driemaandelijks tijdschrift van de

VLAAMSE VERENIGING VOOR ENTOMOLOGIE

Afgiftekantoor Antwerpen X ISSN 0771-5277

Redactie: Dr. J.-P. Borie (Compiègne, France), T. C. G arre (Chandlers Ford, England),
Dr. K. Maes (Gent), Dr. K. Martens (Brussel), A. 01ivier (Ant^^fenj, H.HW 'ÓfO^cKït^^msterdam), D. van der
Poorten (Antwerpen), W. O. De Prins (Antwerpen). / *

Redactie-adres: W. O. De Prins, Diksmuidelaan 176, £3-2600 Antwerpen (Belgium).

e-mail: willy.deprins@village.uunet.be. ^ flAR 2 5 2004

Jaargang 27, nummer 4

ï december 1999

Chernes hahni , een nieuwe pseudoschorpioen voor
België en Luxemburg (Arachnida: Pseudoscorpiones)

Hans Henderickx & Vik Vets

Abstract. Chernes hahni , a new pseudoscorpion for Belgium and Luxemburg (Arachnida:
Pseudoscorpiones)

Up to the present only two species of Chernes have been reported from Belgium: C. cimicoides (Fabricius,
1793) and C. vicinus (Beier, 1932). Recently, some specimens of Chernes hahni (Koch, 1839) were found in
different localities in Belgium. The distribution of this species in western Europe is discussed.

Résumé. Chernes hahni, un nouveau pseudoscorpion pour la Belgique et le Luxembourg (Arachnida:
Pseudoscorpiones)

Jusqu'a présent seulement deux espèces du genre Chernes ont été rapportées de Belgique: C. cimicoides
(Fabricius, 1793) et C. vicinus (Beier, 1932). Récemment, quelques exemplaires de Chernes hahni (Koch,
1839) on été trouvés dans différentes localités en Belgique. La distribution de cette espèce en Europe
occidentale est discutée.

Key words. Chernes hahni - Pseudoscorpiones - faunistics - Belgium - Luxemburg
Henderickx; H.: Hemelrijkstraat 4, B-2400 Mol.

Vets, V.: Oosterveldlaan 170, B-2610 Wilrijk.

Van het genus Chernes Menge, 1855 werden tot op heden 2 soorten uit België
vermeld: Chernes cimicoides (Fabricius, 1793) en Chernes vicinus (Beier, 1932).
(Henderickx 1999). C. vicinus komt voor in nesten van de mier Lasius fuliginosus
Latreille (Cooreman 1947); C. cimicoides wordt onder losse schors gevonden.

Op 12.IX.1981 vond Nico Schneider een mannetje, twee vrouwtjes, een trito- en een
deutonymph van een Chernes sp. in Hollerich (Groothertogdom-Luxemburg). De
exemplaren bevonden zich onder schors van Acer sp. Volker Mahnert determineerde ze
als Chernes hahni (Koch, 1839). Deze soort lijkt oppervlakkig op C. cimicoides maar
verschilt hiervan door enkele duidelijke kenmerken (Beier 1 960).

Uit onderzoek van de Luxemburgse exemplaren bleek dat deze onmiskenbaar tot C.
hahni behoren, evenals alle Belgische Chernes-exe mplaren die door de auteurs op diverse
vindplaatsen onder schors werden gevonden. C. hahni lijkt in onze streken de meest
algemene Chernes , en het is nog maar de vraag of C. cimicoides ooit in België
aangetroffen werd.

Phegea 27 (4) (1 .XII. 1999): 117

Fig. 1: Chernes hahni (Koch, 1839), België, Vlaams-Brabant, Tienen, 23.III. 1996 (leg. Hans Henderickx).

Fig. 2a: Chernes cimicoides, Engeland, Chobham Common, Surrey (Engeland), juli 1981 (leg. John Murphy).
Fig. 2b: C. hahni, Frankrijk, Bois de Vincennes, mei 1993 (leg. Mare Judson).

Fig. 2c: C. hahni, België, Vlaams-Brabant, Tienen, 23.III.1996 (leg. Hans Henderickx).

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 118

Hand

0.5 ■

♦ Hl

■ H2

0.45 •

□ o

a H3

E

XH4

E^

XH5

Si 0.4 -
■a

• H6

a>

o

k.

♦

+ H7

m

AA X O

0.35 -

•

- H8

X +

■

AH9

n q .

o H10

u.o 1

o C11

0.35 0.4 0.45 0.5 0.55 0.6 0.65

nplO

Lengte (mm)

Li V/ Ik

Lengte vinger (mm)

Hl H2 H3 H4 H5 H6 H7 H8 H9 H10 C11 C12

Fig. 3-6, grafieken:

Hl: C. hahni ($), België, Antwerpen, Wilrijk;

H2: C. hahni (3), België, Liège, Tilff;

H3: C. hahni ($), België, Vlaams-Brabant, Tienen;

H4: C. hahni (3), België, Namur, Rochefort;

H5: C. hahni ($), België, Brabant-Wallon, Grez-Doiceau;

H6: C. hahni (c5), België, Brabant-Wallon, Grez-Doiceau;

H7: C. hahni (3), België, Vlaams-Brabant, Sint-Gillis-Waas;

H8: C. hahni ($), GH-Luxemburg, Hollerich;

H9: C. hahni (3), GH-Luxemburg, Hollerich;

H10: C. hahni ($), Frankrijk, Bois de Vincennes;

C 1 1 : C. cimicoides ($), Groot-Brittannië, Surrey, Chobham Common;
Cl 2: C. cimicoides (3), Groot-Brittannië, Surrey, Chobham Common.

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 119

0.15

0.14 -
E

E 0.13 -

o»

I 0.12-

u.

CO

o.ii -

o.i -4—

0.35

Tibia

□ o

A O ♦

X - ■ X

+ • A

I I 1 1 —

0.4 0.45 0.5 0.55

Lengte (mm)

0.6

♦

Hl

■

H2

A

H3

X

H4

X

H5

•

H6

+

H7

-

H8

▲

H9

O

H10

O

C11

□

C12

Tars

Lengte (mm)

♦

Hl

■

H2

A

H3

X

H4

X

H5

•

H6

+

H7

-

H8

A

H9

O

H10

O

C11

□

Cl 2

Fig. 5-6: legende zie p. 119.

C. hahni heeft een grote verspreiding en werd volgens Harvey (1990) o.a. reeds
vermeld uit (West-)Duitsland, Frankrijk, Nederland en Engeland. Legg & Jones (1988)
vermelden voor Engeland dan weer alleen C. cimicoides, en ook Mark Judson (pers.
mededeling) trof geen Engelse C. hahni aan in de collecties.

Harvey’s vermelding "The Netherlands" voor C. hahni vraagt eveneens bevestiging:
Van Helsdingen (1996, pers. mededeling) en Berg (1999, pers. mededeling) vermelden
alleen C. cimicoides uit Nederland. Wellicht worden beide soorten vaak met elkaar
verward.

Von Heiversen (1966) schetst een gelijkaardig beeld voor het "Rhein-Main-Gebiet"
in Duitsland: "Da Chernes hahni erst in 1960 wieder entdeckt und früher immer mit
Chernes cimicoides verwechselt wurde, ist anzunehmen, dass die in der Literatur (...)
erwahnten Chernes cimicoides zu Chernes hahni gehören.”

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 120

Volgens Mare Judson (1999, pers. mededeling) is C. hahni ook in Frankrijk de
algemene soort. Beier (1960) vermeldt dat beide soorten een verschillende biotoopkeuze
hebben: C. cimicoides zou vaker in open parklandschappen aangetroffen worden, onder
schors van laanbomen etc., terwijl C. cimicoides als typische woudbewoner met een
voorkeur voor oude bossen wordt aangeduid. De auteurs verzamelden C. hahni in België
onder de schors van aangeplante Acer pseudoplatanus L., Platanus x acerifolia Willd. en
Aesculus hippocastanum L., langs wegen en rivieren. Speurtochten in diverse oudere
bossen (vnl. de Ardennen en de Gaume), waarbij o.a. de methode "barkstripping"
gebruikt werd, leverden voorlopig geen Chernes spp. op.

Belgische, Luxemburgse en Franse C. hahni werden vergeleken met Engelse C.
cimicoides en de morfologie werd getoetst aan de beschrijvingen van Beier (1960, 1963).
De chaetotaxie van het laatste abdominaalsegment (fig. 1), de afmetingen en de vorm van
de palpenschaar en tars IV werden vergeleken (fig. 2-6). Oppervlakkig lijken C. hahni en
C. cimicoides meer op elkaar dan op C. vicinus, maar een nauwkeurige morfologische
vergelijking van beide soorten maakt subtiele, constante verschillen duidelijk. De hand
van C. cimicoides geeft een meer opgeblazen indruk dan die van C. hahni, doordat ze
dikker is (fig. 3), met afgeronde hoeken (fig. 2). De vaste vinger van C. cimicoides is iets
langer (fig. 4). Ook de tibia van de pedipalp is forser bij C. cimicoides (fig. 5). Tars IV is
duidelijk slanker bij C. cimicoides (fig. 6). Ook de chaetotaxie van beide soorten
verschilt. C. cimicoides heeft twee duidelijke lange trichobotriën op het eindtergiet,
terwijl C. hahni hier slechts slanke, afgeplatte setae heeft (fig. 1, pijltjes). Uit de grafieken
(fig. 2-6) blijkt dat deze verschillen gelden voor beide geslachten.

Dankwoord

De auteurs zijn dank verschuldigd aan dr. Mark Judson en Nico Schneider voor het
ter beschikking stellen van hun materiaal en aan dr. Mark S. Harvey voor het advies.

Referenties

Beier, M., 1960. Chernes cimicoides (F.) und Chernes hahni (C. L. Koch); zwei gut unterschiedene Arten. —
Zeitschr.ArbGem.Österr.Ent. 12: 100-102.

Beier, M., 1963. Ordnung Pseüdoscorpionidea (Afterskorpione). In: Bestimmungsbucher zur Bodenfauna Europas ,
vol. 1. Akademie- Verlag, Berlin.

Cooreman, J., 1947. Chernes lasiophilus n.sp., Chélonèthe myrmécophile de Belgique. — Buil. Mus. r.Hist. nat. Belg.
23(28): 1-6.

Harvey, M., 1990. Catalogue of the Pseudoscorpionida. — Manchester University Press, Manchester and New
York, 726 p.

Heiversen, O. von, 1966. Pseudoskorpione aus dem Rhein-Main-Gebiet. — Senckenbergiana Biologica 47: 148.
Henderickx, H. A., 1999. Naamlijst van de Belgische pseudoschorpioenen (Arachnida Pseudoscorpionida). —
Bull.Soc.r.Belg.Ent. 135 (I— VI): 66-71.

Legg, G. & Jones, R. E., 1988. Synopses of the British Fauna (new series). 40. Pseudoscorpiones (Arthropoda;
Arachnida). — Brill/Backhuys, Leiden.

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 121

Boekbesprekingen

LIKONA: Jaarboek 1998.

21 x 26 cm, 133 p., talrijke figuren, LIKONA, Provinciaal Natuurcentrum, Het Groene Huis, Domein Bokrijk, 3600
Genk, pnc@limburg.be, 1999, paperback (ISSN 0778-8495).

Onlangs is het achtste Jaarboek van de Limburgse Koepel voor Natuurstudie (LIKONA) verschenen. Men is er
opnieuw in geslaagd een boeiend overzicht te publiceren van recent feitenmateriaal over de Limburgse natuur.
Naast artikels over geologische onderwerpen, over planten en over gewervelde dieren, worden er twee stukken over
insecten gepubliceerd. Bijzondere loopkevers en spinnen in vier biotooptypen in Heppen-Leopoldsburg worden
voorgesteld en met gaat op zoek naar mieren in Limburg, waarbij men enkele bijzondere soorten vermeldt.

Zoals steeds is ook dit jaarboek (het achtste) erg kleurrijk uitgegeven. Het biedt een bijzonder diverse kijk op
de natuur in deze groene provincie.

W. De Prins

Gepp, J. & Köck, P.: Entomologica Austriaca 1990-1994.

15 x 21 cm, 144 p., Institut fïir Naturschutz und Landschaftsökologie in Graz, Heinrichstrasse 5/III, A-8010 Graz,
österreich, inst.natur@pmagnet.at, 1999, paperback, Euro 15,- (ISBN 3-90083 8-06-X).

De auteurs geven een overzicht van de 1142 over de Oostenrijkse insectenfauna die in de jaren 1990 tot en met
1994 gepubliceerd werden, alsook de artikels door Oostenrijkse auteurs gepubliceerd over entomologische
onderwerpen. De citaten staan alfabetisch per auteur gerangschikt en zijn voorzien van een volgnummer dat in de
diverse indexen wordt gebruikt. Er zijn in het totaal zes indices die het opzoeken van een bepaald artikel sterk
vergemakkelijken: volgens systematiek, Duitse diernamen, algemene onderwerpen, geografische namen, een
combinatie van systematische groepen en geografische namen (b. v. de Carabidae van Duitsland) en personalia.

Dit boekje geeft een uitgebreid overzicht van alles wat er in Oostenrijk werd gepubliceerd over entomologie.
Ook de vorige vier deeltjes (entomologische literatuur vanaf 1970) zijn nog steeds verkrijgbaar voor dezelfde prijs
per deel.

W. De Prins

Hullé, M., Turpeau E., Robert Y. & Monnet Y.: Les pucerons des plantes maraichères. Cycles biologiques et
activités de vol.

15.5 x 24 cm, 136 p., talrijke afbeeldingen in kleur, INRA Editions, RD 10 (Route de St-Cyr), F-78026 Versailles
Cedex, dessauva@versailles.inra.fr, 1999, paperback, FRF 120,- (ISBN2-7380-0857-7).

Meer dan 900 soorten bladluizen zijn bekend uit Europa. Daarvan kunnen er een heleboel schadelijk zijn op
allerlei cultuurgewassen (sierteelt, groenten, fruit e.d.). In het huidige boekje worden die soorten behandeld die
schadelijk optreden op groenten. Men heeft 35 soorten bladluizen geselcteerd die op 30 verschillende soorten
groenten voorkomen. Na Spanje en Italië is Frankrijk het belangrijkste land voor de productie van verse groenten in
Europa. Het is belangrijk voor de telers om de soorten bladluizen te kunnen identificeren en hun levenswijze te
kennen om op gepaste wijze te kunnen ingrijpen om zodoende verdere schade te kunnen voorkomen.

Het boek vat aan met een voorstelling van de meest belangrijke gewassen die bedreigd worden door
bladluizen. Ze zijn ingedeeld per plantenfamilie en telkens wordt aangegeven welke soorten bladluizen men kan
verwachten. Verspreidingskaartjes geven aan waar precies in Frankrijk de betreffende groenten het meest worden
geteeld.

Dan volgt een alfabetisch overzicht van de 35 behandelde bladluissoorten. Elke soort wordt kort beschreven, in
kleur afgebeeld en haar levenswijze wordt behandeld. Achteraan volgt een overzicht van de activiteit van de
verschillende soorten bladluizen in Frankrijk. Per soort wordt aangegeven in welke departementen precies schade
valt te verwachten, alsook in welke maanden de soort het meest actief is. Deze gegevens zijn uiteraard erg
belangrijk voor de telers.

Het boekje is zeer aantrekkelijk en kleurrijk uitgegeven, de verspreidingskaartjes, vliegtijddiagrammen en
foto's van adulten zijn van goede kwaliteit. Groentetelers, ook in België, kunnen er heel wat uit opsteken.

W. De Prins

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 122

Butterflies and Skippers from the Greek island of
Kithira, late April and early June, 1999 (Lepidoptera:
Hesperioidea & Papilionoidea)

John G. Coutsis

Samenvatting. Dagvlinders van het Griekse eiland Kithira, eind april en begin juni 1999 (Lepidoptera:
Hesperioidea & Papilionoidea)

Tijdens twee bezoeken van telkens 2 dagen nam de auteur 27 soorten dagvlinders waar op het Griekse eiland
Kithira. In het totaal werden met zekerheid 35 soorten vermeld van dit eiland, een redelijk klein aantal, gezien
de rijke fauna van het nabije schiereiland Pelopónnisos, de tamelijk grote oppervlakte van het eiland en zijn
rijke plantengroei.

Résumé. Papillons de 1'ïle grecque de Kithira, fin avril et début juin 1999 (Lepidoptera: Hesperioidea &
Papilionoidea)

Lors de deux visites de 2 jours chacune, 1'auteur observa 27 espèces de papillons sur 111e grecque de Kithira.
Au total, 35 espèces ont été mentionnées de cette ïle, un nombre assez restreint, vu la proximité de la presqulle
du Péloponnèse et de la richesse de sa faune, la superficie importante de 111e et sa végetation riche.

Key words: Lepidoptera - Hesperioidea - Papilionoidea - faunistics - Greece - Kithira
Coutsis, J. G.: 4 Glykonos Street, GR- 10675, Athens, Greece. e-mail: kouts@otenet.gr

The island of Kithira is situated about 13.5 km SSW from the SE tip of Pelopónnisos,
which in tum is known as Cape Maléas. The island has an area of 284 km2 and consists
mainly of a central plateau with a mean altitude of approximately 200 m, surrounded by
stony peaks, the highest of which has an altitude of just over 500 m.

Kithira is mostly covered with rather dense maquis, with few remnants of pine woods
and it also possesses areas with garrigue (phrygana), especially so near the coast. The
central plateau has cultivated areas and the island is generally well watered, possessing
numerous streams, the most important of which at one point forming a waterfall. A
number of interspersed oaks suggests that in the past the island may have harboured oak
forests.

The rather incomplete published lepidopterological information about this island
makes it desirable to produce in print any additional data, in order to fill in a
zoogeographical gap.

Kithira was visited by myself in late April 1999 and again in early June of the same
year. Collecting took place on April 26 and 27, as well as on June 3 and 4 and the
following species were recorded:

1. Carcharodus alceae (Esper, [1780]). Milopótamos; lkm N of Ano Livadi. End
April.

2. Spialia orbifer (Hübner, [1823]). lkm N of Ano Livadi; Milopótamos. End April.

3. Muschampia proto (Ochsenheimer, 1808). Hills N of Melidóni; Ano Livadi; lkm S
of Milopótamos. Beginning June.

4. Thymelicus acteon (Rottemburg, 1775). All localities visited. Beginning June.

5. Iphiclides podalirius (Linnaeus, 1758). Ano Livadi; between Milopótamos and
Ano Livadi. End April, beginning June.

6. Papilio machaon Linnaeus, 1758. Milopótamos; hills W of Paleópoli; hills SE of
Agia Pelagia. End April.

7. Euchloe ausonia (Hübner, [1804]). All localities visited. End April.

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 123

Fig. 1: Map of Kithira with localities visited.

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 124

8. Pieris brassicae (Linnaeus, 1758). All localities visited. End April, beginning June.

9. Pieris rapae (Linnaeus, 1758). Ano Livadi. End April, beginning June.

10. Pontia edusa (Fabricius, 1777). Ano Livadi. End April, beginning June.

11. Colias crocea (Fourcroy, 1785). Hills NE of Milopótamos; Ano Livadi; Agia
Pelagia. End April.

12. Gonepteryx cleopatra (Linnaeus, 1767). Milopótamos. End April, beginning
June. 1 km S of Milopótamos; Ano Livadi; hills SW of Kato Hóra; Agia Pelagia;
Melidóni. Beginning June.

13. Lycaena phlaeas (Linnaeus, 1761). Ano Livadi; Milopótamos. Beginning June.

14. Callophrys rubi (Linnaeus, 1758). 2 km NW of Ano Livadi. End April.

15. Satyrium spini ([Denis & Schiffermüller], 1775). Hills N of Melidóni; Ano
Livadi; Milopótamos. Beginning June.

16. Lampides boeticus (Linnaeus, 1767). Ano Livadi. Beginning June.

17. Celastrina argiolus (Linnaeus, 1758). Ano Livadi. Beginning June.

18. Pseudophilotes vicrama (Moore, 1865). 2km NW of Ano Livadi; Milopótamos;
hills SW of Kato Hóra; Paliahóra; 3km NW of Agia Pelagia. End April.

19. Glaucopsyche alexis (Poda, 1761). 2km SW of Ano Livadi. End April.

20. Polyommatus icarus (Rottemburg, 1775). 2kmNW of Ano Livadi; Milopótamos;
hills SW of Kato Hóra; Limni. End April. Ano Livadi. End April and beginning June.

21. Vanessa atalanta (Linnaeus, 1758). Ano Livadi. End April.

22. Vanessa cardui (Linnaeus, 1758). Ano Livadi; Limni; near Agia Pelagia; near
Paleópoli. End April.

23. Kirinia roxelana (Cramer, [1777]). Milopótamos. Beginning June.

24. Pararge aegeria (Linnaeus, 1758). lkm N of Ano Livadi; Milopótamos. End
April and beginning June.

25. Lasiommata megera (Linnaeus, 1767). lkm E of Aroniadika. End April.
Milopótamos. Beginning June.

26. Maniola jurtina (Linnaeus, 1758). All localities visited. Beginning June.

27. Hipparchia senthes (Fruhstorfer, 1908). Hills NW of Agia Pelagia; Limni.
Beginning June.

The G. cleopatra have green hindwing undersides and the majority of the females are
of the whitish upperside morph; only a few were found to have yellowish uppersides.

The G. alexis males have upperside black borders of variable width, some having
wide ones, as in populations from S Pelopónnisos, while others having narrow ones, as in
populations from N Pelopónnisos, as well as from C and N Greece.

The P. aegeria are all with reddish-brown spots on upperside, very much as in
populations from Kriti island.

In the case of M. jurtina and H. senthes, identification was based on the genitalial
structures. The taxa E. ausonia, C. rubi, G. alexis, H. senthes and T. acteon are reported
here for the First time from the island of Kithira.

Taxa published by Rebel (1937 & 1938), but not recorded by the present author are
the following:

1 . Thymelicus sylvestris (Poda, 1761)

2. Coenonympha pamphilus (Linnaeus, 1758)

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 125

Taxa recorded by Reisser (1940), but not by the present author or Rebel, are as
follows:

1 . Carcharodus orientalis Reverdin, 1913

2. Pyrgus armoricanus (Oberthür, 1910)

3. Leptotes pirithous (Linnaeus, 1767)

4. Hyponephele lupina (Costa, [1836])

5. Hipparchiafatua Freyer, 1844

6. Limenitis reducta Staudinger, 1901

7. Polygonia egea (Cramer, [1775])

The following taxa, reported by Kattoulas and Koutsaftikis (1977), have not been
recorded by Rebel, Reisser, or by the present author:

1 . Carcharodus lavatherae (Esper, [1783])

2. Satyrium ilicis (Esper, [1779])

3. Cyaniris semiargus (Rottemburg, 1775)

4. Aricia agestis ([Denis & Schiffermüller], 1775)

5. Hipparch ia semele (Linnaeus, 1758)

6. Hipparchia fagi (Scopoli, 1763)

Of these, C. lavatherae , C. semiargus, H. semele , and H. fagi seem highly
improbable.

The sum total of reliable recordings amounts to 35 species, a number which shows
the butterfly fauna of Kithira to be rather poor in species, despite the island's close
geographic proximity to the butterfly-rich Pelopónnisos, its relatively large area and its
relative lushness.

References

Kattioulas [sic!], M. & Koutsaftikis, A., 1977. Lepidoptenfauna [sic!] der Insel Kythera, I Teil. —
Annls.Mus.Goulandris 3: 115-120.

Rebel, H., 1937. Griechische Lepidopteren. V. — Z.öst.EntVer. 22: 93-95.

Rebel, H., 1938. Zur Lepidopterenfauna Kretas. — D.ent.Z.Iris 52: 30-36.

Reisser, H. von, 1940. Lepidopteren von den Aegaischen Inseln. — Z.wien.ent.Ges. 31: 44-59.

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 126

On the publication dates of the "Versuch einer
Monographie der europaischen Schmetterlingsarten:
Thecla, Polyomattus [sic], Lycaena, Nemeobius. Als
Beitrag zur Schmetterlingskunde" by Paul Bernhard
Gerhard (Lepidoptera: Lycaenidae)

Alain Olivier

Samenvatting. Over de publicatiedata van het "Versuch einer Monographie der europaischen
Schmetterlingsarten: Thecla, Polyomattus [sic], Lycaena, Nemeobius. Als Beitrag zur Schmetterlingskunde"
door Paul Bernhard Gerhard (Lepidoptera: Lycaenidae)

In het midden van de 19de eeuw werd een aantal taxa uit de soortengroep, behorende tot de Lycaenidae, bijna
gelijktijdig beschreven door Christian Friedrich Freyer in zijn "Neuere Beitrage zur Schmetterlingskunde mit
Abbildungen nach der Natur" ([1831]— 1858), door Gottlieb August Wilhelm Herrich-Schaffer in zijn
"Systematische Bearbeiding der Schmetterlinge von Europa, zugleich als Text, Revision und Supplement zu
Jakob Hübner’s Sammlung europaischer Schmetterlinge" (1843-1856) en door Paul Bernhard Gerhard in zijn
"Versuch einer Monographie der europaischen Schmetterlingsarten: Thecla, Polyomattus [sic], Lycaena,
Nemeobius. Als Beitrag zur Schmetterlingskunde" (1850-1853). In deze publicatie, de eerste van een geplande
reeks van vier, wordt een precieze datering voorgenomen van de verschillende delen ("Hefte") van Gerhard’s
werk. Na een korte biografische schets van Paul Bernhard Gerhard, waarbij voornamelijk het accent wordt
gelegd op zijn verhoudingen tot andere verzamelaars en handelaars, volgt de zo precies mogelijke datering van
de tien Hefte aan de hand van externe bronnen en een korte evaluatie van de impact van zijn werk op zijn
onmiddellijke tijdgenoten in de lepidopterologische wereld. Tenslotte volgt een chronologische lijst van de
nominale taxa, welke in dit werk worden beschreven, afgebeeld en vermeld.

Résumé. Sur les dates de publication du "Versuch einer Monographie der europaischen
Schmetterlingsarten: Thecla, Polyomattus [sic], Lycaena, Nemeobius. Als Beitrag zur Schmetterlingskunde"
par Paul Bernhard Gerhard (Lepidoptera: Lycaenidae)

Au milieu du 1 9ième siècle, un certain nombre de taxa du groupe-espèce, appartenant aux Lycaenidae, furent
décrits presque simultanément par Christian Friedrich Freyer dans ses "Neuere Beitrage zur
Schmetterlingskunde mit Abbildungen nach der Natur" ([1 83 1]— 1 858), par Gottlieb August Wilhelm Herrich-
Schaffer dans son "Systematische Bearbeitung der Schmetterlinge von Europa, zugleich als Text, Revision
und Supplement zu Jakob Hübner’s Sammlung europaischer Schmetterlinge" (1843-1856) et par Paul
Bernhard Gerhard dans son "Versuch einer Monographie der europaischen Schmetterlingsarten: Thecla,
Polyomattus [sic], Lycaena, Nemeobius. Als Beitrag zur Schmetterlingskunde" (1850-1853). Dans la présente
publication, la première d’une série prévue de quatre, une datation précise des différentes parties ("Hefte") du
travail de Gerhard est entreprise. Après une brève notice biographique sur Paul Bernhard Gerhard, oü 1’accent
est mis principalement sur ses rapports avec d’autres collectionneurs et commer^ants, suit la datation aussi
précise que possible des dix Hefte au moyen de sources extérieures, ainsi qu’une évaluation succincte de
1’ impact de son oeuvre sur ses contemporains immédiats du monde lépidoptérologique. Enfin, une liste
chronologique des taxa nominatifs, décrits, illustrés et mentionnés dans ce travail, est présentée.

Abstract. On the publication dates of the "Versuch einer Monographie der europaischen
Schmetterlingsarten: Thecla, Polyomattus [sic], Lycaena, Nemeobius. Als Beitrag zur Schmetterlingskunde" by
Paul Bernhard Gerhard (Lepidoptera: Lycaenidae)

In the middle of the 19ül Century, a series of Lycaenid butterfly species-group taxa was described almost
simultaneously by Christian Friedrich Freyer in his "Neuere Beitrage zur Schmetterlingskunde mit
Abbildungen nach der Natur" ([183 1 ]— 1 858), by Gottlieb August Wilhelm Herrich-Schaffer in his
"Systematische Bearbeitung der Schmetterlinge von Europa, zugleich als Text, Revision und Supplement zu
Jakob Hübner’s Sammlung europaischer Schmetterlinge" (1843-1856) and by Paul Bernhard Gerhard in his
"Versuch einer Monographie der europaischen Schmetterlingsarten: Thecla, Polyomattus [sic], Lycaena,
Nemeobius. Als Beitrag zur Schmetterlingskunde" (1850-1853). In the present publication, the first of a
planned series of four, the establishment of the exact dates of publication of the various instalments ("Hefte")
of Gerhard’s work will be attempted. After a short biographical sketch of Paul Bernhard Gerhard, whereby an
emphasis is placed on his relations to other collectors and dealers, the dating of the ten Hefte, as accurately as
possible, is performed with the aid of extemal sources, as well as a brief évaluation of the immediate impact of
his work on the contemporaneous lepidopterological world. Finally, a chronological list of nominal taxa
described, figured or mentioned in this work, is presented.

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 127

Zusammenfassung. Über die Publikationsdaten von Paul Bemhard Gerhard’s "Versuch einer
Monographie der europaischen Schmetterlingsarten: Thecla, Polyomattus [sic], Lycaena, Nemeobius. Als
Beitrag zur Schmetterlingskunde" (Lepidoptera: Lycaenidae)

In der Mitte des 19. Jahrhunderts wurden eine Reihe von Lycaeniden-Taxa der Artengruppe fast gleichzeitig
von Christian Friedrich Freyer in seinen "Neuere Beitrage zur Schmetterlingskunde mit Abbildungen nach der
Nattxr" ([183 1 ]— 1 858), von Gottlieb August Wilhelm Herrich-Schaffer in seiner "Systematische Bearbeiding
der Schmetterlinge von Europa, zugleich als Text, Revision und Supplement zu Jakob Hübner’s Sammlung
europaischer Schmetterlinge" (1843-1856) sowie von Paul Bemhard Gerhard in seinem "Versuch einer
Monographie der europaischen Schmetterlingsarten: Thecla , Polyomattus [sic], Lycaena, Nemeobius. Als
Beitrag zur Schmetterlingskunde" (1850-1853) beschrieben. Die vorliegende Arbeit, sie ist die erste einer
geplanten Serie von vier Publikationen, versucht die exakten Publikationsdaten verschiedener Teile ("Hefte")
von Gerhard’s Arbeiten zu ermitteln. Es wird eine kurze Biographie von Paul Bemhard Gerhard mit
Anmerkungen über seine Kontakte zu anderen Sammlem und Handlem sowie eine kurze Bewertung des
unmittelbaren Einflusses seines Wirkens auf die Lepidopterologie seiner Zeit gegeben. Die Erscheinungsdaten
seiner Hefte wurden durch Nutzung sekundarer Literaturquellen so exakt wie möglich ermittelt. Nominelle
Taxa, welche beschrieben, abgebildet oder erwahnt werden, sind chronologisch aufgelistet.

Key words : Lycaenidae - Gerhard - literature - nomenclature - publication dates

Olivier, A.: Luitenant Lippenslaan 43 B 14, B-2140 Antwerpen, Belgium (alain.olivier@village.uunet.be).

Introduction

By the middle of the 19* Century, some renown dealers in Germany sold butterfly
material collected in various places in Europe and Asia Minor, that belonged to species
group taxa new to Science and that were described by Christian Friedrich Freyer
(°25. 08. 1794-|10.1 1.1885) in his "Neuere Beitrage zur Schmetterlingskunde mit
Abbildungen nach der Natur" ([ 1 83 1 ]— 1 858), by Gottlieb August Wilhelm Herrich-
Schaffer (°1 7. 1 2. 1 799— 1 14.04. 1 874) in his "Systematische Bearbeitung der

Schmetterlinge von Europa, zugleich als Text, Revision und Supplement zu Jakob
Hübner’s Sammlung europaischer Schmetterlinge" (1843-1856) and by Paul Bemhard
Gerhard (°10.03.1824-tl8?) in his "Versuch einer Monographie der europaischen
Schmetterlingsarten: Thecla , Polyomattus [sic], Lycaena , Nemeobius. Als Beitrag zur
Schmetterlingskunde" (1850-1853). Especially in 1850-1851, a series of species-group
taxa, belonging to the Lycaenidae, were described almost simultaneously by these three
authors. Up to the present, it has been virtually impossible to establish the correct
synonymy for such species, despite efforts of dating of the three forementioned works by
resp. Heppner (1982) and Tremewan (1988) for Freyer, Hemming (1937) for Herrich-
Schaffer and Ko<?ak (1980) for Gerhard. As a result, some lycaenid taxa are mentioned
about equally frequently in the current lepidopterological literature under such altemative
species names (e.g. panagaea vs. endymion, candalus vs. corneliae, actis vs. atys, . . .).

The present contribution is the First of a planned series of four papers, that will deal
resp. with establishing the exact dates (as far as is possible to determine) of publication of
the three forementioned works by resp. Gerhard, Herrich-Schaffer and Freyer, and in a
separate publication the analysis of nomenclatural problems encountered. The main
difficulties reside with the dating of the various parts of these three works, that were each
published as a continuous series of "Hefte" or "Lieferungen", consisting of text parts and
colour plates, that were not always published in an apparently logical order. While the
dating up to the year has apparently been resolved satisfactorily already (although in their
famous monograph on Turkish butterflies, Hesselbarth et al. 1995 followed the
sometimes erroneous conclusions of Heppner 1982 on the dating of some of Freyer’s
Hefte), a more precise dating (month of publication) appears critical in some difficult
cases of priority: as will be seen, this appeared impossible in some instances. Further
considerations, that will be of importance in suggestions for the preferred use of one
name over another, include nomenclatural stability in the sense of ICZN 1985, Art. 23 as

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 128

well as the availability of extant type specimens: such issues will be adressed in the fourth
paper.

The first three contributions will, as already stated, aim at a dating most precisely as
possible. Beside the results already reported by previous researchers, data obtained after
consultation of (almost) contemporary works (e.g. Heydenreich 1851, Keferstein 1851,
Meyer-Dür 1852 and Lederer 1852), as well as various reports of Library in some
contemporary joumals (e.g. Entomologische Zeitung Stettin, which appeared invaluable)
and cross-references between the various works, appeared of great use.

In this first paper, a dating of Gerhard’s work appears to agree by and large with
Ko9ak’s (1980) conclusions, with some slight differences however, and to differ more
than once with the conclusions of Hesselbarth et al. (1995). Further, beside biographical
data, information on contacts with colleagues and dealers will be provided. Finally, a
chronologically arranged checklist of nominal taxa dealt with in Gerhard’s publication
will be presented.

Paul Bernhard Gerhard: a short biography

Biographical data on Paul Bernhard Gerhard are scanty, and the following account is
based on Weidner (1967: 121): "He was bom in Leipzig on 10.03.1824 and only moved
to Hamburg in 1848. There he obtained citizenship on 05.07.1850 and married Johanna
Mathilde Hühn on 25.01.1851. Until 1857, he was filed as resident in Hamburg, after
which he must have retumed to Leipzig; in 1870-1871 the latter town is listed as his
home place in the member list of the Entomological Society of Stettin, to which he
already joined when still in Hamburg. According to information gathered from the city
archive of Leipzig he was filed as a resident there from 1869 to 1893. In 1878 he was
vice-president of the entomological society "Fauna" in Leipzig. In that year he published
a "Systematisches Verzeichniss der Macro-Lepidopteren von Nord- Amerika". He
probably did not die in Leipzig".

From his various comments in his "Versuch einer Monographie...", it appears that
Gerhard was in friendly terms with such famous collectors and dealers as Julius Lederer,
Johann Georg Bischoff, Christian Friedrich Freyer, Rudolf Schmidt, Wolfgang Anderegg,
Gustav Heinrich Heydenreich, Eduard Hering, G. T. Keitel, August Dutreux, Michael
Christian Sommer, Q. M .R. Ver-Huell. He does not seem to have had direct contacts
with Albert Kindermann, although he obtained some material collected by him through
Lederer, or with Frivaldszky, of which he received some material via Heydenreich.
Rudolf Schmidt fumished him with some material collected by Eversmann. His relations
with Herrich-Schaffer appear more mysterious. In 1850, he apparently initially became
informed of Herrich-Schaffer’s viewpoints via Lederer (e.g. comments under " Argus
Ledereri Kind." on p. 4) but later that year, he apparently was aware of some of Herrich-
Schaffer’s names, viz. "Asabinus. H. Sch. " and " ochimus H. Sch." (p. 7), that were only
published by the latter author in 1851 and, in early 1851, " Actis . Herr.-Schaeff. " and
" Carmon " that were published by Herrich-Schaffer in 1851 as well. Possibly these names
were circulated on sales lists or they became known to Gerhard via Lederer. By late 1852
(before December), Gerhard quotes plates 71, 106 and 123 of Herrich-Schaffer, of which
the latter plate was published in 1852 as well and hence the latter author’s work was
known to him by that time. Herrich-Schaffer ([1856], Bd. 6[Heft 69]: 171), on the other
hand, comments only five years later on Gerhard’s Carmon and Atys, suggesting that he
was not aware of Gerhard’s work by the time of its publication and thus had no direct
contacts with him. Notably, Gerhard doesn’t seem to have had any contact with the
famous collector Carl Gotthelf Kaden.

Nothing is known about any extant collection material. What is certain is that, if left
in Hamburg, Gerhard’s collection was probably entirely destroyed, as the Zoological

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 129

Museum of Hamburg was bombed by the Royal Air Force in 1943 and bumed out,
whereby all the collections of the Dept. of Entomology were lost, including documents
relating to these materials (Prof. Dr. O. Kraus, in litt. 28.VI.1999).

Dating of the various Hefte of Gerhard’s ”Versuch einer Monographie...”

Gerhard’s work was published in 10 Hefte, from 1850 to 1853 (the exact number of
pages and colour plates making up each Heft can be deduced from the chronological list
below; see also References). The coloured illustrations on the 39 colour plates in this
work were produced by a certain Johann Heinrich Conrad Tessien from Altona
(°21.04.1814-t20.08.1868; a short biography of him and a review of his works can be
found in Weidner 1967: 1 12-1 14). Figs 1 and 2 reproduce resp. Tessien’s colour plates 9
and 31 in Gerhard’s work. Hagen (1862: 272), and later Hom & Schenkling (1928: 410),
dated Hefte 1 to 3 in 1850. Koelak (1980: 16) concluded that the publication date is April
1850, as Hagen ( op.cit .) put the number 4 after 1850. There is no direct evidence for this,
however, and although the preface is dated April 1850, it does not mean that such is the
publication date. Through the courtesy of Dr. R. Gaedike (Eberswalde), I obtained the
copy of a letter by Gerhard dated 9* November 1850 (fïg. 3, including reproduction in
normal letter type through the courtesy of Dr. P. Sigbert Wagener, Bocholt/Westf), in
which he mentions "die bis jetzt erschienenen 3 Hefte [the 3 instalments published so
far]", hence they can be dated "[9.XI.1850]". Sherbom (1922: lviii) dates pp. 1-12 and
pis. 1-12 in 1850: this agrees with the present fmdings as far as the plates are concemed,
but not for pp. 9-12 (see below): in the absence of any further evidence in support of
Sherbom’s claim, this quotation is considered here as only of anecdotical interest.
Keferstein (1851: 222), in the preface to his "Versuch einer kritisch-systematischen
Aufstellung der europ. Lepidopteren mit Berücksichtigung der Synonymie", dated
"Monat Mei 1851 [month of May 1851]", lists Hefte 1, 2, 4 and 5 of Gerhard’s work and
thus Hefte 4 and 5 can be dated "[31.V.1851]". Heydenreich (1851) lists Gerhard’s names
up to those published in Heft 4, this suggesting that Heft 4 appeared some time before
Heft 5: unfortunately no further precisions can be given. Meyer-Dür (1852) lists various
quotations from Gerhard’s work up to Plate 32 [= Heft 8] and, as the introduction to his
work is dated November 1851, Hefte 6 to 8 can be dated "[30.XI.1851]": for Hefte 6 and
7, this dating is confirmed in the "Vereinsangelegenheiten" published in Entomologische
Zeitung herausgegeben von dem entomologischen Vereine zu Stettin 12(11) dated
November 1851 (p. 322). Heft 9 is referred to in the "Vereinsangelegenheiten" published
in Entomologische Zeitung herausgegeben von dem entomologischen Vereine zu Stettin
13(12) dated December 1852 (p. 424) and can thus only be dated as "[31. XII. 1852]".
Finally, Heft 10 is referred to in the "Vereinsangelegenheiten" published in
Entomologische Zeitung herausgegeben von dem entomologischen Vereine zu Stettin
14(7) dated July 1853 (p. 424) and can thus be dated as "[31. VIL] 1853". It should be
noted that both Hagen (1862: 272) and Hom & Schenkling (1928: 410) mention 1852 as
the year of publication of Heft 1 0, but they give no evidence in support of this and Ko9ak
(1980: 17) consequently lists July 1853 as publication date of this Heft. All datings are in
accordance with ICZN 1985, Art. 21 and further are put between square brackets, as the
relevant information was obtained from extemal evidence (Gerhard's letter, contemporary
literature) and not from the work itself, except for the year of publication of Heft 10, that
must have been issued together with the title page dated 1853.

The impact of Gerhard’s ”Versuch einer Monographie...” on contemporary

lepidopterists

Soon after the publication of the First Heft, Zeiler (1851: 17-20) published a crushing
review of it in the Entomologische Zeitung herausgegeben von dem entomologischen

Phegea 27 (4) ( 1 .XII. 1 999): 130

Vereine zu Stettin 12(1) dated January 1851 and Schaum (1852: 218-219 and again in
1853: 114-115) and Gerstaecker (1854: 268-269 and again in 1855: 80-81) also
apparently had a-iow opinion of this work. Despite of this, Gerhard was quoted by
Heydenreich (1851, vide supra ), Keferstein (1851, vide supra), Meyer-Dür (1852) and
Lederer (1852), though the latter author does not quote him in his introduction and, when
a taxon was also named by another author, Gerhard’ s name is almost invariably listed as a
synonym. Herrich-Schaffer only knew of Gerhard’ s work a couple of years after its
publication, quoting it at last in his "Zweiter Nachtrag zum ersten und zweiten Bande" in
his Bd. 6[Heft 69], published in 1856. Freyer, on the other hand, does not quote Gerhard
at all in Bde. 6 and 7[Hefte 91 to 120] of his "Neuere Beitrage" (1850-1858). Staudinger
(1861, 1871), on the contrary, again quotes Gerhard.

Chronologically arranged checklist of nominal taxa described, fïgured or
mentioned by Gerhard in his "Versuch einer Monographie der
europaischen Schmetterlingsarten: Thecla, Polyomattus [sic], Lycaena,
Nemeobius. Als Beitrag zur Schmetterlingskunde” (1850-1853)

Names newly introduced by Gerhard that are nomenclaturally valid and available, as
well as new infrasubspecific names, are marked with an asterisk. They will be reviewed
in a separate publication.

Nominal taxa

Hefte

pages

plates

publication dates

Thecla Betulae L.

1

3

1 (fig. 1 a,b, 3 c, $)

[9.XI.1850]

*Thecla Betulae Var. Spinosae
mihi

ft

3 (fig. 2, 3)

Thecla Pruni L.

ft

tt

1 (fig.2a,<Jb,c, $)

"

Thecla Walbum Hbr.

it

tt

1 (fig. 3 a,b, 3 c, $)

tt

Thecla Acaciae Herbst

tl

tt

1 (fig. 4 a, S b,c, $)

"

Thecla Aesculi Hbr.

"

tt

2 (fig. 1 a, 3 b,c, $)

"

* Thecla Ilicioides mihi

tt

4 (fig. 5 a, S b,c, $)

"

* Thecla Ilicioides Var. Maculatus
mihi

tl

tt

4 (fig. 4)

tt

Thecla Lynceus Fabr.

tt

tt

2 (fig. 2 a, 3 b,c, $)

"

Thecla Lynceus Var. Cerri Hbr.

tt

tt

4 (fig. 1 a, 3 b, $)

"

* Thecla Lynceus Var. Bischoffii
mihi

'

tt

2 (fig. 4 a,b, S c, $)

Thecla Spini Hbr.

tt

tt

2 (fig. 5 a, 3 b,c, $)

"

Thecla Spini Var. Lynceus Hbr.

ff

4

3 (fig. 1 a, 3 b, $)

"

Thecla Quercus L.

"

tt

3 (fig. 3 a, 3 b,c, $)

"

* Thecla Quercus Var. Bellus mihi

tt

tt

|4 (fig- 2, $)

"

* Thecla Abdominalis Lederer

tt

tt

4 (fig. 3 a,b, $)

"

Thecla Evippus Hbr.

tt

tt

3 (fig. 4 a, S b,c, $)

tt

Thecla Rubi L.

tt

tt

3 (fig. 5 a, 3 b,c, ?)

"

*Genus Argus mihi

»

ft

"

Argus Leder eri Kind.

tt

4 (fig. 6 a, S b,c, $)

"

Polyommatus Ballus Hbr.

2

5

5 (fig. 1 a, 3 b,c, 5)

"

* Polyommatus Ballus Var.
Undulatus mihi

tt

tt

5 (fig. 2 a,b, 3)

Polyommatus Phlaeas L.

tt

tt

5 (fig. 4 a, S b,c, $)

"

(continued on p. 135)

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 131

Fig. 1. Plate 9 from Gerhard’s "Versuch einer Monographie der europaischen Schmetterlingsarten: Thecla,
Polyomattus [sic], Lycaena, Nemeobius. Als Beitrag zur Schmetterlingskunde", Heft 3 [9.XI.1850],

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 132

Fig. 2. Plate 31 from Gerhard’s "Versuch einer Monographie der europaischen Schmetterlingsarten: Thecla,
Polyomattus [sic], Lycaena, Nemeobius. Als Beitrag zur Schmetterlingskunde", Heft 8 [30.XI.1851].

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 133

p.p.

Sie hatten gegen Herm Fixsen den
Wunsch geauBert, meine Monographie
der Lycaenen noch einmal zu sehen und
ich beeile mich, Ihnen anbei die bis jetzt
erschienenen 3 Hefte zur gfl. Ansicht zu
übersenden. Der Preis jedes Heftes ist
... 2.8. und das Ganze wird aus 10
bis 1 1 Heften bestehen . . .

Sollten Sie geneigt sein, auf dies Werk
zu reflectieren, so bitte ich um Ihre gütige
Anzeige ...

Hochachtungsvoll
Bemhard Gerhard
Bergstrasse 25

Hamburg, 9 Novb. 50.

Fig. 3. Facsimile reproduction of a letter written by Paul Bemhard Gerhard on 9* November 1850, dealing with the
first three Hefte of his "Versuch einer Monographie der europaischen Schmetterlingsarten: Thecla, Polyomattus
[sic], Lycaena, Nemeobius. Als Beitrag zur Schmetterlingskunde".

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 134

(continued from p. 131)

Polyommatus Phlaeas Var. Eleus
Pod.

M

5 (fig. 3, <3)

tt

* Polyommatus Turcicus mihi

tt

"

5 (fig. 5 a, <J b,c, $)

tt

Polyommatus Ottomanus Bsdv.

tt

"

6 (fig. 1 a,b, S c, ?)

tf

Polyommatus Ignitus HSch.

tt

"

6 (fig. 2 a, c? b,c, $)

tt

Bisch.

Polyommatus Virgaureae L.

tl

"

6 (fig. 3a,c?b,c, ?)

tt

Polyommatus Virgaureae L. Var.

tt

"

6 (fig. 4 a, <? b,c, $)

ft

Oranula Fr.

Polyommatus Hippothoë L.

lt

"

7 (fig. 1 a, <$ b,c, $)

tt

Polyommatus Hippothoë L. Var.

»»

"

7 (fig. 2 a, <3 b,c, ?)

tt

Dispar Haw.

Polyommatus Eurydice Hbr.

"

"

7 (fig. 3 a, <3 b, 9)

tt

Polyommatus Chryseis L.

tl

"

7 (fig. 4 a, cJ b,c, $)

"

* Polyommatus Chryseis Var.

tf

"

8 (fig. 1 a,b,c,d, (?)

Confluens mihi

Polyommatus Candens Bisch.

tt

8 (fig. 3 a, c3 b,c, 9)

ft

* Polyommatus Candens Var. Dido

t»

"

8 (fig. 2 a,b, 9)

tt

Bisch.

Polyommatus Hiere Fabr.

ft

"

8 (fig. 4 a, S b,c, $)

tt

Polyommatus Gordius Hbr.

3

7

9 (fig. 1 a, c? b,c, $)

tt

Polyommatus Thersamon Fabr.

"

9 (fig. 2 a, J b,c , $)

tt

* Polyommatus Asabinus H. Sch.

"

9 (fig. 3 a, S b,c, ?)

tt

* Polyommatus Kefersteinii Bisch.

tf

9 (fig. 4 a, 3* b,c, $)

tt

Polyommatus Xanthe Fabr.

tt

"

10 (fig. 1 a, <? b,c, $)

tt

* Polyommatus Xanthe Var.

"

"

10 (fig. 2,(3)

tt

Canidia Stentz.

* Polyommatus Phlaeas Var.

tt

"

10 (fig. 3 a,b, (?)

tt

Schmidtii mihi

Polyommatus Helle Fabr.

tt

"

10 (fig. 4 a,b, (? c, $)

tt

Polyommatus Hafis Kollar

tt

"

10 (fig. 5 a,b, (? c, $)

tt

Polyommatus Callimachus Evm.

tt

"

—

Lycaena Boetica L.

tt

"

11 (fig. la,b,(?c, $)

tt

Lycaena Telicanus Hbr.

"

"

11 (fig. 2 a, c? b,c, $)

"

Lycaena Psittacus Kind.

tt

"

11 (fig. 3 a, c? b,c, $)

tt

* Lycaena Theophrastes Podvein

tt

"

11 (fig. 4 a,b, (?)

ff

Lycaena Amyntas Hbr.

tt

"

12 (fig. 1 a, (? b,c, $)

tt

Lycaena Amyntas Var. Coretas

tt

8

11 (fig. 5, 3)

t»

Ochs.

Lycaena Polysperchon Bergstr.

ft

"

12 (fig. 2 a,? b,c, $)

"

Lycaena Fischeri Evm.

tt

"

12 (fig. 3 a,? b,c, $)

tt

Lycaena Rhymnus Evm.

tt

"

12(fig.4a,c?b,c, $)

tt

Lycaena Argiolus L.

4

9

13 (fig. 1 a, (? b,c, $)

[31. V. 1851]

Lycaena Alsus Hbr.

ft

"

13 (fig. 2 a,? b,c, $)

"

* Lycaena Alsus Var. Alsoides

tt

"

13 (fig. 3 a,? b,c, ?)

"

Anderegg

Lycaena Acis W.V.

tt

"

13 (fig. 4a,(? b,c, $)

»

Lycaena Bellis Friv.

tt

"

14 (fig. 1 a, (? b,c, $)

Lycaena Sebrus Boisdv.

tt

"

14 (fig. 2 a,? b,c, $)

Lycaena Lorquinii Boisdv.

tt

"

14 (fig. 3 a,? b,c, $)

»

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 135

Lycaena Melanops Freyer

"

14 (fïg. 4 a, <3 b,c, 9)

tt

*Lycaena Melanops Var.

"

15 (fig. 1 a, b)

tt

Marchandii Rev. de Silv.

Lycaena Lysimon Hbr.

"

tt

15 (fig. 2 a,b, $ c,d, 9)

tt

Lycaena Cyllarus Fabr.

"

tt

15 (fig. 3 a,b, c,d, 9)

tt

Lycaena Coelestina Evm.

tt

16 (fig. 1 a,b, c3 c,d, $)

tt

* Lycaena Coelestina Var. Tristis

tt

15 (fig. 4 a,b, (3)

"

Bisch.

* Lycaena Endytnion Bisch.

tt

16 (fig. 2 a,b, (?)

Lycaena Trochilus Kind.

tt

16 (fig. 3 a, <3 b,c, 9)

ft

Lycaena Optilete Hbr.

"

tt

16 (fig. 4a,3 b,c, 9)

tt

Lycaena Optilete Var. Cyparissus

5

11

17 (fig. 1 a, <3 b,c, 9)

"

Hbr.

* Lycaena Empyrea Kind.

"

17 (fig. 2 a,b, 3 c, 9)

tt

Lycaena Dardanus Friv.

II

tt

17 (fig. 3 a, <3 b,c, 9)

tt

Lycaena Psylorita Friv.

tl

tl

17 (fig. 4 a, <3 b,c, 9)

tt

Lycaena Orbitulus Esp.

ft

tt

18 (fig. 1 a,b, (3 c, 9)

tt

Lycaena Orbitulus Var. Pyrenaica

tt

ft

18 (fig. 2 a, (3 b,c, 9)

tt

* Lycaena Orbitulus Var.

ff

tt

18 (fig. 3 a,b, (? c, 9)

tt

Araraticus Bisch.

*Lycaena Orbitulus Var. Aquila

tt

tt

18 (fig. 4 a, <3 b,c, 9)

tt

Freyer

Lycaena Aquilo Boisdv.

"

19 (fig. 1 a,b, 9)

tt

Lycaena Donzelii Hbr.

tt

tt

19 (fig. 2 a, 3 b,c, 9)

ff

* Lycaena Atys Kind.

tt

19 (fig. 3 a,b, (3 c,d, 9)

tt

Lycaena Damone Evm.

"

"

1 9 (fig. 4 a, (3 b,c, 9)

"

*Lycaena Eurypilos Kind.

"

20 (fig. 1 a, <3 b,c, 9)

tt

* Lycaena Iphigenia Friv.

"

20 (fig. 2 a,b, 3 c, 9)

tt

Lycaena Damon Hbr.

ft

20 (fig. 3 a, (3 b,c, 9)

tl

Lycaena Dolus Hbr.

tt

"

20 (fig. 4 a,b, c? c, 9)

"

Lycaena Epidolus Boisdv.

6

13

21 (fig. 1 a,c?b5c, 9)

[30.XI.1851]

* Lycaena Hopfferi Kind.

"

»

21 (fig. 2 a,b, 3 c, 9)

"

Lycaena Rippertii Hbr.

tt

ft

21 (fig. 3 a, (3 b,c, 9)

"

Lycaena Admetus Hbr.

tt

tt

21 (fig. 4 a,b, 3 c 9)

tt

Lycaena Pheretes Ochs.

tt

tt

22 (fig. 1 a, (3 b,c, 9)

tl

Lycaena Battus Hbr.

tt

tt

22 (fig. 2 a, c 3 b,c, 9)

tt

Lycaena Hylas Hbr.

tt

tt

22 (fig. 3 a, (? b,c, 9)

tt

Lycaena Hylas Var. Panoptes

ff

tt

22 (fig. 4 a,b, (3 c, 9)

ft

Hbr.

Lycaena Bavius Boisdv.

tt

tt

23 (fig. 1 a,b, 3' c, 9)

tt

Lycaena Aegon Hbr.

tt

tt

23 (fig. 2 a, 3 b,c, 9)

"

Lycaena Aegon Var. Leodorus

tt

23 (fig. 3 a, 3 b,c, 9)

tt

Hbr.

Lycaena Aegon Var. Aegidion

tt

ft

23 (fig. 4 a, 3 b,c, 9)

tt

Meissner

Lycaena Argus L.

tl

24 (fig. 1 a, 3 b,c 9)

"

Lycaena Argus Var. Acreon Fabr.

tt

24 (fig. 2 a, 3 b,c, 9)

tt

Lycaena Argus Var. Ismenias

"

"

24 (fig. 3 a,b, 3 c,d, 9)

Borkh.

Lycaena Argus Var. Lycidas

"

"

24 (fig. 4 a,b, 9)

"

Borkh.

Phegea 27 (4) ( 1 .XII. 1 999): 136

*Lycaena Carmon H.-Sch.

7

15

25(fig. la,<Jb,c, $)

"

Lycaena Eumedon Hbr.

"

"

25 (fig. 2 a, S b,c, 9)

"

Lycaena Artaxerxes Lewin

"

"

25 (fig. 3a,(Jb,c, $)

"

*Lycaena Artaxerxes Var.

"

25 (fig. 4 a, <$ b,c, 9)

"

Salmucis Wood

Lycaena Agestis Hbr.

II

"

26 (fig. 1 a, S b,c, 9)

"

Lycaena Agestis Var. Allous Hbr.

tt

tt

26 (fig. 2 $)

"

Lycaena Idas Ramb.

I»

"

26 (fig. 3 a,b, 9)

"

Lycaena Hyacinthus Friv.

"

26 (fig. 4a)(? b,c, $)

tt

Lycaena Anteros Friv.

ff

"

26 (fig. 5 a, S b,c, 9)

"

*Lycaena Eroides Friv.

ft

"

27 (fig. 1 a, S b,c, $)

"

Lycaena Eros Ochs.

ft

"

27 (fig. 2 a,b, <? c, $)

"

Lycaena Boisduvalii H.-Sch.

ff

"

27 (fig. 3 a, $ b,c, ?)

"

Lycaena Alexis Hbr.

ft

27 (fig. 4 a, 3 b,c, 9)

"

Lycaena Alexis Var. Iphis Baumh.

ft

"

28 (fig. 1 a, S b,c, $)

"

Mus.

Lycaena Alexis Var. Ther sites B.

ft

"

28 (fig. 2a,(J b,c, 9)

"

*Lycaena Alexis Var. Pusillus

"

"

28 (fig. 3 a, S b,c, 9)

"

mihi

Lycaena Alexis Var.

"

"

28 (fig. 4. $)

"

Lycaena Alexis Var.

"

28 (fig. 5 a,b, S)

"

* Lycaena Cornelia Kind.

8

17

29 (fig. 1 a,b, S c, 9)

"

Lycaena Escheri Hbr.

tt

"

29 (fig. 2 a, $ b,c, 9)

"

Lycaena Zephyrus Kind.

ft

"

29 (fig. 3 a,b, c, 9)

"

Lycaena Icarius Esper

tt

"

29 (fig. 4 a,b, S c, 9)

"

Lycaena Adonis Hbr.

"

"

30 (fig. 1 a,b, S c, 9)

"

Lycaena Adonis Var. Ceronus

ff

tt

30 (fig. 2 a,b, S c, 9)

"

Hbr.

* Lycaena Adonis Var. Urania

tt

tt

30(fig. 4, S)

"

Bischoff

Lycaena Dorylas Hbr.

tt

"

30 (fig. 3 a,b, c3 c, 9)

"

Lycaena Dorylas Var. Golgus

tt

"

30 (fig. 5 a,b, <$)

"

Hbr.

* Lycaena Dorylas Var. Albicans

tt

31 (fig.1 a,b, (J)

"

Hbr.

Lycaena Corydon Hbr.

"

31 (fig. 2 a,b, 8 c, 9)

"

* Lycaena Corydon Var. Albicans

ft

31 (fig. 3 a,b, S c,d, 9)

tt

Hbr.

* Lycaena Corydon Var. Ossmar

tt

31 (fig. 4 a,b, <S c, 9)

"

Bischoff

* Lycaena Corydon Ab.

tt

32 (fig. 1 a,b, S c,d, 9)

"

Arragonensis mihi

*Lycaena Corydon Ab. Cinnus

tt

32 (fig. 2 a,b, 9)

"

Hbr.

* Lycaena Corydon Ab. Maris

tt

"

32 (fig. 3 a,b, 9)

"

colore

* Lycaena Corydon Ab.

tt

"

32 (fig. 4)

"

Parisiensis mihi

Lycaena Alcon Hbr.

tt

32 (fig. 5 a,b, S c, 9)

"

Lycaena Euphemus Ochs.

9

19

33 (fig. 1 a, S b,c, 9)

[31.XII.1852]

Lycaena Erebus Fabr.

"

tt

33 (fig. 2 a,b, c, 9)

"

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 137

Lycaena Arion L.

ft

tf

33 (fig. 3 a,b, 3

"

Lycaena Meleager Esp.

tl

tt

33 (fig. 4 a, 3 b,c, $)

tt

Lycaena Meleager Var. Stevenii

tl

tt

34 (fig. 1 a,b, 3 c, $)

"

Hbr.

Lycaena Jolas Ochs.

tf

tt

34 (fig. 2 a, c? b,c, $)

"

* Lycaena Aegon Var. Lapponica

tt

tt

34 (fig. 3a,<J b,c, ?)

"

mihi

* Lycaena Aegon Var. Aegiades

tl

tt

34 (fig. 4 a, (3 b,c, $)

"

mihi

*Polyommatus Chryseis Var.

»t

35 (fig. 1 a,b, <J)

"

Stiberi Keitel

Lycaena Pylaon Fisch. v. Waldh.

tt

tt

35 (fig. 3 a,b, 3)\ 36
(hg- 4, ?)

Lycaena Cyanecula Herr.-Sch.

tt

tt

36 (fig. 2 a,b, 3)

"

Lycaena Corydonius Herr.-Sch.

tt

tf

36 (fig. 3 a,b, c?)

"

Lycaena Myrrha Herr.-Sch.

tt

tt

36 (fig. 5 a,b, 3 c,d, $)

"

Lycaena Endymion ( Panagaea H.-

tt

ff

36 (fig. 6 a,b, ?)

"

Sch.)

Lycaena Alexis var.

tt

»

35 (fig. 2, gynandr.)

"

Lycaena Argus Abar.

tt

35 (fig. 4, <J)

"

Thecla Rubi var.

tt

"

36 (fig. 1, c?)

"

Nemeobius Nogelii Kind.

tt

tt

35 (fig. 5 a ,3 b,c, $)

"

Nemeobius Lucina L.

It

tt

35 (fig. 6 a ,3 b,c, $)

"

Lycaena Bella Bisch.

10

21

37 (fig. 1 a,b, <J)

[3 1 .VII.] 1 853

Lycaena Hesperica Ramb.

tt

tt

37 (fig.2a,c?b,c$)

"

Lycaena Eroides Friv.

tt

tf

37 (fig. 3 a,b, <J)

"

Lycaena Polona H.-Sch.

ft

tf

37 (fig. 4 a,b, 3)

tf

* Lycaena Astrea Kind.

tl

"

37 (fig. 5 a,b, 3 c, ?)

"

Lycaena Cyane Evm.

tt

tt

39 (fig. 1 a,b, 3 c,d, $)

"

Lycaena Pheretiades Evm.

tf

tf

39 (fig. 2 a,b, 3)

tf

Lycaena Hoffmanseggii Zeil.

II

39 (fig. 3 a,b, ?)

"

Lycaena Arion var.

tt

—

38 (fig. 1 a,b, $ 2 a,b,
(?)

tf

Lycaena Arion aberr.

tf

—

38 (fig. 3 a,b, ?)

"

Lycaena Corydon aberr.

tt

—

38 (fig. 4)

"

Lycaena Argus var.

ff

—

38 (fig. 5)

"

Lycaena Adonis var.

tf

—

38 (fig. 6)

"

Lycaena Dorylas var.

ft

—

38 (fig. 7)

tt

Lycaena Alexis var.

tt

—

38 (fig. 8)

"

Lycaena Alexis aberr.

ft

—

38 (fig. 9)

"

Lycaena Corydon var.

tt

—

39 (fig. 4)

"

Polyommatus Hipponoe var.

ft

—

39 (fig. 5)

"

Polyommatus Phlaeas aberr.

tt

—

39 (fig. 6 a,b)

tt

Acknowledgments

It is my pleasure to thank those many colleagues and friends who have shown a
genuine interest in this project, and who helped me in various ways, be it with providing
me with both published and unpublished information relating to the present subject,
critical proofreading of the manuscript, or through most helpful and stimulating
discussions in a truly friendly spirit. My most profound gratitude goes to Dr. P. Sigbert

Phegea 27 (4) ( 1 .XII. 1 999): 138

Wagener (Bocholt, Germany), Dr. Reinhard Gaedike (Deutsches Entomologisches
Institut, Eberswalde), Dr. Wolfram Mey (Museum für Naturkunde der Humboldt-
Universitat zu Berlin), Mr. Matthias NuB (Staatliches Museum für Tierkunde, Dresden),
Prof. Dr. Clas M. Naumann (Zoologisches Forschungsinstitut und Museum Alexander
Koenig, Bonn), Prof Dr. O. Kraus (Zoologisches Institut und Zoologisches Museum,
Universitat Hamburg), Dr. Yuri P. Nekrutenko (Schmallhausen Institute of Zoology,
Kiev), Mr. Harry van Oorschot and Dr. Sandrine Ulenberg (Instituut voor Systematiek en
Populatiebiologie, Zoölogisch Museum Amsterdam), Dr. Klaus G. Schurian
(Kelkheim/Ts., Germany), Mr. Willy De Prins (Antwerpen), Mr. Dirk van der Poorten
(Antwerpen) and Mr. Jos Dils (Stabroek-Hoevenen, Belgium). Mr. Hans Henderickx
kindly photographed both colour plates reproduced in the present publication.

References

Anon. 1851. Vereinsangelegenheiten. — Ent.Ztg Stettin 12(11): 321-322.

Anon. 1852. Vereinsangelegenheiten. — Ent. Ztg Stettin 13(12): 422-425.

Anon. 1853. Vereinsangelegenheiten. — Ent. Ztg Stettin 14(7): 223-225.

Freyer, C. F. [1 83 1]— 1 858. Neuere Beitrage zur Schmetterlings kunde mit Abbildungen nach der Natur. —
C.[hristian] F.[riedrich] Freyer, Carl Kollmann (Bde. 1-3), Rieger (Bde. 4-7), Augsburg; 7 Bde. in 120 Hefte,
700 kol. Taf.: 1(1-16): 182 S., 96 Taf, ([1 83 1 ]-l 833); 2(17-32): 162 S., 96 Taf, ([1 833]— 1 836); 3(33-48):
134 S., 96 Taf, ([1 836J-1 839); 4(49-64): 167 S., 96 Taf, ([1 839]-l 842); 5(65-80): 166 S., 96 Taf, (1842-
1845); 6(81-100): 195 S., 120 Taf, (1846-1852); 7(101-120): 178 S., 100 Taf, (1853-1858).

Gerhard, [P.] B. 1850-1853. Versuch einer Monographie der europaischen Schmetterlingsarten: Thecla,
Polyomattus [sic], Lycaena, Nemeobius. Als Beitrag zur Schmetterlings kunde. — [Paul] Bemhard Gerhard,
Hamburg & Wolfgang Gerhard, Leipzig, in 10 Hefte, 21 S., 39 kol. Taf: (1): 1-4, Taf 1-4, (1850); (2): 5, Taf
5-8, (1850); (3): 7-8, Taf. 9-12, (1850); (4): 9, Taf 13-16, (1851); (5): 11, Taf. 17-20, (1851); (6): 13, Taf
21-24, (1851); (7): 15, Taf. 25-28, (1851); (8): 17, Taf. 29-32, (1851); (9): 19, Taf. 33-36, (1852); (10): 21,
Taf. 37-39, (1853), Title p. (1853).

Gerstaecker, [C. E. A.] 1854. Bericht über die Leistungen in der Entomologie wahrend des Jahres 1853. —
Arch.Naturgesch. 20(1): 189-288.

Gerstaecker, [C. E. A.] 1855. Bericht über die wissenschaftlichen Leistungen im Gebiete der Entomologie wahrend
des Jahres 1853. — Nicolai’schen Buchhandlung, Berlin, 100 S.

Hagen, H. A. 1 862. Bibliotheca Entomologica. Die Litteratur über das ganze Gebiet der Entomologie bis zum Jahre
1862. — Wilhelm Engelmann, Leipzig, 2 Bde.: 1: A-M: XII + 566 S. (1862), 2: N-Z, Systematisches
Sachregister: 512 S. (1863).

Hemming, F. 1937. Herrich-Schaffer (G. A. W.), Systematische Bearbeiding der Schmetterlinge von Europa,
zugleich als Text, Revision und Supplement zu J. Hübner’s Sammlung europaischer Schmetterlinge, 1843-
1856. — In: Hemming, F., Hübner. A bibliographical and systematic account of the entomological works of
Jacob Hübner and of the supplements thereto by Carl Geyer[,\ Gottfried Franz von Frölich and Gottlieb
August Wilhelm Herrich-Schaffer. Vol. 1. Royal Entomological Society of London, London, p. 579-589.
Heppner, J. B. 1982. Dates of selected Lepidoptera literature for the Western Hemisphere fauna. — J.Lepid.Soc.
36(2): 87-111.

Herrich-Schaffer, G. A. W. 1843-1856. Systematische Bearbeitung der Schmetterlinge von Europa, zugleich als
Text, Revision und Supplement zu Jakob Hübner’s Sammlung europaischer Schmetterlinge. — G.J. Manz,
Regensburg, 6 Bde. in 69 Hefte, 636 kol. Taf, 36 nicht kol. Taf: l(Hefte 1-7, 9-14, 26, 32, 36-37, 43, 45, 47,

49, 51, 54, 56, 59, 65-66): Sign. 1-22, a-f, S. 1-164, Index 1-24, Taf. Papilionides 1-134, Taf. Hesperides 1-
7 (1843-1855); 2(Hefte 1-2, 6-7, 9-11, 13-15, 17-19, 21, 23, 25-26, 31-32, 37-38, 41, 43^15, 47, 49-52, 54,
56, 59, 67): Sign. 1-57, a-q, S. 1-450, Index [al]-64, Taf. Hesperides 1, Taf. Cossides 1, Taf. Hepialides &
Cossides 2, Taf. Zygaenides 1-113, Taf. Sesiides 1-10, Taf. Sphingides 1-4, Taf. Bombycides 1-32, Taf.
Noctuides 1-124, Taf. Nycteolidae 1 (1843-1855); 3(Hefte 1, 8, 12, 16, 18, 20, 24-27, 31-32, 35-36, 43, 45,

50, 52, 60, 63, 65-66, 69): Sign. 1-23, a-h, k, S. 1-184, Index [l]-34, Taf. Geometrides 1-91 (1843-1856);
4(Hefte 27-30, 33-34, 39-40, 44, 46, 48, 53, 55, 57, 60, 63, 68): Sign. 1-36, a-m, S. 1-288, Index [l]-48.
Taf. Pyralides 1-23, Taf. Tortricides 1-59 (1847-1855); 5(Hefte 22, 30, 34, 39, 42, 44, 46, 48, 53, 55, 57-68):
Sign. 1-50, a-n, S. 1-394, Index [1]— 52, Taf. Tineides 1-124, Taf. Pterophides 1-7, Taf. Micropteryges 1
(1847-1855); 6(Hefte 1, 3, 6-9, 11, 13, 17, 22, 35-38, 40, 48, 55, 60, 68-69): Sign. Erkl. Taf. Umrissen
[Macrolep.] a, a*, x-xxx, Erlaut. Taf. Umrissen Microlep. 1-2, Nachtr. Bd. 1. 1-23, Syst. Lep. Eur. A-I, K-S,
Index Univers. a-m, S. Schlusswort [i]-[iv], Erkl. Taf. Umrissen [Macrolep.] [I]-XVIII, Erlaut. Taf. Umrissen
Microlep. [I]— VIII, Nachtr. Bd. 1. [1 ]— 1 78, Syst. Lep. Eur. [1]— 72, Index Univers. [1]^8, Taf. Umrisstaf.
Macrolep. [I]-XXII, Taf. Umrisstaf. Microlep. I-XIV (1843-1856).

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 139

Hesselbarth, G., Oorschot, H. van & Wagener, S. 1995. Die Tagfalter der Türkei unter Berücksichtigung der
angrenzenden Lander. — Selbstverlag Sigbert Wagener, Bocholt, 3 Bde., 1354 S., 21 Tab., 75 Abb., 2
Farbkarten, 36 Farbtaf. (mit 306 Abb.) (Bd. 1 & 2) + 847 S., 128 Farbtaf., 13 Taf., IV + 342
Verbreitungskarten (Bd. 3).

Heydenreich, [G. H.] 1851. Lepidopterorum Europceorum Catalogus methodicus. Systematisches Verzeichniss der
europaeischen Schmetterlinge. — 3. Aufl., Julius Klinkhardt, Leipzig, 130 S. + 1 S. Nachtrag [1854],

Hom, W. & Schenkling, S. 1928-1929. Index Litteraturae Entomologicae. Serie I: Die Welt-Literatur über die
gesamte Entomologie bis inklusive 1863. — Selbstverlag Walther Hom, Berlin-Dahlem, 4 Bde., XXI + 1426
S., 4 Taf: 1: Aalborg-Ferrière: S. I-XXI + 1-352, 2: Ferril-Leconte: S. 353-704, 3: Leconte-Schaum: S. 705-
1056, 4: Schaum-Zwinger und Nachtrag: S. 1057-1426.

International Code of Zoological Nomenclature, 1985. Third edition, adopted by the XX General Assembly of the
International Union of Biological Sciences. International Trust for Zoological Nomenclature in association
with British Museum (Natural History) London & University of Califomia Press, London, Berkeley, Los
Angeles, XX + 338 pp.

Keferstein, [W. G. A.] 1851. Versuch einer kritisch-systematischen Aufstellung der europ. Lepidopteren mit
Berücksichtigung der Synonymie. — Ent.Ztg Stettin 12(7): 220-224, (8): 242-256, (9): 272-283, (10): 304-
319,(11): 323-328.

Ko^ak, A. Ö. 1980. Some notes on the Nomenclature of Lepidoptera. — Comm.Fac.sci.Univ. Ankara, Sér.C3
(Zoologie) 24: 7-25.

Lederer, J., 1852. Versuch, die europaischen Lepidopteren (einschliessig der ihrem Habitus nach noch zur
europaischen Fauna gehörigen Arten Labradors, der asiatischen Türkei und des asiatischen Russlands) in
möglichst natürliche Reihenfolge zu stellen, nebst Bemerkungen zu einigen Familien und Arten. I. Abtheilung:
Die Rhopaloceren. — Verh.zool.-bot.Ver.Wien 2: 14—54.

Meyer-Dür, [L. R.] 1852. Verzeichniss der Schmetterlinge der Schweiz. I. Abtheilung. Tagfalter. Mit
Berücksichtigung ihrer klimatischen Abweichungen nach horizontaler und vertikaler Verbreitung. — Neue
Denkschr. Schweiz. Ges. Natunv. 12: 1-239, 1 kol. Taf.

Schaum, H. 1852. Bericht über die Leistungen in der Entomologie wahrend des Jahres 1851. — Arch.Naturgesch.
18(2): 105-256.

Schaum, H. 1853. Bericht über die wissenschaftlichen Leistungen im Gebiete der Entomologie wahrend des Jahres
1851. — Nicolai’schen Buchhandlung, Berlin, 152 S.

Sherbom, C.D. 1922. Index Animalium sive Index Nominum Quae Ab A.D. MDCCLVIII Generibus et Speciebus
Animalium Imposa Sunt. [Part 1. Introduction, bibliography and index A-Aff. 1801-1850]. — Trustees of the
British Museum (Natural History), London, i-cxxxi, 1-128.

Staudinger, O. 1861. Macrolepidoptera. — In: Staudinger, O. & Wocke, M., Catalog der Lepidopteren Europa’s
und der angrenzenden Lander, 0.[tto] Staudinger, Hermann Burdach, Dresden, S. I-XVI, 1-192.

Staudinger, O. 1871. Macrolepidoptera. — In: Staudinger, O. & Wocke, M., Catalog der Lepidopteren des
europaeischen Faunengebietes. 2. Aufl., Hermann Burdach, O.[tto] Staudinger, Dresden, S. I-XXXVIII + 1-
200, 347-382, 415—424.

Tremewan, W. G. 1988. C.F. Freyer’s Neuere Beitrage zur Schmetterlingskunde mit Abbildungen nach der Natur.
— Buil. Br. Mus. nat. Hist. (hist.Ser.) 16(1): 1-16, 6 figs.

Weidner, H. 1967. Geschichte der Entomologie in Hamburg. — Abh.Verh.naturw.Ver. Hamburg, N.F. 9(Suppl.): 1-
387, 53 portr., 51 Abb.

Zeiler, [P. C.] 1851. Versuch einer Monographie der Lycanen mit Abbildungen nach der Natur herausgegeben von
Bemhard Gerhard, Mittglied des naturwissenschaftlichen Vereins zu Hamburg. Hamburg und Leipzig (1850).
4. Erstes Heft. — Ent.Ztg Stettin 12(1): 17-20.

Phegea 27 (4) ( 1 .XII. 1999): 140

A new Aphodius species of the subgenus Sinaphodius
from Nepal (Coleoptera, Aphodiidae, Aphodiinae)

Paul Schoolmeesters & Roger Van den Heuvel

Samenvatting. Een nieuwe soort Aphodius uit het subgenus Sinaphodius uit Nepal (Coleoptera:
Aphodiidae, Aphodiinae)

Uit Nepal wordt Aphodius ( Sinaphodius ) chitwanensis beschreven.

Résumé. Une nouvelle espèce d'Aphodius, sous-genre Sinaphodius du Népal (Coleoptera: Aphodiidae,
Aphodiinae)

La nouvelle espèce Aphodius ( Sinaphodius ) chitwanensis, est décrite du Népal.

Key words: Coleoptera - Aphodiidae - Nepal - new species
Schoolmeesters, P.: Langeveldstraat, 23, B-3020 Herent e-mail: schoolp@glo.be
Van den Heuvel, R.: St. Maartensdal 1/404, B-3000 Leuven.

The first author collected two female specimens of Aphodius Illiger, 1798 on a trip to
Nepal during 1998, on the sandy river bank of the Narayna River near the Island Resort
lodge of Chitwan National Park, altitude 150 m. They belong to the subgenus
Sinaphodius Cervenka, 1 994 and are described hereafter.

Aphodius ( Sinaphodius ) chitwanensis n. sp.

Holotype $ and 1 paratype $: Nepal, Royal Chitwan N. P., Island resort, 17-
18.11.1998, leg. P. Schoolmeesters. Holotype and paratype in the author's collection,
Herent, Belgium.

Figure 1: Aphodius ( Sinaphodius ) chitwanensis n. sp., holotype $, Nepal, Royal Chitwan N. P., Island resort, 17-
18.11.1998, leg. et coll. P. Schoolmeesters.

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 141

Figs. 2-3: Aphodius ( Sinaphodius ) chitwanensis n. sp., holotype $, Nepal, Royal Chitwan N. P., Island resort, 17-
1 8. 1 1 . 1 998, leg. et coll. P. Schoolmeesters, 2. detail of abdomen - 3. left hind leg.

Female. Length: 5. 1-5.3 mm. Brown, head yellow translucent with longitudinal black
spot in the middle, anterior angles of pronotum yellowish, legs and elytral apex yellow.
Antennal club black. Pubescent, with head and pronotal disk glabrous, elytra with
recumbent rather long hairs. Head, semicircular, clypeus truncate, frontal suture only
indicated, between the anterior margin of the eyes. Punctuation of the head simple,
sparse. Genae slightly produced beyond the eyes and rounded. Pronotum transverse,
broader as the elytral base. Anterior angles rounded, posterior angles widely truncate,
deeply emarginate, posterior margin slightly sinuate. Anterior and posterior margin not
bordered. Lateral sides with rather thick border and densely fimbriate. Pronotal punctures
sparser and smaller anteriorly and on disk. Scutellum small, triangular, not parallel on
basis, punctate. Elytra apically truncate, pygidium exposed. Inner and outer margin of
elytral intervals not crenate by strial punctures. Elytral intervals apically
disconnect.Humeral tubers of elytra denticulate. Epipleura separated from elytra by a
deep groove and by a distinct keel. Anterior tibiae with 3 teeth on outer side, from tooth
towards base crenulate, apical spur of anterior tibiae long, acuminate and curved
outwards. Upper terminal spur of hind tibia as long as metatarsus, the latter longer as the
next three segments combined, nearly as long as the remaining segments combined.
Apical bristles of hind tibiae unequal in length. Abdominal stemites and pygidium with
long setae. Epipharyngeal characters not studied.

Male unknown.

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 142

This new species is probably closely related to Aphodius ( Sinaphodius ) yunnanus,
with which it can be confused. Differences between yunnanus and chitwanensis are:

A. yunnanus

A. chitwanensis n. sp.

Clypeus

more convex

more flat

Head

distinctly pubescent

glabrous

Genae

more pronounced

rounded

Pronotum

-setae longer, denser, more
or less, erect and bent
backwards

-setae recumbent, less dense

-anterior angles sharp

-anterior angles less sharp

-posterior angles more

-posterior angles less

deeply truncate

truncate

-punctuation great, dense,

-punctuation much finer;

coarse nearly adjacent

more sparse

Elytra

-pubescence longer and

-pubescence less erect,

denser, more erect,
lighter (yellowish)

darker (brownish)

-punctuation greater, less

-punctuation smaller, less

dense

distinct between the
microreticulation, more
dense

-shiny

-less shiny (nearly mat)

-striae distinctly punctate

-striae hardly punctate

-intervals more or less
convex

-intervals flat

-punctuation of the intervals

-punctuation of the intervals

more or less in three

smaller, indistinct, lost in

rows, more distinct and
greater

the microreticulation

Acknowledgements

I wish to express my sincere gratitude to David Kral for directing me to the right
subgenus. Special thanks are extended to Alberto Ballerio for the loan of a paratype of
Aphodius yunnanus, and to Alain Pauly (K.B.I.N. Brussels) for making the photographs.

Reference

Cervenka, R., 1994. Contribution to the knowledge of Aphodiidae II. New subgenus and two new species of genus
Aphodius Illiger. — Folia Heyrovskyana 2(8): 1 1 1-115.

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 143

Boekbesprekingen

Hansen, M.: Hydraenidae (Coleoptera) - World Catalogue oflnsects Volume 1

18 x 24.5 cm, 168 p., Apollo Books Aps, Kirkeby Sand 19, DK-5771 Stenstrup, apollobooks@vip.cybercity.dk,
gebonden, 1998, DKK 290.- (ISBN 87-88757-27-7).

Dit is het eerste deel in een prestigieuze reeks die tot doel heeft alle insectensoorten van de wereld te
catalogiseren. Zoals algemeen bekend heerst er een grote onenigheid over het aantal levende insectensoorten op de
hele aarde en schattingen lopen uiteen van 3 tot 100 miljoen. De meeste biologen houden het evenwel op 10 a 20
miljoen. Het is opmerkelijk dat voor de meeste groepen niet eens bekend is hoeveel soorten er op dit ogenblik
beschreven zijn. Het globale aantal beschreven insectensoorten schat men op 1.4 a 1.8 miljoen, wat toch reeds niet
onaanzienlijk is. In het verleden heeft men reeds gepoogd voor enkele groepen (o.a. Lepidoptera, Coleoptera,
Hymenoptera) wereldlijsten op te stellen en er mag aangenomen worden dat in dit computertijdperk het aanmaken
van dergelijke lijsten iets eenvoudiger kan verlopen. Nochtans is de hoeveelheid beschikbare gegevens enorm groot
en bovendien ongelooflijk versnipperd in tal van publicaties die bovendien soms erg moeilijk op te sporen zijn.

Apollo Books wil met het starten van deze reeks een duw in de goede richting geven en specialisten van
bepaalde groepen aansporen om lijsten samen te stellen op wereldniveau van de groepen waaraan zij werken. In dit
eerste deel wordt de keverfamilie Hydraenidae behandeld. Volgende criteria worden vooropgesteld: binnen elk
taxon (hier dus de familie Hydraenidae) worden alle lagere taxa opgesomd met alle bijhorende namen (synoniemen,
homoniemen e.d.) met hun standaard nomenclatorische gegevens (auteursnaam, plaats en jaar van publicatie), en
verspreiding op wereldniveau. Alle bijkomende informatie is optioneel en omvat o.a.: bewaarplaats, status en
toestand van de types, biologie, bibliografische informatie, schadelijkheidsgraad, enz.

Dit boek begint met een voorstelling van het behandelde taxon: een korte beschrijving van de familie
Hydraenidae, haar systematische positie binnen de Coleoptera en een overzicht van de genera.

Dit verzorgd uitgegeven boek eindigt met een uitgebreide literatuurlijst en een alfabetische index. Wie intekent
op de hele reeks krijgt 10% korting. Volgende delen zijn in voorbereiding: Hydrophiloidea (Coleoptera), Ptilidae
(Coleoptera), Pipunculidae (Diptera), Procridinae (Lepidoptera: Zygaenidae), Cryptophagidae (Coleoptera) en
Cryptocephalinae (Coleoptera: Chrysomelidae).

W. De Prins

Chambon, J.-P.: Atlas des genitalia mdles des lépidoptères Tortricidae de France et Belgique.

20.5 x 27.5 cm, 400 p., INRA Editions, RD 10 (Route de St-Cyr), F-78026 Versailles Cedex,
dessauva@versailles. inra.fr, paperback, 1999, FRF 540,- (ISBN 2-7380-0850-X).

De familie Tortricidae is een soortenrijke groep in Frankrijk en België en vele soorten kunnen schadelijk
voorkomen op allerlei tuin- en bosgewassen. De studie van deze familie is dan ook erg belangrijk: de biologie van
de verschillende soorten, de chemische communicatie tussen de insecten onderling en tussen insecten en planten, de
biodiversiteit van verschillende ecosystemen, de uitbreiding van populaties en de ecologische consequenties
daarvan enz. vormen evenzoveel studieonderwerpen. Aan de basis van al deze onderzoeken ligt evenwel de
identificatie van de afzonderlijk soorten. Vele Tortricidae kan men zonder meer met uiterlijke kenmerken
determineren, maar vooral bij beschadigde en afgevlogen exemplaren wordt dat moeilijk Een belangrijk hulpmiddel
wordt dan geboden door de mannelijk genitalia die goede determineerkenmerken bezitten.

Deze publicatie bevat afbeeldingen van niet minder dan 643 soorten Tortricidae, zodat een zekere determinatie
van alle soorten moegelijk wordt. De afbeeldingen zijn eerder schematisch, maar toch voldoende gedetailleerd om
er mee te kunnen werken. Alle tekeningen werden 51x vergroot om ook de kleinste details duidelijk te kunnen
weergeven. De tekeningen staan telkens op de rechterbladzijde, terwijl links staat aangegeven waar het betreffende
exemplaar vandaan komt.

In de inleiding wordt uitgelegd hoe de genitalia werden geprepareerd en hoe de verschillende onderdelen van
een mannelijk genitaalpreparaat bij de Tortricidae heten. Dan volgt een overzicht van de verschillende genera in
systematische volgorde en determineersleutels voor de subfamilies, tribus en genera. Een kort overzicht wordt
gegeven van bniet opgenomen soorten (omdat er geen mannetjes van bekend zijn), van enkele nomenclatorische
problemen en soorten die na het verschijnen van de "Leraut-lijst" (1997) bekend werden voor het behandelde
gebied.

Achteraan volgt nog een alfabetische index van alle behandelde soorten. Hierin wordt een nummeringssysteem
aangehouden, dat doorheen de hele publicatie gebruikt wordt. Hierdoor is het mogelijk de betreffende soorten snel
terug te vinden. De publicatie is behoorlijk keurig uitgegeven en zal door heel wat geïnteresseerden met veel
interesse worden gebruikt.

W. De Prins

Phegea 11 (4) ( 1 .XII. 1 999): 144

Two Pseudochazara species, new for Bulgaria
(Lepidoptera: Nymphalidae, Satyrinae)

Alexander Slivov & Stanislav Abadjiev

Samenvatting. Twee Pseudochazara soorten, nieuw voor Bulgarije (Lepidoptera: Nymphalidae,
Satyrinae)

Na bestudering van de vlindercollecties in het Institute of Zoology (Sofia) kunnen twee soorten Pseudochazara
toegevoegd worden aan de Bulgaarse fauna: P. geyeri (Herrich-Schaffer, [1846]) en P. graeca (Staudinger,
1870).

Résumé. Deux espèces de Pseudochazara, nouvelles pour la Bulgarie (Lepidoptera: Nymphalidae,
Satyrinae)

- Après étude de la collection de lépidoptères de 1'Institut de Zoologie (Sofia), deux espèces de Pseudochazara
peuvent être ajoutées a la faune bulgare: P. geyeri (Herrich-Schaffer, [1846]) et P. graeca (Staudinger, 1870).
Key words: Pseudochazara geyeri - Pseudochazara graeca - faunistics - Bulgaria.

Slivov, A.: Institute of Zoology, Bulgarian Academy of Sciences, 1, Tsar Osvoboditel Blvd, Sofia 1000,
Bulgaria.

Abadjiev, S.: Institute of Zoology, Bulgarian Academy of Sciences, 1, Tsar Osvoboditel Blvd, Sofia 1000,
Bulgaria.

After examining the lepidopterological collection housed at the Institute of Zoology,
Sofia, some specimens of two new species for the Bulgarian fauna have been found.

The first one, Pseudochazara geyeri (Herrich-Schaffer, [1846]), was previously
known from SW Macedonia (JakSic 1988: 176, map 161; Schaider & JakSic 1989: map
164) and NW Greece (Tolman & Lewington 1997: 201), Turkey and Transcaucasia
(Hesselbarth, van Oorschot & Wagener 1995: 949).

Figure 1. UTM map of Bulgaria showing the localities of Pseudochazara geyeri (Herrich-Schaffer, [1846]).

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 145

Figure 2. UTM map of Bulgaria showing the locality of Pseudochazara graeca (Staudinger, 1870).

The reported occurrence of the species in Albania (Tolman & Lewington 1997: 201)
is very possible but still not confirmed. The nominal taxon " Satyrus ( Hipparchia ) Geyeri
(H. S.) occidentalis nov. subsp." was described by Rebel & Zemy (1931: 74) after
material collected by Drenowski in Macedonia.

The examined material from the Bulgarian territory is as follows: Mt Belasitsa:
Belasitsa Chalet: 800-1 100 m (UTM grid code 34TFL87): 1-5 July 1980 - \<3, 1$; 26-
29 June 1981 - 1$; Mt Slavyanka: 1 100 m (UTM grid code 34TGL18): 6 August 1980 -
1<?: all A. Slivov leg. et coll. (in collection Institute of Zoology, Sofia) (Fig. 1).

The second species, Pseudochazara graeca (Staudinger, 1870), was known from
Greece (Tolman & Lewington 1997: 200). The record by Schaider & Jaksic (1989: map
165) from Macedonia (Mt. Pelister) is unsupported. The fïrst Bulgarian record comes
from: Mt Slavyanka: 1100 m (UTM grid code 34TGL18): 6 August 1980 - 1$, 1$: A.
Slivov leg. et coll. (in collection Institute of Zoology, Sofia) (Fig. 2).

References

Hesselbarth, G., Oorschot, H. van & Wagener, S. 1995. Die Tagfalter der Türkei unter Berücksichtigung der
angrenzenden Lander. — Selbstverlag Sigbert Wagener, Bocholt, 3 Bde., 1354 S., 21 Tab., 75 Abb., 2
Farbkarten, 36 Farbtaf. (mit 306 Abb.) (Bd. 1 & 2) + 847 S., 128 Farbtaf, 13 Taf, IV + 342
Verbreitungskarten (Bd. 3).

JakSic, P., 1988. Privremene karte rasprostranjenosti dnevnih leptira Jugoslavije (Lepidoptera, Rhopalocera). —
Jugoslavensko entomolosko drustvo, Posebna izdanja 1: 1-214.

Rebel, H. & Zemy, H. 1931. Die Lepidopterenfauna Albaniens (Mit Berücksichtigung der Nachbargebiete). —
Denkschr.Akad.Wiss.fVien 103: 37-161, 1 Taf, 1 Karte.

Schaider, P. & JakSic, P., 1989. Die Tagfalter von jugoslawisch Mazedonien. Diurna (Rhopalocera und
Hesperiidae). — Selbstverlag Paul Schaider, München, 82 pp., 46 Taf, 199 Verbreitungskarten.

Tolman, T. & Lewington, R., 1997. Butterflies of Britain & Europe. — Harper Collins Publishers, London -
Glasgow - New York - Sydney - Auckland - Toronto - Johannesburg, 320 pp., A, B + 104 pis.

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 146

Overwinterende vlinders in een tunnel (Lepidoptera
Geometridae, Noctuidae)

Willy Troukens

Abstract. Hibemating Lepidoptera in a tunnel (Lepidoptera: Geometridae, Noctuidae)

82 specimens of Triphosa dubitata (Linnaeus, 1758) and some Scoliopteryx libatrix (Linnaeus, 1758) were
found on 1 1 December 1998 in a cave-like tunnel at Nismes (Belgium, Liège).

Résumé. Lépidoptères hivemants dans un tunnel (Lepidoptera: Geometridae, Noctuidae)

82 exemplaires de Triphosa dubitata (Linnaeus, 1758) et quelques Scoliopteryx libatrix (Linnaeus, 1758)
furent trouvés le 1 1 décembre 1998 dans une cave a Nismes (Belgique, Liège).

Key words: Hibernation - faunistics - Belgium - Triphosa dubitata - Scoliopteryx libatrix.

Troukens, W.: Van Souststraat 502, B-1070 Anderlecht.

Twee Brabantse natuurfotografen (Hugo Willocx en Leon Van Lancker) hadden
onlangs een vreemde geschiedenis horen vertellen: te Nismes (Namur) zou een
zonderling heerschap zijn hele leven gewijd hebben aan het uithakken van een manshoge
tunnel in de rotsmassa. Wegens hun belangstelling voor vleermuizen besloten ze die
tunnel te gaan verkennen.

Op 11 december 1998 trokken ze naar Nismes. Aan de rand van het dorp, in een
bebost gebied naast een spoorweg, vonden ze de bewuste tunnel. Gelaarsd en met een
sterke lamp gingen ze naar binnen. De eerste 25 m vonden ze niets, maar dan fladderde
plotseling in de lichtbundel een grote nachtvlinder op. Ze drongen verder de tunnel in en
ontdekten op de wanden tientallen nachtvlinders, alle van dezelfde soort. In het totaal
telden ze er niet minder dan 82. Toen Leon Van Lancker me later de dia's toonde
herkende ik duidelijk Triphosa dubitata (Linnaeus, 1758) (Geometridae).

Figuur 1: Triphosa dubitata (Linnaeus, 1758), België, Namur, Nismes, 11. XII. 1998 (foto: Hugo Willocx).

Phegea 27 (4) (1. XII. 1999): 147

SMITHSONIAN INSTITUTION UBHAHIto

3 9088 01269 3107

In de tunnel, die zowat 50 m diep is, vonden de natuurfotografen ook nog enkele
Scoliopteryx libatrix (Linnaeus, 1758) en verder 2 overwinterende watervleermuizen
( Myotis daubentonii Leisl.) en 3 snorvleermuizen {Myotis mystacinus Leisl.).

Boekbespreking

Jamieson, B. G. M., Dallai, R. & Afzelius, N. A.: Insects. Their Spermatozoa and Phylogeny.

16 x 24.5 cm, 555 p., talrijke tekstfiguren, Science Publishers Ine., P.O. Box 699, Enfield, New Hampshire 03748,
U.S.A., sales@scipub.net, gebonden, 1999, US$ 144,- (ISBN 1-57808-040-1).

Doel van deze publicatie is om alle beschikbare informatie over de ultrastructuur van de spermatozoa van
insecten bij elkaar te brengen in een overzichtelijk geheel. De resultaten in de meer dan honderd reeds verschenen
publicaties over dit onderwerp worden kritisch besproken, met elkaar vergeleken en volgens de meest recente
gegevens aangevuld.

Omdat gegevens over de spermatozoa dikwijls gebruikt worden in de taxonomie en fylogenie van insecten, is
het belangrijk om over juiste en recente gegevens te beschikken. Daarom werd enkel gebruik gemaakt van die
gegevens die ondubbelzinnig zijn, betrouwbaar en over rijpe spermatozoa handelen.

Voor het systematische deel komen volgende onderwerpen aan bod: de ontwikkeling van spermatozoa bij
insecten, de rijpe spermatozoa, en de fylogenie van de insecten. Daarna worden de afzonderlijke groepen in
systematische volgorde besproken. Een apart hoofdstuk wordt gewijd aan de taxonomische samenvatting van de
onderzoeksresultaten en de fylogenetische analyse daarvan.

Het boek is keurig uitgegeven en bevat heel wat illustraties van microscopische preparaten, adulte insecten en
schema's van spermatozoa, alle in zwart- wit. Achteraan vindt men een uitgebreide literatuurlijst en een alfabetische
index van zowel onderwerpen als taxonomische groepen. Het is een boek voor de specialist die geïnteresseerd is in
dit onderwerp en in de fylogenie van insecten.

W. De Prins

Inhoud:

Coutsis, J. G.: Butterflies and Skippers from the Greek island of Kithira, late April and

early June, 1999 (Lepidoptera: Hesperioidea & Papilionoidea) 123

Henderickx, H. & Vets, V.: Chernes hahni, een nieuwe pseudoschorpioen voor België en

Luxemburg (Arachnida: Pseudoscorpiones) 117

Olivier, A.: On the publication dates of the "Versuch einer Monographie der
europaischen Schmetterlingsarten: Thecla, Polyomattus [sic], Lycaena , Nemeobius.
Als Beitrag zur Schmetterlingskunde" by Paul Bemhard Gerhard (Lepidoptera:

Lycaenidae) 127

Schoolmeesters, P. & Van den Heuvel, R.: A new Aphodius species of the subgenus

Sinaphodius from Nepal (Coleoptera, Aphodiidae, Aphodiinae) 139

Slivov, A. & Abadjiev, S.: Two Pseudochazara species, new for Bulgaria (Lepidoptera:

Nymphalidae, Satyrinae) 143

Troukens, W.: Overwinterende vlinders in een tunnel (Lepidoptera: Geometridae,

Noctuidae) 147

Boekbesprekingen 122, 144, 148

verantw. uitg.: W. De Prins, Diksmuidelaan 176, B-2600 Antwerpen (Belgium) - Tel: +32-3-322.02.35

Phegea 27 (4) (1 .XII. 1999): 148