. 3 97
Tcm altcrius funditus perire, illumque cradicari vterque cupit. §. II. Sufurronis oflicium hoc eft, vt quod abvno aliquo audit, arredis mox auri- bus excipiat, & redla referat ad alium,dr- catque : En ille hoc contra te dixit : dida plerunque auget additque de fuo, quo citius flammamexcitet: Ettii(folet di^ cere fufurro ) eum tibi amicum crede- bas ; nihil minus eft : etiam. iflud coram alijsde teaufusefl: dicere. Nonnunquani mendacijs narrationem afpergit,vt cum cuitalia narrat,grauius in alterum in- flammet. Et licet non nifi veriiTima di- ccret,id tamen finefcelere non faceret. Eo enim talis narratio quantumuis vera feeffundit, vtduos mutuis inter feodijs committat. Imo hoc nonnunquam ex deftinato agitfufurro, vtvtramquepar- tem in mutuas fimultates exflimulet, li- tes ac difcordias vtrinque ferat, nam quemadmodum a primo excepit quod inalterius aures egefHt malcuolc, fic ab alteriusore pariter excipit, quae in primi ' aures refundat, hinc vtrimque ardenL_ odia , hinc femper grande malum nafci f J tur:
3 98 Capvt XXJ.
tur : Hoc eft canes 6cfeles ,in mutua V{iU nera infl-igare.
Sufurronibus Seneca hancnotamap- primit : Peilimum genus hominum vide- ' batur, quiverbageflarent^Aint quidana \ quivitiageflant. Horumfcrmo multuin ] nocet. nam etiamfi non flatim officitjfe- mina in animo relinquit, fequitdrquc nosetiam, cumabillis difceflerimusjre- ] furredurumpQflea malum.^ Accipien- dum hoc de lingulacis , adulatoribus , Sc maximefufurronibus, qui ab alijsaccep- taferuant, &:velutad aliosferunt&dc- ponunt. Non enim patiuntur perire vcr- ba,fedca tollunt&geflant.
Hommes fane peftilentiilimi funt-^ ciufcemodi fufurrones , in nulla familia, in nuUis ca^tibus, in aula nulla tolerandi. vix enim fpes vlla cmendationis eil in tam nequam homine. Ideo Salomon ca- uendumhocmalum praecipiens : Ciim defecerint iigna, mquit., extinguetur ignis : & fufurronc fubtradto, iurgia conquiefcunt.^ Sufurronislingua pro iucundofpedaculo habet,duosplurefue inter fe ita collidere, vt mutuo attritii
con-
De SvsvrrOx^vmLingva. 5^9
concidant. Putridamembra fLmtrufur- roncs, quae nemini non fuam putredi- nem afR-icant, vicina omnia inficiunt letali toxico.
§, III. Horum hominum viliflima efl: anno- na ; vbique reperiuntur immixti probis, imo & ipii laepe probiflimi vclunt videri, adeo clam fallunt. DauidiIeila:o,non- dum regi , cum occafio fcfQ offerret occi- dendi Saulis, illico fufurrones aduola- runt, qui vrgerent dicerentque : Ecce dies de qua locutus eft dominus , Ego tradam tibi inimicum ^uum , vtfacias ci ficut placuerit in oculis tuis, a At vero Dauid virum l^ ge/Iit,nec audijt fufur- *rones iftos, fed contragenerofo fpiritii obteftatus Xumen : Propitius fit mihi Dominus , inquit , ne faciam hanc rcm domino meo, vt mittam manum meam in cum, quia Chriflus Domini eft. Et confregit Dauid viros fuos fermonibus/ & non permifit eos, vtconfurgerent in Saul. Quam illufbris manfuetudo in ca- pitalem hoflem! Nec diupofl, abeunte iam Saule , clamabat Dauid ; Domine mi f 6 rex*
2. l^Reg.c.zi* ^.S,
400 Capvt XXI.
rex. Et rcfpexit Saiil poft fe : & inclinans fe Dauid pronus in terram , adorauit,di- xitque ad Saul : Quare audis verba homi- . num loquentium^Dauid quceritmalum aduerAim te (fufurrones notat)Eccc_» ; hodieviderunt oculi tui,qu6d tradide- • rit te Dominus in manu mea in fpelun- ca,redpepercit tibi oculus meus &c. a En Dauid omnem caullam odij Saulini contrafe in fufurrones conijeit : Quare fitidU verha homtnum hqHenttum ? Ita enim fentiunt^ita loquuntur & decer- nuntprincipes regefque , prout diuerfo- rum narrationibus imbuuntur, cum enim ipfi in rem praefentem rariflime ve- niant,ab ore aliorum pendent, &auri- bus hau/la fuis vocibus remittunt. Hinc* in aulis raepiffime non exiguus fufurronii numerus.hoc enim profe quifque agit, vtdomini aures occupet, &:alijs, maxiV me aemulis, ad has aditum prcecludat.
QuamuiSjSufurrones nufpiam defunt etiam in facris cartibus inter religiofos viros feminafque inuenicndi. Nec in vnum coiitentus fzeuijfre qui talis efl-, faeuit in omnes, cum vniuerfam fedibus fuis moueatfamiliam.Nam &,apudPr«e-
DeSvsvrronvmLingva. 40 1
/ides fuos detra(flum it rocijs , maxime (i fubofFenfos illos e quacunque caufsa fenferit j & apud rocios damnat Praefides, ^ idque potiflimum cum exacerbationis aliquid inaudierit. Quin fi qiiem viderit commotiofcm,vbi fe inillius familiari- tatem infinuauerit, cxafperat animum, iiniftraque Maiorum iudicia dum reccn- fet,& acrioribus etiam exacuit,auget alienationes,ac tanquam dolofis fuppo- tisignibus accenditflammas. Dccurrit inde ad vnum eMaioribus, denuntiatu- rus quaeaudiuit,quorum ipfefereaudor & inccntor primus, di^flaque acerbiora fua, ori adneclit aliorum, quo fortius fuperiorisanimum exulceret. Inde mu- tuas fouet diflcnfiones, & ementitis et- iam vltro citroque narrationibus accen- dit, nouamque alienationum materiam indcfeflus vtrimque fuggerit, Et dum vtriufque partisgratiamv€natur,acpla- centia grataque offenfis animis enarrat, mutuosodiorum ignes acccndit. Neque magni moliminisea res cft-,arentia enim Hgna, fcinrilla pcrtenui fuccenduntur. Ftlicet nulla diflenficinum vefl:igia reli- giofus hie fufurro reperiat, illarum ta- f 7 men
40 2 Capvt XXI.
mtn femiriavltrorpargit, Sc falCs plini- mumdejationibiis, altitisiJla pedoribus inferit, qiiamraultorumannorum labor eueilat. ^ Scd his omiflis ad profanos fulurrones rranfeo : quamuisillorum ne- modici pofsitreligiofus.
iScrthaxiuf Su^er. Reltg. ii.c. iJ.
§. IV. Idumasus Docg parrorum rcx, 8c Zi^ phaEiciues ( quod P^egum fafti memo« rant ) cum obferuaffent Saulem grauiter in Dauid corr motum , mox rcgias aures occupareiluduerunt, &peilimaquaeque de Dauid narrare,, calumnias flruere, Dauid in maius odium adducere 5 verbo , graphice fufurronum munus exequi. Hos talesChryfoftomus regijsin Babylo- neferuis comparat, qui faeuamfornacem illamnaptha, &fI:upa,(Scpice,&maIIeo- lisfuccendebant, Sc effundebatur flam>- mafuper fornacem, a Sed quidiioui aut miri fic fasuijffe ignem tam lauto pabulo animatum? Tales omnino funtij quiad kos & illos deferunt , quid alij contra ip- fos dixerint, fecerint } addunt de fuo , de- munt , mentiuntur,)ignemque tam vali^
dum
a D4ff,CjJx 5r. -f ^. ^ 9. -f 7»
De Svs vrro^vmLingva. 403
■dumacrasuumfornacifubijciunt, vt ira* cundiae flamma erumpat vndiquc. Hos fornacarios & calefadores oracula diui- na merito malcdidos nominant. Siraci- desaperte: Sufurro , inquit, & bilinguis makdidus , multos enim turbauit pa- c^m habentes. a Nec male filij Belral vo- cantur.* Koceosnomin^ bcatus Grcgo- rius infigniens : Siiure, inquit, filij Dei v-ocanturquipacemfaciunt, proculdu- dio Satana:funtfilij , quipacem turbant» Eam ob rcm Salomon inter. homines Dco inuiiiflimos, fupremo loco collocat eum qui fcminat int-cr fratres difcordias, h
Specimen pr<ebeat Theodoriis Santa- barenushomo perditiffimus. Hic cum non ncfciretapud Leonemiam nomina- tiimlmperatoremfe gratia non valere, hanc flropham commcntus eft. Leoni etiamnumiuueni,Bafilij Imperatorisfi- lio , fjmuJata beneuolentia perfuafit, vt cum venatum iret cum patre , pugioneni occultumfcrxetveiini-eras , vel in fuos ^utparentisinfidiatores. Non difplicuit confilium , nec dolumfufurronis obfer- uauit. Hoc apud Leonem filium confe-
ao,
404 Capvt XXI.
^o , ad Bafiliumparentem fe contulit_j Santabarenus,&: velut fidiiTimus famu- lorum monuit , porro fibi a filio caueret, qui tecliflimas flrueret infidias, & pa- reiitinecemmoliretur. nequcverofecu- pere, fuis foliini verbis haberi fidem, rem ipfam locuturam, modo in venatu pugio furtiuus qusereretur. Quaefitus &'inuen- tusefl. Hic paterirafurere, filium per- ditum velle , nec vllam fiiij defcnfioneni admittere. Et certeoculos cruiffetLeo- ni, Santabareno infligante, ni fenatus afllduisprecibusfententiammitigaflet.4 Sufurronem non folum odit Deus, Ccd etiamexecratur. AperteSaiomon: Sex funt, inquit, quaeoditDominus, &fcp- timum deteflatur anima eius , Eum fcili- cet quifeminat inter fratres difcordias: Eteumvtique multo magis execratur, qui interparentem &filium, velutvnius animae duo corpora, tam peflilentem agitfufurronem.
^EZonar^, Curopalatay atijs BarontM Anno i;f,
§. V. •
Aues funt, qusedicunturincendiariaf. hac adeo rapaces funt,vt ipfum etiam ignem fiirentur , nam vbiprunas vident,
carbo-
De SvsvrronvmLingva. 40J
► Garbonem viuum inde fubtrahunt, fed quia vrentem praedam vnguibus finunc excidere, de facili inccndunt domos: Non aliter Sufurrones , vbicunque vide- rint fcintillare igniculum, vbicunquo audierint finiftre quid dici conrra alium, mox aduolant mcendiariae hx aues,exci- piantque quod mox glifcente lingua , in alteriusaures deferant. hinc tot incen* dia. IdSiracides affirmans : Homo ne- quam , ait, in orc carnis fuae non definen donec incendat ignem.^ Atque tunc maximefuo fe officio prasclare funcluni crcdit,cumignis lucukntus vixerit.Hoc fanediaboiiartificium efl,vnum ab alte- ro diflrahere , veterem coniunclionem dirimere , amicitias difluere , famiiiarita- tes extinguere: at vero Chrifli efl:, oues difperfas colligere, iitescomponere,ani- mos iungere, pacem conciliare , & hos & iftos in priflinam concordiam reduce- re. Ideo proclamat : Qui non congregac mecupi, fpargit.
Bcati ergo paciiici quoniam filij Dei Yocabuntur. ^ Diabolus eiufque afTecla* hoc agunt , vt amicum cum amico, do-
^Ec(/tc,2j.<i^.tr. mutn
b Matth.c^izSi.i o.^CfSS9.9 •
40^ Capvt XXT.
miinicumdomo.5 vrbem cumvrbe, po-- pulamcum populo coaifnittant per in- cendiarias has linguas. Os fufurronum, diaboli eil armamentarium e quo arma promtintur, quibus liberi in parentes, fratresinforores, mariti in vxores, co- ^nati in cognatos vtuntur. Atque iflud quidemrubtili fit nequitia. Audies e.nini rufurrones , qui dicant; Obficrote^ cane dtxeri^ hoc tibt k mc narr-atum , ne res ?;?• notejcat : ego certe fnb rosa loAC ttbi vehm dt^a : ciuod Jialij hoc refcirent , ea res mihi fraudiforet.negaremcjHe m<! tnliavnqunm dtxijfe, Idco ille qui eiufcemodi prunas i. fufurrone acoepit, cbufo eas fcrnat pe<flore. atque hinc im-mortalia odia t ciandeflinas fimukates, pertinax inui- dia: amici non falutantur , cognati vi>* tantur, veluti famx ac -nominis pelles: mirantur ahj fubito mutatos, prasfertim | cum ofFenfionis cauflamignorent. Hoc omHe malum a fufurronibus efl. Ex his reperias qui alterius aures atque^ ani-. mum eiufcemodi verbis ©ccupcnt ; £^«/- dem !Zf.ehememer doleo , mi optime loAtj^ nes^ te ita pajfin^ tradf-ici; mallem ab alts id mdires qpikm k me : ^t^ia tameti fideU-
tatis
DeSvsvrronvmLingva, 407
tatii hoc Oijicitdm e-Je arbitror^ filere ne-m queo.. ejna^n horrenda de te lp^'g^t illeipfi^ m cjHcm flnrimum heneficij cantHlifit ; mi-* rorfiine ^nod talt.i de te foras ejferre au^ dent. Ita tiare foient diaboli folies ; Iioc flatu concitatur ignis. VeriiTime dixit Salomon : Vcrba fufurronis quafi fim- plicia,&ipfaperueniiint ad intima ven- tris.«
Sed aiiumaudiasrufurronem, quivbi plurima mentitus, dicat nih lominu*, non audere fe omnia diccre , vix rerum dimidiam partem a fe recenfiram; ad- aiiranda magisab alijs audienda-^. £a luem iacendiariam, vt prunas fubij- iriac moliendo incendio! Atque hoc onge deterius eft, quam /i orania fuse iebiatcraflet.
Spoleti anus nequi/Iima c raedia fii- iirronum fxce notum fibi dominum ac- reffit , & tanquamfida monitrix:Mi do- nine,aiebat, ille tuus aemulus militeni :onduxit, vt vitas tuae armatas ftrueret nfidias,' tuum erit prudentcr has decli- iai*e , aut vim vi i cpellere. Eadcm furia llum ipfum , quem alteri dctulit vt infi-
^iato.
408 Capvt XXI. diatorem,accedens ; Obonedomine, aiebat , ifle vim parat contra te , ego tiiae incolumitatis amans monere volui, ne fortehoflioccurreres imparatus. Abhis ▼ocibus pugnae tumultuariae funt ortae,; fed plane fanguinarise , quas illa CaniJ dia, vetularum pelllma, oratione non iongaconcitanit. Nunquid&huic anui' diaboluspar calceorum porrexerit lon^ ga pertica , dixeritque quod illi triuene-j ficac; *yi^e bnge fiipenttor es, a
Nequefufurrones tantumfed ij etiam, quieosbeneuole audiunt, graui Aippli- cio vindicabuntur: Dici folet,/! non ha- bcretfur,cui fiirta venderet, non fura- retur; ita prorfus fi deeflent fufurroni beneuoUauditores, defineret&ipfeob. gannire adaurem;defintfurumhofpites, demum & fures non erunt : defint fufur-i ronum patroni, tandem nec fufurrones erunt.
A Ita LutherustH CoUoq. eiit.TrnHQof^c.i^^ Cfrcstfnem mthi pag. z i 6,
§. VI.
Quam vere queflus efl: Siracides : Lin- gua tertia multos commouit , & difperfif \\\o% degente in gentem. ciuitates mura.
tas
DeSvsvrronvmLtngva. 409^ 3S diiiitum deftruxit , & domos magna- orcin efFodit. ^ Eft lingua verax & eft nendax : Imgua fufurronis , lingua tertia (1 e duabus illis compofita; qucemodo era, modo falfa proloquitur,mod6 vn- ;it , modo pungit , prasfentes laudat,ab- eates vituperat. Haec lingua fi conatum lliusfpedes, Deiregnum turbat vniuer- iim, &euertit: Qualenam hcc regnum )ei ? Beatus Paulus opportuniffime re- pondet:Nonefl:enim regnum Dei efca k:potus,fediuftitia5cpax&:gaudiumia piritufando. Sufurronum lingua iufti- lam conculcat , pacem eUminat , difcor- iiam excitat , 3c triftitiam. Atque hoc tonnunquam indc prouenit, quodfu- urro amborum , quos inrer fe commit- itjgraciam exambiat. Atf^pe nongra- iam, quam cuniculis tam iniquis qux- irat,fed graueodium reportat. Qu^od pertiflime vaticinatiis Siracides : Sufur- atori autem , inquit, odium,(5c inimici- iai & contumelia. Sufurro comquina- it animamfuam & in omnibus odie-
tur.
b/JflOT, f. /^, ^./7.
41 o CapvtXXI
tnr.a HanciHegratiam merefcur, idqiie i-ure meriri/limo. N.im hoc vnum l:n = guae vitium Gctcrorum plurima compls- (ftitur, aduJationem , mendacium^dctra- ^ioa^m , &fi qu^e huius.generis funt. & ipfi iururrones plurimis tituJis in/igni- untur , nnm aiientatores , aiirium ferui ,. Satanae folles, belleruminccntoresjdia'' boJitiibiGines vocantur. ^-
Tubicen olim beilo captus, Sc neci addi<^U5 eil. At iJle infimisprecibus ro- gare infiitit,vitcxlu3£ parcerent, morta'- iium neminem a fe occifiim. Caiiudices reJponderunt: At eos qui pJurimos oc- Giderunt,ad cazdes incendifd cJniTico a<5lum de te; occidendus cs. Eodem forfin nominc fufiirrones fe purgaue- rint, nemincm. a fe iuguJarirfed eos , d improbi, qui altGrnis vulnenbus fe iu« guJant, in cacdes animatisjveflrum clJr j£re crere i-tros^ A<fa7'teph ^, i^cctcUre cnnttuc: Vos odia ftruitis,&: contentiones inimi- €rtijsincenditis,diabolo chariffimi tibi
cines.
a Eccli- c. 5 .^.t7(^c.^T. <C'S ' •
b Chvt\f>takt/ jN3?iipffeif/ C^^xmitasct/Jlaxfi^
De SvsvrronvmLing7A. 41 r
cines^ Eaiilob cauflaiii Deus hoc lingu«r vitium peculian lege vctuit : Non eris criminator nec fulurro in.populo.^ Et quemadmodum Deu^alia plcraque lin- gux vitiarita <Sc hoc punire folec, vt quod fulurro ahjs, hoc idemilli £at ab alijs. Luculeatumcius reipaxadigmaeft: Antipater Herodis filiiis,qui immodica; regni cupiditate incenfusm Alexandru" f&: Ariirobulum fratres, alterumcx alte- :ro vaframentum commentus efl:, tjuo- eos apudparentem in odium adduceret,. itaque regno exciudcret. ijs certe fermo- nibus paternas aures onerauit, vtvter- ique fratrum iugulatus fuerit. S^d tan- tdem etiam nequifllmi fufurronis fraus (omnisdetcdtaei]:, &apatre,a quo gra- tiam moiisbntur , iuflus Sc ipfe occidi. ^ Hoc quiuis perfuafiflimum /rbi ha- i)eat,in fuumfe damnum loqui, quic- piddemum furtiiiis eiufcemodi fermo- libuscontraalios loquatur. Proiedlus naltumlapisin iacientem recidet : Pe- •ilIusinfuoardebitboue:iiciingua no.
xia
hfufa narf^tts ^ipftd lafefhumLi (.(^ iy^
4T 2 Capvt XXL
xia fuum iugulabitaudlorem. Difertiffi-
me monuit Skacides : Non appelleris fu-
furro, &lingua tua ne capiaris, 6c con—
fundaris.<« Laqueum gerit faucibus,^
quiscLuis talem linguam : Haec non
folum alios , fed & fuum do-
minum illaquea-
bit.
A. Aiunt
UBHm
OFTHE
mmsiJY OF /LtiMois
^rf
T
A. Aiuntacetumdomeflicum Doneflt acrc , iiiii <Sc acris fit materfamilias. Hinc acctiim in hac domo acerrimum, quia- taliscfl: domusdomina.
B.Maritusad comprimendam vxoris TvMvxT.vosAM linguam, crepidiillam percujflit. Quomodo autcm ipfa priua maritummalleolotorio verberarit, Vi- deC2 2.§.f.
C. TvRFiLOQVAM' linguam limaces & cochlcje ex ore dormientis ruilici prorepcmes, iniigniterrub oculis po-- nunt. Videiucundam narratu hiflorio— lamC 2 3.§. I..
t2 CAPVT
41^
T.
iCAPVT xxir. TvMVLTvosiE LinguA gran^
de ijitium defcnhttur.
On immerito miraturMagnus [acobus Apodoius, omne ge- ausanimalium ram icrpcntium & gradienrmm , quam voiantium & na- tantiumdomaripofle, 6c etiam fub nde cicurari,linguam tamen elle indom.ibi- lem. Caneminftitutio humanapsene ii- miam efficit;in maceiium mittitur, vt ceconomus; perferendis iitteris alio ab- lcgatur, vttabellarms. quam varia con- diicunt equi? humanos mores proximc; imitaturEiephas. Omnis natura beftia- rum & volucrum , & ferpentmm , & ce- terorum domantur & domantur a natu- rahumana : Imguamautem nullus ho- minumdomare poteft.^ ^'laneindo- mabilis eft lingua, fuperatque veJ fero. cillimum equum. Quis peritus fatis ma-
gifler
a Iaiob$ c.iSo. 7, ^ ^»
DfiTvMVLTVOSALlNGVA. 4I7
^ifter ac tnoderator ad hunc perdoman- dum? Bucephalus nemincm ni/i fuuin. regem admifit redoremi iblus rerum conditor fatis frenarit linguam. Haec cum furoribus inflammatur, lupo ac vulture rapacior, vulpe aftutior, leonc immanior , faeuior tigride eft.
Ini^gypto , vt Plmius refert, afpis ad menlamcuiufdamveniens aiebatur afli- due. Hacc catulos enixa, a quorum vna fihus hofpitis in^^eremptus, ilia ad cibi coniiietudinem reuerdi ciim intellexillot cuipam, & nccem mtuiit caculo, nec pollea in illas cudcs rcdi}t. i linpcratca Anan-afioexlndijsmiira tigris ad huma- nas manus feritatem dedidicit. SiPaulo Vcneto credimus , Magnus Rex Tartaro- rum Leones , Leopardos, Tigndes,Lyn- ccs, Vrfos manfuefaclos in venatum edu- cit , & his vcnatoribus feras congeneres capit. Delphini humanam amicitiam vltro ambiunt,-ip{i etiam Crocodili a- quatilium animantium fasuiflimi cdo- mantur. Picae,corui, pfittaci doclores admittunt , <Sc humanas voces addifcunt. Vultures, falcones, aquilae ad domini t 3 manum
a r/w. ii4f, htHU io.c.y4-.
418 Capvt XXn.
iiianum reuolant, & prcedam apportant f,do famulatu. Rhinoceros ferociiTima l^elluainfioriiega; virginis gremium fe* rociamomnemdeponit. Niillum paenc animal indomabiie. Et quaimiis leones dentibus ac vnguibus armentur, tameii veneno carentjferpenti^usvenenum eft, ijs tamen dentes, cornua, vngues ne- gantur. Hem fola linguaeftindomabi- iis : haec dentes habet acutiffimos, vngues rapacilfimos, cornua robufl:ifI]ma,leta- i famum venenum. Serpentesnon lae- d.unt ni/i proximos: lingua & inabfen- tes & inmortuos fxnit, €tiam ad centum milliariadiiTitos inuadit, & Incerat. Pr.e- claredixit Auguftinus ..Homo domatfe- ram , non domat linguam , domat Leo- ncm6c non refrenat fermonem; domat rpfe & non dom.at feipfum. a Inter m- domabileshas iinguas numeranda eft et- iAmLingn^Tumultuofi ^h de quatamen ritu Laconum ilridim difleremus.
a y4feg. ferm. 4- de Verb. Dom.
§. L imo -mari vix quidquam terribilm*
ikU£
:t>E TvMVLTVOSA LtKGVl. 4 T ?
aut indomnbilius , marinos^ tamen fiiro- res Deus , foio voluntatis fuce nutu, iuter arenarios carceres coercct. lebus vt Prae- ceptormarislocutus: Circumdedi illud terminis meis, inquit, &.porui vedem, &oftia, & dixi : Vique huc venies , & non procedesamplius & hicconfringes tumentes flucl:us tuos. ^ Quihimaris termini , quas oftia & fera: , quibus ira il- lius cohibetur? Dixi hnc vfnies: fbluet Dei praeceptum, cui Qtiam inanima ob- requcnterferuiunt. Vt linguam Deus in of£cio contineret,a:terno eam carceri iiddixit, & in cp<ueam compegit,quani oiTeisdentiumckthris communijt^infl'-. per ctiam catenis vinxit, varijs Tcilicet gutturis & palati vinculis; quin etiam intelligentia eam regit,gratia protegit» pxnis corrigit. Nihilominuslingua hanc conditorisprouidentiam eludit, cScUcct captiua fit, ita tamen faspius furit, 3c bacchatur., vt mortalium pa:ne maxima /itnegotium, tumultusa Jingua conci- i tatos comprmierc.
Hinc Siracidcs ardenteroptans: Qui« dabit ori meo cuflodiam , inquit , & fu- t t 4 per
' 420 Capvt XXII. per labia niea fignaculum certum, yt non cadam ab ipfis , 8c perdat me lingiia mea? Non vanaefunt excubiae ad fedi- ' tiones &c motus linguae^pracfertim Tu- muItuofaE fcdandos.
Lihgua , quam Tumultuofam voca- mus , modo clamat , 8c altiim vocifera- tur , modo furit & bacchatur , prxfertiin / fivapido fub pedore ardeat irae flamma; &cogitationesinftaraquae buUientis a- gitentur,hic linguaTu^TiultuolIi partes. fuas ftrenue agit, nec vllo modo teneri fe patitur; ciathros frangit, catenas rum- pit , repagula perrumpit , tonat , grnndi- nat , fuhninat , ca^lum terramq uc mifcet, perturbat omnia, verborum agmina vc- iuttluduseuomit. balaenam dixeris quae \\( rnare quodforbuit, per caput violcnter \i egurgitat in naues. [|'
§. II.
Sunt homines tam turbulenti <Srimpe- tuofi , vtfubinde nonnemo de tali quae- rat rquaefo quid hoc hominisefitam ve- hementis Sc violenti, quam furentes is habet impetus? Hac ratione profei doabhomine intelligente, & emundlae naris , ^'o»
DeTvmvltvosaLingva. 421
Nun ptttchrum efi dtgito mon^rariy ^
dtcter , hic eft
homo ille procellofus , cni lingua eft
velutamnis exsefluans & ripas tranfgrefl
fus. Hictalis vix quidquam fine clamo-
ribus agit. Cum quippiam petitjclamat^
ciim negat petita , clamat; cum quid im-
perat,magisclamat, quidquid demurrL-i
loquitur, turbulenter id facit, nec fine
tumultu verborum fefemutuo impedi-
cntium. Atquiferij elTc pofTumus^iubc-
re , imperare,etiam obiurgare poffumus,
Hcet omftis verborum tumultus abfit„.<
QuJnimo rigidum mandatum fereno
' vultu placidifque verbis tempcrandum
I cft&molliendum. Pleraque omnia re-
t (Stius efftruntur fine hoc verborum to-
i nitru.
> ' Interhominesreligiofos lex efl,voce
I fubmifsa loqui; vociferationibus , fcih*-
cet & indecons clamoribus vitandis, qui
videnturelTehominumaut non fanoru,
aut rufticanorum, aut certe furdaflro-
rum. Quorum vltimicumfuam ipfi vo-
ccm non audiant,nccab ahjs fe audiri
e^'piit?.nt,proindeinfamiharictinm collo-
•jt cutiuneclamofi funt, & immodice vo-
t j cem
42 2 Ca.pvt XXII.
cem efFerunt. Hoc humanae aures mole- (te ferunt,nequeid certe ingenuis mo« ribusdecorum. Hincij omnes quimo- res formant, tumultuoias iinguas intcr prima vitia damnant, Hac difciplina 6c exemplo fuos alumnos imbuit Piato, apud quera cducatus puer , cum ad pa- rentes relatusvociferantem videret pa- trem^ NLjnquam,inquit, hocapudPia» tonem vidi. a
Tuilius pofl: multa encomia Catujo- rum beneloquentium : finecontentio- ne , inquit, vox nec ianguens nec cano- ra. t? Deinde docet ex contentione vo- cis.& fummiffione faciie iudicari quid apte iiat, quid ab officio naturaque di- fcrepet. Ajinsi quoque prceceptio efl : yoxjit jme damoye.
Hinc Tumultuofa Lingua, ciim le* niifime peccat , decorum offendit. a Sen.l. 2,4elfa c.2J, b Oc.l. j ,Offic»
§. ni.
Chriftianas Reiigionis lumen Bafilius iam olim decernit:^ Interrogatus de rc aliqua , graui & fubmifsa vocexefponde. Jde beatus ^ Benedi^flus afuis exigit:Nc
a Sa/d ferm. Ue Renu»t. fi nt
fint clamofi. Clamorem certe aiires non paganae miiltum auerlantur. Hinc redle Theophraftus infignem ruflicitatis no- tam alTerit, Voce magna & contentalo- qui. a Nec leue argumentum eii mode^ rati animijvocis moderatio.
De Chrifto fcruatore Ilaias vt /ingula- requidprasdicathis verbis: Non clama- bit, neque accipiet perfonam, nec au- dietur vox eius foris. b Eodem fenfii Matthseus: Noncontcndet, inquit, ne- que clamabit,neque audiet aliquis In. platcis vocem eius.r Nonnegandum, nonnunquam clamafle leruatorem, vbi voce opus fuerat elatiore , prxfertim iu concionibus. Ifaiam & Matthaeum cx« plicans Hieronymus : Non clamabit, ait,erit enim mitis atque manfuetus, <Sc nonleuabitinaltura vocem fuam. ^
Dminus quoquePaulus clamofam ac tumultuofam linguam ab ore Chriftiano arcens : Omnis,inquit , amaritudo, & ira , <Sc indignatio & CUmor (Scc. rollatur a vobis cum omni malitii. e idque ob t 6 eani
SkTheeph. c.jf. de Charufi. mor.
b If.c. 4-1.^ 2. c Matth. c, i 2,^./g. ^
d Hier. fMCfi.Jjt e E^he[ c. -f .9./ I4
4^4 Capvt XXII.
eam cauflam ne vel irati , vel fimiles ira- tis eiTc credamurj iratorum enim pro- piium efi: clamare atque tumultuari. Bernardus fuperbice figna enumerans , inter ea etiam cUmorem m loct^ttdne cen- fet. a Clemens Alexandrinus Tumul- tuofam Linguam infanice adfcnbens : Elatus , inquit, clamor pronuntiationis, eftres infaniilima. ^ AdditiModefti e/l m voce Moderatio, a magnitudine fimul &prolixitate, celeritateque & multitu- dine coercens fuam orationem. c
Eiufdem animi Ambrofius : Ipfum^in- quit,vocis fonum libret modeilia; nec cuiufquamlDfFendatauremvoxforcior.i Ouod fi fapientis efl, loqui fuauiter ^ demifse, vt vult Bonauentura, ^ certe infipientis&ftuiti erit,acerbe& tumul- tuose loqui. Salomon toto capite hic annuens : Vidifli, ait, hominem veloccm ad loquendum? Stultitia magis fperan- daeftquamilliiis correptio./ Hominis male fani proprium eft , ore turbido pro* ; ceHas
a Bern. t. de inter, domo c.41. \iClem.l.t.Vdtdag c.y, z ibtd. d Amlfrl. / . Ojfr.c. i 8. e Bonati.far, f.Speo.c.S. £ Proft.Cfip,^>Jo»
DfTvmvltvosaLingva. 42^
cellas in obuium quemque eijcere, & faepe de rebus vili/Iimis tumultus maxi- mos ciere. At plerunque vbi multurru» clamoris, ibiparumrei aut veritatis eft. Nifi res ipfa clamorem exigat , &:, vt fic dicam, tumultuni vocis. Veritas ex ore manfucto & minime clamofo, longe pulchrior proclit & amcenior, quam c tumultuolb &:clamoribus ajGTueto. §. IV. Fit nonnunquam vt in domo aliqua interioreaut inconclaui a plateis auer- fo eae fint turbx & clamorcs , vt in plar:is tranfeuntes audiant <Sc mirentur hanc domus tempeflatem : quid (i domum hanc ingrcdercntur, & in ipfo turbarum ioco confifterent , quam offenfis auri- bus detcftarentur inconditos illos viu- latus ? In hommis animo , in penetra- libus his abflrufiflimis omne gcnus af-* fcifluu latet , hic ira, triftitia, impatien- tia,iniuria, lafciuia, & omnehoc vujgus delitefcit ac tumultuatur, publice nihi- lominus hi tumultus audmntur,cum fci- licet patet oftium , Lingua ; quae iam in- ijuies, quanta feditio in ipfo ent p.do- re?dam claufum & obferatum cft do- t 7 mus
42^ CAPvrXXII.
mus oflium, feriii & ancillae rebellcj coerceripofTunt; ciimfores patent, fedi- tioia familia domefl:iciimtumultiim di-. uidit in plurimos.-ita quamdiu quis ii- let, aut verba profert mitia, tamdiu fo» res habetcuifoditas, &in iram plurimti poteft ; perind^ vt in incendijs ciuicis, quamdiuignis non erumpit, magiftra- tus patremfimilias non punit , Sc incen^ dium facilius fopiri potefl:; vbi vero ia apertum euoiaritfiamma, fignume tur- ri datur,fax nodu, dedielabarum pro- tenditur^ accurritur , iamque magiflra- tus oh negkdios ignes ius habet punien- di : iic clau(i pec?tore afred:us,fuo quidera dominojfedalijs nonnocent, 6r minori negotio coerceri poflunt, vbi vero per tumultuofam luiguam eruperint, &ali.js nocent,& difficiliiis reprimuntur.
Quamobrern S. Diadocus vtiliffimc praccipiens: Volo, inqtiit, te efle breui- loquum, -rariloquum, Sc fubmifsa vocc loquentem. Namprauificutin fenfu le- ues , fic in locutione praecipites , clamG- fi, vehementes funt. Regius Pfaltes Tu- multuofam eiufcemodi linguam obiur- g^ns : Dilexifli , ait, omniaverba nra^i,
pita-
DETvhfVLTVOSALlNGVA. ^ty
^katiotiis. <i Linguac Tuinultuofk pri* ma virtus eft , prcecipitare verba, <Sc velut per fcalas deijccre, vt vna ^quafi ruini eifundantur omRia.
LingUcie Tumuituofae affinis c{\: fid/^ ttofi^ quce fragore grandi prorumpit; gladios, bombardas, fanguinem loqui- tur. Abhac.eratcruentum iilud, 7"<?A>, ToUe^ Cfuctfige. Ab illa funt hae voces nonignota:: Caede, lacera, perieneftras praEcipita,prarc.ipitatos iugula.Hasc Jin- guaferuos mdominurn, ciues in magi- fl:ratum.,fubditos in principem armat : Venite, ciamant, excutiamus iugun-u.: Adarrria, adarma; libeitas vindicanda eft, ^ Haec lingua bellis ardere iuilit Germaniam per cot iam annos. Std vbi kaec Imgua cil , ibi auris plcrunque nulla eft : nil audit, nil moniti admittit aut confilij : ideo nos ijlam monere definu mus; ad Tumultuofam redimus.
b ^tmbt(xn I eamufe tiw an^crewcr^cn. §. UL
Sermo mitis ac moderatus inter Prin- cipumac Regumnecefrarias viitutes nu- jneratux. Hieiorolymceus Rex Daiiid (e-
ipfuxn
'4^8 Capvt XXII. ipfumhac inreaccufans : Quoniam ta- cui,ait, inacterauerunt ofiamea dum^ clamarem tota die.^ Qtiis hoc fatis af- fequatur? quomodoclamauit, fi tacuit? aut quomodo tacere potuit , dum clama- ret? Haec aliaque in rpeciem fibi con- trariaefFrenisac tumultuofalinguaface- refimul potefl, & tacet (Scclamat; f^u- diosc tacet id omncquod inalterius lau- demaccommendationcm z{}:^ clamat 6c altum vociferatur, cum habet quod carpat, quod accufet,quod reprehen- dat & damnet,hic turbae <Sc tumultus ingentes,hic repetitaeplag^ &id:us noa perfundorij.
Fuit qui cumultuofam hanc linguam malko lotorio ^ comparandam cenfe- ret. Non inerudice. idque confirmatur verbofo coniugum duorum diflidio. Non procul Witembcrga maritus vxo- rem crepida percuflit. ^Egre id tulerunt cognati vxoris , <Sc de confilij fententia maritumadfe vocarunt. Cum praefen- te expoflulatum de iniuria quam fuac coniugi cognata: ipforum feciflet, Por-
^rf.i 1.^.3. ro
Df Tvmvltvosa LiNGvA. 429 ro mcminiflct, iioii ancilkm fibi aiit mancipiiim nupliire : fi quid diilen/io- Jiis mtercederec, non lilico verberibus &pugnisdere decidendum. Hisaudi- tis maritus irce continens, vultu fereno <Scad ojinem humanitatem compo/jto : Affines optimi,aiebat,admonition€rrLj veftram boni confulo, fed hoc vnum rogo, ne quid inaudita parte aitera fe- iierius ftatuatis. Equidem fateor m-^ coniugi oiFenfiorem, non continuifle manum,fed illms impulfuhoc fadum, nan illa me prius percuflit, &:quiderri longe immitius , nam malleo lotorio efl vfd. Vos igitiir iudiccs conuenio^decer- nite, an nongrauior plaga fit, a m.ilko locorio quamacrepida plagas accipere. Mirantur cognati, & qu^runt qua ri- tione lotoriusmalleus iniratas coniugis manus venerit? Hic ille fubridens, Lin- gua,mquit, me verberauit, quam ego lato lUi malleo non abfimilem, C^d 90 longe grauiorem cenfeo. Vtrinquc ru fus , <Sc gratix conciliatio. ^
Sane iingua improba priecipuc Tu- multuofa malleus ell:,fed iatus & iotorio
(imiili- a^?. MsnitHt to. z ,vi$ht fAg. lyS^
43 o Capvt XXII. ■fimillinius , a quo i<f^us omnes fonotif valde funt & clamo/i , praefertim .ciiai panni madiili tunduntur. Vx tibiquir-i quis es, quem hic malleus puliarit, qiii nec regibus parcit. PhilippusRex Mace- do,(i quaalia virtute,certecontumelia- rum^ patientia illuilris fuit. Democha- res adiilum, Parihefiaftes.^ ob nimiani <& procaccm iinguam appellatus , intcr aUos Athenienfium Legatos vencrat : .audita benigne legatione Phiiippus : MiCitCj inqiiit, mthii facere quid pjjli.^ cjtiod fit Atheyiunfihm ^ramryi? Exccpit Demochares, & lingua ninusqua;»-. itumultuosa & praecipiti refpondit , l"e Jufpendire. indignatio circuiiidantium ad tam inhumanum relponfiim exoi- taeft: quos Philippus.conticefcere iuf- fit, &Ther(itam illum faluum incolu- memque dimittere_,. At vos., inquit., ceteri Legati .nuntiate Athenicnfibus^ multo fuperbiores efle, qui ifta dicunr, quam qui impunedicTia audiimt..? Vc- riflime dixit Annasus : Proprium eflma- ;gnitudmis veras , non fe fcntire per- cxi^nnx^.b Et hmz profedo efl loto-
rium
a SeKeca l.j.ds Ira c^s^. b ihd.e. i /c
De "JlVRPrLOQVALlNGVA. 43 T
jrium iiluai malicum fuftinere fmz^ :clamno.
Jlex Regum , Me/Iias Orbis , exemplo ^uonos docuit nontantum lingua non tumuitnari,non clamar«,red& tolera- re linguas turaukuofas, & vincere taci- jrurna lenitatc,
CAPVT XXIII.
T V R p I L o Qv A Lwgua omnu
bm ChrtflUni OrhU fnihm pro- fcnbkHr*
^[On mihi f\ linguae centum fint , o- raque centum, a Omncs improb« rnguaelapfiones cnumerauero. \n. tanca *rrorum varietate hanc aliqui gradatio- lem conftituunt inter multiloquium, raniloqurum, ftultiloquium, Turpilo- [uium, quorum alterumaltero grauius lelinquit. Afultiloijt4tum peccat defedln nodi, verba enim agglomerat ,eaque^ ot's modijs efFundit. P'anil' cjutun defe- bu hnis delinquit , inutiiia prorfus gar- iendo. StfUttloijtitum priora duo fiipcrat,
quando
43 2 Capvt XXIIL quando non tantum inutilia, fed 8c fa, tuaprotrudit, 6cfnbulatur finc ratione: TMrpiloqu :io'i eo pane aliailla tranfcen- dit, quod linguam lafciuam proxima cognatione attingat, & a beato Paulo plus finipiici vice damnetur, fic enim Ephcrio*; inflruit : Fornicatio autem , & omnis irximundicia , nec nominetur in vobis , ficut dccet fandos , aut turpitu- do, aut f]:ulriloquium, aut fcurrilitas,, quaead rem non pertinet. .-? Qua prae-. ceptione non tantum obfcoenas fabulas' & nra:text;itosac hifciuos fermones, iQd omnia turpicula verba tanquam Chri- flianae verecundice multum aduerfantia prohibet,quandoquidem turpitudincm, &:omnem immunditiam a Chriflianoru coiloquijs excludit. Nos ergo cum bea- to Paulo Tkrpilooimum , & omnem ver- borum immunditiam (linguis lafciuij iam confixis) hoc capite perfequemur.
§. I.
Sunt homines , inquit Gellius , in vcj ba prouedi , quos & garrulos , loquaces, « blaterones &linguaces dicimus quorum lingua tam effuia ad loqucndum , infre-
nifquc
DeTvri^iloqv^^Linov^' 4 ^ j Mfqiie efl:, vt tcterrima quadam collu- iione verborum fluat fempcr 6z a:fluet,^i lic fuis fanc coloribus Turpiloqium,. |U0 de agimus , depic^um efl:. quid enim localiudnifi tetra vaJdc colluuies for- lidiflimorum verborum, quae proprie dotay h 6c Sih ijs fermones iUotos di- :imus.
Sunt quaedam domiis inftrumenta ad- p rctufa , 6c nullius vsiis , vt cum purga- nentis & fordibus m latebras conijcian- urritaqucedam incolloquijs naturafua ^givolunt, &filentiotanquamlatibulo ibicondi, ftd has fordes& purgamcnta isc fludio inlucem eruit linguaTurpi- oqua , vt ridicuium forum faciat , & mptores fi non aliiciat,faltem habeat peclatorcs : Sicut circumforanei & agir- xfolcnt, qui radiculas, lumbrico^,fuc- i os , fucos (Sc fumos in foro circuJifque, oncione aduocata vcndunt , 6c Stenro- ea voce proclamant, laudantque quas. olunt extrudere merces,vt fimpliciores : agrefles hianti ridu attonitos 6c atten-^
dentes
^GtUJ. / . No£i. Atuc. c. I f.
ba)tt0cn?at4nr/ n?u(le/tonfa«6rrr/
43 4 capvtt ^rxrrr:
dentes argenta emimgant : fic omnina Lingua Tnrpiloqua merces fuas dicaci- tatefadavenaies facit.
Ponuntur fubinde quaeftiunculcC quae verbis non impuris conftant, Ccd fcnlli, Eteaiam nequitiae fubtilitate profeciflc diabolus videtur, vt fciediflim.i: cucTque hiineflilTimis fubinde verbis efierantur. Inaulisnon ignotum hoc diaboli artifi»- cium, quod' etiam verecundiam qiiam doque ac innocentiam faciterubcfcerei dum homines oris pudici verba. profe-' runt minimefordida, aliorum tamenin» terpretatione ad turpitudinem trahun»
tUIL^..
Romanos veteres hic minimeaecufo,- qui quaedam naturae requilita verecun- do prorfus 8c caflo loquendi riru enun- tiarefoliti funt : ehriil^ianosiiios arguo, St damno , qui verbis minime impudicis. interpretationes & fenfas affingunt im- ; puriffimos. O homines minime Chri--f ftianos! jEr omnis t^nmmditi:i mn nvmtc^\ neifiv tfi vohis.
Immimdam hanc oris eluuiem lima- eibus & ccchleis, praefertim illis quae e- dormientis orc prorepferunt, rediflimej.
com^
DeTvkpiloqva LixGVA. 4>'f' comparauero. Ruflicus fuit quem apud Oenipontanumhofpiteni (cui nomen.' §i:6li4)) edundarum cocrilearum gula- inceilerat, His delitijs quidem paganus homo afluetus non erat, fatisfecit ta- men huic cupidini, & fic crudas coch- leaspiperetantum & fale nonnihil per-- fperfas ingenti numero glutijt. Vere : glutijt , vti cetus Niniuitanum vatem ; fed dc vinum dulce addidit, vehiculum huic cibo, dein pone fornacem in fcam- num fe abiecit,manibus pedibufqueli» beraliterextenfis. Atquedum toto pro- fiat de pedore fomnum, patuloque hiat orc, en tibi cochieae,alia fuperaliam, quaiuerunt,viamrelegunt, 8c dormien- tisfaucibus proreptant, ligneoiqne for- nacis canceilos occupant. Qui tunc tem- porishuic fpedlaculo interfuerant , non /ine animi fui voluptate reducem hunc & viuum cibum viderunt , idque publice- alibi narrarunt. Atqiue hi teiles etiam- numin viuis funt. <i
Huic reptili cochlearum plebi verba rurpiloquaelinguae non abfimilia funt»
Ex
a lia CUr$^. D. Gnartnon. i, 2.de
4?^ Capvt xxrir.
Ex ore ruftico prorlus Sc ebrio aliW
rum auribus inferpunt. Addo <Sc iftud:
Limaces & cochleae lentiflime repcndo
arbores & confcendunt & depafcuntur
folia, quacunqj autemrepunt vefligium
fui relinquunt, tenacem & glutinofum
humorem : ita omninoveiba fordida &
illota vndecunquead aures pcrferantur,
impurit.;L"is aliquid 6c turpitudinis affri-
cant , nocentque femper tam dicenti
quam audienti. Auditor quidem aut
otFenditur,aut dolet occultc, pra:cfcpt«
iliud Pauiinum (o>r m^ tmmunuina he no^
mry^et c r in vof^i-s Jinter Chriflianos tam
elTe inefficax , vt ei vix quidquam lcci fit.
bed funt fcepe auditores qui illis ipfis
fbrdibus quas audiunt,dele(fl:antur,quo
modo, dumnefciunt, laeduntur. Sordi*
dusverolocutor non alijs folum^fed 6c
ipfe fibi officit , dum enim verba non pu-
dica fundit, pudorem. fenfim dedifcit.
Namvti Grcgorius loquituF:Saepe,duni
ab otiofis verbis nequaquam lingua-.
compefcitur, ad temeritatem quoque_»
flultaeincrepationiseffrenatur-,. Qui-
bufdam enim ruinae fuae gradibus defi-
diofa mens in foueae lapfus impellitur :
nam
De TvrpiloqvaLi^?«va. 457
nam dum ociofa verba cauerc nn^rluA^
o o
XPMS , ad noxia peruenimus , vt prius lo- qui aliena libeat, & poflmodum detra- (flionibus eorum vltam., de quibus lo- quitur, lingua mord^;at ; quandoque»» autem vfqi adapertas contumelias pro- rumpat.^ Sic dum fordida non vita-^ mus,ad lafciua delabimur, ita placers incipit quod tutofrequentatur. . HincZeno fapienterdixit : Satius efl? cadere cquo , quam verbo incompo/ito. Vbiautem ferniones tam illoti&fordi^- di,quid puri cordis latere fufpiccris^ Ex abundantiacordis osloquitur. h Ex Augiaeflabulo tam immundo, quis odor nifi grauis (Sctcter? Sodomorum vineae dedcrunt odorcmUmm. Concra pudic?r mentis homocumPfalte dixerit : Eru- d:auit cor meum verbum bonum.c* Vt pyxides amomo aut cinnamo piena? , vcli facculi Paeftanis rofis turgidi, cum pri— mum aperiuntur, odorem fpirant fua- ucolenti/limum, ficanm:ii:s DcoplcnuSj>, Dcum & diuina loquitur.
a Grfg. l 7. wcr. c^ jS.^ <clt» b Afatrh c^p. i i.^. ^^,
V $.11.
43 8 Captt XXIII. §. 11.
Nobiliflimum Virtutis fpecimcnCo- mes ArianiElcearius,vti omnia fenfuum cxteriorum officia ad omnem modefliam compofuerat, ita &linguam. Hicco- gnata: fuae nuptijsjquas quinque dies oc- €upabant,interfuit, fedfaneinuitus,ne€ fineocuiorum &aiirium crebris vulne- ribus. Aderat ex more magna homina nobilium frequentia, fiebatquequod in nuptijs folct ; dies noclcfque epuIar,con- fabulationes , cachinnationes , tripudia, choreae, &quicquid Thalaflio &:Hymc- naco licitLim putabatur, neque cnim nuptialis licentia ad pudicirine amuflim dirigebatur. Quani haec autem ad El- cearij flomachumnonerant/ Verecun- diflimus certe iuuenis inter has delitias, tanta fermonis honcflate & pudicitia vtebatur , vtei ne vnum quidem non di- camx lafciuius , CQa nec petulantius vllum aut fordidius verbulum exciderit. Inte- rimalijtanto proteruiores,liberrime 6c ioqui (Sc facere,quae facris nuptialibus congruerevidcbantur, nequeenmi ver- ba foium, fed& geflus parum pudicos cdcre,quibus & oculi &aures Elcearij
gra-
^Tauifnmefauciabantur. Quicquid Vt- nerci mdlis hinc ilJinc ipargebatur, ca- flifnmo luueni fel cratmeriflimum.Hsc- viium confirmatius didicit , a Hieremia vate verifTimedidum: Ncmoquod bo- mimefl: loquitur. ^ & aloanne Apoflo- lo : Munchis totus in maligrta pafiras ;
Innirmerae vbiqnefermonis turpitudi- - nes funt, quas nemo fatiscfRigerit, ni(i qui non fo-lum caffus^fed &iurdus fuec- rit. Enimueromaximi refert quibusfer- monibirs aures affuefcant dum tenera:. fnnt, (Scciilturae patientes. Comes Eiccarius , qucm dixi , a Roberto- Rege Carolum filiirm natu maiorem',^ eundemque Calabri^ ducem regijs arti- busimbucndumaccepit. Carolus exuU tantis ingenij mores minus compofitos prae fe tuiit, laiciuorum fermonum aut hominum , quam pro pio Principc fii- turo, amantior, vti narura ipfa cupidi- tatesadoielcentise prcfundit, maxime il cum fortuna bona 6c ingenio animi mo- biliore fit; fi iam hominum impurorum vfus , quibus aula mterdum infcflatur^ . V 2- accedat, -
440 Capvt XXIIL accedat , quid mirum tft fi proximus af i deat Vcalegon? At vcro fi nihil quod impudicitiam oleat, attiDgere debet li- mina,intra quee puerefi:, quant^ fan- ' cliora efTedebent, intraqua^puer regius \ ell:. Hoc Elceariusmature confideranSi ' iimuietiam alumnifui geniumaequo li« beriorem. aduertens, Carolum adfevo- catum his vcrbisaggrefTusefl: : Abomni quidemoreChrif]:iano<Sc aure fermorxes iiloti& turpes procularcendirunt , ma- ximevero aPrincipum &Regum collo- quijs. Inlignemdcregiam pcrfonam ni- hii minus dccet, quam vel audire vel proferre haec verborum dedecora. Om- ncsvirtutis neruos elidit immunda hsec oris eluuies : Quicquid agis , Carole , fu- ge, fuge contaminatiflimos homines , iilos,qui tam lutei,tam caeno poliuti funt, vt vel ipurcidicos verfus , vcl can- tilenas inuerecundas, vei Fefcenninos iocoseffutiant j quicquid fercloqiiuntur viperinam Veneris faniemrudant. Ho- rumomniumfermo vitandusefl:: hifunt ^ qui vitia t.adunt, peflimum genus ho- minum. Venenum quod auribus inflil- lant,diutius haeret quam auditur : nec
faciie
DETvRPiLOQVALiJTGrA. 44r facilc efl: animo dulcem fonum excute- rc. profequitur & durat, 6c ex interuallo recurrit. Ideo claudendas funt aures his vocibus<fc quidem primis. Qjjare fuge, mi Carole , ftige . tam peflilens loquendi vitium,eique nec os nec aur^s prsebe^iflo &: illis exclude. Regium fanguinem ijs ornamoribusqui deceantRegem.
Hsec Elcearius animo etiamnum tenc- to ac flexibili , oratione tam neruosa im- preflit , vt Carolum breui tcmpore ad omnem pietatem ac pudorem adduxe- rit^ non iine totius aiilse admiratione. Hinc illaevulgivoces : Dominii.sDiix in nliumh-tmtnem muW.m eH, Alij magis au- lice diccbant ; Comei Aritini cum I^fm(x,pte locuttis eil, Hoc quafi breuielogio, & Carolimores &Elcearij fapientiamcom- tnendaturircertc ipfe Carolus non tan- tum poftca verbum obfccenius nuUunu Fccit , fed nec audire fuflinuit.
Carolo Calabriac Principi Principem Taflilionis iungo Aloyfium Gonzagam |Ui Societatem lefu luuenis amplexus ■ft , <5c viram in ea , vfque ad morcem re- ijiofiilimcperrcuerauit. Kic etiamnum V i ado-
\
44 2 CxpvT XXLIL
^olercetis ,"parente Marcbione ciim co^
pijsad Tunctum profedo, Caftilionem
rcmiiluseftyYbieundem^quemingrefTus
eratCafale, viuendi mouiumtenuit. At-
<]«evt eftplerunque militumvulgus ad
verborum licentiam turpitudinemcjuc^
proiedum,ipfequoque exeorum con-
;fortio nonnullas eiufmodi voces haufe-
rat , quas ignarus quaenam elTct eorum
HiDtio , interdum ia(5lare co;pit. Id cuta
aliquando Petrus Francifcus Turcius au-
diflet, quieius pueritias moderator fuit,
taataviin.euminucdus eii:, vtipfepon:-
eamoderator confirmarit,nulium vn-
qaiam ei deinde niil honeflum decenfque
verbum cffluxiiTe : Quinimo. fi quem de-
indelicentiusloquentemaudiret, e ve-
iligio .ocuiis pudore fuffufis , humlquc^
dcfixis , aut aliorfum conuerfis , vel ani-
mum aduertifTe diflimulabat , vel dida
fibi auditu moleflafuifTcfignificabaL^,
Ex quo licet intclligij^nunquam eum hoc
genere-fermonis vfurum fuifR, fi , cuid
fibivellet,antedidiciiret. Namfimulac
flagitiofa^.tque a fuo dignitatis gradu ge-
ncreque aiiena eile didicit, tantus eum
pudorinceflit, vtpoflea fitfaiFus, nc ia^
cctdoti
DeTvrpiloqva LiN^svA. 44f
Cerdoti quidem fuac confcientiae quaefi- tori , Yt £a nominatim aperirct, animum inducere potuiile. Ea eratpuerilisanimi verecundia. Ncque vero vnquam , dum vixit , huius eum grauifHmi , vt ipfe Ccn* tiebat , criminis poenitcntia deferuit. <«
lobus profecflo in caufsa non valde ab- fimili poenitentiamagens: Qui leiiiter, inquit, locutus fjm, refpondere quid poiluxn ? manum meam ponam fuper os mcum. Vnum locutus fum , quod vti- namnondixiflem : &alterum; quibu^ vkranonaddam.^ Manum fuper ospo* nere,geftus eftagnofcentis peccatum o- ris &verborum,*ficut manu pedori ad-* mota agnofcimus& farcmur peccatuni cordis. Vunm . inquit lob , locutus fum, Cr^lterum. En finccriflimam ab orecon-' feilionem. Quod vtinam non dixtjfem: ea veriflimam peccatixletefl:ationem incor^ de. Qutbiu vltra non Adda,m : en firmiiH- mum emendationis propofltum , ipCa jEXcquendum operc.
Ah, manum imponat 6c ori & auri, V 4 quif.
irirgiliut Cefariietl.i. <iitx Alojfij c.s.edii^J^
4 44 Capvt XXIII. qiurquis Tiirpiloquium vnquaaivelmn- tua collocutione, vel auditione bene- uoia promouit.-dolcat talia dixifle ac de- teitecur dida, fed ijs vltra non addat^ excutiatafe viperinam linguam. Pau- JusOrbisEccIefiaftes ciim port: pericu- lo£fIimam nauigationem, cselofrigido nc pluuio in infula Mitylene focum ilrueret, eique farmenta pabuli vice in- gereret,ferpens farmentis immixtus ab
iicrnc refiluit, &c Paiilimanum inuafit
JEt ille quidem^ inquit facer hifloricus, iexcutiem befttam in tgnsm ml mali fajfm efi.^ Turpiloquium , rcptile viperinum cft, quod aures inuadit , & inde per om- snem animum virus fuum diuidit. Ex- ''cutiat hanc viperam qui laedi nonvult, & illos ignes aeternos confideret, in quibus non epulonum duntaxat aut-. helluonum, ftd vitioforum omniunu Unguae ardebunt, guttulam in refrige- rium mendicabunt, fcddc guttula ijs negabitur.
Ergo quod Chryfoflomus hortatur , Chrifti loquamur lingua, non.diabolii
Quem'
De TvrpiloqvaLiksva. 44 f Qaemadmodum enim, inquit, Q Ro- manus forte fuerit iudex, non perci- piet rationes tuas, nifi Latine loquaris; (ic etiam Chriilus non audit, neque at- tendit, nifi lingua fua vtaris. Difcamus igitur ita loqui vt Rex nofter, & ea lingua proferre, qua ipfe vtitur. Imi- temur diligenter illam Imguara in om- nibus. a
Vidiis Ephrata:is,vti ludicum faJfli mt-
morant, Galaadit^ lordanis tranfitum
occuparunt. Cum auteme diilipato ex-
er-citu paiantes milites venirent cupe-
rentque lordanem tranfire, interroga-
bantur, num Ephrataei efTent? (i negafl
fent , iubebantur vocem fcibbolet pro-
FciTe,hoc efl^fpicam plenam. quod fi
litterula vna omifsa dixiflent fibboleth,
iugulabantur miferi, conflabat enim vel
exipsapronuntiationchofles efle. Eo-
icm planemodoTurpiloqualinguanoa
aro fcipfam prodit voce vnica fordentc
k minus cafla. Qui enim faspius inqui-
i^te loquitur, velut Ephrat^us hoflis
V 5 fibbo-
a Chryfta,2 bom. ft o.iHC.2 s. Matth» miht pag <, (9.^tom.j,hom.jt, mihf pdg. 2pS*
I
44^ CAP.XXni.TvRpjL.LiiT€» fibbolet pronuntiat, non fcibboleth,' paleas rudat, non fpicas plenas, collo- quia fordida & impura arrvat, hoftis eft vcrecundiae.
Has ergo fordes auerfetur plurimunt^'
qui pudicitiae viderivult amicus. Exu-
kt Lingua Turpiloqua ab vniuerfis
-ChriftianiOrbisfinibus. Satius eft
-mutumvideri quam Turpi-
loquum^
A, LIa-
LIBRARY
OFTHE
UNIVERSITY OF ILIINOIS
448
449
V
A.Linguam Vindicantem in ocu- lis conftituit Martius hic homo ex eo- rumnumero qui e draconis dentibus in terram fatis cmerferunt. Nequehic aliud quam Vindidtam fpirat, Vindidam cla- mat. Vide C. 2 4. initio , ante §. i .
B. Sutor cum in Apellea pidura crepi- dammale pidlamcarperet , toleratus e/1:; cumeadem cenfura crusetiam per/lrin- geret, mcrito ad futrinam,& ad calceos remiflus eil, ne vituperare pergere^, ijuod ignoraret. Vide C. z 5 •§. l .
V7 CAPVT
45 o Capvt ^XIV.
LingHam Vindicantej^
gUdium ejje Deo prareptum-y omrtu
hus damnofjftmtim ^ qui eo
juennt ^fi,
Genoris inPhoeniciaregistilius Cadmus, vbi raptam fororem idiu qujefijflet, nec inueniHec vlpiam, redire ad patrem non aufus,' noua fibidomiciliacondidit. Cum^verd fuorum comitum aliquot a dracone in- terfedos amififfet, vt poetae memorant, draconis dentibus terram obfeuit. Ejc horribili hac femente viri profilierunC armati, qui armis in feipfos illico ver- {\s , mutua caede corruerunt.
ManfuetiflimusMofes & vatum ante- fignanus ira ferucns aliena : Dentes be- ftiarum , inquit, immittam in eos , cum furore trahentium fuper terram atque^ ferpentium.4 Suntquihos dentes in- terpretcntur , dicantque ijs indomltos
iinguac
DeVi^dicante Limva. 4 )* I
linguae furores defignari, qualis ccrtc Linguaefl, qux f^*«i^^4«j appellatur., Lingua ferox , furibunda, indomabiiis* Huius fementis edLicator& altor, fenii- notor &rator diabolus eft, qui faccos frumentarios habet plurimosdraconiirti dentibus pleaos. His agrum ille ruura conferit, vnde inaumera Linguac vitia fuccrefcunt^prjefertim atrociflimx illius Linguae, quae a fuis clamoribus recfbc ytndtcam vocatur. De haclingua inter malas peffimanuncdiflerendum.
Lingua Vindicans, eosprcB fefertmo- res , vt, cumherumfuum elTe laefum in- telligit , mox fucclamet , Vtndica^ DomU ncy f^tndica, Aut feipfam hortatur & cxtimuiat : r.udtca^ vtndica. Aut minas fpargit , & ore tragico vociferatur , Ftn* dicabo^ f^lctfcar hoc prohe, Poenasmihi d/u I htt tlle maftjigta. Minitabundas «iufce- modi voces nunquam fpargcbat Chri- ftus : Qurcumpateretur,non commi- nabatur.<« Qui comminari confueuit, ftultiorcm fe oflendit quam Cit. nam plunma niinatur,quaefaduruseft nun- quam. Noiler hic loquendi ilylus eil, Zi^P€tr,cjs^<i.ij' -A.Ut
4f2 Capvt XXrV. Autminamur, aut quod minari potera- aaus , manu & gladio exequimur,
Ad colles Oliuarios olim partes nimiu quantum difpares confillebant,vt bea- tiisLucas commemorat, & res in con- flidum fpeflabat. Videntes autem hi quicirca ipfum erant, quod futurum •crat , dixerunt ei, Domine, fi percuti- mus in gladio ? Et pcrcuflit vnus ex il- iis feruum Principis Sacerdotum. a At manruetiffimuslefus pugnam hancmox dirimens : Conuerte , mquit, gladium tuum in locum fuum*, omnes enim qui acceperint gladium, gladio peribunt, if Notandae rciigiofiffime funt hse votes : Qiii acceperint ipfi gladium,gladiope- riturifunt, non ij quibus datus fuerit gjadius: itaprorfus lingua,fivindidtam qua^Deo debetur, fibi arrogarit, graui fapplicio vindicabitur.
iter fecerat Chriftus Hierofolyma , praemisitq; invrbem Samaritanam duos difcipulorum velut diuurforij defignato- res. his autem ciuium inhumanitas ne, gauit hofpitium. Itaque ad Dominum ' reuerfi : Domine^ aiunt, vis dicimus vt
ignis
DeVindicanteLingva. 4f3 ignis dcfcendat cIccctIo , (SccGnfumatil- Igs? Quibasmitiriimus magifler nGn /i- ne repiehenfione refpondit : Nefcitis, cuius ipirirus eilis. Filius hominis noa venit animas perdere, fed faluare. Et abierunt m aliud caftellum. a Nefcit proFeclo Lingna Vindicans, quam ma- ligno feratur fpiritu.
Inlege prifcafpiritusEliae concitatior m quinquaginta milites bisignem caelo euocauit. Vehementioribus his remedijs tunc opus erat. At nuncaliam viuimus 2Etatem , m.anfuetiora nunc funt tempo- ra,illa luftitiae fuerant atque vindidae, kaec nollra funt mifericordias. Nefckis ruius fpiritus eftis , 6 mei difcipuli, ego fos longe alia docui, alterius ipiritus pccimenvobis cgopraebui; meus fpiri- :us eft fpiritus manfuetudinis. Spiritus Oomini fuperme , eo qu6d vnxerit Do- ininus me; ad annuntiandum manfue- ['ismifitmc. l?
■ Aliter olim Dauid canebat, atiter lunc canit Zacharias. Ille : Ad facicn- lam vindidlamin nationibus.f Iflcj
Ad aiLHc,9.^.S2.Qfet^^. blfltxO.^.r,
4r4 Capvt XXIV. Adfaciendam mircricordiamcum Patri- noflris.^ Vos quidem hoc efle putati^ zclum reditudinis ; eil: zeius, fed amari- fcu^iinis. Quod fi zelum amarum habe- tis, noUtcgioriari , (ScmendacesefTe ad- uerfus veritatem. h Non continuo cum Iteii fumus, paranda eil vkio^ iiolite damnare,& non damnabimini; vi-ndi-r diae cupidus fentiet vindidam ; neqiue vero de homine vllo quantumuis impro- bo , dumfpirat 5 defpecandum eil.
Ccnfiderate ftatuariiim^is trabem an- te fe habet informem^impolitam, fta- "tua; difTimillimam : quis vero, tam pras-r ceps aut fatuus, qm protinus clamet : Adignem^ad tgnem hoc rndeO' tnformeli^ gnuin. Parcius ifla : hoc ligiiumartifcjc dolabit , poiiet , forraabit in pulchram <Sc artificiofam ftatuam. Exemplo fint illi ipfi Samaritani, quosApofloli mox ignc caelitus miflb confum^ndos putabanc^^i Nam vbi res Chrifliana propagari coepiCi fet , Samaritaniprimi fuerunt, qni Ghri. Go audorabantur.i:
SiDeus latronemDifmampofl: vnun*
alte«
^Luc.c, i.^.yi. b l4C»h e.j ♦ ^. 1,4^
DEVl>TniCANTELlN-6VA. 45 f
alrepiiaiuc latrocinium protinus noci dediiTet , quomodo in Cruce patronuTLj CJirifti egifTet ? 5i Deus Saulum Ecclefiae vallatorem praeferuidum m.ox tolli vo- luiilet,qui Paulu Orbis concionatoreni habuiflet? Poflit artifex e rudiligno s- mulam vita; imaginem formare, noa poflitDeus eflagitiofb homine pium ac fandum eflicere? Procul igitur abore^ Chriilianofit Lingua Vindicans, quac more fuo ciim florent impij & multis aocent,mox altirm vociferatur, /t»//^/ ad /eontm^ ad befttas ; N^xtos ad furcam^ ad rn.vmtad rojum^fceieratot ad Orcnnt^ adhferos. Ah, ifl:a parcius, 6 linguae vindicantes.
Si Deus , quoties p«ccant hcmines, moxignem fuaque mittat fulmina, Or- bisterrarum breui vnus rogus, vniimq; fiat bufl:um. Nos . nohis mifericordiant .flagitamus, in alios iufl:itiam pofcimus* Iniquae fKnt hae preces, clamores pcfl^- .mi^ tlocnoncfl: eademmetiri menfurat Quodflomnia metiamur vindicationc^ leritqui ad hanc ipfam menfuram remc-i tiaturnobis. Qu^i a Chriflo fl:ant,ab a- moris & manfuetudinis fpiritu non diC* fcntiuAt. ^Olim
416 Capvt XXIV.
Olimaliquo iii nomero fuit kx illa: Ocuium pro oculo , dentem pro dentc, , manum pro manu^nunc alijs viuimus J legibus. V^ulgus quidem animofa mira- tur,& audaces apud eum in honore funr, piacidipioinertibushabentur. Sedlon- S g^aliter ludicat virtus. Illiduo Apoflo- lirobur oflendere conabantur vkifcen- <lo , at vcro Deus oftendit parcendo. Nos 1 Apoflolos hoc vno perperam a^mula- mur: vixla:(i mox omnia asraMartia pul- famus , a etiam ignem e ca:lo , G. liceret, deuocaturi.
Longe aliter Deus, qui potentiam fuammiferefcendo poti/Iimum, nonvl- tipnem petendo patefacit. Ecckfia fic pr.ecari folet: Deus qui ©mnipotentiara tnam parcendo maxime & miferando manifeftas. ^ Diuinum hoc ingeniumj «emulatus Dauid : Fortitudinem meam, inquit , ad te cuilodiam. c Vtar forritu- dine mea non ad hoftes meos deijcien- ^os , fed ad te pkcandum. Vera virtus ^itionis ftudium non habet.
b Dom, / 0 . pofi Penttcofi. fnces EccU/i^,
$.11.
DbViNDICAKTE LlNGVA." 4^7
§. II.
Sanc^iis Anfelmiis triplicem ait ciTs facultatem animi , Rationem , Volunta- temj'Appetitum : Rationeaflimilamur Angelis, Appetitu brutis, V^oluntate v- trique, nam inter duas illas facultates- veiut media eft Voluntas, quae moda Appetitui,mod6 Rationi faflTagatur.Ra- tionem <Sc rationabilia fapere dicitur, cum rationi Aibfcribit ; cum vero Appe» titui affentitur, carnalisappellatur: ni- mirum animalis homo non percipit ea qu^ funt Spiritiis Dei. ^
Ergo ex afFedtu dignofcendum quo quis feratur fpiritu, caelefti an terreno. Apoftoli quia vindicantem linguam plus quo exerucrunt, obiurgationem au- diciuntiNefcitis cuinsfpirituseilisrnon vos e caelo fpiritus afflauit,fed e terra vin- didam fpirans. Ignorabant viri /implices ^uo fpiritu agerentur, hincquod ipfis /idebatur zelus luftitiae, erat fpiritus zindid^.Hic linguam concitat, vt quem- idmodum Hebraca plebs fuccIamabaL-. V/e-, Tolle^crHctfiget crftctfige^ ita haec ociferatur , z;/W;(5<i , vindittii. Imo plus
audet,
4iS capvt xxrv.
midet, & velut ius gladij Deo praeripiens : Domine , inquif, giadium' mihi cede , tu nirais bonus , aut tardus mmis es punien- do, egoiftum &ifi:umftcferramvtferiri fefentiat. Hac prorfus eil deltinatam rindrcandipoteftatemDeo prseripere.
Deus quidem , veluti magiftratns ftf-, premus inferiores nobis deeimas amnes permittir,vTiigenam iilium datob^deiiT: ecquidbonorum fubditis negat? vindi'-; dae tamen exceptione vfus :Mea, inquie^ cfl vlrio , Sc ego retribuamv^ Et ne quis ignorantiamculps-pr^texeret, iliud ip- fum Paulus peromnem Orbem promul- gauit his verbis :Mihi vindidam , 6c cgo retribuam, dicit Dominus : h Non pati- tur Deus ab vllo mortalium vinditfta^ gla-' dium fibipraeripi-. Ssd in eam fubindc rram accendimur, eaprolabimur fiTrow ris, vtlingua Vindicans cl^mare andeatr Mea , Domine , eft vltia, mea efi:, 6cegb| retribuam:tu facile nimis exorari te fiJ nisj fera nimis eft vindida tua. Quj quidem ratione , tametfi pars Isefa fimusj audoritate tamcn propria iudices fimii
fenten-
DEVlNDICANTELlirGVA, 4f9
fementiam dicimiis , vindi(flam impera- mus. O improbe furiofi, & in veftrum- mcr caput crudeles ! Contra vos 6c Chri- ftusclamat; Sicdc Pater meus c^eleflris faciet vobis , finonremiferitis vnu(<^mf- que fratri fuo de cordibus veilris, a
Vix qurdqiiam eil, paira, quod dunt
viuimus , fcire maUmus, quam iftud : Art
Deus delrclis noftris veniam dederit, &
an dcinceps quoque daturus fit. At verd
tid fignum eft euidens,nec dediffe^nec
daturum efi^quamdiu ckmamus , vwdt-
cUy aut, vtndicaho. illud Augufi:ini hie
certiffimumiTalem vnufq-uifque indul-
igennam accipiet a Deo , qualem feceriL^
Lproxiiiio. ^ Vindi\flam fentiet quifquis
iexpetitvindid:'am. lam olim hoc Siraci-
des pracdicens : Qui vindicari vulr, in-
quit, aDomino inucniet vindiclam, &
peccata illiusferuans feruabit. Relinque
3roximo tuo nocenri te , & tunc deprc-
;anti tibi peccatafchicncur. Homo ho-
nini referuat iram, Sc aDeo quacrit me-
lelam? In homincm fimilem fibi non
labetmifericordiam; &de peccatis fuis
leprecatur? Ipfe diim caro fitreicruat
iram,
4<ro CapvtXXIV.
kam, Sc propituuionem pctit k Deol Quis exorabit pro delidlis iliius ? a
Hic mihi obfecro Sc numeroCis <Sc ncr* uoias Siracid^ rationes perpendite.
I. Qui vindida: cupidus eil , vindiclam incurret. Archigrammateus fideliilimiiS omnia ipfius pcccata minutatim per- fcripts. fimans /eri^al^it^
II. Kelin^ue proximotuo nocenti te. Qui telxlit,amicus, focius^tibi proximus , coniundilumus tibi eflnaturae lege.Vide iam, ne dum ignem irce in eum euomis, codem & tu cxuraris.
llLHomo homini refiruAt iram ^ a Deo ejHiZrn medelam f qui te ofFendit , qui -, damno afFecit, non Angelus , non Dcus, j fed homo efl , qualis & tu es , millc crro- j ribus obnoxius. ^j
IV. In hrmnsm (imilem fibi non hahei mifiricoYdiam , & de peccatisfi^ts depreca^ tur ? Cogita quaefo quid hoc noui fit aut mirite offenfum efle: tu alios nunquara offendiflipen nunc fimilern monetanu tuae. Sed & hoc tibi perpendcndum: 1; veniam neges alteri, veniam dc tibi k Deo negandam , nec eam vllis vnquaq^ precibusexorabis.
a £c(li,c» 2S,a<^.i, ^/^ ad 6. V. Ipfi
V. Jpfe dum carojit referMAt trum, Qui, loxamintulitjcarneconftatfragiritquac td noxas fcmpcrproniflima. quid igitur aroincarncmfacuit? Etnunquid bcUif- ima eft hacc prccatio ? Domine non fe- undum pcccata mea facias mihi , neqnc ecundiim iniquitates mcas rctribuas lihirfed ego, Dominc, huic nebuloni bcundum merita illkis faciam illi , & fe- undum ofFcnfas illius retribuam ipri: indida dignus eft. Nimirumhx pre* cs noftrac funt, hacc noflra eft raanfiAe- udo.
VI. Quif txorabit propcccatls ilUui f Si 'aelitcs omnes huic homini Wndidse tant upido vcniamrogent, nunquam impc- rauerint. Deus enim vindican-s vindica- it.^ Scdaudiamusquamprxclaradidlis^ •bijciantur.
i §• I-
I. Eftquidicat ; Vindi(fram non mo- '^r,6cimguam obmutcfccre iubebo,. :dvt has ego iniurias obliuione fcpe- X liam,
d^Sz Capvt XXIV.
liam, id vero mihi nemopcrruareritr ieruabo iitud in animo meo.
Hoc quidem Rukiffima fraus eft , 8c meri/fimus flicnsclementiar, nolle quid* vlcifci , & tamcn oMiuifci non veJlc^. Hoc efl dicere j os amicuni geram , non pedus. Tu 11 quiddonas, donaintegre. lllud Chrifti feiierum n-ofti : Sic (3rPater meus caeleilis faciet vobis , (i aon remi- feritis vnuiquifque fratri ftio DeCor- DiBvs Vestris. Iniurias obliuifci noU le , non eileas De Corbe remiticre.
II Improbiusmeatqueindignius tra- ^auit, quam vr veniam. rara facilera J impertiar. a ^ji
Et nos homunculi qn^m^ indigne irc^ improbe tradamus Deum? quantis^ v^r^^ bGxumacrerum aceibitatibus nullo ad J hibitomodo eum afficimus, ds fubind^i vel vno die quoties has .noxias repe- timus ? ti
111. HonGr,inquis^defendcndus cfifrk munere publicofiingor. :, l,
Obfecro, Chniiiani, non fimus pUM| *. aquo fubtiles. 6t Stephanus , & Apofto- U
Ii,&^ 3 ftatmirc itt firo^ fiana(^|.
:i
U , (Sc; Ghriftus publicofungebantur lau- ncrc , <Sc tamen veniiim capititiiflimis iioi- ftibus condonarunt. Nonnereimusyoffi- tij:(Srilatns graria fubinde tuitione ae i^indicijs opus e(^c, fed mnoxi^s , 6c quac ♦ertalegc-ftringantur. Inccteris omni* bus venfia remperirtpromptu fit. <:
IV. Nullam^ ais, illi nebuloni cauf- ^m dedi^ vt me tam hoftiluer lacc- •aretJ>3G 0
Si cauHatn d^ciiles , iniuriaai ilie non ntiiiiflet , calcuhis par pofitus elTctjSei. r«ales forentrvtrirtque ratJor>es.>4 Quid bfeph f?atribuscauflxdedir,cum inno- ium fomnium percenfuit? ik tamen tan- »rrt 6ti?ufn omnefq^Hc^raJffFi^S'- gcnerofo Jent>io <2onco5;itr J ' -j
V. Non leuiciriu^'e!(^,A]uOd iiic tri^ liVeiferirtme-nrjioiitUs €^#.
: Quid exaggeramusiniurias, & velut- fumum in l^dilinias brac^esas deduci- j%8 >'M <i(M/B-^timUria , ieuiiis erit praei Viuni' ebridonatac ; • grandiffixnum,- & j-andi^fiferit oifcnfa.
X 2 &ed
4^4- Ck frr XXIV.
Scd iniuriam tibi facflaminfpiciamu?^ ^uanta dcmum ea cft? Nunquid ferra mcdius cumSimonc vel Ilaia ifedus cs> nunquid cum Stephano vcl Paulo lapi^ datus es ? nunquid cum Apoflolis flagel- latus es? nunquid cum Chriilo crucifi- xuses? Adrem dixitHieronymus,Deus faber efl , hofles tui limae funt & mallci ^ quibus te velutrubiginofum ferrum hic faberexpolit.
VI. Sed fum nobilis & tantaeaudori. tatis.
Sinthaecomnia : non ntgo ^ cui hono* rem , honorem * £td fcias velim , hofliurt tuorum animas tua non efTe detcriorcs : i corpusfpcdemus,lutumeflis; tuforfkjt paullo melius : Qiiod fi te,inquit Tcrtul lianus,libido vindidae vincat;non ge. nerofusjnon nobilis, ^td peccati fer. iius es.
VII. Etlicet, inquis , menon vkifcar tamen vtmevlcifci nolim., npnpofTum PofTumus omnino, pofTumus, modo ad. nitamur, fed hic ignis non noiais quo- tidie fchidijs nutriendus efl:. At ego , ui>
quis,
DbVindicanteLingva. 4^f
quisardco vindiAa. Nifimatuce hujic igncm cxtinxeris , acccdet ftygius , nun^ quam cxtinguendus. ToUe igitur mini- tabundos vindidae clamorcs , & ad ex- cmpla manfuetiora tc compone. No« ego tibi fandiflimos aut mitiflimos ho- fninum propono. Saltem idololatris no« cfTe velis dcterior,quibus faepe nec aJ irafcendum cauffa defuit, ncc ad vlci* fcendumpoteflas.
$. IV.
Quid enim facilius fuit regl Antigon^ quam duos manipularcsmilitcs duci iu« berc, quircgio tabernaculo proximi fa- ciebant, quod homines & pcriculofiffi- mc 6c libcntiffimc faciunt , de rege fuo peflimc locuti. Audierat omnia Antigo* nus , vtpote cum intcr dicentes& audi* cntemfolumaulacum intcrefrct, quodil- leleuiter commouit, 6c; Longius,in- qiiit, difcedite, ne vo$ Rex audiat. Ea Chrifliane, quam nuUus hic clamo^ xnortemimperans.
Idem rex quadam no(fle,cum quofl X 3 dam
4^:^ » Capvt ,XXI^,vnY M
dom.e fuis milidbusexaudiiIit,oninia^ inaiaimprecantesregi, qui ipfpsin illud- iter & inextrieabilejutum deduxinctt. , acceffit ad eos qui maxime laborabanti^: 6c cum igJiorantes, a quoadiuuarentur^ eiuto explicuiflee ; Nunc ,;mquir, ma^ ledieite AntigonOvCuius vitio in hasmi-. ferias incidirtis :ei autcmbene optatc_» i> ^^uivos ex hac ▼oragine eduxit^Nec dum nos linguam orania vindicantem corri* gimus? Neque folum ciuium fuorum, fed.(Sc hoflium maipdidi^:,mitifIi.mo ani- mo Antigonu^ rex tulit. Itaque cum m paruuio quodam caileilp/Gracci obiide- rentur , <Sc fiducia iocicontemnentcs ho- item, multa in deforvrnitatem Aatigoai iocarentur , & nunG flaturam httmiiem^ uimc coliifum nafimi deridereht ; Gau- deo , inquit Rex, Vi rn- caftris meis Siie- aum* habeam. Cumautem dicaceshos Graeculos iame domuiilet, adeo noms vitus eft tam grauem iniuriam, tamni- hii fuppiicij de iliis fumpiit, vt.eos qui. militiac vtiies erant ,>infuascohortes de-*. fcriberet , ceteros prcEConi fubijceretL*^
id quo- , A Depirmtm SatjrHm. ♦.*^%*2» fi.
Id quoque fe negviuit fadiirLwn fuiire,nifi
cxpediret his donimiunhal>erc, qui tant
malam habercnt linguam. *«
. Regie prorfus, imo & Chriiliane^Rant
-proprinm cft vcrae magnitudinis noa
Jentire f^percuirum. Sic immanis fera^
minorum .canum ktratus ohaudit : fic
irritus ingenti fcopulo fludus aflultat:
iicfaepe nobili(Iima.efl:.vitia, ad probra
nilrefpondifTe, autcertepauca, ncciiH^
miti ioco. Diogenes phiiofophusStoi-
cusreipsa iddocuit. Namciimillidc»»
ira diiTcrenti adolefcens proteruus in-
Jpikcret, tulit hoc ilJelenitcr ac fapien-
ter , & : Non quidem irafcor , inquit, fed
-ilubito tamen an irafci oporteat.Dioge-
/Ac meliusMarcus Cato Romanus. Cui
.cum cauflkm tigenti, in frontem me-
diam, quantum poterat attrada pingui
ialiua, infpuiffetLentuIus^homofadio-
fus & impotens , abflerfit faciem Cato,
&:x\BirmabO', inquit, omnibus oLen-
tuie,falli eosqui tt negant os habcro*
locose. Vulgo aiebant Lcntulum /ine
j ikontetScore effe,ob infignemimpuden-
I X 4 tiamc
V 4^8 CAPri XXIV. .■^- tiam. Cato patronum fe offef t in hac parte,paratus ab cxpcrientia teftari,Len* tulumos habere , <Sc amplum quidem ac -;grande , e quo tam liberaliter cxpuiiTet., 'Sandius Catone Conftantinus Impera-; tor, cumenim rufLirrones de violataila^ tuagarrlcntes vultum eius foede vulnc* xatum faxis dicercnt, ille facicm manu oberrans ; Ego verd, aiebat, fiihii fentio, rnMtras.
§. V.
Ex his vtilifllnia haec praeccptio fuini- tur : Cum verhis vrerpiy aut tace , ant to^ care, Cuni tefermoa quocunquc pro- fedas ^mor^let, aut file, quod fsepe tu. tiffimum , aut eerteioco diluc quamcun» q ue didi amaritudinem. t jmy
Etcnim H vis vt alterius verba, quas il- levclutfacesinte iecit, non ardeant,tu illa iocando rcfrigera, 6c iic ea omni igni i exarraabisrSciteRomanusfapiens; Cir* cumfcribenda, inquit, multismodis ira efl. pleraqueinlufumiocumque vertan* tur. Socratcm aiunt colapho percu/fuiu
nihil
i
T>E VlNDICANTE LllTCVA. 4^9
nihiJ amplius dixifTe , quam , Moleftum fjfc ^uad nefctrent homines , ^ftando cum raUa frodire debertnt. Non quemadmo- dumfada fitiniuria refert , fed quemad- modum lata. loco belliffime rcfutantur pliirima.
Tu , (i moncri tc , C\ argui,fi reprehen. di, fivituperari, fi conuicium inte dici audias,& tacendum non putes(quod tamcn plerunque optimum ) ioco Hc re- fponde : Quaefo te ne meita infaciem laudes. Autdic: Nondumomnes virtu- tes meas enuraerafti ; quid iam amplius ? Itaiocoaduerfarium magis feries , quam Ci grandem in illum faflaricam intorfifles; \ putabitcnim telum fuum tam fuiife hc-
bes,vta tenecfentiatur quidem.
De Lyfandio memorat Plutarchus,
cum tam continentis lingua:, tamque •iiilaris paticntise fuifle , vt , cum plurimis '^ontumelijs a quodam afficeretur , hoc ^numferendvultu refponderit : Dic, 6
amicule, dic , dicj& nihil omittas , fi qua >^rtc'tuum animum malis , quibus vide-
tur plenus, exonerare poffis. Ingen-
tif animi argumciltiim, nec ira quidem X j dignum
470 tJ-AFVT XXIV, 4; dignum arbftrari maledicu^i, licetia promptu fitvkio.
Tiinotheus dux belii forturiatiffiiaus . fuit. -At viri fortuna, vt folet vUQn ca^ , xuit inuidia. iEmuli .eiiis pinxerunt ci-» ; uitates , qua: CeCQ vltro in dormicntis rete i implicaLent. Cauillatio erat vtcunque acerba. At Timotheus vt contumeliam ioco dilueret, vrbaneac faeete .• Si tan-r tas vrbes, inquit, vel dormiens capio, quid fadurus fum vigilans,?»*
Ita Sifinnius epifcopus, Suida teflc» .vir eloquens , & philofophia? peritiili* mus, quimpribus tam feiliuis fuit, vc^ eruditc iocari , & dideria finc offensa fci> re , & ekganter atque ex te,mpore qua^ fliionibus refpondere potuerit. i? Sikn^ tium, aut iocus, omnem verborumama- .rulentiam diluere nouit.
Dicat etiara quifque £bi, quoties4^ celTitur : Nunqnid potentior fum regff Philippo., aut Caefare Augufto , quibas .impune.maiedidumeil. O quantofatius «ft fanare iniuriam,quara vicifci f Itaque
pruden-
DeVindtcanteLingva. 47 1
prutlentioriccdamus, ftultiori remitta- mus,pro qnocunque illud refpondea- musnobis^fapientiflimos quoque viros multa delinquere.^Hic te rogo,miLe- <?lor, non pigeat relegere hac de re,quas in Zodiaco Chriftiano , fymbolo nono vberrfis difTeruimus. ' Verum enimuero, quantumuis cla- ment omnes Sapientes, minentur Pro- phetae, dchortenrur C£e!itcs,vociferen- tur Angeli , Apoftoli rogent , quantum- iiis ipfe AngeiorumKcx, Apoftoiorum frxceptor Chriftus, poteflate maxima Tionfuadeat fed :praecipiat,vindi(n:am cffe remittendam , nihilominus vindidam etiamfrum contnmaciter clamaTnus,tain Tobufla eft lingua Vindicans,tam casca efl: vicifcendilibido. Sicomnes Sapicn-t tes , Prophetas , Cxlites, Apoflolos, An- gelos damore fuperamus. , luflinianu^ imperator natu minor, ^ cui priusprae- fediae nares , imperio deindc pulfus efl^ i: X 6 Hic
■t!Thee^M ^erttM, ErrMqueJafientiftmm faffientittm.
b lujlintan. RhtnotmitHS ^ de qttc Baroti^ ■ iom.i. anno yoz.
%^7^ i ' C A p V r X X I AW $0 Hic anmo a Virginis par tu fcptin^cntcfi- moXecundo , e Cherfona infu afoluctrs, maritimum itcr ingrciTus cfliimpcriuni , denuorecuperaturus. Ortainmaritcm- peilate & periculo vitae iam proximo, ; vnusfidiiTimorume familiaribus : Ecce , i inquit, morimur domine; Quin Dco voues , imperio reddito iniurias iliatas non vicifci ? Cui luftinianus : Quid tu, ait, pueriiiumvotoru liic ingcris? Iftud cgo voueo , fi pepercero vel vnico ill©^ rum, quifueruntinineiniurij,hocloci fubmergar. Et tamen pericuium inccu. lumis euafit-5 anno fequente impcriuni recuperauit. Quam admiranda fiint tua , 6 Deus , iudicia ? Hoc ncfcire noa poflumus, vltioncm & vindidam a tc feueriffimLCprohibitam. Lex priica da- mat : Non quapras vitionem, nec memor eris iniuriac ciuiumtuorum.vi Clamat Salomon: Ne dicas, Rcddam roalumpra malo. b Nc dicas , quomodo fccit mihi, <kc faciam ei. c Clamat Paulus : Vidctc ne
qui$
D«Vini>icanteLingva. 473 tquis malum pro maloalicui rcddaf.rc^ fcmper quod bonum eft fedlamini inui- vC€m,&in omncs.4 Et rationem rcd- dit : Qui enim iniuriam facit , recipiet id quod iniquegeffit.^ Ergo, Nulli ma- lum pro malo reddentes , c omnem vin- didam Deo tranfcribamus. Tuvero, qnifquis vltionitampromptus es,nemi- Jii magis quam ipfe tibi officis. Perindc 'fi cum altcro rixeris 5 & ille quidem ve- ilcm tuam iaceret, tu vero brachiuni tuum prae ira ipfe faucies : quis grandius tibi damnum intulit? ita prorfus , hic quidem fortunas tuas aut corpus tuum laedit;animum, fi nolisj^edere non po- tcftrtuvcro cumvindi^^am expetis,ani- mum non folum iaEdis,fed & occidis. .Apiculsecumadeo excandefcunt^vtacu- leumnon tantum infigant,fedcciam in vulncrcrelinquant,feipfas vita priuant, fic qui iniuriam noua vlcifcitur iniuria velutaculeum perdens invulnere,feip- fumnecat.
X 7 Recitat
a t.TheJf. c.s.^, tS,
^:^74 Capyt xxiv/^^d
RecitatPaiTran?as, ci Theagrni Tha /To piigilum kudatiffimo firarnam seream ■eflepofiram. Kanc obtrecSatorThcagi- nis &cEmuliisnon vnanode cccic!irf?3- ■gris. ncc ei hoc iatis. Nam vt plaga^ m arena acceptas vlcifceretur, flatuam mouere loco, <5c deijcere conatus eil, Loct) mouitj feddum ea ruit,vltoTem opprefTit.-ita quicunquevindidam ardet •^eiedurus alteriim, fubiadc quem 'nbi ^deflinauit, deijcit, fcd vltor hoc cnfii ^primus obteritur : fibi nocet plurimum 'iumfscpeprodcftalteri. -"'
AP^ftUn. in Eitacit, -^ ■
Interrogatus Abbas Paftor fuper ij$ «verbis, Non reddoi malum^ro walo:'hxc 'refpondit: Vindida geminis incedit vijs: Primaacordc ad oculosjalteraa Imgua ^dmanusducit. Vlturus fe, primo co- gitatac circumfpicit, qua parte hofiem 'feriat:deinde hoc ipfum ore agitat, <fc manu^ euocatad audendum, dicitque, cum potuero, reddam. Verbainipiorum
inii-
DEVlNOicANrE'LlNt3VA. 47 ^
infidiantur fanguini. a Tu igitur pri- mam cordis viam include. patet ifla? iter impedi pcr alteram. Sic alter alteri cor , oculos , Lijiguam, manus a fangui*» Jie pura conferiiet. Lingua Vindicans femper cruenta eflr^quemadmodum os .canis , qui totos dies macello inerrat, & fauces' femper cnientas gerif. Hanc xruenLam <5c Vindicantem Linguam ad Chrifticrucemfigamus, & eamLingua .Chriftianacommutemus, quae clamrtre cnorit : Pater dimitts illis: N-gh mea.Doir.im jne^fedtuA e^ vltt^. Opportuniflime hic .Aug.uftinus interrogans: Vindicari vis, iiiiquit,:o Chrifliane? Nondum vindi- xatwsefi: Chriftus. An tu paflus cs impro- ,bum,&ilIenon paffuseli:? Nonne prior -pro tepa(lusefV,qui non habebat quod .pateretur? Nam in te tribuiatio, fornax .^urifxcis eft, (i tamen aurura fis, & non >palea.; vt fordibiis.careas,^non in cine-. .rem coiuiertaris. ^ Hasc Lingua non fao- ^uinem & vindicflam , fed mifericordiam ,&veniampofcit.
Nihil
h ''itfgitfl. *^f[-3 o.fne €x^tcAt49mt,
47^ Capvt XXIV. ^a(S Nihil ergohabet in fe vtile tctcrillc & hoftilis vlcircendi alFedus ; at omnia c contrario mala. Pudore calcato^ nihil yacuum rclinquit afcclere, nonglori« inemor^ non infamiaemetuens, inemcn- dabilis , cum ex ira in odium occalluit;'-> Hannibal Poenus puluerem pede proij- ciens : Inter Carthaginem 6c Romam, inquit,bellandi finis tuncerit, cum ha- rumvrbiumalterutrainpulueremrubfe-. ^derit. Sic inter Chriftianos nonnun- quam nullus vindicandi finis eft , dum altereduobusin fepulchralescineresfa- tifcat. Adeocontumax vindidacfpiritus ell. Maturehic igitur refiftendum. fibi quifqiie vtalteri dicat : Quid iuuattan- quaminaEternum geniras iras indicere , & breuifltmam aetatem diflipare ? Quid iuuatdics quoshoneftiflimis fludijs im- pendere licet,in dolorem alicuius tor- mentumque transferre ? Quid ruimusin pugnam? quid certamina nobis accerfi* mus ? qiiid imbecillitatis obliti , ingentia odiafufcipimus, & ad frangendum fi*a- giles confurgimus ? Qujd tumultuamur, ^ vitam feditiofi couturbamus? Dics jmf^' quo»
DeVikdicakte Ltngva. 477
quos labi aiit exciderc triftibus <Sc prauis curispacimur, eos fatum coliigit tamen &in Expenii tabulis ponit : Morspro- pius ac propius acccdit. lilud tempus quodalienac dcftinasmorti^fortafTc cir- catuameft. Quinpotiusvitam breuem coliigis, placidamquc& tibi & ceteris prasflas ? quin potius amabilem tc, dunt riuis, omnibus exhibes: defidcrabiiem, cum excelTeris , reddis ? Quidnobiscum vmdicatione & iniidijs ? Quieti pOtius pacatique, quantulumcunque fupereft, cxigamus. Et quantulum eft temporis quo aut hojftis tu us poenafuatorqueatur, aut tu maium gaudium cx alienaperci- pias? Duminter homines fumus, cola- mus humanitate: non timori cuiquam, nonpericulofimus : detrimenta, iniu- rias,vellicaciones, conuicia, vindicatio- nes, omittamus aut contemnamu*, 6q magno animo brcuia feramus incom.. jnoda. Dumrcfpicimus,quodaiunt,vcr- famufquenos, iammortalitas aderit dudura nosadimmortalita- tcm. ^
CAPVT
■478 CAPVT XXV.
Linguam V i t v p e r a n t e m
j/^AJ Cenforum 'demimmn^exe^
COcrates cum decorum adolefccntera *~^&:diutiiletacerjtem confpicatus foret: Vt te videam,inquit^<iliquid loquere. Scilicct .Sacrates tacentem hominem non videbat.^2 Hsec eadem Philofophia etiam in ia.cris paginis Jocum habet. Nani & Siracides non ablimili modo Philofophatus : Ante fr rmoncm, inquit, non laudcs viium. Sicut ruflicatio de lignooftenditfrudumillius: ficverbum excogitatu cordis hominis,^ Qualis arbor , tales Sc frondes & frtidus :quales hominis cogitationes,, tales pLerunque Sc voces , 6c adiones : Nauitade vcnth--^ detauro nAvrat arAtar, .Entimerat mtUs vulnsra ypafior ouei,
Eum
a Vhflcfophets a Maddurai, /.
Flortd. tnitic.
DEVlTVPEftANXELm-GVA. 479
L'nm. qui epulas & generopLim vinum ad- eo commendcU, an iion gulonem & ca- tilionem dixcris ? qui adeo difcrcus cH iii ;ilieiiaforma prjedicanda,!ndicii:m facit amoi^is riofi adcB caili. Qui fe fuaqwe crebrii\s ac iiberaliuslaudatya nemuie nonfuperbti-siiidicatur. Qui omnium^ difla ' carpere , mores omnium cenfere , nemini non notdm inurere , rebus omni- bus ceram miniatulam apprimere per- quam dcxtrenoiiit, an non is omnium^ Toce Criticus dc vitupcrator dicitur? Atqui Ftritpcrans hscclitiguahocxut) v- iitatiflima eft:.
Otitfcjne calculum rle aUorum moribm
fertefiii<\ QuifjHc cenfir eft Mreni^ntmo fed cen^
forpii tff?.>i^^; rtiJ' n'A\^j jifii :i : . " :
■ Tanto grauiores rernm alieharum ri- tuperatores, quanto noftrarum facuw-. diores laiidatores fumus, nemo fuac mafttica! quod in tergo ^H:, videt. Hinc lingua ^m//);?;^'?wj, quc-choneftiore no- mine f&i^Jiricr fokt appeHari ,.de <jua bre- Hiter difeemtis.
§.i,
480 CapvtXXV,
$.1.
Solet invrbibus quorundam rupcU lexaudione vendi. h qui praeefl audio- niya in aflignando cuiufuis reipretio peritiflimus (itnecefle eft,id enim mu- jieris habet,pronuntiare, tanti haec ta- buia,tanti hoc poculum, tanti veflis haec , tanti haec cifta veneat. Lingua dc qua loquimur, hoc officium reduio ex-, «rcet,ruum rcbus omnibus ponit pfte^ tium , hoc centum valet afTibus , hoc tri- bus,hocnullo,iflud vix triobolare, il- lud mijle feftertiorum cfl. Haec lingua omniacenfere, carpcrc, vituperare; re- bus omnibusauc^oritatem addere,demc- re, rcrum omnium defedus & vitia ex- plicarefcit. Romani cenfores olimMa- giflri morum erant , Magiflratu amplifll- mo eoquc quinquennali fungebantuHj. Piurimum illis imperij & iuris in Sena- tores, Equitcs, plebem. illos Senatu rnouere , iflis equum adimerc, hos ca- pite cenferepoteranuijdem vrbis tem-
pla j
a ^mntt.
DEVlTVPERANTELrK<57A. 48 I
pla, vias, aquas, aerarium tucbantur. Cenfura olim poteflatis crat plurimae. Hanc fibi poteftatem vindicat Lmgua Vtiuperam leu Cenforia,non in fcnatores folum (5c equites ac plebem , fed in ipfa^ faftigia, in Principes , Reges , Cacfares^in ipfos paenc C^iites, quibus nonfemper cxtotoparcit. Apudeospotiflimum haec linguaofficiofi/Iiraa cft:, qui fibi viden- tur pleno pcdlorc faperc, qui ctiam di- numcrarc fefteilas&metiri magnitudi- nem pofTe arbltrantur. a Quamuis etiam apud indocfbiffimum quemquc hacc lin- gud in promptu fit. Imo , Etpueri na- fum Rhinoccrotis habent. b Etiam puc- ri adhuc balbutientes fibi ius cenfendi, damnandi,irridendifumunt. Ncc mi- runu
NamfAcilis cniuis ri^idi Cfnfrra^achinni c Maximavbiqueridendi carpendiquc li- bido ac licentia cfi:. Vbique tribunalia; vbiquc iudices & iudicia, {'^d. quales funtiudices, taiia & iudicia, hoc cft
praua
b Martt/ti. /. / . effigr, /. fHfrajafi^minth»
C iHHitMl, SHtf ii^Sf.Jt,
48 2 Cafvt XXV. praiia &r temeraria, Qnamuis hoc' focol de iiidicijs temerarijs nos nihrl, Irngtia enimnoniudicat, &idalibi fusc profe;» cuti fumus. 4 Hic iilam Linguae iicenC' tiam comprefrumimus, cjua omnia quae* iii ocuiosauTefquc incurrunt,cenfentur St carpunrur. Haeclingua, mirum did"a> omnium fcientiarum' gnaram' fe fingit,' perindeacii eiusdominus 5c.Gnimm.afi' cus,&: Pocta, <5r RhetorV 62 ' htl^ib^- phus , <Sc Medicus , (Sc lurifconfultusVfed' &Theologas iit. HiEclingua nonran^- tum in£hitis fe mifcet quaefliorrfta^,'^' fed earum etiam difceptarricem fe gefit-' & iudicem : quidquid non placer , auda- ■ eifli m e c e n ( e t & Vi tup era t; - ' ' ^^^* ^** ^*^* Lex ef> a Dofflornm 'mor^lmmitMhW^ fixa::>i ^Her» iati^are non potcSj^ne vitu^'^ prra, Et ccrre vercrum mos fuit,nemi«' nemfepelire , nifi prius laudatum. Sepf-- li^ndusitaque fuerat ho-rrto non n^agnstf' frugis; .Viliof iirri omnurhi^altiimVMq^ucf fireniiuiTi deilio. Tand'etii pforlijr "toiiii^ for, ^ui de mortuo dixit hoc elogij :
Fuilfe
Puifle hemijftcm fupra mo(itim forfict habilem,&ca-pitis,ad maaus tonforis ^^ aptiflimi. Vndc intelleclum eft, vb:-' quemqiiam eflctam illaudata» Wr», qup non a re aliqua laudari podit,
Etgo y Ji /ahdare njn potes, faltem ne: ^itupera», Hanc legcm ejcatH^e fefuauit; Chrtftus. fiquiden."k interrogarus ab He-- braeoPontificede difcipuHs^Sc dodrina : Ad hanc quidem interrogadonis partem dedocfbrina reipondens : Ego, inquit , palamlocutus fumMundo: ego rernper. docui in fynagoga qiio omnes ludcti^ conueniunt,<Sc in occulto locr.rus fumi Kihil. ^ De-dircipuhspenitDs fihiit.Quid- ita? Ah,nehocqUdcrr.s : laudare illos> non potuit, ideo nec vituperare voluit. Et quomodo ecs laudalTer, qui ea ipsa^ nodc, diim fubnii/Iionem vcrbis& ex- cmplisdocerentur,de primis ipfi digni- tatibus iitigabant , qui vigilare toties moniti flertcbant , qui carceris 8c mortifi focietatem polliciri, fugiebant. Vix po- terant haec laudari , ideo modeflo filen- tio tranfmittenda erant. Si quem ergo
laudare
484 CapvtXXV,
laudarenon poflis, faltem nc velis vltu* perare. Pari ratione quod artem & fci- cntiam tuam excedit,nonfaciie vncjuam cenfc , aut carpc.
Apelles , Plinio narrantc , pcrfeda o-
pera pidurae proponebat in pergula
tranfeuntibus,atque poftipfam tabulam
latens,vitia quse notarentur, aufculta-
bat, vulgum diligcntiorem iudicem-.
quam fe pr^cferens. Feruntque a futore
reprehcnfum, quod in crepidarum vna
intus paucioresfeciHetanfas. Tulithoc
Apelles & tacuit. Cum vero idcm poiic-
ro dicprioris admonitionis emendatio-
ne iam fupcrbior, circa crus nefcio quid
cauillarctur, indignatus Apelles pro-
fpexit , denuntians ne fupra crepidani
futor iudicaret, quod& in prouerbium
venit. a Ita pscnc legem f^nyiLt nobilif-'
fimushic pidor, ne quis cenforcm age-
ret in rebus qux non fui officij,artis, opi-»
ficij^facultatisefTent. Quidlingua coci
in rebus architedionicis ccnfeatplongc
aliudeftxdificia ilruere,aliud pultes ac
iufculaparare:deollis& cacabis cocus,
de a ?/#>?./ //.»4/.^/;^. #./«« amtimtd.
De VrjTDrGANTE Li>TGVA. 48^
c ftfiiduris <Sc fabricis architeilus feit- enttamdicat. Quidmedicum Iiirecon- ukusdocet, auchuncillc? Q^id mili- iae ducem ignauus lartor reprehcndit? liu^rfa funt acumfilumque,&: miiitum gininaducere. Quid nauarchum eaufl idicus vituperat ? DiffimiLima funt , in opo verba facere ; <Sc in pelago triremem eg^e. Qiudoratoremexagitat bamba- 0? ipfe priusloqui dilcat , Scl^ingux fuae iumbum emendet, quam aliorum^elo- uentiai-n con igat. Quid te*ftudo tar- ' lorem anferis volatum ridet ? Quid oruuscolumbae gemitus carpit>ingra* ifTTmae funt hae cenfurae. Et quamuis Mu- arum alumnus infcholis educatus non .•npcrite cenfere po/Tit Martis alumnum icaftris exercitatum,melius tamen cen- iiram fubftringct. Cenfores <Sc vitupc- atorcs licet peritos rerum nemo non >dit. Quod fi cenfor fit imperitus,nau— ea efl , <Sc ftomachum ncmini non eucr- itipropraemio grande in feodiumcon- itat. ciim molliinme punitur, liberaii- er irndetur. Salse poeta vetus cenfo* iam linguam irrifit breui hoc carmine r J Cnm
4g^ Ca?tt XX^;
CfiJntua mn edM^carpu mea carwitiA^ LkUii Carpere vel noli noftra,vel ede tua. a I Poeta vis videri , Lasli , ^Hofque carpiSov' Hocnemini non promptum. Nam fsci^i lis eft cuiuis rigidi cenAira cachinni. 1 Multishic morbus fedet, qui,cumipfii 3nihil poflint, cenfcndis aHjs hoc moli- ^ntur , vt ahquid po/Fc vidtantur. Fru« Hra. Rifum.ferunt, nonplauium.- ^ a Martfdiu l /, E^tgr4v>. 7^
• f. 11.
Rc2 PtolcmaEUs de rc mufica copiosr ^illerens 5 quacdam fibi minus perfpedla carpferat. Hic vnus aHquis aulaEdorufH Empiertcrritus : aliud ef^, inquiti o-ReXv lieprrum , aHudplednim. Rgx Macedo ^lexander non minus audacircfpartfo jmiruscfl^ccnfuram fubflringcrei Sole^ i bat' Alexander ad Apelkm , quem dixi , | chariflimum fibi artificem faepius re uife- te,<3fevaria de pingendi arte garrircquae* piam ©tiam imperitius cenfere ApcHcs filentium ci comiter fuadens : Optime ReXjAnquit^fimeaudiashac dc re fua-
uius
DfeVrTVMRANTEElNOrA,. 4«^'
iiirs filebis , nc pueri , qui coiores tci iint*, terideant, <i
Momns , vt Hcfitxlus canitv fomni & lodis pukhellus filiiis,&'a tantis paren- ibusminime degener,otiumhabet.pro begotio, nec paenealium; laborem fubit fuam nihil laborarc, omnium tamen aborcs infpicere , cenfere^ caipere,quid lerperam fa<flum , liberrime dicere^ A" aio 6c:notrundayiiz.A^<f?mii , (eurepre- penibr , vituperatori
Temvrum orbis , quodtUTo affirmemi
ileninimus eftMomis, cenfuratvitupe*
lijs niixtSE vhique plui-imaE, v&.quidem
e eademre faspe conrrarias. . Eandem
eftem quamillenimis longam iudicac^
icaitmmtseflcbFeuem. Eandem-fcrip-.
onem aiiqui putanr excultam nimis,
: paene ad vitium elegantem , aiij nimis
adcm& impohtam dicunt. Idcm epu-
imaJij vtlautifiimnm commendancL^ ,
ij d'^licat<ioris'gula;vtrenueac pauper*
num vituperant. Bencficium idcmcib
ro largnm aefHmatur^ ab aJio nihiJifit. -
[omorum plcna funt omnia , quemad-
y 2- modum.
- 488 Capvt XXV,
modum ftiiltorum; horum & lllorunij infimtus eil numerus. a Et quamuis non omnes flulti fint Momi, omnes tameii Momiilulti funt. In/igniflima certe ftultitia eft,alienos nacuulos rigidifllma cenfura perflringere, naeuosfuos ingeai tesnonvidere. Ita ca:ci& noflri aman, tes , alienam feflucam cernimus, traben' noflramnon cernimus : Quar carpimui inalijs ,ea ipfi facimus. Alijs feueri fu; mus, nobis indulgentiilimi. Rid^^t alte) alterius dementiam, nemo fuam. Vii vllus efl: qui non Cenforem agat, «Sc ta. menvix vilus etiam reperitur, qui Ccn fores non peflime oderit. ilJud viituti &innocentiae abfoiutifTimum exempla Cliriflus Dominus, quam acerbos(Sc ri- gidos habuit Cenfores Pharifasos, qu velut Epidaurij ferpentesoculisacunfli. mis obferuabant, num in conuiuijs, ii concionibus, incolloquijs cum Chrifl<| aliquid dcprehenderent quod vitupera rent. Cum autem ncquiiilma ha!c 'io,' lertia in Virtutis magiilro nil vitjj reperii^ re poifet, difcipulos obferuare coepii^
Manus
zEcckf.€.i,<<. //.
Di VitvperanteLingva. 489 K^anusApoftolinon lauabant?mox ad- Fuitcenfura &vituperans lingua. Iciu. rtia non tain crebra feruabant ? Cenfura denuo & vituperium fecutum.
IdcirconullusaEgreferatfe fuaque ri- gidiHime cenferi & vituperari : cenfori- bus os obftrui non poteft. Nec in Orbe quidquam eft tam exafciatum atque pcr- fcdum, quod cenfcri aut vituperari nc- queat. Nulla virtus tantx aucH^oritahs cft, quaeomnemcenfuram fubterfugiat, Queiii ergo lingua Vituperans&Cenfo- ria tam rigide flagellat,isfecum.a{Iidue in animovoluat: Mihihoc non ColiG^t; dodiflimis , fapientiflimis, fandinimisid acque perferendum ell : velis nolis fub- cundus eft runcinarum raptus. a Sed norintilli, quie ftirpeMomifunt, quo- rum lingua cenfere ac vituperare tam ex- peditefcit,exofifIimosfefieri apud om>- nes : nam ab omnibus Critici , Cenfores, Ariflarchi, Syndici appellantur, vt qui iMomum vbiq; agere , omncs di(ficrijs fi- Igcre, omnia conuellere norunt & car- ;pere ; qui nunquam ferenam & matuti- ' ' y 3 nam
49,o Cafvt XXV.
nam frontem incluunt,q.ui fcmper Cq^ cum iimam cenroriam ferunt , qua fer* tum impeiit Lim cariigent 6c poliint, O Momiquorum potiflimus labor eft , la-^ bores aii<&rum maledico dcnte rodcrc. O Momi y publicum eftis orfium , ad Gara* mantas & Indos dcportandi ! Quamuis Donnerdamolimgenus horainum huic fimilc -Romae apud quofdam in dclitijs fuiffe. AffirmatSeneca, &:E5rdemcau(^ fa cfl: cur nos mancipiorum noftrorum-» vrbanitas, in dominos contumelioiai, dele^etrquorum audacia ita demum fi- biinconuiuas iusfacit,iicoepita ciomi- no, Vt qttifquccontemptidimus, Scvt maximcludibrio eil , irafokitiilimacUin^ guKcffl:. Pucros quidaminhoc mercao* tur procaccs^,.& eorum dmpudentiana acuunt^, 6c fub magirt:ro habent, quL probra mcdit^^undant; aec bas^coru^j tumelias vocainus-,fcd argmias.^ Aa( capiti-s iflud 6 Critrci? ad Cenfomm hanc -dicacitatem non conducumur nifi i»ancipta;pucri-,;contemptr/fimiJiomi- »um&:impudentiiriml, qui vt conuiuat
D£VlTVPERA»T£LlW(JVA. 491
^o liberius didis vellicent , a xiomino permittunturinitium facere. Himc vbi -ccnfura parcente ac innoxia libauerint, ceteros deinde audaciilime carpunc^ Iftius moris vcfligium hadieque iilic permanct, vbi fanniones , Cciurx , mtj» ^rione&nienfis inerrant,^liberrimeden- te ioculari , fsepe non innoxio } quicquui Jubet^arxodunc.
§. in.
Camhis lureccmparem importimif.» liaaosreuGenrorcs fcu vitupcratores il« iosvquivclut in conuiuio ipargunt di* cleria , tk-modo illud, modd iflud vclii* cant. Huic talihomini ncma fatis bo* nn$ videtur,nemo fatis 4odu&,nemo nobilis ^ Jiemo diues fatis ^ «cmo fatis li» beralisauc.pius: vtbenede teloquatuiu» feficiatqi*c,aiiliamorum probitateimpc- trabis.
'B^fibrgtnofis vun^ dentihHi rodit. Hominem malignnm forfin ejfe tn credA^ : Ego ejfe mtfcrHm cr^dayCUt fUcet nemo, a
A Martial, l. j , t^gr, Jt^ ;
49 2 Capvt XXV.
Imo mirerrimU'S eft cui nihil placet, cruciatur enimfcmper, & femper irafci. ^tur, amatnuUum, oditomnes, <Scple, runcjue cui nemo placetjisipfc placeLj nemini. E6 carpcndi & vituperandi li- bido perducit, vt tandem pudori noa Ci^ omnes allatrare, afpernari omnia. Ve- rdm, vti iam faepc monuimus, primutn improbse linguac fupplicium eft, vt in cartes quos alijs tetendit^ipfa incidat, fuiiquepereat muentis. Itaque tu qui alios cenfes,n6nne ccnfeberis &ipfe> quiaiios vituperas,an non & ipfe vitu- peraberis? Pedicas quas alijspofuifti, & tui pedcsfentient. yEquidimum prorfus eft , vt plurimos habeat cenibres , qui vnusomniumcenfor fuit.
Quemadmodum vero Apelles futo. rem ad futrinam remifit; iret porro <St iuos calceos ac crepidas contemplare. tur: vbi lynceus illicomnia peruidiffet, veniret, & cruris male pidi errorenx monftraret : Ita prorfus cenfor&vitu- perator feipfum in domum fuam, in cor iuumcompellat, dicatque ipfe fibi: Hlcccnfc , hic vitupera toc peifimos af^
fedus
De VlTVPERAKlE LlNGVA. 49?
fedus tuos , tot inolita tua vitia. quid di- cis dcpraecipiti tua jra, quid de tua te- nacitate & ambitione? incontinentianfi tuamnon reprchendis ? animumtuanL. libidinofum non acculas, non punis? focordiam tuam praefcrtim inrebusanil mi tam fupinam non damnas ? Hic JoU quere,hic calculo atro vtere, hic ni- ^rumtibi thetafigerquid ce/Tas ignaue? (Jenforiam poteftatem hic oftendas j > /V carrijai i'¥iHs yateium c-uam Corrijctfi- Qiwd fi lingua hxz vituperans & cert- foria luum ipfa dominum velJicaret, 6c ;abditos iiii defe(ftus opprobraret , rem •fanc bonani faccret, ferretque operae pretium. Hincmaximaiuorbequics 6c tranquiJiitas fequeretur; omnia Jonge quanv ahas ordmatius fuccederent^ (i quifqUe fuus fibi cenfor & vituperator cflet. Hoc & Chnflus , hoc <Sc dilcipuii Chnfti omnibus incuJcant : Quod /i noimetipfos diiudicarcmus , non vtique iudicaremur. ^. Ergo caJcuIus no/lerm nofme?tipfos fe:atur,lima noflra cenlb- riain noftrammet acuatur ftultitiamj y s quem-
a i. Cor.c.r jS;. jj»
45>4 Capvt XXV.
quemadmodumfcorpio eifiigium defpc* rans^feipfum rua cufpide terit-, feipfuni leo ad iram cauda provccat : fic&nos irafcamur contra nos : haec nohis ira pcr« mittitur. Irafomini , Sc nolite ptccare. a' £c vituperij noftri aculeus no/rpfos fo- xlicet. Omnes inconfuki& improuidi fumus , omnes incerti, qoeruli,»mbitio«! <fi. tQuid lenioribus verbisvJcus publi- cum abfcondo?omnes mali fumus.Quic- quid itaque in alio xeprehenditur , ij jrnufquifque ia. fuo £nu inaenit. ^ Quid iilim pallorcm^ ^ius^acicm notas , tv ifCc pallidrflimits, & torndu« macie^i -QukI iHius rmprudentiamculpas,tuipi« imprudentiflimus ? Quid huius fuperci- lium tangis , arrogantia & faf^u plcniffi. m us ? Q^id iftius aua-ritiam inc ufas , tH omnium maximus Euclio > Quid amic^ voracitatem <arpis, <cum tu intcr Pha- gones & Nouellios tric-ongios omncs ex- ^cllas ? Quid tarditatem meam obiurgas, xum ipfafts pigritia ? Quid viciniiracun- ^iam fugilla5,ciim ipfe ^s furor,dc ncrao je fkpius irafcatur > Quidquid itaque im
BeVitvhrAntI LiNGVA. 49 y
4dio reprehcnderis , id in finu tuo inuc- Jiies. Qu^apropter fuo quifque cenforidi- xerit^quodprifcuspoeta eia quo carpc* batur obiccit;
jiUatres licet vfque nos, (^^vf^ue^ Ef gannittlfHs improhis iaceffas: Nos hac afcahie tenemw vngues. a Xorbus cft , fcabies eft tam effufa quofL iibet carpendi liccntia : qui morbum hunc odit, vngucs tencat,Unguam coerceat, aut hanc fcabicai magis magifquc irri.
tahit. 4 lUrmlk L j,efiir, ji^
.VO.-:49tf
497
A.Hic homocum laterna incendiura contemplatur , nec linguam tenet , quia d©meil:icisincuriam/ic obijciat : O in- colx^fi vos cuflodiiretis ignem,fuiflec &:vefl:ra domus euftodita^. Proptcrca cgo Vulcanumin cornu incJufum gero, ne famelicus crumpat , & prandio vnico jcdesmeas deuoret. \
Lingua igniseft, omnium aflenfu^dc qliidem veiiemens ac plane furiofus.
'Qui plurima cauefe vult incendia, ca- ueatverb^,cuftodiat linguam, eamcjue
rdentibus, velut ignem, laminis corntis
«claufam cocrccat.
♦=' itorro latcrnam Angelus <Sc hydriam protendit pro flammeo gladio,ad omnes
♦■priores^Alphabeti litteras fpedato. Nos
«nam^Juefieqiiefttibus^capitibus^nonvicia linguaeifedaftificiaad vitioftm linguarti
j»Tel cmendandam Viel taleraridam expli- cabimus. Etquidem Cap. z6.& 27. Cur
I Jinguafit adeo cuftodicnda, docebimus.
498
CAPVT X1CV1.
Cur Lingua fit adeo m-
?Omani Alphabetiliteras vigiiiw \ii numerauimus, tres re/lant-j priori vnumero addendae. de li« ; tera hic proxime appi^S^ =Qu_i«tilianus : Et noflratam, inq*iit , vkima X.<juata- men carerc potuimus , fi non quaefifTe^ Kius.^j Pythagori<:ailla lit«ra Y. Grasco- rum propriaeft,deq«a nosinfra fuolo* co Prifci quiperegrinasliterasjion ad~ inittebant,quinta Latinoru vocale fub- itituebaut illius vicem AfBrmat TuUius» rcgem Epirotarum numjuam Pyrrhunu ab Ennio>, fedPurrhum nominatum-.,^ . Vltim.us Alphabeti <:hara<fbcr Z, a Grjecis ^amquam proprium ipforum Elcaientil Tindicatur ; ab-antiquiffimis iliis quipc*.
rcgriaa
kCtc,lJ€Or4$t
"Di VitiosjrLing. Medela. 499
rcgrina rcfpuebant non vi\irpsitu$. N08 aeui noftri morcm («ciui loquemur cund inultis,& feoc Latini Alphabeti auda- jriumaddcrRushac ratione^vt ad literam X.quaeramus,quare iifigaa&: quomodo fit cuftodienda. Litera Pythagorica Y, duodccim medicamcnta fuggeret, qui- bufcunque vitioGs linguis inducenda^,, Vhima demum alphabcti literaZ. fep- templex artificium docebit quo pefliina f[uxque hnguafinon doceri ac corrigi, fitftinerifflhem & tolerari 'pofTit.
AequeijiC'quidemdumordimur,ante- penuhimum Alphabeti clcmcntum ia jn^moriam mifei reducit pifcemqui Xi- phia dicitirr, de quo Plinius miranda-y maris commemorans : Trebius Niger .au(flor eft, inquir, pifcem Xiphiam, id c/t gladium, roftro mucronatoeffe:ab hoc «au«s perfoflras mergi in Oceano. a Lin- -guavitiofaXiphiae pifci (imiHima, fenri- per mucronatum gerit roftrum , non li- gneasfolum naues, fed etiam domos vcl ferreas perfoffirra , verc Xiphia, *> nam
koc
a Vltn'.l.ix. fftft. KMi^,2,mtt mtd^
, joo Capvt XXVI.
iiaemolitur , vt naues <quas perfoderitf inergat,vt holtes cjuos contjgerit fter- nat, vt domos quas perforarit , fubruat. Hoc ipfo inm liquet, quam cautemu* «ronatum hoc monflrum (it cullodien- dum,neade6 multis noceat. Sed iftud paulio exphcatius nunc docebimus ^ caudas in generc afhgnaturi, ob qua$ linguatam (biiicite fejuanda. Etid purd recbe ad iiteram X. trad^mus, haec cniiii veiut crux decuflata, duas habet obii^. quas trabes fibimet infertas.-ita nos ge- mina differtatione exponemus, quarc_* iinguaiit adeo cuflodienda, (Sc quomo». dopolht cuflodiri. Primum hoc capite» aiterum fequente pioiecuturi.
§. I.
In epulo caelefti in quo Chriflus con- uiuator Corpus 6c Sanguinem fuum co- medendum & bibendum apponit , con- uiuarum imgua plurimum honoratur. nametfi conuiuae diuinum hunc cibum. potumque intra vifcerarecipiant, om- niumta|nen membrorum prima eflhn-
De Vn ios-€Ling.Medela. yoi
g\iA , c|u;e fuuin Dominum velut grjemio liio compicxa lulcipiat.
Prmia igiturgeneralis caulFa iit, cur lingua tam lludiose cocrcenda, quod ea omniummembrorum prima virgineum corpus & fanguinem Seruatoris, ipfutn Dei fiUum hofpitaliter cxcipiat. Difer- tillimus Chryibftomus hoc vnum nun- quara /ibivifus eft fatisinculcaflb^quod diuinumhonorem adeo ve4 augerct vel imminueret. Audite Oratorem aureura ita difTercntemrMagna animadueriione op!is efl, inquit, vt linguae poteflate caute <fc fecure vtaris. Cogita apud te hoc cfle membrum per quod cum Oeo collo- quimur. Hoc efl membrum per qMod imprimis reuerendu fumma veneratio- nc dignum facrificium * fufcipimus. Sciuntfideles quoddicitur^&ideoopor-* tetideflfe iiberum abomni accufationc, inalediclo , verbo obfcceno & calumnia* Ec fi nosaliqua laiciua & impudica cogij» :atio vrgeat , ea intus cfl fuftocanda , ndc ^ermittendum vt in verbaexeat. Et fi pufiilus 6c demiflus animus facit vt lo-
qui a Notetitr «yfetro , k<c ^$k facr^Mitm , "
qiiinon audeas^fed apud tc murmurcs, eaquoqueradixeft cxfecan-da. Tuta fit porra oport^t , *& perfeda= cuirodia ,- nec jjermittendum ettf vtint^s malaconfilia pariantur- (fe^ pariu^ntur ^ ea funt intus ruffbcaiK!a,-^eft ra^ix eorum cxf€carK.i da. Hanc habuit lob ciiftcKiiam & ideo tiulium verbudn inconcinnum aut ab- lurdum protulit , frd maxima qmdtm ex pa r te tac uit. Tum xiem um enim fol u m ioquerwiumefl-, quancio «[uas dicuntur, plus profuntquam iilentium. a 'Idcni Giiryfd^^omnis : Linguam , mquit , ora* tUTUS deterge. Nam ii quis- pedcs tuos
• ftercore fordidatis mambus ^tangeret, nonn^odon^m exaudires^ verum etiant calcibus exptlieres. Quomodo igitur audes tu hoc modo Dcum orare > nam qui or^t , q^afi manu iingua vtitur, qu^
; genua Dci fuppiicando a ttingtt. Nolf te igirur ipfam macularc, ncDeus ad vo« dicat : Si multiplicaueritis deprecatio* ncm nonexaudiam vos. Magis igituii^
^uam pjpillam ocuii linguam tuam cu*.
a Chryfte. i . hom. in Vf.i^-^t
De VlT10SiE'LlN6.MEl>ELl. |0 J
Aedias. Regius qiiidam exjuus eil lirh. gaa noilrariiergo ci freniim immireris & dodlrina tuagradarium feceris, afcen. det in eum rex &q^icrcet in eo : fi aiiteia n^io frenodomucris,red hucatque il- luc infrcnem iadari permiferisydiaboli cam Yekicuium feciAi. <t Ncc ceflat Chryfoftomus idemaltius animo infige- tc,iiamin illud HiercmraePropheta:: Si fcparaueris prctiofum i vili, quafi o$ meum cris^ ^pro fuggeftu explicans : Cum itaquelingua tea^inquit, tanquant Chrifti lingua St . &: o$ tuum quafi PcV tris os fiat, 6c fandi Spiritus fis templu^ quisiam huicfucritarquaIis'honor?Nec cnimTi tuumexaufo fbret os compoii- tum, aut cjcpretibfis iapidibus, ita ful* gcrct vt nuncmundo manfuetudinis iU luftratum. Audacis eil ,.osdiabolo fimi-^ iep^ofliderc , <5c linguam maJigni dacmo* ais habcre 'fimilem, quam habcie non oportet Chriflii manfuetudinis fedato* tem : praefcrtim talium participemmy*
•fteriorum
atdem t». X . hom. 4 6, in c.ij, MMth» miht fag. jg 6.
504 Capvt XXVI.
/leriorum , &ipri dominieae carni com- immicantem, Addit : Vidcamus , & quo modo formetur os diaboli, ne vnquam . illudcomparemus. Qualitcritaquefin- gitur rper imprecationes, per contume- lias, per inuidiam & periurium : cum j enim illiuS verba quis loquitur, illius linguam iumit. Quam igiturhabebimus ! veniam? vel potiiis quam non fubibi- mus poenam, cum iinguam, quacarnem guftare dominicam digni fumus habiti, negligamus diabolica loquentem ? Nc negligamus, quaefo,fr.d vtamiw omni il:udio,vt eam doceamus fuum imitari dominum. Si enim eam docucrimus, Jioc nos cum multa fiducia ante Chrifli tribunal conftituet. Nifi quis ita loqui Tciuerit, neque iudex eum audiet. a S^^ nccdum Chryfoftomus finem facit di- cendi & monendi hoc ipfum , vt impor- tunis faltem clamoribusfurdam impro- bitatem expugnet. itaporro Conflanti- nopolitanus hic Orator pergens : Cogi- jta,inquit, quam primum verbu;Ti pro-
tuleris,
a Idtm to. s. hom. f2.ad Pop. Ant. mtht^ag.zQj.^feq,
DEViTTOs;ELiNG.MrnEiA. ^of tuleris, quid fis locutus, & quae fit oris^ tui. di^nitas. Patrem vocas Deum , Sc,j. fratremmox vituperas? Cogita , vnde^ (it , quod Patrem vocas Deum. A' natui. ra? nonpoteris diccre. A virtute? n«e- que iftudpoteris. Sedvnde^ex folabe- ntgnitate , commiferatione & mulca mi- fericordia &c. Ergo,Patrem vocas Denm & vituperas? Atqui non funt iflra iilij Dei,fed porroaliena. Qu_od crgo opu5 eft fiiij Dei? Inimicis ignofcerc, pro crucifigentibus precari,pro odio haben- tibus fanguinem fundere, illa demuna digna funt filio Dei , inimicos , ingraros, fures , imp obo^j , infidiatores ; fracres Sc haercdes facere , non eos qui fratres fadli funt, vcluti mancipia vituperare Cogi- taquaeverba fit os tuumlocutum, qu4 dignatum mensa, quae continga:, qua: deguftet, quo cibo fruatur. Perpende, cuniquibus tempore myfteriorum nd- ftes, nempe cum Cherubim,cum Sera- phim. Seraphimneminem vituperant, fedvnus&idem vfus ora ilk>rum adim- plet , nempe benedicendi Sc glorificandi Dcum. Quo"^o^^ ^^g^ potes cufn ilUs
dicere
f a^ Caftt KXVtJ
^fccre San<flus > San(5lus , San^us , qal?' ore tua ad ' vrtupcrium aburtris f ' Dic ~ quacfb , fi vafculo regio ^ qciod(emper<ji-- b^o s ha bea t regto s & ad il los or d*ui a t un* fttl ad flrercora miniflroruno qiTifpiam abutcretur,an auderet illud cum'Teliqui$> ad eadem cddHa regia deputatis , flerco-^ re refertum denuereponere^^ ?: N^qua^- quam. Atquieiufrnodi efl",qno<i fratreniL>" accuias , quodvituperasr Gur itaqtie te-- ipfum' fordidum reddis ^rpolliiruai ? ■In.'^ caelis confiftis, (Stvituperas? Gum An— g:elis conuerfarxs j 6^'vituperas >■ Ofculo-^ dominico dignatus^y, & vittjpei-as ? Tor* ac tantis rebusos tuum adOrnauitDeus^ . vtpote hymnis Angelicis^ cibcrnontan-.- tdm Angelico, fcd Angelicam etiam <li«- gnitarem fuperante , ofculo' fuo , com- - piexibus etiam fuis ^ & vitupcras .*' Noii'^ crbfecro. Magnorum malorum cauflam-' habens res i/lra quam longiilime abiit a ' mente Chriitiana. Claudamus oris no-.- ftri ianuam , abijciamus repaguiu, mor- - deamus nos ipfas , /i quando graue ac ' durum^quoddam vcrbum dentes noflros • tranfilirc volueriti PreceniurDeum,^pf e*-'
cemur
«cmur proximumconakiJ3 affedlumyiu- - kil huius aegre feramusr Ni)« ipfos per«- Ctiilimus , non illumr^
% m
Ita Chryfaftomo indi^nifnma rcs nfi i «ft , lingua <jua Deum aliot^Mknur , qu4- Dei fiHum^ampkdVimur > qua Caehtcs fa* iutamus, ea ridicnks fabuks,granesob- rredationeSjlibidinofas fpurcitias fpar* g^re. Aud.irneGhTrflian«, Dominu.TL^ Deumque tuom dn fpelaeum colubiis ac Bafiliicis pknum introducere> audefnc piiriffitnHm iif ud ' Dommi corpus con- tingei-eiingua tuajq-uxfentina 3rcIoaca e^flini<juitatis>' Narrationcm hic attexo ^u^emclius rem-ociiiisfubijciat.
In vrbe celebri non infimaE fortis fc- nina habitabat haereticorum domibus epta,quamnis Catholicorum myfletia 11: nc nor^jjenitusexularmt. Ideircoma» tona ilk nrorbo correpta diumam fyna- in-aCathoiico curione pctijt ad fc de-
fo8 Capvt XXVL
fcrri. Hic iamdeliberatutneft interco** gnatos , quandoquidem domus duplici " crat ingreffujqua aedium parte, antica.' vel pofticaCorpus dominicuminferre-i tur, erant autem non procul poftico i fellae Patrocliance. Fuerunt qui dicerent, , ' cauendis vicinorum irrifionibus & fan- . nis, Euchariftiam perpofticum inferen- dam, illic enim non facileirriforem fo- re , vbi nulla elTet hominum frequentia.J Atboni homines, non hoc fpec^abant, • ne ferculum ca^lefle irrideretur, fcd nc facerent quod vicinis difpliceret. Noa tulit hoc animorum frigus matrona a^-- gra,&:cognatos increpans: Quid iftud,, inquit, fuadetis frigidi? non ita fiet. pcr anticam Chriftus inferatur. rideant qui velint j Hnamus , quod vetarc non poilh- ' mus. Ego certe Dominum meum hac ignominia non afficiam, vt eum iuxta latrinaminferri curem. Ita controuer- fia animose acprudenter decila eil. In- terroga, oro, mi Chrifliane linguam; tuam, aut ea tacente, confcicntiam.» tuam, quantum illa (brdium contrahat^ vno die, hebdomade vna, menfe aut;;
anno
antiovno, aii noii ea demum exundans cloacaerit tot otiofis, inutilibus, focdis^. noxijs iermonibus flipata ? &ru Irac ipsa i liflgua Ghrifturn non' tranfeunteni, fzd\ iii te ingredientem, vis excipere, corr-^- tingcre , amplecli ? . At lota eft., inquis ,.^ piaculariconfelEone. Quidquid fit;tah'i- tihofpitishonori necdum fatis conful»- tum.: Si ego tibi pilcem apponam deli->^ catifTimum, inea tamenpatina, qujema* miam, pedumque fordes (Sc omne genus ; fpiitorum aliq.uanto tempore excep.erity^ mim hoc tibr ferculum.appetenciarH cie-- bit? Quid indignaris?iam lota efl. Sk: lota ^ inquis , & naufeam non moueat, , hbnori tamen n^quaquam efl, pran-- dilim etiam. dapfiie tali pr.^bcre patina» . Ettu tibiperfuades, non difplicirurum . Ghrifto^ ii eum lingua, quai omnium^ fpurcitiarum fuit receptacuium-, vehu: patina cibum fulcipias? -
Ergo iingna vel ideo folertifnms cu^ . ftodienda ell, quod ea omnium>.prima' caekflcm panem contingac_. - Sacrarfa '. menfam faepius accedis ? tantd igitu -r puriorflthngua, quant6 crebrius tamfii z domintira.
5 lo €apvt XXVL <Jominum & puritatis aiufiorem rccipis*^ raro corpore Chriilipafceris^tantd igi» tur frequenrius laberis lingua . quantd- rariiis biberis ex hoc fonte Grat-iarunij» Vidc igitur & attende,ne in te diduni ilt: Nolite dare fandtumcanibus. a
§. !"•
Altera caufaLingua: fhidiofT/fimiecu— ; i^odiendce hsec ef]:: Qui iinguam velut.' ignem cuftodit, ab innumeds fe maiis- defendit. lacobus ApoiloIusiLinguam. inquietum malum^plenam vcneno mor* tiferodixif. Quidin vdunY hocagikque mcmbrumdici pcreflgrauius? fi extre- ma linguse cufpis venenata foret,quis non iure iflius iaculi venenatam cufpi- dem timeret? cnimusrolingua non le- uiterinfeda^veneno plena eft. bufonurn. toxicum propinat, non arterias folum qccupat, corpetit & iugulat. Linguani putes fcintillam modica-m, £^d filua fit quce Orbem tcrrarum a^quet, hanc fcin- tUla illa vnica & inccndcre potefl, <Sc
com-
De VlTlOS.ELlNG.MeiVfiLAi JII
combiirere. Saneinnumerosredigi non polTuntlliadesmalorum, quaeab vnaat- cjue vnicalinguaproueniunt. Ergo fou piendacil: fauiila nefurgat in iiammani, furculus amputandus ne creicat in fil*- iiam , gutta exficcanda ne tumefcac ia fontcm. Linguam nonimpctus fed in- tclicclusadloq^iendiim roiu.-.t. nec enim oculi tantum clau(i,.red & lingua ler- uanJacil: vin<5la. Namvt bene ratiocina- tur Gillebertus : Lingua pra-ua iracun- ^i.v 6c ind-ignationisoecafdonesrcquirit, in-iurias vel faiias fimujat,vel veras cxagv. gerat, quas debuerat diflimulare; ad ofu fenfamofficia ctiam interpretatur,& ve- nenati ferrrronis fcintillai cTjdhLbet ad; commoucndum cor fuum. Qiiid lingua nequam cordi tuo taiem adhrbes fiam- mam? futficiatilli flamma fua, fufficiat illi concupifcentias ardor carnalis, &le« uitatiscalorinnatcT, qurbuscor tuum v: volubiiis rota impellirur. Noli ignem igni adhibere, (Scconcupifcentias adcferc maiiriam. Ignem hunc quem euomis,^ ibauris de gehenna. Indc incipit, & illo z 2 rapit.
5 I 2 Capvt XXVI.
rapit. a An non igitur hie ignis ne latlu* ferpat coercendus, neadorcum rapiat, extinguendus ? Etymon Linguae Bernar- dus inueftigans , Lingua, inquit, dicitury quia lingit aduLmdo , mordet detiahen. do , occidit mentiendo. b
LeonardusRubenus Abbasin S.Be« nedidifamilia, corruptae Lingu^ cen*^ tnm viginti quir.que vitia feu mala com< pendio percenfet. q Putem ego vitiofaE Linguaenocumenta nullisnumeris pofli comprehendi, resinfinitaeil:. Ecquisnu. merct? Vmuerfi^As iniq^^tmt^fLinguAtf" frenis : Orbis Phaethon efl.
a GiUehertfts Bernardo (uccentMriatui, ftrm, 2 4. in Cant.ftoftusjintm.
h Bern^rd.de tnter. domo c. jo* mthi pag. i 0 S S'
c BMhen. deaur, Ltng. e.jp.
§. IV.
Suidas, aflloquendo Linguam intcrJ. rogat ; Lingua quo vadis? Cui illa re- ^ondet: Vrbem euerfura autinflaura.
tura.
De Vitios^Ling.Medkla. y t 5
♦ura. Tantac fiint vires huic carnis pnr-
ticulae; ciukatcs totas vel fubruere, vel
excitare potefti multu fi velit profutura;
fi nolit,obfutura plurimum. Hebraeus
fapicns proniffime aflentitur, &; Benc-
dK^ione luftorum.inquit, exaltabitur^
ciuitas, & ore impiorum fubuertet.ur*
Totum Orbem poteft, nedum vrbcm
fubuertere hic Phaethon.Pompcius cer-
te dicere aufus cfl : Si pede vel femcl ter.»
ram feriat& arma vocet, totum terra-
:rum orbemadarma ruiturum.^ Suidas,
iqiiem dixi, iuuencm producit ita Jo^
quentem : Boni patris £lius ego fum,lin«
iguam quidem ignauam, manum autem
|habuioperofam. Nunc ifla pcriclitatus,
Irideo mortalibus linguam, non fada,
omnium rerum effe ducem. Mox addi-
tur vclutrefponfum:Linguatu quidem
pollcs : virum ego vero fcio nemirt^m
bonum, quiperpetuovideri vultfe rcdl^
dicere. Namimprobi oriseffe iudicatur,
qui fermone fernper vult efle vidor.
23 Et
.2Ergi> ^ertftmum hoc :
5 14 CapvtXX^L
Et quis noflrum efl , qui non vel inut- tus fdteii cogatur : O lingua, iingua^ quot mihi perKulalrruxifli, .quot qLian- tRque mtki damna mflixiili. Qu_oties,6 quoties tuo vitioDeum ofFendi, homi- iies lasfi , meipfum perdidi, Sed impo- ftcrum ero candor, fallacias tuas vigi* lantiiis obferuabo , impetus tuos animo- lius coerccbo^ligabo te<Sccatenis vin^ ciam , ne rationis iniufTu tcmere pro- lumpas. Noui Salomonemrapientillimc dixiife: Quicuflodit os ruumycuftodit animamfuam : qui autem inconiidera- tiis eft ad ioquendum , fen tiet mala. a
Si conilct:aIiquod prouinciac vel re« gni propugnaculum velut clauem efTe, adeamprouinciam feuregnumhofli re- ferandnm vel occludendum .& obfc- randum, ignauus f^ne princeps aut jex fit ,^ique malcuolus-, qui propugnacu- Imm illud militaribus excubijs non fir* met , qui curas x5c cogitationcs non coa- fcrat in cum locum , de quo vere dica- tur; qui cuflodit hoc oppidum, cuflodit regnum:tuta£int omnia,'fi huic caflr®
fatisprofpedum : fi hoftis hinc arceatur, -alibi fruftra oppugnabit;/i hoc cailrum -cxpugnet , incaiTum alia propugnabun- •tur. Atqui nosfcimus vcrifliaiedidum: ^ui ouftodit linguam fuam, is cuftodit Jc animam„ fuam : qui vnicum hoc malum cauetjinnumerisre malis fiibducit.
In eo igitur homine difciplina omnis iCollapfalit aecefle e/l:, quipropugnacu- •lum hoc tanti momenti negligiti ho- ^em nafquam cauct , (i hic non cauear, animafn perdidit , quilinguam noji fer^ ^sauit.
$. V>
Aiutit homihem Hcbracum Rabbi le*' huda,virum facctuminforo proclaraafl fe , fibi efTe domi aquam auream maxi- mi pretij, q-izae reilituendis viribus & jproducendae vitas plurimum faceret»^^ Audijt hoc filiok Riibbilodai & domum nufetiauitpatri , venales cfCc pretiofi/l!- masmcrces. Moxemptorcs affluercv^ deaquavitae aureicuriose quaerere, pe- .cuniasamplas iponderciquibus illedo- z 4 xnum
- 5 1 ^ capvt xxvr.
i^iimperdudis & bibiijs apertis trigefu mitertij Piiilnai verfum dccimum tertiij recitauit: Quisefthomo quivult vitam,. •diligit dies videre bonos? proliibe lin* giiam tuam.a Bialo , & labia tua ne lo-. :^anturd6ium. Ethaccillaefl,inquit,! aqua vitae aurea, Prohibete imguoi .veftrds .'amjiiq , vitam & dtes videbitis bonos, a • iHoc illud , 6 ciucs <Sc Orbis incoJae^ nobilifrunum pharmacum eH: aduerfus innumerabilia maia ; drahib^teUn^u^is.z;^ ftra6 k male,, '« * ti>.^ • , libiiv;':' i
Troianus Rex^neas conTulturusot»-
<culum, Sibyliam obnixe rogat : Folijs
ne carminamanda. Foiiaflint hQminum
verba. b Bernardo id credamus ita fcri-
iHejiti : .Vilis & volatilis resverbum ho-
tniriis,nullius molis, nullius ponderis»
i^ullius pretij , nuHiusroliditatis. Aerem
verberat, vnde & verbum dicitur, <Sc
ficut folium quod vento rapitur , effluit,
& non efl: qui confideret. c
Sunt
b Ftrg. /, 6. Rneid. pcfi init.
c Bern. dte fifto ^pofi. Pet. ^ Pault J4rm>2 , tnmo.
^
'De VlTlOSiELlNG,Mll>-EXA» J T 7
Suntqiii quicquidira,quidquicl indig^ nationis & lafcmiac animo concepenint, id iftis folijs infcribant. Hinc confufio reru & perturbatio piurima. Ne quaefo carmina tam ilulta,tam lafciua folijs nnandate; grande vos malum expedat. Ne cogitationes tam impuras & plenas ftirons per verba eiFundite. Pr^htbcte ItngtiiVi veftras amaioy a malis im6 innu- meris.
Adremegregic dixit Chryfo/lomus: Tale os omnium malorum efl caufla: imo nonos fed qui illo male vtuntucj. Hinc vituperia, conuicia, bJafphemise, incendia, & fomenta voluptatum, cae- des , adulteria , furta , breuiter hinc om- niamalagenerantur. Et quomodo cac- des,inquis? A' contumeliain iram, ab ira in plagas,aplagisadca:demprogref^ fus cs. Itaque fi fermone tuo sedificatio- nem fubuertis, melius efl vt taceas & nunquamloquaris. a
NecaliterBernardus : Vanus fermo, inquit, citopolluit mentem, & facile 2 5 agitur,
a Chryf. to. 4. hom. ts* tn c, 4. ^Efhef mthtpaa.pjf.^^
51 8 CafvtXXVI.
agitur, quod libenter anditur. VanifS emtn fermo vanaeconfcientiae eft index. Mores hominis lingua pandit, & quali« fermo oibenditur , talisanimus compro- batur 5 quoniam.ex abundantiacordis os loquitur. Sermo vanus.noncrit abfque iudicio,quia.ab omni reditudinis flatu depereunt , qui per verba vana dilabiin- tur. 4
Quid clarius dici potefl: aut graulus?
jilf omtii reEittftdmis fiatH deperefinty (jdi
fer 'verha vam AtlahHtitur. Bn Lernam
malorum , linguam non religiose cnfto-
ditam ! Qui Linguam non cuftodit , iri
lernam hanc incidit. Priusergo, quoel
Chryfoftomus monct,ruminentur &
iibrentur verba, & poftea
jproferantur. b
^Beraard, de iuter' domo ferm,4f, b Chryfjo^ i, in t»j, Genef. mihi fap z0t
CAPVT
iHVnioiJs. Ling.Medela. ^ 1*^ €apvt XXVII.
JviodM cuffodtendi lingHam^ ^objemare loquendt circu- flantia^.
TN Thracia, locis rigentibus vulpes, ^nimal alioqui folerti auditu amnes gtlaros laciifque non nifi ad paftnnt irura redituraque tranfit. Gbferuatum eam auread glaciem appofka ccniedla- reprius cr-a/Iitudinem gelu ,(5c explora- re num forte falfura tranfeuntem gla- ct€S, num fubterlabentesaquac audian- rurqua; indicium faciant, fallacem cru- ftam veftigijs cefliiram. a Quifquis ad loquendum os pandit, glaciem fubit periculo/iflimam. Idcirco iter hoc om- ne praetendendum eft, ne caeca veftigia feliantur.
Siracidae votum eft : Quis dabit OJi meo cuftodiam,(Scfuper labia mea figna- z 6 cuiux»
S io Capvt XXVII. culum ccrtum , vtnon cadam ab ipff$;& lingua meaperdatme.^ Tantaopuscir- cumfpectione , tot expendendae circum- ftantiae locuturo , tantas omnino molis eftredc loqui, vt velfapiens nonimme- rito certam (ibi damnationem metuat.e lola. lingua , & ardemibus votis fcire cu- piat, ecquando aperiendum, claudcn- d^imque fithocoris oftium. Ad erran- dumquippe, vel vnius circumftantiae defedusfatis eftjadrccfle loquendum fe* dula omnium circumf1:antiarum obfer- uatione opus ef]:. Philofophiae fcitum eft,Bonum confurgitexintegra caufTa, malum e quocunque defecflu.
Quapropter recle conuenienterquea prifcis Patribus Bafilio , Ambrofio, Bej;^- nardo, atque alijs circumflantix loquen- di proponuntur,ijs obferuandaefeduJo, quibus curas eft loquendo non errare.Se- quamur ergo duces quos habemus fan- diiTimos, & ordine loquendi circum- flantias adnumeremus.
5.1.
§. I.
Pfimaloquendi circumftantia, ReSiA Jntentione loqnt. In limine offendit , & ad ipfam domus ianuam impingit, qui aut nullo fine , aut non bono loquitucw» Neque enim iatis, vt fuum verbis fit pondus , iilaque a lcnon mala /int, fcd, & eertus.bonufque £nis neccfTe eft jjs refpondeat.
. Eilnon nemo( beaciBonauenturaeiu- dicio) qui linguam a piofanis fermoni- bus fubll-ringit , led eo iine,vt fpiritua- lishabcatur; aliusideoloquitur, vtacu- ti ac liraati homo ingenij , vel vt difer- tus<5celoquensaudiat: illud hypocrifis,
4iocvanitas efl&: fuperba flultitia. Sunt quiloquanturvtrifum moueant,alij vt fletum ac lacrimas eliciantjfednonpias & parum profuturas: hi verba eo conge- runtvthominem fibi defignatumadin- dignationem <Sc iram prouocent: alij lo- quuntur tantum vt loquantur, horafque optimasnon tam fallant quam perdant.
.Praua Intentio , peffimi ^ms.
z 7 Quare
Si% Capvt XXTI1.
Quare locutnrus ante faura ipfe os interroget : Cht meueyis ^ cnr panderis ^ €ur Uquivis? aut cauframlGquendiede, attt tace. Vide obfeero , mi Ledor , qu« ^e re^fla Intentione difTeruimus duobus libris in Amufli,e6 te volentem, puto, amandamus^ideoquenunc pergimus.
Altera ioquendi circumilantia, C/r- cumlpeEie locjm. Illud de quo fermo in- ftituendus diligentidime con/iderandii €ft:,neque vei verbulum vnquam efFe- rendum ilne circumfpffcTtione. Dicas;: quis omnia verba ad aurificis libellam cxaminet? IsomninD, miChrifliane, accurate kocfaciet, quiaudicrit iuben- tem: Aurum tuum & argentum tuum confla , & verbis tuis facito ilateram , 5c frenos ori tuorecfbos^ (Scattende ne for- tc iabaris in lingua. ««
Attentam hanc circumfpecflioncm in vtrbis ipfa nos natura docet, quando litiguam nonvna duntaxat ianua muni- uit,dentium vna , labiorum aicera,ita pariete geminofepfit_. Chryfoilomus iddiferte alTeuerans^Deus eam, inquit^ velut muro dupiici voUiit circumdari,
SLEceh'.ujt,<!f,£fi.(^f9» Nam
DeVitios;eLing.Medeia« ^l^ Kam dcntium tegmlne & labioru €ufh>-c diacontinetur,ne verba improuida gar- rulitate proferantur. "Refrena igituCnrf linguam, & finon.patitur reticere^deiu tiummorfu quiefcat,&tamquam carni- ficitradatur dentibus, nam hoceft eam coJiducibilius fuftincre, quam poftea^» aquae ftiliationem nuilatenus promere- ri. a Hinc ille abfurdiqiiippiam locntus interrogatur: Dtntis clauftm thi ciha vox elaffi relicfutt ?^
Cum igitur natura linguam valla d^rim tium & fepto labioru<:inxerk,ciimaures <lederit:patulas^ncn folum parce loque- dum,fedetiamconfiderate, imo vtpoC fisparciusloqui, loquere confideratius.
Duas , vt aiunt, venas exporrigit lin- ^a,illam ad cor^adcerebrum iftam,vbi fedes iiltelledui ailignata : quo quidem crudimur , id omne quod a Imgua pro- dit , plenura efle debere rationis. Atq.u^ koc inter homiaem fatuum & fapientcra dsicriminis efl^quod fatuus cor fuum ore r^ponat , fapiens .os fuum in cordere^
condat;
a Chryfito.s.hom.^'iafht,*nd,mtk$j^^. ^^^jhf^
5*24 GapvtXXVIL
eondat; illum ad verba prouocat gaf- rulitatis Iibido , fuadetque omnia qux libet licereloqui; prudens in corde os 'continet, quicquid enim ab ore abir, confilio, ratione, iudicio libratum-» Tcnit.
Qua de re Cyprianus ita ratiocinatur : /!cut homo fobrius & temperans nihil ciborumtraijcit in flomachum quin il- ludante praemanderit, & aentium mola fubegerit, ita vir prudcns nil lingua ia publicum protrudit, quod non prius in pedorc digeflerit. Oratio bilanci ratio- nis non impcfita, &:rixas Sc plurimum maliexcitat.
Par efTetomnino, vt nonminus tardi acdifficiles ad foluendam linguam , quam ad aperiendam crumenam effe- mMs. Quam lente,quam 6c confidcra-. te,Deus bone, loculosdidncimus,nun- quam deliberatior mora efl, nunquam . magis lyncei fumus,quam cum pecu- niam expendimus, hic omnemin pedus fenatum cogimus ; hic variae quaeftiones, annonnomeniam expundum per con- iugem , per liberos , per cognatos , pet^
feruum?
fanium? 6c quam leuis c(l tamen iaiflura. numi inconfulto expen/i, fi cogitctuc^ damnum iermonis maleprolati ? hic mo- remur, hic deiiberemus; in nuilo lauda- biliiis cundabundi erimus,quaminlo- qiiendo. Cogitet prudens cundator quid locuturus, qua de re, <Sc quam-ob .caiiffam?
II.
■ T^Tcrtia loquendicirc um fta n tia , TVr^- . caniie io^.^^ty fcu , quis 6c apud quos lo- - quaris perpcndere,an iuueniscoramfe^ ne, difcipuius coram magiftro, coraoi facerdote profanus, coram patre fiiius, co-amdomino feruus , ancontra coraui li4?eris pareates , coram diicipulis magi- firi , coramtironibus veterani.
■ Sacrac paginae monent: Noliverbofuj effein multitudine presbyterorum. Au- di taccns, & pro reucrentia accedet ti- btbona gratia. Adoiefc^ns loquereirt tua caufsa vix: (i bisinterrogatus fueris, hiib .atcaputrefponfum tuum. In mul- lis eiio quali inicius, & audi cacens fl-
mui
^26 CapvtXXVIL
mul 8c quaerens. In medio magnatorum non prasfumas^ & vbi imit lenes non iKultum loquaris. a
Diuo Bernaniotefle,iilentiume{lma- ximus adus verecundias. Eft etiam in- dolis bona: & educationis ingenuae fi- gnumjfenioribusiuuenem coficederej(Sc ipfa decoriratio.exigit tacere,aut parc« loqui, vbifuntqnidigniusloquantur.
Quarta loquen^iicircnmflantia, ^c^ commjdAte /o^«/, praefertim loco 6c tem- peri. Primarium prudentiae munus eft, rcirc loqui tcmpore locoquc congruo* Qu^od affirmans Siracides : Homo la- piens, inquit, tacebit vfque ad tempus: lafciaus autem,6c imprudens non fer* uabunt tempus. ^ At vero feduluni^ iftius circumftanties ob^feruatorem ora- xuia diuina ficlaudant : Malaaurea iit kvftis argenteis , qui loquitur rerbum ift temporefuOo c Neque vetoplacercpo- teft quod profertur tempore non fuo, Nam vt.Siraci-des teftatur : Ex ore fatui
rcpro-
h ECClt.ClO.S!.'^.
De Vitios.«Liitg.Medfia. SlT reprobabitur parabola : nonenim dicit iil^^m in ceir-pore iuo. <«
Huc Ipeclat modeftiac prxccptum ; Ser- incnem alLcrius non incerrumperc^quod non folum vrbaiiitas ficri vctat, vt a- grefle (juidjfed <Sc Humilitas damnar*, Yt fuperbiolara. Hebraeus Sapiens fic pronuntlat: Quiprius refpondet quam audiat, flultum fe elle demonftrat, 6c confufione dignum.^
Hoc ipfum Siracides confirmans : Priufquam audias , inquit , ne rcfpon- deas 7erbuni,dc in medio fermonum ^ nfi adij cias lo aui. ^ Expedbafis igi- tur dum, alius fcrmonem qucm coepit^ flniat, tum tu ordire proferre tua, aiio- qjii garruiae fatuitatis fignum praebcbis. Additi^K;,Bafilius : Si quid in pluriunt confefTii interrogetur , tu rcfpondendi rices alijsne praerlpc^ tace dum figilla-- tim dicere iubeans , eft enim fuperbiac, rltro fefe otFerreaut ingcterc, (Scprinci-i pcm refpondendo lo.cum praEOccupare.
QuintiH
c j4(if legHTit femorum.
-5 2 8 Capvt XXVri.
Quinta circumflantia efl, veee fub»
'Wtfa locfHt. Efl: modus non folum in re-
bus, fed etiam in fermonibus. Htppo-
.nenfis praeful Augullinus 'm illudMar-
.thascumMagdalena breue colloquium::
,Et vocauitMariam fororem fuam filcn-
itiOjdicensiMagifleradell:, (Scvocat te. <«
Quomodo, inquit, filentio vocat cum
-loquatur, dicatque^Magiller te vocat.'?
Etrefpondet, vocem deprefTam filen-^
Giumvocari. Sed devoce fubmifsa egi-
mus cum iinguam tumultuantem cafti-
igaremus.
Ad hanc loquendi circumflantiartt
reducitura fando Bonauentura oris fe-
renitas, & m geflu decorum. nam os
contorquere, nares corrugare, labiani-
^niium diducere,front€m caperare,caput
„ventilare, (Sc decentiam grauiter ofFen-
dunt, &fignaruntanimimale compofi-
ti. Sic& vocimoderandum, ne illa ni-
miumfrada fit& remifla,ac fi ioquen-
temioqui tjedeat. Sermonem fuauitas
^condiat, vuitum ferenitas aperiat.
Non folum voces omniumiapientum.
DbVitios^ Ling.Meitela. S 19'
fcd & diuinilibri mirifice commendant: ferenitatem oris. Siracidac praeceptuni. efl.-Inomni dato hiJarem fac vultum. tuum.<i Quicquid agis exponige fron* tem, exue trifliorem ac feueriorem vultum : homines tranquillae bonacquc mcntis afpice,In omnitempore vultus. illorum hiJaris.^
a Ecc/f. c.ss.<<. I r,
b £«//. f. ^ tf . ^. ^.
§. III;
Hic cgo Magnates, proceres , pri»ci--
pes, regefq; vniuerfos fubmi/Ii/Iimc ob-
teftor, fed & patresfamijias, religiofo-
rum maiores , <Sc quofcunque aJios prac-
: fides rogo , SaJomoneum iJlud oracula
I attentiflime perpcndant ; hi hiJaritvitc
I vuitus regis , vita ; & clcmentia eius qua-
I fi imber ferotinus.j Namfaciesregisa-
' moena & hilaris incoJumitate n , & vi-
tam quodammodo afflat, infpiratque
fubditis. Sicutaurorae iamiamappeten-
tis iubar caliginem no<^is difcutit, ita
iufcunda
f 30 Capvt XXV U; iucunda regum facies moerorem ac itiei tum pauefadis adimit.
Annaeus Seneca cogitai^ iu;bct,vtruni Mundi ftatus gratior oculis pulchrioro^ fit fereno & piiro die , arr cum fragori- hus creb-ris omnia quatiuntur, 6c ignes hinc atque ilimcmicant? Arqui ncii alia facies ell quicti moderatique impe- rij , quaiiifereni caeli&nitentis. Crude- k regnum turbidoim tenebrifque obfcu- rum eil^inter trementes & ad repenci- aumfonitiimexpanefLentes, nec eo qui- dem , qui omnia turbat, inconcuffo. a
Decorum eil ommino, vt principes re- geique non folo nomine , fed dc vultu a- Himoque fint Serenijflmi ^ caclum nobis innube ac purum reprasfentantcs : regij^ vukus nubila pius quam aetheris minai- cem triftitiam horremus. Quifquis im- penit , vultuminduatferenum, & longe fuauius, &efficacias vtplurimum impe- rabit. Contradafrons, dc acerbior vul- tusexofum re.ddunt Impcrium ,In hila- ritatevultusregis, vita. Atque vrfrontr vicinacillingua, ita didum iiludfapien-
ti/fimunfi a Sm. L d€ CUm^ c. 7.
De VlTIOSiELlNG.MffSELAo J j I
fifIirnufnmihividetur,quo non magna-- :es tantiim, ncc foli Principes, Regesy Imperatores , quamuis hi priecipue, icd quicunque ali} vel familiam folum gu- b-crnantes m.onentur, frontem, os, pe- ^us ea ratione obferuare, Vt m frontt fal , in ore mel , in pedorc falegerant-fbu. jnare. Explicamus.
Primurpgubernationi Guicsnque^ne- ceiiarium eii , fn fironte [al^ » feu riatura- lis qusdamPrudentia, (altem mediocri- rad propinqua. Imprudens & temera- pius Phaeihon non regit curium, £^d. fucrtit.
Alterumadremperandampotefl^ateni psrncceflariumeft ^ Melin ore , feu fua» ditas fermonis & iufsus. imperia inhu- uiana & afpcra funt exofifFima. Ro- joamus Rex liraeiis & ludis, impeno mmiti vnico , omne Ifraelis rcgnum Derdidit. Cui minus eftprudcntia;,pJus nellis affundat f imo & prudentiflimus [uiique fi melle carcat,inter barbaros )C crudeles dominosnumerabitur. Aut gituraonimpera,autimperium mm^^
Tcrtiam
51 r CapvtXXVII;
Tertium quod^id gubernationem re-^> quiritur efi: , In pe^tore fih , a feu mare»-^, , quod pedoris ampiitudinem dcfignats:, angufti animi homo , ad tenendum im- perij clauum tam non idoneus e/l,quam.j lepus ad tenehdum tympanum^omniai! ille mctuit fi vel mus obftrepat. In re- gum faftis afleritur : Dtd t ejuocjue Dcm Salomont (ad gubernandum) ,cjHafi Are^ namcfUdi eft in Utiure niarts.^
Ergo in gubernatoris &praefidis cu- iufcunque capite.fit Sal, in oreMel , m pe61:oreSaIe. Etiicet mel oris, fiiaui- tafque fermonis, vbique grata (Sc pamc femper fit neceilaria , prsecipue tamen, cum aut monemus j autvreprchendTmus. Qui alium cafligat iratus ipfe aut per- turbatus, videtur id nequaquam faccre vt emendct, £^^ vt vulneret , l^lftitsenim €Hmvttto non rsBe docetur^ nec pcr fu- perbiam humilitas inflillatur, nec pcr impatientiam patientia commendatur,
Si
a Sah prifcu idetn quod mare. E.-fsi^ i. i 4. ^nnal. C<tru.leum jpfimat l*ile eonferta rate ptf/^tim.
Dfi VlTIOfitLlNG.MEDELA. S33
ii rae flcre vis, tlendum prius ipfi tibi ft: fi obiurgare me vis, omittc quod )riusin teforetobiurgandum. Beato \.mbrofio raaxime placet momtio jine ■.fpentate^dr hoYtatto fine o^fcnjione. a
Monitum Ambrofij , prsceptum Pau- iconfirmat: Senioremne increpaueris, ed obfecra vtpatrem, iuuenes vt fra- res.^ (^icquid docere ac perfuaderc /olueris , manfuetudmis exemplo & ci- ius docebis & eificaciiisperfuadebis.
b i.7V/9.#./.^, /,
§. IV.
Hic etiam iure vitio verticurafle^ata Sc nimis compta didio, qux numcris Tiodulifque Rhetoricisinftrudanimiam rpirat prudentiam, Sc argutias miicct lon placituras. Hic ego Concionato*- res huius jeui conucnio Pacc veftra di- xerim, 6 Viri, nonnulli veflrum hoc ipfo furiarum genere mquecantu ,qui cultui didionjs mtenti,in feipfis fpiri- tum , in auditoribus fructum piius ea- aa piunc
5 34 Capvt XXVII. piuntquatnadferiint. QuidYcrbacol iigimus, quid voculas componimus, &5 Cceleftem dodrinam his lcnoeinijs infa mamus ?
Procul a Chriilianornni templis delij nificam illam facundiam , quas vulner^ cicatricem mentitur, quae- auditorum animos vohiptate inani perfundir , quac verbis ad venuitatem compofiris laudei cblanditur,quae concinnam elegantiam, & nefcio quid nugarum ac vanitatisaf- fedatvcplaceat.
Procul a facris cathedris ventofam 6c cnormem loquacitatem : Chriflusprae- dicanduseft^&hic erusifixus, Poenitea-ji tiafuadenda, 6cquidem flabilisac con*j( fl:ans; quatuor hominis vitima funt in« t cLikanda j Dei voJujira&,& humanse cum cadem conformatio explicanda ; aeterni- tasidentidem ingerenda^ad diflertatio- nes iftas non opus mellitis verborum globulis, no-n modulato currentis fa- cundix fonitu, non quaefitarum vocu- larum vanifTimo ftrcpitu : Spiritu hk opus efl , & amore in Deum inc€nfo,qui vti facundiam non fpemit , ita nec quae-
rit,
DfiVirTo^iELiNG.MEDEXAii s 3 T
rityimoetiam odit&refpuit,/! fit affe- ^ata. Et quemadmodum aqua illa cen- fetur opcima,quae nulio fapore efl im«»^ buta, ita didio illa pulcherrima, qucea& fcdatione nulJa efl corrupta.
Seda fuggef^u &publica didionc ad- loquendi circumilantias redeo, <Sc re- ceptui cano inter prifcorum Patrum mo- nita. Hieronymus tam fuccincfle dixit,. quam neruose: Serma prolatus ,efl la- pis emiflus^ quapropter diu antequai». fei mo proferatur, cogitandus eft, a
Ambrofius lioe confirmans :. Aiiae funt viac, inquit, quas debcmus fequi^ alia: quas cuflodire;feqiii vias Doniini,. cuflodirenoflras, neinculpam dirigan- tur. Potesautemcuftodire, fi non cito loquaris. b Vtrumq; reddit confirmatif^ fimum Hebrasus fapiens , qui homini cir- cumfpedae loquelas tranquillam felici- tatem poJlicetur hoc chirographo : Qui cufloditos fuum & linguam fuani,cu-w- fboditabangufl-ijs animamfuam.^ Cuxxii aa 1 €iiim
2 Hter. tp: de yirgmif. 4 ' , il 3 2 ur ;
by^m^. /. /. Offic. c.z^ ' 3^"^ ijV
jj^ Capvt XXVIL enim lingua intempcrans plurima pec* cct , mens vtique rca in anguftias & moe- rores quam plurimos conijcitur, quos cffugit qui prudcnitcr &cuftodite vcrba facit.
Porro ijs qui imprudcnter & incaute loquuntur , vcrba non in pccftore , fed in ore nafcuntufjquos prifcusphiloiophus perftringens : Qui funt leues , inqiut,fu- tiles & importuni locutores, quiquc^ verbishumidis & lapfantibus defluunt, torum orationem bcne exiftimatum eii inorenafci, &:non inpedorc. <« Huic accedens Egidius Diaconus : Quociesj inquit , oratio inlingua folumnafcitur, pcdlus conceptam magno nixu poeniten- tiam parit. Solet enim e temere di(^is prouenire poenitudo, qua^ Confci^ntiam veiutin equuleum rapit, & erroris lap- fufqueconfeilionem abilla cxprimit. A' lotmoleftijs & doloribus immunem fe rcddit, qui quae locuturus cft, circum-
fpicit. Qui cuftodit os fuum, 6c
iinguam fuam, cuftodit ab
anguftijs animam
fuam.
ili3 36
5iB
S39
Y
A. Auaritianumos aureos iniibelkm nittit , eofqi anxia fedulitate examinat.
B. Circumfpe^lio autem vult.frenos m tedos ex auro fieri, prout Hebrasus apiens monet^& ad libram librum pon- |erat,quo vel oculosdoceat, vcrbaom-. lia oportere confideratiflima efle, per- nde fi libro fint infcribenda. VideC. i8.§.3. Cip. &C.30.His Capitibusdoc :iimenta duodecim fuggerimus regendas inguac vtilifiima, & fumme neccf&ria.
Angelus & trutinam , & frenum Cir-. uimfpedionis paratifiimus eft dare om- libus , quibus efi: cordi , m.odcrari L'm*
aa 4 CAPVT
5 40
%
CAPVT XXVIf.
Vttiof^ Ltngtu qtiomodo fa- nand^ flnt : prima qua^ tuor medicamenta tra-^ duntur. _„
iPoIlonius Thyanafus, illeOrbi notus philofophus ( vti de eo ;prodit Philo/lratus) fuos di- fcipulosealoquendi lege imbuit, vtau- roravicina cumDijs; diei progrefTu do Dijs loquerentur; ceterum tempus hu- n.anis fermonibus ^z^ eruditis impende- I ent. Lcx pulchra , & vtihs. Duo Chri- fti feruatoris difcipuli Emauntem ten- dcntes,hunc credidcrim,feruarvint or- dinem. i . Antequamfeviarcommitte» rent,vti<}ue fe Deo precibus commcn. darunt, qua quidcm ratione cum Dco locuti funt, 2. Diead vmbilkura iam *^no t^ > dedu-
DEViTioSii Ling.Medila. J4t (kdudo,de Chrifto Dci filio loqui coe- perimt. 3 . Chriftum Dominum pere- grini habitu tedum inuitarunt ad ho- rpitiumimanc nobifcum quoniam adue- rperarcit,& incUnara eft iam dies : flc coegeruntillum.^ 4. Concionati funt demum,<Scquidcm ipfis concionaton- bus, Apoftolis. Nam rurgcntcs eadem hora regreffi funt in Hierufalem <Sc in- luenerunt congregatos vndecim, <Sc eos quicum iihserant, dicentes , Quodfur- rexir Dominus vere, & apparuit Simoni. Ecip/i narrabant quaegeitacrant in vja, |& quomodo cognouerunt eum in fra- ftione panis./»
Hi profedo non male diem expende- funt , lingua prseclare vii. Nec mirum j Fracceptorcmhabuerunt e cselo, fed r€- uer a ierium , <Sc qui difcipulos non indu/- genter habuit, nec illis blanditus efr j feueraeos difciplinairrigans : O ftulci, ait, & tardi corde ad credendum. Qu4 quidem praeled^ione tam iniigniter eo$ crudijt,vtab ijs vehit iamMagiilris di- aa j dicerint
^p^z ArCAi^vT xxvnr.
dicerintApoflolJ,quomodoloquendum deGhnflo rediuiuo.
De vniucrfisLinguae vitijs nos hadle^ nuslocuti fumus ; multa quidem, fi ver^ ,%a numeremus 5 pauca , /i maximiim ma- lorum mimerumfpedemus. Enimuero bonus ludimagifter nonfolum oftendit charadercnl male formatum, fed docet infuperqua rationeformandusfit; boni artificis efi: non tantum diicipuli errores m artem commiflbs reprehendere , ftd .eciamdocerequomodo ij fint corrigen- di. Plurimalinguae vitia pcrcenfuimus, hocvnumnunc fupereil, vtqua ratione illa fint corrigenda doceamus. neque cnim fatiseil fcircfc aegrotare, nifi prae- ft6fint'&pharmaca , quae conuenianc-j «groto. Quando igitur tanti>fefertnon tantum vitiose loqui dedidicifle, fed arte etiam Ttdc loquendi condifcere , hoc iam agamus , & tribus his vltimis dilfcr- tationibus remedia •& medicamenta-. comparemus,quibus wiofaelinguaE fub- tieniendum. Huic triplici diflertationi fignificandaelitteramPythagoreamYpfi- Jonpracfigimu&jlittcram tricornem aut
tricu- I
De VlTrOSuELlN^G. M^DEXA. ^43
tricufpidem , nam inferius vnum, fupe- rioraduo habetcornua.Affirmat Plimus Indicos boues &c vnicorn^s <k tricornes rcperiri. a Nos contra vniuerfa Linguae iVitia , diflertationem triplicem , velut bouem tricornem ftatuemus hac quidern iratione, -vt in fingulis trium capitum 'iiiorum aliq-uod prsecepta, feu medica- imenta tradamus , quibus Linguae vitio/i- itas omnis emendari poflit. Atque vt memori^e quoque confulamus, praecep- tionjes dabimus nec longas, nec obfcu- ;ras,red quae didu. & captu faciles fint:: llpiae tot kges confundunt & obruunt [memoriam. Acque ita hac quidem dill ifertatione prima prascepta icu medica- imenta qu?.tuor; altera, quatuor alia, itcrtia demum, quatuor vltima remedia ipcifanandae linguae profequemur. 41 PMn.l g.N^t. ht/i.caff,2 i,$mtio,
<§. I.
noPrimum remedium ad vitiofam lin- guam curandam eftOKATio. Sapien- ti« oracuiumSalomon clarcpronuntia- aa 6 uit;
^44 Capvt XKYin.
ntintiauit: Hominis eft animam prae- parart^, Sc Domini gubernare lin- guam.^ Hocdixit : Tu tibiDeumpre- cibus propitia,<fcanimum aduerte,non deerit rerum omnium audor qui lin- guam,aliterintra(flabilem regat. Lu- culcnte prorfus Auguftinus hoc ipfunu affirmans. Intclligamus, inquit,cha- riinmi, filinguam nullushominum do- mare poteft, ad Dcum confugiendum cft qui domct iinguam noftram. Si enira tu cam domare volueris , non potes, quia homo es : linguam nuUus hominum do- marepoteft. ^ Eodem animodixitBa- filius : Os fuum orationibus commu^ niet, iugiter arque plus alijs orans:Po- ne Domine cuftodiam ori meo.^ Nulta beftiarum leipfam domat: folius homi- nis cft cicurari a feipfo, vel vt rediijs dicam, vltro fcipfum offerre cicuran- dum. -Auguftinum itcrum excellenti/Ii-^ me hae de re difterentem audiamusiTr
- -verba' ^» a Prougrtf. c. 1 6. ^. /. flo jiiiii'fjn]
W^A'^ tom jo.ferm. j, de^crif. .D»m.
$TJttt9 c j. ^ i. iBafil,4e^era ^trgtnit»
i
De ViTiDiSiE LiNc. Medbla. 5 41
^rerba illius iide optima recitabo. Ho- jno , inquit , domat feram , non domac linguam. Domat ieonem <Sc non refre-.. nac fermonem. Domatipfe, &nondo-^ .mat feipfum» iJomat quod timcbat, (fc. vx fe domer, non timetquod timerede- bcbat. Addk: Atteaditeijmilitudinem ab ipfis bcfhjs quas domamus. Equus fton ie domat ; Camelus non fe domat j Eicphaacusnonfedomat; Afpis non fc domat ; Leo nonfcdomat; fic <5c homo non l'e domat. Sed vt dometur equus, bos, camclus, cicphantus, leo, afpis, quacritur homo : Ergo Deus (^uafratur, vc dometur homo. Ergo , Domine , refu- gium tu facf^us es nobis. Conferimus nos ad tc , & bene nobts ej-it de te. Malum eftcnLmmobis denobis. Qjiiadin-nfi- muste, dimififti nosnobis. Inueniamur ergo m te, quia perieramus ir nobis. Quid ergo iratx^s mei ? dubitare dcbe- mus quia manfuecos nos faciet Domi- nus , fi nos domandos ei prcebeamus ? Domuifti leoBcm, quem non fecifti : non domat te o ui fecit tt^ia
a ^itguji.ilfid, -A
•aa 7 Hoc
*f 4<^ Capvt XXVIII. Hoc igitur ftudio/i/lime Jaboremus vt nos noilramque linguam Deo doman- dam-jperpreGationes prflebeamus. Ipfc- met Auguftinus quod fcrmone docuit, exemplo firmauit. Siquidem dtfcipCo faflus : X5i^otidiana^inquit,fornax no- flra efl: humana lingua. Imperas nobis, Domine, 6cin hoc generc continentiam. Da quod iubes , & iube quod vis. Tu no- M de hac re ad te gemitum GGrdismei, &: fiumina oculorum meorum. a En Au- guflinum non fohim orantem, [ki Sc plorantem, adeuitandum linguae vene- num. Quifquis igitur , bene vult loqui, beneoretrprimum & paene princeps vi- tiofae lingux remcdium efl O R a Tia.
k^itj^ie mapDiup ■.. §. IL 'T^^^^^s* »33n3i ?3Toir,fb3*ti'' Alterum efl: Assidva Cogitatio Dei Vbiqvr PRiESENTis. Hcu qualcs per Orbem rermanes voIant,quam im^ puri , quam peflilentes ! Qi^ifquis es,ab- fecro, vel fola cogitatione Orbem obi, ^aulculta, quamridicu-Ia, vatia-, foeda,
noxia
©fi VinoS^XlNG.MEDELA. f 47 noixialoquantur homines,perinde fi nirl^ iusfitDeusqui-omniaiinguliqueaudiat, omnia fingulaque iudicaturus 6c punitu- rus. Illorum infipientium infiniti funt, <}ui dicant in cor<ie fuo, Non eftDeus. IscerteDeushistalibus non videtur efle qui leni/fimos quofque fiifurros & oc- Gultifrimasquafque cogitationes audiat. Hinc nemo quod bonum «fl loquitur^ nemo quodpurum fandiimque cfl co- :^itat.
V. Si quishodie Cynicus Drogenes cum laternula obeat,f efeque confabulantium circulisinferat, ponatque iMamDomini qutcflionem : Qui f unt Jii fermones, quos confertis ad inuicem?<« Plurimi, vix dubitem, taterentur quodres eft, & hi quidem dicerentiacuimus linguas<8c abfentes egregic vellicamus^ ^ fe tamen obtreclatores efle ncgarent. Alij : mife- rias noflras viciflim qucrimur^ hoc pal- liomurmurationes hi tegunt. Alij : t [i- morcsJiouos.narramus. Deberent di- cerc, nugas , fabulas , nec non mendacia
trada-
2.Luc.c.'i i. 9. /7.'
f48 Capvt XXVIIL
tradbamus. Iflri ; bona vcrba d imus,hoc eft, adulamur&palpamus. lllireilno* bisdeaiiquo controuerfia, ficrixas& iurgia honeflo nominc defendere foJe- mus. Eflentquidicerent: fallendotem- pon fermonis fymbolas conferimus ; 4 r^dius refponderent otiofa mifcemu? colloquia,fufurrones agimus. Sedne- que inuerecundis & lafciuis deeflet lar- ua^qUcim fuis fparcitijs oppanderent, facetosfeatque h.-lar.sefll airmarent.^ Ita peflimisquibufque colloquijs honc- flos titulospraefigimus. Nemo quodbo- numeftloquitur.c quod inde fere pro- uenit , quia nemo Dcum vbiqiie pracfen- tem reueretur. Quod fi Chriftianus aJi- quis Diogenes interrogando pergat : Quid funt hi fermones vcflri ? quo in n u- mero cenfcndi, quo pr^mio atficiendi, vel fuppJicio?nueosDco placerecredi- tis.*' Hicfererifus& irrifio refponfi vice feqiieretur, aut certe frigidiflimum im- probaelinguaepatrocinium. Nam ctfi
Dcum
9 CCOiv traarn We^afrt^Uifamej*. b rctr ^cin^ lujltg f r.t>giufr t>i»g. tHftrefn.c.i. <c. V.
De VitiosweLing.Medela. 5,49
Dcumvbique prxrentem cred mus,cer« tenon cogitamus. Hancaiitemcogita- tionem Gregorius Neocacfarienfis repri- mendccverborum leuitati efficaciflimara ducebat, quando vaniloquijs noftris Maiefl-as diuina (fi poiTet) in triftitiam daretur. CertebeatusPauluscumiufTin. fet Ephefios omni fermone malo abfli- ncre, tanquam rationem rcddcns ; Et nolite , inquit, contriftare Spiritum fan- ^um.s Veteris Philofophiac praeceptum cil: Sic ioquendum cfCe cum homini- bus, tamquam Dij audiant,-fic cumDijs tanquam homines audiant. ^ Hoc fere fcnfufapientcr prascipit &Sencca : Sic viue cum hominibus,tanquamDeus vi- dcat;fic loquere cum Deo, tanquara homincsaudiant. c Profe(fl6 ad omncra vitac licentiam & improbitatem pluri- mis expeditiflimaviacfti haec vnica co- gitatio : S$ltu fim^ & nemo rm vidtt» Tunc mala confilia agitant : tunc aui alijs aut fibi futura pericula /^ruunt :
tunc
^Ephef c 4.^. fo^
hMacroi.i. i.Safurn» ^
JliStH»Ef$fi, It.flH,
S SO Capvt xxvrii.
tunc cupiiiitates improbas 'Ofdlnantt tuncquicquid autmetu aut pudore ce- iabat animus expromit, tunc audaciam acuit,libidinem irritat,iracundiam inlti- gat. Ita fe folum efie credere, anemine videri,a nemine audiri, fcelerumgrandis ilimuius qG:. Quifqui^igitur cupit frena- re linguam,aflidue Dei praefentiam cogi- tet. Tanto quis cautius loquetur-,quan- to fibi akius imprcflerithoc vnum. ^«- ii^ris^ Arfgeli (iHdtunt.^Dem audttj^ tu du UoYumrationem ^ofceris fuo tempore, fiea^ tus Petrusad idhortatus: Si quis loqui- tur,inquit,qua/i,ferinones Dei.^ Deu5 vbiquc praefentiflimus, & fpedator 6c auditor efl: omnium. Hic re rogo,mi Le- d:or,Niceta!rimeumnongrauate adi, & v?ide quae iliic de Dei prasfentia in omni locoexplicate traduntur. ^ Quarealte- tum curandas linguae remedium efl, AfH- dua Dei vbique prafintis. cogitSLiio»
b NtcetoiU iiC.io, Qutce^HtdautemAnKO / d ^/« fer facros dtes Adutntus DomtmctyCoram .9«-
rentftmo Eteciore ac Duce BauarU MAXtmi* liano , de De$f>rAfentta pro {uggeflu exfhcatU afl.tci omne tn epttomen ^elut eitquatum) dit» Ba sa^tte frofonttur,
firr.
T>z ViTioSiE LiNG. Medexa. J f 1
§. III.
Tertium efi: PRiEMVNirio e t Am^
Ml PROVI^IO AD LOQVENDVM. HlC
nobis commodura eft iam proxime prio- ri diiTertatione monuifTe obfcruandas in loquendo circumftantias. Quod prifci patres varic confirmant_i. Ambrofius particulatim:Sapiens,inquit,priufquani ioquatur, muitaconfidtrat ; quid dicat, €ui dicat: quo loco , quo tempore dicat* Kimirum hsec prius animo cogitanda, quam laxanda lingua. Auguftinus eru* ditc: Sicut eiigis,inquit, quo vefirarisv fic eligequod loquaris.<i Cibumper os ingrefllirum examinas , cur non etiam cgrefTtirum per os verbum, quod fsepe gi*auiores tragoedias excitat in tua do- mo , quam cibus in tuo ftomacJio* Bonaucntura opportune : Ptouido tibi, ait, antcquam prodas fermoncm ^ prudcntiquc confiderationeomnia prac^ ucni.^ Q^iemadmodum egrefiiirus do- nio,vadique fe circumlpicit,an vultusf
an 2 Aug.(Kff,j /, h£eH0tti.^r,j •J^f^t-S*
SS^ CapvtXXVIII,
an ve{l:is,an omnia decore in publicunt cfFerantur : ira locuturus videat quid publico committat. Et iicut propugna- culi portac non nifi cautifllme & pofi: omnia folerter explorata referantur, ita nec os, arcis animatae oftium, prius pandendum quara vigilanter omniacir- cumfpiciantur. E6 fpedlant tot Hebraci fapientis monita : Noli citatus eflc ia lingua tua. Ne temerequid loquaris : verba prudentium ftatera ponderabun- tur. Nec Hieronymi monitum ablu- dit: Prius verbum tranfeat per limam quam per iinguam. Etquamuisomni- bus adlionrbus neceffariafitlima, maxi- rae tamen fermoni. Et ficut ftupam ha- rai ferrei pedunt, lanamferreus pe^c» carminat, fic verba prius pedcndafunt &:carminanda quam venaiia ia foruA protrudcnda.
Pa:menius abbas antcquaa ceteros fociorum accederet , prius animiira hora vna iuftit cflc pradfentem , dc quid i©- qucndum eflfet, cogitationc compiexti»^ cft. Ethunc (ibimorcmvoiuit cfle pcr- petuum, quem homincs rcligiofl hodic-
qut
DiVitiosjeLing.Medila, f y j
qucimitantur hac ratione , diim fingulis diebus prima diei hora animum in id dcfigunt quod eadie plurimiim pro/iL^ adbenc agendum&loquendum. Ali- cubi moriseftinter religiofos viros, vt poft menfam non priiis inter fe collo- quantur, quamin templo * locnti fiie- rmt cumDeo. Mos probus, & pluri- busimirandus. Hanc animi praemuni- tioucm feu pracparationcm ad ioqucn- dumSiracides infignite docens: Aurunx tuum , inquit, & argentum tuum con- fla , & verbis tuis facito ftateram , & fre- nos ori tuo redos, &attendc ne forre labaris in iingua , & cadas in confpeda inimicorum infidiancium tibi, Sc (it ca- fus tuus inf^nabilis in mortem.^ Et libeilam &habenamex argento & auro exigit hic praeceptor, vt fic omn.a quae ab ore prodeunt, vei adDci honorem vel ad aliorum bonum referantur. Sic animus ad loquendum praemuniendus cft. Sedfequitur
a ^irt froxtmo fauUo.
J.IV.
If4 GABVTXXVrilv
5. IV^
Quartum remedium , aduerfiis omne vitium, Linguae praefertim, potenseft:,.
MVLCTAM SlBI DlGEKE, EaMQVE A'
SeipsoExigere. Omnes vitiofos habi-- tusa fe remouere nondifficile iilt erit, quiccipitalem triumvirum in reipfijm S'. gerit.Egregias virtutis-eJftreipfum apudfe accufarc, reprchendere, muJdare, fibi nihil condonare. Chriiliano lenfu Sene^ ca : De nuilo , inc[uit,q^ueri poflum alio quam de me. Ego mihi irafcor , &!, Ego a ms poenas exigam. a Nos Gontrarium plerunquc facuTius , errores noflros te- gimus , excufamus, comimus 3 polimus ,- Sc errailenosnegamuSjaJios audaciffim^ accufamus. quiir ergo faltem facimus, quod'malusfcriba, qui creberrimos er- rores fuos fcalpello eradit, aut m^lus picflor qui penicillo inducit : ita& no9 fi quid erratum eik , voluntarijs' pamis delcamus ipfi, nec expedemus, guitu aJij a nobis poena« repetant. !lle omni»
no in a *SV». Af.de B€nef, f ,7,
De VmOS^LlNG.MfiDELA. fff
no in virtutum ftudio plurimum profi- cic, qui quotiefcunque peccalle fe co- gnoicit, mox aliqua repoena muiclat 6c ipie fuus fihi monitor eft ; En, aity iterum iuraf^i, mentitns esiterum ,ite- rum maiedixifti, de alijs iterum (quod iam faepiffime ) detraxifti : in poenam hoc jflipis dapauperi, has preccs recita^» Qui fuperbicE delidum in^fe obferuaf- fet,fibi non male imperaret :^procumbe 6 fuperbe, &matrem tuam, tecram of- culare, Idemin delidis alijs vtiliflime iit. Et ccrre, fi nofmetipfos diiudica- reraus^non vtique iudicaremur. ^ Hae taies voiunrariae poeiiae non tantumho- minem (ibiipfi , fed & Deum homini mi- re conciiiant , <Sc lapfus futuros fkpiflime defacili cauenr.
E' Sandi Dominici famifia virpius 8c eruditus narrar, fuifle virum nobilem aeua fuo,^qui a puero aflueuerat Deum &Caelites verbo violare, ahjs peilime precari. Has voces puer in aula haufe- rat , quas (Scfenex aflidue iadarat.Diipli- cuit viro inoiitum koc fuum vitium>
ilatuit- a/. C(w.f, / /.9./ /.
55^ Capvt XXVIIL
ftatuitque apud animum fuum faepiui lam faedam loquendi labem dedifcere, ncctamendedidicit : pugnauit fecu ali- quamdiu ,rar6 vid^or, nam lubricse Ija^^ , guae praecipitioabreptus ruebatin anti^ qua. Quare facerdotem , fuper hac re confuluit rogauitque pharmacum fug- gcrcret, huic morbo expugnando. Sa- cerdos mitior quam par erat, moUi fpongia hanc vomicam non ruf.it, icd demiiKit Interim vir ille nobiiis in cundemmorbumidentidem reuolueba- tur. Aliquid vitij amputatum crat,noni cxtlrpatum vitium. Quocirca feipilaiB vir genetofu^ aggrcditur, Sc hanc Iibi poenam decernit, vt quoticfcunquelin- gua Deum hominefue peteret, eo die carnibus abftmeret. Et ne /ibi quid- quam ipfe indulgeret, famuhs feuere praecepit,vt exccrationes fuas & male- dida numerarent, & quemcunque nu- merum fubnotalTcnt, luffi dicercnr. Pnncipium, vt folet, tam fuit difficile, vt anno fere dimidio, a carnium efu noa fine violentia le continuerit, ne animi /ui decretum violaret. Et quamms aii-
quanto
De Vmo^.rEiNG.MEDELA. s S 7 4|uanto tempore in Principis cuiufdani aula de^!»eiet, nihilominus inilituti te- naKpcrrcucrauitquod ccepit. Hac de-- miim abftinentia ita reipium triumpha- uic,.vt quicquid vitij peffima confnetu* dine contraxerat, generose prorfiis ex-- pugnTirit , vidor iui. fui tantum ? diabo- ioTum omnium. Eo fane tempore, in— quit, quo viruni hTmiliaritcr nofle coepi, - Hecvllamampliusvocuiam impiam mi- fir. .; Addit priorrbus :
Ciuis Aui^ufranus (imili vrfjebatur vi- tio^qui hancipfe fibi poenam indixit, vr 'quotifs verbaimpiaiaceret, graphiovel cuIccUoalio guttam fmguinis e}iceret,e manu aut brachio. Non multu fmguinis fudit. (Scimprobamcanfiietudiaemfcii- citer vicit. Tantieil vitium quodcuni que hac partc aggredi , Sc velle vmcerc. Vicit quilquis ita vincere voluit. Et vt dida iirmemus, idcm ille fcriptorfub- iungitifla. CiuisMcmmingx opulcntus in ean-dem exccrandi confuetudin^m- b b pro.
a//^. 4. FormUar. c.^.IaannesNjiderqui anom^ t jH Cs Nartmherg^ Anttftes jutt $n S^ Somtmct ftmtlta.
S5S Capvt XXVIIL
prolapriiSjhanc fibi muldam flatuit^vt quoties diuinum nomen minus reueren- ter appellaret , aut aliter lingua delin- queret, eodiegenium vino fraudaret,<5c fontem biberet, idque fine vlla excepJ tione vel venia. Non diu aquam bibit,& linguam domuit, a conruetudine tam improba penitus liber. Quid nos ? aa dicemus,tanti non emimus linguac vi- ^oriam? nihilne ignaui facere aut pati fuftinebimus, vt oris vitia extirpemus? an Chnftum clamantem non audimus ? Bonum tibi qH ad vitam ingredi debilem , vel claudum,quam duas manus,vel duos pedes habcntem mitti in ignem aetcr-: num ? a
Quifquis igitur vellinguae procaci-* tatem , vel aliud quodcunque vitium in fe cupit expugnatum , hoc agat , Sc vo» luntarijsfepoenis toties moneat,quoties dcliquifle contigerit. Nonefl efficacior, non eil fan^flior vindida quam fui ip/ius. Hoc prorfus modo & domari lingua, &quicquid vitioii viuitin arumo,fupe- rari poterit
CAPVT
DETlTlOSJELrKG.MEDEtA. s S9
CAPVT XXiX.
t/^lia cjuatfdor Medicamen- ta "vitiof^ LinguA cu- randiZ.
pVit qui lautiflimam rupelledilem irr •*- domo alienacuriose intuicus ,aliquid famen deefle diceret. Cumque interro- gareturrquidnamillud fitquod defiL_. ? Refpondit: Inftrumentumquod huma- naegenti fummenecenarium. Interroga- tusporro, qualehoc inftrumentum iit? Atille; Linguarium, inquit,quo.lingua occludi folet. Sanerem dijcitrpars nul- la fupelledilis tam necefTaria efty atquc- hoc ipfum , quoddiximns.
Romanus fapiens linguaE temerariaer mentioneinieda : Verba mearedimam, inquitj&auremmihi peruellam:damna caftigabo promittendi temeritatem.Ec- ce vtdoleat, vc pofireaconfideratius lo- «juaris ; quod dicere folemu&ylingua- b b 2 riuHi
5^0 CapvtXXIX.
riiim dabo.^ Coepimus & nos Lingua- rium dare , & Remedia fuggerere linguis omnibus tam temere loquentibus. Qua-. tuor omnino medicamenta didauimus, polliciti addere plura. Nunc addimus quatuoralia quae linguam incautam au» nimis licentiofam coerceant.
a Sen> l 4"dt benefcijs c^ i»
§. I.
Quintum Medicamentum, ProposN' TA QyoTiDiANA.Quifanam cupit Im- guam diebus /inguliscum HebrasoPral- tefeipfum his cxtimuiet: Drxi, dico, di- camque millies , Cuflodiam via^ meas,vt ' non delinquamin ImguameaiPofui, po- namqueorimeo cuftodiam.^ Nifiquo- tidie hoc animi decretum innouetur,^- obliuione faciUime fepelitun,.. Viator eques fi maximi momenti literas, aut multum auri in equo recumvehat ,ali- quoties de die&ocuiis & manibus ex- plorat , an hippoperam etiamnu habeat: ijuilacculo fummimomenti clauemcir-
cum-
De VrTros.E Ling. Meoel a.' j ^f
cumfertjfacpiiis in die facculum manu pertentat , num ckuim illam non amife- rit. Ciauis orisin arca cordisiit:qui rei £nx ferius eil cullos 5 faltem fcmel ite- rumque quotdiebusad hanc ciauem at- ^enterefpicit. lobus deleipfb : Gloria jnea, inquit, femperinnouabitur , (Scar- cus metis in manu mea inftaurabitun.,. a Hoc agam vt vires meae , meaque brachiii r.on lang.uefcant, ncc confencfcatro.bur mcum,fed augeatur potius &:crefcat: fic omnino qui rede loquendi artem condifccre deiiderat, ad difcendum fe_, .^uotidie componit ; meditatur , reputat, perpendit, quibus demum modis lin- '^uam efFormct modeflam & parcam veri ijorum.
Sedobieceris.: Non prcefto quae pr»-
pono, cur proponam fruftra? Pufiilas
£dei homo;tii modo conare acpropo-
ne:/i non omnia, multiim tamen prae-
ilabiseo.rum qca:propofueris , quae ho-
neHa mente conceperis. Nam fi paria
' propofitisfada refponderent, quid no-
' bis effet fandius ? Interim non efl , ouod
bb 3 con-
f^2 CapvtXXIX.
contemnamus propofita bona , & boni cogitationibiis pleiia prascordia. Studio. rum falutarium, ctiam citra cfFedum: Liudaiijda traclatio efl:. Omnibus bonij in rebus conatus in laude, effedus fub- indc in cafu eft. a Si Deum & promifli diuinafpeclesjin plurimisfirmiriimepro. poruifle , idem efl quod fecifTe. iion tan- tum facultas praemium habet a Deo, fec fola etiam voluntas. Neque vero no? languidum & iners propofitum cxigi. mus : vix vllarum eflviriumfrigidi/n. mum illud, volo facere ^ volo frenare :in. ' (juam. Hcbraei olim regcm Afam fecut (quodregijFaftimemorant^iurauerun' Uomino voce inagna,in iubilo <^c. ir omnienim corde fuoiurauerunt, & in totavoluntatequasfierunt eum & inue-' nerunt. ^ Tale tuum,miChrifliiine,fit propofitum , quale illorum erat iura- mentum : fn o» m corde tuo ^^ in tota vo- Innate tua propone ac flatue : Cuflo-, diam viasmeas,vtnon delinquaminlin- gua mea. Hadenus toties mentitus,alios
toties
zMadaurenJis Vhilof,
De Vitios^Ling.Medela. S^$ totics calnmniatus, totics lafciua fum locutusjantehac frcquenter murmura- lii , frequentius inaniter me iad:aui,aIio- rum laudibus ficquentiflime obtreda- ui,*quis numeret, quoties iurauerim? Dixi, iterumque dico; deinceps emenda- tiusloquar; Propono ac ftatuo firmi/fi. me, zS tnomnt corde mee ^ non mcntiri, noncalumniari, nil obfccrni Joqui am- plius : deinceps me iadare , alijs detrahe- re , obmurmurarc <Sc iurare iludiofiflime cauebo. Siclingua tuafcmper innouc- tur, fic arcus tuus in manu tua quotidic infl:auretur. Haec propone diebus fin- gulis , non fruflra id facies , bonis cona* tibusnunquam excides. Labiaiuflieru- diunt plurimos. << Eruditionemautem quam cum alijs communicant, nec fibi ipfisper fanda propofita ncgant. Ergo, Bcatusvir cuius eflauxiliumabs te, Do- minc, afcenfiones in corde fuo difpo- fuit. h Non folum afccnfiones difponie bonas , fed & bcne afcendit , qui quoti- bb 4 ^dic
a Prou.c. t 9.'^. 2 l.
5 6^4 Capvt XXIX. ^ie lingiix cuflodiam efiicacitcr propa- fiit. Sed vlterius«
% ri.
SextumMedicamentum. CoLLOQviA PiA. Diuinee paginse cseium faepius re- feratum memorant , id tamen nunqu.^m. {ine graui caufsa & grandi vtilitatefa- dum. Ifraelis populo xthcr quotidie»* patuit , cummanna , rofcidum illud pa- bulum e caelofercno-ac puro demiifuiTi. Mandauit nubibus dcniper, & ianu?.$ Ccieii aperait,& pluit illis mannaiid maa- ducandum.^ Cum loannes Chriiluin lordanisaquatingeret, Ecce aperti funt ei casli , <Sc viditfpiritum Dei defcenden- temficutcolumbam.^ CumStephanus lapidum imbre obrucretur, clamauit_,^ Eccevideo caelos apertos, &flium ho- minis flantem- a dextris Dei. c In iacris paginis homo mentis purae Gonfertur^ caelo. Hoc fenfu didum : CaiJli enarrant
gloriam
hMatth.c.3.^.1 S.
I
De VlTlOS^ LlNG.MEDtLA. 5 6 J
gloriam Dei. a CDelorum iftorum ianua eftLinguarhanc caeli ianuam pandinon vultDeusnifi iufrade caufsa, vtvelfub- mittatur manna , vel facra defcendat co- lumba , vt fermo vel bcni fit exempli,vel cruditionis non fpernendae: colioquiau, quatnuis nonnoxia, fi tamen otiofa,cae- lo ccrte non defcendunt. Quod vapo« res cxhalet terra, quod paludes & fl:a- gna progenerent ranas , nil noui eft,na- tura fit audore : quod carlo ranae deci- dant, quod vapores inde defcendant, nouum quid eft, & extra naturae leges fit: quod homines impuri &: impijfcur- riliter , inuerecunde, mendaciter,lafciuc loquantur, quod de multis detrahant, multos irrideant, plerofque omnes con- temnant, quod iurent & peierent, nil m iri efljte rra funt, tales illa vapores rucfbat j paludes & flagna funt, has illa ranas gcnerant. At vero quod ij Chri- fliani quiprobiac fandi videri voJunt, qui c?elo confcrri cupiunt, non faniora vel cafliora proloquantur, quod «eque acfaex hominum, his maledicant, hog bb 5 mor-
5^^ captt xxrx.
mordeantjillis adulentur, iftos conui- cientur, quod maionbus obloquantur, inferiorcs calumnientur, quod etiam hi verba otioi'a,faila, fubinde & foeda^ pi oferant , quod vaniioquentiam,flulti-. ioquium, fuperbiloquentiam fermoni- bus mifceant, hoc mirum, ter mirum tit. Et vnde quaefo hae ranae ab hoc caelo ? quomodo tam foedi vapores ex hoc acthe- re deiapfi ? Vide , mi Chriiliane , qualc lis caeium, & quam impurus aer,e quo non manna .deEuit,-non columba de- fcendit , CQd cuiices , ranae ; turpes , per- niciofae beiliolae, fermones vani, fpurci , noxij, exempli peflimi deiabuntur. Si caeium haberi vis, manna deplue, rcli- giofum quidioquerci Deum ,diuma,di- uos coiioquijs milce. Subinde, obfecro, fubinde faltem fpiritale quid fermoni- bus mferatur ; hoc animum nutrit 6c ro- borat:& tales etiam quaerendi funt fo- cij , qui de his talibus fermonem cum aiijs copiilare norint.
Eftaurum, inquit Salomon, (Scmul- titudo gemmarum, vas autcm pretio-
fumj
De VitiosjeLing.Medela. ^ ^m ftim , labia fcientiae. a Etfi fermo elo- qiientiam Atticam non habeat, modd pietatem Chriftianam redoleat, & au- rum 6c multitudinem gcmmarum fupe- rabit.
Beatus Ludouicus , Tololanus pr^ful, magnus animo & virtute , qui vana col- loquia cane <Sc angue peius oderat, dice- re Iblebat , quod & vere fentiebat : Gra- ta mihi piorum & bonorum familiaritas, quia ab his cruditio & pietas cfl: , non fe- cus atque ab aromatibus odor.
Diuus (Hiryroflomushoc auditoribus identidem inculcans : Vtinam, inquit, cum cenatur, cum prandium fumirur, cum lauatur,cum denique reliqua per- aguntur, de gehenna fieri & apud vos mentionem:nec enim illius formidinc, aut hic aduerfa viderentur grauia,aut pro fuauibus profpera haberentur. Hasc certeridiculavidebuntur,ficumgehen- naeincendio comparentur. Addit: quo- rum narratio frequentius itcranda cf?, hb 6 quando
J^§ CapvtXXIX.
quando gehcnna; eiurmodi recordatiO nos eamincidere haudiinit. <i
Idem fandifTimusOrator, vt vel pre- cfbushoc perfuadeat: Etideorogo, in- quit , vt gehennae memineris , de gehen- naloquaris. Itaanimamtuam compo- ne, pulchramque ac decoram effice. Magna eft enim horum verborumvtili- tas. Etideo idiabohis omniafacit &mo- litur, eius vdlens auferre memoriam. N.oii eamc memoria eijcere, nec dicas, Quid me importuna afEciam triftitiar? Importuna erit, quando angcris in ge- henna. Hoc eft terapus triftitiae, non illud.^
Auguilinus colloquium cum matro initum narrans : Deo , inquit , ita difpo- nente accidit, vt ego & ipla foliilarcmus incumbentes a<l feneftram, vnde pro- fpedus in hortum. Colloquebamur er- go foli valde dulciter, & prseteritoruiH obliti quaerebamusinter nos, qualis fiu,
tur^
'Sr€hr^fofi. to. j.ferm. de pr^fn^s SanS, -tusht piig, i ^ 0 .
■ b Chryf.to. i.mVftt, ^ed, mih$
DEVlTTOS^LtNG.MsDtLA. 5^9
tiira elTet vita aeterna fandorum , quam nec oculus vidit, nec auris audiuit , nec inxor hominis alcendit, Cumque ad tumfinem fermo perduceretur, vt car- nalium fenfuum dejedatio quantalibet praeillius vitaeiucunditate^non compa- ratione^fednec commemoratione qui- dem digna videretur; erigentes nos ar- dentiore afFedu in idipfum , perambula- uimus gradatim cundla corporalia, 5c ip/bm ca^l um. Etadhuc afcendebamus cogitando (Sc loqu^ndote, & mirando opera tua,(Sc venimus in mentcs no- ftras, & tranfcendimus eas, vt attm- geremus regionem vbertatis indefici- entis, vbi pafcis Ifrael in aeternum veri. tatis pabulo. Dum loquimur & inhia- musilli, attmgimus eam modice toto icfiucordis, & fufpirauimus , & reliqui^ xnu5 ibi r.eligatas primitias fpiritus & remeauimus adilrepitum oris noflri, vbi verbum(Scincipitur& finitucj. Dice- hamus talia, etfi non ifto modo 8c his verbis, tamen Domine tu fcis , qucd illo die cum talia loqueremuiL^ 4& mundus ifte nobis inter verba.vile- bb 7 fcerctj
5 70 CAPvr XXIX. /ceret , ciim omnibus deledationibus fuis. a
En nobile paradigma pij colloquij, /imul (Scillms maximos quaeftus. Pium colloquium nunquam fuis deftituitur emolamcntis.
a Anguft, L f . Confejf^c, 1 9 •
§. III.
Septimum Medicamentum. OccA- sionvmFvga. De hac infigniflimc Chryfoilomus : luxta praecipitium va- dens,inquit, quamuisnon decidat, tre- mittamen, (kfaspenumero abipfo fub- uerfus tremoredecidit : ita & non pro- cul peccata fugiens, fed fecus ipfa va- dens , cum timore viuit , & in ipfa labi- tur f^pius. Etenim alienas curioseipc- d:ansformas, quamuis non moechetur, tamen concupiuit,&iuxta Chrifti fen- tentiam facflus eft adulter : fxpius autem ab ipsa concupifcentia inpeccatum re- ipsa defcrtur. Vis modeftus elfe ? nc^ tantum fugias adulterium , fed etiam petulantem afpedum. Vis a verbis tur^-
pibus
DEVlTIOSiELlNG.MlDELA. fjf
|)ibus abefTe ? ne verba tantum turpia.» fugias , veriim & rifum folutum , 6c om- nem concupifcentiam.^
Faeileautemrcire eft^taliaut tali lo- co fabulatores conueniunt , hic nugae & merafomnianarrantur,hic foedi & im- pudici fcrmones,hicrixaeatque iurgia^ mifcentur,illic grandiloquentiam ftuU tiloquentia comes deducit, ifthic ob- treclationes meriflimce in mcdium pro- feruntur : fuge , quifquis es, fuge hos lin- guarum improbos mercatus, has pefti- lentesnundinas,fuge infidiofas has pa- negyrcs,quac non crumenamvulncrant, fed confcientiam,
In conuiuijs quamanimofa loquacitas dominetur, resnota eil. Hinc non ille- pide nelcio quis dixit: In conuiuijs pri- mum efl filentium; Conticuere omnes. fequitur flridor dentium. Hunc excipit clamor gcntiu: vbi conuiuae vino inca- luere,nemononloquitur;im6nemonoii clamat. Hic attende tibi , hic caue , aut tutiiisnonaccede. Quis ncfcithasapud
fe ra-
ji Chrjf. tom. j, hom, l $. ad f9f, m$ht ^ag, 1 1 6,
f7^ Capvt XXIX. /e rationes ponere? ciioriefcimque adf hunc vfque diem inter hos homines, iri hac domo fui , minor homo redij , fem- per querelas, femper obtredationes non tantum audiui, fed etiam adiuui, & meamquoque linguam colloquijs malis commodaui : ergo & hanc domum, 6c hos homines, quantum„potero , ftudio- iiilime cauebo.
Qiiam multi non poflunt reipfos non eatcnusnofre, quinapud animum fiium taciti f-ateri cog^ntur, 6c -ifte quidem hoc : Quoties probe appotus fum, to- ties rimarum plenus fum, poenitenda promitto, ftultiflima quxque garrio , '& omnia efFutio^arcanum apud me nullum cH:, ciim mea iingua vino permaduit: Ifle vero hoc fibi de le fatetur: Cum ira- fcor, inflar tauri fum, qui omnia rupit vincula,im6 vrusfumindomitus', om- nia fternens <Sc calcans. QuapTopter cbrietatis ille,hic irx occafionesomnes fugiat. Labia iilfli confiderant p[acita, &:osimpiorum peruerfa.^ Homoredi .amans ftudiofiflime declinat, quicquid
DeVitios^ Lin-g.Medela. S73 anfam pra:b£t veticae dicacitati : homo pertufae conrcienciae vltro ampJeditur quicquid inuitax ad loquacem ftulti- tiam. Veri/Iime dixit Chryfoilomus : Magnus laqueus efl linguae petulantia, & multse refrenationis indigens. a Hic.ve- x6 laqucus fugiendo ertugitur. Occa- fiones ftigcrc llatuifti? iam.pzene hunc la,queum efrugiiH. Hosoccafionum.la- c]ueos non fugis.^occineturtibi fsepius : IJlaqueacus es verbis oris tui, & captus proprijs fermonibus. l^ Olim ad Abh^- temLucium venit Longinus Abbas, & animum fumuaperuit, veile fe peregri- nari ,c idque fibi iam pa^ne certum dic» Lucius vt & ipfc fincere diceret quod fentirct : Mi Longine , inquit , nos ipfos fruftra fugimus , &labore irrito perc- grinamur, nifi eo loci vbi fumus , iiu-' guamin yinculadamus : fi hic linguaiu tuam non continusris , qnocunque uic- ■ ris, peregrinus non eris. Linguam, vbi cs , hkrcfreiia, (Sceris percgrinus ,tam-.
etfi
^h VroH c (J^.9. 2,
574 Capvt XXIX. ctfi locumnonmutaris. Sice/l:nonra- ro cum locumexloco muramus,occa< fiones quas quieti virare poteramus,acli- mus, (Sccharybdim fugientes infcyllam incidimus. Vide igitur vt occafiones pe- rite fugias, contentiofos, iracundos, contumeliofos, caute declines, quod Hebrceusfapiens variemonet : Non li- tiges cumhomine potente. Noncon- tcndascumviro locuplete. Non Htiges cum homine linguato, & non ftrues iti ignem illius ligna. a Verbofus 6c lin- giiax homo ignis eft; qui iurgatur cum tali, perinde facit, ac fi ligna miniflret igni, <Sc fiammam bene fopitam malc fufcitet. Quapropter contentiones 6c plurimamoris intempcriem vitabit, qui occafionesfugerit.
diEciU.cJ.^, 1.2, ^-f.
§. IV.
Odauum remedium, Moderatio SERMONISjfeU, PAvciLoqyivM. Vt bene ioquaris, plurimum iuuerit, par- ci , moderate , fubraifse , & minime pro-
peran-
De VlTlOSiELlNG. MeDELA. j" 7 j*
pcranter loqiii. Qui verba cum tumul- tu fundit <5c praecipitat, proximus eit multiloquio , vbimultiloquiumeft,pro- ximum plerunque peccatum efl. Sapi- entum monitum efl: : Auribus frcquen- tiusvtere quam imgua. Hoc Siracidae tot praeceptiones confirmanL : Priuf- quam audias ne refpondeas verbum. n Audi tacens, & pro reuerentia accedet tibi bonagratia... In multiscfloquafi inrcius,& audi taccns fimul & quxrens^ Quocirca qui odit multa vci praua lo- Gui jinhoc omnifludio incumbat, vtli- bentms audiat quam ioquatur, & vbi loqucndi fuerit vel necellitas velfacuU taSjCanon fine grandi verborum par/i- monia vtatur. In hunc finem conducct tra6lim dicere quas proferenda erunt, ncc agglomerarcverba vel conuoluerc: blatero ftans pede in vno centuriam rerborum profundit, antequam alter vix decuriam pronuntiarit. Siracidcs hic aurem acriter peruellens : Noli, ait, ci- tatiis elle iingua , (Sc remilTtts m openbus
'tiiis. a EccU.c. f i. ^. t.
5 7^ Capvt XXir tuis. a Vaam «piftolarum Seneca fie claudit : ^umma crgo-Tummarum haec erit:Tardiloquum teeile iubeo.^ Voce pre/Hore loqui prasfertim apud aegrotos, vaide Gonuenit, & alias etjam clamar^ vti iaurbanum & agreile, .&rubiude moleflum.alijs, fic fignum efl eum qui ioquitur, aut a vino ^ut certe ab alFed:!i ebriLun elTe, aut parum rei latere fub verbis adeo tumultuantibus : Terribi- lis eft in ciuitate fua homo lingucfus, iiiquitSiracideSj & temcrarius in vexbo fuo , odibiiis erit. r At contra ^e ,veris Orbisdelitijs,Chnrro,pr2dixitIfaias,ore diuiniPatrisiocutiis: Ecceferuus meus, {uicipiam eum, cledins raeus, compla- cuit iibrin illo anima mca : dedi fpiritum mcum fuper euni, iudicium gentibiis proferet. Nonclamabit, nequeaccipiet perfonam , nec audietur vok eius foris, d Ita qui rixas odit , clamores vitat;clama- te & rixari plerunquc vicina funt. Er-
gofi
SiEcci.c.4.. ^. ^4-. hStn €ptji.49,p»€^
C EccU.C.rf.^.2 )•.
De ViTros.iLm<}*M£DELA. '^j^j go ^\ vis viderc vitam, inquit Chryfoflo- mus, /tfi visinijenire dies bonos,Cohibe linguam tuamamalo. Quanti modo di* cunt, Nolo , qui dicebant , Vclo : Qui ve- tera!ieruntindetra(fbionibus, qui mor- dcnt & comedunt humanas carnes,de- trahendo,non timentes nc ab inmccm confumantur; qui adulationibus fuis linguaiTi impendunt. ^ Qnifquis es , /{ ▼ifcamvis,fi diesbonos diligis,cohibc^ linguamtuam.a malo,im6 etiam quan- doque a bono cahibe , vt eohibcre poflis- a malo. Parceloquere, & omnem ver» borum^redundantiam prarcidc : laudabi- liorefl: verborum par/imonia, quampe- cuniae, imoetiam fsepe vtilior : qui nu- mos profundit , tantd magis prodeftalijs^ qwanto minusfibi, qui prodigus eft ver-
borum,(Sc /ibi nocet & alijs.Faucilo-
quium, vitiofce linguar phar-
macum cih falubcrxi-
mum.
b €hryf,to.lJn ?[.$}, m^hi fag.ytj, ^ ftql
CApyr
578 Capvt XXX.
Vltima quatuor Medica^ menta ad improham lin^ mam emendandam.
o
X>|E1 non folLim diilce ac deledabile^ -•-^-■•fed etiam falubre, cum temperan- terfumitur. Galenus & praecipue Ara- besomnesmoderatum mellis vfum ma- ximis laudibus fenint. Sapienti/Iimus Regum Salomon, eruditam linguam laudaturus: Fauus mellis , inquit, com- pofita verba : dulcedo animac,fanitas of- fium a Septuaginta Interpretes Hebrasi /ic loquunrur : Meilis faui, fermones boni, dulcedo autem eorum fanitas anim^.
De his fauis , & de melle ifio Chryfo- flomus , lingua nefcio an aurea , an mel- leadifferens^Hocenim mel,inquit,non filueflrcs quagpiam apes floribus infiden- t€s colLgunt, neque roreni maturantes
aluea-
De Vit^05.eLing.Medela. s 79
aluearibus immitrunt.-fed fpiritusfandi gratia conftrucns pro fauis <5c alueari- bus & fiftulis , in Sandorum oribus re* condit ,vc volenti liceat cum libcrtatc iugiter vefci. Et, fi vis illorum difcerc m^nfam, accede propius,<fc eos expe- rieris talia erudantes. Omnia mitia & iucunda, & fpirituah odoris fuauitate plena. Nullum turpe verbiKn poffunt ilja ora cmittcre , nihil fcurrile, nihil a{perum,fedomnia ca:lis d'igna.,a
Et quemadmodum mel, quia cibus efl, refic tj dcledlat , quia dulccj medetur, quia fihibre ; fic &lingua melle illo im- buta & docet , & deledat , & mouet. Dc linguahac Auguftinus f\c loquitur; Vn- dedixit quidam eloquens, &:verum di^ xit : Ita dicere dcbere eloquentem, vt doceat, vt deleclet, vtfledat. Doccrc necefntatis eft, deledare fuauitatis , fic- dere vidoriae. ^ Mellis faui, fermoncs boni. Ideo Hebra:us rex hortatur; Comede,fili mi, mel quia bonum cH-,
&:fa.
a Chryf.lo. /. hom. j 6. ad ^^. frofim
fntm , mtht pag, f i S. b ^Hg. /♦y.. fU d^Hnna Ch. iji.
f go^ Capvt xxr
Sc fauum dulciflimum gutturi tuo. ^ Std ell alius linguae fauus, fcdheu iio- xius & fatalis, quem idem regius fcriptor ftudiofiflimecauendum monens: Fauus-. ftiilans,inqiiit,labia meretricis, nouif-^ fima autem illius amara,c[ua(i abfin- thium,(Sc acLita quaii gladius biceps. ^ Hanc ob caulfam Hieronymus dixit r Lingua nil medium habet, aut grande bonum eft, autgrande malum.
Propterea faneoperaepretium eilner- Mos omnes intcndere , ad comparandam «am laudemquaE mutoiamfacundo tri- buitur, Et lociiiebatur retle.cEo fpeclant. remedia prioribus dilTertationibus fup.:^ peditata. Ex promilTo addimus , odlo il- lis, vltima quatuor , omniavitiofas lin- guas plurimum, fi velit ,profutura.
zPreu. tf.^^, Q?i r^^ hProu. c. S'^ i- cMarct c.p^.^c.jf.
§. I.
Itaque nonum linguae morbidae r«- mediumefl SiLHNTivM.Pauciloquium
tutur|i
DEVlTI09^LlNG.MEiyELA. jSl
ruvumeilin hoites propugnnciiluni, tu- ciiiimum vero filentium. S«pe quis paii- calocutuseft, & maximum fibi aliifque damnum intulit. Loquendo innumeri ,' :tacendopaucidelinquunt,ni/i cum ne- [fas cQ: tacere noxas. Arfenium nnrt- quam tacuiPie poenituit, iocutum f?:p-^. Silentium optimus loquendi magifl:et_^^ bonarurn cogitationum fancloriimque in{l-ind:uumcau(laefl. Certc quodEG- defiaflc-^ credendum, priusefl tempu^. Tacendi , quam tempus loquendi. a Nb- tum efl iliud prifcorum : Ohfi<itt multts loquela, , vemini /jlentinm. b' Oraculum efl e tripode illud : femper ta- cere pn-rftat, quam loqui indecentia-. Ergo,
A:it dif alicjuid mela^ts JiUntio ^ant fde. c Expers pericuh efr prdrKtMm Jilentii.
intcgerrimus filendi magifterEpifte—
tus prasceptiones auro fcribendas tra-
dens : Pra^fcribe , inquit, tibi formam
quandam aut legem qiiam cuflodias :
cc quiim-
TiEcclef.c. i.^, S, b Trocloatc. ^et. 6 lamlrSett
^82 Capvt XXX.
qtiamquc & ipfe tecanij&in eongrefli- bus hominum obferues. Ac raaiori qui- dem ex parte filcntium pricftetur; aut neceffaria dicantur , eaque paucis. Raro autem cum fe obtulerit occafio ad dicen- dum veniemus : f^d non quiduis dice- rnus ; non de gladiatoribus , non de ludis Circenfibu5,non depugilibus,non de»» cibis autpotionibus, qu^sres paflim m- culcantur. In primis autem dehomini- bus cum verba Hunt, ne eos vel laude- mus , vel comparemus , caueatur. Quod fi potes familiarium tuorum fermones tuis fermonibus , eo quo decet, traduci- to. Sinaperegrinis circiiniuentusfueris, fileto.ti Praeceptavere Chrifliana,fand:a. Nec alia tradit Annaeus, quiEpi(fl:cto noninferiorfapientia,/ilentiumficcom- mendat: Nihil aequeproderit,quam cai- efcerc, &minimurn cum alijsJoqui,piu- rimum fecum.^ Qunmuis nonEpidetus folum & Ann^us filcntij encomiaitac funt &praeceptores. Vox olim Sapien- tumerat:
a EpiB. Enchfr. c.jfo,^!,^*»
Ahena turri^ omnibtis JiUntmm efl ; iyilentiHTnrehM gerendis omnta eft; . Vtfhor hiifid eft vlla res Jilenuc, a
Chariiaus apiid Lacedxmonios cele-- bratiinmus philofophus^ rogatus ali- «juando , curnam Lycurgus tam paucas lcges Lacedsemonijs fanxiflcr, rcfpo ndit, ideo idfacflum, auodLacedxmonij gens (rlentio aflfueta verborumque parca,non eg^ret multis legibus. Nec iacrx pagi- nae diflentiunt. Sicut enim In multis £t{^ monibus inuenietur ftultitia : h ita filen- tiofapicntia comparatur, auriam com- parata demonflratur. Index: non mode- fl:ia2rolUm,fed & fapienticefilentium. So- crati olim niillum efTe verifimilius fapr- enri.T /rgnum ptcTe filentio vifnm-. Hinc iliaE prilcorum voces: QiiandfJijtie ml fapentitts /Hentio ^ Et Srri/r;u poteft fapiens haheri duM Jilet, Qua de rcinterpres Epideti Simpliciu? jrudite: Omnrs in fli tutionis ratie , in- ]uit , eo refertur , vt & a rebus externis», k a brutis fais affe^ionrbus , & a corpoi.- c £ 2 re
a Umh$ ^ttt.
5 84 CapvtXXX.
te ad feipfum reuocetur animus , vt fuo more eodemque perpetuo tenore viuat. Quam ad rem filcntium plurimum con^ fert. Quce caufTa Pythagoreis f uit , vt du. fciplinae fuaeefficaciflimumiacercntfuni damentumquinquennij filentium. V; cnimfenfusanimum ipfos aufcultanten: ad externa trahunt (quod "ij declarant' quicum in fefe defcendere, &animi at. tentionem excitare vohmt , oculos cjau dunt) ficanimum etiam fermo ad exte, rioraeffundit, cuius efFufionisremediun cfl: filentium. Autigitur tacendum,aui neceflaria dicenda , & paucis inteno; ganti refpondendum.ti LinguaveluJ canis inuadens omnes aut allatrans , ca^| tena conflringenda , filcntio doman. daefl.
Sed quaerit religiofiflimus iile fcrip. tor : Quare tamlibenter loquimur, & inuicem fabulamur : cum tamen raro, fine l^efione confcienti<e, ad filentiuir redimus? Quia per mutuas locutio- ncs ab inuicem confolari quasrimus^;
Scd a Simpliciut in c.^i* Enchtr»
Dfi ViTios^ Ling.Medela. SiS Scd pro dolor , facpe inaniter & fruflra. d Et vnde obfecro inter homines profanos tam raruraeil orationis aut piaemedica- tionis donum?quianulluminter cosvi- get filentium, totos dies garriunt 6c confabulantur, linguas nunquam non occupatas habent. Et ficut in molendi- no nemo difcit fubmifse loqui, ita nec quifquam inter garrulos pie meditari. 5iicntium canaliseft quo aquain altum ■agitur: Deum prccari, feu piameditari, &: taccre , fimul fint necefreefi:.
Deus cum Mofe folo loquitur extra turbas in ftionte Sinai j cum folo Elia in monte Horeb. Nam cum veniflet illuc (Elias)manfit in fpelunca:& ecce fer* •moDomini ad eum.^ Cum ommbus prophetis, cum fandis omnibus loqui- tur Deus , fcd cum folis , fed filentio. Se- 'dent folitarij &tacent,<Sc leuant fe fu- prafc. c Deus nimirum , ducit eos in fo- litudincmj&loquitur ad cor eorum.<^ c c 3 Augu-
^ Ttto.de I\emp.l. i . Imtt. Chrtfii e.io, %
b ;. Reg.c. ip.^h.^, cTftnn,c,j.<^ 2i. ^Ofe.c,2,<^. /4.
j8^ CafvtXXX
Auguftinus^de fcipfo^tetur : Admonltus? redire admemetipfum , intraui in intiaia maaduce te , intraui & vidi ^qualicunqu-C oculo, animse me^lucem Domini incora- mutabilem. a Ita didum ClimacLveriffi- mum ; Studiofus iilentij appropiat Deo , cique iungitur. ^ At vero Salomone te- fte,vbi verba funtplurima , ibi frequen- ter eg.eilas ; c. non folum pecuniae,fed & jDipientia;,-fed &iand:imoni2e,&^micitias cumDeo.Nunquidf«/>*virverbofusiu- ftificabitur ? d Quifquisigitur vuit <i'i^ '. fcere.loqui^ prius lilere difcat , iciitGue £lentium, prsefertim cum id nec ixll rumpimus, fortiflimi -animi argumen- tum tS^* Veriffimedici folitum a prifcis s L(tdi ^ filere^ftimmaL efi Vortttftdmii, c Siquidem ^^At m vna non bene conue^ niuntSilentiu^m&Ira. Siientium vitio.* faeJinguac primarium medicamentu«ti,
a AugMy. ConfeJJ. c.s9 jnit€$. b Ctim.c.deLoqttactt^e,
dlob.C*!I,^tJo '
§. II.
Decimum,D A MNOR VM Qtje A' Lin- gvaSvnt,Attenta Consideratio. Quodnam obfecro damnum cfl: in orbe, cuius magna primaue caufTa non fit Lin- gua, damnorum&calamitatum fecun- di/Iima mater? Os lubricum operatur ruinas : a & quidem alias poil alias. Lin- guammalorum omnium lernama nullo vnqi:am iatis exhauriendam, Chryfofto-* mus,proutpar erat, vehementer idque raepius cnm exagitans, tum deplorans : Lingua, inquit, omniummalorumcauCi fa,(i negligatur: quemadmodum bono- rum,ii in ea fludium accura ponatur* Mala enim innumerabilia parit Jinguae faciiitas ac leuitas, Quemadmodumer- go nihil iuuat domus, non vrbs, non m<Enia,nonportce, non oftia, nifi iint quieacuflodiant^&fciant quandoopor- tet ea quideni claudere, quando verd aperire.-itaetiara oris& hnguaenulla^ft vtiUtas,nifi fit ratio, cuircienter,accu- cc 4 rate,
^588 CapvtXXX. ratc, & circumfpede ca claiidere &c apc- rire permifllim fit , & fcidt (^ux (int effe- renda,qiiae vero retinenda. Non tot, <gla.dio , quot lingua cecidcrunr. a Dia- bolus namquenonhabet inilrumentum aptiusad perdendos nos,quamiinguam.. 'Quod idem Cliryroil:omus difertiflimc afftrmans: Dsemon vndique, ait, nobis infidias praeparare confueuit , fed facilius lingua&ore peccante. Nuilum enim se- ■que congruum illi organum in minifle- rium efl: interitusatque peccati. Nam inde nobismors, inde lapfus,inde per- ditio, inde naufragium pra:paratuii_,. Nam&mentiumlapfus exlingusegarru- litate venientes quidam declarans ait; Multi ceciderunt per giadium,fed noa tanti , quanti per linguam. Refrena igi- turlinguam, & fi non patitur reticcre, dentium morfu quiefcat, & tanquam carnifici tradatur dcntibus. Hocipfum aliasperorando repetit : CommordeiU lamvndique dentibus acriter. Praeftat illam nunc fluere fanguine , quam tunc
concu-
a Chtyfofl.to. i.inVf t^-o* mtht fag, i oy^.
DeVitios^Ling.Medela. 5*89
conciipifcere guttam, nec impetrarc^ pofTcrefrigerium; praeflat illam tempo- rarium ferredolorem,quam tuncperen- niter &immortalibus malis cruciari. a
Bcatus Macarius vbi magnos in virtu- te progreflbs fibi vifus efl: feciflc, inter preces fe compellari audijt hisvocibus: Macari, duarum mulierum qu3e in pro- xima vrbe habitant, virtutem nondum cs affecutus. Hic Macarij animus haere* re»> , angi , dolere , mirari etiam , viros fanctitate vitx a mulierculis vinci, fed & obflupefcere tantos eremi rigores ab vr- bicis delitijs fuperari. Ergo virum cupi- do inceflit vrbem ingrediendi <Sc audita folertius explorandi. Vrbemingreffus cfl:,& omnia quam potuit folertiffime explorauit, comperit demum feminas illas matrimonio iuncflas eadem domo habitare,iamque annis quindecim,quod miraculi loco fit,pacem<Sc concordiam nec verbulo vnquam turbafre,alteri cum c c 5 altera,
a Idem to. s.hom. ad bapt$z.tnd. de Spirit,
mtltt. zTJtbt pag 6 z /, Et to.2.tn c.j 6. Ltu* conc.4',
/Miht l>ag. i 1 Co,
5 90 Gapvt XXX. altera,magis qiiam forori ciunfbrore op- time conuenire. Ab vtraq; quidem rcli- gioAim viuendi-genus ardentibus votis, expetitum,£-um vero per maritos non li- ceretmutare vitam,eas fibimetipiis hanc dixifle legem; Nil profani vnquam ne- dumimpuri quidquam proloqui, idque ftri^liilimofoederead vfquemortem fer- uandum. His auditis^Macarius iam ma- gis quam antea miratus,in has omnino voces prorupit : In veritate noU: eil vir- go, neque maritata, neque monachus., ncque fxcularis : fed Deus tanttim pro- pofitum qnaerit, & ipiritum vitaemini- ferat omnibus. 4
Beatus vir, Ctd & mulier beata^quae non eil: lapfa ex ore fuo. ^ Mo.defla lingua, modeftamens;corruptalingua,corrnpta mens : Linguam bene rexifle , eft corpus & animum optime cuftodijffe; linguam jion domuiffe,cil: corpus & animum per- didiiFe. Imraodica & proteruaiingua ig^ lncsvbiqjilruit peililentiflimosjhinc tri« ;xae,contentiones,rixae,fimultates,difcor-.
■diae
SiRtfffiff. AquiL l, y, ». ^7,
DfiVlTlOSitLtiTG.MED-EL^. f ^t diae innumerae : hine inueterata odia •<& morte acerbior muidi^.: hinc belJa,cae* desyparricidia. Propudioia lingua con- fcientiam peccatjs implet, &quicquid melioris fensusinanimo re/idet, expel- lit. Repetoquod dixi: Linguaomniura malorum lerna eft. Hanc caue,&mala caui/li innumera.
§. in.
Vndecimum linguae medicamcntutn eft, Christi Pahentis Qvotidia- NA CoNTfMPLATio. Conftautinus Im- perator e clauis, quibus feruator Orbis ailixus efl: Cruci, vnum gale^e, aliumfrfc- no inferuit , vt compiures melioris nocae fcriptores aiunt. ^ Mallonius de cau/Iis eius i-'a(5li diiTerens : Monemur ,inquit, hoc Conftantini confilio , vt Linguam nofiram indomitam, freno ac clfluo,hoc eft,DominLcae Paflionis meditationeper- domemus. Chriftus Patiens, fi quid- cc 6 quam,
a Htercjt. $nc. 12. Zachar, Gregor. Tmon. de glor. Mart. c. 6. Dantet Maliontiu ttt AlphonJHm PaUotttm de^ SacrJ^ Ch)ijit Smdont t,i^^»
592. CapvtXXX. quam , certc docuit Tacere. Aut cnim ucuit Agnus innocentiffimus , aut pau- ca, manfuetudine admirabili refpondit. Quoties illa lugubris hiftoria de Chrifto^ alieriE ? lefits autem tacebat. Impio feruo colaphum incutienti , manfuetiffimunu hoc dilemma oppofuit : Si male dixi, te- ftare : fi bene , cur C3cdis ? Pontio Roma^ nopr^fidi, quanta verborumiSc parli. monia & placiditate refpondit ? Pilatus fuperciiiumgrande attollens, 6coretuT- gido: Mihi, ait, non loqueris? nefcis quia poteftatem habeo crucifigere te ? Cuiplaeidiffime Chriil-us : Non haberes poteflatem aduerfum me vllam , nifi tibi datum efTet defuper. Sediterum Pilatus tumultuosali]tij:rja intumefcens: Nun. quid ego ludseusium, inquit,Gens tua & Pontifices tradiderunt temihi, quidfe. ciiH? Chriftus iterum fuauiffime: Re- gnum meum, inquit, non ti^ de hoc Mundo :fi ex hoc Mundo effet regnum meum,miniflrimei vtiquc decertarent, vtnon tradererludaeis. ^ Cetera omnia ciujeobijciebanturfilentio mitiffimo re-
futauitj
T)e Vitios^Ling.Medela. 595
Tutaiiit ; lefpti antem tacebat, Hanc Do« mini fuauiflimam taciturnitatem obftu- pefcenslfaias, multis annorum centu- rijs antepraedixit: Sicutouis adoccifio- nemducetur,&quafiagnus coram ton- dente fe obmutefcet, & non aperiet os fuum. a Si noftrae impatientiae admiran- dam illius in tolerandis cruciatibus pa- tientiam imitari difficile , amantiffimurn faltemfilentium imitemur, Nam, Chri- ftus pafllis efl pro nobis, vobis relin- quensexemplum vtfequamini vefligia^ eius.^ finon patiendo , falrem tacendo, &voces improbaspremendo.
Confilium Salomonis nonignoramus : RefponfionemoUi frangi iram,fermone duro fufcitarifurorem.c Et noflirino- bis oculi aBirmant,lumen in conclaue illatum neceffario extinguendum, fi ce- reus accenfus imponatur menfcc, fcne- ftrasautem vtrinquepatulas ventusper- meet. quodfifeneflrarum vna folsm fit apcrta,altcra quae refpondete regione cc 7 ciausa,
b /. Petri c. 2,^. 2 /,
f 94 Cap vT XXX. elausavlumen non difficulter conferuari poterit : ita prorfus fi duo rixofi homines inter fe velitari , & verba commutare in- cipiant , patuks vtrinque feneftras cogi- ta^vento fiante vehementi, hic certe cha- ritatis Jumen xlifflabitur : quod d alteru- ter faltem linguam velut feneftram clau- fam teneat v<3c ilomachantem alterum o- ratione deliniat,amoris GhrilHani facefti in fe tuebitur. Cadit ilatim fimultas & ira,ab aitera parte dcfertarnili par non pugnat. Si vtrinque certabitur, ille e/ir meiior^qui prior pcdem retulit : vi(5lus eftqui vicit, Quod fi vterque in verba.^ afpcraprorumpat^aGlumef]: de illo dt^ quo diximus lumine , penjt amor & coru cordia. Hiciibi quifque attendat,hicge- nerofo filentio common/lret,quantum-» animi habeat ad Chriflum patientem imitandum; fiageilaforflm 8c fpinas, & fetofa indufia horremus ? lingua faltem rigido ftringatur cingulo.
Narrat Guilielmus^Baldefanus iuue- nemaviroreligiofo petijfTe veflem fetis horrentem^coercendae carni. Atvirilie religiofus os digito fignans: Verc^inquit,
mi
De VitiosjeLin<t.Medela. f^f mi iuuenis,optimu elft cilicium, vigilanl terattenderequidper hoc oftium egre- diatur. DiuoBeFnardoiuuenis verbolus & eloquentiae iludiofus, fi {apientiae fit Inanis, non aliiTde/1:, quam iuftitiae ho- fiis. ^Nemini.difficile vLdeaturChriilum paticntem imitari tacendo.
a Bernaratfioresi fTjtht pag, joeS,
§.111.
Daodecimum vitiofap linguae Medica* meritu,TR£MENDi Ac Divini Ivdicii pROFVNDA MtDiTATio. Perpende,6 homo, perpende obfecro, quid loquaris : Ex verbis -enim tuis iuiliricaberis , & ex verbis tuis.condemnaberis.
Voc€s Chrifliagnofcis? Illehocin te pronuntiat , qui nec falli poteft , nec fal- lere; quinon tantumquid loquaris, fQd ctiam,quidcogites,audit, qui rationem cxadiflimam , non tantum aduum , fcd & verborum, fed & cogitatuum exiget; neceafoliim verba rapienturad posnas^ quae aliorum famam 6c propriam con- fcientiam laeferunt, fed etiam vana,fri-
uola,
59^ Capvt XXX. uolasOtiofa. ^ JEtQrnx veritatis ef!:Do- minicum hocefFatum: Dico autemvo- bis, quoniam omne verbum otiofum , quod locuti fuerint homines , reddent rationem de eo in die iudicij. a Dico vo- bis,vt mature pr^cogitetis, quod fup- pliciummaneat obtredatiojies, menda- cia^fpurcitias, bkfphemias, cum etiam vana, ludicia, otiofa, nemini noxia ver- ba in iudicium feucrum fint vocanda, Adrem eximiedixitBernardus: Quis fla- ne numeret quantas modicum linguac membrum contrahat fordesiquammul- tiplex inlabijs incircumcifis immunditia coaguletur, quam lit grauis pernicies oris incircumfpecfli. Eftxnim Jingua diHoluta in fermonibus otiofis , efl Im- gua impudica, efl:& magniloqua, qua- rum prima lafciuiae, fequens arrogantiJc famulatur. Efl etiam lingua dolofa,& item linguamaledica,quarum altera in falfiloquam & adulatoriam fubdiuidi- tur:alteraver6nunc in facie contume- lias irrogat, nunc detrahit in occulto. Q£6dfi deomni velotiofoverbo,quod-
cunque
De Vitios^Ling.Medela. 597 cunque locud fuerint homincs, Deo ilint rcddituri rationem in die iudicij ; quanto diilridius de verbo mendaci, mordaci(Sciniuriofo,de clato vel lafci- uo, de adulatorio aut detraclorio iudica- buntur? Quamvera fententia, fratres, inmultiloquionon effugiendum pecca- tum. Vtenimpraetereamcetera,ii prop- terca eil otiofum vcrbum , quod nullam rationabilem cauflam habeat , quam ra- tionem de eo reddere poterimus, quod eH: praeter rationem?.i Hoc fuis ipi^^ verbis confirnians : O quantus terror, inquit, iudex fapientiflimus, qui nume- rat omnes pluuia: guttas, difcretor om- nium tentationum,omnium hominuai aprimo Adamyfque ad vltimum in finc faeculi , vult audire rationem verborum^ omnium otioforum , cum federit in fedc maiefiatis iudicij fui, vbinoniam mife- ricordia , Ccd iudicium cantabitur Domi- no. Quid tum miferi & miferabilcs fa- ^iemus ? ^
Atquc
zBsrK ferm-de tripltci cujiodtkante mtd,
mtht ^ag s ^ C, .hldemdeP^poaeDsm.cz s, mtht fag.nj-p^
5 98 Capvt XXX.
Atqueiioc treiriendum D.ei iudicinm verbis etiam otiofis iam iiidi(5lum,ab:ba-. tem Siroiura mouit, vt eontra /cipfum. profeipfo annis plurimis orarit. Nam, teite Pelagio,-^ ipfeSiroius de fe faiTu^s: Crede mihi,ait,iam annis trigintaDeum deprecor, & hoc oro vnicum : Domine Icfu Chrifte, protegeme a lingua mea. Hatic obfecro .precatiunculam, dicamus omnes,:& quandoqiic faepius de dic^ z Don7ine lefr^protege t^G-s a Hngs^a fiofi>.a^ Tam neceifarium quam vtile Bernarili monitum eft :,Bis adlimam venianr ver^ ba, quam femei ad linguam, plus dili- gasaudire quamaudiri. b Volat ver«
bum irreuocabile, tempus irremea-
bilevoiat, nec aduertit in.
/ipiens quid amit-
taL_i. c
iPeiag: i >f . ». ^^ . apudRot<h^.4n f^itu TV, .
b Bern^ tn fntfcell. mthi p*tg. i ^S 6. cEt ferm.detrtfifct ctt-fiedtu fag, jSs»
Hlc
^^.a
^o.i
z
Hic prifca noiiis, & aenea tormenta iaculismircenius. Pidorihasclicere cre- dimus.
Quemadmodum Dauid A. citharoedus regius, Saulis furores muficocarmine^, piacauit, (k ad humanam manfuetudine reduxicjita fcrmonc molli,aut decoro filentio furibunda lingua reuocatur ad lenitatem , aut certc , fi ea pergat furere, facilius toleratur.
Et quemadmodum aeneorum tor- mentorum gIobi,cum in faxcas turres fe- runtur, muros rumpunt Sc pcrforant B. cuminiaccoslaneos C. emittuntur,irri- to conatu recidunt ^ fic lingua: laculum , cumhominemmitemacplacidum petit, non facile laedit; cum aeque afperum ac ferocemferit,grandi nocumcnto alEcit. Vtrumque imago loquicur. Hinc & An-? gelus citharam furoris lenimcn, &fcu- tum pra^fert, quo volantcm linguae gla- diumretundit. Nam vltimohoc capitc docemus, quibus artificijsimguairapro- bafitfuperanda.
eo £
z;. ^
GAPVT XXXL
Witiopi aliomm lingm qui^ btis artif.cijs tolerand^,
Rues eirneatim volantcs, Ypfi- ion, iittcram Pythagoricam ex- primunt, & ab id earum ordo litteratus vocaturab Hieronymt^.Eadem humana; vitas figura eft. inuentionem iiuius litterasPaJamedi tribuunr, quod eamegruum volatu didici(lec_. Qiiod vero vetusepigrammade hoccharadere afTerit ; Littera Py thagorcX difcrimine fe- ^a bicorni:^ Hocde Lingua verius af- £rmari poteil, qu^e femper plurimum aut prodefTe valet aut obefie i L-.n^^ua mors ^ LtngPtA t^imi Nequefoiumeruditar &adomnem modefliam compofitalin- guanobiscommodat, fed rudisctiam <Sc Yitiofa. Ln eo lituni cit, quem nanci-
fcatar
DfiViTias.ELiNG.TbLEKANr; ^oj rcatur auditoreni,<|Lia rationeillins im- pctus ruftiiieatur. Quando igitur Py- thagoream iitteram tricarncm eprarcc- dentc triplici diflertatione didicimus; Vltimum nuncalphabetielemcntumfu-* pereft Z. quod memoriam mihi refri- cat vaiidiffimi contra lcorpiones reme- dij. Paliurus, Plinio te/le, fpina: ge- nus ell. ^emen euK Afii Z v r a- m vg- cantjcontra fcorpiones efficaciffimum.ise TricorniPythagorico characberi tripiex an^gnauimu-s caput, quo primariavitioi faeiingua^medicamenta docuimu^i
Scd forfan efl-nonnemo, qui dicac_,:' Linguam improbam docere vdle ne^ quem iaedat, eft idem ae dccere vclig fcorpionem,nc quem fcriat : vtrfulque, & fcorpionis <Sc [[ngux nequiffima efl indoles, ad iaedendum atquefcriendurn pioniffima»
Accipio quod dicitur. Neque vcro negare licet iinguam improbam fcor- pioni fimiilimam,.qu4£ modo hos, mo- doiilos, modo clam, modo apcrte fe- riat. Ncquenefcio quam hoc petulans
(Scpa^ne
^04 Capvt XXXI. &paeneindomabilc membrum difiici]!- ter corrigatur. Dicamus laneillud ine- mendabile , non tamen continuo efle in- tolerabile pronuntiabimus. Plurima funt qua! corrigi nequeunt, toierari ra- ; men poITunt, & fspc debent. Idem de ; Lingua dicendum : fi nulla proficiat ars qua illam ad frugem corrigamus, ars ; certe non deerit, quaillamin noiLruni commodum perferamus.
Canis rabidus nocentiflimum animal efl:,abillo ipfo tamenpetunturpili,c]ui- bi!is canis rabidimorfus fanetur. Si Jin- guam furiofam emendare non poflimus, fsepe tamen tolerare dcbebimus. Hoc fine paliuri femen Z v R A m ego nunc porrig-2re ilatui, cfiicaciffimumJn fcor- pionem hunc antidotum. Sed ante^. omnia fcire oportet, quanam arte hoc femen ut applicandumhuic malo.
Ifluditaque iam agcmus, <Sc quo arti- ficio vitiofam linguam quamcunoue , in nofrros vfus & g*rande bomflm polTimus vertere , explicabimus.
§. I.
Tametfi Deus contumcliarum audor nonefl, efl-tamcnillarum diredor, vL_i hacpotius quam altera petamun,,. Eo fenfurcx SionisDauid, contumelijs Se- mci vulneratus imperat : . Dimitrite»! e.umvt malcdicat : Dominus enim pras^- cepit ei vt maiediceret Dauid, & quis eft qui audeat dicerc , quare fic fccerit ? j Sicut vmbone repeliiturvmbo,ita iice— re-vim vi repellere, rudiflimum vulgus ■ putat. Nimirum fabas largienti, pifa ; fcre rependuntur, tantum pro taiito:: quiafinum aut ilultum vocat, afinus aut flultus audic_. Ira malo nodo cu- neum malum qucerendum ; ita remedio- amaro bilem amaram diJuendam puta- mus, fic amicis amici, inimicis infefli^ clamofis clamofi, impndentibus fumus impudentes; eadcm remetimur menfu- rajatque hoc , hofl-imentum crcdimus non iniquum. Sed ionge aliud nos
dd docet
^06 Capvt XXXI. docet cacleftismagiller. Morbus peffi- me curatur morbo; malum limili mali- tia nequaquam retundendiim eft, itd vincendum in bono malum» a
Vt autem hoc /ibi quifque perfua- deat, cogitet ferio qui laefus eil: An non & tu fibiilibus diclis alios non fc- fnel tantum confixifti? An non & tua quoque lingua plurimos faucianit ? lam tolera quod fecifti. Qu_id quereris?- tua tibi monetaredditur: rnaledici me- jrentur audire makdiifla, ita quidem vt nonfibi maledi(frum (ed refponfum pu. tent. Mutuum bona fide. (Scaliquando cumfoenore ipfisreftituitur,
Quid ^[[q cauflac dicamus, quod illa Ifraeiitis fortiflima luditha inter fuos ciues tam bene audierit, Nec erat cjui loqHeretur de illa vsrbum malum. b In promptu cauffa efl: : ciuitatem ilia non obcrrabat, nec circulos frequentabat, in quibusde aliorum fama detrahi fo-
lebat,
hlHdith CJ.^,8.
De VitiosvE Ling.Toleran-t. 60 j kb.it, fed maneba.t in fupcrionbus do- miis fuas, vbi fecretum cubiculum-fibi fccc/at , in quo claufa morcrbatur, ad- eoquc nec ilia loquebatur de vUo vcr- bum malumj filebat ahiflime ds omni- bus Iaditha> itaque altiilimc etiam ab ©mnibu« de illa niebatu£L_,? Qjiirquis igitur contumciias audic & malcdidla in fe conijci, mox calculum ponat^ .ui non 6cipre fimillima fecerit alijs-^quo- circa patiatur, quod fecit. Siquidera qui qucic vult dicit, quae non vult au« 'dii^. h&.Q\^i fumus iniuria ? fuccurraty non tantym qaiid patiamur, fed quid fecerimus. Nam alij iaepe non faci- unt imuriam, fcd reponunr. Si volu- mus aeqiii rerum iudices eile , hoc pri- mum nobis fuadeamus, nemrnem no- ftrum effe fine cuipa, praefertim lin- gua:. Hinc enim maxima indignatio oritur, quod quilibet iibi blandiatur r JSIi bil pcccAUt , Mthii fect. Imo nihil fa- teris. Melius diceres : Hac & ipfi com^ miji,
dd 2 Tibe-
^oi CapvtXXXL
Tiberius Imperator, tunc paene me- Jior feipfo , quibufdam maledicorum conuicijs iacejflitus : In ciuitate libera, inquiebat, liberas effe linguas oportet. Nec male Cato, qui probris cuiufdam vexatus, refpondiffe dicitur ; Impar mihi tecum certandi conditio efl. Nam, vt male dicere, & male audirc^,, tibi facilJimum eflj fic mihi male dice- re infuaue , & male audire infuetum-» cft.
Qua in re praeclari/Iime fentit Au- guflinus, qui nos contra nos ipfos in- citans : Non , inquit, opusliabes for- titudine, quando tibi aliquis detrahit. abfenti, quia non aiidis, nec fentis; Si autem in. faciem tibi dicat, opus efl vt fortis fis. Quid eft fortis fis? Vt feras. Ne forte ideo te putes fortem^ cum audieris, quia perciitis pugno, vi- <^us conuicio. Non c{[ ifta fortitudo, fi conuiciatus percutias , quoniam a^t iravidus es. Et valde flulcum efi: ha^ minem vidum, fortem dicere, ciim di. cat fcriptura: Mciioreflqui vincitiram.
quam
De VlTIOSiELlNG.ToLEK. 6O9
quam quicapit ciuitatem. Habcs igitur aduerrariumMagnumin teipfo.^
Primum igitur artificium efl, ad im- probam alterius linguam tolerandam, Setpfitm accfi/are ^ 6c omnino aequum iudicarc^, fimilia facientcm fimilia-# pati.
2^ug. $m ff.9 itfofi med,
s. n-
Alterum ad tolcrandam lingilas im- probitatem artificium cft, Se fHhmttte* re^ ac emendationem deinceps cotiftttuere* Incredibile didu efl: quantarum fit vi- rium in linguam improbam demiflio animi. Nam ficut tormenta bellica maiora faxeas turres pcrrumpunt & commolunt , faccos tamen laneos vix offendunt : ita fummiflio linguam pro- teruam frangit, eneruat, deijcit j fuper- bia attollit,animat, impellit.
Quam multis profuitab improbaiin-* dd 3 gua
6 10 CAPVTXXXt
guk ipercuffes effe^qui abflrufum in /e ^atium fibique ignotum fic moniticor- rexcrunt, aat notum fed negleduiiu emendarunt. Quam multos alienaclin- guae proteruia & cautior^s reddidit, 8c ad virtutem incitatiores. £x hecplum- bohoc aurumefl: eliquandum.
Virgilio Maroni vifa efl opportunifn* ma medicina, fi lingua idus velit fape- re, morffque promittat emendatiores. Cum enim quidani eius amicus,Corni- ficij in eum maledi6l:a narraret-' : Et quara*putas., inquit Virgilius, ifiuis maledicentiae caullam eflc? Nam Car- nificiumamo, nec eum vnquam oficn- di. Cuiamicus: An, inquit, Kefiodi fcntentias non meminifli? Archited:um architedo inuidere , <Sc poetam poeta^> De malis, ait Maro, id Grsecus intelle- xit-, nam boni eruditos amant. Sed ego magnam cum mea laude ac gloria vindic^am in manibus habeo; maiore^ cura virtuti m^ dedam. . Quo auteni melior fiam,hoc ille inuidia rumpctut ^ehf mentioE<L^. Pulcherrimum viii-i
di(fl«
di^x geaus eff, emendare qux carpun-^ tiu", aut cacerte emend.iturum ilatueie qu^e ab aduerlarijs arroduntur, Sic ob- firuitur osloquenrium iniqua.^
Supra, roi Ledor, mel tibi propina- ui^ ftd falfum. Nimirum fuareram, ijs omnibus qui aliquid in alios impe- rij haberent, falem in capite, mel m ore, fale, feu maris amplituditiem iii pedore ferendam. h ., Quo haec com- mendatiora iint,meJli nunc butyruTLj addo.
Quod diuiniaBethlehempueri.quoJ noftri Emmanuelis infantia mel & bu* tyrumincibum habuerit,teftatuslfaiasr Mel, inquit, & butyrum comedet, vt fciat reprobare m.alum 8c eligere to- num. f Hoc tibimel, miChriftiane, & hoc maxime butyrum ingcro. Etvtap- pietentia fitexcitatior, Enbutyrum^quo vefcaris artificioijflimum , idque iion c vili tugurio.
dd 4 Re^iae
a r/ f /» 9. ^//.
b riJt c 2y.§. ^,tn hac part€.
6\l CapvtXXXL
Regiae domus opulentiam nonnemo velut oculatus teflis hunc fere in mo- dum defcribit. Tori vbicjue pHrpu-, ra ftrati; ftragula duplici byflb infi- gnia plus artificio debebant quam na- turae. Praeterea cultu mirabili ftabanc difpofitae per cubicula ftatuac, quae fu- dantium vultus exprimere videbantur. Ego adm.iratus, inquit hoipes, inge- niofam ftatuarum nouitatem, propius acceffi, (Scmateriamaudaci digito rcrii-. tatus fum. Sed profundius, quam vel- ]em,fragilis materia manum admifiL... | Perturbatus igitur imagmis cicatrice , ■ fugae confilium cepi, cum ad latus ic applicuit fedulus minifi:er,fpumantem' que generofo potu pateram humanifli- me obtulit. Cumque inccrto vultu , seftuarcm, putauit ille tantis conuenti- 1 bus infuetum numerofas domus it^^ quentia perterreri. Itaque vanitatern timoris mci non ingrata confolationc permuicens : Quid, inquit,.exhorrefcis hofpes, ad regalcm fi:repitum, quid triumphum credis quotidianae familia? rationem? Tuvero inaiiud tempus fiu-
porem
De ViTiosie LiNG.ToLEa. 61 j
porem diiFer; vtere principalis domus beneficijs, <5caudaci manu frange ftatua» butyraceaeauriculam. Praeflo fum qui faturatis fuauiflimam potionem afFun- dam-,. Cum ego negarem deformari ilatuam oportere, vltro irrifit feruus aulicus, &ceruicem imaginis amputa- uit breui gladio, qui ad hoc ex catenis argenteis de cingulo pendebat, & : Nondum fcis , inquit , feptemdecim effe cubilia inquibus fingulis eiufmodiqua- tuor imaginesemarmore angulos ador- nant, praecifisccruicibus, qua? quotidie recentiflimo butyro rcparantur; tuctu vt populus in ientaculum deftruxit ex- temporaneos vultus, frons fubinde alia atque alia reponitur, 6c in diem fepties ac decies renouatur delicatiffimum mu- nus. Nondum hora diei nona eft, & iam centum quadraginta butyri pondo hoc palatium abfumpfit.^ His atrien- (is didis fumpfi audaciam deflruendi tormofum artificium, & inhiantem gu- dd f lam
a Vere an falso narreU
^14 Capvt XXXL lam libcraliffime propitiaui tam oppor- tuna i)utyri promuliide. a
Hoe ergo butyrum tamartificiorura iiic ingcr^ guftandum; Chriftianam^ fubmiffionem ac manfuetudinem fuadeo cxhibcndam. Hic aude, Ledlor, &inia- gini b.utyrace^ vel auriculam , vel na- res,autpotius molliffima prasfcinde la- bra-, & tuam inde linguam inftruc. T)u faepetulanti ILnguaenon pari refponde- •re petulantia : Difce^non turbulenter, non ferociter , non infolenter, non con- tumcliose , nan arroganter & contuma- citer laxare linguam : EVifcefinon mel ^ rofas , certe butyrumloqui. Hoc aio ; modefte, fubmifse loquendum ei, cui concordia& pax cordi eil. Mollisre- fponfio, quam Salomon adeo dilau- dat,^ boc illud elegans butyrum eil, de quo loquimur. Ad frangendam aL. terius iram, non ^k praeH^antius, {t^ -nec praefentius pharmacum vllum aliud, •«|U^ni butyrum i(^ud, ^refionfio mollis,
Olira
^LHpn part» I . Sat, -mihi fag, il^o h.VroH,4.JS'^*J^
De VlTIOS.tLlNG. TOLER. 61^
Olim infantibus recens luilratis, lac &mel dabatur, quod etiamnumi€thio- pes faciunt. Deprifcoritu clare Ter- tuliianus : Inde, ait, fufcepti iadlis & mellis concordiam praEguflamus. a, Id- que ideo fiebat , vt Ctiriftianis omnibus fubmiflio infantiiis & manluetudo ai- tius imprimeretur. Ad rem Bernardus : Duo funt, inquit, inladle ouis, buty- rum&cafeus: beneparuuius noiler eli- gere nouix, qui butyrum eomedens, caleum vtique no^ -cornedit. b Imitarc tuum dominum, (Ariftiane, & afperi fernfionis coaguium repudia, apage hiunc cafcum,butyrum comede; furicfx iin- guae rabiem refponfis frange quam po- tcs moliiflimisi non cultros, non gla- dios , fed butyrum ioquere. Submittc te , & linguam quantumcunqoe impro- bam vicifti.
Pueris, cum dentiunt, rael & buty- runi,fuafu medicorum ^ datur, doiori- dd 6 bus
a TertuU. l. de Corona mtltt. c, /. b Bern [erm. 2 . de AduentH D»mi»i,mtdu* C GaUffus l.i o.de midic, Stmfltc% C, i o^ VUnJ.zH^cip,
61 6 CiUi^vT XXXI.
bus mitigindis : ego tibi mel (Scbuty- rum porrigo, nederxtias. Non eftmoU li!> rerponfio,quam exertidentes comi- tantur. Iobus& Dauid hos dentesgra- uiter renferunt. Hinc illi ab vtroque "clarhores : Infremuit contra me denti- bus fuishoflis meus.^ Dentes eorum, arma6cfagittac.^ Frendueruntfupermc dentibus fuis. c Hos dentes, mihomo, 'non humanis carnibus fatiga; butyrum comede; verbislcnibus refponde. Sub- mitte te , & triumpha*s.
^loh.c.i 6.<9. 19. b Pj. s 6. ^. /, cPf.s4'-^.iS*
§. rii.
Terfiufia artificium e/l ad vitioiam alterius linguam tolerandam, Deum adtre , ac precan; contumelias omnes Deo conqueri. Regi Sionis Dauid vfi- tatiflimum fuithoc artificium. Fatetur ipfe : Pro eo vt me diligerent, detra- hebant mihi , ego autem orabam. a Vt
imitc-
zPfa/.ioi.<^. 4»
De VlTIOSJf LlNG. TOLER. 6 l^
rimitemur hoc, quemlibet noftrumrex ille fandiflimus hortatur : Reuela Do- mino viam tuam , & fpera in co , <Sc ipfc faciet. Et ediicct quafi lumcn iuftitiam tuam,& iudicium tuum tanquam me- ridiem : fubditus eflo Domino, & ora eunu. ^ Ne dubita,aequiflimus ilk iu- dcx, qui trans cortmam videt omnia , humiliabit calumniatorem. ^ SiDeus pro nobis, quis contra nos?c Tu ora eum,& ipfe faciet. Sapientiflime dixit Siracides : Beatus, qui tedus efl: a lin- gua nequam , qui in iracimdram illius non tranfiuit,& quinon attraxit iugura illius, (Scin vinculis eius noneft ligatus: iugum enim illius, iugum ferreum efl, 6c vinculam iiiius, vinculum aereum efl. Morsiliius, mors nequifHma, & vtilis potiiis inferus quam ilJa. Perfe- uerantia illiusnon permanebit- Ctd ob- tinebit vias iniuflorum : <Sc in fiamma fua non comburet iuflos. Qui relin- quunt Deum, incident in illam, <Sc ex- dd 7 ardebit
^i 8 Captt XXXI. ardebit in illis, & non extinguetnr, 6c immittetur in illos quafi leo, & quafi pardus isedet illos. a Num audifli , mi Chriftiane , quantum mali fn mala lin- gua ? Sed num & iilud audiili,&: inteU lexifti > Oui rehncjf^mt Deum^ tnctdent in tUam.& exardebit in illts.dcc. Tu er« go Deum ne rclinque , fed puris amplexi- bus tunc potiHimum ftringe, crebris precationibus tunc maxime fatiga^ cum iinguarum maliei te tundunt. Tu ora eum, & ipfefaciet.
StA dicas : /ipe/Iimi quique fecretis criminationibus me infament ignarum, &qu6 incautior decipiar, palam lau- datum. b Quid hic faciendum_. ? Qj.iid Seneca fecit ? StA exemplis grauio- ribaas te vrgebo. Quid fecerunt totfan- ^iHimi viri ? quid Chriftus fecit ?
Quid multis ante Chriil:um fatyuiis fecitMofes? Virlonge mitiffimus; quis tamen^eovno fortior? quisrurfusminus
vltionis
bTacifM l^i.ktjlor^
DEVlTIOSl€XlNG.TaLER. 6" I 9
vhionis Gupidiis ? qui quo populum in« feftiorem habuit,& ad conuicia pro- niorem, eo impenfius caeli Numen his propitium reddere perfeuerauit. Nam quanto magis peruicax populus infanis clamoribus ac querimonijs vrgebat,tan- to Mofes ardentiores ^d Deum preces fiindebat. Imo cum iam lapides furibun- da^lebs minaretur, hoc vnumMofes in fui defenfionem obiecit, refugere ad Deum. Huicvni&foli inmrias conque- fliis: Quid faciam , inquiebat , populo huic? adhuc paulluhim^ & lapidabit me,^ Hic a Deo iuflus rnpopuli gra- tiam aquas e rupe producere^ vt iniu- rias beneficijs penfarct, promptiHime paruit. Sed neque Aaroni fratri conui- ciatusefl, necforori, quod conniibium i^thiopicum fibiexprobraffet,ide6mi« nus beneuole apitulatus eil:. Ita manfue- tiflimusvirorum faepius multiplicis Un- guaefurores precibus fedauit.
Quid Saram eximice fanditatis femi- nam commemorem ? b laciebat in eam
ancil-
h^fds fff/>ra c. z. de CalHmma §, z.
6lQ Capvt XXXI. ^ancillaristemcritas maledida <Sc probra, interfedricem virorum nominans, quac pluribus nupfifretjfed in nullo connu- biumdiurnum eiietrortita; quae fcptem mariros fubita nece praecipitalTet in tu- mulum. Et vt calumnia haec grauiorc ponderefauciaret : Numquid & me vis occidere,aiebat famula,ficut iam oc- cidifli feptem viros ? Ad hanc vocem Sara perrexit in fuperius cubiculum do- mus fuae , & tribus diebus , & tribus no- dibus non manducauit , neque bibit, ^td. in oratione perfiflcns deprecabatuiLj Deum.^ Itanec Sara flammas amale- dicalingua immiffas potentius rcftingui poffe cenfuit quam Oratione.
Incendium a praecipiti Phaethonte fa- <^um , feliciflime compefcit oratio.
§. IV.
Hoc igitur quartum hic artificium efl} Suam '<atin re p^itteHHam adexempiafin" 5it0ra engere,
Nar.
De VlTlOS^ LlNG. TOLER. 6 2l
Narciilum Hicrorolymorum x^ntifti-
:em virum eximia virtute prseditum, &
praelertim in cafligandis vitijs animo-
lum hominesperditifIimi,monitoriop-
timo nimifquam alj^eri, fo^dis caium-
nijs infamare lunt aggreffi, & prouL-i
confutis dolis inter fe conuenerant,iu-
reiurando etiam criminationes firma-
.runt, quo magis fidem facerent plebi
•cito credulae. Illorum t^^s deierans;:
.Si falfum, mquit, dixero, male percam
incendio. Alter: Si fefv^llero , ait , me
lues pciTima inaadat. Tertiusnon mt-
nus feipfum execratus Ci mentiretuii_.:
Omnem, inquit, ocuiorum dierH per-
• dam , ni talis , vc dixi , fit NarciHus. Vix
tamen vUi funt reperti,qui vei iurati-s
-crederent, ob teftati/Iimam tot annis
caflimoniamNarcifli. Etquidadhaec
.ipfe Narciflus.^ FalfilTimae crimmationi
grauiter indignatus, fed quia folitudi-
nis ac fapientiec amantiffimus erat, ta-
cuit, celTit, calumniatorum oculis fe^
fubduxit, Deo fibique vacaturus inter'
-feras , quae faltem calumniari nefcirent.
-At fubiimis ilieOcuius qui confpicit
omnia.
€ti Capvt XXXI. omnia, nefariorum hominam rcelas q.uod non potuit non vidcre, mox iu apercum protraxit iliis iphs fupplicijs, quae iibi iceleratioptaueranc^,. Et pri- mus quidem obtredratorum, fcintilla iu incendium giifcente, in fuamet xiomo cum omni famiiia miferrime confiagra- uit. Reperit quod oprauit. Etvid^- batur facinus illud nonvnius fed plu- rium vel innocentum capitibus expi- andu-ti-.e Aiter calumniator ille, ca- pitaii pefte, quam imprecatus iibi fuc- rat, a calce ad verticem infecfbus, Nu- mine fic vindicante contabuit. Hoc habet jvotis fuis perijt. Tertius focio- rum calamitate dodus relipifcerti_, , confidas ,a fe atque ibcijs calumnias publice faifus ell: , nec tamen vltorenrLi DcHm penitus efFugit. nam tanta poeni* tudinisacerbitate perceUebatur, in fle* tum tam vberem folutus , vt vtrumque lumen lacrimas.cxtinxerit. Viuus , ^z^ caecus, & ad produdlius fupplicium fu- perftes. d ItaNarciffus fceleratas lin- guas fuperauit toierando.
Theo-
DeVitiosjeLinq.Tolfr. ^23
TheodofiQs Imperator hac impro- barumlmguariim vicfloria plane admi- randus. VerbaTheodofij agnorcite_.: Si quis, inquit, modefli32 nefcius, & plidoris ignarus., improbo petulanti-. quc maledido nomina noilra credide^ rit lacefTenda, ac temulentia turbulen- tus obtredator temporis fuerit, cutl-» poeiiTe nolumus fubiacere, neque du- rum aliquid, neque afperum fuftinere: quoniam (i id exleuitate procelI)t,.con- temncndum; fi ex infania , miferationc digniflimum; fi ab iniuria, remitten- dum. Audiant <Sc imitentur Chrifliani principes. Ab obtredtatoribus nemo li- ber,nec fumma quidemfafligia.
CatoPorciae gentis princeps, fenator optimus , Tmperator prseclarinimusjora- tor cxadifTimus., quater & quadragies cauilam dixit , diuerfis odiorum & con- tumeliarum machinis.appetitusifempeir . abfolutus efl. Camiilum exulem ni vi- difTet Roma,perijiret. Scipionem Car- thaginc & Africa fua maiorempaene yi- ciflet calumnia.
624 Capvt XXXI.
Quis magnorum inter Chriftianas non retulit vulnera ab hoc detra61:ionis morfu, quis nonvenena abhac viper4> Chriftus ipfeannon aadijt : Samarm^ nti4 es^ D^montum hahci^ vfm potatorypoL ftilt* feduEiorJ Ecquem non ambuflit kaEcflamma?
Optime dixit Gregorius Nazianzenus; ?In bonampartem hocaccipe fandaTri- nitas; nec tu ilultorum linguas penitus efFugifli. a,
Chriflo Oomino in os obiecflum: In Beelzebub principe dasmoniorum eijcit dsemonia. b Quam veie Lingua, Fnwer^ ^ft.ts imjuttut h- ^ di(zitm !
Sunt certae diei horse quas Superbia,(Sc Auaritia, & Luxuria inter fe diuidunt: Lingua,nonvnam tantiim diei partem, omnes fibi horas vendicat, Mundus iftiquitatis eft , omnia capit, omnia con- ittnet. Qua demum ratione^? Qua
charta
a NMT.0rat» de humand Chrijii Satiu$tate^ ^ orat. 3 ,de Pace*
DeViT10S.E LlNG. ToLIiR. ^2f
charta folct geographica defcriptuni Orbem. In hac explicato djgiro, Hifpa- niam , Itaham , Poloniam, GaUiam, Ger* inaniam,aharqiieOrbis partes defigna- mus. Scd charrae huic geographicae,. coloratae Linguse nemo fidat ^ mendacif-. • fima efl:, grandia minuit, parua exten- dit,alta depnmit, ima extoiht , pro h- bitu pingit & fingit. Quantum , piitas , Dcus a mendacio diftat_,? Quantuni Chn/lusaBeelzebub ? Immenfum, in- finitum. Lingna tamen audet, & Deo mendacium,& Chrifto daemcniumaffin- gere. Qaod fi patremfamihas Beelze- bub vocauerunr, quanto magis dome- fticos eius? c4 Ergo non fanaementis, & pL\ne fatuus cfl, qui viam quam nd Ga:lamfacit,ad chartamtam mendacem dirigit. InnumcrismodisLmgua deci- pit, terret, feducit, deijcit, configit.
Si patreaifamihas Beelztbub voca- ucrunt, certe necdomefticis fpfius par- cent. Non Q[k feruus mehor Domino fuo.
Et
zMatih.c. io.Sf.2j.
61^ Capvt XaXI. EtDetradio quidem falmeti imira:-. tiir, quod improuidum & imparatum aiite perimir quam pericuium denun- tietj quodque firmiilima fere impetit, viliflima& humi ferpenda negligit, ita ilJain optimos quofque facuit, vt prope fignum in viri aut magni , aut ad magna nati,pati linguas detrahentium. Nam cum Detracliofereabaemulatione profi- cifcatur, folaque niagnitudo aut parta aut foerata iemuiationum materia fit, in magnos exfurgunt has lingu^, acnon nifiin tales venena iaculantun... Ma^ gnitudinen enim aiienam iamamque, cum dedecus fuum a:mulus exiflimet, eonfurgit in adlierfarium , c.^mque den- {^6 Hngiia: grandine v^lm faxeo irnbre obruit. .i Fieri nonpotefl^inquit Chry- Ibflomus , vt qui virtute excellunt,apu-d omncs beneaudiant. Nequaquam ta- men doiendum eft, ii male audiamus, fed fi iure male audiamus. h Quo fenfu prxclarifKme dixitEpidstusr- Quid ve- ro Antifthenes ait? Anid-nunquamau-
diuifli?
a Scriban, in Voltt. t. i . c. i j, b Ch>jf. [erm. de ca!H.fn,
DeVitios.sLing.Toler. 6i'^ «liuifli? Regium eft,Cyre, cum redtc facias,maleaudire.<i
a EfUitt. /. ^., dtjfert, c, 6. mcd,
§. V.
Q£intum acf nequitiam linguac vin- cendam artiiicium eft, Contemnere hic lin^HarHm^aat caUmorHm VMlnera. Con- temne,& vicilti. Namhse linguarura inudi^ faepiilTme non lasdunt, nifi vo- lentem. Adyanton herba licet aqua perfundatur aut immergatur, ficcae ta- men fimilis eft^ fic cum hojTiini probo contumciiainfertur,non inharret.Qiiod fi tu fapias, nulla re magis tcfratam fa^ cics innocentiam tuam quam ca'umnia- rum& detraclionum contemptu ac nt- glcd:u. Vt fcias , omnis caiumnia&ob- tredario foetidae (imilis efl: cloaca:, quas quo plus mouetur , plus foetet. Noili , Camcrinam non eiTe mouendam. Keque cnimmifereft, qui audit conu:cium,fed qui facit. Conuicuim porro potencifli-. me regeritur cum conuicio non lefpon- detur. Nonenim acerbius eil conui-
cium,
^2 8 Capvt XX XL
ciLim,quam conuiciatorem neglec^u:' oflendere indignurn cui refpondeatun IUemagnus&nobilis eft,qui morema« gnae ferae , l^tratus minutorum canum fecurus exaudit. Ita moioflbsgenero-- fioresaut ieonesimitemur, quicircum- latrantibus cacellis non-folen t allatrarcj mera imparium mdignatione &>contem«- ptu. Contemne & tu has linguas , qus^ non iauciant ni(i refiftentes. -
Ad naturam rei praeclariilime dixit:
religiofusillefcxiptor :: Quid enim funt
verba,niii verba? Per aerem volant, &'
lapidcm nonlaEdunt. Si reuses, cogita
quodiibenter emendare te velis:fi nihil
tibiconfciuses, penfa quod velis liben-
ter pro Deo hoc fuilinere. Et quare tam
parua tibi ad cor tranfeunt, nifi quia
.adhuc carnaiis es , <Sc iiomines magis
quam oportet,attendis. 4 Ecquid ver-
ba,auid calami nocerc pofTunt animo
quiDeo nititur? Quod grando tedis,
^uod fiudus rupibus, hoc calumnia^
potefi:,
a Thom. deK^mp. l, j. Imit. Chrtft
I^£ Vrrioj^LrNG.TotfiR. 6t^
potefljcum in viruni incidcrit. Visvin-" cere? vis hoftcm frangeref de inimi- co triumphum agere ? Contcmnt_j- certa eft vidoria in folo contemptu,- Vis aduerfarium moeroribus exedi? ride. Visindignationibus lancinari? nec vcr- bo dignare. Vis videre fupplicem ? be-- neficijs cumula. rf
At durum, acerbum, ac miferum eft' tot pungentibus Imguis velut iaculis; configi. Durum, fed fccpe fruduofum,. acerbum fed falutiFcrum, miferum fed; gloriofum. Exofculemur hanc benc«# merendi materiam, hanc meilem caelo» inuehendam , hanc vindemiam domini-- ciscellis inferendam.
Atexcido, inquis, Principum gratia^. Modo non excidasDei. Atforfan ided> fpoiiaris opibus? Ncmo te fpoliabit ae-- tcrnis. Priuaris dignitate? Nemotebo— na confcientia priuabit. Vituperant tc * homines? Sed honorabunr Angcli. At: multos expcriris inimicos(Sc vexatores?: Modo amicum habeas & protedorem-D. e e Dcum.
<^30 CapvtXXXL
I)eam. Contemptiisiaces ? Exurge cselo. * Condemnaris ? Iiidicc Deo abroliieris. Animum ergo aduerfus hscpara , & fci» to vix vllum virum bonum ab his linguae iaculis viuere inuulneratu. At fatiuseit criminationibus fordidari cum bonis,' . quamfalfis laudibus honeftari cum im«»; probis. ^iq
' Pericles , qui quadragintaannis Athe- nienfiumRempublicamgubernauit, vir iiifertiflimus, fuggeflum confcenfurus vt ; adpopulum diceret, dijs vota faciebat, ne vJlum fibi verbulum, fe imprudente autinuito efflueret, quod adRempubJi- cam minuspertineretrHic, inquam,Pe-. ricJes temerarium & infblentem conui- ciatorem, per diem integrum , idque in publico patienter tuiit. Neque vefperi cumfe domum reciperet , adhuc maledi- d-isinfedantemafe repulit. Poftremo, CLim iam in domiis limine , fub primam nodlem, confifteret, conuerfus ad fer- . lium Pericles : Heus,inquit,raox facem . expedito,&hunc ciuem domumreduci-; to. Sic homo improbus abiniuria &4 ; contumelia gratiam reportauit.
Hoc
Hoc prorfus eft conuicia, calamnias ^, & maledicla magnanimo contemptu di- gerere.
Quid igitur hasc Imguarumtonitruai tantopere nos terrent ? m fumum eua— nefcent : Qiiid detradliones^ calum— nias, quidprobrum & infamia^ notam^ adeo reformidamus^? Auguftinus con-^ trahaecnos animans: Opprobriahomi— num, inquitvnoiite metuere, <fc detra<- dioneeorum ne fuperemini , nec quodi nos fpcrnant magni duxeritis,- ficut: errim veflimentum, ita per tempus ab^ fumencur. Et didi rationem reddens fo— lidiliimam : Crimenfallum,inquit,reuaii non ir»cit. hominem , ni/i apud iudicenxrf. hommem : vbi autem Deus iudcx eil,,, lulius falfo criminelaeditUE_,. <« Deus,, jui iuftificat , quis eil qui condemnet? ^ a.u4ug. tom. 2 , epffi. i 3y. arca mtd,
§. VI.
Sex-tum tR: Siiere^ ac generosa taci^ urnitate detradiones 8c calumniascon- oquere. Sileigitur, alioqui crabro=— ee 2 aes-
6t 1 Capvt XXXL nas irritabis refutando. Sile, ne per- uulgentur , quac nefcienda potius & fe- pelienda eflent. Cum refpondctur,cuni excufatur, cum iure agitur,longe iate- queinfamiae nota perfertur, quam mul- to tutius filentium fcpelijflct. Qua de re Sencca iliuftriflimc : Qwi primis,in- quit , defungi malis potuimus, in maio- ra deuoluimur. Quofdam vnius verbi contumelia, non aequo animo lata, in exilium proiecit: & qui leuem iniuriam filentio ferre nolucrant,grauiffimis ma- lis obruti funt,indignatique aliquid ex pleniffima libertate diminui, feruile 'm it^Q. attraxerunt iugum.^ Qu^od fi re- prehenderis a quonondeberes, nec mo- do quo deberes, illud velim cogites, quod fapienter dixitRomanus fcriptor: Nuili patientius reprehenduntur, quani qui maxime laudari merentur. h Itaque fikndo reprehcnfionem admitte , tl4am que in encomium tuum taciturna pati- cntia conuerte. ^
2Se»J. z.delrac. /4. b Vhntm SecHnd, l, 7. efiji. z 0, 4fd Dtonyf.
De VlTlOSiELlNG. TOLER. ^33
Sunt quaBdam vulnera, quaE melius fitnontetigi/Te j
PlHrima curando fieri peiora videmtis :
Neglige , & tace ; ita fanabis. Homo fa- pienstacebit vfquead tempus. ^
Contra verbofos noli contendere verhii^
Sile & diffimula , vt aduerfarius arbi- tretur detraCtiones fuas a te nefciri.Nam pierunque qui llia dida putat fentiri, putatetiamde vindicla cogitari : itaque feparat, nehoftisinueniat imparatum.
, Quemadmodum vero Fabius Maxi- mus (quem olim Ouemappcllabant) pugnam opportune fugitans, & Anni- balem magis eludens quam conflidu frangens , ducem antea inuidum, mor^ vicit& patientiajita qui cedit & filet, linguamque verberantem non reuerbe- rat,fe<i declinat dcxtre , hic vidor efl", hic vacillantem concordiam reflituit cc^ dendo(Scfllendo. Ita Socr-atesXantip- pen vxorcm clamoflflimam placauic cc 3 non
zEcck.c.to,^.^,
0^3 4 Cap-vt-XXXL aidti refponden.do. Medicamentum in* iuriarum & contumcliarum ^omnium ■ p ro bati (lim um c il: fi i e n ti u m . Tam iti^ ;turiasferentcmquam inferentcm fanat : £oik offenfarum commemoratione s.ai*- Vmorum vulnerarecrudefcunt. Silentiuni .mddolentisanimiperturbationemfedan- jdamvalet plurimum. Optime miferias ferunt qui abfcondunt. HincRexira- tam non fine caufsaReginam £c alla- 'tjuituc:
Depne meqm tuis incender^^tti^ qtiereli^, a
Canuminpagis allatcantium ira non .iftMius deferuefeit, quam tranfeuntis . viatoris filentio^ cautaque patientia. I^pum circumuolitantium aculeos noa difliculter ^^\t ill^fus , quifquis inter eas :fueritquietus;repugnans 6c procax Jae- ditur. Pax flientij effedus, &:veiut il.
.iiacft.
Angeronamfilentij Deam ore obfi- 'gnato repraefentarunt prifci. Hanc au- ^em , Macrobio tefle ,^ in templo Volu-
piae..,
Si^Vfrgd. l 4" 2Etfefd, \hM(tcrjBbJ,i^S^turn4il
-piae-, qux ddcdationis & gaLidij Dea fuc- rat, collocarunt, vt tacite fignificarent, -cum qui /ilere, & iniurias toleranteiL^ -ac placide ferre didiciflct, ingenti deje- -d:atione, voluptate maxima perfundi. Nimirum in tempJo Volupiar ledet An- gerona : ori^ obfignati homo placidas Voluptatisaedeni incolit.
*^i Sed &:boc infuper habet hominidae- fiiiientium j pierunque patrocinia & ho- minum (Scipfius Dei Ixfo conciliat.Mo- fcs ad fuos proclamat : Dominus pugna- bit pro vobis , <Sc vos tacebitis. a Mag- dalenae filentis & lacrimantis patroci- nium fufcepit Chrifius ,.non folum ad- uerfus Ifcarioten, fed etiam aduerfus iiofpitem fuum & conuiuatorem. £t ipfius Chtiili tacentis ad tot tamque ca- pitales hoilium accufationes Pilatus quantus ex iudicjs patronus efl fadus.?
Marenempoetarum principem Fili* flus quidam orator, facetijs vexarc fo- ee 4 Jitus
63^ Capvt XXXI.
litus, audiente Augufto Casfare, elin- gueiiidixic,fed nec fi linguam haberet, caullam piopria tueri poile obiecit. Cui Maro: Tace,iaquir,rabula. Nam mea haec taciturnitas cauflac mex dtfcnCo^ remfecit Auguftum: &hac tuba,cuau volo,loquor,quce vbique & diutiflime . audietur.
At dicas: Qui fc pro oue gcrit, altu pis deuorabitur.
Nequenosvbique,<5cin omni caafsa tacendum dicimus. Interdiun pax am- bienda eft refponfione , fcd ea molliflt- ma. Incuria (Sciudicio fi rei famiiiari^ fi famacautvitae periculum fitalilentio, loquendi locus erit. At vero domi,ia mcnsa,in platea,inagro,in iurgio , ia lufu , in fympofio tutifiimum femper fi^ lentium, piaefertim cumin linguamim- probam pugnandum efV. Hic vetus Ger- manorum verbum veriffimum: Duorum fapientior, tacebit prior. a Nam ille fapientior eft Sc melior, qui citius rc^
tulk '^
Be VlTIOSiE LlNQ.ToLER. ^37
tulit pedem, cum vtrimque certatur^ Neque hoc ignauise fignum, {^d B^
Res c er ta eft :' plcrun cue mahii tSt^- diHimirunt, qui promptiilimi lingua; multiloqui acmagniloqui, vix vnquam ftrenui. Homencum Therfiten homi^ nem ignauiflimum , fed proterui/Iime conuiciantem AchiJles pugno interfe- cit, Goiiathum Dauid lapide profl-ra- uit. Nimirumcanesilli magis degene- res mimme mordent , qui plurimum la- trant.4 EtHieronymifenfu: canis la- tratu tambonus facile fugatur.
Cumvirorum ille mitillimus loannes Canonicus, vt vocant, regiilaris, cun\ amicis familiariter colloqueretur, do- meilicorum vnus in conclaue irrupit, 6c minis atque clamoribus omnes exter* ruit improbus Jatratorjinloannem /in- gulariter veJute pJauilro iecit conuicia. loannes feilis expers, coJumba pJacidii^ Ilma infanum nec verbalo percuflit* ee 5 Hic
a Phf/if, Baff, Cmtc, LMur, conc^j^
Si9
%^
\^U"'-)tU
i— f
^^J. S^e^ff Jvm^^.
S39
Y
A. Auaritia-numos aureos inlibelkm tnittit , eofqi anxia fedulitate examinat.
B. Circumfpe^iiio autera vult frenos ori redos ex auro fieri, prout Hebrasus iapiens monet,& axi libram librum pon- derat,quovel oculosdoceat^vcrbaom- nia oportere confideratiflima efTe, per- kide fi libro fint infcribenda. VideC- l8.§.3. C.ip.&C.^o.His Capitibusdo* cumenta duodecimfuggerimus regendas linguae vtiliflima , & fumme neceflaria. '
Angelus & trutinam , & frenum Cir-* tumfpedionis paratiffimus eftdare omJ nibus , quibus efl cordi , moderari Lmm gux.
aa 4 CAPVT
f 40
Y.
CAPVT XXVIL
Vttiof^ LtngtM cjtiomodo fa- nand^ fint : prima qua^ tuor medicamenta tra^ duntur. - ^r,,
jPoIlonius Thyanafus, illcOrbi notus philofophus ( vti de eo ^;prodit Philo/lratus) fuos di- fcipulosealoquendilege imbuit, vtau- roravicina cumDijs; diei progrefTu dc^ , Dijs loquerenturj ceterum tempus hu- fj-anis fermonibus ^t^ eruditis impende- lent. Lcxpulchra,&vtilis. DuoChri- i fti feruatoris difcipuli Emauntem ten- dcntes,hunc credidcrim,feruarHnt or- dinem. i . Antequamfeviaccommitte- rent,yti<}ue fe Deo precibus commcn- darunt, qua quidcm rationc cum Deo Jocuti funt. 2. Diead vmbilicura iam
dedu-
DEViTioSiE Ling.Medbla. J4t (Jcdudojde Chri/lo Dei filio loqui coe- penint. 3 . Chriftum Dominum pere» grini habitu tedum inuitarunt ad ho- fpitiumjmanenobircum quoniam adue- fperarcit,& inclinata eft iam dies : 5c coegeruntillum.^ 4. Concionati funt demum,6cquidcm ipfis concionaton* bus, Apoftolis. Nam furgcntes eadcm )iora regreffi funt in Hierufalem <Sc in- «enerunt congregatos vndecim , 6c eos qui cum illis erant , dicentes , Quod fur- rexic Dominus vere, & apparuit Simoni. Etipfi narrabant quaegeftaerant in vja, Sc quomodo cognouerunt eum in. fra- dione panis.^
, Hi profedo non male diem expende- junt , imgua prseclare vii. Nec mirum j Fraeceptorem habuerunt e caelo, fed r€- uera ienum , <Sc qui difcipulos non induZ- genter habuit, nec iUis blanditus efr j feueraeos difciplinairrigans : O ftulci, ait, & tardi corde ad credendum. Qu4 quidem praeledione tam infigniter eof erudijt,vtab ijs veiut iamMagiftris di- fc»- j^ : aa 5 dicerint
sjf4^ CAPVTXxvnr.
dicerint Apoftoli,quomodo loquendum deGhriflo rediuiuo.
De vniucrfisLinguae vitijs nos hadle- nuslocuti fumus ; multa quidem, fi ver- rbd numcremus 5 pauca , fi maximum ma- lorum numerum fpedemus. Enimuero bonus ludimagiftcr non.folum oftendit chara<ftercnl male formatum, fed docet infuperqua rationeformandusfit; boni artificiseftnon tantum difizipuli errores m artem commifibs reprehendere , ftd .ctiamdocerequomodo ij fint corrigen- : di. PluTimalinguae vitia pcrcenruimiis, hocvnumnunc fuperefi:, vtqua ratione illa fint corrigenda doceamus. nequej enim fatisefi: fcircfc aegrotare, nifi pr^-j fto fint '6cpharmaca , quse conuenianc-jl «groto. Quando igitur tanti>refertnon tantum vitiose loqui dedidicifle, fed arte etiam recflc loquendi condiicere , hoc iam agamus , & tribus his vltimis diilcr- tationibus reme<iia 8c medicamcnta^ i comparemus^quibusvitiofceiinguae fub- i licniendum. Huic triplici diflertationi fignificandaelitteramPythagoreamYpfi- Jon pr«%imu&5 litteram trixrornem aut
tricu«
De ViTros^Li>rG. M^DEXA. 543 tricufpidem , nam inferius vnum, fnpe- rioraduo habeccornua.Affirmat Plinius Indicos boues & vnicorn€s Sc tricornes rcperiri. a Nos contra vniuerfa Linguae vicia , difTertationem triplicem , velut bouem tricornem ftatuemus hac quidena ratione, vt in fingulis trium capitum iflorum aliqtiod pr^cepta, feu medica- menta tradamus , quibus Linguae vitiofi- tas omnis emendari poflit. Atquc vt memeriae quoque confulamus, pra^cep- tiones dabimus nec longas,nec obfcu- ras,red quae didu & captu faciles fint: Ipfae tot kges confundunt & obruunt memoriam. Acque ita hac quidem diC^ fertatione prima prascepta icu medica- menca quxtuor-, altera, quatuor alia, tertia demum, quatuor vltima remedia perfanandae linguae profequemur.
^ PMn.l i. Nat. ht/l.cap,2 i,$n$tto,
s. I.
Primum remedium ad vitiofam lin- guam curandam eflORATio. Sapien- tiae oraculumSalomon clarcpronuntia- aa 6 uit;
jy44 Capvt XXVIII. nnntiauit: Hominis eft animam prar- pararc_-»v Sc Domini gubernare lin- guam.^ Hocdixit: Tu tibiDeumpre- cibus propitia,^animum aduerte,nott deerit rerum omnium audor qui lin- guam , aliter intrac^abilem regat. Lu- culcnte prorfus Auguftinus hoc ipfunu» affjrmans. Intclligamus, inquit,cha^ riirimi, fi linguam nullushominum do- mare poteft, ad Deum confugiendum cft qui domct linguam noftram. Si enira tu eam domare volueris , non potes, quia homo es : linguam nullus hominum da*^^ mare potcft. ^ Eodem animo dixit Ba- filius : Os fuum orationibus commiw niet, iugitcr arque plus aiijs orans:Po-'} ne Domine cuftodiam ori meo. c Nulfia^^ beftiarum (eipfam domat: foUushomi- niscft cicurari a feipfo, vel vt rediusi dicam, vltro fcipfum ofterre cicuraoid dum. -Auguftinum itcrum excellentii^ me hac de re diflTerentem audianiusr:-
' -> .verbaf j/i
a Prougrh. c i6.^. i. ^ O li i ii [ • jj m O Q
h ^u^ tom j o./erm, j. de^crlr..D»m.^b [tci
c Baftl, de ^era ^$rgsnit.
De ViTiDis^ LiNC. Medbla. 5 41
^rerba iliius iide optitDa recicabo. Ho« jno , inquit , domat feram , non domac Unguam- Domat iconem <Sc non refrc-.s nac fermonem. Domatipfe, &nondo«r mat feipfum. Domat quod timcbat, Sq. vt fedomet, non timecquod cimerede- b^bat. Addic: Atteaditeiimilitudinem ab ipiis befhjs quas domamus. Equus fton fe domat ; Camelusnon fedomitj Eiephancusnonfedomac; Afpis non (e domat ; Lco non fcdoraat; Cic 6c iiom© non l'e domat. Sed vt doraetur equus, bos, camcius, cicptiantus, Jeo, afpis, quacriturhomo: ErgoDcusfl[uafratur,vc ckjmetur homo. Ergo, Domine , refu- gium tu faclus es nobis. Confenmus nos adtc,&: benenobis ejit de te. Malum eftcnminobis denobis QjJiadimi/i- muste, dimiiifti nosnobis. Inueniamur ergo m te, quia perieramus ir nobis. Quid ergo iratres mei ? dubitare dcbe- mus quia manfueros nos faciet Domi- nus , fi nos domandos ei praebeamus ? Domuifti lconcm, qucm non fecifti : nondomat tequifecit te?i«
4a 7 Hoc
^i 46 C'APVT XXVIII. Hoc igitur ftudiofi/lime Jaboremus vt nos noflramque linguam Deo doman- dam-jperprecationes pr^ebeamus. Ipfc- met Auguftinus quod fcrmone docuit, exemplo firmauit. Siquidem de feiplb faflus : "Quotidiana^inquityfGrnax no- ftra eft humana lingua. Imperas nobis, Domine, &in hoc genere continentiam. Da quod iubes , & iube quod vis. Tu no^ ili de hac re ad te gemitum cGrdismei, ^Sc fiumina oculorum meorum. a En Au- guflinum non folum orantem, fed & plorantem, adeuitandum linguae vene- num. Quifquisigitur, benevuJt Joqui, beneoretrprimum & paene princeps vi- tiofae Jingu^ remcdium efl O R A T i a.
§. IL ^^^ ?3in3i
AJterum efl Assidta Cositatio Dei Vbiqve PrvEsentis. Heu quaJes perOrbem rermones volant,quam im- puri , quampeflijentes! Qi^ifquis es,ab- iecro, vel fola cogitatione Orbem obi, •&aufculta, quamridicula, vana, fceda,
noxia
t)EVirfO$:«XlNG.MEDFLA. '5 47
noacialoquantur homines,perinde fi miU lusfitDeusqui-omniaiinguliqueaudiat, omnia fingulaque iudicaturus 6c punitu- rus. Illorum infipieHtium infiniti funt^ <jui dicant in cor<ie fuo, Non eflDeus. IscerteDeushis talibus non videtur ellc qui Jeni/fimos quofque fiifurros & oc- Gultiflimas quafque cogitationes audiat. Hinc nemo quod bonum tfk loquitur, nemo quodpurum fandiimque eft co« gitat.
Si quishrodie Cynicus Drogenes xura l.iternula obeat,fefeque confabulantium circulisinferat, ponatque iilamDomini qua:ftionem : Qiii funt hi fermones, quos confertis ad inuicem?^ Plurimi, vix dubitemvfaterentur quodres eft, & hi quidem dicereiit:acuimus linguas<fe abfentes egregic vellicamus^ h fe tamen obtrecT:atores efle ncgarent. Alij : mife- rias noftras viciflim querimur.5 hoc paU liomurmurationes hi tegunt. AlijrTii- morcsnouos.narramus. Deberent di- cere, nugas , fabulas , nec non mendacia
trada.
a Lue, c. ^j -f . 9. / 7.
f48 Capvt XXVIir.
tra^bamus. Ifti : bona vcrba d imusjhoc ^ft, adulamur&palpamus. lllireftno- bisdealiquo controuerfia, ficrixas& iurgia honefto nominc defendere folc-^ mus. EiTentquidicerent: Fallendotem- pori fermonis fymbolas conferimus ; 4 r^Aius refponderent otiofa mifcemu? colloquia,fufurrones agimus. Sedne- que inuerecundis & lafciuis declTet lar- ua^qunm fuis fpwrcitijs oppanderent, facetosfeatque h.-lar sefll aftrmarent.^ Ita peflimisquibufque colloquijs honc- ftos titulospraefigimus. Nemo quodbo- numeftloquitur.c quod inde fere pro- uenit , quia nemo Dcum vbiqiie pracfen- tem reueretur. Quod fi Chriftianus ali- quis Diogenes interrogando pergat : Quid funt hi fermones vcfi-ri ? quo in n u- mero cenfendi, quo pracmio afficiendi, vel fuppliciopnueosDco placerecredi- tis.*' Hicfei'erifus& irrifio refponfi vice iequeretur, aut eerte frigidifiimum im- probaelinguaepatrocinium. Nam ctfi
Dcum
9 OCOit tragtn Me ^ifrtcuiram^i». b ilSir femi lufltij f t.t^Qucfr t>i»g. tHttrem.c.g. <c. V.
t)E VitiosjeLing.Medela. 549
Dcumvbique prxfentem cred mus,ccr. tcnon cogitamus. Hancautemcogita- tionem Gregorius Neocacfarienfis repri-i mendxverborum leuitati efficaciflimara ducebat, quando vaniloquijs noftris Maiefl-as diuina (Ci poflet) in trifl:Itiam daretur. Certe beatus Paulus cum iufllin. fet Ephefios omni fermonc malo abfli- ncre, tanquam rationem reddcns ; Et nolite , inquit, contriflare Spiritum fan- <ffum.^ Veteris Philofophiae prjeceptum cfl: Sic loquendum efle cum homini- bus, tamquam Dij audiant,-fic cumDijs tanquam homines audiant. ^ Hoc fere fenfufapienter praecipit&Scneca : Sic viue cum hominibus,tanquamDeu$ vi- deat;fic loquere cum Dco, tanquam hominesaudiant. c Profcdo ad omnem vitac licentiam & improbitatem pluri- mis CTcpeditiflimaviacft, haec vnica co- gitatio : Selfu fim, & mmo mi vidit» Tunc mala confilia agitant : tunc aut alijs aut fibi futura pcricula /Ifuunt :
tunc
a Ef>he( cjf,^, f c^-> : -^M^ %H «sftDTt \*^ . \>MaCrol>.l. i.Satstrm» - — ^
JiStn^Ef$fi. li.ffH,
jfo Capvt xxvrii.
tunc cupiditates improh^s ordlnant i
tunc^uicqiiid autn:ietu aiit pudore ce^
iabat animus exprorait, tunc audaciam
acuit,libidinem irntat,iracundiam infti-
gat. Ita fe folum efie crederej anemine
videri,an€mine audiri, fcelerumgrandis
itimuius eii:. Quifquisigitur cupit.frena-
re Iinguam,aflidne Dei praefentiam cogi-
tet. Tanto quis cautius loquetur-,quan-
to fi bi ahius imprcflerithoc vnum. yiti^
dirisy Artgeli mdtunt^Dem audtt^^ tu du
Borttm ratwrieryj pofieru juo tempore, Bea^
tusPetrusad idhortatus: Si quis loqui-
tur,inquit,quaii.ieiUTiones DQi.a Deu5
vbique praefentiflimus, & fpedator 6c
a-uditorefl: omnium. Hic t€rogo,miLe-
d:or,NicetaE:imeumnongrauate adi, <Sc
\idt quae iliic de Dei praefentia in omrd
loco explicate traduntur. b Quare alte-
rum curandas linguae remedium efl:, Aflu.
dua Det vhique pr^/eKtis. cogka.iio0
z i.Tet.c.jf.<<.iJ.
b NtcetM U 2,c. >a, i^icqufd autem uinno ^ C i-t^
ftr f^cros dies Adntntiis Domtntct>coram Se»
rentf^tmo Eleciore ac Dnce BauarU Maxtmi-
Itano , de Detpr^fentia pro (uggeji:* exphcatt^
efl/.d omne tn epttomen SselHt eitqttatum) '^'
3» isaptte froftnitur,
5. III.
D£ VlTIOSiELlNG.MEBEtA. Jfl §. III.
Tertium efl PR>EMVNirio e t Am^
MI PROVr^IO AD LOQVENDVM. HlC
jnobis commodura eft iam proxime prio- ri diflertatione monuifleobfcruandasia loquendo circumftantias. Quod prifci patres varic confirmanc_j. Ambrofius particulatim:Sapiens,inquit,priafquani ioquatur, multaconfidtrat : quid dicat, cui dicat: quo loco , quo tempore dicat. Nimirum hsec priiis animo <:ogitanda, quam iaxanda lingua. Auguftinus eru* ditc: Sicut eiigis, inqurt, quo vefcaris, fic eligcquod loquaris. 4 Cibumper os ingreilLirum examinas, cur non ctiam cgrefiurum per os verbum, quod fsepe ^auiores tragoedias excitat in tua do- mo , quam cibus in tuo ftomachou* Banauentura opportune : Prouido tibi, ait, antequam prodas fermonera , prudcntiquc confiderationeomnia prac^ ucni.^ Q^iemadmodum egrefTurus do- n;o,vadique fe circum(picit,an vultus,
an
S5^ CAPvxXXVIir,
an vefl:is,an omnia decorein publicun» cfferantur : ita locuturus videat quid pubiico comoiittat. Et iicut propugn»- culi portac non nifi cautiffime & poft omnia folerter explorata referantur, ita nec os , arcis animatae oftium , prius pandendum quara vigiianter omniacir- cumfpiciantur. E6 Ipeclant totHebracc fapientis monita : Noli citatus eHe ia. lingua tua. Ne temerequid loquaris : verba prudentium ftatera ponderabun- tur. Nec Hieronymi monitum ablg^ dit: Prius verbura tranfeat per iimam quam per iinguam. Et quamuisomni- bus a(5lionrbus necefTariantlima, maxbf rae tamen fermoni. Et ficut flupam ha- mi ferrei pedlunt, ianamferreus pe6lca carminat, fic verba prius pedlcndafunt dccarminanda quam venalia ia forum protrudenda.
Psmenius abbas antequam ceteros fociorum accederet , prius amaaum hora vna iuffit cffc prjcfcntem , (Sc quid 1©« qucndum cfTet, cogitatione complextifr cfl. Ethunc fibimorcmvoluit cfle pcr^ petuum, quem homincs rcligiofi hodic-
quc
DeVitiosjeLing.Mepxla. f J } qucimitantur hac ratione , dum (ingulij diebus prima diei hoia animum in id dcfigunt quod eadie plurimum pro/ic-i adbenc agendum&loquendum. Ali- cubi moriseftinter religiofos viros, vt poft menfam non prius inter fe collo- quantur, quamin templo * locnti fue- rmt cumDeo. Mos probus, & pluri- busimitandus. Hanc animi praemuni- tiouem feu praeparationcm ad ioqucn- dumSiracides infignite docens: Aurum ruum , inquit, & argentum tuum con* fla , 6c verbis tuis facito ftateram , & fre- nos ori tuo redos, &attendc ne forre labaris in lingua, &cadas in confpecltt inimicorum infidiantium tibi, <Sc fit ca- fus tuus infanabilis in mortem.^ Ec libeilam &:habenamex argento & auro exigit hic prseceptor, vt fic omn.a quae ab ore prodeunt, vel adDei honorem vel ad aliorum bonum referantur. Sic animus ad loquendum praemunicndus cft. Sedfequitur
a ^Mf froxtmo facello.
$.IV.
|f4 GABVTXXVrilv
$. IV.
Quartum remedium , aduerfiis omne vitium, Lingux praefertim, poteuseft:,.,
MvLCTAM SlBI DlGEKE, EamQVE A^
SeipsoExigere. Omiies vitiofos habi- tusa fe remouere nondifficile iili erit,, quiccjpitalem triumvirum in reipfum e. gerit.EgregicE virtutis^jftfeipramapudfe accufare, reprehendere, muldare, fibi nihil condonare. Chriiliano fenfu Sene- ca : De nullo , incjuit,(jueri poflum alia quam de me. Ego mihi irafcor, &?, Ego a me poenas ex^igam. a Nos contrarium plerunque facimus , errores noftros te- gimus , excufamus, comimus ^ polimus ,^ Sc errairenosnegamus,aJios audaciilime accufamus. quin ergo faltem facimus, quodmalusfcriba, qui creberrimos er- rores- fuos fcalpello eradit, aut malus pidor qui pemcillo inducit : ita& no9 fi quid erratum eff , voluntarijs poenis deleamus ipfi, nec expedemus, duiru aJij a nobis pocnas rspetant. Ille omni-
no in
il
DEVmOS^LlNG.MEDEXA. fff
no in virtutum ftudio plurimum profi- cic, qui quotiercunque peccaile fe co- gnolcit, mox aliqua fepcena muldlat 6c ipie fuus fibi monitor eft ; En, aity iterum iuraf^i, mentitns esiterum , ite- f um maiedixiili , de alijs iterum ( quod iam faepiifime ) detraxifti ; iapoenam hoc ilipis dapawpefi, has preccs reeitaw» Qui luperbias delidum mfc obreruaf- fet*,fibi non male imperaret ^procumbe 6 fuperbe , & matrem tuam , tecram of- culare, Idemin delidis aiijs vtiliflime iit. Et certe, (i nofmetipfos diiudica- xemus>non vtique iudicaremur. ^ Hae raies voiuntarias poeiiae non tantumho- minem fibiipfi , fed 6c Deum homini mi» re conciliant , 6c Japfus futuros faspiflime defacili cauenr.
£ Sandi Dominici famifia virpius & ertiditus narrat, fuifle virum nobilem «euafuOyqui a puero aflueuerat Deum &Caelites vcrbo violare , alijs peilime precari. Has voces puer in aula haufe- rat , quas &fcnex aflidue i?darat.Difpii- cuit viro inolitum koc fuum vitium>
ilatuit-
^^6 Gapvt XXVIIL
ftatuitque apud animum fuum fepiul
tam faedam loquendi iabem dedifcere,
ncctamendedidicit : pugnauit fecu ali-
c[uamdiu,raT6 vi(n:or,nam lubhcae Ijn- .
guae praecipitioabreptus ruebatin anti* .
qua. Quare facerdotem , fuper hac rc ;
confuluit rogauitque pharmacum fug*
gcrcrct, huic morbo expugnando. Sa-
cerdos mitior quam par erat, molli
fpongia hanc vomicam non ruf.it , {^d
demiiKit Interim vir ille nobiiis in
cundemmorbumidentidem reuoiueba-
tur. Aliquid vitij amputatum crat,norii
cxtirpatum vitium. Quocirca feipiam !
vir geneTofus aggrcditur, & hancfibii
poenam decernit, vt quoticfcunquelin-^
gua Deum hominefue peteret, eo die
carnibus abftmeret. Et ne fihi quid-
quam ipfe indulgeret, famuhs feuere
praecepit,vt exccrationes fuas <Sc male-
dida numerarent, & quemcunque nu»
merum fubnotaflent, iu/Ii dicerenr.
Pnncipium, vt folet, tam fuit difficile,
vt anno fere dimidio, a carnium efu noa
fine violentia fe contmuerit, ne animi
/ui decretum violaret. Et quamuis aii-
quanto
De VmD^.rEiNG.MEDELA. SS7 quanto tempore in Principis cuiufdam aula de^^eiet, nihilominus inilituti te- naxpcrfcucrauitquod ccepit. Hac de-- mum abftinentia ita feiplLim triumpha^ iiic,-Vt quicquid vitij pefHma confnetu- dine contraxerat, generose prorfiis ex-- pugnarit , vidor lui. fui tantum ? diabo- icrum omnium. Eo fanc tempore, in— quit, quo virum htmiliaritcrnoile cocpf,- Hecvllamampliusvocuiam impiam mi- fit: -5 Addir priorrbus :
Ciuis Auj^ufranus fimili vrgebatur vf- tio,^qui hancipfe fibi pcenam indixit, vr quotif s vetba impiaiaceret , graphio vel culccUoalio guttam fmguinis e}iceret,e manu aut brachio. Non multu finguinis fudit^ &improbamcanfiietudiaemfeii- citer vicit. Tantiefl- vitium quodcuni que hac partc aggredi , 6c velle vinccrCr Vicitquilquis ita vincere voluit. Etvt dida iirmemus, idem ille fcriptorfub- iungitifia. Ciuis Mcmmingar opulentus in eandem exccrandi confuetudin^m- bb pro*
2,l$h.4-. Torm$<ar.c.^.JaannesNyiderqui an»^ t4-3C.^Naitmh€rg<t Anttfies jutttn S^ Somtmctfamttfa.
S5S Capvt XXVIIL
prolapfiis^hanc fibi muldam flatuit,vt quoties diuinum nomen minus reueren- ter appellaret, aut aliter lingua delin- queret, eodiegenium vino fraudaret,6c fontem biberet, idque fine vlla excep-' tione vei venia. Non diu aquam bibit,&' linguam domuit, a conruetudine tam improba penitus liber. Quid nos ? aa dicemus,tanti non emimus linguae vi-' lloriam? nihilne ignaui facere aut pati fuftinebimus, vt oris vitia extirpemus? an Chnftum clamantem non audimus ? Bonum tibi eft ad vitam ingredi debilem , vel claudum,quam duas manus,vei duos pedes habcntem mitti in ignem aeter- num } a
Quifquis igitur vel linguae procaci- tatem, velaliud quodcunque vitium in fe cupit expugnatum , hoc agar, & vo» luntarijsfepoenis toties moneat,quoties deliquifle contigerit. Nonefl efficacior, non efl fanc^ior vindida quam fui ip/ius. Hoc prorfus modo & domari lingua, &quicquid vitiofi viuitin animo,fupe- rari poterit
CAPVT
DeTitios^Lijcg.Medela* s S9 CAPVT XXiX.
i/^lia quatuor Medicamen- ta vitiofi LingtiA cu- randiz,
pVit qiii lautiflimam fupellec^ilem irr domo alienacuriose intuicus ,aliquid famen dee/Te dicerct. Cumque interro- gareturrquidnamillud fitquod de/icw ? Refpondit : Inftrumentum quod huma- naegenti fummeneceilarium. Interroga- tusporro, qualehoc inftrumentum iit? Atille; Linguarium, inqLiit,quo.lingua occludi folet. Sanerem dix:it:pars nui- la fupelledilis tam necefTaria efty atque- hoc ipfum , quod diximns.
-Romanus fapiens linguae temerariap mentioneinieda : Verba mearedimam, inq uit, & aurem mihi perueliam : damna cafligabo promittendi temeritatem. Ec- ce vt doleat , vt poftea confideratius lo- quaris : quod dicere folemu&ylingua- b b 2 riuai
5<^o CapvtXXIX. riiim dabo. a Coepimus & nos Lingua- rium dare , & Remedia fuggerere linguis omnibus tam temereloquentibus. (^a- tuor omnino medicamenta didauimus,! poliiciti addere plura. Nuncaddimus, quatuoralia quae linguam incautam aul nimis lieentiofam coerceant.
a Sen. l 4"di henefcijs c/ ^.
§. I.
QuintumMedicamentum, Proposi-. TA QyoTiDrANA.Qu_iianam cupit Im- guam diebus iinguliscum HebraeoPial- te feipfum his cxtimuiet : Dixi , dico, dl^ camque millies , CuHodiam via^ meas,vt non delinquaminlinguameajPofui, po- namqueorimeo cuflodiarq.^ Nifiquo- tidie hoc animi decretum innouetur, obiiuione faciljime fepelitun,,. Viator eques fi maximi momenti literas, aut multum auri in equo fecumvehat ,ali- quoties de die&oculis & manibus ex- plorat , an hippoperam etiamnu habeat: f[uilacculo fummimomenti clauemcir-
cum-
De Vitios^ Ling. MeDEt a.' j fi^f
cumfert^racpiiis in die racculum manu pcrtentat , num ckuim illam non amife- rit. Ciauis orisin arca cordisiit:qui rei £nx ferius eil cuftos , faltem femel ite- nimque quotdiebusad hanc clauem at- lentererpicit. lobus dereipfb : Gloria inea, inquit , femper innouabitur , 6c ar- cus mctis in manu mea inflaurabituiLj. a Hoc agam vt vires meae , meaque brachia non languefcant, nec confenefcatro.bur incLim,fed augeatur potius 6ccrefcat: fic omnino qui rede loquendi artern condifccre deiiderat, ad difcendum:fe_j -quotidie componit ; meditatur , reputar, perpendit, quibus demum modis lin- ^uam efformct modeftam & parcam veri l)orum.
Sedobieceris.: NonpraeftoquaEpr©- pono, cur proponam fruftra? Pufillas £dei homojtu modd conare acpropo- iie:fi non omnia, multum tamen prae- Habiseorum qcarpropofiieris , quas ho- neila mcnte conceperis. Nam fi paria rapofitis facla refpondercnt, quid no- isefletfandtius? Interimnon eft, ouod bb 5 con-
^6Z CapvtXXIX. ' contemnamus propofita bona , Sc boni " cogitationibus plena praecordia. Studio- rum ralutarium, etiam citra effedum. 1 judaiida traclatio eft. Omnibus bonij inTe^bus conatus in laude, eiFedus fub- inde m cafu eft. a Si Deum & promifl^: diuinarpecl:es,in plurimisfirmifnmepro. pofuiHe , idem efi quod fecifTe. non tan- tum facultas prasmium habet i Deo, fec fola etiam voluntas. Neque vero no5 languidum Sc iners propofitum cxigi. mus : vix vllarum eft viriumfrigidi/Ii-i mum illud, vo/o facere , volo frenare :irj. ' Giuim. Hcbraei olim regem Afam fccut ( quodregij Fafli memorant) iurauerun, Dojnino voce inagna,in iubilo <^c. ir omnienim corde fuoiurauerunt, & ir^ totavoluntatequasfierunt eum & inue- nerunt. ^ Tale tuum,miChrifliane,fit propofitum , qiiale illorum erat iura- mentum : In oy*. nt corde tuo , ^ in tota vo^ li>nate tfia propone ac flatue : Cuflo-; diam viasmeas,vtnon delinquaminlin- gua raea. Hadenus toties mentitus,alios
toties
a Madaurenjis rhilof.
De VitiosjeLing.Medela. 5^5
totics calnmniatus, totics lafciua fum locutus;antehac frcquenter murmura- lii , frcquentius inaniter me iad:aui,alio- rum laudibus ficquentiflime obtreda- ui,*quis numeret, quoties iurauerim? Dixi, iterumque dico^ deinceps emenda- tiusloquar; Propono ac ftatuo firmi/fi- me , CL> ifi omnt corde mee , non mentiri, noncalumniari, nil obfcceni Joqui am- plius : deinceps me iacflare , alijs detrahe- re , obmurmurare <Sc iurare /ludiofifllme cauebo. Siclingua tuafemper innoue- tur , fic arcus tuus in manu tua quotidic inftauretur. Haec propone diebus fin- gulis , non fruflra id facies , bonis cona- tibusnunquam excides. Labia iufli eru- diunt plurimos. ^ Eruditionemautem quam cum alijs communicant, nec fibi ipfisper fanda propofita negant. Ergo, Bcatus vir cuius eflauxilium abs te, Do- minc, afcenfiones in corde fuo difpo- fuit. ^ Nonfolum afcenfiones difponitr bonas , fed & bene afcendit , qui quoti- bb 4 ^dic
a Vrou.c. 1 0.^. 2 i.
5^4 Capvt XXIX ^ie lingu2c cuflodiam eflicacitcr propx>- fiit. Sed vlterius,
§. II.
SextumMedicamentum. CoLLOQviA. PiA. Diuina; paginae caelum faepius ro- feratum memorant , id tamen nunquam. ^ne graui caufsa & grandi vtilitatefa- d:um. Ifraeiis populo a^thcr quotidie_# patuit 5 cummanna , rofcidum illud pa- bulum e caelo fercno^c puro demiirum, Mandauit nubibus dcfuper, & ianu.^is Ccxli aperiiit,& pluit illis mannaiid maii- ducandum.^ Ciim loannes Chriiluiia lordanisaquatingeret, Ecce aperti funt eicaeli, &viditfpiritum Dei defcenden- temficutcolumbam. Z' CumStephanus iapidum imbre obrucretur, clamauit_,, Eccevideo cselos apertos, &flium ho- minis flantem a dextris Dei. c In iacris paginis homo mentis purae conFertuiLji caslo. Hoc fenfu didum : CaL*Ii enarrant
gloriam
i
De VlTIOSvE LlKG.MEDtLA. j 65
gloriam Dei. a Caelorum iilorum ianua eftLinguarhanc caeli ianuam pandinon vult Oeus nifi iufra de caufsa , vt vel fub- mitratur manna , vel facra defcendat co- lumba , vt fermo vel bcni fit exempli,vel cruditionis non fpernendae: coIloquisL., quatnuis nonnoxia, (i tamen otiofa,caj- lo ccrte nondefcendunt. Quod vapo-. res cxhalet terra, quod paludes & {}:s^ gna progcnerent ranas , nil noui eft,na- tura Rt audore : quod ca:Io ranas deci- dant, quod vapores inde dcCcznd^nt ^ nouum quid efl, 6c extra naturae leges fit: quod homines impuri Sc impijrcur- riliter-, inuerecunde, mendaciter^Iafciuc loquantur, quod de multis detrahant, multosirrideant, plerofque omnescon- temnant, quod iurent & peierent, nil miri eft,terra funt, tales illa vapores rudat ; paludes & ftagna funt, has illa ranas gcnerant. At vero quod ij Chri- ftiaiii quiprobiac fandi videri volunt, qui c?elo confcrri cupiunt, non faniora vel cafliora proioquantur, quod asque acfaex hominum, his maledicant, hos b b 5 mor-
^ 6(^ captt xxrx.
mordeantjillis adulentur, iftos conui- cientur, quod maionbus obloquantur, ini-eriorcs calumnientur, quod etiam hi verba otioi"a,iaila, fubinde & foeda-. pi oferant , quod vaniloquentiam,flulti- ioquium, fuperbiloquentiam fermoni- bus mifceant, hoc mirum, ter mirum
fit. Etvndequaefohaeranae abhoc caelo?
j.
quomodo tam foedi vapores ex hoc acthe- re deiapfi ? Vide , mi Chriftiane , qualc lis caelum , & quam impurus aer , e quo non manna .defl.uit,.non columba de- fcendit , fed culices , ranae ; turpes , per- niciofae beflioiae, fermones vani, fpurci , noxij, exempli peflimi delabuntur. Si caeium haberi vis, manna deplue, rcli- giofum quidioquerci Deum ,diuma,di- uos colioquijs mifce. Subinde, obfecro, fubinde faltem fpiritale quid fermoni- bus inferatur 5 hoc animum nutrit & ro- borat:<Sc taies etiam quaerendi runt fo- cij , qui de his taiibus fermonem cum aiijs copiilare norint.
Eftaurum, inquit Salomon, &mul- titudo gemmarum, vas autcm pretio-
fumj
De VitiosjeLing.Medela. y ^^ ftim , Jabia fcientix. a, Etfi fermo clo-. qiientiam Atticam non habeat, modo pietatem Chnftianam redoleat, & au- rum & multitudinem gcmmarum fupe- rabit.
Beatus Ludouicus , Tolofanus praeful, magnus anim.o & virtute , qui vana col- loquia cane <Sc angue peius oderat, dice- re Iblebat , quod & vere fentiebat : Gra- ta mihi piorum & bonorum familiaritas, quia ab his cruditio & pietas cfl , non fe- cus atque ab aromatibus odor.
Diuus Chryfoftomushoc auditoribus identidem inculcans : Vtinam, inquit, cum cenatur, cum prandium fumitur, cum lauatur,cum denique reliqua per- aguntur, de gehenna fieri &apud vos mentionem:nec enim illius formidine, aut hic aduerfa viderentur grauia,auc pro fuauibus profpera haberentur. Hsec certe ridicula videbuntur , fi cum gehen- naeincendio comparentur. Addit: quo- rum narratio frequentius itcranda cf?, bb 6 quando
\Vroft.c. 2«. 9. //.
J^g CapvtXXIX.
quando gehcnnae eiufmodi recordatiO nos eam incidere haud iinit. a
;Idem fandifTimus Orator, vt vel pre- cfbushoc perfuadeat: Etideorogo, in- quit , vt gehennae memineris , de gehen- naloquaris. Itaanimam tuam compo- ne, pulchramque ac decoram effice. Magna eft enim horum verborumvtili^ tas. Etideo diabohis omniafacit &mo- litur, eius volens auferre memoriam. N.oii eam.c memoria eijcere, nec dicas, Quid me importuna aificiam triftitiiv-? Importuna erit, quando angcris in ge- hfinna. Hoc efl: terapus triAitiXy non illud.^
AuguHinus colloquiiim cum matro initum narrans: Deo,inquit, ita difpo- nente accidit, vt ego & ipfa foli flarcmus incutnbentes a<i feneflram, vnde pro- fpedus in hortum. Golloquebamur er- go foli vaide dulcitcr, & praeteritoruiH obliti quaerebamusinter nos, qualis fu«
■'Sr€f3iyfofi. to. ^.ferm. 4e fr<tmp SanB, b Chrjf.to. i.tnVft i.jned, mtU$
DeVitiosveLtng.Medtla. "5^9 tara elTet vita aeterna fandorum , quam necoculus vidit, nec auris audiuit, nec inxor hominis alcendit. Ciimque ad eum£nem fermo perduceretur, vt car- nalium fenfuum dejedlatio quantalibet praeillius vitaeiucunditate^non compa- ratione,rednec commemoratione qui- dem digna videretur; erigentes nos ar- dentiore afFedu in idipfum , perambula- uimus gradatim cunda corporalia, (5c ipfbmccelum. Etadhuc afcendebamus cogitando 5c loqu^ndo te , & mirando opera tua, & venimus in mentes no- ftras, & tranfccndimus eas, vt attin* geremus regionem vbertatis indeiici- entis, vbi palcis Ifrael in aeternum veri- tatis pabalo. Dum loquimur & inhia- musilli, attmgimus eam modice toto id:ucordis, & fufpirauimus, & reliqui- mus ibi reiigatas primitias fpiritus Sc remeauimus adilrepitum oris noflri, vbi verbum&incipitur& finitun«.. Dice- hamus talia? «tii non ifto modo & his verbis, tamen Domine tu fcis , <ju6d ilio die cum taiia ioqueremun_^ £c mundus ifte nobis inter verba vile- bb 7 fcerct,
5 70 CAPvr XXIX. fceret , ciim omnibus deledationibus fuis. a
En nobile paradigma pij colloquij, fimul (Scillms maximos quaeftus. Piuni colloquium nunquam fuis deftituitur emolnmcntis.
a AHgufl, l. 9 , Confejfc, i o «
§. III.
Septimum Medicamentum. OccA- sionvmFvga. De hac infigniflimc Chryfoftomus : luxta prascipitium va- dens , inquit , quamuis non decidat, tre- mittamen, (kfaspenumero abipfo fub- uerfus tremore decidit : ita & non pro.. €ul peccata fugicns, fed fecus ipfa va- dens , cum timore viuit , & in ipfa labi- tur fcepius. Etenim alienas curiosefpc- «flans formas , quamuis non moechetur, tamen concupiuit,&iuxta Chrifli fen- tentiam fadus efl adulter ^fxpius autem ab ipsa concupifcentia inpeccatum re- ipsa defertur. Vis modeftus effe ? ncj# tantum fugias adulterium, fed etiam petulantem afpedum. Vis a verbis tur-
pibus
DEVlTIOSiELlNG.MlDELA. ^yi
pibus abefTe ? ne vcrba tantum turpia.» fugias , verum & rifum folutum , 6c om- nem concupifcentiam.^
Faeileautemfcire eftitaliaut tali lo* co fabulatores conueniunt , hic nugae & merafomnianarrantur,hic foedi & im- pudici fermones , hic rixaeatque iurgia^i mifcentur,illic grandiloquentiam flul- tiloquentia comes deducit, ifthic ob- tredationes meriflimce in mcdium pro- feruntur : fuge , quifquis es, fuge hos lin* guarum improbos mercatus, has pefti- lentesnundinas^fuge infidiofas has pa- negyres,qux non crumenam vulnerant, fed conicientiam.
Inconuiuijs quamanimofa loquacitas dominetur, resnota efl. Hinc non ilk- pide nefcio quis dixit: In conuiuijs pri- mum efl filentium; Conticuere omnes. fequitur flridor dentium. Hunc excipit clamor gcntiu: vbi conuiuae vino inca- luere,nemo non loquitur^imo nemo non clamat. Hic attende tibi , hic caue , aut tutiusnonaccede. Quis nefcithasapud
fe ra-
4i Ckrjf. tom. $. hom, t $, ad fof, mtht fag, ii C,
5 7^ Capvt XXIX. ^e rationes ponere? cnoriefcimque ad hunc vfque diem inter hos homines, in hac domo fui , minor homo redij , fem- per querelas, femper obtredlationes non tantum audiui, fed etiam adiuui, & meamquoque linguam colloquijs malis commodaui : ergo & hanc domum, 6c kos homines, quantumporero , ftudio- fiilime cauebo.
Quam multi non poflunt feipfos non eatcnusnofie, quinapud animum fuum taciti l-ateri eog^ntur, 6c -ifte quidem hoc : Quoties probe appotus fum, to- ties rimarum plenus fum, poenitcnda promitto^lluitiflima quaeque garrio,'& omnia efFutiojarcanum apud me nulliim efk, ciim mea lingua vino permaduit: Iftevero hocfibi de fefatetur:Cumira- fcor, inftar tauri fum, ijui omnia rupit yincula,imd vrusfumindomitus'', om- fiia flernens 6c calcans. Quapropter . ebrietatis ille,hic rrae occafionesomnes fugiat. Labia iufli confiderant placita, &:o5impiorum peruerfa.^ Homoredi •amans ftudiofiflime declinat, quicquid
anism
DeVitios^ Lin^.Medela. S73 «nram praebjet vetitae dicacitati : homo pertufae conrcientiae vltro ampleditur quicquid inuitar ad loquacem firulti- tiam. Venilime dixit ChryfoAomus : Magnaslaqueuseillinguaepetulantia,& multce refrenationis indigens. a Hic.ve- ro laqucus fugiendo eftugitur. Occa- fiones fugcrc ftatuifti? iam.paene hunc ia.queum eifugiiH. Hosoccafionum.la- cjueos non fugis^occineturtibi fsepius : IJlaqueatus es verbis oris tui, & captus proprijs fermonibus. ^ Olim ad Abb^- temLucium venit Longinus Abbas, & animiun fuujuaperuit, velle fe percgri- nari ,^ idque fibi iam pa^ne certum ciie. Lucius vt 6c ipfc iincere diceret quod fentiret: MiLongine, inquit, iios iplbs fruitra fugimus , &labore irrito pcrc- grmamur , nifi eo loci vbi fumus , iin-' guamin vinculadamus : fi hic linguani tuam non continusris , qnocunque iiic- ris, peregrinus non eris. Linguam, vbi ts , hic rcfrena , & eris percgrmus , tain-
etii
a Chryf.tsm. $,^0191^1 s.tid^of.m$hi pag» / t i, h Prou c 6.^4 2»
574 Capvt XXIX. ctfi locumnonmutaris. Siceilrnonra- ro cum locumex loco mutamus,occa- fiones quas quieti vitare poteramus,adi* xr.us, ^ccharybdim fugientes in fcyJJam incidimus. Vide igitur vt occafiones pe- rite fugias , contentiofos, iracundos, contumeliofos, caute decJines, quod Hebrceusfapiens variemonet : Non Ji- tiges cumJiomine potente. Noncon- tendascumviro JocupJete. Non litiges cum liomine Jinguato, & non ftrues in ignem illius iigna. a Verbofus 6c Jin- guax Iiomo ignis eft; qui iurgatur cum tali,perind£ facit,ac fi ligna miniilret igni, & fiammam bene fopitam maJc fufcitet. Quapropter contentiones 6c plurimamoris intempcriem vitabit, qui occafionesfugerit.
§. IV. Odauum rcmedium, Moderatio
SERMONIS,fcU,PAVCILOQyiVM. Vt
bene Joquaris, pJurimum iuuerit, par- ci , moderate , fubrmifse , & minime pro-
peran-
De ViTiosiELiNG. Medela. j" 7 y
peranter loqiii. Qui verba cum tumul- tu fundit <Sc praecipitat, proximus eft multiloquio , vbimultiloquiumeft,pro- ximumplerunque peccatumefl. Sapi- entum monitum ell ; Auribus frequen- tiusvtere quam Imgua. HocSiracidse tot pr^ceptiones confirmani: : Priuf- quam audias ne refpondeas vcrbum. n Audi tacens, & pro reuerentia accedet tibi bonagratia_. In multisefloqua/i infcius,(Sc audi taccns fimul & quaerens^ Qjiocirca qui odit multa vcl praua lo- quijinhoc omnifludio incumbat,vt li- bentms audiat quam ioquatur, & vbi loquendi fuerit vel neceffitas velfacuU tas,canon fine grandi verborum parfi- monia vtatur. In hunc finem conducet tradim dicere quae proferenda erunt, ncc agglomerarcverba vel conuoluere; blatero flans pede in vno centuriam rerborum profundit, antequam alter vix decuriam pronuntiarit. Siraci^les hic aurcmacriter peruellens :NoIi, ait,ci- tatiis efie lingua, dcremifrusm operibu?
'tiiis.
ai Ecclt.c. II. ^. S.
^y6 Capvt XXIX, tuis. a xVaam epiftolarum Seiieca fic claudit : 5umma crgo-fummarum haec erit : Tardiloquum te eile iubeo. ^ Voce pre/Iiore loqui pr^fertim apud aegrotos, valde Gonuenit, Sc alias etiam clamar^ vti iaurbanum & agrefte, .&fubiude mQleftumalijs, fic fignmn eft eum qui ioquitur, aut a vino ^ut certe ab alfe(9:!i ebriLun ejGTe, aut parum rei latere fub verbis adeo tumultuantibus : Terribi- lis efi: in ciuitate fua homo lingucfus, iaiquit Siracides j dc temerarius in verbo fuo , odibiJis erit. c At contra -de veris Orbisdclitijs,Chriflo,pr.sdixitIfaias,ore diuiniPatris-iocutiis: Ecceferuus meus, {u(€ipiam eum,eie61:us meus, compla- cuit li brin iilo anima mca : dedi fpiritum meum fuper cum , iudicium gcntibiis profcret. Nonclamabit, nequeaccipiet perfonam , nec audietur vox eius foris, d Ita qui rixas odit , ciamores vitat;clama- te & rixari plerunqiic vicina funt. Er-
gofi
bSen epffl. ^»,fi)$e* c Ecc/f.c.p.<c.j )-.
DEViTros.€LrN^<};lvf£DHLA. 5*77 go fi vis videre vitam, inquit Chryfbfto-- miis , ah visinuenire dies bonos,Cohibe linguam tuamamaioc Quanti modo di» cunt, Nolo , qui dicebant , P^clo : Qu^i ve- teraueruntindetradionibus, qui mor- dcnt (3c comcdunt humanas carnes,de- trahendo,non timentes nc ab in-aiccm confumanturf qui adulationibus fuis linguam impendunt. ^ Quifquis es , ii vitamvis,fi diesbonos diligis ,cohibe linguamtuam.a malo ,imd etiam quan- doqiie a bono cohibe , vt eohibcre poflis- amalo. Parceloquere, & omnem ver- borum^redundantiam prarcidcr laudabi- liorefl vcrborum parfimonia , quampe- cuniae, imoetiam fjepe vtilior : qui nu- mos profundit , lanto magis prodeftalij» quanto mmusfibi, qui prodigus eft ver-
borum,&/ibi nocet&: alijs.i-'aucilo-
qiiium, vitiof^e linguae phar-
macum efh faluberxi-
mum,
b €hryft«,jjn Pf.jS, mtht fag. yij, ^ fe^l
CAfVT
578
CAP7T XXX.
Vltima quatuor Medica^ menta ad improham Itn- guam emendandam.
X yf El non folum diilce ac deledabilcy ^^-^-red etiam falubre, cum temperan. terfumitar. Galenus & praecipue Ara-. besomnesmoderatum mellis vfum ma- ximis laudibus fenint. Sapienti/Iimus Regum Salomon, eruditam linguam laudaturus: Fauus mellis, inquit, com- pofitaverbaidulcedo animac,fanitasof- fium a Septuaginta Interpretes Hebraei /ic loquunrur : Mellis faui, fermones boni, dulcedo autem eorum fanitas animse.
De his fauis , 5c de melle ifio Chryfb- flomus, lingua nefcioan aurea,anmel- leadiflerens:Hocenim mel,inquit,non filueflrcs qu^piam apes floribus infiden- tes coll.gunt, neque rorem maturantes
aluea-
- 1
De Vmos.^LiNG.MfiDELA. 5* 79
alucaribus immitruntrfed fpiritusiandi gratia conftruens pro i^uis & alueari- bus & fiflulis , m Sandorum oribus re-- condit ,vt volenti iiceat cum libertate iugiter vefci. Et, ii vis illorum difcerc m^nfam, accede propiiis,& eos expe- rieris talia erucflantes. Omnia mitia & iucunda, <Sc fpirituali odoiis fuauitate piena. Nuilum turpe verbiKnpoiTunt iiJa ora cmittcre , niliii fcurriie, niPiil aiperum^fedomnia ca:lis digna. ^
Et quemadmodum mel, quia cibus efl-, refict; dcle^lat , quia dulce; medetur, quia iaiubre ; iic &iingua melle iilo im- buta & docet, &delecT:at, (Scmouet. De linguahac Auguflinus f\c loquitur; Vn- dedixit quidam eloquens , &verum di- xit : Ita dicere debere eloquentem, vt doceat, vt deieclet, vtfledat. Docerc neceiritatis eft, deiedare fuauitatis , fie- (flere victoriae. ^ Mellis faui, fermoncs boni. Ideo Hebra:us rex liortatur; Comede,fili mi,mel quia bonum cfl-,
&fa.
a Chryf.to. /. hom. j 6. ad fc^. froftHt
finem , mtht pag, f i S» b ^Hg. U^. tU deiinna Ch. fft.
S2o Capvt xxx: &■ fauum dulciflimum gutturi tuo. ^
Std c{\: alius linguce fauusjfcdheu no» xius& fatalis, quemidcm regiusfcriptor ftudiofiilimecauendum monens: Fauus-- ftillans,inquit,labia mcretricis, nouif^- fima autem iilius amara,q^ua(i abfin- thium,<Sc acLita quail gladius biceps.^ Hanc ob cauiTam Hieronymus dixit r Lingua nil medium habet, aut grande bonum eit, autgrande malum.
Propterea fane oper^pretium eH: ncr- Hos omnesintcndere, ad comparandam cam laudcmqua: mutoiamfacundo tri-. buitur, Et locjpiebatur retle.cEo fpeclant remedia prioribus dilTertationibus fup-^ peditata. Ex promiiTo addimus , 0(flo il- lis, vltima quatuor , omniavitiofas lin- guas plunmum, fi velit ,profutura.
zPreu. e.2 4,^i f s^ hProu.c. /.^ /•- cMarct f-7. ^. i/.
§. r.
Itaque nonum linguae morbidae r«- mediumeil SiLENTivM.Pauciloquiunfi
tlJtUI|l
Dp ViTro9iE Ling.Mei>ela. 5§i
rutumeilin hoTtes propugnacnluni, tu- riilimum vero filentium. Sa^pe quis pau- calocutuseft, & maximum fibi aliifaue damnum intulit. Loquendo innumeri ,' tacendopaucidelinquunt,ni/i cum ne- fas efl tacere noxas. Arfenium^ niirt- quam tacuiHe poenituit, iocutum fszp-^. Silentiumoptimus ioquendi magiil-et_j^ bonarum cogitationum fanclorumque infl-induum cauda efl. Certc quodEc- clefiaflrf crcrdendum, priusefl: tempiis. Tacendi , quam tempus loquendi. a No- tum efl illud prifcorum : Ohfutt muhts loquela , vemini filentium. b» Oraculumefletripode illud.-remper ta- cere pntflat , quam loqui indecentia-. Ergo,
Aut dtc alicjnid melim Jilentio ^ant Jlle. c Expers perictf/t eft prdiirAtim filentiK
intcgcrrimus filendi magiflerEpicfte-
tus prasceptiones auro fcribcndas tra-
dens : Prajfcribe , inquit, tibi formam
quandam aut legem quam cafl:odia.s ;
cc quam-
^Ecclef.c, ^.^. f, b Trochaic, <set.
y 82 Capvt XXX.
quamquc & ipfe tecmnij&in congreffi- bushominumobferues. Acmaioriqui- dcm ex parte fiientium pra^ftetur; aut neceffaria dicantur , eaque paiicis. Raro ■ autem cum fe obtulerit occafio ad dicen- dum veniemus : ihd non quiduis dice- mus ; non de gladiatoribus , non de ludis Circen/ibus,non depugilibus,non de»» cibis autpotionibus, quceres paflini m- culcantur. In primis autem dehomini-.| bus cum verba Runt , ne eos vel laude- ! mus, veIcomparemus,caueatur. Quod fi potes fkmiliarium tuorum fermones tiiis fermonibus , eo quo decet, traduci- to. Sin a peregrinis circumuentusfueris, ^leto. ^ Praecepta vere Chrifliana^fandla. Nec alia tradit Annaeus, quiEpi(fbcto noninferiorfapientia,/ilentiumficcom-- mendat: Nihil aequeproderit,qu?m qai- efcerc, &:minimum cum alijsioquijplu- rimum fecum. h Quamuis nonEpidetus folum 6c Ann^us filentij encomiairac funt &pra2ceptores. Vox olim Sapien- tumerat;
a Eptci. Enckir. c.-^o. -f /.^*.
Ahena ttirris omnthm filentiHm eR ; ^ilenttHmrehpM gerendis omnta ef^^. VtiUor hand eU vlla res filentie, a
Chariiaus apiid LacedaEmonios cele- bratiliimus philofophusy rogatus ali- cjuando , curnam Lycurgus tam paucas lcges Lacedsemonijs fanxiiTctjrcfpondit, ideo idfa(flum, c|uodLacedxmonij gens frlentio afftieta verborLimqueparca,noTi egcret multis legibus. Nec lacrcC pagi- nae diflemiunt. Sicut enim Ih multis fer- monibus inuenietur ftultitia : h ita filen- tio fapientia comparatur, autiam com- parata demonftratur. Index: non mode- flicT folum,fed & fapientix filentium. So- crati olim nnllum effe verifimilius fapr- cnric-e frgnum prc-e (ilentio vifdm. Himc iJlae prifcorum voces: Qiiandn^tie nil fapentitts filentio ^ St' SitiUm potefi faftens haberi dn^filet, Qiia de rcinterprcs Epi<fleti Simpliclus crudite : Qmnrs infl:itutionis ratio , in- quit , eo refertur , vt & a rebus externis», & a brutis fais affe^ionrbus , & a corpot^ ft c c 2 re
I a lambi ^eft.
I h£$cie/,c.j.<«,j.
584 CapvtXXX. re ad feipfum reuocetur animus , vt fuo more eodemque perpet^io tenore viuat. Quamad remilkntiumplurimumcon-. fert- Quae caulla Pythagoreis fuit , vt di- fciplmae ruaeefficacifiimumiacerentfun. damentumquinquennjj fiientium. VJ enimfenfusanimum ipfos aufcultanterr ad externa trahunt (quod Ij declnrant, quicum in fefe dcfcendere, &animi at^ tcntionem excicare volunt , oculos cjau- dunt) ficanimum etiam fermo ad exte- rioraeftundit, cuius efFuiionisremediun eflfilentium. Autigitur tacendum,au neceffaria dicenda , & paucis interro. ganti refpondendum..? Linguavelu canis inuadens omnes aut aliatrans , ca tena conflringcnda , filentio doman. daefl.
Scd quaerit religiofiffimus iiJe fcrip tor : Qpare tamlibenter loquimur, & inuicem fabulamur : cum tamen rard fine lasfione confcienti^e, ad fiknnua redimus? Quia per mutuas iocutio- ncs ab inuicem confolari quaErimus,
Scd
a Simplicitet in CfJ» Enchtr. £pfif.
Dfi ViTios^ Ling.Medela. SiS Scd pro dolor , facpe inaniter & fruftra. d Et vnde obfecro inter homines profanos tam rarum efl orationis aut piae medita- tionis donum?quianulluminter cosvi- gct filentium, totos dies garriunt 6c confabulantur, linguas nunquam non occupatas habent. Et fi cut in molendi- no nemo difcit fubmifse loqui, ita nec quifquam inter garrulos pie meditari- Siientium canaliseft quo aquain altum agitur: Deumprecari, feu piameditari, &: taccre , fimul fint necefTeefl:.
Deus cum Mole folo loquitur extra turbas in monte Sinai ^ cum folo Elia in monte Horeb. Nam cum veniffet illuc (Elias)manfit in fpelunca:<Sc ecce fer* moDomini ad eum.^ Cum omnibus prophetis, cum fandis omnibus loqui- tiirDeus ,fcdcumfolis,fedfilentio. Se- dent folitarij &tacent,<Sc leuant fe fu- prafc. c Deusnimirum, duciteos in fo- litudinemj&loquitur ad cor corum.</ , cc 3 Augu-
' a Tlto.de I^emp.i i.lmtt, Chr$fii cio* %
b ?. Reg.c, ir)So.9, ^Thren.c. ^.<^. zg, dOfe,c,j,^. /4.
Auguftinus^defcipfo Eatetur : Admonituf redire admemetipfum , intraui in intmia m^aduce te , intraui & vidi tjualicunqu-C oculo. animse me^lucem Domini incom- mutabiiem. a Ita didum ClimacL verifli-i mum : Studiofus Iilentij appropiat Deo , eique iungitur. b At vero Salomone te- fle,vbi verba func plurima , ibi frex^uen- ter egeilas ; c. non folum pecuniae,fed &: fiipientia:,- fed & fandimoniar,&:amicit2as cum Deo. Nunquid etiim vir verbofus i \.u ftificabitur ? d Quifquisigitur vult d.'i^ fc ere.lQqui^ prius lilere difcat ,iciitGLie £lentium, praefertim cum id nec isell rumpimus, forti/Iimi -animi argumen-. tumeiTe. Veriflimedicifoiitumaprifcis: Lidt ^ Jilere ^fnmmnL efi FortUfidmis. c . Siquidemfede invna non bene conuc-.^' niuntSiientium<ScIra. Siientium vitio- fadinguac primarium medicamentu^i,
a AugMy. Conftjf. c,t9 ,inH4§» > b Clim.c. eULoqttac$tate»
§. II.
D€cimum,DAMNORVM Qv^ A'Lin-
GVASvNT,AtT£NTA CONSIDERATrO.
Quodnam obiecro damnum eft in orbe, cuius magn<i primaue cauffa non fit Lin- gua, damnorum&calamitatum fecun- di/Iima mxatcr? Os lubricum operatuc ruinas : a Sc quidem aiias poft alias. Lin- guammalorumomnium lernama nullo vnquam iatis cxhauriendam, Chryfofto-» mus,proutpar erat, vehementer idque laepius cum exagitans , tum deplorans : Lingua, inquit, omniummalorumcauC fa,fi negligatur; quemadmodum bono- rum,{i in ea fludium accura ponatur* Mala enim innumerabiHa parit Jinguac faciiitas ac leuitas, Quemadmodumer- go nihil iuuat domus, non vrbs, non mcEnia,nonportae, non oftia, nifi fint qui ea cuflodiant,& fciant quando opor- tet ea quidem ciaudere, quando vero apcrirc:ita etiara oris& linguse nulla^il vtilitas,.ni(i fit ratio, cuircienter,acca- cc 4 rate,
"^88 Capvt XXX. ratc, & circumfpede ca claiidere Sc apc- rirepermiflum fit , Scicic-it cjuse fint etfe* renda,qua2 vero retinenda. Non tot ■gladio , quot lingua cecidcrunr. a Dia- bolus namquenonhabet inftrumentum aptiusad perdendos nos,quamiinguam. "Quod idem Chryroilomus difertiflimc affirmans: Dsemon vndique, ait, nobis in(idiaspraeparareconfueuit,redfaciHus lingua&ore peccante. Nuilumenima:- •que congruum iili organum in minifle- rium efl interitusatque peccati. Nam inde nobismors, indc lapfus,inde per- ditio, inde naufragium pra:paratuiL_,. Nam & mentium lapfus ex lingu^e garru- litate venientes quidam declarans ait; Multi ceciderunt per gladium,fed non tanti , quanti per linguam. Refrena igi- turlinguam, & fi non patitur reticcre, dentium morfu quiefcat, & tanquam carnifici tradatur dentibus. Hocipfum aliasperorando repetit : Commordeil- lamvndique dentibus acriter. Prasftat illam nunc fluere fanguine , quam tunc j
concu-
a Chryfofi.to. i. tn rf t^O» miht fag, i oy^.
DeVitios^Likg.Medela. S i9
conciipifcere guttam, nec impetrarc^ poflcrefrigerium; praellat illam tempo- rarium ferre dolorem,quam tunc peren- niter (Scimmortalibus malis cruciari. a
Bcatus Macarius vbi magnos in virtu- te progreflbs fibi vifus efl: feciflc, inter preces fe compellari audijt hisvocibus: Macari, duarum muiierum quae in pro- xima vrbe habitant, virtutem nondum es aflTecutus. Hic Macarij animus haere* re»j, ^ngi, dolere , mirari etiam, viros fanclitace vitx a mulierciilis vinci , fed & obflupefcere tantos ercmirigoresabvr- bicis delttijs fuperari. Ergo virum cupi- do inccfllc vrbem ingrediendi & audita folertius cxplorandi. Vrbem ingrefliis efl,& omnia quam potuit folertiflimc explorauit, comperit demum feminas illas matrimonio iundlas eadem domo habicare,iamque annis quindecim,quod miraculi loco fit,pacem& concordiam nec verbulo vnquam turbaflre,alteri cuin c c 5 altera,
a iJ^m to. S'hom. ad bapttz.Hnd, de Sfiriu
mtltt.TTJtbt pag 62 i, Et to.i.tn c.i 6. Ltua conc.jf,
ntfht l>ag. 1 1 Co,
5 90 Capvt XXX. altera,^agis quam forori cum/brore op- tiaie conuenire. Ab vtraq; quidem rcli- gio/um viuendi genus ardentibus votis expetitum,£>um vero per maritos non li- ceretmutare vitam,eas fibimetipiis hanc dixiffe legem: Nil profani vnquam ne- dumimpuri quidquam proloqui, idque ftridiflimofoederead vfquemortem fer- uandum. His auditis^Macarius iam ma- gis quam antea miratus,in has omnino voces prorupit : In, veritate non eft vir- go, neque maritata, neque monachus, ncque fxcularis : fed Deus tantum pro- pofitum quaerit, & ipiritum vitaeminii^ ferat om-nibus. 4 k
Beatus vir, icd 6c mulier bcata,quae non eil lapfa ex ore fuo. ^ Modefta lingua, modeftamensjcorruptalingua,corrtipta mens : Linguam bcne rexifle , eft corpus & animum optime cuftodijflTc; linguam non domuiire,cft corpus & animum per- didiiTe. Immodica & proterua lingua ig^ :iicsv4>iqf f1:ruit peililentifIimos,hinc tri- :^ae,contentiones,rixae,fimultates,difcor-
-diae
^Ruffn. Ae^ml, l, J, n.p 7,
De VlTrOSitLllTG.MEBXL^. T9t diae inniimerae : hine inueterata odia ■& morte acerbior muidia: hinc belJa,cae* desrparricidia. Propudiola lingua con- fcientiam peccatis implet, «Scquicquid melioris fensusinanimo re/idet, expel- lit. Repetoquod dixi: Linguaomniuni malorum lcrna eft-. Hanc caue,&mala cauifl:! innumera.
§. III.
Vndecimum linguae medicamcntum eft, Christi Paiientis Qvotidia- KA CoNThMPLATio. Conflautinus Im- perator e clauis, quibus feruator Orbis affixus eflCruci, vnum gakcie, aliumfrfc- no inferuit, vt cornpluresmeliorisnocse fcriptores aiunt. a Mallonius de cau/Iis eiusfacfli diflerens : Monemur ,inquit, hoc Conflantini confilio, vt Linguam noilram indomitam, frenoacclauo,hoc eft,DominLcaE Paflionis meditationeper- domemus. Chriftus Patiens, fi quid- c c G quam,
a HterM. tnc. 12. Zachar, Gregor. Tutoa. de glor. Mart. c. 6. Dantel Mallontm tn AlfhonJHm PaUotnm dz^ Sacra Chujit Stndone Cifi,
592 CapvtXXX.
i[uam , certc docuit Tacere. Aut cnim tacLiit Agnus innocentiffimus , aut pau- ca, manfuetudine admirabili refpondit. Quoties iila iugubris liiftoria de Chrif^o aiierit ? /efiu autem tacebat, Impio feruo colaphum incutienti , manruetinimunu hoc dilemma oppofuit : Si maie dixi, te- ftare : fi bene , cur C3fdis ? Pontio Roma- nopr^lidi, quanta verborumiSc par/i- monia & piaciditate refpondit ? Piiatus fuperciiiumgrande attoliens, 6coretur- gido: Mihi, ait, non loqueris? nefcis quia poteflatem habeo crucifigere te > Cuipiacidiflime Chrillus : Non habcres potefiatem aducrfum me viiam , nifi tibi datum efTet defuper. Sediterum Piiatus tumuituosa linj^Lia intumefcens: Nun- quid ego ludaeiisiiim, inquit,Gens tua & Pontifices tradiderunt temihi, quidfe- cilH? Chriftus iterum fuauiflime: Re- gnum meum, inquit, non efl: de hoc Mundo : fi ex hoc Mundo effet regnum meum , miniflri mei vtique decertarenr, vtnon tradererludceis. <« Cetera omnia quJEobijciebanturfiientio mitiflimo re-
futauitj
De Vitios.eLikg.M£DELA. 5 95
futauit ; leCpu antem tacebat, Hanc Do- mini fuaiiifnmam taciturnitatem obflu- pefcenslfaias, multis annorum centu- rijs antepraedixit: Sicutouis adoccifio- nemducetur,&quafiagnus coram ton- dente fe obmutefcet, & non aperiet os fuum. a Si noilrae impatienti^ admiran- dam illius in tolerandis cruciatibus pa- tientiam iraitari difficile , amantifi^murn faltem filentium imitemur, Nam, Chri- ftus pafiiis efl pro nobis, vobis relin- quensexemplum vtiequamini vefligia^ cius.^ fi nonpatiendojlakem tacendo, (Scvoces improbaspremendo.
ConfiliumSalomonis nonignoramus: Refponfionemoili frangi iram,fermone duro fufcitarifurorem.c Etnoflrino- bis ocuii aifirmant,iumen in conciaue iiiatum neceffario extinguendum, Ci ce- reus accenfus imponatur menfce, fcnc- ftrasautem vtrinquepatuias ventusper- meet. quod fi feneflrarum vna foism fit apcrta,aitcra quae refpondete regione cc 7 clausa,
^if^c.s 3.^.7,
b /. Petrt c. 2Si. 2 /.
f 94 Cap VT XXX. elausa, lumen non difKcuIter conferuari poterit: ita prorfus /i duo rixofi homines inter fe velitari , 6c verba commutare in- cipiant, patuks vtrinque feneflras cogi- ta,vento flante vehementi, hic certe cha« ritatis Jumen xlifflabitur : quod d alteru- ter faltem linguam velut feneftram clau- fam teneat , <Sc flomachantem alterum o- ratione deliniat,amoris ChrilHani facefti in fe tuebitur. Cadit ilatim fimultas & ira^ab aitera parte deferta : niii par non pugnat. Si vtrinque certabitur, ille e/l meiioryqui prior pcdem retujit : vi<ftus eftqui vicit, Quod fi vterque in verba^ afpcraprorumpat, aGlrumef]: de illo dc_» quo diximus lumine , perijt amor <Sc con- cordia. Hicfibi quifque attendat,hicge- fterofo filentio commonftret^quantumj animi habeat ad Chriflum patientem imitandum ; fiagellaforfim 6c fpinas , &: fetofa indufia horremus ? lingua faltem rigido flringatur cingulo.
Narrat Guilielmus Baldefanus iuue- nemaviroreligiofo petijfTe veflem fetis horrentem,coercendae carni. AtvirilJe religiofus os digito fignans: Vercjinquit,
mi
De VlTIOS^LlNtJ.MEDELA. f^f
ini' iuuenis,optimu e'ft cilicium, vigilanl terattendere<|uidper hoc oftium egre- diatur. DiuoBemardoiuuenis verbolus &'eioquentiaeil:udiorus, fi {apientiae fit Lnanis, non aliitde/1, (juam iuftitiae ho- fiis. a Nemini difficile vixieaturChriiluni pati«ntem imitari tacendo.
a BernaratforeSi mtht pag, joeS,
§. in.
Daodecimum vitiofaE linguae Medica- mehtu,TR£MENDi Ac Divini Ivdicii Profvnda Mfditatio. Perpende,6 homo,perpende obfecro, quidloquaris: Ex veri^is enim tuis iuilincaberis , & ex verbis tuis.condcmnaberis.
Voc<s Chrifli agnofcis ? Ille hoc in te pronuntiat , qui nec falli poteft , nec fal- lere;quinon tantumquid loquaris, Ctd etiam,quidcogites,audit, qui rationem cxad:ifIimam,non tantiim aduum, fed & verborum, fed & cogitatuum cxigtt; neceafoliim verba rapienturad posnas., quae aliorum fkmam <Sc propriam con- icientiam laeferunt, fed etiam vana,fri-
uola,
59^ Capvt XXX. iiola , otiofa. < iEternae veritatis eft Do- minicum hoc effatiim : Dico autem vo- bis, quoniam omne verbum otiofum , quod locuti fuerint homines, reddent rationemdeeoindie iudicij./z Dico vo- bisjVt mature prscogitetis, quod fup- pliciummaneat obtredatio^es, menda- ciajfpurcitias, blafphemias, cum etiam vana, ludicra, otiofa, nemini noxia ver- ba in iudicium fcucrum fint vocanda. Ad rem exiraie dixit Bernardus ; Quis f^- ne numeret quantas modicum Imguae mcmbrum contrahat ibrdesjquammul- tiplex inlabijs incircumcifisimmunditia coaguletur, quam lit grauis pernicies oris incircumfpedli. Efl:.enim lingua dilToIuta in fermonibus otiofis , efl Im- gua impudica , efr & magniloqua, qua- rum prima lafciuiae, fequens arrogantiae famulatur. Efl etiam lingita dolofa,& item linguamaledica, quarum altera in' falfiloquam & adulatoriam fubdiuidi- turralteraveronunc in facie contume- lias irrogat, nunc detrahit in occulto. Qu^odfi deomni velotiofoverbo,quod-
cunque
De Vitios^Ling.Medela. S97 cunque locuti fuerint homincs, Deo llmc rcddituri rationem in die iudicij : quanto diftridius de verbo mendaci, raordaci<Sciniuriofo,de clato vel lafci- uo, de adulatorio aut detradorio iudica- buntur? Quamvera fententia, fratres, inmultiloquionon effugiendum pecca- tum. Vt enim praeteream cetera,fi prop- tcrea eil otiofum verbum ^ quod nullani rationabilem cauflam habeat , quam ra- tionem de eo reddcre poterimus, quod e{\: praeter rationem?.? Hoc fuis ipf^ vcrbis confirmans ; O quantus terror, inquit, iudex iapientiffimus , qui nume- rat omnes piuuiar guttas, difcretor om- nium tcntationum,omnium hominuin aprimo Adamyfque advltimum in finc faeculi, vultaudire rationem verborurru omnium otioforum , cum federit in icdc maieftatis iudicij fui, vbinoniam mife- ricordia , fed iudicium cantabitur Domi- no. Quid tum miferi Sc raiferabiles fa- xiemus ? ^
Atquc
a Bsr/z ferm^de tripltci CMJiodtAante med^
mtht ffag ^ H 6, h Idem de P-*poacD3m.c,2 J, mtht fag.iijf^
5 9 8 Capvt XXX.
Atque hoc treiriendum D.ei iHdicium verbis etiam otiofis iam iiidi6lum,ab:ba-. tem. Sifoium mouit, vt eontra feipfum profeipfo annis plurimis orant. Nam, tefte Pelagio,^ ipreSiroius de fe faiTu^s: Crede mihi,ait,iam annis trigintaDeum deprecor, & hoc oro vnicum : Dominc lefu Chrifte, protegeme a hngua mea. Hanc obfccro .precatiunculam, dicamus omnes,:& quandoquc fa^pius de di^ t Domtne . Jefif^ protege riO-s k hngaa fioftra» Tam necelfarium quam vtile Bernardi monitum eft :,Bis adlimam veniant ver-. ba, quam femel ad linguam, plus dili- gasaudire quamaudiri. ^ Volat ver-
bum irreuocabik, tempus irremea-
bile volat , nec aduertit in- .
iipiens quid amit-
tac^. (7
Z.Velag: i 4..n.^. apudRoi^, V» Viti* PP, b Ber», tn tntfcell, miki pag. i j2 6. cEt ferm, de trifUct ctitfiedta fag, ^S $•
Hic
z
Hic prifca noiiis, & asnea tormenta iaculismircemus. Pic1:orih^clicere cre- dimus.
Quemadmodum Dauid A. citharoedus regius, Saulis furores mufico carmins^, placauLt, & ad humanam manfuetudine reduxit;ita rcrmonc molli,aut decoro fikmtio furibunda lingua reuocatur ad lenitatem , aut certe , fi ea pergat furere, facilius toleratur.
Et quemadmodum aeneorum tor- mentorum globi,cum in faxcas turres fe- runtur, muros rumpunt &c pcrforant B. cuminiaccosianeos C emittuntur,irri- to conatu recidunt ^ fic lingua: iaculum , cumhominemmitemacplacidum petit, non facile lacditj cum a:que alpcrum aq ferocemferit,grandi nocumento afficit. Vtrumque imago loquitur. Hinc Sc An-, gelus citharam furoris lenimcn, &fcu- tum prasfert, quo volantcm linguae gla- diumretundit. Kam vltimohoc capitc docemus, quibusartificijsiinguaimpro- bafitfuperanda.
z.
GAPVT XXXL
V^itiofz aliorum lingm qui^ htis artificijstolerand^.
Rues eimeatim volantcsj Ypfi- ion, litteram Pythagoricam ex- primunt, &: ab id earum ordo litteratus vocaturab Hieronymo.Eadem humana^ vita; £gura eft. inuentionein hiiius litterasPaJamedi tribuunr, quod eamegruum volatu didiciflec^. Qiiod vero v€tus€pigrammade hoc charadere •z^tnt : Lirtera Py thagorcT difcrimine fe- ^a bicorni:^ Hocde Lingua verius af- £rmari potefl: , qu^e femper pl jrimum aut prodeffevalet aut obeiTe i h.n^^^Hti mQYs^ LmguA ^//r^?.^ Nequefoiumeruditar &:adomnem modefliam compo/italin- gua nobis commodat, fed rudisetiam & • vitiofa. L^ eo fitum eit, quem nanci-
fcatar a jifud Virgil,
DEVlTias.ELlNG.ToLEKANr; ^O j
fcatur au<litoreni,^ua rationeillius iin«i pctus ruftiueatur. Quando igitur Py- thagoream litteram tFico-rncm epra:cc- dentc triplici didertatiane didicimus; Vltimiim nunc alphabeti elemcntum Tu* pereft Z. quod memoriam mihi refri-. cat validifTimi contra fcorpiones reme- dij. Paliurus, Plinio tcile, Ipina: ge- nus ell. 5emen eius Afri Zv ram vg^ cant,contra fcorpiones efficacifrimum.<« TricorniPythagorico characleri triplex aO^gnauimu-s caput, quo primaria vitioi faelinguacmedicamenta docuimu^i
Sed forfan eflnonnemo, qui dicat_,: Linguam improbam docere vtlie ne_, quem laedac, efl idera as dccerc vclle fcorpionem,nc quem fcriat : vtrinique , & fcorpionis <Sc linguae nequiflima efl indoles, ad laederKlnm atqueferiendurn proniflima»
Accipio quod dicitur. Neque vcro negare licet linguam. improbam fcor- pioni fimillimam,.qu^ modohos, mo- do illos , modo clam , modo apcrte fe- riat. Neque nefcio quam hoc petulans
dcpasne a M»./. i 4. htji, Naf,c, i s . ints»i.
^04 Capvt XXXI. &paenein(iomabilc membrum dif^cul- ter corrigatur. Dicamus fane illud inc- mendabile , non tamen continuo efle in- tolerabile pronuntiabimus. Plurima funt qua: corrigi nequeunt, tolerari ra- men pofTunt, & fxpc debent. Idem de Lingua dicendum : fi nulla proficiat ars qua iliam ad frugem corrigamus , ars certe non decrit, quaillamin nofirum commodum perferamus.
Canisrabidus nocentiflimum animal eft, abillo ipfo tamenpetunrurpili,qui- bi!iscanis rabidimorfus fanetur. Si lin- guam furiofam emendare non poflimus, faspe tamen tolerare dcbebimus. Hoc fine paliuri femen Z v R A m ego nunc porrig»2re flatui, cfficaciffimumm fcor- pionem hunc antidotum. Sed ante^ omnia fcire oportet, quanam arte hoc femen iit applicandumhnic malo.
Illuditaque iam agcmus, 6c quo arti- ficio vitiofam linguam quamcunque , in nofrros vfus & g*rande bon^m poiTimus vcrtere , explicabimus.
§. I.
Tametfi Deus contumcliarum audlor nonef]:, eil" tamenillarum diredor, vc_* hacpotius quani altera petamun.,. Eo fenfu rcx Sionis Dauid , contumelijs Se- mci vulneratus imperat : . Dunittite^, enmvc malcdicat : Do-ninus enim pra?- cepit ei vt maicdiceret Dauid, ^ quis eit quiaudeat dJcerc , quare fic kcerit ? j Sicut vmbone repeliiturvmbo,ita iice— re-vim vi repeliere, rudifTimum vulgus- putat. Nimirum fabas largienti, pifa fcre rependuntur, tantum pro taiito : quiafinum aut flultum vocat, afinus auc flukus audic_. Ita malo nodo cu- neum malum qucerendum^ ita remedio- amaro bilem amaram diJuendam puta« mus, /ic amicis amici, inimicis infefli, clamofis clamofi, imptidentibus fumu» impudentes- eadcm remetimur menfu- raiatque hoc , holl:imentum crcdimus non imquuna. Sed longe aliud nos
dd docet
^o^ Capvt XXXI.
docet cacleftismagifter. Morbus pefli- me curatur morbo; malum limili mali- tia nequaquam ret.undendum eft, ftd vincendum in bono malum» a
Vt autem hoc fibi quifque perfua- deat, cogitet ferio qui lcefus eil:: An non & tu fi*milibus diclis alios non fe- meltantum confixijfti? An non & tua quoque lingua plurimos fauciauit ? iam tolera quod Fecifli. Quid quereris? tua tibi monetaredditur: maledici me- jrentur audire makdnfla, ita quidem vt 5ion/ibi maledicTrum fed refponfum pu- tent. Mutuum bona fide. (Scaliquando cumfoenore ipfisrei]:ituitur.
Quid effe cauilac dicamus, quod illa Ifraelitis fortiflima luditha inter fuos ciues tam bene audierit, N^c erat cjui ioqneretur ds illa vsrbum malum, b \n promptu cauffa efl : ciuitatem illa non oberrabat, nec circulos frequentabar, in quibusde aliorum fama detrahi fo-
lebat,
De Vitios.€ Ling.-Tulerant. ^o 7- kb.it, fed manebat in fupcrioribLis do- mus fiiae, vbi recretum cubiculum-fibi fccc/at, in quo claufa morcrbatur, ad- eoquc nec ilia loquebatar de vUo ver- bum malumj Filebat altidime de omni- bus Iaditha> itaque akiHime etiam ab ©mnibu« de illa filebatuc.,. Q^ifquis igitur contumv-^ias audic & malcdicla in fe conijci, mox caiculum ponat,^ .ui non 6cipre frmillima fecerit alijslquo- circa patiatur, quod fecit. Siquidenx qui qux vult dicit, quae non vult au- diet. A&kdi fumus iniuria? Aiccurraty non tantym quid patiamur, led quid fecerimus. Nam alij faspe non faci- uiit iniuriam, f^d repsnunr. Si volu- mus icqui rerum iudices erie , hoc pri- mum nobis fiiadeamus, nemrnem no- ftrum efle fine culpra, praefertim lin- gu£. Hinc enim maxima indignatio oritur, quod quilibet fibi blandiatur : 2S7i hil peccAui , mhtl feck Imo nihil fa- teris. Melius dicerei : H^c & tp/e comm tnijf,
dd 2 Tibc*
^08 CapvtXXXI.
Tiberius Imperator, tunc paene me- Jior feipfo , quibufdam maledicorum conuicijs laceflitus : In ciuitate libera, inquiebat, liberas efTe linguas oportet. Nec maie Cato, qui probris cuiufdam vexatus, refpondifTe dicitur : Impar mihi tecum certandi conditio eft. Nam, vt male dicere, & male audire^,, tibi facillimum eflj fic mihi male dice- re infuaue, 6c male audire infuctum-» cft.
Qua in re praeclari/Iime fentit Au- guftinus, qui nos contra nos ipfos in- citans : Non, inquit, opusliabes for- titudine, quando tibi aliquis detrahitj abfenti, quia non audis, nec fentis. Si autem in. faciem tibi dicat, opus efl vt fortis fis. Quid efl: fortis fis? Vt feras. Ne forte idco te putes fortenx- cum audieris, quia percutis pugno, vi-, <Slus conuicio. Non cfh iflafortitudo.l fi conuiciatus percutias , quoniam ati iravidus es. Et valde flultum efl ho., minem vidum, fortem dicere, cum di.j catfcriptura: Mciioreflquivincitirami
quam
De VlTlOS^LlNG.TOLER. 6O9
quam qui capit ciuitatem. Habcs igitur aduerrariumMagnumin teipfo.^f
Primum igitur artificium eil, ad im- probam alterius linguam tolerandam, Seipfitm accft/are^ & omnino aequum iudicarc^, fimilia facientem fimilMu pati.
zJu^. im ff.9 z^fofi med,
$. 11.
Alterum ad tolerandam lingifae im« probitatem artificium cfl:, Se fHbmitte* re^ ac emendationem deinceps corjftttuere» Incredibile didu eft quantarum fit vi- rium in linguam improbam demifHo animi. Nam ficut tormenta bellica maiora faxeas turres pcrrumpunt & commolunt , faccos tamen laneos vix offendunt : ita fummiffio linguam pro- tcruam frangit, eneruat, deijcit; fuper- bia attollit,animat, impellit.
Quam multis profuitab improbalin- dd j gua
6 10 CapvtXXXI.
gua ^percuflos eiTe^qui abflrHfum in ft •vitiuni fibiqiie ignotum (ic moniticor- rexcrunt, aat notum fed negled:uiiu emendarunt. Quam multos alienaclin- guae proteruia & cautior^s reddidit, 6c ad virtutem incitatiores. £x hGcplum-r feohoc aurumeft eliquandum.
Virgilio Maroni vifa efl: qpportuniiTi* ma medicina, fi lingua idus velit fape- re, morifque promittat emendatiorcs. Cum enim quidarn eius amicus,Corni- ficij in eum maledi6i:a narrarer* : Et quam*putas-, inquit Virgilius, .iilius maledicentiae cauflam eflb? Nam Car-. nificiumamo, nec eum vnquam oficn- di. Cui amicus : An, inquit, Hefiodi fcntentise non meminifli? Architedum architedo inuidere , & poetam poet^? De malis,ait Maro, id Grascus intelle- xit-, nam boni eruditos amant. SeA ego magnam cum mea laude ac gloria vindic^am in manibus habeoj maiore^ cura virtuti m^ dedam. . Quo auteni meiior fiam,hoc ille inuidia rumpctur iReli^mentioFc^. Pulcherrimum vki-.
di(fl«
Dfi VlTIOSitLlNG, ToLER. €lX
didix geaiis ert-, emendare quae carpun-. tiir, aut cacerte emend.iturum flatueie qiia? ab aduerlarijs arroduntur, Sic ob- i ftruitur osloquentium iniqua.<«
Supra, mi Ledor, mel tibi propina- m^ fed falfum. Nimirum ruaferam, ijs omnibus qui aliquid in alios impe- rij haberent, faiem in capite, mei iii; ore, fale, feu maris amplitudinem ia pe^flore ferendam, ^ ., Quo hsec com- mendatiora iint,m.elli nunc butyruTLj addo.
Quod diuiniaBethlehempueri.quoi noftri Lmmanuelis infantia mel & bu* tyruniincibum habuerit,tefl:atuslfaias: Mel, inquit, & butyrum comedet, vt fciat reprobare malum Sc eligere l?o- num. r Hoc tibimel, mi Chriftiane, & hoc maxime butyrum ingcro. Etvtap^ p^etentia /itexcitatior, Enbutyrum^quo vefcaris artificio/jilimum , idque iion c vUi tugurio.
dd 4 Re^iac
b rUe c jj. §. /.V» k^c part€.
6\i CapvtXXXL
Regiae domiis opulentiam nonnemo velut oculatus teflis hunc fcre in mo- dum defcribit. Tori vbique purpu- ra ftrati; ftragula duplici byflb infi, gnia plus artificio debebant quam na- turse. Praeterea cultu mirabili ilabant difpofitaj per cubicula ftatuae, quae fu- dantium vultus exprimere videbantur. Ego adm.iratus, inquit hofpes, inge- niofam flatuarum nouitatem, propius accefli, (Scmateriamaudaci digito fcru- tatus fum, Sed profundius, quam vel- ; iem,fragilis materia manum admifit <, Perturbatus igitur imdigiViv^ cicatrice , fugae confilium cepi, cum ad iatus fc applicuit fedulus minifler^fpumantem- que generofo potu pateram humanifTi- me obtulit. Cumque incerto vultu xfluarcm, putauit ilie tantis conuenti- bus infuetum numerofac domus it^^ quentia perterreri. Itaque vanitateiH timoris mci non ingrata confolationc permulcens : Quid, inquit,,exhorrefcis hofpes, ad regalem flrepitum, quid triumphum credis quotidianae famiiiar rationem? Tuvero inaliudtempus f^u-
poreiu
DEViTioSie LiNG. ToLER. 61^
porem diifer; vtere principalis domus
beneficijs, 6c audaci manu frange ftatua»
butyraceaeauriculam. Praeflo fum qui
faturatis fuauiflimam potioncm afFun-
dam-. Cum ego negarem deformari
/latuam oportere, vltro irrifit feruus
aulicus, (Scceruicem imaginis amputa-
uit breui gladio, qui ad hoc ex catenis
argenteis de cingulo pendebat, & :
Nondum fcis, inquit, feptemdecim elTe
cubilia inquibus fingulis eiufmodiqua-
tuor imaginesemarmore angulos ador-
nant, praecifisccruicibus, quas quotidie
recentidimo butyro rcparantur; tunu
vt populus in ientaculum deflruxit ex-
temporaneos vultus, frons fubinde alia
atque alia reponitur, & in diem fepties
ac decies renouatur delicatiflimum mu-
nus. Nondum hora diei nona eft, &
iam centum quadraginta butyri pondo
hocpalatiumabfumpfit.fi His atrien-
(is di(flis fumpfi audaciam defi:ruendi
formofum artificium,& inhiantem gu-
dd f lam
a Vere an falso narret*
^14 Capvt XXXL lam libcraliffime propitiaui tam oppor- tuna butyri pramuliide. a.
Hoe erg© butyrumtamartificiorura hk ingcr^ guftandum; ChriftianarOrf fubmiffionem ac manfuetudinem fuadeo cxhibendam. Hic aude, Ledlor, &ima- gini b.utyraceae vel auriculam , vel na- res,autpotius molliflima praefcinde la- bra^ & tuam inde linguam inftruc. Di-. fcjepetulanti linguaenon pari rcfponde- •re petulantia : Difcc^non tuirbulenter, non ferociter , non infolenter, non con- tumciiose, no<n arroganter & contuma- citer laxare linguam : Difceiinon mel ^ rofas , certe butyrum loqui. Hoc aio ; modefle, fubmifse loquendam ei, cui concordia& pax cordi ef]-. Mollisre- fponfio, quam Salomon adeo dilau- -dat,^' lioc illud eiegans butyrum efl, ■de quo loquimur. Ad frnngendam aL- terius iram, non eft praefJrantius, £t^ -nec praefentius pharmacum vllum aliud, -qu^m butyrum iflud,, re^onjto mollis.
Olim a lu/fu part. /. Sat,m$h$ fag^ il^.
De VlTIO^.fi LlNG. TOLER. 6 I S
Olim infantibiis recens luflratis , lac &mel dabatur, quod etiamnumi£thio- pes faciunt. Deprifcoritu clare Ter- tulJianus : Injde,ait, fufcepti iadlis & meliis concordiam praeguftamus. a Id- que ideo fiebat , vt Chriftianis omnibus fubmiflio infantilis <Sc manfuetudo ai- tius imprimeretur. AdremBernardus: Duo funt, inquit, inlacH^e ouis-, buty- rum&cafeus: beneparuulus noiler tlL gere nouix, qui butyrum eomedens, cafeum vtique no^ -comedit. ^ Imitarc tuum dominum, Cflirifliane, & afperi fermonis coagulum repudia, apage hunc cafeum,butyrum comede; furicfae lin- gux rcihiem refponfis frange quam po- tcs moliiflimisi non cultros, non gla- dios , fed butyrum loquere. Submittc te , & linguam quantumcunque impro- bam vicifti.
Pueris, cum dentiunt, mel & buty- ru<m , fuafu medicorum ^ datur, dolori- dd 6 bus
a TertuU. l. de Corona /ntltt. c, j . b Bern [erm. 2 . de AduentH Dsmini,midU^ C Galemu l.i o.de mtdtc. Stmfltc% C, i o^ VUnJ.zS,c,i$,
616 CjLfvr XXXI.
bns initigandis : ego tibi mel&bnty- rum porrigo, nc dentias. Non eftmol- lis relpon(io,qLiam exertidentes comi- tantur. Iobus& Dauid hos dentesgra- uiter renferunt. Hinc illi ab vtroque clamores : Infremuit contra me denti- bus fuishoflis meus.^ Dentes eorum, arma 6c fagittac. h Frenduerunt fuper mc dentibus fuis. c Hos dentes,mihomo, "non humanis carnibus fatiga; butyrum comede; verbislcnibus refponde. Sub- mitte te, &triumphafs.
- ' r
zloh.e.i 6.^. 19,
b /y. s ^' ^. /.
§. III.
Tertium artificium efl: ad vitioiam alterius linguam tolerandam, Deum adtre , ac precart -, contumelias omnes Deo conqueri. Rcgi Sionis Dauid vfi-. tatifTimum fuit hoc artificium. Fatetur ipfe : Pro eo vt me diligerent, detra- hebant mihi , ego autem orabam. a Vc
imite-
De VitiosjeLing. ToLiK. 6 ly nmitemur hoc, qiiemlibet noftrum rex ille fandiflimus hortatur : Reuela Do- mino viam tuam , & fpera in co , <Sc ipfe faciet. Et educet quafi lumcn iuftitiam tuam,& iudicium tuum tanquam mc- ridiem : fubditus eflo Domino, & ora €um^»a Ne dubita,aequi(Iimus ilk iu- dex, qui trans cortinam videt omnia , humiliabit calumniatorem. ^ SiDeus pro nobis, quis contia nos?c Tu ora eum,& ipfe faciet. Sapientiflime dixic Siracides : Beatus, qui te^flus efl a lin- gua nequam , qui in iracimdiam illius non tranfiuit,cSc qiiinon attraxit iugura iilius , & in vinculis eius non efl ligatus : iugum enim illius, lugum ferreum eft, Sc vinculum iliius, vinculum aereum eft. Morsillius, mors ncquiflima, 8c vtilis potius inferus quam ilia. Perfe- uerantia illiusnon permanebit. C^d ob- tinebit vias iniuflorum : & in fiamma fua non comburet lufi-os. Qui rclin- quunt Deum, incident in iilam, & ex- dd 7 ardebit
hPf.7J'<c. 4-.
61 8 €aptt XXXI. ardebit in illis, & non extinguetnr, & immittctur in illos quafi leo, & quafl pardus.lsedet illos. a Num audifli , mi Chriftiane , quantum mali ^t mala lin- gua ? Sed num & illud audiili,& inteU lexifti > Qui reltne^Htint Deum^ inctdent in tUam. & exardehit tn tllts.&cc : Tu er« go Deum ne relinque , fed puris amplexi- bus tunc potiflimum ftringe, crebris precationibus tunc maxime fatiga-, ciim linguarum maliei te tundunt. Tu ora eum, & ipfefaciet.
Sc^ dicas : fipeflimi quique fecretis criminationibus meinfament ignarum, &qu6 incautior decipiar, palam lau- datum.. ^ Q£id hic faciendum-. ? QLiid Seneca fecit ? Sed exemplis grauio- ribuste vrgebo. Quidfecerunt totfan- (^iflimi viri ? quid Chriflus fecit ?
Quid multis ante Chriilum faejulis fecitMofes? Virlonge.mitiffimus; quis .tamen€ovno fortior? quisrurfusminus
vkionis
a EccU.c,2 8. a<h,2^, nd 2%,
b Tacitu4 l, i » htjior^
De ViTiosi«XiNG.TaLER, ^19
vhioniscupiduspqui qiio populum in- feftiorem habuit,&: ad conuicia pro- niorem, eo impenfuis caeli Numen his propitium reddere perfeuerauit. Nam quanto magis peruicax populus infanis clamoribus ac querimonijs vrgebat,tan« to Mofes ardentiores ^d Deum prece€ fundebat. Imo cum iam lapides furibun- da^lebs minaretur, hoc vfiumMofes in fui defenfionem obiecit, refagere ad Deum. Huicvni&foli inmrias conque- /tus: Quid faciam , inquiebat , populo huic? adhue paulluhim^ &: lapidabit mt.a Hic a Deo iuflus rnpopuH gra- tiam aquas e rupe producere^ vt iniu- rias beneficijs penfarct, promptiflime paruit. Sedneque Aaronifratri conui- eiatus efl: , nec forori , quod connubium itthiopicum fibiexprobraffet, idco mi* nus beneuole apitulatus eft. Ita manfue- tifHmusvirorum faepius multiplicis Un- guaefurores precibus fedauit.
Quid Saram eximiae fanditatis femi- nam commemorem ? h laciebat in eam
ancU-
^£xod$ c. j;7.9f. 14..
hjf^ /ftfra c. 2.de Caiumma §, t.
6lO Capvt XXXI.
:ancillaristemcritas maledida (Sc probra, interfedricem virorum nominans, quac pluribus nupfiflctjfed in nullo connu- biumdiurnum efletfortita; quae rcptem maritos fubita nece praecipitaiTet in tu- mulum. Et vt ealumnia haec grauiore ponderefauciaret : Numquid & me vis occidere, aiebat famula,ficut iam oc- cidifli feptem yiros ? Ad hanc vocem Sara perrexit in fuperius cubiculum do- mus fuae , & tribus diebus , & tribus no- dibus non manducauit , neque bibit, ^td in oratione perfiftcns deprecabatui:_, Deum.^ Itanec Sara fiammas amale- dicalingua immiffas potentius rcftingui poffe cenfuit quam (jratione.
Incendium a praecipiti Phaethonte fa- <^um , feliciflime compefcit oratio.
§. IV.
Hoc igitur quartum hic artificium ef!-; Snam hacin re p^itieHHam adexempiafiti' 5itora ertgere,
Nar.
De VlTiOSJE LlNG. TOLER. 6 2l
Marciirum Hicroiblymorum Antifli- cem virum eximu virtute prxdituin, & praelertim in cafligandis vitijs aiiimo- . fum homines perditiflimi , monitori op- timo niQiifqucim afj^eri, fcedis calum- nijs infamare ilint aggreili, & prouc_. confutis doiis inter reconuenerant,iu- reiurando ctiam criminationes firma- .runt, quo magis fidem facerent pleoi !cit6 credulae. Illorumi^^li^i^s deierans;: :Si falfum, inquit, dixero, maie percam incendio. Alter: Si fefeliero, ait, me iues pcllima in^adat. Tertiusnon mi- nus feipfum execratus li mentiretuc^.: Omnem, inquit, ocuiorum dierH ner- dam , ni taiis , vt dixi , /it Narciillis. Vix tamen vlli iunt reperti,qui vei iuratis crederent, ob teHrati/Iimam tot annis cailimontam Narci/Ii. Et quid ad iiaec ipie Narciflus.'' Faifiilimae criminationi grauiter indignatus, ied quia foiitudi- nis ac fapientiac amantiffimuserat, ta- cuit, ceflit, calumniatonim oculis fe^ fubduxit, Deo (ibique vacaturus inter ' feras , quae faltcm calumniari nefcirent. At iublimis ilicOcuius qui confpicit
omnia.
^ tz Capvt XXXI.
©mnia, nefanorum hominiim fcelns quod non potuit non vidcre, mox in apertum protraxic iliis iplis fupplicijs, quae iibi iceleratioptauerant_,. Et pri- mus quidem obtreflatorum, fcintilia iii incendium glilcente, in fuamet jdomo cum omni familia miferrime conflagra- uit. Repsrit c|uod optauit. Etvide. batur facinus illud nonvnius fed piu- rium vel innacentum capitibus expi- andu^i_.c Alter caiumniator illc, ca- pitaii pefte, quam imprecatus /ibi fuc- nat, a calce ad verticem infecfbus, Nu- mme fic vindicante contabuit. Hgc habet j votis fuis perijr. Tertius focio- rum calamitate dodus reiipifcerti_, , conHdas a fe atque focijs calumnias publice falllis efl:, nec tamen vltorem^ DeHm penitus eiJugit. nam tanta pceni- tudinisacerbitate perceliebatur, in fle-. tum tam vberem foiutus , vt vtrumque lumenlacrimisextinxerit. Viuus, ^zd czecus, & ad produdlius fupplicium fu- perfl-es. a Ita Narciffus fceleratas lin- guas fuperauit tolerando.
Theo-
DeVitios^Ling.Tolfr. 6l^
Theodofius Imperator hac impro- barumlinguarum vid:oria plane admi- randus. VerbaTheodofij agnorcite__. : Siquis, inquit, modeftise nefcius, 8c p^idoris ignarus., iniprobo petulanti- quc maledido nomina nollra credide-. rit lacellenda, ac temuientia turbulen- tus obtredator temporis fuerit, euTLj pcenec nolumus fubiscere, neque du- rum aliquid , neque afperum fuftinerei quoniam fi id exleuitate proceillr, .con- temncndum; fi ex infani^ , miferationc digniflimum; fi ab iniuria, r.emitten- dum. Audiant & miitentur Chrifliani principes. Ab obtrecTtatoribus nemo 11- ber,nec fumma quidemfafligia.
CatoPorci<e gentis princeps, fenator opti.mus , Imperator prseclariffimusjora- tor cxadifTimus., quater & quadragies caUflam dixit , diuerfis odiorum & con- tumeliarum machinis.appetitusirempec . abfoiutus efl. Camillum exulem ni vi- difTet Roma^perijfTet. Scipionem Car- thagin- & Africa fua maiorempasne vi- jciflet calumnia.
Q*i$
624 Capvt XXXI.
Quis magnorum inter Chriftianos non retulic vuinera ab hoc detractionis morfu, quis nonvenena abhac viper4? Chriftus ipfeannon atjdijt : Samarftn^ niis es^ D^montum haha'^ vmi potator^pol fuW feduEiorJ Ecquem non ambuflit kaecflamma?
Optime dixit Gregorius Nazianzenus: In bonam partem hocaccipe fandlaTri- nitas; nec tu flultorum linguas penitus ' efFugifli. A
Chrifto Domino in os obiedlum: In Beelzebub principe dasmoniorum eijcit daemonia. b Quam vere Lingua, Fnwer^ ftJj imfuttiitu>^dicitur l
Sunt certae diei horse quas Superbia,<Sc Auaritia, 6c Luxuria inter fe diuidunt: Lingua,nonvnam tantiim diei partem, omnes fibi horas vendicat, Mundus ittiquitatis eft , omnia capit, omnia con- itmet. Quk demum ratione^ ? Qua
charta
a Ntt:^orat. de humani Chrtfli Sattuttate, ^orat. ^^de Vace,
DeViT10S.E LlNG. ToLJiR. ^Zf
charta folct geographica defcriptiitn Orbem. In hac explicato digito, Hifpa- niam,Itaham, Poloniam, GaUiam,Ger* inaniam,ahafqueOrbis partes defigna- mus. Scd charrse huic geographicae,. coioratae Linguas nemo fidat ; mendacif- fima efl, grandia minuit, parua exten- dit,alta deprimit, ima extoiht , pro H- bitii pingic & fingit. (^antum , putas , Dcus a mendacio diflac_^? Quantum Chnflus a Beelzebub ? Immenfum, in- finitum. Lingna tamen audet, 6c Deo mendacium,& Clirifto daemcniumaffin- gere. Qaod fi pacremfamiUas Beelze- bub vocauerunt, quanto magis dome- flicos eius?rf Eigo non fanaementis, & plane fatuus cfl:, qui viam quam ad ciCiLimfacit, ad chartamtam mendacem dirigit. InnumcrismodisLmgua deci- pic, terret,feducit, deijcit, configit.
Si patremfamihas Bcclz«bub voca- ucrunt, certenecdomeilicis fpfius par- cent. Non efl: feiuus melior Domino fuo.
£t
^Matth. c, 1 0.^, 2S.
61^ Capvt x>:xr.
EtDetradio quidein falmcti imira:- tLir, qiiod improuidum & imparatum ante perimit quam periculum denuii- tietj quodque firmifllma fere impetit, vili/Iima& humi ferpentia negligit, ita illain optimos quofque facuit,vt prope fignum fit viri aut magni , aut ad magna natijpati linguas detrahentium. Nam cum IDetraclio fereab aemulatione profi- cifcatur, foiaque niagnitudo aut parta aut foerata ^emulationum materia fit, inmagnos exfurgunt has lingu^e, ac non 'Hi/iin tales venena iaculantui:_,. Ma^ gnitudine n enim ahenam famamque, €um dedecus fuum aemulus exii^imet, eonfurgit in adlierfarium , eumque den- io luiguar grandine velut faxeo imbre obruit. .i Fieri nonpotefl^inquit Chiy- Ibftomus, vtquivirtute excellunt,apud omncs beneaudiant. Kequaquam ta- men doiendum eft, fi male audiamus, {qA fi iure maleaudiamus. b Quo fenfu praeclari/Iime dixit Epidetus:- Quid ve- ro Antifthenes ait? Anid«nunquamau-
diuifli?
a Scrtban, in Voltt. l. j . C, /7. b Ch>jf. [erm. de cainm.
DeVitio^^Ling.Toler. ^27 diuifti? Rcgiimi efl, Cyre, cum re(flc facias,maleaudire.<«
a Eft^et. i. 4., dtjjert. c, 6. wed,
§• V.
Qu^intum acf nequitiam lingux vin^ cendam artiHcium eft, Contemnere hjtc /rn^uartimyai^t calamorum vy.lnera. Con- temne,& viciiH. Namhss linguarum inudi^ faepiillme non lasdunt, nifi vo- lentem. Adyanton herba licet aqua perfundatur aut immcrgatur, liccas ta-. men fimilis eft; fic cum horr.ini probo contumciiainfertur,non inharret.Qiiod fi tu fapias, nulla re mtigis tcftatam fa^ cics innocentiam tuam quam ca'umnia- rum& detraclionum contemptu ac n.^- gkd:u. Vt fcias , omrris calumnia&ob- tredario foetid.-e fimilis ti\. cloaca:, qu3e quo plus mouetur , plus foetet. Noili , Camcrinam non eiTemouendam. Necjue cnimmiferefl, qui audit conuicium, fed qui facit. Conuicium porro potendfli- me regeritur cum conuicio non icfpon- detur. Nonenim acerbius efl conui-
cium,
^28 Capvt XXXL cium,qiiam conuiciatorem neglecfli? oflendere indignurn cui refpondeaturc Illcmagnus &nobilis eft, qui morema« gnae ferae , l^t^ratus minutorum canum fecurus exaudit. ItamoloObsgcnero- fioresaut leonesimitemur, qui circura- latrantibus cacellis non-folen t aliatrare^ mera imparium mdignatione &'C0iitem-.- ptu. Contemne & tu has linguas , qua^: noniauciant nifirefiftentes.-
Ad naturam rei praeclariflime dixit"
religiofus ille fcriptor : ; Quid cnim funt
verba,niii verba? Per aerem voJant, &
lapidcm nonla£dunt, Si reuses, cogita
quod libenter emendare te velis : fi nihil
tibiconfciuses, penfa quod velis liben-
ter pro Deo hoc fuftinere. Et quare tam
parua tibi ad cor tranfeunt, nifi quia
.adhuc carnalis es , & komines magis
quam oportet,attendis.4 Ecquid ver-
ba,quid calami nocerc pofrunt animo
quiL3eo nititur? Quod grando tedis,
quod fludlus rupibus, hoc calumnia^
potefl,
a Thom. deliemf. l ^, Jmtt. Chnftt €.4-6. n. i.
Ds Vrrroj^LTNG.TotfiR. ^l^
poteftjCum in virum inciderit. Vis vin«' cere? vis hoftcm frangeref de inimi- co triumphum agere ? Contcmnc^,^ certa eft vidoria in fblo contemptu. Vis aduerfarium moeroribus exedi? ride. Visindignationibus lancinari? nec vcr- bo dignare. Vis videre fupplicem ? be- neficijs cumula. ^
At durum, acerbum, ac miferum efi: tot pungentibus linguis velut iaculis > configi. Uurumv fed ftepe fruduofum,. acerbum fed fahitifcrum, miferum fed gloriofum. Exofculemur hanc bene«« merendi materiam, hanc meffem caelof inuehendam, hanc vindemiam domini-- cisceilis inferendam.
Atcxcido, inquis, Principum gratia^. Modo non excidasDei. Atforfan idcd'> fpoliaris opibus? Ncmo te fpoliabit ae-- ternis. Priuaris dignitate? Nemotebo— na confcientia priuabit. Vituperant tc ; homines? Sed honorabunt Angeli. At: multos expcriris inimicos(Sc vexatores?: Modo amicum habeas & protedorem-». ec Deum.
C ScrtkdH. l.c*
6SO CapvtXXXL peam. Contemptus iaces ? Exurge cslo. ' Condemnaris ? ludicc Deo abfolueris. Animum ergo aduerfus h^ec para , <Sc fci- to vix vllum virum bonum ab his iinguae iaculis viuere inuulneratu. At fatiuseit criminationibus fordidari cum bonis, quamfalHs laudibus honeilari cum im- yrobis.
' Pericles , qui quadraginta annis Athe- jiienfiumRempublicamgubernauit, vir difertiflimus, Aiggeilum cenrcenfurus vt . adpopulum diceret, dijs vota faciebat, ne vJlum libi verbulum,re imprudente sut inuito efHiieret, quod adRempubli- cam minuspertineret :Hic, inquam,Pen ^- ricles temerarium & iafolentem conuk- ,r: ciatorem , per diem integrum , idque in publico patienter tulit. Neque vefperi, ciimfe domum reciperet , adhuc maledi^-:;'- , drisinfedantemafe repulit. Poftremo,: cum iam in domiis limine , fub primam nodlem, confiileret, conuerfus ad fer- wumPericles : Heus,inquit,mox facem expeditOj&hunc ciuem domumreduci- to. Sic homo improbus ab iniuria 6c . contumelia gratiam reportauit.
Hoc
De Vittos^ Ling. TaLEs:. 6 jii Hoc prorfus eH: conuicia, calumnias ^. &■ maledicla magnanimo contemptu di- gerere.
Quid igitur hasc Imguaramtonitruaj tantopere nos- terrent ? m fumum eua— nefcent : Qiiiddetradliones^caium— nias, quidprobrum & infamiae notam-». adeo reformidamus^? Auguftinuscon-- tra hcEcnos animans : Opprobriahomi— num, inquit, noiite metuere, 6c detra— dioneeorum ne fuperemini , nec c|u6di nos rpernant magni duxentis,- ficut emm veflinientum, ita per tempiis afe^ fumentur. Et didi rationem reddens fo— lidillimam : Crimenfairum,inquit,reunii non i ?.cit. hominem , niii apud iudicem-r hominem : vbi autem Deus iudcx eft^< lullus falfo criminelaeditUE_,. <« Deus^, iguiiuftificat, quis eft qui condemnet?^^
Z^yAftg. tom. 2 . €j>til. i i 7- ctrctt med,
^ t» f>f. iii,^,i /^, b Rom, c. ^. <^.i ^.
$. VI.
Sex-tum t^'. Stlere., ac generosa taci^ urnitate detradliones cSc calLimniascon- oquerc. Sileigjtur, alioqui crabro=—
6$ 1 Capvt XXXI. nes irritabis refutando. Sile, ne per* uulgentur , quae nefcienda potius & fe- pelienda eflent. Cum refpondeturjcum excufatur , cum iure agitur, longe late- queinfamiae nota perfertur, quam mul- totutius filentium fepelijfiet. Qu^a de re Seneca iliuftriilimc ; Qui primis,in- quit , defungi malis potuimus, in maio- ra deuoluimur. Quordnm vnius verbi contumelia, non aequo animo lata, in exilium proiecit : & qui leuem iniuriam filentio ferre nolucrant, grauiflimis ma- lis obruti funt,indignatiqu€ aliquid ex pleniflima libertate diminui, feruiie in {tCc attraxerunt iugum. a Quod fi re- prehenderis a quo non deberes, nec mo. do quo deberes, illud velim cogites, quod fapienter dixitRomanus fcriptor: Nuiii patientius reprehenduntur, quani quimaximelaudari merentur. ^ Itaque fikndo reprehcnfionem admitte, illam- que in encomium tuum taciturna pati- cntia conuerte.
Sffnt
zSen.l, z.delrat. /4. b Vhnt(t4 SecHnd. l. 7. epifi. z 0, ad Dton^f.
De VlTIOSiELlNG. TOLER. ^53
Sunt quaedam vulnera , quae melius fitnontetigi/Te j
Plnrima curando fieri peiora videmus :
Neglige , & tace ; ita fanabis. Homo fa- pienstacebit vfquead tempus. ^
Contra verbofos noli contendere verhii^ Sile& diffimula, vt aduerfarius arbi- tretur detraCtiones fuas a re nerciri.Nam plerunque qui llia dida putat fentiri, pucatetiamde vindida cogitari : itaquc feparat, nehoftisinueniat imparatum,
Quemadmodum vero Fabius Maxi- mus (quem olim Ouemappellabant) pugnam opportune fugitans, & Anni- balem magis eludens quam conflidu frangens , ducem antea inuidum, mori vicit& patientia^ita qui eedit & fiiet, linguamque verberantem non reuerbe* rat,re<i declinat dextre, hic vidor efl-, hic vacillantem concordiam reftituit cc» dendo(Scfllcndo. Ita Socr-atesXantip* pen vxorcm clamoflflimam pkcauic cc 3 non
! .zEcch.c.zo.^.^,
aidn re(ponden.do. Medicamcntum in^ iuriarum & contumcliarum omnium ■probatiilimum cil: filentium. Tam in* iuriasferentemquam inferentem fanat : fola offenfarum commemoratione ani- morum vuinerarecrudefcunt. Silentium .mddoientisammiperturbationemfedan- iiamvalet plurimum. Optime mifcrias feruntqui abfcondunt. HincRexira- tam non fine caufsaReginam fic aUq-j iquitur:
^DeJtne meqm tm incender^^te^ cjtferelu,^
Canuminpagis allatcantium ira noti inelius deferuefeit, quam tranfeuntis Tiatorls filentio^, cautaque patientia. l^pum circumuolitantinm aculeos non difficulter ^yiit ilkfus , quifquis inter e^s :fueritquietus;repugnans 6cprocax lae- ditur. Pax fiientij elFedus, &velut ^ iia eft.
Angeroftamfiientij Deam ore obfi- gnato reprasfentarunt prifci. Hanc au- srem , Macrobio.tefte,^ in templo Volo-.
piae..,
A^VirgiL l 4" IS^vefd. \ hMacrek /. / * S^sturmL
DeViTIOSvE LlNG. TOLER. 6$f
.piae-, qux deledationis & gaudij Dea fuc- rat, collocarunt, vt tacite fignificarent, cum qui iilere, & iniurias tolerantec_# ^c placide ferre didiciflct, ingenti deje- ^d:atioac, voluptate maxima perfundi. Nimirum in tempJo Volupiac fedet An- gerona : oris obfignati homo placidas VoJuptatisaedein incolit.
Sed&rhoc infuper habet hominis^Iac- fifilentium; plerunque patrocinia & ho- minum &ipfius Dei Jasfo conciliat.Mo- {qs ad fuos proclamat : Dominus pugna- bit pro vobis , & vos tacebitis. a Mag- dalenae filentis & lacrimantis patroei- nium fufcepit Chriftus ,.non foium ad- uerfus Ifcarioten, fed etiam aduerfus hofpitem- fuum & conuiuatorem. JEt ipfius Chrifli tacentis ad tot tamque ca- pitales hoRium accufatioaes Pilatus quantus ex iudicjc patron us eil fadus.?
Martjnem poetarum principem Fili-. fhus quidam orator, facetijs vexare fo- ee 4 litus
63^ CapvtXXXI.
iitus, audiente Auguflo Casiare, elin- guemdixic,red necfi linguam haberet, cauiram propria tueri pofle obiecit. Cui Maro : Tace , inquit , rabula. Nam mea haec taciturnitas cauflas mcx dtfcnCo^ rem fecit Auguftum: <Schac tuba,cuau volo,loquor,quae vbique & diutiffime audietur.
At dicas: Qui fc pro oue gerit, aluu
pis deuorabitur.
Nequenosvbique,(Scin omni caHfsa tacendum dicimus. Interdum pax ani- bienda eft refponfione , fed ea molliflt. ma. Incuria &iudicio fi rei famiiiari, Ci famacautvitae periculum fit afilentio, loquendi locus erit. At vero domi,ia mcnsa,in platea,inagro,in iurgio , in lufu^infympofio tutiffimum femper fi^ lentium, prasfertim ciimin linguaraim-. probam pugnandum efV. Hic vetus Ger^ manorum verbum verifiimum: Duorum fapientior, tacebit prior. a Nam illc fapientior ck 8c melior, qui citius re^
tulic'^^^
BEVlTIOSiELrNa.ToLER. ^3 7
tullt pedem, cum vtrimque ccrcatur^ Neque hoc ignauiae fignum, Ccd fi-
Rescertaefl : pleruncue mahu tJiC dilTimirunt, qui prompti/Iimi iingua; multiloqui acmagniloqui, vix vnquam ftrenui. Homencum Therfiten homi* nem ignaui/Iimum , fed proterui/Iime conuiciantem Achiiles pugno interfe- cit, Goliathum Dauid lapide proftra- uit. Nimirumcanesilli magis degene- res mimme mordent, qui plurimum la- trant.4 EtHieronymifenfu: canis la- tratu tambonus facile fugatur.
Cumvirorum ille mitifHmus loannes
Canonicus, vt vocant, regiilaris , cun^
amicis familiariter colloqueretur , do-
[ meilicorum vnusinconclaueirrupit, 6c
j minis atque clamoribus omnes exter*
ruit improbus latratorjinloannem lin-
gulariter velute plauilro iecit conuicia.
loannes fellis expers, cohimba placidifl
fima infanum nec verbnlo percuflit^
ee j Hic
a Phf//f. Baff, Carc. Laur, conc^j^
^3 8 CapvtXXX^L
Hicamicorumquirpiam : Curobfecro, inquit, mi damine, ad di^flatam atro- •cia files? tuam ipfe famam conculcas, Eijceforas caiumniatorcm. Huic loan- nesfedate : Si flammajinquit, domum ; xorripucrit, num tu oleum affundas? 'Hic homo totusardet, & furit : at no- fti , nihil efle defQrmius, quam furiofis rcfpondere. Sicut in morbisnihil per- niciofius , quam pharmacum immatu- rum,
Primam iram nemo audeat oratione fnulcere; furda eft Sc amens ; dandum lili fpatium , dum rcmittat. Atque hoc medicorumfcitum efi:, quinegantinac-, ceffionibus medendum. -i
Huic homini, hoc quidem temporOrf velle medicinam adhibere , eflet occide- re. Vbi remittcnte infania, nonnihil sd feredierit, curationem admouebi- «nus. a
Hoc cfl prorfds Dauidem agerc, 6c furiofum Saulem placare cithara. Con- tra iriitorum co:itumelias pharmacum
cil I
I
De VlTIOS^LlJTG. ToLEJk. 63 9
CftprsclariiTimum, Tacere. Autenim potentior de te male locutus eft, aut imbeciUior: ii imbccilior, parce ilii; Ci potentior,parce tibi,&:noxam cauc^. Sunt qui cum audiunt vel leuiter Cihi detradumab aiijs, mox grandem me- ditanrur vindicTiam : ita fagittas paruulo- r-am fadae funt pJagae eorum. a At ini- quum eft pueruli iagittuJa vixJaefum, inox vtilnera & casdes coqnere. Non cfl: argumentum certius magni animi, quam iraproba Jingua verberatum-» non reucrberare_;. GJoria noftra hasc cft , teflimonium confcicntiae ao- iir^.^
Hic puichre Grcgorius : Quid enim, inquit , /i homincs Jaudent, & confcien- tiaaccufet? aut quae debeteffe triilitia, fi omnes accufent, & loJa confcicntiOi^ nos iiberos demonftret ? VaJde miror cur vos qui cor fixifhs in caeJo, verbsu hominumagitentinterra. Dnxbono- rum PauJus dicit : Opus fuum probet vnufquifque, & fic infemetipfo tantura ee <S gloriam
640 Gapvt XXXI. gloriam habebit , & non in altero. 4 Si laudibus Ijctamur , & detradionibus frangimur , gloriam noftram non in no- bis , ied in aliorum ore pofuimus.
Quid autem aliud detrahcntes faci- unt, nili in puJuerem fufflant, atquc^ ia ocuios fuos terram excitant, vt vn- deplus detraclionis perflant, inde ma- gis nihil veritatis videant. ^ Quae om- nia Chryfoilomus fuo etiam calculo confirmat,-nam de caiumniatoribus & detradoribus mentionem inijciens .vPol- fum, inquit, facere malam famam, fed non interficere confcientiam. f Tuigi» tur,quod Ifaias monet, vide vt fileasj nolitimerc,&:cortuum nonformidet.4 Longe gloriofius efl, ad imitationenu Chrifti, iniuriam tacendo tolerarc^, quam fuperare rcipondendo.
nGai.c. C*^.4" hGreg. l. i.epifl. 4S*
c Chrjf. hom. de Sufanna»
§.vi»
'De ViTiosiE Lm«, ToLER^ <64l $. VIL
Septimiim in tolerandis aliorum fin-
'guis artificium eft, Cditefte prdmium fitm
Ipicere. Ecquid queri potes de conui-
cijs, dctradVione,calumnijs, cum hxc
rilirginenta fint caeleftis pracmij ? Con-
tumelias omnes & iniurias centuplo
Deus aetcrnoque fenore penfabit. De-
^ftedlas lucftam? recufas gloriam, abij-
'dscoronam. Qui cerrare non vult, is
praemium afpernatur; qui pati abnuit,
Ccclum fibi dftplicere non diffimulat.
Quae enim h'ic iuftitia, quae effet vere-
cundia, fperare praemium , repellere.^
laborem ? Ab incunabilis Mundifem-
per p^fTa eft innpcentia.
Hiftoriam omnem, Graecam, Lati- nam, barbaram^ facram , profanarn-. voiue, & nufquam non cernes Virtu- tem iaculis petitam, praecipue venenatis iaculis Linguae..
Nil in Orbe tara fahc^um cui Lingua ee 7 vitiola
^4 2 Capvt XXXL vitiofa parcat. Hxc Japidcs iacit, & tela fpargit, vt viam ad cselum fi non in- luam, certe reddat impeditam. Quid tr^pidamus, c^iiid in via fubfiflimus, quid oculosretro flecftimus ? hanc femi- tamadcaelum dux Chriftus, totque cen- tena miilia comitum fignarunt fangui- ne. Neque tamen nos ad /anguincm., hic prouocamur : moIJior detraclio- num pugna efl, qu^e vix fiipremam cu- tem ferit, ac ne ferit quidem^, fi con- tempferis. Sin alte in animum admi- feris , non verba funt , fcd vulnera , qui- bus tamen prcemium CceJcfle promiffum non efl:. Lingua feriri, 6c non referi- re, hoc Chrifl:ianum,,hoccaElo dignum •eft.
Inhanc rem expedic, non omnia vi- dere , non omniaaudire. fic multie nos iniuria^ tranfibuntrex quibus plerafque nonaccipit , qui nefcit. Non vis efle iracundus ? ne fis curiofus. Qui inqui- rit quid in fe didum fit, qui malignos fermones etiamfi fecreto habiti fint, ■cruit, feipfe inquietat.
Verbp-
DEVlTTOSiC LlNG.ToLER. ^43
Verborum in te prolatorum rumina- tio , fcrutatio , & pro tuo fenfu cxplica- tio eo pcrducit , vt videantur c(^q iniuriae ^use profcd:6 non funt. Abduc ergo animum ab auditis , & erige a<l alta.
Et quis prudens omnium ore & cala- mis, dida fadiaque fua probanda fpe- P£t? ftultitisehoc magnae eft. Pruden- tia iiberioreiocutione non ofFendituc«,, imogloriatur cum patitiir linguas, quac fsreinmagnos venena faa iacuiantunj; vti fulmina in firmiilima quaeque faeui- unt, tranfeunt moilia, velut robore fiio indigna.
Sed nimis quam dolet, inquis , cum lingua nocente verberatur innoxius, In promptu foktium eft^ cum lobo a- nimosedicatfic faucius : Eccc in caelo tefris meus , & confcius meus in cxcel- fis. a Si ergo nobis , inquit Gregorius, efi- teflris in caelo , teflis in corde , dimitte ftulros foris loqui quod volunt. Qui vitas fuas in caclo teliem hahet , iudicia-^
^44, Capvt XXXI. t^^v
(^^ Utjguoi) hominutn in terra pertime* fcerc non debet. a Apoilolus fuo id ex* empio docens : Mihi autem , inquit, pro minimo efl, vt avobis iudicer, aut ab kumano die. Humanis maior, facileiu- dicia <Sc linguas hominum contemnet. Quid enim refert cuius auxilio caelum eonfcendas piatis eft confcendere. Ni- hil interefl annomen tuum morbus , aa gladius , anlmgua infcribat caelo: modd mfcribatur; tu bencficio fruere. Et vt aeger pulsa inualetudine, rigidas medici manuspraemio donat, ita tu has Jingua* honora, finequibusres fecundae fortafl fis obliuionem Dei conciliafTent. Nam profpera plures cxcludunt caelo quam aduerfa.
Impetrauit olim , quod Caflianus nar- rat,ab Athanafio vrbis antiflitc Alc- xandrina matrona tam diues quam no- biUs,vt vna aliqua e viduis , quse facri Krarij fumptibus alebantur, fibi dare-
tur
a Greg. U. epift. jf-f. ad P^lUdiHm. ^ l p. tftft. 39. ad Theottftam. Sitraque dig»tfima leg$ tota»
De VlTIOSiELlNG.TOLlR. 6^^
^ turalenda. Data eft illi mulier miti fua- uiqueingenio, &lingua prorfus mode- ita. Sed optimas matron^ fatisfadura. uon eft. Siquidem patientiam fuam hac ratione nihil profeduram crcdidit , cum fciret virtutem fineaduerfario marcere. Itaque aliam fibi dari ab antiftite popo>- icit. Athanafius mentem teminae non fatis affecutus , dari uiflit aliam , fcd inm hoimanam, peruicacem, iracundam, & multo peflimse linguae feminam. Hanc matrona nobilis domumadduxit. Mox furiailla ingenium detexit, nampro pia liberalitate ac lauto hofpitio conuicia folum, & obtredationes atque maledi- da , imo & vcrbera reddidit. Nihil in e^ obfequij, nulla gratiarum acflioj quic- quid fere prolocuta eft, foediflima oris fpuma,&mcrum iurgiorum femenfuit: vix quidquam pro fana loqui nouerat. Hic matrona nobilis fibimet applaude- re, & muJtum gratulari;hic in finu gau- derc, caelumque fitientibus oculis fu- fpicerc; hic Deum ardentibus precibus venerari, eique gratias agere, quod .fuampatientiam hiscxcrcitjjs crudiret 5
denique
^4^ Capvt XXXI. -denique ad Athanafiumredire, tique -pariteramplas habere grarias, quod^bi «am demum dediffet viduam, per quain adpatientis!! cultum iugiter exerceretur^ ^tque fic via longe cer tiore duceretur ad •caelum.^ Haecprofedo heroidem fapi- •^nt Chriftianam, Imitemur , fi exlum ^amamus. Spe certa caeleflieprjemium ex- pedat, qui Linguee flagellum patienter 5tolerat«
Agnofcamiis ergo Domini voces: Bea-
ti eflis cum maiedixerint vobis homines,
&perfccutivos fueriBt, &diKerintom-
ne raaium aduerfura vos mentientes,
propter me: gaudete & exultate qiio-
niam.mercesveflracopiafa.eftin cae* ^
lis.^ iEternis nati , deligamus
seterna.
. a Cafianu4 facrar, CoUat, 1 8iC. 14,
Epilogus
^47
Epilogus
o in
PHAETHONTIS
Primam & Secundam
partem.
«^?
-^W)li^ Olurriini prdlixiori , Le^or,da •^y^JSs veniam , quam bis tcruc iani-. -ri^^^j^SSSiLiprio red obfGurius petii> Quaedam dicenda, quaedam jfepiufcule kigerenda, qii^dam etiam incukanda fuerant; Oppc-rtunei ^wp*r^««e > Tarfen- fis Hcclefiaflce monim. a
Sed obijcias : Qu^id prodcfl: aperta monftrare, quid clara explicare? Piu- rimum. EtcaufTam aRomano fapien- te audi : Multa vel ante oculos po/ita tranfimus; faepe animus etiam aperta^ difBrauiatringerenda ell itaque illi no^
titia
^48 Epilogvs.
titia rerumetiam notiflimarum. Plu- rima fcimus , itd non fcicimus. Scimus, non efle ditioribus Sc potentioribus aduiandum, ijs tamen adulamur: ici- mus , non temere iurandum ,non men- tiendum , non obmurmurandum , nihi- iominus & iuramus , & mcntimur, 6c obmurmuramus audaciflime. Itaque^ reducendi fumus ad memoriam, idque frequentius. Saepe agitari debent, fctpe vcrfari falutaria hacc monita, vt non tanLiimnota fint nobis^fed ctiam para- ta. Hinc didioni faepius lax.mdcX fue- ranthabenae, quando aliqua non mon- flranda tantum, ncc tantum explican- da, fed faspius iteranda, & prorfus in» culcandafunt. Atquehinc h
^^^ fimmi plena iam m^^rgine libri • Scripti^^dr m tergo necdmn fimtm Oreftes.^
Scripferat olim Euripides , poeta tragi- cus Oreftis furiofi iuuenis res geftas. Poetam hunc verbofior fecutus alius, «qui vbi margines omncs verfibus iig^.
pleuit, i-- a luutn(tli« fat, /. imtt§.
Epilogvs. ^i^
pleuit, etiam in tergo voluminis, con-- tra quam veteres folebant, verfus txa— rauit, nec taraen tragaediamfinijt.
Idempasnchic accidit. Ore/lem pla-- ne fcripfi, aut fimillimum Orefli Phae— thontem, iuuenem furiofi/nmum, qui fibi plurimum fapere videbatur , cunu nihil faperet».. Quod placidum qui- dem, fed periculofilfimum furiarumge- nus efi:.
Phaethontis, feu, Aberrantis Lin^uae praecipitia, quantum fubfecmis horisli- cuit, expiicaui. Sed nullus etiamnum finis eft fcribendae huius tragocdia:. Ita
in ttrgQ necdum finitui Orefles.
Oreftis autPhaethontis furores non- dum omfnes, nondum fatis percenfui. Pofi: multa iam dida, diccnda reflant plurima. Optimedixit AlphonfusSal- meron, Linguam efie Alphabetum feu congeriem omnium vitiorum. . Quis efl enim, ait fapiens Hebraeus toties
nomi-
^fO Ep.rxoGVJ.- '
nGmmatiis, quis eit , qui non delique-» rit in lingua fua l a '-^ ^ rLimofo.
Auguflinus vbi dixifTet, hoc eiogid^- Ciceronem affici : or
. -, Romani maximm au^or
ThIUpm eloqHij b
millum vnquam verbum , quod reuo- care vellet, emifit : fapienter. addens : Qu^^ quidem laus, inquit, quamuis prse-- cianflima videatur,tamen credJbiliorelr de nimium fatuo, quam de lapieiite perfeclo. Quis ergo eit quilingua non; deliquerit?
Omnem hominis a:tatem lingua infi«- cit. Ceterorum vitib-f um indoies p.Ie- runquecertam vitde partem occupac^. r gula pueritiam, iuuentam incontinen- tia, viriles annos ambitia. Vitia dein- de pleraque omnia cum fenefeentibus
fene-
2.Eccli.c. iff.9r, I ^.
b LtuamH /.7. cfrca tnitinm^
c A-fg. et/ifi. y. ad MffnelUnHm 3 vqH tmtmm.
'EvnjOGvs» tf 5 r
rsflefciint, & renfim cum fuis dominis- emoriimtur. Solum linguas vitmm aeta-- tem omnem, <Sc omnc vitx curriculum- rarie inflammat. Non raro quo adul- tiores 8c feniores , hoc & loquaciores fu-- mus^ comoedias-recitamus & tragoedias- loaigiflimasjvtnecintergoquidem finia- tur Orefles. Attende iam decrepitos^ quofdam , fedeximie garrulos fenes, qui' amnem vitas fuae hifloriam prolixisop— pido narrationibus exponunt. Membra- onania in ipfis fradra , vires exhaufejvixv graxii poflunt, vixfpirant, lingua tamen^ in eis etiamnum eft viuaciflima ; dies to— tos garriendo fr^ngit^ nec tamen fati— garur.
O malum in-equietum J 6 rotam fpon^ te currentem, & indefeifam! O- Phae-> thonilultiflim.e, quoexcurris, quoprae» cipitas? Sepukhrum tibiqu^is, fed grande. Totus terrarura Crbis tuus efl tumulusyquem dum totumimples, to- tiam incendis. Nec fatis tibreftin hunc tumulum inijcereteipfum,-millc tecum (quidaio^) fexcenta millia rapis funera tuis incendijs ambufla,
Troiaia
Troi^ olim , 5agiinmm , Numan*- tiam, Corinthum, Carthaginem,nobi- liffimas ciuitates ariille , prifca narrat hiftoria^. Parum efl: hoc temcrario Phaethonti, Linguae praecipitanti, v- jiam alteramue vrbem incendere; toti Oxbi flammas fubijcit loquendo, &: vnumfacit rogum tot amplifTima re-- gna. Nulla enim efl regio , nulla ci- uitas, nuila curia, aula nulla, trrbwnaii nullum, nulla platea,- nulla domus,, fed nec vll^ funt latebrae, quas i(le-»> Pheethon, vitiofa lingua, litibus, ca- lumnijs, obtredationibus, mcndacijs ,. libidmibus, periurijs, tumultibus non' impleat. Orbem infpice , & verum me dixifle fateberis. Nemo , quod bonum eftjioquitur. <s
Olim domorum oftijs infcribebatur Tufcorum lingua, A Rs E Verse,^ hoc eft, Ignem auerte, feu,Caute cu- flodi. Hoc fuo quifque pedoriredius infcribat : Linguas ignem eautifrimc,^
cuflodi.
a Tiieremid c, 6. 9. S»
tvtfhcti. Peflimus auriga PHaethon>. Lirtgna temeraria,incendit terras, Iros &:Codros, Craefos & Darios amburir 5 ardet Orbis, nufquam non ineendium^ viuit.
Quid hic con/ilij , obfecro, qiiid au— xilij eil? Quas fitulas, qaos harpago- iies ^ his ignibus admouebimus? lam fupra duodecim monilraui fitulas huic incendio, (i non extinguendo penitus, cx parte faltem compefcendo : Duode- cim ruggeffi remedia Linguas imprebae curandae. Proximum ex his , & plernn- ^ue tutifilmum, ell (ilentium, quod ilammas flibinde miraculo- etjam doma- rc pcte^.
NarrarCamcracen^s proepifcopiKv qucm fupra fsEpius laudaui , in Braban— tia coenobiumeffe, AfHigcmiura , ^ fandHi ££ Benc-
^^tmHbei ^nb^mtf)a^itn.
]» Tbomas Canttfra$anm l^j^defni Am"'
mtraculit c. i j.n. 4, tBruxell* adiaeiti n^tum^l^
0 ceUhei
^5 4 FpiLOGv?.
Benedi6li familiae affignatum, viros «t eomoribus religiofiiJimis viuere. Erat in hoc cosnobio monachus, cuiRadul- phus nomen , filentij amantiffimus. Inde Radulphus Tacens efl appelJatusy namtotos fedecimannos nec verbulum xum'vllo mortalium efl locutus; totiis alloquijs diuinis dcditus. In eam por» ro familiaritatem Dei fe dedit, vt orto illic incendio,iamq; per totum monafte- rium grafTante , ignis furorem lingui fiftere fit aggrefTus. Cum enim Radul- phus humana fubfidia iam fuccumbcrc videret , tanto animofior diuinam opem fperare coepit. Mox igitur in genua: procumbens, precibus quam potuit ar- dentiffimis , auxilium e caelo implora- uit. Nec fruflra. A' precibus ingenti plenus animo , linguam tot annis velut fepultam iuffit viuere , dixitque haec omnino verba: Stes ignu hac hord, Stt^ titprofedo ignis , & fux voracitatis ob» litus voci humanae paruit. Ita incen- diumfine vi alia penitus extindum eft, Enviresac potentiam filentij!
Uoc
Epilogvs. €$ ^
Hoc aio, Phaethontis igiies , feu, Linguae incendium nihil potentius fe- dat filentio. Silentium eft illa fituia_ , qux in Lingu^ flammas efFundcnda. Silendo auertimus ignem. a Sapienter fcripfit Philo : Tace, & audi, pulcher- rimum pr«eceptum.^ Quinarrant,quae non decet, non eloquentiam oftendunt, fcd (ilendi impotentiam. Ht propter- ea non ad canoram & flridulam cica- dam, fe^ ad laboriofam & taciturnam formican> nos mittit Salomon. Vbi Lingua fiientij frenos excutit, ibi pra!- cipitium certum,& incendium. Cum gemitudixit Ambrofius: Fouea alta eft os maleuoli, grande innocentiae prieci— pitium. c
Vide primam omnium in fronte ima*- ginem, vbi ruptis retinaculis equi qua— drijuges infrenlvolitant per acthera cur--
f f 2 fUy> .
b rh$/o , i. Qnit dtmnarum rtt^um
h^res, tntt$o. .- .
zAmhrofA, 7. epfi, jfjfl^" ^
€s^ EpiLocfvs. '
^i,demum in prasceps rakurf. Talis efllingua taciturnitatis impatien^. Im6^ Theophrafti fenfu, magis fidendum eft infreni equo, quam incompofito ver- Bo. a Eam ob cauflam , Boni yiri , cum Beato Gregorio lotjuor, freno connlij tetinent prctcipitationem verbi , & eau-* te confiderant , ne relaxantes lingu^e la-i fciuiam , auditorum confeientiam^ in^ cauta locutione transfigant,^ Qui' os claudir, cum ira , vel vindi<^a fimilifuic^ Hialignior affedrus ftimulat , non aliud facit, quam qui iniano gladium eripit. Reuera turpe non eil,mutum & elin* guem videri, cum- loquendi pericu- lum efl.
Curn Vaientice beatus Vincentius ver«- bafaceretadnumerofiffimurnpopulumy iiatali die loannis Baptiftas, mulier ab ortu muta perconfertam plebem ad fa- crum oratorem illum perducfla efl., Vinceatius fpcm ac£dem eorum quifT^
minam
h Gregor. i. /. moraU e, i /o pH med.
«linam addiixerant, miratus, oculis caelo fublatis, didionemtantifperinter- jnifit,&admuiierem verfus : Quidvis , aiebat, o filia.^ Mox illa non impeditc refpondens. PAnem^ inquit, ^ Linmam^ # domtHC, Ad quam denuo vir fandlus : Panem , ait , quotidianum , dum vixerii, habebis ; officiiim linguae non impetra- bis. Tu vero gratias age diuinae boni- tati , quac tibi negat obfutura. Lingua tua ni/I fic eflet ligata, efTetmordacifli- ma, a4iimi Gorporifque interitum alla- tura^. Caue igitur hoc in poflenim a Deo.petere, quodnonconcedetni/iira- tus. Atque ab co tempore, vt prius^ omni vfulinguas caruit. Septenniopofl haec fuperfles , pane non eguit , nec lin- guam amplius deiiderauit , religiofcque obijt.i*
O ergo pericttiofaspreces ! Da Dcus,
Panem & Linguam. Vitam quampanis
feruat <Sc ni!trit,plcrunq; pcrdit,aut ccrtc
inficit Lrngua, Longe tutiiispetercmus
ff 3 pancni
^ Petrm Rauftnia Vitiiormtt,tn^i
6*5 S Epilogv^s.
panem atrum ac fordidum; Linguam candidam ac mundam. ^ Hoc reguai fandiflimus, hoc prudentiflima regina- rum, hoc optimi quique viripetierunt.
l^exDauid precatur : E)omine labia mea aperies,& os meum annuntiabit laudem tuam.i' Non loquar, nifi m claue tua referaueris os meum, ad tuas iionmeaslaudesefferendas. Ergo, Re- pieatur osmeum laude, vtcantem glo- riam tuam. c Fuit ciim efuriret rex Da- ; uid , & panemendicato viucret. Hoc tamen non deprecatur, nequerogat v£ nunquam defit panis: potiora pofcic»> ^: linguam flagitat in Dei laudes exp»A'| ditam^i.
Nec aliter precata Efther regina : Tri- bue,inquit, fermonem compolitum iti oremco.^ Idem beatus Ephrem his
verbis aQ3ro6 >?auf;&ro(/ i?nn5 elnfrommt gfc^Iacfcte ^"ng/ (lel^tt nx^i i}Ui &eneinant>rc-
hvfs 0.^.17.
il
Epilogvs. 6^^
Terbis expetit : Digitiis gratiae tuac, Dominc-^ , femper moueat linguam-» jneam, tanquam neruum citharae ad gloriam tuam. Concede mihi, Salua- tor , petitionem cordis mei , fiatque lin- gua mea velut citharaad refonandum iugiterlaudes tuas. <«
Hae preces tutac funt, Da igitur , 6 Deus, Panem &Linguam. Non pri- jnarium, non niueum & dominicuni duRtaxat & fimilagineum ^ poftula* mus, fatis eftnobis plebeius etiam <Sc cibarius panis ; modo fimul des Imm guam candidam , ab omni fraudum dc mcndaciorum furfure purgatam. Ita nonimprobe rogabimus Panem- ^ Lin^ piam, Alioqui fanclius peteremus : Da paiiem, <Sc Imguam nega : Arcam pa- nariam refera; Arcam Linguac obfera» Kaminde nutrimentum vitaejhinc ple- nmque toxicum <5c fpumam mortis de* promimus , noftroque nos gladio iugu- , iamus.
|t " f f 4 Lingua
a Ephrcm de Vaftombus Afitmt.
66o EpiLOGvs.
Lingua velut gladius , dum vagina la^ tet,nonefl terrori, nonfauciat, noa ianguine fe proluit ; at vbi furibundus e vagina proruperit , i^Jc iam attendat, quifquis in hoftium numero habetuc-., Omniaferit, omnia fternit, omnia vo- rat, depafcitur omnia^ nemini parcit, in quofuis temere debacchatur hic Uru. guae gladius : extra filentij vaginam efl| cauete , obuios inuadit, & vix quid- quam eft quod idas eludat tam certos., Giadio ferreo vel iaculo fcutum obij- citur; quid obijcies linguae, nifi taci- turnam patientiam ? Hoc plerunque munimen optimum aduerfus hunc hoftem* .
SancHius Valerianus aciem iiiius gU^ dij confidcrans : Nihil e/]-, inquit,,fe- uius, nihii violentius amaris, afperif- que fermonibus., quorum vulnera tan- to difficilius curantur, quantd facihus inferiintui:, Ferri per cselum volantis fpicula facile fcuti obiedione conterasi :nki verborum v^ro iadus, ncc reuo-
vcari^
'Btilogts, ^6\
cari poteii:, nec prohiberi j mKlto eftim velociorcs fagit-tis funt. a
Et quodmirum, quo rctufiordc mol- lior videtur efTehic gladius, eo Foedius vulnerat, eo minus mollis,qu6 magis molliseft. Caue lermones fuper oleum mollitos, ad vfque meduUas penetrant, vc occidant.
Non ignorauit hoc Satanas, qui lo- bum tot lam vulneribus faucium, tac calamitatibus quaflfatum, coniugis de- mum & cognatorum iingui-s liberalifli- me flagellauit. E' lobi fortunis quod auterri polTet nil fupererat j plura vke- ra recipere corpus vix poterat iam pae- nc vnum vlcus eftedum, fed magnum ; iam deciesinliberis fuis mortuus erat scrumnofiflimus parens. Hunc tamen virum toties iam mortuum ad nouam lanienam expetir Satan. OIobe,paul- 16 maiora canamus : grauiffimis fuppli- cijs grauiora reflant_i. Ad linguae gla- dium damnatus es, gladium fane for- ff 5 midaa- 9. yal^rutH. hom. /. eU Orn mfoUHtia^
66Z Epilogvs.
midandum : ipfa vxor tua, ipfi cogna- ti tui hoc gladio te petent. Hic te vi- rum praefla : experieris vulnera verbo- rum acerbiora efTe quam ferri. Sedani- mum obfirma, hic vltimus eft cacoda?- monisaries, quem tibi admouebit vt euertat tCL-». Non habetvehcmentius fuimen quod in tetorqueat, quam tuae coniugis 6c cognati fanguinis Imguas. Videt ftygius balliftarius, ^ pofl fub- ucrfas omnes fortunas tuas , pofl neca- tos omnes liberbs tuos, pofl omne cor- pus tuum iam paene abfumptum Sc fu- neratum, te etiamnum fl-arc^ : Videt hoc , & doletfevincijfremit ac faeuit^. Quare vltimam fuarum machinarum iam expediet in te ; iam omne fui furo- ris ingenium effundet,iam ad extrema defcendet, fuarum virium vim maxi- mam tentaturus : Vxoris & amicorum linguis in te pugnabit. Hic animis o- pus, 6 lobe, hic pedore firmo. Ergo animose, ergo fortitcr & intrepide. Sta,& virulentaslinguas partim /Ilen-
tioj
Epiiogvs. 66S
tio^ partim mitiorc rc^ponfo eliidc, <fe Ticifti.
Stetit reiiera lobus, ftetit, 8c partim filiut, partim mitiflinie refpondit. Ita vicit, ita triumphauit omncs cacodx- monum legiones.
Quin audemus paria, 6 Chriftiani, quin fequimur animofiflimum ducem? Silendo, aut manfuete reipondendo , cum noflras, tum aliorum improbas linguas quafcunque vincimus. Non difficilis pugnaj paratiflimus efl trium- phus.
Sed patientifHmo lobo longe patien- tiorem oflcndo. Inaltumeant ocuii. En Dominum Ies vm fufBxum cruci. Et hic cacodaemon cxpertus efl extre- ma. Venflime dixerimus ; Bis cruci-fi-t xus efl: Chriflus : primo clauis , deindc linguis. lam fiagra Seruator, iam fpi» nas, iam & clauos corpore receperat , iam altum m cruenta trabe fpedacu- ff 6 lum
6 6^ Epilogvs.
lum pependeratjiam morte vicina crti- cis tormentum videri poterat exhau- ilttm : cum, ecce, diabolus nouam & formidabiliorem crucem erigit j in hac Dei Filius non quatuor tantummodo clauis * confixus eft;totaltera crux iHa trabales clauos habuit, quot Chriftus infultantes linguas fuftinuit. Ad rem praEclare facit hoc Bedae teftimonium: Bispetra percutitur, bisChriftus cruci- figitur , & manibus miiitum , &: ludaeo- rum linguispercuiTus.^
Neque vero Chrillus tot in corpore vecas, tot oiTa velneraos habuit, quot eiufceniodi clauos tolerauit. Verum, quod lobus tot aerumnis prefTus, id Chriflustotclauis confixusmtultoverir- fime de fe dixerit : Nonne iiffimulaui ? apiiae iilui ? nonne q,uieui > c E.euera,
quod
a De quatttor crucif Dojntmu clauu res tam certa Metur : At hie nuUffi (U» ;^:9ttandi locu* eR.
h^tda mc.2 0. Numerorum ^.li, UoJf.c.$,^.£i^
Etilogvs. 6^^
quod etiamlfaias affirmat, Taciiit fem- per, filuit, patiens fuir. a
Cbnflus quidem m cruce teflamen- tarias tabellas toti humansegenti fcrip- £erat,fed ea verborum parfim.onia, vt ingens hoc teftamentum feptem verfi- bus nec toris complexus Cit. Omne aliud in cruce tcmpus filendo Sc pre- cando dui^it, aum alijs atquerdijs, <Sc paene innumeris linguarum clauis con- figeretur. •
Heu, quam non imitamur Tioc no- flrumCaput? quam non difllmulamus, quam n.on {iicmus,quam non quiefci- mus! "Verborum iuiurias vel minimas tam impatienter toleramus, quarn au- dadler magnas mferimus. Vix tangi- mur,&: gladium linguas ftringimusjvix leuiter cfi-cndimur,5c fulmen mittiitius.
Verbum prifcis tritiflimum crat: Qui procul a loue, procul a fulmine. Ego longc verius rProculafulmme, quipro- culaLmgua, non aliena tan tii m., fed & fua.
f£ 7 Ruffi-
666 Epiiogvs.
RufHnus <ScPeiagiiis Gracci fcriptorcs memorant, Aiienium olim Arcadij 8c Honorij [mxperatorum prasceptorem., cum etiamnum in aula degeret, arden- teraNumine hoc vnurn petijfle^j : Do- mine, oftende mihi viam, per quam poffim faluari. Et vocem ca:lo miflam audijt. Arfeni^ frge homtnes^ (j Jali^a- h^ris. Fugit ergo Arfenius, & auiam mutauit Iblitudine. Hic inter precan- dum denuo ad aures aliapfa vox eft : Arfeni^fuge^ ejtaefie ^ tacf» Hujunt pYincip^falutis, a
Omnia, quae de Linguas vitijs dixi, oraculo haud meliore , quam hoc iplb olaufero. Quifquis es, cui falus cordi eft,FvGE, Qviesce,Tac£.
FvGE , non alios folum homines, ^t6. quandoque teipfum, cumtibi a te pec* candi periculum eft.
QviE-
^Jta RufinM ^qHtUtenfs n. ipo^ VelagiHi ItbtU, 2, n. f h<ic^erf>a habet: Hxc tntm junt radices non peccandh
Epilogvs. 667
QviESCE , iQ vnica DeiVoluntatc_.- Extra caelum haec vna &: vnica quies efl; aliam Forcaile qusres, fednoninuenies.
Tace, quotiefcunque honefte noft licet , aut non expedit loqwi.
F I N I S
SECVNDiE PARTIS
Omnia ad maiorem D e i ,
Ddpar£, & omnium 55". Angelo- Yum hotiorem ^ glo- rtam>
E R R A T A.
Fagwa 125. verfii 1 5. fraudem , /<?^^
fraiidem. 'P^.g,y%^.verp4 ^Jnquidj/^^^f, inquit. Fag,iQ()^erfH 1 9. iucuriaE;,/fg^<?, incuriee. pag. ^ 3 6,verfH p.regulam, /^^^, regulum* Pag^i ^^.verfii 14. obtred;tioni, iege,
obtrciflationi. Pa^.l^6.z'erfi i^.Imperatoret, /ej^ej
Imperatores. P^g»^i 3 • '^^^ff^ i« Turpiloqium , legey
Turpiloquium, Pag, Eadem^fVer/ii 8. Agirta,/r^f,Agyrta^ Pag, 652. verfi i ^ . Pheethon , iege^
Phaethon.
Chartam , per inde vt vitam erro- i-ibus implemus.
MONACHII,
Apud NlCOLAVM HeN. B. I C V M,
A K N O
MDC XXIX.
O / -^»
,4^
n,'i/f
)
%
'i
^^
r-^ j
r ^ t i
■0 4