Deposited by the BOSTON ATHENiEUM

IN THE LIBRARY OF THE

250^ton St^etiical Itilitarp SC^^ociation,

BY AUTHORITY OF THE TRUSTEES.

Date

B.<^:./^k

lU... L.r\ ^drriOyKjL.

Librarian.

Uir/<^/^ .

r^

:m^^^mi^MM ^

:B:r

/V-rr-cY ./ w/

f

}

V

UERMANNI BOERHAAVE,

J?HILOSOPH. ET MED. DOCT. INSTITUT. C0LLEG;~1PRAC.

TIC. BOTAN. ET CHEM. IN ACADEMIA LUGD. BAT,

yROFESS. COLLEG. CHIRURG. IN EADEM URBg

PRAESID. SOCIET. REG. SCIENTIAR. LON.

DIN. ET ACADEM. REG. SCIENTXAB..

f ARISIENS. MEMBR.,

PRAELECTIONES ACADEMIGAE

MORBIS NERVORUM

Quas cx Auditorum Manufcriptis colledlas edi curavit

ifACOBUS VAH EEMSj

t-M^JiJ CU S LETDENSIS. \t O M. I I.

ZUGDUNl BATAVORUM,

C PETRUM VANDER EYKa 7

^CORNELIUM ©E PECKER, ^

/nk

)

tfj dlj) c3^ c3b cfe clfe db

HERMANNI BOERHAAVE

PRAELECTIONES ACADEMICAE.

jD E

MORBIS NERVORUM.

DE MORBIS TOTIUS SYSTEMA- TIS NERVOSI.

^^^^orbi ha^tenus defGripti ^deO furit nti^ introltdji

^ A/T ?1^^^^^^^^ ^ ^^^'^'^ •> ^^ ^^^^ videan- i^ JM ^ tur catervam omnium morborum M^^^M exhaurire.Nam Gonfiderabaturner- vus fadus j &: in illo omnes par^ tes , quae concurrunt ad nervum conftituen- dum ; tunc omnes naturales ejus dotes inte- grae , & dein laefae enarratae funt , & vifum fuit , quid finguli morbi parerent mole/liae. Agendum nunc fupereft de fecunda claffe morborum , qui in nervis laefis obtinent, & oriuntur ex mirabili illo fyftemate , quod ab Adorando C r e a t o r e hic fa6tum eft , ad quod terminantur omnes integrae , & omnes laefae fundiones nervorum limul. Non diffici* le erat explicare, quid in Podagra iieret, nam , eventus docet , in hoc cafu cffe quafi ignem in Tom. IL A te-

344 DE MORBIS TOTIUS STSTEM. ^c.

tenuillima filamenta partis afte61:ae agentem, do- nec omnia fluida diffipaverit- & folida calcinave- rit in cretam podagricam. Sed ramen dolor non inte.IIigitur , nili ad hoc fyftema appulerit , ut mentem afficfat» Hoc fyllema orlginale, emit- tens & recipiens nervos , particalatim confi- derandum erit. In illo videmus hoc mirabiie, quod non lit unus locus , unde origo eft, fed ]oca quali diverfa. Ventriculo laefo totum caput afficitur ; in hernia incarcerata mors fit a fingultu& vomitu.

Pulchre dixit Sydenhamus , quod Ana- tomicus tantum vifibiles partes oftendat, led quod inrra hominem vifibilem praeterea fit ho- mo invifibilis , tradandus a Medico. Non attendens hoc loco Theologorum vel Meta- phyficorum effata , medice dico , quod hic homo internus tam magnus fit quam exter- nus , & quod totus fit nervus : omnes enitn nervi , oriundi a cerebro , cerebello , & me- dulla fpinali refpondent inter fe , & conili- tuuntfyfiemahominis nervofi.In enarrandahac hi(loriatabuIasEusTACHiANAS,ViEUSSENSi- ANAS &WiLLisiANASmenti meae repraefen- to, & juxta illas contemplationem meamdirigo. Difficul- Sentio tamen in hac parte magnam dif- tashujus ficultatem , nam in hoc interno homine non opetis. occurrit inflanimatio vel fuppuratio , fed mutata cogitatio , qua unus putat fe m,uta- tum eiTe in lupum , alter in vaccam , terti- us fe totum ftramineum effe : huc etiam ^referuntur omnes morbi eru-iitorum , melan- eholiae , epilepfiae , apoplexiae & convulfio-

nuHi

DE MORBIS TOtlUS STSTEM.^e. 345»

nnm origo ac progrefTus. Haec vero mate* ria a multis Medicis valde fuit ncgle6^a, nam quaenverunt horum morborum originem in fanguine , in lympha , in aliis humoribus ; pro medela laudant lanceolam Chirurgicam , clysmata, emplalha, & paucas quasdam for- mulas. Ut vero totam hanc rem ab ultimis principiis discutiamus , debemus agere de na- tura mentis inmorralis , memoris , imaginan- tis , imperantis , fentientis , quod quam ar- duum lit, clarius ex fequentibus patebit. Sco- pus ergo eft , ut agam de morbis , qui m nervis laefis obtinent, quatenus ex toto fy- ftemate mirabilinervofo.ab Adorando CREA- TORE fadlo, oriui.tur Dico totum fyuenia, ad quod ergo omnes fundiones omnium ner- vorum in omnibus parribus corporis perti- ncnt. In illo autem fyftemate maxime mira- bile eft , quod non fit unus locus , unde o- rigo mali , fed diverfus : totum enim fyfle- ma nervofum in capite turbari poteit , nullo vitio in cerebro exiitente , fed illo tantum in praecordiis vel ventriculo haerente ; cor ipfum & cerebellum poffunt laedi tantum ab olfadu ; laelis nervis abdominalibus fit vo- mitus , fingultus , mors ; cerebro , cerebel- lo , & meduUa oblongata integris atque il- laefis.

Ex paucis his facile videtis , mirum non effe , quod Medici tam pauca hac de re dixe- rint , exceptis Hippocrate & Hel- M o N T I o , qui videutur manum D £ I hic cognoviire ; 5c qui intellexerunt , hominem

A 2 aliud

346 DE MORBIS tOtlUS SYSTEM. C^r.

aliud qiiid efle, quam vulgo putatur; & crea- turam efTe , quae intentillimo animo tantum cognoscitur* Ego etiam multos jam annos hac de re meditatus fum, omnesque meas obfervationes in ordinem redegi. Utinam pofTem utcunque affequi , qiia lege arcana C R E A T O R haec omnia fecerit ! video probe , me rem arduam aggredi , tum quia fe tam late diffundit ; tum quia incurrere co- gor in ea, quae a multis recepta funt , hinc eogitata mea vix proferre potero fine offen- fa eorum , qui in praejudicatas opiniones in- ciderunt. Hoc argumentum tamen utile & neceffarium efl , nam ex eo poffumus expli- care , quid in curatione multorum morbo- rum praeftari poffit vel nequeat. Quaratio- Quaefitum eft ab omnibus aevis, a tempore ne haec MoYSis, ab omulbus fedis Philofophorum , fuperetur. ^^j^ fit humanitas , & quomodo homo fit ffldus fimulacrum DEI. Hoc etiam quae- rens pergam per certa experimenta, non ra- tiocinans, nullius audoritati cedens ; nec a- liud quid dicam , nifi hoc invenio. Ipfa au- tem experimenta erunt fimpliciflima , & tam clara omnibus, quam funt prima Euclibis elementa, ut ita nascatur omnibu^ idea com- munis, fimplex & vera. Unum hic fuppo- no, hominem me eflfe, uti vos omnes; do- tcs ergo a CREATORE homini datasin me & in vobis elfe easdem. Ex illis dotibus eas tantum explico, ad quas cerebrum, cerebel- lum h medulla fpinalis illibata requiruntur: quod haec conjungantur fcio, modum vero

DE MORBIS roTlUS STSTEM. ^c. 347

nescio, E. g Cogttat quis hodie certa ra • tione dc rebus quibuscunque ; bibit nimium vini; temulentus ira exardescit, vel in amo- rem rapitur , tunc non cogitat ut ante : ^q^ fequenti die ira deferbuit , amor cefTat , & cogiiat iterum , ut ante. Concipiat quis , quid fit circulus , & per multos annos de eo ite- rum non cogitet : fed poft illud tempus de eo cogitans, eandem habebit circuli ideam , i\QC magis nec minus perfedam. Hae dotes nobis innotescunt absque ullo omnino ma- giitro vel disciplina, fed per meram tantum obfervationem ; eaque , quae in fe quis ob- fervat, eadem funt in alio animali, fibi limi- li; id eil:, fi conditio fit eadem, cogitatio de eadem re in diverfis etiam non diverfa erit. Non inepte ergo poil: .Socratem & Pla- TONEMdixitCARTESius, quod hacc res non debeat proferri demonilrando , fed meditan^ do ; & hoc fibi propofuit in fuis Meditatio- nibus , in quibus fecum in prima perfona lo- quitur, quaii alium alli)queretur.

Licet annos Methufalemi viveremus, non poffumus alteri homini dicere, quid fit do- lor ; fed fi digito candelam lucentem admo- veas, ilico habebis ideam doioris.

Nil certe hic mirabilius eft ,quam inpotentia le ipfum cognoseendi , quum tot alia fciamus , aliosque intelligamus ; hinc quaerunt omnes honiines, quid fum? quafi aliud quid effemus a nobis ipfis. Fateor, dum hoc inquiro, vi- debor vobis recedere a Medicina , quae corpus tradat: fcd Medicina morbos hominum cu^ rat, & non tantum folius corporis.

A 3 Di^

34S DE MORBIS roTlUS STSTEM. ^c.

Dixit P A R A c E L s u s , qui fibi propriis -nominibus omnia deiigiiabat , quod corpus noflrum fit initrumentum , per quod iiico- la domus illius tuto perfpicit omnia , & e- mittit fpeculatores ; (ic videt per oculum , organum iUud dioptricum; ii illnd coufpiir- catum iit, noii videt , ied tollantur fordes , & iternm videbit- luternum illud in organo confidero & incolam iiunc contemplor, quod argumentum videtur quidem Metaphiyiicum , fed ad Medicinam eciam pertinet.

DE MENTE HUMANA.

Defcrip- ErgO dico , id quod cogttat ^ dicitur mens, tjomen. Cogicare eit primum, quod lcitur a mente, id eit , a re cogitanie. An noviiiis aliquid prius? ergo cogiratis ante cogitationem. An hoc cogitare eil ipfa mens ? fi definas cogi- tare omnino, nil reftat homini, & homo non eit homo. Maneant omnia, uti nunc funt, fed non amplius cogites ; tunc ratione tui ip- fius non amplius eris.

Non pendet ergo cognitio cogitationum , quatenus cogitatur, percipitur, aut fcitur , at> alio prius cognito , nec illud poteit definiri, vel per aliud quid explicari; & fi quis aliquid de fe vel aliis rebus novit, dici tantum debct fcit, cogitat, ratiocinatur,

Praeterea in omnt cogiiatione eft res cogi" tans Cff res cogitata , dilliniia a cogitante ; ne- mo enim cogitat, quin a fe quid diitintStum cogitet. Qui cogitat circulum vel triangu- lum 3 tunc non eft ipfa res cogitata , alioquin .

cogi-

DE MENTE HUMANA. 349

cogitans forct circulus vel triangulum. Haec rcs adeo plana eil , ut non detur clarior ; nam de quacanque re cogitem , mox fcio, I. me cogitare, & 2. de hac vel illa re : & quum uno momento cogito de hac re , & altcro momento de alia le, manet in me ali- quid idem, & aliquid a me diverfum y idem manet in me cogitans , diverfum a me ma- net cogitatum ; neque homo ell cogitata idea , uti fubtiliflimi Phiiofophi dixerunt, nam co- gito nunc de triangulo, mox de circalo, fed triangulum non elt circulus, & tamen ego, qui cogito, maneo idem.

His poiitis dico , id quod in me co^^itat , von fcttur tit cogttatum ; nam cogitans dis- tindum eO: a cogitato, & illud cogiians mihi cogitanti non innotescit per quoddam cogi- tatum , adeoque nemo debet quaerere ideam fui iplius. Fruftra ergo quaefiverunt Philo- fophi , quid lit anima , quid illud cogitans , illud confcium? fed fcrutantes defecerunt in ipfis fuis cogitationibus.

Ergo in homine eft ^liquid cogitans, quodEjus fim- primum eft ante omnem ideam , & illud co-phcitas, gitans eft fimplex , id eft, femper idem. S\ cogitem. v. g. de dolore, de voluptate , de circalo, de triangulo, invenio me nullo mo- do muratum , & illud , quod in me fic ac- cepit omnes illas ideas, femper eft fimplicis- fimum, non mutatum, licet tot diverfa co- gitet, & tam diverfas ideas arripiat. Imo au- deo fere dicere, hoc principium cogitan s elTe inmutabile, nam fi examinetur, invenietis vos plane eosdem , nuUo modo mutatos , licet

A 4 m*;

^fo PE MENTE HUMANA,

infinita fit varietas , quae vos cogitantes hoc vel illo modo afFecerit; hinc non invenio in me ipfo ullam ideam mei, diftin^tam a me, nec ullam fucceffionem in me Si homo haberet unam ideam, perfediflime illum oc- cupantem, tunc in hoc uno, perfede cogita' to , maneret femper idem ; & 11 idem cogi- taret nunc , & port feculum , eflet femper idem, & in eo coiiflat fumma noftra felici- tas : in eo fummi viri dixerunt conitare per- feclionem mentis humanae; nil mutatur; nil magis afficit uno quam alio modo ; manent omnia eadem , & videtur , his poiitis, tunq manfurum elfe folum confcium, idea. Quaeritur , quid iit res cpgitata ? P l A- TONi & SocRATi vocatur idea ; & hoc vocabulo denotatur mutata imago , a mentc percepta , nam haec idea in cogitante omni iere mornento efl: dillinda & ah'a; mia prae- cedit, altera fucceffive fubfequitur,

Si praeteritae ideae nulla confcientia mane^ ret, tunc nil fciremus niii praefens. Si v. g, hoc momento cogitares circulum , & momen- to poft cylindrum , tunc priori circuli idea deleta, nil cogitares praeter cylindrum. Se- cus fit, fi maneat nexus inter utrumque co- gitatum , qui nexus Memoria dicitur , per quam illud quad antea, & quod nunc cogi^ t^tum eft, fimul fcitur , & non fuccefTive:. hinc quando ratiocinamur , facit memoria , i]t unam propofitionem conferentes cum alia in conclufione omnes propQfitiones continer! vidv^mu^.

DE MENTE HUMANA, 35-1

Ergo ipfum cogitans hic non mutatur, £ed icmper manet idem, (ed quia nunc hoc, nunc illad cogicatur, idco mutarur res cogi- tata, atque hinc ontur idea fucceffionis, du- rationis , temporis. Si non co,;,itaremus nifi eandem ideam , nil fciremus de duratione , & eflemus aiomi cogi.antes omni momento renati quaii ex nihilo : ergo mens limplex, confcia fui, cogitans , non facit fuas ideas, nam tunc continuo non haberet alias ; fed rcs cogitata eit omni momento alia ; non deprehenditur quidem per confcientiam , cur tam diverfa cogitcmus , fed debet extra nos aliquid eife, quod per ideas efficaciam fuam in hoc noitium cogitans maniieftat.

Haeidcae funtomnibus hominibuscommunes atque eaedem,etiam limpliciffimae ; fumamus pro exemplo primam ideam ex e ementis Eu- CLiDis : Pun6lum eil:, cujus parsnullaeil, id eit , nullam dimenlionem .habet. Sequi- tur altera idea: Linea eit longimdo, latitu- dinis expers; ergo eit magnitado , cujus ex- tremitates funt punda.' Haec deiiiiitio lineae femel perceptaerit in mentibus omnibus femper eadem , nec poft centum annos en't alia , non fubtilior ,. non perfedior. Dixit praererea EucLiDES, quodlineae, iive dimeniioni fe- cundum longitudinem, poffit addi altera fe- cundum latitudinem, & quod defcribatur a- rea iive fuperficies, quae nullam habet craffi- tiem. Haec idea , femel nata , femper ma- net eadem, & non eil in poteftate noitra alf- quid addere , vel demere , vel mutare. Si plana haec fuperiicies circumfcribitur tribus

A s Hnei?

3P OE MENTE HUMANA.

lineis rciSHs, vocatur trlangulum, cujus idea iterum elt femper eadem : 6c hoc modo om- nibus entibus cogitaiitibas ideae clarae & dis- tindlae funt fempcr eaedem & inmutabiles. Ergo caufa, quae eft extra me cogitantem, & quae facst has ideas in me, eft caufa in- mutabilis , femper eadem : & videmur fenti- re, quod ilia caufa, difiinfta a me cogitan- te, faciat iniinitas res cogitatas & inmutabi- les , & quod fliciat haec omnia eadem lcge. , Hinc nascitur prima idea adorabih"s D E I :

cafji? u-^ u^^ra nemo mortahum adfcendere poteft;

prema ab Eo primum principium , prima origo.

quae nos s o c R A T E s certc diiftu naturac 6c fola

lu fecit. Yii^tute videtur fere pervenifTe ad candem i- deam, de qua nunc loquor. Caufa illa ae- que agit in ipfum cogitans , quam in ideas : nemo in fe ipfo deprehendit fundamentum fui effe , fui vivere, fui percfpere : nec ah*ud quid potcl]: dicere , quam tu D O M I N E iic me feciiti. Haec Caufa potellacem habet m naturas omnium , & eadem lege , & eas- dem ideas inprimit omnibus * hinc illa Caufa eH; infinite pcrfedior , & infinitum aliud , quam omnia illa cogitantia particularia ; haec Caufa una & propria perfedione debct per- feclillime comprehendere omnia. Haec idea eft aeque clara quam Euclidea, fcih'cet quod Caufa omnes res cogitantes faciens , & for- mas cogirandi regens ,' lit infinite alia quam iios , infinite perfedior quam nos. Mirari iatis non pofTum, virum, qui putavit, auc- toritatem fnmmam in philofophicis fibi debe- fi, nobis perfuadere voiuiffe, DEUM non

' efle

DE MENTE HUMANA. 3^3

eflfe nifi aggregamm perfe^lionum omnium rerum cogitantium ^ cogitatarum onniium. Certe longe perfectior elt iile^ qui omnia Ib- lus polTidet, & fcire ipfius innnice perfeclius eil. S\ DEUS noii foret nifi hoc aggre- gatum, & non omnia iimul poiiideret, pro- fedo non eiFet perfediffima idea , & poife- mus aliud cogirare longe perfeclius. Caufa quam adoramus omnes , D E U S eil: , qui nuntiavit per Moysem Aegyptiis; y^^;^, ero fui^ quod fum ^ qui dixit fe 'aa<^» & ^^i^ Vtfc, principium & finem, qui vocavit fe, qui fult, eit, veniet, de quo dici non poteft fuit erit, fed nii aliud niii EST. Hoc de no'. bis dici non poteih Nemo aiidet dicerCj e- go ero caufa, quae faciam me fore; nec ipfe quidem fuperbiihmus pater fuperbiae , infer- nalis Lucifer, iic poteil loqui: fed fupra om- nem vim fentiendi & ratiocinandi fuperlati- TilTime D E U S elt.

Pymander & DiONYSius Areopagita dixerunt rem miram: nem.pe ii mens , iive principium cogitans ,cog!tet nullam omnino finitam ac fingularem ideam , tunc cogitaret aliquid non elfc finitum , nempe D £ U M. - Ergo mens nollra co^gitans crcata eil ineffa- bili modo ab EO, qui UNUS eil, 6c in quo U N O omnia fimul funt, non ut in ag- gregato, fed in uno perfediffimo EST. Hoc primumeft, quod de natura cogitationis hu- manae dicere poiTum ; fed quomodo mira haec arcana concipi poffint; nescio.

Vidcbimus hoc nullo modo po/fe concl- pi, quam per fimilitudinem, peticam ab iJIut

mina-

35-4 ^^ MENTE HUMANA.

minatione & luce; & quare illa arcana con- nexio , quae hic e(l , vocetur lux ; quare D E U S vocetur Lux illuminans omnem hominem.

Conllabit, nos cogitantes manere unum in confcientia & memoria cogitati , fed nasci di- verfos refpedlu rerum cogitatarum. Expe- rior in me, quod non poffim praedefinire , quid co-^iraturus fim; an cogitans manfurus lim; & mc nescire, unde hcc pendeat. Compa- Quoties m.ecum agitavi hanc rem ! confugi saEio etiam ad fcripta vetuiHffimorum auCtorum,ut iiicntis fn iis forre quid deprehenderem , quod de hac calThn. ^^ meditati erant , nam homines olim non mi- cc nus foiertes iuerunt, quam nos fumus : cer*

te quando Moysem, Socratem vel Platonem lego, hoc fateri cogor Exa- minans ergo, quid luminailla fapientum hac de re haberent , id unum intellexi , omnes fere omnium gentium Philofophos dixiife : modiim, quo illa caufa, quam magis adora- mus, quam cognoscimus , faciens nos cogi- tantes , agit , elfe illuminationem : itaque ut hoc ar-canum inveilii^abile explicent, dicunt, rationem effe lumen ; vocant DEUM pa^ trem lum'num ; lumen in cujus lumine mor- tales vident luir.en; & qui illuminat omnem, venientem in hunc mundum: crgo illud In^ finitum, in nos iinitos agens, per fe non po- t-eil: inteUigi, fcd utcunque capimr per fimi^ liitudinem illuminationis. P l a t o , S o- CRATES, & Scriptores Sacri tam Veteris quam Novi Teilamenti , hic omnes conlen- iiant. Inquirendum ergo, quid llt illa lujc.

Pom^

DE MENTE HUMJNJ. 35^5-

Ponamus nimc omnia creata corpora , uti funt ; & inter illa hominem , corpoi e & men- te perfede fanum, id elt , requilitis organis inftrudum ; illum vero nunquam vidiire , quia nondum efl: !ux. Homo ille fadus ut nos , per fuperficiem corporis undique ner- vofam attingit fuperficiem aliorum corpo- rum ; neque commercium habet cum iHis corporibus , nifi applicet fuam fuperficiem ad fuperficiem illorum : per hunc vero contac- tum percipit omnes qualicates tadiles , five conditiones , per taclum cognoscendas, nam qualitas tadilis efi: omnis conditio corporea extra nos , quae potefl: innotesccrc nobis pcr fenfum ta6lus. Sentiet ergo ille hcmo du- rum , moUe , folidum , fluidum , afperum , laeve , acutum , obtufum , planum , figura- tum, calidum, frigidum, humidum , ficcum, titillationem , pruritum, dolorem; Ope extcn- farum manuum pedumque menfurat difianrias geometricas; dum enim extendit manus, icn- tit varias figuras defcribi, & fic fentit eodem modo ut caeci, incedentes fuis baculis. Ho- mo ille gufiu percipiet corpora quaedam, pa- pillis linguae appofita ; applicet hoc fapidum alteri parti corporis , afficietur tantum per ta6tum; folo autem gufiu fapidum illud dis- tinguit, anfitacidum, dulce &c. llla parte narium, quae tegitur per membranam Schei- DERiANAM , ncrvis divitem , olfaciet ; CQd organum tadus vel gufius fimili modo non afficientur. Per auditum percipiet fonum. ad pauca tantum milliaria; nec audiet ad majo- rem diftamiam , nifi foni forte a rupe reflec-

tancur»

^S6 DE MENTE HUMANA,

taiitur. Eii igitur commercium illius homfnis; per tres priores fenfus iion percipiet ni(i con- taclu fuperlicierum ; per quartum commer- cium tantum habet cum corporibus fonoris. Qui putant , hominem fic pofitum , adhuc perfedius cogitare , lim^'tes humanae potelia- tis videntur transgredi : ego credo, me de- pinxifle hominem , qui extra fe accipit om- nes ideas , quas in hoc ftatu accipere potelh

Videamus nunc , quid huic homini , per lucem excitato , contingat. Fiat lux ^ ^ fac- ta eft lux. Homoille, in hac luce pofitus, & bonis ocuh*s in(lru6lus, uno momento cer- nit omnia, quae in linea reda intinita radios fuos ad quodlibet pun6lum corneae lucidae emittunt , & imaginem fuam in retina pin- gunt. Cernit omne illud limul & diitinde, proximum aeque & remotum , quac funt rc- tro, ante, fupra , infra ; aperit lantum ocu- los , videt haec omnia limul eodem momen- to, non edo61:us, non inftruclus. En homi- nem illuminaaim! Cogitate caufas, quae hoc faciunt, & quam diverfus homo (it a fe an- te momentum. Unde autem tanta in homi- ne diverfitas ? Haec tantum facit illa lux. Auferatur iterum lux , omnia nihil funt, ex- cepta fola lucis memoria , quae facit ipfum- harum rerum recordari: caeterum omnia ni- hil funt refpe^lu hujus feafus. Quando de his ferio cogitamus, verfamur tunc inTongc alia Philofoph^a quam vulgari , quae homines faepe reddit infiatos & fuperbos : fed nos vi- demus , haec omnia ita fe habere fine medi- tatione, line labore , fme arte , fine do^lri-

. na.

PE MENTE HUMANA. 35-7

na, finc fyllogismis , fine ratiocinio. Rcde crgo putarunt fapicntes, natam ideam in fuii- do animae cugitaiitis codem modo fieri quani illuminatio , li hic per /imilitudiaem aliquid dici queat.

Pergamus. Sol viiibilis, lucis caufa, duo'-' decies mille diamjcrris noiirae telluris a nobis dillat. Stella fixa Syrius fubtilillimo tatiocinio incomparabilis Viri Christiani Hu- G'E N 1 1 demondratur adhiic vigefies feptics millies fexaginta quatuor plus diilare a terra noftra , quam fol a terra. Menfara capta eft velocitatis tormentl beliici , ex baliila ejedh* ut inveniretur, quanmm fpatium percurreret in maxima fua velocitate; & coniiitit, quod ii globus ille deberet pergere usque ad Stel- lam Syrium, tunc continuato vclocitatis im- petu iter faceret per 691 600. annos^ ante- quam eo perveniret. PolTumus ferena nocte facile vidcre viam ladeam : fi telescopia ad- hibeantur , apparet , quod haec fit nebulofa farrago ilellarum , quae flellae tam parvae funt , ut iine telescopiis non appareant ; & tam numerofae, ut DE U S folus fciat: hanc tamen viam la6leam homo cernit uno mo- mento. Cogitate , quaefo , quam mirabiha haec ilnr : fi per cava terrae fieret canalis , nemo diibitac, quin videremus coelum, quod efl apud antipodes noilros , & ilellas , quae ibi funt. Homo videt omnia iila inmenfa per parvam illam oculorum feneflram , pu- pillam ! imo fi homo lit in camera obfcufa,* in qua parvum efl foraminulum , cui oculum potefl apponere , omnia haec videt aeque cla-

3^8 DE MENTE HUMANA.

re quam ante: nifi quatenus radius lucis ha-» bet tympathiam attradilem ad aliquod cor- poreum. Jtrgo ex natura lucis clare intelli- gimus, quod homo polfet videre illa omnia per foramen multo tenuius quam capillus, Videt omnia -ad tantam diitantiam colore fuo proprio, lunam colore argenteo , folem co* lore aureo: & fi homo ille legum Optices, Catoptriccs, & Dioptrices gnaius (it , videt omnia in fua diilaiitia, ordine, proportione, &haec onmia percipit iimul. Ex his fere cre- deret qiiis, homincm faclum elTe inmcnfum^ , qui ablenie luce fere nihil erat : & ii haec ulterius coniideremus , fatebimur , Magos il- los fubtiliter cogitalfe , qui dixerunt , illum fundamentalem modum , foli DEO cogni- tum , quo mens tam inmenfas ideas accipit uno momento , non fieri ab ullo corporeo principio. Microscopia faciunt, ut oculus in plano quadrato, cujus latus poUicem aequat, poiTit videre centum & quadraginta quatuor milliones partium diitinclarum , & totum hoc videtur per foramen fere nuUum; & inmen- fum fpatium ita contrahitur , ut totum pin- gatur in parva tunica rctina, & eo pervenire poffet per foraminulum infinite parvum, niii radii per nimis angudum foramen tranfeuntes parum incurvarentur. Hinc nihil tam parvum eil , in quo non fit expreffa infinitatis ima-

Quid autcm eil , quod hic tranfit.^ certe non eil nihil , nam tunc non fcntiretur. Quid ergo efl:, quod a flella ultimae magnitudinis !n via ladca tam inmaniter a nobis diflan-

t«

DE MENTE HtJMANA. 35-9

te , noftrnm Gculiim fcrk infinite parvo tempore? Dicetis, ed radius lucis ; fed quid cll ille radiiis ? quis ideam ejus habet ? Ma- thematici dicent, eft longitudo infinita, nul- lam latitudinem habens , id eft, pun6lum in infinitum protraclum. Accuratius adhuc po- teft dici, quod fit diftantia fimplex, non duo- rum corporum, nam tunc efiiet planum, fed tantum diftantia duorum pundorum. Et qiiid eft pundum ? eft unde incipio menfuram; non eft corpus , non latuln , non longum, non craftum , non profundum , rion quod fupputOj fed unde fupputabo, & hoc rcvera eft nihil. Quid ergo eft radius lucis ? non eft nihil, fed eft aliquid, cujus nemo juftam habet ideam. An eft corpus ? novimus, quod corpus excludat aliud corpus • ex loco a fe occupato. Si radius eft talc corpus ^ quid inde fiet? erit corpus protenfum a meo ocu- lo usque ad fteilas fixas, rcfiftens, menfura- bile , & quod tangit fundum oculi. Ergo non fentio aliud, quam bacillum infinite lon- gum , premens nervum in retina. Si enim corpus fit a ftclla usque ad retinam , fit tan- tum continuata preffio ; fed quia talis prefild venit in oculum per tam parvum foramen , hinc Cartesius dixit , eft tantum conatus prcflionis, id eft,dixit, nescio, quid illa fit. Fateor ergo , in illuminatione effe aliquid , quod referri nequit ad ideam aliam , quod habet proprietatem , nulli alii rei communem, & quod non nifi per experimenta novi : nam quod talis longitudo extenfa nervum premat, ut inde exfurgant omnes illae ideae colorum, Tom, IL B figu-

36o DE MENfE HUMANA.

figurarum &c. quas per vifum acquirimus, illud certe non polTum comprehendere.

Si ergo ra<iius eft corpus , nil habet eommu- ne cum aliis corporibus,nili longitudinem ex- tenfam. At fi radius non eft corpus , ut voluit Helmontius, qui dixit , ignem non effe corpus , fed in rerum natura elFe a- liquid, quod expandit fe in infinitum, hujus rei nuUam habeo ideam ; & quocunque nos convertamus , nil omnino invenimus refpettu colorum ; hinc abliftamus , ne dilabamur in fpatia imaginaria. £11 tameninrerum natura aliquid , quod cauia eft, ut ope lucis omnes illae ideae in mentem iioltram veniant;haec caufa eft: diftindtaamen- te noflra , agitque vi infinite efficaci , nam in tot millionibus hominum eadem lege femper ad* efl. Arcanum hoc ab ipfo fummo Newtono inveniri non potuit, qui de feptem illis co- loribus , quos demonflravit exiftere , dixit , quod mens fua ab illis ita afficeretur, ut fic cogitaret ; modus vero fibi fit incognirus. Sed absque luce hacc omnia quoque poffunt fieri: quis enim non afficirur laeta cogitatio- rie , ubi in fomno placido forte ipfi ofier- tur campus Elifaeus ? hoc ergo neutiquam In luce haeret , fed m ipfo cogitante , & fa* "cit, ut, quoties ita afficitur, ita etiam cogi- tet: ergo non eft mirum, fi caecas colorem Tubrum videat ; nam fi in denfiflimis tenebris premam oculi bulbum , tam clare videbo ru- brum , acfi ipfa lux vera & vifibilis adeflet. Merito igitur principium cogitans fundum a- nimae dixeruut Philofophi , & quod in illo

fiui-

DE MENTE nUMANA. ^6i

fundo a6lio fiat a caufa extra nos , eodem mo- do , ut in illuminatione fine communicatio- ne caufac tam vivida fit idearum repraefenta- tio ; & quando volebant loqui de idearum ortu in principio cogitante, dicebant fieri ab illa caufa , quae ell intima & proxima om- nibus, ut a luce.

His ergo praemifils, dico : Coghans illud Poteftae aptum eft cogitare irftnita\ nec tantum infi-"^e""s nita , fed & continuo nova.^ quorum non me- "^"^^"*^» mini , me ante habuilfe perceptionem vel i- deam , & quae poffunt oriri mutato organo Gorporeo in fua fuperficie, ^\yQ a re exiiten- te extra nos, & nervos afficiente, fiveacau* fa interna.

Si fonat campana , audio fonum ; fi gra- vedine laboro , & arteriae in aure pulfant, tunc continuo audio continuum quafi fufur- rum maris ; furdus ftridulum corpus denti- bus coniinens ejus ftridorem percipit. Cele- bris Muficus , qui vix parem habebat irt percuflTu Teftudinis , auditu omnino amifi^b, dentibus fuis tenebat vCrtibulum infirumenti, & fic fonos percipiebat perfede. Sit homo a nativitate caecus ; fimulac illi per thalamos nervi optici fn fenforio communi fimih*s fiat inprefllo , ut in me a luce , videt lucem , i^di nescit, quid fit ; dicit, aliquid mihi evenit, fed non potefl: facere, ut mutationem cogi- tationis in illo intelligam. Ergo Ill^, qui fic univit principium hoc cogitans principio cor- poreo mutabili, non adflrinxit hoc conimer- cium cum folis obje&is externis , fed etiam cum internis. Quaefivi, an poflTem detegere

B 2. ter-

36i DE MENTE HUMANA.

tQrtium quld phyficum , quod inter caufam' externam mutantem, & fenforium commu- ne mutatum intercederet. Nemo haec po- tuit deprehendere , & tamen haec duo tam certo inter fe conjunguntur , ut non deficiant \inquam. Si millies perfonam mihi gratam videro , millies habebo eandem ideam ; & ta- men hoc internum cogitans & res cogitata difiincla manent a fe mutuo. Extendit Natae ideae aliis fupervenicntibus evanes- fcadprae-cunt & delcntur ; fed faepc numero ita re- terita. nascuntur , ut iterum idcm cogitemus , quam arite : haec renata cogitatio fit aliquando cum' confcientia, nos eandem rem cogitare quam antea; & nos elle eosdem, qui cogitamus jam , & cogitabamus antea ; & hoc vocatur Re- cordatio vel Memorla : i^t^ aliquando rem cogitamus ante cogitatam , fed fine priorisf cogitationis confcientia , & tunc putamus , nos prima vice fic cogitare : aliquando fu-' mus ambigui, id eft,non recordamur clare, fed novimus tamen , nos antea fimile quid cogitafiTe. Si recordatio fit perfeda, dicimur , reminisci , memores efl^c , & tunc efi: finis prioris cogitationis : {\ nulla adfit recordatio, dicimur discere; & hic nuUus finis efi:, fed femper cogitatio nova : fed ubi ambigui fu- mus, principium cogitans novit, fe habuifle fimilem ideam , fed quam jam non habet ; hinc qui ambigit , inquirit in ideam , quam non habet praefentem , & dum rogatur , an hoc vel illud ita fit , refpondet , non. Sed quid ergo ? dicit , nescio , & tamen Scio. y. g. hifioria narratur de quodam homine,

qui&

DE MENTE HUMANA. 363

(quis efl: ille ? novi faciem , veftes , inodum loquendi , ied tamen non pofTum dare ideam illius diilindam. Quaero tunc in arcano mco thcfauro , ia fundo cogitante ; quacio quod 01 im cognitum fuit , quod fcio me co^no- ville , quod nunc nescio , & tamen poirum diilinguere ab illo , quod non eft : hinc di- co, fundum cogitantem cngitare absquc dis- tindis ideis : cogiramus quaedam line memo- ria , & quac iic cogitamus , tam perfecte cO' gitamus quam omnia alia ; ergo fundus co- gitans poiridet quaedam minus cognita. Om-" ncs habemus memoriam , fed diftinde roga- ti , quid iit memoria ? an diveria a nobis ? nemo refpondebit; ergo fumus memores, & nullam habemus memoriae ideam ; ergo eil principium aliquod recordans, quod non re- praefentat per ideas , fed fundo cogitanti, fe oftendit, & hic mihi deficiunt vocabula.

Principium noitrum. cogitans cogitat etiaiti ez qni- ratione fenfuum , & ratione memoriae. , ex- dcm d\- ternis feniibus adftridae. Dc priori cogitan-^f^*'^*'"^" di modo jam dixi; dico nunc dealiomodo, *^* quod intimum illud , fpiritum referens , & non exprimendum, cuicunquc alteri rei poflit alligari, licet nullam cum ea habeat iimili- tudinem: du6lis paucis lincolis, poiTum ideas meas illis alligare , & quidem ita , ut poft "viginti annos videns illas lineas , clare fciam , me tunc tale vel tale quid cbgitafTe. Om- iies illae ideae, quas alligo notis , quae cum iis nihil commune habent , debent eile prius iri me ; & notae illae , ex arbitrio mco his ideis alligatae , ita ^pparent feniibus, ut eas-

13 3 dci»

364 DE MENTE HUMANA.

dem ideas repraefentent.

Sed cogitans etiam cogitat ratione fundi In- timi, line uUo hominis adminiculq, nam co- gitatio prior eft omnibus notis , & notae ex fe nihil fignificant. Lux, qua colorem ru- brum video^ non magis facit, ut cogitem de colore rubro , quam. li vocabulum rubrum au- dio. Si latinae linguae ignaro dicam rubrum, harbarus ipli ero; fed li linguam calleat, flatim mecum habebit eandem ideam. Ergo omnis cogitatio , quae corpori alligatur , femper prior eil illa alligatione, & notae funt tantum ad- miiiicula, fed non caufae cogicationum.

Apparet cuilibet homini, illud praexiilens , illud determinans, illud intimum eife' inmor- tale; illud, quod facultate, a CREiVTORE data, ex arbitrio poteil alligari fignis , non cife obnoxium fenfibus , fignis , notis, cha- ra6teribus , fed antea latens , cum omnibus il- lis manere idem : dico ergo , effe inmutabile , fed ideas omni momento efle alias.

Homo , qui ira abreptus ad fe redit , & culpam deplorat, idem eft, quem poenitet , &: qui iiatus erat. An quando cogitabas de coelo , de fale, de aranea, te mutatum dices ? an realitatem priorem deferuifti ? miiiime : fui quafi cryftallinum fpeculum , quod recepit nunchas, nunc illas imagines & maculas, a quibus eheu ! quantum mutatus manebam fem- per idem : dico ergo , illud intimum effe in- mutabile, non pendens a corpore.

Hoc purum & defaecatum cogitans invenit : In fe tampefiimus , quam optimus , tam fapiens, -^uam. deljrans. Video enim,quod delirans ho-

ma

t>E MENTE HUMANA. 365-

mo omnes ideas habeat, fed ideae illae nondii- rant , nec ille manet in eodem cogitationis genere. Roga peffime moratum hominem , an non laetior eilet & pacatior , ii bona feque- r^tur, non negabit , fed cum Medea dicet , video meliora proboque, deteriora fequor.

Hoc cogitans intimum videtur principio o- riginali latentiiTimo proxime nexum : fcio ta- le principium adeffe , nec tamen ulla idea fcio , nec pofTum exprimere , quod fentio ; fed hoe principium videtur proxime unitum ^ii^Q cogitanti fine ideis , ubi homo in thefau- ro cogitationis ideas quaerit ; & haec demum videtur fumma perfedio cogitationis humanae, quando principium intimum cogitans , omnibus idcis deletis , ratione intelligentiae fuae unit fe tantum iili principio originali, & hoc ineffabili fimplici totum occupatur. Haec fumma per- fe6tio non haeret in ratiocinio , non in idearum explicatione, fed in folo intuitu (ut ita dicam^' Caufae , quac nos creavit & fuflinet. Rogatus SocRATES, bibiturus Cicutam , an non metueret? refpondit: non nili bona haSenus ab E O accepi , a quo omnia , qui crcavit me , & manebit poft me , & faciet , ut vo- luerit. Magnus Vir A l g h e r i , qui fuit inflaurator fapientiae in Italia, in carminibus de fumma mentis perfedione differens , & rogans, quid eft DEUS ? refpondet, ille^ in quo omnis cura , meditatio , foUicitudo, cogitatio pacem habent & tranquillae funt.

Nil magis laudatur in homine, quam Ra- Ratioci- tiocinatio^ five facultas illa mentis, de rebus nium. diveriis fimul cogitandi , ad quam perceptio

B 4 idea-

366 DE MENTE HUMANA.

idearum & memoria fimul concurrunt. Si ideae funt clarae & dillindae, tunc uno in- dividuo temporis articulo totae apparent inenti, ita ut nihil poflit addi vel demi.

DixitEucLiDES itriangulum efl area plana, definita intra tres lineas redas : ubi quis hoc femel audivit & percepit , licet mille annis Geonietriae opcram daret, non haberet aiiam vel clariorem ideam. Dixit idem : circulus eft area plana, definita per unam h*ncam cur- vam, ita ut quodlibet punctum curvae aeque dillet a centro ; li quis hoc femel novit , nunquam clarius percipiet. Si nunc rogo, ^n triangulum eil circulus } omnes dicunt, non; nam qui contemplatur illas ideas , uno a^lu intelh'gentiae, nulla fuccellione interpo- iita, videt, non elTeeasdem: hoc dicitur ju- dicium negans. Dicit unus , triangulum eil area plana , conftans tribus lineis redis , ad tres angulos concurrentibus ; &alter, triangu- lum eit figura trium linearum , cujus trcs an- guli funt aequales duobus redis : haec etl ea- dem idea, cui fi quis velit contradicere , mi- rabitur alter , quomodo hoc negari pollit : hac ratione formatur judicium affirmans , quod fit, fimulac ideae vifae funt: ad hoc judicium nemo cget ullo adminiculo, fed poteftas ejus efl in fundo cogitante. Haec judicia de re- bus, tam atfirmantia quam negantia , dicun- tur veritates , nam ad judicium requiritur, ut ideas comparandas habeamus praefentes, & ut illas bene contemplemur,

judicium ergo efl fimplex a6lio , 6c efl inmu- ttbile, non a voUintate dependens , ut fubtilis-

iimus

DE MENTE HUMANA. 367

fimus Cartesius voluit: non vidco ccrtc, quomod ohoc ipii in mcntem venire potuerir, nos illudcohibere poffe : funt quaeftiones , quas in meo arbitrio non eft negare vel aftirma- re: pofTumus illas non examinare ; fed dum cxaminamus , non eil: in poteilate volantatis judicium affirmans vel negans mutarc : pos- fumus non t^^ attenti , ied ii quis attcntus audiat , duo & duo fant quatuor , non po- IQ.^ non al^rmare: hocjudicium non fit fic- ceiTive, fed uno momento; fed quando ver- bis enuntiatur, tunc fit fuccelTio, nam dum loquor vel fcribo, cogor ideas meas alligare vocibus, ad quod tempus requiritur; & hinc, videtur, quod cogitationcs noilrae fe mutuo fequantur fucceiliye, uti verba, quibus enun- ciatur judicium.

In Enuntiatione funt duo termini A & B, de quibus mens affirmat A eil: B, vel negr.t A non eil: B : prius ef}; fubjectum , a^teruni praedicatum. Si A habeat aliquid de B, fed B non omnia de A , tunc enunciatio eil: am-? bigua. Si verum iit A efl: B, ideo non erit verum , quod B eii A. Si dico, homo efl: animal, A idem efl quam B, fed B non eft A, nam animal plus figniticat quam homo ^ & dicitur etiam de brutis, fed homo efl: ani- mal , ratione praeditum , & hinc patet , unde-= nam error in judicio fieri pofiit.

Dixit EucLiDES, triangulum efl fi^ gura plana ; hic ligatur jam idea trianguli^ nam dicitur , quod fit figura ; fed haec idea magis determinatur , quando notatur differen- tia , cum aliis figuris planis. , quod nempe £onflet tribus redis lineis , coucurrentibus ad

B S ^res

:'

^66 PE MENTE HUMANA.

idearum & memoria fimul conciirrunt. Si ideae funt clarae & diftindae, tunc uno in- dividuo temporis articulo totae apparent menti, ita ut nihil poflit addi vel demi.

DixitEucLiDES : triangulum efl: area plana, definita intra tres lineas reclas : ubi quis hoc femel audivit & percepit , licet mille annis Geonietriae opcram daret, non haberet aiiam vel clariorem ideam. Dixit idem : circulus e(t area plana, definita per unam h'ncam cur- vam , ita ut quodlibet pundlum curvae aeque dilkt a centro ; fi quis hoc femel novit , nunquam clarius percipiet. Si nunc rogo, ^n triangulum e(t circulus } omnes dicunt, non; nam qui contemplatur illas ideas, uno a<Slu intelh'gentiae, nuUa fucceffione interpo- iita, videt, non elTeeasdem: hoc dicitiir ju- Dicit unus , triangulum eil conflans tribus lineis redis , ad & alter , triangu- lum eit figura trium linearum , cujus tres an- guli funt aequales duobus re6tis : haec elt ea- dem idea, cui fi quis velit contradicere , mi- rabitur alter , quomodo hoc pcgari pollit : hac ratione formatur judicium affirmans , quod fit, fimulac ideae vifae funt: ad hoc judicium nemo eget ullo adminiculo, fed potefias ejus cft in fundo cogitante. Haec judicia de re- bus, tam affirmantia quam negantia , dicun- tur veritates , nam ad judicium requiritur, ut ideas comparandas habeamus praefentes, & ut illas bene contemplemur,

Judicium ergo eft fimplex a6tio , & efl: inmu- tllbile, non si voluntate dependens , ut fubtih's-

fimus

dicium negans.

area plana ,

tres angulos concurrentibus

-.s

DE MENTE HUMAN/1. 367

fimus Cartesius voluit: non vfdco ccrtc, •quomod ohoc ipli in mcntem venire potuerir, nos illudcohibere polTe : funt quaeftioucs , quas in meo arbitrio non eft negare vel affirma- re: poiFumus illas non examinare ; fed dum cxaminamus , non ell: in poteilate voluntatis judicium affirmans vel negans mutare : pos- fumus non eife attenti , led li quis atteiitus audiat , duo & duo fant quatuor , non po- teit non aifirmare: hocjudicium non iit fic- ceiiive, fed uno momento; feji quando ver- bis enuntiatur, tunc fit fucceiiio, nam dum loquor vel fcribo, cogor ideas meas alligare vocibus, ad quod tempus requiritur; &■ hinc videtur, quod cogitationcs noilrae fe mutuo fcquantur fuccefliye, uti verba, quibus enun- ciatur judicium.

In Enuntiatione funt duo termini A & B, de quibus mens aifirmat A eil B, vel nep-'jt A non eil B : prius eil: fubiedtum , a'terinn praedicatum. Si A habeat aliquid de B, fed B non omnia de A, tunc enunciatio eil am? bigua. Si verum iit A eil B , ideo non erit verum , quod B eii A. Si dico, homo cil: animal, A idem eil quam B, fed B non eft A, nam animal plus iigniticat quam homo , & dicitur etiam de brutis, fed homo efl: ani- mal , ratione praeditum , & hinc patet , unde= nam error in judicio fieri poilit.

Dixit E u c L I D E s , triangulum eil ii.. gura plana ; hic ligatur jam idea trianguli, nam dicitur , quod iit figura ; fed haec idea magis determinatur , quando notatur diiferen- tia , cum aliis figuris planis., quod nempe -Conflec tribus redtis lineis , concurrentibus ad

B S tres

368 DE MENTE HUMANA.

tres angulos , qui limul aequales funt duobus i:e6i:is ; habetur jam di(tin6ta idca , & hac ra- tione judicium formatur ex ideis fimplicifli- mis : idem etiam verum erit , £\ plura judi- cia enuncianda funt , nam tunc fit combina- tio omnium : crgo ratiocinatio etiam ell fim- plicifilma adio. PerSyllo- V. g. omiiis homo efl: animal , omne ani- gismum. nial habet corpus ; ergo omnis homo , quate- iius eft aiiimal, habet corpus. Sunt hic tres enuntiationes. Animalis autem nomine intelli- go omne corpus , motu humorum & foh*dorum a^liones fuas faciens , nutricns & regenerans ite^ rum , quod perdiderat : haec omni animali no- to communia funt ; qui ergo hoc affirmat de homine, affirmat id, quod omni animali com^ mune eft : toto igitur hoc fyllogismo dico tantum , homo habet tale corpus , quod ah'ae res etiam habent : Cwq hoc nunc dixerim per fyllogismum , five non , fcio tamen , & fyl- logismus me non docet, quod ignoravi priuSy Ergo judicia clara & diilin6la funt fimplicis- fima & fimul inmutabilia: fi enim efTent mu- tabilia, efifemus omnes Pyrrhonici & Sceptici. A tempore Ptolomei Philadelphi , quo Magnus Euclides floruit , omnes ho- mines ad hoc usque tempus eodem modo de propofitionibus ejus cogitarunt & ratiocinaii funt. Quando ratiocinatio profertur verbis , di- citur fyllogismus ; ergo fyllogismus eft pro- dudlio judicii, & illa produ6tio eft conclufio j & in illa conclufione notatur iterum fubjec- tum & praedicatum. Ergo conclufio eft ante fyllogismum. V. g. quando concludis , ani-

mal

DE MENTE HUMANA. 369

tnal habet cor , rogo , quomodo hoc fcias ? hoc lcias ideo ; priusquam hoc enuntias , fi rede velis agere , quia vidifti , animalia cor habere. Si videris omnia auimalia , uno ex- cepto , non potes dicere , omnia animalia ha- bent cor , ied omnia quae vidi , & propofi- tio erit vera.

Quaeritur, an homo vivit ? conclufio efi: , ^uod vivat : unde fcis ? dicunt ex termino medio , quia eft animal : homo hic eft fub- jedum, vivere praedicatum ; & terminus ter- • tius compleditur fubjedum & praedicatum : funt ergo tres enunciationes : omne animal vivit ; homo efl: animal ; ergo homo vivit : conclufio eft certa : fed ante conclufionem jam fcio , omnem hominem vivere , quia omne animal vivit , & quia fub animalibus comprehendo hominem : ergo non opus eil fyllogismo , ad fe ipfum docendum ; fed ubi alteri volo aliquid perfuadere , tunc polTum uti fyllogismo.

Sed in fyllogismis hoc vitium obtinet : fi ejus v dicam , omne animal vivit , <:omprehendenstium. omne , quod fab hoc genere e(l , verum di- co : fed H dicam , omnis homo elt animal ; & omnis befiia eft animal , ergo omnis befiia efl: homo ; fcio ante enuntiationem , quod be- fiia non iit homo. Quid ergo peccat in hoc fyllogismo ? Vox animal in prima propofitio- ne fumitur in fenfu latiori ; in fecunda , in fenfu magis reflrido : tunc terminus medius dicitur bis elfe , id efl: , funt quatuor termini , quos SocRATES vocavit meros laqueos : & hinc fiunt fallaciae in ratiocinjo, Sunt homiy

B€S,

370 DE MENTE HUMAN4. '

nes , qui firmi in jiidicio , iii ratiocinio ta- i

men faepe errant & fallantur : nam hic non '

tantum rcquiruntur ideae , non tantam me- j

inoria , fed fucceffio , non quidem in me co- ^

gitante , fed in me loquente , vel fcribcnte , .

yel legente, vel audiente ; ergo debeo omnes \

ideas praefentes tencre, & fcmtbrium non de- \

bet intermifceri cum aliis ideis : homines fu- '

ribundi praefentem quidem habent ideam , fed \

dum ratiocinari volunt, omnia turbant,

Ldceat mini totam hanc rem exemplo ex i

ti.atioci- Mathematicis defumto demonftrare & com- i

aaio fim- probare. Inter Scriptores humanos vix unum |

pi£x. invenio non deceptum praeter Euclidem , J

qui Magnus Vir non potuit majus impctrare no^ i

men, quam Audoris-de Elementis , & funda- ;

mentaponentis. Poil: huncfequitur Apolloni^ j

us , Magnus Geometra diclus, fed qui fine Eu- ;

CLiDEnon videtur eousquepervenire potuiiTe. \

E u c L 1 D E s pofuit fjndamenta , ex qui- i

bus demonftrabo, ratiocinium diuturnum es- :

fe tantum unum merum intuitum , & hoc \

pa6lo revo.cabitur Magni Socratis do6trina. ^

Pofuit E u c L I D E s Signum A , vel punc- tum , unde incipit menfurare *, pofuit aliud ; B , unde incipit definire magnitudinem ad ; certam quandam datam longitudinem ; huic i longitudini non admiscuit latitudinem vel cras- j iitudinem,nam defcribit lineam, quod fit difiantis^ I Inter duo punda , quae nuUam latitudinem ha- j bet; ergo talis. h'neae extrema funt pun61:a. I

Sed quid eft linea reda ? Dicit , quae | ex aequo intcrjacet inter duo puncla. Con- i cipite diftantiam inter illa punda minorem

DE MENTE HUMANA, 371

ftiinorcmqiie , tandeiti nullam. Si omnes mi* iiores diltantiae femper funt in eadem direc- tione, ell linea recta. ARCHiMEDEsaufus fuit dicere , quod linea recta fit diftantia minima , fed EucLiDES eo iisque non progreditur ; videtur ipfi fua idea minus intertexta.

Pcrgit EucLiDES, quod fola longitudo non poteit major vel minor dici , nifi tantum res- pedtu longitudinis : ergo duae re6lae lineac , ie mutuo fecantes , niillam partem habent communem praeter unicum pun6lum, in quo fe mutuo fecant. Si fit linea reda A. B , & in illa pundtum , ex quo erigitur alia linea ; haec linea , quum non fit in eadem diredio- ne cum priori , inclinabit ad lir.eam A. B : haec inclinatio vocatur angulus.

Si in hnea quadam fumis pun6lum , & in ah'a linea etiam pundum , & ab unopundlo ad aliud ducis lineas , ita ut abscindas fpatium , hoc vo- catur Planum; quod menfuratur juxta longi- tudinem & latitudinein. Limites plani funt li* neac , quae illud fpatium defcripferunt : hinc dicit EuCLiDE-S ; termim Plam funt lineae^: ergo idea plani elt idea fimplex ; in ea tamen habetur idea punctorum , h'nearum , angulo- rum ,.& lineae includentis fpatium.

Euc Li DE s , volens definireangulum re^lum, dixit; fi h"nea re6ta erigiturfuper aliam hneam, ita ut non magis inciinet vcrfus unum quam alterum latus , vocatur angulus re6lus ; fi du- catur ah'a linea , non eit angulus re^tus ; nam circa unum pun6tum in plano non pos- funt duci nifi quatuor anguli re6ti , & om~ nes hi anguli jacent iii eodem plano ; fcd per

idem'

372 DE MENTE HVMANA,

idem pundtum pofTunt in plano duci infinitac lineae re6tae : quando nunc per quamcunque lineam abfcindis aream, haec conlideiata cum fuo plano & limitibus vocatur figara.

Goncipiatur nunc planum ; ponatur linca rec- ta , dein altera ; hae non includunt fpatium ; fed fumatur nunc pun^tum in una , & pun6tum in altera linea, & ducatur linea reda ab uno pundo ad aliud , jam inclufum ertfpatium, & habetur figura plana , ex tribus h'neis rec- tis , ad tres angulos planos concurrentibus abfcifFa. En ideam tnanguli , in qua concur- runt omnia, quae huc usque di6ta funt, nam concipiuntur tria pundla , tres lineae concur^ rentcs ad tres angulos , & fpatium limitatum intra hos terminos.

Dixit E u c L I D E s , quod fi duo triangula rectih*nea habeant duo latera acqualia , & unum angulum , duobus iflis lateribus com- prehcnfum , etiam aequalem , quod tunc etiam bafis & reliqui anguli aequales erunt ^ adeoque quod tota area etiam aequalis e- rit : nam fi una Hnea inponatur alteri, termi- ni coincidunt ; & fi haec duo plana inponan- tur fibi mutuo, omnes lineae & anguli debent cadere in fe mutao ; nam fi hoc non fieret , deberent cadere intra vel extra , hinc anguli effent nlii , quod eil: contra hvpotheiin. Ergo hoc fcitur verum effe per demon'irationem, fed quum haec efl: abfbluta , habebitur tan- tum una & fimplicifiima idea.

Porro : fi duae re61:ae lineae in eodem pla- no jaceant , & ex utraque parte in infinitum produdae non concurrunt , vocantur paralc- lae. Videtis, quotverbis indigeam ad definien-

dam

DE MENTE HUMANA, 373

dam lineam paralelam , & tamen unaefl: & fimpli- cilTima idea: idem verumeft de his theorematis»

Si duae redae lincae fe mutuo interfe- cant , exfurgunt quatuor anguli , qui an • guli aequales erunt quatuor redlis : hinc di" cit , li contingat , ut hi quatuor ai^guli fint redi , hae lineae nunquam concurrent : fed quotiescunque linea fecans facit, ut ab una parte anguli fint minores duobus rediSj tunc illae lineae concurrent ad illam partem , ubi funt majores duobus redis. In quocunque tri- angmlo omnes tres anguli limul fumti aequa- les funt duobus redis.

Videtis hinc , quomodo homo ideam fimpli-* cem & diRinftam aequirat;quomodovocesde- finiendo, & ideas fuas comparando, ratiocinetur, id eft concipiat,intelligat,demonftret,contem- pletur, quae contemplatio tamen eft merus intui- tus absque ullo fuccelTu , licet ad omnia illa ra*» tiocinia videatur tanto tempore indigere. Inci-- pitis hinc videre,quod vis cogitandi ex unaidea limplicilfima perinlinitafpatietur &tranfeat.

Ergo inde fequitur ,■ quod infinitac ideae abeant in unam claram & diflindam : nam quid pundum fit , quid linea redla , quid angulus planus , quid paralela , quid qua- tuor anguli , quid redla fecans paralelas, quid paralelae in infinitum protradae non con- currentes , omnia haec habetis in una idea ; nec cogitatis de punfto , delinea, de angulo, fed dicitis fimpliciter; hae lineaefunt paralelae.

Concepiftis , quid iit triangulum redili- neum; quomodo omnes lineae redae in infi- nitum polTmt producr ; quomodo datermina-

tam

374 ^^ MENTE HUMANA.

tam poffint habere magnitudinem ; quod 1 pmnes anguli in triangulo fint aequales duo- j bus redis ; & qui femel hoc concepit , de • praecedentibus non amplius cogitat. Conclu* i do ergo , quod infinitae ideae in unam aequc i tlaram & diftinftam ideam abeant , quam ^ prima idea erat. Eodem modo infinita clara ; judicia abeunt in unum clarum & dilb'n6lum * judicium : ergo omnia clara, certa & dilHnc- \ ta funt fubitanca , folo & unico intuitu per- \ via : omnis illa demonftratio & ratiocinatio ; eil fimplex perceptio illarum fimplicium idea- ; rum, eli: unus tantum intuitus; & comparan- \ do idcas fit fimplex contemplatio aequalitatis i vel inaequalitatis ; ergo ratiocinium eil: infi- ; nite velox , & nullo tempore utens. Si tu^ 1 qui clare percepifii , alteri derrionftrare velis , ^ omnes angulos trianguli re6tilinei aequivalere i duobus redis , verbis haec quidem pronun- ; cias , fed concipis uno momento ; & fi quis te interpellat ia tua demonftratione , ut non i amplius poffis proiequi, tamen uno momen- ■ to concepiili , quae profers. |

unde fuc- Peiidet ergo fuccelTiva mora ratiocinii ; ceffio in potiiHmum a notulis five fignis Corporeis , ■ ratiocinioa^ memoria his notis adftrida , & ex com- \ pen eai. j^^j^^jq demonilrandi , in quo requiritur fuc- ; celfio : nam homo ita fe invenit fadtam, ut i cogitationes ejus mutentur non ex natura rei I cogitatae , vel ex cogitante mutato , fed ex \ mutatione lenfuum extrinlecus accidente. Om- \ nes fenfus noftri funt caufae corporeae, qui- i bus natis , nafcitur in nobis vicilTitudo infl:a- \ biiis rerum cogitatarum. . Senlus nodri lunt \

or- i

DE MENtE HUMANA, ^ys

organa corpore^ , quorum motus fucceflio- nem & duratioiiem interponunt ; hinc modi cogitandi , qui inde pendent , eateniis dicun- tur moram habcre , quatenus cogitata fenfuum organis producuntur.

Non polTumus CREATORI unquam di- gnas reddere gratias , quod dederit nobis hanc racultatem , nullo modo a priori demonftra- bilem , ut infinitas ideas alligemus notulis , ex fe nihil ligniiicantibus , unde poftca , vilis liotuiis , eadem idea redit , & mens idem , ^

quodante, cogitat. Scripfit quis forte vitae '

diarium , releget illud polt multos annos, & incidet in easdem. Cogitationes , quas oh*m habebat : forfan ah'ter illae ideae redircnt nun- Quam, ied vifa fcriptura cogitatidem, & fcit, fe idem cogicare. Haec praefens oblatio idea- rum cum confcientia , has ideas olim etiam adfuiffe, vocatur Memoria ; & quia figna il- la , fiye notae ita didae memoriales fucces- five fcribuntur , leguntur , videntur , audiuntur , hinc putamus , ratiocinium effe fucccflivum. Hacc mora etiam pendet a commercio demonitrandi ; nam quia dcmonftratio lon* go tempore indiget , putamus elle fucces- fionem in percipiendo. Nemo , qul demon- ibat , poteit facere cogitationem novam , fed fufcitat cogitationem praefentem : hinc prin- cipium dcmonftrans fcit prius , quam demon- ftrat : hoc forte videtur vobis paradoxum ; tamen nemo , qui demonfl:rat , poteft in vo- bis facere cogitationem novam. Quando So- CRATES de his dififeruit , di:j^it : quum duae lineae funt acquales , & aufero mediam par- Tom. 11. G tem

376 DE MENTE HUMANA.

tem de utraque , quid tuRc ?^ lineae refidi-Kie crunt aeqaales ; hoc unusquisque jnm lcit , antequam dicitiii' : iz^ fi duae iineae aeqaales iint , & tertla inaequa 'is additur , tunc li- neae inaequales erurit , & quidem eo exces- iu , qao iinea addiia l;apeiat aUeram , prius priori aequalem. Si inaequaiia ab aequalibi-s demanair , priora aequaiia reddeitur inae- qualia , & quidem pro raiione iilius iiiae- ^ualls , quod demtum erai. Haec uiiusquio- qcie inre'aligit' anie demonfirationem , ergo piincipium demonilians ef: prias demonfira- done : ^\ enim mens hoc antea non fciret , non pOiTes verbls exprimere & demonfaare: ubi iineam ieaam pingo , proprie multa punda formo; nec ideaper lineam riafcituf, ied ante lineam idea fuir.

Haec perfe6tio latens animae apparet, qua- Jenus intelligit. Homines nimis alte de fe , & nimis humijiter cogitant ; prius faclle no- vimus omnes , pofterius vix Gredimus. Pu- tat difcipul.is , fe omnia debere piaeceotcii iuo , nil fibi adfcribit , nil fe fcire pULaf; fed in nobis eH aliquod occuitum , qucd fub- tiliffimi Philofophi dixerunt t^o. fundum in- ^liigentiae humanae; iila inteliigentia , lalens in nobls , eil tam perfeda , ut omnes les cognoscantur & percipi polTmt , fi fufciten- tur , quae in illo fundo funt. An haec per- ceptio latens animae ed ipfa mens ? non eft mens percipiens , nam tunc omnia femper forent nobis praeientia; fed eil quaedam cau- fa , quae aobis intime nexa , a nobis non ^rcipitur , & qu^e lamen omnia nobis pro-

mii;:

DE MENTE HUMANA. ^fj

mit : di-^ieruat hi:iG , quod fumma perfedlio inreHi^e.iuiae meni;is ccnliftat in adunatione merxcis cum hoc ; riiicipio , qua potefl fic iceas darc , ut reddatur mens confcia illa- r jra ide?.L-um , quaium prias non erat con* fcia. Dixerun': nonnuUi vetercs Philofophi, 11 iiomo cmnes omnino fenfus fopit, omnes ima^ir.ationes , omr.em mcmoriam , tunc cor- pcs quiescit , & mens eft in abreptione , & tcinc videt me::s , quae nuUa alia ratione vi« dentui- ; hoc vocant ecftatice cogicare , quod fi: detrahendo fe a corpore , ut cum illo pnncipio coritaiite uniamur. Dabo hujus rci quaedam exemola.

H I E R O N I M U S G A R D A N U S , dc qUa

diclum e(l, quod nemo unquam illo infani- verit ftjJ. l'us , & nemo fapuerit fapientius , teccus rheda in ecfiaiin incidit, cogitans pro- furidiflime. Auriga viae nescius quaerit^ qua via incedend um iit ; refpicit , & videt eum nil fer.:ire ; ad tenebras usque nil refponfi , "" nil juffi accepit ; permittit jumends, ut tra- hant currUm, tandem quiescunt fui> patibulo : C A R 17 A N u s , r.d fe redeuns , irascitur , fed mox caufam agnovit. ■ In bello , cuod geCum inter Hispanos & Gallos 5 Galiiarnm Rex nil magis dolebat , quam arcana fua confilia Hispanis patere, & H:spa:iorum confilia ilico executioni mandt- ri in Galliis. Mifit Rex ad ma^^iftri Verc dariorum aedes , ut omnes iiterae i|itercipe* rentur ; juffj-m exfequuntur ; inveniunt litte- ras , boiio char^cre , bonis vocabuh*s defcrip- ^ C i tas,

l V

376 DE MENrE HUMANA.

tem de utraqu^ , quid tunG ? ^ iineae refidiKip erunt aequales ; hoc iinusqiiisque jam fcit , antequam dicitur : i^^ li duae iineae aeqaales fint , & tertia inaequajis additur , tunc ii- neae inaequales erunt , & quidem eo exces- fu , quo iinea a^ddiiia lupeiat alteram , prius priori aequalem. Si inaeqiiaiia ab aequalibiis demanair , priora aequaiia reddeiitur inae- qualia , & quidem pro ratione ixlius iiia<?- c^ualis , quod demtum erai:. Haec uriusquis- qae inteiligic anie demonfirationem , ergo piincipi^am demonllrans ef: prius demonfira- doiie : ^i enim mens lioc antea non fciret , non pOxTes verbis exprimere & demonfrare: ubi iineam leaam pingo , proprie multa punda formo; nec idea pcr lineam Tiafciiur, led ante lineam idea fuit. Haec perfe£tio latens animae apparet, qi:a- irtenra- ^enus intelligit. Homines nimis alte de Ve , iii.iiac. & nimis liumijiter cogitant ; prius facile no- vimus omnes , pofterius vix credimus. Pa- tat difcipuliis , fe omnia debeic piaeceotcri Ino , nil libi adfcribit , nil fe fcire priiat'; fed in nobis eH aliquod occuuum, qucd fub- tiliffimi Philofophi dixeiunt eife fundum in- teliigentiae hiimanae; iila inteiiigentia , iatens in nobis , eil tam perfe£la , ut omnes les cognoscantuf & percipi polTmt , li fufciten- •fj.r , quae in illo fundo funt. An haec per- ceptio latens animae ed ipfa mens > non eil mens percipiens , nam tunc omnia femper forent nobis praeientia ; fed eit quaedam cau - fa , quae laobis intime nexa , a nobis no;n ^rcipitui , & qu^Q lamen omnia nobis pio- : : '' ' -mit :

Peifedlo

•^J

-..I, .■i'a:i3

.eiii

DE MENTE HUMANA, 3^

mit : dl::erunt hiiiG ^ quod fumma perfedlo inreili^e-itiae meatis couiiilat iii adunatione meixcis cum hoc i tliicipio , qua potefl llc ioeas darc , ut rcddatar mens confcia illa- r im idearum , quaram prius noii erat con* fcia. Dixerun.- nonnulli vetercs Phiiofophij 11 homo omnes omnino fenfus fopit, omnes imci^i.iationes , omr.em memoriam , tunc eot- Pl:s qiiiesclt , & meas eft in abreptione , & tauc videt meits^ quae nuUa alia ratione vi- dentui-; hoc vocant ecftatice cogitare , quod fit deaahendo fe a corporc , ut cum illo principlo cogitar-te uniamur. Dabo hujus rci quaedam exerapla.

HiERONiMus Gardanus^ dc quci diclum e(l, quod nemo unquam illo infani- verit flalLius , & nemo fapuerit fapientius , te6i:iis rheda in ecrialin incidit, cogitans pro- fuudiflime. Auriga viae nescius quaerit^ qua via iccedendum fit ; refpicit , & videt euin nil feiidre ; ad tenebras usque nil refponfi ,"^ nii julfi accepit ; permittit jumentis, ut tra- hant currihn , tandem quiescunt fub patibulo : C A R n A N u s , r:d fe redeuns , irascitur , fed mox caufam agnoviL-. = In bello , quod geCum inter Hispanos & Gallos 5 GaHiariim Rex nil magis dolebat , quam arcana fua confih*a Hispanis patere, & Hispaiiorum confilia ilico executioni manda- i:i in Galliis. Mifit Rex ad magiftri Verc» dariorum aedes , ut omnes iiterae ijatercipe* rentur ; juffum exfequuntur ; inveniunt litte- ras , bono char^nStere , bonis vocabuh*$ defcrip-' . : ;.C ar tas ,

-^*^

378 DE 3IENTE HUMANA.

t^s, fed nemo fclvit, quid continerent : to- gavit Rex, num quis poflet legere? tunc Vie- TA, vir profundiffimae meditationis , & qui faepe horas multas quali line fenfu tranlige- bat , accepit litteras , & hoc arcanum proble- nia libi proponens , ita fe colligit in fe , in- nitens cubito inmobilis , ut Catalcpfi labo- rans vel niortuus videretur, & lic manfit per aliquod tempus : tandem poI> longum tem- poris fpatium exfurgens d:xit Regi ; illa funt ibi fcripta, & hoc modo vocabula fant transmutata , & lic Rex intellexit omnia. Eft haec veraecftafis, fubduclio a notis cor- poreis , & appropinquatio ad illud latens prin- cipium cogitans.

Interna haec vis cogitandi potcfl: effe illi- bata , & tamen inpos per notas corporeas aliis quidpiam communicare. Illa interna vis cogitandi , & clare & diflinde cogiuanai , manet in illo iiitimo principio cogitante, & ta- inen deftituitur notis corporeis, quibus alteri ,-4)offit explicare , fecumque litigat doletque, quod non poffit exponere : quod plus efl: , fcit fe habuiffe tales ideas, fcit quid veh*t , fed non occurrunt notae corporcae , & po- nitur quali extra commercium humsinum. Hoc mihi contigit; clare cogitans & volens, ut in leSum ponerer , quicquid quaererem, l & conarer , rion poteram dicere ; dolebam [j maxime , me hoc non poffe , & tamen ac- f, curate fciebam , quid vellem. Quum amiei viderent me adeo foUicitum , tandem ro- gant, visne in ledtum deponi ^ mox redeunt

DE MENTE IIUMAMA. 379

ienfus, intelligo omiiia, & dieo me hoc vel- ie. Sunt nonnulla veiiena , quae hoc prae- flant, quemadmodum in ultimo nequitiae In- dorum invento , Pouft dido , videri poteft. Per illud miferum hominem (ic difponunt , ut intime cogitet, fed lit extra commercium Gum omnibiis hominibus,tota vita hoc dolens. Haec di6i:a fufficiant de cogftatione ; de principio confcio , interno ; de fdeis , ea- rumque caufis; dememoria; de judicii facul- tate ; de ratiocinio ; nam in rebus medicis ul- tra inquirere non opus eft.

Pergo nunc ad aliud , quod in mente mea Voluntas. experior, id ^^.^ ad Velle, quod diftinc- tiffimum eft ab intelleclu. Qui unquam vo- luit, fcir, quod velle fit aliquid magis inti- mum , quam ideas percipere : dum doles , non intelligis dolorem , fed vis tamen, do- lorem aberfe ; & qui expertus eft dolorem , - non vuit iterum dolcre:'hoc eft velle , fed quid in me fiat, dum volo , hoc exphcare nequeo; fed hoc fcio , qiiod ego fim,qui vo- io. Voluit C A R T E s I u s , in judicando es- fe affenfum vel dilfenfum, a voluntate pen- dentem , & hominem in arbitrio habere , cre- dere vel non credere; fed nemo mihi unquam pcrfuadebit, ut dubitem, an liber fit liber.

Velle extendit fe 'primo ad res intelledas • quo us- nam pon.quam intellexi , hominem bonum que leex- indigcre nummis , quibus ego abundo , tunc ^^"^at. voluntas mea potefl: accedere, ad dandos il- los nummos. Sed extendit fe etiam volun- tas ad nou intelleda. Efurio, & video ci-

C 3 bum,

3So DE MENTE HUMANA. \

bum , fed ncscio , m nutrimentam fit , au i yenenum ; tunc non intelligQ , & tamen fa- i melicus cibum volo.. :

Felle fe extendic ad praeteri*:a , praerentla i & futura : voluilfem aliquid fadum vel non ; fa6lum : fic obtulit D a r i u s A l e x a n- ! p R o dimidiam partem regni & fiiiam : rc- ■ fpondet Alexander, jam fua q([q om-^ i nia; quod audiens Darius vu!t , Ale-I X A N D R u M tam juvenem & aLiocem non I vicifTe. Quod Ve!U etiam fe extendat ad prae- | fentia, ncmo dubitat ; & ad futura, fi enlm i quaeratur , an velis pertingere ad annos M e- \ T H u S A L e M I , plerique volcnt. C A R t E- j s I u s probe animadvertit , quod voiuntas fe j abfolute extendat ad infinita. SocrateS' cousque pervenit , ut voluerit, omnia fieri, ' quae fiebant, quia DOMINUS, qui fa- i ciebat , infinite potens efi: & fapiens ; iiinc ! quia DEUS infinite potens propterea infi- ; niti caiifa ert ; poteft quis velle , quae vult \ D E U S , adeoque voluntatem habere ita ex> i tenfam, ut infinita velit. Hacc elb mirabilis facultas in homine, & in hac facultate nil nifi | confcientia; nam quid efi:, dum vis vcl non j vis ; illud tant^^m , quod velim vel nolim , j nec aliquid ultra fcio. |

Facultas illa habet in fe velle & nolle ; j illud nolie non eft non velle,fed velle,ut ali- | quid non fit; habet in fe multa, quae indif- \ ferentia funt; habet in fe contra.velle. Vis vivere ^ Omnino. Vis retinere crus ? ita, Sed moriendum, nifi crus amputetur. Volo

ergo,

DE MENT^E HUMANA, 381

cfgo , ut amputetur : habei: etiam in fe con- tra noiie , nam aliquid volo non fieri , & polTum contra nolle hoc fieri ; habet in fe magis velle & minus velle , magis nolie & miniis nolle. Si Tyrannus optionem dede- rit, ut vel perdas vitam, vel digitum; eligis magis vivere, quam retinere digitum & mo^ ri ; velies retinere digitum , fed tamen ma* jor gradus voluntaJtis eft ad vitam confervan- dam.

Haec voluntas habet in fe fundamentum virtuds & fundamentum vitii,

Binae illae dotes mirae in eodem homineQyid flt hoc habent fingulare, quod virtus ametur abvirtus. omnibus etiam vitiolillimis , quos faepe vi- des & audis maxime dolentes , quod in fe non habeant illud optimum , quod in aliis fummis laudjbus efFerunt , & qui fe totos de- dunt rei peflimae , quam unice amant. Ab omni feculo de his duabus rebus cogitatum , ab omni aevo de virtute & vitip maxime fuit quaefitum ; & quum indagamus tum apudi Veteres , tum apud recentes , quae fit idea vera virtutis menti inprefla, alia videmus at- que alia. Undenam hoc ? quia virtus con^ iiat ex a6lione , a6lio ex voluntate , 6c vo- luntas adeo fimplex, adeo fpontanea, ut vii: patiiitur fe capi vel intelligi. Magnus Ho- RATiiJS, Vir in cogitando acutiffimus, \n inveniendis vocabulis felicilTimus , dixit ; Vir- tus e(l Vitium fugere. Rogati Jurisconfulti, ad quos pertinet Ita definire virtutem, ut mo- res & adiones t^les fint , u| publicae falu;i icipondeant , i^ixeiunt virtutem juflitiae elic

C 4 con-

382. DE MENTE HUMANA. |

conftantem perpetuamque voluntatem unicui- 1

que fuum tribuendi ; dixerunt forte pius hac \

limj^lici & non liimilata Fhilofophia , quam ;

reliqui omnes, qui maltis verbis inier fe dis- j

ceptaverunt. Optimus Ethices tcripror dixit, \

Yirtntem effe amoreip fe ipfam coniervai;di.* \

Nonnulli ex Vetcribus dixerunt, virtutcm es-

fe, velle id , quod «pLimis & pluribus pro- • j

delfe potell: ; hinc dare fe pro pacria longe

majus & praeftaniius eile , quam fe ipfum 1

coniervare. Si hominem quemcunque inter- i

roges, an id, quod facit , virtus eit vel vi- ;

tium ? credideiim , li iincerus eife velit , quod \

mox recle refponfurus lit ; nam ii voluntas I

humaaa reda ratione regitur , virtutem ta- ;

cit: recla auteni ratio ell facultas intelligcn- i

di , quid m.axirne bonum iit ; & illa percep- \

tio boni elt cenfnra ejus, quod facit homi- i

nes pacate & beate vivcre , placide cogiia- \

re, convenienter de rebus dicere & meditari. I

Si ergo volunias vel ailimus regitur recita j

ratione, tum virtus eil: in hoiiiine, nam ani- i

mus, niii paret, imperat, ut dixit Hora- \

TIUS.

buid vi- Vitium eil, quando voluntas regitur erro- i

tium. re : quando quls operam dans redac raiio- \

ni , tamcn errat , tunc quidem vitium facit , J

fed non malo animo ; & tale vitium tolerat \

ctiam leverus Judex : vitium etiam eit, quan- ;

do praedominantes animi affectus volunta^em i

abripiunt. Cogitate vindidam ; haec eit de- \

iiderium , ut caufa nobis ingrata non am- \

plius adfit: laeiit quis parva quadam ofFenla 1

-hominern, ille per voluntatis impetum potellj

hocj

DE MENTE HUMANA. 383

hoc tam aegre ferre, ut occidat alium. Si- mo iii Gomcdia Terentiana dicit de fuo fer- vo Davo, fcio , quod Davus omnia factu- rus lit, ut mihi male faciat. Unde hoc fcis, Simo? mala mens, malus animus. Mens vi- det quidem non elfe conveniens, ut occidat alium, fed voluntatis impetus tantus elt , ut a6lio inde exllirgat, id eft vitium. Si exfur- gat vindicta , hoc vitium vix coercibile eft, nili per leges publicas; huic enim vitio Re- fpublica non poteit parcere , ah'oquin rota focietas humana perturbaretur : hinc videtis , quod vitium fit, fiye voluntas errore , iive affedu regatur. Debemus haec bene intelii- gere , nam Medici faepc confuluntur, quan- do in difpoiitione corporea eit infuperabiiis impetus.

Voluntas eft {irnplicilTnna a^tio , quae fn proprets. nobis- occurrit Si rogamini , quid vultis ptesvoiun- dicetis forte, honores. Quid eft in te, quod^^^^^* vult.^ dicetis, meum eil , nil eit quam ego. In cogitatione deprehenditur res coi^itata , varpata per obje6tum ; fed hic volens intimum elt , & quaii principium ipfum.

Voluntas etiam eil celerrima , & fit tota uno momento iine fucceilione: Mars videt hanc, vifamque cupit , dicit Pocta. Ser- VATOR noikr, qui mores humanos opti- me cognovit & gubernavit , dixit apud M AT T H E u M : qui videt mulierem , ad eam concupiscendam , jam adulterium commiiit cum ea in corde fuo.

Voluntas noitia eil liberrima. Qufd h'be- :um fit, aeque diiRculter dicitur, quam quid

C s vel"

^84 Dl^ MENTE HUM4N4.

v^Ue^ nam vix daos reperies inter Pr/irofGT phos , qui de libertate dixerunt idem : iliud iiberum videtur fere idem ede , quam Ef-o, nec diftindum ab illo primo , quod fentinius omnes, dum volumus.

Voluntas eft arcanifljma; hinc dixit mag? nus Philofophus , hopiinem. t^Q potentilfl- mum animal in rerum natura , qu4a tegere potelt voluntatem fuam , ita ut nulio fere ef- fedu ext^rno pateat. Mcmini intrepidiffimum Regem dixilTe : fi quis hominum officiofa ij^e- cie tegere vult voluntatem fuam & concep- tam malignitatem , & verfatur inter meos , non efi: tuta mea vita: te6ta voluntas tam p^- tens eil , ut nullus Princeps , fuis flipatus cuftodibus & militibus , defendi queat.

En nunc! illud intelligere, & illud velle, conftituit mentem humanam omnesque ejus perfedliones. Hoc jam voio, ut comparetis omncs proprietatcs vere corporeas cum ils , quae nunc dixi dc intimo illo co^itante, de co quod ideas inprimit , quod illas compo- nit , de memoria , de eo quod judicat , de eo quod ratiocinatur , de eo quod vult , an ibi proprietatem quandam corpoream invenia- tis ? an geometricum , an phyiicum quid f* m in corporibus deprehendatis vel minimum co- gitare, pcrcipere, reeordari, judicare , ratio- cinari , velle ? dicetis fane , haec dao elle ma- gis diftindla , quam funt duae ideae re: um diftindiffimarum. Quomodo vero liae duae perfe<5liones , iQtelligcre (\ velle , habeiitur Qmnium perfediffimae.^ fi quid anquam in-

qui^

DE m-ENtE HVMANA, 3$^

q^ifiiione dignum, eft hujus problematis fo- iktio.

Dam operam dedi , ut hanc rem inquire-Quid (It rem a prima hominum memoria, inveni fuis-^"''^^*^^ fe per omnia fecula unam eandemque fen-- °"''*"^' tentiam, nempe fammum bonum efte intel- ligere, ut re-s-^fe habet; & velle, ut intellec- tas volendum demondrat. Antiquiffimus Sciiptpr ,, cufas fcripta faperfunt , M o s e s dixit, 4i DEUM amas, id eil vis, nam a- mor eii aclio voluntatis , toto corde , tota mente , toto animo ; & alteri benefeceris , ut tibi ipfi, es perfe6lus. Summus hujiis legis interpres CriRISTUS, rogatus a legisDoc- toie, Magifter, quid e(l mandatum ma;;^num in iege ? relbondit : Dominum tuum ames toto tuo corde , toto tuo animo , tota tua mente, toia tua intelligentia ; & facias alten homini , quod tibi fadtum velles., tunc im- plevifti legem & Prophetas P a u l u s , C H R I S T I interpres , dicit : fi linguis An- gelorum loquerer, & corpus meum darem, ut combureretur , charitatem autem non ha- beam , id efi: , amorem vel adunationem cum fammo illo principio , fadus fum velut cam- pana fonans aut Cymbalum tinniens. Haec ergo virius , haec virtutis idca. Conferte om- ncs Philofophos, omnes fedlas , & hanc fen- temiam invenietis fuiffe & effe: hanc fcilicet effe voluntatis perfedionem , quando mens poted uniri principio praebenti , moventi , excitanti ideas. Nemo eft, quin vellet hoc poffidere ; nemo eft , quin morlturus velit hoc habuiffe; nemo relidurus viduam & li-

beros,

386 DE MENTE HUMANA.

heros, fi cognosceret talem hominem, qiini rogaret, ut vellet efTe tutor ; nemo e(t , qui vellet admittere tutorem, in quo non iciret talem efTe animum. Si Turcarum & Perfa- rum Reges rogarentur , an non vellent tales habere miniftros ? quam certiflime vellcnt ; timent enim aftutiam & verfutias, voluntatis impetum horrent. O quam beata foret vi- ta ! quam laeta mens ! fi omnes virtutem hanc amplederentur.

DE ANIMr AFFECTIBUS,

ET MORBIS EX 113

N A T I S.

Sed cur , quaefo , orbis loco Paradifi efl: nunc fpecies belli? Dum percipiuntur ideae, oritur fimul mutatio in mentc , quae vel grataeft, vel ingrata, vel nulla. Haec non poffunt explicari , fed unusquisquc in fe de- prehendit. Extrema cutis frigefada apponatur igni , oritur confcientia ignis , cujus adio inoderata placet & grata eft : fed ^\ ignis ap- plicatus manui incipiat deftruere fibrillas,..hoc non placet , ingratum eft , nec potefl ferri : led fi cogito circulum per diametrum dividi bifariam, hoc nec placet, nec displicet, nec in eo pecco. Socrates rogatus , quae effet infelicitas hominis? refpondit, Ignoran- tia. Qiiae felicitas ? dixit, Scientia : fed ta- men praeter fcire & nefcire manet tertium , quod efl: placere vel difplicere, quod admis- ^et fe ideis , & quod diverfum eil ab ideis.

Dum

DE ANIMI AFFECTIBUS, ^c. 387

Dum calor ad manum placet, volo ut ma- neat ; quando fcio , quid lit ignis , & quid ealor, non fcio propterea, quid fit placere: (k. i\ fcirem omuia , quae de calor^ & igne fciri poirunt, idco tamen non perciperem il'=^ lud placens & voluptuofum. Si vulnus in- -fligitur a gladio, chalybs tranfit per nervos; hoc non placet, & illud non placere diftinc- tum Q^i a chalybe & nervo : ergo illud gra- tum vel ingratimi difFert ab idea cogitata; ab intimo principio cogitante , quod manet idem, five dolor fit, five non; a voluntate, quae ilico excuteret, quod ingratum eft: fed turbat ideas , nam homo , qui perfedifllme fcit, quid fit dolere, dum dolor excitatur in corpore, non amplius cogitat de gladio, non de nervis , nec de defiru6lione folidorum ; i^Qd omnes ejus ideae per dolorem occupan- tur & turbantur : turbatur tandem intimum co- girans, ipfumque volens; facit enim, ut ho- mo, conftantiiTimus animo, vel turbetur per dolores , quod nonnuili, adhuc tolerant ; vel per voluptates , quibus nemo unquam refifte- re potuit. Hoc gratum* vel ingratum co- git faepe voluntatem ad volendum nolendum- ve fortifl^me, ipfamque voluntatis libeitatem fuperat: hoc quia adeo fingulare eft vocatur animi affedus. Quis, quaefo, hoc in fe non agnoscit.

Affedus animi praedominantes fe vix un- Amor. quam regi patiuntur. Si placet affedlus, di- citur amor^ fi difplicet, odium ; fi fe ipfum refpicit, laetitia vel triilitia. Hi affedus tan- tam vim habent in illud intelligGUs & vo-

lens,

g88 DE AJSllMl AFFECTmUS, ^t.

lens, ut ab iis determinentur , ab eorum re- gimine omnia pendeant. Quid ergo erl a- mor ? voluiitas , ut idea grata inaneat prae- fens ; & quum hujus ideae iit cauia nota ,

ut ergo maneat iila caufa , quaz hanc gia- ■

tiam facit ; & cum illa caufa ivc multiplex, '

& inftrumenta mulca habeat , ex quibus nas- '

cuntur illae ideae, mens omniDus ii:is occu- :

patufi ' !

odium. Quid eft Odium? voluntas, utomnisidea, \

quae ingratum lecum fert, deleamr ex prin-^ i

cipio cogitante ; fi objedum externum difpH- i

cet , voluntas vult , illud non exiltere , & j

abfoiute deleret. fi nil adeifet, quod majori ■

gradu veilet vel nollet. Difplice: Helio^^a- l

bolo, quod homo fit obelus ; vult Ut totus 1

ejus venter abfcindatur: eodem modo, fi iiii \

obftaret , fi homines nil omnino metuerent, j

Ilico exfequerentur , quod deic.minatum vo*- i

lunt ; & iaclum eft illad , quantum ab ilfis \

pendet : ergo totam hoc refpicic ad gratum |

vel ingratum , ad potentiam vel inpoien- !

tiam. ■' :

Feliciras Si datum efifet nobis , omhium eopum, quae \

iii ci-o facimus, talem dare rationem , utputaremus, i

co.iiftat. j-najora vel meliora excogitaii non poHe , i

puto, nos femper futtlros quietos. Si poHs- |

mus res omnes, quae nos afficiunt, regere, |

iia ut non tarbarent pacatae mentis quietem , ;

puto, quod beilum cum nulla re haberer^us : i

hinc quoniam homini nil evidentius apparet, ',

quam omnium illorum , qiiae illi accidunt, •

Caufam effe infinitam & inmutabilem, omnes i

taiitam hakent rationtiii, quam ^CiirLint opta- i

re; j

BE ANIMI AFFECTIEUS, i^c. 389

re: dixl Ideo, mentis perfe6lionem fummam ;

efie , dum intelligentia fua ita capit rem , uti \

fe habct ; & dum voluntas votis ita eft ob- !

iioxia , ut fciai: , melius dirigi noii potuifle. ;

Si homiiies contenti naturae ambitu, iisque, \

quae fanitatem non turbant , & morbos a ]

qorporc arcent; fi nuili alteri facerent , quod '

iib: iadum non vellent , omnes forent bea- \

1! , & tales efie pofmnt. Caftiflimi fapientiae i

Sacerdotes , Geometrae & Mathematici , fi 1

liiis inmerfi fint fhidiis, (atagunt nihil aliud, j

nihil aiiud curant, Dum Syracufae geritar j

bellum , & multi trucidantur , Archimedes \ pacatus petit tantum a milite, ne velit dele*

re figuram fuam, in arena jam compofitam; \

iratus miles eam fanguine Archimedis de- \

levii: , eumque trucidavit.^ Ubi ergo in ve- \ iitatibus nil eft dubii , nit ambigui , omncs,

funt contenti , omnes iSmt ejusdem fenten- I

tiae , omnes habent eandem animi quietena. 1

poiiciudimus ergo, pacem rnentis per omnia i

iecuia faifle veram animi reli;;ionem. ^ '\ Quum autem omnes mentem redc inflmc- Qum eam i tam h^eani:, cur nihiiominus multi adeo de-turbet. .^

flcdunt, ut vita qjiafi ipfis taedio (it ^ & ut \

erudeli manu feipfos expediant .> Dc his ita !

cecinic magnus V j R g i l 1 u s : i

Qui fihl lethum lnfo'4Ces peperere mai^ii , lucermue ^erofi I

Projecere ammas, i

\ . \

Undenam , quaefo , hoc ? Videtur foi ex

*liquo , quod fe intermiscet cogimtioni veri |

390 DE ANIMI AFFECtlBUS , yc,

& voluntati , illudque nec efl: veritas , nec idea , nec ratiocmium , nec volunias ; fed cit gratum vel ia:^ratum, laetum vel trilk, pla- cens vel difpUcans , jucundum , vel taedio- fum , demulceas vel moleftum. Facit hOc effedum in voluntate , qui quali involunta- rius eit , & tam iufuperabilis , ut fummus a- nimus non poliit vincere. Quotiescunque iu repraefentatione ideae voluptas ipli comes qH^ voluntas non potelt non velle , ut iilud in mente fic maneat praefens: haec eft huma- nitas, quam nemo, licet velict, exuere po- tell : ii- ergo mens illud foitiifime vult, tune oritur voluntatis determinaiio , quaealiter non fuilfet.

Terentius (ic inducit Simoncm , ad libertam fuum de fiiio fuo dicentem , quod pleriquc adolescentuli animum ad aliquod ftu- dium adjungant, aut equos alcre, aut cancs ad venandum ; liorum ille nihil itudebat prae- ler cuctera, & tamen omnia haec mediocri- ter : gaudebam , nam id arbitror inprimis \n vita effe utile , ut ne quid nimis. Si quid hoininem fortiilime occupat , cumque delec- tat, amor eft ; & ii homo cxperiatur, ideam .quandam caulam elfe vel coinitem laetitiae, refert hanc in illam rem extra fe, qiiae per organa ejus corporea hanc ideam excitat ; hinc abfente ideae illius objedo , laetitia ab- efa ; dum praefens objedum , idea jucunda adefl: ; & totus homo fe mancipat folum- modo rei illi externae.

Maximus Princeps Carolus IVTag- Nus, qui in exemplum Heroum videbatur

na-

DE ANIMl AFFECTIBUS, ^c, 391

«latus, vilem focminam tam perdite amavit, ut vilipenderet omnia, modo pofTet efle cum nia : poft ejus mortem Princeps ipfi tamen

aflidebat, nec fe avelli patiebatur, donec alii \

tandem annulum auferrent, qui fub ejus lin- ]

gua recondebatur ; tunc quievit , & cadaver |

fepeliendum juflit. j

Si voluntas terminetur in tale objedum^ cujus non poenitet , dicitur amor beatus : li

autem poftea poenitet, ut frequenter fit, ori- ]

tur faepe fummum odium in idem illud ob- ;

jedum , & fit caufa triftitiae : fic mifer ho- \

mo deteftatur idolum, quod antea adorabaL ! Si autem illi caulac externae comes adfit tri-

flitia , penitus fit oppofitum, & voluntas non |

patitur pacem , non admittit quietem , donec ^

omni nifu fecerit impetum, ut illam caufam •; externam deleat ; & quia metuit , ne illa idea iterum triftitiam creet , vult illam penitus . j

non cfTe : hic affedius vocatur odium. Si )

jam cum didis conferatis illa, quae alii fcrip- ! ferunt de affedibus, videbitis omnia huc re-

ferri , ut gratum vel ingratum amctur vel I

odio habeatur. \

Amor & odium funt duo diverfiflima rc-Differe», fpedtu objedi. Aqua omnibus univerfalis eft,tia affec- i ufu praeftantifTima , pauperibus aeque facile*^»™* \

comparanda quam divitibus; hinc ajebat Ce- 1

res agricolis nefariis, 1

Qfiid prohibetis aqnas ? ufus comraftms ^g- [

quarum eji: i

camen in Hydrophobo odium potandat aquae ' TQm. 11. D €fl

/

^^l DE ANIMI AFFECTlBUS^^c. \

eft maximum; in hydrope maximus amor ^; in utrisque caufa mortis. \ \

Hi affeftus ditferunt etiam ratione tempori& i praeteriti, praefeijtis, &futuri; differunt gra- ! dibus. Omnia quae funt , & quia fiint , &1 quh ex Caufa infinita furkt , amare aequabili- i ter propter illam Caufam, haecdemurn fum- , ma virtus eft; fed ii unam rem extollas,' ut j reliquas negligas vel deprimas , vitmm eft i^di- ! fFeruni etiam ratione durationis. Nonnulli tam i conliantes funt in amore alicujus rei , ut ab i eo avelli fe non patiantur , uti mox vifum i eft de Imperatore C a r o l o : alii vero om- i ni momento variant, & quod hodie maximer! . amant, cras fummopere detcftantur.

Huc ergo referri polTunt , quae de aliis animi ; affedibus dicuntur : nam quid eft defi<Jerare ^ \ nifi futurum amare; quid fperare ? niff ama- ] re exfpedlationem futuri ; quid defperare f* j nifi timere , ne bonum eveniat : ergo omnia | tantum fpedant gratum vel ingratum , fcd \ dilferens ratione rei , temporis , graduum , du- | rationis. 1

Notae corporeae fenfuum noftrorum ve^i memoriae , five in parte fentiente cerebri , \ live in fenforio communi, ideas fuscitant; hinc ; quia hae notae has ideas faciunt- perfiftere , . & illae ideae fpe6lant gratum vel ingratum, j notae illae externae faciunt , m illi aflre<^uS' | maneant. Videte V i r g i l i u M , ubi fcri- ' fek , quod Aeneas , in pugna fuperior , quum j vi6li hoftis precibus jam fere ad mifericor- I diam fiederetur , confpedo in humerrs ejus { bahco, quem occifo Pailanti Turnas detra- | . . xerat, I

DE JMIMI AFFECTIBUS, ^c. 393

xerat , repente ira accenfiis , gladio per pec- tus ada6to , eum vita fpoliat : lic faevi mo- numenta. doloris excitant, quod prior affedus jam deleverat.

Quando femel natis ideis notae corporeae Hlnc fus» alligantur , illae notae recurrentes fuscitantcifantw eosdem affe^tus, unde illi perpetui fiunt ; &"^°^''*« tota mens ex capacitate fua infinita relabitur in hoc unum, quod perpetuo vult; hinc er- go fiunt deliria , vel fi affedus fint fumme violemi,.£urores; fi febris fimul adfit , phre- nitis ; fi non , mania ; fi reliquarum rerum negle<9:us , dementia vel fl:ultitia ; hinc ergo caufa priiiceps morborum generis nervofi , totum fyilema nervorum afficiens : hinc fiunt infiniti morbi ; nam ex quolibet affedu o- riuntur iterum motus diverfi ad alios affec- tus , atque ita ex multipiicatione motuum infiniti morbi -oriuntur , qui omnes ergo fiunt ex grato vel ingrato, quod eft in idea.

Omnes hi morbi , ex violento animi af- fedu orti , repetitis notis corporeis excitan- tur, & averfione ab aliis objeclis, id efi;, fo* litudine , foventur.

Videtis originem morbi, fed quomodo cu-sedetiam rabitis ? fi poteftis illo grato uti , ut uniatur «wj^^nwr» rei , quae amata prodeft , affe6lus fit reme- dium ad virtutem; ergo gratum non efi: de- lendum , fed uniendum rei , quae amata pro- defl: : hoc efi, quod voco curare rationem, £ affedus, quos Au6lor naturae in nobis po- fuit , ut fummum fi:imulum haberemus,-ubi tenella ratio deficit , ad vitanda noxia , & fequenda bona;, determinantur ad illas res,

D 2, qua«

994 DE ANIMI AFFECTIBUS, ^^.

qua€ odio habitae vel pofTefTae beant homi- nem : fed illud maxime dolendum , quod ra- tia faepe tam debilis fit , ut clauftra illa & vincula perrumpere nequeat, hinc infiftendum cft diu. Ubi Magus Perla interrogaretur , quid fentiret de Socrate, dixit , eum efTe mondrum libidinis; flupentibus pmnibus dixit SoCRATES, vere me defcripfit, fed jam per multos annos beHavi , ut hoftem meum vincerem.

Si omnes notae corporcae, quae ideas quas* dam fuscitant, fivc per fenfus, five per me- moriam, infcio aegro tollantur, & oppofitae oflferantur, quod vocamus avertere , & hoc caute fiat , magna mala fuperantur , cujus jrei in juvenibus bene natis , fed caeteroquin perditis , pulchra exempla vidi.

x\lius etiam afFedlus, & quidem oppofitus debet conciliari, five hoc fiat per impetum, live per conlilia. Qui focietatem humanam regendam fumferunt , videbant id fibi dari o- perae, ut plures redderent fruentes pace , fa- nitate, fapicntia; & hoc fieri non poteft, nifi bella deleantur : hoc viderunt omnes Philo- fophi, & hujus rei telHs eft Socrates, qui proceflit omni hora quinta matutina, of- ferens fe omnibus, qui vellent eum confule- re , ut vitam eorum regeret ; tantus tamcn vir non potuit unum Alcibiadem a furore removere, neque a ferocia fanare. Hoc no- runt omnes judices & magiftratus, qui cum omnes fubditos non pofTunt regere perra- tionem , proponunt praemia , intentant mi- nas, jnfiigunt pocnasi <5c hinc folet dici, u-

nnm

DE JNmi AFFECriBUS, ^c. ^^^ \

fium carnifiGeiri plus corrigerc quam centum i

eoncionatores. Ergo Medicus omnino fci- '

re debet oppofitos efFcdus , & Heet fciat , !

vix adhuc lanare poterit. Sic narrat facetus ''

H o R A T I u s , quomodo Lethargicus ava- ] rus non poterat fanari, nili quando cari ejus

nummi ab herede fuo diripiebantur, & fuper •

menfam efFundcbantur , unde ille cito qui- j

dem excitatus fuit ; fed quum Medicus pro- ]

poneret, cibum ipli fumendum efle, recufa- 1

vit , quia paucos affes pro eo elargiri debe- ;

bat. , I Praecipuum ergo , quod Medicus potefl Regi- -i adferre , confifiit . in bono regimine affec-menaf- ] tuum ; & de tali Medico Hippocrates ^^*^"""*» \

dixit, Medicum Philofophum DEO efle ii- 1 milem ; Philofophi nomine non intelligens Phyficum , ut nos hodie , fed moderatorem

morum , qui homines ex malo in bonum I fledlit, eosque confirmat; hinc ita debemus intelligere Hippocratem , acfi dixis-

fet: illum verum Medicum voco , qui pecr ;

cantem aegrum poteil averterc a fuo deh*c- \

to , illumque DEOfere fimilem pronun- \

cio. Video , maximos & Xapientitfimos Vi- ■

ros , ab omni aevo operarri dantes , ut ad \ valida remedia , quibus nimium. placens eli- minaretur, confugiant, obfervaffe , quod ex aequilibrio placentis & difplicentis cedat td-

tum quod difplicet , & ex hoc aequilibrio I omnia rede peragantur. Raymundus

L u L L I u s , feculi fui lumen , quum m 1

juventute caeteris praeftaret fapientia, ad in- I

laiiiam tameu usquQ deperiit juvenculam for» !

D 3 mor ;

396 DE ANimi AFFRCriBUS, ^c.

mofam ; nec a fapientiae fuae celebritate po-

tuit impetrare , ut eam non amaret , imo non

potuit vel minimum frigusculum in hoc af-

fedu arripere, ut delifteret : refiltebat tamen

puella , & quum aliam viam evadendi non

videret, tandem precabatur , ut ad fe in cu-,

biculum veniret; poftquam venerat , illa nu-

dato pe^tore horrendum mammae ulciis ,

quod aliis abfconderat , ipfi oltendit , ut il-

lum hac ratione averteret ; diciturque, illum

eo ipfo momcnto alium fuiffe hominem, &

non aliud cogitaffe, quam ut contra cancrum

reniedium iiivenirct , quod etiam pofica fa-

mam ipfi pcperit; interimque a pviori alfcctu

planc abilinuit.

Pet me- In hoc cafu Medicina debet obfervare ,

dicamen- quaenam Medicamenta corpus mutent. Di-

tms'agen*citur Melampus, Amythaonia filius , Vates &

tia. Medicus , qui diu ante bellum Trojanum flo-

fuit , omnium primus invenifle , quod male

affeda animalia ex herbis quibusdam come-

llis fanarentur: fic capras, morbo Epileptico

laborantes , fanatas vidit , fi comefl:o Helle-

boro purgarentur : hinc magnus H i p p o-

c R A T E s in cafu Democriti hanc herbam

Mclampodium vocat , dicitque , quod hoc

remedium non copia . non vi purgandi , fed

ignea vi fundendi , & attenuatum movendi

pollerct, cftcctumque fuum praefiaret : hinc

contra enormes animi impetus nil valet, nifi

quod totum corpus , & inprimis cerebrum

ita moveatur , ut nil de priori conditione re-

mancat , atque ita in fenforio communi de-

katur id , cui aifcttos quidam alligabatur.

■ ; ■ . Me-

DE ANIMI AFFECriBUS, ^. 397

Mcdicamcnta autem, quae hoc faciunt, fcm- per iuerunt viokntillima , femper habebant has binas virtiues, 1. miriticam vim funden- di omnes humores , m evaderent meabiles , & ad expellendum apti; & 2. excitabant mo- tus violentiirimos fpafmodicos , vomitum , cathaifin , fingultum, hypercatharfin , quibus fufi humores evacuantur , quae omnia ad fpas- mos referri debent.

Inter haec remedia apud veteres nullumPerHelle, majus nomen obtinuit quanj Helleborus.*'*»^"™- Rex Argivorum Petus filias habebat , Deo- rum ira, uti putabant , converfas in vaccas; id e(t, earum imaginatio erat laefa, ita ut fc vaccas dicerent; eodem modo , uti de Ne- buchadonofore memoratur , qui Meiancho- lia laborans expooebatur caeli injuriis, & gra- mine foenoque utebatur inUar bovis, qui in- de poft feptem annos curatus fuit. Petus ergo videns tantum filiarum infortunium , quodvis pretium offert , i] fanari poilent : fufcipit Melampus illas curandas, paclus reg- ni partem pro mercede fua , illasque exhibi- to Helleboro pcrfede fanavit , hinc Medici poftea ad vitia nimis commoti cerebri Hel- leboro ufi fuerant.

Si Helleborus, quem nos habemus , idem fit cum illo veterum, poiTumus Cjus virtutem cognoscerc ex fequenti cafu. Narrat AVijl-» L I s 1 u s , fuiffe pulcherrimum equum , to- to corpore Lepra equorum laborantem, hiric. horriduni afpedu ; fruftra tentatis omnibus^, veterinarius illum curandum fufcipit ; fumit Helleborum, eumque.fado vulneri inmittit;:

D 4 ori^

39S DE ANIMl AFFECTIBUS.^c.

oritur indc tanta inflammatio , fuppuratio , fanies , ut jurares , ignem in loco adefTe ; quo fado aiiimal fanatum fuit : videtis , quod Helleborus hic tantum adhibeatur externe, & quod tamen per virtutem fuam igneam ita concufTerit & mutaverit vailum illud cor- pus , ut tales in eo motus excitaverit , qui- bus animal fanatum fuit. Didici a rufticis noltratibus , quod iUi pro gcnerali remedio habeant herbam , quam vocanr ^uurkruid ; haec ell Helleborus viridis , qui inter Heller boros nigros eft acerrimus : fi equi , boves , oves, eirca caudam fcabie laborant, foramcn faciunt , cui paucum radicis hajus Hellebori contufae inmittunt; poft paucas hoias animal febre laborat , dolet ; oritur inflammatio , & incredibilis cop a faniei prodit , unde curatur animal.

Inventum eft a recentioribus , quod , fi Mercurias applicetur ad corpus humanum , {ive rodens factum fit per acida adhaerentia, veluti praecipitatus albus & turbith minera- lc; five crudus & blandus , qui vel misceri poteft cum axungia porcina , vel Barbarolfae rnethodo cum mica panis redigi in pilulas, & i\c interne fumi , eundem eflfeiSlum faciat ; fcih*- cet fundit omnes humores , & convertit quafi in putidum liquamen : hinc juvenis pulcher, ptyalismum patiens , fit quafi cadaver horri- dum, halitu & fputo foetorem fpirans; ergo iic folvuntur omnes humores , motus eorum turbantur , folutus humor egreditur ex cor- poj;e, quod ita emungitur veteribus humori- bus : crgo Hellcboius albus d: Argentum vi-s

DE ANIMI AFFECTIEUS, ^e. 399^

vum omnibus aliis remediis palmam praeri- piunt in faiiandis morbis , a commoto cere- bro ©riundis.

MATTHiOLUSdicit in commentariis fuisadEt Antr- DioscoRiDEM, ubi agit de viribus medica- i»onium, mentorum, quae cerebrum purgant & re(li- tuunt , quod V itrum Antimonii lioc praefler , & exempla hujus rei adfert ; noftrum eft vide- re, quid veri fublit. Unciam Antimonii dedi puero jejuno contra fpeciem quandam Lcr prae; non doluit inde , fed remedium feces- lit per alvum , multumque boni fecit. An- timonium in pulverem redadum , fartagini figulinae commilTum , inponitur igni ; cavc- tur, ne fundatur ; fpirat tunc halitum foeti- dum fingularem; agitatur, donec definar fu- niare ; yertitur tunc in pollinem , qui fufus cxhibet Vitrum.

Si hujus dimidium granum homini dede- rim , omnia moventur , fequitur vomitus , diarrhaea, anxietas, fudor, animi deliquium. Sr quis duo vel tria grana fumat, magis pe- riclitatur de vita, quam fi quadruplum Hel- lebori aflumplifTet , nec unus humor eft, qui manet idem. Si hoc vitrum infundatur vi- no dulciori, v. g. Hispanico, per viginti qua- tuor horas , & tunc transcolatur per papyrum triplicatum , vinum nullum inde habet acri- moniae fignum, nuUum odoremvel faporem; fed fi bibatur , licet tantum quafi irradians lumen acceperit, turbat corpus, eodem mo- do quam Vitrum: hinc videtis, quod in re- mediis quibusdam vires fint a Medicis com- pertac , i . ui omnium humorum tenacitas

400 DE ANIMI jiFFECTIBUS, ^c.

liquescat. 2. ut omnes fibrae, musculi , va?» llt, viscera agitentur fimuL: haec vero fun^ quafi culcri acutillimi & ancipites fimul , quibus {\ rede utamur, fit defideratus ertec- tns; fi male, mors. Addo, quod tamen hi morbi faepe abfolute infanabilcs fint ; dantur enim exempla , ubi haec remedia bene adhi- bita funt fine ulla mutatione laefi cerebri, & tunc ilii aegri in cufiodiam publicam able- gari folent tanquam declam;^ti , de quibu5 nil omnino fperandum eit.

DE MORBIS EX IMx\GI- N A T lONE.

Imaginatio eft facultas hominis , quam vc- teres dixerunt foli homini propriam elfe; i^td LuCRETius voluit , eam etiam in cani^ bus obtinere : haec faculias efi perceptio ideae, nata ex affeda parte fentiente cerebri, absque externa caafa hanc cerebri partem af- ficiente eodemmodo, uti poifet fieri ab ob^ jedo externo, agente per organum fentiens in fenforium commune.

Quum loquebamur antea de ideis, caufis'- que eas excitantibus , vidimus, quicquid cau- fae externae inorganaexterna faciant,non mu-. turi tamen ideas , nifi opus fuum perficiant usque ad didiam partem cerebri : conclu fi- mus inde , caecum a nativitate poffe videre colores, fed nescire, quod colores fint; nam dum in tenebris oculus verfus interiora pre- mitur , tunc videtur color flavus , aureus j vel coruscans jubar album, ^eque acfi a cau- . .. fa

DE MORBIS EX IMAGIN, ^c, 401

fa externa afficeretur ; hiiic {\ homo non eft rite inltructus organis externis, fed ii feiifo- rium commune ita ell dispofitum, ut in alio homine , feniibus inftrudto , illudque muta^ retur , il!e homo audiret & videret omnia , utalter: quando ergo perceptio oritura cau- fa externa, dicitur Senfus ; a caufa intra nos, Imaginatip. Si olim fimilis percepiio fada elt a caufa externa , uti nunc ab interna , memoria hoc refert menti , & perfaadebit , talem ideam eile renatam : haec eO: Ima^i- natio praeteriti •; lic parentis dudum mortui imaginem polfumus nobis praefcntem fiftere, & tam vivide, ut dicamus , ille homo [>er- fecte refert patris imaginem, eumque diiliu- guimus inter mille facies ; quo autem illa imago olim rarior erat & vividior, & nunc a caufa interna vividius inprimitar, eo ima- ginacio erit fortior.

Quando nunquam talis perceptio fuit, tunc oritur idea nova in menre, quam mens tan- tum admiratur , & unde perturbatur : haec miUies accidunt , inprimis in morbis acutis , in quibus laepe nascitur idea , cui li milem aegri nunquam habuerunt, nec unquam for- te habituri funt. Memor fum , quod cum effem puer quadriennis laboraverim quodam morbo, t mcque audiverim matrem , gremio me fuilinentem , patn dixiife ; jam iteruin patitur fuum malum, convuliionem fcihcet: dum hoc audirem , habebam ideam inriniti extenlilis tenuiifimi , molliifimi, & momeu- to poil eram fine fenfu. Centies obfervavij quod tota facies puerorum eifet tetrica , ut

ia

4(?2 DE MORBIS EX IMAGIN, ^c.

in fumjno metu & terrore folct fierf; fi ror i garentur, quid fentirent, omnes iiniile quid, quod in me expertus fueram , retulerunt : haec idea nulli alteri ideae limilis eil , fed ] proxime accedit ad moUiffimam plumulam, i fe expandendo in infinitum crescentcm: ubi ; haec idea menti meae praefens erat , quan- i tum fcio & recordari pofTum , deiii cogitare , ' & ad me redeuns refeclus eram. I

Videmus ergo,quod interiora fenforii com- i munis per morbos ita pofiint aiHci , ut ideae j iiant novae, nec ad alias refcrendae, quae tan- ! tam faciunt admirationem , ut revelationes & i vaticinia dicantur; & ii limul quid horrendi , ; diipliccntis vel placentis adlit , nascitur pei- turbatio infuperabilis totius cerebri; hinc for- te tot fabulae de fpeftris oitum duxerunt : i crediderim neminem eife , qai fcbre hborat cum delirio , quin tam nova & inlblita ipii occurrant, ut dicat , nescio, quomodo fiat, ut iive dormiens , iive vigiians , cogitem de '■ illis rebus , quarum nuUam unquam habui j ideam ; experitur tunc unusquisque , quod : mens abfeondita & latens ipii indicet , il- lud , quod ipii contingit , non bene iieri ; incft cnim aliquid fapientiae etiam in fummo delirio. ' \

Haec eil mirifica illa Imaginatio, quae co- j glt nos credere , quod , ii fenforium com- ; mune mutetur alia ratione , quam ab objec- 1 tis esternis unquam contigerat , illa muta- tio non iit inanis , fed efiiciantur ideae , quae , cum a mutatione fenforii communis depen- i deantj-ctiam aliae funt, quam quae iiascun-

tur

DE MORBIS EX IMAGIN. ^c: 40^

tur a fenforlo commum , mutato per fcn- fuum organa; hinc ergo nova fcientia, hiii6 novae cogitationes , hinc fundus foecundilli- mus tot mirabilium , quae per Imaginationem laefam in hominibus contingunt, dum de vi- fis loquuntur, de auditis narrant, de Sibylla' rum cantu magnifica dicunt , de coloribus judicant : efl in his aliquid tam averfum a mente humana, ut eam totam pefliindet, & pro momento faciat quafi abolitam.

Narrant Hifiorici , in confli6i:u acerrimo in Pannoniis inrer Thracas & Chrifiianos fuiflc hominem tam animofum , ut omnes percelle- rentur ejus magnanimitate , donee confolfus vulneribus caderet mortuus; quaerentibus om- nibus , quis ille effet , tandem belli dux ju- feet , ut infpiceretur cadaver ; videns tunc, illum effe filium fuum unicum , plangentibus reliquis obriguit ; non gemit , i^td flat inmo- bilis & non mutatus, & fic moritur. Vide- tis fummum ingratae ideae dominium, eam- que imperium habuiffe in omnes facultates, vitales , naturales , ahimales , easque omnes uno momento fuifle deletas.

Narratur de Imperatore Romano , quod vifo decreto Senatus de fummis fibi confe- rendis honoribus , ilico fuerit mortuus , adeo laetus , ut gratum illud deleret & fupprime* ret omnia.

Patet ergo , facultatem hanc arcanam , quae similes in hominibus reperitur , a caufis internis itaiis» qui mutare poffe fenforium commune , ut obo- ^ '^^"^•'^ riantur longe aliae ideae & comitantes ani- fiunu"*

mi

404 DE MORBIS EX IMAGIN. ^c.

mi alfcdus, quam unquam deprchenfae fimf oriri ab aliis Ciutis, feniQum organa moven- tibus ; & quac habent talcm viin in homi- Bem , ut omnes vires cognitas ita mutent , m penirus non lint , vel oronino aJiae fint; hinc facpe iti morbis acutis triltia mala, quae notant cautas ,- non tantum a^entes in cor- 11«. em , fed in ipfam eiiam medulkim. In d:u'urnis mor^^is maximae etiaam ab eadem Iina.4inatioue tiunt calamitates. Quis enarra- re valet , quaenam fuerit d*athetis fenforii communis in homine, qualem ego vidi, qui putabai , fe elfe Deum intinitum , & qui maiidata fua d-:ib^ cum tanta perfualione & forore affirmandi , ut coerceri nulio modo poiiet , li vel minimum dubium ipli circt hanc rem proponeretur. Ergo caufa proxi» ina morbi , de quo loquor , eft , quod iUud mirabile, cui annexi fumus , faciai nasci ta- lia, quae nunquam habuimus, <^ quae aliun- <te ad nos non polfunt adferri ; prout hae vah'diores vcl leniores funt, eo plus vel mi- nus movent.

Si in his ideis fimul laemm quid vel fun»- mum trille eft , illiidque femper adhaeret comes, noiens volens homo eo trahitur , tunc nec «nens , nec ratio , nec minae , nec pericufa polfunt coWbere , qu'n ruat , quo terminaft idea , & atfedus ideam comitans Videtis in- de oriri iniinita , gravia , mira , varia mala ; his racultatibus inte 1: gend" & volendi laelis , ^l'T!a non tantum in mervtis parte contem- p^ante , fed 6c volente oriumur , quae deien-

tur.

rrE MORBIS EX IMAGIN. ^c. ^of

•tnr , fi infeftantis affe61us memoria ex cerc- bro deletur ; in quibiis autem memorJa- fu- pereft , mancnt illi affc6ius in mentc , eo tcmpore obludante , fed vida. *'''Quando caufa iUa , quae intus in noflro Gradus "ienlorio communi ell, facit actionem tam le-P"*^"*» Tcm, ut non maior fit, quam a caufis con- fuetis externis, vivida quidem elt imago, fed uinc celeriter tranlit repraefematio illius ideae, quae , cum mo-x fiaut inpreffiones forriores, per fortiores illas ideas deletur , & cogiran- tes nurK de una re , mox in aliam incidunr. Si ergo inde non turbautUF aliae ideae , eft gradus Imaginationis primus , & haec nobilis- limum eit naturae inlh-umentum , quod in pidloribus & (tfvtuariis tam mire excellit , ut jam obfcrvavit Aristoteles : artifcx talis format iibi ideam Herculis , hominis par* vi , macilenti , toraii, rdpeiftu m.usculorum, lati relpectu humeri & pecloris , musculos abdominales habentis introtrufos ; fcmora, cru- ra, pcdes , brachia , manus, fortii^ima! Sta- ruarius hanc imaginem iibi format , & juxta illam imaginem dirigit omnes fuas ideas , c- iusque fenrorium commune vividum pracfto habet illas ideas : volcns ergo pingcrc Her- cuLEM , prius fumit magnum longum fru- ftum marmoris ; iervat in mente hanc imagi- nem , & creta fua fcribit , ibi caput, hu- meri , pcdes , manus Herculis erunt; dcin fuo cuneo & malleo informem partcm capi- fis , thoracis &c. conticit juxta imaginem, quam format in fua Ima>:inatione ; pergit , <?c habct rudcm indigellamque molem He r c u l i s ; timc cogitat talem vel takm rugolam fron-

tcm ,

4o6 DE MORBIS EX IMAGIN, ef^: ,

,tem, talem nafum , talem faciem , taies rmw^ &c.: eo ut pertiiigat , & ut imago fit exqui- ■ fira nuliusque error , hoc vel illud tollit jur ' fla manu, ne infomis reddatur imago, quac ! tandem tam exquifita eft , ut nil ultra requi- ratur vel defideretur : quibus omnibus felici- ' ter fa£tis dicit : en faxum , in qUo erat ho^ ■ mo , fadus ad imaginem Hep.culis , nam ; fnvolucra auferendo ex latebris fuis dete6tu$ ! Hercules prodiit! ergo haec vis , haec I- ; maginatio facit fummum artificem ; fi haec nirnis debilis lit , ut vd femel aberret , ac- ; tiim crit de faxo , quoad illum HivRculem. \ Haec non minus locum habent in arte pic» ' toria , & ibi funt aeque mirifica. Novi , qui i creta fumta intcrrogarent, quem animi afTec- 1 tum vultis videre .'' & eccc ! vix aliquot li- neas ducunt , quin vidcatis faciem laetam vel ■ triltem. Unde hoc ^ habent imagincm in fe, & juxta illam delineant ; fi deviant , orrinia ■ perturbanc. Celcbris in his terris Piclor Jan ' Steen didus , quo teflantibus Iralis nemo i unquam melius pinxit , fi vellet imaginem a 1 fe pi6lam plus perficere, non valebat; & quas ' maxime expolire conatus eft , illae femper \ minus bene erant depidae : fiebat hoc , quia i vis illa fumma Imaginationis deficiebat. j

hufi- Hacc eft illa vis, quam Poetae vocant an*- asmus" *' mum Entheon, illique hinc dicuntur agitari En- thufiasmo Poetieo. Donatus narrar de Ma~ raco , Poeta Syracufano , qui optima fua I carmina non nifi furens 6c mente motus com- ponebat, fed fedatus nil praeftabat excellens: grata illa & fertilis Imaginatio facit fummos artifices infanirc , nifi potando & faltando a-

ni-

DE MORBIS EX JMAGIN. ^c. 407 i

nimum iterum divertant ; fed fi llio operi ni- i

mium infiftant, in mala hypochondriaca & i

melancholica ruunt. •

Mirum eft , quod haec Imaginatio nobis inrom- j

dormientibus crebra lit , & nos faepe adeo"^** \

afficiat , ut luperet rationem, memoriam , a- i

nimi aifedus , uno verbo omnia : tamen tunc : mens in|:erior , Imaginatione vi6la , cogitat ' [

tantum fomnium elle , vel cogitat faepe , u- 1

tinam fit fomnium ! hinc videmus , illam ob- 1

ludantem animam tamen vigilem eiTe , do- i

nec penitus fit fuperata. |

Sl hoc malum non lit nimium, laudatur in Pi- Regimen | doribus^Statuanis, Mathematicis & Poetis: fi|jJ^johJ- ' vero nimium fit, tollitur oblatione aharumfor-tionis. \

tinm idearum, & obfervatione talium rerum, j quae valent contra hoc malum.

In Bibh*othecis veftris non poteritis habe-

re Medicum magis accuratum , quam fuit J Aretaeus Cappadox, quem faepe

legifTe nunquam poenitebit. Scribit ille in Li^ \

bro primo de caufis ^ fig^^ts dtuturnorum \

r/mrbormn , Capite fexto : „ Carpentarius ■

„ quidam olim fuit , qui domi prudens ope- i

„ rator erat , hgna bene metiebatur , fcinde- \ ,, bat , complanabat , clavis jungebat apta- ,, batque : in domo extruenda fobrius , cum - \ „ exadoribus operum verfabatur , pacifceba- ; \ „ tur , pro laboribus jufiam $nei=cedem pos- • \

,, cebat : porro ifle in locq , ubi arte fua ]

,, fungebatur , mente conllabat : at fi in fo- j

,j rurn quandocjue difcederet , ad bahieum , \

„ aut aliud quippiam neceffarium , deponens i

„ inftrumenta, primo fufpirabat , deinde egre- j

,, diens humeros conltnngcbat : poflea, quum' :;

'iom^ IL , E ,, e '

4oS DE MORBIS EX IMJGIN, i^fc,

^, c fefvorum , fabricae , locique illius coh* „ fpe£lu abiiiret , tum penitus infaniebat , & „ fiirore rapiebatur : quod li ad eundem lo- „ cum celeriter recurril]et , iterum ad fe re- „ dibat *'. Ego multos iimiles cafus vidi , ubi homines eruditi in loco quodam fapien- tilTimi erant; fed inde egrefli infanlebant prac melanchoiia ; reduces , iterum fapicntcs erant. Obfcrvamus ergo , tantas mutationes in bo- num & malum fieri ab objedis extcrnis ; hiuc Medicus intentiflimo animo debet con^ templari hominem, ut discat,ad quod figniim, ad quam apparitionem delirium mutariincipiat; dein fimilia externa aegro otferri jubeat , & iic omnia iterum in ordinem redigat , & cu- ret , quafi omnia cafu fierent , nam fi velis uti ratiociniis , furent magis : fcd mutatone, & appofitione rerum, per experimenta inven^ tarum , a quibus mutatur Imaginatio, phis proficitur , quam omnibus remediis pharma- ceuticis. Huc refertur eti^m ingens corporis inutatio : fi homo laborans imaginatione laefa continuo quiefcit , & perfuadetur ipfi , ut itcr equo , carpento vel navi fufcipiat , faepe fa- nabitur hoc modo. Major Sed quandoque caufa eft tam vah*da , ut laefae i-pars fentiens inde magis afticiatur , quam ab inagma- ^jj^^ caufa quacunque ; in tali homine oculus gradus. ^^^ bonus , auns oona , videt & audit per- fede ; fed illud , quod inprefiionem facit , ^ in Imaginatione laefa manet. Homo terrore

^ perculfus curru vehatur , videt & audit om-

nia , & tamen femper fimul metuit : quan- doaue ratiocinatur , k^ vis ratiocinii debih'or

eil.

DE MORBIS EX IMAGIN. ^Jc, 409

efl: , quam vis inprefTa in fenforio copimmu. '

Vfdi aegrum , qui credebat , ambo fua cru- ]

ra elle culmos Itramineos ; rogavi , cur hoc i

credis ? an non fentis hoc elfe inpoffibile ? |

an non vides ? annuebat ; fed , dixit , crura \

funt tamen ftraminea. Sufpirabam : ille po- \

ilea curatus ingenue confelTus eft: , fe tam ■ i

certum fuiffe , quod crura elfent ftraminea , 1

quam nunc certus erat , non effe ftraminea. ' :

Quando vida Imaginatio excuti noa po- infapif. ■ teft , dicitur Infania : fanus enim dicitur , qui j

mente & corpore valet ; hinc Infanus e(t , ciai mens laborat , licet corpus poffit effe ia- \,

tegrum. j

Infania duplex eft , perpetua , vef recur- Qy^^e du<. ■ rens. Vix vidi fanup hoininem , quin ab in-piexc^. \ provifo & fubito cafu pro momento infaniat ; 1

furibundus , li fubito exploditur fclopetum , 1

faepe pro momento liberatur ab infania : a- j

liquando per longa tempora fani circa aequi- \

noftium vernale & autumnale iaborant, nam \

tunc, ut HiPP oc R A T E s jam obfervavit, \

maximae mutationes in omnibus corporibus \

humanis fiunt : hi aegri oppofitione rationurn exacerbantur , & vires crescunt pugnando ; j

hinc quando vis illis, qui non amphus domi- ni iunt iuae Imaginationis, perfuadere, quo^ \

male imaginentur , Imaginatio vidrix pellit eos )

fortius , & morbum reddis eo pejorem, quo magis bac ratione fanare tentas. In hoc malo, 1

licet violentiffimo , ftiSliones animae videntur i

fanae ; intimum illud mentis confcium, ulti- !

mum illud perfpicax & memor , eft: aeque :

bonum quam in aliis ; hoc patet , ij fubita*

£ 2 neuiQ \

4IO DE MORBIS EX IMAGINAT.

neum quid illis ^ccidat , nam tunc pro mo- mento bene refpondent , omniaque fatis bene procedunt , modo id , ad quod infaniunt , nou attin^atur ; fi vero vel minimum ad illud at- tipgitur , alkque vivida inpreffio deletur , mox infaniunt.

Quaeritur riunc , quaenam fit caufa , quae illiTd organum corporeum , diftributorium & fcaturiginem fpirltuum ita turbat f Refpondeo, quicquid tam fortiter per fenfus externos af- ficit illam partem fentientem primam corpo- ream , ut etfedus fit major , quam omncs etFe(Sl:us al^arum caufarum, in iilud organum agentium; tunc enim maneteffedus illius caufae, & quidemadeo, ut per fummam fapientiam a ne- mine ftiperari vpl excuti poflit. Exempla quaedam hoc dqcuerunt , & ex his unum valde memorabile in propria mea famih*a ac- cidit. Juvenis Jurisconfultus , eruditus & fa- piens , in hoc uno peccabat , quqd femper chartis inpallefceret. Amici , ut animum ejus a feverioribus lludiis averterent , fuadent , ut iter amoequm recreacionis gratia fufciperet .* annuit : dum iter faciunt per omnes Reipubli- cae nodrae urbes , appellunt Muydam : pe- tunt videre arcem , ubi dicitur effe fedes , qua captus & detentus fuit Florentius, Hollandiac Comes , quia violaverat & con- Ihipraverat Machtildam. Sedes autem illa dicitur fic fada efTe , ut ille , qui fe huic commfttit, ilico ferramentis exfilientibus con- ftringatur & capiatur: ludibundae puellae co- miter invirant noftrum Jurisconfultum , ut in ijla fede paulum refideat; jUe, dolum mi-:

nim^

DE MORBIS EX IMAGINAt. 411

hime fubolfaciens annuit ; fubito ejus mani- bus pedibusque injiciuntur catenae ; ille ca- pitur , pallet ^ filet , moeftus fecedit : puta- tur animo perturbatus , fed ille ab eo mo- mento femper folitudinem quaefivit , & di- xit , fe ubique quaeri a judice , ut morte plederetiir : haec fada inpreffio nulla arte poftea potuit deleri , & creditur ipfe fibi mor- tem confcivilTc ; nemo enim uaquam cogno- vit , quo abierit. Ergo mens libera & inge- nium fapiens , fi a tam valida inprelTione af- ficiatur , ad mortem ducit hominem ; & quia huic ideae fe jungit metus capturae , juftitiae, poenae , inpreffio illa indelebih's efl:.

Aliud exemplum , quod in Italia conti- git , refertur a Marcello Dona- TO : puella, deglutiens offam, putat fe de- glutiifle acum ; manet ipfi haecidea , & non vult edere vel bibere ; nulla inflamma- tio apparet , nam acum non deglutiverat ; hinc Medicus fubornat Chirurgum , qui m volfella cava acum rubefcentem abfcondit ; deprimit linguam , & pofi: magna moh*mina exclamat,'Euge ! inventaeft actis ! Enibieft! nos erravimus , aegra rede dixit; & ilicofanataeft.

Homo in porticu ambulans nafo inpingit in fcalam ; mox credit , nafum fuum Ele- phantis proboscidem magnitudine fuperare ; hic curatus fuit, dum ingens farcimen fanguineum cum fcarificatione nafi quafi abfcindebatur.

Apud DONATtJM, SCHENKIUM^

Fernelium , Lemnium plura fimiha ex- empla reperiuntur, ubi videbitis , quod hi morbi originem habeant ex a6tione corporea cxterna , quae uno i<Stu tam fortiter egit in

E 3 or-

412. DE MORBIS EX IMAGINAT,

organum fentiens , ut illa inpreflio fit ma- jor quacunque alia. i fomni- -^^^ malum poteft etiam fieri ab Infomniis : otm-Teffi- noviftis , nihil efle , quod valide afficit ho- cacia. -minem vigilantem , quin eandem acluofani Vim quandoque faciat in dormientem *, live confideres dolores, jive voluptates , fonos, auditus , colloquia , harmon-iam muficam , fpe6lacu]a , fapores , pdores , &c. , haec om- • nia aliquando funt adeo clara , iisque fe ad- jungit placens vcl difplicens , ut ipfo in fom- no dicamus , utinam hoc adeffet vel abcflet! Hujus rei plarima funt exempU. Benedic- Tus Spinosa , Vir perte remotiffimus ab Imaginatione , fcribit in fuis cpifiolis , fe , dum placidc dormiret , vidifle Brafilianum hominem , procerum , macilentum , flaves- centem , & per totum corpus leproium ; il- ludque fomnium adeo aflcciffe mcntem , ut evigilans imaginem illam per horas delcre noii potuerit , fed viderit tam vivide , quam in ipfo fomno : nemo mortalum forte unquani cogitavit de homine Brafiliano & leprofo ^\- mul , & tamen tah*s hominis idea menti Phi- lofophi ita erat inprcffa, ut fere indelebdis es- fet.

Exempla funt , hiflorica fidc comprobata.

quod homines dormientes inpreflionem acce-

perint imaginis pulchrae foemina€,quam adco

deperiebant , ut non potuerint fanari, nifi in-

venta foemina , ifti imagini quam fimillima.

^ . Hoc malum ctiam oritur a magnis morbis

rt.m°£tuipTaegreflis , inprimis cerebri. Hippocrates

jn cere^. jam notavit , quod , fi phrenitis. nimis .diii

DE MORBIS EX IMAGINAT, 413

dUret , & materia non bcne coquatur , vcl coda non purgetur , maneat poftea mania. Qmnes fere libri medici funt adeo repleti talibus obfervationibus , ut non opus (it exem- pla adferre. Videte Auftores, fcribentes de morbis acutis, malefanatis; & patebit, quod uni aegro hoc , alteri illud genus delirii ex morbo remaneat , licet in caeteris re<5te la- piant.

Alia caufa hujus morbi eft ingens animi ^e affec- aftedus, Ortus a quacunque caufa, (ive jn- ^"."°* ^**^' terna, five externa : lic amoris efFe6lus tanti funt , ut veteres fapienter dixerinc , Jovem fapere, ubi non amaret, & ne ipfum quidem Jovem poiTe amare & fapere fimul. A ti- more tanti fiunt effeclus , ut capilli , cutis, ungues inde mutati fuerint , & mutati man- fcrint per totam vitam. Idem fit a repulia fubitanea. Hoc patuit in iis , qui captivi , fammisque fuppliciis intentati, una node di- cuntur incanuifle; & in homine aulico , qui dum in flagranti gratia Regis erat, repelleba- tur tanquam falliix & d^^lofus , unde totus mutatus moriebatur.

. Alia caufa eft Imaginatio matris, iive ejusima^ina- facultas dominans in utero , de qua pollea **^o"" ma. latius dicetur. Gonftat omni experimento- rum genere, amores vel odia tota vita dura- ■viffe ex inpreflione gravidae matris in foe- tum. Si talis imago fola eft , tantum mo- lefta eft ; fed fi fimul cum ea fiat laetitia, triftitia , vel amor elfrenus & non domandus , mifcr homo ducitur eo , & hinc maximi fiunt morbi & fummae dementiac' Si tunc femel

£ 4 con-

ternae vis.

414 ^^ MORBIS EX IMAGINAT.

tontigerit, qiiod his jungaiitur fortes muscu-

lares motus , tunc oritur talis diathelrs iii

corpore , ut niusculus femper imaginem !l-

"lam fequatur. Muficus docet discipulum in-

fciam , ut applicet digitos chordis ; fi nota

talis lit , tunc digitum hunc ilii chordae; ii

alia, tunc digitum illum alii chordae : disci-

*pulus primis dicbus hoc facit cum taedio,

pergit tamen, poilea alfuescit : ubi autem no-

vit artem , non cogitat , non loquirur , fed

cmnes ejus musculi faciunt id , quod tabu-

latura indicat. Si rogas Muficum, quid fa-

cit, & ille debeiet hoc explicare, non lude-

ret bene ; fed fic nervos, fpiritus , musculos

habet dilpofitos, ut nescius ludat bene. Vi-

di faepe mirabtindus unum inltrumentum ab

ah'o diiferre, & uno tantum tono non con-

cordare, & Muficus ex tempore in Imagi-

natione mutabat t^bulaturam , & aeque cek-

. riter ludebat fine vitio. Ergo noftrum cor ^

pus fic efi: factum, ut kvi t'a6lo praecepto ,

levi inpreffione , polTit facere tam infiniia.

Si nunc mifer homo per magnam Imagina-

tionem, per laetitiam vel trillitiam, per mag-

num illud calcar placentis vel displicentis ,

moverit musculcs ad certam aftionem ,

quae refpondebat di6i:amini ideae inprellae ,

totum corpus fimul movebitur, & fiet ultl-

' mus Infaniae exceifus.

Curatio ^^'^^ j^^ ^^ praecedentibus , qua ratioile

per exci'- curandum frt hoc malum , & eo vos able-

tntam go. Si illa methodus rite exculta non fuf-

|Kwanj fecerit , tunc alia idea fortifi^ma debet esci-

^^"^* tari , quae fuperat priores ideas j & homo fa-

iiatus

DE MORBIS EX IMAGINAf. 41 ^

natuS erit. Hunc in fincm mirabilem viam ihiit homo quidam in Hollandia Boreali , a* deo famofusin hac re, ut fummi in hac Re* publica Viri, tetro hoc ma^o laborantes, fa- nandi ipfi committerentur ; fimulac eos in domum fuam receperat , & Infaniae caufam prius ex amicis intellexerat , benigniffime eos tradavit , nihil non praeflans quod vellent, aut quo deledari eos videbat; at fimulac de malo fuo cohquerebantur , per tres vel qua- tuor fatuos, qui hoc mtnifterio fuperbiebant, loris coriaceis inmifericorditer fiagellabantur , donec tandem de morbo fuo non auderent loqui: filentes, iterum tradabantur benignis- fime, humaniiiime, liberaliffime , abundantes omnibus , quae defiderare unquam poterant; hinc alliciebantur fummopere ; at vel mini- mum de fiiorbo conquefti , iterum enormi- ter vapulabant : tandem homines illi , ubi fen- tiebant quam minimam fcintillam infaniae as- furgere , adeo verbera metuebant , ut infa- niam deponerent Noti , fic viriim primae dignitatis fuiffe fanatum , qui poft aliquot an- nos iterum aptiffimus, Reipublicae gubernan- dae exfiitit.

Alia hujus morbi curandi methodus eft fub-per fub- merfio talium aegrorum fub aqua. Hoc re- merfio- medium originem duxit ex morbo , qui Ra'^ "^"* ^"

, . . ",. . . , ' .^ aqua.

btes camna dicitur, m quo ao omni tempo-

fe projeQio in piscinam , in mare , & fub-

merfio fub aquis pro palmari remedio habi-

ta fuit: & conftitit aliquaiido etiam in aliis,

fed fimilibas phantafiae morbis profuifle. Hanc

rem primus in genere propofuit Helmon-

41 <5 DE MORBIS EX IMAGIMAT.

Tius pater, dein ejus filius; poflea in Brf- tannia plurima hujus rei cxperimenta fada funt. lutelligamus , qua ratione foleat haec fubmerfio fieri, ut fit efficax & fruduofa.

Narrat Helmontius, fe vidiffe ia iirbe , Sas van Gent didla , quod tranfiret na- vis, iii qua fenex crat , funibus vin6lus , & ponderibus ejus pedibus appenfis. Rogat Helmontius , quid fpc6laculum hoc fibi vellet; ajunt, fen«m efife hydrophobum, qur aquis fubmergcndus erat , ut lanaretur ; lllis comitem fe junxit Helmontius: -poftquam navigavcTant per milliare Italicum , duo viri fenem in aquam projiciur.t ; refin* quunt fpatio , quo diceretur precatiuacula Miferere; tum fpatio , quo diceretur faluta- tio angelica : edudum HelmontiuS mortuum efiTe credebat ; rident nautae; aeger revixit, licei merfus, in aqua relidus, & fc- te futfocatus fuerit.

Dum forte in Academia Parifiiia recitaba- .,tur hiltoria hominum, a cane rabido demor- forum, conftitit exemplis, quod ii eo usque : -frigida perfunderentur , ut intima corporis es- fent frie^efada , tunc praeterita idea deleta fuerit; fed i\ tantum pauca aqua atfundatur, irritatur potius malum, quam fanatur.

Narrat Helmontius, contigiife Ant- ■werpiae, quod faber lignarius perfuaferit fibi ^fpe-dra horrida vidiffe nodu ; inde totus a- tnens fadus mittitur ad tumulum Virginis, Ubi homines a Cacodaemone, utajunt, libe- j.rantur ; in eo loco non levatur , reducunt eum iterum domum ; ille vincula fua fregit ,

DE MORBIS EX mAGINAT, 417

h in aquaffi exfiliit ; habetur mortuus , fed redeuns ad fe , per 0(£todecim annos liber a mania fupervixit.

Quum ergo publico & miro exemplo con- ftitit, quod homo tam diu fub aquis haerere poliit , ut edu6tus credatur mortuus , atque dein tota vita liber fit a mania , inceperunt hoc remedium per totam Europam tentare, & femper pulcherrimo cum fuccellu , modo aegri fatis diu fub aquis retinerentur , quia res ah'ter fucceflu carebat.

Hoc remedium vero non proponitur nifi in defperatis calibus, ubi homo vel inftarfe- rae beftiae vltam infanam femper degit , vel periculofo hoc remedio penitus liberari de- bet.

Quid mutationis hic contingat, vix ex-Demon- ,plicari poteft; hoc fcimus, quod corpus fe-ftratur mimortuum quafi redditum inde iterum evi-!j^'^'^^?>f' gilet , & huic per lummam illam mutatio- hdtum, nem prior illa diathefis in cerebro & fenfa- tione femper deleatur. Nil vcro refert , aii in falfam vel in dulcem aquam inmerfio fiat. Proftant varia exempla hominum , qui aquis fubmerfi mortui credebantur ^ & tamen re~ jecla aqua revixerunt, quibus in fpem credi fimilia tentare poflumus. Videntur haec qui- dem paradoxa & temeraria ; fed legite libel- . lum , ledtu dignilfimum ,JoannisNico- . LAI Peghlini de aeris ^ alimenti de- fe£lit^ & de diti viventibus jub aptis. Re* fcrr ille exemplum, quod Europam totam in admirationem excitavit, quodque fumma fide . probarura, imo etiam coram Regibus examr-

na-

4!S DE MORBIS EX IMAGINAt.

natum eft. Hortulanus quidam , annos natus fexaginta quinque , pro illa aetate fatis ad- huc valens & vcgetus , cum ante ododecim annos alteri , in aquam delapfo , opem ferre vellet, forte fortuna ipfe per ijlaciem incau- tus procedens , in aquas incidit , ododecim ulnas profundas , in quibus corpore quafi ad perpendiculum ereclo pedibus fundo adhae- lit ; m_anfit lic per fexdecim horas , antequam iterum produceretur in auras ; dixit autem , fimulac infra aquarum fuperficiem fuilfet de- merfus, fiatim fe totum obriguifTe, & fi quem habuit motum & fenfum amifiife, nifi quod campanas , Stockholmi fonantes , etiam fub a- quis obfcurius percipere fibi vifus fit ; fenfit etiam , fe ftatim velut veficulam ori applicas- fe, adeo ut nulla aqua os penetraverit , tran- fitum vero in aures, etiam illo fentiente, ha- buerit, atque inde auditum aliquamditi debi- litatum fuiflfe : in hoc ftatu dum per fexdecim horas permanfit fruftra quaefitus , tandem re- pertus eft, conto in ejus caput infiio, cujus etiam fenfum fe habuille dlxit ; fundo extra- xerunt , fperantes ex more aut perfuafione gentis revidturuth effe : produftum itaque pan- nis finteisque obvolvunt, ne aer admitti pos- fet , perniciofus futurus fubito illapfu : cufto- ditum lic fatis ab aere fenfim fenfimque te- pidiori loco admovent; mox calidis adorlun- tur fasciis, fricant, radunt, & fuflilaminatum tot horis fanguinis corporisque motum nego- tiofa illa opera reducunt ; denique antapoplec- ticis , & liquoribus vitae , reddunt eum prifti- nae mobilitati: retulit ille atque oftendit ^ fe

Netiam*

DE MQRBIS EX IB/IAGINAT, 419,

etiarnnum in capite circumferre vefligia vio- lentiae, a conto illatae, & cephalalgiis vexa- ri gravilTimis : & propter hunc cafum , reli- giofe a popularibus & hujus rei teftibus pro- batum , Sereniffimae Reginae matris munifi- centia annuo ftipendio donatus e(t, & Sere- niffimo Principi oblatus.

TiLASius, Bibliothecae regiae praefec^ tus, teftatus eft , fe novilfe mulierem, quae tres dies haefit fub aquis ; & fimilem in mo- dum , quo hortulanus , refuscitata > adhucdum plena lucis fruitur ufura.

Nobilis quidam confefTus efl , fe in pago quo- dam concionem audiviffe funebrem, iri qua, dum praeco ada recenferet fenis cujusdam fep- tuagenarii , audivit , eup feptimo decimo ae- tatis fuae anno aquis fubmerfum , pofl feptem demum hebdomadas extra6lum , ad fe rediiffe vivum & incolumem. V. Pechlinum de aeris ^ alimenti defeSiu^ Capite decimo.

Ergo ex his exemplis conftat, homines diii fub aquis poffe detineri , & detentos mirifi- ce mutari : ubi ergo omnis ars medica per om- nes methodos fuit prorfus iners , omnique fuccefTu carens , hoc remedium attentionem noftram meretur.

Ultima remedia , quae ad hoc negotium Curatio. fpe£lant , metallica quaedam funt , fed quae ^" ^^^^^' magis rpyfleriofis encomiis , quam ipfa re pro- metalJis. bata funt. P^racelsus, Helmon- Tius, aliique Medici , qui rebus Chemicis fe applicarunt, fcribunt, quod in metallis vis obfignata & inclufa fit, quae ita fe manifes- tat , ut principium fentiens , imaginans , recor?

dans ,

420 DE MO^BIS EX IMAGINAr,

dans , impetuni faelens , & qualecunque de- mum fuerit , ita invertatur , quam ulla alia methodo inverti poteft, Si quis plurimum vini biberit, fiet juxta iilud principium longe alius, quam prius. Hoc omne tamen pendct a corporeo principio, corpori no(ko inlinua- to. Quando opium haeret in Ventriculo , iic mutatur totus homo , ut niiles Thracius iion poffit agi in hoftem fuum , niti eo as- fumto. Si homo podagricis vel arthriticis doloribus ene6tus, & ob eorum vimferein- laniens , viginti quinque guttas tintturae Opii afmmat, illae vix ventriculum attigerunt, vel aliquamdiu ibi haeferunt, quin ftatim tam pa- cato mentis ftatu fruatur, ut nil optabilius iieri polTit. Volunt ergo, quod in metallis fimilis vis inhaereat , led tecla , per quam principium detipiens & delirans mox reduci- tur in verum tramitem, & refipiscit a deliris ideis; & dixerunt, hanc vim in nulla re hae- rere magis , quam in Cupro. H o m b e r- Gius, qui data opera hanc rem inquifivit, dum profccutus eft experimentum Helmon- Tii de deftillato oleo Vitrioli , deprehendit , quod illud oleum habeat aliquid in fe de Cu- pro , volatile redditum ; quod inde fiat qui • dam fal , pauculum Veneris in fe habens , potens in morbis acutis deliris mentem paca- ^fetamdiu, ut homo poffit de rebus fuis dis- ponere; dat ergo inducias , fed poftea mor- bus recrudescit. Si confulatur Helmon- Tius^ patet , Hombergium nondum eoaccedere, quod ille voluerat. Ajunt nempe Chemici^ totain hanc vim haerere in princi-

VE mORBIS EX IMAGINAr. 4311

pio , quod fixavit univerfale princlpium mer- curialc ia corpus durum , quod vocaiit Sul- pbur Metalitcum^ quod inprimis haeret in ful- phure vinioli cocrulei Hungarici. An vero aperiendo metallum, vel quomodo hoc fiat, quis dix^ritj" hoc djci poteft,quod tale corpus corpori humano applicatum ineredibiies faepe etfectus faciat. Exemplo iit , quod mihi ipli contigit. Viginti elapii funt anni, quandoeuni ah'is Claris Medicis viiitabam furibundam Do^ minam. Dabam Mercurium vitae, fummum illud em^t*cum, a me ipfo paratum , ad gra- na duodecim , fine ullo effedtu : pulverem hunc fumfit cum pane butyrato ; elabitur mi- celJa, affamitur ab ancilla, quae inde enor- miter vomuit : Opium etiam faciebat nihil. Paravi tunc fublimando Vitriolum Veneris, &: ubi hoc fuit exhibicum , dedit penitus quie-» tem , & aegra perfede convaluit : cogor ergo credere, Ghemicos ilios, qui ita derideri fo- lent , non ita deridendos & vih*pendendos , fed tantum daiiinaridos effc, quod tam obfcu- re locuti lint,

DE SENSORIO GOMMUNI PER CONSENSUM A F F E G T O..

Hadlenus verfati fumus in excutiendls mor- ^^^^ bis fyftematis nervofi , quorum fedes a Me- nervoru dicis ponitur in ipfo fenforio communi , wn- ^ "ufa de omnes nervi motoirii & fenforii oriuntur^j^^^^^^J^^ & derivantiir. Gonftitit veritas eorum, quae couiia'.^'^

Vete-

Morbi J

42^ DE.SJENSOR, COMM.PER y^.

Veteres de h;s dixerunt ; dico tamen , hanc rem non eflfe abiblutam ,^ nam hi morbi e- tiam oriuntur ab aliis partibus affeclis , quae prius alFedae , dein eodem modo laedunt fen- forium commune , acfi cauia illorum phyli- ce in illo loco extltiiret , quae tamen reyera ibi non reperitur. Dico ergo , obfervatum ci^Q ab omni aevo , quod omnia illa mala , quae expoibi, anientia, dementia, furor, in- fania , ilultitia , etiam oriantur a materia , haerente circa praecordia , & quod morbi in - de orti aeque manifeile appareant , quam illi alii morbi , ita ut diliingui non poifmt , nili a peritis. Hoc vocatur ab H e l m o n t i o Rns Vhyfjcum verum generms morhum ; iic Ens apopledicum eft corpus quoddam , quod ad cerebrum non perveniens tamen valet pro- ducere perfe6lam Apoplexiam : dixlt ideo, fi fumatur venenum , illud agit in ventricu- lum , <5c in cerebro producitur Apoplexia ; cjedo hoc veneno ex ventriculo, non elt A- poplexia , ergo illud venenum efl: Ens apo- pledicum : fic etiagi loquitur de Ente Epi- leptico , quod facultatem habet ita mutandi cerebrum , ut Epilepfia fubfequatur, voluit- que , eife quoddam reyera exiftens corpus , quod ita as^it in cerebrum , acfi in eo*mali canfa exilitiifet. Hanc rem fic explico : fi axillarem nervum vinculo adflrido interce- perim , omnes motus , ab hoc nervo penden- tes, definunt , & fit paralyfis in parte: vinr culum hoc eil Ens paralyticum \ tolle vin- culum, libertas redit; fed fi relinquas ,- ma- jiebit morbus. Hoc ef^ fundamentum H?L;-

MON-

DE SENSOR. COMM, PER ^c, 423

M o N T 1 1 , in quo tantam peccavit , quod voluerit univerlale elTe.

Dixi, quod mate^ia peccans deprehenfa Qt haerere circa praecordia , id eft , direde fub diriphragmate , quo !oco continentur cardfa, ubi oriiicium transmiffi oefophagi ingreditur in ventricuium; & hypochondria, quae funt infimae partes coltales ad fternum usque ; nam media regio a fterno ad umbih*cum vocatur Epigajirium. Si materia talis fixa manet in illis locis , nervos harum partiani ita afficit, ut fenforium commune turbetur: qua ratione hoc fiat , non definio. Hoc vero jam notatum e(l a Veteribus, & inprimis- ab HiPPOCRATE, qui dixit , quibus -vena •pulfat fortiter in hypochondrio Jiniflro circa jpUnem , mox fit Convulfio , Epilepjia , A- poplexia^ Mania^ Infania. Quantae nobis oc- currunt obfcuritates, li Commentatores ia haec loca iegamus ! fed H i p p o c r at e s nil do^ cet , nifi quod in Graecia fic obfarvaverit. Gonftitit per experimenta, quod nonnulli \.Q'<\r ferint pruriginem circa pedis inferiora, quem defcribunt motum , inflar formicarum tre- mulum, per furas ad femur, & ab eo ad ab- domen adtcendentem , quo ubi pervenit, m.ox cecidcrunt Epiieptici; imo nonnulli tunc mo- nuerunt adilantes , ut vellent eos tenere, ne cadant; ligatura tacla ipfo momento, quo hoc fentiebatur , omnis impetus retufus fait , & nil fequcbatur maii; & fi iile locus exuren- do deltruatur , principcs Epilepliae perfe6le fanatae funt : a taii caufa,. extra caput hae- rente, non vifam eft turbad caput , nifi prius-

"TQm, IL F quajn

424 DE SENSOR. COMM. PER ^c,

quam hujus fenfusad praccordia pertingat : vidi

foeminas hyftericas , in quibus aderant fimi-

les motus ; dicunt , fe fentire motum in ab-

domine , quafi pila adfcenderet ; concidunt-

que, fi hic fentus eousque pervenerit ; fed

fi compreflio fieret, nil fequebatur mali: er-

go haec mala pofTunt ita dellruere omnia a-

nimae munera, ut principium fentiens in ac-

tione fua perfede impediatur ; deletur etiam

imaginatio, memoria; definit omne impetum

faciens, omnis potefias excitans, onmis cau-

fa dirigens ; & fi fiat motus , non fit a vo-

luntate determinante , fed a corpore mutato ;

definunt denique omnes animi aifedus. Ve-

teres hoc aeque obfervaverunt quam recenti-

ores. *

AbaiTeao Expofiturus porro hos morbos aflTumo, in-

Mefente- celle6tum efiTe propofitum, quod nempe haec

^^°' lex fit in corpore humano , ut materia quae-

dam, fub diaphragmate pofita., & ibimanens,

yaleat omnes adiones fenforii communis tur-

bare, & delere pro tempore. Conftat ergo,

per meras mechanicas & fimpliciflimas mu-

tationes nervorum , in loco definito pofito-

rum, omnia haec fuccefTifiTe. Illufirabit hoc

fequens exemplum : culter ex puro chalybe,

nitido & polito, adaftus in abdomen huma-

num , defcindens quosdam nervos , nihilque

praeterea efficiens , fimplici hac vi omnes re-

cenfitos morbos produxit. Ruyschius

per quinquaginta fere annos au6toritate pu-

blica fuit praefedus lufirandis corporibus ,

violenta morte occifis , ut referret ad judi-

ces deprehenfam caufam mortis. IUe mihi

faepe

DE SENSOR. COMM: PER i!^c, ^if

faepe dixit, quod, fi in conflidlu Claffiario* rum , qui fine uHo mortis metu pugnant , culter ita adadtus efTet intra corpiis , ut nervi Mefenterii perfcinderentur , tunc fepiper orian- tur doiores intolerabiies , nulio remedio pla- cabiles , imo ad omnia remedia exardescen- tes , mox etiam fingultus , vomitus , deliria , & tandem mors. Ubi primum hoc videbat, putabat , fe inventurum miras illius mortis caufas ; aperiens ergo cadaver , invenit lim- plex vulnus fine inflammatione vel contufio- ne , nullum vas magnum a cultro laefum , vix unciam fanguinis in abdomen efFufam , iiOR uriiiam , non chylum , non flercus ; cul- ter tantum penetraverat per Mefenterii fabri- cam', & non arterias vel venas, fed tantum nervos discidcrat. Hoc dum vidiflet , vix fciebat, quid Judicibus renuntiaret, dubitans, an forte alia mortis caufa effet : veium ubi hoc multoties expertus fuiflet, habuit pro lc^ ge naiurae, quod vulnera illorum nervorumin clafTem morborum lethalium referri debeant. Ergo habemus argumentum , quod cau- fa mere mechanica , id efl , folus motus, iigura, denfitas inftrumenti finceri, non vene- nati, origo horum morborum effe poflit. Quid Helmontius ad haec dicet ? in nervis Mefenterii fada tantum efl: diffolutio , & qua- lis fuerit , nondum conftitit ; fed conflat, quod illi nervi per mutationem hanc mecha- nicam poflint generare dolores , & tandem tales mutationes in Encephalo , ut totum ce- rebrum & cerebellum agere definant. Evici ergo aigumento certifljmo , quod in hypo-

F z chon-

426 DE SENSOR. COMM. FER^c;

chondriis ad loca definita ponantur nervi y qui mechanice atfe6ti in cerebro generant il- los morbos , ac 11 idiopathice affedum fuis- fet.

En ahud exemplum ! Novi agricolam , fo- lo labore vi6lum fibi quaerentem; ille vefpe- ri a laboribus fatigatus decumbit dormiturus ; media no6te excitatur a doloribus circa eas- dem has regiones , qui increscunt & fiunt a- cerbiflimi ; intra quatuor horarum fpatium moritur poft omnia figna laefi cerebri. Ca- daver non fuit apertum , fed narraverunt li- beri , quod leftum petens bene fe haberet , quod bene comedifiet & bibilfet , fed quod nodu dolorem fenferit , & intra tam breve fpatium interierit. Videtis, dolorem hunc fere fuiflTe fimilcm quam a cultio, nervos in hoc loco laedente. Mernini , me ipfum media noc* te excitatumpereepifle dolorem ad easdem has partes tam immanem, ut brevi de me a6lum fuilfet , fi makuTi hoe pcr aliquot momenta duraviflet. Habebam forte ad manus tin6tu- ram Succini,'& de ea fumfi hauflulum dimi- diae drachmae ; vix il1a in corpus ingreifa erat, quin iHco nil amplius mali fentirem.

Muficus in hac urbe laborabat Hernia in- guinali , quam inflrumenti ope pulchre conti- nebat ; coenatus modice cum uxore le6tum petit ; media no61:e fentit exire Herniam ; fta- tim folvic inftrumentum , & tumorem retro- pellere conatur, fed fruftra; augetur malum ; incidit in vomitus, dolores intolerabiles, fin- gultus ; Medicus & Chirurgus ad eum voca- ti omnia remedia adhibent , nihil prodeft , fed

DE SENSOR, COMM. PER ^^c, 427

intra paucas horas moritur : nil ibi fa^luni, quam quod tantum (Irangularetur intcitinum tenue cum mefcnterio, cui neditur; & mo- tus periltalticus impeditur per mutat onem \[- lorum nervorum , qui dum afficiuntur , ad- vocant nervos alios , totum corpus concu- titur, & brevi fequitur mors. Quid hoc ma- li genus eft ? cadavere aperto invenitur nihil. Si ibi elTet inflammatio , fuppuratio , gangrae- na, contufio, poflet concipi; fed hic limpii- citer afficiuntur nervi, mutantur omnia , & delentur omnes fun6liones.

Idem contingit in Hernia fcrotali , quae a mole peritonaei , in faccum dilatati , faepe caput humanum adaequat ; aegri , dum mo- lem hanc gellant, tunc ouidem male fe ha- bent , fed tamen per multos annos vivunt ; fed fi moles haec (Irar^guletur , fiunt dolo- res , fingultus , ardores ad partem , convul- ^ liones & mors.

De Herniis umbilicalibus eodem modo ju- dicandum eli. Vifus efl: puer , natus cum Umbilico , non rede claufo ; huic mifero nas- cebatur tumor ampliffiinus, tenuiffimus, pel- lucidiffimus juxta Umbilicum ; haefit illa mo- les extra corpus , & intra hanc cavitatem in- troibant inteftina, quae haerebant quafi in la- gena vitrea perfpicua ; videbatur hic clare mo- tus periftalticus ; & dum flatus aderant, pars inteftini tumebat , iterumque coUabebatur , dum flatus propellerentur in locum inferio- rem; caeterum nil inde fiebat mali.

Mulierem vidi , cui pars magna inteftini propendebat extra abdomen , quod inde in

F 3 mo-

428 DE SENSOR. COMM. PER ^c. }

molem inmanem excreverat, quae, dmn gra- 5

vida erat , adhuc valde augebatur ; vixit ta- j

men per multos annos, nullo inde fequen'.e j

incommodo, nifi ex centro gravitatis pertur- ;

bato : attamen millies vifum fuit , parteni ;

parvam inteflinorum , per hcrniam umbilica- I

lem prolapfam , & conitriclam, peperiffe do° '

lorem intolerabilem , lingultum , vom.itum , i & non diu pofi: mortem ; ante mortem au-

tem jam omnia mala fiCbant convuifionis, 1

delirii, infaniae, furoris , quae tandem deli- ; Runt in fpeciem Apopiexiae , omniumque fymptomatnm quietem.

A Cal- Videmus quotidie, quod a Calculo renali, j

cuio. tantummodo moti in Ureteres, fenfus fiat a- ! cutiffimae Nephritidis, hinc doloris intolera-

bilis , qui exquilite fentitur fupra os pubis, ■

ubi vafa feminalia pergunt ad fcrotum ; & ^

putant aegri elfe ibi aliquod erodens , quod ;

paulo poll cadit in fcrotum , & dolor ille '

potcfl: elfe tam acutus , ut aegri incidant in. '

animi deliquium ; hic tamen tantummodo af- '

ficiuntur ncrvi, ad Ureteres pofiti. 1

A Caftia- Notillima res e(l , quod fi homini lu6la- \

tionc. J.QJ.J robuftifllmo fubdolus alter Zonas geni- 1

tales extrorfum ducat, exanimet ilico totum [

hominem. Ingens feroxque taurus , a cane :

hac ratione prehenfus , humi cadit dejedus, ]

& viribus omnibus refolutus; tamen bic noii '

efl nifi fimplex attredatio & motus in ner- j

vis. !

Ab lleo. In iIeo,five fusceptione inteftinorum, terri- \

bili illo morbo , qui toties ab inperitis falfo ■

dicitur Colica claufa, aegri incidunt in dolo- !

res j

' DE SENSOR. COMM. PER ^c. 429

res intolerabiles circa Umbilicum , qui raro per triduum decurrunt , quin homines ab iis vidi moriantur ; in hoc cafu pars una in- tellinorum ell ampliffima , altera anguflior ; pars anguftior retrocedit in partem amplam; hinc materies intra duplicatam plicam haerens opplet illam partem. Retulit RuYvSChius, fe plurimos, teterrimo hoc malo laborantes, inNofocomio Amftelaedamenfi vidiffe^qui poft dolores, fingultus, vomitus, infanias, deh'ria, fpasmos,convulfioncs,ab hoc malo moriebantur,

Si inteftina obftruantur per Emphraxin , id eft, per materiam, quae non poteft trans- mitti, fit altera fpecies Ilei. Naaiia]iter non eft materia cralTa intra cavitatem in- teftinorum tenuium , fed haec primo col- hgitur intra cavitatem caeci : contingit ta- men aliquando , five per fegnitiem naturae, five per nimis crafTa & duriora edulia, quod circa finem inteftini jejuni crafta materies col- ligatur; fcitis , quod haec pars vermis inftar decurrat, quod fit valde contrada, & quod valvulae femilunares ibi frequentilTimae fint & numerofae : fi ergo ibi materies craft^a ag- geritur, & magis magisque fiftitur, liquidilii- ma pars per motum periftalticum exprimitur, . reliquum indurescit & exficcatur, 6c fit tan- dem obftaculum intercludens totam viam ; hinc aliquando diri morbi , dolores intolera- biles, fingultus , vomitus , ardores , & tan- dem mors : aperto cadavere nil cernitur ma*' li, nifi talis Emphraxis five obftaculum.

En hiftoriam tafis morbi, quemipfc tradtavi ! puerulus quidam primo fatis v^getus poftea

F 4 lan=-

430 DE SENSOR. COMM, PER^d^f. ]

languebat; fequebatar debilitas,hebetudo;,dolQr I

fummus iii abdomine ,[{ingultLis , vomitus , per- 1

quem expellebantur ingeita, quae ultimis die- \

bus accepiiret, eaque erant chylofa & valde ;

acida, fi vegetabilibus nutritus fuiilet; mori- '

tur pott plures menfes ; invenitur in cadave- ■

re intellinmn tenue amplilTimum, fed in lo- \

co mox fuppofito ne digitum capax ; pars >

inferior introgrelFa erat in fuperiorem ; om- !

iiia ibi haerebant, ita ut alvus etiam ope Clys- '

matum exoiierari non pofTet , icd materies !

aggelta redderetur per vomitum ; & tunc ho- \

ra fequenti erat iterum famelicus , & devo- i

rabat omnia ; digerebat feliciter , & bene fe \

habere videbatur, donec nova colledione fac- |

la malum rediret, unde tandem mortuus ell: : 1

mirum eit , quod mors aliquando hos mor- !

bos non fequatur : vifa funt excmpla Her- |

niarum inteitinalium , in quibus faccus fadtus i

erat in fubltantia inteftinorum , qui faccus ac- ;

cepto chylo diilendebatur , & nil deponeba- ;

tur per alvum ; fed li faccus plenus erat , '

evacuabatur per vomitum , & ilii bomines ■

vivebant per annos , licet mifere. 1

Abutero. Uterus laefas, iniiammatione valida affec- ;

tus, facit morbum faepe lethalem, cujus cau- i

fam explicare non potes , nifi pcr nervos, ;

Puerperae, ruditcr tradatae in educendis fecun - ;

dinis , propter contufionem patiuntur quandO"- :

que inflammationem , quae non tranfit in '

fuppurationem , fed facit omne genus laefac j

fundionis fcnforii commuais , deliria , apo- :

plexiam, mortem.

■ Vc- ■

DE SENSOR, COMM, PEH ^c 431

Vefica urinaria , violenter affecta , faepeAvefica .' etiam mortem producit. A R e t a E u s di- «""aria.

cit h/ Captte de CuratioKe Apoplexiae pag. 83. \

quod li ve(ica plena fit, & in magnam mo- i

lem intumescat , haad fane tutum lit cathe* 1

tera in eam demittere, quia difcrimen efl;, ne i

homo convellatur. Velica laefa per calcu- ]

lum magnum, magna vi eductum, aliquan- j do facit flngultum , quem fequitur mors , -1

quod multoties dpluerunt illi , qui Lithoto- I

niiam exercent ; iiludque a nervis pendere, I

evidentiinme patet. Ab eadem caufa fit , \

quod AretaeuS obiervavit i?2 Capite de %

acutis veficae urinariae morbis ^ P^Z- •^-Si i^ \

quibus luteus ludorexit, pituita vomitur pri- - \

mo, deinde biHs. \

Haec fufficiant , ut demonflremus , meras \

mechanicas nervorum affecliones, intado ce- i

rebro, poife producere omnes morbos, lae- ■

dentes fundliones , quae a cerebro & cerebel- ;

lo exercentur : ergo hic haeret aliquid mira- ■

bile influens in omnes fundliones tam anima- \

les quam vitales. |

Ad omne^ illos morbos vix datur muJtum ^^^^ ^^_ \

rernedii , nifi quod audax & peritus Medicus , nmi moj- i

limulac hos morbos noscit praefentes , corpus borum. \

maxime debih*tet , & vim vitae adeo languere i

faciat, ut omnes motus fpasmodici refolvantur j

ceffentque ; ut inflammationes careant omui

vi, fimulque flagnationes impediantur ; hinc '-

magna miffio fan^uinis in omnibus his cafibus ;

palmarium remedium eft ; vocati ergo , ubi \

vulnera vel herniae adfunt, & mors prae fo- ]

ribus adftarc videtur 9 nec fa(5la fuit fangui- \

F s nis

\ \

432 DE SENSOR. COMM. PER ^e.

nis effufio, jubete fecari venam, ne ftrangu- !

latio contingat. Suftineatiir etiam vita leviffi- j

mis cibis; nam incredibile eft, quantum na- |

tura faciat , ut dolorem a fe excutiat. Quos '■

enim motus non exerccbit, ita ut nuUus qui- !

efcat musculus,? \

Alterum remedium efl: Opium. Si pofl

•miirionem fanguinis , partitis dofibus , vigili i

mente fenfimaudis, exhibeatur, donec ami-» \

cus fomnus advenerit , per horas aliquot ha- !

bebitur intermiffio. Simulac motus illi feden- ■

tur , ftatim ftrangulatio minor fit , & cedit ;

malum eo usque , ut fequenti die 'repofitio ;

Herniae fieri queat» |

Tertium remedium funt fomenta , ex mol- |

liffimis magna copia applicanda : mifiTo ergo ■

fanguine, & datis Narcoticis, tota pars afiec- ,

ta involvatur la6li, decodo cum foliis Mal- '

vae, femine Lini &c., fed haec ilico facienda i funt : fac ergo, ut fpiritus , qui incurrunt in

musculos , retineantur , fpasmus cefi^at ; nam fi ■ adlionem ncrvorum ceffare facis, ceflfant omnia,

DE SENSORIO COMMUNI j AFFECTO PER SORDES

IN PRIMIS VIIS. j

1

Videamus nunc , quomodo in morbis acu-

b ^°^^''ii.tis & chronicis eadem mala fiant a corruptis '

mTs^viis. humoribus ; quinam illi fint, & quomodo a- \

gant. In morbis acutis illud , quod voca- I

mus Natfiram^ excitatum in motus majores,

tcndit a fe removcre , quod taediofum , mo- ■

leftum & difplicens eft, & quod vitae vide- \

tur I

DE SENSOR.COMM. AFFECT.^c. 433

tur infidiari. Ubi horum motuum effe6lus eft, ut caufa illorum cxpellatur de corpore, vel ut ipfum corpus deftruatur a motu il- lo furibundo , morbus acuius adeffe dicitur. Ergo fedcs illorum morborum ' eft in ipfa vita , id efl: , in motu fuperllite , fed nunc majori quam ante , quo fi excutiatur caufa enm excitans , Natura ab Hippocrate dicitur curare hunc morbum. Sed aliquan-» do tanti furores fiunt, ut tenella ftamina ce- rebri & cerebelli deftruantur, & tunc ex im- petu Naturae , fe liberare conantis , nascitur mors. In his morbis acutis continentur om- nes morbi cerebri a primo initio usque ad lethalem Apoplexiam. In his morbis faepe cogitant Pra6lici , quaii cerebrum laboraret, & vitium intra cranium haereret ; fed qui indolem corporis humani infpexerunt , vi- dent , caufam horum malorum phyiicam & fufificientem inveniri in fordibus haerentibus circa praecordra. Habemus igitur fecundam claffem morborum , qui fenforium commune afficiunt , diflindam a priori , in qoa vidi- mus, haec mala poffelicri ab affedione ner-^ vorum mechanica.

Ouotiescunque acuti talcs morbi nascun- ^"^^ ^^^' tur, fere femper febriles funt, in quibus cir-j^atam in- ca praecordia hacrent, aut brevi nascunturdoiemha- anomala corpora , quae vel ore ingella , vel t>eni. per ipfam morbi violentiam nata funt. Ob- fervaverunt Pra^lici, quod morborum con- tagioforum caufa efficaciflime applicetur cor- pori deglutiendo falivam , quae femper fecum vehit aerem , in quo aere haerent infinite

par-

434 ^^ SENSOR. COMM, AFFECT, -^c,

parva miasmata , qiiibus receptis , applicatis , aduofis redditis , & Itimulantibus , totum corpus movetur agitaturque. Omnium fere talium morborum prima fedes eft orificium Ventriculi fuperius : qui pefte laborabant, di- cebant ibi farcinam prementem haerere,quae fi removeri polfet , fanatos fe effe putabant. Conqueruntur etiam de illo loco Variolofj, & hoc moleftum expelli polfe optant. In inorbillis, in febribus ardentibus & contagio- (is cadem ell; querela. Et fi illa pars pofllt liberari , reliquus morbi decurfus fatis bene fe habet. Has fordes polTamus vocare ^<?;^^;2^; faltem funt alienum quid & adverfum cor- pori noftro , quod ex fede lua dillribuit im- peria per totum corpus, & omnia perturbat; has fordes voco Epidemicas ^ quae cum aerc & faliva deglutiuntur , & in hoc loco fedem fuam figunt. sympto- Hinc in omnibus morbis acutis primum fe- inata,quaere fymptoma eft , fumma averfio ab omni inde nas-go, quod pcteft rcplere Ventriculum , demtis cumur. tantummodo liquidis , frigidis , acidis ; nam fi liquidum fumitur , facile tranfit ; Ventriculus inde non repletur , fcd inanis manet ; & pro- pter pylorum apertum mox commercium nascitur inter inteftinum Duodenum & cavum Ventriculi : fed inteftinum jejunum vacuum eontra£lum eft inftar vermis , & tam clau- fum, ut nil ferc transmittat , quia numerof^c funt in illo valvulae & juga eminentia : in- terim corruptus humor ex pancreate , hepa- te, veficula fellis influit, ut ante, quac hae- rcns in inteftino Duodcno', moleftiam rilam

fa-

DE SENSOk.COMM,-AFFECr. ^c. 43^ I

facit circa haec loca : ubi haec duravit ali- \

quamdiu, fit naufea perpetua, vomitus , ruc- \

tus putridus ; randem turbatur cerebrum , & I reliqua oboriuntur mala.

Sit homo lariiirimus, confidens robori fui •;

Ventriculi, forte in coena nimium affumfit \

carnis affatae, airjarae, ambultae; vel butyri i

aut lardi amari , nidorofi , fusci , nigri, ita ]

per alfatioDem redditi ; valens petit ledum , 'j

fed media no^te evigilans fentit vertiginem \

intolerabilem , vix fibi conflat , evomit om- ]

nia; fed hoc fado, caput fiatim eft liberum. .^

Si amurcola illa & oleofa corrupta materi^s ]

circa praecordia maneat, vertigo dominatur, J

donec penitus expulfa fuerit. j

Ergo in morbis acutis fordes natae, vel a I

contagio, vel a fponte fecretis liquidis, cor» j

ruptis & (tagnantibus , vel ex materia acri & \

indigeftili , cum cibo & potu accepta , pos- ]

funt hos ncrvos afficere, & terribiiia fympto- ,

mata excitare, codem modo, acfi Ventricu- 1

lus a nimio vel nimis acri cibo repletus i

efl. , ;

' Quando ergo in morbis acutis videtis de- Eorutt» { liria, non debetis femper caufam mali quae- ^^^S'iofi*' ; rcre in cerebro , nec accufare infontem ma-

chinam, nam fi has fordes fufiuleris, pacata j

erunt omnia, & aegri quietc dormient: imo i

in febribus faepe ex his deliriis fiunt furores , |

hinc imaginatio turbatur mirifice , & fiunt :

anxietates , quas aegri illi exponere nequcunt, ::

fcd faepe clamant, quafi totus orbis corpor! '^

illorum incumberet. )

Hacc excrementa in febribus producunt om- j

nia '

436 DE SENSOR. COMM, AFFECT, ^k

nia illa fymptomata , quae ergo fi nata funt , fiunt ab hac limpHci caufa , nempe materia fordida hic hbfpitante.

Quaecunque hic applicentur remedia , non lcvabitur morbus , nifi agatur in has fordes. Si mittis fanguinem , ut debilitentur yires , aegri pro momento quidcm levantur, fed re- crescentibus viribus, mox eadem redcunt ma- la; fed fi ingenti copia fimplicis aquae for- des ita diluantur , ut incipiant ablui de hoc loco, ftatim totus morbus levatus cft. Quis, quaefo , non expcrtus eft , quod , quando quis femidelirus eft a comefTatione vel cra- pula , copia magna diluentis aquae affumta fummum fit remedium. Si fordes aquis non cedant , tunc emetico utendum , quo in fe- bribus dato , & repurgatis primis viis , omnia pacata funt ; febris quidem manet , fed abfunt haec terribilia fymptomata : quando confpici- mus materiam rejedam, faepe eft tam pauca, ut obfiupescamus ; f\ confideremus maligni- tatem , videmus fere nihil , nam miasmata con- tagiofa non apparent ulla labe fufpeda , nifi fuo efieda paricndi hos morbos.

Quis videt in Variolis , an earum vcnenum fit male coloratum, foetidum, horridum? fGd hoc cernitur , quod incognitum malum , corpori applicatum , tam terribilcm feriem ma- lorum producat : hinc Medici decipiuntur, qui putant, magnum malum hic apparere ad fenfus ; fed malum hoc eft relativum ad ef- fe6i:us , qui inde pendent. Scribit D i E^ MERBROEKius, quod homincs in pefte fubodorentur fuaYilTimum odorcnj , cui nul-

lus

DE SENSOR. COMM. AFFECT, ^c. 437

lus alius fimilis , fed momento poft trucu- leutiflima pefle laborant. Legimus apud Ta- c H E N I u M , quod Arfenicum co usque vo- latile reddiderit , ut odorem fuavillimum fpar- geret; fed afficiebatur inde fpasmis & midu fanguineo , a quibus dimidii anni fpatio vix fanatus fuit. Hoc dico , ne fallamini , pu- tantes, ubi mali efFedus fiunt, vos illud ma- lignum fenfibus deprehenfuros , nam non ali- tcr apparet, quam a6lio ferri in magnetem, magnetis in ferrum : nil oculis confpicuum redditur ; fed etfectum videmus omnes. Quis mortalium in Aconito, & reliquis herbis ve- nenatis quid vidit mali? interim dum corpori ingeruntur , quam horrendas tragedias ludunt ! Legite S y D e n h a. m u m Capiie quartQ de Febre conUnua anm fexagejimt ^rlml ^ ^T^" quentiurti^ & haec omnia confirmata videbi- tis. Verum e(l, quod aliquando per vomi- tum rejiciatur copia bilis maxima; fed refpi- cio hic tantum ad illud, quod proprie hacc mala facit , & hoc faepe tam fubtile eft ^ tam latens , tam parum fufpedum , ut planc incredibile fit. Videte Aretaeum fag. i, ubi dicit, quod, ubt accejjio morbi comitialis apprupinquat ; bilis praeter rationem accenda- tur. Hic bene difpoiiti funt nervi , nil aliud requiritur , nili ut bilis accendatur. Bih*s amarae copia major tantas producit ver- tigines , ut aegri incle apoplexiam metuant, qua bile expurgata , vertigo cefrat. Videte Aretaeum pag' 28 , ubi dicit , qmd in angmento vertiginis fiat naufea ^ vomi^ iHS pttuitae , bilisque tam atrae quam fla-^

'vaei

43S DESENSOR.COMM.AFFECr/d^c. \

vae ; & pag, 77. legitur , qmd ardor orts ' Ventrtcult in Phrenitide fiat non ratione rnor- \ bi , jed qjiia a hile mordetur ; taiidem j)ag- * 28 , quando flava bilis in verttgine ter vomi- \ tum rejeSla efi , furor enascitur. Similia c- i tiam multis in locis lcguntur apud H i p p o- ! c R A T E M , ex quibus discimus morbos ce- j rebfi & fenforii communis faepe cauiam ha- I bere in his locis; hinc rite diluendo, vonien- \ do, acri illi lingulari occurrendo, licet nihit j mutaiionis in capite fiat , fanatur morbus ; fed | li nil agatur , increscit malum , omncsque | fundiones cerebri delinunt. '

DE SENSORIO COMMUNI AFFEGTO PER BI- :

LEM ATRAM. !

\

De(crip- Bilis atra , Veteribus di£la', deprehcndfttir i

!i?,«*^" etiam Hagnarc in iisdem tribus locis , ad Prac- ,

cordia , Hypogadrium , Epigaftrium; laedit- \

que etiam ita iioc organum fentiens , imagi- '

nans, ck impctum faciens, ut penitus inverra- j

tur. Quotiescunque ex humore generaliilimo, ,

id eft, fanguine arreriofo perit id, quod mi- | tilfimum & liquidiffimum eft , id eit , pars

cjus aquofa & fpirituofa in ea haerens , tum ;

quod reliquum efl: , folito nigrius efl & tena- ■

cius ; quod ^\ non tendat in tenacitatcm in- \

flammatoriam, fed in piceam, id ell, mate- ! riam oleofam , cum terrertri junftam , fit

humor atrabiliarius , qui variis ex caufis nasci , poteft.

atrae.

DESENSOR.COMM.AFFECr.yc, 439

Natus ille humor ut plurimum laedit cor- poris partes , quae ramos habent ab Aorta descendente , a Coeliaca , Mefenterica , & Haemorrhoidalibus : hae arteriae quum profpi- ciunt visceribus , fitis circa piaecordia , epi- ga(tria , hypochondria , hinc illa loca folent gravari,reliquis intadis & libcris. Si ille mor- bus inciderit in corpora languida, fed mente acri praedita, haec materies iege hydroftatica in his locis figitur , vafa arteriofa reddit a- neurismatica , & venofa varicofa & nodofa; dum fedent ventriculo , recenti cibo repleto & claafo , per contentam in co materiam , tempore digeftionis rarefadam , vafa ardan- tur & comprimuncur ; hinc fluidilTimum per ea tantum traniit, craffillimum fiftitur & accu- mulatur ; qui ergo impleto ventriculo quics- cunt , corpus antrorfum fle6lunt , mox poft paltum ftudiis fc dedunt , iili visccra fua & vafa comprimunt, folentque reddere morbum incurabilem. Yix natus efl: ille morbus , quin videas hominem totum a fe ahcnum ; ^ui fortis , alacer & generofus fuit , nunc flet inliar pucri , pufillanimis eft , de omni- bus defperat, omniumrerum taedio capitur; imaginatio nondum valde laefa efl:, fed hinc tamen poflea multi oriuntur morbi inexpug- nabiles.

Afia eft atrae bills fpecies in hominibus , ^^^^ ^j'^* qui a prima^fua nativitatc funt fervidi , cali- P^"^^* di , mobiles , in iram proni , urina flava , al- bo oculorum flavedine fuftufo , cute flava pracditi , obnoxii morbis acutis ; verbo cho- ierici five biliofi , quorum hepar & fyflema

Tom. IL * G bilis

440 DE SENSOR. COMM. AFFECT. ^c,

bilis generant bilem acerrimam , copiofam , & facilc mobilem ; 11 in his bilis paulisper de- tinetur , mirum eft, quam tenax fiat. Ob- fervavi in recens mactato animali veliculam fellis ita impletam & dillentam , ut ne gra- num arenae amplius in ea locari pofTet: quam- primum premerem , crepallet illa potius , quam ut vel una guttula per collum veficae demitteretur ; aperui veliculam, bilis appare- bat pulchra , fed erat tenax , & initar picis cohaerens : vidi hanc bilem fic natam in ani- mali , caeterum faniflimo , fed dia jejuno , occupato nimis lanione , antequam madlare- tur: cogitavi multum de hoc cafu , & con- tuli cum illis , quae in praxi vidi , ubi ligna talis materiac exirtebant ; & conclufi , bilem habere miram inclinationem , ut fic tcnax fiat. In omnibus noftris humoribus nuUus etiam deprehenditur pronior in lapidescentiam ; mul- ti fiunt morbi a calculo renum & veficae^ fed lon^e plurcs a bilc lapidescente. Qux ex Si affumere velitis has duas bilis proprietates , jrs^^c^x fir^^cile intclligetis id , quod Veteres obfervave- eatiir. runt, fcilicet, oriri a bilis flagnatione avola- tionem partis" diluentis liquidiffimae , & fieri accumulationem craiTiorum , tenacescentium & terreftrium : compofito utroque fimul , o- ritur id , quod Hippocrati ««^o^ysj Lati- nis faex olei vel amurca dicitnr. Manet in hac bile teriia proprietas , fcilicet facilis pu'* tresccntia, & quidem olidifllma, ita ut homo a nulla re magis horreat , quam a graveo- lenti bilis putridae odore. Docent Anatomi- ci, qnod cadavcr honiiniSj morbo acuto de- - . L fundi.

DESENSOR.COMM.AFFECr.yc. 441

fundi , ftatim fpargat odorem ex abdomine aperto , qui odor neutiquam fit a ftercore, fed a mephitide , quae exhalat circa fyftema bilis; & quodbilis vifua valde penetranti diffundit fuum colorem aureum ad magnam dillantiam. Mirum profecto ell , quum ex hepate & vefi- cula fellis nuUa apertura fit nifi in duode- num , quod tamen in omnibus cadaveribus bilis per totum hypochondrium dextrum pe- netraffe cernatur.

AiTumamus nunc vias bilis impeditas , hinc eam ftagnare , liquidiffimas partes amittere, craffiores compingi , compadas putrescere , putrefa6las demum miasmata fua quaquaver- ium diffundere ,^ tunc adeft amurca flavae bih's. Si haec omnia continuentur , materics magis nigrescit , & vocatur bilis atra acris; non eft jam humor atraoiliarius , utante, fed ipfa bih*s, atra fa6la : hinc Veteres dicebant, bilem atram omni dote cffe vcdcnatam, & tantum differre ab" humore atro fanguineo , quantum differt bih's naturalis a miti fangui- ne naturali. Nusquam magis quam hic au- getur illa acrimonia, illa facultas vafa laedens & humores penitus diffolvens , id cft , illa venenara poteftas; nam venena horrendilTima deftruunt ih*co tenella ftamina folida corpo- ris & miscelam fanguinis , hinc nuUa manet amplius proportio fanguinis cum vafis , nec fan2;uis ad fanitatem redire poteft*

Confideramus nunc bilem atram , quies- Effeau§ centem in hoc territorio , & producentem tam ""i"s- miram totius hominis mutationem, ut longe^"®' alius fit a fe ipfo ; hinc videmus , Hel-

G a M Q N-

442 DE SENSOR.COMM. AFFECr,^c,

M o N T I u M non defipere , ubi de entc mor- bifico loquitur, nam hic eft tale quid morbi- ficum , infinitis morbis excitandis aptum : fi huic contumaci caufae ne^tatur idea, eritaeque pertinax. Scd quando illi humores incipiunt moveri , tunc pariunt non modo morbos muta- tae cogitationis ; fed acrimonia fua tlimulan- te irritant nervos , artcrias , venas, viscera, omnia turbant ; nec finis eft , nili mors.

Verum hos morbos mitto , utpote proprie fpedantes fenforium commune : tantum dico , quod in frigidiffimo corpore, fubito fine ul- la caufa nota poflit oriri fcrvidifllmus mor- bus acutus cum horrcndis fymptomatibus , & tanto furore, ut nesciat Mcdicus, quid agat; & tunc haec bih*s non incitatur a febre; ^q^ haec bilis liqucfadla , per moram putrefacta, dcmum in adtum deduda, febrem facit, tu- multum cxcitat, totum corpus peiTundat, & tandem ducit ad certam & celerem mortcm. Ut porro tempori parcam, rogo vos,ut adea- tis HiPpocRATEM, Aretaeum Gap- PADOCEM, Galenum, de bile atra difiTcrentes, fimulquc legatis obfervationes in- comparabilcs D u r e t i ad omnia H i p P o- c R A T I s loca , ubi de bile & hepate agit : discetis ex iis caufam , originem , fedcm , co- lorem hujus materiae; discetis omnia fympto- mata obfervare, praefagire, motum hujus ma- teriae dirigere, illam ad lenitatem ducere, &, li fieri poteil: , educere. Methodum Hip- p o c R A T I s illam folvendi perdidimus , quod ille potuit facere fuo Helleboro. Heur- Nius quidem fragmenta Hippqcratica coI-

legit,

DE SENSOR.COMM. AFFECT, ^c. 443

legit, fed mancum tamen opus eft. Si li- ceret aliquando Hippocratis opcra iii- tegra habere, forte tota res pateret.

Oritur ex hac materia praeter infaniam e~inde Ec$. tiam Ecftalis , de qua pulcherrime fcriplit^fis, Aretaeus Gappadox. Res fere huc rcdit. Quando hominibus quibusdam o- ritur quies quaedam in mente & corporc cum imagine meditabunda , refuscitati nesciunt , ubinam fuerint; imo ajunt , fe nihil cogitas- fe, vel nescire, quid cogitaverint. Ad hanc etiam pertinet magna animi attentio, quae in fummis Geometris quandoque obtinet, quem- admodum antea de Victa diximus.

Huc etiam refertur Epilepfia, mirabilis illeEpilepri* morbus , in quo omnia , quae fundiones fen- forii communis fpe6tant, laeduntur, & tan- dem fit Apoplexia: non efi: ulla convulfio , quae in hoc morbo non apparct. Vidi in muliere Judaea ab hac atra bile non manfifTe unam partem quietam, non musculum fron- talem , non corrugatorem : verbo , omnes partes horrendo afpedu mire movebantur. Nulla hic integra manet excretio vel reten-^ tio Semen , menftrua , urina, liquor pro- llatarum, faliva, lacrymae &c. cxprimuntur; aliquando tamenplus, aliquando minus. Vi- dent aegri in paroxysmo hujus morbi omnia rotare; nonnulli virides, alii nigros colores, alii duos foles , alii jubar fplendidum , alil ignem vividiffimum , alii fcintillas igneas ; verbo , non efl: ulla imago , quae vifum non rurbat ; audiunt etiam bombum , tinnitum , ftridorem, ftrepitum; fentiunt pruritum , titil^

G 3 latiQ-

444 ^^ SENSOR, COMM. AFFEQt, ^c.

lationem , dolorem : ergo efl: morbus , qui omnes partes , omnes fenfus , omnc imagi- nans, reminiscens, ratiocinans , impetum ta- ciens , omnes animi atfedus , omni modo po- tefl: fufpendere, delere , mutare, & tandem in mortem tendit.

Hinc etiam fit Gonvulfio, ad quam multi diri morbi referuntur , qui in his aliisque re- gionibus frigidis pauciores funt , fed H i p- pocRATES , qui in Afia floruit , plures commemorat; qui etiam occurrunt apud fos- fores , in halitu Arfenici vel fulphuris de- gentes; his enim fiunt ita di6ti Emproftoto- ni & Opiftotoni , id efl: , ita convelluntur, ut caput anterius usque ad genua, vel pofie- rius usque ad pedes , imo malleolos flec- tant ; vel fit fpecies Gatalepfis , in qua homo infl:ar flatuae inmobilis perflat.

En fcenam depidam hominis, cujus cere- brum pulcherrime eft difpofitum , fed in quo tah*s materia, cerebrum afliciens, exifl:it , per quam taiis homo , qui momento ante opti- me fc habet , momento poft nullum potefl: ofl:endere fenfum, nullam memoriam vel in- telligentiam. Pauca addam loca ex Are- TAEO , quae lianc rem magis confirmant. Vide^.^^. 28. Quum vertigo augescit ^fit vo- mitus bilts tara atrae quam flavae , & per illum vomitum folvimr morbus : dicit enim pag. 31. Vir furiofus fit , fi exitus confuetus bilis aliqua de caufa repreffus Jit : & pag. 30. Si melancholia in praecordiis rejidet , caufa circa feptum transverfum inmoratur , ^ hi- lis fupra vel infra prorumpit, Melanchoh*a

efl:

DESENSOR,COMM.AFFECT,^c. 445« ]

efl: delirium fedatum circa unum objedlum '!

fixum ; iii hac omnes caufae , quae faciunr j

memoriam, imaginationem , fenfum, motum j musculorum, cogitationem , bene fe habent; , \

fed in mia re vitiumefi:, quod pendet ab atra |

bile, non penitus rejedla, fed manente circa ;

praecordia. Longe plura invenietis , li cita- j

tos antea Auclores velitis confulere. 1

Hanc vero caufam obtinere cognoscitm- exDjagno^^ j temperamento, ex ingenti animi affedu, fu-hujus ; bito nato & quietem perturbante ; & ex vic-""^^^ j" ■ tu : fi quis multos & duros cibos comedat , [j-J "^°^'" i quiescat , ftatim a paflu iludiis fe dedat , vi-

gilias poft coenam lautiorem protrahat ; inci- ■

pit tunc faepe fufpirare line ulla ratione; co- \

ior mutatur, & fit pallidus , fubfiavescens , j

& tandem fubnigrescens. j

Huc usque ergo enumeravi tres caufas ho- \

mm morborum : prima erat mechanica , quae i in ventricalo haerens pariebat morbos , tam

longe ab illo diffitcs , ut prima fronte m'l ,!

commune habere videantur. Gallus gallina- \

ceus , in quo niillurri apparebat vitium , co- \

natur projeclum femen carpere humi ; mox 1

retorquetur, cadit, laborans vertigine & con- '

vulfionibus, fit fyncopticus ; res vifa efl: ab !

hero Medico , qui aperiens animal invenit \

corpus acutum , infixum ejus Ventficulo. ' Puer , fedens in fedili deglutit parvuin num- ' ,\

mum ; laborat caterva morborum , ad quos \

curandos omnes Medici vocabantur , nemo ■

fciebat , quid eiTet ; puer tandem moritur ; 1

aperitur cadaver, invenitur ille nummus infi- \

G 4 xus '

446 DESENSOR.COMM.AFFECT.^c.

xus foramini pylori. V. Kerkrikgii

Obferiat. Anatom I. Iii altero animali animadvertuntur fimilia fymptomata ; he- rus Mcdicus aperit ingluviem educit illud pungens ; animal vivebat fanum. Altera erat humorum putrefa6l:orum coUuvies ; quando nempe bilis poft ingentes calores acrior fit ^ perit appetitus, oritur languor ^ gravitas cir- ca ventriculum , & ab illo alieno irritamen- to febris, quae fi bilem corruptam poffit ex- pellere , fublatus efl: morbus ; fi hoc mala fortuna non fit , & febris illa bilem plus pu- trefacit, tunc non tantum fiunt nauleae & vo- mitus , fed terribiles etiam capitis dolores : totus hic morbus fit folummodo a nervis Ventriculi, affe6lis ab illa materia ibidem hae- rente , qua per vomitorium eduda aeger li- beratur ; & in hoc cafu optimum vomito- rium eft Gilla Theophrafti, five fal, ex Vi- trioli deftillati faece edudum, nam hoc ope- ratur fere ilico ; hoc remedio Paracelsus in cafiris fumma cum laude ufus efi. Tertia Infaniae caufa erat atra bilis , quam ut fana- ret H ip P o c R A T E s , adferri jufilt Helle- borum; nuUum autem dabat remedium, ca- piti deftinatum ; fcivit enim , amota caufa, infaniam fanatum iri Sequitur nunc quar- tum genus caufarum , primo agentium in nervos ventriculi, & inde in totum corpus, nempe venena.

DE

447

DE SENSORIO COMMU- NI AFFECTO PER

VENENA.

In Medicina Venena vocantur illa corpo- y ra , quae corpori humano viventi applicata aftiones omnes ita mutant , ut per vim vita- lem non fuperentur , fed ut illa vis vitalis deliruatur : medicamenta vero funt corpora, quae adiones ita mutant, ut morbus fupere- tur , & vita triumphet de morbis ; ergo me- dicamenta certo tempore definunt agere : a- limenta funt , quae a corporc vivente ita mu- tantur, ut huic alTimilentur. Gradus autem venenorum funt varii , ratione propriae vio- lentiae, quantitatis, & partis, in quam agunt. Vitri Antimonii granum. dimidium eft fortis- fimum emeticum , datum ad drachmam eft fortiffimnm Venenum. Pleraque non agunt nifi in Ventriculum. V. g. Crocus metallo- rum , benc praeparatus , fi applicetur oculis in collyriis, maculas in pellucidis oculi mem- branis tollit, & nullum dolorem facit ; fi mi- ftus emplaflris applicetur nudatis in vulnere nervis , eft bonum detergens : fi guftatur , ha- bet faporem nuUum; fi unum vel alterum granum recipiatur in Ventriculo , fit vomi- tus ingens; fi majori copia, intentatur mors.

Equis ad unciam datus exhibet generale re- medium ad violentos eorum morbos, & pa- rum tantum iiidc purgantur.

G s Er-

encna.

}

448 DE SENSOR. COMM. AFFECT, ^c,

Agunthi Ergo Ventriculus^ ejusque nervi ab Auc- Ventiicu- JSIaturae donati fuiit poteftate . inexpli-

cabili ex natura nervorum , ita ut venenum in Ventriculo , tale non fit alibi.

Baccae Solani melanocerafi in oculo fa- ciunt nil mali ; fuavis earum eft fapor , odor facuus: li tantum una haereat in Ventriculo, oritur-uno momenio in omnibus adionibus perturbAtio ; fi Giilam Theophralli dederis, & bacca evomitur, cerebrum iterum antiquum flatum recuperat. Hoc iterum non poteft explicari ex aftedlione nervorum in genere, fed tantum ex aptitudine phyfica inter hunc fuccum & nervos Vcntriculi. Opium fi dudum in Empladrum apph*cetur cuti ex- terjiae , facic in parte , cui applicatur, calo- rem ingentem , dolorificum ; excitat YeCi- cam , erofionem, gangraenam incipientem ; odorem habet naufeofum, virulentum; fi ap- plicetur nervis nudatis,, fenfum toUit ; fi in- geratur in ventriculum , facit primo fenfum laetitiae, tunc ilertorem, Apoplexiam ; durat ejus vis circiter per oSlo horas , nifi majori dofi datum mortem fecerit; quando haec c- vanuit , aurora fequenti fequitur vomitus , in quo globulus Opii faepe iterum redditur , ita ut remedium hoc contra vomitum. nimc vomitum excitet Pilulac , Starkeyanae didae, confiant ex Opio, Helleboro, Gly- cyrrhiza , Sapone cx alcali & oleo ftillatitio nato. Scribit de his Auftor , quod faciant fudare , compescant faeviflimos dolores, Hia- teriam morbiiicam educant , & fic evadant , ■ . - ^ opti-

DESENSOR.COMM.AFFECr.^c, 449 \

optimum piirgans: fcd effeiSlus illl Opio funt '

proprii» Cerebro affe^to fequitur faepc r^au- : fea & vomitus; ita ut omne iilud, quod ce-

rebrum afficit , ctiam afficiat veutriculum ; '\

& quod ventriculum afficit , etiam afficiat ^ ccrebrum.

Cogimur fere credere , quod Opium (it uti porct '

venenum ; in ventriculo qua(i fceptrum ge- in opxo. ■

rit , parva dofi inhibens morbos , qui oriun- ;

tur st ventriculo , & tunc iimul cerebrum i

faciens quiescere; fed li dederis contra mor- i

bum, cerebro proprium , v. g. Phrenitidem, ,i

plerumque morbum auges. ToUit autem \

non tantum dolores, fed emendat etiam hu- 1

mores corporis. Tabidos ab erofo pmmone

ad omnem haiitum tuffire cermmus,6cmai ;m

tuffi redditur pejus , quia locus ulcerof\is per-

petuo raditur ; fi haec tuffis darat per noclem ;

exiguum quid pituitae exprimitur : detur uaum ;

granum Opii, nulla fit tuffis & pacate dor- \

miunt;fed mane expedlorant drachn^iam unam I

vel altcram puris. Si majori copia fumatur, \

venenum eft , ut vidimus in Medico vitae 1

pertaefo ; & in alio , qui tamen poenitentia •

dudtus, fumto aceto vim priorem enervavit, \

, & nil mali poftea feniit. Sufpendit illud non • !

tantum fenfus , fed etiam motus , imo omnes 1

fere excretiones , hinc illi , qui eo utuntur ,

intra fex vel odo horas non mejunt ; imo

qnando ejus vis jam evanuit , conqueruntur 'l

tamen , quod non evacuent veficam. Si e- :

tiam homini , diarrhoea laboranti , dederis ;

granum Opii, fifiitur omnino alvi iluxus.. j

45-0 DE SENSOR. COMM. AFFECT ^c

Ergo mirabilis facultas efl in illis nervis, qui proxime attinguntur ab his corporibus, ut in omnibus funtlionibus oriatur tanta mu- tatio, quae definit, fimulac tale corpus eva- cuatur ex ventriculo.

Hyoscya- Laborabat Jurisconfultus dolore Colico ;

^^* fuadentur ipfi femina Anethi ; fed per -erro- rem accipit a Pharmacopaeo femina Hyoscya- mi ; tollitur dolor , fed incidit \i\ fummum deh'rium ; non abiiftebat a loquacitate , fed omnia erant perturbata intcr fe ; fedebat ad focum , & ne unam quidem fanam vocem profcrcbat ; vocatus Medicus dat Vomito- rium ex Vitriolo; ejicitur femcn hoc, & h*- beratur ilico. V. Helmont '^us Duum- 'Viratus §. 22.

ciciita. Eil inter Umbelliferas plantas , quae Stum Erucae folio , vel Cicuta aqmtica dicitur

^ G E s N E R o , quae bulbum habct fucculen-

tum , colore album , Rapae non abfimilem ; qui laefus ftillat copiam ladis, quod in aere flavescit ; odor non efl virulentus, fapor fua- vis allicit innoxios infantes. Si tantum par- ticula ejus non valde magna haeret in ven- triculo , facit mox omnes a^Sliones mutari pe- nitus. Videte Wepferum de Cicuta a^ quatica G E s N E R I , ubi habentur exempla , quod ab ejus ufu fiant vertigines , imagines horrendae, terrores, convulfiones , omiiium fenfuum externorum & internorum aboh'tio,' & tandem intra tres vel quatuor horas inevi- tabilis mors. Hoc corpus , a nuUo nervo diftingucndum,

nulla

DESENSOR.COMM.AFFECT/^c. ^si

nulla horrida diftindione praeditum , tameii tam fubito mortem producit. Si fponte ex corpore per vomitum el^minetur , iiihil inde fitmali; ii in medio furore exhibetur prae* fens Emeticum , evacuato ventriculo om- m*a fymptomata ceflant. Videtis hinc, quod tantum poteftatem exerceat in nervos ven- triculi , nam fi fanguini fuiffet admifla , vo- mitus non ilico fana^et , nulla iabe poftea fuperftite. Ergo non vanus fuit Helmon- Tius , quum in ventficulo fedem ponit vi- tae , fanitatis & poteflaiis in varias & difli- tas corporis plagas; nam ventriculo h'berato , Ifberatur cerebrum ; nil aliud emendandum efl.

Obfervatum elj , quod Stramonium fivesframo- Datura faciat eadcm quam Cicuta aquatica ,nio. hac tamen cum difFerentia , quod odor ejus fit intolerab lis. Hortulanus ftramonium ex borto quodam ejicit in viam publicam, pue- ri hoc vident , traftant capitula , femen co- medunt , incidunt in jam toties di6la mala, & qui non vomuerunt , mortui funt.

Belladona five Solanum melanocerafum Bellado- allicit omnes praetereuhtes , nil ingrati eft in"^» ejus baccis; fliccus earum colorem habet pur- pureum , guitum faavem, foetorem nullum; hacc tamen aflumta hominem necat eodem modo ; praefentifTimum remedium efl vomi- tus , vel aliter fumta magna aceti copia corrigi , & homo liberari poteft.

Stalpartius van der Wiel refertoenan- excmplum duorum civium Haganorum , qui "^^^^* gui^averant radicem Oenanthes Gicutae facie ,

fuc-

45-2 DESENSOR.COMM. AFFECT. ^c.

fucco virofo , quibus non ita diu poft mag- nus faocium & ventriculi ortus ell ardor , quem perturbado mentis , vertigo , cardialgia , naufea , alvi proflavium, fanguinis fiuxus per nares , & viokntae convullipnes fjbfecuta fucrunt , ita ut alteri poft duas , alteri poft tres horas , hujus radicis efus fuerit lethalis. f^, Centur. I. Obferv. 43.

Napelio. Guftaverat HeLxMontius Napelli radicem extrema tantum linguae apice , & uno mo ■ mento intelli^ebat & meditabatur longe per- fpicacius , eratque ipfi gaudium quoddam iii illa ciaritate : tandem poft binas circiter ho- ras levis vertigo , bis repetita, ilUim invaiit, & tunc fenfit fe inteUigere more foh*to : & licet poftmodum aliquoties ^e eodem Napel- lo deguitaret , tamen nunquam amplius tale quidquam ipfi contigit. V. Helmont. De- mens Idea §. 12. Simile quid prima vice Tabacum fumanti contingit , quod tamen poftea non fit. Si homo forte frigidum vi- num tam fubito biberit , ut in ventriculo non pollit calefcere , tunc Pylorus & orificium fuperius claufa manent ; vino dein calefcen- te ventriculus tumet , homo angitur , & fit fpecies Apcplexiae :- fi tunc ftilo , fpongia obduda cum oleo vel melle , agitentur fau- ces , evomitur vinum , & homo liber eft ab omni fymptomate,

Aifenioc. Quum Otto Tachenius cx praefcripto JoHANNis Agricolae Arfemcum toties fublimare tentaret , ut tandem fixum in fun- do vafis permanere deberet , & poft multas fublimationes vas aperuillet, inipiravit auram,

pa-

DESENSOR.COMM.AFFECr. ^e. 45-3

palato fuavem & gracam ; fed poft femiho- rulam Itomachum dolentem& contradum fen- iit , cum membroium omnium convuiiione, refpiratione difficili, midlu fanguinis, & fum- mo ardore ; fubito poit colico dolore cor- reptus , totusque contradus evaiit per femi- horae fpatium:]a6te & oleo reftitutus melius fe habuit ; febris tamen lenta, hedicae iimi- lis , per integram hyemem permaniit , quam extinxit decodo herbarum vulnerariarum , & -efu cimarum 'braificae, fucco aurantio- rum , oleo & fale ; & his remediis perfede convaluit, V. ejus Hippocratem Chymtcum pag. 213. 214. £n exemplum , ubi ab af- feSlis nervis olfadoriis laeduntur omnes func- tiones fenforii communis.

DE ACTIONE NERVORUM

.VENTRICULI ETPRIMA-

RUM VIAI^UM IN SEN-

SORIUM COMMUNE.

Hinc nafcitur occaiio obfervandi alios-mor-' bos qui hinc pendent. Veteres , quibus haec res videtur fuifTe cognita , huic parti dede- runt nomen 's.cto^iu^ , quaii vitale quoddam hic agnofcerent. Amentia , id eil , abfentia principii ratiocinantis in homine habet faepe fedem & caufam materialem in fyftemate ner- vofo ventriculi; nam amentes vix ullam par- tem corporis accufant , niii quod hic oria- tur moleila perceptio. Quando morbus ma- niacus iilet , fed aegri hunc locum accufant, femper maligni quid praenunciare iicet. Simu-

lac

4^4 ^^ ACriON.NERVOR,FENTR.

jac Podagrici ad os ventriculi fentiunt illam inoleftiam & tenfionem, qmmVefHqfifatem vo- cant , paulo poit^ furet paroxysmus : mirum etiam eft, quod infultas quidam febrilis fem- per comitetur hanc diathefin. Sedeat quis pacata mente , & moles quaedam gravis ex al- to incidat in pavimentum , in hoc etiam lo- co fentietur molellia; fimile quid contingit, fi fclopetum explodatur. Si oritur ira vel timor, afficiuntur etiam praecordia. Si quis in loco tenebricoib fubito vidct fpetlaculum , fentit, quod omuia in hoc loco quafi fimul con- ftringantur. Indignatio hoc inprimis habet, quod eundem hanc locum afficiat. Leipothymia , eousquc progrefTa , ut aeger momento poft lapfurus fit , facit impetum circa praecordia. Inprimis praegnantes, Leipothymia corripien- dae , faepc dicunt ^ ncfcio , quid tluduct circa cor , bef draait my om het hart ; & poliea omnes vires refolvunlur. Quando tri- tiffimus nuncius ferit non praevidentem ho- minem , eumque quafi exafiimat , fentit hoc ad eundem hunc locum. In furibunda ve- neris tentigine , maxime dum juvenes calidis- fimi in fummo oeftro funt , hic loci fit grata titillatio ; hic loci etiam anguntur poft fe- ram poenitentiam , expletae hujus libidinis pediiTequam, unde toties audimus querelas de farciia hunc locum premente , aegrosque ad fulpifia cogente , donec reftitutis pene viri- bus fimilis oriatur grata titillatio , poftea ite* rum , fenfum faciens illius farcinae. In om- nibus his cafibus non adeo turbatur caput, fed ille locus , ubi ocfophagus per diaphrag-

ma

PE ACTION, NERVOR.VENTR. ^r. 45-5.

ma tranfit , & mira textura nervofa orificium ventriculi ambit , qui tam pulchre defcrip- tus cft a WiLLisio.

Quando homo famelicus & perfedle fa- EfFeau^ nus , nil vehementius defiderans , quam ven-aia ner- triculuin fedare bono cibo , ingreditur came-''^®'"™ ram , ubi vapor noxius carbonum eft, mox li^""**^"' perdit appetitum , ita ut nil aflumere pos- fit , imo naufeat , laborat magno capitis do» lore , inprimiscirca finciput ; incidit in vcr- tiginem & cadit fyncopticus , & non redit in fe nifi ope novi aeris vel aquae frigidae : in hoc cafu iterum videmus , primas nervo- rum cuftodias hic elfe fitas , quibus affedis totum corpus afficitur , quod nullus ex le- gibus corporis humani potuiffet praedefinire.

Homo faniffimus fortifilmusque-^, fimili ap- petitu incitatus , confpiciat rem fordidiffimam , mox perit appetitus , naufeat , & omnes vi- res corporis perdit : imo deletur appetitus , & fit proclivitas ad vomicum , fi modo narre- tur rei fordidae hiftoria.

Homo faniffimus & conftantis animi , ne- gotiorum caufa egrelfus , & diu expedarc c©adus , vix poterat ferre famem ; ingreffus diverforium olfendit pedem , diftorquet ta- lum & cadit ; ipfo momento deletur appeti- tus , imo a cibis abhorret , naufeat , vomit, omnibusque viribus privatur : hoc jam ob- fervavit Hippocrates , quod diftorfio ta- ii vomitum efficiat ; nam quemadmodum ventriculus primo afficicbatur , antequam fe- queretur podagra , ita ex affedo per lapfum pede fequitur malum ventriculi ; fimulac

Tom, 11. H au-

4f6 DEACTION.NERFOB. FENTR.^c,

autem pes reponatur , appetitus redit.

A rootu Hoifiines , qui infueti navigant per mare

cxtcrno. & jadantur fludubus , a folo hoc motu in-

cidunt in naufcam , vomitum , rmbecillitatem

& refolutionem totius corporis ; fi deponun-

tur in terram , vacillant toto corpore , quafi

adhuc effent in mari , putant fe manere in ea-

dem jaclatione , laborant vertigine & anorc-

xia ; detur iUis vomitorium utcunque leve ,

en ipfos reftitutos , & fe habentes , acfi non

navigalTent ; dentur alia quaecunque remedia ,

maiiec idem incommodum : ergo a folo mo-

l\x jacSiatorip ventriculus mutatur , & inde

tbjturn cpj-lius.

Nimia ' Honiines , qui ftudlis , ad culturam men-

conten- tis pertinentibus , corpus exhauriunt , fenti-

tionc. ^j^^ gravitatem circa eadem haec loca; fi hoc

negligant , poft aliquot dies morbus erumpit

in nervum , & fubito fiunt maniaci ; nec

ullum aliud remedium huic malo eft, quam

ut huic parti profpiciatur & jubeatur ut ab his

ftudiis paullsper abftineant. Dum ad prae-

cordia fit pulfus, inftat furor, fiio jam tem-

pore dixit HipPocRATES ; hoc autem non

fit a materia , fed ab illa facultate , quae hic

baeret.

Mira Quandoquc homines fani , (centenos vi-

fympto- difle me credo) nullam caufam cognofcen-

niata Co-^gg ^ quam incufare polfimt, incidunt in do-

jog^^^^*^' lOrem intolerabilem circa umbilicum , qui

omni remedio refiflit & infigr terebrae hae-

ret ad inteftina tenuia. Subfequitur plerum-

que color pallidus vel flavus , flatus , infia-

tio fub oculis, & dein quaedam debilitas.

Hi

DEACTWN.NERVOR.VENTR. ^c.^sj

Hi homines, poftquam duos vel tres paroxys* mos pafli funt , dicuntur a Medicis labora^ re dolore colico ; incipiunt perdere carnofum haby:um ad musculos moventes humerum , plus ad brachium & ulnam , maxime ad il« los , qui movent carpum , metacarpum , & digitorum phalanges, ita ut ab humero us-^ que ad ungues illae partes ita gracilcscant , iit fere nihil ni(i ofTa tantum & tendincs membranasque videas , ufusque partis pereat. Tandem ille morbus tcndines alligat ad va- ginas , has ad ofla , & omnes illae partes in- llar mumiae exficcatae arescunt. Morbus eft frequens. In initio aegri nil feritiunt , nili dolorem ad umbilicum , ubi inteftinum Ileon eft. Alvus tam ftipata eft , ut clysmatibus vel purgantibus non moveatur. Malum il- lud it reditque , ejusque effeclus fempcr eft partlum memoratarum emaciatio. Si diu du- ret , pedes , tiblae & femora pariter afficiun* tur. Vocatur a Medicis Colica Pidonum , quia olim Piclonibus obfervatus fuit moleftiffi- mus.

Qaid mirabilius , quam quod nervi in me- fenterio aut inteftinis afficiantur , 6c inde dic- tarum partium fiat emaciatio , carumque ac- tio pereat. Ne dicas, hoc fieri per communi- cationem nervorum ; nam cur hic tantum , & non alibi , perit pinguedo , & quidem ita , ut vaginae tendinum cum iisdem , vel cum a- liis tendinibus & periofteo concrescant. Er- go totum hoc malum pendet a fingulari pro- prietate, in his nervis obfervata, quam nemo poteft expficare ex legibus humani corporis.

H 2r Mor«

4S^DEJCT10N. NERFOR, FENTR.^c.

paralyfis . Morbus , ex hac Colica in artubus fu- ab hac perioribus natus , vocatur Parefis vel Remis-- ""^^' fio , quae nullum alium ortum habet , nili ab atFedis nervis abdominalibus , & quae ibi non modo fpiiitus afficit , fed craffam f>in- ^ guedinem , arterioti fanguinis fobolem inter- 1 cipit , & graciliiatem liccitatemque inducit , ; unde tandem tendine concrefcente inmobili- ) tas. Quicunque hunc morbum bene obfer- yaverunt , dicunt , quod frequentiffimus fit ' in opuleniiffima urbe Amftelodamo. PicSlo- i 'ribus frequens efl: , iisque , qui de plumbo \ pigmenta parant , vel fundendo plumbo o- | perancur , maxime qui vetus plumbum pu- ' riticant & utenfile reddunt , unde peffimus furnus orir.ur : ils praeterea , qui per plum- ; bum in fornace vafis figulinis incruflandis ; operam dant ; & qui redimunt oleofa , for-. ■ tia , fpilfa vina Rhenana , in quibus aliqua 1 duicedo efl: , quam fufpicor efle a plumbo : ; ntique hoc in Germania vifum efl:, ubi mei- cator , vino adulterando ditiffimus fiftus, fus- ; penfus fuit. Forte fatalis ars adhuc viget. ; Eil cnim vini Rhenani genus , quod colo- ' rem habet fulgentem , guftumque mitem & j dulcem , quafi aliquid ex faccharo faturni ad- i miitum foret ; & quonianfi eos , qui tale vi- I num bibunt , fic affedos vidi , fufpicor hoc | fieri a plumbo. Multos curandos habui , qui- j bus quatuor extremos artus plane vidi exfic- | catos . qui tamen per fuccum mitiorum an- tifcorbuticorum reftituti funt : per affiduum ; ufum balfami Peruviani & de Copayba, per ; faponem Venetum quotidie ufurpatum , per ]

fric-- i

DE ACTION. NERFOR. VENTR. y^. 4^9

fri61:iones abdominis , & emplaftra abdomini applicata adhuc hoc anno plures fanavi. Dis- cimus inde, quomodo aifeeliones horum ner- vorum habeant influxum phyficum in partes remotas , & in eas agant omnium humorum lentiflime motorum alienatione. (*)

Homini fano circa talum afficitur nervus ; sfmiles fcntit irritationem levem quaii a titillatione , ^^^^^^, Tel acfi gelidum quid aiFanderetur ; adfcen- xemotio- dit hoc per crus & femur diftinda fucceffio- rifeus. ne , & quando pervenit ad locum finiilrum fub diaphragmate , cadit Epilepticus : fuafi his hominibus , utfibulam adibidam gererent liib genu vel fupra articulationem tali , ut primo maii initio percepto per adftridam fibulam pofiTet coerceri ; alii inflixerunt vulnus iili parti , & fanaverunt radicaliter : mirum efl , quod in toto illo nervo nil fiat mali , mo- do perveniatur ad locum fub diaphragmate ; & quod fenforium com.mune turbetur , fimu- lac nervi , qui cum abdominalibns communi- cant , afficiantur.

Foeminae hyftericae dicunt , fe fentire glo- bum adfcendentem ; fed fi abdomen x^^iAS ftringatur cingulo , illo tempore certiffime curantur, & folo abdomine curato curantur omriia mala fimilia.

Ex

(*) Quae hic legantur de Colica Piftonum , iisdem fere verbis habentur in diflertatione de Colica Pido» num ) quam confcripGt praeclarus Vir A. DE HAEN", qui praeleftionibus de morbis nervorum affiduus ad- fuit . cas<][ue cx diditantis ore defcripfit. Vid. pag, ?— .13.

H3

46oDEACTlON.NERFPR.FENrR.^c.

Regula Ex dlCtis deducam fequeiitia Corollaria.

Jl^^^^^ho^.Excrementum corruptum febrile ex humoribus

rumafFec.prius fanis circa praecordia ludit fuas tragae-

tum. dias 5 ita ut per folamfebrilcmexcandescentiam

mutatum & quafi venenatum fadum , praecor-

diisque affixum producat morbos cerebrum af-

ficientes , dolores capitis & dcliiia inmania ,

quae excremento hoc ablato fanraitur. Ab hac

regula certa , quam debemus Helmontio ,

curaiio pendet , quae non perficitur medeh*s ,

applicatis ad partes afFeclas , fed ad loca , a

quibus hi morbi ducunt originem.

Haeret faepe in praecordiis virus anody- mim , qaod omnem fenfum doloiis tollit, li- cet caufa ejus adfit ; anailleton, quod omnes fenfus externos internosque toHit ; amens , quod omnes mentis noltrae adtiones plane invertit , ut penitus aliae videantur ; imo Epilepiiam producit , unde miferi homines non liberantur , nifi eduda hac materia. Con- ftitit per varios cafus , caufam hos nervos turbantem producere convulfiones & tandem Apoplexiam. Exemplum praebet Epilepfia , a Cicuta aquatica nata.

Hacret faepe fimile quid in hypochondriis , regens ideas & aiFediones mentis, ita ut fu- rores horrendi , terribiles ideae , & ridicuh' joci producantur.

Omne , quod cognoscimus de noftra m.cn- te , reduci poteft ad haec duo : i . Ad fpecies cogitatas , refercndas ad res olim vifas. 2. Ad fenfum modi cogitandi fic mutati, ut non pos- limus exprimere illud de re quadam extra nos pofita. Dico nunc , hoc fieri a re in hypo*

chon-

DE ACrWN. NERFOR, VENTR. i^c. 461

chondrlis haerente , utl in exemplo atrae bfljs apparuit. In fylva Hyrcinia invenitur Erica quaedam baccifera, cujus baccae a Venatoribus vocantur baccae fimtarum : 11 homo comedit has baccas , incidit in morbum , quem fimi- arnm vocant ; id efl: , imitatur omnes earum gefticulationes , & aliis efl: ludibrio : tandem hoc malum evanefcit , nifi baccae nimia co* pia lint affumtae,

Haeret etiam in ventriculo aliquid , quod expertus fum fuiffe venenum vertiginofum ;_ forte aliquid Cicutae aquaticae minoris mis-^ tum faerat oleribus ; omnia rotabantur ante oculos ; omnia vacillabant ; fumto vomitorio haec fymptomata ceffabant.

Haeret etiam caufa in ventriculo , quae poteft facere fyncopen , & deftruere totam adionem cerebelli & cordis , ut corpus uno momento cadat quafi mortuum. In prae- gnantibus nil crebrius , quam quod conquc- rantur de levi motu ad orificium ventriculi ,- & ubi hoc paulum fenferunt inflar mortua- rum cadant , donec vel propria contraftih^ta- te vaforum vel remediis externis libcrentur : talcs fyncopae fiunt etiam a lumbricis in je- juno ventriculo reptantibus : ergo omnium horum malorum caufa male quaeritur in ce- rebro.

H 4 DE

462,

DE ALIIS NERVIS SENSO-

RIUM COMMUNE AF-

FICIENTIBUS.

Effeaus Alii nervi funt , qui in proprio fuo loco Titiilaiio tantummodo agitati pofTunt producere mor- "^5* bos capitis & generis nervoli. Nervi ad na- res , axillas , latera , plantas pedum , motu mechanico , coque tantum levi agitati , affi- ciuntur illo voluptatis gencre , quae diciiur Titillatio , ex qua , fi nimia lit , totum cor- ' pus ad convulfioncs , refolutiones , imo mor- tem ipfam agi potefi. Ex fimplici titiilatio- ne lateruin homo velinvitiiTimus rifum con- tinere non poteft , omnesque ejus vires re- folvuntur *, imo fi qu'S eam tantiim mine- tur , totum corpus fubito rapitur in taiitum motum , ut nuili musculi quiescant. Pruri- tus fcabiei fecit , ut vir quidam caderet in a- nimi deliquium. Carcinomata vera, jamjam exulccranda, diftendunt partes nervofas, & fit tam intolerabilis pruritus , ut acgri non pos- fint abftinere , quin fcalpant ; led pofi illam voluptatem ftatim dolor adelt , & fit cancer horrendus : hoc ii fiat , debetis fiatim appli- care acetum , in quo faccharum faturni e(t folutum , & fic fopire illum pruritum. Coitus. Quicunque locus pruriginofus fcalpitur , tandem dolet. In tentigine Venerea nullus nervus efi: , qui non afficitur , oculi hebetan- tur , imo omnia aliquando tendunt in mor- tem : habetur apud Marcellum Dona-

TUM

nervo- tum.

DE ALIIS NERVIS SENSOR. ^c. 463

T u M hidoria mulieris, quae, fi fedaret operi Venereo , cadebat in fyncopen , per aliquod tempus durantem. Legimus etiam de Viro quodam in Hispania , qui primo in concubitu occubuit & exfpiravit , & quum haec res pu- blica audoritate inquireretur , conftitit , eum ad mortem usque fuiire refolutum. Similes hiftoriae apud P l i n i u m inveniuntur.

Sufficiunt hacc , ut videamus mirabiles ner- vorum emcacias , pcr quas ndn nifi leviter tenfi , vcl parum infiammati , folo tritu fic mutantur , ut deftruant omnia.

Quintum nervorum par in naribus pcr k-Mechanl^ vem mechanicum attadum plumulae inducit ^i 2tta<aas.j fternutationem , ex qua mors ipfa fequi po- J^^ teil , nec fpiritibus nec aliis humoribus ullo modo mutatis. Si faucium nervi digito vel plumula agicentur , perit appetims ; fit naufea, vomitus , imo fi urgeatur nimis , animi de- liquium : 6c haec fiunt in robuftifiimis & fa- niftimis , optima humorum crafi praeditis. Si parvus vermiculus faucium nervos perpe- tuo titillaverit , omnia remedir. inania funt , nifi occidatur hoc animal : aliter homines illi nunquam ad quietem duci pofTunt. Non ergo miramur , oriri in hominibus , nulla caufa. praegreffa , morbos cito lethales Unas - tantum nervus vel tendo malc atfedus per dolorem vel titillationem poteft invertere to- tum corpus omnesque ejus acliones , & tan- dem facere ipfam mortem, Paronychia & puncSura nervorum hoc docent. In nonnul- lis hominibus certis temporibus haec irritabi- litas iiYQ titillans prurigo oritur, & haec eft

464 DE ALIIS NERFIS SENSOR. ^c,

adeo mirifica , ut totum corpus mutetur a re , quae videtur nuUa. Platerus refert exem- plum nobilis aegrae , quae ,. licet pacaca iii ledo, convellebatur, fi quis Isvi tantum mo- tu ftrepitum excitabat. Boyleus hoc exem- plum applicat ad multos cafas hyilericos. Stridor ferri nil agens , quam quod celerri- mos concullus faciat in corpore elaftico , tam intokrabilis el1: , ut multi ab eo turbentur ; hinc V I R G I L I u s dicit de Inferno , quod in eo exaudiantur gemitus , ftridor ferri trac- taeque catenae : certiis tonus mulicus in quibus- dam hominibus parit effe6tas miriflcos. Sca- LiCER , contra Cardanum disputans , nar- rat, quod homo quidam , quando erat in lo- co , in quo uter inflabatur , vellet , noHet , ad mejendum cogebatur; hoc quum fciretur , condudus fuit aliquis , qui ad oftiam utrum inflaret ; ille non aufus egredi lotium demi- fit.

Venena quaedam , ncrvis in quacunque par- te applicata , effedus edant in totum corpus. Si filum fericeum inbibat guttulam olei Ni- cotianae , transmittatur per acum fubtilem , trahatur per quamcunque partem animalis , & in eo loco relinquatur , nuUum e(l animal , quod inde cito non moritur.

Experimenta capta fant in avibus , q'uad- rupedibus, & omni animalium genere. Dicetis fortc , particula illa olei venit ad vafa abfor- bentia , & miscetur cum fanguine venofo 2, fed quum experimentum ad pedes extremos eundem habeat effedlum , erit certe aliquid , quod inprimit nervis in hoc Ipco tantam mu^

ta-

DE ALIIS NERVIS SENSOR, ^c. ^6s

tationem , ut omnes alii nervi inde mutati noii liiit tales , quales antea fuerant.

Qui prima vice vitae fumum Tabaci ac-Tabad. ccnii haurit , mutatur totus , & pofl: naufeam, vomitum, vertiginem, tinnitum, alvi folutio- nem & temulentiam , faepe cadit in animi deliauium ; qui aliquid de hac herba come- dit , vel levcm ejus infufionem deglutit , vo- mit ejusque alvus laxatur ; li fumus per in- teftinum rectum injiciatur , folvit alvum, qui niillo alio remedio folvendus erat : alTuetisr vero ab ufu Nicotianae nii fit mali , hinc videmus haec adftringi certae confuetudini ^ quae eft altera natura.

Viperae venenum , quod innoxie bibitur , ^^"^^^ habet fpiffitudinem olei Amygdalini recens ^P^.""^' preffi , colorem albescentem , faporem dulcem inftar ejusdem olei ; illud autem fi fumatur ex animah', licet mortuo , & illinatur limili filo , iliudque transmittatur per corpus, idem facit , quod mox de Tabaco diximus. Et idem eft eifedus in omnibus animalibus huc usque cognitis. Ne dicas venena illa tantum agere, quum fanguini miscentur; plures enim^ funt nervi quam venae, & venae ipfaefuntner- vofae, hinc nervipotius videnturaffici : &con- ftitit, quod fi dens canis rabidi nervum tantum' extrinfecus afficiat fine vulnere , rabies tamen fiat: deglutitum, autem.viperae venenum nil mali fecit , & animalia occifa i6l:u viperae car- nes exhibent , quae aeque falubres funt, quam fi non haufiflent illud venenum ; quod Gia-' rus R H E D I experimentis probavit ; ergo

dan-

466 DE ALIIS NERVIS SENSOR. ^c.

datitur corpuscula iiiviiibilis parvitatis & blan- da , quae deglutita nil mali faciunt ; it^i dum attingunt nervum , liunt indubitato le- thalia. Telomm Experimenta capta funt cum telis }3anta- Banta- meufibus , cx politiffima chalybe fadis ; haec ^^"^^""^* fervata erant per annos , haeferant in aerc Afiatico , transiverant fub Aequatore , fue- rant iterum in aere Italo ; fuperficies eorum erat polita , color chalybeus ; his tamen H le- ve tantum vulnus infligatur fano cani , ani- mal poft femihoram ita angitur , ut vix coer- ceri queat ; naufeat , vomit , omnia moven- tur , tandem fummo cum ejulatu moritur» Maxime mirabile eft , quod pollquam animal , mutationem omnium fecretionum & excretio- num fenfuumque abolitionem paflum , luftra- remr mortuum , ne minimum quid in ulla parte_folida deprehenfum fit , cui inputari po- terat tam enormis motus ; faliva, bilis, fan guis , lympha , chylus etiam luftrata fuerunt, & nulla fpecies coagulationis diffolutionisvc, imo nihil petiitus mutatam apparuit , & ta- men animal ita mutatum fuit ad mortem us* que. A politiffima chalybe nil videtur refor- beri per venas ; fed quando eadem illa tela inmittebantur vino , & f ovebantur calore , & vinum illud bibebatur , nil mali fecutum fuit. \Ergo credibile eft , qyando acics teli feriebat partem corporis , quod tunc aliquid ejus ve- neni nudis nervis appiicatum fuerit ; nam fi tangantur nervi , glutine tecti , nil fit mali ; fed fi nudis ncrvis appiicetur , peffima fymp- tomata fiunt.

Dijji-

DE ALIIS NERVIS SENSOR, ^c. 467

Diximus jam antea de Opio , & fcimus , opii, quod corpus huic aiTuescere queat : fcribit tamien Galenus , quod aeger quidam labo- raret inmauibus doloribus colicis ; ad hacc le- •vanda fuppolitorium ex Opio ano inmifTum primo quidem fomnum , fed brevi poft mor- tem induxit. Ne adfcribatis hoc Opio , quum interim debeatur morbo ; nam R h a s e s & A V I c E N N A , dum fcribunt de curatlone fiuxus , id eft , diarrhoeae & dyfenteriae , notant , Opium , forma fuppofitorii applica- tum , lethaie eflc intra paucas horas ; & no- taverunt alii , quod homines , doloribus Ilia- cis dccumbentes , ab Opio , per clysmata in- jedlo , fuerint mortui. Homo infuetus ab uno grano Opii ita mutatur , ut incredibile lit totam facultatem percipiendi dolorem es- fe ablatam ; audent tamen Medici in nonnul- lis calibus adhibere quatuor grana ; nam li aeger dejiciat materiam languineam , muco- fam , purulentam , ferofam , biliofam , lym- phaticam , & dimidia uncia Theriacae , clys- triati admifta, in corpus injiciatur , fiftuntur omnes evacuationes , & intra odo vel duo- decim horas nil amplius alvo demittitur ; poft - illud tempus eodem iterum , quo antea , mo- do redit alvus. Moniti ergo fimus , quan- tum differat applicandi modus. Opium agens in nervos ventriculi cerebrum murat ; fi ad papillas nervofas apph*cetur tota fua vi , mu- tat totum corpus ad mortem usque. Mira res eft , quac refertur a Cardano : inftitue- bantur folemnes luli regii , lanceis decerta- bamr ab equiiibus ; nobilis equcs vi6lor in

campo

468 DE ALIIS NERVIS SENSOR. ^c

campo , fatigatus & animofus aeftuabat & fu- dabat inmenie ; refedturus corpus & quieta- rus depofuit galeam ; invidi clanciLium huic inponunt magnam Opii copiam in fpeciem lamellae extenii , ille fervidus fe accingit la- boribus ; induit iterum galeam ; a fudore fol- vitur Opium , & paulo poft deficit ; miran- tur omnes , inveniunt mortuum , ilico in- quirunt , & caufam didam reperiunt.

Ergo vix refert , quinam nervi in toto corpore , live ad fenfum vel.ad motum vel ad utrumque pertineant , attingantur , quin ■fequi poffit integri corporis rriutatio ad mor- tem usque. Ergo haec duo habeamusanie oculos , quod nervi quidam lint quali guber- natores & moderatores cujusdam imperii, qua- le moderamen non invenimus in aliis ; & hoc verum eft de nervis ventriculi , mefen- terii & inteftinorum : & quod in omnibus nervis talis facultas inexplicabih's fit , ut re- liquos ncrvos moveant , ita ut concirato ge- nere nervofo omnes adiones a nervis penden- tes mutentur.

DE MORBIS IPSIUS SEN- SORII COMMUNIS.

Sunt morbi quidam generis nervofi lacfi , qui nativitatem fuam videntur habere in mu- tatione quacunque & laefione illius partis , quae cogitationes dirigit & motus muscula- res , & ad quam a6tio nervi fentieniis de- fertur , & cogitaiionem mutat; & a qua parte

ori'

DE MORBIS IPSIUS SENSOR, ^c. ^6g

oritur maximus impetus motus muscularis-. Nervi funt in corpore , qui originem habent ab illa parte , in quam deiata adtio nervi fen- tientis cogitationem mutat ; & mutatio talis nervi , niii ad certum corporis locum perve- niat , non mutat cogitationem. S\ pungat quis articulum digiti , oritur dolor ; i\ vero brachium fuerit conitrictum , mens ab hac pun6tura non mutabitur in cogitatione '^ ^i in carpo , metacarpo , brachio , humero , in- tercipitur nervus , non mutatur cogitatio : ergo iocus efl in corpore ad quem nili per- venerit mutatio nervi , non mutatur cogi- tatio ; & haec pars jam nobis examiiianda ert.

Sed in nobis etiam eft facultas faciendi Princi- quendam motum, licet non fciamus, quid illeP^"™ ira* motus fit. Infans videt pomum ; llatim eo^"""^ ^^" dcterminat omnes mufcuios , ut iUud arri- piat, ita ut peritiffimus Anatomicus , qui co- gnofcit hos musculos , non faciat melius ; eft ergo in corpore pars latens , unde origo hujus motus ; nam 11 nervi delati ad illam partem hoc faciunt , hoc iit tantum ex defi- derio illius infantis ; & fimulac iile defiderat, omnc hoc agitur , quod huc requiritur ; i^^d fi ad partem movendam non dcferatur arte- riofus fanguis ; uti patet in illis , qui decum- bendo arteriam brachii comprimunt , <& in quibus brachium , uti vocant , dormit ; vel nervi ibidem comprimantur , nulius motus fieri potefl:.

Eit ergo in corpore pars latens , quae ha- bet facultatem , ut primam originem det, ad

fa-

^ 470 DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c,

faciendum hunc motum , qui prius non ad- erat. Si fclis infidiatur muri , omnes anus & inusculos ita disponit , ut , dum videt ani- mal rapiendum intra facultatem fui faltus , uno impetu fulminis inftar profiliat , & illud rapiat.

Dixit jam Hippocrates , hoc conii* derans , quod totum corpus conllet cx vafis continentibus liquida , ex liquidis intra vafa contentis , & ex impetum faciente. Hoc eft I tertium principium , quod non eft continens vel contentum , fed aliud quid , quod facit il- lum impetum , qui in felc tam clare videtur : dum facicndus infultus, accedit aliquid, quod facit profilire omnia : hoc impetum faciens nos dormientes excitat ; & fi rogetur homo quiescens , ut omnes artus cxtendat, eum im- pellit , ut ftatim omnia moveat.

HiPPOCRATES non aufit dicere , an hoc impetum facicns i^ corpus vel fpiritus ; an vero fit ignis , lux yel filius ignis, ut lo- quuntur Chcmici. chemi- Dixcrunt iUi , Greatorem feciffe pri- corum dej^Q ^^^^q Chaos , undc nil determinati exfur- tentia?" ?^^ '■> ^ practer aquam , aercm , ignem , terram effe creatum femen , id eft , corpusculum , quod pofitum in aqua , plantatum in terra , agitatum per ignem & motum per aerem , producit omnia fecundum fuam fpecicm : fi enim triticum committam bonac terrae Sc ad- dam bonam aquam , liberumque aerem, & agito per ignem , non nimis magnum vel par- vum , prodibit inde fpica , quae poterit dare forte ducenta grana : quaeritur , quid eft in

hoc

DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c. 471

hoc femine ? dixerant Chemici, femen efle tantum locum vel matricem , illudque non facere illud triticum , fed in eo haerere ali- quid , quod faceret triiicum ; & fe invenifle igniculum haerere inditum huic femini , qui igniculus moderatur & diftribuit omnia , & qui eft impetum faciens iilius feminis : dixe- Tunt hunc igniculum tantum deducendum effe a voluntate Creatoris, eoque abla- to non effe femen , licet totam figuram reti- neat.

Ne haec vos offendant , attendite : ferrum & magnes utcunque cognoscuntur ; fi exa- mines omni modo , & adducas ad fe mutuo, igniculus latens fe prodit, & motus fit inter haec duo ; fi utraque ponatis in tanta difian* tia a fe invicem , ut fint exquifite extra po- tefiatem mutuam , ita ut illi igniculi non pos- fint agere , tunc certe quies erit ; fi ponas magnetem in medio , en fl:atim iterum mo- tum ! Si medium magnetem tollas , iterum eft quies. Chemici , quum perfpexiffent na- turam rerum , invenerunt , quod in omnibus rebus eflTet principium , diftindlum ab omni- bus rebus , quas Philofophi in genere pote- rant capere. An hoc principium debeat vocari corpus . an fpiritus , an igniculus , an im» petum faciens , relinquo in medio.

Ab hoc principio in noflro corpore pen- »r i,- i. dent morbi , infaufte faepe tra6tati , & mag- eo ^Ln^ nam crucem Medico figentes. Videmus demcs. quandoque hominem , omni felicitate humana fruentem , cui forte fubito aliquid accidit , unde ilico mutatur , ita ut etiam vitae tae-

Tom. IL l deat

47^ ^^ MORBIS IPSIUS SENSOR, ^c.

deat , & ut poflhabitls charis pignoribus, imo ipfa religione , in media beatitudine fe prae- cipitem det in aquam , vel laqueo fe fuspen- dat; & faepe tal^ homo excultus ac politus e(t. Illi morbi videntur haerere in hoc impe- tum faciente , & quo hoc eft abftruiius , eo jUi difficilius curantur. Ut hi morbi rite in- telligantur, & difficultas curationis perfpici- atur , rem paulo altius repetam , & Philo- fophice de his agam» M tatis Sanus homo habet in fe facultatem perci- iiervis picudi ideas aliquas occafione mutatorum ner- mutantur yorum quoruudam. Sanum hominem voco, ideae. -^ q^Q nuHa invenitur fundio laefa ; in quo nec in plethora , nec in cacochymia , nec in idiofyncrafia ulla eft morbi caufa , proegu- mena vel procatardica ; talis homo non po- tcft didam facultatem a fe removere. Si huic homini , quodcunque cogitanti ,• fpecies rerum cogitatarum praefentes habenti , & rei cogitatae confcio , accedat mutatio nervi per aliud objedum , non mutatur haec facultas , fed alia tantum idea fit. Omnes autem ner- vi pendent in origine a cerebro vel medulJa fpinali. Attuli jam antea exemplum Ar- c H I M E D I s , Mathematici fummi , qui are- iiae incumbens , dum Syracufa expugnatur , & videns militem , flrido gladio intrantem , hoc unum tantum petit , ne turbet lineas a fe du6i:as : videtis hic , fimplicem mutatio- nem nervi optici mutavifle ideas praegres- fas.

Nemo dubitat , quin in omnibus eadem res

ita- fe habeat ; & certiffime Qbiervatum efl ,

. " .- fen-

DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c. 473

fenfiim a mente noftra percipi in ccrto loco, Si calcjlus haereat in collo veficae , aeger , dum reddit urinam , & conatur exprimere ultimam guttam, premit calculum ad initium Urethrae ; fenlus autem non fit in illo loco, fcd m glande penis.

Homo extremitatem ulnae ruditer allidit ; ^^^-^^ ^^- fenilis fit in digito extremo , ubi nervus ter-conftan! minatur. Alius laborat dolore inflamma-tes. torio in ultimo poliice. pedis , abeunte m gangraenam ; amputatur ille , manet tamen icniiis poil peradam operationem in illo ar- ticulo , ita ut homo non credat eiTe abfcis- fum. ; & fenfus ille manet certis anni tempo- ribus ad omnes mutationes tempeflatis. Ab- lara fuerunt homini in bello ambo crura -aeger fanatur , & vir ille , fide digniflimus , poika fiepe teflatus eft , fe femper accurate -eundem dolorem , quem antea habuit, iisdem temporibus fentire in eodem loco.

Si fic adfcendendo dolor fentitur in ulti- mo articulo , illoque ablato tamen fentitur dolor , quid ergo efl: , quod in illo nervo facit id, quod doloremillum excitat, quem mens aflTueta eft tribuere huic loco. Hypo- chondriaci & Hyflericae etiam conqueruntur de dolore , ubi dolor non efl:. Si diceres illi homini bellicofo , quod non amplius fen- tiret , irafceretur ; fed fi dicas, non habes crura , concedet , & dicet , doleo tamen. Legite H I L D A N u M , aliosque audores , & invenietis nullum dolorem elfe , qui parte extirpata non obfervatus efl permanfifl^e ; HQd fi adio cerebri vel medullae fpinalis in illo

I a ho-^

jjervis.

474 D£ MORBIS IPSIUS SENSOR, ^c:

homme deleatur , omnis fenfus etiam ceflat ; patet illud , fi modo aqua effundatur in ven- triculos cerebri ,^ vel fanguis efFundatur fuper cerebrum ; vel li aeger ebrius fit , vel patia- tur infultum epilepticum. Hippocrates dicit , fi dolor efl: in parte , & homo non fen- tit , mens laborat

Non efl crudelior dolor , quam fi acicula infigatur unguibus ; fiat hoc Epileptico , fen- tiet nihil : videmus ergo , quod facultas per- cipiendi idcas pendeat a mutatione nervi , ad medullam delata. Variae Hae ideae a variis nervis variae funt , ita 4 variis ^t inpofilbile fit , excitare ideas easdem per omnes nervos mutatos , nifi forte communes , tendentes ad deftrudionemnervi. Quandoom- iies nervi defiruuntur , faciunt fenfum dolo- ris , adeoque efl: afFedio quaedam communis; fed hac demta , efl: facultas fingularis in fin- gulis nervis , excitandi fingulares ideas. Dum odor gratifllmus Ambrae Grifeae accenfae fe- rit nares , facit ideam diflindiffimam & cla- rifllmam , totam mentem occupantem & ab aliis ideis avocantem , ftatumque hilarita- tis & voluptatis non explicandum , fed quam quisque optat retinere ; & haec idea non eft in aliis nervis. Si quis tota vita expertus efiTet adiones omnium nervorum laefas , hoc ipfi foret incredibile. Si hanc Ambram ap- plicetis ad linguam , oculum , vel nudatos in vulnere nervos , inde non afficiemini. Coloris rubri ideam quaere extra nervum op- ticum , non poteris uUo modo acquircre. Idem YQmm eit de guflu , ita ut omnes ner -

vi*

DE MORBIS IPSIUSSENSOR. ^c. 47/

vl , quos deprehendlmus In corpore , a cere-' bro & medulla fplnali orlundi , habeant hanc condltlonem , ut finguli lingulas forment ideas.

Omnes hi nervi excitant eosdem fenfus fine adione ulla obje^li externi : fic dormlens , ^,^^"''.""" dum fomnlat , licet oculi fint clauli , & nllfineobjee! agat in nervum opticum , vlvidlflime poteft ^o exter- afficl idea rubrl vertimenti aeque ac alius, qui"*'» vldet : unde hoc ? homo in intlmo mentis fundo afficitur illa mutatlone , quam non vi- det extra fe : ergo omnes Imaglnes , nervis inprefifae , aeque vlvldae pofTunt effe in loco orlginali cerebri , quam alibi ; & licet a variis nervis variae nascantur ideae , polfunt tamen caedem fieri , nervis non afFedbls , uti in me- lanchollcls & hypochondriacls faepe confpi* cltur.

Mutatlo idearum pendet etlam a noflro ar- bltrlo ; nam cuicunque notae , nihil cum re notata commune habenti , potefl alligarl idea quaecunque , & tunc mutantur nervi : fed funt etlam caufae , quae potius mutant men- tem , quam quod mutent nervos ; nam eft mag- na dIftin6lIo Inter ideamcircull, &ideamdolo- rls a ferro diffecante nervos : nemo efl , qui putat, doloris fenfum effe extraillum , quifen- tit; hlc ergo non eft repraefentatio alicujus rei diverfae a cogltatlone, fed orltur quafi affedlo percipiens : fed quando cogltatur circulus , tunc refertur res cogitata ad aliquld , quod extra cogltantem exiftlt , cujus imago efl : fed dum inflammatio fumma nervum in ul- timo articulo pedis afficit ; vel toto nervo

I q In-

476 DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c.

intermedio abfcIfTo manet tamen facultas per- cipiendi dolorem , aeque acfi adhuc adelTet , videtis , quod in loco , ad quem terminantur nervi , & in loco , unde oriuntur , eadem ex- erceatur facultas

Si ergoinquibusdamhominibusilludprimum ori^inale eodem modo afficiatur , quam anie, & facilius, quam in aliis, incipiunt mille mor- bis t^i^ obnoxii , quorum caufa tantum hae- ret in parte illa interiori & particulari affedio- nis modo. Ccnties vidi pusillanimes , qui calculum in vefica adeffe credebant , quia do- lorem fentiebant in reddenda urina , quum tamen nil minus quam calculus erat , & do- lor poft quadrantem horae fugiebat. Nonne Tidetis , cogitationes in illis hominibus fieri in ultimo originali percipiente , & ibi poffe haerere talem mobilitatem & poteftatem per- cipiendi doloris , qualis fit a nervo affeclo. Homines conqueruntur per annos nunc de illo , nunc de alio malo , quum tamen faepe nil caufae phyficae adfit. Aliae re- Eft praeterea in homine fano facultas per- quirunt cipicudi evidentifllme novas ideas occafione certam mutatorum nervorum. Exemplo fit fames : affeaio- rogati , ilico dicetis , num adlit, nec ne ; fed uem. rogati , quid fit fames , non poteftis dicere. Nemo credit , famcm efTe in pane , in ven- triculo ; fed dicunt omnes , efle in fe : & haec aftecHo nunquam oritur ,. nifi mutatis nervis in ventriculo , vel circa ventriculum ; & efficit omnes mutationes , quas excogitare pofifumus ; nam homo potefi: ab ea ita tor- queri , ut fateatur , fe plus pati , quam ab

ulla

DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c.ifj^yY

ulla alia tortura ; & exftant exempla homi- num , qui vivi fcpulchris inclufi proprias ma- nus devoraverant. In hoc cafu nervi certa ratione afficiuntur , nam funt homines , qui inedia moriunmr, tamen line fame. Videmu^ faepe in morbis chronicis , tantam hebetatio- nem occupare ventriculum, ut aegri nunquam cibos rogent. In amabili fexu videmus fae- pe , quod non efuriant : fi ofFeras cibum , comedunt , fed non appetunt. Idem locum habet m ini , quae eft diilindillima afFedio j nil cum fame commune habens ; nam nemo , dum litit, dicit fe efurire : ergo haec affedio nascitur a nervis , certa ratione fe habentibus. Idem de voluptate , faftidio , aliisque afiec- tionibus dici potefl. In fingulis his cafibus miramur , quod affediones tam diflin6lae o-? riantur , quarum nulla ah'a caufa poteft dari , quam mutatio nervi.

Idem obfervamus fieri , licet caufa afliciens nervos non adfit ; nam dormienti in fomniis placet cibus potusque , Sc avide fe epulari putat. HiPPOCRATES dixit , fi in mor- bis , in qu'bus fitis caufa efl , non fentitur iitis , mens laborat. Licet ergo nervi in ven- triculo patiantur eandem corpoream atiedlio- nem , fi haec non perveniat ad primum origi- nale, nulUis fit fenfus : homo laborat febre • fitit , & fiuvium epotaret ; fed accedit deli- rium, tunc non amplius fitit : omnes- caufae iitim faclentes adfunt , fed licet aquam videat, inde non afiicitur.

Ex dictis hadenus proprietatibus oriuntur m

fanoliomine animi affedtus , illique faepe vio-

• I 4 len-'

47^ DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c.

lenti. Hos qulsque adeo a fe infeparabiles vi- det , ut fapientiae & religionis opas fit contra pertinacem hunc hoftem ludari. Latini hos vocaverunt ipfum animum ; fic Simo apud Terentium dicit de Davo , quem fcio omnia manibus pedibusque niti , ut mihi male faciat ; rogatus , unde hoc fciret ? respondit , mala mens , malus animus. Ab his nafcitur animofitas , & fumma agendi propenfio. Di- cit etiam H o R a t i u s , animum rege , qui , nifi paret , imperat. Nascuntur Hi animi affe6i:us aeque parum pofiTunt ex- indeani- plicari, quam affediones praecedentes. Quan- iniafFec- ^Q q^jg fubito fumma ardet ira , in toto illo homine tunc nil efl: nifi ira ; omne , quod me- moria & ratio docent , nihil efl:. Sapientes ideo dixerunt , quod trahat fua quemque vo- luptas ; nam hi affe6l:us , hominem occupan- tes , trahunt eum invitum ad illud , quo ver- gunt ; hinc Stoici dixerunt , per animi per- turbationes omnes amittuntur habenae , & ho • mo non magis agit , quam patitur ; omnes mentis adiones folent vinci ab his affedio- nibus. Quando fumma affedi contumeha fovetis in \obis vindidtam , quicquid mens cogitet , veh't , percipiat , renitatur , prima tamen fcintilla exfurgit , & mens in vindic- tam prona manet ; hinc in proverbio eft : vi- ta juczmdtor ipfa vvadtSia eji. Perdent homi-' nes integrum regnum , famiham , honorem , vitam , ut vindictam expleant. Imo notum efl: , Italum dixifl^e , vindidam efl^e tantum bonum , ut Deus ex omnibus bonis hoc fibi refervaverit. Didum hoc profanum efl: &

iu-

DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c. 479

inpium , & ex eo natum , quia in fcriptis di- vinis legerat : mihi vindida eji ^ ^ ego retri" huam.

Quam differunt hac in parte homines ! Eorum quidam funt adeo placidi , ut irritati aequedifEeien- pacifici maneant ; alii cito excandescunt ,*^*» quod vitium fapientiffimi in fe experti & de- teftati funt. Quum itaque hae aifediones faepe tam enormes funt , morbi incurabi- les a latente tali malo fieri pofTunt. Vide* tis hominem fuaviter confabulantem , mox mentione inimici facla , artus omnes tremunt , & irafcitur. Lucretius bene dixit , hoc etiam contingere dormientibus , & canes dormientes ita latrare & grunnire , quali hos- tem invaderent. Ergo illud intimum origi- nale eft omnium horum motuum fedes & caufa.

In homine fano etiam efl illa facultas , ut oritmtnt ex didis proprietatibus oriantur motus cor-inde mo- porei , & quidem valde miri , ita ut omne j^"?*^^'^^^" quod in homine potefl: fieri a caufis corporeis ,^^^* ab his afFedionibus etiam fine rebus corporeis excitetur. Si homo in aquam frigidam fubito fah*t , ipfo momento denfantur omnes humo- res , & fibrss conflringuntur : fed ^\ homo in tenebris meditabundus videt uno momento accendi pulverem pyrium , pallet , friget , & toto corpore ita contrahitur , acfi aqua ge- lida perfunderetur. Faciunt etiam illi mo- tus idem quod calor ; nam iratus , qui antea erat macilentus, nunc tumet & expanditur , acfi magno calori exponeretur ; currit per oiTa trcmor , fanguis ipfe concrescit a mag-

I ^ ni>

4^0 DE MORBIS IPSIUS SENSOR.^e,

nis illis perturbationibus ; omnia mutantur , vox faucibus haeret ; ex pulmone fiunt fus- piria , ex corde palpitationes & fyncope ; ex ventriculo naufea ,^ vomitus , appetitus pros- tratio , liiis excitatio & deletio ; ex intetlinis diarrhoeae , borborygmi , flatus , tormina ; ex renibus profluvium urinae ; & haec om- nia fiunt homine invito & repugnante : ver- bo , corpus humanum ita conditum eil , ut ex didis proprietatibus motus corpoiei exo- riantur , quorum caufam dare non poiTumus , & a quibus morbi pendent , medicos & aegros excruciantcs.

Homo fingens (ioVcam animi inmcbilitatem percellitur forte nuncio trilli , prodat ille masculinum fuum animum , velit, noiit, ex- primuntur tamen lacrymae, & in ipfis muscu- lis faciei , ipfo nolente, affe^tus animi pingi- tur : hinc ex animi affedibus , quatenus hi excirantur mutatione quorundam nervorum j iiunt in homine motus omnium generum , iiobis notorum , ita ut nullus motus lit, qui hinc non fit : magnanimus homo , miUiea triumphans de morte , milites fugientes vi- dens , ipfe fe in fugam conjiciet. Ab his affcelionibus non vultus , non color unus , non comptae manfere comae , fed pedlus an- helat ; ab ira & rabie corda tument. Nemo. eft , qui irafcitur , quin ftatim cor ipti pal- pitet ; jecur difficili bilc tumet; omnes mus- culi oculorum & faciei moventur & pingunt hunc affedum ; omnes fphinderes reiblvun- tur. Vidi , quod homini , folvendis oneribus publicis impari , quum adferebatur ip/i nun-

cius 5

DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c. 481

cius , quod agri ipfias deberent vendl , uiio momento genicalls humor eiiiuxerit ; homini perterrito 6c anx!o exprimicur toto corpore fudor ; an hiaec non eil manifefta refolutio omnium fphin6lerulorum finiul ? Notum eft, quod hypochondriaci & hyilericae faepe plus cogantur mejere uno die , quain aliter iiitra triduum fecilFent , & urina nullum colorem, faporem vel odorem habet , acii aqua elFet de puro fonte proiilienS' Ab hac caufa re- liqui fphincleres , qui determiiiant proportio- nem inter truncos & ramuios aiteriarum , etiam folvi pofTunt. Quum vero fanitas inde pendeat , quod inter truncum & aperturam lateraiem fit proportio determinata , pafet , quod ex illa proportione mutata ilico per er- rorem loci fummae inflammationes , hinc in- numerabiles morbi oriantur , & quanta per» turbatio in cerebro hinc fiat , quis dicet ?

Ab hac etiam caufa omnium emillariorum , Perturba. in corpore notorum , fit perturbatio» EmifTa-tjo excre- ria funt illa vafa , quae fingulares humores '^®""^"^' praeparatos vel ex corpore eliminant , vel in alium locum corporis deponunt. Tales funt du6lus hepaticus , cyilicus , choledochus &c. Dico jam , omnia illa emiiraria mutari; narn ab ira vomit unus , alias alvum depoait , mingit tertius , fudat quartus : nec mirum , quin in partibus internis fimiles pertu.bacio- nes oriantur , ita ut viscera magnam fui li- quidi copiam parent & derivent ; & quum inde pendent pecuiiares co6liones & aclio- nes, videmus, illas etiam inde turbari. Quum enim hoc conftat de visceribus , magnis vaiis

4S2 DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c.

& fphinderibus ; & invenmmus , motuum velocitates ita mutari , non dubitamus , qulii omnes fecretiones & excretiones a folis ani- mi affedibus turbari poffint , inprimis in mo- bilibus. Mutatio Inio ^pf^ habitus corporis mutatur ; nam habitus verecundia facit ruborem. Amarillis , tinda corporis. colore rofeo , docuit , animam , pulchra in domo habitantem , fplendida hac domo adhuc pulchriorem. Salva res eft , erubuit puer , habet adhuc notas gentilitii pudoris , dixit SocRATES. Sufpicatur quis , quod ali- quid de fe dicatur , ilico rubore fuffunditui: vultus. Funaio- Hic rubor pertingit tantum eo , quo usque nutn vita-homines ie mutuo poflunt aspicere , fcih'cet Lum. usque ad collum. Hacc vero dum hac ra^ tione fe habent , putabitis forte , quod fint quaedam valvulae in nervis , quae fpiritus ita determinant : fed huic repugnat , quod alius priori affidens , pallet , dum putat , de fe aliquid dici , cujus fe reum effe cognos» cit. Ergo homo eit longe quid aliud , quam vulgo putatur , & nuUa adio eft animah's , naturalis vel vitalis , quae ab hac caufa nou permutatur , fuspenditur , augetur.

Ne objicias ergo , qaod haec omnia tan-^ tum vera fint de adionibus , quae pendeiit a cogitatione ; non autem de iis , quae vitae profpiciunt , nam quid dicetis de palpitatio-^ ne cordis ? non loquor jam de ea , in qua musculi plus fanguinis ad cor pellunt : fed ii forte homini fedato injuria fiat , licet fine niaguo jjiotu , noniie ipfi flatim cor palpitat ?

nonne

DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c. 483

nonne pulmo ipfo momento afficitur fufpi- riis , antequam appareat , quod major refi- ftentia fada fit fanguini in pulmone ? imo hinc aliquando fit paralylis cordis; nam ho- mines per ingentes animi afFedtus fubito mor- tuos concidiffe conftat.

Si ergo afFe^lus ita praedominantur , ut

motum vitalem fufi^bcent , habebunt impe-

rium in ipfam vitam. Si videatis , quomodo

facies inde fe habeat , cogitate , idem obtine-

' re in interioribus , quam in exterioribus.

Nec uUus affe6lus eft in vigilante , quin etiam contingere poliit in infomniis. Idem fit in morbis ; nam videmus , deh'ros in fe- bribus flere & ridere. Ergo nervis affedis, five ab obje6tis externis , .five a caufis in- ternis , omnes illae perturbationes fiunt.

Efl in homine etiam facultas motum cien-^iji gf. di , dirigendi , mutandi , fiikndi , continu- fearus andi , renovandi ; & haec facultas efl tamP'^^"'^^P^^ magna, ut fupputari non poffit : hanc PA-£^c^gnJJ^^ RACELSUS vocavit Imaginationem , H i p- pocRATES impetum faciens , alii animam. Sedatus homo cogitat , volo explorare, qua- lem motum facere pofTim. Solo infidens , & crura corpori fupponens , proponit , pofl- quam tres numeraverim , exfiliam ; & mox fado impetii omnes ejus artus fimul agunt , & flat. Motus ille potefl citius multiplica- ri , ut homo equum fuperet. Curfor Bri- tannus veniam impetraverat pro Duce Argy- lio ; fed hero bene merito vitam dans , & nocStes diesque currens , caecus evafit , & pedes fuos fere perdidit. En quid fecerit

ani-

4^4 ^^ MORBIS IPSIUS SENSOK. q, c.

^nimi impetus ! volebat hoc perficere , & perfecit. £n motum fuicitatum, qui non e- rat antea , & produ6lum ad tempus , quan- tum libuerit, Motum Motus ille etiam potefl: dirigi. Nefcit in-

dirigen- £^^^ ^ q^js vocetur medius digitus , fed fi ^* dicas ipfi , move hunc digitum , quem tan-

go , movet ipfo momento ; habet ergo mox fcientiam perfe6tam , ut cieat iilum motum , & in hanc illamve partem dirigat ; dum vis, ut cantet , ut lacrymet, ilico facit , & haec diverfitas dirigendi illos motus eit infinita. Quando attendo ad motum linguae in eo- dem infante loqui volente , video innumera- biles varietates contingentes fine uUa praefci- entia ex fimplici hoc impetu.

Mutandi. Motus ille etiampoteilmutari, & hoc potefl fieri in omni corporis paite per tot iniirumen- ta , quot habemu!» musculos arbitrarios , non vero in corde vel fibris pulmonis. Non fci- mus nifi per Anatomen , . quibus mufcuh*s oculus noiler inilrudus fit ; & quot diver- fis modis illi agant ; fi tamen homo velit videre finifirorfum , ilico facit hunc motum plane infcius. Fuerunt , qui hanc rem atten- te fpeculati calculo fubduxerunt , quid re- quireretur , ut hominis vox ad hunc illum- ve tonum vel fubmitteretur vel elevaretur. Confl:at , quod rima laryngis infinitis mo- dis poffit mutari ; & quod ex iUis certae tantum partes debeant agere , ad producen- dum certum tonam : plurimi nil omnino fciant de his omnibiis ; fed difcunt tantum, quid Yocetur tonus vel femitonus j & jufil

tunc

DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c, 485^

tunc canere , non cogftant nifi de uno illo fono , & , fi periti funt , faciunt hos motus €xa6tiffime , tam celeriter & tanta cam efti- cacia , ut nuUa inftrumenta illud poifint imi- tari-

Motus ille etiam poteft fubito lifti mira- siftendi, bili methodo. Videte Pantomimos in theatris, dum fingunt fe mutari in columnam , ita ut levati humo referant quafi machinam rigi- dam , qui tamen uno momento iterum k- xant omnia. Efi: ergo in hac parte defcripta poteftas locupletifilma , quam omnes candi- di dicunt fe deprehendere , fed quomodo fi- at , ignorare. Mirabile eil: , quum illae po- tefiates funt adeo efficaces , quod tamen in principio , unde nafcuntur , vix videantur ha- bere quid corporei.

Motus ille.etiam potefl: continuari. Vidi^JJ^J]^'^"""* hominem , qui uno momento ad volunta-' tem poterat laxare fuos artus & fic flec- tere corpus , ut a vulgo haberetur daemo- niacus. Alius Pantomimus fietit rigidus ; quando juberetur, poterat hoc continuare ; fed fimulac volebat folvere , ecce ! omnia erant reftituta. : dixi de Curfbre Britanno , qui ca- pitis heri fervandi caufa currens fecitj , quod nullum animal potuifl^et , &habebat potefiatem continuandi motum.

Motus ille etiam potefi: renovari. QuiRenovaa* Fides tangit primo die , quanto hoc fit mo-di. limine ! qui didicit hoc facere , non cogi- tans movet omnia, modo videat tabulatu- ram. Summi mufici rogati non pofTunt dare hujus rei rationem , fed pofiTunt tamen perfi- cere ; hinc fere dicere licet , quod illud

agens

4^6 DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^e.

agens eft tam parvum , iit vix corporeum , fed fere fpiriruale dici debeat. sjne cog- tiaec omnia fiunt line cognitione caufae nitione motus illos perficiendi : indodi aeque hoc caufae. faciunt quam dodi , neque in his feliciores funt exercitatilTimi Anatomici vel Philofo- phi. ,. Ignoratur etiam fedes excitationis & reno- * vationis , & virtutis fiikndi hos motus ; nam adhuc fub judice lis relinquitur : locuples er- go poteftas efi: in illo loco determinato qui- dem , fed de quo aliquid tantum cognofci- tur ex efFedibus. inftru- Haec etiam fiunt fine cognitione inflru* mcnto- mentorum : nam quinam proprie nervus hoc lum. faciat , quis dicet ? internus tamen architec- tus in nobis non errat in motu musculo- rum. . Imo nihil intelligimus de adione ipfa. • "^- J°"'^ Quando moveo digitum indicem, fit illa ac- tio fere fine mora vel fucceffione temporis : omnium maximum pro medicioa efl: hoc , ^quod haec omnia fiunt fine apparente caufa, nec ullum etiam manet vefligium. Homo fanus gerit in fe Epilepfiae caufam , & nil incommodi advertens cadit Epilepticus: nul- la eft fecretio , excretio , motus animalis , vitalis , naturalis , quin inde mutetur ; vo- mit , alvum deponit , mingit , excernit fe- men , fpumam , fudorem ; momento poft re- folvitur toto corpore , manente tantum mo- tu cordis , refpiratione & motu perifialtico ; dormit paulum , evigilat , & poft duas ho- ras nemo videt veftigium infultus praegrefil.

Ubi

i)JE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c. 487

Ubi hic illud corporeum materiale, quodMe- dici hic femper quaerunt , & quod fi cog- noscerent , feliciter faepe fanarent ? fed hic nihil aliud fit , quam in Pantomimo , dum Epiiepham imitatur ; vel quam nonnulli fin- gunt, ut Eleemofynas acquirant a transeunti- bus.

Illa pars corporis humani , ad quam om- senfo* nes illae mutationes perducuntur , quae faeitrium ideas , affedus , motus fpontaneos , vocatiir^o™"^"' Senforium commune. Hoc eft certc pars"^* corporis , nam idem fenfus , falvo capite , manet in eo , qui olim fuerat , ubi affedo nervo in parte nunc amiffa idea nafccbatur. Dixi dc Clalfiario , clavo laborante , qui am- putatis tibiis candide dixit , fe , inftante coeli muratione , clarc fentirc iri illo pedis articu- lo eundem dolorem , quem antea fenferat. Si ille nervus loco intermedio impeditur commerciiim habere cum illo loco intra cra- nium , hoc non fit ^ nec etiam amplius fie motus : eft crgo locus , ad qucm ilia mu« tatio nervi delata facit demum illum fenfum, & hic vocatur Senforium commune. Homini iapienti , fano , dormienti rcfolvitur unum latus ; evigilat , fentit riihil ; vult movere partem , musculi non obediunt ; vocat Mcdi- cum , dicit fe hemipledicum effc , mentc conftat , & miratur , quarc una pars non fe- quarur , alia manente prompta : adeoque cft in illo Senlorio etiam facultas movendi ; fed requiruntur etiam nervi , & inftrumcnta obfe- qu'ofa effe debent.

His coiilideratis , ^pparet maximc mirabile , Tom, II, K «juQct

488 DE MORBIS IPSIUS SENSOR. '^c,

qiiod excitaiioncs idearum , atfeduum , mo- tuum fiant iimul, quae tamen adeo diltindae . funt. Oritur llmplex ner-orum quorundam actio a affedio ; haec tantum mentem afficit , quan- miiratis do ad Seuforium commune pcrvenit ; ibi fit jieiivis. tantum mutatio cogitationis ; fed ipfo , quo hoc fit , momcnto , visccra , vafa , musculi . in toto corpore motus accipiunt novos , & quidem iimul ; & illi motus non liunt , niii praeceiferlt mutatio cogitationis , & hi motus ne(5tuntur novis ideis. Subito exploditur fclo- petum , vel aperitur janua , ilico cor pal- pitat; videt quis nodurno tempore fpeilrum album, corpus totum tremit, & musculi fere omnes moventur aliter , quam moti erant ante illum confpeftum : limul in mente cit idea , & in corpore motus ad illam ideam , qui motus tamen non cil in illo ncrvo ; nam parvum tantum eil , quod illam imaginem in iiervo optico excitat , & nervus opticus re- motus eii ab illa parte , ubi motus muscula- res fiunt ; & motus ille non eit quati tumul- tuarius , fed neditur inpreifioni , quam fecit mutatio nervi ; li non mutatus eifet ille ner- Yus , non fadus fuiffet ille motus : ergo cer- tum eft , quod illa mutatio phyiica in ncr- vo , per objeda mutato , disponit illud pri- mum , ubi prima eil ideae nativitas , & facit exoriri iilum motum , qui comitatur illas ideas

. Totum fyilema medullae fpinalis, cerebri, c-erebelii non accipit aliquid a corpore niii per arterias ; reh'quae produ61:iones non adfe-) nint , fed deferuut j hinc quando nervi oriun-

... - .Gir

DE MOKBIS IPSIUS SENSOR. ^c. 4S9

tiir ex loco , ubf cortex definit , non invc- nitur aliiis locns ; nam morbi , qui impediunt lenfum , impediiint etiam motum , & qui im^ pediunt mutationem nervorum , etiam t\c\* tatiouem idearum impediunt ; puto ergo me polTe affumere , quod omnia dicla non tan- tnm fimul iiant , fed etiam ab iisdem nervis, & in eodem loco; ergo illud fcnfonum com- mune eil etiam impetum facier,s. Quicquid ergo excutio , non datur melior definit"o hu- jus partis , quam dum respeclu fenfus & mo- tus corporei vocatur univerfale fentiens & movens , cum omnibus nervis movcntibus & fenticntibus communicans : ubi autem hoc fit, inquiri debet.

Patuit ergo , hoc totum negotium abfoIvfsuKtilltas per nervos , & fic quidem , ut maneat ortus^")'^.^^^- idearum & affe6i:uum in eodem loco , mo- ^^°"^^* do maneat illud , unde nervi oriuntur ; dum volo motum excitare , videmus ctiam , quod hoc fit per nervos , ducitque originem ab eo- dem loco : fed polTum cogitare , voio ut dextra manus moveziLur , & tamen non mo- vetur , quia non exequor ; ncc diverfi quid fentio , nifi quod r?unc non adfit efficacia : res ergo ad fummam & fcre evanescentein "fimpiicitatem reducitur. Interim haec parva diiferentia poteft caufa effe , ut luxentur ar- tus ; nam funt hoinines , qui pugno fuo pos- funf luxare os temporum. Ergo inter velle & inter eilicax velle novum quid fe intermis- cet , quod fcimus nos habere , fed cujus vix habetur idca.

Homo etiam poteft habere fenfum , licet

K 2 ner-

490 DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^i.

nervus non adfit , unde in parte integra fen- fus oriebatur ; ut conftitit in iis , quibus doior podagricus erat in pede amputato. Sed quomodo fit ille fenfus ? hoc fubtilius ell. Q.uae ta- Homini fano no£tu in le^lo decumbenti , rnennon refolvicur alterutrum latus : vult movcre par-*

nt line , • • i i ••,!

ncrvis. ^^^^ ■> ^^'^^ '^^^^t » cogitat , quid deeli ; nam nil omaino fentit ; cerebrum non eft impe- ditum , hec etiam illud confcire ; volebat tantum hoc & non fiebat : ergo ut fiat mo- tus , requiruntur liberi nervi , & motus non potcft rcfafcitari nili per nervos integros ; nam per impetum folum musculus non movctur ; fed abfciilo nervo poteil tamen manere illud impetum facicns ; videtur ergo utriusque ori- go eadem ; fed fi in nervis non eil aptitu* do , ut motus determinatos deferant, non fit motus. Diilinaio ^^ confulitis bonos Anatomicos , videbitis, nervorum quod omnium horum nervorum ortus fit in oxtu. dillin6lii!]mus , & femper in codem loco ; fic inveniunt nervos olfadorios ad latera me- duUae oblongatae ; opricos ad corporum itria- torum partes reconditas'; patheticos ad ulti- mum medullae confinium , ubi ipfum cere- beDum eit ; auditorios femper dupliccs ; nec fcio hic aberrare naturam , nifi in monitris ; fed in muscuHs major eit div^eriitas. Par octavum, nervus recurrens,fpinalis Willish & par intercoilale funt exadifllme feparata ^ & femper fe intermiscent eadem ratione ; ner- vus auditorius durus nunquam cum molli confufus fuit ; nec ludit hic natura , nam fi

uspiani

DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c. 491

uspkm in nervis fiat confufio vel error , iJico fun6lio laefa eft : ergo haec oinnia iiunt per feparatos nervos , nec unus facit alterius opus. Quam mirabiles autem funt diftribu- liones '! quam follicite paria illa per foramina transeunt; in vertebiis apophyfes ita ne6lun- tur inter fe , ut iiiter lingulas foramina lint mobilia , fed non compreffibilia.

Finis nervorum etiam femper idem ed & Et fine, diftindus : nervus olfa61:orius femper vadic. ad os cribfiforme ; nervus mollis auditoriu^L femper haeret in parvis illis foraminibus , quae in labyrintho deprehenduntur : fed quan- ta eil eorum multitudo , ita ut nuUi indagini vel fagacitati finis lit ! Suspendatur nervus in aqua , affundatur nova aqua , & refolva^ tur nervus in filamenta innumerabilia, & ta- men omnia funt diiiindiffima.: fi jarn con-» fi^deremus originem quadraginta parium ner^ vorum , haec multitudo eit infinita , nam ne quidem finis unius nervi poteft a nobis cog^ nofci ; ultimum vero elementum ncrvofum remotum femper manebit a noftra fcientia.

Fiunt haec , ut dix.i antea , per modum il- luminationis. Videmus infinita , fcdi aculus non videt, nifi per nervum opticum; & ner- vus illc non videt , nifi expandatur medulla ejus in fundo oculi in rctina , in qua innu^ merabiles pinguntur ftellaruin imag*nes , nec uUa fit confufio , fi oculus bonus fit.

In his omnibus meditatio fe ipfam quad perdit , dum contemplatur originem , finem, ixiedium^ funclionem nervi cujuslibet diftiu?'

K 3 ai|

492- DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^^e.

^i ; rocum , ubi nafcitar idea , unde fit mo-

tus & fenfus : nam motus iit in unoquoque

iiervo , ur in omni alio ; id eft , ncrvus op-

• ticus aeque afficitur, quam nervus in extremo

digito ; & quum cuilibet nervo eft fuus lo^

cus , ergo omaes nervi habebunt locum' fuum

in Senforio communi.

Inqmrituu Ubiiiam crgo elt Senforium commune in

Jqcus ^en-j^Qj-j^jj-jg j» dcfinivi ab idcaium ortu & ab im-

ioru com- ... . . , . ,

munis. petu arbitrario ; dixi , quod mutatio liat a. nervis , & quod facultas fentiendi & mo- vendi lit in multis locis : ergo illud movens & fentitns univerfale non eft unus locus , fcd eil: in origine omnium neivorum ; fi e- nim funt milliones millionum nervorum , tot funt loca , ubi hi nervi primo fiunt ner- vi : ergo Senforium commune eft colle^Ho omnium illorum locorum in cerebro , in qua ortus eft cujusque fibrillae m.eduliofae & ner- vofae ex fabrica corticali: ergo intelligimus ^^ quod omnia loca , ubi finitur corticalis fa- brica , & ubi inchoatur p.riiriOrdium medul- lae , conftituant hanc partem ; non conftat tamen aeque certo , in quanam longitudine hujus menfurae idem . perficiatur. Conftat per experimenta W e p f e r.i , quod li- ia vivo animali feparetur cranium & dura ma- ter , & cortex laedatur , pungatur , imo pro magna parte deftruatur, vix oriatur ulla muta- tio ; fed dum medullae initium fpecillo ob'' tufo tantum attingebatur , ftatim fiebat dira convulfio ; & hoc experimentum femper eo- ^em modo eft inventam , nili quando turba-

DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c. 493

tus erat nervus. Hoc videtur probare , quod illud impetum facicns & primum fentiens proximum fit origini medullae mox fub cor- tice.

Conditit etiam per experimenta SvirAMMER- DAMMii , dum nudatus nervus obtufo fpecil- lo forte rudius attingeretur , quod mox nas- cereritur convuUiones , non in toto corpore , fed in magna corporis parte ; & hoc iit per totani longitudinem nervi : crgo illud terri- torium , vel ille locus imperii , ubi humani- tas eft , id eft , mutatio cogitationum ad mu- ■tationem corporis , & viciffim mutabilitas cor- poris a cogitatione mutata , eft ibi : hoc facit tiominem totum , non mentem tantum , vel sion tantum corpus , f^d corpus & mentem fimul.

Poffunt hic oriri tot diverli concipiendi Qui forte. morbi , <^uot funt diverfi -nervi organici vel^^* '"'P^^s internuncii , verforte caufae efficicntes diver- "^•^^•''^"'^ larum mutationum m mente percipiente & volente ; nefcimiis enim , unam fibrillam cujusdam nervi aliquid habere commune cum alia. Quaelibet fibrilla nervea diftinda facit diftindum ofiicium ; repraefentat nobis nervus opticus omnes colores : radius ruber certo !oco projedlus in focum nervi optici facit ibi colorem rubrum , momento poil album , coeruleum , &c. in toto haemisphaerio vili- bilinon fit ulla colorum confufio ; internun- cius ille propagat iilud unum pundum , non aliud , & in retina pingitur oninis imago in proportione^agniiudinis, fitus&coloris, hinc non totus nervus , fed quaelibet fibrilla facic '

K 4 fuaixi

494 ^^ MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c.

fuam imagincm, & fic omnes libriilae totam; ergo quai-iibet fibriila neryofa facit dillindtura exeicitium. in qua In illis , qui aures habent ad muficam ido- iiuiia ad- neas , iilud adtiuc clarius apparet. Dum fex- «ft contu-^g^jj^ chordas audiunt , dicent , illa chord^ eft laxanda ; nervi acpufiici afFedio tunc tam exadle respondet undulationi aeris , ut in media illa coiifujipne di diiguant : hinc audiius non tantum videtur efle affe6i:io to- tius organi ; fed in labyrintho mucofrs ner- vus ita afficitiir , ut fiant tpt perceptiones diltindtae , quot diltingui poliunt , ita ut ia muimu-e fit infinita congcres fonorum dis- tindorum. Peraultus dicit,fe iaepe exper^ tum tuiffe , quod pmnis fonus , qui a nobis auditur, fit infinitOium fonorum iimul aurcngi fetientiutri permiltio , quia auris non poteft diliinguere ; fed Muficus hoc forte facere po- teft.

Dixit KiRCHERUS , quod totum hoc univerfum ex chordis tenfis confiet ; hinc foi^ lius , qui auditur a me loquente , fit per un- dulationem omnium corporum vicinorum ; ii refieditur fonus , fit Echo , qui auditur poft duo minuta fecunda ; fed citilfime , nam fe- cundus fonus jam redit, quando primus vix formatus eft : ergo per omnes dilHndas fibras ideae infinitae fieri pofTunt. Videte nunc hoc ipfum in Loquela; duin dico A, quot mil- liones diftindtorum nervorum tunc agunt ! Musculi totius thorac"$ , Mefochondriaci bronchiorum & asperae arteriae , musculi vc* li palatinij linguaejOris & labiorum agunt om-

J}E MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c. 49^

nes , ut formetur A ; ii hlc unus nervus pct morbum foret impeditus , tunc formatio A hac parte deficeret ; li dimidia pars nervorum deficeret, dimidia haec a<^ioimped retur. Non pofTumus fatis admirari illam C^ufam , quae nos fic fecit ; & certo dicere h*cet , tptum DEUM hic requiri ; nec miruni , quod ab his aflfeSionibus & mopbus infinita pro- ducantur morborum genera ; & Medici non ac- culandi funt , fi omnes hos rporbos curare nequeant. Cpncludo ergo , tot difiindos efiTe cpncipiendi & movendi modos , quot funt ^ifiindae nervorum origines ; & nos quidem habere limitem cogitandi & movendi , ied di- verfitas tamen respedtu viia? noftrae infinita eft.

S\ requiratur pars millefima horae , ut fo- nus audiatur ; «& finguli nervi hic aliquid con- tribuant , tunc inmenfa longitudo npn poteft compenfare illam adionem , quae hic fit per meos nervos ; nam fingulae partes mirificc afficiuntur abuno objedo : quot ergo in qua- libet corporis particula fines minimi nervofi funt , tot in origine prima difiindi ortus funt. Si fumo pundum quoddam fentiens, ner- vus , qui inde oritur , facit dlfiin»5i:um quid Z nervis reliquis : ergo quot funt punda fen- tientia , tot funt pi;in6ta nervorum , qui ori- untur ex cortice ; & illa punda manent in ortu , medio & fin.e diltinda ; & tales fines funt in toto corpore ; fi unum capillum tra-? hitis , dolor eft in illo diflindo loco ; i\ den- tcs , fi unguis extremum acicula fubtililfima attingantur , tunc & ibi dolor exadc featitur ?

K s ergo

496 DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c,

ergo totum corpus habet ubique punda haec

fentientia , exceptis illis locis , ubi h'quida

funt : nam ubi vas apertum hiat , & attingis^

liquidum , quod in illo vafe eft , nullus ori-

tur fenfus ; fed fi attingis membranam , ilico

leafus oritur : urina , quae in vefica elt , noti

afficitur a calculo ; fed dolor lit , fi vefica

premimr ; ergo fenfus tantum fit m partibus

firmis , & quidem nervofis,

Varietas Nec etiam dolor fit in nervis cardiacis

hic obfer-vel hepaticis ; nani obfervatum eft a Medicis,

vanda, q^Q^^ cor in febribus fummls inflammetur ,'

& quod in peripneumonia valida in latus

decumbat , & quod aeger moriatur , 6c ta*

men inde nullus fit dolor ; fentimr quidem

anxietas , fidelis iile pericali nuncius , omni

molimine agens, ut non fiat mors, fed noii.

dolor. Quando pulmo exeditur , vel hepar ,

vel ren -confjmitur , nuUus etiam dolor ; fed

quando membranae horum vifcerum ab in-

ilammatione afficiuntur , ftatim fit dolor in-

manis. Ergo omnes partes nervofae non fen-

tiunt , tamen hic nervi funt ; fed nervi , qui

a pari ociavo , ab intercofiali , a recurren-

te , a medulla fpinali ad cor tendunt ; in toto

itinere quidem fentiunt, non v^ro in corde ;

nam omnis musculus delafi^atus fentimr ; fQd

cor , quod femper agit , nunquam delafiTatur ,

nunquam dolet.

Diftindlo Sic fenfim pervenimus ad diftin£lionem ner^

nervo- vorum ; invenimus nervOs oriundas a cerebro,

uitTrius ^-"^^ fenfui Sc motui inferviunt ; & nervos ,

explica- Griundos a cerebello , qui nihil huc faciunt.

*»r« Si poneremus , omnia punda fentientia in cor-

pore

DE MORBIS IPSIUS SENSOR, ^Sc 497

pore humano manere , fed non fentientia abo- leri , tunc tolleretur cor , 6c quicquid diftri- buitur ex corde nun faciens ad fenfum ,vel motum arbitrarium ; in hepate nil maneret Biii membrana fentiens ; verbo , tunc habere- tur imago totius hominis , demtis omnibus liquidis & partibus non fentientibus. Ergo homo efl: duplcx in humanitate., fimplex iii viialitate ; hinc S y d e n h x\ m o , dum vide- bat y fe in quibusdam morbis rdhil proficere, purgantibus , vomitoriis » venacfedtione &c, incidit cogitatio de homine interno , in quo iion eft plus corporei , quam corporeum eft in eo , quod volo , ut manus mea movea- tur : cogitavit praeterea, quod morbi illi mira- biles totum corpus turbantes , non eifent cor- f orei ; nam non poterat demonflrare eorum materiam ; ^z tamen erat aiiquid phyiici , quod illos effe6lus faciebat ; & quod mediciiia tantum agit in hominem externum , non in internum.

Sed praeterea eft homo ille corporeus fic in parte figuratus duplex , nempe dexter & finifter.^^^^-^JJ'^^^^ PofTumus confiderare totum hominem , quafi non effet nifi cerebrum & cerebri appendi- ces ; cerebrum non nifi quai.uor vafa arterio- -fa , & eorum vaforum appendices : medulla eil fola pars cerebri , quae ad humanitatem aliquid facit ; illa coUeda. eil ex millenis principiis tibrofis , ultra imaginationem fubti- libus, in origine, medio, fine diftindiflimis ; iiervi cgrefii funt appendices hujus meduUae. Efi: arteria Carotis dextra & iiniffra , verte- bralis dextra & finiilra ; ex carotide & ver-

te-

49? DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c,

tebrali dextris oritur haemisphacrium cerebri dextrum, ex finiltris liniitrum; haemifphaerla illa didinda funt , & non nifi per quaedam vafa & fibras cohaerent ; ventriculi , ex mc? dullae colledtione. oriundi, dividuntur in dex- trum & liniftrum: fornix in medio concurrit, & proinde habet partem liniiiram a ventricu- lo liniftro , & partcm dextram a dextro ; me- dulla oblongata habet tuber annulare dextrum & liniilrum ; & crura medullae oblongatae manent diilinda ; nates funt utrimque, nervi oriuntur ex parte dextra & finiftra : corpus olivare ell duplex ; verbo , omnia funt dupli- cia,exceptis infundibulo,glandu]a pituitaria & pineali ; medulla fpinalis habet in medio ful- cum diiiindtum , & corticem habet medium ad finem usque ; fi cortex ille medius fit hy- dropicus , & mutatur in hydatides , tunc dex- tra pars medullae feparatur a finiilra : duo funt brachia , duo crura , & ad illas par- tes eit nervorum diitributio. Ergo princi^ pium fentiens & movens in fua origine, col- lediona , diitributione & operatione eit da;- plex.

In corpore reliquo funt duo renes , duo teftes , duo corpora fungofa penis , duae ve- liculae feminales. Renes funt duo emundo- ria; dexter emulget partem ccrporis dextram , iiniiier finiiiram. Sed quare funt duo teiles ? nemo forte hoc intelligit ; nam qui tantum imum habebant ttftem , gencraverunt tamen mares & fccminas ; imo idem vifum eii in- aliis animalibus monorchidibus. Hippo- ^RATfiS dicit 3 teftem dcxtrum generare

DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c, 499

inares , liniftrum foeminas ; fed canes , uno tefte orbati , aliter docent. Reliquae partes non funt duplices ; unum tantum cor , fed dillindum in duo cava ; unus pulmo , licet m plures lobos divifus , fed qui tamen om- • nes fanguinem fuum in unum cavum infun- dunt ; una magna arteria , una vena , unum diaphragma , unus ventriculus , unus tradus inteftinorum , unum hepar , unus lien ^ unum mefenterium , unas duclus thoracicus ; fed reiiquae partes , fenfui vel motui arbitrario in- fervientes , funt duplices.

iirgo duplex morbus hic oriri pofle vide- Htrcfis tur , ita ut unus haereat in communi , alter j^J^J^^^® in duplicato; & direclio icmediorum videturrum, facilis, quando aliquid mutandum eft in com- muni ; fed quando aliquid debet mutari iii una vel altera parte , quam tuiic eft ditfi- cilis !

Sed partes vitales & naturales funt fingu- lares. Antiquiilimi , quorum fcripta ad nos pervenerunt , videntur vidifTe ah'quid fimile ; hinc habetur apud antiquilfimos Hebraeos , hominem marem & foeminam fuilTe ad la- tus fibi adhaerentes ; fed latera in fomno es- fe feparata a CREATORE,& muh*erem tunc fadtam effe ex adverfo viri.

En ergo duplicem hominem! Videmus ta- men in hisce unum tantum fentiens. Duo nervi olfa6torii funt diftin6ti{Timi in origine , progreffu , applicatione , didribuiione ; unus tantum efl: fenfus olfadus : duo funt nervi optici , unus vifus ; imo qui videt unam Tcm binis oculis , Jiget fgiat fe vidifTe utroque o-*

culo 0

^oo DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ef^.

culo , ut, limite. medio inter oculos pofito clare apparet , unum tantum Yidet. Licet aures jibi invicem oppofitae & divifae fint , uniis tantum fbnus , non dupkx auditur : lingua tota unum fapjt ; duabus manubus una res tangitur : ergo corpus fentiens & movens eft duplex , fed dum fentit & movet fim- plex ; organa funt diitindla , & diverfas adliones accipiunt; fed etFeclus ultimus ta- men eft unus & fimplex. Dum dicit quis , ego audio , ego video , ultimum hoc unum eft. iliuftratur Conftat per Anatomen , quod nervi opti- hocesem-ci , a fe invicem remoti in ortu , & diftindi piQ vifus. jjj decurfu coeant in unum , antequam veni- ant ad oculos ; poftea iterum rccedunt , & finguli petunt fuum oculum. Quid eo loci circa coVtionem contingat , oculus dignofce- re non poteft ; fed S a n x o r i N i oblatus eft cafus , ex quo dubium hoG refolvi poteft. V. ejus Obferv. Anat. -pag. 63. Relatum ipfi forte fuit , quod homini , qui tunc Ana- tomicae disquifitioni fubjiciebatur , caecus jam diu fuerat oculus dexter , nullo oculi vitio apparente ; in eo nervum opticum oftende- bat tum aequo graciliorem , tum colore ob^ fcuriorem ; quem quum anxic profequeretur , eum fempcr dextrum latus tenentem usque ad fuum principium talem ubique reperit , qualem intra orbitam ; contra autem finifter fecundum omnem longitudinem albus omnl- ho erat , qua vero congrediebantur , alteruin aib altero coloris diverfitas plane xiiscernebatj ,ti>t facile in4e colligi fuerit , eorum nervo- ^ rum

DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c. ^j-oi

ruin fibras non modo non dccufTari , fed nc quldeni implicari , verum altcrum alteri dun ' taxat accedcre , ut deiiiccps disjungcreiitur. Repertus ct.am aliquando alter ex nervis vi- foriis attenuatus , alter plcnus ; vifus autem erat dcbilis in oculo , ad quem nervus exte- iiuatus ferebatur.

Condat ergo hos nervos nequaquam fe in-rnqulntur terfecare ; an vero partes cerebri fe mutuo^n panes non deculTent , mcrito inquiritur. Scimus ^^^^^^^'^ quod una pars corporis poilit manere mte-decuQenu gra , dum altera quoad corpoream fpeciem re- manens, fun6lionibus fuis inpar eft ; hoc con- ftat in Hemiplegia , in qua unum latus ita refolvitur , ut nullus motus arbitrarius fuper- fit ; facultas fentiens , confcia & volens mo- tum bona eft , fed m.usculi non poffunt exe- qui , quod mens jubet ; in fummo gradu hu- 'jus morbi perit fenfus , qui tamen integre iii altero latere fuperefl. Hinc videmu'? , quod illud movens & fentiens in nobis fit abfolu- te diftindum & duplex. Creditum fuit, quafi hoc duplex haereret in bifido corpore , adeo ut fi dimidia pars tollcretur , quod in altera parte maneret eadem facultas motus : fed huic rei experimenta fc oppofuerunt; nam pri- mum principium fentiens & movens locatur in parte oppofita , quam ubi ejus executio ell : proinde medulla primi principii , abeuns in medullam oblongatam , dextra fua parte abit in nervos partis finiftrae ; & parte fi- niflra in nervos partis dextrae; fic dum mo- veo brachium dextrum , hoc fieret ope ner- vorum , qui oriuntur ex medulla haemisphae^ - - '. . rii

foi DU MORBIS IPSIUS SENSOR, ^h

rii finillri. Animadvertunt omnes fere Ana^ tomici , quod ii cerebrum , frigido tempore cxemtum de calva , maceratur in aqua , incipiat tabescere : fed quo homo fe.iex ma- gis , & majori labore corpus exercuit , eo textura cerebii firmior ; hinc praeparationes RuYSCHiANAE pulchertime fuccedebant in cerebro recens natorum , in quibus injec- tio tam mirabilia detexit : hoc fi in aqua ma- ceretur , tabescit , & tunc cortex poteil fepa- rari , & tunc forma mirabilis meduUae per fe apparet.

S A N T O R I K I diclt iff fuis Ohfervathni' hus , fag. 6i , quod pofl: aptam & diutur- nam cerebri macerationem luculenrer viderir, eum effe nei vorum pofitum , ut qui in dex- tra cerebri parie oriuntur, protendantur ad ^\- nillram ; & hoc potuit animadvertere iriph'ci potilfimum in loco , in utraque fcilicet prio- re & polteriore annularis protuberantiae cre- pidine , maxime vero in imo medullaris cau- dicis , qua in fpinalem abit.

Protuberantia annularis eft ingens illud & albam tuber , quod fuperert , pollquam nervi exiveruut , & invettitur magnis arteriis , in qua ergo fibrarum medullofarum colledio ell: ; anterior pars hujus protuberantiae com- ple6li(ur meduilam ex duobus anterioribus lo- bis cerebri , & poilerior ex duobiis lobis pos- tcrioribus ; ergo funt hic duo tradus meduU lares , & quafi quatuor concurfus , in quo- rum medio omnia funt tam intricata , ut vix aliquid appareat ; hinc diilindio tantum appa- let in parte anteriori & pofterion.

DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c. 5-03

Reliqua pars medullae oblongatae non dis- tribuit paria nervorum , fed abit in irieduilam fpinalem , quae ergo confideratur ut unus nervus : ad illum locum medulla oblongata coVc in caudam , quae eH: balis prima me- dullae fpinalis : hinc meduUa fpinaiis conilac medulla cerebelli, & meduUa oblongata, <5c medulla, quae oritur a cortice fuo pioprio.

Dum ceiebrum comprimimr a fanguine cffufo , fit Apoplexia ; nil tunc adhuc eit vitii in medulla fpinali, & tamen omnis mo- tus delinit , qui a triginta paribus nervorum hujus meduUae pendet; crgoillud, quod fen«^ tlt &c movet, a cerebro procedit.

Dicit jam Santorini , quod mcdulla abitura in thecam vertebralem veniat ad de- cuffum , & haec decuifatio eft ad ventriculumi quartum , qui vocatur calamus fcriptorius; illaque eft in fola medulla, nan vero in ner- vis egredentibus.

Plura de hac re apud Anatomicos inveni- re non potui; vidimus jam , quod nervi op^ tici fe mutuo non decuifent , & quod fin^ guii orianmr ab eodem latere medullae ob- longatae; fed an eorum thalamus dexter ve- niat a cerebro liniftro, iinifter a dextro, du- bium eft.

Medici & Chirurgl recentiores putant fe veftlgla rem novam detexiife , dum exhibcnt obfcr-hujus rei* vationes , quae videntur idem docere , quod^P"^^'P" S A N T o R I N I per examen cerebri detexitiP®"^'*"^"" iios aurem videamus , quid hac de re invc • niatur apud Medxos antiquiores , eosque con- lulanius juxta Chronologiam ; hiuc incipia'

Tom, II, L mus

^D4 DE MORBIS IPSIUSSENSOR. ^c. I

mus ab Hippocrate: dicit ille in Z/- hro de vttlnerthus capitis pag, 906. Edittonif Foefianae : in capitis ledione temporum regio fecari non debet ; nervorum etiam diftenlionc (fpafmo) prehenditur, qui fettus eft : at i\ iiniitra temporum feda fueri. t , dextra con- Yullio prenendit ; iin ad dextra fe6Ho fuerit, liniftra convelluntur. Alibi dicit : fi in finiltra parte capiiis ulcus eft , tunc dextras partes corporis prehendit convullio, & vicillim. Hllda- Sequitur H i L D A N u s , quem ideo »unj, laudo , quia verfatur femper in coiitem- plandis aegris , & res fadas fimpliciter de^ fcribit fine admiflis ratiociniis : ille refert in fuis obfervatiunibus pag 21. quod VO- catus fuerit ad mulierem, quae vulnus con- tufiim in dextro ofle bregmatis cum frac- tura & inprefllone cranii acceperat. Evo- muit mox ab initio biliofum humorem & ci- bum indigeftum ; latus finiftrum refolutum efl, in dextro autem convulfiones patiebatur. Vide nunc pag, 2f. Juvenis robuftus baculo vulnus ad finillrum bregma cum oflis frac- tione accepit ; vulnus dilatatum eft , & frag- menta cranii ex percuffione fa6la extrada : quum autem omnia fymptomata jam planc definerent, & vulnus pene cicatrice effet ob- ' - du£lum , cum fcorto rem habuit ; incidit poft paucas horas in febrem , & dolorem ca- pitis vehemeniiorem quam ante; latus oppo- litum refolutum eft , brachium vero lateris aegrotantis fpafmo eorreptum. 'Dtx\\q\XQpag, 78. duo fequentes cafus inveniuntur: Homo ^uidam globo ferreo in finiflrum bregma per-

cusr

DE MORBIS IPSIUS SENSOR.^c. s^f

culTus cum infigni depreflione & fradura craiiii, in terram quafi mortuus procidit, 6c loquelam , vifum auditumque plane amifit, quin ctiam ex oppofita parte paralyfi correp- tus fuit: po(l aliquot dies crariij elevato, & m naturalem fitum redu61:o , loquelam recu- peravit ; fymptomata quoque refi^ua ( adeo- que edam paralyfis) paulatim remiferunr. Viro lexagenario os frontis finiilri lateris ea -

in parte , ubi capilli prodire incipiunt , latus iiaiftrum verfus , ex idu lapidis profundius inprelfum erat : in ipfo momento idus in ter- ram procidit , totoque latere oppofito paraly- fi correptus fuit

Camera cranu diflinda eft per fmuram fa- gittalem , & propter fepimentum durae ma- tris effufus fanguis non potell ire ex camera dextra in finiftram ; atqui latus finiltrum hic afficitur, dextrum fit para^yticum In his ca- fibus convulfiones crebrae funt , illaeque vi- dentur ponere , quod libcr motus utcunque quidem fit interceptus ; fed quod pars tamen ita fe habeat, ut patiacur tranfire quosdam qua(i fpiritus motores ; unde non fit quidem conti- nuat-is toniis, fed motus interruptus. En quam bene haec co.veniant cum Hippocraticis !

/» colledianeis B O N E T I habetur Tom. Bonctu«|a /. pag. c^zS. cafus hominis , qui laborabat Inveterata mcla.icholia ; refolvirur ipfi laus (inifirum, coave'litur dextrum, tandem mo- ritur ; aperitur craniam ; in dextro naemis- phacrio cerebri oirincs venae erartt varico- fae , & apodcma erat in med'o , quo 'ncre- fcente & viciiias partes comprimente , mo^

L 2i tu?

5o6 DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c.

tus humorum penitus impediri debuit, Ca(l?s hic efl: eo magis notabilis , quia B a y l E u s etiam coUegit cafus Apopledicorum , mor- tiiorum ex melancholia : putabat ille , omncs Apople6licos , quadragenario majores , mori ex melancholia : in calu modo citato habe- mus motum impeditum , etiufionem humo- rum & compreffionem.

SsDetium. SmetiuS in Mifcellaneis Medicis pag. fiS, refert cafumhominis, venabulo fupra tempus iiniflrum inflidlo proftrati ; duo aderant capitis vuhiera cum contu(ione; exigua valde cranii fifTura , quae non nifi calva per ferram ablata , & quidem atramento aflTufo , pili tenuitate appa- ruit ; brachio tamen dextro refolvebatur ; nam ni illacapitis parte,non in finiftra, venaedisruptae multum cruoris intra cranium eiruderant. t>lemer- D I E M E R B R O E K I U S if^ Anatome

broe- 2iii'. ///. Cap.V. adfert exemplum ancillae^ "^* quae e domus fummitate cecidit in fuperio- rem dextram capitis partem , cum magna olTium bregmatis & frontis difFraclione & laefione cerebri; durante curatione finifiri to- tius lateris , in quod non deciderat , cont^nua paralyfi detinebatur , & bis terve convulfio- nibus ac fingultu corripiebatur. EarthoU- Apud Bartholinum Centur. I. Hijior,

«ium. XXXIV. legitur memorabilis cafus pueri, cui ex alto baculus in finifi^ram capitis par- tem perpendiculariter decidebat , unde frac- tum ad menfuram craffitudinis bacuh' cranium. Statim ab illato vulnere convulfus eft m la- tere oppofito , fed refolutus in eodem quo laefus erat , donec quinto ^ vulneris accepti

die

DE MORBIS IPSIUS SENSOR, ^c, foy

dle vitam cum morte commutaret.

Haec pro exemplo fufficlaiit ,qulbus nunc taii- tum addo, quod Valsalva etiam momiit, illos affedus apopiedicos , in quibus altera medietas corporis refoluta eft, pendere a Iae° fione alterius medletatis cerebri ; 'fi vero dex- tra, a iiniftro. Nec tantum loqultur de illis Hemiplegiis , quae a capitis vulnere prove- iiiunt ; fed in univerfum airerit , fe nullam ferme vidlfTe in apopledicis affedibus alterius inedietatis corpori^ refolutionem , cujus cau- fam , fedo cadavere , in oppofita cerebri parte non invenerit: quodli aliquando ad al- teram etiam cercbri partem extenfam reperie- bat laefionem , haec tamen erat in oppofita parte multo notabilior. V. 7r. (^e aure hu- mana fag,^ Sy, 86, Edit. Traj.eSiin, & pag, Sy. dicit , fibi conftitiffe , quod in fimilibus morbls indituta venaefe^ftione non ex latere corporis magis refolmto, fed ex oppoflto, f?- ve illo, quod omnino fanum videbatur, ilico fere aegri levati fuerint. Quid hac de re fen- tiendum (it, non definio, fed rem demonftra- tam fimpliciter narro. ,

Unum tamen forte manet vobis dubium,.Dubium quod HiPPOCRATES tantum loquatur del" ^^^ . convullione , & non de refolutione , uti alii ^*^^^^^i^x Au£tores : fed H i p p o c R A t e s non dicit, nbi tempora confraila funt ; agit tantum de fedione mufculi temporalis , &: refpicit in- primis ad locum , cui trepanum applicandum cft ; hinc in illo ca% tota pars non contun- <iitur , fed tantum irritatur , ita ut haec exem'» pla fatis intej: fe eonveni^nt.

X^ 3

5o8 DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^t;.^

Habetur tamen aliiid exemplum apud B q- >IETUM , Tom. I. Sepulchr. Anatom. pag» 328. quod contrarium videtur docere. Juve- nis fauc'atur oculo dextro ; prirno ftatim die coiiveliitur biacliio dextro ; in cadavere re- peritur ce ebrum dextrum totum purulentum, iiniftrum humore fcrofo plenum. Sed quo- n;am hic utraque pars cerebri laefa fuit , & Euila refolutio, hinc cafus ille non repugnat cum jam memoratis. Idem refert pag, 329. quod homo quidam punctim vuhieraretur circa os temporis, ita ut dura membrana li- mul laederetur ; fequebatur convuKio partis, laefae, & intcr membranas & fubftantiam ce-. rebri ingens copia puris reperiebatur. Hic ca- fus etiam nihil facit ad rem , nam, nulla fit mentio paraiyfeos in parteayerfa, fed tantum convulfionis in parre atfeda. Duo alii cafas leguntur pag. 3 ;o. Miles fauciatus fuit in pos« teriore capitis parte cum laefione offis fynci-*- pitis; brachium dextrum motibus convulfivis fuit agitatum ; apevto cranio reperitur magnus abfcetfus , in finiftro cerebri latere latitans. Puero cx alto baculus in finiftram capitis par- tem pcrpcndiculariter decidit , unde fradum, cranium ; convulfus eil in oppofita latere. Videteetiam pag. 334. cafum juvenis melan-. cholici , qui caput praeter morem finiltrum in latus contorquebat ; tandem fupervenienti-. bus haud obfcuris convulfionibus exfpiravit: jn finillro ventriculo morbi mortisque cauia, cxtabat , copiofa nempe fanies cum muco & inatcria putrcfcente ibi contenta. In his tribus fafibu§ uulU £t mentio Paralyfeos. Adfe-

DE MORBIS IPSIUSSENSOR. ^c. fop

runtur adhuc duo cafus plane oppofiti, nem- pe pueri, hemipledici in dextra parte, in cu- jus cadavere cerebrum & cerebelium in parte dextra faniofa & purulenta inventa funt : & alterius , qui vulnerabatur in finiilra parte os- fis frontis , & in quo latus finillrum etiam refolvebatur.

Quid ergo , fi non velimus fervi efTe hy-Efus foltgJi potnelium? Certe incredibile efl , quam partio. rum requiratur , ut homo refolvatur ; hinc dico , quod faepe in utroque haemisphaerio labes fit , dum unum tantum videtur afFec- tum.

Bovi ma£labundo fecuri percutitur os fron- •tls , quod inde non frangitur , animal tamen cadit ; fic faepe poreft fieri magna concuflio fine ulla alia vifibili mutatione: & concuflio illa faepe major efl in parte oppofita , quam in laefa ; fiat enim laefio in parte dextra, feaec inde trcmit : fed noviftis , quod tota moles cerebri intra noflrum cranium fit in- dependens , id cft , haeret undique fbere in- ;tra duram matrem ; & nullum vas cx eo propagatur in duram matrcm , nifi tantum venae exonerantes : facta jam magna inprcs- iione in partem dext^am , illa pars cederc poffe videtur ; fed procefTus falciformis du- rae matris , qui inter haemisphaeria cerebri- haeret , oppofitam partem iia potefl premerc contra cranium , ut tenuiflimi canales indc laedantur.

Saepe in oppofita ccrebri plaga potcfl fieri ingens fanguinis efFufio, id efl, horr.ines fac- pe incidunt in bregma liniflrum, & poft mor -

L 4 tfim

5^10 DE MORBIS IPSIUS SENSOR. ^c,

tc;n fanguis in dextro latere effufus depre- hcnditur , nam in quam partem homo cadit in eam decumbit ; hinc eo dirigitur omnis pielTio , & vafa venofa^ quae ex cerebro ten- dunt in finus , facile rumpuntur per illum ingentem motum , & tunc fanguis ad altc- ram partem non poteft venire : faepe confun- duntur fpafmus & paralylis , nam pars para- lytica non femper fpafmos patitur. Hinc non- dum demonflratum eft , ncrvos tendere ad partes oppoiitas ; imo ncrvi ex medulla ob- longata oriundi decurrunt omnes in eodem latcre; tota ergo communicatio fit tantum in ipfa medulla , non ubi oiitur , fed ubi colH- gitur in globum, id q[\ , ubi crura anteriora a polteriora concurrunt.

DE SYMPATHIA.

En ergo hifloriam hominis agentis & pa- ■tientis ; hominis , qui fervitio & miniderio lui c rporis poteil uti & frui , <5c qui a luo corpore faepe fub jugo trahitur ! Quatenus fyjkma illud hominis in nervis efl , efl pro- prie illud , quod dicitur Humamtas ; & \yi Jioc fyllematc fe aperit novus & jucundus merarum obfervationum campus ; in hoc ab Auaore Naturaelocataefl mira Sympatheia. Patiamini , ut pauca vobis in memoriam re- yocem. Omnis medulla cerebri collcda efl m medulla oblongata , & porrigitur in ner- vos, qui diflribuuntur per partes, collo fupe- fiores, excepto pari odavovago, intercofla- iJ, ramgaccefrorioj ac pari rccurreme Gaie-

DE SYMP At HIA, fii

nico : ex medulla cerebelli etiam accedunt nervi , qui forte fe iiivicem non deculTant. Inde fit medulla fpinalis , ex qua diitribuun- tur triginta duo nervorum paria , quae etiam terminantur ad organa fentientia & mufculos arbitrarios ; & tandem abit in caudam equi- nam: dico hic efle Sympathiam, id efl omnes hi nervi pofTunt moveri ab externa caufa, i4 efl: aeque poirunt pati quani agere : ergo om- nis a6lio hic fit paflio & viciffim.

Hanc rem illuitrabo fequenti exemplo. SitDercripti*

globus quieicens ; quamdiu fola idea globi ma- ^^^*°"^^'

net , nil concipitur nifl quies ; fed impingit

in eum alius globus ejusdem magnitudinis ,

ilico motus fit in tota mafla & in pundo

conta61:us , & ille motus efl: in utroque glo-

bo; fed quum hi globi funt corpora elaftica,

hinc fuperficies fphaerica in utroquc applana-

tur verius fuum centrum , & hi duo globi

fe mutuo contingunt in facie plana , quam

elafticitas permittit ficri ; fed quum corpus

tantum repellit, quain pulfum eft , facies pla-

na globorum fe reftituit, hinc uterque globus

repellitur eodem motu , unus verfus hanc , al-

ter verfus aliam partcm : quies in globo erat

pafllo ; fed dum fe reflituit , & repellit glo-

bum incurrentem, fitadio; dum globus m-

currens in quiefcentem , fitum illius mutat,

haec mutatio efl: etiam pafliio: fi non elfet

vis elafl:ica, uterque globus quiefceret. Hinc

Tidemus, quid fit pati , fcilicet mutari in fi-

tu corporeo , quem corpus antea habebat;

agere vero eft mutationi rcfifl:ere : ergo id,

quod vocatur aclio , conftat cx diverfis mo-

L s tibusj

; fii DE SYMPArHIA.

tibus, qui diftribuiintur, pcrmutantur , & tari- dem pcreuni : quando duo corpora in fc ni- tentia aequilibranuir , maximas habent motus caufas; uiraque tamen quiefcunt, nec motus fe manii-eilat , nin caufa ab una parte tiat minor. Dico jam , quod in fyilemate ner- vofo fit caufa quaedam phylica mutaiionis a priori ftatu , fed a fubdii cauia pendentis; & hanc caufam voco Sympatheiam, quia me* lius exprimeie non poffum. ■'Sxempla Si quis fubito videat hominem, cujus lim- fympa- bi palpcbrarum funt inflammaci , coccinco. ehiae. colore fali^entes , & oculi iimul tales lunt, & lacrymae inde deftillant , ejus oculi etiam inde laedentar , nec ullus eft , qui hoc iQW- tiat. Si puer infons nutricem habeat lufcam,, vcl cum alio puero lufco ludat, cx illa con- verfatione etiam lufcus fiet : lic a lufco prae- ceptore omnes infantes etiam lufci fiunt, Ubi Orator, volens fledere homines , faciem fuam ad commiferationem ponit, mox ctiam auditores faciem commiierantem habent; hoc fx peterentur, facere non poffent, fed nunc faciunt per Symoathiam. Dum homines ges- ticulatorem vident , omnes , quotquot funt, tam viri graves quam foeminae, eandem iii:- duunt faciem , & hoc faciunt exquifice abs^ que ullo praeceptore. Hoc in auditu aeque apparet, quam in vifj. Si homo, ignorantis* iimus omnium confonantiarum , prima vice audiat tonum harmonicum , & rogetur , ut $dat tonum, refonabit tonum eundem.

Haec res ut vulgatiflima negligitur; fcd eft tam^n hic aliquid pofitum in rerum natura,

quod

DE SYMF ATHIA. s^i

quod ignoramus : fi tuba organi pneumadd Inflatur, omnes homines cantant in iilo Ibno, JCiRCHERi3S nanat in Myfyrgia fua , ft peregrinantem venifTe in locum quendam ad Italiac & Hiipaniae confiuia , ubi cantante uno , reliqui omnes caatabant harmohice ; hoc quum miraretur in gente non exculta» & rem inquireret , didicit , quod omnes ita edodi eflent a natura ; & licet nefcircnt fe ita cantare, tamen nullo modo in cpncentu. fallcrentur.

Audivi hominem optime canentem, fed ia quo vox erat , & praeteica nihil ; i\ ftaret poft fores & cantaret, vix aliquis erat, quem non incantaret & abriperet ; fumfit ille in fymphonia Violinum , & ex mem ria fecic totum fyllema melodicum, ducens pcdinem ad chordas,. & nefciens, quid quaelibet chor» dafaceret: alius IVIuficus voluit hominem do- ccre , fed non capiebat vel unam regulam; ■verum audiens mclodiam , imitabatur fpontc, Rogavi eum , quare ita faceret ? ille inep- tus lingua & moribus refpondit , hoc nefcio , fed tantum ita facio. ■

Videtis hinc, fundamentum artium , difci- utih'tj^ plinae & doLlrinae rerum pulcherrimarum eji*s.. cflTe in ipfa corporis fabrica. Homo audicns cantari cantilenam, volens nolens fecum can- tat , & ducitur ad candem melodiam. Huic r^i jam fe iterum admifcet illud placere vel difplicere ; nam vel idiota , percufiTa chorda acquabiliffima , fibi hoc placcre dicct. SE chorda ubique aeque craffa fit, ejusdem den- ^tatis f tcxturac , fubtilitatis , intorfionis , di-

^^14 DE SYMF ATHI A.

citur chorda pura , quia dat fonum puriim,

uiiiformem , & qui non turbatur ; li non ubi-

que aeque craiTa fit , vocatur chordn f^^fa-,

quae dat quidem tonum, fcd non placentem,:

quandoMuiici extendunt utrumque extremum,

fuiciunt, retinent & movent, &; undulapones

funt aequales, tunc dicunt, chorda efi pura;

li vident fubfultus inaequales , tunc illam

chordam vocant dilparem,

Quod il- Si cbprdam puram t^ndunt. quomodocun-

luftratur quc , fonus dicltur elle in Unifono , qui tan^

«X Mufi |.yjji terminus arbitrarius eft , unde incipimus

*** fonos farfum vel deorfum. numerarc; ^\ fup-

ponunt chordae vires tendcntes majores, tanc

vibrationes fiunt eo plures , prout vis tendens

cft major; fi chorda fubtilior, tanto plus re-

curret intra idem tempus ; fi craflior, rarius;

fi chorda ita tenditur, ut ejus viccs fint unum,

& alia ita tenditur , ut ejus vices fint duo,

tunc in potefiate.priaris chordae eft , mpvere

fecundam, ita ut fi una moveatur, altera noii

poflit quiefcere; fi per pedem dillent, & plu-

mula inponitur chordae. non attadae , mota

priori chorda plumula a fecunda difllliet.

Si chorda fecunda direda eit in quintam » ter-

^ tiam, majorem vel minorem, res, efl: eadem ;

fed in prima & fecunda motus iile manifes-

tiffimus erit. Ergo quod nos harmoniam di-

cimus , five concentum duorum tonorum,

efi: tantum illa refilitio & concordia vibra-.

* tionumfaeperepetitaintra idem minimum tem-

poris fpatium. Mirum efl: , quod fuperior

fonus nunquam afficiat fonum inferiorem;

Eiam 0(2:aYa fuperior non movet odavam in?.

DE STMPATHIA, 5-1^

ferlorem, fed inferior movet fuperiorem. Vi- deantur , quae Sauveurius demonftra- vit in Hiftoria Academiae Regtae Scientiarum, A primo fono audibili ad fummum usque videmus omnes has enum©ratas confonantias.

Hoc dum viderunt Philofophi, dixerunt , invenimus , qua ratione nervi poffint affi- ci in cochlea nodrae auris , ubi tot nervi tenli funt fupra laminam tinnulam : fed de reperculTione vix aliquid dicere valent , niii quod jam dixit Pythagoras ^effe hicaliquid divini. Explicant quidem, quid in rerum na- tura fiat ; fed quando Mathematici demon- ftraverant, quod inferior odava pulfet fuperio- rem ,fuperior non moveat inferiorem , fubiifte- bant: ergo in rerum natura refpedu fonoium eft lex , experimentis demonftrata , quae nt principium prim.um afllimtum exph'cat n hil.

In teftudine , Luit ^ funt viginti chordae; li eas harmonice tenditis , ponitis ad au- rem concordantes ; fi pulfatis chordam infe^ riorem , omnes vibruntur ; & fi plumulas in* jicit's , una tada omnes rejiciunt plumulas ; fi percutiatis Baflum, oritur fonus gratiffimus in ah*is chordis intadis ; nec tantum chordae refonant , fed retinent etiam motus inpreflbs a chorda prima; ergo chordae five per duri* tiem, five per teniionem, accommodatae ilint ad certum vibrationis motum ; nec chorda ipfa fabricat luum fonum , nam fuffocetur campana, tunc non auditur: & quoniam lo^ nus fpatio minuti lecundi perambulat 968, pedes , hinc infiniti funt fonus , dum auditur una vox ; fi chordsie qu^edaiii imt longae ,

aliae

^i6 DE SYMP ATHtA.

aliae triplo longiores , aliae adhuc magis lon* gae , tunc omnes chordae tenfae in propor- tione harmonica confonabunt : ergo unus ho- mo refpeClu cujufcunque foni , vel refpedu alterius fonantis, eft quafi machina oblequio- fa refonans: in hac Sympathia femper eft pla- cere & dilplicere ; li chorda ex argento vel cupro aequabiliter ducta fupm quodcunque inltrumentum harmonice tendatur & percu^ tiatur , fonus , ii purus eft , placet ; h hoc placere trahit homines fupra omnia , ira ut hinc dicantur incantari ; imo fylvae , quer- cus & bruta fequi perhibeniur : dum Or* pheus Cantat, quercuum fibras facit refonare^ ipiique tigrides & leones demulcentur illo fo- no Pica & Pititacus in loco claufo & te* nebricofo audientes fonum harmonicum fta* tim imitabuntur , & brevi pronuir.iabunt hu* manos quati fonos , inprimis ii non audfant alios , & maxime , fi pabulum ifiis praebca* tur ad edimm taiem fonum.

De gultu , odore &c. nihil addo : credo^ quod faccharo guitato a variis liiic^uis aequa- lis fit confenfus ; & ut diverli modi funt in Mutica, qui diver/is placent, lic in olfadu, gutiu &c. etiam obtinebir.

Si jam ro-^atis , quare illi foni moveant

Corpus quiefcens, nil aiiud rcfpondeo, quam

quod inveniinus legem hanc a C R E A T O-

RE latam nunquam fallere, nec tamen pos-

fe cxpfcari.

Ammi af- Eft etiam in fenforio 'Communi, certa ra-

feaui ab t'one a fedo , facultas excitandi aliquos fen-

hac caula ^^^^^ j»octos , vel aoiini aifectus , qui domi-

DE STMP AT HI A. fjy

nantur in totum hominem , & qui afFedus , vix fumma ratione regendi , eo ducunt to- lum corpus, ut fiat fanum vel aegrotum ex pracdominio hujus afFedlus ; 6c hac ratione fumus pars humanitatis , ita ut nolentes vo- lentes patiamur illud , quod alius patitur. Virum novi, de quo vere dici poterat, quod eflet jultus & propofiti tenax , nec uUo me- tu intrantis holiis, vel mobilitate vulgi fran- geretur : illc invitatus Amlklodamum vide- bat ca occafiore in theatro fcenico perfonam, qui rcpraefentaret Agamcmnona , cum unica cjus fiha inmolaretur ; certe vir , cui hae partes demandatae erant, celebris Adamus Caroli ad iliud quafi a natura videbatur fac- tus ; ita ut ille Philofophus poftta mihi fas- fus fit, fimulac videret hominem ingredien- tem cum tali facie & gefiiculatione , ante- quam verbulum adhuc loqueretur , geh*dum cucurrifle per offa tremorem ; fed quando in- cipiebat loqui , tunc magnus noffer Philofo* phus lacrymabatur , licet huc veniffet, ut in- eptias & iigmenta aliorum rideret. En .' hic oflenditur res falfa ; animus ad gravitatera eft compofitus,&: talis.vir tamen permovetiir/ Narratur etiam , quod in Graecia in fce* na fuerit aliquis , qui partes ageret Ores- tis, cui magna infortunia fine ulla cu'pa con^ tigerant : tragicus , qui ejus calamitates doleret,. probe fcicns, quam delicati effent Aihenien- fes , & defperans fere hunc populum movere, fumfit urnam feralem, in qua recondebantuc cineres unici fui filii , quem olim amilerat, camque amplexus cfl ^ hiac propter propril, - . C|5

fiS DE STMP ATHIA.

cafus memoriam ita partes fuas egit , ut om« nis populus tlerct inltar pueri ; nec reperire- tur ullus , qui reliftere polTet.

Haec humanitas tanta eil: , ut obftinatiffi- ma confiliafaepeinveitat. Narratur de Theo- DOSio Magno, quod , cum majora tri- buta inpofuiflet , tantus fadus lit ab Aniio- chenis tumultus , ut ipfas ftatuas dejicerent; imo legatos occiderent ; illi cogitaotes , quid feciffent, & cum quo rem habeient, miitunt legatos ad Imperatoreni , fed qui illis nil res- pondebat ; hinc primus miniftrorum commi- feiatione dudus, excogitavit , quod pueris, qui folebant fymphoniam canere , dum Im- perator aflidebat menfae, traderetur tabulatura lacrymabunda : dum incipiunt flebile carmen^ Imperator nihil tale expeilans poculum jam irrigavit fuis lacrymis , nefciens adhuc , cur hoc faceret ; fed quum pueri pervenilfent ad acmen , Imperator nullo modo fe cohibere potuit , & ita movebatur hoc cantu , ut, H- cet remittere non foleret, jam tamen nullum fumeret poenae genus. in varHs Attendite nunc , quanta fit in hominibus bomini- divcrfitas ; nam fi haec fa6la funt in illis , Q^ qui omnia fpernunt, quid net illis, qui cum

ridentibus ilico rident , & lacrymantur cum flentibus.'* quid fiet in teneris virginibas & foeminis , quae refpedu nervofi generis func mcrae machinae } Hinc videtis quot morbi nobis in praxi toties occurrant , qui oriuntur a folo hoc principio fentiente turba- to, ubi tamen totus morbu-s creditur corpo- reus effe. Hinc fiunt motu.s iu. noftro cor-

pore

DE STMPATHIA. 5-19

pore , qui in tota reram natura non exifte- rent , li haec facultas fenforii abefTet , qui tamen motus funt majores , quam omncs motus cogniti : videte millenos homines in a- cie , milkiias machinas bellicas, haec omnia , quae momento ante quiescebant , movcntur ad unum militare verbum : nihil eft , quod lilet ; & caufa phyHca tantae mutationis eft cogitatio Imperatoris, iiatmotus! n quisinci- piat ofcitar« , pigritiam quaii exprimens , alii etiam ofcitabunt ; hic eft fympa^hla tot muscu- lorum , quorum nullus quiescit ; nulla gutta fan^uinis vel liquidi nervofi , quae non acci- pit aLurn motum ; nec alia caufa eft , nili tan- tum nominis ofcitantis afpedus.

Sedeat quis ad Regis menfam gravis ; jocu- lator invito extorquet rifum ; dum unus ri- det , ridebunt omnes alii : tuffis violenta li fit . ab aliquo homine , nullus eft , quin nixu quodam conabitur juvare fuum amicum» Eft ergo io homine facultas per expcrimenta co- gnita , fed cujus caufa eil: inexplicabih's , per quam unus homo componitur ut alter. Hoc vocamus Sympathiam, NuUibi hoc mirabilius apparet , quam :"n Mufica.

Conltat nobis , quod , dum homo format ^^^^ ^- A, tunc fiat expulfio aeris pcr glottidem , f o"Xm anguftetur pulmo & thorax , mutent locumsympa- coltae , fternum & musculi abdominales ; t^i»» musculi dirigentes aperturam rimae glottidis ducunt eam ad certum intcrvallum ; tunc ad- huc debent moveri Uvula , musculi labio- rum , palati penduli &c. , fi tamen homo di- cat A , infans nuUo modo gnarus imitatur

tom, II, M per-

520 D E SYMPATHIA.

pcrfefle, & accommodat omnia fua organa, ut etiam dicat A : hic fimplex tantum audi- tur fonus , & ad eum^ requiritur tanta po- teftas , quae tamen eft' in omnibus , qui haec organa bona habent ; & homo per hanc facul- tatem omnes has partes , uno momento , finc ullo Do6tore , movct iimul , & tam cxade, ut iiuUus unquam Mathematicus hoc melius poffet imitari. Piieri fub ferula vincunt me- tum , & abftinere fe non pofTunt , quin ri- deant , modo unus in angulo fedeat , qui il- lis arrideat. ' Dum -in moribundis auditur in- conditus ille & moleftus fonus , qui oritur , quando humores non amplius pertranseunt pulmonem , & miferi \\Y\ adhuc lud^ntur , ut eum propellant , expertus fum , quod illos quafi vellem juvare , licet fcirem , omnem meam operam fore inanem. Hinc apti- ' Attendite itcrum ad mirabilia foni Mufici : tudo ad fjt linea reda ita divifa , ut omnes foni pos- Muikara ^^^^ percipi. An ullus audebit dicere , quod * lineam reftam , pollicem vix fuperantem , pofiit dividere in nonaginta partes aequales ? atqui glottis noftra- non eft major ; audit , puer A in baffo , & confonat , quod non fa- ceret, fi haec organa millefima parte minus tenderet ; ergo habet poteftatem in musculog dilatatores glottidis ; nam aliter non pofiTet cantare , licet vellet : hlnc videtis , artem mtificam naturaHter inplantatam elTe huic pue- to,V .<5Uod ' bmTies artifices nunquam polfunt facere , ille facit melius , tendens fuas chor- das ad confonantiam perfedam fine ullo vi- tio ; nec hoc tantum facit , fed tendit etiam

ipfo

D E S T M P A T H I A, s^i

ipfo momento mcmbranam tympani, uthaec etiam confonet cum fono magiftri •, /i enim' furdus efTet , ille fonus ipii eflet nihil : mem- brana ovalis ad fundum (lapedis debet etiam confonare cum membrana tympani ; hinc os« ficula in tympario per fuos musculos etiam moventur : quod adhuc majus td ^ poilumus imitari grunnitum porci ; tentavit A m m a n^ N u s , an orqana vocalia , exemta ex cor* pore animali , pofTent edere talem fonum , fed fruilra ; dixit ergo , in homine aliisque aniniaiibus eft priucipium vitale , quod dum praefens ert & operatur , totam compagem facit refonare ; fi vero abeft , aaditur quidem aliquid ,*fed nihil determinati ; & per illud principium pue=: indo£l:us facit ilico , quod Muiicus fieri vult , & facit perfedc. Ergo illud , quod vocamus Humanitatem , habet obicurum aliquod principium , fed quo prin- cipio . tamen nihil eil: promiius , quod nobis obediat ; hoc operatur folo nutu noflrae men- tis , & quidem tam cito & tam certo , ut nihil poflimus addere , nihil corrigere. Mi- rabile eil: , quod non tantum in his , fed & in aliis motibus Doclor & discipulus aeque ignari tamen faciant idem. Mater tenens in- fantem famelicum in gremio pultem ofFert ; infans respicit matrem disponentem os , quafi pultem caperet , & ftatim imitatur : agnofci- mus hic inllitutum Naturae ; casterum fcimus nihiL- - - , ...

Re6l:e itaque dixit Hippocrates : unus fccat , alter trahit ; nullus fcit , quid faciat ; fed Naturac inltinctum profequitur uterque.

M 2 Le-

5-22 D E STMPArHIA.

Legitur in a6lls Britannicis mirum exem- sympa""^ plum hominis^ , qui parvus quidem 6c maci- thiae ex- lcntus , funSiones tamen omnes optime pc- empium. ragebat ; fed ab infantia fuerat obnoxius tantae Sympathiae, ut ilico deberetimitariomnesmo- tus , qui ab aliis edebantur , idque fine ulla voluntate , imo contra voluntatem ; hinc per plateas incedens cogebatur folum respiccre ^ oculis claulis in fodalitio federe , vel faciem a fodalibus avertere ; fi videret hominem ca- put moventem , ipfo momento movebatur etiam ejus caput ; fi videret hominem riden- tem fine fono , illius os etiam ridebat ; fi quis detegeret caput, ille etiam ; fi quis fal- taret , ille etiam : uno verbo , quodcunque videbat , hoc cxprimebat ipfo momento con- tra voluntatem : fi amplcderentur illum , & confl:ringerent brachia ; & ille tunc videbat gcfticulatorcs , motus fuos edentes , ludaba- tur & fcntiebat etiam motus fummos , ncc fupeiarc poterat ; rogatus , quid faceret , di- xit fe nescirc , fed ita a juventute fua alTue- tum efife , & precabatur , ut h*ber relinquc- retur , qula caput ipfi ab illis motibus doic- bat , & animo fummopere perturbabatur ; & homo illc ab his motibus aeque lafl^abatur , acfi cos libere fecifi^et. Videte igitur , quo- modo homo fadus fit ; quas facultates ha- beat ; quomodo confonet , patiatur , duca- tur , faepe absque fcientia , cognitione & vo- luntate , imo contra voluntatcm , ad quac- cunque.

Ex his apparet infignis mutabilitas in hO' ■ miiie respedu fympathiac ; nam nos omnes

ha-

D E S T M B ji T H I A.

S^3

habemus etiam chordas noftras , & bene dic- tum eft , quod homo conftantillimus omni mutabilitati fit obnoxius , fi modo chorda tan- gatur ; fi cadem chorda , quae ia deliro per- cutitur , in alio etiam percuteretur , unus dc- lirus foret ut alter. Si per fuperbiam non velimus celare noftra vitia , fateri cogimur , tantum ciTe in nonnullisexceftTumSympathiae, & tunc faepc apparent morbi fummi , ubi nulla caufa corporca adeft : fic invenimus faepe oppreflionem pulmonis , dolorem vefi- cae , adco ut ab hac Sympathia multi morbi pendeant.

Vocor nunc , ut adftruam energeticam par- . Effeau* tcm hujus impetum- facientis , ut nobis pa-^"^enaci. teat , quod talis potentia fit in noftro cor- pore , quae cxcitat in nobis motus non creditos. Hanc voco Potentiam mutandi , haerentem in facultate illius primi mobi- lis.

Philofophi putant , fe in mufaeo fedentes , & affumentes pauca principia univerfalia, pos- fc explicare caufas mutationum in rerum uni- Tcrfo ; fed haec fere nihil juvant. Narravit mihi vir mih*taris , qui praefens fuerat, quum Rex GaUiarum devaftaret Palatinatum, quod viderit turrim pulcherrimam fuftblTam , cui fubfternebatur pulvis pyrius , & apponebatur horologium , quod certo tempore demitteret filicem in incudem chalybeam , ubi pulvis pyrius effet, ut exfiliret turris ; illc curiofilli- mus , quid fieret , fedet e longinquo intentis oculis ; elapfo tempore , in horologio nota- to , uno momento fit fragor , elevaturque

M 3 gran*

P4 D E S TM P AT H I A.

grandls illa moles reda furfum in aera , & concidit in miUioncs fragmentorum. Com- parate hoc exemplam cum exernplo Impera- toris quieti, ftantis, cogitantis , dicentis • ag- grediamini, quot milliones motuum hic fiunt, & quot millenae cogitationes praeiverunt ! Vult , ut poft tot minuta turris cadat , & ca- dit ; & hoc totum pendebat" a motu , quem volebat fieri , & quem deterrninabat.ad hocj vcl illud tempus , quo fciebat , quid pulvis pyrius faceret. Videtis , quod homo iit crjsa- tor quidam , efficiens adtiones , quae prius non exillebant , nec cbntigiflent , nifi illud principiuHi , vcl poteftas .excitandi motuui , illas excitaflet : haec res infeparabiiis efi: ab . " humanitate , & naturae latentis proprietas cer-

tiflima.

Et qui-- Si quis per fuam intelligentinm motum

^^™ "*^°'concipiat , quem vult fieri in fuo corpo-

to, rc , & vcniat ad illud momcntum tempo-

ris , quo voluit motum exiftere , •llatim cxiftit

motus.

Antiquiffimus fcriptor , intcr mortales no- bis notus , ait , D E U M dum crcaret non cxifientia, mox fecifTe exiftentia, fiat lux, ^ erat lux. Lqnginus h alii fcript-ores "non invenerunt fimile aliud tam fublime fcrip- "tum ; %)ocat res non extftentes , tanciuam exir fierent ^ dicit Paulus. ,, Simile quid liceat dicere de homine ; dum (dico , tollatur pileus de capite, toUitur: qoo- inodo hoc fiat , haeret in abyffo , fed quo- tidie fieri videmus. Potentia haec excitatur aliquando a fenfo-

' rio

D E SYMP AT H l A, fis

Fio communi , nam ibi origo cft & termlnus ; fed aliquando praevia volantate , mcnti prae- cognita. V. G. Cogito nunc , quum ibnat Horologium Academicum , exibo ; non am- plius hac de re cogito ; fimulac auditur ho- ra , tunc demum fiet determinatio , & a prae-' via voluntate excitatur motus.

Quaenam eft Caufa prima , quae in corpore Nee fci- organico facit hunc motum ? Vultis , ut move-")"^ hujui atur brachium ; fcitis , vos hoc velle ; hoc eft^^^^*^ iimplcx fpiritualc ; fed fimulachocvis , nascitur motus corporeus , acfi a caufa mechanica efiTet natus, qui fc diffundit per totum brachium , omnesque ejus musculos mox moveri facit. Quid eft primum , quod hic mutatur } quid cft illud , quod mutat f En caufam \ cn in- ftrumentum ! Inftrumenta funt illud primum, quod movetur , & per quae delatio fit cor- poris quiescentis addeftinatumpropofitum; ^tdi quare hinc fit effe£lus , quem ars praefcrip- fit ? Hoc aequje ignoramus quam Chincn- fcs , quando Europaei primum horologium Imperatori dederant _; credebant tam certo , facultatem confciam ^ intus haerere , ut hoc non potuerit illis eximi ; fed fimulac artifex ' evolveret omnia , & demonftraret , quomo- do index moveretur , tunc inteliigebant totam rem.

Ignoramus etiam perfe(5le modum ; puta-Modum. verum Philofophi , qiiod poftTent intelligerc ex fuis ideis cogitandi ^ quid eftet motus ; fei omnes , qui bene confiderant , credunt hic efte ens aliquod a6luofum ; fed rogati , quid illud fit .^ non respondent , nifi quod

" M 4 X\Qz

5*16 DE SY M P AT H I A.

Hoc corpus nunc ibi fit , nunc alio loco :

quid autem fit illud reale , ad quod illa trans-

latio fucceffiva fit , nesciunt.

inftru- Ignoramus quoque partes , quae eo requi-

menta. runtur ; & tamen facultas effedrix eft tam

ccrta, quam quid fieri pcteft. Cogito v. g.

ubi occiput ell , volo cflTc frontem ; ignoro ,

quae huc requiruntur , fed adeft facultas la-

tens, quae hoc facit , & fi voluntas iia vch't,

efiicaciter. Sit puer tricnnis inftrudus ingc-

nio , & cducatus , ut commtrcium linguae

babcat ; dic ilii , prones manum ; dum audit

loqui de manu , novit , quid dicas , fed non

intelligit,quid.fit pronare, hinc nondum vult;

dic itcrum , facias , ut pars cava manus con*

vcrfa fit vcrfus terram , haftcnus non perci-

pit ; fed dic , ponas ita , fimul hoc ipfi mon-

llrans , ilico faciet. Videtis hic , quid fit il-

lud velle ; puer ncfcit , quid fit pronarc ,

quid fupinarc ; fed novit , quid fit manus ;

vidct , te manum tuam ita tcncrc , & ilico

non delibcrans tenet codcm modo ; ergo vo-

luntas tua habet efEcaciam in ejus volunta-

tem , ut ita agat : videtis hinc , quod con-

ftitutum fit in rerum ratura , ut excitetur

motus , cujus caufa, inftrumentum, modus,

.partes , nuUo modo idcam inprimant incelli-

gentiac ncftrae : haec imperia funt communia

omnibus hominibus , & hac ratione in recens

na'is voluntas ita acuitur , ut perfede imite-

tur , prout velis , modo fciat , quam partcm

velis iic vel ita moveri.

Ducimur hinc , ad intelligendos mirificos effcclus , qui ab illa facultatc fiunt : fi ma-

ter

D E S Y M P A r H 1 A, s^7

ter gravida abfolutc nppetat pyrum , & alius abflulerit , & illa irata njanum applicuerit Jateri , ibi loci enascetur fjgura pyri in puero. Mille morbi iic fiunt a folo cot pore per animi affeitui turbato ; a forti iiipreflione ilico fcir- rus oritur in mamma. Explicui nunc , quo- modo voluntas faciat oriri motum in fenfo- rio communi , non ex inteliedtu caufae ,- fed cx intelledtu ligatorum inter fc fympto- matum & effectuum ; haec mirabiJia quotidic videntur , fed non fatis attente conlideran- tur.

Aliquando fit ille motus absque ulla om-Nec fiunt nind voluntate praegrelfa ; & fit tamen, acfi^^^ec lem- voluntas praegreffa fuiflet. En ! homo jacetjQfJj"i.^^ pcrfe6i:e apopledicus , palpebrae funt claufae;tis. totum inilrumentum , quod palpebras clau- dit , t£i musculus orbicularis , five conffric- tor palpebrarum ; fi ilias vi aperias , & appo- nis candelam ante oculum , pupilla manet aeque aperta : fed dormit puer profundifTimc, & blande deducis palpebras ; fimulac lux in- grcditur , illud nigrum pupiilae , antea mag- num , mox fit minimum , & infans cvigilat : ij quid magnum ruiiurum fit , mox chudun- tur & hac ratione defenduntur oculi : milites cxercitatifilmi niditant ad infiantem idum ; hoc poteil fieri per voluntatem , nunc fit fi- ne voluntate , & dependet a caufa vix expli- cabili : pofiTum palpeoras claudere & aperire quando volo ; fed in apoplexia , in qiia pu- pilla non movetur , v'gilat tamen cuffos con- ftridor oculi , eumque claudit : videtis ergo, quod muki & magni motus certa creati cor--

M 5- po-

5-28 D E STMPATHIA,

poris legc a fenforfo communi fine praece- dente voluntate oriantur. Si quis igneum globum videat manui inponendum , ilico ma- nus retrotraliitur , li datur libertas : fi ma- nus haeret in tergo , & quis globum calidum admovet , ftatim manus retrocrada eft , ante- quam deliberes , an eam retrotrahere veh's , nec ne.

Princeps magnanimus convivio cxcipieba- tur a Duce bellico marino , qui fignum de- derat , ut omnia navis tormenta explodercn- tur ; dum biberetur , uno momento fit fra- gor , quafi navis exfurgerct in aera ; prin- ceps extimuit ; deridet diix navis bellicac ho- minem meticulofum , fed & ipfe omnino per- territus crat : crgo tota noftra machina agi- tatur ad motus quosdam , ut longc ah'ud quid fiat , quam antea. Hos voco motus fecundi gcneris , qui in nobis non erant momento antequam excitarentur , quia caufa determi- nans non praeexitkbat : ii enim fuillet mo- mento ante , debuiffet praeflare fuum effec- tum : fi dicitis , motus fuit , fed aliter deter- minatus , manet tamcn eadem ratio : ftp quie- tus ; volo , ut totum corpus in muscuh*s ar- bitrariis tenfum fit , hoc fit uno moniento : crgo illud fimplex Volo facit ih*co exiflere extremas aeque ac propinquas partcs in ah*o' motu , & iila caufa phyfica , quae hoc fa- cit, non exftitit antea nam aliter habuififet fu- um effedlum. Illuflravi hoc exemplo turris , in Palatinatu elevatae , ubi mens determina- verat tempus , quo exfiliret : ccrte illa caufa uon exfliterat , nifi in cogitante principio^

qua»

P E ST M P At H I A. s^^

quatenus vult voluntas ,, ut fit : & fcimus etiam , pulverem pyiium fecifTe illum mo- tum : ergo motus , quem faclt homo , pendet a cpmpCitis , fed incognitis naturae viribus ,- & potell tantum determinari ex effcdu , non ex caufa ; & principium illud motus primum & mareriale eit adeo limplex , ut folo imita- mine potius intelligatur , quam ullo ratioci- Xiio : ergo motus ilie oritur ab illa nervorum parte , a qua prima devcrminatio fit , & un- ,

de executioni mandatur uno momento : ergo hic motus genitns , a voluntate fatlus ad id- eam in mente praefentem , fit a caufa mo- mentanea. Gonftat , quod tempus fit menfu- ra exiftentiae rerum respedu durationis , & quod omne tempus poflit dividi in tempora minora ; illud v^ro dicitur momentaneum , quatenus fit fine ulla fuccefiione respedu no- flrae cogitationis.

Certum eft , fi homo cogitans de uno ob- ^^^ ^^ je6to totus occupetur , quod non inveniretunico ac- tempus ; fed inveniret tantum nunc , quodt«» iion compararet cum praeterito vel futuro : crgo hic motus fit uno efBcaci aclu , nam dum volo dicere A, nullibi efl minus fucces- fiva cogitatio ; fit individuo aclu, id efl , cx nullis partibus compofito ; vis dicerc A , di- cis ilico ; non ratiocinaris , fed debes tantum praefcntcm habere ideam foni A , & ad illam ideam jubes ; eft quafi creatio ; fiat , & efl : fit efficaci adu , qui facit illud effe , quod vis ; volo cxtendere ambo brachia , natarali- ter debet fequi-effedus , fimulac primus adus in princlpio volente natus efl : hoc adu mo-

" ' men-

5-30 D E S Y M P A 7 H I A.

mentanco movetur corpus univerfum ; pan- tomimus in fcena poteft ftare quafi conver- Tus effet in lapidem , nuUum motum facit , omnes artus manent inflar ftaiuae ; non eft ulla pars , quin eidem huic adui ilico pareat ; fed ut unus articalus ita maneat , requirun- tur tot inftrumenta , ut incredibile fit ; & homo ille tamen ilico ad nutum voluntatis totum corpus ita dirigit. Summa Hoc a61:u moventur etiam fingulae parres', voiuntatis Yiuici poffumus motum determinare , ut puer c cacia. y, CT^ tantum extendat digitum medium : fi monflres hoc , vix vidct , quin flatim di.^itus ejus fit extenfus : hic puer creavit motum y determinavit ad unam partem diflindifTimam , non mota alia parte ; & hoc actu moventut partes fimul vel fucceffive ;• poteR homo uno momento totum corpus mutare in omnibus partibus , nuUa excepta ; nunc currere, nunc ialtare , nunc uni tantum pedi infiflcre, nunc uno pede pro(ilire , prout libi imaginatur. Rogo nunc , quid eft , quod hanc efficaciam praeflat ? Noviftis nunc eftedus & concur- rentes caufas. IUud, quod hoc facit , non eft illud intelligens , nam puer non intelligit ; fed accedit Velle. Habetur idea manus in quo- cunque fitu pofitae ; poffum cogitare , pos- fum velle fine imperio mentis fequente. Sed quid hoc efl , quod in te fieri deprehendis , dum vis V. g. manum hoc vel illo modo pofitam ? haec res eft valde fimplcx , haec poteflas notiffima, & tamen latentiliima; non potcs negarc , quin fiat , fed non potes di- cerc , quomodo fiat , & quid iit , fn quo

nunc

D E SYMPAtHIA, ^^i

nunc difFcrt illud efiicax : certe debemus di- cere , nos hic nihil fcire : volo , ut inanus hic fit, & eft : nunc cogito idem, & noneft. Examinate , quid accedat, dum manus ibi eft, Nihil videtur clarius , nihil eft obfcurius.

Motus ille femel inpreffus continuari Duratlo poteft per primam illam caufam ; cogitat^''^"' ^^" quis negotia habeo ; cras pedibus ibo Ha- ^ ^ * gam ; dormit , expergifcitur , jentat , ac- cingit fe ad iter , ducitur Hagam , toto dic non amplius de pedibus cogitans , non crrat de >ia , & vesperi incedens per plateas ob- fcuras , cogitat aedes , quo fe vertat , & pc- des eo eum ducunt : dedit tantum primam illam diredionem ; & hoc fit tam certo , ut omnis vis focietatis humanae inde depen- deat.

Quantitas motus , a primo conceptu fic natus , eft plane incredibih's ; fufficit homi- ni femel cogitafte , ibo Hagam vel Amftelo- damum. Novi hominem in hac urbe valde alacrem , qui faepenumero matutino tempo- re pedibus ivit Amftelaedamum , coilocutus eft ibi cum Mercatoribus in loco , didto de Beurs ; tunc fe iterum conjecit in pedes, 6c no(5tu iterum in proprio fuo ledlo cuba- vit ; fine hoc propofito nulla fuiftet motus quantltas , nunc a prima cogitatione generatus motus perftat in fana machina.

Motus fic natus mutat omnes partes fir- Mag^ns mas aeque ac fluidas noftri corporis. Con-^^^^P^"* ftat per experimenta , medullam in ofJibus^hac* animalium valde agitatorum penitus fuifle ex-wufa. hauftam , & in ejus loco inventuni ichorem

fe-

S^i DESTMPATHIA.

ferofum ; quiescat vcro anlmal , omnes am* pullae iterum implentur oleo meduUoIb ; er- go omnes partes per niotum mutantur ; & haec mutatio poteft iieri per omnes morbos cognitos ad mortem usque. Sit homo fanis* fimus & pacatiilimus i ejus pulfus , refpira» '• tio , calor' bene fe habeant ; incipit fe mo«

vere magis magisque , caiet , rubet , & fi pergit , venit ad talem puldim , respirajio- nem , calorem , colorem , ut in febre arden- te ; motum adhuc continuans tandem inc'dit in febrem ardentiflimam cum dolore oiTinium artuum , & moritur : motus hx eft aibitra- rius , fed continuatus , & corpiis per omnes gradus inflammationis ducitur ad gangraenam & mortem ; & omnis iile efte(9:as non ha- bet nifi primum hunc impetum pro Itia caufa. To», Toi., Motus ille facit & creat in quibusdam cor-

Tam lalu* ., . ?■ ,.

taiis. poribus omnes cognitas mutationes , a medi- camentis expedlatas. En exemplum ! homo literatus, utcunquemelancholicus, quum per- fuafum ipfi efifet , ut exerceict corpus , inci- pit fe movere valide , redit domum , nau- feat , vomit , alvum deponit ; per vomitum evacuat materiam inftar picisliquefa6iaeatram, odoris & laparis horrendi ; fit arinae & fu- doris profluvium ; per omnia pharmaca, imo per Helleborum ipfum , non potuifi^es ira fun- dere humores y quam fufi fant per folurn hunc motum ; 'tantus eft ejus effeflus-, ut quandoque inde fiant alii motus , non coer- cendi , licet cohibeat voluntas ; nam homo hic melancholicus non potuit luspendere hos

D E SYMPATHIA, 5-33

cfFedus , fed nolens volens debuit vomere ; ergo motus hic natus pergit juxta leges cor- poris geniti , nec amplius obedit voluntati , & nascitur talis mutatio , quae amplius com- pefci non poteft , vel ab aegris vel a Mc- dicis. ' A6):uofus & fanus hujus Academiae nun- ^^ cius literas accipit deferendas ad navem , quaefun^esw. tenderet Ultraje<5lum ; venit ad portum , & foluta jam erat fcapha , hinc cucurrit, debuit- que longam viam conficere , ut poffet citius pervenire ad pontem quendam , & clamare , ut fifterent ; tunc tradidit literas , & anhelus redit domum mire perturbatus ; quicquid age- tet vocatus Medicus, mittens tantum fangui- nis quantum auderet, homo moriebatur quar- to die febre ardentiffima , deh'rus fempcr & furibundus. Ergo motus , a folo primo prin* cipio cxcitatus & confervatus , mutavit om- nes partes firmas , viscera , vafa , humores , ita ut tandem inde mors fecuta fuerit.

Quum maximus Newtonus contemplatus erat caufas motuum cognitas , ex piaecedente motu faftas ^ hinc mechanice explicandas , dixit , efi"e caufas quasdam motum generan- tcs , quarum modos generandi motum nullo modo ex uUij mechanicis aliisve experimen- tis pofTumus inteUigere ; hinc collegit , non elfe femper eundem motum , fed multum perdi V novumque creari : exemplum dedit in etfervescentiis , rogans , undenam hae fie- rent ? dum paucae guttae olei Cinnamomi & fpiritus Nitri , utraeque frigidae & quiescen- tcs 5 njisceatur , ita ipfo n)isceUe momento

5-34 ^ ^ STMVATHIA.

nioventur & rarefiunt , ut vas foitiffimum confraclum , ejusque operculum in lacunar projeduni fuerit ; dixit ergo , latere in re- rum narura quasdam caufas , quae motum vel perderent , & futibcarent , vel novum excitarent : dixit ibidem , motum genitum ex tam nmplici & non coiporea caufa , qualis eft voluntas humana , tantiim eife , quam ab uUa alia caula. Hacc effi- Hacc caufa motus , haec vis unf homini eacia e.:. propria , & intus iilens , per commercium tendit fe focietatis humanae & artium adjumenta poteit quurn^'"'^^ propagare pcr totam t^Uurem- Unus fe- rox Tamerlanus facit millenos homines lic parerc iibi , ut didum ejus femper iit fa^Si^um; fed hoc etiam fit per artium auxilium ; ii mille librae pulveris pyrii haereant in gremio terrac , omnes quiescent ; una fcintilla ignis incidat in unum gianum illius molis , & uno momento line ulla fuccelTione motus gigni- tur in tota hac mole , quae fe expandendo omnia disjiciet.

In libro dignilfimo Clari Sinclairii de Arte Gravitatis , habetur mirum experf- mentum machinae , pulvere pyrio plenae , in profundum mare demiilae , una cum nlachi- na , quae ad datum tcmpus percuteret iiii- cem , & daret ignem : ubi illud tempus ad- venerat , non audiebatur fonus , fed mngi- tus , nulli rei comparandus ; elevabatur ma- re , & producebatur fumus , adeo ut e lon- ginquo horrerent omnes : haec dico , ut dis- catis , in mole quiescente ab uno corpusculo siddito > fine quo quieviifet in aetcrnum , tan-

tum

D E SYMPATHIA. s3f

tum motum pofTe excitari , & omnia obfta- cula removeri , ita ut in exemplo ante dato tota turris in altum elcvaretur. Quando hae artes per experimcnta ftabilitae funt , id efl , quando induftiia humana indagavit caufam creationis occultam , haec non habet funda- mentum , nifi in experimentis ; & homo per vim fuae voluntatis , cum his artibus confpiran- tis , tam immenfas poteft excitare vires , ut plane incredibile fit , & nemo mortalium concipere poflit efFedtus , qui inde derivan- tur. Ab omni aevo notus fuit pulvis carbo- num , qui non exufti nigri funt ; (i huic in = poUinem contrito,apponaturfcintilla ignis,ille depascit lentiiilme illum pulverem, carbo fufti- iiet per aliquot horas aequabilem ignem , & re- linquit cineres albos: notum etiam fuit , ful- phur ardere ad ignem ; fed quam lentiffi- me , uti patet in ellychniis ; notum fuit , ni- trum hodiernorum fufum fluere in crucibulo inftar aquae , fed flammam non capere , nifi aliud corpus fulphureum addatur : fed nemo noverat , pulverem ex his tribus compofitum tam inmenfas habere vires omnia disploden- tes ; ergo haec vis latens in his tribus corpo- ribus non nili in combinatis his corporibus eft obfervanda.

Sed ex his cognitis videmus , Senforium vis iiia (e commune accipere hac ratione poteftatem mo-extendit tum generandi non tantum in fuo corpore , ^^ ^^»* fed etiam in multis aliis : fa^lum hinc eft,*^°^P°^^* ut homo mifella illa bulla , faepe ab alieno arbitrio pendens , fe tandem erexerit in Impc- ratorem , ita ut fuperbiflTimus Gajus Cae-

Tom, IL N SAR

f 36 D E SYMPArHIA.

5 A R dixerit , volo a me exire omnia. A L e-? XANDER Macedo, cx parva regionc orius , fed in magnum imperium provedlus , crigere fe voluit in ipfum Deum , hac parte tamen infelicem fe diccns , qiiod liberos tan- tum poflct procreare , non Deos.

Dum legimus tales nugas hominum , vide- mus vcriffimum efle , quod nihil fapicntius ,

6 limul nihil flultius fit ipfo homine. Qui ftudiis fapientiae dabant operam , ad eam etiam pervenerunt dementiam , ut putarint , fc ex paucis fuis ideis poffe flatuere univerfales re- gulas phyficas, & comprehendere DEI ma- jeftatem & potentiam : hos cquidcm ipfo A- LEXANDRO, qui Jovis fihum fe effe dicebat, ftultiores efle puto. Pudeat homines tantil- los , tantillam partem tclluris inhabitantes , quae tellus tantilla pars ell respedu rcliqua- rum planctarum, pudeat, inquam, illos de hii omnibus vellc definire.

Adfcendi- Vidcmus potelktem alterius hominis ti^a

tur ad candem ac noflram ; fit ergo ab eadem cau-

We-'" fa : fed qui nobis hanc poteftatem dedit ,

«nam. quantas vircs habet ! quam adorandus , quam

amandus eft I fumma haec Caufa , quae omnia

donat viribus , ex aliis caufis non dcducen-

dis , una , fimplex , eadem , a nobis non co-

gnoscitur , fcd adorari fe patitur ; & in eo

nollra fcllcitas cfi: , quod tantillus pulvisculus

tantum pofijt aflequi de illa Caufa , ut gratias

ipfi agat , quia nobis tantas facultates dedit.

Didicimus ergo ex humanitate noflra aliquid

boni pro ipfis moribus ; experiuntur vero ac-

gri in fc ^ Medici in aegrgtis , impetum fen-

ibrix

DE STMPATHIA. 5-37

forii communis faepe tam effrenem effc & indomabilem , ut tendat in noftram deftruc- ' tionem ; nec domari poffe nifi indudo fom- no vel corpore debilitato utrisque viis ad mortem ducentibus.

Somnus olim jam vocatus fuit foror poteftas mortis , nam quum Philofophus centena-a^^fi? ^^ rio major videret fe morti propinquum ,J°^^ni. dixit , video fororem unam alteram bre- „,ium im- vi vifuram ; cft exftin^lio illius vitae ,petum. quae a principio impetum faciente pendet ; er- go per fomnum Medicus dirc6le imperat : ncc minus per debilitatem , quae fi fiat ex defedu virium , tunc pars cft inmobilis line ulla moleftia , & tendit in paralyfin , & fum- ma paralyfis eft mors , five quies cordis ; & fic tandem obtinctur quies , quam obtinen- dam imperat effrenis motus.

Quanta autem prudentia opus cft , ut Me* dici his binis auxiliis utantur ! nam fi in mo- tu melancholico dederis viginti grana opii , nihil fopitur , imo impetus fit quandoque ma- jor ; fed fi alio tcmpore eidem homini dede- ris granum unum , inde dormiet.

Vocatus fui in confilio cum clarifllmo Collega ad nobilem foeminam melancholi- cam ; fperavimus , rem in meh*us reduci pos fe , fi perturbaretur totum corpus ; conclu- fimus debere dari Yomitorium fortifi^imum ; fed grana novem Mercurii vitae cfficicbant nihil ; quum autem valde effet famelica , de- dimus cum pane : contigit , ut ipfius pediffe- qua , dum repurgat mantilia , miculas deci- duas hujus panis comederit , unde illa itt

N i com»

f 3S D E ST M P Ar H I A.

commota fuit , ut vix potuerimus fifterc ; ■ eadem illa aegra, dum fana erat, folvebatur a paucis gianisScammoneiihaec quum ita fe ha- beant , & lint tantum duo illi modi, debemus efle patientes , ne ilico ad opium vel milTio- nem fanguinis confugiamus : monuit enim Sydenhamus , quod fi in furoribus te- mere mittamus fanguincm , homo quaii puer fiat fine ulla memoria & affedu , vivens tan- tum inftar ftatuae.

In morte fumma eft debilitas & fomnus

perieme- perpetuus ; in morte principium illud fentiens ,

^^''^ ^'^^"'^^impetum faciens , afFe6lus creans , fugit ob^

jnoitera. fervationem noftram : jaceat cadaver fub aquis,

educatur inde adhuc reccns , adfunt omnia

quae ante , fed nullus eft motus , nuUum eft

principium fentiens ; nam fi clames ad aures ,

auditur nihil ; pupilla non amplius contrahi-

tur ; principium impetum faciens etiam defi-

nit , nam licet omnes musculi & vafa ad-

fint, non apparet caufa, quae excitat motum.

Docuerunt tamen obfervationes , quod ta-

lis homo , fex horis fubmenus , refupinatus ,

dolio inpofitus & agitatus , emiferit ex ore

aliquid aquae , & in vitam redieric , hac refti-

tuta funt iterum omnia , ut ante , & ad*

eft principium fentiens ,• movens & affedus

creans.

Ergo mors eft evanescentia perpetua ilHus principii fentientis , motum excitantis , & af- fcdus creant's : fed principium illud intelli- gens & volens poteft manere in paralytico , aeque ac ante ; ergo non evanefcit , licet fenfibus iion apparesit , ergo potcft etiam ma-

D E SY M P AT H I A. 5^39

nere poft mortem; nam non eratillud, quod per fenfus vel imaginationem agebat : an cr- go deftrudum fit , nec ne , nullo novimus experimento ; fed hoc fcimus , in fubmeriis, qui revixerunt , refuscitato corporeo cordis motu , rediiffe omnia.

Dico nunc porro , quod homo non tan- rnndpii tum habeat imiperium in fuum corpus , fedj,"'?^^^."^ etiam ni aha corpora , tam per mirabilem il-uirerioi: lam folisque experimentis cognitam Sympa-contem- thiam , quam per commercium humanum ,piatio. quo per externa indicia poffum facer^ , ut nnus eodem modo cogitet quam alter : fci- mus enim , quod cogitata noilra abfcondita alteri patefaciamus per literas , ita ut illi , ad quos literae dantur , iis receptis , ideni cogitent , quod nos tunc temporis cogitaba- mus.

Dixi jam de tumultu , qui ex principio fcntiente exorbitante eioritur , & de reme- diis illud fopiendi ; & vidiflis , quod princi- pium illud lit invifibile , nec uUum ampHus iignum det in corpore, dum mors eft. Quum SocRATES bibcret cicutam , rogabat ami- cas , quomodo te fepeliemus ? ridens ille res- pondit , faUimini : vos , qui putatis S o- c R A T E M inventuros , non me invenietis , fcd carcerem meum ; faciatis ergo , quod vultis. Melius longe egit , quam D i o g e- N E s , qui idem rogatus dicebat , relinquitc me ; quum iUi objiciebant , canes te devo- rabunt , respondit , apponite itaque baculum ; quum iUi urgebant , nihil inde fenties , re- pofuit , quid ergo mea refert ? ergo iUud .-»

N 3 qucd

540

D E S Y M P AT H I A.

quod cogitat & recordatur , poft mortcm cor- poris maiiebit forte idem , & erit longe be^ atius.

Patct , quod tota haec poteftas a fimplici membrana pendeat , nam minima laefio mem- branae tenuis pelTundat & invertit totum il- lud principium , uti patet in iis , quibus femen Hyoscyami vel Cicuta aquatica haeret in vcn- triculo ; illi enim dclirant , carent principio percipiente, memori, movente, animam afTi- ciente ; fed (i vomitorium 6c bona medicina adfeiatur uni parti affedae , licet totum cor- pus patiatur , totum hialum ftatim tollitur ; nam fi evomitur Hyoscyamus vcl Gicuta , non modo ventriculus etl fanus , fed totum corpus. Audiamus Helmontium patrem, qui indulfit quidem libidini fuae imaginatio- nis , fed tamen non infanivit inepte , & de quo antc jam vidimus , quod pofi: guftatum Napellum longe perfpicacius intellexcrit & meditatus fuerit quam ante , fed interim com- mercium fere nullum cum corpore habuit ; nec cogitavit fucceflive , fed quafi in uno in- ilanti. Magna Colligit inde , quod in corpore humano , ^mpiici- quamdiu homo dicitur vivus , fint quidam tas hujus niotus , pendentes a mero corpore , uti in principu. yegetabilibus & animalibus ; fed quibus alTo- ciatur , dum homo vivit, piincipium aliquod non corporeum , quod fe ipfum non cogno- fcit , fed habet tanien illum impetum , ut di- rigat , moveat , perturbet , fentiat , doleat vel gaudeat ; hoc vocat Imagtneyn fervitii , & di- cit , quod hoc principium iu homine conetur

re-

D E S Y M P A r H I A.

Sit

regcre illud corpus , fed quando non potcft , magnas turbas excitat : caufa illa materiaJis iion faceret morbum , fi corpus clfet iine il- lo principio ; Maniacae datur Opium , nullus fit fomnus ; datur Mercurius vitae ad grana decem , nullus vomitus , nam iiiud princi- pium obfuscatum eft 7clotypia , & fatagit fa~ tis iilum atfedum , ita ut ad alia nihil atteu- dat ; ergo illud principium delirans tunc fe habct ut homo dormiens , qui fomniat : di- cit porro , quod Mania & Eciia/is funt refpedlu illius principii quaedam eiorbitatio- nes , & ii principium illud exorbitet , nullis; medicamentis potcll: fanari , uti fatis patet in Epileplia ; hoc principium tamen regimini corporis praefe£l:um eit , hoc elt fubjedum tot morborum , fanationum , & a6lionum medicamentorum , quot hic flupemus fieri ; hoc quamdiu fuum corpus gubernat ex con- digno , intclligimus cun61:a intime citra labo- rem , taedium & laflationem ; fed mutato corpore totum impeditur.

Putftt ergo , quod perfedii^mi homines olim mente integra , fine ratiocinio , memo- ria , fcnfu , cognoverint corporis ftruduram & leges ; hinc quod eo tempore mens illa falli nefcia & perfpicax , ad haec omnia ani- madvertiilet , fimulac aliquid applicaretur , quod illud corpus perfedum mutaviffet in inperfedum Legite tradatum ejus , quem infcripfit Demens Idea. Si hoc intimum prin- cipium ab omnibus fuccedaneis fpoliatum per fe poffet fifti nudum , viderct omnia fimul fine fntiocinio , uti antea de illuininatione dfxi.

N 4 Qai

S^i D E SYMPATHIA,

Qui bene intelllgit propofitionem gcometri- cam , in conclulione clare videt omnia , id- que uno intuitu- Putavit ergo Helmon- T I u s , hoc intimum principium praefes cor- poris omnc fuum vitium in nativitate rece- pifle , & corpus femper fe ipfum effe tuitum; -vitam corpoream ergo fore aeternam , fi re- tineretur femper illud , quod corpus poifet facere perfe6tum ; fed quum dediflet fe aliis ^ contemplationibus , ad perfe61:ionem non

\ pertinentibus , tunc fucceffifle errorem , & hinc nos nihil fcire de Itructura noftri cor- poris ; fed debemus discere per fenfus fen- fim , & magna cum patientia. Hoc princi- pium dixit non corporeum , non fpirituale , fed , uti Hi ppoc R AT E s jam vocavit , impetum faciens. Mirutxi Certe miidbih'a funt in nobis abfcondita , ejus im- ^ homo eit longe ah'us , quam vuleo credi- tforpus. ^"^- Effectus nunc , qui ab hoc principio obfcuro quidem , fed tamen efficaci , fiunt , funt animi afFe6tus : dixi jam antea , quod illi concomitentur motum determinatum quo- rundam fpirituum in certis ncrvis , nunc eos confidero ut mutatam conditionem illius prin- cipii : nempe in nobis eft principium quod- dam fentiens , memor , ratiocinans , motum faciens , fed fimul eft principium , unde in nobis nafcuntur mirae & efficaces cogitatio- nes , quae imperium habent in omnes ah*as noftras cogitationes , & ex quibus non nifi per lu6tam emergimus. Dicat Cato , fe- nex fum & Jiber , tunc temporis tamen a ilia deprehenditur cum concubina , quam

WXQv

D E SYMPA7HIA. s^^

uxorem duxit , ut audoritatem fuam tueretur. Videmus divum P a u l u m conL;iierentem , quod haberet perpetuum (jbi adverlarium ob- ludatorem in carne , ita ut bonum veiit & non poflit : hi atFe6tus tantum habent in cor- pus nollrum efFedum , ut omnes omnino morbos faciant.

Scribitur in Euangelio , quod ne u- canhies num quidem capillum poffimus facere album ab aninu vel nigrum , & conftitit tamen homines una ^^^*^^^'^"^ no6le ex magno & repentino terrore inca- nos elfe fadcos ; quod tamen alfter non fit nifi in fenedute. Petrus Messias narrat m 'variis fms leSltonibus , quod Rex H I s p A N u s fuspicione magnae offenfae julferit juvenem quendam celebrem duci in carcerem , qui tota node pavore correptus , ubi mane coram judicibus deferebatur , totus canus vifus eft , ita ut putarent alienum eile fuppolitum. S c a L I G E R disputans contra Cardanum de mtris effedibus ex caufis naturalibus non indagandis fcribit , quod ea tempeftate Franciscus Gonzaga, affinem fuum , conjuratjon-s accufatum , in carcerem duxit , ut fervaret ad fupplicium ; mane nunciatur Principi , quod totus canus iit fadus , qui inde fle<9:ebatur quidem , fed * ille manfit femper canus.

Idem fatlum legimus de homine Patavino, qui percepto nuncio , quod fequenti die ca- pite plederetur , prodibat canus , & venia ac- cepta ita manfit.

Nobilis juvenis dcperibat domicellam ; re- um fe facit cujusdam criminis , quod exami-

N ^ na

D E S TM P A TH I Al

natus confitetur ; dum producitur , Impera- tor putat ede alium , nam erat facie , habi- tu , & colore piiorum bmnino mutatus ; re examinata , an forte aliquid veneni fecum ha- buerit , invcnitur plane nihil , nifi quod cufto- dibus vigilibus aflidentibus in fummo angore ita mutatus efTet : hinc dixit imperator, quod fatis fupplicii tuliilet.

SuETONius narrat de G a l b a , acci-. diffe , ut cum provinciam Tarraconenfem .ingreiTus facrificaret , capillus repente toto capite canefceret.

Apud P L I N I u M plura talia exempla colleda habentur. En tantam mutationem uno momento a perturbatione rnentis fa^lam in parte ficca , ad quam naturaliter mulii anni requiruntur , quid ergo fiet in partibus fenfibus noftris abfconditis ! certe hic latent longe aliae potefiates , quam nobis huc usquc funt cognitae. Mutafio Scquitur comarum eredio , de qua apud fcriptores antiquos legimus , quod.in fummis animi afFedibus proprio motu m parte non mobiii fiat : fic dicit Poeta : ohfiuppii ^ fiete^ runtque comae. Pallorem faciei inde fieri no- vimus , fed quomodo fiat , ignoramus , nam vix momentum tcmporis praeterlabitur : dice- tis , fanguis retrocurrit ; bene , fed quid facit illum retrocurfum ; non quies cordis , nam cor faepe tunc maxime palpitat,

Fit etjam inde plane contrarium , nempc rubores fummi : pucllae bene educatae , fi in confortio aliquid audiant , quod fuspicantur dici in ipfas , mox rubrae cvadunt.

Quid

-habirus torporis

D E S Y M P A T H I A.

S^S

Quid dicetis de hoc verecundo rubore ? Cartesius hoc voluit explicare per tu- bos nervofos & valvulofos , fed majoribus fc inmifcuit difficultatibus : dicetis forte , hoc fit a fanguine, majori copia in arterias dela- to ; fed cur pedus , cur manus non rubent, & tantum facies & collum.

Cur a minimo animimotufaepcvidemusvo- litantes quafi colores, nunc rubros, nunc lividos,, nunc pallefcentes ? Videmus hinc excuti lacry* mas, quas magnanimusnescioquo predovellet retinere ; ajunt, hoc fieri a conftridione fum- ma , fed quare etlam in gaudio exprimuntur , in quo omnia laxantur ? & multi diriffimos affe£lus patiuntur , qui tamen non lacryman- tur.

Fiunt inde labiorum tremores & linguae , nam nulla pars citius ab animi affe6i:ibus af- ficitur , quam organa vocalia : Eioquentis- fimi inde ih*co balbutiunt : hinc dixit Poeta, Objlupui Jieteruntque comae , 'vox faucibus haejit,

Oritur inde frigus momentaneum tam mag- priguso num, ut obilupescamus. Clarusquidam vir, dum ftudiis nodurno tetnpore inpallescit , au- dit quafi aliquid proferpere ad lacunar ; putat iliquem irrepfijfTe, fumitarma, adfcendit, fed nil vidct ; flabat in angulo cilklla , quam ape- rit; videt veftimentum ibi haerens adparietem, & faffus eft , gelidum cucurrille per ofla tre- niorern , ita ut quafi aqua pcrfunderetur.

Qui nulla pericula intrepido animo vin- cunt , a re miniiua cottfunduntur , modo fit inprovifa.

Fir

S^y D E SYMPATHIA.

Horror. Yit inde horror , nam non oritur caufa la- tentiffimi contagii epidemici , veneni fuscepti,' vel alius cujuscunque rei , quae magnam mutationem mlnitatur corpori , quin itatim inde horrcat. Dixit mihi aliquis , qui fuerat in loco a pefte infedto , ipli nil mali cogi- tanti , fubito eveniffe horrorem , & poft ho- ram anthracem peftilentem , unde plane Hbe- ratus fuit. ' Domina quaedam fimiliter quafi perfufa

fuit aqua gelida ; mox omnia fic mutata e- raiit , ut incideret in peftem faeviffimam : er- go ab E O , qui hoc corpus fabrefecit , prae- pofitus efi nobis vigil fideliffimus , quem haftenus non bene cognoscimus Si inquira- mus , quid primo momento fiat , dum ho- mines afficiuntur pefle , apparebit, quod mul- ti in initio viderint pulcherrimos colores , ita nt parietes fordidi apparerent tanquam tape- tiis inftrucli; alii teftantur , fe fenfifiTe fuavis- fimum odorem ; alii dicunt , fe eodem , quo fericbantur , momento habuifi^e mirabiles illos concufi!us & horrores In toto eorpore. Om- nes hos motus quis exponet ?

Tremor. Hinc fiunt tanti tremores , ut homines confiantiffimi vix poffint poculum tenere , & bibere vel confiftere : hinc fiunt tantae convulfiones , ut infantes inde epileptici ca- dant : hinc fiunt proditoria & vix celanda fuspiria : converlatus fum cum viro fapien- ti , qui fjbdita in mente fere femper ex fus- piriis conjicere noverat. Pater apud Comi- cum Italum dicit fuae filiae , amore dctine- m , nam fuspiras : in ira , timore- , aliisquc

ani-

D E SYMPATHIA. ^-47-

jnimi afFedibus femper alit atque alia funt fuspiria.

Hinc fit cordis palpitatio : fani non fenti-PnJpitatio mus pulfuni arteriarum vel cordis , fed fimu- coidis. lac ai.imi aife6tus quidam urget , ftatim fit palpitatio , faepe fomnum ipfum impediens , pulfu in pulvinaribus ipfis audito , ita ut ho- mo , utut fe convertat , eum fent'at : hinc forte Graeci & Hebraei veteres fedem afFec- tunm in corde pofuerunt ; nam licet haec pars videatur libera ab imperio voluntatis , tameu non eft libera ab imperio afFeduum. Fiunt in- de fimul polypi , ita ut conftet per experi- menta , quod homines a magno terrore va- lidisque animi affedibus per totam vitam ia- boraverint intolerabili palpitatione cordis , & poft mortcm cor inventum fuerit aneurismate diftentum , & polypis concretis quafi reple- tum : hinc ergo fiunt fuspiria , quafi horum ope coagulatum fanguinem ex arteriis pulmo- nalibus vellent expellere. Revera ! magni animi affedus funt quafi commotiones cogi- tationis noftrae ; & valent in corpore noflro ea peragere , quae , nifi , experimentis confta- rent , nunquam pro veris haberemus.

Hinc/fit faepe apoplexia , & vix ullus mor-Apople- bus frequentior. Omnia hic manent integra ;xia. fed illud principium impetum faciens , fen- tiens , percipiens & movens aboletur : quum nunc ex omnibus folh*cite excuffis conltitit , quod fit unum individuum principium , quod per motus corporeos ideas novas percjpit , quod determinatur ad volendum , quod ex- citat primos motus j patet ergo , quod com-

mo-

^4« DE STMPATHIA.

motio fuLima poteft facere Apoplexfam# Quoties a fummo terrore, timore*, triilitia , homines conciderunt , ncc unquam furrexe- runt ! omnes- Hinc fiunt hemiplegiae , paraplegiae & pa- que e)i:s rapoplcxiac ; fic vocatur abolitus fenfus , & gradus. ^blata movendi facultas in omnibus muscu- lis , qui nervos fuos accipiunt fub cerebello : ibi incipiunt nervi vertebrales , deltinati ad artus , & totum corpus caeterum , demtis visceribus , quibus dantur ncrvi ex cranio oriundi : fit ergo Parapoplexia , quando to* tiun fub capite aboletur : in ea aboletar qui- dem fenfus & motus , fed per vellicationes pro momento iterum poteft excitari ; hinc eft apoplexia fpuria ; haec facilius intelligitur quam paraplegia , nam in hoc morbo aegri • vident, audiunt, guftant, memoriam habent, ratiocinantur ; fed omnes ncrvi , qui fub pari nono oriuntur, afficiuntur. Vir eruditillimus in hac Academia in fenedlute vegeta ab alio offenfus ftetit , 6c miras convulliones acce- pit in facie ; primo perturbabatur , fed coUi- gens fe , dixit libi iaftareattonitum morbum, quod et'am ita contigit.

Norunt Mcdici , nil in his morbis effe pe- jus , quam (i inrtia talis mali primo a facie incipiant : fi homo concidat , & vultus non valde fit deformatus , & oculus aperitur , & lingua re6la porrigitur , tantum non eft pe- riculum , quam fi in facie & vnltu fiant dis- torfiones ; nam nervi hariim partium oriun- tur ex ipfo cranio ante locum , ubi commis- iio eft meduUae cerebri & cerebelli ; hinc fci-

DE STMP ATHIA. ^^49

inus ipfum prlncipium affici : plernmque tunc aliquid turbatum ta in ventriculis cerebri , quod primo premit nervos in una parte , dein etiam in alia.

• Fiunt inde paralyfes , (ive refolutiones mus- culorum cum impotentia motus & flaccidi- tate ; fpasmus vero eft" contradio muscull cum inflante duritie : ab hac caufa miri oriun- tur motus faepe pulfatorii , inprimis in mu- lieribus hyftericis & viris hypochondriacis ; hinc uni titubat lingua , alteri tremit brachium yel pes , & nonnulli mejunt.

Haec funt praecipua , quae oriuntur a fyfte- mate generis nervofi , quatenus illud deducl- tur ad primam fuam originem in ortu medul- lae cerebri haerentem.

; Videtis ergo , quod iine ulla materia & mu- tatione humorum poffint fieri omnes morbi ncrvorum ad apoplexiam usque; & huic fubtili fe faepe alia quaedam caufa phylica adjungit , uti docet diifedio anatomica.

Medici fcrutantes cadavera faepe nil fingu- An huic lare vident in ccrebro : fed quando homo lan-^^^-^^^ ^^ guet , tunc cavitates femper incipiunt coacer- aiia"i"fa'te. vare humores fenfibus apparentes , qui nonrialis? -apparent in hominibus fubito mortuis : in iis enim nulla isvenitur aqua , -nec in ventricu- lis cerebri , nec in pericardio , nec in thora- cc , nec in abdomine , nec in membrana fus- pendente teftes , nec in utero muliebri ; fed ubi languor praeceflit , femper illae cavitates replentur aqua fenfibili : verum efl: igitur, quod dixit HiPPOCRAiESi totum corpus re-

ple«

Sfo DE STMP ATHIA.

pletur cavitatibus , quae in fanis continent fpiritum , & in languentibus aquam.

Quando ergo in cadaveribus invenitur plu- rima aqua , non teniper licet colligere hanc fuifle caufam mortis , nam potuit nata efTe per languorem morbi , & dudum haelifTe , quia non reforbebarur : ergo apoplexia aeque gignit aquam , quam quod gignatur ab aqua, nam debilitate inducta vires vacillantes non poffunt ditflare has aquas : ergo potelt hic^ lieri lubtilillima matatio , quae non ponit cor-* poreas caufas. Ubi Apoplexia oritur ab aqua colleda , illi homines primo funt Lethargi- ci ; fed quando hi morbi ab animi perturba- tione fiunt , debilitas induda efl toti fyfte- mati.

Hinc videmus , cur Medici in his cafibus faepe omni fucceffu deftituantur : fi poffent corrigere primum illud principium , & effi- cere , ut facultas fuppreffa iterum vigeret ^ poffent curare hos aegros ; fed nuUum m il- iud habemus impeiium , imo ne cognoscimus quidem. Non poffam prohibere , ut quis de no6le aliquid videns non tremat , non for- midet ; poffunt Medici mutare aliquid in vi- tae inftituto , fed non poffunt efBcere , ut ho- mines ad fubiianeum cafum non perturben- tur , quum ipli viri conflantiflimi hoc ferre nequeant.

Paracelsus & Helmontius, qui jadabant , fe habere remedia plus agen- tia quam vulgaria , tamen non promiferunt ^ fe morbos , ab hac caufa ortos , poffe fana-

re :

DE STMP ATHI A. ssi

re: pendent enim a tam fabtili caufa, ac e(t fa- cultas movendi manum ex arbitrio volunta- tis , quam facultatem ncmo , iliibato corpo- re , per medicamenta tollet : hinc H e l mo n- , T I u S dixit ; quando apoplexia oritur a fu- perbia ideae , hanc remedia Paraceliica non cu- rant , nam malum eft fpirjtuale ; ii vellem hic per medicamenta cuiare , nova indigerem arte. Si in virgine contemta oriatur apople- xia , adhibe quaecunque velis , non fanabis ; mittite fanguinem , date laetificantia , non operantur ; vomitoria non agunt , nam efl apoplexia fenforii communis , tandem fit mors fubitanea.

Revocemus in memoriam , ut haec utcun- ^^^^ ^j, que inteHigamus , vitam non fentientem ae-animi af. que manere indormieute quam in vigilante,in fe<^ibus. Apople6lico quam in fano ; & hominem ra- tione communis fenforii eile duph*cem ; fed quod animi affeclus , licet videantur magnae mutationes in parte illa primaria , fenforio communi , tamen poffint efficere , ut illud alterum promptaarium , ccrebellum nempe , dciiciat. Legimus apud varios auctores mul- ta exempla mortium fubitanearum ab hac cau- fa ; noilrum erit amplam hanc fylvam brevis- iime percurrere.

Non fuerunt cogniti homines magis for- tes , quam Spartani & Lacedemonii. Apud has gentes furtum non puniebatur , niii quan- do fur deprehendebatur ; hinc ita educabantur pueri , ut ad omnes dolos eilent comparati ; accidit , ut puer abriperet vulpem , & in pe- ra fua reconderet ; herus vulpem abeife vi'.

Tom,lL O det;

fSz ^ E STMPATHIA.

det ; negat puer , fe habere ; animal conatur fe liberare , & furtum proditur ; rogant pue- rum , cur non confelfus efl: crimen ? Spar- tanus , inquit , furtum non confitetur , & fic mortuus ell:.

Pater fpartanus videns filium coronari in certaminibus Olympicis , eum ampleditur , & ipfo momento cadit mortuus.

SoPHOCLES, qui honoribus celebris fuerat , fed in fenedute pro deh*ro habebatur ,. vi6tor pronunciatus in tragaedia ftatim exani- matus eft.

Legimus apud L i v i u m , quum H a n- N I B A L in praelio apud Cannas deviciifet Ro- manos , & nuncii venientes omnes mortuos denunciarent , quod duae foeminae , videntes unicos fuos fih*os ex pugna reduces, prae lae- titia mortuae fint. Etiam in Haec adhuc ferri poffunt ; fed piratam , homini- crudeliiTimum & fcelefi:il!imum hominem , buftiffi- neminem metuentem , prae fumma laetitia nu5. mortuum efife , hoc prorfus mirum , & fere iucredibile , tamen veriflimum. Celeberrimus inter Arabes fuit pirata , qui filium habebat , patris veftigia exacle fequentem ; hic verfans m obfidione urbis Tunetanae pofl fummas editas virtutes capitur ; pater eum valde lu- get , quoniam captus habebatur pro perdito ; vindidam cogitans vult proficisci ad Lufi- tanos ; mox abituro adfertur nuncius , quod Barbarossa magno aeris pondere fili- nm fuum redemerat , quodque Imperator Ottomannorum eum feptem triremibus prae- fecerat ; & ille patri opem allaturus jam ve-

nis-

D E S Y M P A r H I A. SS3

nifTet ad portum : hoc audiens ferox pirata prae fummo gaudio exfpirat , dicens, gratum iibi effe , talia lilio accidilfe. Ergo illud prin- cipium in nobis , ubi origo ell: iolius motus corporei vitalis , obnoxium ell: nimiis affedtio- nibus.

Credidcrim certe , neminem hominum aEt ab af- fummis animi afFedibus liberum efle ; fed infe<^_'t>us hoc timor , in illo laetitia , in alio trillitia^^'^''"^* mortem producit : ergo magni animi afFedus^^"'^'^^' agunt plas quam ullum aliud remedium in tota medicina , nam agunt in utrumque ho- minem ; nec poffibile ell: tales morbos cura- re ,. quoniam non pofTamus avertere afFec- tus»

Mea aetate exemplum accidit fummae lae- titiae , quae omnes vires refolvebat. f amih*a fpedabilis ad anguflias erat reda6la ; frater natu maximus profedus efl in Indias Orien- tales , fitque ibi unus ex primariis ; fororem triflem ad fe vocat ; venit illa ; vult eam gaudio afficere ; aperit ornamenta fibi defli- nata ; illa haec videns manet inmobilis , & moritur prae laetitia.

Quum ergo vetuftifTima & recentia exempla hoc doceant, videtur majus periculum efle ex nimis laetis , quam ex nimis triff ibus nunciis : hinc nontotexempla funtatrifiitia, funt tamen. Vir quidam in Galliis ad .tumulum paternum haerens , & defiens thefaurum fibi charumf, mortuus eft. NotifTimum e(l exemplum no- bihfrimi Rotschild, qui fn cadavere Regis dcfuniti haerens occubuit. In obfidione Budae occidebatur Germanus fortifTimus , qui fupra

O z hu-

5-^4 ^ ^ STMPATHIA.

humana virtute hoftes profligare videbatur ; dux belli vult cognoscere quis lit, videt efle unicum fuum fiiium ; haerens aliquamdiu mortuus el1:.

Plura fimilia leguntur apud D o n a t u M in Hijloria Medtca mirabili , Cap. XHI. ,■ qui etiam narrat fequentem hilioriam. Lani- ficus qaidam pauper uxoratus , & prole one- ratus , cum diutius meretriculam quandam iii deliciis habuiiret , reverendi Episcopi manda- to gravi indida poena utrique , ne in pofle- rum invicem commiscerentur , ad eam clan- CLilum divertit , quem meretrix videns con- tumeliis recepit , atque ut quam primum dis- cederet imperavit , quo audico , icorti nomi-. ne invocato , crudelem exclamaus , manibus ardatis , ac in coehim oculis devolutis repen- te mortuus concidit. Alii effec- Ergo iUud princ;pium , quod facit illam tus abhacfummam alligationem inter illud cogitans & caufa. \\\\xd. corporeum vitale tantos facit etfedus ; & quod magis mTum eil , homines , qul carent omni prorfus adtione hujus princi- pii , faepe redeunt in vitam. Homo apo- plcdicus , cui a percuflione capitis & eifu- lione fanguinis cerebrum compreifum eft , ca- ret omnifenfu, imaginatione, memoria, -«im- perio in musculos ; nil fupereft acluofi : po(t aliquot dies , capite prudenti con(]h*o aper- to , h'beratus a fanguine , reviviscit ,• & illud principium rcfurgit cum iisdem viribus ; fub- iillit ergo hoc principium , fublata vitafana; fed manente corpore integrq . & affedo tan- tum hoc principio , tota vita deletur. 5i vero

huic

DESYMPATHIA. ^^S

huicprinciplo tanta vis ineft totam vitam de- lendi, habebit etiam vim in omnes functiones vitales , in adionem cordis , arteriarum & dis- tributionem omnium humorum inde penden- tiam. Quomodo hoc fiat ignotum eft , fed effedus a nobis nofcuntur ; habebit ergo eti- iim vires mutandi omnem locum in cor^ pore.

Quis vero exph*cabit , qua ratione nonnul- li poft fummas animi perturbationes incidant in pthiiin pulmonalem ; vel colligant aliquid in hypochondriis , unde tota vita manent me- lanchoh'ci ? Exempla ante vidimus , quan- do egimus de vi fenforii communis ad pro- ducendos morbos. V. G. Nobih"s puella in confortio audiens narrari turpem hiiloriam , & fe fufpedam credens , mox rubet ad col- lum usque ; carotides ita pulfant , ut fubfi- liant ornamenta coUi : in alio homine , metu percullb , pallor inftar mortis oritur.

Hinc patet ratio , quare IVIedici , in aliis cu- rationibus felices, hic deficlant, quia caufa la- tet in mobili hoc fenforio communi , ita ut harum miferiarum faepe tantum teftes efle poflint.

DE EFFECTU IMAGINA-

TIONIS IN ALIE-

NUM CORPUS.

Abfolvi fere propofitum thema , fed unum hoc fupereft , paulo accuratius inquirendum. Nempe , liceblt forte nobis dicere , quid fit

O 3 haee

'^S^ D^ EFFECTU IMAGINAr. y^,

haec 2iQi\o In fenforio communi excitata ope

illius facultatis , quam vocamus Imaginatto'

nem , quae fenforium commune fic disponit

a caufis internis , uti prius disponebatur a cau-

fis externis. V. G. Si in homine, qui Amau-

rofi laborat , oriatur valida mutatio , qualis

olim oriebatur ab obje6lis externis , videtur

fibi videre : hinc , uti hactenus vidimus , pos-

funt fieri ingcntes motus corporei a fcnforio

communi mutato ; fed illi etiam tranfeunt iii

partem aliquam , quae non eft pars corporis :

crcdulus; neutiquam fum , illud tamen parado-

xum admittere cogor. Au61:orBritannusomnia

explodit •, fed fi nolimus admittere , quae non

^ intelligimus , vcl quae affumtis nofi:ris prin*

cipiis non conveniunt , facile errabimus. Ne-

mo etiam expofuit , quomodo partes corpo-

rum inter fe cohaereant ; fed fi quis dicat ,

partes auri fic cohaerere , ut unum granum

. ad quingentas ulnas pofilt extendi , & alius

hoc dicat effe inpofllbile ; fi vel unus hoc ob-

tinere demonftraverit , fufficiet : ergo quam

caftifllme potero , quae hac de re novi , recita-

bo certifiima.

rffeans Dico ergo , quod vis fenforii commuflis pro-

imagina- tcndatur effcdu vcrocorporeoexrracorpus hu-

j[°"^!^j.f^* maniim , uti patet in foeminis ladantibus, &

pus. gravidis , quae per hanc proprietatem fenforii

communis mutant foetum in utero fuo. Vidi ,

quod muh*er fanifllma infantem laftaret etiam

fanifllmum ; ah*a eam perturbat per jurgia ,

fic ut fummopere irasceretur & contremisce-

ret ; tamen infantem applicabat uberibus , qui

mox inde coilvellitur , & m^net epilepticus.

Quid

DE EFFECrU IMAGINAT. t^c. ssf

Qnld m hoc lade efTe polTit , & quare illud ^ccipere pomerit facuUarem produccndi has <:orporeas mutationes, quis dicet ! fed eit lex prudentiae , ut nutrix animo perturbato nun- quam infantem uberi admoveat : intelligitur utcanque , quod nutrix ebria inebriet infan- tem ; fed lac eo usque polfe mutari per fo- ]os animi affectus, , non ita faciie inteUigi-

Idem verum eft in praegnantibus. 0^'^^^^^^^"^"^^ forte in matre praegnante quaedam idea ; fif^^l^lJji^, folita lit , eam non afficit ; li infoJita fit ,ribus gra- aliquando afficit , aliquando non : talis ideavidis. oritur quandoque vifu , vel auditu , vel fola imagiiiatione , vel folo appetitu. Subitaneus vifiis rei non ante vifae facit nafci in infante figuram illius rei. Ex audita hiftoria trucu- lenti cafus turbata mater (imilem accepit ef- ficaccm ideam. Idem toties contigit ab ima- ginatione , infomniis , appetitu , ut tempus de- ficeret memorandis omnibus hujus rei hiilo»

fi

riis.

Mulier fapientiffima & elegantiffima,^feve- ris moribus praedita , ab omni exceffu in ufu vini abilinens , gravida ducitur libidine biben- di vinum Rhenanum ; ludatur diu cum illa libidine ; maritus explorat , confitetur'; duci- tur Amfi:elodamum ad cellam vinariam & tantum bibit , unde duo fortes viri inebriaren- tut ; illa bene fe habet , fimulac huic appeti- tui fatisfecerat , & ab eo poftea manebat in- munis. Alia ferebatur libidine , ut comederet de brachio Lanionis , nec quiescebat , donec laltem femel momordiilet.

O d A

Ss^ DE EFFECTU IMAGINAT. ^c.

A vifo prima vice iEthiope ex principe foemina nata fuit filia -^thiopifra. Quum mulier illa nunquam iibi ioli faerat relida , fed fumma cum cura itipata , cadebat fponte fufpicio de congrtllli cum i^thiope. Haec idea nata non requiescit , occupat totum fen- forium , & foUicitat omni momento mulie- rem. si afFeftio Sed res talis infolita debet ipfo momento fit valida. valide africere , nam fi parum tantum affi- ciat , habebit etiam parum efficaciae ; fed fi menti tam valide inprcffa fuerit , ut foemina dicat fe pcrfentiscere , fe totam intus commo- veri , tunc veifigium mali faturum denuncia- tur : vel dum ipfo momento , quo nafcltur talis idea , fit horror & tremor totum cor- pus concutiens , non fallit etiam , quin velli- gium relinquatur ; quod non tit , li horior abeil. Oritur Omnes IVledici obfervant , quod femper turic hor- f[^^ horror , ubi qaid incurrit in corpus , ^°'* quod ejus adiones mutat; tunc gelidus cur-

rit per ima ofFa tremor , ut dicit V i R g i- L I u s. Qui exquiiita quartana laborat , hoc momento efl fanus , fed gelidum horro- rem perientit , & mox febris ingruir. Audi- vi ab expertis , dum peilis graifabatur, quod fimulac fenierint , fe aqua quati perfundi , ilico peile fuerint aftedti ; fic horremus , dum venenum Variolofum nos inficit ; dum pleu- ritis pun(51:um invafionis dat ; & horror ille penetrat per totum corpus : homines tunc fentiunt aliquid gelidi , quod vitales motus quafi pro tempore fufpendit , illudque cum

\ tre-

DE EFFEC7U mAGINAT. ^c. fs9

tremore propagatur , & mutat fere totum corpus. Vellem tali praeceptore uti , qui mihi poflet explicare , quomodo oriatur ille horror.

Obiervavi et^am , praegnanres m om- Motus iiibus fere his calibus habuiffe motam fpon-fpoma- taneum , & manum~ admoviffe cuidam parti"^"^ "^'^" corporis , & tunc foetum geiriife iiotam fn-^^^^* prellam ia eadem illa parte ; li manum non admoviilent , vix quidquam fecutum fuiife heterogenei : hinc caveanc fe praegnantes, ne. manus moveant ad partem veilibus non tedam , ne deformitas poitea iit conlpicua. Sed in omni homine eit iimilis facultas , quam intelligere non poilumus ; lint ocuh' cii]us- dam infiammati , & quafi fcintillantes ; ii vi- deas iilos , tuos etiam fricabis oculos ; qui videt ulcus fordidum in femore, proprium fu- um femur fere femper etiam^ apprencndit : ergo fumus vera horologia , confona cum objedtis exterioribus ; & trahimus inviti etiam ad ges- ticulationes ; ergo etiam ad tales ideas in foe- minis fit longe major manus apph'catio ad il- lam partem,

Si mulier enititur deinde foetum diffor-Deformi- mem , nota imaginationis femper in loco ad-^^s foems tado deprehenditur ; fi ah'am attigiffet par-^"-!°^^ tem , probabiliter nota alio loco fuiilet. Ni- hil hic valet voluntas , nam foeminae fue- runt , quae vellent monilium edere , ut {i{~ pem petere poifent , quae tamen elegantes infantes edebant : contrarium autem faepe in nolentibus obtinet. In hac urbe felix libero- rum beiie formatorum mater a mendico ro- gatur Eleemofynam ; oitendit ille , le duos

O s ha-

i^o DE EFFECfU IMAGINAT, ^c.

babere polllces , adeoque manum ineptam , qua paneni lucraretur ; dat illa Eleemofy- ' iiam , patitar omnia praecedentia , & podea, enixa eil foetuiji , duos habentem poUices ; oiFa horum pollicum cxaminavi , & omnia aderant , quae in altero pollice; & hoc fadum eft in muliere , quae nec ante nec poft paila ell; aliquid iimile.

Vidi nobilem dominam in hac urbe , quae plures liberos pulcherrimos pepererat ; hanc ante feneftras fedentem , odo menfes gravi- dam , alloquitur mendicus inpudens ; illa vi- det , eum habere Jabium leporinum totum ru- bellum ; contremifcit , ferit fuum os , dat Eleemofynam ; non ita diu poil peperit m- fantem pulcherrimum , habentem limiie vul- nus recens & quaii cruentum. Mirum erat in hoc cafu , quod omnes partes corporis tam bene eifent formatae , fed folum vitium erat in labiis , & palatum erat fiifum usque intra nares perfecle ut in illo mendico.

Vivit adhuc domina in hac urbe , quae gravida in horto petebat frudum mori pul- cherrimum , quem videbat in arbore ; forte ca- dit unus in apicem naii ; mox illa fricat na- fum ; parit dein puellam , qua vix pulchrior, fed quae in naii apice perfede habebat mo- rum cum acinis aditantibus , quaiem pidor melius non poiTet pingere , qui tameii poitea ope aceti & falis ammoniaci feniim ita eva- nuit, ut nullum veitigium fuperiit.

In locomeo natali vivit adhuc homoruilicus cum dimidia partefaciei atro purpurea&tubero fa; mater ejus , quae viginti infantes pepererat,

ad-

DE EFFBCTU IMAGINAT. ^c. ^6i

adfuerat exentcrationi bovis ; rufticus jocans projicit hepar in faciem mulieris gravidae , unde in foetu fiebat , & dein manebat color faciei lividus.

Venit me confulturus pulchra puella rufti- ca ododecim annorum , quae laborabat chlo- roii ; video in ejus facie gliris quafi figuram; rogo , quid iit ? & quomodo hoc libi con- traxerit ? mater refpondet , dum gravida e- rat , in granario exfiliifTe glirem in hanc fuae faciei partem , & quod mirum , facies puellae hirfuta erat.

His etlam. addam tefiimonia aliorum. Mu- lier praegnans videt Mechliniae duos milites pugnantes , quorum unus manum alterius am- putat ; illa perterrita retrotrahit manum ; pa- rit infantem , uno brachio truncatum , qui ex abfcifTamanu haemorrhagiam pafifus & morLuus erat, nec tamen manus reperiebatur in fecun- dinis, nec mulier fe malehabebat pofi: partum. Quando noftrates defendebant Often- dam contra Hifpanos , miles Hifpanus orba- tur fuo brachio , qui curatus ftipem petebat , locum obiigatum ofteridens, quodvidens uxor Marci de Vogelaar horret ; movet fe , parit dein filiam orbam brachio dextro , cui hu- merus cruentus eiat, ita ut Chirurgus debucrit confolidare, ne infans moriretur haemorrhagia ; nec tamen brachium reperiebatur infecundinis: fanata ftiit infans , poftea nupiit, & fapervixit usque ad fextum & feptuagefimum annum.

Dux Albanus jufiTerat trecentos cives fi- mul Antverpiae truncandos ; honefta mu- lier gravida capitur libidine hoc videndi;

fub-

^6a DE ElFECrU IMAGINAT, Ijfc,

fubducit fe ; vifo fpedaculo doloribus par- tus corripitur , & peperit infantem capite truncatum , quod etiam non repertum fuit in fecundinis. Plura exempla videri pos- funt apud Fi e n U M de mribus tmagtnattonis ^

5 C H E N K lU M Ob[ervationum Lih. If^. ; 6i MauRICEAUM Obfervat. 64. 2^3. 348. 384, qui licet in alia fententia lit , &neget, haec polfe. fieri indnrato jam foetu , contite- tur tamen de recenti ; fed hac ratione non declinat difficultatem , nam an foetus jam lit formatus , nec ne , idem eft ; hinc illa teftimonia , obtorto collo data , funt tanto vaHdiora.

Sed non poffum praetermittere , quae con- tigerunt Pariliis , quia tam fingularia funt. V. MaLEBRANCHE de inquirenda veri- tate , Lib. II. N. iii. Septem vel 06I0 abhinc annis Pariliis in Nofocomio , dido les incurables , juvenis erat ab ortu mente captus , omnibusque fradus membris , qui- bus frangi folent rei. Per viginti pene annos in eo ftatu vixit. Non pauci illum viderunt ,

6 ipfa defunda Regiua , mater noftri Rcgis , illud nofodochium invifens , illum juvenem videndi , ipliusqiie brachia & crura , ubi eraiit confra6l:a , contredandi curiolitate du6ta eft. Hujus infortunii haec fuit caufa : nempe cum ipfius mater reum quempiam mox crurifra- gio pledendum accepififet , ifiiiis fupph'cii tes- tis oculata eire voluit. Singuli ictus , qui- bus exceptus eft mifer ille , imaginationem iltius matris vehementer affecerunt ; & in- fans iisdem corporis partibus confradlus efl:^,

qui-

DE EFFECru IMAGINAT, ^c, 5-63

quibus reus , quem mater confpexerat.

En aliam hiltoriam ! Ante annum , dum divi Pii canonifatio feflo folemni celebrare- tur , mulier quaedam praegiians iftius Sandi imagine attente nimis coniiderata , infantem huic imagini prorfus iimilem enixa eft. Os fenis , quantum in intantc imberbe potefl: fie- ri , gerebat. Ipfius brachia fupcr pe6lus de- cuffabantur, luminaad coclum tollebat; frons erat anguftillima , quia ncmpe iilius imaginis ' \erfus eccleliae fornicem eredae , coelum- que afpicientis frons vix apparebat ; mitram quandam habebat humeris inverfam : uno verbo infans ille imaginem , juxta quam ma- ter imaginationis fuae vi ipfum formaverat , admodum referebat. Nemo cil , cui Pariiiis id videre non licuerit aeque ac mihi , cum in- fans ille in fpiritu vini diu fatis fuerit confer- vatus.

En ergo hifloriam variorum cafuum , exvariomm quibus felegi tantum tah*a , quae increduh*tasauaoruni negare vix poteft ! Quae vero connexio fit^e caufa inter matris ideam , & foetus mutationemvemL^' corpoream , non intelligo , nec apud Auclo- fentenda. res invenio. Nulius eorum tah*a principia in rerum. natura fundata invenit , .ex quibus in- telledis & applicatis cognoscitur ratio fuffi- ciens hujus effe6tus , & refpondens huic ideae. Mitor ergo fummopere, Cl. M a lebr an- c H E in fe fuscepiffe , ut hoc exph'cet : po- fuit , fibras materni corporis ad quasdam id- eas certo in loco aifici ; demus "hoc , nam aliquando fit : dicit , ad illas ideas decurrere per corpus quosdam fpiritus determinatos ;

hoG

^64 DE EFFEC7U IMAGINAT. ^c.

hoc etiam Yidetur verum ; fed quid inde }, mater concutitur , non mutatur , & infans mutatur ; fed an infaiis , quamdiu in utero marris ell , habet eosdem motus , easdem id- eas ? hoc oblcurum ; demus tamen etiam ; fed unde offa infantis franguntur , non matris ? dicit, olfa affici a percuffione & horrore ; fed hic effedus eil: , non caufa; nec patet, qua- re matris olla non fran^antur , quae duriora , adeoque magis fragilia funt ; quare imago gli- ris non fit iri facie matris , fed in facie foe- tus; ego caftus res inventas adfnitto, fed cau- fam non adfequor.

Paracelsus hoc iterum deduxit ex aliis caulis : dicit , eft in homine ima^inatio revera efficiens , quae prius non exiftebant , nam homo per imaginationem volens fimpli- citer movere corpus , revera movet ; fed per fuam imaginationem & commercium invifi- bilium poiedaium poteft etiam mutare aliud corpus , & haec vocatur Imagtnatlo maglca^ qua daemonum vel fpirituum invifibilium ope vim imagiaationis poteft communicare cum aliis corporibus , & operaii in diilans.

Helmontius eadem dicit , & addit ; dum Creator dixit , producat terra fuam her- bam , in qua femen prolificum eft , propa- gans hanc herbam juxta fimilitudinem fuam, eandem animalibus & hominibus fecit legem, crescite & multiplicamini : patet nobis , da- tam hanc poteilatem eife infinitam ; nam fi unum femen habeamus , noii carebimus fruc- tu : ex uno gramine potefl cccupari tota tel- lus ; fi omnia femina inde colhguntur & fe-

run-

DE EFFECrU IMAGINAT. ^c, s^f

runtur , quamdiu matrix tellus & cactera bo^ na funt, & pluvia jufta non deficit j ftd haec poteftas eft infinita & occulta.

Ex mare & foemina primo natis fuscitatur humanum genus , nam in illis poteftas femi- nalis eit inclufa , & dum mater concipit , explicat illam potefiatem & format foetum ; hinc inhaeret illis etiam poteilas incredibiliter mutandi foetum , quamdiu in utero haeret , 6c quamdiu illa idea multiplicativa in matre ell , fi modo manu fua defert in illud cor- pus illam imaginem. Dum magnus ille vir loquitur de potellate, explicat etiam effc6lum ^ non caufam ; nam an mater , habens facul- tatem proliferam , etiam habet potefiatem fa- / ciendi glirem hirfutam ? hoc certe non pen- det a matre. Despero ah*a adferre , quibus hanc rem illufirare potero.

Sunt in Phyficis principia quaedam genera- Qnc.re lia , ex quibus fcimus , hoc vel illud fequi ;"°" ''^' fed fi haec principia generah*a non rede ap- pliceiitur , deducuntur inde res falfifilmae ; nam licet generalia fint vera, fpecialia tamen polTunt effe falfa. Sic in Chemicis docui demonftrationem Galilei de gravitate eflfe veram , quamdiu leges univerfaies funt , quod nempc omnia corpora cadant verfus terrae centrum ; fed invento magnete , qui globum ferri deciduum attrahit , cadit Gali- LEi demonfi:ratio , & falfa invenitur , licet prin- cipium verum fit , nam lex colligitur ex om- nibus , fed exceptis illis , quae afiam vim ha- bent,

Analogia phyfica dicltur adefife , quando

'mittenca

'i?

S66 DE EFFECTU IMAGINAt. ^Jc,

eaedem leges in plur^^bus rebus obtinent. Arr in efteclibus recenlitis limilis x\nalogia adeit ? haereo valde ; conabor rem illultrare per limiiia. Magnes bonus fuUinet fatis magnum pondus ferri ; li magiies haereat , & catena , cui ferrum alligatum eft , adducitur , (imul- ac ferrum venit intra fphaeram adlivitatis magnetis , ilatim eo profilit , & ad magne- tem in aere fufpenditur ; ii ferrum includa- tur viiro accurate claufo , magnes du6lus fupra illud vas facit , ut ferrum proiiliat ia illo vafe , & applicet fe parti fuperiori lage- nae ; magnete fublato fcrrum iterum cadit ad fandum iagenae; illa vis , Iivc corporea iive fpititualis iit , debet le exferere per partes tam parvas , ut illae poifnit penetrare per vi- trum ad ferrum usque : an hae particulae inviiibiles Cfaifiores funt illis , quae in utero materno reperiuntur ?

En adhuc aliud exemplum ! Vidi ilatua- rium , imaginatione veloci praeditum ; jube- tur ipii facere Andromedam , dc faxo fus- penfam , & a monftro marino liberandam a Periide , fed debebat adhaerere lapidi : fumit ille mailam argillae , & intra pauca momen- ta emergit Andromeda , mox unguibus addc-^ bat fi]percih*a, palpebras , &c. Habet iile ide- am Andromedae , & iic format iliani argil- lam , ut, qui videt illam , habeat eaudem ide- am , quam ille habuit , & fic facit nafci ex- tra fe , quod fuerat in fua mente ; hoc non miramur , quia quotidie videmus , fed tamen eii valde mirabiie : certe docemur magis per cxperimenta , quam pcr prinoipia phyiica.

Con-

DE EFFECTU tMAGINAT. ^c, s^J

Concludamus ex didis haec paaca ; materCondudi». Sravida mutans foetum id facere credicur perr"*^ ^l^'i corpus Juum , nam hoc non taccret , nih ha-phaeno- beret corpus ; fic magnes mutat fer^um permeni effe qualitatem haerentem in fuo corpore ; vel per'"*^°&"^' aliquod y quod ex corpore magneiis deduci-""^ tur: & Statuarius mutationtm facit in argilla per ideas , quas ope corporis cxacte exfequi- tur ; fed idea, dirigens hanc operationem , non ci\ corpus. JVlater gravida , dum per fuum corpus mutatcorpus foetus , illud fa- cit per folum uterum , nam non elt aliud quid communicans corporeum ; fi foetus non clfet in utero , mater hoc non pafla fuillet ; fi hoc fiat per uterum , tunc fiet ve! per fu- nem umbilicalem, vel per humorem amnii ^ vel per utrumque ; fed funis umbilicah*s fert fanguinem in linum Gliflbnianum hepatis ; li ergo hoc fiat per illum funem , tunc age- ret iu fangu'nem venofum , qui mox fluit in cor dextrum , minime vero in fanguinem ce- rebri ; fi fiat per liquorem amnii , tunc aget tantum in epidermidem , fauces, bronchia, & veficulas pulmonales ; ergo hic nihil invcni- mus , quod pro principio pofFumus arripere; fed fit fere uti magnes iners frigidiifimus fum- mo hyeme mutat ferrum iners frigidiifimum ad quandam diftantiam , & mutat per aliquid fubtilifllmum , quod per vitrum poteii tranfi- re , & tamen facultatem fuarn retinet per an- nos. Gaeterum hic ubique dellituimur, nec o- pinor latentes has caufas cognofci pofiTe ex lcienria facultatum animae vel corporis , nec tamen unauam delinamus illas inquirere.

Tom. 11. P - Sci-

S-^S DE EFFECtU IMAGINAT. l^^._

Hinciliud Scimus , quod foetus non nedatur matri, ^^^^^J°/|'nifi p«"r folam placentam , quae quum obdu' iniiabilia.catur chorio ; ergo totus nexus ell inter ca- vam uteri & convexam chorii fuperficiem ; ii ponitis vafa communia , quae forte funt ; li attaclum merum , qui forte eft ; fi trajec- tum ex vafis matris in toetum , qui forte eft , non tamen invenietis principium , unde mtel- ligitur hoc commercium : nec in tota hiito- ria experimentorum ullum eft exemplum , iibi ad mutationem corpoream five per tadum, vifum vel auditum fit , quod hic fieri vide- iims ; hinc dico , quod hic fit. fumma mira'- biiitas , nam illud voco mirabile , cujus cau- fas ignoro ; nam non miramur , fi conoipi- mus caufas , nec eas nofcimus , nifi quatenus res perceptae fimul concipiuntur aliquid fecifle; li ex definitione E u c l i D i s concipio qua- dratum , & habeo claram circuli ideam , & concipio quadratum infcriptum circulo ; tunc flatim intclligo , quadratum illud fcindere clr- culum in quatuor chordas aequales , & in me-' dio circuli effe aream quadratam ; hoc voca- mus rem concipere per conceptum caulae : nam video haec tam clare & manifefie , ut non mirer. Sed felix , qui potuit rerum cog- nofcere caufas : folus hoc potell: D E U S , qui omnes caufas & efFedus infinities perfec- tius inteRigit , quam fummus Geometra.

In phyficis eil alia mirabilitas , quae non videtur a vulgo ; nam quod femper videmus fieri , hoc non amplius miramur , & afildua haec ccjntemplatio efficit , ut fuperbi putemus , rem femper ita le habere , 6t nos eam intel-!

DE EFFECTU IMAGINAr. ^e. 5-69

ligere ; formamus inde axiomata , qoae , fi bene coUedla iiiit , certillima fnnt quoad experimen- ta';fed quando generoiiores nos accingimus ad dandam rationem , tunc deftituimur , & nefcji- mus nexum caufae & eftedus. Dum lapis cadit ex alto , omnes rogati rationem , cur corpora defcendant , dlcunt fe nefcire ; om- nia tamen corpora cadunt , & quidem certa

^^g^- ...

In toto opere generationis omnia, demta'^*^*""* ®"

crebritate , aeque parum funt cognita, quamP^jlolfg""^"

mutaiio foetus. Attendite adionem muscu-eft mira*

loram libidinoforum , qui circumapplicatibile.

venis fanguinem reducentibus ex membro vi-

rili , dum agunt , eas comprimunt ; hi mus-

culi non polTunt ulla ratione moveri , niii

praefto fit caufa , ad generationem requifita.

Senex haerede dellitutus magno pretio vellet

filium gignere ; li non adlit femen , & bona

horum musculorum adio , irrita funt ejus

vota ; fi vero praefens fit, penis erigitur etiam

fapientibus , licet quandoque vellent , ne hoc

iieret. Levis imaginatio , vifus , recitatio

carminis , leiHo , figurae afpedio , faciunt hos

musculos agere. Homo emeritus in opere ve-

nereo omnibus incitamentis non potefl facere,

ut fibi faveat unum illud membrum. Qui po-

tefl afTignare hujus rei caufam , mirabilitatem

tollit.

Gonfiderate nunc receptionem feminis in

utero foeminino. Uterus , ut dicebat De-

M o c R 1 T u s , efl quafi animal in animali ,

proprium regimen habens , in fanis femper

claufus , ita ut admittat nihil ; fed in foe-

P 2 mi-

570 DE EFFECtU IMAGINAT, ^c.

foeminis , quae inpraegnantur , nunquam de- mittat femen. Hinc foemina fentiens quandam mutationem , poteft dicere fuo marito , certe hac vice fum inpraegnata , fenfi enim horro- rcm : fed qua ratione uterus disponatur , ut aperiat fuum os & claudat , hoc ex cognitio' ne noftrae machinae non poteft explicari; iiam nulli hic funt musculi , uterus eft pen- dulus ; hinc fieri non poteft , nift conatus foe- minac , dum eft in orgasmo , hanc mutatio- nein producat. Qaod os- Quomodo femen deferatur ad ovarium , 6c tenditur applicetur ovo , eft aeque inexplicabile, nam bus^ejus' "^^ ^^ porus in ovario, fed illud arcte obdu- lecjuiiitis.citur per membranam, & tamen ovum ex illo emergii: & hanc membranam dilatat. Quic- quid ex ovario exit , debet cadere intra ca- vum peritonaei ; quicquid exit ex tuba Fallopiana , debet cadere in illud idem ca- "vum : ut ergo ovum veniat in tubam , de- bet tuba lic fe applicare circa ovarium , ne ovum decidat in cavum abdominis ; fed quo- modo tuba fe poffit affigcre ovario , nefci- mus. Quid enim determinat tubam pendu- iam , inertem , vix musculofam, tantummo- do vasculofam & cellulofam , ut aifurgat Sc applicet fe ovario ? ut illud ovum inpraeg- natum in cavum uteri protrudatur ? atqui hoc fit , nam vifa eft tuba comprehendifTe ovarium , acfi manu ovum comprehenderem. Negarunt alii hoc fvftcma, fed dcdu61:i funt abHARVEjo ad gaUinas,in quibus vitellarium a lumbis pendet in cavo peritonaei , aliquando continens quinquaglnta vitellos •, hiac quic-

quid

DE EFFECrU IMAGINAT, ^c. sii

quid cadit ex vitellario videtur debere cadere io cavum abdominis. Tuba gallinae, quae In- fundibulum dicitur , longe diftat a Vitellario ; haec tamen vitellum capit , & fimbriata pars infundibuli vitellum undique circumcingit , & cavet , ne in cavum abdominis cadat ; ovum ita propellitur , donec veniat ad Uro- pygion didum ; truditur dein per faccum mi- rabilcm , gypfo plenum , quod gypfum , duni in aere venit, induratur : haec etiam nuUo mo- do per caufas explicari pofTe puto.

Evici ergo , quod ex ignoratione nexusQuae ta- inter aftediones matris , & mutationes foctus "^^? «e- utero contenti , non detur fundameHtum ne-^^" "^* gandae rei phylicae , nam mutatio genitalis^"^""'* principii virilis , a foemina recepti , eft aeque mirabih*s : & quum mortalium nemo illud ne- get , injuria videtur fieri, fi quis ignorantiam fateri coa6lus non neget hoc codem jure quam illud.

Applicationem tubae Fallopianae ad ovarium fieri , a nemine negari potefl ; fed quomodo hoc fiat intra abdomen femper plenum , fem* per preflum , femper premens fimbriatam tu- bae partem , ignoramus.

Ne dicatis,hic effe cohaefionem corpoream, nam fimbria flaccida , patula , non eft con- junda cum ovario , fcd dillat , & aliam ha- bet determinationem ; fed haec applicatio tan- tum pendet a libidine materna : fed adhuc magis mirabilis eft egreffus ovi ex ovario , & cuicunque caufae hunc adfcripferitis , vo- bis non fatisfacietis.

Tubae , quae ample6luntur ovariunj , funt

P 3 U-

572 DE EFFECtU IMAGINAt. ^c.

latimmae , & naturaliter nunquam deprehen-* duntur claufae; intorquentur flexu ciiculari , euntque ex lato in anguitum , ita ut earum cavitas circa uterum vix polTit detegi : ovum elt minimum in ovario , led per libidinem veneream videtur dilatare ftrictam ovarii mem- branam ; tacit libi aperturam , & recipitur a tuba Fallopiana , in qua defertur ex loco la-- tiori in anguliiorem ; in tuba Fallopiana iion apparent muscuii , fed determinatio fit per aliud quid , quod certe aeque ell mira- bile.

Praeterea, quis fatis intelligit adunationem placentae cum utero ? nam nemo hic vi- dit continuationem vaforum ; haec aduna- tio tamen femper fit eodem modo , id elt , placenra orbicularis aifigitur fundo uteri or- biculari & cohaeret , ita ut commercium fiat cx vafe in vas , & hoc commercium fit ea- dem lege , eodem cum eventu , & nacura ne femel quidem fallit: lunt in utero lacunae , m quas fanguis effufus deJiteicit ; placenta in- finuatiir in illas lacunas ; hinc apparent in placenta asperirates ex lacunis in utcro de- prehcnfis , in quas illa tubera fe infinuave- rant ; hinc purus putus fanguis effluit , ubi iecnndinae expur^atae funt.

En aliud magis mirabile ! quis docuit prin- cipium geiiitale masculinum qualecunque fit , introire in ovulum foemininurr' ^ locare fe intra amnion ovuH ? & ibi femper per partem fui vel partem ovuii fe alligare matri ? & fi illud ilamen fe hic jam locaveiit , quomodo

per

/)E EFFECrU IMAGINAT. ^c, si3

per fuum umbilicum adunatur cum placenta ? certe natura longe mirabilior efl , quam ho- mines credunt. Qiiid dicetis de femine pis- cium , quod uno momento tot ova foecun- dat , & non abeirat : cerre , illa caufa, quae masculinum vitale principiam per funem um- bilicalem facit radicari cum matre ; vel quae facit maternas partes ita dirigi , ut uniaiit le centro umbiiicali , manet aeque mirabilis.

Quis porro explicabit vim haematopoieti'» cam muiieris , quae plus fanguinis generat , quam requiritur ? inpraegnaia pr imo menfe il- lam plethoram retinet , & non patitur hae- morrhagiam , donec foetum excluferit , & poft exclufum foetum omnia mutanmr , & illa vis haematopoietica tunc conftanti lege determinatur ad mammas ; fada vero foecun- datione mox iterum ad uterum tendit. Di« cimus ergo cum Hippocrate ; unus trahit , alter fecat; ambo nesciunt, quid a- gant , & t^men determinatum naturae opus perficiunt. "Ergo nunc fublatum eft , quod impoffibile fit, matrem poffe agere in foctum, quod tot eruditos viros torfit.

Qiiaenam jam eftcaufa proxima mutationisinquirltuE phyficas in fenforio communi ? fenforiumqui^ ^at commune efl: vel vas , arteriae propasro, yeri^ ^^"^*^"

T 1 ^ «/3- 1 ^ ^ ' rio coiH'»

liquor , vel tenumima membrana ; quaenammuni, phyfica mutatio in his facit nafci novam ideam ? quid facit affediones tam imperiofas placentis vel displicentis ?

Quaenam hic efi mutatio , ^ in quo diifert ea ab illa mutatione , quae facit ideam fine affe6tione j* Imagiaes vifus , quue robuflo juveni ^

P 4 pla-

5-74 DE EFFECTU IMAGINAT, ^c.

placent , effoeto & languido feni displicent, & videntur hoiridae ; quid manet hic, quod facic tacuUatem formandi ideam, fed toiiit af- fe6lionem, imo quid creat averlionem, quum fit imago eadem ?

Quaenam ell mutatio , quae facit affedus ?

Iiaec ceite debet effe tam exilis , ut fere eva-

nescat. Inquirenti puto, hfc non pofle ulterius

quid dlci, quam fi horologium loquax inter-

rogatum respondeict , moveo me , nam qui

ine fecit , illud etiam fecit.

Corrpara- Rogo porro , quaenam eft haec facultas ?

tio infti- ^n elt creatrix ? an facit exillere , quod non

cum^aiiis cxiftebat ? vel an illa idea , motus , affedio

ejus nffecpraeexiftit , licet non percepta ? an fuerunt

tionibus. affeftus , quorum mcns non eit confcia ? vcl

an ille motus fe expandit ? Videmus fere ,

quod cx prae-exiltentibus incognins fiat fa-

cultas nobis cognita motum creandi , conti-

nuandi, dirigendi ad infinita, diftinitiffima ,

& non aberrantia loca. Puer femel audiens

vocem movet plurim.a inftrumenta , ut ean-

dem vocem formet , nescius quid agat,& quot

milliones librarum moveat *. habemus poteffa-

tem per folum impetum mentis motum au-

gendi, fiflendi,' etiam in fumma lufta, om-

niaque iterum renovandi ; haec omnia fiunt

per nervos infinitos , per partes infinitas , per

motum mechanicum ; & dum fenforium com-

mune hoc facit , non mutatur , & intra qua-

drantem horae eft aeque quietum , quam an-

te : Praefes huic imperio a fapientibus didus

fuit divinae ^artictila auras.

DE EFFECTU IMAGINAT, ^^c, S7S

Spiritus intus alit , totos diffufa per artus W.ens agi^at molem , i^ magno fe corpore mifcet ^c.

Sic loquitur V I R G.I L I U S. H I P P O C R A- T E s hoc vocavit ro Quov , impetum faciens , ultra non aufus dicere : ad impetum hunc fadum exiftit motus , & fiiuit adiones , pen- dentes a motu , quem generavii impetus ; hinc appetitus , adeo ut eturiens libi ex igne caperet cibos potusque , hinc repulfus , nam illud idc-m principiiim , quod in fanitate facit appetitum , fimulac ventriculus obfefiiis eft putrida bile , horrebit ab omni cibo ; hoc noii pendet a tua ratione, & tamen efi Tu : hinc rigores ipfo momento , quo venenum va- riolofum vel peliilens ferit corpus ; hinc fe- bres, quae non obedientes tuo imperio faciunt fuos impetus , quibus copiae emittuntur, do- nec homo fuccumbat , vel hofiem fuum vin- - cat ; hinc fpasmi mirabiles & quid-m tales , qui non poffunt arte excitari, quando muscu- lus paululum aberravit a fua pofitura , donec tu repofueris digitis vel manubus : illi fpasmi faepe fiunt in ventriculo , intefl;inis , renibus , aliisque visceribus abdominalibus , quibus cal- culi cxpelluntur , qui fi retinerentur , nos in- fortunatos redderent ; inde fiunt crispationes , contraftiones tam mirabiles , & duplici qui- dem modo , vel cum praefcientia nofira, vel- fine ulla aiia confcientia , nifi quod fentiamus hos motus fieri.

Huc usque ergo confideravimus morbos , Recapi» qui in fyllemate nervofo fiunt ex vitio arte-«"iatio,

P 5* ria-

^76 DE EFFECru IMAGINAT. ^c.

riarum , vel fangoinis per arterias fiuentis ; ex vitio corticis cerebri, cerebelli & medullae fpinalis ; & ex vitio medullae : pergebamus inde ad morbos, qui proprie in nervis ex me- duila ortis fiunt , live ubi nervi ultimi expli- cabantur in membranas omnis generis , live m eorum integumentis , live in liquido : per- "venimus tunc ad morbos , qui non pendebant a communi circuitu , fed a principio impetum mctus & fenfus faciente ; vel ab imitatione & fympathia ; ubi vidimus , quod noftra machi- na refpedu auditus tenfa fit , ut machina mu- lica ; & quod refpedlu oculi lit imitatrix om- nium , quac proponuntur ; & ad illos ultimo refercnantur morbi , qui riunt a mutato ho- mine propter imaginationem alterius. Abfo- luta hac hilloria , & profecutis nervis ab ar- tcriis , donec nervi fa(Sli fint , putavi , me hic po lle finire ; fed quia etiam occur- runt morbi capitis , qui a fyllemate nervofo pendenc , credidi non inopportuaum fore , ii illos morbos in omnibus circumilantiis ita depingcrem , ut allignentur fuis diilindis ori- ginibus , fcih*cet arteriis , vel cortici , vel medullae.

DE VERTIGINE.

Etymolo- Incipio a Vertigine , qui efl omnium mor- gia vocis.borum capitis leviiTimus & facillime curabi- lis , unde omnes alii capitis morbi incipiunt , & qui , hifce curatis , faepe relinquitur.

Vcrt^^o Latinis derivatur a verbo vertcre &

sgcre ; Graecis autem <^Vv^ vel ^jivi^ audit^

; - quae

B E FERTIGINE.

S11

quae vox , tefte E r o x i a n o in expofitione vocum Hippocraticariim , faltationis geiius iigniticat , in qua faltaturns uno tantum pede terrae inliilens in gyrum fe vertebat , qui lu- fus ab inexercitato peraclus efficiebat vertigi-. nem. Amv^ vocatur etiam vas figulinum, quod tornando praeparatur. Vocabatur etiam a ve- teribus c-xoto^h^vC^ , id eft vertigo cum tene^' bricofa caligine fuperaccedente , nam a-Kort^. caliginem denotat ; fcilicet in majori hujus morbi grada apparet dupiex objedum ; tunc variae videntur colores , & dein tenebrae : hinc dicit H i P P O C R A T e S m Capitulo de 'Dftlneribus capitis , ubi narrat cafum hominis , cui percuifum faerat caput; cepit eum vertigo , caligo , & obdormivit. In defcriptione hu- jus morbi fequar methodum veterum , om- niaque ejus phaenomena exponam , quibus e^ narratis tandem ejus definitionem dare lice- bit.

Primum ergo fymptoma in hoc morbo ap- Sympto- parens , eO: Rotatio rerum extra nos pofita-"^^"* rum , naturaliter quiescentium , & haec rotatio aliquando ell fubitilfnTia : quiescunt objed-a , qulescunt oculi , fed obje61:a m.overi apparent. Dum motus ille , ut plerumque fit , videtur femicTCularis , tunc proprie Verttgo dic:tur; ii vero contingat , ut objeda videantur ex alto deorfum delabi, vel quod pejus eO: ex in- fimis furfum adfcendere, tunc vocatur Nuta^ tio , graecis k<«sj5"/^.

Alterum quod apparet , qnando increscit , eft coloris mutatio objedlorum non mutato- rum , qui color cocruleuni & viride prae i^

fert.

Sl^ D E V E Rr I G I N E.

fert , id eft Iridis colorem imiratur ; hinc Belgae lapfuri in vertiginem , folent dicere , omnia mihi apparent coerulea & viridia , & conqueruntur etiam de periftromatis viridibus & iianmiis apparentibus. Narratur , quod ia liimma pefte omnes aegri in initio pro primo fymptomate haberent fpeciem Vertiginis , & vidcrent colorcs pulcherrimos , ac(i paries pe- riftromate eflet tedus.

Tertium ell Vacillatio , quando fuftentan- tes & fuikntandi musculi labefadantur ; vix tunc fe fuftinent aegri , fed dubitant , num lapfuri Hnt , nec ne ; unde hic gradus morbi major elt ; & haec ratio efl: , quare Hi ppo- c R A T E s hanc infirmitatem musculorum fe- re fempcr poilponat Vertigini. Tunc quarto oritur metus lapfus : audaciffimus miies & conftantiillmus Philofophus hic aeque timent "& tremunt; & metus ille agit tamfubito, ut acgri uno momento fere toti enerventur. Oritur tunc quinto diffidentia & tremor iii toto corpore , & tunc vertigo in tremorem & concuftlim musculorum folet abire ; & hoc iigno indicatur , primum mobile ipfum jam vacillare. Sexto tunc fere femper fit vifus geminatus objedli unici, & tunc aegri femper labuntur ; nota eft hiftoria filii , qui patri ad- ftans , ut turri quae deerant reficeret , dixit, videor mihi videre duas turres , quibus ver- bis prolatis mox praeceps lapfus fuit. Hoc fymptoma notat , aequabilem cerebri dispofi- tioncm mire efte turbatam. Morbo auges- cente fit feptimo naufea & vomitus, nam uti «laufea & vomitus vertiginem creant , iic v^r-

tigo

O E rERTIGINE. si9

tigo naufeam & Yomitum inducit. Si fano homini percutitur caput , & rupta arteria fan- guis (Hllat intra caput , aegcr laborat primo -vertigine , cadit , naufeat & vomit , hinc vo» mitus bilis inter ligna percuffi & turbati cere- bri recenfetur. Odavo fit gravis tinnitus , bombus , fufurrus , <5j: ingratus fibilus aurium , acfi murmur delabentis cum firepitu fluminis audirent. Dein nono fubfequitur Leipothy- mia , id eft , aegri fentiunt , fe prifiina animo- fitate defiitui & deficere. Decimo fit <!-K<)r<^^ id efl: tenebricofae caligines circa oculos ob» Yerfantur. Undecimo fit lapfus , qui vide- tur fieri propter paralyfin abfolutam omnium musculorum arbitrariorum , & conjungitur vel cum anaiflihefia , five ablatione fenmum cxternorum , & faepe etiam internorum ; nam aegri in fummo hoc gradu faepe nullum fig- num fenfus dant , fed evigilantes dicunt , fe confufe audivifife omnia : vel cum acinefia , id eft, inmobilitate ; vel cum leipopfychia , in qua fundionibus mentis dcletis aegri nul- lius rei confcii funt vel recordantur ; & quan- doque cum asphyxia , in qua arteriae non amplius micant , 6c hoc fir in vertigine , quae tendit in fyncopen vel mortem. Tandem terminatur vertigo vel in fyncopen , in qua non modo fenfus , non modo motus , fed & ipfe calor vitalis deficit ; non apparet am- pilius refpiratio , fed aegri quafi concifi pro- .Hernuntur ; dicent adltanti comiti , nefcio quid contingat , omnia rotantur , & tunc ca- dunt ; quodfi tunc moriantur , vocatur fyn' fope cordis , nofiratibus cin Hartvmg , fed

^uaa-

fSo D E F E R r I G I N E.

quandoque inde refurgnnt : vel in Apople^ xiam , in qua inilar bovis fecuri perculfi procumbunt hcimi ; nam in hoc morbo homo fubito caret omni fenfu , omni motu arbitra- rio , omnique facultate; fed refpiratio & pul- ius faepe fortius incitantur , & fpuma rejici- tur farfum ; & hoc transitu vertiginis vix ullus elL crebrior: velin Parapoplexiam , qui morbus elt Apoplexiae limilis , fed levior , pam fenfas funt quidem fepulti , ita tamen , ut ftimulo ignis vel vulneris quandoque re- deaot , & aperiantur oculi ad lummos foni- tus ; fed illi motus vel fenfus mox evanes- cunt : vel in Paralylin , five refolutionem ejus , quod tenfum vel hgatum fuerat ; ergo firmitas vel tonus fyftematis nervofi hic fol- vitur ; & tunc efl inmobilitas in muscuh*s una cum flacciditate ; haec Paralyfis diitin- guitur iterum in Paraplegiam , Hemiplegiam , vel particularem : vel in Epilepfiam , quae efl infultus fubitus , in quo aegri fubito , nec ppinantes humi procumbunt , omnibus omni- no fenfibus externis & internis abolitis, cuni concufiione omnium vel quorundam mufcu- Jorum violenta , involuntaria & recipro- ca , quam periodum fequitur Apoplexia , nam alte dormiunt , & profiant toto pecto- re fomnum , refpirant cum roncho , fpumam emittunt , fudant , & funt penitus refoluti , carent facultate judicandi , hebetes funt in fen- fu, vacillantes in motu, & tandem iterum in-, itar hominum fahorum refurgunt , En initium , progreirum , & exitum Vertir ginis ! cujus omnia phaenomena iimvil fumta

dant

DEVERTIGINE, 58«

dant veram & certam Vertiginis definftio- .nem , quae ergo elt Rotatio rerum naturali- ter quiescentium cum mutatione coloris ob- je61:orum non mutatorum , obfuscatione , &c.

His pofitis divido Vertiginem in duas c;as- Diviflo, fes , morbofam & criticam. Prior huc us- que defcripta eft : de polleriori dicit H i p p o- CRATES, quod in febribus acutis faepe faciat fperare , morbum brevi per haemorrhagiam narium folutum iri ; & D u R e x u s addit , quod tunc fimul pruriant nares , & capids "venae micent ; fed de illa vertigine hic non ago.

Quaero nunc porro , quaenam fit (edes hu- %&A^^ jus mali .^ id eft , quaenam pars in corpore afFeda fit , quando ille morbus adefl:.^ & quae iterum liberatur , quando recedit \ Refpon» deo, fedem illam effe in fenforio communi ; non dico caufam integram., fed ultimam af- fe^lionem , quando vertigo infeflat , elTe ia hoc loco. Probo hoc fequenti modo : nun- quam fit ille morbus fine affedione vifus , cujus organum perturbatur ; afficitur enim in motu , quippe omnia obje61:a videntur lcm- per rotdri ; hinc organa vifus eadem ratione fe habent , acfi objecla moverentur ante oculum : afficitur in coiore , nam colores apparent coe- ruleovirides , & diffinguuntur tamen objeda, nec totum objeclum confuie circumvertitur , fed diftinde cernitur ; afficitur ipfe oculus , five fiat mutatio axis vifus , vel oculi , vel retinae , nam apparet vifus geminatus , funt« que vel duo foci., vel duo.objec^g in uno

foco.

^S2 DEFERTIGINE.

foco ; ultimo terminatur in tenebras , quae eft mera vifus affedio. Afficitur etiam au- ditus , nam conqueruntur de tinnitu , fibilo , bombo ; de murmure aquse quafi ex alto la- bentis in corpus elafticum ; & de fremitu ma- ris ad aures quafi appellentis. Hoc ipfum docet vacillatio , tremor , refolutio , lapfus ; afficitur ergo etiam illa pars , quae alfedio- nibus animi infervit : & quia omnes musculi vacillant , hinc afficitur fenforium communc in parte impetum faciente.

Pulcherrime dixit D u R E T u s in explica^ tiofge ■praenotionum Coacarum Hippocra- TiS Cap. XIII . §. i6. ,, De Vertiginis ,, natura & caufis haec fuit manetque om- 5, nium Medicorum firma confenfio , quod „ ea verfatur in falfa imagine ry cpot.irot.<itKQ , 5, cui circumrotari , & circumagi videntur, „ quae circum circa funt , quamvis inmo- „ ta." Hoc phantafticum eft illa mentis fa- cultas , quae res abfentes fiftit tanquam prae- fentes , & quae fenfus externos & internos , motusque animales facit ; fed hoc fit in fen- forio communi , ergo in eo vertiginis fedes eft. Vertigo Dixi , Vertiginem dividi in mdrbofam & ^^i^lT ^^'itic^^ 5 ^d^o i^unc , quod morbofa fit vel idiopathica , vel fympathica. Idiopathica di- citur , quando caufa vertiginem creans fedem fuam habet intra cranium , & fenforium com- mune afficit : fit v. g^ homo rediffime va- lens , videat nivem denfam cadere ; fi illud intentis oculis conlpiciat , corripietur vertigi- ne 5 & ii valde moWis fit , forte cadet ; ni-

hH

D E FERTIGINE. s^}

hil hic deficit, fed tantum continuatur motus, omnia rotantur , cadit. Sympathica dicitur, ubi ieniorium ccmmune quidem afficitur, fed a caufa non haerente in cercbro, fed in alio corporis loco.

Homo per mare veflus infuctus fit verti- ginofus , naufeat , vomit ; imo li ponitur in continentem vertiginofus manet ; dctur tunc huic homini cmeticum ^ tota vertigo ablata c(t : fic a Cicuta nafcitur vertigo, cujus caufa hae- ret in ventriculo.

Gritica vertigo fit, fi materics, quaemor- vertigo bum fecerat , prius cruda , nunc cocla ^ & Ciiua. apta ad cxeundum, incipiens moveri per vim vitae , afficit fedem illam principem.

Dedi nunc juxta methodum veterum defcrip- tionem Phaenoniendyv hujus morbi , & nunc da- bohujus methodiexemplum. Inter veteres nul- lus eft accuratior quam A r e t ae u s G a p- p A D o X , qui Iine verbofitate limpidus , finc fuperfluo cailus eft. Dixit illd Lih, I. de morborum dtuturnorum caujis , cap. 3, ,, fi ,, tenebrae oculis praetenduntur, & caput in „ turbinis modum circumduci videtur, & au- 5, ribus murmur velmi delabentis cum ftre- „ pitu flurninis infonat , aut tanquam ventus „ flatu vela percutiens , aut tibiarum fiftula- „ rumque cantus , aut veluti ilridor plauftri „ currentis obllrepit , hoc vitium vocatur Ver- „ tigo.''^ En! haec definitio non eft Logf- corum more concinnata, fed tantum fimplex cnarratio Phaenomen^y». Hifce vifis juxta ean- dem methodum proponemus hujus morbi cau- fas.

2om. IL O Illud

584 DEVERTIGINE.

Caufae. IUud exiftens phyficum, quo exiftente mor-

bus adeft , quo ablato tollitur , quo mutato

mutatur, vocatur Caufa ; cujus nulla univerfa-

lis eft omnibus hominibus, fed dantur difpo-

iitiones qertae naturales , quibus homo huic

vel illo morbo magis vel minus redditur

obnoxius. Dum peftis veloci falce demetit

juvenes, fanos &robuftos; fenes, melancho-

lici, hydropxi , frigidi & lentis morbis labo-

rantes optime valent : caufa eft eadem , fed

illis , quibus integer fanguis eft , mortem pa-

rit , dum illi , quibus membra frigore ftrin«

guntur , fani funt ; nihil ergo poteft dici de

caufa, nifi iimul conlideretur corpus ilii ob-

noxium ; hinc caufas proegumenas vel prae-

disponentes vocaverunt , quae folae non fa-

ciunt morbum , fed quae corpus inevitabili-

ter redduQt aptum recipiendi inpreflionem alius

caufae accedentis. Quo diathefis juvenum

tempore peftis eft perfetlior , eo magis huic

morbo funt obnoxii; fi minuatur fumma illa

bonitas , non attinguntur , uti in Lue venerea

affedis patuit;fi oritur frigida ficca tempertas,

omnes , qui in florenti aetate funt , pulcherri-

me fe habent , fed tunc fenilia frigida corpo-

ra peiTundantur. Illae autem caufae , quae

corpora praedifpofita ita mutant , ut morbus

fiat , vocantur occafionales vel procatar6ticae ;

hinc formatum fuit hoc axioma; nulia caufa

proegumena eft tota morbi caufa , fed debet

accidere aliacaafa, quae proegumenam exci-

tet , & harum combinatio hacit morbum.

Nec eaufae proegumenae funt femper ma-" l^e , fed tantum , quando funt ia relatione-'

cum

D E V E RT I G I N E, s^S

cinn procatardica. Et fi caiifa praediTponcns iion adfuerit, & applicetur corpori caufa pro- catardica , orietur quidem mutatio , fed erit aliud quid, quam ille morbus.

Videamus nuiic caufas hujus morbi proe- VtttAiu gumenas , quas fequenti ordine proponoP^"^^^®^^ I. Huic morbo obnoxii funt illi, qui diathe- fin habent facilh'me mutabilem ; tales funt hy- pochondriaci , qui duplices erant apud vete- res , vel line materia , quorum fpiritus nervo- a nimis mobiles funt ; vel quibus materfes lenta in vafis abdominalibus colleda ita agit in nervos ,ut inde mala quaedam producantur ; in illis laxa , tenuia , & minime callofa funt folida, humores diluti, minus compadi, mo- biles , facile exhalantes & magis volatiles, De illis dicit magnus Aretaeus , quod fpiritus infirmior fit , quam qui pofHt fufli- iiere motum , & quod illis corpus ad mini- mam mutationem non maneat idem ; tales funt etiam hyflericae , quae fimul etiam funt hypochondriacae tam ratione mobilium fpirituum , quam obfiruclionum circa lienem , uterum &c. , quibus laborant. De his dixie etiam Ahetaeus, quod Vertigo fit fig- num praenuncium pafTionis hyftericae. 2. Huic morbo obnoxii funt plethorici , quorum fta- tus quidem efl: pulcherrimus , fed fimul , ut HiPPOCRATES dicit , periculofiflimus ; nam quia ad fummam fanitatem pervenc» runt , & tantam humorum optimorum co- piam habent , ut vafa eorum plus capere non poflint , hinc maxime periclitantur. De his jam dixit D u r E x u S , quod fi incipiant

Q 2, ca-

Caufae.

584 DEVERTIGINE.

Illud exiftens phyficum, quo exiflente mor- bus adefl , quo ablato tollitur , quo mutato mutatur, vocatur C aufa 'j c\x]Vt% nuUa univerfa- lis eft omnibus hominibus , fed dantur difpo- fitiones certae naturales , quibus homo huic vel illo morbo magis vel minus redditur obnoxius. Dum peftis veloci falce demetit juvenes, fanos &robuftos; fenes, melancho- lici, hydropxi , frigidi & lentis morbis labo- rantes optime valent : caufa eft eadem , fed iilis, quibus integer fanguis eft , mortem pa- rit , dum illi , quibus membra frigore ftrin- guntur , fani funt ; nihil ergo potell dici de caufa, nifi fimul conlideretur corpus illi ob- noxium ; hinc caufas proegumenas vel prae- disponentes vocaverunt , quae folae non fa- ciunt morbum , fed quae corpus inevitabili- ter redduQt aptum recipiendi inpreffionem alius caufae accedentis. Quo diathefis juvenum tempore peftis eft perfeclior , eo magis huic morbo funt obnoxii; fi minuatur fumma illa bonitas , non attinguntur , uti in Lue venerea affe6lis patuit ; fi oritur frigida ficca tempeflas , omnes , qui in florenti aetate funt , pulcherri- me fe habent , fed tunc fenilia frigida corpo- ra pefTundantur. Illae autem caufae , quae , corpora praedifpofita ita mutant , ut morbus . iiat , vocarttur occafionales vel procatardicae ; ] hinc formatum fuit hoc axioma; nulla caufa proegumena efl: tota morbi caufa , fed debel , accidere alia caufa , quae proegumenam exci- tet , & harum combinatio facit morbum.

Nec eaufae proegumenae funt femper ma- lae , ied tantum. , quando lunt ia relatione j ' . cnm.'

M

'ic

Us

M

Z)£ F E R r I G I N E. s^S

cinn procatardlca. Et fi caufa praediTponens iion adfuerit, & applicetur corpori caufa pro- catardica , orietur quidem mutatio , fed erit aliud quid, quam ilie morbus.

Videamus nunc caufas hujus morbi proe- Praedlf* gumenas , quas fequenti ordine propono P^"^"^®^^ I. Huic morbo obnoxii funt illi, qui diathe- fin habent facillime mutabilem ; tales funt hy- pochondriaci , qui duplices erant apud vete* res , vel line materia , quorum fpiritus nervo- G nimis mobiles funt ; vel quibus materies lenta in vafis abdominalibus collecia ita agit in nervos , ut inde mala quaedam producantur ; in illis laxa , tenuia , & minime callofa funt folida, humores diluti, minus compadli, mo- biles , facile exhalantes & magis volatiles, De illis dicit magnus Aretaeus , quod fpiritus infirmior fit , quam qui pofTit fufli- nere motum , & quod iilis corpus ad mini- mam mutationem non maneat idem ; tales funt etiam hyftericae , quae fimul etiam funt hypochondriacae tam ratione mobilium' fpirituum , quam obflruciionum circa henem ^ uterum &c. , quibus laborant. De his dixic etiam A s. e t ae u s , quod Vertigo fit fig* num praenuncium pafTionishyftericae. 2.Huic morbo obnoxii funt plethorici , quorum fta- tus quidem efl pulcherrimus , fed fimul , ut HiPPOCRATES dicit , periculofiflimus ; nam quia ad fummam fanitatem pervene^ runt , & tantam humorum optimorum co- piam habent , ut vafa eorum plus capere non pollint , hinc maxime periclitantur. De his jam dixit D u r E t u S , quod fi incipiant

Q ^ ca-

5S6 DEFERTIGINE,

caput habere flammeum , oculos protuberantcs' & lacrymantes , arterias ad tempora mican- tes , & apparent fplendores fcintillantes , velu- ti in tenebris , dum ferrum acuitur ad lig- num, tunc ex plethora fit Vertigo. 3. Huic morbo obnoxii funt atrabih*arii. Tales voca- bant veteres , quibus diiflata erat tenuilTima , liquidiflima & mitifl[ima humorum pars ; & terreftris accumulata, & cum oleo invifcata, faciebat maflTam , accedentem ad tcnacitatem- piceam, quae inprimis infarciebat & opplebat vafa omenti , mefenterii , lienis & hepatis; quando haec materia movetur , facit mclan- choham , maniam , vertiginem ; vel inflam- mationes flunt. 4. In hunc morbum funt proclives , quibus cvacuatio quaedam con- fueta & diuturna nunc fiflitur ; nec refert , CHJus naturae haec evacuatio (it , (ive perio- dica & naturalis , iive praeternaturalis ; five fiat per menltrua, fonticulos , mucum, faU- vam, vomitum, alvum , haemorrhoides , ul- cera &c. hinc qui ulcera habent interna, ingentia , in quibus fundus fungofus exorbi- tans humores degeuerafcentes creat , reddun- tur veriiginofi : hoc confirmat Aretaeus, dicens: fi jecur cxulceratum eft , & demittit ichorem in inteftina , fit Vertigo. 5*. Dixit D u R E T u s , quod in peripneumonia nil magis periculum minaretur , quam fi abiret in vertiginem ; adfcripfit hoc vaporibus , fed floruit ante circulationem cognitam ; noviftis^ quod pulmo , hoc morbo atfedus , fanguinem fuum non transmittat ; ergo opplentur cavi- tas cordis dextra , fmus maguus venofus ,

rena

V E V E RT I G I N E. 5-87

vena cava , venae jugulares ; hinc genae ru- befcunt, oculi fcintillant, vertigines & deliria fiunt 6. Diathe(is epileptica difponit etiam femper ad vertiginem. Videmus hoc apud Aretaeum Cap. I. „ quum acceffio ap- propinquat , fiunt hebetudines , vertigines, fplendores quidam purpurei aut nigri , aut omnes una permifti ob oculos in orbem verfantur ac difcurrunt , ut in coelo Iris praetenta efle videatur : aliqui intente ro- tam, quae circumvolvitur , aut turbinem, ^^ qui in orbemagitur,confpiciunt. " 7. Om- nes , qui veteribus vocabantur picrochoh', etiam ad minimam caufam accedentem yer- tiginoli fiunt; tales erant , quibus bilis nimis flavefcebat, & acris amaraque liebat ; £\ haec bilis deorfum tendat, tacit diarrhoeas & cho- leras biliofas , & tales vocabantur /'/Vro^i?o/fl/ ««?«; fed fi morderet os fuperius ventricuii, facit vertiginem ; iUique dicebantur picrocho- loi uiv V . G A L E N. i}2 Jphor, H I P P. Se6i. IV. §. 17.

Ordo nos vocat , ut recenfeamus caufas, occafio- occafionales didas , quae agunt etiam in non nales. praedispofitis , fed a quibus praedispofiti ad hunc morbam validius , facilius & diutius af- ficiuntur. i. Hic memoro circumgyratio- nem corporum , extra nos pofitorum , fi in- tentis & fixis pculis diu confpiciantur ; hacc caufa fere ubique efficax efl: , etiam in faniflii- mis corporibus , hinc eo magis in praedispo- firis : in hoc cafu cerebrum oculique quie- fcuiit , & tantum eft apparitio extrinfeca gy- raatiuin corpoiviia; adeoque nil comingit,

Q3 ^

5B8 D E ^ E R T I G I N E.

iiiii quod fundus oculi five retina percurra- tur a fucceirivis circulorum fegmentis , & in- de trcmifcat ; notum enim eft , quod totum haemifphaerium fpedabile inprimat imaginem tanto miuorem re vifa, quanto oculus minor ed ; li ergo oculus qulefcens intuetur pimc- tum fixum, & illud punctum percuriit fini- Itrorfum, imago percurrit dextrorfum; quum .ergo oculus motum objedi fequitar, quia hic ceicr eil:, retina etiam celerrime movetur; (j Komo oculos clauderet , non fieret vertigo, <{me tantum lit , quia eos apertos tenet ; nil hic mali eft in fluidis vel foiidis, fed fit tan- tura tadus , qui mutat motum in nervo opti^ co, five in ejus meduUa expanfa.

z.. Refertur huc ab Aretaeo intentus eonfpedus rapidi fiuminis, ex alto defluentis, quem qui diu intuetur , etiam vertigine capi-' Jur, nifi firmillimus fuerit.

3. Haec fit , fi verfatilis rota vel molen' dina celerrime circumada , fixo oculo ob- fervetur; vel fi fiat coni turbinati, in orbern circumadi , vel cadentis nivis attenta obfer- vatio , maxime fi ilia non cadat paralelo dc' curfu, fed aura fpirante rotetur. '

Hic omnia folida & fluida etiam manent bona, fed fundus oculi, five retina percutitur Sc tremifcit ab illis fuccefllvis circuli fegmen- tis , quia pun6la quaelibet vifae rei per reti- fiam decurrunt.

4. Huc refertur concufifus fellae perceptio, ^ omnium maxime terrae tremor. Si homo firmo loco fedeat , & concutitur inopinato baii§3 cui infidet, mox, licctfirmu^fit, vcr-

tigine

b E VE RT' I G I N E, s^!?

tigiiie laborabit. Quum ante aliquot annos ter- rae motus ficret , colloquebar cum aliis in bibliotheca publica , & omnes eramus verti- ginofi ; nemo tamen fulpicabatur de terrac motu, nemo quidquam metuebat.

Caementarii, qui tunc in altis locis erant, etiam laborabant vertiginc.^ Putavit clarus Chemicus T R a v a s i n i ?> traSiatu de ter- rae motu , quod ille motus lieret ab elationc terrae , & quod haec efTet caufa vertiginis ; conftitit autem, quod fi terra tantum eo us- que pofTet retropelli vel fifti , ut eiret inrni- nutio motus, homo volaret terribili cum im- petu ; adeoque hoc phoenomenon potius re- ferri dcbet ad motum nondum apprehenfum, per quem omuia aiiter afficiuntur, quam prius.

<•. Motus inrheda, praccipue recro fa<9:u:> ^ maxime in locis praeruptis , vel in affjduis itineris fiexibus , forte in decima hominum parte facit vertiginem , ita ut inde naufeent & vomant. Geftatio vel ve6lio per tortuofos & labyrintheos itinerum flexus apud A R e- TAEUM etiam numeratur inter caufas verti- ginis ; hinc monet , quod Epileptici non de- beant duci per haec loca.

6. Agitatio navis in robuftillimo homine non tantum facit vertiginem , fed talcm ctiam vacillationem , ut fe nullo modo continerc queat, & pergit haec vertigo per omnes an-' tea memoratos gradus , imo ad fudorcs algi- dos & fyncoperi ipfam. Haec caufa tam effi- cax efl , ut diu inpreffionem relinquat. Qui diu fedent in navi, infiftenti anchorae , dum marc procellofum elt j omni momeuto acci-

Q 4 piunt

S90

D E VERTIGINE,

piant novum inotum , nam rudens anchorae elafticus nunc extenditur , nunc remittitur , quem motum nemo nifi airuetus fere ferre poteft ; hinc fi in continenti fit , putat , fc ta- men adhuc moveri , & hoc per tres quatuor- ve dies durat.

7. Statio in alto, angufto, praerupto loco, inaxime fi nulla lali in loco adfuerit fultura, quam quis poteft apprehendere ; fi quis ex fub- limi montc in vallem confpiciat , vertigino- fus fit , & quandoque corpus fuftinere non poteft ; fi ope an:;uitae trabis debeat defccn- dere , claufis ocal:s forte poterit ; fi vero oculos aperiat , & mcciculofus fit , capitur vertigine, & mox labitur, refolutis ferc om- nibus mufcul:S ; funambuli non excrcitati, quamdiu metuunt, cadunt. Haec omnia funt extra hominem , nunc venio ad illa , quae fiunt in corpore ipfo.

8. Rotatio corporis circa idcm centrum, quae quo veloclor eft , & circulus minor, co citius pariet vertiginem *, videmus hoc in pueris, uno pedi infiftentibus, & fabito fe in gyrum vertentibus , quibus nil fit mali , fi oculi» claufis hoc pera,.;ant; eodem modo uti fit in equis , qui clauftris opthalmicis obcoe- cati , fatis diu m gyrum decurrere & mo- lendinas verfatiles trahere pofiTunt ; fi vero oculos apertos teneant, mox vertigine corri- piuntur.

Omnes hae caufae in eo conveniunt, quod mutcnt retinam, fi concuftum maris excipias, nam inde etiam.coeci, fed non tam cito affi- ciuntur ; caetcrum dum alii oculos apertos

te-

DEVERtlGINE, fgi

tenent , ab eadem caufa plus patiuntur ; & haec firmis minus , infirmis magis accidunt. Sequuntar nunc caufae procatarfiicae, quae mutando aliquid in^corpore Vertiginem exci- tant.

1. Efl: vulnus capitis , ejpjrdens liquida , caufae five mox fub cranio , five inter duram &cerebrmn piam matrem , five intra cerebri ventri.ulos."^"'^^"^^*» Evidentilfime hoc docec Hippocrates,

qui i» libro de Vttlnerlbus capitis , pag. 903. edit. Foejianae , Medicos jubet inquiiere , num aeger alto fopore detent s fuerit , aut tenebrae oculis offufae , aut fi vertigo pre- henderit , aut ipfe concidefit. Lcgitar hoc etiam in libris Epidemiorum , ubi loqiiitur de illis , quibus cum caufa vulncrante fiFufa eft vertigo , & caligo tenebricofa , fupponens nempe , hic fieri liquorum ex vul. erc efflu- xum.

2. Huc refertur percufl^o cap'tis vah*da , fummo impetu cerebram concutiens , h'cet nuUum vas laefum , nulla humorum. effufio fada fuerit. Videmus hoc in bobus , quibus cranium obtufo ferrb percutitur ; fi cran'um durum fuerit , ad primum idtum cadunt , & ma6^ati animalis capite aperto nullus fan- guis cffufus invenitur ; fed concufiTus facit vertiginem , unde titubant , vacillant , ca- dunt.

3. Omnis caufa , quae inaequalem vafo- rum cerebrum crnftituentium aperturam effi-^ cit , & dequabilifiimam ipfius cerebri expanfio- nem impedit vel aufert , atque ita cerebrum prerait , facit vertiginem ; neque refert , quae*

Q S nam

5-92. D E FERTIGINE.

nam haec caufa lit , fivc fiat effuiio fanguf- nis , feri, lymphae, puris, ichoris ; live iiul- lus liquor effufus , fed tantum cranium pcr tWipfin intropreffum fuerit ; fiveexoiiofis ad- iit, ccrebrum fpeclans.

4. Dispofitio praecedens , fixa in cerebro , a quacunque caufa fiat , facic vertiginem ; hinc fit a cephalaea , five dolore capitis per- tinaci ; a cephalalgia , cujus caufa non eft fixa ; ab hemicrania , five dolore, qui afficit alterutram capitis partem , & faepc tam \e- hementer affligic , ut foeminae , huic obno- xiae , in loco tenebricofo federe cogantur ; fi cephalaea efl: conftans , fine febre , & ve- nae ad caput micant , vertigo fit radicata , & fixa lalis caufa aeque fit ab humoribus ,. quam a partibus folidis ; ^wq illi humores fint aquofi & frigidi , ut in leucophlegmati- cis , hydropicis , phlegmaticis , in quibus poil mortem iaepe humores in cranio etFu(i inve- niuntur ; five fint calidi , ut in plethoricis & biliofis ; nam quando fanguis vafa cerebri dis- tendit , tunc ejus arteriae fiunt aneurismati- cac, & venae varicofae; five fihtacres, quo- rum peifimi funt humores ^trabih*arii , de quibus multus eft H i p p o c r ;A x" e s ; vel fcorbutici , unde tefiatur Willisius , quod fcorbuto invcterato laborantes vertigini utplu- rimum valde obnoxii fint. Ebrietas. Sequitur nunc caufa vertiginis'procatar61:i- ea , de qua faepe cogitavi , & quam B e l- LiNi optime explicuit, nempe Ebrietas. Per fermentationem ex vegetabilibus poteft ficri liquidum homogeneum , infiamraabiie ad 'iq,"

nem ^

D E F E RT I G I N E, 5-93

uem , finefumo, fine faece ; omnibus humo- ribus miscibile, oleofis, aquofis, falinis ; hic liquor eft unus idemque , five paretur ex baccis uvarum , five ex tritico , modo bene purificatus fit ; hic liquor canibus , elephan- tibus , equis , hominibus ingeftus facit vcrti- ginem ; imo , uti antea jam dixi , cft vene- iium , vitalem fiammam exftinguens, & qui- dem uno momento. Hic h*quor , dum pu- rus eft , dicitur Alcohol ; fi pcrmiftus aquae , tunc efFedus fuos tanto minus facit , quanto plus aqus adfit ; fi vero miscetur cum oleis , in quibus fpiritus redor eminet , tunc magis pcnetrat ; fi V. g. uniatur cum oleo Cin- namomi , oritur liquor , cujus una gutta lin- guae infperfa diffundet fe ilico , excitabit fpi- ritus , & reftaurabit vires ; fi fumitur nimia copia , eft praefentifilmum venenum.. Idem de fpiritibus Anifi , Carui , Foenicuh*, Le- viftici &c. verum eft. Quando hic liquor primo gradu in corpus agit , mentem alacrio* rem , & hinc omnes adliones promptiores red- det. Si nimia copia afTumatur, tunc oritur ver* tigo , ebjc^a videntur rotari, omnes fun<3;io- nes interrumpuntur , & omnia recenfita fym- ptomata fiunt ad lapfum usque. Si Alcohol ablatum eft de vino , vinum non amplius fa- cit temulentiam. Natura hujus liquidi eft -, ut per Chemiam deprehendatur poft aerem leviflimum, omnium citifllme ebuUiens, om- nium mobiliffimum , maxime expanfile , ita ut rarefcat quam citiffime , maxime inmuta- bile ; nam five cum alcah*cis , acidis , oleofis vel terr^ftribus permiscueris , femper revocarl

S9^ D E FE RT I G I N E.

poteft , nec ditius , nec paiiperius redit : ha- bet facultarem , corporibus , quibus permis- cetur , communicandi has fuas proprietates , nifi quod quaedam adftringat ; fed fi aliud corpus cum alcohole mic^cetur , fit mobi- lius , hinc eo utuntur pro fublimatfonibus ; fi alcohol materiam, quaenutrit animalia, id efl, fcrum fanguinis attingat , illud ilico conver- tit in corpus folidum , & tanto citius , fi ca- lore agitetur ; fi ebullit , hoc facit promtifli- me ; agit ergo tanto plus , quo plus agitur : hoc liquidum , fi Yenire pofTet in noftrum corpus ut alcohol , mortem inferret , quia ilico coagularet omnes humores ; fi vero fen- iim intrat , facit minus malum , fed illud vi- rulentum facit fummam temulentiam ; hinc exempla funt hominum , qui magnam copiam fpirituum affumentes , ilico ceciderunt mor- tui ; fi homo fortiflimus duccret animam fu» pra pelvim , in qua eft alcohol , fieret temu- lcntus ; fi hauriat vaporem ex fpiramento va- iis , in quo paratur alcohol , id cft , ubi fer- mcntatur uvarum fuccus , uno momento ca- dit mortuus ; fi paulo minu.s afficiatur , tota vita paralyticus manet , vel demcns & inflar infantis infontis vitam deget.

Si homo non affuetus , fit in loco , ubi vinum fupra pavimcntum efl effufum , oritur aeque vertigo , quam fi bibiffet; quo vinuni efl fubtilius , eo effeftus eft citior , fed citius eva- -nescens. Hanc rem ita concipio. In noflro corpore naturaliter nuUum fiuidum eft , quod tani leve , tam mobile , tam expanfile , tam yalmlQ , tam cito ebuUiens cft , quam alco- > holj

DEVERTIGINE, f^f

hol ; quum ergo ingerltur talis mateiies , & permiscetur noltris humoribus, nafcuntur, liil- li non coagulentur , proprietates explicatae ; crgo fanguis fe plus expandic ; hinc Home- R u s pulchre dixit , fpiritum flatulentum Baccho efle proprium , & Poetae obfcrvant , venas vlno inflari ; fed nuUi nervi habent ar- terias tam magnas , & tam rubras libi cir- cumpofitas , quam optici, ubi corona eit qua- tuor vaforum , & in medio centro etiam va$ decurrit , quae vafa radiatim fe expandunt per tunicam retinam , & omnia haec vafa iant rubra , & tunicis tenuibus donata ; fi er- go.alcohol , ex fua natura fuperiora petens , faclt, ut hlc fiat expanfio , tunc arteriae , de» currentes ad nei vum optlcum , choroidem , hu- morem vitreum , & anteriorem partem Iri- dis , valde turbabunt vifus organum s quum vero hoc alcohol poft fomnum exhalavit , tunc homo manct idem quam ante , nifi for- tc aliquid haereat in ventriculo ; led temu- lentia eft effedlus , foli cerebro proprius.

Inter caufas vertlginis refertur etiam nimia inanitio inanitio vaforum quaecunque; hinc quibus ni-^^^^^"™* mius fanguis fluit de naribus , vertigo fit & cadunt ; dum iUi , qulbus fanguis mlttitur ex vena , dicunt fe vertiginofos fieri , mox ca- dunt ; hoc fit ctiam in foemina , quae pla- centa foluta , & foetu nondum einKTo , amit- tit fuum fanguliicm ; idem fit a nlmio lochi- orum vel haemorrhoVdum fluxu ; in hls ca- fibus eft tantum tremulus motus , noa ple- nltudo fufficlenter extendens ; arteriae extra I

caput habenl tunicas valide fe contrahentes ^

hinc

f9^ D E FERTIGINE.

hinc licet tertia paf s humorum cvacuetur ^ manent tamen aeque plenae ratiane liquidi Gontenti ; fed quando illae non amplius fan- guinem polTunt fubminiftrare arteriis in cere- hro locatis , tunc illae collabuntur , paulo poft quafi impletae extenduntur ; hinc ubi tanta fit evacuatio , ut contractio ultima ar- teriarum elafticarum non prcmat humores , tunc oritur in capite vaforum collapfus , & tremula quafi humorum cohaefio , & inde vertigo. circHitis Conflitit ante , medullam folidam defcis- muutus. fam exhibere vafa magna fanguinea , arterio- ia & venofa ; f\ ergo turbctur horum propor- tio , debet diathefis praeternaturalis in medulla fieri ; haec medulla , extenfa in ncrvos , ac- cipit thecam membranaceam , quae etiam ha- bet arterias , & quidem fatis numerofas & magnas ; hinc videmus , quare nonnulli in Opthalmiis chronicis perpetua laborent verti- gine ; credibile enim cfl: , quando vitium eft in vafis oculi extcrnis , laborare ctiam arterias interna» , & turbare nervum opticum , five in decurfu , five circa medullam.

Multis hominibus hoc fingulare eft , quod arteriae rubrae , per fetinam dispcrfae , ha- beant aliam diathefin , quam in aliis homini- bus : haec ratio eft , quod , dum coclum fc- renum afpiciunt , tunc umbracula quaedam adfcendant & defcendant ; facile intelligitis , quod hoc fiat ab arteriis rubris , per rerinam , five pulpofum mucum nervi optici disperfis ; qui talem habent.diathefin in tenebris, fanati

vi-

DE FERTIGINE. 5-97

"vldentur , fed in luce aperta dicunt , aerem nimis fortem efTe.

Sanguis , quoties fe parat , ut fluat cx ca- pite , cum gravitate capitis , & bombo ad au- res , facit vertiginem ; hinc in morbis acu- tis , ubi inflammatio ell in capite interno , ori- rur idem malum ; five ubi nulla praedispofl- tio eft ad crilin ; & quando morbus tunc pcr- venit ad fummum , tenfio , repletio , & irri- tatio in arteriis etiami eft fumma : vel quum materies denfa inflammatoria per febres red- ditur mobilis , fit per irritationem in quibus- dam partibus cerebri faepe vomitus aerugino- fus , & ab illa agitatione fere femper etiam vertigo. »

Si haemorrhoides incipiunt apparere , nas» citur vertigo ; ilHs vero fluentibus iterum fol- vitur : ergo in omni illa dispofitione cerebri , ubi incipit effe phyfica conditio , ut concus- fus cerebri fiat , turbatur caput , & fit ver-

Febres cum vertigine oc obtenebratione o- culorum funt femper periculofae , inprimis fi fimul adfint urinae tenues , nam tunc cfi: dispofitio phlogiftica , quae a retina per nervos opticos facile propagatur ad medul- lam.

Ad has caufas refertur Infolatio , contra ^^^^^1^^^^^ quam tam folliciti fuerunt veteres , ut omni cum cura caput tegerent ; nam ubi fol me- ridiano tempore irradiat nudum caput , bre- vi fiunt inflammationes in capitc & phreni- tides , maxime m corporibus fanis & ple-

tho^

fpS D E V E RT I G I N E,

thoricls , & prae ira vel magnis curis agi- tatis.

Exercitatio inmodica corporis hoc idem fa^ cit , & vertigo hac de cauia nata per omnes gradus faepe pergit ad vomitum usque , quod herbis calido die coUigendis occupatus olim expertus fui.

Tranfeo nunc ad caufas procatarfticas , quas vocant deuteropathicas , quae longius quideni diilant a cerebro , fed a quibus aeque vertigo oritur , acfi cerebrum ipfum cilet af- fedtum. vertigo Vidimus jam ante obfervationem G a l e- per con- j^ j ^ quj y^ Commentarifs ad Jphor. H l P P, iena.m. X VII. /^tf?. 1 V. dixit, Vertigo accidit ab orc ventriculi morfo , 6c ab hurnorum pravitatc velHcato : fcivit ergo jam Galenus , quod Hflmontius poilea magno molimine eti^im fcripfit ; in hoc cafu cura non fit , fi capiti prospiciatur , fcd fi pravi illi humores lubducantur. Idem fit a putridis humoribus quibuscunque co delatis. Frequens etiam eft vertigo ab inedia diuturna , cujus caufa nun- quam eft in cerebro , fed quia bilis ventricQ- lum petens ipfum cercbrum afficit.

Si ventriculus fit claufus , & humores ia eo per calorcm rarescunc , terribilis fit ver- tigo , definens faepe in Apoplexiam , uti do- cuit Wepferus , quae tunc faepe dato vcmitorio fanatur. Si in fumma ira oritur effufio bilis , idem fit. A pituita in vcntri- culo fluduante etiam' vertiginem fieri , facile intelligitur ; haec vero quoque nafcitur ex pu-

re

D E F E HTI G I N E. yj^

re hepatis ad ventriculum delapfo : memini me hoc vidiiTe in mercatore in hac urbe , cui vomica hepatis laboranti vertigo erat fre- quentiflima. Audite iterum Aretaeum, quo nemo accuratius fcripfit : dicit iile L. i^ de morborum diuturmrum curattone , Cap. XIII. „ Si pus ad flomachum flirfum ra-

pitur " tunc orietur naufea , odium cibi^, " vomitus pituitae aut bilis , defeclus ani- " mae , vertigo eo usque , donec pus erum- " pet."' Videtis, quid fiet, fi inprudens vo- cetur *ad talem aegrum , cujus cerebrum af- fedum effe credens mittit fanguinem , & ap- ponit cucurbitas ; certe nil efficiet , nifi rupta vomica expurgetur, & fic caufii vertiginis tol- latur ; quae dixi de his vomicis , etiam de omnibus aliis fub diaphragmate , quae pus fu- um furfum poffunt emittere , vera erunt.^

Bifis exufta a veteribus etiam recenfetur inter vertigo a caufas vertiginis ; fane iii morbis acutis nilbiie dege- magis agitatur quam bilis ; hepatis moles mag-^g;"' ^"" na elt ; bilis tarde evacuatur , & aeri pjG- pinqua eft ; hepar affidue movetur , nam dia- phragma nunquam quiescit ; eft hic calor rna- ximus , nam cor , fons caloris , accumbit ; crgo hic in morbis acutis efl: dispofitio maxi- ma ad citam putredinem , & quidem eo ma- gis , quia nil fere novi cibi admittitur ; bih's autem raro tcndit deorfum , nam inteftinum jejunum tam valvulofum eft , ut pauca tan- tum transmittat, fed plura ingrediantur in ve- nas ladeas ; fed in ventriculo tunc etiam e(l paucum liquidum , ergo bilis tendens furfum venit ad locum , ubi aer eft , & putredo au-

^lom, //, K ge-

€oo D E V E RriG I N E.

gctur. De tali bile loquuntur vetcres, quum dicunt , quod vertiginem & caligines produ- cat ; in ejus curatione non refpicitur ad ca- put ; fed vel vomitorium , vel remedium pu- tredini refiitens , uti cremor Tartari , vel Oxymel fimplex , vel Tamarindi tollunt hoc malum.

Ab in- Fertinet huc Ingluvles ; fi enim tam mag- giuviei na copia ciborum , licet bonorum , fit inges- ta , ut ventriculus eos commode non poflit ample£li , fed extendatur fupra naturalem ejus tonum , tunc comprimit vafa arteriofa & ve- nofa, & nervos fuos paralyticos reddit ; fed quia vafa fingulari ratione per ventriculum diftribuuntur , hinc , dum omnes rami , qui profpiciunt ventriculo , eo repleto fuffocan- tur , illi , qui haerent ad orificia , manent li* beri ; hinc omnis vis eo urget , & oritur ibi fpasmus , quo duo haec orificia clauduntur ; tunc materies conclufa , calefa6ta & rarefada incipit putrefcere vel rancescere , & auget ex- tenfionem , & hoc nunquam fine vertigine contingit.

Cwpula. Refero huc Crapulam : quoties homines co^ adi plurimum vini biberunt , & tantam co- piam ingefferunt , ut prior portio non fit ca- lefada , quando fecunda affiimitur , tunc dis- tenfus & frigefadus ventriculus fe contrahit , & ne guttula quidem per pylorum exit» Oriuntur tunc terribiies vertigines , Apople- xiam minantes , quales etiam obfervantur ab aquis fpadanis , quando non transeunt. His tiominibus a febre crapulari omnia videntur maiie rotari ; & tunc fgepe evoaiunt mate-

Z) E F E RT I G I N E, 6or

rlam , quae odorem vini habet , fed acidior cft.

Melancholicis & Hypochondriacis faepe Plamleji» vertigo adeft cum conllridione fpasmodica^^^» orificiorum ventricali , & anxietate praecor- diorum, utinam, dicunt, flamm demitterem ! En ! iu6i:us adfcendit , & vertigo abelt. A- R E T A E u s hanc etiam adfcribit fanguini , in ventriculo colle6to , nam poftquam hunc evomuerunt, levantur. V. cap. i. de morbo- rum acutorum caujis .^ pag. 14. Hic morbus faepe accidit illis , qui inmodice potum CafFee forbuerunt. Idem Aretaeus obferva- vit , hoc etiam in Cholerae incremento iieri. V. cap. S' pag. 17. Cholera ert: impetuo- fillimus & perpetuus motus furfum & deor- fum omnium , quae in cavo ventriculi con- tinentur, vel eo fe evacuare polTunt, eorum- que evacuatio ; hinc utraque bilis , fuccus pancreaticus & entericus rejiciuntur , & tanta quidem copia, ut aeger antea fanilTimus intra tres horas plane emacietur , nam in fyftema- te arteriofo & venofo harum partium efl: talis dispofitio , ut omnes humores eo ruere pos- iint,

Idem fit a vermibus, qui pofl: diuturnumveimibusi jejuuium pabulo carentes , & fame prefll , re- punt ad vacuum ventriculum , eumque velli- cando & mordendo non taatum vertiginem ^ fed faepe etiam infaltus epilepticos produ- cunt ; nec ullum hic remedium juvat nifi anthelminticum. Corpora heterogenea in ven- triculo haerentia , five fuerint lapilli , acfcu- lae , nummi , clavi ferrei , frufla vitri in-

R 2 pru*

6oi D E VERtlGINE.

prudenter deglutita rodendo & ftimulando fa* ciunt etiam vertiginem & epilepfiam : memo- rabile ell exemplum pueri , qui parvum aflem deglutiverat , & inde ad mortem usque ver- tigine & infultibus epilepticis laboraverat. Le- gitur etiam de gallo gallinaceo optimo & ve- geto , fed qui volens capere hordeum , cade- bat in terram ; dum veliet fe erigere , iterum cecidit , animal mortuum aperitur , & in py- loro fecundi ventriculi invenitur lapii^us in- padus , tranfire nequeuns , & tranfitum impe- diens ; certe animal hoc totum fuit vertigino- fum , & incapax , ad redum iter ullo modo inftituendum. Acido. Lac coagulatum acidum in ventriculo hae- rens frequens etiam eft hujus mali caufa. Contingit hoc infantibus , quando colofiri frufta majora funt , quam ut tranfire pofllnt per pylorum ; tunc ferum quidem transmit- titur , fed coagulum ibi manet , & continuo Bovum accedit ; unde ventriculus ita reple- tur , ut nil ingredi vel egredi pofilt ;. illi , dum aperiunt oculos , kicem refugiunt , & vertiginofi , imo epileptici evadunt ; in eo- rum cadaveribus apertis ventriculus faepe coloftro compaQo & acido plenus repertus fuit.

Tandem Aretaeus notat cap. de Syn-

€ope pag, i6 , quod illi , qui a Syncope

- moriuntur , &■ cordis affedti notas repraefen-

tant , etiam vertiginem pafll fint. Caufa erat

. procul dubio morbus cOrdis , haec orificia

premens & occludens.

Ad caufas deuteropatbicas referuntur etiam

om-

D E VERTIGINE, 6©^

omnes evacuationes , artificiales , naturales , Evacua^ periodicae, quorumcunque humorum , & qua-fJo"i^'"i cunque de caufa fuppreilae ; tales funt mis- "i'?'^"'*' fio fanguinis , haemorrhagfa narium , vomi- tus &c. hinc monuit Hippocrates, quod li aegrum curare veh's ab haemorrhoi- dibus , unam oportet relinquere ; alioquin Vertigo , Epilepfia , & Apoplexia fiunt.

In Graecia & tota Afia haemorrhoVdes ae- inprimis que frequentes erant viris , quam apud nosfli^xu hae-. periodicae evacuationes menftruorum foemi-JJJ^'^^®^' nis ; faeces illis inilar lapidum durae erant, & quia eas fummo nixu debebant exprimere, inde.ficbant haemorrhoides ; vafa tunc fiunt amplilTima , & fabricant plures nodos ; & quo faepius fiunt illi nixus , eo ampullae illae fiunt majores ; fi fluant illis haemorrhoides , op- time fe habent ; ^\ non , aegrotant : jubet autem Hippocrates, defcribens cura- tionem hujus mali , debere anum dilatarf, & intetlinum redum foras protrahi ; tum am- pullas illas fecari , & fucco chalcanthi fifti ; & hoc fiebat fine ulla moleitia ; dicit autem , fi ita fecentur haemorrhoides , curet Medi- cus , ut unam relinquat , alioquin morbi ca- pitis orientur ; ideo Hippocrates dixit in Coacis cap. XIII. <5. 21. Ex haemor- rhoide , quantumvis parum atque parumper aperta , obortae vertigines paraple6licum quip- piam ominantur : & alibi. Si ex haemorrhoi'- de , incipiente apparere , non oritur eifiuxus , fed vertigo, perniciofum eft : & Aretaeos cap. III. de CuratiQne VerUginoforum , pag» ii8. Vertigo propriis de caufis oritur , fi

R 3 P^^"

6o4 D E FERriGINE.

proflLivium ab haemorrhoVdibus coercetur : & cap. III , de remtm affeBtbus , pag. -^Af. ^\ nihil fanguinis effluxerit , ( quibus nempe il- lud per renes confuetum erat ) capitis dolo- re vexantur , ociilorum acies hebet , obver- fantur illis tenebrae , & vertiginem patiun- tur. uiceribus Idem fit a retcntione menftruorum , lo- vctuftis. chioriim & haemorrhagiae narium ; idem a fon- ticuh"s diu geiktis , & fubito fanatis , altera evacuatione non fubftituta ; idem a fcabie & annolis ulceribus curatis ; idem ab Herpete , diu multos humores fundente , & jam fup- preflb : haec cifiorescentia eft mirabih*s , qua natura epidermidem & cutem mira ratione mutat , & ulcera facit , multum liquoris fun- <lentia ; una hujus morbi fpecies fixo loco manet , alia. fah't de uno loco ad alterum , funditur falfus tenuis ichor , fed ab aere fic- cante crufta fit. Quando hi morbi per ali- quod tempus occuparunt corpus , & haec ul- cera fponte , vel per medicamenta plumbata ficcantur , tunc fiunt vertigines , convulfio- nes, vel atlhma. Dicit Ar E tae u s ^^ Vul- vae ftrangulatu .^ cap. XI. pag. 24. quod fi mulier hoc malo vexari incipiat , vertigo in- feftet. reripneu- A morbo inflammatorio pulmonum creber- tnonia. ^i^^ vertigo , & cito lethalis : nam quando pulmo evacuatur in parte venofa , tunc trahit omnem fanguinem in fe , & fit mafla com- padiffima; li tunc aegri dicant , fe vertigine laborare , fit leve delirium , & mors brevi inflat.

Fa-

D E V E R r I G I N E 6os

Facile nunc intelligitis , qiiod pro diver/i- Diagngj, tare caufarum praedii^poncntium & excitanriumfis. varii oriantur morbi , omnes tamen in eo con"' veiiiant , quod faciant vertiginem ; hinc pofl enarrationem harum caufarum debemus dieere de iignis diagnofticis , quae praefentem mor- bum , ab omni alio morbo diflindum, menti offerunt , & ex diverfis morbi fpeciebus indi- cant , quaenam fpecies adlit,

Primam tale lignum eit apparens motus corporum quiescentium, quaemajor, minor, Jenrior vel rapidior , prout vertigo major vel minor.

2. Alterum eft caligo oculorum, quaeetiam pro majori vel minori vertiginis faevitie magis vel minus denfa erit.

3. Tertium eii fplendores lubitanei , inter- polati inter iilam caliginem , quafi forent fcin- tillae igneae majores vel minores , quae ii ma- ximae fuerint , brevi poft amaurofis iive cae- citas perfeda liet , oculo apparente nitido & bono.

4. Tandem quartum eft vacillatio & lapfus, five , ut A R E T A E y s dixit , genuum refo- lutio.

Haec e(t diagnofis in genere , quae vertlgi- Spedaii^ nem diftinguit ab= omni alio morbo ; fed haec non fufficit , verum praeterea debet ex recen- fitis caufis interflingui & internosci , quaenam fit morbi fpecies , id efl , an iit idiopathica vel deuteropathica.

Scimus , quod Idiopathica nascatur a vitio jdiorf^i^ in ipfo cerebro , quod vitium eft nimia pleni- thicas, tudo, vel nimia preffio , vel inflaiiimatiOj vel

Jl 4 g-

6o6 DEVERtlGINE.

nimius calor , vel nimius motus , vel inani- •tio , quae fit ab evacuatione humorum , five illa fuerit naturalis vel praeternaturalis , hinc fanguinis , puris, aquae hydropicorum &c. ; vel denique defedus , quum fpiritus requiiiti minori copia , quam par ell: , generantur , iive frigus & mucofum phlegma corporis fe- nilis illud impediat , live fanguis aquofus & vappidus fuerit , five alia quaecunque caufa , quae ad clafFem frigidarum referri debet , fa- ciat , ut corpus in generandis bonis fpiritibus deficiat. Ciagnofis Si plethora hujus morbi caufa fit, cognosci- Vertiginistur calorc, colore rubro ; pulfu ad jugulum, a Hetho- ^j tempora, & circa caput; dolore capitis ca- ^^' lido diflendente, acfi illud extrorfumdiflih*ret;

oculis rubris, turgidis, humidis; haemorhragia narium olim crebra , jam praeter confuetudi- nem fupprefFa ; venarum jugularium tumore; fenfu mollis , pleni , difteiidentis tumoris in omnibus corporis musculis , cum tarditate ad motum.

Apparent his hominibus fimiles motus , qui folent fieri in fenforio communi a caufis ex- ternis : fic ad aures oriuntur bombi , fremi- -^' tus furibundi maris , tinnitus acutiilimi ; ad

oculos colores Iridis , &c. • Senforium com- munc tunc inaequaliter afficitur a caufa in- terna , uti & illis , qui credunt fe percuti , nemine praefente ; vel qui fenfum foetoris ; tremores ; leves contra^liunculas palpebra- rum , faciei &c. habent. Si ergo videmus , hominem laborare vertigine , fine alia no- tacaufa morbi , tunc Medicus poteft affu- ■'"•■^ \ * me-

D E V E R r l G I N E. 607

mere , quod malum oriatur a perturbatio- ne inaequali illius princlpii ifi cerebro , -quod conftituit proximum organum fenius & motus.

Debetis etiam femper confidcrare in omni vertigine , an fiat ante vel poll cibum , ante vel poft fomnum ; quaenam caufae maium fopiant vel excitent , nam lic invenies femper aliquid.

Eft etiam utile ex mutationibus corporis cognoscere degenerationem fucci nervofi ; nam priusquam deponat fuum morbum ad ■certa loca femper aliquid fe prius in ventri- culo manifeftat , nempe cruditas , flatus &c. & hoc unicum ed.

Vertiginis deuteropathicae diagnofis peti de- bet ex praemiiTa hiiloria caufarum exciian- tium.

Signa prognoflica petuntur etiam femper exprognoflso diagnofticis, definientibus , an vertigo fitidio- pathica , an vero deuteropathica ; ex quibus definiet prognolis , quod idiopathica femper periculoiii fit ; fed deuteropathica curabilis , li ipfius caufa fit curabilis , nam quae ab he- pate fuppurato orirur , fanari non poteft» Fe- bris fe disponens ad discefTum facit vertigi- nem bonam ; eadem poft vertiginem conti- nuat^ lethah*s eft. Vertigo ab atra bile in mor- bis acutis femper lethalis ; fed in chronicis , fi bilis atra moveatur furfum , eft periculofa; fi deorfum , tunc eft mitior.

Vertigo , quae fymptoma eft niorbi capitis, ma]a eft ; hinc mala eft , quae dolorem ca- pitis inveteratum fequitur , vel morbum ca-

R 5- pi-

6o8 D E V E R r I G I N E,

pitis chronicum excitat ; quae increscit per gradus peffima eft , & producit melancholi- am , maniam , epilepfiam , nam vomitus bilis flavae poit vertginem faclt furorem ; vomitus bilis atrae , meiancholiam ; vomitus fpumae albae , viridiusculae , conquaffatae , phlegnia- ticae , epilepfiam.

Vertigo a dillento cortice cerebri metum facit a^j-oplexise , fed quae tunc adhuc cura- biiis eil ; fi vero ruptae arteriae cffaderint fuum fanguiiiem , fit apoplexia incurabilis ; & \\ ilii aegri non ilatim leventur a venae- fectione , e(l fummum & fere certum mortis, periculum.

In vertigine ab ebrietate metus efl , ut vel a plethora , vel ab acri , quod forte retine- tur 5 & recurrit ad molliirimas partes corpo- ris , inprimis in capiie oriatur erofio vaforum fanguineorum , lymphaticorum &c.

Vertigo a turbato cerebro difficuiter cura- tur , fed faepe inde fit Kpilepfia , & quidcm a tam levi & infenfili caufa , ac elt illa , quae musculos per voluntarem movet ; taiis autem facultas non poteft homini eximi a Me- dico , nifi omnes omnnio facultates perdlde- rit : fi ergo cerebrum in homine habet fimi- lem mobilitatem , quam voluntas faciebat iii alio , quid faciemus ? certe Medicina hic pa- rum valet.

Animadvertitur etiam , an non fimul aliae

funsSliones laefae fint ; fi illae fint vitales ,

,magnum efi: periculum ; fi animales , pericu-

lumquidem magnam eft, fed tamen minus me-

tueudmn; fi naturules, fpes major afFuIget.

Huc

DEFERTIGINE. 6o(?

Huc etiam faciunt figna anamneflica , quae sjgna m animum revocant onmia , quae praeccfle-^^JJ"""^^' runt , adeoque funt records.tiones caufarum praecedentium. Si quis bene cognoscai: ai- tioiogiam , & perfedam formet diagnofin , ille llatim dicere poterit , ex hac vel illa caufa nafcitur inorbus. £. G. Video vertiginem ; fcio quod aiiteceirerit plethora , & quod exer- citatio in fole aprico accefTerit ; ftatim per aiiamnefin caufam hujus vertigin*s explicare porero, & tunc curatio non difficilis erit.

En femeioiogiam hujus morbi I Si omnes alii ita tra6tarenrur, longe melius intelligi pos- fent. Videte de his omnibus Aretaeum, pag. 28. Memini , quum edendum curabam Pkosperi x\lpini librum , Medicum quen- dam , videntem primas paginas, iilasrejeciire& dixilie, hoc vetula poteft fcire; fed fallebatur, nam lcieDtia lignorum fkcit Medicum , & qui hac deliituitur , cafu tantum ducitur , non abfimilis ancillae , quae poiTidebat prae- fcripta defundi fui Heri , ejnsque chartulas coliigens , & aegris opem inplorantibiis diftri- buens , prout fors ferebat , dixit , DE U S tibi det bonam foriem , & fic de vita humana ludebat.

Venio nunc ad methodum therapeuticam ^ . hujus morbi , & ui hac propoiienda iterumhujus non recedam a methodo veteram. Ut cu morbL ratio abfolvatui , bene debet definiri , quae- Dam fit fpecies morbi , quaenam caula prae- - disponens , quaenam excitans ; hinc indicatio ad caufam illam toUendam tam multiplei eft , qyam varia caufa obtinet.

6io DE VERT^IGINE.

mobilita-

A niroia Veniamus in rem praefentem , diduri pri-

te.

mo de illis hominibus , qui facile mobiles funt , & cuicunque inpreffioiii facile cedunt ; in quibus fibrae folidae tenerrimae , <Sc Ipiri- tus facile irritablles funt & mutabiles. Con- ceditis facile , qualis fanguis , tale ferum ; -quale ferum , talis lympha ; qualis lympha , talis fpiritus , nam omnes hymores generan- tur ex eadem materia & caufa : fed in debi- libus invenio fanguinem diffolutum , vix coa^ gulabilem; ergo ferum manebit dilutum, lym" pha fequetur naturam feri , & fic porro ; & quae videns in fluidis confpicuis , eadem erunt in liquoribus, inde genitis;-hinc probabile eft, quod paflio hyfi:erica & morbus hypochon- driacus, fine materia didus , a propria iliarum dispofitione pendeat.

Curatio horum erit quadripartita , prophy- la6lica , therapeutica , fymptomata levans , & confirmans. Omnis morbus habet caufam , qui ante efFedum exifiit ; ablatio hujus caufae tollit effeclum , qui ex illa fequeretur , hinc praevertitur morbus : haec eft curatio pro- phyladica , five antequam morbus fiat, Cu'- ratio , quae ipfum morbum praefentem tol- lit , efl: therapeutica. Sed ab illo morbo fiunt efFedus , qui faepe etiam tolli debent , & hoc vocatur levatio fymptomatum. Tan- dem requiritur confirmatio , quae corpus ita mutat-', ut non patiaturreeidivam. Quando his quatuorerit fatisfadum, tunc tantum auxilii erit allatum , quantum pofiibile eft. frophy- Ergo quum in hac prima fpecie vertiginis Mica, caufa haereat in laxitate folidorum & diiTo'-

D E V E RT I G I N E. 6ii

lutione fluidorum , cura prophyladica erit exercitatio corporis. Hoc ita demonftro. Per aetatem vafa nova non fiunt , fed diiferunt tantum ratione magnitudinis ; & omne illud , quod vocamus foliditatem in partibus firmis , & tenacitatem in fluidis , efl tantum conti- iiuatae vitae efFedus : fed continuata vita fit magis vitalis ( ut ita dicam ) pcr exercitium musculorum fuperadditum , nam quo mi- nus quis utitur exercitio , eo partes fluidae magis dilTolutae , & firmae magis tenerae ma- nent.

' Exercitium hoc longe praevalet omnibus utilitas medicamentis , nam ut per illa augeas vitam ^Exercitii debent ingeri talia , quae acerbitate & acutie^^^^°"^* 'ftimuli corpus movent ; hinc aliquid damni .conciliant ventriculo , qui primus illa reci- pit , eorumque vires experiri debet ; hinc praeferuntur talia exercitia , quae nullas partes laedunt.

Leviflimum exercitii genus eft geflatio , Geftatio^

quae ab omni tempore infantibus fuit adhibi-nis.

ta , dum in cunis agitantur ; haec lethalis es- :fe potell , quum infantes funt plethorici; fa- ..lubris vero , dum debilitate laborant , nam ' per hanc agitationem omni momento fit nova

adio & readio folidorum in fluida , & flui-

dorum in folida. Huc etiam pertinet ve61:io , quae efl quafi veaionls

gefliatio in rheda ; & ofcillatio , quae efl agi-^^^*

tatio in funibus mobilibus : inprimis vero - fridio , palmarium in morbis , a debih'tate

oriundis , remedium : haec fi parva fuerit ,

premit tantum venas , major etiam arterias ; . mi-

6iz DE V E RT I G I N E.

.minor agltat venas , major arterias, nervos & muscolos; hujus etfedus eft , ut idem illud jbonum praeikt , quod aliter per motnm mus- culorum deberet fieri ; movet etiam fangui- nem venofum verilis cor , hinc augetvim vitalem , nec inducit aliena in corpus ; haec poteil fieri in quacunque parce , ita ut fanguis vencfus ubique poifit promoveri ; & eo us- que continuari , ut corpus frigidjifimum fiat tam calens , quam a febre ardentiiTima ; haec eo magis prodeit , fi cum pannis vaporatis fiat : per hos inprimis motus multi infan- tes epileptici , debiles & rachitici curati fue- runt. Qiiinam Valde ^iam confert cibusficcus, foh'dus, cjbi imt eupeptus & polytrophus : talis eil panis triti- utiies. ^gyg ^^jjj propriis furfuribus rite fermentarus, bis co61:us , vel leviter toitus ; fi iafantes fint edentuli , debet conteri in pulverem , & fic ori induci , ut cum propria fua Ikliva fubi- gant : hoc remedium ell: quidem fimplex , fed forte fibi fimile non habet ; pro^exemplo fuificiet adducere exemplum remigum in li- burnicis maris mediterranei , qui fola aqua & pane bis codo vitam fufnnent : potus fimul debet eife pauc^iTimus , & infufa Theae, Caf- fe , & Chocoladae dilutae plane funt vitanda; credo certe , vertiginem hodie maxime pen- dere ex potibus illis aquofis , qui in tanto ufu funt apud Batavos : fateor , quod et am difil- pent vertiginem , fed poilea magis nocent, & miferi illi aegri confugiunt ad fpirirus defiil- latos , illisque etiam egent , & tunc plane perditi fuut. Roboran? aufierum viaum , pau-

DEVERTIGINE, 613

ca copia potatum , iii hoc cafa etiam incre- dibiiem vim habet ; huic admisceri poHunt aromata, illique inmergitur panis, cujus v. g. drachmae daae omni trihorio deglutiendae ju- bentur ; facit tunc eo majores effedus , nam iine pane citius delabitur.

Inter remedia praecipua refertur ctiam cere- Pofus ce* vifia m^eraca , & inprimis Mumma Brunsvi- revifiae cena; folo hoc potu , cum pauco p*ane tofto "^^"^^^' afTumto, curavi Haganam Domicellam, quae prae debilitate lucem vix poterat ferre ; & certe haec cerevifia continet quafi quinteflen- tiam tritici ; nam coquitur ad eam fpiflitudi- nem , ut fermentationem non amplius fub- eat : fi fumitur nimia copia , m.orbos creat , eodem modo uti ab igne majori comburitur , <\w\ a minori blande calescit. Qui jentacu- lum , prandium vel coenarn claudens hujus potus parvam copiam afTijmit, digeliionem ad- juvat , & fuccurrit debilitati.

Somnus fit maturus in fuperiori aedium j^^^^ ^g^ parte , maxime fi ligna ibi non funt pida ^guiaedis- nam a Hgnis , oleo'obdu6lis , femper deftil-teticae» lant humores , dum aer ell humidior ; fed ligna non pi£la humidum aerem melius in- bibunt : qui in depreffo loco dormiunt , haerent quafi in rore , quod aegris debilibus nocet.

Stragula , quibus teguntur , debent fempef effe ficcifllma , quae res tanti momenti ell , ut Rachitici vix aliter pofilnt curari.

Vellis fit ex lana ficca , nam liiitea noii 4ta imbibunt , fed vapores repercutiunt ad cor-

pus.

6i4 DEVERTIGINE,

pus. Aer montanus & ficcus hic maxime con- ducit Cura the- Haec de prophylaxi ; fed fi vertigo jam fit rapeutica. praefens , curanda eft per remedia therapeu- tica , inter quae primo refero roborationem corporis per fascias adllrictas. Agens antea de debih*tate memoravi exemplum nobilis Bri- tanni , cui vertigo & alia mala a fola hac caufa fada fuerant , qui fanatus fuit addrin- gendo tantum indufium , & fic majus robar concih*ando vafis. Per robo- Remedia pharmaceutica , quae hic conve- rantia. niuut , fuut omnia roborantia & aromatica, quatenus in fe gerunt tales partes , quae fup- plent inertiam in liquoribus fubtiliflimis. In- ter haec princeps eft chalybs : in chalybe enim duplicem vim deprehendo ; unam a fulphure meiaUico , quod tam facile folvitur , & ruc- tus parit nidofofos fulphureos , ex ventriculo affurgentes , qui validiflime agunt in nervos : alterum eft adftringens aufteram, quod adhae- ret partibus , per quas tranfit ; utraque ratio- ne convenit ; nam fi acidum in ventriculo aegri praedominetur , chalybs femper folvitur ab illo , & facit illos vapores ; & pofi: folu- tionem fit vitriolum , quod partes firmas con- folidat , & fluidas denfat.

Huc refero confervam Rosmarini , quae fn Galliis optime conficitur; fumunt flores hujus herbae , matutino tempore colledos , eosqne cum aequali parte facchari puriflimi & ficcis- fimi contundunt in mortario ; dein recondunt, ita ut aer mucilaginem inducere nequeat , &

fic

b E F E RT l G I N E. 6if

fic odorem faporemque florum confervant. Catechu elt fuccus infpifTatus ex arbore qua> dam in Indiis Orientalibas ^ hinc male voca- tur terra Japonica ; habet ah*quid aciduli & fubadrtringentis , hinc virtutem habet robo"^ randi, & putredini reiiftendi ; & in Aha ma- ximas huic vires adfcribunt , ufurpantque ibi inprimis ad gravem halitum emendandum* Madiche in fe habet aroma quoddam calefa- ciens , & limul lentorem , ut non foivatur in faliva , hinc fuaveolentiam diu retinet. En formulam ! i}t. Conferv. Rosmarin unc. j* Gatechu dr. ij. Maftiches dr. {T, Miv« Gy^ donior unc. j. Syr Myrtin q. s. u. f. Con- ditum. Praefcripturus formulam non tantum debet quaerere remedium , caufae morbi op- pofitum , fed etiam dare tali forma , quae virtutem fuam poteft diffundere : huc facit hoc condimm , cujus dofis eft dr. IL vel dr. j. omni bihorio vel trihorio diei , prout aeger plus vel minus ferre potefl ; fumitur commodifllme obvoluta oblato forma ficca , vel aliter potefl: fimpliciter ore devorari. Eri aliam ! ^. Cort Cinnam , Gappar , Tama- rifc , Flor Centaur.niin aa unc. If. Lap Hae- inatit dr. flT. Limat. Mart. dr. vj. Rad. Ca- ryophyll. mont. dr. iv. Herb. Rosmarin , Fl* Stoechad. aa unc. j. infundantur cum lib. iij* Vini Hifpanici , digerantur per duos tresve dies in phiala chemica ; fumat aeger unc. j. te^ de die vacuo ventriculo. Hoc vinum gratum ell: & expertae virtutis in vertigine , virginibus cbloro fi laborantibus , & aegris , qui inclinanfi in hydropem. Tom, 11. S h^-

6i6 D E F E R7' I G I N E.

Lapis Haematites efl: fcrrum embryonatuitt ^ fed qtiod fimul recondit fulphur metallicum ^ fi teratur cum fale Ammoniaco , & fublime- tur igne moderato , oritur odor Croci, hinc niulti habuerunt pro aromate philofophorum ^ viribiis convenit cum ferro , & magni ufus eft , ubi corpus inftauraiidum , & fanguis flui- dUs condenfandus eft.

Forma pilularum haec efto. :i^. Catechu dr. j. Mailich. dr. ff. Oliban. Opopan aa dr. j. Ol. flilU Lavend. Rosmarin aa gtt. iv. F. pil. gr. iv. quarum dofis (it tres dc die va- cuo ventriculo. Vel ^t. Fol. (iccat Lavendt Majoran. Rosmarin. Salviag , Fl. Stoechad. aa q. f. molliflime exiiccentui: in umbra in- ter chartas, confcindantur fimul , ut inferviant infiar Tabaci ad cerebrum confortandum ^ quorum fumus ducatur ex fiftula tabacaria , ^ui pulmonem & membranam Schneiderianam roborat. Dedi exemplum , quomodo per rc- media pharmaceutica aromatica & roborantia toUi poffit nimia flacciditas , quae optime dan- tur ficca forma , ut ftabile medicamentum exhibeant , quoniam in fluida nimis cito trans- eunt.

Vitentur fimul confpe6lus gyrantium , ca^ dentium , concutientium ; flatio in alto lo- co , confpedus furfum vel deorfum , & haec obferventur tamdiu , donec aeger fatis con- valuerit. cura con- Sequitur cura confirmans , quae poft fub* finiians. Ittam morbi caufam , eradicatum morbum praefentem , & fedata fymptomata , munit corpus contra novam recidivam , & coufi fiit

in

DEVERTIGINE. 6ij

•in cognofcendis & tollendis caiifis praedispo- nentibus ; hinc corpus debet lente afTuefieri talibus , quae huic morbo occafionem dabant. Be L L I N I obfervavit , metum accedentem praecipuam efTe vertiginis caufam ; hinc nemo facile laborabit vertigine , cui metus abeft ; fed dum quis metuit , genua labascunt ; dum quis putat , fe in glacie cafurum , ilico ca- dit ; infuetus peffime laborat in mari ; qui retrogrado motu in rheda vehitur non affue- tus , ilico naufeat : fed quid audacia & con- fuetudo faciant ad omnia haec ferenda docent funambuli , nautae , fcandularii , fabri ligna- rii , . cementarii : putant fere , fe non pofle cadere ; fi vero incipiunt dubitare , jam m fummo periculo funt ; fola confuetudc hoc praecavet. Haec etiam eft ratio , quare equi- tatio in hoc cafu valde profit. Trojani fo- lebant equitando fe in ar6los gyros conver- terc , & hoc modo fe firmabant, ut in bello a novis motibus non turbarentur. Quum Carolus Quintus Mechliniae exci- piebatur , rogabant eum , ut vellet confpicere ad apicem turris : Vidit hominem , qui ferra fccuit trabem , & fragmentum pede detrudebat. Imperator mirabatur hoc aequilibrium , led ro- gabat, ne talia fpedacula ipfi in poflerum pro- ponerentur.

Altera caufa tertiginis erat plethora , quae Cmzuo cognofcitur calore , colore rubro , pulfu adve»f'g'»i3 jugulum & tempora , oculis rubris , turgidis ^ ^^^^'^°" humidis , eminentibus & fplendentibus ; hac-'^* morrhagia narium confueta , jam fuppreffa , in- llatione venarum , aliisque jam recenfitis fymp-

catio hii- juscaulae

^iS DEFERTIGINB.

tomatibus : in hoc cafu metuenda eft Apd- plexia , cujus caufa tunc erit impleti & dis- tenti corticis tumor , quae adhuc curabilis elt ; minime vero , ii rupta vafa fanguinem effa derint. Praemitti- Duo hic notauda funt. Nulla crebrior ef!: tui expii-arteriarum folutio , quam in nafo ; fi ramus fncurvus arteriofus , in quibusdam hominibus decurrens ad latus oculi internum , ftatim fub ofTe ethmoVde, rumpatur , exit fanguis tamdiu , donec vires adeo fint dejedae , ut rima fa6la fpontc claudatur : fi hacmorrhagia fiftatur , hoc tantum fit pro tempore , nam efchara remota , natura fe iterum evacuat per fadlam viam ; frequens hoc eft in juvenibus ab anno odavo decimo ad vigefimum quintum , iis- que efl: falutare ; fed hoc incommodi habet ,; quod corpus masculinum reddat obnoxium vi- tio foeminino , nam eo plus fanguinis confici- tur , quo plus demitur.

Arteriae intra caput veniunt ab cadem ori- gine , quam externae , quae firmiores habent Bnembranas ; ifed intra caput non habcnt tu- nicas musculares , & funt in tepore humido , hinc videntur longe facilius polTe rumpi ,! quod tamen non fit , quia in capite nullum ed vacuum ; hinc tota moles encephali intra cranium tam arde efi: compreiTa , ut arteriaC' non pofllnt plus extendi , quin venae plus emittant , hinc arteriae femper fulciuntur ae-- quabiliter ; & h'cet omnia fint mollia , refi- ilentisL tamen ubique eft aequalis ; fed arteriac in naribus nudo aeri exponuntur ; hinc in in- ternis non eft tantus metus , nifi rolio iiat ;

vel

1

bftcoi

fangu": iim. nunc

rano: fim:

pletr.o:: et^o ; ki plftrcr nlttac iet eti fanguii facit ii propei ta orii iuore \m mci

k-: tr.fi ck fuir. gioi calo: perc

'^

ell;

:h :::ia£ ' :j

FERTIGINE. 619

vel fi caput uno impetu pereutitur , nam quando tunc rumpitur arterla in caplte , fit Apoplexia lethalls.

Ut habeatur hujus caufae anamnefis , de- bet confidcrari temperies , fi nempe corpus aegri plurimum chyll , & ex chylo bonum fanguinem faclat , nec patiatur ejus jactu- ram , necefTarld debet fieri plethoricum : fiYQ nunc fanguls fit duplo coplofior, five duplo rarlor , res eft eadem refpeclu vaforum & prefiionis ; hinc fi medlcamenta tah'a adhl- beantur , quae eodem modo peccant quam plethora , idem eft ac fi plethora adeffet ; ergo medlcamcnta , quae augent calorem 6c adionem vaforum , idem faciunt quam plethora ; fi remedlum quoddam fic valet ealefacere corpus , ut major orlatur motus , fiet etiam major rarefadio : motus agens m fangulnem , non mutatum per cacochymiam , facit idem , acfi fanguls fulfifet au6tus , nam propellimr celerius In arterias : fi nunc in aor- ta oritur repletlo nimia , vis cordls debet plus movere, hlnc majorem refiftentiam pati ; hlnc venae pulmonales fe non poffunt tam bene evacuare , fit plethora in pulmone ; & quan- do hoc allquamdlu durat , fiunt ejus effe6lus : hoc nunc Inprimls faclunt omnia medlcamen- ta acria & quaedam venena : in puella caco- chymica frigida & leucophlegmatica vix pos- fumus excltare calorem ; fed nascatur conta- glum variolofum , vix illud fufceplt , qulni calor, rubor & inflammatio fiant, quae durant per quatuordeclm dies.

Dlscite hinc leges corporls humani ; fi ftf- mulus hulc communlcetur , corpus exhauftum

S 3 U

^iS DEFERTIGINE.

tomatibus : in hoc cafu metuenda eft Apd- plexia , cujus caufa tunc erit impleti & dis- tenti corticis tumor , quae adhuc curabilis elt ; minime vero , li rupta vafa fanguinem effu- derint. Pracmitti- Duo hic notanda funt. NuUa crebrior eft tui cKp\i-2irtQYhmm folutio , quam in nafo ; fi ramus mscauiaeJ^^^^^^^ arteriofus , in quibusdam hominibus decurrcns ad latus oculi internum , ftatim fub ofTe ethmoide, rumpatur , exit fanguis tamdiu , \ donec vires adeo fint dejedae , ut rima fadaj fpontc claudatur : fi haemorrhagia fiftatur , hoc tantum fit pro tempore , nam efchara remota , natura fe iterum evacuat per fadlam viam ; frequens hoc eft in juvenibus ab anno odavo decimo ad vigefimum quintum , iis- que eft falutare ; fed hoc incommodi habet , quod corpus masculinum reddat obnoxium vi- tio foeminino , nam eo plus fanguinis confici- tur , quo plus demitur.

Arteriae intra caput veniunt ab cadem ori- gine , quam externae , quae firmiores habeiit membranas ; ifed intra caput non habcnt tu- nicas musculares , & funt in tepore humido , hinc videntur longe facilius pofTe rumpi , quod tamen non fit , quia in capite nullum eft vacuum ; hinc tota moles encephali intra ^^ cranium tam arde eft compreiTa , ut arteriac non poflint plus extendi , quin venae plus emittant , hinc arteriae femper fulciuntur ae- quabiliter ; & h'cet omnia fint mollia , refi- ftentisL tamen ubique eft aequalis ; fed arteriae in naribus nudo aeri exponuntur ; hincinin-j ternis non eft tantvis jnems , nifi rollo iiat

velj

DE FERTIGINE. 619

vel fi caput uno impetu pereutitur , nam quando tunc rumpitur arterla in capite , fit Apoplexia lethalis.

Ut habeatur hujus caufae anamnefis , de- bet confidcrari temperies , fi nempe corpus aegri plurimum chyli , & ex chylo bonum fanguinem faciat , nec patiatur ejus jadu- ram , necefTarid debet fieri plethoricum : Ciyq nunc fanguis fit duplo copiofior, five daplo rarior , res efi: eadem refpectu vaforum & prefllonis ; hinc fi medicamenta tah'a adhi- beantur , quae eodem modo peccant quam plethora , idem eft ac fi plethora adelfet ; ergo medicamcnta , quae augent calorem & adionem vaforum , idem faciunt quam plethora ; fi remedium quoddam fic valet calefacere corpus , ut major oriatur motus , fiet etiam major rarefadio : motus agens in fanguinem , non mutatum per cacochymiam , facit idem , acfi fanguis fuifiTet au6lus , nam propellimr celerius in arterias : fi nunc in aor- ta oritur repletio nimia , vis cordis debet plas movere, hinc majorem refiftentiam pati; hinc venae pulmonales fe non poffunt tam bene evacuare , fit plethora in pulmone; & quan- do hoc aliquamdiu durat , fiunt ejus effedus : hoc nunc inprimis faciunt omnia medicamen^ ta acria & quaedam venena : in puella caco- chymica frigida & leucophlegmatica vix pos- fumus excitare calorem ; fed nascatur conta- gium variolofum , vix illud fufcepit , quin calor , rubor & inflammatio fiant , quae durant per quatuordecim dies.

Discite hinc leges corporis humani ; fi {ii' mulus huic communicetur , corpus exhauflum

S 3 fil

620 D E F E R T I G I N E,

fit plethoricum ; non eft amplius pallor , fed

rubor , tantummodo , quia circulatio auda.

efl: : ergo vertigo , quae fit a plethora , po-

teft etiam oriri a talibus caufis in corporibus ,

maxime a plethora diilantibus.

?rophyla- Cuia hic iterum eft quadruplex , & in hoc

xis & ufus cafu primo plethora toUenda eft , quod po-

venaefec- ^^^ ^^j-j p^j, yenaefedionem : fed li tantum

adfit rarefadio , tunc caufae , quae tollunt

nimium motum , tollunt etiam hanc pletho-

ram : haec vero fi fiat a transfufione fangui-

nis in folas arterias , tunc venaefedio non

multum juvat , nam humores non pofTunt

redire , & cor dextrum eft nimis plenum ,

quia arteriae pulmonales funt nimis plenae ;

fi ergo pofllmus deplere arterias , ilico haec

plethora ceffat : in hoc cafu nimis expanfae

funt arteriae , amifla eft elafticitas , & pulmo-

nales venae fe non pofifunt evacuare , quia

non evacuatur cor finiftrum ; fuccurrit hic

faepe natura , quae rumpit arterias , & tunc

malum per haemorrhagiam ftatim tollitur ;

Arferioto-ubi ergo a motu vel rarefaclione minac in»

^^s- tentantur cerebro , inftituenda eft arteriotome ;

fed haec poteft fieri naturalis , applicando fo-

menta ad nares ; vel irritando haemorrhoides

per clysmata & glandes appofitas ;- fi haec

non juvant , tunc confugiendum eft ad cu-

curbitas & fcarificationes , uti oh'm fecerunt

Aeh^yptii ; vel ad hirudines , quae tanta co-

pia polfunt apph'cari , quanta veh's , 6c quae

fugunt ex ipfis arteriis.

Kevulfio- Alterum remedium eft ^ ut avertatur mo-

*^^*- tus a capite , k determinetur verrus inferio-

ra y

D E VE RT I G I K E,. Cii

ra , quod fit humedando , tepefaciendo , & leuiter irritando partes inferiores , maxime per -epispaftica , plantis pedum applicata , inter quae nuUa plus trahunt quam animalium par- tes. Si V. g. applicetur fplen , intra quatuor vel quinque horas fit foetor intolerabilis , & pars talis putrefcens magis irritat : vel quo- niam pifces f^epe intra horam putrefcunt , poiTunt apponi truttae & fimiles pisces pla- iiiores ; fri^liones moderatae verfus inferiora etiam valde juvant.

Alia prophylaxis , in caufam remiotiorem sobrieta^ agens , eft , ut vidus plenior caveatur ; hinctls. vidus fit tenuis , frigidus , levis ; nam fi pos- fimus facerc , ut fanguis ex arteriis in venas tranfeat , & in iis colligatur , faciie reduce- tur ad quietem , nam venae magis expandun- tur , & fanguis in iis tardius movetur : hinc C R E A T o R ita fecit corpus , ut venae pro re nata pofllnt dilatari & continere fanguinem in quiete : hoc jam primum fit per aquofa , vel per fomenta & balnea, nam venae aquam abforbent , ducunt ad fanguinem , eumque diluunt. Vi6tus , quo plus aquae habet , eo plus hic juvat , inprimis fi aqua fit calida^jy^J" fi honio robuflus aquam calidam bibat per triduum , fcre denciet ; aqua enim hic efi: princeps remedium , inprimis fi tepida fuerit ; fi fortifilmi homines nil nifi cibos aquofos fumant , cadent fere in animi deliquium & brevi deftituuntur omni plethora. Hippo- CRATES dicit , quibus in initio febrium fiunt validae pulfationes capitis , & vertigines magnae , in his Umpore crifeos praevidemus

S 4 iii-

622 D E VE RT I G IN n.

ingentem cxacerbationem ; nec miramur , d tunc delirent : haec yertigo tunc oritur a de- terminatione humorum ad caput , eorumque in vafis raretaftione ; fed per methodum jam ^idam praecavetur. Therapeia Sequitur cura Therapeutlca. Ergo quies^ morbi ab cat acgcr in loco obfcuro , frigidiusculo , haccaufa fjiente ; nifi enim quiescat , motus fanguinis nfen^^i- qtiiescere non poterit : fit locus obfcurus , tae. nam non eft majus remedium ad fopiendam vertiginem , quam claudere oculos , & fie commercium luminis avertere ; oculi enim cum fuis appendicibus magnam molem occu- pant in cerebro ; nil vividius afficit quam lu- men ; & dixit A r e t a e u s , mutabilitatem vifu perceptam efife fabrum vertiginis : fit lo- cus frigidiusGulus , nam omnes plethorici pe- jus habent , quum fanguis per calorem rar rescit : fit locus filens , id efl: , ubi nulius Tumor vel ftrepitus percipitur, Victus fit val- de parcus , & fimul tenuis , ne ventricu- lus nimis diftendatur , & fic aorta fub illo prematur , & (anguis majori copia verfus cere? brum adigatur ; nam yertigines maxime ven* tricuio repieto fiunt : idem de potu verum

Pacati fint animi afFeftus , nam hi magnos fnotus excitant in cerebro ; nec etiam aegri nimis ftudiis indulgeant , & licet parci tem- poris fi nt , poft paftum ab iis plane abftine- ant , nec premant ventriculum fedendo ad menfam fcriptoriam. Si hoc negligant, labo- rant vertigine , ubi fenescunt , ad primos la-

Iqrum iojpetu^ , ^ poitea mliw ia Apo-

D E V E R r I G I N E. 623

plexiam. Vigilent etiam, quantum commode lieri potefl: , nam fomnus caput maxime re- plet , & disponit ad apoplexiam , quae fom- nus perfe6tus ell : debent ergo corpus tenere ere61;um ; fed in eo plerumque pcccatur , nam hi aegri putant , fibi a fomno omnia bona fieri ; experientia tamen contrarium docet. Ergo fiat capitis firmatio & fuflentatio , hinc pulvinaria fupponantur , ne caput vacillet vel nidet deorfum-

Medicamenta fint talia , quae modice re- Medica. frigerant , motum fedant , & rarefadionemnienta, prefiionemque ad vafa cerebri cohibent. In- ter. haec princeps eft Nitrum noftrum hodier- num , quod parca copia fimul in lingua iiques- cat & deglutiatur ; & Tartarus , qui eil fal vegetabilis efTentialis aibicans , per cryilaUifa^ tionem ex vino natus , faporem habens fua- vem acidum ; . hujus pauca grana fine ulla praeparatione per totum diem affamta , do- nec alvum leviter moveant , mira hic faciunt. 5ucci recens exprefli de Berberis , Ribefiis , Baccis Sambuci , Cerafis , bene maturis , Ja- xant alvum , movent urinas , & fanguinis motum pacatiorem ^ faciunt : fed abfiineamus in hoc cafu a didis Gephalicis , Lavendula, Majorana , Rosmarino , Ruta , Salvia, Ser-^ pillo , Thymo , quae bona funt , ^ vertigo oriatur a nimia debih*tate ; fed in hoc cafu funt venena. Ut fiat palliatio , decumbat aeger corpore utcunque eredlo , capite parum reclini , modice elevato & firmato : fridio levis , laxatjo , & vaforum dilatatio etiam prodeft.

624 D E F E RT I Q I N E.

Cura con- Confirmatio con.tra recidivani fit ViStvt, firmans. pafciore & tenuiore ; nam vic^us plenus e{| mater plethorae. Labor hic juvat , quate^ nus omnem pingiiedinem diffipat. Sunt cor- pora , quae femper macilenta manent ; quae nec balneis , nec fomentis , n^c irrorationi- bus pinguescunt. Urina iHis acripr eft, co- loratior & fubfoetida ; bilis etiani eft acrior & foetidior , & color corporis fubflavescens ; fed omnia corpora plethorica humores oleo- /iores habent ; funt vero herbae , quae nimi- am humiditatem & obefitatem dillipant : talia funt Ablinthium , inprimis Ponticum ; Car- duus Benediclus , qui in infufo adhibitus au- get perfpirationem ; Marrubium album , Cen- taurium miniis , Radix Gentianae , Scordium paluflre : haec fi ufurpentur tempore , quo adeft vertigo plethorica , augetur malum ; va- lent autem , fi morbus ille jam fanatus fit , ne recidiva fiat. Curatio Transeo ad curam vertiginis , quae oritur vertiginis ^ rctenta materia , olim evacuari confueta . moriha- ^vc illa cvacuatio naturalis , praeternatura- giis fup- lis , vel periodica fuerit , nec fubftituta fit prcifis. a]ja_ Vidimas , quod haemorrhagia fanguinis arteriofi boni per nares fit creberpma , qupd fym.ptoma faluberrimum efi: juvenibus puber- tatis tempore , quo corpus disponitur ad in- cremiCnti refiftentiam. Inde tamen fit hoc in- commodum , quod inducatur diathefis ad re- pletionem & evacuationem periodicam , nana quo corpus plus evacuatur , viribus manen- libus iisdem , eo plus iterum repletur ; & eo

D E FERTIGINE, 62;.

difficllius fert cefTationem evacuationum ; er- go eo major dispolitio cfl: ad vertiginem , fi^ mulac fanguis paulo plus accumulatur, ejus- que evacuatio periodica impeditur : caput iis titubat , fed fimulac fanguis prodit , liberi funt. Si menilrua femel foluta in bene va- lente foemina prohibeantur , fit vertigo. In viris adultis languis raro exit per nares , fed plerumque per haemorrhoides ; qui fluxus duplex eft , vel fme dolore ; & tunc non eft proprie haemorrhoVdali^, fed fere femper me- fentericus vel hepaticus , quia oscula vaforum in inteftinis per anaftomofiii dilatata funt ; fi hic fiuxus impeditur in homine huic affueto , labitur non tantum in veriiginem , fed etiam in apoplexiam , & per aliam evacuationem , quae libertatem dat huic fanguini , ab illa li- beratur : vel ille tluxus fit cum tenesmo , prelTione , dolore , calore , rubedine , tumo- re ; & tunc dilatatae vel ruptae arteriae hae- morrhoidales liberant corpus a plethora. Cor- pora , quae huic evacuationi femel funt affue- ta , five masculina fint , five foeminina , dato tempore illam pati , vel ah*am fubfiitue- re coguntur : Medicus autem neceffi tatem hu- jus evacuationis potefi: praevertere , H curam gerat , non fieri plethoram ; & in mulieribus caveat , ne fiat retentio. Verum contingit millies , foeminas fieri tota vita infelices per errorem Medici ; vulgaris enim cir opinio , quod omnes earum morbi , fi non utantur viro , fiant ab impeditis menflruis : fi Medi- cus incicatus clamore harum aegrarum , uti- iiam nienfes elTeiit copiofiores ! emmenagog^

€i6 D E F E Rt I G I N e:

exhibet , facit faepe tantam laxationem , nt

tales mulieres pollea omni feptimana , vel

bis terve de menfe , imo toto tempore men'

ftrua habeant ; ergo hic non eft urgendum ,

ne evacuatio fiat nimia , nam quicquid illae

comedant , vel bibant , fit fanguis , & hic

iterum exit : fed fi evacuationes periodicae

naturales impediantur , tanc vel prernunt cor-

pus , & quia preffio plerumque vadit verfus

caput , quia arteriae eius funt rnaxime dilata-

biles , hinc primum imtiam eft vertigo ; vel

quaerunt alium exitum , & aperiunt vafa ,

quae aliter aperiuntur nunquam *. in digito

minimo focminae omni menfe plethora eva-

<ruabatur , utero ficco ; fic per caput , nares ,

os , oculos , gingivas , fauces , renes , pul-

mones , ulcera , vulnera , hanc evacuatio-

nem fadam fuifle exempla docent ; ^i vero

impedita fuerit, flatim morbi capitis fiunt, uti

Mediei probe fciunt , qui continuo a mulieri-

bus fatigantur querelis de capitis dolore & vei'»

tigine.

Huc refertur materies , catharrofa di(5la , quae quam maxime confiderari meretur. Ve- teres , qui ignari erant circuitus fanguinis , per Catharros intellexerunt aggefi:iones mate-^ riae cujusdam humidae ad certum locum ; non videbant vias , nec intelligebant vim illos humores determinantem , hinc pofuerunt de^ fluxum fieri a parte frigidifilma ; & quia nul- la pars efi minus fanguinea quam cerebrum , hinc putabant , ibi generari pituitam , & inde deftillare ad inferiora. Helmontius pa- t^r , vir profundae fpeculationis ,hanc opinia-

nem

D E FERTIGINE. 6ij

nem merito explodens , dixit ^ Catharros taiitum pendere a cuftode loci debilitato ; ponebat ille , praefes & dirigens quoddam principium in quolibet visccre & membro efle pofitum ; fi illud recte valeret & eflet in aequilibrio cum toto corpore , diftributio ubique erat aequalis : fed fi redor articuli genuum v. g. qui parare debet fuccum liga- mentofum lubricantem, debilitetur , nascetur ibi humor degener ex praefide univerfali vel particulari debilitato : videtis , quod ille, cir- cuitus leges etiam non cognofcens , tamen vera dixerit ; nam fi tumor eft in genu , in illo loco eft quaedam debilitas ; caeterum hanc rem non multum illuflrat , nifi quod infons caput non accufetur.

Hae dellillationes a veteribus diftributae funt in varias claiTes fatis memorabiles ; in poda- gram cum omnibus fuis fatellitibus ; in defiil- lationes arthriticas absque podagra ; in cathar* ros mucofos , qui fiunt in membrana.Schnei- deriana , titulo Coryzae , per quam falfo pu- tabant expurgari cerebrum ; in anginas cathar- rofas , tufles , fternutationes ; in diarrhoeas catharrofas , quae fiebant a fluxu humorum ad ventriculum & inteftina ; & in catharros uteri. Si ab hac caufa afficiantur membrana Schneideriana , fauces & pedus , per omnia membra fentiuntur languores. Omnia haec in quibusdam hominibus certo tempore fiunt & accumulantur , & tandem corpus per crifin quandam fe liberat , illique femper refurgunt meliores ab iilfe morbo , ii bene gubernetur ; fed li haec materia aflueta gigni , & in certo

loco

^28 D E y E R T I G I N E.

loco deponi , jam evacaari non poteft , ina:- net in reliquis humoribus , & caput fere fem- per primario afficit.

Vir literatus hisce diebus me confulebat , dicens fe deprehendere , quod dum fedens volebat fe erigere , caderet retro ; poftquam vero inciderat in laeviffimam podagram , li- ber fuit ab omni hoc malo : tah*s homo forte etiam per veiicatoria fanari potuiffet : ad om- nem ergo corporis partcm periodice generari & evacuari folitus hamor poteft turbare to- tum corpus , dum Medici, de his catharris forte non cogitantes , omnia fruftra moliun- tur ; ubi vero haec fciunt , habent hrgam co- piam medicamentorum , quae line periculo ex- hiberi poffunt. Et ulceri- ^^^^ hujus morbi fcaturigo eft materia ul- bus. cerofa, fillulofa , fonticalorum , herpetum , fcabiei verae , omniumque cfflorescentiarum , tam humidarum , quam ficcarum ; ^ natura , hic etiam fe periodico tempore , verno vel autumnali , evacuare folita , impeditur , fimi- lia mala nascuntur : ex deccm afthmaticis a prima infantia forte novem erunt ab efflores- centiis retentis , vcl per refrigerationem reper- cufils ; fi cruftae capillorum per Cerufl^am vel Vitriolica auferantur , ilico audiuntur quere- lae de vertigine ; fi acre illud , recurrens ad caput , vafa rodat , potefi: facere apoplexiam fanguineam vei lymphaticam , prout varia va- fa roduntur.

Curatio requirit ablationem caufae prius dc- tedae , quae ergo inpofiibilis^efl: , nifi prae- disponens & excitans caufa fimul fit cognita.

T> E V E RT I G I N E. 61^

Si V. g. bomo noii alTuetus autumnali tempo- re laboret vertigine , debes rogare , cuinam morbo fit obnoxias ? refpondet ita, podagra: roga , quando ? li dicat, bis in anno , fed jam magno meo bono fum liber , debes re- vocare podagram ; longe enim melius eil do- lorcm fentire in paite remota, quam verfari iii periculo apoplexiae.

Requiritur porro reftitutio evacuationis fo- Harum litae , fi line periculo fit , & fi morbus , aevacuatio- tetentione timendus , periculofior fit , quam"""?^ ^^eiH- evacuatio ipfa : fi ergo aeger haemorrhagiae^""^' narium fit obnoxius , fed quae jam retinetur, applicentur fpongiae calidae ad caput & nares ; hauriat aquam tepidam cava manu , tabacum turundae forma naribus inmittat , easque hac ratione irritet , & humores verfus vafa harum partium alliciat. Sed prudentis etiam Medici efl: , corpus liberare ab evacuationum fervitu- te , hinc inquirat , qua ratione pienitudo hu- morum optime averti queat.

Requiritur etiam fubftitutio alterius evacua- ^.^. tionis : non fieret plcthora , fi temperate vi- tio" aiia'" veretur & labor efiTet ut cibus ; fed fi homorum. magis increscit quam confumit , fit pletho- ra , quae praecaveri pofiTet , fi homo medita- tionibus matutinis jungeret exercitia corporea pomeridiana : poiTumus quidem vertiginem tollere per mifiionem fanguinis , fed haec dis- ponit corpus ad citius generandam plethoram ; & fi aeger fimul lautus fit in vi^LU , debebit tandem fanguis fexies & ultra mitti in anno ; fed quid tandem inde fiet ? ergo reftituatur cvsicuatio folita, vel fubftituatur alia minus in-

com-

630 DE VERTIGIN£.

Commoda , vel corpus emendata caufa fenfim ab iis defuescat. Qiiomodo Podagrici vero inprimis prudentes requirunt curandi Medicos ; materies enim podagrica videtur ^"jj^]^^^"' creatura valde fingularis , & talis degeneratio dagrici. unius cujusdam humoris, quae nec ex legi- bus corporis , nec ex compararione intelligi- tur : podagricus o6lo dies ante fuum paroxys- mum apparet faniflimus , qui fimulac irruit, patitur dolores intolerabiles ; decurrit certo tempore , fi fit exquifitus , & relinquit cor- pus iterum faniflimum ; elapfis fex vel duo- decim menfibus iterum excruciat ; fic eung redeunsque ligamenta , cartilagines & nervos exurit ; tandem fit vera calx , quae pulveris fpecie feparatur , vel recondita haeret ad ar- ticulos : fi ex tali materia rctenta fiat verti- go , debet longe aliter tradari , quam quae oritur a catharro innoxio ; nam fi haec ma- teries pofllt ofiTa comburere in calcem , quid faciet , {{ febre accenfa per errorem loci hae- reat ad pulpam mollem cerebri , ibique parem potefiatem exerceat ? Si ergo ab hac materia rctenta oriatur vertigo , haec ilico tradanda efl fummis remediis , nam fi exfpe(3:as , illa materia hic fe figens faciet rofiones & apo- plexias lethales ; fubflituta a1ia fpiracula, fem- per mananiia , veluti fetacea , fonticuii & ulcera artificiofa faepe magnum hic ufum ha- bent : nam iili humores videntur hac ratione evacuari , corrigi , derivari , eodem modo quam in plethora per mifllonem fanguinis.

Palliatio fit per abfiinentiam , quietem fum- mam, & merum fere aquae ufum.

Ma-

j^ E V E Rt I G I N E^ 631

Maxime autcm efl commcndanda confir" hiatio. Coactus fuifli corpori fervitutem ia- ponere , & evacuat.onem facere , ut toUcres malum ; fed ubi acger tutus jam elt ^ tuum elt , eum ita diiigere iii omnibus cauOs prae- disponentibus & excitantibus , in fex rebus non naturafbus & medicamentis , ut omne Inalum cjusque caufas avertas ; fi plethora adfit , praello funt remedia ; fi cacochymia , debes inquirere in ejus corredionem , & hac ratione Apoplexia , Paralyfis , Epilepfia prae- caveri poterunt.

Pergo ad vertigiilem , quke Epilepfiae juil- CuratiB gitur ; notum enim eil , hunc morbum faepe-^^"'|'".'! initium habere a vertigine , & in hoe ftadiofepfia ''^^ potefi: adhuc praecaveri & curari. conjunc-

Dixi jam de illa fpeeie , qua6 fit a nimia'^*^» mobilitate fyftem^tis nervofi ; addo jam ^ quod haec etiam poffit fieri ab inaequali ac- tione cerebri vel fenforii communis : quandd fani & vegeti fumus , nulli rei fingulari in- tenii , nullus moius percipitur in fenforio communi , & omnia funt quafi in aequili- brio ; cum vero in fenforio communi una pars plus caeteris movetur , fit fpecies con- "Vulfionis ; \\ una pars fiat debilior., fit etiam debilitatio in musculis , per nervos cum illa parte commercium habentibus ; & ab inaequa^ litate in fenforio communi fit titubatio, cor* pbris debilitas , vadllatio ^ & inaequalis mo- tus. Hoc vitium nonnullis hominibus vide- tur proprium. Sit homo fanus , jejunus, lum- bricis laborans ; dum quiescunt haec anima- lia n^l fentit ; repunt ilU tunc furfum ad - '^om, 11 > T quae^

6i% D E F E RTI G I N E.

quaerendam alimoniam , faciuntque irritatio- nem nervorum ventriculi , unde oritur inae- qualis motus , & ab hac caula aeger cadit faepe vertiginolus & epilcpticus. Veteres hanc caufam exprimunt titulo Spiritus inflati ven- tofi , ^yeyV* ^fs-oJ^es ; & concipiunt oriri poS" fe in humoribus corporis humani mutationem , %. non eandem , certe fimilem , quam q^uae advertitur in liquoribus fermentatis , qui ver- tiginem excitanr. P^umentum ficcum , pcr fecula fervatum , nullum concipit motum ; aqua pura , vafi inmifTa , manet fine fermen- t-uione ; fed ^\ hoc frumentum miscetur cum Mla aqua , oritur fpiiitus , & vas cum impe- tu diflilit : nonnuUi conceperunt , ita etiam flatus oriri in humoribus hominis , & dixe* runc , fi hoc fieret in fpiritibus , produdum iri vertiginem , epilepfiam & apoplexiam : notat G A L E N u s , flatus illos fieri tam in inferioribus quam fuperioribus partibus ; vide- mus enim ia hypochondriacis , quod vix ex- plodant flatus , quin fiatim liberentur. \3hi putridus ichor continetur in abdomine , ante- quam rumpatur vomica , fit vertigo perpe» tua. Hoc vitium fine caufa notabili non ap- paret , nifi quando homines fpiritus flatulentos aflumferunt. Vinum paulo plus a/Tumtum parit vertiginem , ita ut parietes & trabes vi- deantur moveri. ©iagnofis Quando nunc a tali caufa externa oritur morbi ab vcrtigo , apparcnt iidem motus , qui etiam hac caufa. fiunt a caufis latentibus ; in auribus funt bom- bi moleftifilmi , faepe repetiri , & diu duran- tes , acfi aeger furibujidum mare audiret ; ap-

pa-

t> E FERTIGINE, 633

parent imagines inaffuetae, fcintillae lucis 6^ colores iridis ; nonnunquam fentiunt , quafi corpus percutererur , & limul labuntur ; ubi refurgunt , rogant cum indignatione, quis eos perculTerit ? Nonnulli teQantur , dum inftat paroxysmus , fc fentire odorem Ambrac , Mofchi , & faepe etiam foctorem , vel fua- veolentiam ; multis fit tremor , palpitaiio palpebrarum , leves contradiones in facie cir- ca nafum & os : in his caiibus Medicus po- telt affumcre , quod haec mala fiant ab in- aequali adtione fenforii communis, Ergo diagnofis clara eft , & Prognofis declarat hunc morbum curatu difficiUimum; nunquam autem desperandum efl: de curadone hujus morbi , nifi quando paroxysmus incipere folet fine praecedenti cognita caufa , tunc enim metus efi: , ne tales vertiginofi fiarit epileptici ; & Medicus hoc amicis debet praedicere ; hinc debent moneri , ut aegri fe caveant , nam ad flumina vel ignem poiflTunt incidere in fuum morbum : funt familiae , quibus hoc malum proprium eft ; ah'i pofi: vulnera & ulcera cu- rata hac parte m.iferi manferunt tota vita. Caries ofilum cranii", & quidem omnium us- que ad os Ethmoi"des ; inflammationes cere- bri ; tandem infecla quaedam exigua &: la- tentia , modo nervis propinqua fint, poiTunt excitare hcc malum. Si oritur talis vertigo 5 &■ in recordatione vitae cujusdam aegri depre- henduntur haec recenfita , potefi: ftatui morbi fpecies , cujus cura prophylaclica in eo con- fiilit , ut inveniamus , quaenam fpecies cau- fae dominetur ; hacc fi tuto cduci potelt ,

T 2, educ-

634 ^ -E FERTIGINE.

cdu6i:io haec fanabit : fed Medicl hic plerumqu© cespitant , & ambigui remedia adminiftrant.

liiuftrabo hoc fequenti exemplo ; curavi domicellam quandam , huic morbo ita ob- noxiam , ut cogeretur federe in loco tene- bricofo & filentiffimo , nam dum vel mini- mum movebatur , diriffime atRigebatur ; ma- nifedabant fe erumpentia per nares infecla varia & numerofa ; fufpicio erat , pofTe cu- rati morbum , (i illa abigerentur ; ergo in- flitutae funt fumigationes , tam humidae ^ qua'ii ficcae ex Cinnabari ; haultum elt per nares infufum Tabaci , folutio aluminis & Yitrioli , & hac ratione perfette fanata elt ^ vivis animalcuh's quotidie prodeuntibus : fi in hoc cafu non conilitilfet , adelfe nidos & ova vermium , nervosque titillari & vellicari , nulla fpes cuiae fuiifet ; ergo dete£lio caufae fcla flicit certam curationis methodum : quis cov.tra vertiginem unquam praefcripfiffet fo* lutioncm Chalcanthi in aqua ? fed qui hanc caufam noverat , optime egilfet : ergo cura- do coniiltit in procuranda diathefi , repertae cuuiae oppoiita ; hinc iVledicus ex effe(Elibus inqiiirat latentem caufam , & haec invcnta illum docebit , quid agere dcbeat. E. g. Vi- deo hominem laborare vertigine , cujus cau- fam ignoro ; repeto currum vitae ajgri a na- tivitate , familiam e)i]S, & video morbum ire & redire ; crgo debec effe csiifa , quae taci£ hiinc paroxysmum ; video , quod aeger cor- ripicur , dutn jejunus manet ; video iilum pofl- palluni libe^ari, fed abd( men e)us tume- re dc prominulum iieri , caeteium nihii ; iiica

D E F E RT I G I N E. 6i,s

Medlcus concludit , vivi quid haerere iii veii- triculo , nempe lumbiicos ; diluit unum gra- num vitrioli cyprii magna copia aquae, qaum aegro potandam exiiibet ; hoc quidem Qii vc- nenum praefentiffimum , led non , fi tam parva eopia detur ; exhibet dein purgans , ut mortui vermes expellantur.

Quandoque haec mala curata funt , mu' tato toto vitae genere. Quando vidi , om- nia remedia incaflum adhibita , fua(i faepe ae- gris , ut iter marinum vel terrellre iniliLi.^- rent , nam vertigo a mera mobilitate domi vix curatur ; aegri tunc funt meticulofi , & a leviffima caufa irritantur ; poil: peregrina- tionem vero , propter concuilus , fodalitium, & ignorationem eorum , quae domi contin- gunt , firmi fiunt , & liberi a fuo morbo ; & haec ratio efc , quare his hominibus , ubi de omnibus remediis fere desperabam , iaepe fuafi , ut peterent aquas medicatas.

Transeo ad curam veriiginis , quae fit ab Curatio abdominalibus nervis affedis. Dixi jam antea'^^^^''^'"!^ de nervis abdominalibus , agentibus in fenfo- ng^y^^fbf rium commune , & oftendi , totam fundlio- dominaii- ncm cerebri pofTe aboleri , & caufam haererebus. in ventriculo & inteftinis : hoc etiam patet in Coh'ca Pidonum , in quo morbo ab hac eaufa fiderantur quafi musculi extenfores &c flexores cubiti , carpi & manuum ; hoc etiam fit a quibusdam venenis , & ab illo morbo , quem in Indiis Beriberi vocant.

Afficiuntur autem hi nervi tam mirabih*bus modis , ut vel oculatiffimus & perfpicaciifi- nfius Mcdicus non fciat affignare caufam ;

T 3 €0.-

636 D E F E RT I G I N E.

eodem modo ut iii podagra , m qiia homo poteft effe perfede faiius , nuliibi dolens , iiifi ad nervos m extremo articulo pedis : un- de hic dolor ? nam non acceffit caufa exter- iia : an ergo eft- degeneratio in liquidis , quae prodit fe hoc crudeli morbo ? Videtur er- go , quod caufa hujus morbi non manifefta. faepe iiaereat in fucco nervofo , fed manifes- tans fe clrca nervos abdominales , & quod hinc fiant vertigines, dolores colici, vel ilia- ci & apoplexia : inquilivi faepe qua potui di- ligcntia , ut discerem praefentiam degeneras- centis liquidi nervoii , antequam produceret morbum , fed inveni nihil : fateor tamen , quod omnes illi morbi fe manifeilent levi atfectione ventriculi ; podagricus monetur fla- tulentia, naufea & dolore cirea ventriculum; & qui colicis afFe61:ionibus laborant , monen-' tur cruditatibus in ventriculo & inteflinis : iic etiam in vertiginofis , ubi haec figna ad- funt , docemur , originem non giCq in cere- bro , fed in illis ncrvis affe^ts. Si ergo in homine dominetur dyfcrafia fucci nervoli , poffumus praevidere vertiginem , inertiam vel pareiin musculorum circa arms , & dein mar- cescentiam. Quum ergo curatio conliflat in ^blatione caufae, haec debet inquiri ; f^d In. hoc cafu faepe non polTumus aiFequi ; nec plus debet quaeri , quam natura humana per- mittit : illud vero conflitit , quod internus ufus Gummi Afiaticorum , Balfami Copay- bae & Peruviani , Terebinthinae , fuccorum ex herbis leniter antiscorbuticis , verno tem- pQie dlu cQutiauatus , f^da fimul fridtione ab-

do«

D E V E R r I G I N E. 637

dominis , ut partes calescant , agricuUura , e- quitatione , exercitio , hnnc morbum curave- rint , nec alia remedia novi.

Cura therapeutica abfolvitur ilh*s , quae cc- rebrum mutant grata averlione , haecque tunc fufficit : vertigo ab hac caufa nata juvarur odoratu fpiritus falis Ammoniaci ;' caula qui- dem non toHitur , fed affedlio cerebri praeca- vetur : ah'a aiTumta idem praeftant , nani quicquid unum nervum valide afficit , facit aboleri dolorem in omnibus ah'is nervis , uti jam dixit Hippocrates de dolore, quod unus faciat , ne fentiatur ah'us ; notum Tero efi: ex legibus corporis , quod nuUi ner- vi promptius , vividius & validius cerebrum afficiant , quam olfa6i:orii •, hinc omnia, quae olfadus organum afficiunt , hic conducunt. Curatio ubi perfeda eU , confirmatio per ea- dem remedia perficietur.

Pergo ad curam vertiginis , quae oritur ab cmatio humoribus heterogeneis , fub diaphragmate vertiginis haerentibus , qui faepe miras mutationes fa-^b humo-

Ciunt. ^ ^t"n"rl'

Omnes fere experti funt , quod mane fur-mis viis"° gentes fentiunt irritamentum quoddam circa os fuperius ventriculi , a quo novirt^us mox futuram llernutationem ; fentimus tunc femper fpcciem vertiginis , nec re^le poffumus cogi'- tare , donec explolio iila fadta fit : ergo % leviuscula agitatione in his locis mutatur ce- rebrum , imo totum corpus ; hinc a bile atra tam fixa quam mota omnes morbi cephalici oriri pollunt : in Afia ab hac eaufa fiunt ple- raeque apoplexiae fortes , quae fi invadaat intrji

T 4 qua-

e^^ D E V E R7' I G I N E,

quadragefimum & fexagellmum annum , ini eurabiles pronunciantur ab Hippocrate; fed antequam hae oiismtur , liunt rniferae ver-. tignis , quae a muiima caufa, imp. folo cogi- tationis impeti; faepe redeuntcs hunc morbam, minantur : eacdem oriuntur etiam in corpore juvenili & euchymo a bile flava , maxime ae- ilatis tempore , yel quando bilis per febrem agitatur.

Pituita flu£l:uans in fenibus frigidis & leu- cophlegmaticis parit vertigines & naufeas , a quibus vomitu excitato liberamur •, fed rege- neratur matcries , & tandem fit apoplexia ; maxime hoc fit in literatis quiescentibus , dum fenescunt , nam vafa in eorum hypochondriis laxa & debilia faciunt hanc materiam accumur lari ; levantur quidem potu aquae calidae, fed vafa tunc magis debilitantur , & fic ducuntur ad apoplexiam. Vfelaver- Vertigo etiam fit a vermibus , inprimis te- inibus. retibus , his in locis haerentibus ; nam hoc animalium genus confumit omnem liquorem nutritium, in ventriculo recens fa£tum : fcdeni habent in flexibus inteftini llii & Jejuni , & In iis fatis habent , unde alantur ; fed poft Jct junia repunt furfum ad loca j^limentaria ; hinc in febribus , dum aegri nil comedunt , veni- unt in ventriculum & faepe ore rejiciuntur , quod habetur pro pefli.mo figno , quia non ' p.rodeunt , nifi poftquam omnia contenta in- tefl:inalia adeo acria facla funt , ut haec ani* malia quaerant loca , quibus ab iis liberauT tur , hinc a vulgo vocari folent Doodwur- l»f^. VertlgQ , imo aliquan^o Epilepfia , yiT

B E F E R r I G I N E. 639

fa fuit a lapide , calciilo , nuinmis, anniilis, olTiculis de^luiitis, quae in orificio ventiiculi haerentia ibi rodunt & itimulant.

Diagnofis & Prognolis horum morborura faeile intelligitur ; fi biiis atra ad(it , viden- dum , an moveatur , nam tunc fict de(lru61:io vasculorum minir|iorum , & inde Apoplexia ; li vero hic morbus oriatur a bile flava , pro- gnolis non erit lcthalis , nam unum eiineticum ^atum tollet totum metiim ; quando hoc ma- lum oritur a pituita , & attas jam eft provec- ta , tunc debemus co.liderare , totum fyfte- ma fe habere ut in hominiDus catharrofis , & talis morbus eft difficulter curabilis : fi fiat a verrnibus , & Medici audaces fint , ut me- tallica vah'da adhibeant , curabunt hunc mox- bum : ergo in cuiatione non opus cli refpi- qere ad cerebrum & nervos , nam poftquam ablatum eft , quod in his locis haeret , tunc fpirituum motus tantum fedandus eft.

Vertigo etiam fit fine ulla Idiofyncrafia ex Curatia Cacochymia , fed fin-pliciter a mobilitate ipi- Vertjginis yuuum , adeo ut homines teneri , inprimis diu ^"["J?^ his mahs obnoxii , pc mfantes a quacunquete. ^aufa , imo ab intentata mina mox in eundem morbum incidant, qui tunc fedatur per Opiui^i %

vel Syrupurn Diacodii , cujus drachma una vel (iimidia pro teneris infantibus fufficit ; requi- runtur tunc fummae tenebrae , & firmatio capitis per moderatas h'j;aturas : conftndio abdominis eft fummum impedimentum ho- rum motuum ; & confirmaiio obtinetur ex- tirpatione caufae integrae.

Abfolvi primum morbum ccphalicum , nem-

640 D E V E R r I G I N E.

peVertigiiiem. Haiic dixi efle fundamentum & iignum praemonens , imo caufam efficientem reiiquorum morborum , qui oriuntur in nervis a toto eorum fyflemare perturbato : inde fiunt coiorum varietas , naufea , leipothymia, lap- fus , anaifthefia, lcipoplychia, asphyxia, fyn- cope , & demum apoplexia , quae complec- titur omnes morbos. Multus fui in defcri- bendo hoc morbo , fed in reliquis brevior ero. Primus , quem nunc defcribam , morbus eit Apoplexia»

DE APOPLEXIA.

Incipio ab hoc morbo , nam eft univerfah's affe6lio omnium nervorum fentientium & mo- veniium , hinc a Celso vocatur refolutio univerfah's omnium nervorum fimul. 2. Eft vertigo fumma : pueri ludentes dum fe pro- vocant , quis poffit inftare uno pede , & ro- tare corpus , ultimo cadunt , & pro momen- to quali apopledici iiunt , quum vertigo ad fumm.um produQa eft. 3. Ex praecedenti hiftoria dignofci & curari poteft.

Incipiam primo ab Apoplexia exquifita , id eft fumma : dein pergam ad gradus illius le- viores , fecuturus in his A r e t a e u m. V. cjus Opera , pi^g. 33. lit. C. Apoplexia proprie notat percuffionem,' & certe! hic mor- bus percutit totum noftrum corpus , omnes fenfus & motus , imo principium internum in- telligens, Haec eft Apoplexia fortis, & totius corporis. V. H i p p o c k . Aphor. [ed. VI.

In

D E A P 0 P L E X I J. 641

Iii hac delinunt omnes fcrifus externi , nam li vel unus poffit excitari , vocabitur ^^^^"°" raiapoplexia , non Apoplexia. bi homo ja-phia ceat Apopiedicus , & clames ad aures , & moibi. movet fe , vcl aperit oculos , & movet pal- pebras , non eft Apoplexia perfecla.

2. Deiinunt omnes fenfus interni ; nullum efi: murmur , nulla inquietudo , nuUum lig- num motus , nuUa memoria.

3. Definunt omnes motus musculorum ar- bitrarii ; ergo tota eorum fyntaxis eft paraly- tica ; omnes funt flaccidi , minime contradti , eftque hic fimul cum paralyli inmobiHtas : ergo exquilitiHima Apoplexia efl morbus fo- iius cerebri , nam ibi tantum omnes fenfus extcrni , interni , & motus laedi poffunt ; in eo eft illorum fedes ; ergo eil morbus fenforii communis , ejus fundionem impe- diens,

In hoc morbo fuperefl tamen deglutitio. Vidi faepe miiabundus , quod hi aegri , licet ufii nihil fentirent , tamen deglutirent liquida. Ergo Apoplexia non eft omnium motuum ar- bitrariorum abolitio, nam hi musculi forte du- plici imperio agunt", unde in fomno etiam fit deglutitio.

Saepe etiam in initio hujus morbi fit vo- mitus , qui interdum diu durat ; hinc muscu- li , illum perficientes , etiam non funt apo- ple6lici : pergit quoque motus periflaUicus ventriculi & inteflioorum , per quem dcglu- tita & medicamenta exhibita veniunt in fan- guinem , imo ille motus pofl mortem ma- net : in his aegris iit etiam fpontanea exonc'

641 D E APOPLEXIA.

ratio alvi , & demilTio urinae , & quidem eo- dem cam nixu , quam dum haec excretio iit per imperium ; fed tamen per imervalla , & non aiiiduo ; quod forte fit , quia urinae & alvi excretio a refpiratione juvantur : ergo hi mocus fpontanei videntur fupereffe , licet de- llruclum fit fenforium commune , & motus voluntarii definant ; nam homini fano de iiode alvus non exoneratur , nec urina de- mictitur ; fed antequam hoc fiat , excitatur prias de fomno , ut exerceat hanc adtionem Yoluntarlam ; faecibus vero & urina in apo- plexia perfeda accumulatis , folvitur vis fphrn- clerum, & utraque profluunt; ergo inhismus- culis videtar efife tam arbitrarius quam fpon- taiieus motus.

Maiiet in hoc morbo femper refprratio , & pulfus arteriarum & cordis , imo crescunt ^ & quidem eo magis , quo hic morbus efl ex- quifitior ; fi auditur refpiratio Apopledici , <Sc hominis , qui vehementer cucurrit , in utro- que eadem efi: ; idem de pulfu quoque verum efi: : fumma vero refpiratio dicitur fl:ertor , qui major efi , quo hic morbus major efi: , unde a fi:ertore menlurari potefi: vehementia apoplexiae ; pulfus etiam ita increscit , ut fiat ealor fummus : ergo vitales funcliones funt fortilfimae , dum animales abolentur , demta excretione duplici. ^. , Er?o hic morbus efi fomni profundifiimi gj^g [dea.vera imago ; fi homo fanus a lummo laoore fatigatus dormiat , & juxta illum decumbat homo perfede Apopie(9:icus , vix poflTunt dis-? dngui : homo fanus a fu.mma crapula dcmer-

fus ,

D E APOPLEXIA. 645

fiis , & vino' fomnoquc fepultns , eodem mo- do dormit quam alter poll fummum labo- rem ; nec eil: nota dillin6tionis , nili quod luius excitari poffit , alter non : ergo apople- xia eft fomnus maximus & profundus , un~ de aeger non potelt excitari ; ergo eit prohi- bitio motus liberi fpirituum a principio fpina- lis medullae per nervos ad organa fenfuum & musculos ; quidquid hanc facit , facit etiam Apoplcxiam , quae incurabilis eft , li aeger ex^ citari non poiiit.

Videtis ad quantam fimplicitatem tota haec caufas^. res redigi queat. Scimu5 , quod fpiritus mci- piant in origine medullae , & haereant in me- duUa , in nervis , in organis fenfunm , m musculis ; ergo prohibitio motus fpirituum in primo loco , per totum hoc territorium pergens , vocatur Apoplexia ; quod ii per to- tam medullam fiat , eft exquiiitiirima^ Hoc vero ii contingat , forte etiam tieri poterit , ut nihilominus in nervis fub medulia iint fpi- ritus ; fed ii illi fpiritus non poiTmt pervenire ad primam originem , erit quoque Apoplexia. Haec poteil eriam fieri propter defe6tum ma- tei-iae , unde fpiritus fecerni poffunt , in fan- guine , qui vi cordis pertingit ad corticem ce- rebri ; nam ii iile tam tenuis non efl , ut polTit venire in ejus vala , idem eft , acii illa vafa eftTent abolita : haiic fpeciem tiiQ polTibi- lem , docet idea Apoplexiae exquifitae ; haec enim dicitur animaiitatis privatio ; fed haec eil: fomnus perfectus , cujus caufa naturalis eft confumtio & defeftus fpirituum ; fed haed fpecies levis & fanabilis eft , nam per fom-^

num

644 ^ -E J P 0 P L E X I A.

num regeneratur & fuppletur illud perditum; fed fi conftaiis eft horum ipirituum abfentia , oritur vera Apoplexia.

Milites in oppugnatione urbium ad mini- anum ftrepitum excitantur ab explofione bom- bardae portatilis , fed exhaufti & labore fradi dormiunt juxta ipfa tormenra , unde bombar- dae ejiciuntur , & tam protunde , ut vix ex- citari queant , & in ilio itatu faepe fpoliati funt fuis veftibus : ergo homo faiius ex folo defedu fpirituum habet Apoplexiam tam gra- vem , ut tradus , motus , & delatus de loco in locum non evigilet.

Tertia pars vitae transigitur ab hac caufa in

Apoplexia naturaii ; fpatio quinque vel fex

horarum reparatur , quod in ufum o^bodecim

horarum requiritur ; in illa tertia parte omni

animalitate fumus delHtuti , & fine ulla con-

fcientia , ut in illo tempore recuperetur ani-

mah'tas.

Agitui- de Si confideremus omnes leges corporis hu-

fpirieibus mani fani & facti , deprehendimus , nil ma-

animaii- gjg jibclfe a nat\ira omnium , quae in corpore

' invcniuntur , quam novus aer , & cibus po-

tusque , qui ingeruntur .

In corpore perfecliflime fano nil invenimus magis afiimilatum , quam id , quod vocamus fpiritus animales ; hujus materies , fanguis ar- teriofus , paffus efl: omnium vifcerum , par- tium organicarum , 6c musculorum adiones ; & haec portio humorum , quae omnium efl co61:ifllma , id eft , aptiffima fluere per vafa , juxta leges hygraulicas viam debet aifeclare •verfus cerebrum.

Ex-

D E A P 0 P L E X I A. r^f

Excullit RuYSCHius omnes fere abdi- tas partes corporis , 6c demonftrat , quod ar- teria , adferens materiam ad fecretiones, non multum diftet a loco , in quo jam fecretio fa6ta eft : fed videamus cerebrum , quanca moles effc inter proceiFus piae matris , ubi lan- guis ruber artcriofus non ingreditur corti- cem !

Vidcte ergo , quantum molimen fit , quam parva & multa vafa , & quanta diftantia , an- tequam perveniatur ad fenforium commune, id eft , ad colie^lionem medullae ! & patebit omnibus , quod materia feparata • a materia adferente nullibi plus diflet , quam in hoc lo- co ; nulla intricatior officina eft , quam in- ter medullam & procelTus piae matris ; jure ergo alTumo , quod nuUus liquor requirat plus opus corporis , quam fpiritus : coniide- rate teneritudinem , numerum & texturam paitium , quae parare debent hoc ultimum fubtile ; & tunc adhuc requiritur bonus fan- guis , qui in hoc organo fecretorio aeque de- bet coqui , quam in ullo alio viscere ; fi in illo fanguinc eft aliquid vitii , hoc ultimum participat de illo vitro.

Cacochymia Leucophlegmatica notiffima eflDefeaus Mcdicis , fignificans degenerationem fanguinis*P^^|^""™ a denfa & ruberrima maffa in leviorem , la-Apop e? xiorem , & mucofo frigori magis acceden-xiae. ' ' tem naturam ; oritur haec inprimis a debili- tate bilis , & ab inertia totius corporis , nam omnes partes tribuunt ad codlionem ; quae fi laxae & incrtes lint , ex aere , cibo & po- tu paratus quidttm hic ultimus , fed crudus

646 b E A P 6 P L t X I A,

& iners humor : tales homlnes folent efTe valde laxi , a qnalibet materia ingefta tumen- tes , buccas habere tamidas , faciem inflatam , labJa prominentia , referentes bombyces , dum fe ad duceiida fua fila parant , <Sc haec omnia fenfim ingravescunt ; frigidi funt toto corpo- re , & lenti in omnibus fuis adionibus ; tu- nicae adnatae color eft palh^diffimus , & ocu^ li funt humidi , non habentes tantiim calo- rem , ut diffipentur rorifera h*quida ; anhelant ad minimos motus , fentiuntque , artus eff^ ponderofos : fanus homo, uno pede iniiftens, vix potelf credere , fe fuftinere centum & quinquaginta libras ; fed homines illi debiles fentiunt in artubus quafi prementis plumbi pondus ; hebetes funt , amittentes omnem fe- re fenfum , & perpetuo torpentes ^ minantes quidcm refponfum , fi eos alloqueris , fed cu- jus ftatim funt obliti : hie eft verus veter- nus , defcriptus a veteribus , qui dixerunt ^ Apoplexia eft oppreffio prineipatus eerebri ; eft occupatio cerebri inftar urbis , perfede cindtae ab holiibus ; interceptio fpirituum ; extinclio animalitatis &c. Hanc ideam ha- buerunt Medici omnium fedarum , & omnes hae phrafes bene inteliedae idem fignincant. Tah*s Apoplexia erat duplex , una totius cor- por'S , altera parts ; & hoc fenfu Hippo- c R A T E s crus vocavit apopledicum , m quo nec fenfus , nec motus , nec impe- tus fupererat. Haec ergo eft Apoplexia ^ quae nafcitur , qula praeiens non eft mate- ria , ex qua in eortice cerebri parantur fpi- tituSi

D E APOPLEXIA. 647

ElegantilTime de his loqu*tur H i p p o- c R A T E s , ia quo claritatem aeque mira^ mur ac brevitatem : li torpores & hebctudi- nes iine manifefta caufa liant, brcvi futura efl Apoplexia : refrigerationes & torpores pelTimi func inis , qui in Apoplexiam vergunt ; pes- iimum eft praefagium , li tales homines etiam incidant in fummam debilitatem : qui faepc patiuntur refolutiones iine maaifeda caufa , fubito moriuntur Apopledici : hic eli lim- plex tantum defedus fpirituum ; dormiunt , itertunt, & moriuntur quoad animalitatem,

Haec eft illa fpecics iVpoplexiae , quam HiPPOCRATES dicit feii. III. aphor. 1 6. accedere tempore pluviofo , & fe^. III. aphor,-"^i. fenibus ; & alio loco Je(^. VI, aphor. s7' Apopledlici iiunt maxime ab an- no aetatis quadragelimo usqueadfexagelimum, quando nempe diathefis vergit in phlegmati- cum & frigidum»

Pulchre obfervavit Aretaeus pag. 35-. pingues , humidi , & defides hoc vitio facilc corripiuntur , nam illi pigri funt , <5c vivunt fine cura , fere ut animalia bruta ; ii ille ]

morbus ab hac caufa fiat , apud H i p p o- *'

c R A T E M declaratur , & revera eft abfolute inmedicabilis ; hinc convenit tantum cura pro- phyladica, & requiritur Medicus, futurorum . perfpicax.

Diaeta debet effe ficciilima , ut fanguis den* Cura a^ (ior iiat ; omnesque potus aquoii prohiben-P°R^^^'*® tur ; hinc exhibetur panis bis co6l:us cum fa-caufa.*^ le , croco & feminibus aromaticis ; fricatur corpus pannis calidis , ficcis , fumo aromatico

Tom. II. V im'

64S D E A P 0 P L E X 1 A.

imbutis , quae fridio ^i fiat usque ad levcm febris calorern , fuppletur id quod deficit ; vedio concutiens corpus , & calor folis ver- no tempore optimum efl: remedum. Afa foe- tida & Caftoreum non inflammant , & tamen virtute fua fpiritus agiles faciunt : nii autem plus ab Aretaeo laudatur , quam clys- ma ; miramini forte , fed ubi deglutitio eft prohibita , & ftomachus iners , tamen non eft metuendum , fed clysmatibus admiscetur ip- fum Euphorbium ; illud enim , fi parca co- pia adhibeatur , mira praeftat : fumitur etiam Colocynthis , fed non tanta copia , ut alvum movere poflit ; oleum Rutae magnis etiam extollitur encomiis ; tandem additur fal gem- mae vel foffile : haec clysmatainjiciuntur ho- minibus , qui vergunt in hos morbos : fi ve- ro jam afFedi fint , H i p p o c r a t e s de iis dicit , quod non funt attingendi , ne videaris arte tua fuftulifiTe , qui proprio fato mori de* bebant ; hi ergo llnquendi funt , ut ducant fomnum usque ad mortem. Veficatoria funt remedia incredibih*s poteftatis , quae palmae manus magnitudine debent applicari ; fumitur Emplaftrum de Cantharidibus , quod relinqui- , tur tantum per duodecim horas ; fimulac fe- cerunt fuum effedum , descindendae funt ve- ficulae , & tunc apponitur Emplaftrum Dia- pom.pholygos , ut fiat curatio ; & idem hoc fequenti feptimana repetitur. 1

Veteres adhibuerunt cauftica , & corpora , \ quae non poterant excitare , inurebant ferro j candente ; hoc facit inflammationem topicam , \ ^ ulcus apertum , & fic ^unt quafi fonticuh',

ma-»

DEAPOPLEXIA, 649

manantes pro certo tcmporc , & facultarem

viralem oppreflam rediiuentes* Vere iiaque

dixit H I p p o c R A T E s , ubl nec medica-

mcnta nec ferrum agunt , tunc ignis adnuc

multum valet : qui in bello infigniter com-

bufti luot , nunquam iine febre lunt , donec

fedatio fadta lit , nec evaduit , nili plnrimum

bibant : li homo frigidus cadat in ignem ,

ilico novum acci^ir calorem , qui per ali-

quot dies manet : haec ratio eli; , cur in Ja-

pania , ^gypto , Ghina , & tota fere Afia

cauflica in hoc morbo fummo cum fucceiTu

adhibentur.

Quaer'tur nunc , quid agendum fit , C\ ho- mo jam apopk6ticus decumbat ab expofita caufa , & prophylaxis non amplius Jocum ha- beat ? in hoc caiu monec Hippocrates, de^peratos non elle attingendos , nam nil bo- ni hic pote'l fieri niil per medicainenta, fum- ma cum vi agentia , quae vifa ab amicis me- tum faciunt , an mo.s forte illis non (it in- puranda : hinc cogimur femper moneie , nos quidem omnia remedia velle adhibere , fed fpem efle valde incertam.

Hic ergo converiiunt fortia flimulantia ; Per fum^ fed nulla pars (limulari poteft fortius , quam ^^ ?'"^»*' fyjlema quiati paris nervorum , disperfum^^""^* per nares ; & nulla efl violentior a6tio in to- to corpore , quae magis exagitat totum f) fte- ma musculorum , quam fternutatio ; hinc llernutatoria hic funt fumma remedia ; plu- inula titillans nares poceit movere totum cor- pus : Helleborus albus fortiflime agit , nam fi cum paucifTimsi copia facchari in pollinem

V 2 tri-

€jo DE APOFLEXIA.

tritus naribus infletur , fit fternutatio violen- tilTima ad viginii vices ; quae totum corpus ita concutit , ut fpecies vigiliae oriatur : nii- tiora errhina funt Tabacum & Bctonica , cu- jus folia recentia , fucculenta , contufa nari- bus inmittuntur. Spiritus falis Ammoniaci , vel falis cujusque animalis , cum calce viva miili , fub naribus pofitus , hic etiam conducit : fed quando haec non profunt , a rcliquis de- bemus abftinere. Palliativa. P^lliativa cura fit per remedia , quae agunt 'in fpiritus & nervos , eosque fortiftime cxci- tant : talia funt fpiritus fcrmentati , vina, cc-' revifiae , vel fpiritus ftillatitii Majoranae , Lavendulae , Rosmarini , Rutae , Stoecha- dos , qui ventriculo ingefti totum corpus ex- citant : fi jungas hos cum fale volatih* alca- lino , habetis lalem volatilem , oleofum dic- tum , qui eft fpecies faponis ex alcohole & oleo , & in omni leucophlegmatia ejusque effedibus fummum eft remedium : haec tamen debent prudenter dari , nam quo corpus ab his plus agitetur , co citius iterum flaccescit , iibi vis dati remedii deferbuit ; inclinant qui- 1, . dem aegri ad illos fpiritus , fed fe habent ut frigidi , qui ad ignem fe calefaciunt , qui , fi receftTerint , refrigescunt magis , quam fi ad ignem non venilTent.

Si Medici tam fortunati fint , ut hi aegri fanentur , tunc eodem modo fit confirma- tio , quam prophylaxis , nec eft aUa mctho- dus.

Quaeritur nunc , an etiam inopia materias fpirituuxn in fanguiue poiTit nafci ab atra bile?

Vidc-

D E APOPLEXIA. 6si

Videmus certe faepe In atrabiliariis tam parum Defedius remanere vitae , ut tantum non mortui fint; fpirituum vix adeft pulfus & refpiratio ; vix calcnt /^ ^"^- vix comedunt , bibunt vel dormiunt , fed ma- nent quafi iidem, & hi faepe fiunt Apopledici. Cogitavi faepe , cum hi homines faepe ftent '

attoniti , quali fulmine ta6li ; & quum in Ca~ toche , mirabili illo morbo , congelascant quaii inftar ftatuae , & poftea tamen redeant in vitam , an fanguis in his aegris non poffit degenerascere in talem piceam & tenacem materiam , quae in fe non habet , vel non de- mittit illud fpirituofum , ita ut cortex cerebri a fanguine nimis fpiffo fiat vappidus & vari- cofus , unde excitatur Catalepfis , quae poftca facile delinit in Apoplexiam. De hac re pau- ci fcribunt ; fed videte Hippocratem & A R E T A E u M , qui notaut , ex bile atra lieri Apoplexiam ; in cadaveribus horum ae- grorum non invenitur quidem ruptura vel ef- fufio , fed cortex cerebri apparet tantum va- ricofus , & loco coccinei fanguinis videtur tantum continere atramentum.

Quaeritur etiam , an idem hoc non poflitA diathefi fieri a diathefi phlogiftica ? Videmus enim phlogifti- pcr caufas phlogifticas fic degenerare fangui-^^* nis crafin , ut evadat quafi in unam maffam coagulatum corpus , cui alius adfluens etiam concrescit ; & tunc non vel tam parum fluit , ut in ipfo vulnere , per artem fa6lo , jam coaguletur : in his cafibus videmus phreniticos faepe fubito fieri quafi attonitos & incidere m morbos caroticos , & haud raro apople61:i- cos ; in his forte a fummo motu ita explofi

V 3 funt

6si D E APOPLEXIA.

funt fpiritus , ut non amplius pollint fuppc- diiari. Abinoina Sed Apoplexia etiam oritur ab inopia fan- langmnis. g^jjj^jg boni , qui requiritur , ut corticis vafa impleat, & materiam idoneam iecernendis fpi- ritibus fuppeditet : Hippocrates dicit , hanc vulneratis accidere ; vel fequitur haemor- rhagam uteriiiam in abortu & puerperio , qu! morbus in his regionibus frequens eft propter ufum potuum aquoforum calidorum ; laepe enim lanta haemorrhagia iit , ut aegrae incipiant deficere , in fomnum & ftertorem deiabantur , omnes fenfus perdaut , & bre- viliime moriantur ; vel aliquando fit pofi hae- morthagias narium , per quas vidi hominem omnem feie perdere fanguinem , ad qufm vocabar iam exhaulium ; dum parantur illa , quae fai^guinem fifteient & replerent corpus , in talem apoplexiam incidit.

Si ergo in puerperis apopjexia fit poft hac- morrhagias , haec non fit a morbo uteri , fed quia taiitum fan^uinis p. rdiderunt , ut non polllt fatis pervenire ad corticem cerebri : ergo hoc poteft fieri per omnia vulnera, ma- xime vero artti iarum : bovi vegeto , fanguine pleno , descinditur arteria jugularis ; fi prius percniTus non fuit , primo refpirat ut ante ; fed iimulac tantum fauguinis fubducatur , ut in- cipiat inaequalis fluxus fieri , animal incidit in ftertorem , & proiiat toto pedore fomnum ; paulo poft deficit , & jacet inftar mortui ; dein fit fubito motus terribilis cum fufpirio , ejicitur iterum iang lis , qui jam definebat fluetQ, ftertor fit cum fuipiriis , & tandem

. xnors :

t> E A P 0 1? LE X I A, 6s%

mors : fi tali bovi antea percufTum eft ca- put , cadit <Sc jacet humi ; lanio , forte ali- quid agendum habens , reh*nquit ut mortuum ; fi dein cultro arterias abfcindit , animal vio- lente movetur , & hunt omnia , quae mox dixi : certe ingens arteriotomia fubducic pres- fionem fanguinis ad cerebrum !

Quaeritur , an haec Apoplexia praecife iit a fanguine effufo imra cranium ? credo , non ; vidi hoc in homine apopledico , clavo per-. culfo ; non inveniebatur vuhius , nec fan- • guis effufus in illo corporis loco , fed intra cranium erant forte duae unciae , quae ergo non copia , fed comprelTione mortem fece- rant.

Vel fit per compreffiones arteriarum colli , mprimis ad caput tendentium , a tumore ; lic glan-i" ^y^e- dula thyroidea tumens & fe expandens po-^^^^j^^^ teft comprimere magnum utrfusque Caroti-*^^^ dis truncum , quo faQo li venae non fimul (int compreffae , facies non eft turgida , fed pallida.

Vel fit per ligationem harum arteriarum ar- te fa61:am ; DREr^iNCURTius fumebat magnum canem , hgabat fimplici vinculo u- nam arteriam Carotidem , animal vacillabat ambiguum ; ligavit mox alteram , animal fter- tebat , carebat fenfu & motu , nam vertebra- les non poterant fatis adducere ad corticem cerebri.

Vel poteft fieri per tumorem intra canales ofleos , per quos ducuntur arteriae Carotides ; imo intra cranium , nam pars ollis cuneifor- mis , quae facit fellam turcicam , tota eft

y 4 Ipoa-

6;4 ^ -E A P 0 P L E X I A:

fpongiofa ; orluntur faepe vitia humorum in vafis , qiiae inde dilaiationem patiuntur ,\ uti in peffima Lue Vcnerea , unde arteriae caro- tides allurgentes comprellae faciunt defipien-. tiam , cerebri deftrudionem, ^ tandem Apo- plexiam.

Vel faepe fit per polypos ; concretae fan^ guinis maffae in cavitatibus cordis & auricu- larum faepe vi cordis adiguntur in arterias , faciuntque morbos terribiles ; nam dum reci- proce eunt & redeunt , faciunt ut homo pa^ tiatur vertigines & palpitationes cordis, fe mu-' tuo fubfequentes , & ubi polypi illi non rc meant , hi aegri fubito moriuntur Apoplec tici.

Sunt etiam exempla , quod homincs inci- derint in fymptomata praenuncia Apoplexiae, & tandcm in ipfam Apoplexiam ; & poft mortem inventa fuit fyntaxis arteriarum ad cerebrum ducentium ardata , durescens , & quafi in cartilaginem degenerascens. Ex his videtis , quod veteres jure merito has arterias , quae ferunt fanguinem ad cerebrum , vocave- rint Carotides vel Apopledicas, patetquc ratio morbi carotici.

Nec difficilis eft hujus morbi , ab hac cau- fa nati , diagnofis & prognofis : i\ enim im-* pcdimentum fanguini tiansmittendo nafcitur ad finus in olTe petrofo & fphaenoVdali ; ii M deprehenditur dolor , gravitas, pulfatio;.fi oU fadus organum , & tunica Schneideriana, & oculi impcdiantur in fuis fundionibus ; fi ad-^ iint fymptoinata praenuncia Apoplexiae , con- cludct Mcdicus effe tumorem praeternatura-

lem.

D E APOPLEXIA. 6ff

lem , qui arterias comprimit ; hinc quod pa- rum fanguinis feratur in cranium , & nifi ta- lis caufa refolvatur , illa Apoplexia eft abfo- lutc incurabilis.

Ne exfpedetis , me multa de curatione dic- turum; monui jam ante, quod, li non requi- rantur evacuationes , bona aiimenta maxime profint ; & hic morbus , fi adfint evacuatio- nes fanguinis , illis debet^ refifii , & curari , ne fanguis ultra pofllt exire : fi oritur a tu- more in canali offeo , per quem transeunt Ca- rotides , eft penitus incurabilis.

Recenfebo nunc , quae in Bibhotheca Me- Apoplexia dica inveni de Apoplexia , quae pro caufa ha- ^ ^^"? bet vitium corticis cerebri : fi inflammatio cerebxT. corticem occupat , tunc oritur phrcnitis vera ; pofi: eam faepe Carus , & a Caro Apoplexia' acuta, calida, inflammatoria , nam in hoc cor- xe obftruda efl via pro humoribus ; qui vexat' dolore acuto capitis & dehrantes fen- fp:;i perdunt , & in profundum fomnum in- cidunt , hoc malo moriuntur : & talis mor- bus , fi adfit , inftar phrenitidis eft curandus : quando intentantur ~ minae hujus mali , tunc ocyus inflammatio refolvenda, 6cminuendovi' res etiam minuendus efl: impetus.

Afiud vitium efl fuppuratio corticis , nam Ejusfup, haec nunquam in medulla obtinet : diffe^tapuratio. fuerunt cadavera , in quibus intra fubllantiam cerebri inventi funt ingentes abfceflus ; & tunc femper praeceflit triftis hiltoria , ducens ad Apoplexiam talem , nofciturque hoc malum ab ilh's , quae notanr veram adeffe inflamma- tionem , & quae defignant fuppurationem ,

6s6 D E APOPLEXIA.

a lento progrefTu fymptomatum ; denique ^ fed fero , adilTe^tione cadaverum ; nec illi aegri unquam lervantur , fi hic morbus non folvatur , dum adhuc eft in ftatu inflamma- torio. Hytlaii. Tertium vitium eft Hydatidum : ubi de pia

*^^* matre egi , monui adelle membranam exti- mam , ArachnoVdeam didam , fub qua vafa coercentur , & intra quam & piam matrem fpecies quaedam roris exhalat ; fi huic mem- branae minitetur i£lus , ilico flatu diflenditur; adeft hie quandoque aliquid pinguedinis, acfi effet meinbrana adipofa , quae membrana ali- quando hydatidibus plena eft , & tunc , ut in Anafarca , loco pinguedinis hic haeret aqua : tales hydatides iaepe in ipfis appendicibus *piae matris vifae funt , & tunc cortex non poteft non ineptus effe ad fpiritus fecernen- dos ; Diagnofis habetur in capite de Apople- xia , quae fit ab inopia materiae fpiri:uum in fanguine ; & hoc malum etiam incurabile eft.

Callofitas. E)ic^sm nunc pauca de quarto vitio, nem- 'pe callofitate corticis. Noviftis , quod ubi- cunque lunt arteriae minimae , ibi omnes par- tes diftindiffimae funt inter fe : in cortice ce- rebri funt infinita fere artcriarum filamenta , hinc omnia ibi tam diftin61:a ; fed minimae illae arteriae facile compr'muntur , hinc ea- rum liquida inaniuntur ; hinc in cortice cere- bri per longam vitam & labores debet fieri exprefTio , exficcatio , atrophia , & plurimo- rum vasculorum concretio ; hcc fado natum cft vitlum 3 quod hic pono. Viri ingeniofis-

iimi)

D E APOPLEXIA. 6^7

fimi , fed corpus non curantes , & fe totos inmcrgentes fpeculationibus , fi ad feram ae- tatem perveniant , incidunt in vere di6lam cerebri atrophiam live extenuationem , id ell, non tam bene incipiunt videre , fiirdi fiunt , denique pcrduntur etiam fenfus interni ; ergo hic fit in partibus interioribus , quod antea fiebat in exterioribus ; h'nc fenlim repueras- cunt , & de die in diem tantum fiunt ima- gines hominum , formam hominiim fervan- tes , & quall in eoium fimulacio ambulan- tes : vidi tales , a fe iplis plane diffimiles , nuUius rei memores , imo ne amicos quidem nofcentes , in quibus nu!la animalitas fiiper- fuit : haec diaihefis coKnofcitur ex recitata hifioria , curatur nunquam , & huic finem in- pomt b.anda mors fine ulio d^lore vel refi- llentia.

Quintum vitium corticis efl: diathefis petri- in^iuratiQ^ fica : reperta funt cerebra , quae degeneiave- rant in duriuem faxo fimilem , & adfuerant fere fimiiia lymptomata , quae in diaihefi cal- lofa fuQt recenfita ; nec hoc vitium ulla ra- tione cognofci poteft nifi per dififedlionem ca- davcrum.

Sexmm vitium eft corticis congelatio, quod Congela» malum , licct fatis frequens , tamen fere nun-tio. quam animadvertitur. Quando frigus eft fum- mum , & corpus per motum animalem non tantum agitatur , ut poflit fuperare vim gla- cialis frigoris , tunc exterior pars capitis con- gelaicit , id eft, fit frigida , rigida , nec om- nino fentiens, (loquor expertus) fimulac hoc contingit , oritur fuaviflima anaifthefia , nec

uUus

6^8 D E A P 0 P L E X I /l.

tillus fomnus adeo fafclnat mentem , & f? hoc per aliquot momenta durat , homo quies- cit & moritur ; cortex hic revera congelas- cit , & credo , nullam mortis fpeciem placi- diorem effe , nam omnia funt quieta , & im- peditur tantum fpirituum fluxus per nervos ; in hoc cafu vix ulla datur medela ; nofcitur, ii adfit fummum frigus , vix ullus motus , & caput quali videtur ligatuni , & tunc fe- quitur placida Anaifthefia : ilico tunc inftitua- tur motus , ut cara vita redimatur : dumante aliquot annos cum Chirurgo focio veherer per fummum frigus , incipiebat jam obrepere illa anaillhefia , led tunc ftatim currentes pe- riculum evafimus : mortui funt homines \n itineribus diu per nivem ambulantes , qui ul- timo fatigati & non potentes videre paulum quiescebant ; nunquam vero deprehenfi illi homincs funt negligendi , nam fuerunt , qui ita jacuerunt per duos vel tres dies , & ta- men refuscitabantur ; cavendum tantum , ne cito calescant , fed inpone partes mortuas a- quae frigidae ; haec tunc propter frigus con- gelascit , & cadaver obruitur crufta glaciah' , quae dum fenfim folvitur , vita utcunque re- dit. Omnia funt hic praefentia , fed Itant congelata ; fi tunc lenta refolutio fiat , fpi- cula glacialia folvuntur ; fi tunc frices leviter illa corpora, eaque lente igni apponuntur, fae- pe reviviscunt

Accedo nunc ad Apoplexiam , quae oritur a compreffione corticis cerebri externa.

Vala cortlcis compreflilia funt leviflima de caufa ; & fit inde Apoplexia monientanea ,

quae

DEAPOPLEXIA. 65^9

quae fanabilis eft , fi vafa laxentur , &: preffio^poplgjjo^ tollatur. Patuit hoc in paupereParifienii , quia com- in proprio fuo cranio pollulabat Eleemofy-P^^^^ione nam , fcutum argenteum loco cranii gerens «^^^^^***» hinc mifer ille erat inftar infantis recens nati, quibus ita dida Fontanella eft tenuis & facile plicabilis membrana ; fi quis huic homini , oblato munere , leviffime premebat caput , oriebatur tinnitus aurium , fcintillae ante ocu- los , vertigo ; fi plus premebatur , hebescebat ; fi adhuc plus , dormiebat & flertebat , cae- terum patiebatur nihil mali, nec aliquid fentie- bat ; aliquando dolorificis caufis adhibitis vi- debatur , haec omnia non effe fida ; preffione ablata , evigilabat quafi ex profundo fomno , & fenfibus fuis iterum utebatur.

Ergo hujusm.odi Apoplexia poteft fieri ab omni tumore , nato intra cranium : multi pu- tant , acfi ellent loca vacua in cranio , fed quantum errent , docet contemplatio cranii ofiTei , in quo a bafi ad verticem ubique funt eminentiac ; ^\ cranium prefiTum non pofiTet cedere , non inprirnerentur foveae , quae ali- quando mirifice augentur , quando ingentes & morbofae pulfationes fiunt ; ^\ tantum unus locus efiTet in cortice vel ventriculis cerebri , vel meduUa oblongata , ubi non erat fortis refiftentia , tunc uno momento rumperentur illae arteriae , quae tam tenues funt , & per quas fanguis fertur tanto cum impetu : ablata olla cranii non potefi: reponi , quia mollis cerebri pulpa adfcendit ; fi jam haec pulpa a folis fuis liquidis ita extenditur , h*cet frige- fada fit , quantum crgo ante , dum caleret ,

66o D E APOPLEXIA.

renitl pctuit : cranium efl; inmobile , plenifii^ mum ; vafa hic iunt miiiima , moliia , nec habeat membranas refiftentes ; ubique ergo rc* quiritur aequalitas prelfioais ; nec potelt hic vel unum granum arenae locari ; (i ergo in cranio oriretur inaequalis exreniio & tumor , debet fieri inpreiiio finuofa in iilam pulpam ; atqui omnes arteriae in qerebro communicant inter fe per circulum \V" i l l i s i a n u m ; ergo moles vaforum prelTa premit omnia alia vafa , nam preffio ubi^ue debet efle aequa- lis ; hinc li intra duram matrem & cranium efFundantur duae drachmae liquoris , tunc to- tum fyftema cerebri premitur , & homo ca- dit Apopledicus ab ctilifo illo liquore , nam per cerebrum nanc lit inaequalis dillributio , cerebello intafto & tuto : ergo nato tumore debet comprimi omne quod inter cerebrum & cerebellum locarur , fed hic ell locus ani- malitatis ; percipitur ergo facile , quomodo hinc Apoplexia tiar ; haec vero compreflio terminatur ad velum illud validum & cras- fum durae matris, quod haeret fub cerebro, & fupra cerebellum, eaque didinguit a fe mu- tuo ; fi ergo tumor quicunque coercetur hoc diaphragmate durae matris, tunc preflio termi- natur vertus hoc velam , & illum locum , ubi medulla oblongata abit in medullam ipi- nalem.

Hoc fit ab omni tumore ofifeo , five qui nafcitur per Epigenefin , id eft , exorbitatio- nem tuir^oris vcri ollei ; five ab oflis cranii figura iaefa , ita ut illo inrropreflb minua- tur capacitas ; prlmum tumoris genus leniifii-

D E APOPLEXIA. 66t

VCit agit , quia fenlim increscit , hfnc fiunt omnes capitis morbi , & tandem fequitur Apo- plexia ; cadavera aperta exhibuerunt ofleam fubftantiam introrfum excrescentem , ita ut capacitas cranii minuta , hinc neceffario com- preffio fa6la fuerit ; fed vifum etiam eft , quod hom'ni extrinfecus offenfum fuerit ca- put , & cranium intropreffum , hinc cavum fpatium pro encephalo tanto plus minueba- tur , quanto cranium plus introrfum pulfum erat.

Crebrum hoc eft in infantibus , quibus haec olfa adhuc colligantur per membranas , quum eduntur in lucem ; fi ergo ab inprudenti ob- ftetrice ruditer tradantur , trahuntur , intor- quentur, poteft fieri Apoplexia, eodem modo ut in hominc Parifienfi , qui ftipem petebat €X fua calvaria ; fi vero cerebrum non de- ftrudum fe utcunque reftituat , cedit qui- dem Apoplexia , fed fit fatuitas per totam vitam.

Hoc etiam vifum fuit in percufllonibus ca- pitis , inprimis ab inftrumento duro & obtu- fo ; homines tunc fiunt aphoni , vomunt , & moriuntur ; poft mortem non inveni- tur fanguis effufus , fed cranium intropres- fum.

Similes introprefiiones poftunt fieri in ra- chiticis & fcorbuticis junioribus , quibus ofl^ cranii nondum firmiter commifta funt ; videtis eosdem morbos inde debere fequi , hinc non opus eft haec amplius discutere.

Ubi apparet Epigenefis , curatio vel nulla erlt , vel difficillima , fed pro intropreflione

duo

€62 D E APOPLEXIA,

duo remedia mnt : primo enim raditur caput ; huic inponitur circulare emplaftrum , quod in centro habet funiculum , ut furfum trahi que- at j obdudum hoc ell: pice & relina , & fir- miffime apponitur loco intropreffo ; trahitur tunc prudenter ex medio extrorfum , & hoc in infantibus aliquando fuccedit , inprimis quia oiTa in vivo femper habent aliquid flexibilita- tis , & non funt tam ri^i^ida & arida quam in fceleto , in quo hanc adlionem non poffumus imitari.

Alterum remedium hoc eft ; denudant cra- nium ; terebram marem , ex bono chalybe fadam , in illud adigunt usque ad medieta- tem , ita ut teneat ; tunc fumma cum pru- dentia trahcndo extrorfum cranium elevant. Inftrumenta apud S c u l t e t u m habentur : unumhocobell, quod nempe terebratio femper primo magis premat introrfum , hinc lente de- bet fieri & patienter , nam fi quis fortiter vel- let introtrudere , Apoplexiam jam genitam , deftruendo cerebrum , redderet plane incura- bilem.

Sequitur tumor plethoricus duplex , de quo

jam breviter , fed ordinatc dicam.

Apoplexia I . Ell Plethora totius corporis , & per eam

a pietho-facilg franguntur vafa artcriofa per anaftomo-

"* fin , diapedefin , rexin ; quando vafa puimo-

nalia rumpuntur , fit fputum fanguinis ; rup-

tis vafis mefentericis fiunt fluxus alvi fangui-

nei & hacmorrhoidales ; in aliis fiunt fluxus

per vafa uteri , narium , vel aliarum partium ,

fine fubfequente magno malo : fed ii pletho-

licus nixum edat , ut fauguis plus petat cra-

nium.

i) E A P 0 P L E X lA. 66^

nium , tunc ibi fit major impletio , nec ta* men femper eli: ruptura , quod cadavera do' cuerunt , Medicis faepe obltupescentibus ; fi vero hic minimus fuerit tumor , fit compres- iio , & intercipimr via fpirituum : talis ple- thora arteriarum , iis tamen non fraclis , po- teft fieri in rifu , tuffi , fternutatione , vomi- tu , & nixu magno cofporis ; in his caiibus facies rubet , venae jugulares non evacuatae tument , & arteriae , continuo repletae , in. cranio funt aeque extenfae quam hae venae , quia nihil in iis eft , quod refiftit : ergo qui digladiantur , pugnant , pondus elevant , clamitant , irafcuntur , poffunt incidere in Apoplexiam vel propter Aneurisma arteria- rurii in cranio , vel effufionem fanguinis ex illis.

2. Potefl fieri determinata quaedam ple- thora propter impedimentum aliquod morbo- fum.

Sani fumus , quando refiftentia vaforum & copia fanguinis funt in aequitibrio ; hoc vero in partibus inferioribus fublato , folum caput luit poenas ; omnes enim corporis partes pa- tiuntur dilatationem , folo cranio excepto ; thorax & abdomen funt maxime mobilia , fed cranium non poteft admittere ardtationem yel dilatationem ; fi ergo impedimentum fit in partibus inferioribus , fit exceffus in fupe- rioribus ; fi aorta defcendens duplo plus re- fi(tat , tunc in arteriis Carotidibus fit tanto major preffio & diftenfio , hinc tanto major repletio arteriarum in cranio , licet plethora prius non adeffet.: omnium maxime hoc fit ^ Tom, II. X vitio

664 ^ -E A P 0 P L E X I A,

vitio ventriculi a nimia ejus repletione, quam fubfequitur conllridio fpasmodica , uti poft magnam ingluviem & praegreiTam temulen- tiam faepe experimur, live fanguis effufus fue- rit y vel diathelis aneurismatica fa61:a elfet in arteriis cerebri : proltant exempla apud W e p- F E R u M , qui hoc expertus eit in Helvetia , ubi convivia habentur longilfima , quae larga vini copia perfunduniur. CuM Apo- Si plethora ilt univerfalis , ilico debet fieri piexiae aevacuatio ; live extravafatio iit ,, iive diiteniio pkthora. ujuija , cura eil eadem ; fiant mox fummae revuliiones per cucurbita^s magnas & validas , quae mutentur de loco in locum , ne pars gangraenescat ; de hoc cafu dixit H i p p o- c R A T E s , quod bonum iit fupervenire haer xnorrhordes.

Corpus fanum , vino repletum , ventricu- lum claufum habens , non vomens vel alvum deponens , nec urinam reddens , incipit per- dere lenlus , & cadit in iummum perfculum a fola diiieniione vaforum ; & ii ruptura fadta fit , cafus eft desperatus ; venaefedio eit uni- cum remedium ilico tentandum : fed ventri- culus eil diilentus , & oriiicia valde contrac- ta , & ingefta haerent in hoc loco cah'do , tgitato , rarefa6to ; & toliere tantum fangui- . nis, ut ventriculus detumescat, ei1: fere inpos- (ibile. Quid ergo hic faciet venaefedio ? An ergo requiritur vomitus ? fed ii hic fleno ventriculo fiat , periculum eil , ne Oefopha- gus rumpatur ; praeterea nixus primus agit in vafa cerebri , quae inde facile ruippuntur ; omnium optima methodus videtur effc , ut

tubu»

D E A P 0 P L E X I A, 66f

tubus flexilis coriaceus adigatur per fauces usque in Ventriculam , & Cic faltem ru6lu fa^to , aorta levetur : fi tunc oritur quae- dam relaxatio , forte tentari pofTet vomitus , 11 per ejusmodi fiphonem vitriolum album de- mittereiur in ventriculum : perfricationes cum ballamis , evulfionesque pilorum ex naribus nil boni, fed multum mali faciunt, nam idem e(t , acfi haec applicares homini flrangulato , laqueo non foluto.

Referuntur huc humores cacochymici , quiApoplexia per vafa minima non pofTunt transire , uti fit^S"'^'*'^^^" in inflammatione , quae jam explicata efl ; &""^" in melancholia , ubi picea , exufla , atrabilia- ria materia , per quascunque caufas foluta , inmiscuerit fe fanguini , qui delatus ad quas- cunque partes facit maculas nigras , adeoque €tiam in arteriis cerebri , in quibus accumu- lata haec materia facit Apoplexiam melancho- licam fine ruptura vaforum ; vel quandoque ab etfufione, fi fuccus melancholicus acer red- diius vafa eroferit.

PofTunt etiam fieri tumores atheromatofi Tumori* glandularum , farinacea quafi & inmeabili pul-bui^ te diflentarum , quafi" foret amylum cum aqua fubadum ; inventi funt tales tumores in finu falciformi , ad glandulam pituitariam , infun- dibulum , cellulas ofiTis fphaenoidei , & ad glandulas , quae obliniunt membranas finuum : yel tumores hydatici , quum humor aquofus accumulatur in fuis propriis vafis.

Poffunt etiam fieri comprelTiones corticis Humor». per humores effufos. Omni momento, quot>us effs- vivimus fani , «xhalat liquor ex tota tuper-^**

X i iidc

666 DE A P 0 P L E X i J.

ficie cava dnrae matris , ex fuperficie utrius- que procefTus , falciformis & transverfi ; hinC omnia illa loca femper madescunt ; & P e- j E R u s obfervavit , quod fi prematur dura inater ab utraque parte , ros exprimatur a parte externa , & a parte , quae piam ma- trem fpedat : tales humores eifufi , colledi, capacitatem cranii minuentes , ejusque con* tenta comprimentes , polTunt effe inter fuper- ficiem offeam cranii , & convexam durae ma- tris ; inter concavam fuperficiem durae ma- tris , & convexam Arachnoideae ; cum vero totum cerebrum cum omnibus fuis appendi- cibus cingatur hac tunica ArachnoVdea , nec ilja cum dura matre concrescat , poteft haec collectio inundare has omnes partes ; ergo potefl ficri per omnem ambitum , nam qua- tuor lobi cerebri fiint liberrimi , & emilTa medulia oblongata nervique funt perfedle liberi ; & hic loci humores naturaliter etiun- duntur , praeternaturaliter accumulantur.

Lobi cerebri funt intus cavi , ubi collec- tam habent medullam , & haec cava vocaii- tur cerebri ventriculi ; in his locis pars partr concrescere prohibetur per humores continuo transudantes , fed quorum accumulatio fit , quando affluxus eft major , reforptio minor , quod in Lethargo inprimis obtinet : fed quan- do reibrptio major ell , metus efl concre- tionis ; in his ergo locis colledus humor facit anguftiam , & tollit aequabilitatem.

■ Anatomici ex obfervationibus plurimis fc- cerunt hanc regulam , quod humores , exha- lantes naturaliter inter parte^ ad praecaven-

dam

D E APOPLEXIA. 6(5;

dam concretionem , adferantur per artcrias , & quod haec vis in arteriis diutius perfiftat, quam reforptio in venis : & haec ratio ^il , quare in cadaveribus hominum , ex morbis languidis tandem mortuorum , exfuperans copia hujus humoris inveniatur : ergo in omni corporis diathefi , ubi vitalis vigor minuitur , haec excretio accumulatur, liquor aquofus fen- (im increscit , & tandem inde fit compreflio totius cerebri , & transiiuxus fpirituum impe- ditur : fuere inventae durae matres , feparatae a cranio , & locus inter fcparationem erat ple- nus aqua.

Eodem modo fanguis effundi poteft ex cra- sanguin« iiio in duram matrem , & ab hac in cere- exttayala- brum : inter duram matrem & arachnoVdeam^^-* poteH: eiiam facile fieri effufio , nam dura ma- ter plena eft arteriis, quae, licet validae, frangi tamen polTunt ; fed arteriae in cavitatibus ce- rebri vix membranas habent.

Effunditur ille fanguis aliquando per vul- ncra & concufliones , aliquando per eroflo- nes , praecipue in melancholicis & fcorbuti- cis , in quibus fanguis ita degcnerascit , & vafa tam tenera funt , ut fi pars quaedam Tuditer tantum prematur , fanguis ex vafis effluat , uti manifefle apparet in gingivis ; hinc eodem modo poteft fieri intra cra- nium.

Fit aliquando ruptura ex impetu majori na- to ; fed plerumque vafa inde tantum infar- ciuntur , cujus rei rationem dedi , quia nem- pe cranium ab externa parte tantum irobo- atur I quantum premitur ab interna , unde

X 3 cen-

668 D E A V 0 P L E X I A.

centies forte rumpuntur arteriae iii nar*bus , & ne femel quidera in cranio ; attamen il- lud tandem per fummam vim etiam tierii, poteft.

Ab hac ergo caufa , fl nempe incipiat fieri coUedio , fit vertigo ; pergente maio , va- clilatio , litubatio , rotatio omnium objedo- rum , anailthelia, lapfus , & taudem Apople- xia ; caufa eft eadem , fed tantum magis ma-. gisque au6la.

Ut fclatis , quousque haec vitia poflint pertingere , revocate in memoriam , quomo- do fe habeat cerebrum : haerst illud intra du- ram matrem. triplici modo , fuperne , in me- dio ad procefrum falciformem , & inferne : dura mater in parte inferiori habet fortiffimum diaphragma , ita ut ne gutta liquoris polTit irc ex hac camera, nih' per vafa reforbentia: me- duUa oblongata, colleda ex toto cerebro, ve- Jiiens ad os cuneiforme &occipitis, ubidescen- det, & fiet meduUa fplnalis , accipit medullam. cerebelli ; ibi tenuiffima eil: membrana , nam caudex medullae demlttitur libere in thecam vertebrarum coUi , nec ibi accrescit durae ma- tri , unde facile hic rumpuntur vascula ; er- go vitia poflbnt pergere ad omnem fupei^- ciem cerebri , (Sc finis preffionis eft ad illa li- gamenta tenuia , ubi medulla itura eft in the- cam vertebrarum ; ad ventrlculos quatuor ce- rebri , nam humores in iis transudant ; & ad jmedullam oblongatam : ubi medulla oblon- g^ta pervenit ad locum cerebelli , ejus me- dulla huic adnascitur , & hic poteft lifti col- luvies liquorum : ad omaia loca , ubi egre-

diun*

D E APOPLEXIA, 66^

diuntur nervi , nam omnia paria nervorum ap-

plicant fe illis locis , qoae dura mater parat : tandem poteft venire ad exitum medullae fpi- nalis.

Sequitur alia caufa , nempe impeditus re-Apopiexia fluxus fanguinis a cerebro , ejusque integu-^*^ ^^p' mentis , nullo vitio in cerebro exiliente ; fi gu^nis^re-^ humor five lymphaticus , five ferofus , fivefluxu. fanguineus , impeditur redire ea copia per ve- iias , qua allatus eft per arterias , faciet eun- dem morbum , nam ilico colligitur plus liqui- di , fnprimis in vafis maximis ; ergo tunc com- primentur omnia.

Omnes caufae , impedientcs venas iii fuper- ficie corticis , hoc faciunt ; iu cortice cerebri naturaliter nulla vena rubra unquam vifa elt , fed omnes venae rubrae decurrunt in pia ma- tre fub ArachnoVdea , fupra fuperficiem cor- ticis : earum decurfus & magnitudo hic ad- modum variant ; funt enim minimae , ubi procul diltant a finubus ; maximae , ubi fe iii eos evacuant ; Ci ergo nascatur aliquod impe- dimentum , quod venas comprimit , ita ut fe non poflint evacuare in finus, varicofae fiunt, & cerebrum etiam comprimitur; hoc frequen- ter fit in decurfu venarum ad finus per tumo- res , qui faepe nascuntur inter duo haemisphae- ria cerebri ; vel in ipfo finu , qui efl in pro- cefiTu falciformi; omnium maxime ad torcular Herophi li.

Viderat ille , quod duo finus laterales du- rae matris intra os occipitis facerent cavita- tcm , ita ut decurrerent in excavato fpecu ; mirabatur , quod in ofiTe tam duro talis cav'tas

X 4 pos-

670 D E A P 0 P L E X I J;\

poflet infculpi ; & quum ignoraret circuitum fanguinis , & videret omnes linus huc con- fiuere , vocavit hunc locum TorcuUr ^ acfi in eo tanta fieret compreflio , ut inde egrederen- tur fpiritus. Compres- Si circa hunc locum rjafcatur caufa com- fionecircapfin^ens , adtum efl: de refluxu omnis fangui- &c!"^^^ nis ex capite ; hoc ficlum eft ab exoftofi & tumoribus ofTeis ; hinc poft cephalaeas perti- naciffimas , quae tandem definebant in Apo- plexiam , inventa eft compreflio circa haec loca : in canalibus oflcis , per quos coUedi illi finus decurrunt , etiam tumores fieri pos- funt ; uti etiam ad venas jugulares externas, unde ilico fit Apoplexia lethalis , hinc omnes ftrangulati moriuntur yXpopledfci , nam aspe- ra artcria vix coniprimitur ; & hinc inteliigi- tur , quare Apopledici nunquam redeant ad fanitatem , quibus fpuma circa os apparet : "videtur etiam , an quidem tam tutum fit , quam vulgo dicitur , li venae jugulares inci- dantur in Apoplexia , nam tunc illae venae debent prius coUigari , fed fic augetur caufa Apoplexiae , nam fi non comprimas , fanguis pergit : fi dicas , inponam plumaceola , res- pondeo , quod tunc tamen pro dimidia parte fanguinis refiuxum impedias ; ergo haec inci- iio non tam audader fieri debet, nam ubi ve- na cava non dat faiiguinem cordi dextro , hic inorbus oritur ; uti etiam , fi vena jugularis impeditur, quod fit, fimulac cor dextrum non poteft emittere fuum fanguinem , five quia ab- eft vis fe contrahendi , five obftrudio fit m vcna pulmonali.

Uti-

D E A P 0 P L E X l A, 671,

Utinam Anatomici pofTent & vellent con- fiderare , quae viae ducanc ex cavo illius ca- inerae durae matris , in qua totum cerebrum haeret ! Utinam velient examinare , quae- nam necelTitas lit infundibuli , & glanduke pituitariae , cui infundibulum incumbit ! Uti- nam dicerent , quae ratio fit , quare ad latera fellae turcicae fub dura matre in homine hae- reat , non rete mirabile , ut in brutis , fed vaforum innumerabilium textura ! Utinam cxplicarcnt , quaenam vafa venofa lymphatica hic e^rediantur ! Ratio autem , cur haec res non rite dete6la fit , eft , quod nimis diu a morte rem invelligent , nam omnia vafa tunc jam evacuata , & appendices durae matris di- iaceratae & defirudac funt , nihilque amplius videri potefl ; verum fi occiderent animaiia , colligatis prius venis jugularibus ; & mox ob- lervarent, quid fieret, non dubito , quin lon- ge pluia detegerent : quadraginta jam funt an- ni , quum in animah'bus ftrangulatis vidi mul- ta vafa , quae nuspiam alibi videbam ; fi m hominibus , laqueo fufpenfis , antequam exi- nierentur , chorda fortilTime conllringitur , haec vafa etiam apparent ; fed dum laqueus remittitur , omnia evanescunt , quia fanguis per venas jugulares etfluit.

Ex omnibus , huc usque recenfitis , eviden- corolla- ter patet , quod Apoplexia oriatur a caufisiia. tam variis , ut faepe nil commune habeant , imo perfe61:e oppofitae fint ; oritur nempe a iiimia rarefactione & fublidentia , nimio ca- lore & frigore , denfitate inflammatoria & dia- thefi aquofa , ex abundantia & defedu fpiri-

X s tuum

672 D E A P 0 P L E X I A.

tuum , ex tumore intra cranium & compres- fione corticis ; vidimus tamen , quod morbus fit fimpliciffimus , & femper habeat eandem ideam , uam caufa ejus proxima femper eft eadem , nempe ofEcium fpirimum fublatum ; & haec ablatio aeque pote(t tieri , fi in arte- riis piae matris obftruatur via , quam fi fe- cretio fpirituum a defeftu fanguinis fieri non polfit, adeoque a caufis penitus oppofitis ; hinc etiam methodus curandi diverfa eife poteft & debet , & requirit peculiaris cujusque caufae medelam.

Si peccat diathefis aquofa fanguinis , cura confiftit in refiituendo fpirituum defedu , & reditutis in moium ciendis : fi adelt denfitas fanguinis inflammatoria , ita ut haereat ad va- fa extrema, tota curatio confidit in dififolven- da tenacitate fanguinis , eumque aquofum reddendo , & fic accedendo ad diathefin hy- dropicam ; ergo hae duae curationes funt per- fedte oppofitae , nec una methodus in omni cafu feh'x efi: ; & tamen in omni methodo effedus efl; , ut fpiritus fluere poflTmt , & fluidi maneant. Utinam una taiismethodus non lau- daretur in libris Medicorum ! Utinam Chemici fpiritum Sah's Ammoniaci non decaiitafi^ent ut fummum & indubitatum remedium ad omnem Apoplexiam ! Sane ubi hic morbus oritur ab infar6tu materiae tenacis , calidae, vafa ob- fi:ruentis , vel ab ebrietate , ille Ipiritus augc- -bit caufam proximam ; ergo Empirici hunc morbum curare non pofiTunt ; illi audito mor- bi uomine confugiuiit ad balfama fua antapo-

plec-

D E APOPLEXIA, 673

pledica ; fed quae optima fuiit in uno cafu , in alio eruiit pelTima venena.

Jucundiim ell percurrere fententias vete- rum , nam illi accuratiffime fcripferunt de hoc morbo ; fed tota ejus hiftoria tantum na- ta elt ex obfervationibus. V. G. pone ho- minem bene judicantem , fed -qui nunquam vidit huuc morbum ; nunc prima vice videns dicet ,, homo ille dormit ; ubi tamen videt , fomnum illum durare , fufpicatur aliquid ma- \\ ; non potelt excitare huiic hominem , qui tandem moritur ; ergo talem lomnum inter morbos refert , eumque poUea videns praedi- . cit.fore kthalem ; verum alteri , limili mor- bo laboianti , videt fanguinem copiofe efflue- re ex naribus ; primo quidem metuit; fed vi- det aegrum ad lenfus redire & fanari ; videt alios liberari per haemorrhoides , febrem , fu- dorem , diarrhoeam ; ex his facit feniim his- toriam , in qua tantum vifa refert : quanda morbi ita obfervabantur , tunc non errabant , fed non utebantur ratiocinio ; exercitatus vero ex comparatis omnibus hiftoriis facit fjdema hujus morbi ; ita fecerunt vetercs , & haec eft dodrina Hippocratica mascula ; ergo videa- mus , quid illi dixerint.

Vocant hunc morbum oppreffionem princi- veterum patus cerebri ; an omnis noftra hifloria vel fententu. minimum ultra dixit ? Cerehri dicunt , non cerebelli ; principatus cerebri efi priucipium fentiens , movens , & percipicns : alii vocant cccupaticncm vel obfeifionem ccrebri , limi- litudine dudta ab urbe , quae a militibus obli- detur; vel interceptionem humoris ceircbri, id

eil

674 D E A P 0 P L E X I A.

efl: fpiritimm ; vel prohibitum exitum fpiri- tuum ex cerebro citum & funeltum; ergo dis- tinguunt ab animi deliquio , nam illud non eit funeftum.

D u R E T u s vocat extindionem animali- tatis ; alii privationem motus & fenfus citam & funeftam ; ablatio officii impetum facientis & affeduum : ultimum , quod in nobis ma- net de animalitate , ed conatus musculos quosdam movendi ; hinc fi ille exftinguitur , totus morbus eil completus : alii dertru6tio- nem potentiae , quae ad nervos defluit ; illa potentia eit vel fenius , vel motus , vel per- jceptio inde nata ; videtis has omnes dcfini- tiones tantum idem fignificare ; fi hac ra- tione omnia obfervamus , accipimus eandem ideam , acfi morbi caula nobis efi^et cog- iiita.

HiPPOCRATES primus fuit , qui duph*- cem agnovit Apoplexiatn , primam nempe univerfalem , alteram particularem ; loquitur ^nim de crure ApopIeQico ; univerfalem au- tem , quam etiam tbrtem vocat , dixit non pofle folvi ; hoc verum eft , quando ejus caufa nec obedit codioni , nec maturationi , quae raro hic bona fit, nec ulli jvacuationi ; fi V. G. oriatur ab acrimonia melancholica , «rodeiite vafa , <& fanguinem effundente in cava cerebri , elt abfolute infanabilis. Quum mag- nus HiPPOCRATES videbat Apoplexiam a percuflTo capite tolli poile , fanguine per terebram edu6to , iniellexit , eam in hoc ca- fu non curari per naturam , fed per artem ; h\i\z in tradatu ds Valneahus Cafttis omnia

de-

D n. A P 0 P L E X 1 A. 6f^

defcripfit , quae ad terebrationem fpe6lant : Dicit tihmAphor. 42. /<?£?. //. non facile pofTe folvi debilem Apoplexiam ; & hoc etiam pa-* tet , nam quae oritur a leni ftillicidio intra caput , levis eft in initio ; li perfeveret cau- fa , priusquam emendari polTit , tranfit in for- tem.

Diclt feSt. VI. Aphor. ^6. Apoplexiam to- tius corporis ficri ex morbis melancholicis , & dedudione humoris melanchoh'ci intra ca- put , erofione nempe vel varicofo tumore , vel aneurismatico infardu , in capite nato ; & in Coacis , § 476. torpores & ftupores prae- ter confuctudinem evenientes futuram Apo- plexiam denunciant , nam illi notant , effu- fionem quandam extra vafa & contra6i:ionem f eri per vices ; & Aphor. 43. fed II. , qui refolvuntur , non redeunt ad fanitatem , fi fpuma circa os fuerit ; fpuma enim vix eft liquor , fed craiTum quid & cohaerens , acfi eflet febum liquefadum & fubviridescens , qudd tantum per ftertorem rejicitur , quando fyftema fanguiferum pulmonis fic oppletur fanguine , ut capacitas partls aereae minuatur ; tunc fricantur illae partes internae contiguae inter fe , & mucus naturalis aggregatur ; & quoniam nullus fenfus adeft , pulmo norr ir- ritatur , hinc mucus fenfim adfcendit , qui fi usque ad os pervenit , fignum eft , totum pujmonem effe infardum : iterym /'« Coacis^ §• 477- quibus ex vulnere corporis inpoten- fia accidit ^ fani evadunt , febre citra rigoreni oborta ; hoc difficile eft intelledu , nam ne- mo fere fine febre moritur ab hoc morbo , &

haec

^7<5 D E A P 0 P L E X I A. .

haec febris faepe eft incredibiliter velox : fed dick ex Vulnere , noii ex alia caufa .; & fa- cile potelt fieri , ut febricula pod vulnus fa- ciat reftitui vires , nam Apoplexia tunc iit a debilitate ; addit autem , quod liderentur par- j:e dextra vel finiftra , nam natura non habet tantas vires , ut motum integre reftituat ; & §. 478. fideratis haemorrhoides fuccedcntes utiles : ^. 479. fideratis ex magna fpirandi moleflia fubortus fudor mortem adtert ; fi vero in his febris accedat , fanantur ; indica- tur enim , vires vitae refurgere , quae antea videbantur penitus amifTae ; nam fudor ille non eft a refolutione , fed a refurgente natu- ra : §♦ 480. in fiderationibus , quae repente iiunt , febris chronica , infuper contingens , perniciem minatur , nam tunc fpiritus nervofi penitus funt exhaufti : fi tales homines v. g. fentiunt digitum ftupentem , & quafi magnum fieri & fungofum , vix fallit , quin brevi fiant Apopleclici. Explica- Ergo fi in corpore pleno nafcatur Apople- turexthe-xia , tunc impeditus elt transfluxus fpirituum **"^.'^" ex cortice per medullam & nervos in cor-

centio- • • 1 r ' ' ...

rum. pus , qui m hoc catu ponit m origine impe- dimentum trajiciendorum humorum arteriofo- rum : fi fit a defedu , impeditur trajedus fanguiniG per totam molem cerebri ; nam fi una pars adhuc libera fit , non eft Apoplexia , fed Paraplegia.

Syftema arteriofum in folo cerebro eft in- credibilis magna pars totius corporis ; M a l- riGHius tertiam partem fanguinis Ence- phalo inpendi putavit : fi cerebri molem^con-

fide-

D E A P 0 P L E X l A, 677

fideres refpeQu cerebelli , utique ex fex par- t;bns erunt quinque pro cerebro , uiia pro ceieDello ; eigo ex quatuor partibus fangui- nis , qui datur £ncephalo , tres transeunt per ccr.brum ; hoc poiito , fi impediatur trajedtus per cerebrum , & arteriae carotides & verte- brales pergunt adferre, dcbet fieri ingens ple- thora in cerebro ; nam quia craniam non ce- dit , cedunt & comprimuntur canales fpiri- tus vehentes , & venae exprimuntur , nam illae etiam ab arteriis complicantur ; cor per- git urgere , arteriae non transmittunt , ergo cerebrum fit quafi' corpus folidum. Quam- diu tale virium non pervenit ad cameram tertiam , in quo haeret cerebellum , tamdiu cerebellum laborat febre , id eft , facit citio- rem trajedtum ; plus ergo calet , plures fpi- ritus fecernit & transmittit , donec tandem impcdiatur ; hinc in initio omnes adiones de- bent fieri fortiores ; hae autem funt vitales , motus nempe cordis & pulmonum , hinc to- ta circulatio , quae non pendet a cerebro , augetur ; oritur ergo febris ardens in cere- bello , id eil rapidiilimus trajedus fanguinis per arterias primi generis ; illa vero non durat ultra tres dies , nec etiam Apoplexia exquifi- ta , nam per eam defttuitur cerebellum , & fii paralyfis cordis , omniumque partium vi- talium.

Intelligitur hinc ratio , qiiare increscant vi- res vitales , prout decrescunt animales , fic ut aeger licet morti proximus iit inflatus & ruber , inftar hominis faturi & bene poti ; increscunt haec cum ftertoie , ut in anhelan-

te

D E A V 0 P L E X I A,

tc equo , & acme febris ardentis ; paulo pofl omnia cadunt , quia vicium pervenit ad ce- rebellum ; adeo ut aeger eo vaiidius vivat , quo propior eft morti. Haec dicenda erant de Apoplexia exquifita. Sequitur nunc , ut loquar

. DE PARAPOPLEXIA.

■ Haec eft morbus ejusdem generis , fed mi- noris gradus , in qua poteftas fenfuum qui- dem obruta eft , fed ita ut pro momento re- furgat ; & omnis motus quidem fepultus , fed tamen conamen quoddam apparet , nam pal- pebrae elevantur , & deglutitio manet inte- gra. Aretaeus vocat Apoplexiam for- tem , quae totum corpus occupat ; illam ve- ro , quae occupat quandam partem , Para- poplexiam : eft ergo Apoplexia lenior : fed fi liceret uti illa libertate , vellem per hunc mor- bum intelligere Apoplexiam totius corporis , deinto capite : hoc enim faepc fit , ut prive- tur totum corpus fenfu & motu , fed omnes funSiones , a capite pendentes , perftent per- fediffime : exemplum habetur in illis, quibus luxatur fecunda vertebra , veluti qui excufli e- quo inpingunt in obftaculum , unde totum corpus incurvatur circa caput , & dens ver- tebrae fecundae ligamentum fuum dilatat , & illa vertebra incurvatur quafi , & dens verfus pofteriora fertur , & fic comprimit medullam fpinalem ; tunc definunt omnes motus & fen- fus totius corporis , fed vifus , auditus , gus- jus , olfadus , ta(5tus , loquela , omnesque

ca«

DE I^ARAPOIPLKXIA, 6)^

xapitis funCliones inanerit perfedae Caupo facetLis , cai coUuin vX medulJa erant contri- ta , ridcns Medicum & Chirargum , morterrl ipfi praedicentes , dixit , fe Imperatorem es- le , cui milites non obedirent , nec alitcr fe gerebat , quam in rympoliis , donec malo ad- fcendente brevi morcretur Apopledicus. Vix unquam hic morbus curari poteft , nam li oritur ab humore etiufo craffo & ponderofo , ille fe difFundet fub ventriculo quarto , ubi exit medulla cerebri & cerebelli , ut formet medullam fpinalem : vel haerebit in cavo , ubi reconditur medulla ipfa , quae ibi libera ^ nec preffa , haeret potius in fpecie vaporis^ quam in liquido , nam theca vertebrarum eft cavitas. capacior , quam medallae corpus , eftque undique claufa ; ^zA ubi huc defenur infolita liquidi moles , triginta duo nervorum paria comprimuntur , & fit Parapoplexia.

DE PARESL

Gradus adhuc mitior Apoplexiae vocari po-^ terit Parefis , a 7teiplr.f^t remitto , quafi diceres negligentiam & otiofam remiiTionem : hoc vocabulum confunditur cum Paralyfi , proprie autem eft vitium facultatis operantis , quan- do remittitur potentia ad motum , mancnte fenfu , fed hebeti , five quando musculus ad motum eit inparatus , nam quando omnis mo- ms & fenfus prohibetur , Paralyfis adefle di- citar. D u R E T u s Parefin -vocat exfolutio- nern partis cum fegnitie & torpore. Alif vo- cabulum Parefeos rellringunt ad unam Para- •- Jom. IL Y lyi:^

68o D E P A R E S L

lyfis fpeciem , incontinentiam urinae ; hot fenfii invenitur apud Aketaeum, & po- teft facile ita fomi , nam morbus raro occur- rit : retulerunt huc quoque anaillheliam & ftuporem , in quo folus ta61us delicit.

DE LETHARGO.

Componitur hoc vocabulum ex >^yM obli- vio , & i^^py©^ , iners , line labore , quafi di* ceres oblivionem fegnem & otiofam. G a- L E N u s aliique ita vocant fomnum , in quem aeger. deducitur fine fenfu , ex quo difficul- ter excitatur , comite pallore , tumore flatu- knto , f-ibiata tenlione partium firmaram , .& fuifocatione fpirituum , & fere femper adeft febris mali moris : ergo non docui falfum , quum dixi , hunc effe fpeciem Apoplexiae , in qua deficit proiijptaarium & materies fpi- rituum.

D E C A T A P H O R A.

Hacc G A L E N o definitur fomnus gravis & prcfundus ; eft ergo morbus cerebri , mo- tum & fenLum tollens , cum inexpugnabiii neceffitate dormjendi , ortum habens a mate- ria humida , frigida , cerebrum madefacience, ibi putrescente , & produceate febrem len- tam. Convenit cum Phrenitide , quoad fe- dem ; fcd ditfert , quoad mater'am eiScien- tem. Q'jflndo hic morbus fe manifeftat , to- tum ce^ .?brum labefa6latum eft , hinc diifi- cuiter fuperatur. Videds- facile , quod hunc

liior*

DE € At AP HO RA. 68r

tnorbum etiam abfolvi fub titulo Apople- xiae. Vocabnlum denotat devedionem ; nam aegri dormiendo deferuntur ad mortera ^ initar hominum , qui dormientes iter confi- ciunc.

D E C A R O.

IlippocRATES, & alii Graeci , caput foient vocare K«f , h'nc Carus iigniiicabit morbum cap-'tis ; talem inprimis , in quo ell altus & gravis fopor , undeaeger vix per vio- leatas caUias excitari potell ; fenfu & motu ita privatus eft , ut vix eorum yeftigia fuper- fint : fi taiiien magna vi excitetur ^ aperit palpebras , miiiaiur quaii vifum ^ mox dor- mit aeque profunde quam ante ; eft hic iimul aphonia five vocis ablatio ; non autem fter- tor vcl ronchus pibr.onis , ut in /\popledi- cis : dicunt , hunc morbum femper oriri a caufa calida ; frequenter occurrit , fed ple» rumque habetur pro Apoplexia ; diftinguitur vero per eventum , nam Caro foluto integra redibit fanitas , qudd non fit poft Apople- xiam : hic morbus a nulla caufa crebrius coii- tingit , quam a temulentia ; fi plethoricus , calidus , tempore aeftivo , nimiam copiam v;'« tii generofi , vel alterius potus calefacieniis ingefferit , haeret quafi fine fenfu & motu , ilon qviidem apople6tice ftertens , fed tamen vix excitabilis. Si temulento homini fubito in= cidit refolutio cum aphonia , & accedente f( = bre non excitatur , tunc intra paucos dies Apople^licus moritur. W e p f e k u s in fuis

Y A Com^

682. D E C A R 0*

CommeKtarits exempla hujus rei refert crebra & luduofa : novi homiiiem , inter amicos hilarem , & plus fatis potahtem \ vidi eum , poilquam bibiiret , quod toius inciperet re- folvi & vocein perdere ; iu fedili fuo fedens noQ quidem ftertebat , fed fummis clamori- bus & ^'cxationibas non excitabatur ; putabant omnes ti^^ Apopledicum ; fed poftquam dor- miviifet , fequenti oie erat aeque vegetus ; hoc malum illi iiomini erat proprium , pa- rum dolentibus confuetis ejus compotatori- bus. Hujus Gontingit faepe , ut plethoricis fubito nata Giorbi cu-febris elBciat idcm malum ; oritur his fum- '^i-iO' jY^us torpor cum reibluiione & aphonia, fae- pe deiinens in Apoplexiam calidam •, hic mor» bus quidem diflindus eit ^b Apoplexia , fed fi quis non noverit talem aegri proprietatem , vix eum cognofcet ; non multum tamen mali inde nietuendum , nam m hoc cafu. non no- cet eadem curatio , quam Apoplexiae : haec enim coniiilit primo in edu£lione fanguinis ; fi Carus ille oritur cum magno & crebro, pulfu , refpiratione valida , &.aeilu corpo- ris , venaefedio oberit nunquam ; credo e- quidem , quod magni iili fucceflus Apople- siae curatae per miiTionem fanguinis adfcri- bi dcrbeant Caro , qui habebatur pro Apo- plexia.

Coniiilit dein in refrigeratione modica to- tius corporis , hinc datur una vel altera-drach- ma Nitri , diiToluti in libra aquae , quae parti- tis vicibus exhibetur, donec per alvum vel uri- nac vias agat.

Sum-

D J^ C A R 0. 6S3

' Summumvcro remcdium eil cvacuatio veii- triculi : vidi homiiies , quibus poll; potum vi- ni , quod frigidum nimia copia fim.ul hauie- raiit , fpasmodice conftri6ta erant orificia veii- triculi , unde per biduum erant quali Apo- pledici ; fed vino per vomitum reddito mox fanabantur : hinc H e l m o n x i u s optime monuit , quod vera Apoplexia, uti ille putat, faepe oriatur a ventjiculo nimis diiiento , & quod cura tantum ab iilius evacuatione pen- deat.

Novi fenem bene potum & paftum inci- difle in morbum , ut dicebant Medici , apo- ple*5licum ; fed quum iile fic penitus refolu- tus jacebat , copiam incredibilem ingeftorum per vomitum reddidit , & mox ille morbus perfede fuit curatus : omnis ergo prudens , ad tales cafus vocatus , facile crederet , ilico danda elle vomitoria ; fed caute hic agendum cfl: , nam valde credibile eft , quod ventriculo diftento & prefTa aorta , magna copia fanguinis moveatur ad vafa corticis cerebri, ita ut com.- preffa fuppoiita medulla nullam fundlionem exerat , & inde oriatur haec Apoplexia ; 11 tunc , uti exempla apud W £ p f e r u m pro- ilant , vomitus fit , ventriculus illo momen- to aortnm plus comprimit , unde homines hii61:enus carotici per enormem hanc preffio- ncm fadi funt Apopledici , quia inde rum- pebcintur vafa Carotlca , & tunc Carus noa fo'viuir , fed fit Apopiexia ab extravafato fanguine ; hinc follicitus , dum taiis ureebat cafo.s , optimum effe credidi , fi fiexiie bala@- Lae olncuium cum appolita fpongia induce-'

^^ 3 1rc-

ۤ4 -^ -E C A R 0.

retur in Oefophagum , ut fic via np.eriretur , & nauiea excitaretur ; li vero decernatur ^ ut fiat Venuiciiii eyacuatio , iemper tunc praemittenda ell eductio fanguinis ex veais brachialibus , ne rumpantur vafa , fanguine adeo didenta,

Ultimum & promptiiTimum remedlum eft derivatio ad inferiora , hinc ingentes cucurbi* tae tribus vel quatuor locis applicantur femo- ribus , tam ab exteriori quam interiori parte^ his remediis curatus iile morbus pro praemio dat , quod Mcdicus dicatur fanaville Apa- plexiam. Quae non Si plethoiici coguntur pleno ventriculo , difficiiis tempore aellivo , ingentem mi.tum perricere , ^ * incidunt faepe \n Carum , ex quo vix funt

excitabi'es : novi exemplum hominis , qui poftquam magnum iter confeciiict , in diver^ forio in lecto poiitus tam profundo fomno obrutus fuit , ut eftraclae fucrint fores , ipfo nil fentiente ; tandem redeuns ad fe miraba-- tur fores fra6las fuiffe : idem ille morbus poteft fieri in initio febris ardentis a nimia dilatatione arteriarum in coiiice cerebri, minus laefo cerebello , quod firmiora vafa habet ; & tunc eadem adhibenda funt remedia.

DE GOMATE.

Coma fignificat fomnum : Medici autem

per hanc vocem intelligunt perpetuam & vix

cohibendam proclivitatem in fomnum profim-

dum . ita tamen ut homo inde per validifli-

- nios ftimulos PolTit exciiad.

Quau-

D E C 0 M A T E, 685-

Quando talis aeger , iibi commijffus , tran- quillus eil: iniiar Apopledici , dicunt auelle Coma Comatodes , quod pro cauia habct ni- miam compreiTionem , & efl quaii' Carus le- vis : producitur per levem temulentiam , & de talibus aegris dicit V i R g i l i u s , quod vino fomnoque fepulti iint ; hic vero mor- ■ bus eft periculoiior a caufa frigida Aliud Coma eil: Agrypnodes , iive fomnus pervi- gil , quando aeger laborat quidem. fomno- ientia infuperabili , fed iimulac oritur prima fomni volupcas , patitur horrenda fomnia & imaginationes , quibus pcrterrefadu^ evi- gilat , & ro^at amicos, ut faciant, ne obdor- m'fcat ; quod horrendiim fymptoma faepe m Phrenitide accidere videmus : nusquam vero hic morbus crebrior eil: quain in infantibus a primo nativitatis initio , usque ad o6lavum aetatis annum , (i modo laborent febre iive continua , iive tertiana vel aliis intermitten- tibus ; illi vigiles fatis bene fe habent , dum vero oculi modo niclitant , in convulilones incidunt ; fi faciem videtis , legitis quaii in ea ideas horrendas ~; poitquam vero infans convulius exiih'it , dein inilar Apopledici per horas obdormiscit.

Hoc malum oritur partim a cauiis fomnicaufa & veris , partim quia aliae partes cerebri fen- cura Imjus tientes & percipientes non obilruuntur , fed""°^'^^' propter vivacitatem fpirituum aut fanguinis per illas fit traje6lus : ii v. g. centeiima pars yigil eit , dum nonaginta paites dormiunt , inipetus en't lanto vioientior per canales pa- tentes , hin« ideae eruiit mokitae 6c pertur-

Y 4 ba-

6^6 D E C 0 M A r E.

batae , & illi homines cvigilabunt : crgo hic cft inaequalis comprelTio mcdullae cerebri , cujus nonnuUae panes nimis comprefTae lunc ^ & per alias fit nimis vehemens hamorum trajedus. Curatio fere eadem eft , ut in Ca- ro , & haec mala folent toUi in infantibus in- primis per purgans ex Rhabarbaro. Vidi infan- tem in paroxysmo tertianae lic obdormiscen- tem , ut omnes praedicerent morttm ; fed quum ego audax tale purgans praefcriberem , fimulac illud operationem tuam abfolverat , omnis metus fublatus erat.

Enumeravi nunc omnes fpecies Apople- xiae ; led unicum hic dico , quod IVledicas peritiffimus in hoc cafu faepe longe minus fa- mae reportet quam ikntor ; qui enim dilfii- guit Coma ab Apoplexia , fpem facit curario- ris , dum ignarus morbum lethalem pronun- ciat ; intcrim natura fanat hunc morbum , un- de ignarus reportat gloriam , peritus vero nul- lam , quia dixit morbum non efle magni mo-» menti.

D E P x\ R A L Y S I.

Haec ctam eft Apoplexiae fpecies , in qua mul- %% memorabilia occurrunt. Vox ^i^ fignificat lingua Medica leviorem illius morbi, cui prae- ponitur , gradum ; fic Parapoplexia f]gnifi':at lcviorem Apoplexiam ; denotat ergo Para^ lyfis folutionem, fed inperfe6lam & fere le- thalem , nam ^vei^ eft folvere ^ &. {\c fumi- tur in Euan^elio LUC A E , cap, II. nunc foiv^s faynuhim tuum , Dorniae l

D E P J R A L rs L 6S7

Paralylis ell morbus mnsculi , & ponk mjyi{[]nSi^ co inpotentiam exerccndi motus inluperabi-moTbi lem , una cum musculi artlculorumque mo-^'*"» vendorum liexili flacciditate : eilet ergo error ingens tam in Theoiia qaam Praxi , li ita vo- carentur omnes mcrbi , in quibus musculus non potell moveri , iiam ad nonDuHas fpe- cies impediti motus muscularis conveniunt laxantia , huine6lantia , debilitantia ; haec ve- ro in Paraiyfi exnioita , morbum augerent : didinguendae ergo iunt inmobiiitates muscu- lorum , quae tiunt per feniam vel labores iiimios , uti patet in equis , quibus concreti musculi faepe rigescunt ; vel per concretio- iiem tcndinum , vitio vaginae muciiagfnofae, per inflammarionem , luppuf ationem vel gan*^ graenam ablatae , veluti laepe concingit in ten- dinibus , qui phalanges digitorum movere de- bent , ubi musculus quidem bonus ell , fed maiius tamen non potelt moveri ; vel per an- cylofin , quae ell ai:ticu!i inmobilitas unde- cuiique iada , modo vitium haereat in iplis articuh's , five cartilagines mutaverint figii- ram , vel amiferint iubricitatem ; five cavi- tas articuli repleta fit materia cretacea , po- dagrica , arthritica ; five hgamenta indures- cant.

Dixi in dcfinitione , quod hic morbus non fit tantum inpotentia , fed quae etiam infupe- rabilis : novi hominem , in omnibus fcien- tiis verfatum , qui cubitiim cuns erat fsnilii- mus , fed dum evigilat, erat paralyticus uno latere ; vult fe erigere , non potefi ; miiatus hch nixum majorem , f-^d tamen non pote-

y 5" rat

Caufa pioxima.

688 D E PARALTSL

rat fnperare : raris exemplis conftitit , quod fumnuis impetus hanc inpotentiam fupeiave- ric. Proftat hic loci in Bibliotheca publica liber Arabicus , in quo fcribicur, amatiffimaiu Caliphi uxorem laboraffe paralyfl unius late- ris : Medicus confultus dixit fe pofTe fanar.e , jiifi metueret iram Principis; ille curam fibi gratam fore relpondit ; Medicus ergo cona- batnr pedes aegrae attingere , qi^od in Afia efl iignum inpudicitiae , unde illa valde irata vo- luit Medicum a fe abigere , & hoc violento nixu mox ianata fuit.

Narratur apud Herodotum , quum Cyrus Lybiam expugnaffet, quod homo mutus , vidcns Croesuk a milite occi- de;idum , indignabundus , vinculo linguae fo- luto , miiicem allocutus fuerit , & ciamave- lit , Perfa ! cave ^ nc occidas Regem ! prima, vice tunc loquens , ejusque vincula poftea fo- luta permanferunt.

Quando ergo dico , quod haec inpotentia fit infuperabilis , debet fummus talis impetus excipi.

Haec inpotentia motus muscularis efl ah- latio caufae phyficae , quae musculum cxer- cet ; haec cauia eft duplcx , vel delata ad mu^culum , vel praerequitita in musculo : caufa delata ad musculum cft m.otus liquo- rum , qui deferuntur per cor , nam ad om- nem motum muscularem cor opcm adfert per arterias ; vel per nervos , ex ccrebro , cerebello , vel medulla fpicali oriundos : m ipfo musculo requiritur fabrica bo.ia in om- fii textura ; ergg m arteriis oiunis geiK-ris ad

ulti-»

D E P A R A l T S L 689

ultimas usque ; requiritur diftributio nervo- rum per musculos ad omnia pun6la ; requi- ritur fibrarum muscularium illa diathelis, quae poteft accurtari a vi iufluentis iiquidi ; hacc omnia fi praefto lint,quotiescunque volumus, fiunt niotus musculares, &rpontanei musculi etiam agunt. Quoniam nunc Paraiyiis efl in- pottntia inluperabilis exercendi hunc motum , videtis , quod ejus caufae referri debeant ad caufas advehentes motum , vel ad ipfum or- ganum.

His poiitis porrp dico , omnis paralylis vc» ra tunc omnium peflima per experimenta con- ftitit , quoties fimul anaillhelia vel ftupor in musculis obfervata funt , quaH pars non per- tinerjt ad corpus ; pars paralytica faepe fen- fum quendam rednet, & tunc aliciua eil fpes ; fed li llupor perfedus efl , vel fenfus in parte , quaii musculus non pirtincret ad corpus , hoc peliimuni eil.

Motus poifunt fieri in musculis , licet non deprehcndatur fenfus , uri patet in corde , quod in febribus et'am ardentiiTimis nunquam ullum fenfum excitat doloris ; laboret vero diaphragma parva tantum inflammatione , vah quantus dolor ! foletque illa tranfire in peri- pneumoniam a cohibito fpiritu : fed diaphag- matis adio partim pendet a noflra voluntate , cordis neutiquam , vel faluem non directe ; nam nervi dlaphragmatis partim funt natura- les , & illi non fentiunt; partim arbitrarii , & In hac parce fenfus eil.

Stupor autcm ablatam fentiendi vim figni- ficgt , (jui li in Paralyfi adfit , cfl pcflimam

690 D E P A R A L r S L

fignum ; fed fi ferjfus perfecle in parte manet , ell: bonum iignum. Omnis etiamParalylis,ac- cedens cum frigore^fere eodem,quam elt tem- peries aeris , pelfima ell: : tales Paralyfes occur- runt, ubi pedes ad femora usque paralytici in- Htr marmoris fiigent; ad ignem quidem cales- cunt , fed codem modo , ut lapides ; & ab ignc remoti iterum frigcnt ; in hoc vero cafu rion cll amplius circuitus fanguinis per arterias ru^ bras , hinc etiam non per fcrofas ; ergo caufa , liquores ad muscalos advehens, laborat; fi ca- lor in partc atfeda minor eft , quam in partc ' fana, efl: mala Paralyiis; fi'vero calor in partc :arte6l:a per thermoscopium vix alius poilit de- prehendi qaam in fana , cil: bonum fignum.

Ubi in hoc morbo musculi mancnt torofi , etiam bonum cil : hoc enim indicat , quod omnia vafa artcriofa , nervofa , adipofa fani- tatis conditioni refpondeant ; crgo marcor hi partc affeda eil peffimum fignum ; hoc au- tem faepc contingit , & fignum cxhibct , ta- lcm caufam cffe in niusculo , vel cjus partc advchcnte , ut fiat nulla impletio ; fi vero mtura partes non amplius nutriat , fiunt nuN Ine ; hoc maximc contingit in illa fpccfc Pa- ra'yfeos, quac Colica Pi6ionum audit, in qua vidi , quod toto corpore robufto musculi brachiales & phalangum fiebant quafi nuUi , acfi eflent funes ficci , ofTibus circumpofiti ; tales vcro Paral-yfes raro curationem admit- tunr ; in omnibus his cafibus caufa Paralyfeos ha^ret in muFculo ipfo , 6c proinde efl abfb- lute incurabilis : fi vero h°c morbus fnpcr- \mlt cerebro laefo , Vcrtigini , Apcplexiac,

Pa-

D E P A R A L T S I, 69,

Parnpoplexiac , Lcthargo , Caro , Comati , deliriis melancholicis , hoc docet ^ origiricm mali a caufa advehente peitingere usqiie ad Encephalum.

Cranium eft arx mcntis , cerebrum eft ejus thronus , unde angelos demittit ad fingula ilia

^munera ; hinc ({ in cerebro vitium cft , mcns ctiam laborat ; i\ ergo Paralylis lequitiir poft mala dcprehenfa in cerebro , fed quae inter- valla lucidiora habent ; fi increscat cum ma- lis cerebri , & melius fe habeat in i]h*s inter- vallis ; tunc caufa morbi haeret in illo prin- cipio , unde motus per nervos defertur ad musculos, & origo caufae haeret in parte lateri affedlo oppofita ; dixit enim Aretaeus, quod fi dextra pars cerebri afficiatur , tunc laeva pars corporis iaboret ; hinc i\ Paralyfis ortum ducit a malo cerebri , tunc fedes ma- li eft in parte oppofita : hoc maxime apparet in facie & refolutione linguae , nam fi dicis aegro hemipicGlico , exfere h*nguam , & ille Tult eam re6ta extendere , vidcmus , quod femper tendat ad dextram vel finiftram par-

, tem , in qua musculr magis valent : ^] erf^o fimul figna adfint , quae docent , vitium ori- gmem ^ habere in cerebro , tunc caufa femper haerebit in parte averfa : hoc jam notavit Aretaeus, & dixit hoc inde fieri, quia nervi , quorum initia nafcuntur ex dextra me- dullae parte , transeunt ad oppofitum latus & fe invicem deculTant inftar literae Grae- cae X ; hoc autem noviffe , juvat ad intel- ledum hujus morbi , nam fi in parte , para- lytico lateri oppofita , adfit magiius calor &

pul-

691 D E P A R A LT S T.

pulfus cum Gonvulfione , tanto pejor eft J indicatur enim , caufam morbi ^iiQ iniupera- biiem ; a nuUo enim remedlo fit plus leva* minis , quam a valido motu ; ii ergo natura per convuKiones agat , & Paralyfib tameii maneat , cafus delberatus eft , nifi nimia dis^ tenlio in uno loco fecerit Paralylin in alio ^ & tunc miliio fanguinis juvat ; fed hi cafus valde rari iunt. Sed quotiescunque omni fundione cerebri perfeda <& integra , oritut Paralylis , tunc caufae , motum musculorum efficientes , extra cranium funt impeditae ; ommis enim nobis nota & demonftrata cere- bri adio eft vel fenfus vel motus , quando ergo illi in Paralyfi perftant, caufa haeret extra cranium ; monetque Areiaeus, quod tunc femper iit in eodem latere quam Para- lyiis , quia omnes nei vi extra cranium oriun- tur a medulla fpinali^ & decuifatio fn in me- dulla oblongata : fi ergo intra cranium nulla fun6lio laboret , fequitur , quod caufa mali ha^reat in medulla extra cranium. surnmus Prima hujus mali fpecies audoribus memo- bujus_ rata eft Paraplegia , feu Paraplexis , quae fe- morbi j.^ ^^ Apoplexia : vocatur ita refolutio om- gtadus. iiimn niusculorum voluntariorum , infra col- lum conftitutorum ; talis vero nunquam eft perfeda , nam tunc effet mors j ratio eft , quod omnes caufae motrices viscerum vix oriantur ex nervis medullae fpinalis , fed ex pari quinto , fexto , odavo , vel recurrente . G A L E N I ; li ergo omnes musculi fub ca- pite eifent refoluti , non poifet fieri refpira- tio , vel m^otus viscerum , qui motus tamen

ma^

DEPARALTSI. ^93 ^

'manent , imo crescunt in Apoplexia : ergo Paraplegia eft refoiutio musculorum volun- tariorum fub capite , fed quibiis aflcdis mo- tus vitales tamen poflunt manere illaefi ; fc- des ergo hujus mali eft infra vel ad ventri* culum quartum ; quum crgo m meduUa ob- longata fiat dccullatio , hinc iu mcdulla fpi- nali una pars crit produdio partis dextrae vel liniflrae medullae oblongatae ; led mauet me- dulla illa bifida a capite ad os coccygis usque & manifefta diftindio apparet ad ventriculum quartum.

Scitis , in omnibus locis , quae non debentCaiifa* concrescere , femper adelTe laticcm , qui^con- tadum prohibet ; fi talis hic loci abundet & gravitate fua incidat in thecam vertebra' rum fub tegumentis medullac , tunc potefl fieri Paraplegia , cujus caufa ergo debet effe ubi efl conjundio utriusque lateris ; fi me- dulla fpinalis diffecetur , cortex ejus appa- ret haerere in medio ; & Ruyschius do- ^ cuit , hic adefle fimilem appaiatum , quam in cortice externo intra cranium. ; & nervi , qui hinc oriuntur , poffiint diflfibui ad utram- que partem : ergo fi adlit Parapoplexia , five lit luxatio in vertebris , five aqua vel fanguis cifufus intra cranium , desccndens per ventri^ culum quartum , five magna fnilammatio , fivc materia purulenta , caufa femper erit in hoc loco.

Quando bae caufae faciunt Parapoplexlam , Medici dicunt , nullum virium effe intra cra- nium ; fed dubito , an unquam hic morbus vifus fit fine not;s laefi Encephali , demrfs

cau*

^94 DEPARALTSL

caufis , quae unam partem comprimunt ex-^ terne , & hoc facile potefl fieri. Si dimi- dia pars cerebri attiv-^iatur , ejusque ufus tol- latar , tunc omiiis origo meauilae in latere .oppofito debet paralytica fieti: dumergooritur caufa impediens fundio.nes unius. haemisphae- rii , tunc incipiet hcmiplegia cum rifu fardo- nio , titubatione, linguae 6c oris ad unam partem contradlione , oculorum inverOonc; poftquam hoc contigit, hiefio quidem efl in cerebro; fed quia una pars libera manet , hinc funQioncs pergimt , & tunc caufa ienfim folet descen- . ^^ dere , & magis iiberatur cerebrum ; fed homo caret ufu dimidiae partis musculorum , fub coUd pofitorum. Ventricuii cerebri funt mi- ra corpora , quae in cava fua parte habent mcdullam , in convexa corticem , hinc ■vitia ventriculorum , eos extendentia , per comprefiionem medullae folent producerc magnos morbos ; fed vitia in cortice , cujus omnes partes pcr circulum Willisia- N u M communicant , fupplentur per has a* naflomofcs , & faepe feruntur fine magno malo. Parai/fis Sequitur Paralylis fingulorum musculorum, particula- ad quos vis motrix defertur per fingularcs ^^^' nervos ; haec poteft fieri a vitio , haercnte

intra caput , tam in parte fentiente , quam in movcnte ; homo rede valens & laetus dicet forte fuo focio , nefcio quid fit , digitus quafi non fentit ,. fit duplo tumidior & quafi fungcfus , & tunc brevi fequitur Apoplexia; . alii incipiunt habcre contradiones , tremores , vaciilationes , & brevi pof^ fiunt Apopledlici :

m

DEPARALTSt. 69 f

In Epilepfia fympathica aegri interdum fentiunt Jevem concullum, motum quafi aurae frif;!*' dae adfcendentis , & paulo poft eadunt in £•»• pilepliam, cujus finis eft vera Apoplexia; er- go cerebrum incipit quandoque in una part6 affici, fed a vitio parvo paulo pofl: laborat to- tum cerebrum : hinc potell contingere , quod origo motrix vel fentiens certi cujusdam mus- culi in parte quadam medullae afficiatur , 6t V. g. callofa vel inpenetrabiiis fiat; tunc ia hac parte erit Paralyfis forte per totam vitam manens, nullo vitio cOnfpicuo exifiente, nifi in una parre cerebri ; hinc etiam nulla fundio labefadattif , & perfiare poteft fenfus , nam nervi fentientes non funt motorii; patet hoe in Parapoplexia , in qua oculi viddnt, aures audiunt, & manus bene fentiunt.

Si pofiTemus , quod fort^ nunquam dabitur, Latet Videre tentoria Encephali, plura dicere lice-P"'",^ ^^'' ret; nunc vero haec res eft adeo involuta, utj-^^J^^^^ t)bftupescamus quidem , fed intelligamus ni- hil: novimus, quod quatuor arteri^e pertin- gant ad Encephalum, quae communicant per anaftomofes; novimus, quod a qualibet par- te corticis orta pars meduUae commerciurli non habeat , fed decurrat folitaria , quae om- Kes partes , decuffatim transeuntes , in medul- la oblongata coUiguntur; ex hac exit duple)c genus nervofum, unum motui, alterum fen- fui inferviens , nec unquam inter fe commil- nicans ; fed licet illi nervi tam diftin6li ma- neant, optima tamen microscopia in mcdulla oblongata non detegunt ^ ubi haereant , fed apparet aequabile corpus : ex hac medulla dst- Zom, IL Z cem

' 69^ D JE P A R A LTS L

cem p^ria nervorum exeunt, & quod fuper* cft , miscetur meduUae cerebelli , quae vadit iil nervos , vitalibus adionibus deltinatos : hoc faclo medulla oblongata descendit intra thc- cam vertebrarum , & facit duas columnas us* qne ad iiiitiam offis coccygis, ex quibus ner- vi diftribuuntur pro m^otu , fenfu , & adioni- bus vitalibus ; quls dicet hlc, hoc movet, hoc fentit, hoc vitale eft ? Qiiae po- Orimr quoque ex cortice intra thecam vcr- teft hxre tebrarum coUedio nervorum , qui miscent fe ^heca"^ cum prioribus ; ergo poteft ftupor & paraly- vertebra- ^is oi'iti in uno fingulari musculo, & tamcn tum. non eft vitium in musculo, non in nervo, non in arteriis , non in venis , fed in parte quadam fingulari intra eranium; & dum u- nus tantum musculus afficitur , nemo poteft dicere , an caufd haereat in cortice, an in me? dulla, aa poft decuffationem , an in medulla fp'nali : ponamus nervum cruralem effe af- fe6bam , ejusque tantum illum ramum, qui movet magnum pollicem pedis ; omnia hic manent bona , fed una fibrilla afFeda eft in fuo principio , ibique defict facultas moven- di; & licet hic nervus ortum ducat ex mc- ^'dulla fpinali infima , non tamen inde fequi- tur, quod ibi nascatur , nam per continuita- tem ex cercbro poteft eo effe delatus.

Hominem hac in urbc novi , negotiis pu* "blicis deditum, alacrem, vegetum, & ad om- nia parem ; incidebat illc m fpeciem Para- poplexiae, dein transeuntis in Paralyfin ; fa- natur inde , fed manebat unum incommo- dum admortem usque, neiTipe quod nomi-

na

D E PARALTSI. 697

iia rebus dare non poterat ; fi alloquererfs eum , & notarcs illud , quod quaerebat, an- nuebat , & diccbat Qito hoc quod volebat , fed ilico iterum excidebat, & quicquid face- ret, explicarc fe non poterat; in caetcris de- ficiebat nihil: apparet inde, quod m illo ho- mine , ,a morbo apopIe6lico liberato , orga- num memoriae & ratiocinii manferit nitiduin , motus & fenfus etiam perftarent , fed illa pars in cerebro , unde nervi vocales oriuntur , dcficiebat , nam fciebat fe velie aliquid , fed dicere non poterat.

Novi etiam Dominam in hac urbe, quae ante aliquot annos fanata fuerat a parapoplc- xia, fed remanebat etiam hoc unum , quod non poifet vocabula rerum invenire , fed om- nia confundebat ; volens v. g. dicerc, voca filium, dixit, adfer cefpites: volens fe corri- gerc, dixit, voca forcipem ; tales cafus inter fe comparans, incepi credere , quod fingula- res particularium nervorum fundiones poflinc jtbolcri, & tota vita abolitas manere, tantum: ideo , quoniam in primo principio aliquid mu- tatum eft, ubi commercium incipit inter men« tcm & corpus.

Sed hoc malum etiam oritur a vitio fpfius nervi, quatenus jam fadus eft, ab ejus ori- gine ex medulla tam oblongata quam fpinali usque ad locum, cui famulari dcbet: fcitis, quod multi nervi , qui nobis apparent origi- nem habereab Encephalo, accipiant fibras ad- fcititlas a cerebello & medulla thecae verte- brarum; li ergo in theca vertebrarum conti- gerit caufa, quac llberum fluxum fpirltnum

Z 2, im-

698 D E PARALTSL

impedit , tunc omncs musculi , qui ab hoc nervo caufas motrices vel fentientes accipiunt, crunt deftituti fundione fua ; nil refert , an fuperiora bona fint , ttiodo in itinere impedi- mentum fuerit.

Argenti faber in hac urbe cadebat de fcalis ; mpingebat dorfo incurvato circa lumbos ad lapideum pavimentum i conatus refurgerc , non poterat ; videt mox madere indufia, & braccam deflucre lotio, nec fentiebat; vocan- tur medici , qui non multum opis adfere- bant, fed manebant tota vita partes inferiores fub offe facro , partes genitales , vefica, in- teflinum redtum, crura, femora, pcdes, fine ulla fundione, ita ut transferri deberet inftar ftatuae ; caeterum fedens opus fuum perage- bat; in hoc cafu nuUum erat vitium in cor- pore, nifi comprefllo nervorum a contufionc eirca vertebras lumborum.

Vidi nobiliffimum juvenem in hac Republi- ca, habentem ulcus in dorfo , quod pertin- gebat usque ad interiora,, unde huic fenfim fiebat Paralyfis, & perdebat ufum partium fn- feriorum ; caeterum fanus erat. Dixi de cau- pone , qui fradis ccrvicis vertebris capite ve- getus, reliquis partibus paralyticus fuit.

In fpina bifida faepe vifum eft , colluviem aquofam , haerentem inter integumcnta me- dullae fpinalis & medullam ipfam, laxatis me- dullae feptis, quaefivifife viam , & vertebras trufiffe extrorfum, unde in hac parte hydrops fadus eit ; fi pertunditur talis vefica , mox homo moritur, nam omnia videntur fubdu- ci: pofiTunt in his locis etiam fieri infiamma-

tioncs ,

D E PARALTSI. 69^

tlones , fuppurationes , gangraenac , quae fi iiant ad alterutrum vel utrumque latus me- dullae fpinalls, partes inferiores erunt paraly- ticae.

Nervi medullae fpinalls per formatum In vertebris linuofum emlirarlum deorfum fpec- tans demittuntur , & exeuntes finguli diflri- buuntur ad fuos musculos ; & in illo loco, tibi fe ex claufura offea expcdiunt, vaginam craiTam ac^ipiunt.

Egregius S w A mmerdammius Invenit i^ can-; in apibus , bombycibus , formicis , vermibus , gliis. medullam, ut in nobis, & femper nodos ad egreifum nervorum , qul nodi conftant fin- gulari fubftantia; tales in reliquo corpore \o- cantur ganglia ; ad haec loca funt plurima va- fa, hinc etiam poffunt pluriml morbi fieri. Si illa per thlipfin comprimantur , fiet Para- lyfisl, nuUo vitio exiflente in capite vel me-. dulla, fed tantum in hls partibus. Ex tabu-

lis E U S T A C H I I & V I E U S S E N S I I dls-

cimus exitum nervorum , ex quacunque parte commiffarumvertebrarum in certos musculos; fi ergo plures musculi afficlantur , dum nul-, lum apparet vltium in meduUa , & fcimus, quinam nervi ad illos musculos diftribuantur , debemus femper cogitare , vitium poffe hae- rere ad illos nodos ; hinc fi In iUis locis tu- mores funt, qui poffunt refolvi , & iis ap- plicantur remedia, fanatio fit. Galenus narrat , fe vocatum fuiffe ad hominem „ cui brachium erat paralyticum, in quo omnes me- , dici operabantur in musculos ; ille Inquirens originem morbi intellip^it alffionem fa6lam

Z 3 clfe

7QO D E PARALTSL

efTe ad vertebras ; his ergo remedia applicnif , & ax^grum fanavit.

Multi nervi in itinere fuo iterum ceftis in locis colliguntar , & inter fe junguntur iii gangliones ; ergo in illis nodis , ex quibus colledi nervi abeunt ad musculos lingulares, poteit oriri callus , (ive compreliio vasculo- rum minlmorum , a fuis liquidis orbatorum ; jiiotus & fenfus illius partis tunc aufertur, nam fit laterum concretio & exficcatio.

Ex' lapfu faepe fit contuiio , & ex ea Para* lyfis; vidf homines , qui ex curru vel cquo excufli acceperunt mijificas mutationes in cor- pore; nonnullis vox periit, aliis fada eft in- potentia excernefndi feminis , aliis incontinen- tia urinae. Haec autem vitia maxime oriun- tur ab involucris nervofis; nam fcitis, quod nervi habeant arterias, venas & membranam cellulofam, quae facile admittunt omnia tu- morum gcnera ; hinc fi nata fit inflammatio innervorum tunicis , haec totum nervum com- primens pro tempore facit Paralyfin ; illa vero per artem vel fponte refoluta, morbus fana- tur.

Crediderim , omnes fcre fanationes felices hujus Paralyfeos confiftere femper in hac re- folutione. Homini forte cariofus dens par» vum nervi ramulum exedit; oritur Odontal- gia; totum vitium haeret in illo dente, nam evulfo dente, perit morbus: homo ille forte accipit monitum doloris , facies inflatur ; quando tumor evanescit, nil mali reftat, fed quibusdam tunc fiunt EryCpelata: fimilia vi- ti^ fi ^ccicl^ntad vaginas nervorum, pro tem-

por^

D E P A R A L T S L ^ot

pore debet efle Paralyfis , fed poftea tumc)- tts illi dispareiit, & tunc dolor redit.

Quum ergo legimus , Paralyfes in Rheu- maticis natas & lanatas iterum rediille , hae tunc ab iila caufa ortae fiierunt.

Inter has vero caufas nulla magis memo- Panhiis rabilis eil, quam quod homines calidi & ae-ab humi- fluantes humi vel fub Jove frigido obdor- ^^^^^^ ^^ miscant ; tales Paralyfes in Alia frequcntes^^^"^* lunt, nec cerebrum in iis afficitur ; & in Clas- liariis noltratibus aliisque , qui in illis regio- nibus fuerunt , quandoque occurrunt ; ta- les etiam accidunt fanis fhominibus , fi fu- dante corpore per pluviofam tempeftatem in- cedentes Sc fudantes madidas veftes dein non deponant.

Narcotica funt pulcherrima remedia , fed a Narco* quorum bona fufpeda effe debent , nam poll '^cis. ' ufam illorum partes faepe manent fine fenfu & motu ; hinc quando Emplaftra parantur, in quibus Opium abundat, haec vix applica- ta calido corpori dolores quidem flatim tol- lunt , fed Opium partemfenfim labefadat ; & ii ad curandas dyfenterias Theriaca , Di- afcordium , Mithridatium , Philonium , 6t ipfum Opium admisceamur clyfleribus, intra horrim fubfiftit motus periflalticus , ita ut ae- gri viginti quatuor horarum fpatio ne femel quidem alvum deponant; fed hoc tamen non mii prudenter faciendum eft ; ubi etgo vide- tis fubitaneas anaiflheiias , praedicite femper , Paraiytici quid futurum effe.

Maxime huc refertur Mercurius , quod j^ nctciu genus liquidi multum qnidem boni praefiat , rio.

Z 4 fed

701 U E P A R A L rs L

fed quandoque funefias mutationes faclt.

Nihil dico de vulnenbus , exuftionibus. , exulcerationibus, illa enim fponte patent.

Ergo quando Paralylis fit vitio musculi, tunc vel eft vitium fpiritus nervoii, vel fan- guinis arteriofi , vel propriae fabricae laefac: fcitis , quod musculus , qua parte agit , (lE tantum propago iplius nervi , & quod ulti- mum nervofum in eo fit omnium fubtiliffi-^ mum , & fi ibi cavitas fit , debeat elfe mi-' nima ; patet vero ex caufis recenfitis, quan- do fabrica nervofa in eo laboret: fed quan- doque laborat musculi membrana cellulofa, quae inter intervalla villorum haeret , unde compriraitur musculus ; hinc ab abundanti pinguedinc in nimis obefis faepe fit languor : in arteriis etiam vitia effe polfunt , a quibus impedito fanguine arteriofo virtutes energeticae X musculi quoque impediuntur ; fic omncs iu- iiammationes poifurtt partes comprimere; hinc in Rheumatismo tantus fit dolor , & fimul inertia musculi. Ab Atb- Quaeritur , an in musculo non adhuc alij^ nia Mus- caufa accufaiida fit ? Veteres Medici faciunt «uii. mentionem morbi. quem Atoniam W^^ abla- tionem tenfionis vocant ; tonus dicitur de- chordis muficis vel arcuum, quae tenfae re- fih'unt, & faciunt motus elafliicos vel fono- ffos ; fic confiderarunt totum musculum ejus- que elementa, dum agit, tendi ; atonia ergo ^ft abjata tenfio, & dicunt, fi illa in nervis fiat, quod tunc nervi impediantur fluida ad-? ferre. Goiiftat , quod nervus , musciili mptor ,

D E PARALTSl 703

^cquirit ^liam figuram, qnam dum vadit ad musculum ; mm nervus , hadtenus homoge-' neus & aeque capax canalis , ubique in cor- pore musculi tantum debet expandi , quanta eft proportio omnium elementorum , in muS' culo moventium , ad nervum , qui folitarius co defcrtur,

Musculus conftat arteriis omnium forte fe- rierum , fed concipite omnes illas auferri : musculus conftat omnibus venis , humores ex arteriis omnium generum, in musculo la- tentibus , reducentibus , quas etfam concipite fub.latas : porro musculus conftat membrana ccllulofa, interferente fe inter fibras, easque, 6i praeterea omnes venas <Sc arterias tenente feparatas ; concipite & hanc abelTe , tunc nil reftabit nifi quod ex nervis oritur , 6c hoc venit plerumque ab uno nervo.

Ille nervus fic in musculo dividitur, ut fii omne ejus pundum abeat, ejusque ultimi fi- nes forte funt coeci ; fed forte arteriae abeunt in ramos , fubtilitate nervis fimiles , & tam illud adferens per arterias, quam per nervos, confiderari poteft netvofum.

Si liquores paulo celerius moventur per unum riervum quam per alium , tunc unus ille musculus debet diftendi in fuo fine ner-' vofo ; ergo capacitas nervofa debet plas tu-^ mere , quam antea , dum aequilibrium erat ; ergo turget mole corporea & refiftente, id eO: , debet tendi , durescere , elaftica fieri , ^ plus refiftere.

Videtis, quid fit tonus muscularis ; atonia \'ero eft, fi omaibus eodem modofe haben--

Z f tibm

704 D E P A R A LTS L

tibus ut prius a majori velocitate non oritur

illa teniio, vel non oritur tanta.

ConHde- Omnis tenfio fn quolibet canali musculofo

tarur ejusfjt a dupHci caufa , i. ab inpulfu & nixu

tonus. ^^.^i^ ^ compa^li fluidi, 2. a refiltentia laie-

rum canalis; i\ enim non refiftercnt canales,

liquida illos deftruerent, nec canales efficaces

eiTent iUos retinere : fed ponc vires contrac-

tiles effe minutas , & parvam in fibris ti\k

refiftentiam , tunc canales implcbuntur , fed

manebunt flaccidi ; & hoc erit , quod voca-

tur Paral)fis cum atonia, in qua fcilicet non

rotundantur musculi.

Si linea perfede flexilis in fe ipfam coit , tunc ab homogeneo fluido inpado femper aequabiliter difponetur in circulum , nam om- nia elementa ponuntur lubrica, & prefllo li- quidi erit aequalis a centro ad omne punc- tum ; fi velitis concipere , hanc lineam effe tam tenuem in cohaefione, ut non refiftat liquidis , fed cedat , tunc a caufis prementi- bus elongabitur.

•Applicate haec ad villos musculares , & patebit, quod fi fibrac in musculo decrescant tantum in elementis elaflicis fuisque viribus, quantus excefTus impetum facientis efi , effec- tus m^usculi erit nullus ; elongabitur quidem paulum , fed non fiet durus , non refiftet , iion rotundus erit.

Concipite colluviem aquofam & morbo- fam , ut in hydrope & leucophlegmatia ; po- nite musculos inteflinales in afcitide haeyere in illa aqua fubputrida ; tunc omnes incipiunt ^eri flaccidi , ut fer^ non poliint ager*e nec

D E P A R A L T S I. 70;

refiftere, nam aqua in abdomine conteiita , vl fua premit imeflina, & preffio cxterna i^icit, ut fultineatiir utcanque motus ; fed aqua pcr paracentefin una vice eduda , inteilina agunt nihil & omnia transfluunt , nifi hic defedus prefiione externa fupplcatur.

In nulla fere p^jrte musculi funt magis nu- di, quam in facie & ad tempora; {{ foinen- tum calidum & liumidum huic parti nimis diu appHcetur , tandem fit fere iners ; riervl in hoc cafu funt boni , fed impetus minor eft, quam ut fuppiere poffit a laxitate fadam feceffionem.

Gmnes librae musculares extrinfecus fus- tentantur ab arteriis, hinc quando aiceriae te- nuiores funt, earumque fibrae minus refiften- tes , fit atonia , pofiea paralyfin faciens ; ori- tur haec , quum imbres calidiffimo corpori applicantur, nam dum corpus affiduo fe ca- lefacit, aqua etiam calefit , & musculus re- folvitur, ita ut flaccidus quafi haereat.

Magnae vires ad Paralyfes folvendas fo- lent tribui thermis : fic vocantur aquae me- dicatae , quae ex gremio terrae fervidae ad certa loca feruntur, illaeque vulgo vocantur fulphuratae: fi illae per fliilicidium applican- tur parti paralyticae , agunt pondere , calore & viribus medicatis fulphureis ; veteres^ tales inftillationes vocaverunt Embrochas, quia hae aquae inftar cadentis imbris applicantur : vi- di medicos rclcgaile aegros fuos Aquisgra- num, eosque miferos , antea jam debih'tatos,, inde rediiffe refolutos WnQ ulla cmnino fpe f^uationis: fi. enlm Paralyfis oritur a potcfia-

t§

7o6 D E P A R A L TS I,

te villorum muscularlam nimis parva , tunc . illa per has aquas fit longe minor ; led ubi I indicantur emollientia, inpadum refolventia, & denfatum rarefacientia , tunc hae thermae profunt, quia laxant per calorem & inlinua- ' tionem elementorum aquae ; fed vi(i funt e- grefTi ex balneis penitus fa6li paralytici.

Alia vitia in Musculis non novi cognita; nam de vitiis arteriarum non loquor: ii fiat inflammatio in arteriis , tunc illae ita diden' duntur, ut interfperfas fibras nervofas pofi^nt comprimere ; tunc vero proprie non fit Pa- ralyfis , fed inmobilitas cum musculi tumes- centia. Dicunt nonnulli , Paralyfin fieri a concretione, fed tunc non cft flexilis mus- culi mobilitas , fed rigiditas & fere offescen- tia , uti quotidie videmus in pugnacifilmis Gallis, quibus musculi femorales calcitrantes didli poft duos vel tres annos funt inmobiles & oflei ; & in equis pernicifiimis , quorum musculi, qui movent femora, funt exfucci & concreti. yrognofis Huc usque data eft hiftoria Paralyfeos ; ParaJy- expofui ejus nomcu ; enarravi omnia fymp- '^^* tomata praecedentia & concomitantia; & haq methodo hic morbus facile poteft intelligi. Patet nunc vobis, quod quo Paralyfis in al- tiori loco corporis eft, eo pejor, nam quo al- tior, co propior eapiti , hinc altiflima Para- lyfis in capite eft : fl homo incidat in Para- lyfin totius corporis fub capite, fed lingua, nares, aures, os vel oculi nuUum vitium ha- bent, morbus faepe folvitur. In gravedine & coryza nafus interior fic

po-

D E P A R A L T S I. 707

poteft tumere, ut nuUus fpiritus per pulino- nes in nares ducatur , & moriendum efTet ta- \i homini, fi os non apertum elTet ; fcd tales tumores aeque in partibus interioribus fieri poflimt; fi V. g. omnia vafa cervicis, quae contingunt meduUam fpinalem, intumescant, ita ut faciant compreffionem hujus partis, i- dem fit ut in naribus, fed fine magno peri- culo , nam illud malum facile cedit ; fed fi in facie hominis fani advertatur levis concus- fio circa labia & palpebras , balbuties quae- dam linguae, & tunc fequatur Paralyfis, ille homo morietur Apopledicus; ergo fi Para- lyfis oritur in alto corporis loco , praefagit & minitatur Apoplexiam.

Inter altas corporis partcs inprimis funt o- culi: par tertium, five oculorum motorium per rimam oflls fphaenoidalis ingreditur m orbitam , & bulbo oculi fe applicans difper- gitur in quatuor ejus musculos; hinc prima pars , quae afFedo cerebro affedla apparet , efl: oculus ; ab omni aevo Medfci dixerunt, quod nil pejus fit in hoc cafu quam oculi perverfio, nam tunc illi nervi affe(5ti funt.

Scitis, quod praeter opticum nervum, qui fenfui infervit , & motorium , ad oculos eiiam veniat par fextum vel patheticum, & quod ramus quinti paris hic etiam diftribuatur; fi ergo unus Musculus oculi accipiat plus li- quoris quam alius , in una parte oculi erit Paralyfis , in alia fpasmodicus motus ; hinc fimulac oculus minor fit & atrophicus, vel loco fuo motus & intortus , hoc minitatur pelTimam Paralyfin & Apoplexiam, nam ca-

pito-

7oS D E PARALYSL

pitolium ipfum movetur , & Encephalon in prima lua origine totum titubat.

Mirum eli m generatione animalium , quod prlmum apparens lit magnum caput cum val- de parva carina ; per aetatem reliquae partes procedunt & majoies fiunt. Caput in initio conftat binis buibis oculi; hinc maxima pars nervorum cerebri oculis inpenditur; hinc Pa- ralyfeos caufa intra caput noscitur maiimc ex affedis oculis.

Nervus optieus eft maximus & fingularis, nuUos ramos habens , nec pertingens ad ul- lam aliam partem , quam ad organum vi- fus.

Par tertium , five oculorum motorium , ingreffiim rimam orbitae , dividit fe in qua- tuor ramos, & quadrifariam fe expandens fu- pra bulbum quatuor musculis ramos porri- git; hinc cum illud par nascltur in anteriori parte ex bafi caudicis medullaris prope infun- dibulum, manifeftatur bona vel mala condi- tio hujus partis per motum oculi : vidi faepe Paralyfes , in quibus nervus opticus illaefus erat, fed diredlio motus oculi erat laefai

Quartum p^r oritur a fine medullae ob« longatae proxime ad cerebellum , hinc forte ab eo pro dimidia parte originem ducit ; tuto procedit fub dura matre , ingreditur rimam orbitae , & inpenditur in unum musculum trochlearem oculi , qui rotat oculum circa axin viforium verfus nafum , bulbumque o- culi vertit extrorfum cxtra fuperficiem fa- ciei , acli oculus extra orbitam traheretur. Quando iilc musculus penitus nihil poteft a-

gerc ,

D E P A R A L r S L 709

gcre, tunc oculus videtur refroccdere&intror- fum verti, &: hoc pro pelfimo iigno habetur in Paralyii. Nervus quarti paris a Willisio vocatus fuit pathcticus, quia oculi in fumma & praecipiti ira protuberant & volvuntur.

Par quintum , quod magnum eft , ita orltur ex lateribus procefllis annularis, ut, poilquam illud exivit, flatim multum diminuatur; mox dividitur in magnos ramos: unus ramus, in- feriora petens , cranio egreditur per forameii oblongum ad latera Carotidis , prolpicitque faucibus , linguae , palato , faciei, labiis, & radicibus dentium , & format fere totam fi^ guram muscularem faciei ; hinc fi paralyfis efl in uno latere, haec fe manifeftat contrac- tione partis averiae; fi e(t Paralyfis h*nguae, & aeger illam non poteO: estendere nifi ad partem dextram , tunc eft Paralyfis in partc liniftra, Alter ramus quinti paris efl: optha!- micus, qui etiam ingreditur orbitam , dii^idi- tur quadrifariam , adfcendit fupra bulbum o- culi , & totus difpergitur per palpebras ; hinc nervi illi affedi apparent , quando m.otus pal- pebrarum non poteft expcdite fieri, fivc non aperiantur , vel non claudantur per fphinde- rem musculum. Tertius quinti paris ramiis eft maxillaris , difi:ribuens fe per varias partes faciei , ita ut hae fere omnes ab hoc pari mo- veantur. Sextum par totum datur uni mus- culo abducenti oculum, id eit , qui oculum vertit verfus os temporum.

Portio dura feptimi paris, tranfeuns per a* quaedudum Fallopii , & prope procefiTum niammillarem cxeuns , maxiraa parte difpcr-

gitur

7i8> D E P A R A LY S F.

gitur per fuperiores faciei partes. Tandgrii nonum par totum fere inpenditur linguae ^ paucis tandem ramis exceptis.

Videtis , quod demtis paucis ramis reliqui capitis nervi omnes inpendantur fuperioribus partibus capids, hinc Paralyiis harum pariium debet elfe periculofiffima , nam i. Non pa- tiuntur hi nervi motum validum, ad folveh- dum morbum. 2, Origo mali eft in loco, unde nervi pendent. 3 Omncs illi nervi commercium habeiit cum meduUa cerebelh', hinc non modo illi afficiuntur , fed etiam o- rigines ah*orum.

Et quum omnes illi nervi dein colliguntur in corpus, ex quo iterum triginta nervorum paria exeunt, hinc malum etiam communica* tur cum his nervis.

Ergo quo Paralyfis inferior, ed levior; in- ferior pars eft ad os facrum , ubi nervi per magna foramina demittuntur ; ratio manifefta eft, nam inferiores nervi oriuntur ex medul- la offis facri ; fi ergo hic aliquid vitii fit , fcimus, origineln nervorum non laborare, nifl fimul cerebrum adfedum fit ; fed tunc partes fuperiores plerumque etiam laborant. Quan- do vitium haeret intra caput , tunc intercepta cft opportunitas omnibus remediis topicis ; ied fi vitiura haeret ad interiora, tunc caufae eon* cutientes poflTunt applicari loco affe6lo.

Sequitur jam mirabilis conftitutio artuum fuperiorum. Galenus, Vesalius & EuSTACHius docent , quod ad humeros , brachia , metacarpum & digitos ferantur quiri- que magni nervi^variis lccis oriundi, mire in-

D E P A R A L TS I. ^u

pleii , fub axillis diftributi , & evanescentej in hos arms. Unicus Eustachius pin- lit nervum , cuin quinquc his paribas com- inanicaiitcm , qui nervus habet commercium cum nervis viscerum inferioram. Nil ma- gis miruni eft. quam quod Paralyfis abfolu- ta artoum fuperiorum cum exiiccatione oria- tur a Colica Piclonum , haerente in fola nicfenterio, quod creberrimum e(l; hinc pa- tet, Gommercium maximum Qffo. m his ner- vis. Quando Paralyfis eft in his partibus, cft pcffimum iignum , nam nervi brachiales oriuntur a cervicalibus , & hi proximi fune rnedullae oblongatae ; & inter illos nervos multi funt , oui vadunt ad papillas tangen- tes, nam Malpighius & Ru^schius di* xerunt , quod plures nervi fentientes abeant ad pulpam digitorum , quam ad uUam aliam partem , ita ut haec pulpa lit fere tota ner* vofa : icd in omni hiftoria Medica notatur,. quod fi ftupor infolitus line manifefta caufa fiat in folis digitorum extremis , fit peffimum lignum & praefagium fecuturae Apoplexiae.

Omnis Paralyfis , a partibus fuperioribus fen-- fim defcendens ad inferiores , quo magis desr- ccndit , & partes fuperiores liberat , eo eft melior : res per fe patet , nam caufa alte haerens plures nervos afficit fimul ; quae vero des- cendit , & partes fuperiores relinquit , folu- tionem notat: fed omnis Paralyfis fucceffivc adfcendens a partibus infcrioribus ad fuperio-' res , peffima eft , & praefagium Apoplexiac,

Saepe vifum eft , nonnullis hominibus ori- ri languorem ad inferiora , qui , vitio dein

Tom. II, Aa fen-

712..

D E P A R A L rs l

fenfim adfcendente , tandem fiebant Apoplec- tici.

Paralyfis viscerum ttioracis , abdominis & pelvis pelTima eit ; viscera thoracis tam mi- rurn apparatum nervorum habent, ut nihil fit iingularius. Qui ortum & combinationes ner- vi intercoftalis , ejusque feceffum ab aliis ner- vis obfervat, & quam tuto deferatur, & quo- modo tam folitarie & tam paralelis ramis de- currat ad coftas , & inpendatur musculis , in- telligit oeconomiam prorfus fingularem. Si in his musculis oritur paralyfis, ipfa vita la- borat, & brevi metuenda eft Apoplexia.

Inteftinorum nervi jam coniiderati funt, dum dixi de nervis Mefenterii ; & apparuit, hos nervos habere fingularem neceflitatem cum a6tionibus vitalibus ; ubi hi nervi laedun- tur cultro, ex bono chalybe fa6to, poft enor- mes dolores , fine fanguine effufo , fine ulla apparente mutatione , vita intercipitur. Nil notius eft , quam in Ileo dolorem exquifi- tum eife in his nervis , & mox animi deli- quium fieri etiam in homine robuftifllmo. Er- go paralyfis inteftinorum pefilma ; haec cog- iioscitur ex Lienteria , id eft , dum mox om- nia ingefta fine fenfu , & vix co(Eta , per in- teftina quafi per canalem transmittuntur fola vi refpirationis ; ubi aftumpta penitus non mutata fine fenfu egeruntur, mors inftat.

Idem de visceribus in pelvi verum eft : haec duo funt in viris, inteftinum re6tum & vefica, & in foeminis praeterea adeft uterus: Paralyfis harum partium ideo videtur pericu- lofa, quia n^iyti tx pari odtavo , intercoftali-

fc>us

DEPARALYSl, 'jx^

bus & dlaphragmaticis ad has partes diftri- buuntur ; nervi vero , qui proipiciunt par- tibus exterioribus , oriuntiir a loco vicino in theca vertebrali ; hinc ubi laeduntur func- tiones paris odavi , hoc aeque periculofum eft, acfi morbus eilet in parte fuperiori ; hinc in omni Paralyli attente obfervanda eft func- tio laefa>

Paraiyfis in Peripneumonia dicitur omnium peffima , quod Hippocrates jam ob- fervavit ; nonnuUi hoc attribuunt nervis hic diftributis , fed videtur fieri a fanguine , qui fc non poteft evacuare per venas jugulares , hinc pendet potius a nervis compreflis , quam alio modo aife^lis.

Paralyfis in Lienteria , & Lienteria in Pa- ralyfi «ft peffima ; nam notat , periftalticum inteftinorum motum efte male affedum ; & ratlo manifefta eft, quia nervi fphlangnici ex odavo pari oriuntur.

Paralyfis cum ablata facultate fentiendi pes- fima eft ; fi vero facultas fentiendi praefens cft, magna fpes eft-, redire polfe fanitatem ; fi ergo Paralytici oculis rede videant , utra- que aure rede audiant , guftent dorfo & api- ce linguae , & ipfa parte paralytica obje(^a diftinguant , magna fpes eft ; hoc vero phae- nomenon in hiftoria nervorum valde mirabi- le eft.

Pono ad humerum , brachium , metacar- pium , dlgitos deferri quinque nervorum pa- ria, & fextum accefiTorium ; fi examinentur illi nervi , nil diftin6lionis in iis apparet ; hi nervi ex hac fextuplici origine abeuiit in duas

Aa a par-

E PJiJLf

.•i •• . » •«

V,

ienr A

^

innc ]r 4.

f

i

i

«&

gbitf tr 91IL

r-TidffS

* »

>mj||in

I

OL^^

i

714 D E PARALYSL

partes; una definit in rete Malpighia.- NUM, papillas ta6i:us tegens ; altera tantum inpenditur musculis ; quum ergo illi nervi ab eadem origine veniant , quomodo functio in uno poteft aboleri , & permanere in altero ? Quare manet fenfus integer , dum aboletur motus ? puto hanc rem nondum bene efle expofitam. inquiritur Scitis, quod iu receus conceptis embryoni- diftinciio bus omnium fere animalium nervi optici inter ner-^gj-g ^^j^ magui fuut, quam totum reliquum Iio^s"&^°"cerebrum; portio ingens, qUae fertur ad na- lenrorios. res pro olfadu , efl: quafi propago medullae cerebri ; nervi optici abeunt in mucilaginem , in qua pinguntur objeda, nec ambo hi nervi ad motum faciunt ; hinc apparet evidenter, quod intra cerebrum locus fit , unde folus fenfus fit & nullus motus : in brutis videmus •ventriculos anteriores cerebri in fornicata par- te penitus meduUofos, inprimis in canibus o- ilorifequis ; totus ille tra^Slus medullofus pro- greditur in proceflus mammillares , & tota inoles cerebri ditfundicur quafi per olfadus organum : haec igitur pars nervoia nullum in fe habet principium movens. Idem intelligi- tis de nervo optico. Nervus feptimi paris a-* coufticus dicitur ; oritur ad latera medullae oblongatae duobus prirxipiis , moHi & du- To; pars mollis nil facit ad motum maxilla- rem , fed abit in mucilagineam fubftantiam , quae difpergitur per cochleam , tres canales lemicirculares , labyrinthum & vefiibulum , & ibi fpecie muci apparet , eodem modo ut nervus opticus in fundo ocuii, & nervus ol-

fado-

DEPARALTSL yx^

fadorius In ofTe ethmoVde ; pars dura abit in chordam tympani , & difpergitur ad muscu- los externos faciei & colli : ergo dico , quod in hoe nervorum pari ramus unus faciat ad motum, alter ad fenfum, & licet ad eundem locum oriantur , quod tamen diverfam ha- beant originem.

Quintum par habet etiam diverfos ramos: Odavum par conftat quafi cx multis pari- bus , ex diverfis locis oriundis ; ergo licet i- dem videatur nervus , & eadem appareat ner'- vorum origo , poteft tamen ciTQ in diverfis locis , hinc polTunt diverfas facultates pofli- dere : ergo potellas fentiens & movens in prima origine videtur diftin^aa , & unaquae- que loco fuo privato adllri6la ; hinc opus non fuit, ut nervi diverfo dudu ad eundem locum ducerentur , quia in ortu jam funt diftinai.

Nonnunquam in parte, quae paralytica fiet, primo efl fiupor , & huic fuccedit inmobili- tas ; faepe piimo fit inm.obilitas , & poflea (lupor; ergo apparet, quod fenfus & motus in origine manent plane difiindi , licet con- fufi appareant ; & nifi videremus par. fepti- mum , eodem loco oriundum , abire ad mo- tum & ad fenfum, noa fuififet cogitatum dc hac re.

Scimus par o6lavum , ubi tam numerofae fibrillae conjunclae funt , abire ad viscera, & in his partibus dillincSlis facere fenfum , partibus diftindlis motum ; ergo quemadmo- dum cerebrum principia fenfus & motus ar- • bitrarii poffidet , cerebellum tjintwii motuum

Aa 3 TUa*

7i6 D E PARALYSL

vltalium ; fic etiam nervis , fenfui & motui defiinatis, accedunt ramuli ex cerebello pro motu vitali.

Veram diflin6lionem hic obtinere patet ex examine nervorum in ultima parte , id efl: , in fuis organis. Nervus olfadorius eft pulpa medullofa, in naribus quafi evanescens; nu- dus, ut facile fentiat, quae alios fenfus prae- terlabuntur ; facile exficcandus , imo delen- dus, & in muco crafTo obducente etiam fa- cile obliterandus.

Videmus opticum nervum toto itinere, quo venit a corporibus ftriatis , demtis integumen- tis , efTe pulpofum ; ubi vero oculum ingre- ditur per tunicam fcleroticam , choroVdeam , & RuYSCHiANAM , jam eft merus mucus. Idem fit in parte fentiente nervi acouftici. Malpighius hoc etiam notavit in nervo linguali ; & Ruyschius docuit , quod abiata membrana exteriori lingiiae appareat tri- plex fpecies mucofarum papillarum; fed pau- lo inferius paites funt duriores , non puipo- fae, fed fibrofae.

Demonflraverunt iidem , quod ubicunque efl rete M a l p i g h i a n u m ad cutem & extremos manuum pcdumque articulos , ea- dem fit ftrudura quam in lingua, & quod il- la pulpa ubique fit in corpore , fed ereda , & faciens foramina in reticulo M a l p i-

GHI ANO.

Demonftravit Ruyschius, quod ner-

vi haereant in Oefophago tefludinum hamo-

rum inftar , nil demittentes extrorfum ; fi ho-

'twm membrana exterior auferatur, fub iingu-

lis

V E PARALYSI. 717

lis thecis conicis haerent papillae , quae m hoc loco gratum gullus fenrum qnafi protra- hunt ; oilendit etiam , quod nervi papillofi in tunica villofa ventriculi & inteftinorum te- nuium fint mucofi &diffluentes: ncrvivero, ad motum deftinati, in iiia origine -funt du- riores , uti patet in feptimo pari : fcitis , quod nervi, qui ad musculos eunt, in itinere cul- tro anatomico mirifice refiliant , & duri fint ad finem usque, donec evanescant : patet er- go, quod una pars facilius laedi pofllt quam altera , & quod una laedi pofi[it , illaefa al-" tera.

Hoc interim valde mirum efl:, quod inter fentiens & muovens fit tantum commercium, nam fimulac mens imaginem natam fentit, mox oritur impetus, quo moventur quidam musculi ; locus ubi hoc fit , vocatur fenfo- rium commune , principium primum impe- tum faciens.

Paralytici fudantes brevi moriuntur, nifi abPergituf hoc fudore fubito curentur. in i'rog-

Hoc confirmat D u R e t u s , dicens : fi "°^^* fudor ingens fuperveniat Paralytico, vel fol- vit morbum, vel r>eddit incurabilem ; & in- vehitur in eos, qui omnes Paralyticos volunt curare per fudores & per decoda Guajaci , quia primo impetu aliquando unus aut alter curatus fuit.

Paralyfis, quae originem ducit ex Gonor- rhoea, etiam incurabilis eft ; nonnullis geni- talis humor per fomnia ludicra diffluit ; imo hoc fit quibusdam fponte & fine fomno. Haec efi; Gouorrhoea veterum, quam folus Are-

Aa 4 TAEU3

7iS D E P A R A L T S L

TAEUS defcripiit: ex hac caufa diu durantc oritnr Paralyfis , qiiae ideo inranabilis eil: , ^uia corpus elt exhauitum.

Ingens venereae voluptatis cupido facit etiam Paralyfin ; fcitis , quod paucus genitalis hu- mor vim habeat incredibilem excitandi con- vuliiones in toto corpore ^ quae convuliio- nes fant levis & arbitrariae Epilepiiae fpe- cies.

AretaeuS obfervavit , qucd periodi- cus fanguinis iluxus cohibitus, iine aiia eva- euatione fubftituta , abire ioleat in Paralyfin peiTimam.

Si Paralyfis occupat unam partem, & con- vulfio fit in altera , morbus eft infanabilis , tendens in Apoplexiam.

Quum vulgus hominem, antea fe re6le ha- bentem , absquc manifena cauia reiolutum videt , iufpicatur aliquid venenaii vel diabo- lici , quafi talis aeger incantatus eilet : hinc quando prima Paralyfis mortalibus apparuit, nil fecerunt, nifi quod aegrum voluerint cx- citare; fi hoc non fuccederet, nullam habe- bant medelam , & tales homines fato fuo committebant, illique tunc aliquando per fo- Jam naturam fanati funt ; fi hoc accurate ob- fervetur, & comparetur cum fingularibus re- mediis, poilca adhibitis, apparebit , quod ars tantum imitata iit natunim.

Viium vero eil , fi paralytico ingens fc- bris iUperveniret , iiatim in flimnium calo* rem abeuns , quod ea finita Paralyfis curata fuerit; fed fi febris illa nil operaretur, ad e- mcndandam illam Paralyfln, tunq cafus erat

de-

D E PARALYSI, 719

defperatus : fi febris eodem tempore veniat , quo cauia Paralyfeos agit , falutaris erit, nifi plethora fit caufa ; fi vero veniat pofl cau- lam Paralyfeos, debiiitaio jam corpore, noii proderit: vifum ell: etiam , quod li febris iit de natura hedticarum vel languidarum , nil faciar , led li cum calore & impetu magno accedat, tunc profit; & fi fit periodica inter- mittens , tertiana vel quartana , tunc fere in- dubitato toHit morbum.

Patet ergo ex his cafibus obfervatis, quod ab excitata febre tota fere curatio pendeat : novi lartorem , quinquaginta annos natum , ■hemiplegia laborantem , per multos menfes fuo le6l:o affixum; fuperveniente huic tertia- na, mox exfiliebat de leclo, fungebatur om- nibus motibus ; poftquam vero deferbuit fe- bris, relapfus eft in eundem.morbum; febre iterum accedente reflituebatur , & hoc fiebat usque ad tres vices ; taudem tamcn hemiplec^ ticus obiit.

Scilicet dum defle61:it corpus humanum a fanitate perfeda , vi-ta fuperftite , tunc reflat ctiam motus, qui dum agit corpus mutat; 6c fi ab illa mutatione corpus fiat fanum, fana^ tio dicitur a natura fa6ta cfTe: morbi polfunt elfe ita te6i:i, ut inpofiibile fit eorum caufa$ & niedendi meihodum a priori cognoscere ; fed dum contingunt mutationes non praevi- fae, utiles vel inutiles, ex iis rite obfervatis vera methodus.medendi nascitur ; qni obler- vat, quid homo comedat, bibat, artem pro^ jiiovet; qui vero hoc negligit, iners efl; nam €x iis , qu^e homo affumit , quaedam henp

Aa s ^^^"

720 D E P A R A L T S L

cedunt , alia malc ; cruda vel inagiia copia airumta nocent , co6ta vel parva copia pro- funt.

Si uUus morbus tedlus eft, certe eft Para-

lyfis : pofTumus multa ratiocinari , fed quan-

do occurrit nunquam vifa Paralyfis , nesci-

mus, quid de illo morbo cogitari debeat; no-

bis igitur incumbit , ut fpeculemur modos , a

fola natura datos , nam ex legibus corporis

nascunrur.

Tranfitur Vidimus jam, quod febris fuperveniens fit

adcura- caufa fanationis Paralyfeos ; fed febris noii

tioneai curat omnes Paralyfes , nam fi Paralyfis o-

fe^os'^" ri^^uJ^ ^ Garo , febris auget eam in Apople-

xiam; hinc fanat tantum illas, quae a cau-

fa lenta oriuntur , nec omnis febris aequc

benefica; fed fi oritur in initio ex vi vitae,

nec eft de natura Hedicae , fed de natura

intermittentium , tunc omnia conquafFat &

concutit, & fupervenit calor cum magno &

falutari fudore.

« . Vifum eit etiam , quod in omni Paraly fi

Pnmo na- , . i 'u-- /- • ^

maiein. chronica v. g. brachii luperveniens magnus calor fere femper proiit ; in Paralyfi enim corpus frigescit ; fed calor fuperveniens hoc frigus tollit; hinc vifumeft, Paralyfes, hye- me natas, per teporem vernum folutas eife, easque , licet diu duraviffent , dum fuperve- niebat fervida aefias, fanatas fuiffe.

Magnus & fubitus dolor, a quacunque ferc eaufa Paralyfi fuperveniens , tollit morbum; fcio , quod ingens dolor etiam faciat Para- lyfin , fed fi fuperveniat parti paralyticac , cum atonia conjundae, fere femper folvit.

Huc

D E PARALTSL 721

Huc etiam refertur pundlura vel punflio- iiis fcnfus ; fi quis coxae fuae inlidens dor- miturit in fua felia , ille expergefadus , & volens movere, fentit, qua(i illa pars ad eum non pertineret ; nec potefl movere , fed fentit quali baculum , cujus ope fenfus promove- tur; momento poO: fentit, quafi pars infinitis acicuiis pungeretur ; & paulo poft cum do* lore redit motus;^ hinc nuUum /ignum efl feiicius, quam ubi liomo paraiyticus de taii pundura conqueritur.

Cum hoc fenfu convenit formicatio , id ed: fenfus quaii formicae per partem oberrantis : quando ambuiamus hyberno & glaciaii tem- pore , pendulae manus obrigescunt; {[ veii- mus aliquid prehendere, funt rigidae fine motu & fenfu , quod noitrates vocant Ver" kleumd\ dum fenfus & motus redit, fit fpe- cies pundionis » & partes quali fubfiliunt quod vocamus "Tintelen ; non diu pod fit formicationis fpecies , & tandem doior vix tolerabiiis; & fimulac hoc coiitingit , ^tVi£\x.<i & motus mox redit : haec fymptomata o- riuntur a iluxu fanguinis arteriofi libero, vel a nervo, prefHcne liberato; fit tunc quidem motus, fed qui primo non aequabih*s eft per omnes partes ; iilo enim aequabiii reddito , omnis fundio redit.

Huc facit etiam tremor , nam tremor efl motus muscularis incipiens , fed deficiens antequam perfedus efl; iile motus reVnchoa- tur , fed iterum in medio fabfiflit ; tremor ergo notat , vires adeffe ad movendum mus- culum , fed non fuflicere , ad periiciendum

mo-

^li D E P A R A L YS l

tnotum; volo, ^ut manus ibi fit ; eft : voJo, ut hic lit ; eft , (i non deficiunt vires : ii st cerebro nascitur impetus , fed non volunta* rius, & hoc fit faepe .numero , pars tremit: ergo fi pars habuit motum nullum , & inci- pit tremere, habet faltem motum dimidium , fcd tamen «fi: via ad fanationem , quia nervi operari incipiunt ; hine bene dixit Hippo- C R A Ti£ s , fi tremores validi & fubito nati Paralyfiv^uperveniant , fanationem pracnun* ciant.

Huc etiam refertur convulfio : dixerunt HiPPOCRATES & Aretaeus, quod , ^um Paralyfis occupat unam partem, & alia pars convellitur, finls plerumque fit Apople- xia infanabilis; fed ^i parS perfede fuerit pa- ralytica , & nunc convellatur , certa erit fa-* natio ; omnes enim musciili quiescentcs con- velluntur fempcr , fi fubito influxus caufac motricis fiat; qui cum vi ex fomno exper- giscitur , conveUitur , non vero, qui pacate cvigilat; manus ta6i:a , homine nescio, con- veUitur, non vero, fi antca fuerit praemoni- tus ; ergo convulfio notat applicari caufas moventes validas ad partem prius quiescen- tcm ; ^\ ergo fuperveniat Paralyfi , fere fem- per ianat.

Huc etiam refertur diarrhoea magna , quae praefens remedium eii, modo vires conftent, inprimis fi cum tenesmo haemorrhoVdali con- jungatur.

T andem hacmorrhagiae periodicae refiitutae Canaverunt omnes Paralyfes, ab impedito fan- guinis fluxu oitas ; fi enim plethorjcis deti-

nen-

t) E P A R A L Y S t. yi^

tientur menftrua, fit Paralyfis ; fi fluxus hae- morrhoidum coDfuetus interclpitur , fit Pa-* ralyfis ; quibus confueta nariiim hacmorrha- gia a quacunque caufa fubfiRit , fit Paraly- fis ; quibus ergo hic morbus a plethora fit illi ab haemorrhagia fupervenlente curantur ; 6r fi fiat a retentis cvacuationibus , iJli aegri non nifi iis refiitutis curantur.

^ Solutio caufae , quae motum partls impe- diverat, perficlt etlam curam naturalem : ob- fervatum fuit , ingcntes abfccirus ad axHlas interdum fanavlfife Pleuritidem, fed fubftcu- tani fuifTe Paralyfin in brachio ; nec illa fa- nari potefl:, niii caufa nervum premens abla- ta fuerit : in bubonibus venerels faepe oritur flupor partls inferiorls, qui non fanatur, nlfi tumore aperto vel dlscufi^o ; illud m hoc ca- fu jucundiflimum eft, quod Medlcina artlfi- cialis hls efFedibus , fortunato obfervatls omnlno refpondeat ; ad hoc demonftrandum

nrip nnnr nrrinan

me nunc accingo

Dlxi jam, quod fanatio generalls omniumouae pei.. Paralyfium chronrcarum fada fuerit excItataSitur peu febre m toto corpore vel in parte ; exciplo^®''^^^^' hic Paralyfes natas ab inflammatlone', pletho- ra, 6c febre; de hls enim dixi in Corollarlfj de Apoplexia.

Dicens, naturam fanare hunc morbum fu- perveniente febre, per hanc intelhVo motum conftantem & crebrlorem cordis & artcria- rum, humores transmittentem ; femper autem febris in nobls excitari poteft , nam premen- do tantum venas, & fic humores cderius

724 D E P A R A LYS L

propellendo iii arterias motus fanguinis in- crescit. Daqueper Conflat etlam per experimenta, quod pos- artem po-fjjjms excitare febris iatermittentis fpeciem ; tari.^^"" ^^"^ ^ corpus hominis demittatur in aquam frigidiffimam , videmus , quod horreat, tre- mat, concutiatur , eodem modo ut in initio febris intermittentis ; edu<3:o corpore mox infurgit pulfus & calor , & hic ad thermo- metrum fatis notabiliter increscit.

Sed quod hic dicitur de toto corpore , etiam verum erit de parte. Si calor fit aequa- bilis , fed manus fricetur , calet plus quam totum corpus, & excitatur in.;ea febris, qua auda fiet inflammatio, & gangraena ad deftruc- tionem partium usque ; i\ in fummo frigore continuo moveo manum , calescit ; fi dex- tram inmittam in aquam frigidam vel nivem, primo friget, fed paulo poft plus calebit.

Febris eft duplex , i. quae a caufa intra corpus fufcepta incipit , procurrit, ftat, & fi- nitur. 2. In qua fimilia fiunt uno tempore, fed alio redit fanitas ; haec vocatur intermit- tens, & tempus intercalare inter exacerbatio- nes Apyrexia : inter poftremas quartana ex- quifita fanat omnium maxime, vincens faepe omnia medicorum auxilia ; fed in potcftate humana eft in omni corpore fano vel aegro- to, modo vis vitae fuperfit, excitare febrem continuam vel intermittentem , nam eft in pcteftate artis hanc repetere toties , quoties ars praefcribit , idque in parte vel in toto ; in toto per fridionem , calorem , vel appli-

catio-

D E PARALYSL )zs

cationem frigoris, nam tunc oriuntur omnia phaenomena , ut in febre intermittente ; fit tremor, frigus, pallor, humoribus ad interio- ra pulfis; pollea calor & fudor.

Dico nunc , quod febris fuperveniens Pa-DlaetaFa. ralyfin lentam & chronicam ciiret eo feli-raiytico- cius, quo major oboritur; requiritur enim ad^"^' talem curationem aer calidus , & quidem gra- du magno ; hinc inprimis aeitas calida curat ; vel ita di6tae thermae , five conclavia , ful- phuratis vaporibus calefada , caeterum ari- da, qualia in regno Neapolitano funt fum'- ma remedia; & haec non agunt fuo vapore, (nam balnea humida nccent, quia nimis re- laxant) fed" aere raro, ficco & calido; hinc montanus aer , quia ficcior , maxime com^ mendatur , & peregrinationes per talia loca fummo cum fucceflu inftituuntur ; hinc le^li debent effe ficciflimi & calidi, antequam illos ingrediatur Paralyticus.

Somnus filper ftragulis , quae humores quafi inbibunf, huc etiam facit; & in loco, cujus pavimentum & parietes ex ligno porofo 6c ficco funt conftruda , nec pigmentis oleofis obduda; fanus enim homo decumbens in lo- co humido & ledto humido contraxit inde faepe Paralyfin totius corporis; infantes dor- mientes in locis frigidis fubterraneis incidunt in Rachitidem & laxitatem omnium muscu- lorum ; hinc bene dixit Hippogrates, quod calor ficcus maxime aptus fit ad gene- randas febres : ergo talis aer maxime prodeft ^ qui poteft effe caufa occafionalis febrium»

In

726 D E PARJLTSl

In cura hujus morbl alia regula eft , quod

prohibetar omnis aquae potus, maxime cali-

dae ; frigida enim parca valde copia a non-

nullis conceditur ; fed nunquam Paralyfis fre-

quentior cfl quam illis , qui potibus aquoiis

& calidis dediti funt , quod hodierno tem-

pore iiiprimis conflat : commendatur etiam

potus vini nigri , meraci , Cretici , quod habe»

tur fere omnium fortiflimum ; vel fi illud

deficiat, Canarini, maxime (i parca ejus co-

pia cum pauco pane ofFae fpecie deglutiatur:

fortis cerevifia apud Europaeos princeps cft

remedium; illa vero non facile ex fe demit-

tat fpiritus , id ell , non creet temulentiam ,

nec habeat acrimoniam rodentem ; talis inpri-

mis efl: Brunsvicena , qua nulla meracior ,

blandior, oleofa viscofitate magis ligans fpi-

ritus, & corpus magis reficiei-is^.

Haec vina & hae cerevifiae certiflime fe- brem inducunt, eiiam in frigidis hominibus, fi paulo majori copia aflTumantur : nil etfam inagis juvat , quam hisce miscere aromata, femina Sinapios , folia Cochleariae, Naflur- tii, Erylimi, nam de aromatibus exoticis ncn loquor; haec fi fum.antur lege artis, fit fem- per major calor & inclinatio ad febrem , quae fuftentata fufficit , nam non opus cfl pervenire ad febrem ipfam.

Pro cibo praefcribuntur carnes , 5c inter has inprimis avium , non aquaticarum , fed montanarum,fylveflrium, ferarum; non coc- tarum , fed aflatarum : hae majori copia in- geftae & non conditae , difponunt corpus as-

iiimen-

t) E PARALTSL 72)

fumcntis ad febrem ; nemo enim efl adeo frfgidus , qnin , ii his aflatis corpus valide in* farciat, febricula quadam laboret. Laudaat his addi dcbere condimenta, maxime omnes Al- liorum fpecles , illam iiiprimis, quae Vido- rialis dicitur ; omnes fpccies Ceparum , inpri- mis quae dicuntur Afcaloniticae , Chalotten^ quae acerrimo & penetrantiffimo fpiritu func praeditae ; omnes fpecies Erucarum, Origa- ni, Porrorum , Raphanorum , Majoranam Nobilem , Serpillum , Sinapi , Thymum ; hacc vero non coquuntur , fed affis & con- tritis carnibus inmittuntur , & tali vidu cu- rantur etiam defperatiffimi.

Refertur huc ex vegetabiiibus panis , nam omnia non fermentata vegetabilia reproban- tur : maxime vero juvat bis codus , additis etiam fale & aromaticis ; jura carnium vero, olera, & frudus horaei hic minime conve- niunt : £i ergo cibi , qui in homine calido febrem , calorem & fitim excitare poilunt , ab his aegris afTumantur , flatim requifitus calor redit, & corpus tandem ad febrem dis- ponitur.

Sequitur confideratio balneorum ; de \i\^v^c^.\^ multum diicrepant medici> nec mirum, nambaineo- hoc vocabulum faepe contraria lignificat;r"™ in funt enim balnea ficca, calida, humida & fn-bo'^ "^°^'" gida, aperientia, conftipantia &c. fi ergohaec non bene diflinguuntur,periculofe confundun- tur medicorum fententiae : in Paralyfi chro- nica maxime laudantur balnea fulphurata, haec ita vocantur , quia circa montes ignivomos bitumen & fulphur quafi ebullit, & juxta il-

rom, //. B b ' la

72S D E P A R A LT S L

la loca fuiit balnea, quae ab his focis natu- ralibas calefiunt ; hinc faciunt in his locis Gonclavia, quorum parietes lapidei undequa- que calescunt ab illa caufa ; non dico , quod fulpliur hic aliquid faciat, fed inde tamen no- mcn acceperunt ; & conftat , quod haec balnea fummum ufum habeant in hoc morbo ; nam dicunt, homines nudos , eo delatos ,mox ita mcalescere , ut toti quali fudoiibus diffluant.

D u R E T u s autem nos monuit , quod fi fudores Paralyfin non fiatim curent , eam fere femper incurabilem reddant ; & hoc in multis circumfiantiis accidit ; fi enim in ex- hauftis corporibus plus exhauris, magis noces; fed ubi caufa tenax per motum diifolvenda cft, tunc haec balnea juvant.

Apud nos fimilia remedia fiunt ex alco- holc accenfo , & determinatione fiammae ad nudum aegri corpus ; fic projedifl^imos pa- ralyticos curamus aliquando ; fed fi hoc re- medium non curat, etiamnocet, & hoc pri- ma vel fecunda vice jam patet.

Videte , quae fcripfi in Chemicis de refb- lutione alcoholis per flammam : maxime mi- rum hic efl:, quod Alcohol, omni arte libe- ratum fua aqua, accenfum in vafepuro, de- flagret fine faece & fumo , & qnod tamen fub campanis inge tibus vitreis repercufilis & colledus vapor fuit puraaqua: ergo eft vin- culum fubtiiifilmum , quod elemcnta aquae ligat cum inflammabili fulphurea parte; illud crgo, quod in hoc cafu facit tantum impe- tum, non cfl; balneum ficcum, fed refolutio ealidi vaporis , & deteriniaatio ad corpus ;

yidi,

1

D E PARALTSL

1^9

vidi, quod linteamina , quibus illi aegri tQgQ" bantur , non Ipiritu infiammabili , fed aqua fuerint imbuta ; quotiescunque autem volue- rit Medicus , hoc remedio excitat febrem , ca- lorem& fudorem, ita ut fortilfima corpora vix illa polfmt fullinere ultra quadrantem horae, uti in curanda Lue Venerea toties patuit.

Referuntur huc balnea aluminofa, de qui* bus dicitur , quod fint vera bahiea antiparaly- tica, eaque reperiuntur in multis Europae lo- cis ; ex lis non Chalcanthum educitur, fed alumen, illud vero habetur inter fumma re- media; nam vix ulcus eft adeo maligmam, quin fanetur fotu aquae aluminis,& illae aquac etiam adftringunt& roborant : hinc fi infinuan- tur in corpus , aliquid faciunt , fed propter aquam calidam non valde profunt.

Tempor& aeftivo poifum facere aquam tam frigidam , quam fieri poteft , id eft , ad tri- ginta duos gradus in thermometro Fahren- HEYTiANO , nam infra hunc gradum non eft amplius aqua, fed nix, grando , vel glacies; hoc fit diffolvendo in aqua fal Ammonia- cum; poteft ergo tale frigus aeftivo tempore applicari corpori, ita ut fiat quafi gelu , fQdi mox inde exfurget eo major calor , quo frigus majus fuit. Si brachio paralytico, incas- fis omnibus remediis, affundatur aqua frigida^ pars fit frigidiflima, fedpruriet, titillabit , do- lebit, calefcet, & refolvetur in magnos fudo- res ; fic faepe per topicam febrem in loco vi- ta refufcitatur«

Huc refertur fri6lio , quae accelcrat mo- tum fanguinis arteriofi , & vengfum premit

Bb 2 ver-

730 DEPARALYSl.

Et fii- verfus cor ; adeo ut iii parte , ubi fricatur ,' aionis. rapidius moveatur, quam in omni alio loco : lic folvuntur Paralyfes , natae ab arteriarum yel venarum vitiis , modo non fiant a tumore com.primente, nec refolvendo : eadem haec concutit omnes nervos , & fanat omnes Para- lyfes , quae fiunt a vitio arteriarum & vcnarum in nervorum tunicis, fedfedulo & repetitisvi- cibusfiat : rara eft Paralyfis ab ipfo fpiritu ner- vofo, crebrior vero a vitio liquidorum, quae continentur in vafis, tunicas, nervorum con- ftituentibus : hacc fri6lio movet omnes muscu- ios , qui diu quiefcentes fenfim paralytici fiunt, fed per hunc motum fluxus fanguinis arterioii & fpiritus nervoO per illos promo- vctur ; haec poteft applicari capiti fupra & infra ocuios , ad latcralia & inferiora menti , ad tempora, poft aures ad proceftum matnmil- larem, omnium maximc ad cervicem, ad fpi- nam dorfi , ad cava axillarum & poplitum , ad finus inguinum, & haec funt loca , quae praecipue fricantur ad Paralyfin ; fcitis enim «X Anatomicis , quod in omnibus his locis nervi,qai egrcdiuntur cx cranio &theca ver- tebrarum , nudiilimi fint, & fuos ramos diftri- buant: equidem didici per experimenta,quod an languidiliimis, & in Paralyfin declinanti- bus , folae hae fridiones , pannis afperis , calidis, ficcis , vacuo ventriculo fa61:ae, ta- lcm mutationem & regenerationem motus fa- ciant , ut prorfas incred''bile fit.

Referuntur huc fuftigationes , quae erant mollcs concuiliones & palpitationes illarum panium , ubi miixime patent mufcali , &

diS'

D E P A R A LTS I. 731

diftrlbiiuntur nervi , v. g. ad inguina ; hae enimdire6le agunt in has partes,&faciuntidem, acfi cordi & arteriis daretur inajor vis.

Huc refertur pexus capitis , qui etiam in- credibilem efFedum habet; hi enim crcbro re- petiti thecam calvariae movent , calefaciunt, fmegmaticum obftruens abducunt, & miram faciunt in fyftemate nervofo aduofitatem , ita nt quibus nimia fit , his nimia agilitas cere- bri adfit.;

Referuntur huc adiones cucurbitarum , deCucurbt* quibus antca jam dixi ; illae enim humores^^^^"^» perpetuo ducunt in artcrias ; fi veh'tis inflam- mationem fieri in loco frigidillimo , modo vita fuperftes (it\ applica modo cucurbitalas, & fanguis ilico adeiit cum paf^:is rubore; poflumus harum eife6lum augendo numerum & capacitatem ita augere , ut inflammatio, & tandem gangraena fiat ; fic fiunt deriva- tiones fanguinis in vafa , quae antea non erant fanguifera : mirum ergo non eft , Ae- gyptios iilas laudavifle ad hoc mali genus ; fi hae fiant cum fcarificationc , major acce- leratio fit & calor , & impeditur , nc materisi attradta ftagnando peccet; inde quoque fit do- lor & inflammatio , remanens per tres qua- tuorve dies.

Sunt praeterea medicamcnta , quae incre-Dropa^ dibilem vim in certo loco faciunt ; fimplexc^n^» pix emplaftri forma calida apph'cetur parti corporis prius fricatac , non humidae vcl pin- gui , quanta vi adhaeret ! fi hanc fubito avel- litis , fit inflammatio cum f jmmo dolorc ; ta- lia empUftra yggantur Dropaces , quas ve-

Bb 3 tercs

732 D E P A R A L T S 1, ^

teres a cervice ad os facrum appllcabant, &

quibus admifcebant fortiffima ftimulantia.

Setaceo- Setacea huc etiam referuntur ; perforarur

iiim. elevata cutis per fubjeclum panniculum adi*

pofum cum acu & filo , quod in vulnere

relinquitur , ne concrefcat , & fic fit continuata

inflammatio. Helmontius hoc medi-

camenti genus explodit ut crudelem carnifi-

cinam G a l e n i c a m , dicens nunquam pro*

defie , fed femper nocere; fed pace hujus \i-

ridico, quod flupenda de horum efte6tu apud

HiLPANUM &Pareum legantur exem-

pla. Vide apud Ruyschium Obfervat,

XL. hilloriam Cephaleae per Setaceum cu-

ratae. Filia mercatoris Amfteiodamenfis diu la-

boraverat capitis dolore afliduo & intolerabili;

» varia ad arcendum illud malum incafiTum ad-

hibita funt remedia. Tandem nuUis remediis

proficiemibus ariimus erat cranium terebra per-

forare; antequam vero extrcma hacc opera-

tio inftituerctur , proponebatur Setaceum iii

nucha ; quo remedio celebrato , ftatim eva-

nuerc dolores: & quod notatu dignum eft,

poft aliquod tempus aegra hujus remedii

pertaefa extraxit Setaceum ; quo fa(So ilico

recruduit malum , ita ut coacla fuerit ad novi

Setacei ufum confugere , quo inftituto extem-

plo rurfus ceffarunt dolores aegram vcian-

t^':^ : tum igitur prudentior fa6la gcftavit hpc

Setaceum renovatum, donec fua fponte na-

tura illud expelieret. Quid fit ? tertia vice

Setaceo abdicato, recidivam patiebatur ; hinc

eadem enchcirefis denuo iterata eft , qua

ycpetita libera fuit ab hoc malo , & poftea

pan-.

DEI^ARALYSL 733

pancratice vivere coepit. Setaceum in equis labEquifonibus vocauir eenDra^t^ & in omni- bus partibus poteil fieri ^ led in homine ap- plicatur fere tantum ccrvici ; huj^^.s enim integumenta ultra poliicem crafia funt , nec tam mobilia, quam alibi , hinc pertorata fa- ciunt majorem effcaum , quam aliae partes , & minorem moleftiam , ideoque hic locas

eligitur.

inuftiones faciunt ipfo, quo tiunt, mo-inuftio, mento inflammationem , calorem . feorem , & mim. dolorem , qui ad minimum maiiet per oclo dies. Aegyptii has fummopere commenda- bant ad haec mala, nec Paralyfm prius de- fperatam declarabant , nifi poftquam pnus fru- ftra temata eifet inuftio: hinc dicit Hippo- CRATES Seii. VIII. Afhor.6. quae me- dicamenta non fanant , ea ferrum fanat ; quae ferrum non fanat , ea ignis fanat; quae vero j^nis non fanat, ea infanabilia exiilimare opor- tet, Si ergo mifer ex dolore coxario in Pa- ralyfin incidat, antequam fato fuo relinqua- tur , exploranda inuitio ; fic equis^ niurunt gcnua labantia , ne ligamenta fint nimis iie- xilia : nonnulli laudant inuiliones cum moxa Afiatica fadas; fed credo, quod hae lentio- res & minus profundae fint ; H i p p o c R a- TES Lini crudi contortos funiculos appli- cabat parti, donec exculTifiret dolorem ; hinc nuUa cauflica potentialia vim majorem ha- bent, quam haeherbae, quae laudantur quafi facrae; fed quando benc examinantur, ha- bent tantum vim caufl:icam. Ranunculus aqua- tlcus applicatus cuti facit omnes infiamma-

Bb 4 S^-®*

Setaceo- zum.

73^

D E PARALTSl

teres a cervice ad os facrum applicabant, & quibus admifcebant fortiffima ftimulantia.

Setacca huc etiam referuntur ; perforarur elevata cutis per fubjeclum panniculum adi- pofum cum acu & filo , quod in vulncre relinquitur , ne concrefcat , & fic fit continuata inflammatio. Helmontius hoc medi- camenti genus explodit ut crudelem carnifi- cinam G a l e n i c a m , dicens nunquam pro» deife , fed femper nocere; fed pace hujus vi* ri dico , quod iiupenda de horum effedu apud HiLDANUM & Pareum legautur exem- pla. Vide apud Ruyschium O^fervat. XL. hilloriam Cephaleae per Setaceum cu- ratae. Filia mercatoris Amftelodameniis diu la- boraverat capitis dolore affiduo & intolerabilf; varia ad arcendum illud malum incaffum ad- hibita funt remedia. Tandem nuUis remediis proficientibus ariimus erat cranium terebra per- forare; antequam vero extrema hacc opera- tio inflituerctur , proponebatur Setaceum m nucha ; quo remedio celebrato , ftatim eva- nuerc dolores: & quod notatu dignum efl, pofl aliquod tempus aegra hujus remedii pertaefa extraxit Setaceum ; quo fa(3:o ilico recruduit malum , ita ut coacla fuerit ad novi Setacei ufum confugere , quo inftituto extem- plo rurfus ceffarunt dolores aegram vcian- tes : tum igitur prudentior fada gcflavit hpc Setaceum renovatum, donec fua fponte riv tura illud expelleret. Quid fit ? tertia vice Setaceo abdicato, recidivam patiebatur ; hinc eadem enchcirefis denuo iterata efl; , qua repetita libera fui€ ab hoc nxalo , & poftea

pan-

lini'.:

eligitH;

k. "i Ifliiiac

ihtcr.i

CRAT

dicamei fenuiD ignisE tef. S

tur, t

im

iki

Tl-L

nuiii bt,

l2:r;; ht-i

1/' l^

D E PARALTSI.

73:

'x\ ■.zA -n-\ ..eil,|

-lOvil

■•.ein-

• ^ ■£ ■•:> ■

•J

pancratlce vivcre coepit. Setaceum m equis labEquifonibus vocatur eenDran^ & in omni- bus partibus poteit fieri 5 fed m homine ap- plicatur lere tantum ccrvici ; huj-is enim integumenta ultra pollicem crafla funt , nec tam mobilia , quam alibi , hinc pertbrata fa- ciunt majorem etFcdum , quam aliae partes , & minorem moleftiam , ideoque hic locas ehgitur.

Inufliones faciunt ipfo, quo fiunt, mo-in.j^ig, mento inflammationem, calorem . feorem , 6cmira. dolorem , qui ad minimum manet per odfo dies. Aegyptii has fummopere commenda- bant ad haec mala, nec Paralyfin prius de- fperatam declarabant, nifi poflquam prius fru- itra tentata eflet inuftio : hinc dicit H i p p o- CRATES Seii. VIII. Aphof\ 6. quae me- dicamenta non fanant, ea ferrum fanat;quae ferrum non fanat , ea ignis fanat; quae vero ignis non fanat, ea infanabilia eAiftimare opor- tet, Si ergo mifer ex dolore coxario in Pa- ralyfin incidat, antequsm fato fuo relinqua- tur , exploranda inuilio ; fic equis inurunt gcnua labantia , ne hgamenta fmt nimis fle- xilia : nonnulli laudant inufliones cum moxa Afiatica fadas; fed credo, quod hae lentio- res & minus profundae fint ; H i p p o c r a- T E s Lini crudi contortos funiculos appli- cabat parti , donec exculliffet dolorem ; hinc nulla cauflica potentialia vim majorem ha- bent, quam haeherbae, quae laudantur quafi facrae ; fed quando benc examinantur , ha- bent tantum vim cauflicam. Ranunculus aqua- tlcus applicatus cuti facit omnes inflamina-

Bb 4 1^'d*

734 ^ -E P A R A L T S L

tionis gradus ad gangraeiiam usque intra fe- mihoram , & facit tales concuffioBes & ca- lores per totum corpus, ut frigus febrium in- termittcntium folvat. Si Clematitis hortenfis cuti applicetur , fulminea quali acrimonia ilico gignit carbonem.

Refertur huc Raphanus rufticanus ; Em- pyricus quidam curam omnium Paralyfium fufcipiens applicabat femper unum remedium , cujus effedus erat dolor intolerabilis ; aegri ejulahant, acfi locus carbone peftiientiali inu- reretur ; dolore per butyrum fedato , facpe fic- bat lanaiio; hoc remedium erat nil aliudnifi ra- fura radicis Raphani ru(l:icani,quae vcfica fuil- la tegebatur, unde excitabatur topica febris.

Quae memorantur de Urtica, valde fin-

gularia funt ; fi haec planta leviter tra61:etur,

oc non comprimaiur , facit uno momento

dolores intolerabiles cum tanto calorc, quafi

tota pars ab igne inflammaretur ; fumebatur:

haec herba, nudatacque & prius levitcr iii-

catae cuti applicabatur , leviter verberando,,

& mox fiebant puftulae , & non modo pars

affefta, fed 6^ totum fyftema nervofum fti-

mulabatur.

Keraedio- Dicam hac opportunirate de remediis , quae

lum anti-ab omni Medicorum feda vocantur antipa-

paiaiyti- paralvtica & neurotica ; taha funt ex vege-

coium. tabiiibus , quae valido,excitante & calefaciente

odore funt praedita , hinc in quibus volati-

, les partes fenfus fortiter afficiunt, & fpiritus

lingulares abundant ; fales volatiles valde rari

funt 11 vegetabilibus, exceptis aUiis ; in reli-

^uis eft fpirituofum cum oleofo nuptum, quod

vir€s

D E P A R A L T S I. 735-

vires fuas mirifice retinet , & ad locum ap- piicat: omiie fpirimofum fugit ignem vel nioderatiffimum , hinc haec vegetabilia ipfo hyberno tempore volatilia perdunt fuos fpi- tus, uti patet cx odore per totum locum difperfo; ergo iilud fpirituofum videtur fum- ma mobilitate praeditum. Omnia haec man- ducata excitant fluxum falivae copiofiflimum ad os, ut a Zingibere, Pipere & Pyrethro; vix frices hifce linguam , quin mox faliva profluat; fi moderata copia manducantur, 11,1 ore calorem gratum excitant ; fi magnacopia, vel nimis diu applicentur, urentem : fi Che- mia his applicet ignem, exhalant fpiritus & olea, & in his oleis efi: plurimum falis , quod docet fumus &fuligo, quae maximam partem falis exhibet , & m multis horum fal cfi: valdc acidus.

Inter illa princeps habetur Guajacum , quod dum igne urgetur, dat fumum acidifljmum, qui colle6lus acetum fere fuperat,& nil fere falini in fuo cinere relinquit ; idem verum efl: de ligno Quercino & Juniperino ; imo Saffafras, dum dedillatur , praebet maximam copiam acidi ; praebent haec ergo id, quod Chemici Sulphur vocant , id efl: oleum nu- ptum fpiritui acido , & hoc efl: vchiculum omnium illorum, in quibus virtus plane fin- gularis obfervatur.

Ad hanc claifem referuntur omnia Abro* tana, quae funt herbae quafi inmortales , prae- lervantes a putredinc ; haec nimis ufurpata fpeciem temulentiae excitant, undc Walones vocant herbam. cbriam , Ivrogns ; fi frices ,,

Bb f oda**

736 DEPARALTSI.

odorem vivliicantem fpirat, & fimul utcun- que vinofum.

Abfinthium, recens carptum medio & fic- co die , fi moUiter fricetur , odorem fpirat exhilarantem ; fi manducetur , hic odor pe- rit , & homo inde poiius naufeabit •, oieum inde , per deftillationem cum aqua extrica- tum, mirum fpirat odorem; & fi ad paucas guttas fumatur , virtutem habet incredibi- lcm.

Acorus vel Caiamus aromaticus tiuc etiam refertur , cujus foha recentia friila fpirant ubique eundem odorem , noa tantum in Zo- na torrida , fcd etiam in frigida ; odor illc eft fatis fuavis ; fi vero illa manduces, nau- feam creant.

Huc refertur Ageraton , five planta non fenefcens , vel Eupatorium Mefues , quod ha- bet etiam fummam & inimitabiiem fragran- tiam, & manducatum fervat fuam gratiam: dicunt hanc plantam cerebro & nervis adeo prodefiTe , ut ipfa fenedus inde exhilaretur, fi inftar potus theae fumatur ; fi autem vino infunditur , longe penetrabiliorem virtutem habet, quam laudatiffima radix Ginzeng.

Aizoon , Sempervivum vermiculare di- 6lum , vel Piper murorum , vel Sedum ver- miculare, fi guiletar, videtur frigida & pitui- tofa, fed corpus inde fubvertitur & convel* Jitur ; empyricus textor multa bona & mala fecit hoc fuo arcano ; dabat ejus fat magnai|l copiam ; aegri inde vomebant & ^olvebatiir alvus , & faepe fanabantur ; fed debet pru- denter exhiDeri , nam valde urit,

Huc

D E P A R A L T S L 737

Huc refertur Alliaria , quae ita vocatur, quia levitcr trita fpargit nidorofum foetorem Allii, minus tamen laedentem; fi infunditur inftarTheae, dat liquidum. pcnetrabilillimum & non ingratum; 11 applicetur parti inerti, frigidae , fere gangraenofac , tam mirabiles facit etfedus , ut H i l d a n u s eam praetu- lerit omnibus antifepticis & antigangraenicis ; proftat ubique , & carpenda eft , dum non- dum floret.

Sequitur Allium Scorodonicum , quod du- plex memoratur, i. nucleos gerens,& 2. flo- riferum latifolium , quod etiam vocfatum fuit Vidtorialis iive Allium urfinum ; eft hcrba penetrantifllma, verum falem alcalinum vo- latilem fponte exhalans ; fi fupponatur ocu- lis, mox lacrymantur ; fi naribus , mox ftillat bumor ; 11 fumatur in ore, mox ad- fluit faliva, os madefaciens.

Huc porro refertur Aloe , quae vera bilis eft omni dote, odorc, calore, fapore & efle£l:u, fed non inclinat in putredinem; quum ntinc Paralyfeos caufa fit inertia vel defedus bilis, prudens Aloes ufus erit opti- mus ; fed inprudens ufus ita folvit fangui- nem , ut perpetuat fiat dyfenteria fanguino- lenta.

Ambrofia cft Atriplicis latifolii fpecies , fragrantia fingulari praedita , hinc Syrupus Botryos , qui inde conficitur , magnis enco- miis laudatus eft contra omnes nervoruni morbos.

Ammi, Amomum, Anethum , Augelfca, Anifum ,_ Apium easdem plane virtutes ha-

bent ,

738 D E PARALrSL

bent, & differimt tantum majori vel minori fubtilitate»

Sequitur Arum , cujus particula recens ii cuti apponatur ^orietuf fenfus^acli infinitis aci- culis pungeretur ; li vero manducetur , idem fenfus erit in ore ; li os colluatur aceto , ille fenfus perit, qui caeterum manec per horam unam & altcram; in ventriculo facit fenfum calorfs , & eft fammum remedium contra in- ertem pituitam ; fi bulbus conteritur , habet farinam albam , acrem & volatilem ; fed vis illius brevi pcrit, hinc recens effolTa exhibetur.

Atriplex foetida , Garum putrcfadum re- dolens, omnes hyitericos affeclus , ab inertia oriundos , uno momenro folvit. Balfamita major feu Tanacetum odorem fere Cinna- momi habet. Calamintha ejusdem fere efl: vir- tutis* Caltha vix odorem, fed faporem igneum habet; flores ejus, aceto infufi, inter optima fudorifera habentur ; hinc in ipfa peftc aliis omnibus palmam praeripiunt.

Camphora Afiatica Rosmarino noflro fi- milis eft . nam oleum Rosmarini Campho- jam redoiet; eft oleum aromaticum , in refi* nam concretum ,pellucidum,mirifice volati- 3e , & nervis amicum ; fed nimia copia te- mulentiam inducit fere ut vinum.

Caplicum vel Plper Indicum calefacit & obftruftiones refcrat ; fed prudens fit ejus lifus, quia inflammationem excitat.

Cardamiiid-im a Columna & Herman- NO defcriptam reipondct noftro Nafturtio.

Cardamomum utrumque &: Caryophylli huc etiam referuntur» Caepae fra^Jiae falem

vola-'

D E PARylLTSL 73^

volatilem alcaliiium tanta copia difpergunt, iit ferri neqneat ; hinc dicitur necefiarium divitum haeredibus pharmacum , quia lacry- mas excutit; ad excitandos fpiritus etiam va- let; optimus cjus ufus eft , li exigui bulbilli recentcs deglutiantur, qui in Yentriculo hae- rentes ibi per calorem vircs exferunt ; arcent quidem fodalitium , fed fummopere excitant. Guajacum in fuo oleo gerit fpiritum , qui ad hos morbos etiam fummi ufus eft.

Perveni ad Gummi refinas five fuccos concretos & lacrymas : funt quaedam plan- tae,maxime in regionibus calidis, quibus ineft fpiritus , virtute mira praeditus , ad moven- dos noftros fpiritus, ita ut in illis fit halitus non ponderabilis , afEciens tantum olfado- rics nervos , & faciehs hominem uno mo- mento quafi alium. Exemplo fit Afa foeti- da , optime defcripta aKEMFERO m amoe* mtaubus exoticis ; haec intra navem vix po- teft retineri , fed debet fufpendi ad malum , ^ tunc odore fuo adhnc adeo infefta efl:, ut vix ferri pofTit : colhgitur in Perfia ex fpecie Paftinacae fylveftris , quae crefcit in lo- co aridifTimo , foh*s ardori expofito ; fi vul- neretur, prolih*t liquor albefcens , qui col- le6tus fortem nidorem fpargit , quo utuntur ad fuganda infe61:a ; fpiritus ille , qui maxi- mas vires ad excitandum habct , ligatus eft cuidam vifcofitati, in qua vcluti in canceUis retinetur ; hinc fi Afa foetida pcr quinqua- ginta annos fervata fuerit, &frangatur, mox: foetorcm fuum difpergit ; & quoticscunque in artt chemica fpiritus volumus reddere du-

rabi-'

740 D E P A R A L T S L

rabiles , retlnemus per ceram, oleum & te-» rebinthinam co61am.

Affinia gummata funt Ammoniacum de vera Ferula natum , album , tenax , non valde foetidum, quod optimum habetur in lacrymis five fruftulis polyaedris ; li ore contincas , putares primo te guftare matti- chen ; mox dum calefcit , vel dentibus te-. ritur , igneam acrimoniam per os diifundit; & qui obnoxii funt paffioni hyftcricae , hy- pochondriacae vel Epilepfiae, inde levantur; hoc gummi per centum annos vires fuas re- tinet, nec magno pretio conflat. , Gummi animae ex planta arborefcente in Amerlca inflar lacrymarum deflillat; minus ell virofum quam Ammoniacum , tamen ncrvis fuave, hinc quoties Idta nervofa, tendinofa, vcl membranofa funt vuhierata , mira prae- itat.

Afa foetida recens habet foetorem tam ni- dorofum , ut fuget omnia infeda , & totum corpus concutiat : mos efl: inter Aliaticos, ubi regali luxu excipere volunt convivas, quod patinas fuas perfrictione leviflima & quafi tumuUuaria hujus niddrofi inficiant, ita ut vix haereat, & hac ratione maximam gra- tiam cibis conciliant; fi paulo plus fricent, tunc difplicet; quando pufilla ejus dolis potionlbus medicatis ndmifcetur , gratiam potius quam horrorem facit , & nil invenitur plus valere ad nervorum morbos. Afa veteribus duplex fuit, odorata vel Benzoin, & foetlda. Gal- banum olim adhibcbatur tantum in fuffimen" tis ad infedla fuganda ; poftea eo utebantur

Chi-

D E P A R A L T S L

74J

Cbirurgi pro remedio externo ; tandem etiam interne laudatum fuit.

Myrrha non valde odorata eft, fed ama- ro fapore praedita inftar bilis , cui nonnuUi ita poHiint affuefcere , ut plus placeat quam Tabacum ; habet etiam aliquid virulenti , fed olim fuit laudatiffimum reniedium , ad partes animah'um confervandas , ut ex conditura Aegyptiorum patet.

Opopanax , quafi fuccus omnia fanans , flil- lat ex Paftinaca Olufatri foho ; non eft tam deteftabih's quam Afa foetida , fed demulcet mirifice vi leni baliamica,

Sagapenum moleftum habet foetorem & faporcm calidum ; fi majori copia fumatur, naufeam & vomitum facit, & alvumfolvit; pulcherrimos effeduS praeftat, ubi pituita pri- mas vias gravat ; nec humores bonos expel- lit, ut Colycynthis , Jalappa vel Scammo- neum, fed tantum fcybala dura. Hippo- c R A T E s loquens de catharticis fortiori- bus dicit, illa bonos humorcs expurgare per liquefa6i:ionem , hinc folvere vires ; & mo- net, hoc non eiTe-Corpus purgare, fcd illud orbare bonis humoribus» Hoc thema Hel^ M o N T I u s pater contra fcholas etiam ur- get , & cathartica vocat tabefacieniia : Saga- penum vero hoc non facit ; fed qui afTum- ierunt , inficiunt latrinas odore Allii tam nidorofo , ut omnes mirentur : fi haec re- cenfita , pilularum forma affumpta, per ca- lorem corporis & liquorcs affluentes folvan- tur , faciunt percnnem exhalationem horum fpirituum , & deglutita mafTa pergit ef!e6lus

fuos

742 D E P A R A L rs L

fuos praeflarc per tantum temporis fpatium, ut faeces poit viginti quatuor horas ab allum- to Sagapeno adhuc ejus odorem fpirent: er- go poffumus hos effedus continuare , quam- diu lubet , & nuUa remedia funt cfficacio- ra in his morbis. Merito ergo haec gum- mata vocantur antiparalytica in cafibus ,j ubi nervorum concusiio , musculorum agitatio , & perpetua fpirituiim incitatio requiruntur.

Huc etiam referuntur Lavendula, Majo- rana , Marum Syriacum , quae planta me^ dia aeftate in araorc folis vix fpargit odo- rem; fed fi fricetar, odorem aromaticum & acrem habet. A nonnullis Botanicis habctur pro vero Maro veterum. Origana omnia huc €tiam referuntur , dein Pulegium & Rosma- rinus.

Ruta efl princeps herba, in eo mirifica, quod non attingatur a befliis ; affumta non calefacit inflammatorie , & tamen pcnetrabilis- lima eft , oc nervos mirificc afficit; aroma milli plantae commune cum virofo odore fpirat; femper vfret, & inftar doni divini co- lenda eft; liinflammatio tendit in gangraenam, nulli remedio aufcultans , Ruta teratur cum aceto, pafta fa6ta diluatur cum aqua ^apph^ce- tur parti , faciet feparationem corrupti, vi- tamque reddet : in conclamatis febribus arden- lUbus cum fuffocatione fpirituum , fiat infu- lio Rutae inftai' potus Thee ; addatur pau- cum vini , & aget , ubi omnia alia remedia ' filent ; Mithridates illam praecipuam prcnunciavit contra omnia veneiia; ego nun-

quam

D E PARALTSI. 74^

qiiam deprehendi, aliquid inde mali fieri, nifi quod in gravidis abortum creet.

Salvia, neuroticorum princeps , vim habe£ exficcandi mirabilem , & unicum remedium e(t ad fillendos fudores debiiitantes Paralyti- corum , inprimis fi cum vino infandatur ^ nam adilringit, ita ut cam GaUis aeque atra- ^

mentum faciat, quam ullumaliud adltringens^ & fimul in fc hat>et fuaveolentifllmum aroma, fpiritus reficiens.

Santala a veteribus jam ad hos cafus lau- data funt, & in Sacra Scriptura etiam memo- rata; tria funt, album, rubrum & citrinum, quod omnium fuaveolentifllmum eft ; ex fco- be hujas ligni, cum Alcohole digefia,HoF- mannus fecit nobilem Tinfiuram anti- paralyticam, gratiflimam &efficaciliimam. Sas- iafras , Serpillum & Thymus etiam laudan- tur, eaque videntur aliquid in fe habere,quod impedit, ne diffluant fpiritus.

Tranfeo nunc ad remedia antiparaiytica «^ ^. quae petuntur cx ammalibus, & mter illa prm-antipara-s ceps efl: veteribus jam cogaitum virofum Cas-lytka eji toreum , in quo Aretaeus fummam fpem^"^"^^^** J pofuit; quo recens magis eft , eo magis inte- rius humido eft praeditum , eo majores vires habet; fi veio efFoetum fit, odor virulentus difflatur; folo fuo haiitu movet tocum fy- ftema nervofam , ita ut cerebrum in morbis ,. ubi filet ejus a6lio , folo hoc nidore revivi- fcat ; hodie fervatur per Alcohol vini edu- £tum virus; fi fumatur miftum cum vifco- fis, manet in ventriculo , & facit fomitem^ diu in eo fpirantem ; d extrinfecus appli-

'AQm, II, Cc V

744 ^ ^ P A R A L TS L

cetur umbilico, epigaftrio , axillis , inguini- bus, poplitibus , vel ad aures , habet vires dilcutientes valde mirabiles ; unum dolen- dum eft , quod gcnuinum fit fatis pretio- fam.

Huc etiam refertur Mofchus ; cum in ex- perimentis chemicis examinarem bilem , ob- fervavi , dum femiputrefadla effet , quod o- dorem Mofchi haberet , qui etiam permane- bat ; hoc corpus minima copia mire placet, hinc qui thymiamatis conficiendis praefunt, folent pauciflima Mofchi copia exaltare reli- quas virtutes; non novimus ullum corpus, <?uod diutius fervat odorem , & fpargit lau- tius ; fane inhaefit cubicuh's per quadraginta annos , licet aedes luftratae fuerint : poteft ira afficere nervos , ut fimulac ejus odor jrercipitur , mox oriantur diriifimi fpasmi, inprimis in hypochondriacis & hyftericis; ergo miram habet efficaciam in fyftema ner- Yofum ; hinc quum in Paralyfi indigemus tremoribus concutientibus , quos H i p p o- CRATES& Aretaeus adeo commen- dant, Mofchus certe princeps eft.

Omnes omnium animalium partes incen- fae fpargunt fere eundem odorem , quem fo- lemus vocare Empyreuma ; vapor eorum, qui aliter exhalat in atram fuhginem , col- ledlus vafis, exhibet liquorem flavum foeti- dum, oleum aureum foetidiffimum fuperna- tans , & falem rhomboideum alcalinum vola- tllem : omnia haec titulo fpirituum vel falium volatilium oleoforum efFe6tum praeftant eun- dem; nec vidi 5 quod fplritus fanguinis hu-

mm

DEPARALYSL y^f

mani plus praeftet, quam fpiritus fanguinis bu- buli, vel cornu cervi, vel ungulae equinae* Nil fubtilius elt quam ftlum , quod du* cunt Bombyces, & vocatur Sericum; In illis animalibus luccus aurei coloris in faccalo ele- ganti detinetur ; bina habet fed exigua emifTa-^ ria ad labium inferius , cx quibus deprom- tum fuccum affigit omni corporf, & ducens caput, facit liquidum illud ipfo momenro , quo aerem attingit , effe iilum , quod lem- per geminum efl: , & eo tenuius , quo huic animali propius : ultimo facit pelliculam den^ fam, in qua, veluti in capfula, Aureha hae- ret : hoc corpus etiam refertur ad praeceden^ tia, & nullum dedit plus fpiritus meracioris, falis 6c olei ; ex eo Godartus Britan- nus per deftillationcm fecit guttas G o d a r^ T 1 1 didas , quas Carolus Secun- BUS redemit & publicavit ; fed nil diifert a fpiritu ex pilis humanis vel cornubus anima- lium ; omnium animalium volatilium, natan- tium , repentium , quadrupedum , & hominis ipfius fucci , hac ratione tradati , eundem fpiritum exhibent. Helmontius hunc vocavit materiam feminalem , quae dudum virtutis fermentantis fecuta fuit, V. g. Hel- lehorus albus & Plantago committuntur ci- dem terrae; idem fuccus pervenit ad utram- que plantam ; nemo in hoc fucco diverfas vires medicatas invenit; fed dum illc fuccus venit m corpus Hellebori albi , & in corpus Plantaginis , fit fuccus Hellebori & Plantagi- nis proprius ; qui ergo non debetur commu-* iiibus elementii , non legibus meclianicis , non - - Gc 2. ma"

746 D E P A R j1 L rs I.

materiae nutrienti , fed virtuti transmittentl , quae olim fuit in illo feminei dum ignis femen Hellebori & Phntaginis deltruxit, nil fingu- lare inde fiet , nam ignis deftruit illud pro- dudnm, quod a vi feminis habebat

Ex his concludo fere idem elfc, quaHscun- que humor animalis iiimatur. Si fumitur lo- tium vaccae vel equi , & cx illo educitur fpiritus , qui re6ti(icetur , in illo eft oleum fubtile & fal faponaceus volatilis, quae fam- ma remedia hadenus cognita funt contra Pa- ralyfin a topico lentore ; ii vero dentur iii Paralyfi, quae ab effulione liquidi & rolione vaforum oritur, venenum eft.

Haec omnia enim agunt concutiendo ner- vos, irritando musculos , augendo motum fanguinis arterioii ; hinc fi audeiemus , face- remus faepe curas incredibiles. v. g. illi fpi- ritus , lana excepti , in parte paralytica faciunt inflammationem, dolorem, ardorem, & fae- pe intra horam in his partibus fere mortuis hoc modo redit motus ; applicetur hoc re- medium bis vcl ter , donec pars inflamme- tur, fed cave, ne in gangraenam vergat: lit dolor coxaiius, faciens claudicationem femo- ris, crurum & pedis; applicetur lana, imbu- tafpiritu urinae, & detineatur ad cavum co- xae, ubi eft acetabulum offis femoris ; fi ul- lum, hoc remedium prodeft.

Prseterea , vacuo ventriculo repurgentur viscera primae digeftionis per Aloen , Saga- penum & Myrrham ; depofita faburra pitui- tola detur drachma horum fpirituum diluta in tribus vel quatuor unciis aquae ftillatitiae

D E PARALTSL 747

Rutae; repetatur pofl: femihoram ad tres vi- ces ; faperbibatuf infufum Rutae , Safiafras vel Santali; proliciatur hoc modo fjdor, & fricetur corpus pannis afperis ; haec metho- dus etl oninium pulclierrima : notetis, quod hn.ec quidem fint caullica, fed quae ih'co au- fugiunt propter calorem corporis; fi vero te- gantur veiica , tunc folet oriri inflammatio, & fiuot effeclus maximi,

Scr.'bit Helmontius, quando caufa Para- iyfcos vel aliorum morborum eft in tertia re- gione , quod remedia vix eo pertingant ; i^Qd quod fpiritus fanguinis humani , vadens usque in ter- tiamregionem,omnem rebellem amurcam fol- vit , omne tenax lentum deterget, & corpus de- puratum relinquit ; nam natura materiam folu- tam expedit : fumit iile fanguinem humanum , fed quivis ah*us ex fano animali depromrus fuf- ficeret; ponit in quiete, ferum abjiclt, mag- no certe errore, nam efr fubtilius fanguine; placentae fuperiliti addit fpiritum falis , & m/'scet cum Tartaro , cujus fpiritus, uti fci- tis , eil maxime volatih's , nam frangit omnia vafa, fi claufa fuerint; fit hac ratione Gas fyl- veftre , five fpiritus valde volatilis & pene- trnns : ergo habcmus hicTartarum, fpiritum faiis & fanguinem , qnae dum mi[l:a,'& re* tortae vitrcae commifTa fummo igne urgen- tur , exprimitur oinne oleum ; & ex fpiritu falis marini , & latente lale alcah'no volati- li producitur fal Ammoniacus , cui fe mis- cet fal & oleum Tartari , adeoque fal fit taiito peiletrabilior ; illum falem <Sc olcum ad-

Cc 3 huc

748 , D E PARALYSL

huc pcr duodecim vices ex novis retortfs redificat , quod aniii fpatium requirit; tan- dem vix faeces relinquuntur, & habetur fpi- xitus limpidiflimus fanguinis humani; qui da- tus ventriculo vacuo , hinc deterfo & mu- co eliminato , facit corpus in fudorem refol- vi, & faeces tertiae rc^ionis purgat; vis cau- ftica alcalina hic domica ell per oleum ; vis fundens manet, «V puicherrimos effe^tus prae- Hat : idem potelt fieri ex languine bovino, & polfumus illum totum fumere : videntur non quaelivilfe vim caufticam alcalinam , &; ideo add diffe acidum , ut fal non efifet cau- flicus ; fed li diluimus , fi mitificamus do- fes , fi detcrminamus ad fudores , non vidi malum ab his fpiritibus in Paralyfi ficri, nifi pro caufa habeat humores extravafatos vel diffolutos.

Huc refertur Zibethum , Mofcho par ^ quod omnes vires praeclaras, omniaque uo- cumenta habet eadem.

Hi funt particulares fucci , fcd huc refe- runtur etiam integra animafia, veluti Cantha- rides , de quibus antea jam dixi ; ficcum & cxfuccum earum corpus fervari poteft in la- gena per quinquaginta annos ; fi tunc tritae in pollinem aceto humedentur , & inmiscean- tur fcrmento panis acido , & applicentur cor- pori, teganturque cum vefica vel emplafi:ro, vires habent penetrantes ad offa usque cum dolore & tentigine in toto fyfiemate nervo- fo; in vefica faciunt ftranguriam , in genita- libus prlapismum, in toto corporc febrem.

D E PARALYSL 749

Eft praetcrea infe61:um valde parviim, qiiocj Itali & Hifpani vocant Cojichylam parvam, nofirates ConchcniUe ; ex hoc inre(9:o ope fpiritus nitri color fcarlatinus educitur; tinc- tura ejus , cum fpiritu vini fada , faporcni habet iubacrem, & vires calefaeientes ; hodie in tanto ufu eft , ac quondam Coccus Ba- phica veterum.

In Quercu vel Ilice nascuntur ita dida Grana Kermes , quae nido infedorum funt iimiha, ita ut ad animalia pertineant, fed ha- bent vim roborantem Quercus , & in his morbis etiam laudantur.

Refertur huc Formica, quae quafi Tefli^p dinis genus eft , habens olTa extrinfecus ut Cancri , fub quibus collocantur musculi ; eontritae.mirum odorem fpargunt, hinc educ- tae ex his iimiles tindurae inter incitantia re- cenfentur.

Sed nullum animal inter illa notius eft quam Miliepedes, quod animal totam teflu- dinem clypeatam incifuris habet diftin^lam , muscuiisque intermediis inftruciam, ita ut iu trochi figuram fe contrahere polTit ; mire fe multiplicat , & fi lapidem ponas quocunque loco , intra paucos dies innumeri fub eo in- veniuntur ; vix rimae funt in ipuris , in qui- bus eorum caterva non adefl ; vix in ligno via patula efl, quin ibidem fe locent: Swam- MERDAMMius invcnit inter eos paucill]- mos mares , h. paucas foeminas , fed innu- meros famulos, qui mari & foeminae famu- lantur, & pabuium adferunt pro editis foeti- bus ; una foemella fufficit miUenjs producen-

Gc 4 dis.

7^0 DE P A R A L TS L

dis , & quidem celerrima genitura ; haec ani- jnalia in Medicina lecepta xunt, & primo ad- hiDita in morbis oculorum , ubi line mani- feila caufa opacitas orta fuit: fi quinque vel plUiCS aa quinquaginta usque omni mane terantur in mortario , & misceantur cum vi- no vappidioii, foccus ille innniia bona prae- llat C(>ntra haec mala, omnesque ge.ieris ner- vofi morbos , qui ab inertia caulam fuam habent ; faporem habent euudem fubfalfum quam Locullae marinae codae , quas noitra- tes Garnalen vocani ; fi coi.terantur , idem efi odor , quam fi urina veicrascens tepes- cat.

Quid dicam de vefparum iclu, & de acu- leis apiun , qui corpora paralytica pertunden- tes faciunt febrem & inflammationem cum dolore acutiifimo ? S wa m m e r d a m xM i u s demonfiravit , apes habere capfulam artificio- fam, quae contiiiet unam aiteramve guttam liquidi aurei coloris ; huic facco apponuntur musculi, quibus ad voluntatem animalis cx- primitur ille fuccus , & emittendo aculeum. paucum ifiius liquoris initillatur , quod dum fa£i:um,"transveriiis hamus aculei, veluti fa- gitrae alatae , in vulnere haeret ; hinc dixit V I R G I L I V s , animxas in vulnere ponunt, nam animal tunc debet mori , quia aculeus ille cum omnibus fere visceribus commer- cium habet ; unus , alrer , tergeminus talis idus facit febrem notabiiem ; centum i6i:us equum vel taurum fortiiTiuiam occidunt in- tra breve tempus; ab hujusmodi veneno, per lllfQrtunium applicato, maxiaiaefanatiQnesiac-

tae

D E P A R A L T S I. 7^1

tae fuerunt ; nam quum ab hoc veneno tam •viokntae fcbres pollunt produci , quid non expeclandum eric a n:oderato illius ufu ?

Fcrt mare mirabile valde inledlum , quo- mm milleua in nolhum littus rejiciuntur ; urcicam marinam vocant ; apparet quafi in- formls moles , inllar gclat'nae tremulae, di- yerfae magnitudinis ; li propius examinetur , apparet, quod mirabile hoc animal radiis e- milliDibbus ubique ejaculetur vent-num , un- de homo (expertns loquor ) in parre frigi- dilTiiTja tantum ieurit calorem & dolorem, acii vivus ignis ureret ; li plures raciii hujus animalis durfo manus limul applicenrur, fit febris ardens ; piscarores , noscentes hanc vim , applicuerunt hunc piscem ad partes pa- ralyticas, & iovenerunt doloriiicum quidem, fed tamen efiicax remedium.

Remedia ex foffilibus funt valde pauca , Ex FoflS' & qnia tam limplicia & vix folub:h'a funt ,lisus. hinc etiam parum ni(i motu mechanico , & dufitic praedare poHunt ; eil tamen aliquod Talci feu Seienitidis genus, quod vulgo A- lumen fciflile dicitur , & quia in aculeos , calami fcriptorii inliar , abit , vocatur etiam Alumen plumofum ; fi hoc femel tantum affricetur pdrti cuidam corporis , oritur pr-.iri- go maxima , & ad fingula loca iniixus hae- ret parvus aculcus ; hinc ad artus fef^nes ex- citandos pauca copia cum farina contrita ap- plicatum fuit; & tunc durat pruritus per ali- quot horas : nam uti fcabies habita fuit pro cura maxima Paralyfeos , fic haec artificio.a fcabies hunc morbum Iraepe felicifrime curat ;

C c 5- fi

7f 2. D E FARALYSI,

f\ vero nimium agat , unguentum nutritum cum pauco fucco Citri domabit ejus nfmiam vim.

Succinum videtur efle Eledrum vetcrum, h ubi nigrum eft, Gagatcs; hoc corpus tri- tum odorem fpargit gratiffimum nervis , hinc ad Ambram relatum fuit ; frigidnm iners eft , ubi vero igni inponitur , odorem habet lin- gularem bitaminofum; colledus vapor exhi- bet falem album vere acidum ; fal ille , fc' paratus ab oleo , habetur pro fummo & in- noxio remedio , quod agit ut fal volatilis , fcd non habet vim caullicam ; funJit etiam oleum flavum , mire reficiens , & efficax ad infultus epilepticos , fi naribus afFricetur ; hoc oleum fit tanto melius , fi depuratur & ma- gis volatile redditur ; fi jungitur fuo fali , habetur fal volatile oleofum acidum ; {\ cum gummi ammoniaco inviscetur, & forma pi'- lularum vacuo ventriculo exhibeatur , inclu- ditur ejus vis , nec volatilitas perditur , & tuns dat fomitem continuo fc difpergentem per totum corpus. Curatio Haec funt primaria remedia , quibus natu- ^^j';*^. ram imitamur , fed natura etiam quandoque ^^y^^^^^folvit hunc morbum , licet cor.clamatum , per siervorum diarrhoeam ; videamus, quomodo hoc fe ha-

mechani» [jgg^l;

^>^"^* Qui audiverunt praecedentia , mceum mi-

rati funt , quod omnes partes corporis ha- beant nervos , & quod nullus nervus affici poffit, quin totum corpus inde mutetur, ita ut homo ab uno attaftu longe alius fiat quam ftnte ; ab unico i6tu apum in fano hominc

nul-

D E FARALTSI.

7n

huUus fcre corporis locus manet illibatus ; vipera mordeat dlgitum extremum ; mor- fus pergit inha epidermldem , exit ex parva burfula au/eus liquor , hujas parva copia in- ftillatur ; homo morfus paiitur tales aaxicta- tcs & convuiliones circa praecordia , ut fibi non conilet, & po:t duodecim horas bile per- fufus, & totus aurig)n.)fus eft: ergo videtis, quod totum corpas lic fadum lit, ut mini- ma mutatio humoium , vel folidorum , vel utrorumque limui mox illud magnopere mu- tet : & quum nuUi nervi magis communi- ccnt fua mala, quam qui circa Ventriculum & Mefenterium funt; ii ergo apis vel vipe- ra ibi pungeret vel morderet , adhuc longc alii & majores efFe6i:us fierent.

Dedi antea plurima exempla , dum dixf ^ quod ii Opium veniat in ventriculum, mor faciat dormire totum corpus , & omnia fo- piat.

Morbus eft equis familiaris, qucm noftra- tes vocant vermem equorum, in quo totum animal ulceribus profundis & horrendis con- fumitur, & in toto dorfo ulcera funt retor- rida : morbus eft contagioiiffimas , Lepram humanam longe fuperans, ad cujus nataram tamen refertur. Helmontius dicit , quod Laicus quidam, viiiones foinniales con- fulens , quaenam iit caufa Luis venereae , di- icrit iibi in viiione vifum jumenrum , quod ulcere foetido ferc dliilaeret , unde fufpica- tur , quod aliquis in obiidione Neapolitana congreiTum cum tali jumcnto habuerit : ii Hydropiper , Rauunculus fiammula vel Vera-

trum

75*4 ^ ^ PARALTSL

trum album teruntur , & humedlata fyndom' applicaiitur, & ad aures equi applicentur, & ibi relinquamur , animal furit prae dolore , fed certiffime fanatur Vide tra6tatum Wil- Lisii de Cerebro Cap. XX, Hoc reme- dium facit inflammationem topicam & fe- brem calidam ; in aure vero nuUi alii nervi veniuat, quam rami quinti paris; & effeilus efl:, quod motus hujusnervi continuatus om- nium humorum degcneradonem , & diathe- iin ulcerofam , quae pedilentiali quaii affla- tu inlicit , tollat , & lanitas perfecla equo redeat.

Saepc verfabar cum Veterinariis , ut vide- rem eorum experimenta , & patuit mihi , quod boves & equi crudelibus & fere fem- per externis remediis curari debeant : equus ianguct toto corpore , ad nullum opus ido- iieus ; intiigunt vulnus in pedore usque ad panniculum carnofum , cui inponunt fruftu- lum Hellebori nigri , & tcgunt cum empla- ftro; oritur tumor pugno major , exit ichor quafi cancrofus ; animal anhelat , & vix qui- escit , fed totum corpus mutatur , & redit perfe6la fanitas : hoc eriam faciunt i.o musculo- fa parte caudae, fed longe melius fit in par- te antcriori petloris ; vocant hoc ignire , & hanc herbam ignitam; fi hoc fat cum Hel- leboro albo, animal faepe moritur. Hinc fi Venatores jacula in^ciunt lucco Hellebori albi, animialia, quae ab iis tanguntur, citilTi- me moriuntur.

BoYLEUS narrat exemplum , quod ra- rmn & f.mul periculofum eft. Hoirio qui-

dam

D E P A K A L Y S L jff

dam laborabat glaucomate in utroque oculo ; ergo lens cryliallina fuit in omnibus fuis par- tibus opaca; empyricus quidam fuscipit re/H- tuere vifum perditum t, admiffLis dat pulve- rem quenoam,, naribus attrahendum ; aeger hoc facit, & intra horam aegrotabat toto corpo- re ; caput tumet , buccae inflantur , iit nau^ fea, vomitus, tormiiia alvi , dyfenteria ; fu* dor manat , & falivatio fumma pergebat per plures dies; homo nihil affumferat nifi pau- ca grana Turbith mineralis: uti in priori ca- fu medicamenta applicabantur auri , ita in hoc ad nervos olfa6torios , id eft , ad nudam fe- re medullam cerebri , & ad nervos quinti pa- lis ; idemi erat efFedus in omnibus humori- bus , & in omnibus corporis partibus , ne una quidem inmuni.

Homo mihi amicus , paulo inprudentior , & omnia fufcipiens , utitur Mercurio ad (im- pfcem operationem , & fumum exhalantem excipiebat ; inflatur caput , lacrymantur ocu- li , & fequenti die adeft terribilis falivatio , pcr fesquimenfem durans.

Ergo lic fa6lum eft corpus, ut ab affe6lo minimo ramo nervofo , omnes partes aeqne mutentur , quam a violenta caufa , nec ulla fecretio eli , quin augeatur : haec edo6li fa- cillime videmus , omnia illa effe purgantia , quae Helleboio vel Ranunculo affinem ha- bent acrimoniam ; talia funt Mechoacanna , Senna, Jalappa, Efula, Euphorbium, Scam- moneum, Cataputia , Tith)malus; haec funt virulenta nervis , & fi in formam meabilem ^ reduda aifricentur cuti externae , faciunt ef-

fedus

75-6 D E PARALTSL

fe^lus terribiles. Si Golocynthis , felli bubii- Jae &: pinguedini mifta , atiTicetur umoili- co , tunc per limplicem hanc & externam iipplicationem fit purgatio, quae vix lifti po- teit. Per Piir- Si candide , ut oportct , enarrarem , quid ganda. vidcrim iii Paralyfi a mera inertia , dcberem dicere , methodum per purgantia efle opti- mam , & praeftare plus , quam omnia alia rc- media fimul , modo corpus poffit fultinere yim medicamenti, & modo viscerum partcs noii exefae (int & contabescant , nam tunc morbus ett extra metam curationis.

Omnia purgantia iinitantur diarrhoeam a natura fa6lam , & vocantur folventia, quae humores noftros ita fundunt , ut coerceri fueti nunc diffluant*ex fuis vafis : tale eft V. g. Scammoneum vel Convolvuli fuccus, qui fi recens cum aqua teratur cremorem ladis refert , & acrimoniam naufeofam ha- bet ; li fumatur tritus cum aqua & pauco faccharo, non videtur vehementer operari, fed paulo poil: aqua flava odoris cadaverofi per alvum ejicitur: fi fortifTime agit, oculi fiunt cavi, nafus acutus, tempora collapfa, pallor totius corporis , accedit febricula & fitis vil fiftenda: ergo pulcherrime dixit Helmon- T I u s , fcholas Galcnicas non habere pur- -gantia, fed humores fanos corrumpentia, nam Golocynthis , Scammoneum & Helleborus corrumpunt fanguinem faniflimum , & red- dunt cadaverofum : tanta efl haec vis fun- dcns , ut homines neriarii aliquid Scammonei cibis miftum fubdoie exhibcntcs illis , quifeus

ia-

D E PARALTSL y^y

infenfi erant , eos fuftulcrint dc medio per folutionem alvi tabificam ; haec tamen vis fundens lifti poteft uno momento ; nam fi Scammonei pulverem in papyro tenes fupra fumum fulphuris , amittit omne illud viru- lentum , & tunc vocatur Diagridium ; li phar- macopoeus nimis diu ita retinet, omnis pur- gans vis abcfi: : li hauferit quis Scammoneum^ & nimis inde purgatur, ita ut metuat de vi- ta, bibat acetum , & vis ejus ftatim toUitur vel mitigatur : fed in his remediis eft fimul vis movens , per quam humores non modo funduntur, fed limul etiam ex corpore emun- guntur, & quidem faepe tam valide, ut ho- mines in animi deliquium cadant ; de hoc effedu debemus cogitare in praefcribendo Scammoneo , nam aliquando adfertur fatis recens , & fi tunc Medici eridem dofi praefcri- bunt , quam quod in officinis pcr aliquot an-* nos fer vatum & fere enervatum cfl , peffum- dabunt hominem.

Ab his omnibus remediis fit etiam febris; qui haufit primo niLfentit, fed pofl quadran- tem horae totus naufeofus efl , & horripiJatio- ne corripitur; oritur fitis & calor moleflis- iimus , pulfus lit febrih*s , & tunc fuccedir operatio ; & haec phacnomena fiiint, five il- la purgantia exterius , five intcrius adhibean- tur , nam ex odorc vel adfridu Aloes & Scammonei fere idem efl cti^edlus; hinc un- guentum Arthanitae praefcribitur iUis, quibus non potefl ingeri medicamentum , ut ad um- bilicalem locum adfr icetur ; fi illud inpruden-

7y^

D E r ^ R A L T S L

tcr v'^/'^ Ttur contra lumbricos , producft fae- pc iani lcihilcni.

Onma ulia pui^antiadicuntur Hydrago^a, ii\. i II i.!i!HM»tia, nam niatiria alvo ic-

I : i Aj . :ii u .t. (j ()in.'dv) vcru hicc t > .( cauliica, rcuicnti niodii ir.ullratur Ar- ^ctituni ctt iniipiviiini & inodorum , h in- Lc.li;:n ilvo rcdditur ; pauc»c |;uttac fpiriius N li. ; iiinc ahum liiiunt, h vim pui.^aii- tcm 6cammonci cohib.iu ; cx argcnti grano Uii ., tV l^>iiiius Niiri i;ia:i*s duobus pcr c-)ul- i: >>i)cin ht cryiiallus atnarus , qui li calidac ni.i ui applicctur, uno moincnio rit gangrac- ua ; li incautc lunaiur , homo poll lum- nia tornrin cxccrnit liquorcm foctiduin; d \cro nui.uKio HoYi fci dctur forma pilu- lari , opcratur hotniiK infcio ; hinc Doy- I Frs V iicdicamcntum , n:un

maximc . — : r -^^ i 9"'^ cjin mica

pauis da!um blandc pur^at , & multum boni lacii , ubl viac rdcrandac funi : & lic poHu- mus •••••-• n-"! ns, ijuas natun • -nt, id c .n , a caula < . inc

orram.

WiKC mc ' '" :n,

at tandcm c). .j. ;. ..^^.^ ;, ...^jr-

quc litis innianis: hinc diiit Hipi'ocra- T K s , qui ptir^aus quoddam fumrcrunt ,

his purgatio • - ^clin:t . * ^ fitiini, nam

pcr lu:m c . vis i: nnui: ubi pcr

aliqoot >iccs allumtum tuit « & poculum po'ica tnnnim viJctur vcl odorc pcrc''.:tur, inoi hi vomituritio : crgo vidctis , quanram

vinj

D E P A R A L r '. I. 7f^

v.m obdnetnt haec medlcainenta oi niilrerfasii r.frcm rr r!ic, ot in eo hoMm iDinere «• p': ::n, hacc c— 'rmedia ibSvcado ha- rTiV.: ^ motam ^do eipopBOC cao-

lim l*2Ti\)icfjs , rraiime fi orianir A vafe, <^L2? r.ervi) i^ro ^a^iiii inlcrviunty pcr cuiB* p" ^ -cm (iuicails.

, q«ae hac facioiit , font Aloc «

p

II

dc qao G A L E M u $ foo tenipore jam d*- ^*^^^' lit, qood oDimm 6c Hiooifiuii par|puM; ha-^^ji^

jas Cl^nOf KKm cft 9^^^ bf«lf lUIBllltf ,

BUD i^aforom eitremkaicf in prinuf vi*f de- obfl .idc Dollam mdjaf dctcrgeof Im-

casc .^iiiaf, & ob banc cas&D pilolae R «' f F f , 9«ac coMJam ei Cioco, Aioe & ? pro fommo remedio

ua 12.^ ttoplcAicof ic ponljnicM hoc remednm ad ■umm & BBcnoMD rcc- tom txr t foof e^edof; provocat abormn, lochb, tfrooilinat, me&r' rcrwn dl

ccboUozm , Cilffarimf , .^. . > ..;ic«n, & finMl fbodcBf qoicrinid dk mtnk icBai , in prims ^ >; •« Ikoc in ea carpitar* ^food iblct cicinfc bacporihoito ; ied iUif eid- tare pofle cft cnrare — ttnf morbat, & boc

CeDo redlmae kmf^ft pcfon mala , hnbcx l^ K ingolare, qnod i

c^ haf ora fiicta

picxa F

i— . //.

Dc

7^8 D E FARALTSL

ter exhibeatur contra lumbricos , produclt fae- pe dyrenteriam lethalem.

Omnia talia pavgantiadicuntur Hydragoga, five aquam educentia, nam materia aivo re- jeda aquam reteit. Qi omodo vero haec fiant cauflica, fequenti modo illuftratur. Ar- gentum eil inlipidum & inodorum , & in-

feflum alvo redditur ; pauc^e guttae fpiritus ^iin fumtae alvum iifiunt, & vim purgan*- tem Scammonei cohibent ; ex argenti grano uno , & fpiritus Nitri granis duobus per ebul- litionem fit crydallus amarus , qui ii calidae mariui applicetur , uno momenjo tit gangrae- iia ; (i incaute fumatur , homo poft fum- ma tormina excernit liquorem foetidum; fi vero methodo B o y l E i detur forma pilu- lari , operatur homine infcio ; hinc B o y- L E u s vocavit princeps medicamentum , nam maxime placet Principibus , quia cum mica panis datum blande purgat , & multum boni facit , ubi viae referandae funt : & fic poffu- mus imitari Diarrhoeas, quas natura excitat, ad curandam Faralyfin , a caufa obihuentc orram.

Haec medlcamenta tantum faciunt motum, ut tandem exhauriatur totum corpus, oriatur- que litis inmanis : hinc dixit Hippocra- T E s , qui purgans quoddam fumferunt , his purgatio non definit , donec fitiant, nam per fitim enervatur vis medicamenti: ubi per aliquot vices affumtum fuit , & pocuhim poftea tantum videtur vel odore percipitur, Hiox fit vomituritio : ergo videtis , quantam

vim

Z) £ P A R A L T S L ys9

vim obtineant haec medlcamenta in univerfum fyltema mobile, ut in eo faciant manere in- prelfionem; haec ergo remcdia folvendo hu- mores & motum incitando cxpugnant cau- fam Paralyfeos , maxime li oiiatur a va(is , quae nervis pro vagina inferviunt, per com- preffionem dlilentis.

Praecipua , quae huc faciunt , funt Aloe , RecenfenJ de quo G a l E n u s fuo tempore jam di- ^"/ P"^.* xit, quod unicum iit innoxium purgans ; hu-p^"aJyf[ jus etfedus idem eft quam bi!is naturalis ^optima. •nam vaforum extremitates in primis viis de- obftruit , unde nuUum melius detergens hu- cusque fcimus , & ob hanc caufam piiulae R u F F I , quae conilant ex Croco , Aloe & Myrrha, pro fummo remedio laudantur con- tra cafus apopledicos & paralyticos : mirum hoc remedium ad uterum & inteftinum rec- tum facit fuos eifedus ; provocat abortum, lochia, fecundinas, menfes; ergo verum effc ecbolicum , calefaciens., nervis amicum, & fimul fundens quicquid eO: nimis tenax , iii primis viis; unum hoc In ea carpitur, quod folet excitare haemorrhoVdes ; fed illas excr- tare poffe eft curare multos morbos, & hoc pretio redimere longe pejora mala ; habet & hoc fingulare , quod fi infpergatur partibus animalium corruptioni obnoxiis , folet eas cuftodire & defendere contra corruptionem fpontaneam: ob has caufas hiera picra Gale- ni, tindura facra Britannica, piiulae Ruffi, & Eb*xlr proprietatis Paracelfi optima funt m Paralyfi purgantiar

Tom. IL Dd Huc

q6o D E P A R A L YS I.

Huc etiam refero Cataputiam , & Tlthy- Jiialoram genera, fucco ladeo, ex quacunque parte plantae ftillantia , turgida: vidi , quum pungerem Euphorbium vulnusculo vix vifi- bili , quod viginti guttae prolilirent tam ce- leri lapfu , ut fanguis non tam cito proflueret ex arteria hominis per parvam cufpidem vul- nerata; lac illud fi attigerit partem quandam corporis, illam inflammat ilico; imo tam acer hic fuccus eft, ut trillibus experimentis can- ftiterit, quod homines alvum exonerantes, & hisce foliis fe detergentes , gangraena atFedi iint.

Efula noftra palultris quoque acris eft ; fuccus ejus infpiifatus folet corrigi , uti vo- cant , fumo fuiphuris , fed vires fuas perdit A quocunque acido : ii mitificetur per vinum Rhenanum, fit medicamentum R u l a n d i , qui fuo tempore tantam habuit famam , quam «Uus alius, in curandis morbis chronicis; hic fuccus tam virulenta vi folvit humores , ut homo brevi contabescat ab inprudenti ejus u* fu, imo uno die totus exhauriatur ; inflam- inat partes , quas attingit ; hinc fi unicam hu- jus gurtulam inprudenter deglutiveris , fauces toto die inflammantur , & hoc malum non cellat, nifi gargarifando cum acidis; iiunt in- de febris, inflammatio , fitis & ardor ; erga infervit in hoc cafu, & praeflat quae requi- runtur; prudens vero debet effe doirs, & nit meh*us efi: , quam fi cum cryilallis tartari ad- hioeatur , quia inde utcunque debilitatur, & tuiic adhuc pauca dofii & li adlio nimis vi-

rujen-

B E P A R A L TS t. 76*»

iulenta appareat , mulfa fuperbibenda exhi* bcatur.

Colocynthis mirablle Gucumeris genus efl, faepe luxurians inter Cucumeres hortenfes^ maxime (1 haec planta adhuc tenelia pedibus compreffa fucrit , nam tanc generat fuccum tam amarum , ut Aloea multum fuperet; li hic frudus majori copia fumatur , facit vo- mitum & tormina alvi, quae defi junt in fum- mos dolores haemorrhoVdales , hinc inftar ve^ neni fuit fere profcriptus ; fed elicitur inde muciiago, quac miscetur cum gummi arabi- co, ut fiant trochiscl , quos Arabes vocavc- runt Alhandal ; fic minuitur efFedus & vis mitigatur ; ab his folvuntur humores , corpus caledt,,& fcbris inducitur, & tantae agitatio- nes fiunt in primis viis, ut nullum fcre re- medium fimile detur ; nimia vis domatur fpi^ ritu Vitrioli, Salis, Nitri, Vino Rhenano & Aceto: fuit olim magni nominis Medicu§ P H I L I p p E A u X , qui hoc rcmedium prp arcano habuit in morbis chronicis ; fumebat ^ecimam vel fcxtani partem grani , & fic te6tum hoc remedium dabat languentibus ; at^ tentus ad effeclus moderabatur dofes, donec videbat afifurgere vires ; 6t fic mira praeftitic in languidis gencris nervofi malis , & in mor- bis pendentibus a faburra viscofa primarum yiarum.

Elaterium , feu Cucumis afininus H i p p o* Crati valde laudatus fuit , maxime ad fa* nandos hydropicos ; quando hic fru6l:us ma- turus tangitur, in partes difillit , & fi ingens phiala eircumponatur , vix pars hujus cft 5

Pd a, qua§

f 62 DEPARALTSL

quae non confpurcetur fucco hujus plantae ;' hinc nomen habet ab Elatere, vel etiam vo- catur, noli me tangere ; fuccus ille afTjm' tus tam terribiles agitationes facit, ut nuUam partem corporis relinquat inmunem ; ubi ergo HiPPOCRATES vires languentes volebat excitare , Elaterio ufus fuit , & fic ignem lubminiilrabat, ut auferret obftacula , a qui- bus inminebat mors : magnus S y d e n h a- M I u s dixit , nullum remedium in hydropc poffe compiirari cum Elaterio ; vis ejus per feculum potefl: fervari inmunis , ab acidis ex- hauritur ; excitat fiatus & tormina ventris in- gentia , & humores adeo liquefacit , ut qua data porta profluant.

Mitior fequitur Jalappa , quae etiam om- nes humores in aquam convertit , fed non habet multam acrimoniam. Tournefor- Tius pro mirabili Peruviano habet , & ad Convolvulos retulit; radix refinofa cft, hinc tuto cum faccharo exhibetur.

Myrrha haemorrhoVdes incitat inftar Aloes, fed ea mitior eft; vim habet emmenagogam, ariftolochicam , balfamicam & vuhierariam ;" continuato ufu alvum ducit ad gradum * quem vultis, modo dofis augeatur.

De Scammoneo jam dixi ; hinc fupereft Veratrum, cuod habetur pro Helleboro ve- terum , fed ambiguitas eft in epitheto , nani datur album & nigrum ; vocatur^ Herba fler- nutatoria, nam fi recens dofi vix vifibili at- traharur in nares , mox magnam copiam hu- moris ftillare facit , & nuUa pars corporis Hianet non convulfa; fi intus fumatur , vel-

licat

D E P A R A L Y S I. 763

licat ventriculum , & facit vomitum & flu- xum alvi enormem , & hoc facit , ut dicit HiPPocRATES, fua vi ignea , qua quae- rit ultimum frigidum , quod in nervis ell , hinc ille in mania exhibuit ; 11 inmittatur in partem externam corporis animalis, ut faciunt veterinarii , excitat febrem in toto corpore , & haec ratio ell: , cur ctiam dicatur remedium antiparalyticum , concutiens omnia , tremores faciens & fpasmos.

Redat adhuc inter purgantia hydragoga no- bile G'Ummi,quod vocatur Gutta Gamba; ex arbore in India Orientali , maxime in infula Ceylon prolicitur ; habet cclorem flavum & -faporem naufeofum ; viribus ^ix cedit Vera- tro , Euphorbio vel Gataputiae ; & ad ex- purgandas aquas hydropicorum folet exhibe- ri ; li nimia copia vel nimis diu fumatur , corpus ita exhaurit , ut vires omnes colla- bantur ; fed modcrata dofi facit omnia , quae a medicamento peti poffunt ; li nimia vi agat, corrigitur etiam per acida.

Chemici etiam adhibuerunt fua artificia , utRcjj^gjj^g ex folTilibus & metallis proferrent remcdiametaiiica antiparalytica ; aurum nil facit in corpore ,inrara- nifi pondere , duritie & figura ; & hoc etiam^y^^' de argento verum eft. Kunckelius, Eledoris Brandenburgici Chem'cus , demon- ftravit , quod quae dixere Chemici de folu- tione argenti per quaedam menftrua , celefti- num colorcm conciiiantia , tantum fiat , dum aliquid cupri ineft , & hoc etiam ve?:um de- prehendi. Quando Stannum examinatur , ali-" quld virtutis medicatae habet , uti doceut fa-

D d 3 gos

7^4 i^ ^ P A R A LYS t.

por & facilis folubilitas ; aurum verp folvftur difficillime , & tantum a fpiritu falis ; argen- tum a fpiritu nitri & oleo viirioU, fed haec menftrua non inveniuntur in noftro eorpore; li vero (lannum cum pomis inmatuiis acidis fricueris , deteritur, folvitur & dulceseit ; & patinae ftanneae exeduntur ab acidis , & fa- porem fubfaccharinum acquirunt ; ergo eft in ftanno aliquid , quod poteit a nobis diftTolvi , fcilicet ab acido.

Plumbum tranfit fere integrum per noftrum corpus , uti creberrimis experimentis patuit in Ileo , dum ejus globuli deglutiuntur & alvo dejiciuntur ; fed tamen eiiam ab aere , hal.i- tu oris , rore, pluvia, & fale quocunque fol- vitur in fpeciem Geruffae , & fic folutum fa^ cit Paralylin.

Si Cuprum modo fricetur , fundit odoreLm ingratum , quem officinas intrans mox perciplsj habet etiam ingratum faporem ; mox folvi- tur , & tunc ftatim vim venenatam oftendt per vomitum & fubducliones alvi : vetercs Chemici , quorum interpres eft He l m o n- Tius , dixerunt , in Cupro inlitum efTe genium metallicum , qui vix mole corporea , ied tan- tum irradiatione fanat omnes fere morbos ; & HEtMONTius dixit , hoc fteri folo atta^lti tin6i:urae Cupri ad linguam ; Boy- L E u s dicit , fi in uUo metallo vellet ope^ rari ad invenienda remedia , quod fumeret aes ; hinc creditum fuit , quod aes propria fua fubftantia metallica ageret in noftrum cor- pus ; fcd hoc mihi non qH prObabile , nam per fecula poteft f^rvari , modo arceatur ab

1)£ PARALYSL y6f

omni folvente ; & in igne diu perftat , dans flammam amoenam cocrulcam , fed tamen in- de non confumitur : inter experimenta Bo y- L E I eft , quod li cuprum certa rarione pa- retur & accendatur , flammam coeruleam det usque ad decem dies ; hinc non eft credibi- ie , cuprum , quamdiu eft metallum , per fe agere in noftrum coipus , fed fi divilumeft, & fali cuidam jundlum , vires habet incredi* biles.

Ferrum adhuc citius folvitur quamcuprum, nam in aere mox rubigine obducitur , nifi crufta oleofa pingui tegatur ; ergo uon fert fales aereos , quos pulmo fert ; eroditur fem- per in Vitriolum , & iit viridescens , fed m aere fit fuscum per rubiginem , quae eft fcobs ferri acido expulfo relida ; lingua attadtum mox guiktur, calescens odore percipitur , ig- nitum emittit miculas flaminantes ; ergo nul- lius metalli materia nobis eft tam proxima , quod aquae chalybeatae etiam docent.

Argentum vivum non agit nili fuopondere, volubilitate , & lumma mobilitate , id ell tan- tum mechanice : non poiTum ergo credcre , quod hadenus conftitcrit , corpora metallica, quatenus laiia manent , aliquid agere nili pon- dere, mole , duriiie & figura ; fed illa ulti- ma , inprimis plumbum , flannum , ferrum , cuprum in corpore noftro folvuntur , nam in nobis funt fales urinofi , fimilcs Ammonia- co , & calor adeft , quem Chemici adeo Jau- dant, nempe tepor inpraegnans : habet*sexem- plum iii lamella cupiea nitida , quam H prius caleia^iain lingua hujiie6les & reponas , Yide-

D d 4 hl|

766 D E PARALTSL

bis veftigium viridescentis Cupri in loco ^ quem lingua attigit ; (i Ipiras in ferrum, mox aderit rubiginofa macula ; li coquis cum uri- na , miram tinduram exhibet , & fit reme- dium contra vermes ; ergo haec metalia pos- funt acquirere vires in corpore , quas antea non habebant.

Antimonium per fe vix ullas vires habet in corpore noftro , fed ii quarta pars grani Mer- curii vitae, vel ejus vitri aut reguh', detur ro- bufto ruftico , decies vomet cum fummis anxietatibus : fi infanti fcabiofo detur integra drachma Antimonii crudi & triti , faciet ni- hil , fed eh*minatur d-e corpore ; ego ipfe ab airumto Antimonio crudo fenfi nihil ; dum parabam crocum , vcl vitrum Antimonii , fere femper naafeofus eram ; fed non poteil agere ut metallum , nam in nobis non adeft ullus fal , a quo potelt folvi , fed vitrum Antimonii a nobis folvi poteft : ergo vires metallorum inde pendent , quia metaHis , ut bali , poffunt addi fales , qui vero non pene- trant in eorum fubflantiam , fed tantum extrfn- fecus adhaerent; & quando gleba metallica fic jungitur cum falibus , augct eorum vim magno fuo pondere : hoc paucis ita demonflro. „ ,. Aurum eft corpus omnium bjandiflimum,

horum ^^od m rerum natura cognofcimus ; n ejus actio. exigua poh'ta lamella ponatur in oculo , fen- titur nil mali ; deglutitum etiam nil mali fa- eit , nifi quod Indi ideo ab Hifpanis capti & cxenterati fuerint ; {i grano uno hujus auri blandi addas grana quatuor aquae regiae , fit cbullitio /& folutio ; li peniciilum huic intin-

6lum

D E PARALYSI. 767

£i:um admoves linguae , illa mox comburi- tur ; fi exficces haec quinque grana, manet granum unum cum dimidio ; detur hoc intra corpus , fict vomitus , purgatio alvi , & in* fiamniatio ventriculi : fed ii guttas quatuor aquae regiae allumas , etiam nil faciec mali ; crgo dum fiilia corpori metallico addantur , agent fortius.

Si bibatur uncia Mercurii , mox alvo Qy,\t , & facit nihil ; ex uno ejus grano cum gra- nis quatuor fpiritus lalis ft Mercurius fubli- matus , cujus unum gianum lethale eft , om- nfes. adiones deftruens ; fi hoc folvitur in di- midia libra aquae ^ & detur cochleatim , ho' mines ducuntur ad enormes ptyalismos ; ergo Mercurius purus nihil agit ; fed paucis- fima copia exhibitus , addito tantum fale , edit fiupendos effedus : ergo quando Chemici dlcunt , fc per metalla poffe curare morbos desperatos , debent demonilrare , haec metal- la egiffe ut metalla. Helmontius dicit, quod Alcaheft permutet unciam auri in un- ciam falis , fic ut tantum fit falis , quantum fuit mafTa auri , & quod fic metallum infiar falis agat ; fed de hac re nihii fcio ; quae er- go dixerunt de fumma penetiabilitate medi- camenrorum metallicoriim , eorumque viri- bus ad morbos cerebri & nervorum , non poffijm nifi iisdem proprietatibus attribuere.

Quando Mercurius fublimatus corrofivus intra corpus recipitur , facit toplcam inflam- mationem in ventriculo , concutit totum cor- pus & inflat , ut homo vidcatur emphyfema- ticus , facit vomitus horrendifiimos , xzddit

D d 5- faa^

j68 D E P A R A L TS L

faeces cadaverofas , urinam & falivam foeti- dam , & putrefacit totum corpus ; fi icerum fablimetur cum duplo Mercurii , vocatar Mercurius dulcis , qui plares partes Merca- .riaies in fe habet , cujus grana decem tuto adhibentur ; fi coquatur cam lixivio falis Tar- tari, in fundum cadit pulvis aureus, qui aftu- fa aqua dulcefcit, & nil facit in corpore ; qui crgo metalla poteft moderari , hisce aget plus .quam reliquis remediis.

i^. Aloes gr. ix. Mercurli dulcis gr- x.

Troch Alhandal gr. iij. F. pii. ix. matutino

tempore fumendae: harum mirus elt efFeclus,

nam potenter refolvunt omnia , & non mul-

tum nocent : vel i^. Jalappae gr. xxxvj.

Mercurii praecipitati a:bi gr. ij. Sacchari gr.

vj. hic pulvis adhuc pius faciet quam prae-

cedens : vcl l^. Scammonei gr. x. fucci in-

fpiiTati Efalae gr. ij. Sacchari gr. v. misce-

antur cum pauca conferva Rolarum pallida-

rum , &: habebitur remedfum efficax.

Hacmor- Inter auxilia , quibus natura faepe fe expc-

xhagiae divit a Paralyfi , funt fpontaneae quaedam fan-

Pa'T^" guinis puri ex corpore emiifiones , & inter has

omniam creberrime fit narium haemorrhagia;

hoc remedio natura praeftat id, quod ars vix

audet imitari , nec uUum remedium tam mi-

re mutat corpas in omnibus fuis aclionibus ,

nam valis na. ium folutis demittitur verus ar- •

teriofus fanguls , cerebro dedinatus. Locutus

.4:um RuYSCHio de hoAim vaforvim d;s-

iributione, audivi ab ipfo, fi inmittcrcLur ma-

teria ceraca telici fucccflli per Carotides ,

^uod ex civo ti.inum exiret , & hoc expe-

D E PARALTSL 769

rimentum fere femper fuccelfit m junioribus : videtur ergo haec cxpurgatio potius adfcri- benda vaforum iilorum dilatatioiii , quam ve- rae rupturae ; illa enim re^ etiam manifefle ^pparet in utero & uberibus nimis exhauflis , faepe fanguinem fundentibus.

Ubi ergo requiiitur illa mutatio phyfica corporis ab evacuatione , in eo cafu haemor- rhagiae illae proficuse funt ; & ex praeceden- tibus confiat , in quanam fpecie Paralyfeos hae conveniant.

Obfervantur retenta menftrna mirificam fe- ciffe Paralyfin , quae quandoque topica fuit, quandoque univerfalis , fed menftruis fuper- venientibus morbus iterum folvebatur : ia puerperis vifae funt Paralyfes a retentis Lo- chiis , quae folutis iliis curatae fuerunt. Quid dicam de haemorrhoVdibus } vix ell falubrior evacuauo , vix contingens , nifi ubi necefli- tas ed : habemus fotus , vapores , fricliones , balnea, emplaflraaromatica, quibus hunc fan- guinem pofTamus elicere , nec his infiflere opus eft. Ubi caufa hujus morbi efj: parti- cularis , incaffum adhibentur remedia , qui- bus Paralyfis univerfalis curatur. Si v. g, nervi ifchiatici comprimuntur a tumore fcir- rofo , in hoc cafu nervos velle mutare per ea, quae omnia turbant, fnaneell, fedtopicum lllud malum tollendum erit. Ergo jam dixi de inorbis capitis , incipiens a vertigine, quaq omnium reliquorum fundamentwm efL Tan-^ dem nunc paucis dicam

DE

' D E E P I L E P S I A.

Etymolo- Epllepfia Graecis etiam fcribitur Epilepds ,

gia vocis. Vel r« iTnXiTrluct, ^ vei £7r/Ag^iJ.<5 ; VOX , hac

ratione ufurpata , venit ab eTriXxft&uva , quod verbum dicitur de militibus vel judiuae fa- mulis , qui injedta manu fubito nec opinan- tem prehendunt , inmobilem reddunt & con- Hringunt ; huic applicatur ad latrones & ftra- tagemaia militum alTilientiuni & undequaque cpprimentium. Latini vocaverunt morbu/n magnum , vel etiam majorem , uti videri poteil apud Celsum. Dicitur Hippo- c R A T I morbus facer ', aliis morbus fonti- cus , five quia invadens fontes , coram ju- dicibus apparere coa6tos , illos exciifabat ; iive qu;a judices , hujusmodi fmtes coram tribunali videntes , horrerent ; live quia in hoc morbo aliquid divini ponebant : vocatur etiam a DEO inmilfus morbus, a folo DEO & folummodo remediis facris fanandus : dice- bant enim , effe tantum tria remedia , qui- bus hic morbus poteft curari. t. Ab(Hnen-' tia a quibusdam coloribus , cibis , potibus , 'motbus &c. 2. Expiato D E O oblatis fa- crificiis. Et 3. incantando carminibus. Dis- putatum eil multum , quare hic morbus etiani Yocetur Herculeus : funt, qui putant, Her- c u L E M hoc miorbo laboraviiTe ; fed illi ^ nuUum habent in antiquitate teitimonium :

' A R E T A E u s autem beuc obfervavit , om- n'a illa , quae magna & excelfa funt , vocari Hcrcuka. Apud facros Auctores vocatur

mor-

DEEPILEPSIA. jyi

iTiorbus lunatkus ; & Eplleptici apud L u- c A M fingulari & dillindo nominc dicuntur Lunatici. Putavcrunt etiam , hunc morburn inmitti a D i a n a , quae hoc nomen habet in terra , fcd iu coclo Luna , & in infcris H E c A T E dicitur : obfervatus en'm fuit hic morbus in primo fui initio inprimis nodu 'm" yadere ; & hodie quoque circa magnas Lu- nae mutationes plerumque fatis magna hujus morbi violentia & paroxysmorum frequentia notatur ; & quia hic morbus revera eit inter teterrimos , & H e c A t E in inferis praeiide- re dicebatur , hinc a veteribus huic Dcae , quaii proles eifet inferni & obfcuritatis , ad- fcriptus fuit, Latini etiam vocaverunt mor- bum comitialem ; iive quia in plurium homi- num conventu faepe accidere folet ; iive quia folverentur conventus , ii in comitiis occupa- ret aliquem , cui jus erat fententiam fuam di- cendi. Tandem dicitur Morbus Caducus ^ quia aegri in paroxysmo cadunt.

Defcribi nunc debet morbus ipfe , cui tam Phseno- mira noniina data funt ; deprehenditur vero'\^"°^'^^' tam multiplex & tam vanus m diveriis , utCi. nullus alius morbus iit tam polymorphus , tion tantum ratione fui acceifus , fed etiaiil temporis , intervalii ; modo quo aggreditur , adfcendit , deiinit ; & licet millies accedat , aegrum poil paroxysmum faepe reh*nquit adeo fanum , ut nii animadverti pollit ; hinc juris periti lege caverunt , ne fcrvus Epilepticus vendatur pro merce bona.

Primo defcribenda eit exquiiitiiiima Epi- lepiia 5 quae in fe habet omnia peffima mala

limul ,

77^

' D E E P I L E P S I A.

Etyraolo- Epilepfia Graecis etiam fcribitur Epilepfls ,

gia vocis. Vel r« i7nXs7r]tK» ^ vei i7nXif^-<^tq : VOX , hac

ratione ufurpata , venit ab l7riX«,y.Bam , quod verbum dicitur de militibus vel judiuae fa- mulis , qui injeda manu fubito nec opirian- tem prehendunt , inmobilem reddunt & con- llringunt ; huic applicatur ad latrones & ftra- tagemata militum alTilientiuni (k undequaque opprimentium. Latini vocaverunt morbu^n magnum , vel etiam majorem , uti videri poteil apud Celsum. Dicitur Hippo- CRATi morbus facer \ aliis morbus fonti- cus , five quia invadens fontes , coram ju- dicibus apparere coa6tos , illos excufabat ; iive quia judices , hujusmodi fontes coram tribunali videntes , horrerent; live quia in hoc morbo aliquid divini ponebant : vocatur etiam a DEO inmilTus morbus, a folo DEO & folummodo remediis facris fanandus : d.\ct' bant enim , effe tantum tria remedia , qui- bus hic morbus poreft curari. i. Abftinen- tia a quibusdam coloribus , cibis , potibus , 'motbus &c. 2. Expiato D E O oblatis fa- crificiis. Et 3. incantando carminibus. Dis- putatum eli multum , quare hic morbus etianv vocetur Herculeus : funt, qui putant, Her- c u L E M hoc miorbo laboraviiTe ; fed illi ^ nuUum habent in antiquitate teilimonium :

A R E T A E u s autem berie obfervavit , om- n*a illa , quae magna& excelfafunt , vocari Hercuka. Apud facros Audores vocatur

mor-

1/'-^

DEEPILEPSIJ. jyi

morbus lunaticus ; & Eplleptici apud L u- c A M fingulari & dillindo nomine dicuntur Lunatici. Putavcrunt etiam , hunc morbum inmitti a D i a n a , quae hoc nomen habet in terra , fcd iu coclo Luna , & in inferis H E c A T E dicitur : obfervatus enim fuit hic mcrbus in primo fui initio inprimis nodu iu- yadere ; & hodie quoque circa magnas Lu- iiae mutationes plerumque fatis magna hujus morbi violentia & paroxysmorum frequentia notatur ; & quia hic morbus revera eft inter teterrimos , & H E c a x e in inferis praefide- re dicebatur , hinc a veteribus huic Deae , quafi proles effet inferni & obfcuritatis , ad» fcriptus fuit* Latini etiam vocaverunt mor- bum comitialem ; five quia in plurium homi- num conventu faepe accidere folet ; fivc quia folverentur conventus , fi in comitiis occupa- ret aliquem , cui jus erat fententiam fuam di- cendi. Tandem dicitur Morbus Caducus ^ quia aegri in paroxysmo cadunt.

Defcribi nunc debet morbus ipfe , cui tam i^l^seno» mira noniina data funt ; deprehenditur vero'\^"°^'^^" tam multiplex & tam varius m diverfis , utCi. nullus alius morbus fit tam polymorphus , non tantum ratione fui accefi"us , fed etiam temporis , intervalli ; modo quo aggreditur , adfcendit , definit ; & licet millies accedat , aegrum pofl paroxysmum faepe relinquit adeo fanum , ut nii animadverti polfit ; hinc juris periti lege caverunt , ne fcrvus Epilepticus vendatur pro merce bona.

Primo defcribenda efl: exquifitiffima Epi- lepfia , quae in fe habet omnia peflima mala

fimul j

77i D E E P I L E P S I A.

fimul , a qua , demto hoc vel 11 lo malo , poftea habebitur exquilita cognitio reliquarum ipec erum.

In homine pefllma Epilepfia laborante, in- cipit morbus fme ullo praemonente figno^imo dum aegri cum amicis bene diiTerunt , ita ut, poftquam refurgunt , fciant, quid fecerint us- que ad tempus paroxysmi , quo durante fci- unt nihil ; m eo enim omnes fcnfus externi abolentur ilico , adeo ut in ignem inciden- tes , & fe comburentes , nullum inde fenfum habeant : fopiuntur limul omnes fenfus inter* iii ; non dico , illos homines non cogitare , hoc nefcio ; fed fcio , quod fuarum cogita- tionum nullam habeant memoriam. Omnes afFeclus , quantumvis violenti , definunt ilir co , & omnino : hinc fit abiatio omnium , quae in homine dicuntur homo. Simul de- letur omnis omnino muscularis motus , qua^ tenus nempe a mente praefcia dirigitur , ejus- que arbitrio fubjedtus eft : hinc merito dixit Aretaeus, quod miferi hi aegri ,• fi fci- rent , quomodo fe haberent in paroxysmo , vitam fugerent , fed quia hocnefciunt, illud folum facit horrendum hunc morbum tolerar bilem.

Adeft quoque in hoc morbo proftindiffimus Tomnus , uti in Apoplexia , ex quo nullo do;- lore , imo ne quidem combuftione , poftTunt cxcitari. Vidi in ir.uliere , tibiam ad os us- que combuftam fuifi^e, nec tamen illa aliquem ejus fenium habuerat. Hic fomnus femper cft cum roneho , a tremula narium ag;tatio- m\ & ftertore , qui proflatur ex pe(5i:ore ,

fimili

D E E P I L E P S I J. 773

flmiU motu agitato ; & quo inajor morbi gradus eft , co haec pejora funt. Haec dum iiunt , etiam femper adell fpuma denfa , cu- jus particulam fi duxeris , habet tenacem ion- gitudinem inflar filorum , & apparct quafi febum fufum , mox per frigus coVturum : haec fpuma venit femper tantum ad Iniem paroxysmi, & fempcr ex gutture , furlumque colligitur ad exteriora , & aerem fibi admis- tum tenaciter retinet : haec tanti momenti ha- betur apud Hippocratem, ut hanc E- pilepfiam infanabilem pronunciet.

Quando hacc fada funt , aeger quandoque moritur ; nam Hippocrates monuit , magnum paroxysmum tantum femel fieri ; & tunc hic morbus , ratione hujus paroxysmi , mi dixit A R E T A E u s , referri debet inter ^cutiffimos ; aliter ratione intervalli , inter paroxysmos medii , efl morbus chronicus.: plerumque vero oritur placidiflimus fomnus^ £oque finico redit integra fanitas , & poffea -, fubito iterum , (imilis paroxysmus ingiuit. Ergo Epilepfia eft abolitio fubita omnium fundlionum animalium , cum augmento mo- tuum vitalium , & motu convuliivo in c m^ nibus musculis corporis.

In Epilepfia exquifitiflima paroxysmus fere femper folet incipere cum quadam vertigine &fcintillis obvolitantibus,quarum aegri adhuc faepe memores funt ; dein cum clamore , cujus tamen non funt confcii ; eflque ille clamor quafi boatus aut mugitus : dum refpi* cis aegros , vides , quo^ oculi clauduntur y acfi foli eorum musculi adhuc vigilarent ^

fimuf

ii4 D E E P I L E P S I A.

fimul tunc apparet m oculo , facie , & circa labia inoius convuliivus , faepe tantum ali- quis tremor ; fit tunc in plarimis apertura oculorum , & aipedus truculentus & terox ; Inomento pofl: toti convellunrur : faepe oculi funt valde vagi , pinguntque imaguiem ter- roris , & tunc fit lapfus : fiunt etiam anhe- litus , fufpiria , ingentes cordis palpitationes ; pulfus funt omnimodo varii , fortis , debi- lis , tardus , celer ; nam partes vitales in hoc morbo ita turbantur , ut nonnunquam quafi fufFocentur , mox inmenfa vis vitalis redeat. Tit tunc convulfio multiplex omnium mus- culorum primo minor , dein ingens ; fum- mae artuum ja^lationes & mirae diftorfiones, "faepe tota vita infanabiles , inprimis in infan- tibus , quorum olTa adhuc teneia funt : fae- pe fiunt fpasmJ tetanodes , & tunc musculi Tnaxillas moventes omnium peflime laborant; <lentium firidor , linguae morfus ; poUicis in- tra manum contradio tam violenta , ut re- troflexio partis contradae obtineri nequeat. Hoc fignum valde peculiare ell: , & paro- xysmi vehemendam indicat. Omnis homo ■fumme iratus , & ad vindiclam fe parans , manum eodem modo contrahit , ut in pefli- ma Epilepfia. Oritur tunc fere femper cal- citratio , ut in tauris jugulatis : pofi haec uri- na , faex alvina , & genitura faepifiime pro- deunt ; unde paroxysmis faepe redeuntibus hi miferi fic enervantur , ut penitus tabescant: 'tunc fequitur apoplexia , & ubi haec aliquam- diu duravit , fenfim fit valde lenta evigilatio, cum hebetudine fenfuum , rationis , & me*

mo-

DEEPILEPSIA, 77^

moriae , quae tameii fenlim redeunt , ita ut pofl: duos vel tres dies nihil mali fupcrnes appareat ; faepe autem in feniibus extcrnis vel internis vicium aliquod remanet : tandem po(l unum vel plures annos redit paro- xysmus limilis , & toto intermedio tempore invenitur nihil : mide apparet , quam fubtilis lateat caufa Epilepfiae , dum faepe , ipfo pa- roxysmo inftante , nihil in fundtionibus lae- fum inveniatur.

Durante paroxysmo fiunt mulciplices om- nium musculorum & artaum motus & con- toriiones mirabiles , adeo differentes ab iis, quas voluntas perficere poteft , ut propterea morbum hunc caulis majoribus adfcripferintj fiunt enim, etiam ab innocentiffimo infante, omnes gefticulationes , quae unquam exer- centur a praeftigiatoribus ; apparenc hic omnes corporis flexurae , & vix eft ulla fcurrarum oftentatio , vel polymorphia corporis , quae hic quandoque non occurrit; & tantae funt contoriiones, ut , inprimis in infantibus , ipfos luxent articulos.

Tegumenta capillata capitis , cum frontis te- Piiaeno^ gumento calvo anteriori, motu quodam agi-™^?^ i« tantur, quo attoUuntur fupercilia, exph*catur"?!,'^ ^^'^ vel corrugatur frons, movetur corona capil- lata , moventur aures ; faepe in hoc morbo capilli quaii horrent, affurgunt & rigescunt: obfervatur etiam mira fupercih*orum agita- tio ; dixitque Aretaeus, quod illa fae- pe contrahantur & deprimantur , uti indignark- tes folent facere; hinc faepe creditur, mife- ros hos aegros irasci ; nonnunquam reducun-

lom, iL Ee tui?

lUCCIS.

776 D E EPILEPSIA.

tur a fe invicem miro , nec imitabili motu;

faepe ita depiimuntur , ut frons ab omnibus

rugis expediatur ; vel contra convelluntur ,

utfrons in rugas afTurgat. Palpebrae mira-

biliter a^itantur , & quidem plerumque tre-

mulae funt & niditantes ; paulo poft con-

veliuntur & clauduntur , fed fere nunquam

fntegre, nam album oculi fere femper appa-

ret, & ex hoc iigno Epilepfiam veram a ficta

diftiiiguere licet. AretAeus dicit de o-

culis , quod lumina introrfum moveantur ;

folent plerumque in orbem rotari propter fuc-

.celTivam musculorum convuifionem ; plc-

rumque trahuntur furfum , adeo ut cornea

iion pateat exrra rimas palpebrarum, acfi fol-

licita natura adhuc curam corneae haberet ;

folent etiam efTe fixi, adeo ut aegri in urjum

locum intcntos figant oculos ; faepe oculi

funt prorfus vagi , & tunc malum non eft

adeo vehemens ; faepe introrfum , & quafi in

profundum trahuntur , miro , nec explicabili

modo ; plerumque tamen folent apparere tru-

ces, & extrorfum vertunmr, eorumque mus-

culi, tantam vim pafiii , faepe nunquam po-

ftea ad aequilibrium reduci pofiTunt; hinc in-

fantes Epileptici faepe per totam vitam ma-

lurn adfpcctum retinent, & luscitas perpetua

inde oritur.

Buccae mobiles (illa nempe pars faciei fub oculis ad mentum usque, cujus folius con- templatione Pidtores omnes animi affedus ex- primunt, vario femper in variis gentibus mo- do ) tam horrendis agitantur motibus , ut non £im Gommileratione reminiscamur; nunc c-

nim

DEEPILEPSIJ, 777

tiim os usqiic ad aiircs fere dedncitur; nunc facies componltur in rifum , aliquando in mdignaiionim ; obtinetque hic viciflitudo celerrima , ita ut onmcs atfedus fucceffive expritnantur , nec f.re ullus finis fit: haec in muliere judaea , valde atrabiharia , tain horrendo fiebant modo , ut fpeclatores in ter- rorem raperentur. Ah*quando tota facies quafi retrocedit, omnisque prominens torofitas abit, eodem fere modo ut in emaciatis per fum- mam pthifin; labia mirifice faliunt, & quan- doque in acutum roft um conrrahuntur; o- ris fphinder violentiffime afficitur , infinitae in facie videntur rugae, & innumerabiles dis- tradiones. NuUus hic efi: finis. Aretaeus in hae defciiptionc valde fingularis e(l.

Maxillac diducunturquandoque, ita ut ex- Maxillisi trcmitas menti peclori affigatur , & coUum fimul in arcum quafi curvetur; fit tunc fum« mus oris hiatus, faepe tam violentus , ut os poftea claudi non poffit, nam tunc fada eft luxatio maxillae fupra condyliformem pro- ceffum arjtrorfum;-ubi haec in infaatibus non fuit reftituta, concretio fada eit , cujus mi- ra exempla quandoque vifa funt : faepe tam fortis fit utriusque maxillae compreffio , ut nuUo inftrumento diduci queant; tunc acr in refpiratione fummo cum ftridore per interfti- tia dentium exir. Nil hic magis horrcndum eft , quam quod a deduda & rurfus contrada maxiUa lingua interferta unico quanioque iclu integre am.putata , & terribilis hacnior- rhagia fecata fuerit : faepe fit motus inan- ducatiOnis, 6c fimul ftridor dentium tam va-

E e i lidus,

Buccis.

776 D E EPILEPSIJ.

tur a fe invicem miro , nec imitabili motu ;

faepe ita depiimuntur , ut frons ab omnibus

rugis expediatur ; vel contra convelluntur ,

ut frons in rugas aflurgat. Palpebrae mira-

biliter a^itantur , Sc quidem plerumque tre-

mulae funt & ni£litantes ; paulo pofl: con-

velluntur & clauduntur , fed fere nunquam

integre, nam album oculi fere femper appa-

ret, & ex hoc ligno Epilepfiam veram a ficta

diftiiiguere licet. AretAeus dicit de o-

culis , quod lumina introrfum moveantur ;

folent plernmque in orbem rotari propter fuc-

celTivam musculorum convuifionem ; plc-

rumque trahuntur furfum , adeo ut cornea

iion pateat exrra rimas palpebrarum, acfi fol-

licita natura adhac curam corneae haberet ;

folent etiam eilQ fixi, adeo ut aegri in unum

locum intentos figant oculos ; faepe oculi

funt prorfus vagi , & tunc malum non efi:

adeo vehemens ; faepe introrfum , & quafi in

profundum trahuntur , miro , nec explicabili

modo ; plerumque tamen folent apparere tru-

ces, & extrorfum vertunmr, eorumque mus-

culi, tantam vim pafii , faepe nunquam po-

flea ad aequilibrium reduci pofiTunt ; hinc in-

fantes Epileptici faepe per totam vitam ma-

lum adfpeclum retinent, & luscitas perpetua

inde oritur.

Buccae mobiles (illa nempe pars faciei fub oculis ad mentum usque, cujus folius con- temphtione Pidtores omnes animi affedus ex- primunt , vario femper in variis gentibus mo- do ) tam horrendis agitantur motibus , ut non fiiie GOflimi£eratione reminiscamur; nunc c-

nim

1/ 2

D E E P I L E P S I A.

111

nlm os usqiic ad aurcs fere dedncftur; nunc facies componitur in rifum , aliquaiido in indignaiionim ; obtinetque hic viciffitudo celerrima , ita ut onmcs atfedus fucceffive exprirnantur , nec f.re ullus finis fit : haec in muliere judaea , valde atrabiliaria , tam horrendo fiebant modo , ut fpectatores in ter- rorem raperentur. Aliquando tota facies quafi retrocedit, omnisque prominens torofitas abit, eodem fere modo ut in emaciatis per fum- mam pthifin; labia mirifice faliunt, & quan- doque in acutum roftum contrahuntur; o- ris fphinder violentiffime afiicitur , infinitae in facie videntur rugae, & innumerabiles dis- tradiones. NuUus hic cfi: finis. Aretaeus in hac defciiptione valde fingularis eft.

Maxiiiac diducuntur quandoque, ita ut ex- MaxiUis^ trcmitas menti peclori afiigatur , & colium limul in arcum quafi curvetur; fit tunc fum« mus oris hiatus, faepe tam violentus , ut os poftea ciaudi non poffit, nam tunc fada eft luxatio maxillae fupra condyliformem pro- cefTum aiJtrorfum;-ubi haec in infaritibus non fuit reflituta, concretio fada eif , cujus mi- ra exempla quandoque vifa funt : faepe tam fortis fit utriusque maxillae compreffio , ut nuUo infl;rumento diduci queant; tunc acr in refpiratione fummo cum ftridore per inrerfii- tia dentium exir. Nil hic magis horrcndum efl, quam quod a dediida & rurfus contra6la maxilia lingua interferta unico quandoque iclu integre amiputata , & terribilis hacnior- rhiigia fecata fuerit : faepe fit motus irian- ducationis, & fimul ftridor dentium tam va-

E e z lidus,

iiii .

77S D E EPILEPSIA:

lidus, ut fragmenta dentium diffiliant, & tunc etiam linguae pars poftica, & buccae interio-

- res vulnerentur. Solet tunc plerumque co-

piora & tenuis faliva, a fpuma diftindillima, nee aliquid mali praefagiens, expelli, &jlix- ta faciem deJabi. Linguae convulfiones fiunt mirabiles ; & fi tunc fimul fit magnus oris hiatus , fere femper prominet & exferitur in incredibilem longitudinem : quando hoc con- tingit , lingua ftatim aluta eit obtegenda , e- tiam in infantibus , qui nondum dentes ha- bent , nam per violentiam faepe fiunt tantae contufiones , ut in gangraenam abeant ; vel praefio debent effe lamellae, ex fubere aut ligno moUiori fa6lae , maxillis interponen- dae.

Mofuca- Capat miris modis erigitur, laxatur, rota-

^^"'' tur , ja^latur in omnem partem ; aliquando retrotrahitur in fcapulas ; & vifum efl:, quod mifer aeger a tali retroflex*one & allifione ad pavimentum mortuus fuerit : nam hi motus funt tales, ut in fanitate non pofllmus imi- tari per voluntatem , quia musculi in fanitate nunquam tam fortiter agunt.

eeivicis. Cervix etiam mire movetur ; nunc enim flat infi:ar rigidae columnae ; nunc projecto in pedus mento miris nec imitandis modis curvatur ; nunc ja6latur retro ; afiquando a- cromio incumbit; & haec horrenda motuum genera fucceffive fe invicem fequuntur : quo- niam nunc pars pofl:ica cervicis non patitur morbos membranae cellulofae , quia fortior cft, hinc partes anteriores in hoc morbo tam mirabili modo inflantur.

DEEPILEPSIA. 779

In humeris, brachiis , ulna , digitis & eo-A-tuum^ rum phalaiigibus fiunt omncs motus exten- fionis, flexionis , rotationis , fupinationis &c. & quia pollex duplo plures musculos habet quam reliqui digiti , ejusque flexores iopri- mis funt fatis fortes , hinc pollex fortifllme fleditur, & intra manum contrahitur. Vidi hos homines magna cum vi brachia tollere, & humum percutere tanta cum violentia, ut pugni laederentur ex otFenfa ; faepe manubus proprium pedus & abdomen fortiffime con- tundunt, ita ut pefllmos morbos his partibus concilient ; hoc vero fit inprimis in foemi- nis.

Femorum, crurum, tarfi, metatarfi, ddgi- torum pedum, eorumque phalangum motus non ita obfervari pofTunt, quia cahgis tegun- tur ; tamen & hic miri motus contingunt , nam fabrica phaiangum pofi: violentiffimas convu)fiones penitus mutata vifa fuit; inpri- mis fiic fiunt vehementes calcitrationes , eo^ dem fere modo ut in jugulatis animafibus ad finem vitae.

Similia obtinent in muscuh's alvi & vefi-^ljQ^ ^ cae, undeaegriin forti paroxysmo fere fem- misculo- per alvum & veficam exonerant : in ventri-iii'^« culo fiunt faepe tanti jnotus, ut ru61:us fono- ri, pituita crasfiffima, & contenta in ventricu- lo fumma cum vi furfum ejiciantun

Musculi libid'nofi, ortia fimbria inferiori & laterali offis ifchii, ita porriguntur fuper ure- thram , ut corpora ejus fungofa ampleclan- tur; hi, dum agunt, femper faciunt priapis- imim, nam exquifitc incumbunt fupra ortum

E e 3 ve-

78o D E E P I L E P S I A:

^ veiiarum, quae a pene redeunt; & nunquam verum femen demittitur, niii prius illi mus- culi egerint : hi musculi in paroxysmo epi- leptico tendunt priapum iriLcio aegro , undc femen faepe tanta copia ejicitur , ut miferi illi inde debiiitati penitus langueant. In pulfu. Sed & musculi vitales affic untur : nun* quam enim aflio cordis , pulia arteriarum cxplorata, mirabilius invenitar perturbata.,quam in paroxysmo epiieptico: pulfus in initio fae- pe celer eft & debilis , uti in febfium inter- mittentium frigore ; tandem pleniffimus eft & fortiffime vibrans, & tunc oritur aitimum Epilepliae ftadium, netnpe apoplexia. Hefpira- ; Refpiratiouis musculi hic miro modo fe tione. habent; nam in paroxysmo fere femper pri- mo aSiciuiitur musculi vocalcs •, & fit quafi mugitus & boatus inconditusS mox oritur nifus ad fummam refpirationem . uti in ftran- gulaiis ; fimul fir fonus , qui editur ab ho* minibus, quum aliquid fumma vi voUint mo- vere. Credo , quod mirum hoc fymproma H I p P o c R A T 1 aliisque V eteribus mionem dedit , ut putaverint , totum hunc morbum efle nixum cerebri ad explodendum aliquid malignum ex ccrebro , vel allquid piLuitoium grave ; fed , ut verum f uear . nixus ille non fit nifi in pectore , adeoque circa musculos refpirationi infervientes refidet : tandem fit refpiiatio uti in ftrangu]ati<; vel ju[;ulatis , quando jam jam funt mor^turi; adeft nempe geiTiiius, fufpirium , ftertor, & talis fonus, quem nemo fine perturiiatione audire p teft: expellitur etiam per os & nares craifa & mu-

cofa

D E EPILEPSIA. 7Si.

cofa pituita a pulmonum & narium mcmbra* nis abra fis.

Dum haec ita fe habent, fimul animadver- venis. titur , quod omnes venae , in corpore con- fpicuae , lint inflatiffimae , & Quafi plenilii- mae : maxime hoc apparet in venis trontis , raninis, jugalaribus , facici, oculorum, ma- nuum pedumque , ubi nudae apparent vifui: intiantur faepe eo usque, ut durante vi mor- bi varicofae appareant ; hinc partes , quibus hae venae in'eiviunt , rubent , tument , & femper fere h'vescant, & tandcm nigrescunt, quod fummum efl fignum impediti motus in fanguine venofo : hoc vero non fit in om- nibus partibus corporis fimui , fed tantum in ilh's locis , ubi redu<^io fanguinis venofi im- peditur.

Nec illa inflatio venarum potefi: fieri, nifi fanguis majori copia & impetu ex arteriis iti venas effundatur , & difficiiius ex iis remit- tatur : fi hoc fiat in omnibus venis , caula . impedimenti debet haerere circa locum , ubi onines venae aggregantur , id efl:, circa cor dextrum; illud vero evacuari non potefl nifi per arteriam pulmonalem; hinc debet ingens impedimentum efie trajiciendi fanguinis ve- nofi per pulmonem verfus cor finifl:rum. Quum vero refpiratio in his acgris tam mire variat, hinc debet alterne libertas efTe , alter- ne futTocatio ; & ubi aegri jam jam videntur -fufFocandi, fubito remittunt omnia, & in ter- tium ftatum Epilepfiae incidunt. Qiiando nunc adhuc fatis fanguinis efi: in finu cordis iiniftro k venis pulmonalibus , dum in arte-

E e 4 riis

■78i DEEPILEPSIA.

riis iticipit fieri prima refiftentia, preffio magna debet tieri ad cerebrum ; fit hoc per infuJtus & cum vacillatione mutabili , hinc musculi faciei validiilime convelluntur , & venae in facie maxime turgent; illae vero polFunt in- maniter diftendi . & difteniae pellucent , unde color apparet coeruleus , qui audo malo fit plumbeus, & fi aggeftio fada lit in vatis mi- nimis , tandem omnino niger ; hinc circa ocu- los & fphincterem oris fit circulus lividus, & tande*rri niger, nam ibi nulli musculifunt, fed tantum tencrrima fabrica membranae cel- lulofae: ergo ille color non debetur Epilep- liae ut caufae , fed eft tantum produdum convulfionis in musculis , & non vitium , quod haeret in venis , uti putaverunt cele- berrimi Praclici.

In nonnuilis Epilepfiis fit fummus tetanus , durans aliquando fatis diu, ita ut aeger quali in ftatuam mutari videatur. In illo tempo- ris momento totum fere corpus livescit, &, li malum diu durat , tandem nigrescit ; fi hoc in quibusdam locis magis fiat , corpus fit verficolor ; ii aeger dorfo incumbat, ]o- ca prefla, quibus incubuit , pallent ; in rch*- quis efl nigredo fumma: hoc faclt tam hor-- rendum afpedum , ut multi caufae fuprahu- manae adfcribant ; inprimis fi manus tetanodes certis pedoris vel abdominis partibus applicen- tur , nam tunc figura manuum his partibus perfeclc manet inprefi^a; & hinc di£lumfuit, diabolum manus fuas his partibus apph'caffc. Scitis, quod musculus coBtrai5lus pallet, ve- nofum fanguinem expellit , arteriofum fiftit;

proin»

DEEPILEPSIA. ^783

prolnde fanguis ruber intra totum corpus ha- bet tanto minus fpatii , quo plures musculi contratti funt ; ii nunc cutis in teiano epi- leptico livescit , fanguis non eft minutus vel audus , ied quia locari non potell in mus- culis , hinc peliitur in membranam cellulo- fam musculos ambientem , & in ea llagnat : ergo in fumma Epilepfia vix ullus humor manet intadus in toto corpore , nec fan- guis, nec reiiqui humores , qui inde derivan- tur ; imo agitato diaphragmate magnum he- par , bilis &c. etiam agitantur ; nec in toto corpore ulla pars folida eft , quin etiam af- ficiatur.

Ex omnibus hucusque didlis clare appa- ret , omnia , quae in hoc cafu occuriunt , referri polfe ad haec duo , nempe fenfuum deletionem , & motuum muscularium per- turbationem ; priori parte hic morbus tam perfe6le refert apoplexiam, ut nulla omnino iit differentia; parte vero pofteriori diiFert pe- nitus ; nam omnes musculi totius corporis hic afficiuntur , quum m apoplexia vitales manent boni ; imo omnes obfervati etfectus m Epilepfia tantummodo pendent a muscu- lis, nam dum hi remittuntur eft perfeda a- popiexia , & poft paroxysmum fere femper pallor cum tumore , inprimis in facie , ap- paret.

Patet ergo , quod omnes musculi , qui hoc Differen- tempore contrahuntur , etiam contrahantur""* ^^ofus tempore fanitatis , adeoque quod eaedem cau- ^"^^^^'^"^^^- fae hic locum habeant. Videamus nunc d]f- raiis' &" ferentiam , quae obtine: inter contradionem convuifj^

Ee 5- vo-'^^*

784 DEEPILEPSIJ,

vokintariarTi & epilepticaiTi. i. eft Vfolentisi.- Sanas ei^iin mota musculari arbitrano nun- quani po^eiic iiuare vel difiocare fuos arti- cuios, quod faepe faciunt Epileptici. 2. Va- rietas. Vix eiiirn 'jnquam fanus ex arbitrio meniis haec imitari poteft integre. 3. Igno- rantia, nam in motu voluntario fumus con- fcii, quod piimum dederimus impetum.

Sl nunc conlideremus , quam muiti fint 111 corpore muscuii, diltinfto principio affixi , diitindo fine definentes, diftin6lum motum facientes ; & revocemus in memoriam , quam varius hic motus fit, apparebit facile infinita & mira diverfitas hujus murbi.

Hinc patet , vix binos effe Epilepticos , qui eadem patiuntur : confiitit tamen , quod omne , quod iii musculis coatingit , fit tan- tum motus & relaxatio ; hoc autem fit vel a foio arteriofo impetu, vel a folo nervofo impetu, vel ab utroque fimul.

Haec vero peffimae & exquifitiffimae Epi- lepfiae fpecies caufas habet abfconditifiimas , licet effcdtus fint adeo mirabiles & mani- fefti; & qu'a haec fpecies 'am propria & na- turalis efi cerebro , ut nuliam indication^m Medico det, ( nam nec ledem morbi , nec materiam, nec modum affectionis novimus) hoc etiam in eo pelfimum efl: , quod nullo figno praegrefTo appareat : videtur hic mor- bus fere elle idem , acfi ad certum tempus, deliberata mente , vellem tendere omines ar- ticulos , nullo excepto ; nascitur in me ali- quid quafi fpirituale , quod ad nutum volun- tatis dato tempore fe exferit ; & poflum etiam

feda-

D E EPILEPSIj4. ySf

fedare omnes illos motus fine ullo veftigio relicto.

Haec cxquifita Epilepfia , fic orta , faepe impetu unius paroxysmi tblitaiii mortem in- tulit ; hoc apparet inpritnis in pueris <& puel- lis tcuwri ->ribus ; in acutis adult)rum niorbis faepe fubito talis infultus epileoticus necat : fic eiiam iii mulieiiDus annofis , pr;ma vice parientibas , 6c quidem nixu iummo, maxi- maque cum difficultate & refiltentia , dum oblkrix non poteit opitulari , oritar fub to Hridor deiitfum, contorfio omnium artuum, & fic moriuntur, infante adhuc vivo & non exclufo. Solent hoc Medici diverfis caufis adfcribere ; fed plerumque tales foern/aae moriu! tur cum facie vultuofa & tumente, oculis rubris fanguine fuffufis , <Sc anhelitu fummo ; & videtur tunc ad primam motus originem fieri talis inprelfio, ut (let ad mor- tem usque.

Hic morbus etiam creberrimuf? eft m puer- peris, magnum foetum eni.xis, cum largo fan- guinis profluvio ; habent illae tunc infultum convulnvum , in quo fuifocantur , & haec eft eadem Epilepfia, qnae in jugulans anima- libus contingit ; ratio eft , quia omnis fanguis tunc effluit , cerebro manente vacuo ; icleo dixit H I p p o c R A. T E s , convulfioi/es , quae magnis evacuationibus fuperveniunt, fere fem- per lethales funt.

Haec fpecies hujus morbi revera debet re- ferri mter morbos acutos , inter quos ideo ab Aretaeo defcripta fuit.

Om'

7S6 D E E P I L E P S I A

Omnes, qui hac ratione pereunt, moriun- tur apopleclici , id eft , dum delinente con- vuliione oritar laxatio omnium partium ; un- de apparet, quod, antequam hic oriatur apo- plexia cerebelli , prius fiat apoplexia cerebri: & liquet ex his omnibus, morbi hujus natu- ram conlillere in exacerbatione intra cra- nium.

His pofitis apparet , quod caufa excitans poffit eilh alibi , fed vera caufa phylica hu- jus morbi fit in cercbro ; fed in cerebro mul- ta funt , nam ibi invenimus facultatem ali- quam fentientem , moventem , & aliquem lo- cam aut commercium, ubi concurrunt am- bo ; nam examen totius legis corporis huma- ni docet, quod ad illum locum, ubi pertin- gunt feniiis ultimi, iit principium motus ar- bitrarii. Si aliquid oculum praetervolat, ma- iius fe (latim opponit fponte, quod fecifTet ex arbitrio , li praevidilfet : ergo certus lo- cas eft , ubi ultimus nervus mutatus facVt caufam occafionalem fenfus; & locus, unde determinari polfunt motus musculorum; & hic locus vocatur fenforium commune ; ergo Epilepfia eft morbus fenforii comniunis ; fed quia in ea deletur facultas fentiendi , appa- ret, quod tota pars fentiens fiat quafi nulla; & contra, quod pars, ubi determinatio fit ad motus , longe violeiitius moveatur , quam tempore fanitatis.

Sed ad finem paroxysmi haec filent itq- rum, &- fit obturatio illius fcaturiginis mo- tus , hinc jacent aegri fine ullo motu , five

mo-

D E EPILEPSIA, 7S7

moriantnr , i\vQ: a paroxysmo refurgant, & tunc caufa mortis yidetur longe propior es- le, quam ante; nam li haec caufa perven'at eo usque , ut faciat lilere medullam oblon- gatam, tunc fit mors, nam cerebellum etiam afficitur ; illud cnim non dat ncrvos , fed omnem fuam meduUam iniinuat medullae oblongatae ; ergo in ea invenitur medulla cerebri & cerebelli; & in hac medulla poteft deleri omnis fundio partis medullofae cere- bri , integra manente parte meduUofa cere- belli ; fed ubi facultas movens & fentiens de- letur , caufa appropinquat , quae delet func- tiones cerebelli. Ergo exquifita Epilepfia tres habet llatus ; deletionem fenfuum , exacerba- tionem motuum , & deletionem fenfuum & motuum fimul ; quod i\ fiat in nervis vitali- bus , mors eft. Si nunc finito paroxysmo oritur fanum intervallum, & poftea fuccedit integratio fimilis mali, tunc vocatur Epilep- fia chronica , quae iterum eft vel exquiiita, vel mida ; tunc fe habet ut febris intermit- tens, nec plus facri-ineit in Epilepfia, quam in tali febre.

Haec vero chronica Fpilepfia multa habet & varia intervalla. Dantur plurima exem- pla hominum , qui intra decem annos tan- tum duos habuerunt paroxysmos ; nonnulli habent fingulis annis , quod valde frequens eft ; vifi iiint , qui vertente anno , verno nempe & autumnali tempore, hoc morbo la- borant; funt , quibus accidft fingulo menfe, & inprimis ad magnos lunae motus , quod valde frequens eft^ alii habent morbum fin-

gulis

788 D E E F I L E P S I A.

^ gulis feptimanis vel diebiis ; alii multoties in- tra vigiati quatuoi horas: hinc oritur magna dubitatio curandi hujus morbi; nam li quis feniel in trienmo laboict, quomodo novilli, eum curatum efle , riili tanto tempore ex- fpedaveris ?

Plerumque hic morbus fokt fefiinare fuum decurfam , ita ut qui primo quotannis inci- derat in paroxysmum , poltea omni menfe, imo faepius in die eum patiatur ; <Sc fic incres^ cit, doiiec fiat mors.

Ergo hic nihil firmi dici poteft , fed om- nia pendent a mira dispolitioiie interna, nam in lerenis iatervaiiis nuUum fignum apparet fandionis laefae.

Saepe nullum poteft obfervari paroxysmi futun indicium, fed hoc non valde frequens efi; hinc totum folamen morbi inde depen- det, ut videamus , . quaenam fit caufa occa- lionalis , morbum redintegrans.

Hacc Epiiepiiae fpecies antiquis Medicis vo-

catur idiopathica vel protopathica. Fer-

NELius vocat Epilepfiam cerebii, & dis-

tingait eam ab Epiieplia viscerum & muscu-

lorum.

^^ Debemus jam inquirere in caufam hujus

parox)^^ mali: fcilicet, debet in illo corpore, dum eft

nii hujus paroxysmus, necelfario adciie caufa corporea

moibi. f|ye phyfica, quae non fult in eo momento

ante: & debet elfe caufa, quae facit, ut il-

lud corpus , abLente paroxysmo , obnoxium

maneat , ut eum poftea iterum pofTit pati.

Dum fit exquifita Ep^leplia , habet caufam praefentem intra cranium in ipfo cerebro, &

ia

D E E P I L E P S I j4. 789

in illa parte cerebri , iibi eft origo a6lionis fenfuum & motuum arbitrarionim : quaiido nunc hic hacret haec caufa , quae facit pri- mum impetum Epilcpfiae, non iiiiligante ul- la caufa, quae alibiforet, tunc vocatur idio- pathica.

Dum ille morbus fit in fuo paroxysmo, tantum habet unam caufam proximam', fivc haereditariam cognitam, vel etiam aliam : il- la, dum agit, elt eadem, &' ctFe6lus femper e(t idem ( loquimur de exquifita Jipilepfia) omnes cadunt, artu^ movent&c: ergo cau- fa excitans proxima femper eft eadem; ha- bet femper eandem fedem. : interim, dum haec caufa proxima fic eft una, caufae, quae hanc faciunt prodire in exacerbationem , funt infi- niiae: quia nunc proxima caufa femper pro- ducit paroxysmum, hinc caufa proxima fem- per non adeft , nifi ubi Epilepfia primo fuo paroxysmo lethah*s efi:.

llla vero caufa interna, quae haeret in cor- pore epileptico , poteft dici confiantiffima ; quamvis enimfaepe,fit fine ullo effedu phy- fico , tamen hoc facit , ut homo , accedente alia caufa, fit epilepticus, quae alia caufa ni- hil feciifet in homine alio: hanc epilepticam diathefin vocamus proegumenam ; &. haec diftinguit Epilepfiam ab omnibus aliis mor- bis.

Haec diathefis proegumena Epilepfiae ve- rae , licet fit peflima, potefi: efi^e fn homine, nec tamen nocere uUi fundioni corporis cog- nitae.

Cau-

790 DEEPILEPSIA,

Caufae excitantes dlftindae funt a d;athe/i proegumena; haec enim diathefis eft line ul- lo effedu; caufa excitans facit effedtum, fed non fola , verum accedens ad illud latens : ergo haec diathefis proegumena, compescen- do caufas excitantes , poteft ferri per totam vitam ad mortem usque : equidem dubito , an non omnes homines obnoxii fint huic mor- bo; fed firmitas cerebri impediet, quo minus in adum deducatur.

Etenim latentifilma illa & caeterum nun- quam nocens dispofitio poteft efife in corpo- re, & non apparere. Veteres fapientes dixe- runt, coitum elfe feeefifum mentis, & veram Epilepfiam.

Haec diathefis epileptica non apparens po- teft ferri ad mortem usque; nam ab avo in nepotcm tranlit, non laborante filio, in quo videtur diathefis eadem fuifiTe , fed per fir- niitatem cerebri fuppreffa.

Ergo caufae excitantes cognitu aeque nc- cefiTariae funt quam proegumenae.

Quaeritur nunc , quid mutationis phyficae intra cranium fuerit deprehenlum, ut pro cau- fa mirifici hujus morbi haberi poffit ? Haec caufa eft duplex ; una , quae praefentem pa- roxysmum jam producit , dum paroxysmus •fit; altera eft illa, quae , dum pacatum eft intervallum, facit illam diathefin ad regene'- rationem paroxysmi : nonnunquam inventum fuit nihil omnino , quod fenfibus perceptum encephalon epileptici mortui poterat diftin^ guere ab alio; afiquando in quibusdam parti-

bus

D E E P r L E P S I A. 79»

bus vifum eft aliquid contra lcges naturae con-. fuetas ; & quando hoc faepe eodem modo fic fait deprehenfum , Medici jure quodam ar- guebanc , hanc effe caufam Epilepliae. In- ter fcriptores nullus forte in cadaveribus plu- ra cerebra infpexit quam W i l l i s i u s , qui hoc opus cum Lowero excolebat; illi fatentur, quod Epilepticorum peflime af- fedlorum poft mortem diffeda cerebra faepc millam confpicuam caufam exhibuerint; un- de W I L L I s I u s fere generaliter coHige- bat, Epilepiiam idiopathicam effe tantum na- turalem cerebri fundionem deletam, quoad fenfus , uti in fomno naturali , manente ta- men explofione fpirituum quoad motum , fed majori quam in fanitate : invenit tamen etiam talia Epilcpticorum cerebra , in quibus caufa mali erat manifeftiflima. Hippocrates dicit , quod Epilepticae oves diffedae poft \ ,

mortem demonftraverint, cava cerebri replc- ''■

ta fuiife muco & pituita , & oluifTe teterri- me. W i L L I s i u s dicit , fe deprehendifle omnes caufas praeternaturales , quibus ad- fcripta fuit Epilepfia, adfuiffe fine ea ; hinc fub his cautelis fequentia confideranda funt.

Epilepfia exquifitiilima, quae nullum cor-Epiiepfia porcum vefiigium relinquit , & a fola dia-haetedita. thefi cerebri pendet, ab omni aevo infanabi-'**» lis habita fuit : haec vero inventa eft conti- gifife per labem haereditariam : Epileptici pa- rentes , vel fola mater , vel pater , gignunt prolcm , in qua fimilis propagatur Epilep- fia , ita ut faepe annus contagiofus refpon° deat labi gcntilitiae. Vjtium hoc faepe adeo

Tom. IL F f fe»^

^92 D E E P I L E P S I A,

leminale eft, ut fopitum manens in filio vel

■filia tedeat in nepotibus vei neptibus, ex il-

libatis *filio vel tfiiia genitis , & tunc refusci*

tata efl: caufa, quae in filio vel filia non po-

terat cxcirari; aliquando *haec maia vifa funt

ex ipfis Majoribus : videtut hoc fieri eadcm

fere ratione , ac fimilitudo corporis parenti-

bus refpondet.

Conf^eni- 'Altera Epilepfia eft congenita , quae inci-

ta. ° pit ab u^o , & durat ad moctem usque :

haec fit , fi mater gravida animo tnrbatur ma-

■"xime , inprimis fi Eprlepticum cadentem vi-

<ieat : fi nunc mater perterrrta commercio

mirabili afiedum hanc inpertit foetui , in u-

tero contento, ille in utero matris jam con-

vellitur, & dein tota vita convuifionibus la-

■borat; nam haec Epilcpfiae fpecies efl: incu'

rabiiis , quicquid dixerit Helmontius.

^.!^f"*^ Tcrtia fit a carie cranii, omnium maxime iii

diploe nata; nam putrescens ibi materies la*

mellas a fe invicem diftendit, quae remotae

mutant capacitatem cranii: praeterea materies

putrida ibi erodit teneras fibras , & nata hinc

irritatio faepe fecit Epilepfiam. Homo tri-

ginta annorum laborabat diu pertinaci ccpha-

laea; incidit inEpilepfiam violentiflimam; de-

finit infultus ; manet Cephalaea ; infultas fe-

cundus erat violentior , & necabat aegrum ;

aperitur cranium ; invenitur ad torcular H e-

■R o p H I L I , ubi cerebrum non eft valde re-

motum a cerebello , locus denarium aequans ,

cariofus , foetidus , putris ; praeterea in toto

capite erat nii mali. Fernelius eft in

ea opiiiione, quod Epilepfia non orisitur ai>

inpr-

crami.

b E EPTLEPSIA. 793

Irierti pituitofo , fed fingulari quodam vene- mto : dlck^ quod muHer epileptica fa6la pef odorem Mofchi, ab infultu fuo curatur per nidorem Afae foetidae vel Caflorei : hiiic tan- tum rcquiritur vapor afficiens nervos , ut fiat totum hoc malum ; nam dicit , quod inven- tus fuerit fomes haerere circa cranium , qui vapore fuo putrido excitavit Epilepiiam; di- cit etiam Aretaeus, Epilepfiam in dia- thefi haerentem , dum penitus latebat , faepe folo odore lapidis Gagatis incenfi , cande- lae exilin6lae , plumarum ambuftarum &c, redditam fuiffe aduolam : & dicit F e r n e- xius, fuiffe cafus, in quibus inullio cranii usque ad diploen fanaverit Epilepfiam. Sar- tor laborabat !ue venerea; curatur per Mer- curium ; dcin fit epilepticus ; tandem mori- tur ; aperitur cranium , & invenitur pars pofti- ca calvariae tota cariofa.

Quarta fit ab omnibus cranii vitiis , quaeAmutatft €Jus tiguram mutant , uti funt ulcera vene- eranii fi- rea, exoftofis, cranii offei craflitudo nimia,S""* fpinae enatae, craniiintroprefll inaequalis fu- periicies, quod in mobilibus infantum capiti- bus inprimis obtinet : huc etiam refertur , dum poft cranii fra^t.iras, in juniori aetate fadlas, il!a pars, cicatrifata quafi, in cranio non po- teft ita crescere & extendi. Pleni funt Ob-- fervatorum iibri exemplis , quae haec omnia confirmant. V. i^ARTiiOLiNi Anatom» htb.lV.ca^. 5". ubidicit,fe in tribus epilepticis pueris Neapoli vidiife , quod futurae capitis, praefertim coronalis , a figura naturali devia» Verint , adeo ct <2^^ ciiw) exultatae etninue-

F f ^ rlHt.

i

794 ^ -E E P I L E P S I A,

rint. B o N E T u s citat G u a r i n o n i u m ;

qui obfervavit , quod multi laboraverint & .mortui fuerint Epileplia , & quod gummata vencrea dederint caufam mali, L e D u g dicit in obfervationibus , quae leguntur in Zo- ^iaco Medico gallico ^ apparuifle faepe & evi- dentilTime in Epileplia incurabili , totum yi- tium pependiffe a maia fabrica oflium cranii; cranium fuiife jufto capacius , crairius , ex uno ofle concretum futuris abolitis.

Inventum fuit in mortuis Epilepticis, os in- trorfum excretum inftar eornu prefliffe partcs , •& produxifle Epilepliam idiopathicam. Eques vegetus , equo excuffus , labitur , allidit cra- nium , fit aphonus , ren.ituitur; fex pofl: ca- fum elaplis annis fit epilepticus; tandem mo- ritur; capite aperto invenitur os cranii inter- rium excrevifle , & fe infinuaffe inter fibras proceffus falciformis. Fortis mulier fummo nixu per angufla naturah*a enititur infantem , qui dein moritur epilepticus ; in cadavere invenitur nihil , nifi quod allifum infantis caput induilfet alienam foruaam. Huc re- fertur vitium obftetricum , quae faepe in- fantem jam pariendum, & flantem inter an- guflias ofTium pubis & coccygis, &Gonniven- tias offium Ifchii , educunt , tumque caput movent . premunt , trahunt , torquenx , & hoc raodo non tantum Epilepliae mox futurae , fed per totam vitam duraturae , faciunt prac- difpofitionem infanabilem. Huc refertur cra- nii deduSio per ligaturam externam : faepe cnim natus infans , & in cunis repofitus, fi- ne manifefla eaufa inpugnatur iafultibus epl-

lepti-

D E E P I L E P S I A, 79;

lepticis; ratio eft , quia frontis offa circum- dacuntur lacinia lintea : ofTa enim frontis ut plurimum hiant ; fi vero haec ofTa per h'n^ teum contrahuntur , ar^latur cranium : quan- do tunc fimul capitella inponuntur, & forti- ter attrahuntur, bregmatis ofTa colligantur & comprimuntur ; hinc turbatur totum cere- brum , quod molle ell , & habet vafa aequa- biliter diftenta ; fic turbatur tota oecono- mia, formatio capitis fit mala , & inde fa^ tuitas.

Huc refertur intropreflio cranii. V. Mis-^ ccUanea curtofa. Decur, I. Ann. 4. Obfer" vat. 35". Viri cujusdam magni nominis fiho-^ lus feptimcftris dum nutrici de no6i:e ad lac- tandum traderetur , fomno , fi non vino , obrutae ; poftquam denuo puellum in cunas reponeret, cecidit fupra earum quandam pro= minentiam, unde poil quatuordecim dies cop- reptus Epilepfia, ad plures abiit, Ut ignora, & a perverris mub*eribus fupprefTa, innotes- ceret caufa , difTcdlum fait caput , in quo paulo fupra tempus- finiflrum inferior cranii lamina feu tabula in tumorem notabilem ele- vata verfus cerebrum , fuperiori omnino il- laefa , vidcbatur : unde facla eo loci mem- branarum comprefTione , humorum affluxu , & notabiii cerebri corruptela, epilepticus ex- fpiravit. Ballonius refert limile exem- plam. Juvenis* nobih°s , fanus , nono aetatis anno, cadit, aHidit cranium, & frangit circa futuram fagittalem ; fanatur, quantum appa- rebat; fed ubi fradura cranii erat, ibi os era^ quaff cicatdfatum ; creseebant reiiqua offa ,

Ff 3 fed

D E E F I L E F S I A,

fed ciGatfix ofTea manebat aeque magna j nec expandebatur ; liebat Epileplia^ quae cuni lummis vertiginibus manebat usque ad mor- tem , idque tantum ex mala cFami confor- matione. Abhumo- Huc refertur humor intra cranium & du- libus cfFu-ram mafrem. Fernelius invenit duram • matrcm receffiire a cranio , & locum me-

dium plenum ichore putrido. Juvcnis , diu in carcerc detentus , Epilepfia correptus erat cum aliis fymptomatibus; diu enim languidus, decubuerat, perpetuo ftupore afflidus, Scdo capite puftulae fupra duram menyngem ap- paruerunt , erofa ipfa , & cerebro per fora- mina eminente pluribus in locis. V. B o- N E T I Sepuichr, Tom. L pag. 274. V'fus efl: Epilepticus mortuus , & nuUa ah'a caufa in- veaiebatur , nifi quod dura mater accreverat piae matri. Homo poil diuturnum morbun^ Epileplia afficitur; remittebat fubinde & redi- bat; ingeminabatur quotidie horrendus inful* tus , & taudem aeger moriebatur apopledi- cus. R A V I u s , me praefente, aperuit ca- put ; invenitur cerebrum faniffimum , fed ad procelTum falciformem inter medullam utri- usque lobi cerebri haerebant fpinae offeae , in- cretae ipli medullari fubilantiae. V. B o- N E T I Sepulchret. 'Tom. /. pag. 283. , ubi ^pparet, quod homini cuidam in ipfa ccrebri fubftantia g^adioli inpadi fruflulum , reliquo eurato vulners, perpetuo (ine detrimento hae- ferit, nifi quod comitiali morbo frequcntius eonvelleretur. HfiC rcfeitu^- GOpiQium fcrum , craniuin to-

tum

D E E P I L E P S I A. y^f,

tum internum, inprimis poftkum, repkns &, inundans , ita ut menynges utraeque, earum procefTus, ipfumque cerebrum , macerentur, contumantur , & tenuiflima reddantur. V, PiSO de morhis a colluvie firofa jpag. i^^S, ifp. B A L L o N I u s hanc rem confirmat , & dicit , quod in homine , diii conflidato cum Epilepfia, & tandem mortuo, caput in- ventum fuerit quali inundatum, omaibus ner- vis turgidis , folis vero opticis compFeflls.

Multi Epileptici mortui & infpedti exhibue- runt nul[am aliam caufam , in toto corpore fpeiSabilem , ni(i quod veotriculi ce^ebri , in- terftitia inter duram & piam matrem , om- niaque in cerebro ad fpinalem medullam us- que fuerint inundata. V . B o n e t i Sepul- chret. Tom- I. pag. ^j6. , ubi narrat , quod apertum fuerit craniam Epileptici mormi, & quod cerebrum ejus in ipfa fubftantia reper- tum fuerit adeo humidum , ut, dum descin- debatur cortex , aqua undique quafi ex fpon- gia exliiierit ; ergo tal/s colluvies haelit iii ipfa cerebri fubftantia. R i v e r i u s depre- hendit in alio , quod in intercapedine mem- branarum inventa fuerit aqua biiiofa , cra/fa & foetjda , & quod haec fuerit crebra Epi- lepfiae caufa. H. S a x o n i a narrat de mo- niali, quae retentionem urinae pafTa incidebat in Epilepfiam , & poft biduum moriebatur. Videtis hic, quod humor acerrimus & tenuis ortum dederit Epilepiiae; & fimui patet, qua- le illi, qui vera Ifchuria laborant, femper tiii- te mortem aliquid Epiieptici patiantur. H i p^ p o c R A.T E S faburram mucofam & frigi-

F f 4 dajL'n

798 D E E P I L E P S I J,

dam habuit pro fola & unica caufa E^pilep- liae; dixitque, paroxysmos fieri a conatu na- turae, expulfurae hanc materiam; eosquc de- finere , quando caput ita calefaftum tuerit , XLt haec mareries fit exprefla ; hinc homines biliofos & calidos nunquam fieri Epilepti- cos. Ababfces- Huc refertur abfcefTus in capite natus. Vi- fu in ca- dcautur obfervationum fcriptores , qui nota- pite. verunt, magna copia boni puris per oculos, nares , aures , edu61a liberatos fuifTe aegros : invenerunt totum cerebrum tabefa6i:um in pu- trilaginem : deprehenli funt etiam tumores quivis ofTei , fteatomatolT , pinguedinoli ; li- mium obnru61:iones , oiTescentiae , polypi ; Mercurius inprudenter corpori appHcatus, in diploe haerens &c. Videamus exempla, quae hoc confirmant. Vidit Joannes Bau- H I N u s , quod homo , diuturna Epilepfia confedus, incifo capiie exhibuerit verum abs- celTum fuppuratum fabdantiae corticalis cere- bri, in cujus corpore praeterea omnia incul- pata erant. S m e t i u s narrat i>2 Miscella- neis Medicis , fe vidiffe vulnus , penetrans per calvariam, pertudilTe menynges , & pene- traffe in cerebrum : aeger fupervixit , fed af- fe61us Epilepna tandem moriebatur ; capitc aperto deprehendebaiur , quod locus laefus continuerit uncias tres veri puris. H. Sa- xoNiA dicit, homini a laefo capite fuper- vemffe Epilepfiam ; quum morbus duraviilct aliquantulum , cxivit fubito per oculos , na- res & aures ingens copia codi puris, & tunc aeger liberatus fait ab Epilepfia. Memorat

Bo-

D E EPILEPSIJ. 799

B O N E T u S Sepulchret. Tom. I. pag. 283. quod verus cerebri fphacelus faepe numero fecerit Epilepiiam. Sphacelus cerebri vocatur ab HiPPOCRATE tanta ejus corruptio , ut fuiidionibus obeundis ineptum fit. Talem corruptionem fe quoque vidifTe teftantur Sal-

MUTHUS & GlANDORPIUS. HoF-

MANNus memorat , puellam cecidifle iii pavimentum , allififTe cranium, poftea fadam fuifle Epilepticam ; apparuiffe tumorem in ex- terno cranio ; tandem mortua eft , & inventa fuit fiiTura offis cranii cum humore quodam ad interiora pergente. Vifum fuit, Epilepti- cum hominem mortuum difledtum exhibufiTe fnanifefle ingentem polypum in finu faicifor- mi venofo cerebri , qui fanguinem nec iocare , nec transmittere poterat. I^orellus nar/at, adipofa frufla, infiar febi candelaram , in hoc cavo haerentia , caufam hujus morbi fuifle.

Cognitum eft ^ durain miatrem , ubi for- mat cava pro finubus , faepe degenerafie ia cartilaginem vel os , & hinc excitatam fuis- fe Epilepfiam. Ergo hujus morbi caufa po- tefl haerere in inaequabili fanguinis venofi fubdudione ex cerebro. Fernelius di- cit, pofl curatam luem veneream faepe man- lifTe Epilepliam, fed tunc Mercurium inpru- denti copia fuifTe adhibitum ; additque fe vi- diffe, quod Mercurius haeferit intra diploen, imo efFufus fuerit intra cranium. Hoc con- firmat obiervatio R u y s c h 11 de meretrice, cujus caput a Mercurio effufo tumebat , & quae, multis convullionibus fuit obnoxia. E- pileplia etiam nata fuit a Phreuitide , & a

F f f vi

798 D E E P I L E P S I A.

dam habuit pro fola & unica caufa E^pilep- liae; dixitque, paroxysmos fieri a conam na- turae, expulfurae hanc materiam; eosque de- finere , quando caput ita calefa6i:um fuerit , ut haec maieries fit exprefla ; hinc homines biliofos & calidos nunquam fieri Epilepti- cos. Ababfces- Huc refertur abfcefrus in capite natus. Vi- fu in ca- dcautur obfervationum fcriptores , qui nota- pite. verunt, magna copia boni puris per oculos, nares , aures , edu61a liberatos fuifTe aegros : invenerunt totum cerebrum tabefa6i:um in pu- trilaginem : deprehcnii funt etiam tumores quivis ofTei , fleatomatoiT , pinguedinoli ; li- nuum obnru6i:iones , olTescentiae , poiypi ; Mercurius inprudenter corpori apph*catus, in diploe haerens &c. Videamus exempla, quae hoc confirmant. Vidit Joannes J3au- H I N u s , quod homo , diuturna Epilepfia confe61:us, incifo capiie exbibuerit verum abs- cefTum fuppuratum fubdantiae corticalis cere- bri, in cujus corpore praeterea omnia incul- pata erant. S m e t i u s narrat If^ Miscella- neis Medicis , fe vidiffe vulnus , penetrans per calvariam, pertudilTe menynges , & pene- traffe in cerebrum : aeger fupervixit , fed af- fe61:us Epilepfia tandem moriebatur ; capitc aperto deprehendebatur , quod locus laefus continuerit uncias tres veri puris. H. Sa- XONIA dicit, homini a laefo capite fuper- venille -Epilepfiam ; quum morbus duravifiet aliquantulum , exivit fubito per oculos , na- res & aures ingens copia co6l:i puris, & tunc aeger liberatus fuit ab Epilepfia. Memorat

B 0=

feccni at)Hi

COII^l

paViU

/IJII Si

ad JDii cpi

iri vc nectt adipo cavo C( iuat m fe£ teftl

fQtxill

cit, \

CUJ'

(]ua piie/

l/

i

I L E P S IJ.

799

B O N E T u S SepuJchret. T^om. I. pag. 283. quod verus cerebri fphacelus faepe numero fecerit Epilepiiam. Sphacelus cerebri vocatur ab HiPPocRATE tanta ejus corruptio , ut fun^lionibus obeundis ineptum fit. Talem corruptionem fe quoque vidifTe teftantur Sal-

MUTHUS & GlANDORPIUS. HoF-

M A N N u 8 memorat , puellam cecidifle iii pavimentum , allififfe cranium, poftea fadam fuiffe Epilepticam ; apparuiffe tumorcm in ex- terno cranio; tandem mortua eft, & inventa fuit fifTura olTis cranii cum humore quodam ad interiora pergente. Vifum fuit, Epilepti- cum hominem mortuum difledum exhibufife manifefie ingentem polypum in finu falcifor- mi venofo cerebri , qui fanguinem nec locare , nec transmittere poterat. Borellus narrat, adipofa frufla, infiar febi candelaram , in hoc cavo haerentia , caufam hujus morbi fuifle.

Cognitum eft , duram miatrem , ubi for- mat cava pro finubus , faepe degeneraffe ia cartilaginem vel os , & hinc excitatam fuis- fe Epilepfiam. Ergo hujus morbi caufa po- tefl haerere in inaequabili fanguinis venofi fubdudione ex cerebro. F e R n e l i u s ^i- cit, pofl curatam luem veneream faepe man- liffe Epilepliam , fed tunc Mercurium inpru- denti copia fuifTe adhibitum ; additque fe vi- dilfe, quod Mercurius haeferit intra diploen , imo effufus fuerit intra cranium. Hoc con- firmat oblervatio R u y s c h 11 de meretrice, cujus caput a Mercurio effufo tumebat , & quae, multis convulfionibus fuit obnoxia. E- pileplia etiam nata fuit a Phrenitide , & a

F f f vi

8oo D E E P I L E P S I A.

vi externa, mm pugnus , ab irato olTi tem- porum inpac^us , efecit , ut mox ceciderit E- pilepticus. A caufa Q^andoque nil omnrno miitatum invenitur. non vifi. B A L L o N I u s dicit ^ fe nescire , quare in feili. morbis cerebri nuMa drlrg^entia potuerit inda- gare caufam , quam accufabat ; hinc poilea nil-audebat dicere. Sic terror ingens , homi- ni ab Epilepiia remotiffimo fuperveniens, fe- cit eum huic morbo obiioxium , ita ut nec vcnaefediioni , nec purgationi , ncc fah'vatio- ni, nec aliis remediis aufcultet : hiac Hel- M o N T I u s , qui aliter jadat , fe hunc mor- bum pofle curare, fatetur, fe non polfe cu- rare Epilepfiam , a terrore ortam. Nusquam hoc magis apparet , quam in pueris, qui fe- mel territi Epileptici fiunt, & tales faepe ina- nent ad mortem usque. Sic vifum eft , quod puer, non ita diu natus, per clangorem tu- barum excitatus , fiebat & manebat Epilepti- cus. Puerpera audit fubico fonum campana- rum ; Epileptica convellitur ; durante fono novum infultum patitur ; lilentibus campajLiis tremuit ad fubito renatum fonum ; poft tres dies redit iterum hic fonus ; redit etiam in- fultus epilepticus & moriiur. Au^lor Na- turae omnes caufas , auditam augcntes , ab- ftulit infantibus ; & idem hoc de vifu \e- rum efl: ; hinc monuit nos , ne fenfus fubi- to excitentur in infantibus ; fed aliter vifum- cft Principibns , qui ciangoribus , tubis, tor- mentorum explofionibus &c. fatigant recens natos, unde multa mala fiunt.

Nun*

D E E P I L E P S 1 A,

Nuncius lugubris fecit etiam faepe nume- ro Epilepliam. Omnla terribilia fpedacula fpe6i:atores imbecilles, & tenerioTis fenfjbilio- risque conllitutionis , concepto horrore&ter- rore , in iimiles motus pervcrfos conjiciant. * Hoc obfervatum eft in virgine viginti fex annorum , tenerioris & fenlibilioris naturae, fpasmodicis affedibus obnoxiae, quae ex fe- iiellra profpiciens, ex inprovifo vetulam, hor- renda Epilepiia correptam, in platea conipe- xit, undc concepto horrore flatim in Epilep-^ iiam , per dimidiam horam durantem , mife- randumque in modum torquentem^ incidit, quae iinguiis diebus eadem hora pari faevita- te rediit, V. Ephemerid. Natur. C/friof. Ann, 1730. fag. 3.02. CoDtigit y infantem rempo- re , qno fokt feflum trium regum cekbrari , larvatum eife ; forte aufertur ilii larva , fla- tim iit Epilepticus, & ita manet; omnia ten- tabantur remedia , profuit nihil ; tandem apo- ple6iicus mortuus efl : nullum hic eft vitimn m folidis vel fluidis , fcd tantum terror, & homo ille iic vixit ad tfigeiimum fextum ae- tatis annum. Puella odo annorum perter- retur a larvato homine, & ab eo virga cae- ditur; fit Epileptica. Adulta mulier, ingres- lura domum , perfunditur iitu^a aqua plena ; illa penitus perterrita fit Epileptica ; redit pa- roxysmus ter vel quater de die , & per de- cem annos iic alfeda fuit, donec moriebatur. Iniinita alia exempla apud Obfervatores kgi polTunt.

Ergo caufae hujus morbi fiint tam fubtfles *§c tenues 5 ut noa dc- tegamur rti i; per fui os;

ef'

So2 D E E P I L E P S I yf.

efFe^lus', eodem modo uti inpolTibile efl: vi- dere caufam , qua homo poteft efficere mille^ nos motus arbitrarios.

Hinc discimus , hominem ita conditum cs- fe, ut poffit infinitos motus «5c motuum for- mas excitare , abolere , mutare , folo iuae vo- luntatis nutu ; interim tamen hanc accepilTe infelicitatem , ut illud , per quod tam felix eft, obnoxium fit tantis calamitatibus , ita ut hoc inftrumentum , quafi luxatum a caufa ex * terna , tota vita hos motus , faepe adeo mi- ros, faciat fine mcnte confcia.

Ergo per omnes illas praedi6tas caufas il- lud corporeum fic mutari poteft , ut fiat ter-? ribilis ille morbus» Videte Hollerium, D U R E T U M, J A C O T I U M , MiSceUanea ch- rioja^ Ephemerides Naturae curioforum &c. ; & patebit, quod ultimae hae fpecies fanentur nunquam , nifi forte uno vcl altero cafu ex- cepto.

Haec vocatur idea epileptica H e l m o n- Tio , qui illam partem animae , quae erudit per fenfus 5 vocavit aiftheticam: haec pars poteft efiTe fine confcientia, & tamcn poteft illi m- poni latens quaedam idea , quae poteft exci- tari. V. g. in bomine quieto , fedente , nihil apparet faeultatls motricis; fed ipfi , non co- gitanti , forte ad faciem applicatur ferrum ca-» lidum; ilico fient illi mgtus, quos ille homo feciflct, fi vidifiTet ferrum calidum; tunc fuis- fet inpreifa idea cum confcientia fenfationis in parte ; illa autem nunc fit fine confcien-- tia , & tunc He l m o n t i o dicitur in fe- miue ideali haerere; qui tantum voiuit, quod

ta-

D E EPILEPSIA, H03

tales facultates in mente fint , quae a caufis externis pofTunt excitari.

An hoc non perfe6le idem eft , quod fit in hominibus laefa imaginatione laborantibus , & ad unum tantum objetlum delirantibus ? Certe haec mala pro luxationibus quibusdam cerebri haberi polfunt. Sequitur nunc enu- meratio caufarum hoc malum excitantium.

I . Omnis Epilepfia , a quacunque caufa na- Caufae ta , excitatur per animi affedus , ita ut hic^'^"^*^" morbus recrudescat, quoties ferena animi pax^"' per affe61:us turbatur; & hoc inprimis fit per illos , qui ingenio fuo fimiles funt i]h's per- turbationibus , a quibus olim hoc malum fuit natum. V. g. infans ob metum latrantis &• aflilientis canis , fa^tus fuit Epilepticus ; vix unquam poftea videbit latrantem canem , quin incidet in paroxysmum : haec caufa faepe adeo parva eft & latcns , ut incredibile fere vi- deatur , & hinc nata fuerit opinio de infultu daemoniaco. Nil ergo pejus eft , qaam quod tcneris infantibus terror incutiatur a cuftodi- bus. Terrores ab imaginatione forti inprimis hunc affedum producunt. Novi puerum , qui ab ancillis torquebatur imaginibus malo- rum hominum , unde, quoties refpiceret ad parietem, cadebat Epilepticus. Pofrumus hoc utcunque intelligere , fi confideremus, quod literarum notulae , nihil commune habentes cum rebus, faciant cogitari rem eandem. I* dem etiam in alns cafibus fieri videmus. Co- a^bus quis quotidie purgans naufeofum afiu- mere, vifo pofica poculo naufeat; imo pur- gatur : tam parum requiritur , ut fiant tanti

mb-

Sd4 D H E P t L E P S I A,

motus. Sic etiam ira fumtDa multoties produ- sit Epilepfiam. Metus fummus & cura fum.ma cam foUicitudine maxima , nodes diesque fus- tentata, inprimis in debilibus , eos proclives reddit ad lomnia terrifica. Epiiepfiae inde na- tae primo tantum invadunt in fomno. Vidi , ubi hoc duravit perannos, nulio paroxysmo interdiu hominem compellante Hae Epilep- fiae diificiliime funt curabiks, & ut plunmum tandem lethales. Tales aegri plerumque nar- rant , fe vel de puteo , in quo labuntur , vel de atra quadam imagine fomniafle ; iilique ie ma- tutino tempore femper fentiunt defatigatos. Gaudia fumma homines , diathefi epileptica la- borantes, eaam projiciunt in hoc malum. Valida Huc referuntur omnia , quae fenforium ^*^"^°iQ- commuiie valide afficiunt , uti funt medita- nis afTec" tio piofunda rei cnjusdam abftradae ; imagi- lio. natio fixa & intentifiima ad recolligcndam memoriam ; intentus rerum celerrimo gyro motarum intuitus , quod etiam confirmavit Aretaeus ; veneris cuitura ad fummum tisqiie producla. Novi Epilepticos , diu in- manem poliutionem no61:urnam palfos , inci- dlire in paroxysmum; Uli tamen in pruritum venereum funt vaide proclives , five hoc con- tingat ex propria diathefi , five humores eo-* riim nim-s acres fiant. Huc refertur temu- lentia, quae fere refert Epilepfiam; tamen hi aegri potus generolos amant ; nec mirum , quia pofl: paroxysmum fe femper fentiunt" laxos, frigidos & vacillantes. Huc etiam per- tinet luxus epiiiarum ; hinc iili homines , ad convivia cerimoniah*a iiivitati , faepe totum

eon"

D E EPILEPSIA. ^of

Confortium fuo paroxysmo turbant.

Huc refcrtur plethora, fanitatis. pedisfeqna ^pjg^i^Qja^ hinc Epileptici , limulac redierunt vires , luum paroxysmum patiuntur. Haec diapolitio om- nibus hominibus ad certos lunae adfpedus eft propria, quod Statica .Sanctorii confir- inat, unde Epileptici his temporibus frequen- ter in fuum paroxysmum incidunr. Mcn- llrua & lochia foeminis retenta , vcl lac fubi- to repulfum, idem efficiunt. Effcdus hujus |)Iethorae e(l rarefa61:io , quae femper iit a motu & calore , & nunquam magis quam primo vere; hinc Epilepfiae inprimis tempo- re verno fiunt ; calor tunc redit offibus, & infpiratur corporibus vis quaedam nova, quac aliis cauiis non poteft adfcribi ; hinc faclum «0:, quod lunae & folis curfus putati fuerint regere Epilepticos.

Nidores varii , qui commovent nervos , . , huc etiam faciunt. Epileptici , quando ve- ^^ ^^^* niunt in locum , ubi plurimorum hominum -cffluvia concurrunt , v. g. in templis , raro inmunes manent : hinc olim explorabant , an -quis Epilepfia laboraret, lapide Gagate com- bufto. RoNDELETius mcmorat , fuifle quendam hominem, cui reduplicabatur paro- ^ysmus hujus morbi , quoties feriretur frigi- do aere ad aures ; re comperta , dum cir- cumfpicit, & aures bombace claudit, nil fen- tiebat maii ; auribus vero apertis , malum ite- rum redibat

Inpraegnatio etiam excitat hoc malum; fmo, cafus fuerunt , ubi dubitatio de inpraegnatio- nauo-. ^" nc folvebatur acceffione hujus morbi. Par-

tu»

«o(5 DEEFILEPSIA.

tus nonnullis mulieribus , fn quibus nullum lignum latentis hujus morbi fucrat obferva- tum, nunquam contingebat fine Epilepfia in . ultimo nixu , & illae tunc femper pariebant line ullo fenfu. Partus difficiiis huc etiam fpedat : multae muheres nuptae , dum jam annofae erant, in fummis primi partus nixi- bus Epileplia afficiuntur ; & hae fere femper cum foetu fuo moriuntur , niii promtus Em- bryulcus infantem educat. His accedit ul- timo mira affedio virorum & foeminarum, qui in ipfa adione copulae Epileptici fiunt.

Evacua- Huc referuntur omnes magnae corporis

«lones. ixiutationes per evacuationes inhgnes. Multi funt, quibus, dum fanguis fluit ex incifa ve- na, Epilepfia evenit. Haec etiam fit ab om- nibus caufis , quae ventriculum vel inteftina irritant , & praecipue a vermibus ; & tunc tempore inediae maxime ingruit cum diro fae- peejulatu, qui tormina abdominalia teftatur.

Diagnofis. Fidam Epilepiiam a vera diftinguimus , quod aegri oculos nunquam claudant integre, fed album oculi appareat.

Cauti debemus efTe, faepe enim fimulatur Epilepfia , quod vifum fuit in juvene nobi- lifTimo, fed peffimae indoHs. Hujus paroxys- mus fine ulla norma vel regula redibat, fem- per praefentibus hominibus : juflit Medicus Chirurgo adilanti, ut ferrum candens poUici pedis admoveret ; quo fadlo juvenis flatim exiiliit ; & cum juberetur , hoc fingulo pa- roxysmo debere fieri, non rediit morbus.

'" Tales Epilepfiae virgarum minis in paro-

sysmis repetitis fanatae fuerunt ', fic intenta-

to

D E E P I L E P S I A. 807

to ferro candeiiti olim faiiavi integrum Or- phanotrophium Harlemenfei hinc li diibita- mus, per punduram aciculae, vel vellicatio-s nem unguium, exploratio poteft fieri.

Epileplia deuteropiathica ftomachica cog- noscicur praecedente dolore ventriculi diutar- no, diftenlione, repletionis fenfu , flatulentiai^ difficili tolerantia inediae; hiae dum forte je- junant Epileptici , parox)smos fuos habent ^ live hoc fiat a lumbricis , five a bile in va- cuum ventriculum adrcendente; noscitur e- tiam praecedenti navifea & animi deliquio ^ ingentique vomitu bilis vel pituitae ante pa- roxysmum : pergraecatio temulenta in non as- fuetis faepe prima vice excitat Epilepfiam* Venus nimis exercitata fecum fere fert inful- tum epilepticum ; nec tunc femper conftat^- eftTe idiopathicum : nam poll ardentiffimas ve- neris exercitationes oricur languor circa ven- triculum & ingrata imbecillitas : fi dein fub- fequatur Epilepfia , debes profpicere nervis ftomachicis, nifi aliunde conftet, elfe idiopa- thicam.

Si mens poft paroxysmum ilico conftat i-Prognofiss fpes eft optima , & curatio fere femper fuc- cedic : fi maneant hebetadines , vertigines ^ gravitates, cafus longe pejor eft.

Saepe aeque difficile eft tollere Epilepfiam idiopathicam , quam tollere in homine fano facultatem excitandi motus arbitrarios; hinc haereditaria V congcnita, & a fummo terrore nara , ab omni aevo habita fuit infanabilis. Helmontius fubmerfionem fub aquis ad mortem fere usque in hoc cafu commeiida-*

'jtom, IL G g tk 'f

8oB D E E P I L E P S I A:

vit; & fuit revera unum vel alterum exem- plum , hunc morbum per fubmerfionem vel terrorem fummum fanatum fuilfe ;' fic enim deftraebatur haec idea epileptica dida Hel-

l^IONTII.

Epilepfia haereditaria , congenita, vel nata a mala forma cranii , vel male affe6bis me- nyngibus, vel male figurato cerebro, fimili- que caufa non emendabili, vel humore cor- rupto, fomitem fixum faciente in loco, un^ de dimoveri non potell:, infanabilis elt. £- pilepfia nata a mero vitio feuforii communis nunquam curatur radicaliter; id eft, nunquam diathefis illa praedifponens tolli potefl: , nifi forte detegi polfit , quaenam illa fit ; & cog- nosci , illam effe extirpabilem : led qui non confidunt ja6tationibus , non facile oliendent methodum , per quam talis diathefis tolli- tur ; nullum remedium , qiiod hoc poteft fa- cere , conftanti effectu hadenus fuit dcpre- henfum ; nullus Auclor , nec ulla Medico- xum feda, talia protulit. Hippocrates multum infudavit intelligendo & curando huic morbo ; utebatur fuo Helleboro albo , cujus dandi methodum tam benenoverat; dixit ta- men in fuls Aphorismis : nifi aetas , & mag- na geniturae tempora in utroque fexu inor- bum fufiulerint , ad mortem usque maner. Galenus & Arabes confentiunt- Non- nuUi Chemici praefcripfere pauca univerfalia; in quibusdam tamen cafibus morbum incura- bilem pronunciant.

Recens natis Epilepfia idiopathica creberri- ma eft , & omnibus fere contingit : excitatur

in

D E E P I L E P S I A. S09

in h!s a caufa leviflima , fed iterum abft , tota vita non redeans : hoc videtur inputun- dum elle magnitudiiii cerebii & nervorum fupra reliqiias partes. Epileplia inde orta lo- let fere abeire a:.te odavum menem ; fed circa feptimum vel odavum menlent ab ir- ritatione gingivarum adhuc fu:.citatur ilia dia- thelis, tempore deiititionis , inprimis cuando dentes canini egredientur. Po( ea ante erup- tionem Variolarum confl ei.tium infantes fae- pe habent convuifiontm Epiiepticam.

Quo magis morbus apparreat an e fepti- mum menfem , eo pejor eil: fi oiitur tem- pore dentitionis, eft omnium leviirjmns.

Epilepfia juvenculorum poll feptimum vel o6tavum annum iolet fere femper curari fola aetate; in masculis, fimuiac femen nascitur; in foeminis, dum incipiunt fluere menftiua; & magnus Hjppocrates hinc tantum fperabat curationem.

Si Epilepfia . juniores occupans , tempus pubertatis iuperat, tota vita manet. Hippo- c R A T E s Sed. /^. Aphor. 7. Silet faepe E- pilepfia ad pubertatis tempus ; fed poft puber- tatem oricur, & durat ad mortem usque; & quando in leminali contagio haeret , femi- ne fa6lo quafi infurgit : \\ poft lethargum manet imbecillitas , & perit memoria, fuper- veniens Epilepfia ftatim lethalis efl:.

Fluentibus menft:ruis concepti homines in- fanabiles fiunt Epileptici , teftantibus H o l- L E R I o & Arabibus. Initantibus menftruis concepti, & firmitate utcri retenti foetus, c- iam dicuntur fieri Epilcptici.

Gga Dif-

Sio D E E P I L E P S I J.

Difficillime curautur Epilepfiae, quae mag"» na reliuquunt intervalla ; illae etiam , quac fiunt poft trigcfimum annum. Ubi intcrval- la longa funt , difficulter fcitur , an mutata fuerit diathefis ; quia paroxysmus faepe per annos filet, & omnes Epilepfiae, qualescun- que & quam faevae , fi efifent fine paroxys- mo , idem efiTet , acfi non adeffcnt. Novi nobilem matronam , quae bis in anno* Epi- lepfiam diriffimam patiebatur ; quando pafifa crat horrendos paroxysmos, per aliquot men* fes erat fana, vegeta & hilaris ; renata tem- pefiate iterum patiebatur paroxysmum : illa caeterum bene concipiebat , pariebat , nec un- quam patiebatur abortum. Quotiescunque er- go fieri poteil, ut caufae excitatriccs bene ob- ferventur , tunc harum caufarum cognitio prophylaxin docet. Plerumque illae caufac non funt inprovifac , fed quaedam pracmit- tunt figna: reftat ergo Medico, ut obfervet, quomodo natura agat in his corporibus tem- pore ferenae pacis ; deinde quid agat , quan* do tranquillitas illa incipit turbari ; hnc no- tandi funt effe^tus ex paroxysmis , & aftio caufarum ante eos , & in iis. Agite ! haec excutiamus. sympto- I^um exacerbationes fiunt , cerebrum fo- nuia cu- lum nobis videtur pati ; omnes ejus faculta- lationis tes perturbautur & delentur , & disponitur, cauia ob. ^^ refpe^lu adionum fiat nullum ; id eft , ' inprimitur cerebro dispofitio , unde poteit fe* qui apoplexia vel mors. Quando nunc hoc toties- fa6tum efi: , manet in cerebro diathc- fis , quae per folos effedus dignoscitur : &

pri-

D E EPILEPSIJ. 8ii

primo quidem ftupor; id eft, illi aegri, qui crehros habuerunt paroxysmos, ea, quae con- tingunt, minus fentiunt , quam humanitas rc- quirit : dein vertigo , quod Aretaeus e- tiam confirmat ; & ego novi Epilepticum , qui dicebat , fe perpetuo vivere quali in ter- rae motu , adeo ut nullum efTet Ikbilimen- tum : porro gravitas capitis , (ie ut iliud vix polTmt tenere ere^lum : dolores capiris inmanes ad mortem usqae : in multis coecitas perfeda. ^. Ephemer. Natur, curi&f, annt 1712, fag. 264., ubi narratur exemplum ho- minis , qui ab Epileptico infultu amauroiiu patiebatur: fequitur memoriae labilitas, poiiea deliria , & omnium maxime deploranda fii- tuitas. Novi Centurionem Epilepticum , quem anie mortem vidi inftar infontis pue- d, & penitus pufillanimem : porro fiunt va- cillationes, tremores, paralyfes, fummae tar- ditates , fomnia turbulenta , incubi terribiles : & , quod rarius occurrit , fed tunc inprimis in flore aetatis, febrjs acutifTima ad mortem ducens: tandem poft haec omnia fequitur a- poplexia , id eft , totius cerebri deftrudiio ; quam fequitur mors, id eft, apoplexia cere- belli. Haec omnia nobis contemplanda funt ut appareat , quidnam acccdat ad primam la- tcntem diathefin.

Musculi & nervi hic violentifilme agitan- tur ,_ qaod fit a cercbro prius aflfe^ao , & fae- pe ita mutantur , ut partes poftea pcr totam vitam fiant incmendabiles ; hinc artus appa- rent diftorti , contradi , paralytici , deftrucao uervi ift musculum imperio , & musculorum

9^% a ofei-

8i2 D E EPILEPSIJ.

obfequio ad imperium nervi; hinc fiunt dif- foniits illae diltradtiones : rariffimum eft in Epileptico videre aequili^rium motus fuper- lles , fed femper una pars vel altera magis lae a aequil bnum delkuct; hoc omnium ma- xime Lt in ocuHs , hinc tam faepe manet iii ViliU derormita; : hinc fiunt artuum majo- rum mi;ae iutorliones , omnium maxime in iliis, quibus partes fui.t valde tiexiles, idell, in i. rantious Quaiido nervi vitales pariter afficiuntur , tunc cordis & tnoracis actiones laed mtur ; hinc palpitaciones cordis Epilep- liae umt foboles : & quia organa fecretoria urinae , feminis &c. eriam padantur , hinc faepe mirabilcs fequelae horum morborum in his partibus mancnt. A diuturno & violen- to fpasmo artcriae fupra musculos tetano af- fedos dilatantur; hiix in hom^nibus Epilep- iiae obnoxiis pulfus plerumque magnus 6c plenus eft : musculus in paroxysmo agens lic premit fuas arter*as , ut fanguis non poffit tranlire ; hinc illae arteriae magna patiuntur. obftacula , & plus dilatantur fupra locum ob- flaculi , quam reliquae ; hoc li faepe fit , tunc totum fyltema a;teriarum fupra mu^cu- los dilatatur ultra fymmetriam , & fit aneu- rismaticum, hinc iili canales pollea e unt de- bili'^res in contractione; hinc poftea tam mi- ra'>il'a viria fiunt in musculis horum homi- num. Venae, ouae funt in mu-^culis , paro- 3cv<^rai tempore comprimuntar , vel evacuatae collabuntur ; utraque rat''one anguftantur , & il'a;' venae , quae propiiiquae lunt musculis affeclis , varicufae fiunt, hinc laxiores & de-

bilio-

D E E P I L E P S I J, S13

biliores ; & hoc fit co magis , quo plures liiusculi cooveiluiitur ; & diutius convulff nianeat.

Utraque hac ratione plus fanguinis fcrtur per vafa musculis non infervientia; hinc hoc refpectu plus fanguinis venoli redit veaus cor; hinc fyftema venofum mmatur in fuo aequilibrio, uti etiam arteriofum; nam quo- tiescunque arteriae impediuntur transmitterc fanguinem, tunc dilatatae turbant dillributio- nem fanguinis ; & quotics hoc in venis fit, turbatur et'am proportio. Omnes venae ru- brae accipiunt humores ex arteria rubra, & praeterea ferofos non rubros, omnemque la- ticem pellucidum : (nam omnia vafa abfor- bentia definunt in venas) hinc venis majori- bus tempore Epilepfiae impeditis, debet im- pediri iter per omnes venas verfus cor, hinc omnes venae ferofae , lymphaticae , imo e- tiam fpirituofae debent fieri varicofae : quum ergo infultus epileptici acque fiant in pe6i:o- re, quam alibi, hinc pulmonis acliones tam manifefte turbantur , uti docet tumor vena- rum jugularium internarum , frontis , labio- rum , quae hic quafi retorridae apparent ; hinc HiPPOCRATES dixit , flatus fieri in his venis , nam earum tumores perfede emphy-i- femata referunt ; hinc in multis locis debet nasci hydrops ; hinc Epileptici , ubi tot in- fultus patiuntur , ut vis vitae incipiat debi- liiari , habent aures pellucidas , oculos tumeii- tes & flaccidos, palpebras pallentes &c.

Hirfc apparet , unde tam incredibilis copia muci tam cralTi oriatur; fic in fufpenfis e:3^

G g 4 utra*

8i4 D E E P I L E P S I A.

utraque nare foedus & crairiffimus mucus dW^ lat ; cum eaim veiiae jugulares adeo con- llringaniur , vafa narium dilatabilia llillant fuum humorem, qui iiico tenax fit : notum enim elt , quo4 venae abforbentes , ubi libcr fluxus humorum verfus cor iin.editur , ita dilatentur, ut liant quafi vafa cxhalantia , & humoies cralTiores transmiitant : lic ftagna- tiones, circa hepar ortae , venas lymphaticas in inteltinis faciunt tam varicofas , ut inci- piant demittere fanguinem : hinc facile appa- ret, quare os tantum falivae , nares tantum muci , oculi tantum lacrymarum effundant; & quare hi liquores per fummam adtioneri^ Vitae & calorem tam cito infpiiTentur,

Hinc oritur perturbatio vaforum fanguife- rorum , feroforum , lymphaiicorum , & ad- huc fubtiliorum in eerebro ; nam in cranio cft nullus musculus , hine omnis impctus rc- tufi fanguinis huc fertur, ubi convulfio fit in omnibus corporis muscuh's. Idem verum cft in medulla fpinah*.

Quum vero venae jugulares impediantur, hinc impletio vaforum fanguiferorum intra cranium & thecam rnedullae debct efte abun- dans : hinc illi fpiritus , qui in cortice fadi pracfto funt, jam in medullam depofiti , per hanc turgescentiam cpguntur ineredibih* vi diftribui per nervos & musculos; & hinc ap- paret caufa violentarum adionum muscnla- rium.

Sed fimul patet, quarc paroxysmus epilep- ticus definat ; nam dum omnis ille fanguis 4;:rairior vafa arteriofa fecit aneurismatica , &

D E EPILEPSIA, ^is

impcditur iii venis , debet comprimere om* nia alia vafaj hinc pulius, qui furebat antea, definit , motas convullivi quicscunt , & ae- gcr incidit in fomnum, (k. moreretur, li tioc non poffet refolvi : fed motu cordis fere nul^ lo fa(Slo , fiigentibus partibus , venis jugula- ribus non amplius impeditis , reliquis non re- liflentibus , fanguis iterum exit ex cranio, minus comprimuntur vala minima , reftitui- tur aequilibrium , & lic aliqui fpiritus inci- piunt tranfire ; & miferi aegri manent hebe- tes, foporoli , fed non ampiius convul/i; & hinc intelligitur ratio, cur omnia in paroxys- mo epileptico tamdiu furant, quamdiu iit il- la aggregatio live aggeftio fanguinls: fed ubi iila jam fada eft tanta, ut omnia jam com- primantur, & niiiil transmittatur, oiiiur mors, vcl, fi haec non fit, debilitario cordis & pul- fus arterioii : fed quia cerebrum adeo fuit compreftTum , in eo non tam cito poteft re- ftitui aequiiibrium , hinc aegri faepe per ali- quot horas vel dies ita manent. Profpexit Au£i:or Naturac noftro corpori , ut omnes fere partes admittant inaequales preftiones , fed non cerebrum , non medulla fpinalis , non medulla in offibus : fi vero , quod ali* quando in Epilcpfia fit, appareat aliqua pin- guedo vel hydrops in membrana eellulofa, piae matri incumbenti , tunc omnis propor- tio vaforum intra cranium neceffario debet turbari , hinc fit fatuitas , & infinita ah*a mala.

Ab hac caufa pofTunt oriri tumores om- nium gcnerum, qui non funt caufae Epilep-

G g ^ fiac,

8i6 D E E P I L E P S I A,

iiae, fed effe^las; hinc nigredo fumma pro- pter ianguincm in membranam adipofam pul- lum , nee rc^gredi potentem ; hinc lividitates tertibiles, maculae & mira velligia deprehen- dentis manus , a propriis digitis convulfis , partem corporis prehendentibus ; hinc punc- ta ruberrima in toto corpore, fenfim evanes- pentia , inprimis in vultu ; fed etiam haec pofTunt fieri intra cranium , thecam medul- larem , & viscera ; hinc poft defervescen- tiam talis paroxysrni fit inopia fanguinis \u. arteriis & venis, efFufo fanguine in membra- nam adipofam , hinc eo plus refolvuntur vi- res.

Ergo in vitah*bus , naturalibus , & animah'- bus oritur fumma deilrudio , imo non raro gangraena.

Fiunt hoc tempore fecretiones & excre- tiones longe aliae, quam in ftatu naturali , & quidem violentae & viciffitudinariae : fit om- nium humorum agitatio famma , & inprimis genitalium , hinc illi aegri incidunt in fummos ianguores.

Saepe etiam fiunt incredibiles fanguinis e- miiriones , ita ut aegri videanmr fanguine per- fufi. Audiores quidam narrant, quod in fe- dando paroxysmo epileptico infalh^bile remc- dium fit , fi labia proprio aegri fanguine ii- jinantur : fed quam falluntur ! vidi hos ae- gros , fubmerfos quafi in fuo fanguine , qui tamen manebant in fuo paroxysmo.

Mirum eft inprimis , quod faex alvina , quae exprimitur, fere fempcr fit viridis. No- viftis autem , quod homo fanus , mari non

affue-

D E EPILEPSIA, S17

afluetus , & m navi jadatus , ultimo acrugi- nofam bilem evomat , quae ergo miro hoc motu mutata eil. Quibus percutitur caput, illi et'am talem bilem vumunt: & Syden- HAMrs dicit, in omni tere morbo generis nervofi fubito mutari hunc liquorem.

In cura hujus morbi hoc notandum, quod,^ ^^^ licet diahefis epileptica iaepe tolli uon pos- lit, tanien cum haec , ficet faeviffima fuerit, fine paroxysii;is nuilum dam nuji iaferat , & paroxysmi non pendeaiit a diatheli fola, fed a concurrentibus caufis , & hae poffint abefle»^ hinc pateat, hunc morbum hoc refped^u pofle curari : hae autem cauiae per fedulas oolerva- tiones deteguntur.

Hinc caufis his cognitis vera habetur pro- phylaxis , ut caufae hae vei noii nascantur , vel natae fiant inertes : hae autem cauiae non funt jemper inprovilae , fed quaedam prae- miftunt figna , illas caufas brevi futuras efle.

Hinc Medicus obfervet, quibus modis om- nia, quae in corpus agere pofl^unt, appareant agere tempore tranquillitatis ; quid fiat, quan- do fncipit labeiadari illa tranqniilitas ; qui- nam eftedus ex paroxysmis orti fuerint , & pofl: paroxysmos ; & haec obfervata ante & poft paroxysmum dabunt cognitionem cau- fae.

Infinita ja61:antur rcmedia , tantum ideo , quia fponte abit paroxysmus, ni.'i occidat,

Curatio Epilepfiae idiopathfcae tribus capi- tibus abfolvitur. 1. ablatione caufae praedi- fponentis. 2.. ab}atione caufae excitantis pa-

10'

8i6 r> E E P I L E P S I A,

iiae, fed effedas; hinc nigredo fumma pro- pter languincm in membranam adipofam pul- lum , nee regredi potentem ; hinc lividitates teriibiles, maculae <5c mira veliigia deprehen- dentis manus , a propriis digitis convulfis , partem corporis prehendentibus ; hinc punc- la ruberrima in toto corpore, fenfim evanes- gentia , inprimis in vultu ; fed etiam haec pofliint fieri intra cranium , thecam medul- larem , & viscera ; hinc poft defervescen- tiam talis paroxysrni tit inopia fanguinis in artcriis & venis, effufo fanguine in membra- nam adipofam , hinc eo plus refolvuntur vi- res.

Ergo in vitah'bus , naturalibus , & animah'- bus oritur fumma deftru6lio , imo non raro gangraena.

Fiunt hoc tempore fecretiones & excre- tiones longe aliae, quam in ftatu naturali , & quidem violentae & viciffitudinariae : fit om- nium humorum agitatio fumma , & inprimis geniulium , hinc illi aegri incidunt in fummos ianguores.

Saepe etiam fiunt incredibiles fanguinis e- miiriones , ita ut aegri videantur fanguine per- fufi. Audlores quidam narrant, quod in fe- dando paroxysmo epileptico infa]h'bile remc- dium fit , fi labia proprio aegri fanguine il- jinantur : fed quam falluntur ! vidi hos ae- gros , fubmerfos quafi in fuo fanguinc , qui tamen manebant in fuo paroxysmo.

Mirum eft inprimis , quod faex alvina , quae exprimitur, fere femper fit viridis. No- ^'iftis autem , quod homo ianus , mari non

aftue-

::o.

P I L E P S I A, 817

afluetus , & ia navi ja6latus , ultimo aerugi- nofam bilenn evomat , quae ergo miro hoc motu mutata eih Quibus percutitur caput, illi et'am talem bilem vomunt: & Syden- HAMws dicit, in omni fere morbo geueris nervofi fubito mutari hunc liquorem.

In cura hujus morbi hoc noiandum, quod,^ ^j. licei diahefis epileptica iaepe toUi uon pos- lit, tamen cum haec , ficet faeviffima fuerit, fine paroxysiiiis nullam dam iuni iaferat , & paroxysmi non pendeaut a diatheli fola, ^tdi a concurrentibus caufis , & hae poffint abefTe»^ hinc pateat, hunc morbum hoc refpe(Slu polTe curari : hae autem cauiae per fedulas oolerva- tiones deteguntur.

Hinc caufis his cognitis vera habetur pro- phylaxis , ut caufae hae vei noii nascantur , vel natae fiant inertes : hae aucem caufae non funt jcmper inprovilae , fed quaedam prae- mittunt figna , illas caufas brevi futuras effe.

Hinc Medicus obfervet, quibus modis om- nia, quae in corpus agere pofTunt, appareant agere tempore tranquillitatis ; quid fiat, quan- do fncipit labefadari illa tranquiilitas ; qui- nam eftedus ex paroxysmis orti fuerint , & poft paroxysmos ; & haec obfervata ante & pofl paroxysmum dabunt cognitionem cau- fae.

Infinita ja61:antur rcmedia , tantum ideo , quia fponte abit paroxysmns, ni.'i occidat.

Guratio Epilepfiae idiopachfcae tribus capi- tibus abrolvitur. f. ablatione caufae praedi- fponemis. 2.. abiatione caufae excitantis pa-

ro-

8i8 D E EPILEPSIA,

roxysmos. 3. tradatione aegri congrua in pa-

roxysmo praefenti.

Ablatione , Ablatio caufae praedifponentis fit illam cog-

praedls- «oscendo & enervando. Hiltoria morbi do-

ponentis. euit , quot caufae poffint facere hanc diathe-

fin: hinc apparet, quum caufae illae fint tam

diverfae , quod nullum remcdium folitarium

& abfolutum hic dari poffit , quo omnes hae

caufae pofifunt toUi: ut ergo curetur Epilep-

fia, illa caufa debet cognosci; & hahc fae-

pe mirifice polTe tolli , per exempla videbi"

jnus , nam ratiocinio hic fere nihii valemus.

Puer duodecim annorum , antca nunquam Epilepticus , cadit humi ; intropremitur cra- nium; neghgitur, nec cogitatur poftea de hoc malo ; habet quidem quaedam incommoda , fed nil Epileptici usque ad odavum decimum annum ; tunc temporis cranium adhuc cres- cit, & futurae expanduntur & fecedvmt a fc i|ivicem; poftea fit Epilepticus ; exercirati Me- dici inquirunt omnia , inveniunt nihil ; exa- minarur caput, tondetur; apparet locus intro- prefTus antea negledus ; creverat cranium , haec pars non ; hine membranae omniaque cerebri vafa hic erant aliter difpofita , quam in reliquo cranio: Duretus jubet totum hunc locum exfcindi lata terebra, & puer fa* fiatur perfede.

Hoc enim folum fupereft, ut peritus Me- ^icus indefatigata induilria acquirat , quae- Bam hic difpofitio fit , an in partibus firniis, an in humoribus ipfis , an in utrisque fimul : haec vero omnia enarrata funt in hiftoria cau- iarum, difponentium ad Epilepliam.

Ca-

D E EPILEPSIA. 8i0

Caries in diploe multoties fecit Epilepfiam; fiunt intumescentiae lamellarum olJls , abs-* cefTus, corruptio, & tandem per inuftionem ad diploen usque fanatio ; hinc incauti cre- diderunt, omnem Epilepfiam fimili inuftione poffe curari ; fed faUb. Si vero in Epilep- ticis in una parte cranii manet fixus dolor, qui partes ibi affedas efTe teftatur, fimiie re* medium tentari pofTet.

Hominibus quibusdam dire Epilepticis in- fperaia fanatio fadta fuit per magna vulnera cranio inflifta. V. Marcellum Do- K A T U M de Medica hijioria mirahili pag, 5-2. iierja^ ubi narratur fequens hiftoria. His- trio quidam praefentiebat primo, fibi ipfi ca- put totum oppleri, & deinde Itatim contrac- tiones manuum & pedum ipfum invadebant, ita ut illos hinc inde jadare cogeretur, & in altum oculos contorquere ; nunquam tamen cadebat ^ licet fuper pilas magnas vento re- pletas ambulare fibi videretur ; mentis non omnino tunc tcmporis compos erat , fed in- minens malum praefentiebat ; eo tamen cor- reptus manifeflc principes fundiones laedi dig- nosccbat: fymptoma illud fingula quaque vi- ce non longiori tempore illum afJiciebat , quo oratio dominicalis a quovis dici pofTct, quo temporis intervallo praeterito id malum ita cefTabat , ut ipfe , acfi nihil ilh* contigis- fet, derelinqueretur. Homo ille laboraverat faeviffimo morbo gallico, ita ut & tunc tem- poris ejusdem fobolis ulcerum cicatrices in corpore viderentur , praefertim talis , quod diutius in fronte apertum dctinucrat, & pau-

»20 D E EPILEPSIA,

lo ante fponte confolidatum faerat. Corpo- re expurgato , aliisque praelidiis adhibitis , praefertim vero cauterio in occipiie adaper- to, priftinae fanitati reftitutus eft. Hoc fuf- ficit, ut videamus, quid in fimilibus ca(ibu$ poflit tentari.

Poteft nasci Epilepfia ab humorious quibus- dam : ftc faepe oritur Epileplia puerorum idio- pathica , quia partes in capite contabescunt , 6c putrilagine quadam diffluunt : ii taiis in- fans patiatur manantia ulcera capitis & colli, vel falivationem , vel profluvium muci ex iiaribus , non fit epilepticus ; li vcro haec nata liftantur, evadit epilepticus. Habetur iu ope- ribus H o L L E R 1 1 fequens exemplum. Puel- la quaedam habet a nativitate manantcm fa- niem de capite ; morbus ille curatur fubito ; puella fit epileptica : fruftra tentantur omnfa remedia; contiilitur D u R e t u s ; jubet ille, ut fumantur folia Betae , & adponantur ca- piti; hinc totum caput femi-ulcerofum rcd- ditur; ftillat humor, & curatur Epilepfia.

Sivero truftranea eft diligentia,nec ulla po- tcft detegi caufa, quid tunc agendum? nil fu- pereft , quam periclitando per incerta agere , ni(i veh*tis aegrum committere fuae forti ; quae cum tam dira fit, nr,n poteft relinqui , fed potius omnia tentanda funt; faciunt tunc ma- ximas totius corporis & virne generis muta- tiones per exercitia v*olentifiima , agricultu- ram , remigia liburnicarum &c. ; & fic fir- mato corpore curaverunt morbum. Si H i p- ^OGRATES vcra dixerit , quod hic morbus

nua-

b E EPILEPSIA. 821

nunquam accidat biliofis , fcd fcmper pituito- lis, ratio clare patet.

Diaeta tenuis huc etiam facit , nam non- nulli Epileptici, qui voluerunt uti folo pane bis co6to cum exercitiis , fuperaverunt hunc morbum : laudatur etiam peregrinatio , nam talcs aegri , in Aiiam dcdudti , faepe liberi fuerunt , reduces in patriam laborabant ite- rum. Huc refertur ptyalismus, per Mercu- rium excitatus , qui , fateor, non fanat fcm"- per , nam vidi exempla , ubi profuit nihil ; tamen etiam tentari poteft. Magni Au6lo- res afferunt , quod curaverunt Epilepticos per deco(3:um Guajaci, fed tunc illi nihil debent bibere niii hoc.

Fonticuli, fetacea, cauflica, inprimis cfr- ca occiput & fcapulas , habuerunt ferc fem- per magnos cfFectus ; debent autem ulcera fervari manantia, & tunc haec fetacea idem faciunt quam achores, hinc fi vitium in hu- moribus latet , forte ca ratione curari po- teft.

Dixerunt veteres ^ quod flernutatio maxi- me conveniat cum Epilepfia, & quod ab im- pedita fternutatione faepe fiat Epilepfia ; hinc Guratio fiet impediendo fternutationem per re- motionem caufarum fternutationem facien- tium; fcd quis poteft facere, ut homo fanus, datis caufis, non flernutet ? & fi in hominc jam lateat illa dispofitio, ut a minima caula concidat Epilcpticus , quam difHcuIter hacc tolietur !

Ergo omnia promiffa videntur vana ; ^ crcdimus , quod Epilcpfia idiopathica , vel t

labe

8ai D E E P I L E P S I A.

labe genitali , vel a propria cerebri difpofitio* ne Ofta, non poffit ciirari , nili magna mu* tatione corpori induda , inprimis per aeta- tem , nam per hanc fere omnia mutantur* V. HlPPOCRATES Se^. II. /Iphor,^'^.^ ubi folam fere fpem in hac mutatione ponit, ita ut aegri , qui tunc non fanantur , ab co pronuncientur infanabiies : inprimis prodeft^ li aegri circa tempora magnarum mutationum per aetatem verno tempore longinqua fusci* piant itlnera. Sic etiam ponitur fpes proba- bilis in magna mutatione vidus , id eft , fei rerum non naturalium , licet haec etiam in- certa fit*

Ut olim, fic hodie (nam noftra tempora nec meliora , nec deteriora funt praecedenti- bus ) ubique cadem eft infania , ambitio , ava- ritia , infcitia. Hippocrates monuit , jam fuo tempore (quod nunc dicunt agyr- tae , lucripetae & limilis farinac homines) hunc morbum vocatum fuifle facrum, a Diis vel daemonibus inmiffum, foh's carminibus juxta diverlitatem Epilepticorum expiandum; hodic exoicismos in auxilium vocant.

Omnes certe morbi pofTunt dici a Diis in- miiTi ; fed li habeaiitur pro poenis majoris llagitii, cur innocui infantes laborant. Hip- POCRATES dicit , fi dii curarent hunc inorbum, non indigerent his carminibus : le- gite hibrum ejus de morbo facro.^ ubi omnes inpofturae enarrantur : & certe hodie fimilia adhuc praeftantur ; nugis pugnant Agyrtae^ & fic tempus praeftolantur , iemper tuti ; ^i noii cedat nugis morbus , major dicitur rer

me-

D E EPILEPSIA. 823

mediis Deus; fi morbus fponte cedat, illud adfciibitur exorcismis ; inrerea confugicbant etiam ad vicluin; prohibebant carnem capri-k iiam , & hei bas quasdam , quae maxime in ufu erant; dicebant, non licet veftem atram induere , vel in pellibus caprinis dormire : verbo, omnis illorum ars confiltebat in eo, ut praefcriberent tam multa & tam minuta evitanda vel facienda, ut vix fieri polTet, quin committeretur aliquis error ; & tunc caufam - habebant, qua fe excufarent^ Sic hodie etiam faciunt Agyrtae.

HiPPocRATES ad curandam Epilep- Methodus fiam lic procedebat : videbat hanc plerum- curandi que ^i^Q morbum infantum ; illos vero totos ^'PP®"*" quantos efle humidos , in utero materno bal-""* neo inmerfos, carnes habere mollilfimas, to- tum corpus pituitofum ; illos fudare muco- fa, inprimis circa auriculas, axillas, inguina, poplites; fauces, pulmones, inteftina elie pi- tuitofa, imo quali purulenta; hinc faepe fpon- te fieri exulcerationes ; oculos fere femper es- fe lacrymofos & humidos; fanari hunc mor-» bum, fimulac aetas luperavit hanc humidam diathefin ; fed toto hoc tempore cerebrum cum propaginibus fuis effe maximam partem corporis C nam reliquae partes pollea cres- cunt ) : fed d*cebat , cerebrum efl: pars frigi- dllTima corporis, & quafi pituitofa; ergo cre- debat , hinc pendere rationem , cur omnes inrantes eifent epileptici ; eosque ideo lanari per ulcera manantia capitis , & prudentem di- minut"onem praedominantis illius pituitofi ; hinc fi pituita pro aetate decrescit , illos ho-

l^om. IL H h mi-

S24 D E EPILEPSIA.

inines non efTe epilepticos: hinc diclt, mor-^ hus fiicer folis pituitofis a natura nascitur ; & debemus credere , quod in illa regione , ubl Yixit , hoc obfervaverit : addit deinde , quod morbus facer bile abundantibus nun- quam accidat, nempe ex natura, vel idiopa- thice , nam biliofus poteft fieri epilepticus , contufo capite &c. Dixit , in recens natis cerebrum debet crescere & nutriri pro ratio-- ne , qua caput crescit ; fi crescit , debet ex- tCiidi, hinC debet rccrementa quaedam pone- re; ergo cerebrum crcscens indiget repurga- tione, non cerebrum hominis adulti : hoc ex- crementum dicit ti^o. pituitofum; nam fi ca- pita ovium diffeces , quae naturah'ter funt e" pilepticae circa autumnum , invenies in ca- ■yis cerebri pituitam ; & fi morbus lethalis fae- rit, pituitam olidam : fi nunc pituita mode- rata tantum copia adfit , tunc caput eft fa- num ; hinc homo , qui penitiis liccas habet nares , non eft fanus , nec qui penitus mu- cofas habet ; fi abundat ficcitas , non oritur Epilepfia ; fl abundat illud pituitofum , fem-. per eft Epilcpfia. Confiderate omnes Epilep- ticos, videbitis in facie , & reliquis partibus, hujus rei figna.

Si talis infans illud fuperfiuum, frigidum , aquoilim, mucofum, per quaecunque emun- £l:oria excernat ex corpore , non laborabit Epilepfia; hinc quamdiu pituita per nares de- fluit, vel achores & ulcera pofl aures fiunt, liberi funt : hoc apparet in illo rore faciei vel capillorum , quem nollrates Douwurm & Hairwurm ■^'ocant, qiii fi filtitur per repercu-

tien-

b E E P I L E P S I A. 82>

tientk, fit Epllepiia vel Aflhma, quod Hel- M o N T 1 u s vocavit Epilcpfiam pedoris, ncc inmerito, nam viribus refolutis deiinit.

Quando nunc iufantes adolcverunt , fem- per firmius fit cc^ebrum, & fuperfluitate pcr folam hanc firmitatem discu/ra , deinceps li- beri funt; fi vero infanrilis infirmitas in ado- lescentia manet, retinent inclinationcm io E- pilepfiam ; fi timc incipiunt pati quasdam e-' Yacuationes, veluti ftillicid*a fanguinis pcr na- rcs , fluxus haemorrhoVdum 6t diarrhoeas , non laborant hoc morbo ; qui vero carent his purgamentis , ex aggeftione materiae poft aetatem infantilem manent Epileptici: porro addit HiPPOCRATES, qaod adultioribus in Afia & Graecia Epilepfia femper fiat hye- me pofi: caloris^ & frigoris viciflltudines , quando fufiones iilae mirabiles humorum ca- tharroforum fiunt, & tunc qH oculorum tur- ■giditas , narium fiillicidium , & quafi dys- pnoea ; fi tunc exfcreatio fit , non fequitur Epilepfia ; fi vero nata hac fufionc humor iion repurgetur , Epilepfia ingruit; hinc poft vigefimum annum rara efi Epilepfia nifi a difpofitione infantili ; & haec fi fit poft vige- fimum quintum annum , manet ad mortem usque. OiTipJbus his , dicit H i p p o c r a- T E s , fere femper pofl: auftros & nebulas oritur infultus epilcpticus , inprimis fi fubito pofl: auftrum flet boreas.

Epilepfia , quae oritur cx infantih* diathefi tam pertinaci , ut ferat pubcrtatis tempus , eft indomabilis ; curatio vero altcrius fpeciei

H h a con-

8a6 D E EPILEPSIA.

confiftit in corre61:ione humidi ; & vix ul- lum majus remedium eft , quam exhibere pur- gans forte hydragogum , aiitequam plenitu- do ilia pituitola penitus fada fit ; fic enim facimus quafi manationem artificiofam per ventrem. Dixit HiPPOCRATES, fi po- teftis in ipfo capite toUere proclivitatcm ad re- generationem plethorae pituitofae , tunc cu- rafti , quemadmodum natura curat per aeta- tem : fed addit , cerebrum in his hominibus eft tam vagabile , ut fiuduet & vacillet ; hinc oritur Epilepfia , fed corrige hanc ni- miam flexilitatem , & correxifti Epilepfiam : hinc forte haclenus non efi: certior metho- <ius inventa , quam poft edu6lam nimiam humiditatem exhibere corroborantia exquifi- tilfima , & inter haec fere nullum fortius a- git , quam viscus quercinus ; mirabile epiden- dion, quod fi gufl:etur adftringentifilmum eft, unde magnum effedam ab eo expedare li- cet.

Diaeta ficca fimul hic adhibeatur ; cxerci- tia calefacicntia , corpus durantia ; abfiinen- tia a piscibus, inprimis glurinofis; a refrigc- rantibus aerisque viciffitudinibus : tum dicit ultimo , obferventur caufae occafionales , quarum praefenria fopita diathefis m paro- ^cysmum excitatur , illaeque caufae eviten- tur.

Haec eft cura Hippocratica; & qu^ndo ex natura Oiitur Epilepfia, & non ex Tulnere, vel alia cauia. ex decem cafibus in- Tenietis novem a pituita ortos : fi vero in

pro-

D E EPILEPSIA, 827

progefTu curationls videatis Epilepfiam , ubi non eft abundantia illius glutinofi , debetis co- gftare de aliamethodo, quam nunc in aiiquot canonibus proponam.

Canon primus. Per omnia topica quaeri Canones debet prima origo mali. Habemus in MedV-^!,^^^ '^"\ cina locos quosdam communes inquifitio-iaiem!"^' num , per quos indagamus morbos occul- tos. Videamus i. an haec origo fit m hae- reditate ; an quid acciderit matri uterum ge- renti; an in partu; an in mala contre6latione mollis corpusculi infantilis per cuftodes ; an ab animi affedibus , terrore &c. ; an a re* tentis, excretis, applicatis externis: hoc exa- mine fi inveniamus aliquid , acquiescimus ; caeterum tranfimus ad reliqua.

2. Summa cura inquiratur in fedem loci in corpore , in quo haeret caufa & primum incitamentum , ut fic locus , primas notas phy- iicas infultus exhibens, definiatur.

3. Defcribatur in quolibet cafu eadem cum cura modus & fucteffio fymptomatum, quae ab initio paroxysmi- ad finem usque fucces- five in aegro funt obfervata, ea cum cautela^ ut addatur vel ncgligatur nihil.

4. Notentur eadem ciim curaomnia, quae inciderunt tempore paroxysmi ; & quae, dum incidcbant, faciebant aliquam mutationem ad bonum vel ad malum.

f . His peraclis , & foUicitc notatis , fedeat Medicus , & formet in quolibet aegro fingu- larem ejus hiftoriam , quae continet totam uiorbi goguiuoiiem , quatenus per fenfus ul-

Hh 3 ' 10

828 D E EPILEPSIA.

lo modo fieri poteft. Hoc debet fieri in quo» libet aegro lin^ulari : moledum hoc quidem cft , fed quantum boni lic pQlTumus adferre genen* hamano ! & ubi femel tioc inventum cll, faciiis elt rerum bene perpenfarum exe- cutio.

Camn fecundiis. Primo debemus fedulo obfervare exacerbationes , maxime juxta tem- pora anni , an vere vel autumno ; tunc nota- re omnia tempora lunae, quae ma^^num im- perium in hanc terram exercet , ham pluri- inae mutationes fiunt ad plenilunium & no- vilunium; tunc illa exa6te in ephemerides re- digcnda funt : tunc etia.m notandum eft , quo- modo haec fiant ratione confuetarum evacua- tionum ; docuit enim Sanctorius, ad mutationes lunae in viris aeque ac in foe- xninis oriri plenitudines , quas natura evacuat ; oriri tunc lalfitudines , hehetudines , turbatos fomnos ; dein fequi fudoris vel urinae co- piam majorem , & fic folvi plurimos mor- Jbos : hoc in foeminis apparet quam eriden- tilTime; fed notari etiam debe t tcmpora hae- morrhoidum , nam haec aeque habcnt defi- nitam fuam periodum ac menftrua: five nunc fiant vomitus , fternutatioies , expedoratio- nes , catharri , aliaeve periodicae evacuatio- nes , hae omncs debent notari ad hanc clas- fem.

2. Notandum eft, quid venti, aer & mc- teora hic faciant : multi Epileptici , tonitru inftante , paroxysmum fuum patiuntur ; alii ad hunc vel illum ventum : obfervandum er-

D E EPILEPSIJ, 829

go , an acr tempore iniultus fuerk gravior vel levior.

3. Indagandum ell quam exa^llflime, quid tribuerint gefta , ingefta , retenta , cxcreta , applicata ratione accelerad vel retardad pa- roxysmi ; nam obfervatum ell:, multos Epi- lepticos ad iras, bacchationes , cukuram vc- neris , ante confuetum tempus incidiile in fuos paroxysmos; dein notandum , an quae- nam adhibita faclant paroxysmos protrahi ; tandem quaenam faCla vel adhibita illos gra- vaverint vel levaverint. V. g. an quis infe- derit corpori, vel non ; an brachia nrmave- rit, digitos extenderit, nec ne.

Cano?^ tertius. Ex his omrabus fic col- Ie6tis , &. in capita digedis , debet expendi , quaenam caufa phyfica mutans in hoc ho- mine appareat , & hinc debent elici regulac agendorum & vitandorum refpedu rerum non naturalium , non prius. Omne enim gene- rale exulet: hoc autem poiTe fieri apparet ex eo, quia .paroxysmi non femper adfunt, fed diatheiis femper adeft , & quia paroxysmi pendent ab alia caufa quam a diathefi : vi- deat ergo Medicus, an cerebrum fuerit pri- mo atfedum , an a plenitudine , an ab eva- cuatione , an ab acri , a caufa haerente iti fpiritibus , a geilis &c. in hac re Medici , negotiis obruti, centies deficiunt ; & ii haec obfervarent , ianarent plurimos , levarent fe« re omnes : caufae enim excitantes poiFunt ob- fervari , illaeque cognitae faepe poiTunt e- mendari viftu & medicamentis : hac ratione • Hh 4 da-

S30 DEEPILEPSIJ.

damus nobilibus familiis regulam obfervatio-

num, & praefcribimus quaedam noa nocitu-

ra: ubi omnia notata iunt , expeiidendo to-

tam morbi hiftoriam , apparet faepe caula e-

Tideris : Sic v. g. Epik-pticus quidam ante

paroxysmum femper habebat labium tremu-

lum , dein languorem , vomitum , & tunc

patiebatur fuum malum: quum vero in om-

ni vomitu labium tremit , hinc credebatur

adelTe caufa quaedam irritans in ventriculo;

datum fuit faepius ante tempus paroxysmi

vomitorium ; & quia in his cafibus femper

fufpicio elt lumbricorum, admiscebantur vi-

triolata , & fucceffit curatio : hinc forte mul-

ti Chemici & Agyrtae fpem fuam ponunt in

vitriolo , quod fere fcmper facit vomitum,

femper necat lumbricos : verbo , fi velitis

hanc diligentiam adhibere, invenietis fere fem-

per indicationes quasdam fatis probabiles , &

fatis fortunatas , nifi ubi malum prorfus in-

curabile fit, v. g. ubi in dura matre elt car-

/ tilaginescentia. Et haec funt , quae de Epi-

lepfia idiopathica dicere potui.

. Pergam nunc ad reliquas fpecies , quae du-

lep"ae ^^"cunt originem ex alia parte , quae facit, ut

deuropa- prima illa pars mutabilis fiat. Hae Epilep-

thicae. fiae vocantur deuteropathcae , & funt fre-

quentiffimae : in hac , dum morbus adu ur-

gct , idem eft ac in idiopathica , fed differt

ratione loci , qui afficitur , & prjncipium in-

vafionis contingit alio modo , aliaque effedta

parit. Erat in idiopathica quidam mugitus,

lapfus &c.i fed hic , dum morbus fe parat,

fiunt

D E EPILEPSIA. 831

fiiint mirablles quidam motus , fic ut inde nomeii habeat. V. g. fatis ell confuetum , h( mines hpilepticos , inprimis foeminas , in- ftantem paroxysmnm demonlirare motu to- tius corporis , inprimis in gyrum aCti ; hinc illam Epilepiiam vocaverunt circMlatonam. Sic O E T H E u s vidit quendam Epilepticum, fingulis diebus aliquoties in paroxysmos in- cidere folitum , prius multoties in gyrum ve- luti verti ac agitare , & tandem in humum collabentem, epilepticis convulfionibus miri» fice corqueri. Vir quidam , triginta circiter annos natus , boni habitus , folebat , quum duos vel tres palTus progrefTus tiitt , it^Q infledere quaii in curriculum , idque conti- nei.ter facere compulfus erat , tota die citra intc-mifllonem, aliquando a diiuculo, vel ex ortu diei , itatim quando pulfum campaiiae audiret. Sed accidit, ut poftea acceiTionibus epilepticis corriperetur graviilimis , & humi concidens onmes artus violenter admodum concuieret , fpumamque extra os regereret copiofam, tandem a turbinofo vel vertigino- fo motu paroxysmo EpiJepiiae liberatus.

Erastus curavit adolescentem , qui ex al- to loco decidit , 6c tempus finiflrum Jaefit , ex quo in Epilepfiam incidir, qui paroxysmi temporeter, quater, faepius in gyrum fe ver- tebat, impetuque faSo , fi non prohiberetur, verfus locum aliquem procurrebat, manubus magna vi faciem confricabat , nec ad fe re^ verfus quicquam eorum , quae cvenifTent , fciebat. Idem ilie novit puellam, quae cum Hh 5- an-

«30 DEEPILEPSIJ.

damus nobilibus familiis regulam obfervatio-

num, & praefcribimus quaedam noa nocitu-

_ ra : ubi omnia notata iunt , cxpendendo to-

tam morbi hiftoriam , apparet faepe caula e-

Tidens : Sic v. g. tpilcpticus quidam ante

paroxysmum femper habebat labium tremu-

lum , dein languorem , vomitum , & tunc

patiebatur fuum malum: quum vero in om-

ni vomitu labium tremit , hinc credebatur

adelle caufa quaedam irritans in ventriculo;

datum fuit faepius ante tempus paroxysmi

vomitorium ; & quia in his cafibus femper

fufpicio e(t lumbricorum, admiscebantur vi-

triolata , & fucceffit curatio : hinc forte mul-

ti Chemici & Agyrtae fpem fuam ponunt ia

vitriolo , quod fere fcmper facit vomitum,

femper necat lumbricos : verbo , li velitis

hanc diligentiam adhibere , invenietis fere fem-

per indicationes quasdam fatis probabiles , &

fatis fortunatas , nifi ubi malum prorfus in-

curabile fit, v. g. ubi in dura matre ell car-

I tilaginescentia. Et haec funt , quae de Epi-

lepfia idiopathica dicere potui.

^^ Pergam nunc ad reliquas fpecies , quae du-

iep"ae ^''cunt originem ex ah'a parte , quae facit, ut

deuropa. prima illa pars mutabih's fiat. Hae Epilep-

thicae. fi^Q yocantur deuteropathxae , & funt fre-

quentifllmae : in hac, dum morbus adlu ur-

gct , idem efl: ac in idiopathica , fed differt

ratione loci , qui afficitur , & prjncipium in-

vafionis contingit alio modo , aliaque efFeda

parit. Erat in idiopatbica quidam mugitus,

lapfus &C.J fed hic , dum morbus fe parat,

fiunt

l/^ l^

D E EPILEPSIA, 831

jfiunt mirablles quidam motus , fic ut inde iiomen habeat. V. g. fatis ell confuetum , h( mines hpilepticos , inprimis foeminas , in- ftantem paroxysmnm demonllrare motu to- tius corporis , inprimis in gyrum adti ; binc illam Epilepfiam vocaverunt circulatonam^ Sic O E T H £ u s vidit quendam Epilepticum, fingulis diebus aliquoties in paroxysmos in- cidere folitum , prius multoties in gyrum ve^ luti verti ac agitare , & tandem in humum collabentem, epilepticis convuifionibus miri* fice corqueri. Vir quidam , triginta circiter annos natus , boni habitus , folebat , quum duos vel tres paifus progrefTus t&t , i^Q^Q, iniiedere quali in curricuium , idque conti- ner.ter facere compulfus erat , tota die citra intermilTionem, aliquando a diluculo, vel ex ortu diei , Itatlm quando pulfum campaijae audiret. Sed accidit, ut poftea acceffionibus epilepticis corriperetur graviffimis , & humi concidens omnes artus violenter admodum concuteret , fpumamque extra os regereret copiofam, tandem a turbinofo vel vertfgino- fo motu paroxysmo Epilepliae liberatus.

Erastus curavit adolescentem , qui ex al- to loco decidit , & tempus finiftrum Jaefit , ex quo in Epilepfiam incidit, qui paroxysmi tempore ter, quater, faepiiis in gyrum fe ver- tebat, impetuque fa6to , fi non prohiberetur, verfus locum aliquem procurrebat, manubus magna vi faciem confricabat , nec ad le re^ verfus quicquam eorum , quae cvenifTent , fciebat. Idem ille novit puellam, quae cum Hh 5- an-

832, D E E P I L E P S I A:

antea graviffime laboravifTet , & proxime ^ taiiqoam mali nihil pateretur , in conclavi per dimidiam horam furfum deorfum curfitavis- fet, atque interrogaretur , utruin aliquid vi- diifet vel audivillet , negavit fe quenquam aut vidille aut audiviife. Conlkbat tamen, eam parietes vidlffe , quos cum ad eos ac- celiilfet, protinus cavebat, ac fe rurfus con* vertebat. V. S c h e n k n Obfemat. Med. fag. 96. Idem hic fere fit ac in no6lambu- lis, nam non cadebat, nifi raro: ergo hic il- lud movens in fenforio communi agit , ut in fanitate , infcio tamcn aegro. V. etiam M A R c E L L u M D o N A T u M de Medica hijloria mirahili Lib. IL Cap' 4., ubi mi- rum exemplum habetur illius Hiftrionis, quod jam antea alia occaiione oarravi. Vidi in viro Botanico,.. qui, dum effet in medio fer- mone , incepit llare eredlus , non loquens, fed mire fe movens ; cadebat vero nuaquam , dein redibat ad fe , plane reititutus ; hoc fae- pe bis vel ter contigit in una hora : didici hinc , quod initium Epilepfiae fit quafi oc- caecatio, hebeiatio , & inordinatus fpirituam morus. in muliere quadam Epileptica orie- batur paroxysmus reddendo lotium ; mox fta- bat ocuiis apertiffimis , circumfpiciebat qua- quaver^um , nihil loquebatur , nullius rei confcia e:at , & fic tranfibat paroxysmus. Alia Epileptica nullum patiebatnr fymptoma, nifi quod fubito fiebat infcitia & inlenfibili- tas , dein ftabat , & accuratiffime circumfpi- ciebat. . ,

Vifa

:0 E E P I L E P S I ^. 833

C Vifa fuit Epilepfia cum horrcndiflimis con- vulfionibus, toto corpore fa6h's, periodice re- pcteiuibus, dum tamen fenfus & ratio, quod valde rarum eft , confiabanc perfecte. In Miscellaiieis & Ephemeridibus Naturae Curio- forum mira fimilia exempla habentur. Epi- leptica quaedam , dum accedat paroxysmus, femper cantabat •, aiia faltabat ; aJia ridebat; ah"a clamabat ; alia fortiffime currebat. Pe- riodica difpofitio , inmemor animus, & con- vulfiones accedentes docebant effe Epilep- fiam.

Novi in hac urbe nobilem & pulcherri- mam pueilam, dein uxorem, poftea vidaam; huic hilari accidebat ingens & non toleranda contumelia , quam tacita ferebat & comprf- mebat ; incepit dein laborare morbo miro , quod fubito fine manifefta caufa exfurgeret, & facie ad movendam miiericordiam compo- fita rogaret vicinos , ut ipfam fuftincrent , dein ut alioquerentur , tandcm morbo pro- grediente ut vellent oscuia dare ; durabat hoc per odavam partem horae , dein conftabat omnibus fenfibus ; hoc ipfi tandem in tem- plo & in platea poblica accedebar; durat hfc morbus per tres vel quatuor annos , & tunc miferrima Epilepfia , quam unquam vidi , fuit affedla ; quae tentatis omnibus remediis femper pejor evafit ; tandcm maniaca fada eft , tunc non amplius epileptica ; fed ubi fcdata erat mania , iterum patiebatur Epilep- fiam.

Ex his apparet, Epilepfiam elfe tam fubtf-

lem

cae.

834 D E EPILEPSIA.

lem morbum, ut diftingui fere non pofiltaL iis, qnae 'n liobis naturaliter fiunt; nam ca- fus narrati docent, quod li illud, quod na- turaliter facimus , fiat cum quadam violen- tia, & fine voluntate, quod tunc tranfeat in Epiiepfiae fpeciem.

Videamus jam Epilepfias deuteropathicas ratione loci afFedi ; quas dum F e r n e- Lius confideraffet , dixic in Lii^ro de abdi- iis rerum caufis effe duplices , nempe vel a ventriculo , vel ab aliis extra cerebrum par- tibus; & ex his ftomachicam dixit effe prin- cipem. inpiimis Ventriculus , omne peregrinum recipiens, ii°™^^^"" ^ ^^s primam notam juris civitatis huma- nae inprimens-, inflrudus eft fingularibus do- tibus, quae haerent in ejus nervis , per quos habet commercium cum plurimis , & im- periuin in plurimos nervos , imo quorum audtoritas efl in ipfuni cerebrum : hoc an- tea patuit fatis ; nervi enim illi faepe ita af- ficiuntur , ut vix pofiit nasci idea illius af- fedionis, & pariviiit tamen tantos motus in corpore. Merito ergo dixit H e l m o n- T 1 u s , flupemus , dum videmus , quantas vires C R E AT O R I placuit flaccidae mem- branae inprimere. Laboret homo fummis doloribus ; dentur huic triginta guttae Opii in fpiritu vini diffoluti ; momento , quo has afiTumfit , dolorem non habet , fed fenfum placidiflimum ; in eo homine flatim non eft fopitum cerebrum^ interim , antequam fiat fonmus 5 tam piacidun> fenfum habet. Vi-

detis

D E EPILEPSIA, 83^

detis hic mcchanicum tantum adtadlum cor- poris , quod nervis ventriculi adponitur , & tamen tollit illud , quod facit perceptionem doloris , non fublata doloris caufa ; nam i\ evanescat vis Opii, iidem dolores fentiuntur. Napelli fruftum , apici linguae inpolitum ,', Helmontio fenfum fecit capitis quafi per 2onam adftridi, & dixit, fe fentire, quod cogitaret ftomacho ; duravit haec cogitandi jatio per bihorium, fenfit vertigineiTi , & re- diit antiquus cogitandi modus. Nervi , in his locis affedi , faepe funt caufae convul- fionum in toto corpore; fed cum his nervis communicant multi aiii , hinc quum de his nervis loquitur , inteUigimus etiam illos a- lios , nam illi quoque magnum imperium ha- bent.

In fternutatione , per plumulam in nares inmiftam , flocculos nervofos leviftime titil- lantem , fadla, quanti non fiunt motus ! fed ii levis veUicationis fenfus fentitur circa prae- cordia, homo cogitur fufpendere omnes ac- tiones corporis ; momento poft fit ingens , fonora , fibila , violenta convulfio omnium musculorum, exfpirationi infervientium , cum incoercibili impetu , adeo ut nullus muscu- lus inmotus maneat ; mutatur etiam pulfus; & fi hic motus aliquamdiu durat , tunc ho- mo delabitur in omnes convulfionum fpe- cie^, & tandem in ipfam mortem. Si recens Helleborus albus apph*cetur naribus hominis fani , facit fternutationem vix definentem. Hinc intelligimus fpeciem illam Epilepfiae,

quac

836 D E E P I L E P S I A.

qiiae a fimpllci vellicatione excitatnr. Si homo fanus diutiiis iblito jejuiiat, incipit fen- tire ingratam diathefin circa praecordia, iter- iiutat , & dein vomit vermem , bilem , vel aliam materiam. Si quis fum(it emeticum, dum eft in aciu vomitus maximo, flernutat, ita ut omnia non tantum ore , fed & nari- bus exeant. Obfervatum efl, infantes pluri- mos afTiduo nafun, xricare , pailere , tume- re; vulgu^s dicit, lumbricis laborant; illi in- fantes matutino tempore flernutant ; hoc vero contingit a levi motu animalis, repentis ver- fus ventriculum. Qui flernutat , totus va- cliiat. fed explofio futura omnia reflituit; fi duraret hoc diu , homo vix differret ab E- pileptico, nam tandem etiam vires amitteret; hinc fternutatio ab Av i c e n n a merito vo^ cata fuit parva Epilepfia.

Ergo illa Epileplia vocabitur flomachica, fi prima origo futuri paroxysmi circa illos nervos praecordiales contingat; fi dolor ven- triculi diiuurnus praeceflerit ; fi hic fiat in- gens diftenfio, fenfus repletionis , flatulentia, compundio, difficilis inediae tolerantia , five haec a lumbricis , five a bile fiat ; cardial- gia, five doloracutus, urens, fixus, haerens circa orificium" ventriculi fuperius , five illa liat ab acrimonia acida vel aromatica acri ; naufea , animi deliquium , vomitus bilis aut pituitae : fi praecellerit pergraecatio & temu- lentia, nam vifi funt homines , qui non as- fueti vino oneraverant ventriculum , & an- tequam vomerent , Epilepfiam patiebantur.

Ve-

D E E P I L E P S I J. 837

Veniis exercita, trahens fecum infultum epi- lepticum, non femper notr»t Epilepliam idio- pathicam , nam a vcncre oriuntur faepe lan- guores circa ncrvos praecordiales. Humor acris melancholicus , os ventriculi mordens , vel quaecunque afia venenata vel ulcerofa materia, vel bilis atra, etiam hoirendas con- vulfiones facit. Cicuta aquatica , ingella in ventriculum ^ facit horrendiffimas Epilepfias ; fed dato praefenti emetico , ■ fi otfa ingefla cjicitur , totus infultus eft fublatus. Fames diuturna facit femper adfcendere bilem in cavum ventriculi , & tunc aliquando oriun- tur infultus epileptici. Huc quoque perti- net crapula, inprimis a fermentantibus liqui- dis. Sed eft in ventriculo fingularis qoae- dam quafi conditio , qua ad applicationem quarundam rerum fit Epilepfia , vel evanes- cens , vel lethalis , vel per paroxysmos re- petens. Homo quidam , quoties ientes co- medebat, toties patiebatur Epilepfiam. Nux vomica , fi venit in ventriculum canis vel lupi , facit , ut moriantur Epilepfia , fed in homine agit nihil. Lauroceraius fuaviffima & amata planta efi: , quam incoquebant la6li; fed quum nimia copia afiTumerent , mo- riebantur Epilepfia. Wepferus obfervavir, quod omnes morerentur, qui retinebant Ci- cutam afilumtam , fcd qui vomere poterant, liberabantur ; ergo hic non juvarent omnia antepileptica.

Hinc ftomachica Epilepfia duplex eft, nna a fola irritatione, altera a materia ibi haeren-

te.

D E EPILEPSIA.

te. Prima fit , quando ab irritatione oritur talis affedio , qaalis excitaretur , (i caulae materiales ioi applicarentur ; hinc multae E- pilepliae , quarum caafae ignorantur , curan- tur roborato ventriculo. Secunda , quae cum materia fit , oritur ab ingeftis , nimia copia V. g. fumiis. Sic ipfa aqua fpadana tam falubris , nimia copia aflfumta ; alia fri- gida ingefta ; folaque ingluvies & comefTa- tio , propter diftentum & conftri6lum ven- triculum , toties fecerunt Epilepliam. Sed illa etiam fit ab omni materia , delata ad ventriculum , atra bile , vermibus , pure , ichore: & haec Epilepfia curatur corrigendo & evacuando id quod peccat: inquirite tan- tam , quaenam materia hic ut caafa accufa» ri debeat , & tunc cognita diagnofi patebit indicatio. Acldum curatur alcalicis & ab- forbentibus ; hinc illa remedia vocata fuerunt antepileptica. Si vero Epilepfia flomachica fit iine materia, erit tantum hic loci nimis facilis mobiiitas ; 6c tunc fumma roborantia, Ablinthium , Carduus benedi^lus , Ruta , He- lenium, Angelica, Imperatoria &c. funt an- tepileptica; ubi languor limul adell , conA^e- nitint Maflich-e, Olibanum, Afa foetida &c. Ubi fimul iigna doloris adfunt , qui toties in infantibus lit ab acido, curario eadem efl, quam morborum ab acido fpontaneo; nem- pe coagulum acidum difToJvatur per fapo- nem venetum, qui ut placeat hifaDtibus , ad- misceatur faccharum. Sed infans potell etiam laborare febre ardeme & fimul Epileplia , &

haec

D E EPILEPSIA, 839

hacc pejor efl , quam quae fit ab acido : confideretis hic , quo major eft calor , eo minus acidum ; hic vero eft magnus calor, rubor , urina crocea , foetida ; faeces alvi- nae funt cada-verofae , ru6lus fiunt nidorofi , vomitur bilis ; ergo hic eft putrefadio hu- morum ; hinc omne acidum & acescens con- veniet.

Remedia, quae praefentem materiam pec- cantem evacuant , certiflime & citiffime cu- ran^t ; hinc vomitorium vel in ipfis infanti- bus adeo tutum eft ; inprimis convenit Ipe* cacuanna, quae intra quadrantcm horae ope- ratur ; vomitu finito exhibeatur infantibus pauxillum fyrupi Diacodii : nocent vero vo- mitoria , fi diathefis epileptica a fola nervo- rum irritabilitate oriatur : fi vero fiat a mate- ria mucofa & pituitbfa , in ventriculo fluc- tuante , mel cum Ruta , Rosmarino , fimili- busque attenuantibus , aromaticum redditum proderit : ubi acrimonia adeft , mitificantia conveniunt : ergo generaliter dici non poteft , haec vel illa juvant.

Henricus ab Heers defcripfit E- p>ilepfiam, quae curatur aquis Ipadanis: revc- ra! illae pulcherrime in hoc caiu agunt, nam diluunt , aperiunt , mitificant, laxant; ratio- ne metalli roborant , acidum domant , la^lis coagulum diftblvunt , ejusque acefcentiam im- pediunt ; hinc hoc reijicdium eft fere uni- verfale; nam fi Epilepfia eft fine materia, ro- borat nervos ; fi cum matcria , djluit , folvit & corrigit eam.

TQm. IL I i Re*

D E E P I L EP S lA.

. Referuntur huc purgantia, quibus a multis onmis laus curandae Epilepfiae tribuitur. Certe ! purgationes omnia liquefaciunt , fti- mulant , educunt ; hinc 11 morbus efl: cum materia, profunt , quamdiu illa non regene- ratur ; fi vero fiat a fola irritabilitate , no- 'Cent. Circa magnas lunae mutationes obfer- vamus in corpore fieri magnas aggcftiooes rerum excernendarum ; hinc purgantia ante plenilunium & novilunium profunt; fi fimul adfit acidum, additur creta , limatura martis & fimiha.

Pofl: datas purgationes femper conveniunt narcotica , nam fic faepe efficimus , ut non nascatur Epilepfia : in nonnullis hoc repeta- tur omni feptimana ; in aliis ante magnas mu- tationes lunae ; in nonnuUis bis in anno , ver- tcnte tempeftate.

Quando fola irritabilitas eft caufa , ita ut acgri a minima re perturbentur , tunc Theria- ca, Diascordium , Mithridatium, Pliilonium &e. conveniunt ; fed quando morbus eft a materia, tunc datis his remediis includis hos-. tem vafis : Huc etiam referuntur carminan- tia , veluti radix Angelicae , Imperatoriae , Helenii , Gentianae , femina quatuor calida majora & minora : haec optima funt , quo- ties infultus epilepticus gignitur a contrac- tione flatulcnta , vel a pituita ; radix Vale- rianae tunc etiam multum boni facit.

Huc etiam refertur cura anthelmintica. A nuUa caufa crebrior eft convulfio & Epilep- fia quam a vermibus ; hinc remedia , quae

moi -

DEEPILEPSTA. 841

morbos a vermibus curant , fanant etiawi Epi- lepfiam ; tanc ergo Cinnabaris , Aethiops mi- neralis &c. funt fumma antepileptica, inpri- mis li cum Mercurio dulci aliisque purgan- tibus focientur.

Ultima curatio fit per roborantia , & hic nil magis laudatur quam Viseus Quercinus , qui cum aufteritate iingularem dulcedinem habet ; hic fi detur vacuo ventriculo , par- ca dofi , ter de die , ususque^ ejus continue- tur , fanavit multos , in quibus nimia erat nervorum irritabilitas ; fed alios reliquit in- tados.

Eft adhuc alia Epilepfia , quando ^^iqua^jj^ ^ 2^ pars praeter cerebrum & memorata loca afli- lepfiae citur ; ut haec intelligatur, fequentia notanda fpecies. funt.

Apoplexia vera inftans faepe fignificatur, dum femihora ante infultum titubatio linguae, motus labii oblique tradi , & ftupor ma- nuum vel digitorum oritur : nihil aliud ob- fervatur quam afFedio partium exteriorum, eamque tamen mox fequitur morbus prin- ceps totius cerebri : ergo poteft contingere, at intra cranium idiopathice formari inci- piens capitah*s morbus , fe tantum primo ma- nifeftet labefa6latione parvae partis in cere- bro j cujus etFe^lus in tali parte affe61:a ap- paret : non licet tunc dicere , apoplexia ge-^ neratur ex illo motu linguae vel labiorum ; fed cerebrum afficitur, & afFe6lum fuum pro- dit mutatione nervi talis partis , & deindc caufa increscens facLt totum hunc morbum:

I i 2 ile

$42. DEEPILEPSI/f.

fic etiam in Epilepfia , licet oriatur motns quidam in parte exteriori , tamen inde non patet, totum morbum oriri ex hoc loco; & poteft effe Epilepfia idiopathica , quae vide-' tur oriri ex quadam parte ob caufam dic- tam.

Multiplex eft hic hiftoria medica : obfer- vantur aliquando faevifllmae Epilepfiae , in perfedam Apoplexiam definentes , ubi tamen certi fumus per totam hiftoriam morbi , to- tum malum oriri ab affedione topica ; hinc nervi plurimi in noftro corpore habent illud imperium in totum fenforium commune , quod in nervis ftomachicis jam patuit. Mul- ti Epileptici nullum aliud fignum habent in- vadentis paroxysmi, quam miram convulfio- nem fphin(5leris pupillae ; nonnuUis incipit morbus in musculo clevatore palpcbrarum ; in quibusdam musculi rotatores bulbi oculi incipiunt ccrta ratione affici; vidi Epilepfiam prodeuntem ocuh's in unum pundlum di- redbis.

NuUibi hic infultus faepius obfervatur quam in ore; infciis aegris fit contradio ejus qua- jfi osculatbria, aliquando tremor labiorum , & mox cadunt.

Nonnulli aegri in lingua habent fenfum ambuftion's , pundtionis quafi cum aciculis , vel torporis ; collum quibusdam videtur .in- torqueri , & faepe fricando ejus musculos paroxysmus tolli.ur; alii fimile vitium habent in fcapulis ; aliis concutitur humerus , fed fi magna perfricatio harum partiujn fiebat , aver* tebatur paroxysmus.

In

DEEPILEPSIA. 845

In nonnullis brachia , manus , digiti , & inprimis digitus -minimus inidum infultu^ fentiunt ; oritur in [his quidam ftupor , vcl ingrata quaedam formicatio, aliquando inmo- bih*tas, quandoque convulfio; haec omnia in- terdum fiunt in pollice.

NonnuUis hoc femper contingit in fcmo- re; oritur verus fpasmus in musculis tibiac; tunc clamant , & mox funt epileptici : Q. fubito compescatur ille motus , & pars ex- tendatur in re£i:um , paroxysmus prohibetur ; hoc fic pergit, & maxime provenit ad digitos pedis : illud vero in Afia adeo crebrum eft , ut ibi putaverint , omnes Epilepfias curari poflTe magnis fonticulis , ad pedem pofitis ; maxime fi , ubi Gaftrocnemii tcndo ofii in-- figitur , inuftio fiat ad vaginam tendinis us- que , & locus retineatur apertus. Conftitit experimentis chirurgicis , tendines circa haec loca per magnas gangraenas nudatos , & for- eipc leviter trados , iHco fecifiTe tetanum : ergo fi circa illa loca caufa irritans haeret, poteft facile fieri illud ipfum malum. Con- tingit faepe , ut tales partes primo tantum pruriant, uti in fternutatione ; nonnunquam, veUicatis musculis , agitentur, tremant, con- vellantur. Vifus fuit cafus, ubi tremor bra- chii dextri , torpor manus , & contradlio trium digitorum praenunciabant malum. Frequen- tifijme vero accidit, ut aegri nihil aliud pcr- cipiant nifi evidentem fenfum aurae frigidae , adflatae ad cutem , manifefto adfcendentem , ita ut aegri loca fuccefliva digito monftrent ;

I i 3 quan-

844 ^-E EPILEPSIA.

quando fenfus ille venit ad praecordia, inci- dunt in paroxysmum. Frequenter hic fen« fus incipit a digitis pedis , aliquando a pedc ipfo ; in aliis a fura; ijibi tunc fubito conftrin- guntur fubligacula , avertitur infultus. Ad hanc claffem rcferri debent Epilepfiae , quae liunt a nata ofTis carie , & exefo periofteo in parte fingulari , inprimis ubi tendines in- feruntur oflibus ; ab ulcerofa diathefi in aliqua parte, a punduris tendinum , vulneribus, fes- tucis ofTeis , & aliis mechanicis vellicatio- nibus.

Primo ergo videamus , an fufpicari liceat, cerebrum non elfe atfe6tum , afficique ab his caufis ; an vero intra cerebrum nascatur caufa parva , mox magna fatura : fi ipfa pars , topice tradata paroxysmum avertat , certus fum, hiac iieri Epilepfiam, & tunc cura fa- cilis eft.

Si ergo certi fumus efle praenuncium , ex- aminari debet , ex qua corporis plaga dedu- catur ; fi tunc loco cognito apph'cetur pre- mens fascia , & fplenium pyr^midale, totum malum fublatum erit ; fed fi affedtio partis efl: tantam index incipientis caufae in cere- bro, tunc compreffio iila non juvabit , fed tamen nunquam nocebit Ligatura fortis fae- pe ilico juvat. Caufticum profundum , ad talem partem applicatum , fanavit integre non- nullos Epiiepticos , fi locus diu apertus re- linquebatur. Hinc methodus Afiatica fuit in hoc morbo , locum tendinofum ferro canden- t\ inurere , & illi loco applicare medicamen-

ta.

D E EPILEPSIA. B^f

ta, fanationem prohibentia, & illa relinquere per tres menfes , & didum fuit , hanc metho- dum fingulares curationes perficere. Refer- tur huc Neurotome : in nobili viro locum talem circa fibulam audax Medicus uno idu ad olfa usque perfcidit , & curatio intcgra fecuta fuit- Si fciri poteft , quod nervus quidam pecuh*aris hoc faciat, praeftat per to- tam vitam ufu talis nervi carere , & femel audax remedimti inftituere, quam Epilepfiam pati.

Setacea , fonticuli manantes & exulceran* tes , huc maxime faciunt , adeo ut Arabes dixerint, talia remedia fere femper fucceffis- fe. Inter haec remedia nil crudelius eft, fed limul efiicacius , quam fetacea per collum ducla, & quotidie mota: fcarificationes pro- fundiffimas- cum cucurbitis in Chinenfium Medicina adhiberi deprehendo. Cantharides ifl multis prohibuerunt paroxysmum : fi cer- tis anni temporibus applicentur , repetitis vi- cibus, per fex, odo, vel decem horas, tan- tum ante novilunium & plenilunium, feceruiu curas fummas. Haec remedia maxime con- ducunt in infantibus , qui a caufa frigida & mucofa fadi funt Epileptici.

Huc etiam referuntur veterum Sinapismi. Semen finapi maxima figna dat falis alcalini praefentis : fi conteritur & applicatur cuti, & fuperponitur emplaftrum , fecit intra bre~ ve tempus dolorem ardentem ; fi applicatur diu , excitabit femper febrem. Bulbi Cepa- rum, bene «aturi, de terra.evulfi, abundaiu

I i 4 fyU

846 D E E P t L E P S I A.

fpiritu , qui lacrymas excitat. Si talis bul- bus applicatur cuti , & fuperponitur vefica , facit fenfum ignis in loco. Hac ratioiie a concuffione fumma , in locis alienis excita- ta, curatur faepe Epilepfia.

Huc refertur fpecies quaedam Epilepfiae ab irritatis tcftibus. Vidi , teftibus contufis in juvene , a Chirurgo auferente prehenfis <Sc abfciflis , aegrum fa6lum fuiffe cpilepticum. Vifi funt cafus, in quibus magnis irritamen- tis circa has partes fa6lis fimilia contigerunt. Utcri afFediones , inprimis genus nervofum fpedantes , adeo multiplices obfervatae fue- runt, ut inde ortae fucrint convulfiones , & cum illis faepe Epilepfia (illam enim a con- vulfionibus' diftinguimus ). Haec ergo non tantum fit ab humorum putredine , fcirris ibi natis , vel cancro ulcerofo , fed quafi ab irritamentis , & , uti vulgo vocant , va- poribus. Haec res autem fic fe habet. Mu- lieres fatis fanae, forte irritatae , incipiunt an- gi , motum fanguinis penitus perturbatum ha • bere , cum palpitatione ; non ita diu pofl: fen- tiunt ingentem mocum circa hypogaftrium fub umbilico ; dicunt omnes , utcrum motum tunc exorbitare ; rogatae , quid fentiant , di- cunt , fe molcfti quid volubilis & rotatilts fentire ; non ita diu poft dicunt , malum adfcenderc verfus umbiiicum , & defignant femper latus finiftrum ; tunc malum altius adfccndit , & ubi pervenit fupra diaphragma dicunt , fe fuffocatum iri , & mox lapfuras ^ife; fentiunt praefocari gulam , nec ita diu

pQft

D E EPILEPSIA, 847

pofl: cadunt cum convulfionibus , & funt epilepticae. Haec eft illa pnix hyfterica ve- terum : non pofTumus negare , quod agant corrupti humores circa uierum , & ibi ner- vos afficiendo eadem mala producant ; fed credimus , quod in illis cafibus periodicis , ubi nuUus ichor vel virus per genitalia de- fluit, malum non pendeat ab utero; videtur vero elTe convulfio, nata & propagata circa partes abdominales , forte circa inteitina & mefenterium. Huic malo fummum & fere unicum remedium eft confiringere abdomen in mitio , uti de aliis Epilepfiis deutcropathi- cis diximus : mulieres fumunt globum pugno majorem ; hunc fupponunt vacuo fpatio in- ter ultimas coftas fpurias & marginem offis Ilii ; fuperinducimt ftridilem ligaturam ; & fic mollia abdominis hic intercepta premunt introrfum , & fic fuffocant quafi motum & fenfum. Quando hoc remedium tempeflive adhibetur , dum furor ille uteri didus inci- pit agere , tune filtitur hoc- fymptoma , & mulieres ita aifuescunt his ligaturis , ut, ubl foluta pars efl , mox incidant in fpeciem quan- dam intentati paroxysmi.

Efl etiam Epilepfia , quae fit pofl puerpe- rium ; peperit muh'er , reponitur in ledum ; non curatur , ut bene conftringatur abdomen ; incidit in Epilepfiam faepe lethalem ; accidit haec ut plurimum mulieribus laxis, inprimis quae ingentem fanguinis jaduram paffae funt; quod genus Epilepfiae etiam obfervatur m animalibus madtatis , ubi preffio fanguinis ad

I i 5" ce-

S48 D E E P I L E P S I A,

cercbrum du6li non amplius efl: contiiiua , hinc etiam non continuatus fpirituum mo- tus; hinc pars fentiens fopitur , pars movens adhuc pro tempore , fed inaequaliter , agita- tur. Caufa hujus mali in mulieribus eft, quod arteriae epigaftricae , paulo ante com- preflae , nunc fluduent laxae , hinc fanguis ruit in non refiftentia vafa , & parit haec fymptomata, unde mulieres faepe fubito ex- llinguuntur : li dares hic antihyfterica , ac- celerares mortem ; unicum veio remedium eft omnes moUes abdominis partes fasciis ad lumbos adftringere, ut fic paucus fanguis, qui fupereft , feratur ad fuperiora. Omnia alia nocent.

Vehementes iritationes in inteftinis faepe cxiverunt in Epilepfiam; <Sr hae ut plurimum fiunt a vermibus, qui inteftiiia fugunt, mor- dent , illis fe infinuant , eaque perterebrando fortc venire poflunt in cavum abdominis. Quando videmus has Epilepfias nafci tem- pore inediae , & aegri coaqueruntur <ie do- loribus abdominalibus , nil melius eft quam idonea exhibere remedia authelmintica , & fic aliquando curatur morbus.

Inter remedia antepileptica habentur quae- dam foetidiffima , ideo laudanda , quia miro fuo nidore omnes turbas compescunt. Ta- lia funt oleum & fpiritus Cornu Cervi , fan- guinis humani , offium , ungularum equina- rum &c. ; haec applicata nervis oifadoriis faepe diftulerunt paroxysmos. Si forma pi- luIarHm haereant in ventr icalo , inviscata cum

afa

D E E F l L E P S I A, 8#

afa foetida , aliisque gummofis ^ prohibent e- tiam Epilepfias. Oleum Cornu Gervi, multi- plici re^titicatione defaecatilfimum redditum , omniquc tunc foetore orbatum, efl: fere ini- mitabile remedium , multas Epilepfias tollens. Succus recens Rutae exprelliis, aceto ftilla- titio re6tificato miftus, temporibus adfri6tus, naribus exceptus, clysmate injedus, vel om- ni alio modo adhibitus , efi: fummum arca- num , inprimis utile , quum praeftat aliam mutationem inducere, quam hanc relinquerCc Flores Liliorum convallium , Tiliae & La- vendulae funt notifiimi ; fed omnibus pal- mam praeripit Oleum Succiai defoecatum , redificatum , cum faic proprio miflum , & cum gummofis in pilulas redadum. Vifa eft Epilepfia , quae fanata fuit matrimonio , ah'a ptyalismo , alia febre epidemica , alia fuper- vcniente quartana , ah*a ingenti terrore fubito nato. Videantur Ephemerides Naturae Cu- riojornm de omnibus his cafibus. Acidum abforbentia dicuntur hic eilb fpecifica. Poeo- nia, Valeriana, Viscus Querdnus laudantur tanquam infallibilia.

Spiritus falis fanguinis humani magno Hel- MONTio dicitur remedium certiffimum ad cu~ randam Epilepfiam : fumebat fanguinem ho- min^s fani ; abjiciebat partem ferofam ; reJi- quae parti addebat parem portionem fpiritus falis marini : fiebat ita corpus valde hetero- geneum ; huic addebat Tartarum Rhenanum ; defiillabat ex retorta ; folum oleum fervabat & redificabat; huic admiscebat alcohol vini;

ite-

gp D E EPILEPSIJ,

iterum omnla deftillabat fimul , & produflum vocabat fpiritum fanguinis humani. Omnia feaec remedia valent ad quasdam Epilepfias, non vero ad omnes , uti ex antecedentibus fatis patuit. curamor- Quid nunc faciendum eft in ipfo paroxys- bi in ipfomo ? jacet ibi mifer aeger , faepe le defor- paroxys- jj^^ns pro tota fua vita ? Ilico ipfi fuccur- rendum efl:, fimulac convulfio nascitur : ar- tus extendantur blandifiTime , non violente ; ^hoc facit ingentem mitigationem omnium ma- lorum , quatenus musculis antagoniltis auxi- lium adfert : prodeft etiam lenis fri6tio mus- culorum conrulforum , nam haec facit fta- tim remifllonem fymptomatum ; fi aeger mordeat , fricentur maffeteres & temporales; maxime tunc prodeft prudens intcrpofitio fuberis inter dentes molares , potius quam in- ter dentes anteriores ; cjii filum alligetur , ne deglutiatur. Capiti , manubus & pedibus debent fupponi pulvinaria, ne aeger has par- tes allidat ad dura corpora. Quando ver- fantur in ultima parte paroxysmi , omniaque fymptomata prae debilitate definunt , tunc conveniunt remedia , quae fpiritus excitant , veluti fpiritus falis Ammoniaci vel Cornu Cervi. Abfolvi praelediones de Morbis Nervorum.

F I N I S.

I N-

INDEX RERUM

Pracipuarum , quae in ntroqut hujus Operis tomo occurrunt.

A.

A bortus difponit mulieres admorbum chlo- ^ yN^ ^'^^^ fimilem. Pag, i6i

^^ AbJceJJui intracavitatemcraniinatuspro-

ducit Epilepfiam. 798

Ahjmthium virtutem habet antiparalyticam. 736 Acida dentibus inimica funt & caufa odontal-

giae. * i82.

Acidum Sulphuris & Vitrioli non nifi per vim

ignis acquiri potefl;. 258

* * alios fales minus

fixos per folam mifcelam extricat. 2S9

Acidim in ventriculo haerens producit vertigi-

nem. 602

Acorus virtutem habet antiparalyticam. 736

Acria quare vix pofllnt pervenire ad ccrebrum. 1 89 • ' "' per quasvias de corpore expellantur. 190 Acrimmia facit fummos , & faepe lentos , dolo-

res. 65

— — ^ quibus fignis cognofcatur. ijSS

AcrQchordones funt Verrucae longo collo penfi-

les. 331

ABio & pafiio quomodo difFerant. 511

AStiones mulcae liunt in nobis, pendentesamotuj

quem fentimus , licet nobis invitis fiat. 575: Aer calidus , fed fimul ficcus , ad curandam Pa-

ralyfin prodeft. 725

INDEX RERUM.

Jlffe&iones diilinftiflimae oriuntur a nervis certa ratione fe habentibus. Pag,^']'^

^ffe&us animi imperium exercent in refpiratio- nem. 155

nafcuntur a perceptione grati vel

ingrati. 387

praedominantes funt amor grati &

odium ingrati. 388

diiFerunt rationeobjefti, graduum

& durationis. 392

». unde oriantur & quam vchemen*

tes fint ' 478

■■ .— »-~. excitant motus corporeos. 479

— — pinguntur in vultu hominis. 480

mutant etiam tales corporis func-

liones , quae non pendent a cogitatione. 482 ' nafcuntur ctjam per Sympathiam.

517 "'■'* tantum habent in nos imperium ,

ut omnes morbos faciant. 542

vehementes faciunt defeftum ce-.

rebeili, id efl mortem. 551

^ in omnes corporis humani partes

imperium habent. 555

■' • in praedispofitis excit^tParoxys-

mum Epilepticum. 803

^ffe^uum 2in\mi magnavis ad mutanda hoininum

confilia. 518

ylgeratGn virtutem habet antiparalyticam. 736 Aizeon vei fedum vermiculare virtutem habet

antiparalyticara. 73<5

Alcobol defcribitur , ejusque vires recenfentur.

593. 594.

AUmenta & condimenta quaeaaia inparalyficon-

veniant. 727

Ah

I N D E X R E R U M.

yllliaria virtutemhabetantiparalyticam. Pag. 737 j^llimn virtuiem habet antiparalyticam. ibid,

AloS virtucem habet antiparalyticam. ibid»

- — optimas dotes habet in curanda Paralyfi u-

tiles. 759

Alumen plumofum parti Paralyticae externe cum

fruftu applicatur. 751

Alveoli dentium in genere defcribuntur. 279

Amara medicamenta fupplent defcftumbilis, 169 jdmaurofis quandoque oritur a tumore compri-

mente nervos opticos. 69

Ammoniacum gummi Yirtutem habet antiparaly-

ticam. 740

Amplitudo nimia vaforum, Encephali quomodo

curetur. 125

Antepikptica di6la non juvant , ubi caufa EpiJep-

fiae haeret in Ventriculo. 837

•— inprimis petuntur ex antheiminti-

cis & foetidis. 848. 849

Antidota vix ulla funt fpeoifica, {Qd agunt mutan-

do totum corpus. 220

Antihyjierica non conveniunt in omnibuscerebri

morbis. 39

Antimonii vitrum magno* effe<5tuspraeflat ad com-

movendum totum corpus. 399

Antimonium per fe vixagitincorpusnoftrum. 766 Antiparalytica remedhqusisnzm doteshabeant.734 Apes aculeis fuis partes corporis humani pertun-

dentes illud miro modo nautant. 750

Apoplexia ab impedimento venarum in capite. 36 - — ~— - frequenter fequitur animi affedus. 547

— quibus fymptomatis invadat. ^41

^9^- quibus caulls oriatur. 643

: a defe^jj jjpirituum a veteribus dcfcri-

pta eft. 647

INDEX RERUM.

Jpoplexia non fit propter copiam , fed ob cora- preffionem faiiguinis intra cranium efFLifi. Pag,

653 . fit etiam a coraprelfis vel ligatis arte-

riis Carotidibus. ihid,

*■'"■ quarefit morbusfencflutiproprius. 657

poteft etiam fieri ab omni tumore intra

cranium nato. 659

ab intropreffione cranii nata quomodo

curetur. 662

potefl ortum ducere a caufis penitus

oppofitis. 672

quare per methodum contrariam inter-

dum curetur. ihid»

— . — quomodo confiderata fuerit a Veteri-

bus. 673

— - a Ventriculo nimis diflento quomodo

curetur. 664

Hippocrati confideratur duplex , uni-

verfaKs & particularis. 674

•— faepe praenunciam habetParalyfin par-

ticularem. 694

Appetitus vxgtws deletur per odorem noxium vel

vifam rem fordidam, 455

jiqiia intra cerebrum aeque potefl efTe efFedtus

quam caufa morborum capitis. 550.

uiquae Spadanae in quanam Epilepfiae fpecie con-

veniant. 839

jiquofus humor quare majori copia pofl morbos

languidos intra cranium inveniatur. 667

jirachnoidea cerebri raembrana quando & a qui-

bus fuit inventa. 82

——*——' quomodo detegi poffit. ihid»

* qua ratione neflattjr piae matri. 83

»■ quid proprie fit. 84

I N D E X R E R U M.

jirachmidea per hydropem potell feparari a pfa ^ matFe. Pag. 88

jiifenicum aliquot vicibus fublimatuin ipfo odorc

venenatum eil:. 244

,.*-. — — ^ fublimatum laedit fun(5liones nervo-

rum per affccbos nervos olfaftorios. 453

^rteriae in omni parte durae matris inter fe com-

municant. IS.

•« durae matris nunquam difC(3:e fc cxone-

rant in finus. 19

«■■ . ■ variis conftant membranis. 20

* durae matris non deponunt fuam tunicam miisculofam» 21.

durae matris ufum etiam praeftant cra-

nio. 28

— quae piam matrem ingrediuntur , depo- riunt musculofam fuara tunicam. 93

quae profpiciynt cerebro, omnes inter

fe communicant. 94

'^ cuf bono circumponantur medullae. 11 1

— r primi gengris omnes humores recipiunt.

'::'^ " ■ .-'.ci^.: - • 153^

■jirteriQtome quare In vertigine a plethora plus

pjofit quam venaefedio. (520

jinhritis. fedem habet in integumentis nervo*

rum. ' * 67

Articuli quo limmenti genere fiexiles retfriean- ^ • turv' '; ■ ' ■ ^gx

'Jlm/i' qiiompdo fe habeant in parGxyismo tpi- ' ' feptico. .^'.fjg

>^rrm virtutem habet antiparalyticam. -73^8

JJa foetida fpiritu gaudet , pertinjiciffime illiiii-

haerente, valde odorato. ' ;; .739

■' '■'■ ' virtutem habet antiparalyticam. 740

Tm. IL K k Jtbe-

.1 N D E X R E R U IVL

^thermata poflunt fi^ri in finubus durae mfltris.

jitonia musculi a quib-us caufis dependeat. 704 Airabiliarii maxinie prociives funt ad vertigi-

nem. 586

Auditus diftinfliffimus diftinftum nervorum mu-

nus pr.Qbat. 494

Jiwim per fe nullam in nofl:rum corpus habec . eiHcaGJamk ; . 166

/ B.

JOalnea quaenam in paralyfi conveniant. 728 „ Baljamica in cura paronychiae quaenam op-

tima. 315

BsUadma zi£\xmiz. facit omnesgenerisnervofimor-

bos. 451

J^i;>- e|t, o|)^inium inflrumentum chylopoiefios.

— - maximc prona e(l ad tenacitatem , lapides-

centiam & putredinem. . 440

r-— degenera^cens ad putredinem producit v^er-

tiginem. . , 599

*--^ atra quid fit ,' Si, ubi^ petiflimum invenia-

^;t;ur.. ';":" ^ 438

•-^ — - in quibus hominibus inprimis nafca-

/ tiir. - 439

•-— - ■ — ' per moramomnidotefitvenenata. 441

tnr-T rr^ in actum dedu6la quanta maja produ-

cat. 44!^

■r-r — vproducitcatalepfin&apoplexiam. 651

Bregmatis oQ2i^ prae reliquis cranii olfibus niagis

c -ji^efioni funt obnoxiaw 3*

c

I N D E X R E R U M.

C.

0icochymia quomodo producat aijoplexiam, 66^

Caducus morbus ideju eft quam Epilepfia. Caecitas fenilis eft fpecies caili in nervis & vafis

oculorum. 32(j

Caepae virtutem habent antiparalyticam. 739 Calculus nervos ureterum mutans potcft efScere

animi deliquium. 428

Calefacientia remedia quare noceant in vertigine

a plethora. (5i(^

Callofitas corticis cerebri producit apoplexiam.

655 Callus^ oritur a concretione & comprcflione ca-

tialis nervofi. 328

— — in gangUis nervorQm potefi: producere

paralyfir,. 700

Calor paralyfi fuperveniens fblvit hunc morbum.

720 Cancer aqunticus didus efl proprie corruptio

gingivarum. 277

Cancri fluvittiles opiimum cibum praebent lan-

guentibus. 16^

Canities urra noiSle fccuta efl: magnum & repenti-

num terrorem. 543

Cantharides minima copia corpus humanum valde

mutant. 211

— ^- — ^ corporiapplicataeaguntinnervos. 748 Capitis vulnera & concufliones producunt verti»

ginem. 591

Carbo ex coijibufiis vegetabilibus natus quasnam

dotes habeat. 251

— volatile quoddam principium in fc conti-

K k 2 Ca-

I N D E X R E R U M.

Caries alveolorum in maxillis caufa odontalgiae»^

Fag. 27S ■■ cranii producit epilepfiam. 792. 793.

Carotldes arteriae largiuntur ramos durac matri.

16. 17 • — r arteriae quare vocatae fint apoplefti-

cae. 65-4

Coi-otis dextra fuit inventa offea. 126

Qirus in quo difFerat ab apoplexia. 681

■ quando inprimis accidat plerhoricis &

quare. 684

Caftoreum vlres habet antiparalyticas. 793

Cajiratio nervos teftium trahens exfolvit omnes

vires. 428

Catapbora in genere defcribitur. 680

Catechu laudatur in vertigine a nimia mobilltate.

615

Catharri confiderantur , quatenus vertigini ori- ginem praebeant. 626

» — > quomodo dividnntur a veteribus. 62.7

Catharriis inmerito habetur pro caufa odontal- giae. 285

GzM/aepraedisponentes.&; procatardicae quaenam

fint. 584

Caujiica laudantur in apoplexia a defe<n:u fpiri.

tuum. 649

Celluloja membrana in genere defcribitur. 297 Cepbalica calida in quibus cafibus noxia, 130

Cepbalici morbi- quinam nafcantur a nimia ampli-

tudine arteriarum piae matris. 124

^,^ ,-^ ^, — quinam ordine fcquantur faepe

rep.etifum paroxyfmum epiiepticum. 811

•---— — ^ ingeiues pofTunt ficri a labefafta-

ta pam parte eerebri. 841

CerS'

INDEX RERUM.

Cerelellum longe magis defenditur quam cerc-

brum. Pag, 97

~*-— in genere defcribitur. 117

•— * arterias accipit a folis vertebrallbus ,

fed quae communicant cum caroiidibus. 118 minus patitur a plethora quam cere-

brum. 135

C&rebri cortex quid patiatur a plethora. 132 . medulla primam noxam patitur a pie-

ihora. 134

~— partes an fe mutuo decuiTent, inquiritur.

5or Cerebrum in quibus locis ab efFufis humoribus

inprimis coraprimatur. 668

Cervix quomodo fe habeat in paroxysmo epilep-

tico. ' 778

Chalcanthum per torturam ignis fpiritus volatiles

exhibet. • 243

Chlorofis faepe oritur a defeflu fanguinis rubri ,

non a defe6lu menfium. 159

— -^ quibus fignis dignofcatur. 162. 163

Cholera producit vertiginem. 601

Choroidei plextis funt quafi appendices piae matris.

112 ex quibus arteriis componantur.

"3

falfo dicuntur habere glandulas.

114 cui bono inferviant. ^5

• ' ' in corporibus frigidis replenturr

hydatidibus. 116

Cbjlopoiefis debilitata quomodo reflituatur. 16S

Cicuta aquatica per contufionem vaporemnoxium

fpargit. 236

"■ ' - ' ' — — ' interne afllimta facit omnes ge-

iieris nervoli moibos. 450

K k ^ 0'r.

INDEX RERUM.

Circuims fanguinis per vaTa durae matris. 23 — humorum in vafis arteriofis retinaemu-

tatus producit vertiginem. 55^6. 597

Circulus PFilli/iams fit per communicationeui ar-

teriarum encephali. g^

Chvus magnam cum cornu habet fimilitudinem

3'r> r-

•— — fit a comprcffis & degenerafcentibus pa- piilis nerveis. 336

— in quibus locis inprimisredemhabeat. 337 — — - qua ratione curetur. 333

Qysmata quanti ufus fint in apoplexia & quae-

^ ^^^' 64S

Cogitans principium poteft efi^e in mente iiliba-

tum , oc tamen deftitui notls corporeis. 373 Cogitatio pertinet ad mentem, adeo ut haec fine

illa non exifi;at. 043

quomodo reddi pofl[it perfedla. 365

■■ ex una idea fimpiicifllma fpatiari potell

per infirvita. ^i^x

Coitus inmoderatus ducit ad debilitatem & mor-

Colka Piaon^um in genere defcribitur. 457

— ^ — _-._. tranfit in paralyfin artuum , &

quare. ^jj

Olocyntfxs eft purgans hydragogum fortiflTimum.

761

ComiCom^. todes & Agrypnodes Ingeneredefcri- bitur. g3j

Cml^uftiQ vegetabilium etiam fpiritus noxios creat. 250

Coniitialis morbus Idem cft quam Epilepfia.

Cofnpofita medicamenta ex ris, quae bilis defec- tum fupplent. ijq

Cm-

INDEX RERUM.

CompreJJio venarum in capite efl effeftus pletbo-

lae. 33

*- ' ex cerebro redeuntium proda-

cit apoplexiam.. 669

Conceptio quomodo fiat , & quid ad cnm requira-

tur. 570

Cwretio membranarum cerebri quomodo impe-

diatur. 73 tendinum cum fua vagina, quibus caufis

efficiatur. 264

utcunque praecaveri , fed fac-

ta vix curari poteft. 267

Congdatio corticis cerebri producit apoplexiam.

657

Contagium peftilens vel variolofum. fufceptum

primo fentitur circa praecordia. . 434

Convuljio proprie nervis adfcribi nonpoteft, 42

-*— ab interrupto fpirituum rootu dependet.

—^ — — efl: etiam effedus bilis atrae. 444

paralyfi fuperveniens folvit hunc mor-

bum, 722

-fi multiplex & valde peculiaris comitatur

epilepfiam. 774

■ mufculorum in artubus faepe inmediate

praecedit paroxysmum.^pilepticum. ^43

Cowmdjiones oriuntur a variata diftributione fpi-

rituum. 90

■■■• ■ " quare in epilepfia fint tam violen-

tae. 814

Cortex cerehri nuUum fanguinem accipit nifi es

pia matre. 104

Cranii figura mutata percaufamquamcunquepro-

ducit epitepfiam. I793. 794

K k 4 Cra-

J N D E X R E R U M.

Cf«fMM?« conftat oftooffibus, perfuturasconnexis.

Fag, 4. 5 * ■ quomodo crescat. 5

*■■ ■ • ■ ■■' fe habeat in adultis. 6

■ ejus figura. 6. 7 -"■" ••'' infculptos habet fulcos, qui ab arteriis

durae matris fiunt. 22

*' accipit etiam arterias ex dura matre. 25

■ ■ quare requirebatur tnm durum. 100

"■■ nimiam diiataiionem vafojum encephali

praecavet. 129

Crapida producit vertiginem. 600

Cucutbitae quantam in curation'e ^aralyfeos ha-

beant efficacJam, 7^1

Cuprwn aliquiJ in fe rcconditum habere credi-

tur , quod valet contra infaniam. 420

» ;'■ fali cuidam junclum incredibilem in no-

Hrum corpus habet efficaciam. 764

Cura paronychiae a tendinibus eorumque vaginis

laefis. 310

Curatio morborum ab afTumtis fpiritibus llillati-

tiis. 196

B.

T^elirla omnesque eorum gradus oriuntur ex af-

fcftibus animi violentis. 393

Delirium optime corrigitur mutatione corporis

& objeclorum in illud agentium. 408

-■ in morbis acutis faepe oritur a fordibus

circa praecordia. 435

• • non tollitur venaefedtione, fed diluenti-

bus vel emejicis. 43<5

— — ab hyofcyami femine interne affumto.

450 DEUS

INDEX RERUM.

DEUS exiflerc cog!:ofcitur per contemplatio-,

i:em mrntij. Fag. 352

—■ unus eil j & in eo omnia fimul funt uC

in perfefdliflimo EST. 353,

Dilatatio nimia Taforum encephah* quaennm ma-

la producat. 129

DiplH cranii acciplt vafa tam a parte interna

c]uam cxterna» 26

Dolor articulorum intolerabills redditur a diftrac-

lione ligamentoiura. 295

D^vloT capit^s ab apcfleirmte durae matris. 29

— — ... a male afFccta cranii diploe. 32 ■■ "■■ ' — a compreffionerenarumincapite. 34 a feparatione durac matris a cranio. ib, poteft fieri a concretione mem]Drana'

rum cerebri. 86

• ***- — ' fit a nimia amplitudine arteriarum

piae matris. 123

— — ab induratis arteriis carotidibus. 126

-"-'-^ " inveteratxis per iteratura fetaceum

levatus, 130. 131

■ ■ -^ a quacunque caufa producit vertigi- nem. 592

Dolor circa mefenteHum q^andoque cito lethalis' eft. 42S

- durae matris parit morbos nervis adfcri- ptos. 40

— "^ in quibus partibus atrocifilmuis eft. 41

■ non fentitur in nervis , qui fundionibus vitalibus inferviunt. 495

— • quare vehejnentifiimus fit a laefione par- tium ofiibus vicinarum. 307

■ tenfivus quando ab inflammatione raaxi- mus fit. 41. 4^

K k 5 Drjsh

I N D E X R E R U M.

Dropaces quantam in curatidne paralyfeos habe-

ant efficaciain. Pag. 731

Dura m&ter efi: periofteum craniL 9

" ejus cohaefio. 10

^ — "■ appendices & fabrica. n

— accipit arterias ex Carotidibus. 16

* nullum alium motum habet, nifi qui

a fyfi.ole & diafiiole arteriarum pendet. 22

— nil habet musculofi nifi folas arte-

rias. 24

plena efi: vafisomniumgenerum. 25 robufia fafta efi: fyfiematis arceriofi

caufa. 2.6

~— - aflionem exercet in fuas arterias , non in fubjeftum cerebrum. 27

per arterias fuas communicat cum

cranio. ibid,

—— . inventa fuit feparata a cranio. 34

«accipit nervos a quinto pari. 4.0

-- inmerito habetur pro muscalo. 43

DuUas praebet confpieiendas fibra«

nifi valde mutata ejus fabrica. 44

. ■■ falfo vocatur musculus cavus 49

nec ergp habet motum fyfiolicum

vel diafi:olicum. 50

— fed cerebrum tantum coercct. 51

pracbet vaginam nervis , ex cranio

cxeuntibus. 5^ porrigitur hac ratione per totum

corpus. 56

— quomodo fe in theca vertfebrarum

habcat. 5J — erofa vel irritata producit epilep-

E.

INDEX RERUM.

E.

pbrietas quosn^m uiorbos pariat. Pag. 194.

Ebriofi qaibusnam malis vivant obnoxii. 195

£cc/?ymc/(?^faepcfiuntintermembranascerebri. 31

Ecjlajis efl abreptio quaedam mentis a corpore,

& adunatio cuib intimoquodamprincipio. 377

' eft edam efFedlus bilis atrae. 44.3

Effittvia ex corpore animali exeuntia pertinent ad fpiritus. 204

difFerant pro variis partibus , ex (juibus

exeunt. 205

- — ^— varia agunt in varias partea. ihid,

■- animalium in g^enere cofiiiderantur. 227

qua ratione communicantur ex uno in

aliud. 22S

* communicita quamnam habeant effica-

ciam. 229

— odorata morbos nervoium pfo<jucunt ad

mortcm usque. 235

**— per contufianem ex quibusdam herbis

exeuntia venenata funt. 237

Effujio humorum intra cranium quomtodo produ-

cat apoplexiam. 666

Elaterium eft purgan?hydragogum fortifHmum. 761 Emeticum in quo cafu tollat veriiginem. 639 Encepbalm libcrum haeret in cranio. 72

■ ■■' quare a minimo (anguinis decremento

mutetur. 149

*' " quare pofl: mortem rit.e cognoici ne-

queat. 671

Ens Apoplcdlicum , Epilepticum , Paralyticum

Helmontii , quid proprie Hgnificet. 422 Epikpfia ©11 etiam cffe(5tus bilis atrae, 443

I N D E X R E R U M.

EpUepfia praevidetur ex adfcendente titillatlone a partibus remotioribus usque ad praecordia,

Pag, 459

■— -^ quibus nominibus defcribatur apud Auc- tores. 770

•-s qua ratione invadat & terminetur. 773

^ — — quare caufis fuprahumanis fuerit adfcri-

pta. 775

quomodo cum apoplcxia conveniac; vel

ab ea differat. 783

quibus in cafibus quandoque fubito le

thalis fiat 785

chronica differt pro maltitudine & varie-

tate intervaliorum. 787

exquifiia quamnam caufam habeat, & a

qua causfa paroxysmus excitetur. 788

• femper eandem habet caufamproximam,

fed infiniias caufasparoxysmum excitantes. 789 quare nonnullos homines afiligat , dum

alii liberi manent. 790

faepe poft mcrtem nullam confpicuam

caufam exhibet. 791

hacrcditaria & congenita a fola cerebri

diathefi pendet , eltque infanabilis. 791. 792 infanabilis in hominibus fenfibilioribus

nafcitur a terrore fubito, 800. 801

fi6la quomodo difiin^guatur a vera. 8o5

deuteropathica quomodo dignofcatur ab

idiopathica. 807

idiopathica vei difficulter tollitur, ve! in-

fanabilis cft. 808

— ^ in quanam aetate curabilis vel infana-

bilis haberi poffit. 809

ab introprtffione cranii nata.quomodo

fanata fuerit. SiS

I N D E X R E R U M.

Epilepfia quibus remediis optime pollit tentarL

; Fag, 821

— " fruflra tentatur &xordsmis , qui tantum

impoflurae agyrtaium funt. SiS^

■ quare ex fententia Hippocra.tis ia-

primis infantibus accidat. 823. 824.

— quare poft pubertatein aliquando fane-

tur , vel fl tunc maneat, infanabiiis fit. 825 quanam methodo optime curctur , quae

a nimia humiditate oritur. 82^

-' quaenara vocata fuerit cim//afona. 831

— — — quaenam vocetur ftomachicaj & quibus

fignis cognofcatur. 83^

flomaichica di^a potefl iieri cum & fine

materia. 838

— ex topica alicujus nervi aiFe^^ione ortuni

ducens quomodo curetur. 84^

poft puerperium a qua caufa. oriatur &

quomodo praecaveatur. 847. 843

Epilspfiae paroxysmus quibus fignis praevideri

queat. , . . 8lo

— ' hifiaria quomodo formari queat > ut

indicationes curatoriae inveniantur. S27

—— caufa &; medendi methodus quaratione

indagari queat. 8^9

•— ■' — rarum exemplum pofl gravera fedcom-

preffam contumeh*am. 833

Epilepticus paroxysmus quomodo definat, 6c qua-

re. 815

- — " — — . \:::'J ' ■ quare mutet colorem cor-

poris. 8i<S

• — '■:■ *■'!', '^ " ■ quomodopraecaveriqu0-

at. j,;l->:q-, 817

•— - — :^ ■■»*■' quonam tempore inpri-

mis accidat. 828

I N D E X R E R U M.

EpilepHcus paroxysmas quarn diverfis&mirismo-

dis aegrum aggrediatur. Pag, 832

— — ^ ■'■. - — -~ faepe incipitabaffedione

topica nervi cujusdam particularis. 842

— • aeger quomodo i'>ipfoparoxysmotra-

ftari dcbcat. 850

Epispajlica quaenam conducant in vertigineaple-

thora. 621

' Epithdion fimilis eft membraira quam Epidcfmis,

fed cutem non habet fubjedtam. 329

Equitatio quare profit in vertigine a nimia mobi

litate, 617

Erojio nervorum externa poteft facerenaultosner-

vorum morbos. 70

Efula eft purgan-s hydragogutn fortillimum. 760 Euciides cxempium nobis dedit fimplicitatis in

ratiocinio. 371

Eupborbium eft purgans hydragogum fortiflimum.

760 Evacuantia non convcniunt in omnibus cerebri

morbis. 39

Evacuationes impeditae vel fupprefiTae quare lae-

dant cerebrum. 146

Evuliio dentis qusre faepe periculofa, & quomo-

do hoc periculum evitetur. 273

Excrementa corrupta circa praecordia haerentia

quosnam morbos producant. 460

Excretiones perturbantur ab animi afFedibus. 481 Excrefcentias clranii, omnesque. caufae ejus cavi- »^ ' tatem arflantes producunt cpilepfiam. 794 Exercitia corporis' ad fanandos languentes maxi-

me funt neceflaria. 177

Exercitium hcit in quibusdam morbis omnesmu-

taiiones a medicamentis exfpeftatas. 532

Exer-

I N D E X R E R U M.

Exercithtm corporis quantum conferat ad curaa* dam vertiginem, & in quibus. Pag, 610. 61 1

Exoftojls venerea ad loca iiuquni laedit ccr^ brum, 14J

F.

facies aeque pallet quam rubet in animi afFee-

tibus. 544

•- mutata in morbis capitis peffimum prae-

bet praefagium. " 548 quomodo fe habeat tfi paroxysmo epi»

leptico. 777

-"" .- quare colorem fuum mutet in paroxj^-

mo epileptico. 78a

Fdciformis durae matris proceiTus cai ufui infer-

viat. 37

Fatidtas ab extenfiope cranii nimis cito impe»'

dita. 12S

Fehris quando fummum paralyfeas remedium e-

vadat. 719

■' intermittentis fpecies pei artem poteft.ex»

citari tam in toto corpore quam in parte. 724 •— quibusnam alimentis &; potulentis exci-

tari queatv 72^

Felicitas humana confidit in intelleflu rei , uti

fe habet , & in velle , quod intelledlus de-

monftrat. - - 385

Ferrum remediiim praeftantiffimum in languora

exhibet. 179

*i' ■ in quibus cafibus profit vel noceat. 181

^ non amplius convenit , ubi vis haem»-

^ topoietica viget. 1,83

non juvat, nifi fimul adfit corporis exer-

^itium, 184

FeT'

I N D E X R E R U M.

Imum qua ratione curat morbos languidos. P<3^.

^ ■' in qua fpecie hydropis ^rofit vel nocear*

187 *■' ■ ■ laudatur in vertigide a nimia mobilitatf.

614 - " ■• inier omnia metaila nobis maxime proxi-

mum eft. 765

Fibrae duraematriadfcriptae, quidproprielint. 4f

— quo in loco inprimis rcperiantur. 46

*' quaedam inveniuntur in transverfo durae

matris proceffu, & cui ilfui>. 48

Fijiula maxiilaris fequitur odontalgiam a laefis , dentium alveolis. 281

Flatukntla producit vertiginem. 6ct

FiaHcs iii corpore humano nati quomodo produ- • caot vertiginem. 632

Foetiis gerit notam inprcflam , fi gravida marer

perterrita inanum parti cuidam corporis ad*

moveat. 55§

■ ' quare mutetur per imaginatiDnem matris ,

non m*ater ipfa. 563

■ » an ab imaginatione matris muletur per

. mutuum commercium , non intelligitur. 568 8- > » mutatio ab imaginatione matris nonpoteft

negari , licetnon- intelligatur< - - • 57;

.Formicatii five punftionis cujusdam fenfus para- f jyfi fuperveniens foivit hunc mcrbum. 721 F§JJilia per vim ignis agitata hqrrendos efteclus ,, praefiare poJ3unc. ,256

Fri^io quare util-i& fit in morbis languidis. 1 68. •? — - fuppkt cxercitii defedtum, & in vertigine ^ prodeft, 611» 612

•— — quantani-ii^ curatione paral-yfeos habeat

cfficaciam. 7.3o

Frigns

INDEX R E R ir'M.

'Frigus momentaneum nafcitur ab animi z^eQiu bus. Pag, 545

*-~- — fummum quomodo difponat ad Apoplc^ xiam. 658

■ ' ■■■ qua ratione pcr artcm excitariqueat. 729

G.

(^anglia nervorum , maje affeda , faciunt mor^

bos nervorum , pulpa eorum intadla. 66

Gangraena poteft tiaerere in vagina tendinum ,

^amque corrumpere. ^66

Gfli- HELMONTiiquofenfuexplicaripoflit, 252.253 Gmdium fummum uno momento mortem efFe-

ciffe vifum eft. 55Z

Generatio ^Q(\\iQ parum a nobis intelligitur, quam

mutatio foetus per imaginationem matris. 5<59 Genitalia in utroque fexu irritata producunt Epi-

lepfiam. , 846

Gilla Theophrasti efl praefentiffimum vomito-

rium. 446

Gingivae in genere defcribuntur. 275

Gravidae muliercs quantum patiantur a fua ima-

ginatione. 557

Gimmata ferulacei omnia vires habent antipara»

lyticas. 740— 74*

Gutta gamba eft purgans hydragogum fortifli-

mum. j6i

H.

tJaematites lapis laudatur in vertigine a nimia ^ mobilitate. 616

Haematopoiefis quomodo reftitui queat, 174

Haemorrbagia narium fanat morbos capitis in- flammatorios. ■ 39

Tom. //. L 1 <Hij«*

IN D E X RE R U M*

Hdefhorrhagia narimn quare proflt in vcrtigine a pletbora. Pag, 6i8

Haemorrbagiae quaecunque disponunt ad morbum Chlorofi fimilem. iCo

m^ ' — quare a nonnullis melius ferantur

quam ab aliis. j62

ingentes quare produeant Apople-

xiam. 652

.f.ut ^i..' "> quomodo oriantur cx plethora. 662 ex variis loeis , in qua Paralyfeos

fpede profint. 768. 769

Haemorrhoides fuppreffae producunt vertiginem. . 603

HeUelofrus quo cafu inventus (it valcre contra

35*Ielaneholiam , & qua ratione agat. 396

^i ■ ■• — ^ per vulnus in peftus eijui infflifTus ' totum vaftl hujus animalis corpus mutat. 754, HmiplegU eaufam faepe habet in parte cerebri

lateri affedlo oppofita. 507

i iw.— , poteft fieri a caufa in utroque laterc

haerente , licet unum tantum videatur affec-

ttim. 509

Herba^ nimiam humiditatem difllpantes. 624 •i^- — " nonnullae , virtxite antiparalytica dona-

tae, recenfentur. 738

Mercukus morbus idem eft quam Epilepfia. Hemia incarcerata quare tam cito fiat lethaiis. 427 ^'-i-* — inteftinalis faepe per annos tolerari po-

teft. 430

Herniae ftrangulatae quibus rcmediis reponan.

tur. 432

itai? confid^ratur dupiex , externus & internus.

49?

Hfttror nafcitur in corpore , fiinulac latens quod-

dam oontagium fufceptum fit. 54(5

1 N D E X R E R U M.

//orfflr oritur in gravidis, fi valida idea, in foe'^

tum agens, i!las afficiat. 558

Bumanitas five id quod hominem confiituit ,

qua ratione optime cognofci queat. 345

— efi: in loco , in quo eft fenforium

commune. ^p^

•— — proprie fedem habet in ncrvis. 510 • pendet a principio abfcondito, quod

folo mentis noftrae nutu operatur. 521

*Rp--*;— noftra ducit nos ad confiderationem

Caufae fupremae. 53(j

Humiditatis nimiae inter membranas cerebri alia

fpecies. 8?

Humida nervis applicata quare faciant atoniani

mufculi & paralyfin. 705

Hydatides membranarum cerebii producunt apo»

pjexiam. 6$^

Hydragogum medicamentum tutifllmum & eflSca-

ciflimum ex argento parari poteft, 758

Hydrocepbahis ingentem encephali molem adpar»

vam magnitudinem redigit. 75

Hydropica cerebri diathefis quomodo curetur. 79 r-^ diathefis poteft obtinere inter omncs

membranas corporis. 80

^.^^ --.. encephali quare fiat a defedlu

fanguinis rubri. ^ ^ 150

Hydrops medullae fpinalis poteft facere multp^s

nervorum morbos. 75

y^ inter membranas cerebri oritur a nimia

; tenuitate fanguinis, 155

Hypocbondriaci & hyftericae maxime proclives

funt ad vertiginem, 58J

Hypocbondriacus morbus quare cti^m laedat cere-

brum. 140

INDEX R E R U M.

.Nypojiycbia fivc inflammatio fub ungue quomo- do curetur. Pag, 323

Byiferica pajfio quomodo in mulieribus oriatur & praecaveatur. 846. 847

I.

*^akippa eft purgans hydragogum fatis tutum. 762 •/ Idea eft mutata imago a mentepercepta. 350 Idea iimplex faepe non nifi multis verbis poteft

enunciari. 372

,^— — : epileptica Helmontii quid proprie fig-

nificet. 802

Idiae limpliciflimae omnibus hominibus funt com-

munes & eaedem. 351

■■■■■I quaenam pollint acquiri abfque vifu. 355 •»— non tantum in mente noftra excitantur ab

objeftis externis. 361

■ alligari poffunt notis quibusdam externis.

3<53

•— infinitae poflimt abire in ideam unam cla-

ram & diftin(5lam. 374

■ mutantur a mutatis jiervis. 472 ^ ■ ' a nervis mutatis inprelTac manent conftan-

tiflimae. 473

w— variae funt a diverfis nervis mutatis. 474 ^ ■ "menti inpreflTae nervos mutant fineobjeflo

externo» 475

— videntur afiicere intimum originale , &

indc agere in nervos. 476

Idearum intelleftus facit j ut inmentenafcaturmu-

tatio grata vel ingrata. 386

Jleus hervos inteflinorum mutans pofldirafymp-

tomata faepe lethalis efl:. 429

JmgimtiQ ia gener? defrribitur. 400

INDEX RERUM.

Imaginatio qua ratione in morbls turbetur. 40^1

— — -— — imperium habet in omnes noftras fa-

cultates. 4.03

facit nafci in nobis novasideas, quae

aliunde non poffunt adferri. 404

imperium fuum exercet extra corpus

humanum. 556

.— magica Paracelsi, quaenam fit. 564

facit nafci extra nos , quod erat in

noflra niente. 566

matvis agit in foetum per caufam a

nobis non intelleflam. 567

Imaginationis facultas quantum boni faciat generi

humano. 405

— ' • vis in llatuariis, piaoribus & poe-

tis. 4dQ

Imago fertsitii quid apud Helmontium fig-

nificet 541

Impetum faciens in noftro corpore dilFerc a par-

tibus continentibus & contentis. 470

*■' in aliis corporibus etiam adcfr.

471

— — ' — rairum habet in motus corporeos

imperium. 483

- motus corporeog aeque dirigit \n

ignorantibus quam in exercitatis. 48«

quantam habeat efficaciam ad nia

gnos motus uno momento creandos. 524

quam incognitura nobis fit. 525

' nimium quomodo per artem do-

mari poffit. 537

■ ' quomodo confideretur ab H f. l-

MONTIO. ^ 54-

Inanitio vaforum per evacuationes quascunque

, producit vertlginem. 596

L I 3 In-

I N D E X R E R U M.

Incijto in quibus gradibus Paronychiae necefla-

ria fit. Pag. 311

■■ debet fieri ad oflis duritiem usque. 312

Induratio poteftfieriinfinubusduraematris. 54 55 i^— -_. vaforum humores ad cerebrum adferen-

tium fflorbos cephalicos producit. 126

*"~ glandularumcolliquomodocuretur. 142

Jnfantes quare ex fententia Hippocratis Epi-

lepfisB inprimis fint obnoxii. 823

J?ifl2immatio in arteriis durae matris. 29

"■ ' ' poteft fieri in vagina nervorum. 6z

" facit concretionem membranarum ce-

rebri. Ss

potefl haerere in vagina tendinum ,

eamque corrumpere. 265

■ -- — ' & fuppuratio corticis cerebri produ-

cunt Apoplexiam. 65$

Jngluvies quarc producat vertiginem. 600

Jnfania eft major imaginationis gradus , & cor-

pore fano obtinere poteft. 409

— - pendet a fumma actione in fenforium com-

mune. 410

• fequitur magnos cerebri morbos , & in-

gentes animi aflPeftus. 413

*— fumma fiet , fi musculares motus jungan-

tur ideae fortiter inpreflae. 414

* - curari potcfl; pcr aliam fortiflimam idcam.

41S

*■' ■ oritur etiam a caufa haerente extra cere-

brum. 422

Jnfed;a recenfentur , quibus vis antiparalytica

inefl:. 749

Injomnia pendent ab imaginatione & anima vi-

gili. 407

- is-

I N D E X R E R U M.

Jnfomnia poflunt fenforinm commune tam validc

aificcre, uc fequatur infania. 412

Integumenta communiain genere defcribuntur. 318 IntropreJpQ cranii a quacunque caufa producit a-

poplexiam. 661

— , — — - ■ ■ . cerebrum comprimens, produ-

cit epilepfiam. 79S

Inujiiones quantam in curatione paralyfeos habe-

ant efficaciain. 733

Judicium aiHrmans vel negans non pendet a np-

ftro arbitrio. 367

■ clarum & diflinftum eflfimpliciflimum,

& fimul inmutabile. 368

Jugulares venae impeditae faciunt morbos cere-

bri. 142

L.

Tac conficitur ex cbylo , antequam fiat fan-

guis. 175

— in quibus difFerat a chylo. 176

— — nutricis perturbatae vel ebriae nunquam

praebendum eit infantibus. 557

Languor oritur a nimia fiuidilate humprura , li-

cet nulla peccet acrimonia. 153

— — quibus phaenomenis fe manifefiet. 156

^— — quaenam fubjecta huic maxime fint ob^

. noxia. ibia,

— quare facile fiat in virginibus incre-

mentum adeptis. 158. 159

pofi: paroxysmum epilepticum unde oria-

tur. 816

Leipfithymia faeile <)j:it^r a nimia te^^uitate fan-

guinis. ; ? ;.:, J55

L 1 4 Ls*

I N D E X R E R U M.

Lethargus forte potefl: fieri a medulla minus ca-

lefafta. Fag, 96

— — • in genere defcribitur. 680

Lcucopblegmatia Yidetur conjunda eiTe cum nimla

nervorum humiditate. -78

>■ —' — — oritur a nimia tenuitate fan-

guinis. ^ 154

Lingua quomodo fe habeat in paroxysmo epi-

leptico. 778

Lues venerea facit dolores rodentes durae ma-

tris. 41

mm ■^'^— ' potefl facere erofioncm Vaginae

nervorum. <J7

Lunaticus morbus idem efl; quam cpilepfia. Lux vix nobis cognita, exciiat tamen in mente

noftra infinitas ideas. 35p

M.

Ji4anci?iella qua partc fui noxia fit. 232

Mandncatio omifi!a ducit ad ianguorem. 157

Marcor cum paralyfi conjunftusquid denotet. 690

Maxillae quomodo fe habeant in paroxysmo epi-

leptico. 777

Medicame7ita quaenam valeant ad curaiidos mor-

bos melancholicos. 397

Medicus peritus quare faepe minus famae rcpor-

tet quam fl:entor ignarus. 6S6

- quid valeat ad regimen mentis humanae.

395 Medulla , nervis originem dans , oritur ex cor-

tice. 4

-— in cerebro non accipit vafa ad fecre-

tionem , fed tantum ad fotum. 96

Me-

I N D E X R E R U M.

Medulla in cerebro CTCiimambitur maximis va- fis arteriofis. Pag, 95

— ^ oflium ctiam concurrit ad mobilitatem

articulorum, 292

cerebri confideratur tanquam origo fen-

fus & motus. 503

Medullac cerebri vitia quare pejora quam cor-

ticis. 694.

Melancholia efi: etlam efFeflus bilis atrae. 444.445 Melicerides polTunt nafci in finubus durae matris.

54 Memhranae vafculofae quomodo fe habeant. 12

■■■ ■'^^ quae putantur non vafculofae, tamen

vafa habent, fed fenfibus non apparentia. 13

— — fubtiliflimae non perfefte funt foli'

dae. 14,

■ — - dividi poffunt in lamelks, inter quas vafa d^currunt. ij

— — morbofae faflae craflefcunt & indu-

refcunt. 30

Membramrim ^m6tuTa. in genereconfideratur. 12

Memoria fimul fcit quod antea , & (^uod nunc

cogitatum eft. 350

Mens humana optime cognofcitur attendendo ad

ea , quae quis in fe obfervat. 347

i^— cogitans ell; fimplex, necabideis,

:. licet diverfiflimis , mutabilis. 349

perfeftio ejus in quaconfiflat. 350 comparatur cum lumine. 354 quo refpeftu Medic s confidcran- da fit. 344

— ^ ■■ affici potefl: a diverfis valde cor-

poris morbis. " 345

— - • capax efl infinitas ideai aceipiendi

uno momento. 358

L 1 5 Meris

I N D E X R E R U M.

Lethargus forte poteft fieri a medulla minus ca-

lefafta. I*ag. 96

— — — • in genere defcribitur. 680

L^ucopblegmatia ▼idetur conjunda efTe cum nimla

nervorum humiditate. ^s

..^ ,— oritur a nimia tenuitate fan-

guinis. ^ 154

Lingua quomodo fe habeat in paroxysmo epi-

leptico. 778

Lues venerea facit dolores rodentes durae msH

tris. 41

^ • potefl facere erofioncm Vaginae

nervorum. ^-j

Lunaticus morbus idem efl; quam cpilepfia. Lux vix nobis cognita, excitat taraen in mente

noftra infinitas ideas. 355

M.

f^ancinella qua parte fui noxia fit. 232

Manducatio omifi!a ducit ad languorem. 157

Marcor cum paralyfi conjunftusquiddenotet. 690

Maxiilae quomodo fe habeant in paroxysmo epi-

leptico. 777

Medicamenta quaenam valeant ad curandos mor-

bos melancholicos. 397

Medicus peritus quare faepe minus famae repor-

tet quam ftentor ignarus. 6^6

- quid valeat ad regimen meniis humanae.

395 Medulla , nervis originem dans , oritur ex cor-

tice. 4

— — in cerebro non accipit vafa ad fecre-

tionem , fed tantum ad fotum.

96 Me-

^- I N D E X R E R U M.

'^" MeduUa in cerebro c'rcumambitur maximis va-

iis arteriofis. Pag. 95

— offium ctiam concurrit ad mobilitatem

articulorum. 292

• eerebri confideratur tanquamorigofen-

fus & motus. 503

Medullae cerebri vitia quare pejora quam cor-

ticis. 694.

Melancholia efl etiam efFedus bilis a^rae. 444.445 Melicerides polTunt nafci in finubus durae matris.

54

Memlranae vafculofae quomodo fe habeant. 12

*■ ' ■ > quae putantur non vafculofae, tamen

vafa habent, fed fenfibus non apparentia. 13

— — — fubtiliffimae noo perfe6te funt foli-

dae. 14.

■ ^ ■ dividi poffiint in lamellas, inter quas

vafa d^currunt. ij

— — morbofae faflae craffefcunt & indu-

refcunt. 30

Membranarum^t\i6i\JiTZ in genereconfideratur. 12

Memoria fimul fcit quod antea , & ^uod nunc

cogitatum eft. 350

Mens humana optime cognofcitur attendendo ad

iBf. ea , quae quis in fe obfervat. 347

.«^ cogitans ell: Cmplex, necabideis,

licet diverfiffimis , mutabilis. 349

perfcftio ejus in quaconfiflat. 350

comparatur cum lumine. 354

quo refpeftu Medics confidcran-

da fit. 344-

— ^ affici poteft a diverfis valde cor-

poris morbis. " 345

— - • capax efi; Infinitas ideai accipiendi

uno momento. 358

L I 5 Meiu

;:;

INDEX RERUM.

Mens humana habet in fe fundum cogitantem. Pzzg*.

3<5o " — ' ■ ' quomodo recordetur, difcat, am-

bigat. 362

•— " potefi: cogitare cuia & fine admi-

niculo cxterno. 364

■ ■ habet in fe perfedionem quandam

latentem. 376

•^ — cum omnibus fuis perfe<5lIonibus

confiilit in intelledu & in voluntate. 384

»■. quomodo regatur pcr Medicum.

395 ■■ ' ■ a quam levi caufa corporea turbari queat.

590

Mercurius pofl: curatam luem veneream intra ca-

vitatem cranii efFufus producit epilepfiam. 799

•*-*— valens remedium ad folvendos humo-

res totius corporls. 398

non agit in noftrum corpus , nifi fa-

libus junftus. 767

qua ratione exhibeatur ad curandam

paralyfin. 7 63

Mefenterii vulnera fine ah'o fymptomate pcr fe

funt lethalia. 425

Metalla pleraque per fe vix vim medicatam ha-

bent. 765

•— — qua ratione in noflrum corpus agant. 766 Metallica remcdia quaenam in langijore optimii.

i?8 ^ - - ■ a Chemicis laudan^ coflt*a

infaniam. 519

Metus difponit ad vertiginem. 617

Millepedes vim habent.in jnorbis n-ervoraiH cffi-

cacem. ;^] ;-*: 749

Mors

I N D E X R E R U M;

Mors quid proprie fit , & quomodo differat a fubmerfione. Fag> 538

— " quando fequatur epilepfiara. 787

Mofchus vires habet antiparalyticas: 744

Jkfwff/i- corporei diriguntur & mutantur a princi- pio impetum facicnte. 484

•i— — {illuntur , continuanrur & reno-

vantur a principio impetum faciente. 4.85

* magni in nobis oriuntar , & quidem uno momento , aeque per voluntatem , quam fine voluntate praegreffa. 528. 529

***— potelt ita mutare noilrum corpus , ut a

leviflimo morbo ducatur ad mortem usque. 532 ■^ \ ex voluntate noftra natus cujusnam natu-

rae fit & efficaciae. 533. 534

— infiniti per fenforium commune excitan-

tur , quod tamen inde non mutatur. 574 •"— * fpontanei fuperfunt in apoplexia , licec

voluntarii definant. 642

— ^ — - & fenfus in musculis videntur diftinftis

organis perfici. 689

Mucus quare tam copiofc prodeat in epilepticis.

814

Mumma Brunsvicena magnum ufum babet in lan-

gucntibus. . , 167 "- — '^" lalidatur in vertiglnie a ni-

mia mobilitate. 613

Muscularis motus quibusnam caufis peragatur. «588

Musculi per diuturnara adtionem fiunt rigidi &

' "» inmobiles. 706

^ contra<5tio voluntaria qaomodo differat

ab epileptica. 784

* epilepticorum quaenatn vitia patiantur poft faepe repetitos paraxysmos. 812

Mymecias funt verrucae latae & deprefl^ae. 33 1

T N D E X R E R U M.

N.

J^apelli vis vcnenata per exempla demonftra-

tur. Pag, 239

Napellus llatim operatur , dum adhuc haeret in

ventriculo. 240

^— . affumtus turbat genus nervofum. 452

Narcotica nimia copia aflumta producunt para-

lyfin. 701

Natura qua ratione curet paralyfin. 723

Nervi oriuntur intra cranium vel thecam vertc*

brarum. 4

•— duriiiem ruam.Jiabent a dura matre, 58 —— — in vifceribus , rauscuiis & organis fen-

fuum deponunt vaginam , quam habent a dura

matre. 58. 59

m habent arterias in fuis vaginis. 59

— poll: injedioncm rubri apparent. 60 — — habent etiam nervos fibi proprios. 61 — — in decurfu poflunt patt multos morbos ,

origine & fine illaefis. 63

*— proprie di6li libere haerent intra fuam -

vaginam. 77

•~ — per mechanicum adtaiflum male adfecli om»

nes corporis a6tiones turbant. 463:

•— in abdomine per caufam raechanicam mu-

tati afEciunt totum cerebrum. 424

• in quacunque corporis parte mutati to-

tum fyllema turbant. 468

■■ definunt ad partem corporis , in qua origo

fenfus & motus eft. 469

— fiaguU habent diftinflam originem , & femper in eodem loco. 490

Nervi

I N D E X R E R-U M.

^ervi finguli habent diftinfla munia, ita ut unus

non faciat alterius opus. Pag. 491

m. ' ■■ mutati quam mire & quam fubito corpus

& mentem fimul afEciant. 488

•— — non tantum rn origine , fcd etiam in de-

curfu & fine manent difiincli. 495

• in dextra cerebri parte oriundi , proten'

duntur ad finiftram, 502

•- fenfui defi:inati , quomodo diftinguantur

ab iis , qui motui inferviunr. 714

— — fenfui infervientes in ultimo fuo fine mu-

cum tenerum referunt 716

m a nidoribus vei alia caufa commoti in

praedispofitis excitant paroxysmum epilepti-

cum. 805

Nervmm morbi faepe oriuntur fine ulla materia

vel mutatione humoruro. 549

._«^«»— _ a caufa non materiali oriundi

omnium peffimi funt. 551

funflio particularis potefl laedi a vi-

tio exifiente in eorum principio. 697

paria confiderantur ad intellectum e^

ventus paralyfeos. ^ 708

Nervus in gcnere defcribitur. 2

— efi: propagatio mcdullae. 5

m quomodo fe habeat in origine , decurfu

& fine. 261

denudatuS in quocunque loco fimilem

morbum facit quam odontalgia. 275

in una corporis partc aiFeflus totum cor-

pus mutare pot^ft. 753

Nicotianae oleum cuicunque a^iimalis pani adpli-

catum mortem inducit. 464

O.

I N D E X R E R U M.

O.

Qbefius in genere confideratur. Fag. 135. 136

Oculi quare intumefcant in phrenitide. 39

Oculi aeque per voluntatem , quam fine volun-

tate praegrefla clauduntur. 527

■ in paralyfi male aiFefti pcflimum dant

praefagium & quare, 707

* quomodo fe babeant in paroxysmo epi-

leptico. 7^6

Odontalgia non definit , donec nervus dentium

fit deftruflus. 68

— — oritur a nervo dejitis cujusdam denu- dato. 271

— — — ab hac caufa nata , quomodo cure- tur. 27!^

oritur etiam ab inflammatioue gingi-

varum. 276

a colliquescentia gingivarum quomo-

do nafcatur & curetur. 277. 278

f5t a laefis dentium alveolis. 280

— ^ oritur a perforato per radiccm den-

tium antro Highmoriauo. 284

eft morbus nervorum , & per aetatem

faepe mitigatur. 28^

Odor quarundam plantarum noxius eft. 233

Osnantbt airumta facit omnes geaeris riervofi

morbos. 451

OlfaStorii nervi affedi quare capitis morbos cu- ' rcnt, 637

Opzum videtuf agere mechanica atfefbione nervo*

rum ventricuii. 448

■• varia dofi fiimmmn mediGamcntuni efl ,

vei venenum evadit. 449

. .; Opitm

I N D E X R £ R U M.

Opium varia dofi & adpliGandi ratione diretCoB

effeflus producic Pag. 467

Optbalmia ab uno homine communicatur alteri

per fympathiam. 512

Optici nervi , licet in decurfu coire videantur ,

manent tamen diflinfti. 500

Opticus nervus in medio habet arteriam rubram

ramos fpargentem. 97. 327

Or^ana funaionibus animalibus infervientia ,

funt duplicia. 498

OJpi per nimiam acidi copiam polTunt fieri fle-

xilia. 283

P.

jDalpitatio cordis , & hinc polypi & fufpiria na^

fcuntur ab animi afFeftibus. 547

Panaritium idcm quod Paronycbia. 287

Papillae nervofae ubi copiofiffimae fint & cui u-

fui inferviant. 339

•«— ^ — • quibus integumentis obducantur. 340 — ' - ■ qua ratione degenerafcant. ibid»

Paralyfis potefl fieri a eomprefl!a pulpa nerVi per

morbos vaginae. 64.

•— ^ — a refrigeratione & hume^atione corporis

qmte oriatur. 77» 78

potefl: fieri ab hydropc intcr merabranas

cerebri. 89

a Colica pi6lonum, quibus Inprimis fa-

Hiiliaris. 458

faepe obfervatur in unolatere, dumcon-

vnlfio cft in alio- 505

quomodo ab aliis motum cxercendi in'

potentiis difl;inguatur. 687

Pnra^

I N D E X R E R U M.

/Paralyjis cum ftupore & frigore partis quld de- notet. Pag. 690

^ unius lateris caufam habet in latereparti

affeflae oppofito. 691

• particularis potell fieri a vicio in una

parte cerebri. 695

curfu nervi. 698

gan.

gliis nervorum. 699

voruin involucrisi 700

-» quomodo diflinguatur a languore & ato-

nia musculi. 702 in alto corporis loco praenunciatapople-

xiam. 707 partium inferiorum minus periculofa eft

quam partium fuperiorum , & quare. 710 inteftinorum , reliquorumque vifcerum

pcffima ea , & quare. 712

— cura quomodo primo tentata fuerit. 718

Faraplegia eft fummus paralyfeos gradus. 692

i. >- — caufam habet in origine medullaefpi-

nalis. 693

Parapoplexia eft fpecies apoplexiae , fed levior.

678 Parejis artuum a vino Rhenano copiofius haufto.

200

. in quo differat a paralyfi. 679

Paronycbia quibus fymptomatis femanifeftet. 288

•——•*-— oritur ab acrimonia materiae, pha.

langum articuJos lubricantis. 293

^ — . ^^ inflammatiooe ligamento-

rum phalanges neftentium. 294

Par»-

INDEX RERUM.

Farmychia iiiagnam cum odontalgia habet con- venientiam. Pag. 287

•*""■• fit a ftagnatione humorum in mem»

brana cellulofa articulorum, 298

' quare ab hac caufa atrocior reliquis.

•— — - quibus fignfs dignofcaturabaliis. 300 ^' "-~- qua ratione curetur. 301

— fit a laefione perioftei in ultimis digi-

torum articulis, 303

•"' tendinis , qui in ultima

phalange finem habet. 304

a laefione tendinum quibus fympto

matibus dignofcatur. v 30(5

a laefa tendinis vagina, quibus fymp

tomatibus dignofcatur. 309

a laefo fcuto cartilagineo , tecdines

phalangum defendente. 314

•— quare a digito in fervens h*quidum

inmiflb fanetur. 317

Partus in muUeribus epilepticis paroxysmum ex-

citat. 806

Feregrinatio vertiginem a nimia mobilitate ortam

curac. 635

Periojieum in ultimis articulis digitorum diftinfti

quid habec. 302

Peftis venenum in quibus partibus inprimis hae-

reat. 206 •-— i» quibus fymptomatibus primum invadat.1546 Pbalanges digitorum in genere defcrlbuntur. 289 quomodo inter fe neftan-

tur. 290

Pbrenitis quando definat in apoplexiam. 651 Pia mater extendit fe fupra totum encepbaloD. 91

Tm, IL M m Ps9

I N D E X R E R U M.

Pia Tnater vafa fuppeditat toti fyftemati Ence.

phali. Pag. 92 -— accipit vafa fua arteriofa ex carotidi»

bus & vertebralibus, ibid,

•- ' — non neftitur cum linubus nifi per fuas

venas. 93

quomodo fe habeat in fuperficie cor-

ticis. 98

. '■— conHat ex vafis cujuscunque generis. 99 — — videtur etiam habere vafa tam fubti*

Jia,, ut impleri non poflfint. loi

in fuperiori cerebri fuperficie apparet

fphaerica. ibid.

— ■■■ ■ ubique eft in cerebro , ubi cortex «ft.

lOZ

quomodo folvatur a cohaefione cum

cortice cerebri. 103

multos habet proceflTus , qui ejus fu-

perficiem multiplicant. 106

per proceflus fuos infinuat fe in fulcos

cdrticis cerebri ad medullam usque. 107

qua ratione vera ejus conftitutio de-

monfirari queat. 108

— in fulcis corticis cerebri efl; membrana

^ geminata. i®9

•-^ tegit etiam fuperficiem medullae ex-

timam. iio

^» r .1.-. — qua ratione fe habeat in cerebello. 119 •— — — ^ cur facile morbofa fiat. 122

Picrocholoi quinam veteribus dicebantur. 587 Finguedo ih obefis nonnunquam inventa cft fu-

pra piam, raatrem. ^ 90

^^ Tjon potefl: accumulari intracranium. 136

^■. "■ t minus nocct intra thecain vertebra-

inmo .^^ 137

Fifccs

INDEXRERUM*

Tifces nonnulli pinguedine fua noxii funt. Pag, 21^

Placenta gravidarum cohaeret cum utero , fed

qua ratione vix intelligitur. 572

Plantae vires fuas fingulares habent in fuo oleo.

pro diverfa fpirituum indole diverfas

etiam vires habcnt. 241

Pletbora inprimis nocet capiti. 33

— facit , ut jnulta vafe per compreflloneni

claudantur. 13 1

poteft producere omne genus morborum

in nervis. I3S

— • particularis poteft fieri in pia matre ab impeditis vafis in reliquo corpore. 138

— - quibus fignis cognofcatur. 148

mulieribus propria , vel determinatur

ad uterum , vel ad mammas. 573

quando cerebro inprimis noceat , &

quare. - 663

- renata in Epilepticis excitat novos paro-

xysmos. 80S

Pktborici maxime proclivcs funt ad vertiginem.

51S

• — -— - faepe incidnnt in morbum apoplexiae , fimilem , fed minus periculofum. ; 6.8a

Pneumatopoiefis a quibus caufis pendeat. i8S

Podagra vifa cft liberafle a vertigine. 628

" quomodo oriatur & tolerabilior redda-

tur. ^ 2p5

Polypi qfi|re producunt apoplexiam. 654

Praecordia faepe fedes funt caufae , qUae agit in

cerebrum. 423

* afficiuntur ab infueta agitatione cor-

poris vel contentione animi. 456

M la a Pna-

INDEX R E R U M.

Priapismus quare fiat in paroxysmo epileptico,

Pag. 780 Principia generalia faepe falfo applicantur ad

fpeciaks cafus. 555

Pruritus fi nimius fit, pelfima fymptomata parit.

461 Pulftts quomodo fe habeat in paroxysmo epi.

lepcico. 780

Purgantia quaenam in morbis languidis profint

: vel noceant. 172

•— — fortia virulenta funt nervis, & agunt

etiam , fi cuti externae applicentur. 755

^— — — affumta vel externe corpori applicata

febrera excitant. 757

in quanam epilepfiae fpecie conve-

niant. 840

PutrefaSttQ nollris humoribusinducitacrimoniam.

65

■ ■ ■' ' promovetur per certum caloris gra-

dum« 223

facitomnia voiatilia , & extricat fpi.

ritus* 224

» , —— quomodo impediatur. 226

^ ' '' . ■ vegetabilium etiam fpiritus noxios

crcBC. 249

Q-

c^^

uintum par nervorum profpicit etiam durae mairi. 40

R.

I N D E X R E R U M.

R.

T^abks canina ab omni tempore tentata faft.pef

fubmerfionem aegri fub aqua. Pag, 415

Raphanus rufticanus externo ufu laudatur ad cu-

randam paralyfin. 734

RarefaEtio fanguinis idem facit quamplethora. 33 Ratio humana per aiFedtus aberrans qua rationiB

curetur. 394

Ratiocinium licet diuturnum faepe tantum eft me-

rus intuitus. 370

- — ' apparet nobis fucceflivum propter

notas 5 quibus ideae funt alligatae. 375

Reduvia idem quod Paronychia. 287

■ etiam elt morbus unguium , qui verfus

ppidermidem incurvantur. 321

Refrigerantia medicamenta quaenam in vettigine

a plethora nata optima. 62^

Remedia ab audtoribus laudata contra parony-

chiam. 316

Repletio nimia ventriculi morbos capitis facit in

debilibus , & quare. 139

Refpiratio retenta quare laedat cerebrum. 143 • mutata prodeft in nimiis animi affefli-

bus. 145

— quoraodo fe habeat in paroxysmo epi-

leptico. 780

Retina quomodo mutetur in vertigine. 588

Rheumatismus fedem habet in nervorum inte-

gumentis. 68

Rigiditas vaforum fit caufa marasmi. 127

Roborantia in quanam epilepfiae fpecie conve-

niant. 840. 841

Rofarum odor quantam in nonnullos habeat effi-

caeiam. 234

M m 3 RoS'

i N D E X R E R U M.

Rosmarini conferva laudatur in vertigine a nimia moMlitate. Pag. 614

Rutd vires habet alexipharmacas €c antiparaly- ticas. 74:^

Vacer morhus idem efl; quam Epilepfla.

Sagapemm vires habet leniter alvum folven-

tes & antiparalyticas. 741

Salvia vires habet antiparalyticas. 743

Sanguis ruber requiritur ad fuftinendam fanita-

tem. 151

■■ quomodo fe habeat in languentibus. 158

* ' ■ ruber quomodo generetur in noflro cor-

pore. 165

-< in genere defcribitur. 173

■ a quibus caufis efFundatur intra cranium.

animalis cujuscunque , certa ratione de-

llillatus , exhibet fpiritum , in morbis nervo-

rum efficacem^ 747. 748

Santala iigna vires habent antlparalyticas. 743 Scan^moneim certa ratione datum efl; fummum ve-

nenum. 242

t^' totum fanguinem fundit, & per al-

vum evacuat. 756

Scorbutus poteft facere erofionem vaginae ner-

vorum. 67

Senforiim commune qua ratione per morbos tur-

betur. . 402

■ ■ ' efl; pars corporis humani , &

quaenam. 487

efl eadem pars corporis hu-

mani , quam pxincipium impetum faciens. 489

Sm-

1 N D E X R E R U M.

Senforium commime eft locus in cerebro , unde omnes nervi priginem habent. Pag, 492

•— — • — : — habet poteftatem motum ge-

nerandi non tantum in fuo corpore, fed etiam in aliis. 535

laeditur in paroxysmo epi-

leptico. 786

viilide afFeftum in praedispo*

fitis excitat paroxysmum epilepticum. 804.

Senjus tantum efl unus , licet organa illi infer-

vientia fint duplicia. 499

— in paralyfi fuperftes efl bonunj fignum & quare. 713

■ & motus origo in cerebro eftdiflinfta/Ii- cet nervi , utrique infervientes , confuli ap- pareant. 715

* omnes , interni & externi , definunt in

epilepfia. 772

Serkum per deftillationem exhibet fpiritum in

morbis nervorum laudatum, 74.5

Serofus bumor coiieftus inter membranas cerebrj

poteft facere omnesgenerisnervofimorbos, 74 Serum intra cavitatem cranii effufum producit

epilepfiam. . 797

Setacea quantam in*curandis capitis morbis ha-

beant efEcaciam. * 732

Setacei infignis ufus in dolore capitis inveteraio.

130. 131 Sims durae matris cui ufui inferviant. 38

■ ■ ' fibrisquibusdampraeditifunr,

& cui ufui. 47

. funt quidem venofi , fed ta.

men crafllores & fortiores venis. 52

— cryptis quibusdam donati funt , & cui ufui. 53

M m 4 Sinus

INDEX RERUM.

Sims cerebri quomodo poffint impediri in fua

functione. Pag, 141

Somnus profuudiffimus eft imago apoplexiae 644 Sordes circa praecordia haerentes male afficiunt

cerebrum. 433

Spadani fontes optimum praebent languentibus

remedium. 180

Spasmus non videtur duram matrem poffe fepa-

rare a cranio. 35

Sphacelus cerebri ,Hippocrati memorata , ex-

ponitur. 30

Spina hifida in genere defcrjbitur. 124

Spinalis medulla in genere defcribitur. 12 £

Spiritus (lillatitii fprtp poffiint pervenire ad ce-

rebruui. 191

*, quinam effedus ex iis affumtis fequan-

tuff 19?

omni ratione in corpus ingefti , in illud

agwnt. 193

ftillatitii an misceri poffint cum fpiriti-

bus nervofis. 198

an per irradiationem quandam

ag^nt. 199

• ■ nomen quibusnam corpusculis competat.

201 ■ ■ i ■ qua rationeincorporibusdetegantur. 202 " in triplicinaturaeregnoinveniuntur. 203 — ' parva tantum copia vires fuas late dif- fundunt. 207 ex putredine nati maximam vim habent

m nervos. 225

— qua ratione producantur in vegetanti-

bus. 230

per deflillationem ex plantis parati agunt

$tiam io nervos. 235. 2^6

Sph

I N D E X R E R U M.

Splritus venenati in quibusdam fodinis haerent ad certam altitudinem. Pag, 245

• quibus fignis fe manifeftent. 246

■>' ■ ' cujusnam jndolis fint. 247

■ ' ■■ foetidi , ex putredine animalium nati ,

venenati funt. 248

volatilis carbonum noxios valde efFeftus

praeftat. 253

— qua ratione innoxius reddi poflit. 254 — — ——. ex aliis corporibus combu-

ftis agit etiam in nervos. 255

nafcuntur per mifcelam falium cum aliis

corporibus. 257

— volatiles qua rationeinnervosagant. 260

per feimentationem parati , nimia copia

affiimti producunt vertiginem. 593

nervofi funt liquores corporis elabora-

tifljmi. 645

fermentati in quanam fpecie apoplexiae

utiles. 650

ex quibuscunque animalium partibus de«

ftillati eadem vi , qua in nervos agunt , prae

diti funt. 745

Spuma adfcendens quare fit peflimum fignum in

apoplefticis. <3;5

Sternutatio quomodo incipiat & totum corpusmu-

tet. 83 S

Stermtatoria laudantur in apoplexia a defei^u

fpirituum. 649

Stimulantia in quibus capitis morbis noxia. 147 Stramoniim aflLuratum facit omnes generis nervofi

morbos. 451

Submerjio fub aqua pro palmario remedio habe-

tur in rabie canina ^ infania. ^16

Mm s Sub-

I N D E X R E R U M.

Suhmerfi» potefl: diu ferri ab homine , falva ta- men vita. Pag. 417

Succinum per deftillationem falem & oleum ex- hibet , viribus antiparalyticis donatum. 752

Sudor quajido in apoplexia bonus fit vei malus.

676

— in paralyfi quando profit vel noceat. 717 -— • quibus remediis inparalyfiproliciatur. 747 SuppreJJio evacuationum quaecunque disponit ad

vertiginem. 586

Surditas faepe fequitur ingentes capitis dolores. 30

- ■ ■ ■ fenil.is ell: fpecies calli in nervTs & vafis auris internae. 3^7

Sufpiria produnt animi afFe6lus , funtque in di- verfis varia, 546

Sutura tendinis defcribitur. 269

Suturae nimis cito folidescentes extenfionem cra- nii impediunt. 118. 129

Syllogismus quando inutilis fit & vitio laboret.

369 Sympatbia facit homines imitari , quae vident in

aliis. 5-1^

». — — fundamentum praebec artium & difci-

plinarum. 513

^~^ illuftratur per harmoniam Muficam.

514 m^.^. jungitur cum eo, quod placet vel dis-

plicet. 516^

•_—— facit , utomnes fere corporis musculi

a levi caufa moveantur. 519

aptos nos reddit ad loquelam &artem

muficam. 520

ducit hominem fere ad quaecunque.

fine fcientia , imo contra voluntatem. 522

Sym"

i N D E X R E R U M.

Sympatbia facit nos miitabilitati mukisque mor-

bi3 obnoxios. . Fag, 523

Syncope caufara fuam faepe habet in ventriculo,

461

T.

n^abacum ab inafTuetis haudum morbos nervo-

rum efficit. 465

Tela Bantamenfia venenata nudis nervis adplica-

ta moriem inducunt. 4^$

Tendines denudantur pofl: infiammationem ejus-

que varios exitus. 62

fc in ultimis digitorum articulis miro arti-

ficio difponuntur. 305 in phalangibus digitorum qua ratione de-

fendantur. 313

Tendo in genere defcribitur, 262

— defenditur per vaginam , qua© materiam unfluofam continet. 263

— denudatus mire corrumpitur , nec attingi patitur. 268

^ potefl tamen ferre futuram. 269 ► Achillis diftus , a quo musculo oriatur,

& quem ufum iile praeflet. 270

Terrae motus producebat vertiginem. 589

Terror ingens producit epilepfiam incurabilem.

800 Tetanus quandpque fecutus fuit laefionem neivi

externam. 70. 71

■ caufa eft mutati coloris in paroxysmo

epileptico. 781

Tberiaca externe adhibita juvat chylopoiefin. 16S

Tber^

INDEX RERUM.

Thermae quando in paralyfi profint vel noceant.

Pag- 70(J Tonus musculorum ab eorum nervis dependet.

703 Transfufto fanguinis ex uno animali in aliud qua-

re noxia. 173

Tremor paralyfi fuperveniens folvit hunc mor-

bum. 722

Triftitia fumma valde periculofa eft , minus ta-

men quam fummum gaudium. 553

Tumor comprimens partes cerebri poteft facere

omnes nervorum morbos. 69. 70

•— - iutra cranium quare producat apoplexiam.

659 660. Turbitb minerale minima copia naribus attrac-

(um totum corpus mutat. 755

U.

TJlcera quaecunque fubito ficcata producunt ver-

tiginem. 604

— capitis manantia aliquando curaverunt

epilepfiam. 820

•— ^ — per artem excitata in quanam epilepfiae

fpecie conveniant. 845

Ungues videntur efle corpjjs reticulare indura-

tum & epidermide deftitutum. 320

•- papillis nervofis organi tadlus defenden-

dis infervire videntur. 322

Unguis poteft arefcere & degenerare in cornii

fpeciem 324.

Uuguium fabrica & modus crefcendi exponitur.

3^9

Uriiia

1 N D E X R £ R U M.

Urina animalium denillata exhibct fpirimm , ift

morbis nervorum efficacem. Pag. 746

Urtka excerno ufu laudatur ad curandam para-

lyfin. 734

•^ marina applicata parti paralyticae calorem

in ea excitat. 751

Uterus in puerperio laefus fundliones nervorum

fiiutat & mortem producic. 430

V.

J/aglm tendinis laefaquibusfymptomatibusdig*

nofcatur. 30&

yapores nonnulli qua ratione agantiniietvos. 197

yegetabilia quaenam neurotica flnt & antiparaly-

tica. 735

Vena jugularis quare non temere debeat fecari ad

curandos capitis morbos. 670

Fenae durae matris decurrunt juxta arterias. 18

poflunt repleri per arterias.

19

defcribuntur. 36. 37

— piae matris quomodo demonflrari queant.

105 ■ corporis quare in paroxysmo epileptico

inflentur & facpe varicofae maneant. 781 ■" epilepticorum quaenam vitiapatianturpoft

faepe repetitos paroxysmos. 813

VenaefeBio quando juvet in morbis nervorum ab

eorum laefione mechanica. 431

Venena quaedam in certum tantum animalium ge-

nus agunt. - 208

Venena

INDEX RERUM.

yenena incredibili fubtilitate adiones fuas pfae^- flant. Fag, 209

» • quaedam vim fuam diu retinent. 211

' qua ratione communicentur & operentur.

212 n agunt inprimis in nervos vulneratos. 214

■ ■ ' quaedam poteflatem limitatam habent. 215

■ propter fuam fubtilitatem tantum in fpi- ritus nervofos agere videntur. 216

quare ipfo , quo applicantur , momento

agere queanl. 217

certa tantum corporis vcnenati parte com-

municantur, -^ 218

qua ratione reddantur inertia. 221

quibus remediis expellantur per fuperfi-

ciem corporis. 222

malignitatem fuam faepe nonmanifeftant

fenfibus , fed rantum efFedibus. 437

quaenam proprie lint. 447

Ventriculi orificium fuperius primumfcntitvarios

ingruentes morbos. 454

Ventriculus per fuos nervos imperium habec in

totum cerebrum. 834

Veratrum ell antiparalyticum , quatenus totum

corpus concutiat. 762

Veritas potefl nobis apparere uno aftu intelligeii-

tiae. 36^

Vermes producunt vertiginem. 601

Vermiformes pocejjus cerebelli cui ufui inferviant.

120 Verrucae funt degenerationes papillarum nervea*

rum. 328

— — — — peflimae funt in locis Dttlla cute, fed

tantum epithelio te^is. 329

Ver^

INDEX RERUM.

Verrucae quare in nonnullis locis adeo excrefcant & fanguinem fundant. Fag, 330

>, — - inquibuslocispoflintfedemhabere. 331

.^— _ qua ratione quandoque degenerafcanc.

332

.. — . in quibus locis peflimae fint. 333

■ • quomodo curentur. 334

Vertelrae confiderantur , quatenus nervos fpec-

tant 7

. ■ - ■- earum ftrudlura & nexus, S

m^ ■*- appendices. 8, g

Veftehraks arteriae largiuntur ramos durae ma- tri. ^ 17, 18

Vertiginis figna prognofl:ica recenfentur. 607 Fertigo quibus fymptomatibus invadat. 577

m. in quos morbos terminetur. 579. 580

■ fedem habet in fenforio coramuni. 581 ■"■ ' dividitur in morbofam & criticam , idio^

pathicam & fympathicam, 581. 582

■ ' ' quomodo ex fymptomatibus definiatur ab Aretaeo. 583

•— — fit ab omnibus caufis , quae retinam mu-

tant. ,5PO

m quare cum ebrietate fit conjunda. 595

•— — oritur per confenfum ex ventriculo male

afFefto. 598

■ *— ab heterogeneis in ventriculo con- tentis ' 601. 602

— — in peripheumonia fun^flum fignum prae- bet. 604.

•— — quibus fignis ab alio morbo quocunque dignofcatur. 605

*- — — — ......i.n.r nofcatur ortum habere a ple-

thora.' ' 606

Vif'

I N D E X R £ R U M.

Veriigo a plethora nata quonam vitae regimine

curetur. Fag, 622

' a fuppreflis vel retefitis confuetis evacua-

tionibus naia quomodo curetur. 624. 625 •— — ab ulceribus ficcatis nata quomodo cure

tur. 628. 629

•— eX materia podagrica letenta fingularem

curationem requirit. 630

^ oritur etiam ab inaequali aflione fenforii

communis. 631

^— & epilepfia faepe ab eadem caufa nafcun-

tur , & fe mutuo fubfequuntur. 633

•— - etiam oritur a nervis abdominalibus af-

feftis. 636

•— faepe praenuncia eft apoplexiae. 638

Vefica laefa per fedlionem calculi funftiones ner*

vorum faepe mutat , & mortem producit. 431 Veficatona laudantur in apoplexia a defcdtu fpi-

rituum. 648

Vet£rnus veterum eft apoplexiae a defedlu fpirl-

tuum oriundae fpecies. 64.6

Vihus ficcus in quanam vertigine utilis fit. 612 -* tenuis & aquofus quare profit invertigine

a pletliora. 621

Viperae venenum incredibili fubtilitate agit. 209.

210 *— — tantum certa fui corporis parte venena-

tae funt. 213

■ venenum nervis adplicatum mortem in-

ducit. 465

Virtus in quo proprie confiftat. 381

— eiEcit veram mentis tranquillitatem , &

felicitatem humanam. 389

Vis mf^fVdia piantarum haeret in illarum fpiritu.238

rtfus

index rerum.

Ttfus depravari potefi: ab hydropica diathefi in-

ter membranas oculi. ^ Pag. 8i

•— quantas ope lucis in homine excitet ideas,

35« •— repraefentat nos uno momento infinita &

valde diftantia objcfta. 357

Vita pdteft reftitui , quamdiu impetum faciens ^

licet male afFeclum , poteft refurgere, ^ 554 VUales fun(5tiones quare in initio apoplexiae per-

gant. 677

Vitriolum veneris quandoque valuit contra infa-

niam , nullis aliis remediis curabilem. 421 ^ m m in quo cafa fit remedium antepilepticum,

830

' in quanam fpecie vertiginis conveniat. 634

Voiatilia remedia in morbis languidis noxia. 171

Volmtas diftinaa eft ab intelleflu , nec tameii

ipfa inteliigitur, 37S^

. I '^" ■ exiendit fe ad praeterita , praefentia &

futura infinita. 380

producit vel virtutem , vel vitiura , pro-

ut regatur vel refta ratione , vel errore. 382 — eft aftio fimpliciffima ^ celerrima , liber-

rima. 383

— per gratum vel ingratum potefl: determi-

jiari efFeau fere infuperabili. 390

-• non poteft non amare gratum , odio ha-

bere ingratum. 39^

nofira facit oriri tales motus in fenforio

communi , quales volumus. 525

> non tantum facit , ut fubito cree-

tur, fed etiam diucontinuetur motus. 530.531 Vomica fub ventriculo haerens producit vertigi-

nera. 599

Tm. II. N a rom^

I N D E X R E R I/m.

Vdmitoria in quanam epilepfiae fpecie conve- niant. Pag. 839

Vomitorium lene materiam lentam ex ventriculo expurgans. Fag. 182

Vomitus in quanam apoplexae fpecie conveniat.

683 Fb:x:.citiflime mutatur ab animi afFedlibus. 545

Vulnera cranio inflifla aliquando praeter fpem

fanaverunt epilepfiam. %i^

v