driemaandelijks tijdschrift van de

VLAAMSE VERENIGING VOOR ENTOMOLOGIE

Afgiftekantoor 2600 Berchem 1 ISSN 0771-5277

Redaktiekomitee : F. Coenen (Brussel), B. Goater (Bushey, England), Dr. K. Maes (Gent),
Dr. K. Martens (Gent), A. Olivier (Antwerpen), W.O. De Prins (Antwerpen).
Redaktieadres : W.O. De Prins, Diksmuidelaan 176, B-2600 Antwerpen (Belgium).

Jaargang 19, nummer 1

1 maart 1991

Indeling der Belgische Lepidoptera volgens herkomst en
zwerfgedrag ten behoeve van het Belgisch Trekvlinderonderzoek

Willy TROUKENS

Abstract. Classification of the Belgian Lepidoptera according to their origin and
migrant behaviour for the use of the Investigation of Belgian Migrant Lepidoptera.
The Advisory Committee for the Investigation of Belgian Migrant Lepidoptera (B.T.O.)
distinguishes 4 large groups: sedentaries, wanderers, vagrants and migrants. Sedentaries
and wanderers are indigenous; vagrants as a rule are coming from abroad, especially from
Central Europe; migrants originate from the mediterranean or subtropical area. Only
vagrants and migrants are registered by the B.T.O.

Résumé. Classement des Papillons de Belgique suivant leur origine et leur comporte-
ment migrateur pour les besoins de 1’Étude des Papillons Migrateurs en Belgique.

Le Conseil d’ Avis pour 1’Étude des Papillons Migrateurs en Belgique (B.T.O.) distingue 4
grand groupes: les endémiques, les errants, les migrateurs douteux et les vrais migrateurs.
Les endémiques et errants sont de vrais indigènes; les migrateurs douteux s’amènent
généralement hors de nos frontières, principalement de PEurope méridionale; les vrais
migrateurs proviennent de la région méditerranéenne ou subtropicale. Seul les migrateurs
douteux et les vrais migrateurs sont étudiés et enregistrés par le B.T.O.

Troukens, W.: Van Souststraat 502, B-1070 Anderlecht.

De vlinderfauna van een bepaald gebied is onderhevig aan schommelingen,
vooral een gevolg van klimatologische en ecologische fluctuaties. Sommige
Lepidoptera verdwijnen en andere komen in hun plaats. Deze successie is
mogelijk omdat tal van soorten zwerf- of migratieneigingen vertonen. Het
fenomeen «vlindertrek» heeft al heelwat vlinderkenners beziggehouden. B.J.
Lempke (1972; 1-151) maakt een onderscheid tussen regelmatig en onregel-
matig voorkomende soorten. R.F. BRETHERTON (1983: 9-34) publiceerde een
indeling in dezelfde zin, maar met meer gradaties. Beide auteurs geven een
duidelijke definitie van de «echte trekvlinders» als zijnde migranten, komende
uit de tropen of subtropen, die in geen enkel stadium bestand zijn tegen het
Europees winterklimaat. «Onechte trekvlinders» worden omschreven als
soorten die migreren binnen hun Europees areaal.

1

Bij alle klasseringen die reeds bestaan, heeft de Adviesraad van het Belgisch
Trekvlinderonderzoek nu een indeling uitgewerkt, aangepast aan de
Belgische situatie. Deze indeling is vooral gebaseerd op het (vermoedelijk)
gebied van herkomst. Het interessante in dit systeem is dat ook de echte
inheemse vlinders een passende plaats toegewezen krijgen. De nu volgende
indeling moet beschouwd worden als hulpmiddel en leidraad voor de
medewerkers aan het Belgisch Trekvlinderonderzoek. Zij is uiteraard vatbaar
voor verbetering en aanvulling.

1. Biotoopsvlinders

Dag- en nachtvlinders die sterk gebonden zijn aan een bepaald biotoop.
Zij verlaten zelden of nooit hun vlieggebieden. Deze groep is voor het
trekvlinderonderzoek van weinig belang.

Voorbeelden : Anthocharis cardamines Linnaeus, Endromis versicolor Linnaeus, Panemeria
tenebrata Scopoli.

2. Zwervers

a) Occasionele zwervers

Dit zijn biotoopsvlinders die onregelmatig of toevallig gaan zwerven. Ze
worden soms ver van hun normale vlieggebieden aangetroffen. Dit moet
ongetwijfeld aangezien worden als een poging tot uitbreiding van het areaal.
Af en toe kunnen her en der nieuwe eilandpopulaties ontstaan die gewoonlijk
niet van blijvende aard zijn. Occasionele zwervers kunnen voor het
trekvlinderonderzoek van belang zijn en mogen derhalve gesignaleerd
worden.

Voorbeelden : Colias alfaeariensis Ribbe, Quercusia quercus Linnaeus, Bupalus piniaria
Linnaeus.

b) Regelmatige zwervers

Soorten met zwerfneigingen die elk jaar algemeen of in wisselende
aantallen voorkomen. Er zijn soms grote concentraties in de nazomer. De
aantallen worden regelmatig aangevuld door immigratie uit de ons
omliggende gebieden. Regelmatige zwervers zijn voor het trekvlinder-
onderzoek alleen van belang als het om massale migraties of grote
concentraties gaat.

Voorbeelden : Papilio machaon Linnaeus, Pieris brassicae Linnaeus, Aglais urticae Linnaeus.

3. Dwaalgasten

Dit zijn regelmatige of occasionele zwervers, in de regel afkomstig van over
de grens, vooral uit Midden-Europa. Doorgaans worden slechts zeer kleine
aantallen aangetroffen. Zij kunnen zich soms enkele jaren in ons land
handhaven maar verdwijnen dan opnieuw voor onbepaalde tijd. Alle
dwaalgasten zijn belangrijk voor het trekvlinderonderzoek. Enkele
«verdachte soorten» verdienen wat meer onze aandacht en worden daarom
eveneens bij deze groep ingedeeld.

Naamlijst :

Papilionidae Pieridae

Iphiclides podalirius Linnaeus A paria crataegi Linnaeus

2

Lycaenidae

Everes argiades Pallas
Lysandra coridon Poda

Nymphalidae

Nymphalis polychloros Linnaeus
Nymphalis antiopa Linnaeus
Issoria lathonia Linnaeus
Argymis paphia Linnaeus

Geometridae

Aplasta ononaria Fuessly
Rheumaptera cervinalis Scopoli
Stegania trimaculata de Villers

Sphingidae

Hemaris tityus Linnaeus
Hemaris fuciformis Linnaeus
Proserpinus proserpina Pallas
Hyles euphorbiae Linnaeus
Hyles gallii Rottemburg
Notodontidae
Cerura erminea Esper
C lost era anastomosis Linnaeus

Lymantriidae

Leucoma salicis Linnaeus

Arctiidae

Lithosia quadra Linnaeus

Noctuidae

Spaelotis ravida Denis & Schiff.
Mythimna albipuncta Denis & Schiff.
Mythimna l-album Linnaeus
Cryphia algae Fabricius
Callopistria juventina Stoll
Dicycla oo Linnaeus
Actinotia hyperici Denis & Schiff.
Hoplodrina ambigua Denis & Schiff.
Diachrysia chryson Esper
Macdunnoughia confusa Stephens
Lamprotes c-aureum Knoch
Polychrysia moneta Fabricius
Autographa bractea Denis & Schiff.
Catocala fraxini Linnaeus
Catocala sponsa Linnaeus
Tyta luctuosa Denis & Schiff.

Hypena obesalis Treitschke

Yponomeutidae

Plutella xy los tel la Linnaeus

Tortricidae

Lozotaeniodes formosana Geyer

Pyralidae

Diasemia reticularis Linnaeus
Orthopygia glaucinalis Linnaeus
Dioryctria schuetzeella Fuchs

4. Trekvlinders

Dag- en nachtvlinders, afkomstig uit het Middellandse-Zeegebied of de
subtropen. Ze worden regelmatig, onregelmatig of toevallig in onze contreien
opgemerkt. Deze soorten kunnen doorgaans in geen enkel stadium onze
winter overleven. Ze moeten dus steeds opnieuw naar ons land toevliegen.
Alle trekvlinders zijn belangrijk voor het trekvlinderonderzoek.

Naamlijst :

(R) = regelmatig voorkomend.

(O) = onregelmatig voorkomend.

(T) = toevallig voorkomend.

Pieridae

Colias hyale Linnaeus (R)

Colias croceus Fourcroy (R)

Pontia daplidice Linnaeus (O)

Lycaenidae

Lampides boeticus Linnaeus (O)

Nymphalidae

Vanessa atalanta Linnaeus (R)

Cynthia cardui Linnaeus (R)

Geometridae

Cyclophora puppillaria Hubner (T)

Rhodometra sacraria Linnaeus (R)

Orthonama obstipata Fabricius (R)

Sphingidae

Agrius convolvuli Linnaeus (R)

Acherontia atropos Linnaeus (R)
Macroglossum stellatarum Linnaeus (R)
Daphnis nerii Linnaeus (O)

Hyles livornica Esper (O)

Hippotion celerio Linnaeus (O)

Arctiidae

Utetheisa pulchella Linnaeus (O)

Noctuidae

Agrotis ipsilon Hufnagel (R)

Peridroma saucia Hubner (R)

Mythimna vitellina Hubner (O)
Mythimna sicula Treitschke (O)
Mythimna unipuncta Haworth (O)
Spodoptera exigua Hubner (O)
Helicoverpa armigera Hubner (O)

3

Heliothis peltigera Denis & Schiff. (O) Pyralidae

Protoschinia scutosa Denis & Schiff. (O) Nomophila noctuella Denis & Schiff. (R)
Eublemma parva Hübner (O) Udea ferrugalis Hübner (R)

Trichoplusia ni Hübner (O) Palpita unionalis Hübner (O)

Autographa gamma Linnaeus (R)

Chrysodeixis chalcites Esper (0/R)

Achaea faber Holland (T)

Overzichtskaart: indeling van de Belgische Lepidoptera volgens herkomst en zwerfgedrag.

Richtlijnen voor het onderzoek

Alle waarnemingen van dwaalgasten en trekvlinders worden op het einde
van elk kalenderjaar ingewacht bij de Vlaamse Vereniging voor Entomologie
(V.V.E.), Sectie Belgisch Trekvlinderonderzoek. Contactadres : Eddy
Vermandel, Poorterslaan 118, NL-4561 ZN Hulst.

Bibliografie

Bretherton, R.F., 1983. The incidence of migrant Lepidoptera in the British Isles. In: Heath, J.,
The Moths and Butterflies of Great Britain and Ireland, vol. 10. Harley Books, Martins,
Great Horkesley, England.

Lempke, B.J., 1972. De Nederlandse Trekvlinders. Thieme & Cie. N.V., Zutphen.

4

Ein Beitrag zur Kenntnis der Schmetterlingsfauna des Pirin-
Gebirges im Süd-Westen Bulgariens (Lepidoptera)

Rainer BUSSE & Fred OCKRUCK

Samenvatting. Over de vlinderfauna van het Piringebergte in Zuidwest-Bulgarije
(Lepidoptera)

De auteurs geven een lijst van de 435 vlindersoorten die in het Piringebergte werden
waargenomen. Entephria nobiliaria Herrich-Schaffer wordt hier voor het eerst uit
Bulgarije vermeld. Enkele interessante soorten worden in het kort besproken.

Abstract. On the lepidopterous fauna of the Pirin mountains in south-west Bulgaria
(Lepidoptera)

The authors give a general review of their observations on the lepidopterous fauna of the
Pirin mountains in SW-Bulgaria. 435 species are listed. Entephria nobiliaria Herrich
Schaffer is mentioned here for the first time from Bulgaria. Moreover information on
very interesting observations is given.

Résumé. Au sujet de la faune lépidoptérologique des Monts Pirin, dans le S-O. de la
Bulgarie (Lepidoptera)

Les auteurs publient une liste de 435 espèces observées dans les Monts Pirin. Entephria
nobiliaria Herrich-Schaffer est mentionné ici pour la première fois de Bulgarie.
Quelques espèces intéressantes sont brièvement commentées.

Busse, R. : Berliner Strasse 50, D (0) 1291 Zerpenschleuse.

Ockruck, F. : Berliner Strasse 10, D (0) Zerpenschleuse.

In den Jahren von 1983 bis 1989 haften wir mehrmals die Gelegenheit, im
Süd-Westen Bulgariens Schmetterlinge zu sammeln. Diese Veröffentlichung
soll einen Uberblick über die von uns festgestellten Arten geben und gleich-
zeitig Bemerkungen zu einigen interessanten Beobachtungen erlauben.

Das Pirin-Gebirge ist Quellgebiet vieler Flüsse und besitzt eine sehr
artenreiche Flora und Fauna. Ausserdem ist er relativ dünn besiedelt und
weist eine Reihe von Naturschutzgebieten auf. Dieses Gebirge hat einen
alpinen Charakter mit ausgepragten Vegetationshöhenstufen. Aufgrund
dieser Gegebenheiten erfolgt die Erstellung der Artenliste in Form einer
Tabelle, um sofot Informationen über die Höhenverbreitung der einzelnen
Arten erhalten zu können.

Von der Stadt Sandanski aus, die am Südwesthang des Pirin-Gebirges liegt
und eine der höchsten Jahresdurchschnittstemperaturen aufweist, sowie in
einer der trockensten Gegenden des Landes liegt, wurden zahlreiche
Exkursionen in die nahere und weiter Umgebung unternommen. Aufgrund
unserer Sammelinteressen (vorwiegend Noctuidae und Geometridae) bildete
der Lichtfang die bevorzugte Sammelmethode. Geleuchtet wurde an
verschiedenen Stellen in unterschiedlichen Höhenlagen.

Sandanski, ca. 225 m
Liljanovo, ca. 500 m
Popina Laka, ca. 900 m
Popina Laka, 1230 m

Berhütte Kameniza, 1750 m (früher Berghütte Begoviza).

Weiterhin wurden Tagesexkursionen ins Struma-Tal sowie bis in eine Flöhe

Phegea 19(1): 5-20 (1 maart 1991)

5

Abb. 1 : Umgebung von Sandanski. Hier wurden die meisten Lichtfange durchgeführt.
Ausserdem ein interessantes Biotop für Satyridae.

von etwa 2500 m in der Umgebung der Berghütte Kameniza durchgeführt.
Hinzu kommen Köderfange und der Nachweis einiger Arten durch Raupen-
suche.

Unsere Ergebnisse stützen sich ausschliesslich auf eigene Beobachtungen in
verschiedenen Monaten, von Mitte Mai bis Mitte Juni und von Anfang
August bis Mitte September. Insgesammt konnten von uns 435 Arten fest-
gestellt werden, die sich folgendermassen auf die einzelnen Familien verteilen.

Hepialidae..... 1

Cossidae 2

Zygaenidae 3

Limacodidae 1

Thyrididae 1

Papilionidae 5

Pieridae 8

Nymphalidae 14

Satyridae 23

Lycaenidae 9

Hesperiidae 6

Lasiocampidae 7

Saturniidae 1

Drepanidae 5

Thyatiridae 2

Geometridae 149

Sphingidae 8

Notodontidae 10

Thaumetopoeidae 2

Lymantriidae 4

Arctiidae 14

Ctenuchidae 2

Nolidae 5

Noctuidae 153

Bemerkungen zu einigen interessanten Arten
Archon apollinus HERBST

Das Auffinden von A. apollinus in der Umgebung von Sandanski stellt
ansich schon eine Besonderheit dar. Eine Beobachtung Anfang Juni 1989 am
Ufer der Struma ist umso bemerkenswerter, wenn man die eigentliche

6

U</ilu,.AL nblÜKÏ)

Abb. 2 : Liljanovo, ein typisches bulgarisches Bergdorf im tradiotionellen Baustil. In der Nahe
fliegt noch Ammobiota festiva Hufnagel.

Flugzeit von Marz und April beachtet. Dieser spate Beobachtungszeitpunkt
könnte vielleicht auf das ungewöhnlich kalte Frühjahr 1989 in dieser Gegend
zurückzuführen sein.

Euphydryas cynthia Denis & SCHIFFERMÜLLER
Oberhalb von 2000 m konnten die Raupen dieser Art zu Tausenden
beobachtet werden, selbst unmittelbar an den Randern der noch
vorhandenen Schneereste Anfang Juni 1983. Eingetragene Raupen
verpuppten sich schnell ohne noch Nahrung aufgenommen zu haben. Die
Falter schlüpften bereits nach etwa 14 Tagen.

Lycaena dispar rutilus Werneburg

Diese, auf feuchte Biotope angewiesene Art, konnte nicht nur am Ufer der
Struma, sondern auch bei Sandanski und Leschniza auf sehr trockenem
Gelande mehrfach beobachtet werden.

18 MAR 1991

EXCHANGED
ENT0M0L0GY LIBRARY

7

Abb. 3 : Lichtfang-Platz am oberen Wasserkraftwerk bei Popina Laka in etwa 900 m.

Thumatha senex HÜBNER

Nach Ganev (1984) kommt diese Art in Bulgarien nur auf dem Vulkan-
hügel Kozuch vor. Funde bei Sandanski und Popina Laka (900 m) zeigen,
dass senex in Bulgarien nicht auf dieses kleine Gebiet beschrankt ist.

ScotopteryX vicinaria DUPONCHEL

S. vicinaria was 1983, 1984 und 1985 eine der haufigsten Geometriden-
Arten, die wir beobachten konnten. Sie wurde nur in der Nahe von Sandanski
gefunden (in 2 Generationen, Mai/Juni und Ende August/September).
Danach konnte diese Art nicht mehr beobachtet werden. Das zeigt, dass
vicinaria hier offensichtlich starken Haufigkeitsschwankungen unterzogen,
und somit jahrelang nicht auffindbar ist.

8

Abb. 4 : An der Berghütte Kameniza in 1750 m. Lichtfange bei Temperaturen unter 10°C bringen
hier noch erstaunliche Resultate.

Abb. 5 : Landschaft oberhalb der Berghütte Kameniza. Dieser von Schmelzwasser und vielen
kleinen Quellen gespeiste Fluss mündet bei Sandanski in der Struma.

9

Abb. 6 : Alpine Landschaft mit nur noch sparlicher Vegetation. Flugplatz von Euphydryas
cynthia Denis & Schiffer-müller und einigen Gnophos- Arten.

Entephria nobiliaria HERRICH-SCHAFFER

Diese Art, die eine Neuheit für die Fauna Bulgariens darstellt, konnte in 2
Exemplaren (Mannchen) gefunden werden. Besonders bemerkenswert ist der
Fund bei Sandanski, da es sich hierbei um eine Art handelt, die die höheren
Lagen der Gebirge bevorzugt.

1 Falter am 2. IX. 1988, Popina Laka, 900 m
1 Falter am 7. VIII. 1989, Sandanski. Beide Falter leg. R. BUSSE.

Dyscia sicanaria OberthÜR

Diese, sowohl am Tage als auch in der Nacht fliegende Art, konnte stets
zahlreich, mitunter sogar haufig bei Sandanski, weniger in Liljanovo,
gefunden werden.

Xestia cohaesa HERRICH-SCHAFFER

Am 2. IX. 1988 flogen 2 Falter dieser Art bei Popina Laka ca. 900 m gemein-
sam mit einem Mannchen von X. xanthographa ans Licht. Ist die Art cohaesa
von Faltern hellerer Flügelfarbung von xanthographa nicht sofort zu unter-
scheiden, sind Unterschiede an der Aedoeagus-Bedornung gleich zu
erkennen. Bei xanthographa besitzt der Aedoeagus einen auffalligen platten-
förmigen Cornutus, dessen hervorragende Zahne in ihrer Form variieren
können. Die Juxta des mannlichen Genitals variiert bei beiden Arten.

Mesapamea didyma ESPER

Nachdem die Art in verschiedenen Gcbirgen der Nachbarlander nachge-

10

wiesen wurde (HACKER & SCHREIER 1985), war abzusehen, dass M. didyma
auch in den Gebirgen Bulgariens vorkommt. In der Nahe von Popina Laka
900 m flog ein Mannchen dieser Art am 2. IX. 1988 ans Licht.

Abb. 7. Aedeagus von Xestia xanthographa Abb. 8. Aedeagus von Xestia cohaesa

DENIS & SCHIFFER MULLER . HERRICH-SCHAFFER .

Abb. 9. Variabilitat der Juxta von Abb. 10. Variabilitat der Juxta von

Xestia xanthographa Denis & Schiff Xestia cohaesa Herrich-Schaffer.

a) Seitenansicht

o) Vorderansicht

Abb. 1 1. Variabilitat des Cornutus von Xestia
xanthographa Denis & Schiffermüller.

Abb. 12. Mannliches Genital und Aedeagus
von Dyscia sicanaria Oberthür.

11

Abb. 13 : Scotopteryx
vicinaria Duponchel <f
Sandanski, 8. VI. 1983,
leg. R. Busse.

Abb. 14 : Euphyia unica-
la Guenée g, Sandanski,
25. V. 1989, leg. R. Busse.

Abb. 15 : Euphyia cor rot-
aria Herrich-Schaeeer
cf, Sandanski, 5. VI. 1987,
leg. R. Busse.

12

Abb. 16a : Euphyia permixtaria Herrich-
Schaffer g, Sandanski, 30. V. 1989, leg.
R. Busse.

Abb. 16b : Eyphyia putridaria Herrich-
Schaffer q, Sandanski, 6. VIII. 1989, leg.
R. Busse.

Abb. 17 : Entephria nobiliaria Herrich-Schaffer cf, Popina Laka 900 m, 2.IX.1988, leg. R.
Busse.

13

Abb. 18 : Dyscia sicanaria Oberthür 9, Sandanski, 29. V. 1987, leg. R. Busse.

Abb. 19 : Dyscia sicanaria Oberthür cf, Sandanski, 27. V. 1988, leg. R. Busse.

14

Abb. 20 : Cryphia seladona burgeffi Draudt, Popina Laka 900 m, 2. IX. 1988, leg. F. Ockruck.

Abb. 21 : Pseudoxestia apfelbecki Rebel, Liljanovo 500 m, 27. V. 1989, leg. R. Busse.

Abb. 23 : Cryphia raplricula Denis &
Schiffermüller , Popina Laka 900 m.
2. IX. 1988, leg. F. Ockruck.

Systematisches Artenverzeichnis

1 = Umgebung von Sandanski

2 = Liljanovo ca. 500 m

3 = Popina Laka ca. 900 m

4 = Popina Laka 1230 m

5 = Berghütte Kameniza 1750 m

6 = Umgebung der Berghütte Kameniza über 2000 m

Hepialidae

Triodia sylvina Linnaeus
Cossidae

Zeuzera pyrina Linnaeus
Dyspessa ulula Borkhausen

Zygaenidae

Zygaena ephialtes Linnaeus
Zygaena meliloti Esper
Zygaena filipendulae Linnaeus

Limacodidae

Apoda limacodes Hufnagel

Thyrididae

Thyris fenestrella Scopoli

Papilionidae

Papilio machaon Linnaeus
Iphiclides podalirius Linnaeus
Zerynthia cerisy Godart
Archon apollinus Herbst
Parnassius mnemosyne Linnaeus
Pieridae

Aporia craiaegi Linnaeus
Pieris brassicae Linnaeus
Pieris rapae Linnaeus
Pieris napi Linnaeus
Pont ia edusa Fabricius
Colias myrmidone Esper
Colias crocea Fourcroy
Leptidea sinapis Linnaeus
Nymphalidae

Limenitis reducia Staudinger
Nymphalis antiopa Linnaeus
Vanessa cardui Linnaeus

123456

- - XXX -

XX

X

X

X

XXX

X

X

X

XX

X

X

-XX

X

XXX - X -

xxxxx-

xxxxxx

X

XXXX--

XX

XX

XXX

X

X

Aglais urticae Linnaeus
Polygonia c-album Linnaeus
Argynnis pandora Denis & Schiff.
Argynnis niobe Linnaeus
Issoria lathonia Linnaeus
Brenthis daphne Denis & Schiff.
Clossiana euphrosyne Linnaeus
Melitaea didyma Esper
Melitaea trivia Denis & Schiff.
Mellicta athalia Rottemburg
Euphydryas eynthia Denis & Schiff.
Satyridae

Melanargia larissa Geyer
Hipparchia fagi Scopoli
Hipparchia semele Linnaeus
Hipparchia statilinus Hufnagel
Chazara briseis Linnaeus
Pseudochazara anthelea Hübner
Bhntesia circe Fabricius
Arethusana arethusa Denis & Schiff.
Erebia ligea Linnaeus
Erebia euryale Esper
Erebia medusa Denis & Schiff.
Erebia rhodopensis Nicholl
Erebia cassioides Hochenwarth
Erebia melas Herbst
Maniola jurtina Linnaeus
Hyponephele lycaon Kuhn
Pyronia tithonus Linnaeus
Coenonympha pamphilus Linnaeus
Coenonympha glycerion Borkhausen
Pararge acgeria Linnaeus
Lasiommata megera Linnaeus

123456

xxxxxx

XX

X

X

XX

- X

X

XX

X - X X - -

X - -

X

X

XX

X

XX

X

X

XX

XX

X - -

X X -

X X -

X

X

X

XX

X

X

XX

- X

X - - - - -
X

16

X

XX -
XXX
X

1 23456

Lasiommaia petropolitana Fabricius x

Kirinia roxelana Cramer x

Lycaenidae

Satyhum i/icis Esper x

Satyrium w-album Knoch
Callophrys rubi Linnaeus
Lycaena phlaeas Linnaeus
Lycaena dispar rutilus Werneburg
Lycaena alciphron Rottemburg
Lycaena thersanwn Esper
Plebejus argus Linnaeus
Polyommatus icarus Rottemburg
Hesperiidae

Pyrgus serratulae Rambur
Pyrgus sidae Esper
Spialia orbifer Hübner
Thymelicus lineola Ochsenheimer
Thymelicus sylvestris Poda
Ochlodes venatus Bremer & Grey

Lasiocampidae

Malacosoma neusiria Linnaeus
Lasiocampa trifolii Denis & Schiff.
Lasiocampa quercus Linnaeus
Trichiura crataegi Linnaeus
Phyllodesma tremulifolia Hübner
Odonestis pruni Linnaeus
Dendrolimus pini Linnaeus
Saturniidae

Saturnia pyri Denis & Schiff.

Drepanidae

Drepana binaria Hufnagel
Drepana falcataria Linnaeus
Drepana cuhraria Fabricius
Drepana curvatula Borkhausen
Cilix glaucata Scopoli
Thyatiridae

Thyatira batis Linnaeus
Habrosyne pyritoides Hufnagel

Geometridae

Aplasla ononaria Fuessly
Chlorissa viriAata Linnaeus
Ch/orissa cloraria Hübner
Chlorissa pu/mentaria GuenÉE
Thetidia smaragdaria Boisduval
Hemistola chrysoprasaria Esper
Eucrostes indigenata Villers
Idaea ochrata Scopoli
Idaea rusticata Denis & Schiff.

Idaea filicata Hübner
Idaea sylvestraria Hübner
Idaea elongaria Rambur
Idaea obsoletaria Rambur

x - x ■
xxx-

XX--
- -X ■
X---
XXX-
X X - -

** - X ■

- - X ■

- - X ■
--X-
XXX-

X - -
XX-
X - -
X - -
XXX
XXX
XX-
X - -
XX-
XXX
X - -
XX-
X - -

--- 1

Idaea inquinata Scopoli
Idaea fuscovenosa Goeze
Idaea seriata Schrank
Idaea sodaliaria Herrich-Schaffer
Idaea albitorquata Püngeler
Idaea subsericeata Haworth
Idaea ostrinaria HÜbner
Idaea aversata Linnaeus
Idaea degeneraria Hübner
Idaea inornata Haworth
Idaea deversaria Herrich-Schaffer
Cyclophora annulata Schulze
Cyclophora puppillaria Hübner
Cyclophora quercimontaria Bastelb.
Cyclophora punctaria Linnaeus
Cyclophora subpunctaria Zeller
Cyclophora linearia Hübner
Timandra griseaia Petersen
Scopula nigropunctata Hufnagel
Scopula ornata Scopoli
Scopula submutata Treitschke
Scopula decoraia Denis & Schiff.
Scopula rubiginata Hufnagel
Scopula ochraceata Staudinger
Scopula beckeraria Lederer
Scopula marginepunctata Goeze
Scopula incanata Linnaeus
Scopula imitaria Hübner
Glossoirophia confinaria H.-S.
Rhodosirophia labidaria Zeller
Rhodometra sacraria Linnaeus
Lythria purpuraria Linnaeus
Scotopteryx vicinaria Duponchel
Minoa murinata Scopoli
Aplocera praeformata Hübner
Aplocera plagiata Linnaeus
Euliihis prunata Linnaeus
Eulithis poputaia Linnaeus
Thera variata Denis & Schiff.

Thera britannica Turner
Thera obeUscala HÜBNER
Thera cognata Thunberg
Thera firmata Hübner
Dystroma iruncata Hufnagel
Dystroma siterata Linnaeus
Xanthorrhoe spadicearia Denis & Sch
Xanthorrhoe ferrugata Clerck
Orthonama obslipata Fabricius
Lampropieryx ocellaia Linnaeus
Lampropteryx suffumata Denis & Sch
Entephria caesiaia Denis & Schiff.
Entephria cyanata Hübner
Entephria nobiliaria Herrich-Schaff
Nebida senectaria Herrich-Schaffer

123456
x

X

XX

X

X - X

XX

X

XXXXX -

XXX

X - XX - -

XXX

X

XX

X

XX

X

XX

X

XX

XXX

XXX

XX

X

X

X

XXX

X

XX

X

X

X

XX

X

XXXXX-
X X X X —
X X - X —

X - -

X -

X - -

X -

XXX

X -

- - X - X -

X -

X-

XXXX--
XX- X - -

X

XXX

X - -

- - X - X -

- - X

X - X

XX

17

123456

Euphyia frustata Treitschke x x x x - -

Euphyia scripturata Hubner - - xx - -

Euphyia putridaria Herrich-Schaffer x

Euphyia permixtaria Herrich-Schaff x

Euphyia unicata Guenée xx

Euphyia corollaria Herrich-Schaffer x

Euphyia bilineata Linnaeus xx

Ecliptopera silaceata Denis & Schiff. x

Melanthia procellata Denis & Schiff. - - x

Epirrhoe alternata Muller xxx

Epirrhoe galiaia Denis & Schiff. x

Perizoma lugdunaria Herrich-Schaff. x

Perizoma bifasciata Haworth x

Hydriomena furcata Thunberg x -

Cataclysme riguata Hübner x

Eupithecia haworthiata Doubleday x

Eupithecia venosata Fabricius x

Eupithecia schiefereri Bohatsch - x

Eupithecia silenicolata Mabille - x

Eupithecia extraversaria H.-S. x

Eupithecia veratraria Herrich-Sch x-

Eupithecia absinthiata Clerck x - x

Eupithecia icterata Villers x x x x - -

Eupithecia semigraphata Treitschke -x

Eupithecia gemellata Herrich-Sch. x

Eupithecia graphata Treitschke x

Eupithecia pimpinellata Hübner x

Eupithecia innotata Hufnagel xxx - - -

Eupithecia sobrinata Hübner x x -

Eupithecia ericeata Rambur x

Gymnoscelis ruftfasciata Haworth x x x x - -

Chloroclystis rectangulata Linnaeus xxx

Horisme vitalbata Denis & Schiff. xxx

Horisme corticata Denis & Schiff. xxx

Horisme tersata Denis & Schiff. xxx

Lomaspilis marginata Linnaeus xxxxx-

Ligdia adustata Denis & Schiff. x

Stegania dilectaria Hübner x x

Cabera pusaria Linnaeus xxx

Cabera exanthemata Scopoli x

Puengeleria capreolaria Denis & Sch . x -

Ellopia fasciaria Linnaeus - - x - x -

Campaea margaritata Linnaeus - - x

Ennomos quercinaria Stephens - x - x - -

Deuteronomos fuscantaria Stephens - x

Deuteronomos erosaria Denis & Sch. - - x

Selenia dentaria Fabricius x x

Selenia lunularia Hübner x x

Odontopera bidentata Clerck x - -

Crocallis elinguaria Linnaeus - - x x - -

Ourapteryx sambucaria Linnaeus x

Epione repandata Hufnagel x

Lithina chhrosata Scopoli - x x

Therapis flavicaria Denis & Schiff. x

Pseudopanthera macularia Linnaeus
Eilicrinia cordiaria Hübner
Eilicrinia trinotata Mentzer
Macaria aestimaria Hübner
Macaria alternaria Hübner
Chiasmia glarearia Brahm
Proutictis artesiaria Denis & Schiff.
Gnopharmia stevenaria Boisduval
Nychiodes dalmatina Wagner
Synopsia sociaria Hübner
Peribatodes rhomboidaria D. & S.
Peribatodes umbraria HÜBNER
Peribatodes secundaria Esper
Peribatodes correptaria Zeller
Alcis repandata Linnaeus
Serraca punctinalis Scopoli
Ascotis selenaria Denis & Schiff.
Gnophos obfuscata Denis & Schiff.
Gnophos obscurata Denis & Schiff.
Gnophos sartata Treitschke
Gnophos onustaria Herrich-Sch.
Gnophos variegata Duponchel
Ematurga atomaria Linnaeus
Bupalus piniarius Linnaeus
Selidosema plumaria Denis & Schiff.
Dyscia sicanaria Oberthür
Siona lineata Scopoli
Aspilates ochrearia Rossi
Sphingidae

Hyloicus pinastri Linnaeus
Marumba quercus Denis & Schiff.
Mimas tiliae Linnaeus
Smerinthus ocellatus Linnaeus
Macroglossum stellatarum Linnaeus
Rethera komarovi Rebel & Zerny
Hyles euphorbiae Linnaeus
Hyles lineata livornica Esper

Notodontidae

Phalera bucephala Linnaeus
Furcula furcula Clerck
Stauropus fagi Linnaeus
Spatalia argentina Denis & Schiff.
Pterostoma palpina Clerck
Eligmodonta ziczac Linnaeus
Drymonia dodonea Denis & Schiff.
Notodonta dromedarius Linnaeus
Harpyia milhauseri Fabricius
Clostera anastomosis Linnaeus
Thaumetopoeidae

Thaumetopoea processionca Linnaeus
Thaumetopoea pinivora Treitschke

Lymantriidae

Dasychira pudibunda Linnaeus

123456
-xxx- -

XX

XX

X

X

XX

- X

XX

X

X

xxx

xxx

X

X

- X X X X -

-XX

X

xxx

xxx

XX

xxx

XX

X X X X X X
XX

- - X

XX

- X

X

XX

XX

X

X

XXX

XX

XX

- X

- X

XX

XX

XX

- X

-XX

- X

xxx

- X

X

X

- - X

XX

18

Stilpnotia salicis Linnaeus

123456

X

Lymantria dispar Linnaeus

XXX

Lymantria monacha Linnaeus

- XXX - -

Arctiidae

Thumatha senex Hübner

X - X

Eilema palliatella Scopoli

X

Eilema pseudocomplana Daniël

X

Lithosia quadra Linnaeus

X

Spiris striata Linnaeus

X

Arctia villica Linnaeus

XX

Ammobiota festiva Hufnagel

- X

Spilosoma lubricipeda Linnaeus

X

Spilosoma lutea Hübner

XX

Phragmatobia fuliginosa Linnaeus

XX

Callimorpha quadripunctaria Poda

XXX

Panaxia dominula Linnaeus

X

Arctinia caesarea Goeze

X

Miltochrista miniata Forster

X

Ctenuchidae

Syntomis marjana Stauder

XX

Dysauxes punctata Fabricius

XX

Nolidae

Meganola albula Denis & Schiff.

X

Meganola gigantula Staudinger

X

Nola chlamytulalis Hübner

XX

Nola aerugula Hübner

X

Nola cuculatella Linnaeus

X

Noctuidae

Euxoa tritici Linnaeus

X

Euxoa segnilis Duponchel

- - X

Euxoa temera Hübner

X

Euxoa distinguenda Lederer

X

Agrotis spinifera Hübner

X

Agrotis segetum Denis & Schiff.

XXX

Agrotis exclamationis Linnaeus

XXX

Agrotis trux Hübner

X - X

Agrotis ypsilon Hufnagel

X - X - X -

Agrotis puta Hübner

X - X

Agrotis crassa Hübner

X - X

Ochropleura flammatra Denis & Sch.

X - X

Eugnorisma depuncta Linnaeus

- - X

Noctua pronuba Linnaeus

X - X X - -

Noctua fimbriata Schreber

X - X

Noctua janthina Denis & Schiff.

- - X

Noctua haywardi Tams

X

Epilecta linogrisea Denis & Schiff.

X

Xestia c-nigrum Linnaeus

X

Xestia baja Denis & Schiff.

- - X

Xestia rhomboidea Esper

X - X

Xestia ochreago Hübner

X -

Xestia xanthographa Denis & Schiff.

- - X

Xestia cohaesa Herrich-Schaffer

- - X

Discestra trifolii Hufnagel

X

123456

Hada proxima Hübner x - x - x -

Hada nana Hufnagel x -

Pachetra sagittigera Hufnagel x

Sideridis albicolon Hübner x

Sideridis implexa Hübner x

Mamestra w-latinum Hufnagel x

Mamestra oleracea Linnaeus x

Mamestra biren Goeze x -

Mamestra dysodea Denis & Schiff. x

Hadena rivularis Fabricius - - x

Hadena perplexa Denis & Schiff. x

Hadena silenes Hübner x

Hadena confusa Hufnagel x

Hadena albimacula Borkhausen - - x

Hadena magnolii Boisduval x

Mythimna turca Linnaeus x

Mythimna ferrago Fabricius x x

Mythimna albipuncta Denis & Schiff.x-x

Mythimna vitellina Hübner xxx

Mythimna unipuncta Hübner x

Mythimna congrua Hübner x

Mythimna l-album Linnaeus x

Mythimna sicula scirpi Duponchel x

Mythimna putrescens Geyer x

Cucullia scopariae Dorfmeister x

Calophasia lunula Hufnagel x

Calophasia casta Borkhausen x

Copiphana lunaki Boursin x

Brachylomia viminalis Fabricius x - x

Polymixis polymita Linnaeus - - x

Xanthia aurago Denis & Schiff. - - x

Colocasia coryli Linnaeus - x

Acronicta megacephala Denis & Sch. x

Acronicta aceris Linnaeus x

Acronicta psi Linnaeus - - x

Acronicta euphorbiae Denis & Schiff. x

Acronicta rumicis Linnaeus x

Craniophora ligustri Denis & Schiff. - - x —

Cryphia algae Fabricius x - x

Cryphia ochsi Boursin x

Cryphia rectilinea Warren x

Cryphia seladona burgeffi Draudt - - x

Cryphia raptricula Denis & Schiff. x - x

Cryphia muralis Forster x

Amphipyra pyramidea Linnaeus - - x

Mormo maura Linnaeus x

Dipterygia scabriuscula Linnaeus x

Anthracia eriopoda Herrich-Sch. -x

Polyphaena subsericata Herrich-Sch. x

Trachea atriplicis Linnaeus x

Phlogophora meticulosa Linnaeus x - x

Callopistria juventina Cramer x

Enargia paleacea Esper x - -

Dicyla oo Linnaeus x

19

123456

Cosmia confinis Herrich-Schaffer
Cosmia trapezina Linnaeus
Actinotia hyperici Denis & Schiff.
Apamea monoglypha Hufnagel
Apamea furva Denis & Schiff.
Apamea maillardi Geyer
Apamea platinea Treitschke
Oligia latruncula Denis & Schiff.
Mesoligia literosa Haworth
Mesapamea didyma Esper
Luperina rubella Duponchel
Archanara sparganii Esper
Sesamia cretica Lederer
Pseudoxestia apfelbecki Rebel
Hoplodrina ambigua Denis & Schiff.
Spodoptera exigua HÜBNER
Caradrina morpheus Hufnagel
Caradrina kadenii Freyer
Caradrina flavirena GuenÉE
Caradrina clavipalpis Scopoli
Aegle vespertalis HÜbner
Heliothis viriplaca Hufnagel
Heliothis peltigera Denis & Schiff.
Heliothis armigera HÜbner
Proioschinia scutosa Denis & Schiff.
Rhodocleptria incarnata Freyer
Axylia putris Linnaeus
Melipotis suava HÜbner
Eublemma purpurina Denis & Schiff.
Phyllophila obliterata Rambur
Emmelia trabealis Scopoli
Nycteola asiatica Krulikowsky
Earias chlorana Linnaeus
Bena prasinana Linnaeus
Pseudoips fagana Fabricius
Abrostola iriplasia Linnaeus
Abroslola trigemina Werneburg

x

X - X

XXX

- - X

- - XXX -

X -

X -

X

X

- - X

X

X

X

X - X - X -

X - X

X

X

XXX

X - X

- X

- - X

X - X

X - X

X

X

X

X

X

X

X

X

X - X

- - X

X

X

X

Macdunnoughia confusa Stephens
Autographa gamma Linnaeus
Autographa jota Linnaeus
Syngrapha circumflexa Linnaeus
Trichoplusia ni HÜbner
Catocala fraxini Linnaeus
Catocala nupta Linnaeus
Catocala elocata Esper
Catocala puerpera Giorna
Catocala lupina Herrich-Schaffer
Ephesia eutychea Treitschke
Minucia lunaris Denis & Schiff.
Dysgonia algira Linnaeus
Clytie syriaca Bugnion
Grammodes stolida Fabricius
Callistege mi Clerck
Euclidia glyphica Linnaeus
Catephia alchymista Denis & Schiff.
Aedia funesta Esper
Tyta luctuosa Denis & Schiff.
Lygephila viciae HÜbner
Lygephia craccae Denis & Schiff.
Lygephila limosa Treitschke
Autophila dilucida HÜbner
Scoliopteryx libatrix Linnaeus
Parascotia fuliginaria Linnaeus
Epizeuxis clavaria Denis & Schiff.
Zethes insularis Rambur
Rivula sericealis Scopoli
Pechipogo plumigeralis HÜbner
Herminia tarsicrinalis Knoch
Paracolax derivalis HÜbner
Hypena obsitalis HÜbner
Hypena palpalis HÜbner
Hypena obesalis Treitschke
Rhynchodontodes anliqualis HÜbner
Schrankia taenialis HÜbner

123456
x

X - X X X -

- - X

X

X - X

- - X

X - X

X

X

X - X

X

XX

X

X

X - X

X--

X- -XX-

X

X

X

- - X

X

X

X

X

X - X

X

X

X

XX

X

X

X

X

X

X

X

Danksagung

Für die freundliche Unterstützung, insbesondere bei der Determination einiger
Arten, mochten wir folgende Herren unseren Dank aussprechen : F. CuPEDO (NL.
Geulle), Dr. J. Gelbrecht (D, Königs-Wusterhausen), OStR. Dipl.-Pad. W.
Heinicke (D, Gera), Dr. B. Muller (D, Berlin), Dr. L. Reser (CH. Luzern). Dr. P.
Schmidt (D, Wittenberg-Lutherstadt). Desweiteren bedanken wir uns bei unseren
bulgarischen Freunden, ohne deren Hilfe viele Lichtfange nicht batten durchgefiihrt
werden können.

Literatur

Ganev, J., 1984. Studies on Heterocera from Bulgaria. - Phegea 12 : 37-42.

Ganev, J., 1984. Die Schmetterlingsfauna des Vulkanhiigels Kozuch in Südwest-Bulgarien. -
Phegea 12 : 121-136.

Hacker & Schreier, 1985. Beitrag zur Verbreitung von Mesapamea secalis (Linnaeus, 1758) und
Mesapamea secalella (Remm, 1983) in Nordbayern (Lep., Noctindae). - Nachrichtenblatt
Bayer.Ent. 34 : 22-25.

20

Neotropical Pterophoridae 5. The Pterophoridae of Socorro Island
(Lepidoptera)

C. Gielis

Abstract. The Pterophoridae collected on Socorro Island are presented. The newly
recognized Oidaematophorus socorroica is described.

Samenvatting. Neotropische Pterophoridae 5. De vedermotten van het eiland Socorro
(Lepidoptera)

Gemeld worden de vedermotten van het eiland Socorro. De als nieuw herkende soort
Oidaematophorus socorroica wordt beschreven.

Résumé. Pterophoridae néotropicaux 5. Les Pterophoridae de 1’ïle de Socorro
(Lepidoptera)

Les Pterophoridae de 1’rle de Socorro sont présentés. L’espèce nouvelle Oidaematophorus
socorroica est décrite.

Gielis, C: Mr. Haafkensstraat 36, NL-4128 CJ Lexmond, The Netherlands.

In 1977 the Los Angeles County Museum (LACM) sent out an expedition
to the Revillagigedo Archipelago, 500 km from the coast of Mexico into the
Pacific Ocean. On Socorro Island the members of this expedition collected a
small series of Pterophoridae. In this collection two species could be
recognized: the tropical species Megalorhipida defectalis (Walker, 1864),
and a species not recognized before: Oidaematophorus socorroica sp. nov.

Megalorhipida defectalis (WALKER, 1864)

Within the neotropical fauna this species has been reported from numerous
localities (GIELIS, 1989).

Material examined: 4 males, 4 females, Mexico, Revillagigedo Arch.,
Socorro Island, 5.VI.[19]77 (HOGUE & Evans, Sta. 1) (LACM).

Oidaematophorus socorroica sp. nov. (Figs. 1-2)

Tvpe material: Holotype female: Mexico, Socorro Is., Revillagigedo Arch.,
1300 ft., 6. VI. 1977 (HOGUE & Evans, Sta. 2), genitalia CG 6104 (LACM).
Paratype without abdomen; same locality and date (LACM).

Description :

Female (Fig. 1). Wingspan 19-22 mm. Head appressed scaled, collar with
some erect scales. Collar and vertex ferruginous, face brown. Palpae as long
as eye-diameter, first segment cream-white; second segment above brown and
under whitish; third segment small, brown. Antennae grey-brown, shortly
ciliated. Thorax, tegulae and mesothorax brown. Abdomen brown. Hindlegs
greyish with two pairs of spurs of unequal length. Middle pair of legs with a
scale-brush at the base of the distal pair of spurs. Forewings cleft from 2/3,
colour ferruginous-brown. Fringes pale grey-brown. Underside ferruginous-
brown. Hindwings brown-grey. Fringes brown-grey. Underside grey-brown.
Androconial scales dark brown, in a single, short, row.

Variation. The colour varies in the ferruginous tinge.

Male genitalia. Unknown.

Female genitalia (Fig. 2): Antrum rounded. Ductus bursae as long as

21

Phegea 19 (1) : 21-23 (1 maart 1991)

22

antrum, with a small sclerotized plate. Bursa copulatrix large longitudinally
vesicular. No signum, however in the caudal part of the bursa with
longitudinal ridges. Vesica seminalis longitudinally vesicular, with similar
ridges near ductus bursae. Lamina ante-vaginalis arched. Apophyses
anterioires as long as apophyses posterioires and wide.

Diagnosis. The species is characterized by the unmarked, ferruginous-
brown forewings and the stout and long apophyses anteriores in the female
genitalia.

Ecology. The specimens were collected in June. The biology is unknown.

Distribution. Mexico: Socorro Island.

Remarks. The species belongs to the O. hololeucos group from the Southern
half ot the Neotropical region, differing in the shape of the apophyses
anteriores (Gielis in press).

Acknowledgments

I wish to thank Dr J. W. Brown, Entomology Section (LACM) for the loan
of Pterophoridae form the Socorro Islands, and Mr. H. W. van der Wolf for
correcting the English text.

Literature

Gielis, C., 1989. Neotropical Pterophoridae 1. The genus Megalorrhipida Amsel, 1935
(Lepidoptera) - Phegea 17: 107-117.

Gielis, C., in press. The Pterophoridae of Chili and Argentina (Lepidoptera). Leiden.

Corrigendum

Due to a printer’s error the photographs of figures 1 and 4 in the paper of
C. GIELIS, Neotropical Pterophoridae 1. The genus Megalorrhipida Amsel,
1935 (Lepidoptera) ( Phegea 17 : 107-117) have been switched. Please, make
the necessary corrections.

Korte mededeling

Vangst van Maruca testulalis Geyer te Antwerpen (Lepidoptera : Pyralidae)

Reeds jaren kom ik bij verschillende Indiërs in de keuken. Steeds lette ik dan op voorraad-
insekten want regelmatig worden vruchten en groenten per vliegtuig ingevoerd. Tot hier toe
waren het de gewone Plodia interpunctella Linnaeus en Ephestia elutella HÜbner en natuurlijk
talrijke kakkerlakken.

Mijn geduld werd eindelijk beloond, toen ik op 19 september 1990 een pyralide zag die mij niet
bekend voorkwam. Het vlindertje lag dood tegen een glazen deur. Het diertje werd gedetermi-
neerd met het boek van B. Goater (1986). Maruca testulalis Geyer werd reeds vijfmaal vermeld
uit Groot-Brittannië waarvan twee exemplaren werden uitgekweekt uit bonen geïmporteerd uit
Malawi. M. testulalis is in tropische landen zeer schadelijk in bonen en andere groenten. De soort
werd nog niet eerder waargenomen in België of in de ons omringende landen van het vasteland.

Literatuur

Goater, B., 1986. British Pyralid Moths. Harley Books, Colchester, England.

(K. Janssens, Korte Leemstraat 15A, B-2018 Antwerpen)

Phegea 19 (1) : 23 (1 maart 1991)

23

Boekbesprekingen

Kudrna, O. (Ed.) : Butterflies of Europe. Vol. 2. Introduction to Lepidopterology.

16 x 23,5 cm, 557 p.. 4 kleurplaten, vele figuren. Aula Verlag, Postfach 1366, D-6200 Wiesbaden
1, 1990, gebonden met stofomslag, DM 240.- (bij intekening op de hele reeks DM 194.-)
(ISBN 3-89104-033-4).

Uit de reeks «Butterflies of Europe» verschenen reeds deel 1 (Concise Bibliography of
European Butterflies) en deel 8 (Aspects of the Conservation of Butterflies in Europe). Het hier
besproken deel bestaat uit 14 hoofdstukken, geschreven door verschillende autoriteiten, nl. :

1. General introduction (Otakar Kudrna)

2. Lepidopterology in Europe (Otakar Kudrna & Martin Wiemers)

3. Morphology: Early stages (Jim P. Brock)

4. Morphology: Adult structure and function (James A. Scott)

5. Butterfly phylogeny and fossils (James A. Scott & David M. Wright)

6. Origins and phylogeny of butterflies (Jim P. Brock)

7. Genetics of European butterflies (Roy Robinson)

8. Case studies in ecological genetics (Paul M. Brakefield)

9. The butterfly chromosomes and their application in systematics and phylogeny (Zdravko
Lorkovic)

10. Enzyme electrophoretic methods in studies of systematics and evolutionary biology of
butterflies (Hansjürg Geiger)

11. Experimental breeding of butterflies (Sidney R. Bowden)

12. Parasitoids of European butterflies and their study (Mark R. Shaw)

13. Behaviour of butterflies (Timothy G. Shreeve)

14. The movements of butterflies (Timothy G. Shreeve)

Doordat de bijdragen voor dit boek worden geleverd door diverse auteurs, vindt met soms
tegenstrijdige opvattingen terug over bepaalde problemen (vergelijk bijvoorbeeld de
hoofdstukken 5 en 6) en over vele detailkwesties (de «zandogen» worden zo behandeld als
subfamilie van de Nymphalidae door Scott, maar als aparte familie Satyridae door o.a.
Robinson en Lorkovic; dit is één voorbeeld uit vele). Naar mijn mening is dit echter veeleer een
grote sterkte van dit boek dan een zwakte.

De diverse bijdragen zijn van de hand van één van de beste specialisten in elk domein dat wordt
behandeld. Het is echt onbegonnen werk om in het kader van een boekbespreking in te gaan op de
grote inhoudelijke rijkdom van dit boek!

De titel is misschien ietwat misleidend, aangezien dit zeker geen inleidend werk voor beginners
is, maar een compendium van de diverse aspekten van de lepidopterologie, geschreven voor de
bioloog, de beroepsentomoloog en alle amateurs wiens belangstelling voor vlinders verder reikt
dan het stadium van «louter verzamelaar». Het is te hopen dat dit werk de verspreiding kent die
het verdient.

Alain Olivier

Gómez de Aizpurua, C. : Alias provisional de los Lepidopteros de la zona norie. Tomo III
Lepidoptera Rhopalocera.

17 x 24 cm, 190 p., 227 verspreidingskaartjes, Departamento de Agricultura y Pesca, Vitoria-
Gasteiz, 1988, paperback, Ptas 1060,- (ISBN 84-7542-534-8).

Na een korte inleiding, waarin o.a. de zeldzaamheid van enkele soorten wordt besproken,
volgen 227 kaartjes waarop de verspreiding in Noord-Spanje visueel wordt voorgesteld voor de
volgende groepen : Papilionoidea, Hesperiidae en Zygaenidae. Door drie verschillende symbolen
te gebruiken, kon een onderscheid gemaakt worden in gegevens van voor of na 1950 en literatuur-
gegevens. Achteraan volgen nog een systematische en een alfabetische soortenlijst, een
alfabetische naamlijst van de vindplaatsen met aanduiding van het UTM-nummer, en een index
van deze UTM-nummers met bijhorende vindplaatsen.

W O. De Prins

24

Phegea 19 (1) : 24 (1 maart 1991)

Autumn and Spring Butterflies of Thassos (Lepidoptera :
Hesperioidea & Papilionoidea)

Elizabeth A. LiTTLER

Samenvatting. Dagvlinders in de lente en de herfst op Thassos (Lepidoptera :
Hesperioidea & Papilionoidea)

De auteur bezocht het Grieks eiland Thassos in september 1985 en mei 1988. Zij geeft een
lijst van de waargenomen dagvlindersoorten.

Résumé. Les rhopalocères printaniers et autumnaux de I’ïle de Thassos (Lepidoptera :
Hesperioidea & Papilionoidea)

L'auteur a visité 1’ïle grecque de Thassos en septembre 1985 et en mai 1988. Elle
communiqué la liste des papillons observés.

Littler, E.A.: 2231 Partridge Pte. Rd., Alpena, MI 49707, U.S.A.

1. Introduction

Thassos, the most northerly of the Greek islands lies 6 km from the
mainland, and 17 km by ferry from the port city of Kavala. The island is
mountainous and fertile with sandy beaches encircling an area of 279 km2. A
mountain range runs from the northwest to the southeast; steep on the
northern slopes but quite approachable on the Southern and western sides.
Aleppo pines, plane trees, olive and nut trees, prickly palms, mulberry
and myrtle trees, bushes and aromatic plants compose the lush
vegetation that covers the ravines and slopes of the island. In the summer of
1985, a large portion of the southwestern part of the island vegetation was
destroyed by fire. Unfortunately much of this Coastal region may now be used
for tourist developments rather than being reforested or allowed to
regererate.

Collecting on 27. IX. 1985 took place on the outskirts of Órmos Prmou, a
small village on the northwest coast. A large field bordered by a stand of
pines, tall grass, a seacoast road and a dwelling, was chosen. Part of the field
was cut over leaving a stubble, the rest was mixed plant regrowth of 1/2 m.
There was a short damp path leading into the field through tall grass and
signs of two creek beds or irrigation ditches touching the edges of the field.
The weather was autumnal: warm and hazy at noon, cumulus clouds and
sunny mid-afternoon becoming overcast and cool later on. This area when
revisited in 1988 had several more dwellings built or under construction and
was virtually inaccessible.

On the second visit to Thassos on 26-28. V. 1988, collecting was extended
from Órmos Prmou to Mt. Ipsari, and to localities along the east and south
coast from Panagia to Potós with an inland trip to Theológos. The weather
varied between partly sunny and cool to hot and humid along the coast and
cool and overcast at Prmou and Mt. Ipsari.

Inconsistencies were found in names on the various maps consulted, the
one shown here is a composite. The collecting localities are listed below with
brief additional field notes; the numbering corresponds to that of fig. 1.

Phegea 19 (1) : 25-28 (1 maart 1991)

25

Fig. 1 : Map of the Greek
island of Théssos with
indication of the localities
visited (see text).

1. Órmos Prlnou, sea level. The only place visited in 1985. Collected in rough grass and brambles
in 1988.

2. Prïnos, 122 m. Olive trees on steep terracing.

3. Mt. Ipsari, 700 m. Rough OTE road, purple thyme, grass and scrubby hawthorns under pines.

4. Panagia, 152 m. Misty, pine-clad area. Cool and overcast between Panagia and Ór. Prinou.

5. Skala Potamia, sea level. Base for collecting: fallow fields, wet meadows, olive groves and base
of mountain. Large thistles, vetch, bramble and fern.

6. 1.5 km N. of Kinira, 122 m. Stony logging area, ferns and sparto Spartium junceum.

7. Aliki, sea level. Dry, piney with many A. pandora and bees at cistern.

8. E. of Potós, sea level. Burned, stoney, scrubby field. Hot, humid, thundering at 1630 p.m.

9. 5 km N. of Theológos, 260-305 m. Near creek draining burned forest from which surviving
pines were being logged. Partly sunny, cooler.

Previous collecting on Thassos has not been extensive. Typically it has been
at or near one of the points of entry to the islands from the mainland by
Lüttgen (1988) and by Daan and van Laar (in Olivier 1987). Although
KOUTSAFTIKIS (1970) reported many species from Thassos important errors
and inconsistencies in this work suggest that it is an unreliable source. The
number of species recorded by myself in the autumn of 1985 was 14, with an
additional 24 encountered in the spring of 1988.

26

2. Systematic part

Hesperiidae

SP'alia (sertorius) orbifer (HÜbner, [1823]); 1; 27.1X.85, fresh, on road verge; 6: 26.V.88.
Thymelicus sylvestris (Poda, 1761); 1, 2: 27.V.88.

Papilionidae

Iphiclides podalirius (Linnaeus, 1758); 5, 6; 7, 9: 26.V.88; 2: 27.V.88.

Pieridae

Aporia crataegi (Linnaeus, 1758); 2: 27.V.88.

Pieris brassicae (Linnaeus, 1758); 5, 6, 9: 26.V.88.

Pieris rapae (Linnaeus, 1758); 1: 27. IX. 85 and 27.V.88; 2, 5: 27.V.88.

Pieris napi (Linnaeus, 1758); 5: 26.V.88.

Ponlia (dapüdice) edusa (Fabricius, 1777); 5: 26.V.88.

Euchloe ausonia (HÜbner, [1804]); 5, 6, 9: 25.V.88.

Anthocharis cardamines (Linnaeus,, 1758); 5, 6, 9: 26.V.88. Male and female.

Colias crocea (Fourcroy, 1785); 1: 27. IX. 85 and 27.V.88. Common.

Leptidea sinapis (Linnaeus, 1758); 6: 26.V.88.

Lycaenidae

Satyrium ilicis (Esper, 1779); 7, 8: 26.V.88.

Lycaena phlaeas (Linnaeus, 1761); 1: 27. IX. 85. A few on path. Also 27.V.88; 5, 9: 26.V.88;
5: 28.V.88.

Lycaena thersamon (Esper, 1784); 5: 28.V.88.

Glaucopsyche alexis (Poda, 1761); 5, 6, 7, 9: 26.V.88; 1, 2: 27.V.88; 5: 28.V.88.

Pseudophilotes vicrama (Moore, 1865); 4: 27.V.88. One only.

Plebejus argus (Linnaeus, 1758); 5: 26.V.88. Abundant.

Aricia agestis (Denis & SchiffermÜller, 1775); 1: 27. IX. 85, common; 5: 26 & 28.V.88; 2, 4:
27.V.88.

Polyommatus icarus (Rottemburg, 1775); 1: 27. IX. 85, common in stubble Field and path; 5,6:
26.V.88; 5: 28.V.88.

Nymphalidae

Limenitis reducta Staudinger, 1901; 2, 5: 26.V.88; 3: 27.V.88, at 457 m.

Vanessa atalanta (Linnaeus, 1758); 8, 9: 26.V.88; 2: 27.V.88; 3: 27.V.88, at 533 m.

Vanessa cardui (Linnaeus, 1758); 1: 27. IX. 85, two or three seen in stubble field; 5, 6, 8. 9:
26.V.88; 2: 27.V.88 & 3: 27.V.88, at 700 m; 5: 28.V.88.

Polygonia egea (Cramer, 1775); 6, 9: 26.V.88; 2: 27.V.88.

Argynnis pandora (Denis & SchiffermÜller, 1775); 1: 27.IX.85,-one in field, worn; 2,3,4, 6, 7, 8,
9: 26.V.88, plentiful, both male and female; 5: 28.V.88.

Issoria lathonia (Linnaeus, 1758); 5, 9: 26.V.88; 1, 2: 27.V.88; 3: 27.V.88, at 533 m.

Melitaea didyma (Esper, 1779); 5: 26.V.88.

Melitaea trivia (Denis & SchiffermÜller, 1775); 5, 6, 7, 9: 26.V.88; 2: 27.V.88; 3: 27.V.88,
at 610 m.

Hipparchia syriaca (Fruhstorfer, 1908); 1: 27.IX.85, few, worn, among pines and alongedge of
field.

Hipparchia aristeus senthes (Fruhstorfer, 1908); 8: 26.V.88.

Hipparchia statilinus (Hufnagel, 1766); 1: 27. IX. 85, common among pines. Identity confirmed
by genitalia dissection.

Hipparchia fatua (Freyer, 1844); 1: 27. IX. 85.

Brintesia circe (Fabricius, 1775); 1: 27. IX. 85, one worn, in stubble.

Maniola jurtina (Linnaeus, 1758); 1: 27.IX.85, common, all worn females; 5, 6, 7, 8, 9: 26.V.88: 1,
2: 27.V.88.

Coenonympha pamphilus (Linnaeus, 1758); 1: 27. IX. 85, a few on road verges, fairly Iresh, 7, 9.

26.V.88; 3: 27.V.88, at 610 m.

Pararge aegeria (Linnaeus, 1758); 5: 27.V.88.

Lasiommata megera (Linnaeus, 1767); 1: 27. IX. 85, several fresh, near tall grasses and ditch,

27

5, 6, 9: 26.V.88; 4: 27.V.88.

Kirinia roxelana (Cramer, 1777); 1: 27. IX. 85, one on pine tree.

3. Bibliography

Koutsaftikis, A., 1970. Vergleichend zoogeographische Untersuchung über die Lepidopteren-
faunen der nordagaischen Insein Thassos, Samothraki und Limnos. Inaugural-
Dissertation, Universitat des Saarlandes, Saarbrücken.

Lüttgen, M., 1988. Faunistische Notizen zur Tagfalter-Fauna der nordagaischen Insel Thassos. -
Nachr.ent.Ver.Apollo (N.F.) 9 : 225-229.

Olivier, A., 1987. Catalogueofthe butterfliesof the Greek islands in the collection of the Instituut
voor Taxonomische Zoölogie (Zoölogisch Museum) Amsterdam (Lepidoptera:
Hesperioidea & Papilionoidea). - Phegea 15 : 77-88, 165-170.

Boekbespreking

Fibiger, M. : Noctuidae Europaeae. Vol. 1. Noctuinae I

22 x 29 cm, 208 p., 16 kleurplaten, 14 tekstfiguren, talrijke verspreidingskaarten, Entomological
Press Sor0, 1990, te bestellen bij Apollo Books, Lundbyvej 36, DK-5700 Svendborg, Dene-
marken, gebonden met stofomslag, DKr 680,- (bij intekening op de volledige reeks van 12 delen
10% korting) (ISBN 87-89430-0-8).

Eindelijk is dit lang verwachte boek verschenen! Het is een prachtige uitgave die zeer
gedetailleerd de soorten uit de eerste genera (van Euxoa tot Standfussiana) uit de subfamilie
Noctuinae behandelt. Na een korte bespreking van het genus en eventueel van de subgenera volgt
een overzicht van de soorten : volledige nomenclatuur met synoniemen, onderscheidings-
kenmerken, biotoop, vliegtijd, voedselplant, gedrag en verspreiding. In vele gevallen wordt
verwezen naar afbeeldingen van de genitalia, maar in een van de volgende delen uit de reeks
zullen de genitalia van alle soorten worden afgebeeld.

De verspreiding wordt niet alleen in de tekst weergegeven maar ook voorgesteld op versprei-
dingskaartjes. Het is de bedoeling dat deze verspreiding later nog meer in detail zal worden
behandeld op kaartjes met een grid-systeem van 50 x 50 km2.

De kleurplaten zijn van zeer goede kwaliteit. De vlinders (gemiddeld zo’n 40 exemplaren per
plaat) zijn uiterst scherp en kleurecht afgebeeld en in de meeste gevallen is het dan ook zonder
meer mogelijk de vlinders met deze platen alleen te determineren. Enkel in sommige moeilijke
gevallen zal men zijn toevlucht moeten nemen tot de tekst en eventueel tot het maken van een
genitaalpreparaat.

Het hele boek is tweetalig uitgegeven; de oorspronkelijk Engelse tekst werd in het Frans
vertaald. Hierdoor is een nog grotere verspreiding van het boek mogelijk geworden. De
inhoud bevat heel wat nieuwigheden op taxonomisch gebied : er worden 4 lectotypes vastgelegd,
twee nieuwe soorten en negen nieuwe ondersoorten worden beschreven. 54 taxa veranderen van
status en 9 taxa vinden een nieuwe combinatie.

Deze belangrijke ingrepen in de taxonomie en het feit dat nu voor het eerst alle Europese
Noctuidae-soorten zullen worden behandeld en de hoge druktechnische kwaliteit van het boek
maken dat dit werk lange tijd als standaard zal dienen voor deze groep. Erg aan te bevelen dus
voor al wie in Noctuidae geïnteresseerd is.

W O. De Prins

28

Phegea 19 ( I) : 28 (I maart 1991)

Notes on some Alticinae of a dune wood vegetation
(with a description of the male and female genitalia of two
Aphthona species) (Coleoptera : Chrysomelidae)

Peter Verdyck & Luc De Bruyn

Samenvatting. Gegevens over enkele Alticinae van een duinbosvegetatie (met beschrij-
ving van de mannelijke en vrouwelijke genitalia van twee Aphthona soorten) (Coleoptera :
Chrysomelidae)

Een lijst van de tijdens een studie in de Franse duinen gevonden Alticinae (Coleoptera :
Chrysomelidae) wordt gegeven, hierbij bespreken we enkele van de meer interessante
soorten in detail. Van twee soorten uit het genus Aphthona werden genitaalfiguren
(aedeagus en spermatheca) getekend. Verder voegen we voor elke soort een lijst van de
bekende voedselplanten bij.

Résumé. Données concernant les Alticinae sylvicoles des dunes (avec description des
genitalia male et femelle de deux espèces d’ Aphthona) (Coleoptera : Chrysomelidae)
Les auteurs donnent une liste des espèces d’Alticinae récoltées durant une étude de la
faune des dunes frangaises. Ils commentent les plus intéressantes espèces en détail. Les
genitalia de deux espèces d 'Aphthona sont figurées (aedeagus et spermatheca). Les plantes
nourricières connues sont mentionnées pour chaque espèce.

Abstract. A list of Alticinae (Coleoptera : Chrysomelidae) caught in a dune-wood
vegetation in France is given. The interesting species are discussed more in detail. Figures
of the aedeagus and the spermatheca of tw o Aphthona species are given. A compiled list of
the host plant records is added.

Verdyck, P. & De Bruyn, L. : Rijksuniversitair Centrum Antwerpen, Laboratorium

Algemene Dierkunde, Groenenborgerlaan 171, B-2020 Antwerpen, Belgium.

Introduction

In August 1989 the French coast between Calais and Boulogne was visited
to investigate the local entomofauna, and more in particular the phyto-
phagous beetle group Alticinae (Coleoptera : Chrysomelidae). Both larvae
and adults feed on a large variety of plant species. Each genus however, has its
particular host choice, and only few of them are really and totally
polyphagous. Many species have evolved as pests of agricultural crops and
ornamental plants.

During our research, our special attention was drawn to a small (±600 m2)
isolated woodland in the «Dunes de la Slack» between Wimereux and
Ambleteuse. The wood was situated in a dip between the dunes. The
vegetation was characterised by Populus and Salix species, with a
undergrowth of Mentha aquatica L., Eupatorium cannabinum L., Symphytum
officinale L., all typical species for a humid environment. On the wettest spots
Iris pseudacorus L. was present. This vegetation ended quite abruptly (with at
the borders Cynog/ossum officinale L. and Senecio jacobaea L.), before giving
rise to the typical dune vegetation of Hippophae rhamnoides L. and Rubus
caesius L.

The beetles were sampled using a sweepnet, pitfall traps and hand
collecting from their hostplants. In addition, the collection «E. DERENNE»

29

Phegea 19 (1) : 29-33 (1 maart 1991)

and the Belgian collection, both in the «Institut Royal des Sciences Naturelles
de Belgique» (R.I.Sc.N.B.) were examined. Genital preparations were made
following the technique of SMITH (1979). The nomenclature used is according
to Mohr (1966).

Resuits and Discussion

In all, 79 Alticinae were caught, belonging to 13 different species (table 1).
Almost 45% of the specimens are confined to only 1 species ( Longitarsus
jacobaeae (WATERHOUSE, 1858)), and over 70% of the specimens belong to
belong to only 30% of the species. From three species only one specimen was
found.

Table 1. List of species captured during the present study.

Species

m

f

Longitarsus jacobaeae (Waterhouse, 1858)

20

15

Longitarsus symphyti Heikertinger, 1912

4

3

Longitarsus pellucidus (Foudras, 1860)

4

3

Longitarsus succineus (Foudras, 1860)

5

0

Longitarsus parvu/us (Paykull, 1799)

2

0

Longitarsus ochroleucus (Marsham, 1802)

1

1

Phyllotreta exclamationis (Thunberg, 1784)

1

0

Aphthona euphorbiae (Schrank, 1781)

2

0

Aphthona coerulea (Geoffroy, 1785)

5

3

Sphaeroderma testaceum (Fabricius, 1775)

2

3

Chalcoides aurata (Marsham, 1802)

1

2

Psylloides affinis (Paykull, 1799)

0

1

Crepidodera transversa (Marsham, 1802)

0

1

L. jacobaeae (WATERHOUSE, 1858) is a common, 2.5 - 3.0 mm long beetle
with ochreous yellow body and appendages, and a pale underside. Under
natural conditions Ragwort ( S . jacobaea L.) appears to be the only foodplant
(Heikertinger 1926a, Newton 1933, Mohr 1962, Derenne 1963, Mohr
1966, Binns 1975, Kevan 1967, LeSage 1988). Newton (1933) also tested
seven other, related plants, in the laboratory. His resuits revealed that where
100% survived on S. jacobaea , only 80% survived on S. aquaticus, while on
the six other plants the survival rate even never rosé above 50%. Due to its
strict hos plant specificity, L. jacobaeae was introduced in California for the
biological control of tansy ragwort, S. jacobaea L. (Binns 1975, SHUTE 1975,
LeSage 1988). According to Frick (1970a, b) L. jacobaeae does not emerge
until late July. Throughout late autumn, winter, and spring, the larvae feed on
the root crowns and the petioles of the lower leaves. One plant may have up
to 95 larvae feeding in its roots and rosettes (Hawkes & JOHNSON 1978). In
this way, mature plants can be defoliated completely (Binns 1975). Under
laboratory conditions, individual females were found to lay over 1 100 eggs
(Hawkes & JOHNSON 1978). L. jacobaeae does pass the winter as egg or larva,
whereas the majority of the Alticinae hibcrnate as adults.

L. symphyti HEIKERTINGER, 1912 is a rare species with a preference for wet
localities (DERENNE 1963). During our study we found it on the host plant
Symphytum officinale L.. L. symphyti is very similar to /.. succineus of which

30

Fig. 1. Genitalia of Aphrhona coerulea : aedeagus, a. ventral view, b. dorsal view, c. lateral view;
d. female spermatheca.

d. female spermatheca.

it can be distinguished by the structure of the genitalia.

Both Aphthona species are very common. In spite of this, the knowledge
concerning these species is only scarce. As we did not find the description and
figures of the male aedeagi (Heikertinger 1944, Mohr 1966) to be very
satisfactory, we decided to formulate a description of the male aedeagi and
female spermatheca of both species.

The median lobe of the male aedeagus of A. coerulea is slightly curved (fig.
l.c) and triangular at the apex (fig. la, b). The female spermatheca is bladder-
shaped, broadest at basal third. There are no loops in the short spermathecal
duet (fig. l.d).

The aedeagus of A . euphorbiae is much shorter and relatively broader than
in A. coerulea ; nipple shaped at the apex (fig. 2a, b, c). The female
spermatheca is bladder shaped, broadest in the middle and has a short neck;
no loops in spermathecal duet (which is longer than in A. coerulea ) (fig. l.d).

The data concerning the host plant specificity of Alticinae are very
scattered in literature. This makes it rather complicated to get a clear view on
the host plant range of the respective species. The adjoining list is compiled

31

from the following authors: LEESBERG 1880, TOMLIN & SHARP 1912,
Heikertinger 1926a, 1926b, 1944, MOHR 1960, 1962, Derenne 1963,
Mohr 1966, Kevan 1967, Schwenke 1974, Doguet & Tempère 1975,
Gruev 1975, Bartkowska 1976, LeSage 1988.

L. pellucidus (FOUDRAS) : Convolvulus arvensis L., Inula sp., Mentha
rotundifolia (L.), Mentha sp., Trifolium sp.

L. succineus (FOUDRAS) : Achillea millefolium L., Achillea sp., Ammobium
datum R. Br., Anthemis sp.,Artemisiasp.,A. absinthum L.,A. campestris L.,
A. vulgaris L., Chrysanthemum sp., C. leucanthemum L., C. morifolium L.,
Cirsium arvense (L.) Scop., Convolvulus arvensis L., Eupatorium
cannabinum L., E. cyparissias L., Leucanthemum vu/gare Lam., Plantago
lanceolata L P. major L., Salvia nemorosa L., S. pratensis L., Senecio
jacobaea L., Symphytum officinale L., Tanacetum sp., (?) Thymus
serphyllum L., Tussilago farfara L..

L. parvulus (PAYKULL) : Linum sp., L. usitatissimum L..

L. ochroleucus (Marsham) : Compositae, Artemisia absinthum L., Genista
tinctoria L., Matricaria sp., Senecio sp..

P. exclamationis (THUNBERG) : Cruciferae, Nasturtium sp., Cardamine sp..
A. euphorbiae (SCHRANK) : Bèta vulgaris L., Euphorbia cyparissias L.,
Euphorbiaceae, (?) Fraxinus sp., Linum sp., L. usitatissimum L., (?) Populus
sp..

A. coerulea (GEOFFROY) : Iris pseudacorus L..

■S. testaceum (Fabricius) : Carduus sp., C. acanthoides L., C. crispus L.,
Cirsium sp., C. arvense (L.) Scop., C. lanceolatum Scop., C. oleraceum
Scop., C. palustre (L.) Scop., Serratula sp..

C. aurata (Marsham) : Populus sp., Salix sp..

P. affinis (PAYKULL) : Atropa belladona L., Hyoscyamus niger L., Lycium
halimifolium Mill., Solanaceae, Solanum dulcamara L., 5. nigrum L., S.
tuberosum L..

C. transversa (Marsham) : Cirsium sp., C. canum (L.) A\\., C. rivu/are (Jack.)
All..

At present, the knowledge concerning habitat preference and biology of
Alticinae beetles is still only scarce. It is quite striking that even in such a small
semi-isolated area already 13 species belonging to the subfamily of the
Alticinae are present, which makes it inviting to do some more work on the
entomofauna of such areas in the future.

Acknowledgments

We like to thank Prof. Dr. W. DECLEIR and Dr. D. Van STRYDONCK
(Laboratorium voor Biochemie en Algemene Dierkunde, R.U.C.A.), Prof.
Dr. J. HULSELMANS (Laboratorium voor Algemene Dierkunde, R.U.C.A.)
and the «Station Marine Wimereux, France» for providing us the necessary
working facilities.

32

References

Binns, E.S., 1975.Adultsof Longitarsus jacobaeae (L.) (Col. , Chrysomelidae) defoliating ragwort
(Senecio jacobaea L.: Compositae). - Ent.mon.Mag. 111 : 1334-1336.

Bartkowska, J., 1976. Z obserwacji nad wybiorczoscia pokarmowa chrzaszczy roslinozernyck
(Coleoptera). - Polskie Pismo Entomologiczne 46 : 343-35 1 .

Derenne, E., 1963. Catalogue des Coléoptères de Belgique. Fase. IV, Chrysomeloidea:
Chrysomelidae. - Imprimerie des Sciences, Bruxelles, 104 p.

Doguet, S. & Tempère, G., 1975. Contribution a 1’étude faunistique et systématique des Alticinae
de la faune de France (Col., Chrysomelidae). - L’Entomologisle 31 : 220-226.

Frick, K.E., 1970a. Longitarsus jacobaeae (Coleoptera: Chrysomelidae), a flea-beetle for the
biological control of Tansy Ragwort. Hostplant specific studies. - Ann.ent.Soc.Am. 63 :
284-296.

Frick, K.E., 1970b. Ragwort flea beetle established for biological control of tansy ragwort in
Northern California. - California Agriculture , April : 12-13.

Gruev, B., 1975. Zwei neue Arten der Unterfamilie Halticinae and taxonomische Notizen über
Chalcoides nigricoxis (Allard, 1878) (Coleoptera, Chrysomelidae). - Acta Zool. Buig. 1 :
89-94.

Hawkes, R.B. & Johnson, G.R., 1978. Longitarsus jacobaeae aids moth in the biological control
of tansy ragwort. - Appl.Ent. (Series A) 66 : 193-196.

Heikertinger, F., 1926a. Resultate fünfzehnjahriger Untersuchungen über die Nahrungspfianzen
einheimischer Halticinen. - Entomologische Blatter 22 : 1-9.

Heikertinger, F., 1926b. Bestimmungstabelle der Halticinengattung Psylloides aus dem
palaarktischen Gebiete. - Coleoptero/ogische Rundschau 12 : 101-138.

Heikertinger, F., 1944. Bestimmungstabelle der palaarktischen Aphthona- Arten. - Coleopterolo-
gische Rundschau 30 : 37-124.

Kevan, D.K., 1967. The British species of the genus Longitarsus Latreille (Col., Chrysomelidae). -
Ent.mon.Mag. 103 : 83-110.

Leesberg, A.F.A., 1880. Bijdrage tot de kennis der inlandse Halticiden. - Tijdschr.Ent. 24 :
169-208.

LeSage, L., 1988. Notes on european Longitarsus species introduced in North America
(Coleoptera: Chrysomelidae: Alticinae). - Can.Ent. 120 : 1 133-1145.

Mohr, K.H., 1960. Erdflöhe. - A. Ziemsen Verlag, Wittenberg-Lutherstadt, 48 p.

Mohr, K.H., 1962. Bestimmungstabelle und Faunistik der mitteleuropaischen Longitarsus-
Arten. - Entomologische Blatter 58 : 55-118.

Mohr, K.H., 1966. 88. Familie Chrysomelidae. - in : Freude, H.; Harde, K.W. & Lohse, G.A.
(eds.) Die Kafer Mitteleuropas, Band 9. - Goecke & Evers Verlag, Krefeld, 299 p.

Newton, H.C.F., 1933. On the biology of some species of Longitarsus (Col., Chrysomelidae)
living on ragwort. - Buil. Ent. Res. 24 : 511-520.

Schwenke, W., 1974. Die Fortschadlinge europas. - Verlag Paul Parey, Hamburg und Berlin :
202-235.

Shute, S.L., 1975. Longitarsus jacobaeae Waterhouse (Col., Chrysomelidae) : identity and
distribution. - Ent.mon.Mag. 111 : 33-39.

Smith, E.M., 1979. Techniques for the dissection and mounting of the male (aedeagus) and
female (spermatheca) genitalia of the Chrysomelidae (Coleoptera). - The CoLeopterists
Bulletin 33 : 93-103.

Tomlin, J.R. & Sharp, W.E., 1912. Notes on the British species of Longitarsus, Latr. - Ent.mon.
Mag. 48 : 200-204, 245-253, 278-286.

33

Boekbespreking

Schulte, W. et al. : Zur Biologie stadtischer Boden. Beispielraum: Bonn-Bad Godesberg.

17 x 24 cm, 192 p., 18 kleurenfoto’s, 32 tekstfiguren, 32 tabellen, Kilda-Verlag, D-4402 Greven 1,
1990, DM 29.80 (ISBN 3-88949-168-5).

Aan dit boek hebben in totaal 7 auteurs meegewerkt. Het is de iets uitgebreide vorm van een
studierapport «Untersuchungen zur bodenökologischen Bedeutung von Freiflachen im Stadt-
bereich». Het is nu eenmaal zo dat in een stad een grote concentratie van mensen leeft. De
auteurs hebben onderzocht of er in een stad ook ruimte overblijft waar mogelijk planten en dieren
in ‘natuurlijke’ omstandigheden kunnen leven. Voor dit onderzoek kozen ze een vierkant van 16
km2 in Bad Godesberg waarin ze 6 bodemtypes onderscheidden: kleine strukturen, straatbomen,
straatbeplanting, tuinen, parken en braakliggende terreinen. Van elk type werden verscheidene
biotopen bemonsterd op planten en dieren, in het totaal 44 plaatsen.

De soortenlijsten per bodemtype worden vervolgens besproken en met elkaar vergeleken.
Daarbij werd getracht op de volgende vragen te antwoorden :

1. Wat zijn de ttpische planten en dieren in een stadsbodem?

2. Hoe kan men de verschillende stadsbodems als milieu voor planten en dieren evalueren?

3. Wat kan men over de biologische aktiviteit van de stadsbodems afleiden uit de bodemfauna?

4. Welke invloed heeft het menselijk ingrijpen op de bodemflora en -fauna en welke adviezen kan
men daaruit afleiden voor het onderhoud en de aanleg?

Op entomologisch gebied genieten vooral de Collembola (34 soorten) ruime belangstelling in
dit boek. Verder werden er 47 soorten loopkevers (Carabidae) vastgesteld, 1 13 soorten spinnen
en 18 soorten mieren. In een apart hoofdstuk wordt besproken hoe men deze lijsten moet
evalueren. Daarbij wordt dikwijls vergeleken met gelijkaardige lijsten uit minder door de mens
gestoorde milieus.

Als besluiten kwamen naar voren :

1. De kwaliteit van een bepaald gebied is niet voor alle erin levende soorten identiek.

2. Bedekking van de bodem, met plaveien e.d., werkt steeds negatief.

3. Betreden en berijden van de bodem werken steeds negatief.

4. Extensief gebruik van de natuurlijke stukjes leidt tot grote soortenrijkdom van zowel planten
als dieren.

5. Plaatsen met natuurgetrouwe bodemgesteldheid en grote soortenrijkdom moeten zoveel
mogelijk met rust gelaten worden.

Na een literatuurlijst volgt een gedetailleerd overzicht van alle onderzochte plaatsen. Telkens
wordt de bodemsamenstelling (zand, stenig, aanwezigheid van zware metalen enz.) besproken en
een lijst gegeven van de verschillende bestudeerde, bodembewonende diersoorten. De vegetatie
wordt behandeld en tot slot volgt talkens een algemene evaluatie.

De tekstfiguren bestaan meestal uit grafieken en diagrammen. De kleurenfoto’s geven
voorbeelden van de verschillende biotooptypen. Dit verzorgd uitgegeven boek kan een stimulans
zijn om ook in een stedelijke omgeving aan entomologisch onderzoek te doen. Al zal men niet
steeds fantastische ontdekkingen doen, toch zal men erover verwonderd zijn wat er allemaal in
een stadsbodem leeft.

W O. De Prins

Korte mededeling

Pop van Mimas tiliae Linnaf.us in vogelnestkast (Lepidoptera : Sphingidae)

In februari 1989, tijdens de grote schoonmaak van een reeks nestkasten te Dilbeek (Brabant),
vond Johan Van Bochaute een grote nachtvlinderpop. Ze lag in een mezenestkast die tsthini’
aan een eikestam, 3 m boven de begane grond. Uit deze pop sloop op 25 maart 1989 et
gevormd wijfje van Mimas tiliae Linnaeus.

(W. Troukens, Van Souststraat 502. 1070 Anderlecht).

34

Phegea 19 (1) : 34 (1 maart 1991)

Inventarisatie van de keverfauna in de bossen van Lembeke (Oost-
Vlaanderen) 1967-1989 (Coleoptera)

Rino Dall’Asta

Résumé. Inventaire de la faune coleoptérologique des bois de Lembeke (Flandre
oriëntale) 1967-1989 (Coleoptera)

L’auteur propose un inventaire provisoire des coléoptères recueillis dans les bois de
Lembeke (Flandre oriëntale). Quelque 200 espèces ont été répertoriées.

Abstract. List of beetles of the woods at Lembeke (East Flanders) 1967-1989
(Coleoptera)

The author proposes an inventarisation of the Coleoptera fauna in the woods of Lembeke
(East Flanders). During the period from 1967 until 1989, 200 species have been recorded.

Dall’Asta, R. : Zonnebloemstraat 25, B-9900 Eeklo.

1. Situering van het gebied

De Lembeekse bossen omvatten een niet zo omvangrijke, maar wel
aantrekkelijke formatie van naaldbomen (zwarte en grove den), die wordt
doorkruist door talloze met eiken en beuken afgeboorde dreven; deze bossen
zijn uiteraard een cultuurlandschap, dat in de dertiger jaren werd aangeplant
met het oog op de recreatie van de bevolking der omliggende woonzones :
Gent, Eeklo en de randgemeenten.

De bodem is uitermate droog, zanderig, met een niet zo grote variatie aan
bodembegroeiing; deze omvat verscheidene soorten varens, braamstruiken
en grassen. Vermeldenswaardig is de mateloze toename van de Amerikaanse
vogelkers, die zich zeer vlug heeft aangepast aan het bosbestand en nu stilaan
een dominerende boomsoort is geworden.

2. Methode

De inventaris kwam tot stand met de eenvoudige, maar wel beproefde
traditionele methodes : vangparaplu en sleepnet, zeefnet, visnet, en voorts
handvangsten. Zeker niet volledig, is deze inventaris toch de vrucht van een
jarenlange acuratesse en een verwijzing naar de faunistische rijkdom van een
vrij klein natuurgebied.

3. Inventaris

Leistus ferrugineus Fabricius
Leistus rufescens Fabricius
Omophron limbatum Fabricius
Clivina fossor ab. collaris Herbst
Dyschirius aeneus Duftschmidt
Dyschirius globosus Herbst
Bembidion gilvipes Sturm
Bembidion ustulatum Linnaeus
Bembidion lampron Herbst
Ca/athus melanocephalus Linnaeus
Agonum moestum Duftschmidt
Agonum sexpunctatum Linnaeus
Agonum fuliginosum Panzer

Carabidae

Amara familiaris Duftschmidt
Amara similata Gyllenhall
Amara consularis Duftschmidt
Harpalus tardus Panzer
Bradycellus harpalims Serville
Acupalpus dorsalis Fabricius
Acupalpus flavicollis Sturm
Dromius agilis Fabricius
Dromius linearis Olivier
Dromius quadrimaculatus Linnaeus
Dromius quadrinotatus Panzer
Syntomus fovealus Fourcroy
Syntomus truncatellus Linnaeus

Phegea 19 (1) : 35-38 (1 maart 1991)

35

Agonum thoreyi Dejean
Amara plebeja Gyllenhall

Cicindela hybrida Linnaeus

Haliplus ruficollis Degeer

Agabus bipustulatus Linnaeus
Agabus sturmi Gyllenhall
Hydroporus discretus Fairmaire
Hydroporus angustatus Sturm

Onthophagus coenobita Herbst
Onthophagus nuchicornis Erichson
Oxyomus silvestris Scopoli
Anomala aenea Degeer
Trichius fasciatus Linnaeus
Aphodius sordidus Fabricius

Conosoma immaculatum Stephens
Conosoma pubescens Gravenhorst
Conosoma pedicularium Gravenhorst
Mycetoporus brunneus Marsham
Quedius dubius Heer
Gyrophaena gentilis Erichson
Geostiba circellaris Gravenhorst
Oxypoda lividipennis Mannerheim
Zyras cognatus Maerkel
Atheta fungi Gravenhorst
Aleochara lanuginosa Gravenhorst
Autalia rivularis Gravenhorst
Tachinus proximus Kirby
Tachinus rufipes Degeer
Tachinus subterraneus Linnaeus
Tachinus fimetarius Gravenhorst
Anthobium torquatum Marsham

Stomis pumicalus Panzer

Cicindelidae

Haliplidae

Dytiscidae

Hydroporus dorsalis Fabricius
Hydroporus memnonius Nicolai
Hydroporus palustris Linnaeus
Hydroporus planus Fabricius

Scarabaeidae

Aphodius fimetarius Linnaeus
Aphodius prodromus Brahm
Aphodius tessulatus Paykull
Aphodius rufipes Linnaeus
Aphodius haemorrhoidalis Linnaeus

Staphylinidae

Anthobium minutum Fabricius
Olophrum piceum Gyllenhall
Anthophagus caraboides Linnaeus
Trogophloeus bilineatus Stephens
Oxytelus complanatus Erichson
Oxytelus tetracarinatus Block
Oxytelus rugosus Fabricius
Stenus ater Mannerheim
Stenus clavicornis Scopoli
Paederus litoralis Gravenhorst
Medon ripicola Kirby
Cryptobium fraclicorne Paykull
Othius myrmecophilus Kiesenwetter
Philontus aeneus Rossi
Philontus varians Paykull
Philontus fuscipennis Mannerheim
Abemus tessellatus Geoffroy

Cephenniuim minutissimum AubeÉ

Choleva agilis Illiger

Brachyglutta fossulata Reichenbach

Hister unicolor Linnaeus
Hister bipustulatus Schrank
Ontophilus striatus Forster

Scaphosoma agaricinum Linnaeus

Phosphuga atrata Linnaeus

Anisotoma humeraUs Fabricius
Amphycillis globus Fabricius

Scydmaenidae

Neuraphes angulatus Muller

Catopidae

Ptomaphagus sericatus Chaudoir

Pselaphidae

Bythinus securiger Reichenbach

Histeridae

Hister vernalis Marsham
Hister stercorarius Hoffmannsegg

Silphidae

Liodidae

Agathidium badium Erichson
Agathidium rotundatum Gyllenhall

Scaphidiidae

36

Ptenidium nitidum Heer

Ptiliidae

Cercyon quisquilium Linnaeus
Cercyon melanocephalum Olivier

Hydrophilidae

Cryptopleurum minutum Fabricius
Chaetarthria seminulum Stephens

Cercyon haemorrhoidale Fabricius Helophorus aquaticus Linnaeus

Megasternum boletophagum Marsham

Nitidulidae

Meligethes aeneus Fabricius

Meligethes viridescens Fabricius

Byrrhidae

Morychus aeneus Fabricius

Coccinellidae

Aphidecta obliterata Linnaeus
Thea vigintiduopunctata Linnaeus
Pullus aier Kugelann

Scymnus rubromaculatus Goeze
Scymnus interruptus Goeze
Coccidula rufa Herbst

Coccinella quadripunctata Pontoppidan Rhizobius chrysomeloides Herbst

Coccinella septempunctata Linnaeus Rhizobius litura Fabricius

Propylaea quattuordecimpunctata Linnaeus

Olibrus affinis Sturm

Phalacridae

Erotylidae

Dacne bipustulata Thunberg

Byturidae

Byturus tomentosus Fabricius

Atomaria pusilla Paykull

Cryptophagidae

Cryptophagus lycoperdi Herbst

Lathridiidae

Cartodere elongata Curtis

Cartodere ruficollis Marsham

Throscidae

Throscus dermestoides Linnaeus

Anaspis flava Linnaeus
Anaspis frontalis Linnaeus

Modellidae

Anaspis maculata Geoffroy
Anaspis pulicaria Costa

Oedemeridae

Oedemera virescens Linnaeus

Cleridae

All onyx quadrimaculatus Schallenberg Corynetes coeruleus Degeer

Cantharidae

Cantharis nigricans Muller
Rhagonycha elongata Fallén

Rhagonycha lignosa ab. pallida Fabricius

Dasytidae

Dasytes coeruleus Degeer

Elateridae

Melanotus crassicollis Erichson
Athous haemorrhoidalis Fabricius
Athous subfuscus MÜller

Dolopius marginatus Linnaeus
Limonius aeruginosus Olivier

Curculionidae

Magdalis armigera Geoffroy
Magdalis linearis Gyllenhall
Cionus scrophulariae Linnaeus
Nanophyes marmoratus Goeze

Coeliodes dryados Germar
Coeliodes erythroleucus Gmelin
Rhinoncus castor Fabricius
Dorytomus taeniatus Fabricius

Attelabus ni terts Scopoli
Byctiscus betulae Linnaeus
Rhynchites tomentosus Gyllenhall
Apion vicinum Kjrby
Apion pomonae Fabricius
Apion dispar Germar
Apion minutum Marsham
Tychius tomentosus Fabricius
Miarus campanulae Linnaeus
Orchestes testaceus Muller
Orchestes quercus Linnaeus
Orchestes salicis Linnaeus
Baris artemisiae Herbst
Eremotes porcatus Germar

Agelastica alni Linnaeus
Zeugophora subspinosa Fabricius
Phytodecta olivaceus Forster
Phytodecta vitellina Linnaeus
Hydrotassa marginella Linnaeus

Strangalia melanura Linnaeus

Dorytomus filiirostris Gyllenhall
Notaris acridulus Linnaeus
Sitona lineatus Linnaeus
Sitona regensteinensis Herbst
Otiorrhynchus sulcatus Fabricius
Otiorrhynchus ovatus Linnaeus
Strophosomus lateralis Paykull
Strophosomus ruftpes Stephens
Strophosomus melanogrammus Forster
Polydrosus sericeus Schallenberg
Polydrosus cervinus Linnaeus
Phyllobius piri Linnaeus
Phyllobius oblongus Linnaeus

Chrysomelidae

Luperus longicornis Fabricius
Lochmaea capreae Linnaeus
Galerucella tenella Linnaeus
Crepidodera ferruginea Scopoli

Cerambycidae

lpiidae

Pityogenes bidentatus Herbst Mycolophilus piniperda Linnaeus

Phloeophtorus rhododactylus Marsham Ips suturalis Gyllenhall

Hylastes angustatus Herbst

Boekbespreking

Steinbach, G. (Ed.) : Werkbuch Naturschutz. Se/bstbau-Anleitungen für dem Vogel-, Fledermaus-,
Kroten- und Insektenschutz.

21,5 x 30 cm, 128 p., 34 foto’s en 264 tekstfiguren, Franckh’sche Verlagshandlung, W. Keiler &
Co., Postfach 10 60 11, D-7000 Stuttgart 1, Gebonden, 1988, DM 29.80 (ISBN 3-440-05925-1).

Dat het met de natuur slecht gaat, is reeds op vele plaatsen en manieren verteld. Jammer
genoeg blijft het in de meeste gevallen bij het vaststellen van deze achteruitgang, zonder er
daadwerkelijk iets aan te doen. Toch is het vrij eenvoudig om voor een heleboel dieren geschikte
nest-, slaap- en overwinteringsmogelijkheden te scheppen. En daar precies wil dit werkboek op
inspelen.

Het biedt een hele reeks raadgevingen, voorbeelden en tips om nestkasten te timmeren,
voederhuisjes, vleermuiskasten enz. Deze tips stammen uit de rijke ervaring van een tiental
mensen die full-time met natuurbescherming bezig zijn. Uiteraard gaat de meeste aandacht naar
de gewervelde dieren, maar toch zijn de insekten niet vergeten. In het boek vinden we tips om
oorwormen te laten overwinteren, om hommels een geschikte nestplaats te bieden, om zandbijen
en wespen te beschermen en om hulp te bieden aan bosmieren.

De tekst is bijzonder rijk geïllustreerd met bouwtekeningen, schetsen voor het opstellen van
nestkasten en voederhuisjes, de dieren die men wil helpen enz. Al wie in zijn omgeving iets wil
doen om voor bepaalde dieren te zorgen, vindt in dit boek de praktische inlichtingen die hij al
lang zoekt.

W O. De Prins

38

Phegea 19 (1) : 38 ( 1 maart 1991)

De Aosta-vallei : een paradijs voor lepidopterologen, addendum 4
(Lepidoptera)*

Marcel FAQUAET

In 1989 bezocht ik de Aosta-vallei van 6 tot 22 september. Door de gunstige
weersomstandigheden kon ik vele nachtvangsten doen. Meer dan vorig jaar
liep het seizoen voor de dagvlinders ten einde. Toch kon ik twee opmerkelijke
waarnemingen doen :

1. Vooral op lager gelegen biotopen zag ik vele rouwmantels ( Nymphalis
antiopa LlNNAEUS) en op biotopen vanaf 1400 m de heivlinder ( Hipparchia
semele LlNNAEUS) foerageren rond smeerplaatsen die ik de avond voordien
had aangebracht op bomen.

2. Te Vens-Hoog vlogen nog afgevlogen eksemplaren van Agrodiaetus damon
DENIS & SCHIFFERMÜLLER. Talrijke dieren vielen ten prooi aan geel-zwart
gekleurde wespen, die de vlinders wegsleepten, en aan muur- en smaragd-
hagedissen.

Op de volgende plaatsen werd aan nachtvlinderonderzoek (licht en stroop)
gedaan (De nummers tussen haakjes verwijzen naar tabel 1) :

Avise :
Cerellaz :
Clavel :
Vens-Laag :
Vens-Hoog :
Col de Joux

6 en 13 september (1)
9, 19 en 20 september (2)
8, 14 en 18 september (3)
12 en 17 september (4)

7 en 16 september (5)

15 september (6)

Tabel 1 : Waargenomen nachtvlindersoorten in de Aosta-vallei tussen 6 en 20 september 1989.
De soorten aangeduid met een nummer worden achteraan bekommentarieerd.

123456

Sphingidae

Agrius convolvu/i Linnaeus xx

Arctiidae

Coscinia cribraria LlNNAEUS - - x

Diacrisia sannio Linnaeus x - -

Lasiocampidae

Trichiura crataegi Linnaeus - x - x - -

Dilobidae

Diloba caeruleocepha/a Linnaeus -x

Geometridae

Cyclophora pupillaria Hübner - x

Camptogramma bilineata Linnaeus - - x

Enlephria cyanata Hübner - - x

Entephria flavicinctata Hübner - x

Chloroclysta siterata Hufnagel - - x - - x

Chloroclysta miata Linnaeus (1) x

Chloroclysta citrata Linnaeus - x

123456

Thera firmata Hübner x

Thera cognata Thunberg x

Thera obeliscata Hübner - - x

Hydriomena impluviata Denis & Schiff. xx

Triphosa sabaudiata Duponchel - - x x x x

Triphosa dubitata Linnaeus - - x x x x

Epirrita autumnata Borkhausen xxx

Eupithecia pusillata Denis & Schiff. xxx

Aplocera praeformata Hübner - - x

Peribatodes rhomboidaria Denis & Sch. xxx-x-

Peribatodes secundaria Esper x

Alcis repandata Linnaeus - - x

Gnophos ambiguatus Duponchel xxxxx-

| Gnophos onustarius GuenéE (2) x - -

Gnophos obfuscatus Denis & Schiff. x-

Noctuidae

Euxoa vitta Esper xx

Euxoa obelisca Denis & Schiff. x x - x x -

* zie Phegea 15: 47-59, 91-107, 131-144, 195-208; 16: 85-92; 17: 27-30, 145-159.

Phegea 19 (1) : 39-42 (1 maart 1991)

39

Figuur 1: a. Ochropleura flammatra Denis & Schiffermüller, Cerellaz 19. IX. 1989; b. Episema

glaucina Esper, Cerellaz 19. IX. 1989; c.
templi Thunberg, Clavel 18. IX. 1989.

Episema scoriacea Esper, Clavel 8. IX. 1989; d. Dasypolia

Euxoa distinguenda Lederer
Euxoa cos Hübner
Euxoa recussa Hübner
Agrotis trux Hübner

123456

- XX X - -

xxxx- -

- - X - X -

X X X X X X

Ochropleura flammatra Denis & Sch. (3)xx

Ochropleura pleet a Linnaeus
Standfussiana nictymera Boisduval
Chersotis multangula Hübner
Chersotis margaritacea De Villers
Epilecta linogrisea Denis & Schiff.
Spaelotis senna Freyer
Peridroma saucia Hübner
Xestia c-nigrum Linnaeus
Xestia xanthographa Denis & Schiff.
Mesogona acetosellae Denis & Schiff
Hada proxima Hübner
Tholera decimalis Poda
Mythimna l-album Linnaeus
Mythimna unipuncta Haworth
Brachylomia viminalis Fabricius
Episema glaucina Esper (4)

Episema scoriacea Esper (5)

Dasypolia templi Thunberg (6)
Aporophyla lutulenta Denis & Schiff. (7)
Lithophane ornitopus Hufnagel (8)
Dryohotodes eremita Fabricius (9)
Polymixis xanthomista Hübner
Polymixis polymita Linnaeus
Antitype suda Geyer

xxxxxx

- x - - x -

- X - X - -

xxxxxx
X

- X

- X

xxxxxx

xxxxxx

XXX

- X - X - -

xxxxxx

- X

- - X

X XX X X -

- X

X X ■

- X

-XX---
X X X X X ■

-XX

- - X

X X - X - -

- X

- X

-X-X--
X X X X X -

xx-x-
- - xx-

xx •

X - •

XX--
X X - - ■

-XX- -

123456

Antitype chi Linnaeus xxxxx-

Ammoconia caecimacula Denis & Schiff. xxxxxx
Conistra rubiginea Denis & Schiff.

Agrochola macilenta Hübner
Agrochola nitida Denis & Schiff.

Agrochola helvola Linnaeus
Agrochola lilura Linnaeus
Atethmia centrago Haworth
Xanthia togata Esper
Xanthia icteritia Hufnagel
Xanthia citrago Linnaeus (10)

Cryphia domestica Hufnagel
\ Cryphia raptricula Turati
Cryphia muralis Forster
| Pyrois cinnamomea Goeze (11)

Amphipyra tetra Fabricius
Cosmia trapezina Linnaeus
Auchmis detersa Esper
Apamea monoglypha Hufnagel
Mesoligia literosa Haworth
Mesapamea secalis Linnaeus
Diachrysia chrysitis Linnaeus
Catocala fraxini Linnaeus
Catocala elocata Esper
Catocala puerpera Giorna
Catocala lupina Herrich-Schaffer
Grammodes stolida Fabricius (12)

Lygephila craccae Denis & Schiff.

Epizeuxis calvaria Denis & Schiff. (13) xx

- x ■

- x - - -

xxx-
- x - ■

X - - ■

xxx-

xxx---

- X

X X X X - -

40

Figuur 2: a. Aporophyla lutulenta Denis & Schiffermüller c f, Cerellaz 19. IX. 1989; b. idem 5,
Cerellaz 20. IX. 1989; c. Lithophane ornitopus Hufnagel, Cerellaz 19. IX. 1989; d. Dryobotodes
eremita Fabricius, Clavel 14. IX. 1989.

Kommentaar

1. Chloroclysta miata. Col de Joux 15. IX. 1989, 1 ex. Volgens Hellmann
(1987) zijn de laatste 50 jaar geen eksemplaren meer waargenomen in de
«Brenta-Gruppe».

2. Gnophos onustarius. Vens-Laag 17. IX. 1989, 2 ex. De soort is niet bekend uit
de «Brenta-Gruppe» (l.c.).

3. Ochropleuraflammatra. Avise 13. IX. 1989, 2 ex.; Cerellaz 20. IX. 1989, 1 ex.
De laatste 50 jaar niet meer waargenomen in de «Brenta-Gruppe» (l.c.).

4. Episema glaucina. Cerellaz 19. IX. 1989, 2 ex. f. dentimaculata HÜbner.
Slechts één ex. bekend uit de «Brenta-Gruppe» (l.c.).

5. Episema scoriacea. Cerellaz 9. IX. 1989, 1 ex.; Clavel 8. IX. 1989, 1 ex. De
laatste 50 jaar niet meer waargenomen in de «Brenta-Gruppe» (l.c.). Volgens
Berio (1985) is de soort zeldzaam in heel Italië.

6. Dasypolia templi. Clavel 18. IX. 1989, 1 ex. In de Alpen leeft ssp. alpina
Rogenhofer. Volgens Berio (l.c.), die geen waarnemingen uit Noordwest-
Italië opgeeft, is alpina een goede soort. HELLMANN (l.c.) nam de soort slechts
eenmaal waar in de «Brenta-Gruppe».

7. Aporophyla lutulenta. Gewoon te Cerellaz en Clavel. Volgens HELLMANN
(l.c.) uiterst zeldzaam. BERIO (l.c.) geeft geen vindplaatsen uit Noordwest-
Italië.

8. Lithophane ornitopus. Cerellaz, 9 en 19. IX. 1989, telkens 1 ex. De soort is
nog niet eerder in de Aosta-vallei waargenomen.

9. Dryobotodes eremita. Clavel 14. IX. 1989, 1 ex.; Cerellaz 19. IX. 1989, 1 ex. en
20. IX. 1989, 3 ex. Hellmann (l.c.) vond de soort niet in de «Brenta-Gruppe»
en ze is nog niet eerder in de Aosta-vallei waargenomen.

41

•f'

***■#

3a

3c

3b

Figuur 3: a. Xanlhia citrago Linnaeus, Cerellaz 20. IX. 1989; b. Pyrois cinnamomea Goeze, Vens-
Hoog 16. IX. 1989; c. Grammodes stolida Fabricius, Cerellaz 19. IX. 1989; d. Epizeuxis calvaria
Denis & Schiffer muller , Avise 6. IX. 1989.

10. Xanlhia citrago. Clavel 18. IX. 1989, 1 ex.; Cerellaz 19 en 20. IX. 1989,
telkens 1 ex. Nog niet eerder waargenomen in de Aosta-vallei.

11. Pyrois cinnamomea. Vens-Hoog (1850 m) 16. IX. 1989, 1 ex. Hellmann
(l.c.) vermeldt de soort niet uit de «Brenta-Gruppe».

12. Grammodes stolida. Cerellaz 19. IX. 1989, 1 ex. Hellmann (l.c.) nam de
soort niet waar in de «Brenta-Gruppe». De soort leeft in het Middellandse-
Zeegebied. Waarschijnlijk gaat het om een migrant of een adventief.

13. Epizeuxis calvaria. Avise 6. IX. 1989, 1 ex.; Cerellaz 20. IX. 1989, 1 ex.
Volgens Hellmann (l.c.) slechts 1 ex. bekend uit de «Brenta-Gruppe».

Dankwoord

Aan F. BOLLAND voor het determineren van heel wat moeilijke soorten en
W.O. De Prins voor het nemen van de foto’s.

Bibliografie

Berio, E., 1985. Fauna d’Italia. Lepidoptera, Noctuidae 1. Generalita, Fladeninae, Cuculliinae.
Ed. Calderini, Bologna, Italia.

Hellmann, F., 1987. Die Macrolepidopteren der Brenta-Gruppe (Trentino-Oberitalien)
(Lepidoptera). - Studi Trentini di Scienza naturati 63 : 3-166.

42

A rediscovery of Teropalpus unicolor (SHARP, 1900) in Europe
(Coleoptera : Staphylinidae : Oxytelinae)

Guy Haghebaert

Samenvatting. Een herontdekking van Teropalpus unicolor (Sharp, 1900) in Europa
(Coleoptera : Staphylinidae : Oxytelinae)

Tijdens een verzameltrip te Ambleteuse (Pas de Calais - Frankrijk) vond de auteur één
exemplaar van boven genoemde soort tussen aangespoeld zeewier in het Slack-estuarium.
Deze van oorsprong uit Nieuw-Zeeland komende soort is slechts aangetroffen in het
zuidwesten van Groot-Brittannië. Ze is nieuw voor de Franse fauna.

Résumé. Une redécouverte de Teropalpus unicolor (Sharp, 1900) en Europe (Coleoptera
Staphylinidae : Oxytelinae)

Lors d’une exploration a Ambleteuse (Pas de Calais - France) 1’auteur a trouvé un
exemplaire de Teropalpus unicolor (Sharp, 1900) dans de 1’algue marine alluviale dans
1’estuaire de la Slack. Cette espèce d’origine Néo-Zélandaise n’est citée que du sud-ouest
de la Grande Bretagne. L’espèce est nouvelle pour la faune de France.

Haghebaert, G. : Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, Sectie
Entomologie, Vautierstraat 29, B-1040 Brussel.

While examining the entomofauna of the estuary of the Slack at
Ambleteuse (Pas de Calais, France) we had the luck to discover a single
specimen of Teropalpus unicolor (Sharp, 1900) in the wrack-beds of a
mudflat. This native of New Zealand was found for the first time in a tidal
creek near Plymouth (SW England) on April 1900 and again in August 1904.
No further captures in the 20th century are known to me in Europe.
Teropalpus was previously considered to be a subgenus of Carpelimus but was
elevated to generic level by HERMAN (1970). Teropalpus has five tarsomeres
per tarsus, Carpelimus three. Like other Carpelimus species (C. ganglbaueri,
C. schneideri, C. halophi/us), T. unicolor is an inhabitant of shores and
probably strictly halobiontic. It can be identified by the following characters
(a figure is given in Tottenham 1954 : 45) :

Teropalpus SOLIER, 1849 (syn. Trogolinus SHARP, 1900)

Black; antennae and legs dark-brown, tarsus yellow; head a little smaller than
pronotum, the latter with a weak depression in the middle and with a distinct,
very slight longitudinal elevation at the base in the middle; elytra about 1.5
times as long as pronotum; antennae longer than head and pronotum
together, first segment somewhat darker than the following; 5, 6 and 7th
antennal segment twice as long as wide; eyes as long as tempora; pronotum
much smaller than elytra; microsculpture of head, pronotum and elytra
equal, fine; pubescence typical as in many marine staphylinids: dense and
fine; 3 - 3.5 mm.

Material examined : Auckland (New Zealand) 1 type ex. - coll. A. Fauvel
(K.B.I.N.); Omahu (New Zealand) 1 ex. - D’ALBERTIS leg., coll. A. Fauvel
(K.B.I.N.); Millbroak Creek, Plymouth (England) VIII. 1900 - 1 typeex., J.H.
Keys leg., coll. A. Fauvel (K.B.I.N.); Plymouth (England) 4. VIII. 1904 - 4
type ex., J.H. Keys leg., coll. A. Fauvel (K.B.I.N.).

Phegea 19 (1) : 43-44 (1 maart 1991)

43

Additional material : Britannia (without date), coll. BETTINGER (K.B.I.N.);
Ambleteuse (Pas de Calais - France) 21-27. VIII. 1989, 1 ex., coll. G.
Haghebaert.

Teropalpus unicolor, new for the French fauna, is probably established and
may be found along the European coasts in the future.

Acknowledgements

The author is grateful to Dr. N. Berti (Muséum national d'Histoire
naturelle. Paris) for her information on the French fauna.

References

Elerman, L.H.Jr., 1970. Phylogeny and reclassification of the genera of the rovebeetle subfamily
Oxytelinae of the world (Coleoptera, Staphylinidae). - Buil. Am. Mus. Nat. Hist. 142 (5) :
381-382.

Sharp, D., 1900. Some undescribed species of Trogophloeus, with a new genus. - Entomologist’ s
Monthly Magazine 36 : 230-234.

Tottenham, C.E.. 1954. Handbooks for the identification of British Insects. Vol. IV. Part 8(a).
Coleoptera. Staphylinidae. section a: Piestinae - Euaesthetinae (p. 40-45).

lnhoud :

Busse, R. & Ockruck, F. : Ein Beitrag zur Kenntnis der Schmetterlingsfauna des Piringebirges im

Süd-Westen Bulgariens (Lepidoptera) 5

Dall’Asta, R. : Inventarisatie van de keverfauna in de bossen van Lembeke (Oost-Vlaanderen)

1967-1989 (Coleoptera) 35

Faquaet, M. : De Aosta-vallei : een paradijs voor lepidopterologen, addendum 4 39

Gielis, C. : Neotropical Pterophoridae 5. The Pterophoridae of Socorro Island (Lepidoptera)2 1
Haghebaert, G. : A rediscovery of Teropalpus unicolor (Sharp, 1900) in Europe (Coleoptera :

Staphylinidae : Oxytelinae) 43

Littler, E.A. : Autumn and Spring Butterflies of Thassos (Lepidoptera : Hesperioidea &

Papilionoidea) 25

Troukens, W. : Indeling der Belgische Lepidoptera volgens herkomst en zwerfgedrag ten behoeve

van het Belgisch Trekvlinderonderzoek 1

Verdyck, P. & De Bruyn, L. : Notes on some Alticinae of a dune wood vegetation (with a
description of the male and female genitalia of two Aphihona species) (Coleoptera :

Chrysomelidae) 29

Korte mededelingen :

-Vangst van Maruca testulalis Geyer te Antwerpen (Lepidoptera : Pyralidae) (K. ,lanssens)23
-Pop van Mimas tiliae Linnaeus in vogelnestkast (Lepidoptera : Sphingidae)(W. Troukens)34
Boekbesprekingen 24. 28, 34, 38

verantw. uitg. : W. De Prins, Diksmuidelaan 176, B-2600 Antwerpen (Belgium) Tel. 03/322.02.35

44

18 JUN 1991

Redaktiekomitee : F. Coenen (Brussel), B. Goater (Bushey, England), Dr. K. Maes (Gent),
Dr. K. Martens (Gent), A. Olivier (Antwerpen), W.O. De Prins (Antwerpen).
Redaktieadres : W.O. De Prins, Diksmuidelaan 176, B-2600 Antwerpen (Belgium).

Uitgegeven met de steun van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Dienst Onderwijs

Jaargang 19, nummer 2 1 juni 1991

Trekvlinders in 1990, zevende jaarverslag (Lepidoptera)

Eddy Vermandel

Résumé. Lépidoptères migrateurs en 1990 (septième rapport) (Lepidoptera)

Rapport sur les migrateurs observés en Belgique en 1990. Un sommaire en langue
frangaise et anglaise a été ajouté en Fin d’article.

Abstract. Migrating Lepidoptera in 1990, seventh report (Lepidoptera)

Report on migrants observed in Belgium in 1990. An abridged version in English and
French is added at the end of the paper.

Vermandel E. : Poorterslaan 118, NL-4561 ZN Hulst.

Inleiding

Het aantal medewerkers aan het BTO is ook in 1990 verder gestegen.
Momenteel staat het onwaarschijnlijk hoge aantal van 141 vaste medewerkers
ingeschreven. Hiervan stuurden er slechts 116 hun jaargegevens van 1990
door, maar wel van in totaal 165 personen. Het verwerken van de gegevens
wordt dan ook een steeds groter karwei en de benadering van medewerkers
wordt jammer genoeg wat onpersoonlijker. Ik vraag hiervoor begrip.

De voorjaars- en najaarsbrieven zijn trouw verschenen, met daarin o.a.
artikelen over het verschil tussen Colias hyale en C. alfacariensis, Catocala
sponsa, Vlinders in de tuin, Voedselplaten voor Daphnis nerii, Papilio machaon
en verder interne informatie voor de medewerkers. In het maartnummer van
Phegea verscheen het voor het BTO belangrijke achtergrondartikel ‘Indeling
der Belgische Lepidoptera volgens herkomst en zwerfgedrag’. Op 13 april j.1.
werd te Ede (Wageningen) een symposium over het trekvlinderfenomeen
gehouden waarbij ook de internationale samenwerking ter sprake kwam. De
franstalige medewerkers stuurden ook dit jaar in via dhr. Marcel Gillard
die alle nieuwsbrieven en jaarverslagen vertaalde en zo zorgde voor een goede
coördinatie.

45

Op 20 april j.1. werd wederom door het sectiebestuur BTO te Brussel
vergaderd. Er werd o.a. een start gemaakt met de entomobrochure «De
Belgische Trekvlinders» die wij ter gelegenheid van ons 10-jarig bestaan
hopen uit te geven. De heer Bernard MiSONNE is wederom toegetreden tot het
sectie-bestuur. Zeeuws- Vlaamse en enkele Luxemburgse waarnemingen zijn
ook dit jaar weer in het verslag verwerkt.

Klimatologisch overzicht van 1990

Januari : abnormaal tot zeer abnormaal hoge temperaturen, een abnormaal zoneschijntekort,
een abnormaal hoge gemiddelde windsnelheid en een normaal neeslagtotaal.

Februari : uitzonderlijk hoge waarden voor zowel de temperaturen als voor de gemiddelde wind-
snelheid, door een uitzonderlijk neerslagteveel en door een normale zonneschijnduur.

Maart : zeer abnormaal hoge temperaturen, een zeer abnormaal neerslagtekort en normale
waarden voor de zonneschijnduur en de gemiddelde windsnelheid.

April : normale waarden voor de temperaturen, de neerslag, de zonneschijnduur en de
gemiddelde windsnelheid.

Mei : hoge temperaturen, een hoge zonneschijnduur, een lage hoeveelheid neerslag, alle zeer
abnormaal en een abnormale gemiddelde windsnelheid.

Juni : een zeer abnormaal tekort aan zonneschijnduur, een abnormaal lage windsnelheid, en
normale waarden voor de temperaturen en de neerslag.

Juli : een zeer abnormaal hoge zonneschijnduur, een abnormaal tekort voor de neerslag, en
normale waarden voor de temperaturen en de gemiddelde windsnelheid.

Augustus : zeer uitzonderlijk lage gemiddelde windsnelheid, een abnormaal hoge waarde voor de
zonneschijnduur en voor de temperaturen, en een noermaal neerslagtotaal.

September : een zeer uitzonderlijk deficiet van de zonneschijnduuren een abnormaal deficiet van
de temperaturen. De waarden van het totaal van de neerslag en van de gemiddelde snelheid van
de wind waren normaal.

Oktober : een zeer abnormaal hoge gemiddelde windsnelheid, abnormaal hoge temperaturen, en
een normale waarde voor de totale zonneschijnduur en de totale neerslaghoeveelheid.
November : normale waarden voor de temperaturen, voor het neerslagtotaal, en voor de zonne-
schijnduur. De gemiddelde windsnelheid was echter abnormaal laag.

Figuur 1 : Afwijking van de gemiddelde maximale temperaturen per pentade in 1990 t.p.v. de
gemiddelde maximale temperaturen per pentade gemeten tussen 1839-1985 te Ukkel. Normale
afwijking = 0°C.

46

December . een abnormaal tekort voor de zonneschijnduur, en normale waarden voor de
temperatuur, voor de gemiddelde windsnelheid en voor het neerslagtotaal.

JAN F EB MAA APR MEI JUN JUL AUG SEP OKI NOU nfr

200%

1 50% -

100

50 \

200%

-150*

-100%

50*

JAN

FEB MAA APR MEI JUN JUL AUG SEP OKI NOV DEC

Figuur 2 : Neerslag in 1990 per maand. Normale hoeveelheid = 100% (Idee en uitwerking : B.
Misonne).

Trekvlinders

1. Colias hyale LlNNAEUS

De waarschuwing in het vorig jaarverslag heeft zijn effect duidelijk gehad.
Dit jaar werden er slechts acht Gele Luzernevlinders gemeld. De meeste uit
plaatsen waar alfacariensis niet inheems is en er dus geen sprake van
verwarring kan zijn. Alle waarnemingen vonden plaats tussen 4 augustus en 3
september.

Vindplaatsen : Limburg: Neeroeteren, Lixhe; Hen.: Leernes; O. VI.: Aalter; Luik: Sassor
(Polleur); Namen: Anseremme.

2. Colias crocea FOURCROY

Grote verrassing was de vangst van een Oranje Luzernevlinder op 22 april
in het provinciaal domein Wachtebeke (prov. O. VI.) door G. DEPOORTER.
De tweede generatie vloog van 2 augustus tot 3 september. Op 2 augustus
vloog een exemplaar te Vroenhoven (Limburg) (V. Lefeber). Twee dagen
later werd de soort opgemerkt te Fanzei (T. & D. SlERENS) en te Leernes (S.
Dupont). Op 12 augustus meldde J. Renneson een exemplaar uit Virton. Op
26 augustus werd er een gezien te Koningshooikt (naast de drukke baan Lier-
Aarschot). De voorlaatste vloog op 3 september te Anseremissie (S.
Dupont). Zeer bijzonder was nog de waarneming op 24 oktober te Hulst
door E. Taelman.

Vindplaatsen : O. VI.: Wachtebeke; Limburg: Vroenhoven; Luik: Fanzei; Hen.: Anseremissie,
Leernes; Lux.: Virton: Z.V1.: Hulst.

Maandtotalen : april 1; augustus 5; september 1; oktober 1.

Jaartotaal : 8.

47

3. Vanessa atalanta LlNNAEUS

Op 6 februari ontpopte een exemplaar in een door de zon beschenen serre te
Brecht ( Antw.) (H. Van Besauw). Diezelfde dag werd een eerste vlinder ook
buiten waargenomen te Ursel (O. VI.) (M. Van Opstaele). Ook op 13
februari werd een Atalanta zonnend op een gevel aangetroffen. Het KMI te
Ukkel meldde : «Het weer werd tijdens de maand februari hoofdzakelijk
bepaald door een complex lagedrukgebied met centrum bij Ijsland. De lucht-
stromingen die ons weer bepaalden, waren van maritieme oorsprong en
overheersend zacht. Op de 6e, 7e, 19e, 20e en van de 22e tot en met de 24e
waren ze van tropische oorsprong». De hoge temperaturen hadden we te
danken aan de overheersing van zuidelijke luchtstromingen. Ook in maart
werd de vlinder opvallend vaak gemeld: twee exemplaren op de 1 le, lx de 15e,
2x de 16e, 5x de 17e en op 18 maart maar liefst 13 exemplaren door 11
verschillende medewerkers. Over het weer schreef het KMI : «Van 3 t/m 24
maart zorgde de ontwikkeling van anticyclonale centra ten zuiden van onze
streken voor de aanvoer van zachte of tropische lucht». Het absolute
maximum werd te Ukkel gemeten op 17 en 18 maart (22,5°C), de op een na
hoogst gemeten waarde sinds 1901 . Einde maart en begin april werden hier en
daar nog een aantal atalanta’s gemeld. Op 8 april begon reeds de praktisch
ononderbroken reeks meldingen. April, mei en de eerste helft van juni ging
het om enkele exemplaren per dag. Vanaf 1 7 juni waren de dagtotalen al ruim
de twintig gepasseerd. In juli werd de atalanta veel gemeld, maar niemand zag
de soort in grote aantallen. Pas in augustus werden grotere aantallen gemeld,
meestal door medewerkers die vele uren in de natuur doorbrachten en zo aan
behoorlijke aantallen kwamen. In september zakten de aantallen weer naar
het peil van einde juni. Het dalen van het aantal ging heel geleidelijk. Tot 1 1
november werd de vlinder elke dag wel ergens gezien. De laatste werd
opgemerkt op 20 november te Nieuwkerke-Heuvelland (S. SPRUYTTE),
fladderend tegen een door de zon beschenen gevel.

Maandtotalen : februari 2; maart 29; april 24; mei 85; juni 512; juli 1107; augustus 2918;

september 864; oktober 341; november 22.

Jaartotaal : 5904.

4. Vanessa cardui LlNNAEUS

Evenals in 1989 werden dit jaar op 8 mei de eerste Distelvlinders gemeld, nu
uit Mortroux (Luik) (G. Verjans). Verspreid in de maand mei werden nog
acht vlinders gemeld door zeven verschillende medewerkers. Juni kende nog
negen dagen zonder waarnemingen en ook in de eerste helft van juli waren er
weinig meldingen. Vanaf 1 5 juli startte er een praktisch ononderbroken reeks
meldingen die zou voortduren tot 16 september. Het aantal waarnemingen
nam tot half augustus toe en na die periode geleidelijk af. Topdag was 22
augustus met 49 meldingen. Na 16 september volgden nog slechts 6
meldingen, de laatste op 3 oktober te Berchem (A. JANSSEN) en op 7 oktober
te Beerse (L. Dufraing). Opvallend was dat er dit jaar eenzelfde histogram
van deze vlinder gemaakt zou kunnen worden als in 1989. Alleen lagen de
aantallen dit jaar over de gehele periode ruim drie maal zo hoog.

48

Maandtotalen : mei 1 1; juni 60; juli 84; augustus 518; september 48; oktober 3
Jaartotaal : 724.

18 JUNI99

5. Rhodometra sacraria LiNNAEUS

Op 19 oktober ving B. MlSONNE een exemplaar te Poppel (Antw.) op 250

HPT-lamp. Over het weer schreef het KMI te Ukkel : «Van de 12e tot de 17e
werd het weer in ons land bepaald door maritieme stromingen van tropische
oorsprong die zich bewogen tussen een zone van lage luchtdruk met centrum
ten westen van de Britse Eilanden en een anticycloon boven het oosten van
Europa». De depressie verplaatste zich vervolgens op het Kanaal op de 18e en
de 19e, zodat zachte maritieme stromingen over ons land trokken. De vangst
op de 19e past dus prachtig in de bestaande weer-theorieën t.a.v. vlindertrek.

6. Agrius convolvuli LiNNAEUS

Reeds op 10 juni werd een Windepijlstaart gemeld uit Boezinge (W.V1.).
Het dier werd in het gras gevonden. L. MERVEILLIE schreef : «De buurman
naast het huis waar de vlinder gevonden werd, is vrachtwagenchauffeur». Hij
vroeg zich dan ook af of we met een adventief te doen hadden. Daar staat
tegenover dat op 2 juni reeds een exemplaar werd gezien te Beaulieu-en-
Argonne (Noord-Frankrijk) (L. De Troyer). Bovendien doet ook het
vervolg aan een echte migrant denken. Verspreid in de maand augustus werd
de pijlstaart viermaal gezien, telkens in de provincie Antwerpen. Van 2
september tot 2 oktober werden 21 exemplaren gemeld. Een aantal dat sinds
het topjaar 1983 niet meer was voorgekomen. De laatste werd op 14 oktober
waargenomen te Nieuwkerke-Heuvelland (S. SPRUYTTE).

EXCHANGEC
EMTOMOIOST LIL

Vindplaatsen : Z.V1.: Clinge, Hulst; Antw.: Vosselaar, Zammel (Geel), Wuustwezel, Brecht,
Poppel, Beerse; Brab.: Anderlecht; Lux.: Virton; Limburg: Heusden-Zolder, Maasmechelen;
O. VI.: Hamme-St.-Anna; W.VL: St. -Denijs, Ploegsteert, Nieuwkerke-Heuvelland, Boezinge;
Hen.: Estinnes-au-Mont.

Maandtotalen : juni 1; augustus 4; september 18; oktober 4.

Jaartotaal : 27.

7. Acherontia atropos LiNNAEUS

Reeds op 15 mei werd een imago gevonden te Nevele(O.VL) in de buurt van
een tomatenserre (R. De Jonghe). Het KMI geeft geen aanwijzingen die het
imago met zuidelijke windrichtingen deze kant op zou kunnen gebracht
hebben. Toch moet er een behoorlijke trek geweest zijn, want vanaf begin
augustus werden er voor deze soort hoge aantallen rupsen en ook enkele
poppen gemeld. Verspreid over de hele maand augustus werden er maar liefst
15 rupsen, 2 poppen en 1 imago gemeld. September leverde nog een pop en
een imago op en in oktober werden de vier imago-nakomelingen van
migranten gezien. De meeste rupsen kwamen weer uit de bekende aardappel-
perceeltjes.

Vindplaatsen : O. VI.: Nevele, Oosterlee, Bellem; Brab.: Beersel, Meise, Zemst, Asse; W.VL:
Nieuwkerke-Heuvelland; Antw.: Stabroek (Ekeren), Kessel, Heist-op-den-Berg, Westmalle;
Luik: Ouffet; Hen.: Estinnes-au-Mont.

Maandtotalen: mei 1 imago; augustus 15 rupsen, 2 poppen en 1 imago; september 1 pop en 1
imago; oktober 4 imago’s.

Jaartotaal : 15 rupsen, 3 poppen en 6 imago’s.

49

8. Macroglossum stellatarum LlNNAEUS

Ook dit jaar werd de Kolibriepijlstaart in de maand maart waargenomen.
Nu waren het zelfs twee exemplaren. De eerste werd op 1 1 maart aangetroffen
op Kleine Maagdenpalm te Hamme (St.-Anna) (R. PLETINCK). Twee dagen
later zag G. DEPOORTER een exemplaar zich voeden aan Ribesbloeisel te
Brugge. Er moest toen gewacht worden tot 6 mei vooraleer een derde vlinder
zich liet bewonderen te Maasmechelen (C. De Caluwe). Op 5 juni volgde te
Ensival (CHAPELLE) nummer vier. Niets wees er toen op dat er vanaf 23 juni
een praktisch ononderbroken reeks meldingen zou komen die tot einde
oktober zou voortduren. In de maand juli werd haast elke dag wel ergens de
Kolibriepijlstaart gezien. Ook in augustus was het bijna elke dag raak. Vanaf
27 augustus begonnen de aantallen duidelijk een stijgende lijn te vertonen. De
topdag werd op 12 september bereikt met in totaal 25 gemelde exemplaren
door 11 verschillende medewerkers. Na deze datum begonnen de aantallen
weer geleidelijk te dalen. Vanaf 7 oktober waren het enkelingen, maar de
vlinder was nog praktisch dagelijks aanwezig. De laatste werden gezien op 30
oktober te Sint-Denijs (G. Glabeke) en op 5 november te Nieuwvliet (G.
PRANG). Uit de vindplaatsen valt op te maken dat de soort meer in het
noorden dan in het zuiden was vertegenwoordigd. Al bij al een zeer goed jaar
voor deze soort.

Vindplaatsen : Hen.: Estinnes-au-Mont, Labuissiere; Namen: Gembloux, Presgaux, Nismes,
Froidchapelle, Gonrieux; Lux.: Tellin. Virton, Marbehan, Noirfontaine, Herbeumont; Luik:
Chokier, Visé, Petit-Rechain, Ensival, Heusy, Lannaye, Lixhe; Limburg: Heusden-Zolder.
Maasmechelen, Sint-Pietersberg; Brabant: Wijgmaal; O. VI.: Ursel, Knesselaere, Zomergem.
Haaltert, Hamme, Wetteren, Zele, Horebeke, Kluisbergen, Deinze, Beveren; W.V1.: Brugge,
St. -Kruis, St. -Denijs, Gijzelbrechtegem. Zwevegem, Geluwe, Ruiselede, Poperinge, Gullegem.
Heule, Beernem-Sint-Joris, Harelbeke, Deerlijk, Dranouter, Westouter, Loker, leper,
Koksijde, Nieuwkerke-Heuvelland, Wenduine; Antw.: Zwijndrecht, Itegem, Poppel; Z.VL:
Hulst, Zuiddorpe, Lamswaarde, Zandberg, Clinge, Terneuzen, Nieuwvliet, Groede.
Maandtotalen : maart 2; april 0; mei 1; juni 13; juli 35; augustus 73; september 299; oktober 58;

november 1.

Jaartotaal : 482.

9. Agrotis ipsilon HUFNAGEL

Na het goede migratie-jaar 1989 beleefde de Ipsilon-uil in 1990 een zeer
zwak jaar. Reeds op 2 mei zat er een exemplaar in de val te Poppel (A.
RiEMis). Dan moest er gewacht worden tot 17 juni vooraleer nummer twee
zich liet vangen te Anderlecht (A. De Turck). Het dier werd aangetrokken
door licht en was sterk afgevlogen. Op 23 juni werd een derde exemplaar
gezien te Brecht (H. Van Besauw). Dan moest weer gewacht worden tot 19
juli vooraleer een vierde exemplaar zich liet zien. Er begon dan een serie
waarnemingen waarbij het aantal dagen zonder vangsten bleef overheersen.
Dat de soort toch hier en daar redelijk vertegenwoordigd moest zijn, bleek
wel uit de vangst van 10 exemplaren te Louette-Saint-Pierre (Namen) (M.
Faquaet). Dit was een grote uitzondering want verder ging het bijna steeds
om enkelingen. Na 12 september bleef het stil rond de soort tot de uil op 1 1
oktober weer opdook op enkele plaatsen. De laatste werd gezien te Marbehan

50

(Luxemburg) op 15 oktober (dhr. RENNESON).

Vindplaatsen : Z.V1.: Hulst; Antw.: Poppel, Ekeren, Schoten, Oud-Turnhout, Beerse, Brecht,
Kasterlee; W.V1.: Ruiseleden, Sïnt-Denijs, Gijzelbrechtegem; Lux.: Marbehan; Namen:
Louette-Saint-Pierre; O. VI.: Ursel, Zomergem; Hen.: Estinnes-au-Mont; Brab.: Anderlecht.
Maandtotalen : mei 1; juni 2; juli 5; augustus 13; september 23; oktober 4.

Jaartotaal : 48.

10. Peridroma saucia HÜBNER

Evenals vorig jaar slechts twee exemplaren van deze forse uil. Op 28
september ving B. MlSONNE een vlinder te Poppel (Antwerpen) op een 160
MLL-lamp en te Hulst (Z.V1.) vloog er op 3 november een in mijn val.

11. Heliothis peltigera Denis & SCHIFFERMÜLLER

Op 20 augustus werd een mooi, puntgaaf mannelijk exemplaar van deze
zeer zeldzame trekvlinder gevangen te Anderlecht (W. TROUKENS). Het dier
was om 21.45 uur aan het fourageren op buddleia.

Figuur 3 : Heliothis peltigera Denis & Schiffer-
muller, mannetje, Anderlecht (Brab.) 20. VIII. 1990
leg. W. Troukens.

12. Autographa gamma LiNNAEUS
Het duurde tot 2 mei vooraleer een eerste Gamma-uil zich liet zien te
Lokeren-Daknam (P. Durinck). Vanaf deze eerste waarneming was de soort
meteen op vele plaatsen in kleine aantallen aanwezig. In de maanden mei en
juni bleven er vele dagen zonder waarnemingen: in mei 12 dagen en in juni 9.
Zelfs in juli bleef de zesde zonder waarnemingen. Vanaf 7 juli was er dan toch
weer de bekende ononderbroken reeks meldingen. De aantallen liepen snel en
sterk op. Zo waren de dagtotalen einde juli al ruim de 100 stuks gepasseerd.
De top van 1990 lag ongetwijfeld in de eerste helft van augustus. Hier en daar
werden zelfs hoge aantallen genoteerd, zij het nergens spectaculair. De teneur
was dat de soort wel redelijk overdag en in de schemering vloog, maar dat de
nachtvangsten met de vlindervallen ver achter bleven. Ook de eerste week van
september waren er nog veel dagen met meer dan 100 waarnemingen, maar in
de tweede helft van september vielen de aantallen sterk terug. Begin oktober
begonnen er alweer gaten te vallen in de waarnemingenreeks. Oktober kende
reeds tien gamma-loze dagen. In november werden de laatste door zes
verschillende waarnemers op even zovele dagen waargenomen. De aller-
laatste kwamen op 10 november uit Waasmunster (H. KlNDERS) en op 13
november uit Ruiselede (A. Leman). Al bij al weer een zeer mager seizoen.

Maandtotalen : mei 37; juni 98; juli 1332; augustus 5465; september 1372; oktober 95; november

6.

Jaartotaal : 8395.

51

13. Nomophila noctuella Denis & SCHIFFERMÜLLER

De migratie van deze soort was in 1990 bijzonder zwak. Op 10 oktober
werd het enige exemplaar gevangen te Anderlecht op een huisgevel (W.
Troukens).

14. Udea ferrugalis HÜBNER

De eerste exemplaren van deze Pyralidae-soort werden gevangen op 9
augustus te Estinnes-au-Mont (S. DUPONT) en Laplaigne (Fam. JANSSENS).
Het duurde daarna tot 16 oktober vooraleer een derde zich liet vangen in mijn
vlinderval te Hulst. Blijkbaar werden er in de maanden oktober en november
weinig lichtvangsten gedaan, want de soort vloog tussen 16 oktober en 19
november nog twintig maal in mijn val. Alleen de heren A. De Turck en
W. Troukens meldden de soort in deze periode ieder eenmaal.

Voor een eventuele weerkundige verklaring wordt verwezen naar het verhaal
hierover bij R. sacraria. Het hoge aantal november-waarnemingen is via het
KMI niet te verklaren.

Vindplaatsen : Z.V1.: Hulst; W.V1.: Wenduine; Hen.: Laplaigne, Estinnes-au-Mont; Brab.:
Dilbeek.

Maandtotalen : augustus 2; oktober 7; november 17.

Jaartotaal : 26.

15. Diasemia reticularis LlNNAEUS

Ook dit jaar was deze zeer zeldzame Pyralidae present, nu te Hockay (Luik)
op 16 juni (R. Spronck).

Dwaalgasten

A. Iphiclides podalirius LlNNAEUS

Tussen 28 april en 26 mei werd de Koningspage 21x gemeld door Th.
Dewitte en vrienden op diverse plaatsen in de provincie Namen. Op 27 mei
werd de soort achtmaal gezien te Nismes (Namen) (G. Glabeke en F.
DECLERCQ) en eenmaal te Beloeil (Henegouwen) (WiELANT). Op 1 juni ten
slotte vloog de page te Dourbes (Namen) (O. Van de Kerckhove). Van de
tweede generatie werd slechts één melding gemaakt. Op 2 augustus was een
vrouwtje eitjes aan het afzetten op sleedoorn te Dinant (D. Stroobants).
De soort is op de genoemde vindplaatsen ongetwijfeld inheems.

Vindplaatsen : Namen: Nismes, Dourbes, Petigny, Vierves, Olloy, Vodelée, Romedenne, Dinant,
Mariembourg; Hen.: Beloeil.

Maandtotalen : april 3; mei 27; juni 1; augustus I.

Jaartotaal : 32.

B. Aporia crataegi LlNNAEUS

Het Groot Geaderd Witje werd op 3 1 mei waargenomen te Allay, Surice en
Romedenne (Namen) met in totaal 1 5 exemplaren. Daarna werd de soort nog
15x gezien, telkens in de provincie Namen, tot 15 juni.

Vindplaatsen : Namen: Dourbes, Han-sur-Lesse. Vierves, Oignies, Olloy, Surice. Romedenne.

C. Ly sandra coridon Po DA

Ook deze dwaalgast is inheems op de aangetroffen vindplaatsen. Om het
onderzoek naar deze soorten te stimuleren, worden hier toch de waar-

52

nemingen vermeld. De soort werd gezien tussen 21 juli en 13 augustus : talrijk
te Vierves (Th. Dewitte), Dinant (D. Stroobants) en Ave-et-Auffe (O.
Van de Kerckhove).

Vindplaatsen : Namen: Ave-et-Auffe, Vierves, Dinant; Luik: Comblain-au-Pont; Lux.: Bomal.
Maandtotalen : juli 78; augustus 31.

Jaartotaal : 109.

D. Issoria lathonia LlNNAEUS

Slechts twee meldingen van de Kleine Parelmoervlinder: op 24 juli een
exemplaar te Robelmont (Lux.) (O. Van de Kerckhove) en op 23 augustus
eenmaal te Virton (Lux.) (M. SEGHERS).

E. Rheumaptera cervinalis SCOPOLI

De vlinder was vroeger een zeldzame dwaalgast, maar heeft zich vanaf 1984
op een achttal plaatsen kunnen vestigen. Op 14 april en 7 mei werd een
exemplaar gevangen te Beerse (L. Dufraing) en op 5 mei een exemplaar te
Poppel (B. MiSONNE). (Zie verder het artikel door W. TROUKENS in dit
nummer).

F. Stegania trimaculata DE VlLLERS

Wederom werd het spanfiertje alleen in zijn enclave aangetroffen. Op 3 1 juli
kwam een vlindertje naar de 125 HPL-lamp te Anderlecht (A. De Turck).
Op 2 augustus trof W. TROUKENS twee exemplaren aan op menglicht te
Dilbeek : een haast spierwit mannetje en een vroutje forma cognataria. Het
laatste exemplaar werd op 8 augustus op een tramhuisje met TL gevangen om
23.00 uur, ook te Dilbeek (A. De Turck).

G. Proserpinus proserpina PALLAS

Dit jaar slechts één melding van de Teunispijlstaart; op 25 mei werd een
exemplaar aangetroffen te Yves-Gomezee (Namen) door de heer Bernard.

H. Hyles gallii ROTTEMBURG

Op 31 juli kwam een Walstropijlstaart naar de lamp te Presgaux (Namen)
(M. Gillard).

I. Mythimna albipuncta Denis & SCHIFFERMÜLLER

Eigenaardig dat dit uiltje op zo weinig plaatsen werd aangetroffen. Het dier
werd alleen gesignaleerd uit Presgaux (Namen) (M. Gillard) (6x), Sint-
Denijs (W.V1.) (G. Glabeke) (2x) en Hulst (Z.V1.) (16x), en wel tussen 14 juli
en 29 augustus. Op 20 oktober ving B. VANHOLDER nog een vers exemplaar te
Maaseik (Limburg).

J. Mythimna l-album LlNNAEUS

De hoop dat het herstel van deze soort zich in 1990 zou voortzetten, is
jammer genoeg niet uitgekomen. Te Mortroux (Luik) wist de vlinder zich ook
dit jaar staande te houden. Tussen 22 augustus en 10 september werden in
totaal acht exemplaren gemeld (G. Verjans). Verder werd de soort dit jaar
alleen gezien door A. ARTOISENET. Op 1 6 en 28 september ving hij telkens een
mannelijk exemplaar te Franc-Waret (Fernelmont) (Namen).

53

K. Cryphia algae Fabricius

Deze Noctuidae die in België een onregelmatige en zeldzame verschijning
is, werd tussen 20 juli en 13 augustus veertien maal op licht gevangen.

Vindplaatsen : Brab.: Dilbeek, Buizingen, Anderlecht; Antw.: Poppel.

Maandtotalen : juli 3; augustus 1 1.

Jaartotaal : 14.

L. Hoplodrina ambigua Denis & SCHIFFERMÜLLER

In mei werden door B. Maes twee exemplaren gemeld. Juni en juli leverden
elk slechts een paar stuks op maar van 8 augustus tot en met 14 september was
de tweede generatie redelijk vertegenwoordigd. In oktober werden door G.
Glabeke uit Sint-Denijs nog drie stuks gemeld.

Vindplaatsen : Antw.: Zwijndrecht; O. VI.: Gentbrugge, Zomergem, Ursel, Aalst; Brab.: Dilbeek.
Anderlecht; Z.V1.: Hulst; W.V1.: Wenduine, Sint-Denijs, Gijzelbrechtegem; Hen.: Laplaigne;
Limburg: Maaseik.

Maandtotalen : mei 2; juni 1; juli 1; augustus 125; september 21; oktober 3.

Jaartotaal : 153.

M. Macdunnoughia confusa STEPHENS

Wederom was deze uil in beperkt aantal aanwezig te Mortroux (Luik).
Tussen 9 mei en 10 september werden door G. Verjans negen exemplaren
van deze soort gemeld. Dat de soort weer pogingen doet om zijn verloren
gegane areaal te heroveren, blijkt uit de vangst van een vlinder te Anderlecht
(Brab.) op 31 augustus en één te Maaseik (Limburg) op 8 september.

N. Autographa bractea DENIS & SCHIFFERMÜLLER

Meldingen van deze uil blijven alleen uit de provincie Luik komen: op 30
juni een exemplaar te Barvaux door H. Van Besauw. Hij schreef: «De
vlinder werd door ons al enkele malen waargenomen in hetzelfde biotoop. In
dit geval ging het om een dood exemplaar gevonden in een waterplas». Op 2 1
juli werd een tweede exemplaar gevangen te Regne bij helderen windstil weer
(M. Van Opstaele).

O. Chrysodeixis chalcites ESPER

Ook in 1990 was deze uil in aantai aanwezig te Zwijndrecht. B. Maes
meldde vanaf 2 augustus tot begin oktober plusminus 100 exemplaren,
ongeveer evenveel als vorig jaar. Ook dit jaar bleek Zwijndrecht de enige
plaats in België waar het dier veel gevangen werd. Verder werden er slechts 9
exemplaren gemeld: acht stuks in augustus en september. De laatste wel zeer
laat: 11 november te Weelde-Statie (L. DUFRAING).

Vindplaatsen : Antw.: Beerse, Weelde-Statie, Zwijndrecht, Turnhout; O. VI.: Zomergem.

P. Catocala sponsa LlNNAEUS

Dit zeldzame Weeskind werd in grote aantallen aangetroffen te Louette-
Saint-Pierre (Namen) zowel op 28 juli als op 4 augustus door M. FAQUAET.
De meeste van de ongeveer 50 vlinders kwamen op stroop, maar ook een paar
op licht (HPL 125 W). De waarnemingen werden gedaan vanaf ongeveer
1 8.00 uur. Bijna alle vlinders waren nog gaaf. Op licht ving M. GlLEARD twee
en één exemplaar op resp. 31 juli en 22 augustus te Presgaux (Namen).

54

Vermeldenswaardig is ook de waarneming van 23 stuks te Merles-sur-Loison
(Noord-Frankrijk) op 12 augustus (P. CLUCK).

Q. Plutella xylostella LlNNAEUS

Het Koolmotje werd op 20 mei gevangen te Anderlecht (W. TROUKENS).
Op 4 juni werd het vlindertje op drie verschillende plaatsen door drie mede-
werkers gemeld. Vanaf 9 juli tot einde augustus begon een reeks meldingen
waarbij het aantal dagen zonder/met waarnemingen elkaar ongeveer in
evenwicht hield. Bijna steeds ging het om enkele exemplaren. Uitzondering
was het massaal voorkomen van deze soort op 19 juli op een soort koolzaad
dat massaal in de duinen groeit. Tussen Wenduine en De Haan zaten
verscheidene exemplaren op elke plant. Het moeten er duizenden geweest zijn
(A. De Turck). In september en begin oktober werden in totaal vier
exemplaren gevonden. Vanaf 20 oktober tot en met 19 november vlogen acht
stuks in mijn vlinderval te Hulst. Uit de herfst-meldingen bleek dat veel
medewerkers hun val te snel opruimen. Juist in de late herfst zijn er vaak zeer
interessante vlinders die naar de val gelokt worden. Het lijkt me nogal kras
dat b.v. het Koolmotje, maar ook U. ferrugalis alleen in Hulst in november
goed gevlogen zou hebben.

Vindplaatsen : Antw.: Zwijndrecht, Beerse, Kasterlee; Brab.: Anderlecht, Dilbeek; W.V1.: De
Haan, Wenduine; Z.V1.: Hulst.

Maandtotalen : mei 1; juni 3; juli 4 + duizenden; augustus 35; september 3; oktober 6; november
3.

Jaartotaal : 59 + duizenden.

R. Lozotaeniodes formosana Geyer

Alhoewel veel meer medewerkers ook deze soort in de gaten houden, werd
het bladrollertje slechts tweemaal gesignaleerd. Op 13 juli ving B. Maes een
vlindertje te Zwijndrecht (Antw.) en op 14 juli trof W. TROUKENS een
vrouwelijk exemplaar aan op licht te Dilbeek (Brabant).

S. Dioryctria schuetzeella FuCHS

Precies een jaar nadat vier stuks op de lamp kwamen, verscheen er nu één
exemplaar te Dilbeek (Brabant) op 26 juni (A. De Turck).

Tot slot

Een dankwoord aan :

-de heer Marcel GiLLARD voor zijn coördinatiewerk t.a.v. de franstalige
medewerkers. Hij vertaalde Nieuwsbrieven jaarverslag en verzorgde zowel
de in- als uitgaande franstalige post.

-alle medewerkers van het BTO voor het nauwkeurig noteren en doorsturen
van hun gegevens.

-het KMI te Ukkel voor het verstrekken van weerkundige gegevens.

-de Eliasen-Uyttenboogaertstichting voor het verstrekken van subsidie.

-het voltallige sectie-bestuur van het BTO voor hun inbreng en discussie,
-de heer Bernard MlSONNE voor het schrijven van summary en résumé.

Bibliografie

Koninklijk Meteorologisch Instituut van België, 1991. Klimatologisch overzicht van januari
tot en met december 1990.

55

Troukens, W., 1991. Indeling der Belgische Lepidoptera volgens herkomst en zwerfgedrag ten
behoeve van het Belgisch Trekvlinderonderzoek. - Phegea 19: 1-4.

Résumé

Papillons migrateurs en 1990, septième compte rendu annuel

Les migrateurs

1. Colias hyale: seulement huit papillons entre le 4 aoüt et le 3 septembre.

2. Colias crocea: un exemplaire le 22 avril. La deuxième génération du 2 aoüt au 3 septembre avec
au total 6 papillons. Encore un spécimen trés tardif le 24 octobre.

3. Vanessa atalanta, deux papillons le 6 février. Un le 13février. 29 observations en mars, dont 13
rien que le 18. Peu présent en avril, mai et juin. Nombres croissants en juillet. Maximum en aoüt.
Par après forte chute. Malgré cela encore 22 en novembre. Total annuel: 5904.

4. Vanessa cardui. le premier le 8 mai. Seulement quelques uns en mai et juin. Présent
régulièrement, mais en petits nombres, en juillet et septembre. Présent en quantités raisonnables
uniquement durant le mois d’aoüt. Seulement 3 en octobre. Total annuel: 724.

5. Rhodometra sacraria un seul le 19 octobre a Poppel (prov. d’Anvers).

6. Agrius convolvuli : un en juin, quatre en aoüt et 2 1 entre le 2 septembre et le 2 octobre. Le dernier
le 14 octobre. Total annuel: 27.

7. Acherontia atropos. déja un imago le 15 mai. Quinze chenilles, 2 chrysalides et un imago en
aoüt. Septembre: une chrysalide et un adulte. Octobre: 4 imagos.

8. Macroglossum stellatarum. deux en mars, un en mai. Présent de manière permanente du 23 juin
jusqu’a la fin octobre. Des quantités importantes en septembre. Le dernier le 5 novembre. Total
annuel: 482.

9. Agrotis ipsilon une année médiocre. Un en mai, deux en juin, quatre en juillet. Régulier en
quelques exemplaires en aoüt et septembre. Le dernier le 15 octobre. Total annuel: 48.

10. Peridroma saucia: un le 28 septembre. Le dernier et deuxième le 3 novembre.

1 1. Heliothis peltigera : un male intacte le 20 aoüt a Anderlecht.

12. Autographa gamma : premier migrateur le 2 mai. Des petits nombres en mai et juin. Présent
sans interruption a partir du 7 juillet seulement jusqu’au début du mois d’octobre. Maximum la
première quinzaine d’aoüt. Peu en octobre et quelques uns en novembre. Total annuel: 8395,
autant qu’en 1989.

13. Nomophila noctuella. un seul le 10 octobre.

14. Udea ferrugalis: deux an aoüt. Sept en octobre et 17 en novembre. Etonnant.

15. Diasemia retieularis : un exemplaire le 16 juin a Hockay (prov. Liège).

Migrateurs douteux

A. Aporia crataegi: uniquement signalé de la province de Namur. Trente exemplaires entre le 3 1
mai et le 15 juillet.

B. Iphiclides podalirius : uniquement dans les provinces de Namur et du Hainaut. 21 x entre le 28
avril et le 26 mai et un seul le 2 aoüt.

C. Lysandra coridon. indigène dans les provinces de Namur, Liège, Luxembourg. 109
observations entre le 21 juillet et le 13 aoüt.

D. Nymphalis antiopa: au total 7 exemplaires entre le 31 juillet et le 16 septembre. Tous dans la
province de Namur.

E. Issoria lathonia. un exemplaire dans la province de Luxembourg le 24 juillet et le 23 aoüt.

F. Rheumaptera cervinalis: trois exemplaires entre le 14 avril et le 7 mai.

G. Stegania trimaculata: quatre papillons entre le 31 juillet et le 8 aoüt. Tous a Bruxelles.

H. Proserpinus proserpina : une observation le 25 mai a Yves-Gomezee (prov. Namur).

I. Hyles galii: un exemplaire a Presgaux (prov. Namur) le 31 juillet.

J. Mythimna albipuncta 24 exemplaires entre le 14 juillet et le 29 aoüt. Un Ie 20 octobre.

K. Mythimna l-album. signalé comme indigène uniquement a Mortreux (prov. Liège): 8 ex.

L. Cryphia algae: quatorze exemplaires entre le 20 juillet et le 13 aoüt.

M. Hoplodrina ambigua. de mai a octobre inclus, au total 153 exemplaires, dont 125 en aoüt.

N. Macdunnoughia confusa: neuf observations a Mortreux (prov. Liège). Ensuitc une seule fois a

56

Dilbeek (prov. Brabant) et une fois a Maaseik (prov. Limbourg). Tous entre le 9 mai et le 10
septembre.

O. Autographa bractea. a nouveau dans la province de Liège. Una Barvaux le 30 juin et un second
a Regne le 21 juillet.

P. Chrysodeixis chalcites: indigène a Zwijndrecht avec environ 100 exemplaires. Ensuite
seulement 9 exemplaires signalés des provinces d’Anvers et de Flandre oriëntale.

Q. Catocala sponsa : présent en grand nombre a Louette-Saint-Pierre le 28 juillet et le 4 aoüt. Trois
exemplaires a Presgaux. Tous dans la province de Namur.

R. Plutella xylostella. des centaines dans les dunes entre Wendune et le Coq le 19 juillet. Ensuite
encore 59 exemplaires entre le 20 mai et le 19 novembre.

S. Lozotaeniodes formosanus: un premier le 1 3 juillet a Zwijndrecht et un deuxième le lendemain a
Dilbeek.

T. Dioryctria schuetzeella: un exemplaire le 26 juin a Dilbeek.

Summary

Migrating butterflies and moths in 1990, seventh annual report

The migrants

1. Colias hyale. only 8 butterflies between August 4th and September 3rd.

2. Colias crocea: one specimen on April 22nd. The second generation flew from August 2nd till
September 3rd, in all six butterflies. A very late one on October 24th.

3. Vanessa atalanta, two butterflies on February 6th, one on February 13th. 29 observations in
March (13 on March 18th!). Weak in April, May and June. Increasing in quantities in July. Top
in August. Afterwards severe decrease. 22 in November. In all: 5904.

4. Vanessa cardui. the first on May 8th. Only a few in May and June. Regularly present in July and
September, but in small numbers. Only reasonable numbers in August. Only 3 in October. In
all: 724.

5. Rhodometra sacraria : one observation in Poppel on October 19th.

6. Agrius convolvulr. one in June, 4 in August and between September 2nd and October 2nd 21
observations. Last one on October 14th. In all: 27.

7. Acherontia atropos: already a hawk-moth on May 15th. Fifteen caterpillars, 2 pupae and one
adult in August. September: one pupa and one moth. October: 4 moths.

8. Macroglossum stellatarum: two in March, one in May. Present without interruption from June
23rd till the end of October., Important numbers in September. Last one on November 5th. In
all: 482.

9. Agrotis ipsilon: a weak year. One in May, two in June, four in July. Regularly in small numbers
in August and September. Last one on October 15th. In all: 48.

10. Peridroma saucia : one on September 28th and a second one on November 3rd.

1 1. Heliothis peltigera : a perfect male on Augustu 20th in Anderlecht.

12. Autographa gamma : first migrant on May 2nd. Small numbers in May and June. Only from
July 7th till the beginning of October present without interruption. Top first half of August. Only
a few in October and some in November. In all: 8395, as many as in 1989.

13. Nomophila noctuella: only one on October lOth.

14. Udea ferrugalis : two in August, seven in October and 17 in November. Surprising!

15. Diasemia reticularis: one observation on June 16th in Hockay (prov. Liège).

The vagrants

A. Aporia crataegl. only mentioned in the province of Namur. Between May 3 1 st and July 15th
30 observations.

B. Iphiclides podalirius : only mentioned in the province of Namur and Hainaut. 21 observations
between April 28th and May 26th. One observation on August 2nd.

C. Lysandra coridon. indigenous in the province of Namur, Liège and Luxembourg. 109
observations between July 2 1 st and August 13th.

D. Nymphalis antiopa: between July 3 1 st and September 16th, in all 7 butterflies. All from the
province of Namur.

57

E. Issoria lathonia: one observation in the province of Luxembourg on July 24th and August
23rd.

F. Rheumaptera cervinalis: three moths befween April 14th and May 7th.

G. Stegania trimaculata four moths between July 3 1 st and August 8th. All in Brussels.

H. Proserpinus proserpina : one observation on May 25th in Yves-Gomezee (prov. Namur).

I. Hyles galii one observation on July 3 1 st in Presgaux (prov. Namur).

J. Mythimna albipuncta 24 moths between July 14th and August 29th. One on October 20th.

K. Mythimna l-album : only mentioned as indigenous in Mortreux (prov. Liège): 8 observations.
Twice in Franc-Waret (prov. Namur). All between August 22nd and September 28th.

L. Cryphia algae : fourteen moths between July 20th and August 13th.

M Hoplodrina ambigua 153 observations, from May till October included. In August alone 125!

N. Macdunnoughia confusa: nine moths in Mortreux (prov. Liège). Further once in Dilbeek (prov.
Brabant) and once in Maaseik (prov. Limburg). All between May 9th and September 10th.

O. Autographa bractea: again from the province of Liège: one in Barvaux on June 30th and a
second one in Regne on July 21st.

P. Chrysodeixis chalcites: indigenous in Zwijndrecht: about 100 observations. Further only 9
observations from the provinces of Antwerp and Eastern Flanders.

Q. Catocala sponsa: important numbers in Louette-Saint-Pierre on July 28th and August 4th.
Three in Presgaux. All from the province of Namur.

R. Plutella xylostella: hundreds in the dunes between Wenduine and De Haan on July 19th.
Further 59 observations between May 20th and November 19th.

S. Lozotaeniodes formosanus: one in Zwijndrecht on July 13th and a second one in Dilbeek on
July 14th.

T. Dioryctria schuetzeella one observation in Dilbeek on June 26th.

Boekbespreking

Zagulajev, A.K. ; Fauna of the USSR Lepidoptera Vol. IV, Nr 5 Clothes Moths (Tineiclae) Pan 5
Subfamily Myrmecozelinae.

16 x 24 cm, xix, 547 p., 319 tekstfiguren, 5 zwartwit-platen, 6 kleurplaten, E.J. Brill, P O. Box
9000, NL-2300 PA Leiden, 1989, gebonden met stofomslag, ƒ 125.- (ISBN 90-04-08872-5).

Dit boek is de vertaling in het Engels van het oorspronkelijk Russische werk dat verscheen in
1975 (Nauka Publishers, Leningrad). Het maakt deel uit van een algehele revisie van de
Palearktische Heterocera en dit deel behandelt, de Myrmecozelinae, een subfamilie van de
Tineidae.

Het boek bestaat uit twee delen: een «Introduction» en een «Taxonomie Part». In de inleiding
wordt een heel nieuw systeem gegeven voor de subfamilie, gebaseerd op een morfologische
analyse. Ook kon de biologie, in het bijzonder de voeding, van de verschillende soorten
bestudeerd worden en daardoor een inzicht verkregen in de mogelijke loop van de evolutie
binnen deze groep. In het systematische deel worden 95 soorten behandeld. Deze worden alle
gedetailleerd beschreven en tabellen voor de genera en soorten worden gegeven.

De figuren bestaan uit tekeningen van genitalia, vleugeladering en andere morfologische
details, verspreidingskaarten enz. Op de zwartwitfoto’s staan biotopen afgebeeld en op de
kleurplaten goede akwarellen van imago’s (sterk vergroot).

Deze groep vlinders is van bijzonder belang omdat hij talrijke soorten bevat die schade kunnen
toebrengen aan opgeslagen produkten. Vele rupsen voeden zich namelijk met dierlijke stoffen
als wol en pels. Het boek is bijzonder stevig uitgegeven en kan aangeraden worden aan al wie
taxonomisch of fylogenetisch onderzoek verricht op deze en op eraan verwante groepen en aan
al wie dieren uit deze subfamilie wil determineren.

W O. De Prins

58

Phegca 19 (2) : 58 (I juni 1991)

Over de expansie van Rheumaptera cervinalis SCOPOLI in
België sedert 1984 (Lepidoptera : Geometridae)

Willy Troukens

Abstract. On the spread of Rheumaptera cervinalis Scopoli in Belgium from 1984 on
(Lepidoptera : Geometridae)

Rheumaptera cervinalis Scopoli had been recorded only three times in Belgium before
1984. Since that year the species has become more widespread (9 localities) and it is
sometimes met with in large numbers. The author gives a list of all known captures from
1984 onwards and discusses the differences in the habitus between R. cervinalis and
Triphosa dubitata Linnaeus.

Résumé. De la répartition de Rheumaptera cervinalis Scopoli en Belgique depuis 1984.
Rheumaptera cervinalis Scopoli n’a été signalé de Belgique qu’a trois reprises avant 1984.
Depuis, 1’espèce a été découverte en maintes localités (9) et parfois en grandes quantités.
L’auteur donne une liste des captures connues depuis 1984 et commente les différences
d’habitus entre R. cervinalis et Triphosa dubitata Linnaeus.

W. Troukens: Van Souststraat 502, B-1070 Anderlecht.

Rheumaptera cervinalis SCOPOLI werd vroeger in België heel zelden
gevangen (RlEMiS 1987). Volgens HACKRAY & Sarlet (1981) en WÉRY
(1989) zijn slechts 5 oudere vangsten bekend. Vanaf 1984, na een afwezigheid
van 50 jaar, verschijnt de vlinder plots op verschillende plaatsen, zowel in het
noorden als in het zuiden van het land. Waar deze spanner opduikt, wordt hij
gewoonlijk in een korte tijdspanne talrijk waargenomen.

Dank zij de medewerkers aan het Belgisch Trekvlinderonderzoek konden
over R. cervinalis heel wat nieuwe gegevens verzameld worden. Hoewel de
vlinder nog steeds als zeldzaam geldt, zijn ondertussen al een honderdtal
meldingen geregistreerd uit 9 verschillende plaatsen in België. Meldens-
waardig is dat ook te Hulst in Zeeuws-Vlaanderen op 6. V. 1986 een exemplaar
werd gevangen door Eddy VERMANDEL. R. cervinalis evolueerde het voorbije
decennium van «occasionele dwaalgast» tot «lokale standvlinder».

Alle tot nu bekende gegevens vanaf 1984 werden chronologisch bijeen
gebracht in tabel 1 en verwerkt tot een verspreidingskaart (fig. 1) en een
histogram (fig. 2). Met foto’s wordt tenslotte gewezen op het onderscheid
tussen R. cervinalis en Triphosa dubitata Linnaeus (fig. 3).

Figuur 1 : Verspreidingskaart van Rheuma-
ptera cervinalis Scopoli in België sedert 1984.

Phegea 19 (2) : 59-62 (I juni 1991)

59

Tabel 1 : Verzamelde gegevens van Rheumapiera cervinalis Scopoli in chronologische volgorde.

Datum

Plaats

Aantal Commentaar

Legit

22.IV.1984

Ciergnon (Nam.)

1

Eerste vangst sedert 1934.

A. Artoisenet

5. VIII. 1984

Poppel (Antw.)

1

B. Misonne

10. IX. 1984

Hamme (O. VI.)

1

Op huisgevel in wijk ‘Vierkouter’

H. Kinders

8. V. 1985

Merksplas (Antw.)

1

E. Dufraing

10. V. 1985

Hamme (O. VI.)

1

H. Kinders

13.V.1985

Poppel (Antw.)

1

B. Misonne

24. VII. 1985

Poppel (Antw.)

1

B. Misonne

17. V. 1986

Poppel (Antw.)

1

B. Misonne

16.IV. 1987

Merksplas (Antw.)

1

E. Dufraing

23. IV. 1987

Merksplas (Antw.)

1

E. Dufraing

24.IV. 1987

Hamme (O. VI.)

1

H. Kinders

24.IV.1987

Turnhout (Antw.)

2

A. Riemis

25. IV. 1987

Turnhout (Antw.)

1

A. Riemis

28. IV. 1987

Turnhout (Antw.)

2

A. Riemis

28. IV. 1987

Beerse (Antw.)

2

L. Dufraing

29. IV. 1987

Turnhout (Antw.)

2

A. Riemis

1 .V. 1987

Poppel (Antw.)

I

B. Misonne

6. V. 1987

Ursel (O. VI.)

1

D. Sierens

8. V. 1987

Turnhout (Antw.)

1

A. Riemis

3. VII. 1987

Presgaux (Nam.)

1

M. Gillard

23. VII. 1987

Turnhout (Antw.)

1

A. Riemis

9. VIII. 1987

Turnhout (Antw.)

1

A. Riemis

10. VIII. 1987

Hamme (O. VI.)

1

In natuurgebied «De Bunt»

H. Kinders

11. VIII. 1987

Turnhout (Antw.)

1

A. Riemis

3. IV. 1988

Hamme (O. VI.)

1

In wijk ‘Vierkouter’ op licht.

H. Kinders

12.IV. 1988

Hamme (O.V1.)

1

H. Kinders

14.IV.1988

Hamme (O. VI.)

1

H. Kinders

15.IV. 1988

Hamme (O. VI.)

2

H. Kinders

15.IV. 1988

Hamoir (Lux.)

3

Talrijk op licht (Wéry 1989).

J.P. Herzet

16.IV. 1988

Hamme (O. VI.)

3

Op licht in wijk ‘Vierkouter’.

H. Kinders

17.IV. 1988

Hamme (O. VI.)

6

H. Kinders

18.IV. 1988

Hamme (O. VI.)

2

H. Kinders

18.IV.1988

Merksplas (Antw.)

1

E. Dufraing

19.IV. 1988

Hamme (O. VI.)

2

Op licht in wijk ‘Vierkouter’.

H. Kinders

19.IV.1988

Hamoir (Lux.)

?

Talrijk op licht.

J.P. Herzet

20.IV. 1988

Hamme (O. VI.)

2

Op licht in wijk ‘Vierkouter’.

H. Kinders

30.IV. 1988

Hamme (O. VI.)

2

Op licht in wijk ‘Vierkouter’.

H. Kinders

2. V. 1988

Hamme (O. VI.)

1

Op licht in wijk ‘Vierkouter’

H. Kinders

5. V. 1988

Merksplas (Antw.)

1

E. Dufraing

18. V. 1988

Beerse (Antw.)

5

L. Dufraing

13. VII. 1988

Hamme (O. VI.)

1

Overdag op huisvenster (In ‘Merk-H. Kinders
waardige vlinderwaarnemingen
1988’ staat foutief «juni» vermeld.

21. VII. 1988

Beerse (Antw.)

1

L. Dufraing

29. VII. 1988

Ursel (O. VI.)

I

D. SlFRENS

?.?. 1988

Poppel (Antw.)

1

B. Misonne

26. III. 1989

Hamoir (Lux.)

12

J.P. Herzet

26. III. 1989

Hamme (O. VI.)

1

Op licht in wijk ‘Vierkouter’

H. Kindi RS

27. III. 1989

Hamme (O. VI.)

1

Op muur.

H. Kinders

29. III. 1989

Beerse (Antw.)

1

L. Dufraing

15. VII. 1989

Beerse (Antw.)

2

L. Dufraing

14. IV. 1990

Beerse (Antw.)

1

L. Dufraing

5. V. 1990

Poppel (Antw.)

1

Op licht.

B. Misonne

7.V.1990

Beerse (Antw.)

1

L. Dufraing

60

20 -

Figuur 2 : Vliegtijd van Rheumapiera cervinaHsScovou . Het histogram wijst op een stevige lentc-
generatie en een partiële zomergeneratie. De gegevens van maart zijn alle uit 1989.

Figuur 3 : Boven: Rheumapiera cervinalis Scopoli (A = recto; B = verso), Poppel, 1988 ( A) en
17. V. 1986 (B). leg. B. Misonne.

Onder: Triphosa dubitata Linnaeus (C= recto; D= verso), Dilbeek, l.X.1985. leg. W. Trouki ns.
Minder duidelijk getekende exemplaren van R. cervinalis worden wel eens verward met 7
dubilala. Op de foto’s wordt met kringetjes gewezen op enkele onderscheidingskenmerken.

61

Dit artikeltje kwam tot stand dank zij de gewaardeerde medewerking en de
gegevens van A. ARTOISENET (Franc-Waret), Eric DUFRAING (Merksplas),
Leo DUFRAING (Beerse), Marcel GlLLARD (Presgaux), J.P. HERZET
(Hamoir), Hans KlNDERS (Hamme), Bernard MlSONNE (Poppel), Alex
Riemis (Turnhout), Daniël Sierens (Zomergem), Mare Van Opstaele
(Ursel) en Eddy VERMANDEL (Hulst, NL). Hartelijk dank!

Bibliografie

Hackray, J. & Sarlet, L.G., 1981. Catalogue des Macrolépidoptères de Belgique. Vol. IV
Geometridae. - Supplément a Lambillionea nr. 688.

Riemis, A., 1987. Rheumaptera cervinalis Scopoli : nieuw voor de Kempen (Lepidoptera :
Geometridae). - Phegea 15 : 191-193.

Wéry, A., 1989. Calocalpe cervinalis Scop. in België. - Bul!. Belg. Lep. Kring 18 : 69.

Boekbespreking

Göswald, K. : Die Waldameise. Band 2. Die Wakiameise im ökosystem Wald. ihr Nutzen und ihre
Hege.

16 x 23,5 cm, 510 p., 6 kleurplaten, 178 tekstfiguren, 10 tabellen, Aula-Verlag GmbH, Postfach
1366, D-6200 Wiesbaden 1, 1990, gebonden met stofomslag, DM 198.- (prijs voor beide delen
samen: DM 360.-) (ISBN 3-89104-476-3).

Iets meer dan een jaar na het verschijnen van het eerste deel (zie bespreking Phegea 17: 104),
besluit de auteur met dit tweede deel zijn zeer uitgebreide studie over de bosmieren. Terwijl de
nadruk in het eerste deel vooral lag op de mieren zelf, gaat nu de meeste aandacht uit naar het
ecosysteem waarin deze mieren leven: het bos. Het gaat met de bossen (vooral in Duitsland) erg
slecht. De auteur schetst de voornaamste oorzaken die geleid hebben tot deze achteruitgang,
vooral dan in verband met de bosmieren (monokulturen, gifstoffen, uitroeiing door de mens
enz.). Daarna geeft hij een overzicht van de gevolgen die deze achteruitgang heeft op alle levende
wezens (met inbegrip van de mens) in het ecosysteem bos.

Veel informatie over het nut van de bosmieren wordt in de volgende hoofdstukken gegeven.
Allereerst kunnen bosmieren uitstekend gebruikt worden als bioindikatoren door hun
gevoeligheid voor o.a. radioaktiviteit, gifstoffen e.d. Verder kunnen bosmieren zorgen voor (min
of meer snelle) heropbouw van het ecosysteem bos. Zij kunnen met sukses ingezet worden tegen
schadelijke insekten. In het algemeen zorgen bosmieren voor een gezond bos door o.a.
verbetering van de bodem, verspreiding van zaden, gunstige invloed op de andere bosdieren.

Nadat het nut van bosmieren duidelijk is aangetoond, geeft de auteur aan dat het niet
voldoende is deze diergroep te beschermen door de wet, maar dat het tevens noodzakclijk is om
aktief bij te dragen tot de verzorging van het resterende bosmierenbestand. In de eerste plaats
dienen de nog bestaande nesten beschermd te worden, maar dit zal op de lange duur niet genoeg
blijken voor het voortbestaan. Daarom is het noodzakelijk om bosmieren aktief te kweken, zowel
in het bos zelf als in laboratoriumomstandigheden.

Het laatste hoofdstuk behandelt, naast het observeren van bosmieren in de vrije natuur, het
kweken van bosmieren in zogenaamde formikariën. Het boek besluit met een literatuurlijst, en
een alfabetisch zaak- en naamregister. Het boek is even verzorgd uitgegeven als het eerste deel
en verdient een ruime verspreiding.

W O. De Prins

62

Phegea 19 (2) : 62 (I juni 1991)

The butterflies of the Greek island of Simi (Lepidoptera :
Hesperioidea & Papilionoidea)

Alain Olivier

Samenvatting. De dagvlinders van het Griekse eiland Stmi (Lepidoptera : Hesperioidea
& Papilionoidea)

Na een korte inleiding over de geografische ligging van het Griekse eiland Si'mi en de
geschiedenis van het daar verrichte lepidopterologisch onderzoek volgt het systematisch
gedeelte. 20 soorten zijn nu van het eiland bekend, waarvan er 3 voor de eerste maal
worden vermeld. Enkele kenmerken ter differentiatie van de taxa Spialia (sertorius) semi-
species orbifer orbifer (Hübner, [1823]), Muschampia proto aragonensis de Sagarra,
1924 en M. tessellum tessellum (Hübner, [1803]) worden opgesomd. Een lijst van gedane
waarnemingen op 21 en 22 april 1990 te Bozburun (Prov. Mugla, Turkije) wordt eveneens
gepresenteerd. Het artikel wordt afgesloten met enkele biogeografische beschouwingen
over de dagvlinderfauna van het eiland Simi.

Résumé. Les papillons diurnes de 1’ïle grecque de Simi (Lepidoptera : Hesperioidea &
Papilionoidea)

Après un bref exposé concernant la situation géographique de 1’ïle grecque de Simi et
1’historique de la recherche lépidoptérologique y effectuéesuit la partie systématique. 20
espèces sont a présent connues de 1’ile dont 3 sont mentionnées pour la première fois.
Quelques critères de différenciation entre les taxa Spialia (sertorius) semispecies orbifer
orbifer (Hübner, [1823]), Muschampia proto aragonensis de Sagarra, 1924 et M.
tessellum tessellum (Hübner, [1803]) sont énumérés. Une liste d’observations faites a
Bozburun (province de Mugla, Turquie) les 21 et 22 avril 1990 est également présentée.
L'article se termine par quelques considérations biogéographiques concernant la faune
des papillons diurnes de 1’ile de Simi.

Key words : Simi - Muschampia proto aragonensis - Muschampia tessellum tessellum
Olivier, A. : Luitenant Lippenslaan 43 B14, B-2140 Antwerpen.

Introduction

The Greek island of Simi lies at a distance of about 8 km from the Turkish
mainland (Daragya Yarimadasi peninsula, Prov. Mugla) and of about 28 km
to the NW of the island of Ródos (fig. 1). It has an area of 57 km2 and it is
composed of hard limestone. The climate of this part of the Aegean and a
detailed study of the flora and phytogeography of Simi are treated in
Carlström (1987).

Turati (1929) mentions two butterfly taxa from Simi, viz. «Satyrus fatua
insu/aris f.n.» [= Hipparchia fatua fatua (Freyer, [1845])] and «Epinephe/e
jurtina telmessia» [= Maniola telmessia (Zeller, 1847)]. These two records
are included again in the compilatory publications by Bernardi (1961,
1971). Koutsaftikis (1974) discusses the results of a visit to the island of
Simi in April 1973 and he mentions 11 species, of which 10 are new to the
island. Ypthima asterope (Klug, 1832) is reported for the first time from
Greece. Ondrias, Koutsaftikis & Douma-Petridou (1979) discuss
briefly the differences they found in the external morphology and the genitalia
of populations of Z. cerisy from Simi, Kastellórizo and NE Greece (Alexan-
droupoli. Drama) but they don’t go into any details just stating that there are
differences. They don’t describe any subspecies. THOMSON (1985) presents

Phegea 19 (2) : 63-70 (1 juni 1991)

63

the results of a one-day-trip to Simi on 31 May 1983 including 6 records 5 of
which are new.

While preparing a study on the biogeography of the butterflies of Ródos I
decided to go and visit the neighbouring areas, including a one-day-trip to
Simi on 16 April 1990. I could only collect for a couple of hours at walking
distance from the harbours of Simi and Panorrmtis. Near Simi town I
collected in garrigue on a dry rocky hill and in a dry gully, the latter place
proving to be a very good collecting spot. At Panorrmtis there was just
entirely desiccated and degraded garrigue and a small pine wood. Very few
butterflies were seen there and only two species were caught. At present 20
species are known from the island, 3 of which are reported for the first time. In
the systematic part I give an exhaustive survey of the literature records and of
my own observations.

Fig. 1 : Geographical situation of the island of Simi (Greece).

Systematic part

I shall not enter into lengthy discussions about the taxonomie status of the
species listed here. The great majority of these belong to the nominotypical
subspecies. For a more detailed discussion on these matters one is referred to
Ol.i VIER (1990), my fortheoming study on the butterflies of Ródos and the
fortheoming monograph on the butterflies of Turkey by HESSELBARTH,
van Oorschot & Wagener. Species reported for the first time from Simi
are indicated by an asterisk *.

64

* Thymelicus sy /vestris (Poda, 1761) : Slmi (0-100m), 16. IV. 1990. The butterfly still had toemerge
and only one very fresh male was taken.

Spialia (sertorius) semispecies orbifer orbifer (Hübner, [1823]) : Pedi, 3 1 .V. 1983 (Thomson
1985); Slmi, 3 1 . V. 1 983 (Thomson 1985). Not recorded during my visit.

Muschampia proto aragonensis DE Sagarra, 1924 [figs. 2a, b & 5] : Slmi, 3 1 .V. 1983. Locally
common on a steep, dry, rocky hillside above the village. One male taken (Thomson 1985). Not
recorded during my visit. All populations from the lowland localities near the Aegean coast of
Turkey belong to ssp. aragonensis de Sagarra (de Jong pers. comm.).

* Muschampia tessellum tessellum (Hübner, [1803]) [figs. 3a, b & 6] : Slmi (0-100m), 16.IV.1990, 5
males taken and a few more seen. Spotting on upper- and underside of the forewings well-
developed (figs. 3a, b), except for one single aberrant specimen which is very much darkened with
reduced spotting on both upper- and underside (figs. 4a, b). The butterflies were often
attracted by a yellow-flowered plant of the fam. Lamiaceae (Labiatae) (Phlomis or Salvia sp.?)
growing in a dry gully.

Note

The three forementioned species are fairly similar in external appearence. The following
criteria may help to distinguish the 3 taxa on Slmi.

A. Distinction between proto/ tessellum and orbifer

1 a) costal fold on forewing present in male -. proto, tessellum

b) costal fold on forewing absent in male orbifer

2 a) pale discal spots in slb on upperside forewing slightly proximal to or below spot in s2

proto, tessellum

b) pale upper discal spot in slb usually placed distally to spot in s2 orbifer

3 a) iength of forewing more than 13 mm proto, tessellum

b) Iength of forewing less than 13 mm orbifer

B. Distinction between proto and tessellum

1 a) upperside of the wings groundcolour greyish brown proto

b) upperside of the wings groundcolour cold grey tessellum

2 a) submarginal markings on upperside indistinct proto (')

b) submarginal markings on upperside distinct and often very well marked tessellum

3 a) underside forewing groundcolour brown, underside hindwing groundcolour reddish

brown proto

b) underside forewing groundcolour grey, underside hindwing groundcolour olive grey,
white markings more complete tessellum

4 a) gnathos horizontal and tapering at end, apex of cucullus upturned with proximal dorsal

toothed area, penis rather short, almost straight (fig. 5) proto

b) gnathos elongate oval and pointed at end, apex of cucullus sharply toothed, with strong
proximal dorsal spine, penis rather long, slender and sinuous (fig. 6) tessellum

It is possible that on Sfmi the flight periods of proto and tessellum do not overlap, proto
beginning to fly in late May, when tessellum (flight period April-May) is already over, but more
data should be available to be conclusive. However, the capture of anything else than tessellum
(and orbifer) in April seems unlikely.

Zerynthia cerisy (Godart, [1824]) : not specified (Koutsaftikis 1974, Ondrias, Koutsaftikis
& Douma-Petridou 1979); Sfmi (0-100m), 16. IV. 1990; Panormftis(Om), 16. IV. 1990. 7 malesand
1 female taken; in all specimens the row of postdiscal markings on the hindwings is of a red colour
(on Ródos these markings are yellow in more than 2/3 of the population). 2 males fresh, all other
specimens worn. Ondrias, Koutsaftikis & Douma-Petridou (l.c.) state that there are
differences in the male and female genitalia of the specimens from Sfmi as compared to other
material but as they don’t give any precision no importance should be accounted to this
statement.

(') completely absent in aberrant specimen of tessellum shown on fig. 4a.

65

Fig. 2 : Muschampia proto aragonensis de Sagarra, 1924, male, Simi (Sfmi, Greece), 31. V. 1983,
leg. G. Thomson, in coll. A. Olivier, a. upperside, b. underside.

Fig. 3 : Muschampia tessellum lessel/um (HÜBNER, [1803]), male, Sfmi (Simi, Greece) (0-100m).
16. IV. 1990, leg. et coll. A. Olivier, a. upperside, b. underside.

Fig. 4 : Muschampia tessellum tessellum (HÜBNER, [1803]), male [aberrant specimen|, Sfmi (Sfmi,
Greece) (0-100m), 16. IV. 1990, leg. et coll. A. Olivier, a. upperside, b. underside.

66

Fig. 5 : Muschampia proto aragonensis de Sagarra, 1924, male genitalia, Sfmi (SImi, Greece),
3 1 .V. 1983, leg. G. Thomson, in coll. A. Ouvier, a. genitalia, right val va omitted, b. penis ( Prep.
GT).

Fig. 6 : Muschampia tesse/lum lesse/lum (Hu'bner, [1803]), male genitalia, Sfmi (Sfmi, Greece)
(0-100m), 16. IV. 1990, leg. et coll. A. Olivier, a. genitalia, right valva omitted. b. penis (Prep.
WDP 3025).

Papilio machaon syriacus Eller, 1936 : not specified (Koutsaftikis 1974). Not recorded during
my visit.

Iphiclides podalirius podalirius (Linnaeus, 1758) : not specified (Koutsaftikis 1974); Sfmi
(0-100m), 16. IV. 1990, 1 female taken, a few more specimens seen.

Colias crocea (Fourcroy, 1785) : not specified (Koutsaftikis 1974). Not recorded during my
visit.

Pieris brassicae brassicae (Linnaeus, 1758) : not specified (Koutsaftikis 1974); Sfmi (0-100m),
16. IV. 1990, 4 males taken.

67

Pieris rapae rapae (Linnaeus, 1758) : not specified (Koutsaftikis 1974); Simi (0-100m),
16. IV. 1990; Panormltis (Om), 16. IV. 1990, 1 male collected in each locality.

Satyrium ilicis ilicis (Esper, [1779]) : Si'mi, 31.V. 1983, one only (female) taken (Thomson 1985).
Not recorded during my visit although I took it commonly (males only) 5 days later at Bozburun
(Prov. Mugla, Turkey).

* Lycaena phlaeas phlaeas (Linnaeus, 1761) : Simi (0-100m), 16. IV. 1990, 1 female taken.
Leptotes pirithous (Linnaeus, 1767) : not specified (Koutsaftikis 1974). Not recorded during my
visit.

Vanessa atalanta atalanta (Linnaeus, 1758) : not specified (Koutsaftikis 1974). Not recorded
during my visit.

Vanessa cardui (Linnaeus, 1758) : not specified (Koutsaftikis 1974). Not recorded during my
visit.

Hipparchia fatua fatua (Freyer, [1845]) : not specified (Turati 1929). Not recorded
during my visit; the flight period of this species starts in mid-June on the eastern Aegean islands
(pers. obs.).

Maniola telmessia (Zeller, 1847) : not specified (Turati 1929, Koutsaftikis 1974); Pedi,
31. V. 1983 (Thomson 1985); Simi, 31. V. 1983 (Thomson 1985); Simi (0-100m), 16.IV. 1990, 5
males taken in a dry gully.

Ypthima asterope asterope (Klug, 1832) : not specified (Koutsaftikis 1974); Simi (0-100m),
16. IV. 1990, 4 males taken in a dry gully, together with a.o. M. tessellum lessellum and M.
telmessia. Judging on the perfect state of the specimens the species had just emerged(5 days later
at Bozburun both sexes were well out, the males mostly worn).

Lasiommata megera megera (Linnaeus, 1767) : Pedi, 31.V. 1983 (Thomson 1985); Simi.
31. V. 1983 (Thomson 1985). Not recorded during my visit.

Lasiommata maera maera (Linnaeus, 1758) : Pedi, 3 1 .V. 1983 (Thomson 1985); Sfmi, 3 1 .V. 1983
(Thomson 1985); Simi (0-100m), 16. IV. 1990, 2 males taken.

Comparative data from the adjacent Turkish mainland

A few days after my visit to Simi I had the opportunity to collect for a
period of two days at Bozburun, a locality situated on the Turkish mainland
facing Simi. Here I could collect 21 butterfly species, 9 of which have not been
recorded so far from Sfmi. At least some of these will probably turn up on
Sfmi in the future, provided the right conditions (foodplants etc.) exist.
Specimens of taxa occurring on Sfmi as well as at Bozburun differ in no way.
A list of my observations at Bozburun is given below (two asterisks ** before
a species indicate that it has not been recorded from Sfmi).

Bozburun (Daragya Yarimadasi, Prov. Mugla, Turkey) (0-50m), 2 1/22. IV.
1990 [Waste grounds with many Cruciferae, dry flowery waysides and
meadows, rocky garrigue on the hills].

Thymelicus sylvestris (Poda, 1761) : 21 & 22. IV. 1990
**Gegenes pumilio pumilio (Hoffmansegg, 1804) : 21. IV. 1990
**Carcharodus alceae alceae (Esper, [1780]) : 21 & 22. IV. 1990

Spialia (sertorius) semispecies orbifer orbifer (HObner, [1823]) : 21 & 22. IV. 1990

Muschampia tessellum tessellum (Hijbner, [1803]) : 21 & 22. IV. 1990

Zerynthia cerisy (Godart, [1824]) : 21. IV. 1990

Iphiclides podalirius podalirius (Linnaeus, 1758) : 21. IV. 1990

Colias crocea (Fourcroy, 1785) : 21. IV. 1990

Pieris brassicae brassicae (Linnaeus, 1758) : 21. IV. 1990

Pieris rapae rapae (Linnaeus, 1758) : 21. IV. 1990

68

** Euchloe ausonia taurica Röber, 1907 : 21 & 22.IV. 1990
** Callophrys rubi rubi (Linnaeus, 1758) : 21 & 22.1 V. 1990
** Satyrium acaciae acaciae (Fabricius, 1777) : 21 & 22. IV. 1990
Satyrium ilicis ilicis (Esper, [1779]) : 21 & 22. IV. 1990
Lycaena phlaeas phlaeas (Linnaeus, 1761) : 21 & 22. IV. 1990
** Lycaena thersamon thersamon (Esper, [1784]) : 21 & 22. IV. 1990
** Glaucopsyche alexis alexis (Poda, 1761) : 21. IV. 1990
** Melitaea trivia trivia ([Denis & Schiffermüller], 1775) : 21. IV. 1990
Maniola telmessia (Zeller, 1847) : 21 & 22. IV. 1990
Ypthima asterope asterope (Klug, 1832) : 21 & 22. IV. 1990
** Kirinia roxelana (Cramer, 1777) : 21. IV. 1990

Concluding remarks

The island of Simi is well worth being revisited in the future and no doubt
some more species will turn up there. With 20 species recorded the island is
relatively rich in comparison to the much larger island of Ródos (with 47
species reliably recorded). Noteworthy is also the presence on Simi of some
species that occur on most of the eastern Aegean islands and/or in SW
Turkey, but that seem absent on Ródos ( T . sylvestris, M. proto, M. tessellum,
S. ilicis ), combined with the fact that none of the species have differentiated to
any significant degree on Simi as compared to the populations of the adjacent
mainland. To the contrary on Ródos there are a few well-differentiated
endemic subspecies of otherwise widespread species (Olivier in prep.).

Both Simi and Ródos have been separated from the nearby Turkish
mainland since the late Pliocene-early Pleistocene (Meulenkamp 1985 : 313,
CarlstrÖM 1987 : 9) and have remained isolated during the Pleistocene
glaciations, Simi however being separated from the mainland only by a
narrow passage of water. It must be taken into consideration that the presence
of two plant taxa Campanula simulans and Nigella arvensis subsp. glauca on
Simi and Tilos as well as on the nearby Turkish mainland suggests
nevertheless that the islands could have been connected with the mainland at
some time later than Ródos became isolated (CarlstrÖM op.cit.: 21).

At any rate it is obvious that physical barriers to gene flow and access
between the islands and the Turkish mainland (width of the sea arms) have
been far less intense from the Pleistocene up till now on Simi as on Ródos,
this probably explaining some of the characteristic differences between the
butterfly faunae of both islands.

Acknowledgments

I would like to thank Dr G. Thomson (Lockerbie, U.K.) for the gift of the
specimen (including the genitalic slide) of M. prolo illustrated on figs. 2a, b
and 5; Mr W.O. De Prins (Antwerpen) for the photographs (figs. 2-4) and for
the drawings of the genitalia of M. proto and M. tessellum (figs. 5 & 6); Mr
J.-M. Mairiaux (Hoeilaart, Belgium) for generously offering me a copy of
the highly interesting book by Mrs A. CARLSTRÖM (1987).

Bibliography

Bernardi, G., 1961. Biogéographie et spéciation des Lépidoptères Rhopalocères des lies
méditerranéennes. Cottoques int. Cent. natn.Rech.scient. 94 : 181-215.

69

Bernardi, G., 1971. Biogéographie des Lépidoptères Rhopalocères des iles égéennes. C.r.somm.
Seanc.Soc.Biogeogr. 1971 : 21-32.

Carlström, A., 1987. A survey of the flora and phytogeography of Rodhos, Simi, Tilos and the
Marmaris Peninsula (SE Greece, SW Turkey). Department of Systematic Botany,
University of Lund, Lund.

Koutsaftikis, A., 1974. Die Lepidopterenfauna der ostagaischen Insel Simi. Annls Mus.
Goulandris 2 : 93-98.

Meulenkamp, J.E., 1985. Aspects of the Late Cenozoic Evolution of the Aegean Region. In:
Stanley, D.J. & Wezel, F.-C. (Eds): Geological Evolution of the Mediterranean Basin. -
p. 307-321; Springer-Verlag, New York, Berlin, Heidelberg, Tokyo.

Olivier, A., 1990. Critical notes on the butterflies of the Greek island of Kastellórizo
(Lepidoptera : Hesperioidea & Papilionoidea). Phegea 18 : 169-190.

Ondrias, J., Koutsaftikis, A. & Douma-Petridou, E., 1979. Étude relative aux parties génitales
des Lépidoptères provenant de différentes régions de Grèce. Linn.belg. 7 : 358-362.

Thomson, G., 1985. Greek island butterflies : Dodecanes 1983. Enlomologist’s Ree. J. Var. 97 :
154-158.

Turati, E., 1929. Lepidotteri. In : Richerche faunistiche nelle isole italiane dell’Egeo. Archo zooi
ital. 13 : 177-186.

Boekbespreking

Emmet, A.M. ; The Seientific Names of the British Lepidoptera. Their History and Meaning.
15,5 x 23,5 cm, 288 p., 8 zwartwit-foto’s, Harley Books, Martins, Great Horkesley, Colchester,
Essex C06 4AH, England, 1991, paperback 24.95 Pounds (ISBN 0-946589-35-6), hard cover
49.95 Pounds (ISBN 0-946589-28-3).

Door de steeds dalende belangstelling voor een Grieks-Latijnse opleiding is de betekenis van
vele Latijnse namen in de biologie verloren gegaan. Vooral bij vlinders worden vele namen
gevormd naar namen uit de Griekse mythologie, geografische namen of namen van beroemde
entomologen. Dikwijls ook krijgt een soort een meer beschrijvende naam. A. Janssen zocht de
betekenis op van de Latijnse namen van de Belgische dagvlinders (Phegea 8: 37-45). A.M. Emmet
ging verder en trachtte bij alle namen van Britse Lepidoptera een verklaring te zoeken. Dit leidde
tot een indrukwekkende lijst van meer dan 3000 namen, want ook familie- en genusnamen
werden opgezocht. Slechts van een klein aantal namen kon de oorsprong niet meer afgeleid
worden.

Het boek begint met een algemene inleiding in de zoölogische nomenclatuur en een overzicht
van de historiek van de nomenclatuur in de Lepidoptera. Ook wordt uitgelegd waarom het
noodzakelijk is sommige namen te wijzigen. Het hoofddeel bestaat echter uit een systematische
opsomming van alle Britse Lepidoptera met een korte uitleg bij elke naam. Griekse namen
worden zowel in het Grieks als getranslitereerd afgedrukt. In een aantal appendices worden
opgesomd: de beroemdheden waarnaar vele vlinders werden genoemd, geografische namen
gebruikt in de naamgeving, de onopgeloste gevallen (slechts 35 namen), fouten in het boek door
McLEOD «Key to the names of British butterflies and moths». Het boek eindigt met een
literatuurlijst en een alfabetische lijst van de taxa.

Een erg interessant boek voor wie meer wil weten over de achtergrond van de zoölogische
nomenclatuur.

W O. De Prins

70

Phegea 19 (2) : 70 (1 juni 1991)

The taxonomie status of the population of Zerynthia cerisy
(Godart, [1824]) on the Greek island of Samos
(Lepidoptera : Papilionidae)

Alain Olivier

Samenvatting. De taxonomische status van de populatie van Zerynthia cerisy (Godart,
[1824]) op het Griekse eiland Samos (Lepidoptera : Papilionidae)

De diverse referenties in de literatuur betreffende het voorkomen van Zerynthia cerisy
(Godart, [1824]) op het Griekse eiland Samos worden overlopen. Dan volgt een Engelse
vertaling van de oerbeschrijving van het taxon Allancastria cerisyi sami door Schmidt
(1989). Ten slotte volgt een kritische evaluatie van de door Schmidt opgesomde
eigenschappen van het taxon sami . Dit laatste taxon wordt uiteindelijk in synonymie
geplaatst onder de nominaatvorm.

Résumé. Le statut taxonomique de la population de Zerynthia ce77.yy (Godart, [1824]) de
1’ile grecque de Samos (Lepidoptera : Papilionidae)

Les diverses références dans la littérature concernant la présence de Zerynthia cerisy
(Godart, [1824]) dans 1’ile grecque de Samos sont énumérées. Ensuite une traduction
anglaise de la description originale de Allancastria cerisyi sami par Schmidt (1989) est
présentée. Enfin une évaluation critique des caractéristiques énumérées par Schmidt afin
de justifier la séparation du taxon en question amène a la mise en synonymie de ce dernier
taxon sous la forme nominale.

Key words : Zerynthia - cerisy - Allancastria cerisyi sami - Samos
Olivier A. : Luitenant Lippenslaan 43 B 14, B-2140 Antwerpen.

Introduction

The first report of the presence of Zerynthia cerisy (Godart, [1824]) on
Samos is made by Rebel (1935: 254) who States : «Thais cerisyi deyrollei
Obthr. Insel Samos, zirka 15. IV (Rech.), ein kleines, defektes cf von 28 mm
Vorderflügellange zeigt den Vorderrandsteil der Vorderflügels stark schwarz
gebandert. Die Anteapikalbinde ist besonders breit. Die Hinterflügel mit den
drei Randzacken, wie bei deyrollei, sind schwach gezeichnet, nur mit je einem
gerundeten und schwarz gesaumten, kleinen, roten Fleck am Vorder- und
Innenrand».

Bernardi (1961: 189, 1971: 28) records «Allancastria cerisyi Godart» from
Samos, basing himself on the record by Rebel (l.c.). ASSELBERGS (1978: 55)
also mentions the species from Samos stating : «Allancastria cerisyi (Godart).
- A common spring butterfly. Most specimens collected in the second half of
May are worn». Olivier (1987: 80) lists material of Z. cerisy from five
different localities on Samos, mostly collected by himself, and deposited in
the Instituut voor Taxonomische Zoölogie (Zoölogisch Museum)
Amsterdam. SCHMIDT (1989: 253-255) finally records Z. cerisy from Samos
and describes Allancastria cerisyi sami from this island.

The original description of Allancastria cerisyi sami (after SCHMIDT 1989)

The differentiating characters of this subspecies are (translated from
German): «The butterfly flying on Samos is as large as ferdinandi, the colour
of the male is palish yellow, that of the female however is predominantly
ochreous yellow. Their black markings are very strong. Characteristic is

Phegea 19 (2) : 71-74 (1 juni 1991)

71

however in both sexes the chiefly longer tail on the hindwing as in ferdinandi
and cerisyi. I name the form that flies on Samos as : Allancastria cerisyi sami n.
subsp.

Holotype c/(Fig. 5) : locality Ormos Marathokambo, 10 m, Samos, 18.5. 1987,
coll. E. Schmidt.

Allotype 5 (Fig. 5) : same locality, 18.5.1987, coll. E. Schmidt.

Paratypes : 1 1 cfand 1 1 5 from Ormos Marathokambo, Samos, Coastal region,
coll. E. Schmidt.»

Evaluation of the taxonomie status of Allancastria cerisyi sami SCHMIDT, 1989

Notes on the nomenclatural problems around the name cerisy and its first
date of publication have been published elsewhere (cf. Olivier 1990 and
references therein). Preliminary to a fortheoming paper on the butterflies of
Samos (Olivier, Garrevoet, van der Poorten & Dils in prep.) some
notes on the taxonomie status of a population of one of the butterfly species
from this island that was described as a new subspecies are appropriate.

During the years 1985 to 1 990 1 was able to collect large series of Z. cretica
(REBEL, 1904) on Krïti and ofZ. cerisy on all the Aegean islands from where it
is known. Altogether 17 males and 13 females of Z. cretica and 188 malesand
68 females of Z. cerisy from the other islands (and some localities in W and
SW Turkey) are available for the present study (all material leg. et coll. A.
Olivier, except the material from Efes leg. et coll. J.-P. Borie [Cuise-la-
Motte, F.]) (see also tables 1 and 2).

1) Size

The size is very variable in this butterfly. Most probably it is largely
influenced by the nutritive qualities of the larval foodplant(s) that can differ
according to the site. Specimens from mesic localities - well-irrigated
orchards, woodland edges etc. as at e.g. the localities of Stavrimdes and
Vourliótes (Samos) and Agiasos (Lésvos) - can be quite large; to the contrary
material from localities in dry garrigue (e.g. Sfmi, the localities of Vathi and
Kótsikas on Samos) tends to be smaller.

Schmidt (l.c.) gives measurementsof «sogross wie ferdinandi [5,5 - 6 cm]».
The Samos sample is indeed one of those with the specimens with the largest
average wing length of all material considered here (cf. tables 1 and 2) but the
variation within the population is so large and there is such a high degree of
overlap with other populations that size cannot be used as a taxonomically
differentiating character for the Samos population. Interestingly Z. cretica is
clearly having a smaller average wing length than all the Z. cerisy populations
examined.

2) Colour

The colour of the male is palish yellow in material from Samos but this
feature also applies to the other populations. The females are said to be
ochreous yellow by SCHMIDT (l.c.). Examination of the 12 females in coll.
Schmidt revealed that all these specimens are of this colour indeed. Among
my own 21 females from Samos there are at least 7 specimens with an

72

Table 1. Variation in size in the males of Zerynthia cretica (Rebel, 1904) on Krfti and of Zerynthia
cerisy (Godart, [1824]) on the Eastern Aegean islands (and at a few localities in W and SW
Turkey).

Area of origin

n

Forewi

(from

min.

ng size
base t
max.

in mm
o apex)
mean

Kriti (Nóm. Lassfthi) [Z. cretica]

17

23,2

26,6

25,00

Ródos

33

23,5

30,5

27,21

Sfmi

7

24,6

29,1

27,43

Bozburun (Prov. Mugla, Turkey)

1

28,4

28,4

28,40

Kós

19

21,6

31,4

28,01

Samos

44

22,9

34,1

28,65

Efes (Prov. Izmir, Turkey)

9

27,8

33,7

30,38

Hf os

26

24,2

29,1

27,13

Lésvos

49

23,7

32,3

28,57

Table 2. Variation in size in the females of Zerynthia cretica (Rebel, 1904) on Krfti and of
Zerynthia cerisy (Godart, [1824]) on the Eastern Aegean islands (and at a few localities in SW
Turkey).

Area of origin

n

Forewing size

in mm

(from

rase to apex)

min.

max.

mean

Krfti (Nóm. Lassfthi) [Z. cretica]

13

20,6

25,8

24,20

Ródos

19

22,9

29,5

25,72

Sfmi

1

26,8

26,8

26.80

Bozburun (Prov. Mu|la, Turkey)

2

25,6

28,0

26,80

2 km W. Karalti (Prov. Mu|la, Turkey)

1

31,0

31,0

31,00

Kós

6

27,4

29,5

28,88

Samos

21

21,3

31,7

27,77

Hfos

11

22,3

27,9

26,09

Lésvos

7

27,0

31,0

29,97

ochreous tinge, but 3 specimens are light yellowish (11 specimens are too
worn to allow for an unambiguous decision). Moreover ochreous (or «dark»)
yellow females have been reported in Z. cerisy from Kós and Lésvos (Olivier
1986, 1990), from Kipros (Cyprus) (Hofmann & Rosé 1987) as well as from
several localities on the western coast of Turkey opposite to Samos (LEEST-
MANS, Mottet, Verhulst & Carbonell 1986). Ochreous yellow females
have also been reported occasionally in Z. cretica (by Weiss 1980, VERHULST
1990). The black markings in material from Samos are not more strongly
developed than in material from other islands and from Efes.

3) Tail on v4 of hindwing

The tail on the hindwing is indeed very well developed in specimens of both
sexes from Samos, but this is also the case with material from Slmi, Kós, Efes,
Hfos and - occasionally - Ródos. On Lésvos the average length of the tails
seems slightly less.

The type-locality of Z. cerisy is supposed to be Urla, some 30 km to the west
of izmir (Prov. ïzmir, Turkey). The material from the Aegean islands and
from W and SW Turkey can thus be considered quite representative of the
taxon. With the exception of Z. cretica, which was elevated to species rank by

73

KOCAK (1981 : 50) none of the populations of Z. cerisy on the Aegean islands
deserves a subspecific separation. The population from Samos has been
shown here to exhibit no characters that differentiate it constantly from other
populations of Z. cerisy, all features mentioned by Schmidt to the contrary
being part of the normal range of variation of the species. Consequently the
following synonymy applies to the taxon from Samos :

Zerynthia cerisy (Godart, [1824])

= Thais cerisy i deyrollei Obthr.; Rebel 1935: 254.

= Allancastria cerisyi God; Bernardi 1961: 187, 189.

= Allancastria cerisyi Godart; BERNARDI 1971: 28.

= Allancastria cerisyi Godart; ASSELBERGS 1978: 55, 56.

= Zerynthia cerisyi (Godart, 1822); Olivier 1987: 80.

= Allancastria cerisyi sami SCHMIDT 1989: 254-255, n. syn.

Note. All material of Zerynthia from Samos in my own collection as well as
material that I saw in other private and museum collections belongs to Z.
cerisy. Therefore it can be safely assumed that the record of deyrollei by
Rebel (1935) also applies to cerisy.

Acknowledgments

I would like to thank Dr E. Schmidt (Königsbrunn, B.R.D.) for kindly
allowing access to his collection (visit paid on 27.1. 1990) and Dr J.-P. Borie
(Cuise-la-Motte, F.) for the loan of his material of Z. cerisy from Efes (Prov.
izmir, Turkey).

Bibliography

Asselbergs, J.E.F., 1978. A contribution to the knowledge of the Lepidoptera fauna of Samos. -
Ent.Ber., Amsl. 38: 55-57.

Bernardi, G., 1961. Biogéographie et spéciation des Lépidoptères Rhopalocères des lies
méditerranéennes. - Colloques int. Cent. natn.Rech.scienl. 94: 181-215.

Bernardi, G., 1971. Biogéographie des Lépidoptères des lies égéennes. - C.r.somm.Seanc.Soc.
Biogeogr. 1971: 21-32.

Hofmann, P. & Rosé, K., 1987. Zur Rhopaloceren-Fauna Zyperns (Lepidoptera). - Nachr.ent.
Ver. A polio (N.F.) 7: 133-141.

Kopak, A.O., 1981. Critical check-list of European Papilionoidea (Lepidoptera). - Priamus 1:
46-90.

Leestmans, R., Mottet, P., Verhuist, J. & Carbonell, F., 1986. Contribution a la connaissance de
la faune printanière des Lépidoptères du Sud de 1’Asie Mineure (Insecta Lepidoptera). -
Linn.belg. 10: 334-381.

Olivier, A., 1986. Spring butterflies on the Island of Kós (Greece) (Lepidoptera: Hesperioidea &
Papilionoidea). - Phegea 14: 109-114.

Olivier, A., 1987. Catalogue of the butterflies of the Greek islands in the collection of the Instituut
voor Taxonomische Zoölogie (Zoölogisch Museum) Amsterdam (Lepidoptera:
Hesperioidea & Papilionoidea). - Phegea 15: 77-88, 165-170.

Olivier, A., 1990. Critical notes on the butterflies of the Greek island of Kastellórizo
(Lepidoptera: Hesperioidea & Papilionoidea). - Phegea 18: 169-190.

Rebel, H., 1935. Lepidopteren von den Agaischcn Inscln. - Sber.Akad.Wiss.Wicn 144: 253-262.
Schmidt, E., 1989. Tagfalterbeobachtungen auf Samos. - F.nl.Z., Frankf.a.M. 99: 249-256.
267-270.

Verhuist, J., 1990. Delphes au printemps paradis entomologique. - Lambillionea 90: 23-34.
Weiss, M., 1980. Ein Beitrag zur Kenntnis von Parnalius cerisy ssp. cretica (Rebel) und ssp.
martini (Fruhstorfer) (Lep.: Papilionidae). - Z.ArbGem.öst.Fnt. 32: 51-56.

74

Contributions to the knowledge of Dolichopodid flies in Belgium:
IV. Ecology and faunistics of dolichopodid flies collected in some
nature reserves (Diptera: Dolichopodidae)

Mare Pollet

Summary. The results of some short inventories on dolichopodid flies (Diptera :
Dolichopodidae) during 1988 in Belgium are presented. The following nature reserves
were sampled: Het Torfbroek (Berg), De Sint-Pietersberg (Eben-Emael), Het Hageven
(Neerpelt) and De Ronde Put (Postel). A total of 284 1 specimens were collected, belonging
to 70 species. Many species of special faunistic interest were detected, for some of which
only few records are known in Belgium. Furthermore, the capture of the dune-inhabiting
Hercostomus nigriplantis in the Sint-Pietersberg Nature Reserve is highly remarkable.
Finally, Campsicnemus pusillus, which was caught in a limestone marshland in Het
Torfbroek Nature Reserve, is new to the Belgian fauna.

Samenvatting. Bijdragen tot de kennis van de Dolichopodidae in België: IV. Ecologie en
faunistiek van Dolichopodidae in enkele natuurreservaten (Diptera: Dolichopodidae)
De resultaten van enkele korte inventarisaties op slankpootvliegen (Diptera: Dolichopo-
didae) tijdens 1988 in België worden voorgesteld. De volgende natuurreservaten werden
bemonsterd: Het Torfbroek (Berg), De Sint-Pietersberg (Eben-Emael), Het Hageven
(Neerpelt) en De Ronde Put (Postel). In totaal werden 2841 exemplaren gevangen,
behorende tot 70 soorten. Een groot aantal faunistisch interessante soorten werden
aangetroffen, waarvan enkele slechts van heel weinig lokaliteiten in België bekend zijn.
Daarnaast is de vangst van de duinbewonende Hercostomus nigriplantis in het natuur-
reservaat ‘De Sint-Pietersberg’ heel opmerkelijk. Ten slotte is Campsicnemus pusillus
nieuw voor de Belgische fauna. Deze soort werd verzameld in een kalkmoeras van het
natuurreservaat ‘Het Torfbroek’.

Résumé. Contributions a la connaissance des Dolichopodidae en Belgique: IV. Ecologie
et faunistique des Dolichopodidae de quelques réserves naturelles (Diptera: Dolichopodi-
dae).

L’auteur publie le résultat de quelques inventaires sommaires de Dolichopodidae
effectués en 1988 en Belgique. Les réserves naturelles suivantes ont été étudiées: Het Torf-
broek (Berg), la Montagne St.-Pierre (Eben-Emael), Het Hageven (Neerpelt) et
le Ronde Put (Postel). Au total 2841 exemplaires furent récoltés, appartenant a 70 espèces.
Un grand nombre de renseignements faunistiques fut noté, parmi lesquels quelques
espèces ne furent mentionnées de Belgique qu’en trés peu d’exemplaires. D’autre part, la
capture de Hercostomus nigriplantis a la Montagne St.-Pierre est remarquable. Enfin,
Campsicnemus pusillus, est nouveau pour la faune beige. Cette espèce fut récoltée dans les
marais calcaires de la réserve naturelle ‘Het Torfbroek’.

Pollet M. : Royal Belgian Institute forNatural Sciences, Vautierstraat 29, B-1040 Brussels
(Belgium).

Introduction

For most nature reserves in Belgium and probably other European
countries too, information about their invertebrate faunas is generally only
fragmentary or even completely lacking. In contrast, the management of
most, if not all, nature reserves do have detailed lists of bird, mammal and
higher plant species at their disposal. Nevertheless, despite their small size,
invertebrates are potentially the most important organisms for bio-indicator
purposes. Two features are of great significance in that respect: in the first

Phegea 19 (2) : 75-85 (1 juni 1991)

75

place, many species are known to respond to subtle environmental changes
much more rapidly than mammal or bird species. As a result, the real impact
of a superficially unimportant alteration might be detected much sooner
using invertebrates. Secondly, as insects comprise the majority of animal life
on earth, inventories based on this group undoubtedly yield much more
detailed information about the biological value of a particular area. This is
not only due to the fact that many taxa, e.g. families, consist of a large number
of species. Moreover, the often large species abundances enable statistic
analysis and thus provide a reliable basis for conclusions. Such information is
of great importance for the management of nature reserves, if only as a
reference for future comparisons of faunas after environmental changes.

In Belgium, nature reserves are not evenly distributed. Especially, in East
and West Flanders, very few and mostly small reserves are present. However,
concerning our knowledge of I Dolichopodidae, these are by far the most
intensively investigated regions in the country (POLLET et al. 1987). In order
to cover interesting areas in the remaining provinces too, several short field
excursions were carried out during 1988 and 1989. Previously, POLLET et al.
(1988) dealt with the collection results obtained during 1987 in nature reserves
situated in Antwerpen and Limburg, whereas POLLET & DECLEER (1989)
discussed the dolichopodid composition of three sites of Het Molsbroek
Nature Reserve at Lokeren (East Flanders). In the present paper, the results
of our 1988 inventories outside West Flanders are presented. Furthermore,
the fauna composition per site as well as the faunistic interesting species are
briefly discussed.

Material and methods

Figure 1 shows the location of the sampled nature reserves in Belgium. Het
Torfbroek Nature Reserve is situated in the province of Brabant, De Sint-
Pietersberg Nature Reserve in Liège, het Hageven Nature Reserve in Limburg
and De Ronde Put Nature Reserve in Antwerpen. In the following, a short
characterization of the nature reserves and a list of the sampled habitat types
is given (between brackets, the locality and the surface is indicated) :

(a) Het Torfbroek (Berg, 19 hectare): a relict area of the once vast humid
marshlands on limestone in this region. A complete succession from open

Figure 1 : Location of the sampled habitats
in Belgium. 1, Het Torfbroek Nature
Reserve (Berg); 2, De Sint-Pietersberg
Nature Reserve (Eben-Emael); 3, Het
Hageven Nature Reserve (Neerpelt); 4, De
Ronde Put Nature Reserve (Postel).

76

water to alder carr is present. Sampled sites: banks of ponds, marshland,
border of ditch within deciduous woodland, humid calcareous grassland.

(b) De Sint-Pietersberg (Eben-Emael, 51 hectare): a elongated hill of
limestone with steep slopes, covered with flowery dry grasslands and sparsely
distributed bushes. This nature reserve is known for its remarkably warm
microclimate. Since the grasslands appeared not to be very interesting for
dolichopodid flies, which are pronouncedly hydrophilous, samples were only
taken from herbage bordering a small pool at the foot of the hill and from
borders of a woodland path.

(c) De Ronde Put (Postel, 20 hectare): almost entirely occupied by a large
oligotrophic pond, which was originally created by peat-digging. The pond is
bordered by coniferous and birch woodlands on the dry parts and reed-
marshes and peat-moors in the humid places. Sampled sites: woodland edge,
£V/ca-heathland.

(d) Het Hageven (Neerpelt, 155 hectare): an extended predominant
heathland area on sandy soil with dry and humid heathlands, inland dunes,
fens, marshlands and ponds. Sampled sites: banks of fens, cattle-pool amid
humid heathland, alder woodland edges, borders of a ditch.

Samples were exclusively taken by net sweeping during 6. VI. 1988 (a, b) and
7. VI. 1988 (c, d). In the field, the entire yield per sampled site was put in a
collecting jar containing a 70% alcohol solution. Afterwards, these
collections were sorted in the laboratory using a binocular microscope
(WILD-M5). Dolichopodid flies were identified by means of D’ASSIS
Fonseca (1978), Parent (1938) and some unpublished keys by Drs H.J.G.
Meuffels. Nomenclature is according to Meuffels & Grootaert (1987).

Results and discussion

Table 1 presents a list of all species with the numbers per nature reserve.
A total of 2841 specimens were collected, belonging to 70 species. Three
species were caught in all nature reserves investigated: Campsicnemus curvi-
pes, Dolichopus ungulatus and Sympycnus pulicarius. These are among the
most common species in Belgium (POLLET et al. 1987). The numbers of the
species are not suitable for a detailed analysis because of the unstandardized
nature of our sampling. As a result, the dolichopodid fauna of each area is
separately discussed. The fauna of De Sint-Pietersberg Nature Reserve,
however, is not included since the sampled habitats are not a good reflection
of the whole area.

The fauna of Het Torfbroek Nature Reserve clearly differs from these of the
two heathland areas. This is undoubtedly due to the alkaline character of the
soil and the open water. Species which are typical for eutrophic marshlands
are Hercostomus nanus, H. plagiatus and Teuchophorus spinigerellus. The
following are mainly known from inland humid woodlands: Argyra atriceps,
Hercostomus parvilamellatus and Rhaphium monotrichum. Dolichopus picipes
and D. urbanus occur very abundantly in meadows neighbouring deciduous
woodland.

77

Stenotopic species of oligotrophic fens, fnca-heathland and peat-moors
are Dolichopus atratus, D. lepidus, D. tanythrix and Rhaphium longicorne.
Diaphorus nigricans, Dolichopus simplex and Hydrophorus bipunctatus reach
their highest abundances in humid heathland and fenland too, but can
occasionally be found in other similar habitat types too. All these species were
caught at either De Ronde Put Nature Reserve or Het Hageven Nature
Reserve. A large number of species proved to be of special faunistic interest.
In the following discussion, records are added only for these species, which
are known from very few sites (HC: hand catches, PT: pitfall traps, SW:
sweepnet, BWT, WWT: blue and white water traps, MT: malaise traps) :

Campsicnemus armoricanus Parent, 1926

Other records for Belgium: Mol, Studiecentrum voor Kernenergie, fenland,
VI-VII.1986, MT (GROOTAERT et al. 1986); 1 9, Noiseux, bank of the Ourthe
River, 30.VI-2.VII. 1987, BWT (POLLET et al. 1988); 3 9, Robertville, peat-
moor along the Roer River, 8. VII. 1989, SW (leg. POLLET); 1 9, Mirwart,
herbage along the Lomme River, 21. VII. 1989, SW (leg. POLLET).

This species apparently occurs in humid heathland, peat-moors and on
riverbanks. According to Brunel (1986), this species is cold-preferent. In the
key of Parent (1938), females of this species and the closely related C.
pusillus could apparently not be distinguished and are included in the same
couplet. However, C. armoricanus shows brownish black halteres and 2
ventral bristles on tibia III, instead of slightly infuscated halteres and 1 ventral
bristle in C. pusillus.

Campsicnemus compeditus Loew, 1857

Other records for Belgium: 1 9, Zonhoven, De Slangebeekbronnen Nature
Reserve, 18. V. 1986, HC (POLLET & GROOTAERT 1986); 3 cf, 7 9, Zonhoven,
De Teut Nature Reserve, 16. VIII. 1987, SW (POLLET et al. 1988); 3 <ƒ 5 9,
Houthulst, Houthulstbos Military Depot, 6.VII-20.X. 1988, WWT (leg.
Pollet).

C. compeditus is strictly confined to oligotrophic fenland in Belgium and
has thus far always be encountered in the direct vicinity of fens and ponds.
Macgowan (1988) called it a moorland and montane species in Scotland.

Campsicnemus (Ectomus) alpinus (Haliday, 1873)

Other records for Belgium: 1 <ƒ, Zedelgem, Vloetemveld Military Depot,
18. VIII. 1979, SW (leg. VERBEKE); 21 1 5 9, Zedelgem, Vloetemveld Military

Depot, 21.VI-29.XI.1986, PT (leg. POLLET); 1 cf, Wingene, De Gulke Putten
Nature Reserve, IV-VI.1985, PT (leg. DECLEER); 44 <ƒ, 48 9, Houthulstbos
Military Depot, 30.V-20.X. 1988, WWT (leg. POLLET); 18 cf. 20 9, Houthulst-
bos Military Depot, 6. VII. 1988 + 16. VIII. 1988, SW (leg. POLLET); 2 cf,
Rekem, Vallei van de Zijpbeek Nature Reserve, 15. VIII. 1987, SW (POLLET
et al. 1988); Kalmthout, De Kalmthoutse Heide Nature Reserve (?) (PAREN!
1924).

C. alpinus , which was first detected in England (LlJNDBECK 1912), is
generally considered as typical for moorland (NELSON 1971; Macgowan

78

1988). It is not at all restricted to mountainous regions, as Parent (1924)
mentions, and is also known from dune grasslands on the isle Amrum (Karl
1930). Like the previous species, in Belgium C. alpinus obviously prefers
humid heathland (POLLET et al. 1989). It is most abundantly found on
patches of bare soil within Erica heathland. Like other species of this genus, it
exhibits a pronounced soil surface activity, which is reflected by the high
pitfall and water trap catches. C. alpinus reaches its activity peak during late
summer (August-September).

Campsicnemus lumbatus occurs in largest numbers in marshlands along
eutrophic or mesotrophic ponds. It is one of the dominant species on floating
leaves of Nymphaeid plants in The Netherlands (VAN DER VELDE 1985).
However, it has also been found in humid woodland (POLLET & GROOTAERT
1987), on river banks (POLLET et al. 1988) and, quite surprisingly, here at the
border of a cattle-pool within heathland (see table 1). lts rather remarkable
occurrence might be explained by an eutrophication of the pool water due to
cattle droppings. Despite the fact that it was first discovered in The
Netherlands as late as 1978 (Meuffels 1978) and generally considered as
very rare in our country too, recent investigations revealed that C. lumbatus
indeed shows a very strict habitat preference but is not uncommon.

Campsicnemus pectinulatus , on the contrary, is mainly found on bare
muddy banks of mesotrophic pools or oligotrophic fens. According to my
knowledge, it has been captured exclusively on sandy soil.

Campsicnemus pusillus is new to the Belgian fauna. A single male and
female were collected in a short-grazed marshland on limestone. Nothing is
known about its ecology nor its habitat preference.

Chrysotus femoratus is characteristic for relatively humid to dry open
habitats on a sandy soil, which is in agreement with the findings of Lundbeck
(1912) and Emeis (1964): bothauthors recorded it from rather dry grassy sites
such as borders of roads and paths in heathland and moorland. In Belgium
this species is rather common in the Coastal dune grasslands and the inland
heathlands. In Het Hageven Nature Reserve, this species was particularly
abundant on the leaves of minute birch trees amid heathland.

Chrysotus monochaetus can be termed relatively rare in Belgium, since only
10 records are thus far known for this species. All of them are situated in the
eastern and Southern parts of the country. This species has mainly be found
on river banks and is known to be thermophilous (Brunel 1986).

The habitat preference of Chrysotus pulchellus is quite similar to that of C.
femoratus, although the former species is somewhat less common. Moreover,
in Denmark and Schleswig-Holstein, it is termed very rare (LUNDBECK 1912;
Emeis 1964). It has been found in moorland edges (Emeis 1964) and meadows
(Weber 1983). In Belgium, it is almost exclusively encountered in dune
grasslands and humid heathlands but appears to prefer a somewhat more
humid microhabitat and a lower herbage than its congener.

To date, very little is known about the ecology of Dolichopus agilis.

79

D’ Assis Fonseca (1978) mentioned only 3 authentic records for Great
Britain, which emphasizes its rarity in that country. Also LUNDBECK (1912)
considered it as rare in Denmark, where it apparently reaches the northern
limit of its distribution area in Europe. Only Emeis (1964) and Karl (1930)
gave some ecological data: D. agilis occurs in sandy areas as well as in
saltmarshes. Moreover, according to the latter aufhor, it belongs to a
characteristic halophilous fauna. Since we only captured a single specimen,
no valuable ecological information can be added.

Dolichopus vitripennis has mainly been recorded from moorland (Emeis
1964; Nelson 1971; Macgowan 1988). Emeis (1964) postulates that it is
particularly characteristic of peatmoors with Erica, Myrmica and scattered
desiccated patches of Molinia tussocks. In Denmark, on the contrary, it is
found in marshy areas often near the coast (LUNDBECK 1912). In Belgium,
D. vitripennis is extremely rare in the western part of the country and thus far
only known from two sites. Both are fenland habitats situated within military
depots (Pollet et al. 1989). J In the eastern part of Belgium, where still large
fenland areas are left, this species is expected to be more common. In any case,
it seems to be strictly confined to the borders of oligotrophic fens on a sandy
soil.

The distribution of Dolichopus picipes and D. urbanus in Belgium is
restricted to the central and Southern parts. Both species are often found
together in marshland and meadows or in adjacent humid woodland sites,
which is in concordance with Emeis’ fmdings (Emeis 1964). Maps showing
their distribution patterns in Belgium are given by POLLET et al. (1988).

Hercostomus nigriplantis is definitely a coast species: Emeis (1964) recorded
it from shores and saltmarshes with Limonium, whereas GOETGHEBUER
(1928) found it at the borders of dune ponds, which dry out during summer.
Until recently, also in our country H. nigriplantis was reported exclusively
from the Coastal dunes (Fig. 2), where it demonstrates a strong preference for
relatively humid dune woodland. Consequently, the capture of this species in
De Sint-Pietersberg Nature Reserve at Eben-Emael in the south-east of
Belgium is surely enigmatic. Although we can not explain this yet, the
exceptional warm microclimate associated with the presence of a calcareous
soil in both areas might be an important factor.

Thus far, only 6 records of Hercostomus parvilamellatus are known from
Belgium (POLLET et al. 1988). This species occurs mainly in canopied sites
near eutrophic or mesotrophic ponds and pools.

Hercostomus plagiatus has a bimodal habitat preference, occurring in both
woodland and non-woodland habitats (POLLET et al. 1989). Nevertheless,
it reaches its highest abundances in marshland bordering eutrophic ponds.
Very recently, a thorough examination of a large number of European
specimens revealed the occurrence of a sibling species in Europe, new to
Science: Hercostomus verbekei (POLLET in prep.).

80

Figure 2 : Distribution of Hercostomus
nigriplantis (Stannius, 1831) in Belgium.

Figure 3 : Distribution of Hercostomus
angustifrons (Staeger, 1842) in Belgium.

Figure 4 : Distribution of Thinophilus (S.)
versutus (Haliday, 1832) in Belgium.

All species belonging to the subgenus Hercostomus (Gymnopternus), are
mainly found in woodland sites or sites showing a high herb vegetation. From
all Belgian species, Hercostomus (G.) aerosus is undoubtedly the most
common. However, as our investigations proved, it avoids calcareous soil
types and is very common on acid sandy soils. In these regions, it can be found
both in woodland and heathland sites. The other species are more exigent in
their habitat choice and are mainly found in humid woodland.

Hercostomus (G.) angustifrons can be considered as one of the rarer species
of this subgenus. It is rare everywhere in Europe. LUNDBECK (1912) found it
in humid places, at the border of water on aquatic plants and EME1S (1964)

81

Table 1. List of Dolichopodidae, collected by net sweeping during 06-07. VI. 1988 in four nature
reserves in Belgium. A, Het Torfbroek (Berg); B, De Sint-Pietersberg (Eben-Emael); C, De Ronde
Put (Postel); D, Het Hageven (Neerpelt); T: total number per species (males/females).

Species list

Argyra atriceps Loew, 1857
Argyra leucocephala (Meigen, 1824)

Campsicnemus (C.) armoricanus Parent, 1926
Campsicnemus (C.) compeditus Loew, 1857
Campsicnemus ( C .) curvipes (Fallén, 1823)
Campsicnemus (C.) loripes (Haliday, 1862)
Campsicnemus (C.) lumbatus Loew, 1857
Campsicnemus (C.) pectinulatus Loew, 1864
Campsicnemus (C.) picticornis (Zetterstedt, 1843)
Campsicnemus (C.) pusillus (Meigen, 1924)
Campsicnemus (C.) scambus (Fallén, 1823)
Campsicnemus (Ectomus) alpinus (Haliday, 1873)
Chrysotus blepharosceles Kowarz, 1874
Chrysotus femoratus Zetterstedt, 1834
Chrysotus gramineus (Fallén, 1823)

Chrysotus monochaetus Kowarz, 1874
Chrysotus neglectus (Wiedemann, 1817)

Chrysotus pulchellus Kowarz, 1874
Chrysotus suavis Loew, 1857
Diaphorus nigricans Meigen, 1824
Dolichopus agilis Meigen, 1824
Dolichopus argyrotarsis Wahlberg, 1850
Dolichopus atratus Meigen, 1824
Dolichopus brevipennis Meigen, 1824
Dolichopus claviger Stannius, 1831
Dolichopus discifer Stannius, 1831
Dolichopus latilimbatus Macquart, 1827
Dolichopus lepidus STAEGER, 1842
Dolichopus longicornis Stannius, 1831
Dolichopus pennatus Meigen, 1824
Dolichopus picipes Meigen, 1824
Dolichopus plumipes (Scopoli, 1763)

Dolichopus popularis Wiedemann, 1817
Dolichopus signatus Meigen, 1824
Dolichopus simplex Meigen, 1824
Dolichopus subpennatus D’ Assis Fonseca, 1976
Dolichopus tanythrix Loew, 1869
Dolichopus ungulatus (Linnaeus, 1758)

Dolichopus urbanus Meigen, 1824
Dolichopus vitripennis Meigen, 1824
Hercostomus nanus (Macquart, 1827)

Hercostomus nigriplantis (Stannius, 1831)
Hercostomus parvilamellatus (Macquart, 1827)
Hercostomus plagiatus (Loew, 1857)

Hercostomus (G.) aerosus (Fallén, 1823)
Hercostomus (G.) angustifrons (Staeger, 1842)
Hercostomus (G.) brevicornis (Staeger, 1842)
Hercostomus (G.) celer (Meigen, 1824)
Hercostomus (G.) cupreus (Fallén, 1823)
Hercostomus (G.) metallicus (Stannius, 1831)

A

B

C

D

T

1/

-

-

-

1/

-

4/1

-

-

4/1

-

-

-

2/1

2/1

-

-

-

/I

/I

6/3

21/14

5/2

1/1

33/20

-

1/

-

-

1/

-

-

-

1/2

1/2

-

-

-

5/5

5/5

-

-

7/3

12/6

19/9

1/1

-

-

-

1/1

1/

/2

6/2

-

7/4

-

-

-

3/

3/

1/2

-

-

-

1/2

-

-

-

32/13

32/13

1/

-

-

-

1/

-

1/

-

-

1/

2/1

-

/I

14/16

16/18

-

-

-

1/

1/

-

-

-

1/3

1/3

-

-

-

2/20

2/20

-

-

-

1/

1/

-

-

-

5/6

5/6

-

-

1/1

-

1/1

-

1/

-

1/1

2/1

-

4/6

-

11/4

15/10

-

-

1/1

5/6

6/7

-

3/

/I

1/1

4/2

-

-

1/1

-

1/1

-

-

-

1/2

1/2

/5

-

-

-

/5

1/1

-

-

-

1/1

/I

5/4

-

1/1

6/6

/2

-

-

-

/2

-

-

/I

-

/I

-

-

-

1/4

1/4

4/1

3/1

-

-

7/2

-

-

1/

1/1

2/1

1/1

7/

15/17

5/2

28/20

5/

-

-

-

5/

-

-

-

1/7

1/7

5/

-

-

-

5/

-

2/

-

-

2/

2/1

-

-

-

2/1

1/2

-

-

-

1/2

-

-

37/27

809/806

846/833

-

-

1/4

1/2

2/6

-

-

3/2

-

3/2

-

-

-

10/4

10/4

-

1/

80/188

94/87

175/275

1/4

-

1/4

26/17

28/25

82

Hydrophorus bipunciatus (Lehmann, 1822)

-

-

-

2/3

2/3

Neurigona quadrifasciata (Fabricius, 1781)

-

/I

-

/I

/2

Poecilobothrus nobilitatus (Linnaeus, 1767)

1/

-

-

_

1/

Rhaphium appendicu/alum Zetterstedt, 1849

-

1/1

-

_

1/1

Rhaphium caliginosum Meigen, 1824

/I

/6

-

1/

1/7

Rhaphium commune (Meigen, 1824)

-

4/3

-

-

4/3

Rhaphium hngicorne (Fallén, 1823)

-

-

/I

_

/I

Rhaphium monotrichum Loew, 1850

1/1

-

-

_

1/1

Sciapus platypterus (Fabricius, 1805)

-

/2

-

-

/2

Sciapus vialis (Raddatz, 1873)

-

-

_

1/

1/

Sciapus wiedemanni (Fallén, 1823)

-

-

-

1/5

1/5

Sympycnus pulicarius (Fallén, 1823)

15/21

18/19

1/

31/20

65/60

Syntormon denticulaius (Zetterstedt, 1843)

-

-

-

/I

/I

Syntormon pumilus (Meigen, 1824)

2/

1/

_

3/1

6/1

Teuchophorus ca/caratus (Macquart, 1828)

4/3

2/

-

_

6/3

Teuchophorus nigricosta (von Roser, 1840)

1/

-

-

_

1/

Teuchophorus spinigerellus (Zetterstedt, 1843)

16/19

-

-

-

16/19

Thinophilus (S.) versutus (Hai.iday, 1851)

1/

-

-

_

1/

Xanthochlorus ornatus (Hai iday, 1832)

-

/2

_

_

/2

Xanthochlorus tenellus (Wildemann, 1817)

-

/3

-

-

/3

number of species
number of specimens

27

144

23

144

18

416

37

2137

70

2841

mentioned the capture of a single specimen in a dry peatmoor area. Apart
from some single captures, in Belgium all specimens of this species were
caught in deciduous or coniferous woodland sites at the border of oligo-
trophic fens. Moreover, it is exclusively known from such sites in the province
of West Flanders, where it has been found within Juncus effusus tussocks.
Although we have only 8 Belgian records for this species, most of them
originate from wooded heathland areas in the eastern part of the country (Fig.
3). Previously, POLLET et al. (1986) mentioned the capture of a single female
of H. (G.) angustifrons at Wijnendalebos (Ichtegem-Torhout). However, as a
result of a recent closer examination, this fly proved to be an aberrant
specimen of the related H. (G.) cupreus. Although, as in H. (G.) angustifrons ,
it showed a single ventral bristle on the middle tibia and a slightly pubescent
face, the following features were decisive to identify it as H. (G.) cupreus :
(i) entirely yellow hind tibiae (ii) face about twice as wide as third antennal
joint, (iii) slight dilatation of the costal vein beyond end of subcostal vein and
(iv) total wing length more than 4 mm.

All Teuchophorus species mainly occur in eutrophic marshlands and are in
general not or very rarely found in heathlands. Perhaps T. monacanthus is the
only species which can also be found in rather oligotrophic situations. In
Belgium, T. spinigerellus is the most eurytopic species of the genus and is most
abundant in open marshlands (POLLET et al. 1989). In contrast to the latter
species, the other Teuchophorus species seem to prefer more canopied sites.

According to the literature, Thinophilus (S.) versutus occurs mainly at the
coast. It is known from both dune grasslands and saltmarshes with Scirpus
maritimus and Spartina (Emeis 1964). Goetghebuer (1934)claimed that the

83

species was widespread but preferred the littoral coast zone. T. (S.) versutus
is indeed the only species of this genus which can be found beyond the few
saltmarshes left in Belgium: T. flavipalpis ans T. ruficornis are only found in
Het Zwin Nature Reserve at Knokke. Although thus far, it has been captured
in largest numbers at fresh water dune pools, it is also known from De Polders
(a large arca of wet meadows and pastures behind the Coastal dunes, divided
by a very large number of small and large ditches) and some inland marshland
habitats. In this respect, the capture in Het Torfbroek Nature Reserve is
obviously the most (eastern) inland record of this species in Belgium (Fig. 3).

Acknowledgements

Thanks are due to Drs Mark Alderweireldt for the gift of some
supplementary net sweeping yields.

References

Brunei, C., 1986. Etude éco-entomologique des zones humides de la Chaussée-Tirancourt
(Vallée de la Somme). - Acta Oecologica Oecol. Applic. 7(4) : 367-388.

D’Assis Fonseca, E.C.M., 1978. Diptera Orthorrhapha Brachycera Dolichopodidae. - Handbk
Ident. Br. Insects 9(5) : 1-90.

Emeis, W., 1964. Untersuchungen über die ökologische Verbreitung der Dolichopodiden (Ins.

Dipt.) in Schleswig-Holstein. - Schr. Naturw. Ver. Sch/esw. -Holst. 35 : 61-75.
Goetghebuer, M., 1928. Note sur la Faune diptérologique des Mares temporaires des Dunes
littorales. - Buil. Annls Soc. ent. Belg. 68 : 189-192.

Goetghebuer, M., 1934. Diptères Némocères de la Zone littorale de Belgique. - Buil. Annls Soc.
' ent. Belg. 74 : 36-48.

Grootaert, P., Verlinden, L. & Meuffels, H.J.G., 1986. Waarnemingen over de Diptera fauna
rond het Onderzoekscentrum voor Kernenergie te Mol. - Buil. Annls Soc. r. beige Ent 122 :
315-319.

Karl, O., 1930. Fliegen von der Insel Amrum. - D. Ent. Z. 4 : 193-206.

Lundbeck, W., 1912. Diptera Danica. Part IV. Dolichopodidae. G.E.C. Gad, Copenhagen,
1-407.

Macgowan, I., 1988. A preliminary survey of Dolichopodidae (Diptera) in Scotland.

Unpublished report of the Nature Conservancy Council.

Meuffels, H.J.G., 1978. Nieuwe gegevens over Nederlandse Dolichopodidae (Dipt.). - Ent.Ber..
Amst. 38 : 65-70.

Meuffels, EEJ.G. & Grootaert, P., 1987. Preliminary check list of the Dolichopodidae (Diptera)
from Belgium. - Buil. Annls Soc. r. beige Ent. 123 : 29-41.

Nelson, J.M., 1971. The Invertebrates of an Area of Pennine Moorland within the Moor House
Nature Reserve in Northern England. - Trans. Soc. Br. Ent. 19(2) : 173-235.

Parent, O., 1924. Nouvelle contribution a la faune diptérologique de Belgique (Dolichopodidae).

Annls Soe. scient. Brux. 43 : 380-383.

Parent, O., 1938. Diptères Dolichopodidae. - Eaune de France 35 : 1-720.

Pollet, M. & Decleer, K., 1989. Contributions to the knowledge of dolichopodid flies in Belgium.
III. The dolichopodid fauna of the nature reserve «Het Molsbroek» at Lokcren (Prov.
Eastern Flanders) (Diptera: Dolichopodidae). - Phegea 17(2) : 83-90.

Pollet, M. & Grootaert, P., 1986. Two Dolichopodid species, new for the Belgian fauna
(Dolichopodidae, Diptera). - Buil. Annls Soc. r. beige Ent. 122 : 300.

Pollet, M. & Grootaert, P., 1987. Ecological data on Dolichopodidae (Diptera) from a woodland
ecosystem. I. Colour preference, detailcd distribution and comparison of the different
sampling techniques. - Buil. Inst.R.Sci. Nat. Belg. 57 : 173-186.

Pollet, M., Grootaert, P. & Meuffels, H., 1989. Rclationship between habitat preference and
distribution of dolichopodid flies in Flanders (Dipt., Dolichopodidae). - Verhandelingen
van het Symposium «Invertebraten van België » : 363-371.

84

Pollet, M., Meuffels, H., Mercken, L. & Desender, K., 1988. Faunistic data on the dolichopodid
fauna ( Dolichopodidae, Diptera) of some habitats in the Famenne (Prov. Namur,
Belgium). - Biol. Jb. Dodonaea 56 : 50-61.

Pollet, M., Verbeke, C. & Grootaert, P., 1986. Verspreiding en fenologie van Dolichopodidae in
een bosbiotoop te Wijnendale ( West-Vlaanderen). - Buil. Annls Soc.r.belge Ent 122
285-292.

Pollet, M., Verbeke, C. & Grootaert, P., 1987. Preliminary results of the investigations on the
distribution of dolichopodid species (Diptera: Dolichopodidae) in Western Flanders
(Belgium). - Bit/I. Annls Soc.r. beige Ent 123 : 338-345.

Van der Velde, G., Meuffels, H.J.G., Fleine, M. & Peeters, P.M.P.M.. 1985. Dolichopodidae
(Diptera) from a Nymphaeid-Dominated System in The Netherlands: Species
Composition, Diversitv, Spatial and Temporal Distribution. - Agitatie Insecls 7(4) •
189-207.

Weber, M., 1983. Dolichopodidae ( Diptera) of the Flortobagy National Park. The fauna <>J the
Hortobagy National Park. Akadémiai Kiado. Budapest: 303-307.

Boekbesprekingen

Wilkins, M. : Physiologie der Pflanzen : ein neuartiges Lehrbuch mit Farbfotos
21,5 x 27,5 cm, 207 p., 308 kleurenfoto’s, 73 kleurendiagrammen, 12 zwartwitfoto’s, Franckh’
sche Verlagshandlung, W. Keiler & Co., Postfach 10601 1, D-7000 Stuttgart 1, 1989, gebonden,
DM 68,- (ISBN 3-440-05983-9).

Dit leerrijke en mooi verzorgde boek beantwoordt zowat alle vragen die een in planten
geïnteresseerde lezer zich zou kunnen stellen. Dit boek, dat met zeer duidelijke tekeningen en
foto’s geïllustreerd is, behandelt o.a. het doel en nut van planten, de bouwstenen van de cel en de
celdeling, de verscheidenheid in vormen (algen, mossen...). Verder worden de kieming, de invloed
van water, de zwaartekracht, en uiteraard het licht besproken (fotosynthese). Ook het transport-
systeem doorheen de plant, de invloed van mineralen en hormonen, het «ademhalingsstelsel» van
de plant, de ingebouwde klok en het controlemechanisme van de bloemvorming ontsnappen niet
aan de aandacht.

Tot slot worden ook symbiose en parasitisme besproken alsmede het ontwikkelen van nieuwe
planten door middel van bio- en gentechnologie. Een zeer degelijk boek dat ruim boven het
gemiddelde vulgariserende «natuurboek» uitstijgt.

T. Garrevoet

Gomez de Aizpurua, C. : Biologia y morfologia de las orugas. Lepidoptera Tomo VU Geometridae.
19 x 24,5 cm, 224 p., talrijke kleurenfoto’s en verspreidingskaarten, Ministerio de Agricultura.
Pesca y Alimentacion, Madrid, 1989, gebonden, Ptas 3000,- (ISBN 84-7479-787-X).

Dit zevende deel in de reeks over de biologie en de systematiek van de rupsen is volledig gewijd
aan de rupsen van spanners (Geometridae). Het boek beperkt zich tot 50 soorten die in Spanje
voorkomen. Daar zijn er vele bij die erg gewoon zijn, ook in onze gematigde streken, zoals :
Eupithecia centaureata, Cabera pusaria, Campaea margaritata enz. Maar er worden ook enkele
soorten behandeld die men slechts zelden te zien krijgt, of die endemisch zijn in het Iberisch
schiereiland. Voorbeelden hiervan zijn o.a. Tephronia espaniola. Onychora agaritharia en
Menophra harterti.

De tekst is zoals gebruikelijk in de andere delen van deze reeks beknopt gehouden en de nadruk
is gelegd op de afbeeldingen. De foto’s van de rupsen zijn zonder meer prachtig. Meestal worden
per soort enkele volledige rupsen afgebeeld en enkele details. Verder wordt het imago getoond in
de vrije natuur en een opgezet exemplaar. Bij elke soort hoort ook een kaartje waarop de
verspreiding in Europa wordt aangeduid en een diagram waarin zeer overzichtelijk de biologie
van de soort wordt voorgesteld.

Phegea 19 (2) : 85 ( I juni 1991)

85

Het boek is erg verzorgd uitgegeven. Hopelijk volgen er nog meer delen over Geometridae
(en andere reeds behandelde families) zodat van steeds meer soorten een goede fotografische
dokumentatie ontstaat.

W.O. De Prins

Eigner, J. & Schmatzler, E. : Handbuch des Hochmoorschutzes - Bedeutung, Pflege, Entwicklung.
15x21 cm, 158 p., 24zwartwit-foto’s, 41 tekstfiguren, 18 tabellen, Kilda-Verlag, D-4402 Greven,
1991, paperback, DM 29,80 (ISBN 3-88949-176-6).

Dit boek is de tweede, geheel herwerkte en uitgebreide uitgave van het in 1980 verschenen werk
«Bedeutung, Schutz und Regeneration von Hochmooren». Na 10 jaar ervaring met de
bescherming van hoogvenen en door uitwisseling van gegevens met kollega’s uit o.a. Nederland,
Denemarken en Groot-Brittannië, konden de auteurs een heel nieuwe visie geven over het
onderwerp.

Allereerst verklaren zij het ontstaan van venen en het verschil tussen laag- en hoogveen. Veel
aandacht wordt besteed aan de betekenis van hoogvenen voor de waterhuishouding in de rest van
het landschap. Een vergelijking wordt gemaakt tussen de verspreiding van hoogvenen in
Duitsland in vroegere tijden en nu en over het gebruik ervan door de mens. De huidige toestand
van de hoogvenen wordt geschetst en de verschillende beschermingsmaatregelen besproken. In
enkele gevallen blijkt het zelfs mogelijk om het hoogveen te regenereren door gebruik te maken
van verschillende technieken. Tot slot wordt het uiteindelijke doel van al deze maatregelen
besproken. De konklusie is : «Wat in duizenden jaren door de natuur is opgebouwd en in
nauwelijks een eeuw door de mens is verstoord, kan niet in enkele jaren hersteld worden. Een
lange adem is nodig, maar de tendens is meer dan bemoedigend.»

De foto’s stellen verschillende types van hoogvenen voor en een aantal beheersaktiviteiten.
De figuren bestaan uit diagrammen, dwarsdoorsneden door venen, kaarten e.d. Het boek is
verzorgd uitgegeven en kan aangeraden worden aan al wie geïnteresseerd is in deze oeroude
biotoopvorm.

W.O. De Prins

Blauscheck, R. : Naturspaziergang Am Wasser.

1 1 x 18,5 cm, 128 p., 148 afbeeldingen in kleur, Franckh’sche Verlagshandlung, W. Keiler & Co.,
Postfach 10 60 11, D-7000 Stuttgart 10, gebonden, 1990, DM 19,80 (ISBN 3-440-06023-3).

Water is het meest voorkomende bestanddeel van het aardoppervlak. Zonder water is er hier
geen leven mogelijk. Hoogst waarschijnlijk is het leven zelfs in het water ontstaan. De verschillen-
de levensvormen in en rond het water zijn dan ook talloos. Nochtans vindt men tijdens
wandelingen maar al te vaak lege blikjes, flessen, huisafval enz. op de oevers van riviertjes en
beken.

De auteur laat in dit boekje zien dat het ook anders kan. Na een uiteenzetting over de
verschillende types stilstaand en stromend water en de belangrijkste chemische processen,
bespreekt hij het leven in en rond het water. Dit gebeurt in vier secties volgens de seizoenen. Van
de besproken planten en dieren worden telkens prachtige kleurenfoto’s afgedrukt.

Achteraan worden tips gegeven om zelf (in verenigingsverband) iets te doen voor het behoud
van zuivere waterlopen, zoals het verwijderen van vuilnis, het openkappen van dichtbegroeide
poelen enz. De auteur verwijst naar verdere literatuur en geeft een lijst van nuttige adressen
(Duitsland).

Een handig boekje om tijdens een wandeling langs een beek of riviertje bij te hebben.

W.O. De Prins

86

Phegea 19 (2) : 86 ( 1 juni 1991)

Philereme vetulata ([ÖENIS & SCHIFFERMÜLLER], 1775) :
nieuw voor de provincie Antwerpen (Lepidoptera : Geometridae)

T.C. Garrevoet & G.R. De Prins

Résumé. Philereme vetulata ([Denis & Schiffermüller], 1775) : espèce nouvelle pour
la province d’Anvers (Lepidoptera : Geometridae).

Une espèce assez rare est mentionnée ici pour la première fois de la province d’Anvers. Un
exemplaire de Philereme vetulata a été capturé a Blaasveld (Willebroek) le 5 juillet 1989.
La répartition de cette espèce en Belgique et aux Pays-Bas est discutée, ainsi que sa plante
nourricière et son biotope.

Abstract. Philereme vetulata ([Denis & Schiffermüller], 1775) : new to the province
of Antwerp (Lepidoptera : Geometridae).

A rather rare species is mentioned here for the first time from the province of Antwerp.
One specimen of Philereme vetulata was caught at light at Blaasveld (Willebroek) on
5. VIL 1989. The distribution of this species in Belgium and the Netherlands, its foodplant
and habitat are discussed.

Garrevoet, T.C. : Kampioenstraat 14, B-2020 Antwerpen 2.

De Prins, G.R. : Markiezenhof 32, B-2170 Antwerpen-Merksem.

Philereme vetulata ([Denis & SCHIFFERMÜLLER], 1775) : Blaasveld (Wille-
broek) 5. VII. 1989, 1 ex. op licht (zie figuur 1). Deze soort komt in België zeer
lokaal en weinig talrijk voor in de Kalkstreek en de Gaume (12 vindplaatsen).
De soort wordt slechts van één vindplaats (Louveigné-Stinval) in meerdere
exempiaren gemeld. Er is slechts één generatie van einde mei tot begin
augustus. Als voedselplanten worden opgegeven : Frangula alnus Mill.
(Sporkehout), Rhamnus catharticus Linnaeus (Wegedoorn) (Hackray &
Sarlet 1982).

Figuur 1 : Philereme vetulata
([Denis & Schiffermüller],

1775), Blaasveld (Willebroek)

5. VIL 1989, 1 ex. op licht, leg. T.

Garrevoet (foto : W.O. De
Prins).

In Nederland komt de vlinder schaars voor in het Duindistrict, het
Hafdistrict en het westelijk deel van het Fluviatiel District. In het oosten van
Noord-Brabant en Limburg is het dier talrijker waargenomen (vooral als
rups). De vliegtijd komt overeen met die in België (Lempke 1967).

Bibliografie

Hackray, J. & Sarlet, L.G., 1982. Catalogue des Macrolépidoptères de Belgique. - Supplément a
Lambillionea 82 : 79-80.

Lempke, B.J., 1967. Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera. 14de supplement. - Tijdschr.
Ent. 110 : 223-342.

Phegea 19 (2) : 87 (1 juni 1991)

87

Korte mededeling

Aegeria myopaeformis Borkhausen in zieke appelboom (Lepidoptera : Sesiidae)

Toen ik Phegea 18 nr. 4 (1990) doornam, werd mijn aandacht getrokken door de Korte
Mededeling van de heer D. Verschuren over het appelmugvlindertje, Aegeria myopaeformis
Borkhausen.

Op 18 juni 1984, ik woonde toen te Mariakerke aan de rand van het natuurreservaat
Bourgoyen-Ossemeersen, wandelde ik in mijn tuin rond en op de stam van een ziekelijke hoog-
stamappelaar (Malus sp.) zag ik twee mugvlindertjes zitten, die waarschijnlijk pas ontpopt waren.
Door de rode band in het midden van het achterlijf viel het me niet moeilijk om de vlindertjes te
determineren als een volledig gaaf paartje van A. myopaeformis.

Toen ik de stam van de appelboom onder de loep nam, vond ik op ca. 75 cm boven de grond
verscheidene lege pophuidjes, half uit de schors hangend. De volgende dagen controleerde ik de
stam van de appelboom opnieuw, maar ik heb geen vlinders meer aangetroffen.

De appelboom was in 1982 sterk ingesnoeid omdat hij te hoog en te breed werd. In 1984, op het
moment dat de vlinders en de pophuidjes werden aangetroffen, was de schors op enkele plaatsen
van de stam los gekomen. Ik heb tot september 1987 te Mariakerke gewoond, maar ik heb geen
A. myopaeformis meer waargenomen.

(Eric Meuris, Jules de St.-Genoisstraat 74, B-9050 Gentbrugge)

Inhoud :

Garrevoet, T.C. & De Prins, G.R. : Philereme vetu/ata (fDENis & SCHIFFER-
MÜLLER], 1775) : nieuw voor de provincie Antwerpen (Lepidoptera :

Geometridae) 87

Olivier, A. : The butterflies of the Greek island of Simi (Lepidoptera :

Hesperioidea & Papilionoidea) 63

Olivier, A. : The taxonomie status of the population of Zerynthia cerisy
(Godart, [1824]) on the Greek island of Samos (Lepidoptera :

Papilionidae) 71

Pollet, M. : Contributions to the knowledge of Dolichopodid flies in Belgium :
IV. Ecology and faunistics of dolichopodid flies collected in some

nature reserves (Diptera : Dolichopodidae) 75

Troukens, W. : Over de expansie van Rheumaptera cervinalis SCOPOLI in

België sedert 1984 (Lepidoptera : Geometridae) 59

Vermandel, E. : Trekvlinders in 1990, zevende jaarverslag (Lepidoptera)45
Korte mededeling :

Aegeria myopaeformis BORKHAUSEN in zieke appelboom (Lepidoptera :

Sesiidae) (E. Meuris) 88

Boekbesprekingen : 58, 62, 70, 85

verantw. uitg. : W. De Prins, Diksmuidelaan 176, B-2600 Antwerpen(Belgium)Tcl. 03/322. 02.35

88

Phegea 19 (2) : 88 (1 juni 1991)

' WW» MIV * VH ! g

driemaandelijks tijdschrift van de

VLAAMSE VERENIGING VOOR ENTOMOLOGIE

Afgiftekantoor 2600 Berchem 1 ISSN 0771-5277

Redaktiekomitee : F. Coenen (Brussel), B. Goater (Bushey, England), Dr. K. Maes (Gent),
Dr. K. Martens (Gent), A. Olivier (Antwerpen), W.O. De Prins (Antwerpen).
Redaktieadres : W.O. De Prins, Diksmuidelaan 176, B-2600 Antwerpen (Belgium).

10 SEP 1991

GED

ll&fURT

Uitgegeven met de steun van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Dienst Onderwijs

Jaargang 19, nummer 3 1 september 1991

Merkwaardige vlinderwaarnemingen in 1990 (Lepidoptera)

Guido De Prins

Abstract. Interesting observations of Lepidoptera in 1990 (Lepidoptera)

Faunistic data (localities and dates) of a lot of interesting Lepidoptera species are given
(The year 1990 is not repeatedly meniotned in the list).

Résumé. Observations intéressantes de lépidoptères en 1990 (Lepidoptera)

Des renseignements faunistiques (lieux et dates d’observation) concernant toute une série
de lépidoptères intéressantes sont communiqués dans le présent article (1990 n’est plus
mentionné dans la liste).

De Prins G. : Markiezenhof 32, B-2170 Antwerpen-Merksem.

In onderstaande lijst wordt de systematiek gevolgd volgens LERAUT (1981).
Het jaartal 1990 wordt verder niet meer vermeld. De namen worden als volgt
afgekort : Willy en/of Guido De Prins (W en/of GDP), Johan De Clerck
(JDC), Aubin De Turck (ADT), Maurice De Vrieze (MDV), Leo
Dufraing (LD), Marcel Faquaet (MF), Theo Garrevoet (TG), Karei
JANSSENS (KJ), Hans KiNDERS (HK), B. Kindts (BK), Bernard MlSONNE
(BM), Wim Proost (WP), Wouter Sonck (WS), Willy Troukens (WT),
Bruno VERHOEVEN (BV), S. VERLINDE (SV). Andere afkortingen zijn :
Antwerpen (Antw.), Brabant (Brab.), Henegouwen (Hen.), Luxemburg
(Lux.), Namen (N.), Oost- of West-Vlaanderen (O. of W.V1.), mannetje (m.),
wijfje (w.), exemplaar of exemplaren (ex.). Alle meldingen uit Kasterlee
(Antw.) komen uit het natuurreservaat «De Tikkebroeken», die van Schoten
(Antw.) uit het domein «Vordenstein», die van Niel (Antw.) uit het gebied
«Waelenhoek» en die van Willebroek (Antw.) uit «Het Broek» te Blaasveld.
Ik dank alle medewerkers die hun gegevens hebben meegedeeld.

Hepialidae

Hepialus humuli LlNNAEUS: 1 ex. 14. VII en 2 ex. 27. VII, beide te Ekeren
(Antw.) (GDP & TG).

Korscheltellus lupulinus LlNNAEUS: 4 ex. Ekeren (Antw.) 15.V(W &GDP).

89

Cossidae

Zeuzera pyrina LlNNAEUS: 1 ex. 27. VI, I ex. 28. VII, telkens Kasterlee
(Antw.) (LD).

Sesiidae

Paranthrene tabaniformis ROTTEMBURG: 1 ex., De Panne (W.V1.) 16.VI
(KJ).

Synanthedon tipuliformis CLERCK: 3 ex. 29. V (JDC), 1 ex. op 5. VI en 1 ex.
26. VI op rode aalbes (WT) steeds Dilbeek (Brab.).

Papilionidae

Papilio machaon LlNNAEUS: 1 volgroeide rups op peenloof Anderlecht
(Brab.) 14. IX (WT); 1 ex. op 26. VI en 1 ex. op 10. VIII steeds Hamme (O. VI.)
(HK).

Endromididae

Endromis versicolora LlNNAEUS: 1 ex. nieuwe vindplaats: Kasterlee (Antw.)
13. III (LD).

Lasiocampidae

Trichiura crataegi LlNNAEUS: 2 ex. Membre-sur-Semois (N.) 14. IX (KJ).

Drepanidae

Drepana cultraria FABRICIUS: 1 ex. Willebroek (Antw.) nieuwe vindplaats,
5.V (GDP & TG).

Drepana curvatula BORKHAUSEN: 10 ex. op 20. VII, 2 ex. op 27. VII en 5 ex.
op 3.VIII, telkens te Hamme (O. VI. )(HK); 1 ex. 29. IV, 5 ex. 1. VI, 1 ex. 28. VII,
2 ex. 2. VIII en 5 ex. 11. VIII, telkens te Kasterlee (Antw.) (LD).

Thyatiridae

Tetheella fluctuosa HÜBNER: 1 ex. Bure (Lux.) 24. V (MF).

Achlya flavicornis LlNNAEUS: 8 ex. 23.11, 4 ex. 10.III, 6 ex. 1 3.III, 4 ex. 18.111
en 1 ex. 1 .IV, telkens te Kasterlee (Antw.) (LD).

Polyploca ridens FABRICIUS: 1 rups op 13. V, 1 rups op 16. V, 2 rupsen op 29.
V, steeds op eik, Eeklo (O. VI.) (BK).

Geometridae

Comibaena bajularia DENIS & SCHIFFER MULLER: 1 ex. Laplaigne (Hen.)
10. VI (SV); 5 ex. Kasterlee (Antw.) 27. VI (LD); 6 ex. Schoten (Antw.) 16. VI
(W & GDP).

Thalera fimbrialis SCOPOLI: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 27. VI (LD); 1 ex.
14. VII en 1 ex. 27. VII beide Ekeren (Antw.) (GDP & TG); 1 ex. Niel (Antw.)
16. VII (W & GDP).

Cyclophora porata LlNNAEUS: 1 ex. Bure (Lux.) 24. V (MF).

Cyclophora linearia HÜBNER: talrijk Laplaigne (Hen.) 10. VI (SV); 3 ex.
24. V en 1 ex. 24. VIII beide Schoten (Antw.) (W & GDP).

Scopula rubiginata HUFNAGEL: 1 ex. Koksijde (W.V1.) 14. VIII (MF).
Scopula marginepunctata GOEZE: 1 ex. Ekeren (Antw.) 3.V (KJ).

Scopula imitaria HÜBNER: 1 ex. Laplaigne (Hen.) 20. VII (SV).

90

Scopula imutata LiNNAEUS: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 28. VII (LD); 2 ex.
Ekeren (Antw.) 27. VII (GDP & TG); 2 ex. 16. VII en 10 ex. 30. VII, beide Niel
(Antw.) (W & GDP).

Scopula floslactata Haworth: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 23. V (LD); 1 ex.
Schoten (Antw.) 24. V (W & GDP).

Idaea muricata Hufnagel: 1 ex. Chatillon (Lux.) 14. VII (MF); 6 ex.
Laplaigne (Hen.) 20. VII (SV); 1 ex. Ekeren (Antw.) 27. VII (GDP & TG); 1
ex. Hoboken (Antw.) 4. VII (GDP).

Idaea inquinata SCOPOLI: 1 ex. Laplaigne (Hen.) 24. VI (SV).

Idaea fuscovenosa GOEZE: 2 ex. Ekeren (Antw.) 14. VII (GDP & TG).
Idaea emarginata LiNNAEUS: 1 ex. 14. VII en 1 ex. 27. VII, beide Ekeren
(Antw.) (GDP & TG); 1 ex. Schoten (Antw.) 26.VII (W & GDP); 1 ex.
Willebroek (Antw.) 12. VII (GDP & TG).

Idaea straminata BORKHAUSEN: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 19. VII (LD).
Lythria purpurata LiNNAEUS: 5 ex. Chatillon (Lux.) 14. VII (MF).
Xanthorhoe designata Hufnagel: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 11. VIII (LD);
1 ex. Schoten (Antw.) 16. VI (W & GDP).

Mesoleuca albicillata LiNNAEUS: 1 ex. op 5. V, 3 ex. op 3. VIII en 3 ex. op 11.
VIII, telkens te Hamme (O. VI.) (HK); 1 ex. 19. VII en 1 ex. 4. VIII, telkens te
Kasterlee (Antw.) (LD); 1 ex. Willebroek (Antw.) 25. VIII (GDP & TG).

Pelurga comitata LiNNAEUS: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 4. VIII (LD); 1 ex.
Ekeren (Antw.) 27. VII (GDP & TG).

Cosmorhoe ocellata LiNNAEUS: 1 rups op walstro, Wenduine (W.V1.) 18.
VII (BK).

Eulithis testata LiNNAEUS: 1 ex. 19. VII en 1 ex. 4. VIII, telkens te Kasterlee
(Antw.) (LD); 1 ex. Ekeren (Antw.) 27. VII (GDP & TG); 1 ex. Hoboken
(Antw.) 27. VIII (GDP); 1 ex. 19. VII en 1 ex. 25. VIII, beide te Willebroek
(Antw.) (GDP & TG).

Eulithis mellinata Fabricius: 1 ex. Niel (Antw.) nieuwe vindplaats! 15. VI
(G & WDP).

Eulithis pyraliata Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 ex. Hamme (O. VI.) 18. VII
(HK).

Chloroclysta siterata HUFNAGEL: 1 rups op haagbeuk, Gesves (N.) 24. VII
(BK); 1 ex. 23. IX, 2 ex. 29. IX, 3 ex. 3.X, 4 ex. 9.X, 10 ex. 29. X, 1 ex. 6.XI,
nieuwe vindplaats! Kasterlee (Antw.) (LD).

Plemyria rubiginata Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 ex. Willebroek (Antw.)
12. VII (GDP & TG).

Thera brittanica TURNER: 1 ex. 29.1 V en 1 ex. 4.V, telkens te Hamme (O. VI.)
(HK).

Rheumaptera cervinalis SCOPOLI: 1 ex. 13. III, 3 ex. 17. III, 1 ex. 18. III, 5 ex.
31. III, 2 ex. l.IV, 1 ex. 20.IV, 2ex. 21. IV, 1 ex. 24.IVen 1 ex. 1 1. VII, telkens te
Hamme (O. VI.) (HK).

Triphosa dubitata LiNNAEUS: 1 ex. Willebroek (Antw.) 12. VII (GDP &
TG).

Euphyia unangulata Haworth: 1 ex. Berlaar (Antw.) 5.V (KJ); 1 ex. 23. V,

91

1 ex. l.VI, 4 ex. 27. VI, 1 ex. 19. VII, 2 ex. 28. VII, 3 ex. 4. VIII, telkens te
Kasterlee (Antw.) (LD); 1 ex. 5.V en 2 ex. 19. VII, beide Willebroek (Antw.)
(GDP & TG).

Perizoma flavofasciata THUNBERG: 1 ex. 15. VII, 5 ex. 20. VII, 5 ex. 27. VII,
2ex. 3. VIII, telkens te Hamme (O.V1.) (HK); 1 ex. Niel (Antw.) 16. VII (GDP).

Perizoma sagittata FABRICIUS: 8 rupsen op 3. VIII, 1 rups op 7. VIII steeds
op poelruit, in «Het Leen» te Eeklo (O. VI.) (BK).

Eupithecia linariata Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 rups op vlasleeuwebek,
Andenne (N.) 24.VII (BK).

Eupithecia pygmaeata HÜBNER: 1 ex. Ekeren (Antw.) 15. V (W & GDP).
Eupithecia trisignaria Herrich-Schaffer: 1 ex. Schoten (Antw.) 26. VII
(W & GDP); 1 ex. Niel (Antw.) 16. VII (GDP).

Eupithecia satyrata HÜBNER: 2 ex. Ekeren (Antw.) 14. VII (GDP & TG).
Eupithecia expallidata DOUBLEDAY: 1 ex. overdag opgejaagd, Kallo (O. VI.)
27. VIII (GDP).

Eupithecia assimilata DOUBLEDAY: 2 ex. Ekeren (Antw.) 27. VII (GDP &
TG); 1 ex. Willebroek (Antw.) 25. VIII (GDP & TG).

Eupithecia icterata Haworth: 1 ex. Koksijde ( W. VI.) 14. VIII (MF); 1 rups
op chrysant Eeklo (O. VI.) 24. X (BK); 3 ex. 1 l.VIII en 1 ex. 23. IX, telkens te
Kasterlee (Antw.) (LD).

Eupithecia subumbrata Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 ex. Turnhout
(Antw.) l.VIII. 1984 (voor zover ik kon nagaan de tweede melding voor de
provincie Antwerpen) (GDP).

Eupithecia millefoliata RÖSSLER: 2 ex. Laplaigne (Hen.) 20. VII (SV).
Eupithecia virgaureata DOUBLEDAY: 4 ex. Niel (Antw.) l.V (W & GDP); 2
ex. Willebroek (Antw.) nieuwe vindplaats 25. VIII (GDP & TG).

Eupithecia dodoneata GUENÉE: 1 ex. Antwerpen-Linkeroever (Antw.)

25. V. 1982 (nieuwe vindplaats!) (GDP).

Anticollix sparsata Treitschke: 1 rups op 1 .VII, 1 rups op 6. VII, steeds op
wederik in «Het Leen» te Eeklo (O. VI.) (BK).

Hydrelia flammeolaria HuFNAGEL: 2 ex. 20. VII, 1 ex. 3. VIII, 1 ex. 7. VI II,

1 ex. 12. VIII, telkens Hamme (O. VI.) (HK); 1 ex. 19. VII, 10 ex. 4. VIII, 3 ex.

1 l.VIII telkens te Kasterlee (Antw.) (LD).

Hydrelia sylvata Denis & SCHIFFERMÜLLER: 2 ex. Bure (Lux.) 24. V (MF).
Ligdia adustata Denis & SCHIFFERMÜLLER: 3 ex. Bure (lux.) 24. V (MF);

1 ex. Poppel (Antw.) 5.V (BM); 1 ex. Wenduine (W.V1.) l.V (ADT); 1 ex.

26. VI en 1 ex. 2. VIII, telkens Dilbeek (Brab.) (WT); 1 ex. Buizingen (Brab.)
31. VII (BM); 5 rupsen op 26. VII en 2 rupsen op 23. VIII steeds op kardinaals-
muts te Wenduine (W.V1.) (BK).

Epione repandaria HUFNAGEL: 1 ex. Kasterlee (Antw.) (27. VI (LD).
Selenia lunularia HÜBNER: 1 ex. Waasmunster (O. VI.) 31. VIII (WS).
Crocallis elinguaria LlNNAEUS: 1 ex. Niel (Antw.) 16. VII (GDP); 1 ex.
Willebroek (Antw.) 19. VII (GDP & TG).

Lycia hirtaria CLERCK: 3 ex. 29. IV, 1 ex. l.VI, telkens te Kasterlee (Antw.)
(LD); 1 ex. Ekeren (Antw.) 29. IV (W & GDP); 3 ex. Schoten (Antw.) 30. IV

92

(W & GDP); 2 ex. Willebroek (Antw.) 5.V (GDP & TG).

Agriopis aurantiaria HUBNER: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 6.XI (LD).
Agriopis marginaria FABRICIUS: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 23.11 (LD).
Ectropis extersaria HÜBNER: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 19. VII (LD).
Lomographa bimaculata Fabricius: 1 ex. overdag op een kerseboom,
Dilbeek (Brab.) 28. V (WT).

Lomographa temerata Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 rups op sleedoorn
Heure-en-Famenne (N.) 14. VIII (BK); 1 ex. l.VI, 1 ex. 27. VI, 1 ex. 19. VII en
2 ex. telkens te Kasterlee (Antw.) (LD); 1 ex. Niel (Antw.) 15. VI (W & GDP);
1 ex. Willebroek (Antw.) 25. VIII (GDP & TG).

Hylaea fasciaria LiNNAEUS: 1 rups op 23. VII, 1 rups op 22. VIII en 1 rups
op 25. VIII steeds op den te Wenduine (W.V1.) (BK); 4 ex. 23. V, 1 ex. 27. VI, 1
ex. 3. IX, 1 ex. 12. IX, 1 ex. 3.X telkens te Kasterlee (Antw.) (LD).

Puengeleria capreolaria Denis & SCHIFFERMÜLLER: 2 ex. Bure (Lux.) 24. V
(MF).

Sphingidae

Sphinx ligustri LiNNAEUS: 1 ex. Saint-Mard (Lux.) 15. VII (MF); 1 ex.
Laplaigne (Hen.) 20.VII (SV).

Notodontidae

Cerura erminea Esper: 1 w. Laplaigne (Hen.) 19.V (SV).

Furcula furcula CLERCK: 1 rups op abeel 10. VIII, 1 rups op berk 30. IX
steeds in «Het Leen» te Eeklo (O. VI.) (BK); 4 ex. 28. VII, 1 ex. 1 1 . VIII, telkens
te Kasterlee (Antw.) (LD); 10 ex. Ekeren (Antw.) 27. VII (GDP & TG); 3 ex.
l.V, 5 ex. 16. VII, 10 ex. 30.VII en 1 ex. 29.VIII steeds Niel (Antw.) (W &
GDP); 1 ex. 5.V en 1 ex. 19. VII beide te Willebroek (Antw.) (GDP & TG).
Stauropus fagi LiNNAEUS: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 27. VI (LD).

Peridea anceps Goeze: eitjes op eik 13. V, rupsen op eik 9. VII, steeds in
«Het Leen» te Eeklo (O. VI.), rupsen op eik «Drongengoedbos» te Ursel
(O. VI.) 2. VII steeds (BK); 5 ex. 30.IV en 1 ex. 24.V beide Schoten (Antw.) (W
& GDP).

Drymonia querna DENIS & SCHIFFERMÜLLER: 5 ex. Kasterlee (Antw.)
19. VII (LD).

Drymonia melagona BORKHAUSEN: 5 ex. Saint-Mard (Lux.) (MF).
Tritophia tritophus Denis & SCHIFFERMÜLLER: rupsen op abeel 2 ex. op
24. V, 1 ex. op 17. VIII in «Het Leen» te Eeklo (O. VI.) steeds (BK); 2 ex.
Willebroek (Antw.) 19. VII (TG).

Harpyia milhauseri FABRICIUS: 1 ex. 29. IV, 1 ex. 23. V, 1 ex. l.VI, 1 ex.
4. VIII, telkens te Kasterlee (Antw.) (LD); 1 ex. Schoten (Antw.) 30. IV (W &
GDP); 1 ex. Willebroek (Antw.) 5.V (GDP & TG).

Ptilodontella cucullina Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 ex. Laplaigne (Hen.)
29.IV (SV); 2 ex. Schoten (Antw.) 30.IV (W & GDP).

Clostera curtula LiNNAEUS: 3 ex. Niel (Antw.) l.V (W & GDP); 1 ex.
Willebroek (Antw.) 5.V (GDP & TG).

Clostera anachoreta Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 ex. 21. IV, 1 ex. 29. IX,
telkens te Kasterlee (Antw.) (LD); 1 rups Niel (Antw.) 28. IV (GDP & TG); 2

93

ex. Willebroek (Antw.) 5.V (GDP & TG).

Clostera anastomosis LlNNAEUS: 1 ex. Laplaigne (Hen.) 27. V (SV).
Clostera pigra HUFNAGEL: 1 ex. Ekeren (Antw.) 29. IV (W & GDP).

Lymantriidae

Lymantria monacha LlNNAEUS: 1 rups op beukestam in «Het Leen te Eeklo
(O.V1.) 1. VII (BK); 1 ex. Kasterlee (Antw.) 27.VI (LD).

Arctiidae

Thumatha senex HÜBNER: 2 ex. 12. VII, 2 ex. 13. VII, 1 ex. 14. VII, 1 ex.
20. VII, 2 ex. 27. VII telkens te Hamme (O. VI.) (HK); 1 ex. 19. VII en 1 ex.
28. VII telkens te Kasterlee (Antw.) (LD); 5 ex. 14. VII en 5 ex. 27. VII beide te
Ekeren (Antw.) (GDP & TG); 5 ex. 12. VII en 20 ex. 19.VII, beide te
Willebroek (Antw.) (GDP & TG).

Miltochrista miniata PORSTER: 1 ex. Schoten (Antw.) 26. VII (W & GDP).
Pelosia muscerda HUFNAGEL: 2ex. 13. VII en 3 ex. 27. VII telkens te Hamme
(O. VI.) (HK); 1 ex. Waasmunster (O. VI.) 31. VII (WS); van l.V tot 24. VIII
(met een top van 50 ex. op 4. VIII) zeer gewoon te Kasterlee (Antw.) (LD);
1 ex. Schoten (Antw.) 26.VII (W & GDP); 5 ex. 12.VII en 10 ex. 19. VII beide
te Willebroek (Antw.) (GDP & TG).

Eile ma grise ola HÜBNER: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 1 1 .VIII (LD); 3ex. 12. VII
en 5 ex. 19. VII beide te Willebroek (Antw.) (GDP & TG).

Eilema deplana Esper: 2 ex. 27. VI, 10 ex. 19. VII, 10 ex. 28. VII en 15 ex.
4. VIII telkens te Kasterlee (Antw.) (LD).

Nolidae

Nola aerugula HÜBNER: 1 ex. 19. VII en 1 ex. 4. VIII telkens te Kasterlee
(Antw.) (LD).

Noctuidae

Agrotis clavis HUFNAGEL: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 27. VI (LD).

Agrotis puta HÜBNER: erg gewoon van 23. V tot 29. IX te Kasterlee (Antw.)
(LD).

Noctua comes HÜBNER: 3 rupsen Borgerhout (Antw.) 23. III (tussen
groenten gevonden en verder gekweekt op sla. Twee imago’s op 1 .V, de derde
slecht verpopt.) (GDP).

Graphiphora augur PABRICIUS: 2 ex. Niel (Antw.) 15. VI (W & GDP).
Paradiarsia glareosa ESPER: 2 ex. Mambre-sur-Semois (N.) 14. IX (KJ).
Lycophotia porphyrea Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 ex. Waasmunster
(O. VI.) 30. VII (WS).

Diarsia mendica CLERCK: 2 ex. Kasterlee (Antw.) 27. VI (LD).

Diarsia brunnea DENIS & SCHIFFERMÜLLER: 2 ex. Schoten (Antw.) 16. VI
(W & GDP); 2 ex. Niel (Antw.) 15. VI (W & GDP).

Xestia ditrapezium DENIS & SCHIFFERMÜLLER: 2 ex. Ekeren (Antw.)
14. VII (GDP & TG).

Xestia sextrigata HawöRTH: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 24. VI II (LD); 1 ex.
Willebroek (Antw.) 25. VIII (GDP & TG).

Naenia typica LlNNAEUS: 1 rups op boterbloem in «Het Leen» te Eeklo

94

(0.V1.) 21.1 (BK).

Cerastis rubricosa Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 ex. 13. III en 1 ex. 18. III
telkens te Kasterlee (Antw.) (LD).

Cerastis leucographa Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 ex. Niel (Antw.) l.V
(GDP & TG). Voor zover mij bekend is dit het tweede exemplaar uit de
provincie Antwerpen.

Anarta myrtilli LiNNAEUS: 1 ex. Willebroek (Antw.) ver buiten zijn
verspreidingsgebied! 5.V (GDP & TG).

Mamestra pisi LiNNAEUS: 1 ex. Kasterlee (Antw.) l.VI (LD); 1 ex. Schoten
(Antw.) 16. VI (W & GDP).

Mamestra bicolorata HUFNAGEL: 2 rupsen op streepzaad, Marchin (Luik)
17. VII (BK).

Mamestra dysodea Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 ex. ’s avonds op buddleia
Anderlecht (Brab.) 28. V (WT); 1 ex. Geel (Antw.) 19. VII (KJ).

Hadena rivularis Fabricius: 1 ex. Hamme (O. VI.) 4. VIII (HK); 1 ex.
Ekeren (Antw.) l.VI (GDP); 4 ex. 12. VII en 2 ex. 19. VII beide te Willebroek
(Antw.) (GDP & TG).

Hadena compta Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 ex. Hamme (O. VI.) 12. VI
(HK).

Hadena bicruris HUFNAGEL: 3 rupsen op 13. VII en 1 rups op 2. IX steeds op
avondkoekoeksbloem in «Het Leen» te Eeklo (O. VI.) (BK).

Orthosia populeti Fabricius: 2 ex. Laplaigne (Hen.) 17. III (SV).

Orthosia gracilis Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 rups op 20. V, 4 rupsen op
17. VI steeds op margriet, wederik of wilg in «Het Leen» te Eeklo (O. VI.) (BK);
1 ex. 18.IIIen4ex. 29. IV beide Ekeren (Antw.) (W &GDP); 1 ex. Niel(Antw.)
l.V (GDP & TG).

Mythimna turca LiNNAEUS: 1 ex. 16. VI en 1 ex. 26. VII beide Schoten
(Antw.) (W & GDP).

Mythimna pudorina DENIS & SCHIFFERMÜLLER: 5 ex. Kasterlee (Antw.)
27. VI (LD).

Mythimna straminea Treitschke: 1 ex. 14. VII en 1 ex. 27. VII beide Ekeren
(Antw.) (GDP & TG); 3 ex. Niel (Antw.) 16. VII (GDP); 1 ex. 12. VII, 1 ex.
19. VII en 1 ex. 25. VII steeds Willebroek (Antw.) (GDP & TG).

Mythimna obsoleta HÜBNER: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 27. VI (LD); 5 ex. l.VI
en 1 ex. 14. VII beide Ekeren (Antw.) (GDP & TG); 2 ex. Niel (Antw.) 15. VI
(W & GDP); 3 ex. 12. VII en 2ex. 19. VII beide te Willebroek (Antw.) (GDP &
TG).

Senta flammea CURTIS: 1 ex. Kasterlee (Antw.) l.VI (LD); 2 ex. 15. V en 1
ex. l.VI beide Ekeren (Antw.) (GDP & TG).

Cucullia chamomillae Denis & SCHIFFERMÜLLER: 1 ex. Wenduine (W.V1.)
l.V (ADT); 2 rupsen, Beerse (Antw.) 6. VI (WP).

Cucullia asteris DENIS & SCHIFFERMÜLLER: op 25 en 27. VIII telkens 2
rupsen op zeeaster Kallo (O. VI.) (GDP & TG).

Calophasia lunula HUFNAGEL: 1 dood ex. op vensterbank, Sint-Jans-
Molenbeek (Brab.) 19. VIII (WT).

95

Brachionycha sphinx HUFNAGEL: 1 ex. Beerse (Antw.) 4. XI (BV).

Lithophane semibrunnea Haworth: 1 ex. op stroop Stekene (O. VI.) l.X
(MDV).

Lithophane socia HUFNAGEL: 1 ex. op stroop Louette-Saint-Pierre (N.)
8. IX (MDV).

Xylocampa areola Esper: 1 w., in «Het Leen» te Eeklo (O. VI.) 28. III (BK);
1 ex. 18. III en 1 ex. 9.X telkens Kasterlee (Antw.) (LD).

Dryobotodes eremita Fabricius: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 12. IX (LD).
Antitype chi LlNNAEUS: 1 ex. Membre-sur-Semois (N.) 14. IX (KJ).
Agrochola litura LlNNAEUS: 2 ex. Membre-sur-Semois (N.) 14. IX (KJ).
Spudea ruticilla ESPER: telkens 1 ex. op 15. III en 17. III te Stekene (O. VI.)
(MDV).

Xanthia citrago LlNNAEUS: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 29. IX (LD).

Moma alpium OSBECK: 1 ex. Kasterlee (Antw.) l.VI (LD).

Acronicta strigosa Denis & SCHIFFERMÜLLER: 2 rupsen op sleedoorn,
Heure-en-Famenne (N.) 14. VIII (BK).

Cryphia algae FABRICIUS: 1 ex. 28. VII, 1 ex. 4. VIII en 2 ex. 1 1 .VIII, telkens
Kasterlee (Antw.) (LD).

Cryphia domestica HUFNAGEL: 2 ex. Louette-Saint-Pierre (Lux.) 28. VII
(MF); 1 ex. Waasmunster (O. VI.) 29. VII (WS); 2 ex. 28. VII en 1 ex. 1 l.VIII
telkens te Kasterlee (Antw.) (LD).

Amphipyra perflua Fabricius: 2 ex. 28. VII en 6 ex. 4. VIII op stroop
Louette-Saint-Pierre (Lux.) (MF).

Ipimorpha retusa LlNNAEUS: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 4. VIII (LD); 2 ex.
Willebroek (Antw.) 12.VII (GDP & TG).

Cosmia affinis LlNNAEUS: 1 ex. Dilbeek (Brab.) 2. VIII (WT); 2 ex.
Laplaigne (Hen.) 20. VII (SV).

Actinotia polyodon CLERCK: 1 ex. 29.IV, 5 ex. 15. Ven 1 ex. 14. VII steeds te
Ekeren (Antw.) (GDP & TG).

Apamea scolopacina Esper: 2 ex. Schoten (Antw.) 26. VII (GDP & TG).
Apamea ophiogramma Esper: 2 ex. 12. VII, 2 ex. 13. VII, 1 ex. 20. VII, 1 ex.
21. VII en 1 ex. 27. VII telkens Hamme (O. VI.) (HK); 5 ex. 14. VII en 1 ex. 27.
VII beide Ekeren (Antw.) (GDP & TG); 2 ex. Niel (Antw.) 16. VII (W &
GDP); 10 ex. 12. VII en lOex. 19. VII beide Willebroek (Antw.) (GDP & TG).

Photedes fluxa HÜBNER: 1 ex. Laplaigne (Hen.) 24. VO (SV); 20 ex. 14. VII
en 4 ex. 27. VII beide Ekeren (Antw.) (GDP & TG); 2 ex. 16. VII en 5 ex. 30. VII
beide Niel (Antw.) (GDP & TG).

Photedes pygmina Haworth: 6 ex. 23. IX, 1 ex. 3.X en 1 ex. 14. X telkens
Kasterlee (Antw.) (LD); 1 ex. Ekeren (Antw.) 19. X erg laat! (GDP).

Photedes extrema HÜBNER: 10 ex. Hoboken (Antw.) 29. V (W & GDP &
TG).

Eremobia ochroleuca Denis & SCFUFFERMÜLLER: 1 ex. Laplaigne (Hen.)
20. VII (SV).

Amphipoea fucosa FREYER: 1 ex. Willebroek (Antw.) 19. VII (TG).
Hydraecia micacaea Esper: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 28. VII (LD); 1 ex. Niel

96

(Antw.) 29. VIII (W & GDP & TG); 1 ex. Willebroek (Antw.) 19. VII (TG).
Hydraecia petasitis Doubleday: 1 ex. Hamme (O. VI.) 28. VII (HK).
Gortyna flavago ÖENIS & SCHIFFERMÜLLER: 1 ex. Ekeren (Antw.) 13. X
(GDP).

Celaena leucostigma HÜBNER: 1 ex. 15. VII en 1 ex. 28. VII telkens te
Hamme (O. VI.) (HK); 2 ex. Niel (Antw.) 30. VII (GDP & TG); 2 ex. 12. VII en
10 ex. 19. VII beide Willebroek (Antw.) (GDP & TG).

A Jonagria typhae THUNBERG: 1 ex. Koksijde (W.V1.) 14. VIII (MF).
Archanara dissoluta Treitschke: 1 ex. 16. VII en 10 ex. 30. VII beide te Niel
(Antw.) (W & GDP & TG); 5 ex. 19. VII en 1 ex. 25. VIII beide Willebroek
(Antw.) (GDP & TG); 3 ex. Ekeren (Antw.) 27.VII (GDP & TG).
Archanara neurica HÜBNER: 1 ex. Willebroek (Antw.) 19. VII (TG).
Sedina buettneri O. Hering: 1 ex. Dilbeek (Brab.) 12. X (WT).

Coenobia rufa Haworth: 4 ex. 28. VII, 15 ex. 4. VIII, 5 ex. 1 1. VIII en 1 ex.
24. VII telkens te Kasterlee (Antw.) (LD); 3 ex. Niel (Antw.) 30. VII (GDP
& TG).

Charanyca trigrammica HUFNAGEL: 1 ex. Bure (Lux.) 24. V (MF).
Hoplodrina blanda Denis & SCHIFFERMÜLLER: 5 ex. Ekeren (Antw.)
14. VII (GDP & TG); 1 ex. Schoten (Antw.) 26.VII (W & GDP); 1 ex. Niel
(Antw.) 16. VII (GDP); 1 ex. Willebroek (Antw.) 19.VII (TG).

Caradrina clavipalpis SCOPOLI: 1 ex. Berchem (Antw.) 28. VIII (GDP).
Chilodes maritimus Tauscher: 2 ex. Ekeren (Antw.) 27. VII (GDP & TG);

1 ex. Willebroek (Antw.), beide plaatsen zijn nieuw! 12. VII (GDP & TG).
Elaphria venustula HÜBNER: 2 ex. l.VI, 8 ex. 27. VI en 4 ex. 19. VII telkens te

Kasterlee (Antw.) (LD).

Pyrrhia umbra HUFNAGEL: 1 ex. Geel (Antw.) 17. VII (KJ); 1 ex.
Willebroek (Antw.) 12.VII (GDP & TG).

Nycteola revayana SCOPOLI: 1 ex. Kasterlee (Antw.) 9.X (LD); 1 ex.
Schoten (Antw.) 24. VIII (W & GDP).

Pseudoips fagana Fabricius: 1 ex. Waasmunster (O. VI.) 20. VII (WS).
Abrostola trigemina WERNEBURG: 1 rups in «Het Leen» te Eeklo (O. VI.)
21. VII (BK); 1 ex. Niel (Antw.) 15.VI (W & GDP); 1 ex. Willebroek (Antw.)
19. VII (TG).

Euchalcia modesta HÜBNER: 1 ex. Saint-Mard (Lux.) 14. VII (MF).
Autographa pulchrina Haworth: 1 ex. Hamme (O. VI.) 4.V (HK).
Catocala sponsa LlNNAEUS: 50 ex. op stroop en licht, Louette-Saint-Pierre
(Lux.) zowel op 28. VII als op 4. VIII (MF).

Catocala promissa Denis & SCHIFFERMÜLLER: 50 ex. op stroop en licht,
Louette-Saint-Pierre (Lux.) zowel op 28. VII als op 4. VIII (MF).

Macrochilo cribrumalis HÜBNER: 1 ex. Laplaigne (Hen.) 24. VI (SV); 7 ex.
12. VII, 4 ex. 14. VII, 2 ex. 15. VII en 3 ex. 20. VII telkens te Hamme (O. VI.)
(HK); 1 ex. 27. VI, 3 ex. 19. VII, 1 ex. 28. VII telkens te Kasterlee (Antw.) (LD);

2 ex. Ekeren (Antw.) 14.VII (GDP & TG); 3 ex. 12. VII en 2 ex. 19. VII beide
Willebroek (Antw.) (GDP & TG).

Trisateles emortualis DENIS & SCHIFFERMÜLLER: 1 ex. Schoten (Antw.)

97

26. VII (W & GDP).

Hypena crassalis Fabricius: 2 ex. Louette-Saint-Pierre (Lux.) 28. VII
(MF); 1 ex. 27. VI en 1 ex. 19. VII telkens Kasterlee (Antw.) (LD); 1 ex. Schoten
(Antw.) 24. VIII (W & GDP).

Hypena rostralis LiNNAEUS: 1 ex. Willebroek (Antw.) 5.V (GDP & TG).
Schrankia costaestrigalis STEPHENS: 1 ex. Ekeren (Antw.) l.VI (GDP &
TG); 1 ex. 15. VI, 1 ex. 30. VII en 1 ex. 29. VIII steeds Niel (Antw.) ( W & GDP
& TG).

Bibliografie

Leraut, P., 1981. Systematische naamlijst met synoniemen van de Franse, Belgische en
Corsicaanse Lepidoptera. - Supplément a Alexanor (1980).

Corrigendum

In «Merkwaardige vlinderwaarnemingen in 1989» moet bij Ligdia aduslata
DENIS & SCHIFFERMÜLLER Anderlecht vervangen worden door Dilbeek.

Boekbespreking

Verlinden, L. : Fauna van België : Zweefvliegen (Syrphidae).

16,5 x 25 cm, 298 p., zeer veel figuren, 313 verspreidingskaarten. Koninklijk Belgisch Instituut
voor Natuurwetenschappen, Vautierstraat 29, B-1040 Brussel, 1991, paperback, 800,- BEF
( D-0339- 199 1 -8).

Eindelijk een werk van eigen bodem dat de vergelijking met gereputeerde namen uit het
buitenland met glans kan doorstaan. Alle reeds waargenomen soorten in de Benelux worden
behandeld in overzichtelijke determineertabellen en de waarnemingen worden geplaatst in 313
verspreidingskaarten met 10 km hokken. De gebruikte methode is een zeer geslaagd mengsel van
de werken van V.S. van der Goot (De zweefvliegen van Noordwest-Europa en Europees
Rusland, in het bijzonder van de Benelux) ( 198 1 ) en Stubbs & Falk ( British Hoverflies) ( 1983).
In vergelijking met van der Goot worden de zeer lange tabellen (b.v. Syrphini, Cheilosia)
opgesplitst en het storend element van de Oosteuropese soorten wordt vermeden. De tabellen
van Stubbs & Falk, die soms te eenvoudig zijn, worden dan weer uitgebreid en voorzien van
nieuwe gegevens.

De determinatie wordt sterk vereenvoudigd door de talloze, zeer goede tekeningen van de
auteur, die het werk op een zeer hoog niveau brengen. Jammer genoeg is de drukker er niet in
geslaagd deze tekeningen met meer zwart-wit contrast weer te geven.

Inleiding en bibliografie worden bewust kort gehouden omdat die reeds aan bod kwamen in
vroegere werken. Dit boek is zowel te gebruiken door de beginner met eenvoudig materiaal als
door de meer gespecialiseerde onderzoeker. Toch hadden iets meer genitaaltekeningen best
gekund. Het werk is een aanrader voor elke dipteroloog en het is te hopen dat het de verspreiding
en erkenning krijgt die het verdient.

Hopelijk denkt de auteur er ook aan een tweede deel te schrijven, waarin elke vlieg een
uitgebreide bespreking krijgt, die de bevestiging van een determinatie kan geven.

G. Van de Weyer

98

Phegea 19 (3) : 98 ( I september 1991)

Araschnia levana (LlNNAEUS, 1758) espèce nouvelle pour la Grèce
(Lepidoptera : Nymphalidae)

Athanase G. KOUTROUBAS

Abstract. Araschnia levana (Linnaeus, 1758) new to Greece (Lepidoptera :
Nymphalidae)

The author notes here for the first time the presence in Greece of Araschnia levana
(Linnaeus, 1758) on the Southern slopes of the Rhodopi mountains at 1400 m altitude in
July and August 1990.

Samenvatting. Araschnia levana (Linnaeus, 1759) nieuw voor de Griekse fauna
(Lepidoptera : Nymphalidae)

De auteur vermeldt Araschnia levana (Linnaeus, 1758) hier voor het eerst uit Griekenland
waar hij de soort in juli en augustus 1990 ving op de zuidelijke hellingen van het Rhodopi-
gebergte.

Zusammenfassung. Araschnia levana (Linnaeus, 1758) neu für Griechenland
(Lepidoptera : Nymphalidae)

Araschnia levana (Linnaeus, 1758) wurde vom Autor erstmals in Griechenland, und zwar
auf der Südseite der Rhodopen, in 1400 m Höhe im Juli und August gefunden.

Dr. Koutroubas A.G. : Institut de Protection des Plantes, GR-38001 Volos, Grèce.

Durant une excursion entomologique au nord de la Grèce les 15 et 1 6 juillet
1990 nous avons visité le flanc sud des monts Rhodopes de la Macedoine
grecque. La région que nous avons traversée est située entre les villages de
Paranesti et de Skaloti et nous sommes montésjusqu’a une altitude de 1600 m,
en passant par une forêt dense d’arbres a feuilles caduques, de conifères et
d’un nombre considérable d’espèces de plantes basses dont Portie dioique
( Unica dioica Linnaeus) couvre une certaine surface.

Parmi les papillons que nous avons capturés dans un endroit trés limité et
a une altitude de 1400 m, il y a trois males d 'Araschnia levana (Linnaeus,
1758) (Fig. 1). D’après nos connaissances c’est la première fois qu’on
rencontre en Grèce cette espèce centre-européenne.

Un mois plus tard les 18 et 19 aoüt 1990 nous avons visité a nouveau le
même endroit et sur les orties dioiques, nous avons capturé une seule femelle
défraichie d 'Araschnia levana qu’après examen nous avons relachée.

Malgré nos efforts nous n’avons pas pu trouver d’autres specimens et il
parait que 1’extension de cette espèce sur le territoire hellénique est trés
limitée. Probablement d’autres colonies d 'Araschnia levana existent sur la
partie sud des monts Rhodopes mais cela demande des recherches encore plus
systématiques.

Phegea 19 (3) : 99-100 (1 september 1991)

99

1 cm

t_ ,

Figure 1 : Araschnia levana
( Linnaeus, 1758) male, Grèce.
Macedoine, monts Rhodopes, 1400
m, 15. VII. 1990.

a. Face dorsale;

b. Face ventrale.

100

Natuurreservaat «Molsbroek» te Lokeren (Oost-Vlaanderen) :
enkele interessante Microlepidoptera waargenomen in 1989
(Lepidoptera)

Marcel Faquaet & André Verstraeten

Abstract. Some interesting Microlepidoptera caught in the nature reserve «Molsbroek»
at Lokeren (East Flanders) in 1989 (Lepidoptera)

The authors give some faunistic data on the most interesting Microlepidoptera species
which were seen in the nature reserve «Molsbroek» at Lokeren. They also mention the
foodplant for each species.

Résumé. La réserve naturelle du «Molsbroek», a Lokeren (Flandre oriëntale) et
quelques espèces intéressantes de microlépidoptères qui y ont été récoltés en 1989
(Lepidoptera)

Les auteurs publient des renseignements faunistiques de quelques microlépidoptères
intéressants, observés lors de 1’inventaire de la faune lépidoptérologique effectuée au
«Molsbroek» a Lokeren. Les plantes nourricières des chenilles sont également
mentionnées.

Faquaet, M. : Bourgondisch Kruis 15, B-9230 Wetteren.

Verstraeten, A. : Bokslaarstraat 57, B-9100 Lokeren.

Tijdens de inventarisatie van Lepidoptera in het natuurreservaat
«Molsbroek» te Lokeren (Oost-Vlaanderen) werden ook Microlepidoptera
waargenomen. Hier volgt de lijst van de meest merkwaardige soorten.

Bucculatrix maritima STAINTON (Bucculatricidae) : zeer zeldzaam, slechts
één waarneming op 30. VIII. 1989. De soort is zeldzaam en lokaal in België
(Hoboken, Melle). De rups leeft op zeeaster ( Aster tripolium). Deze plant
groeit echter niet in het reservaat. Volgens LlEVENS (1987) kan de rups
mineren in de stengels en soms ook de bladeren van allerlei lagere planten.

Limnaecia phragmitella STAINTON (Cosmopterigidae) : zeldzaam in het
Molsbroek, 17. VIL 1989. In België soms gewoon waar grote lisdodde ( Typha
latifolia) groeit. Deze plant komt in het natuurreservaat frekwent voor.

Orthotaelia sparganella THUNBERG (Yponomeutidae) : zeldzaam in het
Molsbroek, 17. VIL 1989. Zeldzaam in heel België. De rups leeft op
verschillende planten in waterrijke biotopen, zoals grote egelskop
( Sparganium erectum), liesgras ( Glyceria maxima ) en gele lis ( Iris
pseudocorus). Al deze planten groeien in Molsbroek, liesgras zelfs abundant.

Collicularia microgrammana GUENÉE (Tortricidae) : zeldzaam,
waarneming op 29. VIL 1989. In België lokaal en zeldzaam. De rups leeft
volgens Bradley (1979) op Ononis repens en volgens SPULER (1910) op
Ononis spinosa. Geen van beide komt voor in Molsbroek.

Schoenobius forficellus Thunberg (Pyralidae) : gewoon in Molsbroek,
waarnemingen tussen 23. VI en 29. VIL 1989. De soort is gebonden aan
vochtige biotopen en is daar in de regel niet zeldzaam (o.a. Assenede,
Arendonk, Essen, Westerlo). De rups leeft in de stengels van riet ( Phragmites
australis), zeggesoorten ( Carex sp.). Deze planten groeien in Molsbroek, riet
zelfs zeer abundant.

Phegea 19 (3) : 101-102 (1 september 1991)

101

Donacaula mucronella Denis & SCHIFFERMÜLLER (Pyralidae) : gewoon in
Molsbroek, waargenomen tussen 16. VI en 29. VII. 1989. De soort is gebonden
aan natte biotopen, en vliegt minder talrijk dan vorige (Arendonk, Essen,
Melle). De rups leeft in de stengels van zegge ( Carex ) en riet ( Phragmites ).

Phlyctaenia perlucidalis HÜBNER (Pyralidae) : zeldzaam in Molsbroek,
waargenomen op 23. VI. 1989. Vroeger was de soort zeer lokaal en zeldzaam in
moerassen. De laatste jaren echter blijkt ze zich uit te breiden (Arendonk,
Emblem, Hoboken, Melle, Niel, Postel, Wilrijk, Zwijndrecht e.a.). De rups
leeft op moesdistel ( Cirsium oleraeeum), die frekwent voorkomt in
Molsbroek.

Nascia cilialis HÜBNER (Pyralidae) : gewoon in Molsbroek, waarnemingen
van einde juli tot midden augustus (extra vroege exemplaren in 1990 : 30. IV
1 ex., 4.V 2 ex.). Buiten Molsbroek zijn er in België slechts 6 vindplaatsen
bekend (De Prins 1988, Van Cappellen 1977). Op al deze plaatsen is
telkens slechts één vlinder waargenomen.

Melle 26. VIII. 1964 Van Daele
Wemmel 5. VIII. 1969 Van Cappellen
Heusden 31. V. 1973 Faquaet
Westerlo 14. VI. 1976 TURELINCKX
Niel 14. VIII. 1986 Janssens
Blaasveld 14. V. 1988 De Prins
Blaasveld 29. VII. 1989 De Prins

De rups leeft in de stengels van zegge (Carex). In Molsbroek groeien zeven
zeggesoorten, de een al talrijker dan de andere.

Dankwoord

Aan Willy De Prins voor het determineren van enkele van boven-
genoemde soorten.

Literatuur

Bradley, J.D., Tremewan, W.G. & Smith, A., 1979. British Tortricoid Moths. Tortricidac:
Olethreutinae. The Ray Society, London.

Cappellen, E. Van, 1977. Pyrausta cilialis Hübner in België (Pyralidae). - Buil. Belg. Lep. Kring
6: 41-42.

Lievens, EL, 1987. Vlinders van Oost- Vlaanderen. Uitg. v.z.w. Atalanta, Gent.

Prins, W.O. De, 1988. Nascia cilialis Hübner (Lepidoptera : Pyralidae). - Phegea 16 : 134.
Spuler, A., 1910. Die Schmetterlinge Europas. Kleinschmetterlinge. Herdruk (1983) Verlag E.
Bauer, Keltern.

102

A redescription of Phoroncidia paradoxa (LUCAS, 1846)
(Araneae : Theridiidae)

Herman Vanuytven

Samenvatting. Een herbeschrijving van Phoroncidia paradoxa (Lucas, 1846)(Araneae:
Theridiidae)

De spin Phoroncidia paradoxa (Theridiidae) wordt herbeschreven. Tekeningen van het
mannetje en vrouwtje en van de secundaire genitalia worden gegeven.

Résumé. Une redescription de Phoroncidia paradoxa (Lucas, 1846) (Araneae :
Theridiidae)

L’araignée Phoroncidia paradoxa (Theridiidae) est redécrite. Le male et la femelle,
ainsi que les genitalia secondaires sont figurés.

Vanuytven H. : Vekestraat 1, B-2000 Antwerpen.

Introduction

During the preparation of a catalogue with distribution maps of the
Belgian Theridiidae, I examined among others the collection of P.L.G.
Benoit, now in the personal collection of R. JOCQUÉ. This collection does
not only contain Belgian specimens but also foreign ones, including
Phoroncidia paradoxa (Lucas, 1846), sampled in France. According to the
catalogues of Roewer (1942), Brignoli (1983) and Platnick (1989), and
the Zoological Record , this species has not been reported since 1914. SiMON
(1914) describes the species in part 6 of «Les Arachnides de France» in the
genus U/esanis, but without any drawings. However, Brignoli (1969), did
publish on the species and provided drawings of the male abdomen and
opisthosoma and also of the male palp. A further description is not given in
his article. Therefore it was thought of interest to provide a more
comprehensive redescription of this species.

Description

Material : 1 male, 2 females France : Vence, VIII/ 1 966 leg. P.L.G. Benoit,
(in personal collection of R. JOCQUÉ) (identified as Ulesanis paradoxa
(Lucas)).

Total length : female ± 2.0 mm, male ± 1,5 mm
Cephalothorax : female ± 0.8 mm, male ± 0.6 mm
Abdomen : female ± 2.0 mm, male ± 1.2 mm

Colour : abdomen, cephalothorax and sternum yellow-brown; abdomen on
the upper side mostly white. Cephalothorax with very narrow black margin.
Because the BENOIT collection had been exposed to daylight for a number of
years, the specimens are strongly bleached (JOCQUÉ 1983), which explains the
different colour pattern mentioned by SiMON (1914). Sternum about as long
as broad. Distance between coxa of fourth legs large, sternum not produced
behind it. Clypeus very high. Eyes widely spaced with exception of the lateral
eyes, which are touching. Legs all very short, fourth pair hardly reach behind
the abdomen when stretched. Abdomen, as for all the other Phoroncidia
species, sclerotised. Female abdomen with a very high hump ending in two

Phegea 19 (3) : 103-105 (1 september 1991)

103

e

i 1

0.1 mm

i 1

i— — i

0 . 1 mm

0.3 mm

Figure 1 : Phoroncidia paradoxa (Lucas, 1 846). male : a. abdomen lateral view; b. abdomen dorsal
view; c, palp

female : d, abdomen lateral view; e, epigyne; f, fulva.

104

closely set, rounded tubercles and with two more widely spaced rounded
tubercles behind the hump. Abdomen approximately as high as long and with
a series of circular pits. Male abdomen with one high undivided hump and a
second, lower but much broader hump; the circular pits are more numerous
and denser than in the female.

Distribution

Brignoli’s article mentions the Mediterranean as the distribution area of
the species. Benoit’s spiders are indeed from that region. Vence is located to
the northwest of Nice (France).

Acknowledgments

I am grateful to Dr R. JOCQUÉ of the «Koninklijk Museum voor Midden-
Afrika», for placing the Benoit collection at my disposal.

References

Brignoli, P.M., 1969. Notizie sui Theridiidae della Calabria. - Memorie Museo Civico Sloria
Naturale Verona 16 : 261-270.

Brignoli, P.M., 1983. A catalogue of the Araneae described bet ween 1940 and 1981. Manchester
University Press, Manchester, 755 p.

Jocqué, R., 1983. Preserved specimens should be kept away from light. - Neusletter British
arachnological Society 38 : 6.

Platnick, N.I., 1989. Advances in spider taxonomy 1981-1987. Manchester University Press,
Manchester, 673 p.

Roewer, C.F., 1942. Katalog der Araneae von 1758 bis 1940, 1. Band. Gauverlag Weser-Ems
GmbH, Bremen, 1040 p.

Simon, E., 1914. Les Arachnides de France, 1914, 6 (1), 273 p.

BRITISH MUSEUM

ihatural Hisïoan

10 SEP 1991

EXCHANGED

FHT0MQ106Y L1SBART

Korte mededelingen

Over de voedselvoorkeur van de rups van Deilephila porcellus Linnaeus (Lepidoptera : Sphingidae)

Op 4 augustus 1988 vond ik een rupsje van Deilephila porcellus Linnaeus in de binnenduinen
te Wenduine ( West-Vlaanderen). De begroeiing bestond vooral uit laagkruipende braam-
struiken. In ons appartement probeerde ik het rupsje verder te kweken met wilgeroosje
(Epilobium angustifolium). Dit voedsel bleef 2 dagen onaangeroerd en met lede ogen zag ik het
rupsje wegkwijnen. Ik trok weer naar de vindplaats en bemerkte tussen de braamstruiken kleine
partijen met minuscule plantjes van het echt walstro ( Galium verum) en in de buurt ook het wat
grotere glad walstro (Galium mollugo). Ik nam van beide een handsvol mee en gaf dit aan het
rupsje. Al vlug begon het te vreten aan de dunne blaadjes van het echt walstro. Toen dit na enkele
dagen opraakte weigerde de rups over te schakelen op glad walstro. Ik zorgde dus opnieuw voor
vers echt walstro. Hiermee groeide de rups voorspoedig verder. Ze verpopte op 12 augustus 1988.
Na overwintering binnenshuis sloop hieruit op 12 maart 1989 een volmaakt gevormd wijfje.

(W. Troukens, Van Souststraat 502, 1070 Anderlecht).

Phegea 19 (3) : 105 (1 september 1991)

105

Lepidoptera te Spalbeek-Kermt (Limburg) in 1986

Onlangs werd mij een doos met vlinders gebracht door A. Lefèvre. Hij had ze, samen met zijn
broers Bavo en Berten, gevangen in de zomer en nazomer van 1986 zowat tussen Spalbeek en
Kermt, op enkele km ten westen van Hasselt. Vlinderlijsten uit Limburg krijg je niet dikwijls
onder ogen. Daarom vond ik het interessant een overzichtje van deze inventaris op papier te
zetten. In het totaal gaat het om 54 soorten.

Pyralidae

Evergestis pallidata Hufnagel 1 x

Eurrhypara hortulata Linnaeus 1 x

Pleuroptya ruralis Scopoli 2 x

Pieridae

Gonepteryx rhamni Linnaeus 2 x

Pieris rapae Linnaeus 3 x

Pi er is napi Linnaeus 4 x

Lycaenidae

Quercusia quercus Linnaeus 1 x

Polyommatus icarus Rottemburg 1 x

Nymphalidae

Vanessa atalanta Linnaeus 1 x

Aglais urticae Linnaeus 2 x

Inachis io Linnaeus 2 x

Polygonia c-album Linnaeus 2 x

Araschnia levana Linnaeus 1 x

Satyridae

Pararge aegeria Linnaeus 1 x

Aphantopus hyperantus Linnaeus 1 x

Coenonympha pamphilus Linnaeus 1 x

Maniola jurtina Linnaeus 3 x

Lasiocampidae

Philudoria potatoria Linnaeus 1 x

Drepanidae

Drepana binaria Hufnagel 1 x

Thyatiridae

Habrosyne pyritoides Hufnagel 1 x

Tethea or Denis & Schiffermüller 2 x

Ochropacha duplaris Linnaeus 1 x

Sphingidae

Laothoe populi Linnaeus 2 x

Lymantriidae

Lymantria dispar Linnaeus 1 x

Arctiidae

Miltochrista miniata Forster 1 x

Spilosoma lubricipeda Linnaeus 1 x

Geometridae

Hemithea aestivaria Hubner 2 x

Timandra griseata Petersen 1 x

Idaea aversata Linnaeus 2 x

Xanthorhoe ferrugata Clerck 1 x

Camptogramma bilineata Linnaeus 1 x

Mesoleuea albicillata Linnaeus 1 x

Eulithis pyraliata Denis & Schiff. 1 x

Eupithecia tripunctaria Herrich-Sch. 1 x

Colotois pennaria Linnaeus 1 x

Peribatodes secundaria Denis & Schiff. 1 x

Alcis repandata Linnaeus 1 x

Ectropis bistortata Goeze 6 x

Noctuidae

Ochropleura plecta Linnaeus 1 x

Noctua pronuba Linnaeus 1 x

Lacanobia oleracea Linnaeus 1 x

Mythimna albipuncta Denis & Schiff. 1 x

Amphipyra pyramidea Linnaeus 1 x

Euplexia lucipara Linnaeus 1 x

Ipimorpha subtusa Denis & Schiff. 1 x

Cosmia trapezina Linnaeus 1 x

Mesapamea secalis Linnaeus (?) 1 x

Hoplodrina alsines Brahm lx

Pyrrhia umbra Hufnagel 1 x

Lithacodia pygarga Hufnagel 1 x

Deltote bankiana Fabricius 1 x

Autographa gamma Linnaeus 2 x

Abrostola triplasia Linnaeus 2 x

Polypogon tarsipennalis Treitschke 1 x

(W. Troukens, Van Souststraat 502, 1070 Anderlecht).
(A. Lefèvre, Van Pcltstraat II, 2018 Antwerpen).

106

Phcgea 19 (3) : 106 (1 september 1991)

Waarnemingen over de Coleoptera en Diptera rond het Slack-
estuarium te Ambleteuse (Frankrijk, Pas de Calais)

Guy Haghebaert & Patrick Grootaert

Abstract. Observations of Coleoptera and Diptera from the Slack-estuarium at
Ambleteuse (France, Pas de Calais)

A prospection of the Coleoptera and Diptera fauna from the Slack-estuarium at Pas de
Calais (France) revealed about 50 species of beetles of which 23 are halophilous or
halobiontic and 14 marine Diptera species. Teropalpus unicolor (Sharp, 1900)
(Coleoptera : Staphylinidae) was found for the first time in France; Aphrosylus mitis
Verrall, 1912 (Diptera : Dolichopodidae) is new for the department Pas de Calais; and
from Heterocerus aureolus Schiödte (Coleoptera : Heteroceridae) is this the first record in
this century.

Résumé. Observations de Coléoptères et Diptères de 1’estuaire de la Slack a Ambleteuse
(France, Pas de Calais)

Lors d’une prospection de la faune des Coléoptères et Diptères de 1’estuaire de la Slack a
Ambleteuse (Pas-de-Calais) nous avons récolté une cinquantaine d’espèces différentes de
coléoptères, dont 23 sont halophiles ou halobiontes, ainsi que 14 diptères marins.
Teropalpus unicolor (Sharp, 1900) (Coleoptera : Staphylinidae) est nouveau pour la faune
de France, Aphrosylus mitis Verrall, 1912 (Diptera : Dolichopodidae) est également
nouveau pour le département du Pas-de-Calais, ainsi que Heterocerus aureolus Schiödte
(Coleoptera : Heteroceridae) qui est la première capture mentionnée pour ce siècle.

Haghebaert, G. en Grootaert, P. : Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurweten-
schappen, Afdeling Entomologie, Vautierstraat 29, B-1040 Brussel.

Inleiding

Tussen 22 en 27 augustus 1989 werd een excursie ondernomen naar
het Slack-estuarium om er een prospectie te houden van de plaatselijke
Coleoptera en Diptera-fauna. Ambleteuse is een klein kustdorpje gesitueerd
op ongeveer 20 km ten noorden van Boulogne, en ligt aan de monding van de
Slack-rivier. Tussen imposante duinen vinden we hier een slikke en schorre-
gebied dat een heel gamma van specifieke insekten herbergt. Met
uitzondering van het toeristisch seizoen (juli-augustus) wordt de omgeving
relatief weinig betreden.

In het onderzochte gebied werden vier zones bestudeerd : de getijdezone,
het estuarium, de oever van de Slack op ongeveer 1 km landinwaarts en de
oever van een tweetal duinpoelen. De getijdezone omvat naast de
strandvlakte een mosselbank en in de eulitorale zone een strook met grote
rotsblokken die vooral begroeid zijn met Oocystis en Anabaena wieren. Het
estuarium ecosysteem is een uniek verbindingsgebied tussen zee, land en zoet
water. De specifieke fauna en flora hebben zich zowel fysiologisch als
ecologisch uitstekend aangepast aan het leven in dit stuk wisselend milieu.
Het estuarium wordt gevormd door een slikke en een schorre-vlakte. De
slikke is niet of nauwelijks begroeid terwijl in de schorre Aster tripohum,
Salicornia stricta, Suaeda maritima en Spartina towsendii tot de dominante
flora behoren.

Waargenomen soorten

De rotsblokken in de eulitorale zone herbergen een zevental typische

Phegea 19 (3) : 107-1 12 (1 september 1991)

107

soorten : de springstaart Anurida maritima (GUERIN) (Hypogastruridae) die
in zeer grote aantallen (kolonies met meer dan 1000 individuen) te vinden is
op kale rotsgedeelten; Micralymma marina (STRÖM) (Coleoptera : Staphyli-
nidae), een mariene amfiatlantische soort die zowel voorkomt in Europa,
de U.S.A. als in Canada. Vrij talrijk vonden we er twee soorten mariene
Dolichopodidae (Diptera) : Aphrosylus celtiber HALIDAY en A. ferox
Haliday. De mannetjes van Aphrosylus soorten bezitten opvallend wit-
geschubde palpen waardoor deze gemakkelijk te observeren zijn, maar, zoals
de meeste mariene dipteren, zijn ze vrij moeilijk te vangen! Deze predatoren
voeden zich waarschijnlijk met kleinere halobionte dipteren zoals
Thalassosmittia sp. (Chironomidae).

Aan de vloedlijn in de strandvlakte leven een hele reeks specifieke
kustsoorten, vooral op en tussen aangespoeld zeewier. De Diptera die hier
voorkomen, zijn : Orygma luctuosa MEIGEN (Sepsidae), Coelopa frigida
Fabricius (Coelopidae) en de Anthomyiidae Fucellia maritima (HALIDAY)

en F. tergina (Zetterstedt). Beide Fucellia soorten vlogen in massa tussen
en op lege mosselschelpen. In mindere aantallen vonden we Canace nasica
Haliday (Canacidae) en Scatophaga litorea Fallén (Scatophagidae) die
ook in de schorre voorkomen.

Zowel langs de vloedlijn als in de schorre leven een drietal kleine
Empididae : Chersodromia hirta (WALKER), C. cursitans (ZETTERSTEDT) en
C. difficilis (LüNDBECK), alle halobionte soorten welke zeer vlug in hun
bewegingen zijn, maar een zwak vliegvermogen bezitten. Bij C. cursitans zijn
de vleugels normaal ontwikkeld maar de vliegspieren functioneren
nauwelijks. Deze vliegjes van nauwelijks een paar mm rennen op het zand en
gelijken in hun bewegingen op spinnetjes.

Het aangespoeld zeewier aan de vloedlijn herbergt tevens een typische
keverfauna waaronder Cafius xantholoma (Gravenhorst) en diens vorm
variegatus (ERICHSON, 1840), Ha/obrecta algae (Hardy), Polystomota grisea
Kraatz, Emplenota punctatella MOTSCHULSKY, E. obscurella Graven-
HORST en soms grote aantallen Cercyon littoralis (GYLLENHALL). De halo-
bionte Tenebrionidae Phaleria cadaverina (FABRICIUS) werd talrijk gevonden
zowel op het strand als op de schorre. Op de schorren kunnen grote kolonies
van Bledius subniger SCHNEIDER, B. spectabilis Kraatz en Heterocerus
flexuosus (STEPHENS) waargenomen worden! Dit zijn alle typische soorten
voor een schorregebied, net zoals de dominante Carabidae die bijna alle
halobionte soorten zijn, zoals o.a. Pogonus chalceus (MARSHAM), Bembidion
minimum (FABRICIUS), B. maritimum STEPHENS, B. iricolor BEDELL en
Dyschirius thoracicus (ROSSI). Interessante Staphylinidae uit de schorrevlakte
zijn Diglotta submarina (Fairmaire), Carpelimus schneideri (Ganglbauer)
en Teropalpus unicolor (SHARP). Van deze laatste soort is Ambleteuse de
tweede bekende Europese vindplaats naast het zuidwesten van Groot-
Brittannië (Haghebaert 1990). Meldenswaard is tevens de vondst van een
mannetje en een wijfje van Heterocerus aureolus (SCHIÖDTE). Van deze
Heteroceridae zijn slechts waarnemingen bekend uit vorige eeuw van de

108

Figuur 1 : Rotsblokken in de eulitorale zone (Ambleteuse, augustus 1989), typisch biotoop voor
Aphrosylus celtiber, A. ferox en Micralymma marina (Foto G. Haghebaert).

Deense en Franse kusten (Drechsel 1979).

Een derde ‘herontdekking’ uit de schorre van de Slack is deze van de
Dolichopodidae Aphrosylus mitis Verrall. Deze soort is waarschijnlijk
nieuw voor het departement Pas de Calais, temeer omdat de Franse
dipteroloog O. Parent, woonachtig te Ambleteuse (!), haar niet vermeld in
zijn Faune de France (1938). De bemonstering van een tweetal duinpoelen
leverde, naast tal van vrij gewone soorten, eveneens enkele bijzonderheden op
zoals Bembidion pallidipenne (ILLIGER), Omophron limbatum (Fabricius),
grote aantallen Heterocerus maritimus (GuÉRIN) en vooral Gabrius keysianus
SHARP. Van deze schaarse Westeuropese soort werden een tiental exemplaren
gezeefd uit aanspoelsel van een der duinpoelen.

Langs de oever van de Slack op ongeveer 1 km landinwaarts werden geen
kustsoorten meer aangetroffen. De keverfauna bleek er te bestaan uit
ripicole soorten waaronder Tachyusa constricta Erichson en Tachyusa
coarctica ERICHSON, Myllaena dubia (Gravenhorst) en kolonies van
Heterocerus fuseulus Kiesenwetter.

109

Figuur 2 : Slack-estuarium (Ambleteuse, augustus 1989), gedeelte van de schorre bij laag tij.
Typisch biotoop voor verschillende soorten Bembidion, Bledius en Heierocerus (Foto G.
Haghebaert).

Dankwoord

Dank aan Dr. J. Boulange (Facultés Catholiques de Lille) voor het ter
beschikking stellen van het Laboratoire de Biologie marine te Ambleteuse.

Literatuur

Drechsel, U., 1979. Fteteroceridae, in Freude, Harde & Lohse, Die Kafer Milieleuropas , Band 6,
p. 296-303. Verlag Goecke & Evers, Krefeld.

Haghebaert, G., 1991. A rediscovery of Teropalpus unicolor (Sharp, 1900) in Europe (Coleo-
ptera : Staphylinidae : Oxytelinae). - Phegea 19 : 43-44.

Parent, O., 1938. Faune de France 35, Diptères Dolichopodidae. Paris, 720 p.

1 10

Tabel 1 : Lijst van de waargenomen Coleoptera rond het Slack-estuarium te Ambleteuse
(Frankrijk, Pas-de-Calais); « halofiele soorten, ► halobionte soorten; 1. intertidale zone,
2. estuarium, 3. oever Slack, 4. oever duinpoel.

Coleoptera

1

2

3

4

Cicindela hybrida Linnaeus, 1758

•

Dyschirius thoracicus (Rossi, 1790)

•

Bembidion properans Stephens, 1828

•

Bembidion pallidipenne (Illiger, 1802)

◄

•

Bembidion maritimum Stephens, 1875

◄

•

Bembidion irieolor Bedell, 1879

►

•

Bembidion minimum (Fabricius, 1792)

◄

•

Bembidion femoratum Sturm, 1825

•

Pogonus chalceus (Marsham, 1802)

►

•

Omophron limbatum (Fabricius, 1777)

•

Dromius linearis (Olivier, 1795)

•

Cercyon Uttoralis (Gyllenhal, 1808)

►

•

•

Hydrobius fuscipes (Linnaeus, 1758)

•

Micralymma marina (Strom, 1783)

►

•

Bledius speclabilis Kraatz, 1857

►

•

Bledius germanicus Wagner, 1935

◄

•

Bledius subniger Schneider, 1900

►

•

Platystethus cornutus (Gravenhorst, 1802)

•

•

•

Platysteihus aluiaceus Thomson, 1861

•

•

Anotylus rugosus (Fabricius, 1775)

•

Carpelimus bilineatus Stephens, 1835

•

CarpeUmus rivularis (Motschulsky, 1860)

•

Carpelimus schneideri (Ganglbauer, 1895)

►

•

Teropalpus unicolor (Sharp, 1900)

►

•

Slenus bipunclaius Erichson, 1839

•

Stenus guttula Muller, 1821

•

Cafius xantholoma (Gravenhorst, 1806)

►

•

•

Xantholinus longiventris Heer, 1839

•

Gyrohypnus angustatus Stephens, 1833

•

Philonthus quisquiliarius (Gyllenhal, 1810)

•

Philonthus carbonarius (Gyllenhal, 1810)

•

Gabrius keysianus Sharp, 1910

►

•

Ocypus pedator Gravenhorst, 1802

•

Mvllaena dubia (Gravenhorst, 1806)

•

Myllaena infuscata Kraatz, 1853

•

Myllaena intermedia Erichson, 1837

•

Diglotta submarina (Fairmaire, 1856)

◄

•

Gnypeta rubrior Tottenham, 1939

•

•

Brachyusa concolor (Erichson, 1839)

•

Halobrecta algae (Hardy, 1851)

►

•

Tachyusa coarctata Erichson, 1837

•

Tachyusa constricta Erichson, 1837

•

Aleochara bipustulata (Linnaeus, 1761)

•

Polystomota punctatella Motschulsky, 1858

►

•

Polystomota grisea Kraatz, 1856

►

•

Emplenota obscurella Gravenhorst, 1806

►

•

Aegialia arenaria (Fabricius, 1787)

►

•

Clambus nigrellus Reiter, 1914

•

Heterocerus aureolus (Schiodte, 1866)

►

•

Heterocerus flexuosus (Stephens, 1826)

►

•

1 1 1

12 3 4

Heterocerus fusculus Kiesenwetter, 1843

•

Heterocerus maritimus (GuÉRIN, 1844)

►

•

Phylan gibbus (Fabricius, 1775)

►

•

Phaleria cadaverina (Fabricius, 1792)

►

•

Tabel 2 : Lijst van de waargenomen mariene Diptera rond het Slack-estuarium te Ambleteuse
(Frankrijk, Pas de Calais); 1. eulitoraal, 2. supralitoraal, 3. schorre.

Diptera

1

2

3

Aphrosylus celtiber Haliday, 1855

•

Aphrosylus ferox Haliday, 1851

•

Aphrosylus mitis Verral, 1912

•

Chersodromia hirta (Walker, 1836)

•

•

Chersodromia cursitans (Zetterstedt, 1819)

•

•

Chersodromia difficilis (Lundbeck, 1910)

•

•

Coelopa frigida (Fabricius, 1805)

•

Orygma luctuosa Meigen, 1830

•

•

Fucellia maritima (Haliday, 1838)

•

Fucellia tergina (Zetterstedt, 1845)

•

Scatophaga litorea Fallén, 1819

•

•

Canace nasica Haliday, 1839

•

Thalassosmittia sp.

•

Boekbespreking

Medvedev, G.S. (Ed.) : Keys to the insects of the European Part of the USSR IV Part 2.

16 x 24 cm, x, 1092 p., 675 figuren, E.J. Brill, P.O. Box 9000, NL-2300 PA Leiden, 1990, gebonden
met stofomslag, ƒ 280.- (ISBN 90-04-08926-8).

Dit wel bekende werk was tot nog toe slechts in het Russisch beschikbaar onder de titel
«Opredelitel Nasekomych Evropeiskoi Chasti USSR», uitgegeven door Nauka Publishers.
Leningrad, in 1981. Hoewel de vele tekeningen van genitalia reeds een grote hulp betekenden
voor vele microlepidopterologen, zorgde de tekst toch steeds voor een onoverkomelijke
hindernis. Daar is nu gelukkig een einde aan gekomen; het boek ligt in Engelse vertaling voor ons.

Al wie reeds te maken heeft gehad met determineerproblemen in de in dit boek behandelde
families weet hoe nodig het was dat er moderne tabellen werden gepubliceerd. Voor een familie
als b.v. de Gelechiidae moeten we teruggaan tot de werken van Snellen of MEYRICK, en dat
er sinds die tijd heel wat veranderd is in de taxonomie hoeft nauwelijks aangehaald te worden.

In het boek worden door verschillende specialisten (9 in het totaal) 33 families behandeld uit de
suborde Frenatae, nl.: Euplocamidae, Tineidae, Hieroxestidae, Eriocottidae, Ochsenheimeri-
idae, Choreutidae, Bucculatricidae, Gracillariidae, Phyllocnistidae, Glyphipterigidae.
Douglasiidae, Yponomeutidae, Argyresthiidae, Plutellidae, Acrolepiidae, Lyonetiidae.
Epermeniidae, Scythrididae, Elachistidae, Stathmopodidae, Schreckensteiniidae, Heliodinidae,
Momphidae, Walshiidae, Cosmopterigidae, Blastobasidae, Oecophoridae, Ethmiidae,
Symmocidae, Holcopogonidae, Xyloryctidae, Lecithoceridae en Gelechiidae. Voor al deze
families worden tabellen gegeven tot op de soort, en er worden ongeveer 1280 soorten
opgenomen. Van haast alle soorten worden mannelijke en vrouwelijke genitalia afgebeeld en
dikwijls ook vleugeladering en -tekening. Bij elke soort wordt ook summier de verspreiding
aangegeven en de voedselplanten van de rups.

Het boek is stevig ingebonden en zal lange tijd intensief gebruik kunnen doorstaan. Het is een
erg nuttige publikatie voor al wie met het identificeren van Microlepidoptera te maken heeft.

W O. De Prins

112

Phegea 19 (3) : 112(1 september 1991)

De Aosta-vallei : een paradijs voor lepidopterologen, addendum 5
(Lepidoptera)*

Marcel FAQUAET

In dit addendum behandel ik de soorten waargenomen tijdens twee voor-
jaarsreizen, nl. 7-14. IV. 1990 en 4-1 l.V. 1991. In 1990 was het weer overdag
goed, maar ’s nachts ongunstig voor nachtvlinderonderzoek. Meestal kwam
de temperatuur niet boven 9°C. Toch stelde ik 2 keer de lamp op te Avise en 3
keer te Clavel. Dagvlinders werden verzameld te Avise en Pondel en ook langs
de weg tussen Saint-Vincent en Emarese (ca. 1300 m) (zie tabel 1). Vooral te
Pondel bleek de toestand erg verslechterd door de aanplanting van dennen en
lorken, waardoor deze vliegtplaats van o.a. Hipparchia statilinus en
Agrodiaetus humedasae ernstig wordt verstoord. Volgens Dr. F. Hellmann
(Milaan) en Dr. M. BOCCA (Museo regionale di Scienze naturali de Saint-
Pierre) moet dit gebied zo snel mogelijk beschermd worden.

In 1991 waren de weersomstandigheden ronduit slecht. Op 7 mei kon ik te
Cerellaz (fig. 1) dagvlinders waarnemen (zie tabel 1). Het werd niet warmer
dan 18°C. Enkel Erebia triaria vloog talrijk. Nachtvlinderonderzoek gebeurde
te Avise op 5 mei en te Cerellaz op 7, 8 en 9 mei (zie tabel 2). Soorten
aangeduid met een asterisk worden achteraan bekommentarieerd.

Tabel 1 : Dagvlinders waargenomen in de Aosta-vallei, voorjaar 1990 en 1991.

Soort

Avise

Pondel

St. Vincent

Cerellaz

Iphiclides podalirius Linnaeus

X

X

X

Pieris manni Mayer

X

Pieris napi Linnaeus

X

X

X

Pontia daplidice Linnaeus

X

Anthocharis cardamines Linnaeus

X

X

X

X

Gonepieryx rhamni Linnaeus

X

Polygonia c-album Linnaeus

X

Aglais urticae Linnaeus

X

Nymphalis polychloros Linnaeus

X

X

Nymphalis antiopa Linnaeus

X

X

Inachis io Linnaeus

X

Issoria lathonia Linnaeus

X

X

Erebia triaria de Prunner

X

Hamearis lucina Linnaeus

X

Polyommalus icarus Rottemburg

X

Pyrgus malvoides Elwes & Edwards

X

X

Spialia sertorius Hoffmannsegg

X

Carcharodus alceae Esper

X

Erynnis tages Linnaeus

X

* zie Phegea 14 : 47-59. 91-107, 131-144, 195-208; 16 : 85-92; 17 : 27-30, 145-159; 19 : 39-42.

113

Phegea 19 (3) : 113-116(1 september 1991)

Tabel 2 : Nachtvlinders waargenomen in de Aosta-vallei voorjaar 1990 en 1991.

Soort

Avise

Clavel

Cerellaz

Dyspessa ulula Borkhausen

X

Endromis versicolora Linnaeus

X

Macrothylacia rubi Linnaeus

X

Phyllodesma ilicifolia Linnaeus

X

Saturnia pyri Denis & Schiff.

X

Eudia pavonia Linnaeus

X

X

Tethea or Denis & Schiff.

X

Achlya flavicornis Linnaeus

X

Polyploca ridens Fabricius

X

X

Xanthorhoe fluctuata Linnaeus

X

Cataclysme riguata Hübner * 1

X

Anticlea badiata Denis & Schiff.

X

X

X

Anticlea derivata Denis & Schiff.

X

X

Chloroclysta siterata Hufnagel

X

Chloroclysta miata Linnaeus

X

The ra obeliscata Hübner

X

Horisme vitalbata Denis & Schiff.

X

X

X

Horisme calligraphata Herrich-Schaffer

X

Rheumaptera cervinalis Scopoli

X

X

X

Triphosa dubitata Linnaeus

X

X

X

Eupithecia cocciferata Millière *2

X

X

Eupithecia absinthiata Clerck

X

Lobophora halterata Hufnagel

X

X

Trichopteryx carpinata Borkhausen

X

X

X

Semiothisa clathrata Linnaeus

X

Selenia lunularia Hübner

X

Lycia hirtaria Clerck

X

X

X

Cleora cinctaria Denis & Schiff.

X

Gnophos ambiguatus Duponchel

X

Mimas tiliae Linnaeus

X

Tritophia tritophus Denis & Schiff.

X

X

Drymonia ruficornis Hufnagel

X

X

Pheosia tremula Clerck

X

Pterostoma palpina Clerck

X

Clostera pigra Hufnagel

X

Meganola strigula Denis & Schiff. *3

X

Agrotis cinerea Denis & Schiff.

X

X

X

Cerastis rubricosa Denis & Schiff.

X

X

X

Hada nana Hufnagel

X

Pachetra sagittigera Hufnagel *4

X

X

Ma mes tra biren Goeze *5

X

X

Panolis flammea Denis & Schiff.

X

Egira conspicillaris Linnaeus

X

X

Orthosia cruda Denis & Schiff.

X

X

X

Orthosia miniosa Denis & Schiff. *6

X

Orthosia gracilis Denis & Schiff.

X

Orthosia stabilis Denis & Schiff.

X

X

Orthosia incerta Hufnagel

X

X

X

Orthosia munda Denis & Schiff. *7

X

X

Orthosia gothica Linnaeus

X

X

X

Mythimna sicula scirpi Duponchel

X

X

X

Lithophane semibrunnea Haworth

X

114

Lithophane socia Hufnagel

X

Lithophane ornitopus Hufnagel

X

X

X

Xylocampa areola Esper *8

X

X

Valeria oleagina Denis & Schiff. *9

X

X

Blepharita adusta Esper

X

Eupsilia transversa Hufnagel *10

X

Jodia croceago Denis & Schiff.

X

Conistra rubiginea Denis & Schiff.

X

X

X

Conistra erythrocephala Denis & Schiff.

X

Spudaea ruticilla Esper * 1 1

X

X

Acronicta megacephala Denis & Schiff.

X

Actinotia hyperici Denis & Schiff.

X

Paradrina clavipalpis Scopoli

X

Callistege mi Clerck

X

Euclidia glyphica Linnaeus

X

Autophila dilucida Hübner

X

Hypena obesalis Treitschke

X

Kommentaar

1. Catalysme riguata HÜBNER : zeer vroege vangst. Volgens FORSTER &
WOHLFAHRT (1981) is de vliegtijd van einde april tot begin juni en van
midden juli tot einde augustus. Volgens Rappaz (1979) vliegt de soort in
Wallis (Zwitserland) in twee overlappende generaties van mei tot augustus en
volgens HELLMANN (1987) vliegt riguata in de «Brenta-Gruppe» gewoon in
juni en juli.

2. Eupithecia cocciferata MlLLlÈRE : FORSTER & WOHLFAHRT (1981) geven
het Gardameer als vliegplaats. HELLMANN (1987) zag de soort niet in de
«Brenta-Gruppe» en Rappaz (1979) vermeldt cocciferata niet uit Wallis.

3. Meganola strigula Denis & SCHIFFERMÜLLER : slechts één ex. te Avise, een
zeer vroege waarneming. Volgens HELLMANN (1987) vliegt de soort in de
«Brenta-Gruppe» lokaal en niet gewoon vanaf einde juni tot einde augustus.
Volgens Rappaz (1979) vliegt strigula redelijk gewoon in Wallis in één
generatie in juni-juli.

4. Pachetra sagittigera HUFNAGEL : één ex. te Avise, een vroege vangst. In de
«Brenta-Gruppe» van begin mei tot juli (HELLMANN 1987) en in Wallis van
mei tot juli (Rappaz 1979).

5. Mamestra biren GOEZE : een vroege vangst te Clavel. Volgens Hellmann
(1987) vliegt de soort van juni tot augustus en volgens Rappaz (1979) van mei
tot augustus.

6. Orthosia miniosa Denis & SCHIFFERMÜLLER : slechts één ex. te Avise.
Volgens Hellmann (1987) en Rappaz (1979) tamelijk gewoon in de «Brenta-
Gruppe» en in Wallis. Volgens Berio (1985) is miniosa nog niet eerder in de
Aosta-vallei waargenomen.

7. Orthosia munda DENIS & SCHIFFERMÜLLER : volgens Berio (1985) is deze
soort nog niet eerder in de Aosta-vallei waargenomen.

8. Xylocampa areola Esper : Hellmann (1987) nam deze soort niet waar in
de «Brenta-Gruppe». Volgens Rappaz (1979) is het een zeldzame

115

Figuur 1 : Cerellaz, droge grashelling op ca. 1250 m, met sleedoorn, jeneverbes en berk. Biotoop
voor Erebia triariaDt Prunner.

verschijning in Wallis. Volgens Berio (1985) nog niet uit de Aosta-vallei
bekend.

9. Valeria oleagina DENIS & SCHIFFER MULLER : gewoon te Clavel.
Hellmann (1987) nam de soort niet waar in de «Brenta-Gruppe». Volgens
Rappaz (1979) is ze zeldzaam en lokaal in Wallis in maart-april. Berio (1985)
geeft geen waarnemingen uit de Aosta-vallei.

10. Eupsilia transversa HUFNAGEL : volgens Berio (1985) niet in de
Aosta-vallei waargenomen.

1 1. Spudaea ruticilla Esper : gewoon op stroop en licht te Avise en Clavel.
Volgens HELLMANN (1987) niet in de «Brenta-Gruppe», zeldzaam in Wallis
en in heel Zwitserland (Rappaz 1979) en nog niet in de Aosta-vallei
waargenomen (Berio 1985).

Dankbetuiging

Aan Willy De Prins voor het determineren van een paar soorten door
genitaalonderzoek, en aan Dr. F. HELLMANN die zo vriendelijk was van
Milaan naar de Aosta-vallei te komen om mij een paar dagen gezelschap te
houden.

Literatuur

Berio, E., 1985. Fauna d’Italia. Lepidoptera, Noctuidae 1. Generalita, Hadeninae, Cuculliinae.
Ed. Calderini, Bologna, Italia.

Forster, W. & Wohlfahrt, T.A., 1981. Die Schmetterlinge Mitteleuropas. V Spanner. Franckh'
sche Verlagshandlung, Stuttgart.

Hellmann, F., 1987. Die Macrolepidopteren der Brenta-Gruppe (Trentino-Oberitalien)
(Lepidoptera). - Sludi Trentini di Scienza NaturaU 63 : 3-166.

Rappaz, R., 1979. Les papillons du Valais (Macrolépidoptères). Imp. Pillet. Martigny. Suisse.

1 16

On the presence of Phyllotreta procera (REDTENBACHER, 1849)
in Belgium (with a description of the male and female genitalia)
(Coleoptera : Chrysomelidae : Alticinae)

Peter Verdyck & Luc De Bruyn *

Abstract. Phyllotreta procera was caught in the nature reserve «de Kuifeend» (prov.
Antwerp). This is the fourth and most northern capture of this species in Belgium. The
occurrence in Belgium of this very local and rare species is discussed. Figures of the
aedeagus and the spermatheca are given.

Samenvatting. Over het voorkomen in België van Phyllotreta procera (Redtenbacher,
1849) (met beschrijving van de mannelijke en vrouwelijke genitalia) (Coleoptera :
Chrysomelidae : Alticinae)

Elet voorkomen van Phyllotreta procera in België wordt besproken. Deze soort werd
gevangen in het natuurreservaat «de Kuifeend» (Antwerpen), de meest noordelijke
vindplaats in België. Tekeningen van de aedeagus en de spermatheca worden bijgevoegd.

Résumé. Sur la présence en Belgique de Phyllotreta procera (Redtenbacher, 1849)
(avec une description des genitalia male et femelle) (Coleoptera : Chrysomelidae :
Alticinae)

La présence en Belgique de Phyllotreta obscura est discutée. L’espèce a été capturée dans la
réserve naturelle «de Kuifeend» (prov. d’Anvers), localité la plus septentrionale en
Belgique. Des figures de 1’édéage et des spermathèques sont ajoutées.

Key words : Phyllotreta procera , distribution, aedeagus, spermatheca

Verdyck P. & De Bruyn L. : Laboratorium voor Algemene Dierkunde, Rijksuniversitair
Centrum Antwerpen, Groenenborgerlaan 171, B-2020 Antwerpen.

Introduction

The herbivorous Chrysomelidae are well known pests of agricultural and
ornamental plants. Many problems are caused by the Colorado potato beetle
(Leptinotarsa decemlineata) and several Diabrotica species (McDonald et al.
1982, JONES & JONES 1984, Hsiao 1988, Krysan et al. 1989). Also flea
beetles or Alticinae can cause serious damage to agricultural crops (Maisner
1974, JONES & JONES 1984). JOURDHEUIL (1963) even writes : « Les Alticinae
constituent la sous-famille la plus importante des Chrysomelidae, la plus
riche aussi en espèces nuisibles».

The Alticinae (the largest subfamily of the Chrysomelidae) are an
enormous group, containing over 7000 species, represented in about 560
genera (FURTH 1982, JOLIVET 1988). The flea beetles can be easily
distinguished from all other Chrysomelids by their enlarged hind femur and
their ability to jump.

The genus Phyllotreta

The species of the genus Phyllotreta are better known as the cruciferous flea
beetles, because the group can be harmful to cruciferous crops. All species are
mono- to oligophagous herbivores, living on Cruciferae or on the related
Resedaceae. Only one species ( Phyllotreta vittula ) is known to be feeding on

* L.D.B. is a senior research assistent of the N.F.S.R.

Phegea 19 (3) : 1 17-120 (1 september 1991)

1 17

maize. Despite their pest status, the knowledge concerning the ecology and
systematics of the European species is still fragmentary. The Belgian fauna is
represented by 18 species of which six are rare (Derenne 1963).

Nature Reserve «de Kuifeend»

During our M.Sc.-study on the Belgian Alticinae (VERDYCK 1990) insects
were collected in the nature reserve «de Kuifeend». De Kuifeend is situated
near the port of Antwerp (vormingsstation Antwerpen-Noord). The area
consists mainly of sandy soils. The vegetation at the sample locality is
characterised by plants like Oenothera parviflora and Reseda lutea. Both
pitfalls and a malaise trap were used during a 28 week sampling period
(second half of April to first half of November 1989), they were emptied
weekly.

Phyllotreta procera (Redtenbacher, 1849)

As a result of the sampling one male specimen of Phyllotreta procera was
caught in one of the pitfalls. This species has a distribution restricted to South
and Central Europa (Heikertinger & Csiki 1940, Mohr 1966, Leonardi
1976).

P. procera is relatively easy distinguishable from other related species. It
has a length between 2 and 2.5 mm. The dorsal side has a bronze-brown to
green, silky shining, colour. The elytra are parallel-sided, covered with a fine
punctuation. The fourth antennal segment is four times as long as the second
one. Correct identification is assured by carefully examining the genitalia.
The aedeagus (fig. la, b, c) is long and slender, parallel-sided, a little narrowed
near the apex. The basal foramen is small. In lateral view the aedeagus is
slightly curved. The spermatheca (fig. ld) has a basket-like basal part, with a
distinguishable top. The neck is short, and the distal pump has a blunt ending.
The spremathecal ductus is short, without loops.

Fig. 1 . : Phyllotreta procera : a. aedeagus ventral view; b. aedeagus dorsal view; c. aedeagus lateral
view; d. spermatheca.

118

On the ecology of P. procera almost nothing is known. The species lives on
Reseda spp. According to Mohr (1966) adults can be found from April to
July. However during our study the specimen from de Kuifeend was caught in
September.

Fig. 2 : Distribution of Phyllotreta procera in Belgium.

If we look at the distribution of P. procera in Belgium (fig. 2), the species is
sparsely distributed. The species is only known from the following records :
Vierves (FR 14) 1 male + 2 females, 24. VII. 1922 leg. F. Guillaume; Andenne
(Seilles) (FR49) 1 male 6. VI. 1949 and 1 male 4. VI. 1950 leg. E. Derenne;
Bernissart (ER49) 5 ex. 25. VII. 1974 leg. M.G. BOOSTEN; (Antwerpen) (ES97)
1 male 2-9. IX. 1989 leg. P. VERDYCK. The operational criterion for a rare
species for Belgium is to be caught in less than 16 squares (UTM squares : 10 x
10 km2) (Gaspar et al. 1975). Using this criterion, P. procera is considered a
rare species. Antwerpen is the most northern point of the known distribution
in Belgium. It is only the second time since 1950 this species is caught in
Belgium.

Acknowledgments

We like to thank Prof. Dr. J. HULSELMANS for providing the necessary
working facilities, the «Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurweten-
schappen» for lending us collection material, L. Benoy for allowing us
collecting in de Kuifeend, A. LEMOUCHE for helping with the fieldwork and
H. Leirs for reviewing the manuscript.

References

Derenne, E., 1963. Catalogue des Coléoptères de Belgique. Fase. IV. Chrysomeloidea :
Chrysomelidae. - Société royale d’Entomologie de Belgique, Bruxelles, 104 pp.

Furth, D.G., 1982. The metafemoral spring of flea beetles (Chrysomelidae : Alticinae). - Spixiana
supplement 7 : 11-27.

119

Heikertinger, F. & Csiki, E., 1940. Coleopterorum Catalogus pars 166 : Chrysomelidae :
Halticinae. - Uitg. Dr. W. Junk, ’s Gravenhage, 336 pp.

Hsiao, H.T., 1988. Host specificity, seasonality and bionomics of Leptinotarsa beetles, in: Jolivet,
P., Petitpierre, E. & Hsiao, T.H.: Biology of Chrysomelidae. - Kluwer Academie
Publishers, London: 581-599.

Jolivet, P., 1988. Food habitats and food selection of Chrysomelidae. Bionomic and evolutionary
perspectives in: Jolivet, P., Petitpierre, E. & Hsiao, T.H.: Biology of Chrysomelidae. -
Kluwer Academie Publishers, London : 1-24.

Jones, F.G.W. & Jones, M.G., 1984. Pests of field crops. - Edward Arnold, London, 392 pp.

Jourdheuil, P., 1963. Sous-famille des Halticinae, in : Balachowsky, A.S.: Entomologie
appliquée a 1’agriculture. Tomé I: Coléoptères. - Masson et Cie, Paris : 762-854.

Krysan, J.L., McDonald, I.C. & Tumlinson, J.H., 1989. Phenogram based on allozymes and its
relationship to classical biosystematics and pheromone structure among eleven
diabroticites (Coleoptera : Chrysomelidae). - Ann.Entomol.Soc.Am. 82(5) : 574-575.

Leonardi, C., 1976. Ricerche colleotterologiche sul litorale ionico della Puglia, Lucania e
Calabria. Campagne 1956, 1957, 1958. - Aili Soc.Ital.Sci. Nat. Museo civ.Stor.nat.Milano
117(1) : 46-58.

Maisner, N., 1974. Chrysomelidae, Blattkafer. in: Schwenke, W.: Die Forstschadlinge Europas. -
Verlag Paul Parey, Hamburg : 202-235.

McDonald, I.C., Krysan, J.L. & Johnson, O.A., 1982. Genetics of Diabrotica (Coleoptera .
Chrysomelidae) : Inheritance of Xanthine, Dehydrogenase, Hexokinase Malate dehydro-
genase, and Esterase Allozymes in two subspecies of D. longicornis. - Ann.Entomol.Soc.
Am. 75(4) : 460-464.

Mohr, K.H., 1966. Familie : Chrysomelidae. in: Freude, H., Harde, K.W. & Lohse, G.A. : Die
Kafer Mitteleuropas 9. - Goecke & Evers, Krefeld : 95-295.

Verdyck, P., 1990. Een systematische en ecologische studie van de Belgische Alticinae
(Coleoptera : Chrysomelidae). - Licentiaatsverhandeling U.l. Antwerpen, 220 pp.

Inhoud :

De Prins, G. : Merkwaardige vlinderwaarnemingen in 1990 (Lepidoptera) 89

Faquaet, M. : De Aosta-vallei : een paradijs voor lepidopterologen, addendum 5

(Lepidoptera) 1 13

Faquaet, M. & Verstraeten, A. : Natuurreservaat «Molsbroek» te Lokeren (Oost-Vlaanderen) :

enkele interessante Microlepidoptera waargenomen in 1989 (Lepidoptera) 101

Haghebaert, G. & Grootaert, P. : Waarnemingen over de Coleoptera en Diptera rond het Slack-

estuarium te Ambleteuse (Frankrijk, Pas de Calais) 107

Koutroubas, A.G. : Araschnia levana (Linnaeus, 1758) espèce nouvella pour la Grèce

(Lepidoptera : Nymphalidae) 99

Vanuytven, H. : A redescription of Phoroncidia paradoxa (Lucas, 1846) (Araneae :

Theridiidae) 103

Verdyck, P. & De Bruyn, L. : On the presence of Phyllotreta procera (Rfdtenbacher , 1849) in
Belgium (with a description of the male and female genitalia) (Coleoptera : Chrysome-
lidae : Alticinae) 1 17

Korte mededelingen :

-Over de voedselvoorkeur van de rups van Deilephila porcellus Linnaeus (Lepidoptera :

Sphingidae) (W. Troukens) 105

-Lepidoptera te Spalbeek-Kermt (Limburg) in 1986 (W. Troukens & A. Lefèvre) 106

Boekbesprekingen : 98, 112

verantw. uitg.: W. De Prins, Diksmuidelaan 176, B-2600 Antwerpen (Belgium) Tel. 03/322.02.35

120

%

driemaandelijks tijdschrift van de

VLAAMSE VERENIGING VOOR ENTOMOLOGIE

Afgiftekantoor 2600 Berchem 1 ISSN 0771-5277

Redaktiekomitee : F. Coenen (Brussel), B. Goater (Bushey, England), Dr. K. Maes (Gent),
Dr. K. Martens (Gent), A. Olivier (Antwerpen), W.O. De Prins (Antwerpen).
Redaktieadres : W.O. De Prins, Diksmuidelaan 176, B-2600 Antwerpen (Belgium).

Uitgegeven met de steun van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Dienst Onderwijs

Jaargang 19, nummer 4 1 december 1991

Noctua janthe (BORKHAUSEN, 1792) en Noctua janthina ([Denis
& SCHIFFERMÜLLER], 1775) : beide soorten in België
(Lepidoptera : Noctuidae)

Guido De Prins

Résumé. Noctua janthe (Borkhausen, 1792) et Noctua janthina ([Denis &
SCHIFFERMÜLLER], 1775), deux espèces indigènes en Belgique (Lepidoptera : Noctuidae)
On a récemment divisé le taxon Noctua janthina ([Denis & Schiffermüller], 1775) en 3
espèces, N. janthina ([Denis & Schiffermüller], 1775), N. janthe (Borkhausen , 1 792) et
N. tertiav ON Mentzer, Moberg & Fibiger, 1991. Deux des trois espèces se rencontrent
en Belgique: N. janthe et N. janthina. La répartition des deux espèces est commentée par
1’auteur.

Abstract. Noctua janthe (Borkhausen, 1792) and Noctua janthina ([Denis &
Schiffermüller], 1775), both occurring in Belgium (Lepidoptera : Noctuidae)

Very recently, it was shown that under the name Noctua janthina ([Denis &
Schiffermüller], 1775) in fact a complex of three different species could be recognized :
Noctua janthina ([Denis & Schiffermüller], 1775), N. janthe (Borkhausen, 1792) and
N. tertiav on Mentzer, Moberg & Fibiger, 1991. The former two species are present in
Belgium. Their occurrence is discussed.

Key words : Noctua - janthina - janthe - distribution - Belgium

De Prins, G. : Markiezenhof 32, B-2170 Antwerpen-Merksem.

Inleiding

Eens te meer werd een al lang gekende soort gesplitst, ditmaal in drie
soorten. Noctua janthina ([Denis & Schiffermüller], 1775) bevat nl.
Noctua janthe (BORKHAUSEN, 1792) en Noctua janthina (beide soorten komen
voor in België) en er werd nog een derde soort onderscheiden, nl.: Noctua
tertia VON MENTZER, MOBERG & Fibiger, 1991. Deze nieuw-beschreven
soort komt voor in het Oostmediterrane gebied en wordt hier niet verder
behandeld. Het is zo dat janthe in België de gewoonste soort is en dat janthina
waarschijnlijk vrij zeldzaam is. Ik heb van deze laatste soort slechts enkele

121

1

Figuur 1 : Noctua janthe (Borkhausen, 1792), onderkant, België, prov. Antwerpen, Kalmthout,
31. VII. 1984, leg. G. & W. De Prins.

exemplaren kunnen vinden in de door mij onderzochte collecties. Een meer
uitgebreid onderzoek in de verzamelingen is dus noodzakelijk.

Onderscheid tussen I\. janthe en N. janthina
De determinatie van beide soorten kan meestal met uiterlijke kenmerken
gebeuren (tabel 1), enkel bij sterk afgevlogen exemplaren is genitaal-
onderzoek nodig. Tekeningen van mannelijke en vrouwelijke genitalia kan
men vinden in VON Mentzer et al. 1991 en Skou 1991.

Tabel 1: uiterlijke verschillen tussen Noctua janthe en Noctua janthina (zie figuren 1-4)

janthe

janthina

algemene indruk

licht

donker

onderkant

voorvleugel

-grootste deel zwart, plots
eindigend op een rij «boogjes»

-grootste deel zwart, plots recht
eindigend, hoogstens enkele zwarte
streepjes op de aders.

bovenkant

achtervleugel

-zwarte band smaller en meestal
bovenaan niet over de gele grond-
kleur. Daardoor «gele vlek»
langwerpiger.

-franje bij apex geel.

-zwarte band breder en meestal
bovenaan wel over de gele grond-
kleur. Daardoor «gele vlek» ronder.

-franje bij apex grijs.

onderkant

achtervleugel

-zwarte band smal met ronde

uitsnijding.

geen middenstip.

-geen of zwak aangeduid lijntje
vanaan het einde van de zwarte
band tot de voorrand.

-zwarte band breed met vierkante
uitsnijding.

-meestal duidelijke middenstip,
-zwart lijntje vanaan het einde van de
zwarte band tot de voorrand.

122

V I" R i uimi » '

3 1 DEC 1991

EXCHANGED

EHT0M0L06Y

Figuur 2 : Noctua janthina ([Denis & SchiffermÖller], 1775), onderkant. Frankrijk, Isère,
Villard de Lans, 1100 m, 30. VI. 1975, leg. J. Dies.

Verspreiding

De verspreiding van beide soorten in Europa is nog onvoldoende bekend.
Op vele plaatsen komen ze sympatrisch voor. Hoe meer naar het noorden,
hoe zeldzamer janthina wordt. Hoe meer naar het zuidoosten hoe zeldzamer
janthe wordt. Tot nu toe werd janthina (sensu stricto) vermeld uit volgende
landen : Spanje, Frankrijk, Italië, Zwitserland, Oostenrijk, Duitsland,
Denemarken, Zweden, Joegoslavië, Griekenland, Hongarije, Bulgarije,
Roemenië en Turkije. De noordgrens in Frankrijk, België, Nederland en
Duitsland is onbekend of op zijn minst zeer onduidelijk. De soort is nog niet
gemeld uit o.a. Groot-Brittannië.

N. janthe werd vermeld uit: Algerije, Spanje, Frankrijk, Groot-Brittannië,
Italië, Duitsland, Denemarken, Zweden, Noorwegen, Finland en Hongarije.
In de andere Oosteuropese landen zijn er geen gegevens met zekerheid of
materiaal te vinden (von Mentzer et al. 1991, Skou 1991).

Tot hiertoe werden maar zeer weinig exemplaren van N. janthina ontdekt in
België: 1 ex. te Turnhout 1 1. VIII. 1987, A. RlEMIS en een tweede ex. te Beerse
31. VII. 1991, L. Dufraing, beide plaatsen in de provincie Antwerpen (zie fig.
5). Een derde exemplaar bevindt zich in het Koninklijk Belgisch Instituut
voor Natuurwetenschappen maar zonder vermelding van vindplaats- en
datumgegevens, het etiket vermeldt enkel «coll. et det. L. Berger». Er moeten
meer plaatsen te vinden zijn in de verzamelingen, te meer omdat bij onze
noorderburen reeds een twintigtal vindplaatsen vermeld staat enkel in het
Instituut voor Taxonomische Zoölogie (Zoölogisch Museum) Amsterdam.
De exemplaren staan daar alle onder de f. latemarginata RÖBER gerangschikt.

N. janthe is daarentegen goed vertegenwoordigd in België. We mogen
aannemen dat bijna alle vermeldingen in de Belgische entomologische

123

C/3 C/3 O'

Z Z r-

— — O'

QtL X.Z-

O. Cu

UJ m

ü Q

£ o

^ oh

■ o J

O “

cb JC'

—

Tf —

oo —

->

~ r-

^ o

— c

r*~j Oij

«• 5

3 A

o d

x: Do

E c

— <u

5 |

Oij

=5

O

C/5

3

O

U

° 5

2 Du

Oij oc
0/ O

V~3 —

£ >

> E
o o
^ o
- o
E ~
c £

2 g.

— <U
U*5

2 2
c 2

C3 C-

-J <

-ë S

ü E

<U

O- >

I 2

£ Q.

C

<

O

J*
- C

:E «J
5b

Oij

>' <L>

O ffl

:<D • '

• — c/5
_0X) z

CQ cl

Ll

. - oo

ir. os

c 2 ~

o- —

- c

> c

i—

• o»

s >

'<u

- .E
- c

-* o

TD

- o

*c

c 03

. TD
r-~ c
» 03

E c

03 «

oij o

<u O

— i/~i

o' ~

£ «

— <u

— u

— , CZ
•> Oij
< 03

X) /-K

r- u

— C

z

~

C/3

>

sO

E

o

03

CJ

3

O

QL

o»

«r»

o

<L>

UJ

<

„

sQ

3

LL

Ov

I

0/

T3

X

3

u

-

--j

o:

DQ

15

u

c/j

O

c

<u

>

o

lm

(X

y~.

>

»/S

<L

d

>

V

-5:

5

0>

Q.

c1

03

—

z

UJ

Q.

<

23
■ — ,

0)

CL

o

.

a

£

5

<u

C/5

J3

cn

S3

Ü

C/5

3

o

<

O

. r

s:

U

3

03

on

Z

■g

3

03

sO

i

>

o

lm

>

£

>

*— *

Cl U*

*s

u>c

:c?

UJ

: ^

ro

:0J

p .

-X

O

25

lm

XÏ

u

■3)

c

B

3

3

Oij

<u

CQ

03

L-

LL

o

ob

Os

03

L-

u-

üu

rsi

Tf

JU

r*-

od

124

<u

73

<u

N

125

Figuur 4 . 1-6 Noctua janlhe (Borkhausen, 1792), onderkant; 7-9 Nociua janihina ([Denis & SchiffermüllerI, 1775) onderkant

OPOPVPnc olc m fiminr 1 J /» ï

literatuur over N. janihina in feite slaat op N. janthe. Ikzelf zag exemplaren
van janthe afkomstig van de volgende vindplaatsen :
prov. West- Vlaanderen : Brugge, Knokke, Oostende.

prov. Oost-Vlaanderen : Assenede, Balegem, Moessemen, Moorsel,
Oordegem, Waasmunster.

prov. Antwerpen : Antwerpen-Kiel, Antwerpen-Linkeroever, Arendonk,
Berlaar, Blaasveld, Brasschaat, Herentals, Kalmthout, Niel, Olen,
Turnhout, Weelde-statie.
prov. Limburg : Diepenbeek, Heusden, Neerpelt.

prov. Brabant : Dilbeek, Dworp, Etterbeek, Quatre Bras, Tervuren,
Watermaal, Woluwe, Zoniënwoud.
prov. Henegouwen : Bergen, Charleroi, Laplaigne, Strée, Wodecq.
prov. Namen : Belvaux, Jambes, Namen, Resteigne.
prov. Luik : Bomal, Hoge Venen, Lambermont, Méhaigne, Sclessin, Tillf.
prov. Luxemburg : Daverdisse, Virton.

126

Figuur 6 : Verspreiding in België van Noctua janthe (Borkhausen, 1792).

Vliegtijd en levenswijze

In de literatuur (VON MENTZER et al. 1991, SKOU 1991) wordt als vliegtijd
van N. janthina opgegeven : einde juli tot midden augustus. Er zijn nog te
weinig exemplaren uit België bekend om de vliegtijd van deze soort in ons
land te kunnen vaststellen. Tot nu toe zijn er vermeldingen van einde juli tot
midden augustus.

Dezelfde auteurs vermelden als vliegtijd voor N. janthe : einde juli tot
midden september. In ons land werd het vroegste exemplaar gevangen op 2
juni, het laatste op 14 september. De hoofdvliegtijd valt in augustus (zie
histogram fig. 7).

Rupsen van beide soorten zijn afgebeeld in SKOU (1991). De rups van
janthina leeft op verschillende soorten kruiden, die van janthe op o.a. Rumex,
Primula en Rubus fruticosus. De rups van beide soorten overwintert. De
verpopping vindt plaats in een losse cocon in de grond (SKOU 1991).

Dankwoord

Ik dank alle mensen die zo bereid waren hun verzameling te laten
raadplegen, in de eerste plaats Dr. P. Grootaert (K.B.I.N.), verder : F.
Coenen, i L. Dufraing, M. Faquaet, T. Garrevoet, A. Janssen, K.
JANSSENS, F. Maes en A. RiEMlS. Verder gaat mijn speciale dank uit naar W.
De Prins die voor de foto’s en de gegevens uit Nederland zorgde.

127

Aantal exemplaren

O 1— < CN

juni

O r— i CN

juli

O T-H rsi O r-> rsi

augustus september

Figuur 7 : Flistogram van Nociua janihe (Borkhaushn. 1792) in België.

Bibliografie

Mentzer, E. von, Moberg, A. & Fibiger, M.. 1991. Noctua janihina ([Di nis & Schii i i RMl'i I i k |.
1775) sensu auctorum a complex of three species (Lepidoptera : Noctuidae). - Nota Icpid.
14 : 25-40.

Skou, P.. 1991. Nordens ugler. Handbog over de i Danmark. Norge. Sverige, Finland of Island
forekommende arter af Flermeniidae of Noctuidae (Lepidoptera). Danmarks Dyreliv
Bind 5. Apollo Books, Stenstrup, 566 p., 37 kleurplaten.

128

Cacyreus marshalli BUTLER, 1898 aangetroffen in België
(Lepidoptera : Lycaenidae)

Willy TROUKENS

Abstract. Cacyreus marshalli Butler, 1898 found in Belgium (Lepidoptera :
Lycaenidae)

In 1989 the presence of Cacyreus marshalli Butler, 1898 on the Spanish isle of Mallorca
(Baleares) was established (Eitschberger & Stamer 1990). P. Stamer caught 5 males
and 8 females of this species at Paguera (south-east Mallorca) on 15 and 20 November
1989. This species is common in South Africa where the Caterpillar lives on several species
of Geranium and Pelargonium (Geraniaceae). It probably reached Mallorca when early
stages of the species were transported together with the foodplant.

Subsequent studies on the occurrence of C. marshalli on Mallorca have shown that the
species has become widespread on the whole island and that it became a true pest of the
cultivated geraniums as 99% of the plants were infested (Sarto i Monteys & Masó
1991).

Very recently, on 3rd August 199 1 , a male specimen of C. marshalli was caught in a garden
at Anderlecht (Brussels, Belgium). The butterfly was sitting at 2 p.m. on a leaf of Prunus
laurocerasus, gently moving its wings up and down. In the neighbourhood, a lot of
geraniums are cultivated and it is highly probable that the species reached Belgium in the
same way as it did Mallorca, though it was impossible to find out whether the specimen
originates from Mallorca or from South Africa. As far as is known for the moment, this
specimen of C. marshalli is the First ever caught on the European continent.

Résumé. Cacyreus marshalli Butler, 1898, espèce présente en Belgique (Lepidoptera :
Lycaenidae)

Depuis 1989 la présence d’une population de Cacyreus marshalli Butler, 1898 a été
constatée sur 1’ile de Majorque (Baléares). L’espèce est rapidement devenue une plaie pour
les geraniums de jardin. Le 3. VIII. 1991 , 1’auteur a récolté un male aux environs de son
jardin a Anderlecht (Bruxelles). C. marshalli est originaire d’Afrique du Sud, oü c’est une
espèce commune.

Key words : Cacyreus marshalli - distribution - Belgium - Europe

Troukens, W. : Van Souststraat 502, B-1070 Anderlecht.

In 1990 maakten U. Eitschberger en P. Stamer melding van hun
ontdekking van een populatie Cacyreus marshalli BUTLER, 1898 op Mallorca
(Balearen, Spanje). Op 15 en 20 november 1989 had P. STAMER te Paguera, in
het zuidoosten van het eiland, 5 mannetjes en 8 vrouwtjes van deze soort
gevangen. Het vlindertje was nooit eerder uit Europa gesignaleerd geworden.
C. marshalli is inheems in Zuid-Afrika waar hij algemeen voorkomt in haast
alle landschapstypen, in lagere en in hogere gebieden, zowel aan de kust als in
het binnenland. De rupsen leven er op verschillende soorten uit de Ooievaars-
bekfamilie (Geraniaceae), waaronder de bekende kweekvormen van de
Tuingeranium ( Pelargonium ) (CLARK & DlCKSON 1971). EITSCHBERGER en
STAMER denken dat de vlinder, samen met zijn voedselplanten, op Mallorca
werd ingevoerd. Ook in Zuid-Afrika zelf heeft de soort zich hoogst
waarschijnlijk kunnen uitbreiden door transport van de eerste stadia op de
voedselplanten, die overal worden aangeplant (CLARK & DlCKSON 1971).

Op het einde van 1990 onderzochten V. Sarto i Monteys en A. Masó het
voorkomen, of wat er nog van zou overschieten, van C. marshalli op

Phegea 19 (4) : 129-131 (I december 1991)

129

Figuur 1 : Cacyreus marshalli Butler, 1898, mannetje, Anderlecht (Brussel, België), 3. VIII. 1991,
leg. W. Troukens, tweemaal ware grootte.

A. bovenkant (kleur: koffiebruin)

B. onderkant (kleur: lichtbruine tinten met witachtige dwarsvlekken).

Mallorca. Op 11 november 1990 zagen ze het eerste exemplaar op een
tuingeranium zitten op het strand van Paguera. Andere individuen maakten
korte vluchten rond de bloemen of zaten op struiken in de nabijheid. Er werd
een groot aantal eitjes verzameld op bladeren en bloemen van tuingeraniums.
Tijdens het uitkweken werd vastgesteld dat de rupsjes zich na het uitkippen
gedragen als bladmineerders. Pas vanaf de tweede vervelling neemt de
vraatschade snel toe en de waardplant kan er zelfs aan kapot gaan. Ook elders
op het eiland werd kweekmateriaal verzameld, o.a. te Valldemosa (in het
oosten) en bij Port de Pollen^a (in het uiterste noordoosten) (Sarto i
Monteys & Masó 1991).

Een medewerker van de plaatselijke plantenziektenkundige dienst, A.
CARDENA, deelde mee dat eigenlijk reeds in juni 1988 abnormale vraatschade
aan tuingeranium was vastgesteld in de buurt van Paguera. Als oorzaak werd
toen voorlopig een verwante, inheemse soort aangeduid, nl. Lampides
boeticus (LiNNAEUS). Toen in 1990 bleek dat het om een adventieve soort
ging, had 99% van de tuingeraniums op Mallorca al te lijden van vraatschade.
De plaag woedt het hevigst van juni tot november. Daarna kunnen de planten
zich enigszins herstellen door de lagere temperaturen, waardoor de
activiteiten van de vlinder afgezwakt worden. Laboratoriumproeven toonden
aan dat C. marshalli geen diapauze doormaakt. Opkweken bij 20"C verliep
probleemloos. Een temperatuursdaling had alleen een verlenging van de
ontwikkelingscyclus tot gevolg (Sarto i Monteys & Masó 1991).

Tuingeranium is een populaire sierplant, niet alleen in heel het Middelland-
se zeegebied, maar ook elders in Europa. SARTO i Monteys & Masó (1991)
spreken dan ook hun bezorgdheid uit en vrezen voor een snelle expansie van
C. marshalli op de Middellandse zeekusten van Europa en Noord-Afrika.
Hun vrees is zeker gegrond. Maar dat C. marshalli al in 1991 in België zou
opduiken, werd toch een grote verrassing.

130

Inderdaad, op 3 augustus 1991 om 14.00 uur, ontdekte ik naast mijn tuin
te Anderlecht (Brussel, België) op een blad van Laurierkers ( Prunus lauro-
cerasus) een mannetje dat rustig de vleugels op en neer bewoog. Afgezien van
een kleine vleugelbeschadiging was het vlindertje in goede staat. Trekker?
Adventief? Van C. marshalli zijn in Zuid-Afrika geen migraties beschreven.
Twee verwante soorten uit Zu\d-E\\ropa., Leptotes pirithous(lAïWfKE\JS, 1767)
en Lampides boeticus (LiNNAEUS, 1767) staan wel bekend als trekvlinders.
Verder onderzoek zal moeten uitmaken hoe C. marshalli België bereikte.

Dit artikeltje kon geschreven worden, dank zij de gewaardeerde hulp van
mevr. A. JANSSENS-DiERiCKX en van de heer W. De PRINS die mijn vondst
determineerde en me alle nodige info en documentatie bezorgde. Hartelijk
dank!

Bibliografie

Clark, G.C. & Dickson, C.G.C., 1971. Life histories of the South African Lycaenid butterflies.
Purnell, Cape Town, 272 p.

Eitschberger, U. & Stamer, P., 1990. Cacyreus marshalli Butler, 1898,eineneueTagfaIterartfür
die europaische Fauna? (Lepidoptera, Lycaenidae). - Atalanta 21 : 101-108.

Sarto i Monteys, V. & Masó, A., 1991. Confirmación de Cacyreus marshalli Butler, 1898
(Lycaenidae, Polyommatinae) como nueva especie para la fauna europea. - Boletin de
Sanidad Vege tal Plagas 17 : 173-183.

Korte mededeling

Cacyreus marshalli Butler, 1898 op Mallorca (Lepidoptera : Lycaenidae)

Cacyreus marshalli Butler, 1898 werd voor het eerst uit Mallorca vermeld door
Eitschberger & Stamer (1990). Het betrof meteen een nieuwe soort voor de Europese
dagvlinderfauna. De rups leeft op Geranium en Pelargonium en werd waarschijnlijk met de
voedselplant ingevoerd uit Zuid-Afrika. Nu heeft marshalli zich over het hele eiland uitgebreid
(Sarto i Monteys & Masó 1991).

Ik nam de soort dagelijks waar vanaf onze aankomst te Santa Maria del Cami (mei 1991), in
onze tuin in slechts enkele exemplaren. De vlindertjes vlogen bijna uitsluitend op onze
hanggeraniums, maar ook op Cineraria maritima en Origanum. De soort was het talrijkst in juli.
De aantallen namen af en rond midden augustus vlogen er nog maar wat schaarse exemplaren.
Dit liep samen met het verwelken van de geraniumbloemen, toch kon ik in september en begin
oktober bij warm weer elke dag enkele exemplaren waarnemen. Tijdens wandelingen in de
omgeving van Santa Maria vlogen de vlinders op geraniums langs de weg. Ter gelegenheid van
excursies op het eiland trof ik marshalli aan o.m. te Deia en zeer talrijk in de cactussentuin van
Ses Salines.

Bibliografie

Eitschberger, U. & Stamer, P., 1990. Cacyreus marshalli Butler, 1898, eine neue Tagfalterart für
die europaische Fauna? (Lepidoptera, Lycaenidae). - Atalanta 21 : 101-108.

Sarto i Monteys, V. & Masó, A., 1991. Confirmación de Cacyreus marshalli Butler, 1898
(Lycaenidae, Polyommatinae) como nueva especie para la fauna europea. - Boletin de
Sanidad Vegetal Plagas 17 : 173-183.

(G. Myncke, Carrer dels Molinets 49, E-07320 Santa Maria del Cami, Mallorca, Baleares)

Phegea 19(4): 131 (I december 1991)

131

Boekbespreking

Emmet, A.M. & Heath, J. (eds) : The moths and butterflies ofGreal Britain and beland, volume 7,
pan 2 (Lasiocampidae - Thyatiridae).

21 x 26 cm, 400 p., 8 kleurplaten, 8 tekstfiguren en 28 kaarten, Harley Books. Martins, Great
Horkesley. Colchester, Essex C06 4AH, England, gebonden met stofomslag. 1991, Pond 49.50
(vanaf 1 januari 1992 Pond 55.00) (ISBN 0-946589^-26-7).

Dit lang verwachte tweede deel van volume 7 behandelt de families Lasiocampidae,
Drepanidae en Thyatiridae. een betrekkelijk kleine groep dus. Er was daarom plaats voor heel
wat andere bijkomende informatie op het gebied van lepidopterologie. Het eerste hoofdstuk
bevat een uitvoerige bespreking van de systematiek van de Lepidoptera, met een historisch
overzicht vanaf Linnaeus tot op heden. In het tweede hoofdstuk wordt de rusthouding van de
imago’s besproken. Dit hoofdstuk is geïllustreerd met vier kleurplaten met telkens 16 foto’s.

Het grootste volume in dit boek wordt echter ingenomen door hoofdstuk 3, W'aarin A.M.
Emmet een overzicht geeft van alle 2595 Britsesoorten Lepidoptera. In een tabelvorm (2 pagina’s
breed) geeft deze auteur achter de geldige naam een overzicht van de perioden waarin men de
verschillende stadia kan aantreffen. Tevens vindt men gegevens overde levenswijze (stadium van
overwinteren, minerende levenswijze, verpoppingsplaats enz.). De volgende kolommen geven
wetenschappelijke namen van de voedselplanten. Engelse namen van de voedselplanten,
waarbij de Britse eilanden in 11 deelgebieden worden ingedeeld, over het biotoop (12
kategorieën) en over de specifieke vliegtijd van de imago’s in de loop van een etmaal. De laatste
kolom bevat gegevens over de voedselplanten van de rupsen en algemene informatie. De hele
tabel beslaat 118 dubbele pagina’s. De lijst van gebruikte afkortingen wordt op een apart,
gelamineerd blad bijgevoegd, wat het gebruik van de tabel fel vergemakkelijkt.

In het systematische deel van dit boek worden de families Lasiocampidae, Drepanidae en
Thyatiridae op de manier behandeld zoals in de vroegere delen uit deze reeks gebruikelijk was :
een algemene inleiding tot de familie, een determineertabel voor de imago's en een behandeling
van elke soort volgens het vaste stramien (nomenclatuur, gedetailleerde beschrijving, biologie,
verspreiding). De verspreiding wordt telkens visueel voorgesteld op een verspreidingskaartje.
Alle behandelde soorten worden in kleur afgebeeld op 4 kleurplaten, geschilderd door R.
Lt wiNGTON. Van de meeste soorten worden de belangrijkste variaties afgebeeld. Deze
kleurplaten zijn ronduit schitterend.

Het boek besluit met enkele indexen : wetenschappelijke vlindernamen. Engelse vlindernamen,
wetenschappelijke namen van de voedselplanten. Engelse namen van de voedselplanten,
afkortingen van auteursnamen en algemene index.

Zoals steeds in deze prestigieuze reeks is ook dit deel uiterst verzorgd uitgegeven, gedrukt op
kwaliteitspapier, stevig ingebonden en voorzien van een stofomslag. De prijs is zeker niet teveel
voor hetgeen geboden wordt. Wie het boek bestelt vóór I januari 1992. heeft ongeveer 350,- frank
profijt. Ik beveel dit boek ten zeerste aan aan al wie ernstig met vlinders bezig is.

W.O. De Prins

132

Phegea 19(4) : 132(1 december 1991)

Agriades pyrenaicus (BoiSDUVAL, 1840) from N. Greece and
notes on Apatura metis (FREYER, [1829]) from N.E. Greece
(Lepidoptera : Lycaenidae, Nymphalidae)

John G. Coutsis & Nicos Ghavalas

Samenvatting. Agriades pyrenaicus (Boisduval, 1840) uit Noord-Griekenland en
enkele gegevens over Apatura metis (Freyer, [1829]) in Noordoost-Griekenland
(Lepidoptera : Lycaenidae, Nymphalidae)

Agriades pyrenaicus (Boisduval, 1840) wordt hier voor het eerst uit Griekenland vermeld.
Verder worden enkele bijzonderheden over het voorkomen van Apatura metis (Freyer,
[1829]) in Noordoost-Griekenland gegeven.

Résumé. Au sujet de la présence d’ Agriades pyrenaicus (Boisduval, 1840) dans le nord
de la Grèce, et d’ Apatura metis (Freyer, [1829]) dans le nord-est de la Grèce
(Lepidoptera : Lycaenidae, Nymphalidae)

L’auteur publie les premières observations d' Agriades pyrenaicus (Boisduval, 1840) de
Grèce. D’autre part, i! relate quelques données importantes concernant la répartition
d 'Apatura metis (Freyer, [1829]) dans le nord-est de la Grèce.

Key words : Agriades pyrenaicus ■ Apatura metis - distribution - Greece

Coutsis, J.G. : 4 Glykonos Street, Athens 10675, Greece.

Ghavalas, N. : 30 Karaoli-Dhimitriou Street, Athens 12461, Greece.

Following verbal information about the recent capture of Agriades
pyrenaicus (Boisduval, 1840) on Mt. AlibotuS, in Bulgaria, as well as an old
published record of it from the same locality (THURNER 1964), we decided to
visit on 30th June Mt. Órvilos, which is the Greek extension of the Bulgarian
massif. This is one of the few mountains in Greece that lack roads and paths
and the arduous ascent along its Southern slopes had to be done on foot over
rough ground. The mountain is to a great extent a dry calcareous mass with a
very restricted forest near its base and with extensive grass slopes that harbour
a profusion of wild flowers. Fortunately, due to total lack of grazing, the flora
is intact.

When we reached an altitude of 1650m we captured our first female
pyrenaicus and this was immediately followed by the capture of one more
female and three males at an altitude of 1750m. Soon afterwards the weather
started deteriorating and we were not able to continue our search any further.

The subspecific status of Greek pyrenaicus cannot at present be determined
with certainty due to lack of sufficiënt material and our inability to come
across the type series. Thus far, Balkan populations of it, as well as Turkish
ones, have invariably been placed by other authors in the subspecies Agriades
pyrenaicus dardanus (FREYER, [1844]), whose type locality, Turkey, seems
obscure as it does not specify whether it stands for European Turkey (i.e.
Balkans), or Asiatic Turkey (i.e. Anatolia).

This record is, to our knowledge, the First one for Greece and thus it seemed
to us appropriate to have it published.

Phegea 19 (4) : 133-135 (1 december 1991)

133

1

Figure 1 . Agriades pyrenaicus ( Boisduval,
1840), female, Greece, Macedonia, Mt.
Órvilos, 1650m, 30. VI. 1991 (twice natural
size).

Figure 2 : Agriades pyrenaicus ( Boisduval, 1840), male, Greece, Macedonia, Ml. Orvilos. 1750m.
30. VI. 1991, left: upperside, right: underside (twice natural size).

Figure 3 : Apatura melis (Freyer, \ 1829]), Greece, Thrace, near Didimótiho, 50m, 27-28. VI. 1991,
left: male, right: female.

134

V '

Apatura metis (Freyer, [1829]) was recently captured in Greece near Evros
river, Thrace, and positively identified as such by Dirk VAN DER POORTEN
(personal communication). With this information at hand we visited on 27th
and 28th June an area near the town of Didimótiho and in close proximity to
Evros river. The biotope was typical for this species, being situated at an
altitude of about 50m and possessing numerous willows, growing along the
river and its tributaries.

The butterflies were found in numbers, but were well past their prime. All
were captured on willow trees and many were seen sipping sap from willow
branches and, presumably, nectar from willow flowers. None were observed
feeding on mud puddles, despite the intense heat, or on the putrid remains of
a jackal carcass that lay nearby.

Intensive search for this species in other localities along the Evros river
produced negative results despite the seeming suitability of the biotopes.

Reference

Thurner, J., 1964. Die Lepidopterenfauna Jugoslavisch Mazedoniens. 1. Rhopalocera,
Grypocera und Noctuidae. Prirodonaucen Musej Skopje, 158 pp.

Boekbesprekingen

Gomez de Aizpurua, C. . Biologia y morfologia de las orugas. Lepidoptera Tomo VIII Oecophoridae,
Gelechiidae, Yponomeutidae, Tonricidae, Pyralidae.

19 x 24,5 cm, 220 p., talrijke kleurenfoto’s en verspreidingskaarten, Ministerio de Agricultura,
Pesca y Alimentacion, Madrid, 1990, gebonden, Ptas 3000,- (ISBN 84-7479-820-5).

Dit is alweer het achtste deel in deze reeks die op dezelfde wijze de rupsen bespreekt van soorten
die van belang kunnen zijn voor de mens. Het is echter het eerste deel in de reeks dat handelt
over rupsen van Microlepidoptera! en boeken die zulk een onderwerp aansnijden, zijn wel erg
schaars, temeer omdat de rupsen van de behandelde soorten fotografisch worden afgebeeld.

Zoals in de vorige delen worden nu ook weer 50 soorten behandeld uit de hoger vermelde 5
families. Het is duidelijk dat een zeer strenge keuze is gemaakt. Een van de criteria was natuurlijk
het voorhanden zijn van goede foto’s van de betreffende soorten, en daarnaast is ook getracht
om zoveel mogelijk algemeen voorkomende soorten op te nemen.

De werkwijze in de vorige delen is geheel gehandhaafd : korte beschrijving van het dier en de
voedselplant, aangeven van de geografische verspreiding en fenologie. Het hoofdaccent ligt op de
afbeeldingen : een verspreidingskaartje van het Westpalearktisch gebied, een diagram van de
biologische cyclus, meestal 5 foto’s van de rups, 1 van de pop, 1 van de vlinder in natuurlijke
houding en 1 van een geprepareerd imago. Deze foto’s zijn bijzonder scherp en kleurecht. Aan de
verspreidingskaartjes kon wel wat verbeterd worden, want vele soorten die bij ons voorkomen,
zijn niet aangegeven voor België of Nederland.

Al met al een hoogst interessante uitgave, vooral voor wie geïnteresseerd is in Micro-
lepidoptera. Ik ken geen ander boek waarin de rupsen uit deze families zo mooi staan afgebeeld,
behalve dan de erg oude antikwarische boeken met handgekleurde platen.

W.O. De Prins

Phegea 19 (4) : 135 (1 december 1991)

135

Swaay, C. van . Bibliografie van de Nederlandse dagvlinders.

17 x 24 cm, 165 p., De Vlinderstichting en de Nederlandse Entomologische Vereniging, 1991,
paperback, ƒ25, -(donateurs Vlinderstichting en leden N.E.V./20,-)(te bestellen door het gepaste
bedrag over te maken op postbankrekening 5134425 t.n.v. De Vlinderstichting te Wageningen
onder vermelding van «Bibliografie») (ISBN 90-72578-1 1-2).

In 1981 ging in Nederland het Landelijk Dagvlinder Project van start bij de vakgroep
Natuurbeheer van de Landbouwuniversiteit in Wageningen. Toen is ook onmiddellijk begonnen
met het aanleggen van een lijst van alle publikaties die over Nederlandse dagvlinders handelen.
Vooral in 1988 zijn er door de auteur van deze bibliografie veel gegevens aan toegevoegd en
tevens werden alle titels van trefwoorden voorzien zodat het bestand voor gebruik door derden
mogelijk werd.

De bibliografie bevat ruim 1470 titels van hoofdzakelijk nederlandstalige artikels en boeken,
maar ook van anderstalige publikaties die over de Nederlandse dagvlinderfauna handelen. De
artikels worden alfabetisch per auteur gerangschikt en voorzien van een reeks trefwoorden.
Hierdoor is het mogelijk snel een idee te krijgen van de inhoud van de publikatie. Door deze
trefwoorden ook nog eens in een aparte lijst alfabetisch te rangschikken, met aanduiding van de
nummers van de verschillende publikaties, krijgt de lezer een snelle verwijzing naar alle artikels
over een bepaald onderwerp. De trefwoorden kunnen zijn : soortnamen, geografische aanduidin-
gen, biologische termen enz.

Achteraan bevindt zich een lijst van de trefwoorden met hun vertaling in het Engels en Duits.
Om het gebruik van de bibliografie voor buitenlanders praktischer te maken, had men deze lijst
ook alfabetisch moeten rangschikken volgens de Engels en nog een keer volgens de Duitse
termen.

De bibliografie is bijgewerkt tot 1988. Het is de bedoeling om ze up to date te houden en er een
herwerkte versie van te publiceren in de toekomst. De meeste artikels en boeken zullen wel
opgenomen zijn, al zijn enkele publikaties vergeten, o.a. de «Katalogus van de Antwerpse
Lepidoptera» door A. Janssen, Entomobrochure J door dezelfde auteur en Entomobrochure 5
door E. De Tré.

Het boek is interessant voor al wie zich met de studie van de Nederlandse dagvlinders bezig
houdt. De lijst in deze bibliografie is ook op diskette voor IBM-compatibele computers te
verkrijgen.

W.O. De Prins

136

Phegea 19 (4) : 136(1 december 1991)

Helophorus discrepans REY, nieuw voor België (Coleoptera :
Hydrophilidae)

M.B.P. Drost

Abstract. Helophorus discrepans Rey new for Belgium (Coleoptera : Hydrophilidae)
Helophorus discrepans Rey was captured in 3 localities in the upper stream area of the river
Semois in the South of the Province of Luxemburg (Belgium). These records are the first
in North-West Europe.

Résumé. Helophorus discrepans Rey, espèce nouvelle pour la faune beige (Coleoptera :
Hydrophilidae)

Cette espèce a été récoltée a 3 endroits prés de la source de la Semois (province
Luxembourg). Les observations sont les premières effectuées dans le nord-ouest de
1’Europe.

Key words : Helophorus discrepans - distribution - Belgium

Drost, M.B.P. : Lingedijk 35, NL-4014 MB Wadenoijen, Nederland.

In de zomers van 1985 en 1991 verzamelde ik op 3 locaties in de gemeente
Chiny (provincie Luxemburg) een aantal exemplaren van Helophorus
discrepans Rey. Langs de oever van de Semois bij Jamoigne werden op
12. VIL 1985 2 vrouwtjes gevonden. De Semois is hier ca. 10m breed en in de
loop zijn veel stroomversnellingen. De bodem bestaat uit stenen, grind en grof
zand; de oevers zijn kleiig, afgewisseld met grindbanken. In de rivier werd een
grote vegetatie van Ranunculus fluitans Lamk. aangetroffen. De oever-
vegetatie bestond voornamelijk uit gras, Glyceria maxima (Hartm.) Holmb.
en Urtica dioica L. In het water en langs de oever werden naast H. discrepans
vele soorten kevers verzameld, waarvan vermeldenswaard zijn : Helophorus
arvernicus Mulsant, Laccobius atrocephalus ROTTENBERG, Elmis maugetii
LATREILLE, Oulimnius tuberculatus (MÜLLER) en Orectochilus vi/losus
MÜLLER. Ook werden 8 exemplaren van de wants Micronecta power i
(Douglas & SCOTT) gevangen.

De tweede locatie is bij Izel, ten noorden van Moyen, waar ik op
25. VIL 1985 in een zijbeek van de Semois 1 mannetje en 1 vrouwtje Helophorus
discrepans verzamelde. De beek is ongeveer l,5m breed, snelstromend, met op
de bodem stenen, grind en leem. De oevers waren vooral begroeid met gras,
Veronica beccabunga L. en Nasturtium officinale R.Br. Ook werd hier o.m.
verzameld : Elmis aenea (MÜLLER), Laccobius sinuatus MOTSCHULSKY en
Agabus uliginosus (LiNNAEUS).

Op 1. VIII. 1991 zocht ik op beide vindplaatsen opnieuw naar H. discrepans
en trof in de Semois bij Jamoigne 1 mannetje aan, terwijl in de beek bij Izel
geen nieuwe exemplaren werden gevonden. Wel verzamelde ik dezelfde dag
2 mannetjes en 1 vrouwtje van H. discrepans in de Vierre bij Jamoigne. De
Vierre is smaller dan de Semois, gemiddeld ca. 4m, met een bodem van grind
en stenen, kleiige oevers met vooral Corex-vegetatie en kale grindoevers. H.
discrepans werd alleen verzameld tussen Carex- pollen. Andere opmerkelijke

Phegea 19 (4) : 137-138 (1 december 1991)

137

kevervangsten waren : Elmis maugetii Latreille, E. rioloides KUWERT,
Oulimnius tuberculatus (MÜLLER), Hydraena pygmaea WATERHOUSE, H.
minutissima STEPHENS, H. pulchella GERMAR en Orectochilus villosus
MÜLLER.

Het materiaal van H. discrepans uit 1985 werd gecontroleerd door Dr. R.B.
ANGUS (University of London), die de determinatie bevestigde. Determinatie
van H. discrepans kan verricht worden met LOHSE (1971), aangevuld met
beschrijvingen en afbeeldingen van ANGUS (1969, 1974).

H. discrepans is een variabele soort die veel gelijkenis vertoont met zowel
H. minutus Fabricius als H. granu/aris( LlNNAEUS), met wie H. discrepans op
alle drie locaties samen voorkwam. Het mannelijk genitaal is echter
karakteristiek.

Het areaal van H. discrepans omvat het Atlasgebergte in Marokko, in
Spanje het Cantabrisch gebergte, de Spaanse en Franse Pyreneeën en het
Centraal Massief, de Oostenrijkse Alpen, de Karpaten, Anatolië, Noord-
Iran, Transkaukasus en in Rusland de omgeving van Leningrad (ANGUS
1969, 1974, 1987).

De Belgische vondsten van H. discrepans zijn hiermee de eerste waarnemin-
gen in Noordwest-Europa. Verdere vondsten in deze regio zijn niet uit te
sluiten; mogelijk wordt de soort niet altijd herkend.

Dankzegging

Ik wil hierbij gaarne Dr. Robert ANGUS danken voor de controle van het
Belgisch materiaal.

Literatuur

Angus, R.B., 1969. Revisional notes on Helophorus F. (Col., Hydrophilidae). 1. General
introduction and some species resembling H. minutus F. - Entomologist's mon.Mag. 105 :
1-24.

Angus, R.B., 1974. Notes on the Helophorus species (Coleoptera, Hydrophilidae) of Fenno-
scandia and northern Russia. - Notulae entomologicae 54 : 25-32.

Angus, R.B., 1987. A revision of the species of Helophorus Fabricius, subgenus Atracthelophorus
Kuwert occurring in France, the Iberian Peninsula and North Africa, with a note on H.
discrepans Rey in Morocco (Coleoptera, Hydrophilidae). - Nouv.Rev.Ent. (N.S.) 4(1) :
45-60.

Lohse, G.A., 1971. Hydraenidae, 5. Gattung Helophorus Leach. In: Freude, Harde & Lohse, Die
Kdfer Mitteleuropas. Band 3. Goecke & Evers, Krefeld, p. 115-125.

138

Boekbesprekingen

De Pauw, N. & Vannevel, R, (Eds.) : Macro-invertebraten en waterkwaliteit.

316 p., Dossier Stichting Leefmilieu (nr. 11), te bestellen op het secretariaat van de Stichting
Leefmilieu, p/a Kredietbank, Kipdorp 11, 2000 Antwerpen (tel.: 03/231.64.48), 750,- fr.

Brussel wordt dus de hoofdstad van Europa. Goed. Dat betekent echter ook dat de wereld
plots gaat ontdekken dat België geen provincie van Noorwegen is. Ook goed. Want ons land
heeft, buiten enkele honderden biersoorten en het enige goede recept voor friet, ook nog andere
zaken te bieden.

De kwaliteitsbepaling van oppervlaktewaters met behulp van gestandaardiseerde inventarisa-
ties van macro-invertebraten kent sinds een tiental jaren grote opgang in geheel West-Europa.
In België gaf dit aanleiding tot de ontwikkeling van de Belgische Biotische Index. In verschillende
landen zijn intussen ook handleidingen voor deze techniek en bijhorende determineersleutels
verschenen. Maar het Vlaamse boek is tot hiertoe het beste. Daarover bestaat geen twijfel.

Voor wie de Belgische Biotische Index niet kent, ziehier! De techniek is gebaseerd op de
vaststelling dat verschillende organismen verschillende toleranties ten opzichte van verschillen-
de bronnen van vervuiling vertonen. De samenstelling van een levensgemeenschap reflekteert
dan ook de kwaliteit van het water gedurende korte of langere tijd voorafgaand aan de bemonste-
ring, dit in tegenstelling tot chemische wateranalyses, die steeds in tijd beperkte
puntwaarnemingen vormen. Voor dergelijke studies zijn macro-invertebraten zeer goede
objekten: ze zijn tegelijkertijd voldoende gemakkelijk te verzamelen en te identificeren en er zijn
indicatortaxa voor verschillende vervuilingsniveaus. De Belgische Biotische Index (een licht
gemodificeerde versie van de techniek die in het buitenland ontwikkeld werd), biedt de
mogelijkheid om de kwaliteit van stromend water in verschillende stations te kwantificeren, en
aldus evoluties in de waterkwaliteit objektief te beoordelen.

Het succes van de B.B.I. uit zich in de talrijke projekten aan universiteiten, instituten en
milieuraden van provincies en gemeenten tijdens de voorbije decade, waarvoor deze techniek het
voornaamste onderzoeksmiddel was. Een groot gemis hierbij, dat de efficiëntie van deze onder-
zoeken in het verleden sterk beperkte, was het gebrek aan een degelijke handleiding, met een
grondige bespreking van de achtergronden en van de verschillende praktische onderdelen van de
techniek, en met een groepering van determineersleutels voor alle belangrijke groepen van
aquatische macro-invertebraten. Een dergelijk werk bestaat nu wel voor ons land.

Het boek van Nils De Pauw en Rudy Vannevel is het resultaat van hun tien jaar lange
ervaring op dit domein. Zelf schreven ze de verschillende hoofdstukken over de achtergronden
van de B.B.I. en ongeveer de helft van de determineersleutels; voor een aantal groepen werd een
beroep gedaan op andere specialisten.

Wat maakt dit werk nu anders dan de eerder in onze buurlanden uitgegeven handleidingen?
Er zijn verschillende verbeteringen. Ten eerste zijn er weinig van deze boeken die een zo volledige
reeks determineersleutels groeperen. De sleutels lijken ook zonder uitzondering van goede
kwaliteit. Dit heeft soms tot gevolg dat reeds vroeger gepubliceerde tabellen, die hun degelijkheid
reeds bewezen hadden, min of meer volledig overgenomen werden. Zo zijn er inderdaad slechts
kleine verschillen tussen de huidige tabel voor de libellenlarven en deze van Geuskens & van
Tol (1983). Maar dit wordt telkens eerlijk vermeld, en dus kan er geen enkel bezwaar zijn.
Daartegenover staat echter dat verschillende tabellen speciaal voor dit boek verbeterd of zelfs
ontworpen werden.

Een ander voordeel is de reeds eerder aangehaalde grondige bespreking van de theoretische
achtergronden van de techniek. Er wordt bijvoorbeeld zeer veel aandacht besteed aan het belang
van de verschillende ademhalingssystemen bij de indicatororganismen. Het hoofdstuk over de
zuurstofvoorziening bij macro-invertebraten (door B. Goddeeris) werkt in die zin zeer
verhelderend, en verklaart onder andere waarom een techniek zoals de B.B.I. niet consistent kan
werken voor de kwaliteitsbepaling van stilstaande waters.

Wat echter het meest opvalt wanneer we dit boek vergelijken met zijn voorgangers uit andere
taalgebieden, is de superbe kwaliteit van de honderden illustraties (voor het overgrote deel van de

Phegea 19(4): 139(1 december 1991)

139

hand van graficus-kunstenaar Frank Dobbelaere). Dit is geen triviaal detail. Tekeningen in
determineertabellen lijden inderdaad vaak aan de bibberziekte, en kunnen zo onduidelijk zijn,
dat de gebruiker er soms beter aan doet ze te negeren. Niet zo in dit boek, waar elke anatomische
illustratie tegelijk kunstig en wetenschappelijk korrekt is.

«Macro-invertebraten en waterkwaliteit» is dus de ideale handleiding voor alle instanties die
projekten over waterkwaliteitsbepalingen plannen. Het is echter tegelijk ook een uitstekende
handleiding tot de kennis van de zoetwaterinvertebraten in het algemeen en daarom ook een
goede gids voor de geïnteresseerde amateur.

Wanneer al het bovenstaande klinkt als een lofzang, weet dan dat dit niet toevallig zo is en dat
ik het gelijk aan mijn kant heb. De eerste druk van dit boek was inderdaad op enkele maanden tijd
uitverkocht. Laat ons hopen dat de Stichting Leefmilieu, die met dit dossier alweer een voltreffer
lanceerde, ons niet te lang laat wachten op de tweede druk.

Koen Martens, K.B.I.N., afdeling zoetwaterbiologie

Skou, P. ; Nordens ugler, Handbog over de i Danmark, Norge, Sverige. Finland og Island
forekommende ariër af Herminiidae og Noetuidae (Lepidopiera).

18 x 25 cm. 565 p., 37 kleurplaten, 530 tekstfiguren, talrijke verspreidingskaartjes, Danmarks
Dyreliv Bind 5, Apollo Books, KirkebvSand 19. DK-5771 Stenstrup. 1 99 1 , gebonden. DKr600.-
(ISBN 87-88757-26-9).

Het bekende werk «De danske ugler» door S. Hoffmeyer is reeds sinds geruime tijd
uitverkocht en sedertdien zijn talrijke nieuwe gegevens bekend geworden over de Deense
Noctuidenfauna. Daarom was het nuttig om een nieuw werk over deze familie op de markt te
brengen.

In het boek worden alle soorten Noetuidae behandeld uit het in de titel opgegeven gebied. Het
boek is deels bedoeld als determineerwerk. deels als informatiebron over allerlei aspecten van de
Noetuidae. Het eerste doel wordt zeker bereikt door de prachtige kleurplaten, gemaakt door de
befaamde Britse fotograaf D. Wit son. In tegenstelling met het boek door Hoffmeyer worden nu
veel meer exemplaren van elke soort afgebeeld, zodat een overzicht wordt gegeven van de
variatiebreedte binnenin een soort. De kleurplaten zijn erg scherp en kleurecht afgedrukt. Het zal
dan ook in de meeste gevallen niet moeilijk zijn om dieren op naam te brengen alleen door ze te
vergelijken met deze platen. Mochten er toch nog twijfels blijven, dan bieden de tekstfiguren
meestal een oplossing. Vele van deze figuren bestaan namelijk uit foto’s van geprepareerde
vlinders waarop met lijntjes gewezen wordt naar de onderscheidende kenmerken. In enkele
gevallen worden ook genitalia (mannelijke en vrouwelijke) afgebeeld. b.v. bij Amphipoea,
CucuHia en Oligia. In de tekst wordt onder de hoofding «Kcndetegn» gewezen op kenmerkende
tekeningselementen en op soorten waarmee dikwijls verward kan worden.

Van vele soorten wordt ook de rups afgebeeld, zij het in zwartwit. De foto's zijn echter vergroot
zodat de kenmerken duidelijk te zien zijn. Van alle soorten wordt een kaartje gegeven waarop de
verspreiding in het behandelde gebied wordt voorgesteld door zwarte stippen. De verspreiding
wordt in de tekst besproken onder de hoofding «Udbredelse». De algemene verspreiding in
Europa wordt kort aangegeven en de verspreiding in het behandelde gebied meer gedetailleerd.

De tekst bevat verder informatie over het biotoop («Levested»), de vliegt ijd («Flyvetid») en de
biologie («Biologi»). In dit laatste onderdeel worden de voedselplanten van de rups genoemd,
de aard van overwintering en eventueel bijzonder gedrag van het imago. Het boek eindigt met een
literatuurlijst en een alfabetische index.

Het boek is bijzonder verzorgd uitgegeven. Kleurplaten en tekstfiguren zijn keurig gedrukt op
dik glanzend papier. Het geheel is stevig ingebonden. Enig nadeel kan de lezer ondervinden door
de Deense taal, maar met een beetje moeite lukt dat ook wel. Een aanrader voor al wie in
Europese Noetuidae is geïnteresseerd!

W.O. De Prins

140

Phegea 19 (4) : 140 (1 december 1991)

Rhopalocera of Turkey. 7. On a new species of Polyommatus
LATREILLE, 1804 subgenus Agrodiaetus HÜBNER, [1822]
from north-eastern Turkey (Lepidoptera : Lycaenidae)

W. De Prins, D. van der Poorten, J.-P. Borie, H. van Oorschot,

A. RiEMIS & F. COENEN

Samenvatting. Een nieuwe soort uit het genus Polyommatus Latreille, 1804 subgenus
Agrodiaetus Hübner, [1822] uit Noordoost-Turkije (Lepidoptera : Lycaenidae)

De auteurs beschrijven een nieuwe soort uit het genus Polyommatus (subgenus
Agrodiaetus ), die zij op enkele plaatsen verzamelden in Noordoost-Turkije. Ze vergelijken
de nieuwe soort met alle erop gelijkende soorten uit het subgenus Agrodiaetus die in
hetzelfde gebied voorkomen. Type-exemplaren van de nieuwe soort en exemplaren van de
meest gelijkende soorten worden in kleur afgebeeld.

Résumé. Description d’une espèce nouvelle du genre Polyommatus Latreille, 1804
sous-genre Agrodiaetus Hübner, [1822] du nord-est de la Turquie (Lepidoptera :
Lycaenidae)

Les auteurs décrivent une espèce nouvelle du genre Polyommatus (sous-genre Agrodiaetus )
qu’ils ont récoltée en diverses localités du nord-est de la Turquie. Ils comparent le nouveau
taxon aux espèces voisines qui sont connues des mêms biotopes. Les types de la nouvelle
espèce, et les espèces les plus proches sont figurés en couleurs.

Key words : Polyommatus - Agrodiaetus - merhaba sp. n. - Turkey

De Prins, W.: Diksmuidelaan 176, B-2600 Antwerpen.

van der Poorten, D.: Lanteernhofstraat 26, B-2140 Antwerpen.

Borie, J.-P.: 54, rue des Cascades, F-60350 Cuise-la-Motte.

van Oorschot, H.: Instituut voor Taxonomische Zoölogie, Plantage Middenlaan 64, NL-
1018 DH Amsterdam.

Riemis, A.: Rerum-Novarumlaan 41, B-2300 Turnhout.

Coenen, F.: Hoogveldlaan 20, B-1080 Brussel.

During several expeditions of the «Working group Greek-Turkish
Butterflies» specimens of a bright, deep blue lycaenid were collected in
various localities in the (^oruh valley and adjacent areas (provinces of Artvin
and Erzurum). These specimens clearly belong to subgenus Agrodiaetus
HÜBNER, [1822], but is was impossible to ascribe them to any known species
from this taxon, although they were compared with the descriptions and with
specimens of Polyommatus damone (Eversm ann, 1841), P. hopfferi
(Herrich-Schaffer, [1851]), P. firdussü (FORSTER, 1956), F. transeaspica
(HEYNE, 1895), P. poseidon (Herrich-Schaffer, [1851]), P. carmon
(Herrich-SchAffer, [1851]), P. dama (Staudinger, 1891), P. theresae
SCHURIAN, VAN Oorschot & VAN DEN Brink, 1991 and P. cyanea
(STAUDINGER, 1899), in our collections and in the collections of G.
HESSELBARTH, Dr. S. WAGENER, Instituut voor Taxonomische Zoölogie
(Zoölogisch Museum) Amsterdam, Natuurhistorisch Museum Leiden and
Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, Brussel. Further-
more, we compared our specimens with a photograph collection of type
specimens of most species in the subgenus Agrodiaetus made by Dr. S.
WAGENER. In what follows, the specimens are described as a new species.

Phegea 19 (4) : 141-148 (1 december 1991)

141

Polyommatus ( Agrodiaetus ) merhaba sp. nov. (Plate 1-2, figs. 1-8)

Male : mean forewing length 15,5 mm (min. 14,0 mm, max. 17,5 mm).
Upperside (PI. 1, figs. 1-3, 7-8): ground colour blue (somewhat like the blue
colour in Polyommatus cyanea (PI. 1, fig. 9), a little less violet than in damone
(PI. 1 , fig. 10) and certainly less intensive violet than in firdussii (P\. 1 , fig. 11).
Veins on fore- and hindwing very subtly indicated on whole wing, more
apparent black in submarginal region towards border (in cyanea veins are
visible throughout, in damone and firdussii veins are invisible; damone has
some black scales on the veins in submarginal area as well). Androconia only
apparent under oblique light, whitish, scattered throughout total area of
forewing, except the apical and costal zone. Basal half of fringes dark grey,
outer half pure white.

Underside (PI. 2, figs. 1-3, 7-8): ground colour brown-grey (a little browner
than in cyanea (PI. 2, fig. 9), darker than in damone ( PI. 2, fig. 10) and firdussii
(PI. 2, fig. 11), forewing more grey than hindwing, hindwing a little more
brownish.

General pattern resembling that of cyanea. On forewing postdiscal black dots
well developed, broadly ringed white, somewhat like in camion but white
rings wider, clearly contrasting with groundcolour (in damone and firdussii
not contrasting much). Black discal dot well developed, larger than the same
dot in damone and firdussii. Two black dots in cell lb well developed, though
smaller than other dots, and connected with each other in 85% of the
specimens (in damone and firdussii these dots are small and separated or even
absent). Border of wing with sharp line, dark grey to black. Basal half of
fringes grey, outer half white.

Hindwing: basal blue-green suffusion inconspicuous, in some specimens
almost absent (better developed than in damone but less so than in firdussii).
Black postdiscal dots small, but all present, ringed white. Black discal dot
present, V-shaped (in damone and firdussii very small or absent). White
«Agrodiaetus- stripe» well developed (much more strongly contrasting with
groundcolour than in damone and firdussii), in most specimens enlarged in
marginal area. In most specimens brownish submarginal lunules well
developed, resembling those of admetus. Fringes as on forewing.

Male genitalia (fig. 1) do not differ significantly from those of other species in
the subgenus Agrodiaetus.

Female : mean forewing length 16,0 mm (min. 15,0 mm, max. 17,5 mm).
Upperside (PI. 1, Figs. 4-6): groundcolour brown, black discal dot apparent.
Some specimens completely brown, but most with orange submarginal
lunules on hindwing. Margin of hindwing evenly rounded in anal area (in
hopfferi female anal area not evenly rounded (PI. 1 , fig. 13)). At the base of the
median vein very few blue scales, same blue as male (poseidon females (PI. I .
Fig. 15) also have very few blue scales in the same area. but the blue of poseidon
male; in most hopfferi females no blue scales, except in a few specimens, the
grey-blue of hopfferi male). Fringes grey, basal half darker grey (fringes are
darker in hopfferi , pure white in damone and firdussii (PI. I, fig. 14).

142

Figure 1 : Polyommatus (Agrodiaetus) merhaba sp. n., male genitalia, paratype, Turkey, prov.
Artvin, Coruh valley, env. Kilifkaya, 14-20 km SW Yusufeli, 1000 m, St. 542, 24-25. VII. 1989, leg.
H.v. Oorschot, W. De Prins, F. Coenen & R. Koolbergen, [GP WDP 3096],

Underside (PI. 2, figs. 4-6): like male but deeper brown (brown more intense
than in damone). Black discal dot small, but apparent. «Agrodiaetus- stripe»
not as clear as in male, not widened towards margin. Fringes darker than in
damone.

Males of Polyommatus (Agrodiaetus) merhaba sp. n. can readily be
distinguished from damone and ftrdussii, species resembling P. merhaba sp. n.
most (and from all other Agrodiaetus species) by the dark grey-brown colour
on the underside and the well developed black postdiscal dots, except cyanea
which can easily be distinguished by the strongly developed veins on fore- and
hindwings.

Material examined

Holotype male (PI. 1-2, fig. 1), forewing length 15,5 mm, Turkey, prov.
Artvin, env. Kiligkaya, 14-20 km SW Yusufeli, £oruh valley, 1000 m, 24-25.
VII. 1989, St. 542, leg. H.v. Oorschot, W. De Prins, F. Coenen & R.
Koolbergen, in coll. Instituut voor Taxonomische Zoölogie (Zoölogisch
Museum), Amsterdam.

Paratypes (PI. 1-2, figs. 2-3, 7-8) : 4 males and 2 females, same data as
holotype.

1 male, Turkey, prov. Erzurum, env. Yukari Sivri, 13 km E Tortum, 1800-
2000 m, 9. VII. 1989, St. 518, leg. H.v. OORSCHOT, W. DE PRINS, F. COENEN &
R. Koolbergen.

143

Plate 1

Figs. 1-8: Polyommatus (Agrodiaetus) merhaba sp. n.. I Holotype male, 2-3. 7-8 paratypes male:
4-6 paratypes female; Fig. 9: Polyommatus ( Agrodiaetus) cyanea (Staudingi r. 1 899) male; l ig.
10: Polyommatus (Agrodiaetus) damone (EvtRSMANN. 1841) male; Figs. 11. 14: Polyommatus
(Agrodiaetus) firdussii (Forstkr, 1956) II male, 14 female; Figs. 12. 15: Polyommatus
( Agrodiaetus ) poseidon (Hi rrich-SchAi 1 1 R. 1 1851 1) 12 male. 15 female; Fig. 13: Polyommatus

(continued under plate 2)

Plate 2

i

4

7

10

13

16

(continued from plate 1)

(Agrodiaetus) hopffeh (Herrich-Schaffer, [1851]) female; Fig. 16: Polyommatus (Agrodiaetus)
iphigenia (Herricfi-Scfiaffer, [1847]) male; Fig. 17: Polyommatus ( Agrodiaetus ) turcicus
(KofAK, 1977) male; Fig. 18: Polyommatus (Agrodiaetus) transcaspica (Heyne. 1895) male.
Plate 2, same specimens as in plate 1, underside.

1 male, Turkey, prov. Artvin, 8-10 km SW Yusufeli, <^oruh valley, 900 m,
24. VII. 1989, St. 541, leg. H.v. Oorschot, W. De Prins, F. Coenen & R.
Koolbergen.

1 male, Turkey, prov. Artvin, 25-30 km SW Yusufeli, Qoruh valley, 1 100-1200
m, 26. VII. 1989, St. 543, leg. H.v. Oorschot, W. De Prins, F. Coenen & R.
Koolbergen.

2 males, Turkey, prov. Erzurum, Göluyrt Ge^idi, N.side, 19-21 km S Pazar-
yolu, 2200-2500 m, 27. VII. 1989, St. 548, leg. H.v. Oorschot, W. De Prins,
F. Coenen & R. Koolbergen.

1 male, Turkey, prov. Erzurum, 30 km S Olur, 1 100 m, 2. VIII. 1989, St. 565,
leg. H.v. Oorschot, W. De Prins, F. Coenen & R. Koolbergen.

4 males, Turkey, prov. Artvin, 12-14 km SW Yusufeli, 14. VII. 1990, leg. J.-P.
Borie.

(Legend of plate 1 and plate 2)

Figs. 1-8 : Polyotnmaius (Agrodiaetus) merhaba sp. n.

1. Holotype male, Turkey, prov. Artvin, env. Kilifkaya, 14-20 km SW Yusufeli, £oruh valley,
1000 m, 24-25. VIL 1989, St. 542, leg. H. v. Oorschot, W. De Prins, F. Coenen & R.
Koolbergen.

2. Paratype male, Turkey, prov. Artvin, 14 km SW Yusufeli, £oruh valley, 1000 m, 18.VII.1991.
St. 726, leg. D. van der Poorten & W. De Prins.

3. Paratype male, Turkey, prov. Erzurum, env. Yukari Sivri, 13 km E Tortum, 1800-2000 m,
9.VII.1989. St. 518, leg. H.v. Oorschot, W. De Prins, F. Coenen & R. Koolbergen.

4. Paratype female, same data as fig. 2.

5. Paratype female, same data as fig. 1.

6. Paratype female, Turkey, prov. Artvin, 12-14 km SW Yusufeli, 23.VIL1991, J.-P. Borie leg.

7. Paratype male (aberrant underside), Turkey, prov. Erzurum, 12-25 km NE ïspir, Coruh valley,
1100 m, 4-12.VII.1991, St. 710, leg. W. De Prins, D. van der Poorten & A. Riemis.

8. Paratype male, same data as fig. 1.

Fig. 9 : Polyommatus (Agrodiaetus) cyanea (Staudinger, 1899), male, Turkey, prov. Agn,29 km
W. Dogybayazit, Road Dogubayazit-A|n, I7.VII.1990, St. 631, leg. H van den Brink & W. De
Prins.

Fig. 1 1 : Polyommatus (Agrodiaetus) damone (Eversmann, 1841), male, Turkey, prov. Erzurum,
Gölyurt Ge^idi, N. side, 19-21 km S Pazaryolu, 2300 m, 13. VIL 1991, St. 721, leg. W. De Prins,
D. van der Poorten & A. Riemis.

Fig. 1 1 : Polyommatus (Agrodiaetus) firdussii (Forster, 1956), male, Turkey, prov. Van, 40 km N
Catak, 1800 m, 2-5. VIL 1990, St. 603, leg. H. van den Brink, W. De Prins & D. van der
Poorten.

Fig. 12 : Polyommatus (Agrodiaetus) poseidon (Herrich-Schaffer, [1851]), male. Turkey, prov.
Artvin, 8-10 km SW Yusufeli, £oruh valley, 900-1000 m, 4-9. VIL 1991, St. 711, leg. W. De
Prins, D. van der Poorten & A. Riemis.

Fig. 13 : Polyommatus (Agrodiaetus) hopfferi (Herrich-Schaffer, [1851]), female, same data as
fig. 2.

Fig. 14 : Polyommatus (Agrodiaetus) firdussii (Forster, 1956), female, same data as fig. 1 1.
Fig. 15 : Polyommatus (Agrodiaetus) poseidon (Herrich-Schaffer, ( 1851]), female, Turkey,
prov. Elazig, E-side Firat, Rd. Malatya-Elazig, 800 m, 14. VI. 1986, St. 319. leg. H. & Th. van
Oorschot, H. van den Brink, & J. Huisenga.

Fig. 16 : Polyommatus (Agrodiaetus) iphigenia (Herrich-Schaffer, [ 1847]), male, Turkey, prov.
Erzurum, 6-10 km NE ïspir, £oruh valley, 1500-1700 m, 3-18. VIL 1991, St. 709, leg. W. Dl
Prins, D. van der Poorten & A. Riemis.

Fig. 17 : Polyommatus (Agrodiaetus) turcicus (Kocak , 1977), male, same data as fig. 10.

Fig. 18 : Polyommatus (Agrodiaetus) transcaspica (Heyne, 1895), male. same data as fig. 7.

146

1 male, Turkey, prov. Erzurum, 12-25 km NE ispir, £oruh valley, 1400 m,
4- 12. VIL 1991, St. 710, leg. W. De Prins, D. van der Poorten & A. Riemis.
36 males, Turkey, prov. Artvin, 8-10 km SW Yusufeli, £oruh valley, 900-1000
m, 4-9. VII. 1991, St. 711, leg. W. De Prins, D. van der Poorten & A.
Riemis.

1 male, Turkey, prov. Artvin, Yusufeli, £oruh valley, 900 m, 4-15. VII. 1991,
St. 712, leg. W. De Prins, D. van der Poorten & A. Riemis.

2 males and 1 female, Turkey, prov. Artvin, 14 km SW Yusufeli, C^oruh valley,
1000 m, 18. VII. 1991, St. 726, leg. D. van der Poorten & W. De Prins.
14 males and 3 females, Turkey, prov. Artvin, 12-14 km SW Yusufeli, 12-23.
VII. 1991, J.-P. BORIE leg.

Paratypes are deposited in the Instituut voor Taxonomische Zoölogie
(Zoölogisch Museum), Amsterdam, Natuurhistorisch Museum Leiden, the
Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, Brussel, and the
collections of the authors.

Distribution

As can be seen from the type series, the species is currently known from
several localities situated in the £oruh valley from just north of the village
Yusufeli (prov. Artvin) to about 10 km northeast ispir (prov. Erzurum), from
a mountain pass ca. 20 km SW ispir (Gölyurt Gegidi) and from two localities
about 60 km east of the £oruh valley. Except for the locality north of Yusufeli
all the other localities in the (^oruh valley are situated on the eastern slopes or
in small eastern sidevalleys. The butterflies fly at an altitude of 900-1400 m
(one specimen was found at an altitude of 1800 m, another at 2200-2500 m).

Ecology

The biotope of Polyommatus (Agrodiaetus) merhaba sp. n. consists of loose
dry steppe-like vegetation, mostly on steep slopes, with scarce flowers, e.g.
Thymus, and scattered bushes, e.g. Paliurus spina-christi. Males rapidly fly low
over this vegetation in a powerful flight. We never observed them sitting on
wet soil, as other butterflies (especially species of the genus Polyommatus) like
to do, although there were some moist patches in the neighbourhood.

Other species that fly in the same biotope together with Polyommatus
(Agrodiaetus) merhaba sp. n. include amongst others : Pieris krueperi
(STAUDINGER, 1860), Thaleropis jonia (Eversmann, 1851), Hipparchia
parisatis (Kollar, 1849), H.fatua (FREYER, [1844]), Lycaena thetis (KLUG,
1834), L. ochimus (Herrich-Schaffer, [1851]), L. asabinus (HERRICH-
SCHAFFER, [1851]), L. thersamon (Esper, 1784), Tarucus balkanicus
(FREYER, [1844]), Pseudophilotes vicrama (Moore, 1865), Polyommatus
admetus (Esper, [1785]), P. hopfferi (Herrich-SchAffer, [1851]), P.
poseidon (Herrich-Schaffer, [1851]), P. iphigenia (Herrich-Schaffer,
[1851]), P. transeaspica (Heyne, 1895), Eogenes alcides (HERRICH-
SCHAFFER, 1852), Thymelicus hyrax (LEDERER, 1861) and T. nova
(Reverdin, 1916).

147

Figure 2 : Habitat of Polyommatus (Agroiiiaetus) merhaba sp. n.. Turkey, prov. Artvin. Coruh
valley, 8-10 km SW Yusufeli, 900 m, St. 541, 24. VII. 1989 [photo : H.v. Oorschot]

The known flight period extends from 9 July to 2 August. Most specimens
were captured in the second week of July.

Etymology

The name merhaba refers to the Turkish word ‘merhaba’ (English «hello!»)
which is used every time one meets somebody in the field. The name was
chosen to honour the kindness and hospitality of the Turkish people.

Acknowledgments

We would like to thank the following persons for allowing us to study their
collections : Dr. R. DE JONG (Natuurhistorisch Museum Leiden), Dr. H.
Duffels (Instituut voor Taxonomische Zoölogie, Zoölogisch Museum,
Amsterdam), Dr. P. GROOTAERT (Koninklijk Belgisch Instituut voor
Natuurwetenschappen, Brussel), G. Hesselbarth (Diepholz), and Dr. S.
Wagener (Bocholt). We also would like to thank H. Henderickx (Mol) for
preparing the colour plates.

148

Casebearers of the Baltic republics (Lepidoptera : Coleophoridae)

P. I VINSKIS & N. SAVENKOV

Abstract. The data on the fauna of moths of the family Coleophoridae in three Baltic
republics (Estonia, Latvia, Lithuania) are given. 133 species are recorded for t h is region
(lor Estonia 65, Latvia 122, Lithuania 105). Host plants of caterpillars are presented
following the data of our investigations and literature. For each species the authors of the
records and distribution of rare species are indicated.

Samenvatting. De Coleophoridae van de Baltische staten (Lepidoptera)

De faunistische gegevens betreffende de Coleophoridae uit Estland, Letland en
Lithauwen worden meegedeeld. In het totaal worden 133 soorten vermeld (65 uit Estland,
122 uit Letland en 105 uit Lithauwen). Voedselplanten van de rupsen worden vermeld
volgens onze eigen observaties of volgens gegevens uit de literatuur. Voor elke soort wordt
aangegeven wie ze voor het behandelde gebied heeft waargenomen en van zeldzame
soorten wordt de verspreiding besproken.

Résumé. Les Coleophoridae des Etats Baltes (Lepidoptera)

Les auteurs publient les renseignements faunistiques des Coleophoridae d’Estonie, de
Letonie et de Lithuanie. Au total, 133 espèces sont mentionnées, (65 d’Estonie, 122 de
Letonie et 105 de Lithuanie). Les plantes nourricières sont mentionnées sur base de nos
observations ainsi que sur base de la littérature. Pour chaque espèce, le nom du récolteur
est mentionné et la répartition géographique des espèces rares est publiée.

Dr. P. Ivinskis, Institute of Ecology, Lithuanian Academv of Sciences, Akademijos 2,

Vilnius 232600, Republic of Lithuania.

S. Savenkov : str. K. Barona 4, Nature Museum, Riga. Republic of Latvia.

This paper deals with the data on the fauna of moths of the family
Coleophoridae in the three Baltic republics. The Coleophoridae fauna of
this region is studied quite well though unevenly. In particular it concerns
Estonia where over the last 20 years the investigations on Coleophoridae as
well as on other Microlepidoptera were scanty. Here the species are presented
according to A. Vives-Moreno (1988).

History of the study of Coleophoridae in Estonia

W. Nolcken (1871) who studied in Estonia the Lepidoptera fauna from
the Saaremaa Island has reported 44 species of Coleophoridae. Elowever,
taking into account the present-day systematics and after checking the
surviving material of his collection this number of species has been reduced to
38. Later K. Teich (1893) established that in the material of W. Nolcken
there was also the species Coleophora directella. W. Petersen (1924) in his
catalogue on the Estonian Lepidoptera added to the list 5 more species. In the
works of A. KUUSIK (1962, 1967) there were published the data on 12 species
of Estonian Coleophoridae.

After processing Coleophoridae in the collections of W. Nolcken and J.
KENNELL, kept in the Zoological Museum of the Latvian State University,
there were revealed 10 more species new to the Estonian fauna: C. adjunctella,
C. discordella, C. frischella , C. ibipennella, C. peribenanderi, C. plumbella, C.
polentillae, C. succursella, C. virgaureae, Coleophora sp. 2. So, for the fauna of
Estonia according to the literature data 65 species of Coleophoridae are

Phegea 19 (4) : 149-167 (1 december 1991)

149

known.

History of the study of Coleophoridae in Latvia

The first records on 15 species of Coleophoridae from Latvia were
published in the work of F. LlENIG( 1846). The two species C. deauratella and
C. splendidella were described as new to Science. The latter name is considered
to be a synonym of Metriotes lutarea. W. Nolcken (1871) added 14 more
species to the Latvian fauna. K. Teich (1889), making a summary of the
fauna of Latvia and Estonia, attributed 18 more species to the Latvian fauna.
Among them are species, such as Augasma aeratella, C. auricella, C. partitella ,
of which there are no subsequent records in Latvia till now. In 1893 K. Teich
indicated the species C. granulatella.

F. Brandt (1942) in his paper on moths from the Amata environs
indicated 2 more species : C. pappiferella and C. directella. Later, S. Toll
(1952) basing on the material of F. Brandt described as a new species C
baltica. However, this species appears to be a synonym of C. carelica
Hackman, 1945. During recent years Aleksandr SuLCS and later his son Ivar
Sulcs have played an important part in the study of Coleophoridae in Latvia.
In numerous publications (§ULCS A. 1959, 1961, 1964, 1976; SULCS A. &
Sulcs I. 1978, 1981, 1983, 1984a, 1984b, 1987; Sulcs I. in litt.) there were
reported 47 Coleophoridae species new to the Latvian fauna. From 1979 N.
Savenkov has been studying this group. In his works (SAVENKOV 1984,
1986a, 1986b, 1987, 1988, 1989) there were recorded 22 Coleophoridae species
new to the Latvian fauna.

Thus, at present the Latvian fauna totals 122 Coleophoridae species, 3 of
which ( Augasma aeratella, Coleophora auricella and C. partitella ) are known
only from the literature data.

History of the study of Coleophoridae in Lithuania

The first data on Coleophoridae in Lithuania appeared significantly later
than in Estonia and Latvia. In the work of G. ULMER et al. (1918) only the
species Coleophora binderella is found. Some time later T. Ivanauskas & L.
VALIONIS (1923) indicated one more species : C. laricella. F. SCHILLE (1931)
added 9 more species to the list. Some species mentioned by F. SCHILLE (C.
binotapennella, C. coronillae, C. unipunctella ) have not been recorded
subsequently. A. Palionis (1932) considered 4 species, 2 of which (C.
uliginosella and C. hemerobiella) enriched the list of Coleophoridae. J.
PrÜFFER (1947), reviewing the Lepidoptera of the Vilnius district, mentioned
1 1 species, but only C. coraeipennella, C. alcyonipennella and C. lixella were
reported for the first time. S. PiLECKlS (1974) presented 5 more species in his
survey of the plant pests.

P. IviNSKlS ( 1982) reported 38 new species of Coleophoridae. In the paper
of P. IviNSKlS & S. PAKALNISKIS ( 1983) 3 more species are mentioned. In the
book on mining moths of Lithuania (IviNSKlS. Pakai niskis & Puim i sis
1985) the data on 24 Coleophoridae species are given. In later reports of P.
IviNSKlS following species were recorded : C. gryphipenne/la ( 1986). then 43

150

species (1988a) and quite recently 3 (1988b) and 2 species (1989) new to the
Lithuanian fauna. So, up to now 104 species of Coleophoridae are recorded
from Lithuania, 6 of which are known only from the literature : C.
binotapenne/la, C. unipunctella, C. polonicella. C. uliginosella, C. coroniUae
and C. ditella.

The registration of old literature data was attented by certain difficulties.
Poor development of systematics of this insect group prevents in all cases
from revealing the right content of each species taxon. The available examples
clearly prove it. For example, W. NOLCKEN reported on his rearing of C.
limosipennella from Alnus glutinosa. It is quite clear that he dealt with C.
alnifoliae and not with C. limosipennella in its present-day interpretation.
Complexes of silenelia, sternipennella and others are also considered in a
tangle.

We omitted the literature data which were refuted after investigating
collection material. The literature data which give rise to doubts, in the
absence of preserved specimens, are marked with «?».

Thus, in the Baltic republics on the basis of our data 133 species of
Coleophoridae are recorded. 7 species are known only from the literature : C.
binotapennel/a, C. ditella, C. unipunctella, C. polonieeila, C. coronillae, C.
auricella and C. partitella. Taking into account the fauna of well studied
territories of Finland, Sweden, Denmark and Poland, this number could be
significantly increased.

There is no doubt that in the Baltic republics at least 13 more
Coleophoridae species are expected to be revealed. They are as follows : C.
adjectella Herrich-Schaffer, C. asteris MÜHLIG, C. chalcogramella
Zeller, C. chrysanthemi Hofmann, C. eornute/ia Herrich-Schaffer, C.
gardesanella Toll, C. hydrolapatheila M. Hering, C. inu/ae Heinemann &
WoCKE, C. ochrea Haworth, C. paradrymidis Toll, C. saponariella
HEEGER, C. sibirice/ia Falkovitsh and C. sylvaticella WoOD.

Almost all data concerning Estonia are given from the literature sources,
therefore the localities are not indicated. The species new to the fauna of the
Baltic republics are marked with an asterisk.

Abbreviations used in this paper

C - Caterpillar

E - early
M - mid
L - late

Est. - Estonia
Lat. - Latvia
Lit. - Lithuania
isl. - island

Districts of Latvia

Alk. - Aluksne
Bsk. -Bauska
Ces. -Cesis

Dgv. - Daugavpils
Dob. - Dobele

Mad. - Madona
Og. - Ogre
Rez. - Rezekne
Rig. - Riga
St. - Stuëka

151

Jlg. - Jelgava

Tal. - Talsi

Liep. -Liepaja
Lim. -Limbazi
Lud. -Ludza

Krs. - Kraslava

Tuk. - Tukums
Vlk. -Valka

Vim. -Valmiera
Ven. -Ventspils

Districts of Lithuania

Al. - Alytus
Ig. - Ignalina
Jn. - Jonava
Jon. - Joniskis
Kaun. - Kaunas
Kéd. - Kédainiai
KI. - Klaipéda
Lazd. - Lazdijai
Mol. - Molétai
Pan. - Panevézys

Sil. - Siluté
Sirv. - Sirvintos
Sv. - Svencionys
Tr. - Trakai
Ukm. - Ukmergé
Ut. - Utena
Var. - Varéna
Vil. - Vilnius
Zar. - Zarasai

Check-list of Coleophoridae of the Baltic republics

1. Augasma aeratella (ZELLER, 1839)

Est.: -

Lat.: Teich 1899. Not recorded subsequently.

Lit. : Ivinskis 1982. Vil.: Vilnius.

Very rare. VI. C in stem galis on Polygonum.

2. Metriotes lutarea (Haworth, 1828) (= modestella Duponchel, 1839; splendidella Lienig &
Zeller, 1846)

Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: Lienig 1846 (description of splendidella ); Nolcken 1871; Savenkov 1987. Everywhere.
Lit.: Ivinskis 1982. Everywhere.

Common, V-M VI. C on Slellaria holoslea.

3. Coleophora absinthii Heinemann & Wocke, 1877
Est.: -

Lat.: Sulcs A. & §ulcs I 1981. Liep.: Pape, Jürmalciems; Tal.: Mersrags; Tuk.: Lepste; Rig.:
Zveiniekciems; Dgv.: Silene.

Lit.: Ivinskis 1982, 1988a. Ig.: Simoniskis; Ut.: Mincia; Var.: Puvociai.

Quite common. L VI-VII. In disturbed biotopes and dunes. C. on Artemisia absinthium.

4. Coleophora adelogrammella Zeller, 1849 (= separatella Ben ANDER, 1939)

Est.: -

Lat.: Savenkov 1986b. Tal.: Slitere; Tuk.: Ragaciems; Rig.: Kalngale, Garkalne; Dgv.:
Daugavpils; Vlk.: Saule.

Lit.: -

Quite common. M VI-E VIII. C on Dianthus arenarius and probably D. deltoides.

5. Coleophora adjunctella Hodgkinson, 1882

•Est.: Saaremaa isl. , P[ichtendahl], 9. VI.[ 1 8]66, 1 male, W. Nolcken leg.

Lat.: §ULCS A. & Sulcs I. 1981; Savenkov 1984. Rig.: Sloka, Riga, Kalngale. Carnikava.
Turaida; Lim.: Kuivizi.

Lit.: -

Rare. VI. More common in Coastal zone. C on Juncus.

6. Coleophora adspersella Benander, 1939
Est.: -

Lat.: Savenkov 1986b. Liep.: Pape; Rig.: Carnikava.

152

Lit. : Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius; Kaun.: Kaunas.

Rare. Vil. In disturbed biotopes. C on Chenopodium and Atriplex.

7. Coleophora ahenella Heinemann & Wocke, 1877
Est.: Kuusik 1962.

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1978. Tuk.: Kandeva; Jlg.: Vilce, Eleja; Rig.: Salaspils, Carnikava;
Lud.: Skaune.

Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius; Kaun.: Kaunas.

Quite common. VI- VIL C on Frangula alnus and Rhamnus cathartica, Lonicera xylosteum.

8. Coleophora albella (Thunberg, 1788) (= leucapennella Hübner, 1796; albifuscella Zeller,
1839)

Est.: -

Lat.: Lienig 1846; Nolcken 1871; Sulcs 1976. Tuk.: Tukums; Dgv.: Daugavpils; Krs.:
Kraslava; Lud.: Skaune.

Lit.: Ivinskis 1982. Vil.: Vilnius; Jn.: Jonava; Zar.: Til?é.

Quite common. M V-M VI. C on Silene and Viscaria.

9. Coleophora albicostella ( Duponchel, 1842)

Est.: -

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1987. Rig.: Riga, Garkalne; Og.: Kegums.

Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius; Kaun.: Kaunas.

Locally, quite common. VI. C on PotentiUa.

10. Coleophora albidella ([Denis & SchiffermÜller], 1775)

Est.: -

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1981. Everywhere.

Lit.: Schille 1930; Prüffer 1947; Ivinskis et al. 1985. Everywhere.

Common. M VI-L VIII. C on Salix.

11. Coleophora alhitarsella Zeller, 1849
Est.: Nolcken 1871.

Lat.: Savenkov 1984; Sulcs A. & Sulcs I. 1984a. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982; Ivinskis et al. 1985. Everywhere.

Common. VI-VIL C on Origanum, Mentha, Salvia. Glechoma and on other Lamiaceae.

12. Coleophora alcyonipennella (Kollar, 1832) (= frischella auct.)

Est.: Nolcken 1871?; Petersen 1924?

Lat.: Lienig 1846?; Nolcken 1871?; Teich 1889. Everywhere.

Lit.: Schille 1931; Prüffer 1947; Ivinskis 1988a. Everywhere.

Quite common. E VI-L VIII. C on Cirsium, Carduus, Centaurea, Scabiosa, Serratula and other
Asteraceae.

13. Coleophora alnifoliae Barasch, 1934

Est.: Nolcken 1871 (limosipennella)7\ Petersen 1924 (limosipennella).

Lat.: Nolcken 1871 (limosipennella)']', Teich 1889 (Umosipenneüa)-, Brandt 1942. Everywhere.
Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius; Kaun.: Kaunas; Zar.; TilJé; Sirv.: Sirvintos.

Quite common. E VI-VIL C on Alnus.

14. Coleophora alticolella Zeller, 1849 (= caespititiella auct.)

Est.: Nolcken 1871 (caespititiella var. alticolella)', Petersen 1924 (caespititiella).

Lat.: Nolcken 1871 (caespititiella var. alticolella)', Teich 1899 ( caespititiella )?; Sulcs A. &
Sulcs I. 1981. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1988a. Everywhere.

Common, in some places often. Prefers damp biotopes. L V-E VIII. C on Juncus.

15. Coleophora amellivora Baldizzone, 1979 (= lineariel/a auct.; calcariella auct.)

Est.: -

V

Lat.: Sulcs in litt. Dgv.: Daugavpils; Alk.: Aluksne.

Lit.: -

Very rare. VI. C on Solidago.

16. Coleophora antennariella Herrich-Schaffer, 1861

153

Est.: Kuusik, 1962.

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1981; Savenkov 1984. Everywhere.

Lit. : Ivinskis 1988a. Sv.: Ozkiniai.

Common. V-E VI. C on Luzula pilosa. In L III-E IV the larvae moveout offorest litterin large
numbers, where they overwinter on tree trunks.

17. Coleophora arctostaphyli Meder, 1933
Est.: -

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1983. Ven.: Lielirbe; Rig.: Garupe.

Lit.: -

Rare. VI-M VIL C on Arctostaphylos uva-ursi.

18. Coleophora argentula (Stephens, 1834)

Est.: Nolcken 1871?; Petersen 1924?

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1981. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982. Everywhere.

Common. M VI-M VIII. C on Achillea.

19. Coleophora artemisicolella Bruand, [1855]

Est.: -

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1981. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1988a. Everywhere.

Common. L VI-M VIII. C on Artemisia vulgaris.

20. Coleophora artemisiella Scott, 1861
Est.: -

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1983. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982; Ivinskis et al. 1985. Vil.: Vilnius; Var.: Merkiné.

Common. E VI-E VIII. C on Artemisia campestris.

21. Coleophora atriplicis Meyrick, [1928]

Est.: Kuusik 1967.

Lat.: Savenkov 1988. Tuk.: Lepste.

Lit.: -

Very rare. VIL C on Atriplex and Chenopodium.

22. Coleophora auricella (Fabricius, 1794)

Est.: -

Lat.: Teich 1889? No subsequent records. The record needs confirmation.

Lit.: -

Very rare. VI. C on Stachys.

23. Coleophora badiipennella (Duponchel, 1843)

Est.: Kuusik 1967.

Lat.: Teich 1889; Savenkov 1984; Sulcs A. & Sulcs I. 1984a, 1987. Liep.: E mbute; Tal.:
Slitere; Jlg. : Vilce; Rig.: Turaida; St.: Plavinas.

Lit.: -

Rare. VI-L VIL C on Ulmus.

24. Coleophora bernoulliella (Goeze, 1 783) (= anatipennella Hübner, 1796, tiliella Zeller, 1849)
Est.: Petersen 1924.

Lat.: Lienig 1846 (tiliella)-, Nolcken 1871; Teich 1889. Everywhere.

Lit.: Pileckis 1974; Ivinskis & PakalniSkis 1983; Ivinskis et al. 1985. Everywhere.
Common. M VI-E VIII. C on Malus. Sorbus. Prunus. Cerasus, Crataegus, Tilia and others.

25. Coleophora betulella Heinemann & WoCKE, 1877
Est.: Kuusik 1967.

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1981. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1988a. Sv.: Oïkiniai; Zar.: Tilzé.

Quite common. M VI-E VIII. C on Betula.

26. Coleophora bilineatella Zeller, 1849
Est.: -

154

Lat.: -

Lit. : Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius.

Locally, rare. L VI-VII. C on Sarothamnus scoparius.

27. Coleophora binderella (Kollar, 1832) (= lusciniaepennella Zeller, 1839, politella Scott,
1861)

Est.: Kuusik 1962.

Lat.: Lienig 1846 (lusciniaepennella)-, Nolcken 1871; Teich 1893; Savenkov 1984.
Everywhere.

Lit.: Ulmer et al. 1918; Ivinskis et al. 1985. Everywhere.

Quite common. L VI-VII. C on Alnus.

28. Coleophora binotapennella (Duponchel, 1843)

Est.: -

Lat.: -

Lit.: Schille 1930; PrÜFFER 1947. Environs of Vilnius. No subsequent records.

29. Coleophora brevipalpella Wocke, 1874
Est.: Kuusik 1962.

Lat.: Sul£s 1964, 1976. Jlg. : Vilce; Rig.: Carnikava, Allazi; Og.: Jaunogre; Lud.: §kaune.
Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius; Zar.: Tilzé; Ig.: Tverecius; Pan.: Raguva; Kaun.: Kaunas.
Quite common. L VI-E VIII. C on Cenlaurea.

30. Coleophora burmanni ToLL, 1952.

Est.: -

Lat.: §ulcs in litt. Dgv.: Daugavpils.

Lit.: -

Very rare. VIII. The species was only known from Southwestern regions of Europe. C. on
Gypsophila fastigiaia.

31. Coleophora caelebipennella Zeller, 1839
Est.: Petersen 1924.

Lat.: Nolcken 1871; Brandt 1942?; §ulcs 1961. Everywhere, more common in Coastal area.
Lit.: Ivinskis 1982; Ivinskis et al. 1985. Everywhere.

Quite common. E VII-E VIII. C on Artemisia sp.', Achillea millefolium, Anthemis tinctoria.

32. Coleophora caespititiella Zeller, 1839 (= agrammella Wood, 1892)

Est.: Kuusik 1962 (agrammella).

Lat.: Savenkov in litt. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982. Everywhere.

Common. L V-L VIL C on Juncus.

33. Coleophora carelica Hackman, 1945 (= baltica Toll, 1952)

Est.: - v

Lat.: Toll 1952 (description of baltica)-, Savenkov 1987; Sulcs A. & Sulcs I. 1987. Tal.: Roja;
Rig.: Inciems; Ces.: Amata; Alk.: Saule.

Lit.: -

Rare. L VII- VI II. Earlier only known from Finland and Karelia. C on Achillea. Case similar to
that of C. directella and C. expresella, but 1,5 times shorter.

34. Coleophra clypeiferella Hofmann, 1871
Est.:

Lat.: Sulcs 1976. Tal.: Mersrags; Rig.: Riga.

Lit.: Ivinskis 1982. Vil.: Vilnius; Kaun.: Kaunas; Mol.: Molétai; Ig.: Simoniskis.

Rare. VIII. C on A triplex and Chenopodium.

35. Coleophora colutella (Fabricius, 1794) (= serenella Duponchel, 1843, crocinella
Tengström, [1848])

Est.: -

Lat.: §ulcs 1976. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1988a. §v.: Pakretuoné.

Rare. VI-E VIL C on Astragalus glyciphyllos and A. danicus.

155

36. Coleophora conspicuella Zeller, 1849
Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: Sulcs A. & Sulcs 1. 1978. Tuk.: Kandava, Klapkalnciems; Rig.: Sloka, Riga, Kalngale.
Lit. : Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius; Jon.: Kriukai; Zar.: Tilzé.

Rare. E VII-M VIII. C on Centaurea and Solidago.

37. Coleophora conyzae Zeller, 1868
Est.: -

•Lat.: Sulcs in litt. Rig.: Jaunkemeri, 22. VI. 1988, 1 female.

Lit.: -

Very rare. VI. C on Inula, Eupaiorium.

38. Coleophora coronillae Zeller, 1849
Est.: -

Lat.: -

Lit.: SCHILLE 1930?; Pruffer 1947? Found around Vilnius. No subsequent records.

C on Coronilla.

39. Coleophora craüpennella Clemens, 1864 (= lamesis Waters, 1929)

Est.: -

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1981; Savenkov 1984. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1988a. Everywhere.

Quite common. M VI-E VIII. C on Juncus.

40. Coleophora currucipennella Zeller, 1839
Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: Nolcken 1871; Teich 1889; Sulcs A. & Sulcs I. 1981.

Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius; Ig.: Motiejünai; Var.: Musteika; Ukm.: Zujai.

Quite common. V1I-L VIII. C on Quercus, Corylus.

41. Coleophora deauratella Lienig & Zeller, 1846
Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: Lienig 1846; Nolcken 1871; Brandt 1942. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982. Everywhere.

Common. E VI-L VIII. C on Centaurea and other Asteraceae.

42. Coleophora dianthi Herrich -Schaffer, 1855
Est.: Nolcken 1871?; Petersen 1924?

Lat.: Teich 1889; Savenkov 1987. Ven.: Lielirbe; Tal.: Slitere; Rig.: Mangali, Kalngale,
Carnikava; St.: Taurkalne.

Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius.

Rare. E VI-E VIL C on Dianthus arenarius.

43. Coleophora directella Zeller, 1849
Est.: Teich 1893?; Petersen 1924?

Lat.: Brandt 1942?; Sulcs 1961; Sulcs A. & Sulcs I. 1981. Everywhere, more common in
Coastal area.

Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Suzionys, Vilnius.

Rare. VIII. Cases are often found in great numbers. C on Artemisia campestris.

44. Coleophora discordella ZELLER, 1849

•Est.: Saaremaa isl., P[ichtendahl], 9.VI.[18]66. 1 female; R[otsikül], 15. VII.| 18)70, W.
Nolcken leg.

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1981. Liep.: Virga; Tal.: Slitere; Tuk.: Kandava, Kemeri; Dob.:
Auce, Tervete; Jlg. : Vilce; Bsk.: Rundale; Rig.: Sloka, Roga, Carnikava.

Lit.: -

Quite common. L V-M VIL C on Lotus.

45. Coleophora ditella Zeller, 1849
Est.: -

Lat.: Brandt 1942?

Lit.: Schille 1930?; Prüffer 1947? All records are doubtful and need confirmation.

156

C on Artemisia, Helichrysum and other Asteraceae.

46. Coleophora eudoriella Toll, 1952 (= klemensiewiczi Toll, 1950)*

Est.: -

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1984b (klemensiewiczi)', Sa venkov 1 986b (^/ewe/M/evv/cz/); Sulcs A.
& Sulcs I. 1987 (klemensiewiczi). Liep.: Akmenrags; Ven.: Puze; Tuk.: Ragaciems; St.:
Taurkalne; Vlk.: Saule, Strenïi.

Lit.: -

Rare. M VI-M VUL C on Dianlhus arenarius.

47. Coleophora expresella Klemensiewicz, 1902 (= subdirectella Kanerva, 1941)

Est.: -

Lat.: Savenkov 1987. Ven.: Lielirbe; Tal.: Slitere, Gipka, Roja, Upesgriva; Tuk.: Engure,
Plienciems, ApSuciems, Klapkalnciems, Ragaciems, Bigaunciems; Rig.: Riga, Kalngale.

Lit.: -

Locally. M VII-M VIII. Cases are often found in Coastal areas of Southwestern regions of
Latvia. C on Achillea, Artemisia absinthium, A. campestris.

48. Coleophora flavipennella (Duponchel, 1843)

Est.: -

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1981. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1988a. Everywhere.

Quite common. M VI-E VIII. C on Quercus.

49. Coleophora follicularis (Vallot, 1802) (= inulifolia Benander, 1939, troglodytella
Duponchel, 1843)

Est.:

Lat.: Sulcs in litt. Rig.: Sloka.

Lit.: -

Very rare. VI. C on Eupatorium, Inula.

50. Coleophora frischella (Linnaeus, 1758)

* Est.: Saaremaa isl., Pfichtendahl], 26. V.[ 1 8]62, I male, W. Nolcken leg.

Lat.: -

Lit.: Schille 1931: PrÜ'ffer 1947. Var.: Merkiné; Kéd.: Uzupé.

Very rare. VI. Biology unknown. C supposed to feed on Trifolium.

51. Coleophora fuscocuprella Herrich-Schaffer, 1855
Est.: Kuusik 1967.

Lat.: Teich 1889. Dob.: Tervete; Jlg. : Vilce; Bsk.: Rundale; Rig.: Turaida.

Lit.: Ivinskis 1982. Ivinskis et al. 1985. Vil.: Vilnius.

Rare. VI. C on Corylus, Betula, Alnus.

52. Coleophora galbulipennella Zeller, 1838 (= otitae Zeller, 1839)

Est.: -

Lat.: Lienig 1846; Nolcken 1871; Sulcs A. & Sulcs I. 1987; Savenkov 1988. Dgv.:
Daugavpils; Krs.: Kraslava; Lud„ Zilupe.

Lit.: Ivinskis 1988a. Zar.: Tilzé; Sv.: Ozkiniai.

Rare. M VII-E VIII. C on Silene nutans.

53. Coleophora gallipennella (HÜbner, 1796)

Est.: Kuusik 1967.y y

Lat.: Sulcs 1976; Sulcs A. & Sulcs I. 1984a. Tal.: Upesgriva; Tuk.: Milzkalne; Jlg.: Vilce;
Rig.: Riga; Og.: Kegums; Krs.: Kraslava.

Lit.: Ivinskis 1982. Tr.: GrigiSkés; Kaun.: Kaunas.

Quite common. VI-E VIL C on Astraga/us glycyphyllos and A. arenarius.

54. Coleophora glaucicolella Wood, 1892
Est.: -

* Red.: Two different species according to Vives Moreno (1988). If both names prove to be
synonymous klemensiewiczi has priority over eudoriella. Further study should clear this problem.

157

Lat.: §ulcs A. & §ulcs I. 1981. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982. Everywhere.

Common. M VI-M VIII. C on Juncus.

55. Coleophora glitzella Hofmann, 1869
Est.: Nolcken 1871?; Petersen 1924?

Lat.: Savenkov 1984; §ulcs A. & §ulcs I. 1984a.

Lit.: Ivinskis 1988a. Var.: Pogarenda; KL: Sventoji.

Quite common. VI. C on Vaccinium vitis-idaea and V. uliginosum.

56. Coleophora gnaphalii Zeller, 1839
Est.: -

Lat.: §ULCS A. & §ULCS I. 1981. Rez.: Nagli; Dgv.: Daugavpils.

Lit.: Ivinskis 1988a. Var.: Pamerkiai.

Rare. L VI-M VIII. C on Helichrysum and Gnaphalium.

57. Coleophora graminicolella Heinemann & Wocke, 1877
Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: Teich 1889?; §ULCS A. & §ULCS 1. 1981. Dob.: Tervete; Rig.: Salaspils, Carnikava,
Garkalne; St.: Taurkalne; Lud.: Skaune (Greblakalns); Vim.: Valmiera.

Lit.: Ivinskis 1982 ( silenella part.). Ukm.: Zujai.

Quite common. VI-VII. C on Viscaria and Lychnis.

58. Coleophora granulatella Zeller, 1849 (= artemisiae Mühlig, 1864)

Est.: Petersen 1924 (artemisiae).

Lat.: Teich 1893 ( artemisiae ); Savenkov 1984. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982 (artemisiae). Vil.: Vilnius; Ig.: Simoni?kis; Ukm.: Zujai; Var.: PuvoJiai.
Quite common. L VI-E VIII. C on Artemisia campestris.

59. Coleophora gryphipennella (HÜBNER, 1796) (= scolopiphora O. Hering 1926)

Est.: -

* Lat.: §ulcs in litt. Rig.: Jürmale, Riga, Carnikava.

Lit.: Pileckis 1974; Ivinskis 1986. Kaun.: Kaunas.

Very rare. VI. C on Rosa.

60. Coleophora hackmani (Toll, [1853])

Est.: -

Lat.: Savenkov 1988. Tal.: Slitere; Rig.: Kalngale.

Lit.: -

Rare. M VI-E VIII. C on Silene nutans.

61. Coleophora hemerobiella (Scopoli, 1763)

Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: -

Lit.: Palionis 1932; Pileckis 1974; Ivinskis & PakalniSkis 1983; Ivinskis et al. 1985.
Everywhere.

In Lithuania very common. VIL C on Malus, Prunus, Cerasus, Crataegus and other Rosaceae.

62. Coleophora ibipennella Zeller, 1849

* Est.: Saaremmaa isl. , P[ichtendahl], 2 1 . VI.[ 1 8]62, 1 male, W. Nolcken leg.

Lat.: §ulcs A. & §ulcs I. 1984a; Savenkov 1986b. Liep.: Virga;Tal.: Slitere; Bsk.: Rundale;
Rig.: Riga; Mad.: Berzaune.

Lit.: Ivinskis 1988a. Ig.: Motiejünai; Ukm.: Zujai.

Quite common. VIL C on Quercus.

63. Coleophora idaeella Hofmann, 1869

Est.: Nolcken 1871 (viminetella var. idaeella)l\ Petersen 1924; Kuusik 1962.

Lat.: Teich 1889?; Savenkov 1987. Tal.: Slitere; Rig.: Garciems; Alk.: Korneti; Vlk.: Saule.
Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius.

Quite common. E VI-L VIL C on Vaccinium.

64. Coleophora juncicolella Stainton, 1851
Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

158

Lat.: Savenkov 1986b. Ven.: Stikli; Tal.: Slitere; Rig.: Kalngale, Garciems, Garupe.

Lit. : -

Quite common. M VI-M VII. C on Calluna vulgaris.

65. Coleophora kuehniella (Goeze, 1783) (= palliatella Zincken , 1813)

Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: Nolcken 1871; Teich 1889; Savenkov 1988. Jlg.: Vilce; Bsk.: Rundale; Rig.: Turaida.
Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius; §v.: §ven?ionys.

Quite common. VI. C on Quercus.

66. Coleophora kyffliusana Petry, 1898
Est.: -

Lat.: Sulcs in litt. Dgv.: Daugavpils.

Lit.: -

Very rare. VI-VIII. C on Gypsophyla fastigiata.

67. Coleophora laricella (HÜBNER , [1817])

Est.: -

Lat.: Teich 1889. Everywhere.

Lit.: Ivanauskas & Vailionis 1923; Ivinskis et al. 1985. Everywhere.

Very common. L V-E VIL C on Larix.

68. Coleophora lassella Staudinger, 1859 (= gotlandica Benander, 1939)

Est.: -

Lat.: Savenkov 1984; §ulcs A. & §ulcs I. 1984a. Krs.: Ezernieki; Mad.: Barkava.

Lit.: -

Very rare. M VI-E VIL C supposed to live on Juncus.

69. Coleophora ledi Stainton, 1860
Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: Nolcken 1871?; Teich 1889; §ulcs A. & Sulcs I. 1983. Rig.: Garciems; Vlk.: Vijciems;
Vim.: Marsalaca.

Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius; Var.: Pogarenda.

Quite common. L V-VI. C on Ledum palustre.

70. Coleophora lewandowskii (Toll, [1953])

Est.: -

Lat.: -

Lit.: Ivinskis 1988a. Var.: Musteika.

Very rare. L V. Formerly only known from the type specimen (Toll, [1953]). Biology
unknown. On 27. V. 1975 1 specimen was caught in a light trap on the edge of a pine forest.

71. Coleophora limosipennella (DuPONCHEL, 1843)

Est.: -

Lat.: Savenkov 1988. Liep.: Embute; Tal.: Slitere, Vegi.

Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius.

Rare. VI-E VIL C on Ulmus.

72. Coleophora lineolea (Haworth. 1828)

Est.: -

Lat.: Savenkov 1984; Sulcs A. & Sulcs I. 1984a. Dob.: Auce; Bsk.: Rundale.

Lit.: -

Rare. VI. C on Stachys, Lamium. Ballota and other Lamiaceae.

73. Coleophora lithargyrinella Zeller, 1849 (= olivaceella Stainton, 1854)

Est.: -

V

Lat.: Sulcs in litt. Tal.: Slitere; Rig.: Turaida.

Lit.: Ivinskis 1982 ( olivaceella ); Ivinskis et al. 1985. Vil.: Vilnius, Suzionys.

Rare. VIL C on Stel/aria and Cerastium.

74. Coleophora lixella Zeller, 1849
Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: Lienig 1846 (ornatipennella)-, Nolcken 1871; Teich 1889; Brandt. Everywhere.

159

Lit. : Prüffer 1947. Everywhere.

Quite common. L VI-VII. C in autumn on Thymus , in spring on cereals.

75. Coleophora lutipennella (Zeller, 1838)

Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: Teich 1889; §ULCS 1976. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982; Ivinskis et al. 1985. Everywhere.

Common. L VI-L VIII. C on Quercus.

76. Coleophora mayrella (HÜBNER , [1813]) (= fabriciella Villers nee Swederus, 1787,
spissicornis Haworth, 1828)

Est.: Nolcken 1871 {fabriciella ); Petersen 1924.

Lat.: Lienig 1846; Nolcken 1871 {fabriciella ); Teich 1889 (fabriciella ). Everywhere.

Lit.: Schille 1930; Prüffer 1947. Everywhere.

Quite common. M VI-VII. C on Trifolium.

77. Coleophora millefolii Zeller, 1849
Est.: -

Lat.: Teich 1889?; Savenkov 1987. Ven.: Puze; Tal.: Roja, Upesgriva; Tuk.: Tukums.

Lit.: -

Rare. M VII-M VIII C on Achillea millefolium.

78. Coleophora milvipennis Zeller, 1839
Est.: Nolcken 1871?; Petersen 1924.

Lat.: Teich 1889. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1988a. Zar.: Tillé; Var.: Pogarenda.

Quite common. E VI-M VIL C on Betula, Corylus, Alnus, Carpinus.

79. Coleophora murinella Tengström, [1848]

Est.: Kuusik 1967.

Lat.: Savenkov 1986a; Sulcs A. & §ulcs I. 1987.

Lit.: Ivinskis 1988a. Var.: Pogarenda; KI.: Palanga.

Quite common. VI-E VIL C on Vaccinium vilis-idaea.

80. Coleophora murinipennella (Duponchel, 1844)

Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: Lienig 1846 ( otidipennella )?; Nolcken 1871; Teich 1889. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982. Everywhere.

Common. E V-E VIL C on Luzula.

81. Coleophora niveicostella Zeller, 1839
Est.: -

Lat.: Savenkov 1986b. Jlg.: Vilce.

♦Lit.: Vil.: N. Vertiai, 19. VIL 1989, 1 male, P. Ivinskis leg.

Very rare. VI. C on Thymus.

82. Coleophora niveistrigella Heinemann & Wocke, 1877
Est.: -

Lat.: §ulcs in litt.; Savenkov in litt. Dob.: Tervete; Dgv.: Daugavpils; Rez.: Nagli.

Lit.: Ivinskis in litt. Vil.: Vilnius.

Rare. VI-E VIII. C on Gypsophyla fastigiata.

83. Coleophora nutantella Mühlig & Frey, 1857

Est.: Nolcken 1871 ( silenella partim?); Petersen 1924.

Lat.: Nolcken 1871 (inflatae)\ Teich \%%9 (inflatae)\ §ulcs \916 (silenella partim); Sulcs A.&
§ULCS I. 1981. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982 (silenella partim). Vil.: Vilnius.

Common. E V-M VIL C on Silene.

84. Coleophora obscuripalpella Kaner va, 1941
Est.: -

Lat.: Savenkov 1988. Ven.: Lielirbe; Vlk.: Vijciems.

Lit.: -

160

Very rare. VI. C on Ledum palustre.

85. Coleophora onobrychiella Zeller, 1849
Est.: Nolcken 1871.

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1984b, 1987. Rig.: Riga; St.: Taurkalne; Dgv.: Daugavpils.

Lit . : Ivinskis 1988a. Vil.: Druziliai; Var.: Pamerkiai.

Locally, rare. VII-E VIII. C on Astragalus arenarius.

86. Coleophora orbitella Zeller, 1849
Est.: Nolcken 1871?; Petersen 1924?

Lat.: JNolcken 1871?; Teich 1889; Sulcs A. & Sulcs I. 1978. Everywhere.

* Lit. : Sil. : Kintai, 20.VII.1987, 1 female, V. Üselis leg.

Quite common. L V-L VIL C on Betula, A/nus, Corylus, Carpinus.

87. Coleophora pappiferella Hofmann, 1869
Est.: -

Lat.: Brandt 1942; Sulcs 1964. Rig.: Riga, Salaspils; Vlk.: Saule; Vim.: Marsalaca.

Lit.: -

Rare. M V-E VI. C on Anlennaria dioica.

88. Coleophora paripennella Zeller, 1839
Est.: -

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1983. Everywhere.

Lit.: Pileckis 1974; Ivinskis 1988b. Vil.: Suzionys.

Quite common. L V-E VIL C on Carduus, Centaurea, Carlina and other Asteraceae.

89. Coleophora partitella Zeller, 1849
Est.: -

Lat.: Teich 1889? No subsequent records. Record needs confirmation.

Lit.: -

C on Artemisia absinthium. Achillea.

90. Coleophora pennella ([Denis & Schiffermüller], 1775) (= onosmella Brahm, 1791,
struthionipennella HÜbner, 1796)

Est.: -

Lat.: Lienig 1846; Nolcken 1871; Sulcs A. & Sulcs I. 1981. Dgv.: Daugavpils, Demene.
Lit.: Ivinskis 1982; Ivinskis et al. 1985. Everywhere.

In Latvia very rare, in Lithuania common. VI-VII. C on Anchusa. Echium.

91. Coleophora peribenanderi Toll, 1943

*Est.: Saaremaa isL, Picht[endahl], 1 2. VI.[ 1 8]62, 1 male, W. Nolcken leg.

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1978. Liep.: Pape, Virga; Tuk.: Kandava, Kemeri; J lg. : Vilce; Bsk.:
Rundale; Rig.: Salaspils, Turaida.

Lit.: Ivinskis 1982. Ivinskis et al. 1985. Vil.: Vilnius; Kaun.: Kaunas.

Quite common. VI. C on Carduus and Cirsium.

92. Coleophora plumbella Kanerva, 1941

* Est.: Saaremaa isL, Tursa Moore, 12, 17.VI.[18]68, 3 males, Laasto, 21.VI.[18]68, 1 male, W.
Nolcken leg.

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1984a. Rig.: Garciems; Vlk.: Strenci; Vim.: Marsalaca.

Lit.: Ivinskis in litt. Ukm.: Pilionys.

Rare. L V-VI. C on Vaccinium uliginosum.

93. Coleophora polonicella Zeller, 1865

Est.: -

Lat.: -

Lit.: Schille 1930?; PRÜFFER 1947? No subsequent records. Record needs confirmation.

C on Astragalus arenarius.

94. Coleophora potentillae Elisha, 1885 (= bothnicella Kanerva, 1941)

* Est.: «Estonia, Orro», 1 5. VI.[ 1 8]95, 1 male, V. KENNEL leg.

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1987. Liep.: Virga, Vitini; Tal.: Slitere; Jlg. : Vilce; Riga.: Carnikava,
Salaspils; Og.: Jumprava; St.: Koknese.

161

Lit.: -

Rare. VI-E VII. C on FUipendula, Agrimonia, Fragaria, Rubus and other Rosaceae.

95. Coleophora pratella Zeller, 1871
Est.: -

Lat.: §ulcs in litt. Liep.: Virga.

Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius.

Very rare. VI. Biology unknown.

96. Coleophora prunifoliae Doets, 1944
Est.: -

Lat.: Savenkov 1986b. Liep.: Virga; Dob.: Dobele; Jlg.: Vilce; Rig.: Carnikava; Krs.:
Kraslava.

Lit.: Ivinskis 1982; Ivinskis et al. 1985. Vil.: Vilnius; Kaun.: Kaunas; Sv.: OJkiniai; Zar.:
VosyliSkés.

Quite common. L VI- VIL C on Prunus, Malus, Cerasus.

97. Coleophora ptarmicia Walsingham, 1910)

Est.: -

V

Lat.: Savenkov 1988. Krs.: Ezernieki, Auleja; Lud.: Skaune (Greblakalns).

Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius, Druïiliai.

Rare. VI-E VIL C on Achillea millefolium.

98. Coleophra pyrrhulipennella Zeller, 1839
Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: Teich, 1889; §ulcs A. & §ULCS I. 1978. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1988a. Kaun.: Kaunas.

Quite common. VIL C on Calluna vulgaris.

99. Coleophora ramosella Zeller, 1849

Est.: Nolcken 1871 (troglodytella var. ramosella)', Petersen 1924 ( troglodytella ).

Lat.: §ULCS A. & §ULCS I. 1981. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982; Ivinskis et al. 1985. Everywhere.

Quite common. M VI-VII. C on SoUdago and Hieracium, Aster.

100. Coleophora saxicolella (Duponchel, 1843) (= benanden Kanerva, \94\, flavaginella auct.)
Est.: -

Lat.: Savenkov 1987. Tuk.: Lepste; Jlg.: Platone; Rig.: Carnikava; Mad.: Lubana.

Lit.: -

Quite common. M VII-M VIII. C on Atriplex and Chenopodium.

101. Coleophora scabrida Toll, 1959
Est.: -

Lat.: Savenkov in litt. Og.: Kegums.

Lit.: Ivinskis 1988a. Var.: Merkiné.

Very rare. VI. C on Herniaria.

102. Coleophora serpylletorum E. Hering, 1889
Est.: -y

Lat.: Sulcs in litt.; Savenkov in litt. St.: Koknese; Krs.: Kraslava.

Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius, SuJionys; Zar.: Tilzé; Ukm.: Zujai.

Locally common. L VI-VII. C on Thymus and Origanum.

103. Coleophora serratella (Linnaeus, 1761) (= fuscedinella Zeller, 1849)

Est.: Nolcken 1871 (fuscedinella ); Petersen 1924 (fuscedinella ).

Lat.: Lienig 1846 (coracipennella)\ Nolcken 1871 ( fuscedinella ); Teich 1889 ( fuscedinella );
Brandt 1942 (fuscedinella). Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982; Ivinskis et al. 1985. Everywhere.

Common. M VI-E VIII. C on Betula, Alnus, Corylus.

104. Coleophora siccifolia Stainton, 1856

Est.: Nolcken 1871?; Petersen 1924; Kijusik 1962. y

Lat.: Nolcken 1871; Teich 1889; Savenkov 1984; §ulcs A. & §ULCS 1. 1984a, 1987. Jlg.:

162

Vilce; Rig. : Garkalne; Lud.: Skaune (Greblakalns).

Lit. : Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius; Ig.: SnieJkus; Sv.: OJkiniai.

Rare. VI-E VII. C on Betula, Malus, Sorbus and others.

105. Coleophora silenella Herrich-Schaffer, 1855
Est.: -

Lat.: Sulcs in litt. Dgv.: Daugavpils.

Lit.: Ivinskis 1982. Vil.: Vilnius; Kaun.: Kaunas.

Very rare. L V-VI. C on Silene. For species diagnostics the work of Patzak, 1976 was used.

106. Coleophora solitariella Zeller, 1849
Est.: -

Lat.: Nolcken 1871; Teich 1889; Savenkov 1984. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius.

Quite common. VI-E VIL C on Steüaria and Cerastium.

107. Coleophora spinella (Scfirank, 1802) (= cerasivorella Packard, 1870, nigricella auct.,
serratella auct.)

Est.: Nolcken 1871 ( nigricella )?; Petersen 1924 ( nigricella)!

Lat.: Nolcken 1871 ( nigricella ); Teich 1889 ( nigricella )?; Sulcs A. & Sulcs I. 1981.
Everywhere.

Lit.: Prüffer 1947 ( nigricella ); Pileckis 1974 ( nigricella ); Ivinskis 1982; Ivinskis &
Pakalni?kis 1983 ( cerasivorella ); Ivinskis et al. 1985 (cerasivorella). Everywhere.

Common. M VI- VI I . C on Sorbus, Malus, Cerasus, Cotoneaster, Crataegus, Pirus, Prunus.

108. Coleophora squalorella ZELLER, 1849
Est.: -

v

Lat.: Sulcs 1964. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982. Everywhere.

Quite common. VII-E VIII. C on Atrip/ex and Chenopodium.

109. Coleophora squamosella Stainton, 1856
Est.:

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1981. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982. Vil.: Vilnius; Zar.: Til?é.

Common. L V-M VIL C on Erigeron.

1 10. Coleophora sternipennella (Zetterstedt, [1839]) (= flavaginella Lienig & Zeller, 1846,
punctipennella Tengström, [1848])

Est.: Nolcken 1871 (flavaginella, motacillella, punctipennella)', Petersen 1924 (flavaginella ,
motacillella)', Kuusik 1962.

Lat.: Lienig 1846 (flavaginella ); Nolcken 1871 (flavaginella ); Teich 1889 (punctipennella ,
motacillella )?; Teich 1893 (flavaginella )?; Sulcs A. & Sulcs I. 1978. Everywhere.

Lit.: Schille 1930 (flavaginella ); Prüffer 1947 (flavaginella). Everywhere.

Common. M VI-M VIII. C on Atriplex and Chenopodium.

111. Coleophora striatipennella Tengström, [1848] (= apicella Stainton. 1858)

Est.: Nolcken 1871 (apicella)', Petersen 1924 (apicella).

Lat.: Teich 1889 (apicella)', Sulcs A. & Sulcs I. 1978. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982. Everywhere.

Common. L V-L VIII. C on Stellaria and Cerastium.

112. Coleophora succursella Herrich-Schaffer, 1855

* Est.: Saaremma isl., R[otsiküll], 29. VI.[ 1 8]65; P[ichtendahl], 1 5. VII.[ 1 8]65, W. Nolcken leg.
Lat.: Savenkov 1986b. Dgv.: Daugavpils; Lud.: Skaune.

Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius.

Rare. VIL C on Artemisia campestris.

113. Coleophora taenüpennella Herrich-Schaffer, 1855
Est.: Kuusik 1962.

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1981; Savenkov 1984. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982. Everywhere.

163

Common. M VI-E VIII. C on Juncus.

114. Coleophora tanaceti MÜHLIG, 1865
Est.: -

Lat.: Savenkov 1984; §ulcs A. & §ulcs I. 1984a. Everywhere.

Lit. : Ivinskis et al. 1985; Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius.

Quite common. VI. C on Tanacetum.

115. Coleophora therinella Tengström, [1848]

Est.: Petersen 1924.

Lat.: Nolcken 1871; Teich 1889; §ulcs A. & §ulcs I. 1981. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1988a. Everywhere.

Common. M VI-E VIII. C on Cirsium and Carduus.

116. Coleophora trifolii (Curtis, 1832) (= melilotella Scott, 1861 , frischella auct.)

Est.: Petersen 1924 (frischella).

Lat.: §ulcs A. & Sulcs I. 1981. Everywhere.

Lit.: Prüffer 1947. Everywhere.

Common, locally abundant. E VI-E VIII. C on Melilotus.

117. Coleophora trigeminella Fuchs, 1881
Est.: -

Lat.: Sulcs in litt. Tal.: Slitere.

Lit.: Ivinskis 1988b. Vil.: Vilnius.

Very rare. VI-VII. C on Sorbus, Crataegus and Prunus.

118. Coleophora trochilella (Duponchel, 1843) (= troglodytella auct.)

Est.: -

Lat.: Teich 1889 ( troglodytella )? Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1988a. Everywhere.

Common. VI- VIII. C on Achillea, Artemisia, SoUdago, Leucanthemum and Tanacetum.

1 19. Coleophra uliginosella Glitz, 1872
Est.: -

Lat.: Sulcs 1959. Rig.: Riga.

Lit.: Palionis 1932? No subsequent records.

Very rare. VI. C on Vaccinium uliginosum.

120. Coleophora unipunctella Zeller, 1849
Est.: -

Lat.: -

Lit.: Schille 1930?; Prüffer 1947? Recorded from around Vilnius. No subsequent records.
C on Chenopodium.

121. Coleophora vacciniella Herrich-Schaffer, 1861

Est.: - t

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1983. Tal.: Slitere, Kalnenieki; Tuk.: Plienciems; Rig.: Garciems;
Vlk.: Vijciems; Vim.: Marsalaca.

Lit.: -

Quite common. E V-VI. C on Vaccinium.

122. Coleophora versurella Zeller, 1849

* Est.: Nolcken 1871?; Petersen 1924; Saaremaa isl . , Paew., 12. VLf 18]66, 1 male, W. Nolcken
leg.

Lat.: Teich 1889; Sulcs A. & Sulcs I. 1978. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982. Everywhere.

Common. M VI-M VIII. C on Atriplex and Chenopodium.

123. Coleophora vestianella (Linnaeus, 1758) (= laripennella Zetterstedt, [1839])

Est.: Nolcken 1871 ( annulatella ); Petersen 1924 (laripennella).

Lat.: Nolcken 1871 (annulatella)-, Teich 1889 (laripennella)-, Sulcs 1976 (laripennella).
Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982 (laripennella), 1988a. Everywhere.

164

Common. L VI-M VIII. C on Atriplex and Chenopodium.

124. Coleophora vibicigerella Zeller, 1839
Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: Lienig 1846; Nolcken 1871. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982; Ivinskis et al. 1985. Everywhere.

Quite common. VI-VII. C on Artemisia campestris, Achillea.

125. Coleophora viminetella Zeller, 1849

Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924; Kuusik 1962.

Lat.: Teich 1889. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982; Ivinskis et al. 1985. Everywhere.

Common VI-VII. C ön Salix, Myrica gale, once found on Acer.

126. Coleophora violacea (Ström, 1783) (= hornigi Toll, 1952, albicornuella Bradley] 1956,
paripennella auct.)

Est.: Nolcken 1871 (paripennella ); Petersen 1924 (paripennella ).

Lat.: Lienig 1846 (paripennella ); Nolcken 1871 (paripennella ); Teich 1889 (paripennella );
Brandt 1942 (paripennella ); Sulcs A. & Sulcs I. 1981; Savenkov 1984. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1988a. Everywhere.

Quite common. C. on Betula, Alnus and other trees and shrubs.

127. Coleophora virgaureae Stainton, 1857

* Est.: Saaremaa isl. , R[otsiküll], 7.VII.[18]64, 1 male, W. Nolcken leg.

Lat.: Sulcs A. & Sulcs I. 1981. Everywhere.

Lit.: Ivinskis 1982. Everywhere.

Common. E VI-L VIII. C on Solidago.

128. Coleophora vitisella Gregson, 1856
Est.: Nolcken 1871?; Petersen 1924?

Lat.: Nolcken 1871?; Teich 1889? Tal.: Slitere; Rig.: Garciems.

Lit.: Ivinskis 1988a. Vil.: Vilnius; Sv.: Oïkiniai; Ig.: Motiejünai; Var.: Musteika; KL: Palanga.
Rare. VI-E VIL C on Vaccinium vitis-idaea.

129. Coleophora vulnerariae Zeller, 1839
Est.: Nolcken 1871; Petersen 1924.

Lat.: Teich 1889. Tuk.: Kandava, Plienciems; Rig.: Riga, Carnikava.

Lit.: Ivinskis 1982. Tr.: Übiskés.

Quite common. VI-E VIL C on Anthyllis.

130. Coleophra wockeella Zeller, 1849
Est.: -

Lat.: Savenkov in litt. Lud.: Skaune (Greblakalns).

Lit.: -

Very rare. VIL C on Stachys.

131. Coleophora zelleriella Heinemann, 1854

Est.: - v

Lat.: Jlg.: Platone, 6. VIL 1985, 1 male, Sulcs leg.

*Lit.: Vil.: Vilnius, 26. VI. 1982, 1 male, P. Ivinskis leg.

Very rare. VIL C on Salix.

132. Coleophora sp. 1
Est.: -

Lat.: -

* Lit.: one male was caught in a light trap around Ukmergé on 15. V. 1985 (overgrown bed of river
Sventoji). The genital structures differ from all known species. It may be a new species. Status
is being studied.

133. Coleophora sp. 2

* Est.: Saaremaa isl., Rfotsiküll], 8.VI.[18]63, 1 female, W. Nolcken leg. Status is being studied.
The specimen belongs to the silenella group.

Lat.: -

165

Lit. : -

Bibliography

Brandt, F.H., 1942. Lepidopterologische Sammelerinnerungen aus dem Gebiet der Ammat
(Livland) mit einem Verzeichnis der dort gesammelten Arten. - Korr. -BI. Naturf Ver. Riga
64 : 231-245.

Ivanauskas, T. & Vailionis, L., 1923. Lietuvos Gamtos Tyrimo Stoties 1920 ir 1921 m. darbij
apyskaita. - Kosmos III-IV, p. 5.

Ivinskis, P., 1982. 138 Lepidoptera species new for the Lithuanian SSR, found in 1968-1982. -
New and rare for the Lithuanian SSR insect species. Report s and descriptions of 1982.
Vilnius, p. 28-46 (Russian).

Ivinskis, P., 1986. 9 species of Lepidoptera new to the Lithuanian SSR, found in 1926-1985. - New
and rare for the Lithuanian SSR insect species. Records and descriptions of 1986, Vilnius.
p. 25-28 (Russian).

Ivinskis, P., 1988a. 73 species of Lepidoptera new to the Lithuanian SSR, found in 1968-1987. -
New and rare for the Lithuanian SSR insect species. Records and descriptions of 1987.
Vilnius, p. 47-60 (Russian).

Ivinskis, P., 1988b. 18 new and 4 rare to the Lithuanian SSR Lepidoptera species, described in
1988. - New and rare for the Lithuanian SSR insect species. Records and descriptions of 1988.
Vilnius , p. 26-32 (Russian).

Ivinskis, P. & PakalniSkis, S., 1983. Microlepidoptera of orchard cenosis in the Lithuanian SSR. -
Acta enlomol. Lituanica. Vilnius 6 : 55-75 (Russian).

Ivinskis, P., PakalniSkis S. & Puplesis, R., 1985. Augalus minuojantys vabzdïiai. Vilnius,
Mokslas, p. 112-118.

Kuusik, A., 1962. Markmeid eesti pisiliblikatest. - FaunistiUsi markmeid I, 3. Tartu, p. 228-235.

Kuusik, A., 1967. Pisiliblikate (Microlepidoptera) ja hende kahjustuste leide eesti NSV-a. -
Zoologia - alaseid toid IV nr. 194 : 38-47.

Laasonen, E.M., 1983. New finds of Microlepidoptera from Estonia. - Nol. enlomol. 63 : 92.

Lienig, F., 1846. Lepidopterologische Fauna von Livland und Kurland. - D. ent. Z. Iris h : 175-302.

Nolcken, I.H.W., 1871, Lepidopterologische Fauna von Estland, Livland und Kurland. - Arb.
naturforsch.Ver. Riga 4 : 1-392.

Palionis, A., 1932. Indélis Lietuvos drugiy faunai pazinti. Kaunas, p. 181.

Patzak, FL, 1976. Zur Identitat der Arten um Coleophora silenella Herrich-Schaffer, 1855
(Lepidoptera, Coleophoridae). - D.ent.Z., N.F., 23 : 157-164.

Petersen, W., 1924. Lepidopteren-Fauna von Estland (Eesti). II. - Tallinn-Reval, 588 p.

Pileckis, S., 1974. Coleophoridae. In: Augalij apsaugos darbuotojo zinynas. Vilnius, p. 262-264.

Priiffer, J., 1947. Studia nad motylami Wilensczyzny. Torun, p. 277-278, 296.

Savenkov, N., 1984. Some data on the fauna and ecology of Lepidoptera in Latvia. - Latvijas
Entomologs 27 : 46-63 (Russian).

Savenkov, N., 1986a. New species of Lepidoptera in the fauna of Latvia. - Latvijas Entomologs
29 : 24-30 (Russian).

Savenkov, N., 1986b. Coleophora klemensiewiczi Toll (Lep., Coleophoridae) - a new species for
the fauna of USSR. - Trudy vses.Ent.Obsb. 67 : 74-75 (Russian).

Savenkov, N., 1987. New data on the fauna and ecology of Lepidoptera in Latvia. - Latvijas
Entomologs 30 : 71-75 (Russian).

Savenkov, N., 1988. New and rare Lepidoptera species in the fauna of Latvia. - Latvijas
Entomologs 31 : 64-68 (Russian).

Savenkov, N., 1989. New and rare Lepidoptera species in the fauna of Latvia. The report of 1987.
Latvijas Entomologs 32 :

Schille, F., 1931. In : Romanyszyn J. & Schille, F. Fauna motyli Polski. Krakow, p. 238-257.

§ulcs, A., 1959. New and little-known species in Lepidoptera fauna of the Latvian SSR. Part I. -
Fauna Latvijskoj SSR 2 : 183-197 (Russian).

Sulcs, A., 1961. New and little-known species in Lepidoptera fauna of the Latvian SSR. Part II -
Fauna Latvijskoj SSR 3 : 165-176 (Russian).

166

5ulcs, A., 1964. New and little-known species in Lepidoptera fauna of the Latvian SSR. Part III. -
Fauna Latvijskoj SSR 4 : 166-202 (Russian).

sulcs, A., 1976. Neue und wenigbekannte Arten der Lepidopteren-Fauna Lettlands, 7 . - Ann.Ent.
Fenn. 42 : 4-2 1 .

sulcs, A. & §ulcs, I., 1978. Neue und wenig bekannte Arten der Lepidopteren-Fauna Lettlands,

7. - Not.Entomol. 58 : 141-150.

sulcs, A. & §ulcs, L, 1981. Neue und wenig bekannte Arten der Lepidopteren-Fauna Lettlands,

8. - Not.Entomol. 61 : 91-102.

Sulcs, A. & §ulcs, L, 1983. Neue und wenig bekannte Arten der Lepidopteren-Fauna Lettlands,

9. - Not.Entomol. 63 : 37-48.

bulcs, A. & §ulcs, L, 1984a. Neue und wenig bekannte Arten der Lepidopteren-Fauna Lettlands,

10. - Not.Entomol. 64 : 151-155.

Sulcs, A. & Sulcs, L, 1984b. Drei für Lettland neue Coleophora (Coleophoridae) Arten. -
t Not.Entomol. 64 : 198.

Sulcs, A. & Sulcs, L, 1987. Neue und wenig bekannte Arten der Lepidopteren-Fauna Lettlands,

11. - Not.Entomol. 67 : 141-145.

Sulcs, L, 1990. Neue und wenig bekannte Arten der Lepidopteren-Fauna Lettlands, 12. -
Not.Entomol.

Teich, K., 1889. Baltische Lepidopteren-Fauna. - Arb.naturforsch. Ver. Riga N.F. 6 1-33.

Toll, S., 1952 [1953], Studiën über die Genitaliën einiger Coleophoridae. II. - Z.wien.ent.Ges.
37 : 156-164.

Ulmer, G., Strand, E., & Horn, W., 1918. Über W. Horns litauische entomologische Kriegs-
ausbeute 19l6(besonderTrichoptera, Ephemeroptera, Lepidoptera und Hymenoptera). -
Ent. Min. 7 : 312.

Vives Moreno, A., 1988. Catalogo mundial sistematico y de distribucion de la familia
Coleophoridae Hübner, [1825] (Insecta : Lepidoptera). - Boletin de Sanidad Vegetal 12 :
1-196.

Boekbesprekingen

\ichele, D. : Was bliihi denn da? Der Fotoband. Wildwachsende BUitenpflanzen Mitteleuropas.
11x18 cm, 447 p.. 489 kleurenfoto’s, 400 afbeeldingen in kleur, Franckh-Kosmos Verlag GmbH
& Co., D-7000 Stuttgart, Kosmos-Naturführer, gebonden met plastic beschermhoes, 1991,
DM 28,- (ISBN 3-440-06227-9).

Van dit beroemde, algemeen bekende determi neerboek is dit alweer de 53ste editie en die wijkt
n enkele belangrijke punten af van de vorige edities. Zo zijn de pentekeningen door M. Golte-
3echtle vervangen door kleurenfoto’s, meestal van de auteur zelf. De teksten zijn grotendeels
ïel ij k gebleven aan vroegere uitgaven, al is de rubriek «Algemene wetenswaardigheden»
titgebreid.

Deze nieuwe uitgave is, zoals de vroegere, ingedeels volgens de kleur van de bloemen en binnen
:lke kleur nog eens volgens het aantal kroonblaadjes. Omdat de bloemen de meest opvallende
)rganen van een plant zijn en vooral voor leken duidelijk waarneembaar, is deze methode van
letermineren de gemakkelijkste gebleken.

Bovenaan elke bladzijde vindt men telkens een kleurenfoto van een plant en onderaan de
lesbetreffende tekst. In deze tekst worden bijzondere herkenningspunten aangehaald, alsook
;egevens over bloeitijd, grootte, standplaats enz. Dikwijls worden ook vruchten van struiken
>f bomen afgebeeld, omdat die ook met nut kunnen gebruikt worden bij het determineren.

Zoals steeds in de reeks Kosmos-Naturführer is het boek erg verzorgd uitgegeven. De foto’s
;omen goed tot hun recht op het glanzende papier. Het handige formaat en de plastic hoes zorgen
rvoor dat het boek mee in de natuur genomen kan worden om ter plaatse gebruikt te worden.

W.O. De Prins

’hegea 19 (4) : 167 (1 december 1991)

167

Gysels, H. . Haftelarventabel.

15x21 cm, 96 p., 17 tekstfiguren, talrijke kaartjes, Jeugdbondsuitgeverij, te bestellen bij «Natuur
2000», Bervoetstraat 33, 2000 Antwerpen, paperback, 1991, 200,- frank (ISBN 90-5107-015-2).

Haftelarven (Ephemeroptera, Eendagsvliegen) vormen geen gemakkelijke groep om te deter-
mineren. Toch heeft de auteur gepoogd om een tabel op te stellen die niet uitsluitend met extra
moeilijk waar te nemen morfologische verschillen werkt, maar wel met kenmerken die met een
vergroting van 10 a 20x te zien zijn. Soms zal het evenwel niet mogelijk zijn om eene exemplaar tot
op soortniveau te determineren, ook al niet omdat duidelijke morfologische verschillen nooit zijn
aangeduid in de literatuur.

In zijn inleiding geeft de auteur informatie over de lichaamsbouw, de algemene kenmerken,
de levenscyclus en de ecologie van haften. Ook bespreekt hij de invloed van de mens op het leven
van haften. Hij geeft praktische wenken voor het verzamelen en bewaren van haften. Het
hoofddeel van dit werk bestaat natuurlijk uit de tabel zelf. Deze is rijkelijk van illustraties
voorzien. Na de tabel volgt een literatuurlijst voor verdere studie.

Recent verspreidingsonderzoek (1960-1985) leidde tot heel wat pessimistische uitlaten. Van de
66 ooit in Nederland en 65 ooit in België waargenomen soorten, komt er nu nog slechts een fractie
voor. De verspreiding van alle behandelde soorten wordt in tabelvorm aangegeven en
voorgesteld op kaartjes.

Een interessante publikatie voor wie zich met hydrobiologie bezig houdt.

W.O. De Prins

Inhoud :

Coutsis, J.G. & Ghavalas, N. : Agriades pyrenaicus (Boisduval, 1840) frorr.
N. Greece and notes on Apatura metis (Freyer, [1829]) from N.E.

Greece (Lepidoptera : Lycaenidae, Nymphalidae) 133

De Prins, G. : Noetua janthe (Borkhausen , 1792) en Noctua janthina ([Den\S
& SCHIFFERMÜLLER], 1775) : beide soorten in België (Lepidoptera :

Noctuidae) 121

De Prins, W., van der Poorten, D., Borie J.-P., van Oorschot, H., Riemis, A.
& Coenen, F. : Rhopalocera of Turkey. 7. On a new species of
Polyommalus Latreille, 1804 subgenus Agrodiaetus Hubner, [1822]

from north-eastern Turkey (Lepidoptera : Lycaenidae) 141

Drost, M.B.P. : Helophorus discrepans Rey, nieuw voor België (Coleoptera :

Hydrophilidae) 137

Ivinskis, P. & Savenkov, N. : Casebearers of the Baltic republics (Lepido-
ptera : Coleophoridae) 149

Troukens, W. : Cacyreus marshalli BUTLER, 1898 aangetroffen in België

(Lepidoptera : Lycaenidae) 129

Korte mededeling :

-Cacyreus marshalli Butler, 1898 op Mallorca (Lepidoptera : Lycaenidae)

(G. Myncke) 13 1

Boekbesprekingen : 132, 135, 139, 167

verantw. uitg.: W. De Prins, Diksmuidelaan 176, B-2600 Antwerpen (Bclgium) Tel. 03/322.02..

168