! 1 î î ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL DO RIO DE JANEIPvO Nunquam aliud natura. aliud sapienlia dicit. J. 14. 321. In silvis academi quaerere rerum. Quamquam Sociaticis madet sermonibus H. ■VOL.TJIvrE IXIIII RIO DE JANEIRO 1905 ARCHIVOS Du IMITXSETX nST-A-CIOUNT^X-i in» RIO DE JANEIRO ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL DO RIO DE JANEIRO Nunquam aliud natura. aliud sapientia dicit. J. 14. 321. In silvis academi quaerere rerum, Quamquam Socraticis madet sermonibus H. VOLUME IXIII V w : RIO DE JANEIRO impeeitsa jct-A-cioust-^Xj 1905 6521-903 QUADRO DO PESSOAL DO MUSEU NACIONAL DO RIO DE JANEIRO ADMINISTRAÇÂO Dire^tor gérai— Dr. Joâo Baptista de Lacerda. Secretario — Alipio da Miranda Ribeiro. Bibliolhecario — Manoet Soares de Carvalho Peixoto. PRIMEIRA SECÇÀO T3RCEIRA 3ECJÂ0 Zoologia Mineralogia, geologia e paleontologia Professor -Tir. Hermillo Bourguy Macedo de pr0fessnr - Francisco de Paula Oliveira ( enge- Mendonça. nheiro de minas ). Assistente — Carlos Moreira. Assistente — Hildebrando Teixeira Mendes (enge- 4«wte«te( Interino )Edinrdo Teixeira de Siqueira. nheir0 de """'ls >■ Prepar -adores: Assistente ( Interino ) Dr. Oscar Publio de Mello . Taxidermia — Octavio da Silva Jorge ( Interino) Preparador— Raymundo de Sousa Teixeira Mcndes ( Interino ). ' Osteologia— Antero Mutins Ferreira SEGUNDA SECÇÀO OUARTA SECÇAO Botanica Anthropologia, ethnologia e archeologia Professor— Dr. Amaro Ferreira das Neves Arinond. Professor — Domingos Sergio de Carvalho (enge- nheiro ). Assistente — Alberto José de Sampaio. Assistente— Dr. Alvaro da Lacerda (Interino). Preparador — Alexandre Magno de Mello MattOS. Preparador — Eurico Borges dos Reis( Interino ). Porteiro — Antonio Alves Ribeiro Catalâo. Conlinuo — Amando Goularl Alvim. Jardineiro-chefe — Mario lierti . COMMIS3ÂO DE REDACÇÀO Dr. Joào Baptista de Lacerda. Dr. Hermillo Bourguy Macedo de Mendonça. Eiigeaheiro Domingos Sergio de Carvalho. SUMMARIO P. Dusén — Sur la Flore de la Serra do ltatiaya, pags. 1 a 120. Carlos Moreira — Campanhas de pesca do «Annie» com um appendice, pags. 121 a 143, 5 ests . e 2 figs . Alipio de Miranda Ribeiro — Genus Megalobrycon, seu enumeratio systematica hujus generis characinidarum specierum, pags. 147 a 154, 1 est. Alipio de Miranda Ribeiro — Braula cœca, Nietsch, pags. loS a 161, 1 est. Alipio de Miranda Ribeiro j— Vertebrados do ltatiaya (Peixes, Serpentes, Saurios, Aves e Mammii'eros ). Resultados de excursôes do Sr. Carlos Moreira, Assistente da Secçâo de Zoologia do Aluseu National, pags. 163 a 189, 3 ests. SUR LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA AU BRESIL PAR F. IDXJSE3ST LIBRARt NEW YORK BOTANlCAk LIBRABtr NEW YORH *OTAMCA!^ aARi>enj SUR LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA au Brésil r.in r». aDXTSJE!3xr .Au commencement de 1902, le corps dos professeurs du Musée National de Rio de Janeiro décida que l'excursion botanique de l'année s'effectuerait à la Serra do Itatiaya. Par suite de divers; motifs qui retardèrent mon départ, je ne pus cependant me mettre en route que dans les premiers jours du mois de mai. Mes recherches sur la végétation de cette région ont donc été réalisées pendant les mois les plus froids de l'année, c'est-à-dire dans des circonstances très défa- vorables au point de vue de son développement. La durée de mon séjour à la Serra do Itatiaya a été de deux mois et demi. La somme affectée aux frais de l'excursion étant insuffisante pour un séjour aussi prolongé, j'aurais été obligé d'interrompre mes recherches beaucoup plus tôt, sans la bienveillante intervention de M. le Dr. J. M. Bolstad, Consul Général de Suède et de Norvège à Rio de Janeiro, qui me fournil les moyens de les continuer jusque vers la fin de juillet. Je suis également fort redevable à M. Ireneu de Souza, propriétaire du vaste domaine où ont lieu mes explorations, pour les facilités qu'il m'a données dans l'accomplissement de ma mission, en m'offrant l'hospitalité et en prenant à sa charge tous mes transports. Qu'ils me permettent tous deux de leur exprimer ici ma reconnaissance, .le dois, en outre, de grandes obligations à M. C. Moreira, aide-naturaliste, et à M. le préparateur Antero Martins Ferreira, qui se trouvaient en même temps que moi à la Serra do Itatiaya et m'ont souvent prêté leurs services pour la marche de mon excursion. Mon séjour à Retiro do Ramos, localité située à environ 2200 mètres au-dessus du niveau de la mer, a été à peu prés de 7 semaines. A cette clique, nu mois de mai et de juin, la végétation du campo (campagne) était généralement en état 6382 i 2 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL d'hibernation: on n'y voyait qu'un petit nombre de plantes fleurissantes. Dans les bois, au contraire, qui interrompent de distance en distance le campo et s'étendent tout le long des cours d'eau et à la base des pentes les plus fortes, les espèces en [fleurs étaient plus nombreuses, car une partie d'entre elles ont leur apogée de floraison en hiver et les autres ont deux époques de floraison, dont une dans cette dernière saison. Pendant tout mon séjour à la Serra do Itatiaya, il y régna malheureusement une grande sécheresse, 1res défavorable au développement de la végétation; plu- sieurs plantes qui, à mon arrivée, étaient déjà boutonnée-, ne se trouvaient guère en état plus avancé deux mois après. Par suitedeces conditions, mon attention, pendant les dernières semaines, se concentra sur l'étude de la végétation des environs de Mont Serrât, localité située à 827 mètres au-dessus du niveau de la mer. Là encore, la végétation phanérogame était en étal de repos; aussi mes explorations eurent-elles principalement pour objet la végétation cryptogame. Le premier botaniste qui a exploré la Serra do Itatiaya est M. 11. Wawra, Ritter von Fernsee, dans le dernier de ses trois voyages au Brésil. Les résultats de son exploration ont été publiés dans l'excellent ouvrage intitulé Itinera Principum S. Coburgi1. Plus tard, M. Glaziou explora la montagne, mais il n'a, à ma connaissance, rien publié sur sa flore. Les plantes qu'il en a rapportées sont, du moins en partie, mentionnées ou décrites dans la Flora B r a s i 1 i e n s i s. Le botaniste allemand M. F. Ule, aide-naturaliste de la section de botanique du Musée National de Riode Janeiro, a visitée deux reprises l'Itatiaya et t'ait paraître dans les Arc h i vos do Museu Nacional 3 une exposition de sa flore, par- ticulièrement dans les parties les plus élevées. Enfin, M. le Dr. E. IIemmendorff, mon prédécesseur à la section de botanique du Musée National, a fait, au mois de Juillet 1901, peu avant son retour en Suède, une excursion de quelques jours à la Serra do Itatiaya. Ses collections sont conservées 'au Musée National et je les ai déterminées en même temps que les miennes, ainsi que, dans la mesure du possible, les parties indéterminées de la collection de M. Ule. Je dois ajouter que la montagne a été visitée dernièrement par M. le professeur IL von Wettstein et par M. le professeur' V. Schiffner, niais les résultats de leurs recherches me sont jusqu'ici inconnus. 1 Wawra, H., Ritter von Fernsee, IUnera principum S. Coburgi.— Oie botanische Ausbeute von den Pveisen I. H. il. Prinzen von Sacnsen Coburg-Gotha. I. Teil.— Wien. 1S83. 2 Ule, E., Relatorio de uma excuraào botanica feita na Serra do Itatiaya. — Arcbivos do Museu Nacio- nal do Rio de Janeiro, Vol. IX, p. 185. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 3 Pour les raisons indiquées plus liant, les collections que j'ai rapportées de la Serra do Itatiaya présentent plusieurs lacunes: diverses familles n'y sont pas représentées ou le sont pauvrement, telles, par exemple, que les Droseracées, les Ombelliféres . Les Gesneracées, les Lentibulariacées, les Burmanniacées, les OrchidacéeSj les Iridacées, les Amaryllidacées, les Dioscoreacées, les Juncacées, les Eriocaulacées, les Cypéracées et Jes Graminées. L'exposition suivante est néanmoins assez complète, parce que j'ai pu mettre à profit la collection de M. Ule, l'aile dans une autre saison que la mienne, et que, d'un autre côte, divers spécial isles européens m'ont aide à déterminer certains groupes de plantes n'appartenant pas à ma spécialité, ainsi que quelques espèces phanérogames dont la détermination, faute do littérature, était impossible à Rio. C'est ainsi que M. le Professeur P. Chodat a détermine deux espèces du genre Polygala; M. le Professeur 0. Hoffmann quelques Composées; M. le Professeur A. Cogniaux quelques Melastomacées ; M. le Professeur E. IIackei, la plupart des Graminées et M. le Docteur A. Lôfgren plusieurs espèces, que je n'avais pu déterminer pour cause de stérilité ou pour d'autres mol ifs. M. le Docteur H. Christ a déterminé toutes les fougères; M. F. Stephanj les hépatiques, et M. C. Warnstorf les Sphagnacées. En outre, M. le Docteur IL BÀckstrôm, maître de conférences à l'Académie de Stockholm, a procédé à l'examen pétrographique des spécimens de roches que j'ai rapportés de la Serra do Itatiaya. J'exprime à tous ces distingués collaborateurs ma vive reconnaissance. En tète de mon exposition, qui se rapporte principalement à la flore des parties les plus élevées de la Serra do Itatiaya, je placerai une énùmération systématique des espèces et traiterai ensuite des associations des plantes, en ajoutant quelques observations écologiques sur la végétation de la zone tempérée de la montagne. Mais auparavant je crois devoir indiquer en traits généraux la topographie et la géologie de la Serra dp Itatiaya. TOPOGRAPHIE La Serra do Itatiaya est située é la frontière des Etats de Rio de Janeiro, de Sào Pauloetde Minas Geraes. Elle est nettement limitée* a l'Est et au Sud, par la vallée du rio ParahyLa, et a l'Ouest par la vallée du rio Lapa; au Nord et au Nord-Ouest, au contraire, elle se relie insensiblement au plateau de l'Etat de Minas Geraes. La hauteur de la montagne n'est pas exactement connue; il est certain, toutefois, que c'est la plus élevée du Brésil. Plusieurs explorateurs ont vainemenl ton le de gravir son plus haut sommet, qui semble inaccessible. Ce sommet, connu sous le nom de Agulhas Negras (Aiguilles Noires), a la forme d'une crête, divisée, par des gorges très profondes, en trois sections nettement distinctes. La plupart, des explorateurs ont atteint la section du milieu, qui se trouve à environ 100 mètres au-dessous du point culminant. La détermination de la hauteur de cette section permet d'évaluer à 2887 mètres, h ARCHIVOS DO MUSEU NACIOXAL environ, l'altitude du sommet le plus élevé1. Aucune autre montagne du Brésil n'approche de cette hauteur. Parmi les autres sommets ou points les plus élevés de la montagne, on dnit citer les suivants. Le Pico do Maribondo et le Pico Extremo atteignent tous deux la hauteur 00 mètres. La profonde découpure des vallées esi un îles traits les plus marqués de la physionomie de la montagne. Sans parler de quelques vallons très encaissés, elle esl sillonnée par trois grandes et imposantes vallées: celles du Ribeirâo (Rivière) du Itatiaya, du Ribeirâo do Couto (cette dernière connue sous le nom de Grotâo do Couto), et du Rio Preto. Ces \allées ..ni un aspect vraiment grandiose; le Grotâo de Couto, surtout, offre une vue superbe, soit qu'on se place au fond de la vallée ou sur son bord septentrional, tellemenl escarpé que les rochers situés entre le Pico Redondoetles Pyramides s'y précipitent à pic, jusqu'à la profondeur de 150 à 200 mètres. La partie supérieure de la montagne esl très accidentée. Le terrain plat y est très rare et toujours de très faible étendue. Il n'existe de petites plaines que près de Retiro do Ramos ; à Lagoa Esgotada ; à Valle das Flores; en quelques points du cours supérieur du Ribeirâo do Itatiaya; à Valle do Ayuruoca et à Valle do Maribondo. Les pentes sont, en général, abondamment couvertes de débris de roche gi- gantesques, où il est fréquemment très difficile, et parfois complètement impos- sible de se frayer- un passage. En outre, la difficulté de la marche est quelque- fois augmentée par la végétation, composée do graminées et de cypéracéos, qui forment des fourrés de la hauteur d'un homme. Les marécages sont peu nombreux et généralement assez petits. Ils se relient presque toujours à des lacs, dont la région possède quelques-uns, mais de dimensions tellement réduites qu'il est presque impossible de les marquer sur lacarte. 1 M. le Dr. L. Cr.ui.s, directeur de l'Observatoire de Rio de Janeiro, a évalué l'altitude de la montagne a 2811 mètres, et, selon lui, Retiro do Ramos se trouverait à la hauteur de 2201 mèires. Mes calculs donnent à ce dernier point une valeur moindre: 2191 mètres. La valeur calculée à cet égard par M. Cruls est, sans doute, plus exacte que la mienne ; il y a lieu de supposer, au contraire, que la hauteur trouvée par mes calculs pour la partie restante de la montagne est plus exacte que celle de M. Cruls. En me basant partiellement sur la valeur qu'il indique pour Retira do Ramos, j'ai obtenu le chiffre de 2886.7 m, environ, pour l'aliitude du plus haut sommet. Je reviendrai sur ces calculs dans l'exposition relative à l'organisation de la carte des parties les plus élevées de la montagne, que j'espère publier dans la seconde partie de ce traité. P. DUSEN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA GEOLOGIE Le massif de la Serra do Itatiayaest formé exclusivement de roches éruptives, dont la base se compose probablement de gneiss et, dans la partie septentrionale, de roche schisteuse. Le gneiss s'observe à la base du côté Sud-Ouest de la montagne et se trouve également en plusieurs localités situées à peu de distance de celle-ci. M. le Docteur Orville A. Derby est le premier, et jusqu'ici le seul, qui ait étudié la constitution géologique de la Serra do Itatiaya. Selon lui, ce massif se compose principalement de syénite à néphéline. ' L'examen pétrographique des spécimens de roches, que j'ai rapportés de Mont Serrât et de Retiro do Ramos, a également démontré que la syénite à néphéline forme la masse principale de la montagne, mais il a prouvé qu'une autre roche a pris part à la constitution du massif. Cette roche, voisine do la syénite à néphéline, mais appartenant à la famille .manitique, forme les parties les plus élevées de la montagne, telles, par exemple, que les Agulbas Negras et le Pico Redondo. Je transcris ci-dessous la description de mes spécimens de rocbes, par M. le Docteur II. Backstrôm : «Les cinq spécimens de roches de la Serra do Itatiaya montrent une certaine parenté entre eux. « Ils appartiennent, néanmoins, à des familles de roches différentes, attendu que les trois de Mont Serrât et de Retiro do Ramos présentent de la syénite à néphé- line, tandis que les deux spécimens de Pico Redondo et des Agulhas Negras pré- sentent un granit pauvrement quartzifère. «La variété à gros grain de Mont Serrât — n° 7— resuite de la combi- naison suivante: ortliose, parfois perthitique, néphéline, hornblende (arvedsonit) avec des noyaux d'augite verte, un peu de biotite, et ensuite, du sphène, de Tapa- tite et dé la magnétite. La néphéline est peu transformée en cancrinite et en mésotype. D'ailleurs, les minéraux sont à peine métamorphosés. La structure de la rocbe est principalement caractérisée par les facettes marquées de l'orthose, particularité qui appartient à toute la série des roches de cette région. « Les spécimens de Retiro do Ramos — nos. 1 et 2 — sont d'un grain plus fin que ceux de Mont Serrât et l'examen microscopique y révèle une certaine structure porphyroïde, caractérisée par l'opposition entre les facettas de l'orthose, et par la pâte plus fine. La roche est moins riche en néphéline que celle de Mont Serrât el la plus grande partie de ce minéral est transformée en mésotype. En outre, la biotite prédomine, au lieu du hornblende. Du reste, la combinaison des minéraux des deux roches est semblable. « Journal of the Geol. Soc. », London. 1887. p. 459. 6 AUCHIVOS DO MUSEU NACIONAL « La roche de Pico Redondo est un granit provenant de la combinaison d'ortliose perthitique et de quartz, éléments souvent cristallisés l'un dans l'autre, comme dans la pegmatite. Les minéraux foncés sont représentés très pauvrement, seulement par de la biotite. La roche doit être désignée comme alcali-grani, granophyroïde et quartzifère. « La roche tk-< Agulhas Negras est très voisine de celle du Pico Redondo, niais elle est encore moins quartzifère. Elle peut être designée sous le nom de alcali-syénite quartzifère. Le minéral foncé prédominant est constitué par du hornblende vert; on y trouve aussi des traces de magnétite. » La Serra do Itatiaya est donc formée de syénite à néphéline et de roches voisines, appartenant à la famille du granit. M. H. Backstrôm insiste sur ce fait, qui, d'après lui, doit engager à procéder à une exploration géologique détaillée de la région. Les visiteurs de la Serra do Itatiaya sonl toul d'abord frappés de doux phé- nomènes géologiques: les effets produits par la désagrégation très forte des roches et par l'érosion. Les amas cahotiques do blocs, qui se trouvent le plus souvent sur les flancs et à la hase des montagnes de la Serra, proviennent de la première de ces causes. Elle agit principalement sur les cimes, qui sont très escarpées, mais surtout sur le côté septentrional de la vallée connue sous le nom de Grotào do Couto. Les écroulements n'y sont probablement pas rares ; l'un d'eux s'est produit pendant mon séjour à Retiro do Ramos. Il s'annonça par un fracas qui s'entendit jusqu'à la distance de deux kilomètres et demi. Une immense ornière marquait le passage des rochers tombés ; la forêt du versant était entièrement dévastée et, du côté opposé de la vallée, on ne voyait aucune trace de la végétation, rasée par cette avalanche. La Serra do Ramos se trouve déjà partiellement en état do ruine, et elle est menacée d'une destruction totale dans un avenir comparativement peu éloigné. Les rochers du bord do la vallée présentent de nombreux fendillements, facilement reconnaissable à l'érosion de leurs arêtes, qui sont plus ou moins entr'ouvertos à la partie supérieure. L'effet lo plus marque produit par l'érosion esf l'existence de sillons innom- brables, qui coupent fréquemment les rochers les plus grands et les plus escarpés . Ils s'observent surtout sur les pentes très raides des Agulhas Negras, <>ù ils sont 1res larges et fréquemment assez profonds pour pouvoir cacher un homme. Ils se trouvent souvent séparés par dos crêtes bien tranchées et. l'un doit, sans aucun doute, les attribuer à l'action dos pluies. Ce qui le prouve, c'est qu'ils sont orientés dans le sens de l'inclinaison la plus forte. J'ai déjà dit plus haut combien les vallées sont profondément découpées par l'effet do l'érosion. L'altération des roches semble faible, mais ce n'est probablement qu'en appa- rence, car les parties altérées sont rapidement entraînées, soit dans les plaines, soit dans les régions les plus basses de la Serra, où elles constituent le Barro do campb, argile jaunâtre desséchée, presque pierreuse. Les ritisselets do pluie P. DUSEX, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA y creusent des marmites de géants typiques, de très grandes dimensions, absolu- ment comme dans les rochers ordinaires. On a supposé que certaines parties du Brésil étaient couvertes de glaciers à l'époque quaternaire. ' Aucune trace d'anciens glaciers ne s'observe à la Serra do Itatiaya, où cependant on devrait s'attendre surtout à en rencontrer. Il n'y existe absolument pas de moraines et pour ce motif, sans parler d'autres raisons} l'existence des glaciers au Brésil pendant la période quaternaire n'est, pas admis- sible. TABLEAU SYSTÉMATIQUE DES PLAXTKS VASCULAIRES REMARQUES l'RÉLIMIXAIRES Les espèces du tableau suivant sont distribuées en doux groupas, dont l'un comprend les plantes observées dans les parties les plus élevées de la montagne, et l'autre celles qui ont été observées dans la région intérieure, principalement dans les environs de Mont Serrât . Les espèces sont disposées selon l'ordre adopté par le célèbre ouvrage moderne de Exgler et Prantl : Die natûrlichen P f 1 a n z e n - F a m i 1 i e n . Comme la plupart des espèces ci-dessous sont décrites dans la Flora Bra- siliensis, je me dispense de citer la littérature, du moins en général. Je ne cite pas non plus généralement les synonymes. Ils se trouvent dans la F 1 o r a B r a s i 1 i e n s i s et dans l'Index K e w c n s i s , raison pour laquelle il me semble superflu de les répéter ici. Je mentionne la distribution géographique des espèces, mais, par suite du manque de littérature, ces indications sont probablement parfois incomplètes. Lorsqu'une espèce est mentionnée plus d'une fois, la distribution géographique ri'esl indiquée que la première. En ce qui concerne le Brésil, les indications se réfèrent aux Étals. La Serra do Itatiaya ayant constitué le champ de mes explorations, j'omets le nom de cette montagne, excepté quand il s'agit d'espèces qui ne sont pas connues ailleurs. Les époques de la floraison sont indiquées, partie d'après mes observations, et partie d'après les collections recueillies par M. Ui.e, bien que cette distinction ne soit pas toujours faite. Il est évident que, dans plusieurs ras, ces indications comprennent seulement une partie de l'époque totale de la floraison. Le tableau suivant comprend un petit nombre d'espèces de la Serra do Itatiaya qui n'ont été observées, ni par M. Ule, ni par M. Hemmendorff, ni par moi-même, mais sont indiquées dans la littérature que j'ai à ma disposition. Voir L. Agassiz, A journey in Brazil, p. 80. Boston and LonJon itiC>3. 8 ARCIIIVOS DO MUSEU NACIONAL Les espèces nouvelles sont brièvement décrites. Plus tard j'en donnerai, dans les Archivos do Museu Na ci on al, ou ailleurs, des descriptions détaillées, avec des dessins qu'il m'est actuellement impossible de faire exécuter ainsi. 1. Espèces des parties les plus élevées de la montagne PHANEROGAMAE Faro. COMPOSITAE Gen. Vernonia schreb. Vernonia sericea Rich. Ad marginem silvae inter Retiro do Ramos et Maciera do Coûte in ait. c. 2100 m s. m.; mense Junio florens. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro. Vernonia paludosa Gardn. Ad margines nec non in âpertis subpaludosis silvularum in ait. c. 1800— 2200 m s. m.; mensibus Majo-Junio florens. La plante, généralement de la hauteur de 2,5 mètres, est très variable sous le rapport des feuilles et des inflorescences. Ces dernières sont en général très grandes, de 2— 3 décimètres de diamètre, et très serrées. Parfois, cependant, elles sont très petites et leur diamètre ne dépasse pas 5—6 centimètres. Les feuilles sont généralement lancéolées et à bords entiers, et mesurent 2—2,5 décimètres de long et 3— 3,5 centimètres de large. Quelquefois, elles atteignent. G— 7 centimètres de largeur, sont assez longement pétiolées et ont leurs bords distinctement den- telés. L'espèce fleurit pendant les mois d'hiver. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro Gen. Stevia Cav. Stevia menthaefolia Scu. Bip. In campo in ait. c. 1900—2500 m s. m. frequens. L'époque de floraison termine au commencement de mai. La plante fleurit au mois de mars, à en juger d'après les spécimens rapportés par M. E. Ule, mais sa floraison commence probablement plus tôt. P. DUSEN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 9 M. E. Ule mentionne une espèce du genre Stevia comme commune dans le campo: le Stevia utricifolia Taub. l II y a là probablement une faute d'impres- sion ; je crois qu'il s'agit du Steoia urticaefolia Thunb. J'ai examiné le spécimen étiqueté par M. E. Ule sous le nom de Stevia utricifolia, et, à mon avis, il représente en realite le Steoia menthaefolia Sch. Bip. Area geographica : Brasilia: Minas Geraiis, Sâo Paulo. Gen. Symphyopappus Turcz. Symphyopappus cuneatus (DC. ) Sch. Bip. In campo passim in ait. c, 1900—2500 m s. m., interdum frequens, velut in campp inter Retiro do Ramos et Maciera do Couto ; mense Martin florens , mense Majo pro parte maxima jam defloratus. Det. 0. HOFFMANN. Area geographica : Brasilia. Minas Geraë3, Sâo l'aulo. Gen. Eupatorium l. Eupatorium Vauthierianum DC. In campo lapidoso fruticoso ad monticulum Pedra Assentada in ait. c. 2LÎ00 m s. m.; planta rarissima, mensibus Majo — Junio florens. Det. 0. Hoffmann. Area geographica : Brasilia ; Minas Geraëi, Sâo Paulo. Eupatorium steviifolium DC. In campo in ait. c. 2200 m s. m. frequens; mensibus Martio — Majo florens . Area geographica : Brasilia, Sâo Paulo Eupatorium Gaudichaudianum DC. var. leucodon Bak. In campo in ait. c. 2200 m s. m. frequens; mense Majo florens. Area geographica : Brasilia; Minas Geraës, Sâo Paulo. ' Ula 1 c. p 212. 6522 10 ARCI1IVOS DO MUSEU NACIONAL Eupatorium bupleurifolium DC. Arbuscula ad margines silvularam nec non in silvulis subàpertis passim vel interdum fréquenter occurrens ; in campo Iapidoso snbhumido et ad rivulos multo rariora. Mense Martio florens ( sec. spécimen Uleanum ) ; mense Majo jam multo ante defloratum. Area geographica: Brasilia; Minas Geraës. Eupatorium cfr orgyale DC. Arbuscula ad margines silvularum nec non in silvulis subàpertis plus minusque fréquenter in ait. c. 2200 m s. m. occurrens. Mense Majo jam multo ante defloratum. Area geographica: Brasilia, Rahia, Rio de Janeiro. Gen. Mikania Willd. Mikania nummularia DC. In campo inter Retiro do Ramos et Maciera do Meio in ait. c. 2100 m s. m. rarissima; in campo inter Retiro do Ramos et Maciera do Couto in ait. c. 2100 m s. m. frequens. L'espèce n'a pas été observée dans la partie du centre et du Nord de la région explorée; elle a été rencontrée presque exclusivement au Sud-Ouest. Elle fleurit aux mois de mai et de juin. Arei geographica : Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo, Rio de -Janeiro. Mikania Glaziovii Bak. In eampo circum Retiro do Ramos frequens; in campo inter Retiro do Ramos et Maciera do Couto sat frequens; in monticulo Serra Miraflores rara ; in ait. c 2100—2300 m s. m. occurrens. Det. O. Hoffmann. L'espèce est décrite comme un arbuste volubile ; cependant, quand elle croit dans le campo, elle l'orme en général des arbustes bas à branches droites, ligneuses et non volubiles. Sur la lissière des bois, au contraire, elle l'orme des arbustes volubilis, ce qui no s'observe dans le campo que par exception. La floraison a continué fen 1902) jusqu'au milieu de mai, époque où les fleurs restantes ont été détruites par la première gelée blanche. Area geographica : Serra do Itatiaya. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA HO ITATIAYA 11 Mikania microcephala DC. Ad marginem silvulae prope Retiro do Ramos in ait. c. 2200 m s. m. ; sat rara, mense Majo florens. Area geographica : Brasilia, Goyaz, Minas Gorai'3. Mikania vismiaefolia _DC. Ad marginem silvae in ter Retiro do Ramos el Mariera do Couto in ait. c. 2100 m s. m.; species rarissima mense Junio florens. Area geographica : Brasilia, Miuas Geraës, Matto Grosso. Gen. Inulopsis 0. Hoffm. Inulopsis scaposa (DC.) O. Hoffm. In eampo sicco ad Retiro do Ramos c. 2200 m s. m. Espèce très rare, observée une seule fois à peu de distance de Retiro do Ramos et dans une région fort limitée, où elle se trouvait en abondance. Les Heurs ligulées sont blanchâtres. La floraison a lieu au mois de juin. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo. Gen. Eriger on l. Erigeron maximus (D. Don.) Link et Otto. In campo subhumido nec non ad margines silvularum in ait. c. 1850 — 2500 m s. m. haud rarus; mensibus Martio — Julio florens. Area geographica: Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo, Rio de Janeiro, Matto Grosso. Erigeron maximus (D. Don) Link et Otto. var. minor Bak. In campo bumido c. 2200 m s. m. Erigeron bonariensis L. In campo et ad margines silvularum sat frequens ; interdum in fruticelis nec non in subapertis silvularum occurrens ; in ;ilt. c. 2200 m s. m. invenlus. 12 ARCIIIV05 DO MUSEU NACIONAL L'espèce se trouve principalement aux environs de Retiro do Ramos et dans le campo et les fourrés situés entre cette localité el Mariera do Gouto; elle est, d'ailleurs, très rare. La floraison cesse au mois de mai. Area geographica : America australis 1ère tota e. gr. Guiana, Brasilia, Paraguay, Uruguay, Argentin/', Patagonia septentrionalis. Gon. Baccharis l. Baccharis incisa Hook. et Arn. var. dentata Bak. In campo prope Retiro do Ramos in ait. c. 2000 m s. m.; in lapidosis ad basin montis Agulhas Negras in ait c. 2500 m s. ni.; planta sat rara, mense Januario copiose, mense Junio parce florens. Area geogra-phica {.Brasilia, Rio Grande do Sul, SâoPaulo. Uruguay. Baccharis discolor Bak. In campo in ait. c 2000—2600. m s. m.; fere ubique frequens. Arbuste le plus commun du campo. 11 a, en général, la hauteur de 0^5 — 0,7 métrés, mais quelquefois il atteint celle de 1,5 métrés, comme en quelques points le long du cours supérieur du Ribeirâo do Itatiaya, ou il ferme des fourrés très épais. La plante fleurit très richement au mois de janvier, et pauvrement aux mois de juin et de juillet. Arec, geographica : Serra do Itatiaya. Baccharis tarchonanthoides DC. In campo inter Retiro do Ramos et Maciera do Meio in ait. c. 2100 m s. m. rarissima ; in campo nec non in fruticetis inter Retiro do Ramos et Maciera do Gouto in ait. e. 2000 m s. m. sat rara. Cette espèce, très rare dans la région, où elle a été observée seulement dans la partie Sud-Ouest, fleurit pendanl les mois de juin et de juillet. Area geographica : Brasilia, Minas Geraus, Sâo Paulo, Rio de Janeiro. Baccharis tarchonanthoides DC. var. integrifolia Bak. Ad marginem silvulae in ait. c. 2100 ni s. m. rarissima. V. DUSÉN, LA FLORE PE LA SERRA DO ITATIAYA 13 Baccliaris lencopappa DC. In campo lnimido et in paludosis in ait. c. 2200 m s. m.; spscies sat rara, mensibus Martin— Maj.o florens. Area geographica : Brasilia, Minas (ieraiis, Sâo Paulo, Rio do Janeiro, Santa Catharina, Rio Grande do Sul. Uruguay. Baccharis calvescens DC. Iiitoi' Retiro do Ramoset Macierado Coutoinfruticetisinalt. c. 2100 m s. m. Espèce très rare, observée seulement dans la partie Sud-Ouest de la région et richement florisante au mois de juin. Area geographica. : Brasilia, Minas Geraës, Bahia, Sâo Paulo, Rio de Janeiro. Baccharis brachylaenoides DC. Ad margines silvularume. 2000 — 2200 m s. m. sal frequens ; in montosis rara, sed usque ad alt.c. 2800 m s. ni. observata. Cet arbuste où. arbre très bas est fort commun à la lisière des forêts et se fait facilement remarquer par ses inflorescences nombreuses, épaisses el blanchâtres. 11 fleurit à la tin de mai et au mois de juin. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro, Sâo Paulo, Minas Geracs, Bahia. Guiana britanniea. Penwia. Det. II. Heering. Baccharis brevifolia DC. Ad Campo Redondo c. 2100 m s. ni. rarissima ; semel tantum observata. Mense Junio copiose florens. Dat. 0. Hoffmann. Area geographica : Brasilia, Minas Gëraës, Sâo Paulo, Rio Grande do Sul. Uruguay. Baccharis cfr microthamna Scn. Bip. Arbuste généralement de la hauteur de 2—:! décimètres et très commun surtout dans des environs du Retiro de Ramos et entre cet endroit et Maciera do Couto. L'épcche de la floraison commence au mois de mai et a son point culmi- nant à la lin de juin et au commencement de juillet. Arec geographica: Brasilia, Minas Geraës. 14 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL Baccharis stylosa Gardn. In campo lapidoso in ait. c. 2300 m s. m.; mense Martio florens. Leg. et det. E. Ule. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro. Baccharis macropliylla Dus. n. sp. Fruticosa, glabra, viscosa ; folia breviter petiolata, magna, obovata, obtusis- sima, integerrima vel apice remote serrata, inconspicue penninervia, coriacea; capitula parva, dense corymbosa; inoolucrum campanulatum, bracteis 3-seriatis, interioribus linearibus, deciduis, exterioribus ovatis vel oblongo-ovatis; achaenia glabra; pappus albidus, flore vix longior, setis c. 30, flexuosis, ciliatis. In campo inter Retiro do Ramos et Maciera do Couto sat frequens; ad rivulum Ribeirâo do Couto et ad basin monticuli Pedra Assentada, in ait. c. 2000 — 2300 m s. m. inventa. Species frutices c. 0,5—1,0 m. altos efformans, foliis magnis, integerrimis vel apiee solummodo leviter serratis, coriaceis, obscure penninerviis, ab omnibus spe- ciebus brasiliensibus, argentinicis et chilensibis optime diversa. L'espèce n'est pas rare dans la partie Sud-Ouest de la région et fleurit a la fin de juin et pendant le mois de juillet. Baccharis platypoda DC. In campo inter Retiro do Ramos et Maciera do Couto c. 2100 m s. m. sat frequens; in monticulo Pedra Assentada in campo lapidoso c. 2400 m s. m. ; in campo lapidoso inter Maciera do Meio et la Maciera c. 2000 m s. m. Arbuste de la hauteur de 0,7 — 1,0 mètre, qui n'a été observé qu'en quelques points de la partie méridionale de la région, principalement au Sud-Ouest. Cette espèce fleurit également pendant les mois d'hiver. Area geographica: Brasilia, Minas Geraës, Rio de Janeiro, l'erutsia. Baccharis lateralis Bak. In campo, praecipue in lapidosis, nec non in montosis, p'assim fere ubique. Arbuste environ de la hauteur de 1 mètre. Il n'est pas rare dans toute la région et forme parfois des fourrés, moins considérables dans les terrains pierreux. Le point culminant de la floraison a lieu sans cloute en été, ou pondant les mois d'automne. Le Musée en possède des exemplaires très richement fleuris, collée- P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 15 lionés par M. Ule au mois de mars. L'espèce continue à fleurir pendant les mois d'hiver, mais sa floraison est, à cette époque, très pauvre. Area geographica : Brasilia australis. Baccharis niegapotamica Spreng. In paludosis graminosis c. 2:100 — 2500 m s. m.; mense Martio florens. Arbuste très petit, qui n'est pas rare dans les marécages; il est déjà défleuri au commencement de mai. Area geographica ; Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo, Rio de laneiro, Rio Grande do Sul. Paraguay . Baccharis genistelloides (Lam.) Pers. var. trimera (DC. ) Bak. In campo c. 1850 — 2G00 m s. m. sat frequens; in montosis usque ad ait. 2800 m s. m. inventa. L'espèce est très commune, principalemeni dans le eami>o entre Retira do Ramos et Maciera do Couto; elle fleurit aussi bien pendant les mois d'hiver que pendant les mois d'été. Area geographica : Brasilia, Bahia, Minas Geraes, Espiritu Santo, Rio de Janeiro, Santa Catharina, Paranâ, Rio Grande do Sul. Ecuador. Bolivia. Peruvia. Baccharis Glaziovii Bak. Ad P Maciera ad marginem silvae c 1850 m s. m. frequens ; inter Retiro do Ramos et Maciera do Couto in fruticetis et ad marginem silvulae c. 2100 m s. m. sat frequens. Arbuste presque de hauteur d'homme et très rameaux, qui n'a été observé cpie dans les localités indiquées. J'ignore l'époque de la floraison. Au commen- cement de juillet la plante avait seulement des boutons peu développés. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro, Rio Grande do Sul. fieii. Chionolaena bak. Chionolaena Isabellae Bak, In rapibus et in campo lapidoso ad basin montis Agulhas Negras c. 2450 m s. m. non rara ; usque ad ait. c. 2800 m s. m. observata ; mense Februario florens. Area geographica : Serra do Itatiaya. 10 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL Chionolaena latifolia Bak. In monticulo Pedra Assentada nec non in monticulis aliis in rupibus saxisque in ait. c. 2300—2800 m s. m. : mense Decembri florens. Area geographica : Serra do Itatiaya. Chionolaena glomerata Bak. In saxosis el montosis haud rara ; ad Retire do Ramos, in monticulo Serra Mirafloras, in monticulo Pedra Assentada, in monte Agulhas Negras, etc.; mense Februario parce, mense Junio copiose florens; in ait. c. 2200—2600 m s. m. Area geographica : Serra do Itatiaya. Chionolaena Wittigiana Bak. Ad montera Agulhas Fs'egras in rupibus c. 2600 m s. m. ; mense Decembri florens. Leg. et det. E. Ule. Area geographica : Serra do Itatiaya. Gen. Achyrocline Less. Achyroeline satureoides DC. var. vargasiana Bak. In campo fere ubique frequensin ait. c. 1850—2600 m s. m. : in montosis rariora, usque ad ait. c. 2800 m s. m. inventa. La plante, liés commune dans le campo et fleurissante pendant les mois d'été, continue sa floraison jusqu'au milieu ou jusqu'à la lin de mai. Area geographica : Brasilia, Dabia, Minas Géra es, Rio do Janeiro, Rio Grande do Sul. Uruguay, Venezuela, Peruvia, Columbia, Gen. Lucilia Cass. Lucilia linearifolia DC. In campo c. 2200 m s. m. rarissima ; mense Majo omnino deflorala. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. P. DUSEN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 17 Getf. Gnaphalium l. Gnaphalium cheiranthifolium Lam. In campo passim in ait. c. 2000—2300 m s. m. ; mense Martio florens, ineunteMajo mense jam defloratum. Area geographica : Brasilia australis. Uruguxy. Chile. Bolivia. lui. Juan Fernande:. Gnaphalium. purpureum Linn. var. spicatum Lam. In campo haud rarum in ait. c. 2000 —2300 m s. m. ; interdum in l'ruticetis et in subapertis silvularum occurrens ; mense Januario florens, ineunte Majo mense continue sed parce florens. Area geographica: Brasilia, Minas Geraëî, Rio de Janeiro, Sâo Pauto, Santa Catharina, Rio Grande do Sul. Uruguay. Argenlina septen- trioDalis. Chile. Peruvii. Ecuador. Gen. Jaegeria h. b. k. Jaegeria hirta Less. var. glabra Bak. Ad Retiro do Ramos in horto ; ad marginem viae liumidae inter Retiro do Ramos et Maciera do Gouto in ait. c. 2100 m s. m. ; planta rarissima, mensibus Majo— Julio florens. Area geographica: Brasilia, Sâo Paulo, Rio de Janeiro, Bolivia. (Species in America australi tota tropica et [sutropica distributa est.) Gen. Verbesina l. Verbesina glabrata Hook. et Arn. Inter Retiro do Ramos et Maciera do Couto in fruticetis nec non ad mar- ginem et in apertis silvulae in ait. c. 2100 m s. m.; haud rara, interdum sat frequens. Mense Martio florens, ineunte mense Majo jam deflorata. Area geographica: Brasilia, Bauia, Minas Gera«'3, Sâo Paulo, Santa Catharina, Rio de Janeiro. CS22 3 18 ARCHIVOS DO MUSEU XACIONAL Gen. Bidens l. Bidens rubifolius H. B. K. Ad marginem silvae prope 1° Maciera in ait. c. 1850 m s. m.; inter Retiro do Ramos et Maciera do Couto in silvula e. 2100 m s. m.; planta rarissima, mensibus Aprili — Julio florens. Area geographica : America tropica tota. Gen. Erechthites Raf. Erechthites valerianaefolia DC. Inter Retiro du Ramos et Maciera do Couto ad marginem graminosum viae humidae, semel tantum observata. Mense Junio florens. Area geographica: Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo, Rio de Janeiro, Santa ^Catharina, Paranà. Uruguay. Paraguay, Gen. Senecio l. Senecio grandis Gardn. In humidis silvularum in ait. c. 2200 m s. m., plerumque copiose occnrrens. Plante gigantesque, généralement de la hauteur de 3 — 4 mètres, et parfois encore plus haute. Ses feuilles inférieures sont très grandes: elles atteignent jusqu'à 7 décimètres de longueur et 3 — 5 décimètres de largeur, et leurs pétioles ont environ & décimètres de long. La plante fleurit à la fin de juin et pendant le mois de juillet. Area geographica: Brasilia, Minas GeraeS. Senecio malaeophyllus Dus. n. sp. Ilerhaceus; coulis robustus, c. 1,0—1,5 m al tus, simplex, tenuiter albo- tomentosus; folia magna, longe petiolata, auriculate amplexicaulia, triangularia, membranacea, rnarginibus ubique dentatis, supra glabra, suhtus porsistenter albo- tomentosa, penninervia; capitula discoidea, laxe paniculata, longe pedicellata ; involucruni campanulatum, bracteis uniseriatis, glabris ; achaenia glabra, penta- gona, 10 — costata : pappus niveus, fragilis. In aperto humido silvulae in ait. c. 2200 m s. m. semel tantum observai us. Species distincts, inter species brasi lien ses Senecioni grandi Gardn. prnxima, sed eaule humiliore, foliis triangularibus, minoribus, suhtus densius tomentosis, P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 19 densius nervatis, capitulis majoribus, longius pedicellatis, achaeniis pentagonis, 10-costatis optime diversa. Cette espèce nouvelle a été observée une seule fois. Plusieurs individus étaient déjà defleuris et il ne s'en trouvait qu'un seul en fleurs. La plante fleurit proba- blement pendant le mois d'avril ou au commencement de mai : en tout cas, plus tôt que le Senecio grandis, et c'est un caractère de plus qui la distingue de cette dernière espèce. Senecio icoglossus DC. var. nov. montana Dus. Statura multo minore, caule c. 4 dm alto, foliis radiealibus cum petiolis c. 3 dm longis et 6 cm latis, adultis utroque laterc glabris a typo recedens. In paludosis frequens in ait. c. 2300 — 2G00 m s. m. Au mois de juin, j'ai trouvé deux individus fleurissants et de nombreuses rosettes, mais l'époque régulière de la floraison est, sans doute, pendant les mois d'été. Area geogmphica speciei : Brasilia, Minas Geraës, Rio de Janeiro, Sâo Paulo, Rio Grande do Sul. Senecio hastatus Bong. In campo c. 2000 — 2500 m s. m. sat frequens; mensibus Januario, Majo et Junio florens. Area geogmphica : Brasilia, Minas Geraës. Senecio ellipticus DC. In silvulis passim c. 2200 m s. m. Liane de la bauteur de 10 — 12 mètres et en général fortement rameuse. Les branches sont recourbées, disposition qui permet à la plante de s'élever jusqu'aux sommets des arbres. L'espèce fleurit au commencement de juillet ; sa richesse de fleur est souvent extraordinaire. Area geographka : Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo, Rio de Janeiro. Senecio pellucidinervis Scu. Bip. Ad margines silvulaium c 2200 m s. m., sal rarus ; mensibus Majo — Junio florens. 20 ARCHIVOS DO MU.SEU NACIONAL La i liante forme un arbuste assez bas et sarmenteux, à branches très longues et arquées. Area geographica : Brasilia, Sâo Paulo, Rio de Janeiro. Senecio Itatiaiae Dus. n. sp. Herbaceus, pedunculis exceptis glaberrimus, viscosus ; caulis basi nudus, sur- sum dense foliatus, simplex ; foïia coriacea, breviter petiolata, laneeolata vel oblongo-ovalia, acuta, serrata, marginibus recurvatis, subtus distincte ample reti- culata; capitula densiuscule corymbosa, pedunculis superne albo-pilosis ; inoolucrum campanulato-cylindricum, bracteis biseriatis, involucro florifero subbrevioribus ; ligulae Jlauae 7—8, oblongo-ovales, involucro fere duplo longiores ; achaenia (im- matura) glabra, vix costata ; pappus ni vous. In campo lapidosoet ad margines silvularum sat rarus; in montosis rarus; in ait. c. 2100 — 2800 m s. m. invèntus. Senecioni cuneifolio Gardn. proximus, sed partibus plurimis viscosis, foliis distincte petiolatis, marginibus recurvatis, ligulis latioribus et longioribus di- versus . Senecio argyrotrichus Des. n. sp. Herbaceus; caulis glaberrimus, interne nudus, suparne dense foliatus, sim- plex; folia breviter petiolata, laneeolata vel oblanceolata, serrata, supra glaberrima, subtus argenteo-tomentosa, coriacea ; captiula sat laxe corymboso-paniculata, pedi- cellis subtomentosis, interne foliaceo-bracteatis ; inoolucrum cylindraceo-campanu- latum, bracteis 8, lanceolatis, glabris; ligulae 5—7 flavae, ovali-lingulatae, involucro duplo longiores ; achaenia (immatura) glabra, striata \pappus niveus, setis flexuosis. lu campo lapidoso et ad margines silvularum in ait. c. 2000—2100 m s. m. ; sat rarus, mensibus Majo — Julio florens. Senecioni pulicarioidi Bak., e descriptione tantum mihi noto, verisimiliter proximus ; ab hac specie differt foliis lanceolatis, distincte petiolatis, subtus den- sissime argenteo-tomentosis et bracteis involucri ligulisque multo paucioribus. Adspectu Senecioni Itatiaiae Dus. nec non verisimiliter Senecioni cuneifolio Gardn. similis, a quibus fdiis subtus dense argenteo-tomentosis, etc., raptim differt. Senecio adamantinus Bong. In campo graminoso in ait. c. 2000 —2400 m s. m. sat rarus; mensibus Februario et Julio florens. Arca geographica : Brasilia, Minas Geraës, Rio de Janeiro. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 21 Senecio adamantinus Bong. var. integrifolius Bak. In campo graminoso in ail. c. 2200—2100 m s. m. ; rarissiraus. Senecio colpodes Bong. In campo lapidoso in ait. c 2200— 2400 m s. m. ; sat rarus; inter Retiro do Ramos et la Maciera verisimiliter in ait. c. 2000 m s. m. a Dr\ E. Hemmendorff reportatus ; mensibus Julio et Augusto florens. Area geoyraphica : Brasilia, Minas Geraës. Senecio oreophilus Dus. n. sp. Caulis herbaceus, elatus, simplex, supra basin continue foliatus ; folia radi- calia nulla, caulina lineari-lanceolata, breviter petiolata, superiora sessilia, fere glaberrima, dentato-serrata, marginibus minutissime ciliatis ; infiorescentia dense corymboso-paniculata, ramis tenuiter tomentosis, ramulis tenuiter arach- noideis, omnibus bracteis foliaceis praeditis; capitula radiata, floribus c. 25; involucrum cylindrico-campanulatum, bracteis 8 lancêolatis, disco florifero àequi- longis; ligulae flavae c. 5, involucro fere duplo longiores ; achaenia glabra, co- stata; pappus niveus. Ad margines nec non in subapertis silvularum passim in ait. c. 2200 m s. m.; mensibus Majo et Junio florens. Senecioni sagittifolio Bak. et bonariensi Hook et Arn. afflnis; ab illo bis rébus difl'ert : foliis radicalibus nullis, caulinis numerosissimis, plurimis sub- petiolatis, floribus, ligulis et bracteis involucri glabris multo paucioribus; ab hoc difl'ert foliis radicalibus nullis, caulinis numerosissimis, dentato-serratis, plurimis subpetiolatis, bracteis ligulisque involucri multo paucioribus. Senecio nemoralis Dus. n. sp. Fruticosus, ramosissimus, glaberrimus; folia lanceolata, basi longe attenuata, breviter petiolata, membranacea, concolora, si 'ira ta ; capitula radiata, parva, laxe corymbosa, pedunculis foliaceo-bracteatis ; involucrum cylindricum, sursum sub- contractum, bracteis 12 linearibus, glaberrimis; ligulae 7-8 flavae, lineari-lingu- latae; achaenia 10-costata, inter costas pilosa ; pappus niveus, mollis, deciduus. Ad marginem silvulae et in fruticetis in ait. c. 2000— 2100 m s. m. ; sat rarus. 22 ARCHIVOS DO MUSEU NACIOXAL Senecconi oligophyllo Bar. et Tweediei IIook. et Arn. affinis; ab illo differt caule fruticoso, ramosissimo, perenni (?), foliis latioribus, lanceolatis, capitulis angustioribus, bracteis involucri ligulisque multo paucioribus ; a)) hoc differt caule fruticoso, perenni ( !) foliis radicalibus nullis, ramulinis latioribus, ubique ser" ratis, capitulis sat paucis, bracteis involucri ligulisque paucioribus. Cette espèce n'a été observé' que dans deux localités: près de Maciera do Meio et entre Retiro do Ramos et Maciera do Gouto; dans les deux elle se trouve en abondance. A en juger d'après les spécimens rapportés par M. Ule, l'apogée de la floraison a lieu pendant les mois de février et de mars. Une seconde flo- raison a lieu pendant les mois d'hiver et a son point culminant au mois de juillet . Senecio subnemoralis Dus. n. sp. Frutex glaberrimus ; folia lanceolata, petiolata, basi longe attenuata, serrata> subtus distincte reticulata ; capitula dense corymbosa, pedùnculis foliaceo-bracteatis ; involucrum cylindraceo-campanulatum, bracteis 8, biseriatis ; ligulae flavae 3 — 5, lingulatac ; achaenia glabra, 5-costata ; pappus niveus. In ait. c. 1800 m s. m. (sine loco speciali indicato) ab E. Ule lectus. Senecioni nemorali Dus. valde affinis, sed species distincta, foliis in pagina inferiore manifeste reticulatis, longius petiolatis, achaeniis glabris, 5-costatis, pappo rigidiore, vix caduce distinguenda . Senecio brasiliensis Less. In fruticetis in ter Retiro do Ramos et Maciera do Couto c. 2100 m s. m.; ad marginem silvae in monticulo Serra Miraflores c. 2300 m s. m. La plante n'a été observée que dans les deux localités mentionnées. Elle fleurit légèrement au mois de juin et a, sans doute, sa seconde période de flo- raison à cette époque. La première floraison se produit aux mois de février et de mars, et peut-être encore plus tôt. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo, Rio do Janeiro, Santa Catharina, Matto Grosso, Rio Grande do Sul. Paraguay, Uruguay, Argentin i septentrionalis. Gen. Chuquiragua iuss. Chuquiragua leptacantha Bak. Ad marginem silvulae c. 2200 m s. m.: planta sat rai a, mense Majo florens. Area geographiea : Brasilia, Rio de Janeiro. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 23 Chuquiragua Regnellii Bak. Ad margines nec non in apertis silvularum in ait. c. 2200 m s. m.; planta rara, mense Majo florens. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës. Gen. Chaptalia vent. Chaptalia piloselloides Bak. In campo graminoso prope Retiro do Ramos in ait. c. 2200 m s. m. ; sat rara, mensibus Majo et Junio florens. Area geographica: Brasilia, Rio de .laneiro, Santa Catliarina, Rio Grande do Sul. Urui/uag. Argentina. Bolivie Venezuela . Chaptalia nutans Hemsl. Ad margïnem viae silvestris prope 1* Maciera in ait. c. 1850 m s. m. ; rarissima, mense Majo florens. Area geographica : Brasilia, Para, Goyaz, Bahia, Minas Geraës, Sâo Paulo, Rio de Janeiro, Santa Catharina, Paranâ, Rio Grande do Sul. Para- guay. Guiana brit. Gen. Trixis P. Br. Trixis Glaziovii Bak. In campo c. 2200 m s. m. ; mense Martio florens. Leg. E. ULEjdet. P. Dusén. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës. Trixis Glaziovii Bak. var. aurantiaca Dus. Floribus saturate aurantiacis et pappo multo pallidius colorato a typo diversa. In campo c. 2200 m s. m. ; rara. Trixis Hoffmarmii Dus. n. sp. Caulis herbaceus, usque ad 2 m altus, tomentosus, valde alatus; folia caulina sessilia, late lanceolata, basi longe attenuata, supra pilosa, subtus tomentosa, 24 ARCHIVOS DO MUSEU NACIOXAL membranacea; capitula floribus ç. 55, sat dense corymboso-paniculata ; rami paniculae foliaceo-bracteati ; involucram late campanulâtum, bracteis c. 20 ut roque latere pilosis, biseriatis ; flores lutei ; achaenia (immatura) atropurpurea, dense glandulosa ; pappus pallide rubellus, fragilis. In fruticetis et ad marginem silvae in ait c. 2100 m s. m. ; in parte australi-occidentali territorii solum inventa. Proxima T. verbasciformae Less. videtur, mihi e descriptione solum notae, sed capitulis majoribus, floribus et bracteis involucri multo numerosioribus, achae- niis glandulosis ob hac specie distinguenda . Gen. Hypochoeris l. Hypochoeris Gardneri Bak. In paludosis in ait. c. 2000 — 2500 m s. m. ; vix rara ; mensibus Januario et Majo florens. Arec, geographica: Brasilia, Minas Geraes, Sâo Paulo, Rio de Janeiro, Rio Grande do Sul. Gen. Hieracium l. Hieracium flaccidum Fuies. In campo graminoso in ait, c. 2100 — 2300 m s. m.; planta sut rara, mense Martio florens ; mense Majo defloratum . Area r/cographica: Brasilia, Minas Geraës. Fam. CALYCERACEAE Gen. Boopis Iuss. Boopis Itatiaiae Dus. n. sp. B. buplcuropliijllae (Less) C. A. Muell. proxima, a qua specie differt slatura humiliore, lbliis caulinis superioribus binis ternisve, auguste linéaribus, inte- gerrimis vel dentato-serratis, basi vix dilatatis, subamplexicaulibus, bracteis anguste linéaribus, elongatis, basi vix connatis, denique dependentibus, capitulis parvis, receptaculo primum piano, denique cylindrico. In paludosis (sine loco s]Deciali indicato). Leg. E. Ui.e. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA 1») ITATIAYA 25 Fam. CAMPANULACEAE Gen. Siphocampylus pohl. Siphocampylus longepedunculatus Pohl. Ad marginem silvae primaevae in ait. c. 1850 m s. m. ; mensibus Martio et Majo florens. Area geographica: Brasilia, Minas Geraï'S, Rio de Janeiro. Siphocampylus Westinianus ( Thunb. ) Pool. In campo lapidoso passim c. 1850— 2400 m s. m. L'époque de floraison de l'espèce dure très longtemps . M. E. Ule a collectionné la plante en état fleurissant au mois de mars, et je l'ai trouvé richement fleurissante au mois de mai. Les inflorescences "îil été, il es! vrai, dévastées par des gelées blanches très fortes au mois de juin, mais sur les hauteurs la plante continuait encore à> fleurir abondamment au mois de juillet. Area geographica. Brasilia, Rio de Janeiro, Minas Geracs, Sâo Paulo. Gen. Lobelia l. Lobelia camporum Pohl. In campo in ait. c. 1900— 2400 m s. m. ; haud rara. J'ai rencontré au mois de mai quelques individus fleurissants, mais la période régulière de floraison tombe sans doute pendant les mois d'été. Le Musée possède un spécimen abondamment pourvu de fleurs, rapporté de la Serra du Itatiaya par M. E.Ule, et collectioné au muis de mars. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro, Minas Geracs, Sâo Paulo. Fam. VALERIANACEAE Gen. Valeriana l. Valeriana eampestris Dus. n. sp. Caulis herbaeeus, tenuis, simples, rotundate 4-angularis, angulis tenuiter alatis vel costatis, glaberrimus ; folia basalia dense con fer ta, foliis caulinis similia, pinnatiflda, petiolata, pinnis 6— 8-jugis, linearibus, obtusissimis, integerrimis vel dente singulo minuto praeditis, lobp terminali ceteris vix diverso ; flores dioici (?) ; G522 4 2G ARCHIVOS DO MUSEU NACIOXAL paniculae interrupte spiciformes ; bracteae minutae, lineares; bracteolae triangulares ; semina trigona, angulis subalate costatis, costis eciliatis, ad lateres costa intermedia, tenui praedita vol laevissima. fa campo in ait. c. 1900—2300 m s. m. vulgata. Valerianae polystachyae (Smith) proxima, sed multo tenuior ; ceterum ah hac specie l"lii< omnibus pinnatifldis, brevibus, lobis foliorum obtusis, bracteolis triangularibus, seminibus multo minoribus,- costis alaeformibus, eciliatis diversa. L'espèce appartient à la section Valeriatwpsis . La plante masculine était en fleurs aux mois de mai et de juin, mais la plante femelle se trouvait déjà défleurie à cette époqueel portait, du moins en partie, des fruits mûrs. Valeriana scandens L. var. genuim. C. A. Mûll. In silvulis in ait. c. 2200 m s. m. vulgata. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro, Minas Geraëj, Sâo Paulo. Mexico. Ins. S. Domingo. Ins. Cuba. Flot ida, Valeriana scandens L. var. subcordata C. A. MOll, In silvula in ait. c. 2200 m s. m. Area g ographica : Brasilia, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. Valeriana scandens L- var. candolleana C. A. MOll. In silvula in ail. c 2200 m s. m. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro. Costa Rica. Fam. RUBLACEAE '■en. Hindsia bknth. Hindsia Itatiaiae Du.s. n. sp. Hindsiae glàbrae Schum. proxima ; ab hac specie differt ramis ramulisque tere- tibus, tenuiter bialatis, alis oppositis, e stipulis interpetiolaribus elevate unicostatis decurrentibus, bracteis margine glabris, lobis calycis inaequilongis, obtusis vel P. DUSÉN', LA I-'LORE DE LA SERRA lu ITATIAYA 27 acutis, corolla atro-violacea, ad 1/6 in lacinias triangulaires divisa, laciniis mar- ginibus involutis etapice cucullatim conjunctis. Fruticulus valde ramosus in monticulo Pedra Assentada in ait. c. 2400 m s. m. semel tantum inventus; mense Junio florens. c.en. Manettia mut. Manettia pauciflora Dus. n. sp. Manettiae ftlicauli Wayvra proxima; ah hac specie foliis basi ovato-rotunda- tis, calyce tubo breviore et laciniis auguste triangularibus, basi haud constrictis, corolla rosea, laciniis multo latioribus, starainibus ad orificium tubi insertis di- stinguenda. Manettiae ciliatae Schum. quoque valde affinis, a qua imprimis differt caule tereti, pubescente, exalato, stipulis subulate productis, eglandulosis, petiolis tereti- bus, ecanaliculatis, pubescentibus, foliis utroque latere pilosis, calyce multo bre- viore, etc. Planla harbacea, 1,0 — 1,5 m alla, in silvulis in ait. c. 2200 m s. m. sat rara; in montosis quoque in ail. c. 2300 m s. m. (sec. spécimen Ulea- num); mensibus Majo et Junio florens. Geo. Coccocypselum I'. Br. Coccocypselum Condalia Pers. Ad margines silvularum et in silvulis subapertis passim in ail. c. 1900 — 2200 m s. m. : mense Januario florens l sec spécimen Uleanum); mense Majo et flores et fructus matnros praehiens. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo, Sauta Catharina, Rio de Janeiro. Peruvia. Coccocypselum guianense Schum. Ad margines viarum silvestrium pluribi in ait. c. isno — 2200m s. m.; mense Januario florens (sec. spécimen Uleanum); mense Majo fructibus maturis praeditum. Area geographica : Brasilia, Amazonas, Para, Maranbâo, Bahia, Rio de Janeiro, Sâo i'aulo. Guiana lirit. et ?all. Mexico. America centralis. 28 ARCHIVOS DO MUSEÙ XACIOXAL Gen. Diodia Gronov. Dioclia polymorpha Cham. et Siilecht. var. raici'opliylla Cham. et Schlbcht. Ad viam inter Retiro do Ramos et la Maciera c. 2000 m s. m. ; mense Majo omnino deflorata. Area geographica : Brasilia, MiDas Geraës, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. Peruvia Gen. Borreria g. f. w. meyer Borreria verticillata G. F. W. Meyer Ad viam inter Retiro do Ramos et 1' Maciera c. 1000 m s. m.; mense Majo omnino deflorata. Area geographica: Brasilia, Amazonas, Para, Bihia, Goyaz, Minas Geraës, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. Guiana brit. Ins. Antillis, Guatemala. Mexico. Golumbia. Uruguay. Paraguay . Africa oec. Gen. Relbunium Endl. Relbunium diffusum Schum. Ad margines silvularum passim, interdum copiose occurrens ; in campo sat rarum ; in fruticetis et in silvulis apertis haud rarum ; rarissime in truncis arborum pseudo-epiphyticum ; in ait. c. 1000 — 2300 m s. m. observatum; mense Majo omnino defloratum. Sans parler dos fleurs, que je n'ai pu examiné, les spécimens constituent une forme intermédiaire entre le R. diffusum Schum et le R. asperum Schum., ainsi que le prouve la description suivante: Caulis tetragonus, acutangulus, angulis pïloso-asperis, ceterum glaberrimus ! folia ovalia, sessilia, trinervata, obtusa vel apiculata, eroso-denticulata, denticulis ciliatis, utroque lalere in nervis pilosa, ad paginam snperiorem inter nervos quoque remotissime pilosa, subpellucida ; flores singuli vol bini, rarissime terni, in axillis dispositi, penduculis denique foliis aequilongis, tetragonis, angulis pilosis ; folia inoolucri trinervata, margine ciliata ; semina glaberrima ad 2/3 diam. vel ultra profunde excavata. On voit que ces spécimens ne sont pas exactement semblables au Relbunium diffusum, puisque les feuilles sont sessiles, que la tige, excepté sur les bords, esl tout à fait glabre et que l'excavation des graines est colle du Relbunium asperum. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO 1TATJAYA 29 M. Schumann considère comme un caractère spécifique important la Iongeur de l'excavation, qui est courte dans le R. diffusum et de dimensions double dans le R. osperum, mais, en réalité, ce caractère est variable. 11 me semble donc très probable que les deux espèces de M. Schumann constituent dos formes de la même espèce. Area geographica: Brasilia, Minas Gera'is, Sâo Paulo, Rio de Janeiro (R. diffusum), Goyaz (R. asperura). Relbunium hypocarpum Hemsl. var. relbun Schum. Ad margines silvularum passim, interdum copiose occurrens : in campo graminoso rarum ; in ait. c. 2000 — 2200 m s. m. observatum ; in truncis arborum rarissime pseudo-epiphyticum ; mense Majo omnino defloratum. Area geographica: Brasilia, Minas Geracs, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. Relbunium hypocarpum Hemsl. var. alpestre Schum. Ad margines silvularum et in campo graminoso sal rarum : in montosis rarissime occurrens, ubiusque ad ait. c. 2800 m s. in. inventum ; mense Majo deflo- ratum. Area geographica : Brsilia, Minas Geracs. Peruvia, Fam. PLANT AGINACEAE Gen. PlantagO ("Wehericii) l. Plantago tomentosa L.\m. var. glabrescens Schlecht. In paludosis nec non in campo humido in ait. c. 2200— 2'500 m s. m ; mense Martio florens. Area geographica: Brasilia ( ubi species frequen3 ). Uruguay. 30 ARCIIIVOS DO MUSEU XACIOXAL Fam. ACANTHACEAE Gen. Jacobinia Moric. Jacobinia Glaziovii Hiern. W. P. HiKRNin E. Warming, Symbolie ad Uoratn Brasiliae cognoscendam. Particula X.XII1, p. 85.— Videnskabelige Meddelelser fia dea naturhistoriske Forening i Kùbeuhavn. 1877 — 1878. Ad marginem silvae primaevao in ait. c. 1850 m s. m.; mensibus Majo — Julio florens. Det. Ci. LlNDAU. Area geographica: Brasilia, K io de Janeiro. Jacobinia Neesiana Lindau. Ad marginem silvae primaevae in ait. c. 1850 m s. m.; mensibus Majo — Julio florens. Area geographica: mihi ignota. Fam. BIGNONIACEAE Gen. Pyrostegia presl. Pyrostegia ignea (Vell). Presl. Ad summum monticulum Serra Miraflores in ait. c. 2300 m s. m.; sterilis. Area geographica: Brasilia, Cearâ, EUliia, Espiritu Santo, Minas Geraës, Rio de Janeiro, Sâo Paulo, Santa Catharina, Paranà. Paraguay. Fam. GESNERIACEAE Gen. Gesneria l. Gesneria allagophylla Mart. In montosis c. 2300 m s. m.: mense Februario florens. Leg. et det. E. Ule. Area geographica: Brasilia australis. Uruguay. Gesnera discolor Lindl. In eampo c. 1900 m s. m.; mense Martio florens. Leg. et det. E. Ule. Area geographica: Brasilii, Rio de Janeiro. T. DUSÉX, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 31 Fam. LENTIBULARIACEAE Gen. Utricularia l. Utricularia globulariaefolia Maut. In paludosis sphagnosis in ait. c. 2300 — 2500 m s. m. Je n'ai trouvé qu'un seul individu. A en juger d'après les spécimens rap- portés par M. Ui.e, l'espèce fleurit abondamment au mois de mars. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro, Minas Geraos, Sâo Paulo. Utricularia reniformis St. Hir,. In paludosis sphagnosis inque declivibus muscosis, praesertim sphagnosis, sat frequens in ait. c. 2300 — 2000 m s. m.; mense Martio (sec. spécimen Uleanum) florens; mense Majo rarissime flores praebens. Area i/eographica: Brasilia, Minas Gerail3. Utricularia Itatiaiae Taub. In paludosis in ait. c. 2200 m s. m. Leg. E. Ule ; det. P. Taub. Je cite également cette espèce, dont le Musée National possède un spécimen en état fleurissant, collectionné au mois de mars par M. E. Ule. Je ne sais pourtant si l'espèce a été décrite, et, dans ce cas, où cette description a été publiée. Fam. SCROPHULARIACEAE oen. Monniera Juss. Monniera chamaedryoides (II. H. K.) ' var. microphylla (A. Smidt) In paludosis nec non ad rivulos in ait. c. 2200—2500 m s. m. ; mensibus Martio— Junio florens . Area geographica: Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo. 1 Pour le nom générique, voir Fritxh, K., Ul>er einige wahrend der ersten Regnell'schen Expé- dition ftesanimelten Gamopelaleu. — BiuanLi till Kgl. Svenska Yet.-Akad. Handlingar. Bd. 24. Afd. III. N. 5. S. 10. Stockholm. 1898. 32 ARCIIIVOS DO MUSEU MACIÔNAL Gen. Esterhazya mik. Esterhazya splendicla Mik. f. latifolia In campo lapidoso in ait. c. 1000—2500 m s. m. sat communis ; mensibus Februario — Julio florens. En ce qui regarde l'aspect, la hauteur, la ramification, la grandeur et la couleur dos fleurs, les spécimens sont conformes à la description, ainsi qu'aux spécimens typiques, mais leurs feuilles sont plus étroites qui celles du type • et, en général , linéaires-lancé >léi s . Area géographie" : Brasilia, Goyaz, Baliia, Minas Geraës, Rio de .Taneiro, Sâo Paulo. f. angustifolia In campo fruticoso in ait. c. 2200 m s. m. rarissima. Area geographica ; Brasilia, Rio de Janeiro, Minas Geraus, Sâo Paulo, Goyaz, Rallia. f. nov. fruticulosa Fruticulus vix 0,5 m altus, ramosissimus, ramulis gracilibus, superne quoque exacte lignosis et apicem versus tantum foliosis ; folia parva, auguste linearia, c. 1,5 cm longa; flores in racemis brevibus dispositi, pedicellis 3—8 mm longis; lob/ calycis subelongate triangulares, 1/3 — 1/4 calycis tubi aequantes ; corol'ae quam in f. latifolia et in f. angustifolia minores, purpureo-miniatae (sec. C. Mo- reira). In campo ad monticulum Serra do Pinheral dictum c 2200 m s. m. rarissima . Leg. C. Moreira et Axtero M. Ferreira. Fam. SOLAXÀCEAE Gen. Solanum l. Solanuni nigrum L. subsp. aguaraquiya Piso. Ad Maciera do Meio in horto c. 2000 m s. m. ; in aperto silvae inter Retiro do Ramos et Maciera do Couto c. 2100 m s. m. ; mensibus Junio et Julio florens. Area geograpJiica : Brasilia australis. Chile. P. DUSKX, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 33 Solanum Lacerdae Dus. n. sp. Arbor 10—12 m altus; ramuli graciles; patioli, pagina superior foliorum pedicellique pilis longis, brurmeis, apice stelligeris vestita ; folia alterna, soli- taria, breviter petiolata, magna, oblonga, cuspidata, basi rotundata, integerrima, supra scabra, papillosa, viridia, subtus griseo-argentea,- minutissime, sed densis- sime stellata; inflorescentia terminal is, floribus mediocribus, corymbosis ; caUjx 5-partitus, lobis intus glabris, extus griseo-argenteis, ceterum ad basin, ad margines el ad nervum medianum Ioborum pilis rosbustis apice stelligeris vestitus; corolla ultra médium 5-partita, lobis intus glabris, extus pilis albidis stellatis praeditis; stamina aequalia, brevia, poris apicalibus anticis; pistUlum rectum sursum vix crassius, staminibus sublongius. In silvula inter Retira do Ramos el Maciera do Couto in ait. c. 2100 m s. m.; mense Junio florens. Species distincta, ad sectionem Pachystemonum Dux. pertinens, a speciebus ceteris optime diversa. Solano bullato Vell proxima videtur, a quo ramulis graci- libus, dense et robuste stellato-pilosis, foliis supra persistenter robuste stellatis etc. facile distinguenda. Geu. Nicotiana l. Nicotiana Langsdorfii Weinm. In campo in ait. c. 2200 m s. m.; mense Decembri parce florens. Leg. E. Ule ; det. P. Duséx. Selon la note faite par M. Ule sur l'étiquette, la plante pousse en abon- dance après les incendies du campo qui se passent aux mois d'aôut et de septembre. Arei geographica : Brasilia, Sâo Paulo, Minas Geracs nec non prov, austral. Farn. LABIATAE Gen. GlechonSPRENo. Glechon myrtoides St. Hil. In campo inter Retira do Ramos et Maciera do Couto c. 2100 m s. m frequens. 6D22 & 34 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL La plante forme un arbuste bas, très rameux et de la hauteur de 4 décimè- tres environ ; elle n'a été observée que dans la partie Sud-Ouest de la région, où elle se trouve en abondance. Elle fleurit très richement au mois de mai et de juin. M. E. Ule a collectionné la plante fleurissante au mois de mars. Area geographica : Brasilia, Minas Geraes,. i;en. Salvia l. Salvia Benthamiana Gardn. Ad margines silvularum, interdum in silvulis minus densis in ait c. 1800—2200 m s. m. : in montosis usque ad ait. 2700 m s. m. observa ta ; haud rara ; men- sibus Majo— Julio florens. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro. Salvia fruticetorum Benth. In apertis silvularum c. 2200 m s. m. ; planta rara, mensibus Majo et Juriïb florens. Area geographica : Brasilia, Goyaz, Bahia. f. maci'ophylla Folia majora, usque ad 10 cm. longa «t 6 cm. lata, interdum robuste serra ta. In silvulis minus densis c. 2100—2300 m s. m. Gen. Sphacele Bentii. Sphacele speciosa St. Hil. In campo, praecipue in lapidosis c. 1900—2300 m s. m. sat communis. La plante, assez commune dans les endroits pierreux, est très variable sous le rapport de la forme des feuilles, dont la base et sagittée, tronquée, ronde ou hastée. Ces diverses formes peuvent être observées sur un même individu. La plante fleurit aux mois de mars— juin, mais la floraison commence probable- ment plus tôt. Elle fleurit a la fin de juin mais très pauvrement. Area, geographica : Brasilia, Minas Geraëi. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 35 Gen. Hedeoma pers. Hedeoma polygalaefolia Benth. var. montana Dus. Habitu Hedeomae polygalaefoliaè Bentii. similis, sed al> liac differt ramulis hispidulis, foliis rotundate ellipticis vel interdum fere rotundatis, breviter petio- latis, plerumque in petiolis attenùatis, marginibus crénulatis vel subintegerrimis, ciliolatis, bracteis 2—3 foliis multo brevioribus, calyce profundius (,quam in figura in Flor. Bras.) dentato-lobato, inferne remote hirsuto, cglanduloso. In fruticetis c. 2300 m s. m. ; mehse Martin omnino deflorata. Leg. E. Ule. Cette plante est cependant plus voisine du Hedeoma Itatiaiae Wawra., dont elle diffère par les caractères suivants : Foliis marginibus ciliolatis, eeterum glabris (subtus glanduloso-punctatis), calyce basi remote bispido, dentibus ciliatis. La plante est, en réalité, intermédiaire entre le Hedeoma polygalaefolia Bentii. et le Hedeoma Itatiaiae Wawra, mais elle se raproche davantage de ce dernier. Si je la place sous le //. palygalaefolia, c'est que je ne suis pas con- vaincu que le H. Itatiaiae forme une espèce distincte et crois, au contraire, que c'est probablement une variété du H. polygalaefolia. Je rappellerai que M. Wawra lui-même admet que le H. Itatiaiae ne représente peut-être qu'une forme al- pine du //. polygalaefolia. Area geographica (speciei) : Brasilia meridionalis. Hedeoma denudata (Benth.) Briq. In campo, praesertim in lapidosis in ait. c. 2000—2300 m s. m. passim, mensibus Martio — Junio florens. Area geographica : Brasilia, Goyaz, Minas Geraùâ, Sâo Paulo. Gen. Cunila L. Cunila galioides Benth. In paludosis c. 2200 m. s. m ; mensibus Martio et Aprili florens; mense Majo jam fere deflorata. Area geographica : Brasilia, Sâo Paulo, Paranâ. 36 ARCHIVOS DO MLSEU NACIONAL Gen. Hyptis Jacq. Hyptis racemulosa m art. In fruticetis c. 1850 m s. m. . Leg. E. Ule ; det. P. Desén. Ad marginem silvulae c. 2100 m s. m. ; planta rara, mensibus Marlio — Aprili florens ; mense Majo jam feredeflorata. Area geographica : Brasilia, Minas Geraùs, Sâo Paulo, Rio do Janeiro. Fam. VERBENACEAE Geu. Verbena u Verbena hirta Spreng. la canipo (sine loco speciali indicato). Leg. E. Ule ; det. P. Dusèn. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo. Verbena hirta Spreng. var. nov. gracilis Dus. Tota planta typo gracilior et tenuius pilosa, laete viridis, ramosissima ; rami 2 — 3 dm longi, adscendentes, 1—2 mm. diam. ; folia interdum brevissime petiolata, ceterum forma normalia ; inflorescentia terminalis, quam in typo minus robusta. Ad monticulum Pedra Assentada in campo c. 2300 m s. m. ; mense Majo jam déflora ta. Verbena strigosa Cham. In silvula ad marginem viae in ait. c. 2100 m s. m. ; mense Majo florens. Area geographica : Brasilia, Sâo Paulo. Fam. OONVOLVULACEAE Gen. Dichondra forst. Dichondrà parvi folia Messn. In campo c. 2000 ms. m. Leg. et det. E. Ule. Area geographica : Brasilia, Sâo Paulo. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO 1TATIAYA 37 Fam. ASCLEPIADACEAE Gen. Ditassa R. Bu. Ditassa myrtilloides fenzl. la monticulo Serra Miraflores in ait. c. 2300 m s. m., ubi sat frequens occurrit ; semel tantum observata ; mense Junio alabastra et fructus vix maturos praebens. Det. A. Loefgren. Arca geographica: Brasilia, Minas GeraeS, Sâo Paulo. Gen. Melinia dcne. Melinia Glaziovii Fourn. Ad montem Agulhas Negras in ait. e. 2600 m s. m.; mense Decembri florens. Leg. E. Ule ; det. P. Dusén. Arca geographica; Serra do Itatiaya. Gen. Qxypstalum R. Bit. Oxypetalum. oliganthum Malme. g. malme, Die Asclopiadaceen de.s Rognellschen Herbars. — Kgl. Svenska Vet.— Akad. Handl. BJ. 31. n° 7. S. 46. Taf. IV. Fig. 13. Stockholm. 1000. In si 1 vu la in ail. c 1900 — 2()00 m s. m. ; mense 'Januario florens (sec. spé- cimen Uleanum) ; mensibus Majo et Junio nec flores nec fructos praebens . La surface inférieure des feuilles C.) Mez. In silvulis passim, interdum in eampo lapidoso in ait. c. 2000 — 2200 m s. m. ; mense Majo omnino jam deflorata et drupas atro-violaceas, fere maturas oopiose praebens. Arca geographica: Brasilia, Minas Geraës, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. Fam. ERICACEAE Gen. Leucothoë Don. Leucothoë laxiflora Mbissn. var. Marti i Meissn. Ad rivulum Ribeirào do Itatiaya c. 2300 m s. m.; ^emel tantum sal copiose, sed sterilis inventa. Arca geographica: Brasilia, Minas Goraës. Leucothoë intermedia Meissn. In eampo lapidoso et in mont' - i pa; sim in ait. c. 2200— 2500 m s. m.; mensibus Februario — Junio florens. Area geogi'aphica: Erasilio:, Minas Geraës. 6522 S 42 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL Geu. Gaultheria l. Gaultheria ferruginea Cham. et Schlecht. In campo lapidoso in ait. c. 2100—2300 m s. m. sat rara ; in fruticetis c. 1800 m s. m., interdum sat copiose occurrens ; mensibus Januario — Majo florens. Area geographica: Brasilia, Minas Garaes, Sâo Paulo, Rio de Janeiro. Gaultheria elliptica Cham. In campo lapidoso et ad margines silvularum in ait. c. 1800 — 2300 m s. m. sat communis, interdum copiose occurrens. Area geographica: Brasilia, Mims Geraùs. oen. Gaylussacia h. b. k. Gaylussacia Çhamissonis meissn. In campo lapidoso c. 2000 — 2300 m s. m. sat rara; mense Februario florens (sec. spécimen Uleanum): mense Majo jam deflorata. Area geographica: Brasilia, Minas Geraës. Gaylussacia Ridelii Meissn. In campo lapidoso et ad margines silvularum c. 2100 — 2300 m s. m, haud rara; mensibus Majo — Julio parce florens. Area geographica: Brasilia, Minas Gerao3. Gaylussacia decipiens Cham. In campo lapidoso et ad margines silvularum in ait. c. 2100 — 2300 m s. m. Area geographica: Brasilia, Minas Geraës. Fam. CLETIIRACEAE Gen. Clethra l. Clethrà laevigata Meissn. In silvulis passim, in campo lapidoso in ait. c. 1900-2200 m s. m. rare occurrens ; mensibus Decembri — Februario florens ; mense Majo fructibus maturis praedita. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA A3 Fam. CORNACEAE <;en. Griselina forst. Griselina ruscifolia (Clos) Taub. var. Itatiaiae Tauh. In silvulis in ait. c. 2200 m s. m. sat rara ; in montosis sat communis, interdum copiose occurrens ; usque ad ait. 2800 m s. m. observata. La plante forme, dans les forêts, une liane sarmenteuse delà hauteur de 7-8 mètres, ou plus encore. Dans les localités montagneuses, au contraire, elle forme des arbustes d'une hauteur de 1 — 1,5 mètres, et parfois des fourrés assez épais. Au commencement de mai, elle se trouvait en état de boutonnement dans les forêts, mais elle n'a Henri que les derniers jours du mois de juin. Les spécimens rapportés par M. Ule et collectionnés au mois de décembre, portent à la fois des fleurs et des fruits. Comme on lésait, l'espèce forme deux variétés: la var. genuina Taub. et la var. Itatiaiae Taub., dont la distribution. géographique est très remarquable. La première a pour habitat la côte occidentale de l'Amérique du Sud ( Chile austral et Patagonie); la seconde habite la cote opposée de cette partie du monde, où on la rencontre dans les montagnes les plus élevées des Etats île .Minas Geraes et de Rio de Janeiro. Autant qu'on le sache, aucune de deux ne se trouve dans le vaste territoire intermédiaire. Fam. UMBELLIFERAE Gen. Hydrocotyle l. Hydrocotyle leucocephala CitAir. In silvulis minus densis in ait. c-. 2200 m s. m. sat rara ; mense Majo florens. Area geographica : Brasilia, Bahia, Minas Geraës, Rio de Janeiro, Rio Grande do Soi, Gen. EryngiumL. Eryngium paniculatum Cav. In campo fere ubique; in montosis quoque, usque ad ait. 2800 m s. m. inventum ; mense Majo jam multo ante defloratum. Area geographica : Brasilia, Goyaz, Minas Geraës, Sâo Paulo, Rio de Janeiro. Uruguay. Patagonia septentrionalis. Chile. Ecuador. Columbia. 44 ARCIIIVOS DO MUSETJ NACIOXAL Eryngium Glaziovianum Urran. In dadivibus montosis, subliumidis in ait. c. 2000— 2700m s. m. sat commune, interdum copiose occurrens; mense Majo defloratum. Area geographica : Serra. do Itatiaya. Eryngium Pohlianum Urran. In campo (sine loco indieato ) . Leg. E. Ule; det. P. Dusé.n . Are" geographica : Brasilia, Minas Geraes. Gea. Lilaeopsis Grekne. Lilaeopsis lineata (Nutt.) Greene. In paludosis sat communis ; menssMartio omninojam deflorataet fructibus maturis praedita (sec. spécimen Uleanum t. Area geographica: America septentrionalis (abi speeios lat3 distributa est). Ame- rica australis tota. Nova Zelandia, Australie» etc. . Fam. ONAGRACEAE Gen. Fuchsia l. Fuchsia integrifolia Camb. Insilvulis sat communis, in montosis sat rara, in ait. c, 2000 — 2300 m s. m. occurrens; mensibus Martio— Junio norois; mense Julio flores continue parce producens . Cette très belle espèce forme dans las forêts une liane sarmenteuse de 8—10 mètres de hauteur, ou un peu plus, son tronc atteint parfois le diamètre de î! — 4 centimètres. Dans les localités montagneuses, elle forme des arbustes assez bas . Area geographica: Brasilia, Minas Geraëî, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. Fuchsia montana Càmb. Ad marginem silvulae c. 2000 m s. m. semé] tantum stérilisa me inventa ; pluntam florentem. in ait. c. 2100 m s. m. E. Ule mense Februario legit. Area geographica: Brasilia, Minas Geraëi. P. DUSÉN, I.A FLORE DE LA SERRA DO 1TATIAYA 4 ') Fam . MELAS TOa l AC E AE Gen. Tibouchina aubl. Tibouchina macrochiton Cogjs. (forma stylis 5 monstrosa) Sine loco speciali indicato in ait. c. L800 m s. m. ; verîsimiliter prope tè Maciera inventa. Mense Januario florens. Leg. E. Ui.h ; det. P. Dusén. Area geograpJiica: Brasilia australis. Tibouchina Martiusiana Cugn. Sine loco speciali indicato, in ait . c . 1900 m s. m. ; verisimiliter inter Hetiro doRamoset 1" Maciera inventa. Mense Martio florens. Leg. !•:. Ule ; det. P. Dusén. Area geographica: Brasilia, Minas Gera Couto in ait. c. 2000 m s. in.; planta rara, mensibus Majo et Junio et flores et fructus fere maturos praebens. Area geographica: Brasilia, Goyaz, Bahia, Rio de Janeiro, Sào Paulo, Rio Grande do Sul. 6522 s t]$ ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAI. Gon. Galactia i'. br. Galactia speciosa (DC.) Buitt, la campa fruticoso ne- non ad marginem silvulae inter Retiro do Ramos et Mariera do Couto in ait. c. 2100 m s. ni.: in monticulo Serra Miratiorcs in campo fruticoso in ait. c 2300 m s. ni.; prope la Maciera in fruticetis c. 1850 m s. ni.: mensibus Martin, Junïo et Julio florens. Area geographica: Brasilia, Minas Geraë$, Sâo Paulo. Argentina (^Tucumaa) Peruvia . Bolivia . Galactia scarlatina (Mart.) Taub. In fruticetis inter Retiro do Ramos et Maciera do Couto in ait. c. 2100 m s. m.; in monticulo serra Miraflores c. 2300 m s. m.; inter Retiro do Ramos et la Maciera in ait. c. 1000 m s. m.; m mis • Februario flores et fructus praobens ; mensibus Majo et Junio fiorens. Area geographica: Brasilia, Minas Geraô', Sâo Paulo, Rio Graille do Sul. Gen. Phaseolus l. ■ Phaseolus membranaceus Benth. In fruticetis propê la Maciera in ait. c. 1800 m s. m.; mensibus Majo et Junio florens. Area geographica: Brasilia, Goyaz, Minas cieraëj, Sâo Paulo. Fan,. IIOS ACE A E Gen. RubuS L. Rubus brasiliensis Mart. Ad marginem silvae ad 1' Maciera c 1850 m s. m. ; ad Maciera do Couto in silva subaperta c. 2000 m s. m. ; mensibus Majo et Junio florens. Area geographica. : Brasilia, Rio de Janeiro, Sâo l'aulo. Rubus erythroclaclus Mart. Ad la Maciera ad marginem silvae c. 1850 m s. m.; mense Majo florens . Area geographica : Brasilia, Minais Geraës, Sâo Paulo. P. DUSÉX, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 59 gen. Prunus l. Prunus sphaerocarpa Sw. Ad marginem silvae in ait. c. 1850 m s, m. ; mense Martin florens. Leg. et det. E. Ule. Area. geographica : Brasilia fere tota. I>"li" ocjidentnlis. fam. CUNONIACEAE gen. Belangera cambes?. Ealangera glabraCAMUEss. In ait. c. 1850m s. m., verisi militer ad marginem silvae; mense Januario florens . Leg. et det. F. Ule. Ave y jographica ; Brasilia, Miuas GeiMë.3, Sâo Paulû, Matto Grosso. Gen. Weinmannia l. Weinmannia discolor Gardn. 1 11 compo lapidoso née non in silvulis in ait. e. 2200 m s. m.; para, mense Jnnio florens. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro. Weinmannia paulliniaefolia Poiil. In campo lapidoso sat rara, interdum in silvulis in ait. e. 2000 — 2500 m s. m.; mense Februario florens (see. speeimen Uleanum). Area geographica : Brasilia, Minas GeraëJ. Fam. SAXIFRAGACEAE Gen. Escallonia L. fil. Escallonia Claussenii Miq. In compo, praecipue in campo lapidoso passim nrc non in montosis; in ait. c. 2CC0 — 2f C0 m s. m. observata. Mense Februario florens (sec. spécimen Uleanum); etiam mensibus Majo — Julio flores praebens, sed sat sparse. Area geographica : Brasilia, Minas Gfraës, Sâo Paulo. 09 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL Escallonia moatevidensis (Cha.m. et Schlecht.) In silvulis haud rara in ait. c. 1900 — 22Q0 m s. m. ; mense Februario florens (sec. spécimen Uleanum); mense Majo quoque floribus copiose ornata. Arec, geographica : Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo. Uruguay. Escallonia vaccinioides St. Hil. Ad marginem silvae rarissima ; ad rivulos minus rara, interdum in campo lapidoso subhumido sat frequens. Mensa Martlo florens (sa;;, spécimen Uleanum) ; mense Majo capsulis evacuatis. Area geographica : Brasilia, Sâo Paulo, Paranâ. Fam. DRÛSERACEAE Gen. Drosera l. Drosera hirtella st. lin,. In ait. c. 2150 m s. m. (sine loco spsciali indicato) ; mense Februario pro parte maxima deflorata, pro parte fructus maturos praebens. Leg. E. Ule ; det. P. Dusén. Area geographica : Brasilia, c.oyaz, Miuas Gsraës Sâo Paulo. Drosera villosa St. Hil. In declivibus paludosis nec non ad fontes et ad rivulos haud rara; mense Februario omnino deflorata (sec. spécimen Uleanum) ; individua nonnulla florentia extremo mense Junio inveni . Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro, Minas Geraùs, Sâo Paulo. Fam. OXALIDACEAE i haud rare occurrens ; mensibus Junio — Julio florens.. Area geographica: Brasilia, Rallia, Rio de Janeiro. 64 ARCHIVOS DO MUSEU XACIOXAL Fam. PIPERACEAE Geu. Peperomia RuizetPAv. Peperomia galioides Kunth. f. logifolia C. DC. A. de Caxdolle, Prodromas systematis regui vegetabilis etc., XVI, pars I, p. 164- II. Dahlstedt, Studien uber Siid-und Central- Amerikaniscbe PeperomieD, etc. Kgl. Svenska Vet.-Akad. Handl. Bd. 33. X" 2, p. 127. Stockholm. 1900. In montosis et lapidosis nec non in silvulis in ait. c. 1850 — 2200 m s. m.; mense Majo l'ère deflorata Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Rio de Janeiro, Santa Catharina, Bol. via. Perucii. Ecuador. Fam. ORCHLDACEAE Gen. Habenaria willd. Habenaria janeirensis Krzl. In campo in ait. c. 1900 — 2200 m s. m.; mense Februario florens. Leg. et det. E. Ule. Arca geographica : Brasilia., Rio de Janeiro. Habenaria Warmingii Reichb. f. In campo in ait. c. 2300 m s. m. ; mens ' Martio pro parte deflorata. Area i/eot/raphica : Brasilia, Minas Gerari. Gen. Stenorrhynchus l. c. Rien. Stenorrhynchus Arrabidae Reichb. f. In campo c. 2100 — 2200 m s. m.: mens.;' Martin florens; mense Majo fructus mat unis praebens. Leg. E. Ule; det. P. Dusén. Arca geographica : Brasilia, Minas Geraës, Goyaz. Gen. Ci'anichis sw. Cranichis eandida Cogn. In silvulis in ait. e. 1900-2100 m s. m. sat rara; mense Februario florens, mense Majo pro parti.' maxima fructibus maturis praedita. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo, Rio de Janeiro. P. DUSEN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 65 c.en. Prescottia lindl. Prescottia G-lazioviana Cogn. In campo in ait. c. 2200 m s. m. ; mense Februario florens. Leg. et det. E. Ule. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro. Prescottia stachyoides Lindl. la silvulis in ait. c. 2200-2300 m s. m. rarissima ; mensa Majo deflorata, mense Julio capsulis évacuât is. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Rio de Janeiro, Santa Catharina. Costa Rica. Guatemala. Ins. Cuba. Ins. Jamaica. Ins. Guade- loupe. Ins. -S. Domingo. Gen. Microstylis nutt. Microstylis pubescens Lindl. In silvulis in ait. c. 2000-2209 m s. m. ; mense Januario fierons. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro. Gen. Octomeria R. br. Octomeria robusta Reichb. f. et Wawea. In monticulo Pedra Assentada in rupibus saxisque, semel tantum, sed eopiosissime inventa ; mense Martio florens; mense Majo fructibus fere maturis praedita. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës. cen. Epidendrum l. Epidendrum ellipticuni Graham. Inter Retiro do Ramos et la Maciera in ait. c. 2100 m s. m. in rupibus; in monticulo Serra Miraflores in rupibus in ait. c. 2300 m s. m. ; planta 6522 9 66 ARC1IIV0S DO MUSEU NACIOXAL sat rara, mensibus Majo-Julio parce florens, pro parte fructus fere maturos praebens. Area geographica : Brasilia, Para, Bahia, Minas Geraës, Rio de Janeiro, Santa Catharina. Venezuela. Ins. Trinhlad . Ins. S. Vincent, Ins. Guadeloupe. Gen. Sophronites lindl. Sophronites grandiflora Lindl. Ad monticulum Serra Miraflores in oit. c. 2300 m s. m. in truncis arbo- rum ; inter Retira do Ramos et Maciefa do Couto. ubi species, in truncis arborum crescens et florens, a C. Moreira et AnteroM. Ferreira mense Julio inventa fuit. La plante est complètement conforme à celle dessinée dans la Flora Bra- siliensis, fasc. 125, tab. 59, fig. III, mais elle est sous tous les rapports moindre qu'il montre ce dessin. Plie constitue, sans doute, une forme subalpine de cette espèce. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. Gen. Zygopetalum hook. Zygopetalum Mackayi IIook. In rupibus terraque ; inter species bulbiferas vulgatissimum ; in monticulo Serra Miraflores pluribi in ait. c 2300 m s. m. ; inter Retira do Ramos et Maciera do Couto in ait. c. 2100 m s. m. ; in monticulo Pedra Assentada in ait. c. 2400 m s. m. ; mense Junio parce florens. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës. Gen. Oncidium Sw. Plusieures espèces de ce genre sont représentées dans la collection de M. Ule et dans la mienne, mais par le manque de la littérature je ne suis pas en même â les déterminer. Fam. BURMA NNIACEAE Gen. Burmannia l. Burmannia bicolor Mart. In paludosis in ait. c. 2000 m s. m. ; mense Martio florens. Leg. et det. E. Ule. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo, Matto Grosso. Venezuela, Guiana. Ins. "uba. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA O ' Fam. IRIDACEAE Gen. Alophia Herb. Alophia Sellowiana Klatt. In campo in ait. c. 2000 m sr m. ; mense Martio florens. Leg. E. Ule; det. P. Dusén. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo. Gen. Calydorea herb. Calydorea campestris (Klatt) Bak. In campo in ait. c. 2000—2300 m s. m.; mense Martio parce, mense Majo rarissime florens. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo, Santa Catharina. Gen. Sisyrinchium l. Sisyrinchium incurvatum Gardn . In campo in ait. c. 2200—2500 m s. m. ; mensibus Martio — Junio raris- sime florens. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo, Rio de Janeiro. Sisyrinchium alatum Hook. Incampoinalt. c. 1800—2300 m s. m. ; mensibus Martio — Junio rarissime florens. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Rio de Janeiro, [Sâo Paulo, Babia, Ceard, Goyaz. Argentina septentrionalis. Sisyrinchium micranthum Cav. In campo in ait. c. 2200 m s. m.; men«e Martio parce florens. Leg. E. Ule; det. P. Duséx. Area geographica: Brasilia, Espiritu Santj, Minas Geraës, Rio de Janeiro, Santa Catharina. Costa Rica. Mexico. Sisyrinchium. trichanthum Dus. n. sp. Dense caespitosum, graminoideum, floribus pedicellisque exceptis glaber- rimum ; caulis ternuiter anceps, gracilis, 5—6 dm altus, baud geniculatus, sim- plex, aphyllus ; folia radicalia reducta, paur-a, vaginas brèves, apice setaceo-acumi- natas formantia ; injlorescentia unica, terminalis, umbellitbrmis, flcribu- G8 ARCHIVOS DO MUSEU XACIOXAL plerumque 2 — 3 gerens; spatha commuais basi breviter vaginans, deindesetacea et valde elongata, interiores sessilia, aequilonga, médium pedicellum haud vol vix superantes, intimae multo breviores, albo-scariosae ; pedieelli filiformes, remote pilosi ; flores flavi ; laciniae perigonii ovales, concavae, apiculatae, extus remote pilosae ; tubus Jllamentorum subconieus, extus pilis flavis dense vesti tus ; ovarium subglobosum, parce pilosum. Ad marginem silvulae in ait. c. 2200 m s. m. ; plantam fructibus ferematuris et floribus paucis praeditam mense Junio inveni. Sisyrinchio setaceo Klatt proximum videtur, a quodiffert caulibus multoties longioribuSj fol i is rudimentariis, laciniis perigonii ovalibus, apiculatis, pilosis, flavis, ovario piloso, tubo staminali densius piloso. Sisyrinchium marginatum Klatt. In campo in ait. c. 2200 — 2400 m s. m.; mense Januario jam defloratum. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Rio Grande do Sul. Fam. DIOSCOREACEAE Gen. Dioscorea l. Dioscorea adenocarpa Mart. Ad margines silvularum nec non in fruticetis passim in ait. c. 2000—2200 m s. m.; plantam florentem mense januario E. Ule invenit ; mense Majo plantam marcidam capsulis evacuatis praeditam saepe inveni. Area (jeographica : Brasilia, Minas GeraëS. Dioscorea perdicium Taub. In campo in ait. c. 2100 m s. m.; mense Februario florens. Leg. E. Ule; dct. P. Taubert. M. E. Ule indique cette espèce — 1. c. p. 219 — dont le Musée National possède un spécimen. Je cite l'espèce, malgré que je ne sache pas, si elle a été décrite et, dans ce cas, où cette description a été publiée. Fam. YELLOZIACEAE Gen. Barbacenia vandel. Barbacenia squamata Hook. In rupibus saxisque, fere semper copiosissime occurrens ; in declivi australi monliculi Pedra Assentada in ait. c. 2300 m s. m.; ad monticulum Pyramides P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 69 in ait. c. 2500 m s. m. ; ad montera. Pico Redondo in ait. c. 2G00 m s. m. ; mense Februario florens; mense Majo fructus fcre maturos praebens. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro. Fam. AMARYLLIDACE.1E Gen. Hippeastrum H;.rb. Hippeastrum psittacinum Herb. In campo nec non in lapidosis montanisme pluribi in ait. c. 2100-2500 m s. m.; mensibus Januarioet Junio florens. Area geographica: Brasilia orientali-australis. Goa. Alstroemeria l. Alstroemeria isabellana Herb. In campo in ait. c. 2000 — 2400 m s. m. ; mense Januario florens ; mense Junio spécimen unicum florens a C. Moreira inventum fuit. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës, Santa Catharina, Rio Grande do Sul. Alstroemeria monticola Mart. In montosis in ait. c. 2G00 m s. m. ; mense Decembri florens. Leg. E. Ule ; det. P. Duséx. Area géographie i : Brasilia, Bahia. Fam. BROMELIACEAE Gen. Aechmea Ri'iz et Pav. Achmea polystachya Mez. In ramis arborum nec non in saxis in ait. c. 2000 — 2300 m s. m. ; men- sibus Junio et Julio florens. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro, Sào Paulo, Minas Geraës. Gen. Vriesea lindl. Vriesea Itatiaiae Wavra. In ramis arborum saxisque in ait. c. 2000 — 2300 m s. m.; mensijjus Martio — Junio florens. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiio, Minas Geraës. 70 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL Gen. Fernseea bak. Fernseea Itatiaiae Bak. In saxis rupibusque in ait. c. 2100 -- 2800 m s. m. vulgata ; mensibus Januario — Julio florens. Fam. ERIOCAULACEAE Gen. Paepalanthus Mart. Paepalanthus polyanthus Ktjnth. In campo in ait. c. 2000 — 2500 m s. m. vulgatus ; mensibus Majo — Julio rarissime florens. Area geographica : Beasilia Minas Geraës. Paepalanthus planifolius Kcke. var. minor (Bong) Kcke. In paludosis in ait. c. 2200—2500 m s. m.; mensibus Majo — Junio rarissime florens. Area geographica : Brasilia, Minas Geraës. Fam. XYRIDACEAE Gen. Xyris L. Xyris teres Alb. Nils. f. obscur ipes Malme. G. Malme, Beitrâge zur Xyridaceen-Flora Siïdamerikas, S. 7.— Bihang till Kgl. Svenska Vet. — Akad. Handlingar. Bd. 26. Afd. III. N° 19. Stockholm, 1901. In campo paludoso in ait. c. 2200 m s. m. Leg. E. Ule. Area geographica : Brasilia, Serra do Itatiaya. Xyris fusca Alb. Nils. Alb, Nilson, Studienûber die Xyridaeeen, S. 57.— Kgl. Svenska Vet.— Akad. Handlingar. Bd. M. N° 14. Stockkolm 1892. In campo lapidoso in ait. c. 2400 m s. m. Leg. Glaziou (1873) et E. Ule (±896). Area geographica : Brasilia, Serra do Itatiaya. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 71 Fam. GRAMINEAE Gen. Trachypogon nées. Trachypogon polymorphus Hack. var. canescens Nées. In campo in ait. c. 1900 m s. m. Leg. E. Ule ; det. E. Hackel. Area georjraphica: Brasilia australis, e. gi\ Minas Geraës. Les graminées collectionées par M. E. Ule ont été déterminées par M. le Professeur E. Hackel et contiennent deux nouvelles espèces: le Gynerium ramosumet Paspalum Ulei. J'incorpore ici les espèces rapportées de la Serra do Itatiaya par M. Ule, aussi les tous deux nouvelles, nonobstant que je ne sache pas, si elles ont été décrites . Trachypogon polymorphus IIack var. filifolius IIack. In campo in ait. c. 2200—2400 m s. m. vulgatus ; mense Majo rarissime florens. Area geographica: Brasilia, Para, Piauhy, Goyaz, Minas Geraës, Sâo Paulo. Matto Grosso. Argentine, septeiitrionalis. Uruguay. Ecuador. Columbia. Venezuela. Guiana brit. Mexico. Texas. Gen. Andropogon l. Andropogon nutans L. var. stipoides Hack. In ait. c. 1800 m s. m. (sineloco speeiali indicato ). Leg. E. Ule; det. E. Hackel. Area geographica ? Andropogon leptocladus Hack. In campo in ait. c. 2400 m s. m.; mense Majo fere defloratus. Det. E. Hackel Area geographica: Paraguay. 72 ARCIIIVOS DO MUSËU NACIONAL Gen. Paspalum l. Paspalum Ulei Hack. In campo in ait. c. 2200— 2400 m s. m., vulgata; menseMajo fere deflorata . Area geographica: Brasilia, Serra do ltatiaya. Paspalum disticliophyllurn H. B. K. In campo in ait. e. 2200 — 2400 m s. m. vulgatum ; mense Majo fere defloratum . Det. E. Hackel. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro, Minas Geraës, Rio Grande do Sul. Paraguay. Colvmbia. Gen. Panicum l. Panicum demissum Tri.n. In campo in ait. c. 2000 m s. m. Leg. E. Ule ; det. E. Hackel. Area geographica: Brasilia,, Minas Geraë?, Rio de Janeiro, Sâo Paulo, Uruguay. Panicum cyanescens Nées. In campo in ait. c. 2100 — 2400 m s. m. Area geographica: Brasilia, Minas Geraëi, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. Uruguay. Gen. Agrostis L. Agrostis montevidensis Sireng. var. submutica IIack. In campo in ait. c. 2200—2400 m s. m.; mense Majo rarissime florens. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro. Gen. Calamagrostis Roth. Calamagrostis capillaris Nées. In campo paludoso in ait. c. 2200 m s. m.: mense Martio florens. Leg. E. Ule; det. E. Hackel. Area geographica : Brasilia meridionalis. P. DUSEN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 73 Gen. Danthonia dc. Danthonia montana Doell. Ad monticulum Pedra Assentada in campo in ait. c. 2400 m s. m. sat rara ; menseMajo rarissime florens. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro. Danthonia scabrifolia Doell In campo in ait. c. 2000 m s. m. Leg. E. Ule; det. E. Hackel. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro. Gen. Gymnopogon beauv Gymnopogon laevis Nées. In campo in ait. c. 2000 m s. m. Leg. E. Ule ; det. E. Hackel. Area geographica: Brasilia, Minas Gera&j, Sâo Paulo. Uruguay. Paraguay . Gen. Gynerium Humb. et bonpl. Gynerium ramosum Iîack. In campo in ait. c. 2000—2600 m s. m.; mensibus Deeembri -- Januario florens. Species nobilis, caespites fere bimetrales efformans, pluribi vulgatissima. Area geographica: Brasilia, Serra do Itatiaya. Gen. Briza L. Briza Poa Nées. In campo subhumido in ait. c. 2200 m s. m; mense Majo rarissime lierons. Det. E. Hackel. Area geographica: Braiilia, Rio de Janeiro, Minas Geraës, Sâo Paulo. Gen. Poa L. Poa poidium Doell. In campo ad monticulum Pedra Assentada in ait. rc. 2100 m s. m,, sat rara ; mense Majo rarissime florens. Det. E. Hackel. Area geographica: Brasilia meridionalis. 652* 10 74 ARCIIIVOS DO MUSEU NACIOXAL Gen. Festuca l. Festuca ampliflora Doell. In campo in ait. c. l'JOO m s. m. Leg. E. Ule ; det. E. Hackel. Area geographica: Brasilia, Minas Geraës. Festuca Ulochaete Doell. In silvula in ait. c. 2000 m s. m. Leg . E . Ule ; det . E . IIackel . Area geographica: Brasilia merklionalis. Gen. Bromus L. Bromns brachyanthera Doell. In eampo in ait. c. 2100m s. m. Leg. E. Ule; dot. E. Hackel. Arex geographica: Brasilia, Santa Catharina. Gen. Arthrostylidium Rupr. Arthrostylidium cfr Trinii Munro. In silvulis, in ait. c. 2000 — 2300 m s. m; vulgatnm, non rare copiosis- sime occurrens; speeimina sterilia solummodo inveni. Area geographica: Brasilia, Minas Gei'aë?, Sâo Paulo. Gen. Chusquea kunth. Chusquea pinifolia Trin. In campo, praecipne in campo lapidoso, passimsat frequens; in montosis vul- gata, non rare eopiose usque ad ait. c. 2800 m s. m. occurrens. Area geographica: Brasilia, Minas Geraës, Rio de Janeiro. Gen. Bambusa Schreb. Barnbusa cfr pubescens Doell. In silvulis in ait. c. 2000—2300 m s. m. vnlgata, interdum frequens; speeimina sterilia solummodo inveni. Area geographica: Brasilia, Santa Catharina. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 75 Fam. CYPERACEAE Gen. Bulbostylis Kunth. Bulbostylis sphaerocephala (Boeck.) In campo passim, in collibus siccis ad Campo Redondo abnndans ; mense Martio fructus maturos praebens. gen. Cladium R. Br. Cladiura ensifolium Benth. In campo in ait. c. 2000 — 2G00 m s. m., vulgatum, pluribi frequentis- simum ; in montosis passim, interdum frequens, usqueadalt. c. 2700 m s. m. inventum. Det. BOECKELER. Area geographica: Brasilia, Minas Gerai'S. Gen. Rhynchospora Vahl. Rhynchospora glauca Vahl. In campo subpaludoso in ait. c. 2100 — 2500 m s. m.; mense Majo parce florens . Area geographica: Brasilia, Amazonas, Rio de Janeiro, Minas Geraës. Gen. Cryptangium schrad. Cryptangium triquetrum Boeck. Ad montem AguThas Negras in ait. c. 2500 m s. m. Leg. E. ULEjdet. Bijeckeler. Area geographica ? Gen. Carex l. Carex brasiliensis St. Hil. In paludosis in ait. c. 2100 m s. m. Leg. E. Ule; det. Boeckeler. Area geographica: Brasilia, meridionalis. 7G ARCHIVOS DO MUSEU NACIGNAL Carex Hilairei Boctt. In montosis prope Agulhas Negras in ait. c. 2300 m s. m. Leg. E. Ule; det. Boeckeler. Area geographiea: Brasilia, Minas Geracs. Carex phalaroides Kunth. In campo in ait. c. 2200 m s. m. Leg. E. Ule; det. Boeckeler. Area geographiea: Brasilia australis, Rio Grande do Sul. Carex catharinensis Boeck. In campo paludoso in ait. c. 2100 m s. m. Leg. E. Ule; det. Boeckeler. Area geographiea! Carex vesca Clarke. In silvula in ait. e. 2000 m s. m. Leg. E. Ule; det. Boeckeler. Area geographiea ? Fam. POTAMOGETONACEAE Gen. Potamogeton tcurn. Potamogeton polygonus Ciiam. et Schlecht. In rivulo Ribeirâo do Itatiaya in ait. c. 2500 m s. m. Area geogrdphica: Brasilia, Rio de Janeiro, Minas. Geraèo, Sâo I'aulc. Argenti: Fam. CONIFERAE Gen. Araucaria Juss. Araucaria brasiliana Lamb. Rara in ait. c. 2100 — 2200 m s. m. solitarie cecurrens ; in vallibus pre- lun "is nerhora interdum efformans. Area geographiea: Brasilia, Minas Geraës, Sâo Paulo, Santa Catharina, Paranâ, Rio Grande do Sul. Urvguay. >a> . P. DUSÉN, I.A FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 77 PTBRIDOPHYTA Fam. IIYMENOPHYLLACEAE Gen. Hymenophyllum l. Hymenophyllum Tumbridgense Sw. In saxis rivalibus umbrosis in ait. c. 2200 m s. m. speciebus Hypnacearum ïntertextum ; ssmel tantum inventum. Area géographie^: Costa Rica. Bolivia. Chile. Ins. Juan Fernandez. Patagonia occid. Fuegia. Europa, etc. Hymenophyllum interruption Kze. lu silvulis in truncis arborum in ait. c. 2200 m s. m. sat vulgatum. Area gcographica: America centralis et australis tropiai. Hymenophyllum undulatum Sm. in silvulis in truncis arborùm in ait. c. 2200 m s. m. sat vulgatum. Area geographica : pars septontrionalis Americae australis ex ins. Antillensïbus usque ad I'eruviam, Brasilia australis. Hymenophyllum fucoides Sw. In silvulis in truncis arborum in ait. c 2200 m s. m. sat frequens. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro. Peruria. Venezuela. las. Jamaica. Ins. Antill. Mexico. Fam. CYATIIEACEAE Gen. Dicksonia l'jierit. Dicksonia Sellowiana Hook Int. r Retiro do Ramos et Mariera do Couto in terra silvosa subhumida in ait. e. 20.")!) m s. m.; bi-metralis, fertilis ; in silvula prope Retiro do Ramos in ait. c. 2200 m s. m.; humilis el sterilis; prope Maciera do Meio in ait. c. 2100 m s. m. ; fere orgyalis, fertilis. Area geographica: Brasilia aiutrc-orientalis, Rio de Janeiro, Minas Gerai'S, Santi Catharina. Peruvia orientalis. Ecuador. Costa Rica. Guatemala. Dicksonia coniifolia Hook . In silvuli-î ad Retiro du Ramcsin ait. c. 2200 m s. m.; sat frequsns, ci. -ci lu- meli" 1h et sa.epe fertilis. Area geographica : Brasilia australis. Columbia. In?. Antill. 78 ARCHIVOS DO MUSEU nacioxai. Geo. Alsophila r. br. Alsophila elegans Mart. Inter Retiro do Ramos et Maeiera do Coùto in fruticetis in ait. c. 2100 m s. m.; semel tantum observata; sterilis. Area geographica : Brasilia austro-orientalis e. gr. Minas Geraës, SâoPaulo. fam. polypodiaceae Gen. Aspidium Sw. Aspidium capense Willd. la terra silvosa in ait. c. 2200 m s. m.; rarum, rarissime fertile. Area ijeographica : America australis ex ins. Antill. usque ad Patagoniam e. gr. Brasilia, Bahia, Minas Geraes, Rio de Janeiro, Santa Catharina, Uruguay, Argentina, Chile, ins. Juan Fernande*, Peruvia, Bo- Hvia. Africa austro-orientalis. Ai'stralia orientalis. Xova Ze- landia. Polynesia. Aspidium filix-mas Sw var. parallelogrammum Kze. In terra silvosa in ait. c. 2200 m s. m. sat commune, 1ère semper fertile. Area geographica : America tropica e. gr. Brasilia, Rio de Janeiro, Minas Geraës, Costa Rica, Mexico. Europa austro-occidentalis. Australie India. Gen. Asplenium u Asplenium lunulatum Sw. In terra silvosa ad Retiro do Ramos in ait. c. 2200 m s. m., rarum, semper fertile. Area geographica: regiones colidiores utriusque orbis. Species cosmopolitica in Brasilia e Bahia usque ad Rio Grande do Sul distributa. Asplenium scandicinum Sw. In terra silvosa in ait. c. 2200 m s. m., semel tantum inventum ; stérile. Area geographica : Brasilia austro-orientalis, Rio de Janeiro, Sâo Paulo, Santa Catharina. Ins. Jamaica. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 7!) Aspleniuni Serra Langsd.— Fisch. In terra silvosa in ait. c. 2200 m s. m., semel tantum observatum. Area geographica: Brasilia tota. Peruvia. Venezuela. Guiana. Guatemala. Ins. Cuba. Africa occidentalis. Gen. Blechnum l. Blechnum tabulare (Thunb.)Ktjhn. In campo lapidoso sicco nec non in campo humido et ad margines silvu- laruni passim in ait. c. 2000 -- 2500 m s. m.; fere semper fertile. Area geographica : America australis ex ins. Antil], usque ad Fuegiam. Africa australis. Ins. Madagascar. Blechnum germanii Hook. In campo lapidoso inter Valle das Flores et montem Agulhas Negras in ait. c. 2350 m s. m.; in campo ad rivulum supremum Ribeirào d<> Itatiaya sito in ait. c. 2500 m s. m.; planta rara, sterilis. Area geographica: Brasilia australis. C/ii/e. Patagonia oeoidentalia. Fvegia. Ins. Faliihuid. Ins. Kerguelen. Australia. Nota Zelandia. Ins. Tristan d'Accunha. Gen. Jamesonia Hook. etGnEv. Jamesonia brasiliensis Christ. In rupibus et in lapidosis : in declivi anstrali monticnli Pedra Assentada in ait. e. 2350 m s. m. ; inter Valle das Flores et montem Agulhas Negras in ait. c. 2350 m s. m. ; ad montem Pico Redondo in ait. c. 2000 m s. m. ; fere semper frequens et fertilis. Il-™ geographica : Serra do Itatiaya. Gen. Dory opter is I. Sm. Doryopteris paradoxa Fée. In rupibus hund rara : ad déclive australe monticnli Pedra Assentada in ait. c. 2300 m s. m.; ad monticulum Serra Miraflores in ait. c. 2300 m s. m. ; in Campo Redondo in ait. c. 2150 m s. m. etc. Area geographica : Brasili '., Rio de Janeiro, Minas Geraëi. 80 ARCHIVOS DO MUSEU N'ACIONAL Doryopteris itatiaiensis Fée. la rupibus sat vulgata : ad déclive australe monticuli Pedra Assentada in ait. c. 2300 m s. m. ; ad basin montis Agulhas Negras in ait. c. 2500 m s. m. : Prope Retiro do Ramos in ait. c. 2200 m s. m. ; ad Campo Redondo in ait. c. 2150 m s. m. etc. Area geographica : Serra do Itatiaya. Gen. Pteris L. Pteris incisa Thunb. In fruticetis et in apertis in ait. c. 1850 — 2100 m s. m. ; ad margines silvularum, interdum in silvulis in ait. c. 2000 — 2200 m s. m. : vulgata, interdum copiose occurrens. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro, Minas Ger. es ; ccterum . Mikania hirsutissima DC. Tn fruticetis sat frequens ; mense Julio florens. Area geographica: Brasilia, Minas Geracs, Rio de Janeiro. Mikania trichophila DC. Prope Mont Serrât in silva primaeva c. 1000 m s. m.;semel tantum observata; mense Julio florens. Area geographica: Brasilia, Bahia. Gen. Eriger on l. Erigeron linifolius Willd. Prope Mont Serrât ad marginem viae c. 1000 m s. m. ; mense Majo florens. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro, Rio Grande do Sul. Paraguay. Uruguay. Argenlina, Gen. Conyza Less. Conyza rivularis Gardn. Ad ripam fluminis Ribeirâo do Itatiaya semel tantum observata ; mense Julio florens . Area geographica: Brasilia, Minas Geraës, Rio de Janeiro. Conyza notobellidiastrum Gris. Ad ripam fluminis Ribeirâo do Itatiaya semel tantum observata; mense Julio florens . Area geographica: Brasilia, Minas Geraës, nec non prov. austral. Paraguay. Argentina. 88 ARCFIIVOS DO MUSEU NACIONAI, Gen. Baccharis l. Baccharis calvescens DG. In fruticetis haud rara. Baccharis oxyodonta DC. fa fruticetis semel tantum observata ; mmse Julio florens. Area (jeoijrapkica: Brasilia, Minas Geraës, Santa CatUarina. Baccliaris ligustrina DC. Ad ripam fluminis Ribsirâodo Itatiaya semel tantum observata ; mense Julio florens . Area geoyraphica: Brasilia, Bahia, Minas Geraés, Rio de Janeiro, Sào Pauto, Guiana brit. Peruvia. Baccharis genistelloides Pers var. trimera Bak. Ad marginem viae et in fruticetis passim. Gen. Achyrocline less. Achyrocline satureoides DC. var. nov. discolor Dus. Foffa inferiora late oblanceolata, superiora lanceolata, supra obscure viridia, remote et breviter pilosa, subtus dense arachnoideo-tomentosa ; corymbi parvi ; bracteae involucri flavae. In fruticetis passim. Folia inferiora usque ad 1 dm longa et 2,5 cm lata ; corymbi 1-4 cm diam. Gen. Jaegeria h. b. k. Jaegeria hirta Less. var. glabra Bak. Ad marginem viae humidae silvestris c. 1000 m s. m. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 89 Gen. Bidens l. Bidens rubifolius II. B. K. In silva primasva c. 1000 m s. m. Senecio stigophlebius Bak. Intei* Retiro do Ramos et Mont Serrât. Leg. E. Hemmexdorff ; det. P. Duséx. J'ignore si la plante a été collectionnée dans le campo ou dans la forêt vierge. Elle fleurit au mois de juillet. Ara geographica : Brasilia austro-orientalis. Gen. Senecio l. Senecio brasiliensis Lees. In fruticetis in consortio Baccharis caloescentis do. frequens. c.en. Mutisia l. Mutisia speciosa Hook. Ad marginem viae silvestris c. 1400 m s. m.; mens8 Julio florens. Area gcograph;.ca: Brasilia, Minas Geraôs, Rio de Janeiro, Sâo Paulo, Santa Catbarina, Rio Grande doSul. Uruguay. Fam. VALERIANACEAE Gen. Valeriana l. Valeriana scandens L. var. genuina C. A. Muller. Ad marginem silvae primaevae semel tantum observata. 622 12 90 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL Fam. RUBIACEAE Gen. Manettia mut. Manettia mitis Schum. var. typica Schum. In silva primaeva c. 1200 m s. m. Leg. E. Ule ; det. P. Dusiix. Le spécimen représente une forme ayant des feuilles rondes ou presque rondes à la base. La plante est, en général, défleurie au mois d'avril, à en juger par la spécimen rapporté par M ; E . U 1 e . Area géographie i: Brasilia, Rio de Janeiro. Gen. Psychotria l. Psychotria stachyoides Benth. Ad marginem silvae primaevaein ait c. 1800 m s. m.; mensibus Majo-Junio florens . Area geographica: Brasilia, Minas Geraës, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. Gen. Emmeorrhiza pohl. Emmeorrhiza umbellata (Spreng.) Schum. Ad marginem silvae primaevae c. 1000—1800 m s. m., ubi mensibus Majo- Junio florens. Area geographica: Brasilia, Bahia, Espiritu Santo, Rio de Janeiro, Minas Geraës, Sâo Paulo. Peruvia. Columbia. Gen. Diodia Gronov. Diodia polymorpha Cham. et Schlecht. var. acanthospermoides K. Schcji. Ad rivulum Ribeirâo du Itatiaya c. 800 m s. m. frequens. Area geographica: Brasilia, Hahia, Rio de Janeiro. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 91 Fam. AOANTHACEAE Gen. Odontonema nées. Odontonema barleroides (Nées.) 0. Ktze. In silva primaeva ad marginem viae c. 1000 m s. m.; mensibus Februarïo et Julio florens. Area geographica: Brasilia, Minas Geraes, Rio de Janeiro. Gen. Jacobinia Moric. Jacobinia Neesiana Lindau. In silva primaeva ad marginem viae c. 1000 m s. m. Fam. BIGNONIACEAE Gen. Pyrostegia prsl. Pyrostegia ignea (Vell.i Prsl. In fruticetis lapidosis ; mense Julio florens. Fam. GESXERACEAE Gen. Gesnera l. Gesnera magnifica Otto et Dictr. In rupibus in silva primaeva c. 1000 m s. m.: mense Aprili florens. Leg. et det. E. Ule. Area geographica: Brasilia, Minas Geraë", Rio de Janeiro. Fam. SCROPHULARIACEAE Gen. Monniera Juss. Monniera stricta Sciirad. In silva primaeva ad viam lmmidani c 1000 m s. m.; mense Julio florens. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiio, Sào Paulo, Bahia. Insulae Antillenses. 92 ARCIIIVOS DO MUSEU NACIONAL Fam. SOL.YNACEaE Gen. BaSSOvia Atjbl. Bassrtvia tomentosa Sendtn. var. lanceolata Dus. Circiter metralis; JbUa lanceolata vol lineari-lanceolata, c. 12 cm longa et 3 cm lata, interdum autem usquead 2 dm longa et 2,5 cm lata, membranacea in pagina inferiore remote pilosa ; flores quam in specie minores-, vix ultra lcm diam., albo-virides. In silva umbrosa c. 1000 m s. m.; mense Julio florens. Area geographica: Brasilia australis (species). BassDvia velutina Sendtn. In silva primaova c. 1500 m s. m.; mense Martio florens. Leg. E. Ule ; det. P. Dusén. Area geographica: Brasilia, Goyaz, Minas Gérai'? (var. obiusifolia). Gen. Solanum l. Solarium convolvulus Sendtn. In fruticetis sut rarum ; mense Julio florens. Area geographica Brasilia australis e. gr. Sâo l'aulo. Solanum concinnum Schott. In fruticetis sat frequens; mense Julio florens. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro nec non prov. australiores. Solanum Balbisii Dun. In fruticetis remotis semel tantum observatum ; mense Julio florens. Area geographica: Brasilia, Minas Garaës, Rio de Janeiro, Sâo Paulo, Rio Grande do Sul. Solanum Neves Armondii Dus. n. sp. Frutex ramulis pedicellisque pilis apïce etelligeris, griseo-brunneis dense to- mentosis ; folia plerumque sulitaiii, oblongo — vel ovato-lanceolata, assymmetrica, breviter petiolata, breviter cuspidata, basi rotundata, integerrima, supra stellato- pilosa, subtils densius stellâtô-pilosâ et nervis pilis apice stelligeris dense ornata : inflorescentia terminais, pauciflora, u'mbeiliformis ; pedunculi stellato-pilosi ; P. DUSK.V, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 93 pedicelli graciles, lineares, glandulosi ; calyx profonde 5-partitus, Iobîs corolla parum brevioribus, utroque latere glandulasis ; corolla expansé campanulata, cire. e raedio 5-partita, extus stellato-pilosa ; stamina aequalia, linearia, poris apicalibus anticis ; pistillu nivectum, sursum vix incrassatum, stamia longe suprerans ; bacca ovata, nigro-caesia . In silva primaeva ad marginem viae in ait. c. 900 — 1700 m s. m.; mensibus Mayo — Julio florens. Ad sectionem Pachystemonum Dix. pertinet. Solano concinno Sciiott sine dubio proximum ; ab bac specie bis rébus distinguendum: ramulis persistenter stellato-pilosis, fôliis mollioribus, subtus ad nervas pilis robustiusculis, apice steligeris vestitis, inflorescentia multo minore, umbelliformi, pedunculo stellato- pubescens, haud glanduloso, calyce corolla parum Ijreviore, corolla ex tus stellato- pilosula. Solanum argenteum Dun. var. lepidocarpum Dus. A typo folliis juven tu te facie remote lepidotis, mox glaberrimis, calyce et corolla utroque latere Iepidota, pistillo apice parum incrassato, curvato, bacca lepidoto-argentea recedens . In silva primaeva c. 1750 m s. m.; mense Majopro parte defloratum. Area geographiea: (spe^iei) Rio de Janeiro, Minas Geraës. Solanum rufescens Sendtn. Inter Mont Serrât et Campo Bello; mense Julio pro parte jam defloratum. Arc geographiea: Brasilia, Rio de Janeiro nec non prov. australiore3. Leg. E. Hemmexdorff ; det. P. Dusén. Gen. Cyphomandra sesdt.-. Cyphomandra calycina Sendtn. In silva primaeva c. 1300 m s. ni. : mense Decembri florens. Leg. E. Ule; det. P. Dusén. Area geographiea; Brasilia, Rio de [Janeiro, Minas Geraej nec non p:ov. au^traliores. Gen. Cestrum l. Cestrum cfr. laevigatum Schlecht. In silva primaeva c. 1700 m s. m. ; mensibus Majo — Julio florens. Area geographiea : Brasilia, Rio de Janeiro, Minas Gcraë?, 94 ARCHIV03 DO MUSEU NACIONAL Gen. Brunfelsia s-w. Brunfelsia Hopeana (Hook.) Bentii. var. niacrocalyx Dus. A specie calyce tubuloso, quam in typo muïto Iongiore, longïtudine tubum corollae fere aequante recedens. In silva primaeva c. 1600 m s. m. ; mense Martio florens. Leg. E. Ule.; det. P. DusÉN. Area geographica (speciei) : Brasilia, Para, Bahia, Minas Geraës, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. Fam. L.vBIATAE Gen. Salvia L. Salvia guarani tica St. Hil. Ad marginein silvae primaevae c. 1S00 m s. m. sat rara; mensïbusl Mail io — Junio florens . Area geographica : Brasilia meridionalis. Uruguay. Salvia Sellowiana Bentii. Ad marginem silvae primaevae c. 1800 m s. m. sat rara; mensibus Martio — Junio florens. Area geographica: Brasilia meridionalis. Gen. Hyptis Jacq Hyptis umbrosa Salzm. In silva primaeva ad marginem viae prope Mont Serrât c. 1000 m s. m. ; mense Majo florens. Area geographica : Brasilia, Bahia, Minas Gcraej, Sâo Paulo, Rio de Janeiro. Fam. VERBENACEAE Gen. Verbena l. Verbena strigosa Ciiam. In silva primaeva ad marginem viae c. 1000 m s. m. P DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 95 Fam. LOGrANIACEAE Gen. Buddleia l. Buddleia brasiliensis Jacq. In fruticetis minus densis et in pascuis apricis haud rara; mense Julio florens. Area geographica : Brasilia, Rio de .Janeiro, Minas Geraës. Fam. ERICACEAE Gen. LeuCOthoë Don. Leucothoë laxiflora Mkissn. var. Martii Mbissn. Ad ripam fluminis Ribeirào do Itatiaya c. 800 m s. m Fam. UMBELLIFERAE Gen. Hydrocotyle l. Hydrocotyle quinqueloba Ruiz et Pav. var. quinqueradiata Urban. Ad marginem silvae primaevae in ait. c. 1850 m s. m. ; mensibus Majoet Junio florens. Area geographica : Brasilia, Minas Gérais, Sâo Paulo, Rio de Janeiro. Fam. MELASTOMACEAE Gen. Tibouchina aubl. Tibouchina estrellensis Ccgn. Ad marginem silvae et in fruticatis pluribi : mensibus Julio et Augusto florens Arei geographica : Brasilia, Rio de Janeiro, Minas Geraës. Tibouchina semidecandra Cogn. In silva primaeva ad marginem viae c. 1700 m s. m. 96 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL Gen. Meriana Schwartz. Meriana Claussenii Tkiana. Ad marginem silvae primaevae props Mont Serrât praedium c. 1000 m s. m. mense Julio florens. Arbor c. 15 m altus, <>]> flores lacteos numerosissimos distanter niveo- splendcns. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro. <;en. Leandra Raddi Leandra involucrata DC. Ad marginem silvae sat rara; mensibiis Julio et Augusto florens, Area geographica-, Brasilia, Minas fieraë-i, Sâo Paulo. Leandra pactinata Cogn. Ad marginem silvae et in fruticetis pluribi; mensibus Junio et Julio florens. Area geographica: Bras lia, Rio de Janeiro. Leandra carassana Cogn. In silvae primaeva ad marginem viae prope la Maciera c. 1800 m s. m.; mensibus Majo et Junio florens. Area geographica: Brasilia, Minas Gerbes, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. Gen. Miconia Ruiz et Pav. Miconia rigidiuscula Cogn. var. parvifjlia Cogn. Ad marginem viae in silva primaeva; mense Augusto florens . Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. Fam. CACTAOEAE Gen. Rhipsalis Gaertn. Rhipsalis Regnellii Lindberi;. In silva primaeva in truucis arborum in ait. c. 1000 m s. m. : mense Julio fructibus fere maturis prœdita. Area geographica: Brasilia, Minas Geraës. P. DUSEN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 97 Fam. BEGONIACEAE Gen. Bégonia l. Bégonia luxurians Sciieidw. In silva primaeva ad marginem viae in ait. c. 800 — 1500 m s. m.; mensibus Aprili et Majo florens (sec. spécimen Uleanum). Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro, Minas Geraë.'. Bégonia Riedelii A. V>2. A typo petiolis apice eorona setosa ornatis diversa. In silva primaeva ad marginem viae in ait. c. 1700 m s. m. ; mense Majo alabastra praebens. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro. Fam. LOASACEAE Gen. Loasa Adans. Loasa parviflora Sciirad. In silva primaeva ad marginem viae in ait. e. 900— 1500 m s. m.; speei- mina florentia, mensibus Martin et Majo inventa, adsunt. Area geographica: Brasilia, Rallia, Minas Geraës, Rio de Janeiro Fam. PASSIFLORACEAE Gen. Passiflora l. Passiflora violacea Vell. In silva primaeva ad marginem viae in ait. c 1750 m s. m.; mense Majo florens. Area geographica: Brasilia, Goyaz, Rio de Janeiro, Minas Geraës, Sâo Paulo, Rio Grande do Sul. Fam. MARCGRAVIACEAE Gen. Marcgravia l. Marcgravia polyantha Delp. In saxis rupibusque umbrosis in vicinitate praedii Mon) serrât pluribi; verisi- militcr mense Augusto florens; mense Julio fioribus fere evôïutis ornata. Area geographica: Brasilia, Miaas Gcraes, Rio de Janeiro, Sfo Paulo. 6522 13 9S ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL Fam. YIOLACEAE Gen. Viola L. Viola cerasifolia St. Hil. In silva primaeva in ail. e. 1200 m s. m.: mense Fehruaiio florens. Leg. et (li 't. E. Ule. Area geographica: Brasilia, Minas Geraës, Rio de Janeiro, Sâo Paulo, Santa Oatharina, Paranâ. Fam. EUPHORBIACEAE Gen. Fragariopsis St. hil. Fragariopsis scandens St. Hil. In silva primaeva ad marginem viae in ait. c. ITôO m s. m.; mense Majo flores praebens. Det. A. Loefgrex. Arex geographica: Brasilia meridionalis. Fam. POLYGALACEAE Gen. Polygala l. Polygala lancifolia Sr. Hil. In silva primaeva ad marginem viae e. lôOO m s. m. Polygala paniculata L. In frulicetis et ad marginem viae silvestris sparsim ; mense Julio florens. Area geographica: Brasilia tota et partes calidiores Americae. Fam. MALPHLGIACEAE Gen. Banisteria l. Banisteria stellarls Gr. Ad marginem silvae primœvaein ait. c. 1800 m s. m.: mense Martio florens- Leg. et det. L. Ule. Area geographica: Brasilia, Piauhy, Bahia, Minas GeraC'S. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 99 Banistei^ia crebrifolia Iuss. In silva primaeva in ait. c. 1000 m s. m.; mense Julio fere deflorata;' Arec, geoi/raphica: Brasilia, Rio de Jaaeiro, Minas Geraès. Fam. LEGUMINOSAE Gen. Bauhinia l. Bauhinia forficata Link. In silva primaeva in oit. c 1300 m s. m.; mense Majo florens. Arei ijeographica: Brasilia australis. '■en. Piptadenia bexth. Piptadenia micracantha Benth. sine loco speciali indicato in ait. c HOU m s. m.; mense Martio florens. Leg. E. Ule ; det. P. Dusén. Area géographie*: Brasilia, Rio de Janeiro. Gen. Isodesmia Gardn. Isodesmia tomentosa Gardx. Sine loco speciali indicato in ait. <•. 1200 m s. m.; mense Februario florens Leg. E. Ule; det. 1'. Dusén. Area geographica: Brasilia, Minas Geraëj, Rio de Janeiro. Gen. Phaseolus L. Phaseolus membranaceus Hentii. sine loco speciali indicato in ait. c. 1G00 m s. m.; mense Januario plantam florigeram invenit E. Ule. Fam. RANUNCULAOEAE Gen. Anémone l. Anémone Sellowii PaizL. In silva primaeva ad margines viae in ait. c. 1500 m s. m. haud rara ; species superba et speciosa mensibus Majo — Julio florens. Area géographie a: Brasilia australis. 400 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL Gen. Clematis l. Clematis dioica L. var. brasiliana Eichl. In silva primaeva ad marginem viae c. 1750 m s. m.; mense Majo fructibus fere maturis omata. Area geographica: Brasilia tropiea et sub-tropica. Guiana. Pcruvia. Ins. Antill. Fam. AMARANTACEAE Gen. Alternanthera forek. Altei-nanthera Moquini (Webb. ) In fruticetis ad marginem viae in ait. c. 800 m s. m.; mensibus Junio — Julio florens. Area geographica; Brasilia, Miûas Geraës, Rio de Janeiro, Sâo Paulo. Fam. PIPERACEAE Gen. Peperomia Rmz et pav. Peperomia diaphanoides Dahlst. H. Dahlstedt, StuJion iiber Sûd-und Central- Amerikanische Peperomien, etc. Kgl. Svenska Vet. - Akad. Handl. Bl. 33. n°. 2, p. III. Stockholm. 1900. In saxis rivalibus c. 800 m s. m.; menSe Julio pro parte maxima déflora ta. Area geographica: Brasilia, Rio Grande do Sul. Peperomia G-lazioui C. De. p. p. C. de Candolle, Piperaceae Novae, etc. Liunaea. Vol. 37, p. 380. (1871 — 1873;. H. Dahlstedt 1. c. p. 160. In silva primaeva in truncis arborum c. 000 m s. m.; mense Julio 1ère deflorata. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro, Santa Catharina. Peperomia distans (Miq.) H. Dahlstedt !. c. p. 140. In silva primaeva ad saxa rivalia in ait. c. 900 m s. m. Area i/eographica: Brasilia, Rio de Janeiro, Santa Catharina. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 101 Fam. ORCHIDACEAE c.en. Habenaria Willd. Habenaria parvifLora Lindl. Sine Ioco accuratius indic-ato in ait. c. 1000 m s. m.; mense Martio florens. Leg. et det. E. Ule. Area geographica: Brasilia, Rio de Janeiro, Minas GeraëJ, Sâo Paulo, Santa Catharina, Rio Grande do Sul. Uruguay. Paraguay. Guiana brit. Columbia. Venezuela. Gen. Pogonia Juss. Pogonia Rodriguesii Ccgn. In silva primaeya in ait. c. 1000 m s. m.; mense Martio florens. Leg. et dot. E. Ule. Arca geographica: Brasilia, Minas Geraë3. Gen. Physurus l. c. Rich. Physurus humilis Cogn. Prope Monl Serrât in silva primaeva in ait. c. 900 m s. m. ; mense Martio florens . Leg. E. Ule ; det. P. Dusén. Area geographica : Bros lia, Rio do Janeiro. Gen. Octomeria R. br. Octoraeria giv.ndiflora Lindl. Prope Mont Serrât in siiva primaeva ad truncos arborumin ail. c. 1000 m s. m. ; mense Julio parce florens. Area geographica : Brasilia, Minas Gérais. Gen. IsOChilllS R. Br. Isochilus linearis li. Br. Props M> >nt Serrât in silva primaeva ad truncos arborum in ait. c. 1000 m s. m. Area geographica : Brasilia, Bahia, Minas Geraëi, Rio de Janeiro, Sâo Paulo, Santa Catharina. Argentiaa subtropica. Guiana gall. Colum- bia. Venezuela. America centralis. Guatemala. Mexico. 1ns. Antill. Ins. Cuba. Ins. Jamaica. Ins. S. Domingo. Ins. St. Vincent. Ins. Guadeloupe. Ins. Martinique. Ins. Trinidad. 102 AftCHIVÔS DO Ml SET' NACIONAL Gen. Epidendrum l. Epidendrum ramosum Iacq. In saxis ad marginem silvae in ait. c. 800 m s. m. ; mense Julio fructi- bus fere maturis praeditum. Area geographica : Brasilia, Rio de Janeiro, Santa Catharina, Matto Grosso nec non Rrasilia australi-orient. Peruvia. Ecuador. Guïina gall. et bl'it. Venezuela. Costa Rica. Mexico. Ins. 5. Domiw/o. Ins Martinique. Ins. S.. Vicent. 1ns. Cuba. Ins. Jamaica. Ins. Purrlo Rico. Ins. Guadeloupe. Epidendrum elongatum t.raiiam. Prope Mont Serrât in saxis rupibnçque pluribi. Gen. Phymatidium lin-dl. Phymatidium delicatulum Lixdl. Prope M- trigonis magnisacntis. Amphigastrio. caule latiora e basi obcuneata subcircularia, profonde 6-flda, lobis apicalibus lanceolatis porrectis lateralibus similibus recto pi rioribus dentiformibus . Folia floralia caulinis majora, intima late triang rotundato-trunoato, marginibus integerrLmis nndulatis . Amphig . floral itimum magnum profunde bifidum lobis intorum longe bifidis margine externo sp Perianthia foliis suis duplo longiora erecta compresso-obconica ore treuncato- repando. In silvulis in truncis putridis in ait c. 2200 m s. m. semel tantum, sed sat abunde inventus. Gen. Lophocolea Dum. Lophocolea effusidens Steph. In silvulis ad saxa in ait. c. 2200 m s. m. sat rara. Lophocolea spsctabilis Steph. In terra silvosa passim in ait. c 2100 —2300 m s. m. Gen. Mastigobryum nées. Mastigobryum arcuatum L. et G. In silvulis ad truncos arborum in ait. c. 2100— 2300 m s. m. vulgatum, interdum copiose occurrens. Gen. Lspidozia Dum. Lepidozia. chaetophylla Spruce. In terra silvosa passim, sed fere semper parce occurrens; ad margines silvu- larum nec non in fruticetis ad terram interdum frequens ; in ait. c. 2100 — 2300 m s. m. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 113 Lepidozia inaequalis L. et L. In silvulis ad truncos arborum passim, praesertim tamen in truncis putridis, non rare copioseoccurrens; in ait. c. 2100 — 2G00 m s. m. inventa. Lepidozia verrucosa Steph. In caespitibus graminearum emortuis in ait. c. 2200— 2500 m s. m , interdum frequens. Gen. Isotachis Mitt. Isotachis inflata STEru. n. sp. Sterilis major t'usco-brunnea flaceida in saxis irroratis 1 axe caespi tans. Caulis ad 8 cm longus tenuis ftiscus rigidus parum ramosus.ramis plus minus longis parum patulis. Fo'ia conferta oblique patula eonduplicatim concava, valde inflata, in piano reniformia subsymmetrica 3,5 mm lata, 2,2 mm longa, brevi basi inserta, margine postico remote bidentato, apice ad 1/5 late lunatim exciso, Iobis late triangulatis acutis aequimagnis. Cellulae apicales 27 X 3G :J-, basales 27X"2 :•>• parietibus validis. Amphig. foliis multo minora 2 mm lata, subcircularia utrinque 3 -dentata, dentibus brevibus validis, apice adl/2biloba, lobis late triangulatis porrectis obtusis, sinu augusto exciso. In rivulo Ribeirào do Itatiaya diçto, ubi in altc. 2500m s. m. copioseoccurrit. Isotachis mascula G. Prope Retira do Ramos ad saxa rivalia copiose occurrens . Isotachis parva Steph. n. sp. Sterilis, minor, rigidula, flavo-virens, dense caespitosa saxicola. Caulis ad 15 mm longus simplex erectus vol prostratus hic illic radicellis longis fasciculatim e basi amphigastriorum ortis repens. Folia remotiuscula 1 mm longa, eonduplicatim concava, brevissima basi inserta, oblique patula, adscendentia, symmetrica sub- rotunda parum longiora quam lata, margine postico remote biangulato ceterum integerrima ad 1/3 emarginato-biloba, lobis late triangulatis acutis aequimagnis. Cellulae apicales 18X27 !* parietibus validis irregulariter nodulosis, basales 18X72 u. parietibus validissimis. Amphig. foliis parum breviora (0,8 mm longa) sed duplo angustiora, ambitu obovata, brevi basi inserta, utrinque dente mediano valido recte patulo armata basi cuneatim angustata, apice ad 1/2 biloba, loi is anguste triangulatis acutis porrectis. Ad saxa in fruticeto inter Retira do Ramos et Maciera do Couto in ait. c. 2100 m s. m.;semel tantum observata. 6522 15 114 ARCHIVOS DO MUSEU XACIOXAL c.en. Schisma nées. Schisma Juniper inum Nées. In declivi australi monticuli Pedra Àssentada in saxis rupibusque in ait. c. 2300 m s. m., interdum copiosissime occurrens. Gen. Trichocolea dum. Trichocolea brevifissa Steph. In silvulis in ait. c. 2100 — 2G00 m s. m. in truncis arborum et in truncis putridis nec non in terra passim, sed fere semper parce i Gen. Balantiopsis mitt. Balantiopsis brasiliensis Steph. In terra umbrosa ad marginem silvulae, prope Retiro do Ramos in ait. c. 2200 m s. m. sitee, ubi abunde occurrit ; ad rivulos quoque interdum fréquents. Gen. Radula dum. Radula saccatiloba Steph. Prope Retiro do Ramos in culmis putrescëntibus Arthrostylidii Trlnil (?) in ait. c. 2200 m s. m.; semel tantum observata. Radula subinflata L. et G. Prope Retiro do Ramos in culmis putrescëntibus Arthrostylidii Trinii (?) in ait. c. 2200 m s. m.; semel tantum observata. Radula subtropica Steph. In silvulis in ait. c. 2100 — 2300 m s. m. ad truncos arborum passim. interdum, praecipue in nemoribus umbrosis, copiose occurrens. Radula tenera Mitt. In terra silvosa in ait. c. 2200 m s. m. passim. Gen. Microlejeunea spruce. Microlejeunea subulistipa Steph. In nemoribus umbrosis in ait. c 2000—2300 m s. m. ad folia arborea; plerumque parce occurrens. P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 115 Gen. Taxilejeunea sprcce. Taxilejeunea obtusifolia Steph. Haud procul a Valle das Flores in ait. c. 2350 m s. m. ad truncum nec non atl ramos arboris abunde occurrens. Gen. Strepsilejeunea sprcce. Strepsilejeunea inflexa Hpe. In silvulis umbrosis ad truncos arborum nec min ad truncos putrescentes in ait. c 2000— 2600 m s. m. vulgata. Gen, Frullania raddi. Frullania divergens L. et L. Prope Retiro do Ramos in rupibus, pluribi fréquenter occurrens. Frullania Dusenii Steph. n. sp. Monoica, mediocris, flaccida, fusco-brunriea, corticola. Caulis ad 5 cm longus, repens, tenuis irregulariter breviterque pinnatus, pinnis longioribus iterum pin- natis, oblique patulis. Folia cauHna conferta, subrecte patula, concava, apice decurva, subcircularia, basi antica appendiculo magno incurvo aucta. Cellulae apicales 18 y., trigonis majusculis acutis, nasales 27 *, trigonis maximis acutis. Auricula magna caule plus duplo latiora, margine postico breviter coalita, sub- erecta vel parum nutantia, oi^timecucullata, subrotunda, compressa carina quidem inflata, ore amplo oblique truncato. Amphigastria magna caule 4-plo latiora, imbricata, appressa, subrotunda, basi sinuatim inserta, alis decurrentibus caulem vaginatim amplectentibus, apice ad 1/3 biioba, sinu angusto obtuso, lobis late tri- angulatis répandis obtusis. Folia floralia intima al te connata excipulum obco- nicum formantia, falcato-oblonga obtuse vel subacuta integerrima, loljulo longe acuminato canaliculato integerrimo. Amphig. florale longe bifldum, integerrimum. Perianthia longe rostrata, oblongo- elliptica, 4-plicata, plicis in acie répandis. Androecia brevissima, globosa, in caule lateralia, bracteis magnis, inflatis, 2-jugis. Ad Retiro do Ramos in ait. c. 2200 m s. m. in ramis Pyri Mali L. Frullania glomerata L. et L. Ad Retiro do Ramos in truncis Pyri Mali L. 116 ARCIIIVOS DO MUSEU XACIONAt. Frullania hians L. et L. Ad Retire do Ramos in truncis Pyri Mali I.. Frullania semivillosa L. et L. Ad Retiro do Ramos in truncis Pu ri Mali L. Frullania setigera Stepii. Prope Retiro do Ramos in truncis arborum passim, interdum occurrens. 2. Des parties inférieur de la montagne. MARCHAHTIALES Fam. MARCHAXTIACEAE Gen. Dumortiera Reinw Bl. et N. ab E. Dumortiera hirsuta (Sw.) N. ab E. Ad rivulum in ait. c. 000m s. m. Gen. Marchantia (L.) raddi. Marchantia chenopoda L. In silva primaeva ad rivulum in ait. c. 000 m s. m. JUNQEKMAMIALES Fam. JUXGERMANNIACEAE ANACROGYNAE Gen. Aneura dum. Aneura liirtiflora Stepii - Dioiea, major, fusco-olivacea, valida, laxe eaespitosa, terricola. Frons c. 4 cm longa, regulariter 3-pinnata, haud alata. Truncus simples fuscus, validus, sub- teres, pinnae alternantes parum patulae, truneo aequilatae, pinnulae remotiusculae angustiores, margine cellulis hyalinis uniseriatis limbatae. Cellulae internae P. DUSÉN, LA FLORE DE LA SERRA DE ITATIAYA 117 plantae parcae corticalibus aequimagnae. Iïaml feminei cauligeni maximi oppo siti crassi oblongi margine foliaceo profunde pinnatim diviso, segmentis imbri- catis plus minus angustis hamatis, papulosis irregulariterque crenatis. Pistilla numerosa longe biseriata, Iamellis interjectis obtecta. In silva primaeva ad rivulum in ait. c. 850 m s. m. copiose occurrens. Gen. Metzgeria Radm. Metzgeria poly tricha Spruce. Tn silva primaeva adtruncos arborum in ait. c. 1000 m s. m. frequens. Gen. Androoryphia nées. Androcryphia confluens (Tayl) Nées. Tn silva primaeva ad rivûlos in ait. c. 800— 1000 m s. m. vulgata, sed fere semper parce occurrens. Fam. JUNttERMANNIACÈAE ACROGYNAE Gen. Anastrophyllum (Spruce) Steph. Anastrophylum piligerum Nées. In saxis c . 800 m s . m . Gen. Plagiochila dum. Plagiochila patentissima Lj>bg. In vallibus profundis umbrosis ad ramulos in ait e. 000 m s. m. sat vulgata, interdum copiose occurrens". Plagiochila rutilans Lueg. In saxis rivalibus c. 800 — 1000 m s. m. vulgata, haud rate copiose occui-rens . Gen. LophûCOlea Dum. Loph^colei coadunata (îw.i In truncis putridis in alt.c. 850 m s. m. sat sparsa. 118 ARCHIVOS DO MUSEU NACIOXAL Gen. Trichocolea dum. Trichocolea brevifissa Stepii. In saxis rivalibns passim. r;en. Radula Dum, Radula pallens nées. In silva primaeva in ait. c. 850 — 1000 m s. m. vulgata. Gen. Madotheca dum, Madotheca brasiliensis G. In silva primaeva ad truneos ramosque arborum vulgata, haud rare copiose occurrens in ait. c 850—1000 m s. m. Gen. Eulejeunea spruce. Eulejeunea flava (Sw. ) Spruce. In vallibus rivulorum profundis in foliis vivis vulgata. Gen. Taxilejeunea spruce. Taxilejeunea isocalycina ( Nées. ) In vallibus rivulorum profundis ad folia arborea nec non ad -axa rivalia sat vulgata in ait. c. 850-1000 m s. m. Gen. Drepanolejeunea spruce. Drepanolejeunea lancifolia G. In silva primaeva, praesertim in vallibus rivulorum profundis ad folia frequens.; [Gen. Bryopteris lindenb. Bryopteris tenuicaulis Tayl. In silvis minus densis ad truneos l'adicesque arborum sat vulgata, intei'dum abundans. P. DUSÉX, LA FLORE DE LA SERRA DO ITATIAYA 119 c.en. Frullania rakdi. Frullania brachycarpa Spruce. In apertis ad saxa in ait. c. 850 m s. m. frequens. Frullania hians L. et L. In silva primaeva minus densa ad truncos arborum passim in ait. c. 900 m s . m . Frullania patens Ldbg. Il silva primaeva minus densa ad truncos arborum in ait. c. 900 m s. m. sat vulgata, sed plerumque parce occurrens. CAMPANHAS DE PESCA DO "ANNIE,, CRUSTACEOS Carlos Moreira ASSISTENTB DA SECi.'Xo DE ZOOLOGIA (3521 — 903 f* I CAMPANHAS DE PESCA DO "AIME, CRUSTACEOS CARLOS MOREIRA ASSISTEXTE DA SECÇÂO DE ZOOLOGIA Foram por mim publicados em maio de 1903, no boletim da Sociedade Nacional de Agricultura Brazileira, os estudos preliminares da collecçâo de crustaceos pes- oados pelo Annie. Tendo completado esse trabalho com as especies que ainda tinha em estudo, publico-o, reproduzindo as diagnoses das especies novas, quer por terem sahido muito incorrectas, quer para dar-lhes mais publicidade. E' por certo lastimavel que a empreza de pesca, fundada pelosSrs. Bandeira & Bravo, tivesse tâo curta duraçâo, apenas très mezes, podendo bem se avaliar quâo farta messe de resultados scientiflcos era de esperar de seu proseguimento. Nâo me deterei em detalhes sobre os apparelhos e processo de pesca empregados a bordo do Annie, destes ha no trabalho sobre os resultados ichthyologicos, publicado pelo meu amigo e collega, o distincto zoologo Sr. Alipio de Miranda Ribeiro, no boletim da Sociedade Nacional de Agricultura Brazileira, anno VII ns. 3 e 4 de abril a junhode 1903, minuciosas e complétas descripçôes. Mais a miudo e de preferencia se dirigia o Annie à ilha Rasa, na entrada da bahia do Rio de Janeiro, centro da érea predilecta que se estendia de 43° a 44° W. Green- wich, mormente a E. SE. da ilha ; tendo sido a costa explorada desde Cabo Frio (Estado do Rio de Janeiro) até a ilha de S. Sebastiào (Estado de S. Paulo), entre 42° e45°,20 W. Greemvich, a varias profundidades. Sô très vezes me foi dado seguir de perto as pescas do Annie, vendo-me forçado a recorrer ao commandante deste, para collier informaçôes sobre o logar da pesca e profu ndidade a que fora lançada a rêde. 124 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL Em gérai sô obtinha indicaçôes approximadas, nem de outro modo podia ser, visto que su se procedia a uma sondagem no momento de lançar a rude, que era arrastada em grande perimetro durante horas, as sondagens apenas indicando o ponto inicial da pesca. A collecçâo de crustaceos colligidos é constituida por 22 generos, dos quaes cinco sâo novos para o benthos brazileiro, 25 sâo as especies que représentait! estes generos, sendo 10 especies e uma vaiïedade novas para a fauna brazileira e très d'aquellas, novas para a fauna do globo. Kntre as especies algumas merecom especial mençâo : como Pseudosquilla bra- -•iliensis, que é a segunda especie do genero encontrada em aguas brazileiras ; Scyl- l uni s arctus, cuja existencia no Atlantico occidental sera, porcerto, surpreza para os carcinologos, Nephrops rubellus, primeira especie do genero para o Atlantico occidental, Collodes rostratus, Notolopas gracilipes, Pilumnoides perlatus e Leurocyclus tuberculosus, que sô tinliam sido assignalados em zonas mais ao sul e cuja àrea de dispersào conhecida tornou-se mais extensa ; para a fauna brazileira sâo novas além destas, as especies : Squilla empusa, Alpheus dentipes, Stenocinops polyacantha e Pagurus arrosor var petersi e a especie Portunus (Achelous) spinicarpus, cuja existencia em localidades ao sul de Barra Grande (Alagôas), nào tinba sido assignalada. De nâo pequena monta é, portanto, osubsidio com que concorreram para o conhe- cimento da fauna brazileira, com as campanhas de pesca ûa Annie, seus proprieta- rios Srs. Gastâo Bandeira, Miguel Bravo e Alfredo Veiga, a quem renovo os protestos de minha gratidâo. pelo modo cavalheiroso por que sempre me acolheram. C. MOREIRA, CAMPANHAS DE PESCA DO " ANNIE ,, 125 STOMATOPODA SQUILLID^ Squilla empusa Say. S. empusa Say — Payne Bigelow, Proe. U. S. Nat. Mus., v. XVII, pag. 525(1895) 5 C. Moreira, Lnvowa, Bolet. Soc. Nac. de Agricult. Brazileira, anno VII, ns. 1 a 3, àe Janeiro a março, 1903 ; tirado à parte, pag-. 5 (I5demaio de 1903). Novc exemplairs, 1 î e 4 , spinis duabus lateralibus instructis, subter spina una procurva, antennis corpore paulo longioribus, appendicibus la- mellosis rotundato-triangularibus antennarum pedwicido breoioribus, thorace sulcis pubescentibus, in parte antica seriebus dentium duabus, in rostro decur- rentibus, dentibus pastantennalibus permagnis, in parte postica carinis septem longitudinalibus, centrait spinulosa, duabus subcentralibus, duabus intermediis, duabus lateralibus procuras, prope et parallelis ad latera ; manibus angustis elongatis, superne carinauna spinosa, intus duabus peroalidis, subtus, una valida et duabus e rternis, superiori valida et inferiori diffusa; abdominis segmentis quinque primis sine costis, omnino leviter carrugatis, sexto spinis quatuor in rnedio instructis, tel son subquadrato, spinis duabus excentricis ad basini instructis. 0 rostro é longo, recurvado para cima, tem quasi dous terços do comprimento do céphalothorax, é guarnecido de dous espinhos agudos e curvos para a trente, uni de cada lado, quasi na metade de seu comprimento e um na face inferior adiante destes, é concavo achatado e largo na base, mais longo que o pedunculo das antennas externas, o céphalothorax tem no prolongamento de cada espinho latéral do rostro uma série de quatro espinhos fortes virados para a trente, estas séries de espinhos prolongam-se quasi até o sulco cervical, diminuindo estes gradativamente de diante para tràs, entre os ultimos espinhos e o sulco cervical ha um grupo de pequenos espinhos collocados em duas linhas convergentes para trâs, entre as duas séries de espinhos ha uma pequena saliencia longitudinal espinhosa, na altura do quarto espinho de cada lado ha dous espinhos equidistantes em linha parallela ao sulco cer- vical, adiante do ultimo destes ha um grande, em face deste ha outros dous, o espinho antennal é grande e vai alèm da base das palhetas das antennas, na base e atras destes espinhos ha um ou mais espinhos hepaticos, geralmente dois, os sulcos hepaticos e cervical sâo puboscentes e guarnecidos de espinhos na margem posterior ; o céphalothorax na parte posterior ao sulco cervical é guarnecido de sete saliencias longitudinaes, a mediana ù espinhosa tem dous espinhos agudos e salientes na extremidade anterior, as submedianas e intermedias sâo levemente granulosas e as lateraes estào muito proximo das margens lateraes e sâo parallelas a estas. O fla- gello das antennas externas épouco mais longo que o corpo. C. MOREIRA, CAMPANHAS DE PESCA DO " ANNIE ,, 129 Os chelipedes pouco mais longos que o corpo (sem o rostro), sâo subeguaes, o méro achatado de cima para baixo, possue espinhos virados para a frente nas bordas lateraes e dois grandes espinlios na extremidade anterior destas, o carpo possue espinhos de diversos tamanhos pouco regularmente dispostos, o propode possue uma forte saliencia longitudinal guarnecida de espinhos, na face superior, duasna face interna, tendo a superior espinhos mais fortes, duas na face externa, sendo a inferior pouco accentuada e provida de espinhos pequenos, estas duas salien- cias guarne ridas de espinhos prolongam-se quasi até a extremidade do dedo immo- vel, na face inferior do lado interno ha uma aresta guarnecida de espinhos, na parte proximal desta ha uma série curta, de espinhos, sendo uni grande (pouco regular nas femeas), nas faces inferior e externa, nas âreas intermediarias as saliencias espi- nhosas ha pequenos espinhos mais ou menos alinhados em séries longitudinaes, na face externa do dactylo ha duas séries longitudinaes de espinhos, a inferior tem maior numéro destes e a superior tem uni grande na parte proximal, o dedo immovel tem em cada margem latéral da superficie de contacto com o dactylo, uma série de pequenos espinhos, entre estas ha uni alinhamento longitudinal de pequenos tuber- culos, quasi a meiodeste ha uni grande dente, na superficie de contacto do dactylo ha ao centro uni alinhamente longitudinal de grandes tuberculos e de cada lado pequenos tuberculos alinhados tambem longitudinalmente, as extremidades do dedo immovel e do dactylo sào agudas curvas, cruzando-se quando se adapte este contra aquelle, o dactylo e dedo immovel sâo curvos para dentro. Os cinco primeiros segmentas abdominaes sào levomente rugosos, nâo possuem saliencias nem longitudinaes, nem transversaes, as expansôes lateraes sâo recur- vadas para trâs, principalmente as do primeiro segmente e terminadas em ponta, possuem duas depressûes pubescentes, o esterno do primeiro segmento tem dous espinhos fortes dirigidos para fora, proximo da base e do lado externo de seus appendices e um ao centro, os esternos dos 2°, 3°, 4° e 5° segmentas tôm cada um ao centro um forte espinho erecto (nas femeas, dos espinhos centraes, apenas ha um pequeno rudimento), o sexto segmento tem dous pares de espinhos ao longo da linha mediana, na face dorsal, um pequeno na margem posterior nesta linha e dous, um de cada lado, na linha da base das expansôes lateraes e transversalmente na altura do segundo par de espinhos da linha mediana, o telson ê quasi rectangular, tem um espinho em cada angulo posterior e dous juntos no vertice de uma salien- cia triangular que ha em sua base. Tèm sido pescados militas exemplares desta especie â distancia de 30 a 35 milhas da costa entre 43° e 43°,30',W. Greenwnii e â profundidade de GO a 100 métros . O colorido gérai em ambos os sexos é roseo, a base dos espinhos do céphalo- thorax e chelipedes é rubra, sendo a extremidade branca, mero e carpo com uma mancha rubra, très quartos da parte proximal do dactylo, parte proximal do dedo immovel face externa do propode e appendices abdominaes rubros. Ovos a principio verdes, quando jâse notam os olhos do brephalo quasi brancos. Têm apparecido machos em maior numéro, em gérai as femeas sâo menores que os machos. 6522 H 130 ARCHIVOS DO MUSEU NACIOXAL Dimensôes do maior d : Comprimento, da base do rostro â margem posterior do telson 0%147 Comprimento do cephalotorax, da base do rostro â margem posterior 0m,055 Comprimento do rostro 0m,026 » total do chelipede direito 0m,160 » do dactylo 0™,038 » do propode, da extromidade proximal â arti- culaçûo do dactylo 0™051 Comprimento do abdomen 0m,O92 Dimensôes da maior 2 , com ovos : Comprimento da base do rostro ;'i margem posterior do telson 0»,M6 Comprimento do céphalothorax, da base do rostro â margem posterior 0m,05<> Comprimento do rostro 0"',025 » total do chelipede direito 0m,136 » do dactylo 0™,U33 » do propode, da extremidade proximal é articulaçào do dactylo 0,036 Comprimento do abdomen Om,096 PENiEID^ Penseus braziliensis Latreille. P. braziliensis Latr. — C. Moreira, Crust. do Brazil, Arcli. Mus. Nac. do Rio de Janeiro v. XI pags. 6 e 72 (1001); M. Rathbun. Bull. U. S. Comm. Fisli and Fisher. v. II pag. 100 (1901.) Esta especie foi pescada em abuniancia : no dia 23 de Janeiro a SE. e E. SE. da ilha llasaa 43 e 10) m. de profundidade a umaslO milhas da costa em fundo de lodo, a 25 entre a ilha Rasa ea ilha Grande a 20 e 25 m. de profundidade, a 27 nas imme- diaçôes da ilha Rasa, a 29 entre a ilha Rasa e a Ponta Negra e a 4 de fevereiro nas itnmediaçOes da ilha Rasa. C. MOREIRA, CAMPANHAS DE PESCA 1)0 "ANNIE,, 131 ALPHEID^ Al pheus dentipes Guérin. A. dentipes Guérin. Exp. Scient. Morée, part Zool.. 39, pi. XVII, fig. 3 (1832); M. Rathbun.Bull. U. S. Comm. Fish and Fisher., v. II pag. 105 (1901). A. candei Guérin, in de La Sagra, Hist. de l'Ile de Cuba, Anim. Articul., Crust. pag. L. pi. II fig. 9 (1857). A. transversodactylus Kingsley, Bull. U. .S. Geol. Survey. IV. pag. 196 (1878). Um exemplar ? de Om, 018 de comprimento, encontrado entre es peixes trazidos ao mercado. 0 menor chelipede (esquerdo) é alongado e tem o dactylo e dedo immovel h'nos, recurvados e longos, nào apresentam entalho algum nasmargens. Foi pescado ao largo da onlrada da barra da bahia do Rio de Janeiro, nas immediaçôes da ilha Rasa a lf> de fevereiro. Esta especie tem uma vasta érea dedispersào, corao se vê pelas indicaçôes de procedencias citadas por Miss Mary Rathbun : Mediterraneo ; ilhas do Cabo Verde (Stimpson) Bermudas, G B. Good (Kingsley): Cuba (Guérin) , Key West (Kingsley) ; Santa Barbara e San Diego (Kingsley) ; Porto Rico : Porto Real, Playa de Ponce; Arroyo : Ensenada Honda, Culebra. Alpheus intrinsecus S. Bâte. A. intrinsecus S. Bâte, Challenger Macrura, pag. 557, pi. C, fig. 1 (1888) ; C. M. Arch. Mus. Nac. do Rio de .Taneiro, v. XI pags. 10 e 76 (1901). Um exemplar 9 de 0m,019 de comprimento, pescado na enseada dos Castelhanos na ilha de S. Sebastiâo na costa doEstado de S. Paulo a 24 m. de profundidade. Este unico exemplar, a que faltam todos os pereiopodes, mas que, embora assim mutilado, nos habilita a consideral-o .4. intrinsecus S. Bâte, apresenta o scapho- cerite das antennas, bem como o espinho destes mais longos que o pedunculo destas. Habitat conhecido desta especie : Bahia, pescado ao largo a profundidade de lî a 40 m. (S. Bâte), Yogo-Yogo ilha de S. Thomé, Africa occidental (Osorio) e ilha de S. Sebastiâo na costa doEstado de S. Paulo (Nobili). 132 ARCHIVOS DO MUSEU NACIOXAL Synalpheus minus (Say). Alphews minus Say. Journ. Acad. Xat. Se. Pûiladelphia I, pag. 245(1818) ; C. Mo- reira, Arcli. Mus. Nac. do Rio de Janeiro, v. XI, pags. 9 e 75 (1901). A. formosus Gibbes deve ser exeluido dos synonymos. A. prœcox Herriok, Johns Hopkins Univ. Cire. VIII n. 63, pag. 37 (1888). A. saulci var. brevicarpus Herrick, Mem. Nat. Acad. Se. V, 381, pi. IV (1891). Synalpheus minus Coutière, Bull. Soe. Entom. France, pag. 190, flg. 4 (1898); M. Rathbun, Bull. U. S. Comm. Fish and FLsher., t. II. pag. 109(1901). Dm exemplar j de 0m,009 de complimente-, pescado na altura da Ponta de (luaratiba a 10 de Janeiro de 1903, a 80 m. de profundidade. Encontra-se esta especie desde Beaufort na Carolina doNorteE. U. até Rio de Janeiro (ponta de Guaratiba). Em di versas estaçôes a expediçùo a Porto Rico encon- trou-a a diversas profundidades, desde 10m,9 a 29m,2 (M. Rathbun). Sempre solicito eru me fornecer material para estudo, o Sr. Alfredo Veiga consegtiiu obter de habi- a ntes de um logarejo sito na enseada do céo na ilha Grande, quatro magnificos exemplares (2 o" e 2 2 ) de Palœmon jamaieensis (H?rbst.) pescados em um riacho da localidade. Em S. Sebastiào, em rapida parada, na enseada do Sombrio, tWe occasiûo de desembarcar « constatai-. em um ribeiro que desagua nesta e seada, a existencia de Pahemon olfersi Wiegm. e Atyoida potimirim Fritz Mùller, colligindo dois exemplares de cada especie. DECAPODA ANOMURA PAGURID^ Pagurus arrosor (Herbst) var petersi (A. M. Edw.) Aniculus petersi A. M. Edw., Bull. Mus. Comp. Zool., v. VIII, art. VIII., pag. 40 (1880). P. striati's Lat. var. petersi A. M. Edw., M. Mus. Comp. Zool. Harvard Colleg., Cambridge U. S. A., v. XIV., n. 3, pag. 162, pi. XI, flgs. 24 a 35 (1893). P. arrosor (Herbst) var petersi (A. M. Edw.) C. Moreira, Lavoura, Bol. Soc. Nac. Agricult. Brazileira, anno VII, ns. 1 a 3, de Janeiro a março, pag. 64 (1903) ; tirado à parte, pag. 10 (15 de maio de 1903). Onze exemplares : 2 un Comprimento do propode do 3* pereiopode esquerdo. . . 0™'oi4' Comprimento do dactylo do 3° pereiopode esquerdo 0»,Ôl85. Eupagurus criniticornis (Dana). Bemhardus criniticornis Dana, U. S. Expl. Exp. , Oust., pag. 418 pi. 27 fig. 8 (1852). Eupagurus criniticornis Stimpson, Proc. Acad. Nat. Se. Philad., pag. 237(1858-59)- S. J. Smith, Tans. Conn. Acad. v. H, pag. 39(1871-73); aMoreira, Arch.' Mus. Nac. Rio de Janeiro v. XI, pags. 29 e 88 (1901). Uma 9 carregada de ovos, corn 0-.008 de comprimento, pescada no dia G de março na altura da ponta de Guaratiba na costa do Districto Fédéral a 24 métros de pndundidade, em concha de Traduis. sea.îa da Eodayob n°P Ina de S \bX n ™ T ^"f^S^S^ a,«»wmidade do telson, na en. em fundo de lado verde. ^^astiao, na costa do Estado de S. Paulo, a 40 métros de profundidade. enseada da Eodayob. na ilna de S. Sebastiâo a 40 métros '(Carlos Ceiral ' ' ' B°UÏ'er)' 6 "'* PORCELLANID^E Porcellana frontalis Heller. P. frontalis Heller, Verhnadl. Z. B. Gesellsoh., Wien., v. XII, pag. 523 (186°) Reise Freg. Novara, Crust., pag. 81 pi. 6, flg. 9 (1868); S. J. Smith Trans Conn. Acad. v. Il pag. 38 (1871-73); C. Moreira, Arch. Mus. Nac. Rio de Janeiro, v. XI, pags. 32 e 91 (1901). Quatro exemplares peacados nos dias 21 de Janeiro nas immediacôes da Ilha Rasa a 5J métros de profundidade, 14 de fevereiro, na ilha de S. Sebastifio na enseada da Eiidayoba a 24 métros de profundidade, em fundo de lôdo verde e no dia 6 de março na altura da Ponte de Guaratiba a 24 métras. 1 36 \i;c HIVOS li" MUSEU XACIONAL Um ,8 e 274m,4 de profundidade (Stimps.) a 24°, 34' lat. N. e 83°, 16' long. W. (A. M. Edw. A Agassiz) e ao largo de Barra Grande, Estado de Alagoas (Brazil) a 9°, 5' e 9» 10' lat. S. e 34°, 49' e34°, 53' long. W. de 58m,6 a 731»>,6 (Miers), da Garolina do Norte a Sabanilla e Trinidad de 28", 8 a 27im,4, Estados Unidos da Golombia ; Bahia de Mayaguey, Porto Rico de 137m,2 a 139™ de profundidade (M. Rathbun). Portunus (Achelous) spinimanus Latr. Portunus spinimanus Latreille, Nouv. Dict. d'Hist. Nat. v. XXVIII, 47 (1819). Achelous spinimanus de Haan, Fauna Japonica, 8(1833) ; C. Moreira, Arch. Mus. Nac. do Rio de Janeiro, v. XI, pags. 56 e 119 (1901). Portunus (Achelous) spinimanus M. Rathbun, Bull. U. S. Comm. Fish and Fisher, v. II pag. 45 (1901). Um exemplar ,011 de comprimento e 0m,008 de largura, pescados no dia 0 de março de 1903 na altura da Ponta de Guaratiba na Costa do Districto Fédéral a 2't métros de profundidade. O macho apresenta os caractères assignalados para esta especie por A. M. Edwards, a femea, porém, tem o rostro ligeiramente bifido, a crista inferiordo articulo basilar da antenna esquerda tem um entalho na parte distal e o abdomen e esterno sâo conformados como os da femea do C. granosus Stimp. Esta especie tinha sido encontrada sômente a 41°, 40' de latitude S. e 63<> 13' de longitude W. Greenwich (A. M. Edw.), ao largo do Rio da Prata a 13'»,6 e ao largo do golfo de S. Matias, Argentina a 95'» (M. Rathbun). C. MOREIRA, CAMPANHAS DE PESCA DO "ANNIE,, 130 Notolopas gracilipes (A. M. Edw.). Rochinia gracilipes A. M. Edw., Miss. Scient, au Mexique, Crust., pag. 80 (nota) pi. 18, fig. 1 (1875). A. Milne Edwards constituio para esta especie um genero novo Rochinia ou Rachinia, que evidentemente, como jâ tinha sido notado por Miers (Challenger- Brachyura pag. 64, (nota) pertence ao genero Notolopas, como Miers o definiu. Os exemplares que Alphonse Milne Edwards estudou lbram obtidos pela expediçâo do Hassler a 43°, 22' de latitude S. e 60°,35' de longitude W. Greenwich a 54»' ,9 de profundidade, perto da embocadura do Rio Negro e a 67°, 42' de latitude S. e 56°, 20' de longitude W. a 80m, 5, perto da Terra do Fogo. Os exemplares de que disponho: 4 rf e 3 s , tendo o maior ,118 Comprimento dos chelipedes 0',252 No exemplar c falta o cruripede escpierdo do primeiro par e o direito, que deve ser de regeneraçào, é menor que o chelipede correspondente . MATUTIDJE Hepatus prineeps (Ilerbst). Cancer prineeps Herbst, Naturg., Krabben und Krebse, v. II. pag. 154 pi. 38 flg. i (1794). Hepatus prineeps (Horbst) — C. Moreira, Arch. Mus. Nac. do Rio de Janeiro, v. X, pags. 36 o 97 (1901) ; M. Rathbun, Bull. U. S. Comm. Fish and Fisher-i v. II, pag. 86 (1901). Quatro exemplares d pescados a 5 de fevereiro nas immediaçôes da ilha Rasa a uns GO m. e a 14 do mesmo mez na enseada dos Castelhanos na ilha de S. Se)>as- tiâo a 24 m. de profundidade. C. MOREIRA, CAMPANHAS DE PESCA DO "ANNIE,, APPENDICE Isocheles wurdemanni Stimp. /. wurdemanni Stimpson, Ann. of the Lyceum of Nat. Hist. of New York v. VII pag. 85(1862), Proc. Acad* Nat. Hist. of Philadelphia, pag. 233 (1859). Aproveito a opportunidade, que me offerece a publicaçào do présente trabalho, para assignalar a existencia desta especie na costa do Brazil. 0 Sr. PiOdolpho von Ihering remetteu-me quatro exemplares (2 s e 2 9), que colligio em S. Vicente, localidade situada na costa do Estado de S. Paulo, nâo muito distante de Santos. Esta especie sô tinna sido encontrada no gollb do Mexico na embocadura do rio Grande (Stimpson). Dimensôes do maior s : • ■■ ■ ■ m Comprimento (da margem anterior de céphalotho- rax a extremidade pos- terior do telson) 0,036 Comprimento do céphalo- thorax.... 0,015 Largura da parte anterior deste 0,0065 Largura da parte posterior deste 0,013 Comprimento do chelipede esquerdo 0,022 Comprimento do 2" cruri- pede esquerdo 0 , 041 Dimensôes da maior ? : Comprimento 0, 033 Comprimento do céphalothorax 0,013 Largura da parte anterior deste 0,006 » » » posterior » 0,012 Comprimento do chelipede esquerdo 0,019 » » 2° eruripede esquerdo 0,031 I. Wurdemanni Stimp. Parte cephalothoracica a 411e se supprimiram as anteonulas e cruripedes correspondantes IX 2 %) 144 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL j5»jb Stimpson diz na diagnose do /. wurdemanni que os olhos ultrapassam a metade do articulo terminal do pedunculo das antennas ; nos exomplares de Sào Vicente aquelles alcançam a extremidade deste. 0 sulco transverso postfrontal tem a forma de um W (é este um dos cara- ctères que segundo Stimpson assignalam esta especie) a figura desta lettra é, porém, muito aberta e invertida, como se vê na figura . Em alguns dos exemplares de que disponho (conservados em alcool) ainda se notam vestigios da colorido: os pedun- culos oculares têm ao centro da face supe- rior uma linha longitudinal avermelhada, que nâo chegando â base destes, nâo alcança tambem a cornea, o dactylo do segundo e terceiro par de pereiopodes tem vestigios de uma linha avermelhada entre as saliencias longitudinaes da face externa, o propode e carpo sào avermelhados, com a parte distal branca. I. wurdemanni Stimp. Parte anterior do céphalothorax (X'1 Pleoticus mlilleri S. Bâte Philonicus m'àlleri Spence Bâte, Challenger Macrura pag. 275 pi. XXXIX, Pleoticus pag. XII (1888); C. Berg Comra. Mus. Buenos Aires. V I n. 2 pag. 38 (1898). Umexemplar ç pescado em junho de 1904 na enseada da Jurujuba (cuja maior profundidade é de 10 métros mais ou menos, na bahia do Rio de Janeiro), que me foi cedido pelo meu amigo Sr. Alipio de Miranda Ribeiro. Comprimento total (da extremidade do rostro â do telson) 0m,112, comprimento do abdomen (até a extremidade do telson) 0m,077, do céphalothorax, sem o rostro, 0m,025, do rostro 0m,010. O rostro tem na parte superior 10 dentés e na inferior nenhum ; este exemplar varia, por este caracter, dos que foram pescados pelo Challenger ao largo de Montevideo; segundo Spence Bâte a maior ç (com 0m,152 de comprimento) desta procedencia, tem oito dentés na parte superior do rostro. Esta especie sô tinha sido encontrada ao largo de Montevideo em fevereiro de 1876 a 23m,8, em fundo de lodo, por 35°, 2' de lat. S. e 55°, 15' de long. W. (S. Bâte) e em Mar del Plata e Bahia Blanca, na Republica Argentina (G. Berg). Carlos Berg diz (log. e pag. cit.) que esta especie va i a miudo ao mercado de Buenos Aires e que encontrou oc m O < uJ 5 BRAULA CŒCA, nietsch POR Alipio de Miranda Ribeiro Braula cœca, Nietsch « Cabeça distinctamente separada do escudo dorsal, perpendicular, triangular, entumecida anteriormente, cha'a posteriormente, revestida de finissimas cerdas amarelladas, sem olhos nem ocellos. Parte inferior da fronte dividida por uma aresta escura e pouco saliente, com uma l'raca linha desenhada na parte mediana ; inferiormente muito nitida ; nesse recorte flca o escudo oval corneo, semi-lunar, em que, de cada lado e por baixo estâo os palpos curtos e claviformes, dirigidos juntamente para diante ; entre estes fica a tromba. Esta é membranacea, fistulosa, curtaetem na extremidade anterior duas plaças delgadas, ellipticas, munidas de poucas cerdas e collocadas perpendi- cularmente entre si. Antennas tri-aiticuladas, semi-encaixadas em duas grandes fossas lateraes, exa- ctamente onde nas outras moscas estâo os olhos, de forma que sômente a metade dorsal do segundo e terceiro articulos emergem, dirigindo-se para fora ; o primeiro articulo pequeno, truncado anteriormente, constitue em toda a extensâo truncada a base do segundo; este é maior, nodoso em sua face dorsal, munido de um forte pello cerdiforme, espatulado na margem anterior, encaixa-se envolvendo a arti- culaçào do terceiro articulo, que é o maior, quasi espberico, nodoso na face dorsal, villoso, munido de uma cerda dorsal (4) bi-articulada, espessa inferiormente e rigida no apice. Escudo dorsal curto, um pouco mais estreito do que a cabeça, délia e da parte anterior do corpo distinctamente separado ; plastron esternal obliquo tor- nando-semais largo posteriormente (sobre a articulaçào das seis patas), sem escu- tello e sem azas. Parte posterior do corpo fortemente recurvada, ovoide, no centro mais larga do que a cabeça, quinque-annellada, no lado superior revestido de cerdas escuras, sempre mais longas para a extremidade posterior ; no lado inferior revestida de finos e pequenos pellos amarellados. As patas sâo pouco différentes na forma e no tamanho, villosas, os femures espessos, as tibias um tanto curvas e os tarsos quinque-articulados. Os quatro primeiros articulos pequenos de igual tamanho, tornando-se um pouco mais largos anteriormente. O quinto, fortemente dilatado, chato, e munido na extremidade ,) Nào vi e6ta cerda nos exemplaires que preparei. 158 ARCHIVOS DO MUSEU XACIONAL larga de 30 a 32 (*) dentés eu pequenas garras, collocados corao os dentés de um pente, apenas um tanto curvos e quasi todos eguaes em comprimento ( os dous exteriores parecem mais curtos ). 0 animal pôde movel-os para dentro. Sobre o exterior dos articulos tarsaes descriptos, atraz da série de dentés, estào dous pulvilos delgados, capitados, revestidos de numerosas villosidades glandulosas e entumecidas. A côr do animal é castanha brilhante, a das antennas amarella de mel. Sua con- sistencia érija. Tamanho 3/4 de linha». Tal é a descripçâo t'eita por Egger (2) de um insecto parasita da abellia mclliflca européa que Nietsch P) denominou Braula cœca collocando-o no grupo dos Dipteros pupiparos. A primeira impressâo ao divisar o insecto, é de se ter em visla mais depressa um percevejo do que qualquer mosca ; entretanto, uma observaçào mais attenta conduzirâ a consideral-o como tal, embora para isso lhe faltem apparentemente alguns caractères. Mosca, nào no sentido commum da palavra, que nos faz pensar na mosca domestica, mas com a restrieçâo dévida a sua séde na vasta ordem a que esta pertence, para nos lembrarmos, antes, da mosca do cavallo, do carneiro, (Hippobosca, Melophagus) da das aves de rapina, dos pombos, [Ornithomya, Olfersia) dos morcegos, {Strebla, Raymondia, Xycteribia todas as quaes vivem parasitariamente sobre mammiferos e aves, correndo lestamente entre seus pellos ou pennas e, tendo um curioso modo de desenvolvimento que pode ser considerado, para com o modo de desenvolvimento gérai dos insectos viviparos, como o dos marsupiaes, para com o modo gérai do desenvolvimento dos mammiferos. Effectiva- mente as femeas possuem um utérus glanduloso, onde se desenvolvem as larvas, que se nutrem da secreçâo dessas glandulas uterinas, até o momento em que, tendo adquirido uma certa edade, nascem, transformando-se em pupas — dahi lhes vem o nome — Dipteros pupiparos. A differenca entre os parallelos estabelecidos esta em ser o proprio utérus das pupiparas a boisa marsupial. E' nesse grupo que Braula cœca se encontra constituindo uma familia a parte : Braulidae, de que até hoje sô se conhece a especie unica de que nos occupamos agora, formando uma excepçâo, por ser tambem a unica pupipara que vive sobre outro insecto, como o é a abelha européa. Mas, quai é o seu modo de vida ? Encontra-se de preferencia nos velhos e populosos cortiços, agarrada ao dorso das abelhas, local de onde as suas victimas nào a podem tirar ; na regra uma sobre cada abelha, mais raramente duas e, rarissimas vezes, muitas ; é nesses dous ultimos casos que ella abandona a posiçSo favorita para agarrar-se a outros pontos do corpo da abelha. (') Contei 22 — 24 em individuo macho. (•) Verhandlungen des Zool-Botanischen Vereins in Wien. III Ed., Ihar 1S.7>. (3) Magazin der Entomologie — 3 B.l. A. MIRAXDA RIBEIRO, BRAULA CŒCA L59 « Corre com muita vivacidade, diz Egger, tanto sobre as superficies as mais lisas, taes como o vidro, mas ainda sobre o corpo bastante villoso das abelbas. Em estes corpos citados aproveita-se no sentido o mais amplo da curiosa disposiçâo dos seus ultimos articulos tarsaos. A extremidade desses articulos é provida, como acima flcou dito, de 30 a 32 dentés ou garras ponteagudas e de pelotas adhesivas (estas nào ficam, como nos outros insectos, situadas do lado intern j das garras, mas singu- larmente collocadas atraz da série de dentés, sobre o lado externo ou dorsal) . Sobre uma superficie plana muito polida, particularmente uma lamina de vidro verti- calmente disposta, ser-lbe-hia esta grande porçâo de paquenas garras apenas embaraçante. Nesse caso, dobra-as para dentro e corre com os cotos curvos dos tarsos, projectando as pelotas para diante. Si as mantivesse para dentro pro- tegel-as-hia das garras, mas nào poderia correr. Ao contrario, nos pellos das abelhas, corre servindo-se das séries de dentés ponteagudos acima citados, como de um pente, o quai passa por entre aquellas villosidades como nos nos servimos dos pentes.» Inteiramente céga e sem azas, comprehende-se que nào queira ella abandonar o seu meio de vida, o que sô faz quando outra abellia chega ao seu alcance ; entâo passa inteiramente para o dorso da reeem-vinda, mudando-se para outra, si outra se approxima. Parece que o olfato é o seu guia, pois as suas antennas sâo muito desen- vol vidas. Seja como fôr, sempre que uma abelha se approxima, ella ergue immediatamente uma das patas com que se agarra, logo que os sinta, aos pellos da sua nova portadora. E' ainda Egger quem diz : « Uma pessoa pode se convencer de que o animalculo nào vê. Quando se retira uma Braula de sobre uma abelha collocando-a sobre uma folha de papel ou la- mina de vidro, ella gira, extremamente agitada, em um pequeno circulo, talvez em procura de uma abelha ; dê-se-lhe esta, vira-se entào ; afastando-se apenas uma linha, volta, de novo e finalmente, em um encontre fortuito, de que ella, porém, se aproveita com a maior presteza, agarra-se & sua morada habituai. Separadas das abelhas, morrem em poucas horas, prezas de accessos de movimentos convulsivos. Abandonam de prompto as abelhas mortas. Eu ensaiei transportal-a sobre outras especies de abelhas, abelhôes, (*) etc . ; de forma alguma ella subia sobre estes animaes e, collocada â força sobre elles, abandonava-os no mesmo instantes ». E' évidente que houve equivoco da parte de Claus, (2) dizendo que Braula cœca vive de preferencia sobre abelliOes, em vista da maneira categorica com que Egger affirma o contrario ; Egger, reproduzindo as palavras de Stern, diz : « Que a presença desse parasita faz mal â abelha, o prova a inquielaçào com a quai ella sahe da colmeia, volta de novo, até que flque extenuada. Mesmo que este piolho nào mate a abelha, résulta para a colmeia mais trabalho, para as obreiras patente prejuizo, pois que a abelha atacada nào collecta ne m pre- (') Bombus. (2) C. Claus, Traité de Zoologie, pag. 903 ( 2a ediçào franceza. 1834). j60 ARCHIVOS DO MUSEU XACIONAL para o mel com a mesma assiduidade. A rainha, quando atacada, pertuba-se nas suas funcçôes de pôr os ovos, de forma que a producçào do novo enxame se empobrece ; pôde mesmo acontecer que, quando muitos desses parasitas se agarrem a uma rainha, (Stern viu uma vez 11) esta succumba. No inverno, as abelhas assim carregadas cahem no solo e morrem de fome e de frio. » Eis as conscienciosas palavras de Stern, que nos fazem antever os graves pre- juizos que uma invasâo da Braula cœca pôde produzir nos apiarios — ella ahi âge como a preguiça do homem na sociedade : parece que a natureza quiz de tal sorte nos offerecer uma parabola dessa retardadora do progresso de muitas aggre- miaçôes humanas ; e uma e outra atô offerecem as mesmas difficuldades de de- bellaçâo. Parece ter sido Reaumur o primeiro autor que tenha se referido ao pioliio das abelhas, nas suas « Mémoires pour servir à l'Histoire des Insectes, vol. V, pags. 711, de 17 iO. Apôs Reaumur, Nietsch estudou-o e doscreveu-e no « Magazin der Entomologie», creando-lhe o genero Branla ( palavra grega que segnifica piolho) e denominando-o Braula cœca . Pondo de parte a falta de azas e, sobretudo, a dos haltères do insecto, teve délie concepçâobem nitida para o collocar junto as Hippobascas entre os Dipteros pupi- paros (1818). Coube a Egger a revisào dos resultados de Nietsch nos Verhand. d. Zool Bot. Vereins in Wien III Bd. Iliar 1853, pag. 401-8; sob o titulo de « Contribuirào para o melhor conhecimento da Braula cœca Nietsch » , onde, além dos esclarecimentos que traz, crea-lhe a lamilia Braulidœ e divulga as opiniôes e ensinamentos de Reaumur, Hoffmann e Stern ; actualmonte quasi todos os tratados de apicultura fal- lam na Braula cœca, sem citar os tratados de zoologia gérai e especial. Os meios preventivos aconselhados contra a Braula cœca sâo bastante defficientes , Reaumur aconselha irrigaçào de urina e polvilhamento de camphora ; os camponezes europeus empregam fumigaçôes de cèra velha. Egger aconselha o methodo de Stern, em vistados resultados imperfeitos e perigosos dos outros citados. O methodo de Stern consiste em se retirai- por meio da approximaçâo rapida da Braula, que nâo perde a occasiâo de se mudar, de uma barba do lado estreito de uma penna de gallinha, quando asabelhas pousam a entrada ou sahida da colmeia. Logo que o parasita se transporte para a penna, arranca-se-o délia esmagando-o, em seguida. Por esse meio pôde-se exterminai* cerca de cem parasitas em menos de duas horas. Penso que, com os cortiços taes como sâo construidosactualmente, nào é difflcil o exterminio do piolho das abalhas; bista reval-os cuidadosamente, separando, por meio A MIRANDA R I O, BRAL'LA Cl I ICI de uma pinça as abellias que sejam portadoras da Braula e que se tera o cuidad3 de prender em uma pequena caixa ; limpo todo o cortiço, tratar-se-ha entâo das abelhas separadas, das quaes serâo retirados e raortos os piolhos, sendo as abelhas postas em liberdade depois de completamente livres dos respectives verdugos. Ex- ecutado es?e trabalho com certo methodo, nâo poderâo ser mâos os resultados. O meu amigo e mestre Sr. Luiz do Lago é um decidido e adiantado apicultor Ha dias, estanto juntos, disse-me elle : « As abelhas, no Brazil, teem muito mais inimigos do que na Europa e muito mais respeitaveis : quaes sejam elles eu o sei ; ha, porém, um que nâo conheço — é um pequenino insecto que tsnho encontrado seguro as costas das abelhas e que me enfraquece os enxames ; poderias dizer-me o que elle seja ? Aqui lhe trago a resposta. E com ella, infelizmente constatada, a presença, no Brazil, de um dos parasitas que, na Europa, atormentam e eoncorrem para a extineçâo das abelhas. E foi jus- lamente a quelle â quem à Natureza privara de azas e de vista, o unico que atra- vessou o Atlantico para fazer tambem sua patria o continente brazileiro. De dous dos très insectos que me foram dados pelo Sr. Lagos, para estudo, liz duas prepar nie lego ao Museu Nacional. Uma dessas preparaçOes vai repro- duzida pela microphotographia junta. Rio de Janeiro, cm 28 de Setembro d i ! 12, Alipio de Miranda Ribeiro. ("021 21 Microphot Mir. Rib.° BRAULA CŒCA, nietzch. Vertebrados do Itatiaya (PEIXES, SERPENTES, SA.URIOS, AVES E MAMMIFEROS) KwiHailos de ejcursôes do Sr. Carlos Morcira, Assisttnte da Secçâo de Zoolcgia do Museu National Alipio de Miranda Ribeiro INTRODUCÇÂO 0 mea amigo Sr. Carlos Moreira, Assistente da Secçâo de Zoologia do Museu Nacional, commissionado era 1901, 1902 e 1903 para fazer excursôes a Serra do Itatiaya, pela Congregaçâo desse estabelecimento, conflou-me o estudo dos verte- brados que elle alli colligio. Dar cumprimento a esse encargo, é o que pretendo nas présentes linhas. Agradecendo a honra e a conflança, tenlio a dizer que, empreguei o melhor do meu esforço e as minhas horas de descanso para sahir-me da empreza a eontento do meu amigo; oxala assim o consiga. Por falta de livros, nâo pude deixar de incommodar o illustre zoologo Olfîeld A. Thomas, do Museu Britannico para a exacta determinaçâo de dous exem- plares da collecçào de mammifères. Aqui exprimo o meu reconhecimento sincero aquelle Naturalista, cuja resposta veio trazer um subsidio de grande valor â con- secuçâo do meu desideratum. Tambem pelo mesmo motivo, acima exposto, deixo de tratar dos Batrachios que constituirào, mais tarde, o objecte de um appendice ao présente trabalho. Rio, 20 de Marco de 1905. O Autor. CONSIDERACÛES GERAES Nâo basta uma colleeçâo feita para se ter uma idea do que é uma regiâo ?oo!o- gica — é preciso vêl-a e, por isso e pelas instancias de meu amigo Moreira, con- sagrei alguns dias domez de Novembre» do auno passado â visita do Itatiaya (') ; da sua fauna vertebrada pouco ha a dizer. Seguindo a ordem marcada pelo titulo deste trabalho, começarei pelos PEIXES Toda a zona do Itatiaya é cortada por nSo pequeno numéro de riachos e cor- regos que, nascendo de charcos ou lagos das partes altas da montanha vào des- aguar no Parahyba, no Rio Preto ou no Rio da Lapa. Esses riachos correm por leitos ingremes e pedregosos, sendo a agua extraordinariamente batida, de forma que parecem, a certa distancia, mais depressa allongados froeos de espuma do que rios. As caehoeiras sâo, portanto, continuas, o que esta intimamente ligado a ele- vaçâo da montanha e â natureza desaggregavel das rochas que acompoem.Em tal caso, esta claro, nâo- se poderà esperar grande riqueza de peixes. Nâo os vi nas partes altas da montanha, em alguns pontoâ onde a agua, en- contrando terreno mais piano, nâo formava corredeiras. Os lagos que foram rebuscados pelo meu amigo Moreira, nâo os forneceram. Na parte inferior da montanha nâo os procurei pela falta de tempo necessario. D'ahi, comtudo, trouxe o meu amigo exemplares de diversas especies. Em todos nota-se uma frisante tendencia para o colorido escuro ; ha mesmo abundaneia da côr prêta, accentuando muito os desenhos e differenciando as es- pecies d'es^a regiâo dos seus représentantes em outras zonas brasileiras. N'uma d'essas especies a differença foi tào grande que fui forçado a descrevel-a como va- riedade local; pertence ao genero Tric/ioi n ycterus da sub-familia dos Siluridce opisthopterœ, grupo Trichomycterina, de Gûnther, hoje erigido em familia conjuncta- mente aos Siluridce branchicolœ, por Théodore Gill. E' â essa familia — Trichomycteridœ — que encerra o famoso Candirû fYau- dellia cirrhosa. Cuv. & Val. ) a quem attribuem o habito singular de introduzir-se na urethra das pessoas que, banhando-se nas aguas do Amazonas, tenham a impru- dencia deurinar nessa occasiâo, e, o Stegophilus insidiosus, Reinh. que se intromette (') Serra do Mantiqueira. 168 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL na cavidade branchial dos surubis, transformando-a em seguro abrigo contra os attaques dos sens inimigos, que pertencem os Trichomycteros. Ao contrario d'aquelles sens parentes de ma fama, estes sâo notaveis pelas aguas (aie habitam; amigos das regiôes elevadas sâo, na America do Sul, os povoadores das torrentes das montanhas onde se elevam até a altura de 15000 pés. «Nos Andes, diz Gunther, elles substituerai as "loches» (*) do hemispherio septen- trional as quaes se assemelham na a-pparencia e nos habitos e mesmo na côr, offerecendo o Irisante exemple do facto de que as formas semelhanles dos animaes sâo produzidas sob condiçôes physicas externas semelhantes. » Elles vem do Paciiico ao Atlantico, atravessando os Andes, onde, quasi chegam ao limite das neves eternas, na zona equatorial. Cabe aqui uma questâ > de systematica que fundamenta, ao mesmo tempo a minha opiniâo sobre o nome do genero a que pertencem esses curiosos peixes. Lê-se, em Rosa e Corl Eigenmann, no valioso trabalho «South American Ne- mathognathi » : « O unico motivo para que se mantenha o nome Trichomycterus é a suri distineçâo de ThrichomyctcrusBamh.=Eremophilus Ilumb. Vinte e dons annos anles de ser conhecida qualquer especie de Trichomycterus Val. o nome Thri- chomyeterus foi proposto por Ilumboldt corao uma alternante para o seu Ere- mophilus, caso investigaçôes l'uturas provassem que Eremophilus estava sujeito a objecçôes. Propondo o nome Trichomycterus diz Valeneiennes: "Propomos para o novo genero o nome de Trichomycterus imaginado pelo Sr. de Ilumboldt"; assim difficilmente os nomes podem ser considerados distinetos. De resto Valeneiennes engana-se escrevendo Thrychomycterus em vez de Trichomycterus. O unico nome vantajoso para este genero parece ser Py oï- dium, based on some fish found floating in arioer of Perû . ESPECIES DUV1DOSAS DE PYGIDIUM : Gomo a maioria dos jovens das especieis de Pygidium é muito différente em colorido e, em gérai, inteiramente diversa do adulto, fomos compellidos a collocar aqui muitas das especieis baseadas sobre individuos jovens atc que sejam colleccionados com individuos desenvolvidos. 256 1 Pygidium fuscum Meyen, loc. cit. ( Perû ); Wiegmann, Wiegmann's, Archif 1835 II, 269 (CopiaJ. Comparando as duas descripçôes citadas e a localidade/)o9 a explicaçâo dos Professores Eigenmann, é mais ccnsciencioso applicar-so o nome àaTri-zIionv/cterus de ValencLennes que explieou, antes d'elles, adoptar o nome imaginado por Ilumboldt e que nâo tivéra emprego. Além d'isso, se o nome adoptado por Valenciennes nâo serve, quando a diagnose generica esta clara, sô pelo facto de Ilumboldt ter fallado n'elle, como se adoptar Pygidium cujo typo os proprios Eigenmann naosabem ao certo se pertence an genero Trichomycterus auctorum ? Eis porque conservâmes a designaçâo generica de Valenciennes. Voltemos ao Itatiaya. Segundo os Professores Eigenmann cinco sào as espocies de Trichomycterus do Brasil, representadas na sua chave synoptica: « Analyse do genero Pygidium » de onde as extrahimos com os respectivos caractères, addi- eionando mais uma especie (£) descripta em 1S96 pelo Prof. Boulenger, do Museu Bri- tannico, sobre material enviado da Serra dos Orgàos, pelo Dr. E. A. Gceldi, actual- mente director do Museu Gœldi do Para. ! Origem da dorsal sobre a origem da anal t. T. amesomews, S'elnd . T ri cb o ni y - 1 ' r »s eoui I osraiosdor-/ 1" raio dorsal prolongado e:t: flamonto 2. T. nigricans, Cuv & Vai. saes em nu-\ / mero meiior I i I i Qadad. T. iniinacul Nat. li; I. (6) Au-.-. 1896, onde mn a pçâo île Trichomycterus gœldi, Boul. pedi e obtive rlo Sr. R. von (hei'ing uma copia dessa descripçâo pelo que fico summamente grato au meu joven amigo. Foi por esta copia que pude verificar a posiçâo de 7'. gœldi na chavo de Eigenmann ei Eigenmann. Ô521 22 170 ARCHIVOS DO MUSEU NACIONAL Caudal sub-truncada : extremidade das venlraespassando alem do anus e quasi attingindo a anal. Côr isdbel, très séries irregulares de ma- culas sêpia no dorso : lados maculados tendo uma fâcha negra intensa e ampla ; nadadeiras oentraes immaculadas. Jovens ( T. brasiliensis) Caudal redonda ; cabeça mais larga do que longa ; ultimo raio da dorsal attingindo o l°da anal : côr amarellada, meiodos lados com uma série de nove maculas purpureas mais ou menos confluentes ; maculas escuras na cauda sobre a série mediana ; costas com dez barras transversaes, 5 destas adiante da dorsal : nadadeiras uniformes ou com barras escuras. Idem ( Exemplairs do Itatiaya ). Caudal sub-truncada; cabeça niais longa do que larga,' ultimo raio da dorsal sobre o 4° da anal ; côr amarellada : meio dos lados com uma fâcha negra quevae do focinlioû extremidade da caudal, dividindo-a longitudinalmente ; duas tachas longitudinaes diffusas, parallèles, no dorso, até a dorsal as outras nadadeiras immaculadas; a caudal tem uma pequena mancha escura na parte superior e outra na inferior da sua base, sobre os raios accessorios. Essas differenças sâo menos frisantes se comparamos com a descripçào de Lutken sobre exemplaires dos Rios das Velhas em Lagoa Santa o que quer dizer que os indi- vidues do Itatiaya aproximam-se mais dosda Lagoa Santa, no estado de Minas, do que dos do Rio Parahyba, noE. do Rio que forain os que serviram a descripçào dos Profs. Eigenmann. Essa relaçào ou a encontrei em os outros peixes trazidos do Itatiaya . Registrando o Trichuni'jcterus do Itatiaya sob o nome de T. brasiliensis var itatiayœ devo ainda dizer que nâo o vi em os corregos acima de Mont Serrât que pude examinar ; comtudo, se- as aguas da parte alta da montanha tem algum représentante da classe dos peixes, esse deve indubitavelmente ser T. itatiaya:. E' curioso notar que, todos os exem- plares colhidos foram justamente pescados em afluente do Parahyba. Outro ousado habitante das cachoeiras, Rhinelepis parahibœ, Steind., < -escudo, tambem foi colligido em um afluente do Ribeirâo Bonito que é o tributario do Para- hyba a que nos referimos ha pouco. Em vez do colorido uniforme (bronze escuro mais claro inferiormente ) da forma adulta, os jovens obtidos tèm o dorso recoberto de manchas de cor cinzenta clara, irregulares, em cada um dos lados da dorsal, uma pequena mancha sobre o pedunculo, na parte dorsal, duas outras manchas da mesma cor, sobre fundo gérai denegrido ('), abdomen branco sujo ; nadadeiras de membranas brancas e raios inteira ou inf.errompidamente denegridos, com a parte basilar clara ; extremidade da dorsal bram-a e uma lunula esbranquiçadd na caudal. A cabeça tem maisaccentuado o contorno da de um Plecostomus e, a base da dorsal é menor do que a distancia que vae de sua extremidade a primeira escama impar da base da (J) Nos iiulimluo- 'in alcool, 0 Sr. Moreirn qui ■>■ i 'vou :in vida, dix que o eu eolorido funda- : ntal é oastanho claro e que as macula» si' : nar Uad; . MIR. RIBEIRO — VERTEBRADOS DO ITATIAYA 17t caudal. No menor dos exemplares. em que o colorido é castanho claro e amarello, no alcool, as plaças occipitaes sào elevadas em quilha e as do corpo sào elevadas e espinhosas. Este exemplar é do Ribeirâo du Prudencio. Estes Loricariideos tem os labios muito desenvolvidos de forma a constituirem uma especie de ventosa com a quai se adaptam as pedras eaofnndo dosrios resistindo assim as correntes, facto alias bem conhecido para quasi todos os Cascudos. Tambem no Ribeirâo do Prudencio foi pescado Characidium fasciatum, Rhdt. com as fâchas transversaes bem accentuadas ; olivaceo nodcrso, branco no ventre, tem uma fâcha denegrida sobre o meio da dorsal cuja basée tambem perfasciada de negro, a caudal sombreada por outra fâcha angular e as demais nadadejras brancas. Contei dous raios â mais nas nadadeiras peitoraes ; nào acho que essa differença de dous raios peitoraes s y'a caracteristica de uma especie diversa, pois que, em dous exemplares procedentes do Rio das Velhas ( Fazenda da Jaguara ) proximo da Ligua Santa ' tambem se encontra essa variaçâo. E' curioso observar que ao passo que o exemplar do Itatiaya reproduz a disposiçâo de colorido que se vê na figura de Rein- hardt, os dous do Rio das Velhas reproduzem justamente o colorido da especie de Gope. (») Outro Characinideo encontrado foi Tetragonopt «sCu .,(Lambary) tambem o seu colorido é bastante intenso, notando-se perfeitamente na maioria dos exemplares a macula escapular bem nitida, muito niais nitida do que o reproduzem Lutken e Steindachner. Finalmente Girardinus fanuarius (Hens.] vem terminar a série des peixes colligidos no Itatiaya ; este gracioso Cyprinotideo, geralmente conhecido pelo nome de Barrigudinho, é encontrado abaixo de Mont-Serrat na fralda da montanha. O Ril> So do Prudencio foi quem o forneceu. SERPENTES O Sr. Ernesto Ule, ex-sub-director da Secçâo de Botanica do Museu, no « Relatorio de uma excursào botanica feita na Serra do Itatiaya » que puhlicou no IX volume dos Archivos, diz, â pag. 194 (Oapitulo refërente ao «Alto da Serra ou Regiâo dos Campos » ): « Durante a minha estada no Itatiaya, sô vi uni ophidio: Bothropsjara- raca.yy (Lachesis lanceolatus. Lacép.) E' este um facto digno do nota porque, durante o tempo das très ultimas excursôes, feitas no verào e no inverno, por conta do Museu, Lachesis lanceolatus foi effectiva- mente constatado, nào na regiâo dos campos do alto da serra mas, justamente em regiâo que Ihe é propicia — pela temperatura mais elevada e pela vegetaçâo local — na matta proxima a .Mont Serrât . Ao contrario, no R itiro do Ramos, a 2,200 métros sobre o nivel do mar, jus- tamente na regiâo dos campos, fora m colligidos très exemplares de uma cobra (') Donde forain colligidos os iplar ypi (s) Proc. ofth'e Acad. of Nat. Sçi. Pliilad. \>\i \ L6 — 1 —1872) pag. 250, est. 13 . 172 ARCH1V0S DO MUSEU NACIONAL que eu ouvi chamar de Jarardca e que, pelos desenhos e colorido que apresenta, pareee, effectivamente, de relance, uma Jarardca ; nâo, todavia ao olhar inda- gador de uffl zoologo. Esta ultima pseudo-jarardca, nada mais é do que Tha- mnodynastes nattereri (Mik. ), opisthoglypha da familia das Colubrideas, nâo ve- nenosa e sob este particular jamais comparavel com o terrivel Lachesis lan- ceolatus. Eu encontre! Thamnodynastes nattereri, em plena matta, abaixo do macieiral do Ramos (do primeiro macieiral, para quem sobe ). Em Mont-Serrat duas outras Colubrkleas fora m apanhadas: Herpetodryas cari- natus( L. ) vulgarmente chamada Cobra-Cipô e Philodryas serra ( Schleg. ) Esta ultima, que jâ foi colligida em Port) Real — Theresopolis — nâo existia ainda re- presentada nas collecçôes do Museu; é uma cobra bastante gracil, tendo o corpo cor de pallia sulfurea i-om uma série de maculas, cor de chocolaté vivo, sobre o dorso, uma estria longitudinal ao meio da cabeça e outra, da mesma cor, sobre a face, atravessando os olhos. A cauda é muito flna e longa, revestida de es- camas grandes que se abrem para fora. Dir-se-hia uma haste de Lycopodium. 03 SAURIOS Sâo parcamente representados. Em toda a regiâo dos campos do Retiro do Ramos so se encontra Mabuia dorsivittata, Cope, forma do Sul do Brasil, Uru- guay e Paraguay. Eu a via quasi sempre, ao remover alguma pedra, fugindo com rapidez incrivel e desapparecendo nas moitas de Cabeça-de-Negro. Nas horas quentes via-a aquecendo-se ao sol, movendo graciosamente a pequenina cabeça. Delicada miniatura de um lagarto ! Um tanto serpentiforme devido ao allongamento do tronco, tem o corpo achatado, um pouco quadrangular mesmo, a cauda bem desenvolvida, egualando ao dobro do comprimento do corpo e da cabeça e, os quatro membros locomotores muito curtos. De cor gérai bronzeada tem os lados denegridos com duos estrias longitudinaes brancas, ligeiramente esverdeadas; a superior parte do focinho, passa sobre os olhos e perde-se nos lados da cauda, a inferior, nasee no labio superior e, parallelamente â primeira, percorre os flancos do animal, perdendo-se na regiâo illiaca. Uma estria dene- grida vae da nuca ao dorso, ao longo da espinha dorsal, emquanto que toda a porte inferior é brama esverdeada. Nas zonas inferiores ao Itatiaya, sô foi encontrado o lagarto commum — Tejus tegulxin ( L. ). AS AVES Além das formas colleccionadas foram observadas : Rhynchotus rufescens ( Terara. ) a Perdiz dos brasileiros e Nothura maculosa (Temm.) a Codorna. A primeira, encontrada em* choco n'uma touceira de Cabeça-de-Negro, em ninho mal feito, sobre o solo, oncle havia depositado 7 ôvos na primeira metade de Mil!. RIBEIRO — VERTEBRADOS DO ITATIAYA 173 Novembre, em fins d'esse mez jâ nâo foi encontrada. Apenas as cascas dos ovos indicavam a eclosâo dos fllliotes, no ninho abandonado. Nothura maculosa fazia-se ouvir de manhà, ao meio dia ou a tarde. Foi vista uma proximo à nossa habitaçâo. Estas duas formas caracteristicas da avi- fauna central e méridional do Brasil estào em relaçâo com os campos locaes e coadunam-se com outras formas vertebradas do sul abi constatadas. Em contra - posiçâo esbarramos com Scytalopus syluestris, Tacz., do Perû, em relaçSo tambem com certes vegetaes peruanos, encontrados pelo Dr. Dosén, sem deixar de ser uma novidade para a nossa avi-fauna e, mais um traço de uniâo entre as sub-regiôes chilena e brasileira. (') Nos logares charcosos e lagos das partes altas, nâo foram encontrados, como era de esperar, nem nadadores, nem ribeirinbos. Quanlo aos abutres, es- tavam representados por Catharistes atratus, Bartr., o Urubu commum de que um par éra constantemente observado na Pedra-Assentada, emquanto que o seu mais raro parente Œnops aura (L. ), planava la muito em baixo, nas encostas da serra visinbas do Campo-Bello, abaixo de Mont-Serrat. Ha um grande gaviâo n'essa zona que nâo foi, comtudo, apanhado, nem passou â distancia que permittisse reconbecel-o. Esse arisco rapineiro ebamou muitas vezes a minlia attençâo, iielos gritos fréquentes com que denunciava a sua pré- senta no espaço. Tacs eram as aves do alto (excluido Catharlsta atra ta ) isto é, aquellas que sômente se encontravam nas regiôes elevadas (2.000 a 2.200 métros). Muitas outras, porém que na subida haviam sido verificadas em alturas inferiores, tambem anima va m aquelles logares ermos, enchendo-os de vida e barmonia. Dentre estes se destacavam, formando um quadro commum, sempre ao al- cance do observador, o Azulâo-da-Serra, Stephanophorus ieucocephalus ( Vieil! . ); o Pintasilgo, Spinus icterica (Licbt. );a Pomba-Amargosa, Columba plumbea (Vieill.), o Sabiù-Larangeira, Tardas rufibenirïs, Vieill., o Amlorinhâo, Chœtura biscutata, Sclat. e a nossa Andorinha-Domestica *^«tcor« cyanoleucà( Vieill. ), sem fallar no Tico-Tico Zonotrlchia capensis (Mûll.) que por toda a parte se encontrava con- fiante, vindo mariscar aos nossos pés. Tambem commum, mas, isoladiiaos pares ou^ Tem atognatlii Fam. TRICHOMYCTERID^E Gen. Trichomycterus, val. 1 — T. brasiliensis, Rnhrdt. var. itatiaj-a. Isabellino, com très séries de maculas fuscas no dorso, os lados maculados de fusco e fasciados de negro; abdomen branco. Os jovens teem os lados intenta mente fasci- ados de negro. Ribeirôes do Prudencio e da Tapera, affluentes do Ribeirâo Bonito, tributario do Parahyba. Fam. LORICARIID.-E Gen. Rhinelepis, spix. 2 — B. parahyba, Steind. 5 jovens. Cor castanha dara superiormente com manchas amarelladas ; inferiormente branca. (Conforme observou o Sr. Moreira era animaes vivos) Base da nadadeira dorsal menor do que o espaço que vem do extremo da dorsal a primeira escama soli- taria da base caudal. Cabeça 3 Va D. 1+7; A. 6; P. 1+6; L. lat. 29— 31— Em affluentes do Ribeirâo Bonito. Plectospondyli Fam. CHARACINID^E Gen. Characidium Rnhrdt. 3 — C. îasciatum, Rnhrdt. 1 unico exemplar, de 55 mm. de comprimento. D. 11 ; P. 13; Vs. 9; A. 8; L. lat. 36. A nadadeira dorsal é fasciada de negro e a cauda denegrida. Ribeirâo do Prudencio. (') Procedente do Rio Branco. ( S. Paulo ) o Sr. Moreira trouxe um exemplar de Rhamdia quelen Qy. \ Gmrd, ila variedade panla maculadade preto. 6521 23 17 e: ARCIIIVOS DO MUSEU NACIONAL i. Tetragonopterus, cuv. 4 — T. faseiattiî, Guv. 34 exempls. D. 11; A. 21 a 23: V. s; p. 12. Ribeirào Prudencio, perto de Bem-Fica. Kaplomi l'.i'.U. CYPRINODONTID.-E Gen. Girardinus, Pooy. 5 — 3. januarius (Ilensel) 46 exempls. D. 8: P. 10: V. 5: A. 9: L. lat. 31. RibeirSo do Prudencio, Bem-Fica. SERPENTES . F. an. COLUBRID^E Sub-fam. Colubrin.i. Gon. Herpetodryas, Boie. 1 — H. caritatus (L. ) Nome vulgar: Cobra-Cipû. 1 exempl. Mont-Serrat. 0 Museu jâ o possuia em dous exemplares sem valor porque nâo teem procedencia. Um destes traz a designaçâo de Dryophillax carinatus Dum . Sub-fam . Dipsadomorphin.i: Gen. Thaninodynastes, wagi. 2 — T. nattsreri (Mik. ) 3 exemplares. Ribeirào da Passagem (») (Retiro do Ramos ) 2.201) m. sobre o nivel do mar. 2 exemplares desta espe- cie que se acham na collecçào de Ophidios do Museu perderam de tal forma a côr que. comparsdos com os do Itatiaya parecem, a primeira vista, de especie diversa ; um délies traz o rotulo de T. punctatissimus e o outro Dipsas sp. Ambos nâo têm valor por falta de procedencia. Todas as illustraçôes scientificas que conheço deste reptil reproduzem individuos descorados. Gen. PMiodryas. wagi. 3 — P. serra ( Schleg. ) i individuo joven, 0,m 48. Mont-Serrat. Nâo estava representada nas colleçôes do Museu. ♦"Zona do campç ; eu proprii mtrci T. xtl revi cm caminlio doRetiro do Ramos, ainda cm > damatta. MIR. RIBEIRO — VERTEBRADOS DO ITATIAYA. 179 F.U11. VIPERID^E Sub-fam. Crotalin.e Gen. Lachesis, Daud. 1 — L. laneeoiatus ( Lacép. ) Nomes vulgares: Jararacà, Jararacaçû. 1 exempl. 0,m 78 Moat-Serrat . E' um bom représentante da variedâde atrox. 0 exemplar do Museu Cdet. Bothrops jararacà) nâo tem valor por falta de procedencia. SÀURIOS Lacertilia Fam. scincid^e 1 ren. Mabuia Fitz. 1 — M. dorsivittata , Gope. 1 exempl. Retiro do Ramos, Fam. teiid.32 Gen. Teius.Gr. 2 — T. teguisin (L. ) 1 exempl. Nomes vulgares Teiû. ou Tiu. Lagarfco. Mont- Serrat. AVES G-allinee Falll. PENELOPIDJE {'■) Oon. Pénélope, Merr. 1 — ?. jaeu-açu, Spix. 1. Nome vulgar: Jacu-gwaçû.. Retiio do Ramos. Cl X:i subida da serra do [tatiaya ob.51 rv> Pyj 1 • tinga. <<\ •• la m zona da niatlà e Odon- • iphoi'i s cajnteira . Spix . 1S3 ARCHIVOS DO MUSEU N'ACIONAL Fam. CRYPTURID^ Gen. Crypturus, m. 2 — 0. otsoletus (Temm.) 1. Nome vulgar: Inhambû-açû. Gampo ou Morro Redondo. Columbœ Fam. COLUMBID^ Gen. Columba, l. 3 — C. plumïsa, Vieill. 1. Nome vulgar: Pomba-Amargosa Retiro de Ramos» Gen. Leptoptila, Sw. i — L. rufasilla ( Rieh. & Benu.) 1. Nome vulgar: Jumty-do-Matto-Virgem. Caminho do Couto. Scansores Fam. RHAMPHASTID^E Gen. Rhamphastos, l. 5 — a. discolorus, L. 1. Nome vulgar: Tucano-do-Bico-Verde. Morro dos Carneiros. Retiro do Ramos. Fam. PICID^E Gen. Colaptes. sws. E — 0. campe3tris (Vieill.) 2 ( \al gares: Calhandra, AvreUta-Ftabo, Ar- rebita. if — Monte-Serrat. FRINGILLID^S Gen. Embernagra, Less. 43 — E. platensis (Gm.)3 (ld- + 2 î ) Nome vulgar: Perdisinha do Campo — Insectivore — Reliro do Ramos, no Campo. Gen . Zonotrichia, Sws. 44 — Z eapensis ( MM.) I . Retiro do Ramos. Nome vulgar— Tico-Tico. 6521 2i 186 ARCHIVOS DO MUSEU NACION'At. Gen. Poospiza Cub. 15 — P. thoraîica ( Xordm.) 5 (2rf" + 3 î ) Retiro do Ramos, Caminho do Couto Morro Redondo. Gen. Spinus, Boie. iô — s. ictericus (Licht) 2 ( j + 2 ) Retiro do Ramos. No campo, aos casa.es. Fam. TANAGRID^E. Gen. Stephanophorus, stricki. 17 — S. Ieucocephalus (Vieill G (2y +3? + 13) Nome vulgar. — Asulâo do Campo — Retiro do Ramos — Nos pequenos bosques. Morro Redondo. Gen. Saltator, vieill. 13 — S. azarœ, D'Orb. Qj —Retiro do Ramos. Lagoa Esgottada — Nome vulgar: Pichorroren. Gen. Ptylus, Cuv. 13 — P. fuliginosus (Daud.) l> 105 » >> 100, » 92 » » 120, » 137 » s L05, » 132 », » 105, » 122 » » 100, » 123 » » 105, » 132 » Sub-Gen, Akodox, Meyen. 3 — A. serrensis, Thomas. Detorminado pelo Prof. Olfîeld Thomas, do Museu Britannico. As pelles seccas sâo de uma cor de râpé um tanto escura no dorso e mais ou menos canellina no ventre ; pés c cauda denegridas ; o mento é branco; todos os exemplaires sào das proxi- midades do Retiro do Ramos e Caminho do Couto. POde-se tomar para mcdia as seguintes dimensôes. Corpo 111, cauda 78 mm. Ha, entre os exemplares em alcool, dons cujo ventre tem o colorido cinsento em vez de eanellino. 3 a. — A. serrensis, Thomas, var. leucogula mihi. Diffère dos procédantes por ser um tanto azeitonado na côr do dorso; o ventre é cor de ochre ama- rello, o mento, o queixo e uma estria fina que vae da garganta ao meio das patas anteriores, de côr branca pura. Dimensôes: Corpo 105, cauda 73, pés 24 e mSos 11 mm. 1 exemplar t do Retiro de Ramos. MIR. RIIÎEIRO — VERTEBRADOS DO tTATIAYA 189 Marsupialia F.-i Ul . DIDELPHYID^E Gen. Metachirus, Burm. 4 — M. opossum (L. ) 1 s que devorava com avidez. Mont-Serrat. Gen. Marmosa, Gray. 5 — M. murina (Pelle e craneo do mesmo inclh ', M nt-Serrat. Gen. Hemiurus, Geoffr o Gorv. ;3 — E. tristriatus (111.) 1 pelle contendo o craneo, ■ Icool e em mào es- fado. Pertencia, entretanto, a ura bello ■ ; luo que possuia as cores muito accentuadas. Mede 17 centimetros do focinho à extremidade da cauda. Parte nûa do focinho e labios carne s palpebras negras ; pellos do focinho ferrugineos mosqueados de negro, regiâo comprehendida entre os olhos e as orelhas cor de ferrugem viva, orelhas revestidas de pequeninos pellos côr de sépia. A zona ferruginea das bochechas espalha-se em redor da base da orelha e diffunde-se no queixo para amarello camurça e, no alto da cabeça, confunde-se com a cor funda- mental da parte superior do corpo que é parda cLara mesclada de preto. O pello da garganla e do peito é amarello camurça, mesclado de einsento. O dos braços, superiormente, das regiôes sacral e coccy- geana, das coxas e pernas, ferrugineo fechado. Mâos com as costas revestidas de pellos pretos e palmas bran - >ês pretos, tanto no pello das costas como na pelle das plantas, 'inhas brancas. Uma estria prêta parte da nuca e prolonga-se sobre toda a parte superior do dorso até a cauda que tem a parte inferior menos villosa e que, por isso, toma ahi a corde ardosia bem deflnida da negra superior. Duas outras estrias partem de cima das spaduas e desapparecem na regiâo ilio-sacral. A pelle da barriga falta. O pello desta boriita gaaibâsinha é curto, porém, resistente. Dimensôes: Corpo e cabeça 120, cauda 50, pés 18 mm. Diametro da estria mediana em sua mai : argura, 5 mm. » das estrias lateraes » » » 4 » Mont Serrât XII — 03. 190 AltCHIVOS DO JJUSEU NACIONAL Carnivora(!) Fam. MUSTELIDjE Geo. Grisonia v. barbare (L.) 6521 — Rk. de Janeiro— Ijnprcnso Nai : - 1903 ARCHIVOS DO MUSEO NACIONAL DO RIO DE JANEIRO. VOL. XIII. ESTAMPA I "i I c œ Ib A. de MlRANDftRlBEIRO