€ menta en nahme nn! wahr er 
etn trennen: ige BT ERNE 
tn, 


BouwDd (939 


HARVARD UNIVERSITY 


ln 


pay 


i [TASH 
| 


Up 


LIBRARY 


OF THE 


MUSEUM OF COMPARATIVE ZOÖLOGY 


EXCHANGE 


STA) 


Tijdschrift voor Entomologie 


UITGEGEVEN DOOR 


De Nederlandsche Entomologische Vereeniging 


ONDER REDACTIE VAN 
PROF. DR. J. C. H. DE MEIJERE, F. T. VALCK LUCASSEN 
EN 


J. J. DE VOS TOT NEDERVEEN CAPPEL 


EEN-EN-TACHTIGSTE DEEL. 


JAARGANG 1938. 


of Com 
JAN 13 1939 °) 
LIB KARL 
Aflevering 1 + 2 (p.1-126) . . . verscheen in Mei 1938 


Aflevering 3 + 4 (p.127 —334) verscheen in December 1938 


INHOUD VAN HET EEN-EN-TACHTIGSTE DEEL 


Bladz. 
Verslag van de Een-en-Zeventigste Wintervergadering I-LVil 
Verslag van de fe elias ag Zomer- 


vergadering . . . . BE ees ENVI ACV 
Ledenlijst der Ned. Ent. Ve VER CVE Cl 


Prof. A. D. Peacock, D. Sc. Parthenogenesis as 
illustrated in the late Dr. A. J. van Rossum's 
experiments with Pseudoclavellaria amerinae L. 


(Evans EREN hit week den EN ae TS 
Dr. D. C. Geijskes, Over de insectenfauna van 
de Kagerplassen en omgevende wateren. . . 14- 34 


Dr. G. Barendrecht, The Dutch Fungivoridae in 

the collection of the Zoological Museum at 

Amsterdam.  : . war... 39-54 
Ir. G. A. Graaf Bentinck, nz kn, 

gen betreffende Nederlandsche Lepidoptera . 55- 60 
Prof. Dr. J. C. H. de Meijere, Die Larven der 


Agromyzinen. Vierter Nachtrag . . . 61-116 
Dr. D. C. Geijskes, Over Bucculatrix maritima Su. 

een motje op zeeaster en hare parasieten . . 117-121 
Prof. Dr. J. C. H. de Meijere, Acidoxantha bom- 

BaCi SP A ns ene 122123 
Postrat Nagel, Fauna javanensis Ce fam. 

kueanidae).. stamt . 124-126 


L. H. Scholten, Macro- bendes. uit de eee 
Faunistisch-biologische bijdrage tot de kennis 
van de vlinderfauna van Zuidoost-Gelderland 
en ‘t aangrenzend Duits gebied. . . . . 127-229 
Prof. Dr. J. C. H. de Meijere, Über die he 


kalhörner der Puppe von ee cornuta Big. 


(Dipt. Phoridae). . . . 2230-233 
A. Diakonoff, Tinea misella Zeller ein on 

von Tinea insectella Fabricius. . . . 234 — 238 
K. J. W. Bernet Kempers, Ae 

derus vulneratus Panz . . . . 239 — 241 
B. J. Lempke, Catalogus der ee leche Mere, 

Spean INE ee ne See 242 304 
Registe CUS 305-332 


Seele ne enne a 1 333-334 


x 


astra 


PA 


; 
k = 
= 
i 
3 
| 
4 
E 


a of Compay 
; f N Zoc logy RN 
“il! IS 
\ UY N 22 f 938 
\ ( 


BRARN 


Tijdschrift voor Entomologie 


UITGEGEVEN DOOR | 


De Nederlandsche Entomologische Vereeniging 


ONDER REDACTIE VAN 


| PROF. DR. J. C. H. DE MEIJERE, F. T. VALCK LUCASSEN 


EN 


J. J. DE VOS TOT NEDERVEEN CAPPEL 


EEN-EN-TACHTIGSTE DEEL. 


JAARGANG 1938. 


EERSTE EN TWEEDE AFLEVERING. 
(MEI 1938). 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


De contributie voor het lidmaatschap bedraagt f 10.— 
per jaar. Ook kan men, tegen het storten van f 100.— in 
eens, levenslang lid worden. 

Buitenlanders kunnen tegen betaling van f 35.— lid wor- 
den voor het leven. 

De leden ontvangen gratis de ra Berichten 
(6 nummers per jaar; prijs voor niet-leden f 0.50 per num- 
mer), en de Verslagen der Vergaderingen (2 per jaar; 
prijs voor niet-leden f 0.60 per stuk). 

De leden kunnen zich voor f6.— per jaar abonneeren 
op het Tijdschrift voor Entomologie (prijs voor niet-leden 
f 12.— per jaar). 

De oudere publicaties der vereeniging zijn voor de leden 
voor verminderde prijzen verkrijgbaar. 

Aan den boekhandel wordt op de sie voor niet-leden 
geene reductie toegestaan. 


al 
Sn VERSLAG 


VAN DE 


EEN-EN-ZEVENTIGSTE WINTERVERGADERING 
DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, 


GEHOUDEN TE UTRECHT OP ZONDAG 13 FEBRUARI 1938, DES 
MORGENS TE 11 UUR. 


President: Prof. Dr. J. C. H. de Meijere. 

Aanwezig het Eerelid Dr. A. C. Oudemans en de ge- 
wone leden: Dr. G. Barendrecht, P. J. Bels, Ir. G. A. Graaf 
Bentinck, K. J. W. Bernet Kempers, A. J. Besseling, J. Broer- 
se, C. M. C. Brouerius van Nidek, Prof. Dr. S. J. Brug, 
J. C. Ceton, J. B. Corporaal, A. Diakonoff, Prof. Dr. W. 
M. Docters van Leeuwen, P. H. van Doesburg, H. C. L. 
| van Eldik, G. L. van Eyndhoven, F. C. J. Fischer, Dr. D. 

C. Geijskes, W. de Joncheere, Dr. W. J. Kabos, B. H. Klyn- 
stra, Dr. G. Kruseman Jr., Dr. S. Leefmans, B. J. Lempke, 
J. Lindemans, N. Loggen, Dr. D. Mac Gillavry, de Neder- 
landsche Heidemaatschappij, vertegenwoordigd door den 
heer M. de Koning, A. C. Nonnekens, de Plantenziekten- 
kundige Dienst, vertegenwoordigd door den heer T. A. C. 
Schoevers, R. A. Polak, Dr. A. Reclaire, A. Starcke, Dr. 
D. L. Uyttenboogaart, F. T. Valck Lucassen, F. van der 
Weerd, P. van der Wiel en Ir. T. H. van Wisselingh. 

Geintroduceerd de heeren: L. Bels, W. C. Boelens, K. 
Dikstaal, P. van Doesburg, Ir. M. Hardonk, P. W. Hum- 
melinck en C. Schoen. 

Afwezig met kennisgeving het Correspondeerende lid Dr. 
H. Schmitz S.J.1) en de gewone leden: Prof. Dr. L. F. de 
Beaufort, Chr. Berger, H. Coldewey, C. Doets, F. B. Klyn- 
stra, J. Koornneef, W. J. Kossen, Mej. M. Mac Gillavry, 
G. S. A. van der Meulen, H. van der Vaart, J. J. de Vos 
tot Nederveen Cappel, J. C. Wijnbelt, C. J. M. Willemse 
en J. H. E. Wittpen. 


De Voorzitter opent de vergadering en spreekt zijne vol- 


1) Dr. Schmitz heeft aan den President medegedeeld, dat, van 
16 Februari tot 1 September 1938, zijn adres zal zijn: Istituto Nun ‘Al- 
vres, Caldas da Saude, Minho, Portugal. 


Il VERSLAG. 


doening uit over de talrijke opkomst. Aan deze vergadering 
gaat vooraf, zooals bij convocatie is bekend gemaakt, eene 


BUITENGEWONE VERGADERING. 


Het Bestuur heeft deze uitgeschreven, ten einde de mach- 
tiging en de sanctie der leden te vragen voor het voornemen, 
stappen te doen, waardoor wederom, gelijk vroeger de naam 
van Prins Hendrik der Nederlanden, de naam van een der 
Leden van het Koninklijk Huis aan onze Vereeniging ver- 
bonden zal kunnen worden. Een langdurig en krachtig ap- 
plaus vertolkt de instemming van de vergadering met dit 
voornemen. 


Als plaats voor de volgende wintervergadering wordt, 
op voorstel van het Bestuur, Amsterdam aangewezen. 


Hierna zijn aan de orde de 
WETENSCHAPPELIJKE MEDEDEELINGEN. 


De heer A. C. Oudemans, die, na de publicatie van zijn 
Kritisch Historisch Overzicht der Acarologie, Derde Ge- 
deelte, 1805— 1850, Leiden, E. J. Brill, Oct. 1936—Mei 1937, 
zijne studiën voortzette, deelt zijne nieuwe vondsten 
op het gebied der Systematiek en der Nomenclatuur der 
Acari mede. 

1. Sejus C. L. Koch VI 1836. — C. L. Koch bracht 9 
soorten van Mesostigmata in zijn genus Sejus. In 1842 wees 
hij Sejus viduus C. L. Koch als type aan. Door latere auteurs 
werden de 8 overige soorten in nieuwe genera geplaatst, 
zoodat het genus Sejus alleen met zijn type, viduus, over- 
bleef. Maar geen acaroloog wist eigenlijk, wat voor dier 
Sejus viduus is. Na vele malen Koch's beschrijving en 
afbeelding van Sejus viduus bestudeerd te hebben, is Spr. 
tot de overtuiging gekomen, dat zij na verwant is, ja zelfs 
hoogstwaarschijnlijk dezelfde soort is als Epicrius 
corniger Berlese II 1891, afgebeeld en beschreven in Ber- 
lese’s Acari, Myriopoda e Scorpioni italiana, fa. 59. t. 
2. — In 1920 brengt Berlese dit dier (zie zijn Acari, 
Myriopoda et Pseudoscorpiones hucusque in Italia reperta. 
Indici ; Firenze 1920, p. 7) in het genus Lasioseius Berlese 
12 VI 1916, dat Seius muricatus Berlese VIII 1887 tot type 
heeft. Zijn Seius muricatus is echter niet = Sejus muricatus 
C. L. Koch IV 1839, maar behoort hoogstwaarschijnlijk tot 
het groote genus Typhlodromus Scheuten 1857. Epistoom, 
vertikaalharen en mandibel wijzen daarop. Berlese's 
Sejus muricatus is dus verkeerd gedetermineerd, heeft dus 
nog geen naam. Spr. stelt voor, haar Typhlodromus berlesei 


VERSLAG. Ill 


nov. nom. te noemen. Berlese's genus Lasioseius, type 
Typhlodromus berlesei Oudms. 1938 is dus synoniem met 
Typhlodromus Scheuten 1857, zoolang Typhlodromus pyri 
Scheuten 1857 en Typhlodromus berlesei Oudms. 1938 in één 
genus vereenigd blijven. 

2. Ixodes vespertilionis C. L. Koch 1841. — Nuttall 
en Warburton brachten in hun standaardwerk : Ticks, 
A Monograph of the Ixodoidea, Part II, Ixodidae, p. 271, 
bijna alle soorten van C. L. Koch's (1844) en Kolena- 
ti's (1860) op Chiroptera levende soorten van Ixodes bij 
elkander. Na grondige bestudeering der door de genoemde 
auteurs gegeven afbeeldingen en beschrijvingen komt Spr. 
tot de gevolgtrekking, dat de inzichten der Engelsche auteurs 
onhoudbaar zijn. Spr. geeft het volgende overzicht van de 
resultaten van zijne studién. 

a. Ixodes crassipes (Kolenati 1857) &. (non 2). — Sy- 
nonymen : Haemalastor crassipes Klti., Meletemata ent., fa. 
7, in: Bull. Soc. imp. Naturalistes Moscou, v. 30. P. 1. 
1857. p. 39. n. 6. — Idem, in: Wien. ent. Mntschr., v. 1. 
fa. 5.XI.1857. p. 160. — Idem, Synops. prodr. Ixodida, in: 
Wien. ent. Mntschr., v. 2. fa. 1. I. 1858. p. 2. — Idem, Beitr. 
Kenntn. Arachn., in: Sitzb. math. naturw. CI. Ak. Wiss. 
Wien, v. 40. 1860. p. 578. t. 2. f. 5. a—c & (non f. 5 d—f 
2). — Idem, Monogr. europ. Chiropt., 1860, p. 150. — Op 
Rhinolophus blasii ; Egypte. 

b. Het ?, dat niet den naam crassipes dragen mag, en als 
een Haemaphysalis herkend is, noemt Spr. Haemaphysalis 
kolenatii nov. nom. 

c. Ixodes exaratus (Klti. 1856). — Sarconissus exaratus, 
Klti., Paras. chiropt., Brünn 1856 en Dresden 1857. — Sar- 
conyssus exaratus, KIti., Synops. prodr. Ixodida, in: Wien. 
ent. Mntschr., v. 2. fa. 1. I 1858. p. 2. — Idem, Klti., Beitr. 
Kenntn. Arachn,, in: Sitzb. math. naturw. Cl. Ak. Wiss. 
Wien, v. 40, 1860. p. 575. t. 1. £, 2. — Op Myotis myotis en 
M. mystacinus ; Moravië. — Schildje breed-ovaal, palpen 
kort-knotsvormig ; de genitaalgroeven buigen aan hun einde 
(achteraan) naar binnen ; de anaalgroeven vormen eene ei- 
vormige figuur, waarvan de naar achteren gerichte ei-spits 
open is ; pooten langer dan het lichaam. 

d. Ixodes flavipes C. L. Koch XI 1841. — Ixodes [luvipes 
C. L. Koch, Deu. Crust. Myr. Arachn., fa. 39. t. 2. XI. 1841. 
— Ixodes flavipes, C. L. Koch, Syst. Uebers. Zecken, in: 
Arch. Naturg., v. 40. P. 1. 1844. p. 232. n. 6. — Sarconissus 
flavipes, Klti., Europ. Chiropt., in: Allg. deu. naturh, Ztg., 
s. 2. v. 2. 1856. p. 191 en Sarconissus brevipes p. 192. — 
Idem, K1ti., Paras. Chiropt., Brünn 1856 en Dresden 1857, 
p. 21 en 22. — S. flavipes Klti., Excurs. Hermannshöhle, in: 
Wien. ent. Mntschr., v. 1. fa. 5. XI 1857, p. 135. — Sarconys- 
sus [lavipes Klti., Synops. prodr. Ixodida, in: Wien. ent. 


IV VERSLAG. 


Miatschr v.2: fal le 17 1858.p. 2, —Idem, KME Bei 
Kenntn. Arachn., in: Sitzb. math. naturw. Cl. Ak. Wiss. 
Wien, v. 40. 1860. p. 574. t. 1. f. 4 a—d. — Op Rhinolophus 
ferrum equinum en hipposideros ; Beieren, Moravie, Stier- 
marken. — Schildje breeder dan bij verpertilionis, achter niet 
toegespitst, maar rond ; zijdelings zeer weinig ingedeukt ; geel 
met zwarte vlekken ; anaalgroeve aan het einde (achteraan) 
naar buiten omgebogen ; pooten + even lang als het lichaam. 

e. Ixodes gracilipes (v. Frauenfeld 1853). — Eschatocepha- 
lus gracilipes, v. Frau., Neue Zeckengatt., in: Verh. zool. 
bot. Ges. Wien; Sitzb. 1853, p. 57. t. f. af. &. — Ixodes 
troglodytes, Schmid, apud v. Frau., (zie boven) p. 58. — 
Haemalastor gracilipes, v. Frau., Ueb. einen &c., in: Verh. 
Zool bot. Ges. Wien, v. 4. 1854. p. 28. t.f.4.5. Modes 
vespertilionis p. 29 4 (neen, eveneens 2 ). Sarconissus se- 
riceus, Klti., Eur. Chiropt., in: Allg. deu. naturw. Ztg., s. 2. 
v. 2. 1856. p. 189. — Sarconissus hispidulus, Klti., Paras. 
Chiropt., Brünn 1856 en Dresden 1857, p. 22. — Eschato- 
cephalus gracilipes, Heller, zur Anat. Argas pers., in: Sitzb. 
math. naturw. Cl. Ak. Wiss. Wien, v. 30. 1858. fa. 16. p. 301. 
322. t. 2. £.7.9;t.3.£.21. 4 — Haemalastor gracilipes, Klti., 
Synops. prodr. Ixodida, in: Wien. ent. Mntschr., v. 2. fa. 1. 
I. 1858. p. 2. — Idem, Klti., Beitr. Kenntn. Arachn., in: 
Sitzb. math. naturw. CI. Ak. Wiss. Wien, v. 40. 1860. p. 
579. t. 3. £. 6. — Op Rhinolophus blasii en R. euryale ; Ka- 
rinthië, Banaat, Dalmatië, Egypte. — Dit is de soort, die door 
de Engelsche auteurs onder den verkeerden naam van Ixodes 
verpertilionis (zie boven, p. III) beschreven en afgebeeld is. 
en o.a. het in het oog vallend kenmerk heeft: pooten 114—2 
maal langer dan het lichaam. Spr. verwijst naar hun werk. 

f. Ixodes nodulipes (Klti. I 1858). — Sarconyssus nodu- 
lipes, Klti., Synops prodr. Ixodida, in: Wien. ent. Mntschr., 
va 2. fa. 1. 101858.p. 22 — "Idem, Ki liti Beitr, Kenntn 
Arachn., in: Sitzb. math. naturw. Cl. Ak. Wiss. Wien, v. 
40. 1860. p. 576. t. 1. f. 3. — Op Myotis myotis ; Moravië. 
— „Sehr selten’. — Schildje min of meer hartvormig, 
klein ; genitaalgroeve aan haar einde (achteraan) naar bin- 
nen gebogen ; anaalgroeve in de afbeelding zeer sterk ge- 
bogen, bijna cirkelvormig (??) ; pooten als bij gracilipes, maar 
elk lid, behalve de tarsi, distaad in dikte toenemend, tarsi 
distaad afnemend. 

g. Ixodes verpertilionis C. L. Koch IX 1841. — Idem, C. 
TIR Deu Crust. Myr Arachns fa 37.729 3NPR er 
e. — Sarconissus kochii Klti., Eur. Chiropt., in: Allg. deu. 
naturf. Ztg., s. 2. v. 2, 1856. p. 181; Sarconissus flavidus, p. 
192. — Idem, Klti., Paras. Chiropt., Brünn, 1856 en Dres- 
den 1857. p. 23. n. 5.; Sarc. flavidus, n. 6.— Sarc. kochii, 
Klti., Excurs. Hermannshöhle, in: Wien. ent. Mntschr., v. 1. 
fa. 5. XI. 1857. p. 135. — Sarconyssus kochii, Klti., Synops. 


VERSLAG. V 


prodr. Ixodida, in: Wien ent. Mntschr., v. 2. fa. 1. I 1858. 
p. 2. — Idem, Klti, Beitr. Kenntn., Arachn., in: Sitzb. 
math. naturw. CI. Ak. Wiss. Wien, v. 40. 1860. p. 576. t. 2. 
f. 4. — Op Rhinolophus ferrum equinum, Rhin. hipposideros, 
Myotis myotis ; Beieren, Moravië, Stiermarken. — Schildje 
lang, afgerond-ruitvormig, achter toegespitst, cervikaal- 
groeven lang, verdeelen het schildje in 3 velden ; genitaal- 
en anaalgroeven aan hun einde (achteraan) naar buiten uit- 
eenwijkend ; pooten weinig tot 114 maal langer dan het 
lichaam. — Opmerking. De teekening van Kolenati 
vertoont de pooten langer dan die van Koch, zoodat de 
„vormen’ vespertilionis en kochii misschien Nympha en ? 
voorstellen, misschien zelfs niet identiek zijn. 

3. Pyemotes Amerling 1852. — In de vorige winterverga- 
dering, te 's Gravenhage gehouden, heeft Spr. er reeds op 
gewezen, dat er niet ééne soort van Pyemotes (Pediculoides 
Targioni Tozzetti 1878) bestaat (ventricosus Newport 1850), 
maar vele, en dat zelfs eene der soorten in een ander genus, 
Phthiroides Oudms. X 1936, moet geplaatst worden. (Tijds. 
v. Entom., v. 80, Verslagen p. IV—VIII). — De Pyemotes- 
soorten zuigen insectenlarven en insectenpoppen uit, en men 
kan er bijna zeker van zijn, dat op verschillende insecten- 
larven ook verschillende soorten van Pyemotes voorkomen. 
Spr. geeft hierbij twee voorbeelden. Over het algemeen zijn 
Pyemotes-soorten vijanden van voor onze oekonomie 
schadelijke Insecten. 

a. Pyemotes tritici Lagrèze-Fossat 1851. — In 1838 be- 
schrijft Debia een Acarus, dien hij in uitziftsel van graan- 
voorraden (,du blé”) vond, en geeft er eene figuur van. 
Beschrijving en afbeelding zijn onvoldoende om de soort te 
bepalen. — Van Lagrèze-Fossat 1851 kan men het- 
zelfde zeggen ; ook hij spreekt van ‚du blé”. Maar hij noemt 
het dier Acarus tritici; waaruit blijkt, dat zijn ,,blé” uit Tri- 
ticum vulgare Aschrs. & Gr. bestond. — Ook de beschrijving 
en afbeelding van Targioni Tozzetti zijn van weinig 
waarde voor de vaststelling der soort. — De eerste afbeel- 
ding, die aan de eischen van den tegenwoordigen tijd vrij- 
wel voldoet, is die van Ch. Robin (Traité du microscope, 
Paris, 1871, p. 766, fig. 200). Hij geeft het diertje geen 
wetenschappelijken naam, maar de soort is stellig dezelfde, 
daar zij eveneens gevonden werd „dans le tas de blé nou- 
vellement égrené”, waar zij natuurlijk parasiteerde op Tinea 
granella L. — Als soortkenmerk mag zeker wel in aanmer- 
king komen het aan tarsi I voorkomende olfactorisch orgaan, 
dat 114 maal langer is dan genoemde tarsi. 

b. Pyemotes herfsi Oudms. X 1936. — Deze door Dr. 
Ad. Herfs te Leverkusen bij Keulen in zijne kweekproeven 
op de larve van Sitotroga biselliella (Hummel) parasiteerend 
gevonden soort onderscheidt zich onmiddellijk van tritici door 


VI VERSLAG. 


een min of meer peervormig olfactorisch orgaan, dat aan 
tarsi I naar buiten gericht is en bijna 3 maal kleiner is dan 
tarsi I, kleiner zelfs dan de breedte daarvan. 

4. Siteroptes Amerling III 1861. — Evenzoo is het gesteld 
met het genus Siteroptes (Pygmephorus Kramer 1877.). — 
De soorten van dit genus zuigen plantensappen, waardoor 
zij voor onze kultuurgewassen, vooral Gramineeën, soms zeer 
schadelijk zijn. Spr. weet uit ervaring, dat iedere graan- of 
grassoort hare eigene soort Siteroptes heeft; hij is ervan 
overtuigd, dat Pediculopsis graminum Reuter 1907 (Reuter 
had in alle geval graminisugus Hardy 1850 moeten schrijven) 
een collectiefnaam is. — A merling was een goed kenner 
van plantendeformaties. Hij beschrijft de gallen goed en, 
waar hij in deze parasieten vond, gaf hij dezen eenen naam. 
Helaas gaf hij in de meeste gevallen van den parasiet geene 
beschrijving, zoodat al die namen, zoowel der genera als der 
soorten nomina nuda zijn. Waarschijnlijk heeft men 
om die reden later weinig notitie van zijne werken genomen. 
En dat is jammer, want hij kende reeds de later berucht 
geworden Acarapis woodi (Rennie 1921), die in bepaalde 
gebieden sommige bijencultures totaal doet mislukken, en de 
,, Weissährigkeit” der Gramineeén ! — Waar hij de inwoners 
eener gal vergelijkt met ,,Seekälber , daar weet men met 
zekerheid, dat de gal door een Phytoptus veroorzaakt werd ; 
maar ook in zulke gevallen is de naam, die hij aan den ver- 
wekker geeft, ongeldig. — Geheel anders is het geval, indien 
hij van zulk eene ,,Milbe” (hij wist dus, dat het Acari 
waren) eene afbeelding geeft. En die geeft hij van den 
Siteroptes, die bij .Secale cereale de ,,Weissahrigkeit” ver- 
oorzaakt, en aan den Therismoptes, die de graanplanten doet 
omvallen. — De Internationale Regels der Nomenclatuur 
verklaren deze namen geldig. — Nu kan men wel zeg- 
gen: „ja, maar zijne afbeeldingen zijn te gebrekkig, om de 
soort te herkennen”, waarop Spr. antwoordt: de soort 
wordt bepaald door de gast (zooals wij boven reeds 
zagen) ; dat alléén zou reeds voldoende zijn, maar boven- 
dien : ook latere auteurs gaven onvoldoende afbeeldingen : 
alle figuren van Kramer, Canestrini, Fanzago, 
Berlese, Michael, Reuter, Nalepa en an 
deren (!) zijn voor de tegenwoordige eischen onvoldoende. 

5. Therismoptes Amerling III 1861. — Dit woord betee- 
kent: beschadiger van den .oogst. En inderdaad, 
de Therismoptes zuigt aan dát gedeelte van den halm, waar 
de sikkel den halm doorsnijdt, dus aan het onderste, „ober 
dem Rhizom”, „ober der Wurzel”. De beschadiging kan zóó 
ernstig zijn, dat de halm omvalt. Amerling vermeldt uit- 
drukkelijk, dat zij (Die Milbenkrankheit unserer Getreide- 
arten, in: Lotos, voll: fa. 2, TIT 1861, p. 25) nicht ber 
steingelb” (Siteroptes) „sondern weisslich blass waren und 


VERSLAG. VII 


ohne jene oben angeführten Halteren’” (pseudostigmatische 
organen). Dan waren die diertjes ook geene Siteroptes (zoo- 
als Spr. in het verslag der vorige wintervergadering meende, 
1. c. p. VIII), maar Acari van een ander genus. Amerling 
noemt het Therismoptes, welke naam geldig is, omdat 
hij eene afbeelding geeft van „eine schimmelige Hautpartie 
mit den Eiersäckchen” (2 2) „und T'herismoptes-Larven ; 
gleich ober der Wurzel’. — Wij herkennen onmiddellijk 
Tarsonemus-Larven ! Maar hij beeldt ze met 8 pooten af. 
(Dat is meer voorgekomen: Miss Mantell beeldt de 
larve van Petrobia latens (O. F. Müller 1776) (zie K.H.O.A. 
III, C. p. 1075) en Kolenati de eerste afbeelding, die 
hij van Otonyssus aurantiacus Klti. 1856 gaf, met 8 pooten 
af; en Hermann beeldt zelfs een volwassen Trombidium 
longipes met 10 pooten af (zie K.H.O.A. II. p. 328). Maar 
deze afbeeldingen geven ons daarom nog niet het recht, de 
namen, die aan de voorgestelde dieren gegeven werden, on- 
geldig te verklaren, — Tarsonemus Canestrini & Fanzago 
1876 valt dus als synoniem van Therismoptes Amerling III 
1861. De familienaam Tarsonemidae Kramer 1877 wordt dus 
Therismoptidae Oudms. 1938, en de groepnaam Tarsonemini 
Can. & Fanz. 1877, die bovendien Italiaansch, geen Latijn 
is, wordt vervangen door Heterostigmata Berlese 1897. 

6. Acarus mori Rondani 1870. — Op de bladeren van 
Morus vond Rondani een Acarus. Niemand weet, wat 
voor dier dat is, daar, na Rondani, niemand moerbei- 
bladen naar Acari onderzocht. De 14 millimeter metende 
afbeelding is zeer geslaagd (zie Bull. Soc. ent. ital, v. 2. e. 
1. f. 18.). Eene 3-maal vergroote fotografische reproductie 
vertoont alle détails nu duidelijker. Spr. komt, per exclusio- 
nem, tot de gevolgtrekking, dat het dier in geen enkele der 
bekende families past, het naast aan Tydeidae verwant is 
en derhalve zeer vermoedelijk bij de Stomatostigmata Oudms. 
1906 thuis behoort. Spr. doopt haar Rondaniacarus mori 
(Rondani 1870). 

7. Trichadenus sericariae Rondani 1870. — Deze soort 
werd op de cocons van Sericaria mori (L. 1758) gevonden ; 
later ook aan de onderzijde der bladeren van Morus. Inder- 
daad zijn deze Acari plantenparasieten, thuis behoorend in 
het genus Pseudoleptus. Vergelijk de 3-maal vergroote foto- 
graphische reproductie met de afbeelding van Stigmaeus |lo- 
ridanus Banks 1915 (die eveneens een Pseudoleptus is, en 
op Ananassa leeft. (U. S. Dept. Agric., Report 108 p. 36. 
f. 47). — Pseudoleptus Bruyant 1911 is dus synoniem met 
Trichadenus Rondani 1870. 

8. Phytoptus Dujardin VII 1851. — Fr. Thomas pu- 
bliceerde in Mei 1869 zijn „Ueber Phytoptus Duj. und” 
&c. in het „Programm der Realschule und des Progymna- 
siums in Ohrdruf", — Daarin vinden wij (p. 3) de volgende 


Vill VERSLAG. 


passages: „In dem Bericht über die Arbeiten der entomo- 
logischen Section der schlesischen Gesellschaft fiir vater- 
landische Kultur im Jahre 1850 findet sich eine Beobachtung 
C. Th. v. Siebold’s, welche unsere Milbe betrifft. Der 
genannte Forscher traf fast regelmässig zwischen den Haar- 
auswiichsen der Erineen... die von Turpin und Dugés 
abgebildeten Milben, welche er mit dem Namen Eriophyes 
belegte. v. Siebold gibt eine kurze, treffende Beschrei- 


bung des Thieres’, ... &c. En, een eind verder : „Der v. Sie- 
bold'sche Name Eriophyes hat ohne Zweifel das Recht 
der Priorität’. — Waarschijnlijk heeft Nalepa, de onna- 


volgbare beoefenaar der Phytoptidae, niet vöör 1897 deze 
passages onder de oogen gehad, althans in Maart 1898 vinden 
wij voor het eerst den naam Eriophyidae door hem gebruikt. 
(Zool. Jahrbü., Abth. System. &c., v. 11. p. 405). — Waar- 
schijnlijk heeft Nalepa niet het door Thomas geci- 
teerde „Bericht ter hand genomen, want dan zoude hij in 
zijn werk „Eriophyidae (Phytoptidae)"” (Das Tierreich, fa. 
4. p. 5) niet geschreven hebben: „1850 Eriophyes C. Th. 
v. Siebold.” — Immers, de titel van het door Thomas 
geciteerde werk luidt: „Bericht … Kultur im Jahre 1850”. 
Dat wijst er reeds op, dat dit werk niet in 1850, maar op 
zijn vroegst in 1851 verscheen. De vraag is nu: vóór 
of na Juli 1851? — Raadplegen wij nu genoemd ‚Bericht. 
Op p. 17 vindt men „Bericht über die Thatigkeit der allge- 
meinen naturwissenschaftlichen Section der schlesischen Ge- 
sellschaft in 1851”. En op p. 45 lezen wij in eene noot: 
„Vergleiche Monatschrift der Berliner Akademie 1850 und 
1851.” — Deze twee passages zijn voldoende om te bewijzen, 
dat von Siebold's mededeelingen, die eerst op 
p. 68 beginnen, niet vóór Febr. 1852 kunnen versche- 
nen zijn. — Eriophyes von Siebold II (of III?) 1852 heeft 
dus niet de prioriteit boven Phytoptus Dujardin VII 1851. 
(Zie Intern. Regeln d. zool. Nomenclatur, Art 25a.). — lets, 
wat in eene vergadering mondeling medegedeeld wordt, is 
geene „Veröffentlichung” of Publication” vóór het ge- 
drukt en in den handel verkrijgbaar is ge- 
steld. 

9. Otonyssus Kolenati 1856 en Trombicula Berlese 1905 
werden door Spr. in zijn K.H.O.A. III. D. p. 1363 op schijn- 
baar goede gronden bij elkander gevoegd, of, wil men, als 
synoniem verklaard. Spr. ziet thans in, dat hij eene drog- 
reden gebruikte. 

a. Otonyssus Kolenati 1856. — De naam zegt het reeds : 
Kolenati vond deze dieren aan de ooren der Chiropte- 
ra. Zij komen ook op het patagium voor. Het is gebleken, dat 
zij Larvae van Trombidides Leach 1815 zijn. Nog geen acaro- 
loog heeft zich de moeite getroost, uit deze Larvae Nymphae 
te kweeken, en uit die Nymphae Adulti. Het is mogelijk, dat 


VERSLAG. IX 


de Adulti in de vrije natuur leven : het is bekend, dat eenige 
Adulti boomen beklimmen. Het is mogelijk, dat eenige be- 
paalde soorten dat alleen doen om in de nesten der Chirop- 
tera eieren te leggen. In dat geval zouden die Adulti tot de 
genera Microtrombidium Haller 1882 of Enemothrombium 
Berlese VII 1910 kunnen behooren. Maar het is 66k moge- 
lijk, dat de nog onbekende Adulti de nesten of slaapgelegen- 
heden der Chiroptera niet verlaten en een betrekkelijk kort 
leven leiden. Nog vreemder is het, dat de in grotten levende 
Chiroptera dikwijls massa's Otonyssus dragen. De Adulti 
leven dan hoogst waarschijnlijk op den bodem dezer grotten 
van roof. En toch heeft men nog nooit Trombidides vrij 
levend in grotten aangetroffen. Wij staan hier nog voor een 
probleem. Aan jongeren dit op te lossen. 

b. Trombicula Berlese VII 1910. — Er zijn reeds eenige 
Adulti bekend. Door Hirst is aangetoond (Annals applied 
Biology, v. 13. fa. 1. Febr. 1926. p. 140= 143), dat de be- 
kende „Leptus autumnalis’' (Shaw 1790) de Larva van eene 
Trombicula is. Ook is het al eenige malen voorgekomen, dat 
volwassen Trombicula uit akkeraarde te voorschijn kwamen. 
Deze sterk behaarde, teere, wit-rose getinte diertjes leven 
dus subterraan. Nu is het gewoonte geworden, op 
vogels en zoogdieren parasiteerende Larvae Trombicula-zoo- 
en-zoo te noemen, zonder dat men de Nymphae of de Adulti 
kent. Het spreekt van zelf, dat men zich hier op gevaarlijk 
terrein begeeft. Er zijn reeds eenige tientallen van zulke 
Larvae bekend, en het is zeer waarschijnlijk, dat vele daar- 
van niet tot het genus Trombicula behooren. 

10. Coelognathus infestans (Berl. 1884). — Grimm, 
Beiträge zur Lehre von der Fortpflanzung und Entwickelung 
der Arthropoden, II, Entwickelingsgeschichte von Tyrogly- 
phus siro, in Mém. Acad. imp. Sci. St. Petersb., s. 7. v. 17. 
fa. 12 et. dernier (paru I 1872). — Dit artikel wordt ver- 
gezeld door eene plaat met 15 figuren, voorstellende 1 ei en 
14 phasen van het zich daarin ontwikkelend embryo. Alle 
eieren vertoonen eene gekorrelde schaal! — Grimm's 
Tyroglyphus siro is dus niet de bekende 7. farinae (L. 1758), 
waarvan de eieren volkomen glad zijn, maar Coelognathus 
infestans (Berl. 1884). 

11. Acaridina balaenarum van Beneden 1870. — Van 
Beneden, Les Cétacés, leurs commensaux et leurs para- 
sites, in: Bull. Acad. roy. Sci. Lett., beaux-Arts Belg. s. 2. 
v. 29. p. 353. — ‚Nous avons trouvé plusieurs individus 
entre les Tubicinelles et les Cyames. Les nombreuses et lon- 
gues soies qui recouvrent le corps sont plumeuses. Nous 
nous proposons de les faire connaître en détail plus tard”. — 
Tubicinella de Lamarck behoort tot de Coronulinae, eene 
soort Zeepokken ; Cyamidae leven echter niet voor hun leven 
vastgehecht, maar bewegen zich vrij op den walvisch ; beide 


X VERSLAG. 


behooren tot de Crustacea, Schaaldieren. De walvisch was 
een der Zuidpoolzee : Balaena australis Desm. — De af- 
beelding toont echter slechts weinige korte, gladde haren, 
Van Beneden zal echter zeker niet met opzet de haren 
zoo kort geteekend hebben ; wij nemen aan, dat de harer 
zoo kort waren als door van Beneden geteekend is, 


en dat wat wij thans — in vergelijking met andere Detriti- 
colae Mégnin 1872 — kort noemen, voor den beroemden 
Belgischen hoogleeraar lang was. — Sedert dien heeft 


geen enkele acaroloog dergelijke diertjes onder de oogen 
gehad. De afbeelding toont ons echter duidelijk eene der 
Detriticolae, met scheidingslijn tusschen propodo- en hystero- 
soma, met betrekkelijk lange, doch niet spits toeloopende 
tarsi, en met schaarvormige mandibels. Zij behoorden dus 
niet tot het genus Glycyphagus Hering 1838, zooals A n- 
drew Murray meende (Economic Entomology, Aptera, 
London, 1877, p. 282), maar tot de Tyroglyphidae Donna- 
dieu 1868 sensu lato. — Uit de woorden „soies plumeuses” 
kunnen wij niet opmaken, of de haren slechts enkele zijde- 
lingsche takjes vertoonden, dan wel tamelijk dicht behaard 
waren, zooals bij Glycyphagus bijna normaal is; maar waar- 
schijnlijk was het eerste het geval, anders had van Bene- 
den het wel in zijne afbeelding duidelijker aangegeven. — 
De soort is het naast verwant aan eene ,,mealmite’, afge- 
beeld in een artikel van Jacob Bell, The sugar-mite, 
in: The pharmac. Journ., v. 10. fa. 8. II. 1851, p. 396. Deze 
teekening is zóó goed, dat men aannemen moet, dat het 
diertje er zoo uit zag. Dan was het ook een voor Spr. onbe- 
kende Coelognathus Hessling 1852. Spr. noemt deze 2 Acari 
dus Coelognathus balaenarum (v. Ben. 1872) en Coelognathus 
belli nov. nom. — Belgische collega's, zoekt in van Be- 
neden nagelaten manuskripten ! 


De heer Mac Gillavry vertoont een paar werkjes over 
mieren, die bibliographische zeldzaamheden zijn : 

Het eene is eene publicatie van Th. C. Jerdon, een 
medicus in Engelsch-Indié, die daar ornithologische en en- 
tomologische observaties maakte. Zijne eenige bijdrage op 
entomologisch gebied is: „A Catalogue of the Species of 
Ants found in Southern India”. Nu is het vertoonde boekje 
niet eens het oorspronkelijke, in het „Madras Journal of Lite- 
rature and Science 1851”, verschenen geschrift, maar slechts 
het in 1854 in de Ann. and Mag. of Natural History ver- 
schenen extract. Waarschijnlijk is dit een volledige herdruk, 
al wordt het een „extract genoemd. Het boekwerk ontleent 
echter zijne waarde daaraan, dat het het exemplaar van den 
auteur zelf was, die er nog latere observaties en emendaties 
aan toevoegde, en het met oorspronkelijke schetsteekeningen 
versierde, Het exemplaar is later het eigendom geweest van 


VERSLAG. XI 


H.H. Godman Austen, die het op zijne beurt, in 1906, 
aan H. Bingham ten geschenke gaf, getuige de daarin 
geschreven opdracht. 

Het tweede curiosum op Formiciden-gebied is een exem- 
plaar van het zeldzame geschrift van Latreille: Essai sur 
l'histoire des Fourmis de France, Brives, 1798. Behalve dat 
het boekje zeer zeldzaam is, is het rondgaande exemplaar 
voorzien van manuscript-correcties. Deze correcties zijn, 
waar het schrift op wijst, wel van een tijdgenoot, en merk- 
waardig wegens de nauwkeurigheid, waarmede hij alle slor- 
digheden van stijl van den grooten Latreille verbetert; 
een schoolmeester, die een proefwerk van een schooljongen 
onder handen neemt, zou het hem niet kunnen verbeteren. 
De naam van dezen criticus heeft Spr. niet kunnen uitvin- 
den. Bezit door die toevoegingen het boekje meer dan het 
behoorde te bevatten, aan den anderen kant geeft Hagen 
op, dat het 50 + 2 pagina's groot moest zijn, en daar zijn 
exemplaar slechts 50 pagina's bevat, intrigeert het Spr. zeer, 
wat op die twee ontbrekende bladzijden zou kunnen staan. 
Het is Spr. nog niet gelukt, een tweede exemplaar van dit 
werk op te sporen, en dit is mede de reden van deze mede- 
deeling, nl. omdat Spr. hoopt, door publicatie, zoo’n tweede 
exemplaar ter inzage te kunnen krijgen. Op de slordigheid 
van Latreille, bij het haastige publiceeren, maakt ook 
J. Duncan attent, in zijne biographie van Latreille 
in het deeltje „Exotic Moths” 1841, van Jardine's Natura- 
lists Library. Deze aardige biographie is, zoowel door 
Hagen als door Horn, vergeten te vermelden. Uit de 
opdracht „a mon jeune élève Charles”, blijkt dat Latreil- 
le reeds in 1798 met zijne oogen sukkelde, en zich daarom 
bij zijne onderzoekingen door den toen tienjarigen Charles 
moest laten helpen. Wie die Charles was, vond Spr. niet 
vermeld, maar hij acht het niet onmogelijk, dat het baron 
de Walckenaer was, die met Latreille vermaag- 
schapt was, en die ook later, toen hij in 1835 voorzitter van 
de Société entomologique de France was, zijn familielid 
Latreille herdacht. Dit geschiedde, toen Latreille's 
aangenomen kinderen aan de Société diens bronzen buste 
vereerden, Toch moet Walckenaer in 1798 reeds 16 
of 17 jaar oud geweest zijn, maar het is mogelijk, dat de 
excursies, waar Latreille op doelde, en die de grond- © 
slag voor zijn mierenboekje vormden, reeds eenige jaren 
terug lagen, vóór de publicatie. In zijne biographiën wordt 
wel steeds op den slechten gezondheidstoestand van La- 
treille gewezen, maar niet vermeld, dat dit ook speciaal 
op zijne oogen sloeg. Hij deelde dus eenigszins het lot van 
Lamarck, die door Latreille zijn père adoptif ge- 
noemd werd, en die later zelfs blind geworden is. 

Dan laat Spr. rondgaan eene foto van een legsel van eene 


XII VERSLAG. 


Limnophilide. De heer Diakonoff was zoo vriendelijk, 
deze foto te vervaardigen. Terwijl de meeste Trichoptera 
hunne eieren of liever eiermassa’s in het water of vlak er 
bij deponeeren, doen sommige o.a. de Limnophiliden, dit 
veelal buiten het water, maar dan op takken of andere voor- 
werpen er boven. Zoodra de larven zich uit de gelei uitwer- 
ken, vallen zij dan in het water, om daar verder hunne ont- 
wikkeling door te maken. In het geval, waarvan de foto 
rondgaat, was de plaats van aanhechting op een hulstblad, 
1,70 m boven het wateroppervlak, maar een meter daarvan 
ter zijde. Hier zouden dus de larven een, voor hunne kleinte, 
belangrijk langen weg af te leggen hebben gehad, om het 
water te bereiken. Ofschoon deze legsels zeer gewoon moeten 
zijn, worden zij zelden opgemerkt, en dit is de aanleiding 
tot deze demonstratie. Er zijn nl. nog van vele soorten na- 
dere waarnemingen gewenscht, al heeft Silfvenius 
(Siltala) er reeds eene dikke monographie aan gewijd. 
Juist dit legsel, gevormd als een bolsegment, lijkt Spr. toe, 
nog niet beschreven te zijn, tenzij het identiek is aan het 
door de Geer in zijne Mémoires beschreven en afge- 
beelde legsel, in deel II, 1. (Tab. XIII, fig. 13—14). Het is, 
in dit geval van de Geer, nog niet uitgemaakt, tot welke 
soort dit legsel, of, zoo men wil, eierdrilpudding, behoort. 

De heer Docters van Leeuwen vindt in deze waarneming 
eene analogie met de wijze van eierleggen van sommige 
Javaansche boomkikvorschen (Rhagophorus sp.). Ook hier- 
bij worden de legsels vaak op geruimen afstand van het 
water gedeponeerd. De uitgekomen larfjes worden daarna 
door zware regens naar het water toe gespoeld. 

De heer Geijskes, die het bedoelde legsel van den heer 
MacGillavry heeft ontvangen, zegt, dat het naar zijne 
meening afkomstig is van eene soort van het geslacht Lim- 
nophilus, vermoedelijk L. marmoratus Curt. 

Bij de Trichoptera vallen twee typen van eilegsels te onder- 
scheiden : 1°. korstvormige, meestal afgelegd op steenen 
(Rhyacophiliden) en 2°. geleiachtige bollen, afgezet op stee- 
nen en planten (Limnophiliden). Spr. heeft deze ei-geleien, 
van Stenophylax-soorten, geregeld gevonden in den nazomer 
langs Jura-beken in Zwitserland, aan en onder watervalletjes. 
Hieruit kropen de larven na eenigen tijd te voorschijn, en 
vielen dan direct in het water. 

Betreffende het afzetten van legsels van waterinsecten 
buiten het ,,Wasserbezirk” kan Spr. wijzen op het feit, dat 
Lestes viridis v. d. L., de eenige Odonaat, die hare eieren 
in over het water hangende takken afzet, zich ook niet altijd 
precies aan het wateroppervlak houdt. In dat geval vallen 
de uitgekomen larfjes op het droge, en niet in het water. Deze 
diertjes zijn echter zeer beweeglijk, en kunnen het ook in 
eene droge ruimte vrij lang uithouden, Aldus bereiken vele 


VERSLAG. XIII 


op het droge gevallen larfjes ten slotte toch het water, waarin 
zij terecht moeten komen om zich verder te ontwikkelen. 
Mogelijk komt eene dergelijke beweeglijkheid bij jonge Tri- 
choptera-larven ook voor, zoodat de larven, komende uit 
eieren, die iets van den waterkant af afgezet zijn, niet steeds 
behoeven te gronde te gaan. 


De Heer Docters van Leeuwen spreekt over het legappa- 
raat van de galmuggen, waarvan slechts weinig bekend is. 
Eene eigenlijke legboor, zooals die o.a. bij de Cynipiden 
voorkomt, bezitten de galmuggen niet. Het legapparaat van 
deze dieren wordt uit de twee laatste achterlijfssegmenten 
gevormd. Eene samenvatting over hetgeen over den bouw 
van dit apparaat bekend is, vindt men in eene beschrijving 
van Verhoeff, die verschenen is in het groote gallenwerk 
van Ruebsaamen (Cecidomyiden, allgemeiner Teil, 1925, 
p. 23 e.v.). In dit artikel wordt eene beschrijving gegeven 
van den bouw van het legapparaat van die galmuggen, die 
hare eieren op plantenorganen leggen, of ze tusschen jonge 
organen inschuiven. Vooral in het laatste geval zijn de beide 
laatste segmenten van het abdomen sterk verlengd en uit- 
stulpbaar. Er bestaan echter ook galmuggen, hoewel zeld- 
zamer, die hare eieren in een plantenorgaan leggen. Van den 
bouw van het legapparaat van deze dieren is vrijwel niets 
bekend. Het komt voor bij vertegenwoordigers van de ge- 
slachten : Asphondylia, Schizomyia, Cystiphora en Monar- 
thropalpus. Over het eierleggen van deze dieren heeft Spr. 
geene mededeelingen kunnen vinden. 

Eene Javaansche galmug, die door Felt als Asphondylia 
bursaria beschreven is, vormt gallen op de stengels van Sym- 
plocos fasciculata Zoll. Op de zomervergadering in Assen, 
in 1922 gehouden, heeft Spr. eene korte schets gegeven van 
de gal en het leven van de galmug. In den laatsten tijd is 
hij bezig geweest, de ontwikkeling van deze gal wat meer 
uitvoerig te onderzoeken en daarbij heeft hij ook zijne aan- 
dacht moeten vestigen op den bouw van het legapparaat. 
Deze galmug legt namelijk haar ei in eene holte, die zij in 
een jongen stengeltop maakt. In verband met deze wijze van 
leggen is het laatste lichaamssegment in eene scherpe naald 
veranderd. Het voorlaatste segment is zakvormig, langer dan 
breed. Dit segment is 1.1 mm lang, de stekel 1.2 mm. In rust 
zijn beide in het abdomen verborgen, maar bij het leggen 
ziet men eene lange, gele blaas te voorschijn komen, en aan 
het einde daarvan, in eene trechtervormige holte, is de leg- 
stekel vastgehecht. De blaas is dunwandig, met fijne chitine- 
versterkingen ; de naald is donker zwart, slechts 20—25 u 
op doorsnede, aan het einde iets verbreed toegespitst. 

Het ei van deze galmug is spoelvormig ; de beide einden 
zijn versmald, en eindigen met een afgeronden top. Het ei 


XIV VERSLAG. 


is + 260 u lang en in het midden + 80 u breed. Daar de 
doorsnede van de legstekel veel nauwer is, moet het ei bij het 
passeeren sterk in de lengte worden uitgerekt. De doorsnede 
van het lumen van den stekel is ongeveer 8 u, en het ei zou 
dus minstens 10 maal moeten kunnen worden verlengd. Dit 
is nauwelijks aan te nemen. 

De oplossing van het raadsel moet waarschijnlijk in andere 
richting gezocht worden. Het ei heeft twee wanden, een 
dunnen binnensten en een dikkeren buitensten. Aan het 
dunne einde is in den buitenwand eene nauwe opening, als 
eene micropyle, en ook in rust puilt de inhoud van het ei, 
omgeven door den binnenwand, als een klein blaasje buiten 
de dikke schaal uit. Heeft men het ei onder een dekglas en 
drukt men daarop, dan wordt dit blaasje grooter, om weer 
kleiner te worden, wanneer de druk ophoudt. 

Bij galwespen geschiedt het eierleggen, zooals o.a. door 
Beijerinck is aangetoond, op de volgende wijze: Het 
ei bestaat uit het eigenlijke ei en een dunnen steel. Wanneer 
het ei tegen de opening van de legboor aankomt, vloeit de 
inhoud van het ei in den steel. Het geplooide ei wordt nu 
door de legboor geperst en als het aan het einde daarvan 
gekomen is, vloeit de inhoud weer uit den steel in het ei 
terug, waarna de steel door de legboor wordt getrokken. 

Spr. meent reden te hebben, te vermoeden, dat iets der- 
gelijks ook bij deze galmug en wellicht eveneens bij andere 
soorten geschiedt. Wanneer het ei tegen den legstekel aan- 
komt, zou de inhoud door de micropyle uitvloeien, omgeven 
door den dunnen binnenwand. Het ei zal dan gemakkelijk 
door den stekel kunnen gaan, en als het aan het einde ge- 
komen is, kan de inhoud weer in het ei terugvloeien. Waar- 
genomen is dit echter niet en Spr. vreest, dat het ook wel 
niet gemakkelijk waargenomen zal kunnen worden. 

De heer Leefmans merkt naar aanleiding dezer mededee- 
ling op, dat bij de galmug Contarinia torquens de Meij. de 
legbuis telescopisch gevormd is. Onmiddellijk na het uitkomen 
is de legbuis geheel uitgestulpt. In rust reikt zij tot vrij ver 
naar voren in het abdomen. Zij wordt gebruikt, om de eieren 
tusschen de jonge blaadjes in te schuiven, en is ongeschikt 
om in het weefsel te boren. Spr. gelooft ook eerder aan uit- 
stulping. 

Het door den heer Docters van Leeuwen hier- 
boven beschreven mechanisme doet Spr. denken aan iets bij 
het ei van Contarinia torquens. Dit is nl. van eene soort 
steeltje voorzien, en wel vöör het leggen. De vraag komt 
dus op, of dit steeltje niet eene dergelijke beteekenis heeft, 
nl. als reservoir, om een deel van den inhoud van het ei 
tijdelijk op te nemen. Spr. zal trachten, dit nader na te gaan. 


De heer Bernet Kempers laat rondgaan afbeeldingen van 
de monddeelen van een paar onlangs door hem uit bosch- 


VERSLAG. XV 


aarde gezeefde larven, en wel vermoedelijk van een Cercyon 
en van Nargus; voor de determinatie heeft hij gebruik ge- 
maakt van de tabellen van A. Böving. Daarbij worden 
gevoegd de afbeeldingen der monddeelen van de volwassen 
insecten dier soorten. 

De larve Cercyon is pootloos, vuil geel, zonder eenige 
teekening. De antenne is 3-ledig ; naast het 3e lid is een 
nevenlid, feitelijk een vliezig blaasje; aan den top van het 
3e lid zijn eenige borstelharen, waarvan één duidelijk langer 
dan de overige. De voorkaken zijn geheel verschillend ge- 
vormd : rechts heeft een grijptand in het midden van den 
binnenkant, die links ontbreekt. De achterkaak heeft 3 taster- 
leedjes, geplaatst op een tasterdrager, waaraan eene lob 
(galea) te herkennen is. De stam is zeer groot en breed, 
bewimperd en voorzien van eenige stevige tanden aan de 
basis. De tong is puntig, behaard en hoog uitstekend boven 
de inplanting der zeer kleine tweeledige liptasters. 

Larven van Cercyon litoralis werden beschreven door 
Schiödteen Thomson, van C. analis door Schiöd- 
Hem zie verts): 

Met de monddeelen van het volwassen insect bestaat 
geenerlei overeenkomst. 

De larve van Nargus, in ieder geval van een diertje, be- 
hoorende tot de Cholevinae, is geheel anders gevormd ; deze 
is lang en smal, zwart aan de bovenzijde, grijs aan de onder- 
zijde, met goed ontwikkelde pooten, opvallend groote an- 
tennen en lange urogomphi, aan de zijkanten van het lichaam 
met naar het uiteinde verbreede borstelharen ; het verschil 
is dus zeer opvallend. De antenne is weliswaar 3-ledig en 
is in het bezit van een bijleedje, maar het tweede lid is naar 
verhouding veel langer en smal, en voorzien van lange, uit- 
staande borstelharen. De voorkaken, hoewel onderling ver- 
schillend, zijn aan den top gespleten, bezitten eene kauw- 
plaat, en in het midden van de insnijding aan den binnen- 
kant, een vliezig uitsteeksel, dat geenszins te vergelijken is 
met een grijptand. De achterkaak heeft een drieledigen taster, 
geheel anders geplaatst dan! bij de vorige soort; de kaak- 
lobben zijn alleen aan den top zichtbaar; de galea is vliezig 
en tweeledig, aan den rand bewimperd, waarbij de wimpers 
tegen elkaar aansluiten als bij een vogelveer. De lacinia is 
aan den top van lange tanden voorzien. De tong is vliezig, 
aan den top golvend gebogen, en voorzien van lange haar- 
tjes. De liptasters zijn 2-ledig. De bovenlip is naar voren 
rond, voorzien van regelmatig geplaatste lange borstelharen 
en korte doorntjes. 

Het volwassen insect vertoont met de larve in de mond- 
deelen, wel meer overeenkomst dan bij de vorige soort; het 
verschil is echter nog zeer groot. 

Opgemerkt wordt, dat de Cholevinae door Everts tot 


XVI VERSLAG. 


de Silphidae, door Böving, op grond van de larven, ge- 
bracht worden tot de Anisotomidae, een resultaat, waartoe 
Spr. in 1923 reeds gekomen was, op grond van zijne vleugel- 
onderzoekingen. (Zie Entomologische Mitteilungen XIII, 
1924, p. 50). 


De heer van Wisselingh vertoont een aantal, door hem 
in 1937 gevangen Lepidoptera, en doet hieromtrent eenige 
mededeelingen. 

Over het algemeen is het jaar 1937 voor de vangst zeer 
ongunstig geweest. Niet alleen waren door het geringe aan- 
tal zonnige dagen de vangsten overdag slecht, ook het aantal 
voor de vangst geschikte avonden was gering, ten gevolge 
waarvan zoowel op stroop als op licht niet alleen het aantal 
aangetroffen exemplaren, maar ook het aantal soorten be- 
langrijk bleef beneden de gemiddelden van andere jaren. 

Niettegenstaande de ongunstige omstandigheden kwam 
Spr. toch een aantal interessante soorten tegen: Op 29 Mei 
vond hij tegen een straatlantaarn te Vogelenzang een exem- 
plaar van Hydrilla palustris Hb., eene soort, die nog slechts 
eenige jaren als inlandsch bekend is, en welke in de duin- 
streek nog niet was aangetroffen. Op 5 Juni ving Spr. te 
Heemstede Phragmataecia castanea Hb. en te Zandvoort een 
exemplaar van Caradrina selini B., en op 12 Juni twee stuks 
van laatstgenoemde soort op stroop bij Venlo. Deze soort, 
waarvan het voorkomen in Nederland nog slechts korten tijd 
bekend is, schijnt minder zeldzaam te zijn, dan werd ver- 
moed. Van 13—20 Juni vertoefde Spr. te Epen in Zuid- 
Limburg ; het weer was toen buitengewoon slecht, iederen 
dag regen en wind, en koude, gure avonden. De eenige 
mogelijkheid om nog iets te vinden bestond in het afzoeken 
van boomstammen, waartoe vooral het Bovenste Bosch bij 
Epen en het Kerpersbosch bij Holset ruimschoots gelegen- 
heid bieden. Dit zoeken leverde een groot aantal Tephro- 
clystia-soorten op, waaronder eenige zeer zeldzame, nl. 
Tephroclystia togata Hb., eene van onze grootste Tephro- 
clystia's, die nog slechts eene enkele maal in ons land is aan- 
getroffen ; Tephroclystia abietaria Goeze en een zestal exem- 
plaren van de een paar jaar geleden door de keeren Col- 
dewey en Scholte als inlandsch ontdekte Tephroclystia 
lariciata Frr. De laatste, overigens weinig sprekende soort, 
is dadelijk te herkennen aan een wit schildje op den thorax. 

Alle drie soorten werden in het Bovenste Bosch gevonden. 
Begin September bracht Spr. wederom eene week in Epen 
door, thans bij zonnig weer overdag, doch de avonden, waarop 
men in dezen tijd van het jaar is aangewezen, waren koel, 
zoodat de vangsten op stroop en licht gering waren. De beste 
vangsten waren een exemplaar van Agrotis agathina Dup. en 
vier exemplaren van Cirrhoedia xerampelina Hb. 


VERSLAG. XVII 


Op 1 Augustus is Spr. van Heemstede naar Wassenaar 
verhuisd, waar zijn huis vrij uitzicht heeft op de duinen en 
de bosschen van Duynrell, zoodat dit zich goed voor de licht- 
vangst leent. Uit de resultaten van de tweede helft van het 
ongunstige jaar 1937 meent Spr. te mogen afleiden, hier in 
volgende jaren goede vangsten te kunnen doen. De belang- 
rijkste hier in 1937 op licht gevangen soorten waren : Twee 
exemplaren van de door den heer Lempke in het tweede 
deel van den onlangs verschenen catalogus der Nederland- 
sche Macrolepidoptera als nov. ab. beschreven aberratie 
nigrescens van het & van Cosmotriche potatoria L. op 1 en 8 
Augustus. Deze aberratie is op enkele plaatsen in ons land 
aangetroffen, doch tot nu toe niet in de duinen. Eenige exem- 
plaren van Acidalia marginepunctata Goeze tusschen 11 en 
18 Augustus. Een bijna geheel donker bestoven exemplaar 
van Nonagria sparganü Esp. Op de voorvleugels is alleen 
in eene veeg langs de middenader en in eene veeg langs den 
binnenrand de grondkleur behouden. Spr. heeft deze varië- 
teit nergens beschreven gevonden. Op 13 en op 16 Aug. 
ving Spr. twee abnormaal kleine exemplaren van Plusia 
gamma L. Zij hadden eene vlucht van 29 en 32 mm tegenover 
ongeveer 40 mm normaal. Op 14 October vingt Spr. een 
exemplaar van Spilosoma menthastri Esp. Deze soort vliegt in 
Mei en Juni, zoodat het gevangen exemplaar tot eene tweede 
generatie moet behooren, waarvan het voorkomen in Neder- 
land hem niet bekend was. Ten slotte kwam op 27 October 
een zeer licht gekleurd exemplaar van de nog pas sinds eenige 
jaren als inlandsch bekende Larentia autumnata Bkh. op de 
lamp. 


De heer Polak vermeldt, dat bij het tweetal soorten rup- 
sen, Euproctis chrysorrhoea L. en Malacosoma neustria L., 
die de Amsterdamsche boomen gedurende de laatste jaren in 
steeds sterkere mate hebben geteisterd, zich eene derde heeft 
gevoegd : Lymantria dispar L. Zeer merkbare schade heeft zij 
nog niet aangericht, maar het is te vreezen, dat ook van hare 
verwoestingen het geboomte in onze hoofdstad binnenkort zal 
hebben te lijden. Want in den afgeloopen zomer konden de 
rupsen en de vlinders er in aantal worden opgemerkt, en 
op het oogenblik dragen verscheidene boomstammen er de 
welbekende eierschooltjes. 

Nimmer heeft Spr. in de kleine halve eeuw, die hij in Am- 
sterdam woont, de rupsen er in zoo sterke mate de boomen 
zien beschadigen, als in den afgeloopen zomer. En tot voor 
enkele jaren was het slechts ééne soort, die nu en dan scha- 
delijk optrad : Malacosoma neustria L. Ongeveer zeven ja- 
ren geleden deed Euproctis chrysorrhoea L. langs den Am- 
stelveenschen weg en het Vondelpark hare intrede. Toen zou 
het een gemakkelijk werk zijn geweest, de plaag af te weren, 


XVIII VERSLAG. 


zooals omstreeks 1880 is geschied. Wij lezen in Dr. J. Th. 
Oudemans, Nederlandsche Insecten, dat toen de Amster- 
damsche boomen zijn gezuiverd door de winternesten weg 
te knippen. Nu de soort tot in het hartje van de stad is door- 
gedrongen, zal het onschadelijk maken van de nesten een 
veel omvangrijker werk zijn. 

Malacosoma neustria L. heeft zich nu te Amsterdam zoo 
sterk vermeerderd, als zelden of nimmer te voren. De ont- 
bladerde boomen langs de grachten waren in den zomer van 
1937 beschamend voor de hoofdstad van het land van Lee u- 
wenhoek en van Swammerdam. In de jaren vóór den 
oorlog bestreed men de rupsen door de eierringen in den win- 
ter weg te knippen. En hierdoor gelukte het dan, de schade 
tot staan te brengen. 

Maar in de laatste jaren heeft men minder doeltreffende 
middelen aangewend. Door middel van brandspuiten joeg men 
krachtige waterstralen door de kruinen der boomen, om de 
rupsen te doen vallen. Dit had weinig of geen succes, door- 
dat de meest gezonde rupsen gespaard bleven en men boven- 
dien slechts een klein gedeelte van de Amsterdamsche boo- 
men kon bewerken. 

Deze wijze van bestrijding werd dan ook verlaten, en in 
den zomer van 1937 is men begonnen met het verstuiven van 
Derris. Ook hiervan zal, naar Spr. meent, geen gunstig resul- 
taat zijn te verwachten, afgezien van de vraag, of de rupsen 
tegen Derris meer of minder resistent zijn. Als de rupsen in 
de spinsels zitten, worden zij door de Derris meestal niet 
getroffen, zoodat eene herhaalde bestuiving noodig zou zijn. 
Bij regenachtig of winderig weer blijft het poeder niet in de 
kruinen der boomen hangen. De kwaal heeft in den loop der 
laatste jaren zulk een omvang gekregen, dat men nagenoeg 
alle Amsterdamsche boomen zou moeten bewerken, wat niet 
alleen zeer kostbaar zou zijn, maar ook vrijwel onmogelijk 
is, doordat men de stadstuinen en de andere particuliere ter- 
reinen niet kan bereiken. En juist hier zou eene zuivering 
noodwendig zijn. Want Spr. heeft gezien, dat in buurten, 
waar van schade in de boomen langs de straat nog niet veel 
was te zien, in de stadstuinen door den basterdsatijnvlinder 
eene ware ravage werd aangericht. De pereboomen in die 
tuinen schijnen eene attractie voor die soort te zijn. Boven- 
dien kon men de vlinders als sneeuwvlokken ‘s avonds in die 
schijnbaar intacte buurten om de lantaarns zien dwarrelen. 

Ons entomologen zou eene intense derris-bestuiving te 
Amsterdam aan het hart gaan. Waarschijnlijk zouden eenige 
onschadelijke soorten, die het natuurleven in de stad ver- 
tegenwoordigen, getroffen worden. Spr. noemt bijv. de op 
iepen levende Vanessa polychloros L., Dilina tiliae L., Abra- 
xas sylvata Sc. en Ennomos autumnaria Wernb. Opmerkelijk 
is het, dat D. tiliae te Amsterdam in stand blijft, daar de rups 


VERSLAG. XIX 


slechts een enkele decimeters breeden ring aarde aan den 
voet van den stam ter beschikking heeft, om er in te kun- 
nen verpoppen. En ieder jaar ziet Spr. in het hartje der stad 
de versch uitgekomen vlinders tegen de stammen. 

De naar Spr. s meening meest doeltreffende en minst kost- 
bare bestrijding is de biologische, waarover hij op onze jong- 
ste zomervergadering heeft gesproken. „Artis en omgeving, 
die bij vroegere rupsenplagen steeds in sterke mate hadden te 
lijden, zijn sedert men de sterke vermeerdering van Tele- 
nomus sp. in de hand heeft gewerkt, vrij van M. neustria L. 
gebleven. 

De heer Diakonoff merkt op, dat, voor zoo verre hij kon 
nagaan, de ringelrupsen, zelfs reeds in zeer jonge stadia, niet 
binnen, doch buitenop het gemeenschappelijke spinsel 
zitten, ook tijdens het vervellen. Wat het hechtvermogen 
van het Derris-stuifmengsel aan de bladeren der boomen 
betreft, dit is zeer aanzienlijk ; bovendien heeft men binnen 
in de stad niet zoo veel last van wind, die het poeder zou 
doen wegwaaien. Derris-bestuiving kost natuurlijk geld, 
doch is niet duurder dan wegknippen van eierringen, dat 
zeer veel tijd vergt. 

De bestrijding van de ringelrups in den zomer is in 1937 
in het biologisch laboratorium van de Afdeeling Handels- 
museum van het Koloniaal Instituut gecontroleerd, door in 
de stad bestoven naast onbestoven rupsen eene maand lang 
voort te kweeken. De resultaten zijn in het bezit van de 
Rupsen-Bestrijdingscommissie, en zullen verder in het kort 
in de jaarmededeeling „Inlichtingen en onderzoekingen van 
de Afd. Handelsmuseum in 1937” worden samengevat. Zij 
zijn geheel anders dan de heer Polak gezegd heeft, al is 
de bestrijding, door bijkomstige omstandigheden, op rupsen 
in ouder, dus minder gevoelig, stadium toegepast. Het per- 
centage nl. der rupsen, gestorven vóór de verpopping, was 
aanzienlijk ; nog opvallender was het lage percentage vlin- 
ders, dat ten slotte uit bestoven rupsen te voorschijn is ge- 
komen, in tegenstelling met het percentage vlinders uit niet 
bestoven rupsen. 

Ten slotte wil Spr. de aandacht erop vestigen, dat bij de- 
ze kweek zeer weinig rupsparasieten te voorschijn zijn ge- 
komen: slechts 1—2% der rupsen bleek te zijn geparasi- 
teerd ; het waren alleen Tachiniden ; sluipwespen zijn in het 
geheel niet aangetroffen. Dit wijst, naar Spr. meent, op eene 
armoede aan rupsparasieten in de stad, hetgeen tevens eene 
verklaring kan zijn voor de intensiteit der plaag. Wat de na- 
deelen van de bestrijding der rupsen met Derris voor de nut- 
tige parasieten betreft, een gevaar, waarop door den heer 
Polak herhaaldelijk is gewezen, zoo verschijnen de eipara- 
sieten van de ringelrups, die dan toch, bij gebreke aan rups- 
parasieten, het nuttige werk moeten verrichten, pas eene 


XX VERSLAG. 


maand nadat de laatste bestrijding heeft plaatsgevonden, 
zooals den heer Barendrecht is gebleken. 

De heer Schoevers zegt, dat de bestrijding der ringelrup- 
sen te Amsterdam niet is gericht op uitroeiing, maar op voor- 
kömen van den overlast langs de openbare wegen. Het is 
in den afgeloopen zomer overtuigend gebleken, dat dit door 
bestuiving met Derrispoeder, mits tjdig begonnen 
wordt, en eenige flinke motorverstuivers beschikbaar zijn, 
zeer goed mogelijk is. De uit Duitschland bestelde, krach- 
tige verstuiver kwam te laat, zoodat ten slotte de motor van 
den Plantenziektenkundigen Dienst werd gebruikt. Spr. laat 
eenige, door het Koloniaal Instituut genomen foto's circu- 
leeren, waarop duidelijk te zien is, hoe goed het poeder 
overal door de boomen stoof, tot in den top toe. De Ge- 
meentereiniging is er in geslaagd, een harer electrisch ge- 
dreven zuigpompen te verbouwen tot een poederverstuiver, 
die uitstekend werkte. Misschien zal nog wel zulk eene pomp 
verbouwd worden; in dat geval staan in 1938 drie flinke, 
snelwerkende machines ter beschikking, zoodat, daar het 
bestuiven van een boom slechts 5 minuten vordert, dan per 
dag 600 boomen behandeld zullen kunnen worden. In zeer 
korten tijd kunnen dan dus vrij zeker alle straten en grachten, 
waar de plaag overlast dreigt te gaan veroorzaken, be- 
handeld worden. Immers niet alle boomen in Amsterdam wor- 
den aangetast; slechts in eenige complexen neemt de plaag 
ernstige afmetingen aan. Spr. geeft den heer Polak overi- 
gens de verzekering, dat de door dezen genoemde punten 
de volle aandacht hebben van de „Commissie ter bestudee- 
ring van middelen tot bestrijding van de rupsenplaag in 
Amsterdam’, waarin Spr. zelf zitting heeft. 

De heer Leefmans zou, na beide partijen inzake de ringel- 
rupsbestrijding te hebben gehoord, gaarne een en ander 
willen opmerken, dat er wellicht toe kan bijdragen, de uit- 
eenloopende gezichtspunten nader tot elkaar te brengen. In 
de eerste plaats moet hij opmerken, dat het niet aangaat, 
het niet gelukken van de ringelrupsenbestrijding in Amster- 
dam op het debet der toegepast-werkende entomologen te 
brengen, daar dezen bij het uitvoeren der noodige maat- 
regelen afhankelijk zijn van anderen. Aan de bestrijding in 
Amsterdam ligt eene degelijke studie op het Koloniaal In- 
stituut ten grondslag. De jonge ringelrupsen zijn gevoelig 
voor derris, dat staat vast. Echter is de bestrijding te laat 
toegepast, wat aan allerlei omstandigheden te wijten is, bui- 
ten de onderzoekers op het Koloniaal Instituut, o.a. dat ook 
blijkbaar de medewerking van de zijde der Gemeente te wen- 
schen heeft overgelaten. Naar aanleiding van hetgeen de 
heer Schoevers betreffende de motorverstuivers zegt, 
merkt Spr. op, dat in Indië deze verstuivers zeer voldaan 
hebben, en nog voldoen. Zij worden nog steeds met succes 
bij de Brachartona-bestrijding gebruikt. 


VERSLAG, XXI 


Wat de argumenten van den heer Polak aangaat, meent 
Spr. ‚dat het argument van dezen spreker niet mag verwaar- 
loosd worden, dat, indien de grachten van ringelrupsen 
worden gezuiverd, er toch altijd nog de tuinen achter de 
huizen als infectiebron blijven bestaan. Aan deze infectiebron 
dient dus voldoende aandacht te worden besteed. Als Spr. 
het goed begrepen heeft, wil de heer Polak aldaar de 
haarden bestrijden door parasieten. Of dat mogelijk is, kan 
Spr. niet beoordeelen. 

De heer Uyttenboogaart zegt, dat men z.i. in deze materie 
dient uit te gaan van den regel, dat men de eene methode 
moet toepassen, zonder daarom de andere na te laten. Zoo 
lang de overheid niet bereid is, de besmettingshaarden op 
particuliere terreinen kosteloos met derris te bestrijden, acht 
Spr. de toepassing van de biologische methode daarnaast 
wenschelijk, omdat daardoor tegelijk de plaag op particuliere 
terreinen wordt bestreden. Men hoede zich voor eenzijdig- 
heid en voor het berijden van stokpaardjes. 

De heer Reclaire vraagt zich af, of Derrispreparaten zon- 
der gevaar voor den mensch in eene groote stad verspoten 
kunnen worden, daar Derrispoeder en Derrisextracten, naar 
hem uit zijne praktijk bekend is, verre van onschadelijk zijn. 

De heer Schoevers stelt daartegenover, dat de gevallen, 
waarop de heer Reclaire doelt, zijn voorgekomen in fa- 
brieken en werkplaatsen, waar vooreerst de Derriswortel 
fijn verpoederd wordt, zoodat ook de mechanische prikkeling 
van de slijmvliezen eene rol speelt, en verder de concentratie 
der werkzame bestanddeelen zeer veel grooter is, dan bij de 
toepassing van bestuiving of bespuiting ooit kan voorkomen. 
Spr. heeft zelf meermalen een geheelen dag door zulke be- 
stuivingswolken rondgeloopen, zonder er eenig nadeel van 
te ondervinden. Alleen was na zoo'n dag het smaakgevoel 
iets verminderd. 

Ook de heer Diakonoff kan het bovenstaande, uit de jaren- 
lange praktijk van het Koloniaal Instituut, ten volle be- 
vestigen 1). 


De heer Schoevers, die onverwachts verhinderd is geweest, 
de vorige wintervergadering bij te wonen, heeft nu eigen- 
lijk stof van twee jaar te bespreken, maar zal, met het oog 
op den uitermate krap toegemeten tijd, zich moeten beperken 
tot eenige grepen uit den rijken voorraad materiaal. 

Daar velen der aanwezigen nog wel nooit sprinkhaan- 
vreterij zullen hebben gezien anders dan op de film (b.v. in 


1) Noot bij de correctie. Het spijt mij, dat ik de sprekers, 
die na mij het woord hebben gevoerd over de Amsterdamsche rupsen- 
plaag en hare bestrijding, niet onmiddellijk heb kunnen beantwoorden. 
Ik heb mijne opmerkingen ingezonden voor de Entomologische Berichten. 


R. A. Polak. 


XXII VERSLAG. 


de thans loopende film „De goede aarde’’) laat Spr. een ~ 
buisje rondgaan met eenige slaboonen, waaruit een exem- 
plaar van de groote groene sabelsprinkhaan 
(Locusta viridissima L.) in een minimum van tijd groote stuk- 
ken heeft uitgevreten. 

Daarna geeft hij een praeparaat en eenige foto's rond, be- 
trekking hebbend op den graanloopkever, Zabrus te- 
nebrioides Goeze. In 1936 werd voor het eerst met zekerheid 
vreterij door dit insect in ons land geconstateerd, en wel aan 
tarwe in Limburg. De overwinterde larven, die 20-30 cm 
diepe gangen loodrecht in den grond graven, sabbelen des 
nachts de blaadjes van jonge graanplantjes uit, en trekken 
die in een kluwentje een eindje in de gang. De kevers vreten 
in den zomer aan de melkrijpe korrels ; deze schade verzinkt 
in het niet bij die, door de larven aangericht. Pogingen tot 
bestrijding met maag- en contactgiften faalden. Vruchtwisse- 
ling is het aangewezen middel om de schade zoo veel mo- 
gelijk te voorkomen (Versl. ‘36, blz. 9) *). 

In 1937 gaven andere loopkevers eenigen last, niet door 
planten te beschadigen, maar door zich daarin te verschui- 
len. In naar Engeland geëxporteerde slakroppen uit Venlo 
vond nl. de Food Inspector te Hull kevers, behoorende tot 
de soorten Calathus fuscipes Goeze en C. melanocephalus L.; 
niet ten onrechte vond deze Inspector sla met kevers minder 
geschikt voor menschelijke consumptie. Het werd noodig, de 
sla van sommige velden, waarop de kevers nog al talrijk wa- 
ren, vóór de verzending uit te schudden. Ofschoon een paar 
maal uit het buitenland schade door C. fuscipes is vermeld, 
aan aardbeien, granen en kiemende zaden, was van eenige 
vreterij aan de sla niets te bespeuren. 

Hoewel kortschildkevers, evenals loopkevers, meestal car- 
nivoor zijn, zoo zijn er toch enkele soorten, die óók, of al- 
leen, plantaardig voedsel gebruiken, zooals ook h. t. 1. voor 
eenige Trogophloeus-soorten is vastgesteld. In 1936 was het 
Oxytelus sculptus Grav., die:te Ter Aar alle jonge kom- 
kommerplantjes van een kweeker opvrat. Bestuiving met 
Derrispoeder met 34 % rotenon ‚die onmiddellijk werd uit- 
gevoerd, doodde practisch alle kevers (Versl. '36, blz. 26). 

Twee andere soorten werden eveneens ervan verdacht, 
schade toe te brengen, en wel T'achinus subterraneus L. aan 
jonge loten van Chrysanthemum-moeren te Hoorn en Oxy- 
telus rugosus F. aan kiemende maiskorrels te Hengelo; het 
is evenwel niet onomstootelijk vastgesteld, dat de kevers de 
daders waren, al is de waarschijnlijkheid inderdaad groot. 
Het zal zaak zijn, vooral de soorten van het geslacht Oxytelus 
in het oog te houden. Steeds zijn het de imagines, die zich 
aan de planten vergrijpen. 


*) Deze aanduiding beteekent: Verslag van den Plantenziektenkundigen 
Dienst over het jaar 1936. 


VERSLAG. XXIII 


Op tal van plaatsen werden weilanden ernstig geteisterd, 
en gazons soms plaatselijk geheel vernield door engerlingen, 
vooral die van den Junikever, Rhizotrogus solstitialis L. 
en van het rozenkevertje, Phyllopertha horticola L.; 
de Plantenziektenkundige Dienst is erin geslaagd, op het 
voetspoor van buitenlandsche onderzoekers (wier opgaven 
echter in enkele gevallen onjuist bleken), de meest voor- 
komende engerlingsoorten, met behulp van de beharing der 
onderzijde van het achterlijf, met zekerheid te determineeren. 
Eene kaart met foto's en teekeningen der verschillende ach- 
terlijven wordt rondgegeven. Waargenomen is nu, dat, in 
tegenstelling met hetgeen in de literatuur vermeld wordt, de 
engerlingen van het rozenkevertje in het voorjaar niet meer 
vreten, hetgeen die van den Junikever wel doen. De heer 
Ir. H. van Lookeren Campagne van den Planten- 
ziektenkundigen Dienst“) observeerde te Lunteren de vlucht 
van den Junikever gedurende eenige avonden Vrijwel klok- 
slag 10 uur begonnen de eerste kevers te vliegen ; 5 minuten 
later was de lucht er vol van. De vlucht duurde niet langer 
dan een kwartier; daarna vielen de kevers weer op den 
grond, waar de paring plaats had. Daarna kropen de kevers 
weer in de vlieggaten in den grond, waarmede het gazon a. 
h.w. doorzeefd was. Tot dusverre faalden alle geprobeerde 
bestrijdingsmiddelen ; zelfs zwavelkoolstof, die vroeger wel 
resultaat had gegeven, bleef ditmaal zonder uitwerking. De 
reden hiervan is duister gebleven. 

Van de zgn. haantjes of bladkevers verdienen 
enkele soorten vermelding. Zoo Lema lichenis Voet (= cy- 
anella Payk.) ; het was althans hoogstwaarschijnlijk de larve 
van deze van granen bekende soort, die een veldje mais in 
West-Overijssel, door het vreten van streepvormige venster- 
tjes in de bladeren, zóó ernstig beschadigde, dat de groei en 
de opbrengst er merkbaar onder leden. Dat dit van graan- 
bladeren levende insect ook de mais niet versmaadt, is 
overigens niet verwonderlijk, maar, daar eerst in de aller- 
laatste jaren de mais op grootere schaal wordt verbouwd, 
heeft het er niet eerder de kans toe gekregen. 

Voor zoo ver Spr. weet, is voor het eerst in Nederland 
beschadiging van aardbeien door de larven van Galerucella 
tenella L. geconstateerd. Wel bereikten den P. D. reeds een 
paar maal inzendingen uit België. De planten leden zeer 
ernstig door de vreterij aan de bladeren, waarvan vaak niet 
veel meer dan de nerven overbleef. In Augustus wemelde het 
veldje van de kevers. Bestuiving met Derrispoeder, waarvoor 
de haantjes en hunne larven zeer gevoelig zijn, zal onge- 
twijfeld eene plaag onmiddellijk beëindigen. 

Van meer belang is de Colorado-kever, Leptino- 


*) In het Vervolg aangeduid met de letters P. D. 


XXIV VERSLAG. 


tarsa (= Doryphora) decemlineata Say. Wat reeds eenige 
jaren verwacht en gevreesd werd, is in 1937 geschied : de 
kever heeft, van België uit, onze grenzen overschreden. Te 
Castenraay, Bakel en Baarlo werden haarden ontdekt; on- 
middellijk is door den P. D. op grond van de wet ingegrepen 
en getracht, de haarden uit te roeien. Of dit gelukt is, zal in 
1938 moeten blijken. De P. D. tracht, door verspreiding van 
brochures (Mededeelingen) en vlugschriften met gekleurde 
plaatjes”), kaarten met modellen van de kevers en van de 
larven, en sluitzegels, ‘alsmede door lezingen, het insect in 
de Zuidelijke provincies algemeen bekend te maken, zoodat 
ieder aardappelteler onmiddellijk zijne aanwezigheid zal kun- 
nen vaststellen. Spr. laat voorbeelden van dit demonstratie- 
materiaal rondgaan. Mocht het insect h. t. 1. ingeburgerd 
geraken, zoo ziet Spr. daarin niet zoo zeer eene directe be- 
dreiging van de aardappelcultuur, daar bestrijding met maag- 
gif of Derris gemakkelijk uitvoerbaar is ; wel zullen de pro- 
ductiekosten daardoor natuurlijk stijgen. Erger zijn echter 
de belemmeringen van den handel, die van de aanwezigheid 
van den Colorado-kever het gevolg zullen zijn. Er zijn staten, 
die geen invoer van aardappelen of van bewortelde planten 
toelaten van plaatsen, die minder dan 200 km verwijderd 
zijn van de dichtstbijzijnde vindplaats van den kever ! Daar- 
door is thans ons geheele land van export naar zulke staten 
uitgesloten. Dit is natuurlijk dwaasheid, te meer nog, omdat 
de kever alleen met aardappelen zou kunnen worden over- 
gebracht, indien daar zóó veel grond aan zit, dat er een pop 
of kever in kan zitten. In de knollen zelf zal men nooit een 
kever of larve vinden, daar beide zich uitsluitend met het loof 
voeden. De kevers verplaatsen zich op eigen kracht met den 
wind mede. Ook is het zeker mogelijk, dat met reizigers en 
goederen met spoortreinen, auto's, booten, en tegenwoordig 
ook vliegmachines, kevers worden overgebracht, en daar- 
tegen kan men geene maatregelen nemen. 

Vele malen verschenen alarmeerende berichten in de bla- 
den, dat, nu hier, dan daar, de Colorado-kever zou gevon- 
den zijn ; het betrof dan echter zeer vaak larven en vooral 
poppen van Coccinelliden of larven van leliehaantjes 
(die inderdaad wel op die van den Colorado-kever gelijken), 
ook wel kevers van de geslachten Trichius en Necrophorus 
(Versl. '36, blz. 74). 

In eene cactus-kas te Goes vond men verdroogde knoppen, 
die, in de zon gelegd, zich bewogen, evenals de bekende 
dansende Mexicaansche boontjes, bewoond door rupsjes van 
Carpocapsa saltitans W., dit doen. In die knoppen bleken 
zich snuitkeverlarven van het Anthonomus-type te bevinden, 


*) Mededeeling 68 v. d. P. D., „de Coloradokever” (f —20), Meded. 
79, „De wet tot bestrijding van den Coloradokever” (f—.10), Vlug- 
schrift 47, „de Coloradokever". 


VERSLAG. XXV 


en inderdaad verschenen er later enkele fraaie roode snuit- 
kevertjes uit, behoorende tot de soort Anthonomus pedicula- 
rius L., die in knoppen van meidoorn leeft. Dit klopte, want 
inmiddels waren de knoppen als meidoornknoppen herkend. 
Een verschil met de beschadiging door den appelbloesem- 
kever is daarin gelegen, dat van de appelbloesems alleen de 
bloemkroon bruin wordt en gesloten blijft (,,dompers' of 
,doodskoppen’’), terwijl bij den meidoorn de geheele knop, 
met kelkbladeren en al, bruin en hard wordt. 

Eene nieuwe vondst was Platypus cylindrus F., de eike- 
kernhoutkever, die, als larve en als kever, werd aan- 
getroffen in eikenrondhout in Frankrijk. Een houthandelaar 
had daar eikenstammen willen koopen, doch vond op die 
stammen overal boormeel, en bij openkloven ‚‚wormen’ er 
in. Een en ander werd aan den P. D. gezonden ; de ,,wormen" 
waren keverlarven met eene eigenaardige bruinroode tee- 
kening op het borststuk. Prof. Roepke herkende ze als 
larven van genoemde soort. Het wijfje boort zich in den 
zomer, van uit eene verdieping in den bast, straalsgewijze 
naar binnen in den stam in; het mannetje volgt het, en 
werpt het boormeel naar buiten ; in den gang heeft de paring 
plaats. Als het wijfje bij het kernhout komt, knaagt het ge- 
woonlijk (niet altijd), daaromheen, dus de jaarringen volaen- 
de, een soms wel 30 cm langen gang; op eene willekeurige 
plaats van dien gang richt het zich naar het hart van den 
stam, en boort dus in het kernhout een gang met zijgangen. 
De eieren worden in hoopjes in de gangen gelegd ; de daaruit 
komende larven leven van het uit het hout in de gangen 
vloeiende sap ; zij zijn in of even voor den volgenden zomer 
volwassen, en verpoppen in eene poppenwieg. De kevers 
verschijnen in Juli ; zij schijnen lang te leven, want er werden 
er nog in November gevonden. De voorgenomen koop ging 
in dit geval niet door, zoodat met deze stammen de kever 
niet werd ingevoerd, maar Spr. twijfelt er niet aan, of het 
is vroeger herhaaldelijk geschied, zoodat het insect, áls het 
h. t. I. aarden kon, stellig wel reeds inheemsch zou zijn. 
Niettemin verzocht Spr. importeurs van hout uit Frankrijk, 
waarin de beschadiging mocht worden geconstateerd, voor 
alle zekerheid dit hout vóór den volgenden zomer te ver- 
werken, en, als dit niet ging, het van af Mei onder water 
te bewaren. 

[Nog tal van andere waarnemingen over kevers moet 
Spr. wegens gebrek aan tijd stilzwijgend voorbijgaan ; 
voor zoo verre zij reeds in Verslag 1936 zijn, of in dat 
van 1937 zullen worden behandeld, worden zij, ten be- 
hoeve van hen, die er belang in stellen hieronder opge- 
somd : 

Vierhoornkever, Gnathocerus cornutus F., in 


melkpoederfabriek, Versl. '37. 


XXVI VERSLAG. 


Galerucella tanaceti L. aan spitskool, Versl. ‘36, blz. 28. 
Chlorophanus viridis L. aan aardappelen, Versl. ‘36, 
bib 12 

Philopedon plagiatus F. aan bieten, Versl. ‘36, blz. 14. 
Phytonomus variabilis Hbst. aan lucerne, Versl. '36, 
ol, 117% 

Ceutorrhynchus assimilis Payk. aan bloemkoolplanten, 
Versl. '36, blz. 28. 

Liophloeus tessulatus Müll. in een varkenshok, Versl. '36, 
bl242: 

Apion spec. in stengels van paardeboonen, Versl. '37.] 

Bij de determinatie van vele der bovengenoemde kever- 
soorten verleenden de heeren Dr. D. L. Uyttenboo- 
gaart en P. van der Wiel wederom welwillend hunne 
hulp. 

Spr. komt nu tot de Lepidoptera. De bastaardsatijn- 
vlinder, Euproctis chrysorrhoea L., deed weder in Lim- 
burg en Brabant, en zelfs in Amsterdam, van zich spreken. 
Na de geslaagde bestrijding met Derris-poeder in 1936 in 
het Vondelpark (Versl. ‘36, blz. 44) werden in 1937 op 
grootere schaal proeven genomen in Limburg. Het succes 
was nu uitermate gering, mede doordat de bij den Dienst 
gestationneerde, op instigatie van den Boschraad aangekochte 
krachtigere motorverstuiver ((6 pk, stuifhoogte tot 35 m) 
den dienst weigerde. Door ongunstig weer werd de bestui- 
ving rijkelijk laat uitgevoerd, waaraan misschien de misluk- 
king, wegens de geringere gevoeligheid der reeds iets oudere 
rupsen, geweten moet worden. Ook had men op de open 
wegen veel last van den wind. 

De bestrijding der ringelrups, Malacosoma neustria L., 
te Amsterdam, werd reeds door den heer Polak ter sprake 
gebracht. 

[De volgende Lepidoptera, die niet besproken konden 
worden, verdienen nog vermelding : 
Plakker, Ocneria dispar L., 1937 op pruimen in 
kassen. 
Roggehalmrups, Hadena didyma Esp. Versl. "36, 
bl2.19. 
Cacoecia lecheana L. 
Pandemis ribeana Hb. ? op appel, Versl. '37 
Tmetocera ocellana F. 
Cacoecia rosana L., op veenbes, Versl. '36, blz. 24 

i Be Op upruim È 2 RAME AGO} 

re costana F.,op Cyclamen, „ M GOE 
Olethreutes lacunana Dup., op Cyclamen, Versl. ‘37. 
Capua angustiorana Hw., op Taxus, Versl. ‘36, blz. 37 
Grapholitha funebrana Bri op pruim, Versl. '37 
Steganoptycha nanana Fr., op spar, Versl. ‘36, blz. 37. 
Nothris marginella F., op Juniperus, Versl. ‘36, blz. 36. 


VERSLAG XXVII 


Ephestia elutella Hb. SRI : 
Borkhausenia pseudospretella Stt. de Me ra mo’ 
Endrosis lacteella Schiff. ne 

De President maakt er Spr. opmerkzaam op, dat zijn 
spreektijd verstreken is. Spr. vraagt, nog even te mogen 
doorgaan, om nog enkele zeer belangrijke gevallen te be- 
handelen, hetgeen hem wordt toegestaan. 

Van de gevallen, die op Diptera betrekking hebben, 
noemt Spr. nu alleen het voorkomen van galmugmaden als 
inquilinen in de gangen van Dizygomyza spec. in wilgen (de 
zgn. „mergvlekken). Deze laatste heeft Spr. reeds in de 
Wintervergadering in 1924 behandeld; Prof. de Meijere 
is er toen in geslaagd, de vliegen op te kweeken en te deter- 
mineeren als D. carbonaria Zett. Op de wilgenteenen in ques- 
tie kwam, niet hoog boven den grond, eene platte, bruine, 
ietwat spiraalvormig verloopende plek voor, vaak iets gebar- 
sten. Onder den bast bevond zich eene rottige, bruine massa, 
waarin vele oranjegele galmugmaden. In elke vlek was een 
gaatje aanwezig, waardoor waarschijnlijk de Dizygomyza- 
made den tak had verlaten, om in den grond te gaan ver- 
poppen. Dit alles kwam geheel overeen met een door 
Barnes onder den titel „A cambium miner of basket 
willows and its inquiline gall midge” in „Annals of Applied 
biology’, 1933, p. 498—-519, beschreven verschijnsel. Ba r- 
nes slaagde er in, de vliegen op te kweeken, en Hendel 
determineerde ze als eene nieuwe soort, die hij D. Barnesi 
doopte. Hendel meent, dat onze vlieg van 1923 niet 
D. carbonaria is geweest, maar eene nieuwe soort, die hij 
D. cambii Hend. genoemd heeft. 

Barnes verkreeg ook de imagines der inquiline galmug- 
maden ; hij ‘beschreef ze als eene nieuwe soort onder den 
naam Projeltiella dizygomyzae. Naar het Spr. voorkomt, is 
deze inquiline. wegens het veroorzaken van eene vrij diep 
invretende rotte plek, waarop de teen gemakkelijk afbreekt, 
schadelijker dan de mergvlekken veroorzakende Dizygomyza. 
Waarschijnlijk stelt het vlieggat dezer laatste de galmuggen 
tot de aantasting in staat; of het mugje hierdoor de legbuis 
naar binnen steekt om eieren te leggen, of dat het zelf tot 
dat doel naar binnen kruipt, dan wel of de eieren bij het 
gaatje worden afgezet en dan de maden naar binnen kruipen, 
heeft Spr. niet kunnen uitmaken (Versl. ‘36, blz. 38). Wel 
is hem een eenigszins analoog geval bekend bij koolzaad. 
De galmugmaden, die vaak in de hauwen gevonden worden, 
zijn alleen aanwezig in zulke, waarin de snuittor uit de kool- 
zaadhauwen, Ceutorrhynchus assimilis Payk., een gaatje heeft 
gemaakt, om daar een ei door te schuiven. 

Daarna geeft Spr. een buisje rond met een tuinboon, waarin 
eene groote, ronde, van buiten zwarte plek. In deze rotte 
massa werden vele gele galmugmaden gevonden. Over 


XXVIII VERSLAG 


deze aantasting, die tamelijk veelvuldig voorkwam, en niet 
onschuldig is, daar elke aangetaste boon waardeloos is, was 
niets in de literatuur te vinden. Helaas gelukte het noch 
Spr. noch Prof. Docters van Leeuwen, aan wien 
hij een paar maal materiaal opzond, imagines te verkrijgen, 
zoodat de identiteit van deze galmugmaden nog duister blijft. 
Evenmin kon worden vastgesteld, of zij de primaire oorzaak 
waren. 

[Andere Diptera, die in 1936 en 1937 de aandacht van den 

P. D. getrokken hebben, zijn: 

Hylemyia coarctata Fall., aan rogge, Versl. ‘36. blz. 10. 
Napomyza lateralis Fall., aan witlof, Versl. ‘36, blz. 29 
Anthomyine, aan rhabarber, Versl. ‘37. 

Oscinella frit L., aan mais, Versl. ‘36, blz. 18. 

Lycoria pusilla Mg. 
Megaselia spec. 
Mayetiola destructor Say, aan wintertarwe, Versl. ‘36 
blz: 

Contarinia torquens de Meij, aan kool (onderzoek in 
handen van Dr. Leef mans). 

Cecidomyia brachyntera Schwäg., aan bergden, Versl. 
‘36, blz. 36. 

Dasyneura tetensi Rübs., aan zwarte bes, Versl. ‘36, 
lol 2S) 

Dasyneura violae F. Lw., aan violen, Versl. '37.] 

Van de Hymenoptera behandelt Spr. kort de plaatselijke 
in 1936 zeer hevige aantasting van grove den door de den- 
nenbladwesp, Diprion (Lophyrus) pini L. die door 
bestuiving met Derris (14 % rotenon) zeer goed bestreden 
kan worden (Versl. ‘36, blz. 45). In 1937 was de vreterij zeer 
veel minder ernstig; het aantal bastaardrupsen was maar 
gering en dat der parasieten groot, zooals o.a. bleek op Het 
Loo, waar mannetjes van de sluipwesp Macrocryptus basi- 
zonius Grav. bij honderden aan den voet der dennen op den 
grond te vinden waren, waar zij waarschijnlijk wachtten op 
de uitkomende wijfjes. Op grond van een en ander werd 
geadviseerd, van eene voorgenomen bestuiving af te zien, 
hetgeen eene niet onaanzienlijke besparing beteekende, die 
in dit geval te danken was aan de samenwerking van den 
betrokken houtvester, den P. D. en het Laboratorium voor 
Entomologie der Landbouwhoogeschool, waar Dr. Geijs- 
kes de sluipwesp determineerde. 

Met enkele woorden maakt Spr. nog gewag van het werk 
van twee entomologen, een Amerikaan en een Oostenrijker, 
van het “European parasite Laboratory” der Amerikaansche 
regeering te St. Cloud, die gedurende verscheidene weken, 
in April en Mei, in ons land door parasieten, hoofdzakelijk 
sluipwespen, aangetaste exemplaren van de dennenlot- 
rups en van de rupsen van het larixmotje hebben 


N aan champignons, Versl. '36, blz. 39. 


VERSLAG XXIX 


verzameld. Te Wageningen was daarvoor een centraal ver- 
zamelpunt ingericht, waarheen door de dennenlotrups be- 
woonde dennescheuten uit allerlei plaatsen in het geheele 
land bij zakken vol werden gezonden. Van 15 tot 20 meisjes 
waren in dienst genomen om de geparasiteerde exemplaren 
uit te zoeken, die naar Amerika werden verscheept. Voor 
de door den P. D. getroffen voorbereidingen voor een en 
ander toonden de heeren zich uiterst dankbaar 1). 

Ten slotte (hij is al ver over zijn tijd!) behandelt Spr. nog 
één Rhynchoot. Omstreeks half Juni 1937 zond men den 
P. D. uit Waalwijk lindebladeren toe, met verzoek om in- 
lichtingen over de daarop voorkomende beschadigers. Een 
daarvan was de algemeen voorkomende slakvormige 
lindebasterdrups, Eriocampoides limacina Kl, doch 
de tweede, die in groot aantal aanwezig was, was een plat, 
grijs diertje, met donkere vlekjes, dat in vorm sterk geleek 
op eene bladvloolarve ; wel viel het op, dat de diertjes zich 
veel sneller bewogen, dan deze larven gewoonlijk doen. 
Dr. Blöte, wien eenige exemplaren werden toegezonden, 
herkende ze evenmin als Spr, en ook hij was geneigd, ze 
voor bladvloolarven te houden. Bij verdere correspondentie 
kwam uit, dat de diertjes niet op de bladeren, maar op de 
stammen gevonden waren; men had ze gemakshalve maar 
met de bladeren in een doosje gedaan, en verzuimd te ver- 
melden, dat zij op de stammen waren verzameld. Spr. dacht 
toen direct aan wantsen, en, toen enkele dagen later 
eenige exemplaren in den imaginaaltoestand waren overge- 
gaan, bleken het inderdaad wantsen te zijn, die door Dr. 
Blöte werden gedetermineerd als de zeldzame /sometopus 
intrusus H.S., waarvan in het Leidsch museum slechts drie 
exemplaren aanwezig waren. De larve was nog niet beschre- 
ven, en Dr. Blöte stelt zich voor, dit t.z.t. te doen. Een 
buisje, waarin een aantal larven en eenige imagines, wordt 
ter bezichtiging rondgegeven. 

Spr. besluit nu met het doen circuleeren van eenige ge- 
schriften, waarin het vraagstuk van het mogelijke gevaar voor 
menschen, huisdieren (w.o. bijen), wilde vogels en visschen 
bij het gebruik van giftige bestrijdingsmiddelen van planten- 
ziekten en van schadelijke dieren wordt behandeld, t.w. den 
nieuwen, door Dr. Th. J. de Haan bewerkten druk van 
de door Spr. zelf destijds geschreven Mededeeling 61 van 


1) De heer M.de Koning, houtvester der Nederlandsche Heide- 
maatschappij, verzocht mij, daags na de vergadering per brief, te dezer 
plaatse ook melding te maken van de hulp, door de Ned. Heidemaat- 
schappij aan de heeren Dr. Sellers en Dr. Bergold bij dit onder- 
zoek verleend. Bijna al hunne reizen werden gemaakt onder leiding van 
den Adjunct-Directeur der N.H.M. en hemzelf, en een groot deel van 
het gebruikte kweekmateriaal was van de Nederlandsche Heidemaat- 
schappij afkomstig. Ook de heer Schoevers bevestigt gaarne de 
groote medewerking van de Heidemaatschappij, alsmede van het Staats- 
boschbeheer. JBC SET 


XXX VERSLAG 


den P. D. „Vermeende en werkelijke gevaren verbonden aan 
het gebruik van giftige bestrijdingsmiddelen in land- en tuin- 
bouw”, verder Nr. 602/3, 49e Jaarg., 1937, van het „Land- 
bouwkundig Tijdschrift, waarin een artikel van Ir. J. J. 
Fransen, getiteld „Insectenbestrijding en Bijenteelt’, en 
ten slotte Nr. 12, 43a Jaarg., 1937, van het „Tijdschrift over 
Plantenziekten”, waarin een artikel van Dr. H. N. Klujj- 
ver „Over het gevaar van het gebruik van giftige midde- 
len in land- en tuinbouw voor wild- en vogelstand’. 

Ook laat hij een tweetal nieuwe boeken over algemeene 
Entomologie circuleeren, nl. W. Speyer, Entomologie mit 
besonderer Berücksichtigung der Biologie, Oekologie und 
Gradationslehre der Insekten (Wissenschaftl. Forschungs- 
berichte, Bd. 43, Th. Steinkopf, Dresden u. Leipzig, 1937) 
en R. À. Wardle, General Entomology (Philadelphia- 
Winnipeg, 1936). 

[Insecten en mijten, die reeds in het Verslag ‘36 van den 
P.D. zijn vermeld, of in het Verslag over 1937 vermeld 
zullen worden, zijn nog: 

Rhynchota : 
Pyrrhocoris apterus L., in een grasveldje, Versl. ‘36, 
lola, SiS). 
Euscelis plebejus L.,aan Asparagus-snijgroen, Versl. '37 
Perebladvloo, Psylla pyrisuga Först. of Ps. pyri 
E., Mersli 37. 
Aphis fabae L., aan boonen, Versl. '36, blz. 19. 
Rhopalosiphoninus latysiphon Davids., aan aardappelen, 
Mersl. #56, blz. 12. 
Trialeurodes chittendeni Laing., op Rhododendron, 
Versi 37: 


Collembola : 
Xenylla corticalis Börn. aan champignons, 
Hypogastrura viatica Tullb. Versl. '37. 
\Acarina : 


Tyroglyphidae, aan champignons, Versl. ‘36, blz. 41. 
Tetranychidae, aan ooftboomen, Versl. ‘37. 
Eriophyes gracilis Nal., op framboos, Versl. '36, blz. 24. ] 


De heer Reclaire deelt mede, dat hij 11.7.1937 te Eijs (L.) 
een ? van Heterocordylus tumidicornis H.S, van eene struik 
heeft geklopt. Voorzoover hem bekend is, werd deze wel uit 
het omliggend gebied, o.a. het Rijnland bekende Miride, tot 
nu toe nog niet in Nederland waargenomen. 

Uit Gronsveld ontving Spr. een & van Halticus luteicollis 
Pnz., eene aldaar door den heer v. d. Boorn in aantal 
gevonden Miride. Tot nu toe was alleen de var. propinqua 
H.S. uit ons land (Valkenburg, L.) bekend; dat dan ook 
de forma typ. bij ons zou voorkomen, was dus te verwachten. 


Bij Afferden (L.) vond Spr. 14.9.35 eene Microvelia, die 


VERSLAG XXXI 


hij voor pygmaea Duf, hield; met zekerheid was de soort 
niet te bepalen, daar het een 9 was. De heer Schmidt 
te Fürth meende, dat het wellicht eene verwante of nog 
onbeschreven soort zou zijn, Dr. Jaczewski te War- 
schau schreef Spr., dat het zoo goed als zeker M. pygmaea 
Duf. was, doch dat eerst het onderzoek van een 3 algeheele 
zekerheid zou kunnen verschaffen. In de verwachting, meer 
ex. te kunnen vangen, heeft Spr. dezelfde plek in September 
van het vorig jaar nog eens bezocht, en er talrijke Microvelia 
verzameld ; helaas bleken zij bij nader onderzoek tot de 
gemeene M. reticulata Burm. te behooren. Wit het grensge- 
bied is M. pygmaea Duf. niet bekend; of zij in Duitschland 
voorkomt, schijnt ook nog niet zeker te zijn, wel is zij zuide- 
lijker waargenomen. 

Van onze op vleermuis levende Cimex-soorten ontving 
Spr. een ex. uit Amsterdam (16.9.37) van den heer Broer- 
se en een paar ex. uit Groenekan (Utr.) van den heer 
Vink. Zij behooren tot C. stadleri Horv. (vid. Dr. Singer 
te Aschaffenburg), resp. tot C. dissimilis Horv. De heer 
Singer deelde nl. Spr. schriftelijk mede, te vermoeden, 
dat uiteindelijk C. dissimilis en stadleri eene en dezelfde soort 
zijn, die dan dissimilis zal moeten heeten, daar stadleri eerst 
voor kort is beschreven. De heer Singer wil het type 
van C. dissimilis onderzoeken, om te kunnen uitmaken, of 
inderdaad beide soorten synoniem zijn. Tot nu toe was hem 
dit nog niet mogelijk. 

Spr. vertoont verder een paartje van Pionosomus opacellus 
Horv., eene Lygaeide, in Gulde’s ,,Wanzen Mitteleuropas” 
nog alleen uit Hongarije vermeld, die echter sindsdien te 
Berlijn (Spr. ontving eenige ex. van den heer Siefke al- 
daar, die hem meldde, dat de soort aldaar veelvuldig voor- 
kwam) en ook bij Bremen is gevonden, dus ook in ons land 
te verwachten is. Deze Pionosomus is verwant aan de op 
onze heiden veelvuldige P. varius Wlff.; de levenswijze 
schijnt dezelfde te zijn. Het maakt dus den indruk, dat 
P. opacellus zich westwaarts verbreidt, al moet men met ge- 
volgtrekkingen bij betrekkelijk slecht bestudeerde orden, zoo- 
als de wantsen, voorzichtig zijn. Echter is bij beter bestu- 
deerde orden, zooals b.v. bij de kevers, iets dergelijks waar- 
genomen. Spr. herinnert aan Apion oblongum Gyll., eene 
oost-Europeesche, ook bij Berlijn en later te Hilversum ge- 
vonden soort, aan Anthicus tobias Mars., eene soort uit Me- 
sopotamië later te Dusseldorp, daarna bij Bemelen (L.) en 
in Engeland gevonden, aan Philonthus rectangulus Shp., uit 
Japan beschreven, daarna in verschillende Europeesche lan- 
den, en ook op verschillende plaatsen in Nederland gevon- 
den, aan Perigona nigriceps Dej., een kosmopoliet (?), kort 
geleden te Amsterdam en te Valkenburg (L.) ontdekt. Vol- 
gens schriftelijke mededeeling van den heer Ruile te Rohr- 


XXXII VERSLAG 


bach (Beieren) heeft deze heer in een dal in Zuid-Beieren 
Ataenius horticola Har. gevonden, eene coprophage Apho- 
diide, het westelijkst uit Griekenland en Klein-Azië bekend. 
Spreker vraagt zich af, of in sommige gevallen vliegmachines 
de dieren medegebracht hebben ? 

Ten slotte deelt Spr. iets mede over het wantsje Berytinus 
signoreti Fieb., eene in ons land verbreide, misschien wel 
gemeene soort, die hij 11.8.37 in aantal op eene heide te 
Hilversum aantrof. De door hem geprepareerde 14 ex. bleken 
tot zijne bevreemding alle langvleugelig te zijn, een vorm, 
die bij deze soort als zeldzaam geldt. Bij nader onderzoek, 
bleken de 24 ex., die als kortvleugelig in zijne verzameling 
stonden, in werkelijkheid langvleugelig te zijn! Op zijne 
vraag deelden hem de heeren Dr. Jordan te Bautzen en 
Schmidt te Fürth mede, in hunne verzamelingen alleen 
langvleugelige ex. te bezitten. Bij het onderzoek dient men 
de vleugels voldoende op te lichten, en er zich van te over- 
tuigen, dat de ondervleugels niet aan de bovenvleugels kle- 
ven, daar men zich anders gemakkelijk vergist, zooals het 
Spr. overkomen is. Het halsschild van de langvleugelige exx. 
is ongeveer gebouwd als dat van de langvleugelige ex. van 
Berytinus minor H.S., iets breeder en gewelfder dan bij den 
kortvleugeligen vorm. Bij B. minor zijn bij den kortvleugeligen 
vorm de ondervleugels slechts als korte stompjes aanwezig. 
Vermoedelijk is dit bij B. signoreti ook het geval. De kort- 
vleugelige vorm van deze soort schijnt dus wel zeldzaam te 
zijn. Er zijn trouwens meer Berytinus-soorten bekend, waarbij 
dit het geval is. 


De heer van der Wiel deelt mede, dat de heer Oben- 
berger verleden jaar — tijdens zijn bezoek aan ons land — 
zijne Buprestiden gerevideerd heeft, terwijl hij onlangs nog 
eenige twijfelachtige soorten gedetermineerd. Naar aan- 
leiding hiervan kan Spr. de volgende soorten en vormen als 
nieuw voor ons land vermelden : Anthaxia submontana Obbg. 
(Goudeti Cast.), eene soort, welke zeer verwant is aan (doch 
geene var. van) A. 4-punctata L. Naar het schijnt, is À. #- 
punctata in ons land zeldzamer dan de nieuwe soort, hetgeen 
geene verwondering wekt, aangezien #-punctata meer in berg- 
streken voorkomt (boven 1800 m) en submontana in lager 
streken. De verschillen zullen later nader worden aangegeven. 
Agrilus betuleti Ratz. ab. Fügneri Obbg. (tristis Fügn.), één 
ex. van Garderen 10-5-1936, door den heer Reclaire ge- 
vangen ; een ex. van den nominaat-vorm werd nog door den 
heer Mac Gillavry gevangen te Bunde 7-7-1931. 
Agrilus rubicola Ab., eene aan A. viridis L. verwante soort, 
werd door Spr. in één ex. gevonden op een zolder te Am- 
sterdam 6-7-1931 ; op dezen zolder lag eene groote hoeveel- 
heid uit Drente aangevoerd berkenhout. Van de ab. chryso- 


VERSLAG XXXIIÎ 


deres Ab. werd één ex. gevangen door den heer Corpo - 
raal te Ommen 24-6-1924. A. rubicola leeft als larve in 
galachtige aanzwellingen van bramen en rozen; A. viridis 
leeft als larve onder de schors van diverse loofboomen. 
Agrilus angustulus II, ab hungaricus Obbg., een ex. door 
Spr. gevangen te Valkenburg (L.) 19/25-5-1920 ; ab. Gyllen- 
hali Schilsky door den heer Willemse één ex. gevangen 
te Rimburg (Z.L.). 

Verder kan Spr. nog de volgende voor ons land nieuwe 
soorten en vormen vermelden : 

Van Perigona nigriceps Dej., een cosmopoliet, welke echter 
in Europa slechts op enkele plaatsen in Zuid-Frankrijk, bij 
Triest en bij Teschen (Silesië) gevonden werd, werden op 
2-12-1936 eenige exx. door den heer Broerse uit een 
composthoop op de Oude Oosterbegraafplaats te Amsterdam 
gezeefd ; ook werden door den heer Reclaire en Spr. een 
tweetal exx. gezeefd uit een composthoop te Valkenburg (L.) 
op 20-9-1937. 

Laccobius scutellaris Motsch., eene soort, welke vroeger 
uit ons land was opgegeven — het bleken toen exx. te zijn 
geweest van L. sinuatus Motsch. — werd door den heer 
Lieftinck te Belfeld op 4-6-1927 in één ex. aangetroffen 
(Coll. Reclaire, det. d’Orchymont). 

Een afwijkend ex. of onbeschreven var. van Clytus arietis 
L. werd door den heer Schepman 6-6-1928 gevangen te 
Luntershoek (Z.H.) ; het halsschild vertoont eene symme- 
trische teekening, gevormd door breede, witachtige schubjes. 

Door Spr. werd te Swalmen 13-6-1937 één ex. van Trixagus 
elateroides Heer 's avonds uit gras gesleept. 

Anisoxia Juscua Ill. werd door Spr. in een drietal exx. uit 
eene groote loofhoutmijt geklopt te Terborg, 1 t/m 4-8-1937. 

Van Phloeosinus thujae Perris werd in de Collectie van 
den heer F. W. Beekhuis van Till — door de goede 
zorgen van den heer Reclaire in bezit van Spr. gekomen 
— een tweetal 2 9 en vele geprepareerde larven aangetrof- 
fen, verzameld onder de schors van Juniperus communis te 
Ommen 4-12-1934, In de bij deze collectie behoorende ver- 
zameling vraatstukken werd door Spr. uit den aanwezigen 
Juniperustak nog een & uitgesneden. 

De vraatstukken van Phloeosinus thujae en de besproken 
soorten worden door Spr. ter bezichtiging gesteld. 


De heer Stärcke doet eene mededeeling over gedrag en 
ontwikkeling van enkele Javaansche mie- 
ren tijdens hun verblijf hier te lande. Door de groote vrien- 
delijkheid, ijver voor de wetenschap en bekwaamheid van 
Dr. Edward Jacobson te Bandoeng is Spr. namelijk 
in staat gesteld, eenige kolonies van Javaansche mieren hier 
in glasnesten te observeeren, een elftal, behoorende tot de 


XXXIV VERSLAG. 


tropische genera Polyrhachis, Technomyrmex en Myrmicaria, 
en tot de cosmopolitische, doch niet inheemsche genera Doli- 
choderus, Pheidole en Crematogaster. Het transport is be- 
grijpelijkerwijze niet zoo eenvoudig, en meermalen heeft Dr. 
Jacobson, — die bovendien ook nog een deel der kosten 
op zich nam, — zich daarvoor eene dagreis per auto getroost, 
ergens een eind een vulkaan op, met eene spade en een ge- 
huurden koelie, om, na eene lunch in een verafgelegen pasan- 
grahan, met den buit huiswaarts te keeren. Daar werd het 
zooveel mogelijk uitgestoken nest in zijne bus eene poos in 
koud water gezet, om de zenuwachtigheid te doen bedaren 
(ijskast is nog gemakkelijker) en de dames overgeschud in 
een klein transportbusje, dat verder werd aangevuld — niet 
zeer los maar ook niet zeer vast — met goed vochtig slaap- 
mos. Het busje moet goed gesloten worden, anders droogt 
het mos uit, en komt de buit dood aan. Natuurlijk mag maar 
ééne kolonie tegelijk in eene bus, ook dan, wanneer meerdere 
kolonies van ééne soort zijn verzameld, of wanneer onder 
één steen meerdere soorten schijnbaar tezamen zijn aange- 
troffen. Anders vindt men bij aankomst alleen nog maar 
eenige koppen en andere resten. In den grond nestelende 
soorten zijn het lastigst te verzenden, daarbij komt namelijk 
allicht wat aarde mee. In de vochtige mosbus gaat die door 
het trillen bij het transport samenballen en klotst de mieren 
dood of verstikt ze. De mieren komen toe met weinig lucht 
— dus vooral geene luchtgaatjes — en kunnen wel eene poos 
buiten voedsel, maar niet buiten vocht. Intusschen heeft Spr. 
wel gemerkt, dat Javaansche mieren veel meer (naar schat- 
ting wel 10 maal meer) voedsel gebruiken, dan onze inland- 
sche soorten, zoodat het bijstoppen van een watje met voch- 
tige suiker geen kwaad kan. Mocht er bij het opzetten van 
het deksel eene mier gevaar loopen, verpletterd te worden, 
dan mag men toch niet talmen, want voor één dier dat men 
zou redden, loopen er 10 andere weg. 

Bij ontvangst werd de inhoud uitgeschud in eene water- 
arena (een platte steen in een zeer grooten ontwikkelbak met 
water), waarop een bloempot met eene jonge plant van 
Prunus serotinus. Deze soort is gekozen om hare vrij dikke, 
gladde bladeren, wijl verschillende Indische boommieren 
gaarne zulke dikke, gladde bladeren kiezen, om tusschen of 
onder tegenaan te nestelen. De arena was door eene duikbuis 
verbonden met een glasnest. 

Twee eigenschappen bleken in de arena al spoedig allen 
onderzochten Javaanschen soorten gemeen te zijn : er ver- 
dronken veel minder individuen in het water, dan bij onze 
inheemsche Lasius en Formica in overeenkomstige omstan- 
digheden, en voorts hadden alle boommieren de neiging, om 
naar boven, den bloempot op, te vluchten, in stede van de 
duikbuis in, zooals de onze doen, die alle in de aarde nes- 


VERSLAG. XXXV 


telen, of onder schors (met uitzondering van Leptothorax 
tuberum F., die doode hondstongstengels verkiest, zooals de 
Meyendel-Commissie heeft ontdekt — medegedeeld door den 
heer W. T. M. Bleys —). 

De verhuizing kwam pas na eenige dagen tot stand, en 
herhaaldelijk moest Spr. tenslotte de bladeren, waarop de 
kolonie samengeschoold zat, voorzichtig afknippen en snel 
in het glasnest overbrengen. Bij onze inheemsche mieren is 
de kolonie vaak al na enkele minuten met pak en zak het 
glasnest aan het binnentrekken. Vochtige turf wordt door de 
onderzochte Javaansche boommieren eerder geschuwd dan 
gezocht. Deed Spr. wat broed in het glasnest ter aanlokking, 
met eenige werksters daarbij, dan bevond men herhaaldelijk 
den volgenden morgen, dat het broed weer was weggehaald 
en opnieuw ergens in de arena in een hoekje bij den bloem- 
pot (Pheidole plagiaria F. Sm.) of bij de kolonie op een 
blad (Polyrhachis rastellata v. pagana Sants, Technomyrmex 
detorquens Walker) was neergelegd, resp. aldaar werd vast- 
gehouden door werksters (Polyrhachis) of aan de onderzijde 
van het blad was vastgeplakt (Technomyrmex). 

Alle boommieren bleken op gezichtsprikkels 
veel beter te reageeren dan de inheemsche soorten. Als 
men eene levende vlieg, al zijn de vleugels er af, aan eene 
kolonie Lasius, Formica (subgenera Servijormica en Raptifor- 
mica) of Myrmica geeft, doet de ontstaande scène denken 
aan een spelletje blindeman : alle mieren loopen in groote 
opwinding stukken spoor van de vlieg te volgen, en loopen 
daarbij vaak het werkelijk object rakelings voorbij zonder er 
eenige aandacht aan te schenken. Zij worden blijkbaar bij 
het zoeken van prooi bijna uitsluitend door het topo-chemisch 
zintuig der antennen geleid. Eene uitzondering maken de 
soorten van het subgenus Formica s.s., de roode boschmieren 
en hunne verwanten; deze reageeren ook duidelijk op ge- 
zichtsprikkels, doch halen in dit opzicht nog niet bij Myrmi- 
caria carinata var. jacobsoni nov. var.!) en bij het wijfje van 


1) Myrmicaria carinata F. Sm. var. JACOBSONI nov. var. 9 Tête 
et gaster avec pétiole et postpétiole noirâtres, thorax d'un ferrugineux 
assez sombre, appendices d'un brun foncé, articulations et tarses plus 
clairs. Sculpture forte, environ comme carinata, à |’ exception du gaster, 
dont la base n est pas striée. Les stries fines, longitudinales 
qu on trouve sur le postpétiole de carinata manquent également. 415—5 
mm. Largeur de la tête 1.22—1.28 mm (carinata 5—6.3 mm, resp. 
1.46—1.59 mm, — specimens de Batang Marangin, Sumatra W. K.) 

Cette ouvrière possède la sculpture et la couleur de carinafa, les dimen- 
sions et le gaster de subcarinata. M. Donisthorpe a eu |’ amabilité 
de la comparer avec le monotype de Myrmicaria castanea Crawley, qui 
provient du même G. Gede — volcan de Java et non pas de Sumatra 
comme le dt Crawley. —. Il écrit "Your species does not agree 
with it; yours is smaller, darker and the sculpture on the head and thorax 
is quite different. We do not possess your species in the B. M. collection”. 

9. Se distingue de subcarinafa par le gaster, dont la base est finement 
striee (visible à 12 fois), et par un contraste plus vif entre le gaster plus 


XXXVI VERSLAG 


Polyrhachis bicolor F. Sm. bij welke de optische indrukken 
zoo levendig zijn dat zij de aangeboden stukken mug, of 
suiker, of eiwit, onmiddellijk te pakken hebben ; het kost zelfs 
moeite, het nest weer te sluiten, want ook de opening wordt 
onmiddellijk gepercipiëerd en verder verkend. Dat het wer- 
kelijk het gezichtswerktuig is, dat de besturende 
prikkels daarbij levert, blijkt uit het feit dat men de P. bicolor- 
koningin van hare eieren kan weglokken naar een bewegen- 
den vingertop buiten naast het nest, wat niet vermindert als 
de hand door een dikken, kouden winterhandschoen bedekt 
is, zoodat de uitstralende warmte verwaarloosbaar is ge- 
worden. 

Beide soorten nemen daarbij eene zeer primitieve 
houding aan: het gaster is onder het lichaam naar voren 
gekromd. Het is eene houding, die men bij vele Ponerinen 
vindt, en merkwaardigerwijze ook bij onze inheemsche oog- 
mieren, de roode boschmier c.s. Alleen vertoonen de roode 
boschmieren deze dreigende houding alleen zittend; de 
Polyrhachis bicolor en de Myrmicaria loopen ook bij elke 
emotie in die houding rond en lijken dan veel op spinnen. 

Als men intelligentie definieert als het ver- 
mogen om op nuttige wijze met eene gewoonte 
te breken, dan zijn de tropische Polyrhachis bicolor en P. 
rastellata var. pagana, Technomyrmex detorquens, Pheidole 
plagiaria en Ph. anastasii Em. var. cellarum For., Myrmicaria 
carinata var. jacobsoni alle bij 68°—80° F. belangrijk veel 
intelligenter dan onze Formica sanguinea Latr., die 
wij gewend zijn, als de spits der mieren-intelligentsia te be- 
schouwen. Spr. heeft trouwens de fabel der groote intelligen- 
tie van de roode roofmier reeds meermalen tegengesproken. 
Zij zijn volgens Spr. minder intelligent dan de F. fusca, de 
zgn. „slaven”. 

Pandazis heeft in een 1930 verschenen vergelijkend 
hersenonderzoek bij verschillende miersoorten?) opnieuw ge- 


noirâtre et le thorax d’ un ferrugineux assez clair, avec le centre du 
scutum encore plus clair. Appendices d’ un brun foncé, noirätre, moitié 
distale du funicule et articulations d’ un brun plus clair. Largeur de la 
tête 2.19 mm. La seule femelle subcarinata dont je dispose a la tête 
large de 2.35 mm. Elle est aussi grande que |’ autre. 

C'est à cause du gaster strié de la femelle que je range cette variété 
sous la M. carinata F. Sm. 

Dédiée à M. le Dr. honoris causa Edw. Jacobson qui la décou- 
vrit dans le jardin de Tjibodas, près de Buitenzorg sur le Gede à 1400 m, 
où le nid se trouvait dans la terre, près de |’ étang. Types m.c. A la 
méme variété appartiennent aussi les spécimens trouvés par M. Van 
der Meer Mohr à Siriari, Habinsaran, N. Sumatra, à 1400 m, 
le 7.VIII.1928 (Menozzi, Misc. zool. Sumatrana XLVII p. 1. 1930 
sous le nom de M. brunnea Saund., mais brunnea a les antennes plus 
sveltes.). 

2) Ueber die relative Ausbildung der Gehirnzentren bei biologisch 
verschiedenen Ameisenarten. Z. f. Morph. u. Oekologie der Tiere Bd. 
18 p. 114—169 (1930). 


VERSLAG XXXVII 


tracht, de superioriteit van Formica sanguinea af te leiden 
uit de uitzonderlijk gunstige verhouding tusschen het volumen 
der bekers en de middenmassa van het supraoesophageaal- 
ganglion, wanneer daarvan de optische en topochemische 
kwabben zijn verwijderd. Dit oordeel is gebaseerd op me- 
tingen aan het totaal-preparaat, waarbij van de projectie- 
figuur in het waarnemingsvlak is uitgegaan, zonder rekening 
te houden met den ten opzichte daarvan meer of minder hel- 
lenden stand der bekers. Spr. maakt bezwaar tegen de cij- 
fers, die op deze vrij grove methode berusten. Behalve nog 
andere bezwaren, waarop Spr. hier nog niet wil ingaan, be- 
staat nog de algeheele verwaarloozing van de sociale stuctuur 
der onderzochte soorten, en van de quantitatieve samenstel- 
ling hunner kolonies, waarbij arbeidsverdeeling, goed ont- 
wikkeld mededeelingsvermogen en sociale toewijding der in- 
dividuen eene boven deindividueele vermogens 
liggende intelligentie der kolonie, dus van 
de soort, kunnen veroorzaken. 

Van Crematogaster en Dolichoderus kan Spr. de intelligen- 
tie niet zoo roemen, doch van dit laatste genus telde het (per 
ongeluk !) meegekomen kolonietje slechts enkele individuen 
zonder koningin. 

Om enkele feiten der groote intelligentie van deze tropen- 
bewoners te noemen, het volgende. 

Er verdronken er minder in het water der arena. 

Technomyrmex en de beide Pheidole-soorten (ééne Ja- 
vaansch, ééne West-Indisch) leerden reeds na een dag het 
water zoo subtiel te betreden dat de oppervlakte-capillariteit 
hen droeg. Het was een merkwaardig gezicht, eene file van 
die kleine miertjes over het wateroppervlak te zien voorwaarts 
schrijden, langzaam en voorzichtig, als jongens op het eerste 
ijs, en daarbij herhaaldelijk veilig de overzijde te zien be- 
reiken, zeer tot Spr.'s misnoegen. Bij onze inlandsche soorten 
heeft Spr. dit alleen eenigszins bij Teframorium gezien, doch 
lang niet in die mate. Wel zag Spr. het ook bij de Parafre- 
china longicornis Latr., die in onze warme kassen wel voor- 
komt, ook weer eene tropische soort. 

De veel grootere Myrmicaria’s trachtten ook wel het water 
te betreden ; zij zakten er door, maar wisten bijna steeds den 
vasten wal te bereiken, veel beter dan dit aan onze Formica 
fusca auct. b.v. gelukt, die ongeveer even groot is. 

Alleen Polyrhachis rastellata deed heel weinig pogingen 
in die richting ; deze habitueel aan Lasius fuliginosus Latr. 
herinnerende, glimmend zwarte boombewoners toonden zeer 
weinig ondernemingslust en klitten dadelijk weer in een paar 
dichte kluitjes samen, onder tegen een paar Prunus-bladeren. 
Zij zijn ook wel meer reukdier, wat wellicht samenhangt met 
den duidelijken, duffen stank, die hunne kolonie verspreidt. 
Op bewegen van den vinger of voorhouden van prooi reageert 


XXXVIII VERSLAG. 


de kolonie heel weinig, enorm echter, als eene ontploffing, 
vliegen zij uit elkaar bij zacht aanblazen. Spr. moet hier nog 
bijvoegen, dat hij dit suffe gedrag der rastellata moet toe- 
schrijven aan hunne gemoedsstemming, zoo kort na de ver- 
wijdering uit de transportbus, en hunne geslachtsdieren en 
bijna alle broed missend. Want toen bij het fotografeeren 
eenige maanden later, toen zij weer een nest hadden, en lar- 
ven, de kurk eens van het nest was gegaan, en verscheidene 
werksters over de laboratoriumtafel wandelden, toonden zij 
genoeg ondernemingsgeest, onderzochten alles, en wisten zich 
bliksemsnel uit de voeten te maken, zonder paniek, als men ze 
wilde pakken. 

Suikerkorrels worden in het algemeen door onze mieren 
versmaad als zij droog zijn. Ook na ze vele malen als 
heerlijk voedsel te hebben leeren kennen in vochtigen toe- 
stand, herkennen zij ze niet in drogen toestand. Ook de 
overigens zeer intelligente Messor rufitarsis F. draagt ze wel 
naar binnen, doch blijkbaar alleen in hunne kwaliteit als 
korrels, want ze worden als voedsel alleen dan ge- 
bruikt, als ze tot in de vochtige kamer zijn gebracht. Alleen 
van Formica fusca heeft Spr. gezien, dat zij droge suiker- 
korrels uit het voornest haalden. Van de tropische mieren 
hadden Tapinoma melanocephalum F. Pheidole anastasii Em. 
var. cellarum For. Myrmicaria carinata F. Sm., var. jacob- 
soni m., Polyrhachis rastellata var. pagana Sants. en Techno- 
myrmex detorquens Walker na eenige voederingen geleerd, 
de korrels naar de vochtige kamer te dragen, waarbij de 
kleine Tapinoma’s en Pheidole's vaak ook de voorpooten 
gebruikten om de korrel vast te houden. In 
de kolonie aangekomen, werd vaak door de werkster, die de 
korrel bracht, deze niet gedeponeerd maar als zoodanig 
aan de andere werksters gepresenteerd, in plaats van de 
geregurgiteerde druppel. Dit lijkt Spr. eene enorme gedrags- 
wijziging, in aansluiting aan veranderd voedsel. 

De door Spr. dusgenaamde „patrouillereactie” 
komt bij Technomyrmex, Myrmicaria, Tapinoma melanoce- 
phalum en de beide Pheidole’s zeer fraai voor. Dit toont eene 
hooge mate van ethische remming van de voedingsfunctie der 
individuen ten gunste der gemeenschap. 

De genoemde soorten wisten zeer spoedig den weg in het 
glasnest, sneller dan onze inlandsche soorten ook alweer (met 
uitzondering van de Crematogaster). 

Behalve deze grootere intelligentie, viel bij alle boommieren 
het gemak op, waarmede zij zich tegen de onder- 
zijde van eene glasplaat voortbewogen. Ook van de hand 
zijn zij bijna niet af te knippen ; het hechtschijfje tusschen de 
klauwen is bij hen blijkbaar beter ontwikkeld, dan bij de 
soorten, die in de aarde wonen. 

Spr. moet zich beperken, en zal dus alleen een paar ont- 


VERSLAG. XXXIX 


dekte feiten releveeren, die zich voor demonstratie leenen. 

Het eerste heeft betrekking op de lar ve van Tech- 
nomyrmex detorquens Walker. Reeds vroeger, in zijne mede- 
deeling van 1933 (Tijdschr. v. Ent. LXXIVI, blz. XXVI— 
XXXI) over de larven der Dolichoderinen, heeft Spr. een 
merkwaardig bolletje of staartje vermeld, dat bij de 
larfjes van Tapinoma melanocephalum F. aan het caudale 
einde naar achteren uitsteekt, en waarvan Spr. toenmaals de 
functie niet kon vaststellen. Bij microscopisch onderzoek op 
doorsneden bleek alleen een ietwat verdikte dermis; de in- 
houd bestond uit het gewone lichaamsvocht met een paar vet- 
cellen, en was in wijd open verbinding met de rest van het 
lichaam. 

Bij de larven van Technomyrmex nu vond Spr. weer dat- 
zelfde bolvormige staartje. De larve van deze Dolichoderine 
is ook weer hypognaath, heeft weinig ontwikkelde mond- 
deelen, die op groote afhankelijkheid van vloeibare voedering 
wijzen, en vertoont ook in zijn gebrek aan beharing groote 
gelijkenis met de Tapinoma-larven. 

De sensiltorens (larvale tasters) op het labium zijn even 
breed als die op de maxillen, wat ook weer op sterke trophal- 
laxis wijst. Het trok nu de aandacht, dat deze larven veelal, 
evenals de eieren (doch niet de nymphen), tegen de onder- 
zijde der glasplaat geplakt zaten, en bij de beschouwing met 
het microscoop bleek plotseling de functie van het staartje: 
het is een zuipnap. Delarven worden door dewerk- 
sters met hunne rugzijde (ook wel eens op zijde) tegen de 
glasplaat gedrukt, waarbij het staartbolletje indeukt en zich 
capillair vasthecht. Zij liggen daardoor gunstig voor de voe- 
dering met den kop naar beneden. Reeds de jongste larven 
vertoonen het staartje, dat op de rondgegeven foto's goed te 
zien is. De eieren zitten gewoon vastgekleefd, in het alge- 
meen elk apart, dus niet zoo in hoopen als bij de meeste 
mieren. 

Bij verreweg de meeste miersoorten heeft de larve twee of 
drie soorten van haren, nl. microchaeten, die zintuigorganen 
zijn, acrochaeten, die wat grooter en enkelvoudig of zeer 
weinig vertakt zijn, en oncochaeten, die ankervormig of in 
lange zweepdraden eindigen. Deze larven worden tot hoopen 
vereenigd en loopen daarbij het gevaar, te dicht op elkaar te 
worden gedrongen en te weinig lucht te krijgen. Daartegen 
zorgen de acrochaeten; zij houden eenigen afstand. Ook 
moeten de larven vlug en efficiënt weggedragen kunnen wor- 
den; daarvoor zorgen de oncochaeten, die ze tot lar ve- 
pakketten vereenigen ; al deze larven liggen. Het is mo- 
gelijk, dat er soorten zijn, waarbij zij aan de oncochaeten han- 
gen, doch Spr. heeft dit nooit gezien. De beide soorten haren 
zijn te zien op de rondgegeven microfoto van de huid der 
larve van Camponotus mediopallidus For. uit Centr. Am. 


XL VERSLAG. 


De larven der door Spr. onderzochte Dolichoderinen zijn 
zeer weinig behaard, doch wel kleverig. Hier zorgt nu het 
uitstekende staartje uitnemend voor eenige ruimte onderling. 
Overigens vindt men bijna immer iedere larve apart, en niet 
tot hoopen vereenigd. De rondgegeven foto's zijn in vivo ge- 
nomen, en toonen de geringe mate van ophooping, zelfs van 
de eieren. 

Het staartje is dus een andere weg om hetzelfde resultaat 
te bereiken, als bij de andere groepen met de beharing wordt 
bereikt. Het geheel is als eene aanpassing aan het nestelen 
tusschen gladde bladeren te beschouwen. Deze bieden geene 
goede ankerplaats voor hechtharen, doch zijn voor zuignappen 
zeer geschikt. Technomyrmex detorquens nestelde in den tuin 
van Dr. Jacobson te Bandoeng veelal tusschen de gladde 
bladeren van sommige sierstruiken, zooals de rondgegeven 
nestjes doen zien. Jammer genoeg, zijn de bladeren zeer ver- 
welkt en geschrompeld. Zij worden bij elkander gehouden 
door fragmentjes aarde, die men eigenlijk geen carton kan 
noemen. Ook in het glasnest bouwden zij lichtschermen van 
turfblaadjes, met zeer weinig samenhang, en los van bouw. 
Van metselen of fiinkauwen is geene sprake, en de overal 
verspreide, vrij kleverige uitwerpselen zijn de eenige specie, 
terwijl er geene blijken zijn, dat zij opzettelijk wordt aan- 
gebracht. 

Het tweede, wat Spr. wil demonstreeren, is hetbewoon- 
de nest van Polyrhachis rastella var. pagana, eene platte, 
verticale kamer tegen den verticalen, ronden glaswand aan, 
in de Petrischaal gebouwd van turf, van binnen geheel met 
ziidedraden gevoerd door de larven, en van een fraai rond 
uitgangskokertje voorzien, ook van turf gebouwd, doch niet 
gevoerd. De glaswand is goeddeels met zijde overtrokken, 
doch niet met turf belegd. In de natuur nestelden zij tusschen 
twee bladeren. Hier is de glaswand als surrogaat geadop- 
teerd, en in plaats van het tweede blad een losse turfwand 
gebouwd. De meeste Polyrhachis-soorten behooren tot die 
vermaarde dieren,welke larven als weefspoel, dus als instru- 
ment, gebruiken tot het samenvoegen van nestbladeren tot 
woning of tot het bouwen van schild- of bladluisstallen. 

Het hier vertoonde weefsel lijkt verdacht veel op schimmel, 
doch blijkt onder het microscoop toch uit zijdedraden van 
verschillende dikte te bestaan, waardoor slechts een paar 
schimmeldraadjes hier en daar heenloopen. Wel iser buiten: 
het nest veel schimmel, doch niet er binnen, Aan de zijde- 
laag, die tegen den glaswand is aangebracht, hangen de 
nymphen ( 4 4 ) met den kop omlaag als vleermuizen. Zij zijn 
naakt, terwijl Polyrhachis meest cocons heeft. Vermoede- 
lijk is het spinvermogen der larven geheel gebruikt voor het 
nest, als het ware een sociale cocon. 

Bij de larven zijn de thoraxsegmenten aanmerkelijk smaller 


VERSLAG. XLI 


dan de volgende, die door de groote maag zijn gezwollen. 
Daardoor wordt caudaal van den kop eene ventrale holte ge- 
vormd, in profiel goed te zien. Daarin worden door de werk- 
sters stukken van de verstrekte muggen gedeponeerd; de 
larve eet deze vleeschvoeding zelfstandig en vindt tegendruk, 
als zij hare stevige kaken in de prooi wil slaan. Bij onze For- 
micinen ontbreekt een dergelijke trophothylax. De prae- 
nymph van P. rastellata heeft ze evenmin (de maag is dan 
uitgestooten) (Foto rondgegeven van kleine en groote lar- 
ven met trophothylax, eene praenymph zonder deze). Alle 
larven blijken tot nu toe ¢ 4, en ontwikkelden zich uit 
eieren hier door de werksters gelegd; eene koningin is niet 
aanwezig. Een aantal ¢ & zijn reeds ontwikkeld; zij zijn 
„nieuw voor de wetenschap’ wat overigens van weinig be- 
lang is, aangezien de verschillen tegenover rastellata type 
minimaal of geheel onzichtbaar zijn. Van de var. pagana was 
slechts 1 exempl. bekend, een & uit Britsch-Indië in de col- 
lectie Santschi Dr. Santschi was zoo vriendelijk, de 
determinatie van onze exemplaren te bevestigen. 


De heer Kruseman laat ter bezichtiging rondgaan: ,,Sy- 
stème Naturel du Règne Animal, par Classes, Familles ou 
Ordres, Genres et Espèces etc.”, Paris MDCCLIV chez Cl. 
J. B. Bauche. Tome premier bevat: „les Classes des Qua- 
drupèdes, Oiseaux, Amphibies, suivant la méthode de M. 
Klein ; avec une Notice de celle de M. Linnaeus sur les 
mêmes Animaux ; & l'Ordre des Poissons suivant la division 
d'Artedi” ; tegenover de titelpagina bevindt zich een portret 
van Linnaeus uit het jaar 1748. Tome second bevat: „la 
Classe des Insectes, & celle des Vers, suivant la méthode de 
M. Linnaeus”. Tegenover den titel vindt men hier een por- 
tret van Klein uit het jaar 1743. De schrijver is nergens 
vermeld, doch uit de voorrede blijkt, dat dit dela Chenay 
des Bois is. In de voorrede komen de volgende zinnen 
voor, die Spr. toeschijnen, niet geheel onbelangrijk te zijn in 
verband met de bekende ruzie tusschen Réaumur en de 
Buffon, nl.: „Messieurs de Buffon & Daubanton ont 
trouvé leurs (dat zijn Linnaeus, Klein, Ray en an- 
deren) méthodes défectueuses. L'ordre le plus simple & le 
plus éloigné de toute distribution méthodique, est celui que 
ces deux Savans suivent dans leur Histoire Naturelle”. 

Dit werk is niet vermeld in „Bibliographia Linnaeana” 
door J. M. Hulth, noch in „A catalogue of the works of 
Linnaeus...’ 2d Ed. British Museum. Wel is het door 
Engelmann opgenomen in zijn bekenden Catalogus. 

Verder laat Spr. een doosje rondgaan, waarin zich enkele 
Nederlandsche exemplaren van Dexiopsis lacteipennis Zett. 
(Anthomyinae, Dipt.) bevinden. 


XLII VERSLAG. 


De heer Leefmans kan nu, in vervolg op hetgeen hij ter 
zake van de studie van Contarinia torquens de Meijere op 
de vorige wintervergadering heeft medegedeeld, nog het een 
en ander daaraan toevoegen. Spr. beperkt zich slechts tot de 
voornaamste punten, daar eene tweede publicatie ter zake 
ter perse is. 

Wat de larven aangaat,is de voedingswijze nog niet ge- 
heel opgehelderd, wat te wijten is aan moeilijke directe waar- 
neming daarvan. Spr. houdt de gal aan kool voor eene zgn. 
chemomorphe gal. 

In verband daarmede werd eenig anatomisch werk ver- 
richt, in zake den bouw van het darmkanaal en zijne aan- 
hangselen. De tractus intestinalis is goed ontwikkeld. De 
middendarm bestaat uit een wijden zak, met een uit groote 
klieren of cellen bestaanden wand. Spr. kon geene uitmonding 
van het rectum in den anus vinden, zoodat de conclusie is, 
dat het darmkanaal blind eindigt. Door literatuur, waarop 
Dr. Barendrecht Spr.'s aandacht vestigde, bleek dat 
F. X. Williams iets dergelijks gevonden heeft bij Ceci- 
domyia resinicoloides Will. (USA). Op Spr.’s voorstel deed 
Dr. Barendrecht een onderzoek naar den inwendigen 
bouw bij de Contarinia-larven door middel van microtoom- 
coupes, waaromtrent hij straks zelf het een en ander zal 
mededeelen. 

De monddeelen zijn sterk gereduceerd. Dat hiermede het 
weefsel zou worden beschadigd, betwijfelt Spr. 

De bestandheid tegen onderdompeling der larven is nog 
grooter dan te voren bevonden. Spr. hield volwassen larven 
3 maanden onder water, Na twee maanden verpopten twee 
dezer larven, terwijl zij ondergedompeld bleven, en een der 
poppen leverde (uit het water gehaald), kort daarop eene 
mug ! De larven zijn dus wel zeer goed tegen onderdompeling 
bestand, en zullen niet licht lijden door inundatie. Echter 
wordt de verpopping door onderdompeling uitgesteld, 
vertraagd. 

Het bleek, dat bij de cocons „overliggen’ voorkomt. Lar- 
ven, Juli 1936 verpopt, leverden Juli 1937 pas de muggen, 
in plaats van Augustus 1936. Dit verschijnsel is ook bij an- 
dere Diptera waargenomen. Spr. geeft daarvan voorbeelden. 

Wat de phaenologie der muggen aangaat, werd het vol- 
gende gevonden : 

In 1937 kwam vast te staan, dat de vlucht der muggen 
niet afhankelijk is van het weder kort vóór of ten tijde van 
het begin der vlucht. Immers hoewel de laatste week van Mei 
en de eerste week van Juni in 1937 veel warmer waren 
dan in 1936, verscheen de massa der muggen in 1937 eene 
volle week later dan in 1936, wat het nut, ja de on- 
misbaarheid der vangbakken aantoont. Het bleek, dat 
in ‘t voorjaar twee à drie maanden hoogere temperatuur 


VERSLAG. XLIII 


noodig waren om de overwinterde larven tot verpopping, 
en de poppen tot uitkomen der muggen, te nopen. Een 
verder bewijs, dat het uitkomen der muggen niet afhan-- 
kelijk is van tijdelijke hooge temperatuur is, dat zij ook uit- 
komen bij temperaturen van 10 tot 15° C., temperaturen, 
die al in Maart voorkomen, zelfs eerder. Toch verschijnen 
in het veld de muggen dan niet, zelfs niet eerder dan Juni! 

Ook werd nagegaan, of de diepte, waarop de larven 
verpoppen, in verband zou kunnen staan met den aard der 
vlucht. 's Zomers verpopt 90, 's winters 94% niet dieper dan 
5 cm. Wanneer dit dus, in verband met de temperatuur in 
den bodem, invloed zou hebben op den vorm der vluchtcurve, 
zou de curve allereerst een steilen top moeten vertoonen. In 
1936 en 1937 was de vorm der vluchtcurve geheel anders. 
Er is eene zwakke voorvlucht, eene sterke middenvlucht 
(maximum) en eene zwakkere navlucht. Ook bij kunstmatige 
vervroeging blijft deze karakteristieke vorm behouden, zoo- 
dat Spr. tot de opvatting is gekomen, dat de vorm der curve 
onafhankelijk is van abiotische factoren, en in eigenschappen 
der muggen (erfelijke of constitutioneele) haar oorsprong 
moet vinden, en dat het verloop van de vlucht steeds gelijk 
zal zijn. 

Het een en ander is van zeer veel belang voor eene ratio- 
neele bestrijding der Draaihartigheidsplaag, mede in verband 
met het volgende. 

Reeds in 1936 waren er aanwijzingen, dat de vlucht op 
verschillende plaatsen gelijk (synchroon) verliep, en in 1937 
kwam dit door speciale tellingen nog veel sterker uit. 

In plaatsen als Lutjebroek, St. Pancras, Heemstede en 
Puttershoek (Hoeksche Waard) was het verloop der vlucht 
practisch geheel gelijk. 

Als belangrijke biologische factoren voor eene doelmatige 
bestrijdingsmethode werd dus gevonden, dat de verschijning 
van de massa der muggen blijkbaar niet afhankelijk is 
van plaatselijke weersomstandigheden, maar van het weer 
in de maanden Maart tot Mei, en dus afhankelijk is van 
het klimaat in eene bepaalde streek, en daarmede samen- 
hangt. Dat beteekent dus ook, dat de vlucht in eene streek 
met gelijk klimaat, als b.v. de kuststreek van Nederland, 
gelijk valt of ongeveer gelijk valt. 

Dit, met de eveneens w.s. steeds op dezelfde wijze ver- 
loopen der vluchten, met vóór, maximum en navlucht, vooral 
van de voorjaarsvlucht, brengt eene practische oplossing 
van het vraagstuk in zicht. 

Het wordt nu mogelijk, voor eene bepaalde streek door 
middel van de vangbakken te bepalen, wanneer het maximum 
der vluchten valt, en men kan zich dan — in tegenstelling 
met wat vroeger geschiedde — bepalen tot bespuiting ge- 
durende de topvluchten, die in 1936 en 1937 niet langer dan 
6 tot 10 dagen duurden. 


XLIV VERSLAG. 


Wat dit practisch beteekent, ziet men uit hetgeen bij de 
bespuitingsproeven van het afgeloopen jaar gebleken is. 

Bij de sluitkool werd 10 maal en bij de bloemkool werd 
12 maal gespoten, wat de oude methode ver- 
tegenwoordigt, wilde men, zonder de maxima der 
vluchten te kennen, resultaten behalen. Door gelijktijdige 
tellingen der aantasting is nu gebleken, dat bij de proeven 
met sluitkool met slechts 2 keeren bespuiting en bij die met 
bloemkool met 4 keeren bespuiting had kunnen worden 
volstaan, wanneer alleen gedurende de maxima der 
vluchten gespoten was. Nu wordt ook duidelijk, waarom 
de experimentators, die vrijwel steeds gedurende den ge- 
heelen duur der vluchten spoten, dikwijls resultaten hadden 
(Quanjer, Spithost, Mesnil en ook Spr.) maar 
dat de practijk met dezelfde middelen vaak totaal geen re- 
sultaten boekte. De reden is, dat de practijk zich bepaalt tot 
slechts enkele keeren spuiten, omdat vaak spuiten practisch 
niet uitvoerbaar is. Daardoor was voor den koolverbouwer 
de kans om de critieke periode te missen, zeer groot ! 

Thans zal dat, zoo vertrouwt Spr., niet meer voorkomen, 
daar kan worden aangegeven, wanneer het maximum der 
vlucht komt, en wanneer dit eindigt. 

Eene omstandigheid, die zeer tot het slagen zal kunnen 
bijdragen, is het groote herstel der kool in normale (het 
meerendeel) der jaren, welk herstel tot 96 % kan bedragen, 
al naar de gevoeligheid der betrokken koolsoort. 

Daardoor wordt het mogelijk, met slechts gering risico 
de voor- en navlucht te verwaarloozen, daar die slechts ge- 
ringe schade geeft. 

De nieuwe methode is dus gebaseerd op beperking 
der bespuitingen door het verwaarloozen van het 
onbelangrijk deel der vlucht, dat nu door het vang- 
bakken-systeem kan worden aangewezen en het kunnen aan- 
geven van den juisten tijd voor de bestrijding. 

Ook in zake het critisch aantal muggen per 
oppervlakte-eenheid zijn gedurende de laatste 
jaren reeds gegevens verkregen, zoodat bij een bepaald aan- 
tal muggen (zegge 60) per ha pas tot bestrijding zal worden 
overgegaan, en bij daling daaronder van het aantal in de 
vangbakken de bestrijding gestaakt zal worden. 

Op hiervoren aangegeven wijze zal dus in het komend 
seizoen te werk worden gegaan. De vlucht wordt bepaald 
door de vangbakken op twee plaatsen in het koolgebied in 
N-Holland, en per radio zal worden bekend gemaakt, wan- 
neer men moet spuiten, en wanneer men kan ophouden. 

Middelen ter bespuiting werden bij de experimenten van 
1937 ook verkregen, terwijl Spr. er stellig van overtuigd is, 
dat ook onder de vroeger goed bevonden middelen, als 
nicotinezeep, er zijn, die bruikbaar zullen blijken, mits zij 


VERSLAG. XLV 


slechts te juister tijd zullen worden toe- 
gGepas t 
Er zullen nog wel kleine veranderingen noodig zijn, als 
b.v. het aantal muggen, waarbij moet worden bestreden, maar 
Spr. vertrouwt stellig, dat het principe van het systeem 
juist zal blijken. 
Aangezien de resultaten verleden jaar werden verkregen 
door o.a. de tusschenpoozen der bespuiting zoo te regelen, 
dat steeds de eieren en de pas uitge- 
komen larven worden geraakt (tusschenpoozen 
van 3 tot 5 dagen), in verband met den duur van het 
eistadium, wordt voorloopig aan deze tusschenpoozen vast- 
gehouden, terwijl getracht zal worden, door proeven uit te 
maken, of deze tusschenpoos nog kan worden vergroot. 
Alles bijeengenomen berust het nieuwe bestrijdingssysteem 
dus op eene betere kennis van de biologie 
van Contarinia torquens, in verband met decul- 
tuurwijze der kool, en staat dus op betere basis dan 
vroeger, toen het spuiten, zonder deze biologische basis, min 
of meer — tenminste voor de koolbouwers — een hasard- 
spel was, waarin zij dikwijls verloren. 
Spr. wil deze gelegenheid benutten, om op het groote be- 
lang te wijzen van meer en betere phaenolo- 
gische waarnemingen inzake schadelijke 
insecten hier te lande. 
De zooeven gedane mededeelingen toonen het nut daarvan 
aan. 
Er bestaat hier nog eene Phaenologische Vereeniging, 
destijds opgericht door wijlen Dr. H. Bos. De entomologen 
zijn daarin nog slecht vertegenwoordigd, terwij] dit te be- 
treuren is, daar hier voor de entomologie een zeer belangrijk 
terrein braak ligt, omdatdephaenologievanvoor 
den land-, tuin- en boschbouw schadelijke 
insecten van zeer groot belang is voor eene 
doelmatige bestrijding. 
Spr. beveelt deze vereeniging, waaromtrent hij gaarne be- 
langstellenden nader zal inlichten, ten zeerste in de belang- 
stelling der aanwezige medeleden aan. 
Ten slotte vestigt Spr. de aandacht der medeleden op een 
aantal publicaties van Indische, toegepast werkende ento- 
mologen en van Nederlandsche entomologen, wier publica- 
ties op Indië betrekking hebben, en laat deze rondgaan : 
Dr. J. G. Betrem, De morphologie en systematiek van 
de voornaamste witte luizensoorten van Java. (Ar- 
chief v. d. Koffiecultuur 1937). 

—,,— Modern entomologisch onderzoek, in Hand. 7e Ned. 
Ind. N.W. congres 1936. 

A. Diakonoff, De Rijstmot, Corcyra cephalonica Stt. 
(No. 112 van de Berichten v. d. Afd. Handels- 
museum, K. V. Koloniaal Instituut, 1937). 


XLVI VERSLAG. 


Dr. EA) He Franssen en pP. MT. Tigeglelovenkek 
De vijanden en de ziekten der Orchideeën op Java 
en hunne bestrijding, 1935. 

Dr. H. J. de Fluiter, Over den invloed van het voedsel 
op insecten. (Versl. v. d. 16e vergad. v. d. Ver. van 
Proefstationpersoneel Oct. 1936). 

Dr. H. J. de Fluiter, Voorloopige mededeel. i. z. het 
onderzoek over een engerlingenplaag in de Java- 
koffie. („De Bergcultures, no. 12 en 13—1936). 

Dr. A. D. Voûte, Cryptorrhynchus gravis F. und die 
Ursachen seiner Massenvermehrung in Java. (Extr. 
d. Arch. Neerl. de Zoologie, tome II, le livr. 1935). 

— „— Die biologische Bekämpfung der Insekten in Niederl. 
Indien. (Natuurk. Tijdschr. voor ‘Ned. Indië deel 
97, 1937, p. 28—34). 

Verder vestigt hij de aandacht op het fraaie proefschrift 
van Mej. Maria Rooseboom, getiteld: Contribution à 
l'étude de la cytologie du sang de certains insectes, avec 
quelques considérations générales, verdedigd te Leiden, 1937, 
met stellingen op entomologisch gebied. Eindelijk vestigt hij 
de aandacht op eene stelling in het proefschrift van den heer 
Th. van Eek, Wortelrot van Viola tricolor L. max. hort, 
verdedigd te Amsterdam 1937, die luidt: „De mogelijkheid 
is groot, dat de omstandigheden in Nederland zeer ongunstig 
zijn voor een sterke ontwikkeling van de Coloradokever’’. 
Het zou interessant zijn, indien deze stelling door den schrij- 
ver nader werd toegelicht. 

Uit de twee laatstvermelde publicaties blijkt, dat èn ento- 
mologische onderwerpen èn entomologische stellingen in 
dissertaties hoe langer zoo meer in zwang komen, hetwelk 
zeer verheugelijk is. 


De heer Barendrecht bespreekt het darmkanaal 
der larve van Contarinia torquens de Meij. 

Bij zijn onderzoek naar de levenswijze van de galmug Con- 
tarinia torquens de Meij, die de draaihartigheid van kool ver- 
oorzaakt, was Dr. Leef mans de wenschelijkheid geble- 
ken, iets meer te weten over de voedingswijze der betreffende 
larven. Spr. heeft in dit verband een voorloopig onderzoek 
naar den bouw van het darmkanaal dezer dieren ingesteld, 
waarvan het resultaat opheldering aangaande eenige der du- 
bieuze punten heeft gebracht. 

Aan de hand van eenige vertoonde microfoto's doet Spr. 
enkele mededeelingen over de microscopische anatomie van 
het darmkanaal. Door Spr. werden nl. tot dusver alleen 
coupeseriën onderzocht, terwijl het darmkanaal in toto door 
Dr. Leef mans werd uitgepraepareerd. 

Wat vooral opvalt is, zooals bij vele larven, de sterke 
ontwikkeling van den middendarm, die in vele coupes bijna 


VERSLAG. XLVII 


de geheele doorsnede opvult, en waarvan het grootcellig 
epitheel bij de verschillende individuen een zeer verschillend 
beeld vertoont, dat bij nader onderzoek zeker eenige gegevens 
aangaande de wijze van secretie zal blijken op te leveren. Bij 
sommige individuen zijn de cellen even hoog als breed en 
puilen in het darmlumen uit, terwijl zij bij andere geheel plat 
zijn. Eene afzonderlijke spierlaag van den middendarm werd 
nog niet gevonden. De voordarm biedt minder opmerkelijks ; 
het voorste deel is duidelijk getransformeerd tot eene pomp- 
installatie ten dienste van de voedselopname. 

Zeer opmerkelijk zijn de groote speekselklieren, die vrij ver 
vooraan eene uit weinige cellen bestaande, bolvormige op- 
zwelling vertoonen, die bijna alle ruimte in de lichaamsholte 
inneemt. In deze groote cellen zijn ook de bekende „reuzen- 
chromosomen’ te zien, die juist in de laatste jaren bij allerlei 
Dipterenlarven zoozeer de aandacht hebben getrokken. Deze 
cellen zijn van een geheel anderen aard dan de overige 
speekselkliercellen, die de meer naar achteren gelegen deelen 
vormen. 

De einddarm, die samen met de twee buizen van Malpighi 
uit het achterste deel van den middendarm ontspringt, be- 
staat uit eenige zeer scherp gescheiden deelen. Het eerste 
deel is dikwandig en sterk gekronkeld, het daaropvolgende, 
dat eene lus naar voren beschrijft, daarentegen uiterst dun- 
wandig. Geheel achteraan vormt de einddarm dan nog eene 
blaasvormige verwijding, die soms aan het levende dier reeds 
te zien is. Deze blaas gaat tenslotte weer over in een nauwer 
deel, dat naar buiten schijnt uit te monden. 

Dit laatste is echter niet geheel zeker. Dr. Leef mans 
slaagde er nl. niet in, bij het levende dier door druk den 
darminhoud naar buiten te brengen, evenals zulks reeds voor 
andere Itonididenlarven beschreven werd. Nu kon Spr. echter 
ook geene open verbinding vinden tusschen middendarm en 
einddarm, zoodat de afsluiting ook hier zou kunnen liggen. 
De buitengewoon geringe afmetingen van deze dieren maken 
echter een microscopisch onderzoek in dezen niet volkomen 
betrouwbaar ‚zoodat dit probleem nog op andere wijze zal 
moeten worden onderzocht. 

Wel kon met betrekking tot de voedingswijze reeds worden 
aangetoond, dat de dieren uitsluitend vloeistof opnemen, 
waarschijnlijk dus exsudaat van de geprikkelde plantenweef- 
sels. Bij geene der seriën was ook maar een spoor van vaste 
plantenbestanddeelen in het darmkanaal te vinden, steeds 
was de middendarm met eene homogene massa gevuld. De 
einddarm daarentegen was steeds geheel leeg. 

De zonderlinge veronderstelling, in enkele oudere publica- 
ties over de draaihartigheid uitgesproken, dat de larve zich 
door osmose (door de huid!) zou voeden, is hiermede dus 
afdoende weerlegd. Over de functie van de verschillende 


XLVII VERSLAG. 


deelen van het darmkanaal zal echter nog wel eenig onder- 
zoek verricht moeten worden. 

De heer Leefmans wenscht aan het gesprokene nog eene 
kleine aanvulling toe te voegen. De zeer jonge larve heeft 
nog geene spatula; de monddeelen zijn zeer gereduceerd, 
en waarschijnlijk niet in staat, weefsel te beschadigen. De 
bouw van het darmkanaal is niet noemenswaardig verschil- 
lend bij oude en jonge larven. 


De heer Bentinck vermeldt en vertoont het volgende : 

I. In DI. 76, p. XXXIV en DI. 77, p. XXIII besprak Spr. 
een 2-tal exx. van eene Lithocolletis-soort, gekweekt uit Salix 
viminalis-mijnen uit Ruigenhoek. Deze exx. werden eerst door 
Dr. Meder, Prof. Hering en hemzelf aangezien voor 
Lith. viminiella Stt., doch later kwam Prof. Hering hierop 
terug, en determineerde ze als L. dubitella H.S. Aangezien 
Spr. zich niet goed met deze determinatie kon vereenigen, 
nam hij ze verleden zomer mee naar den heer Pierce, die 
ze naar de genitalién onderzocht, en vaststelde, dat zij in- 
derdaad viminiella Stt. waren. Eene latere vergelijking met 
exx. in het Britsch Museum bevestigde deze determinatie 
volkomen. Spr. vertoont hier deze glanzige, doch niet scherp 
geteekende soort, vergeleken met de doffe, doch zeer scherp 
geteekende L. dubitella, maar ook met L. salictella Z., want 
Snellen beschouwde deze met viminiella als ééne soort 
in zijn bekend werk op p. 927, hetgeen eene vergissing is 
geweest; dit blijkt ook uit de exx. in zijne collectie in het 
Leidsch Museum (E. B. No. 171, p. 41), die alle salictella 
zijn. L. viminiella Stt. is thans dus eene nieuwe soort voor 
onze fauna. 

II. Drie nieuwe soorten voor onze fauna, die Spr. op ver- 
zoek van den heer C. Doets vermeldt, n.l.: Een ex. van 
Nymphula rivulalis Dup. van 8.6.'37 en 1 ex. van Olethreutes 
nebulosana Zett. van 30.5.'37 (det. Meder) beide te Hol- 
landsche Rading door den heer Doets gevangen. Deze 
laatste werd vroeger door Kennel in Spuler 1910 als eene 
variéteit van O. metallicana Hb. beschouwd, doch later in 
zijn „Pal. Tortriciden” van 1921 als eene goede soort, die 
hij zeer uitvoerig beschrijft. Deze vangst is zeer merkwaar- 
dig; de soort werd zeker niet hier verwacht, aangezien zij 
tot nu toe slechts vermeld was uit Schotland, Scandinavië, 
oostwaarts de Oostzee, de Sudeten en de Alpen. Verder 
verscheidene exx. van Gracilaria rufipennella Hb., 1937 uit 
Hilversum. In 1936 ving de heer Doets het Iste ex. op 
licht. 

III. Een ex. van eene Bryotropha sp. uit Zandvoort (30.6. 
'32), die tot nog toe niet thuis gebracht kan worden. Spr. 
hield dit ex. voor B. senectella Z., hoewel het toch vrij sterk 
er van afwijkt; de 2e helft der voorvleugels wordt plotseling 


VERSLAG. XLIX 


veel lichter. Toevallig zond Dr. Meder een volkomen 
hierop gelijkend dier, gevangen bij Kiel, aan Spr., dat hij 
ook niet determineeren kon. Spr. nam beide mee naar den 
heer Pierce, die de genitaliën onderzocht; beide waren 
2 2, doch zij bleken geheel gelijk te zijn aan B. affinis Dgl., 
hoewel de vlinder geheel anders is. In het Britsch Museum 
was de soort ook geheel onbekend. De heer Pierce raadde 
aan, te wachten totdat een & gevonden werd, voordat vast- 
gesteld kan worden, of wij hier met eene geheel nieuwe soort 
te doen hebben. 

IV. Twee exx. van Smerinthus quercus Schiff. in copulatie 
gevangen door den heer P. A. Gout te Alphen a/d Rijn, 
in den tuin van de Martha-stichting in 1909. (Zie DI. 80, p. 
248, waar de heer Lempke aangeeft onder welke omstan- 
digheden deze exx. gevangen zijn). Aangezien deze exx. 
geene overvliegers uit zuidelijke streken zijn, zooals exx. van 
Daphnis nerü L., Chaerocampa celerio L. en Deilephila livor- 
nica Esp. enz., kan deze soort niet worden toegevoegd aan 
de lijst onzer Nederlandsche Macrolepidoptera van Dr. J. Th. 
Oudemans en J. A. Snijder. Deze soort moet men 
niet verwarren met de daarop gelijkende var. subflava Gillmer 
van Sm. populi L. 

V. Eenige bijzonderheden uit de vangsten van 1937: 

1 ex. van Homoeosoma sinuella F., 7 Juni te Zandvoort, 

Bonn; È nebulella Hb. 7 Juli ,, di ; 

ie) Gymnancylarcanella Hb. 5 Juli ,, h ; 
met eene sterk donkere bestuiving der voorvleugels, waar- 
door zij vrij sterk afwijkt van de type. 

1 ex. van Alipsa angustella Hb. 2 Juli te Zandvoort (leg. 
v. Wisselingh). 

1 ex. van Nephopteryx rhenella Zk. 16 Juni te Belfeld. 

2 exx. van Capua angustiorana Hb., die verleden zomer 
zeer schadelijk was op Taxus te Amerongen. 

1 ex. van Cacoecia aerijerana H.S. 18. Aug. te Meerssen. 

1, ,, Gracilaria phasianipennella Hb. var. quadru- 
plella Z., van 5 Aug. uit Meerssen, zeer kenbaar aan de 4 
duidelijke, lichte vlekken en zeer van de type afwijkend. 

1 ex. van Gypsosoma incarnana Hw. var. alnetana Gn. op 
8 Juli te Vogelenzang gevangen door den heer Doets. Dit 
ex. is geheel blauwzwart gekleurd. 


De heer Diakonoff doet eenige mededeelingen betreffende 
Microlepidoptera. 

In 1908 gaf Lord Walsingham in de Proceedings 
of the Zoological Society of London (1907, p. 1017—1019) 
een overzicht van de literatuur en de synonymie van eene 
circumtropische mottensoort, Setomorpha rutella Zeller. W al- 
singham voegdeleenige nieuwe synoniemen toe aan de 
lange lijst namen, waaronder deze soort in verschillende 


L VERSLAG. 


landen van de beide werelddeelen in den loop der tijden her- 
haaldelijk beschreven werd; aan het hoofd van deze lijst 
plaatste hij Setomorpha rutella Z. zelf en beweerde, dat deze 
naam, door Zeller in 1852 gepubliceerd, een synoniem 
zou zijn van Tinea insectella F., onder welken naam eene mot 
door Fabricius in zijn Entomologia systematica (III (2), 
303, no. 72 (1794)) beschreven is, gevangen in eene doos 
met gedroogde insecten uit Afrika. Walsingham wees 
er verder op, dat in de beschrijving van insectella eene druk- 
fout geslopen is, waardoor zij onbegrijpelijk wordt, en zegt: 
„There seems little doubt that Fabricius described rutella Z. 
under the name insectella”. Hoewel Spr. het geheel eens met 
dezen auteur is, wat de bovengenoemde correctie in de diag- 
nose betreft, moest hij de laatste uitspraak betwijfelen, daar 
uit het stuk van Walsingham niet blijkt, dat hi het 
type van insectella zelf gezien heeft, en ook geene verdere 
bewijzen ter staving van zijne bewering geleverd worden. 

Daar het Koloniaal Instituut te Amsterdam doende is, een 
overzicht van de Setomorpha-soorten uit Ned. Oost-Indië sa- 
men te stellen, heeft Spr. getracht, het type van Fabricius 
van Tinea insectella op te sporen. Het gelukte boven alle 
verwachtingen : het unieke, meer dan 140 jaren oude exem- 
plaar bleek in het Kieler Museum aanwezig te zijn. De Direc- 
teur, Dr. Olav Schröder, was zoo vriendelijk, dit type 
aan het Koloniaal Instituut voor onderzoek op te zenden, 
en gaf zelfs toestemming, gezien den zeer slechten toestand 
van het geheele object, een microscopisch preparaat van het 
genitaal-apparaat te maken. Dit was tevens eene manier, om 
dit belangrijke kenmerk veilig te fixeeren, en voor onherstel- 
baar verlies te vrijwaren. 

Het onderzoek der genitalia van dit exemplaar, een man- 
netje, gaf een zeer verrassend resultaat, waarvan eene voor- 
loopige mededeeling thans kan worden gedaan. Tinea in- 
sectella Fabricius heeft niets met Setomorpha rutella Zeller 
te maken, voorzooverre deze laatste soort Spr. in eenige 
exemplaren uit Ned.-Indië bekend is, doch is mogelijk iden- 
tiek met Tinea misella Z., beschreven in 1839. Hiermede is 
deze kwestie echter nog niet opgelost! Terwijl het genitaal- 
apparaat van insectella F. vrij goed gelijkt op de afbeelding 
van misella Z. in het mooie boek van Pierce en Met- 
calfe, „The Genitalia of Tineina”, zoodat deze twee soorten 
identiek schijnen te zijn, blijkt het mannelijke genitaalapparaat 
van eenige exemplaren van eene mot onder den naam van 
Tinea misella Z. in de verzameling van het Zoologisch Mu- 
seum te Amsterdam aanwezig, afkomstig uit Nederland en 
ook uit Graz, Steiermark, een geheel ander beeld te vertoo- 
nen | Eene nieuwe vraag komt aan de orde: welke van de 
twee soorten, door Mr. Pierce afgebeeld of in ons Mu- 
seum aanwezig, is nu de ware misella van Zeller en wat 


VERSLAG. LI 


is dan de andere soort ? Spr. heeft reeds aan Mr. Pierce 
hierover geschreven, en wacht zijn antwoord af; is de door 
hem afgebeelde soort inderdaad Tinea misella Z., dan moet 
deze naam vervallen en door Tinea insectella F. vervangen 
worden. Afbeeldingen van het mannelijk genitaalapparaat 
van het type van Tinea insectella F., van ,,Tinea misella” 
uit het Amsterdamsch Museum en van Setomorpha rutella Z. 
uit Ned.-Indië worden ter bezichtiging rondgegeven. 

Voorts doet Spr. eene mededeeling over eenige nieuwe en 
zeldzame Nederlandsche Microlepidoptera, verduidelijkt door 
eenig demonstratie-materiaal. Een tweetal soorten kunnen als 
nieuw voor onze fauna worden gemeld, namelijk : 

Argyresthia pygmaeella Hb., op 10-VI-1934 tijdens de 
zomervergadering te Epen in twee exemplaren door sleepen 
bemachtigd, doch toen voor A. goedartella L. gehouden. De 
rups van deze in Midden- en Zuid-Europa algemeene soort 
leeft op wilg. 

Paralispa gularis Z., waarvan Spr. reeds eenige malen een 
en ander mocht mededeelen, ook dit jaar bij honderden in 
een Amsterdamsch pakhuis van zoete vruchten aangetroffen. 
Deze soort, door Spr. „notenmot' gedoopt, moet als inlandsch 
worden aangemerkt, nu zij reeds uit twee Amsterdamsche 
pakhuizen, en zelfs ook uit Groningen (als rups) gemeld is, 
en nu eveneens het bewijs geleverd werd, dat zij in ons land 
kan overwinteren (verg. mededeeling van Spr. op de zomer- 
vergadering 1937). Evenals zijne beruchte voorgangers, de 
meelmot en de cacaomot, zal ook de notenmot zich in Europa 
voor goed weten in te burgeren. 

Dr. J. Th. Oudemans en Lycklama hebben een 
regel opgesteld, dat alleen die dieren, welke buiten, dus 
niet in huizen, worden aangetroffen, als inlandsch mogen 
worden beschouwd; deze regel moet volgens Spr. herzien 
worden. Talrijke voorraadinsecten immers, zooals klanders, 
meeltorren, meelmot, cacaomot, notenmot en vele andere, 
maken een belangrijk deel van onze fauna uit, al komen 
zij in normale omstandigheden nooit buiten de directe 
omgeving der voorraden, waarin zij leven, voor. Aan 
den anderen kant zijn er genoeg gevallen bekend, dat ge- 
kweekte tropische insecten ontsnappen, en buiten gevangen 
worden ; zoo moet Spr. aan eenige exemplaren van Attacus 
(Philosamia) ricini Jones denken, die in het Koloniaal Insti- 
tuut werden vrijgelaten, dadelijk in de buurt van dat gebouw 
gevangen werden en triomphantelijk aan het Zoölogisch 
Museum werden afgeleverd. Volgens genoemden regel zou 
deze tropische vlindersoort voortaan ook als inlandsch be- 
schouwd moeten worden. 

Spr. wil voorstellen, den genoemden regel, althans voor 
het gebruik door microlepidopterologen, te wijzigen en hem 
bijvoorbeeld dezen vorm te geven: 


LI VERSLAG. 


Als inlandsch kunnen die insecten (motten) worden aan- 
gemerkt, welke buiten worden aangetroffen, en ook die 
binnenshuis in groot aantal voorkomen ; sporadische vond- 
sten, zoowel binnen-, als buitenshuis van soorten, waarvan 
de afkomst uit exotische of andere verre landen met eenige 
zekerheid vermoed kan worden, zijn niet voldoende, om de 
betrokken soort al dadelijk in de faunalijst op te nemen; 
dergelijke vondsten moeten als ‚import worden aangemerkt, 
in afwachting van bewijzen, dat de soort, hetzij permanent, 
hetzij periodiek, zich in ons land gevestigd heeft. Deze regel, 
ofschoon ook verre van volmaakt, is toch beter bruikbaar 
dan de genoemde regel van Oudemans en Lycklama. 

Vervolgens noemt Spr. eenige soorten, in den zomer van 
1937 bemachtigd. Een exemplaar van de bijzonder fraaie 
Psacaphora schranckella Hb., te Amsterdam op licht op 2- 
VIII-1937 gevangen ; het is het tweede Nederlandsche exem- 
plaar. Twee ex. van Gracilaria (Euspilapterix) aurogutella 
Stph. uit Hypericum-mijnen gekweekt, die in Belfeld tijdens 
de laatste zomervergadering verzameld waren (uitgekomen : 
20 en 25-VI-1937) ; tevens werden talrijke mijnen van de 
zeldzame Nepticula septembrella Stt. aangetroffen, die helaas 
niets anders dan talrijke parasieten (Proctotrupiden) oplever- 
den. 

Ten slotte vertoont Spr. eenig materiaal van eene interes- 
sante onderfamilie der Tortricidae, nl. der Ceracidae. Deze 
onderfamilie, die eene natuurlijke en goed herkenbare groep 
vormt, heeft twee Amerikaansche en drie Indo-Australische 
geslachten. Van de laatste drie wordt fraai materiaal, voor- 
namelijk uit het Zoölogisch Museum der Universiteit te Ber- 
lijn, aan Spr. ter studie toegezonden, vertoond. Alle soorten 
hebben een gladden kop en heldere, prachtige kleuren. Het 
geslacht Cerace, dat de grootste Tortriciden omvat, werd door 
zijn afwijkenden habitus en teekening langen tijd onder de 
Tineina gerekend; het is gekenmerkt door bont gestreepte 
en gestippelde voorvleugels. Het geslacht Zacorisca munt uit 
door prachtige metaalblauwe en oranje kleuren, terwijl Chres- 
marcha door de sneeuwwitte grondkleur der voorvleugels 
gekenmerkt is. Cerace-soorten bewonen het Indo-Maleische 
gebied, Zacorisca is voornamelijk Papuaansch, terwijl Chres- 
marcha kenmerkend is voor de Papuaansche en Australische 
fauna's. 

Spr. wil besluiten met een brief van Dr. Klimesch te 
Linz, aan hem gericht, voor te lezen. Onze Oostenrijksche 
collega verzoekt den Nederlandschen microlepidopterologen 
om hulp in de volgende zaak: voor kweekdoeleinden zou 
hij graag levend materiaal van de interessante mot, Gonio- 
doma limoniella Stt., te Cadzand op Statice limonium aan- 
getroffen, ontvangen. 

De heer Stärcke merkt op, dat iedere soort heeft: 1°. een 


VERSLAG. LIII 


gebied, binnen hetwelk zij zich kan bewegen, 2°. een 
gebied, binnen hetwelk zij zich ook kan voeden, 3°. een 
gebied, waarbinnen zij zich ook nog kan voortplanten, 
en stelt de vraag, of het niet verstandig zou zijn, zich er toe 
te bepalen, voor elke soort deze drie gebieden vast te stellen, 
en de onlogische tegenstelling tusschen inlandsch en niet- 
inlandsch geheel te laten vallen? Dan loopt men ook geen 
gevaar om, ter wille van economische bezwaren, de weten- 
schap te moeten gaan vervalschen. 

De President zegt, dat het wel blijkt, hoe moeilijk het is, 
te bepalen, welke soorten als inlandsch moeten worden be- 
schouwd. Naar zijne meening zal het zelfs onmogelijk blij- 
ken, daarvoor algemeene regels vast te stellen. Volgens Spr. 
is het in twijfelachtige gevallen grootendeels eene quaestie 
van tact, en hierbij kan ook met mogelijke economische ge- 
volgen eenige rekening gehouden worden, natuurlijk zonder 
„vervalsching der wetenschap”. 


De heer Uyttenboogaart deelt het volgende mede: 

1°. Op 10 November 1936 ontving Spr. eene larve, in een 
doorgesneden Echinocactus, van den Plantenziektenkundigen 
Dienst te Wageningen. Aangezien deze larve niet meer wilde 
eten, legde Spr. haar in een bedje van papierwol in een open 
lucifersdoosje. Dit werd gesloten in eene kartonnen doos 
van 15 X 15 cm oppervlak, waarin in den tegenovergestel- 
den hoek werd gelegd een reageerbuisje met eene prop, van 
een linnen lapje gemaakt, die regelmatig vochtig werd ge- 
houden. Doosje en buisje werden op hunne plaatsen vast- 
gezet. Twee maanden lang gebeurde er niets; de larve bleef 
onveranderd, daarna ging zij zich verkorten op de wijze, als 
aan verpopping pleegt vooraf te gaan, doch bleef in dezen 
toestand 31% maanden; daarna was plotseling de larve uit 
het lucifersdoosje verdwenen, en bleek zich naar de andere 
zijde van de doos te hebben begeven; zij had zich door de 
linnen prop heen gevreten, en zich van het kauwsel eene 
poppenwieg gemaakt. Hierin bleef zij in verkorten toestand 
weder 114 maand zonder verandering, steeds bij kamertem- 
peratuur, die schommelde tusschen 58 en 68° F. Daarna 
heeft Spr. op raad van den heer Corporaal, de larve 
in hoogere temperatuur gebracht (stookkelder van de cen- 
trale verwarming, temperatuur tusschen 70 en 90° F.), waar- 
op spoedig verpopping volgde. Op 21 Mei kwam een boktor 
uit, behoorende tot het genus Moneilema. Hier hebben wij 
dus weder een geval van plaatsverandering eener boktor- 
larve buiten haar natuurlijk milieu. Evenals zulks het geval 
was bij de larve van Lepromoris gibba Brullé (zie T.V.E. 
T. 75, supplement p. 58 e.v.), leeft ook in dit geval de larve 
weder in eene xerophiele plant, en houdt ook hier weder het 
verplaatsingsinstinkt nauw verband met de levensomstandig- 


LIV VERSLAG. 


heden, die eene verhuizing als eene voor de instandhouding 
der soort noodzakelijke mogelijkheid dwingend voorschrijven. 

2°. Bij het onderzoek naar de oorzaken van de draaihartig- 
heid der kool werden door Dr. Leefmans in koolplanten, 
die in warenhuizen werden gekweekt te St. Pancras (N.-H.) 
larven aangetroffen, die in de bladeren mineeren. De infectie 
werd ontdekt op 2 Mei 1937, en betrof vele planten. De aan- 
getaste bladeren waren toen nog groen. Op 11 Mei waren 
deze bladeren vergeeld, doch de larven zaten nog in de 
mijnen. Zij verpopten kort daarna in den grond, en op 2 Juni 
werden de eerste kevertjes aangetroffen, die Spr. niet an- 
ders kan determineeren dan als Ceutorrhynchus contractus 
Mrsh. De larven van dit genus zijn bij uitstek bekend, hetzij 
als veroorzakers van gallen aan stengels of wortels, hetzij 
als bewoners van de zaden in de hauwen der Cruciferen. 
De laatste vormen echter slechts eene betrekkelijk kleine 
groep, waartoe o.a. Ceutorrhynchus assimilis Payk. behoort, 
die in 1936 hier en daar in ons land groote schade aan 
het koolzaad toebracht. Voor zoover in de eerste groep de 
larven de stengels der planten bewonen, zijn er enkele soor- 
ten bekend, die geene uitwendig zichtbare galvorming teweeg- 
brengen, doch binnen in den stengel vindt men dan toch 
weefselwoekeringen en vaatverwijdingen, die met galvorming 
na verwant zijn. Eene in bladeren mineerende larve ver- 
schilt dus biologisch evenzeer van de beide bovengenoemde 
groepen, als deze van elkander verschillen en het spreekt 
vanzelf, dat Spr. derhalve ijverig gezocht heeft naar ver- 
schillen tusschen dezen Ceutorrhynchus en exemplaren van 
C. contractus Mrsh., waarvan hij met zekerheid mocht onder- 
stellen, dat zij op wilde Cruciferen waren gevangen. In zijne 
collectie bezit Spr. exemplaren van Arabis alpina (Rotter- 
dam), Alliaria officinalis (Renkum), Cardamine pratensis 
(Empe) en Sinapis arvensis (Eerbeek). Stengelgallen van 
de larve zijn waargenomen door verschillende auteurs aan 
Sinapis arvensis, ter groote van eene erwt, aan Cardamine 
door Trotter (1904), die de gal beschrijft als eene kleine, 
vleezige, eenkamerige verdikking van den stengelhals, en aan 
Alliaria door V. Planet, die geene nadere beschrijving 
van de gal geeft. Van 15 door Dr. Leef mans gekweekte 
exemplaren vallen er 14 al dadelijk op door hunne aanzienlijke 
grootte, die bij Spr.’s inlandsche exemplaren van C. con- 
tractus Mrsh. alleen door 2 Rotterdamsche en 1 Eerbeeksch 
exemplaar geëvenaard wordt. Het eene kleine exemplaar 
werd door Dr. Leefmans in 1936 verkregen, en deed 
aanvankelijk bij Spr. het vermoeden rijzen, met eene nieuwe 
soort te doen te hebben wegens de zwakke ontwikkeling der 
bultjes aan weerszijden van het halsschild. Bij de 14 exem- 
plaren van 1937 vertoonen echter juist de 4 4 eene zeer 
sterke ontwikkeling van deze bultjes, die zich schuin van 


VERSLAG. LV 


boven (het dier hellende van voren naar achteren), bij 30- 
malige vergrooting, voordoen als eene flauw gebogen, scherpe, 
glimmende kiel. Bij de 2,2 is het bultje normaal ontwik- 
keld, doch is slechts zelden een spoor van kielvorming zicht- 
baar. Behalve door den langeren snuit onderscheidt het © 
zich van het & door iets plomperen en breederen vorm, en 
door het ontbreken van eene groef op het laatste sterniet, 
alsmede door eene welving der beide eerste sternieten, die 
bij het & juist eenigszins zijn ingedrukt. Al deze kenmerken 
vindt Spr. terug, zij het ook iets minder in het oog vallend, 
bij exemplaren, die niet op cultuurplanten zijn gevangen. De 
kleine verschillen kunnen echter zeer goed verband houden 
met de, over het algemeen, geringere grootte. In elk geval 
geeft de uitwendige morphologie Spr. geene aanleiding, om 
den Ceutorrhynchus, waarvan de larve in koolbladeren mi- 
neert, zelfs maar als een biologisch ras van C. confractus 
Mrsh. te beschouwen. Voor zoover de uitwendige morpho- 
logie betreft, moet deze Ceutorrhynchus als een typische 
contractus Mrsh. beschouwd worden. Blijft de vraag, of de 
bladmineerende levenswijze der larve eveneens als typisch 
voor de soort moet worden beschouwd. Spr. acht de moge- 
lijkheid niet uitgesloten, dat alle vroegere waarnemingen 
foutief zijn geweest, en betrekking hadden op de larven van 
andere Ceutorrhynchus-soorten, die op dezelfde planten voor- 
komen (bijv. robertii Gylh. op Alliaria, enz. Zie over voor- 
komen van meerdere Ceutorrhynchus-soorten op dezelfde 
planten: Dr. C. Urban in Entomol. Blätter 1921, p. 19 
e.v.). Nergens immers vond Spr. vermeld, dat de waarnemers 
die larven ook inderdaad gekweekt hebben, terwijl het gelijk- 
tijdig aantreffen van de imagines en de gallen op dezelfde 
plant nog niet een verband tusschen deze beide bewijst. 
Daarom gelooft Spr. vooralsnog, dat Dr. Leef mans, door- 
dat hij de larve gekweekt heeft, de ware levenswijze van 
C. contractus Mrsh. heeft ontdekt. In dit verband wijst hij 
er echter op, dat Brischke in „Schriften der naturf. 
Ges. Danzig”, 1881, p. 239 mededeelt, dat hij de larve van 
Ceutorrhynchus erysimi F. (de naaste verwant van contractus 
Mrsh.) heeft gekweekt, en dat deze mineert in de bla- 
deren van Matthiola incana en Cheiranthus Cheiri. Voorts 
vindt Spr. bij Urban (Ent. Blätter 1924 p. 86) vermeld, dat 
Hering in 1921 de larven van contractus Mrsh. zou heb- 
ben gevonden in bladmijnen van Alliaria officinalis!). H e- 
ring zou dus eigenlijk de eerste ontdekker van de juiste 
levenswijze der larve van C. contractus zijn. Dit is het eenige, 
wat Spr. na ijverig zoeken in de litteratuur over bladmineeren- 


1) In zijn pas verschenen werk: Die Blattminen Mittel- und Nord- 
Europas vermeld Hering Ceutorrhynchus contractus Mrsh. uit tal van 
Cruciferen, bovendien uit enkele nog C. quadridens Pz., met anderen 
mijngang. de Meijere. 


LVI VERSLAG. 


de Ceutorrhynchus-larven heeft kunnen vinden. Dr. Leef- 
mans verkreeg ook nog een exemplaar van eene kleine 
sluipwesp, die bij de larve van contractus parasiteert. Voorts 
trof Dr. Leef mans een aantal imagines van Ceutorrhyn- 
chus assimilis Payk. in de bloemen van koolzaad te St. Pan- 
cras aan. 

Spreker laat ter bezichtiging rondgaan exemplaren van 
de behandelde insecten en larven van C. contractus, benevens 
bladeren van kool met de bladmijnen en foto's daarvan, door 
Dr. Leef mans geprepareerd en vervaardigd. 

Verder een zeer fraai ontwikkeld 4 van denzelfden Stra- 
tegus sp., die reeds eerder hier te lande in Malta-aardappelen 
levend is ingevoerd. Ditmaal is het dier wel degelijk met eene 
bananenboot uit Jamaica medegekomen, hetgeen Spr.s mee- 
ning bevestigt, dat dit eiland de eigenlijke patria is. 

Dan laat Spr. nog ter bezichtiging rondgaan een busje 
met voedsel voor aquarium-vischjes, dat sterk is aangetast 
door Ptinus tectus Boield. Duidelijk kan men in dit substraat 
de cocons zien, die de larve spint alvorens te verpoppen. Dit 
spinvermogen der larven verergert de aangerichte schade 
zeer aanzienlijk, Deze nieuwe vijand onzer voorraden dient 
scherp in het oog te worden gehouden. 

Ook gaat nog ter bezichtiging rond een papieren zakje 
met zaad van Cyclamen. In dit zaad wordt een levendige 
uitvoerhandel gedreven, o.a. naar Argentinië. Nu is het al 
een paar maal voorgekomen, dat het zaad daar aankwam 
met zware aantasting door Sitodrepa panicea F. (Col. Anob.), 
zooals ook het geval is met het zaad in dit zakje. Er ontstond 
geschil over de vraag, of de aantasting aan den exporteur 
kon worden geweten, dan wel of de kevertjes er tijdens de 
reis in gekomen waren. Volgens Spr. wijzen de gaatjes, die 
in de zakjes zijn geknaagd, er op, dat de aantasting tijdens 
de reis heeft plaats gehad, want uit kweekproeven, herhaal- 
delijk genomen, is hem gebleken, dat de kevertjes nimmer 
trachten, het voedselsubstraat te verlaten, zoolang daarvan 
nog voldoende voorraad aanwezig is, zooals bij de zakjes met 
zaad, die aan zijne beoordeeling werden onderworpen steeds 
het geval was. Het bewuste zakje, dat rond gaat, levert nu 
het afdoend bewijs van de juistheid van Spr.s meening, 
omdat men daar eene knaagplek aan de buitenzijde kan zien, 
juist waar de randen over elkaar zijn geplakt en het papier 
dus dubbel is, waar het insect er niet in geslaagd is, zich 
toegang te verschaffen. Tevens toont dit aan, dat de aan- 
tasting op eenvoudige wijze te voorkomen is door de zakjes 
in goed sluitende kartonnen of spanen doosjes te verpakken, 
hetgeen Spr. dan ook aan de exporteurs heeft aangeraden. 
Toevalligerwijze kreeg Spr. juist den vorigen avond bezoek 
van een exporteur van Cyclamen-zaad, die hem vertelde, dat 
de zakjes met zaad te zamen in een couvert van sterk papier, 


VERSLAG. LVII 


en dit weer in eene blikken doos werd verpakt, zoodat dus 
infectie tijdens de reis uitgesloten was. Het was hem intus- 
schen gebleken, dat de ontvanger in Argentinië de zakjes 
met zaad had uitgepakt en geruimen tijd open en bloot in 
zijn magazijn had laten liggen, zoodat de infectie toen moet 
hebben plaats gehad. Hier te lande is dit beslist niet gebeurd. 


Niets meer aan de orde zijnde, wordt de Vergadering door 
den President, na dankzegging aan de sprekers, gesloten. 


Draagt bij tot redding van Artis 


Door een gelukkig toeval was het juist voor het afdrukken 
van dit Verslag, dat het Bestuur achterstaande mededeeling 
ontving van het ARTIS REDDINGS COMITE, met ver- 
zoek om plaatsing in het eerstvolgende nummer van ons 
orgaan. 

Voor dit ons allen ongetwijfeld bijzonder sympathieke 
doel — de sympathie is wederkeering, want ARTIS heeft 
van oudsher de Entomologie bevorderd en haar de plaats 
gegeven, die haar toekomt — stellen wij gaarne aan omme- 


zijde plaatsruimte beschikbaar. 


Het Bestuur. 


Een aantrekkelijke groote loterij 


Het comité, dat zich sedert eenige maanden beijvert 
fondsen bijeen te brengen tot redding van het genootschap 
„Natura Artis Magistra’ te Amsterdam, dat wil zeggen tot 
behoud van den fraaien tuin en uitzonderlijke dierenverza- 
meling, heeft, met toestemming van den Minister van Justitie, 
een loterij georganiseerd, waarvan de loten à één gulden 
per stuk van den 20sten April af verkrijgbaar zijn. De loterij 
omvat 60,000 loten en er is voor een totale waarde van 
meer dan f 15,000,— aan prijzen. 

Tot die prijzen behooren, behalve twee automobielen en 
een speciaal gebouwd Pampusjacht een reis Rotterdam- 
New York-San Francisco en terug, met een 15-daagsch 
verblijf in de Ver. Staten en inclusief een bezoek aan twee 
wereldtentoonstellingen, luxetreinen en hotelaccomodatie. 

De prijzen zijn fraai, zooals men ziet — men kan ook 
eenige lidmaatschappen voor het leven of halfjaarabonne- 
menten Artis winnen — en zullen zeker voor velen aanleiding 
vormen tot het koopen van loten. 

Het is intusschen te hopen — en wij wekken daartoe 
gaarne onze lezeressen en lezers op — dat ook tal van 
landgenooten alleen reeds uit de overweging, dat zij door 
loten te koopen het voortbestaan van Artis helpen verze- 
keren, hiertoe zullen besluiten. 

Artis in de Amsterdamsche Plantage, waaraan wij schier 
allen de schoonste jeugdherinneringen bewaren, moet voor 
de toekomst — verjongd — behouden blijven. 

Laat ons door naar vermogen Artis Reddingsloten te 
koopen daartoe bijdragen. 

Loten kunnen worden aangevraagd bij het ARTIS RED- 
DINGS COMITE, Mauritskade 14, Amsterdam-O. (Post- 
giro 321500; Amsterdamsch Gemeente-Giro : A 4400). 


emp, LVII 
È Zoslogy i A) 


Lis nan} 


VERSLAG 


VAN DE 


DRIE-EN-NEGENTIGSTE ZOMERVERGADERING 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, 


GEHOUDEN IN HOTEL ,,DE HERDER” TE BEETSTERZWAAG OP 
ZATERDAG 2 JULI 1938, DES MORGENS TE 11 UUR. 


President: Prof. Dr. J. C. H. de Meijere. 

Aanwezig het Eerelid Dr. A. C. Oudemans en de ge- 
wone Leden: Dr. G. Barendrecht, Dr. W. Beijerinck, 
Ir. G. A. Graaf Bentinck, Prof. Dr. S. L. Brug, J. B. Cor- 
poraal, A. Diakonoff, B. H. Klynstra, Dr. G. Kruseman Jr. 
M. A. Lieftinck, Dr. D. Mac Gillavry, Dr. A. Reclaire, 
Dr. DY L. Uyttenboogaart, F. T. Valck Lucassen, J. J. 
de Vos tot Nederveen Cappel en P. van der Wiel. 

Geintroduceerd de heeren D. P. Mulder en J. van der 
Velden. 

Afwezig met kennisgeving het Correspondeerend Lid 
Dr. P. Speiser en de gewone Leden: K. J. W. Bernet 
Kempers, C. J. Briejér, J. Broerse, H. Coldewey, Prof. Dr. 
W. M. Docters van Leeuwen, F. C. J. Fischer, C. de Jong, 
FE. B. Klynstra, Dr. S. Leefmans, B. J. Lempke, Mej. M. 
Mac Gillavry, Dr. Th. C. Oudemans, R. A. Polak, H. van 
der Vaart, J. C. Wijnbelt en Ir. T. H. van Wisselingh. 


De President opent de Vergadering met de volgende rede: 


Mijne Heeren, 

Nu wij na 16 jaren wederom in Friesland bijeen zijn, heet 
ik u allen welkom te Beetsterzwaag, waaraan wij van toen 
zeer aangename herinneringen hebben. Het is voor ons doen 
wel vrij laat in den tijd, maar veel is dit jaar later dan ge- 
woonlijk en wij hopen, dat dit ook op de excursie zal blijken. 

Wij verloren in het afgeloopen jaar niet minder dan 3 
eereleden. Op zijn landgoed te Tring overleed den 27en 
Augustus 1937 Lord Lionel Walter Rothschild in den 
ouderdom van 69 jaar, eerelid sinds 1913. Van zijne jeugd 
afaan vol zoölogische neigingen en vooral hartstochtelijk 
vlinderverzamelaar, bleef hij deze roeping zijn leven lang 


LIX VERSLAG. 


niet alleen getrouw, maar werd hij daardoor de stichter van 
een particulier zoölogisch Museum, dat menig Staats- en 
Stadsmuseum naar de kroon steekt, wat hem intusschen niet 
weerhield, tal van officiéele functies waar te nemen, zoo 
o.a. het lidmaatschap van het Lagerhuis. Tijdens het Inter- 
nationaal Entomologen-Congres, te Oxford in 1912 gehou- 
den, ontving hij de deelnemers, waartoe ook Everts, 
Van der Hoop en ikzelf behoorden, op zijn landgoed 
aan een uitgebreiden lunch, eri bezichtigden wij ook het 
museum, waarin voor die gelegenheid eene onafzienbare 
reeks Ornithoptera's op lange tafels waren uitgestald. De 
publicaties van hem en zijn medewerker Dr. K. Jordan be- 
hooren door zijne onbeperkte middelen almede tot de schit- 
terendste op lepidopterologisch gebied. 

Een entomoloog van algemeene vermaardheid was even- 
eens Dr. Géza de Horvath, die op 8 September op 
hoogen leeftijd te Budapest overleed, eerelid sinds 1929. In 
latere jaren was hij directeur van de zodlogische afdeeling 
van het Hongaarsche Nationale Museum. Zijne studie gold 
de Rhynchoten, en hiervan was hij een der meest vooraan- 
staande beoefenaars. Zijne publicaties over deze orde zijn 
zeer talrijk en behandelen menigmaal ook soorten uit Ned. 
Oost-Indié. 

Het derde eerelid, dat wij moesten missen, was Edward 
Meyrick, die eerst in het vorige jaar in deze functie 
was benoemd. Hij overleed, eveneens hoogbejaard, op 
31 Maart 1938 te Marlborough. Hij wijdde zich sinds vele 
jaren en tot aan zijn einde aan de studie vooral der Micro- 
lepidoptera, waarin hij een bekend specialist was van zeld- 
zame productiviteit; ondanks zijn baanbrekend werk blijft, 
vooral wat de exoten betreft, nog zeer veel te doen over, 
vooral daar hij de nieuwere methodes als het genitaliën- 
onderzoek niet voldoende tot hun recht kon doen komen. 
Ook hij leverde voor de Oost-Indische fauna menige waarde- 
volle bijdrage. 

Van de buitenlandsche leden overleed Dr. W. Chr. 
Mezger te Neuilly s. Seine, lid sedert 1926/27. 

Voor het lidmaatschap bedankten als gewone leden de 
heeren: 

H. A. Bakker, ‘s-Gravenhage (1921/22). 

Mr. E. van Delden, Soerabaja (1923/24). 

E. D. van Dissel, Utrecht (1906/07). 

Th. van Eek, Buitenzorg (1935). = 

Dr. J. K. de Jong, Buitenzorg (1927/28). 

P. Korringa, Bergen o/Z. (1937). 

H. Lucht, Bondowoso, Java (1931/32). 

Ir. J. J. L. de Rooij, Rotterdam (1929/30). 

Toegetreden zijn als: 


Buitenlandsch lid: Miss Th. Clay, Londen. 


VERSLAG. LX 


Gewone leden : 

Pater A. Adriaanse, M.S.C., Tilburg. 

W. C. Boelens, Hengelo (Ov.). 

Ir. M. Hardonk, ‘s-Gravenhage. 

P. W. Hummelinck, Utrecht. 

S. B. Klynstra, ‘s-Gravenhage. 

Het Staatsboschbeheer, Utrecht. 

F. van der Weerd, ‘s-Gravenhage. 

Dr. H. J. van der Weij, Bussum. 

Het totaal ledental bedraagt : 
Eereleden (incl. de drie aanstonds 

te benoemen nieuwe Eereleden) 10 


Begunstigers . . API be 
Correspondeerende eden er ZO 
Buitenlandsche Leden. . . . . 13 
Gemwonenlbedentn nr el 
Hotaal suas Oo, tegen vorig 
jaar 189, dus weder een teruggang, maar de kleinst 
mogelijke. 


Van ons Tijdschrift verscheen Deel 80 Afl. 3 + 4 en kort 
geleden ook Afl. 1 + 2 van Deel 81 ; van de Entomologische 
Berichten No. 216 tot 222. Het nieuw benoemde redactielid 
de heer de Vos tot Nederveen Cappel stelde 
met veel zorg het register van het 9e deel samen, waarvoor 
ik hem ook namens de vereeniging gaarne dank zeg. 

De bibliotheek bevindt zich in goeden staat. De catalogus 
is gereed, waardoor in eene veel gevoelde behoefte is voor- 
zien. Den bibliothecaris mogen wij voor deze belangrijke 
prestatie, waaraan meer vast zat dan menigeen zou denken, 
van harte gelukwenschen en danken. 

De vergaderingen werden zeer voldoende bezocht. De 
wintervergadering baart het bestuur in de laatste jaren 
eenige zorg door het aantal en den omvang der mededee- 
lingen. Uitbreiding van het aantal vergaderingen zou aan 
deze bezwaren ten deele tegemoet kunnen komen, maar geeft 
het gevaar van versnippering, terwijl toch de kans, zooveel 
mogelijk leden te ontmoeten, een groot voordeel van den 
tegenwoordigen toestand is. Mi. zou reeds veel gewonnen 
kunnen worden, wanneer de leden wilden zorgdragen, zich 
niet te veel in details te begeven, die het meerendeel der 
leden niet interesseeren kunnen, en eenigszins uitvoerige 
nomenclatuurquesties, diagnosen enz, liever aan de Ent. Ber. 
toe te zenden. Dan zou ook het verslag beknopter worden, 
waarop in vorige convocaties, echter zonder merkbaar succes, 
aangedrongen is. Ook is het gewenscht, zich zeer te beper- 
ken wanneer het zaken betreft, die reeds elders gepubliceerd 
zijn. 


LXI VERSLAG. 


In de hoop op het welslagen der vergadering en der 
excursie van morgen open ik deze 93ste zomervergadering. 


Hierna brengt de heer Klynstra uit het 


Verslag van den Penningmeester over het 


Boekjaar 1937. 
Mijne Heeren, 


Schatte ik in mijne begrooting van verleden jaar het na- 
deelig saldo voor het jaar 1937 op £1120.—, in werkelijk- 
heid is dit nog grooter geworden en bedroeg f 1433.63. Dit 
komt doordat de uitgaven voor de Bibliotheek, welke op 
f1700— begroot waren, inderdaad f 2093.62 bedragen 
hebben. 

De verdere uitgaven en inkomsten weken niet belangrijk 
af van de in de begrooting genoemde bedragen. 

Hierbij laat ik de Balans en de Verlies- en Winstrekening 
rondgaan, welke hierachter zijn afgedrukt. 

De volgende toelichtingen heb ik te geven: 

BALANS, Debetzijde : 

De inschrijvingen Grootboek Nationale Schuld en de ef- 
fecten zijn berekend naar de beurswaarde op 30 December 
1937, welke voor sommige hooger, voor andere lager was 
dan het jaar daarvoor. Zoo steeg het bedrag der inschrijving 
Grootboek Nationale Schuld in vollen eigendom, terwijl de 
inschrijving Grootboek Nationale Schuld in blooten eigendom 
en effecten in blooten eigendom daalden, hoewel de beleg- 
gingen onveranderd bleven. Effecten in vollen eigendom 
geven ook een lager bedrag dan het vorige jaar. Dit komt 
echter door verkoop van f 1300— 4% N.W.S. en uitloting 
£500.— 41% % Pandbrief Rotterdamsche Hypotheekbank, 
waarvan de opbrengst noodig was voor noodzakelijk kasgeld. 
De waarde van de rest der eigen effecten steeg met f 386.41, 
met welk bedrag de rekening Reserve voor Koersverlies ver- 
hoogd werd. 

Leden-Debiteuren. Op 31 December ll. stond nog aan 
achterstallige posten f 309.95 open ; ondanks mijne herhaalde 
en dringende aanmaningen was het niet mogelijk dit bedrag 
te innen. 

Catalogus van de Bibliotheek. Deze rekening staat onver- 
anderd debet voor f 1393.78 ; in 1937 werden geene verdere 
drukkosten betaald. Subsidies, waarop wij wel gehoopt had- 
den, werden in het afgeloopen jaar niet ontvangen of toe- 
gezegd. Als goed nieuws kan ik U echter mededeelen, dat 
ik in de vorige maand f500.— subsidie ontving van de 
Dr. D. L. Uyttenboogaart-Eliasen-Stichting voor de uitgave 
van den Catalogus. 


VERSLAG. LXII 


BALANS, Creditzijde : 

Fonds Hartogh Heys van de Lier. Deze rekening geeft 
eene stijging van het zelfde bedrag waarmede de betreffende 
belegging, inschrijving Grootboek Nationale Schuld, geste- 
gen is. 

Legaat Mr. A. Brants. Deze rekening verminderde met 
f 250.—, welk bedrag, overeenkomstig het doel van dit legaat, 
gebruikt werd om de drukkosten van den Catalogus der 
Nederlandsche Lepidoptera van den Heer B. J. Lempke in 
het Tijdschrift voor Entomologie, deel 80, ten deele te be- 
kostigen. 

Legaat Dr. C. L. Reuvens en Nalatenschap Dr. H. J. Veth. 
Beide rekeningen geven eene vermindering met de zelfde 
bedragen, waarmede de betreffende beleggingen gedaald zijn. 

Dr. J. Th. Oudemans-Stichting. Deze rekening steeg met 
f 67.85, zijnde de helft der rente door deze stichting gekweekt. 

Kapitaal. Het nadeelig saldo 1936, f 379.40, werd van deze 
rekening afgeboekt, zoodat het bedrag derzelve daalde tot 
F7693.28. 


VERLIES- EN WINSTREKENING, Debetzijde : 
Bibliotheek. Het nadeelig saldo van deze rekening is zeer 
hoog, f 2093.62. Voor aankoop werd f 1421.87 besteed, aan 
salaris van de(n) assistent(e) werd f 346.— betaald. De 
rest is het bedrag der onderhoudskosten, dat niet gedekt werd 
door de rente van het Fonds Hartogh Heys van de Lier. 


Onkosten. Deze rekening geeft het totaal van alle onkos- 
ten, zooals porti, drukwerk, contributies aan andere vereeni- 
gingen, Belasting van de Doode Hand enz. 


VERLIES- EN WINSTREKENING, Creditzijde : 

Contributies. Deze daalden verder tot f 1157.—. De drie 
voorafgaande boekjaren bedroegen zij nog resp. f 1215.—. 
f 1285.—, f 1365.—. 

Indien U betreffende de overige posten nog het een of 
ander minder duidelijk is, dan verwijs ik U naar de gegeven 
toelichtingen in de vorige jaarverslagen. 

De volgende begrooting kan ik voor het loopende boek- 
jaar geven: 


INKOMSTEN : 
Contributies . mien tet en Gor EIZO 
IEEE ee ee ee at ED te en ee tee econ Oi 
f 1590.— 

UITGAVEN : 
Bibliotheek BET. en 3 f 1000.— 
Onkosten MESSE VE DER SE x »  320.— 

Tijdschrift voor Entomologie (f 725.— minus 

Rijkssubsidie f 225.—) . ME, f  500.— 


Entomoloaische Berichtens. nu, vaan wen v370— 
f 2190.— 


LXIII VERSLAG. 


Balans Boekjaar 1937. 


Activa : 
Postrekening No. 188130 . . ii 2323 
Inschrijving Grootboek Nationale Schuld in 
vollen eigendom Sins : „ 10.149.— 
Effecten in vollen eigendom . . À , 1159625 
Inschrijving Grootboek Nationale Schuld in 
blooten eigendom . spt lil UE 9.855.— 
Effecten in blooten eigendom 1254043 
Secretaris 5 63.01 
Leden-Debiteuren . 309.95 
Catalogus v. d. Bibliotheek 1.393.78 
Nadeelig Saldo 1937 1433.63 
f 47.366.28 
Passiva : 
Fonds Hacke-Oudemans 200.— 
Fonds van Eyndhoven . 1121826 
Fonds Mac Gillavry . 13562 
Fonds Hartogh Heys van de Lier. „ 10.149.— 
Fonds Leden voor het leven . 3.500.— 
Legaat Mr. À. Brants ; 500.— 
Legaat Dr. C. L. Reuvens. . . sa 9099 
Nalatenschap Dr. H. J. Veth . 1254025 
Leden-Crediteuren : 3 x 4.— 
Reserve Dubieuse Contributies À 4 66.96 
Nederlandsch-Indische Entomologische Ver. . 6.— 
Dr. J. Th. Oudemans-Stichting . 3 23048 
Reserve voor Koersverlies . 1.249.25 
Kapitaal . 1.893,28 
f 47.366.28 
Verliesen Winst Boekjaar 1937. 
Verlies : 
iidsehzitavoer Entomologie > NAN | 418.09 
Entomologische Berichten . 268.94 
Bibliotheek 2.093.62 
Onkosten 323,36 
5 310201 
Winst: 
Gontributies bi trim ne ue 
Rente y 513.38 
Nadeelig Saldo 1937 . 1.433.63 
503410201 


VERSLAG. LXIV 


Ook deze begrooting is weer niet sluitend ; de uitgaven 
overschrijden met f 600.— de inkomsten. Eene sluitende be- 
grooting zal echter voorloopig wel tot de vrome wenschen 
blijven behooren, daar deze met stijgende kosten, in het bij- 
zonder voor de Bibliotheek, dalenden rente-standaard en 
vermindering der contributies niet te bereiken valt. 


Financieel Verslag der 
Dr. J. Th, Oudemans-Stichting. 


Het bezit van genoemde Stichting bestond op 31 Decem- 
ber 1937 onveranderd uit f 5600.— Inschrijving Grootboek 
Nationale Schuld 213 %. Voor de helft der gekweekte rente, 
f 67.85, werd deze Stichting in de boeken der N.E.V. ge- 
crediteerd, zoodat op 31 December jl. een bedrag van 
f 237.48 te beleggen viel. 


Vereeniging tot het financieren der 
viering van het 100-jarig bestaan der 
Nederlandsche Entomologische 
Vereeniging. 


Op de vorige Zomervergadering kon ik U mededeelen, dat 
het bezit van bovengenoemde vereeniging f 181.28 bedroeg. 
Zeer tot mijne spijt mocht ik sindsdien geen verdere bij- 
dragen meer ontvangen. De gekweekte rente in het afgeloopen 
jaar beliep f 4.76, zoodat het bezit bedraagt f 186.04. 

De President zegt den Penningmeester dank voor zijn 
verslag en vraagt naar de bevindingen van de Commissie 
tot het nazien der Rekening en Verantwoording van den 
Penningmeester over het boekjaar 1937. 

De heer Bentinck verklaart, mede namens den heer Van 
Wisselingh, dat zij de rekening en verantwoording hebben 
nagezien en in volkomen orde bevonden. Namens de com- 
missie stelt hij voor, de rekening en verantwoording goed 
te keuren en den Penningmeester te dechargeeren van het 
door hem gevoerde beheer. 

Op voorstel van den President wordt hierna den Pen- 
ningmeester, onder dankzegging voor zijn zorgvuldig 
beheer, bij acclamatie décharge verleend. 

De President wijst hierop als leden der commissie voor het 
nazien der rekening en verantwoording over het boekjaar 
1938 aan de heeren Dr. G. Barendrecht en Dr. G. 
Kruseman Jr. Beide heeren, ter vergadering aanwezig, 
aanvaarden deze benoeming. 

De President geeft het woord aan Dr. D. L. Uytten- 
boogaart tot het uitbrengen van het 


Verslag van den Bibliothecaris over het jaar 1937, 
Met het drukken van den nieuwen catalogus werd voort- 


LXV VERSLAG. 


gegaan, echter niet regelmatig, omdat de drukker ons soms 
weken lang op de proeven liet wachten. Dit oponthoud was 
echter niet onwelkom, omdat het mij gelegenheid gaf om 
zoowel de nog niet afgedrukte kopij als de eerste drukproe- 
ven nogmaals nauwkeurig zoowel met den inhoud der bi- 
bliotheek als met den kaart-catalogus te vergelijken. Zoo- 
doende konden nog tal van vergissingen worden hersteld en 
hiaten worden ‚aangevuld. Het bleek zelfs noodzakelijk 
voor de rubriek „Tijdschriften en andere periodieken’ eene 
geheel nieuwe kopij te vervaardigen daar de reeds bestaande 
zoo onvolledig bleek dat ze niet voldoende ruimte bood om al 
het ontbrekende op te nemen. Inmiddels begon de heer 
Verhoeff, die Mevr. Raacke als assistent is opge- 
volgd, met de samenstelling van het Iste supplement. De 
kopij hiervoor kwam in Juni van dit jaar gereed. Toen bleek, 
dat de nieuwe kopij voor de rubriek „Tijdschriften enz.” 
eerst in het begin van 1938 gereed kon komen, zijn wij ook 
nog begonnen met de samenstelling van een 2de supplement, 
dat zoo tijdig in 1938 gereed kwam, dat het nog in den 
nieuwen catalogus kon worden opgenomen, zoodat deze bij 
zijn verschijnen tot 31 December 1937 compleet is. Het doet 
mij genoegen dat ik in staat ben op deze vergadering den 
nieuwen catalogus, die zoo juist verschenen is, te vertoonen. 

De orde in de bibliotheek laat mi. nog veel te wenschen 
over, omdat tot nu toe, bij gebrek aan voldoend personeel, 
de rangschikking der boeken overeenkomstig den catalogus 
telkens weer gestoord wordt, omdat uitgeleende boeken na 
terugkomst op verkeerde plaatsen worden neergezet. 

Zoo kan het voorkomen, dat naar boeken, die toch zeer 
stellig aanwezig zijn, bij nieuwe aanvraag vergeefs wordt 
gezocht. 

Nu de nieuwe catalogus gereed is, zal de assistent van den 
bibliothecaris zich geheel kunnen belasten met het terug- 
plaatsen der uitgeleende boeken. Vooraf zal echter weer eene 
geheele revisie noodig zijn om alle verdwaalde boeken op 
hunne juiste plaatsen terug te brengen. 

Intusschen verzoek ik den leden uitdrukkelijk om, wan- 
neer zij een boek uit den catalogus met den juisten titel heb- 
ben aangevraagd, er geen genoegen mee te nemen, als zij 
soms ten antwoord krijgen, dat het boek niet te vinden is, 
doch in zulk een geval zich bij mij persoonlijk te beklagen. 

Met het inbinden van boeken en tijdschriften werd ge- 
regeld voortgegaan. Hierbij is nog een groote achterstand in 
te halen; het is echter voor het behoud der boeken nood- 
zakelijk. 

Belangrijke aanschaffingen hadden in dit jaar niet plaats ; 
van de aanschaffing van het groote werk van Oberthür 
werd reeds in het vorig verslag melding gemaakt, hoewel de 
betaling daarvan eerst in de rekening van 1937 verantwoord is. 


VERSLAG. LXVI 


Zeer belangrijke schenkingen werden ontvangen van onze 
eereleden Dr. A. C. Oudemans en Prof. A. Lameere, 
waarvan eene bijzondere vermelding hier op haar plaats is. 

Het aantal personen, die boeken uit de bibliotheek ter leen 
ontvingen, bedroeg 50, het aantal uitgeleende boeken 1110, 
op 655 bons, het aantal bezoekers bedroeg 85. Voorts werden 
vele boekwerken ter plaatse ingezien door het personeel der 
entomologische afdeeling van het Zoölogisch Museum. Ook 
in de leeszaal van het Koloniaal Instituut werden zeer dikwijls 
boeken uit onze bibliotheek geraadpleegd. 

Behalve de boven reeds genoemde zeer belangrijke schen- 
kingen ontving onze bibliotheek nog grootere en kleinere ge- 
schenken van de volgende instellingen en personen : Instellin- 
gen : Centrale Boekerij van de Koninklijke Vereeniging Ko- 
loniaal Instituut, Amst.; Societas entomologica Fennica, 
Suomi; Nederlandsche Dierkundige Vereeniging. Personen : 
Prof. Dr. O. de Beaux ; Ir. G. A. Graaf Bentinck ; Dr. J. G. 
Betrem ; Dr. H. C. Blôte ; J. B. Corporaal ; Dr. K. W. Dam- 
merman; A. Diakonoff ; Prof. Dr. W. M. Docters van 
Leeuwen; F. van Emden; Ir. J. J. Fransen; Prof. Dr. G. 
D. Hale Carpenter ; P. Haverhorst ; Prof. Dr. K. M. Heller ; 
Dr. E. Jacobson; C. de Jong; R. Kleine; W. J. Kossen ; 
Dr. G. Kruseman; Dr. S. Leefmans ; B. J. Lempke; M. A. 
Lieftinck ; Prof. Dr. J. C. H. de Meijere ; A. d’Orchymont ; 
Familie Oudemans, Putten; Prof. Dr. W. Roepke; U. 
Saalasıı Dr.) Hie Schmitz’ Dr. EVA M Speijer ; Prof. Dr. 
E. Strand ; Dr. D. L. Uyttenboogaart ; F. T. Valck Lucassen ; 
Dr. J. van der Vecht; J. J. de Vos tot Nederveen Cappel; 
Dr. A. D. Voûte. 

De nieuwe Catalogus der Bibliotheek wordt ter bezichti- 
ging rondgegeven, zoo ook eene proefaflevering van een aar- 
dig Fransch tijdschrift „La Terre et la Vie”. 

Verder vermeldt Spr., dat hij onlangs een zeer goedkoopen 
en toch degelijken binder gevonden heeft (te Rotterdam), 
die eene proefzending bindwerk zeer tot tevredenheid heeft 
afgeleverd. 

De President zegt, dat hij ditmaal den Bibliothecaris na- 
mens de Vereeniging wel zeer bijzonderen dank mag bren- 
gen voor zijne toewijding en voor zijne onvermoeide werk- 
zaamheid, die dit jaar hare bekroning vonden in het ver- 
schijnen van den nieuwen Catalogus. Door een langdurig 
applaus geven de aanwezigen hunne instemming met deze 
woorden te kennen. 


Hierna is aan de orde de vaststelling van de plaats, waar 
de volgende Zomervergadering zal gehouden worden. Ge- 
noemd worden De Lutte, Aalten, Herikerberg b/Goor (door 
Dr. Kruseman), de streek nabij Bergen-op-Zoom (door Ir. 


G. A. Graaf Bentinck), Texel (door den heer M. A. Lief- 


LXVI VERSLAG. 


tinck, die tevens de aandacht vestigt op het hotel „Cali- 
fornia’ bij De Koog, dat in eene voor ons doel zeer ge- 
schikte omgeving ligt). Bij de stemming wordt daarop Texel 
aangewezen. 


Bij de hierop volgende verkiezing van twee leden in het 
Bestuur wegens periodiek aftreden van de heeren Corpo- 
raal en Mac Gillavry worden de aftredenden met 
groote meerderheid herkozen. Beiden aanvaarden hunne her- 
benoeming. 


Hierna is aan de orde de verkiezing van drie n'euwe eere- 
leden in de vacatures, ontstaan door het overlijden van de 
heeren Lord Walter Rothschild, Dr. G. de Hor- 
váth en Edw. Meyrick, Door het Bestuur worden 
aanbevolen de heeren Prof. A. D. Im ms, Prof. Sir E. B. 
Row tomsieny ProkeDra Foi liveelsjtire 

De heer Mac Gillavry zegt, ter toelichting van de can- 
didatuur van Prof. Imms o.a., dat deze entomoloog, die 
in Europa en in Britsch-Indié heeft gewerkt, een van de 
eerste plaatsen in onze wetenschap inneemt. Talrijk zijn zijne 
publicaties en, nu hij chef is van het Entomologisch Instituut 
te Cambridge, geeft hij leiding aan een staf van entomologen 
uit allerlei landstreken. Zijn magnum opus is zijn General 
Textbook of Entomology, dat in korten tijd drie drukken 
beleefde. Eenige hoofdstukken ervan behandelde hij nog 
uitvoeriger in zijn ,,Recent Advances in Entomology’, die 
ook reeds eenige malen herdrukt zijn. 

De heer Uyttenboogaart zegt, naar aanleiding van de can- 
didatuur van Prof. Poulton, dat deze oud-hoogleeraar 
aan de Universiteit te Oxford, die zich vooral heeft bewo- 
gen op het gebied van mimicry en evolutie der lepidoptera, 
hierop baanbrekend werk heeft verricht; zijne publicaties 
hierover mogen tot de beste gerekend worden. 

De heer de Meijere zegt van Prof. Silvestri, dat deze, 
directeur van het zoölogisch laboratorium der Hoogere school 
voor Landbouwkunde te Portici bij Napels, niet alleen over 
velerlei onderwerpen van toegepaste entomologie bijdragen 
heeft geleverd, maar ook daarnevens vele uitstekende onder- 
zoekingen heeft verricht vooral over hymenoptera, termieten, 
thysanura en andere lagere insectenorden. Hij is een der 
meest bekende entomologen van Italié en verdient zeker alle 
aanbeveling als opvolger van Berlese en Gestro. 

De heer Bentinck stelt voor, tot eerelid te benoemen F. N. 
Pierce te Warmington, een pionier op het gebied van 
genitalién-onderzoek bij lepidoptera, die zich hiermede reeds 
ongeveer 40 jaren bezighoudt, er reeds een 5-tal boeken 
over heeft geschreven en als autoriteit op dat gebied groo- 
ten naam verworven heeft. 


VERSLAG. LXVIII 


De heer Diakonoff voegt hieraan toe, dat die onderzoe- 
kingen van de grootste beteekenis zijn voor de systematiek, 
vooral der microlepidoptera. Veel ook heeft hij zich be- 
moeid met Europeesche micro's, en dus ook voor de kennis 
onzer inheemsche fauna belangrijk werk verricht. 

Bij de hierop volgende stemming blijken de meeste stem- 
men zich te hebben vereenigd op de heeren Imms, Poul- 
tonen Silvestri. 


Hierna wordt voorgelezen de volgende brief: 


Amsterdam, 18.6.1938. 


Aan het Bestuur der Nederlandsche 
Entomologische Vereeniging. 
Mijne Heeren, 

Ondergeteekenden, leden der N.E.V., hebben de eer, Uwe 
aandacht te vragen voor eene aangelegenheid, die, naar hun 
oordeel, van groot belang is voor de ontwikkeling der Ver- 
eeniging. 

Wij zijn tot de overtuiging gekomen, dat de ,,Winter- 
vergadering’ in de laatste jaren te lijden heeft aan eene 
overmaat van stof, en wel in die mate, dat vele mede- 
deelingen daardoor niet of weinig tot hun recht komen. 

De voor eenige jaren ingevoerde spreektijdbeperking heeft 
o.i. slechts in zooverre voldaan, dat het hierdoor mogelijk 
is gebleven, allen sprekers eene beurt te geven ; de hoedanig- 
heid der mededeelingen heeft echter hieronder geleden, en 
zal er in de toekomst waarschijnlijk in nog sterker mate 
onder lijden. 

Wij hebben hierbij vooral op het oog mededeelingen be- 
treffende door de leden verrichte meer uitgebreide onder- 
zoekingen. Dergelijke mededeelingen toch nemen al spoedig 
een uur of meer tijds in beslag, en zijn ook door eene an- 
dere, later te noemen oorzaak dikwijls niet wel uitvoerbaar. 

Het lijkt ons dan ook wenschelijk, om naast de reeds be- 
staande zomer-en wintervergadering nog eene derde ver- 
gadering in te stellen, die, in November gehouden, „Herfst- 
vergadering zou kunnen worden genoemd. 

Ten einde deze vergadering, die speciaal bestemd zou zijn 
voor meer uitgebreide mededeelingen, aan haar doel te doen 
beantwoorden, meenen wij dat zij in twee opzichten van de 
bestaande vergaderingen zou dienen te verschillen. 

Ten eerste zou zij moeten worden gehouden in eene wer- 
kelijk voor dit doel geschikte lokaliteit, waar niet alleen de 
hoorders, maar ook de sprekers de noodzakelijke accommo- 
datie vinden : gelegenheid tot projecteeren, bord en demon- 
stratietafel. Waarschijnlijk zullen dus collegezalen van la- 
boratoria het meest geschikt zijn. 

Ten tweede zal het noodzakelijk zijn, eenige weken te 


LXIX : VERSLAG. 


voren eene agenda op te stellen, die met de convocatie ver- 
zonden kan worden. Immers zal het systeem van aanmelding 
der sprekers bij den aanvang der vergadering hier niet zijn 
vol te houden. 

Aldus zou de Wintervergadering aanmerkelijk ontlast 
worden en weer geheel kunnen worden besteed aan kortere 
mededeelingen en het persoonlijk contact tusschen de leden. 

Het lijkt ons juister, geen onderscheid te maken tusschen 
de stof der beide vergaderingen: het criterium blijve uit- 
sluitend gelegen in de meerdere of mindere uitgebreidheid 
der mededeelingen. 

Wij zouden Uw Bestuur dan ook willen verzoeken in deze 
richting stappen te ondernemen. 

Met de meeste hoogachting, 
(get) G. Batrendaecntt 
G. Kruseman Jr. 


Het Bestuur wil gaarne eene proef nemen als in dezen 
brief voorgesteld. Het stelt zich voor, van te voren eene 
circulaire tot de leden te richten, en hierin ook te verzoeken 
om opgave van het onderwerp en van den vermoedelijken 
duur der mededeelingen. 

De heer Mac Gillavry voegt hieraan nog toe, dat ook de 
financiëele consequenties door het bestuur onder de oogen 
gezien zijn, en dat de proef zich ook hiertoe zal moeten uit- 
strekken. Wanneer de proef in alle opzichten als geslaagd zal 
mogen worden beschouwd, zoo kan dan nader beslist worden 
over voortzetting. Uitdrukkelijk is in de Bestuursvergadering 
er op gewezen, dat, vooral ook wat betreft de toegepaste 
entomologie, het niet gewenscht is, dat mededeelingen, die 
reeds elders gepubliceerd zijn of binnen kort gepubliceerd 
zullen worden, nog eens in onze publicaties in druk zullen 
verschijnen. Ook wegens den staat onzer geldmiddelen zal 
het Bestuur hiertegen dienen te waken. 

De heeren Barendrecht en Kruseman werpen ook de vraag 
op, of het niet gewenscht zou zijn, de verslagen der winter- 
vergaderingen in beknopter vorm te geven, en maken ver- 
gelijkingen met de Nederlandsche Botanische Vereeniging, 
die afzonderlijke floristenvergaderingen pleegt te houden. 

Op voorstel van den heer Lieftinck zal in het Verslag 
dezer vergadering eene proef worden genomen met het plaat- 
sen van ondertitels boven de mededeelingen. 

De President dringt nogmaals aan op beknoptheid van 
de te drukken mededeelingen. 


De heer Mac Gillavry schenkt voor het foto-album eene 
aardige opname van onzen President, bezig met de vangst 
van diptera, en wekt de leden op, bij voorkomende gelegen- 
heden het foto-album te gedenken. 


VERSLAG LXX 
Na de pauze komen aan de orde de 


WETENSCHAPPELIJKE MEDEDEELINGEN 


Nieuwe vondsten op het gebied der Systematiek en der 
Nomenclatuur der Acari II. 

De heer A. C. Oudemans vervolgt zijne nieuwe vond- 
sten op het gebied der Systematiek ender 
Nomenclatuur der Acari. 

Porrhostaspis lunulata Jul. Müller, Beitr. Höhlenfauna 
Mährens, in: Lotos, v. 9, fa, 2. II 1859. p. 29 t. f. 2 ad. 
— Eugamasus elimatus (C. L. Koch V. 1839). 

Gamasus cellaris Mégnin, Mém. Fam. Gamas., in: 
Journ. Anat. Physiol., v. 12. fa. Mai 1876. p. 331 = Euga- 
masus loricatus (Wankel 1861). 

Gamasus lagenarius M é g nin, ibid. p. 329 = Holopara- 
situs lichenis (Schrank 1781). 

Gamnasus jungorum Wegnin, ibid, p. 350... & f. 2: 
— Pergamasus crassipes (L. 1758). 

Gamasus horticola M é g nin, ibid., p. 331 ; non Gamasus 
horticola C. L. Koch VI 1839; = Pergamasus longicornis 
Berl. 1906. 

Gamasus nanus Mégnin, ibid., p. 232, komt Spr. voor, 
een Pergamasus te zijn. 

Holostaspis favosa Jul. Müller, Insectenepiz., in: 
Jhrsh. naturw. Sect. mähr. schles. Ges. 1859, p. 180 t. 3. f. 
4 a—c is een Geholaspis. 

Gamasus copromorgus Mégnin, Mém. &c. Fam. Ga- 
mas., in: Journ. Anat. Physiol., v. 12 fa. Mai 1876. p. 331, 
is vermoedelijk een Macroheles, maar niet muscae domesticae 
Scop. 1772, daar deze kastanjebruin is en groot, terwijl de 
genoemde oranjebruin en slechts 0.75 lang is. 

Holostaspis glabra Jul. Müll. Insectenepiz., in: Jhrsh. 
naturw. Sect. mähr. schles. Ges., 1859, p. 178 t. 3. f. 3 a—e, 
is een Macrocheles. 

Gamasus rotundatus Mégn., Mém. &. Fam. Gamas., 
in : Journ. Anat. Physiol., v. 12. fa. Mai 1876, p. 329. — Is 
niet rotundatus D u g. VII 1834, waarmede M. haar identifi- 
ceert, maar een Anoplocelaeno, die Spr. mégnini herdoopt. 
nov. nom. 

Acylostaspis leucogaster Jul. Müller, apud Kolenati 
Altvater, in Jhrsh. naturw. Sect. mähr schles. Ges. 1858 
(1859!) p. 69, later onder den naam Holostaspis leucogastra 
beschreven en afgebeeld : Jul. Müll. Beitr. mähr. Arachn., 
in: Lotos, v. 10. Febr. 1860. p. 50. t. 2. f. 6 a—c, is aan 
Iphidosoma verwant. 

Holostaspis contigua Jul. Müller, Insectenepiz., in: 
Jhrsh. naturw. Sect. mähr. schles. Ges. 1859. p. 181. t. 4. f. 
la—c, komt Spr. voor, een Eulaelaps te zijn. 


LXXI VERSLAG. 


Evenzoo Gamasus infernalis Jul. Müller, in: Lotos, v. 
ie, Ze ur 1859 jon 22) À CE 

Evenzoo Laelaps lemni Grube, in: Middendorff's 
Reise Sibirien, v. 2. P. 1. 1851..p. (37), t- 322.22 Snom Me 
(zie beneden !) 

Gamasus pygmaeus Jul. Müller, Beitr. Höhlenf. 
Mährens, in : Lotos, v. 9. fa. 2. Febr. 1859. p. 30. t. f 3 ac. 
— Eulaelaps leucurus (Schrk. 1781). 

Gamasus fenilis Megnin, Mém. &c. Fam. Gamas., in: 
Journ. Anat. Physiol., v. 12. fa. Mai 1876, p. 332. = Haemo- 
laelaps molestus Oudms. IX 1929! zoodat fenilis de prio- 
riteit geniet. 

Eumaeus longipes Grube, Verz. Arachn., in Arch. Na- 
turk. Liv.-Ehst.-Kurl., s. 2. v. 1. p. 460. 1859 is een Hyletastes. 

Holostaspis fimetarius Jul. Müller, Insectenepiz., in: 
Jhrsh. naturw. Sect. mähr. schles. Ges. 1859. p. 182. t. 4. f. 3 
a—c = Iphidosoma testudineus (Schrk. 1781). 

Laelaps lemni Grube, in: Middendorff's Reise 
Sibirien. v.02. Pili opie B72).2t2 32, 1.50. non KS) NONNEN 
echte Laelaps, die Spr. grubei herdoopt, nov. nom. 

Lepronyssus cruciatus Jul. Müller, Beitr. mähr. Arach- 
nidenf., in : Eotos, v 10: fa. 2. Eebr. 1860, pr OMEN 
a—c. = Laelaps hilaris C. L, Koch VI 1836. 

Typhlodromus pyri Scheuten, Einiges üb. Milben, in: 
Arch. Naturg.,iv. 23, Bali p. 111. 2262.45. ig hiedso- 
mus foliorum (Schrk. 1781). 

Paulicki & Hilgendorf, Aus dem Hamb. zool. 
Garten, in: Arch. pathol. Anat. Physiol. klin. Med., v. 46. 
fa. 1. 18.11.1869. p. 64, zijn de eersten, die eene Pneumonys- 
sus-soort waarnamen „in trachea und bronchi von Cerco- 
pithecus meyeri?” van Guinea. Dus niet Grijns en de 
Haan 1901. — Jammer, dat de soort noch beschreven noch 
afgebeeld is. 

Gamasus musci Mégnin, Mém. &c. Fam. Gamas,, in: 
Journ. Anat. Physiol., v. 12. fa. Mai 1876. p. 329. t. 8. f. 1. 
is een Macrocheles ? 

Amerling, Die Milbenkrankheit unser Getreide-arten, 
in : Lotos, v. 11. fa. 2. Febr. 1861. p. 26. spreekt over een 
genus Siteroptes en beeldt de soort af, die bij Secale cereale, 
boven den bovensten halmknoop, achter de daar zich bevin- 
dende bladscheede leeft, zonder haar een naam te geven. 
Kirchner, Die Milben Böhmens, in : Lotos, v. 14. p. 126. 
VIII 1864, noemt haar Siteroptes cerealium. — Siteroptes is 
het latere genus Pygmephorus Kramer 1877. 

Boisduval, Essai Entom. horticole, Paris, 1866, p. 87, 
handelt over een Acarus hyacinthi. Hij zegt daarvan: 

„ll existe un autre acarus d'une petitesse extreme, gros 
comme un grain de poussière, entièrement grisâtre et assez 
agile, qui vit entre les squammes de certaines espèces de Lili- 


VERSLAG. LXXII 


acées, principalement des Jacinthes ; il est dans certaines an- 
nées, assez abondant à l'automne, et cause quelquefois des 
démangeaisons aux personnes qui manient une grande 
quantité d'oignons ; ... Nous ne trouvons mentionné nulle 
part l'acarus de la Jacinthe, nous ne savons pas s'il n'a pas 
déjà été observé par quelque naturaliste. Nous lui donnons le 
nom provisoire d’acarus des Jacinthes, Acarus hyacinthi”. — 
Hoewel de beschrijving veel te wenschen overlaat, blijkt wel 
uit de gegevens: „d'une petitesse extreme ; entièrement gri- 
sâtre ; assez agile ; vit entre les squammes ; cause des déman- 
geaisons aux personnes qui manient une grande quantité 


d'oignons — dat wij hier te doen hebben met eene Siterop- 
tes-soort, die derhalve Siteroptes hyacinthi (Bois d. 1866) 
genoemd kan worden. — De in Amerika uit Frankrijk, België, 


Nederland en Japan ingevoerde hyacinthenbollen bevatten 
zeer dikwijls Rhizoglyphus echinopus (Fumouze & Ro- 
bin VII 1868). Nu heeft N. Banks in zijn werkje „A 
revision of the Tyroglyphidae of the United States” (U. S. 
Dept. Agric., Bur. of Ent, Technical Series, No. 13, Wash. 
1906), p. 19 deze mijt beschreven en afgebeeld onder den 
naam van Rhizoglyphus hyacinthi Boisd., waarmede hij 
dus eene fout beging. En deze verkeerde benaming is door de 
Amerikanen algemeen overgenomen. — Rhizoglyphus is ge- 
middeld + 1 mm. groot, paarlwit, met wijnroode mandibels 
en pooten, uiterst traag, leeft niet tusschen de rokken der 
bollen, maar in door rotting ontstane, zoowel uit- als inwen- 
dige holten, welke door haar worden uitgevreten en door de 
talrijke nakomelingschap gevuld worden ; zij veroorzaakt ook 
geen jeukgevoel bij degenen, die de bollen hanteeren. 

Amerling, Die Milbenkrankheit unser Getreidearten, 
in : Lotos, v. 11. fa. 2. Febr. 1861. p. 26. spreekt over Acari, die 
de halmen van Secale cereale aan hun benedensten knoop zoo- 
danig aantasten, dat de halm omvalt. Hij noemt het genus: 
Therismoptes, beschrijft de soort niet, maar beeldt haar wel 
af. — Kirchner, Die Milben Böhmens, in : Lotos, v. 14. 
fa. 8.VIIL.1864 noemt de soort Therismoptes cerealium, welke 
naam geldig is. — Therismoptes is het latere genus Tarsone- 
mus. 

Maddox, Remarks on some Paras., in: Monthly Micr. 
Journ., Sept. 1871, p. 147, beschrijft eene Therismoptes, door 
hem tusschen de haren van een dooden Pipistrellus pipistrellus 
gevonden en beeldt haar op t. 96. f. 9 af. — Therismoptes 
zijn plantenparasieten ; het exemplaar is dus toevallig op de 
dwerg-vleermuis terecht gekomen ; het leefde natuurlijk van 
de sappen uit een blad van den boom, waarin de vleermuis 
hare nestholte had. De pooten III en IV staan ver naar ach- 
teren, evenals bij Ther. auranti Oudms. 1927, maar 
Maddox’ soort draagt ter zijde van pooten III een kort 
haar, wat nog al typeerend is. Spr. doopt haar Ther. maddoxi ; 
nov. spec. 


LXXII VERSLAG. 


Boisduval, Essai Entom. horticole, 1866, maakt mel- 
ding van een Acarus russulus, „d'un rouge ferrugineux et 
presque microscopique, ne se trouve que sur les Cactées, par- 
ticulièrement sur les mammillaria, les echinocactus et genres 
voisins”. Het diertje werd reeds in 1832 door Perty, Beitr. 
Fauna monac., in: Isis, v. 25. fa. 7. p. 732 vermeld, maar 
niet beschreven, noch benoemd. Het spreekt van zelf, dat 
het dezelfde is als Brevipalpus cactorum (Oudms. VII 
1929), die dus voortaan B. russulus (Boisd. 1866) heeten 
moet. 

Loudon, An Encycl. of Gard, Ed. 3. 1850, p. 1122, 
maakt reeds melding van Acari op Orchideeën. Parfitt, 
An Acar. inj. to Orchids, in: Zoologist, v. 17. fa. 4. Apr. 
1859, p. 6161. beschrijft Acarus orchidarum. Dr. Geijskes, 
die zich thans in Suriname bevindt, heeft uitgemaakt, dat zij 
dezelfde soort is als die, welke door Spr. in de Entom. Ber. 
v. 7. fa. 165. Jan. 1929 onder den naam van Brevipalpus 
pereger Donnad. beschreven is, en dat Brevipalpus pereger 
Donnad. 1875 eene andere soort is. 

Sannio rubrioculus Scheuten 1857, Einiges über Mil- 
ben, int Arch. Naturg.2.v.723 Be 1 Sp Ate Ze 
op Pirus, is eene Bryobia. 

Scharrer, in: Bull Soc. impér. Naturalistes Moscou, 
v. 43. 1870. p. 408 geeft eene afbeelding van een der vele 
vijanden van Vitis vinifera uit de omgeving van Tiflis. Dit 
wonderlijke figuurtje vertoont het & eener Flexipalpus 
Scheuten 1857 (=Tenuipalpus Donnad. 1875), met 
N. B, een gesegmenteerd abdomen, evenals bij Coccus | — 
Flexipalpus op Vitis zijn Spr. tot dusverre onbekend. 

Donnadieu, Rech. s. 1. Tétraniques, VI 1875, p. 114. 
t. 4. f. 31—42, beschrijft een Tenuipalpus glaber, die hij met 
Trombidium glabrum Dugès 1834 identificeert. Deze is 
echter een Caligonus. Eene soort, die verkeerd gedetermineerd 
is, heeft nog geen naam. Spr. doopt haar Flexipalpus donna- 
dieui nov. nom. 

Scheuten, Einiges über Milben, in: Arch. Naturg., 
v. 23. 1857 P. 1. p. 111 t. 7 £. 11 beschrijft een Flexipalpus 
tiliae. Spr. was er sedert lang van overtuigd, dat dit genus 
identiek is aan Tenuipalpus Donnadieu VI 1875. Dr. 
Geijskes echter, met wien Spr. daarover een onderhoud 
had, maakte tegen de vereeniging der beide genera bezwaren, 
voornamelijk omdat Scheuten's tiliae staafvormige haren 
draagt en Donnadieu's soorten kromme, of beschubde, 
of bladvormige haren bezitten. Bij zijne studiën over Pyemotes, 
moest Spr. inzage nemen van Riibsaamen’s Mitt. &c. 
Gallen &c., in: Ent. Nachr., v. 25. fa. 15—18. Sept. 1899. 
p. 224—282. Tot zijne groote vreugde vond Spr. daarin, p. 
256, eene afbeelding van Pediculoides (dat is Pyemotes) 
grewiae. Maar deze figuur stelt niet anders voor dan een 


VERSLAG. LXXIV 


Tenuipalpus met staafvormige haren ! zoodat Dr. Geijskes 
nu wel ervan overtuigd zal zijn, dat de beide genera identiek 
zijn. 

Kirchner, Beitr. Naturôk. Milben, in: Lotos, v. 13, 
VI 1863, p. 84: „Eine schöne Milbenart traf ich ferner in 
den Zapfenrosen unserer Salix Caprea L. an,” &c. — Hij 
zag haar daarin eieren leggen, enz. Deze is niet anders dan 
Koch's Tetranychus salicis. Kirchner noemt haar Rho- 
daxes Capreae, zoodat zij thans Rhodaxes salicis (C. L. 
Koch III 1838) heet. — Berlese doopte haar 1886 in 
zijn werkje Acari dannosi alle piante coltivati Padova 1886, 
p. 24, Oligonychus brevipodus. Derhalve is Oligonychus 
Berl. 1886 een synoniem van Rhodaxes Kirchner VI 
1863. 

In Nov. 1867 verscheen van de hand van Fleischmann 
een artikel : Die Milbensucht des Hopfens, in : Die landwsch. 
Versuchs-Station Chemnitz. Hij is de eerste, die t. 2. 
f. 1 bij eene Tetranychide de twee vertakte tracheeënstam- 
men zag, welke zich vlak achter het gnathosoma (,,capi- 
tulum’) vereenigen ! De soort heet Schizotetranychus humuli 
(Fleischm. XI 1867). 

De Tetranychus der Dracaena s wordt door Boisduval, 
Essai Entom. hortic., 1866, p. 88, cinnabarinus genoemd. Hij 
beschrijft nauwkeurig de kleurveranderingen gedurende de 
ontwikkeling. 

Tetranychus coffeae (Nietner 1861) leeft op de boven- 
ziide der bladen, behoort dus vermoedelijk tot een der ver- 
wante genera. Nietner zegt ook niet, dat zij spint. 

De op Fagus langs de nerven der onderzijde der bladen 
levende Tetranychus wordt door Donnadieu, Rech. 
Tetran., VI 1875, p. 127 t. 12. f. 104—106, 116—119 be- 
schreven en afgebeeld onder den naam van Phytocoptes ner- 
vorum. Het dier was reeds Linnaeus bekend : Acarus fagi 
nom. nud. Het heet dus Tetranychus nervorum (Donnad. 
ST). 

De op Vitis vinifera levende soort wordt door Trevisan, 
in: Rivista period. Lavori Accad. Sci. Arti Padova, v. 1. fa. 
1. VII 1852, p. 9 en 10 beschreven onder den naam van 
Tetranychus passerinü, naar Giovanni Passerini, 
professore di botanica nella Reale Università di Parma". 
Wel geeft hij nog een 8-tal planten op, op welke dezelfde 
soort zoude voorkomen, maar daarin vergist hij zich | 

Onder den naam van Tachymorphaeus pomonae beschrijft 
Amerling, Bedeutsamk. d. Milben &c., in : Centrlbl. ges. 
Landeskult., v. 1862, fa. 5, II 1862, p. 34. col. 2. de op appel, 
peer, kwets en slee levende Tetranychus pomonae (Am. II 
1862). 

Robineau-Desvoidy, Mém. Malad. Vigne et Pom- 
meme terre, n°: C, R, sea. Acad Sei.) iv; 33. fa. 12..p.318, 


LXXV VERSLAG. 


beschrijft de op aardappels voorkomende soort Tetranychus 
solanorum (Rob. Desv. IX 1851). 

De op Viburnum tinus levende soort wordt door Bois- 
duval, Essai Entom. hortic., 1866, p. 91 beschreven als 
très-arrondi, is dus waarschijnlijk een Rhodaxes, dus Rho- 
daxes tini (Boisd. 1866). 

Trichadenidae is de naam die Pseudoleptidae vervangen 
moet, omdat Pseudoleptus Bruyant 1911 een synoniem 
van Trichadenus Rondani 1870 is. 

Cheyletus seminivorus Packard, Guide to the Study 
of Insects, Ed. 3. 1872, p. 664 (ook in Ed. 1. 1869?) = 
Cheyletomorpha lepidopterorum (Shaw 1794). : 

Eutarsus cancriformis von Hessling, Ein. Not. Weich- 
zelzopf, ine lil, med. Ztgeiv. 1. fa. 5. V.1852,p. IS Meo 
tf lab: —9 Cheyletusveruditas™ (Steri 1780): 

Sarcoptes anachantes Roster, Sopra Acaro Allodola, 
in : Bull. Soc. ent. ital., v. 4. fa. 1. VI 1872 = Harpyrhynchus 
nidulans (Nitzsch 1818), indien de soort van den leeuwrik 
dezelfde is als die van den groenvink. 

Scheuten, Einiges ü. Milben, in: Arch. Naturg. v. 24. 
P. 1. fa. V 1857 p. 112. t. 8. f. 8, beeldt hier eene „Andere 
Species einer Typhlodromus-Larve” af (in de meening, dat 
Phytoptidae larven zijn, eene meening, die tot in 1875 voort- 
duurt: Donnadieu). — Het dier ziet er uit als uit 
kegels bestaande: een gelijkzijdige met een punt naar 
voren gericht, en een gelijkbeenige, met den top naar achteren 
gericht. Hij vond het op Pirus. — Het dier wordt niet be- 
schreven. — Dat zelfde dier vond Pagenstecher, Ueb. 
Milben, in Verh. naturh. med. Ver. Heidelberg, v. 1. fa. 2. 
VII 1857, ook op Pirus, „die seltnere Form von Scheuten, 
ausgezeichnet durch...... seine vor Allem am stärksten dop- 
pelkonische Gestalt”. Hij noemt het Phytoptus pyri. 
— Zoowel uit Scheuten's afbeelding, als uit Pagen- 
stecher's beschrijving, waarbij hij zelfs Scheuten 
citeert, blijkt, dat Phytoptus pyri Pagst. een Epitrimerus 
is, dus Epitrimerus pyri (Pagst.) moet genoemd worden. 
— Maar Napela, Zur Syst. d. Gallm., in: SB. Ak. Wien, 
v. 99, 1890, fa 1. p. 50 noemt de echte Phytoptus (cylinder- 
vorm) : Phytoptus pyri nov. spec. | Dat is tegen de Intern. 
Regels der Nomenclatuur. — Gelukkig had het dier reeds 
een naam! Maar dat wist Nalepa niet! Westwood 
beschreef het reeds uitvoerig in: Ent. monthly Mag. v. 7. 
fa. Aug, 1870. p. 67. onder den naam van Acarellus pyri, 
zonder Scheuten en Pagenstecher te kennen. En 
daar deze naam niet met Phytoptus pyri Pagst. homo- 
niem is, is hij, volgens de Internationale Regels der No- 
menclatuur, geldig. De echte Phytoptus van Pirus 
heet dus Phytoptus pyri (Westwood VIII 1870) ! (niet 
Phytoptus pyri Nal. 1890). | 


VERSLAG. LXXVI 


Macquart, Les arbr. et arbriss. d'Europe, in: Mém. 
Soc. Agric. Arts Lille, v. 1851 p. 316. beschrijft Tetrapo- 
dili onder den naam van Tetranychus persicae larves. Al 
zijn het geene larvae van een Tetranychus (die M. ook niet 
vond), de soortnaam is geldig ; de soort heet dus Phyllocop- 
tes persicae (Macq. I 1852), niet Phyll. cornutus Banks 
1906. 

Spr. heeft in zijne historische opsporingen in de periode 
1851—1875 honderd twee en twintig beschrijvin- 
gen van Phytoptus-gallen gevonden, waarvan de verwek- 
kers nog niet beschreven zijn! 

Ratzeburg, Die Waldverderber, Ed. 6. 1869. p. 442, 
beschrijft een Acarus blastocoptus als verwekker van ,,Knos- 
penwucherung, Hexenbesen bij Betula alba. De soort heet 
dus Phytoptus blastocoptus (Ratzeb. 1869), niet Phy- 
toptus calycophthirus (Nal. 1919). — Nalepa beschouwt 
laatstgenoemde als eene variëteit van Phytoptus rudis Can. 
1892. Dan moet zij Phytoptus rudis blastocoptus (Ratzb. 
1869) genoemd worden. 

Von Frauenfeld, Einige n. Pflzmilben, in: Abh. 
zool. bot. Ges. Wien, v. 15. 1865 p. 897. beschrijft uitvoe- 
rig Phytoptus campestricola, die op Ulmus campestris „auf 
den Blättern beiderseits Wärzchen, Knôpfchen, Pusteln” 
veroorzaakt. De naam is dus geldig (= postea : Eriophyes 
ulmicola Nal. 1919). 

Dezelfde, E. n. Pflzmilben, in : Abh. zool. bot. Ges., v. 15. 
1865. p. 263. beschrijft Phytoptus coryli, die op Corylus avel- 
lana eene deformatie veroorzaakt: ,,Internodien verkürzt, 
Blatter klein bleibend, gekrauselt, behaart . De naam is dus 
geldig. 

Amerling, Physiokratische Bemerkungen, in: Lotos, 
v. 19. p. 76. VI. 1869 beschrijft een Phytoptus onder den 
naam van „Larve von Limopsorine drabae muralis”, in de 
meening, dat deze ,,Seekälberähnliche” diertjes larvae van een 
hem onbekenden Acarus zijn. En al was de plant, waarop hij 
ze vond, niet Draba muralis, maar Lepidium draba, de naam 
is, volgens de Internationale Regels der Nomenclatuur, gel- 
dig. Zij veroorzaken : „Vergrüning der Blüten”. De soort 
wordt in 1890 door Nalepa Phytoptus drabae genoemd, 
wat niet noodig was. 

Von Frauenfeld, Einige n. Pflzmilben, in: Abh. 
zool. bot. Ges. Wien, v. 15. 1865. p. 898, beschrijft Phytoptus 
evonymi van Evonymus europaeus, „Blattrandrollung nach 
oben”. De naam is dus geldig (= Phytoptus convolvens N al. 
1892). 

ieee SscottaGallsyaim Scott Nat v2, fas 9: 1 1873, 
beschreef, hoewel kort, Phytoptus gerani ; vond haar in ge- 
deformeerde twijgtoppen van Geranium sanguineum. Later 
vond Canestrini dezelfde soort en gaf haar denzelfden 
naam. 


LXXVII VERSLAG. 


Von Frauenfeld, Einige n. Pflzmilben, in: Abh. 
zool. bot. Ges. Wien, v. 15. 1865. p. 897 beschreef Phytoptus 
granulatus, „Blätter Mittelrippe unten wulstig, oben rinnen- 
förmig” van Rosa spinosissima. De naam is dus geldig. De 
soort werd later door Nalepa, 1914, Eriophyes rhodites 
genoemd. Deze naam is dus een synoniem van den eerstge- 
noemden. 

Kaltenbach, Pflanzenfeinde, 1874, p. 92. No. 67, 
beschrijft Volvulijex aceris, veroorzakend Cephaloneon my- 
riadeum Bremi op bladen van Acer campestre. Het was dus 
niet noodig, aan deze soort een anderen naam te geven, 
nl. dien van macrorhynchus Nal. 1889. 

A merling, Noch eine physiokratische Beobachtung, in : 
Lotos, v. 8. fa. 5. VI 1858, p. 99, 102 beschrijft schorsgallen 
aan de twijgjes van Prunus domestica, en deelt mede, dat deze 
» Rindengallen'” veroorzaakt werden door „eine Milbe’, 
welke hij op de begeleidende Tafel, f. 5—8 afbeeldt. 
Aan deze soort geeft hij in zijn artikel ,,Nachtr. Notiz. Ceci- 
doptes pruni’ in: Lotos, v. 11. fa. 9. IX 1861. p. 169. den 
naam, die hier staat. De soort is dus voldoende bepaald door 
eene, hoewel slechte, afbeelding, en de mededeeling, dat zij 
voorkomt in de schorsgallen aan twijgjes van Prunus domes- 
tica. Het was dus niet noodig, dat Nalepa in 1925 aan dat 
dier den naam van Eriophyes phloeocoptes gaf. 

Over Phytoptus pyri (Westwood VIII 1870) was 
hierboven, p. LXXV, reeds sprake. 

Shimer, Descr. 2 Acar. White Maple, in Trans. amer. 
ent. Soc., v. 2. p. 319 beschrijft Vasates quadripedes, ver- 
oorzakend Cephaloneon-achtige bladgallen aan de bovenzijde 
der bladen van Acer dasycarpum. Deze soort moet dus 
heeten : Phytoptus quadripedes (Shimer V 1869). Banks 
veranderde dezen naam in 1907 onnoodig in Phytoptus qua- 
dripes. 

ae genstecher, Ueb. Milben, &c., in Verh. naturh. 
med. Ver. Heidelb., v. 1. fa. 2. VII 1857. p. 53, beschrijft 
Phytoptus rhamni, levende in Erineum rhamni Pers. op bladen 
van Rhamnus cathartica. — Nalepa noemde het dier later, 
1899, onnoodig : Eriophyes annulatus. 

Westwood, in: Proc. ent. Soc. Lond., in: Zool., v. 22. 
fa. 7. VII 1864. p. 9143 vond in knop-deformaties van Ribes 
nigrum : Phytoptus ribis. — Later noemde Westwood, 
On a minute form of Ac. in Zool, v. 5. fa. Aug. 1870, p. 
2268, dezelfde soort: Acarellus ribis-nigri. 

Trombidium albicolle, Holmberg, Descr. Arachn. Ar- 
gentina, in : Periodico zool., v. 1. fa. 4. V 1875. p. 282—300. 
t. 6. f. 7 is een Allothrombium. Is niet vermeld in Berlese, 
Ordo Prostigmata 1893 p. 98, noch in Berlese, Trom- 
bidiidae 1912 p. 281. — Trombidium albicolle, Stoll, 
Arachn. Acaridea, fa. 1, p. 5. moet omgedoopt worden in 
Balaustium stolli, nov. nom. 


VERSLAG. LXXVIII 


Trombidium crassipes, Menge, in: Berendt, Bernstein 
organ. Reste, v. 1. P. 2. 1854, p. 8. 104. — Non Tr. crass. 
O. F. Müll. 1776, Fabr. 1793. — Spr. noemt haar Micro- 
trombidium mengei. nov. nom. 

Het genus Antonides Alf. Dugès, Notes zool, in: 
Revue Sci. nat. Montpellier, v. 2. 1873, p. 322 type guanaju- 
atensis t. 5. f. 9—19. — is een Eylais. 

Rhyncholophus albovittatus Alf. Dugés, ibidem p. 322. 
t. 5. f. 1-8. van Guanajuato, is een Balaustium. — Is niet 
vermeld in Berlese, Ordo Prostigmata p. 147. 

Trombidium bulbipes, Packard, 3d. ann. Rep. injur. 
benef. Ins. Mass., p. 26. f. 152 — is een Balaustium. — Is 
niet vermeld in Berlese, Ordo Prostigmata, p. 87. 

Trombidium sarcasticum, Alf. Dugés, lc. p. 282, 310, t. 
6. f 8. is een Balaustium. — Is niet vermeld in Berlese, 
Ordo Prostigmata, p. 104. 

Rhyncholophus plumipes C. L. Koch, in: Rosen- 
hauer, Thiere Andalusiens 1856, p. 412, is thans Eatoniana 
plumipes (C. L. Koch 1856). Niet vermeld in Berlese, 
Ordo Prostigmata, p. 87. 

Rhyncholophus arenicola Andersén, Bidr. Känn. Nord. 
Acar., in: Öfvers. Vet. Akad. Förh., fa. IV 1863, p. 183. 
Is een Erythraeus. — Niet vermeld in Berlese, Ordo 
Prostigmata, p. 87. 

Rhyncolophus mimus Bolivar, in: Anales Soc. españ. 
Hist. nat., v. 4. 1875; Actas de la Soc., p. 38. — Is een 
Erythraeus. — Niet vermeld in Berlese, Ordo Prostig- 
mata, p. 87. 

Rhyncholophus oedipodarum von Frauenfeld, Zool. 
Misc., in: Abh. zool. bot. Ges. Wien, v. 18. 1868. p. 889. — 
Is eene Erythraeus-Larva. — Niet vermeld in Berlese, 
Ordo Prostigmata, p. 87. 

Smaridia extranea L. Koch, Beschr. n. Arachn., in: 
Verh. zool. bot. Ges. Wien, 1867. p. 242. — Is een Smaris. 
— Niet vermeld in Berlese, Ordo Prostigmata, p. 84. 
. Tyroglyphus siculus Robin & Fumouze, in: Fu- 
mouze, De la Canthar. offic., p. 37.41.46 t. 3. — Is een 
echte Tyroglyphus, d.w.z. dat het 4, evenals Tyroglyphus 
farinae (deGeer 1778), twee platte anaal-zuignappen 
heeft. Alle andere Acaridiae Detriticolae bezitten half-bol- 
vormige zuignappen. 

In Spreker s vorige mededeeling, p. X was reeds sprake 
van een Acarus door Jacob Bell in meel gevonden. 
Deze soort kon Spr. toenmaals niet thuis brengen, zoodat 
hij haar in het genus Coelognathus v. Hessling 1852 
meende te moeten brengen, en haar Coelognatus belli 
noemde. — Acardina balaenarum van Beneden 1870 
gelijkt zóó sterk op Coel. belli, dat Spr. ook deze soort in 
het genus Coelognathus onderbracht : Coelognathus balaena- 


LXXIX VERSLAG. 


rum (v. Ben. 1870). — Beide soorten thans met andere 
Detriticolae vergelijkend, trof Spr. de groote gelijkenis van 
Coel. belli met Histiogaster entomophagus Lab. 1852, die 
eveneens in meel aangetroffen wordt (Supino in: Ca- 
nestrini, Prospetto Acarofauna ital., v. 6. 1894. p. 815), 
zoodat Coel. belli een synoniem van Histiogaster entomopha- 
gus wordt. — Maar dan heeft Acaridina van Bene- 
den 1870 de prioriteit boven Histiogaster Berlese 1883! 
— Wij kennen dus nu Acaridina entomophagus (Lab. 
1852), Acaridina balaenarum v. Ben. 1870 en Acaridina 
corticalis (Mich. 1885). 

In Spr.s Kritisch Historisch Overzicht der Acarologie, v. 
III. P.E. Acaridiae, p. 2063—64 stelde hij den naam Coe- 
lognathus von Hessling 1852 in de plaats van Ty- 
rophagus Oudms. III 1924. — Spr. vond sedert dien, dat 
Coelognathus reeds gepreoccupeerd is, en wel door Fit- 
zinger 1843 voor Ophidia. — Tyrophagus wordt dus 
hersteld. De Internationale Regels der Nomenclatuur ver- 
zetten zich er niet tegen, dat Thyreophagus Rondani 
1874 bestaat. 

Tyroglyphus viviparus Salensky, Die Geschichte der 
Embryonalentwickelung der Milben [Russisch], p. 55 is ver- 
moedelijk eene Hericia. — „hält sich die neue Gattung” 
(soort) „in feuchten Stellen der halbzerstörten Bäumen auf.” 
[vertaling van Mevr. Valk-Kotscherginal. 

Mesalges caudilobus (Grube 1859). — Synoniemen: 
Dermaleichus caudilobus Grube, Verz. Arachn., in: Arch. 
Naturk. Liv.- Ehst.-Kurl., s. 2. v. 1. 1859. p. 480. t. f. 3. 4. — 
Dermalichus socialis Robin, Mém. Sarcopt. avic., in: C. 
R. Sea. Ac. Sci. v. 1868. P. 1. p. 786. — Dermaleichus pici- 
majoris Buchholz, Bemerk. Dermal., in: Acta Acad. 
@aes. Keop. Car. Germ. Nat. Eur. iv. 35 1869,p 2.9005: 
f. 28—30. — Analges serratilobatus Giebel, Ueb. Federm. 
Gatt. An., in: Zeits. ges. Naturw., v. 37. fa. 5. V 1871. 

Pteronyssus Rob. 27 IV 1868; monotype Dermaleichus 
picinus C. L. Koch (= Pteronyssus pici medii (Schrk. 1803). 

De schurftmijt van Capra mag niet Sarcoptes caprae 
Fürst. 1861 genoemd worden, omdat deze naam gepreoc- 
cupeerd is: Bourg. & Delafond 1858 (= Chorioptes 
caprae). Spr. stelt den naam Acarus caprinus nov. nom. 
voor, of, zoo men wil: Acarus siro caprinus. 

Acarus caballi O u d ms. 1929 vervalt, daar de soort reeds 
in V 1872 door Mégnin Sarcoptes uncinatus genoemd 
werd, nl. in: Bull. Soc. Méd. vétér, v. 26. p. 58. 

De schurfmijt van Ursus arctos werd in 1855 reeds be- 
naamd en beschreven: Sarcoptes ursi Strzedzinski. 
[Russisch], Beschouwingen over (de) schurft Mijt bij (den) 
Mensch en bij eenige Dieren. Sanktpeterburg 1855, p. 41. 

Kytodites Mégnin in: Revue Soc. sav. des Départe- 


VERSLAG. LXXX 


ments, S. 6. v. 5. fa. 2. Mei 1877. — Synoniemen : Cytodites 
Mégnin, Les Acar. paras. Tissu cellulaire, in : Journ. Anat. 
Physiol., v. 25. fa. 1. I 1879. p. 150. — Cytoleichus, M é g- 
nin ibidem. 

Kytodites nudus (Vizioli XI 1869). — Synoniemen : 
Sarcoptes nudus Vizioli, Osserv. micr., in: Giorn. Anat. 
Fis. Pat. Anim., p. 257, XI 1869. — Kytodites glaber M é g- 
nn Rev Soc sav. d. Departements, s.6. v. 5. fa. 2. 
V 1877. p. 476. — Cytodites [glaber] Mégnin, Les Acar. 
paras. Tissu cell, in: Journ. Anat. Physiol. v. 25. fa. 1. I 
1879. p. 150. — Cytoleichus sarcoptoides M é g ni n, ibidem. 


Korte mededeelingen over Diptera. 

De heer de Meijere ontving van Pater Schmitz Pho- 
ridenpuparién van Diploneura (subg. Dohrniphora) cornuta 
Big., waarvan de door den pupariönwand naar buiten ste- 
kende ademhoorns der pop reeds vroeger de aandacht ge- 
trokken hadden door de ter weerszijde voorkomende franje, 
met verzoek na te gaan, wat de morphologische beteekenis 
dezer franje is. Het bleek dat de bij andere Phoriden voor- 
komende dunnere plekjes voor de ademhaling bij deze soort 
zitten op lange stelen, die van de twee naast elkaar liggende 
buizen, waarin de „viltkamer zich hier verdeelt, uitgaan, en 
zoo ter weerszijde deze franje ontstaat. Deze merkwaardige 
verhouding zal in het Tijdschrift nader worden uiteengezet. 

Daarna laat Spr. rondgaan materiaal van Acidoxantha 
bombacis, eene kort geleden door hem gepubliceerde Trype- 
tine van Java, waarvan de larven leven van de meeldraden 
van den wilden kapokboom, Bombax malabaricum (randoe 
alas), wiens aantal vruchten daardoor merkbaar wordt ver- 
minderd. Aan zijn artikel kan hij nog toevoegen, dat de 
onderneming Silowok Sawangan ligt te Weleri (Midden 
Java). Tot dusverre is deze vlieg gelukkig niet op de ge- 
kweekte kapok aangetroffen. 

Een ander vliegje, dat hij onlangs van het Instituut voor 
Plantenziekten te Buitenzorg ontving, en dat uitgekomen was 
uit rupsen van den theepoetjoekroller, Laspeyresia leucostoma, 
telkens één uit elk rupsje, bleek eene Chloropide te zijn, 
uiterst verwant aan Siphonella (Polyodaspis Duda) ruficornis 
Macq. Het voorhoofd is bij de Javaansche exemplaren van 
voren breed geel, maar overigens zijn er bij vergelijking van 
verscheidene exemplaren nauwelijks doorgaande verschillen 
te vinden. De larven van ruficornis zijn bij verschillende in- 
sectenlarven gevonden, vooral van Micro's en Coleoptera, 
zoo bij ons in okkernoten, aangetast door rupsen van eene 
Carpocapsa; volgens Voukasovietch zouden zij ook 
als uitwendige parasieten bij bladwespen (Hoplocampa spp.) 
voorkomen. Of de Javaansche van begin afaan inwendige 
parasieten zijn, is nog niet zeker. 


LXXXI VERSLAG. 


In de vierde plaats herinnert Spr. aan de Heleide (Cera- 
topogonide) Culicoides nubeculosus, die verleden jaar in het 
Boschplanterrein te Amsterdam de werklieden zoodanig lastig 
viel, dat sommigen het werk moesten staken. Eene andere 
soort van dit geslacht, wier bloedzuigen aan bepaalde per- 
sonen zeer pijnlijk jeukende bulten ten gevolge heeft kwam 
hem onlangs door de medewerking! van Mej. C. M. Bor- 
gart in handen. Het is eene kleinere, voor ons land nieuwe 
soort (Culicoides impunctatus Goetgh.), die, eveneens zeer 
plaatselijk, op een der eilanden in het Wijdeblik bij Vree- 
land voorkomt. Mogelijk is zij echter ook op de Loosdrecht- 
sche plassen wel meer verbreid, maar ons tot dusverre ont- 
gaan, vooral daar zij eerst des avonds verschijnt. 


Voorloopige mededeeling over de bestrijding van de ringel- 


rups en van den bastaardsatijnvlinder in de stad Amsterdam. 


De Heer Diakonoff doet, mede namens zijne medewerkers, 
EF. Bothma en D. Mulder, eene Voorloopige 
mededeeling over de bestrijding van de 
ringelrups en van den bastaardsatijnvlin- 
der in de stad Amsterdam in 1938. Hij be- 
paalt zich thans tot de resultaten van een klein onderzoek 
naar de parasieten van deze rupsen, hetwelk is uitgevoerd 
in het Zoölogisch Laboratorium van de Afdeeling Handels- 
museum van het Koloniaal Instituut voor de ,,Commissie ter 
bestudeering van middelen ter bestrijding van de rupsenplaag 
in Amsterdam”. Daar hardnekkige geruchten de ronde deden, 
dat vooral van den kant van eiparasieten van de ringelrups 
veel heil te verwachten zou zijn, terwijl overigens nagenoeg 
niets over hun optreden en hunne talrijkheid bekend was, 
scheen het de Commissie de moeite te zullen loonen, dit na 
te gaan. Het lag vooral in de bedoeling, eenige gegevens 
over het percentage van verschillende parasieten te verza- 
melen, daar op deze wijze een idee kon worden gevormd 
over hunne waarde als bondgenooten in den strijd tegen 
de rupsen. 

Aan de parasieten van de ringelrups is vooral aandacht 
besteed, daar deze rups meer schade in Amsterdam aan- 
richtte dan die van den bastaardsatijnvlinder: de talrijke 
iepen langs de Amsterdamsche grachten werden immers voor- 
namelijk door de ringelrups aangetast, terwijl de bastaard- 
satijnvlinder, die eiken prefereert, zich voornamelijk in het 
Vondelpark deed gelden. Bovendien waren de parasieten van 
laatstgenoemde reeds door de Fluiter bestudeerd, en 
de resultaten in het Tijdschrift voor Plantenziekten jg. 40, 
p. 1-36 (1934) gepubliceerd. 


VERSLAG. LXXXII 


De parasieten van de ringelrups. 

De eiparasieten (Proctotrupidae) *) interesseerden ons in 
de eerste plaats. Hiertoe werden in de eerste maanden van 
dit jaar van boomen op verschillende. punten in de stad de 
eiringen verzameld, van takjes afgehaald, geteld en in kweek- 
potten geplaatst. Dit waren jampotten, afgesloten met eene 
kurk, waardoor eene glazen buis stak. De potten werden in 
een donker kistje gezet, zoodat de glazen vangbuizen door 
den wand naar buiten staken. Zoowel de uitkomende rupsjes 
als ook de parasieten, die veel later verschenen, kwamen, 
door het licht aangelokt, in de buis terecht, en konden zoo 
gemakkelijk verwijderd en geteld worden. Deze kweekpotten 
werden zoowel buiten, als ook in het laboratorium en in een 
thermostaat geplaatst, om het uitkomen bij verschillende 
temperaturen te bestudeeren. Tot nu toe werden 1613 ringen 
geobserveerd, waaruit 4792 parasieten kwamen. Dit is wel 
een bijzonder poover resultaat: rekenen wij nl. het aantal 
eieren per ring op 200, een zeker niet te hoog cijfer, dan 
blijkt, dat er uit 322600 eieren niet meer dan 4792 parasieten 
zijn gekomen, wat slechts 1,5 % geparasiteerde eieren be- 
teekent. Hieruit blijkt wel, dat voorloopig het nut van eipara- 
sieten voor het opruimen van de ringelrups in Amsterdam 
practisch van geene beteekenis is. Wit ringen, gekweekt bij 
verschillende temperaturen en vochtigheid, kwam een onge- 
veer gelijk percentage parasieten te voorschijn, wat voor ons 
eene reden is te veronderstellen, dat dit percentage door 
kweeken in onnatuurlijke omgeving niet benadeeld is. 

Bij het verder kweeken van de ringelrups, wat in rupsen- 
kasten en ook in hooge petrischalen geschiedde, kwamen 
eenige Braconiden te voorschijn, vermoedelijk Meteorus sp., 
. die zijne cocons aan dunne draadjes ophangt, en eene kleinere, 
donkere soort, vermoedelijk Apanteles sp. Beide mogen slechts 
volledigheidshalve genoemd worden, daar zij sporadisch wer- 
den gekweekt, en hun percentage 1 % niet overschreed. Zij 
zijn als van geene beteekenis te beschouwen. 

Interessant zijn hiertegenover T'achiniden als parasiet, die 
uit halfwassen, volwassen en reeds versponnen rupsen te 
voorschijn komen, tot 4 exemplaren per rups. Ook hunne 
beteekenis bij het onderdrukken van de plaag in de stad mag 
echter niet worden overschat. Het juiste percentage van deze 
parasieten kan voorloopig nog niet worden opgegeven, daar 
zij nu nog steeds blijven uitkomen; dit wordt geschat op 
10—11 %, wat heel wat meer dan andere parasieten betee- 
kent, doch op zichzelf niet veel is. Bovendien zijn reeds aan- 
wijzingen voorhanden, dat dit percentage alleen betrekking 
heeft op parasieten uit rupsen in parken verzameld, terwijl 


*) De juiste namen van verder genoemde parasieten, die inmiddels ter 
determininatie naar specialisten zijn opgezonden, zijn ons nog niet bekend. 


LXXXII VERSLAG. 


de rupsen uit de boomen langs grachten en straten aanzienlijk 
minder geparasiteerd zijn. 

Voorts valt het op, dat niet minder dan de helft van de 
uit de rupsen komende maden niet op normale wijze dadelijk 
een tonnetje vormt, doch een tijd blijft liggen, de donker- 
bruine kleur van het puparium verkrijgt, maar niet den ge- 
wonen vorm ervan, en inschrompelt. Vermoedelijk zullen deze 
larven geene vliegen opleveren. 

Interessant is, dat de maden altijd de rups verlaten tus- 
schen het 8ste en 9e abdominaal-segment, welke plaats later 
door een breed litteeken te herkennen is. De rups sterft 
dadelijk daarna. 

Een ander, mogelijk belangrijker, bondgenoot bij de be- 
strijding dan de genoemde parasieten, is een vorm van flache- 
rie, waaraan een aantal rupsen ten offer valt. Juiste cijfers 
ziin hierover moeilijk te verkrijgen, daar bij het kweeken de 
zieke rupsen alle andere snel besmetten en de epidemie binnen 
eenige dagen alle rupsen in eene kweekkast doodt. De om- 
standigheden van het kweeken in het laboratorium, misschien 
gebrek aan zonlicht, schijnen voor de uitbreiding der ziekte 
zeer gunstig te zijn. 

De parasieten van den bastaardsatijnvlinder. 

Deze kunnen ingedeeld worden in ectoparasieten van de 
jonge, in winternesten overwinterende rupsen en in endo- 
parasieten der oudere rupsen. 

Van de eerste categorie konden twee soorten gekweekt 
worden, uit de winternesten verzameld, zoowel in het Vondel- 
park, als ook op eenige punten in de stad, nl. een Monodon- 
tomerus sp. en een Eupteromalus sp. (Chalcididae.). Het 
hoogste aantal parasieten, dat uit één nest te voorschijn kwam, 
was 69, terwijl deze parasieten gezamenlijk hoogstens 1,5 % 
en gemiddeld 0,7 % rupsen voor zich opeischten. 

Van de tweede categorie werd Meteorus sp. in eenige 
exemplaren uit volwassen rupsen gekweekt. 

Het percentage door Tachiniden geparasiteerde bastaard- 
satiinrupsen werd dit jaar niet nagegaan. 

Tenslotte wil Spr. de aandacht vestigen op de zeer on- 
gunstige levensomstandigheden, die de parasieten in de stad 
vinden. Buiten de stad reeds is hun nut volgens de Flui- 
ter twijfelachtig. De parasieten, die na uitkomen uit den 
gastheer op den grond vallen en hier verpoppen of overwin- 
teren, gaan voor het grootste gedeelte onherroepelijk te 
gronde, daar zij in de grachten terecht komen, of van de 
straten worden opgeveegd. Dit geldt bijv. voor de besproken 
Tachiniden : hunne pupariën zijn glad, en vallen meestal uit 
de rupsenspinsels op den grond. Hierdoor is o.i. het genoemde 
verschil in aantal parasieten bij rupsen van parken en plant- 
soenen tegenover die van straten en grachten te verklaren. 
Hymenopteren zijn er beter aan toe, voor zooverre hun co- 
cons aan zijdedraadjes worden opgehangen of met eene losse 


VERSLAG. LXXXIV 


buitenste bekleeding aan boomtakken, die door de rupsen 
oversponnen zijn, blijven hangen. 

Het gezegde wordt met eenig fotomateriaal en met mate- 
riaal van opgezette parasieten toegelicht. 

Op eene vraag van den heer Mac Gillavry of niet 
verwacht kan worden, dat het parasietenpercentage met het 
toenemen der plaag zal stijgen, antwoordt Spr., dat dit nu 
reeds het derde jaar der plaag is, zoodat de vooruitzichten 
hierop nog weinig bemoedigend zijn. De wiagunemingen zullen 
evenwel worden voortgezet. 

De heer de Meijere wijst er op, dat het ook wel mogelijk 
is, de parasieteering door parasietenkweek op te voeren, en 
noemt in dit verband de bestrijding op Java van de Witte 
Wolluis (Oregma lanigera Zehntn.) door middel van den 
inheemschen parasiet Encarsia flavoscutellum Zehntn. (zie 
Hazelhoff in Arch. Suikerindustrie 1927 p. 599). 

De heer Diakonoff antwoordt, dat men in het algemeen 
in zulke gevallen onderscheid dient te maken tusschen 1) 
parasieten van kortelings ingevoerde schadelijke dieren, die 
zelf kunstmatig uit het land van oorsprong van het schade- 
lijke insect werden ingevoerd, en in het nieuwe land noch 
van hyperparasieten, noch van concurrentie te lijden hebben, 
en dus hun nuttig werk ongestoord kunnen uitoefenen — en 
2) parasieten van endemische schadelijke dieren, die zelf 
endemisch zijn en dus onderworpen blijven aan den ijzeren 
regel van het natuurlijk evenwicht in die streek. Mocht het 
nu een enkelen keer — lang niet altijd! — gelukt zijn, het 
aantal parasieten van de eerste categorie door kweeken en 
uitzetten te vermeerderen, zoo boekten de pogingen om zulks 
met parasieten van de tweede groep te doen, naar zijn weten, 
geen succes. Aan Spr. zijn in elk geval slechts voorbeelden 
van het mislukken van deze pogingen bekend. Zoo zijn 
b.v. jarenlang voortgezette proeven met het kweeken en ver- 
spreiden van Trichogramma, een endemischen parasiet van 
den suikerrietboorder (Scirpophaga) in Mysore en ook van 
eene andere Trichogramma-soort, een eveneens endemischen 
parasiet van de beruchte Tea Tortrix op Ceylon bij 
gebrek aan eenig resultaat ten slotte opgegeven. 

De heer Uyttenboogaart wijst op de geslaagde biologische 
bestrijding van den snuitkever (Gonipterus), die in Argen- 
tinié de Eucalyptus-boomen aantastte. Deze uit Australié af- 
komstige snuitkever werd in korten tijd onschadelijk gemaakt, 
toen de juiste parasieten eveneens uit Australié werden ge- 
importeerd. In dit verband is het interessant op te merken, 
dat twee soorten van dezen snuitkever in Argentinié werden 
geconstateerd, waarvan de eene tot nu toe nog niet in Austra- 
lié is gevonden. Beide soorten werden aangetast door den- 
zelfden parasiet, waarvan reeds was gebleken, dat hij, wat 
zijn waard betreft, sterk gespecialiseerd is. Dit doet Spr. 
onderstellen, dat de soort, die nog niet uit Australié bekend 


LXXXV VERSLAG. 


is (G. platensis Mar.), in Argentinië door mutatie uit de 
ingevoerde soort (G. gibberus Boisd.) is ontstaan. 

In memoriam Edw. Meyrick. 

In aansluiting aan het door den Voorzitter gezegde 
wil de heer Diakonoff voorts eenige woorden wijden in me- 
moriam van Edward Meyrick, een van de grootste 
Lepidopterologen van onzen tijd, die op 31 Maart 1938 te 
Marlborough is overleden. Meyrick werd op 24 November 
1854 in die stad geboren, en heeft zich van jongs af aan aan 
de studie der Lepidoptera, voornamelijk van de micro's ge- 
wijd. In 1876 zag zijn eerste artikel het licht, en zijne laatste 
publicatie dateert van November 1937. 

In deze periode heeft Meyrick als amateur — hij is zijn 
leven lang onderwijzer geweest — meer dan 20.000 soorten 
vlinders, voornamelijk Microlepidoptera, beschreven. Hij is 
de groote reorganisator van de systematiek der zoogenaamde 
Microlepidoptera geweest, en heeft zeer belangrijke bijdragen 
geleverd tot de Australische en Nieuw-Zeelandsche fauna, 
waarvoor zijn verblijf van eenige jaren in die landen zeer 
gunstig is geweest; later volgden beschrijvingen van Zuid- 
Afrikaansche, Zuid-Amerikaansche en ook van Voor-Indi- 
sche en Maleische micros. Bekend is zijn werk „Exotic mi- 
crolepidoptera’’, waarvan reeds 4 dikke deelen verschenen 
zijn, terwijl aan deel 5 gewerkt werd. Het bezit van eene 
enorme collectie, welke thans in het Britsch Museum van 
Natuurlijke Historie komt, is voor dit werk van onschatbare 
waarde geweest. 

Meyrick was de eenige specialist, die zich ernstig met 
de fauna van de Microlepidoptera van Nederlandsch Oost- 
Indië heeft beziggehouden, eenige incidenteele beschrijvingen 
van oudere auteurs, zooals Snellen, Klunder van 
Gijen, van Deventer, Pagenstecher en en- 
kele anderen uitgezonderd. Als fundament voor deze studie 
heeft de collectie van het Leidsch Museum gediend, eertijds 
door van Eecke aan Meyrick ter bewerking opgezon- 
den. In de laatste jaren was het vooral Dr. Kalshoven 
te Buitenzorg, die geregeld Microlepidoptera op Java liet 
verzamelen en kweeken en Meyrick van interessant ma- 
teriaal voorzag. Thans is Spr. geen specialist voor de Indo- 
Maleische fauna van deze groep bekend, hemzelf, die deze 
studie sedert eenige jaren heeft opgevat, uitgezonderd. Door 
velen zal Meyrick gemist worden. 

Mededeelingen over Nederlandsche Microlepidoptera. VIII. 

Voorts doet Spr. mededeelingen over eenige interessante 
Nederlandsche Microlepidoptera. Een drietal 
soorten kan als nieuw voor onze fauna gemeld worden. 

1. In het najaar van 1937 vond Spr. te Den Haag op den 
onderkant van de bladeren van Acer platanoides L. 
opvallende plooimijnen van eene Lithocolletis-soort, die van 
geene andere dan Lithocolletis plantanoidella de Joann., eene 


VERSLAG. LXXXVI 


Zuid- en Midden-Europeesche soort, konden zijn. De mijnen 
zijn rijkelijk verzameld, zoowel door Spr. als ook later, op 
zijne aanwijzing van de vindplaats, door den heer Ben- 
tinck. In April van dit jaar kwamen motjes uit, die veel 
op L. acerijoliella Z., welke soort op Acer campes- 
tre L. leeft, gelijken, doch behalve de voedsterplant ook 
eenige typische verschillen vertoonen. Verdere bijzonderheden 
over deze soort zal de heer Bentinck mededeelen. Eene 
uitvoerige en mooie studie over de op verschillende esch- 
doorns voorkomende Lithocolletis-soorten, nl. acerifoliella Z. 
(sylvella Haw.), platanoidella de Joann. acernella Z. (geni- 
culella Rag.) en pseudoplataniella Rag. (de laatste soort niet 
inlandsch) van de hand van Abbé de Joannis is ver- 
schenen in Ann. de la Soc. entomol. de France, jg. 88, p. 
405—416 (1919— 1920), waarin ook nauwkeurig de vier 
genoemde soorten worden onderscheiden. Spr. vertoont ma- 
teriaal van L. platanoidella, evenals van hare mijnen op 
Acer platanoides L. 

2. Op de 71ste Wintervergadering mocht Spr. mededeelen, 
dat Tinea misella Z. een synonym zou zijn van 7. insectella 
F., van welke laatste hij de genitalia van het type-exemplaar 
uit het Museum te Kiel heeft onderzocht. Thans is dit met 
zekerheid bevestigd, dank zij de vriendelijke medewerking 
van Mr. Pierce in Engeland, die in het Br. Mus. de geni- 
talia van het type van misella Z. heeft onderzocht, zoodat de 
naam misella Z. door den naam insectella F. moet worden 
vervangen. Bij dit onderzoek ontdekte Spr. eene nieuwe 
Tinea-soort, en wel tegelijkertijd met Mr. Pierce, eene 
reden, waarom deze soort onder beider namen als Tinea 
ditella Pierce et Diakonoff in het recent verschenen 
boek van Pierce & Metcalfe, „The Genitalia of British 
Pyrales, Deltoids and Plumes”, p. 68 (1938) is beschreven. 
Dit is dus de tweede nieuwe soort voor onze fauna; zij komt 
bovendien in Engeland en in Graz voor, en zal waarschijn- 
lijk ook in andere landen worden aangetroffen. Bij eene 
andere gelegenheid hoopt Spr. uitvoeriger op deze soort terug 
te komen. 

3. Op de 70ste Wintervergadering en op de 92ste Zomer- 
vergadering mocht Spr., mede uit naam van ons medelid, den 
heer Doets te Hilversum, het een en ander mededeelen be- 
treffende de Nederlandsche soorten van het geslacht Blasto- 
dacna. Thans is het gelukt, met zekerheid vast te stellen, dat 
er twee soorten in Nederland voorkomen, ééne levend in 
appeltwijgen, en eene andere in meidoornbessen. 
De eerste komt algemeen voor en is heel schadelijk in boom- 
gaarden; de tweede zal ook wel algemeen blijken voor te 
komen ; zij is echter moeilijker te kweeken, daar de rups in 
de bessen overwintert. Twee jaar werden de pogingen voort- 
gezet, met als resultaat twee 3 & en drie ? 2 door den heer 
Doets in Hilversum gekweekt en een 4 door Spr. verkregen 


LXXXVII VERSLAG. 


uit meidoornvruchten, verzameld in de Waterleidingduinen te 
Vogelenzang. De beide soorten onderscheiden zich door leef- 
wijze en door den tijd van voorkomen : de Crataegus-soort in 
Mei, de appelsoort in eind Juni en in Juli. Zij zijn bovendien 
duidelijk verschillend gekleurd : de appel-soort is donkerder, 
met witachtige teekening gemengd met okergeel op een 
koffie-bruinen ondergrond ; de meidoorn-soort heeft eene 
zuiver witte teekening, soms met sporen van gele schubben, 
op een zwart-grijzen ondergrond met eene violette tint. Een 
onderzoek der genitaliën heeft nog andere duidelijke verschil- 
len tusschen deze twee soorten aan het licht gebracht: de 
3 & zijn dadelijk aan den bouw van de sacculi te onderschei- 
den, waartoe deze van op zijde moeten worden bekeken; 
bij de appel-soort is de sacculus breed, met een toegespitsten 
top en een uitsteeksel aan den onderkant; bij de meidoorn- 
soort is de sacculus smaller, met een afgeronden top; de 
aedoeagus is bij de meidoorn-soort korter dan bij de appel- 
soort. Zeer merkwaardig is de gnathos bij de beide soorten 
gebouwd, in den vorm van twee korte armen, die achterwaarts 
zijn omgebogen en in eene trechtervormige verbreeding ein- 
digen, waarvan de rand getand is. Aangezien Mr. Pierce 
in zijn bekend boek ,, The Genitalia of the British Tineina’ de 
4 genitalia van de Blastodacna-soorten van voren en niet 
van opzij gezien afbeeldt, kon Spr. niet met zekerheid uit- 
maken, in hoeverre deze soorten met de twee bovengenoemde 
overeenkomen. Hij is daarom over de nomenclatuur dezer 
laatste voorloopig niet geheel zeker. Van de hand van 
T. Bainbrigge Fletcher en H. Steinger is in 
“The Entomologist s Record and Journal of Variation” jg. 45, 
p. 86 (1933) een artikel verschenen, waarin vier soorten 
worden onderscheiden. Volgens zijne tabel moeten onze soor- 
ten als volgt heeten : die van appel Blastodocna putripe- 
nella Z. en die van meidoorn B. hellerella Dup. De twee 
andere door hem genoemde soorten zijn met de vorige nauw 
verwant; atra Hw. heeft donker bruine voorvleugels, bijna 
zonder lichte teekening en leeft ook in appeltwijgen, en 
vinolentella H.S., levend in wingerdranken, bezit eenkleurige 
palpen. Materiaal van de besproken soorten wordt ter be- 
zichtiging rondgegeven. 

Ten slotte nog een paar lastige, doch noodzakelijke naams- 
veranderingen. Mr. T. Bainbrigge Fletcher, een 
autoriteit op het gebied van Microlepidoptera-nomenclatuur, 
publiceert in het genoemde tijdschrift eene serie artikelen 
over namen, die volgens de prioriteitsregels invalied blijken 
te zijn en daarom moeten vervallen. Thans is reeds het doods- 
vonnis uitgesproken over Eucosma (Epiblema) brunnichiana 
Schiff., waarvoor de naam farfarae Fletcher is voorgesteld 
(Ent. Rec. 50, p. 25) en Pammene fimbriana Z., die nu in- 
quilina Fletcher moet heeten (t. c., p. 53). Eene lange serie 
van andere namen zal spoedig volgen. 


VERSLAG. LXXXVIII 


Mededeelingen over Nederlandsche Lepidoptera. 

De Heer Bentinck vermeldt en vertoont het volgende : 

I. Een exemplaar van Panthea coenobita Esp. als vertegen- 
woordiger van het exemplaar op 12.6.37 door den heer van 
Lith te Epen gevangen, dat zich thans bevindt in de col- 
lectie van het Museum van Natuurlijke Historie te Rotter- 
dam onder beheer van den heer Landman. Deze zeld- 
zame soort is nieuw voor onze fauna. 

II. Eenige exemplaren van Gypsonoma neglectana Dup. 
uit Amsterdam en Overveen, nieuw voor onze fauna. Deze 
soort is zeer lastig van G. incarnana Hw. te onderscheiden, 
doch, wat de genitaliën betreft, zeer duidelijk verschillend. 

De heer Pierce onderzocht Spr.'s serie van incarnana, 
en ontdekte daaronder niet minder dan 7 exemplaren van 
neglectana. 

III. De heer Diakonoff had Spr. verleden najaar eene 
vindplaats gemeld van Lithocolletis-mijnen op Acer platanoi- 
des, dicht bij Waalsdorp te den Haag. Spr. nam vele mijnen 
mee en ook eenige, die hij in het Haagsche Bosch vond, en 
kweekte met succes een aantal exemplaren van de door den 
heer Diakonoff ontdekte nieuwe soort voor onze fau- 
na : Lith. platanoidella de Joannis. Spr. toont hierbij de ver- 
schilpunten aan van deze soort met Lith. sylvella Hw. van 
Acer campestre en geniculella Rag. van Acer Pseudoplatanus. 
Pater de Joannis ontdekte eenige jaren geleden deze 
nieuwe soort, die overigens sterk op sylvella gelijkt, doch die 
alleen op Acer platanoides leeft. 

IV. De heer Dufrane zond Spr. eenige exempla- 
ren van eene Coleophora sp., die volgens hem de echte 
Col. jlavaginella Z. zoude zijn, alleen voorkomende langs de 
Oostzee en in België, terwijl onze exemplaren van Col. fla- 
vaginella volgens hem Col. maeniacella Stt. zouden zijn. Spr. 
zond deze aan den heer Pierce, tezamen met zijne zoo- 
genaamde exx. van maeniacella uit Overveen, een ex. geheel 
overeenkomende met de echte flavaginella uit Meerssen, en 
een ex., dat volgens hem Col. annulatella Tgstr. zou zijn uit 
Overveen. De heer Pierce kwam tot de conclusie, dat 
de flavaginella exx. van Dufrane uit België, het ex. uit 
Meerssen, de exx. van maeniacella en het ex. van annulatella 
alle precies gelijk waren volgens het genitaliën-onderzoek, 
terwijl alle Coleophora-soorten anders zeer sterk onderling 
verschillen. Ook stemden zij geheel overeen met de Britsche 
exx. van annulatella. Volgens hem zouden dan alle ééne soort 
zijn, die locale rassen heeft, die in de grondkleur verschillen ; 
de naam flavaginella Z. is de oudste en blijft derhalve ge- 
handhaafd. 

V. Lithosia pygmaeola Dbld. en L. pallijrons Z. zijn vol- 
gens het genitaliën-onderzoek van den heer Pierce ééne 
soort. De verschillen, destijds door genitaliën-onderzoek 


LXXXIX VERSLAG. 


door Spr. aangetoond, blijken achteraf te gering te zijn, om 
2 soorten aan te kunnen houden ; verder merkte de heer 
Pierce op, dat deze verschilpunten niet constant zijn : alle 
overgangsvormen komen voor. L. pygmaeola Dbld. is de 
oudste naam en blijft gehandhaafd, terwijl L. pallifrons Z. 
als eene varieteit van deze beschouwd moet worden en dus 
vervalt als soort op onze lijst van inlandsche soorten. L. lu- 
tarella L. blijft eene goede soort ; hare genitaliën zijn duidelijk 
verschillend van die der beide andere. 

VI. Eenige bijzondere vangsten enz. : Een ex. van Lypusa 
maurella S. V. en een ex. van Leucodonta bicoloria Schiff. 
op 6.6.38 te Amerongen gevangen, 2 exx. van Lithocolletis 
viminiella Stt. van 29.5 en 1.6.38, wederom gekweekt uit Salix 
viminalis-mijnen uit Ruigenhoek, 2 exx. van Lith. betulae Z. 
uit Betula alba-bovenmijnen. 

VII. Ten slotte vertoont Spr. nog het zoo juist verschenen 
werk van «E AN Pierce en]. W. Met calice ine 
Genitalia of the British Pyrales with the Deltoids and Plu- 
mes , dit ter completeering van hun vroegere werk over de 
Genitalia der Lepidoptera. 

De heer Diakonoff zegt, dat Lypusa maurella in het Gooi 
niet zeldzaam schijnt te zijn : ons medelid de heer C. Doets 
vangt deze soort geregeld te Hilversum. 

Verder merkt hij op, dat in het laatste werk van Mr. 
Pierce eene zeer belangrijke revisie voorkomt van de 
nomenclatuur van de genera der Pyraliden. Voor de andere 
groepen van Microlepidoptera is deze nomenclatuur reeds 
door Meyrick en Bainbrigge Fletcher geschied, 
zoodat wij thans hiermede gereed zijn. 


Over Nederlandsche Micronecta-soorten. 

Als aanvulling op eene vroegere mededeeling (Winterver- 
gader. 1937) bericht de heer Reclaire nogmaals over Micro- 
necta meridionalis Costa, een van onze kleinste Corixidae, 
die een paar jaar geleden door den heer Geijskes bij 
Warmond teruggevonden werd. 

Op blz. 352 van zijn ,,Hemiptera Heteroptera Neerlan- 
dica” ('s-Gravenhage 1878) schrijft Snellen van Vol 
lenhoven aangaande Sigara 1) minutissima L. o.a.: „Het 
is mij niet bekend, dat dit insect door iemand anders hier te 
lande is gevangen dan door Perin ; hij ving het bij Leyden 
in Mei en Junij. Door de welwillendheid van den heer van 
der Wulp kwam ik in het bezit van 3 exemplaren uit die 
vangst.” 

Fokker schrijft in No. 4 (blz. 303) van zijn „Catalogus 
der in Nederland voorkomende Hemiptera” o.a. : „Te Leiden 
5 & 6, eenige exemplaren door Perin ; ik ving ook bij Leiden 


1) Dit genus heet tegenwoordig Micronecta. 


VERSLAG. XC 


in Mei een drietal. Ofschoon ik de voorwerpen van Perin, 
waarnaar S. v. V. zijne beschrijving van minutissima nam, 
niet ken, aarzel ik niet, ze op grond van de gelijkheid van 
vindplaats en van de beschrijving zelve, tot Scholtzii te bren- 
gen; minutissima is niet inlandsch. 1) 

Nu ontving Spr. eenigen tijd geleden van den heer Kr u- 
seman een aantal wantsen uit de verzameling van het 
Zoël. Museum te Amsterdam ter revisie. Hierbij bleken zich 
3 Micronecta meridionalis Costa (= scholtzii Fieb.) te be- 
vinden, gezamenlijk op één kartonnetje geplakt, gelijk dit 
vroeger vaak geschiedde en die nog in vrij goeden toestand 
verkeerden, en het vindplaats-etiket „Leid. 5. Per.” en naam- 
etiket ,,Sigara minutissima F. Sn. v. V. det” droegen. - 

Spr. laat het drietal rondgaan. Het is niet uitgesloten, dat 
dit de voorwerpen van Perin zijn, waarover Fokker 
meldt ze niet te kennen, te meer, daar Snellen van 
Vollenhoven spreekt over 3 ex. uit de vangst van Perin. 
Op de eene of andere wijze ziin de voorwerpen dan van de 
verzameling van S. v. V. naar die van het Zoöl. Museum 
te Amsterdam verhuisd 2). 

Ofschoon de bovenvermelde vondst van Micronecta meri- 
dionalis bj Warmond Fokker s opvatting reeds beves- 
tigde, is dit nu door het voor den dag komen van de voor- 
werpen van Perin wel ten volle geschied. Het is niet uitge- 
sloten, dat Perin het diertje destijds in groot aantal heeft 
gevangen, want het is bekend, dat het in groote scharen voor- 
komt, dusdanig, dat men het sjirpen op eenigen afstand reeds 
“heet te hooren. 

Onder de wantsen van het Zoöl. Museum bevond zich 
verder o.a. ééne Spathocera dalmani Schill, door Prof. de 
Meijere 6.00 te Amsterdam gevonden, eene ongewone 
vindplaats, daar het wantsje als bewoner van droge gronden 
bekend staat, waarop ook de overige Nederlandsche vond- 
sten duiden. Het komt echter bij wantsen wel meer voor, dat 
ééne en dezelfde soort zoowel op droge gronden als ook op 
vochtige terreinen heet te leven. 


Mededeelingen over eenige Nederlandsche Lepidoptera. 
De Heer Beijerinck heeft in zijn tuin te Wijster (Dr.) twee 
ongeschilde elzenhouten draadpalen van ca. 10 cm diameter, 
waarin larven van Sesia culicilormis L. huisden. Toen de 
eerste, op één der beide palen waargenomen vlinder werd 
gevangen (9 Mei 1938), staken er reeds drie ledige pop- 
huiden uit den zelfden paal. De andere paal vertoonde die 
nog niet. In het geheel zijn gedurende de maand Mei min- 
stens 30 poppen uitgekomen uit beide palen te zamen. Op- 


I) Sindsdien bij ons op enkele plaatsen gevonden. 
2) Met de coll. v. d. Wulp. — de Meijere, 


XCI VERSLAG. 


vallend was hierbij: 1°. dat de poppen uitsluitend versche- 
nen aan de naar het Zuiden gekeerde helft der palen, ter- 
wijl 2°. de poppen van den eersten paal, die eerder de morgen- 
zon ontving, voor zoover dit kon worden waargenomen, steeds 
vóór het middaguur uitkwamen, terwijl die van den tweeden 
paal, welke eerst later door de zon werd beschenen, tegen den 
middag tot vrij laat in den namiddag uitkwamen. 

Dit naar buiten komen der poppen kon meermalen worden 
gevolgd. De plaats was doorgaans niet van te voren herken- 
baar. De vliesdunne schorsrest brak open en met tusschen- 
poozen werkte de pop, waarschijnlijk met behulp van de be- 
doornde abdomen-ringen, zich kronkelend naar buiten tot de 
vleugelscheden vrij waren. Eene enkele maal ging het dier 
te ver naar buiten en rolde op den grond om daar uit te 
komen. Daarbij brak de pophuid los en kroop het insect snel 
naar buiten om zich dan eerst een poosje te zonnen. Daarna 
werden opeens met groote snelheid de vleugels gespreid, 
waarvoor het dier hoogstens eene halve minuut noodig had. 

Verder deelt Spr. mede, dat hij eene bijna volwassen rups 
van Gasfropacha quercijolia L. op Calluna vulgaris (L.) Hull 
aantrof in het centrum der Dwingeloo’ sche Heide in Drente, 
een veld van ca. 1400 H.A. oppervlakte. Dit exemplaar was 
lichtbruin van kleur en voorzien van duidelijke pijlvlekken 
op de segmenten. Een tweede, veel donkerder en nagenoeg 
effen aardkleurig exemplaar werd door den Heer G. A. 
Brouwer te Norgervaart gevonden op Salix aurita L.. 
Beide exx. hebben zich thans ingesponnen en zijn verpopt. 

Te Veenhuizen (bij het z.g. „Bergveen ) werd eind Juli 
1937 in het gras langs eene wijk door den Heer G. van 
Waning Bolt een dood exemplaar gevonden van Apa- 
tura iris L., nabij eene vliegplaats van Limenitis sibilla L. De 
omgeving lijkt geschikt voor de rupsen van beide soorten, nl. 
eikenbosch met vochtige leempaden en weelderigen onder- 
groei van kamperfoelie, frambozen en hier en daar Salix 
Caprea L.. Voor zoover hem bekend, is dit tot nu toe de 
noordelijkste vondst van Apatura iris L. in Nederland. 


Over eigenaardige „Entomologische” Literatuur. 

De Heer Mac Gillavry bespreekt eenige boeken uit zijn 
bezit, die onder eene zeer afzonderlijke entomologische ru- 
briek vallen. Terwijl toch de meeste mededeelingen op onze 
vergaderingen betrekking hebben op faunistiek, variatie, bio- 
logie, nut en schade en dergelijke, kunnen de insecten ook 
aanleiding zijn voor literatuur-beschouwingen. 

Zoo bestaat er eene uitgebreide literatuur over de insecten 
voorkomende in den bijbel en andere theologische geschriften. 
Onder deze rubriek zou men zelfs het gebruik van afbeel- 
dingen in het Oud-Egyptisch kunnen rangschikken. 

Dan, na de middeleeuwen, zijn de insecten naast andere 


VERSLAG. XCII 


dieren en ook planten, veelal een dankbaar hulpmiddel voor 
de zoogenaamde emblemata. Ziet men naar de oude afbeel- 
dingen van Hoefnagel, 1592, dan vindt men hierin een 
overgang van emblemata en raadsels naar de zuivere afbeel- 
dingen van het insect als zoodanig. Aldrovandus (circa 
1600) en Moufet (1634) mogen daarbij genoemd worden. 

Terwijl de eerste nog te veel aan de oude fabels hecht, 
laat Moufet reeds dien ouden ballast weg, en behoort dus 
niet meer tot de literaire entomologie. 

Zuiver chronologisch mag men dit niet opvatten, daar b.v. 
Hollar (1646) in tjd na Moufet komt, doch in op- 
vatting dichter bj Hoefnagel staat. 

Terloops zij opgemerkt, dat in zuiverheid van morpholo- 
gische afbeelding Hollar bj Hoefnagel niet halen 
kan. 

Deze twee auteurs kan men ook beschouwen als de voor- 
loopers der prentwerken, die den roem der bezitters van na- 
tuurhistorische cabinetten aan de buitenwereld moesten ver- 
kondigen. De ijdelheid der verzamelaars was wel de voor- 
naamste oorzaak dier publicaties. De insecten speelden daarbij 
meer de rol van kostbare curiositeiten en bij de rangschikking 
werd meer op het artistieke effect gelet, dan op systematische 
verwantschap. (Seba, Vincent enz.). 

Geheel buiten de genoemde rubrieken van entomologie met 
artistieken inslag staat de zuiver literaire en anecdotische 
entomologie, waar de entomologie alleen als subject eene rol 
speelt. 

Als voorbeelden noemt Spr. enkele fabels van Lafon- 
taine, gedichten van Guido Gezelle enz. Daar het 
meeslepen van eene bibliotheek voor Spr. eene onmogelijkheid 
was, heeft hij slechts eenige „lichtere lectuur meegebracht. 

In de eerste plaats een paar werkjes van Kleondas, 
Das Lob des Flohs, 1743, sl. en Kleondas, Das Lob der 
Fliege, 1746. Franckfurth und Leipzig. Deze werkjes vormen 
met: Das Lob des Spiegels en Das Lob des Papegeyes een 
verzamelbandje van uit het Fransch vertaalde satyren, zooals 
men ziet, slechts gedeeltelijk entomologisch. 

Jammer genoeg heeft een vroegere bezitter er Das Lob der 
Ameise und Das Lob der Spinne uit verwijderd. Wie de 
oorspronkelijke schrijver was, is Spr. niet bekend. 

Van dergelijke quasi-ernstige verhandelingen, waarmede 
de eene of andere literator zich amuseerde, zijn er verschei- 
dene. Eene bekende juridische is die van Opizius Joco- 
serius „Dissertatio juridica de eo. quod justum est circa 
spiritus familiares feminarum, hoc est pulices”. 

Horn en Schenkling (No. 16572) geven den titel 
van eene uitgave van 1688. vermoedelijk is het boekje echter 
veel ouder, zoo zag Spr. eene opgaaf van 1684 Liberovadi. 
Niet onmogelijk is het, dat het nog veel ouder is, en dat 


XCII VERSLAG. 


Martin Opitz (1597—1639) de eigenlijke auteur is, 
Toevallig ontdekte Spr. vorig jaar jaar een portret van dezen 
dichter, echter zonder toelichting. Verschillende uitgaven en 
vertalingen zijn bekend, maar al spreekt Spr. van een bekend 
werk, zoo is het toch uiterst zeldzaam, want noch Hagen, 
noch Horn, noch Spr. zagen er ooit een exemplaar van. 

Vervolgens vertoont Spr. een tekstboekje van „La grande 
Symphonie des Punaises’, paroles de M. M. Nadar et 
Charles Bataille, musique de M. Jacques Offen- 
bach. Partout et Nulle Part, mais dans l'arrière-boutique 
de tous les libraires. En l'an de Joie 1883. 

Vervolgens „l'Art entomologique” van Le Roux, waarin 
men, al in 1814, in ellenlange gedichten de entomologie be- 
schreven vindt. De erbij gevoegde toelichtende noten zijn 
echter wel noodig om te begrijpen welk entomologisch feit 
aan de verzen ten grondslag ligt. 

Ten slotte entomologie als grondslag voor kinderboekjes. 
Een zeer verspreid Engelsch kinderboekje leeft nog steeds 
voort, sinds ruim eene eeuw. Spr. vertoont de facsimile-repro- 
ductie van 1883 van eene der eerste uitgaven van Roscoe 
“The Butterfly s Ball, and the Grasshoppers Feast” 1808. 


Niets meer aan de orde zijnde, wordt de vergadering door 
den President, na dankzegging aan de sprekers, gesloten. 


VERSLAG. XCIV 


De contributie voor de Nederlandsche Entomologische 
Vereeniging bedraagt per jaar f 10.—, voor leden in het 
Rijk buiten Europa f6.—. Tegen storting van een bedrag 
van f 100.— in eens, of, voor personen in het buitenland, 
van f 35.—, kan men levenslang lid worden. De leden ont- 
vangen gratis de Verslagen der Vergaderingen (2 per jaar) 
en de Entomologische Berichten (6 nummers per jaar). De 
leden kunnen zich abonneeren op het Tijdschrift voor En- 


tomologie voor f 6.— per jaar. 
Voor niet-leden bedraagt de prijs van het Tijdschrift voor 
Entomologie per jaargang f 12.—, netto, en van de Ento- 


mologische Berichten f 0.50 per nummer. 


La cotisation annuelle de la Société Entomologique Néer- 
landaise est fixée à fl. 10 —. Contre un versement de fl. 100.— 
(pour les étrangers fl. 35.—) on peut être nommé membre 
à vie. Les membres reçoivent les Procès-verbaux des séances 
(2 par année) et les Entomologische Berichten (6 numéros 
par année). L'abonnement au Tijdschrift voor Entomologie 
est, pour les membres, fixé à fl. 6.— par année. 

Le prix du Tijdschrift voor Entomologie pour les personnes, 
qui ne sont pas membres de notre société, est fixé à fl. 12.— 
par volume, net, et des Entomologische Berichten à fl. 0.50 
par numéro. 


The subscription to the Netherlands Entomological Society 
is fixed at fl, 10.— per annum, Life-membership can be ob- 
tained by paying the amount of fl. 100.— (for foreigners 
fl. 35.—). The Reports of the Meetings (2 per year) and the 
Entomologische Berichten (6 numbers per year) are sent to 
all members. The subscription to the Tijdschrift voor Entomo- 
logie amounts, for members, to fl. 6.— per annum. 

For others the price of the Tijdschrift voor Entomologie 
is fl. 12.— per volume, net, of the Entomologische Berichten 
fl. 0.50 per number. 


Der Mitgliedsbeitrag für die Niederländische Entomologi- 
sche Gesellschaft beträgt fl. 10.— pro Jahr. Lebenslängliche 
Mitgliedschaft kann erworben werden gegen Zahlung von 
fl. 190.— (für Ausländer fl. 35.—), Die Sitzungsberichte (2 
pro Jahr) und die Entomologische Berichten (6 Nummer pro 
lahr) werden allen Mitgliedern zugesandt. Mitglieder kön- 
nen auf die Tijdschrift voor Entomologie abonnieren zum 
Vorzugspreise von fl. 6.— pro Jahr. 

Für Nichtmitglieder beträgt der Preis der Tijdschrift voor 
Entomologie fl. 12.— pro Band, netto, der Entomologische 
Berichten fi.0.50 pro Nummer. 


XCV VERSLAG. 


Voor de leden der Nederlandsche Entomologische Veree- 
niging zijn verkrijgbaar bij den Secretaris, J. B. Corporaal, 
p/a. Zoölogisch Museum, Plantage Middenlaan 53, Amster- 
dam (C.), voor zoover de voorraad strekt: 

Tijdschrift voor Entomologie, per deel (f 12.—) J 6.— 

Entomologische Berichten, per nummer (f 0.50) 0.20 

Verslagen van de Vergaderingen der Afdeeling 
Nederlandsch Oost-Indié van de Nederlandsche 
Entomologische Vereeniging, per nummer (f 0.50) ,, 0.20 

Handelingen der Nederlandsche Entomologische 


Vereeniging, van 1846—1858, met Repertorium . „ 1.25 
Verslagen der Vergaderingen . . . (f0.60) . 0.25 
Handleiding voor het verzamelen, bewaren en 

verzenden van uitlandsche insecten . . (f0.50) „ 0.40 
Repertorium betreffende deel I—VIII van het 

Tijdschrift voor Entomologie . . 050 
Repertorium betreffende deel IX—XVI ice US HO 


Repertorium betreffende deel XVII-XXIV id MOSS 
Catalogus der Bibliotheek met MS 2 I en 


Ilgtennitgayen 19382 ea. sr. 2,50 
P.C.T. Snellen, De Vlinders van Nederland, 
Macrolepidoptera, met 4 platen . . „ 10.— 
F.M.vander Wulp, Catalogue Be che de- 
scribed Diptera from South-Asia . . . (f3—) „ 2.40 
EM van der WiuliptentDr Je CHE 
Meijere, Nieuwe Naamlijst Nederl. Diptera . „ 2.10 
Jhr. Dr. Ed. Everts, Lijst der in Nederland en 
het aangrenzend gebied voorkomende Coleoptera ,, 0.30 
C. J. M. Willemse, Orthoptera Neerlandica 
(f5—) , 3— 
M. À. Lieftinck, Odonata neerlandica I & 
lApers deel: . . (f5—) , 3— 
Prof. Dr. J. Code Meijere, Die Larven 
der Agromyzinen, I, 1925. . . . (f5—) , 3— 


Dr. L. J. Toxopeus, De soort DI Gudde van 
plaats en tijd, getoetst aan de Lycaenidae van het 
Australaziatisch gebied (alleen voor leden) . . » 4— 
Dr. H. Schmitz S. J., In Memoriam P. Erich 


Wasmann S. J., met pd en lijst zijner geschriften 


(450 titels) at SUC 2150) 068 81650 
Dr. A. Reclaire, “Naamlijst Nederl. Wantsen 
(f6—) „ 3— 


Dr. A, Reclaire, id. Suppl 1934 (fj 1—_) 050 
Feestnummer ter eere van Dr. J. Th. Oudemans 

1932 (Supplement T. v. E. deel 75) . (f10—) „ 5— 
Dr. J. Th. Oudemans, In Memoriam Jhr. Dr. 

Ed. J. G. Everts, met portret en lijst zijner ge- 


schriften (326 titels). . sf 2000 
B. J. Wem sp ke; Catalogus der Nederlandsche 
Macrolepidoptera I; II, III, per deel. . (f6—) ,, 2.50 


De prijzen tusschen haakjes ( ) gelden voor niet-leden 
der Vereeniging. 


XCVI 


LUST VAN DE LEDEN 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, 


OP 1 AUGUSTUS 1938, 


MET OPGAVE VAN HET JAAR HUNNER 
TOETREDING, ENZ. 


(De Leden, die het Tijdschrift voor Entomologie Deel 
LXXXI ontvangen, zijn met een*, de Leden voor het 
leven met een $ aangeduid). 


EERELEDEN. 


*Prof. K. M. Heller, Weisser Hirsch, Strauss-Str. 211, Dres- 
den. 1911. 

*Prof. H. J. Kolbe, Steinäckerstr. 12, Berlin-Lichterfelde W. 
1913. 

*Dr. L. O. Howard, Principal Entomologist, Bureau of 
Entomology, Washington, D.C., U.S.A. 1929. 

*Dr. A. C. Oudemans, Burgemeester Weertsstraat 65, Arn- 
hem. 1932. 

*Dr. W. Horn, Habelschwerdt Allee 25, Berlin-Dahlem. 1933. 

*Prof. Dr. R. Jeannel, p/a Muséum National d'Histoire Na- 
turelle, 45bis, Rue de Buffon, Paris (Ve). 1936. 

“Prof. Dr. Aug. Lameere, Rue Dufacqz 74, Brussel. 1937. 
Perot. A. D mms, MA, sc. D, F.R.S., Zoological. La- 
boratory, The Museums, Cambridge, Engeland. 1938. 
Ro ERE dw Br Poulton, D. Se AM ARE RS etc. 
Wykeham House, Banbury-Road, Oxford, Engeland. 1938. 
*Prof. Dr. F. Silvestri, R. Istituto Superiore Agraria, Portici 

pr. Napoli, Italië. 1938. 


BEGUNSTIGERS. 


$*Het Koninklijk Zoölogisch Genootschap „Natura Artis 
Magistra”, Amsterdam (C.). 1879. 

$De Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen, Haarlem. 
1884. 

$Mevrouw J. M. C. Oudemans, geb. Schober, Huize ,,Scho- 
venhorst”, bij Putten (Veluwe). 1892. 


XCVII LIJST DER LEDEN ENZ. 


$Mevrouw de Wed. J. P. Veth, geb. v. Vlaanderen, 
‘s-Gravenhage. 1899. 

Mevrouw P. J. K. de Meijere, geb. v. Dam, Noorder Amstel- 
laan 17411, Amsterdam (Z.). 1913. 

Mevrouw J. S. M. Oudemans, geb. Hacke, Putten (Veluwe). 
1922. 

$Mevrouw E. Uyttenboogaart, geb. Eliasen, Heemstede. 1922. 

$Mevrouw J. J. Hacke, geb. Oudemans, Bronovolaan 14, 
‘s-Gravenhage. 1923. 

Mevrouw A. Y. S. Mac Gillavry, geb. Matthes, ‚de Haaf”, 
Bergen-Binnen (N.-H.). 1926. 

$C. A. Oudemans, Oude Delft 212, Delft. 1929. 

$Mevrouw J. S. Oudemans, geb. Hoeksma, Arts, Oude Delft 
DD Del} WOZ 

$Dr. Ir. A. H. W. Hacke, Bronovolaan 14, ‘s-Gravenhage. 
1929, 

$Mej. C. C. Oudemans, Prins Mauritslaan 53, ‘s-Gravenhage. 
1930. 

$Mevrouw C. A. H. Lycklama à Nijeholt, geb. Tabingh Suer- 
mondt, Twaalf Apostelenweg 75, Nijmegen. 1933. 


CORRESPONDEERENDE LEDEN. 


A. W. Putman Cramer, Lawrence Avenue 322, Westfield, 
New Yersey, U.S.A. 1883. 

Dr. L. Zehntner, Reigoldswil, Baselland (Zwitserland). 1897. 

Dr. P. Speiser, Medicinalrat, Kaiserstrasse 12, Königsberg 
Pr. 1,906. 

Dr. H. Schmitz S. J., Ignatius College, Valkenburg (L.). 
1921. 

*Dr. E. R. Jacobson, Ghijselsweg 6, Bandoeng, Java. 1928. 

Dr. K. Jordan, Zoological Museum, Tring, Herts., Engeland. 
1926: 

J. D. Alfken, Delmestrasse 18, Bremen. 1929. 

*A. d’Orchymont, Houba de Strooperlaan 132, Brussel II. 
1929, 

H. St. John Donisthorpe, c/o Department of Entomology, 
British Museum (Natural History), Cromwell Road, Lon- 
don S.W. 7, Engeland. 1931. 

Prof. Dr. G. D. Hale Carpenter, M. B. E., D. M., Penguelle, 
Hid’s Copse Road, Cumnor Hill, Oxford, Engeland. 1933. 


BUITENLANDSCHE LEDEN. 


*René Oberthür, Rue de Paris 84, Rennes (Ille-et-Vilaine), 
Frankrijk. — Coleoptera, vooral Carabiden (1882—83). 


LIJST DER LEDEN ENZ. XCVIII 


Dr. H. Schouteden, Directeur du Musée du Congo, Tervue- 
ren, België. — (1906—07). 

Corn. J. Swierstra, Directeur van het Transvaal-Museum. 
Pretoria. — (1908—09). 

“James E. Collin, ,,Rayland”, Newmarket, Engeland. — 


(1913—14). 
“Bibliotheek der R. Universiteit, Lund, Zweden. — (1915— 
16). 


Prof. Dr. Felix Rüschkamp, p. a. Philosophisch-theologische 
Hochschule, Offenbacherlandstr. 244, Frankfurt a/M. 
Süd 10. — Coleoptera (1919—20). 

*Dr. A. Clerc, 7, Rue de Montchanin, Paris (XVIIe), Frank- 
rijk. — Coleoptera, vooral Curculionidae orb. terr. (1926 
—27). 

“Dr. A. Avinoff, Director, Carnegie Museum, Pittsburg, Pa., 
U.S. A. — Lepidoptera (1928—29), 

Prof. N. Bogdanov—Katjkov, Instituut voor toegepaste 
Zoölogie en Phytopathologie, Troizkj str., 9, apt. 8, Lenin- 
grad. U. S. S. R. — Oeconomische Entomologie en Tene- 
brionidae (1928—29). 

*John D. Sherman Jr, 132, Primrose Ave., Mount Vernon, 
N.Y. U. S. A. — Bibliographie. (1930-31). 

*Dr. Marc André, Muséum national d'Histoire naturelle, 61, 
Rue de Buffon, Paris (Ve), — Acari (1933). 

*F. J. Spruijt, ,, Traprock Farm”, Deerfield, Mass., U.S.A. — 
(1933). 

Miss Th. Clay, 18, Kensington Park Gardens, London W.11. 
— Ectoparasieten (1938). 


GEWONE LEDEN. 


Pater A. Adriaanse M.S.C., Missiehuis, Bredasche weg 
204, Tilburg. — Hymenoptera (1938). 

Prof. Dr. H. J. van Ankum, Wilhelminalaan 34, Zeist. — 
Algemeene Zoölogie (1871—72). 

Dr. G. Barendrecht, Conservator Entomologisch Laborato- 
rium, Plantage Doklaan 44, Amsterdam (C.). — Hy- 
menoptera (1928-29), 

“Prof. Dr. L. F. de Beaufort, Buitengewoon Hoogleeraar aan 
de Gemeentelijke Universiteit; Directeur van het Zoölo- 
gisch Museum te Amsterdam, Huize „de Hooge Kley”, 
Leusden bij Amersfoort. — (1911—12). 

$Dr. W. Beijerinck, Biologisch Station. Wijster (Dr.). — 
(1930—31). 

P. J. Bels, biol. cand., Velserstraat 101, Haarlem. — Alge- 
meene Entomologie, vooral Formiciden (1934). 

A. C. V. van Bemmel, biol. docts., p/a Zoölogisch Museum, 
Buitenzorg, Java. — Algemeene Entomologie (1937). 

Ir. G. A. Graaf Bentinck, Electrotechn. Ing., Bloemendaal- 
sche weg 196, Overveen. — Lepidoptera (1917—18). 


XCIX LIJST DER LEDEN ENZ. 


Chr. Berger, med. stud., Rapenburg 47, Leiden. — Coleopte- 
ra (1934). 
K. J. W. Bernet Kempers, Oud-Directeur der Registratie en 


Domeinen, Riouwstraat 152, ‘s-Gravenhage. — Coleoptera 
(1892—93). 

A. J. Besseling, Koningsweg 30, ‘s-Hertogenbosch. — (1923 
EZ 


$*Dr. J. G. Betrem, Entomoloog b/h. Proefstation Malang, 
Boeringweg 15, Malang, Java. — Hymenoptera (1921—22). 

Dr. J. A. Bierens de Haan, Privaatdocent aan de Universiteit, 
Minervalaan 26, Amsterdam (Z.). — (1918—19). 

Ir. P. A. Blijdorp, Harnjesweg 78L., Wageningen. — Toe- 
gepaste en Algemeene Entomologie, vooral Orthoptera 
(1933). 

“Dr. H. C. Blöte, Conservator aan ‘s-Rijks Museum van 
Natuurlijke Historie te Leiden, Wilgenlaan 8, Voorscho- 
ten. — (1923-24), 

*W. C. Boelens, Arts, Hengelo (Ov.). — Coleoptera (1938). 

D. G. J. Bolten, J. v. Oldenbarneveldtlaan 24, Amersfoort. — 
Water-insecten (1937). 

Prof. Dr. H. Boschma, Directeur van 's-Rijks Museum van 
Natuurlijke Historie te Leiden. — (1935). 

Dr. J. Bosscha, Parc-Hotel, Merano (Italia). — Coleoptera 
(1882—83). 

Mevrouw C. M. Bouwman-Buis, Ostadelaan 17, Bilthoven. 
— Arachnidae (1937). 

C. J. Briejér, biol. docts., Stationsweg 226, Hillegom. — 
Toegepaste Entomologie (1936). 

J. Broerse, Rustenburgerstraat 108, Amsterdam (Z.). — 
Nederlandsche Coleoptera (1923—24). 

*C. M. C. Brouerius van Nidek, A. v. Scheltemaweg 4, Ber- 
gen (N.-H.). — Coleoptera (1937). 

Prof. Dr. S. L. Brug, Instituut voor Tropische Hygiéne, 
Mauritskade 57, Amsterdam (O.). — (1931—32). 
Mej. A. M. Buitendijk, Witte Singel 73a, Leiden — Aptery- 

gogenea (1932). 

J. R. Caron, Van der Helstlaan 44, Hilversum. — Lepido- 
ptera (1919—20). | 
J. C. Ceton, „Grazia Felix”, Keijenbergsche weg 9, Benne- 

nekom. — Lepidoptera (1932). 

*H. Coldewey, litt. class. drs., „Nieuw Veldwijk”, K 73, 
Twello. — Lepidoptera (1919—1920). 

$J. B. Corporaal, Conservator voor Entomologie aan het 
Zoölogisch Museum, Plantage Middenlaan 53, Amster- 
dam (C.). — Coleoptera, vooral Cleridae (1899—1900). 

Rector Jos. Cremers, Looiersgracht 7, Maasstricht. — 
Coleoptera en Lepidoptera (1906—07). 

Dr. K. W. Dammerman, Directeur van 's Lands Plantentuin, 
Buitenzorg, Java. — Algemeene Entomologie (1904—05). 


LIJST DER LEDEN ENZ. C 


“Het Deli Proefstation, Medan, Sumatra. — (1908—09). 

*A. Diakonoff. biol. docts., Nic. Maesstraat 91, Amsterdam 
(Z.). — Microlepidoptera; Algemeene Entomologie (1933). 

Prof. Dr. W. M. Docters van Leeuwen, Bergweg 159a, 
Leersum. — (1921—22). 

Ir. J. Doeksen, Herman Coleniusstraat 29, Groningen. — 
Thysanoptera (1937). 

*P. H. van Doesburg, Cantonlaan 1, Baarn. — Coleoptera 
(op 22). 

*C. Doets, Diependaalschelaan 286, Hilversum. — Micro- 
lepidoptera (1935). 

*G. Doorman, Julianaweg 14, Wassenaar. — (1915—16). 

F. C. Drescher, Pahud de Mortangesweg 3, Bandoeng, 
oa (1911212). 

Mr. E. J. F. van Dunné, Batavia, Java. — Lepidoptera 
(1911—12). 

*Prof. Dr. L. D. Eerland, p/a Rijksiniversiteit, Groningen. — 
(1935). 

*H. C. L. van Eldik, Van der Woertstraat 20, ’s-Graven- 
hage. — Lepidoptera en Coleoptera (1919—20). 

M. L. Eversdijk, Biezelinge. — Algemeene Entomologie 
(1919—20). 

A. M. J. Evers, Adelaarsweg 69, Amsterdam (N.). — 
Coleoptera (1937). 

§G. L. van Eyndhoven, Eindenhoutstraat 36, Haarlem. — 
Lepidoptera (1927—28). 

FE. C. J. Fischer, Persijnstraat 13a, Rotterdam. — Tricho- 
ptera en Lepidoptera (1929-—30). 

*Dr. H. J. de Fluiter, Entomoloog, Besoekisch Proefstation, 
Djember, O.-Java. — Toegepaste en Algemeene Entomo- 
logie, vooral Hymenoptera en Diptera parasitica 
(1929—30). 

Ir. J. J. Fransen, Amsterdamscheweg 18, Arnhem .— Toege- 
paste, vnl. Landbouwentomologie (1935). 

Dr. C. J. H. Franssen, Dierkundige bij het Instituut voor 
Plantenziekten, Bataviasche weg 18, Buitenzorg, Java. — 
Aphididae, Paussidae (1928—29). 

$*Dr. D. C. Geijskes, p/a Landbouwproefstation, Paramaribo, 
Suriname. — Aquatiele Neuropteroidea (1928—29). 

*Mej. A. Gijzen, biol. docta., Bergweg 236b, Rotterdam. 
Microlepidoptera (1929—30). 

W. H. Gravestein, Rubensstraat 87, Amsterdam (Z.). — 

Coleoptera (1937). 

*T. A. M. van Groenendael, arts, Wilhelminastraat 21, Soe- 
kaboemi, Java. — (1930—31). 

Dr. J. A. W. Groenewegen, leeraar aan de H.B.S., Johan 
de Withstraat 49, Leiden. — Arachnoidea (1929-30). 

Ir. M. Hardonk, Sportlaan 164, ‘s-Gravenhage. — Macro- 
lepidoptera (1938). 


CI LIJST DER LEDEN ENZ. 


P. Haverhorst, Wilhelminapark 70, Breda. — Lepidoptera 
en Hymenoptera aculeata (1928—29). 

H. Hoogendoorn, Markt 216, Oudewater. — Algemeene En- 
tomologie, vooral Trichoptera (1934). 

SP. W. Hummelinck, Maliebaan 22, Utrecht. — (1938). 

Het Instituut voor Plantenziekten, Buitenzorg, Java. — 
(1930—31). | 

Mej. A. Jaarsveld, biol. docta., Javalaan 10, Baarn. — Alge- 
meene Entomologie (1929-30). 

$*Dr. E. R. Jacobson, Ghijselsweg 6, Bandoeng, Java. — 
Algemeene Entomologie (1906—07). 

J. A. Janse, Damrak 57, Amsterdam (C.). — Lepidoptera 
Rhopalocera (1930—31). 

P. J. Janse Jr., p/a Ondern. Silau Doenia, P. K. Tebing Ting- 
gih, Sumatra's O. K. — Diptera (1930—31). 

*W. de Joncheere, Singel 198, Dordrecht. — Lepidoptera 
(1913—14). 

C. de Jong, Assistent aan 'sRijks Museum van Natuurlijke 
Historie te Leiden, Hoogewoerd 14, Leiden. — Coleoptera 
(1926—27). 

Dr. W. J. Kabos, Lazarus Mullerlaan 5, Santpoort. — Di- 
ptera (1936). 

Dr. L. G. E. Kalshoven, Dierkundige bij het Instituut voor 


Plantenziekten, Buitenzorg, Java. — Algem. Entomologie 
(1921—22). 

Prof. Dr. C. J. van der Klaauw, Hloonileerank aan de Rijks- 
universiteit, Kernstraat 11, Leiden. — Toegepaste Ento- 


mologie (1929—30). 

$*B. H. Klynstra, Frankenstraat 60, ‘s-Gravenhage. — 
Coleoptera, voorn. Caraboidea (1902—03). 

$F. B. Klynstra, Frankenstraat 60, ‘s-Gravenhage. — Co- 
leoptera (1935). 

$S. B. Klynstra, Frankenstraat 60, ‘s-Gravenhage. — Co- 
leoptera (1938). 

*W. Koenraads, Klimopstraat 88, ‘s-Gravenhage. — (1933). 

Ir. H. Koornneef li, Mr. Sickeszlaan 20, Utrecht. — Hy- 
menoptera (1936). 

J. Koornneef, Hoogeweg 18, Velp (Geld.). — Algemeene En- 
tomologie, vooral Hymenoptera (1917—18). 

Mr. H. H. Kortebos, Directeur Twentsche Bank, St. Lam- 
bertuslaan 10a, Maastricht, — Lepidoptera (1935). 

W. J. Kossen, Nieuwe Meerdijk 110, Badhoevedorp (N.-H.). 
— Laboulbeniaceeén (1936). 

§*Dr. G. Kruseman Jr., Jacob Obrechtstraat 16, Amsterdam 
(Z.) — Diptera (1930—31). 

Dr. P. A. van der Laan, p/a Deli Proefstation, Medan, Su- 
matra, — (1934). 

Laboratorium voor Entomologie der Landbouwhoogeschool, 
Berg 37, Wageningen. — (1929—30). 


LIJST DER LEDEN ENZ. CII 


*Dr. S. Leefmans, lector a. d. Gemeentelijke Universiteit te 
Amsterdam, Brederolaan 11, Heemstede (Post Aerden- 
hout). — Algemeene Entomologie. Lamellicornia 
Mat 12), 

G. de Leeuw S. J, Hobbemakade 51, Amsterdam (Z.). — 
Algemeene Entomologie (1931—32). 

H. E. van Leyden, biol. docts., flatgebouw ,,Catsheuvel”, 
Adriaan Goekooplaan 111, ‘s-Gravenhage. — Lepidoptera 
(1915—16). 

B. J. Lempke, Oude IJselstraat 1211, Amsterdam (Z.). — 
Lepidoptera (1925—26). 

§*M. À. Lieftinck, Conservator, Zoëlogisch Museum, Buiten- 
zorg, Java. — (1919—20). 

J. Lindemans, Spoorlaan 90, Ermelo (G.). — Ichneumonidae 
(1901—02). 

N. Loggen, Heidestraat 49, Hilversum. — Lepidoptera 
(192425). 

*C. J. Louwerens, Hoofd le Hollandsch-Inlandsche School, 
Djember, Java. — (1928—29). 

$*Dr. D. Mac Gillavry, ,,de Haaf", Bergen-Binnen (N.-H.). 
— Coleoptera en Rhynchota (1898—99). 

$Dr. H. J. Mac Gillavry, Palaeontoloog, p/a N.V. Ned. 
Koloniale Petroleum-Mij, Soengei Gerong, Palembang, 
Sumatra. (1930—31). 

§Mej. M. E. Mac Gillavry, Aalsmeerderweg 301, Aalsmeer. 
(O.). — Lepidoptera (1929—30). 

*J. C. van der Meer Mohr, Directeur van het Deli Proef- 
station, Medan, Sumatra. — (1925—26). 

*Prof. Dr. J. C. H. de Meijere, Noorder Amstellaan 174", 
Amsterdam (Z.). — Diptera (1888—89). 

G. S. A. van der Meulen, Van Breestraat 170, Amsterdam 
(Z.). — (1924—25). 

*Museo Entomologico ,,Pietro Rossi”, Duino (Trieste), Italia 
— (1928—29). 

“De Nederl, Heidemaatschappij, Arnhem. — (1903—04). 

*De Nederlandsch-Indische Entomologische Vereeniging, 
p/a Instituut voor Plantenziekten, Buitenzorg, Java. — 
(1935). 

È Nies, Heuvel B 43, Deurne (N.-Br.). — Lepidoptera 

1935). 

*H. Th. Nieuwenhuijsen, Nonnenveld 86, Gorinchem. — 
Algemeene Entomologie (1927—28). 

A. C. Nonnekens, 2e Jan van der Heydenstraat 8, Amster- 
dam (Z.). — Coleoptera (1921—22). 

Dr. S. J. van Ooststroom, Assistent aan 's Rijks Herbarium te 
Leiden, Emmalaan 21, Oegstgeest. — Coleoptera (1935). 

Dr. A. C. Oudemans, Burgemeester Weertsstraat 65, Arnhem. 
— Acari, Pulicidae (1878—79). 

§J. C. Oudemans, Oude Delft 212, Delft. — (1932). 


CII LIJST DER LEDEN ENZ. 


$*Dr. Th. C. Oudemans, Landbouwkundig ingenieur, Huize 
„Klein Schovenhorst”, bij Putten (Veluwe). — Algemeene 
Entomologie (1920—21). 

À. A. van Pelt Lechner, Velperweg 79, Arnhem. — 


(1925—26). 
xD. Piet, Kruislaan 222hs, Amsterdam (O.). — Lepidoptera 
(1937). 


Plantenziektenkundige Dienst, Wageningen. — (1919—20). 

R. A. Polak, Weesperzijde 34 boven, Amsterdam (O). — 
(1898— 99). 

Proeftuin Z.-H. Glasdistrict, afd. Onderzoek, Zuidweg, 
Naaldwijk. — (1937). 

“Dr. A. Reclaire, Alexanderlaan 17, Hilversum. — Coleo- 
ptera, Rhynchota (1919—20). 

Dr. A. Reyne, Joh. Vermeerstraat 831, Amsterdam (Z.). — 
Algemeene Entomologie (1917—18). 

's Rijks Museum v. Natuurl. Historie, Leiden. — (1915—16). 

W. À. Schepman, Directeur Amsterdamsche Bank, Bossche- 
weg 25, Vught. — Coleoptera (1919—20). 

L. H. Scholten, C. 66, Lobith. — Lepidoptera (1923-24). 

Dr. E. A. M. Speijer, Pijnboomstraat 98, ‘s-Gravenhage. — 
Arachnoidea, vooral Pedipalpi en Scorpionidae (1932—33). 

*Het Staatsboschbeheer, Museumlaan 2, Utrecht. — (1937). 

*M. Stakman, Frederik Hendrikstraat 10, Utrecht. — 
(1921-22). 

Aug. Stärcke, Arts, Den Dolder (Utr.). — Formicidae 
(1925—26). 

Mej. Dr. M. N. Stork, Hobbemakade 951, Amsterdam (Z.). 
— (1928—29). 

Dr. À. L. J. Sunier, Directeur van het Koninklijk Zoölogisch 
Genootschap „Natura Artis Magistra’, Plantage Midden- 
laan 51, Amsterdam (C.). — (1927—28). 

H. Teunissen, Schellinglaan 19, Voorburg (Z.-H.). — Hy- 
menoptera (1937). 

Dr. G. van der Torren, van Oldenbarneveldweg 36, Bakkum 
(gem. Castricum). — Toegepaste Entomologie (1937). 
*Dr. L. J. Toxopeus, Raden Soemeroeweg 1, Buitenzorg, 

Java. — Indo-Australische Lycaeniden (1919—20). 
$*Dr. D. L. Uyttenboogaart, Adriaan Pauwlaan 8, Heem- 
stede (post Haarlem). — Coleoptera (1894-95). 

H. van der Vaart, Hagelingerweg 139, Santpoort (Dorp). — 
Coleoptera en Lepidoptera (1921—22). 

*F. T. Valck Lucassen, ,, t Molenblick”, Vorden (Gelderl.). 
— Coleoptera (1910—11). 

Dr. J. van der Vecht, Dierkundige bij het Instituut voor Plan- 
tenziekten, Buitenzorg, Java. — Hymenoptera (1926—27). 

*J. van der Velden, Borne (Ov.). — Lepidoptera (1938). 

A. Veldhuizen, Off. v. gez. 2e kl. K.N.M., villa ,,Duinoord”, 
Huisduinen (den Helder). — Lepidoptera (1934). 


LIJST DER LEDEN ENZ. CIV 


Prof. Dr. J. Versluys, 2tes Zoologisches Institut der Univer- 
sität, Wien I. — (1920—21). i 

M. C. J. Visscher, Vondelkade 18, Zwolle. — Lepidoptera 
(1935). 

Mevrouw Dr. B. de Vos, geb. de Wilde, J. M. Coenen- 
straat 22, Amsterdam (Z.). — Algemeene Entomologie 
(1926—27). 

*J. J. de Vos tot Nederveen Cappel, Amazoneweg 1, Was- 
senaar. — Coleoptera (1902—03). 

$Dr. A. D. Voüte, Tjisankoei-straat 10, Bandoeng, Java. — 
(1929—30). 

Mevrouw J. Voüte, geb. Broeksma, p/a Dr. Steensma, Clio- 
straat 20, Amsterdam (Z.). — (1931—32). 

F. van der Weerd, Ondern. Sinagar, halte Tjibadak bij 
Soekaboemi, Java. — Toegepaste Entomologie (1937). 
Dr. H. J. van der Weij, Amersfoortsche straatweg 91, Bus- 

sum. — Lepidoptera (1938). 

$*P. van der Wiel, Gerard Terborgstraat 23, Amsterdam 
(Z.). — Midden-Europeesche Coleoptera en Formicidae 
(1916—17). 

J. C. Wijnbelt, Ceintuurbaan 41, Amsterdam (Z.). — Mi- 
crolepidoptera (1924—25). 

J. Wilcke, biol. docts., Veeteeltstraat 4, Amsterdam (O.). — 
Hymenoptera (1936). 

§*C. J. M. Willemse, Arts, Eygelshoven (Z.-Limb.). — 
Orthoptera (1912—13). 

“Ir. T. H. van Wisselingh, Hoofdingenieur bij 's Rijks Wa- 
terstaat, Storm v. ‘s-Gravesandeweg 95, Wassenaar. — 
Lepidoptera (1924—25). 

*J. H. E. Wittpen, le Constantijn Huygensstraat 103huis, 
Amsterdam (W.). — Lepidoptera (1915—16). 

Het Zoölogisch Museum en Laboratorium, Buitenzorg, Java. 


— (1919—20). 


BESTUUR. 


Prof. Dr. J. C. H. de Meijere, President (1936—1942). 

Dr. D. Mac Gillavry, Vice-President (1938 —1944). 

J. B. Corporaal, Secretaris (1938-—1944). 

B. H. Klynstra, Penningmeester (1934—1940). 
(Postrekening der Ned. Ent. Ver.: 188130). 

Dr. D. L. Uyttenboogaart, Bibliothecaris (1934— 1940). 

F. T. Valck Lucassen (1936—1942). 


COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR DE 
PUBLICATIES. 


Prof. Dr. J. C. H. de Meijere (1936 —39). 
J. J. de Vos tot Nederveen Cappel (1937—1940). 
F. T. Valck Lucassen (1936 —39). 


(Vs 9 5 C On 


| UUy logy > 
Do Zas) 


? ; 
Parthenogenesis as illustrated in the late 
Dr. J. A. van Rossums experiments 
with Pseudoclavellaria amerinae 


L. (Hym. Tenthr.) 
. by 
Professor A. D. Peacock, D.Sc. 


University College (University of St. Andrews), Dundee, Scotland. 


During the period 1897—1904 the late Dr. J. A. van Ros- 
sum made in Holland a number of experiments in partheno- 
genesis with the saw-fly Pseudoclavellaria amerinae L. (1), 
known to him as Clavellaria amerinae L. Some very interes- 
ting results were recorded from time to time (2) but the death 
of the experimenter unfortunately prevented their being col- 
lated and discussed in the manner they deserve. A close 
examination of the data shows that they are too few for the 
formulation of many definite conclusions but that they do 
suggest interesting possibilities, especially if considered along 
with my own extensive breeding and cytological work with 
other species, notably Thrinax macula Kl. Such a considera- 
tion, however, would not be appropriate for this journal and 
the principal object of this paper is firstly to state clearly 
and exactly what facts v. Rossum discovered, and secondly 
to indicate the interesting possibilities raised by these facts ; 
incidentally, opportunity is taken to introduce the terms ‘par- 
thenogone’ and ‘parthenogonic’ to replace respectively the 
more cumbersome expressions 'parthenogenetically-produced 
organism’ and ‘parthenogenetically-produced respectively.” 


THE RESULTS OF THE BREEDING EXPERIMENTS. 


Parthenogenesis. These can be conveniently set out and 
understood by means of Tables 1, 2 and 3. One cardinal point 
that should be made clear is the type of offspring produced 
by individual parthenogenetic females. On this only three 
experiments furnish clear-cut information, one relating to 
the originator of the strain (1898), a second to a female 


* For these terms I am indebted to Dr. O. Skutsch and Mr. W. L. 
Lorimer, my colleagues of the Classical Department. 


FIRST 


1897. Larva found (XLVI). 
1898. *Female emerged April 28; pro- 
duced 35 eggs from which were obtained 


18 larvae (XLIII). 


"=" gite sacre a) 


1900. 1 4 emerged 1899. 3 @ @ and 8 9 9 emerged 1901. 1 4 and 1 9 emerged early in 


April13, after 2 years’ April 11-May 14 (XLII). 


PARTHENOGONIC  ‘ibernation (XLIII. *Six of these females laid 100 or so also found dead (XLIV). 
GENERATION parthenogenetic eggs giving 55 larvae, 


SECOND 


of which 45 spun cocoons (XLIII). 


a 


1901. 84 4 and 1900. 13 4 & and 29 9 emerged 1902. 144 & and 5 9 9 
April 12-May 15, after 3 years' hiber- 


29 © emerged April 13-28 (XLIII, XLV). 


April, after 3 years’ hibernation. 1 & 


emerged 


PARTHENOGONIC April 13-21, after *One of these females laid about 60 eggs nation. 2 & 4 also found dead in cocoon 


GENERATION 2 years’ hibernation (XLIII, XLV), which developed partheno- (XLV). 
(XLIV, XLV). genetically, giving 52 larvae. Only *Three of these females produced 
27 larvae survived to spin cocoons 70 larvae (XLVI). 
(XLIV). 
| | 
| | | | | | | 
THIRD 190254 ” emerged 1901.13 4 & il 1903. 7 8,8 1903. 7 4 & and 1904. 5 4 4 and 1905.1 © emer- 
April 18-May 3 after April 12-21, (XLIV ). emerge 3 è è emerged 4 Q 9 emerged ged May 4, after 
PARTHENOGONIC 2 years hibernation March 22-27, March 24-29 April 12-30, after 3 years’ hiber- 
GENERATION (XLV). after 3 years’ (XLVI, p. 63). 2 years’ hibernaton nation (XLVIII) 
hibernation *One of these fema- (XLVII). 
(XLVI, p.63). les produced 19 
larvae parthenoge- 
netically (XLVI). 
| 
FOURTH IOO ©) AA ani 
PARTHENOGONIC dead 3 (XLVII, p.LV). 
GENERATION 1905. 1 dead & 


. (XLVII, p. LIX). 


Table 1. The details of v. Rossum’s experiments in parthenogensis with Pseudoclavellaria amerinae L. 


* Denotes parthenogenetic breeding experiment. Roman figures refer to v. Rossum’s records. 


ILLUSTRATED IN THE LATE DR. J. A. VAN ROSSUMS ASO. 3 
1 9 (1898) 


Sand ONONCE 
a batch of 6 of these 
females used (1899). 


| 
Bn wands rene: 
1 2 used (1900). a batch of 3 of 
| these 9 2 used (1902). 
| | 
IAS 27828, andi8) 2792: 
1 2 used (1903). 


1186 


Table 2. The sources and progeny of the parthenogenetic females 


of the second parthenogonic generation (1900), and a third 
to a female of the third parthenogonic generation (1903). 
From the eggs of the first specimen 5 males and 9 females 
were reared, from those of second specimen, 24 males, and 
form those of the third, 11 males. 

The first result suggests that some parthenogenetic females 
are deuterotokous (amphoterotokous). But the deuterotoky is 
of a special kind, which may be termed ‘haploid-diploid’, 
because of the very different chromosome constitutions of 
the two sexes produced. For in hymenoptera males are 
haploid, being produced from unfertilised eggs which un- 
dergo two maturation divisions and come to possess the 
reduced or haploid number of chromosomes”, while partheno- 
gonic females are diploid and arise from eggs in which the 
diploid number is maintained or restored by some process of 
autoregulation +; and this condition is to be distinguished 
from that in certain other deuterotokously parthenogenetic 
organisms where both male and female offspring are diploid. 
The proportion of adults reared to eggs laid is 40% (Table 
3), not a high figure, but the number and proportions of ma- 
les and females obtained seem to rule out the possibility that 


* This statement is mainly based on researches in Tenthredinidae by 
Peacock and Sanderson (3), and Sanderson (4), which show that a 
number of tissues of the male have a chromosome constitution half that 
of the female. See also Schrader and Hughes-Schrader (5). The 
alternative view advanced is that the male has a diploid soma and a 
haploid germ-plasm ; see Vandel (6). 

+ Recent (unpublished) work on the thelytokous females of the saw-fly 

Thrinax macula Kl., by Peacock and Sanderson, shows that the egg 
undergoes one maturation division and remains diploid. 
In any case the two types of deuterotoky should be distinguished, for 
the two sexes in Hymenoptera are produced in different manners from 
those by which they are produced in certain other deuterotokous 
organisms. 


4 PROF. À. D. PEACOCK, PARTHENOGENESIS AS 


either sex has been produced in an exceptional manner, as 
in such cases where occasional females are found in parthe- 
nogenetically arrhenotokous species (e.g., Pteronidea ribesii 
Scop.) or occasional males in parthenogenetically thelytokous 
species (e.g., Pristiphora pallipes Lep.). 

The other two results, in which all-male broods were ob- 
tained, strongly suggest however that certain of the parthe- 
nogenetic females are purely arrhenotokous. The view is sup- 
ported on other grounds to be discussed later. 

In the specimens of 1900 the proportion of adults reared to 
eggs laid is also 40% : the records of the specimens of 1903 
do not permit an exact percentage being stated but it would 
certainly be lower than 58%, which is the approximate figure 
calculated from the proportion of adults obtained to the 
number of larvae which hatched. 

The other breeding experiments in which both sexes oc- 
curred in the offspring give us no clue as to the partheno- 
genetic behaviour of individual females so that the reason or 
reasons for the deuterotoky manifested is unknown. The re- 
sults obtained may have been due to one or a combination 
of the following phenomena: either individual partheno- 
genetic females were deuterotokous, as in the first exact 
result noted above ; or individual females might be either 
thelytokous — so far not known, or arrhenotokous, the latter 
condition being shown in the two exact results noted above. 

Sex Ratio. In all, 12 females were used in five breeding 
experiments, particulars of which are given in the following 
table. 


Date Females Eggs Larvae Offspring Percentage 

4 © offspring : eggs 
1898 1 35 18 5 9 ca 40 
1899 6 100 55 35 9 ca 44 
1900 1 60 52 24 — Cana 
1902 3 — 70 12 8 less than 28.6* 
1903 1 — 19 11 — less than 57.9* 


Table 3. Breeding results of five v. Rossum experiments. 
* Calculated by reference to number of larvae obtained. 


Efforts to arrive at some idea of the sex ratio from the 

figures of Table 3 are as follows : 
(1) From all 12 females were obtained 

87 6 6 and 26 2 2 (100: 30) 
(2) From the 3 isolated females were obtained 

40) "3s "and 9 ore GI00k 2225) 
(3) From the two batches of 6 and 3 were obtained 

47, 8.8 and 1719, 2 (100-836) 
(4) From the batch of 6 were obtained 

3503 & and OM or 71008237) 
(5) From the batch of 3 were obtained 

12 && and 8 22 (1002669) 


ILLUSTRATED IN THE LATE DR. J. A. VAN ROSSUM'S A.S.O. 5 


Beyond recording these figures little more can be said. 
Provisionally the ratio of males to females may be regarded 
as being of the order 100 : 30, but it is obvious that until we 
know whether the individual parthenogenetic females are of 
two kinds, ie, deuterotokous and arrhenotokous, and until 
the breeding data from a sufficiently large number of indi- 
vidual females is known, a more precise ratio cannot be cal- 
culated. It will readily be seen, for instance, that the propor- 
tion of males derived from the batches of 6 and 3 in these 
experiments will be materially affected by the number of ar- 
rhenotokous females in each batch. 

The Question of Dijferential Viability of the Sexes. An- 
other factor which may-operate in determining the sex ratio is 
differential sexual viability, and this factor is also to be con- 
sidered in coming to any conclusion regarding the nature of 
the parthenogenesis shown by individual females. 

The number of experiments performed and the proportions 
of adults reared (Table 3), judged by absolute standards, 
are not high. Nevertheless, according to my extensive expe- 
rience with several other species, the experimental results are 
not without significance. That the females are less viable is 
not borne out by the 1898 experiment, for more females than 
males were obtained : and that the males are the less viable 
is not shown by the 1900 and 1903 experiments, where males 
only were obtained. The experiments with batches of 6 and 
3 females, while they show that the sex ratio is in favour of 
the male, do not however indicate a scarcity of females. 

To my mind, the 1898 result, isolated though it is, should 
be interpreted as showing that some individual partheno- 
genetic females produce both males and females, and the 1900 
and 1903 results as showing that other individual partheno- 
genetic females produce only males ; briefly, that the species, 
parthenogenetically, is both deuterotokous and arrhenotokous. 
The matter will be further discussed later. Further, it is con- 
sidered that the sex ratio calculated from the experiments 
has not been influenced by differential sexual mortality but, 
rather, by the paucity of the experiments performed. 

The Males, Sexual Behaviour, and Manner of Reproduc- 
tion. Males are parthenogenetic products. It has been seen 
from 3 experiments that the males were derived from two 
types of parthenogenetic females, one deuterotokous and 
one arrhenotokous, while the other experiments with batches 
of parthenogenetic females do not allow us to draw any 
conclusions as to the manner of parthenogenetic male-pro- 
duction. The fundamental question of the determination of 
male-production will be dealt with presently but it may be 
said here that there seems no necessity for regarding the appe- 
arance of the male broods as being other than a phenomenon 
normal to the species, 


6 PROF. À. D. PEACOCK, PARTHENOGENESIS AS 


Regarding the health and vigour of the males, v. Rossum 
notes that those of the second generation were no less lively 
than those of the first ; that those of 1901 belonging to the 
third generation were only very little smaller than those of 
the second, while those of 1903 belonging to the third gene- 
ration, after three years’ hibernation, were large; that one 
of the fourth generation evinced readiness to pair. In my 
opinion there seems no season for the view that the vigour 
of males had diminished after four generations of partheno- 
genetic reproduction. 

In pairing experiments three males and three females were 
used. The first two males emerged in 1902 after three years’ 
hibernation but the type of mother which produced them 
(whether deuterotokous or arrhenotokous) is unknown. They 
showed no inclination to pair and v. Rossum mentions that 
this may have been due to the cold weather prevailing. The 
third male was derived from an arrhenotokous female of the 
third parthenogonic generation, and was a lively specimen 
which evinced readiness to pair. The female however resisted 
his efforts and a fight ensued in which she lost an antenna. 
The evidence is too scanty for arriving at any definite con- 
clusion regarding the sexual behaviour of either sex, though 
many observations on the sexual behaviour of Thrinax ma- 
cula, a species resembling in many respects P. amerinae, 
suggest the reasonable interpretation that the females carried 
on the strain without the assistance of the males and there- 
fore did not need highly developed sexual instincts. The 
evidence from the three experiments of v. Rossum, small 
though it is, does not run counter to this explanation. 

The origin of males from both deuterotokous and arrheno- 
tokous females has been seen. How these conditions have 
arisen is a fundamental question that will be discussed later, 
though it may be said here that there is no necessity for 
regarding the appearance of the two male broods which 
terminated the experimental series as being due to a 'depres- 
sion effect’ of continuous parthenogenesis in the strain. It 
is true that the experiments came to an end because males 
only were produced, but, as only two females were used to 
carry on the strain (one in 1900 and the other in 1903), it 
is more likely that the strain died out because insufficient 
females were used to carry it on. Further, analogy with the 
conditions proved to exist in Thrinax macula suggests the 
reasonable interpretation that the appearance of the two male 
broods in P. amerinae was really a normal phenomenon, the 
males being the offspring of arrhenotokous females. It is of 
course possible that some environmental factor(s) could 
bring about a change in the manner of parthenogenetic 
reproduction, i.e., from deuterotoky to arrhenotoky, but the 
nature of such factors is entirely unknown. 


ILLUSTRATED IN THE LATE DR. J. A. VAN ROSSUM'S A.S.O. 7 


One would not expect normal sexual behaviour in deu- 
terotokously parthenogenetic females, as in P. amerinae, or 
in thelytokously parthenogenetic females, as in 7. macula, 
by the very fact of their having become able to produce by 
parthenogenesis. The change in their genetical constitution, 
whatever its physical basis, has possibly created a bar to 
fertilisation even when a male does succeed in pairing. That 
such might be the case in P. amerinae is suggested by my 
experiments with 7. macula and Pristiphora pallipes in which 
the females show very little, if any, sexual behaviour, and 
in which infrequent pairings have been shown to produce no 
change in the kind of offspring normally produced in these 
species. Once female sexual instincts have become diminished 
or lost in this way two important consequences might follow : 
(1) certain of the males which the females may still be able 
to produce would be abnormal — undersexed ; 2) males, nor- 
mal or otherwise, in the presence of the new type of females 
would not react sexually to the normal extent. The first idea 
is supported by current views of cytology and genetics into 
which we cannot enter here. The second idea is not proved, 
for we lack knowledge of the stimuli that determine pairing 
in saw-flies. The absence of sexual behaviour on the part 
of the two amerinae males might have been caused by the 
cold weather (as suggested by v. Rossum) but the above 
argument shows an alternative explanation. If, however, the 
active behaviour of the third male be characteristic of ame- 
rinae males we see that bar to pairing or fertilisation is due 
to the nature of the female. 

It is possible, nevertheless, that arrhenotokously partheno- 
genetic females might still retain their sexual instincts and 
would pair, but no proof of this exists in v. Rossum's or any 
other saw-fly experiments. 


SUGGESTED INTERPRETATION OF PARTHENO- 
GENESIS IN P. AMERINAE. 


Bearing in mind how few are the known facts, it is neces- 
sary to proceed with caution in the attempt to interpret them. 
The following argument is therefore tentative. If we accept at 
their face-value the fact that there are two types of broods — 
one mixed and the other all-male, and the reasonable view 
that the species is maintained solely by the deuterotokous 
females, it follows that the deuterotokous females give rise 
the females of like kind, and, further, that there is the possi- 
bility of a second type of female, the arrhenotokous. The 
question then arises as to the origin of the arrhenotokous 
females, and the answer is: from the deuterotokous type, 
because there is no other source, for arrhenotokous females 
cannot produce their kind. The deuterotokous females must 


8 PROF. A. D. PEACOCK. PARTHENOGENESIS AS 


then be capable of producing males, arrhenotokous females, 
and deuterotokous females. 

The next problem relates to the incidence of these different 
kinds of individuals. One way of accounting for them is that 
the individual deuterotokous female can produce a mixed 
brood composed of males and two kinds of females, one 
purely arrhenotokous and the other deuterotokous. This, 
however, raises the more fundamental question as to what 
factors influence the deuterotokous females to produce these 
three types of offspring. This may be attacked by considering 
it cytologically ; diploid deuterotokous females produce re- 
duced, haploid, male-producing eggs, as well as autoregula- 
ting diploid eggs which will give rise to diploid male-produ- 
cing females, together with autoregulating diploid eggs which 
will yield again the diploid deuterotokous type of female. 

It is not very material to this paper as to what cytological 
processes produce these ends but what is important is that 
the eggs of one and the same female might be influenced 
to develop in three different ways. The influences at work 
may be hereditary or environmental, or both, but of these 
we possess no information. However, if the influences are 
hereditary, the course of events can be stated as above. (See 
Scheme below.) On the other hand, if we suppose the action 
of environmental factors, we are forced to suppose also that 
the reproductive material is unstable and can be affected to 
produce different kinds of eggs in different proportions. 
Once we suppose this there arises an alternative suggestion, 
namely, that, in reality, there is only one kind of female, 
which, under certain conditions, produces nothing but males, 
and, under others, a mixed brood of males and females. (See 
Scheme below.) In the first case the male broods are the 
grandchildren of a deuterotokous female, in the second the 
children. Yet, whichever is correct, the same principle is 
involved, namely, that the deuterotokous female is in an 
unstable state. 

With the interpretation in mind that P. amerinae main- 
tains itself by diploid parthenogenetic females but pos- 
sesses to a certain extent the now useless faculty for arrheno- 
tokous parth enogenesis, it is suggested that this species has 
been derived from a form (still the most common) which 
reproduced bisexually but was arrhenotokously partheno- 
genetic. How the faculty for deuterotokous parthenogenesis 
was acquired is unknown, presumably by some mutation. 
The reactions of this new faculty on the habits of the species 
are likewise unknown, though modern discoveries in cytology 
and genetics enable us to envisage some of them. These 
questions, however, lie beyond the scope of this paper. It 
would appear, however, that v. Rossum’s experiments show 
that amerinae is a species in which there has occurred the 


‘2eUuLJawe ellejj2aej2opnasq Ut sısauaßouayyıed jo 
saonejaidiaqui Buyensnyj sawayas [es180]0343 pue Jesıßojorg 


<— _sajemaj projdip 


SNOY0J013)nap pue (uz) <— sajewoy snoyozosornop Ajjeyuawepunz Papa sassoni 
(u) sajeur projdey <— jew] sajeu Jo À P 
(q) <— Ajeyuauepuny 
JO ‘(u) sajew projdiq pooiq pexiur Jena (q) 
pioydey saya JO !sajew Ja} 
(uz) sojewoj prodip <— (uz) sajeway projdip <— pooiq paxıyy <— snoyoyoraynaq 
x om 
SnOYOJ012]N2(T sn0Y0]0123n2(] (az) pooiq alen = a \ spury I 
JO sojeuoj è «— SIE: 
(u) sojew prordeg «— (uz) sajemay projdıp <— seu Rn 
snoyozouoy.a piojdi (e) pue sajeu jo Ee 
il yuy 
(u) sajew piordeH POLE DESC 


1e918oj03fiD jes1dojorg 


10 PROF. À. D. PEACOCK, PARTHENOGENESIS AS 


loss of the bisexual process and the establishment of a new 
manner of reproduction, by a new type of female, rendering 
arrhenotokous parthenogenesis useless. 


SUGGESTIONS REGARDING THE EVOLUTION OF 
THE DIFFERENT KINDS OF PARTHENOGENESIS 
IN TENTHREDINIDAE. 


My study of v. Rossum's work, in conjunction with my own 
work on other forms, leads me to suggest, for some species 
at least, the probable course of evolution of the different 
kinds of parthenogenesis in saw-flies. The primitive con- 
dition was that of normal bisexuality, a condition now un- 
known in the group. The next was the development of 
arrhenotokous parthenogenesis whereby males come to be 
produced by a peculiar method, the continuation of the spe- 
cies however still depending upon bisexual reproduction ; this 
is the condition which exists today in the majority of saw- 
flies investigated and is probably found in all except those 
entirely dependent upon the females. The manner of evolu- 
tion of this type of parthenogenesis has been ably studied 
by the Schraders (5). Later, deuterotokous parthenogenesis 
entered and it is to be expected that at first it co-existed with 
the arrhenotokous type ; no species showing these characte- 
ristics have been discovered and it may be that none now 
exist owing to the success of the new method of reproduction. 
Next would be the success of the deuterotokous type of female 
at the expense of both the male-producing female and sexual 
type of female, or, to put it another way, the success of con- 
tinuous female parthenogenesis over bisexual reproduction ; 
under what circumstances such occurred is not known, though 
its occurrence is apparently testified by P. amerinae. The 
further stage would show the diminution of deuterotokous 
parthenogensis on the part of individual females and the 
substitution of thelytokous parthenogenesis, together with the 
diminution in number of males ; again the circumstances deter- 
mining these are likewise unknown but their operation seems 
to be testified in Thrinax macula, where, although thelytokous 
parthenogenetic reproduction is the rule, an occasional female 
sporadically may produce either a male brood containing odd 
females or an all-male brood. A later stage is shown in such 
types as Pristiphora pallipes where thelytokous parthenoge- 
netic reproduction is fixed, though a very small percentage 
of males occurs, these males being entirely useless in repro- 
duction. It is of course possible that rare males are accidental 
products, the results of some unusual irregularity in the ma- 
turation of eggs normally thelytokous, in which case it may 
be that thelytoky has arisen directly at some stage prior to, 
and independent of, the evolution of deuterotoky. No indi- 


» ILLUSTRATED IN THE LATE DR. J. A. VAN ROSSUM'S A.S.O. 11 


cations of this exist and the known biological facts, e.g., those 
relating to P. amerinae and Thrinax macula, indicate rather 
that thelytokous parthenogenesis has supplanted the deute- 
rotokous, and the latter the arrhenotokous, during the course 
of the evolution of the different kinds of parthenogenesis 
exhibited in the Tenthredinidae. Lastly comes the stage 
where only females exist, e.g., in Allantus (Emphytus) pal- 
lipes Lep. and others, this end being arrived at via deutero- 
toky, though, as just mentioned, some such forms may have 
developed thelytoky directly. 

A detailed and critical consideration of these suggestions 
is impossible without the aid of cytology and genetics, sub- 
jects outside the scope of this paper, so it is proposed to 
reserve such consideration for a future communication. 


ACKNOWLEDGMENTS. 


The preparation of this paper has been materially assisted 
by the late Dr. J. Th. Oudemans and Mr. J. B. Corporaal, 
who kindly supplied me with separata containing v. Rossum's 
notes, and by the Department of Scientific and Industrial 
Research of Great Britian, which has supported by a financial 
grant my researches on parthenogenesis. 


SUMMARY. 


1. The late Dr. J. A. v. Rossum’s records relating to his 
experimental observations on parthenogenesis in the saw- 
fly Pseudoclavellaria amerinae L. (Tenthredinidae), pu- 
blished between 1898— 1905, have been collated in order 
to ascertain exactly what they reveal. The data proved 
to be too few for the formulating of many definite con- 
clusions, though they suggest a number of interesting pos- 
sibilities, especially when read in conjunction with the 
extended observations by the writer of this paper on the 
species Thrinax macula Kl., the habits of which in many 
ways resemble those of P. amerinae. 

2. Beginning with a virgin female v. Rossum reared a strain 
in which four parthenogonic generations were obtained, 
the strain terminating when males only were obtained. 
The writer of this article does not regard this as showing 
that continuous parthenogenesis brought about male-pro- 
duction by some ‘depression process’ ; it is more probable 
that the strain ended because insufficient females were 
used for breeding. 

3. The number of experiments in parthenogenetic reproduc- 
tion was small, five. Three separate virgin females were 
used : one gave a mixed brood of and 5 && and 9 29, 
another 24 4 &, and another 11 4 $. It would appear 
therefore that both deuterotokous and arrhenotokous 
parthenogenesis exists in the species. In an experiment 


12 


PROF. À. D. PEACOCK, PARTHENOGENESIS AS 


involving a batch of six virgin females 35 ¢ 4 and 9 Q 9 
were reared, and in another involving a batch of three 
virgin females 12 & 4 and 8 9 © ; these experiments also 
show that deuterotokous parthenogenesis exists in the 
species but give no information regarding the partheno- 
genetic habit of individual females. 

The five experiments, involving the use of 12 parthogene- 
tic females, produced 87° 4 & and 26 2 9 and this ratio 
of 100 :26 may be regarded provisionally as approxima- 
ting to the sex ratio. Until the breeding results from a 
larger number of individual females are known an exact 
figure is impossible. 


. There is no indication of differential viability between 


the sexes. 

Three pairing experiments, involving three males and three 
females, were unsuccessful ; but the reason for this is un- 
known. As, however, the breeding experiments show that 
the strain was carried on so far by females only, it seems 
likely that the species is maintained by females only, and 
that the development of this type of parthenogenesis has 
resulted in a diminution or loss of the sexual instincts of 
the females. How far the males are abnormal in sex be- 
haviour is unknown. 

The production of male broods by certain amerinae fema- 
les parallels what occurs normally in the commonest type 
of saw-fly, where the unfertilised (but fertilisable) fe- 
males are male-producing. It follows that these amerinae 
females may likewise be fertilisable, though there is no 
evidence of this. The arrhenotokous females must be the 
offspring of deuterotokous females for there is no other 
source for them. 

To account for the production of arrhenotokous parthe- 
nogenetic females and deuterotokous parthenogenetic fe- 
males it is suggested that, in reality, there exists only one 
kind of female—deuterotokous, but reproductively unsta- 
ble; such a female, under certain conditions, produces a 
mixed brood of males, of male-producing females, and of 
deuterotokous females, but, under other conditions, produ- 
ces either males only, or a mixed brood of males and of 
deuterotokous females. Whether the sex-determining condi- 
tions are inherent or/and environmental remains unknown. 
The evolutionary aspect is discussed by the present writer. 
The arrhenotoky of P, amerinae, it is suggested, is vesti- 
gial, and the species is to be regarded as having originated 
by mutation from the form of saw-fly, still most common, 
where males are produced parthenogenetically from un- 
fertilised eggs and females sexually from fertilised eggs. 
By considering the facts relating to other species it is 
further suggested that at least one course of evolution of 


ILLUSTRATED IN THE LATE DR. J. A. VAN ROSSUM'S A.S.O, 13 


parthenogenesis in the Tienthredinidae has been as fol- 
lows : primitively bisexually-reproducing forms have been 
succeeded by arrhenotokously parthenogenetic forms, 
which subsequently mutated to produce deuterotokously 
parthenogenetic forms, from which arose the partially then 
completely thelytokously parthenogenetic forms. 

The detailed cytological and genetical consideration of 
parthenogensis in sawflies is reserved for a later paper. 


(1) 
(2) 
(3) 


(5) 


(6) 


REFERENCES. 
Enslin, E. — Die Tenthredinoidea Mitteleuropas. 
Beihejte Deutsch. Entom. Zeit. Berlin. 1918. 
v. Rossum, A. J. — Tijdschr. v. Entomol. XLI—XLIX, 
1898—1905. 
Peacock, A. D. and Ann R. Sanderson. Cytological evi- 
dence of male haploidy and female diploidy in a saw-fly 
(Hymen. Tenthr.) 
Proc. Second Intern. Cong. for Sex Research, 1930. 
Sanderson. Ann R. The cytology of parthenogenesis in 
Tenthredinidae. 
Bibliographia Genetica XIV, 1933. 
Schrader, F. and Sally Hughes-Schrader. Haploidy in 
Metazoa. 
Quart. Rev. Biol. VI (4), 1931. 
Vandel, A. La Parthenogenese. Paris. 1931. 


Over de insectenfauna van 
de Kagerplassen en omgevende wateren 


door 


Dr. D. C. Geijskes 


(Lab. v. Entomologie, Landbouwhoogeschool Wageningen) 


In December 1927 promoveerde J. P. Otto aan de Leidsche 
Universiteit op een dissertatie getiteld: „Een oecologische 
studie van de fauna der Kagerplassen en omgevende 
wateren . Deze verdienstelijke studie heeft ons voor het eerst 
een kijk gegeven op het leven in deze wateren. Bij het tot 
stand brengen van zijn proefschrift, zag de bewerker zich 
door de uitgebreidheid van stof genoodzaakt, zich in hoofd- 
zaak tot het plankton en bepaalde diergroepen van de bodem- 
fauna te beperken. Aldus werd als netelig speciaalgebied ook 
het insectenleven geëlimineerd. Dit is een der hoofdredenen, 
die mij ertoe hebben geleid, gedurende mijn studieverblijf te 
Leiden, meer speciaal op de insectenfauna van dit plassen- 
gebied te letten, om eventueel een aanvulling op Otto's werk 
te kunnen geven. Door velerlei omstandigheden is het mi 
helaas niet mogelijk geweest, het terrein zoo stelselmatig als 
wel wenschelijk ware geweest, te doorzoeken. 

Het verzamelde feitenmateriaal is in de periode 1928— 1936 
bijeengebracht, echter met onderbreking van enkele jaren. In 
hoofdzaak berusten mijn gegevens op gevangen imagines en 
al hetgeen, dat zoowel vanuit de boot, als langs de oevers op 
het land werd waargenomen. Vooral in later jaren verwisselde 
ik vaak het luchtnet voor het waternet, doch niet altijd bleek 
dit instrument in dit terrein bruikbaar. Het werken hiermede 
in de dichte rietgordels, of op de met steenslag beschoeide 
open kanten, is dikwijls ontmoedigend moeilijk. Dat zoo het 
gebodene geen aanspraak op volledigheid kan maken, is van- 
zelfsprekend. Toch heb ik gemeend goed te doen, mijn ge- 
gevens thans samen te stellen, temeer daar de kans op com- 
pleteering door verandering van woonplaats gering is ge- 
worden. 

De Kagerplassen vormen met de Brasemermeer en de 
Westeinderplas een restant, van het eens zoo uitgestrekte 
Haarlemmermeer. Ze zijn vooral door hun grillige vorm en 
het bezit van enkele groote eilanden getypeerd en vormen 
door hun afwisseling een eldorado voor de watersport- 
beoefenaars. De plassen zelf zijn als groote reservoirs voor 


15 


VAN DE KAGERPLASSEN ENZ. 


‘U219JM 2pu2A2BwO ua uassejdiaBey ap ueA UEENSIyIZIIAO 'T ‘Big 


N 


NISSVIAUIDVA 


319/0331 300 
à 


GIMOdAIIWAINWIIAVVA 


16 DR. D. C. GEIJSKES, OVER DE INSECTENFAUNA 


het boezemwater van het omringende polderland te beschou- 
wen; zij staan door tal van kanalen en vaarten met het 
buitenwater in verbinding. De Haarlemmermeer-ringvaart 
geeft naar het Noorden verbinding met het Spaarne en het 
IJ, het Oegstgeesterkanaal bij Katwijk met de Noordzee, 
terwijl de Leidsche trekvaart, de Zijl en de Zijp en vele 
kleinere vaarten met het achterliggende polderland in 
contact staan. y 

Limnologisch behooren de Kagerplassen, alsook alle overige 
Zuid-hollandsche plassen, tot de eutrophe binnenmeren. Het 
meest opvallende in hun bouw is de geringe diepte, zoodat 
ze als een breed, maar plat watervlak zijn te beschouwen. 
De gemiddelde diepte bedraagt ca. 2.5 m, vele gedeelten 
reiken echter tot 3 m, terwijl als grootste diepte 4 m bij 
uitzondering wordt gevonden (monding Oude Ade en Bal- 
gerij). De geringe diepte brengt met zich, dat bijna overal 
een breede litoraalzône, gekenmerkt door een vegetatiegordel, 
aan de oevers aanwezig is. Deze plantengordel is zeer een- 
vormig en begint op den wal meest met wilgenboschjes, af- 
gewisseld naar het water toe door Epilobium hirsutum en 
Iris pseudacorus ; dan volgt in het water al of geen Spar- 
ganium en een rietgordel van wisselende dikte, niet zelden 
een tiental meters breed, doch deze kan òf worden ver- 
vangen door Typha angustifolia òf plaatselijk geheel ont- 
breken. Hierbuiten groeit meestal een uitgestrekt veld van 
submerse Potamogeton, vooral in stillere gedeelten en soms 
vermengd met Nuphar in smal water, welke tusschen 1.50— 
2 m diepte eindigt. Op windhoeken met groote golfslag, is 
Potamogeton dikwijls door de mattenbies (Scirpus palustris) 
vervangen. Op gunstige plaatsen kan de litoraalzône zich tot 
dertig meter uit de wal uitstrekken. 

Buiten deze litoraalzône vinden we geen planten meer. 
We krijgen dan het sublitoraal in de beteekenis die Thiene- 
mann (1925) eraan hecht, hetwelk eigenlijk het geheele 
verdere bodemgedeelte beslaat, dat hier door de geringe 
diepte waarschijnlijk niet verder reikt, dan tot het bovenste 
sublitoraal in den zin van Lundbeck (1926), (— Eprofundal 
van Lenz 1928). Hier bestaat de bodem uit een fijne grijze 
gruisachtige massa, die dikwijls met veenbrokken is ver- 
mengd en door vele schalen van de driehoekmossel Dreis- 
sensia polymorpha Pall, en een Pisidium-soort wordt bedekt. 

Deze bouw en de geographische ligging van de plassen 
brengt voor de samenstelling van haar fauna, in dit geval 
meer speciaal voor de insectenfauna, zekere consequenties 
met zich. Het zijn vooral 3 factoren, die daarbij een rol spe- 
len: de geringe diepte, de wind en het zoutgehalte van het 
water. Door de geringe diepte ontbreekt een profundaal met 
zijn typische bewoners, daarentegen neemt het sublitoraal 
een zeer groot bodemoppervlak in beslag. Hierdoor zijn de 


VAN DE KAGERPLASSEN ENZ. 17 


bewoners van deze zône in staat gesteld, zich veelal mas- 
saal te ontwikkelen. Door de open ligging in het polderland, 
vlak onder de kust, is de invloed van de wind in dit plassen- 
gebied zeer groot; het heeft een dikwijls krachtige golfslag 
en een sterke beroering van het wateroppervlak tot gevolg. 
Dit vindt zijn uitdrukking in het voorkomen van vele bran- 
dingsvormen en rheophiele insectensoorten in het litoraal, 
terwijl anderzijds vele nektontisch levende stilwatervormen 
de plassen mijden. Ten derde is het water zwak brak (oligo- 
halien in de beteekenis van Redeke 1922), d.w.z. er komt 
volgens Otto 99— 322 mg/L Cl. in voor. Dit zout is afkom- 
stig, ten deele van de Noordzee door de verbindingen met 
het buitenwater, ten deele van de zoutere poldergedeelten, 
vooral in de Haarlemmermeerpolder, vanwaar het op de 
ringvaart en de Kagerplassen wordt geloosd. 

Otto heeft speciaal op de beteekenis van dit zoutgehalte 
voor de samenstelling van de fauna der Kagerplassen, t.w. 
de Evertebrata excl. Insecta, het dierlijke plankton en de 
vischstand, gewezen. Hij kwam hierbij tot de conclusie, dat 
de meeste diergroepen uit echte zoetwatervormen zijn sa- 
mengesteld, terwijl slechts enkele soorten als euryhaliene 
brakwaterbewoners zijn op te vatten, zooals: Leander lon- 
girostris H. M. Edw., var. robusta de Man (Decapoda), 
Neomysis vulgaris J. V. Thoms. (Schizopoda), Corophium 
lacustre Vanhöff. (Amphipoda), Cordylophora Caspia Pall. 
— lacustris Allm. (Coel.), Hydrobia jenkinsi Smith (Mol- 
lusca). Bij uitzondering en meer als toevalsgast, dringen 
soms mariene soorten tot in dit gebied door (Conger conger 
L. zeepaling). 

We zullen in het navolgende zien, dat deze zienswijze ook 
grootendeels voor de insecten opgaat. Als oorspronkelijke 
zoetwaterbewoners, ontbreken mariene vormen uit den aard 
der zaak geheel ; maar ook die vormen, welke als karakte- 
ristieke elementen van het mesohaliene brakwater bekend 
staan (bep. Chironomiden), ontbreken hier eveneens. Daar- 
entegen vinden we in vele groepen oligo-euryhaliene soor- 
ten vertegenwoordigd, welke in dit gebied niet zelden tot 
een groote individueele ontwikkeling komen. Over het al- 
gemeen echter is de insectenfauna der Kagerplassen soorten- 
arm te noemen; behoudens een enkele uitzondering, is zij 
uit hier te lande algemeen voorkomende soorten samenge- 
steld. 


EPHEMEROPTERA : 


Cloëon dipterum (L.) Bgts. algemeen, ook door Albarda 

van Leiden en Warmond (Ritsema) opgegeven. 

„ simile Fat. enkele nymphen tusschen oevervege- 
tatie Poelmeer en Eimerspoel. 


18 DR. D. C. GEIJSKES, OVER DE INSECTENFAUNA 


Caenis moesta Bgts.1) algemeen. 
,  horaria L. (= dimidiata Steph.) algemeen, reeds 
door Albarda van Leiden (v. Vollenh.) en 
Warmond (Ritsema) vermeld. 

Clo&on dipterum is vanaf half Mei-Sept. een zeer gewoon 
en typisch element van de fauna van het Zuid-hollandsch 
polderland. De 4 4 vliegen tegen zonsondergang gaarne in 
troepen langs oeverkanten en boven boschages, terwijl de 
2 9 meer geisoleerd in de vegetatie, of op hekwerk en tegen 
vensterruiten te vinden zijn. De nymphen leven in kleine 
plasjes en slooten tusschen waterplanten; in de oeverzône 
van de open plassen, vond ik ze niet. Hier treedt CI. simile 
er voor in de plaats, ofschoon ook deze soort aan de stillere 
gedeelten de voorkeur geeft. 

Of ook Cloëon inscriptum Bgts. hier voorkomt, heb ik niet 
met zekerheid kunnen vaststellen ; wel werd ze te Oegstgeest 
buitgemaakt (6.IX.1930). 

In de insectenfauna van de Kagerplassen, spelen de beide 
Caenis-soorten een overheerschende rol. Telkenjare treden 
ze vrij explosief in enorme hoeveelheden op; in veelvuldig- 
heid wint moesta het nog van horaria. Vanaf begin April tot 
eind Augustus verschijnen de subimagines en imagines van 
horaria, terwijl die van moesta gewoonlijk iets later tevoor- 
schijn komen, maar slechts tot einde Juni te vinden zijn. 
Tegen zonsondergang en tijdens onweer ook wel overdag, 
zwermen de uiterst teere en kleine subimagines bij duizenden 
dicht over het wateroppervlak, vanwaar ze uit de nymphen- 
huid zijn verrezen. Op stille avonden kunnen ze de vaar- 
tuigen, alsook de kleeren en haren van de watersportbeoefe- 
naars geheel bedekken en deze plaatsen voor hun vervelling 
tot imago benutten. Bijzondere aantrekkingskracht oefenen 
de vuurtorenlichten op deze diertjes uit, waarvan de witte 
palen met hen geheel grijs bedekt kunnen zijn. 

Hun naam getrouw, leven de imagines slechts kort; de 
4 & wellicht slechts enkele uren, de ©,$ waarschijnlijk hoog- 
stens 24 uren, gedurende welken tijd de copulatie en de 
eiafzetting plaats vinden. De eipakketten worden door de 
-2 2 aan de wateroppervlakte afgestreken. De nymphen van 
de Caenis-soorten zijn typische bewoners van het sublitoraal 
(zie ook Lundbeck, p. 128 en 168). Dit verklaart waar- 
schijnlijk ook hun massale voorkomen, gezien de omstandig- 
heid, dat het sublitoraal in de Kagerplassen verreweg het 
grootste gedeelte van het bodemoppervlak in beslag neemt. 


1) De soorten van het geslacht Caenis vormen systematisch een weinig 
gefundeerde en onzekere groep, welke een goede moderne revisie be- 
hoeft. Zekerheidshalve stuurde ik eenige exemplaren van mijn C. moesta 
naar de auteur ter contrôle op en mocht van Dr. Bengtsson te Lund 
(Zweden) de bevestiging der determinatie vernemen. 


VAN DE KAGERPLASSEN ENZ. 19 


De ontwikkeling der nymphe tot imago, vordert een tijds- 
verloop van een jaar. 

Omtrent de geographische verspreiding der waargenomen 
soorten, kan worden medegedeeld, dat allen van zeer uiteen- 
loopende plaatsen op het europeesche continent bekend zijn. 
Van Caenis moesta echter zijn tot op heden slechts 
weinig vindplaatsen bekend geworden ; de soort werd door 
Bengtsson (1917) uit Zuid-Zweden beschreven, nadien vond 
Schoenemund (1930) haar in het Ruhrgebied, terwijl Mej. 
de Vos (1930) haar naar nymphenmateriaal voor ons land 
van verschillende plaatsen in Noord-Holland (Terschelling, 
Wijde Blik, Dorssewaardpolder, Naardermeer, Geestmer- 
ambachtpolder), Friesland (Langweerderwielen, Coevorder- 
meer) en Limburg (Groote Molenbeek) opgeeft. De overige 
Ephemeroptera, behooren tot de algemeen voorkomende 
soorten in ons land. 


ODONATA : 


Ischnura elegans v. d. L. Van begin Juni tot half September 
overal langs de oevers, zoowel aan de plassen, 
als aan de omliggende vaarten en slooten, alge- 
meen. 

Agrion pulchellum v. d. L. zeldzaam, 1 © in de oever- 
vegetatie van de Kever (Kaageiland) 23.V1.1935. 

Aeschna grandis L. verspreid en niet talrijk; de eenige 
Aeschna, die regelmatig in het gebied verschijnt 
(Binnen Kaag, Oude Kooi, Aug.). 

Aeschna mixta Latr. niet algemeen ; in Sept. 1928 werden 
eenige exemplaren aan de Sever vliegend langs 
de rietzoom waargenomen. De soort mijdt even- 
als Ae. grandis de open plassen. 

Cordulia aenea L. niet algemeen ; in Mei aan polderslooten 
te vinden (Poelmeer, Lakerpolder). 

Orthetrum cancellatum L. sporadisch op afgemaaid hooi- 
land aan te treffen (Poelmeer 17 Juli 1935). Ook 
te Oegstgeest gevonden. Albarda vermeldt de 

soort van Leiden (de Graaf). 

Volgens Albarda zou Lestes virens Charp. door van Bem- 
melen te Warmond zijn gevangen. Vermoedelijk is deze 
zeldzame soort met den wind uit de duinstreek hierheen 
gevoerd, daar ze vroeger althans bij Noordwijk aan duin- 
plassen voorkwam. Behalve de genoemde soorten, geeft Al- 
barda nog de volgende libellensoorten van Leiden op : Lestes 
viridis v. d. L. (de Graaf), Lestes barbara Fab. (Périn), 
Lestes sponsa Hansem. (Herklots), Pyrrhosoma nymphula 
Sulz. (de Man), Agrion puella v. d. L. (Périn), Brachytron 
pratense Müll. (Périn), Ae. isosceles Müll. (de Graaf). 

Zooals uit het voorgaande blijkt, zijn de Kagerplassen arm 


20 DR. D. C. GEIJSKES, OVER DE INSECTENFAUNA 


aan libellen. De eenige algemeen voorkomende soort is 
Ischnura elegans, waarvan de nymphen in het zwak brakke 
water gunstige ontwikkelingsvoorwaarden schijnen te vinden. 
Het is trouwens van het cosmopolitisch geslacht Ischnura 
bekend, dat de soorten zich uit zouthoudend water kunnen 
ontwikkelen en daardoor dikwijls nabij de zeekust worden 
aangetroffen (zie ook Lucas 1930 p. 105). De nymphen zijn 
streng aan den plantengordel van het litoraal gebonden, ter- 
wijl ook de imagines zich meest tusschen de oevervegetatie 
ophouden en slechts ongaarne deze verlaten. De rijke ont- 
wikkeling van /. elegans staat hier wel in groote tegen- 
stelling met het schaarsche voorkomen van de weinige andere 
libellensoorten in dit gebied. Wellicht dat haar dominantie 
mede een gevolg is van de geringe concurrentie van andere 
soorten met gelijke levenswijze. Als eenige concurrente treedt 
hier Agrion pulchellum op, die echter door haar zeldzaam- 
heid geen rol van beteekenis speelt. Het is mogelijk, dat de 
nymphen van deze overal elders in het zoete water gewone 
soort, hier voor het zoutgehalte van het water te gevoelig 
zijn, om zich rijkelijk te kunnen ontwikkelen. 

De gevonden Anisoptera treden alle sporadisch ‚op. Het 
vermoeden ligt voor de hand om aan te nemen, dat alle waar- 
genomen groote libellensoorten uit de polderslooten van het 
omringende land afkomstig zijn en slechts terloops de plassen 
bezoeken, zonder er te huizen. Voor hun ontwikkeling vragen 
zij nl. stille bochten met rijke en drijvende vegetatie, welke 
echter in het eigenlijke plassengebied door het teveel bewogen 
water practisch ontbreken. In dezen speelt het gemis aan 
gunstige broedplaatsen boven de saliniteit van het water een 
doorslaggevende rol, aangezien het mij bekend is, dat o.a. 
Ae. grandis en mixta zich uit het mesohaliene polderwater 
van Noord-Holland kunnen ontwikkelen. 

Tenslotte zij nog opgemerkt, dat alle hier aangetroffen 
soorten tot de algemeenste vertegenwoordigers van onze 
libellenfauna behooren. Dit wijst erop, dat slechts de meest 
resistente soorten in deze omgeving kunnen gedijen. De ge- 
ringe soortenontwikkeling wijst eveneens op een voor Odo- 
nata ongunstig terrein. 


HEMIPTERA : (Dr. Reclaire det.) 


Chartoscirta cocksi Curt. Poelmeer 17.VI.1935 1 expl. 

Nepa cinerea L. aan onbegroeide slik-oevers op stille 
plaatsen algemeen. 

Sigara (Arctocorisa) striata L. Poelmeer 17.VI.1935 in 
aantal op ondiepe plaatsen. 

Sigara (Arctocorisa) Jalleni Fieb. dito, doch minder talrijk. 

Micronecta meridionalis Costa, Poelmeer 17.V1.1935 1 expl. 
op modderige ondiepe plaats. 


VAN DE KAGERPLASSEN ENZ. 21 


Mijn gegevens van de waterwantsen zijn verre van vol- 
ledig. Behalve de genoemde soorten, komen ook de gewone 
vertegenwoordigers der geslachten Notonecta, Gerris, Hydro- 
metra, Plea etc. meer in het bijzonder in de polderslooten 
algemeen voor. Ik verzuimde echter ze nauwkeurig bijeen te 
brengen. Een nadere beschouwing van het terrein doet echter 
spoedig inzien, dat het buitenwater voor de pleustontisch en 
nektontisch levende soorten geen gunstig woongebied vormt. 
Voor een goed deel kan hiervoor de te groote bewogenheid 
van het water aansprakelijk gesteld worden. Die soorten 
welke er in worden aangetroffen, munten uit door geringe 
lichaamsgrootte. 

Uit een faunistisch oogpunt, is de vondst van Mieronecta 
meridionalis van belang. Zij wordt het eerst in Snellen van 
Vollenhoven (1878) abusievelijk onder den naam minutissima 
L., als door Perin bij Leiden in Mei en Juni gevangen, ver- 
meld. Later geeft Fokker (1886) aan, de soort öök bij Leiden 
in 3 exemplaren gevonden te hebben en wijst erop, dat of- 
schoon hem de voorwerpen door Perin verzameld niet onder 
oogen zijn gekomen, hij niet aarzelt, ze op grond van de 
gelijkheid van vindplaats en van de beschrijvnig van Sn. v. V., 
tot Scholtzii Fieb. (= meridionalis Costa) te brengen. Door 
de vondst in Poelmeer, is haar voorkomen in de omgeving 
van Leiden thans wederom bevestigd. 


MEGALOPTERA : 


Sialis flavilatera L. 

Dit aan onze binnenwateren algemeen voorkomende in- 
sect, ontbreekt ook hier niet.1) Gedurende de eerste warme 
dagen in Mei, treedt ze op beschutte plaatsen dikwijls talrijk, 
doch nergens dominant op. Hoewel op vele plaatsen de larven 
in de plassen stellig gunstige ontwikkelingsterreinen kunnen 
vinden, is het bescheiden optreden der soort wellicht mede 
een gevolg van de directe invloed van de wind, waaraan dit 
plassengebied zoo sterk is blootgesteld. Het is zeer wel denk- 
baar, dat dit plompe en onbeholpen vliegend insect door de 
wind in haar bewegingen wordt belemmerd. Het is trouwens 
bekend, dat de ? 2 voor het afzetten van hun zwarte eipak- 
ketten op rietbladeren, een rustig, weinig gestoord plekje 
behoeven. Dit werd door du Bois en Geigy (1935) bij hun 
uitvoerige Sialis-studie aan de Sempachersee in Zwitserland. 
duidelijk geconstateerd. Zij vonden n.l. de eipakketten op de 
rietbladeren over de geheele breedte van de rietgordel op 
plaatsen, die niet of slechts zelden aan wind en sterke golf- 


1) Albarda (1889, p. 288) geeft haar van Leiden op (v. Vollenh.). 
Of ook S. fuliginosa Pict. aldaar voorkomt, zooals Alb. p. 289 eveneens 
vermeldt (Ritsema leg.), moet betwijfeld worden, aangezien mij is ge- 
bleken, dat de determinaties van Alb. deze soort betreffende niet te 
vertrouwen zijn. 


22 DR. D. C. GEIJSKES, OVER DE INSECTENFAUNA 


slag zijn blootgesteld, daarentegen op sterk aan de wind 
geëxponeerde plaatsen met een rietzoom van 12 meter breedte, 
slechts op de eerste vier meter van den oever af gerekend 
talrijk, op de daaropvolgende drie meter sporadisch, om in 
de buitenste vijf meter geheel te ontbreken. Dat op de Kager- 
plassen met hun doorgaands veel smallere rietzoomen de wind 
een belemmerende factor kan zijn voor het slagen van de 
eiafzetting van Sialis, is zeer waarschijnlijk. 

De larven bewonen vermoedelijk ook hier, behalve het lito- 
raal, het sub-litoraal voor het grootste gedeelte van hun be- 
staan (zie ook Lenz 1928, Lundbeck p. 128, 168 en du Bois 
& Geigy l.c.), alwaar het ze aan voedsel (Oligochaeten, 
Caenis-nymphen, Chironomiden-larven etc.) niet zal ont- 
breken. Na twee jaren verpoppen ze zich aan den oever op 
het droge. 


NEUROPTERA : 


Sisyra fuscata Fabr. 

Van dit kleine weinig opvallende insect, werd in Juni 1930 
één exemplaar in de oevervegetatie aan het Zweiland op 
het Kokeiland gevangen. Ongetwijfeld is dit diertje hier niet 
zeldzaam, doch valt door zijn kleinheid niet spoedig op. 
Snellen vond de soort te Leiden (Juni) en Ritsema in Leider- 
dorp (Aug.) (zie Albarda 1889 p. 294 1)). De larven leven 
in zoetwatersponzen, welke in de Kagerplassen op vele plaat- 
sen talrijk voorkomen en volgens Otto (1927) door de soort 
Ephydatia fluviatilis L. vertegenwoordigd worden. Sponzen- 
kolonies in Juli 1932 op Sisyra-larven onderzocht, leverden 
geen resultaat op, doch dit mag grootendeels aan het ver- 
gevorderde seizoen te wijten zijn geweest. 


HYMENOPTERA: (J. Koornneef det.) 
Pimpla taschenbergi D. T. 1 9 Sprietlaeck 10.V11.35, 


rietzône. 

Omorgus ferinus Holmgr. 1 9 Poelmeer oevervegetatie 
2.V111.35. 

Diapria bina Kie]]. (Proctotrup.) 1 ? Lakerpolder 
29.V11.32. 


Waterbewonende Hymenoptera zijn niet waargenomen. Of 
ze in de Kagerplassen voorkomen, is moeilijk te zeggen, maar 
niet waarschijnlijk te achten. Ze treden nl. op als parasieten 
in libellen- en wantseneieren, alsook in de larven van be- 
paalde Trichoptera. De hiervoor in aanmerking komende 
gastheeren zijn evenwel niet aangetroffen. 

Dat ik gemeend heb, de enkele terloops mee verzamelde 


1) Beide exemplaren bevinden zich nog in de coll. Wageningen, af- 
komstig uit de oude coll. ‘der N.E.V. Hieronder staat voor Leiden 
Snellen als verzamelaar aangegeven en niet Ritsema, zooals Albarda 
aangeeft. 


VAN DE KAGERPLASSEN ENZ. 23 


sluipwespen in mijn lijsten te moeten opnemen, vindt zijn 
reden in het feit, dat volgens den Heer Koornneef alle aan- 
getroffen soorten nieuw voor de Nederlandsche fauna zijn. 
Daarenboven kan als bijzonderheid vermeld worden, dat 
Diapria bina Kieff. tot nu toe slechts uit Nd-Italië bekend 
is, een bewijs te meer, hoe onvolledig onze kennis der sluip- 
wespen in het algemeen nog is! 

Naar de Heer J. Lindemans te Ermelo mij schriftelijk mede- 
deelde, verkreeg hij een paartje van Pimpla taschenbergi D.T. 
uit de rups van de bekende rietuil Calamia lutosa Hb., af- 
komstig uit Crefeld. We kunnen dus aannemen, dat deze 
sluipwespensoort de ook ten onzent in rietlanden gewone 
rietuil belaagt en aldus mede in de rietvegetatie thuis behoort. 


COLEORTERA: 


Hyphydrus ferrugineus L. Poelmeer enkele larven tus- 
schen oeverplanten 17.VII.35. 
Hydaticus sp. (verm. transversalis Pontopp.) dito, twee 
volw. larven. 
Enochrus melanocephalus Ol. één imago (P. v. d. Wiel 
det.) Poelmeer op ondiepe plaats met slik- 
bodem, 17.VII.35. 
Donacia clavipes F. 
op rietbladeren, vrij algemeen, Mei, Juni. 
Uit deze weinige gegevens blijkt reeds, dat de keverfauna 
niet nauwkeurig is nagegaan. De vermelde soorten kunnen 
dan ook moeilijk een indruk geven, van wat hier aan Coleop- 
tera voorhanden is. In het totale beeld spelen de waterkevers 
echter een ondergeschikte rol; we zien hier weer iets derge- 
lijks, als reeds voor de wantsen werd geconstateerd : geringe 
soortenontwikkeling, geringe lichaamsgrootte van de soorten, 
die in het buitenwater worden aangetroffen en een voor- 
komen aldaar in de rustigste gedeelten ervan. In tegenstelling 
hiermede, herbergen de polderslooten tal van algemeen voor- 
komende waterkevers, die echter niet nader zijn onderzocht. 


RICHOPTER A: 


Hydroptilidae : 
Agraylea multipunctata Curt. Groote sloot en Leede bij 
Eerd ZOO URE VAOD ESE 
Hydroptila dampfi Ulm. 10.VII.35, 9.VIII.36 in aantal 
Sprietlaeck. 
Orthotrichia tetensii Kolbe Poelmeer 9.VII.35 1 4. 
Oxyethira costalis Curt. Groote sloot 1.VIII.36 1 2. 
Polycentropidae : 
Holocentropus dubius Ramb. Warmond (Ritsema). 
picicornis Steph. Warmond 21.V.30 1 & 
(Ritsema). 


24 DR. D. C. GEIJSKES, OVER DE INSECTENFAUNA 


Cyrnus flavidus McL. Warmond (Ritsema). 
Psychomyidae : 

Ecnomus tenellus Ramb. Juni, Juli en Aug. zeer algemeen. 

Lype phaeopa Steph. Sprietlaeck 1.VIII.36 2 & 4, Seve 

LS ASI MINCE | 
Phryganeidae : 
Phryganea grandis L. algemeen, Mei-Juli. 
Agrypnia pagetana Curt. Warmond (Ritsema), Groote 
Sloot 1.8.36 1 &, Leiden (de Graaf), Oegst- 
geest 1.8.36 1 4. 
Leptoceridae : 

Leptocerus senilis Burm. zeer algemeen, Juni-Sept. 
aterrimus Steph. algemeen, Juni. 
cinereus Curt. Warmond en Leiden 
(Ritsema). 

Mystacides nigra L. zeer algemeen, Mei-Sept. 

azurea L. Warmond, Leiderdorp (Ritsema). 
5 longicornis L. algemeen, Juni-Sept. 

Oecetis ochracea Curt. zeer algemeen, Mei-Sept. 

furva Ramb. algemeen, Juni, Juli. 

lacustris Pict. Poelmeer 21.VI.35 14, Zwei- 

land 23.41.3578. 

Setodes tineijormis Curt. Warmond (Snellen). 
Molannidae : 

Molanna angustata Curt. Zweiland 3.1V.30 1 9, War- 

mond (Ritsema). 
Limnophilidae : 

Limnophilus rhombicus L. Zijl. V. 27 larven (Gorter), 
poldersloot. Sassenheim 2511125 larven 
(Gorter). 

Îlavicornis Fabr. Zweiland 28.V.29 1 2, 

Warmonderleede, begin Mei 27 volw. larven 

(Gorter). 

decipiens Kol. polderslooten omg. Leiden 

(Gorter). 

marmoratus Curt. idem. 

politus Mel. Zijl 24.1X.30, talrijk. 

afjinis Curt. Warmond, Leiden (Ritsema), 

Oegstgeest Mei, Juni en Aug. Sept. 
Anabolia nervosa Leach. algemeen, Sept. 

In deze soortenlijst treffen we twee nieuwe soorten voor de 
Nederlandsche fauna aan. Het zijn Hydroptila dampfi Ulmer 
en Orthotrichia tetensii Kolbe. Beide behooren tot de uiterst 
kleine motachtige Hydroptilidae, diertjes van slechts enkele 
mm grootte. Den 10en Juli 1935 trof ik na zonsondergang op 
de oeverplanten en de steenen beschoeiing van de Spriet- 
laeck een groot aantal kleine Hydroptilidae aan, die wegens 
hun vlugheid en geringe grootte moeilijk te bemachtigen wa- 
ren, Het bleek later, dat we hier met een Hydroptila-soort 


>> 


19 


19 


,* 


LA 


VAN DE KAGERPLASSEN ENZ. 25 


te doen hadden, die echter met geen der bekende inlandsche 
vormen overeenkwam. Zelfs mislukte aanvankelijk de deter- 
minatie met behulp van de uitvoerige werken van Mc Lachlan 
en Ulmer, ook nadat maceratie-preparaten van het genitaal- 
apparaat waren vervaardigd. Op den Oden Aug. 1936 zag 
ik nogmaals ter zelfder plaatse naar deze Hydroptila-soort 
uit en trof haar inderdaad in groot aantal, verscholen aan de 
onderzijde van enkele ruwe betonblokken wederom aan. Ook 
op de oeverplanten konden eenige exemplaren worden ver- 
zameld. In totaal werden een 20-tal individuen bemachtigd. 
Aan de hand van dit materiaal werd, na bestudeering van 
de jongste en zeer verspreide literatuur over deze insecten, 
de soort met zekerheid achterhaald. Ze bleek in 1929 door 
Ulmer in Zool. Anz., Bd. 80, pp. 264— 266, fig. 10—12, naar 
3 & & beschreven en afgebeeld te zijn. Twee daarvan waren 
afkomstig uit het Frische Haff (Lazarettschiffzug Danzig 3, 
18.VIII.1915, Dr. Horn leg.) en de andere uit Königsberg. 
am Licht, 24.VII.1920, Dr. Dampf leg. Haar vondst hier te 
lande is dus geheel onverwacht, Of dit insect ook verder langs 
de Oostzee- en Noordzee-kust in Duitschland voorkomt, zal 
voortgezet onderzoek moeten uitmaken. 

De tweede nieuwe soort voor de fauna, Orthotrichia tetensii 
Kolbe, werd den Oden Juli 1935 in 1 4 tegen het venster van 
een bootenhuis bij Poelmeer gevonden. Haar voorkomen in 
ons land kon worden vermoed, aangezien de soort uit het 
aangrenzende gebied van Duitschland bekend was en het 
diertje zich uit stilstaand plantenrijk water ontwikkelt. In- 
tusschen is ze mij ook uit de omgeving van Wageningen be- 
kend geworden, zoodat we stellig voor haar een groote ver- 
spreiding in Nederland kunnen aannemen. 

De overige vermelde soorten behooren bijna alle tot de 
meer gewone vormen, welke ook verder in ons land algemeen 
optreden. Door hun aanpassingsvermogen en hun soorten- 
rijkdom, zijn onder de Trichoptera niet zelden soorten als 
„Leitform” voor een bepaald watertype aan te wijzen. In 
de aanzienlijke en stellig vrij volledige soorten lijst van de 
Kagerplassen, is het evenwel moeilijk, om zulke typen aan 
te geven. Hier wordt de biotoop meer door het gezamenlijke 
soortencomplex, dan door een enkele ,,indicator -vorm ge- 
typeerd, waarbij de frequentie der soorten onderling een 
betere maatstaf voor de waardeering van het watertype aan- 
geeft, dan de qualiteit zelf. Zoo is de dominantie van de ver- 
tegenwoordigers der Leptoceridae zeer opvallend. Vooral 
Leptocerus senilis en Oecetis ochracea, alsook Mystacides 
nigra en longicornis beheerschen het beeld. Ook Ecnomus 
tenellus, een kleine Psychomyide, treedt zeer talrijk op en 
de reeds vermelde Hydroptila dampfi moet eveneens tot de 
karakteristieke elementen van dit gebied gerekend worden. 
Onder de Limnophilidae zijn Limnophilus [lavicornis, L. poli- 


26 DR. D. C. GEIJSKES, OVER DE INSECTENFAUNA 


tus en Anabolia nervosa als typische plassenbewoners te noe- 
men. 

Van deze soorten kan gezegd worden, dat ze zich meest 
uit stroomend of sterk bewogen water ontwikkelen ; vele 
kunnen zelfs als brandingsvormen worden aangemerkt (L. 
senillis, Oec. ochracea, L. aterrimus, H. dampfi (?), Lype 
phaeopa, Molanna angustata, An. nervosa). De meeste ove- 
rige soorten zijn stilwaterbewoners, ofschoon sommige het 
open water ook als larve niet mijden (Phr. grandis). Het 
meerendeel hiervan beperkt zich tot de stille oevergedeelten 
of tot de polderslooten met rijke vegetatie (Agr. multipunc- 
tata, Orth. tetensii, Ox. costalis, Holocentropus, Cyrnus, 
Setodes, L. affinis, rhombicus, marmoratus, decipiens, Agryp- 
nia pagetana). Ook sponzenbewonende Trichoptera-larven 
komen hier voor. Als zoodanig staan vooral de larven van 
Lept. senilis, in mindere mate die van Lept. fulvus en Ecnomus 
tenellus bekend (zie ook Silfenius 1906 en Lestage 1926). 
In een sponzenkolonie aan een brugpeiler bij Oud-Ade trof 
ik eens een aantal larven van Lept. fulvus in vrij grooten ge- 
tale aan (19.VII.32). Of mede door deze eigenaardigheid 
Lept. senilis en Een. tenellus in de Kagerplassen hun veel- 
vuldigheid te danken hebben, is moeilijk te beoordeelen. Wel 
weten we, dat de sponzenkolonies, die volgens Otto (1927) 
hier alleen door de soort Ephydatia fluviatilis L. vertegen- 
woordigd zijn, er zeer talrijk kunnen optreden. 

In hoeverre het zoutgehalte van de Kagerplassen van in- 
vloed is op de samenstelling van de Trichoptera-fauna, is 
eveneens moeilijk te bepalen. Doorgaans vormt een verhoogde 
saliniteit van het milieu een ongustige factor voor het in- 
sectenleven. En stellig geldt dit voor vele Trichoptera; ty- 
pische brakwaterbewoners kennen we in deze groep niet. 
Toch vinden we voor een aantal soorten in het oligohaliene 
water een sterke ontplooiing. Er werd reeds op gewezen, 
dat hier vooral verschillende Leptoceridae in opvallend aan- 
tal tevoorschijn komen. Zij wekken daardoor den indruk, zich 
hier in een optimum te bevinden. Ook Redeke (1932, p. 31) 
heeft op grond van de onderzoekingen van Mej. de Vos 
(1930) op deze eigenaardigheid gewezen en noemt onder de 
vele zoetwatervormen „die in den oligohalinen Binnengewäs- 
sern ausgezeichnet gedeihen”, voor de Trichoptera : Cyrnus 
flavidus, Phryganea grandis, Limnophilus rhombicus, fla- 
vicornis, Anabolia nervosa, waartoe nog de opmerking wordt 
gevoed: ‚Einige scheinen sogar das schwachbrackische 
Wasser zu bevorzugen, wie z.B. Oecetis ochracea und Setodes 
tinaeiformis". 

Met uitzondering van H. dampfi, waarvan de verdere ver- 
spreiding niet bekend is, ontwikkelen zich alle hier voor- 
komende soorten ook uit het zoete water en behooren aldaar 
mede tot de meer gewone verschijningen. Deze omstandigheid 


VAN DE KAGERPLASSEN ENZ. 27 


rechtvaardigt het vermoeden, dat we in de Kagerplassen en 
in het oligohaliene binnenwater in het algemeen, met een 
zuivere zoetwaterfauna, betreffende de Trichoptera, te maken 
hebben en wel speciaal met die soorten, welke de minder 
gunstige invloed van het zoutgehalte niet deert. We moeten 
dus een selectie van soorten aannemen, die zich naar gelang 
de omstandigheden tot de meer resistente vormen beperkt. 
Dat dit dikwijls samenvalt met wijdverspreide en algemeen 
voorkomende soorten, is een feit, dat we reeds bij de be- 
spreking der Odonata hebben opgemerkt. Hunne groote indi- 
vidueele ontplooiing in het brakwater kunnen we ons derhalve 
als door een grootere expansie-mogelijkheid door geringere 
concurrentie geboden, voorstellen. Dezelfde soorten, die in 
het zoete water door een grooter aantal andere, gelijklevende 
soorten in toom gehouden worden, tot een voor iedere bio- 
toop normale constante, ondervinden hier minder weerstand 
in hun expansie-mogelijkheid door geringere soortsnivel- 
leering. Hun soortconstante kan daardoor in het oligohaliene 
milieu hooger liggen, dan in het zoete water mogelijk is. Hoe 
grooter de soortenrijkdom in een biotoop, des te lager de 
constante voor iedere soort apart en omgekeerd. Worden 
dus in een gemeenschap een aantal soorten door bijzondere 
omstandigheden (in dit geval een hooger zoutgehalte) uitge- 
schakeld, dan stijgt voor het restant de soortconstante. Of- 
schoon dus de algemeene omstandigheden zich niet optimaal 
verhouden, kan toch een grootere individueele ontwikkeling 
bereikt worden. En de vermeende voorkeur is dan slechts 
schijn. 


DIPTERA excl. Chironomidae : (Prof. de Meijere det.). 
Orthorapha : 


Nematocera Tipulidae : 
Tipula unca Wied. (longicornis Schumm.) Poelmeer 
ONS Spacey SER 
5 scripta Mg. Poelmeer 9.VII.35 1 2. 
Pachyrhina scurra Mg. Poelmeer 9.VII.35 1 2. 
7 quadrifaria Mg. Oegstgeesterkanaal 6.VII.35 


ee 
ve analis Schumm. Poelmeer 21.VI — 2.VIII.35 
Teele 


Dicranomyia didyma Mg. Zweiland 23.VI.35 1 9, 
Sprietlaeck 10.VII.35 1 2. 

Rhamphidia (Helius) longirostris Mg. Poelmeer 9.VI.35 
Ken 

Limnophila nemoralis Mg. Poelmeer 9.VII.35 1 ©. 

Ptychoptera (Liriope) contaminata L. Zweiland 23.VI.1 
2, Sprietlaeck 23.VI.35 1 2. 


28 DR. D. C. GEIJSKES, OVER DE INSECTENFAUNA 
Brachycera 
Stratiomyidae : 
Stratiomyia furcata Fabr. Poelmeer 2.VIII.35 1 expl. 
Chrysomyia formosa Scop. Poelmeer 9.VII.35 2 expl., 
Sprietlaeck 10.VII 1 expl. 
Tabanidae : 
Haematopota (Chrysozona) pluvialis L. Zweiland 
23.VI.35 eenige expl. 
Leptididae : 


Leptis (Rhagio) tringaria L. Poelmeer 2.VIII.35 2 expl. 
Empididae : 
Empis livida L. Poelmeer 9.VII.35 3 expl. 
Hilara chorica Fall. Sprietlaeck 10.VII.35 3 expl. 
Dolichopodidae : 
Chrysotus gramineus Fall. Poelmeer 2.VIII.35 1 expl. 
Poecilobothrus nobilitatus L. dito 1 expl. 
Dolichopus claviger Stann. Poelmeer 21.VII.35 1 expl. 
di plumipes Scop. Zweiland 23.VI. 1 expl., 
Sprietlaeck 10.VII.35 1 expl. 
pennatus Mg. Zweiland 23.VI.35 1 expl. 
brevipennis Mg. Sprietlaeck 10.VII.35 
2 expl. 
Sympycnus annulipes Mg. Poelmeer 2.VIII.35 1 expl. 
Lonchopteridae : 
Lonchoptera (Musidora) lutea Panz. Poelmeer 9.VII.-2. 
VIII.35 5 expl. 
furcata Fall. Sprietlaeck 10.VII.35 1 expl. 


Cyclorapha : 
Syrphidae : 
Melanostoma mellinum L. Poelmeer 9.VII.—2.VIII.35 
4 expl. 
Muscidae : 


en 


de 


Myospila meditabunda Fabr. Sprietlaeck 10.VII. 1 expl., 
Poelmeer 2.VIII. 2 expl. 
Limnophora (Calliophrys) riparia Fall. Zweiland 23.VI. 
2 expl. 
Chortophila sp. Poelmeer 9.V11.35 1 expl. 
Coenosia tigrina F. Poelmeer 2.VIII.35 3 expl. 
Scatophaga merdaria L. oeverzône zeer algemeen. 
à stercoraria L. als vorige. 
Tetanocera ferruginea Fall. Poelmeer 9.VII.35 1 expl. 
Opomyza germinationis L. Poelmeer en Sprietlaeck 
9/10.V11.35 4 expl. 
Borborus (Cypsela) geniculatus Macq. als vorige, 2 expl. 
Limosina (Leptocera) roralis Rond. Poelmeer 2.V 111.35 
1 expl. 
De gegeven soortenlijst kan moeilijk op volledigheid bogen 
is niet toereikend om een beeld van de Diptera-fauna van 
Kagerplassen te geven. Ze is echter volledigheidshalve 


VAN DE KAGERPLASSEN ENZ. 29 


hier opgenomen en geeft weer, wat in 1935 gedurende en- 
kele excursies in de maanden Juni en Juli langs de oever- 
planten werd verzameld. De meest voorkomende soorten zul- 
len echter stellig hieronder te vinden zijn. Naar Prof. de 
Meijere mij mededeelde, behooren de gevonden soorten door- 
gaans tot de gewone vormen voor waterrijke streken. Opval- 
lend is het massale optreden van de beide Scatophaga- 
soorten ; niet zelden vormen deze vliegen bij slechts enkele 
slagen door de oeverplanten, groote ballen in het insectennet ! 
Onder hen wint merdaria het veelal in veelvuldigheid van 
stercoraria. De eerste houdt zich meer in de omgeving van 
kanalen en slooten op, de laatste is vooral langs de oevers 
van de wijde plassen te vinden. Onder de Tipulidae werden 
Pachyrhina analis en Tipula unca het meest waargenomen. 


Chironomidae : (Dr. Kruseman det.) 
Prothenthes punctipennis Mg. Poelmeer 2.VI—9.VII.35 
algemeen. 
Trichotanypus choreus Mg. Zweiland 23.VI. 1 & 3 8, 
Sprietlaeck 23 2 9. 
Cricotopus sylvestris Mg. Poelmeer 9.VI. 1 2, Zwei- 
land 23.VI. 74 6 2. 
> ornatus Mg. Sprietlaeck 10.VII. 1 &. 
do bicinctus Mg. Zweiland 23.VI. 15 ¢ 3 9, 
Sprietlaeck 10.VII. 10 &. 
Tanytarsus inopertus Walk. Poelmeer 9.VII. 1 3. 
Cladotanytarsus vanderwulpi Edw. Zweiland 23.VI. 
IS 
Pentapedilum nubeculosum Mg. Poelmeer 2.VI. 14 3, 
Sprietlaeck 10.VII. 29 4. 
x sordens v. d. W. Poelmeer 2.VI. 1 ¢, 9.VI. 
40/03 WO VAIS MES prietlaeckelONAIEMNSE 
Polypedilum leucopus (Mg.) Edw. Poelmeer 9.VII. 2 4. 
3) nubeculosum Mg. Poelmeer 2.VI. 14 &, 
Sprietlaeck 10.VII. 29 ¢. 
i flavonervis (Staeg.) Edw. Sprietlaeck 10. VII. 
21588 
Endochironomus tendens Fabr, Zweiland 23.VI. 1 6. 
Glyptotendipes paripes Edw. Poelmeer 2.VI. 2 4, 9.VII. 
1 4, Zweiland 2 9. 
Pi pallens Mg. var. glaucus Mg. Poelmeer 2.VI. 
1 4, Zweiland 23.VI. 1 4. 
5 joliicola Kieff. Zweiland 23.VI. 2 ¢. 
7 mancunianus Edw. Sprietlaeck 10.VII. 1 4. 
Tendipes (Chironomus) plumosus L. var. prasinus Mg. 
Zweiland 23.VI. 3 6. 
53 (Camptochironomus) tentans Fabr. Spriet- 
laeck 10.VII. 1 2. 


As (Limnochironomus) nervosus Staeg. Poel- 


30 BR. D. C. GEIJSKES, OVER DE INSECTENFAUNA 


meer 2 VI 870 VIT ©. Zweiland23 MA 
lome MS pretlaeckMO VIS Om 
oN (Xenochironomus) xenolabis Kieff. Zweiland 
23.VI.5 4, Sprietlaeck 10.VII. 1 &. 
i (Cryptochironomus) supplicans Mg. Poel- 
meer IV INC PRO VIII 
2 (Parachironomus) longiforceps Kieff. Zwei- 
land 23.4. 1s lee 
sa in! monotomus Kieff. Poel- 
meer 9.VI.1 4, 9.VIL ur. 
a A arcuatus Gtgh. Poelmeer 
2.112 9s IN 

De vermelde Chironomiden stellen ook slechts een fractie 
voor, van wat in werkelijkheid in de Kagerplassen aanwezig 
zal zijn. Het omvat als bij de overige Diptera, alleen datgene, 
wat gedurende de maanden Juni en Juli tot begin Aug. 1935 
meer stelselmatig bijeen is gebracht. Dat toch reeds een 24- 
tal soorten zijn te boeken, wijst op een zekere soortenrijkdom. 
Naar Dr. Kruseman mij mededeelde, schuilt onder dit mate- 
riaal weer een nieuwe soort voor de Nederlandsche fauna, 
nl. Glyptotendipes foliicola Kieff., welke soort uit België en 
Engeland reeds als algemeen bekend stond (zie ook Kruse- 
man 1936). Zij werd op 23 Juni in de oevervegetatie aan de 
noordoever van het Zweiland in 2 & & gesleept. Van de 
overige soorten kan worden vermeld, dat zij in ons land niet 
zeldzaam voorkomen; alleen Polypedilum jlavonervis is tot 
nu toe slechts uit Zuid-Holland bekend. 

Rijk vertegenwoordigd en in vele gevallen dominant, wer- 
den de volgende soorten gevonden : Protenthes punctipennis, 
Cricotopus bicinctus, Pentapedilum nubeculosum, Limnochi- 
ronomus nervosus en Parachironomus monotomus. Vooral de 
twee laatstgenoemde soorten kunnen massaal optreden en 
vormen niet zelden ,,rookzuilen’ van dansende 4 & boven 
elke geschikte verhevenheid aan den oever der plassen. 

De vermelding van de Chironomiden-fauna van een water, 
is door de klassieke onderzoekingen van Prof. Thienemann 
en zijn leerlingen van groot belang geworden bij de algeheele 
typeering en beoordeeling daarvan. Volgens de indeeling 
der Thienemannsche school, behoort het onderzochte gebied 
naar de Chironomiden soorten tot het sterk eutrophe meren- 
type, en de Kagerplassen kunnen als een echte „Chironomus- 
see” beschouwd worden, waarin de Chir. plumosus-groep s.l. 
domineert, (zie ook Thienemann 1922, Lenz 1925, 1933). 

Zoover het verzamelde materiaal thans laat vermoeden, 
ontbreken hier de echte brakwaterchironomiden (zie Kruse- 
man 1933a) ; wel komen een aantal euryhaliene soorten voor, 
zooals Polypedilum nubeculosum, Glyptotendipes pallens, var. 
glaucus, Chironomus plumosus, Limnochir. nervosus, 
Xenochir. xenolabis, Cryptochir. supplicans, Parachir. mono- 


VAN DE KAGERPLASSEN ENZ. 31 
tomus en arcuatus, doch het geheel aan Chironomiden is als 
een zoetwaterfauna met hoogstens oligo-euryhaliene elemen- 
ten op te vatten. 

Onder de vele hier vertegenwoordigde soorten, nemen de 
bewoners van het litoraal een groote plaats in. De soorten 
van de geslachten Cricotopus, Parachironomus en Pentapedi- 
lum, zijn volgens Lenz (1928) brandingsvormen ; de larven 
van Glyptotendipes-soorten leven meest als mineerders in tal 
van waterplanten, terwijl de larve van Xenochir. xenolabis 
als sponsparasiet bekend is. Welke soorten het sublitoraal 
bevolken, is slechts te vermoeden. Als zoodanig komen in de 
eerste plaats de slijkbewonende Chironomus-larven in aan- 
merking, waarvan een groot percentage stellig de zoo rijk 
voorhanden soorten Chir. nervosus en monotomus toe zal 
komen. Nauwkeurige gegevens hieromtrent ontbreken nog 
en zullen eerst door nauwgezet bodemonderzoek geleverd kun- 
nen worden. 


SUMMARY. 


A study is made of the insectfauna of one of the lakes 
(Kagerplassen) and surrounding waters in the peat-bogs 
polderland of South-Holland near Leiden. Beside a faunistic 
point of view, special attention has been: given to the eco- 
logical relations, under which the insects live here. The mate- 
rial on which this study is based, is collected more occacio- 
nally than systematically during the years 1928—1936. The 
total of species collected for the ordres dealt with, are: 
Ephemeropta 4, Odonata 6, Hemiptera 5, Megaloptera 1, 
Neuroptera 1, Hymenoptera 3, Coleoptera 4, Trichoptera 29, 
Diptera excl. Chir. 35, Chironomidae 25. Among these, a few 
species new to the Dutch fauna were met with (3 Hymen- 
optera, of which one has only be known from Nth-Italia ; 2 
Trichoptera, one of which has only be known from East- 
Germany, and one Chironomid, known also from England 
and Belgium) and some rare species are also found. As a 
whole, the insectfauna could be recognized as similar, com- 
posed by common species, living in stagnant or slowly run- 
ning waters of the Netherlands. 

With regard to the limnological details, the studied waters 
belong to the eutrophic lake-type. Special attention must be 
called to the fact that the lakes of this country are very 
shallow in relation to their size. Only an average depth of 2.5 m 
and a maximum of 4 m is present, whereas the uppersurface 
reaches to a length of 2.5 Km by a width of 1.5 Km in its 
maximum. Under this condition only two regions are recog- 
nizable : a littoral- and a sublittoral-region. The first one 
contains the phytalzone of the banks, extending from one as 
far as thirty meters from the shore. In this zone, the follo- 
wing plants can usually be found in this order : Iris, Phrag- 


32 DR. D. C. GEIJSKES, OVER DE INSECTENFAUNA 


mitis or Typha angustifolia and Potamogeton (submers) or 
Scirpus palustris, surrounding the banks from shore to open 
water. Outside the littoral, the second aphytal sublittoral- 
region, contains the whole further bottomsurface, of which 
the soil is muddy and peaty and covered richly by shells of 
Molluscs as Dreissensia and Pisidium. 

Regarding the ecological relations, the insect life of the 
Kager-lake is principally subjected to three factors, viz. : the 
shallowness of the lakebottom, the wind, and the salinity of 
the water. The waterliving insect larvae inhabit for the most 
part the littoral region and only a small number of species 
exsists as sublittoral occupants, under which Caenis, Sialis 
and Chironomus s.str. are the most abundant. No profundal 
species exist here. 

In a position near the North Sea, surrounded by open marsh 
grounds, the lake is influenced considerably by the S. W. 
wind. This results in troubling the watersurface by high 
waves for many days of the year. This may be observed by 
the presence of several rheophile species in the littoral, whe- 
reas the water is shunned by the nektontic- and pleustontic- 
living species, such as bugs and beetles and many other forms 
of the quiet and richly overgrown inlandwaters in the vicinity. 

The salinity of the water reaches 99—322 mg/L Cl. The 
salt comes partly from the North Sea by open communica- 
tions and partly by saltly springs in the surrounded polder- 
land, from which the water is pumped up to the lake by 
draining-mills and pumping-stations. Generally the salinity 
of the water reduces the number of species in most ordres. 
As no typical brackishwater species are observed, the insect- 
fauna of the studied waters may be considered as a fresh- 
water-fauna, selected by the salinity of the water in oligo- 
euryhaline species. By this selection, the condition of some 
species is given, to develope in a very favourable way, ena- 
bled by an absence of concurrent species, which can not 
stand this water. So the abundance of Ischnura elegans 
v. d. L. (Odonata) and many Trichoptera as Leptocerus 
senilis Burm., Oecetis ochracea Curt, Mystacides nigra L., 
M. longicornis L., Ecnomus tenellus Ramb., Hydroptila damp- 
fi Ulm., Limnophilus Jlavicornis Fabr., L. politus McL., Ana- 
bolia nervosa Leach, may be explained. 


GENOEMDE LITERATUUR. 


Albarda H. 1889 Catalogue raisonné et synonymique des 
Névroptères, observés dans les Pays-Bas et 
dans les Pays limitrophes. Tijdschr. v. Ent. 
DI. 32, pp. 211—376. 

Bengtsson S. 1917 Weitere Beiträge z. Kenntnis d. nordischen 


VAN DE KAGERPLASSEN ENZ. 33 


Eintagsfliegen. Ent. Tidskr. 1917, pp. 174—194. 

du Bois A. M. & Geigy R. 1935 Beiträge zur Oekologie, 
Fortpflanzungsbiologie und Metamorphose von 
Sialis lutaria L. Rev. Suisse Zool., T. 42, no. 6, 
pp. 169—248. 

Fokker A. J. F. 1886 Catalogus der in Nederland voorko- 
mende Hemiptera, le ged. Hem. Het. Tijdschr. 
v. Ent, DI. 29, pp. 296—304. 

Gorter F. J. 1929 Proeven over den kokerbouw van Trichop- 
tera-larven. Diss. Leiden, van Doesburgh. 

Kruseman G. 1933a Welche Arten von Chironomus sl. sind 
Brackwassertiere ? Verh. Intern. Ver. f. theor. 
u. angew. Limn., Bd. 6, pp. 163—165. 
1933b Tendipedidae Neerlandica P.1. Genus 
Tendipes cum generibus finitimis. Diss. Am- 
sterdam, de Boer Jr. den Helder. 

—————— 1936 10e mededeeling over Tendipedidae. Ver- 
slag 9le Zomerverg. N.E.V. Tijdschr. v. Ent., 
DIO pP: RE 

Lenz Fr. 1925 Chironomiden und Seetypenlehre. Die Natur- 
wissenschaften, Bd. 13, H. I. 

— 1928 Einführung in die Biologie der Süsswas- 
serseen. Biol. Studienbücher IX, Berl. Jul. 
Springer. 

—— 1933 Untersuchungen zur Limnologie von 
Strandseen. Verh. Intern. Ver. f. theor. u. an- 
gew. Limn., Bd. 6, pp. 166-177. 

Lestage J. A. 1925 Notes trichoptérologiques (10me note). 
Une larve de Trichoptere spongillicole. Ann. 
biol. Lac., T. 14, fasc. 3/4, pp. 237—248. 

Lucas W. J. 1930 The aquatic (naiad) stage of the British 
Dragonflies (Paraneuroptera). Ray Soc. Lon- 
der, No IU 

Lundbeck J. 1926 Die Bodentierwelt norddeutscher Seen. 
Archiv f. Hydrobiol., Suppl. Bd. 7, pp. 1—473. 

Otto J. P. 1927 Een oecologische studie van de fauna der 
Kagerplassen en omgevende wateren. Diss. 
Leiden, E. J. Brill, Leiden. 

Redeke H. C. 1922 Zur Biologie der niederländischen Brack- 
wassertypen. Bijdr. tot de Dierk. Afl. 22. 

— 1932 Abriss der regionalen Limnologie der 

Niederlande. Hydrobiol. Club Amsterdam, 
Publiek 

Schoenemund E. 1930 Ephemeroptera in: Die Tierwelt 
Deutschland, 19. T. 

Silfvenius (Siltala) A. J. 1906-1908 Ueber die Nahrung 
der Trichopteren, Act. Soc. Faun. Fenn. F. 29, 
DO DIS 


34 DR. D. C. GEIJSKES, OVER DE INSECTENFAUNA 


Snellen van Vollenhoven S. C. 1878 Hemiptera Heteroptera 
Neerlandica. Nijhoff 's-Grav. 

Thienemann A. 1922 Die beiden Chironomus-Arten der Tie- 
fenfauna norddeutscher Seen. Archiv f. Hy- 
drobiol., Bd. 13, pp. 609— 646. 
1925 Die Binnengewässer Mitteleuropas in: 
Die Binnengewässer Bd. 1, Schweizerbart Stutt- 
art. 

Ulmer G. 1929 Ueber einige deutsche Hydroptiliden. Zool. 
Anz. Leipz., Bd. 80, pp. 253—266. 

de Vos A. P. C. 1930 Ueber die Verbreitung der aquatilen 
Insektenlarven in den Niederlanden. Int. Rev. 
d. ges. Hydrobiol. u. Hydrogr., Bd. 24, H. 5/6, 
pp. 485—506. 


To Wo 185 ID OOM Biel 


A N ee er” 


Geijskes, phot. Cc. 


Fig. 2. a. Warmonderleede; b. Zweiland; c. Sprietlaeck, 


The Dutch Fungivoridae in the collection 


of the Zoological Museum at Amsterdam 
by 
Dr. G. BARENDRECHT 


The collection of Dutch Diptera in the Zoological Museum 
at Amsterdam consists for the greater part of the collection 
Prof. Dr. J. C. H. de Meijere brought together in some 
forty years. Most of the material was identified by the col- 
lector himself, leaving, however, such families as the Tendi- 
pedidae, Simuliidae, Psychodidae, Sciaridae, and Fungivori- 
dae entirely or partly to a specialist or some other person who 
could give all his time to one group. In this way the writer, 
then assistant to Prof. de Meijere, some years ago under- 
took the determination of the fairly extensive Fungivoridae 
material. 

That at present the work on fungus gnats is so much 
more gratifying than twenty years ago is largely due to Land- 
rocks monograph in Lindner: „Die Fliegen der paläarkti- 
schen Region” and to Edwards’ work on the British Fungi- 
voridae. Still, consulting the original literature, especially the 
papers of Dziedzicki, Lundstroem, Johannsen, 
Edwards, and Landrock, remains indispensable. For 
such keys and descriptions as are to be found in Land- 
rocks monograph, are seldom sufficient, not because their 
being worse than others but owing to the difficulty of giving 
a verbal diagnosis of these gnats. Like in so many other fa- 
milies of Diptera satisfactory characters for separating the 
species can only be obtained from the male hypopygium. We 
are, therefore, largely dependant on the figures of these parts 
and it is much to be regretted that the numerous figures of 
hypopygia in Landrock's monograph are, on the whole, so 
badly reproduced. Hence, one is often compelled to consult 

the original figures of Dziedzicki, Lundstroem, and Edwards. 
Except Prof. de Meijere's collection (including a small 
remnant of the collection van der Wulp) the Museum ob- 
tained a collection of fungus gnats reared from various species 
of mushrooms by Mr. and Mrs. Westenberg-Sorg- 
drager. This collection was also entrusted to the writer 
for examination. It appeared that in several cases species of 
Fungivoridae were reared from mushroom species in which 
they were not known to breed, so far as the data in Land- 


36 DR. G. BARENDRECHT, 


rock's monograph go. The writer thought it of some interest 
to record these „new food plants under the various species. 

Although the writer has given three years to the study 
of this family of Diptera he is far from considering himself 
a specialist for this group, and moreover, he has not the 
opportunity to continue his work on these gnats in the future. 
Nevertheless, he met with several points of a more general 
interest. First a few species were found which are probably 
new to science, while in other cases species names had to 
be rectified. Then, the list of Dutch Fungivoridae was en- 
larged with 53 species. It was considered useful, therefore, 
to give a complete list of the Fungivoridae in the Amsterdam 
Museum. 

The writer is much indebted to Mr. F. W. Edwards for 
his valuable advice on several difficult points as also for the 
donation of an authentic specimen of his species Polyxena 
nitidula. 


Ditomyinae 
Symmerus Walk. 
annulata Meig. 


Bolitophilinae 
Bolitophila Meig. 

glabrata Loew. 

hybrida Meig. 
From Clitocybe odora Bull. 

pseudohybrida Landr. 
From Paxillus involutus Batsch. and Clitocybe odora Bull. 
Considerable difficulty was met with in separating this 
species from hybrida Meig., Landrock laying much stress 
on the presence or absence of tp. In hybrida this cross 
vein according to the descriptions is always present. This 
species was represented, however, in the collection 
Westenberg-Sorgdrager by 118 specimens, partly sho- 
wing, partly lacking tp! In this particular case the writer 
based his identification chiefly on the female ovipositor, 
the characters of the male hypopygium not being very 
satisfactory. 

rossica Landr. 
From Boletus elegans Sch. 


Bolitophilella Landr. 


cinerea Meig. 
From Hypholoma fasciculare Huds. 


Diadocidiinae 
Diadocidia Ruthe 


ferruginosa Meig. 


THE DUTCH FUNGIVORIDAE A.S.O. SÙ 


Macrocerinae 
i Macrocera Meig. 
angulata Meig. 
centralis Meig. 
fasciata Meig. 
inversa Loew. 
lutea Meig. 
phalerata Meig. 
stigma Curt. 
stigmoides Edw. 
vittata Meig. 


Ceroplatinae 
Asindulum Latr. 
flavum Winn. 


Ceroplatus Bosc. 

Of this rare genus I found only four specimens, originally 
labelled tipuloides Bosc. In my opinion, however, this de- 
termination is not correct, two specimens belonging to 
testaceus Dalm. and the other two being very probably 
winnertzi Landr. 

testaceus Dalm. 

winnertzi Landr. ? 


Cerotelion Rond. 
lineatus Fabr. 


Apemon Joh. 
marginata Meig. 


Zelmira Meig. 

bicolor Macq. 

discoloria Meig. 

fasciata Meig. 

Îlava Macq. 
In the collection de Meijere I found a male and a female, 
both of which, being collected at the same date and lo- 
cality, I believe to belong to this species. In both speci- 
mens, however, ry ends far before the middle of r;—r; 
in cl Yet the male hypopygium resembles closely Ed- 
wards figure of this species. 

macrocera Edw. 

modesta Winn. 

nemoralis Meig. 

nigricornis Fabr. 

pallida Staeg. ? 
Only 1 female ! 

semirufa Meig. 

zonata Zett. 


38 DR. G. BARENDRECHT, 


Sciophilinae 
Mycomyia Rond. 
bicolor Dzied. 
cinerascens Macg. 
fissa Lundst. 
The identification of this species is very dubious. In the 
collection de Meijere I found 3 males, collected at different 
dates at Hilversum. The only hypopygium with which 
that of these specimens shows a slight resemblance at 
least is that of M. fissa as figured by Lundstroem. The 


Fig. 1. Mycomyia fissa Lundst. 


likeness being, however, only very superficial and this 
identification presuming, therefore, a considerable inaccu- 
racy in Lundstroem’s figure, I give here a figure of one 
of our specimens, so that the reader my judge for him- 
self (fig. 1). 
1 Female, labelled with this name, from the collection van 
der Wulp. 

incisurata Zett. 

limbata Winn. 

pulchella Dzied. 

tenuis Walk. 

trilineata Zett. 

winnertzi Dzied. 


Neoempheria O. Sack. 
striata Meig. 


Leptomorphus Curt. 
walkeri Curt. 


Allocotocera Mik. 
pulchella Curt. 


THE DUTCH FUNGIVORIDAE A.S.O. 59 


Neurotelia Rond. 
nemoralis Meig. 


Paraneurotelia Landr. 
dispar Winn. 


Sciophila Meig. 
hirta Meig. 
lutea Macq. 
nigronitida Landr. 


Monoclona Mik. 
rujilatera Walk. 


Acnemia Winn. 
nitidicollis Meig. 


Speolepta Edw. 
leptogaster Winn. 


Coelosia Winn. 
tenella Zett. 
1 Male from Hilversum. The hypopygium is without any 
doubt identical with that figured in Pl. 5, fig. 38 of 
Landrock’s monograph. There is a difference, however, 
between our specimen and Landrock's description, c en- 
ding halfway the distance r;:—m;,+ 2 and the meso- 
notum being rather pale with three dark fused stripes. 


Synapha Meig. 
vitripennis Meig. 


Boletina Staeg. 

dispecta Dzied. 
1 Male from Bussum. The hypopygium does not agree 
completely with any of the figures available, but Mr. Ed- 
wards to whom I sent a drawing of our specimen thought 
it very much like dispecta Dzied. (fig. 2). 

dubia Meig. : 

gripha Dzied. 

griphoides Edw. 

sciarina Staeg. 
To this species applies the same as to the dispecta. Of 
this identification I am not so sure neither. 

silvatica Dzied. 


Rondaniella Joh. 


variegata Winn. 


40 DRAGABARENDRECEHN 


Fig. 2. Boletina dispecta Dzied. 
Fig. 3. Leia longiseta nov. spec., lateral aspect. 


Leia Meig. 

bimaculata Meig. 
fascipennis Meig. 
longiseta nov. spec. 
In the collection de Meijere are 3 males belonging to a 
species which I believe to be new. After the very long 
bristles on the hypopygium I name this species longiseta. 
Head brown, shining, palpi and lower part of the face 
yellow. Scape of antennae yellow, flagellum brown. 
Thorax yellow, shining. Posterior 2/3 of the mesonotum 
blackish ; this part consists essentially of two nearly fu- 
sed, very broad stripes. The greater part of the postno- 
tum brown, scutellum yellow with 4 bristles. 
Wings with a subapical fascia, hardly visible in the ho- 
lotype but very distinct in one of the cotypes, beginning 
halfway r;—r; and ending, very indistinctly, on the end 
of cu,. In this specimen there is also a very faint spot 
on the basis of the m stem and ta, and on the middle of 
cus, r; almost = ta, a conspicuous but short. 


THE DUTCH FUNGIVORIDAE A.S.O. 41 


. Legs, spurs included, yellow, only the tip of fs slightly 
darkened. 
Abdomen yellow with broad dark spots on the posterior 
margin of the tergites or segments entirely brown with 


the basal parts narrowly yellow. 
Hypopygium fig 3. 
3 mm, wing 3.5 mm. 


Holotype: Male, labelled: Ommen, 25.V[.16, de M. 


Cotypes : 2 Males, 1 labelled: Ommen, 25.VI. 16, de M. 


and 1: Amsterdam, 10.VII. 20, de Meijere. 


winthemi Lehm. 


Ectrepesthoneura End. 
hirta Winn. 


Tetragoneura Winn. 
sylvatica Curt. 


Docosia Winn. 
gilvipes Hal. 
sciarina Meig. 


Fungivorinae 
Anatella Winn. 
ciliata Winn. 
unguigera Edw. 


Exechia Winn. 
cincta Winn. 
contaminata Winn. 
crucigera Lundst. 
dizona Edw. 
dorsalis Staeg. 
fimbriata Lundst. 
frigida Holm. 
fusca Meig. 
indecisa Walk. 
lundstroemi Landr. 
nigroscutellata Landr. 
nitidicollis Lundst. 
pallida Stann. 
parva Lundst. 


Regarding this species a considerable confusion exists in 
literature. In 1924 Edwards!) made the following remark 
about the „variability of this species :...... the ventral 
bristlebearing projections are also much longer in some 
specimens than is indicated in Lundstroem's figures’. 


1) Trans, Ent, Soc. Lond, 1924, pp 505—662, 


42 


DR. G. BARENDRECHT, 


Landrock gives a figure of the species he calls parva 
(Pl. 8, fig. 7) showing only a very slight resemblance to 
the original figures of Lundstroem?) (PI. 10, figs. 104— 
105). Perhaps, only being acquainted with one of these 


Fig. 4 Exechia parva Lundst. 


two forms, one might be inclined to disregard this diffe- 
rence, assigning decisive importance to the bristlebearing 
projections, not present elsewhere in the genus Exechia. 
In our material however. I found, 2 males, quite similar 
to Lundstroem's figures, and 5 males, belonging to the 
species on which probably Landrock's figure was based. 
The two males first mentioned obviously belong to the 
species parva Lundst. 

The species represented by the other 5 specimens I should 
have named anew but for Mr. Edwards drawing my at- 
tention to the fact that in 1912 Johannsen described two 
American species of Exechia which might be identical 
with our species, parva Lundst. being — capillata Joh. 
So I sent drawings of the hypopygia of both species to 
Prof. Johannsen, who kindly answered that the drawing 
reproduced in fig. 5 would represent his repanda very 
well indeed. Therefore the 5 specimens mentioned above 
are recorded under the name E. repanda Joh. 

On the other hand Prof. Johannsen considered parva 
Lundst, not identical with capillata. This point is, howe- 
ver, of more importance to the American entomologists 


2), ActassSoe, aun bl Henne Mols 2900: 


THE DÜTCHMEUNGIMORIPAE" A.S.O. 43 


than to us, for, Lundstroem's species being the older, we 
may anyhow preserve the name parva for our specimens. 
pulchella Winn. 
repanda Joh. 
See parva Lundst. 
separata Lundst. 


Fig. 5. Exechia repanda Joh. 


In my opinion this species is undoubtedly synonymous 
with E. lateralis Dzied. (nec Meig.?). Cf. Dziedzicki's 
figs. 253—2543) and Lundstroem's figs. 87-894). In 
Landrock’s monograph the name lateralis does not ap- 
pear except as synonymous with fusca Meig. I do not 
know the motives for suppressing the name lateralis but 
am much inclined to restore it for separata Lundst. 
spinuligera Lundst. (spinigera Landr., nec Winn.) 

Landrock considers this species, described in 1912 by 
Lundstroem5), synonymous with spinigera Winn. Pro- 
bably this is not correct. For, Lundstroem, having pre- 
viously identified his specimen as spinigera Winn. sent it 
to Dziedzicki, and this authority, having been able to 


3) Atlas des organes génitaux (Hypopygium) des types de Winnertz 
et des genres de sa collection de Mycétophiles. 
Publications de la Société des Sciences de Varsovie 1915. 

4) E. concinna Winn., Lc. 

5) Acta Soc. Faun. Fl. Fenn. Vol. 36, 1912. 


44 DR. G. BARENDRECHT, 


examine Winnertz type, found Lundstroem’s specimen 
not identical with Winnertz’ species. There may be ob- 
served an obvious difference between Dziedzieckis fi- 
gures 270—2713) and Lundstroem's 85—866) the latter 
being adopted by Landrock. In our material I found seve- 
ral specimens which could readily be identified as spinu- 


o) 


Fig. 6. Exechia spinuligera Lundst. 
Fig. 7. Exechia frigida Holm. 
Fig. 8. E. frigida Holm (left) and E. spinuligera Lundst. (right), 
tip of the upper clasper. 


3) See p. 43. 
6) E. spinigera Winn., Acta Soc. Faun. Fl, Fenn. Vol. 32, 1909. 


THE DUTCH FUNGIVORIDAE A.S.O. 45 


ligera Lundst. Lundstroem s figure not being very exact, 
I made a new drawing of the spinuligera hypopygium 
(fig. 6). Beside this figure the species is portrayed I con- 
sidered as the real spinigera Winn. (fig. 7), until Mr. 
Edwards told me that this specimen probably belongs 
to the species frigida Holm. Apparently spinigera Winn., 
spinuligera Lundst., and /rigida Holm. are closely related 
species, the main difference between spinuligera and 


frigida concerning the tip of the upper claspers (fig. 8). 
trivittata Staeg. 


Rhymosia Winn. 

affinis Winn. 

domestica Meig. 
From Clitocybe clavipes Pers. 

fasciata Meig. 

fenestralis Meig. 
From Clitocybe clavipes Pers., Boletus subtomentosus L., 
Lepiota procera Scop. 

signatipes v. d. W. 
1 Male from the collection van der Wulp and labelled Rh. 
signatipes v. d. W. This is surely not the species Dzied- 
zicki7) in his Rhymosia monograph took for signatipes, 
the hypopygium being identical with that of fruncata 

inn., as represented in the same paper. Very little doubt 


ge 
DI ip 


Fig. 9. Rhymosia tarnanii Dzied. 


indeed obtaining about the identity of our specimen as 
the type of van der Wulp's species and considering, on 
the other hand, that Dziedzicky has examined the type 


7) Horae Soc. Ent. Ross. Vol. 39, 1909. 


46 DR. G. BARENDRECHT, 


Winnertz species, changing these two names is inevitable. 

Henceforth truncata Winn. has to be called signatipes 

v. d. W., this name being the older one. For signatipes 

auct., nec v. d. W. I propose the name winnertzi. 
tarnanii Dzied. 

Dziedzicki's original figures of the hypopygium not being 

very accurate, this is once again figured (fig. 9). 


Fig. 10. Allodia batava nov. spec., dorsal aspect of halfthe hypopygium with 
part of the upper clasper removed, and lateral aspect of the clasper complex. 


Allodia Winn. 


This genus I consider as one of the most difficult in the 
Fungivorinae, the hypopygium of many species, besides 
having to be prepared very carefully, showing a strong 
resemblance. In this respect we owe very much to the 
work of Mr. Edwards!). 

alternans Zett. 

batava nov. spec. 
In the collection de Meijere I found 2 specimens probably 
belonging to this genus, though showing also some re- 


) See p. 11. 


THE DUTCH FUNGIVORIDAE A.S.0. 47 


semblance to Rhymosia, and which I believe to be new. 
Head brown. Palpi yellow. Scape of antennae and base 
of first flagellar segment yellow, flagellum brown. Me- 
sonotum grizzly brown, towards the shoulders somewhat 
yellowish. Scutellum brown with 2 bristles. Postnotum 
brown. Pleurae yellowish brown. 1 Propleural bristle ? 
Halteres yellow. Wings spotless, a fairly conspicuous. 
Legs yellow. Abdomen in the holotype yellow with brown 
spots, the latter extending dorsally almost over the whole 
length of the segments but laterally restricted to the pos- 
terior part. Posterior segments brown. In the cotype the 
brown colour is more extensive but less dark. Hypopy- 
gram fig. 10, 2,5 mm, wing 2,53 mm. 
Holotype: 1 Male, labelled: Nederland, de M. 
Cotype: 1 Male, labelled: Zandvoort, VIII, 94, de M. 

bicolor Macg. 
Very dubious, only 1 female, from the collection van der 
Wulp and labelled with this name. 

crassicornis Stann. 

lissicauda Lundst. 

Îlaviventris v. d. W. 
This species is represented only by the irrecognizable 
fragments of a female from the collection van der Wulp. 

grata Meig. 
From Pluteus spec, Lepiota acutesquamosa Weinm., 
Psathyra spadiceo-grisea Schaeff. ? 

griseicollis Staeg. 

lugens Wied. 
From Psathyra spadiceo-grisea Schaeff. ?, Paxillus invo- 
lutus Batsch., Boletus subtomentosus L., Mycena galeri- 
culata Scop. 

lundstroemi Edw. 

ornaticollis Meig. 
From Armillaria mellea Vahl., Boletus subtomentosus L., 
Hebeloma spec. 

ruficauda v. d. W. 
Of this species ? I found 1 female, not to be identified, 
and 1 pair of wings, both from the collection van der 
Wulp. A male from the collection van der Wulp turned 
out to be grata Meig. 

sericoma Meig. 

truncata Edw. 


Polyxena Meig. 
bergensis nov. spec. 
In the collection Westenberg-Sorgdrager I found 6 Po- 
lyxena’s, reared from Russula’s collected at Bergen (N.H.) 
and probably belonging all to the same new species. 
This species, which I name bergensis, is closely related 


48 DR. G. BARENDRECHT, 


to nitidula Edw. as regards the male hypopygium and the 
female ovipositor. The male antennae in this species have, 
however, only 2 + 11 segments, in nitidula 2 + 13. In 
the females there is still more resemblance, this sex in 
both species having 2 + 9 antennal segments and the 
ovipositor showing only a very little difference. Cf. fig. 
12 with Edwards’ fig. Head blackish brown, male an- 
tennae 2 + 11 segments, female antennae 2 + 9 seg- 
ments. Flagellum brown, scape brighter. Second segment 


ji 


Fig. 11. Polyxena bergensis nov. spec. hypopygium lateral aspect. 
Fig. 12. Polyxena bergensis nov. spec. lateral aspect of the ovipositor. 
Fig. 13. Polyxena sixi nov. spec. lateral aspect of the hypopygium. 


of palpi brown, frontside somewhat yellow. Thorax dark 
brown, mesonotum towards the front margin a little paler, 
shining. Legs in the holotype quite yellow, in the cotype 
tip of f, and fz darkened. M; abbreviated, base of cubital 
fork beyond that of medial fork. Halteres yellow. Abdo- 
men blackish brown. Hypopygium fig. 11. Ovipositor fig. 
12. 2,5 mm., wing 2—2,5 mm. 


THE DUTCH FUNGIVORIDAE A.S.O. 49 


Holotype : 1 Male, reared 1.1X.1931 from Russula fra- 
gilis Pers. ?, collected 19.VIII.1931 at Bergen (N.H.). 
Cotypes : 1 Male and 4 females, reared 5.1X.1931 from 
Russula alutacea Pers. ?, collected 16.VIII. 1931 at Ber- 
gen (N.H.). 

brevicornis Staeg. 

crassicornis Meig. 

jasciata Meig. 

fissa Edw. 
From Russula spec. 

flaviceps Staeg. 

fusca Meig. 

murina Winn. 

parvipalpis Edw. 

sixi nov. spec. 
In the collection de Meijere I found a Polyxena male from 
the collection van der Wulp, the original determination 
of which could not be traced. The specimen is gummed 
laterally on a slip of cardboard but for the rest in a fairly 
good condition. After preparation of the hypopygium it 
turned out to belong to a new species, which I name, after 
the collector Mr. Six, sixi. Like most Polyxenas this spe- 
cies is to be distinguished almost solely by the male hy- 
popygium, the antennae unfortunately being broken off. 
Head blackish brown, second segment of palpi black. 
Thorax on the whole dark brown, only the mesonotum 
paler, little shining. Legs yellow ? M3 ending near to the 
wing margin but not reaching it. Cubital fork somewhat 
before medial fork. Abdomen brown, underside of first 
three segments paler. Hypopygium fig. 13. 2 mm, wing 
2 mm. 


Type: 1 Male, labelled : Driebergen, 10. Six. 


Trichonta Winn. 
atricauda Zett. 
terminalis Walk. 


Phronia Winn. 


Although in this genus the hypopygia of the various spe- 
cies differ very much and are easily distinguished, yet 
they offer one particular difficulty. That is, being very 
complicated, they are often rather inaccurately figured, 
a circumstance which makes identification often very trou- 
blesome. I have, therefore, in a few cases made new figures. 

basalis Winn. 

conjormis Walk. 

dubia Dzied. 

egregia Dzied, 

exigua Zett. 


50 DR. G. BARENDRECHT, 


flavipes Winn. 
forcipata Winn. 
mutabilis Dzied. Fig. 14. 
nitidiventris v. d. W. 
Recent writers (Landrock, Edwards) apply to this spe- 


Fig. 14. Phronia mutabilis Dzied. 


cies the name vitiosa Winn. notwithstanding their doubt 
as to its correctness. We have 1 male, from the collec- 
tion van der Wulp, labelled nitidiventris v. d. W., the 
hypopygium of which is readily identified with that of 
vitiosa Winn., as figured by Dziedzicki 3). It is labelled 
H. 5/5, which means that it is collected at the Hague in 
the earlier years of van der Wulp's activity, before 1859, 
the year of publication of this species. This is, therefore, 
almost with certainty, the type of van der Wulp's species. 
Hence the name vitiosa Winn. has to be suppressed for 
nitidiventris v. d. W. 
It will be generally known that Ph. nitidiventris Winn., 
Dzied. nec v. d. W. is quite another species which has 
been named praecox by Edwards in 1924. 

obscura Dzied. 

praecox Winn. M.S. (Edwards 1924). 

tarsata Staeg. 
Very dubious, only 2 females, one identified by Strobl in 
1901 and one coming under this name from the collection 
van der Wulp. 


3) See p. 43. 


THE DUTCH FUNGIVORIDAE A.S.O. 51 


Fig. 15. Phronia tenuis Winn. 


tenuis Winn. 


ign la: 


Dynatosoma Winn. 
fuscicorne Meig. 


Fungivora Meig. 


This large genus is represented bij a considerable number 
of species. On the whole, the identification of the males 
offered little difficulty, except in the signata group. It is, 
therefore, not impossible that a few of the signatoides spe- 
cimens will turn out to be signata or sigillata. 
On the other hand, in my opinion, the determination of the 
females is hardly possible, colour and chaetotactic cha- 
racters being both too variable to be relied upon. Some 
remarks are made on this point under the various species. 

bimaculata Febr. 

blanda Winn. 

cingulum Meig. 
In a few specimens there are 2—3 ventral bristles on ty. 

confluens Dzied. 

finlandica Edw. 
This species can only be identified with fig. 37 of Lund- 
stroem8) (M. lunata Lundst., nec Meig.) 

formosa Lundst. 

fraterna Winn. 

fungorum de G. 


WAG Soc. Faun El Henn Vol 2901907. 


52 DR. G. BARENDRECHT, 


guttata Dzied. 

lineola Meig. 

luctuosa Meig. 
From Armillaria mellea Vahl. 
In this species much variation in the bristles on to was 
met with. Most specimens have 2, a few, however, 3—4 
internal bristles. And not a few specimens are asym- 
metrical in this respect. The ventral bristles are varying 
from 2—5 and often asymmetrical too. 

marginata Winn. 
One specimen has 3 ventral bristles on to. 

obscura Dzied. 

ocelus Walk. 

semifusca Meig. 

signatoides Dzied. 
As stated above, the identification of this species is not 
always beyond doubt. 

sordida v. d. W. 
The only specimen from the collection van der Wulp is 


Fig. 16. Fungivora unicolor Stann. 
Fig. 17. Zygomyia setosa nov. spec. 


THE DUTCH FUNGIVORIDAE A.S.O. 53 


in a very bad condition and hardly to be identified. We 
have, however, a specimen, collected by Prof. de Meijere 
at Zandvoort of which the hypopygium is readily iden- 
tified with that figured by LundstroemS). 

spectabilis Winn. 

strigata Staeg. 

trinotata Staeg. 

unicolor Stann. 

vittipes Zett. 
Only 1 female probably belonging to this species. 


Zygomyia Winn. 

flaviventris Winn. 
Rather dubious, only 1 irrecognizable fragment of a spe- 
cimen identified by van der Wulp. 

humeralis Wied. 

notata Stann. 

sefosa nov. spec. 
In the collection de Meijere I met with 1 male, belonging 
to a new species, which I have named setosa after the 
long bristles on the hypopygium. 
Head brown, palpi yellow, scape of antennae and base 
of Ist flagellar segment yellow, rest of the flagellum 
brown. Thorax brown, mesonotum at the shoulders with 
a very small yellow spot. The specimen having been 
moistened, nothing can be recorded about the degree of 
shining. Legs yellow, tip of f darkened. Only one middle 
leg left. The tibia of this leg bears : 1 big and 3 small in- 
ternal, 4 dorsal, 1 ventral, and 2 external bristles. Halteres 
yellow. 
Wings spotless, somewhat yellow. Abdomen brown, the 
ventral side a little more yellow. Hypopygium fig. 17. 
2,5 mm, wing 2,75 mm. 
Type: 1 Male, labelled : Amsterdam, X,91, de M. 

valida Winn. 


vara Staeg. 


Sceptonia Winn. 
costata v. d. W. 

This species, described in 18599) after a female, in the 
Diptera Neerlandica was suppressed by the author him- 
self and fused with nigra Meig. Hence, this species is 
wanting in the ,, Nieuwe Naamlijst’ and its supplements. 
Edwards has, however, restored this species when it tur- 
ned out to be different from nigra not only in the colour, 
but in the male hypopygium too. In addition to the type 
some specimens collected afterwards are present in the 
collection of the museum. 


8) Acta Soc. Faun. Fl. Fenn. Vol. 29, 1907. 
9) Tijdschr. v. Ent. XXXX 1859, Vol. 2, pp. 159—185. 


54 DR. G. BARENDRECHT. 


jumipes Edw. 
membranacea Edw. 
nigra Meig. 


Epicypta Winn. 
punctum Stann. 


Delopsis Skuse. 
aterrima Zett. (nec Strobl !) 


Faunistische Aanteekeningen betreffende 
Nederlandsche Lepidoptera 


door 


Ir. G. A. GRAAF BENTINCK. 


Het is thans ruim 4 jaren geleden, dat wijlen Dr. J. Th. 
Oudemans den „staat onzer Nederlandsche Lepidoptera 
bijwerkte (DI. 76. 1933. p. 309—318). Daar er in dien tijd 
weer heel wat bijgekomen is, acht ik het niet ongewenscht, 
dat dit opnieuw geschiede. Deze wensch werd zelfs reeds 
geuit door Dr. Mac Gillavry inde E. B. No. 213 p. 297. 
Wat de Macrolepidoptera betreft, is er na bovengenoemde 
van wijlen Dr. Oudemans geen samenvattend overzicht 
verschenen, doch wat de Microlepidoptera aangaat, heb ik 
kort geleden een 4e Supplement op Snellens bekend 
werk gepubliceerd (DI 79. 1936. p. 199— 216), aangevende 
een totaal van 1041 soorten. Dit sluit aan op het 3e Supple- 
ment van wijlen Dr. Lycklama à Nijeholt (DI 76. 
1933. p. 87—101), aangevende 1018 soorten, overeen- 
komende met het 2e vervolg op zijn Naamlijst van 1927 
(E. B. No. 184. p. 368— 369) waar het getal der inlandsche 
soorten eveneens op 1018 gebracht wordt. Dr. Oudemans 
telde nog 2 soorten er bij in zijn bovengenoemden staat” 
onzer Lepidoptera, (nl. Argyresthia semifusca Hw. en 
Nephopteryx rhenella Zk.) waardoor het aantal op 1020 
kwam te staan. Deze 2 zijn echter reeds medegeteld in mijn 
4e Supplement hierboven genoemd, waardoor tot op heden 
1041 soorten nader omschreven zijn met toegevoegde deter- 
minatietabellen, die aansluiten op die van Snellens Mi- 
crolepidoptera. Nadien werden nog een 7-tal nieuwe soorten 
ontdekt, waarvan tot nu toe één reeds vermeld is, nl. Acalla 
abietana Hb. ; terwijl de 6 andere op de eerst volgende ver- 
gadering vermeld zullen worden. Hierdoor rijst het aantal 
onzer Microlepidoptera tot 1048. 


Macrolepidoptera 
Staudinger Kolom der 
No. Naamlijst OS. 
694 Hesperia carthami Hb. | 7 vóór Hesperia sao Hb. 


824 Notodonta tritophus Esp. 10 na Notodonta phoebe Sieb. 
1064 Panthea coenobita Esp. 15 vóór Diphtera alpium Osbeck. 
1567a Miana latruncula Hb. 22 na Miana strigilis Cl. 


56 Ir. G. A. GRAAF BENTINCK, FAUNISTISCHE 
Staudinger Kolom der 
No. Naamlijst OS. 


1567b Miana versicolor Bkh. 
1877b Hydroecia lucens Frr. 


2551 
DU 


Plusia gutta Gn. 
Lythria purpuraria L. 


3314 Larentia miata L. 
3369a Larentia spadicearia Schiff. 


22 vóór Miana jasciuncula Hw. 


26 
36 
49 
46 
47 


na Hydroecia paludis Tutt. 
na Plusia festucae L. 
moet vervallen. 

na Larentia siterata Hufn. 
in de plaats van L. unidentaria 


Hw. 


3370 = unidentaria Hw. 47 vervalt als soort (= var. van 
ferrugata Cl.) 
3381 , autumnata Bkh. 47 na Larentia dilutata Bkh. 
3522 Tephroclystia pulchellata |49 na Tephroclystia linariata F. 
Stph. 
3572 se selinata H.S. {50 na 5 virgaureata Dbld. 


Hesperia carthami Hb. 
DI. 78. p. LXIII. Een ex. in Mei 1917 te de Lutte door mij 
gevangen. (Det. Warren en Derenne). 


Notodonta tritophus Esp. 
DI. 80. p. XXVII. Majoor J. C. Rij k vangt 1 ex. van deze 


soort in het najaar van 1936 in zijn tuin te Meerssen. 


Panthea coenobita Esp. 

De officieele vermelding van deze nieuwe soort voor onze 
fauna moet nog volgen op de a.s. vergadering der N. E. V. 
Intusschen heeft de heer H. Landsman van het Museum 
van Nat. Hist. te Rotterdam mij medegedeeld, dat de heer 
v. Lith 1 & van deze zeldzame soort op 12.6.37 te Epen 
op licht gevangen heeft; het ex. bevindt zich in de collectie 
van bovengenoemd Museum. 


Miana latruncula Hb. 
DI. 77. p. XXI—XXIII. Een onderzoek der uitwendige geni- 
taliën toont duidelijk aan het verschil tusschen strigilis L. en 
deze soort, die kleiner is en meestal donkerder en zelfs alge- 
meener dan strigilis. 


Miana versicolor Bkh. 

DI. 77. p. XXI—XXIII. Evenals de vorige soort is ook 
deze door genitaliën-onderzoek van strigilis en latruncula te 
scheiden. Van deze zeldzame soort ving ik 1 ex. op 18.7.19 
te Hengelo (det. Dr. Heydemann). 


Hydroecia lucens Frr. 

E. B. No. 199. p. 69—70. De heer Lempke maakt mel- 
ding van 2 inlandsche exx. ; beide in de coll. Coldewe y. 
De heer Coldewey deelt mede, dat het eene ex. door 


AANTEEKENINGEN BETREFFENDE ENZ. 5m 


Dr. Verploegh te Groenlo in Aug. 1911, en het andere 
door hemzelf op 29.8.30 te Twello gevangen is. 


Plusia gutta Gn. 

E.B. No. 203. p. 145—146. De heer Ceton meldt hier 
de vangst van 1 ex. in Aug. 1934 te Amsterdam door den 
heer Clomp. 


Lythria purpuraria L. 

Dimes p.) XOOVI Di 77% ps KOI Deze scort moet 
vervallen, terwijl L. purpurata L. gehandhaafd blijft (zie ook 
MB No. 214. p. 308). 


Larentia spadicearia Schiff. 

DI. 77. p. XXII--XXIII en DI. 72. p. XCI. De genitaliën 
van deze algemeene soort verschillen aanmerkelijk van die 
van ferrugata Cl. met var. unidentaria Bkh. Deze 2 laatste 
vormen samen dus één soort, (in de lijst van Dr. Oude- 
mans en Snijder 2 soorten), spadicearia wordt nu als 
nieuwe soort toegevoegd, waardoor het aantal onveranderd 
blijft. Zie ook de mededeeling van den heer Lempke in 
de E. B. No. 195 p. 2—5. 


Larentia miata L. 

E. B. No. 204 p. 149—150. De heer Lempke meldt de 
vangst van 1 ex., gevangen in den herfst van 1913 te Am- 
sterdam door den heer J. de Boer. 


Larentia autumnata Bkh. 

DI. 77. p. XXVIII. De heer v. Wisselingh ving 1 ex. 
op 25.10.24 te Nijmegen (det. Lempke); DI. 80. p. XXXI 
en 1 ex. te Aerdenhout. De heer R. Tolman vangt deze 
soort vrij geregeld te Soest. (Zie mededeelingen van den 
heer Lempke: E. B. No. 205. p. 174—175 over andere 
vindplaatsen). | 


Tephroclystia pulchellata Stph. 

DI. 79. p. XXXIII. De heer v. Wisselingh vindt bij 
Vaals eenige rupsen op Digitalis purpurea, die later ver- 
poppen ; hij verwachtte deze nieuwe soort, hetgeen juist ver- 
ondersteld bleek te zijn, daar hij in dl. 80. p. XXX hierop 
terugkomt, de poppen kwamen uit en leverden de vermoede 
soort. Later ving hij tezamen met den heer Coldewey 
nog meerdere exx. op dezelfde plaats. 


Tephroclystia selinata H. S. 

DI. 77. p. LKXVI. De heer Coldewe y ving een afge- 
vlogen $ van deze soort; daarna kweekte de heer Schol- 
ten een aantal exx. uit rupsen te Beek (bij Didam) op 
schermbloemen gevonden. 


58 Ir. G. A. GRAAF BENTINCK, FAUNISTISCHE 


Microlepidoptera 
Derde Vervolg op de Naamlijst van de 
Nederlandsche Microlepidoptera 

van wijlen Dr. H. J. Lycklama à Nijeholt van 1927. 

8a. Aphomia gularis Z. 

55. Crambus salinellus Tutt. 
663. Nephopteryx rhenella Zk. 
911. Nymphula rivulalis Dup. 
1183. Botis cilialis Hb. (S. 40 noot) 
1316. Oxyptilus hieracii Z. (S. 1027 noot) 
1448. Acalla abietana Hb. 
1473a. Acalla fissurana Pierce 
1523. Cacoecia histrionana Froel. 
1773. Conchylis roseana Hw. (S. 235 noot) 
1902. Olethreutes branderiana L. (S. 283 noot) 
1905b. x nebulosana Zett. 
1937. tiedemanniana Z. 
1964. Cymolomia hartigiana Rtzb. 
1977. Steganoptycha diniana Gn. 
2017a. Bactra scirpicolana Pierce 
2401. Argyresthia semifusca Hw. 
DAINO) pygmaeella Hb. 
2447a. Plutella megapterella Bentinck 
2917. Brachmia dimidiella Schiff. 
3387. Borkhausenia formosella S.V. (S. 718 noot). 
3404. Phaulernis dentella Z. 
3596. Chrysoclista bimaculella Hw. (S. 861 noot) 
3916. Goniodoma limoniella Stt. 
4058. Gracilaria rufipennella Hb. 
4178. Lithocolletis viminiella Stt. 
4245. Bucculatrix maritima Stt. (S. 955 noot) 
4555a. Tinea ruricolella Stt. 


455900") OR personella Pierce 
4583a. ,  piercella Bentinck 
4585 ,  columbariella Wek. 


4760. Micropteryx thunbergella F. (S. 1064 noot) 
De volgende 2 soorten moeten vervallen : 
2409 Argyresthia rufella Tgstr. 
4042 Gracilaria rhodinella H.S. 
De volgende veranderingen moeten plaats vinden : 
248’ Homoeosoma snellenella Bentinck wordt H. nimbella 


Dup. 

248. Homoeosoma nimbella Z. wordt H. pseudonimbella 
Bentinck 

1622. Cnephasia wahlbomiana L. wordt Cn. virgaureana 
ESRI 


Snellen’s Nephopteryx hostilis Stph. wordt Salebria 
adelphella F. R. 

Snellen’s Nephopteryx rhenella Zk. wordt Nephopteryx 
hostilis Stph. 


AANTEEKENINGEN BETREFFENDE ENZ. 59 


Nadere gegevens, betreffende de nieuw bijgekomen Micro- 
lepidoptera-soorten, zijn overbodig, daar dit voor 25 soorten 
reeds geschied is in voornoemd Suppl. IV op Snellens 
werk. Van de overige 7 soorten kan ik dit nog doen voor 
Acalla abietana Hb., die na dien tijd vermeld is. Van de nu 
nog overblijvende 6 soorten (Nos 8a, 911, 1905b., 2419, 4058 
en 4178) is nog geen vermelding geschied, dit zal wel op de 
a.s. vergadering gebeuren. Alleen van Aph.. gularis Z. is door 
den heer Diakonoffreeds veel vermeld (DI. 80. p. XXXII 
en LXXXVII; E. B. No. 214 p. 313—315). 


Acalla abietana Hb. 

DI. 79. p. LKXXIII en dl. 80. p. XXXIII. De heer Dia ko- 
noff vertoont 1 ex. op 20.4.35 te Hilversum gevangen door 
den heer Doets, die onlangs nog 2 exx. er bij ving. 


Wat het aantal onzer inlandsche Lepidoptera betreft, het 


volgende : 

De vorige telling der Macrolepidoptera van 
br@incdieimiamis was. Male... . . 837. soorten 
Lythria purpuraria L. vervalt. . al 1 soort 


Larentia spadicearia Schiff. vervangt Bruns 
dentaria Hw. en brengt dus geen verandering 
im de Gellik Meg yr es EA e NR 0 soorten 


836 soorten 
11 nieuwe soorten hierboven vermeld bij 11 È 


Inlandsche Macrolepidoptera 847 soorten 


Dat der Microlepidoptera leerden wij kennen uit de vorige 
telling als te zijn 1020, doch om de 2 laatste door Dr. Oud e- 
mans genoemd in (Pos. 4 en 5) niet dubbel te tellen, nemen 
wij het resultaat van het 2e Vervolg van de Naamlijst van 


Pella mia (pos 3) aan, meten 1018 soorten 
hierbij komt het bovengenoemde 3e Vervolg 
MER te on SC | 32 soorten 


1050 soorten 
en 2 soorten daarbij genoemd vervallen ... af 2 


Inlandsche Microlepidoptera 1048 soorten 


De daarna genoemde veranderingen spelen geen rol bij de 
telling. 


60 Ir. G. A. GRAAF BENTINCK, FAUNISTISCHE 


Dit getal verkrijgen wij ook aldus : 
IIle Suppl. op Snellen geeft een totaal aan 
vann sn: Ko Sonate 


IVe Soma. op Se ie en eet er aan toe. . 25 à 


1043 soorten 
IVe Suppl. op Snellen vermeldt het ver- 
vallen van. . È Malle sarda pe 2 5 


1041 soorten 


Acalla abietana Hb. later vermeld … … bij 1 soort 
6 nieuwe nog niet vermeld (Nos. 8a, 911, 
19055, OS Ga GIS) 120 os 6 ERD 6 soorten 


Inlandsche Microlepidoptera 1048 soorten 


Het aantal onzer Lepidoptera is dus: 
Macrolepidoptera . . 847 soorten 
Microlepidoptera . . 1048 


Totaal 1895 soorten 


Dat is dus 38 meer dan de laatste telling. Deze telling is 
afgesloten op 1 Dec. 1937. 


Die Larven der Agromyzinen. 
Vierter Nachtrag ) 


Prof. Dr. J. C. H. DE MEIJERE 
(Amsterdam). 


Mit diesem 4ten Nachtrag möchte ich die lte Serie ab- 
schliessen. Zunächst folgt die Beschreibung einiger mir bis 
jetzt nicht oder ungenügend bekannten Agromyzinen- 
Metamorphosen, dann einige allgemeine Bemerkungen und 
zur Übersichtlichkeit des von mir in dieser Hinsicht Publizier- 
ten 2 Register, einer alphabetisch nach den Agromyzinen- 
Arten, der zweite nach den Wirtpflanzen angeordnet. 


Agromyza Fall. 


* Agromyza drepanura Her. 

Puparium gelbbraun, mit deutlichen Einschnitten. Vorder- 
stigmen kurz oval, mit 2 Reihen von Knospen, offenbar 
relativ wenig. Hinterende gerundet, ohne Wärzchen und 
auch ohne runde Höcker ; Hinterstigmen weit von einander 
entfernt, mit 3 gleichgrossen, langen, sitzenden Knospen wie 
bei nana u.s.w. Warzengürtel schmal, aus zerstreuten, brau- 
nen, dreieckigen Wärzchen gebildet, diese nicht zugespitzt, 
bisweilen abgerundet. An Medicago sativa, Rostov a. D., 
Russland, Hering leg. 

Diese Art gehört nach obigem zu der Gruppe von nana 
u.s.w., unterscheidet sich aber durch die schmäleren Warzen- 
gürtel und die kürzeren Vorderstigmen. 


* Agromyza erodii Hering. Fig. 1. 
Puparium rotbraun mit deutlichen Einschnitten. 
Warzengürtel nur an den Seiten, schmal, aus meist in 
Gruppen stehenden, ziemlich grossen, breit dreieckigen oder 
runden, mit Spitze versehenen Wärzchen gebildet. 
Hinterstigmen mit 3 Knospen, welche sternförmig geord- 


1) Die Hauptarbeit: Tijdschr. v. Ent. LXVIII. 1925 p. 195—293 und 
LXIX, 1926, p. 227—318; Erster Nachtrag ibid. LXXI, 1928, p. 145— 
178; Zweiter Nachtrag LXXVII, 1934, p. 244—290. Dritter Nachtrag 
LXXX, 1937, p. 167—243. Ein Verzeichnis der hölländischen Agromyzinen 
-Imagines gab ich in Tijdschr. v. Ent. LXVII, 1924, p. 119—155. Zusätze 
findet man in Suppl. IV, 1928 (T. v. E. LXXI p. 47-48) und V. 1935 
(T. v. E. LXXVIII p. 214—218) op de Naamlijst der Nederlandsche 
Diptera. : 


62 PROE DR] CIRSDEZMENERE, 


net sind ; die Mitte des Stigmas ist etwas trichterförmig 
vertieft. An Erodium sp. Canarische Inseln, Insel Fuertaven- 
tura, Hering leg. 

Hering M. Zool. Jahrb, Abt. Syst. Bd. 53) p2358: 


* Agromyza graminicola Hend. Fig. 2. 

Puparium fast 3 mm lang, schwarz, etwas rötlich durch- 
schimmernd, mit deutlichen Einschnitten, Hinterende ohne 
runde Höcker, etwas schief abgeschnitten. 

Mundhaken schwarz, die oberen Fortsätze des Schlund- 
gerüstes etwas ins Braune ziehend. Warzengürtel aus zer- 
streuten, dreieckigen, spitzen Wärzchen gebildet. Hinter- 
stigmen mit 3 nicht besonders grossen divergierenden Knos- 
pen, zweimal so weit wie ihre grösste Breite von einander 
entfernt. 

Crossen a/O. IX '34 an Phragmites communis, Hering leg. 


Agromyza ferruginosa v. d. Wulp. Fig. 3. 

In der Hauptarbeit I beschrieb ich die Larven dieser Art 
auf p. 217, und die von rufipes Mg auf p. 230. Damals ist 
mir die Ähnlichkeit dieser auf Boraginaceae vorkommenden 
Arten nicht aufgefallen und erst jetzt kam ich dazu sie ein- 


Fig. 1 Agromyza erodii Her. Hinterstigma. Fig. 2. Agromyza graminicola 
Hend., Hinterende des Pupariums. Fig. 3. Agromyza ferruginosa v. d. W. 
a Hinterende, b Hinterstigma, c Mundhaken mit Umgebung. Fig. 4. 
Agromyza lygophaga Her.. a Vorderstigma, b Hinterstigma, 
c Warzengiirtel. 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 63 


gehender zu vergleichen, weil die Beschreibungen vom Jahre 
1925 auch eigentlich keine Unterschiede angeben. Ich glaube 
jetzt einen gefunden zu haben. Weber den Mundhaken liegt 
die Wölbung, welche die Sinnesgruppe trägt. Die Unterseite 
derselben, welche demnach unmittelbar über den Mundhaken 
liegt, ist bei rufipes mit zahlreichen spitzen Wärzchen besetzt, 
welche bei ferruginosa fehlen. Im übrigen zeigen beide Arten 
die grösste Uebereinstimmung. Beide haben an der Sinnes- 
gruppe median einen Streifen, welcher sich vorn in 2 kurze 
Spitzen teilt, darunter gerade über der oben bezeichneten 
Stelle 2 kurze, beiderseits in eine Spitze auslaufende Gräten 
neben einander. Ueber der Sinnesgruppe findet sich ein den 
meisten Agromyzen fehlendes Querband von dreieckigen 
Wärzchen, welche hier weit getrennt ist von dem nur an den 
Seiten, ungefähr auf der Grenze zwischem unpaaren Ab- 
schnitt und der Basis der Fortsätze sichtbaren Prothorakal- 
gürtel. Auch bei beiden ist am abgestutzten Körperende unten 
eine jederseits in der Mitte der Körperseite vorspringende 
Warzengruppe vorhanden. Die 3-knospigen Hinterstigmen 
sind relativ sehr klein. 

Am unpaaren Abschnitt finden sich bei beiden die dünnen, 
in einander übergehenden Lateralgräten. 


* Agromyza lygophaga Her. Fig. 4. 

Puparium 2 mm lang, gelb, mit deutlichen Einschnitten, 
die durchbrechenden Prothorakalhörner deutlich, gerade; 
die obere Hälfte runzelig, ohne deutliche Tüpfel, wohl porös ; 
dıe ganze Oberfläche des Pupariums mit netzförmiger Zeich- 
nung. Die Flügel des Schlundgerüstes dunkelbraun, vom ge- 
wöhnlichen Verhalten, an der Basis etwas weiter aus einan- 
der als bei salicifolii, hinten einander fast berührend. Warzen- 
gürtel ziemlich breit, vorn und hinten mit in Quergruppen 
stehenden kleineren Wärzchen, diese breit rundlich mit Spitze. 
in der Mitte ein paar Reihen grösserer, gleichfalls rund mit 
kurzer Spitze, welche weiter auseinander stehen. Vorder- 
stigmen oval, mit 2 Reihen von Knospen, zusammen ca. 8. 
Hinterstigmen mit 3 Knospen, welche je in verschiedener 
Richtung konisch vorspringen ; unter dem Stigma zeigen sich 
ein paar kurze, aber ziemlich breite, tubulöse Drüsen. Zu 
beiden Seiten des Anus ein dunkler, nicht grosser, halb- 
kugelförmiger Höcker. An Salix, Crossen a. O., Hering leg. 

Hering M. Die Blattminen Mittel- und Nord-Europas, 
Lief. 5, 1937 p. 462.— Angaben über das Puparium. 


* Agromyza salicifolii Collin. Fig. 5. 

Puparium rotbraun, 2 mm lang. Mundhaken schwarz, je 
am Ende mit 2 schwarzen Zähnen dicht bei einander, wenig 
an Länge verschieden. Fortsätze des Schlundgerüstes braun, 
die Flügel dicht beisammen mit schmalem Zwischenraum, am 


64 PROF. DRAC HYDE MENERE, 


Ende einander fast berührend, der unpaare Abschnitt braun, 
unten schwarz, an der Oberseite grösstenteils längsgeteilt. 
Vor den Mundhaken zwei schwarze, schmale Halbkreise, 
median weit offen. Warzengürtel nicht breit, aus einigen 
Reihen meistens runder oder mit kurzer Spitze versehener 
Wärzchen bestehend. Prothorakalgürtel auch aus breiten 
runden Wärzchen, aber mit deutlicher Spitze, gebildet. Vor- 
derstigmen in geringer Entfernung von einander, mit nur 3 
sitzenden Knospen. Hinterstigmen mit 3 Knospen, welche 
langgestielt sind, die Stiele sternförmig gelagert, nur die 
Knospen ragen etwas vor, mit z. B. einer dreiarmigen Figur 


6a 


4 5 


wo 
yy 


OOM De wy VY 
velo 


Fig. 5. Agromyza salicifolii Collin a Vorderstigma, b Hinterstigma. 

ce Mundhaken mit Umgebung. Fig. 6. Agromyza tephrosiae de Meij. 

a Vorderende, b Mundhaken mit Umgebung, c Vorderstigma, d Hinter- 
stigma, e Warzengürtel. 


als diinne Stelle, also den Anfang bildend zu einer Teilung 
in mehrere Knospen. Ringsum die beiden Stigmen des Hin- 
terendes zahlreiche ziemlich grosse runde Wärchen mit kur- 
zer Spitze. Unten ragen am Hinterende zwei kurze runde 
Höckerchen vor. An Salix canariensis, Canarische Inseln, 
Hering leg. 
Hering Zool. Jahrb. Abt. Syst. Bd 53, 1927 p. 446: 
Hendel im Lindner p. 149. 
* Agromyza tephrosiae de Meij. Fig. 6. 

In meinen Studien über südostasiatische Dipteren XIII 
(Tijdschr. v. Ent. LX, 1917) beschrieb ich Agr. tephrosiae, 
welche auf Java in Tephrosia miniert, und konnte auch Larven 
und Puparien untersuchen. In: Zur Kenntnis javanischer 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 65 


Agromyzinen (Bijdragen tot de Dierkunde, XXII p. 23). habe 
ich noch einiges hinzufügen können. Auffälligerweise ergab 
sich bei der Untersuchung von Agr. salicifolii Coll., dass diese 
Art in einigen Hinsichten mit ihr übereinstimmt, was mich 
veranlasste nochmals auf diese Art zurückzukommen und die 
früheren Angaben zu ergänzen. Das Schlundgerüst ist typisch 
Agromyza-artig, der obere und untere Flügel liegen einander 
dicht genähert, weil der obere nur wenig gebogen ist; er 
ist von brauner Farbe, die Mundhaken sind schwarz, merk- 
würdiger Weise je mit 4 Zähnen, wenig an Länge verschie- 
den, sodass sie kaum alternieren, je der 2te Zahn ist am läng- 
sten. Die Warzengürtel bestehen aus dreieckigen bis, ge- 
wöhnlich, rundlichen Warzen mit deutlicher Spitze, die 
Grösse ist wechselnd, oft werden kurze Gruppen bez. Reihen 
gebildet. Die hinteren Gürtel mit grossen runden Warzen, in 
der Mitte vorn und hinten mit Gruppen von spitzen Wärz- 
chen. Vorder- und Hinterstigmen sind in der erstgenannten 
Abhandlung schon beschrieben und beide von besonderem 
Bau ; Vorderstigmen 3-knospig ; Hinterstigmen 9-knospig in 
3 Gruppen von 3, jede Gruppe langgestielt, die Stiele stern- 
förmig divergierend. Weil auch das Verhalten der 1. Längs- 
ader etwas abweicht war ich in der 2ten Abhandlung nicht 
sicher, ob nicht eher eine Dizygomyza vorlag, aber nach dem 
Schlundgerüst ist es doch wohl eine richtige Agromyza. 


* Agromyza viciae Kalt. Fig. 7. 

Mundhaken je mit 2 scharfen Zähnen, welche alternieren. 
Unpaarer Abschnitt des Schlundgerüstes gerade, schwarz, 
die Fortsätze gelbbraun, von den Flügeln der obere wenig 
gebogen, der untere breit. Ueber der Sinnesgruppe ein drei- 
eckiges Warzenband, mit der Spitze nach vorn gekehrt, aus 
schwarzen, spitzen Wärzchen gebildet ; auf diese Stelle folgt 
nach hinten zu der Prothorakalgürtel, aus kleineren Wärz- 
chen, welche dorsal zerstreut stehen, an den Seiten meistens 
in Querreihen oder-gruppen. Die weiteren Warzengürtel 
sind schmal, die vorderen vorn mit einer, die hinteren mit 
1—2 Reihen dreieckiger Warzen in Quergruppen, in der 
Mitte des Gürtels grössere rundliche Warzen mit äusserst 
kurzer Spitze, nur die Spitzen braun, im übrigen farblos ; in 
den hinteren Gürteln fehlen die dreieckigen und bleiben nur 
ein paar Reihen der runden Warzen übrig ; Hinterende ab- 
gerundet, ohne Warzen. Vorderstigmen von der Seite ge- 
sehen mit ca. 8 Knospen, im ganzen ca. 10. Hinterstigmen 
mit 3 Knospen, die beiden nach aussen gekehrten länger und 
doppelgefaltet, die 3te, wie in dieser Gruppe gewöhnlich, 
nach vorn gerichtet. Mine im Blatt von Vicia sepium, Krip- 
pen, Sächsische Schweiz, 27.VI.1937, Hering leg. 

Mit dieser Art habe ich die Larven aller Vicia-Bewohner 
kennen gelernt. Sie lassen sich durch folgende Tabelle unter- 
scheiden. 


66 PROF. DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Fig. 7. Agromyza viciae Kalt. a Vorderstigma, b Hinterstigma, c War- 

zengürtel. Fig. 8 Agromyza vicifoliae Her. Mine an Vicia. Fig. 9. 

Agromyza sp. an Malva. a Vorderstigma, b Hinterstigmen, c Warzen- 

gürtel. Fig. 10. Agromyza sp. an Polygonum bistorta a. Vorderstigma, 
b Hinterstigma, c Warzengürtel. 


1. Obere Fortsätze des Schlundgerüstes mit nur einem 
E MO Ur etek ne RARES EEE 2 
Obere Fortsätze des Schlundgerüstes mit zwei Flügeln 4 

2. Hinterstigmen mit 30Knospent "0" bn 
DE MENOS AERDEN Liriomyza congesta Beck. 
Hinterstigmen mit mehreren Knospen ..................... 3 

3. Hinterstigmen-Filzkammer am Ende nicht erweitert; 
obere Fortsätze des Schlundgerüstes wenig gebogen 
dn RP tee else AIME in ee Liriomyza strigata Mg. 
Hinterstigmen-Filzkammer am Ende allmählig erweitert ; 
obere Fortsätze stark gebogen! m... eee eee eee 
DR 0 LEE OSR Phytomyza atricornis Mg. 

4. Hinterstigmen mit strahlenweise angeordneten zahl- 
reichen® Knospen een Agromyza lathyri Hend. 
Éinterstigmentmit nur 3, Knospen Cl era pee 5 

5. Zwei der 3 Knospenstielen doppelgefaltet. Warzen- 
gürtelsschmal nn an. en. Agr. viciae Kalt. 
Alle 3 Knospenstielen nach vorn gerichtet und gerade. 
Warzengurtel) sehrvbreit niin. PORC SIR A 6 

6. Kein Warzenband über der Sinnesgruppe ............... 

Se RUIN TNS SUGARS EUROS MSN ARR EE Agr. nana Mg.!) 
Ein Warzenband über der Sinnesgruppe .................. 
WEE GANGS ona are Agr. bicophaga Her., vicifoliae Her. 


1) Diese von Stary erwähnte Art nennt Hering bei Vicia nicht, 
es kann vicifoliae Her gewesen sein, die in 1930, noch nicht unterschieden 
wurde. 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. > 167 


Nach meinem Befund ist die Mine von vicifoliae Her. 
derjenigen von viciae Kalt. ähnlich ; sie ist eine Blase, welche 
oben anfängt, öfters fast das ganze Blättchen einnimmt, nur 
einen schmalen Blattrand freilassend. Bisweilen zeigt sie un- 
ten ein paar breite Ausläufer. Excrement ist wenig vorhanden, 
nur am Ende der Mine sind einige Klümpchen abgelagert. 


* Agromyza sp. Fig. 9. 

Larven relativ schlank, 3 mm lang, 0.4 mm breit. 

Mundhaken mit 2 grossen scharfen Zähnen, wie bei fla- 
viceps Fall., von mir abgebildet Hauptarb. I. p. 219, und wie 
bei dieser Art gar nicht alternierend. Unpaarer Abschnitt 
schwarz, gerade, vorn dünner. Obere Flügel stark gebogen, 
schmal, die unteren nach hinten verbreitert, Warzengürtel 
nicht breit, aus Gruppen breiter Warzen mit scharfer Spitze 
gebildet, hierin ähnlich spiraeae Kalt. (Hauptarb. I p. 232). 

Vorderstigmen mit nur 5 Knospen. Hinterstigmen auf ziem- 
lich langen Trägern, nicht gross, mit 3 gleichfalls nicht gros- 
sen Knospen, ohne Fächerhaare. 

Hinterende abgestutzt, unten mit 2 dreieckigen Läppchen. 
An Malva neglecta, Canarische Inseln, Hering leg. 

Hering. Zool. Jahrb. Abt. Syst. 53, 1927 p. 452. 


* Agromyza sp. Fig. 10. 

Von der Art, von welcher ich das Puparium im 3. Nachtr. 
p. 174 beschrieb, erhielt ich jetzt von Dr. Buhr auch die 
Larven. Larve gelb, Mundhaken mit je 2 scharfen Zähnen, 
diese alternierend. Unpaarer Abschnitt des Schlundgerüstes 
gerade, schwarz, die Fortsätze braun, beide Flügel auffällig 
schmal, die oberen an der Wurzel stark gebogen, der untere 
Flügel nur hinten etwas breiter. Am Kopfe kein Warzen- 
band über der Sinnesgruppe, auch kein Stirnfortsatz. 

Warzengiirtel mässig breit, an den Seiten vorn und hinten 
mit in Gruppen von 2—7 stehenden, scharf zugespitzten 
Warzen bestehend, in der Mitte der Gürtel meistens oft ein- 
zeln stehende, breitere, rundliche Warzen, auch mit scharfer 
Spitze. Die Gürtel auch dorsal, aber schmaler, durchlaufend ; 
ventral schwache Binden von grösseren, farblosen Warzen, 
rundlich bis dreieckig. Vorderstigmen ungleich zweihörnig, 
das längere Horn nach vorn gekehrt, von der Seite mit ca. 6 
Knospen, die 2. Reihe kürzer, median liegend. Hinterstigmen 
mit 9—10 Knospen ; Hinterende abgerundet, nackt. An 
Polygonum bistorta, Tessin (Mecklbg.) 12.V1.'37 Dr. Buhr 
leg. 

Melanagromyza Hend. 


* Melanagromyza cunctans Mg. Fig. 11. 
Puparium gelb, 2.5 mm lang, etwas weniger schlank als 
die der Stengel-Ophiomyien, Einschnitte undeutlich. Mund- 


68 PROF. DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


haken kurz und dick, je ohne zweiten Zahn. Schlundgerüst 
schwarz, oberer Flügel schmal, etwas gebräunt, nach hinten 
verschmälert, unterer Flügel relativ dicht dahinter, breiter 
und bis zum Ende gleichbreit. Warzengürtel relativ schmal, 
mit zerstreuten, aber nicht besonders dicht stehenden, mäs- 
sig grossen Wärzchen, diese rundlich oder mit kurzer Spitze, 
je die hinteren Wärzchen etwas grösser und mehr in Reihen 
angeordnet, die Wärzchen öfters auffällig am Rande der 
Muskeleindrücke angeordnet. Vorderstigmen kurz einhörnig 
mit 2 Reihen sitzender Knospen, zusammen 10—11. Hinter- 
stigmen dicht neben einander, mit je 6 fast sitzenden Knos- 
pen in einem median offenen Bogen, welcherdie Stigmen- 
narbe umgibt: diese als kurze Röhre mit gezacktem Rand 
vortretend. 

In Stengelgalle an Lotus rectus, Korsika, 7.1X.30; an 
Lotus sp., Korsika, Ajaccio, 7.1X.1933, Dr. Buhr leg. 

Dieser Larve sehr ähnlich ist M. sojae Zehntn. (Bijdr. t. 
d. Dierk. XXII p. 18) deren Imago aber anders gefärbt ist 
als cunctans Mg. 


Melanagromyza lappae Lw. 

Von dieser Art habe ich früher die Anzahl der Knospen 
an den Hinterstigmen nicht angegeben; ich fand deren 
17—19. Meijere J. C. H. de. Hauptarb. I p. 243. 


Melanagromyza pulicaria Mg. Fig. 12. 

Im Juli ‘37 erhielt ich von Dr. Buhr einige Larven und 
Puparien aus Crepis tectorum L. worüber er mir Folgendes 
schrieb ; „Dieser Parasit lebt, falls die Pflanze intakte grund- 
ständige Blätter hat, nur in diesen. Reicht ein Blatt nicht 
aus, geht die Larve durch den Stengel in ein nächstes u.sw., 
um sich dann in der Blattbasis zu verpuppen. Dabei frisst 
sie das Gefässbündel grössenteils mit, sodass dann das Blatt 
völlig abstirbt. Fehlen die grundständigen Blätter, so geht 
die Larve auch in den Stengel, trifft sie bald auf ein sten- 
gelbürtiges Blatt, so ist die Stengelmine klein, andernfalls 
kann die Mine recht gross werden. Die Verpuppung erfolgt 
dann entweder im Basalteil des erreichten Blattes oder die 
Larve geht meist wieder abwärts, um sich an der Über- 
gangsstelle Wurzel-Spross unter einer alten Blattbasis zu 
verpuppen.” Am 19 Juli erschien bei mir die erste Fliege, 
ein 9 von Melanagromyza pulicaria Mg. Die Mine verläuft 
hier demnach anders als bei der gewöhnlichen Futterpflanze 
Taraxacum officinale, wobei die Larve, wie ich früher angab, 
indessen auch wohl in ein weiteres Blatt übergehen kann, 
Zu meiner früheren Beschreibung kann ich noch bemerken : 
der unpaare Abschnitt ist ziemlich lang, gerade wie bei 
Ophiomyia, die 2 Zähne des vorderen Hakens vor denen 
des hinteren. 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 69 


Es sind 8 gut entwickelte Warzengürtel sichtbar, die 
meisten haben hinten ca. 3, vorn 1—2 grössere Warzen, 
welche meistens am oberen Ende abgerundet, auch wohl 
dreieckig sind ‚der hinterste Gürtel hat deren hinten ca. 
5 Reihen. Die Hinterstigmen haben bisweilen weniger 
Knospen als 14, welche Anzahl ich früher angab ; ein Exem- 
plar hatte am einen Stigma 12, am anderen 14, ein anderes 
am einen 11, am anderen 14. In der Larve schliesst diese 


14 6 


Ba 


Fig. 11. Melanagromyza cunctans Mg. a Vorderstigma, b Hinterende 

mit Hinterstigmen, c Puparium. Fig. 12. Melanagromyza pulicaria Mg. 

a Hinterstigma, b Puparium. Fig. 13. Ophiomyia campanularum Stary, 

a Puparium, b Hinterstigmen. Fig. 14. Ophiomyia sp. a an Achillea 
ptarmica, b an Reichardia. 


Art sich sehr nahe den Ophiomyien an; die Art aus Chon- 
drilla, welche ich dieser Gattung zurechnete, sieht ihr wegen 
des gelben Pupariums besonders ähnlich ; bei dieser zeigte 
das einzige Puparium jedoch 10 Hinterstigmenknospen, so- 
dass sie doch wohl nicht zur selben Art gehört. 


Ophiomyia Braschn. 
* Ophiomyia campanularum Stary. Fig. 13. 

Puparium 2,5 mm, relativ schmal, zart, matt gelbweiss- 
lich, hinten mehr ins Gelbe ziehend ; die Verpuppung findet 
im Stengel statt. Vorn wie gewöhnlich mit schwarzen Vor- 
derstigmen der Larve, je vorn an den 2 Hälften des oberen 
Deckels als 2 etwas gebogene schwarze Stäbchen. Hinter- 
stigmen am Hinterende dicht neben einander, divergierend, 
von gelber Farbe. Mundhaken lang und schmal, schwarz, 
die beiden Zähne des vorderen Hakens vor denen des 
zweiten ; unpaarer Abschnitt des Schlundgerüstes lang und 
gerade, schwarz, die Flügel braun, schmal. Warzengürtel 
wie gewöhnlich, vor und hinter dem Mittelband von sehr 


70 PROS DRC. HMDEIMETIERE 


kleinen Wärzchen einige (3—4, nahe dem Körperende hie 
und da bis 6) Reihen grösserer ; diese sind sehr kurz und 
abgestutzt oder gerundet, die dem Mittelband näher liegen- 
den sind kleiner als die äusseren. Vorderstigmen mit 2 Reihen 
von Knospen, wie gewöhnlich ; Hinterstigmen mit 5 Knos- 
pen. Rosinsee bei Drodowin Chorin, Mark. Hering leg. Das 
einzige Exemplar, welches Prof. Hering in der Mark auf- 
fand (Mitt. D. ent. Ges. III p. 129, 1932) überliess er mir 
zur Untersuchung, wofür meinen besonderen Dank. Die Mit- 
teilungen Starÿs über diese Art habe ich Nachtr. 3. p. 191 
schon erwähnt. Das Puparium öffnet sich in derselben Weise 
mit Zweiteilung des oberen Deckels ‚wie Hendel es in 
Lindner p. 191 beschreibt. Die Mine unterscheidet sich nach 
Hering von der von O. Heringi durch den in runden, 
dicken Klumpen abgelagerten Kot. 


Ophiomyia melandryi de Meij. Fig. 16. 

Noch einige Notizen möchte ich hier geben zu dieser 
schon Hauptarb. I p. 251 und 3. Nachtr. p. 181 besprochenen 
Art. Die Larve ist weisslich, 4 mm lang, 14 mm breit, sie 
lebt an der Innenseite des hohlen Stengels, wo man die Mine 
als weissen, geraden Gang von einer dünnen Schicht über- 
deckt, in der sonst grünlichen Bekleidung der Markhöhle 
beobachten kann. Die Vorderstigmen zeigen von der Seite 
gesehen 8—9 Knospen ‚die Hinterstigmen haben deren 
12—13. 


* Ophiomyia persimilis Hend. Fig. 15. 

Von Crepis (Hieracium) paludosa erhielt ich 
einige Stengelstücke, welche Dr. Buhr am 15 Juli ‘37 zu 
Mönkweden gefunden hatte ; sie erhielten teils rein schwarze 
Puparien, teils solche mit breiten gelben Querbinden zwi- 
schen den schwarzen Einschnitten, in welchen die Warzen- 
gürtel liegen ; dorsal sind diese schwarzen Binden etwas 
breiter ; die Ventralseite, bisweilen auch das Hinterende, 
sind ganz gelb. Beide waren Ophiomyien, beide hatten 
10—11 Knospen an den Hinterstigmen (Fig. 15a), und aus 
beiden schlüpfte nach einigen Tagen dieselbe Art. persimilis 
Hend., welche Hering schon früher aus den schwarzen Pu- 
parien erhalten hatte. Die quergestreiften gehören demnach 
keiner besonderen Art an, wie ich mit Buhr im 3. Nachtrag 
p. 184, oben, vermutete. 

Merkwürdiger Weise fand Dr. Buhr 12 Oktober 1937 zu 
Mönkweden bei Rostock an Lactuca und Lampsana die quer- 
gestreiften Puparien alle schon leer, die schwarzen noch 
besetzt. Ob diese im folgenden Frühling schlüpfen ? ? 

An Reichardia picroides. 

Puparium gelb, mit schwarzen Querbinden an den Ein- 
schnitten. Schlundgerüst und Warzengürtel sind typisch 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 71 


Ophiomyia-artig, die Warzengürtel mit abgerundeten oder 
stumpfen grösseren Warzen. Die Stigmen konnte ich leider 
an dem einzigen, durch Druck im Herbarium verstümmelten 
Stück nicht auffinden. 

Korsika : Ajaccio 14.VIII.'33, Dr. Buhr leg. 

An Sonchus oleraceus sandte mir Dr. Buhr den 
31. August aus Deutschland Stengelminen, mit Larve und 


Fig. 15. Ophiomyia persimilis Hend. a an Sonchus, Hinterstigma, b an 
Hieracium laevigatum, Hinterstigma, c an Crepis (Hieracium) paludosa, 
quergestreiftes Puparium, Hinterstigma. Fig. 16. Ophiomyia melandryi 
de Meij. Vorderstigma. Fig. 17. Ophiomyia sp. an Galium, gelbes Pu- 
parium, Hinterstigma. Fig. 18. Ophiomyia sp. an Stachys, Hinterstigma, 
schwarzes Puparitim. Fig. 19. Ophiomyia proboscidea Strobl anHieracium 
murorum, Hinterstigma. Fig. 20. Ophiomyia sp. an Chondrilla, gelbes 
Puparium, Hinterstigma. 


z. T. lebenden schwarzen Puparien, welche mir nach den 
11-knospigen Hinterstigmen (Fig. 15a) ebenfalls zu Ophio- 
myia persimilis Hend. gehören. Der Fall ist interessant, weil 
bis jetzt von diesem Geschlecht nur die Stengelminen von 
Phytoliriomyza perpusilla, gleichfalls von ihm gefunden und 
von Hering gezüchtet, erwähnt werden. In „Mecklenbur- 
gische Minen’, Stettin. Entom. Zeit. 93. 1932, p. 106, er- 
wähnt er von derselben Stelle bei Teterow, Sept. 1931, diese 
Art auch für Crepis und Lampsana ; nach späteren Funden 
scheint es mir zweifelhaft, ob hier nicht die Ophiomyia vorlag. 

Füssen im Allgau, 24.VIII.1937, Dr. Buhr leg. 

Später erhielt ich noch von Dr. Buhr schwarze Puparien 
am Stengel von Hieracium laevigatum, welche er 
am 12. Oktober 1937 zu Mönkweden bei Rostock aufgefun- 
den hatte. Nach den Hinterstigmen (Fig. 15b) sind diese 
wirklich persimilis Hend., sodass hier eine neue Wirtpflanze 
vorliegt. 


72 PROEFMDROJACHADEMMETIERE 


* Ophiomyia proboscidea Strobl. Fig. 19. 

Dr. Buhr sandte mir im Juli dieses Jahres eine frische 
Puppe im Stengel von Hieracium murorum. Es erschien keine 
Imago, aber das Puparium zeigte 10 Knospen an den Hin- 
terstigmen, welche Anzahl sowohl bei proboscidea als bei 
persimilis vorkommen kann. M. Er. ist es eher erstere Art, 
weil gar keine Trennung der Knospen in zwei Gruppen 
wahrnehmbar ist, was bei der 2ten gewöhnlich wohl der Fall 
ist. Ausserdem ist proboscidea auch in Hieracium schon be- 
kannt. 


* Ophiomyia sp. Fig. 18. 

Von Stachys silvatica sandte mir Dr. Buhr braunschwarze 
Puparien in der Stengelmine, welche er am 12. Oktober 1937 
zu Mönkweden bei Rostock gefunden hatte, mit der Mit- 
teilung, dass sie ebenda auch an Stachys palustris vorhanden 
waren. Diese Puparien sind kleiner als die von Oph. labia- 
tarum Her. welche überdies gelb sind. Dennoch zeigen sie, 
wie diese Art, 7 Knospen an den Hinterstigmen ; ob es wirk- 
lich eine verschiedene Art ist ?? 


* Ophiomyia sp. Fig. 14. 

An Achillea fand Dr. Buhr im Oktober 1937 (Mönk- 
weden bei Rostock) noch Puparien von der Art, bei welche 
diese schwarz sind ‚nur am Stengel, nicht auch in der 
Blütenstandsregion. Es mag dies gewöhnlich der Fall sein, 
aber ich habe auch eins, dass dicht unter einer Blüte lag 
(Nachtr. 3 p. 188). Das von ihm jetzt erhaltene Puparium 
hatte wieder nur 3 Knospen an den Hinterstigmen. Auch hier 
ist es noch fraglich, ob es wirklich eine von der Art mit gelbem 
Puparium verschiedene ist. Aus Reichardia picroi- 
des liegt mir wohl dieselbe Art vor: Puparium schwarz, 
3 mm. lang. Schlundgerüst und Warzengürtel typisch Ophio- 
myia-artig ; grössere Warzen dreieckig, ziemlich spitz. Vor- 
derstigmen relativ kurz, einhörnig, schwarz. Hinterstigmen 
mit 3 gleichgrossen Knospen (Fig. 14b). 

Im Stengel von Reichardia picroides, Korsika, Ajaccio, 
14.V111.'33, Dr. Buhr leg. 

Von Achillea ptarmica sah ich auch eine Larve, ca. 3 cm 
von der Zweigspitze, von Sanitz, 29.VIII. 36, deren eines Hin- 
terstigma 4 Knospen zeigte. Es könnte achilleae gewesen 
sein, die Farbe des Pupariums blieb unbekannt. 

An Crepis radicata, wahrscheinlich auch diese Art. Pu- 
parium braun. vom gewöhnlichen Charakter. Einschnitte un- 
deutlich. Schlundgerüst und Warzengürtel typisch Ophio- 
myia-ähnlich ; die grösseren Wärzchen meistens abgerundet, 
bisweilen dreieckig. Vorderstigmen einhörnig, kurz, schwarz- 
braun, mit wenigen Knospen. Hinterstigmen braun, das eine 
mit deutlich 4 Knospen, am anderen konnte ich nur 3 Knos- 
pen erkennen. 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 73 


Am Stengel von Crepis radicata, Korsika, Corte, 23.IX.'33. 
Dr. Buhr leg. 


* Ophiomyia sp. Fig. 20. 

Puparium braungelb. Warzengürtel typisch Ophiomyia- 
artig, relativ stark, z.b. mit bis 9 Reihen abgerundeten grös- 
seren Warzen hinten, dort keine grösseren vor dem Mittel- 
band von sehr kleinen Wärzchen. Hinterstigmen mit ca. 10 
Knospen. 

Im Stengel von Chondrilla juncea (Composite). Korsika, 
26.1X.'33. Dr. Buhr leg. 10-knospige Hinterstigmen können 
sich auch bei dem Puparium von Oph. proboscidea und per- 
similis finden, aber diese sind schwarzbraun. 


* Ophiomyia sp. Fig. 17. 

Nach dem früher erhaltenen Material habe ich im 3. Nachtr. 
p. 186 die Farbe des Pupariums von Oph. gali Her. als 
schwarz angegeben ; man findet aber in Galium mollugo auch 
solche, welche gelb sind. Zunächst war dieses der Fall mit 
einem Puparium, welches ich von Dr. Buhr im Juli 1937 
lebend erhielt und woraus am 10. August eine kleine Schlupf- 
wespe heraus kam. Dann fand ich in dem einige Tage später 
erhaltenen, gleichfalls von Dr. Buhr gesandten Material von 
Galium mollugo mit Liriomyza ? Larven auch ein gelbes Pu- 
parium von 2,5 mm. Länge in einem der Stengelstückchen 
aus der Blütenstandsregion, welches nicht dazu gehörte, weil 
die Liriomyza nicht in der Mine verpuppt. Auch aus diesem 
entwickelte sich eine Schlupfwespe am 3. September 1937. 
Wenigstens das erste Puparium hatte 5 Knospen an den 
Hinterstigmen, was mit der für galii typischen Anzahl stimmt, 
an dem 2ten waren die Knospen abgebrochen. Auch bei 
Achillea habe ich in 3. Nachtr. p 187 und 188 schwarze und 
gelbe Puparien erwähnt und :neuerdings erhielt ich von 
Dr. Buhr auch schwarze Puparien aus dem Stengel von 
Stachys, und auch diese haben dieselbe Anzahl von Knospen 
(7) an den Hinterstigmen wie die gelben. Zunächst habe 
ich diese alle getrennt gehalten, aber es dringt sich die Frage 
auf ob vielmehr die Farbe des Pupariums nicht constant ist, 
aber bald schwarz, bald gelb, und bei galii alle diese 5, bei 
Achillea alle 3, bei Stachys alle 7 Knospen an den Hinter- 
stigmen haben. Damit stimmt auch, dass bei Oph. persimilis 
gleichfalls die Farbe wechselnd ist und man nach Dr. Buhr 
gemischt ganz schwarze, und gelb und schwarz bandierte 
findet, alle mit 10—11 Knospen an den Hinterstigmen und 
ganz gleichen Imagines. Die Zahl der verschiedenen Ophio- 
myia-Arten wäre dann, ich möchte fast sagen glücklich, 
geringer als wir zunächst meinten. Bei Stachys gibt Hering 
(Blattminen p. 500) auch eine Art mit hellem Puparium 
(Oph. labiatarum Her.) und eine mit schwärzlichem Pupa- 


74 PROF DR): CSEISDEZMENUERE 


rium an (Oph. spec.). In Satureja kommt auch erstgenannte 
Art vor, und, mit schwarzem Puparium, angeblich Oph. 
proboscidea Strbl. (,,Blattminen” p. 472). | 


Dizygomyza Hendel. 


Dizygomyza cambii Hendel. Fig. 21. 

Die Fliegen, dezen Larven Markflecke in Asten und Stam- 
men mehrerer Baume verursachen, gehôren zu der Unter- 
gattung Dendromyza Hendel von Dizygomyza Hendel. 
Hendel führt in „Lindner' jetzt eine Reihe von Arten 
auf. Von den meisten ist die Biologie noch unbekannt, einen 
bestimmten Baum als Wirt bezeichnet er nur für Diz. cambii 
Hend, deren Larve aus Salix ich in 1926 in meiner Haupt- 
arbeit II p. 259 unter dem Namen carbonaria beschrieben 
hatte. Die einzige Art, deren Larve eine andere Lebensweise 
führt ist Diz. posticata Mg. welche Platzminen in den Blät- 
tern von Solidago virga-aurea veranlasst. 

Nach Hendel kommen Markflecke vor in Salix, Betula, 
Alnus, Corylus, Prunus und Pirus-Arten. J. C. Nielsen, 
der 1906 zum ersten Male die Larven und ihre Metamor- 
phose eingehender studierte erwähnt Larven aus Birken, 
Erlen, Weiden und Vogelbeeren (= Ebereschen (Sorbus 
aucuparia)). Aus dem Boden am Fusse befallener Erlen 
erhielt er mehrere Puparien, welche ihm eine relativ grosse, 
schwarze Agromyzide lieferten, die er deswegen als Agro- 
myza carbonaria Zett. bestimmte. Die von ihm aus verschie- 
denen Bäumen studierten Larven hielt er für einerlei, nur 
war er über die aus Vogelbeere einigermaassen im Zweifel. 

Erst in der letzten Zeit ist auf die Verursacher der Mark- 
flecke mehr geachtet worden, wegen der Überzeugung, dass 
hier mehrere Arten im Spiele sind. In 1926 war auch ich 
darauf nicht verdacht und beschrieb die Art aus Salix als 
carbonaria Mg, gleich wie Nielsen. Nach Hendel ist sie aber 
von dieser specifisch verschieden, u.a. ist sie weniger glän- 
zend und er hat für meine carbonaria den Namen cambii 
eingeführt. Meine Beschreibung der Larve ist auch nicht ein- 
gehend genug und es ist Sache, die verschiedenen Arten 
unterscheiden zu lernen und mit den Larvenbeschreibungen 
von Barnes (von Diz. Barnesi Hend., aus mehreren Salix 
Arten, 1933) Kangas (von Diz. betulae, n.sp. aus Birke, 
1935) undSchimitschek (von Diz. cambii Hend. 1935) 
zu vergleichen. Diese Arbeiten sind in meinem 3. Nachtrag 
schon erwähnt. 

Einen ausführlicheren Bericht über die Larve kann ich 
leider nicht geben, weil mir nur einige Schnittpräparate von 
den befallenen Ästen mit Teilstücken der Larven zu Ver- 
fügung standen. 


Wohl kann ich berichtigen dass die Mundhaken keinen 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 75 


zweiten Zahn hätten. Es ist wirklich bei beiden ein zweiter 
Zahn vorhanden, und damit fällt der grösste Unterschild 
mit der Weidenlarve von Schimitschek weg. Es will mir 
scheinen, diese sei ebenfalls cambii gewesen. 

Das strohgelbe, wenig glänzende Puparium, von welchem 
ich im 2. Nachtr. p. 263 einiges angab, stimmt mit Barnes’ 
Figur von Barnesi (p. 509) gut überein, besser als mit der- 
jenigen Kangas’ von betulae (p. 17.) Das Schlundgerüst zeigt 
den in Fig. 11c angegebenen oberen Fortsatz (das Oberste, 
der hellere Saum, liegt hier zu Unterst), die Zähne an den 
Mundhaken sind schwer zu erkennen, weil sie, wie auch Niel- 
sen und Kangas angeben, einander zugewandt sind. Die Teile 
des Schlundgerüstes sind kürzer und breiter als bei Barnesi ; 
die Hinterstigmenknospen liegen in einer Linie, eine nach 
oben, eine nach unten und die kürzere mittlere nach hinten 
gerichtet. Die 2 Längseindrücke nahe dem Vorderende, welche 
Kangas für betulae abbildet, finde ich hier nicht. 

Ausser den 3 jetzt näher bekannten kommen in anderen 
Bäumen wohl noch weitere Arten vor, die glänzend schwarze 
Art, welche Nielsen als carbonaria betrachtet, ist nach Hen- 
del eher latigenis Hend. oder Mallochi Hendel gewesen. 


Dizygomyza humeralis v. Ros. Fig. 22. 
Mine an Dichrocephala latifolia D.C. (Composite), Bot. 
Gart. Rostock 4. Aug. 1937, Dr. Buhr leg. 1 Ex. 


Fig. 21. Dizygomyza cambii Hend. a Puparium, Hinterstigmen. b. Mund- 
haken, c oberer Fortsatz. Fig. 22. Dizygomyza humeralis v. Ros. an 
Dichrocephala, Vorderstigma. Fig. 23. Dizygomyza incisa Mg. Hinterende 
vom Puparium nach Hendel. Fig. 24. Dizygomyza morosa Mg. a Vor- 
derstigma, b Hinterstigma. Fig. 25. Dizygomyza Sönderupi Her. a Mund- 
haken, b Hinterstigmen vom Puparium, von unten. Fig. 26. Dizygomyza 
Staryi Her. Hinterstigmen. Fig. 27. Dizygomyza sp. an Lycopus a 
Vorderstigma, b Hinterstigma, c Hinterstigma des 2ten Stadiums. 


76 PROFMDRIJACIHMIDERMENERE 


Ist wohl diese Art, aber die Vorderstigmen zeigten weni- 
ger Knospen als gewöhnlich, nur eine Reihe von 7, während 
gewöhnlich in 2 Reihen zusammen 10, 12, 14 oder 16 Knos- 
pen vorhanden sind. Die Unterbrechung ist bei geringerer 
Anzahl grösser als in Fig. 306, Hauptarb. I p. 256. mit 16 
Knospen. Hinterstigmen konnte ich nicht auffinden, das 
Schlundgerüst stimmt. 


Dizygomyza incisa Mg. Fig. 23. 

Im 1. Nachtrag p. 154 beschrieb ich Larven und rotgelbe 
Puparien von Diz. „incisa, Später fand ich jedoch bei 
Hendel und Hering, dass incisa ein schwarzes Pupa- 
rium hat, dem von Diz. pygmaea sehr ähnlich, und die Figur, 
welche Hendel von den Hinterstigmen gibt (in Lindner 
p. 39, Fig. 44—46) stimmt gar nicht mit meinen Angaben, 
sodass ich überzeugt bin, dass hier irgend ein Versehen vor- 
liegt. Von Hering erhielt ich neuerdings das schwarze Pu- 
parium von incisa, und das ist wirklich etwas ganz anderes 
als das von mir beschriebene, das ich seinerzeit gleichfalls 
von Freund Hering erhielt. Was das gewesen ist, kann ich 
augenblicklich leider nicht sagen ; die Art soll von Calama- 
grostis epigeios herrühren, in welchem Grase auch incisa 
miniert. Jedenfalls ist es eine Art mit sehr besonderen Hin- 
terstigmen, welche nach weiteren Merkmalen wohl auch zur 
Untergattung Poémyza gehört. Was nun die wirkliche incisa 
anlangt, so unterscheidet sich das Puparium von dem von 
pygmaea durch die Structur der konkaven Einschnitte und 
durch die Hinterstigmen. In den konvexen Ringen sind beide 
Arten glatt und stark glänzend, schwarz mit purpurnen und 
blauen Reflexen. In den konkaven zeigt pygmaea äusserst 
feine Querlinien, ist als nadelrissig zu bezeichnen. Incisa ist 
dort vielmehr unregelmässig runzelig durch eine Anzahl 
kleiner schuppiger Erhabenheiten. Die Hinterstigmen von 
pygmaea habe ich Nachtr. 2. p. 270 schon beschrieben ; die 
3 Knospen stehen auf kurzen Stielen, welche in verschiede- 
ner Richtung divergieren, demnach viel unregelmässiger als 
die von incisa, welche vonHendel (Lindner p. 39 Fig. 45) 
trefflich abgebildet sind ; die 3 Knospen sind hier mehr an- 
liegend, und divergieren etwas u. zw. nach oben und unten, 
während die mittlere fast senkrecht zur Medianlinie des 
Hinterendes steht. Nach obigem ist von der Tabelle auf p. 256 
von Herings Blattminenwerke, welche über Blattminen 
bei Gramineae handelt, je der erste Satz nicht zutreffend um 
beide Arten zu trennen, der zweite ist richtig. 


Dizygomyza morosa Mg. Fig. 24. 

Von dieser Art habe ich früher das Puparium beschrieben 
Nachtr. 1 p. 156, als laterella Zett., die Larve Nachtr. 
2 p 0269: 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 77 


Von Dr. Buhr erhielt ich jetzt Larven, die er am 12. 
October 1937 an Carex sp. zu Mönkweden bei Rostock 
gefunden hatte. Ich kann noch hinzufügen : Prothoraxgürtel 
mit in Gruppen angeordneten kleinen, dreieckigen, bräun- 
lichen Wärzchen, im übrigen die Warzengürtel sehr wenig 
auffällig und schwer auffindbar, schmal und aus dicht ge- 
lagerten, einander berührenden, querovalen bis viereckigen, 
farblosen Wärzchen bestehend. 


* Dizygomyza Sönderupi Hering. Fig. 25. 

Puparium 2 mm lang, gelbbraun, an den Seiten, ganz vorn 
und ganz hinten, gelb, vorne und ventral breit schwarz, mit 
deutlichen, gelblichen Einschnitten. 

Mundhaken mit je 2 scharfen Zähnen, welche regelmässig 
alternieren. Unpaarer Abschnitt schwarz, gerade, obere 
Fortsätze schwarz, schmal, gerade. Über der Sinnesgruppe 
mit Längsbinde von härchenähnlichen Warzen. Puparien 
ohne Warzengürtel, nur vorn am unteren Deckelchen findet 
sich eine Gruppe kurzer, ungefärbter, schuppenähnlicher 
Wärzchen. Vorderstigmen auf kurzen braunen Trägern, sie 
sind von der in dieser Gruppe gewöhnlichen Fächerform, 
am Rande mit ca. 11 ziemlich lang gestielten Knospen. Hin- 
terende abgerundet ‚in der Mitte liegt als Längslinie die 
Analöffnung, darüber springt ein in der Mitte eingebuch- 
tetes Querplättchen vor, an dessen Oberseite die beiden 
Hinterstigmen hervorragen ; diese sind stabförmig, von den 
3 Knospen liegt die eine am Ende, die beiden unteren gehen 
vom Medianrande ab, und biegen sich oberseits quer über 
die Filzkammer ; ihre Spitzen ragen bisweilen als kurze 
Seitenzweige vor. An Carex silvatica, Dänemark, Sönderup 
leg. 

Das Puparium sieht dem von Diz. morosa Mg (= laterella 
bei Hering, Minenstud. VII p. 481 und in meinem 1. 
Nachtr. p. 156) ähnlich aber hier sind die Hinterstigmen 
stärker gebogen, und die unteren Knospen umgeben ring- 
förmig das Unterende des Stabes. 


* Dizygomyza Staryi Hering. Fig. 26. 

Puparium bräunlich gelb. Einschnitte wenig deutlich, durch 
eine feine Querstrichelung angedeutet, aber ohne eigentliche 
Warzen. Mundhaken je mit 2 scharfen Zähnen, welche 
alternieren. Unpaarer Abschnitt des Schundgerüstes schwarz, 
gerade. 

Nkeiij erie 1] SCHE rde miNachten2 mp 271: 


* Dizygomyza sp. Fig. 27. 

Mundhaken mit je 2 Zähnen, welche alternieren. Schlund- 
gerüst schwarz ; unpaarer Abschnitt kurz, gerade, obere 
Fortsätze schmal, schwach gebogen. Am Kopfabschnitt weder 


78 PROF DRC. HE DERMENERE, 


ein Warzenband noch ein Stirnfortsatz. Warzengiirtel aus 
grossen, runden, braunen Warzen mit kurzer Spitze gebil- 
det, dorsal und ventral schwach entwickelt, die Warzen 
weiter auseinander und spärlich. Die Warzen in den Giirteln 
meistens zerstreut, die hinteren dichter beisammen und oft 
in Reihen ; in den hinteren Giirteln die Warzen rund, ohne 
Spitze. Der Prothorakalgiirtel aus kleinen, dreieckigen, in 
Gruppen angeordneten Wärzchen gebildet, der Mesotho- 
rakalgürtel namentlich dorsal entwickelt, dahinter folgen 
noch 9 Gürtel. 

Vorderstigmen schuppenförmig, relativ gross, mit ca. 
16—17 kurzgestielten Knospen ; die Hinterstigmen mit 3 
Knospen, die beiden oberen stark zusammengefaltet, die 
untere grösser und leicht gebogen. Hinterende abgerundet, 
ohne Wärzchen. 

Im 2ten Stadium sind die Wärzchen viel kleiner, je die 
in der hinteren Hälfte der Gürtel am kleinsten, alle dreieckig, 
aber unten relativ breit. Hinterstigmen mit 3 geraden Knos- 
pen. Zähne der Mundhaken ganz schwarz, ohne gelbe Spitze. 

Kurze, breite Gangmine im Blatte von Lycopus europaeus, 
Calfa bei Tighina, Bessarabien, 17.1X.1937, Hering leg. Die 
Larve ähnelt derjenigen von Diz. labiatarum Hend., lamii 
Kalt. und morionella Zett., alle in Labiaten minierend. Mit 
den beiden letzteren stimmt sie auch durch die gebogenen 
oberen Knospen überein, was bei ihr aber in noch viel stärke- 
rem Maasse der Fall ist, doch weicht sie von allen drei durch 
die grosse Anzahl der Vorderstigmen-Knospen ab. Hen- 
del erwähnt in seiner Liste der Wirtpflanzen (Lindner p. 
543) bei Marrubium vulgare eine Dizygomyza Beckeri Hend. 
Diese fehlt im Register ; dieser gibt wohl eine Melanagro- 
myza Beckeri Hend. an, aber im Text findet man bei dieser 
keine Wirtpflanze erwähnt; Hering hat in seinem Minen- 
werke bei Marrubium gar kein Dipteron erwähnt, sodass es 
mir undeutlich blieb was mit Diz. Beckeri gemeint wäre. 
Hering teilte mir mit, dass Mel. Beckeri ein Compositen- 
minierer aus Süd-Europa ist. 


Liriomyza Mik. 
* Liriomyza andryalae Her. Fig. 29. 
Puparium gelb. Warzengürtel mit zerstreuten, dreieckigen 


Wärzehen. Meijere J. €. H. de, Nacht AP paseo! 


* Liriomyza Buhri Her. Fig. 28. 

Von dieser Art erwähnte ich im 3. Nachtr. p. 202 ein von 
Prof. Hering erhaltenes leeres Puparium aus Campanula, 
und meinte damals, dass die von mir als Lir. sp. p. 201, unten, 
beschriebene Art nicht dieselbe sein konnte. Nach ausge- 
dehnterem Material aus Campanula rotundifolia, welches ich 


Mitte Juli 1937 von Dr. Buhr erhielt, bin ich der Ansicht, 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 79 


dass diese nach geringfügigen Differenzen des Pupariums 
getrennten Arten doch identisch sind. Die 3 jetzt erhaltenen, 
lebenden Puppen sind heller als das früher gesehene und 
als gelb zu bezeichnen, die Hinterstigmen sind divergent und 
waren bei der Lir. sp. wohl zufällig konvergent am im Sten- 
gel verbliebenen Puparium, welches im übrigen auch etwas 
anderer Gestalt war, mehr gleichbreit und überhaupt etwas 
schlanker als die doch wohl etwas dunkleren, braungelben 
Puparien, welche sich in die Erde finden. Später, Anfang 
August, erhielt ich von Dr. Buhr noch einiges Material aus 
einem älteren Herbar eines Onkels, sowohl aus Campanula 


/ Sag 


Fig. 28. Liriomyza Buhri Her. a Puparium, Hinterende, b, c Hinterstigmen, 

d, e Larve in Campanula, f, g, h in Jasione. Fig. 29. Liriomyza andryalae 

Her. Hinterstigma des Pupariums. Fig. 30. Liriomyza cruciferarum Her. 

Hinterstigma des Pupariums. Fig. 31. Liriomyza graminicola de Meij. 

Hinterstigma des Pupariums. Fig. 32. Liriomyza kleiniae Her. Hinter- 
stigma des Pupariums. 


rotundifolia L.3.VIII.1907. Ribnitz i. Mecklbg,, als aus Ja- 
sione montana, ebenfalls eine Campanulacee, Juli 1910, Tes- 
sin. Beide enthielten ein paar Larven, und je ein gelbes Pu- 
parium im Stengel, welches den Stengelpuparien der früheren 
Sendungen ähnlich war; auch die Larven sind ähnlich, so- 
dass ich alles als Lir. Buhri betrachte. Dennoch bleibt es 
unsicher, warum einige Puparien im Stengel verblieben, an- 
dere, wie gewöhnlich, nicht. Es könnten parasitierte sein, 
— eins enthielt 5 kleine Hymenopteren —, es kônnten auch 
wahrend des Trocknens vorzeitig verpuppte sein. 

Lir. Buhri hat offenbar 2 Generationen, denn ich erhielt 
Imagines im August aus Larven vom selben Jahre, aber auch 
ein Puparium von Hering, welches erst nach Uberwinterung 
die Imago lieferte ,beide aus Larven, welche die Mine ver- 


80 PROF? DR. AC HMDE METIERE 


lassen hatten ‚sodass es hiervon nicht abhängt, die Larven 
sind aber alle einerlei. 

Der Beschreibung kann ich noch hinzufügen, dass von der 
Basis der Mundhaken sich ein grau getönter Flecken nach 
oben verbreitet, welcher nicht immer gleich deutlich ist. Nahe 
über den Mundhaken fängt der Prothorakalgürtel an, dessen 
erste Reihe von Wärzchen, im Gegensatz zu den folgenden, 
dorsal nicht unterbrochen ist, aber mit einer besonderen 
Warzchenbinde nicht zu verwechseln ist; bisweilen sind es 
auch nur vereinzelte Wärzchen. Die Hinterstigmen haben 
immer nur 3 Knospen, zeigen, namentlich bei jüngeren Lar- 
ven, wohl bisweilen ein etwas anderes Bild, doch vom selben 
Charakter. 

Puparium 1,5 mm lang, rot - bis geldbraun, ziemlich breit 
oval mit deutlichen Einschnitten. Mundhaken mit je 2 Zähnen, 
die vordere etwas mehr gesondert. Schlundgerüst schwarz, 
der obere Fortsatz wenig gebogen, der untere halb so lang. 
Warzengürtel mässig breit, aus fast gleichgrossen, dreiecki- 
gen, braunen, zerstreuten Wärzchen gebildet. Vorderstigmen 
auf 2 gesonderten kurzen Trägern: das Stigma zeigt, wie 
gewöhnlich eine kurze Reihe von sitzenden Knospen. Hin- 
terstigmen gleichfalls ziemlich weit getrennt, die 2 Träger 
divergierend, das Stigma mit 3 Knospen, die untere nach 
oben vorragend, ziemlich spitz, die beiden anderen am Ende 
des Trägers, kurz und rundlich. Rostock, VIII ‘36 leg. 
Buhr ; Verpuppung ausserhalb der Mine, im. erhalten 5.111.37 
(Hering). 

Dieses Puparium sieht dem der unbekannten Agromyzide, 
welche Stary von Campanula persicifolia abbildet, so 
ähnlich, dass ich es für dieselbe Art halte, nur ist das letzte 
Segment etwas kürzer. Nach der deutschen Tafelerklärung 
stammt es aus einer Stengelmine dieser Pflanze, es kann dem- 
nach auch von einer ausgekrochenen Larve herrühren. 


* Liriomyza cruciferarum Her. Fig. 30. 

Puparium gelb mit deutlichen Einschnitten, vom pusilla- 
Typus. Obere Fortsätze ziemlich stark gebogen, schwarz und 
ziemlich dick. Warzengürtel aus zerstreuten, dreieckigen, 
braunen Wärzchen gebildet. Vorderstigmen wie gewöhnlich 
knopfförmig, kurz oval, mit mehreren Knospen. Hinterstigmen 
mit drei Knospen, die untere etwas mehr gesondert, äber nur 
wenig länger. 

An Raphanus raphanistrum L. Canarische Inseln, Hering 
leg. de Meijere J. C. H. Nachtr. 1 p. 160. 


Liriomyza eupatorii Kalt. 

Eine am 12 Oktober 1937 im Botan. Garten zu Rostock 
an Solidago rugosa aufgefundene Larve stimmte mit dieser 
Art, welche von Linnaniemi auch von Solidago erwähnt wird. 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 81 


Die Mine ist aber stark gewunden, erinnert nach Herings 
Minenwerk stark an die von Solidaginis. Der Anfang fehlt 
leider. 


Liriomyza graminicola de Meij. Fig. 31. 

Abbildung des Hinterstigma mit 9, zum Teil schwach ge- 
trennten Knospen Fig. 31; in der Mitte die Stigmennarbe. 
Breukelen, 10 August ‘37, in einem Grasblatte. 

Die Mine beginnt in der Mitte des Grasblattes, läuft als 
dünner Gang von ca 14 mm gerade nach oben und ver- 
breitert sich im Endteil bis 1,5 mm. Die Spitze liegt noch 
weit von der Blattspitze und die ganze Mine ist 4 cM. lang. 


* Liriomyza kleiniae Her. Fig. 32. 

Gelbweisses Puparium vom gewöhnlichen pusilla-Typus, 
mit deutlichen Einschnitten. Warzengürtel mit zerstreuten 
dreieckigen, vielfach an der Spitze abgerundeten Wärzchen. 
Hinterstigmen mit 3 nicht grossen Knospen. 


de Meijere J. C. H. de. Nachtr. 1. p. 160. 


* Liriomyza mercurialis Hering. Fig. 33. 
Schlundgerüst vorn schwarz, obere Flügel braungelb. 
Hinterstigmen mit 7 und 9 Knospen. 


Meesijrerier J&C: HlmiNachtrr 2.5pP9277. 


Liriomyza ornata Mg. Fig. 34. 

Von dem Puparium, welches in Hauptarb. I p. 273 be- 
schrieben wurde, habe ich jetzt einige Teile nach Behandlung 
mit Diaphanol näher untersucht. 

Das Schlundgerüst ist relativ stark, die oberen Fortsätze 
sind relativ breit und ziemlich stark gebogen. Mundhaken 
mit 2 Zähnen am Ende; ich bin nicht sicher ob dies 2 alter- 
nierende sind oder ob beide Mundhaken 2 Zähne haben, 
welche nicht alternieren. Vor der Erbleichung waren Mund- 
haken und Schlundgerüst ganz schwarz. 

Die Hinterstigmen habe ich früher als ca. 12-knospig an- 
gegeben ; sie sind aber sehr viel verwickelter. Die konischen 
Vorsprünge, welche in einem ovalen Bogen stehen, und wel- 
che ich früher als die 12 Knospen betrachtet habe, beher- 
bergen meistens je 2—4 Knospen, ein Verhalten, dass in 
dieser Form sonst nirgends bei den Agromyzinen auftritt 
und nur erinnert an die Bildung bei Agromyza tephrosiae, 
wo es auch zu sekundärer Teilung kommt; hier sind die 
Knospen aber alle gut getrennt. Das hiesige Verhalten ist 
dasselbe, welches ich früher von den durchbrechenden Pro- 
thorakalhörnern der Puppe von Eristalis beschrieben habe, 
wo auch jede primäre Knospe nich einen, sondern 5—6 
Tüpfel trägt, welche als sekundäre Knospen zu betrachten 
sind. 


82 PROEVDRMJ IC (DE /MEIJERE 


Es ist jetzt bekannt, dass die Art im Stengel von Butomus 
umbellatus miniert und dieselbe ist, von welcher Kalten- 
bach, Pflanzenfeinde p. 710, als Agromyza confinis Mg. 
die Lebensweise schon beschrieb. Hendel macht in „Lind- 
ner’ p. 240 auch einige Bemerkungen über das Puparium ; 
er zählte an den Hinterstigmen 12—13 Knospen, wie ich 
früher. 


* Liriomyza pascuum Mg. Fig. 35. 

Mundhaken mit je 2 scharfen Zähnen, welche alternieren. 
Schlundgerüst schwarz, unpaarer Abschnitt kurz, gerade, 
obere Fortsätze fast gerade, sehr wenig gebogen, schmal, 
nach hinten bräuner. Über und unter den Mundhaken keine 
Wärzchen. Warzengürtel aus zerstreuten, fast gleichgrossen, 
dreieckigen Wärzchen, an den hinteren Gürteln diese meistens 
abgerundet. Vorderstigmen, wie gewöhnlich in der pusilla- 
Gruppe, kurz zweihörnig, mit einer Reihe von sitzenden 
Knospen ; Hinterstigmen oval, mit ca. 10 Knospen. Papillen 
deutlich, als kurze Wölbungen vorragend. 

An Euphorbia amygdaloides L., Mesnil bei Paris, Juli 1932, 
Hering leg. 

Im 2. Nachtrag p. 275 schrieb ich, dass die in meiner 
Hauptarbeit I p. 276. beschriebene pusilla Mg. von Euphor- 
bia mit esulae bei Lindner, p. 216 und nicht mit pascuum, 
ebenda p. 241, stimmt. Die 2 Arten wurden früher als die 
echte pusilla Mg., auch von Hering, zusammengefasst. Ich 
tat dies, weil die Imagines ‚die ich von Hering bekommen 
hatte, wirklich die Merkmale von esulae zeigten. Nachdem 


Fig. 33. Liriomyza mercurialis Her. Hinterstigma des Pupariums. Fig. 34. 

Liriomyza ornata Mg. a Schlundgerüst, b Hinterstigma des Pupariums. 

Fig. 35. Liriomyza pascuum Mg. Hinterstigma. Fig. 36. Liriomyza 

polygalae Her. Hinterstigma des Pupariums. Fig. 37. Liriomyza umbilici 

Her. Hinterstigma des Pupariums. Fig. 38. Liriomyza strigata Mg. in 

Mentzelia. Fig. 39. Liriomyza sp. an Xanthium a. Vorderstigma, 
b Hinterstigma. 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 83 


ich jetzt obige Larven von pascuum, aus Euphorbia amyg- 
daloides verglichen habe, und diese mit meiner früheren Be- 
schreibung von pusilla stimmten, glaube ich, dass auch diese 
nicht esulae waren, und nicht von derselben Herkunft waren 
wie die Imagines. Das stimmt mit Hendels Angabe, dass 
esulae nur von Euph. esula bekannt ist, in Deutschland nur 
von einem Fundort (Jerichow an der Elbe), während pas- 
cuum an verschiedenen Euphorbien (amygdaloides, helios- 
copia, cyparissias, palustris) gefunden wurde. 

Nach schriftlicher Mitteilung von Prof. Hering besitzt er 
von dem Fundort von esulae keine Larven oder Puparien 
mehr. 


* Liriomyza polygalae Her. Fig. 36. 

Gelbes Puparium. Warzengürtel aus zerstreuten braunen 
Wärzchen, welche dreieckig sind, meistens mit abgerundeter 
Spitze. Hinterstigmen mit 3 gleichen kleinen Knospen. 


de Meijere, J. C. H. de, Nachtr. 1, p. 160. 


Liriomyza sonchi Hend. 
An Hieracium villosiceps N. et P. Dr. Buhr leg. VII.1937. 
Ein von ihm erhaltenes Puparium lieferte Lir. sonchi Hend. 
Die oberen Fortsätze werden bei dieser Art nach hinten braun. 


Liriomyza strigata Mg. Fig. 38. 

Eine Larve an Richardsonia scabra (Rubiacee), von 
Dr. Buhr erhalten Juli 1937, war diese Art. 

Gleichfalls eine Larve an Mentzelia oligosperma, und 2 
Puparien aus Mentzelia albicaulis ; bemerkenswert ist, dass 
diese Pflanze zu den Loasaceen gehört. Zur selben Zeit 
von Dr. Buhr gefunden. 


Liriomyza taraxaci Her. 

Von Dr. Buhr einige Puparien aus Leontodon autumnalis 
erhalten ; die Ende Juli erschienenen Fliegen hatten die Merk- 
male von faraxaci Her. 


* Liriomyza umbilici. Fig. 37. 

Puparium gelb, vom pusilla-Typus, mit deutlichen Ein- 
schnitten ; Warzengürtel fehlend, an den Einschnitten höch- 
stens einige Andeutungen. Hinterstigmen mit 7 Knospen. 
An Umbilicus pendulinus, Canarische Inseln, Hering leg. 


de Meijere J. C. H. de Nachtr. 1 p. 162. 


* Liriomyza sp. Fig. 40. 

Von der Liriomyza sp.? vom 3. Nachtrag p. 204 aus 
Galium mollugo erhielt ich im Juli 1937 von Dr. Buhr aus- 
gedehnteres Material, sodass ich die Beschreibung noch 
etwas ergänzen kann. 


84 PROF DRG Hy DERMENERE; 


Die Larven sind tiefgelb, gut 3 mm lang; hinter den 
Mundhaken 2 grosse flache, farblose Papillen, nach unten 
umgeben durch einen schwarzen Flecken, nach oben schliesst 
sich daran eine braunliche, die Dorsalseite erreichende Quer- 
binde. Mehr nach hinten zu die aus Gruppen von dreieckigen 
Wärzchen bestehende Prothorakalbinde. Vorderstigmen 
einhôrnig mit ca. 9 Knospen ; Hinterstigmen zweihôrnig, mit 
fast geschlossenem Kreis von ca. 10 sitzenden Knospen. Das 


Fig. 40. Liriomyza sp. in Galium a Vorderende, b Vorderstigma, 
c Hinterstigma, d Hinterende von unten, b. von der Seite. 


Hinterende war beim Exemplar, nach welchem die Figur 
41d in Nachtr. 3 gemacht wurde, nicht ganz natürlich ge- 
lagert, es ist abgestutzt, oben mit den 2 Hinterstigmen, unten 
neben dem Anus mit 2 deutlichen Lappchen. 

Die Mine dieser winzigen Art findet sich gewöhnlich in 
der Bliitenstandsregion. Ca. 30 Juli gingen die ersten Exem- 
plare aus dem Unterende der Minen in die Erde. 


* Liriomyza sp. Fig. 39. 

Mundhaken mit je 2 Zahnen, welche alternieren, der vor- 
dere Zahn wie gewöhnlich in dieser Gattung mehr geson- 
dert ; unpaarer Abschnitt des Schlundgerüstes kurz, gerade ; 
die oberen Fortsätze gleichmässig schwach gebogen, 
schwarz ; über der Sinnesgruppe eine breite Querbinde von 
braunen, dreieckigen Wärzchen. Vorderstigmen knopfför- 
mig, von der Seite gesehen mit ca. 7 kurzgestielten Knospen. 
Hinterstigmen mit 3 Knospen, keine besonders gross. War- 
zengürtel aus relativ grossen, dunklen, dreieckigen Wärz- 
chen mit kurzer Spitze gebildet. 

Unregelmässige Gangmine an Xanthium strumarium, Calfa 
bei Tighina, Bessarabien 17.1X.37, Hering leg. 


Phytagromyza Hend. 


* Phytagromyza centaureana Her. Fig. 41. 
Mundhaken mit je 2 scharfen Zähnen, welche alternieren. 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 85 


Schlundgerüst schwärzlich. Unpaarer Abschnitt etwas nach 
unten gebogen, die oberen Fortsätze ziemlich stark gebogen. 
Ueber der Sinnesgruppe ein Warzenband, welches sich nach 
den Seiten hin bald verschmälert und aus kleinen, dunklen, 
dreieckigen Wärzchen gebildet ist; auch unter den Mund- 
haken Wärzchen vorhanden. 

Warzengürtel mässig breit, aus dicht stehenden, kleinen, 
dreieckigen Wärzchen gebildet, welche wenig an Grösse 
verschieden sind. Vorderstigmen knopfförmig, mit zerstreu- 
ten Knospen, ca. 15 in Anzahl. Hinterstigmen mit unregel- 
mässigem Bogen von ca. 30 Knospen. Hinterende abgerun- 
det, unten mit 2 kurzen Läppchen. 

Siegen (Westfalen) 16.VI.37, Hering leg. 


Phytagromyza flavocingulata Strobl ? 

An einer Stelle nahe Amsterdam, wo ich in Mai einige 
Imagines (aber mit ganz schwarzer Stirne) erbeutete, traf 
ich am 15 Juli 37 Larven und Puparien an Holcus mollis, 
welches Gras obige Art nach Herings Zucht miniert. Nur 
gehen nach seiner Angabe die Larven in die Erde, während 
ich glaube in einem Blatt 2 Puparien gefunden zu haben. 

Nach Untersuchung der Larve ergab es sich, dass diese 
mit meiner Dizygomyza sp. von Nachtrag 2, p. 272 über- 
einstimmen, welche zu einer als Larve sehr charakteristischen 
Gruppe gehören, deren Imagines teils der Untergattung 
Poémyza, teils Dizygomyza s. str. an gehören. Sie sind 
hauptsächlich gekennzeichnet durch eine aus Härchen ge- 
bildeten Längsbinde über der Sinnesgruppe am Kopfe, durch 
breitschuppenförmige Vorderstigmen, dreiknospige Hinter- 
stigmen und durch den Bau der Warzengürtel, welche bei 
Poëmyza vorn und hinten grössere Warzen zeigen, während 
die Mitte keine Wärzchen trägt, sondern durch feine Linien 
grob schuppig oder netzartig gefeldert erscheint. Bei Dizy- 
gomyza s. str. bestehen die Warzengürtel aus dicht gelager- 
ten, farblosen, querovalen Wärzchen. 

Die Art aus Holcus würde mit Poëmyza stimmen ist aber 
von allen durch die vielknospigen Hinterstigmen verschieden. 
Das gelbe Puparium ist fast 3 mm lang. Phytagromyza sieht 
tatsächlich Dizygomyza in vielem so ähnlich, dass es m. Er. 
ganz gut eine polyphyletische Gattung sein kann, deren 
Arten sich an verschiedene Gruppen von Dizygomyza an- 
schliessen. Eine sehr kurze Discoidalzelle findet man bei 
einigen Dizygomyzen und selbst Liriomyzen auch, und bei 
einigen Arten endet die costa ebenfalls an der Mündung 
von IS, 


* Phytagromyza Heringi Hendel. Fig. 42. 
Mundhaken mit je 2 ziemlich scharfen Zähnen, welche 
alternieren. Unpaarer Abschnitt des Schlundgerüstes kurz, 


86 PROE TDR) CoH DEA MENERE: 


gerade, schwarz; obere Fortsätze fast gerade, schmal, 
ebenso von schwarzer Farbe. Ueber und unter den Mund- 
haken keine Wärzchen, auch kein Stirnfortsatz vorhanden. 
Warzengiirtel ziemlich breit, aus dreieckigen, zerstreuten 
braunen Wärzchen gebildet, je die hinteren etwas grôsser 
und mehr in Gruppen angeordnet. Vorderstigmen kurz 
zweihôrnig auf ziemlich langen Trägern, die Knospen un- 
regelmässig zerstreut. Auch die Hinterstigmen kurz zwei- 


Fig. 41. Phytagromyza centaureana Her. a Vorderstigma, b. Hinterstigma. 
Fig. 42. Phytagromyza Heringi Hend. a Vorderstigma, b. c Hinterstigma. 
Fig. 43. Phytagromyza populicola Hal. a Vorderstigma, b Hinterstigma. 
Fig. 44. Phytomyza abdominalis Zett. Vorderstigma. Fig. 45. Phytomyza 
aizoon Her. Hinterstigma des Pupariums. Fig. 46 Phytomyza alpigenae 
Hend. a Mundhaken, b Stirnfortsatz, c Vorderstigma, d Hinterstigma. 


hôrnig, das Stigma etwas gewölbt, die Knospen ziemlich un- 
regelmässig angeordnet, ca. 20. 

An Fraxinus excelsior, Geisenheim a. Rh. leg. Dr. Voigt. 
Oct 252 


* Phytagromyza populicola Hal. Fig. 43. 

Von dieser Art beschrieb ich im 2. Nachtrag p. 278 das 
Puparium. Ich erhielt jetzt von Prof. Hering auch die Larven 
(Berlin-Frohnau, 14.X.1937. Mine an Populus balsamifera, 
Hering leg.). Zur früheren Beschreibung kann ich noch 
Folgendes hinzufügen: Es ist weder ein Warzenband über 
der Sinnesgruppe noch ein Stirnfortsatz vorhanden. Je 2 
Zähne an den Mundhaken, regelmässig alternierend. Un- 
paarer Abschnitt fast gerade ; auch der obere Fortsatz fast 
gerade, schmal, in der vorderen Hälfte oben mit braunem 
Saume. Ein dünne Gräte als Rest des unteren Flügels bis zu 
34 der Länge des oberen Flügels vorhanden. Warzengürtel 
aus kleinen, fast farblosen, abgerundeten Wärzchen gebildet, 
wenig auffällig. Vorderstigmen mit ca. 11—13 Knospen, 
etwas unregelmässig. Die zwei Hörner der Hinterstigmen 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 87 


etwas weniger ungleich als in Fig. 22 des 2. Nachtrags, mit 
21—23 Knospen, auch etwas unregelmässig ; der obere, hin- 
tere Teil etwas länger als der vordere, bisweilen sind sie 
kaum verschieden. 


Phytomyza Fall. 


* Phytomyza abdominalis. Zett. Fig. 44. 

Mundhaken mit je 2 scharfen Zähnen, welche alternieren ; 
unpaarer Abschnitt ziemlich kurz, gerade; obere Fortsätze 
wenig gebogen, etwas ins Braune ziehend. Ueber den Mund- 
haken weder ein Warzenband noch ein Stirnfortsatz. War- 
zengürtel aus zerstreuten, dreieckigen, braunen Wärzchen, 
je die vorderen bedeutend kleiner als die hinteren, diese 
öfters mehr zugespitzt und mehr in Reihen. Vorderstigmen 
kurz zweihörnig mit ca. 10 Knospen. Hinterstigmen mit regel- 
mässigem Bogen von ca. 13—15 Knospen. Hinterende schief 
nach hinten und unten abgestützt. 

An Anemone hepatica, Tetschen a. Elbe, Bohemia, Dr. 
F. Zimmermann. Meijere J. C. H. de. Hauptarbeit II 
pa 238. 


Phytomyza affinis Fall. 

Von dieser Art erhielt ich von Dr. Buhr ein schwarzes 
Puparium aus einer sehr langen Mine an Cirsium palustre 
und 2 Puparien aus Cirsium oleraceum ; die Minen verliefen 
hier zu etwa 2/3 in dem Parenchym des Hauptnerven auf 
der Blattunterseite. Puparien alle im Blatte, gefunden 12.X. 
1937 zu Mönkweden bei Rostock. 

Nach Hendel in ,,Lindner” ist die Farbe der Pupa- 
rien dieser Art eigentlich weiss, schwarz seien nur die 
abgestorbenen oder parasitierten. 


* Phytomyza aizoon Her. Fig. 45. 

Puparium weiss, der Rand des Anus gelbbraun, oval mit 
wenig deutlichen Einschnitten, vorn auf kurzem V die ein- 
hörnigen Vorderstigmen ; hinten auf 2 kurzen konischen 
Trägern die Hinterstigmen ; diese zeigten hier einen regel- 
mässigen Bogen von 12 Knospen, also etwas mehr als bei 
Hering (9—10). Warzengürtel aus zerstreuten, gleichgros- 
sen, aber im ganzen ziemlich kleinen, dreieckigen Wärzchen 
gebildet. Die weisse Chitinhaut zeigt bei starker Vergrös- 
serung eine ganz eigentümliche Structur von parallelen 
Linien, je nach den zahlreichen Bezirken in der Richtung 
wechselnd. Mauthen, Kärnten, Hering mis., an Saxifraga 
aizoon. 


Mireviere JNC HE dies Nachtr:2"p.279: 


* Phytomyza alpigena Fig. 46. 
Von dieser Art erhielt ich von Prof. Hering ein paar 


88 PROFMDR J..C. BH. DEYMEIJERE, 


Larven, während ‘ich früher nur das Puparium kannte 
(Nachtr. 1 p. 165) und die Unterschiede von Ph. (Nap.) 
lonicerella bei der Beschreibung dieser Art (Nachtr. 2 p. 
284) nicht angeben konnte. 

Mundhaken mit je 2 ziemlich stumpfen Zähnen, welche 
alternieren, der vordere nicht gesondert und wenig gebogen. 
Schlundgerüst schwarz, obere Fortsätze bis zum Ende von 
dieser Farbe und gleichbreit bleibend. Stirnfortsatz vorhan- 
den, am Ende geknöpft. Keine Warzen über der Sinnes- 
gruppe. Warzengürtel aus zerstreuten dreieckigen Wärz- 
chen gebildet, je hinten ein paar Reihen grösserer, gleich- 
falls dreieckig. Vorderstigmen knopfförmig, mit mehreren 
unregelmässig angeordneten Knospen ; keine Drüsenöffnun- 
gen unter den Knospen. Hinterstigmen mit einem etwas 
unregelmässigen Bogen von ca. 18 Knospen, gleichfalls ohne 
Drüsenöffnungen. 


Unterschiede von lonicerella sind besonders in den Mund- 
haken, in den oberen Fortsätzen, welche bei dieser nur an ~ 
der Wurzel schwarz, weiterhin wenig gefärbt sind und in 
den Drüsenöffnungen unter den Stigmenknospen zu finden. 
Für die Hinterstigmen gab ich früher 13 Knospen an, aber 
diese Anzahl variiert, wie gewöhnlich ; bei einem Exemplare, 
welches ich von Dr. Buhr erhielt (Korsika, Corte, 20.1X.33 
Dr. Buhr leg.) fand ich deren 11. 

Bei lonicerella sind die Wärzchen auch nicht gleichgross, 
sondern in der Grösse unregelmässiger, im ganzen die hin- 
teren auch grösser, aber mit Übergängen. 


* Phytomyza albimargo Her. Fig. 47. 

Puparium schwarz, oval mit deutlichen Einschnitten, vorn 
dicht neben einander auf kurzen Trägern die kleinen ‚kurz 
zweihörnigen Vorderstigmen ; hinten auf 2 getrennten ko- 
nischen Trägern die Hinterstigmen. Diese sind oval, wenig 
breiter als ihr Träger, anscheinend mit einem regelmässigen 
Bogen von Knospen (ca. 18—20, aber schwer zu zählen). 
An Anemone nemorosa, Berlin, Hering leg. 

Meiere J. C. H. de, Hauptarb. II p. 242. Nachtr. 
1. p. 165. — In Hering’s Figur scheinen mir in a die Vor- 
derstigmen zu weit entfernt, in Fig c. sehen sie als einhör- 
nig aus, was sie nicht sind. 


* Phytomyza angelicastri Her. Fig. 41. 

Wie die Larve von angelicivora gebildet. Mundhaken mit 
je 2 scharfen Zähnen, welche alternieren. Am Kopfe weder 
Wärzchen noch Stirnfortsatz. Obere Fortsätze nach hinten 
zu grossenteils braun, etwas gebogen, schmal, auch der un- 
paare Abschnitt etwas gebogen. Warzengürtel mässig breit, 
die Gürtel vorn mit zerstreuten, dicht stehenden, dreieckigen, 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 89 


spitzen Wärzchen, hinten die Wärzchen grôsser und weiter 
auseinander, aber von derselben Gestalt. Vorderstigmen 
zweihörnig, mit relativ langen Hörnern und ca. 18 Knospen. 
Hinterstigmen gleichfalls zweihörnig, schmal, mit ca. 23 
Knospen. 


Phytomyza (Napomyza) annulipes Mg. Fig. 49. 
Puparium ziemlich schmal, cylindrisch, lang 41%—<ca. 5 
mm, breit 1 mm, mit undeutlichen Einschnitten, am ver- 
schmälerten Hinterende die sehr wenig vorspringenden 
Hinterstigmen, die Oberfläche grossenteils mit sehr feinen, 
dicht gelagerten Querlinien besetzt. 
Schlundgerüst schwarz. Mundhaken anscheinend mit je 


Ah E 


43a 


i. alte 


Fig. 47. Phytomyza albimargo Her. Vorderstigmen des Pupariums. 

Fig. 48. Phytomyza angelicastri. Her. a Mundhaken, b Vorderstigma, 

c Hinterstigma. Fig. 49. Phytomyza annulipes Mg. a Schlundgerüst, 
c Vorderstigma, b, d Hinterstigma. 


2 Zähnen, welche alternieren, der 2te Zahn bedeutend 
kleiner, neben der Basis der Mundhaken ein gebogenes 
schwarzes Band. Der unpaare Abschnitt gerade, die oberen 
Fortsätze wenig gebogen, relativ stark, der untere fast eben- 
so lang. Kein Warzenband über der Sinnesgruppe. Warzen- 
giirtel schmal, aus sehr kleinen, gelblichen, abgerundeten 
zerstreuten Wärzchen gebildet, mehr nach hinten zu schei- 
nen sie ganz zu fehlen. Die Stigmen sind beide einhôrnig, 
die Knospen in 2 Reihen, schwer zahlbar, das Vorderstigma 
mit ca. 9 Knospen, das Hinterstigma mit ca. 10. 
Hinterende abgerundet, nackt; das letzte Segment deut- 
licher abgesetzt. Die Larve sieht offenbar derjenigen von 


Ph. (N.) lateralis Fall. sehr ähnlich. 


* Phytomyza atragenis Her. Fig. 50. 
Puparium 2 mm lang, gelb, oval, mit undeutlichen Ein- 


90 PROF. DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


schnitten. Obere Fortsätze des Schlundgerüstes braun, der 
untere wenig gefärbt. Warzengürtel wenig auffällig, schmal, 
aus zerstreuten, sehr kleinen dreieckigen oder abgerundeten 
Wärzchen gebildet. Vorderstigmenträger dicht beisammen 
V-förmig entspringend, die Stigmen von der Seite mit ca. 
10 sitzenden Knospen. Hinterstigmen fast einhörnig, gleich- 
falls mit ca. 10 Knospen. 

Nach Hendel in ,,Lindner” ist diese Art identisch mit 
Kaltenbachi Hend., was nach Obigem möglich ist. 

Vals (Schweiz) an Atragene alpina. 


Phytomyza atricornis Mg. 
Eine von Dr. Buhr aus Nolana prostrata erhaltene Larve 
war diese Art. Rostock. Botan. Garten 20.V11.'37. 
Gleichfalls ein Puparium an Salicornia herbacea; ein 
kurzes Stengelstück mit den Blättern war miniert (Dr. Buhr 
leg.) 


* Phytomyza chaerophylliana Her. Fig. 51. 

Mundhaken mit je 2 scharfen Zähnen, welche alternieren. 
Unpaarer Abschnitt des Schlundgerüstes schwarz, gerade, 
ziemlich lang ; obere Fortsätze allmählich verschmälert, nach 
hinten zu braun. Keine Warzen über der Sinnesgruppe ; 
Stirnfortsatz vorhanden. Warzengürtel aus zerstreuten, drei- 
eckigen Wärzchen gebildet, je die hinteren etwas grösser 
und mehr in Reihen angeordnet. Vorderstigmen klein, kurz 
zweihörnig, das vordere Horn etwas länger, im ganzen mit 
ca. 8 Knospen ; Hinterstigmen mit fast regelmässigem Bogen 
von ca. 16 Knospen. Hinterende abgestutzt, ohne Wärzchen. 

An Chaerophyllum temulum L. Crossen am Oder, Bran- 
denburg, Hering leg. 


* Phytomyza farfarae Hendel. Fig. 53. 

Ein Puparium, wohl dieser Art angehörig, fand Dr. Buhr 
in einer Gangmine an Tussilago. Es ist ganz weiss, von der 
Gestalt von Ph. atricornis Mg., wie diese mit V-förmigen 
Vorderstigmenträgern. die Hinterstigmenträger nach der 
Spitze nicht verbreitert, beide mit wenig Knospen, die Vor- 
derstigmen mit ca. 9, die Hinterstigmen mit ca. 7 Knospen, 
das Verhalten wie bei africornis. 


Tirol, Stanzach im Lechtal, 25 u. 26 August. 1937. 


* Phytomyza fuscula Zett. (= avenae de Meij.) 
Puparium hinten mit je 4 Knospen ; wohl diese Art, die 
auch aus Hafer bekannt ist. An Secale cereale, Mai ‘23, 
Hering. 
Meiere ).€. H. der Hauptarb2 ly ps 2518 aNacher 
2. p. 280. 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 91 


Fig. 50. Phytomyza afragenis Her. a Vorderstigma, b Hinterstigma. 
Fig. 51. Phytomyza chaerophylliana Her. a Stirnfortsatz, b Vorder- 
stigma des Pupariums, c Hinterstigma. Fig. 52. Phytomyza hoppiana 
Her. a Vorderstigma des Pupariums, b Hinterstigma. Fig. 53. Phytomyza 
farfarae Hend. a Vorderstigma des Pupariums, b, c Hinterstigmen. 
Fig. 54. Phytomyza laserpitii Hend. a Mundhaken und Anfang Schlund- 
gerüst, b Vorderstigma. Fig. 55. Phytomyza narcissiflorae Her. a Vorder- 
stigma des Pupariums, b Hinterstigma. 


* Phytomyza hoppiana Her. Fig. 52. 

Puparium gelb, oval. Mundhaken mit je 2, nicht sehr 
spitzen Zähnen. Obere Fortsätze schmal, wenig gebogen, 
schwarz, der untere bräunlich, schwach gefärbt. Warzen- 
gürtel aus zerstreuten, dreieckigen, spitzen Wärzchen. Vor- 
derstigmen relativ klein, oval, mit ca. 7 sitzenden Knospen 
schwer zählbar. Hinterstigmen mit ca. 14 Knospen in einem 
etwas unregelmässigen Bogen. Die von Hendel in „Lind- 
ner’ angenommene Identität mit rectae Hend. ist nach Obi- 
gem wohl möglich. 

Vals (Schweiz) an Atragene. 


* Phytomyza laserpitii Hend. Fig. 54. 

Von dieser, in der Hauptarb. II p. 270 beschriebenen Art 
erhielt ich von Dr. Buhr weiteres Material, von ihm in Tirol, 
bei Stanzach im Lechtal 25. und 26. August 1937 gesammelt. 
In der früheren Beschreibung sind mit den häkchenartigen 
Warzen über dem Munde die 2 Anhänge gemeint, welche 
bei mehreren Phytomyzen über den Larvenfühlern vorkom- 
men. Die Vorderstigmen sind bei jüngeren Larven als in 
Fig. 95, haben wirklich nur eine geringe Anzahl von Knos- 
pen, ca. 8. Die Hinterstigmen zeigen 13—20 Knospen, und 
bilden, wenn die Knospen zahlreich sind, einen fast oder 
bisweilen ganz geschlossenen Bogen ; so fand ich bei einem 
Exemplar das eine mit 13 Knospen mit deutlicher Unter- 
brechung, das andere mit 18, ganz ohne solche. 


92 PROF DRM Co HY DEAMEIJERE, 


* Phytomyza philactaeae Her. 

Puparium oval, mit undeutlichen Einschnitten. Vorder- 
stigmen dicht beisammen auf ziemlich langen Stielen V- 
förmig vorragend. Hinterstigmen auf konischen Trägern, 
zweihôrnig. Vorderstigmen mit unregelmässig angeordneten 
Knospen der Figur 25 a von Kaltenbachi Nachtr. 1. ähnlich. 
Hinterstigmen : die Hörner etwas ungleich gross. Die Knos- 
pen sind schwer zählbar, aber der Identität mit Kaltenbachi, 
von welcher Hendel sie als Farbenvarietät aufführt, scheint 
mir das Puparium nicht zu widersprechen. An Actaea, Vals, 
Schweiz. 


* Phytomyza narcissiflorae Her. Fig. 55. 

Puparium gelb. Unpaarer Abschnitt des Schlundgerüstes 
von oben gesehen in der vorderen Hälfte längsgeteilt ; obere 
Fortsätze braun. Warzengürtel mit zerstreuten, braunen, 
dreieckigen Wärzchen. Papillen gross, mehr als halbkugel- 
förmig vorragend, gelb. Vorderstigmen dicht beisammen, 
etwas divergierend in der Gestalt eines kurzen V, je zwei- 
hörnig mit ca. 8 Knospen ; Hinterstigmen weit auseinander, 
auf kurzen Trägern oval mit einem fast regelmässigen Bogen 
von ca. 16 Knospen. 

An Anemone narcissiflora L. ‚ Parpan (Schweiz). 


* Phytomyza ranunculivora Her. Fig. 56. 

Puparium gelb, oval, mit deutlichen Einschnitten. Mund- 
haken mit je 2 Zähnen, welche alternieren. Unpaarer Ab- 
schnitt des Schlundgerüstes schwarz, gerade; die oberen 
Fortsätze gelbbraun, schmal, wenig gebogen. Warzengürtel 
wenig auffällig, nur an den Seiten, aus sehr kleinen, kurzen. 
nicht spitzen, braunen Wärzchen ‘gebildet, nur vorn die 
Wärzchen dreieckig, aber gleichfalls klein. Vorderstigmen 
auf getrennten Trägern, mit je ca. 9 Knospen, zweihörnig. 
Auch die Hinterstigmen zweihörnig, auf kurzen, dicken, 
konischen Trägern ; die Stigmen sehr schmal, die Hörner 
relativ lang, die Knospen in 2 Reihen, von welchen die eine 
breit unterbrochen ist, zusammen ca. 25 Knospen. 

An Ranunculus mactheni, Kärnten, Hering leg. 


* Phytomyza saxifragae Her. Fig. 57. 

Puparium braungelb ; Vorderstigmen auf V-förmigen 
Trägern deutlich zweihörnig, mit zahlreichen Knospen. 
Mundhaken mit je 2 spitzen Zähnen ; unpaarer Abschnitt 
schwarz ; obere Fortsätze schmal, fast gerade ‚dunkelbraun. 


Meijere J. C. H. de. Hauptarb. II. p. 289. 


* Phytomyza scabiosae Hend., scabiosarum Her. 
Beide gehören zur africornis-Gruppe, einen Unterschied 
konnte ich nicht feststellen, von scabiosae stand mir jedoch 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 93 


nur ein Puparium, von scabiosarum ein paar Larven zur ver- 
fügung. 


* Phytomyza selini Her. 
Zu der Beschreibung der Larve in Hauptarb. II p. 291 


Fig. 56. Phytomyza ranunculivora Her. a Vorderstigma, b Hinterstigma. 
Fig. 57. Phytomyza saxifragae Her. a Vorderende des Pupariums, 
b Vorderstigma. Fig. 58. Phytomyza sp. an Lithospermum, a Vorder- 
stigmen, b Hinterende, c Hinterstigma. Fig. 59. Phytomyza sp. an Osteri- 
cum a Vorderstigma, b Hinterstigma. Fig. 60. Phytomyza sp. an Pleuro- 
spermum a Vorderstigma, b Hinterstigma. 
kann ich noch hinzufügen, dass die Mundhaken spitze Zähne 
haben ; über ihnen ist weder Warzenband noch Stirnfortsatz 
vorhanden. 
An Selinum carvifolia, Crossen a. O. Hering leg. 


* Phytomyza silai Her. 

Aus Silaus beschrieb ich im Nachtrag 3. p. 237, Phyt. sp. 
und gab dabei Süd-Europa als Fundort an. Das ist ein Ver- 
sehen. Die Art stammt aus Schlesien, Buhr leg., und wurde 
von Hering als silai beschrieben in ,,Blattminen” p. XII. 


* Phytomyza solidaginis Hend. 

Im 1. Nachtrag p. 174 konnte ich eine erwachsene Larve 
beschreiben, bei welcher leider die Region über der Sinnes- 
gruppe nicht gut erhalten war. Ich kann dieses jetzt nach 
einem Stück von Berlin-Finkenkrug, Juni ‘31, Hering leg. 
ergänzen. Über der Sinnesgruppe findet sich ein breites Band 
von dreieckigen Wärzchen, welches aber nach den Seiten 
hin bald schmäler wird und von etwa dreieckiger Gestalt ist. 
Ein Stirnfortsatz ist nicht vorhanden. Hinterende abgerundet, 
unten mit 2 dreieckigen Läppchen, davor zerstreute abge- 
rundete Wärzchen. 

An Solidago virga-aurea, Berlin-Finkenkrug, Juni 1931, 
Hering leg. 


Sk PROE DR MAC FEN DEIMEIERE, 


* Phytomyza trollii Her. 

Larven, die Dr. Buhr im October an Trollius europaeus 
im Botan. Garten zu Rostock fand, zeigen die Merkmale 
dieser Art, nur ist der obere Flügel nach dem Ende hier 
deutlicher braun ; die Mehrzahl der Minen blieb unvollendet. 


Phytomyza sp. Fig. 58. 

Puparium von 1,5 mm. von der Gestalt desjenigen von 
Ph. atricornis, dunkelbraun, mässig glänzend, Einschnitte 
wenig deutlich. Warzengürtel ziemlich breit, aus zahlreichen 
zerstreuten dreieckigen Wärzchen, dahinter einige Reihen 
grösserer, gleichfalls dreieckig und braun, an den Seiten ohne 
Übergange. Mundhaken mit relativ dicken und kurzen Zäh- 
nen. Schlundgerüst schwarz, das unpaare Stück fast gerade, 
obere Fortsätze wenig gebogen, der untere braun. Vorder- 
stigmen V-förmig vorragend, das Stigma oval, mit mehreren 
zerstreuten Knospen. Hinterstigmen gesondert auf konischem 
Träger, das Stigma rundlich mit mehreren (ca. 15) unregel- 
mässig angeordneten Knospen. 

Tighina (Bessarabien), Platzmine an der Spitze der Blät- 
ter von Lithospermum purpureo-coeruleum. 


* Phytomyza sp. Fig. 60. 

Mundhaken mit je 2 scharfen Zähnen. Unpaarer Ab- 
schnitt gerade ; obere Fortsätze ziemlich schmal, wenig ge- 
bogen, oben mit schmalem Saume. Über der Sinnesgruppe 
kein Warzenband und kein Stirnfortsatz. Warzengürtel 
mässig breit, aus zerstreuten dreieckigen, ziemlich spitzen 
Wärzchen gebildet. Vorderstigmen zweihörnig, mit ca. 10 
Knospen. Hinterstigmen gleichfalls zweihörnig, mit etwas 
unregelmässigem Bogen von 15 Knospen. 

Blattmine an Pleurospermum austriacum (Hoffm.) 21 Juli 
1903, vom Melzergrund im Riesengebirge, Dr. Buhr mis. 
August 1937. Der breite Gang eine Strecke weit die schma- 
len Zipfel ganz einnehmend. 

Wegen Abwesenheit besonderer Merkmale ist ohne Zucht 
die Art nicht sicher bestimmbar. 


* Phytomyza sp. Fig. 59. 

Mundhaken mt je 2, ziemlich spitzen, wenig alternierenden 
Zähnen. Unpaarer Abschnitt deutlich gebogen ; obere Fort- 
sätze wenig gebogen, nach hinten bräunlich. Über der 
Sinnengruppe kein Warzenband, wohl ein ziemlich kurzer 
Stirnfortsatz. Warzengürtel mässig breit, die Wärzchen 
dreieckig, braun, hinten in den Gürteln etwas grösser und 
mehr in Reihen angeordnet. Vorderstigmen knopfformig, mit 
ca. 8 Knospen. Hinterstigmen mit einem regelmässigen Bo- 
gen von ca. 13 relativ langen Knospen. Hinterende abge- 
stutzt, unten abgerundet, nackt. 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 95 


Blattminengang an Ostericum palustre Bess. (Umbellifere) 
41X.1902 bei Nauen (Mark) ; Dr. Buhr mis. August. 1937. 
Kurzer sich bald verbreiternder Gang mit welligen Rän- 
dern ; Kot in kleinen zerstreuten Körnern in der ganzen Mine. 

Wegen Abwesenheit hervorragender Merkmale ist die 
Art nicht sicher bestimmbar ohne Zucht. Am meisten typisch 
ist das Vorderstigma. 


* Phytomyza sp. 

An derselben Stelle, wo von auch Ph. laserpitü von p. 91 
herrührte, fand Dr. Buhr ein paar Gangminen an derselben 
Wirtpflanze. Die eine enthielt noch Reste einer Larve, welche 
der von laserpitii ähnlich ist, aber mir doch verschieden 
schien : der obere Fortsatz ist dunkler, schwärzlich, nicht 
braungelb; am unpaaren Abschnitt fehlt die Lateralgräte, 
die Wärzchen schienen mir spitzer, nicht kurz dreieckig bis 
abgerundet. Leider fehlten die Hinterstigmen. 


Allgemeine Bemerkungen. 


Indem jetzt der 4. Nachtrag zu „Die Larven der Agro- 
myzinen' erscheint, scheint es mir erwünscht eine Übersicht 
über das bis jetzt erreichte hinzuzufügen. Ich gebe deswegen 
am Ende der Arbeit ein Verzeichnis der behandelten Arten, 
nebst einer nach den Pflanzen angeordneten. Hier möchte 
ich einige Zusätze zu den allgemeinen Bemerkungen bei den 
Gattungen folgen lassen und einiges bezüglich Zucht und 
Praeparation. 

Zur Untersuchung benutze ich noch immer mit Wasser 
verdünnte Karbolsäure (phenolum liquefactum). Hieraus kann 
man sie zur Aufbewahrung direkt in venetianischen Ter- 
pentin überbringen, welcher den Vorteil hat, dass die Ob- 
jekte nicht ganz wasserfrei zu sein brauchen, was bei Canada- 
balsam unbedingt nötig ist. Für die Aufbewahrung benutze 
ich jetzt zwei viereckige Stückchen Deckglas, von 9 x 14 
und 7 X 7 mm, Das grössere ist am schmalen Rande zwischen 
einem doppelt gefalteten Stückchen Karton mit arabischem 
Gummi festgeklebt, welches etwas (ca. 2 mm) vorspringt, 
sodass es an eine Nadel gespiesst werden kann. Auf dem 
grösseren wird ein Tröpfchen venetianischen Terpentins 
angebracht und dann das Präparat und das kleine Deck- 
gläschen darauf gelegt. Man kann dann die Sachen von 
beiden Seiten betrachten, was bei den Präparaten auf Cel- 
luloidplättchen nicht möglich ist, die überhaupt für die stär- 
keren Vergrösserungen, die hier unbedingt nöthig sind, nicht 
brauchbar sind. Für das Aufkochen der Blatt- und Stengel- 
stücke, die eine Larve enthalten, kann man auch Deckel 
oder Boden einer kleinen Blechdose benutzen, was bestimmte 
Vorteile hat, u.a. dass sie nicht brechen können. Zur Unter- 


96 PROE NDR NC HHRDEPMEIERE: 


suchung schwarzer Puparien kann, wie schon Hauptarb. I 
p. 212 mitgeteilt wurde, Diaphanol gute Dienste leisten. Nach 
ca. 24 Stunden sind diese meistens genügend heller gewor- 
den, bis braungelb, um an den Hinterstigmen die Zahl der 
Knospen genügend festzustellen. Sie länger darin zu belas- 
sen, gibt Gefahr, dass die Stigmata undeutlicher werden. 

Es ist sehr anzuraten, bei der Zucht auch die leeren Pu- 
parien aufzubewahren, am besten je der eigenen Imago beige- 
fügt, weil öfters die Wirtpflanzen von mehreren Arten be- 
fallen werden und man sonst nicht sicher ausmachen kann 
zu welcher Larve die Imago gehört. 

Die Zucht kann, wie schon Hauptarb. I p. 213 mitgeteilt 
wurde, nach der Methode von Hendel und Hering 
auch in mit einem Kork verschlossenen Glastuben stattfin- 
den. Hering hat diese Methode beschrieben in: L'ama- 
teur de Papillons, Journal de Lepidopterologie palaearctique, 
6.1933: Elevage et préparation d'insectes mineurs. p. 
301—309. 

Auf Reisen benutzt er des Raumes halber Tuben von 
8—10 cm Lange und 3 cm. Diameter, zu Hause sind auch 
grössere verwendbar. Der Boden wird mit einer Schicht Erde 
belegt; darauf kommt eine Moosschicht. In der Saison des 
Schlüpfens is anzuraten zweimal täglich nachzusehen ob Ima- 
gines erschienen sind; die Fliegen sind erst nach mindestens 
24 Stunden zu spiessen, damit sie beim Trocknen nicht 
schrumpfen. Hauptsache bei der Zucht ist, dass die Tuben 
weder zu trocken, noch zu nass werden. 

Den allgemeinen Bemerkungen über die Gattungen kann 
ich noch Folgendes hinzufügen : 

Agromyza. Ein Warzenband über der Sinnesgruppe, 
wie es bei Liriomyza und Phytomyza systematisch von gros- 
sem Wert ist, tritt bei Agromyza meistens nicht auf, wenig- 
stens nicht als gesonderte Bildung. Gut entwickelt und ganz 
frei vom Prothorakalgürtel ist es bei Agr. ferruginosa v. d. 
W. und rufipes Mg. Beide haben auch einen starken Bor- 
stenbesatz in der Analgegend. 

Vom Typus von Agr. nana Mg. ist besonders À. viciae 
Kalt. zu erwähnen, wegen der starken Faltung der Hinter- 
stigmenknospen. 

A. salicifolii Collin zeichnet sich durch die langgestielten 
Knospen an den Hinterstigmen aus. Während hier nur 3 
Knospen vorhanden sind, zeigt das ebenfalls dreiteilige 
Stigma von A. tephrosiae de Meij. je mehrere Knospen an 
den langen Stielen. 

Melanagromyza. Von dieser Gattung hatte ich in 
meiner Hauptarbeit nur erst wenig zu sehen bekommen. 
Meine damalige Angabe, dass die Mundhaken nur den 
Endzahn besitzen, trifft nach späteren Befunden für die 
meisten nicht zu. Was die Larven anlangt, ist es eine 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 97 


heterogene Gattung. Zu der aeneiventris-Gruppe gehört noch 
cunctans Mg., mit gleichfalls vorstehender Stigmennarbe, 
aber mit weniger Knospen. Zur simplicoides-Gruppe ist sa- 
rothamni Hend. zuzufügen, wie die andern mit 3 Knospen 
an den Hinterstigmen und gedrungenem Schundgerüst. Da- 
geven haben pulicaria Mg. und cunctata Hend. den Cha- 
rakter der Ophiomyia-Larven ; cunctata ist ausserdem durch 
die secundäre Zähnelung der Zähne ausgezeichnet. Eine sehr 
besondere Gruppe dieser Gattung ist mir aus Java bekannt 
geworden ; nach dem erstgefundenen Beispiel nenne ich sie 
die theae-Gruppe. Alle diese zeichnen sich durch beilförmige 
Mundhaken aus, welche an ihrem Unterrande gesägt sind; 
die Wirkung wird vergrössert, weil die Endteile der beiden 
Haken hinter einander liegen und so zusammen eine längere 
Säge bilden. Alle haben dreiknospige Hinterstigmen und 
wohl alle bilden ganz epidermale Minen, wovon sie bei Agro- 
myzinen das erste Beispiel sind. Es wurde schon Nachtr. 
2 p. 259 darauf hingewiesen, dass die Sägebildung an den 
Mundhaken sich in ähnlicher Weise an den Mandibeln von 
epidermale Minen bewohnenden Microlepidopteren vorfindet. 

Weitere Formen findet man noch bei den, javanischen 
Arten (wo ausser den schon erwähnten Kalshoveni de Meij. 
noch hinzu kam), so z.B. dolichostigma mit sehr langen Trà- 
gern an den Vorderstigmen mit am Ende ca. 12 Knospen ; 
ricini mit langen Vorderstigmen mit 2 Spirallinien von Knos- 
pen, zusammen ca. 50. 

Die Hinterstigmen zeigen bei diesen javanischen Arten 
folgende Knospenanzahl : 


3 theae-Gruppe 

9 phaseoli Coq. (mit Stirn- 
fortsatz) 

6-7 sojae Zehntn. (mit vor- 
ragender Stigmennarbe) 

10 Kalshoveni de Meij. 

12 Weberi de Meij. 

15 ricini de Meij. 

15 dolichostigma de Meij. 


Thea, Coffea etc 


Phaseolus u.a. Papilionaceen 
Soja IE AN) Lei ,? 


Antidesma 
Cajanus, Flemingia 
Ricinus 

Soja, Phaseolus- 


(mit 2 ungleichen Hör- 
nern) 

Für im übrigen aus Java, von mir z. T. an anderer Stelle, 
beschriebene Arten weise ich auf die Angaben im 2. Nach- 
trag p. 244—245 und 3. Nachtrag p. 168 hin. 

Ophiomyia. Diese Gattung ist viel mehr einheitlich. 
Auf die grosse Anzahl der Stengelminen bewohnenden Ar- 
ten, deren Kenntnis wir zum grôssten Teile Dr. Buhr ver- 
danken, habe ich Nachtr. 3. p. 177 schon hingewiesen. 

Dizygomyza. Einen sehr einheitlichen Charakter 
zeigen die Arten, welche Hendel in seinen Untergattungen 
Poëmyza und Dizygomyza s.str. untergebracht hat ; diese be- 


98 PROF. DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


fallen meistens Gramineen, einige leben in Iris. Nach den 
Larven kann man nach dem Bau der Warzengürtel 2 Grup- 
pen unterscheiden. Bei der einen bestehen diese aus einer 
Mittelbinde, welche nur grössere schuppenartige oder netz- 
artige Felderung zeigt, und vorn und hinten durch einige 
Reihen deutlicher Wärzchen eingeschlossen wird, (atra Mg 
incisa Mg. lateralis Macq, muscina Mg. pygmaea Mg. 
scutellaris v. Ros.), bei der zweiten werden sie durch oft 
wenig deutliche ca. querovale dicht gelagerte, farblose 
Wärzchen gebildet (bimaculata Mg. iraeos R. D. iridis 
Hend., morosa Mg., poae Her., semiposticata Hend., Sön- 
derupi Her.). Es ist wohl bemerkenswert, dass hier die 
Systematik der Imagines sich mit der jenigen der Larven deckt, 
denn die lte Gruppe enthält die Arten von Poëmyza, die 
2te die von Dizygomyza s.str. Merkwürdig sind hier die 
trotz ihrer 3 Knospen vielgestaltigen Hinterstigmen. 

Von den javanischen Arten, welche ich neu beschrieb, 
gehört nach der Larve javana de Meij. zulder 1. Gruppe, 
cornigera de Meij. zur 2. Was die übrigen Untergattungen 
anlangt, so ist unter Dendromyza, von welcher ich selbst nur 
cambii Hend. und posticata Mg. gesehen habe, posticata, die 
in Blättern von Solidago miniert, durch mehr gewöhnliche, 
gedrungene Gestalt von den in der Rinde verschiedener 
Bäume lebenden Arten verschieden ; sie besitzt aber, wie diese 
nur 3 Knospen an den Hinterstigmen. Von Cephalomyza 
kenne ich nur cepae Her., sie ist durch lange Zähne an 
den Mundhaken und durch das kurze Schlundgerüst ausge- 
zeichnet. Die untersuchten Arten von Amaurosoma (abnor- 
malis Meade, lamii Kalt. und morionella Zett.) haben alle 
3. knospige Hinterstigmen, ebenso die von Trilobomyza (fla- 
vifrons Mg., labiatarum Hend., verbasci Bché.), die Praspe- 
domyza-Arten (approximata Hend., morio Bri. und hilarella 
Zett.) alle Hinterstigmen mit zahlreichen Knospen ; die Ca- 
lycomyza-Arten zum Teil 3 (artemisiae Kalt., gyrans Fall. 
hier bisweilen 4) aber humeralis v. Ros. zahlreiche Knospen 
an den Hinterstigmen. Prothorakalhörner der Puppe, die am 
Puparium ‘bei mehreren Agromyzen vorhanden sind, fehlen 
hier durchwegs, ich fand sie aber bei der javanischen corni- 
gera de Meij. 

Liriomyza. Von den Liriomyzen ist bemerkenswert, 
dass auch diese Gattung mehrere Stengelminierer umfasst, 
von welchen bis jetzt leider nur Lir. Buhri Her., in Campa- 
nula, genügend bekannt geworden ist. Eigentümlich sind 
noch die Hinterstigmen von Lir. ornata Mg., deren grosse 
Anzahl von Knospen offenbar durch Teilung der primären 
hervorgerufen ist. 

Phytomyza. Die Phytomyza-Arten zeigen, trotz ihrer 
Zahlreichkeit, meistens keine besonders hervorragenden 
Merkmale an den Larven. Wichtig ist, ob ein Stirnfortsatz 


DIE LARVEN DER AGROMYZINEN. 99 


vorhanden ist. Breite, dreieckige Zähne an den Mundhaken 
wurden, ausser bei sphondyli, auch bei ein paar anderen 
Umbelliferen-Minierern gefunden (bei berulae Her. und einer 
Art aus Pimpinella magna, die noch nicht gezüchtet wurde). 
Besondere Ausbildung der Warzengürtel, z.B. durch grös- 
sere, fast farblose, runde Warzen zeigen Ph. Rydeni Her., 
trolliivora Her., aconitophila Hend. Durch den grossen Stirn- 
fortsatz ist Ph. cecidonomia Her. ausgezeichnet. 

Herzlichen Dank bringe ich hier allen, die meine Arbeit 
durch Zusenden von Material unterstützten. In erster Stelle 
gedenke ich hier unseren leider verstorbenen Freund, Prof. 
Hendel, weiterhin im besonderen Prof. Hering und 
Dr. Buhr. Ohne ihre Mithilfe wäre meine Arbeit sehr be- 
deutend unvollständiger geblieben als es trotzdem noch der 
Fall ist. Denn die neuen Funde haben wohl viele neue Arten 
zu Tage gefordert, aber von vielen nicht seltenen Arten blieb 
die Biologie leider noch immer unbekannt. Mit Freude ar- 
beiten wir aber weiter ! 


INHALT DES 4. NACHTRAGS. 


blz. 
ERSETZEN ORE BERNE neden jk an ce | 
Melanazgremyza, en vr “ll o n eer Rele + MOT 
Don ia dec biken stance NE SEAN MERA ae nO? 
Deve MI ER, ARE 4 WARE EON NLS 
Lilo) deinde rde O ARE cae AS A SMS 
Eivfagromyzanio cn. So ale ee MOT 
Phytomyza . . EN er 
Allgemeine Bemerkungen Zah | WERE TEN Yes AN Fs 95 
IHbaldeswar Nachtragse., ue eo sa TER 
Registers. ue 7 a 25100 
A. Nach den Darren seconde RENE he Pr HOO, 


B. Nach den Wirtpflanzen angeordnet . . . . . . 104 


REGISTER. 


I und Il sind die beiden Teile der Hauptarbeit; N = Nachtrag. 


A. Nach den Dipterennamen angeordnet. 


Agromyza agrosticola Her. N 1. 146. 

albipennis Mg. N 2. 245. 

—— albitarsis Mg. N 2. 245, 247. 

[N 3. 169. 

—— allecta Mel. II. 304. 

—— alnibetulae Hend. (als albitarsis 
[Mg.) I. 216. 

—— (Dom.) ambigua Fall. I. 236. 

—— angulata Lw. N 2. 247. 

—— anthracina Mg. I. 217. N 1. 146. 


apfelbecki Strobl N 2. 248. 
bicophaga Her. II. 305. N 1. 
[146. N 4. 66. 
borealis Mall. II. 304. 
(Dom.) cinerascens Macq. N 1. 
[148. N 3. 169. 
dipsaci Hend. I. 234 
[ (als Agr. sp.) N 1. 147. 
drepanura Her. N 2. 248. 
[N4. 61. 
—— erodii Her. N 2. 248. N 4. 61. 
ferruginosa v. d. W. I 217. 
IN 227628 
flaviceps Hend. I. 219. 
—— fragariae Mall. II. 303, 304. 
—— frontella Rond. I. 237. 
—— genistae Hend. N 3. 169. 
— graminicola Hend. N 2. 248. 
INE#262: 
—— igniceps Hend. (als humuli Her.) 
132222 
—— (Dom.) intermittens Beck. 
[N 1. 149. 
—— Johannae de Meij. I. 223. 
—— lantanae Frogg. I 253. 
— lathyri Hend. I. 233 (als Agr. 
[Spy IB DS NE MI ZONNKANOG: 
— laterella Zett. II. 303. 304. 
—— lucida Hend. (als airae Karl) 
FING 146. N222245: 
— lygophaga Her. N 4. 63. 
—— de-Meijerei Hend. I. 225. 
—— melampyga Löw. II. 304. 
—— (Dom.) mobilis Mg. I. 238. 
—— (Dom.) nana Mg. I. 238. N 2. 
[245 NP 43°66. N 3. 170. 
—— nigripes Mg. I. 226 (+ lucida 
(Head) MIN| 25245. IN SO; 


Agromyza nigrescens Hend. (als 
Heringi de Meij. I. 220. 
ONES 70! 

(Dom.) niveipennis Zett. I. 239, 

orobi Hend. N 1. 147. 

panici de Meij. N 2. 248. 

parvicornis Lw. II. 304. N 2. 248. 

phragmitidis Hend. I. 228. 

platyptera var. coronata 

[Lw. II. 304. 

pruinosa Coq. I. 261. 

pruni Grossb. I. 260. N 2. 250. 

pusilla Mg. II. 304. 

reptans Fall 1226 SNA GS 

DN Aor 225), IN Sl 1/0, 

Tubi NB ri ANS I), 

rufipes Mg. sle 2S0 EN 745 

[N 4. 62. 

salicina Hend. I 231. II 309. 

—— salicifolii Coll. N 4. 63. 

—— spiraeae Kalt. I. 231. N 1. 148. 

[ING2 972455 

—— tephrosiae de Meij. N 4. 64. 

—— tiliae Coud. I. 248. II. 304. 

IN®2.250. 

—— viciae Kalt. N 4. 65.. 

—— vicifoliae Her. N 3. 171. 

INT#260,67 

—— websteri Mill. II. 304. 

—— sp. an Avena I. 240. 


Be EN LL 


— an Avena und Hordeum 

DN) 355173: 

an Calis IN) 3 17/2, 

— an Malva N 4. 67. 

— an Ononis N 2. 250. 

— an Polygonum bistorta 
INS 2% INE Sh O7 

— an! lritieum Nes Meis 

Cerodonta denticornis Panz. II. 301. 

femoralis Mg. II. 301. 304. 

fulvipes Mg. II. 301. N 1. 

N772N22290% 
phragmitophila Her. N 3. 241. 


Dizygomyza artemisiae Kalt I. 255. 
NZS 2495), 


atra Mg. I. 255. 
abnormalis Mall. N 1. 152. 
[N 3. 189. 


REGISTER. 101 


Dizygomyza approximata Hend. 
DE 23% 
barnesi Hend. N 2. 263. N 4. 74. 
betulae Kangas N 3. 190. 
IN| Se 466 
—— bimaculata Mg. I. 258. N 3. 191. 
— cambii Hend. als carbonaria 
CZE) de ZOO SIN Ze 263. 
INT 3), IO, INAS 
—— cepae Her. N 1. 152. 
cornigera de Meij. N 3. 192. 
[N 2. 264. 
flavifrons Mg. I. 261. N 1. 154. 
gyrans Fall. N 3. 193. 
hilarella Zett. I. 262. 
humeralis v. Ros. (als bellidis 
Melle) 16° 257% IS 22 7% 
incisa Mg. N 1. 154 (ist andere 
(Ar) INS Wa 2 63 INE a 7/0 


—— iraeos R. D. (als morosa Mg) 


IE AGG, Wie SOA VA 
iridis Hend. (als aff. morosa 
De) 1226722 INS ISG: 
javana de Meij. N 2. 266. 
[INS 194: 
labiatarum Hend. I. 263. N 1. 
[MS ORN 3 107 
lamii Kalt. I. 264. 
lateralis Macq. I. 265, N 2. 267. 
ONT NR 
laterella Zett. ap. Frost. II. 
[304, 307. 
luctuosa Mg. II. 307. N 1. 153 
[ (als effusi Karl) N 1. 156. 
ON MOR 020$: 
morio Bri. I. 266. 
—— morionella Zett. N 2. 269. 
—— morosa Mg. (als laterella Zett.) 


| 


ANS OsmN ie 200263, 


A IN 22 76: 
muscina Mg. N 1. 157. 
—— poae Her. (als morosa Mg.) 
DNS IS ONIN 263: 
posticata Mg. I. 269. N 2. 270. 
—— pygmaea Mg. I. 269. N 2. 
[os ZZA INE Ee Hoy, 
scutellaris v. Ros. (als scirpi 
(Karl) N 1. 158. N 3. 194. 
semiposticata Hend. II. 306. 
IIW27263} 
solidaginis N 2. 263. 
sönderupi Her. N 4. 77. 
stanvittler N22 71 NRN 194. 


| 


| 


IN 4. 77. 
verbasci Bche. I 270. N 2. 
639272: 


sp. an Bambu N 2. 274. 
sp. an Gras N 2. 272. 
spiana Grase N) 2.2272. 
sp. an Senecio N 2. 273. 
sp. an Lycopus N 4. 77. 


bebe des 


Liriomyza amoena Mg. I. 276. 
[N 3. 195. 
—— andryalae Her. N 1. 160. 
IN € 76 
—— angularis Hend. N 2. 276. 
—— artemisicola de Meij. I. 285. 
—— asteris Her. N 2. 276. 
INE3.2195: 
— buhri Her. N 3. 195 nota, 201 
MS ET SINO 78. 
—— cannabis Hend. N 3. 195. 
—— centaureae Her. (als Lir. sp.) 
3.199. 
—— centaureana Her. (als centaureae 
[Her. N 3. 196. 
—— cicerina Rond. (als ononidis 
[de Meij.) I. 278, 291. N 3. 197. 
—— congesta Beck. (als leguminosa- 
[rum de Meij. en pusio Mg. 
2776 My DA IN| 197% 
cruciferarum Her. N 1. 160. 
INA SO: 
equiseti de Meij. I. 281. 
esulae Hend. ? (als pusilla Mg.) 
DE Zp ZONE IN EE B 
eupatorii Kalt. I. 283 N 4. 80. 
fasciola Mg. (als subsp. bellidis 
[de Meij.) I. 284. II. 309. 
flaveola Fall. I. 271. 
graminicola de Meij. I. 280. 
INT 4e 0), 
gudmanni Her. N 2. 276. 
hydrocotylae Her. N 2. 277. 
impatientis Bri. I. 272. 
kleiniae Her. N 1. 160. N 4. 81. 
de Meijerei Her. N 2. 277. 
mercurialis Her. N 2. 277. 
INGA SI: 
millefolii Her. N 1. 160. 
orbona Mg. I. 273. 
ornata Mg. I. 273. N 2 276: 
DNI Ze Gila 
pascuum Mg. N 4. 82. 
polygalae Her. N 1. 160. 
N Ss Gis}, 
puellaUMgS122745 1732197 
pumila Mg. (als ptarmicae 
[de Meij.) I. 286, 291. 
pusilla Mg. sl. I. 274, II. 
[304. 
pusilla Mg. (als hieracii Kalt.) 
279. 
pusio Mg. (als tragopogonis 
[de Meij.) N 1. 161. 
saxifragae Her. N 4. 
sonchi (als hieracii Kalt.) 
I/O RNA IMG INI S 3 
solani Her. N 1. 161. N 3. 197. 
strigata Mg. I. 278. N 1. 161. 
1162 (EE IB So) IN Ze 
PAT AS 2, LE 


ei e ke 


102 REGISTER. 


Liriomyza tanaceti (als hieracii var. 


tanaceti) I. 280. 


taraxaci Her. (als hieracii Kalt.) 


thesii Her. I. 282. 
thymi Her. N 3. 205. 


urophorina Mik I. 293. 
variegata Mg. I. 291. 
valerianae Hend. (als fasciola 


violiphaga Hend. N 3. 198. 
virgol Zett, 1229221183072 


sp. an Amarantus N 3. 199. 
sp. an Exacum N 3. 198. 
sp. in Galium. Stengel N 3. 


sp. an Lathyrus N 3. 201. 
sp. an Picridium N 3. 201. 
sp. an Plantago N 3. 198. 
sp. an Tagetes N 3. 200. 
sp. an Xanthium N 4. 84. 
Melanagromyza aeneiventris Fall. I. 


Eco 


[251 N#28251/ 


cecidogena Her. N 1. 151. 
coffeae Kon. N 2. 251. 
cunctans Mg. N 4. 67. 
cunctata Hend. I. 252 


dolichostigma de Meij. I. 248. 
gibsoni Mall. I. 243. 


lappaetEw 002375 NN 02951; 
phaseoli Coq. I. 248. 
ricini de Meij. I. 248. 


sarothamni Hend. N 2. 255. 
schineri Gir. I. 245. II. 304. 


ee En La 


IN®23 251: 


—— simplex Lw. I. 245. N 3. 175. 
—— simplicoides Hend. I. 246. 


INE2=251: 
sojae Zehntn. I. 248. N 4. 68. 
theae Green N 2. 256. N 3. 175. 


weberi de Meij. I. 248. 
span. Coccinia N 3.175: 
sp. an Dioscorea. N 3. 175. 
span? N 3. 176. 

sp. an einem Farne N 2. 261. 
iomyia achilleae Her. N 3. 187. 
campanularum Stary. 


ELEND 


© 
er 


P 


galii Her. N 3. 186. 
heringi Stary N 3. 179. 
labiatarum Her. N 3. 180. 


Se 


N2ZIDNPI27EINERESS: 


umbilici Her. N 1. 162. N 4. 83. 
[Mg.) I. 283. 
[N 2. 278. 


sp. in Achillea Stengel. N 3. 202. 


BONES: 


MAILS EST INA 8252: 


kalshoveni de Meij. N 2. 254. 
[N 4. 68. 
pulicaria Mg. N 1. 149. N 4. 68. 


INES MTS ING 4169: 


lantanae Frogg. I. 253. N 3. 180. 
maura Mg. (als curvipalpis Zett. 
DE DEC IN Zoe Zoll Zo 


Ophiomyia melandryi de Meij. I. 251. 
N 3. LS LINE 0E 
—— persimilis Hend. N 3. 182. 
IN: 4. 70: 
—— pinguis Fall. I. 249. N 2. 263. 
[N 3. 184. 
—— proboscidea Strobl. N 1. 151. 
[INSS MT EN 72: 
— sp. in Asparagus-Stengel. 
[N 3. 184. 
—— sp. in Achillea-Stengel N 4. 72. 
—— sp. in Chondrilla-Stengel. 
[N 4. 69, 73. 
—— sp. in Daucus-Stengel N 3. 186. 
— sp. in Galium-Stengel N 3. 189. 
—— sp. in Galium-Stengel N 4. 73. 
—— sp. in Lepidium-Stengel 
[N”3. 18% 
—— sp. in Matricaria-Stengel 
[N 3. 188. 
— sp. in Stachys Stengel N 4. 72. 


—— graminearum Her. N 2. 278. 
—— hendeliana Her. Il. 228. 
—— heringi Hend. N 4. 85. 
—— mamonowi Her. N 2. 278. 
—— populi Kalt. II. 283. N 1. 173. 
—— populicola Hal. N 2. 278. 
— [N 4. 86. 
—— populivora Hend. N 1. 173. 
—— similis Bri. II. 229. N 1. 163. 
—— tridentata Löw II. 295. 
—— tripolii de Meij. II. 296. N 2. 288. 
—— xylostei R.D. (als Phytomyza 
luteoscutellata de Meij.) II 
1270, 299. NIET: 
Phytomyza abdominalis Zett. II. 238. 
[NS 2052 Nessa 
aconitella Hend. N 3. 206. 
aconiti Hend. II. 238. N 2. 279. 
— (Nap.) aconitophila Hend. 
N 3. 207. 
actaeae Hend. N 3. 208. 
adenostylis Her. N 1. 164. 
adjuncta Her. N 2. 279. 
[N 3. 208. 
aegopodii Hend. N 3. 210. 
affinis Fall. II. 239. N 3. 210. 
[N 4. 87. 
agromyzina Mg. II. 241. 
aizoon Her. N 2. 279. N 4. 87. 
albiceps Mg. II. 241. N 2. 281. 
albimargo Her. II. 242. N 1. 165. 
[N 4. 88. 
—— alpigenae Hend. N 1. 165. 
[N 4. 87. 
—— anemones Her. II. 243. N 3. 210. 
—— angelicae Kalt. II. 243. 
— angelicastri Her. N 4. 88. 


o 


REGISTER. 


Phytomyza angelicivora Her. II. 244. 


— 


pari 


eo] 


INES ZN 
(Nap.) annulipes Mg. N 4. 89. 


anthrisci Hend. II. 244. 
ONE Zale 
aquilegiae Hend. II. 245. 
Ness 212: 


archangelicae Her. N 3. 212. 
arnicae Her. N 1. 166. N 3. 213. 
asteribia Her. N 3. 213. 
asteris Her. (als tenella Mg. en 
[Phe sps)) 1192993 Nile 176. 
INI 287 NEN 205.0) 214. 
astrantiae Hend. II. 246. 
atragenis Her. kaltenbachi 
[Hend. N 4. 89. 
atricornis Mg. II. 247. N 1. 166. 
[N 2. 280. N 4. 90. 
auricomi Her. = fallaciosa Bri. 
INEIREI6ZENE37207 
bellidina Her. N 3. 214. 
bipunctata Lw. (als echinopis 
[Her.) N 3. 205. N 2. 283. 
brischkei Hend. II. 252. 
brunnipes Bri. N 1. 168. 
calthivora Hend. N 3. 205. 
calthophila Her. (als nigritella 
[Zett.) II. 276. N 3. 205, 214. 
campanulae Hend. N 3. 215. 
carvi Her. N 3. 216. 
cecidonomia Her. N. 3. 216. 
chaerophylli Kalt. II. 253. 
chaerophylliana Her. N. 4. 90. 
cicutae Hend. II. 253. N 3. 217. 
cineracea Hend. N 1. 168. 
cinerea Hend. II. 254. 
cirsicola Hend. (als bipunctata 
[Lw.) N 2. 280, N 3. 205. 
cirsii Hend. II. 255. 
LIN S27: 


— clematidis Kalt. (als thalictri 


ERRE 


| 


[Esch. Kund.) II. 294. 
DINGS IN| 35 205 
continua Hend. N 2. 281. 
conyzae Hend. II. 256. 
[ING Say VA 
corvimontana Her. N 2. 282. 
crassiseta Zett. II. 257. 
cynoglossi Her. N 2. 282. 
cytisi Bri. II. 258. 
doronici Her. N 3. 217. 
dorsata Hend. N 3. 218. 
elsae Hend. (als facialis Kalt.) 
[II. 259. N 1. 168. N 3. 218. 
erigerophila Her. N 1. 169. 
eupatorii Hend. (als lappae 
[Gour.) II. 269. N 1. 170, 172. 
facialis Kalt. N 1. 170. 
fallaciosa Bri. (als auricomi Her.) 
[IN 1 167. Ni 3. 204. 
farfarae N 4. 90. 


103 


Phytomyza fascicola Bri (als anemones 


CRIS 


FER. | 


RASE 


Ill 


[mimica Her.) N 3. 204, 
[221 NT22 280: 
ferulae Her. N 1. 171. 
flavicornis Fall. II. 259. 
flavofemorata Strobl. (als 
[pratensis de Meij.) II. 284. 
UNS) 211959226; 
fuscula Zett. (als avenae de 
[Meij.) II. 251. N 2. 280. 
[N 3.204. N 4. 90. 
gentianae Hend. II. 262. 
[N 3. 219. 
(Nap.) gentianella Hend. 
INC NE 37205. 
glechomae Kalt. II. 230. 
gymnostoma N 3. 205. 
hellebori Kalt. II. 262. 
hendeli Her. II. 262. 
heracleana Her. N 3. 219. 
heringiana Hend. Il. 263. 
hieracii Hend. II. 263. 
hoppiana Her. N 4. 91. 
ilicicola Löw. II. 264. 
ilicis Curt. II. 264. 
jacobaeae de Meij. II. 267. 
kaltenbachi Hend. N 1. 171. 
kyffhusana Her. N 2. 284. 
[N 3. 220. 
appae Gour. II. 268. N 1. 172. 
laserpitii Hend. II. 270. N 4. 91. 
(Nap.) lateralis Fall. II. 231. 
ONT Ze DEL IN ZI 
(Nap.) lonicerella Hend. (als 
[lonicerae Kalt.) II. 228. 
[IND 259284. Ni35 221, 
luzulae Her. II. 271. 
matricariae Hend. II. 271. 
[N 2. 280 (als anthemidis) 
[N 3. 221. 
melampyri Her. (als flavofemo- 
[rata Strobl.) II. 260. 
Nie de SA INI 32228: 
melana Hend. II. 272. 
milii Kalt. II. 271. 
minuscula Gour. II. 273. 
narcissiflorae Her. N. 2. 286. 
[N 4. 92. 
nigra Mal 275.21N3:0223. 
nigritella Zett. N 2. 286. 
obscura Hend. II. 278. N 3. 205. 
223. N 1. 171. N 3. 205 (als 
[hedickei Her.) II. 275. N 3 
[205 (als nepetae Hend.) N 3. 
[205 (als tetrasticha Hend.) 
obscurella Fall. II. 278. 
olgae Her. N 3. 224. 
orobanchia Kalt. II. 279. 
pastinacae Her. II. 292 (als 
sphondylii R. D.) N 1. 172. 
INE3#223: 


104 REGISTER. 


Phytomyza pauli-loewi Hend. II. 280. 
periclymeni de Meij. II. 281. 
ENG S224: 
petoi pera INE 172 INES 205. 
philactaeae Her. N 4. 92. 
phillyreae Her. N 3. 225. 
pimpinellae Her. N 3. 226. 
plantaginis R. D. II. 282. 
primulae R. D. II. 284. 
pubicornis Hend. II. 285. 
ramosa Hend. II. 286. N 1. 174. 
ranunculi Schrk. II. 287. 
ranunculivora Her. N 4.92. 
rectae Hend. (als pulsatillae 
He) NIET ANNS 205 
[228. (als hoppiana Her.) 
[N 4. 91. 


ia 


rufipes Mg. II. 288. 
(Nap.) rydéni Her. N 3. 228. 
(Nap.) salviae Her. II. 233. 
saxifragae Her. II. 289. N 4. 92. 
scabiosae Hend. N 3. 229. 
EN 02: 
scabiosarum Her. N 2. 286. 
(N 4. 92. 
scolopendri R. D. II. 289. 
[N 3. 230. 
scotina Her. II. 290. 
sedicola Her. II. 290. 
selini Her. 11.291.) N 4. 93, 
senecionis Kalt. (als lappae 
[Gour.) II. 269. N 1. 172. 
sii Her. (= berulae Her.) 
(DIAR SINDS: 
—— silai Her. N 4. 93. 
— solidaginis Hend. II. 292. 
INDER We IN 05E 
—— sonchi R. D. (als lampsanae 
Her., hieracina Her.) II. 267. 
IN 205, Zahils 


Ad 


230. 


Phytomyza sphondylii R. D. II. 292. 
IND ies 
spoliata Her. N 2. 287. 
succisae Her. II. 293. 
swertiae Her. N 3. 231. 
tanaceti Hend. II. 293. N 3. 232. 
taraxaci Hend. N 3. 232. 
thalictricola Hend. N 3. 233. 
thymi Her. N 2. 288. 
thysselini Her. II. 294. 
tordylii Hend. N 3. 233. 
trollii Her. N 2. 288. N 3. 234. 
[N 4. 94. 
— trolliivora Her. N 3. 234. 
—— umbelliferarum Her. N 3. 235. 
varipes Macq. II. 297. 
veronicicola Her. N 3. 236. 
virgaurae Her. N 3. 236. 


a Piel ES 


—— vitalbae Kalt. II. 298, 
ONS 238% 
(Nap.) xylostei Kalt. II. 233. 
[N 3. 236. 


sp. an Clematis N 3. 238. 

sp. an Clematis N 3. 240. 

sp. an Conioselinum N 3. 238. 
sp. an Gnaphalium N 3. 236. 
sp. an Laserpitium N 4.95. 

. an Lithospermum N 4. 94. 
sp. an Ostericum N 4. 95. 
sp. an Peucedanum N 3. 238. 
sp. an Pimpinella N 3. 240. 
sp. an Pleurospermum N 4. 94. 
sp. an Ranunculus N 3. 238. 
sp. an Silaus N 3. 237. 
Pseudonapomyza atra Ma. II. 235. 
[Neale 


Xeniomyza ilicitensis Her. 


ALI 


Genus? an Celtis N 3. 242. 


B. Nach den Wirtpflanzen angeordnet 


ACHILLEA. 


Liriomyza millefolii Her. N 1. 160. 
pumila Mg. (als ptarmicae de 


[Meij.) I. 286. 


SPIEN. 3.7202! 

Ophiomyia achilleae Her. N. 3. 187. 
Gyo IN| Wey Tete INI Sa 7/2, 
Phytomyza atricornis Mg. II. 249. 
corvimontana Her. N 2. 282. 
—— matricariae Hend. II. 294. (als 
[tanaceti Hend.) 


ACONITUM. 


Phytomyza aconitella Hend. N 1. 177 
[als EPS) ANS 207: 
aconiti Hend. II. 239. N 2. 279. 


| Phytomyza aconitophila Hend. 


[N 3. 208. 
ACTAEA. 


Phytomyza actaeae Hend. N 3. 208. 
—— philactaeae Her. N 4. 92. 


ADENOSTYLES. 
Phytomyza adenostylis Her. N 1. 165. 
AEGOPODIUM. 
Phytomyza aegopodii Hend. N 3. 210. 
angelicae Kalt. II. 244. N 3. 210. 


—— obscurella Fall. II. 279. 
—— pubicornis Hend. II. 286. 


REGISTER. 105 


AGRIMONIA. 


Agromyza spiraeae Kalt. Holl. Agr. 
[120. 


AGROSTIS. 
Agromyza agrosticola Her. N 1. 146. 
AIRA. 


Agromyza lucida Hend. (airae Karl) 
ONE ES 


ALLIUM. 


Dizygomyza cepae Her. N 1. 153. 
Phytomyza gÿmnostoma Lw. 


[N 3. 205. 
ALNUS. 
Agromyza alnibetulae Hend. (als 
[albitarsis Mg.) I. 216. 
AMARANTUS. 
Liriomyza sp. N 3. 199. 
ANDRYALA 


Liriomyza andryalae Her. N 1. 160. 


(INES: 


ANEMONE. 


Phytomyza abdominalis Zett. II. 238. 
INSS22064. N74287. 
albimargo Her. II. 242. N 4. 88. 
anemones Her. II. 243. N 3. 210. 
hendeli Her. II. 263. 
narcissiflorae Her. N 4. 9. 


ANGELICA. 


Phytomyza angelicae Kalt. II. 243. 
angelicastri Her. N 4.88. 
angelicivora Her. II. 244, 279. 
(als obscurella Fall.) 
(INES 2 
Melanagromyza lappae Löw. I. 244. 
[N 4. 68. 


BAR 


ANTHEMIS. 


Ophiomyia achilleae Her. N 3. 197. 
Phytomyza matricariae Hend. N 2. 

280. (als anthemidis), 
INESMZ22R 


ANTHRISCUS. 


Phytomyza anthrisci Hend. II. 245. 
—— (Nap.) lateralis Fall. II. 232. 


ANTIDESMA. 


Melanagromyza kalshoveni de Meij. 


[ N 2. 255. 


ANTIRRHINUM. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 249. 


AQUILEGIA. 


Phytomyza aquilegiae Hardy II. 246. 
—— minuscula Gour. II. 274. 


ARCHANGELICA. 


Phytomyza archangelicae Her. 
INS ZIA 


ARTEMISIA. 


Dizygomyza artemisiae Kalt. I. 255. 
Liriomyza artemisicola de Meij. I. 
[285. 
—— gudmanni Her. N 2. 276. 
— de meijerei Her. N 2. 277. 
Phytomyza albiceps Mg. II. 242. 
annulipes Mg. N 4. 89. 
atricornis Mg. II. 249. 


ARNICA. 
Phytomyza arnicae Her. N 1. 166. 
INE By US 
conyzae Hend. N 3. 217. 
ARUNCUS. 
Agromyza spiraeae Kalt. N 1. 148. 
ASPARAGUS. 


Melanagromyza simplex Lôw. I. 245. 
INSAITS 

Ophiomyia sp. N 3. 184. 

Genus ? N 3. 242. 


ASPERULA. 
Dizygomyza morio Bri. I. 266. 
ASTER. 


Diz. humeralis v. Ros. (als bellidis 
(tales) ml 257% 
Liriomyza asteris Her. N 3. 195. 
eupatorii Kalt. I. 287. 
Melanagromyza aeneiventris Fall. I. 


[242. 
Ophiomyia proboscidea Strbl. 
INMAI5?: 
Phytagromyza tripolii de Meij. II. 
[296. 


106 


Phytomyza asteribia Her. N 3. 213. 
—— asteris Hend. (als Ph. sp. und 
[tenella Mg.) II. 240. N 1. 

Aas IN| Ws ZUG. PASV/o INI Se 

[214. 


ASTRAGALUS. 
Liriomyza variegata Mg. I. 291. 
ASTRANTIA. 
Phytomyza astrantiae Hend. II. 247. 
ATRAGENE. 
Phytomyza kaltenbachi Hend. = 
atragenis Her. N 4. 89. 


rectae Hend. = hoppiana Her. 


IST Ze Sil. 


AVENA. 


Agromyza (Domomyza) sp. I. 240. 
SD UNS 2178: 
Phytomyza atricornis Mg. II. 249. 
fuscula Zett. (als avenae de 
[Meij.) II. 251. N 2. 280. 
Pseudonapomyza atra Mg. II. 235. 


BALLOTA. 


Dizygomyza labiatarum Hend. Holl. 
[Agr. 122. 


BAMBUSA. 


Dizygomyza sp. N 2. 274. 


BELLIS. 


Dizygomyza humeralis v. Ros. (als 

[bellidis Kalt.) I. 258. 

Liriomyza fasciola Mg. (als subsp. 
bellidis de Meij.) I. 285 

[II. 317. 

Phytomyza bellidina Her. N 3. 214. 


BERULA. 


Phytomyza sii Her. N 3. 230. 
—— thysselini? Hend. II. 295. 


BETULA. 


Agromyza alnibetulae Hend. (als 
[albitarsis) I. 216. 
pruinosa Coq. I. 261. 
Dizygomyza betulae Kang. N 3. 190. 
INES 76% 


REGISTER. 


BORAGO. 
Agromyza rufipes Mg. N 4. 62. 

BRASSICA. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 


[N 10166 
rufipes Mg. II. 289. 


BUDDLEIA. 
Dizygomyza verbasci Bche. N 2. 272. 
BUPLEURUM. 
Phytomyza elsae Hend. (als facialis 
Kalt.) II. 2592 Neo? 

[N 3. 21% 
facialis Kalt. N 1. 171. 


BUTOMUS. 


Liriomyza ornata Mg. N 2. 276. 
[N 4. 81. 


CALAMAGROSTIS. 


Dizygomyza sp. (als incisa Mg.) 
[NME SANTO 
—— muscina Mg. N 1. 158. 


CALLIOPSIS. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 249. 
CALTHA. 


Phytomyza calthophila Hend. II. 277. 
[N 2. 286. 


CAMPANULA. 


Dizygomyza gyrans Fall. N 3. 193. 
Liriomyza buhri Her. N 3. 195 nota, 
[201° (als "Lir sp) NE Aen 

strigata Mg. N 2. 277. 
Ophiomyia heringi Stary N 3. 179. 
campanularum Stary N 3. 178. 
[N 4. 691. 

Phytomyza campanulae Hend. 
[N 3.25 


CANNABIS. 


Liriomyza cannabis Hend. N 3. 195. 
CARDUUS. 


Liriomyza strigata Mg. I. 279. 
IN’ 1.16% 


REGISTER. 107 


Melanagromyza aeneiventris Fall. I. 


[243. 

Phytomyza affinis Fall. II. 240. 
[N 4. 87. 
atricornis Mg. II. 248. N 1. 166. 


CAREX. 


Dizygomyza luctuosa Mg. N 1. 156. 
[N 2. 268. 
—— morosa Mg. (als laterella Zett.) 
INEISISSENELE76: 
—— semiposticata Hend. II. 306. 
—— sônderupi Her. N 4. 77. 
stansen NN 2 2712 N 4. 77. 


CARUM. 
Phytomyza carvi Her. N 3. 216. 
CELTIS. 


Agromyza sp. N 3. 172. 
Gen? N 3. 242. 


CENTAUREA. 


Liriomyza centaureae Her. (als Lir. 
[sp.) N 3. 199. 
—— Liriomyza centaureana Her. (als 
[centaurae Her.) N 3. 196. 
Phytagromyza centaureana Her. 

ON) 5 Gee 

Phytomyza atricornis Mg. II. 248, 
[249. 


cinerea Hend. II. 255. 
—— spoliata Her. N 2. 287. 


CERASTIUM. 


Dizygomyza flavifrons Macq. 
PING lg Sa: 


CETERACH. 
Phytomyza dorsata Hend. N 3. 208. 


CHAEROPHYLLUM. 


B toma chacrophyl Kalt. II. 253. 
chaerophylliana Her. N 4. 90. 


CHENOPODIUM. 


Dizygomyza abnormalis Mall. 
INSZ NIS ZEN 31189: 


CHONDRILLA 
Ophiomyia sp. N 4. 73. 


CHRYSANTHEMUM. 


Liriomyza strigata Mg. I. 279. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248, 249. 


CICER: 


Liriomyza cicerina Rond. N 3. 197. 
Phytomyza affinis Mg. N 3. 210. 


CICUT A. 
Phytomyza cicutae Hend. II. 253. 
CICHORIUM. 


Liriomyza strigata Mg. Holl. Agr. 124. 
Ophiomyia pinguis Fall. I. 250. 
[N 2. 263. N 3. 184. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 
=== (Nap:) lateralis) Ball 11.232. 
[IND Ze Bese INL Se ZOL 


CIMICIFUGA. 
Phytomyza actaeae Hend. N 3. 208. 
CIRSIUM. 

Phytomyza affinis Fall. II. 240. 
BINNENSTE 
cirsicola Hend. (als bipunctata 


Ewa) IN 22280: 
cirsii Hend. II. 255. 


CLEMATIS. 


Phytomyza kaltenbachi Hend. 
INPI 

_—_—_ vitalbae Walt 1122982 N 32239: 

SD INL Ss 290: 

Spa INL Sp 240: 


CLINOPODIUM. 
Phytomyza obscura Hend. II. 278. 
COCCINIA. 
Melanagromyza sp. N 3. 175. 
COFFEA. 


Melanagromyza coffeae Kon. 


IN®2.251: 


COLUTEA. 


Liriomyza congesta Beck. (als 
[leguminosarum de Meij.) I. 282. 


108 REGISTER. 


COMARUM. 
Agromyza spiraeae Kalt. Holl. Agr. 
[120. 
CREPIS. 

Melanagromyza pulicaria Mg. a + 
68. 

Ophiomyia persimilis Hend. N 4. 70. 

Sop INS. 1D 
CONIOSELINUM. 


Phytomyza sp. N 3. 238. 
CONVOLVULUS. 

Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 
CORNUS. 

Phytomyza agromyzina Mg. II. 241. 
CUCUMIS. 

Phytomyza atricornis Mg. II. 249. 
CYNARA. 


Agromyza apfelbecki Strobl. N 2, 
[248. 


CYNOGLOSSUM. 


Agromyza rufipes Mg. I. 230. 
Phytomyza cynoglossi Her. N 2. 283. 


CYPERACEE. 


Dizygomyza cornigera de Meij. N 2. 
[2645535 192: 


CYTISUS. 


Agromyza de meijerei Hend. I. 225. 
Phytomyza cytisi Bri. II. 258. 


DAHLIA. 


Liriomyza strigata Mg. Holl. Agr. 124. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 


DAPHNE. 


Dizygomyza approximata Hend. I. 
[254. 


DATURA. 
Liriomyza solani Her. N 3, 198. 


DAUCUS. 


Ophiomyia sp. N 3. 186. 
Phytomyza anthrisci Hend. N 3. 211. 


DELPHINIUM. 
Phytomyza aconiti Hend. II. 239, 
[N 2. 279, 

DIANTHUS. 
Dizygomyza flavifrons Mg. Holl. Agr. 
[122. 

DICHROCEPHALA. 
Dizygomyza humeralis v. Ros. 

IN davo: 


DIERVILLEA. 
Phytomyza lappae Gour. (?) II. 269. 
DIOSCOREA. 

Melanagromyza sp. N 3. 175. 
DIPSACUS. 
Agromyza dipsaci Hend. (als Agr. 
[SDS 
Phytomyza ramosa Hend. II. 287. 
INT 
DORONICUM. 
Liriomyza strigata Mg. Holl. Agr. 124. 
ECHINOPS. 


Phytomyza bipunctata Lw. (als 
echinopis Her.) N 2. 283. 


ECHIUM. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 249. 
ENDIVIA. 
Phytomyza continua Hend. N 2. 281. 
EQUISETUM. 
Liriomyza equiseti de Meij. I. 281. 


virgo, Zett I. 292.1723068: 
[N 2. 278. 


ERIGERON. 


Phytomyza erigerophila Her. N 1. 
1172. 


REGISTER. 109 


ERODIUM. 


Agromyza erodii Her. N 2. 248. 
IN Olle 


EUPATORIUM. 


Dizygomyza artemisiae Kalt. I. 255. 
Liriomyza eupatorii Kalt. (als fasciola 
Mg. var. eupatorii) I. 284. 
RAIN le WO; 172, 

strigata Mg. Holl. Agr. 124. 
Melanagromyza aeneiventris Fall. I. 
9432 
Phytomyza atricornis Mg. II. 249. 

— eupatorii Hend. (als lappae 
[Gour.) II. 269. N 1. 170. 


EUPHORBIA. 
Liriomyza esulae Hend. 
[(als pusilla Mg.) I. 276. 
INI Se (Sk 
—— pascuum Mg. N 4. 82. 
EXAGONUM. 
Liriomyza sp. N 3. 199. 
FARN. 
Melanagromyza sp. N 2. 261. 
FERULA. 
Phytomyza ferulae Her. N 1. 171. 
FICARIA. 
Phytomyza ranunculi Schrk. II. 288. 
FRAGARIA. 


Agromyza fragariae Mall. II. 303. 
—— spiraeae Kalt. I. 231. N 1. 148. 


FRAXINUS. 
Phytagromyza heringi Hend. N 4. 85. 
GALEOPSIS. 

Liriomyza eupatorii Kalt. 

[(als fasciola Mg. var.) I. 284. 
strigata Mg. Holl. Agr. 124. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 249. 


GALIUM. 


Liriomyza sp. I. 286. 
= sp. N 3. 204. N 4. 83. 


Ophiomyia galii Her. N 3. 186. N 4. 
[73. 

sp. N 3. 188. 

SP IN| 45 73: 


GENISTA. 


Agromyza genistae Hend. N 3. 169. 
GENTIANA. | 


Phytomyza gentianae Hend. Il. 262. 
[IN ZIG, 

Phytomyza (Napomyza) gentianella 
[Hend. N 1. 163. 


GERANIUM. 


Agromyza nigrescens Hend. 
[(als Heringi de Meij.) I. 220. 


GETREIDE. 


Dizygomyza lateralis Macg. I. 265. 

Cerodonta femoralis Mg? II. 301. 

Man vergleiche auch Avena, Hordeum, 
[Secale und Triticum. 


GLECHOMA. 
Phytomyza (Nap.) glechomae Kalt. 
[II. 230. 
GNAPHALIUM. 
Phytomyza atricornis Mg. N 1. 166. 
Sos IN| 3 MSO 
GRäSER. 


Agromyza albipennis Mg. I. 226. 
(Dom.) ambigua Fall. I. 
[236. 
—— graminicola Hend. N 2. 248. 
(Dom.) mobilis Mg. I. 238. 
Cerodonta denticornis Panz. II. 301. 
fulvipes Mg. N 2 290. 
Dizygomyza incisa Mg. N 4. 76. 
javana de Meij. N 2. 266. 
lateralis Macq. I. 265. N 2. 267. 
—— pygmaea Mg. I. 269. 
[ING Zee ZIEN 4076: 
So IN 2, M/S, 
SPINDER 
Liriomyza flaveola Fall. I. 271. 
graminicola de Meij. I. 280. 
[N 4. 81. 
Phytomyza milii Kalt. II. 273. 
nigra NIG 27.013223: 
Pseudonapomyza atra Mg. II. 235. 
Man sehe auch: Aira, Bambusa, 
[Calamagrostis, Getreide, Hol- 
[cus, Panicum, Phragmites. 


110 REGISTER. 


HELIANTHUS. 
Liriomyza strigata Mg. N 1. 161. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248 

[und Holl. Agr. 127. 

HELICHRYSUM. 


Phytomyza atricornis Mg. Holl. 
[Agr. 127. 


HELLEBORUS. 

Phytomyza hellebori Kalt. II. 262. 
HESPERIS. 
Liriomyza strigata Mg. I. 279. 
Phytomyza atricornis Mg. Holl. 
[Agr. 128. 

HERACLEUM. 
Melanagromyza lappae Lw. I. 244. 
Phytomyza heracleana Her. N 3. 219. 
sphondylii R. D. II. 293. 


HIERACIUM. 


Liriomyza pusilla Mg. (als hieracii 
[Kalt.) I. 280. 
sonchi Hend. N 3. 231. N 4. 83. 
Ophiomyia persimilis Hend. N 4. 71. 
proboscidea Strobl. N 3. 184. 
IN’4#. 72. 


HOLCUS. 
Phytagromyza flavocingulata Strobl. ? 


56 65% 
—— graminearum Her. N 2. 278. 


HORDEUM. 
Agromyza sp. N 3. 173. 
HUMULUS. 
Agromyza flaviceps Fall. I. 219. 
HYDROCOTYLE. 


Liriomyza hydrocotylae Her. N 2. 277. 
strigata Mg. N 2. 277. 


HYPOCHOERIS. 


Ophiomyia persimilis Hend. N 3. 183. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 
cecidonomia Her. N 3. 216. 


IMPATIENS. 
Liriomyza impatientis Bri. I. 272. 
IES 


Phytomyza ilicicola Lw. II. 264. 
—— ilicis Curt. II. 264. 


INULA. 


Phytomyza conyzae Hend. II. 257. 
—— kyffhusana Her. N 2. 284. 
[N 3. 2208 


IRIS. 


Dizygomyza iridis Hend. 
[(als Diz. aff. morosa Mg.) 
[1..267. MTS 05 MNS ER 


iraeos R. D. (als morosa Mg.) 


[I. 267. 
sp. (als Agr. laterella Zett.) 
[II. 303. 
JASIONE. 
Liriomyza Buhri Her. N 4. 79. 
JUNCUS. 


Dizygomyza luctuosa Mg. (als effusi 
[Karl) N 1. 1552N7 27268 


JURINEA. 
Phytomyza atricornis Mg. Holl. 
[Agr. 128. 
KNAUTIA. 


Agromyza dipsaci Hend. (als Agr. sp.) 
1. 2348 


Phytagromyza similis Bri. II. 229. 
[N 1. 16% 
Phytomyza ramosa Hend. II. 286. 


KLEINIA. 


Liriomyza kleiniae eHr. 1. 160. 
NG oie 


LACTUCA. 


Ophiomyia persimilis Hend. N 3. 183. 
Phytomyza (Nap.) lactucae Vimm. 
[N 3. 205. 


LAMIUM. 


Agromyza flavipennis Hend. I. 220. 
Dizygomyza labiatarum Hend. I. 264. 
lamii Kalt. I. 264. 


REGISTER. 111 


le Deve IN| 1.2161. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 249. 


LAMPSANA. 


Liriomyza strigata Mg. Holl. Agr. 124. 
[ 


Liriomyza puella Mg. I. 274. N 3. 
[197. 


strigata Mg. I. 270. 
Melanagromyza cunctata Hend. (als 
Ophiomyia sp.) I. 253. N 
952522 
Ophiomyia persimilis Hend. N 3. 182. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 
sonchi R. D. (als lampsanae 


[Her.) II. 268. 


LANTANA. 


Ophiomyia lantanae Frogg. I. 253. 
[N 3. 180. 


LAPPA. 
Phytomyza atricornis Mg. Holl. Agr. 
[127. 
—— lappae R. D. II. 269. 
LASERPITIUM. 
Phytomyza laserpitii Hend. II. 270. 
[N 4. 91. 
—— sp. N 4. 95. 
LATHYRUS 
Agromyza lathyri Hend. II. 305. 
(ING 248: 
Liriomyza congesta Beck. (als legu- 
minosarum de Meij.) I. 283. 
— sp. N 3. 201. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 
LEONTODON. 


Liriomyza taraxaci Her. N 4. 83. 
Ophiomyia persimilis Hend. N 3. 183. 


LEPIDIUM. 
Ophiomyia sp. N 3. 184. 
LIBANOTIS. 
Phytomyza heracleana Her.? N 3. 
[220. 
—— libanotidis Her. N 2. 284. 
LILIUM. 


Liriomyza urophorina Mik I. 293. 


LINARIA. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 249. 
LITHOSPERMUM. 
Phytomyza sp. N 4. 94. 
LONICERA. 


Phytagromyza hendeliana Her. II. 228 
(in Holl. Agr. als lonicerae 
[ Kalt.) 
xylostei R. D. (als Phytomyza 
luteoscutellata de Meij.) II. 
[271, 299. 
Phytomyza alpigenae Hend. N 1. 166. 
[N 4. 87. 
—— (Nap.) lonicerella Hend. II. 228 
[nota, N 2. 284. N 4. 88. N 3. 

[221. (als lonicerae Kalt. 

—— periclymeni de Meij. II. 282. 
IN 33224: 

—— (Nap.) xylostei Kalt. II. 233. 


LOTUS. 


Melanagromyza cunctans Mg. N 4. 
[67. 
Liriomyza congesta Beck. (als legu- 
minosarum de Meij.) Holl. 

[Agr. 124. 


LUPINUS. 
Liriomyza strigata Mg. N 2. 277. 
Phytomyza albiceps Mg.? II. 242. 
atricornis Mg. Holl. Agr. 128. 


LUZULA. 


Dizygomyza bimaculata Mg. I. 258. 
[N 3. 191. 
Phytomyza luzulae Her. II. 271. 
LYCHNIS. 


Dizygomyza flavifrons Mg. Holl. Agr. 
[122. 


LYCIUM. 
Liriomyza solani Her. N 1. 161. 

LYCOPUS. 
Dizygomyza sp. N 4. 77. 

MALVA. 


Agromyza sp. N 4. 67. 


BD REGISTER. 


Liriomyza strigata Mg. N 2. 277. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 


MATRICARIA. 


Liriomyza sp. N 3. 204. 
Ophiomyia sp. N 3. 188. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 249. 
—— (Nap.) lateralis Fall. II 232. 
—— matricariae Hend. II. 272. N 3. 
[2218 


MEDICAGO. 


Agromyza (Dom.) drepanura Her. 
NE 2, DE IN Se Olle 
—— ——— frontella Rond. I. 237. 
nana Mg. N 3. 170. 
Liriomyza congesta Beck. (als legu- 
[minosarum de Meij.) I. 283. 


MELAMPYRUM. 


Phytomyza flavofemorata Strobl. (als 
[pratensis de Meij.) II. 284. 
[INES M2 AN MENT 

Phytomyza melampyri Her. (als fla- 
[vofemorata Strobl) II. 261. 
UND Eb Baik 


MELANDR YUM. 


Dizygomyza flavifrons Mg. I. 262. 
Ophiomyia melandryi de Meij. N. 3. 
MSN 4 0 


MENTHA. 


Phytomyza petoi Her. N 1. 173. 
obscura Hend. (als Ph. hedickei 
[Her., nepetae) N 1. 171. 


MENTZELIA. 
Liriomyza strigata Mg. 83. 


MERCURIALIS. 


Liriomyza mercurialis Her. N 2. 277 


[N 4. 81. 
NEPETA. 


Phytomyza obscura (als nepetae 
[Hend.) II. 275. 


NICOTIANA. 
Liriomyza solani Her. N 3. 198. 


NOLANA. 
Phytomyza atricornis Mg. N 4. 90. 


OENANTHE. 
Phytomyza anthrisci Hend.? II. 245, 
ONONIS. 

Agromyza sp. N 2. 251. 
Liriomyza cicerina Rond. (als ononidis 
[de Meij.) I. 278. 

ORLAYA. 


Phytomyza anthrisci Hend. N 3. 211. 
OROBANCHE. 
Phytomyza orobanchia Kalt. II. 280. 


OROBUS. 


Agromyza lathyri Hend. I 233 (als 
[Agr. sp.) N 22 2480 IN 35570) 
orobi Hend. N 1. 148. 


OSTERICUM. 
Phytomyza sp. N 4. 95. 
PANICUM. 
Agromyza panici de Meij. N 2. 248. 


Dizygomyza javana de Meij. N 2. 
[266. N 3. 194. 


PAPAVER. 


Liriomyza strigata Mg. I. 279. 
Phytomyza atricornis Mg. Holl. Agr. 
[128. II. 248. 


PASTINACA. 


Phytomyza pastinacae Hend. (als 


sphondylii R.D.) II. 293. 
IN 1..192,71752 N 392288 
PEUCEDANUM. 
Phytomyza pauli-loewi Hend. II. 281. 
sp. N 3. 238. 
PHACELIA. 


Phytomyza atricornis Mg. II. 249. 
PHILLYREA. 
Phytomyza phillyreae Her. N 3. 225. 


REGISTER: 


PHLOX. 


Phytomyza atricornis Mg. N 1. 166. 
[Holl. Agr. 128. 


PHLOMIS. 


Dizygomyza morionella Zett. N 2. 
[269. 


PHRAGMITES. 


Agromyza lucida Hend. (als nigripes 
[Mg.) I. 226. 
—— graminicola Herd. N 4. 62. 
phragmitidis Hend. I. 228. 
Cerodonta phragmitophila Her. C 3: 
DAR 


Dizygomyza atra Mg. I. 257. 
PICRIDIUM. 


Liriomyza sonchi Hend.? N 3. 201. 
Ophiomyia persimilis Hend. N 3. 183. 


PICRIS. 


Liriomyza strigata Mg. N 2. 277. 
PIMPINELLA. 
Phytomyza adjuncta Her. N 3. 208. 

—— melana Hend. II. 272. 
—— pimpinellae Hend. N 3. 226. 
Sp ANS 240) 


PIRUS. 


Phytomyza heringiana Hend. II. 263. 
PISUM. 
Agromyza lathyri Hend. N 2. 248. 
Liriomyza congesta Beck. (als legumi- 
[nosarum de Meij und pusio 
[Mg.) I. 278, 283. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 
PLANTAGO. 
Liriomyza sp.? N 3. 198. 
Phytomyza atricornis Mg. N 1. 166. 
—— plantaginis R. D. II. 283. 
PLEUROSPERMUM. 
Phytomyza sp. N 4. 94. 
POA. 


Cerodonta fulvipes Mg. N 1. 177. 


113 


Dizygomyza poae Her. (als morosa 


[Mg.) N 1. 156. 
POLYGALA. 
Liriomyza polygalae Her. N 1. 160 
[IN Si 63), 
POLYGONUM. 
Agromyza sp. N 3. 174. N 4, 67. 
POLYPODIUM. 
Phytomyza scolopendri R. D. 
[N 3. 230. 
POPULUS. 
Agromyza albitarsis Mg. N 2. 247. 
[N 3 169. 
Phytagromyza populi Kalt. II. 
LOS INL, 17%} 
—— populicola Hal. N 2. 278. 
[N 4. 86. 
tridentata Lw. Il. 296. 
POTENTILLA. 


Agromyza spiraeae Kalt. I. 231. 
[Holl. Agr. 120. 


PRIMULA. 
Phytomyza primulae R. D. II. 285, 
PTERIS. 

Dizygomyza hilarella Zett. I. 262. 
PULSATILLA. 
Phytomyza rectae Hend (als pulsa- 

[tillae Her.) N 1. 174. 
PINS 2225; 
PYRETHRUM. 


Phytomyza albiceps Mg. II. 242. 
atricornis Mg. II. 248. 


RANUNCULUS. 


Phytomyza fallaciosa Bri. (als auri- 
[comi Her.) N 1. 167. 

—— fascicola Bri. (als anemones 
[mimica Her.) N 2. 
[250 MN 0227 

ranunculi Schrk. II. 228. 

—— ranunculivora Her. N 4. 92. 

—— Rydeni Her. INS 220; 

—— sp. N 3. 238. 


114 i REGISTER. 


RAPHANUS. 


Liriomyza cruciferarum Her. N 1. 


IGO, INL Ee AO 


REICHARDTIA. 


Ophiomyia persimilis Hend. N 4. 70. 


SPNL 
Phytomyza atricornis Mg. 


[Holl Agr ly 297. 


RICHARDSONIA. 
Liriomyza strigata Mg. N 4. 83. 
ROSA. 


Agromyza spiraeae Kalt. I. 231. 


NIRO 


RUBUS. 
Agromyza rubi Bri. N 1. 148. 


[N 3. 170. 


SALICORNIA. 


Phytomyza atricornis Mg. N 4. 90. 


SALIX. 


Agromyza lygophaga Her. N 4. 63. 
Agromyza salicifolii Collin. N 4. 63. 


salicina Hend. I. 231. 
Dizygomyza cambii Hend. I. 259. 


IN P63 NS MONA 
barnesi Hend. N 2. 263. N 4. 74. 


Melanagromyza cecidogena Her. 


N 1. 15%. 


schineri Girl 02457 
simplicoides Hend. I. 247. 
Phytagromyza (als Phytomyza) 


[tridentata Lw. II. 296. 


SALVIA, 


Phytomyza salviae Her. II. 233. 
scotina Hend. II. 290. 


SAMBUCUS. 
Liriomyza amoena Mg. I. 277. 


[N 3. 195. 


SANICULA. 
Phytomyza brunnipes Bri N 1. 168. 


SAPONARIA. 
Dizygomyza flavifrons Mg. I. 262. 


SAROTHAMNUS. 


Agromyza johannae de Meij. I. 223. 
Melanagromyza sarothamni Hend. 


IN? 222552 
SATUREIA. 

Ophiomyia labiatarum Her. N 3. 180. 
SAXIFRAGA. 


Phytomyza aizoon Her. N 2. 
[280. N 4. 87. 
saxifragae Her. II. 289. N 4. 92. 
Phytomyza scabiosae Hend. N 4. 92. 
scabiosarum Her. N. 2. 287, 
NA ODA 


SCIRPUS. 
Dizygomyza morosa Mg. N 2. 269. 
scutellaris v. Ros. (als scirpi 
[Karl) N 1. 159. N 3. 194. 
SCOLOPENDRIUM. 


Ph. scolopendri R. D. jf. 289. 


SCROPHULARIA. 
Dizygomyza scolopendri R. D. II. 289. 
SCUTELLARIA. 
Dizygomyza labiatarum Hend. I. 264. 
SEGAEES 

Agromyza (Dom.) niveipennis 
[Zette 152398 
Phytomyza fuscula Zett. (avenae 
[de Meij.) N 4. 90. 
SEDUM. 
Phytomyza sedi Her. II. 291. 
SELINUM. 
Phytomyza selini Her. II. 292. N 4. 93. 
SENECIO. 
Dizygomyza sp. N 2. 274. 
Liriomyza strigata Mg. Holl. Agr. 124. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248, 249, 
jacobaeae de Meij. II. 257. 
—— (Nap.) lateralis Fall. II. 232. 


senecionis (als lappae Gour.) 


[269 NETZ 


REGISTER. NE 


SILAUS. 


Phytomyza silai Her. N 3. 237. 
(as SP h Esp") NE4.93. 


SILENE. 
Dizygomyza flavifrons Mg. I. 262. 
SILYBUM. 

Phytomyza atricornis Mg. N 1. 166. 
SISYMBRIUM. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 249. 
SIUM. 


Phytomyza sii Her. N 2. 287. 
IN®32 230. 


SOLANUM. 


Liriomyza solani Her. N 1. 166. 
— IN 37198 
Phytomyza atricornis Mg. Il. 249. 


SOLIDAGO. 


Dizygomyza posticata Mg. I. 268. 
INI 2270) 

Liriomyza eupatorii Kalt. N 4. 80. 
Ophiomyia maura Mg. (als curvi- 
[palpis Zett.) I. 249. N 2. 262. 
Phytomyza solidaginis Hend. II. 297. 
INTENSE 95: 

——- virgaureae Her. N 3. 236. 


SONCHUS. 


Liriomyza sonchi Hend. (als hieracii 

[Kale Sl 279) 280. NAT 161. 
strigata Mg. I. 279. 
Ophiomyia persimilis Hend. N 4. 71. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 
cirsii Hend. II. 255. 


SPARTIUM. 
? Nya) 243. 
SPIRAEA. 
Agromyza spiraeae Kalt. I. 231. 
STACHYS 
Dizygomyza labiatarum Hend. I. 264. 


Ophiomyia labiatarum Her. N 3. 180. 
Zes N 4. 72. 


SUCCISA. 


Phytomyza olgae Her. N 3. 224. 
succisa Her. II. 293. 


SUAEDA. 


Xeriomyza ilicitensis Her. N 2. 288. 


SWERTIA. 
Phytomyza swertiae Her. N 3. 231. 


SYMPHYTUM. 


Agromyza ferruginosa v. d. W. 
Ul Bile INI Se (O2 


SYMPHORICARPUS. 


Phytomyza periclymeni de Meij. II 
PE2ENE3F225. 
(Nap) xylostei salts 12 235. 
ON 25-225) 
Phytagromyza xylostei R. D. (als 
[luteoscutellata de Meij.) II. 271. 


TAGETES. 


Liriomyza sp. N 3. 200. 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 
[Ne GG: 


TANACETUM. 


Liriomyza tanaceti Hend. (als hieracii 
[subsp. tanaceti de Meij.) 
[I. 280. 
Phytomyza atricornis Mg. Holl. 
[Agr. 127. 


TARAXACUM. 


Melanagromyza pulicaria Mg. 
IN| alg Silke INT 4768: 
Liriomyza strigata Mg. I. 279 
—— taraxaci Her. (als hieracii Kalt 
PINS ONIN ZERE INS 252, 
DNLS 
Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 


TEPHROSIA. 
Agromyza tephrosiae de Meij. N 4. 64. 


TEUCRIUM. 


Dizygomyza labiatarum Hend. 
BNI ler 


THALICTRUM. 
Liriomyza fasciola Mg. ? I. 285. 


116 REGISTER. 


Phytomyza clematidis Kalt als thalictri 
[Roug. Esch. II. 294. 
[N 1. 176. 

— thalictricola Hend. N 3. 233. 


AEEA 


Melanagromyza theae Green N 2. 
[256 IN Sk 75: 


THESIUM. 
Liriomyza thesii Her. I. 282. 
THYMUS. 

Phytomyza thymi Her. N 2. 288. 
THYSSELINUM. 
Phytomyza thysselini Hend. II 295. 
TILIA. 

Agromyza tiliae Coud. I. 248. 
TORILIS. 

Phytomyza tordylii Hend. N 3. 233. 
TRAGOPOGON. 
Liriomyza pusio Mg. (als hieracii Kalt. 
[und tragopogonis de Meij.) 

[ls ZO ING We) Olt 
TRIFOLIUM. 


Agromyza nana Mg. I. 238. 

Liriomyza congesta Beck. (als legu- 
[minosarum de Meij.) Holl. 
AGE ALT NEST 

Phytomyza brischkei Hend. II. 253. 


TRIGLOCHIN. 
Lirimyza angularis Hend. N 2. 276. 
TRITICUM. 


Agromyza sp. N 3. 174. 
Dizygomyza lateralis Macq. N 3. 194. 


TROLLIUS. 


Phytomyza trollii Her. N 2. 288. 
IN) Sy 28k IN 4298 
trolliivora Her. N 3. 234. 


TROPAEOLUM. 


Phytomyza atricornis Mg. II. 248. 
TUSSILAGO. 


Phytomyza atricornis Mg. ? II 249. 
farfarae Hend. N 4. 90. 


UMBELLIFERE. 


Phytomyza umbelliferarum Her. 


N 3.2255 
UMBILICUS. 


Liriomyza umbilici Her. N 1. 162. 
EN AMS 


URTICA. 


Agromyza anthracina Mg. I. 217. 
reptans Fall. I. 228. 
Melanagromyza aeneiventris Fall. 

[I: 243; 
Phytomyza flavicornis Fall. II. 259. 


VALERIANA. 


Liriomyza valerianae Hend. (als 
[fasciola Mg.) I. 283. 

strigata Mg. I. 279. 

Phytomyza atricornis Mg. 


Holl. 
[Agr. 128. 


VERBASCUM. 
Dizygomyza verbasci Bché. I. 270. 
VERONICA. 


Agromyza rufipes Mg.? I. 230. 
Liriomyza fasciola Mg? I. 285. 
Phytomyza crassiseta Zett. II. 257. 
—— veronicicola Her. N 3. 236. 


VICIA. 


Agromyza bicophaga Her. II. 305. 
[N I. 146. 
—— lathyri Hend. N 2. 248. 
— nana Mg. N 4. 66. 
—— viciae Kalt. N 4. 65. 
—— vicifoliae Her. als nana Mg. I. 
[2395 N35 SIEN MGO MGE 
Liriomyza congesta Beck. (als legumi- 
[nosarum de Meij.) I. 283. N 4. 66. 
Phytomyza atricornis Mg. N 4. 


VIOLA. 
Liriomyza violiphaga Hend. N 3. 198. 
XANTHIUM. 
Liriomyza sp. N 4. 84. 
XERANTHEMUM. 


Phytomyza atricornis Mg. Holl. 
[Agr.. 127. 


ZINNIA. 
Phytomyza atricornis Mg. N 2. 280. 


59% 


Over Bucculatrix maritima Stt, een 
motje op zeeaster en hare parasieten 


door 


Dr. D. C. GEIJSKES 


(Laboratorium voor Entomologie, Landbouwhoogeschool, Wageningen). 


Tijdens een kort verblijf te Medemblik op 25 Augustus j.l. 
maakte Ir. G. W. Harmsen, ambtenaar van de Directie van 
de Wieringermeerpolder, me opmerkzaam op een insecten- 
aantasting van zeeaster (Aster tripolium) in de Wieringer- 
meerpolder, niet ver van de buitendijk, ongeveer 5 K.M. 
ten Noorden van Medemblik. Bij een onderzoek ter plaatse 
bleek de aantasting zeer locaal te zijn. Temidden van een 
geheel veld Aster tripolium kwamen slechts hier en daar 
,teruggebleven” plekken voor. Juist het korter zijn van de 
aangetaste planten tegenover de gezonde exemplaren was 
typisch. Ook het schriele uiterlijk verraadde de bezette plan- 


SS 
N 


=== 
SEA 


Fig. 1. Bucculafrix maritima Stt. 
Pop verzameld in Wieringermeerpolder bij Medemblik, 25 Aug., 
Imago uitgekomen 1 Sept. 1937. 


ten. Nauwkeurige observatie van de planten zelf bracht 
spoedig aan het licht, dat we hier te doen hadden met een 
beschadiging, door een Microlepidopteron veroorzaakt, 
waarvan toen talrijke smalle witte coconnetjes langs de 
stengel aanwezig waren. Per stengel konden 8—10 cocons 
worden geteld. Helaas bleken de meeste cocons reeds leeg 
te zijn, wat gemakkelijk te zien was aan de pophuid, die 
halfweg uit de cocon stak. Niettemin werd een bos sterk 
met cocons bezette stengels geplukt en voor verdere kweek 
meegenomen. 


118 Dr. D.C. GEIJSKES, OVER BUCCULATRIX 


In het Lab. v. Entomologie te Wageningen verscheen het 
eerste motje den 28sten Augustus. Het bleek een klein grauw 
bruin weinig opvallend gestreept diertje te zijn, dat stellig 
tot de Lyonetidae behoorde ; de typische cocons echter deden 
me sterk denken aan die op brem van Gracilaria kollariella Z. 


Fig. 3. Stengelgedeelte van 
Fig. 2. Aster tripolium planten, aangetast door Aster tripolium met venster- 
Bucc. maritima Stt. en bezet met popcocons vraat van Bucc. maritima: 
(zie pijltjes). Wieringermeerpolder 25 Aug. 1937. rupsen. Bij pijl een popcocon. 


De daaropvolgende dagen verschenen nog enkele exemplaren 
en tevens kwamen er parasieten voor den dag, sluipwespjes, 
behoorende tot de Braconidae en Chalcididae. Na 15 Sep- 
tember scheen alles te zijn uitgekomen, althans geen nieuwe 
individuen werden waargenomen, waarom de kweek verder 
werd afgebroken. In totaal waren zoo ongeveer 100 stengels 
in observatie geweest, elk bezet met minstens 4 en hoogstens 
10 cocons. Een nauwkeuriger aanteekening is helaas achter- 
wege gebleven. 


MARITIMA STT., EEN MOTJE OP ZEEASTER ENZ. 119 


In totaal verschenen uit deze kweek, loopende van 26 
Augustus—15 September 1937: 


12 motjes 
8 Braconiden 


16 Chalcididen. 


Men bedenke hierbij dus, dat bij het aanzetten van de 
kweek, de meeste cocons reeds leeg waren. 

De Heer Ir. Graaf Bentinck te Overveen, die zoo vrien- 
delijk was voor ons de determinatie van het motje uit te 
voeren, kwam tot de ontdekking, dat we hier te doen hadden 
met de soort Bucculatrix maritima Stt. Dit insect werd eerst 
voor kort in ons land te Amsterdam ontdekt door den Heer 
Diakonoff. Het werd door hem aldaar in 1935 gedurende 
de maand Augustus in een vanglantaarn in den tuin van het 
Koloniaal Instituut talrijk aangetroffen (zie T. v. E. DI. 
LXXIX, 1936, p. XXXVI). Een jaar later konden door hem 
te Camperduin op 21 Mei mijngangen op zeeaster worden 
gevonden, die door rupsjes ‘van Bucc. maritima waren be- 
woond en 8 Juni d.a.v. de vlindertjes leverden. Eveneens 
trof genoemde Heer in Juni te Zeeburg bij Amsterdam 
talrijke mijnen en cocons op zulte aan, terwijl ook eenige 
motjes gevonden werden (zie T. v. E. DI. LXXIX 1936, 
p. LXXXIV). Tenslotte kon de Heer Bentinck 1 expl. te 
Zandvoort bemachtigen (T. v. E. DI. LXXIX, 1936, p. 215). 
Uit deze nog slechts sporadische gegevens blijkt wel, dat 
Bucculatrix maritima in Noord-Holland, overal waar Aster 
tripolium voorkomt, niet zeldzaam zal zijn. De soort schijnt 
aan deze plant gebonden en streng monophaag te leven. 
Ook buiten Nederland is zij van zoute gronden bekend, o.a. 
uit Engeland en Noord-Europa. 

Omtrent de eiafzetting is weinig bekend; deze heeft stel- 
lig op de voedselplant plaats. Van de rupsjes, die grijsgroen 
zijn met een donkere ruglijn en een gelen kop, weten we, dat 
ze althans in het begin van hun leven mineeren in de bladeren 
van zeeaster en hierin aan den bovenkant smalle kronkel- 
mijngangen aanleggen. Later leven zij vrij aan den onderkant 
der bladeren en langs de stengel, waar ze typische lang- 
werpige vensters uitvreten (Fig. 3). Het is vooral deze vre- 
terij, die de plant schade doet en door het verminderde assi- 
milatie-vermogen haar groei belemmert. Sterk aangetaste 
planten blijven daardoor korter en ontwikkelen ook veel min- 
der bloemen ; de bloeiwijzen blijven klein, en zaad wordt maar 
weinig of in het geheel niet gezet (zie foto). 

De verpopping vindt plaats in langwerpige witte cocons, 
aan de buitenzijde voorzien van 5 lengteribbels. Ze worden 
aan de onderzijde van de bladeren, of meer nog op de stengel 
aangelegd, soms zelfs enkele tegen of half over elkaar heen. 

Bij het uitkomen van de pop schuift deze halfweg uit de 


120 Dr. D. C. GEIJSKES, OVER BUCCULATRIX 


cocon naar buiten, steeds aan de naar beneden gerichte zijde. 
De pop zelf is licht tot donkerbruin van kleur. 

De vlindertjes zijn grof beschubd en zeer verschillend van 
tint en teekening. Volgens Bentinck (l.c. p. 203 en 215) kun- 
nen de voorvleugels vuil donker okergeel of bruin zijn, of 
geheel ongeteekend, of wel met min of meer duidelijke „Litho- 
colletis-teekening, bestaande uit een witte langslijn uit den 
wortel en 2 paar schuine witte langsstreepjes, of wel met een 
donker stipje op 34 lengte en een even boven het midden 
van den bruinen rand. De franje is licht met een donkere dee- 
lingslijn. De achtervleugels zijn donkergrijs, de kopharen 
geelbruin, op zijde lichter en zeer ruig, het aangezicht en de 
sprietwortel zijn bleek geelgrijs. De lengte bedraagt 8—9 mm. 

Naar de weinige ons ten dienste staande gegevens is het 
waarschijnlijk, dat Bucculatrix maritima in ons land per jaar 
2 generaties maakt. Diakonoff (T. v. E. p. LXXXIV) trof 
in 1936 op 21 Mei te Camperduin zoowel mijnen als cocons 
op zeeaster aan, de eerste vlinders hiervan verschenen 8 Juni 
d.a.v. Op 10 Juni trof Diakonoff in een vanglantaarn te Am- 
sterdam de eerste motjes van deze generaties aan, terwijl op 
18 Juni de soort in zeer groot aantal in de lantaarn gevonden 
werd. Het jaar daarvoor werden de motjes voor 't eerst in 
Augustus opgemerkt. Deze zouden dan van de tweede gene- 
ratie afkomstig zijn!). Ook de weinige exemplaren, door mij 
eind Augustus in de Wieringermeerpolder gevonden, zijn 
als het laatste restant van de tweede generatie te beschou- 
wen. Hoe dit insect overwintert, is zoover mij bekend, niet 
onderzocht. Doordat Aster tripolium tweejarig is, kunnen 
zich hier verschillende mogelijkheden voordoen. Het insect 
kan derhalve òf als ei, òf als jonge rups (in de rozetbladeren), 
òf als imago (verscholen) den winter doorkomen. Het laatste 
geval is nog het meest waarschijnlijk te achten, gezien het 
feit, dat vele micro's in ons klimaat als imago overwinteren. 

De waargenomen parasieten behooren, zooals reeds ge- 
meld, tot de Braconidae en Chalcididae. Van de eerste fa- 
milie was slechts één soort aanwezig, behoorende tot het ge- 
slacht Apanteles. Bij determinatie met de lijst van Fahringer 
in Opuscula Braconologica Bd. IV 1935 vertoonde ze veel 
overeenkomst met Apanteles anomalus Lyle, uit Engeland 
bekend als solitaire parasiet van Bucculatrix nigricornella Z. 
Dr. Ferrière te London, die de parasieten ter verdere deter- 
minatie werden toegezonden, kon echter deze determinatie 
niet met zekerheid bevestigen. 


1) De heer Diakonoff was zoo vriendelijk mij als zijn laatste meening 
hieromtrent het volgende te berichten: „Uit eenige waarnemingen in onze 
lichtkast gedurende dezen zomer verricht, is het mij nu met zekerheid 
gebleken, dat er fwee generaties van deze mot bij ons optreden: één 
in Juni en één in Augustus, die zeer duidelijk gescheiden zijn, althans 
in Amsterdam”. 


MARITIMA STT., EEN MOTJE OP ZEEASTER ENZ. 121 


De Chalcididae bleken volgens Dr. Ferrière tot 4 soorten te 
behooren en wel: 

Eupteromalus ?nidulans Först. (9 expl.), Habrocytus sp. 
(5 expl.), Asaphes vulgaris Walk. (1 expl.), Eulophus sp. 


(1 expl.). Hiervan moet Asaphes vulgaris wellicht als hyper- 
parasiet worden opgevat. 


Acidoxantha bombacis n. sp. 


von 
Prof. Dr. J. C. H. DE MEIJERE 
Amsterdam. 


Hendel hat die Gattung Acidoxantha zuerst in seiner 
Bestimmungstabelle aller Trypetinengattungen (Wien. Ent. 
Ztg. XXXIII, 1914, p. 83) aufgeführt. Eine Beschreibung 
gab er in: Sauters Formosa-Ausbeute. Tephritinae (Ann. 
Mus. Nation. Hungar. XIII, 1915, p. 450). Diese stimmt ganz 
auf die neue Art, nur sind die Borsten nicht alle gelb, einige 
dunkelbraun aber doch mit starkem gelben Schiller. Von 
Hendel's Art punctipennis (ibid. p. 151) ist sie aber ver- 
schieden ; der Thorax ist nicht einfarbig hell rotgelb, und es 
finden sich keine schwarzen Punkte am 4. und 5. Abdominal- 
tergit, die Flügelzeichnung ist aber fast dieselbe. Merkwür- 
diger Weise findet sich fast dieselbe Zeichnung auch bei 
Acidia himalayensis Bezzi, welche Gattung sich aber u.a. 
durch bedornte 3. Längsader (14 He) unterscheidet (Bezzi, 


M., Indian Trypaneids, Mem. Indian Museum, Vol. III. 1913, 
No Sr pP. 142 PL IDEE LO) 

8, 2. Stirne matt rotgelb, Stirnstrieme unbehaart, 2 obere 
Orbitalborsten, von welchen die hintere gelb und halb so 
lang ist als die vordere, beide nach hinten schauend, 2 vor- 
dere Orbitalborsten. Fühler gelb, das 3te Glied an Wurzel 
und Spitze, z. T. auch unten, breit dunkel. Fühlerborste 
nackt. Untergesicht gelb, weisslich bereift. Säuger und Taster 
gelb. 

Thorax matt weisslich mit weisslicher Bereifung, zu beiden 
Seiten mit 3 wenig auffälligen braünlichen Längsstriemen. 
Die Behaarung des Thorax sehr kurz, weiss. Schildchen 
gelbweiss mit 4 Borsten, die Unterseite mit schwarzen äus- 
seren Ecken. Hinterrücken gelb, am Hinterrand in der Mitte 
glänzend schwarz. Hinterleib gelb, der 3. bis 5. Ring am 
Vorderrande schwarz. Die Legeröhre des © braungelb, an 
den Seiten und die äusserste Spitze schwarz. 

Flügel mit Querbinden, eine vollständige über die hintere 
Querader, an welcher eine Säumung der Flügelspitze an- 
schliesst, eine Y-förmige, welche die kleine Querader enthält, 
sich am Vorderrande bis zu einem schwarzen Fleckchen an 
der Spitze der subcosta erstreckt, und sich wurzelwärts noch 
bis in die 2, Basalzelle ausdehnt, auch die Umgebung der 
Wurzelquerader verdunkelt ; die in Figur 1. wenig punktier- 


ACIDOXANTHA BOMBACIS N. SP. 123 


ten Stellen sind gelb, die dicht punktierten grau. Beine ganz 
gelb, höchstens die Tarsen nach dem Ende etwas dunkler. 
Vorderschenkel und Mittel- und Hinterschienen aussen mit 
einer Reihe von gelben Borsten. 4 5 mm, ® mit Legeröhre 
ca. 6 mm, Flügel 5 mm. 

Tönnchen ganz gelb mit wenig deutlichen Einschnitten. 
Von Warzengürteln ist auch mit starker Loupe nichts zu 
sehen. Hinterende abgerundet. Hinterstigmen um weniger als 
ihr Durchmesser von einander entfernt, mit je 3 geraden 
Knospen, darunter in einem querovalen, matt schwarzen 


Fleckchen der Anus. 


Fig. 1. Acidoxantha bombacis de Meij, Flügel. 


Mittel-Java : Sil. Sawangan, aus Blumen von Bombax ma- 
labaricum, Aug. 1937. Die Larven leben in den Blumen des 
randoe alas, Bombax malabaricum, und zerstören im beson- 
derer: die Staubblätter. Angeblich treibt darum der grösste 
Teil der randoe-Blumen keine Früchte. Prof. Roepke erhielt 
die Fliegen von Herrn Deinema und sandte sie mir zur Be- 
stimmung zu. 

Nach schriftlicher Mitteilung des Herrn Deinema war es 
schon lange aufgefallen. dass die übermässige Blüthe dieser 
Waldriesen nur eine äusserst geringe Anzahl Kapok-Kolben 
liefert. Nähere Untersuchung lehrte, dass in fast jeder noch 
geschlossenen Blüthenknospe einige Larven vorhanden waren, 
welche die Staubblätter befielen, sodass zuletzt nur eine breiige 
braune Masse übrig blieb. Von Dr. Levert wurden einige 
Blüthenknospen in einer bis zur Hälfte mit Erde gefüllte 
Flasche gebracht; die Larven lieferten bald die Tönnchen, 
sowohl in den Knospen als in der Erde, während nach ca. 
14 Tagen daraus typisch grün gefärbte Fruchtliegen hervor- 
kamen. Diese Zuchtversuche wurden sowohl in 1936 als in 
1937 in der ersten Hälfte von August ausgeführt. Herr 
Deinema fügt noch hinzu, dass, nachdem bei dem randoe 
alas sich ca. 100 % der Blüthen befallen ergeben hat, Über- 
gang dieser Fliege auf die cultivierte Java-randoe verhäng- 
nisvolle Erfolge haben würde. 


Fauna javanensis. 
(Coleopt. fam. Lucanidae) 


von 


POSTRAT NAGEL, Hannover. 


Prosopocoilus aterrimus nov. spec. 

Mas. Niger, subsplendens, Pros. javanensi v. d. Poll con- 
silimis sat differt et major. Caput transversum, angulis anticis 
rotundatis ; cantho oculos 4 fere dividiente ; post oculos dila- 
tatum, supra semicirculariter planum, pone angulos anticos 2 
foveis parvis indistinctis, in medio 2 foveis magis distinctis 
ornatum ; margine antico excavato, margine postico splenden- 
te; labro parvo rotundato ; mandibulis capite longioribus, 
undulatis, apice acutis, intus serratis. Prothorax capite latior, 
angulis anticis perpaulo productis, rotundatis ; lateribus undu- 
latis, postice perpaulo divergentibus, angulis posticis rotun- 
datis ; indistincte longitudinaliter incisus, in medio fovea mi- 
nima instructus. Scutellum late cordiforme. Elytra prothoracis 
latitudine, sine parte opaca exteriore, ut in Pros. javanense, 
supra 2 costis indistinctis instructa. 

Subtus subsplendens, sed processus prosternale, medium 
metasterni et segmentes abdominales splendentes. Tibiae an- 
ticae extus serratae, intermediae et posticae in medio spina 
minima armatae ; tarsi aureopilosi. 

In mare minore foveae in disco capitis et spinae tibiarum 
intermediarum magis distinctae. 

Longit. corporis 38 mm, mandibularum 11 mm, latit. max. 
15 mm. Habitat: Kaligoea (Slamat), Java insula; 1500 m, 
VI 1937. C. F. Drescher, Bandoeng,'legit. Typus in coll. 
Drescher, cotypus in coll. mea. 

Femina. Niger, splendens. Caput ut in mare semirculariter 
planum, pone oculos foveatum, supra et in marginibus exter- 
nis subrugosum ; labro parvo rotundato, mandibulis opacis 
unidentatis. Prothorax capite latior, in medio fovea perpaula 
instructus et valde indistincte longitudinaliter incisus, lateri- 
bus postice divergentibus, angulis anticis posticisque rotunda- 
tis. Elytra prothoracis latitudine, in exteriore parte opaca, 
sed pars opaca ab parte splendente nec distincte separata ut 
in Pros. javanense. Tibiae anticae serratae, intermediae et 
posticae spina acuta fere in medio armatae. 

Longit. corporis mandib. incl. 30 mm; latitudo max. 11,5 
mm. de. 
Die vorstehend beschriebene neue Art wurde von Herrn F. 


FAUNA JAVANENSIS. 125 


C. Drescher gesammelt ; sie ähnelt sehr dem Prosopocoilus 
javanensis, weicht aber besonders auch durch grösseren 
Wu 
Völlig schwarz ist sie mattglänzend, und es fehlt ihr de 
matte Streifen an den äusseren Deckenrändern. Der Kopf ist 
breiter, als lang, mit gerundeten Vorderecken ; die Augen- 
leiste teilt die Augen ungefähr zur Hälfte ; hinter den Augen 
eine Verbreiterung, ähnlich vielen Odontolabis-Arten ; die 
Oberseite ist halbkreisförmig abgeflacht und weist bei den 
Augen eine kaum sichtbare Vertiefung auf, 2 etwas deut- 
lichere befinden sich am Rande des Halbkreises, die bei mit- 
telgrossen und kleinen Stücken sehr deutlich sind. Der Vor- 


derrand ist einwärts gebogen, die Stirne hohl, das kleine La- 
brum gerundet. Der Hinterrand des Kopfes ist glänzend. Die 
Mandibeln sind länger als der Kopf, geschwungen, an der 
Basis, etwas hinter — spitzenwärts gesehen — der Mitte 
und vor dem Ende mit etwas grösseren Zähnen besetzt, die 
Zwischenräume kleiner gezähnt. Die Vorderbrust ist breiter, 
als der Kopf, Vorderecken gerundet und etwas vorgezogen, 
Seiten geschweift und nach hinten divergierend. Hinterecken 
ebenfalls gerundet, in der Mitte deutlich der Länge nach ein- 
geschnitten und genau in der Mitte mit einer punktförmigen 
Vertiefung versehen. Schildchen breit herzförmig, sehr fein 
zerstreut punktiert. Die Flügeldecken so breit, als der Pro- 
thorax, mit 2 undeutlichen Längsrippen versehen, die aber 
nicht bis zu den Enden durchlaufen. 

Unterseite mit Ausnahme des Prosternalfortsatzes, der 
Mitte des Metasternums und der Hinterleibsringe-diese Teile 
glänzend-mattglänzend. Vorderschienen dicht gezähnt, Mit- 
tel- und Hinterschienen mit kaum sichtbaren Mitteldorn 
besetzt, Tarsen goldig behaart. 

Das Weibchen ist sehr glänzend — wie übrigens auch die 


126 FOSTRAT NAGEL, 


kleinen Männchen — tiefschwarz, die Aussenränder der 
Decken chgriniert. Hierdurch ähnelt das Weibchen sehr dem 
von Prosopocoilus javanensis ; während aber bei diesem der 
glänzende Mittelteil der Decken scharf vom mattem Seitenteil 
getrennt ist, geht bei der neuen Art der glänzende Teil mehr 
allmählich in den matten Teil über. Der Kopf hat die gleiche 
halbrunde Abflachung wie beim Männchen, nur ist hier die 
Oberseite leicht gerunzelt ; neben den Augen befindet sich 
eine dreieckige Vertiefung, die nach der Stirne zu durch eine 
schwache Leiste begrenzt wird. Die Mandibeln sind matt 
und haben 1 Mittelzahn ; das Labrum ist klein und halbrund. 
Die Vorderbrust breiter, als der Kopf, mit leicht nach hinten 
divergierenden Seiten, in der Mitte sehr undeutlich längs 
geschnitten und inmitten dieses Schnittes die auch beim 
Männchen vorhandene punktförmige Grube, Vorder- und 
Hinterecken gerundet. Die Decken sind so breit, wie die 
Vorderbrust. Unterseite nicht ganz so glänzend als die Ober- 
seite, Ränder des Metasternums und der Hinterleibsringe 
matter, Mentum halbrund und gerunzelt; Vordertibien am 
Aussenrand dicht gezähnt, Mittel- und Hintertibien mit 
deutlichem Mitteldorn. 

Die 3 Typen befinden sich in der Sammlung Drescher, 
Bandoeng, Cotypen in meiner Sammlung. 


Bladz. 
Î—LVII 
i Tenthr.) i 12016 
Geijskes, Over de insectenfauna van 
e Kagerplassen en omgevende wateren. ie 14- 34 
| . Barendrecht, The Dutch Fungivoridae in 
35— 54 


\.Graaf Bentinck, a aanteekenin- 

en betreffende Nederlandsche Lepidoptera . 55- 60 
Dr. J. C. H. de Meijere, Die Larven der . 
gromyzinen. Vierter Nachtrag . . . . . . 61-116 
>. Geijskes, Over Bucculatrix maritima Stt., 

motje op zeeaster en hare parasieten . . 117-121 
5): C. H. de Meijere, Acidoxantha bom- _ 

di 222-123 


at Nagel, Fauna javanensis ili fam. 


124-126 


Avis 


La Société Entomologique des Pays-Bas prie les Co 
d'adresser dorénavant les publications scientifiques, q 
sont destinées, directement à : Bibliotheek der Nederlands 
Entomologische Vereeniging, p/a.Bibliotheek van het I 
niaal Instituut, AMSTERDAM, Mauritskade 62. 


adresser sa réclamation sans aucun ed parce qu'il 
serait pas possible de faire droit à des réclamations tard 


J. B. CORPORAA 


Secrétaire de la Socié 
entomologique des Pays | 
p/a. Zoölogisch Museun 

Plantage Middenlaan 
Amsterdam. 


Le, 


yo ef Colman 
27 Zesloay de 


ce) 


È 8 
\ JAN 13 1939 


Tijdschrift voor Entomologie 


UITGEGEVEN DOOR 


De Nederlandsche Entomologische Vereeniging 


ONDER REDACTIE VAN 


PROF. DR. J. C. H. DE MEIJERE, F. T. VALCK LUCASSEN 
EN 


J. J. DE VOS TOT NEDERVEEN CAPPEL 


EEN-EN-TACHTIGSTE DEEL. 


JAARGANG 1938. 


DERDE EN VIERDE AFLEVERING. 
(DECEMBER 1938). 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


De contributie voor het lidmaatschap bedraagt f 10.— 


per jaar. Ook kan men, tegen het storten van f 100.— in- 


eens, levenslang lid worden. 
Buitenlanders kunnen tegen betaling van f 35.— lid wor- 
den voor het leven. 


De leden ontvangen gratis de Entomologische Berichten 


(6 nummers per jaar; prijs voor niet-leden f 0.50 per num- 
mer), en de Verslagen der Vergaderingen (2 per jaar; 
prijs voor niet-leden f 0.60 per stuk). 

De leden kunnen zich voor f6.— per jaar abonneeren 
op het Tijdschrift voor Entomologie (prijs voor niet-leden 
f 12.— per jaar). 

De oudere publicaties der vereeniging zijn voor de leden 
voor verminderde prijzen verkrijgbaar. 

Aan den boekhandel wordt op de prijzen voor niet-leden 
geene reductie toegestaan. 


en dot Ss oe ane ee ne 


Noorden. = 


DoetrnchaQ | 
- = 


ss 
SE 


nue 
DI Pa wold 


Np 
— 4 oHılder 


> 9 
/ N j OZeddom 


Deuzdh ech. 
6 DAR en la Sal 


+Klein-Rese ly, 
an ente Mand 
IA 
SÉtlulzen Fey 


u 


; 1 SK 
Ne > OS kkum 


N 
5 O Sheerenser 
d 3 


iere 


Schetskaart van het Z.O. deel van de Lijmers met aangrenzend Duits gebied. 
Schaal 1 : 160.000. 


In de omcirkelde gebieden werd het grootste deel der in de lijst genoemde 
vlinders gevangen. 


Macro-Lepidoptera uit de Lijmers. 


Faunistisch-biologische bijdrage tot de kennis van de 
vlinderfauna van Zuidoost-Gelderland en ‘t aangrenzend 
Duits gebied. 


door 


L. H. SCHOLTEN. 


Ter inleiding. 


Toen ik in 1923 lid werd van de Nederl. Entom. Vereni- 
ging, schreef me de toenmalige Voorzitter, wijlen Dr. J. 
Th. Oudemans, dat ik het geluk had in een entomolo- 
gisch gunstig gebied te wonen. Hij raadde me aan, mijn 
naaste omgeving intensief te doorzoeken naar de hier voor- 
komende Lepidoptera, vooral ook, omdat aan dit onderzoek 
in deze streek tot nu toe zo goed als niets was gedaan. 

Ik ben toen aan die taak begonnen, waarvoor ik het ene 
jaar meer, het andere minder tijd en gelegenheid had. Eerst 
in Herwen, later in Lobith, en van den beginne af in de 
Bijvank en de Montferlandse heuvels, heb ik gezocht en 
gespeurd, en honderden excursies in deze omgeving hebben 
me langzamerhand een kijk gegeven op de vlinderfauna van 
deze streek. 

Over het resultaat daarvan na een onderzoek van 10 jaren 
heb ik op de Zomervergadering van de Nederl. Ent. Ver., 
in 1932 te Doetinchem gehouden, een en ander meegedeeld. 
(Zie T. v. E., LXXV, blz. LXXVII.) Daar sprak ik de 
hoop uit, elders een lijst der gevonden soorten te kunnen 
publiceren. 

Intussen gingen weer 5 jaren voorbij, waarin van het 
samenstellen dier lijst niets kwam. Achteraf ben ik daar blij 
om. Want ik ben tot het inzicht gekomen, dat een lijst, zoals 
ik toen bedoelde: een eenvoudige opsomming der waarge- 
nomen soorten, weinig nut heeft. Het resultaat van talrijke 
waarnemingen, die een aanhoudende studie der vlinderfauna 
van een bepaald gebied oplevert, blijft dan onvermeld en 
heeft zo voor een ander geen waarde. 

Toen is het plan ontstaan van deze bijdrage. De samen- 
stelling ervan bracht wel grotere bezwaren mede, maar daar 
stond ook tegenover, dat, mocht mijn opzet slagen, er iets 
tot stand gebracht zou worden, dat ongetwijfeld enige blij- 
vende waarde had, waarvan ook anderen konden profiteren. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 128 


Een der grootste bezwaren voor mij was wel, zoveel 
mogelijk alle aberratieve vormen op te nemen, door mij in 
dit gebied waargenomen. Dat was voor het overzicht, zoals 
ik het nu bedoelde, echter nodig. 

Er wordt over het belang van deze vormenkwestie ver- 
schillend geoordeeld. Om hun tegemoet te komen, die zeer 
grote waarde hechten aan een nauwkeurige opgave van alle 
vormen, heb ik ze zoveel mogelijk vermeld. Dit wil echter 
niet zeggen, dat ik àl deze aberratief-namen voor gerecht- 
vaardigd houd. 

Om de studie van deze vormen ook voor andere gebieden 
te vergemakkelijken, heb ik van alle opgegeven aberraties 
zoveel mogelijk de korte beschrijving gegeven. Deze zijn 
meest door Lempke gecontroleerd. Dit waarborgt de 
juistheid ervan en voorkomt veel moeilijkheden, die men 
anders ondervindt. 

Om de betrouwbaarheid zo groot mogelijk te doen zijn, 
heb ik ook voor de juiste determinatie van de meeste aberr. 
vormen de medewerking ingeroepen van de heren Dr. 
Heydemann-Kiel en Lempke-Amsterdam, de eerste 
vooral voor de uilen en spanners, de laatste voor de dag- 
vlinders en enige andere groepen en soorten. Het was mezelf 
onmogelijk alle vormen juist te determineren. Genoemde 
heren hebben me zeer bereidwillig geholpen, waarvoor ik 
ze ook hier hartelijk dank. 

Ik bedoel met deze bijdrage geen beschrijving van een 
nauwkeurig begrensd gebied. Dat is onmogelijk, omdat . 
bodemgesteldheid en klimaat niet aanmerkelijk verschillen 
van omliggende streken. Wel zal de vlinderfauna van de 
Lijmers min of meer afwijken van die van het uiterste Noor- 
den bijv. of van de duinstreek, doch ik geloof niet, dat er 
grote verschillen bestaan tussen de door mij onderzochte 
streek en een willekeurig gebied uit het Zuiden of het Oosten 
van ons land, afgezien dan van het feit, dat hier of daar 
de bodemgesteldheid, (moerassige heide of kalkheuvels van 
Zuid-Limburg) haar invloed op de fauna doet gelden. 

Ik bericht dus alleen over een gebied in het Zuid-Oosten 
van ons land, dat ik, omdat er toevallig mijn woonplaats in 
ligt, nader heb kunnen onderzoeken ; waarmee ik, wat de 
vlinderfauna betreft, door een 15-jarig onderzoek, zeer ver- 
trouwd ben geraakt, en dat ik in die tijd wel zó heb leren 
kennen, dat het overzicht niet al te onvolledig behoeft uit te 
vallen. 

Voor zover mij bekend, is voor ons land van geen enkel 
gebied een dergelijk uitvoerig overzicht verschenen, alleen 
enkele vanglijsten van een of andere plaats of streek, die 
ook al weer verouderd zijn. Om een goed totaal-overzicht 
van de gehele fauna van Nederland te krijgen, moeten er 
meer van deze streekbeschrijvingen komen. Geen enkel 


129 L. FI. SCHOLTEN, 


Lepidopteroloog kan het gehele land alleen voldoende onder- 
zoeken. 

Is het niet jammer, dat men voor ons interessante duin- 
gebied geheel op losse publicaties is aangewezen ? Eveneens 
voor Zuid-Limburg, Drente en enkele andere belangrijke 
gebieden ? 

De heer Lempke is begonnen aan een modern bijge- 
werkte Catalogus voor heel ons land, alleen faunistisch. Hoe 
nuttig en nodig deze ook is, en hoe degelijk Lempke dat 
werk, blijkens de intussen verschenen eerste beide delen, 
ook aanpakt, moet hij toch voor elke bepaalde streek be- 
perkter blijven dan een werk, als het onderhavige, zijn kan. 
Daarom dient zijn werk met deze faunistisch-biologische 
streekbeschrijvingen te worden aangevuld. 

Zoals ik op de Zomervergadering te Doetinchem reeds 
mededeelde, beslaat het terrein, waar ik verzamelde, slechts 
een geringe oppervlakte. Nauwkeurig de grenzen hiervan 
aan te geven, gaat uit den aard van de zaak niet. Men leert 
door ervaring enkele plekken als gunstig kennen. Die wor- 
den dan bij voorkeur bezocht. Uit het daar tussen gelegen 
gebied, meestal wei- en bouwland, neemt men ook wel eens 
iets mee, maar in de regel is dit minder geschikt „vang- 
terrein. Dan: vlinders zijn geen planten, dus veel minder 
aan bepaalde plaatsen gebonden. Het ene jaar zijn ze er, 
het andere weer niet. 

Als men met licht vangt, bestaat ook niet altijd de zeker- 
heid, dat een gevangen dier in de allernaaste omgeving 
thuis hoort, vooral niet, als men sterk licht gebruikt, dat op 
grote afstand zichtbaar is. Bij zwakker licht heeft men meer 
zekerheid, doch ook nog geen absolute. Datzelfde geldt ook 
voor het vangen op smeer, al geloof ik, dat men dan meer 
dieren uit de onmiddellijke nabijheid krijgt, dan met licht. 

In beide gevallen heeft men kans, zwervers of trekkers 
te krijgen, dieren dus, die niet in de naaste omgeving thuis 
behoren. 

Zijn er wel eens proeven genomen, om uit te maken, van 
hoe ver vlinders afkomen op licht en smeer, hoe groot de 
actie-radius van de lamp, de aantrekkingskracht van de 
stroopgeur is ? 

Voor de vangst op licht verkeerde ik niet in de gunstigste 
omstandigheden. Herwen was tamelijk goed, maar dat was 
in de eerste jaren van mijn onderzoek, zodat ik die gelegen- 
heid niet genoeg heb kunnen uitbuiten. Lobith was veel 
minder geschikt in dit opzicht, omdat mijn woning daar ge- 
heel door andere gebouwen is omringd en in voor- en na- 
jaar de electrische straatlampen veel te laat, voor dit doel 
tenminste, branden. 

In Herwen en Lobith ving ik meermalen dieren, waarvan 
ik met zekerheid kan aannemen, dat ze van elders kwamen. 
De dichtstbijzijnde dennenbossen met hei en varens zijn 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 130 


hemelsbreed 3 tot 4 km van daar verwijderd, en toch ving 
ik er meermalen op licht: Rhyacia birivia Schiff. (= Agr. 
strigula Thnbg.), Pachycnemia hippocastanaria Hbn., Bup. 
piniarius L., Itame fulvaria Vill. (= Thamn. brunneata 
Brgst.), Lythina chlorosata Scop. (= Phas. petraria Hbn.), 
Pol. ridens F. e.a. Dat moeten wel zwervers geweest zijn, 
want zover kunnen ze door mijn betrekkelijk zwak licht niet 
zijn gelokt. Dergelijke dieren beschouw ik als toevallige 
gasten ; ze komen ook niet geregeld. De vlinders, die dichtbij 
leven, krijgt men vroeg of laat wel op de lamp, voor zover 
ze dan op licht afkomen. 

Ook bij het smeren treft men wel van die zwervers. Zo 
ving ik in September en October 1935 in de Bijvank elke 
avond, als ik smeerde, Cidaria firmata Hbn., terwijl toch het 
naaste dennenbos een heel stuk van de smeerplaats verwij- 
derd was. Of bestaat de mogelijkheid, dat ik de aantrekkings- 
kracht van de stroop onderschat ? 

Als dus een soortenlijst van een bepaalde plaats of eng- 
begrensde streek alleen gebaseerd is op de vangst met een 
sterke lamp, krijgt men zeker geen zuiver beeld van de fauna 
dier streek. Heeft men daarnaast echter geregeld gesmeerd, 
dan zal het overzicht vollediger zijn. Dat smeren iets meer 
zekerheid geeft, blijkt m.i. ook hieruit dat meestal op stroop 
de vlinders het talrijkst komen onmiddellijk na het invallen 
van de duisternis. 

De meeste zekerheid omtrent de indigeniteit der soorten 
geeft wel het vinden, vooral het geregeld vinden, van eieren, 
rupsen en poppen. 

Ik heb in het onderhavige gebied alle manieren toegepast, 
de laatste zeker niet het minst. 

Vele excursies heb ik gemaakt, van het vroege voorjaar 
tot laat in de herfst. Niet genoeg, om Alles te leren kennen, 
maar toch wel zóveel, dat ik verreweg het grootste deel der 
hier voorkomende soorten heb ontdekt. Excursies, die me 
buitengewoon veel genoegen en natuurgenot hebben ver- 
schaft, die me véél meer dan alleen de hier levende vlinders 
hebben leren kennen. Die me dikwijls de aangenaamste ver- 
rassingen brachten, ook teleurstellingen en minder prettige 
wederwaardigheden, maar die me nimmer ontmoedigden. 

Ik mag niet te veel plaatsruimte vergen, anders zou ik nog 
veel over die uitstapjes, vooral naar de Bijvank en de Mont- 
ferlandse heuvels, maar ook naar de rechter Rijnoever en de 
moerassige Bijland, kunnen vertellen. 

Als men op de hier geschetste wijze het vlinderleven in 
zijn eigen, niet al te groot gebied, heeft nagespeurd en er 
heeft verzameld, krijgt de zo ontstane collectie een grote 
subjectieve waarde. Elk dier wekt herinneringen. Als men 
zijn verzameling op een andere wijze heeft moeten samen- 
stellen, zal dat veel minder het geval zijn. 


131 LATSSCHOETEN 


Ik wijs hierop in deze inleiding, om nog eens bijzonder 
de voordelen te accentueren, die den verzamelaar geboden 
worden, als hij zijn eigen gebied nauwgezet onderzoekt. Niet 
iedereen is daarvoor in de gelegenheid, maar die het kan, 
doe het: hij zelf in de eerste plaats zal er zich wel bij be- 
vinden, en de kennis van de vlinderfauna van ons land zal 
er sterk door worden bevorderd. 

Met bijzondere voorliefde denk ik hier aan de Bijvank, 
het reeds meer door mij vermelde oude bos te Beek bij Didam. 
Hoe dikwijls is 't me overkomen, dat ik op de fiets stapte, 
zonder bepaald te weten, waar ik heen zou gaan. In Elten 
moest ik dan beslissen. Dikwijls was ik, zonder het haast te 
weten, reeds weer op het bekende zandwegje, dat me naar 
de Bijvank bracht. Meer dan ergens anders heb ik in dit 
Dorado rondgezworen, om zijn natuurschoon en zijn rijke 
vlinderfauna. Hoewel de Bijvank met de naaste omgeving 
slechts pl.m. 100 ha groot is, heb ik er in 15 jaar 428 soorten 
Macro's waargenomen, datis ruim de helft van alle 
soorten, die in ons land voorkomen. Om de 
grote rijkdom van dit kleine plekje duidelijk te laten uitko- 
men, heb ik alle hier gevonden soorten met een * aangeduid. 

Ik reken het me tot plicht, hier een woord van dank neer 
te schrijven aan wijlen den heer P. Meisters, in leven 
rentmeester van het landgoed, die zich met mij over iedere 
nieuwe ontdekking verheugde en me alle mogelijke faciliteiten 
verleende, om zowel bij dag als bij nacht daar te mogen 
rondzwerven. 

Ook den Beheerder van het Huis Bergh mag ik mijn dank 
niet onthouden voor zijn tegemoetkomende houding. 

Op de derde plaats wil ik hier memoreren de belangstel- 
lende welwillendheid, die ik al deze jaren mocht ondervinden 
van de meeste Duitse douane-ambtenaren, die in deze jaren 
van strenge grensbewaking mijn tochten naar en over het 
buitenlands grondgebied veel vergemakkelijkt hebben. 

Herhaaldelijk zag ik in het donker een zaklantaarn op me 
gericht of werd ik aangeroepen met een: „Halt, Zollbeamte |” 
Nauwelijks zagen ze den nachtelijken avonturier, of 't klonk : 
„Ha, das ist der Herr, der Raupen sucht’, of: „Der Lehrer 
aus Lobith, der Schmetterlinge fängt’. Bijna steeds volgde 
dan een gesprek over natuurhistorische dingen, waarvoor bi 
hen dikwijls veel belangstelling bestond. 

Ook over de Hollandse kommiezen, waarmee ik uiteraard 
nogal eens in aanraking kwam, niets dan lof. 

Omtrent de in deze lijst opgenomen soorten merk ik nog 
op, dat alleen die soorten zijn genoteerd, waarvan ik met 
zekerheid de aanwezigheid heb geconstateerd. Van verreweg 
de meeste heb ik één of meer exx. in mijn verzameling. Van 
de weinige, waarmee dit niet het geval is, heb ik zonder enige 
twijfel de indigeniteit kunnen vaststellen. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 182 


Verder heb ik gebruik gemaakt van de „Bouwstoffen voor 
een fauna van Nederland,” door J. A. Herklots, eerste 
deel, 1853. Daarin worden een aantal soorten vermeld, die 
Ver Huell heeft waargenomen bij Montferland. De meeste 
hiervan zijn door mij, een paar door anderen, teruggevonden. 
Daarom zie ik er geen bezwaar in, de enkele, waarmee dit 
nog niet het geval is, ook te vermelden. Ik heb dit niet gedaan 
met Araschnia levana L., die volgens Ver Huell vroeger 
geregeld in mijn geboorteplaats Didam voorkwam. Ik be- 
schouw deze soort, zeker tegenwoordig, als een toevallige, 
hoogstens als een tijdelijke gast, die hier niet indigeen is. 
(In navolging van anderen vermeld ik wel soorten als Colias 
electo L. subsp. croceus Fourcr. en C. hyale L., die ook geen 
inlandse vlinders zijn.) Daarentegen meen ik wel te mogen 
opnemen Mesogona oxalina Hbn., daar deze soort nu een 
paar maal in Zuid-Limburg gevangen is en ook in Duits- 
land voorkomt. 

Een paar soorten vermeld ik op gezag van de „Catalogus 
der Nederl. Macrolepidoptera, Deel I: Rhopalocera , van 
Lempke, die me ook schriftelijk nog een paar interessante 
vondsten meldde. 

Zoals uit het bijgevoegd schetskaartje blijkt, loopt de grens 
tussen Nederland en Duitsland juist in deze streek heel 
eigenaardig. Duitsland springt met een heel scherpe bocht 
Noordwestwaarts in het Nederlandse gebied en scheidt zo 
mijn alluviaal verzamelterrein van het diluviaal. Mijn weg 
naar de Bijvank en de Montferlandse heuvels leidt steeds 
over dit Duits gebied. 

In de eerste jaren heb ik aan deze streek, waarin ook de 
heerlijke Eltenberg *) ligt, weinig aandacht geschonken. Ik 
verzamelde toen alleen , Nederlandse” vlinders. Langzamer- 
hand ben ik gaan inzien, dat dit toch eigenlijk weinig zin 
heeft. Een politieke grens, zo grillig getrokken als in mijn 
gebied, kan toch geen waarde hebben bij de vaststelling der 
hier voorkomende soorten. 

Als ik in Lobith een dier op licht vang, is het dan niet 
heel goed mogelijk, dat het een „Duits dier is, dat bijv. van 
de Eltenberg is komen overvliegen ? En als ik in de Bijvank 
smeer, meestal dicht aan de grens, omdat juist de Zuidrand 
van het bos het gunstigst ligt, vang ik dan steeds vlinders 
van zuiver Nederlandse oorsprong ? Hier staat bijv. een grens- 
paal, die ik bij het smeren nooit oversla, dicht bij het beekje, 
waar ik mijn eerste Eup. selinata-rupsen vond. (Zie Int. Ent. 
Zeitschr. Guben, 1935) Nederlandse of Duitse dieren ? 

Tijdens het bewerken van deze lijst leerde ik twee verza- 
melaars uit Emmerich kennen, de heren Dr. Janecke en 


*) In analogie met Welterberg, enz. zou de schrijfwijze Elterberg moeten 
zijn. Hier in de streek wordt algemeen gesproken van Eltenberg, 


133 ErESSCHOEREN, 


Spaarmann, die reeds enige jaren in deze omgeving ver- 
zamelden. Behalve van enkele waarnemingen, die ik zelf op 
Duits gebied deed, zal ik ook gebruik maken van de erva- 
ringen van de heren J. en S., die me daartoe welwillend toe- 
stemming verleenden. Zij verzamelden in de naaste omgeving 
van Emmerich, in het beboste gebied tussen deze stad en de 
Montferlandse heuvels, en ook in dit heuvelgebied zelf. Van 
beide heren heb ik de collecties mogen bezichtigen. Aan hun 
betrouwbaarheid valt niet te twijfelen. 

Ik zal dus de volgende soorten wel vermelden, hoewel ze 
niet in de Lijmers gevangen zijn. Ze zijn alle dicht bij de 
Nederlandse grens gevonden. 

No. 92. Poecilocampa populi L. 

„ 154. Synanthedon tipuliformis Cl. 

„ 155. Synanthedon vespiformis L. 

„ 232. Tholera cespitis F. 

„ 254. Brachionycha sphinx Hfn. 

257. Lythophane socia Rott. 

„ 273. Omphaloscelis lunosa Haw. 

84. Cosmiarcitrago TV. 

„ 288. Mania maura L. 

„ 312. Talpophila matura Hfn. 

„ 340. Archanara spargannii Esp. 

, 354. Catocala sponsa L. 

„ 372. Zanclognatha tarsiplumalis Hb. 

, 508. Bapta bimaculata F. 

„ 514. Ennomos quercinaria Hfn. 

, 517. Ennomos erosaria Schiff. 

„ 537. Erannis aurantiaria Hbn. 

542. Lycia hirtaria Cl. 

“Van de vermelde 565 soorten in deze lijst zijn er dus 18 
tot nu toe niet binnen de Nederlandse grenzen van mijn 
vanggebied aangetroffen. Ik twijfel er niet aan, of de meeste 
ervan, zo niet alle, komen ook hier voor”). 

Wat de biologische bijzonderheden betreft, dit zijn alle 
eigen waarnemingen. Ik heb nergens betreffende literatuur 
gecopiëerd, die dikwijls reeds van anderen overgenomen en 
op de koop toe soms nog foutief is ook. Dan maar liever wat 
minder. Wel zal het voorkomen, dat waarnemingen zijn mede- 
gedeeld, die anderen ook reeds hebben gedaan, maar her- 
haalde, betrouwbare mededelingen over eenzelfde feit, zijn 
dikwijls ook van belang. 

Daar veel van mijn materiaal uit de Bijvank of de Mont- 
ferlandse heuvels komt, vinde hier voor alle duidelijkheid nog 
een kleine toelichting plaats. Hoewel de Bijvank geen plaats- 
aanduiding is, gebruik ik kortheidshalve steeds deze naam, 
ook op mijn étiketten. Wilde ik volledig zijn, dan moest ik 
vermelden: Beek-bj-Didam, Bijvank. Ook voor 
het heuvelgebied lijkt me de aanduiding : Montferland vol- 


*) Noot bij de corr.: No. 273 en 514 heb ik in 1938 reeds in de Bijvank 
gevangen. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 134 


doende. Dit terrein vormt een aaneengesloten complex, en 
of een dier nu gevonden wordt een km ten Noorden of ten 
Zuiden van genoemde top, maakt in de regel niets uit. Bo- 
vendien zijn beide gebieden, door wat ik er voor en na over 
publiceerde, wel voldoende bekend. 


Bodem en plantengroei. 

Globaal bestaat het onderzochte gebied uit twee gedeel- 
ten: een alluviaal (Herwen, Lobith, e.o.) en een diluviaal 
(Bijvank, Montferland e.o.) Het eerste bestaat grotendeels 
uit wei- en bouwland. Deze zijn als gecultiveerde grond niet 
zo rijk aan vlinders. Beter is een strook langs de Rijn, met 
hier en daar een weelderige plantengroei. 

Jammer, dat het mooiste gedeelte hiervan, een braak lig- 
gend terrein, plaats heeft moeten maken voor de nieuwe 
vluchthaven. De laatste jaren zijn trouwens in mijn omge- 
ving meer mooie stukjes natuur opgeruimd, die uit floristisch 
of faunistisch oogpunt interessant waren. Men kan er ener- 
zijds weinig bezwaar tegen inbrengen, dat wegens de heer- 
sende werkeloosheid naar meer werkobjecten wordt gezocht, 
maar anderzijds is het toch weer jammer, dat in Beek en 
Didam bijv. vele wegen zodanig zijn verbeterd, dat aan de 
eertijds dichtbegroeide sloten en wegkanten geen plantje of 
struikje meer te bekennen is. Er is gerooid en recht gemaakt, 
zodat er niets meer van over is dan zand en nog eens zand. 
Veel insecten- en vogelleven is zo onmogelijk gemaakt. Ik 
hoop nu maar, dat bij het intreden van betere economische 
omstandigheden de wilde-plantenwereld daarvan zal profi- 
teren, doordat ze dan wellicht weer met rust gelaten wordt. 

Sommige dijkhellingen en zogenaamde „baggerputten”, 
ondiepe plassen, waaruit ten behoeve van de steenfabricage 
de klei is weggegraven, en die verder aan hun lot worden 
overgelaten, zijn ook goed. Een verse baggerput is snel, in 
enkele jaren reeds, een dorado geworden wat plantengroei 
betreft. Zo'n plek is dan een geschikte verblijfplaats voor 
vele vlindersoorten. Vooral in droge jaren, is hier een gun- 
stig terrein voor excursies, evenals het elders reeds genoemde 
moerasgebied de Bijland. (Verslag Zomerverg. Doetinchem, 
EEN pag LOX) 

Over deze plek zei ik op die vergadering : „Zal de vroe- 
gere rijkdom aan vlinders hier ooit terugkeren ?” Deze vraag 
lijkt me nu, achteraf, nogal naïef. Immers, ik had kunnen 
weten, dat ze zòu terugkeren, of liever, dat ze niet verdwe- 
nen was, al was er dat jaar niet veel van te bespeuren. De 
natuur is op dergelijke catastrophen ingesteld. Mensenhanden 
kunnen door onverstandig ingrijpen verwoestingen aanrich- 
ten, de natuur zelf zal dit niet licht doen. De flora en fauna 
van dit gebied heeft meermalen — hoe dikwijls reeds ? — 
in de loop der tijden voor korter of langer tijd een water- 


135 L. H. SCHOLTEN, 


massa over zich heen voelen gaan of er een tijd onder be- 
dolven gestaan. Wat desondanks tot 1930 heeft stand ge- 
houden, zal zo ineens maar niet verdwijnen! Planten- en 
dierenwereld hebben zich in zulke gebieden stellig op bij- 
zondere wijze tegen dergelijke bijzondere bedreigingen leren 
beschermen. (Zie ook bij No. 364.) 

In het T. v. E., DI. XLVII, komt een artikeltje voor van 
D. Ter Haar: ‚lets over het weerstands- en aanpassings- 
vermogen van insecten, in verband met Xystophora palu- 
strella Dougl.” Daarin bespreekt Ter Haar dezelfde 
kwestie, die ik hier vluchtig aanroerde. 

Inderdaad heb ik kunnen constateren, dat de vlinder- 
rijkdom van dit heerlijk plekje natuur nog bestaat. De lage 
waterstand van 1933 en 1934 stelde me in staat, deze streek 
wat meer te bezoeken en ik kon me ervan overtuigen, dat 
alles weer was als in 1930, rijker zelfs. Ik deed er enkele 
nieuwe en interessante vondsten. 

De Bijvank en de Montferland hebben een zandgrondflora. 
De eerste, met gedeeltelijk vochtige bodem, is een karakteri- 
stiek oud bos, oud vooral, omdat het altijd bos is geweest en 
gebleven. Het is bijna geheel loofbos. Enkele gedeelten zijn 
begroeid met dennen, grove den en fijnspar. Eik komt er veel 
voor, als kreupelhout en jonge en oudere bomen. Verder beuk, 
berk, iep, linde, es en els. Als onderhout een rijke vegetatie 
van hazelaar, vuilboom, kornoelje, braam, framboos, kamper- 
foelie, varen en bosbes, en in het hogere gedeelte ook van 
heide. In de lanen en onder het kreupelhout allerlei lage 
planten, die voor dergelijke bossen kenmerkend zijn. Dat het 
bos oud is, blijkt ook hieruit, dat Impatiens noli tangere 
(Springzaad) en Neottia nidus avis (Vogelnestorchis) er 
voorkomen. 

Omdat het gedurende een lange reeks van jaren nooit in 
zijn geheel gekapt of tot bouwland omgewerkt is, om daarna 
weer bebost te worden, hebben vele vlindersoorten hier rustig 
stand kunnen houden. Door de zo rijk variërende begroeiïng, 
de grote rijkdom aan vogelsoorten en ook aan andere insecten 
dan vlinders, vormt dit bos een levensgemeenschap, waarin 
voor elk dier bestaansmogelijkheid is en blijft, en waarin op 
natuurlijke wijze het evenwicht bewaard blijft. 

Moge dit bos als Natuurmonument voor 
ner madeslaehe, nea lolly ein!) 

In de Montferlandse heuvels, waar de hoogste toppen tot 
100 m reiken, overheerst de grove den. De fijnspar komt er 
betrekkelijk weinig voor, de larix meer. De laatste jaren is 
op verschillende plaatsen weer fijnspar aangeplant. Bijna 
overal hebben de dennenbossen een weelderige ondergroei 
van gras, bosbes, kamperfoelie en kreupelhout. De bodem is 
er op vele plaatsen waterrijk, getuige enkele bronnen, als 
het Peeske en het Klein-Peeske en ook de talrijke plekken 


*) Noot bij de corr.: In Juli 1938 heb ik ook Apafura iris L. in de 
Bijv. gevangen ! 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 136 


met weelderige kamperfoeliegroei. Berk en eik, ook als 
kreupelhout, zijn er niet zeldzaam. Heide komt langs de wegen 
en hier en daar op open plekken veel voor. 

Goede plaatsen — goed voor een snuffelend entomoloog — 
zijn ook steeds daar, waar pas een bos gekapt is en de bodem, 
nadat de stobben gerooid zijn, enige jaren braak blijft liggen, 
of als bouwland wordt gebruikt, om daarna weer beplant te 
worden. 

Ik herinner me nog met iets als heimwee zo'n veld, in de 
zomers van 1926 en ‘27, dat over een grote uitgestrektheid 
met Epilobium angustifolium was bedekt. Het was een open- 
baring van schoonheid, toen in de bloeitijd van de wilgen- 
roosjes, plotseling vanaf de grintweg Elten-Beek, mijn blik 
viel op die purperen helling, juist zich badend in het licht van 
de ondergaande Julizon. Nu is er nog maar sporadisch een 
spichtig plantje te bekennen. De Epilobiumstruiken dreigden 
de jonge dennen te verstikken, werden afgemaaid en de vol- 
gende jaren hebben de snel groeiende dennen de rest gedaan. 

Wanneer zal er elders nog weer eens zo'n veld ontstaan ? 

Een paar exx. van de hier zz. Celerio gallii Rott. in mijn 
collectie herinneren me nog steeds aan die Epilobium-zomers. 

Een ander plekje in dit gebied mag ik hier ook niet on- 
vermeld laten. Het is het Klein-Peeske, wel klein, maar altijd 
interessant. Helaas werd het de laatste jaren alweer inge- 
krompen, daar men ontdekte, dat het stukje grasland, 't welk 
er deel van uitmaakte, ook nog wel geschikt was te maken 
voor bouwland. De entomoloog staat altijd op gespannen 
voet met den ontginner | 

Het lijkt me overbodig de flora van dit gebied volledig 
te behandelen. Het hier genoemde geeft wel een algemene 
indruk van de rijke verscheidenheid, die de streek aan 
planten biedt. 


Klimaat. 


De fauna van een streek is van verschillende factoren 
afhankelijk. Bekend is, dat in het algemeen het aantal soorten 
afneemt van het Zuiden naar het Noorden. Hierop moet dus 
het klimaat van invloed zijn. Doch ook de geologische ge- 
steldheid van de bodem, de verhouding tussen hoog en laag, 
de ligging van de heuvelketens ten opzichte van de heersende 
winden en de zonbestraling, zijn belangrijke factoren. 

Om vergelijking in klimatologisch opzicht met andere delen 
van ons land of met het buitenland mogelijk te maken, wil 
ik hier enkele gegevens mededelen, die ik kon putten uit de 
literatuur, die Dr. C. Braak me welwillend namens het 
Kon. Met. Instituut te De Bildt verstrekte. 

Ons land heeft een zeeklimaat, evenals geheel West- 
Europa. De invloed van dit zeeklimaat doet zich natuurlijk 
niet overal even sterk voelen. In hoeverre dit wel het geval 


137 EHS SCHOENEN: 


is, zal alleen door een nauwkeurige studie van verschillende 
gebieden na te gaan zijn. 

De invloed van de zee doet zich hier te lande meer gelden 
in een verzachting door de heersende zeewinden met hun 
waterdamp, dan in de verwarming door de Golfstroom. 

Het sterkste blijkt de invloed van de zee uit de dagelijkse 
schommelingen, d.i. het verschil tussen de dagelijkse maxi- 
mum- en minimumtemperatuur. Hieruit blijkt ook, dat Den 
Helder en Vlissingen bijv. een zeeklimaat hebben en dat het 
Oosten, waarin het hier besproken verzamelgebied ligt, reeds 
het karakter van een landklimaat vertoont. Zou dit niet een 
van de redenen zijn, dat sommige soorten, zoals Papilio 
machaon L., die in 't Oosten gewoon zijn, in 't Westen niet 
of sporadisch voorkomen ? 

Voor Den Helder vond ik voor de periode 1894—1929 een 
gemiddelde jaarlijkse max. temperatuur van 28,4° C. en een 
minimumtemp. van -8,1° C., een verschil dus van 36,5° C. 
Voor Winterswijk, het dichtstbijgelegen waarnemingsstation 
in deze streek, waren die getallen resp. 32° en -13,3° C., 
een verschil dus van 45,3°. 

De Lijmers komt met 9,1° C. dicht bij de jaarlijkse ge- 
middelde temperatuur van Münster (8,9° C.) en ligt aan- 
merkelijk boven het gemiddelde van geheel Westphalen, 
waarvoor K. Uffeln (Die Groszschmetterlinge Westfa- 
lens, blz. 9) opgeeft 6—8° C. De gemiddelde temperatuur 
van de Lijmers komt overeen met die van De Bildt en het 


landgemiddelde. 


Als we de jaarlijkse hoeveelheid neerslag van de Lijmers 
en ook van geheel Nederland vergelijken met die van het 
aangrenzend gebied, waarover Uffeln gegevens verstrekt, 
zien we, dat ons gebied armer is aan regen dan Westphalen. 
Uffeln geeft als jaargemiddelde 884 mm. Dat dit grote 
verschil wordt veroorzaakt door de hogere ligging van een 
deel van het Duits gebied, blijkt uit de gemiddelde neerslag 
van het grootste deel van Westphalen, dat vlak is, met 757 mm 
en van het kleinere bergachtige deel, dat een gemiddelde 
heeft van 938 mm. 

Lobith (14 m boven zee) heeft voor ons land een 
zeer hoog jaargemiddelde, n.l. 762 mm. Doetinchem-Kilder 
(13 m boven zee), heeft over een periode van 48 jaar een 
gem. van 691 mm. Het landgemiddelde bedroeg over de 
periode 1848—1930 : 690,4 mm. 

Jammer, dat ik geen gegevens kon vinden voor het heuvel- 
gebied van de Montferland. Zeer waarschijnlijk zou het ge- 
middelde hier ook hoog liggen. 

Natuurlijk is de absolute hoeveelheid neerslag niet de enig- 
ste factor, die invloed uitoefent op de fauna van een gebied. 
Ook de verdeling over de verschillende jaargetijden, de al- 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 138 


gemene vochtigheidstoestand van de lucht, leggen gt in 
de schaal. 


_ Systematiek. 


Daar dit werk in de eerste plaats als faunistisch-biologisch 
bedoeld is, en daar de systematiek een onderdeel van de En- 
tomologie is, waarin moeilijk door te dringen is, heb ik deze 
hier zoveel mogelijk buiten beschouwing gelaten. Om plaats- 
ruimte te winnen, laat ik ook indeling in klassen, familien, 
enz. achterwege. 

Uit practisch oogpunt behandel ik de soorten in dezelf- 
de volgorde, die Lempke toepast in zijn Catalogus der 
Nederl. Macrolepidoptera, waarvoor ik de beide reeds ver- 
schenen delen kon raadplegen. Voor de uilen en spanners 
volg ik, even als Lempke dat zal doen, de bewerkers van 
Seitz in: Die Groszschmetterlinge, Dl. 3 en 4, behoudens 
enkele wijzigingen. Ook de volgorde der resterende groepen 
zijn in overleg met Lempke vastgesteld. Ik doe dit vooral 
ten gerieve der lezers, die ook Lempke s Catalogus ge- 
bruiken. 

Ik ben er mezelf zeer goed van bewust, dat ook dit werk 
niet volmaakt is. Maar de lezer gelieve het te nemen voor 
wat het wil zijn : een ernstige poging, op deze wijze iets bij 
te dragen tot betere kennis van de vlinderfauna van ons land. 
Een aansporing ook tot anderen, vooral jongeren, die pas 
beginnen, hun gebied op dezelfde wijze te behandelen. Ook 
voor latere onderzoekers kan het misschien van nut zijn. Het 
voortbestaan van een natuurobject, als de Bijvank is, in zijn 
tegenwoordige vorm, is nog niet gewaarborgd ! 

Mochten Collega's er fouten of vergissingen in ontdekken 
dan zal ik gaarne daarvan op de hoogte gebracht worden, 
om ze te herstellen. 


Lobith, Mei 1938. 


* 1. Papilio machaon L. Vliegt geregeld in twee generaties : 
V-VI en VII-VIIL bij gunstig weer tot in de herfst. 
In warme zomers, zoals 1934, talrijk, vooral in de 
zomergeneratie. Rupsen gewoon op Daucus carotus 
L., meermalen gevonden op Angelica silvestris L., 
Pastinaca sativa L. en soms talrijk op Pimpinella 
saxifraga L. 

Door Lempke en mezelf werden gekweekt of 
gevangen de volgende aberratieve vormen, alle uit de 
omgeving van Lobith: 

ab. aurantiaca Spr. in een sterk overgangsex., 6-VIII-34. 
Grondkleur botergeel in plaats van zwavelgeel. Men 
herkent deze vorm onmiddellijk in de vlucht tussen 
de gewone exx. door de sterk afwijkende kleur. Bij 
Montf. werd een ex. dezer aberr. gevangen door 


Drak ieee (rem pie il.) 


139 


ab. 
ab. 
ab. 
ab. 
ab. 
ab. 
ab. 
ab. 


L. H. SCHOLTEN, 


flava Tutt. Lichtgeel. Meermalen bij Lob. 
noviessignata Uffeln. Van de onderste gele maan 
der voorvls. loopt een geel streepje evenwijdig aan 
de binnenrand naar het middenveld. 

immaculatus Schultz. De zwarte vlek bij de voorvl. 
punt ontbreekt. 

melanosticta Reverdin. In de eerste gele costaalvlek 
der voorvls. een liggend zwart streepje. 

castinii Lmbl. In één of meer halve manen op de 
bovenzijde der achtervls. rode vlekjes. 

dissoluta Schultz. Zwarte vlek aan het einde van 
de middencel der achtervleugels open. 

bella Stm. Bovenste helft van de anaalvlek der 
achtervls. hemelsblauw. 

punctellatus Cabeau. Zwarte stip van de voorvl. punt 
zeer klein. 


* 2, Aporia crataegi L. Eens als pop te Herwen. Geregeld 


ab. 


ab. 
ab. 
ab. 


op de zandgronden van Did., Bijv. en Montf. Af en 
en toe ook bij Emmerich. De rupsen vind ik het meest 
op Sorbus aucuparid L., de lijsterbes, maar ook op 
Prunus spinosa L., Prunus domestica L., Pirus malus 
L. en Crataegus. 

De vlinder vliegt longeveer van 10-VI tot begin 
VII. In het bosrijke gedeelte van deze streek is hij 
bepaald een geregelde verschijning, die graag de 
bloeiende bramen bezoekt. 't Gemakkelijkst zijn de 
rupsen te krijgen, als men in t vroege voorjaar de 
lijsterbessen afzoekt naar de spinsels, waarin de jonge 
rupsen hebben overwinterd. 

Lempke kweekte uit Bijvankse rupsen de 
2 alepica Cosm. Vleugels voor ‘t grootste gedeelte 
weinig beschubd, doorzichtig. 
szulinzskyi Bryk. Ader 5 der achtervls. gevorkt. 
enderleini Bryk. Ader 6 der achtervls. gevorkt. 


‚waarbij ader 3 van de linkervoorvl. en ader 5 van 


de rechterachtervl. gevorkt is. 


* 3. Pieris brassicae L. Overal gewoon, als rups dikwijls 


schadelijk op kool ; zo bijv. in de nazomer van 1933. 
In ‘t voorjaar van 1934 zaten de vlinders bij tien- 
tallen voor de ramen van gebouwen en woningen. 

Bij het verplaatsen van een kachel in mijn woning 
te Lobith in de lente van 1934, bleken in een stuk 
kachelpijp, een „elleboog, die aan de kachel be- 
vestigd was geweest, meer dan 20 poppen dezer 
soort te zitten. De rupsen hadden in de vorige herfst, 
vanuit een in de buurt liggende tuin, een plaats ge- 
zocht om zich te verpoppen, hadden zo de woning 
bereikt, waren tegen de muur opgekropen tot aan 
het dak, (7 à 8 m), waren ook hier tegenop geklau- 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 140 


terd, hadden de schoorsteen gevonden, waaruit 
slechts een nauwe buis stak van een dm doorsnede, 
waren daarin verdwenen, door het roet heen, om- 
laag, tot ze in de nauwe kachelpijp terecht kwamen, 
maar voor de kachel gekomen niet verder meer kon- 
den, daar een schuif haar de verdere doorgang 
belette. 

Hierdoor wordt wel heel duidelijk de trekzucht 
van deze dieren gedemonstreerd, als ze verpoppings- - 
rijp zijn. Voelen ze instinctief het gevaar, dat er 
dreigt, als ze zich op de akker verpoppen ? Trachten 
ze daarom zo ver mogelijk weg te kruipen ? (Zie in 
in verband hiermee ook bij Abrostola triplasia L., 
Nor Se lolo Ille 

Hoewel ze zich alle in het roet hadden verpopt, 
kwamen er toch alleen normale vlinders uit te voor- 
schijn ! 

* 4, Pieris rapae L. De gewoonste soort, meest in drie gene- 
raties. Schadelijk aan koolsoorten. Rups op ver- 
schillende wilde cruciferen gevonden, ook op Tro- 
paeolum. Te Lob. ving ik de 

ab. & subtus-[lava Lempke, waarbij de onderzijde van 
voorvl.punt en der achtervls. diep geel is. Type in 
de coll. Lempke. 

ab. © nigropunctata Lmbll. In het midden der achtervls. 
een donker zwart vlekje. 

* 5, Pieris napi L. Overal, maar minder dan de vorige. In 
de Bijv. het meest voorkomende witje. Het is voor 
mij nog altijd een raadsel, waarop de rupsen van 
de tweede gen. leven, daar in sommige jaren de 
vlinder in Juli zeer talrijk op open, met hei begroeide 
plaatsen voorkomt en cruciferen in de Bijv. slechts 
sporadisch te vinden zijn. Reeds in de eerste dagen 
van IV is deze soort aan te treffen. In de Bijv. ving 
ik de 

ab. 2 posteromaculata Reverdin. Zwarte stip op de 
achtervls. 

* 6. Euchloë cardamines L. Komt ook overal voor, maar 
nooit talrijk. Vliegtijd eind IV-VI. Uit de Bijv. de 

ab. parvipuncta Turati. Zwarte vlekjes op de voorvls. 
zeer klein. 

“7. Colias hyale L. Alleen in 1934 tamelijk veel waarge- 
nomen in deze streek, VIII-IX. Ik ving toen bij 
Lobith de 

ab. obsoleta Tutt. Langs de achterrand der voorvls. 
geen of zeer flauwe zwarte vlekken. 

ab. pygmaea Lmbll. Een dwergex. 

ab. unimaculata Tutt. Bovenzijde der achtervls. in het 
midden met één oranje vlek. 


141 
ab. 
ab. 


ab. 


ab. 
ab. 


L. H. SCHOLTEN, 


pallidior Ckll. Middenstippen op de achtervls. nau- 
welijks zichtbaar. 

flavojasciata Lmbll. Op de voorvls. een doorlopende 
gele band langs de achterrand, dus alle vlekken 
verbonden. 

opposita Zusanek. Onderzijde van de achtervls. met 
volledige rij krachtig ontwikkelde submarginaal- 
vlekken. 

macropuncta Finke. Middenstip der voorvls. sterk 
vergroot. 

pupillata Lempke. Middenstip der voorvls. gekernd. 


* 8. Colias electo L. subsp. croceus Fourcroy. Waargenomen 


ab. 


ab. 


ab. 


ab. 


in 1928, veel talrijker in 1931 en weer, maar minder, 
in 1935. Van eind VII- tot begin X. Gevangen in 
deze streek : 

2 basisuffusa Lempke. Wortel van de voorvls. sterk 
donker bestoven. Type in de coll. Lempke, van 
Montferl. 

bimaculata Rocci. De twee vlekken op het midden 
van de onderzijde der achtervls. raken elkaar niet. 
Montf. 

deannulata Rocci. Om de beide zilvervlekken alleen 
de binnenste donkerste lijn, de rest van de donkere 
omlijsting ontbreekt. Montf. 

Q abuissoni Caradja. Grondkleur lichtgeel, oranje- 
achtig. Montf. 


* 9, Gonepteryx rhamni L. Gewoon, vooral in de bossen. 


Vlinder vanaf half VII tot in de herfst en na de 
overwintering weer tot in VI. Rupsen geregeld op 
Frangula alnus Mill, waarop ik de vlinder in V 
eitjes zag leggen. De overwinterende vlinder s win- 
ters onder mos gevonden. 


* 10, Limenitis camilla L. (— sibilla L.) Didam, Biv., Elten- 


ab. 


berg en Emm. Rups op Lonicera periclymenum L., 
waarop ze klein overwintert, dicht tegen een takje 
aan gesponnen. Vlinder VII—VIII. Zit gaarne op 
bloeiende bramen. In de vliegtijd een sieraad op de 
boswegen van de Bijv. Hier ook gevangen de 
completa Derenne, waarbij de witte donker be- 
stoven vlek in de cel der voorvls. afwezig is. 


* 11. Pyrameis atalanta L. Enkele exx. waargenomen in VII, 


meer in VIII IX. Rups meermalen op brandnetel 
gevonden in VIII en nazomer. 


* 12. Pyrameis cardui L. In sommige jaren niet of slechts 


ab. 


weinig. In 1931 zeer talrijk, eind V in vele hon- 
derden exx., alle sterk afgevlogen. Enkele weken 
later de rups talrijk op Carduüs. Toen enkele exx. 
gekweekt van de 

sexiespupillata Vrty. Op de voorvls. 5 kleine witte 
vlekken in plaats van 4. Lob. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 142 


ab. carnea Fritsch, met bruinachtig rose grondkleur. 
Lob. 

ab. minor Failla. Een dwergex., waarvan de voor-, 
maar vooral de achtervls. veel donkerder zijn. Ge- 
vangen te Lob. IX. 

* 13. Aglais (Vanessa) urticae L. Overal gewoon, in 2 gen. 
VI en VIII-IX. 

* 14. Vanessa polychloros L. Overal, maar veel minder dan 
de vorige. Vlinder VII—VIII. Rups in VII gevon- 
den op Prunus cerasus L. en Salix. 

“15. Vanessa io L. Overwinterde exx. in het voorjaar, 
daarna de vl. weer in VII—VIII. Niet zz. Ge- 
regeld vliegt io op de boswegen van de Montf., 
waar nergens brandnetel groeit. 

16. Vanessa antiopa L, Sporadisch waargenomen in de 
Montf. heuvels, Wehl (Stilliwald) en bij Emm., 
VIII—IX en IV. 

* 17. Polygonia C-album L. Voor 't eerst door mij in deze 
streek waargenomen in de Bijv., waar ik VII-1936 
twee exx. ving. Door Dr. Janecke en Spaar- 
mann ook gevangen bij Elten en Emm. 

18. Melitaea aurinia Rott. 1 ex. gevangen in de Montf. 
heuvels, 2-VI-1930. Dit ex. vloog op een droge 
heiweg, op enige afstand van het Klein-Peeske, 
waar deze soort vermoedelijk thuis hoort. 

19. Melitaea cinxia L. Velgens Lempke's Cat. vroeger 
bij Zeddam waargenomen. 

* 20. Melitaea athalia Rott. Sommige jaren talrijk in Did. 
en de Bijv., eind V—VI. Ik vond vele vlinders 
‘savonds op Pteris aquilina L. zitten, waar ze zo 
af te nemen waren. In andere jaren ziet men ze 
niet of sporadisch. 

21. Brenthis (Argynnis) selene Schiff. Tot nu toe alleen 
gevonden te Did., eind V. 

22. Brenthis euphrosyne L. Did. Wehl. In 1923 niet zz. 
reeds op 5-V. 

23. Argynnis lathonia L. Did. Wehl. In 1923 talrijk op 
serradella-velden. Nadien zelden meer waarge- 
nomen. De soort is hier zeker niet gewoon. 

* 24. Argynnis paphia L. Alleen gevangen in de Bijv., waar 
hij geregeld, maar nooit talrijk voorkomt van mid- 
den VII tot in VIII. Zit graag op bloeiende bramen, 
distels en Eupatorium. Volgens Lempke's Cat. ook 
bij Montf. 

25. Melanargia galathea L. Lempke vermeldt deze 
soort van Montf. Volgens een mededeling van L. 
bevindt zich een ex. van 23-VII-1899 in de coll. 
van het Zoöl. Museum te Amsterdam, Ouds. leg. 

26. Eumenis (Satyrus) semele L. Op de droge gronden 
van Did., Montf. en Emm. niet talrijk van VII-IX. 


143 


7 


26: 


+ 


30297 


* 30 
3] 


* 32 


33 


+ 


+ 


+ 


+ 


* 34, 


1,35, 


* 36. 


* 37 


* 38 


+ 


+ 


39, 


L. H. SCHOLTEN, 


Pararge aegeria L. subsp. vulgaris Zell. In de bossen 
op de zandgronden gewoon in 2 gen., IV—V en 
VII—VIII. In de Bijv. rupsen gevonden op gras 
in X, die zich nog hetzelfde jaar verpopten. 

Pararge megera L. Overal, alleen in warme zomers 
talrijker, zoals in 1934, Twee gen., V—VI en VII 
— VIII. Te Lob. ving ik de 

ab. bipupillata Mosley, met dubbel gekernd apicaaloog 
in de voorvls. 

Aphantopus hyperantus L. In enkele exx. te Herwen, 
zeer talrijk elk jaar in de Bijv., ook elders op het 
diluviaal gedeelte. VII—VIII. 

Maniola (Epinephele) jurtina L. Overal, VI—VIII. 

Coenonympha pamphilus L. Overal gewoon, wel bijna 
de gehele zomer. 

Thecla ilicis Esp. In de bossen van Did., Bijv., Montf. 
en Emm. nergens zz. Rups in V op eik, vl. VII. 
Bij Montf. ving ik de 

ab. pseudomas Lempke, ©, dat de bekende gele vlek 
op de voorvls. mist. 1 ex. dezer aberr., uit de Bijv, 
in coll. Jonker, Amsterdam. 

Callophrys rubi L, Op de zandgronden gewoon, eind 
IV—VII. Ik sleepte enkele malen in 't begin van 
V een © van V. myrtillus, zodat ik vermoed, dat 
de rups ook op blauwe bosbes leeft. 

Zephyrus quercus L. In 't begin van VII en VII in 
de Bijv, Montf. en Emm., om eiken vliegend of op 
de bladeren ervan zittend. Niet bepaald zz. Rups 
in V uit eik te kloppen, tegelijk met die van Th. 
ilicis Esp. In 1936 kweekte ik van beide soorten een 
aantal rupsen samen op. 't Ging goed, tot de rupsen 
van ilicis zich verpopten. Nauwelijks waren deze 
hiermee begonnen of gereed, of de quercus-rupsen 
waren er bij, om de nog zachte poppen op te peu- 
zelen, terwijl ze de rupsen met rust hadden gelaten. 

Zephyrus betulae L. Af en toe waargenomen te Did. 
Bijv. en Emm., eind VII—IX. Rups in VI uit slee 
geklopt. 

Heodes (Chrysophanus) phlaeas L. Overal, het meest 
op de zandgronden, in 2 of 3 gen, van begin V 
tot het najaar. 

Heodes tityrus Poda. (dorilis Hufn.). Veel minder dan 
de vorige waargenomen te Did., Bijv. en Emm., in 
2 gen. V—VI en VII—VIII. 

Lycaenopsis (Lycaena) argiolus L. Het meest op de 
zandgrond, IV—V en VII—VIII. Ik zie dit 
blauwtje ook af en toe in Lob. vliegen. 

Plebejus (Lycaena) argus L. Gewoon in de Montf. 
heuvels, VII. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 144 


* 40. Polyommatus icarus Rott. Overal gewoon in 2 gen. 

V—VI en VII—VIII. Van de Montf. heuvels de 
ab. © fransiens Tutt. De zwarte submarginaalstippen 

aan de onderzijde van de voorvls. niet rond, maar 
langwerpig uitgerekt. Montf. 

* 41. Carterocephalus (Pamphila) palaemon Pall. Van deze 
soort ving ik 2 exx. in de Bijv., 7—VI en 21—VI. 

* 42. Adopoea lineola O. Niet zz. in de Bijv. en Montf. 
(Klein-Peeske). Vliegt met flava in VII—VIII. 

* 43. Adopoea flava Briinnich (thaumas Hufn.) Did., Bijv. 
en Montf. Beide soorten ook bij Emm. 

44. Urbicola (Augiades) comma L. Alleen gevangen te 
Wehl, VIII. 

* 45. Augiades sylvanus Esp. Een enkele maal te Lob. en 
Herw., gewoon op de zandgronden, VI—VII. 

* 46. Hesperia malvae L. Did., Wehl., Bijv., Niet zz. op gra- 
zige plaatsen in V en begin VI. 

47. Erynnis (Thanaos) tages L. Voor enige jaren gevan- 
gen te Did. en Wehl, V. 

48. Acherontia atropos L. Komt bijna ieder jaar in deze 
streek voor. De bijzonder grote rups trekt blijk- 
baar ook de aandacht van de niet-entomologen, 
want enkele malen werden me rupsen gebracht uit 
Did., Herwen en Lob., die steeds in de nabijheid 
van aardappelvelden waren gevonden, in VII en 
VIII. Zowel de groene als de grijze vorm kwamen 
voor, het meest de laatste. 

In de droge zomer van 1934 kreeg ik reeds 
21-VII twee volwassen rupsen uit Herwen, prach- 
tige grote exx., waaruit 30 en 31-VIII de vlinders 
verschenen. In die zomer kweekte ik 6 exx. el, 
terwijl me ook een in Lob. gevonden vlinder werd 
gebracht, die op een schutting zittend was aan- 
getroffen. Verschillende andere vondsten van rup- 
sen zijn me die zomer uit deze streek bekend ge- 
worden, zodat ik 1934 met recht een atropos-jaar 
voor dit gebied kan noemen. 

Krijgt men de rupsen of poppen later, in VIII of 
IX, en is de nazomer niet warm, dan krijgt men de 
poppen gemakkelijk uit, als men ze in 't begin van 
de herfst, half X bijv, in een vertrek met centrale 
verwarming brengt. 

De volwassen rupsen plaats ik in een grote wijd- 
halzige fles, half met aarde gevuld. Bij gezonde 
dieren gaat de verpopping steeds goed. Na 14 
dagen breng ik de poppen over in een verblijf met 
gazen wanden. 

49, Herse (Protoparce) convolvuli L. Herhaaldelijk wer- 
den me te Herwen en Lobith rupsen en poppen van 


145 


L. H. SCHOLTEN, 


deze soort gebracht, die bij het aardappelrooien 
gevonden waren in velden, waar veel Convolvulis 
arvensis L. groeide. Het is me wel gelukt de rup- 
sen verder te kweken met boven genoemde plant, 
maar nog nooit kreeg ik een imago uit een gevon- 
den of een gekweekte pop. Altijd stierven de pop- 
pen in de herfst of de winter. 

In 1934 vond Dr. Janecke bij Elten twee 
vlinders op 22- en 27-IX, op een boomstam zit- 
tend. 


50. Sphinx ligustri L. Een enkele maal als vlinder aange- 


troffen. Te Lob. en Herwen als rups op Ligustrum 


vulgare L. in VII—-VII. 


* 51. Sphinx pinastri L. Door 't gehele gebied niet zz., het 


ab. 
ab. 
ab. 


meest in de dennenbossen, daarbuiten af en toe als 
zwervers, zoals te Lob. Als pop onder mos te 
vinden, als rups VIII—IX gevonden. De vlinder 
van VI—VIII. In 1936 een ex. op licht te Lob. 
6— VIII, één op een boomstam te Babberich op 
8—VIII. Waren dat dieren van een 2e gen.? Of 
late uitkomers van de enkelvoudige ? 

Onder mijn exx. bevindt zich de 
vittata Closs. Voorvls. met 3 pijlvlekken en 2 don- 
kere midden banden. 
asiaticus Butler. Grijs, met de pijlvlekken, zonder 
de banden. 
jerrea Closs. Grondkleur der voorvls. donker as- 
grijs, tot zwartgrijs. Montferl. 


* 52, Mimas tiliae L, Nergens zz. Rups gevonden op Ulmus 


ab. 
ab. 


ab. 


campestris L., Betula en Tiliae, VII—VIII. Vlin- 
der VI—VII. Ik kweekte of ving de 

transversa Jordan. Middenband volledig. 
virescens-transversa Tutt. Als vorige, zonder rood 
of bruin. 

voorvls. virescens- maculata Tutt, achtervls. suf- 


fusa Clark. Achtervls. sterk verdonkerd. Lob. 


* 53. Smerinthus ocellata L. Gewoon, als rups te vinden op 


allerlei soorten wilg, ook op appel gevonden. Pop 
onder wilgen en in oude knotwilgen. De pop van 
deze soort is ruw, terwijl die van A. populi L. glad 


aanvoelt. Vlinder op licht V—VII. 


* 54, Amorpha (Smerinthus) populi L. Als rups op Populus, 


ab, 


overal. Op Pop. tremula nog in de herfst aange- 
troffen. Vlinder V—VI, af en toe ook nog in VIII, 
Herw., Lob. en Emm. Mede in verband met het 
late voorkomen van de rups wijst dit wel op een 
2e gen. 
Onder mijn exx. bevinden zich de 

rufa Gilm. Grondkleur roodgeel, zonder tekening. 
Lob. e. p. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 146 


ab. suffusa Tutt. Donkergrijs, midden- en buitenveld 
donker, banden scherp. Lob. 

ab. roseo-tincta Reuter. Als de vorige, maar geheel rose 
bestoven. Lob. 

ab. cinerea-diluta Gilmer. Grijs, midden- en buitenveld 
bruin of olijfkleurig, banden vaag. 

ab. rufa-diluta Gilmer. Roodgeel tot vosrood, midden- 
veld donker, tekening flauw. Lob. 

55. Hemaris fuciformis L. Midden- VII vond ik een aantal 
kleine en volwassen rupsen in de Montf. heuvels 
op Lonicera periclymenum L., meest op spichtige 
takjes, die tussen jonge dennen verborgen stonden. 
Hieruit kreeg ik het volgend voorjaar enige vlin- 
ders. Volgens Dr. Janecke vliegt deze soort ge- 
regeld bij de Eltenberg op Melandryum. 

* 56. Macroglossum stellatarum L. Tamelijk gewoon, vooral 
op open terrein, met veel Galium. Als rups in V 
op deze plant gevonden te Herw., talrijk bij Lob. 
in VII. Vlinder tot ver in de nazomer op allerlei 
bloemen, overdag. 

57. Celerio euphorbiae L. Deze soort is bij Lob., langs de 
Rijn, zeer gewoon. Bijna ieder jaar als rups min of 
meer talrijk, gevonden, van midden VII—IX. De 
rupsen komen in alle stadia voor, van heel klein 
tot volwassen. Dit wijst wel op een zeer onregel- 
matig uitkomen van de vlinder. Deze vliegt in de 
schemering op bloemen, o.a. op Centaurea sca- 
biosa L. 

Meermalen kwamen poppen bij mij nog in het- 
zelfde jaar uit. Van de vlinders, die ik heb be- 
waard, zijn uitgekomen: 1 ex. 5-X-1925, 

1 ex. 31-IX-1931. (Coll. Lempke). 

2 exx. 28-VIII, 1 ex. 30-VIII, 1 ex. 17-IX-1932. 
(De laatste Coll. L.) 

1 ex. 20-IX-1936. 

In de loop der laatste jaren zijn er echter nog 
meer exx. in de herfst uitgekomen, die ik niet heb 
bewaard, omdat deze kwestie me toen niet inte- 
resseerde. Of in de natuur ook een 2e gen. voor- 
komt, heb ik niet kunnen vaststellen, maar ik ver- 
moed van wel. De pop, waaruit de vlinder van 
20-IX-36 kwam, had de gehele zomer op een 
balcon, aan de Noordzijde, gestaan, terwijl deze 
nazomer juist niet bijzonder warm was. In ver- 
band hiermede vind ik het vermeldenswaard, dat 
in de warme nazomer van 1934, toen ik ongeveer 
25 poppen dezer soort bewaarde, geen enkel ex. 
in de herfst uitkwam. Er werken hier dus bepaald 
andere factoren dan alleen temperatuursinvloeden. 


147 


ab. 
ab. 


ab. 


ab. 


L. H. SCHOLTEN, 


De volgende aberr. vormen kan ik van Lob. ver- 
melden : 
unimacula Closs. De buitenste costaalvlek der 
voorvls. ontbreekt of is tot een stip gereduceerd. 
rubescens Garbowsky. De lichte delen van de vls. 
roodachtig getint. 1 ex. gevangen, 1 el. Dit laatste 
vooral is een prachtig rose dier. 
mediofasciata Mayer. Over het lichte midden van 
de voorvls. loopt tussen wortel- en submarginale 
band een donkere streep, die de beide costaalvlek- 
ken met elkaar verbindt en voortloopt tot vlak bij 
de binnenrand. 
annellata Closs. De beide costaalvlekken der voor- 
vls. boogvormig met elkaar verbonden of elkaar 
onder een hoek rakend. 


58. Celerio gallii Rott. Zeldz. in deze streek. 15-8-1929 


vond ik een vlinder, in 't gras zittend, in de Montf. 
heuvels. Een paar weken later, in de nabijheid 
daarvan, op Epilobium angustifolium, 2 rupsen, 
waaruit nog in Sept. van hetzelfde jaar de vlinders 
kwamen. Lempke deelde me mee, dat de heer 
H. Veen op 15-8-1931 in de nabijheid van de 
jeugdherberg ,,Wolkenland” 4 rupsen dezer soort 
op dezelfde voedselplant vond. 


* 59. Pergesa elpenor L. Door 't gehele gebied waarge- 


nomen, vlinder V—VI, rups VII—VIII, op Galium, 


Epilobium en Impatiens. 


60. Pergesa porcellus L. 1-VI-1934 vlogen in de scheme- 


ring aan de Rijn bij Lob. vele exx. op Salvia 
pratensis. Nadien enkele keren op licht. Ook bij 
Emm. 


* 61. Cerura bicuspis Bkh. Als f.n.sp. twee rupsen gevon- 


den op berk in de Bijv. eind IX-1924, waaruit het 
volgend jaar ten huize van wijlen Dr. J. Th. 
Oudemans de vlinders verschenen, beide exx. 
volgens diens mededeling na middernacht. Als dit 
late uitkomen ook in de natuur plaats heeft, zou 
dit misschien het feit kunnen verklaren, dat de 
vlinder zo weinig wordt waargenomen. Soorten, 
die in de loop van de dag of tegen de avond uit- 
komen, zoals bifida en vinula, treft men nogal 
eens tegen stammen aan. Het ene ex. berust in de 
coll. Zoöl. Mus. Amsterdam, het andere in de 
mijne. Bij Montf. ook spinsels gevonden. 


* 62. Ceruna furcula Cl. Twee maal als rups gevonden op 


Pop. tremula te Did. Als vlinder op een stam in 
de Bijv. Deze soort is hier veel zz. dan de volgen- 
de, en er het best als rups van te onderscheiden. 


* 63. Cerura bifida Hbn. Niet zz. Als rups herhaaldelijk op 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 148 


Populus en Salix gevonden. De vlinder op de 
stammen dier bomen vanaf einde IV. 

* 64. Dicranura vinula L. Gewoon, als rups op Populus. In 
de bossen graag op kleine struiken van Pop. tre- 
mula, VII—VIII, die ze geheel kaal vreet. Vlinder 
V—VI op stammen en palen. 

* 65, Stauropus fagi L. Bijv. 6-VI, © op een stam, 20-VI 
twee & & uit berk geklopt. Als rups op berk ge- 
vonden te Did. Bijv. Ook bij Emm. gevangen. 

* 66. Hoplitis milhauseri F. Spinsels meermalen gevonden 
in de Bijv. en bij Mont., op eik en beuk. Talrijk bi 
Emm. (Spaarmann). Te Babb. 4 op stam 
16-VI, te Elten 4 16-VI, in de Bijv. © op beuk 
10-VI. 

67. Drymonia querna F. In de Bouwstoffen vermeldt 
Ver Huell de soort van Montferland. 

* 68. Drymonia trimacula Esp. 1 ex. in de Bijv., 16-VI. Te 
Elten een rups op eik, IX. Ook bij Emm. 

69. Drymonia chaonia Hbn. 1 4 op licht te Herw., waar- 
schijnlijk een overvlieger uit Babberich, waar een 
eikenbos is. Ook bij Emm. 

* 70. Pheosia tremula Cl. Niet zz. in VI. Te Lob. en Emm. 
ook in IX op licht gevangen. Rups in de nazomer 
op Pop. tremula. 

* 71. Pheosia dictaeoides Esp. Als rups op berk gevonden 
in de Bijv. en bij Montf. in IX. Als vlinder op 
licht bij Emm. 

* 72. Notodonta dromedarius L. Als rups op Alnus en 
Betula, Babberich, Did., Bijv. en Montf., VII—IX. 
Als vlinder nog 13-VII te Lob. 

* 73. Notodonta ziczac L. Als rups niet zz. op Salix en 
Populus. Vlinder V. Ook nog op licht 20-IX. 

* 74. Peridea (Notodonta) anceps Goeze. (trepida Esp.) In 
VI eitjes gevonden op eik te Did., waaruit ik de 
vlinder kweekte. In V de vlinder uit beuk geklopt 
in de Bijv. Talrijk bij Emm. op licht. 

* 75. Leucodonta bicoloria Schiff. Deze fraaie spinner heb 
ik in de Bijv. en de Montf. heuvels meermalen ge- 
vonden. Steeds vond ik ze onder berken, in t gras 
zittend of klopte ik ze uit jonge bomen. Dit laatste 
schijnt me de beste methode, om in midden-VI 
bicoloria te vinden. Bij de Imbosch heb ik die me- 
thode indertijd ook met succes toegepast. Mijn 
dieren zijn gevangen van 10—24 Juni. 

*76. Ochrostigma velitaris Hufn. Als rups een paar maal 
uit eikenhakhout geklopt te Did. en Bijv., VIII. 
Hieruit alleen een kreupel ex. gekweekt. In de 
Bijv. eens een thorax met voorvls. gevonden. In de 
Bouwstoffen vermeldt Ver Huell deze soort van 


149 


SIIT 


* 78. 
ATO 


* 80. 


* 81 


+ 


* 82. 
83. 


* 84. 


* 85. 


* 86. 
* 87 


+ 


* 88. 


* 89. 


ENEISSCHOLTEN? 


Montf., als rups in VIII op lage eiken gevonden. 

Lophopteryx camelina L. Gewoon, meest in de bossen 
op de zandgrond. Op licht te Lob. nog een ex. 
5-IX. 

Pterostoma palpina L. Niet zz. Als rups gevonden op 
Populus en Salix, VIII. 

Phalera bucephala L. Zeer gewoon, rupsen vanaf VII 
op allerlei loofhout. 

Pygaera curtula L. Door 't gehele gebied, maar nergens 
talrijk. Rups gevonden op Populus en Salix. VI. 
V en VII. 

Pygaera anachoreta F. Komt meer voor dan de vorige 
soort. Rupsen op dezelfde voedselplanten. VI. in 
2 gen. V. en VII. 

Pygaera pigra Hufn. Gevonden als rups op kruipwilg 
te Did. en in de Bijv. VII VIII. 

Dasychira fascelina L. Een © op hei zittend gevonden 
26-VII, Montf. Daar ook de rupsen in na- en voor- 
jaar aangetroffen op Calluna. Ook bij Emm. in VII. 

Dasychira pudibunda L. Overal in de bossen, maar 
nooit talrijk als rups, op allerlei loofhout. De kweek 
a.o. duurt van VI—X, daar de rupsen slechts lang- 
zaam groeien en dikwijls vervellen. De eerste 

ab. concolor Stgr. & kreeg ik in een kreupel ex. el. 
uit de Bijv. in 1934. 10-VI-35 vond ik een ® ex. 
op een stam in de Bijv. en nadien nog een &. De 
aberr. vorm komt ook bij Emm. voor. 

Orgyia gonostigma F. Twee rupsen in V op eik te 
Did., waaruit twee 9 2, en in dezelfde maand een 
rups op bosbes in de Bijv, waaruit ik een & 
kweekte. 

Orgyia antiqua L. Nergens zz., als rups op allerlei 
loofhout. 

Stilpnotia salicis L. In de meeste jaren weinig of niet 
aangetroffen, maar soms schadelijk op Populus, 
zoals in 1924 en 1928. Ik herinner me ook nog, 
hoe in 1917 te Didam en Babberich zelfs de boom- 
gaarden werden aangetast, toen de in de nabijheid 
staande peppelrijen waren kaal gevreten. Vlinder 
VII. 

Lymantria dispar L. Overal gewoon, maar niet scha- 
delijk. VI. eind VII VIII. Bij het uitkomen van 
poppen dezer soort zag ik pas uitgekomen 9 9, 
waarvan de vleugels zich nog moesten ontwikkelen, 
reeds in copula. 

Lymantria monacha L. Op de zandgronden, meestal 
in weinige exx., als rups of vlinder gevonden. 
Eens talrijk op dennestammen in de Montf. heuvels 
waargenomen, VIII. Rups in VI uit eik geklopt. 


* 90. 


*91 


+ 


92° 
LES 


On 


1595, 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 150 


Van de weinige exx., die ik bezit, behoort er één 
tot de 

ab. nigra Freyer Voorvls. met zwarte middenband van 
costa tot binnenrand. Bijv., el. 

ab. fransiens Th. Mieg. Zwarte tekening op de voorvls. 
sterk uitgebreid. Bijv. el. 1 ex. 

ab brunnea Stipan. Gehele lichaam en vleugels grijs- 
bruin, tekening der voorvls. flauw. 1 dwergex. uit 
de Bijv. el. 

ab. eremita Hb. Grondkleur der voorvls. bruinachtig 
of grijsachtig zwart, tekening normaal en duidelijk 
zichtbaar. 1 ex. el. Montf. 

Porthesia chrysorrhoea L. (similis Fuessl.) Gewoon, 
doch nooit als schadelijk aangetroffen. Vliegt in 
VII, meest iets later dan de volgende soort. Rups 
in V—VI op loofhout. 

Euproctis phaeorrhoea Donovan. (chrysorrhoea auct. 
nec L.) Komt alle jaren voor, soms zeer schade- 
lijk, zoals in 1929. Ook in 1937 weer talrijk. In 
de Montf. heuvels de rups geregeld op eik. In 
VII de vlinders (uitsluitend & & ) op licht. Ik heb 
enkele gevallen meegemaakt, dat personen door 
de haren van de rups een ernstig eczeem kregen. 

Poecilocampa populi L. In IV-37 twee verse exx. op 
licht bij Emm. gevangen. (Dr. Janecke.) 

Trichiura crataegi L. Niet bepaald zz., meest als rups 
waargenomen op Crataegus, (Herwen), te Didam 
op Prunus spinosa, in de Bijv. op Populus tremula 
en Quercus. Als vlinder ook bij Emm. IX—X. Uit 
Herwen de 

ab. pallida Tutt. Veel lichter, het 4 met donkere band. 

Malacosoma castrensis L. Een jaar of tien geleden 
talrijk bij Montf., als rups in V—VI op Calluna, 
als pop in VII. Later weinig meer gezien. 

Malacosoma neustria L. Overal gewoon, soms talrijk 
en schadelijk. Rups op alle soorten loofhout. Van 
de vlinders komen de & & talrijk op licht van 
af einde VI, tot in VIII. Ik bezit van Lob. de vol- 
gende aberraties : 

ab. quercus Esp. Okerachtig geel met twee donkere 
lijnen. 

ab. annularis Fourcr. Kleur als de vorige, met donkere 
middenband. 

ab. neustria L. Geel met donkere lijnen. 

ab. vulgaris Bkh. Grondkleur licht roodachtig, soms 
met iets okerachtige tint. 

ab. rufescens- unicolor Tutt. Grondkleur licht rood- 
achtig, vaak okerachtig, tekening onduidelijk. 

ab. rufescens- virgata Tutt. Grondkleur als de vorige, 
voorvls. met donkere middenband. 


151 


ab. 


L. H. SCHOLTEN, 


cervina Tutt. Licht grijsbruin met twee donkere 
dwarslijnen. Lob. 


* 96. Pachygastria (Lasiocampa) trifolii Schiff. Als rups 


ab. 


ab. 
ab. 


op Calluna vulgaris, Montf. V—VIII. Een 3 op 
licht te Lobith, behorende tot de 

cervina Tutt. Voorvls. roodgrijs met min of meer 
duidelijke middenband, achtervls. roodbruin. Ge- 
kweekt nog de 

obsoleta-ruja Tutt. Diep voskleurig roodbruin, te- 
kening op de voorvls. onduidelijk. 

rufa Tutt. Kleur als de vorige, tekening der voorvls. 
duidelijk. 't Gemakkelijkst kweekt men de rups 
buiten, onder gaas en glas, zo luchtig mogelijk. Ze 
eet graag Trifolium en Prunus. 


* 97, Lasiocampa quercus L. Op de zandgronden gewoon, 


ab. 
ab. 
ab. 
ab. 
ab. 
ab. 
ab. 


doch niet alle jaren even talrijk. Als jonge rups in 
de herfst op heide en bosbes. Van begin IV af 
weer op genoemde planten, ook op Salix, Betula, 
Sarothamnus en Lonicera. Laat zich zeer gemak- 
kelijk kweken met Prunus domestica. Gekweekte 
exx. komen in VI reeds uit, in de natuur in VII— 
VIII, waar de 4 & overdag wild rondvliegen, op 
zoek naar de ® 2. Behalve de typonominale vorm 
van de 2 2 komen hier voor: 

& basipuncta Tutt. Gele vlek aan de wortel der 
voorvls. Gewoon. 

4 roboris F. J. A. D. Grondkleur kastanjebruin, 
met brede banden, naar buiten vervloeiend. 

& purpurascens Tutt. Diep purper- of chocolade- 
bruin met smalle banden. 

& purpurascens- latovirgata Tutt. Als de vorige, 
met brede banden. 

® ochrea- virgata Tutt. Dof okerkleurig, met 
lichte band over voor- en achtervls. 

e brunnea- virgata Tutt. Grondkleur bruin, met 
lichte band over voor- en achtervls. 

e brunnea- marginata Tutt. Als de vorige, buiten- 
helft van de vleugels lichter dan de wortelhelft. 


* 98. Macrothylacia rubi L. Vooral op de zandgronden, als 


rups tot laat in de herfst, meest op Calluna en 
Rubus. Op zonnige dagen in Februari en Maart 
ziet men de rupsen wel op zandwegen lopen. Ze 
zoeken dan een plaats om zich te verpoppen. Over- 
wintering binnenshuis mislukt altijd. Buiten lukte 
het me zonder moeite tussen vier glasschijven, met 
wat mos er in. 

In Herwen ving ik eens twee 9 2 op licht reeds 


5-V. 


99, Dendrolimus pini L. Twee maal als rups in de Montf. 


* 100. 


* 101. 


* 102. 


103. 


* 104. 


* 105. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 152 


heuvels gevonden, eens in Maart en een aange- 
stoken ex. in VII. Ver Huell vermeldt de soort 
in de Bouwstoffen als vrij menigvuldig in VII en 
VIII op dennenstammen in de Montf. heuvels ge- 
vonden. 

Cosmotriche potatoria L. Overal gevonden, maar 
nooit talrijk, als rups op Phragmites en harde 
grassen, V—VI, en als vlinder in VII, op licht. 
Onder mijn exx. de 

ab. © lutescens Tutt. Diep geel of oranjegeel, te- 
kening normaal. Lob., Herw. 

ab. intermedia Tutt. Grondkl. geel, voor- en achter- 
rand der voorvls, roodbruin, dwarsl. gewoon, 
achtervls. roodachtig of bruinachtig geel met don- 
kerder dwarsschaduw. & uit Lob. 

ab. extrema Tutt. Eénkleurig roodbruin, zonder geel, 
met gewone dwarslijnen. & Lob. 

Gastropacha quercifolia L. Didam, een rups op Salix 
repens L. Bijv., rups op beukestam en op Prunus 
spinosa. Hier ook de vlinder in VII. Te Lob. en- 
kele malen op licht VII—VIII. Ook te Emm. ge- 
vangen. Ik bezit de 

ab. alnifolia Ochs. Helder roestrood, met veel donkere 
partijen, langs de voorrand der voorvls. en langs 
de achterrand van alle vis. en in 't midden van de 
achtervls. 

Gastropacha populifolia L. Eens als rups te Herwen 
gevonden, waaruit 11-VII een 9. Ook te Emm. 
gevangen. 

Odonestis pruni L. Af en toe een ex. op licht te Herw. 
en Lob., talrijk bij Emm. in VII. De meeste exx. 
behoren tot de 

ab. aurantiaca Lempke, die oranjerood is. Bij één ex. 
is de grondkleur zeer rood. Dit komt volgens 
Lempke in kleur geheel overeens met een af- 
beelding van de Oostsiberische vorm 

ab. rufescens Kard. Lob. 

Endromis versicolora L. Als rups eens in de Bijv. en 
meermalen in de heuvels gevonden, volwassen 
in het begin van VII. Een & op licht te Lob. 
wel een overvlieger uit het heuvelgebied. Ook op 
licht bij Emm. 

Eudia (Saturnia) pavonia L. Rupsen geregeld in de 
Montf. heuvels op Calluna vulgaris, in de Bijv. 
op Sorbus aucuparia L. Ze laten zich ook gemak- 
kelijk met Crataegus en Prunus kweken. De vlin- 
ders, die ik uit de Bijv. rupsen kweekte, zijn groter 
en lichter van kleur, dan die ik van de Rheder- 
heide heb. Of dit een constant verschil is, weet 


153 


106. 


* 107. 


* 108. 


* 109, 


* 110. 


* 111. 


112; 


* 113. 


* 114. 


* 115. 
* 116. 


EMANSCHOLTEN, 


ik nog niet. Ze behoren alle tot de 

ab. alboplaga Gschwander of zijn sterke overgangen 
naar deze vorm. Het oog staat bij de 4 4 op 
crêmewitte, bij de ? © op zuiverwitte grond. Niet 
zz. komt de 

ab. deflexa Schultz voor, waarbij de ogen op alle 
vleugels zover naar buiten zijn geplaatst, dat ze 
de dubbele getande dwarslijn raken. Minder de 

ab. occlusa Braun. Op de avls. is de ruimte tussen de 
buitenste en binnenste dubbele dwarslijn van even 
onder het oog tot aan de binnenrand donker ge- 
vuld, doordat de dwarslijnen van daar af samen- 
lopen. 

Aglia tau L. Montferland, eind IV en begin V. De 
wild rondvliegende 4 & met een net tussen de 
dennen te vangen is een uitstekende sport- 
oefening ! Uit een bij Montf. gevonden 9 kweek- 
ten Coldewey en ik een aantal vlinders met 
beuk. De rups vond ik ook op berk. 

Drepana falcataria L. Op de zandgronden gewoon, 
wordt in 2 gen. licht uit berk opgejaagd in V en 
VI. Rups op Betula en Alnus. 

Drepana lacertinaria L. Minder dan de vorige, doch 
ook niet zz. Rups op Betula. Hierbij de 

ab. erosula Lasp. Grondkleur bruinachtig geel, zonder 
donkere streepjes. Bijv. 

ab. scincula Hbn. Grondkleur grijs of bruingrijs. Bijv, 
Lob. 

Drepana binaria Hufn. Enkele keren in de Bijv. uit 
struiken geklopt in V, ook op smeer in IX. Rups 
op eik gevonden in IX. Bij Emm. V en VII. 

Drepana cultraria F. Een paar maal in de Bijv. uit 
Fagus geklopt in V. 

Cilix glaucata Scop. Overal, op licht en in de sche- 
mering bij hagen, V en VII. 

Habrosyne pyritoides Hfn. (derasa L.) Als rups te 
Babberich en talrijker in de Bijv. op Rubus in 
VIII en IX. De vlinder niet zz. op smeer in de 
Bijv, de Montf. heuvels en bij Emm. VII. 

Thyatira batis L. Als rups op Rubus te Didam en 
Bijv. in dezelfde tijd als de vorige. De vlinder 
eveneens met de vorige op smeer. 

Palimpsestis (Cymatophora) fluctuosa Hbn. 1 ex. op 
licht te Lob. Enkele stammen en takken zittend 
gevonden in de Bijv. en bij Emm. VI—VII. 

Palimpsestis duplaris L. Op smeer in de Bijv. en bij 
Emm. VI—VII. 

Palimpsestis or F. Niet zz. als rups op Populus tre- 
mula. Did., Montf. en Bijv. De vlinder komt op 


* 117. 
* 118. 


* 119. 


ALZAVA 


* 121. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 154 


de zandgronden geregeld op smeer. Ik ving of 
kweekte de 

ab, discolor Warren. Dof bruinachtig grijs, lijnen on- 
duidelijk, vlekken helder. Bijv. 

ab. unimaculata Auriv. De ronde vlek ontbreekt. Bijv. 

ab. confluens Closs. De ronde en niervlek met elkaar 
verbonden. Bijv. 

ab. unifasciata Splr. De dwarslijnen buitenwaarts van 
het middenveld zo goed als verdwenen, die aan 
de binnenzijde donker afstekend. Bijv. 

Palimpsestis ocularis L. (octogesima Hbn.) Op smeer 
in de Bijv. en bij Emm. VI—VII. 

Polyploca flavicornis L. Als rups in de zomer inge- 
sponnen op Betula, niet zz. Vlinder in III—IV op 
stammen, vooral van berk, soms talrijk op een 
warme dag in het voorjaar. Ik ving of kweekte de 

ab. galbanus Tutt. Grondkleur geelachtig groen, te- 
kening zeer licht, vlekken eveneens en onduidelijk, 
achtervls. zeer licht. Bijv. 

ab. confluens Klem. Ronde- en niervlek met elkaar 
verbonden. Bijv. 

ab. angustefasciata Heydemann. Deze nieuwe ab. is 
naar een Bijvanks ex. door Dr. H. in de Int. Ent. 
Zeitschrift-Frankfurt, 52e Jahrg., blz. 48, (Taf. I, 
Fig. 13) beschreven. 

Van de beide zwarte lijnen, die gewoonlijk het 
middenveld insluiten, is de buitenste nagenoeg ver- 
dwenen. De binnenste is gebleven, maar slechts 
aan de costa duidelijk zwart getekend. Ze zijn 
elkaar tot op de helft genaderd, waardoor ze 
rechthoekig op de grijze begrenzing van de ronde 
vlek aansluiten. Daarna lopen ze, het middenveld 
sterk versmallend, op geringe afstand van elkan- 
der, en slechts flauw zichtbaar, naar de binnen- 
rand. 

Type in mijn coll. | 

Polyploca ridens F. In de Bijv. enkele keren op 
eikenstammen zittend aangetroffen in IV—V, 
door Coldewey en mi. Te Lob. 1 ex op licht, 
4-V. Bij Emm. op licht gevangen. 

Nola cucullatella L. Gewoon op licht te Herw. en Lob. 
VIL In de Bijv. op stammen. 

Roeselia (Nola) albula Schiff. Sommige jaren op licht 
te Lob. in VII. In de Bijv. enkele exx. opgejaagd 
op een plek, waar veel Rubus groeide. Onder de 
exx. van de Bijv., minder onder die van Lob. 
komt de 

ab. fascialis Splr. voor. Middenveld der voorvls. breed, 
bruin. Het achterrandsveld is bruin, door een 
scherpe golflijn gedeeld. 


155 
122; 


123. 
124. 


16125: 


126. 


127: 


2128: 


52129, 


* 130. 


* 131. 
132% 
135: 


1434 


* 135. 


L. H. SCHOLTEN, 


Celama (Nola) confusalis H.S. Op stammen in V te 
Didam en Montferland. 

Celama centonalis Hbn. Af en toe op licht te Lob. VII. 

Celama holsatica Sauber. Hiervan werd door L e m p- 
ke in Lambillionea van Februari 1938 het soort- 
recht aangetoond. Ik ving een ex. op licht te Lo- 
bith in VII, met enige exx. van de vorige soort. 

Miltochrista miniata Forst. Niet talrijk in de Bijv. 
Eltenberg en 1 ex. op licht te Lob. VII, 

Philea (Endrosis) irrorella Cl. In dl. I van de Bouwst. 
vermeldt V. H. deze soort als Sefina irrorea Hbn. 
van de Montf. Dr. Janecke deelde me mee. 
dat de soort geregeld op de Zuidelijke helling van 
de Eltenberg, de Englischer Hügel, vliegt, dus dicht 
bij de Nederl. grens. 

Cybosia mesomella L. Op de zandgronden gewoon, 
VI— VII. Rups van Vaccinium myrtillus en Cal- 
luna vulgaris gesleept in V. 

Lithosia depressa Esp. (deplana Esp.) Bijv. en Montf. 
niet zz. Gemakkelijk als vlinder uit spar te klop- 
pen. Als rups in V en VI op bemoste stammen. 

Lithosia griseolea Hbn. Bijv. en Montf. Vlinder in 
VIII op bloeiende planten, o.a. op Eupatorium en 
Carduüs. 

Lithosia complana L. Bijv. en Montf. Rups in V op 
bemoste stammen. Vlinder in VIII niet zz., vooral 
op bloeiende Eupatorium. — 

Lithosia sororcula Hfn. In de Bijv. niet zz. in V. Ook 
bij Montf. 

Pelosia muscerda Hfn. Einde VI en VII op smeer in 
de Bijv. gevangen. 

Atolmis (Gnophria) rubricollis L. De rups in de na- 
zomer op bemoste struiken, o.a. op Betula, Quer- 
cus en Picea gevonden. Vlinder in V en VI, komt 
ook op licht. 

Phragmatobia fuliginosa L. Herw., Didam, Lob. 
Montf. en Emm. Ongeregelde verschijning op 
licht, VII VIII. In 1934 talrijk. Bij Montf. vond 
ik enkele rupsen op Carduüs. De meeste exx. 
behoren tot de 

ab. intermedia Tutt. Achtervls. zwart, behalve de 
brede rode binnenrand. 

ab. marginata Tutt. Achtervls. rood, op een smalle 
zwarte rand na. Zz. Lob. 

De type is vrij gewoon : Achtervls. rood, op een 
rij zwarte vlekken langs de achterrand na. 

Spilarctia (Spilosoma) lubricipeda L. Overal, doch 
minder gewoon dan de volgende. Het lijkt me, of 
deze soort een iets latere vliegtijd heeft dan 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 156 


menthastri Esp. Ik ving in Lob. en Herw. de 
ab. unicolor Hmbg. Zonder vlekken, behalve één 
voorrandsvlek. 

* 136. Spilosoma menthastri Esp. De gewoonste soort, steeds 
talrijk op licht. Rups in de nazomer op allerlei lage 
planten en heesters. In VIII-1934 kwamen meer- 
malen rupsen dezer soort op smeer. Onder mijn 
exx. de 

ab. krieghoffi Pabst. Aantal punten talrijk. Lob. 
ab. paucipuncta Fuchs. Aantal punten sterk geredu- 
ceerd. Lob. 

137. Spilosoma urticae Esp. Herwen, Lob. en Emm., niet 
zz. Geregeld elk jaar in enkele exx. op licht. Ik 
kweekte ze zonder moeite a.o. met Plantago. De 
poppen moeten niet al te droog bewaard worden, 
daar men anders veel kreupele exx. krijgt. Ik 
ving de 

ab. alexandri Pazs. Vleugels zonder punten. Lob. 

* 138. Diaphora (Spilosoma) mendica Cl. Op licht te Herw., 
Lob., Bijv. en Emm. V—VI. 

* 139. Arctia caja L. Overal. Jonge rupsen in de herfst op 
Salix gevonden, in de lente op velerlei planten 
en heesters. Ik ving of kweekte de 

ab. flavosignata Closs. Witte tekening geel van kleur. 
Een overgangex. met geelwitte banden. Lob. 

ab. conjluens Rebel. De vlekken op de achtervls. in- 
eengevloeid tot banden. Herwen. 

ab. aurantiaca Englisch. Achtervls. oranjerood. Lob. 

* 140. Tyria (Hypocrita) jacobaeae L. Op de zandgronden 
als rups in VII op Senecio jacobaeae. Vlinder 
V—VI: Babberich, Bijv., Eltenberg. 

141. Zygaena trifolii Esp. Een ex. gevangen bij het Klein- 
Peeske. (Montf.) VII. 

142. Zygaena filipendulae L. Alleen een paar maal bij 
Herwen gevangen. Komt ook bij Eltenberg voor. 

* 143. Rhagades (Ino) pruni Schiff. Als rups niet zz. aan 
de jonge eindscheuten van Calluna V—VI. Vlin- 
der in VII. Bijv. en Montf. 

144. Procris (Ino) staticis L. Sporadisch waargenomen te 
Didam en Montf. Ook bij Emm. VI—VII. 

* 145. Apoda (Cochlidion) limacodes Hufn, Overal, waar eik 
groeit, in de herfst als rups, V— VI als vlinder. 
In de Bijv. zag ik de 4 & talrijk in de zonne- 
schijn vliegen. 

* 146. Canephora (Pachytelia) unicolor Hfn. Niet zz. in de 
Bijv., Montf. en bij Emm. 

De rups in V aan grassen. Eind V en VI 
spinnen ze zich vast aan bomen en struiken, vooral 
op ruige heide. 


157 LH SCHOLTEN, 


* 147. Sterrhopteryx hirsutella Hbn. In de Bijv. komen in 
het voorjaar de zakken talrijk op stammen, vooral 
eik, voor. Vlinder VI. 

* 148. Fumea casta Pall. Bijv., Montf. De zakjes veel op 
bomen, V en VI. 

* 149, Proutia (Fumea) betulina Zett. Het voorkomen in de 
Bijv. vastgesteld door Coldewey. (In lit.) 

* 150. Taleporia tubulosa Retz. Deze soort, die evenals de 
beide volgende vroeger dikwijls tot de Micro- 
lepidoptera werd gerekend, komt op de zand- 
gronden algemeen voor, waar men de bekende 
lange zakken op alle boomsoorten aantreft. De 
vlinder vliegt in het einde van V en begin VI. 

* 151. Solenobia inconspicuella Stt. De graankorrelvormige 
zak op bemoste stammen. De & vlinder einde 
IV, overdag vliegend gevonden in de Bijv. en de 
Montferlandse heuvels. (Det. Bentinck.) 

* 152. Solenobia cembrella L. Van deze soort ving ik einde 
IV enige exx. op stammen van Fagus in de Bijv. 

| (Det. Bentinck.) 

153. Aegeria (Trochilium) apiformis Cl, Meermalen als 
vlinder zittend gevonden op Populus en Salix 
VI—VII, Babberich en Lob. 

154. Synanthedon (Sesia) tipuliformis Cl. Ik zag van deze 
soort exx., die in Elten gevangen waren. De soort 
komt ongetwijfeld ook elders in het gebied voor. 

155. Synanthedon vespiformis L. Een ex. 2-VIII bij Emm. 
gevonden door den heer Spaarmann. 

156. Synanthedon culiciformis L. Een ex., op berkeblad 
zittend, gevonden bij Montferland, 25-V. 

157. Synanthedon formicaeformis Esp. Bij Lob. niet zz. 
als rups in dode takken en gezwellen van Salix. 
Het gemakkelijkst krijgt men de vlinder, als men 
die takken en gezwellen eind V verzamelt. Dan 
zijn de rupsen meest verpopt en verkrijgt men 
zonder moeite de vlinder in VI 

158. Chaemasphecia (Sesia) empiformis Esp. Naar deze 
soort heb ik jarenlang vergeefs uitgekeken. In 
Duitsland komt ze langs de Beneden-Rijn niet zz. 
voor. Daar de voedselplant der rups, Euphorbia, 
hier ook veel groeit, was er dus alle reden te ver- 
onderstellen, dat ze hier ook te vinden zou zijn. 

Midden-VI-34 vond ik bij Lob., aan de Rijn, 
enige dorre Euphorbia-stengels. Tengevolge van 
de droge zomer waren ze toen gemakkelijk uit te 
graven en bleken ze kleine Aegeridae--rupsen te 
bevatten. Ik nam er een drietal mee, die spoedig 
verpopten. Enkele dagen later vond ik die dorre 


stengels ook elders bij Lobith. (Bijland). Nadat 


* 159. 


160. 
* 161. 


* 162. 


163. 
* 164. 


* 165. 


* 166. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 158 


de popjes thuis uitgekomen waren, ging ik 7-VII 
op de Bijland de vlinder zoeken. Ik kwam eigenlijk 
al iets te laat, want van de vele exx., die er vlogen, 
waren de meeste reeds afgevlogen. Ze vlogen in 
de felle zonneschijn boven de Euphorbia-struiken 
en waren door hun kleur moeilijk te zien, vooral 
de enigszins afgevlogen exx. Ik trof er daar ook 
in copula aan. Met enig geduld vindt men ze tegen 
de avond ook op de stengels zitten. 

Hoewel de kenmerken niet volkomen overeen- 
stemmen met die welke Spuler (Bnd. II, blz. 
312 en 314) geeft — bij alle exx. ontbreekt o.a. 
de gele streep over het midden van de thorax — 
bestaan er tegen het aannemen van een andere 
soort te veel bezwaren, zodat ik ze maar voor 
empiformis Esp. houd. 

Cossus cossus L. Komt overal voor, bij Herwen en 
Lob. veel in knotwilgen, ook in fruitbomen en eik. 
Vlinder in VII, tegen de avond op Salix-stammen 
zittend. Ook op licht. 

Zeuzera pyrina L. Gevonden te Didam en Emm. VII. 

Hepialus humuli L. Algemeen op weiden en grazige 
plaatsen bij Herwen en Lob. Ook in de Bijv. 
waargenomen. Onmiddellijk na zonsondergang 
ziet men in VI—VII de ¢ 4 talrijk vliegen, in 
danszweefvlucht op zoek naar de ? 2. Deze ziet 
men minder talrijk, Zo gauw het donker gewor- 
den is, ziet men de paartjes hier en daar in copula 
aan de grashalmen hangen. 

Hepialus sylvinus L. Gevangen te Herw., Lob., Bijv. 
en Emm. In de Bijv. enkele malen paartjes in 
copula aangetroffen, in 't gras zittend, VIII. Eens 
vele exx. bij Lob. op iepenstammen zittend 30- 
VIII. In de Bijv. 

ab. poecilus Horm. Deze is meer geelbruin en wordt 
uit Roemenie vermeld. 

Hepialus lupulinus L. Enkele malen gevonden bij 
Herw., Lob. en Emm. in V. Komt ook op licht. 

Hepialus hecta L. Zeer talrijk in de Bijv. en Montf. 
VI—VII. Tegen zonsondergang de & & in typisch 
dansend-zwevende vlucht op open grazige plaat- 
sen en boswegen. Overdag veel op stammen. 

Diphtera alpium Osbeck. Als rups in VII-IX uit 
Quercus geklopt in de Bijv. en Didam. De vlinder 
op stammen in V—VI en op smeer. Montf. Met 
de typonom. vorm komt voor de 

ab. runica Hw. Dwarslijnen enkelvoudig. Bijv. 

Colocasia (Demas) coryli L. Reeds eind IV, meest 
op beukenstammen, in de Bijv. en Montf. Een 2e, 


159 


167. 


* 168. 


* 169. 


* 170. 
* 171. 


172; 


1175. 


* 174. 


L. H. SCHOLTEN, 


kleinere generatie, eind VII aangetroffen. Als rups 
VI en IX uit berk geklopt. Een ex. uit de Bijv. 
vormt een overgang naar de 

ab. avellanae Huene, waarvan de grondkleur één- 
kleurig grijs is, zonder bruine wortelhelft, met 
normale tekening. 

Arsilonche albovenosa Goeze. Bij Lob. zeer gewoon, 
ook bij Emm. gevangen. Meermalen de rups tal- 
rijk op Phragmites, Typha en harde grassen aan- 
getroffen, in VI en weer in de nazomer. Vlinder 
IV—V en VII. Komt ook op licht. Er komen 
zwak getekende en sterk donker getinte exx. voor. 
Uit Lob. rupsen kweekte ik de 

ab. ochracea Tutt. Roodachtig okergeel, met bleek 
okergele aderen. 

Acronicta rumicis L. Gewoon op stammen, licht en 
smeer, in 2 gen, V en VII. Rups in IX op zuring 
gevonden. De typonominale vorm weinig gezien, 
de meeste exx. behoren tot de 

ab. salicis Curtis. Geheel donker, met een rij witte 
vlekjes voor de achterrand. Ook vele overgangen 
naar deze vorm. 

Acronicta psi L. Overal, maar nooit talrijk aange- 
troffen in VI—VII. Van de volgende soort het 
best als rups te onderscheiden. Op licht en smeer, 
rups op allerlei loofhout. 

Acronicta tridens Schiff. Als de vorige. De rups dezer 
soort tref ik meer aan dan die der vorige. 

Acronicta aceris L. Overal, V- begin VII, op stam- 
men, licht en smeer. De typische rups geregeld 
in de herfst. 

Acronicta auricoma F. Als rups gevonden in de Bijv. 
en de Montf. heuvels op Calluna vulgaris, Vac- 
cinium myrtillus en Betula, VI en IX. Vlinder 
V—VI en VII—VIII. 

Acronicta megacephala F. Komt overal voor. De 
vlinder in VI--VII op smeer en licht, ook veel 
op stammen van Populus. Rups op Populus-soor- 
ten gevonden. 

Acronicta leporina L. Op de zandgronden niet zz. 
VI—VII. Een klein ex. nog 11-VIII-1934 in de 
Bijv. op bloeiende Eupatorium. De meeste exx. 
behoren tot de 


subsp. grisea Cochrane, met lichtgrijze grondkleur. 


175. 


In de Montf. heuvels ving ik de typonom. vorm 

in 1 ex. op smeer. Voorvls. crémewit. Ook komt de 

ab. bradyporina Tr. voor. Kleur als grisea, maar met 
zwart bestoven buitenveld. Bijv. 


Bryophila perla F. 1 ex. op licht te Lob. 12-VII. 


* 176. 


5.177, 


* 178. 


* 179, 


* 180. 


* 181. 


52182, 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 160 


Euxoa (Agrotis) obelisca Schiff. In Aug. 1934 ving 
ik 5 exx. op licht te Lob. en op bloeiende planten 
in de Bijv. Ze behoren alle tot de 

ab. (ras) stephensii Heydm. Zwartgrijs, roodachtig 
getint, niet roodbruin als de typische vorm. Komt 
volgens Dr. Heydemann uitsluitend in het 
Atlantisch gebied voor. 

Euxoa tritici L. Een 12-tal jaren geleden was de soort 
talrijk te Herwen op licht en smeer, en op bloeien- 
de Calluna bij de Montf. Nu ik er de laatste jaren, 
om de aberr. vormen, geregeld op let, ontmoet ik 
de soort nog slechts sporadisch. Ik ving de 

ab. hortorum Steph. Donker asgrijs, met duidelijke 
tekening, zonder lichte costa. Van een zeer groot 
® ex. dezer aberr. schreef Dr. Heydemann, 
dat zonder mannelijk vergelijkingsmateriaal niet uit 
te maken was, of deze grote exx. misschien tot 
E. aquilina Schiff. behoren. Herw., Montf. VIII. 

ab. albilinea Haw. Grondkleur roodbruin met witte 
voorrand. In overgangen 

ab. eruta Hbn. Grondkl. licht grijsachtig bruin, teke- 
ning meer of minder duidelijk. Emm., Lob. 

Agrotis ypsilon Rott. Op smeer te Herw., Lob., Bijv. 
en Emm. VII—IX. Uit de Bijv. de 

ab. fusca Dann. Voorvls. geheel donker bestoven op 
een lichtere band langs de achterrand na. 

Agrotis segetum Schiff. Overal op licht en smeer 
VI—VII. Gewoon is de 

ab. nigricornis Vill. Voorvls. éénkleurig zwart. Ook 
in overgangen. 

Agrotis corticea Hbn. Op licht te Lob. en Emm. Op 
smeer Bijv, VI—VII. Hier ving ik de 

ab. obsoleta-fusca Tutt. Grondkleur bruingrijs of don- 
kergrijs, dwarslijnen geheel of gedeeltelijk verdwe- 
nen, vlekken duidelijk, grondkleur zonder donkere 
besprenkeling. 

Agrotis vestigialis Rott. Op bloeiende heide en Eupa- 
torium, Montf. VIII. Op smeer Bijv. VII, Emm. 
Mijn exx. zijn alle donkerder dan die ik uit de 
duinen en Amsterdam bezit. Ik ving in overg. de 

ab. violascens Heydm. Binnenrand en buitenveld, maar 
vooral de voorrand, mooi violetrose getint op licht- 
bruine ondergrond. Soms alleen de voorrand. Bijv. 

ab. olivacea Hart. De grondkleur, de vlekken en de 
overige tekening olijfkleurig. Montf. 

Agrotis exclamationis L. Overal talrijk VI—VII, 
vooral op lichten smeer. De rups als schadelijk 
in aardappelen aangetroffen. Ik ving de 

ab. unicolor Hbn. Grondkleur donker roodachtig bruin, 


161 


* 183. 


* 184. 


185. 


* 186. 


* 187. 


* 188. 


L. H. SCHOLTEN, 


ronde vlek ontbreekt, de andere vlekken duidelijk. 
Bijv., Lob. 

ab. rufescens Tutt. Voorvls. helder roodachtig grijs, 
met duidelijke lijnen en vlekken. Lob., Bijv. 

ab. brunnea Tutt. Grondkleur roodbruin, tekening 
zeer donker. Bijv. 

Rhyacia (Agrotis) ravida Schiff, (obscura Brahm.) 
Einde VI en begin VII 1935 ving ik een dozijn 
exx. dezer soort op smeer in de Bijv. Komt ook 
bij Emm. voor. Mijn exx. behoren meest tot de 
typonom. vorm met rode voorrand, die volgens 
Dr. Heydemann in Midden-Duitsland weinig 
voorkomt. Een paar exx. behoren tot de 

ab. bigramma Esp. Grijsbruin, zonder rode voorrand, 
ruimte tussen ronde en niervlek donker gevuld. 

Rhyacia simulans Hufn. Eenmaal in de Bijv. uit een 
struik geklopt. In Herw., Lob. en Emm. op licht 
gevangen, ook meermalen in huizen en gebouwen, 
VI. Af en toe ook weer in IX. 

Rhyacia saucia Hbn. Een paar exx. op smeer te Her- 
wen VIII, sporadisch ook bij Emm., Montf. 
(Dr. Janecke). 

Rhyacia birivia Schiff. (strigula Thnbg.) Gewoon op 
de zandgronden, waar Calluna groeit. Enkele 
malen ook op licht te Lob. Volwassen rupsen be- 
gin IV op Calluna vulgaris in de Bijv. Ze ge- 
bruikten geen voedsel meer en lagen vele weken, 
eer ze verpopten. 

Rhyacia festiva Schiff. (primulae Esp.) Overal op 
licht en smeer VI—VII. Ik bezit van deze soort 
de typonom. vorm, die bruin is met grijs wortel- 
veld en grijze vlekken. Verder de 

ab. primulae Esp. Grondkleur okergeel met duidelijke 
tekening, middencel donker gevuld. Overal. 

ab. congener Hbn. Geheel roodbruin met geelachtige 
vlekken, de ruimte er tussen niet donker gevuld. 
Bijv. 

ab. ignicola H. Sch. Grondkleur geel, met duidelijke 
tekening, zeer donkere vlek tussen ronde en nier- 
vlek. Bijv., Montf. 

ab. lamentanda Alph. Een lichte éénkleurig okergele 
vorm, die uit Siberie bekend is. Bijv. 

Rhyacia brunnea Schiff. Als rups in 't voorjaar op 
Lonicera in de Bijv., op Vaccinium in de Montf. 
heuvels. Komt op smeer. De meeste exx. behoren 
tot de 

ab. rufa Tutt. Grondkleur helder rood, zonder paars, 
ronde en niervlek geelachtig, de ruimte er tussen 
dikwijls niet donkerder dan de grondkleur. Bijv., 
Montf., Emm. 


* 189. 


* 190. 


* 191. 


24192: 


193: 


MELO: 


2195: 


si 196. 


* 197. 


198. 


* 199, 
* 200, 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 162 


Rhyacia baja F. Bijv. en Montf. Van de laatste vind- 
plaats ook reeds door Ver Huell vermeld. 
Rups in IV op Populus tremula gevonden. Op 
smeer VII—VIII. 

Rhyacia rubi View. Komt overal voor, op licht, smeer 
en bloeiende Eupatorium. In 2 gen. V en VIII— 
IX. Uit de Bijv. de 

ab. grisea Pfau. Grondkleur grijs, zonder rode tint. 

Rhyacia c-nigrum L. Overal in 2 gen. op licht, smeer 
en bloeiende planten, V—VI en VIII IX. Niet 
bepaald zz. is de 

ab. rosea Tutt. Grondkleur helder donkergrijs, rood- 
achtig getint. 

ab. nunatrum Esp. Grondkleur lichter, bruinachtig 
grijs. Lob. 

Rhyacia triangulum L. Overal, op licht, soms talrijk 
op smeer. (Bijv.) Rupsen in ‘t voorjaar op Prunus 
spinosa en Salix gevonden. 

Rhyacia ditrapezium Bkh. Tot nu slechts in 1 ex. op 
smeer in de Bijv. Kan vooral op smeer licht met 
de vorige soort verward worden. 

Rhyacia plecta L. Gewoon op licht en smeer, ook op 
Eupatorium, V. en VII—VIII. Te Lob. ving ik 
in beide gen. de 

ab. anderssoni Lampa. Voorvls. zwartachtig violet. 

Rhyacia umbrosa Hbn. Niet zz. in deze streek. Ge- 
vangen op licht, maar vooral op bloeiende Car- 
duüs en Eupatorium, VIII. 

Rhyacia xanthographa Schiff. Overal. Rups in V 
talrijk op gras gevonden in de Montf. heuvels. 
Laat zich ook gemakkelijk met Prunus spinosa 
opkweken. Vlinder op licht en smeer VIII—IX. 
Komt ook graag op bloeiende Calluna. Niet zz. 
is de 

ab. budensis Frr. Grondkleur grijs. Herw., Lob., 
Montf. 

ab. rufa Tutt. Grondkleur donkerrood of kastanje- 
bruin. Vindplaats als de vorige. 

Rhyacia putris L. Talrijk op licht, Herw., Lob. 
Bijv. VI. 

Rhyacia castanea Esp. Volgens mededeling van 
Lempke bevindt zich een ex. dezer soort in 
de coll. Dr. Prince, dat bij de Montf. gevan- 
gen is. 

Rhyacia augur F. Overal op licht en smeer, VI—VII. 

Eurois (Agrotis) prasina F, Op stammen in de Bijv. 
23-VI. Meermalen vleugels gevonden in de Bijv. 
Montf. Ook te Emm. gevangen. Talrijk op smeer 
in de heuvels begin VI. Jonge rupsen niet zz. ge- 


163 


* 201. 


* 202. 


203. 


204. 


* 205. 
* 206. 


L. H. SCHOETEN 


sleept van Vaccinium myrtillus in de heuvels, 
nazomer. Volwassen in V op deze plant en op 
Rubus. Uit met Salix doorgekweekte rupsen een 
kleinere 2e gen. in XI. Ik bezit de 

ab. lugubris Petersen. Grondkleur gelijkmatig bruin- 
grijs, geringe sporen van groene of witte tekening. 
Beschreven uit Estland. 

ab. viridior Spuler. Grondkleur sapgroen (helder 
groen) in plaats van geelgroen. Bijv., Montf. 

ab. albimacula Horm. Grondkleur een mengsel van 
donker- en lichtgrijs, de vlek achter de niervlek 
zuiver wit of grijs gevuld. Bijv., trf. 

Eurois occulta L. Jonge rupsen talrijk van Vaccinium 
gesleept in VIJI—IX. Volwassen eind IV en V 
op dezelfde plant. In de Monf. heuvels de vlinder 
gewoon op smeer eind VI en VII. Ook uit Bijv. 
en bij Emm. Uit het Montf. gebied bezit ik de 

ab. passetii Th. Mieg. Bijna zwart met lichte dwars- 
banden. Warren zegt in Seitz, Bnd. III, dat 
passetii en implicata dezelfde vormen zijn, maar 
in het Suppl. blz. 87. “zeggen Dromen 
Dr. Draudt, uitdrukkelijk, dat het twee afzon- 
derlijke aberr. zijn. Niet zz., ook in overgangen. 

Cerastis (Pachnobia) rubricosa F. Montf., Bijv. en 
Didam. Niet zz. in de 2e helft van IV op katjes. 
Ik kweekte de rupsen a.o. met Galium en kreeg 
daarvan de vlinders reeds in Januari. De kweek 
is alleen om de fraaie rups reeds de moeite waard. 
Onder de type komt voor de 

ab. rufa Hw. Grondkleur helder rood met rose franje. 

Orthosia (Ammoconia) caecimacula Schiff. Van deze 
soort, die ik reeds jaren tevergeefs in het heuvel- 
gebied zoek, ving Dr. Janecke uit Emmerich een 
aantal exx. op smeer bij de Montf. op 12-IX-36. 
Alle zijn zeer licht van tint. 

Mythimna (Mesogona) oxalina Hbn. Ver Huell 
vermeldt deze soort in DI. I der Bouwstoffen op 
blz. 20 onder No. 332 en geeft op pag. 264 als 
vindplaats Montferland op. Later werd het voor- 
komen in ons land in twijfel getrokken, tot ze in 
1910 bij Valkenburg teruggevonden werd. (T. v. 
Er DIEEIVM M9 ME pag: SOC) Intl Avans 
een ex. op licht te Meerssen, 16-X. (Nat. Maand- 
blad, No. 11, 1934) Ik meen daarom de soort hier 
te moeten vermelden. 

Naenia typica L. Herw., Bijv. en Lob., op smeer en 
bloeiend gras, VI—VII. 

Triphaena (Agrotis) pronuba L. Een der gewoonste 
Noctuïden, op licht, maar vooral op smeer, 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 164 


ab. 
ab. 
ab. 
ab. 


VI-X. In ‘t voorjaar op allerlei Gramineeën als 
rups te vinden. De typonom. vorm is bleekgrijs, 
niet gewoon. Daarnaast komen de volgende aberr. 
min of meer talrijk voor : 

ochrea Tutt. Grijsachtig okergeel, bijna éénkleurig. 
Lob., Bijv. 

ruja Tutt. Voorvls. en thorax roodachtig oker- 
kleurig, bijna éénkleurig. Lob., Bijv. 

innuba Tr. Lichaam en voorvls. donkerbruin, één- 
kleurig. Bijv. 

nuba Kaiser. Als ochrea, maar de niervlek als een 
donkere, meestal zwartbruine vlek afstekend. Bijv. 


* 207. Triphaena fimbriata Schreber. (fimbria L.) In IV 


ab. 
ab. 
ab. 


en begin V als rups in de Bijv. gevonden op Salix 
en Prunus spinosa, in de Montf. heuvels op Vac- 
cinium myrtillus. Ze laten zich zonder moeite ver- 
der kweken. Vlinders hiervan in VI. De soort 
komt ook bij Emm. voor. 

Uit de Bijv. bezit ik de 
virescens Tutt. Licht grijsachtig groen. 
brunnea Tutt. Diep roodbruin. 
obscura Lenz. Voorvls. donker, zonder lichte con- 
trasten (behalve golflijn), in verschillende kleur- 
vormen. 


208. Triphaena janthina Schiff. Enkele malen op licht te 


Lob. en Emm., VIII. 


* 209, Triphaena orbona Hufn. De soort met donker costaal- 


vlekje. Deze en de volgende soort en haar syno- 
niemen worden nogal eens met elkaar verward. 
Volgens Lempke moeten ze genoemd worden, 
zoals ik het hier doe. 

Ver Huell vermeldt deze soort in de Bouw- 
stoffen van Montf. Een enkele maal bij Emm., 
Bijv. en Montf. op smeer in VI—VII. 


* 210. Triphaena comes Hbn. Niet zz. Komt op licht en 


ab. 
211. Eue 


smeer, VI—VII. In 't voorjaar als rups op allerlei 
planten en heesters: Salix, Crataegus, Prunus, 
Urtica en Lamium. Ik kweekte de 


. ochrea Tutt. Voorvls. okergeel. Lob. 
. grisea Tutt. Voorvls. donkergrijs. Lob., Herwen. 
. prosequa Tr. Roodbruin, duidelijk getekend. Lob, 


Herw. 

adsequa Tr. Voorvls. lichtgrijs. Lob., Herw. 
retagrotis (Agrotis) agathina Dup. Van deze 
interessante soort ontdekte ik in het begin van 
Mei 1937 de rupsen in de Montf. heuvels. Ik 
sleepte een aantal jonge rupsen van Calluna vul- 
garis, waaraan ze in dit stadium ook overdag te 
vinden zijn. Aanvankelijk dacht ik twee mij on- 


165 


2212; 


=213. 


HAE 


215. 
2116. 


PAT 


BR. TR SEHOEREN;, 


bekende soorten gevonden te hebben, een groene, 
geelgestreepte en een bruine. Bij het verder kwe- 
ken bleek echter al spoedig, dat het één soort 
was: de groene rupsen veranderden de een na 
de andere in bruine. 

Zekerheid omtrent de soort kreeg ik, toen ik 
kort daarna bij Rudolf Boldt in Wyler 
dezelfde rupsen zag, die hij van Heumensoord had 
meegebracht. Zijn voorspelling, dat er wel niet 
veel van de dieren terecht zou komen, kwam 
precies uit. Van meer dan honderd rupsen heeft 
het er geen enkele tot pop gebracht. Dezelfde er- 
varing had Boldt vroeger reeds opgedaan. Hoe 
zorgvuldig ik ze gedurende de maand Mei ook 
verzorgde, ze stierven successievelijk alle aan een 
besmettelijke ziekte. Ze aten niet meer, werden 
flets en doorzichtig, wat op het spoedig naderend 
einde wees.*) 

Begin VI heb ik met de lantaarn nog enige 
rupsen gevonden, die spoedig ter verpopping 
wegkropen. Maar ook hiermee had ik geen ge- 
luk. Door een onvoorzien toeval verdronken ze 
me alle. 

De meeste rupsen vond ik op een plek met hei 
en jonge dennen. Op de wegen langs en door dit 
bos waren ze niet zz. Buiten deze plek vond ik 
hier en daar nog een enkele. 

Barathra (Mamestra) brassicae L. Overal VI—VIII. 
Bij Emm. de 

ab. scotochroma Röb., die een zwarte, melanistische 
vorm is. Grondkleur sterk verdonkerd. 

Scotogramma (Mamestra) trifolii Rott. Overal in 
twee gen, V en VII—VIII. Op licht en smeer. 

Polia (Mamestra) contigua Schiff. Bijv. en Montf. 
In sommige jaren talrijk als rups op Vaccinium 
myrtillus. Ook gevonden op Sarothamnus vulgaris 
en Epilobium. Als vlinder op stammen en veel op 
smeer, V— VI. 

Polia genistae Bkh. 2 exx. op licht te Herw. en Lob., 
1 op smeer bij Montf. en enkele bij Emm. V—VI. 

Polia thalassina Rott. Op licht te Herw. Gekweekt 
a.o. met Plantago. In de Bijv. als rups op, als pop 
onder Betula. De vlinder niet zz. op smeer. Bijv. 
en Montf. De gekweekte exx. uit Herwen be- 
hoorden alle tot de 

ab. achates Hbn. Voorvls. bijna éénkleurig roodbruin. 
Komt ook in de Bijvank voor. Hier gevangen de 

ab. humeralis Haw. Grijsbruin, zonder rode tint. 

Polia dissimilis Knoch. Overal, op licht en smeer, in 


*) Noot bij de corr. In Augs 1938 kreeg ik uit de enige rups, die ik 
in VI vond, inderdaad de vlinder. 


* 218. 
7 219% 


220. 


221 


222. 


223. 


0224 


225 


226. 


ur, 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 166 


2 gen. en V en VIII. Te Herw. en Lob. ving ik de 
ab. confluens Ev. Zwartachtig bruin, tekening slechts 
even aangeduid. 

Polia persicariae L. Zeer gewoon, soms talrijk op 
licht, VI—VII. Rups in de nazomer op velerlei 
planten aangetroffen. Af en toe de 

ab. unicolor Stdgr. Niervlek donker, zonder wit. Lob. 

Polia oleracea L. Overal gewoon, op licht en smeer, 
in 2 gen. V en VIII. Niet zz. de 

ab. rufa Tutt. Grondkleur helder roodbruin, zonder 
de donkere tint van de typische vorm. 

Polia pisi L. Als rups geregeld op‘ Vaccinium en 
Sarothamnus, Bijv. en Montf. VIII—IX. Vlinder 
VI—VII, op smeer. Ik kweekte de 

ab. rufa Tutt. Helder rood, tekening onduidelijk, be- 
halve de lichte golflijn. Montf. 

ab. splendens Stephs. Roodbruin, bijna éénkleurig, 
witte golfliin duidelijk. Montf. e.l. 

Polia nana Hfngl. (dentina Esp.) Overal, veel op 
boomstammen in de bossen, en op smeer. 2 gen. 
V—VI en VII—VIII. Ik bezit de 

ab. leucostigma Haw. Grondkleur witachtig grijs. 
Overgang uit de Bijv. 

ab. ochrea Tutt. Grondkleur der voorvls. okerachtig 

Pons Over Bis 

Polia serena Schiff. Ongeregelde verschijning op licht 
te Lob. Op stammen Montf. VI. 

Polia spinaciae View. (chrysozona Bkh.) Herw., Lob. 
en Emm, op licht, VII—VIII. In de laatste jaren 
hier niet meer waargenomen. 

Harmodia (Dianthoecia) rivularis F. (cucubali Fuessl.) 
Elk jaar in enkele exx. op licht te Herw., Lob. 
en Emm. De rups vond ik jong in de zaaddozen 
van Coronaria Floss cuculi, VII. Hieruit nog de- 
zelfde nazomer de vlinder. 

Harmodia bicruris Hfngl. (capsincola Hbn.) In tegen- 
stelling met de vorige komt deze soort hier zelden 
op de lamp af. Toch is ze niet zz. Waar de 
voedselplant der rups, Melandrium album, groeit, 
vind ik in de zaaddozen hiervan steeds talrijk de 
rups, V—VI en VII—VIII. De poppen der 2e 
gen. overwinteren bij mij steeds. Lob. Montt., 
Emm. 

Harmodia compta Schiff. Herwen, Lob. Enkele exx. 
op licht gevangen, VI en ook nog een ex. 4-IX-34. 

Aplecta (Mamestra) advena Schiff. Eind VI, begin 
VII op smeer in de Bijv. en de Montf. heuvels. 
Van de laatste plaats ook reeds in de Bouwst. 
vermeld. Komt ook bij Emm. voor. 


167 


L. H. SCHOLTEN, 


* 228. Aplecta tincta Brahm. 5 exx. op smeer in de Bijv. 


VI-VN. 


* 229, Aplecta nebulosa Hfngl. Overal aangetroffen, op licht, 


stammen, maar vooral op smeer, VI—VII. Rups 
zit overdag soms op stammen. Uit de Bijv. de 

ab. bimaculosa Esp. Donker grijs met zwarte teke- 
nin 


* 230. Pachetra (Mamestra) fulminea F. (leucophaea View.) 


In de Bijv. en 't heuvelgebied niet zz., dikwijls 
op stammen zittend. Veel op smeer, eind V, begin 
VI. Uit de Bijv. de 

ab. quadrimaculata Kujau. Onder de ronde en nier- 
vlek een grote zwarte vierhoekige vlek. 


* 231. Tholera (Epineuronia) popularis F. Talrijk op licht 


en bloeiende planten in VIII te Herw., Lob., Bijv. 
en Emm. 


* 232. Tholera cespitis F. Tot nu toe alleen op licht gevan- 


gen te Emmerich, VII. 


233. Trichoclea (Mamestra) albicolon Hbn. Alleen te Lob. 


en Emm. zz. op licht en bloemen in V—VI. 


* 234. Monima (Taeniocampa) gothica L. Deze, evenals de 


andere Monima-soorten, behalve M. opima H,, 
heb ik grotendeels in het voorjaar op bloeiende 
Salix-katjes aangetroffen, Al naar de weersom- 
standigheden kan men ze daarop vinden vanaf 
half Maart tot einde April. De gunstigste tijd is 
in de regel de eerste helft van April. Ze komen 
ook op smeer, maar met stroop heb ik tot nu toe 
weinig succes gehad, misschien, omdat ik smeerde 
in de nabijheid van de katjes. Met licht zijn ze 
ook te krijgen, maar daarvoor moet men gunstig 
wonen. 

M. gothica L. komt in "t gehele gebied voor, 
het meest wel in de bossen op de zandgrond. De 
meeste exx. behoren tot de typonominale vorm. 
Niet zz. is de 

ab. pallida Tutt. Grondkleur licht witachtig grijs. 
Didam, Bijv. Verder: 

ab. rufescens Tutt. Grondkleur licht roodachtig grijs. 
Did., Bijv. 

ab. taeniata Lenz. Met opvallend lichte band voor de 
golflijn. Bijv. 

ab. askoldensis Stdgr. Grondkleur meer violetgrijs. 
Volgens Warren in Seitz, bekend uit Amoer- 
land en Japan. Bijv. 

ab. hirsuta Warren. Door den auteur nieuw beschre- 
ven in Seitz, III, blz. 90. Voorvls. grijs, donker 
bestoven, met zwak rode tint, dwarslijnen zwart, 
gothica-vlek in tweeën gebroken. Bijv. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 168 


ab. pallida T. + ab. reducta Lenz. Bij de laatste ont- 
breekt de wortelhelft van de zwarte gothica-vlek. 
Bijv. 

ab. pallida T. + ab. obsolescens Lenz. Bij de laatste 
is de tekening onduidelijk, behalve de zwarte 
gothica-vlek. Bijv. 

ab. pallida T. + ab. taeniata Lenz. Bijv. 

ab. brunnea Tutt. Diep roodbruin, vaak purperkleurig 
getint, tekening normaal. Bijv. 

* 235. Monima munda Esp. Komt ook in 't gehele gebied 
voor, maar is minder algemeen. In Mei-Juni ver- 
bergen de rupsen zich overdag in de schorsreten 
van eiken. Laat zich gemakkelijk met Pirus kwe- 
ken. Een der vroegste Monima’s. De typonominale 
vorm is de meest voorkomende. Een paar maal 
ving ik de 

ab. immaculata Stdgr. Zonder zwarte voorrandsvlek- 
ken. Ook in overg., evenals de 

ab. grisea Tutt, waarvan de grondkleur donkergrijs 
is, zonder bruin of geel. Beide in de Bijv. 

* 236. Monima populi Strôm. Door 't gehele gebied, maar 
nooit talrijk. Als vlinder ook heel vroeg. De rups 
einde V en VI gevonden op Populus tremula in 
de Bijv., en op de stammen van Populus canaden- 
sis Mchs. bij Lob. De typonom. vorm is de meest 
voorkomende. Ik bezit 1 ex. van de 

ab. intermedia Steph. Donker grijsbruin, Bijv. W a r- 
ren veronderstelt, dat deze ab. het meest bij de 
2 2 voorkomt. Toevallig is mijn ex. een 3. 

ab. obsoleta Tutt. De lichtste en minst getekende vorm. 
In trf. Bijv. 

* 237. Monima miniosa F. In 't geheel vond ik van deze 
soort 4 exx. in de Bijv, alle op katjes. Eind V 
vond ik in de Bijv. een aantal jonge rupsjes op 
Quercus, waarop ze gezellig leefden. Bij Emm. 
is de soort niet bepaald zz. Ver Huell ver- 
meldt ze van Montf. 

* 238. Monima stabilis View. De meest gewone der Moni- 
ma's. Schijnt wel de langste vliegtijd te hebben, 

_ want meermalen vond ik nog ver in VI deze 
vlinder. Rups op loofhout in VI. De type, die 
roodachtig grijs is, met min of meer rode bestui- 
ving, komt het meest voor. Niet zz. is de 

ab. pallida Tutt. Lichtgrijs, dikwijls met okergele tint. 
Verder ving ik 

ab. obliqua Vill. Donkergrijs met duidelijke tekening. 
Een mooie ab. waarvan ik 1 ex. in de Bijv. ving. 

ab. rufa Tutt. Helder rood. Niet gewoon. Ook in trf. 

* 239, Monima pulverulenta Esp. Alleen in het bosrijk ge- 


169 


ab. 
ab. 


L. H. SCHOLTEN, 


deelte gevonden, daar dikwijls zeer talrijk. Rups 
V—VI op eik. De typonom. vorm de meest voor- 
komende. Niet zz. is ook de 

pusillus Haw. Dof grijs, zonder rood. Ook in 
overg., evenals de 

rufa Tutt. Helder rood of rose. Alles Bijv. 


* 240. Monima incerta Hfngl. Deze variabele soort is ner- 


ab. 
ab. 


ab. 


ab. 


ab. 


gens zz. Het meest gevonden in de bossen. Naast 
de type, die gewoon is, komt niet zz. voor de 
fuscata Haw. Grondkleur der voorvls. helder 
zwartachtig. Bijv. 

subcarnea Warren. Grijsachtig vleeskleurig met 
diepbruine middenband. Door Warren nieuw be- 
schreven in Seitz, III, blz. 92. Bijv. 1 ex. 
coerulescens Tutt. Grondkleur der voorvls. licht 
blauwgrijs met donkere middenband. Bijv, 1 ex. 
Verder in overgangen de 

pallida Lampa. Grondkleur witachtig grijs, fijn 
gestreept. 2 exx. Bijv. 

ab. atra Tutt. Dof roetzwart, éénkleurig. 2 exx. 
Bijv. 

ab. rufa Tutt. Eénkleurig helder rood. 1 ex. Bijv. 
type + subcarnea Warren. 2 exx. Bijv. 


* 241. Monima opima Hbn. Deze is wel de zz. Monima in 


het gebied. Ik vond slechts 2 exx., beide 9 2, 
zittend op heide, en op gras tussen heide, resp. 
Montf. 12-V en Bijv. 4-V. Beide waren pas uit- 
gekomen. Van het tweede kreeg ik een aantal 
onbevruchte eieren. Opmerkelijk is de late ver- 
schijningsdatum van beide exx., daar meestal een 
vroegere vliegtijd opgegeven wordt. 

In begin-V 1937 vond ik in de Montf. heuvels 
een vers legsel eieren, dat door zijn helder geel- 
witte kleur sterk tegen de donkere heistengels af- 
stak. Het waren ongetwijfeld Monima-eieren, die 
na enkele dagen de bekende paarse tint kregen. 
Ze kwamen ook geheel overeen met de onbevruch- 
te eieren, die ik een paar jaar geleden kreeg. Zon- 
der twijfel had ik dus de lang begeerde eieren van 
opima. Helaas, na enkele dagen begonnen de jonge 
rupsjes te verkleuren en stierven. Een klein ge- 
deelte overleefde nog de eerste vervelling. Hoewel 
ik die nog op wilg heb ingebonden, is er geen 
enkele door gekomen. 

Daar ook de Emmericher heren, die veel op 
katjes verzamelden, de soort nooit aantroffen, meen 
ik te mogen aannemen, dat deze in mijn gebied 
pas in 't begin van V verschijnt en een heidedier is. 


* 242. Monima gracilis F. Rups gevonden bij Lob., inge- 


122: 


244. 


245. 
Li 246. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 170 


sponnen op Lysimachia vulgaris L. en op Salix. 
Typonom. vorm gewoon. Verder de 

ab. pallida Steph. Witachtig, zonder noemenswaardige 
donkere beschubbing. 1 ex. Bijv. Daar eveneens 
l ex. van de mooie 

ab. rosea Tutt. Licht roodachtig, zonder zwarte 
schubben. 

Cerapteryx (Chareas) graminis L. Herw., Lob., Bijv, 
Emm. Op licht in VIII, op gras zittend in de 
Montf. heuvels. Van de laatste behoort 1 ex. 
tot de 

ab. ruficosta Tutt. Voorvls. grijs, met rode voorrand. 
In trf. Verder 1 ex. tot de 

ab. albineura Bsd. Voorvls. met tot de achterrand 
doorlopende geelwitte aderen, die door zwarte 
lengtestrepen omzoomd zijn. 

Hyphilare (Leucania) lithargyria Esp. Gewone ver- 
schijning op licht te Herw., Lob. en Emm. Op 
smeer in de Bijv., V—VII. Ik ving de 

ab. ferrago F. Grondkleur geheel rood. Lob. 

ab. grisea Haw. Grijs, zonder geelrode tint. Tekening 
duidelijk. Lob. 

Hyphilare albipuncta F. 1 ex. op licht te Lob. VIII. 

Hyphilare l-album L. Eerst in de laatste jaren in een 
zevental exx. op licht te Lob. en op smeer in de 
Bijv. gevangen. VI en IX—X. Bij Emm. niet 
bepaald zz. 


* 247. Sideridis (Leucania) comma L. Nergens zz., op licht 


248. 


* 249, 


250. 


en smeer, VI—VII. 

Sideridis impura Hbn. Herw., Lob. Emm. Niet zz. 
Rups in V op gras gevonden. Vlinder in VII 
talrijk op bloeiend gras bij Lob. 

Sideridis pallens L. De gewoonste soort, op licht, 
smeer en bloeiende planten, in 2 gen. VI en 
VIIT-VIII. Gewoon is de 

ab. ectypa Hbn. Voorvls. roodachtig. 

Sideridis obsoleta Hbn. Op licht te Herw. Lob. en 
Emm. In VIII en IX-'34 de rups talrijk op Phrag- 
mites communis L. in de Bijland bij Lob. Over- 
dag verborgen ze zich in dorre rietstoppels, soms 
4 tot 5 bij elkaar, die evenwel, ondanks de grote 
hoeveelheid excrementen, niet vuil werden. Vroeg 
in het volgend voorjaar vond ik, eerst de rupsen, 
later de poppen, in de stoppels, waarin ze de 
winter hadden doorgebracht. Na de winter vond 
ik telkens slechts 1 rups of pop in een stengel, 
die voor de verpopping eerst door een vliesje 
wordt afgesloten. Vlinder V—VI. Enkele exx. 
vormen een sterke overgang naar de 


171 


251. 


1252; 
253. 


254. 


2255, 


* 256. 
257. 


258. 


1259; 


* 260. 


* 261. 


* 262. 


263. 


EH SCHOLTEN, 


ab. nigrostriata Tutt. Sterke zwarte beschubbing 
tussen de aderen en langs de middencel. Lob. 

Sideridis pudorina Schiff. (impudens Hbn.) In Lob. 
1 ex. op licht gevangen, in de Bijv. enkele op 
smeer, einde VI, begin VII. 

Cucullia umbratica L. Op licht en bloemen, overal, 
maar niet talrijk, V—VIL _ 

Cucullia scrophulariae Cap. Als rups meermalen in 
VII op Scrophularia nodosa L. aangetroffen bij 
Lob., in de Bijv. en vooral bij Montf. 

Brachionycha sphinx Hufn. Alleen waargenomen bij 
Emm., op licht en stammen, XI. Niet zz. 

Aporophyla nigra Haw. Ik ving 4 exx. dezer soort 
op smeer in de Bijv., 24-IX-35. Dr. Janecke 
ving 1 ex. op smeer 18-IX-36, in de Montf. 
heuvels. 1 ex. 3-X-36 bij Emm. Al deze exx. be- 
behoren tot de 

ab. seileri Fuchs. Geheel zwart, zonder bruin. 

Lithophane (Xylina) semibrunnea Haw. Een 10-tal 
exx. op smeer in de Bijv. begin X-35. Ook bij Emm. 

Lithophane socia Rott. 1 ex. op Salix-katjes, begin 
IV, te Elten, op Duits gebied, dicht bij de Bijv. 
Ook te Emm. gevangen. 

Lithophane ornithopus Rott. 1 ex. op smeer te Her- 
wen, 19-IX. Door Ver Huell in de Bouwst. 
van de Montf. vermeld onder de naam van Xy- 
lina Rhizolita W. W. 

Lithophane lamda F, Eveneens in 1 ex. gevonden, op 
een boomstam zittend, midden-III, Bijv. Het ex. 
behoort tot de 

ab. zinckeni Tr. Veel bonter dan de type. 

Xylina (Calocampa) vetusta Hbn. Op licht te Herw., 
IV. Op katjes meermalen in de Bijv, IV. Enkele 
exx. op smeer aldaar in IX. De prachtige rups 
a.o. gekweekt met Iris. Rupsen ook op grassen 
gevonden in VI. 

Dichonia (Xylocampa) areola Esp. Niet bijzonder zz. 
Op licht te Herw., op stammen te Babberich, Did., 
Bijv. en Montf. Ook uit katjes geschud. Rupsen 
in V op Lonicera gevonden. 

Meganephria (Miselia) oxyacanthae L. Rupsen in V 
gevonden op Prunus spinosa L. te Babb. en in 
de Bijv. te Herw. op P. domestica. Vlinder tal- 
rijk op smeer in de Bijv. IX—X. 

Crino (Hadena) satura Schiff. (porphyria Esp.) 1 ex. 
op bloeiende Eupatorium bij het Klein-Peeske, 
26-VIII. Dr. Janecke smeerde een paar jaar 
later in de nabijheid, speciaal om deze soort te 
krijgen. Ze waren talrijk aanwezig. Begin IX-37 


264. 


* 265. 


* 266. 


* 267. 


É 268. 


269. 


* 270. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 172 


2 exx. op een andere plaats in de heuvels, even- 
eens op smeer. 

Crino adusta Esp. Kwam in IX-24 talrijk als rups 
voor op Calluna in de Bijv. Dr. Janecke 
sleepte een rups van Vaccinium in de heuvels. 
Op smeer ving ik 2 vlinders in VI-37, Montf. 

Agriopis (Dichonia) aprilina Hbn. Talrijk op smeer 
Bijv., IX-X-35. 

Dryobotodes (Dryobota) protea Esp. Als rups in VI 
uit eik geklopt te Didam en Bijv. Zeer talrijk op 
smeer in de Bijv. IX-X-35, in de typonom. vorm, 
en ook veel als 

ab. variegata Tutt. Zwart en roodachtig, met wit- 
achtige binnenrand, vlekken en franjeveld. 

Eupsilia (Scopelosoma) satellitia L. Overal, maar 
vooral in de bossen. Als rups in VI op Quercus 
en Corylus. Als vlinder niet zz. op smeer in X en 
in t voorjaar, dan ook op katjes. Ik ving in de 
Bijv. de 

ab. rufescens Tutt. Grondkleur der voorvls. rood of 
roodgeel. 

ab. frabanta Huene. Niervlek en punten wit. 

ab. brunnea Lampa. Voorvls. roodbruin. De type, die 
grijs is, komt ook niet zz. voor. 

Conistra (Orrhodia) erytrocephala F. Vele exx. op 
smeer, Bijv., einde IX—X. Ook bij Emm. Behalve 
de typonom. vorm, niet zz. de 

ab. pallida Tutt. Grondkleur lichtgrijs. 

ab. glabra Hbn. Grondkleur donker, meer violetbruin, 
lichte voorrand, vlekken en lijnen. 

Conistra vau-punctatum Esp. Door Ver Huell in 
de Bouwst. vermeld als Cerastis silene W. V. van 
Montf. Coldewey ving deze soort in Doetin- 
chem. Het voorkomen in dit gebied lijkt me dus 
niet twijfelachtig. 

Conistra vaccinii L. In de bossen talrijk op smeer, 
vanaf IX tot laat in de herfst en weer in het voor- 
jaar. Dan ook veel op katjes. Zoals bekend is, 
varieert de soort sterk. Om de aberr. vormen te 
leren kennen, die in de Bijv. voorkomen, heb ik 
in de herfst van 1935 een groot aantal exx. van 
vaccinii gevangen en door Dr. Heydemann 
laten nazien, ook om zekerheid omtrent mijn ligula- 
determinatie te krijgen. Dr. H. schreef me, dat 
sommige ligula-vormen moeilijk van die van 
vaccinii waren te onderscheiden, vooral omdat om- 
trent het genitaliën-onderzoek der beide soorten 
nog weinig positiefs bekend is. Hij zal gaarne ma- 
teriaal voor dit onderzoek ontvangen. 


173 


an. 


ab. 
ab. 


ab. 
ab. 
slop 


ab. 


ab. 
ab. 


L. 'H. SCHOLTEN, 


Mijn ruim 100 exx. dezer soort heeft hij als 
volgt gedetermineerd : 
de typonom. vorm, éénkleurig roodbruin, gewoon. 
ochrea Tutt. Grondkleur okergeel, met roodachtige 
dwarslijnen. In enkele exx. 
mixta Stdgr. Voorvls. in 't midden en voor de 
achterrand met licht okergele dwarsbanden, aderen 
licht. Komt veel voor. 
glabroides Fuchs. Roodbruin, voorrand lichter, 
vlekken en gewaterde band geel. Evenmin zz. 
spadicea Hbn. Grondkleur roodachtig of kastanje- 
bruin met donkere dwarslijnen. Zeldz. 
sujjusa Tutt. Middenveld zwartachtig grijs of 
leikleurig verdonkerd, wortel- en franjeveld rood- 
bruin. Zeldz. 
obscura Tutt. Gehele voorvls. zwartachtig grijs, 
of grijsachtig met lichte aderen en verdere teke- 
ning. Enkele exx. 
fusca Lenz. Voorvls. zwartachtig bruin zonder 
lichte banden. Zeldz. 
mixta-grisea Lenz. Als mixta, maar met grijs 
middenveld. Niet zz. Een groot aantal exx. vorm- 
den overgangen naar deze aberraties. 


Conistra ligula Esp. Tegelijk met de vorige op smeer, 


ab. 


maar zz. C. ligula verschijnt wel een maand later 
dan de vorige soort. 

De diepbruine typonom. vorm heb ik niet ge- 
vonden. De 5 exx., die ook Dr. H. voor ligula 
hield, behoorden alle tot de 

polita Hbn. Donker tot zwartbruin, zonder rood of 
lichtbruin, met grijsachtig witte golflijn. Bijv., 
Emm 


Conistra rubiginea F. Op smeer in de Bijv. X—XI. 


In ‘t voorjaar op katjes. De rupsen laten zich ge- 
makkelijk opkweken met Pirus malus L. 


. Omphaloscelis (Anchoscelis) lunosa Haw. Dr. Ja- 


necke ving 7-X-36 een ex. bij Emm. 


Spudea (Orthosia) ruticilla Esp. Vanaf midden III 


ab. 
ab. 


ab. 


ab. 


niet zz. Behalve de type de 

castanea Warren. Roodbruin, alle tekening min 
of meer onduidelijk. 

grisea Warren. Grijs, zonder rode tint, tekening 
niet scherp. Een groot deel der vlinders behoort 
hiertoe. 

rufo-variegata Dann. Grondkleur roodachtig, mid- 
denveld van de voorvls. breed zwartbruin, ook de 
andere velden bont getekend. Zz. 

unicolor Heinrich. Zowel grijze als rode exx., bij 
welke alle tekening verdwenen is, op de flauw 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. Liz 


donkere niervlek na, en een geringe aanduiding 
van de donkere bestuiving van de golflijn bij de 
voorrand. 

ab. dilutior Heinrich. Zowel grijze als rode exx. met 
flauwe tekening, de scherp. geknikte dwarsstreep 
echter nog duidelijk. 

* 275. Amathes (Orthosia) lychnidis F. (pistacina F.) Over- 
al, IX en X, op licht en smeer. Het meest aange- 
troffen op smeer in de Bijv. Dr. Heydemann 
geeft de voorkeur aan de naam lychnides F., in 
tegenstelling met Warren in Seitz III. 

Van deze sterk aberrerende soort bezit ik, alles 
Bijv., de 
ab. pistacina F. Roodachtig okergeel, scherp getekend. 
Niet zz. 
ab. rubetra Esp. Als de volgende, maar de uiterste 
voorrand wit. Niet zz. 
ab. ferrea Haw. Helder rood, van de tekening alleen 
4 streepjes aan de voorrand en 2 donkere strepen 
in plaats van de ronde en niervlek, of ook deze 
tekening geheel ontbrekend. 
ab. obsoleta Tutt. Licht roodachtig okergeel, éénkleu- 
DE 772: 
ab. serina Esp. Licht grijsachtig okerkleurig, scherp 
getekend. 
ab. pallida Tutt. Grondkleur licht grijsachtig oker- 
kleurig, of geelachtig, tekening onduidelijk. 
ab. brunnea Tutt. Bruinachtig geelrood, met duidelijke 
voorrandsvlekjes, ronde- en niervlek, zonder lichte 
aderen. 
Verder overgangen naar de 
ab. canaria Esp. Grondkleur zwartachtig, dwarslijnen 
en vlekken geelachtig. Zz. 
ab. silesiaca Schultz. Voorvls. zwart verdonkerd, 
dwarslijnen en aderen bleekgeel, achtervls. zwart- 
grijs. Zz. 
Ten slotte nog een aantal exx. van een nog 
niet beschreven kleuraberratie. 

* 276. Amathes lota L. Gewoon, als rups veel op Salix in 
V. De rups ligt lang ingesponnen, eer ze verpopt. 
De vlinder in IX, op licht en smeer. In min of 
meer sterke overgangen de 

ab. rufa Tutt. Roodachtige tint in plaats van grijze. 
Lob., Bijv. 

* 277, Amathes macilenta Hbn. Niet zz. op smeer in de Bijv. 
in de herfst van 1935. Meermalen smeerde ik in 
een beukenlaan, om deze soort te krijgen, steeds 
vergeefs. Op enige afstand van het bos kwamen 
ze wel op de stroop af. Dezelfde ervaring deed 


175 


* 278. 


2219. 


* 280. 


251 


* 282. 


283. 


284. 
* 285. 


Ep iss SCHOBWEN? 


ik op met Cosmia aurago F. Bij Emm. is deze 
soort ook gevangen. 
In overgangsvormen vond ik de 

ab. nigrodentata Fuchs. Voorvls. met twee scherp ge- 
tande dwarslijnen. 

ab. immaculata Gauckler. 

Amathes circellaris Hfngl. Meermalen uit Salix-katjes 
gekweekt, tegelijk met Cosmia-rupsen. Geregeld 
op smeer in de Bijv, IX—X. Hier de 

ab. macilenta Hbn. Voorvls. donkerbruin gewolkt, 
vooral langs binnen- en buitenrand. Achtervls. 
zwartgrijs. 

ab. ferruginea Esp. Roestkleurig. In overgangen de 

ab. nigridens Fuchs. Dwarslijnen sterk zwart en ge- 
tand. 

Amathes helvola L. In de bossen niet zz., in de Bijv. 
soms zeer talrijk op smeer, IX—X. Behalve de 
typonom. vorm, die niet zz. is, de 

ab. rujina L. Helder rood, met donkerder banden. 

2 exx. Ook in trf. 

ab. catenata Esp. Voorvls. roodachtig, scherp gete- 
kend, zwarte dwarsstreepjes tussen laatste dwars- 
lin en golflijn. 2 exx. 

ab. ochrea Tutt. Grondkleur groengrijs of oker- 
geel, goed ontwikkelde roodachtige dwarsbanden. 
Niet zz. 

ab. unicolor Tutt. Lijnen en dwarsbanden onduidelijk, 
bijna éénkleurig roodachtig. 2 exx. 

ab extincta Spuler. Grondkleur okergeel, onduidelijk 
getekend. 2 exx. 

ab. cinnamomea Fuchs. Voorrandsveld donkerbruin, 
sterk grijs bestoven, tekening onduidelijk. 2 exx. 

Cosmia (Xanthia) aurago F. Talrijk op smeer Bijv. 
IX-X-35.Ook bij Emm. gevangen. Hier een paar 
exx. met geheel éénkleurig violetrode voorvleugels. 

Cosmia lutea Ström, Zeer gemakkelijk uit Salix-katjes 
te kweken, later met Plantago. Lob., Montf., Emm. 
en Bijv. Hier ook veel op smeer, VIII IX. 

Cosmia fulvago Esp. De gewoonste soort, als rups in 

- Salix-katjes, als vlinder op smeer, VIII—IX. In 
de Bijv. ving ik de 

ab. flavescens Esp. Eénkleurig geel, zonder tekening, 
soms alleen de niervlek. 

Cosmia gilvago Esp. 2 exx., één van Herwen en één 
van Babb., IX. Ook enkele malen bij Emm. ge- 
vangen. 

Cosmia citrago L. Komt bij Emm. voor in IX. 

Amphipyra pyramidea L. Overal, meest op smeer 
VIII-IX. Als rups op allerlei loofhout gevonden, 
VI. 


* 286. 


287. 
288. 
* 289. 


* 290. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 176 


Amphipyra tragopoginis L. Overal, op licht en smeer 
VII—VIII. De rups vond ik ingesponnen op Tri- 
folium in VI. 

Stygiostola (Rusina) umbratica Goeze. Nergens zz., 
veel op smeer in de Bijv. en Montf. VI—VII. 
Mania maura L. Tot nu toe alleen zz. bij Emm. ge- 

vonden. 

Dipterygia scabriuscula L. Een paar maal op licht te 
Lob. Gewoon op smeer in de Bijv. en Montf. 2 
gen. V—VI en VII-IX. 

Parastichtis (Hadena) lithoxylea F. Lob., Emm. en 
Herw. op licht, Bijv. op smeer in VII. 


291. Parastichtis sublustris Esp. Op licht te Herw. en Lob., 


0292: 


293. 


2297 


935, 


=296; 


* 297, 


2298; 


op smeer Eltenbg. 

Parastichtis rurea F. De type op stammen en smeer, 
Bijv., op licht te Lob. en Emm. in VI. De meeste 
exx. behoren hier tot de 

ab. alopecuris Esp. Donker roodachtig bruin, niervlek 
donker geringd. 

Parastichtis monoglypha Hfngl. Overal talrijk, op 
licht en smeer. Als er op een ongunstige avond 
in VI of VII niets vliegt, is monoglypha toch 
present. Niet zz. komt voor de 

ab. infuscata B. Wh. Grondkleur zwartachtig, teke- 
ning tamelijk duidelijk. 

ab. obscura Th. Mg. Grondkleur der voorvls. donker- 
bruin, tekening minder duidelijk dan bij de type. 

Parastichtis lateritia Hfngl. Overal in het gebied, maar 
nooit talrijk waargenomen. Op licht en smeer VII. 
Met de typonom. vorm komt voor de 

ab. borealis Strd. Grondkleur donker, met duidelijke 
tekening. Ook in trf. 

Parastichtis sordida Bkh. Een enkele keer op licht te 
Herw., op smeer Montf. In de Bijv. thorax met 
vis. Ook bij Emm. Hier de 

ab. renardi B. Grondkleur licht, éénkleurig grijs. 

Parastichtis remissa Hb. (gemina Hbn.) Bonte vorm. 
Wortelveld grijsbruin, middenveld donkerbruin 
tot de donkere streep uit de tapvlek, daaronder 
licht, evenals de gewaterde band, ronde- en nier- 
vlek. Franjeveld donker. Niet zz. is de 

ab. submissa Tr. Als de typonom. vorm, maar de ge- 
waterde band niet zo licht. 

ab. obscura Hw. (gemina Hbn.) Eénkleurige vorm, 
donker grijsachtig zwart, vlekken zwak geringd, 
dwarslijnen en golflijn licht. Gewoon. 

Parastichtis unanimis Hbn. Lob. Herw. en Emm. op 
licht. In de Bijv. op smeer. VI. 

Parastichtis basilinea F. Talrijk op smeer en licht: 


177 


52997 
300. 


* 301. 


* 302. 


L. HL. SCHOLTEN, 


Herw., Lob., Emm., Bijv. en Montf., V—VI. 
Meermalen gevangen de 

ab. cinerascens Tutt. Asgrijs, zonder rood, vooral be- 
kend uit Noord-Engeland. 

Parastichtis scolopacina Esp. 2 exx. in de Bijv., één 
op smeer, één op een stam, in VII. 

Parastichtis (Miana) ophiogramma Esp. Rupsen einde 
V in de jonge scheuten van Phragmites en Gra- 
mineeén. Als ze volwassen zijn, verlaten ze de 
stengels, om in de grond te verpoppen. De vlinder 
ving ik op licht te Herw. en Lob. In laatstgenoemde 
plaats ving ik de 

ab. moerens Stgr. Grondkleur der voorvls. donker 
grijsachtig, de grote vlek aan de costa zwartachtig. 

Parastichtis secalis L. Zeer gewone soort, op licht, 
smeer en bloeiend gras, VI—VII. Van deze zeer 
variabele soort bezit ik de 

ab. leucostigma Esp. Grondkleur zwart, tekening dui- 
delijk, niervlek geelachtig, donkere streep vanuit 
de tapvlek. Herw., Lob., Biv. 

ab. didyma Esp. Roodachtig of bruinachtig, sia 
veld donkerder, niervl. witachtig, donkere streep 
als de vorige. Lob., Bijv. 

ab. oculea Guen. Witachtig grijs, voorrand donker, 
niervl. witachtig Lob., Bijv., Herw. 

ab. I-niger Haw. Grondkleur grijs, middenveld don- 
kerder grijs, niervl. geelachtig, donkere streep als 
bij leucostigma. Herw., Bijv. 

ab. nictitans Esp. Voorvls. éénkleurig roodbruin, te- 
kening duidelijk, niervl. wit, streep uit de tapvlek 
ontbreekt. Lob., Bijv., Herw. 

ab. reticulata Tutt. Voorvls. grijs, soms flauw oker- 
geel getint, tekening duidelijk. Niervl. geel of wit. 

Oligia (Miana) fasciuncula Haw. Naar aanleiding 
van het interessante artikel van Dr. F. Heyde- 
mann: „Zur Morphologie und Formenbildung 
der Gattung Miana Stph.”, in de Ent. Zeitschrift- 
Frankfurt, XXXXVle Jahrg., heb ik Dr. H. ai 
mijn Miana’s te nadere determinatie gezonden. Op 
diens gezag vermeld ik hier de volgende soorten 
en aberr. vormen: 

Type: Voorvls. levendig, midden- en franjeveld 
dieper rood. Dwarslijnen gedeeltelijk wit. Bijv., 
13-VI, Herw., 17-VI en 5-VII, Lob., 13-VI. 

ab. cana Stdgr. Voorvls. bijna éénkleurig grijsgeel, 
middenveld roodachtig. Bijv., 13-VI, Lob., 24-VI. 
Ook trf. naar deze aberr. te Lob., 24 en 25-VI. 

ab. pallida Tutt. Als cana, maar het middenveld even 
bleek als de rest van de vleugel, alleen aan de 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 178 


binnenrand zichtbaar, doch daar niet rood, maar 
wat donkerder dan de grondkleur. 

* 303. Oligia bicoloria Vill. Gewoner dan de vorige. Ver- 
schijnt later. Op licht, smeer en boven grazige 
plaatsen in de schemer. 

Deze soort varieert meer dan de vorige. Ik bezit 
de typonom. vorm. Voorvls. grijsachtig bruin, 
achterrandshelft lichter dan de wortelhelft. Herw., 
9-VIII. 

ab. brunnea-reticulata Tutt. Grondkleur okerkleurig 
of bruin, met dwarsstreepjes, vlekken duidelijk, 
voorvls. niet verdeeld in kleurhelften. Herw., 
20-VII, Lob., 24-VII. 

ab. furuncula Hbn. Wortelhelft okerachtig of rood- 
achtig, bijna bruin, buitenhelft witachtig grijs. 
Herw., 19-VII, 20-VII. Lob., 16-VII, 24-VII en 
8-VIII. Een trans. van Lob. 10-VIII. 

ab. victuncula Hbn. Voorvls. éénkleurig met fijne 
zwarte dwarslijn, die van costa tot binnenrand 
loopt tussen ronde en nietvl. door. Herw., 20-VII. 

* 304. Oligia aerata Esp. (latruncula Hbn.) Nergens zz., 

bijna steeds als 

ab. aethiops Haw. Geheel éénkleurig zwart, franjeveld 
soms iets lichter. Mijn exx. zijn alle gevangen einde 
VI te Lob., Bijv. en Eltenberg. In de Bijv. ving 
ik een overg. ex. van de 

ab. unicolor Tutt. Voorvls. éénkl. donker purperbruin 
of roodachtig zwart. 

* 305. Oligia strigilis L. Overal in VI en VII. Mijn exx. be- 
horen tot de typonom. vorm. Wortel- en midden- 
veld bruinachtig grijs, met brede witte achterrands- 
band. Eerst in 1936 in een aantal exx. op licht 
te Lob. gevangen. Verder de 

ab. fasciata Tutt. Wortel- en middenveld zwartachtig, 
met brede witte achterrandsband. Volgens Dr. H. 
op het vasteland zz. Lob. 26-VI en 1-VII, tel- 
kens 1 ex. 

ab. suffumata Warr. + conjuncta Heydm. Sujfumata 
W.: als fasciata, met sterk verdonkerd franjeveld, 
karakteristieke tandjes duidelijk ; conjuncta H. met 
duidelijke zwarte dwarsstreep uit de tapvlek. Niet 
zz. Bijv. 29-VI, Lob. 19-, 26-, 28-VI. 

ab. intermedia Helbig. Franjeveld sterk gemengd met 
grijsbruin, middenveld iets bruiner dan bij de type. 
De buitenste fijne dwarslijn is wit gebleven. Niet 
zz. Eltenberg 24-VI, Lob. 11-, 25-, 30-VI en 
10-VII. 

ab. aethiops Osth. Geheel zwart, maar toch de diep- 
zwarte karakteristieke tekening aanwezig. Lob., 


26-V i en VI 


179 


306. 


* 307. 


308. 


* 309. 


* 310. 


* 311. 


312 


+ 


313. 


Hans 


* 315. 


E EISSCHORTEN?! 


Oligia versicolor Bkh. Deze in ons land nog weinig 
gevonden soort werd door Dr. Heydemann 
uitvoerig beschreven in zijn boven aangehaald ar- 
tikel. Ze is moeilijk van de verwante aerata en 
strigilis te onderscheiden. Wat de grootte betreft, 
houdt ze het midden tussen beide soorten. Alleen 
genitalien-onderzoek geeft afdoende zekerheid. Ik 
ving van deze soort drie exx., 1 te Lob. 1-VII-35 
en weer 2 exx. op licht te Lob. 10-VI-36. Het 
eerste ex. behoort tot de 

ab. aethiops Heydem. Diepzwart, alle tekening, op de 
dwarsstreep uit de tapvlek en de omranding van 
vlekken na, verdwenen. 

De beide andere tot de 

ab. roseo-suffumata Heydm. 

Sidemia (Dyschorista) fissipuncta Haw. Rups in de 
voorzomer niet zz. te vinden in de schorsreten van 
Salix-stammen. Vlinder in VII op licht en smeer 
Herw., Lob. en Bijv. Hier de 

ab. nigrescens Tutt. in overg. Grondkleur voorvls. 
zwartachtig bruin. 

Luperina (Apamea) testacea Hbn. Op licht in VIII 
te Herw. en Lob. Ook bij Montf. gevonden. Ik 
bezit van de eerste beide vindplaatsen de 

ab. nigrescens Tutt. Grondkleur zwartachtig grijs, 
tekening onduidelijk. 

ab. cinerea Tutt. Grondkleur asgrijs (donkergrijs), 
tekening duidelijk. 

Trachea atriplicis L. Geregeld op licht te Lob. en op 
smeer in de Bijv. V—VII. 

Euplexia lucipara L. Lob. Bijv., Montf., op licht en 
smeer, VI—VII. Rups in VIII op verschillende 
planten gevonden. 

Trigonophora (Brotolomia) meticulosa L. Overal in 
in 't gebied in 2 gen, V—VI en VIII IX. Rups 
reeds vroeg in t voorjaar op allerlei planten ge- 
vonden, o.a. op Calluna. 

Talpophila (Celaena) matura Hfngl. Op licht te Emm. 
gevangen 28— VII. 

Lithomoia (Hyppa) rectilinia Esp. 3 exx. op smeer 
en op stammen zittend in de Montf. heuvels, be- 
gin VI. In IX rupsen gesleept van Vaccinium, die 
echter in t najaar stierven. Ook door Dr. Ja- 
necke bij Montf. gesmeerd. 

Hoplodrina (Caradrina) alsines Brahm, Zeer talrijk 
op licht, smeer en bloeiend gras, overal, VI—VII. 

Hoplodrina blanda Schiff (faraxaci Hbn.) Ik had voor 
enige jaren tussen mijn alsines-exx. een dier staan, 
dat de opmerkzaamheid van den heer Cold e- 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 180 


wey trok. Door zijn lichte, iets glanzende tint, 
week het van de alsines-exx. af. Bij nadere be- 
schouwing en bestudering dachten we aan twee 
mogelijkheden : ambigua en sericea Sn. Later is 
het dier door bemiddeling van den heer Lemp- 
ke onder de ogen van een buitenlandse Noctui- 
den-specialist geweest, die het terugzond met het 
etiquet : ab. sericea Speyer ? Dat vraagteken vol- 
deed ons natuurlijk niet en we zochten verder. 
Coldewey en Blöte hebben het toen ver- 
geleken met Snellen’s type in het Leids 
museum voor Nat. Historie, of het misschien toch 
nog sericea Sn. kon zijn. Daar kwam men zo ver, 
dat het dier nog het meest weg had van faraxaci, 
maar een definitieve beslissing werd niet verkre- 
gen. 

Daarop heb ik Dr. Hydemann de puzzle 
ter oplossing gezonden. Ik vermeldde het dier in 
mijn bijgevoegde lijst als C. alsines B. met een 
paar vraagtekens. Die werden door Dr. H. aan- 
vankelijk geschrapt, hij hield het ook voor een 
ex. dier soort, Later voegde hij er aan toe: rein 
äuszerlich faraxaci mit ambigua-Farbe. Ook dacht 
hij aan de mogelijkheid van een hybride. Daar ik 
Dr. H. toestemming had gegeven voor genitaliën- 
onderzoek, vervaardigde hij een preparaat en 
schreef later, dat het een zekere faraxaci was, met 
een zeer lichte, reebruine grondkleur. Uitwendig 
alleen van ambigua te onderscheiden door de 
niet sterk gezaagde en niet sterk bewimperde 
sprieten. 

Het bewuste dier is een ¢, 2-VII-1930 op licht 
te Lob. gevangen. Ik heb bij dit geval wat langer 
stil gestaan, om te laten zien, hoe moeilijk het 
soms is, een of ander dier absoluut zeker te deter- 
mineren, waarbij ik dan stilzwijgend aanneem, 
dat de laatste determinatie juist is geweest. 

Overigens komt de gewone blanda-vorm hier 
niet zz. voor tussen die van alsines. Ze is nogal 
moeilijk hiervan te onderscheiden. Alleen, als men 
van beide een serie aanlegt, zijn de verschilpunten 
beter te zien. 

* 316. Elaphria (Caradrina) morpheus Hfngl. Overal op 
licht, smeer en bloeiende planten, VI—VII. 
317. Elaphria selini Bsd. 1 ex. op licht te Lob. 26-VI-32. 
* 318. Elaphria clavipalpis Scop. (quadripunctata F.) Overal 
op licht, smeer, bloeiend gras en Eupatorium in 
2 gen. V—VI en VIH—IX. 


* 319. Petilampa arcuosa Haw. Op smeer in de Bijv. niet 


181 


L. H. SCHOLTEN, 


zz. in VI—VII. Bij Emm. de rups gevonden op 
Gramineeen. Het veel kleinere mannetje ziet men, 
als het op smeer zit en eenigszins afgevlogen is, 
licht voor een „micro aan. 


* 320. Psilomodes (Erastria) venustula Hbn, Lob., Montf., 


Bijv. Op licht en smeer, VI. Dit fraaie diertje joeg 
ik eind VI talrijk op uit dor gras langs een bospad 
bij Montf. 


* 321. Gortyna (Helotropha) leucostigma Hbn. Mijn col- 


ab. 
ab. 


ab. 


lectie bevat nog 45 exx. dezer soort. Enkele ving 
ik op licht, de meeste op smeer in het begin van 
Augustus 1934. De rups trof ik in VI talrijk aan in 
Iris pseudacorus bij Lob. (Bijland). Droge jaren, 
waarin het moeras gedeeltelijk droog komt te lig- 
gen, zijn voor de ontwikkeling gunstig. In 1934 
kwam de vlinder bij honderden op smeer, in alle 
vormen. 

Gortyna leucostigma is een zeer variërende soort, 
zowel wat kleur als wat tekening betreft. De kleur 
is in hoofdzaak koffiebruin, van licht tot zeer 
donker, soms meer roodachtig. Bij vele exx. is de 
tekening slechts flauw zichtbaar, bij andere zeer 
duidelijk. De niervlek, wit of geel, is nu eens dui- 
delijk (maar nooit geheel gevuld), dan weer is de 
heldere vlek donker gekernd, vaag of nagenoeg 
afwezig. De gewaterde band variëert van zeer 
flauw tot helder witachtig geel. 

Het onderbrengen van een groot aantal exx. in 
verschillende groepen is hier dan ook zeer moei- 
lijk. Er zijn altijd wel enkele dieren, die aan de 
beschrijving van een of ander type beantwoorden, 
maar bij vele exx. is een juiste benaming moeilijk. 
Dr. Heydemann heeft een gedeelte van mijn 
materiaal gedetermineerd, maar zelfs met behulp 
van deze exx. blijft het lastig. 

Ik voel meer voor Snellen's indeling in twee 
groepen : die met effen of nagenoeg effen grond- 
kleur en de andere, met meer contrasterende 
voorvls. Tot de eerste groep behoren dan de 
typonominale vorm (= fibrosa Hbn. volgens 
Snellen). Voorvls. donker bruin (koffiebruin) 
Niervlek geel. Overige tekening slechts flauw 
zichtbaar. 
albipuncta Tutt. Als de vorige, maar met zuiver 
witte niervlek. Tot de tweede groep : 
lunina Haw. Als de type, maar de gewaterde band 
veel lichter en ader 3 en 4 aan de besis licht. 
Vlekken duidelijk. 
fibrosa Hbn. (= Snellen’ type) Levendig rood- 
achtig bruin, middenveld het donkerst. 


ab. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 182 


De beide laatste vormen zijn practisch niet uit 
elkaar te houden. Alle vormen komen talrijk voor. 
pallida Heydm. Deze ab. heeft Dr. Heydmann 
op mijn verzoek als nieuw beschreven in de Int. 
Ent. Z.-Frankf., 52e Jahrg., No. 26, blz. 47 (Taf. 
I, Fig. 18 & ). Het is een bijzonder licht ex., dat 
in tint overeenkomt met sommige rose exx. van 
Monima gracilis F. 

Dr. H. beschrijft het als bleek roodachtig bruin, 
met matgrijs vervaagd voorrandsveld, zodat op de 
voorvls. alleen de geelachtig witte niervlek duide- 
lijk blijft. Achtervls. vuilwit, eveneens lichter dan 
bij de typonom. vorm., met matgrijze aderen en 
golflijn. 

Type en co-type in min coll, van Lob. 
11-VIII-29 en Bijland (bij Lob. 6-VIII-34, het 


eerste op licht, het andere op smeer. 


* 322. Apamea (Hydroecia) oculea L. (nictatans L.) Deze 


ab. 
ab. 
ab. 


soort ving ik tot nu toe alleen in de Bijv. op smeer 
en bloeiende Eupatorium, einde VII en eerste 
helft van VIII. Is ook bij Emm. gevangen. De 
vliegplaats is de Zuidelijke bosrand, langs een 
smal beekje met rijke vegetatie, en dicht daarbij 
eveneens op een vochtige plaats. Van de 30 exx., 
die ik er ving, behoort ongeveer de helft tot de 
typonom. vorm. Grondkleur grijsachtig roestrood, 
iets wolkig, min of meer violet getint. Verder 
enkele tot de 

nictitans Bkh. Groter, meer roodbruin tot roest- 
rood. 8-VIII tot 16-VIII. 

pallida Tutt. Licht grijs met roodachtige tint. 
27-VII, 8-VIII. 

rosea Tutt. Grondkleur helder rood, franje der 
achtervls. rose. 3 exx. 8-VIII tot 15-VIII. Een 
ex. is prachtig rose gekleurd. 


* 323. Apamea fucosa Frr. (paludis Tutt.). Deze soort 


komt in twee hoofdvormen voor: fucosa-fucosa 
Frr. en fucosa paludis Tutt. 
De eerste vang ik hoofdzakelijk in Lob. Uit de Bijv. 
slechts 1 ex. De vorm paludis Tutt. komt zowel 
te Lob. als in de Montf. heuvels voor (Klein Pees- 
ke). Ze komen op licht, smeer en bloeiende Eupa- 
torium, VII en VIII. 

De bijna 30 exx., die ik bezit, zijn door Dr. 
Heydemann als volgt gedetermineerd : 


fucosa fucosa Fr. Dus de typonom. vorm. Deze is 


zeer licht geelachtig lederkleurig. Niervlek licht 
oranjekleurig. 7 exx., alle van Lob. van 26-VII tot 
6-VIIL. Ook de albo-maculatavorm komt voor. 


183 


L. H. SCHOLTEN, 


subsp. fucosa paludis Tutt. Nauvwelijks groter dan 


ab. 


oculea L. ab. nictitans Bkh. Voorvls. smaller, licht 
okerachtig geel of vuil grijsgeel. Niervlek geel. 1 
ex. Montf. 13-VIII, 1 van Lob. 61 VIII. 
intermedia Heydm. Donker ledergeelbruin. 2 exx. 
van Lob. 6-VII en 13-VII. Bijv. 17-VII. Ook de 
vorm met witte niervlek. 

Deze aberr. komt als intermedia Tutt. ook bij 


de subsp. voor. 2 exx. Lob. 27-VII en 7-VIII. 


ab. rufa Dadd. Licht roodbruin, zonder grijze of oker- 


ab. 


ab. 


gele tint. De aberr. van de type in 2 exx. : Lob. 
18-VII en 4-VIII, van de subsp. 1 ex. Montf. 
10-VIII. 

obscura Heydm. Diep chocoladebruin, zonder 
grijze of okergele tint. Niervlek wit. Alleen bij de 
type waargenomen. In 1 ex. van Lob. 22-VII, met 
een gele niervlek, hetwelk Dr. H. van elders nog 
niet zag. 

grisea Tutt. Donker grijsachtig met flauw groen- 
achtige tint. Alleen bij de type in 2 overg. exx. van 
Lob. 13-VII en 3-VIII. 


3 324. Apamea lucens Frr. Van deze tot nu toe in ons 


ab. 


land zz. soort ving ik 1 ex. op smeer in de Bijv. 
Het was het enige ex., dat die avond het mee- 
nemen waard was, 15-VIII-1936. Volgens Dr. 
Heydmann is de soort een hoogveendier. De 
meeste vroegere vindplaatsen schenen daar ook 
wel op te wijzen. Van de exx., die in ons land 
werden gevangen door Coldewey op licht 
te Twello, werd dit verondersteld, of beter: de 
mogelijkheid werd niet uitgesloten geacht. 
Mijn ex. kan echter onmogelijk een hoogveendier 
zijn. Hoogstens kan hier worden aangenomen, 
dat het de voorkeur geeft aan vochtige plaatsen, 
daar even buiten de Bijv, wel een paar vochtige 
plekken zijn. Zolang echter van de levenswijze 
van de rups niet meer bekend is, kan daarover 
niets met zekerheid gezegd worden. Het voor- 
komen van zo'n zeldzame soort in de Bijv. is in 
elk geval merkwaardig en illustreert nog eens het 
door mij in de inleiding reeds vermelde feit, dat 
de Bijv. wel een bijzonder vlindergebied is. 
Volgens Dr. He y dem. is het ex. een over- 
gang naar de 
intermedia Tutt. 


325, Xanthoecia (Gortyna) flavago Schiff. (ochracea Hbn.) 


Herwen, Lob. op licht. Rupsen in stengels van 


Eupatorium canabinum, VII. Vlinder VIII—IX. 


326. Hydroecia micacea Esp. Herw., Lob. op licht en 


2331. 
30332; 


333. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 184 


smeer, vooral in droge zomers niet zz., VII—VIII. 
Ik ving overg. naar de 

ab. grisea Tutt. Grondkleur grijsachtig wit. Lob. 

ab. infacta Warren. Voorvls. roodbruin getint, mid- 
denveld slechts weinig donkerder. Lob. 


. Pyrrhia umbra Hufn. Komt geregeld in enkele exx. 


op licht te Lob. in VII. Ook in de Bijv. waarge- 
nomen. 

Ipimorpha (Plastenis) retusa L. Op smeer en licht, 
Lob., Herw., Emm. 

Ipimorpha subtusa F. Herw., Lob. Bijv, Emm. Op 
licht en smeer. Rups op Populus tremula. In V-35 
talrijk op een omgewaaide peppel bij Lob. 

Meristis (Grammesia) trigrammica Hufn. Bijv. 
Montf., Elten en Emm. V—VI. De type is ge- 
woon, eveneens de 

ab. evidens Thnbg. Grondkleur van de voorvls. geel- 
achtig. In de Bijv. 

ab. albescens Lenz. Grondkl. witachtig, langs de ach- 
terrand van voor- en achtervls. een donkere scha- 
duw. Bij Emm. is gevangen de 

ab. obscura Tutt. Donker zwartgrijs met 2 meer of 
minder duidelijke lijnen op de voorvls., de andere 
zwak zichtbaar. 

Calymnia affinis L. 1 ex. op licht te Lob. en 1 op 
smeer in de Bijv. VII. Ook bij Emm. 

Calymnia pyralina View. Elk jaar op licht te Lob. 
Ook gevangen te Herw. en Bijv. eveneens bij 
Emm. VII. 

Calymnia trapezina L. Komt door ‘t gehele gebied 
voor, het meest wel in de bossen. De „gevaarlijke 
rups leeft in VW en VI ingesponnen op Quercus, 
Corylus en ander loofhout. De vlinder komt einde 
VII en in VIII soms talrijk op smeer. Hij varieert 
sterk. Behalve de typonominale vorm, die witachtig 
of okerachtig grijs is met duidelijke dwarslijnen, 
komen in de Bijv. voor de 

ab. rufa Tutt. Grondkleur helder rood. 1 ex. en een trf.- 

ab. ochrea Tutt. Grondkleur helder okerachtig geel. 
l ex. en overgangen. 

ab. carnea Warren. Licht, alle schaduwlijnen, vooral 
donkere middenband, zacht vleeskleurig. 3 exx. 

ab. pallida Tutt. Witachtig of okerachtig grijs. Dwars- 
lijnen onduidelijk. Niet zz. 

ab. grisea Tutt. Donkergrijs, met donkerder dwars- 
lijnen. Exx. dezer ab. schijnen soms groenachtig 
bestoven. Niet zz. 

ab. conspersa Warr. Bestuiving zeer donker, zowel 
bij de licht vleeskleurige als bij de roodachtige 
vormen. Niet zz. 


185 


334. 


L''ENSCHOPTEN 


Phragmitiphila (Nonagria) typhae Thnbg. In een 
paar droge jaren talrijk als rups in typha-stengels 
aangetroffen, VII—VIII. Vlinders komen zelden 
op licht. Ik kweekte de 

ab. nervosa Esp. Voorvls. bruingrijs met donkere 
aderen. Lob. 


ab. fraterna Tr. Voorvls. donkerbruin. Lob. 


335. 


336. 


* 337. 


338. 
* 339, 


340. 
341. 


* 342, 


343. 


Phragmitiphila (Calamia) lutosa Hbn. Ik vond deze 
soort talrijk met de lantaarn op rietstengels bij 
Lob. (Bijland) in IX en X-34. Snellen zegt, 
dat de vlinders vooral op de rietpluimen zitten. 
Ik vond ze daarentegen steeds aan stengels zit- 
tend. Niet zz. was de 

ab. rufescens Tutt. Eénkleurig rood okerachtig zon- 
der tekening. De soort alleen waargenomen in 
Herwen, Lob., Elten en Emm. 

Arenostola (Calamia) phragmitidis Hbn. Een enkele 
maal op licht te Lob. Rupsen in stengels van 
Gramineeën, Phragmites en Symphytum officinale 
Bij Lob. V—VI. Ik kweekte de 

ab. rufescens Tutt. Voorvls. geheel rood getint. 

Arenostola fluxa Hbn. (hellmanni Ev.) Typonom. 
vorm — ab. saturata Stdg. met geelrode voorvls. 
Lob., niet zz. in de eerste helft van VII gevon- 
den aan de Rijn, waar hij op bloeiende Tanace- 
tum vloog. Op smeer in de Bijv. VIII. Op beide 
plaatsen komen exx. voor, die behoren tot de 

ab. hellmanni Ev. Zandokergeel, donker bestoven, 
zonder rood. 

Arenostola pygmina Gaw. (fulva Hbn.) Een paar 
keer op licht te Herw. IX. 

Archanara (Nonagria) geminipuncta Haw. Rups 
zeer talrijk ‘gevonden in Phragmites bij Lob. en 
Herw., zz. ook in de Bijv., V—VI. De vlinder 
in VIII. Uit poppen kweekte ik de 

ab. unipuncta Tutt. Eén wit vlekje in de niervlek. 

ab. nigricans Stdgr. Roetachtig zwartbruin, zonder 
witte vlekjes. 

Archanara spargannii Esp. Zeldz. bij Emm. uit Typha 
gekweekt. 

Archanara algae Esp. (cannae O.) In 1932 talrijk als 
rups in Phragmites en Scirpus. Af en toe op licht 
in VIII. Lob. 

Calamia (Luceria) virens L. Overal aangetroffen in 
enkele exx. Uit Betula geklopt te Did., meermalen 
op Sarothamnus bij Montf., daar ook op bloeiende 
Eupatorium, op gras zittend bij Lob. VIII IX. 

Chloridea (Heliothis) dipsacea L. 1 ex. op licht te 
Lob., VIII, waar men dit dier der vochtige heide 
toch eigenlijk niet zou verwachten. 


2911 


22345. 


* 346. 


53477 


348. 
349. 
* 350. 


351. 


1952: 
2353, 

354. 
* 355. 
7356. 


357, 
* 358. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 186 


Anarta myrtilli L. Gewoon op heide Bijv., vooral 
Montf. Rups V—VI en VIII IX, vlinder, vlin- 
der V en VII VIII. Bijna alle exx. behoren tot de 

ab. rufescens Tutt. Grondkleur helder rood. Slechts 
een enkel exx. behoort tot de donkere typische 
vorm. 

aus flammea Schiff. (griseovariegata G.) In de 
dennenbossen van het gebied gewoon IV—V. 
Komt ook geregeld op katjes. Van schade nooit 
iets gemerkt. Behalve de type waargenomen de 

ab. griseovariegata G. Grondkleur groengrijs met 
enkele roodachtige vlekjes. — 

Panemeria (Heliaca) tenebrata Scop. Lob., Did., Bijv. 
Niet zz. V—VI. 

Lithacodia (Erastria) fasciana L. Een enkele maal te 
Lob. (Bijland), talrijk in de bossen van Bijv. en 
Montf., meest op stammen. Komt ook op smeer, 
VI—VII. Uit de Bijv. de 

ab. albilinea Haw. De grote witte vlek bij de binnen- 
randshoek van de voorvls. is verdwenen, alleen 
de witte golfliin is gebleven. 

Lithacodia uncuia Cl. Alleen bij Lob. (Bijland) in 2 
gen. zz. waargenomen V en VIII. 
Erastria (Emmelia) trabealis Scop. 2 exx. op licht te 

Lob. VI. Ook bij Emm. in VII. 

Sarrothripus revayana Scop. Rups op eik gevonden 
in de Bijv. en Montf. VI en VIII. Vlinder in het 
vroege voorjaar (overwinterde), in VII en weer 
in de herfst. 

Earias chlorana L. Herwen en Lob. Talrijk bij wilgen 
V en VII—VIII. Ook op licht. Rups gemakkelijk 
te vinden in samengesponnen topbladeren van 
Salix. 

Hylophila prasinana L. Rups op Quercus in de Bijv. 
IX. Vlinder V—VI, 1 ex. op licht te Lob. 
Hylophilina (Hylophila) bicolorana Fuesl. Enkele exx. 

op smeer in de Bijv. VI—VII. 

Catocala sponsa L. 2 exx. op smeer bij Emm. door 
DA) en2spe vl: 

Catocala nupta L. Overal gewoon, op licht en vooral 
op smeer VIII—X. 

Minucia (Pseudophia) lunaris Schiff. Bijv., Montf., 
Emm. Einde V en begin VI, op smeer en tussen 
eikenhakhout opgejaagd. 

Gonospileia (Euclidia) mi Cl. Een paar maal te Her- 
wen gevangen, ook bij Emm. 

Gonospileia glyphica L. Niet zz. V—VI Lob., Herw., 
Bijv., Montf., Emm. De spannerachtige rups in 
VIII op grassen gevonden. 


187 


359. 


* 360. 


* 361. 


* 362. 
363. 
* 364. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 


Phytometra (Plusia) festucae L. Lob., Emm. Op 
moerassige plaatsen V—VI en VII—VIII. In de 
Bijland zag ik in VIII-34 vele exx. in de sche- 
mering op Îris pseudacorus vliegen. Komt ook op 
licht. 

Phytometra chrysitis L. Algemeen V—VI en VII— 
VIII. Op licht ving ik te Lob. de 

ab. juncta Tutt. Groengouden dwarsbanden met el- 
kaar verbonden. 

ab. disjuncta Schultz. Goudgele dwarsb. niet met el- 
kaar verbonden. 

ab. aurea Huene. Goudgele dwarsb. met elkaar ver- 
bonden. 

ab. croesus Bryk. Niervlek goudkleurig gevuld. 

Phytometra jota L. Uit de Bijv., Montf. en bij Emm. 
VI. In de Bijv. vond ik eens een vlinder op Loni- 
cera zittend einde VI. Hier geregeld de rups op 
kamperfoelie gevonden IV—V. Ik kweekte de 

ab. percontationis Tr. Metaalkleurige vlekken op de 
voorvls. ineengevloeid. 

Phytometra (Plusia) gamma L. Overal gewoon, soms 
zeer talrijk, in 2 gen., V en tot laat in de herfst. 

Chrysoptera (Plusia) moneta F. Meermalen op licht 
te Lob. VI en VIII. 

Abrostola triplasia L. Gewoon op licht V—VI en 
VIII. Rups op Urtica. In 1935 vond ik in de 
Bijland, de reeds meermalen vermelde moerassige 
plek bij Lob., waar veel populieren en wilgen 
groeien, een groot aantal poppen van verschil- 
lende vlinders. Omdat ik ze ter plaatse niet alle 
kon thuisbrengen, nam ik er een flinke partij mee. 
Ze zaten voor 't grootste gedeelte onder losse 
stukken schors van dode wilgen en populieren. 
Later bleken de meeste van Abr. triplasia te zijn. 
Verpopt de rups van deze soort zich altijd op 
dezelfde wijze ? Me dunkt van niet, daar ze niet 
niet altijd de gelegenheid daartoe heeft. Van en- 
kele andere soorten, die ik daar toen op dezelfde 
wijze verpopt vond, is dat zeker niet het geval. 
Dit waren o.a. Rhycia plecta L., Rh. putris L., 
Polia oleracea L. (zeer talrijk), Monima stabilis 
View, Spilarctia lubricipeda L., Spilosoma mentha- 
stri Esp. Er stonden nogal wat dode wilgen, en 
waar de schors maar enigszins had los gelaten, 
hadden de genoemde soorten daarvan geprofiteerd. 
Wisten die rupsen instinctief, dat de boden daar 
dikwijls onder water komt te staan ? Dat er gevaar 
dreigde, als ze zich op de gewone wijze verpopten ? 

Van de 60 triplasia-poppen, die ik meegenomen 


365. 


* 366. 


1507. 


* 368. 
* 369. 


370. 
2371. 


L. A. SCHOLTEN, 188 


had, bleken er 90 % door sluipwesplarven bewoond 
te ziin, van de andere soorten geen enkele. 

Abrostola tripartita Hufn. Veel minder dan de vorige, 
Herwen en Lob. 

Episema (Diloba) caeruleocephala Fr. Vooral de rups 
gewoon in V— VI op Crataegus. Vlinder IX—X 
op licht. 

Scoliopteryx libatrix L. Overal, vooral als rups in de 
nazomer op Salix. Vlinder op katjes, licht en 
smeer. 's Winters in woningen. 

Aëthia (Zanclognatha) emortualis Schiff, Niet gewoon 
in de Bijv. en bij Emm. V. 

Laspeyria flexula Schiff. Enkele exx. uit sparren ge- 
klopt in de Bijv. VI. Ook bij Emm. 

Parascotia fuliginaria L. 1 ex. op licht te Lob. VII. 

Rivula sericealis Scop. Nergens zz., vooral op voch- 
tige gronden, VI en VIII. 


372. Zanclognatha tarsiplumalis Hb. Op de Eltenberg niet 


* 373. 
7374. 
1975: 
* 376. 
* 377. 


* 378. 
* 379, 
* 380. 


* 381. 


zz. in eikenhakhout, VII. 

Zanclognatha tarsipennalis Tr. Enkele exx. Bijv., ge- 
regeld op licht te Lob. VI—VIII. 

Zanclognatha nemoralis F. (grisealis Schiff.) Gewoon 
in de bossen, vooral in de Bijv. VI. 

Herminia derivalis Hbn. Bijv. en Montf., op beide 
plaatsen 1 ex. in VII. 

Pechipogon barbalis Cl. In de bossen gewoon, V— 
VI. Rups in de herfst uit Quercus geklopt. 

Bomolocha fontis Thnbg. Bijv. en Montf., overal, waar 
Vaccinium myrtillus groeit, Rups VIII—IX, vlin- 
der V—VII. Komt ook op smeer. Overdag erg 
schuw. Met de typonom. vorm komt veel voor de 

ab. rufescens Tutt. Wortel- en middenveld op de 
voorvls. roodbruin. 

Hypena proboscidalis L. Overal, waar brandnetel 
groeit, soms in groot aantal, op licht en smeer, V 
en VII—VIII. 

Hypena rostralis L. Minder dan de vorige, IV—V 
en VIII—IX. Ik vond deze soort meermalen bin- 
nenshuis, ook op smeer en op katjes. 

Hypenodes costaestrigalis Steph. In de Bijv. en Montf. 
(Klein Peeske) op bloeiende Eupatorium VIII. 
Op 2-VI-34 ving ik een afgevlogen ex. bij Lobith. 

Brephos parthenias L. Op de zandgronden, waar berk 
groeit, niet zz. in de 2e helft van III en begin IV. 
De rups in VI op Betula. In de Bijv. ving ik de 

ab. dilutior Heinrich. De witte tekeningen op voorvls. 
sterk verminderd. 

ab. unicolor Heinrich. Als de vorige, maar de witte 
tekeningen op de voorvls. (behalve bij de geblokte 


189 L. H. SCHOLTEN, 


franje) geheel door de grondkleur verdrongen. 

* 382. Alsophila (Anisopteryx) aescularia Schiff. In de bos- 
sen nergens zz. in het vroege voorjaar. De rups 
in VI talrijk op Quercus. Uit de Bijv. in over- 
gangen de 

ab. brunnea Hann. Grondkleur zwartachtig bruin. 

* 383, Alsophila quadripunctata Esp. (aceraria Schiff.) 1 ex. 
op beukestam in de Bijv. Ook bij Emm. 

* 384. Pseudoterpna pruinata Hufn. Op de zandgronden van 
Did., Bijv., Montf. VII—VIII. Rups in V—VI op 
Sarothamnus. De meeste exx. verkleuren vrij 
spoedig, maar dan is de tint nog zeer verschillend, 
van witachtig grijsgroen tot donkergrijs. Mijn exx. 
behoren grotendeels tot twee vormen, die door 
overgangen verbonden zijn. Het zijn het 

ras nigrolineata Schwschusz. Grondkleur groen of gris, 
dwarslijnen zwart. De meest voorkomende vorm 
in het Atlantische kustgebied. Montf. 

ab. grisescens Reutti. Grondkleur grijs in plaats van 
groen. Deze vorm lijkt zeer op coronillaria Fuesl. 
Haar verbreidingsgebied is volgens Prout in 
Seitz, Suppl. op Bnd. IV, blz. 7, nog niet voldoende 
onderzocht. De mogelijkheid bestaat, dat dit uit 
geographisch oogpunt van belang is. Montf. en 
Did. 

* 385, Hipparchus (Geometra) papilionaria L. Overal, waar 
Betula groeit. Rups in het najaar klein, in V—VI 
volwassen op de voedselplant. 

* 386. Comibaena (Euchloris) pustulata Hufn. Enkele malen 
als vlinder in de Bijv. Ook bij Emm. In V een 
pop uit eik geklopt in de Bijv. Vlinder in VII. 
Bij kweking een gedeeltelijke kleinere gen. in IX. 

* 387. Hemithea aestivaria Hbn. (strigata Müll.) Komt over- 
al voor, in Lob. geregeld op licht in VII. In 1933 
nog een ex. 13-VIII. In de Bijv. ook een ex. op 
bloeiende Eupatorium in dezelfde maand. Rups in 
het voorjaar op loofhout. 

388. Thalera fimbrialis Scop. Alleen in de Montf. heuvels 
waargenomen, als rups V—VI op Calluna, als 
vlinder in VII. 

* 389, Iodis (Thalera) lactearia L. Deze en de volgende soort 
schijnen nogal eens met elkaar verward te wor- 
den. Zo hoort de beschrijving, die Ter Haar- 
Keer, 2e uitgave, op blz. 289 van deze soort 
geeft, thuis bij putata en omgekeerd. De afb. op 
plaat 65, 9 en 10, zijn goed. Snellen in zijn: 
Vlinders van Nederland, Macrolepidoptera 1867, 
twijfelt er zelfs aan, of het wel twee soorten zijn. 
Deze verwarring is zeker in de hand gewerkt 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 190 


doordat beide soorten heel spoedig zodanig ver- 
kleuren, dat er van de tekening niets meer te zien 
is. Dit krijgen ze in de natuur al heel spoedig, 
maar ook in de collectie is het fraaie groen spoedig 
weg. Men kan dit proces wel enigszins vertragen 
door de diertjes niet met aether te doden, doch 
afdoend is dit niet. Wil men dus studie van beide 
soorten maken, dan moet men over verse dieren 
beschikken en... de biologie niet verwaarlozen. 

Slaat men de literatuur over beide soorten na, 
dan blijkt er alleen overeenstemming te bestaan 
wat de morphologie betreft. Over vliegtijd en 
voedselplant der rups bijv. lopen de gegevens nogal 
uiteen. Dat Snellen over weinig gegevens 
beschikte is te begrijpen. Het zijn beide dieren 
van de zandgronden van het midden en het Oosten 
van ons land en Snellen en zijn medewerkers 
kenden beter het Westen. 

Als men van beide een aantal dieren gekweekt 
of vers gevangen heeft, is alle twijfel uitgesloten. 
De dwarslijnen zijn bij lactearia niet geslingerd, 
forser dan bij putata, en lopen nagenoeg parallel 
tot aan de rand. Het groen is ook anders getint 
dan bij de volgende soort. Lactearia is iets groter 
dan putata. De soort begint later te vliegen dan 
putata, in het laatst van V' en begin VI, terwijl 
putata vliegt vanaf het midden van V. 

* 390, Iodis putata L. Overal, waar Vaccinium myrtillis 
groeit: Did., Montf., Bijv., vanaf midden V en 
in VI. Zeer talrijk meestal in de Montf. heuvels. 
Hij is door de meer geslingerde dwarslijnen, die 
uit halve maantjes bestaan, gemakkelijk van de 
vorige te onderscheiden. Die dwarslijnen zijn, wat 
het verloop betreft, minder constant dan bij lac- 
tearia. 

Voor enige jaren kreeg ik uit een ab ovo-kweek 
een paar exx. met nagenoeg rechte dwarslijnen, 
die dus sterk op lactearia leken. Door elkaar zijn 
exx. van putata ook iets kleiner. De rups sleepte 
ik dikwijls van Vaccinium myrtillus, in VII—IX. 

In de laatste jaren heb ik nog eens speciaal op 
beide soorten gelet. Einde V talrijke putata’s op 
de gewone vliegplaatsen, steeds op en bij Vacci- 
nium. Geen enkele lactearia zag ik hiertussen. Deze 
joeg ik wel vanaf begin VI op uit eikenstruiken. 
In IX sleepte ik een aantal rupsen van bosbes, en 
klopte op verschillende plaatsen in de Bijv. en bij 
Montf. rupsen van Quercus (bomen en struiken.) 
Ik heb geen duidelijk verschil tussen de rupsen 


191 


L.-H. SCHOLTEN, 


kunnen vaststellen, evenmin later tussen de pop- 
pen. Alle rupsen waren bijna volwassen, verpop- 
ten op dezelfde wijze tussen enkele los gesponnen 
draden aan de voedselplant. Als ik op grond van 
de tot nu toe opgedane ervaringen er niet zo zeker 
van was geweest met twee soorten te doen te 
hebben, zou ik alles voor putata gehouden hebben. 

Mijn vermoeden bleek echter juist te zijn : Zon- 
der mankeren kwamen uit de bosbes-rupsen pu- 
tata's, uit de andere lactearia’s van het zuiverste 
ras. De laatste kwamen niet zo vroeg uit als de 
putata's. Duidelijk was ook te zien, omdat ze vol- 
komen vers waren, dat lactearia nog mooier, meer 
zijdeachtig glanzend is dan putata. 

Ik zag in 1936 nog in VII lodis lactearia vliegen. 
Lempke deelde me mee, dat hij van deze soort 
exx. bezit, die in IX gevangen zijn, en die hij voor 
een 2e gen. houdt. Ook Vorbrodt en Berge- 
Rebel vermelden een 2e gen. bij deze soort. 
Prout in Seitz slechts één. Voor ons land meen 
ik een 2e gen, zeker als regel, te moeten betwij- 
felen. Zelf zag ik zo laat nooit een lactearia vlie- 
gen, wat niet betekent, dat hij niet kan voorkomen. 
Maar ook, de rupsen groeien zeer langzaam. Die 
ik in IX uit eik klopte, waren nagenoeg alle even 
groot en konden mi. onmogelijk van 2e gen.- 
dieren zijn. De mogelijkheid bestaat, dat een ge- 
deelte der rupsen zich snel ontwikkelt en dan een 
2e gen. levert. Ik acht het meer waarschijnlijk, dat 
de laat aangetroffen vlinders uit poppen zijn, die 
langer hebben gelegen. Van mijn poppen kwamen 
de laatste ook bijna twee maanden na de eerste 
uit, wat toch wel op een sterke neiging in deze 
richting wijst. 

Ook over de voedselplanten der rupsen van deze 
beide soorten, speciaal wat lactearia betreft, lopen 
de meningen of waarnemingen van verschillende 
auteurs nogal uiteen. Berge- Rebel vermeldt 
zelfs, dat de rups soms overwintert. Hier blijft 
dus nog wel een en ander te onderzoeken. 


* 391. Calothysanis (Timandra) amata L. Overal gewoon, 


in 2 gen, V—VI en VII—VIII. 


* 392. Cosymbia (Ephyra) pendularia Cl. In de bossen niet 


zz. in twee gen. V en VII—VIII. Rups uit Quer- 
cus en Betula geklopt. Uit de Bijv. 1 ex. van de 


ab. obsoletaria Lamb. Antemediaanlijn van de voorvls. 


bijna geheel verdwenen. 


* 393, Cosymbia porata L. Voorkomen en vliegtijd als de 


vorige, bovendien op licht te Lob. Uit de Bijv. de 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 192 


ab. punctalaria Lamb. Op alle vleugels een rij duide- 
like achterrandsvlekken, die grijs of grijsbruin zijn. 
* 394, Cosymbia quercimontaria Bastelb. Deze soort werd 
het eerst beschreven door Bastelberger in 
de Stettiner Ent. Zeitung van 1897, blz. 120—125, 
en 222—228. Ze was toen slechts bekend uit de 
Rheingau en Oostenrijk. 

In verband met haar voorkomen in de Rijnstreek 
en omdat ze nauw verwant is met Cos. puncta- 
ria F., was het verstandig gezien van den bewer- 
ker van Onze Vlinders, 2e uitgave, de uitvoerige 
beschrijving van Bastelb. over te nemen, want 
op goede gronden kon worden aangenomen, dat 
de soort ook bij ons voorkwam en wellicht gere- 
geld met punctaria verward was. 

Toch heeft het tot 1932 geduurd, eer de soort 
uit ons land vermeld werd. De heer R. Boldt 
heeft ze toen in de omgeving van Nijmegen ge- 
vonden, waarvan hij mededeling deed in de Frankf. 
Ent. Zeitschrift van 8-9-32, dl. 47. Lempke 
maakte in de Ent. Berichten, No. 189 van 1 Jan. 
1933 de Nederlandse collega's op deze vondst 
opmerkzaam. Naar aanleiding hiervan spoort ook 
de heer Derenne in Lambillionea van Maart 
1933 zijn lezers aan, bijzondere aandacht aan deze 
soort te besteden. 

Hetzelfde had Dr. Heydemann reeds in 
1925 gedaan in de Intern. Zeitschr. Guben, Jahrg. 
19, waar hij ook afb. der & genitalien geeft. 

In de 22e jaargang van hetzelfde tijdschrift 
(1928) komt Dr. H. nog eens op deze soort terug. 
Hij vermeldt verschillende nieuwe vindplaatsen 
uit Duitsland. Uit dit art. blijkt ook, hoe vroeger 
verschillende verzamelaars Cos. quercimontaria en 
punctaria met elkaar verwarden. 

De bewerker der Geometriden in Seitz, L. B. 

Prout, releveert op blz. 147, Band 4, en in het 
Suppl. daarop, blz. 31, de door anderen vermelde 
vindplaatsen en mededelingen. 
Het lijkt me wel nuttig, in verband met de ver- 
spreiding dezer soort, meer in 't bijzonder in ons 
land, en ter aanvulling van wat over deze spanner 
tot nu toe bekend is, mijn eigen ervaringen met 
quercimontaria mee te delen. 

Ik had tussen mijn exx. van punctaria L. sinds 
een paar jaren een 3-tal dieren staan, die ik voor- 
lopig hier geplaatst had, hoewel ze niet geheel met 
punctaria overeenkwamen. Het waren 3 & ©, resp. 
gevonden 16-V-30 op een stam in de Onzalige 


193 


E.H SCHOLTEN, 


bossen bij Dieren; 13-V-33 op een berkeblad 
zittend bij Montf., en 19-V-33, opgejaagd uit 
eikenhakhout, eveneens in de Montf. heuvels. 

Meermalen had ik er Bastelberger's be- 
schrijving op nageslagen, maar durfde toch niet 
te beslissen, dat het quercimontaria’s waren. 
Boldt’s artikel en Lempke's aansporing 
deden me in het voorjaar van 1935 bijzondere 
aandacht aan deze soort besteden. 13-V vond ik 
in de Bijv. een ? op een larix-stam zitten, in de 
nabijheid van eikenhakhout. Het kwam geheel met 
mijn twijfelexx. overeen. Op 30-V-35 joeg ik in 
de Montf. heuvels op twee verschillende plaatsen 
enkele exx. op. Op 10 Juni vlogen daar nog af- 
gevlogen exx. 

Voor mezelf was ik er nu wel van overtuigd, 
Cos. quercimontaria gevonden te hebben, maar om 
absolute zekerheid te krijgen moest ik nog meer 
materiaal hebben. Daarom bezocht ik 24-VII 
diezelfde plaatsen weer, om de tweede gen. te 
zoeken. Ik vond ze niet, kreeg alleen toevallig 
een rups in mijn vlindernet, die naar de beschrij- 
ving wel op een rups van quercimontaria leek. Ze 
werd meegenomen, verpopte en leverde inderdaad 
3-VIII-35 een vlinder van genoemde soort. 30-VII 
ging ik er weer heen, ditmaal in gezelschap van 
de heren Lempke en Van Galen. We 
smaakten het genoegen samen 4 exx. te vangen. 
Ook vloog er toen Cos. punctaria L. in de 2e gen. 

2 en 5 Aug. d.o.v. ving ik er weer een aantal, 
zodat ik nu over een flinke serie van 37 exx. be- 
schikte, 4 4 & en 6 9 ? van de voorjaarsgen. en 
15 4 & en 12 2 2 van de zomergen. Enkele 2 9 
offerde ik om eitjes te krijgen, wat me, grotendeels 
door gebrek aan tijd, mislukte. 

Ik ben voor uitroeiïng dezer soort in mijn ge- 
bied niet zo bevreesd als de heer Boldt, in zijn 
hiervoor geciteerd artikel, blijkbaar is voor de om- 
geving van Nijmegen. Hij schrijft daar: Das 
Hauptzentrum scheint in Heiligenland (Heilige- 
Landstichting, Sch.) bei Nijmegen zu liegen, wo 
die Art vor Nachstellungen durch 
Entomologen geschützt ist. (Spa- 
tiéring van mij. Sch.) 

Op 6 verschillende plaatsen in de Montf. heu- 
vels vond ik de soort. Daar eik hier veel groeit, 
vooral als hakhout, waaruit ik de meeste dieren 
door kloppen opjoeg, geloof ik niet, dat de soort 
daar zo licht uitgegroeid zal worden. Dat geloof 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 194 


ik trouwens van geen enkele, zeker geen kleine 
soort, als ze niet aan een beperkt biotoop gebon- 
den is. i 

Om een dergelijke soort goed te leren kennen, 
acht ik een ruime hoeveelheid materiaal beslist 
nodig. Bastelb. heeft de soort uitvoerig be- 
schreven, maar als men slechts een enkel ex. bezit, 
zijn alle punten uit diens beschrijving niet steeds 
toepasselijk op dit ene ex. Plaatst men echter twee 
rijen, van elke soort één, naast elkaar, dan ziet men 
beter de verschilpunten. (Verwarring met Cos. 
porata F. is m.i. minder waarschijnlijk, Cos. ru- 
ficilaria ken ik niet, kan ze daarmee niet vergelij- 
ken.) 

Over 't geheel is quercimontaria B. kleiner dan 
punctaria, hoewel van beide soorten ook even 
grote exx. voorkomen. 

De vleugelvorm van quercimontaria is meer 
afgerond dan die van punctaria. Doordat bij de 
laatste de achterrand der voorvls. gezwaaid is, 
steekt de voorvl.punt uit, maar een enkele keer 
komt dit ook bij de eerste soort voor. 

Een zeer goed kenmerk is de rode beschubbing, 
die bij quercimontaria gelijkmatig op alle vleugels 
aanwezig is. Daardoor hebben voor- en achter- 
vleugels ongeveer dezelfde tint, in tegenstelling 
met punctaria, waar de voorvls. steeds donkerder 
zijn dan de achtervleugels. Punctaria heeft slechts 
gedeeltelijke rode beschubbing. Ze is bij querci- 
montaria niet bij alle exx. even dicht. Ook is ze 
fijner dan bij de andere soort, eveneens aan de 
onderzijde der vls. Soms is de bestuiving niet 
rood-, maar roestbruin. 

De grondkleur lijkt me bij quercimontaria iets 
lichter dan bij de verwante soort. Maar door de 
lichtere, lakrode beschubbing heeft ze bij de eerste 
toch een donkerder tint, zelfs in de vlucht zicht- 
baar. Bij de zomergen. kon ik ze daardoor reeds 
bij het vliegen van de andere onderscheiden. 

In deze gen. bestaat er nog een zeer constant 
verschil tussen beide soorten. Een 15-tal exx. van 
Cos. punctaria, die ik deze zomer ving, (Montf., 
Bijv. en Lob.), hadden zonder uitzondering de be- 
kende violette vlekken voor de achterrand. (ab. 
naevata Bast.) Geen enkele der ruim 30 querci- 
montaria s had ook maar een spoor dezer vlekken. 
Ook de voorjaarsgen. mist deze vlekken volkomen, 
terwijl ze bij punctaria nog een enkele maal voor- 
komen. 


195 


ab. 


ab. 


L. H. SCHOLTEN, 


De schaduwlijn is bij alle quercimontaria’s (op 
een na) aanwezig, meestal scherp begrensd, dui- 
delijk, door de bestuiving roder dan bij punctaria. 
Middenstippen op de voorvls. meestal, op de 
achtervls. dikwijls, steeds als flauwe lichte vlekjes, 
ongeringd. De plaatsing op de achtertervls. is 
nogal onregelmatig. Soms staan ze op enige af- 
stand wortelwaarts van, soms aan, soms in de 
schaduwlijn. 

Kleur der franje bij quercimontaria als de grond- 
kleur, soms met vlekjes voor de aderuiteinden. Bij 
punctaria is de franje rose getint, steekt daardoor 
bij de grondkleur af. Ook hier af en toe vlekjes 
als bij de andere soort. 

Franjelijn fijn, zwart of violetgrijs, soms uit 
streepjes bestaande, 

Onder mijn exx. bevindt zich een groot 2, dat 
elk spoor van een schaduwlijn mist. Toevallig is 
bij dit ex. ook de voorrand op punctaria-wijze ge- 
zwaaid. De beide stippenrijen zijn aanwezig. De 
buitenste bestaat bijna geheel uit lakrode, in plaats 
van zwarte punten. 

Dr. H. heeft in de Int. Ent. Zeitschr. Frankf., 
5le Jahrg., No. 44, blz. 392, (Taf. I., Fig. 3 9) 
dit ex. beschreven als 

privataria Heydm. Type in mijn coll. Montf. 
5-VIII-35. Dr. H. wijst er nog op, dat deze ab. 
geheel met dezelfde vorm van Cos. ruficilaria 
H.S. overeenkomt. 

Het op Taf. I, Fig. 2 4, afgebeelde ex. be- 
schrijft Dr. H. als de 
nigrosparsaria Heydm. Het is bijzonder dicht en 
grof besprenkeld, met zwartachtige bruinrode 
schubben, en lijkt daardoor veel donkerder. Het 
komt overeen het dezelfde ab. van Cos. linearia 
Hbn. en lijkt op sommige exx. van Cos. porata L. 
L. en Cos. ruficilaria H. S. 

Type in mijn coll. Montf. 31-VII-35. 

De eieren worden, in gevangenschap tenminste, 
bij voorkeur aan de bladranden afgezet. Ik heb, 
zelfs bij enige vergroting, geen verschil kunnen 
constateren tussen de eieren van beide soorten. 
Ze zijn elipsvormig, bedekt met een fijn netwerk 
van onregelmatige vijfhoeken, aanvankelijk wit, 
later rose met rode vlekken. 

Na een week komen de rupsjes uit. Hoewel ik 
van beide soorten slechts een gering aantal rupsjes 
kon opkweken, geloof ik toch gemerkt te hebben, 
dat er van den beginne af een constant verschil 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 196 


is tussen beide rupsjes. Die van quercimontaria 
zijn wit, met donker olijfgroene ringen en worden 
na de eerste vervelling bruin. De punctaria-rups- 
jes hebben een rugtekening uit min of meer sa- 
menhangende driehoekige vlekjes bestaande. De 
quercimontaria-rupsen zijn ook later bruin, met 
donkere ruitvormige rug- en witachtige zijvlekken. 
De donkere rugvlekken ontbreken bij de andere 
soort steeds. De rupsen van punctaria variëren 
later sterk in kleur. Vele worden min of meer 
groen met geelrode zijvlekken, die ik bij geen en- 
kele quercimontaria-rups aantrof. 

Uit eitjes van quercimontaria, die ik in de eerste 
dagen van VIII kreeg, bekwam ik reeds 7-XI twee 
vlinders, een 3e gen. dus, die in de natuur wel 
niet voorkomt. Ze kwamen geheel met de 2e gen. 
overeen. 

De vliegtijden zijn in mijn gebied voor de eerste 
gen. : de tweede helft van V en begin VI, voor de 
2e gen.: einde VII en begin VIII. 


* 395, Cosymbia punctaria L. De gewoonste soort, vooral 


* 396. 


ab. 
ab. 


ab. 


ab. 


ab. 


in de bossen, af en toe ook op licht te Lob., V en 
VII-VII, bij kweking binnenshuis ook een derde 
gen. in IX. Deze soort variëert nogal. Ik ving of 
kweekte de 

naevata Bast. Met een rij violette of grijze achter- 
randsvlekken. Nergens zz. 

radiomarginata Joannis. In het achterrandsveld een 
rij dikke aderstrepen, gescheiden door smalle stre- 
pen van de grondkleur. Bij Montf. 
communifasciata Don. Zonder tekening, behalve 
een smalle scherpbegrensde middenschaduw. 
Montf. 

infuscata Reuter. Sterke donkere bestuiving op 
boven- en onderzijde van de voorvls. Dwarsband 
krachtig grijs. Bijv. 

erythrescens Preisecker. Sterk rood bestoven, be- 
halve het wortelveld en een smalle streep langs 
costa en achterrand. Bijv. 


Cosymbia' linearia Hbn. 1 ex. in de Bijv., behorend 


ab. 


tot de 
simplijicaria Culot. Voorvls. éénkleurig geel, alleen 
met scherpe donkere middenschaduw. 


397, Scopula (Acidalia) rubiginata Hufn. Dit spannertje, 


dat op droge gronden heet voor te komen, waar 
ik het trouwens ook meermalen ving, komt af en 
toe op licht te Lobith in VII. Ook bij Montf. 


gevangen. 


* 398, Scopula floslactata Haw. (remutata Schiff.) In de 


407. 
408. 


409. 


* 410. 


AI 


412. 


Drs SERIOENEN?) 


bossen op de zandgronden gewoon in V—VI. 
Scopula immutata L. Overal, bij Lob. op vochtige 
plaatsen zeer talrijk vanaf einde VI. 


. Scopula ornata Scop. Niet zz. te Lob. langs de Rijn 


in V en VII—VII. Ook in de Bijv. en bij Emm. 
Sterrha (Acidalia) nigropunctata Hufn. (strigilaria 
Hbn.) Alleen in de Bijv. gevangen in VII. 
Sterrha muricata Hufn, 1 ex. te Lob., op een moeras- 
sige plaats, 6-VII. In de Bijv. en de Montf. heuvels 
niet zz. 


. Sterrha dimidiata Hufn. Door 't hele gebied aange- 


troffen in VII VI. 


. Sterrha seriata Schrk. (virgularia Hbn.) Overal, in 


in 2 gen., VI—VII en IX. 


. Sterrha sylvestraria Hbn. (straminata Tr.) 1 ex. in 


de Bijv. 17-VII, op een heideveldje. 


. Sterrha biselata Hufn. (bisetata Rott.) In de bossen 


gewoon in VII—VIII. 

In de Montf. heuvels ving ik een ex., dat pas 
uitgekomen en toen geheel paars bestoven was. 
Later veranderde het paars in grijs. Dr. Hey- 
demann, wien ik het zond, hield het ex. voor de 

ab. griseata Preisecker, waarbij alle vleugels grijs 
bestoven zijn, behalve de franje en de golflijn, die 
geel zijn. In de Int. Ent. Zeitschrift-Frankf., 5le 
Jahrg., No. 44, blz. 391, vermeldt Dr. Heyde- 
mann deze zz. aberr., die naar een enkel ¢ ex. 
door Preisecker beschreven is. Het Montf. 
ex. beschouwt hij als de 2 allotype. 

Sterrha rusticata Schiff, Talrijk op een plaats bij Lob., 
midden VII. Ook op licht. 

Sterrha fuscovenosa Göze. (interjectaria Bsd.) Eerste 
helft van VII op sommige plaatsen bij Herwen 
en Lob. zeer talrijk. Vliegt in de schemering op 
ruige plaatsen en bij hagen. Ook op licht. 

Sterrha inornata Haw. 1 ex. op licht te Lob. VII. 
Ook bij Emm. gevangen. 

Sterrha aversata L. Nergens zz. in VII. De typonom. 
vorm is die met donkere dwarsband. Gewoon is de 

ab. remutata L. Zonder donkere dwarsband. 

Sterrha emarginata L. Bijv., VI—VII. In trf. ving ik 
daar de 

ab. mosquensis Heyne. Door besprenkeling met zwarte 
schubben veel donkerder. 

Lythria purpurata L. In de Montf. heuvels, V en 
VII—VIII. Begin VII-33 aldaar talriÿk. Toen 
gevangen de 

ab. hilariata Kitt. Grondkleur der voorvls. geel. 

ab. suffumata Lempke. Grondkleur der voorvls. don- 


"ler 
* 414. 


415: 


ALG: 


417. 


* 418. 


peal: 
420. 


NAZIO 


“ORE. 


423, 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 198 


ker olijfgroen, banden minder duidelijk. Type in 
mijn coll. 

ab. nigricaria Lempke. Grondkleur zwartachtig, zon- 
der banden, zomergen. Type in coll. Lempke. 

ab. tangens Hann. Buitenste band sterk verbreed, 
zonder de achterrand te bereiken. 

Ortholita mucronata Scop. (plumbaria F.) Did., Bijv, 
Montf. V en VII—VIII. 

Ortholita chenopodiata L. (limitata Scop.) Herw., 
Bijv., VIII. 

Anaitis efformata Guén. Gevangen te Did., Bijv. en 
Montf. V en VIII. Daaronder de 

ab. fangens Hann. De beide banden, die het midden- 
veld begrenzen, raken elkaar in het midden en 
verdelen het middenveld in tweeén. 

ab. fasciata Hann. Idem, maar blijven in de onderste 
helft verenigd. 

Chesias legatella Schiff. (spartiata Fuessl.) Didam, 
Montf. Rups op brem, V—VI. Vlinder in X. 
Chesias rufata F. Minder dan de vorige. Vlinder 
IV—V te Wehl, Herwen en Montf. Het ex. uit 
Herwen moet wel van elders gekomen zijn, daar 
te Herwen nergens brem te vinden is. Bij Montf. 
vond ik 23-IV enkele exx. op Sarothamnus zittend. 

Acasis (Lobophora) viretata Hbn. Geregeld in de Bijv. 
in twee gen. V en VII—VIII, in de 2e gen. 
minder gewoon. 

Lobophora halterata Hufn. Bijv. in V op stammen. 

Mysticoptera (Lobophora) sexalata Retz. (sexalisata 
Hbn.) Een gaaf © in de Bijland bij Lobith, 16-V. 
Daar op dezelfde plaats veel afgevlogen ferru- 
gata’s waren, hield ik het dier eerst voor die soort. 
Het opgericht achterlijf kwam me echter vreemd 
voor. Als sexalata dit steeds doet, is hij daardoor 
licht van Cid. ferrugata te onder scheiden. 

Operophtera (Cheimatobia) brumata L. Overal ge- 
woon, soms talrijk en schadelijk als rups op loof- 
hout. Vlinder in XI—XII. In de Bijv. vond ik de 

ab. unicolor Lamb. Geheel éénkleurig, zonder lijnen 
of middelpunt. 

Oporinia (Larentia) diluta Schiff. Overal in de bos- 
sen. Rups op allerlei loofhout ‚in de Bijv. veel op 
Corylus, in de heuvels op Vaccinium in V en VI. 
De vlinder in IX—X op stammen en op smeer. 
Uit de Bijv. de 

ab. obscurata Stgr. Donkere bruinachtige grondkleur. 
Tekening nog zichtbaar. 

Oporinia autumnata Bkh. 2 exx. uit de Bijv., waarvan 
1 el. uit een op Pop. tremula gevonden rups. Beide 
behoren tot de 


199 


pias. 


* 425. 


* 426. 


MAZZO 


428. 


GOR. 


* 430. 


* 431. 


1432: 
433. 


243% 


02455 
* 436. 


* 437. 


L. H. SCHOLTEN, 


ab. intermedia Clark. Bont, met donkere dwarsbanden, 
de grond ertussen witachtig, evenals de golflijn. 

Triphosa dubitata L. Op licht te Herwen, V en VII. 
In de Bijv. eveneens in V op stammen. Einde V 
en VI de rups daar op Rhamnus catharticus, te- 
gelijk met die van Ph. vetulata Schiff, ingespon- 
nen. Niet gewoon. 

Calocalpe (Eucosmia) undulata I Als rups geregeld, 
soms talrijk op Vaccinium bij Montf. in VIII-IX. 
In de Bijv. ook op Salix. Vlinder VI—IX. 

Philereme (Scotosia) vetulata Schiff. In de Bijv., in 
de 2e helft van V, soms zeer talrijk op de weinige 
struiken van Rh. catharticus, die daar verspreid 
in het bos staan. 

Philereme transversata Hufn. (rhamnata Schiff.) 2 
exx. in de Bijv. VII. Ook bij Emm. een paar maal 
gevangen. 

Lygris prunata L. Rups te Herwen uit Ribes geklopt, 
V. Vlinder op licht te Herw. en Lob. in VII. Niet 
gewoon. 

Lygris testata L. Did. Bijv., Montf., Lob. VII—VIII. 
Komt op bloeiende Eupatorium. 

Lygris populata L. Enkele malen als vlinder in de 
Bijv., talrijk in de Montf. heuvels, gemakkelijk 
uit Vaccinium op te jagen, VII. De rups in 
V—VI op deze plant. Alle exx. behoren, met 
weinig variatie tot de typonom. vorm. 

Lygris mellinata F. (associata Bkh.) Zz. in de Bijv. 
Als vlinder gewoon op licht te Herw. en Lob., 
VI—VII. Rups in V op Ribes. 

Lygris pyraliata Schiff. (Larentia dotata Stdgr.) 1 ex. 
Bijv. Zz. te Herw. en Lob. 

Cidaria (Larentia) fulvata Forst. Ongeregeld op licht 
te Herw. en Lob. Ook te Emm. VII. 

Cidaria ocellata L. Overal aangetroffen, in 2 gen, 
V—VI en VIII. Veel in dennenbossen bij 
Montf., waar Galium groeit. 

Cidaria bicolorata Hufn. 1 ex. Bijv. VII. Ook bij Emm. 

Cidaria variata Schiff. Waar in Didam, Montf. en 
Bijv. bosjes voorkomen met Abies excelsea, is deze 
soort einde V en VI te vinden. De vlinder zit 
op stammen, takken en op de grond en laat zich 
licht opjagen. In de Bijv. ving ik de 

ab. interrupta Schaw. De middenband der voorvls. 
één maal doorgebroken. 

ab. costimacula Höfer. Van de middenband slechts 
een voorrandsvlek over. 

Cidaria obeliscata Hbn. Overal, waar de gewone den, 
Pinus sylvestris, groeit. Ik ving de soort ook tussen 


* 438, 


* 439. 


* 440, 


MALI. 


442. 


23443, 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 200 


de vorige, zodat ik aanneem, dat de rups ook op 
Abies excelsa leeft. C. variata ving ik nooit bij Pi- 
nus sylvestris. Vliegtijd als de vorige, en nog eens 
in de nazomer VIII—IX. Ik ving of kweekte de 

ab. (ras) pseudovariata Heydmn. Grondkleur bruin- 
achtig grijs, wortel- en middenveld iets donkerder 
en bruiner, aderen in het middenveld zwart, aan 
de binnenrand van dit veld een zwarte vlek. 

ab. mediolucens Röszler. Grondkleur grijsbruin, dwars- 
band lichter, geler. 

ab. nigrofasciata Gumpbg. Grondkleur grijsachtig, 
middenveld zwart. 

Cidaria firmata Hbn. Naar deze soort zocht ik jaren- 
lang tevergeefs in dennenbossen. In het najaar 
van 1935, toen ik veel in de Bijvank smeerde, 
kreeg ik ze geregeld op stroop, in totaal wel 30 

x., grotendeels afgevlogen, IX—X. Het is één 
van de weinige spanners, die blijkbaar talrijk op 
smeer komen. De smeerplaatsen waren steeds op 
enige afstand van dennenbossen gelegen. 

In 1936 ving Dr. Janecke ook enige in de 
Montf. heuvels. 

Cidaria siterata Hufn. 1 ex. el. Didam 2—X. De rups 
klopte ik in VII uit Betula. Coldewey vond 
een ex. op een stam in de Bijv. V. 

Cidaria truncata Hufn. Overal, in 2 gen. V—VI en 
VUI—IV. Rups begin V volwassen van bosbes 
gesleept in de heuvels, op Rubus in de Bijv. De 
vlinder talrijk op smeer einde VIII bij Lob. (Bij- 
land). Nagenoeg alle exx. behoren hier tot de 

ab. perfuscata Haw. Middenveld zwart. In de Bijv. 
ving ik een paar maal de 

ab. rufescens Ström. Middenveld rood. 

De typonom. vorm, met witachtig grijs bestoven 
middenveld, ving ik bij Lob. 

Cidaria fluctuata L. Dit diertje is overal en altijd te 
vinden. Zeker 2 gen. Weinig variërend. Ik ving 
in overgangen de 

ab. abstersata H.S. Dwarsband verdonkerd tot de 
binnenrand. Lob. 

Cidaria montanata Schiff. In de bossen van Did. 
Babb., Bijv. en Emm. gewoon in V—VI. Van 
Montf. heb ik de 

ab. fuscomarginata Stdgr. Alle vleugels met brede 
donkere achterrand. 

Cidaria spadicearia Schiff. Lempke vermeldt in 
zijn art.: „Cidaria ferrugata Cl. en spadicearia 
Schiff. in Nederland”, E. B. 195 van 1 Jan. 1934, 


dat ik spadicearia in Lob. e.o. nooit waargenomen 


* 444, 


52445: 


* 446. 


447. 


448. 


GER), 


L. H. SCHOLTEN, 


heb. Dat was tot 1933 waar, doch daarna heb ik 
deze soort ook in dit gebied gevangen, enkele ma- 
len in de Bijv. en 1 ex. op licht te Lob. In elk geval 
is de soort hier zz. Het Lobith's ex., dat ik 8-VIII 
ving, is volgens Dr. Heydemann „ein inte- 
ressantes Stück’ en behoort volgens hem wel tot de 

ab. deletata Fuchs. Bijna éénkleurige grijze voorvls. 
met roodachtige tint in het wortelveld en langs de 
voorrand. 

Cidaria ferrugata Cl. Overal gewoon, alleen in het 
heuvelgebied weinig aangetroffen. De typonom. 
vorm komt weinig voor, bijna alles is overgang 
naar of 

ab. unidentaria Haworth. Middenveld zwart. V—VI 
en VII-VII. 

Cidaria biriviata Bkh. (pomoeriaria Ev.) De voedsel- 
plant van de rups dezer soort komt op één plaats 
in de Bijv. voor. In sommige jaren groeit de plant 
er talrijk, in andere, als de bramen en andere ge- 
wassen weelderig opgegroeid zijn, vindt men er 
slechts sporadisch enkele Impatiens-plantjes. 

Dikwijls heb ik op die plek naar de zeldzame 
biriviata gezocht, steeds tevergeefs, tot ik in IV-37 
heel toevallig een mooi ex. op een stam vond in 
de nabijheid van de Impatiens-groeiplaats. De 
soort kwam er dus voor. In V en VI d.o.v. zocht 
ik er tevergeefs naar de rups op de toen veel daar 
voorkomende planten van het springzaad. Begin 
VIII was de rups op dit betrekkelijk kleine plekje 
talrijk te vinden, van heel kleine tot volwassene. 
De kleine rupsen zijn moeilijk te vinden. Ze zitten 
overdag meestal gestrekt aan de onderzijde van de 
bladeren en vallen door haar geelgroene kleur niet 
op. De volwassen, grijsblauwe rups, zit ook op de 
bovenzijde van de bladeren. 

Cidaria designata Hufn. Geregeld in 2 gen. in de Bijv. 
V en VII—VIII. In de Bijland bij Lob. soms tal- 
rijk in V. Hier in overg. de 

ab. coarctata Prout. Middenband zeer smal.- 

Cidaria obstipata F. (fluviata Hbn.) 2 exx. op licht te 
Lob., 25-VIII-1928 en 9-VII-1937. 

Cidaria lignata Hbn. (vittata Bkh.) Op licht te Herw. 
en Lob. Op vochtige plaatsen bij Lob. soms talrijk 
in VI en VII. 

Cidaria pectinaria Knoch, (viridaria F.) Montf., Bijv., 
Lob., V—VI, en weer in IX, soms talrijk op plaat- 
sen, waar Galium groeit in de bossen. Ik kweekte 
voor enige jaren een aantal rupsen a.o., die alle 
in VIII de vlinder gaven, doch veel kleiner waren 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 202 


dan de voorjaarsvorm. Deze kleine najaarsvorm 
komt in de natuur ook voor. Ik zag 1 ex. bij Montf. 
in IX, terwijl ik een klein ex. uit de duinen bezit. 
(Bentinck leg.) 

* 450. Cidaria didymata L, Alleen in de Bijv. Hier gewoon 
in VII. Zit veel op stammen, wordt ook licht op- 
jaagd. 

451. Cidaria sagittata F. Op de reeds meer vermelde moe- 
rassige plek bij Lobith, de Bijland, vond ik 7-VII- 
1934 een voorvleugel van deze mooie en zz. span- 
ner. Dit was voor mij natuurlijk een reden, daar 
enige tijd later naar de rups te gaan zoeken, te- 
meer omdat op die plaats veel Thalictrum flavum 
L. groeit. Dit gebeurde op 3-VIII. 

Geruime tijd zocht ik op de vindplaats van de 
vleugel tevergeefs de rijpe zaadtrossen af. Op een 
andere plek, in de nabijheid, had ik meer succes: 
ik vond er mijn eerste sagittata-rups. Weer een 
bewijs, dat volhardend en doelbewust zoeken dik- 
wijls tot een resultaat leidt. 

Evenals de vlinder is de rups ook een prachtig 
dier, dat moeilijk op de zaadtrossen van de voedsel- 
plant te vinden is. 

Ze is kort, dik, met spits toelopende segmenten, 
op zij spitsbultig. In rust zit ze gekromd tussen 
de vruchten of tegen de takjes. Door haar varië- 
rende geel- tot olijfgroene kleur, haar violetbruine 
tekening en de typisch spits uitstekende delen ziet 
men ze niet gemakkelijk, omdat ze zich hierdoor 
zeer aanpast aan vorm en kleur van de groene en 
rijpende zaden van de voedselplant. Daar komt nog 
bij, dat Thalictrum flavum een neiging vertoont 
tot geelachtige vergroeiingen in de zaadtrossen, 
waardoor de overeenkomst tussen vruchttrossen en 
rupsen haast volmaakt wordt. Dit wordt ook nog 
in de hand gewerkt, doordat aan één vruchttros 
dikwijls vruchten in verschillende grootte voor- 
komen. 

De rups is zeer traag en laat niet gemakkelijk 
los. Verband met het leven op moerassige plaatsen ? 

Het is werkelijk een genot, een Thalictrum-tros 
met enige sagittata-rupsen een poos op zijn gemak 
te beschouwen. Eerst ziet men niets, maar bij wat 
nauwkeuriger kijken ontdekt men successievelijk 
de bewegingloze diertjes. Wat een prachtige over- 
eenkomst in kleur en vorm ! 

Ik vond er de eerste keer een dozijn en de vol- 
gende dag nog enkele, alle geheel of nagenoeg 
volwassen. Hoewel alle rupsen wegkropen in het 


203 


EIER SCHOLTEN, 


bijgevoegde mos, kwamen er het volgend jaar 
toch slechts 3 vlinders uit. Later bleek, dat ze ook 
licht verpoppen tussen plantenresten. 

In 1935 was de plaats wegens de hoge water- 
stand niet bereikbaar. In 1936 ben ik er 30 Juli 
weer heen geweest. Zoals ik reeds vermoedde, 
was door het minder gunstige weer de groei der 
rupsen enigszins vertraagd. 

De vindplaats van 1934 was nog niet te bereiken. 
Dichtbij groeide langs een sloot de voedselplant 
ook, meer verspreid en grotendeels door de koeien 
van de zaadtrossen beroofd. Op de nog overge- 
bleven trossen vond ik inderdaad het gezochte 
dier terug, en volstrekt niet zz.! De vruchten 
waren nog niet rijp als in 34, de rupsen variëer- 
den van heel klein tot bijna volwassen. 

Mijn oog kreeg een mooie gelegenheid zich te 
oefenen in het vinden van de curieuze diertjes. 
Toch gebeurde het nog, dat ik op een trosje, 
waarop ik aanvankelijk niets zag, later 3—4 rupsen 
vond. Bedoelde sloot was ongeveer 500 m lang en 
overal kwam de rups voor. In verband met de 
vindplaats van 1934 blijkt wel, dat de rups hier 
niet aan één plekje gebonden is, maar over ‘t ge- 
hele terrein verspreid voorkomt. 

Van de popjes, die ik bewaarde, kwam slechts 
een gedeelte in 37 uit. Het sprak voor mij eigen- 
lijk vanzelf, dat een gedeelte der poppen langer 
bleef liggen. Ik was hiertoe o.a. ook gekomen door 
de ervaring, die ik intussen had opgedaan met 
andere moerasbewoners. 

De winter van ‘36 op ‘37 was weer een hoog- 
water-periode. Het water wilde in het voorjaar 
van 37 niet weg, en zo kon ik in ‘37 pas midden- 
Juli dit terrein weer betreden, en nog lang niet 
overal. Op de peppelstammen was te zien, dat er 
ongeveer anderhalve meter water had gestaan. 
Op de hogere gedeelten begon de flora zich weer 
volop te ontwikkelen. Het was interessant te zien, 
hoe de plantengroei zich in één enkel jaar had 
gewijzigd. Heel schuchter was hier en daar een 
Thalictrum-stengeltje te bespeuren, een enkel tros- 
je begon te bloeien. Van sagittata-rupsen natuur- 
lijk geen spoor. Dat kon ook niet. Toen de popjes 
moesten uitkomen, stond er nog een flinke hoeveel- 
heid water. Ik twijfel er geen oogenblik aan, of 
deze wachten een gunstiger gelegenheid af, die 
misschien nog niet eens het volgend jaar komt. 
Want dat dergelijke soorten door periodieke stoor- 


5452. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 204 


nissen, als hier door het water veroorzaakt worden, 
te niet gaan, geloof ik niet meer. 

Heeft men ooit op de weinige vindplaatsen dezer 
soort in ons land naar de rups gezocht ? Op grond 
van mijn ervaringen geloof ik, dat men daarmee 
succes zou hebben. Er zijn toch wel meer plaatsen, 
waar Thalictrum flavum L. in voldoende hoeveel- 
heid groeit. Het vinden van de prachtige rups 
loont voldoende de moeite. 

Een paar maal vond ik een geheel afgevreten 
trosje, en dan hadden de rupsen zich op de bla- 
deren begeven, die ze zich ook goed lieten smaken. 

Cidaria bilineata L. Overal gewoon,van VI—VIII. In 
de Bijv. ving ik de 

ab. infuscata Gumbg. Middenveld min of meer don- 
ker gevuld. 


ab. margaritata Kautz. De beide middelste lijnen, 


2453, 
© SORA 


2455; 


MASO, : 
457. 


* 458. 


MASO. 
* 460. 


waaruit het middenveld der voorvls. bestaat, raken 

elkaar op verschillende punten, zodat een van voor- 

rand tot binnenrand lopend ,,parelsnoer ontstaat. 
ab. dumetata Schrank. Grondkleur bleekgeel. In trf. 

Cidaria silaceata Schiff. 1 ex. in de Bijv. en 1 op Duits 
gebied, dicht bij de Bijv. V—VI. 

Cidaria corylata Thnbg. In de bossen zeer gewoon, 
soms met dozijnen tegelijk op stammen. Rupsen 
in de nazomer veel op Betula. Niet zz. is de 

ab. ruptata Hbn. Dwarsband wit onderbroken. 

Dr. Heydemann vond tussen mijn Bijv. en 
Montf. exx. een opmerkelijke vorm, die hij in de 
l.E.Z-Frankfurt, No. 44, biz. 393,7 (Taf. I. Fig. 
11) beschreven heeft als 

ab. unicolorata Heydm. De olijfkleurige of okerachtige 
tint van de witte grondkleur tussen wortel- en 
middenveld, en binnenwaarts van de golflijn, is 
vervangen door chocoladebruin. Tot nu toe alleen 
nog bij enkele © © waargenomen. 

Cidaria rubidata Schiff. Slechts in een paar exx. uit 
de Bijv., waarvan 1 el. van Galium mollugo. Rups 
VIII, vlinder V. 

Cidaria albicillata L. Didam en Bijv. niet zz. in V—VI. 

Cidaria hastata L, 3 exx. gevangen te Didam, eind 
V-1923. Nadien niet meer waargenomen. 

Cidaria rivata Hbn. Bijv. en Lob. VII. Ook Emm. 
Rupsen op Galium mollugo, Did. en Bijv. VIII. 
(Zie over deze en de volgende soort Ent. Ber. 
No. 149, DI. VII van 1 Mei 1926.) 

Cidaria alternata Müll. (sociata Bkh.) Overal zeer 
gewoon, in 2 gen, V en VII—VIII. 

Cidaria alchemillata L. Geregeld op licht te Herw., 


205 L. H. SCHOLTEN, 


Lob. en Emm. VII—VIII. In de Bijv. ook op 
bloeiende Eupatorium. 

461. Cidaria bifasciata Haw. (unifasciata Haw.) Midden- 
VIII-35 en 36 ving ik op licht te Lob. 3 exx. dezer 
soort. Ik had nogal moeite met de juiste determi- 
natie, tot de heer Coldewey zo vriendelik 
was, me te helpen. Dit geschiedde tijdens een be- 
zoek aan C. te Twello op 1-X-36. 

Onmiddellijk na mijn thuiskomst, de volgende 
dag, ging ik er op uit, om de rups te zoeken. Ik 
had op een laaggelegen weide in de nabijheid van 
Lobith, voor enkele jaren talrijk de voedselplant 
der rups, Euphrasia odontites, zien bloeien. 

Zoals ik in de inleiding reeds vermeldde, zijn er 
in deze omgeving veel zogenaamde baggerputten. 
Voor de steenfabricatie is de klei weggegraven. 

_ De rest heeft men maar laten liggen. De diepere 
gedeelten zijn met water gevuld, de iets hoger 
gelegene worden als weiland gebruikt, waarvoor 
ze niet eens bijzonder geschikt zijn. Voor den 
natuurliefhebber-entomoloog zijn het in sommige 
jaren prachtplekjes, waar allerlei planten groeien. 
Hij is er niet rouwig om, dat deze gronden voor 
cultivering minder geschikt zijn. 

. Mijn Euphrasia-weitje was voor een paar jaren 
als hooiland blijven liggen en toen had Euphrasia 
odontites gelegenheid gehad, zich volop te ont- 
wikkelen. Vandaar, dat Cidaria bifasciata in mijn 
onmiddellijk de herinnering wakker riep aan een 
rose vlakte van bloeiende odontites. 

't Gaat ons dikwijls op onze speurtochten zo: 
het ene jaar is een plant talrijk aanwezig, het vol- 
gende of later zoekt men er tevergeefs naar. 

Nu was de bloeitijd van odontites wel voorbij, 
maar de rijpe zaadtrossen waren ook slechts spo- 
radisch te vinden. Het weitje werd nu door koeien 
begraasd, en die hadden de plant blijkbaar ook 
niet versmaad. Toch vond ik, na enig zoeken, ook 
in een aangrenzend moerassig terreintje, nog een 
hoeveelheid planten, die ik mee naar huis nam. 
Vol verwachting begon ik te kloppen en ik had 
succes : een kort, traag spannertje tuimelde op het 
doek, nog meer, en zo kreeg ik er die middag 
bijna twee dozijn. 

De volgende dag vond ik elders, langs de lage 
oever van een put, veel odontites staan. Hieruit 
kreeg ik evenwel geen rupsen. Op weer een an- 
andere plaats hadden blijkbaar veel rupsen geze- 
ten. Bij nauwkeurig toezien bleken vele vruchten 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 206 


een ronde opening te hebben, die ik nu kende. De 
rups zit op de vruchten en vreet op dezelfde wijze 
als Harmodia (Dianthoecia)-rupsen dit doen, van 
buiten door de vruchtwand heen, om de zaden te 
bereiken. Deze typische ronde gaatjes vond ik zeer 
veel. Dat ze door bifasciata-rupsen waren ge- 
maakt, bleek ook wel hieruit, dat ik daar nog een 
dozijn rupsen vond, enkele in reeds geheel droge 
trossen, de meeste in nog groene zaaddozen. 

Zeker was dus wel, dat de rups in dit gebied 
talrijk aanwezig was geweest. Het merendeel was 
waarschijnlijk reeds weggekropen ter verpopping. 

De kleur der rupsen, allerlei tinten licht- tot 
donker grijsbruin, ook groen, is aangepast aan de 
kleur der rijpende of rijpe vruchten. Daardoor is 
ze moeilijk te zien, doch bij wat geduld en rou- 
tine lukt het toch wel. Ze zit vrij op de vruchten, 
alleen als ze eet, zijn de kop en de voorste seg- 
menten onzichtbaar, daar deze dan in de zaad- 
dozen verborgen zijn. Ze is traag, maar laat bij 
kloppen spoedig los. Ze wordt beschreven als 
spoelvormig, maar ze is dit alleen, als ze zich 
ergens neerzet om te vervellen. In de gewone rust- 
stand, op de vruchten of de takjes der voedselplant, 
hebben ze een meer gedrongen voorkomen. 

Een uitvoerige beschrijving der rups vond ik in 
Spuler II, blz. 61, waar A. Meess O. Hof- 
mann citeert, die haar naar een Weense rups 
heeft gemaakt. Ik heb ze met een aantal van mijn 
rupsen vergeleken, ze gaat in hoofdzaak steeds op. 
Eén typisch kenmerk vermeldt hij, dat ik bij al 
mijn rupsen terugvond en dat de soort zeker, 
mede in verband met haar voorkomen in deze tijd 
op Euphrasia odontites, kan doen thuisbrengen : 
„Auf den letzten Segmenten und der Afterklappe 
ist der Raum zwischen den 3 Rückenlinien ganz 
schwärzlich ausgefüllt”. 

Blijkbaar heeft Hofmann een niet volwassen rups 
ter beschrijving gehad, daar hij als lengte 1 cm 
opgeeft. Mijn volwassen exx. meten 15 tot 16 mm. 
Als ze gaat vervellen, is ze zowel naar voren als 
naar achteren verdund. 

Prout vermeldt in Seitz, Bnd. III, ook de 
groene vorm, die onderling weer varieert, doch 
veel minder voorkomt dan de bruine. 

C. bijasciata wordt overal als zz. vermeld. Al- 
leen in Engeland is de rups op enkele plaatsen 
talrijk aangetroffen. Barrett zegt, dat de vlin- 
der overdag niet licht wordt opgejaagd, zodat 


L. H. SCHOLTEN, 


deze soort als tamelijk zz. werd beschouwd, totdat 
de rups en haar gewoonten werden ontdekt. 
South zegt: de rupsen zijn vaak overvloedig. 
De heer G. F. Mathew deelt mede, dat hij bijna 
500 exx. kreeg uit 3 bosjes van de voedselplant, 
verzameld in het district Harwich. (Schrift. meded. 
Cold.) 

Uit ons land zijn slechts 3 vangsten bekend. 
Snellen vermeldt de eerste in T. v. E. 13, 
1870, pag. 87. De heer Medenbach de 
R ooy Jr. ving in Augustus 1866 een ex. op het 
Lagewater te Velp bij Arnhem. 

In het nr. van 1887 wordt een ex. van Numans- 
dorp, gevangen door de Joncheere, vermeld. 
In 1893 een uit Z. Limburg, : (Houthem, Lyck- 
lama à Nyeholt) en 1894 een bij Breda door 
Dr. Kallenbach. 

Door de Engelse schrijvers wordt ook vermeld, 
dat de pop een sterke neiging vertoont, langer dan 
een jaar te blijven liggen, zelfs tot 5 jaar toe. 

Van mijn 50 popjes kwamen in de maand Au- 
gustus ‘37 25 vlinders uit. Van geen enkele rups, 
die ik kweekte, kreeg ik zo laat in de zomer de 
vlinder. 

Ik heb deze soort wat uitvoeriger behandeld. 
Misschien zijn er lezers, die een terrein kennen, 
waar Euphrasia odontites veel groeit. Voor hen 
kunnen deze aanwijzingen wellicht van nut zijn, 
deze zz. soort ook te vinden. Ik vermoed, dat ze 
o.a. in Zuid-Limburg zeker meer voorkomt, dan 
men tot nu toe weet. Ik zag ten Z. van Epen een 
wei met veel Euphr. odontites. 


* 462. Cidaria albulata Schiff. Te Bijv. en Lob., telkens 1 ex. 


in VI 


463. Cidaria flavofasciata Thnbg. Enkele malen op licht te 


Herwen en Lob. Talrijk bij de Eltenberg. (Dr. 


Janecke). 


464. Cidaria furcata Thnbg. (sordidata F.) Deze soort 


sleepte ik enige jaren geleden zeer talrijk als rups 
van Vaccinium myrtillus in de Montf. heuvels, 
2e helft van V en begin VI. Ze leeft op deze 
plant, ingesponnen tussen de bladeren. De laatste 
jaren trof ik ze minder aan. Hoewel de rups er 
zo veel voorkwam, zeg ik de vlinder weinig in 
VII. Dr. Janecke trof hem niet zz. aan op 
smeer bij het Klein-Peeske. Ook de verwante vol- 
gende soort komt graag op de stroop. 

Ik kweekte van de Montf. de volgende aberr. 
vormen: 


* 465. 


466. 


* 467. 


* 468. 


69 


70. 


petal, 


9472; 


2413: 


2474. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 208 


ab. sordidata F. Groen met donkere dwarsbanden. 

ab. fricolorata Schrk. Kleur als de vorige, maar mid- 
denband witgrijs of wit. 

ab. obliterata Prt. Groen, bijna zonder tekening. 

ab. flavotincta Culot. Grondkleur geel. 

De typonominale vorm, die asgrijs is met donkere 
dwarsbanden, komt ook voor. 

Cidaria coerulata F. (autumnalis Ström.) Nergens zz., 
waar Alnus groeit. Hierop in VIII de rups inge- 
sponnen. Vlinder VI—VII, komt ook graag op 
smeer. Ik kweekte of ving de 

ab. obsoletaria Schille. Voorvls. bijna éénkleurig don- 
ker asgrijs of donkerbruin. 

ab. semifuscata Prt. Dwarsbanden bruinachtig, be- 
halve aan de voorrand, maar de smalle, lichtgroene 
banden, waardoor het middenveld begrensd wordt, 
onveranderd. 

ab. literata Don. Wortel- en voorrandsveld donkerder, 
meer roestkleurig, middenband witachtig. In trf. 

Cidaria badiata Schiff. In de 2e helft van IV en V op 
licht te Lob. Herw. en Emm. Niet gewoon. Ik 
bezit de 

ab. rectifasciaria Lamb. Het lichte middenveld 1/3 bre- 
der dan gewoon. Hierin geen dwarslijn. Lob. 

ab. alpestris Neub. Middenveld bruin, het distale matig 
verdonkerd, zonder lichter gedeelte. Ook achtervls. 
iets bruiner. Herw. 

Pelurgia (Larentia) comitata L. Herwen en Lob. tal- 
rijk op licht VII—VIII, Bijvank. VIII. 

Hydrelia (Larentia) flammeolaria Hufn. (luteata 
Schiff.) Montf. en Bijv. V—VII, in de nabijheid 
van Alnus. 

Euchoeca (Larentia) nebulata Scop. (obliterata Hufn.) 
Alleen in de Bijv. waargenomen in VII 

Asthena albulata Hfn. (candidata Schiff.) In de Bijv. 
uit loofhout opgejaagd, VI. 

Asthena anseraria H.S, In de Bijv. meer dan de vo- 
rige. Geregeld in VI—VII, uit Cornus sanguinea 
te kloppen. Zie voor verschil tussen deze en de 
vorige soort T. v. E., Verslag Zomerverg. 1926. 

Eupithecia (Tephroclystia) tenuiata Hbn. Gekweekt 
uit Salix caprea-katjes van de Bijv. Vlinders hier- 
uit in VI. 

Eupithecia plumbeolata Haw. In de Bijv. niet zz. in 
de 2e helft van V op plaatsen, waar Melampyrum 
pratense L. groeit. 

Eupithecia bilunulata Zett. (strobilata Hbn.) Een 
paar maal in de Bijv. aangetroffen, op de stam 
van een spar zittend. Ook Coldewey vond 


209 


E. EIS SEHOLTEN. 


hier een gaaf ex. 5-VI. Als deze soort iets afge- 
vlogen is, kan ze licht met E. tantillaria Bsd. ver- 
ward worden. De vliegtijd schijnt me wel later te 
zijn dan van E. tantillaria Bsd. 


475. Eupithecia linariata F. Lob., Montf. Rupsen op Lina- 


ria vulgaris VII—VIII. Vlinder op licht. Bij kwe- 
king der Juli-rupsen kwam een deel der poppen 
nog in de nazomer uit, de rest in V d.o.v. 


* 476. Eupithecia valerianata Hbn. Als vlinder te Didam nog 


2—VII, in de Bijv. V. Hier de rups niet zz. in 
het begin van VIII op Valeriana officinalis. 


* 477. Eupithecia centaureata Schiff. (oblongata Thnbg.) 


Overal gevonden, V—VI en VII-IX. Rupsen 
op allerlei Umbelliferen, vooral Pimpinella saxi- 
fraga, Angelica silvestris en Pastinaak. De rupsen 
zijn, al naar de voedselplant, waarop ze voor- 
komen, zeer verschillend gekleurd. 


* 478, Eupithecia selinata H. S. Over deze soort, die in 1933 


door Coldewey en mij als nieuw voor de 
Ned. fauna werd ontdekt, resp. als vlinder in 
Twello en als rups in de Bijv., heb ik uitvoerige 
mededelingen gedaan in de „Intern. Entom. Zeit- 
schrift-Guben", 29e jaargang, blz. 199— 203 en 
227—228. Ik heb nadien op de vindplaats de rups 
nog meermalen waargenomen. 


* 479, Eupithecia tripunctaria H. S. (albipunctata Hw.) Di- 


dam, maar vooral in de Bijv. en bij de Eltenberg, 
als rups in VIII—X op Angelica silvestris. Te 
Lob. ook op licht gevangen. De gekweekte vlin- 
ders komen al vroeg in het voorjaar uit, als de 
poppen in een verwarmd vertrek worden gebracht. 
Af en toe komen er ook reeds in de herfst uit, t 
geen ook in de natuur gebeurt. Niet weinig exx. 
behoren tot de 

ab. angelicata Barrett (anglicata Gmpbg.) Eénkleurig 
roetachtig zwart, zonder tekening, behalve de diep- 
zwarte vlek, Ook in trf. 


* 480. Eupithecia absinthiata Cl. Komt door 't gehele gebied 


voor, op licht te Herw. en Lob., op stammen en 
bloeiende Eupatorium te Bijv. en Montf. Ik kweek- 
te vele exx. uit rupsen, die ik op Eupatorium en 
Solidago vond, op de beide laatstgenoemde plaat- 
sen. Bij Lob. ook op Artemisia. 

De soort is als imago moeilijk van de vol- 
gende te onderscheiden. De Eupithecien-specialist, 
F. Lange te Freiberg-Saksen, heeft al mijn exx. 
nagezien en zo nodig gedetermineerd. 

Wat de biologie betreft is er nog een en ander, 
dat mij niet duidelijk is. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 210 


Bij het kweken van een aantal Eupithecia- 
soorten heb ik steeds de ervaring opgedaan, dat de 
soorten, welke in de natuur vroeg verschijnen, als 
eerste of enige generatie, binnenshuis ook vroeg 
uitkomen, vooral als ze in de nawinter in een 
verwarmd vertrek worden geplaatst. Dit was b.v. 
het geval met: E. fripunctaria H.S., virgaureata 
Dbl., selinata H.S. nanata Hbn. en innotata H. 

Andere soorten, die buiten laat uitkomen, ver- 
schijnen ook bij kweking laat, reageren veel min- 
der op kamerwarmte, soms helemaal niet. Dit was 
b.v. het geval met E. pimpinellata Hbn. en goos- 
sensiata Mab. 

Van de eerstgenoemde groep kreeg ik de ima- 
go's vanaf Februari tot begin Mei, van de andere 
vanaf einde Mei (als ze tegelijk met de andere 
in een verwarmd vertrek waren geweest) tot be- 
gin Augustus. Over ‘t geheel komen deze minstens 
een paar maanden later uit dan de andere groep. 
Daarmee is ook in overeenstemming, dat ik deze 
trage soorten buiten ook steeds laat heb aange- 
troffen. 

Aangenomen nu, dat de determinatie van mijn 
soorten juist is, verwondert het me, dat absinthia- 
ta-popjes bij mij steeds zo vroeg uitkwamen, ter- 
wijl de exx., die als vlinder gevangen zijn, dateren 
van 12-VII tot 13-VIII. 

Het vroege uitkomen van mijn absinthiata’s zou 
m.i. moeten wijzen op een vroege eerste generatie 
of een tamelijk vroege enkelvoudige (castigata 
b.v.) Zo dit niet het geval is, dan vormt de soort 
in dit opzicht een opmerkelijke uitzondering. 

De rupsen vond ik eind VII reeds en in VIII 
op Eupatorium, tegelijk met de vlinders, iets dat 
dat ook al vreemd is. Ik vond ze ook later nog 
op Solidago, tot begin X. 

In de winter van 1936—'37 bewaarde ik enige 
poppen van E. pimpinellata en absinthiata, welke 
laatste ik op Artemisia vond. En deze kwamen 
niet vroeg uit! De vlinders verschenen precies in 
dezelfde dagen als die van pimpinellata. 

Een verklaring voor het vroege uitkomen zou 
kunnen zijn, dat de vlinder in de natuur onregel- 
matig uitkomt, van VI—VIII bijv., maar hiermee 
is niet in overeenstemming, dat ze binnen ongeveer 
in dezelfde tijd verschijnen. Tot nu zijn me ook 
geen exx. uit Juni bekend, in de natuur gevangen. 

Het vermoeden, dat we hier met een meer dan 
één soort te doen hebben, is uitgesproken door 


211 


* 481. 


482. 


* 483. 
* 484. 


485. 
* 486. 


487. 
488. 


* 489. 


E He SCHOLETEN; 


den heer Lycklama à Nyeholt op de 65e 
Wintervergadering van de N. E. Vereniging. (Zie 
Verslag, T. v. E., blz. X en XI.) Hij geeft in een 
tabel de datums aan, waarop bij hem deze soort 
uitkwam, in verband met de voedselplanten, waar- 
op hij de rupsen had gevonden. Ook bij L. kwamen 
de Eupatorium-dieren het vroegste uit, en pas veel 
later die van Artemisia. Zijn ervaringen in dit 
opzicht komen dus volkomen met de mijne overeen. 

Op grond van wat ik hier mededeelde, en ook 
in verband met het door Lycklama vermelde, 
lijkt me de bestudering van de biologie dezer 
soort(en) nog zeer gewenst. Ik heb hierbij opzet- 
lijk iets langer stil gestaan, om ook anderen, die 
in de gelegenheid zijn, de soort, vooral als rups 
te vinden, aan te sporen daarop bijzonder hun 
aandacht te vestigen. 

Terloops zij hier nog vermeld, dat een aantal 
exx., dat ik van Lange kreeg uit Saksen, zon- 
der uitzondering veel groter is dan de mijne, waar- 
over ook Lange zijn verwondering uitsprak. 

Eupithecia goossensiata Mab. (callunae Spr.) Bij deze 
soort verloopt de ontwikkeling normaal, in tegen- 
stelling met de eigenaardigheden, die ik van de 
vorige vermeldde. Ik ving ze op licht te Lob. (det. 
Lange), en sleepte ze als rups talrijk van heide 
bij Montf., IX—X. E. goossensiata is als vlinder 
moeilijk van de vorige te onderscheiden. Ik geloof 
wel, dat de rupsen, die men in de herfst van Cal- 
luna sleept, alle van deze soort zijn. 

Eupithecia assimilata Dbl. Op licht te Herwen en Lob. 
in twee duidelijk te scheiden en onderling te on- 
derscheiden generaties, IV—V en VII. 

Eupithecia vulgata Haw. Overal, op licht V—VI. 

Eupithecia castigata Hbn. Did., Lob. Montf. In de 
Bijv. niet zz. op stammen, V— VI. Als rups ge- 
vonden op Solidago, Vaccinium, Eupatorium en 
Sium latifolium, VIII—IX. 

Eupithecia succenturiata L. Meermalen te Lob. op 
licht gevangen VII. 

Eupithecia icterata Vill. (subfulvata Schiff.) Herw., 
Bijv., Montf. Op licht en bloeiende Eupatorium, 
VI—VIII. 

Eupithecia subnotata Hbn. Herwen en Lob. niet zz. 
op licht, VII. 

Eupithecia indigata Hbn. Montf., V—VI in dennen- 
bossen. 

Eupithecia pimpinellata Hbn. Als rups niet zz. gevon- 
den bij Lob. en in de Bijv. IX, op Pimpinella 


* 490. 


49% 


E SVA 


1935: 


494, 


495. 


496. 


2497. 


* 498, 


2499; 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 212 


saxifraga. Vlinder VII—VIII. Ik vind het merk- 
waardig, dat deze rups, die ik de laatste jaren 
ook op andere plaatsen in ons land vond, zo lang 
verborgen kon blijven voor het speurend oog van 
de Lepidopterologen. Ik geloof wel, dat vroeger 
de kleine diertjes veelal verwaarloosd werden. 
De Eupithecia’s zijn anders zo gemakkelijk te 
kweken. 

Eupithecia nanata Hbn. IV—V de vlinder op heide, 
Montf., zeer gewoon. In VIII een 2e gen. Ook 
op licht te Herw. en Lob. Rups in VI en IX—X 
talrijk van Calluna vulgaris gesleept. 

Eupithecia innotata Hfn. Bij Lob. gewoon. Als rups 
in IX—X bij honderden op Artemisia campestris, 
ook op À. vulgaris, op ruige plaatsen langs de 
Rijn. Op licht niet zz., in beide generaties, maar 
't meest in VII VIII. Deze behoren tot de 

ab. fraxinata Crewe. Kleiner en donkerder. Eens vond 
ik in de Bijv., waar nergens Artemisia groeit, een 
ex. dezer soort in V. 

Eupithecia virgaureata Dbl. Meest als rups gevonden 
op Eupatorium en Calluna in IX. Bijv. en Montf. 

Eupithecia abbreviata Steph. De meeste jaren in de 
Bijv. een gewoon dier in IV—V, op de stammen 
van Quercus, maar vooral van Fagus. Op de 
laatste zijn ze gemakkelijk te vinden. Ook op 
katjes aangetroffen. 

Eupithecia dodoneata Guen. Tegelijk met de vorige 
en op dezelfde plaatsen. 

Eupithecia sobrinata Hbn. 18-VII-1934 en 1-IX-1934 
telkens 1 ex. op licht te Lob. Daar sobrinata vooral 
op Juniperus heet te leven, had ik deze soort in 
Lob. zeker niet verwacht. Ook vond ik Rhamnus 
opgegeven, dan zouden het overvliegers van de 
heuvels kunnen zijn. 

Eupithecia lariceata Frr. Na enkele jaren tevergeefs 
dit spannertje in de Montf. heuvels, op plaatsen, 
waar veel Larix groeit, gezocht te hebben, vond 
ik eindelijk 6-V een gaaf 9, op kamperfoelie zit- 
tend, onder een larix. 

Eupithecia tantillaria Bsd. (pusillata Hbn.) Did. 
Montf., Bijv. Gewoon, soms zeer talrijk in sparren- 
bossen, vanaf de tweede helft van V tot in VI. 
Bij zonnig weer erg schuw. 

Gymnocelis (Tephroclystia) pumilata Hbn. In Herw. 
en Lob. op licht, in de Bijv. en Montf. opgejaagd 
uit Calluna en op stammen, IV—V en VII—VII. 

Chloroclystis rectangulata L. Op licht te Herw. en 
Lob., op stammen in de Bijv., VI—VII. Waarop 
leeft de rups daar ? 


215 


* 500. 


* 501. 
502, 


* 503. 


* 504. 
* 505. 
506. 


* 507. 


568. 
* 509, 


* 510. 
* 511. 


al: 


513. 
514. 


515. 


L. H. SCHOLTEN, 


Chloroclystis debiliata Hbn. Rupsen en vlinders, soms 
massaal, in de Montf. heuvels, sporadisch ook 
in de Bijv. Rups einde V tussen los bijeengespon- 
nen bladeren van Vaccinium myrtillus. Ze is ge- 
makkelijk te slepen en verder te kweken. Einde 
VI de vlinder talrijk op stammen. 

Collix sparsata Tr. Herw., Lob., Bijv. en Did., steeds 
in enkele exx. VI. 

Abraxas grossulariata L. Komt in 't gehele gebied 
voor, als rups op Ribes grossularia en Prunus 
spinosa, als vlinder op licht in VII. 

Abraxas sylvata Scop. Enkele malen in de Bijv. VI— 
VII, ook bij Eltenberg. Zit meestal onder iepen 
op de grond of op bladeren. 

Lomaspilis (Abraxas) marginata L. Overal aange- 
troffen, 't meest in de Bijv. VI-VII. 

Ligdia (Abraxas) adustata Schiff. Herw. op licht, V 
en VIII. Bijv. IV en V. Lob. 30-V. 

Bapta distinctaria H.S, (pictaria Curt.) 1 ex. op 
bloeiende Prunus spinosa te Babberich, in Herw. 
niet z. op licht in IV. Na dien nooit teruggezien. 

Bapta temerata Schiff. Did., Bijv. Hier geregeld elk 
jaar enkele exx. op stammen of uit loofhout op- 
gejaagd. Uit de Bijv. de 

ab. pauper Hoffm. Voorvls. met 3 zwakke bruinach- 
tige dwarslijnen, zonder zwarte bestuiving aan de 
achterrand. Op de achtervls. de dwarslijnen bijna 
verdwenen. 

Bapta bimaculata F. Bij Emmerich gevangen door 
Dr. Janecke. 

Cabera (Deilinia) pusaria L. Overal in 2 generaties, 
V en VII—VIII. 

Cabera exanthemata Scop. Als de vorige. 

Ellopia fasciaria L. (prosapiaria L.) Didam, Montf., 
Bijv., Emm. Een typisch © Montf. 20-VI. Vlin- 
der V—VI. De meeste exx. behoren hier tot de 

ab. prasinaria Schiff. die groen is. Deze vorm komt 
zowel in dennen- als in sparrenbossen voor. 

Campoea (Metrocampa) margaritata L. Montf. en 
Bijv. in 2 gen. V en VIII-IX. De 2e gen. is 
kleiner. 

Ennomos autumnaria Wrnbg. Herw. en Lob. IX. 

Ennomos quercinaria Hufn. Bij Emm. 1 ex. dezer soort 
gevangen op licht in VIII. Het is een gepronon- 
ceerd ex. van de 

ab. equestraria F. Het middenveld normaal, de rest 
van de vleugels, vooral langs de voorrand, zeer 
donker. 

Ennomos alniaria L. Op licht te Herw., Lob. en Emm. 


in VII. 


516. 
517. 
* 518. 
22519, 
* 520. 


* 521. 
1522; 


523. 


22524. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. PNG 


Ennomos fuscantaria Steph. 1 ¢ op licht te Lob. 
4—IX. 

Ennomos erosaria Schiff. Gevangen bij Emm. 

Selenia bilunaria Esp, In 2 gen. V—VI en VII—VIII 
te Herw., Lob., Did., Bijv. en Emm. 

Selenia tetralunaria Hufn. Voor enige jaren enige 
rupsen op Quercus gevonden in de Bijv. IX. Komt 
ook bij Emm. voor. 

Phalaena (Hygrochroa) syringaria L. Rups overwin- 
tert klein op Lonicera, is eind V volwassen en 
dan niet zz. in de Bijv. en Montf. 

Gonodontis bidentata Cl. Kwam in de nazomer van 
1924 tamelijk veel als rups voor op loofhout in 
in de Bijv. Na dien nog een enkele maal als 
vlinder in V. Ook bij Emm. gevangen. 

Colotois (Himera) pennaria L. Herwen, op licht IX. 
Als rups in de Bijv. uit eik geklopt, V. Talrijk bij 
Emm. op licht in IX. 

Crocallis elinguaria L. Te Herw. eens in vele exx. 
als rups op Ribes. Te Babb. op Prunus, bij Montf. 
op Vaccinium en Calluna. Vlinder in VII op licht. 

Angerona prunaria L. Als rups op allerlei loofhout, 
meest op Vaccinium myrtillus in de Bijv. en Montf. 
Overwintert op ongeveer 1/3 van haar grootte en 
is half V volwassen. De vlinder vliegt in VI en 
begin VII. Deze soort is zeer variabel. Slechts 
een gering gedeelte van de beide geslachten be- 
hoort tot de typonominale vorm, dus met dichte 
donkerbruine dwarsstreepjes. De rest behoort tot 
een of andere bekende aberr. of tot een overgangs- 
vorm. 

In 1937 verzamelde ik bij Montf. een aantal 
rupsen, van Vaccinium, die ik thuis met Prunus 
verder kweekte. Van de 50 poppen, die ik kreeg, 
verschenen tot mijn verrassing niet minder dan 13 
exx. van de ab. corylaria Thnbg., die onderling 
nog weer sterk in tekening en tint verschilden. © 
Dat was niet minder dan 25 %, en wel 8 & & en 
52 2, 

Ook vroeger kweekte of ving ik af en toe een 
ex. van deze vorm, 

ab. corylata Thnbg. (sordiata Fuessl.) Van de grond- 
kleur is alleen een dwarsband op de voorvls. over- 
gebleven, die de binnenrand niet geheel bereikt. 
Soms zet deze band zich min of meer op de 
achtervls. voort. Ook zijn er exx. bij, waarbij de 
dwarsband op de voorvls. breed is en zich voort- 
zet tot aan de binnenrand. Bij sommige exx. is 
voor de voorvl. punt nog een vlek van de grond- 
kleur overgebleven. 


215 


5923, 
526 


527: 
* 528. 
2520; 


* 530. 


0531 


532. 
2533, 


* 534. 


535. 


E. FL SCHOLTEN, 


ab. pickettaria Prout. Deze heeft ook nog een band 
van de grondkl langs de achterrand van de vls. 
1 2 el. Montf. 

ab. spangbergi Lampa. © © zonder enige bruine 
dwarsstreepjes. Montf. e.l. 

ab. selectaria Rebel. & &, waarbij de bruine dwars- 
streepjes zeer vaag zijn, zodat de dieren een bleek 
voorkomen hebben, tegenover de typische exx. 
e.l. Montf. 

De overige & 4 zijn overgangsvormen tussen 
de ab. selectaria en typonom. vorm, het grootste 
deel der © ? een trf. tussen de ab. spangbergi 
en de type. 

Ourapteryx sambucaria L. Overal, op licht in VII. 
Rups op Lonicera in de Bijv. V. 

Plagodis (Eurymene) dolabria L. Af en toe in de 
Bijv. Ook bij Emm. Pop onder mos op stam van 
Quercus gevonden. 

Opisthograptis luteolata L. Overal in V—VI, een 
tweede, meestal iets kleinere gen. in VIII—IX. 

Epione repandaria Hufn. (apicaria Schiff.) Te Herw. 
en Lob. geregeld op licht, in de Bijv. nog in X. 

Cepphis (Epione) advenaria Hbn. Gewoon in de bos- 
sen, talrijk waar Vaccinium groeit, V— VI. Rups 
op deze plant in VIII. In de Bijv. ving ik de zz. 

ab. fulva Gilmm. Eénkleurig donker geelbruin, zonder 
tekening. 

Pseudopanthera (Venilla) maculata L. Op schaduw- 
rijke, vochtige boswegen: Bijv. Did. Montf. 
Niet zz. V—VI. 

Macaria (Semiothisa) notata L. In de bossen niet zz., 
vooral in de Bijv. V—VI en VII—VIII. 

Macaria alternaria Hbn. In de Bijv. en bij Emm. 

Macaria signaria Hbn. Voor 't eerst in 1934 in de 
Bijv., waar ik toen een 15-tal exx. uit sparren 
door kloppen opjoeg, einde VI. Later geregeld 
elk jaar, de gehele maand Juni. Deze soort is in 
de Bijv. niet zz., maar beperkt tot de sparren- 
bosjes. 

Macaria liturata CL In de bossen van Pinus sylvestris 
gewoon in V—VII. 

Thera (Hybernia) rupricapraria Schiff. Dit vroege 
spannertje komt van Januari tot Maart, al naar 
de weersomstandigheden, voor in Herw., Lob., 
Babberich en Emm. Het gemakkelijkst vindt men 
het bij Crataegus-hagen, waaromheen het spoedig 
na het invallen van de schemering vliegt, en dan 
al gauw in copula is aan te treffen. De soort 
komt ook op licht. De groene, witgestreepte rups 
klopt men in V uit Crataegus-hagen. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 216 


* 536. Erannis (Hybernia) leucophaearia Schiff. Uffeln 
geeft in: „Die Groszschmetterlinge Westfalens, 
mit besonderer Berücksichtiging der Gegenden 
von Warburg, Rietberg und Hagen, 1908,” en 
in: „Nachträge und Berichtigungen, 1914”, resp. 
blz. 26—28 en 46, zijn mening over één der oor- 
zaken van het ontstaan van melanisme en over 
de toenemende neiging daartoe onder bepaalde 
omstandigheden, i.c. de industrialisatie van een 
gebied. K. Uffeln vraagt in laatstgenoemd 
werkje nog eens nadrukkelijk aan alle entomo- 
logen, aan deze neging tot zwart wor- 
den hun speciale aandacht te besteden. 

Dit was voor mij de aanleiding in het voorjaar 
van 1935 te onderzoeken, hoe het in de Bijvank 
gesteld was met het melanisme bij E. leucophaea- 
ria Schiff. 

Ik had enkele jaren geleden wel eens enkele 
exx. dezer soort gevangen, maar er nooit bijzon- 
dere aandacht aan geschonken. Midden-III-1935 
ving ik er 120 & 4, meest op jonge Quercus- 
stammen zittend, zoveel mogelijk verschillende 
vormen. Ik heb die bestudeerd en vind het resul- 
taat belangrijk genoeg, vooral in verband met 
boven aangehaalde en andere literatuur, om er hier 
een en ander over mee te delen. 

De Bijvank is geen industriegebied. Roet, zwa- 
vel of salpeterzuur verontreinigen er de lucht niet. 
De stammen der bomen hebben er alle hun natuur- 
lijke kleur. Een Duits entomoloog, met wien ik 
deze kwestie besprak, hield het toch nog voor 
mogelijk, dat de Bijvank onder invloed stond van 
het Ruhrgebied. Ook Grabe in: „Einiges zur 
Frage des Industrie-Melanismus, Intern. Entom. 
Zeitschrift Guben, 20 Jahrg,” vindt het aanneme- 
lijk, dat de invloed uitoefenende gassen van het 
Ruhrbekken tot over de grenzen van dit gebied 
hun invloed doen gelden. Dat wil er echter bij mij 
niet in, daarvoor is de afstand te groot, dan kan 
men ten slotte heel West-Europa wel als een groot 
industriegebied gaan beschouwen. En dan zou er 
van een speciaal industrie-melanisme geen sprake 
zijn. 

Ik vermeld dit uitdrukkelijk, omdat Uffeln 
aanneemt, dat het melanisme in het Ruhrgebied 
daardoor bevorderd wordt, hetzij door rechtstreek- 
se inwerking, hetzij door aanpassing (schutkleur) 
Deze theorie is trouwens ook door anderen ver- 


kondigd. (Hasebrock.) 


217 


L. H. SCHOLTEN, 


E. leucophaearia Schiff. heeft in de Bijvank ook 
een sterke neiging tot donker worden, of beter 
misschien : bij deze soort komen ook in de Bij- 
vank zeer veel donkere exx. voor. Nu is het voor 
mij uitgesloten (dit is natuurlijk maar een leken- 
mening !), dat de door Uffeln veronderstelde 
oorzaken daarop in de Bijv. van invloed geweest 
kunnen zijn. Een feit is echter, dat er bij leuco- 
phaearia in de Bijv. een sterke mate van donker 
zijn bestaat. Wanneer dit donker-zijn ontstaan is, 
is uit de aard der zaak moeilijk of helemaal niet 
uit te maken. Is deze „neiging tot zwart worden” 
in een bepaalde periode begonnen, spontaan, of 
is dat een gevolg van evolutie, die reeds veel en 
veel vroeger heeft plaats gevonden en die mis- 
schien geleidelijk of met sprongen nog plaats 
heeft ? 

Wat het „hoe” betreft, vermag ik geen antwoord 
te geven, meer deskundigen op dit gebied mogen 
trachten dit interessante probleem op te lossen. 

Alleen in de literatuur der laatste jaren — dit 
laatste niet al te krap te nemen — wordt er, vooral 
uit Duitsland en Engeland, melding gemaakt van 
een sterke tendens in deze richting. 

Hübner beschreef de ab. nigricans, Esper 
dezelfde vorm onder de naam van marmorinaria. 
Of deze vorm toen zz. was, is nu moeilijk uit te 
maken. Snellen zegt in de: „Vlinders van Ne- 
derland, 1867, dat de type toen de gewone vorm 
was. Hij vermeldt ook de ab. nigricans (als ab. 
marmorinaria Esp.) De geheel donkere vorm ech- 
ter niet. De ab. merularia Weym. vond ik meest 
als zz. opgegeven. Uffeln geeft ze als niet zz. 
uit Westfalen. 

Vergelijking met een betrekkelijk lang voorbije 
periode is niet mogelijk. Kwamen de verschillende 
vormen vroeger reeds in dezelfde verhouding voor, 
maar bleef dit tot in onze tijd onbekend, omdat er 
minder of niet op gelet werd ? Of is er inderdaad 
de laatste tijd „neiging tot- of grotere neiging tot 
melanisme ?” 

Voor latere onderzoekers is het misschien dien- 
stig, de toestand van heden vast te leggen, aan- 
genomen, dat er in deze tijd een verandering 
plaats heeft, die in een overzienbaar tijdvak ge- 
schiedt. Was dat vroeger ook gebeurd, dan had- 
den onze onderzoekers nu meer houvast. 

Ik geloof wel, dat men met het vaststellen van 
„feiten op dit gebied erg voorzichtig moet zijn. 


De 


ab. 


ab. 
ab. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 218 


Zo schrijft Grabe b.v. in de Int. Ent. Zeitschr. 
Guben, 1915, pag. 53; „Die seit langen Jahren 
hier und auch anderswo beobachtete Hyb. leuco- 
phaearia ab. merularia Weym. ist seit 4-6 
Jahren in vereinzelten Stücken zur ab. sub- 
rufaria Uffeln übergegangen." 

Hier wordt dus zo maar beweerd, dat in het wel 
zeer korte tijdsverloop van een 5-tal jaren de ene 
aberratie in de andere is overgegaan. Zou dat 
werkelijk zo zijn? ? 

Ik heb in de Bijv. de volgende vormen waarge- 
nomen : 
typonominale vorm, door Hübner afgebeeld als 
matig egaal bruingrijs, het wortel- en franjeveld 
slechts iets bruiner, de 3 lijnen duidelijk. 
nigricans Hbn. (marmorinaria Esp.) Het proxi- 
male en het gehele distale veld, behalve de golf- 
liin, sterk verdonkerd, het middenveld licht. 
merularia Weym. Eénkleurig donkerbruin of 
zwartachtig. 
subrufaria Uffeln. Grondkleur der voorvls. bruin- 
rood. 

Behalve deze vier nog een paar andere, waar- 
over aanstonds nader. Bij de typische vorm is er 
een zeer grote variatie, wat betreft de duidelijk- 
heid der 3 liinen. Ze ontbreken soms geheel, soms 
gedeeltelijk en zijn steeds verschillend van inten- 
siteit. Ook het verloop der lijnen en de breedte der 
banden is sterk uiteenlopend. De donkere beschub- 
bing in het basale en postmediane veld is zeer 
varierend in kleur en dichtheid. Steeds is echter 
door deze beschubbing heen de witachtige onder- 
grond min of meer zichtbaar. De golflijn is meestal 
opgelost in onregelmatige lichte vlekken. Men kan 
gemakkelijk enige dozijnen dieren van de typonom. 
groep naast elkaar zetten, met heel zwakke tot 
dicht beschubde voor- en achtervleugels, waarbij 
dan nog allerlei nuances in tekening en sterkte 
der dwarslijnen komen, zó, dat er geen twee exx. 
volkomen gelijk zijn. 

Men krijgt zo wel heel wat dieren, die nogal van 
de type afwijken, die men desnoods alle als over- 
gangsvormen zou kunnen beschouwen, maar die 
toch hier onder gebracht moeten worden. Terecht 
zegt K. Uffeln, dat voor elk van deze dieren 
een nieuwe aberr.-naam meer gerechtvaardigd zou 
zijn, dan voor vele andere beschreven vormen. 
Als het proximale veld en het gehele distale (be- 
halve de golflijn) zó donker wordt, dat de grond- 


219 


Lb. HA SGHOLTEN, 


kleur verdwijnt, wat meestal gepaard gaat met een 
lichte middenband, krijgt men de ab. nigricans 
Hbn. Deze vormt ook weer een groep van nog al 
uiteenlopende vormen. De beide dwarslijnen zijn 
meestal afwezig. Hun plaats wordt aangeduid door 
de grens van de beide donkere gedeelten en de 
lichte band die dikwijls zeer scherp is, maar soms 
geheel vervaagt. Deze lichte band is ook telkens 
weer geheel verschillend van vorm en helderheid. 
De schaduwlijn is vaak geheel of gedeeltelijk af- 
wezig, soms breed uitgevloeid. 

De kleur varieert van licht over grijs en donker- 
bruin tot zwart. De achtervls. zijn nu eens gelijk- 
matig, lichter of donkerder bestoven, hebben dan 
weer een donker randgedeelte. (Bij de type zijn 
de achtervls. steeds gelijkmatig bestoven.) 

Ook in deze groep zijn moeilijk twee gelijke exx. 
te ontdekken. 

K. Uf feln heeft in de volgende groep ab. sub- 
rufaria van merularia Weym. gescheiden. Als men 
vasthoudt aan de type-beschrijving : egaal zwart- 
bruin, kan dat ook, want subrufaria is roodbruin. 
Maar dan had hij, om consequent te zijn, de ni- 
gricans-groep ook moeten splitsen in een rood- 
bruine en een zwarte vorm, want dezelfde rood- 
bruine tint, die subrufaria kenmerkt, komt in de 
nigricans-groep ook talrijk en in duidelijk gekleur- 
de exx. voor. Of kwamen die in het Ruhrgebied 
niet voor ? Í 
_ Als men de type-groep niet al te streng be- 
grenst, blijven er, behalve enkele nader te bespre- 
ken vormen, en die van de merularia-subrufaria- 
groep, weinig dieren over, die men niet bij de 
type of nigricans kan onderbrengen. Enkele twij- 
- felgevallen zijn er, bij zulk een variërende soort, 
altijd. 

Het was vooral om de allerdonkerste vormen, 
dat ik naar de Bijvank toog, want dit zijn bij leu- 
cophaearia de meest extreme vormen van melanis- 
me. Van een 3-tal excursies bracht ik er een 30- 
tal mee. 't Hadden er nog meer kunnen zijn. Deze 
vorm is daar dus verre van zz. Ik vond er zelfs 
enkele malen twee op één stam. Ook in deze groep 
is wel variatie, maar toch veel minder dan in de 
‘voorgaande. De kleur wisselt weer van allerlei 
tinten zwartgrijs tot zwartbruin. Bij vele is er nog 
een vaag spoor van de middenband aanwezig, bij 
sommige is hij nog goed zichtbaar, maar nooit licht. 
Bij heel wat exx. steken de anderen min of meer 


ab. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 220 


geelbruin af tegen de donkere ondergrond. Bij 
sommige is een groter of kleiner wortelgedeelte 
van de achtervls. licht, bij andere zijn deze vleu- 
gels geheel donker. 

Ik had aanvankelijk al mijn rood- en zwart- 
bruine exx. tot éne merularia-groep verenigd, 
maar Dr. Heydemann beschouwde toch de 
ab. subrufaria Uff. als een goede afzonderlijke 


_ vorm, die hem uit Noord-Duitsland zelfs in 't 


geheel niet bekend was. 

Nadat ik de meeste van mijn 120 exx. zo on- 
geveer volgens bovenstaande ab. groepen had in- 
gedeeld, bleven er nog enkele exx. over, waarmee 
ik geen weg wist. Alles als overgangsvorm be- 
schouwen gaat ook niet,want er moet toch ook een 
bepaalde aanwijzing in een of andere aberratie- 
richting zijn. 

Vooreerst betrof het hier enkele exx., waarbij 
alle dwarslijnen grotendeels of geheel ontbreken. 
Doordat de voorvls. gelijkmatig met donkere 
schubben bestrooid zijn, ontbreekt de dwarsband. 
Alleen wijl hier en daar nog een gering spoor van 
de dwarslijnen te bespeuren is, meent men bij som- 
mige exx. nog iets van een dwarsband te zien. 
Van de golfliin zijn ook bij enkele dieren nog 
flauwe sporen te zien. De achtervls. zijn bij alle 
exx. egaal beschubd, min of meer donker. 

Door het ontbreken van de dwarslijnen en de 
middenband, en door de meer gelijkmatige donkere 
beschubbing van voor- en achtervls., zien deze 
dieren er veel eentoniger uit dan de type of de 
ab. nigricans Hbn. De witte grondkleur komt over- 
al heel zwak door, waardoor ze een meer gespren- 
keld voorkomen hebben. Door de zwartgrijsbruine 
beschubbing, maar meer grijs dan bruin, hebben 
ze een grauwe tint, 

Bij de 2 exx. uit deze groep is de tint lichtgrijs, 
terwijl de tekening geheel ontbreekt. Dr. Heyde- 
mann heeft ze in de I.E.Z.-Frankf., 5le Jahrg., 
No. 44, (Taf. I, fig. 14 en 15) beschreven als 
destrigaria Heydem. Het is volgens hem een ni- 
gristische vorm, die niets heeft uit te staan 
met de melanistische ab. merularia Weym. Ze kan 
ook niet als overgangsvorm naar deze ab. be- 
schouwd worden en komt waarschijnlijk overal 
onder de soort voor. Type en cotype in mijn coll. 

Tenslotte rest me nog één ex. te bespreken, dat 
al zeer van alle andere afwijkt. Dr. Heyde- 
mann heeft het op dezelfde plaats als de vorige 


537. 
* 538, 


L. H. SCHOLTEN, 


(Taf. I, fig. 10) beschreven als de 

ab. desparsata Heydem. Hij zegt daar, dat deze ab. 
meer een contrast- dan een albinistische vorm 
schijnt te zijn. 

Alle vleugels zijn zuiver ivoorwit, zonder bruin- 
grijze besprenkeling. De 3 dwarslijnen op de voor- 
vls. ziin daarentegen bijzonder scherp breed zwart- 
grijs, als met inkt getrokken. In het wortelveld, 
langs de voorrand, bij de voorvl. punt en aan de 
postale zijde van de 2e dwarslijn is een grijsgele 
schaduw, zoals ook bij normale exx. aanwezig is. 
Franjelijn fijn grijs, franje aan de basis witachtig, 
buitenwaarts lichtgrijs. Op de achtervls. zijn de 
dwarslijnen slechts flauw zichtbaar, franjelijn en 
franje als de voorvls. Kop en thorax grijswit, 
achterlijf geelbruinachtig, met zwak aangeduide 
grijsbruine rugvlekken. 

Type: Bijv. 17-III-1935, in mijn coll. Het trok 
door zijn lichte kleur reeds van verre de aandacht. 

In welke verhouding komen nu de verschillende 
vormen in de Bijv. voor? De eigenlijke typische 
vorm, zoals Hübner die beschreef, komt er 
maar weinig voor. Tot de gehele groep, zoals ik 
ze hiervoor heb omschreven, behoorden naar schat- 
ting ongeveer de helft der exx., die ik er zag. De 
andere helft behoorde in hoofdzaak tot de donkere 
aberraties. 

Wie is er in ons land nog meer in de gelegen- 
heid, een dergelijk onderzoek in te stellen naar 
deze soort? Ze vliegen in een tijd dat er op lepi- 
dopterologisch gebied nog weinig te doen is en 
waarin men, na de wintermaanden, met behaag- 
lijkheid de boslucht weer inademt. 

Zijn de verhoudingen overal en in alle jaren 
dezelfde? Snellen schrijft, dat de soort aan 
de duinkant niet zz. is. Is dat nog zo? Hoe zijn 
speciaal daar de verhoudingen ? 

Erannis aurantiaria Hbn. Komt bij Emm. voor. 

Erannis marginaria F. Herw., Did, Montf., Bijv. 
Emm. Eind III en IV. Komt op bloeiende katjes. 
Rups in V op Quercus en ander loofhout. 4-IV- 
'37 talrijk ‘savonds op stammen in de Bijv., pas 
uitgekomen. Hierbij de 

ab. unistrigaria Uffeln. Van de 3 dwarslijnen is al- 
leen de buitenste over. 

ab. fuscata Harrison. Grondkleur zwartachtig bruin. 
In enkele overgangsex. 

Ook waren hierbij een paar exx. met een don- 
kere, scherp begrensde dwarsband, overeenkomen- 


2539, 


* 540. 


2341. 


542, 


* 544, 


515 


* 546. 
MOAT. 


* 548, 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 222 


de met de ab. fasciata Linstow van Erannis auran- 
tiaria Hbn. | 

Erannis defoliaria CI. Als rups overal in de bossen 
gevonden, het meest op Quercus en Corylus, eens 
op Calluna, V. De vlinder op stammen, meer op 
licht bij Emm. Uit de Bijv. de 

ab. holmgreni Lampa. Dwarsbanden ontbreken. 

Phigalia pedaria F, Op stammen in de bossen en 
Zevenaar II-III. 

Apocheima (Biston) hispidaria Schiff. Na 10 jaar 
tevergeefs in de Bijvank naar dit zz. dier gezocht 
te hebben, werd in 1935 mijn moeite beloond. Ik 
vond er 23-III een & op een eikestam en 14-IV 
een 9 op een beuk. De volgende jaren heb ik 
nog enkele exx. in de Bijv. gevonden, in 1937 
reeds 13-III. 

Lycia (Biston) hirtaria Cl. Niet zz. op stammen bij 
Emm. IV. 

Biston strataria Hufn. Als rups uit Quercus geklopt 
in V, Bijv. Hier ook de vlinder op stammen, 
eveneens bij Emm. 

Biston (Amphidasis) betularia L. De typische vorm 
gevonden te Didam, Bijv. en Montf., niet gewoon. 
De rups op Salix, Alnus, vooral Betula, ook op 
Lysimachia vulgaris. Het meest komt deze soort 
voor in de vorm 

ab. carbonaria Jord. (doubledayaria Mill.) Ook op 
licht te Herw. en Lob. VII—VIII. 

Boarmia cinctaria Schiff. Did., Bijv., maar meest in 
de Montf. heuvels, waar ik einde IV en begin 
V de vlinder geregeld op stammen vind, bijna 
steeds 4 &. Van Montf. ook de 

ab. pascuaria Brahm. Middenveld witachtig, overige 
der voorvls. sterk verdonkerd. (In Seitz IV : sub- 
marmoraria Fuchs.) 

Boarmia rhomboidaria Schiff, (gemmaria Brahm.) Te 
Herw. en Lob. op licht VII—VIII, in de Bijv. 
op bloeiende Eupatorium, VII. 

Boarmia secundaria Esp. In de sparrenbosjes van de 
Bijv. gewoon in VII, bij Montf. rupsen in V. 
Ook bij Emm. 

Boarmia repandata L. Deze nogal variabele soort is 
gewoon in de bossen, zeer talrijk bij Montf. als 
vlinder in VI, als rups in najaar en volwassen 
tot einde V op Vaccinium, Lonicera, Calluna. 
Van Montf. de 

ab. destrigaria Haw. Grondkleur lichter, maar sterk 
bestoven, donkere lijnen bijna verdwenen, sub- 
terminaallijn duidelijk. 


223 


549, 


* 550. 


551. 


552. 
2353. 


2554, 


555, 


556. 


537. 
* 558, 


ib. be SCHOLTEN; 


ab. similata Vorbr. In cel 3 der voorvls. een opval- 

lende duidelijke punt. | 

Naar twee Montf. © ©, uit rupsen gekweekt, 
die ik vond op Vaccinium myrtillus, beschreef 
Dr. Heydemann de nieuwe 

ab. brunneata Heydm. in de L.E.Z.-Frankf., 52e Jahrg., 
No. 3, blz. 28, (Tafel I, Fig. 9 £). De tekening 
is normaal, de grondkleur van alle vleugels gelijk- 
matig okerbruin, ook de plekken, die anders wit 
zijn en de golfliin. Voorhoofd, thorax en achter- 
lijf eveneens bruinachtig. Type en cotype in mijn 
coll. 

Boarmia roboraria Schiff. Af en toe in de Bijv. VI— 
VII. Als rups op Corylus in V. De meeste exx. 
behoren tot de 

ab. infuscata Stdgr. Bovenzijde zeer donker bestoven, 
of overg. 

Boarmia punctinalis Scop. (consortaria F.) Komt over- 
al voor, meest in de bossen, VI—VII. Niet zz. 
is de 
ab. humperti Hump. Eénkleurig zwartachtig, met 
witte golflin. 

Boarmia bistortata Goeze (crepuscularia Dup.) De 
vroegste Boarmide, is reeds in de 2e helft van III 
te vinden, meest in de bossen, doch ook aange- 
troffen op Salix-stammen bij Lob. Zeker twee gen. 
III—IV en VII, misschien een derde. Ik bezit een 
ex. van 17-X, el, Rups op loofhout, in de heuvels 
veel op Vaccinium myrtillus. Ik vond de 

ab. defessaria Frr. Donkerbruin met witte golflijn. Bijv. 

Boarmia consonaria Hbn. Montf., V. Ook bij Emm. 

Boarmia extersaria Hbn. (luridata Bkh.) Zeer gewoon 
in de Bijv. V—VI. 

Boarmia punctulata Schiff. Zeer gewoon in V—VI, 
in de bossen. 

Pachycnemia hippocastanaria Hbn. Bijv. en Montt., 
talrijk in IV, minder in VII, vooral op Calluna. 
Ook op licht te Herw. en Lob. VII. 

Gnophos obscurata Schiff. Door Spaarmann in 
de Montf. heuvels gevangen 15-VIII. Ook reeds 
door Ver Huell vermeld in de Bouwst. van 
Montf. 

Isturgia (Fidonia) limbaria F. Gewoon, waar Saro- 
thamnus vulgaris groeit, V en VII—VIII. 

Ematurga atomaria L. Gewoon op de zandgronden, 
vooral op en bij heide, in 2 gen., die welhaast in- 
eenlopen, van IV—VIII. De soort varieert zeer 
Alle exx. behoren tot de 

subsp. minuta Heydem. Hieronder vond ik de volgende 
vormen : 


5559; 


* 560. 


* 561. 


* 562, 


563. 


564. 


565. 


MACRO-LEPIDOPTERA UIT DE LIJMERS. 224 


ab. obsoletaria Zett. Zeer donker, dicht zwartbruin 
bestoven, grondkleur grijsachtig, nog slechts zicht- 
baar in enkele onduidelijke donker bestoven ban- 
den op voor- en achtervls. Montf. 

ab. latelineata Biczanko. Lijnen op alle vleugels sterk 
verbreed. Montf. 

ab. ustaria Fuchs. Grondkl. dicht bruin bestoven, zo- 
dat ze slechts in enkele vlekjes overblijft. Montf. 

ab. virilis Stauder. 9, met grondkleur van het &. 
Montf. 

ab. unimarginata Cornelsen. Dwarslijnen op alle vlgs. 
flauw zichtbaar, behalve de buitenste, die juist zeer 
duidelijk is. Montf. 

Bupalis piniarius L. Talrijk in de dennenbossen van 
het gebied, V—VI. Te Herw. 2 ? op licht ge- 
vangen. Poppen gemakkelijk onder mos te vinden. 
Ik kweekte daaruit de 

ab. strigata Dziurz. 9 Over 't en van de voorvls. 
een donkere dwarsband van de costa tot binnen- 
rand. Montf. 

ab. fuscantaria Krulik, ?, Grondkleur donker bruin- 
achtig. Montf. 

Itame (Thamnonoma) wauaria L. Herw. en Lob. op 
Ribes. Van Herwen de 

ab. v-remotum Schultz. De v niet verbonden aan de 
2e costaalvlek, doch los er van tussen de 2e en 3e. 

Itame fulvaria Vill. (brunneata Thnbg.) Bijv., Montf., 
Emm. Zeer talrijk als rups op Vaccinium myrtil- 
lus bij Montf. in V—VI en als vlinder van af 
einde VI. Een paar maal als vlinder op licht te 
Lob. Trekkers ? 

Lithina (Phasiane) chlorosata Scop. (petraria Hbn.) 
Vooral Montf. en Bijv. op plaatsen, waar veel 
Pteris aquilina groeit, V—VI. Ook op licht te 
Herwen. 

Chiasma (Phasiane) clathrata L. Herw., Lob. op 
licht, maar veel meer op ruige plaatsen, waar Tri- 
folium groeit, V en VII—VIII. Ik ving bij Lob. de 

ab. cancellaria Hbn. Alle dwarslijnen aanwezig, maar 
zeer smal. 

ab. nocturnata Fuchs. Alle vls. geheel donker, op en- 
kele gele vlekjes na. 

Dyscia (Scodonia) fagaria Thnbg. Rups tot midden 
IV, in gestrekte houding op Calluna zittend, ge- 
vonden. Vlinder V— VI. Montf. 

Perconia strigillaria Hbn. Montf., VI—VII, niet zz. 
Rups op Calluna in V. 


REGISTER 


(Met het oog op de beschikbare plaatsruimte heb ik in dit 
register alleen de in de lijst vermelde soorten opgenomen.) 


Abbreviata Steph. ............ BIz, 212: 
absinthriata CARS n 209. 
ACETIS@IE dene A 159. 
adustanEspi a nt 1723 
adustata Schiff. ....... He o ra 213. 
Avena ESCHE e ee 166. 
advVenaria alam 13500050068 eee 215. 
aegeria sbsp. vulgaris Zell. ...... 143. 
aerata (Esper A eeen 178. 
aescularianSchiffa Ze. eg: 189. 
aestivaria Hlbn. ........... SEE 189. 
affinis Dia ee 184. 
agathina®Dup. mn... een 164. 
albicillatan ee 204. 
Abc Mb RO 167. 
albipuneta "Renee 170. 
albovenosa Goeze. .................. 159. 
Abu Sn s pandosossondoboodcocooce 154. 
albulata Schiff eee 207. 
albulatawElin ser 208. 
alchemillata Bey we ee 204. 
algae Esp. un. en et 185. 
alniaria ile) AN ee eee 213. 
alpinum WO sb A ES 158. 
alsinesiBrahma eens 179. 
alternauawElbns ae re 215. 
alternatan MU REEN 204. 
AMA tardi ARE ees EPA SAD) 191. 
anachoreta MERE e 149. 
anceps "Goeze rennes 148. 
anserarian ESE 208. 
antiopaple sss ne o to 142 
antigua Libre Men UR 149. 
apiformisgCl AMEN 157. 
aprilina bn ne 172. 
ALCUOSA mir iw ea eee eee Er 180. 
areola Esp ws... "7 le 
argiolus sle Nor Are 143. 
ATOUS lei ses 143. 
assimilata Db Irre Eee: 211. 
atalanta Ita oa Rs caga 141. 
athalia ROL 142. 
atomarian nn ee. 223. 
atripliciS IR. Re res 179. 
atropos AL EN nn 144. 
augur B oe ER EE 162. 
aurago Fasen Ae 175. 
aurantiatant ba 221 


ALTI CO MAME RARA Blz. 159, 
aurinian ROE 142. 
autumnaria NVirnbg ere 215; 
autumnata Bkh. ..................... 198. 
AVversata il. kb 197. 
BadiatassSchi AREA 208. 
baja, F. asten 162. 
barbalis. ‚Cl... Ro ee 188. 
baselinea Es SR ee o 176. 
Dati, SESSION EEE 153. 
betulae Eee eee 143. 
betularia Litio eee Re 229} 
betulin ae tt 2 e Re o 157. 
bicolorana Etes le Reese 186. 
bicolorata Hufn. ....... BE EN 199. 
bicoloria®#S ch EEE RE 148. 
bicoloria Mile 178. 
bicrüris ingl ee 166. 
bicuspis BK ero a 147, 
bidentata’ EFT RN. En 214. 
bifasciata Shaw 205. 
bifida NE 2a 147. 
bilineata, Db.» piaci e eee 204. 
bilunaria Esp een 214 
bilunulata Zette 208. 
bima culata RE Rea 213. 
binaria EUR se 153. 
biriviamS chil 161. 
biriviatamB kh 201. 
biselata HUE re 197. 
bistortata Goeze ..................... 2233 
blanday Schikty re eee 179. 
brassicae nlt (Pieris) ren 139. 
brassicae L. (Barathra) ............ 165. 
brumata’ Ear Ee 198. 
brunnea S chi. en 161. 
bucephala, Tier eee 149. 
Caecimacula Schiff. … 163. 
caeruleocephala Fr. ............... 188. 
Caja We. a MP eee eee 156. 
C-album E22... E 142. 
camelina LL.) rs 149. 
camilla Ir re 141. 
cardaminess len 140. 
cardut ale. heer 141. 
casta gallo Ce e 157. 


castanea. Esp. 162. 


REGISTER. 226 


eastigatas Hbn. rosse. Biz 20. 
asin |E 150. 
cembrellagi Ser tee nen 157. 
Fentanreata, Schiffs … Zeus 209. 
centonalis Hbn. »......-......2.....- 155. 
zege TEN 167. 
Chan agile DINAR 148. 
chenopodiatan E\........... Hr: & 198. 
chllorene Le et 186. 
chlorosata Scop. ..................... 224. 
CERESIO | CARRE EUX 187. 
chnysorrhoeas Liss 5464.01 150. 
CIMGHATIA RN SCIE... 222. 
cite. Woe 142. 
esncellanissElfngle sterven gr 175. 
zig abend ee EE 1754 
dattes ILES SERRES DRE DDA 
elawipalwis SCOP. 12.25... 180. 
E: mige LEREN 162. 
cocuiatanE knn 208. 
comifatam ene eee 208. 
comes tbe: rate eden 164. 
comma (Sideridis)s::...... 170. 
comma (Urbicola): nd LA 
coenen |E Bea 155% 
ComptasSchift sn dente deer 166. 
CONFUSAMSIFA SD tanden erdee. 155. 
eonsonariamldbns sn nee. 223. 
CONTAUANSCRILE tecno 165. 
CONVOVO Fl Faes Se 144. 
EOntice ambten eenst res 160. 
RAI Ne A 204. 
com 1E e RES 156 
COS SU JED... Nr es 158. 
costaestrigalis Steph. ............... 188. 
erataeqi Ws (Aporia) ..::..--2------ 139. 
crafaegigle (Trichiura)) ...........- 150. 
ereulatellay Een ee 154. 
enlteitormise ES PP 197 
ultra ten: 153 
ua ne ee ren eee 149. 
Debate Bibi eee ce 213. 
detoliaram bns ee eee 222, 
BSE AMES DIE none 155. 
denivalisMHbnm ice ii 188. 
designatamblúfn. tendens 201. 
diefacoides. Esp. …… tanansenensrssele 148. 
Biematap ll serene dike 202. 
HMS CRÉÉ 0. te ed 198. 
cimidiatal UN... eed 197. 
psaceanilccucecerecee tenter itt 185. 
disparati LE 149. 
dissimilis Knoch. ..................... 165. 
distinetarian HS. nenne 213. 
difrapezion. Bkh...................2 162. 
dodoneatal Guén. nonnen 212: 
dlolabmiasy lenten sehe denen MNS), 
dromedaris eeen 148. 
OEL ARE SEE EEE 199, 
Buplatisp En inenen eh dee 153. 


Efformato Guen ee Blz. 198 
electo L. sbsp. croceus Fourer. ... 141. 
elinguaria, Essen... fem 214. 
elpenoraltiiz 31 n 147. 
emarginata@le co nn 197. 
emortualis Schiff, nur... 188. 
empitormisp Espen 157% 
erosaria Schiff. ..................... 214. 
enytrocephalan FS ee 172% 
euphorbiae lin ee RE 146. 
euphrosine win. trans nd. OR 142: 
exanthematasScop "m ee 218. 
exelamationisel eee eee eeeeenee 160. 
extersariatblbn& essa n 223. 
Kaganiamlhnbge 2.2... nn 224. 
road De ES 148. 
falcatariaan Le re 155: 
fascelina WI nee nr eh ee 149. 
fasciamas TE Hu Seo ae 186. 
faselariau PS nee 213. 
faseiuneulaW law. era Wie 
ferrugatat CIM toe ole e code 201. 
FESTIVA MIS chiite BNN 161. 
festucaen LA TE IE 187. 
filipendulla ear RE 156. 
AMbrtalis SCOPI 189. 
fimbriata Schreber .................. 164. 
frmatasH bn Re 200. 
fissipunctanblan en 179. 
flame at SCR E 186. 
flammeolana SH une e 208. 
Hava@Brunnichen an e O 144. 
HaAVATONS CNIL ee 183. 
Hayvieornis Der. 154 
flavofasciata Nb Pre 207. 
flexular Schiffer see 188. 
floslactata SHAW ne 196. 
flnettata WE DAR 200. 
fltretuosaNbib ne 155; 
flux ET nee 185. 
FOIS ER nnn ce ee 188. 
formica oss ISS) et 1972 
MUCOSE 146. 
ÉUCOSA ETS I E ne Re Re 182. 
tuliginariam er ae ee 188. 
fuliginosan Kare RE 155: 
MINE RT etes. 167. 
{UVA GOMES PRI E We: 
frames Vil scoocopaassoossonsdonu0, 224: 
fuliwata REISER ascites 199. 
furcatay MERA 207. 
Luncula Elen I eea 147. 
fuscantarianSteph re eee 214. 
HUSCOVENOSAN Goezer Mr. een. 197. 
Galathea lis orti ia 142. 
Galli RO tte eee reren ndster dd 147. 
dannato 187. 
geminipuncta Haw. .................. 185. 
genistaen Bkidk. cei ela 165. 
vago Esp. sai RN 175. 


227, REGISTER. 


HAUCATAISCOP ee Bl232153: 
alyphieasl er seen ne 186. 
@onostigmay EA ae een 149; 
goossensiata Mab. .................. 211. 
GOthica LE tee E 167. 
graeilisc Ha IT 169: 
gramınisı Dem er 170. 
drseolea HIbn ere sen er 155 
drossulariata Pr er ee 213. 
Élalterata elite ee 198. 
hastata N engere 204. 
hectary Es DER IE 158. 
helvolanl got Eeen Ds 
hippocastananriamillome: vn 223; 
hirsutellasibn Pr tr rene eee 157. 
hirtaria CREER PR 222. 
hispidaniasSchiffe een 222. 
holsaticay Saubere 155. 
hamuli AE EPS pas a A ee 158. 
hyale Listes ne 140. 
hyperanthus MERE Er coerce 143. 
Icarus RON ars ee 144. 
ieteratas Villa near Zille 
ilieis Esp: read 143. 
immutata Ei. cee ek eee 197. 
impura (ibn. RR 170. 
ineertaßhlingl 20.2. 169. 
inconspicuellaySth. me ern 157. 
indigatam ld bm, "More re 211. 
innota ta EN ee LE 72125 
inornata la We nee 197. 
OR RS a eo 142. 
irrorella EME oe EC, 155. 
Jacobaeae nb ee 156. 
janthına® Schiff, er re 164. 
jota pl nn: 187. 
jurtina banner 143. 
Taeertinariale ee en. 153. 
lacteania Er ee 189. 
album ee: 170 
lAMda AE OPERA ar Wile 
lariceata Eri N soccer 212. 
lateritiaskifnal eee 176. 
lato RE na 142. 
legatella SS chit eee 198. 
leporina Lite etende 159. 
letcophaearialschitf "ren 216. 
leucostigma Hbn. .................. 181. 
lib atria en Re Saga 188. 
lignatayElbn re seed 201. 
Wa TESE ee 173. 
ligusteiy ee te 145. 
limacodes..Elin, ee... 156. 
limbaria: weg CERN anne 223. 
linanatau Bay gern ee 209. 
lineariaaHibna sn eccer eee ee eee ene 196. 
lineola On rer ete Pet art 14% 
lithargyria Esp rm 170. 


lithoxydta WB SSR Blz. 176 
liturata El. LR Ne 215. 
lota: DL. RE 174. 
lubricipeda Le anna 155. 
lucens. Ert. 12.0.0 en eeeeeee eee 183. 
lucipara, Ús, „nadere eee eee 179. 
JÜnaris SCA RENNES 186. 
IUNosa Law sn 173. 
lupulinus: DL. 52e 158. 
lutea Strom ER RRERRIEEES 175. 
IuteolatanL.......2... 202 eee 215. 
lutosa Hbn. lE 185. 
lychnidist Et. eg 172 
MAaChAo NCR, eee eeeeeee 138. 
macilenta DI Ie 174. 
ma culla ta WR NNO 215. 
malvae Li ss TSE 144. 
margaritata gl. Se 213 
marginaria, Bol E 221. 
marginata Le one 213. 
matürawblfngl en 179; 
maura; Li: es LO 176. 
megacephala F. ..................... 159. 
megera EL... RE 143. 
mellinatam Ee 199, 
mendical El, wone 156. 
menthastri Esp. ep 156 
mesomellay ales” A 155. 
Meticulo sa IE ee eee eee eee EEE 179, 
Mii Cleto 186. 
micacea» Esp: ti... ct 183. 
milhauseri WE 2202 O 148. 
miniatambors e E E 155. 
miniosa Bon. vonken 168. 
menacha..L.: trend eee eee 149. 
moneta Fok natte de 187. 
monoglypha Hingis 176. 
montanata SERIE ses 200. 
Morpheusdhlingli Rit se enon 180. 
mucronata SCOPE 198. 
munda Esp) Ates 168. 
muricata Blum ee e ECC EEE 197. 
museerda@ LEA en 155. 
myetilli tet onee 186. 
Nana Hingl. sve re 166. 
nanata kb nn RR DD, 
napi Ts 121208524010 En 140. 
nebulata Scop. "eee 208. 
nebulosa Flfngl re ee 167. 
nemoralis BE. ee NES 188. 
Neustria! EN 150. 
nigra Haw. en 17% 
nigropunctata FIfn tee: 197. 
notatas kw a sae eee 215. 
nupta La zaan menen 186. 
©Obelisea Schiff 2 re 160. 
obeliscata HDI III 199, 
obscurata, Schiff, en 223. 
obsoleta Hbn. ............... SS 170. 


REGISTER. 228 


BESEIDATAER. rasen ven Blz. 201. 
zoenen LER 163. 
geellatanl. ((Smer.) a... ion 145. 
sella ke (Gdr 199. 
scans ei inn 154 
coule GA En 182. 
DIETA Solto tt 166. 
ophiogramma Esp. --........:...... Wile 
acier Jol on sio 169. 
ar Br te ee eres 153. 
erbona@hiufn., Lane den 164. 
OA ANS COPD neede seed 197. 
eenithopus, Rott. orarie 171. 
Sales mio lo en... esse 163. 
oxyacanthoe WE. tossen 171. 
BalgemensPalll datos 144. 
elen Ee ns RE 170. 
alpa ane ae dere verdes le dn 149. 
BARON ICONE es eeen vende 143. 
PER 142% 
gapilionariagl ti. 189. 
Batten as Msn... ede: 188. 
Batone eeN ee 152. 
Peelinanias Knoch. estone 201. 
Bela enedee seele ede este 227; 
pendula (CREER pere 191. 
carers” | PON nde noen Seer DES 
neder Ier eee 159. 
Heusteartaenlbens. tenen dd den 166. 
Phaeorchoear Dons iii 150. 
pieces Ile redders Eee 143. 
phragmitides Hlbn. ................ 185. 
pigra Hufn., eee. Ont en er 149. 
pimpinellata Hbn. ..............eeo. PANG 
MAS Cried EN nn 1453 
Riou LIRE RS ER 151. 
(OLIVEROS een 2241 
RSM nn 166. 
Rete a 162. 
plumbeolata Haw. .................. 208. 
polychlorosiL. tratta 142. 
Pepularis ibi 167. 
Bopulataml 0.2.02. ae 199. 
populi Ee (Amorpha) .............: 145% 
Pople. (Poec:)s een: 150. 
OPUS TON... ee nee 168. 
populo gl "7"... 152% 
oma tse NEP AO EE 191, 
Borcellusaen nn. ee... 1478 
porotoria Bi. see. coop 152. 
rasta) rede Ana 162. 
Bresinandsil.. a oneens 186. 
Broboseidalis Tor ern een 188. 
ofS so (1b), UU ene eee 163. 
PROC ARE SD. eend ne feeen 172. 
Brumata Vi ufn docili 189. 
“Siete AI oo tte 214. 
RIMA CAME ali 199. 
SHC en 152% 
Pati Schiff. ML en Pere 156. 


PMR ae Blz. 159. 
pudibundam Es een ak. 149. 
PudonnasSchiff re 171. 
pulverulenta Esp rer ee. 168. 
pumilata dln nee 212. 
punctariag LA sente 196. 
PuNctinalis| Scope ent 223. 
Bd te SAND ee ee 223. 
punpuratam lee." MEER 197, 
pusaria We Ae Rel Ae, 213. 
pustulataf. Kutn. er 189. 
ButatayE. re to 190. 
Pütrism. ne message. 162. 
Pygminag Geweten 185. 
DEEE Schiff re re 199. 
Pyralinae View. eg 184. 
Dykamıdear BE, Bt See 175. 
Pyrinam Meee sansa Tia 158. 
Pymitoidess Klin ne. nee. 155; 
@uadripunctata Esp er 189. 
quercifolia gle. Nr mr ar ene 152. 
quercimontaria Bastb. ............... 192. 
QUErCINA ro Kulm ET Fe E 213. 
quercus mle (Ze phi) re 143. 
quercus (ass) 151. 
ulema) fade dee 148. 
Rapae to need ee 140. 
ravidamS chi 161. 
rectangulata ple.) em ee 212. 
rectilineaßpESspr eee 179. 
vemissal Klon A te er 176. 
repandarian klufnss 22 nee DDS 
repandata OE eee: 222: 
fetusa ee 184. 
TVA VATA LS CODE RIT 186. 
GRAM MINIER esse needed 141. 
rhomboidaria, Schiff. +... 222. 
TITENS RETE N LT SR Re 154 
rivatan long ee 204. 
tivulanisk By ces. 166. 
reberatianSchitt er ee 223% 
rostralis Alf e 188. 
nubis (Calle) EE RI 145: 
ob (Macot) ee DIL 
LUDICO 162. 
Tubidata SCT Re 204. 
Tubigmata Gr a fn none ene 196. 
TUDIGIO CAME I OO 175? 
moments IL, ooancesacooccpasonogocoe 155; 
nUDTiCOsaNE MN 163. 
Titata whe tree anti 198. 
Gupicaptranianschittmn nn 215. 
abra Se see ae En se 159. 
NeW lay Aten RE 176. 
gusticataMe chit esn redete 197. 
MGE RES p MISS I 173; 
Sagittata RQ RIA enne 202. 
Salicis tn es MA EEE 149, 


229 REGISTER. 


sambicarianl Re RR Blz. 215. 
satellitiau esse. re 172% 
Ce Schiff 20 eee 171. 
saugaahlbnn.r.... een 161. 
scabrinsculans Re 176. 
scolopacina MESpN ee een 177 
scrophulariae Caps ren Als 
secalis” La ER 177. 
seeundaria®Esp. a en 222. 
segetumg Schiff E 160. 
selenen Schik N 142. 
Selm ataw EINS ME 209. 
SCN SHARAN 180. 
Semele TES MEN RR SIR 142. 
semibrunnea Haw. .................. 171. 
SERENAMSCHI LAM RR 166. 
Serata WS Chie RE 197. 
Sericeali RSCOPA nn 188. 
sezziata. INGA, 002050000005008900000060 198. 
Signarian bbned een 2155 
silaceatar Schrift 204. 
simulans Hufn. ..................... 161. 
Siteratamldufn see 200. 
sobrinatamkibnn ee eee eee 212. 
socaaRottı a ee 171. 
sordida Bkhe nn. ee RAI 176. 
SOLOIGU ARE RR O 155. 
spadieeamagSchil ee 200. | 
SParganmi Esp 185. 
sparsata: Diener 213. 
Sphinx Un. ven RO Als 
spinaeiae View... 166. 
sponsa Ad RE ARE 186. 
ANS VE 2 ee 168. 
SALES AN en AMEN ARE ARS ER 156. 
alain JL Re ee sne er 146. 
strata Gil afne EEn 222. 
Strigilis teen rane 178. 
staqillaria@Elbn.s re ee 224. 
SUDIUSÉTISAE SPIRA 176. 
sUbnotata Wi DIRETE 0A 211. 
SUDÉUSA GEE dieten EE Teek ene 184. 
succenturiataml eee te ee 211. 
SVIVALUSAESPA I re 144. 
Sylvata AS CODE PAS), 
syvestrania@Elbn me 197. 
syılvanusals see: 158 
Syringarian say. IRE I DAR 
Wag esi er ra 144. 
tantillaria WB Sch se 212. 
torsipennalis lee 188. 
tarsiplumalis Hbn. .................. 188. 
au SSR ge TR IRRE 153. 
temeratalS CRE M Eee 213. 
tenebrataiSCOp Kar 186. 
tentata HDI Re 208. 
testa CCA Mb DICI RR 179. 
testata sto. coerenza o 199. 
tetralunaniar Llufn ee 214. 
thalassinawRotts ee 165. 


tiliae ie ue EEEN Blz. 145. 
tinctam ra A googsnonndesosnconcacecs 167. 
tipuliformis Cl 157. 
tityrus:'Podar'. RER 143. 
trabealis-Scop. ite ne 186. 
tragopoginus Lf e 176. 
transversata Hufn. .................. 199. 
trapezina Ii. zins CARE RO 184. 
tremula Cl: aan 148. 
triangulum! AE "ee ese 162. 
ÉTITENS MS CITE ESS 159. 
CLOS CRI ANNE 151. 
trifolii Espers 156. 
Erifolin Rot 165. 
trigrammica Hufn sn 184. 
trimacula Esp "27 e 148. 
tripartita Hufn 22002 re 188. 
triplasia. Loire SATA 187. 
tripunetaria HIST 209. 
tritici Dyes lessee re A 160. 
truncCata EU seen 200. 
tUbulOSa Retz PANNES 157. 
typhae “hn: o eee 185. 
typica. E. i eee eee 163. 
UM Hufe ss 184. 
umbrati can nen 171. 
umbratica Goeze ..................... 176. 
umbrosa Hbn. ......- one ente 162. 
unanimis Hbn. it eee 176. 
uncula Cl SALUE RA 186. 
undulata 199. 
unicolorwEifn Me 156. 
Urticae Li: oi 142. 
urticae; Esp. assor 156. 
Waccinii LA 172. 
valerianata HDI 209. 
VATIATANO CNIL Eee 199. 
vau-punctatum Esp. .......... 0... 1728 
velitarisehlufne Cr Os 148. 
venustula Hbn. .......................- 181. 
versicolor Bkh MEIER E 179. 
versicoloran eee EEE 152. 
vespitormis) Ls. A RISI 157% 
vestigialis Rott. ve 160. 
vetulatan Schikf 2 EEE 199. 
vetustar lb ere eee 171. 
vinula® Li ns E 148. 
Vitens lvis 185. 
viretata WElbi ASIA eo 198. 
virgaureata DIE AND 
vulgata Haw. strandt ee 211 
Wratuaria Le 3.0 et 224. 
Xanthographa Schiff. "PERTE 162. 
Ypsilon Rott: VAA ee 160. 
Ziezae le 148. 


Über die Prothorakalhörner der Puppe von 
Diploneura cornuta Big. (Dipt. Phoridae). 


von 


Prof. Dr. J. C. H. DE MEIJERE 


Amsterdam. 


Vor kurzer Zeit erhielt ich von P. Dr. Schmitz 
(Valkenburg, Holl. Limburg) Puparia der Phoride Diplo- 
neura (subg. Dohrniphora) cornuta Big. mit der Bitte, die 
Prothorakalhörner dieser Art zu untersuchen, weil sie von 
eigentümlicher Beschaffenheit seien. Diese Art hat eine weite 
Verbreitung, ist aus mehreren Teilen der Tropen unter ver- 
schiedenen Namen beschrieben und ist auch in Europa, u.a. 
in den Niederlanden aufgefunden. Die erwähnten Exemplare 
vonP.Schmitz stammten aus Java (Gelangan 20-1-1932), 
woher er sie von Dr. Franssen erhalten hatte ; sie waren 
aus einem faulen Ei von Parus major cinereus gezüchtet. Die 
sonderbaren Prothorakalhörner sind, wie P. Schmitz mir 
mitteilte, auch öfters abgebildet worden, so sehr gut von 
Jones, der die Larven in den Vereinigten Staaten in den 
Kannen von Sarracenia fand, und als ,venusta” aufführte. 
Nähere Angaben gibt auch Lundbeck in Bd. VI seiner 
Diptera Danica p. 147, der feinere Bau dieser jederseits mit 
einer Art Franse versehenen Hörner scheint aber nicht stu- 
diert zu sein, sodass die morphologische Deutung dieser 
Franse unbekannt blieb. | 

In meiner vor vielen Jahren erschienenen Abhandlung: 
Über die Prothorakalstigmen der Dipterenpuppen (Zool., 
Jahrb. Abt. Anat. Ontog. Bd. XV. 1902 p. 623—692) ha- 
be ich nachgewiesen, dass solche Hörner, wie alle Stigmen 
bei Dipterenlarven und -puppen ihren Ursprung nehmen aus 
einer blasenartigen Erweiterung, welche dicht vor der Aus- 
mündung der Trachee in die Haut dieser einseitig anliegt ; 
dieser Teil hat aber keine Spirallinie wie die Trachee, aber 
ist mit kurzen härchenähnlichen Bildungen bekleidet, weshalb 
ich ihn als Filzkammer bezeichnet habe. Wo die Blase die 
äussere Chitinhaut berührt, finden sich bestimmte dünnere 
stellen (Tüpfel), vielleicht auch kleine Löcher, welche den 
Gasaustausch mit der Aussenwelt erleichtern. Die Tüpfel 
liegen oft am etwas erweiterten Ende (,,der Knospe’’) län- 
gerer Stiele, welche natürlich auch durch entsprechende Her- 
vorragungen der Chitinhaut bekleidet sind. Das primäre 


231 PROF. DR. J. C. H. DE MEIJERE, ÜBER DIE 


Ende der Trachee ist dichtgefallen und das Stigma äusser- 
lich nur noch als Narbe erkennbar. Damals studierte ich 
auch ein paar Phoriden und fand das Verhalten sehr einfach. 
Die Prothorakalhörner sind hier gerade, nach oben etwas 
verjüngte Stäbchen ; es finden sich an ihnen mehrere Tüp- 
fel, da wo die Haut der einfach tubulösen Filzkammer die 
äussere Haut berührt (Abhandl. von 1902, Taf. 34, Fig. 39 
von Phora, jetzt Megaselia). Bei Diploneura cornuta zeigt 
sich ein abweichendes Verhalten. Zunächst ist die Filzkam- 


Fig. 1. Prothorakalhorn des Pupariums von Diploneura (subg. Dohrni- 
phora) cornuta Big. Fig. 2. Eine der seitlichen Knospen mit Stiel. Fig. 3. 
Endpartie des Horns. Fig. 4. Mittlerer Teil des Horns, a. solide Achse, 


b.die 2 Äste der Trachee, c. Knospenstiel, d. Knospe. An der rechten 
Seite sind die Knospen nur teilweise gezeichnet. 


mer an der Basis des abgeflachten Hornes in zwei Äste geteilt, 
die sich an der Spitze des Hornes wieder vereinigen. Jeder 
Ast trägt an der Aussenseite eine Reihe von ca. 50 Knospen 
auf geraden, langen und feinen Stielen, je durch eine feine 
Chitinschicht umgeben, welche mehrere kurze Härchen trägt 
und an der Basis mehrere bogenförmige, bisweilen verzweigte 
Härchen. Im unteren Teile des Horns stehen die Knospen 
etwas weiter aus einander. Die Knospen sind einseitig nach 
oben (aussen) gerichtet, sie zeigen an der einen Seite je 
einen etwa dreieckigen Saum, welcher durch eine Chitinlinie 
gestützt wird; dadurch wird eine regelmässige Lage der 


PROTHORAKALHORNER DER PUPPE U.S.W. 232 


Knospen verursacht, weil die Stiele einander nicht berühren 
können. 

Die Besonderheiten der Bildung sind einerseits die zwei- 
teilung der Filzkammer und dann die Feinheit der knos- 
penstiele. Ersteres findet sich, soviel mir bekannt, in diesem 
Verhalten sonst nirgends. Zweiteilung fand ich nach meiner 
Abhandlung von 1902 auch bei Callomyia, aber die zwei 
Äste bleiben hier getrennt, und gehen an der Spitze nicht in 
einander über. Sie tragen auch jederseits eine Reihe von, 
hier ungestielten, Tüpfeln. Das ganze Horn hat hier über- 
dies eine andere Gestalt; es ist breit gerundet und bricht 
auch nicht durch die Haut des Pupariums durch. So schmale 
Knospenstiele kenne ich ebensowenig von einer anderen 
Art. Nach meiner Abhandlung von 1902, Taf. 34, Fig. 37, 
liegen auch bei Ceratopogon (jetzt Bezzia) bicolor Mg. die 
Knospenstiele etwa fransenartig neben einander, berühren 
sich hier aber in ihrer ganzen Länge. Die sehr enge Ver- 
bindung bei Diploneura mit dem Hauptast äussert sich auch 
hierin, dass bei Austrocknung beide sich nicht gleichmässig 
verhalten und nur selten eine Verbindung von der Luft in 
dem Hauptast mit derjenigen in der feinen Tracheola des 
Stieles sichtbar ist; im Hauptast entstehen plötzlich einige 
ihren Platz wechselnden Luftblasen ; diese Luft muss aus 
den feinen Stielen herrühren. 

Wozu diese merkwürdige Bildung dienlich ist, ist schwer 
zu sagen, zumal die Lebensweise dieser Larven nicht ein- 
heitlich ist. Ausser aus Sarracenia-Kannen, wo sie sich, wie 
in anderen Fällen, angeblich von den toten Insekten in den 
Kannen ernähren, sind sie nach Malloch auch aus Excrement 
von Rindern gezüchtet. Dass der Durchbruch der Hörner 
gelingt, ohne dass die feinen Knospenstiele abbrechen, ist 
an sich verwunderlich ; wahrscheinlich ist beim Durchbruch 
alles noch weich und plastisch, während, wie in anderen 
Fällen, die Durchbruchstelle durch sehr dünne Haut vorge- 
bildet ist. Nach Jones fände der Durchbruch am 4ten Seg- 
ment statt; Lundbeck hat schon darauf hingewiesen, 
dass dieser wahrscheinlich wie bei anderen Phoriden, 
am 2ten Abdominalsegment stattfindet, was ich bestätigen 
kann. Jedenfalls ist die ganz besondere Abweichung in der 
Gattung Diploneura, wo nur die Untergattung Dohrniphora 
solche Hörner aufweisen soll, sehr bemerkenswert. Diese 
Untergattung ist namentlich in Süd-Amerika reichlich ver- 
treten, aber von der Metamorphose dieser Arten ist wohl 
noch nichts bekannt. 


LITERATUR. 


Jones, F. M. Dohrniphora venusta Coq. in Sarracenia 
flava. Entom. News XXIX, 1918, p. 299-302, 
J Ode 


233 PROF. DR. J. C. H. DE MEIJERE, ÜBER DIE 


Malloch, J. (Ri Proc. WES Nation Museum 45/4012 
pa 202; 

M e ijere, J. C. H. de. Zool. Jahrb. Abt. Anat. u. Ontog. 
15. 1902, p. 623—692. 

Weiss. Bull. Hist. Nat. de l'Afrique du Nord, 1911, 34 
(D. chlorogaster). 


Tinea misella Zeller ein Synonym von 
Tinea insectella Fabricius 


von 


A. DIAKONOFF 


Abteilung Handelsmuseum des Kolonialen Instituts, Amsterdam 


Im Jahre 1908 hat Lord Walsingham in den Pro- 
ceedings of the Zoological Society of London (1907, S. 
1017—1019) eine Übersicht der Literatur und der Synony- 
mie einer circumtropischen Mottenart, Sefomorpha rutella 
Zeller gegeben. Walsingham fügt der langen Liste 
von Namen, unter welchen diese Art in verschiedenen Teilen 
der Alten und Neuen Welt wiederholt aufs Neue beschrieben 
wird, einige neue Synonyme zu. Er vertritt dabei den Stand- 
punkt, dass der älteste damals bekannte Name, nämlich Se- 
tomorpha rutella Z. von 1852 nicht berücksichtigt ist, und 
dass es sich auch hier um ein Synonym handeln dürfte, und 
zwar von Tinea insectella Fabricius von 1794. 

Die Beschreibung dieser Art von Fabricius in der En- 
tomologia systematica III (2), S. 303, No. 72 (1794) ist 
folgende: . 

72. T. (inea) alis basi cinereis apice fuscis ... insectella. 
Habitat in Insectis ex Africa missis Mus. Dom, Bosc. 
Minor T. tapezella. Caput & thorax fusca. 
Alae basi ad medium cinereae, posticae fuscae ma- 
culis plurimis, obsoletis, brunneis. 
Walsingham scheint den originellen Typus von Fa- 
bricius nicht untersucht zu haben. Er schreibt (S. 1019) : 
„Ihere seems little doubt that Fabricius des- 
cribed rutella Z. under the name insectella : in his 
description "posticae’ appears to be used in the sense 
of “postice” (possibly a misprint) and to apply to 
the forewings.” 

Weitere Gründe führt dieser Schreiber für seine Meinung 
nicht an. 

Bei unserer Untersuchung nach den Arten des Geschlech- 
tes Setomorpha aus Niederlandisch Ost-Indien, hielten wir es 
fiir erforderlich, uns zu bemiihen, den originalen Typus von 
Fabricius von Tinea insectella aufzufinden. 

In dem Buch von W. Horn und E. Kahle ,,Ueber 
entomologische Sammlungen’ (Teil LI, Bd. 2—4, S. 71, 
1935—1937) fanden wir, dass die Fabricius’schen Typen 
in den folgenden Museen zu finden waren: Zoologisches 


235 A. DIAKONOFF, 


Museum der Universität Kiel, Zoologisches Museum Kopen- 
hagen, Oxford Museum, British Museum Natural History 
und Musee National in Paris. Bei einer Rundfrage in diesen 
Instituten, hatten wir tatsächlich das Glück, im Kieler Mu- 
seum den in Frage kommenden Typus von insectella, ein 
Unicum, zu finden. 

Der Direktor des genannten Museums, Dr. Olaw 
Schöder hatte die Güte, uns diesen Typus zur Unter- 
suchung zuzusenden. 

Das Etikett dieses Insekts, auf welchem mit Tinte ,,in- 
sectella” geschrieben war, zeigte die charakteristische Hand- 
schrift von Fabricius, wie sie in genanntem Buch von 
Horn und Kahle auf Tafel XIX, Fig. 1 abgebildet ist. 
Es besteht also kein Zweifel dass wir den originalen Typus 
von insectella F. vor uns hatten. 

Das Exemplar, ein Männchen, befand sich in einem schlech- 
ten Konservierungszustand. Die Fühler waren teilweise abge- 
brochen, der Kopf und die Palpen ganz entschuppt und die 
Flügel fett geworden. Der schlechte Zustand des Objekts 
war für uns eine Anleitung, die Genehmigung zu erbitten, 
ein mikroskopisches Präparat von den Genitalien zu machen, 
die einzige Methode, welche gestattet die Genitalkennzeichen 
zu untersuchen und die Art dieses Exemplars mit Sicherheit 
zu bestimmen. Zugleich könnte hierdurch dieses wichtige 
Kennzeichen dauernd und sicher fixiert werden. 

Wir haben die gewünschte Genehmigung denn auch vom 
Direktor des Kieler Museums erhalten und möchten nicht 
versäumen, auch an dieser Stelle unseren herzlichen Dank 
für sein Vertrauen und seine Hilfe auszusprechen. 

Zu unserer grossen Ueberraschung konnten wir nun fest- 
stellen, dass Tinea insectella Fabricius nichts mit Setomor- 
pha rutella Zeller zu tun hat, dass sie aber identisch ist mit 
Tinea misella Zeller ! 

Der männliche Genitalapparat dieser Art ist sehr typisch 
gebaut und ist sofort zu erkennen. Er stimmte in allen Kenn- 
zeichen überein mit der Abbildung des männlichen Appa- 
rats von Tinea misella Z. von Pierce und Metcalfe, 
veröffentlicht in ihrem Buch „The Genitalia of the British 
inenatsS lO, Wael AE (61955)E 

Um volle Sicherheit zu bekommen, haben wir uns an Herrn 
Pierce gewandt, der dann die Freundlichkeit hatte, uns 
ein Präparat der & Genitalien von der Art, die bisher in 
England T. misella genannt wird, zuzusenden. Dieses Präpa- 
rat ergab vollständige Übereinstimmung mit 7. insectella F. 
Schliesslich hat das Britische Museum, auf gemeinsames 
Ersuchen, sowohl von uns als von Herrn Pierce, ein Prä- 
parat der Genitalien des Zeller'schen Original-Typus von 
T. misella hergestellt. Herr Pierce berichtete uns, dass 
er die völlige Übereinstimmung damit feststellen konnte. 


TINEA MISELLA ZELLER US.W. 236 


Diese wohlbekannte Motte, die im Freien, als auch in 
Häusern angetroffen wird, und sich von tierischen und pflanz- 
lichen Stoffen nährt, ist also vor 144 Jahren von Fabricius 
beschrieben worden, der sie in einem aus Afrika zugesand- 
ten Kasten mit Insecten vorfand. Das Vorkommen von Tinea 
insectella in diesem Lande ist nicht bekannt geworden, doch 
ist es nicht unmöglich, dass sie dort auch vorkommt. Wahr- 
scheinlicher ist es aber, dass die Motte oder ihre Raupe erst 
in Europa in diese Insectensammlung geraten ist, in der sie 
dann von Fabricius angetroffen wurde. 

Somit besteht kein Zweifel über die Identität dieses Typus 
von Fabricius. Seine bereits oben zitierte Beschreibung 
gibt unter Berücksichtigung der Korrektion Walsing- 
ham s, nicht grade ausfürlich, jedoch hinreichend sicher die 
typischen Merkmale dieser Art wieder, und die Genitalkenn- 
zeichen liefern den unumstösslichen Beweis für ihre Identi- 
tät mit Tinea misella Z. Der Name insectella F. von 1794 
besitzt die Priorität, und der Name misella Z., veröffent- 
licht 1839 in , Isis”, S. 184, No. 24, wird als Synonym hin- 
fällig. 


Beschreibung des Genitalapparates. 


Das Tegumen formt einen breiten Ring, dorsal mit zwei 
starken Anhängseln von dunklem Chitin, die eine Zange 
bilden ; die Form der Enden erinnert an einen Hahnenkamm 
und ist an der Oberfläche mit zwei Höckern versehen. Diese 
Organe dienen scheinbar ebenso wie die Valven dazu, den 
Hinterleib des Weibchens während der Kopulation fest zu 
halten und stellen den Uncus vor, der in zwei Hälften ge- 
spaltet ist und eine sehr specialisierte Gestalt angenom- 
men hat. 

Die Valven werden nach den Enden zu schmaler und sind 
an den Aussenseiten mit langen Schuppen dicht besetzt. Die 
Enden selbst sind an den Innenflächen mit Warzen und 
Borsten bedeckt und unterhalb der Warzen befindet sich ein 
Dorn. Auf der rechten Valva ausserdem noch ein kleinerer 
Dorn. 

Die Costa ist mit Borsten besetzt. Der Sacculus zeigt zwei 
Höcker, einer davon basal, mit Borsten bekrönt, der andere 
distal, mit Borsten an der Aussenfläche, und drei starken 
Kammzähnen an der Innenfläche. Der Saccus ist gespaltet 
und kurz. Die Juxta ist dreieckig. Der Penis ist lang und 
sichelförmig gekrümmt, die Vesica ohne Cornuti. 

Das mikroskopische Präparat der Genitalien des Fabri- 
ciusschen Typus befindet sich jetzt im Zoologischen Mu- 
seum der Universität Kiel. 

Bei der Untersuchung von T. insectella-Exemplaren aus 
England durch Herrn Pierce, und aus Niederland und 
Österreich durch uns, wurde eine neue Art gefunden, die der 


237 A. DIAKONOFF, 


T. insectella F. sehr ähnlich sieht, und baldigst an anderer 
Stelle beschrieben werden wird *). 
Erklärung der Abbildungen. 
Fig. 1. Der Genitalapparat des Fabriciusschen Typus 
von Tinea insectella von unten gesehen. 
Fig. 2. Ansicht von oben. | 
Fig. 3. Seitenansicht. 


(o) ; 250 m 


Fig. 1. 


* Anmerkung während der Korrektur: diese Art wurde bereits be- 
schrieben unter dem Namen Tinea ditella Pierce et Diakonoff in Pierce 
and Metcalfe, The Genitalia of The British Pyrales, S. 68 (1938). 


238 


TINEA MISELLA ZELLER U.S.W. 


zo 
PLAY 


GO. 


Re Ze 


Fig. 3, 


Larval form of Plegaderus vulneratus Panz 
by 
K. J. W. BERNET KEMPERS. 


Under the bark of pines and cherry-trees is found in great 
numbers a little beetle, named Plegaderus vulneratus Panz., 
length 11/,—-13/; mm, belonging to the family Histeridae, 
tribus Abraeni. (Everts Coleoptera Neerlandica I p. 460.) 
This species is distributed in our whole country under the 
bark of these trees and pursuits little barkbeetles as Hylastes 
palliatus Gyll. a.o. As I found a multitude of larvae under the 
bark of pines in the burrows made by Hylastes palliatus | 
feel justified to consider the larva, which — according to 
the „Illustrated synopsis of the principal larval forms of the 
order coleoptera by Adam Böving Ph. D. and EF. C. 
Craighead, Ph. D.” was a Histerid, — as Plegaderus 
vulneratus Panz. Indeed there are more species of Plegaderus ; 
in our country there are noted only Plegaderus vulneratus 
mentioned above and Plegaderus caesus Herbst, the last at 
Roosendaal near Velp under the bark of willows, poplars, 
oaks, birches, beeches and appletrees. 

According to Reitter „Fauna germanica II p. 295 the 
larvae and imagines of Plegaderus live on Poduridae and 
larvae of insects, especially on Crypturgus pusillus. 

Larva and pupa of Plegaderus discissus Er. are described 
by Perris. 

The larval form of Plegaderus vulneratus Panz. is, as I 
believe, neither described nor figured. 


At first sight the larva reminds of a carabid-larva which 
it is not. The legs of the carabidae are six-jointed with 
distinct tarsus, and one or two distinct movable claws. Ple- 
gaderus has legs consisting of five joints, namely 1 coxa, 2 
trochanter, 3 femur, 4 tibio-tarsus, 5 one claw (fig. 11.). 

Dr. A. Bö ving was so kind as to write me: ‚In the key 
of the synopsis the terminology of Verhoeff was follo- 
wed according to the theory that tarsus was fused with the 
claw and not with the tibia”. 

Couplet 5 (Synopsis p. 11.) should be changed into: 
Urogomphi jointed, individually movable, exceptionnally solid 
or absent, but then with free, jointlike maxillary palpiger. 

Couplet 6 second alternative leads to the superfamily 
Hydrophiloidea, including the Histeridae after Dr. 
Bòving's view. 


LARVAL FORM OF PLEGADERUS ETC. 240 


In the family Histeridae there are two main groups of 
larvae namely 1° those which possess 3-jointed maxillary 
palps and 2-jointed labial palps (the genera Hister, Gnathon- 
cus, Platysoma and Paromalus). î 
and 2°-those which possess 4-jointed maxillary palps 
and 3-jointed labial palps (the genera Plegaderus and 
Abraeus.) (comp. fig. 6 7 and 8). 

According to Everts’ Coleoptera Neerlandica Abraeus- 
species live in vegetable mould, decayed plant-material and 
old tan. Abraeus globosus Hoffm. and granulum Er are myr- 
mecophilous.. The species of Abraeus generally are very rare. 

This leaves out the possibility of the larvae dealt with 
here belonging to Abraeus. The larva figured here therefore 
must belong to the genus Plegaderus, and according to its 
mode of life, cannot be anything else than that of Plegaderus 
vulneratus Panz. 

The larvae are found in February, March, April, September 
and October in pinewoods in different parts of the Nether- 
lands. 


The larva (fig. 1) is pure white, head and thorax brown. 

The 2d-to and inclusive the 8th abdominal segment have 
projections, resembling false legs or scansorial verrucae 
(s. Calopus angustus Lec. Böving plate 51) (fig. 2). 

No ocelli, 

Urogomphi short and two jointed with proximal joints 
fused at base. (fig. 3). 

Antenna 3-jointed; the second joint with 2 vesiculiform 
joints and 3 setae, the third joint with 2 setae at the top and 
3 setae at the side. (fig. 4). 

Mandible with retinaculum placed in the middle of the 
inner edge and with penicillus at base (fig. 5). 

Maxilla (fig. 6) with 4-jointed palps, the end-joint bear- 
ing a long seta. The jointlike maxillary palpiger (pr.) with 
galea (ga.) ; cardo fused with stipes (st.). 

Labium with 3-jointed labial palps (fig. 7 and 8) Clypeus 
with a wide tooth in the middle, flanked with a sharp tooth 
at both sides. The sides with 3 long setae. (fig. 9). 

Fig. 10 presents the spiracle, fig 11 a, b and c the 3 legs. 

Many thanks to Dr. A. Böving for his directions in 
fixing the name of the larva. 


241 _K. J. W. BERNET KEMPERS, 


Catalogus 
der Nederlandsche Macrolepidoptera 


door 


B. J. LEMPKE. 


III. 


In dit deel worden alle overige families van de oude groep 
der Bombyciden behandeld, zoodat ons nog de twee groote 
families der Agrotidae en Geometridae resten. Deze indeeling 
is uitsluitend uit practische overwegingen gevolgd. 

De Psychidae zijn overeenkomstig moderner opvattingen 
uitgebreid met de z.g. Micro-Psychidae. In overeenstemming 
met Rebel (in Spuler, Schmett. Eur., vol. 2, 1906) zijn 
de soorten met gevleugelde 9 & (de Lypusinae) tot de Tinei- 
dae gerekend en komen dus in dezen Catalogus niet voor. 
T utt (Brit. Lep., vol. 2, 1900) beschouwt ook deze groep 
als Psychidae, doch Burrows noemt in zijn artikel „Upon 
the suggested Relationships of Psychides’’, voornamelijk ge- 
baseerd op genitaliënonderzoek, Lypusa maurella Fb. nadruk- 
kelijk „a Tineid” (Ent. Rec., vol. 36, p. 82, 1924), en be- 
vestigt aldus de zienswijze van Rebel. Onze faunistische 
kennis van deze familie is nog maar middelmatig en van de 
Micro-Psychidae zelfs zeer slecht. 

Een voor Zuid-Limburg belangrijke publicatie verscheen in 
1937, nl. het „Verzeichnis der bisher in der Umgegend 
Aachens gefundenen Macro-Lepidoptera” door wijlen R. 
Püngeler (Iris, vol. 51, p. 1—100, 31 Juli 1937). In het 
vervolg van den Catalogus zal deze lijst steeds aangeduid 
worden als „Püngeler'. Vooral zijn vangsten op Paffen- 
broich, zijn landgoed, 4 km ten westen van Aken, dicht bij 
de Nederlandsche grens, zijn van belang. 


Drepanidae. 
Drepana Schrank. 


174. D. falcataria L. Onze gewoonste Drepanide. Overal, 
waar de berk veel voorkomt: op zandgronden (ook in de 
duinen), op moerassige terreinen, in Zuid-Limburg. Ook een 
enkele maal te Amsterdam aangetroffen (Van der Beek, 
v. d. M.). 2 gens, de eerste half April tot ver in Juni, de 
tweede begin Juli tot eind Aug. 


245 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (141) 


Var. De typische vorm is okerachtig of licht bruinachtig 
(zie Lambillionea, 1938, p. 6), een gewone vorm. South, pl. 
68, fig. 7. 

1. gen. vern. falcataria L. De lijn, die vanuit de vvl.punt 
schuin naar den binnenrand loopt, is breed, veel gepronon- 
ceerder dan bij de zomerdieren. 

2. gen. aest. tenuistrigaria Lempke, Lamb., 1938, p. 7, pl. 1, 
fig. 2. De lijn uit de vvl.punt is dunner, minder opvallend dan 
bij de voorjaarsdieren. Het verschil is het sterkst bij de lichte 
vormen. 

3. ab. pallida Stephan, Iris, 1924, p. 206. Grondkleur zeer 
licht, bijna wit. Zie South, pl. 68, fig. 6. Naarden (Z. Mus.) ; 
Soest (Lpk.). 

4. ab. intermedia Lempke, Lamb., lc. Grondkleur bruin. 
Alle exx., die donkerder zijn dan de typische vorm, maar niet 
tot 5 behooren. Zeer gewoon. South, fig. 3 en 4. 

5. ab. infernalis Hoffmann, Ent. Rundsch., vol. 29, p. 158, 
1912. Grondkleur zeer donker, waardoor een zekere gelijkenis 
met de volgende soort ontstaat. Groesbeek, Soest (Lpk.) ; 
Lochem, Arnhem, De Bilt (Z. Mus.). 

175. D. curvatula Bkh. Veel lokaler dan de vorige soort. 
Wegens de voedselplant, els, veel meer gebonden aan voch- 
tiger terreinen. 2 gens, de eerste van de tweede helft van 
April tot begin Juni (22-4 tot 4-6), de tweede begin Juli tot 
eind Aug. (3-7 tot 29-8). 

Vindpl. Fr. : Kollum. Dr. : Schoonoord. Ov. : Hengelo, 
Markelo, Diepenveen, Bathmen. Gdl. : Nijkerk, Harderwijk, 
Putten, Epe, Apeldoorn, Twello, Empe, Boekhorst bij Laren, 
Doetinchem. Utr. : Utrecht, Ankeveen, Nichtevegt. N.H.: 
Holl. Rading, Hilversum, Drafna, Naarden, Amsterdam 
(1918, v. d. M.). Z.H. : Leiden, Voorschoten, Den Haag, 
Rockanje, Rotterdam, Dordrecht. Zl. : Burgh. N.B. : Bergen 
op Zoom, Ginneken, Breda, Tilburg, Vught, 's-Hertogen- 
bosch. Lbg.: Belfeld, Maastricht, Gulpen, Wittem, Epen, 
Vijlen, Vaals. 

Var. Gering. Een doorgaand verschil tusschen de twee 
generaties kan ik niet vaststellen. 

H ybr. rebeli Standfuss, Zool. Studien, p. 69, 1898. De 
hybride curvatula 3 X falcataria ? stemt in kleur overeen 
met curvatula, is daarvan te onderscheiden door het bezit van 
de groote donkere vlek aan het einde van de middencel der 
vvls. van falcataria, hoewel deze bij de hybride kleiner is. 
In natura nooit in ons land aangetroffen. In 1907 kweekte 
Vander Beek echter 8 4 & en 6 2 £ van rebeli, afkom- 
stig van uit de rups gekweekte Ankeveensche exx. van cur- 
vatula en falcataria (T. v. E., vol. 51, p. III). Hiervan 7 exx. 
in coll-Van der Beek, 2 in coll-Van der Vaart 
en 2 in coll.-Z. Mus. 

176. D. harpagula Esp. Slechts van 1 vindplaats bekend, 


(142) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 244 


waar de soort enkele jaren achtereen is aangetroffen, doch 
zich waarschijnlijk niet heeft kunnen handhaven. De Neder- 
landsche vlinders dateeren van 22-5 tot 10-6. In Denemarken 
en Sleeswijk-Holstein is de soort onbekend; bij Hamburg 
zeer zeldzaam (laatste ex. in 1908); niet bij Bremen; in 
Hannover vroeger bij de stad Hann. maar sinds tientallen 
jaren niet meer aangetroffen; in Westfalen zeer zeldzaam ; 
in de Rijnprov. alleen bij Elberfeld ; in België zeer twijfel- 
achtig, geen enkele zekere vangst bekend ; in Engeland alleen 
zeer zeldzaam in de Leigh Woods bij Bristol. 

Vindpl. N.B.: Omgeving van Breda. In T. v. E., vol. 
33, p. XXXV, deelt Heylaerts mee, dat in Sept. 1886 
verscheiden rupsen bij Princenhage op Betula alba werden 
gevonden. De vlinders kwamen 5-10 Juni 1887 uit. Ook in 
1888 werden eenige rupsen gevonden. In L. Mus. bevinden 
zich 12 vlinders met vindplaats. Breda, el, van 22-5 tot 
9-6-1888, benevens een rups van 17-9-1888. De soort is dus 
in elk geval 3 achtereenvolgende jaren bij Breda voorge- 
komen. 

177. D. lacertinaria L. Door het geheele land op zand- 
gronden (ook in de duinen), ook op vochtiger terreinen, 
waar veel berk groeit (Oud-Loosdrecht), over het algemeen 
echter minder talrijk dan falcataria. 2 gens, de eerste half 
April (12-4) tot ver in Juni, de tweede begin Juli tot in de 
tweede helft van Aug. (3-7 tot 20-8). 

Var. De typische vorm is geelachtig of geelachtig bruin, 
de grondkleur der vvls. met talrijke korte bruinachtige streep- 
jes bedekt. 

ab scineula Hb; Samm. Eur.‘ Schm.. fig 50,2 1800. 
Grondkleur grijs of bruingrijs, bedekt met talrijke korte don- 
kere streepjes, de 2 dwarslijnen op de vvls. sterk ontwikkeld. 
Overal in de voorjaarsgen. De Gavere meldt (T. v. E., 
vol. 10, p. 202), dat hij 1 ex. van scincula in de zomergen. 
ving tegelijk met een typisch ex. op 3 Juli 1854, maar het is, 
gezien de vroege datum, best mogelijk, dat het een laat ex. 
van de eerste gen. was. 

2. ab. erosula Laspeyres, N. Schr. Naturf. Freunde, Berlin, 
vol. 4, p. 36, 1803 (teste Lep. Cat., pars 49). Grondkleur 
der vvls. effen okergeelachtig, niet met donkere streepjes 
bedekt zooals bij den typischen vorm. In de zomergen. South, 
plied stig. 6; 

3. ab. fasciata Lempke, Lamb., 1938, p. 11. Op de vvls. is 
de ruimte tusschen de 2 dwarslijnen donker gevuld, zoodat 
een donkere band ontstaat. Overveen (Z. Mus.). T. v. E., 
vol..50;.pl; 1, ‚fig. 9. 

4. ab. impuncta Lempke, Lamb., l.c. Vvls. zonder midden- 
stip. Apeldoorn (Z. Mus.) ; Aalten (v. G.) ; Nijmegen (v. 
d. M.) ; Tilburg (Van den Bergh). 


5. gen. vern. De meeste ¢ 4 en enkele ® 9 behooren tot 


245 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER . (143) 


scincula Hb. of zijn trans. exx., enkele & 3 en de meeste 
® 2 zijn typische lacertinaria. 

6. gen. aest. Ongeveer de helft der 3 4 en ® 9 behoort 
tot erosula, de andere helft is typische lacertinaria. Zie ook 
Lambillionea, l.c. Belangrijk is de vangst van een erosula te 
Oisterwijk op 22-6-1924 (Cold.). Dit wijst öf op een vroege 
tweede gen., öf de vorm komt ook nu en dan in de voorjaars- 
gen. voor. 

178. D. binaria Hufn. Door het geheele land in zand- en 
boschachtige streken, daarbuiten weinig waargenomen. Waar- 
schijnlijk 3 gens., de eerste half April tot einde Juni (21-4 tot 
30-6), de tweede begin Juli (8-7) tot eind Aug., waarschijnlijk 
tot in Septr., de derde (misschien begin of midden Septr. tot) 
begin (6) October (volgens de uitvoerige gegevens van 
Cold. ; helaas belet plaatsgebrek het opnemen van zijn prach- 
tige tabellen). - 

Vindpl. Fr.: Kollum. Gr.: Groningen. Dr.: Hooge- 
veen. Ov. : Enschede, Markelo, Diepenveen, Deventer. Gdl. : 
Nijkerk, Leuvenum, Apeldoorn, Twello, Voorst, Empe, Loe- 
nen, Arnhem, Oosterbeek, Wolfheze, Wageningen ; Lochem, 
Aalten, Doetinchem ; Bijvank ; Berg en Dal, Nijmegen. Utr. : 
Veenendaal, Doorn, Zeist, De Bilt, Bilthoven, Utrecht, 
Groenekan, Amersfoort, Soest. N.H.: Hilversum, ‘s-Grave- 
land, Bussum, Valkeveen, Amsterdam (1917, v. d. M.), Drie- 
huis, Bloemendaal, Haarlem, Overveen, Zandvoort, Vogelen- 
zang. Z.H. : Lisse, Noordwijk, Leiden, Wassenaar, Den Haag, 
Scheveningen. N.B. : Bergen op Zoom, Breda, Tilburg, Ois- 
terwijk, Gennep. Lbg. : Plasmolen, Venlo, Belfeld, Roermond, 
Melick, Linne, Rolduc, Voerendaal, Vaals, Epen, Meerssen, 
Gronsveld, Maastricht. 

Var. 1. gen. vern. binaria Hufn. 

2. gen. aest. aestivaria Lempke, Lamb., 1938, p. 12, pl. 
1, fig. 7. Kleur minder warm, grijzer; de twee vlekken op 
de vvls. kleiner ; de vlinders zelf ook kleiner. (In Z. Mus. 
een © van 29-7, Venlo, dat grooter is dan alle andere voor- 
jaarsdieren, met groote stippen op de vvls. Misschien uit een 
overwinterde pop, die pas tegelijk met de tweede gen. uit- 
kwam). (Van gen. aut. te weinig materiaal beschikbaar). 

3. ab. lilliputaria Strand, Seitz, vol..2, p. 2007 19752 
wat kleiner dan normaal, veel lichter, bij de vvl.punt nauwe- 
lijks eenige donkere kleur. Nijmegen (Cold.) ; Hilversum 
(Z. Mus.). 

179, D. cultraria F. Door bijna het geheele land op zand- 
gronden (ook in de duinen), doch lokaler dan binaria. In 
beukenbosschen vrij gewoon, vooral de overdag rondvliegende 
8 &. 2 gens, de eerste eind April tot de tweede helft van 
Juni (29-4 tot 22-6), de tweede begin Juli tot begin Septr. 
(6-7 tot 3-9). 

Vindpl. Fr,: Gaasterland, Ov.: Diepenveen. Gdl.: 


(144) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 246 


Ermelo, Putten, Apeldoorn, Twello (alleen van 1932 tot 1935 
in 1 of 2 exx. per jaar), Hoog Soeren, Laag Soeren, Imbosch, 
Ellecom, Velp, Arnhem, Oosterbeek, Renkum, Wageningen : 
Vorden ; Bijvank ; Ubbergen, Nijmegen, Malden. Utr. : Ame- 
rongen, Doorn, Maarsbergen, Zeist, De Bilt, Bilthoven, Soest- 
dijk, Baarn. N.H. : Holl. Rading, Hilversum, Bussum, Naar- 
den, Driehuis, Bloemendaal, Overveen. Z.H. : Den Haag, 
Rotterdam. N.B. : Bergen op Zoom, Breda. Lbg. : Kerkrade, 
Vaals. 

Var. 1. gen. vern. cultraria F. 

2. gen. aest. aestiva Speyer, Ent. Z. Stettin, vol. 33, p. 109, 
1872. Kleiner, enkele & & iets donkerder, de meeste 2 2 2 
donkere vlekjes op de vvls. in plaats van 1. (Een enkele keer 
hebben ook voorjaars- © 9 2 vlekjes, de & 4 hebben in den 
regel geen vlekjes of slechts een flauw stipje). 

3. ab. flava Lempke, Lamb., 1938, p. 12. Grondkleur der 
vleugels geel. Amerongen (Lpk.) ; Den Haag (37). 


Cilix Leach. 


180. C. glaucata Scop. Op zandgronden (ook in de duinen) 
en in boschachtige streken ; nog niet uit het N. bekend; in 
het O. en Z. op licht vaak gewoon. 3 gens. de eerste half 
April tot half Juni (13-4 tot 14-6), de tweede van begin Juli 
tot midden of soms eind Aug. de derde van eind Aug. tot 
7 Septr. 

Vindpl. Ov. : De Lutte, Albergen, Markelo, Diepenveen. 
Gdl.: Putten, Apeldoorn, Twello, De Steeg, Arnhem, Oos- 
terbeek ; Zutfen, Lochem, Almen, Ruurlo, Aalten, Terborg, 
Doetinchem ; Lobith, Herwen ; Berg en Dal, Ubbergen, Beek- 
Nijm., Nijmegen, Groesbeek ; Wamel, Tiel. Utr. : Doorn, 
De Bilt, Utrecht, Amersfoort, Soest, Groenekan, Maarsen. 
N.H.: Hilversum, Bussum, Blaricum, Wijk aan Zee, Drie- 
huis, Overveen, Aerdenhout, Zandvoort. Z.H. : Wassenaar, 
Den Haag, Dordrecht, Numansdorp. Zl. : Domburg, Goes, 
Kapelle-Goes. N.B.: Willemstad, Bergen op Zoom, Breda, 
Tilburg, Cuyck. Lbg.: Mook, Plasmolen, Venlo, Blerick, 
Roermond, Meerssen, Valkenburg, Kerkrade, Rolduc, Voe- 
rendaal, Epen. 

Var. 1. gen. vern. obscurata Lempke, Lamb., 1938, p. 14, 
pl. 1, fig. 10. Grooter dan de zomergen.; de ovale vlek in 
het midden der vvls. bijna zoo donker als die aan den binnen- 
rand; teekening aan den achterrand sterker; avls. in het 
midden met een onscherpen donkeren band. 

2. gen. aest. glaucata Scop. Kleiner ; ovale vlek der vvls. 
veel lichter dan die aan den binnenrand; donkere band in 
het midden der avls. zeer flauw of ontbrekend. 

3. gen. aut. obscurata Lempke (vermoedelijk). De weinige 
beschikbare herfstdieren zijn donker, maar meer materiaal 
moet afgewacht worden. 


247 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (145) 


4, ab. asiatica Bang Haas, Iris, vol. 20, p. 70, 1907. De 
ovale vlek in het midden der vvls. ontbreekt. Aalten, Soest 
(trans, Lpk.). 


Cymatophoridae. 
Habrosyne Hb. 


181. H. pyritoides Hufn., 1766 (derasa L., 1767). Door 
het geheele land in boschachtige streken, in den regel iets 
minder gewoon dan de volgende soort. Meestal 1 gen., half 
Mei tot in Aug. (11-5 tot 6-8) ; hoofdvliegtijd in Juli, soms” 
eind Juni beginnend (Cold.). Zeer zelden treedt een partieele 
tweede gen. op. Wiss. ving na lange pauze een ex. op 
21-9-1925. 

Vindpl. Gr.: Haren. Dr. : Paterswolde, Assen, Hooge- 
veen, Frederiksoord. Ov.: Denekamp, Lonneker, Hengelo, 
Almelo, Rijssen, Colmschate, Diepenveen, Deventer. Gdl.: 
alle zandgronden. Utr.: De Bilt, Amersfoort, Soest, Lage 
Vuursche. N.H.: Gooi, Haarlem, Bloemendaal, Overveen. 
Z.H.: Noordwijk, Oegstgeest, Den Haag, Rockanje, Dor- 
drecht. Zl.: Goes. N.B. en Lbg.: geheele prov. 


Thyatira Hb. 


182. T. batis L. Door het geheele land in boschachtige 
streken, op vele vindplaatsen gewoon. 2 gens., de eerste begin 
Mei tot begin Aug. (10-5 tot + 10-8), de tweede half Aug. 
tot half Septr. (15-8 tot 13-9). Cold. merkt op: ,,Hoofdvlieg- 
tijd in Juli, meestal beginnend in de derde decade van Juni 
en doorloopend in de eerste decade van Aug. Een niet tal- 
rijke voorhoede in Mei op heete dagen. Waarschijnlijk hieruit 
stamt een tweede gen. van midden Aug. tot midden Septr.” 

Vindpl. Door het geheele O. en Z. In het W.: Anke- 
veen, Bergen, Heilo, Velzen, Haarlem, Goes. 

V ar. 1. ab. indecorata Turner, Brit.. NoctS Suppl Pop. 
12, 1926. De rose kleur van den thoraxrug en van de groote 
vlekken vervangen door licht geelachtig. Veenhuizen, Apel- 
doorn (de Vos) ; Vorden, Bussum (Z. Mus.) ; Breda (20). 

2. ab. juncta Tutt, Brit. Noct., I, p. 2, 1891. De 2 groote 
rose vlekken bij de vvl.punt met elkaar verbonden Exx., waar- 
bij de vlekken elkaar even raken, komen overal, hoewel niet 
talrijk, voor. Een prachtig ex., waarbij de 2 vlekken tot een 
groote vlek zijn samengesmolten, van Roermond (Lck.). 


Palimpsestis Hb. 
183. P. fluctuosa Hb. Uitsluitend op zandgronden en bosch- 


achtige terreinen in het O. en Z. 1 gen. tweede helft van 


Mei tot half Aug. (23-5 tot 10-8). 


(146) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 248 


. Vindpl. Gdl.: Ermelo, Putten, Leuvenum, Tongeren, 
Apeldoorn, Twello (zeldzaam), Imbosch, Rozendaal, Velp, 
Arnhem, Oosterbeek, Wageningen, Bennekom, Ede ; Lochem ; 
Bijvank, Lobith (waarsch, zwerver) ; Nijmegen, Malden, Ha- 
tert. Utr. : Amerongen. N.B.: Breda: Lbg. : Fes oem, Kerk- 
rade, Houthem, Eperheide, Vaals. 

Var. De typische vorm (Hb. fig. 212) is bont: grijswit 
wortelveld, donker bruingrijs middenveld, grijswitte, naar den 
achterrand donkerder wordende, gewaterde band, waarin een 
witachtige golflijn. 

1. ab. concolor nov. ab. Grondkleur eenkleurig donkergrijs, 
zonder wit, teekening normaal 1). Lochem, Oosterbeek, Nij- 
megen (Z. Mus.) ; Bennekom (Lpk.) ; Vaals (Cold). 

184. P. duplaris L. In bijna het geheele land waargenomen, 
vooral in boschachtige streken, maar over het algemeen niet 
talrijk. 2 gens., de eerste half Mei tot begin Aug. (13-5 tot 
+ 10-8), de tweede van tweede helft Aug. tot half Septr. 
(22-8 tot 18-9). 

Vindpl. Fr.: Kollum, Gaasterland. Gr.: Groningen, 
De Punt. Dr. : Hoogeveen. Ov. : Denekamp, Lonneker, Hen- 
gelo, Almelo, Markelo, Diepenveen. Gdl.: Veluwe (Twello 
ieder jaar enkele), Graafschap en Achterhoek, Nijmegen, 
Hatert, Groesbeek, Wamel. Utr. : Amersfoort, Soest, Bilt- 
hoven, De Bilt, Utrecht, Nichtevegt. N.H.: Hilversum, Bus- 
sum, Amsterdam, Wijk aan Zee, Velzen, Haarlem, Over- 
veen. Z.H. : Hillegom, Leiden, Wassenaar, Den Haag, Delft, 
Rotterdam, Schiedam, Rockanje. N.B.: Ginneken, Breda, 
Rijen, Tilburg, Oisterwijk, ‘s-Hertogenbosch. Lbg. : Baarlo, 
Tegelen, Roermond, Maalbroek, Melick, Borgharen, Kerk- 
rade, Bunde, Geulem, Voerendaal, Eperheide, Epen. 

Var. De typische vorm heeft lichter en donkerder ge- 
wolkte vvls. met een smallen lichten, soms witachtigen, band 
buitenwaarts van het middenveld (,,Alae superiores cinereo- 
nebulosae, in medio transverse albidiores’, Fauna Suec., p. 
352, 1761 :,,Vvls. aschgrijs-gewolkt, in het midden overdwars 
meer witachtig”). Onze gewoonste vorm. Keer, pl. 64, fig. 4. 

1. ab. britannica Turner, Brit. Noct., I, Suppl., p. 84, 1927. 
Grondkleur der vvls. lichtgrijs, middenveld donkerder, teeke- 
ning onscherp. De gewone Zuidengelsche vorm, bij ons slechts 
als ab. South, pl. 39, fig. 1, 2. Lochem, Hillegom (Z. Mus.) ; 
Bilthoven (Cold.). 

2, ab, obscura Wut! Enton vol 21%. p. 42.2.1888. Vals. 
zeer donker met flauwen band aan den wortel. South, l.c., 
fig. 3. Denekamp (de Vos); Putten, Apeldoorn, Arnhem, 
Renkum, Rockanje (Z. Mus.) ; Soest, Voerendaal (Lpk.) ; 
Hilversum (Doets); Overveen (5), Utrecht (L. Mus.). 


1) Fond gris foncé uniforme, sans blanc, dessin normal. 


249 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (147) 


3. ab. unipunctata Spuler, Schmett. Eur., I, p. 335, 1908. 
Vvls. met 1 middenstip. Lonneker, Amsterdam (v. d. M.) : 
Denekamp, Apeldoorn (de Vos) ; Twello (Cold.) ; Groes- 
beek, Wamel, Bussum, Wijk aan Zee, Rotterdam (Z. Mus.) ; 
Utrecht (L. Mus.) ; Wassenaar (Br.); Breda (12). 

185. P. (Cymatophora Tr.) or Schiff. Hoofdzakelijk op 
zandgronden en in boschachtige streken, op vele vindplaatsen 
gewoon. 2 gens., de eerste begin Mei tot in Aug. (4-5 tot + 
10-8), de tweede in Aug. (+ 10-8 tot 29-8). Cold. schrijft: 
„Voorhoede 4-5 (in Twello 12-5) tot 13-6. Hoofdvliegtijd 
1-7 (in 1932 reeds 27-6) tot ongeveer 10-8. Tweede gen. 
Augustus, misschien al in de eerste decade.” | 

Var. 1. ab. confluens Closs, Int. Ent. Z., vol. 11, p. 84, 
1917. Ronde vlek en niervlek samengevloeid. Algemeen. 

2. ab. unimaculata Auriv., Nord. Fjär., p. 77, 1888. De 
ronde vlek ontbreekt. Apeldoorn (Z. Mus.) ; Hulshorst, Ha- 
tert (Bo.); Bijvank (Sch.) ; Soest (Lpk.) ; Laren-N.H. 
(Knf.) ; Blaricum (Doets) ; Bussum (7); Rockanje (Mus. 
Rd.) ; Roermond (Fr.); Tilburg (Van den Bergh). 

3. ab. obscura Spuler, Schm. Eur. I, p. 334, 1908. Ronde 
vlek ontbreekt, niervlek slechts even aangeduid, vooral bij 
gelijkmatig donker bruingrijs getinte exx. Lonneker (v. d. M.); 
Colmschate (Hardonk) ; Oldebroek (42), Plasmolen (L. 
Mus.) ; Apeldoorn (de Vos); De Steeg, Arnhem, Renkum, 
Bussum, Breda (Z. Mus.); Soest (Lpk.); Hilversum (Doets). 

4. ab. interrupta nov. ab. De lijn, die franjewaarts het 
middenveld begrenst, door de niervlek, of de lijn, die het 
wortelwaarts begrenst, door de ronde vlek doorbroken. !) 
Apeldoorn (Z. Mus.; hier bovendien 3 exx. zonder vind- 
plaats e coll-Van Leeuwen); Breda (16). 

5. ab. fasciata Spuler, L.c., 1908. Grondkleur donker, mid- 
denveld begrensd door scherp afstekende zwartachtige dwars- 
lijnen. Aalten (v. G.); Breda (19). 

6. ab. unifasciata Spuler, lc. De dwarslijnen buitenwaarts 
van het middenveld ontbrekend (of zeer flauw), die binnen- 
waarts van het middenveld juist donkerder en daardoor zeer 
opvallend. Soest (Lpk.) ; Breda (L. Mus.) ; Epen (Wiss.). 

7. ab. discolor Warren, Seitz, vol. 2, p. 327, 1912. Grond- 
kleur dof bruingrijs, teekening vaag, de 2 vlekken meestal 
echter scherp. Bijvank (Sch.) ; Arnhem (Z. Mus.) ; Soest 
(Lpk.) ; Bussum (Van der Weij). 

8. ab. marginata Warnecke, Int. Ent. Z., vol. 5, p. 241, 
1911. Vvls. zwart vanaf den wortel tot vlak voor de lijn 
gevormd door de pijlvlekken, zoodat langs den achterrand 
een smalle band van de typische grijsachtige kleur loopt. 
Beide kleuren zijn scherp van elkaar gescheiden. Lichte groen- 


I) La ligne qui borde extérieurement l'aire médiane est coupée par la 
tache réniforme ou la ligne bordant intérieurement cette aire est traversée 
par la-tache orbiculaire. 


(148) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 250 


achtige vlekken normaal. Dwarslijnen nog net zichtbaar. Avls. 
donkerder dan normaal. Aalten, 2-7-1936 (v. G.). Het eerste 
Nederlandsche ex. van de zwarte albingensis-groep | 

186. P. (C.)ocularis L. Lokaler dan de vorige soort, op 
sommige vliegplaatsen echter niet zeldzaam. Waarschijnlijk 
1 gen. van eind Mei tot half Aug. (25-5 tot 19-8). Cold. 
schrijft: ,,Hoofdvliegtijd half Juni tot half Juli (16-6 tot 
14-7). In 8 opvolgende jaren slechts 5 data vroeger en 2 later. 
Eén gen. is blijkbaar regel; exx. van een tweede gen. zullen 
wel hooge uitzondering zijn, in Aug. zag ik de soort 
nooit.” 

Vindpl. Fr. : 2 exx, in Z. Mus. met etiket „Friesland. 
Ov. : Hengelo, Almelo (niet gewoon, Cold.), Diepenveen 
(gewoon, Lukkien). Gdl. : Putten, Apeldoorn, Twello (ge- 
regeld in 2—12 exx. per jaar), Laag-Soeren, Rheden, Arn- 
hem; Warnsveld, Eefde, Vorden, Aalten, Doetinchem ; Bij- 
vank; Beek-Nijm., Berg en Dal, Nijmegen, Hatert. Utr.: 
Zeist, De Bilt, Utrecht, Soest, Maarsen, Nichtevegt. N.H.: 
Hilversum, Laren, Bussum, Amsterdam, Schoorl, Bloemen- 
daal, Overveen, Zandvoort. Z.H. : Noordwijk, Leiden, Den 
Haag, Zevenhuizen, Rotterdam, Hilligersberg, Dordrecht, 
Numansdorp, Oud-Beierland, Oostvoorne, Rockanje. Zl: 
Stavenisse, Haamstede, Kapelle-Goes. N.B. : Bergen op Zoom, 
Ginneken, Breda, Tilburg, Deurne. Lbg. : Venlo, Steyl, Roer- 
mond, Linne, Kerkrade, Meerssen (vrij gewoon), Maastricht, 
Houthem, Voerendaal, Mechelen. 

Var. Linné beschrijft den typischen vorm (Syst. Nat. 
XII, p. 837, 1767) als: „alis cinereis fascia pallidiore lineis 
nigris terminata ocelloque notata.’ Ook in de Descriptio 
spreekt L. slechts van: ,,...... ocello parvo albo, pupilla nigra 
notata.’ Dit „kleine witte oogje met een donkere pupil’ kan 
slechts de ronde vlek zijn. De niervlek noemt L. in zijn be- 
schrijving niet, zoodat de typische vorm òf geen niervlek òf 
een zeer onduidelijke heeft. [Cf. South, p. 88: „sometimes 
the lower portion of the 8 is obscure |. Nederlandsche ty- 
pische exx. zijn me niet bekend. 

1. subsp. octogesima Hb., Beitr. Schm., I, 1, pl. 1, fig. G, 
1786. Ronde en niervlek beide aanwezig. Bijna altijd raken 
de vlekken elkaar (ook in H.'s figuur), doch soms staan ze 
los van elkaar. Onze hoofdvorm. 

2. ab. frankii Boegl, Mitt. Münch. E. G., vol. 10, p. 21, 
fig., 1920. Grondkleur der vvls. zwartachtig, waartegen de 
2 groenwitte vlekken scherp afsteken. De dwarslijnen, die 
het middenveld begrenzen, nog duidelijk zichtbaar. Pendant 
van de zwarte or-vormen. Deurne (Nies) ; Maastricht (Mus. 
M.); Meerssen (Rk. hier meer dan de typische vorm) ; 
Voerendaal (Br.). 


3, ab. clausa nov. ab. De dwarslijnen, die het middenveld 


251 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (149) 


begrenzen, komen aan den binnenrand samen. 1) Numans- 
dorp (Z. Mus.). 

4, ab. discolor nov. ab. Davarehinen flauw of ontbrekend.?) 
Noordwijk (Z. Mus.). 

5. ab. confluens nov. ab. Ronde vlek en niervlek vloeien 
samen tot 1 vlek. 3) Roermond (Lck.). 

6. ab. interrupta Spuler, Schm. Eur., I, p. 334, 1908. De 
lijn, die het middenveld wortelwaarts begrenst, door de ronde 
vlek, of de lijn, die het franjewaarts begrenst, door de nier- 
vlek doorbroken. Apeldoorn, Rotterdam (Z. Mus.) ; Zeist 
(Br) 


Polyploca Hb. 


187. P. diluta F. Alleen lokaal in het O. en Z. waarge- 
nomen, op de vliegplaatsen vrij geregeld, maar tot nog toe 
niet talrijk. In Denemarken eenmaal in 1936 in Jutland, ver- 
breid op Fünen, in één bosch op Seeland niet zeldzaam, in 
een bosch op Lolland. In Sleesw.-Holst. verbreid ; bij Ham- 
burg overal, maar niet zeer talrijk; bij Bremen niet zeldz. ; 
bij Hannover sommige jaren gewoon, bij Osnabrück niet tal- 
rijk ; in Westfalen en de Rijnprov. lokaal (Püngeler, lc.: 
bij Aken gewoon). In België zeer lokaal in de oostel. helft. 
In Engeland verbreid tot in Zuid-Schotland, het meest in 
Z.-Engeland. 1 gen. half Aug. tot half Octr. (16-8 tot 17-10). 

Vindpl. Ov.: Denekamp (div. colls.) ; Hengelo, Mar- 
kelo (Btk.). Gdl.: Lochem (Z. Mus.) ; Nijmegen (Lck.). 
Lbg.: Venlo (Z. Mus.) ; Valkenburg (Mus. M.); Epen 
(Hardonk). 

Var. 1. diluta F. Vvls. donker, de 2 roodbruine dwars- 
banden onduidelijk, buitenste dwarsband tamelijk smal, naar 
buiten zeer onscherp, langzamerhand overgaande in het grijze 
achterrandsveld. Keer, pl. 64, fig. 5. Vorm van zuidelijker 
Europa. 2 Nederl. exx.: Hengelo (Van den Bergh) ; Venlo 
(Z. Mus.). 

2. subsp. hartwiegi Reisser, Z. Oest. E. V., vol. 3, p. 14, 
1927. Lichter grijs, de 2 dwarsbanden scherp en duidelijk. 
South, pl. 39, fig. 5 en 6. De vorm van N.W.-Europa, waar- 
toe ook onze exx. behooren. 

188. P. flavicornis L. In de zandstreken van het geheele 
land (ook in de duinen), op vele vindplaatsen gewoon. 1 
gen., begin Maart tot in de tweede helft van April (3-3 tot 
19-4). 

Vindpl. Fr.: Kollum, Gorredijk. Gr.: Appelbergen, in 


1) Les lignes transversales qui bordent laire médiane se joignent au 
bord interne. 

2) Lignes transversales faibles ou absentes. 

3) Les macules orbiculaire et réniforme sont réunies de sorte qu'elles 
ne forment plus qu une seule macule. 


(150) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 252 


de omgeving van Groningen zeer gewoon (Skm.). Dr.: 
Schoonoord, Wijster, Hoogeveen. Ov.: Denekamp, Vasse, 
Almelo (niet gewoon, Cold.), Diepenveen (gewoon). Gdl.: 
Ermelo, Putten, Leuvenum, Elspeet, Epe, Tongeren, Stroe, 
Assel, Apeldoorn, Twello (zeldzaam op licht), Empe, Terlet, 
De Steeg, Arnhem, Oosterbeek, Wageningen (zeer gewoon, 
Skm.), Bennekom, Ede; Gorssel, Eefde, Korenburgerveen, 
Aalten (gewoon), Doetinchem; Bijvank, Montferland ; Di- 
dam; Berg en Dal, Nijmegen, Hatert. Utr. : Rhenen, Leer- 
sum, Amerongen, Doorn, Zeist, De Bilt, Bilthoven, Amers- 
foort, Soest (talrijk). N.H.: Hilversum (zeer algemeen, 
Doets), Bussum, Amsterdam (8-4-1930, v. d. M.), Santpoort, 
Overveen, Aerdenhout. Z.H. : Noordwijk, Wassenaar. N.B. : 
Bergen op Zoom, Ginneken, Breda, Tilburg, Oisterwijk, Ge- 
mert, ‘s-Hertogenbosch, Cuyck, Deurne. Lbg : Venlo, Blerick, 
Roermond, Maasniel, Linne, Rolduc, Meerssen (één maal), 
Vaals. È 

Var. De typische vorm heeft grijze vvls. zonder groen- 
achtige of geelachtige tint (,,Alis superioribus cinereis’'). Tot 
dezen vorm behoort een belangrijk deel onzer exx. 

1. ab. anglica Houlbert, Lép. Comp., vol. 18, p. 214, fig. 
57, 1921. Vvls. geelachtig groengrijs, costa aan den wortel 
en boven de vlekken geelachtig, dwarslijnen duidelijk, zwart- 
achtig. South, pl. 39, fig. 7. Op alle vindplaatsen gewoon. 

2. ab. galbanus Tutt, Br. Noct., I, p. 6, 1891. Grondkleur 
als 1, vlekken licht en onduidelijk, dwarslijnen en avls. zeer 
licht. Putten (Z. Mus.) ; Bijvank (Sch.) ; ‘s-Hertogenbosch 
(7) ; Aalten, Amerongen, Soest (Lpk.). Slechts in enkele exx. 

3. ab. medionigra Höfer, Verh. zool.-bot. Ges., Wien, vol. 
73, p. (193), 1923. Het geheele middenveld der vvls. zwart, 
de 2 vlekken scherp afstekend. Deurne, 18-3-36, een prachtig 
ex. (Nies). 

4. ab. interrupta Houlbert, Lép. Comp., vol. 18, p. 215, 
1921. De ronde vlek wortelwaarts uitgerekt, de lijn (of lijnen), 
die het middenveld aan die zijde begrenst, doorbrekend. 
Twello (Cold.) ; Aalten (Lpk.) ; Elspeet (Z. Mus.). 

5. ab. confluens Klemensiewicz, Spraw. kom. Fiz., vol. 46, 
p. 18, 1911-12. Ronde vlek en niervlek samengesmolten. 
Putten, Oosterbeek, Nijmegen (Z. Mus.); Apeldoorn (de 
Vos); Aalten (Lpk.) ; Bijvank (Sch.). 

6. ab. unimaculata Masl., Polskie Pismo Ent., vol. 8, p. 50, 
1929. Alleen de ronde vlek aanwezig. Soest (Lpk.) ; De Bilt, 
Breda (Z. Mus.). 

as: obsoleta Wasly op. cit, vol. 22p.2131, 1923, De 42 
vlekken bijna geheel onzichtbaar. Putten, Nijmegen, Noord- 
wijk, Venlo (Z. Mus.) ; Apeldoorn (6), Wassenaar (9), 
Breda (11), De Bilt (L. Mus.) ; Soest (Lpk.) ; Linne (Mus. 
M.) ; Denekamp (Mus. Rd.). 

8. ab. angustefasciata Hdm., Ent. Z., vol. 52, p. 48, fig. 


253 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (151) 


13, 1938. De dwarslijnen, die het middenveld begrenzen, 
loopen vanaf de niervlek dicht naast elkaar tot den binnen- 
rand, zoodat het middenveld slechts half zoo breed is als 
normaal. Bijvank (Sch., type) ; Aalten, Didam, Bennekom 
(Lpk.) ; Apeldoorn, Putten, Arnhem, Nijmegen, Oisterwijk 
(Z. Mus.). 

9. ab. clausa nov. ab. De 2 dwarslijnen, die het middenveld 
begrenzen, raken elkaar aan den binnenrand.!) Oosterbeek 
(Z. Mus.). 

189. P. ridens F. Veel lokaler en zeldzamer dan de vorige 
soort, bijna uitsluitend in boschachtige streken in het O. van 
het land. 1 gen. tweede helft van April tot tweede helft van 
Mei (24-4 tot 21-5). (In Z. Mus. een ex. van Aug. 1891 van 
Lochem, in L. Mus. een ex. van Maart 1913 van De Bilt). 

Vindpl. Gr.: Groningen. Dr.: Paterswolde. Ov.: 
Zwolle, Ootmarsum, Markelo, Diepenveen. Gdl.: Ermelo, 
Leuvenum, Apeldoorn, Twello (in 1930 en 31 telkens 10 
exx. op licht, daarna gemiddeld 1 per jaar), Empe, Arnhem, 
Oosterbeek ; Vorden, Lochem, Winterswijk, Aalten; Bij- 
vank ; Lobith ; Nijmegen. Utr.: Austerlitz, Zeist, De Bilt, 
Baarn. N.H.: Hilversum, Bussum, Zandvoort. Z.H. : Dor- 
drecht. N.B.: Bergen op Zoom, Breda, Oisterwijk, Cuyck. 
Lbg.: Venlo, Tegelen, Roermond, Kerkrade, Vaals. 

Var. De typische vorm is donkergroen met witte dwars- 
banden. Overal onder de soort, maar veel minder dan de 
volgende vorm. 

1. ab. xanthoceros Hb., Samml. Eur. Schm., fig. 205, 1802. 
Dwarsbanden okerachtig, grondkleur vaak met iets bruin- 
achtige tint. Keer, pl. 64, fig. 8. Onze hoofdvorm. 

2. ab. nigricans Spuler, Schmett. Eur., I, p. 336, 1908. 
Grondkleur zwart bestoven, lichte teekening haast verdwe- 
nen. Markelo (Btk.): Twello (Cold.) ; Apeldoorn (de 
Vos) ; Arnhem, Nijmegen, Austerlitz, Venlo (Z. Mus.) ; 
Zandvoort (Wp.). 

3. ab. interrupta-alba Tutt, Brit. Noct., I, p. 7, 1891. In 
het midden van het donkere middenveld een witte band van 
costa tot binnenrand. Twello (Cold.). 


Amatidae. 
Amata F, 


190. A. phegea L. Verbreid, maar lokaal, in de zand- 
streken van N.-Brabant en Midden-Limburg. Ten N. van 
de groote rivieren sporadisch, niet als standvlinder. De N.W.- 
grens van het verbreidingsgebied loopt precies door het Z. 


1) Les lignes transversales qui bordent l'aire médiane se joignent au 
bord interne. 


(152) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 254 


van ons land. In Denem., Sleesw.-Holst., bij Hamburg en 
Bremen (hier niet meer sinds 1879) komt de vlinder niet 
voor; in Hannover alleen in de Harz; in Westfalen bij 
Bielefeld (1911); in de Rijnprov. alleen bij Kreuznach; in 
België in de Kempen (Neeroeteren bij Maaseyck), bij Ant- 
werpen, Gent, Walcourt (Namen) en Ortho (Ardennen) ; 
niet in Engeland. Phegea komt, ook bij ons, meestal op zeer 
beperkte vliegplaatsen voor, maar is daar dan in den regel 
talrijk. 1 gen. eerste helft van Juni tot in Aug. (In 1937 
groeiden bij een ab ovo kweek enkele rupsen door en lever- 
den in Octr. den vlinder, Lpk.). 

Mindpl- Gdl: Dieren, a Aug. 1904 (IL. Mus.) NH: 
Hilversum, 1879 (Z. Mus.) ; Overveen, 1917, talrijke exx. 
in een duinpan op distel vliegend (Cannemeyer teste 
Toxopeus). Z.H.: Rotterdam, Dordrecht (beide in 1871 
en 1872, De Vlinders, II, p. 1137). N.B. : Halsteren, Bergen 
op Zoom, Rozendaal, Breda, Rijsbergen, Udenhout, Tilburg, 
Helmond, Deurne, Vierlingsbeek. Lbg. : Venlo, Horst, Weert, 
Roermond, Muggenbroek. 

Var. De vlinder is zeer variabel. Typische exx. hebben 
donkere, aan de punt witte sprieten, een blauwachtigen gloed 
over de vleugels, op de vvls. 6 en op de avls. 2 witte vlek- 
ken, op het achterlijf een smallen gelen ring op ring 1 en 
een breeden, die aan de buikzijde open is, op ring 5. De 
vlekken op de vvls. worden als volgt genummerd : 1 basaal- 
vlek, 2 bovenste mediaanvlek, 3 onderste mediaanvlek, 4 
bovenste antemarginaalvlek, 5 middelste, 6 onderste ; die op 
de avls.: 1 basaalvlek, 2 achterrandsvlek. 

1. ab. nigroantennalis Obraztsov, Ent. Anz., vol. 16, p. 46, 
1936 (nigricornis auct. nec Alph.). Sprieten geheel donker. 
Deurne (Lpk.). 

2. ab. viridescens Obr., Ent. Rundschau, vol. 53, p. 201, 
1936. Vleugels met groenachtigen weerschijn. Overal onder 
de soort. 

3. ab. violascens Obr., Lc. Vleugels met paarsachtigen weer- 
schijn. Minder dan 2. 

Ar ab. orbieulhijeca Zerny, Lep Cat pars 7, p. 81, 1912: 
Met zwarte punt midden in vlek 2 der vvls. Bergen op Zoom 
(alleen rechts, Z. Mus.) ; Deurne (alleen links, Lpk.) ; Til- 
burg (idem, Van den Bergh). 

5. ab. parvipuncta Rocci, Mem. Soc. Ent. It., vol. 2, p. 10, 
1923. Alle vlekken sterk verkleind. Bergen op Zoom (Z. 
Mus.). Het ex. mist op den rechter vvl. bovendien vlek 5 en 
6, op de avls. vlek 1. Exx. met gereduceerde vlekken zijn, 
afgezien van ab. 10, bij ons zeer zeldzaam. 

6. ab. arcuata Turati, Atti Soc. It. Sci. Nat., vol. 56, p. 215, 
1917. Op de vvls. vlek 1 en 3 met elkaar verbonden, zoodat 
aan den binnenrand een witte streep ontstaat. Helmond 


(L. Mus.). 


255 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (153) 


7. ab. repicta Tti., lc. Vlek 4 der vvls. in tweeën gedeeld. 
Bergen op Zoom, Horst (Z. Mus.) ; Deurne Lpk.). 

8. ab. septemmaculata Müller, Int. Ent. Z., vol. 14, p. 77, 
1921. Vlek 5 in tweeën gedeeld. Bergen op Zoom (Z. Mus., 
25 exx.) ; Rozendaal (Wiss.) ; Helmond (Wp.). 

9. ab. anticipluspuncta Obr., l.c., vol. 53, p. 186, 1936. 
Vvls. met extra vlekken (anders dan 7 of 8), meestal com- 
binatie van 7 en 8. Bergen op Zoom (Z. Mus., 6 exx.). 

10. ab. monosignata Tti., l.c., p. 215, 1917. Vlek 1 der avls. 
ontbreekt. Bergen op Zoom, Horst (Z. Mus, 11 exx.); 
Rozendaal (8, Wiss,) ; Breda (13) ; Deurne (Lpk.). Over- 
gangsexx., waarbij vlek 1 klein is, vrij talrijk, hoofdzakelijk 
bij de 4 4. 

11. ab. divisa Stauder, Ent. Anz., vol. 1, p. 116, 1921. Vlek 
1 der avis. in 2 of 3 vlekken gedeeld. Bergen op Zoom, Horst 
(Z. Mus.) ; Breda (14, 16) ; Deurne (Lpk.). 

12. ab. posticipluspuncta Obr., Ent. Anz., vol. 16, p. 38, 
1936. Vlek 1 en 2 der avls. gedeeld of alleen vlek 2, vvls. 
normaal. Bergen op Zoom (22, Z. Mus.) ; Deurne (Lpk.). 

13. ab. pluspuncta Obr., Ent. Anz, vollop 29181955; 
Voor- en avls. beide met extra vlekken. Bergen op Zoom 
(Cold., Z. Mus.) ; Rozendaal (Wiss.) ; Breda (18), Horst 
(5), Helmond (L. Mus.) ; Deurne (Lpk.); Tilburg (Van 
den Bergh). 

14. ab. puellula Stauder, Ent. Anz., vol. 1, p. 115, 1921. 
De voorste achterlijfsgordel ontbreekt. Bergen op Zoom (Z. 
Mus.) ; Rozendaal (8, Z. Mus.) : Breda (13, 16). 

15. ab. circumcingulata Obr., Ent. Anz., vol. 16, p. 46, 1936. 
De tweede gordel is aan de buikzijde gesloten en omvat het 
abdomen geheel. Waarschijnlijk alleen bij de & ¢, daar bij 
de 9 © de gordel aan de buikzijde veel breeder doorbroken 
is. Bergen op Zoom (Z. Mus.). 

16. ab. Dwergen. Deurne (Lpk.). 


Nolidae. 
Nola Leach. 


191. N. cucullatella L. Door het geheele land, algemeen. 
1 gen. half Juni tot begin Aug. (14-6 tot 5-8). 

Var. Sommige exx. hebben het middenveld lichter (wit- 
ter) dan gewoonlijk. 

1. ab. fuliginalis Stephens, Haust., vol. 4, p. 63, 1834. Vvls. 
zwartachtig, wortel en mediaanlijn donkerder. Den Haag, 


2 exx. (Hardonk). 
Roeselia Hb. 


192. R. togatulalis Hb. Zeer lokaal in boschachtige stre- 
ken in het O. 1 gen., eerste helft van Juni tot eind Juli (12-6 


(154) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 256 


tot 31-7). De rupsen overwinteren nauwelijks half vol- 
wassen (Bo.). 

Vindpl. Gdl.: Putten, Apeldoorn, Arnhem, Renkum ; 
Nijmegen, Heumensoord. Lbg.: Venlo, Tegelen. 

193. R. albula Schiff. Door bijna het geheele land op zand- 
gronden, het meest in de duinen. 1 gen., begin Juni tot mid- 
den Aug. (5-6 tot 13-8), soms als groote uitzondering een 
zeer partieele tweede gen. in Septr.: Wiss. ving 5-9-28 een 
gaaf ex. te Zandvoort. 

Vindpl. Ov.: Almelo, Diepenveen (gewoon). Gdl.: 
Nunspeet, Apeldoorn, Twello (gewoon, vaak talrijk), Empe, 
Oosterbeek, Bennekom ; Laren, Lochem, Aalten, Varsseveld, 
Doetinchem (zeldzaam, Cold.) ; Bijvank ; Lobith ; Nijmegen, 
Hatert. Utr.: Rhenen, Soest. N.H.: Wijk aan Zee, Over- 
veen, Bentveld, Zandvoort. Z.H. : Noordwijk, Katwijk, Was- 
senaar, Scheveningen, Hoek van Holland, Dordrecht. N.B.: 
Rijen, Cuyck, Deurne. Lbg. : Venlo, Blerick, Bemelen, Meers- 
sen (vrij zeldzaam), Houthem. 

Var. De exx. zijn, wat de teekening betreft, vrij variabel. 
Bij sommige is slechts een deel van het middenveld bruin. 
Een licht 9 van Cuyck (Z. Mus.) heeft haast het geheele 
franjeveld wit. 

1. ab. fascialis Splr., Schm. Eur., II, p. 123, 1906. Midden- 
veld breed, bruin ; franjeveld bruin, door een scherpe, witte 
golflijn gedeeld. Onze donkerste exx. Laren-Gdl., Hatert, 
Overveen, Venlo (Z. Mus.) ; Bijvank, Lobith (Sch.) ; Twello 
(Cold.) ; Meerssen (Rk.). 

194, R. strigula Schiff. Vrij lokaal in boschachtige stre- 
ken. 1 gen. half Juni tot begin Aug. (15-6 tot 9-8). 

Vindpl. Ov. : Almelo. Gdl. : Ermelo, Putten, Apeldoorn, 
Woeste Hoeve, Arnhem; Vorden, Lochem, Boekhorst bi 
Laren. Utr. : Eemnes. N.H.: Hilversum, Laren, Haarlem. 
N.B. : Ginneken, Breda, Oisterwijk, ‘s-Hertogenbosch. Lbg. : 
Venlo, Rolduc. 

Var. De grondkleur varieert van lichter tot donkerder 
grijs. So. 


Celama Wkr. 
195. C. confusalis H. S. Door het geheele land op zand- 


gronden en in boschachtige streken, ook in de duinen. 1 gen., 
half April tot in de tweede helft van Juni (11-4 tot 20-6), 
soms als groote uitzondering een enkel ex. eener partieele 
tweede gen. in Aug.: Twello, 23-8-1935 (Cold.). 
Vindpl. Fr. : Kollum, Beetsterzwaag. Dr. : Paterswolde. 
Gdl.: Putten, Leuvenum, Apeldoorn, Twello (zelden op 
licht), Imbosch, Dieren, Ellecom, Velp, Arnhem, Oosterbeek, 
Renkum; Slangenburg (gewoon, Cold.) ; Montferland, Di- 
dam; Berg en Dal, Nijmegen, Groesbeek. Utr. : Maarsber- 


257 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (155) 


gen, Zeist, De Bilt, Vechten, Baarn, Soest, Lage Vuursche. 
N.H.: Hilversum (zeer algemeen, Doets), Bussum, Naarden, 
Muiderberg, Alkmaar, Velzen, Santpoort, Bloemendaal, Over- 
veen, Zandvoort, Vogelenzang. Z.H. : Sassenheim, Oegst- 
geest, Wassenaar, Den Haag, Dordrecht. N.B. : Bergen op 
Zoom, Breda, Oisterwijk, St. Michielsgestel, Cuyck. Lbg. : 
Mook, Plasmolen, Venlo, Blerick, Epen. 

Var. Sommige exx. zijn vrij donker, zonder echter de 
ab. monachalis Hw. te bereiken. 

1. ab. pallida nov. ab. Geheel wit, met flauwe dwarslijnen, 
overigens zonder teekening. 1) Wassenaar (Z. Mus.). 

196. C. centonalis Hb. Zandgronden en boschachtige ter- 
reinen door het geheele land (ook in de duinen), vrij gewoon. 
1 gen. half Juni tot begin Aug. (18-6 tot 6-8), soms enkele 
exx. eener partieele tweede gen. in Septr. (tot nog toe alleen 
bij kweeken, zie Van Leeuwen in Sepp, 2e serie, vol. 4). 

Vindpl. Ov.: Albergen, Oldenzaal, Lonneker, Almelo. 
Gdl.: Putten, Apeldoorn, Twello, Ruurlo, Eibergen, Win- 
terswijk, Korenburgerveen, Aalten, Doetinchem, Lobith, Nij- 
megen, Hatert. N.H.: Hilversum, Castricum, Wijk aan Zee, 
Velzen, Haarlem, Overveen, Zandvoort, Heemstede, Vogelen- 
zang. Z.H. : Noordwijk, Wassenaar, Den Haag, Schevenin- 
gen, Loosduinen, Hoek van Holland. N.B. : Breda, Rijen, Til- 
burg, Boxmeer, Deurne. Lbg. : Mook, Plasmolen, Eperheide. 

Var. De typische vorm (Samml. Eur. Schm., Pyr., fig. 15) 
heeft witte, met geelachtige (bruinachtige) lijntjes geteekende 
vvls. zonder donkere velden. Het is dus een zwak geteekende 
vorm, De fig. in Seitz, suppl. II, pl. 5 i, is donkerder, maar 
moet toch eveneens als typisch beschouwd worden. 

1. ab. aljkeni Warnecke, Abh. Nat. Ver. Bremen, vol. 30, 
p. 122, 1938. Vvls. eenkleurig wit. Wijk aan Zee (Z. Mus.) ; 
Zandvoort (Wiss.). 

2. ab. atomosa Bremer, Bull. de I’ Ac. des Sc. de St. Pet., 
1861, p. 491. Vvls. wit met 2 flauw zichtbare dwarslijnen. 
Sepp, l.c., pl. 25, fig. 14. Korenburgerveen (Cet.) ; Nijmegen, 
Wijk aan Zee, Overveen, Vogelenzang, Scheveningen, Loos- 
duinen, Mook, Plasmolen (Z. Mus.) ; Haarlem, Zandvoort, 
Heemstede (Wiss.) ; Hatert (Bo.) ; Wassenaar (2), Castri- 
cum, Rijen (L. Mus.) ; Apeldoorn (de Vos) ; Noordwijk 
(L. Wag.) ; Eperheide (v. d. M.). 

3. ab. fasciata Rebel, Berge, 9e ed, p. 421, 1910. Het 
geheele middenveld der vvls. bruin. Putten (Van der 
Beek) ; Apeldoorn (de Vos): Twello (Cold.) ; Barchem 
(L. Mus.) ; Overveen (Btk.) ; Noordwijk (L. Wag.) ; Eper- 
heide (v. d. M.). 

4. ab. candidalis Stgr., Mem. Rom., vol. 6, p. 258, 1892. 


1) Forme ä fond blanc ne montrant que de faibles lignes transversales, 
le reste est sans dessin. 


(156) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 258 


Vvls. met breed bruinachtig middenveld, het franjeveld meer 
of minder donker bestoven. Winterswijk, Wijk aan Zee, 
Overveen, Plasmolen (Z. Mus.) ; Hatert (Bo.). 

Saba jamosa Berger, Z. ©est. "E.V, vol. 3, pr 13, 1918. 
Vvls. eenkleurig bruin, de witte schubbenvlekjes aan den 
voorrand en in den regel ook de dwarslijnen blijven duidelijk 
zichtbaar. Apeldoorn (de Vos) ; Hatert (Bo.) ; Loosduinen 
(L. Mus.). 

6. ab. contrarialis Heydemann, Int. Ent. Z., vol. 27, p. 420, 
1933. Kleiner, teekening der vvls. zwartbruin. Onder de soort, 
ook in trans. exx. Alle door Van Leeuwen afgebeelde 
exx. hebben donker geteekende vvls. 

197. C. holsatica Sauber. Typische bewoner van droge 
heiden en door het geheele land in de geschikte streken aan 
te treffen. 1 gen, eind Juni tot in Aug. (30-6 tot 9-8). 
(Lukkien vond 3-5-1937 een ex. te Ellecom, een ver- 
rassend vroegen datum). 

Vindpl. Ov.: Almelo. Gdl.: Putten, Leuvenum, Apel- 
doorn, Twello, Laag Soeren, Ellecom, Arnhem, Lochem, 
Vorden, Barchem, Aalten, Doetinchem, Lobith, Nijmegen, 
Malden. Utr.: Soest. N.H.: Hilversum, Laren, Huizen, 
Drafna, Bussum, Amsterdam (13-7-1899, Z. Mus.), Heem- 
stede (3-7-1937, Wiss.). N.B.: Zundert, Breda. Lbg.: 
Meerssen (zeldzaam). 

Var. 1. ab. reducta Lempke, Lamb., 1938, p. 38, pl. II, 
fig. 12. Teekening der vvls. sterk gereduceerd. Het type heeft 
nog slechts 1 dwarslijn. Putten (Z. Mus.) ; Malden (Bo.). 

2. ab. fasciata Lempke, l.c. Vvls. met volledigen donkeren 
middenband. Twello (Cold.) ; Arnhem, Soest (Z. Mus.) ; 
Aalten (v. G.) ; Malden (Bo.). 

3. ab. obscura Lempke, lc. Vvls. geheel zwartachtig, maar 
teekening duidelijk. Malden (Bo.). 

O pm. Holsatica is oorspronkelijk beschreven als een vorm 
van centonalis (patria: Sleeswijk-Holstein). Boldt kon 
echter belangrijke biologische verschillen vaststellen, terwijl 
Diakonoff constante verschillen in de uitwendige geni- 
taliën vond. De punten van verschil zijn: 

1. Holsatica heeft over het midden van de avls. een don- 
keren band, die van de costa tot op korten afstand van den 
binnenrand loopt (Lamb., 1938, pl. II, fig. 8—15; Sepp, l.c., 
fig. 10). Centonalis mist dien band (Lamb., l.c., fig. 1—7; 
Sepp tig. 211013147 15). 

2. Het copulatieapparaat is bij holsatica ( & en 9) kleiner 
en donkerder dan bij centonalis. Volledige zekerheid levert 
bij de 4 4 de gnathos, die bij beide soorten duidelijk en 
constant in vorm verschilt. Voor uitvoerige bespreking zie 
tekst en figuren in Lambillionea, Lc. 

3. De rups van holsatica is iets donkerder dan die van 
centonalis. De centonalis-rups vindt Boldt steeds op vrij 


259 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (157) 


vochtige plaatsen op afgevallen bladeren van berk (soms eik), 
doch ze komt zeer waarschijnlijk ook op klaversoorten voor. 
De rups van holsatica vindt men in het voorjaar in de jonge 
rozetten van Genista pilosa L. soms onder struiken van 
Genista anglica L., op droge heiden en leeft daar van de 
afgevallen blaadjes van vorige jaren, later ook van de af- 
gevallen bloembladeren. De vindplaatsen Lobith en Amster- 
dam zijn van afgedwaalde exx. (in de hoofdstad zijn bijna 
alle typische heidedieren wel eens aangetroffen |), Heemstede 
waarschijnlijk ook. Brem komt daar in elk geval niet voor. 1) 
Zie overigens voor uitvoerige behandeling van de 2 soorten 


Lambillionea, 1938, p. 27—38. 
Lithosiidae. 


Nudaria Hw. 


198. N. mundana L. Lokaal, het meest in de duinen. 1 gen. 
half Juni tot eind Juli (16-6 tot 30-7). 

Vindpl. Fr.: Kollum, Warga. Gdl.: Nijkerk, Vorden. 
Utr.: Amersfoort, Soest. N.H.: Diemerbrug, Amsterdam, 
Zaandam, Bergen, Alkmaar, Wijk aan Zee, Bloemendaal, 
Haarlem, Overveen, Zandvoort, Vogelenzang. Z.H.: War- 
mond, Noordwijk. Zl. : Domburg. N.B.: Breda. Lbg.: Echt, 
Maastricht, Meerssen, Gulpen, Epen, Vaals. 


Comacla Wkr. 


199, C. senex Hb. Lokaal, vooral in eenigszins vochtige 
streken. Rupsen soms in aantal uit riet en Molinia gekrabd 
aan de oevers van plassen (Bo.). 1 gen., eind Juni tot eind 
Juli (29-6 tot 30-7). 

Vindpl. Fr. : Wartena, Lekkum. Ov. : Almelo, Diepen- 
veen. Gdl. : Twello (vrij zeldz.), Wageningen, Aalten, Nij- 
megen, Hatert, Diervoort. N.H. : Amsterdam, Vlieland, Wijk 
aan Zee, Haarlem, Aerdenhout, Zandvoort, Heemstede. 
Z.H. : Den Haag, Hoek van Holland, Rotterdam, Rockanje. 
ZI. : Middelburg. N.B. : Breda (in 1871 zeer talrijk, T. v. E., 
vol. 15, p. 120). Lbg.: Plasmolen, Venlo, Gulpen. 

Var. De vlinder varieert iets in duidelijkheid van 
teekening en in tint. 


1) Van Leeuwen schrijft in Sepp (lc, p. 128), dat zijn ab ovo 
kweek van centonalis uit Overveen 1 vlinder opleverde even sterk ge- 
teekend als fig. 10 uit Soest (= holsafica!). Dit slaat echter alleen op 
de vvl.teekening, niet op den donkeren band van de avis. zooals blijkt 
uit zijn exx., die nog in Z. Mus. aanwezig zijn. Het zijn alle echte cen- 
tonalis ! 


(158) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 260 
Miltochrista Hb. 


200. M. miniata Forster. Gewoon op alle zandgronden 
en boschachtige terreinen, ook in de duinen. Waarschijnlijk 
in den regel 1 gen. van begin Juni tot begin Aug. (5-6 tot 
8-8), doch data buiten Juli komen niet veel voor. In Z. Mus. 
zijn 2 gekweekte exx. van 22-9-74 en 1-10-74, zoodat bij 
het kweeken in elk geval een (partieele) tweede gen. op- 
treedt. Waarschijnlijk treedt die ook nu en dan in natura 
op, wat Snellens vliegtijdopgave : eind Juni tot in Septr. 
zou verklaren. In Z. Mus. een gevangen ex. van Breda, 
25-8-1915. Vermoedelijk is dit reeds een ex. van een tweede 
gen. 

Var. De vvls. zijn soms geheel roodachtig, maar meestal 
zijn alleen de randen zoo, terwijl het middendeel lichter is. 

(ab levatDe Graaf, Bst Ip: 234, 18553 (Ke; p. 7, 1851, 
nomen nudum). Vleugels geel. Afb.: T. v. E., vol. 13, pl. 
6, fig. 6. „Friesland, 2 exx., Paterswolde, 3 exx., Den Deyl 
bij Leiden, 4 exx. (Z. Mus.) ; Dieren (L. Mus.) ; Den Haag 
(2 exx., Btk.) ; Breda (T. v. E., vol. 15, p. 119: Ulvenhout- 
sche Bosch; een trans. in Z. Mus.). 

2. ab. deleta Höfer, Verh. zool.- bot. Ges., Wien, vol. 73, 
p. 193, 1924. Op de vvls. ontbreken de basaallijn en de zig- 
zaglijn, alleen de rij stippen voor den achterrand is aanwezig. 
Nijmegen, Hillegom (trans, Z. Mus.) ; Princenhage (Wp.). 


Philea Zeller. 


201. P. irrorella Cl. Lokaal, vooral op zandgronden en 
in Zuid-Limburg. 1 gen. tweede helft van Mei tot begin Aug. 
(24-5 tot 11-8). 

Vindpl. Gr. : Groningen. Gdl. : Apeldoorn, Empe, Voor- 
stonden, Brummen, Ellecom, Arnhem, Aalten, Gendringen, 
Doesburg, Zeddam, Montferland, Nijmegen. Utr. : De Bilt. 
N.H. : Haarlem. Z.H. : Wassenaar. N.B. : Bergen op Zoom, 
Breda. Lbg : Venlo, Tegelen, Echt, Bemelen, Meerssen (zeld- 
zaam), Houthem, Geulem, Schin op Geul, Valkenburg, Wel- 
terberg, Eyserberg, Wijlre, Vijlen, Vaals. 

Var. 1. ab. nickerli Rbl, Verh. zool.-bot. Ges., Wien, 
vol. 56, p. 6, 1906. Vvls. in het midden dunner beschubd, 
geelachtig wit, de randen donkerder geel. Ellecom, Nijmegen, 
Venlo, Houthem (Z. Mus.) ; Welterberg (Wiss.) ; Eyser- 
berg (Lpk.). 


Cybosia Hb. 
202. C. mesomella L. In de zandstreken van het geheele 


land (ook in de duinen), bovendien in Zuid-Limburg, ge- 
woon. 1 gen. eind Mei tot eind Aug. (25-5 tot 25-8). 


261 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (159) 


Var. De typische vorm heeft licht crèmekleurig witte 
vvls. („alis supra albis”, Syst. Nat., X, p. 535), terwijl de — 
costa en achterrand der vvls., de kop en de halskraag geel 
zijn. In Z. Mus. een ex. van Breda met kop en halskraag wit. 

lab. flava! De Graaf) BstLip 234, 853 n(ke spies 
nomen nudum). Vvls. geel. Overal onder de soort, zoowel 
bij ¢ 3 als ® ® en haast even gewoon als de witte vorm. 

2. ab. cremella Kroulikovsky, Soc. Ent., vol. 23, p. 18, 1908. 
Vvls. witachtig, de zwarte punten aan costa en binnenrand 
ontbreken bijna of geheel. Renkum, Bloemendaal (Z. Mus.). 
Ook bij den gelen vorm zullen dergelijke exx. wel voorkomen. 

3. ab. Dwergen. Amersfoort (Langeveld). 


Oeonistis Hb. 


203. O, quadra L. Zeer onregelmatig. In den regel uiterst 
zeldzaam of zelfs geheel ontbrekend, dan plotseling (het 
laatst in 1936) op verscheiden plaatsen talrijk. Zoo ving Rk. 
in 1936 te Meerssen op 9 Aug. 5 exx., op 15 Aug. 30 exx. 
en op 17 Aug. 11 exx. Pater Prick nam de soort dat jaar 
te Maastricht waar op 9,17, 919) 235926, 127 enteZ9 Aue: 
Snellen (De Vlinders, I, p. 153) noemt de soort „ge- 
meen”. Of hij zijn werk juist in een periode van talrijkheid 
schreef, of dat quadra inderdaad vroeger veel geregelder 
voorkwam, is niet meer uit te maken. De oorzaak van het 
plotseling talrijke optreden in 1936 is niet met zekerheid 
bekend. Het is mogelijk, dat de vlinder hier altijd, maar dan 
zeer zeldzaam, voorkomt, om onder bijzonder gunstige om- 
standigheden plotseling zeer sterk te vermeerderen, maar we 
kunnen hier even goed met een geval van immigratie te doen 
hebben. Hetzelfde verschijnsel heeft zich in 1936 ook in het 
buitenland voorgedaan (zie bijv. Fiebig, Mitt. Ent. Ver. 
Bremen, 1936). 1 gen, tweede helft van Juni tot begin Septr. 
(21-6 tot 5-9). 

Vindpl. Fr.: Kollum (1901). Gr.: Groningen. Dr.: 
Hoogeveen. Ov.: De Lutte (1909), Diepenveen (1936, 3 
exx.), Deventer. Gdl.: Nijkerk, Harderwijk, Putten (1888, 
1902, 1927, 1929), Apeldoorn (1888, 1890, 1892, 1902), 
Tiwello (1936, 1937, telkens 1 ex.), Empe, Dieren, Velp 
(1905), Arnhem (1871, 1872, 1902), Oosterbeek (1870), 
Bennekom (1937, 1 ex.), Ede (1853), Vorden, Lochem 
(1890), Aalten (1936), Varsseveld, Doetinchem, Nijmegen 
(1878, 1932). Utr.: Doorn, Driebergen (1882), Zeist, 
Utrecht (1900, 1905), Soest (1872, 1874, 1879), Baarn (1878, 
1888, 1898, 1909), Eemnes (1874), Loosdrecht (1856, 1857). 
N.H. : Hilversum (1876), Amsterdam (1888, 1901, 1906, 1 ex. 
in 1937), Haarlem. Z.H. : Den Deyl, Wassenaar, Den Haag 
(1869, 1876), Rotterdam (1890), Dordrecht (1905). Zl: 
Walcheren, Goes, Kapelle (1879, 1888). N.B. : Breda (1869, 


(160) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 262 


1871, 1873, 1882, 1911), Ginneken (1909), Tilburg (1876). 
Lbg.: Venlo, Tegelen (1907), Steyl (1908), Brunssum 
(1936), Rolduc (1907), Meerssen (46 exx. in 1936, 2 exx. 
in 1937), Maastricht (1936), Epen (1 ex. 1937), Vaals 
(1936). 

Var. 1. ab. luteomarginata Lbll., Cat. Lép. Belg., p. 370, 
1906. Vvls. van het 4 eenkleurig geelgrijs zonder den don- 
keren achterrand. Ede, Amsterdam (Z. Mus.) ; Meerssen 
(Rk.). 

2 ab obscura ochaw. eZ. ©est, E.V... vol 16,1p 21921 
Geheele vvl. van het 4 donker op den gelen wortel na. 
Meerssen (Rk.). 

3. ab. unipunctata Spuler, Schm. Eur., vol. 2, p. 148, 1906. 
2 zonder de donkere vlek aan den binnenrand der vvls. 
Een trans. van Wassenaar, waarbij de vlek zeer flauw is 


(Z. Mus.). 
Lithosia F.1) 


204. L. depressa Esp. (deplana Esp. nec L.). In zand- 
en boschachtige streken van het geheele land, ook in de 
duinen. Vrij lokaal, maar op de vindplaatsen soms in aantal. 
1 gen., half Juni tot half Septr. (20-6 tot 15-9). Cold. ving 
9-10-33 een gaaf 2 te Twello (laat ex. of tweede gen.?). 

Vindpl. Ov.: Lonneker, Holten, Diepenveen. Gdl.: 
Ermelo, Putten, Leuvenum, Nunspeet, Tongeren, Het Loo, 
Apeldoorn, Twello (weinig talrijk), Laag Soeren, De Steeg, 
Rozendaal, Velp, Arnhem, Oosterbeek, Renkum, Bennekom ; 
Laren, Aalten, Slangenburg, Montferland, Nijmegen. Utr.: 
Amerongen, Soestdijk. N.H.: Hilversum (rupsen veel ge- 
klopt uit Abies, Doets), Laren, Bussum, Overveen. N.B.: 
Ginneken, Breda, Rijen, Oisterwijk, Overloon. Lbg.: Plas- 
molen, Arcen, Venlo, Beesel, Roermond, Susteren. 

Var. De soort is duidelijk sexueel dimorph. Het 4 (met 
fijn gekamde sprieten) heeft grijsachtig gele vvls. en iets 
lichtere avls., het © (met draadvormige sprieten) heeft don- 
kergrijze vvls. met gele costa en eenkleurig donkergrijze 
avls. 2) 

1. ab. unicolora Guenée, Ann. Soc. Ent. Fr., 1861, p. 54. 
Vvls. eenkleurig geel. Door den auteur van het 2 beschre- 


1) Voor dit geslacht kon nog juist gebruik gemaakt worden van de 
monografie van Sterneck: „Zur Kenntnis von Lithosia F. und Pelosia 
Hb.” in Z. Oest. E. V., vol. 23, 1938. De soorten zijn volgens deze pu- 
blicatie gerangschikt. 

2) Het verschil is zoo sterk, dat de oude auteurs 4 en @ als aparte 
soorten beschouwden, waarvan de synonymie de volgende is: 

& = deplana Esp., Schmett. in Abb., IV, 1, p. 97, pl. XCIII, fig. 1, 
2, 1786; luteola Hb., Beitr. Schm., I, 3, p. 11, pl. I, fig. E, 1788 (nec 
Samml. Eur. Schm., fig. 92) ; helvola Hb., Samml. Eur. Schm., fig. 95, 
+ 1800; helveola O., Schm. Eur., vol. 3, p. 133, 1810. 


263 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (161) 


ven, maar komt ook bij het & voor. Putten, Breda, Oister- 
e Venlo (Z. Mus.). 

2. ab. foeminea Guenée, lc. & van dezelfde kleur als het 
e, avis. ook eenkleurig grijs zonder donkeren achterrand. 
Leuvenum (Cold.) ; Nijmegen (Z. Mus.). 

205. L. pygmaeola Dbld. In het geheele duingebied van 
Texel tot Walcheren, op de vindplaatsen in den regel ge- 
woon. Zoo kwam de soort 25 Juli 1928 in massa te Zand- 
voort voor, begin Aug. soms wel 100 exx. per avond (Wiss.). 
Bovendien is 1 ex. uit het binnenland bekend. 1 gen., begin 
Juni tot eind Aug. (5-6 tot 26-8). 

Vindpl. Gdl: Putten, 25-7-1928, 1 & (Z. Mus.). 
N.H.: Texel, Wijk aan Zee, Driehuis, Haarlem, Overveen, 
Zandvoort, Heemstede. Z.H.: Noordwijk, Katwijk, Wasse- 
naar, Den Haag, Rockanje. Zl.: Domburg. 

Var. 1. pygmaeola Dbld., Zoologist, vol. 5, p. 1914, 
28 Octr. 1847. Bijna alle exx. behooren tot den kleinen bleeken 
geelgrijzen typischen vorm (ook het & van Putten). Deze is 
verder alleen bekend uit de Belgische duinen en uit de duinen 
aan de Engelsche zuidwestkust (Kent en Norfolk).1) 

2. f. pallifrons Zeller, Stett. Ent. Z., vol. 8, p. 339, Nov. 
1847. In den regel iets grooter en de grondkleur der vis. 
geler. (Keer, pl. 83, fig. 6). Verschillende exx. van pyg- 
maeola vormen door hun gelere vvls. een trans. naar pallifrons, 
terwijl een enkele maal zelfs exx. aangetroffen worden, die 
geheel indentiek zijn aan pallifrons : Zandvoort (Btk.) ; Dom- 
burg (Z. Mus.). 

Het is overigens wel merkwaardig, dat typische pallifrons 
alleen lokaal in Denemarken is aangetroffen (op Bornholm, 
Falster en Moen, waarschijnlijk uitloopers van de Zweed- 
sche exx.), doch verder in het geheele omringende gebied 
ontbreekt. In het uiterste Westen heeft de soort zich tot een 
zeer specialen duinvorm ontwikkeld (afgezien van het Gel- 
dersche 4 ), die dus geheel geïsoleerd staat van den hoofd- 
vorm, maar die zijn afstamming niet verloochent door af en 
toe echte pallifrons-exx. te produceeren. Het zal zeker in- 
teressant zijn na te gaan, of er nog een verbinding bestaat 
tusschen de Britsch-Nederlandsch-Belgische pygmaeola en de 


Q = depressa Esp. Lc., p. 98, fig. 3; ochreola Hb., l.c., fig. 96. 

De definities, die Seitz van deze namen geeft (vol. 2, p. 65, 1910), 
zijn niet juist. Van ochreola Hb. zegt hij :Vvls. „fast lehmgelb”. H ü b- 
ner's fig. is echter een typisch donker 9. Van ‘helveola ©. = helvola 
Hb.: „fast weiszgelb”. De fig. is echter een normaal 4. Van luteola Hb.: 
„von unbesfimmiter Zwischenfarbe”. Maar Hübner zegt zelf, dat zijn 
luteola — deplana Esp. is. Alle namen zijn dan ook synoniemen en als 
aberratie-namen volkomen onbruikbaar. 

1) De typonominale vorm komt niet in Zweden voor, zooals opgegeven 
wordt in Lep. Cat., pars 26, p. 568, 1922. De bedoelde exx. behooren tot 
pallifrons (Nordström, Entom. Tidskr., 1925, p. 213—216). 


(162) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 264 


Fransche pallifrons. 1) Het is duidelijk, dat pallifrons met zijn 
uitgestrekt vlieggebied (tot ver in Azié) de hoofdvorm en 
pygmaeola daarvan een gespecialiseerd ras is, maar tenge- 
volge van een prioriteitsverschil van enkele dagen (ik heb dit 
in Lambillionea uitvoerig uiteengezet) moet de soort L. pyg- 
maeola Dbld. heeten met subsp. (bij ons ab.) pallifrons Z. 

* 206. L. lutarella L. Sporadisch. In Denemarken in Jut- 
land (alleen op Diursland, het groote Oostjutl. schiereiland) 
en lokaal op Seeland, Moen en Bornholm. In Sleesw.-Hol- 
stein sporadisch ; bij Hamburg alleen op droge, met gras 
begroeide zandgronden ; ontbreekt bij Bremen ; in Hannover 
bij de stad (in den vorm nigrogrisea Peets) ; in Westfalen 
vroeger bij Munster ; in de Rijnprov. bij Bingen. Ontbreekt 
in België en Engeland. Van Nederlandschen vliegtijd niets 
bekend. 

Vindpl. N.B.: Breda, 2 exx. in L. Mus. (Heylaerts 
schrijft in T. v. E., vol. 13, p. 148 : „Très rare dans le Ulven- 
houtsche Bosch”). Lbg. : Maastricht (Z. Mus., een oud ex. 
uit de coll-Van den Brandt). 

Opm. De verhouding tusschen pygmaeola, pallifrons en 
lutarella is pas in 1938 definitief tot klaarheid gebracht door 
het genitaliënonderzoek van Diakonoff (in litt.), Pier- 
ce (in litt.) en Sterneck (l.c.). Hierbij bleek, dat pyg- 
maeola niet een vorm was van lutarella, zooals vroeger ge- 
meend werd, dat er evenmin 3 aparte soorten waren, doch 
dat pygmaeola en pallifrons één soort vormen, lutarella een 
andere. 

L. lutarella is, als ze niet afgevlogen is, gemakkelijk te 
onderscheiden door de prachtige dooiergele kleur, zoowel van 
v.- als avls., terwijl de voorrandshelft der avls. in den regel 
veel donkerder (zwarter) is dan bij pygmaeola-pallijrons en 
daardoor veel sterker afsteekt. Bij pygmaeola-pallijrons zijn 
de avis. in den regel lichter dan de vvls. (ook bij de bleeke 
pygmaeola vera soms nog wel te zien). Het voorhoofd van 
lutarella is donker, maar dat van pygmaeola-pallifrons is, 
niettegenstaande den naam, lang niet altijd licht, kan zelfs 
zoo donker zijn als bij lutarella. Ook bij onze Nederlandsche 
pygmaeola komen exx. met licht en met donkerder voor- 
hoofd voor. Zie voor de genitaalverschillen vooral de pu- 
blicatie van Sterneck. Zie ook de studie over Deensche 
pygmaeola-pallifrons en lutarella van Dr. Hoffmeyer 
in Flora og Fauna, 1931, p. 137—141. 


1) De bekende Catalogue van Lhomme is hier van weinig nut. Palli- 
frons, die als een vorm van lufarella behandeld wordt (met niet geheel 
juiste diagnose), wordt opgegeven van Vendée en Deux-Sèvres. Pyg- 
maeola wordt (eveneens als vorm van lutarella) vermeld van: Env. 
de Paris, Eure et Loire, Indre, Hautes-Pyrénées. Vooral deze vindplaatsen 
lijken me zeer onwaarschijnlijk, te meer, omdat de diagnose niet juist is 
(„ailes supérieures jaune pâle, ailes inférieures plus ou moins noires sau- 
poudrées de foncé moins l'aire costale”, l.c., p. 122). 


265 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (163) 


207. L. complana L. In alle zandstreken, ook in de duinen, 
maar op lang niet alle plaatsen gewoon. In Twello bijv. komt 
de soort veel minder voor dan griseola, terwijl Lukkien 
in Diepenveen in 12 jaar geen enkel ex. waarnam. 1 gen, 
begin Juli tot half Septr. (1-7 tot 13-9). 

Var. De tint der vvls. is vrij variabel. 

208. L. lurideola Zincken. In boschachtige streken, vooral 
in het O. en Z., vrij lokaal, maar op de vindplaatsen in den 
regel gewoon. Vliegtijd midden Juni tot half Septr. (17-6 tot 
13-9), zoodat het niet uitgesloten is, dat bij de late exx. en- 
kele eener tweede gen. zijn. 

Vindpl.Fr.: Kollum. Gr. : Groningen. Dr. : Paterswolde 
(rupsen tegen eikestammen in het Kluvingsbosch, Skm.), 
Schoonoord, Hoogeveen. Ov.: Denekamp, Zwolle, Welsum, 
Diepenveen. Gdl.: Nijkerk, Heerde, Twello (gewoon), 
Veenendaal ; Gorssel, Zutfen, Almen, Laren, Vorden, Win- 
terswijk, Aalten, Zelhem, Doetinchem, Nijmegen. Utr. : Leer- 
sum. N.H. : Laren. Z.H. : Rockanje. Zl. : Wemeldinge. Lbg. : 
Venlo, Echt, Brunssum, Maastricht, Geulem, Houthem, Ule- 
straten, Welterberg, Gulpen, Eperheide, Epen, Vaals. 

209. L. griseola Hb. Een onzer gewoonste Lithosia’s (maar 
in Twello minder dan de vorige), in alle boschachtige streken, 
ook op vochtige terreinen, zooals de vennen bij Hatert en den 
Plasmolen (zeer talrijk, Bo.), Kortenhoef, Aalsmeer. Bij Al- 
melo komt de soort in groot aantal voor, elken avond kwamen 
de vlinders op de lamp, ook bij maan of regen (Cet.). 1 gen, 
eind Juni tot eind Aug. (27-6 tot 27-8). 

Var. De kleur der vvls. varieert van lichter tot donkerder 
grijs. 

1. ab. flava Hw., Lep. Brit, p. 147, 1809. Vvls. geel in 
plaats van grijs. Zeldzaam. Rijs, Hilversum, Numansdorp, 
Rockanje (Z. Mus.) ; Aalten (v. G.) ; Muiderberg ( v. d. 
M.; Z. Mus.) ; Aalsmeer (Pt.) ; Nederhorstdenberg, Breda 
(L. Mus.). 

210. L. sororcula Hufn. Voornamelijk in boschachtige 
streken, vrij lokaal. 1 gen., tweede helft van April tot eind 
Juni (24-4 tot 28-6). 

Vindpl. Dr.: Norg. Ov.: Hengelo, Markelo, Diepen- 
veen. Gdl.: Putten, Gortel, Apeldoorn, Twello (geregeld, 
maar meest niet talrijk), Brummen, Dieren, Velp, Wolfheze, 
Bennekom, Vorden, Ruurlo, Aalten, Slangenburg, Bijvank, 
Nijmegen, Hatert. Utr.: Soest. N.H.: Schoorl, Overveen. 
Z.H.: Lisse, Den Haag, Rotterdam, Dordrecht. Zl. : Haam- 
stede. N.B.: Ginneken, Breda, Ulvenhout, Princenhage, 
Hondsdonk, Helvoirt, Oisterwijk, Deurne. Lbg.: Plasmolen, 
Venlo, Roermond, Kerkrade, Meerssen (vrii zeldzaam), 
Houthem, Epen. 

Var. 1. ab. flava nov. ab. Vvls. geel in plaats van oranje- 


(164) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 266 


geel.1) Weldam—Markelo (L. Mus.) ; Gortel, Bijvank 
(Cold.) ; Apeldoorn (de Vos) ; Putten, Arnhem, Rotterdam, 
Venlo (Z. Mus.) ; Deurne (Lpk.). 
* 211. L. bipuncta Hb. Slechts van 1 vindplaats bekend in 
3 volkomen gave exx. Eén der onverklaarbaarste vangsten, 
die ooit in ons land gedaan zijn. Volgens Seitz komt de 
soort slechts in Zuid-Afrika (Kaapland, Natal) voor, mis- 
schien ook in Indië, terwijl slechts enkele exx. in Zuid-Europa 
(Italië en Spanje) zijn waargenomen. Dr. Sterneck, die 
1 der 3 exx. heeft kunnen onderzoeken, meent, dat het in- 
tensieve handelsverkeer tusschen Nederland en Z.O.-Azie 
misschien een verklaring voor de vangst in ons land kan 
zijn. De determinatie is geschied met Seitz, daar noch 
Sterneck noch ik over exx. konden beschikken. Intusschen 
is de soort onmiddellijk te herkennen aan 2 groote zwarte vlek- 
ken op de vvls., 1 aan den voorrand en 1 boven den binnen- 
rand, precies als bij het 9 van O. quadra L. Bij onderzoek van 
het copulatie-apparaat bleek dit zoo sterk te verschillen van 
alle bestudeerde Lithosia's, dat de soort naar Sterneck's 
meening minstens in een apart subgenus thuishoort. Voor 
bijzonderheden verwijs ik naar zijn publicatie. De heer W it t- 
pen, die de vlinders zelf gevangen heeft, heeft ze altijd 
aangezien voor exx. van P. muscerda Hufn., omdat dit ten- 
slotte de eenige Nederlandsche Lithosia-achtige vlinder is 
met gevlekte vvls. 

Vindpl. N.H.: Zandvoort, 25 Juli 1900, 3 exx. (Wp.). 
De dieren zaten tegen rieten omheiningen van aardappel- 
veldjes in de duinen.?) 


Pelosia Hb. 


212. P. muscerda Hufn, In boschachtige streken, zoowel 
op droge als vochtige gronden, in heidestreken en in de 
duinen, 1 gen., half Juni tot half Septr. (18-6 tot 19-9; 
de late vangsten exx. eener tweede gen. ?). 

Vindpl. Fr.: Beetsterzwaag, Rijs. Gr.: Groningen. 
Dr.: Eelde, Rolde, Schoonoord, Hoogeveen. Ov.: Dene- 
kamp, Lonneker, Hengelo, Almelo (talrijk, Cet.), Diepen- 
veen. Gdl. : Veluwe ( Twello weinig), Graafschap en Achter- 
hoek, Bijvank, Malden, Hatert (talrijk, Bo.). Utr. : De Bilt, 
Soest, Lage Vuursche, Groenekan, Loosdrecht, Kortenhoef 
(veel, Doets), Nichtevegt. N.H. : Hilversum, Laren, Bussum, 
Wijk aan Zee. Haarlem, Overveen, Zandvoort, Heemstede. 


Z.H. : Hillegom, Noordwijk, Leiden, Wassenaar, Rockanje, 


1) Ailes antérieures jaunes au lieu de jaune-orange. 

2) Ik wijs er in dit verband op, dat het eenige op het oogenblik uit 
ons land bekende ex. van Rhodomefra sacraria L., ook een Afrikaansche 
soort, eveneens in het duingebied werd gevonden en ook gave franje had. 
Wel een merkwaardige overeenstemming ! 


267 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (165) 


Dordrecht. Zl.: Domburg. N.B.: Ginneken, Breda, Burgst, 
Princenhage, Oisterwijk, Vught, Deurne. Lbg.: Plasmolen 
(talrijk, Bo.), Venlo, Tegelen, Baarlo, Roermond, Maasniel, 
Heerlen, Voerendaal. 

Var. Het aantal zwarte vlekjes op de vvls. is zeer ver- 
anderlijk. 

1. ab. immaculata Oudemans, T. v. E., vol. 42, V. p. 20, 
1899 (concolor Schultz, Ent. Z., vol. 22, p. 183, 1909). Vvls. 
zonder zwarte vlekjes. Fig.: T. v. E., vol. 40, pl. 12, fig. 2. 
Beetsterzwaag (F. F.) ; Hengelo (Btk.) ; Tongeren (links, 
Hardonk) ; Apeldoorn (de Vos) ; Nijmegen (Onze VI, p. 
70) ; Oisterwijk (Z. Mus.). 


Atolmis Hb. 


213. A. rubricollis L. Vooral in boschachtige streken (ook 
in de duinen), maar ook daarbuiten aangetroffen. 1 gen. 
eind Mei tot half Juli (22-5 tot 19-7). Midden Juni 1933 
vloog de vlinder bij Delden in vollen zonneschijn in aantal 
om de toppen van alleenstaande oude pijnboomen (Cold). 

Vindpl. Fr. : Bakkeveen, Oranjewoud. Gr. : Groningen, 
Slochteren. Dr.: Paterswolde, Hoogeveen. Ov.: Almelo, 
Delden (Twente geregeld, soms talrijk, Cold.), Ommen, Mar- 
kelo, Nijverdal, Holten, Diepenveen. Gdl. : Putten, Elspeet, 
Nunspeet, Hoog Soeren, Apeldoorn, Twello (op licht vrij 
geregeld, maar niet talrijk), Empe, Ellecom, De Steeg, Arn- 
hem, Oosterbeek, Wolfheze, Bennekom (talrijk, Cet.), Ede; 
Zutfen, Aalten, Varsseveld, Slangenburg, Bijvank, Montfer- 
land, Didam, Nijmegen, Hatert, Groesbeek. Utr. : Doorn, 
Zeist, De Bilt, Soest, Baarn. N.H. : Holl. Rading, Hilversum, 
Bussum, Amsterdam (1936 v. d. M., 1937 Jonker), Bergen, 
Castricum, Santpoort, Bloemendaal, Haarlem, Overveen. 
Z.H. : Warmond, Noordwijk, Wassenaar, Den Haag, Sche- 
veningen, Rotterdam, Hillegersberg. N.B. : Ginneken, Breda, 
Hondsdonk, Deurne. Lbg.: Plasmolen, Venlo, Brunssum, 
Kerkrade, Epen, Meerssen. 

Var. 14 ab. flavicollis Neub/tSoc Ents) vol. sia p M5 
1902. Halskraag geel in plaats van rood. Apeldoorn (L. Mus.). 


Arctiidae. 
Coscinia Hb. 


214. C. striata L. Op zandgronden, ook in de duinen. 
Zeer lokaal, maar op de vindplaatsen soms in aantal. 1 gen, 
begin Juni tot in de tweede helft van Aug. (4-6 tot 22-8). 

Vindpl. Gr. : Groningen (Onland). Ov. : Zwolle. Gdl. : 
Nijkerk, Harderwijk, Putten, Nunspeet, Uddel, Laag Soeren, 
Wolfheze, Wageningen, Bennekom; Drempt, Doesburg. 


(166) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 268 


Utr.: Leersum, Driebergen, Amersfoort, Soest. N.H.: Hil- 
versum, Bussum, Huizen, Valkeveen, Haarlem, Bloemendaal. 
Z.H.: Katwijk, Leiden (Den Deyl), Wassenaar, Den Haag. 
N.B.: Breda. Lbg.: Arcen. 

Var. Literatuur: Warnecke, Iris, 1924, p. 149 en volg. 

1. ab. pallida Butler, Trans. Ent. Soc. London, 1877, p. 360. 
Op de vvls. ontbreken de donkere strepen, alleen de 2 midden- 
celvlekken zijn aanwezig. Groningen, Susann „Zuid-Hol- 
landé2(Z..Mus.);t Breda) (15, 18): 

2. ab. laetijica Stauder, Boll. Soc. Adr. Sc. Nat., vol. 25, 
panico pli fig. 11, 1910, Vis. eenkleurig geelachtig, 
zonder strepen en middencelvlekken. Breda (19). 

215. C. cribraria L. Op zandgronden, vooral heidestreken 
en duinen. Er zijn echter ook enkele vindplaatsen op voch- 
tiger gronden bekend. 1 gen., begin Juni tot in de tweede 
helft van Aug. (9-6 tot 22-8). 

Vindpl. Dr.: Frederiksoord. Ov.: Markelo, Diepen- 
veen. Gdl.: Putten, Leuvenum, Nunspeet, Apeldoorn, Twel- 
lo (geregeld, maar niet talrijk), Empe, Rhederhei, Velp, 
Oosterbeek, Wolfheze, Wageningen, Bennekom; Zutfen, 
Vorden, Lochem, Laren, Aalten; Hatert. Utr. : Leersum, 
Amerongen, Maarsbergen, Driebergen, Zeist, De Bilt, Bilt- 
hoven, Soesterberg, Soest. N.H.: Hilversum, Laren, Bussum, 
Drafna, Texel, Wijk aan Zee, Driehuis, Bloemendaal, Haar- 
lem, Overveen, Naaldenveld, Zandvoort, Heemstede. Z.H. : 
Noordwijk, Katwijk, Wassenaar, Den Haag, Hoek van Hol- 
land, Rockanje, Zevenhuizen (polderland! T. v. E., vol. 39, 
p. 75). Zl. : Haamstede, Domburg, Serooskerke (Br., 1937, 
op kleigrond). N.B. : Bergen op Zoom, Rozendaal, Ginneken, 
Breda, Tilburg, Oisterwijk, Deurne. Lbg.: Mook, Arcen, 
Venlo, Tegelen, Melick, Susteren, Brunssum, Meerssen 
(zeldzaam). 

Var. De vlinder komt bij ons in 2 vrij scherp van elkaar 
gescheiden rassen voor, een duinras en een heideras. Het 
laatste bleek mij bij kweeken constant te zijn, terwijl Br. een 
kolonie van het duinras te Serooskerke op kleigrond aantrof, 
op ongeveer 5 km van de duinen, zoodat ook dit ras bij nader 
onderzoek wel constant zal blijken te zijn. Geen van beide 
rassen stemt overeen met den typonominalen vorm, die bij 
ons slechts aberratief optreedt. 

1. ras anglica Oberthür, Lép. Comp., vol. 5, p. 171, fig. 
735, 736, 1911. De stippen op de vvls. uitgevloeid tot lengte- 
stralen evenwijdig aan de aderen. Meestal is de witte grond- 
kleur gebleven, maar soms is ook deze verdonkerd. Het don- 
kere ras onzer heidestreken (ook die van N.W.-Duitschld., 
België en Engeld.), soms als ab. in de duinen : Driehuis (Van 
Berk) ; Zandvoort (Wp.) ; Rockanje (Z. Mus.). 

2. ras arenaria Lempke, Lamb., 1937, p. 150, pl. 10, fig. 
5, 6. Vvls. met fijne zwarte stippen, die vaak gereduceerd 


269 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (167) 


in aantal zijn; avls. lichter, de wortelhelft (of nog meer) 
lichtgrijs. Het lichte en iets kleinere duinras. Als ab. nu en dan 
onder het heideras : Putten, Houthem, beide 1 4 (Z. Mus.). 

3. cribraria L. Vvls. met vrij groote, bijna geheel vrij staan- 
de stippen. Keer, pl. 82, fig. 2. Als vrij zeldzame ab. hier en 
daar onder het heideras. Hatert (Bo.) ; Soest (Lpk.) ; Hil- 
versum, Venlo (Z. Mus.). 

4, ab. unicolor Closs, Int. Ent. Z., vol. 10, p. 39, 1916. 
Vvls. geheel wit, zonder stippen. Ab. van het duinras. Schoorl 
(Wiss.) ; Den Haag, Domburg (Z. Mus.) ; Haamstede, 
Serooskerke (Br.). 


Utetheisa Hb. 


216. U. pulchella L. Niet inheemsch. Evenals in het om- 
ringende gebied een zeer zeldzame immigrant. In Denemar- 
ken lang geleden 1 ex. in N. Jutland. In Sleesw.-Holst. 
niet waargenomen ; bij Hamburg zeer zeldz. ; bij Bremen eens 
vòòr 1879 ; in Hannover een gaaf © 6-10-1892 bij Menslage 
(Osnabrück) ; in Westfalen 1 ex. in 1893; in de Rijnprov. 
eenige malen als trekker. In België de laatste jaren alleen 
een ex. te Cortenberg. In Engeld. zeer zeldzaam, maar toch 
wat meer dan bij ons. De weinige beschikbare data wijzen 
op 2 gens. 

Min dpl#Ov. Olst (Onze Milis p. 74). Gal Beelkbi 
Nijmegen (l.c.) ; Nijmegen, 15-10-1876 (T. v. E., vol. 34, 
p. XXIV). Z.H. : Rotterdam, 7-6-1892, een prachtig gaaf ©, 
waarvan niet aangenomen kan worden, dat het is komen 
toevliegen (Z. Mus.). 

Var. 1. subsp. pallida Spuler, Schm. Eur. II, p. 143, 1906. 
De noordelijker vorm is kleiner, de roode en zwarte teekenin- 
gen zijn bleeker, de avls. zijn matter, grijszwart geteekend. 
Hiertoe behoort het ® van Rotterdam, evenals dat van Beek. 
Volgens Spuler is pallida in Z.W.-Duitschland in- 
heemsch. 1) 


Phragmatobia Stephens. 


217. P. fuliginosa L. Door het geheele land, vooral in 
boschachtige streken. Waarschijnlijk 3 gens., de eerste begin 
Mei tot in de tweede helft van Juni (1-5 tot 23-6), de tweede 
begin Juli tot eind Aug. (7-7 tot 27-8), terwijl nu en dan 
nog exx. van een derde gen. half Septr. tot half Octr. voor- 
komen. In 1937 ving v. G. een ex. op 15-9 na een pauze van 


1) Pierce bericht mij zoo juist, dat pulchella in een aantal soorten 
uiteenvalt, waarvan de © 9 echter niet of zeer moeilijk zijn te onder- 
scheiden. Het ex. van Beek (in Zoöl. Lab. Utr.) en dat van Rotterdam 
zijn beide © 9. De andere kon ik niet achterhalen. Voorloopig moeten 
dus alle exx. als pulchella beschouwd worden. 


(168) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 270 


29-7, in 1933 kweekte Tolman een ex., dat 14-10 uit- 
kam. |De’Gavere schrift (I. v. E. vol. 10, p. 199), 
dat nu eens de rups, dan weer de pop overwintert en dat 
in beide gevallen de vlinder in Mei uitkomt. Ik heb hiervan 
geen bevestiging kunnen vinden. De algemeene ervaring is, 
dat de volwassen rups overwintert. | 

Vindpl. Gr.: Appelbergen (ten Z. van Groningen 
overal, Skm.). Dr. : Paterswolde, Norg, Schoonoord, Hoo- 
geveen. Ov. : Steenwijk, Lonneker, Hengelo, Almelo (gewoon, 
Cet.), Markelo, Diepenveen, Deventer. Gdl. : Veluwe, Graaf- 
schap en Achterhoek, Montferland, Didam, Herwen, Lobith, 
Nijmegen en omgeving. Utr. : overal op zandgrond. N.H.: 
Gooi, Muiden, Amsterdam, Wijk aan Zee, Velzen, Santpoort, 
Haarlem, Overveen, Zandvoort. Z.H.: Hillegom, Katwijk, 
Leiden, Rijswijk, Rotterdam, Woerden, Dordrecht. ZI. : 
Haamstede, Domburg, Serooskerke, Kapelle-Goes. N.B.: 
Bergen op Zoom, Ginneken, Breda, Tilburg, Oisterwijk, 
‘s-Hertogenbosch, Nuenen, Engelen, St. Michielgestel, Deur- 
ne. Lbg.: geheele prov. (Meerssen zeer gewoon). 

Var. Linné beschrijft den typischen vorm (Syst. Nat. 
ROO) cals: ze ers alis deflexis fuliginosis puncto nigro ; 
inferioribus rubris nigro-maculatis. Dus vvls. roetkleurig of 
donkerbruin, avls. rood met zwarte vlekken langs den achter- 
rand. Deze vorm komt overal voor, maar is in den regel niet 
talrijk. 

1. ab. marginata Tutt, Ent. Rec., vol. 15, p. 64, 1903. Langs 
den achterrand der avls, een doorloopende zwarte band, 
overigens zijn ze rood. Overal onder de soort, wat meer dan 
de typische vorm. 

2. ab. intermedia Tutt, lc, p. 63. Als 1, maar bovendien 
is de geheele voorrandshelft der avis. zwart, zoodat alleen 
aan den binnenrand een breede roode driehoek overblijft. 
De gewoonste vorm. Keer, pl. 79, fig. 12 ; South, pl. 80, fig. 1. 

3. ab. typica-rufa Tutt, Lc., p. 62. Grondkleur der vvls. 
mooi licht roodbruin. Overal, maar niet talrijk ; onafhankelijk 
van de kleur der avls. Door Tutt oorspronkelijk van den 
Schotschen vorm (borealis Stgr.) beschreven. 

4, ab. impuncta nov. ab. Vvls. zonder zwarte stippen aan 
het einde der middencel. 1) Utrecht (L. Mus.), Breda (21). 

5. ab. kolari Dioszeghy, Mitt. Siebenb. Ver. f. Naturw. zu 
Hermannstadt, 1932, p. 127 (punctata Salerou, Lamb., 1935, 
p. 86). Aan den achterrand der vvls. 1 of meer zwarte vlek- 
jes. Twello (Cold.) ; Hilversum (Wp.). 

6. ab. Dwergen. Wijk aan Zee (Wp.). 

Teratol. ex. Linker vleugels te klein, de vvls. boven- 
dien te smal. Zandvoort (Pt.). 


1) Ailes antérieures sans les taches noires discales. 


271 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (169) 
Parasemia Hb. 


218. P. plantaginis L. Met zekerheid uitsluitend in Zuid- 
Limburg ; daar lokaal, maar op de vliegplaatsen vrij gewoon. 
1 gen., eind Mei tot half Juli (27-5 tot 15-7). [Bij kweeken 
treedt altijd een gedeeltelijke tweede gen. op, die van Aug. 
tot Octr. (23-8 tot 21-10) uitkomt. Zeer waarschijnlijk zal 
deze gen. ook in natura wel voorkomen, maar ze is tot nog 
toe niet waargenomen, ook al, omdat in Septr. weinig in het 
krijtgebied verzameld is. ] 

Vindpl. [? Gdl.: Dieren (Bst., I, p. 235: „Eene reeks 
van jaren geleden eenmaal in het Dierensche bosch’, teste 
Ver Huell. Zeer twijfelachtig.] Lbg.: Maastricht (St. 
Pietersberg), Mechelen, Epen, Vijlen, Vaals. 

Var. Het typische ¢ heeft gele, het ® roode avls. 

1. ab. hospita Schiff, Syst. Verz. p. 316, 1776. & met 
witte grondkleur der avls. Op alle vindplaatsen. Ongeveer 
een vijfde der 3 & behoort er toe. 

2. ab. aurantiaca Schaw., Mitt. Münch. E. G., vol. 14, p. 
115, 1924. Grondkleur der avls. van het © oranjegeel. Maas- 
tricht, Epen, „Limburg, 32 2 (Z. Mus.) ; Vaals (Cold. 
ook een &). 

3, ab. rubrocostata Closs, Int. Ent. Z., vol. 8, p. 200, 1915. 
Voorrand der vvls. van het © rood. Vaals (Z. Mus.). (Bij 
normale 2 ? zijn zoowel de costa als de subcosta rood ; bij 
het bedoelde ex. is de geheele ruimte tusschen beide aderen 
rood). 


Spilarctia Butler. 


219. S. lubricipeda L., 1758 (lutea Hufn., 1766). Vlieg- 
tijd half Mei tot half Aug. (18-5 tot 10-8), vrij zeker toch 
slechts 1 gen. Door het geheele land algemeen, ook bekend 
van Texel. 

Var. 1. ab. hipperti Lbll., Ann. Soc. Ent. Belg., 1903, p. 7. 
4 met de lichte grondkleur van het 2. Delden (v. d. M.); 
Putten (Z. Mus.) ; Berg en Dal, Hillegersberg (Bo.) ; Hil- 
versum (L. Mus.). 

2. ab. unicolor Homberg, Bull. Soc. Ent. Fr., 1907, p. 71 
(denigrata Schultz, Ent. Z., vol. 22, p. 183, 1909). Op de 
bovenzijde ontbreken alle vlekken, behalve op de vvls. de 
costaalvlek het dichtst bij den wortel. Meestal in zwak ge- 
vlekte trans. exx. Deventer, 2 (Cold.) ; Zutfen (L. Wag.) ; 
Haarlem, Den Haag, Rotterdam (3 zeer zwak geteekende 
9 9, Z. Mus.) ; Herwen, Lobith (Sch.) ; Breda (50). 

3. ab. paupera Hoffman, Int. Ent. Z., vol. 5, p. 227, 1911 
(semiunicolor Vorbrodt, Mitt. Schweiz. E. G., vol. 12, p. 493, 
1917). Vvls. normaal, avis. op de bovenzijde zonder vlekken. 


(170) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 272 


Amsterdam, & (Z. Mus.) ; Den Haag (26) ; Hillegersberg 
(Bo.). 

4. ab. fasciata Tugwell, Entom., vol. 27, p. 95, p. 205, fig. 
4, 1894. Op de vvls. een door de lichte aderen doorsneden 
zwarte band, die vanaf ongeveer twee derden van de costa 
(de tweede costaalvlek) met een boog naar de vlek loopt, 
die zich aan den binnenrand bij den binnenrandshoek bevindt. 
Op de avls. een submarginale band van groote donkere vlek- 
ken (als bij South, pl. 77, fig. 6; de vvl.teekening is echter 
die van ab. eboraci Tugwell). Wijster, & (Beijerinck) ; Haar- 
lem, &, Amsterdam, Rijnsburg, 2 2 2 (Z. Mus, 3 pracht- 
exx.). Bovendien enkele trans. exx., die wel de vvl.teekening 
van fasciata hebben, doch bij welke de avls. minder sterk ge- 
teekend zijn: Amsterdam (2 & &, 1 9, Z. Mus.; 1 &, v. d. 
M.; 1 4, Van der Beek; &, 24), Duivendrecht, ® (Van 
der Beek). 

5. ab. zatima Cramer, Uitl. Kap., vol. 4, p. 182, pl. 381, 
fig. F, 1782. Voorrand, binnenrand en geheele buitenhelft 
der vvls., en de avis. bijna geheel, zwartachtig, door de lichte 
aderen doorsneden. South, pl. 77, fig. 7 en 8. 

Hoewel Cramer als vindplaats Suriname opgeeft, is 
het door hem afgebeelde ex. zonder twijfel een Nederlandsch 
dier geweest. De beide meest bekende vindplaatsen van dezen 
merkwaardigen vorm, Engeland en Helgoland, kunnen niet 
in aanmerking komen. In Engeland werd de vorm pas bekend 
gemaakt door Haworth, die haar beschreef als ab. ra- 
diata in Trans. Ent. Soc., I, p. 366, 1809—12, terwijl G à d- 
ke, de bekende ornitholoog, zatima in 1863 op Helgoland 
ontdekte. Dat het ex. misschien wel uit Zeeland afkomstig 
zou zijn (Onze VI., p. 78), is echter slechts een veronder- 
stelling van Ter Haar. Met zekerheid valt hieromtrent 
niets te zeggen. Van belang is nog de volgende zinsnede 
van Cramer (lc.):,,In het Kabinet van den Hoog Wel- 
geb. Heer Baron Rengers bevindt zich eene Nagt-Kapel, 
welke in de Baronnie van Breda is gevangen en met deze 
veele overeenkomst heeft.” In L. Mus. bevindt zich een prach- 
tige serie van 12 exx., ab ovo gekweekt door Heylaerts 
in 1884 met vindplaats Breda. Nooit heeft H. echter deze 
serie vermeld, zoodat ze van dezen entomoloog niet als be- 
trouwbaar beschouwd kan worden. In Mus. M. bevindt zich 
1 ex. met etiket: ,, Vermoedelijk uit Limburg’. 

Zatima is vermoedelijk wel in het W. terug te vinden, 
vooral in verband met de verbreiding van den vorm. Of het 
voorkomen van ab. fasciata als een aanwijzing hiervoor be- 
schouwd mag worden, is niet zeker. Deze vorm verkreeg 
Tugwell niet door kruising van zatima met typische lu- 
bricipeda, zooals South schrijft (p. 152), maar door selec- 
tie van 2 vlinders, die minder sterk de fasciata-teekening 


273 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (171) 


vertoonden. Intusschen stamden de poppen uit Yorkshire, 
waar ook zamita voorkomt. 

Waar zatima aangetroffen wordt, treedt zij altijd in een 
zeer gering percentage op. Zoo verkreeg Bredemann 
op Föhr van 50 rupsen 1 zatima (Warnecke, Die Heimat, 
1933, p. 154). Alleen massale kweeken zullen den vorm dan 
ook te voorschijn kunnen doen komen. In hoofdzaak komt 
hij aan de Noordzeekusten voor. Warnecke schrijft 
(l.c.) : „Nach meiner Ansicht... handelt es sich bei zatima 
um eine sehr alte Form des Nordseegebietes, um eine Form, 
die schon vorhanden gewesen sein musz, als nach dem Ab- 
klingen der Eiszeit Südengland noch in direkter Landverbin- 
dung mit der cimbrischen Halbinsel stand.” Verbreiding : 
Engeland (Lincolnshire, Yorkshire, 1 ex. van Cumberland 
teste Barrett, vol. 2, p. 283), [Nederland], Borkum 
(teste Oberthür), Helgoland en de Noordfriesche Wad- 
deneilanden Amrum en Föhr. Bovendien vermeldt Ober- 
thir s(Lep» Comp.; vols 5 Mp.165, 1911) een 227 opäliche 
gevangen te Gray (Haute-Saône). 


Spilosoma Stephens. 


220. S. menthastri Esp. Algemeen, in het geheele land. 
2 gens., de eerste begin Mei tot begin Aug. (1-5 tot 7-8), 
de tweede half Aug. tot half Octr. (13-8 tot 14-10). Cold. 
schrijft : „Gen. I 1 Mei tot 25 Juli (alleen in 1927 tot 7 Aug.). 
Begin der eerste gen. schommelt tusschen 1 en 24 Mei, einde 
tusschen 6 (1936) en 25 Juli. Gen. II: 13 Aug. tot 15 Sept. 
Deze tweede gen. nam ik waar in 9 van de laatste 15 jaren ; 
het aantal exx. bedraagt gemiddeld slechts 2 % van het 
aantal exx. der eerste gen. In Twello alleen zag ik in 14 
jaren meer dan 1000 stuks. Opvallend is de geringe variatie.” 
In 1937 ving Wiss. na lange pauze een gaaf ex. op 14 Octr. 

Var. 1. ab. paucipuncta Fuchs, Jahrb. Nass. Ver. vol. 
45, p. 89, 1892, De zwarte stippen op de vleugels sterk ge- 
reduceerd in aantal en grootte. Vrij gewoon. 

2. ab. krieghoffi Pabst, Ent. Z., vol. 10, p. 28, 1896. Het 
aantal zwarte stippen zeer sterk vergroot. Vrij gewoon. 

3. ab. unipuncta Strand, Arch. f. Math. og Nat. vol. 25, 
p. 23, 1903. Avls. met 1 stip. Apeldoorn, Amsterdam (Z. 
Mus.) ; Berg en Dal (Bo.); Beek bij Nijm., Doorn (Br.) ; 
Soest (Lpk.) ; ‘s-Hertogenbosch, Engelen (L. Mus.) ; Pa- 
terswolde (L. Wag.). 

4. ab. godarti Oberthür, Lép. Comp., vol. 5, p. 64, 1911; 
vol. 6, pl. CXXII, fig. 1085, 1086. Op de vvls. vrij lange 
zwarte strepen in de richting van de aderen. Eén van de 
mooiste menthastri-vormen. Andere afbeelding: Barrett, 


(172) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 274 


Ope 7 fig MEL) Nijmegen, 21930 M0 7193107) 
Mus., afstammelingen van normaal 9 van 1929); Amster- 
daneen. AM) Castricum 8, "19008 (Z. Müus.)!: 
Breda (37). 

5. ab. transitoria Obthr., l.c., vol. 6, pl. CXXII, fig. 1079, 
1080, 1912. Grondkleur der vvls. licht roomkleurig geel 
(jaunesdesicreme > vol #5;2p 463) Onze VI, "pl 24; fig. 
11b. Diepenveen (Lukkien) ; Deventer, Twello, Doetinchem 
(Cold.) ; De Steeg, Oosterbeek, Beek-Nijm., Nijmegen, Soest, 
Rotterdam (Z. Mus.) ; Berg en Dal (Bo.) ; Bergen op Zoom 
(Snijder) ; Breda (41), s-Herogenbosch (L. Mus.) ; Lop- 
persum, Vogelenzang (Wiss.) ; Utrecht (Wp.) ; Amsterdam 
(v. d. M.) ; Giesendam (T. v. E., vol. 29, p. 30) ; Kerkrade 
(Latiers). 

[6. ab. brunnea Obthr., Et. d’Ent., livr. XX, p. 37, pl. 12, 
fig. 221—223, 1896. Vvls. bruinachtig. Nijmegen, 1928, 
2 exx. (Z. Mus.). Beide vlinders zijn de afstammelingen van 
een normaal wild 9, waarvan de rupsen gevoerd waren met 
brandnetelbladeren, die te voren met permangaanzure kali 
waren bestreken. Het broedsel leverde behalve deze 2 exx. 
een serie normale dieren en een aantal exx. van ab. fransi- 
toria op. Of het voedsel oorzaak is van het verschijnen der 
ab. is twijfelachtig, want in 1930 en 1931 leverde een op 
dergelijke wijze behandelde kweek, afstammende van een 
ander normaal wild 9 van 1929, geen enkel ex. van ab. 
brunnea op, maar daarentegen enkele exx. van ab. godarti. 
Ik twijfel er niet aan, of bij kweeking in het groot bij normaal 
voedsel zal de vorm eveneens in ons land blijken voor te 
komen, te meer, omdat hij, behalve uit Schotland, vanwaar 
Oberthiir’s typen stammen, ook in een enkel ex. uit 
België bekend is.] 

7. ab. Grondkleur grijsachtig. Rotterdam, 9 met grijze avls. 
(Kallenbach) ; Zwolle, 4 met grijzen achterrand van v.- en 
avis. (Z. Mus.). 

Behalve de genoemde komen nog allerlei kleinere afwij- 
kingen in de vlekkenteekening der vvls. voor. Vrij vaak zijn 
enkele stippen veranderd in korte streepjes. Een ex. van 


1) Het extreem van dezen vorm zou ab. walkeri Curtis, Brit. Ent. 
vol. 2, pl. 92, 1825, zijn. Volgens Oberthür is dit echter een lubri- 
cipeda-vorm, waarmee ik het eens ben. Behalve door Curtis is het 
origineel ook afgebeeld door Barrett, lc, fig. 1g. Volgens beide 
afbeeldingen is het een dier met zafima-achtige vvls. en normale avls. 
Een ongekleurde afb. van het type bevindt zich in Entom., vol. 27, 
p. 205, fig. 1. Een copie van deze afb., maar dan gekleurd door den 
copiist, is de fig. in South, pl. 78, fig. 5. De prachtige menthastri-kleur 
in South is pure fantasie! Zoowel Curtis als Barrett beelden 
een vlinder af met gele vleugels en lichaam (ook thorax), de zuivere 
lubricipeda-tint. Alle afbeeldingen hebben betrekking op hetzelfde ex. 
dat eind Aug. 1820 door Sir Patrick Walker in zijn huis te 
Drumseugh, Edinburg, gevangen werd. 

In T. v. E., vol. 30, p. 208, wordt een ex. van Amsterdam beschreven, 
dat waarschijnlijk ook tot ab. godarti behoorde. 


275 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (173) 


Twello (Cold.) heeft de tweede en derde stip aan de costa 
door een zwart streepje verbonden. Een ander, eveneens van 
Twello, heeft op de vvls. een rij duidelijke zwarte streepjes, 
ontstaan door de verbinding van telkens 2 stippen, op de 
franjelijn, in gelijke richting met deze. Sommige exx. hebben 
langs den achterrand der avls. een rij groote zwarte vlekken, 
wat gepaard kan gaan met cen reductie der vvl.teekening. 

221. S. urticae Esp. Vrij lokaal door het geheele land, 
vooral op vochtige plaatsen. 1 gen., tweede helft van April tot 
begin Juli (23-4 tot 5-7). 

Vindpl. Fr.: Warga, Wolvega. Gr.: Groningen. Dr.: 
Eelderwolde. Ov.: Ootmarsum, Hengelo, Almelo, Enter, 
Zwolle, Diepenveen. Gdl. : Apeldoorn, Twello (niet gewoon), 
Arnhem, Wageningen, Veenendaal, Zutfen, Doetinchem 
(zeldz., Cod.) ; Beek-Didam, Herwen, Lobith ; Beek-Nijm., 
Nijmegen, Malden, Hatert, Groesbeek; Leeuwen, Zalt- 
Bommel. Utr. : Ankeveen. N.-H.: Amstelveen, Aalsmeer, 
Amsterdam, Koog a. d. Zaan, Haarlem. Z. H.: Leiden, Rijs- 
wijk, Rotterdam, Heinenoord, Rockanje, Numansdorp, Dor- 
drecht. N.B.: Bergen op Zoom, Breda, Ulvenhout, Rijen, 
Tilburg, ‘s-Hertogenbosch, Deurne. Lbg. : Venlo, Roermond, 
Meerssen, Bunde, Maastricht, Vaals. 

Var. 1. ab. pluripuncta Rbl., Berge, Oe ed, p. 426, 1910. 
Het aantal stippen grooter dan normaal. Amsterdam (Wp.). 

2. ab. anomala Maslowscy, Polskie Pismo Ent. vol. 2, 
p. 128, fig. 6, 1923. Bij de vvl.punt staat een korte rij horizon- 
tale streepjes, zooals dat bij menthastri regel is. Nijmegen 
(Wiss.) ; Beek-Nijm., Beek-Didam, Hatert, Breda, 's-Her- 
togenbosch, Venlo (Z. Mus.) ; Twello (Cold.) ; Amsterdam 
(Van der Beek) ; Zalt-Bommel (Br.) ; Breda (16, 29 enz.) ; 
Rijen (Mus. M.) Vrij gewoon. 

3. ab. alexandri Pazsiczky, Rov. Lapok, vol. 22, p. 88, 
1915 (blanca Schaw., Verh. zool.-bot. Ges., vol. 68, p. 163, 
1918). De vleugels zonder zwarte stippen. Zwolle, Groes- 
beek, 's Hertogenbosch, Venlo (Z. Mus.) ; Twello (Cold.) ; 
Lobith (Sch.) ; Nijmegen (Wiss.) ; Apeldoorn (L. Mus.) ; 
Breda (7, 38) ; Meerssen (Rk.). 

Teratol. ex. 9 zonder rechter avl., a.o., Apeldoorn (L. 


Mus.). 
Diaphora Stephens. 


222. D. mendica Cl. Door het geheele O. en Z. in bosch- 
achtige streken, op de vliegplaatsen soms op licht gewoon. 
1 gen. eind April tot midden Juni (26-4 tot 18-6). (In Z. 
Mus. 1 ex. van Vorden, Juli 1905). 

Vindpl. Ov.: Oldenzaal, Denekamp, Hezinge, Almelo 
(vrij talr., Cet.), Tusveld, Markelo, Diepenveen. Gdl. : Gar- 


deren, Leuvenum, Apeldoorn, Epe, Twello (ongeregeld en 


(174) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 276 


zeldzaam), Laag-Soeren, Oosterbeek, Wolfheze, Wagenin- 
gen, Bennekom (vrij zeldz., Cet.) ; Laren, Vorden, Koren- 
burgerveen, Aalten, Varsseveld, Doetinchem (meestal ge- 
woon, Cold.) ; Bijvank, Herwen, Lobith ; Berg en Dal, Ub- 
bergen, Nijmegen. Utr.: De Bilt, Soest, Soestdijk. N.H.: 
Laren, Bussum, Naarden, Amsterdam (Lg.). N.B.: Bergen 
op Zoom, Breda, Ulvenhout, Tilburg, Cuyck, Deurne. Lbg. : 
Mook, Plasmolen, Venlo, Blerick, Roermond, Lerop, Weert, 
Meerssen (niet zeldz.), Brunssum, Kerkrade, Rolduc, Wijlre, 
Epen. 

Var. De tint der ¢ 4 is vrij variabel, soms bruiner, soms 
zwarter, 

1. ab. multipuncta Meves, Ent. Tidskr., vol. 35, p. 11, 1914. 
Met talrijke donkere stippen. Aalten (v. d. M.) ; Nijmegen 
(Wiss.) ; Laren-N.H., Epen (Z. Mus.) ; Deurne (Nies). 

2. ab. depuncta Schultz, Ent. Z., vol. 22, p. 183, 1909. Vvls. 
alleen met middenstip. Venlo (Z. Mus.). 

3, ab. venosa Adkin, Entomol., vol. 55, p. 79, 1922. 2 
witgrijs, de aderen donkergrijs, franje wit. Een extreem ex. 
met zeer breed bestoven aderen : Korenburgerveen (Sch.). 

4, ab. Een enkele maal zijn in ons land lichte ¢ 4 aan- 
getroffen, echter niet ab. rustica Hb. (Beitr. Schm., vol. II, 
3, p. 64, pl. II, fig. H, 1790) met witte vls. of ab. hibernica 
Obthr. (Lép. Comp., vol. 5, p. 53, 1911) met geelwitte vleu- 
gels en uit lerland beschreven. Het lichtste ex. is een $ van 
Doetinchem, 28-5-1924 (Cold.) met zeer licht bruine (haast 
witbruine) vleugels. De tint komt overeen met de afb. in 
Standfuss, Handbuch pal. Grossschm., pl. IV, fig. 12, 
1896, van een & van f. standjussi Car. Het Doetinchemsche 
ex. mist echter de witte thorax en de witte aderen van deze 
fig. 

Een tweede 4 van Leuvenum (Cold.) is donkerder en 
komt vrijwel precies overeen met de afb. van stand/ussi in 
Seitz, vol. 2, pl. 17 c. Een derde 4 van dezelfde vindplaats, 
weer iets donkerder, maar nog altijd veel lichter dan normale 
& &, bevindt zich in Z. Mus. 

Een vierde 4 van Epen, el. (Z. Mus.), heeft normale 
vvls. en zeer lichte grijsbruine avls. 

F. standfussi Caradja (Soc. Ent., vol. 9, p. 49, 1894) is 
ontstaan door kruising van rustica & X mendica ©, terwijl 
ook de omgekeerde kruising bekend is. Ze is nogal variabel 
in de kleur der 3 &. Cockayne (Ent. Rec. vol. 31, p. 
102, 1919) verkreeg & &, die varieerden van haast normale 
rustica (van lerland) tot „a creamy brown a good deal paler 
than that of any typical male”. Volgens deze kleurbe- 
schrijving en volgens de gepubliceerde afbeeldingen is het 
dus mogelijk, dat de 2 lichtste der 4 genoemde 3 4 (die in 
coll.- Cold.) tot de f. standfussi behooren, maar zeker is het 
niet, Het is even goed mogelijk, dat de raszuivere mendica- 


277 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (175) 


& & zoo in kleur varieeren, dat ze nu en dan aberraties op- 
leveren, die uiterlijk niet van stand/ussi zijn te onderscheiden. 
Zoo lang in ons land geen zuivere rustica Hb. of hibernica 
Obthr. gevangen is, en dus niet bewezen is, dat ons ras 
inderdaad rustica- of hibernica-bloed bevat, mogen we deze 
mogelijkheid niet verwerpen. Het blijft intusschen zaak de 
soort in groote series te kweeken. Alleen dan zal een be- 
vredigende oplossing te bereiken zijn. 

Pathol. ex. Een (iets kreupel) 3, te Leuvenum el. ge- 
kweekt, heeft de zwarte stippen tot zwarte vlekken verbreed 


(Cold.). 
Rhyparia Hb. 


223. R. purpurata L. Tot nog toe zeer lokaal in heide- 
streken in het O. waargenomen. Ontbreekt in Denemarken. 
Zeldz. in Holstein ; bij Hamburg in heidestreken ten Z. van 
de Elbe sommige jaren als rups zeer talrijk; bij Bremen lo- 
kaal, niet algemeen; in Hannover in het N. en bij Osna- 
brück ; in Westfalen verbreid in het laagland; in de Rijn- 
prov. bij Bingen. In België alleen in het Z.O., lokaal. Niet 
in Engeland. 1 gen. half Juni tot eind Juli (17-6 tot 24-7). 

Vindpl. Ov.: Denekamp. Gdl.: Ermelo, Garderen, 
Nunspeet, Tongeren, Nijmegen. Lbg. : Mook. 

Var Mautz heeft (Int. Ent 2. vol227 pP. 491069) 
den vorm van Thüringen als den typonominalen gefixeerd. 
Een prachtige afbeelding van een typisch ex. is Keer, pl. 80, 
fig. 2. Ons ras is hiermee niet identiek. Het behoort tot : 

1. ras callunae Mautz, l.c., p. 50, 1933. Het meest onder- 
scheidt zich het @ van den typonominalen vorm. Het is 
kleiner, de vvls. smaller, het geel is een veel dieper okergeel,. 
de vlekken zijn kleiner en donkerbruingrijs tot zwart, nooit 
zoo lichtgrijs als bij de meeste typische dieren. Het rood der 
avls. is ook veel sterker, terwijl de kleur van de franje nauwe- 
lijks tegen de grondkleur der avls. afsteekt. Bij de & & zijn 
de verschillen minder geprononceerd. 

Dit ras is beschreven naar exx. van de heidevelden van 
Hannover, waar de hoofdvoedselplant Calluna vulgaris is. 
Ons ras stemt geheel met de beschrijving van Mautz over- 
een. Ook bij ons wordt de rups vooral op Calluna gevonden, 
hoewel Wiss. de dieren op de Mookerheide ook op brem 
vond. 

2. ab. afromaculata Galvagni, Verh. zool.-bot. Ges., Wien, 
vol. 53, p. 8, 1903. De zwartachtige vlekken op de vvls. ver- 
groot en gedeeltelijk met elkaar verbonden. Nunspeet (Br., 
Z. Mus.) ; Garderen, Tongeren (Hardonk). 

3, ab. berolinensis Fuchs, Ent. Z. Stettin, vol. 62, p. 126, 
1901. De zwarte vlekken kleiner en minder in aantal. Dene- 


kamp, 1 ex. met sterk verkleinde vlekken op de vvls. (Z. 
Mus.). 


(176) _ NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 278 
Diacrisia Hb. 


224. D. sannio L. Vooral in vochtige heidestreken en in 
de duinen, op verschillende plaatsen in aantal. 2 gens, de 
eerste eind Mei tot eind Juli (24-5 tot 30-7), meest eind Juni, 
begin Juli; de tweede (zeer partieel) tweede helft van Aug. 
(21-8) tot in Septr. Het aantal rupsen, dat bij kweeken van 
eieren, afkomstig van gen. I, doorgroeit en nog hetzelfde jaar 
een tweede gen. levert, wisselt sterk. Soms groeit haast het 
heele broedsel door, soms slechts een enkel ex., bijv. in 1937 
van ruim 100 rupsen slechts 6 (Lpk.). Waarschijnlijk heb- 
ben we hier weer te doen met erfelijkheidsverschijnselen en 
niet met temperatuursinvloeden. 

Vindpl. Fr.: Elsloo. Gr.: Harendermolen, De Punt, 
Appelbergen. Dr. : (op vochtige heiden in N.-Drente talrijk, 
Wiss.) Norg, Anlo, Zeegse, Eext, Vries, Bunnerveen, Ha- 
velte, Hoogeveen. Ov. : Steenwijk, Agelo, Weerselo, Almelo, 
De Lutte, Ommen, Diepenveen. Gdl. : Harderwijk, Putten, 
Leuvenum, Nunspeet, Stroe (in 1937 gewoon, Lpk.), Koot- 
wijk, Hoog Soeren, Apeldoorn, Laag Soeren, Dieren, Imbosch, 
Rheden, Wolfheze, Renkum, Ede, Eibergen, Zelhem, Laag 
Keppel. Utr. : Amersfoort. N.H. : Castricum, Limmen, Wijk 
aan Zee, Overveen, Zandvoort, Vogelenzang. Z.H. : Voor- 
schoten. Zl. : Haamstede, Domburg. N.B. : Bergen op Zoom, 
Ginneken, Breda, Chaam, Rijen, Tilburg, Oisterwijk, Reusel, 
Moergestel, Meijel. Lbg.: Mook, Plasmolen, Gennep, Bel- 
feld, Reuver, Venlo, Steyl, Brunssum, Schinveld, Vijlen, 
Vaals. 

Var. De vlinders der tweede gen. zijn in den regel kleiner 
dan die der eerste, vooral de & 4. 

1. ab. immarginata Niepelt, Int. Ent. Z., vol. 2, p. 181, 
1908 (immaculata Obthr., Lép. Comp., vol. 5, p. 86, 1911). 
Avls. zonder den donkeren achterrandsband. Groningen 
(T. v. E., vol. 10, p. 199); Haamstede (Br.) ; Ginneken 
(Mus. Rd.) ; Domburg, Tilburg, Mook (Z. Mus.). 

2 ab... è Jatevittata, Bryk, Ent. Widskr, vol 44 polls; 
1923. Achterrandsband der avls. sterk verbreed, overigens 
normaal. De Punt (L. Mus.) ; Anlo, Tilburg (Cold.) ; Apel- 
doorn (3, 4; de Vos; Z. Mus.) ; Hoog Soeren (Pt.) ; Laag 
Soeren, Wolfheze, Renkum (Z. Mus.) ; Overveen (Latiers) ; 
Vogelenzang, Haamstede (Wiss.) ; Ginneken (Langeveld) ; 
Breda (3; Z. Mus.). 

3. ab. moerens Strand, Arch. Math. og Nat. vol. 25, p. 23, 
1903. Avls. bij het & zwartachtig, alleen de aderen en een 
vlek in het midden licht, bij het $ zwart op een paar kleine 
vlekjes na. Agelo (v. d. M.) ; Ommen, Apeldoorn (Z. Mus.); 
Stroe, Amersfoort (Lpk.) ; Oosterbeek (T. v. E., vol. 5, 
p. 112, pl. 5, fig. 4); Wolfheze (8); Zandvoort (Wp.) ; 
Haamstede (Br.) ; Breda (Mus. Rd.). 


279 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (177) 


Teratol. ex. Linker avl. te klein. Tilburg (Van den 
Bergh). 


Arctia Schrank. 


225. A. caja L. Door het geheele land, meer of minder 
algemeen, naar gelang van de vindplaatsen en jaren. Bekend 
van Texel, Terschelling en Ameland. 1 gen., begin Juli tot 
eind Septr. (4-7 tot 27-9). (In Twello nooit later op licht 
gezien dan 11-8, maar nog wel op 22-8 eenige exx. e.l. ge- 
kweekt, Cold.). 

Bij het kweeken ab ovo groeien van een legsel haast altijd 
een aantal rupsen door, die nog hetzelfde jaar van begin 
Octr. tot in Dec. den vlinder leveren. Zoo groeiden in 1928 
bij Rk. van ongeveer 300 rupsen 30 bij dezelfde behandeling 
veel harder dan de andere en leverden van 3-23 Octr. 29 
vlinders. In dit verband zij gewezen op de studie van Chap- 
man „On the larva of Arctia caja” (Ent. Rec., vol. 4, p. 265 
etc., vol. 5, p. 11 etc.). Hij vond, dat bij elk broedsel onge- 
veer 5% na 11—13 weken reeds den vlinder leverde. De 
hoofdmassa overwintert na de vierde vervelling, om na den 
winter nog 3 (soms 2 of 4) keer te vervellen. Daarnaast 
komt bij elk broedsel meestal nog een derde groep voor, de 
,langzamen’ (leggards), die veel vaker vervellen (tot 13 
keer) en langzamer groeien dan de normalen. Bovendien 
zijn ze niet in staat een echten winterslaap te houden, doch 
ze eten 's winters (hoewel zelden). In gewone seizoenen komt 
er alleen van de ‚normalen’ iets terecht, doch in warme na- 
zomers maken de „vluggen een goede kans, terwijl in zeer 
zachte winters de ,langzamen er beter voor staan dan de 
„normalen. Misschien behooren de exx. van 27-9 (1925 en 
1934 te Maastricht waargenomen door Maessen) reeds 
tot een tweede gen. 

Var. Zeer variabel. Afgezien van kleurafwijkingen kun- 
nen de aberratieve exx. tot 2 groepen vereenigd worden. 
De eerste heeft de witte teekening op de vvls. meer of minder 
gereduceerd, terwijl de zwarte vlekken op de avls. vergroot 
of samengevloeid, zijn; de tweede kenmerkt zich door uit- 
breiding van de witte en reductie van de zwarte teekening. 
Exx. van de eerste groep komen bij ons veel meer voor dan 
die der tweede. De meeste exx. met neiging tot verdonkering 
ziin echter niet tot een bepaalden vorm te brengen. Extreme 
exx. der tweede groep met bijna geheel witte vvls. zijn nog 
niet uit ons land bekend. 

1. ab. jeuneti Obthr., Lep. Comp., vol. 6, p. 321, pl. CXIV, 
fig. 1014, 1912. De banden op de vvls rose in plaats van 
wit. Doesburg (Sepp, vol. 7, titelplaat) ; Diepenveen, ©, 
banden in het midden der vvls. rose, naar de kanten crème 


(Lukkien). 


(178) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 280 


2. ab. flavosignata Closs, Int. Ent. Z., vol. 15, p. 83, 1921. 
De banden op de vvls. geel. Lobith (trans. met geelwitte 
teekening, Sch.). 

3. ab. aurantior nom. nov. (= aurantiaca Englisch, Lep. 
Rundsch., vol. 1, p. 107, 1927, nec aurantiaca Klem., Spraw. 
kom. fiz., vol. 46, p. 18-19, 1911-12). Grondkleur der avls. 
oranje, teekening normaal. Deventer (Cold.) ; Nijkerk, Arn- 
hem, Amsterdam, Nijmegen, Rotterdam, Venlo (Z. Mus.) ; 
Lonneker (v. d. M.); Hatert (Wiss.) ; Den Haag (Har- 
donk) ; Steyl, Kerkrade (Latiers) ; Lobith (Sch.). 

4. ab. lutescens Ckll., Entom., vol. 20, p. 152, 1887. Grond- 
kleur der avls. geel. „Friesland, Oude Pekela, Apeldoorn, 
Bussum, Amsterdam, Dordrecht (Z. Mus.) ; Maarssen (Ver- 
kuil) ; Breda (21, 35). 

5. ab. ocellata Stättermayer, Ent. Anz., vol. 4, p. 70, 1924. 
De zwarte vlekken der avls. geel geringd. Overal onder de 
soort. 

6. ab. nigrociliata Hoffmann, Ent. Rundsch., vol. 29, p. 
157, 1912. Avls. met 1 mm breeden zwarten zoom van apex 
tot anaalhoek. Deventer (tr, Cold.) ; Amsterdam (Lpk.). 

7. ab. nigropennalis Stätt., l.c., 1924. Avls. met zwarte geel- 
gezoomde aderen. Amsterdam (tr., Lpk.). 

8. ab.confluens Rbl., Berge, 9e ed., p. 430, 1910. De vlek- 
ken op de avls. ineengevloeid tot 2 banden evenwijdig aan 
den achterrand. Peize (L. Wag.) ; Nijkerk, Arnhem, Venlo 
(Z. Mus.) ; Herwen (Sch.) ; Nijmegen (Bo.) ; Amersfoort 
(Langeveld) ; Diemen (Lpk.) ; Breda (24); Epen (Mus. 
Rd.). Trans. exx., waarbij alleen de vlekken aan den wortel 
tot een band ineengevloeid zijn, komen veel voor. 

9. Van de sterk verdonkerde exx. zijn de volgende de 
merkwaardigste : 

a. Alle vlekken op den linker avl. tot 1 onregelmatige 
zwarte vlek ineengevloeid, rechts wat minder. Rotterdam (17). 

b. Op de vvls. slechts enkele witte vlekjes (3 aan den 
voorrand, 1 aan den wortel), op elke avl. 1 groote onregel- 
matige zwarte vlek. Steyl (Latiers). 

c. Alle vlekken der avls. ineengevloeid. Rhoon (Mac G.). 

d. Op den rechter avl. is al het zwart ineengevloeid, ook 
de franje zwart; links normaal. Steyl (Latiers). 

Teratol. ex. Rechter avl. kleiner (en lichter) dan 
linker. Haamstede (Wiss.). 

226. A. villica L.1) Op een zeer oude vindplaats in Gel- 


I) A. hebe L. In E. B. vol. 7, p. 12, 1925, vermeldt Bentinck 
een ex., dat op den St. Pietersberg gevangen zou zijn, wat, gezien de 
verbreiding, mogelijk is. In Bst., I, p. 235, wordt een ex. van Leiden 
vermeld. 

Uit Denemarken 2 maal vermeld, maar zeer twijfelachtig. In Holstein 
zeer sporadisch ; bij Hamburg sinds tientallen jaren niet meer ; bij Bremen 
onbekend; in Hannover bij Lüneburg; niet in Westfalen; in de Rijn- 
prov. zeer lokaal en zeer zeldzaam. In België zeer lokaal in het Z.O., 
op kalk en Jura. Niet in Engeland. 


281 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (179) 


derland na uitsluitend in de 3 zuidelijke provincies aange- 
troffen. Daar lokaal, maar geregeld voorkomend. 1 gen., half 
Mei tot begin Juli (12-5 tot 7-7). 

Vindpl.2) [Gdl.: Nijmegen, 1778 (Sepp)]. ZI. : Haam- 
stede, Zoutelande, Middelburg, Vlissingen, Goes. N.B.: 
Woensdrecht, Bergen op Zoom, Breda, Notsel bij Strijbeek, 
Tilburg. Lbg.: Venlo, Berckt, Steyl, Brunssum, Bingelrade, 
Kerkrade, Sittard, Sweikhuizen (Zwelkhuizen, gem. Schin- 
nen), Meerssen, Geulle, Maastricht, St. Pietersberg, Grons- 
veld, Eysden, Epen, Vaals. 

Var. De typische vorm heeft witte vlekken op de vvls. 
Hiertoe behoort ongeveer 2/5 onzer exx. 

1. ras britannica Obthr., Lép. Comp., vol. 5, p. 135, 1911; 
vol. 6, pl. CX, fig. 998, 1912. Vlekken op de vvls. crème- 
kleurig. South, pl. 87. Ras van Engeland en West-Frankrijk. 
Ongeveer 3/5 onzer exx. behoort hiertoe. 

2. ab. confluens Romanoff, Mem., vol. 1, p. 87, pl. IV, 
fig. 9, 1884. De derde en vierde (laatste groote) costaalvlek 
der vvls. met elkaar verbonden. De vierde vlek bovendien 
samengevloeid met de groote vlek aan den binnenrandshoek 
en met de achterrandsvlek daarboven. Bergen op Zoom, 
St. Pietersberg (Z. Mus.). 

33 ab. unsula Schultz, Ent! Z vol 118) n62272 190 tee 
diata Spuler, Schmett. Eur., vol. 2, p. 185, 1906). De witte 
vlekken aan den voorrand en die aan den binnenrand der 
vvls. ineengevloeid tot 2 witte lengtestralen. Epen (T. v. E., 
wol DD ON): 

4. ab. nigrofasciata Failla, Nat. Sic., vol. 7, p. 204, 1888 
(fasciata Spuler, l.c., 1906). De wortelvlekken der avls. in- 
eengevloeid tot een zwarten band, die tot aan den binnen- 
rand doorloopt. South, pl. 87, fig. 3. Bergen op Zoom (Lpk.). 

5. ab. nigrella Fettig, Cat. Lép. d'Alsace, 2e ed., p. 55, 
1880. Avls. bruin in plaats van oranjegeel. Bergen op Zoom, 


IERI AZZ 
Tyria Hb. 


227. T. jacobaeae L. Zeer gewoon in de duinen, overigens 
verspreid door het geheele land, vooral op zandgronden, maar 
in den regel niet talrijk. Bij Amsterdam leeft de rups op 
Senecio vulgaris L. Het is mij echter nooit gelukt om rupsen, 
gevonden op Senecio Jacobaea L., met S. vulgaris groot te 
brengen. Zij weigeren het voedsel en gaan dood. 1 gen., be- 
gin Mei tot half Aug. (4-5 tot 11-8). 


2) In Z. Mus. bevindt zich een ex. (e coll.-Genkema Bakker) 
met etiket: „Amsterdam, e.l., 3-5-80.” Deze plaatsaanduiding is zoo goed 
als zeker onjuist. Waarschijnlijk wordt er mee bedoeld, dat de rups te 
Amsterdam opgekweekt is, een (natuurlijk foutieve) manier van etiket- 
teeren, die ik, hoewel gelukkig zelden, meer constateerde. 


(180) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 282 


Vindpl. Fr.: Ameland, Schiermonnikoog. Gr. : Rottum, 
Groningen. Dr. : Paterswolde, Eelderwolde, Zeegse, Hooge- 
veen. Ov. : Ootmarsum, De Lutte, Steenwijk, Kamperveen, 
Zalk, Diepenveen. Gdl.: Nijkerk, Nunspeet, Apeldoorn, 
Twello (zelden op licht), Klarenbeek, Empe, Arnhem, Wa- 
geningen, Bennekom, Zutfen, Almen, Aalten, Slangenburg, 
Doetinchem, Doesburg, Bijvank, Babberich, Nijmegen. Utr. : 
Rhenen, Zeist, Soest, Groenekan, Maarssen, Loenen. N.H.: 
Hilversum, Amsterdam, Spanbroek, Terschelling, Texel, duin- 
gebied. Z.H. : duingebied, Rotterdam. N.B. : Breda, Tilburg, 
Helmond. Lbg.: Gennep, Venlo, Blerick, Steyl, Roermond, 
Kerkrade, Bunde, Houthem, Gulpen, Voerendaal. 

Var. 1. ab. flavescens Thierry-Mieg, Le Naturaliste, 
1889, p. 181. Al het rood veranderd in geel, Eelderwolde, 
4, el. 1930 (L. Wag.). 

2. ab. gilleti André, Journal des Naturalistes de Macon, 
vol. 2, p. 52, 1901. De roode teekening op de vvls. meer of 
minder met elkaar verbonden. Oostvoorne, voorrandsstreep 
verbonden met apicaalvlek (Z. Mus.) ; Vogelenzang (idem, 
Vary). 

3. ab. Dwergen. Zandvoort (Jonker) ; Helmond (Btk.). 


Hypsidae. 
Callimorpha Latr. 


228. C. dominula L. Zeer zeldzaam. Waarschijnlijk niet 
inheemsch ; ook de Zuidlimburgsche exx. zijn vrij zeker uit 
België afkomstig. In Denemarken is de soort eenmaal in 
1936 in Jutland gevangen en is verder lokaal op de eilanden. 
In Sleesw.-Holst. zeer lokaal; bij Hamburg niet zeer ver- 
breid, ten Z. van de Elbe nog heel talrijk als rups; bij Bre- 
men zeer zeldzaam; in Hannover in lichte bosschen, ‚,stel- 
len- und jahrweise häufig’ (Fauna Hann. 1930), „in Melle 
sehr häufig im Juli, hier [= Osnabr.] selten’ (Fauna Os- 
nabrück, 1910) ; in Westfalen en de Rijnprov. lokaal (Pün- 
geler: bij Aken zeer zeldzaam op vochtige boschweiden). 
In België hoofdzakelijk in de Ardennen. In Engeland in de 
Z. helft. 1 gen., eind Juni (24-6) tot in Aug. 

Vindpl. Gdl.: Dieren (Bst., I, p. 235) ; Nijmegen, 2-7- 
1887 (Z. Mus.) ; Huissen, Aug. 1902 (St. Joseph-Stichting, 
Bergen-N.H.). Lbg.: Venray (T. v. E., vol. 16, p. LXXV, 
3 exx.) ; Maastricht, Juli 1896 (Mus. Rd., Btk.), 18-7-1919 
(Wiss.) ; St. Pietersberg, 24-6-1908, een klein ex. (Fr.) ; 
Voerendaal, 17-7-1936 (Br.). 

229, C. quadripunctaria Poda. Alleen in Z. Limbg. aan- 
getroffen en daar zeldzaam. Misschien inheemsch, misschien 
overvliegers uit België. Ontbreekt in Denem., in Sleesw.- 
Holst., bij Hamburg en bij Bremen. In Hannover in den 


283 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (181) 


Harz en aan de Beneden-Werra ; in Westfalen bij Höxter 
aan de Weser en bij Waldeck ; in de Rijnprov. lokaal, tot 
Nideggen aan de Roer. In België gewoon in de geheele 
Maasvallei en in de dalen van de zijrivieren. In Engeland 
zeer lokaal in het Z. 1 gen., Juli en Aug. (8-7 tot 20-8). 

Vindpl. [Gdl.: Oosterbeek, 1845 en 1872, e coll.-Bac- 
ker. „Of dit goed is, kan ik niet garandeeren.” (Btk.)]. 
Lbg.: Schaarberg te Elsloo, 31-7-1924 (Mus. M.) ; Maas- 
tricht, Aug. 1898 (Mus. Rd.), half Juli 1924 (Mus. M.), 
23-7-1932 (Maessen), 10, 15 en 20 Aug. z. j. (Z. Mus.) ; 
St. Pietersberg, 1921 (Nat. Mbl., vol. 11, p. 8), Aug. zonder 
verdere gegevens (Z. Mus.) (en bovendien vrijwel alle exx. 
met etiket ,, Maastricht"; Maurissen schrijft over het 
voorkomen op den St. Pietersberg in T. v. E., vol. 9, p. 175: 
„Se trouve plus souvent que l'espèce précédente [Par. plan- 
taginis L.] aux mêmes endroits pendant le mois d'août ; 
Cremers deelt daarentegen in Nat. Mbl., vol. 11, p. 8, 
1922, mee, dat de soort daar zeldzaam is) ; Gronsveld, 8-7- 
1925 (Btk.). Bovendien in Z. Mus. 2 exx. enkel met etiket 
„Limburg. 


Zygaenidae. 
Zygaena F. 


230. Z. (subgen. Thermophila Hb.) trifolii Esp. subsp. 
palustris Obthr., Et. d’ Ent, livr. XX, p. 44-46, pl. 8, 
fig. 151—153, 1896. Door het geheele O. en Z. op vochtige 
terreinen, lokaal, maar op de vindplaatsen dikwijs zeer tal- 
rijk. 1 gen., eind Mei tot begin Aug. (24-5 tot 3-8). 

Vindpl. Fr.: Ameland, Wolvega. Gr.: Groningen. 
Dr. : Paterswolde, Veenhuizen, Zeegse, Schoonoord. Ov. : 
Denekamp, De Lutte, Oldenzaal, Hengelo, Almelo, Holten, 
Diepenveen, Wijhe. Gdl. : Nunspeet, Leuvenum, Apeldoorn, 
Voorstonden, Empe, Eerbeek, Laag Soeren, Brummen, Arn- 
hem, Wageningen, Bennekom, Gorssel, Zutfen, Lochem, 
Laren, Barchem, Vorden, Groenlo, Winterswijk, Aalten, 
Varsseveld, Doetinchem, Montferland, Hatert, Groesbeek. 
Utr. : Rhenen, Soesterveen. Z.H. : Hoek van Holland (Mus. 
Rd.). N.B. : Hooge Zwaluwe, Bergen op Zoom, Burgst, Bre- 
da, Gilze-Rijen, Tilburg, Oirschot, Oisterwijk, St. Michiels- 
gestel, Overasselt, Helmond, Deurne. Lbg. : Mook, Plasmolen, 
Venlo, Blerick, Tegelen, Roermond, Zwartewater, Odiliën- 
berg, Weert, Eys, Geulle. 

Var. De Nederlandsche vorm behoort niet tot den typo- 
nominalen Middenduitschen vorm (type van Frankfort a. d. 
Main), die kleiner en sierlijker is dan de onze. De laatste 
stemt daarentegen overeen met den grooteren, robusteren 
Westfranschen (type van Rennes), subsp. palustris Obthr. 


(182 NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 284 


(Reiss det.). De soort is zeer variabel. De vlekken worden 
bij de Zygaenidae op de volgende wijze genummerd : boven- 
ste wortelvlek 1, onderste 2, bovenste middenvlek 3, onder- 
ste 4, bovenste achterrandsvlek 5, onderste 6. Bij den typi- 
schen vorm van frifolii zijn de 2 middenvlekken met elkaar 
verbonden (formule: 1, 2, 3 + 4, 5). Zie Brants in Sepp, 
serie 2, vol. 3, fig. 19. 

1. ab. orobi Hb., Samml. Eur. Schm., fig. 133, 1818. Alle 
vlekken staan los van elkaar (formule: 1, 2, 3, 4, 5). 
Brants, fig. 18 Op alle vindplaatsen, maar veel minder 
dan de typische vorm. 

2. ab. basalis De Sélys, Ann. Soc. Ent. Belge, 1872, p. 
LIX. De eerste 4 vlekken met elkaar verbonden (formule : 
1 + 2 + 3 + 4,5). Deurne (Lpk.) ; Apeldoorn (Z. Mus.). 

3, ab. frivittata Speyer, Ent. Z. Stettin, vol. 38, p. 42, 1877. 
De tweede vlek verbonden met de vierde en de derde met 
de vijfde (formule: 1, 2 + 4, 3 + 5). Tegelen (Latiers). 

4. ab. glycyrrhizae Hb., l.c., fig. 138, 1818. De derde, vierde 
en vijfde vlek met elkaar verbonden (formule: 1, 2, 3+ 4 
+ 5, volgens de fig. van Hübner; dikwijls ook: 1 + 2, 
3+4+5). Brants, fig. 21. Op alle vindplaatsen, meest 
een vrij gewone vorm. 

5. ab. minoides De Selys, Cat. Lép. Belg., p. 23, 1837. Alle 
vlekken met elkaar verbonden (formule: 1 +2+3+4+5). 
Brants, fig. 20. Haast overal onder de soort. 

6. ab. punctonotata Vty., Ent. Rec., vol. 38, p. 12, 1926. 
Een klein extra vlekje tusschen vlek 3 en vlek 5. Hatert 
(Z. Mus.) ; Almelo (Cet). 

7. ab. pallens Vorbr., Mitt. Schweiz. E. G., vol. 13, p. 204, 
1921. De vlekken op de vvls. lichtrood, het rood der avis. 
normaal. Hatert, Breda, Plasmolen (Z. Mus.). 

8. ab. intermedia Tutt, Brit. Lep., vol. 1, p. 487, 1899. Het 
rood van v.- en avls. veranderd in dof oranje, roodachtig 
getint. Voorstonden (L. Wag.). 

9. ab. lutescens Ckll., Entom., vol. 20, p. 152, 1887. Het 
rood van v.- en avls. veranderd in geel. Apeldoorn (Lpk.). 

10. ab. candida Burgeff, Mitt. Münch. E. G. vol. 5, p. 
61, 1914. Het rood veranderd in wit. ? Arnhem (T. v. E., 
vol. 50, p. XIX; niet in coll.-Schuyt aanwezig). 

Teratol. ex. Met zeer korte sprieten (T. v. E., vol. 
49 pl); 

231. Z. (T.) filipendulae L. In de duinen, op moerassige 
plaatsen in het polderland, op niet te droge zandgronden. 
Evenals trifolii vaak kolonien vormend en daardoor op de 
vliegplaatsen niet zelden talrijk. 1 gen., begin Juni tot half 
Aug. (5-6 tot 20-8). 

Vindpl. Fr.: Ameland, Schiermonnikoog (hier in 
massa's, Wiss.), Zurich, Gorredijk, Kippenburg, Nijetrijne, 
Scherpenzeel, Peperga. Gr.: Groningen. Dr. : Hoogeveen. 


285 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (183) 


Ov. : Oldenzaal, Lonnekermeer, Hengelo, Delden, Albergen, 
Holten, Diepenveen, Steenwijk, Giethoorn. Gdl.: Nijkerk, 
Harderwijk, Hulshorst, Nunspeet, Hoog Soeren, Apeldoorn, 
Laag Soeren, Dieren, Arnhem, Oosterbeek, Wolfheze, Wa- 
geningen, Veenendaal; Zutfen, Almen, Lochem, Vorden, 
Winterswijk, Aalten, Slangenburg, Doetinchem, Doesburg, 
Herwen, Kapelle-Avezaat. Utr. : Soest, Blauwkapel, Botshol. 
N.H. : Hilversum, Bussum, Valkeveen, Naardermeer, Diemen, 
Amstelveen, Aalsmeer, Amsterdam, Assendelft, Terschelling, 
Vlieland, Texel, Camp, Schoorl, Bergen, Bergen aan Zee, 
Limmen, Overveen, Zandvoort, Haarlem, Vogelenzang. Z.H.: 
Noordwijk, Katwijk, Wassenaar, Den Haag, Hoek van Hol- 
land, Rockanje, Dordrecht. Zl. : Zoutelande, Domburg. N.B. : 
Burgst, Strijbeek, Engelen (in 1894 in de omgeving van 
‘s-Hertogenbosch in „buitengewone menigte, teste Ca- 
land, T. v. E. vol. 44, p. 47). Lbg.: Plasmolen, Venlo, 
Blerick, Weert, Roermond, Borgharen en het geheele zuiden. 

Var. Weer een zeer interessante vlinder ! Reeds in T. v. 
E., vol. 30, p. 207, vestigde Snellen de aandacht op het 
verschil tusschen exx. uit het O. en uit het W. Dank zij de 
medewerking van den heer Corporaal kon de geheele 
serie uit Z. Mus. ter bestudeering gezonden worden aan den 
bekenden Zygaeniden-specialist O. Holik te Praag, wiens 
voorzichtig gesteld oordeel ik hier onvertaald laat volgen : 

„Wenn die im Amsterdamer Museum vorhandene Serie 
holländischer Zyg. filipendulae L. die Zusammensetzung der 
einzelnen Populationen richtig wiedergibt, dann kommt man 
zu der Ansicht, dass auch auf diesem relativ kleinen Gebiet 
keine einheitliche filipendulae-Rasse fliegt. Vor allem sind 
die Populationen des Nordsee-Küstenstreifens unbedingt als 
eigene Rasse anzusprechen, die durch ihren robusten Körper- 
bau und durch ihre ungewöhnliche Grösse, weiters aber auch 
durch ihren breiten und stumpfen Flügelschnitt auffällt. Das 
Zeichnungsmuster ist nicht stark entwickelt im Vergleich mit 
anderen filipendulae-Rassen. Die Einflüsse dieser Küsten- 
rasse, als deren Typus vielleicht die Population von Bergen 
anzunehmen ist, macht sich auch weiter landeinwärts bemerk- 
bar, namentlich bei den Populationen des Südufers der 
Zuiderzee, aber auch längs des Rheins. Diese Populationen 
haben aber nicht mehr die aussergewöhnliche Grösse. 

Die Populationen Nordosthollands machen keinen einheit- 
lichen Eindruck mehr. Möglicherweise macht sich bei diesen 
der Einfluss des angrenzenden deutschen Binnenlandes be- 
merkbar, dessen filipendulae-Populationen rassenkundlich 
noch nicht bearbeitet wurden. Im Flügelschnitt halten sie 
ungefähr die Mitte zwischen der holländischen Küstenrasse 
und den bisher untersuchten norddeutschen Populationen. 
Mit der var. stettina Bgff. können aber auch diese nordost- 
holländischen Populationen nicht vereinigt werden, weil jene 


(184) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 286 


im Flügelschnitt doch etwas schmäler und spitzer ist. Ein 
abschliessendes Urteil lässt sich aber wegen des zahlenmäs- 
sig unzureichenden Materials nicht abgeben. 

Was an südostholländischem Material vorhanden ist, ist 
zu geringfügig für eine Beurteilung. Es sind nur Standorts- 
belege. 

Eine eigenartige Rasse scheint sich auf den Nordsee-Inseln 
herausgebildet zu haben, wenigstens auf der Insel Texel. 
Aber auch in diesem Falle müssten Untersuchungen an um- 
fangreicherem Material vorgenommen werden. Gegenüber 
der Küstenrasse scheint diese Population wirklich verschieden 
zu sein. 

Die holländische Küstenrasse ist sicherlich von den nord- 
und mitteldeutschen Binnenlandrassen und auch von den 
baltischen Rassen abzutrennen. Nur wäre eine nochmalige 
Ueberprüfung an grösserem Material von nöten, um die 
Beschreibung der Rasse auf breiterer Basis durchführen zu 
können. Es ist immerhin die Möglichkeit vorhanden, dass 
die im Amsterdamer Museum befindlichen Stücke ausge- 
wählt grosse Individuen sind. 

Ueber die einzelnen Populationen wäre folgendes zu sagen : 
Holländische Küstenrasse. 

Bergen. Ueberaus grosse und plumpe Rasse ( 4 bis 17, 
Q bis 18mm). Breiter, stumpfer Flügelschnitt, gut entwickelte 
Zeichnung, aber trotzdem meist isolierte Flecken. Rot der 
Flecken und Htfl. leuchtendes, helles Karmin. Marginalband 
der & & breiter als bei der Population von Albergen (Ost- 
holland). Optischer Glanz hell bronzegrün, besonders bei 
den 9 2. Seidiger gelbgrauer Ueberguss auf der Unterseite 
der Vfl. fehlt fast völlig, dagegen ist bei den © © eine aus- 
gedehnte rote Bestäubung des Fleckenfeldes vorhanden. 
Thoraxbehaarung und Stirnschöpfe der & 3 gut entwickelt, 
Hinterleib wenig glänzend. Bei den 9 © ist die Behaarung 
naturgemäss schwächer, Thorax und Abdomen daher etwas 
glänzend. Vorgelegen haben 7 3 3, 3 9 9. 

Noordwijk. 1 4, 299. Noch grösser und plumper 
und breitflügeliger als die Tiere aus Bergen. Vielleicht aus- 
gewahlte Exemplare. 

Amsterdam. 9 3 4. Diese Population ist etwas ab- 
weichend durch ihren dunkleren, blaugrünen optischen Glanz 
und das etwas dunklere Rot. Sonst mit den Exemplaren aus 
Bergen übereinstimmend. 1) Hierzu passt ein ¢ aus A m- 
stelveen. Leider liegen keine 9 ? vor. 

Naardermeer. Auch diese Population muss noch als 
breit- und stumpfflügelig bezeichnet werden. Sie passt zu 
den eigentlichen Küstenpopulationen. Sie scheint zur Rück- 


1) Vary hat wiederholt festgestellt, dass die Raupen der Amsterdamer 
Population an Senecio aquaticus Huds. leben und sie damit auch erzogen 


(Lpk.). 


287 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (185) 


bildung des Marginalbandes zu neigen, nur 1 & hat die 
Hinterflügel stark umrandet. Im optischen Glanz mit der 
Amsterdamer Population übereinstimmend. Mehr lässt sich 
wegen der schlechten Erhaltung der Tiere nicht sagen. 
(A), 

Drei 4 & aus dem nahe bei Naardermeer gelegenen 
Bussum fallen wieder durch das besonders dunkle Kar- 
min und das besser entwickelte Marginalband auf, auch der 
optische Glanz ist besonders dunkel blaugriin. Der Fliigel- 
schnitt ist breit wie bei den Populationen der Nordsee-Küste. 
Die Tiere sind aber verhältnismässig klein. 15—16 mm 
Vfllange. 

Hilversum. 3 & 4. In Grösse und Flügelschnitt mit 
vorigen ibereinstimmend. Das Rot ist aber wieder heller, 
leuchtender, der optische Glanz neigt mehr zu Griin. 

3 $ $ aus Engelen und 2 4 & aus Kapelle Ave 
zaat sind breit und rundfligelig wie die eigentlichen 
Küstenpopulationen, aber kleiner. Die ® 2 aus Engelen ha- 
ben nur 16mm Vfllänge. 

Ein 4 aus Wolfheze ist abnorm klein. Hungerform. 
Nur Standortsbeleg. 

Südostholland. 

Arnhem. Wenn das vorliegende Paar dem Durch- 
schnittszustand der dort fliegenden Population entspricht, 
so fliegt hier schon eine schmal- und spitzflügelige Rasse 
mit hellem Rot und grossen Flecken, die wahrscheinlich zu 
den westdeutschen Binnenlandrassen gehört, keinesfalls aber 
zu der westholländischen Küstenrasse, als deren Typus ich 
die Population von Bergen annehme. Optischer Glanz sehr 
hell, Marginalband auch bei den 4 & sehr schwach ent- 
wickelt. Beide Exemplare unten sehr stark rot bestäubt. 

Venlo. Zwei & 3 von diesem Standort dürften auch 
einer schmalflügeligen Rasse mit gut entwickeltem Marginal- 
band angehören. Die Unterseite hat den für die meisten 
filipendulae-Rassen typischen seidig gelbgrauen Ueberguss. 

Valkenburg. 2 ¢ &, 1 ® passen im Flügelschnitt zu 
den Stücken aus Venlo. Das Marginalband verschwindet 
fast vollständig. Unterseite stark gelbgrau aufgehellt. Eigen- 
artiger Weise wollen 2 4 & aus dem nahebei gelegenen 
Epen nicht zu den Stücken aus Valkenburg passen. Sie 
sind etwas breitflügeliger, besonders der Apex der Htfl. ist 
stark abgerundet. 

Nordostholland. 

Lochem. 5 4 &, 5 9 2. Im Flügelschnitt sind die ¢ 4 
uneinheitlich, aber im allgemeinen schmal- und spitzflügeliger 
als die Kiistenpopulationen. Das Rot ist heller, mehr gelb- 
stichig als bei diesen, die Flecken sind grôsser, enger bei- 
sammenstehend, so dass Fleck 3 und 4 sich meist berühren 
oder sogar konfluent sind. Auch ist Fleck 6 an Fleck 5 stark 


(186) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 288 


genähert. Die Flecken 1 und 2 sind meist vereint (bei der 
Küstenrasse meist durch die Ader getrennt). Marginalband 
meist stark rückgebildet. Optischer Glanz hell blau bis blau- 
grün, bei den 9 ? selbstverständlich heller. Unterseite deut- 
lich gelbgrau, seidig glänzend. Stirnschöpfe, Thorax- und 
Körperbehaarung wie bei der Küstenrasse. Die Weibchen 
sind durchwegs breitflügelig. Grösse: ¢ bis 15mm, © bis 
18mm. Möglicherweise sind diese grossen Differenzen in der 
Flügellänge nur zufällig und nicht die Norm. 

Hierzu passt ein ebenfalls sehr grosses ® aus Diepenveen 
und zwei schmalflügelige 4 4 aus Vorden. 

Oldenzaal. Von zwei 4 & ist eines schmalflügelig, 
das andere breitflügelig. Möglicherweise ist auch diese Po- 
pulation, wie jene aus Lochem, in dieser Beziehung uneinheit- 
lich. Das betrifft auch die Unterseite der Vorderflügel. 
Nordsee-Inseln. 

Texel. 4 & 4, 1 9. Nicht sehr breitflügelig, aber Vor- 
der- und Hinterflügel am Apex sehr abgerundet. Die Flecken 
sind verhältnismässig klein, isoliert. Das Rot ist ein stumpfes, 
wenig leuchtendes Karmin. Optischer Glanz ziemlich dunkel 
blaugrün, ähnlich wie bei der Amsterdamer Population. Mar- 
ginalband schmal, regelmässig, bei allen vorliegenden Stücken 
vorhanden. Das überaus lange Abdomen, das die vorliegen- 
den Exemplare aufweisen, scheint unnatürlich zu sein. Wahr- 
scheinlich eine Folge des Tôtens mit der Injektionsspritze.” 

De volgende vormen zijn inlandsch : 

1. ab. conjuncta Tutt, Brit. Lep., vol. 1, p. 512, 1899. Alle 
vlekken met elkaar verbonden. Formule: 1+2+3+4+5 
+6. Snellen (De Vlinders, p. 127), noemt den vorm 
inlandsch. Ik heb geen ex. gezien. 

2. ab. biconjuncta Vty., Boll. Portici, vol. 14, p. 38, 1920. 
De derde vlek verbonden met de vierde en de vijfde met de 
zesde (1, 2, 3+ 4, 5 +6). Amsterdam (Vary); Epen 
(Wiss.). 

3. ab. confluens Obthr., Et. d’Ent., livr. XX, pl. 8, fig. 
132, 1896. De tweede, derde en vierde vlek met elkaar ver- 
bonden (1, 2 + 3 + 4, 5, 6). Arnhem (Z. Mus.). 

4. ab. cytisi Hb., Samml. Eur. Schm., fig. 26, 1797. Alle 
vlekken paarsgewijze met elkaar verbonden (1 + 2, 3 + 4, 
5 + 6). In het W. en N. weinig: Terschelling (L. Wag.), 
Wassenaar (L. Mus.). In het O. op haast alle vindplaatsen. 

5. ab. bipunctata De Sélys, Comptes Rendus Soc. Ent. 
Belge, 1882, p. CXIV. De 4 eerste vlekken met elkaar ver- 
bended (273415060) lerschelling (le AWagt); 

6. ab. communimacula De Sélys, lc. De 4 laatste vlek- 
ken met elkaar verbonden (1, 2, 3 + 4 + 5 + 6). Arnhem 
(L. Wag.). 

7. ab. flava Robson, Young Nat. vol. 5, p. 236, 1884. Al 
het rood veranderd in geel. Veenendaal (Z. Mus.). 


289 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (187) 


8. ab. aurantia Rutt, Brit. Lep.) vol.) sp. 45110, 1899s net 
rood veranderd in oranje. St. Pietersberg (L. Mus.). 

9. ab. intermedia Tutt, Le. Terracottakleurig in plaats van 
rood. Vorden (Z. Mus.). 

10. ab. minor Tutt, l.c., p. 509. Dwergen. Ruurlo (L. Mus.). 

Pathol. exx. a. Vlekken op de vvls. gedeeltelijk wit. 
Ruigenhoek (Blauwkapel) (L. Mus.). 

b. Kleur van linker vvl. afwijkend. Overveen (T. v. E., 
VOL Gp 9, DIEM MAN 

Teratol. ex. Zonder rechter avl. Limmen, e.p. (Lpk.). 


Theresia Spuler. 1) 


* 232. T. ampelophaga Bayle-Barelle. Slechts 1 ex. van 
deze zuidelijke soort is uit ons land bekend. Het bevond zich 
in de dupla-coll. van Dr. J. Th. Oudemans en is af- 
komstig uit de coll-Van den Brandt. Beiden hebben 
het dier ongetwijfeld voor een verkleurde (donkerbruin- 
achtige) pruni aangezien. Het stond trouwens ook tusschen 
een paar dergelijke pruni-exx. en week daar in kleur nauwe- 
lijks van af. Het viel mij echter op door een anderen habitus 
en bij determinatie (het aderstelsel wijkt in enkele belangrijke 
punten van pruni af) bleek het ex. tot ampelophaga te be- 
hooren. Jordan (Seitz, Il, p. 7, 1909) geeft als verbrei- 
dingsgebied van deze soort op: Riviera, Italië, Z.O.-Europa, 
Kaukasus en Klein-Azië. Rocci (lc. p. 125) wijst er op, 
dat ze in Italië veel met pruni verward wordt, zoodat het 
niet uitgesloten is, dat dit ook in andere streken het geval is. 
Hoe het ex. in ons land terecht is gekomen, is niet na te gaan. 


Vindpl. Lbg.: Venlo, 2, 25-7 (z. j.) (Z. Mus.). 
Rhagades Wallgr. 


233. R. pruni Schiff. subsp. callunae Spuler, Schmett. Eur., 
vol. 2, p. 166, 1906. In alle heidestreken, op de vindplaatsen 
in den regel gewoon. 1 gen., half Juni tot begin Aug. (20-6 
tot 4-8). 

Vindpl. Fr.: Oranjewoud. Gr.: Appelbergen. Dr.: 
Eelde, Assen, Zweeloo, Schoonoord. Ov. : Oldenzaal, Alber- 
gen, Holten, Diepenveen. Gdl. : Leuvenum, Apeldoorn, Rhe- 
derhei, De Steeg, Arnhem, Oosterbeek, Wolfheze ; Gorssel, 
Zutfen, Laren, Lochem, Ruurlo, Winterswijk, Korenburger- 
veen, Aalten, Varsseveld, Bijvank, Montferland, Nijmegen, 
Hatert, Groesbeek. Utr. : Rhenen, Doorn, Zeist, De Bilt, 


1) Een prachtige monografie over Italiaansche soorten van het oude 
geslacht Ino, waarin ook de soorten behandeld worden, die voor ons van 
belang zijn of kunnen worden, werd gepubliceerd door Dr. U. Rocci: 
„La Zigena della vite ed alcune specie italiane del gen. Procris F. (s.l.)” 
in Boll. Inst. Entom. Univ. di Bologna, vol. 9, p. 113—152, 1937. 


(188) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 290 


Soest. N.H.: ‘s-Graveland, Hilversum, Bussum, Amsterdam 
(L. Wag.). Z.H.: Den Haag, Loosduinen. N.B. : Ginneken, 
Breda, Tilburg, Oisterwijk. Lbg.: Mook, Venlo, Tegelen, 
Roermond, Melick, Brunssum, Kerkrade, Bemelen, Maastricht. 

Var. Onze vorm stemt overeen met exx. uit Noord- 
Duitschland, door Spuler subsp. (var.) callunae genoemd 
(Heydemann det.). Hij onderscheidt zich volgens 
Spuler van den typonominalen (Weenschen) vorm o.a., 
doordat de voorrand der vvls. gestrekter en langer is. Spuler 
voegt er aan toe, dat callunae misschien een aparte soort is. 
Rocci deelt echter mee (in litt.), dat de Nederlandsche exx. 
zonder eenigen twijfel tot de soort pruni behooren. 


Procris E. 


234, P. statices L. Komt vrijwel door het geheele land op 
allerlei soorten van terrein voor : zandgronden (ook in de 
duinen : Noordwijk, Wassenaar, Hoek van Holland), moe- 
rassige terreinen (Loosdrecht, Botshol, Naardermeer, Oost- 
einderpoel bij Aalsmeer, „in Junij 1857 bij Amsterdam op 
eene zeer moerassige weide" teste Snellen, T. v. E. vol. 
5, p. 174), in Zuid-Limburg. Van de Wadden-eil. bekend 
van Schiermonnikoog (Wiss). Op de vliegplaatsen soms 
talrijk, bijv. in 1897 bij Laag Soeren bij honderden (O ude- 
ms ve Es vol. 40, p. 574) gen met zeer langen 
vliegtijd : eind Mei tot half Aug. (26-5 tot 17-8). 

Var. De typische vorm heeft blauwgroene vvls. (,,viridi- 
caerulea”). Deze is vrij zeldzaam en komt in den regel slechts 
in enkele exx. onder de soort voor. Paterswolde (Wiss.) ; 
Voorst (Cold.) ; Groesbeek, Breda, Gilze-Rijen (Z. Mus.) ; 
De Lutte (Btk.) ; Voorthuizen, Venlo (L. Mus.) ; Blerick 
(Langeveld) ; Tegelen (Latiers) ; Tilburg (Van den Bergh). 

1. ab. viridis Tutt, Brit. Lep., vol. 1, p. 390, 1899. Vvls. 
bronskleurig groen. Evenals in Engeland behooren bij ons 
bijna alle exx. tot dezen vorm. 

2. ab. rubida nov. ab. Grondkleur der vvls. roodkoper- 
kleurig!). Deze vorm is niet een kunstmatige, veroorzaakt 
door vocht, maar komt wel degelijk in natura voor. De mooiste 
exx. stammen uit Noord-Drente. Minder roode trans. exx. 
van goudgroene kleur hebben aanleiding gegeven tot het ver- 
melden van Procris geryon Hb. als inlandsche soort. Deze 
komt tot in Namen voor. Eelde (Z. Mus.) ; Eelderwolde 
(Wiss.). Een trans. ex. van Oosterbeek in Z. Mus. 


Cochlididae. 
Apoda Hw. 
235. A. limacodes Hufn. In alle zand- en boschachtige 


1) Fond des ailes anterieures de couleur rouge cuivre. 


291 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (189) 


streken, ook in de duinen. 1 gen, eind Mei tot eind Juli 
(30-5 tot 27-7). 

Var. lab. mulier Boldt Ent. Z. vol. 497 pP 4117 41055) 
& met grondkleur der vvls. geelachtig oker, bijna geel- 
achtig wit, ® eveneens lichter dan normaal. Diepenveen, © 
(Cold.) ; Brakkenstein (Malden) (Bo.). 

2. ab. & ochracea Seitz, Grossschm., vol. 2, p. 341, 1912. 
Eenkleurig gele & 4, vvls. alleen met 2 dwarslijnen. Brak- 
kenstein (Bo.). 

3. ab. & bufo Fb. Mant. Ins., vol. 2, p. 121, 1787. & met 
oranje- of roodachtige vvls. met een breeden zwartachtigen 
middenband. Brakkenstein (Bo.). 

4. ab. & “imax Bkh., Syst. Beschr vol. 3, p 44917007 
Vvls. geheel donker op een geel vlekje aan den binnenrand 
tusschen de 2 linen en 1 aan den binnenrandshoek na. 
Overal onder de soort. Ook bij de 2 9 komt een dergelijke 
vorm voor (Bo.). 

5. ab. & suffusa Seitz, lc. Vvls. geheel zwartbruin, alleen 
de 2 dwarslijnen nog donkerder. Zeer zeldzame vorm : Bo. 
1 ex. uit ongeveer 1000 rupsen ! Brakkenstein (Bo.); Plas- 


molen, Geulle (Z. Mus.) ; Tilburg (Van den Bergh). 
Heterogenea Knoch. 


236. H. asella Schiff. Zeer lokaal in het O. en Z., maar 
op de vliegplaatsen in den regel in aantal. Biologie: Oud e- 
mans, E. B., vol. 7, p. 401-409, 1929, Hij vond de rupsen 
begin Octr. op beuk en tamme kastanje aan de onderzijde 
der bladeren. Ze zijn te vinden door naar de vraatfiguur 
der rups uit te kijken. Het bladmoes wordt aan één of beide 
zijden der nerven weggevreten. 1 gen. tweede helft van Mei 
tot half Juli (23-5 tot 13-7, volgens gekweekte exx.). 

Vindpl. Gdl.: Putten, Apeldoorn, Ellecom (Middach- 
ten), Arnhem, Oosterbeek.N.B.: Breda. Lbg.: Plasmolen 
(Ottersum, rupsen op beukeheesters tegen den Kloosterberg, 
I, 19: wolk 30, js ILO): 

Var. De 2 2 vertoonen nogal verschil in tint. 

I. ab. flavescens® Tutt, Brit Lep, vol. np ZONE 
2 9 met okergeelachtige vvls. Overal onder de soort. 


Psychidae. 
Acanthopsyche Heylaerts. 


237. À. atra L., 1767 (opacella H. S., 1845). Nog weinig 
aangetroffen in heidestreken. In Denemarken lokaal in Jut- 
land en op de eilanden. In Sleesw.-Holst. en bij Hamburg 
lokaal ; bij Bremen zeldz.; in Hannover alleen in het Z. der 
prov.; in Westfalen zeer lokaal; in de Rijnprov. 1 2 bij 


(190) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 292 


Aken (Burtscheider Wald). Uit België sinds jaren niet 
meer vermeld. In Engeland in het Z. en in de Schotsche 
Hooglanden. 1 gen, Mei (voor zoover bekend; Tutt geeft 
voor Engeland op: eind April en Mei, Brit. Lep., vol. 2, p. 
391). 

Wiitnaid pl Gdl. Leuvenums (in «Z; Mussel van 
14-5-1926, 1 © zak, 1 © pop en jonge zakjes van Juli 1926, 
zie ook T. v. E., vol. 69, p. CIII); (Wolfheze, leege zak, 
Le, p. CV; Winterswijk, idem, Lc. en E. B., vol. 7, p. 13). 
Lbg. : Roermond, 9, Mei 1923 (Btk.). 


Pachythelia Westwood. 


238. P. villosella O. Lokaal in heidestreken door het ge- 
heele O. en Z., op de vindplaatsen gewoonlijk niet zeld- 
zaam. 1 gen., half Mei tot eind Juli (16-5 tot 25-7, vol- 
gens gekweekte exx.). 

Vindpl. Dr.: Donderen, Norg, Zeegse, Oudemolen, 
Schipborg, Peize, Bunnerveen, Schoonoord, Odoornerveen. 
Ov. : Hengelo. Gdl. : Ermelo, Garderen, Tongeren, Apel- 
doorn, Arnhem, Wolfheze, Wageningen, Bennekom. N.B. : 
Breda. Lbg. : Tegelen, Roermond. 

239. P. (Canephora Hb.) unicolor Hufn. Lokaal in zand- 
streken in het O. en Z. 1 gen. half Juni tot begin Aug. 
(21-6 tot 1-8, naar gekweekte exx.). 

Vindpl. Gdl.: Putten, Laag Soeren, De Steeg, Arnhem, 
Oosterbeek ; Vorden, Doetinchem, Zeddam, ‘s-Heerenberg, 
Montferland, Bijvank, Beek bij Nijm., Nijmegen, Hatert, 
Groesbeek. Utr. : Amerongen. N.B.: Breda. Lbg.: Plas- 


molen, Venlo, Tegelen, Roermond, Melick. 
Oreopsyche Spr. 


240. O. plumifera O. (afra auct. nec L.). Lokaal in heide- 
streken, op de vindplaatsen in aantal. 1 gen. begin April 
tot half Mei. (1-4 tot 16-5). 

Vindpl. Gdl.: Wapenvelde, Ermelo, Arnhem, Wolf- 
heze, Wageningen, Beek bij Nijm. Utr.: Zeist, De Bilt, 
Soest. N.H.: Hilversum, Bussum. N.B. : Breda. 


Sterrhopteryx Hb. 


241. S. hirsutella Hb. In boschachtige streken in het O. 
en Z. De & &, die tegen den avond uitkomen, komen op 
licht. 1 gen. begin Juni tot in de tweede helft van Juli (3-6 
tot 22-7). 

Vindpl. Gdl.: Twello (zelden op licht), Empe, Laag 
Soeren, Aalten, Bijvank, Berg en Dal, Beek bij Nijm., Nij- 
megen, Hatert. N.H.: Hilversum. N.B.: Breda (Hey- 


293 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (191) _ 


laerts schrijft in Sepp, 2e serie, vol. 3, p. 74: „In al onze 
bosschen verre van zeldzaam en zelfs trof ik haar zakken 
meermalen in heggen en kreupelbosschen rondom vrij ge- 
legen akkers.”), Ginneken, Gilze-Rijen, Tilburg, Oisterwijk, 
Deurne. Lbg. : St. Jansberg, Venlo, Steyl, Roermond, Bruns- 
sum, Meerssen, Bunde, Berg en Terblijt, Geulem, Valken- 
burg, Epen. 


Phalacropteryx Hb. 


242. P. graslinella Bsd. Een zeer lokale soort op heiden, 
alleen in Drente wat meer voorkomend, op de vliegplaatsen 
daar soms vrij talrijk (teste Skm.). In Denemarken verbreid, 
maar lokaal, in Jutland, niet op de eilanden. In Sleesw.-Hol- 
stein zeer lokaal; bij Hamburg nog onbekend; bij Bremen 
zeldzaam ; in Hannover in het N. ; in Westfalen in de Senne ; 
in de Rijnprov. bij Trier. Uit België sinds jaren niet meer 
vermeld. Ontbreekt in Engeland. 1 gen., begin Mei tot half 
Juni (3-5 tot 17-6, volgens gekweekte exx.). 

Vindpl. Dr. : Norg, Donderen, Peize, Anlo, Zuidlaren, 
Bunnerveen, Odoornerveen, Schoonoord. N.B. : Breda (Gal- 
dersche Heide). Lbg. : Roermond. 


Epichnopteryx Hb. 


243. E. tarnierella Brd. Een onzer zeldzaamste Psychiden, 
die echter ongetwijfeld in het O. en Z. meer te vinden is, 
wanneer maar op den geschikten tijd (Mei) naar de zakjes 
gezocht wordt. Als voedselplant wordt algemeen Holcus 
mollis L. opgegeven. Boldt deelt echter in een interes- 
sant artikel mee (Ent. Z., vol. 50, p. 422—423, 1936), dat 
hij de meeste zakken op Agrostis tenuis Sibth. (vulgaris 
With.) vond en enkele op Holcus lanatus L. Hoe beperkt 
de vindplaatsen kunnen zijn, blijkt wel hieruit, dat hij langs 
een sloot midden in de weilanden bij Beek-Nijm. eind Mei 
1936 een kleine kolonie vond op een stukje grond van 5 m 
lang en 1 m breed. Nergens anders langs den slootkant of 
langs dien van andere slooten was een spoor van farnierella 
te ontdekken. Ruim 30 zakjes werden gevonden, die in to- 
taal slechts 2 & & opleverden; de rest waren alle 9 2. 

Jaren lang is de vlinder alleen bekend geweest uit Zuid- 
Frankrijk en Nederland. Tegenwoordig kennen wij tarnie- 
rella echter ook van Bremen, Hannover, Brunswijk en Fürth 
in Beieren (Trautmann teste Meder, Int. Ent. Z,, 
vol. 24, p. 131, 1930), terwijl De Joannis haar uit noor- 
delijker deelen van Frankrijk vermeldt (Lamb., 1931, p. 146) : 
Forêt de Carnelle (Seine-et-Oise), Nolay (Saône-et-Loire), 
Vannes (Morbihan). Zijn broer ving op de laatste vind- 
plaats 20 à 30 exx, door met zijn net over de toppen der 


(192) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 294 


grassen langs een pad te strijken. 1 gen., half Mei tot eind 
Juni (11-5 tot 21-6, volgens gekweekte exx.). 

Vindpl. Gdl.: Slangenburg (zak in 1932, Btk.) ; Beek 
bij Nijmegen (1936, Bo., zie boven; één der beide 3 3 in 
Mus. Rd.) ; Nijmegen (op de oude vestingwerken, Onze VI, 
p. 358). N.B.: Breda, 11-5-1871 en 27-5-1872 (T. v. E., 
vol. 16p:1146); 

244. E. pulla Esp. Verbreid in het O. en Z., op de vlieg- 
plaatsen in den regel in aantal. 1 gen., begin Mei tot be- 
gin Juli (5-5 tot 5-7). 

Vindpl. Ov.: De Lutte, Hengelo. Gdl. : Putten, Apel- 
doorn, Voorst, Loenen, Arnhem, Doetinchem (De Zumpe) ; 
Bijvank; Hatert, Nijmegen, Malden (talrijk, Bo.). N.B.: 
Bergen op Zoom, Breda, Tilburg, Oisterwijk. Lbg.: Venlo, 
Roermond, Kerkrade, Geulem, Maastricht. 


Whittleia Tutt. 


245. W. retiella Newman. Zeer lokaal, slechts van en- 
kele vindplaatsen bekend, maar ongetwijfeld in ons land 
meer voorkomend. Op de vindplaatsen in den regel in aan- 
tal. Hoe gevaarlijk het is te meenen, dat de levenswijze van 
een vlinder in ons land moet overeenstemmen met die in een 
ander land, blijkt wel bij deze soort. In Engeland is refiella 
uitsluitend bekend van zilte gronden langs de Z.- en Z.O.- 
kust en men is altijd van meening geweest, dat de vlinder 
bij ons dus ook op dergelijke terreinen moest voorkomen. 
Snellen heeft daarom zelfs de opgave van Heylaerts, 
die de soort in 1876 bij Breda (geen zilten grond) ontdekte, 
in twijfel getrokken. Intusschen is de laatste jaren gebleken, 
dat retiella bij ons in de eerste plaats een bewoner van zand- 
gronden is, waar halophiele planten volkomen ontbreken. In 
Engeland is als voedselplant uitsluitend bekend Puccinellia 
maritima Parl. (— Poa maritima De Gorter, Glyceria mari- 
tima M.K., Festuca thalassica Kundt). Van de 5 hierna te 
noemen vindplaatsen is deze grassoort alleen bekend uit 
Diemen, maar groeide daar aan de buitenzijde van den zee- 
dijk (en is daar na de voltooiing van den afsluitdijk vermoe- 
delijk zelfs geheel verdwenen). De vlinder vliegt daaren- 
tegen aan de binnenzijde van den dijk, waar wel een brak- 
waterflora voorkomt, maar zonder Pucc. maritima. Op de 
vier andere vindplaatsen komen geen halophiele planten voor 
(teste Dr. Kruseman). 

Heylaerts vermeldt in T. v. E. vol. 21, p. XXVI, 
dat hij 3 zakken op populier vond, maar in vol. 53, p. 56— 
57, deelt hij mee, dat ze daar ter verpopping waren vast- 
gesponnen. Op de laatste plaats noemt hij als voedselplanten 
Poa annua L. en Artemisia. Doets (E. B. vol. 10, p. 8) 
sleepte de rupsen bij de Hollandsche Rading van Festuca 


295 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (193) 


rubra L. en Holcus lanatus L., terwijl ze in gevangenschap 
alle geboden grassoorten aten. 

Behalve uit Engeland is retiella nog bekend uit Dene- 
marken (geregeld bij Lemvig in Noord-Jutland), uit Slees- 
wijk (sinds 1929 meermalen bij Bredstedt) en uit Noord- 
Frankrijk (Trautmann teste Meder, Int. Ent. Z., vol. 
24, p. 131, 1930). 1 gen, eind April tot begin Juni (29-4 
tot 9-6). (Voor Engeland geeft Tutt op: eind Mei en Juni, 
Brit. Lep., vol. 2, p. 346, 1900). 

Vindpl. Utr.: De Bilt, 1922 5 a (Z2MusJ)kEerlol- 
landsche Rading, 16 & 4 in 1936, rupsen in 1937 (Doets, 
zie ook E. B. l.c.). N.H.: Bussum, 18-5-1934 een 4 ge- 
sleept op drogen zandgrond bij het viaduct over de spoor- 
baan (Diakonoff) ; Diemen, vanaf 1909 aan de binnenzijde 
van den IJselmeerdijk. N.B.: Breda, 1877 en 1878 bij Den 
Emmer en op de Spinolaschans bij Terheiden (T. v. E., vol. 
21Nensvol53" lc); 


Fumea Stephens. 


246. F. casta Pall. Door het geheele land in zand- en 
boschachtige streken, gewoon. 1 gen., tweede helft van Mei 
tot half Juli (21-5 tot 11-7). 


Proutia Tutt. 


247. P. betulina Z. Veel lokaler dan de vorige soort, in 
boschachtige streken in het O. en in het duingebied. 1 gen, 
begin Juni tot in de tweede helft van Aug. (5-6 tot 20-8). 

Vindpl. Ov.: De Lutte, Delden, Diepenveen. Gdl.: 
Leuvenum, Apeldoorn, Brummen, Arnhem, Oosterbeek, Door- 
werth ; Aalten; Bijvank; Berg en Dal, Nijmegen, Hatert 
(zakken zeer talrijk van dennen geklopt, Bo.). Utr. : Ame- 
rongen, De Bilt. N.H.: Overveen. N.B. : Breda (Liesbosch). 
Lbg. : Roermond, Maasniel. 


Bacotia Tutt. 


248. B. sepium Spr. Op zandgronden in het O., lokaal, op 
de vindplaatsen soms in aantal; ook in Z. Limbg. 1 gen, 
tweede helft van Juni tot eind Juli (23-6 tot 28-7). 

Vindpl. Gdl.: Arnhem, Oosterbeek, Doetinchem, Nij- 
megen, Groesbeek. Utr. : Amerongen, Driebergen, Breukelen. 
N.H.: Hilversum (rups veel op Abies, nu en dan op Picea, 
teste Doets). N.B. : Breda, Oisterwijk. Lbg.: Venlo, Meers- 
sen, Bunde, Gulpen. 


(194) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 296 
Luffia Tutt. 


249. L. ferchaultella Stephens. Tot nog toe uitsluitend 
gevonden in Zeeland en Zd.-Limburg, op de vindplaatsen 
in aantal. Overigens is de vlinder, waarvan geen & 4 be- 
kend zijn, 1) alleen vermeld uit Engeland, waar hij lokaal 
in de zuidelijke helft voorkomt. De zakjes zijn bij ons op 
verschillende boomsoorten (iep, populier, vruchtboomen) ge- 
vonden. Zie ook de uitvoerige mededeeling van Brants 
over de eerste vondsten in ons land in 1918 (T. v. E., vol. 
66, p. IX—XIX). 1 gen. Juli (6-7 tot 21-7). 

Vindpl. Zl: Haamstede, Middelburg, Goes, Katse- 


veer. Lbg.: Meerssen. 
Taleporia Hb. 


250. T. tubulosa Retzius, 1783 (pseudobombycella Hb., 
1796). Algemeen op zandgronden, vooral in boschachtige 
streken, de zakken veel tegen beuken. Doets vond in 1936 
de 4 & talrijk rondvliegen op de heide bij Hilversum. 1 gen. 
half Mei tot eind Juni (17-5 tot 27-6). 

Var. 1. ab. guenei Zeller, Linn. Ent., vol. 7, p. 342, 1852. 
Kop niet geelachtig, maar donker. Amerongen (Lpk.) ; Breda, 
Roermond (Btk.). 


Solenobia Zeller. 


251. S. triquetrella F. v. R. Waarschijnlijk in alle zand- 
streken gewoon. In ons land komt alleen de in Midden- 
Europa zeer verbreide parthenogenetische vorm voor 2) ; de 
sexueele, die slechts van weinige vindplaatsen bekend is, 
werd tot nog toe niet aangetroffen. 1 gen. half April tot 
half Mei (11-4 tot 19-5). 

Vindpl. Gdl. : Winterswijk, Arnhem, Groesbeek. Utr. : 
Amerongen. N.H. : Overveen. Z.H. : Den Haag, Loosduinen. 
N.B. : Bergen op Zoom, Breda, Hondsdonk. Lbg. : Venlo. 

252. S. inconspicuella Stainton. Nog slechts van enkele 
vindplaatsen bekend, daar gewoon. Overigens alleen met 
zekerheid bekend uit Engeland (verbreid) en België (teste 
Dufrane).3) 1 gen, tweede helft van Maart tot begin 
Mei (24-3 tot 7-5). 


1) Hering (Die Schmetterl. nach ihren Arten dargestellt, p. 303, 
1932) noemt ferchaultella „die parthenogenetische Rasse’ van L. lapi- 
della Goeze. 

) Volgens Hering (lc. p. 304) is deze waarschijnlijk lichenella L. 

) Hering (l.c.) schrijft, dat inconspicuella alleen in Engeland voor- 
komt. De uit Duitschland etc. vermelde exx. behooren tot nickerli Hein. 
Voor zoover mij bekend is, heeft hij de Nederlandsche en Belgische exx. 
echter niet gezien. 


297 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (195) 


Vindpl. Gdl.: Leuvenum, Imbosch, Montferland, Bij- 
vank. Utr.: Amerongen. 

253. S. cembrella L.1) Waarschijnlijk door het geheele 
land in boschachtige streken verspreid. De soort komt bij 
ons in 2 hoofdvormen voor, de sexueele cembrella L. en de 
parthenogenetische lichenella L. Vroeger werden deze als 
2 afzonderlijke soorten beschouwd, maar volgens de onder- 
zoekingen van Seiler hebben we met slechts één soort 
te doen. Beide vormen schijnen niet naast elkaar op dezelfde 
terreinen voor te komen, maar veel is hiervan nog niet be- 
kend. Snellen (De Vlinders, II, p. 446) meldt, dat de 
rups van den sexueelen vorm op stammen van Pinus syl- 
vestris L. gevonden is, wat ook in de literatuur bevestigd 
wordt. Hering bijv. zegt van den vorm (onder den naam 
pineti Zell.) : „In Kieferwäldern haufig.’ Volgens Dufra- 
ne komt de rups echter ook op andere boomen voor. 1 gen. 
April (6-4 tot 29-4). i 

Vindpl. a. cembrella L. Gdl.: Apeldoorn, Klarenbeek, 
Arnhem, Bijvank, Berg en Dal, Groesbeek. Utr. : Amerongen 
(in het bosch). N.B.: Breda (zakken op Pinus). 

b. lichenella L. Utr. : Amerongen (op geheel andere plaats 
dan cembrella, nl. op een tabaksschuur en daar talrijk, teste 
Btk.). N.H.: Naardermeer, Overveen. Z.H. : Rotterdam ? 
(De Vlinders, II, p. 445, als inconspicuella). 

Var. De sexueele vorm, cembrella L., komt in 2 onder- 
vormen bij ons voor. De donkerder noordelijke typische vorm 
is de gewoonste. Daarnaast wordt ook aangetroffen : 

1. ab. pineti Zeller, Linn. Ent., vol. 7, p. 348, 1852. De 
lichtere, grootere zuidelijker vorm. 

Opm. 1. De nomenclatuur van de laatste soort is vri 
verward. Meestal wordt de soort S. pineti Z. genoemd, zon- 
der een verdeeling in een noordelijker en zuidelijker vorm te 
maken (o.a. door Hering), soms ook S. cembrella Teng- 
str. De door mij gebruikte nomenclatuur is die van Tutt, 
die mij wel gefundeerd lijkt. Linné heeft een Tinea cem- 
brella beschreven (Fauna Suecica, p. 365), die moeilijk iets 
anders dan deze soort kan zijn. Ook Nordström schrijft 
(in litt.) : ,,Persénlich bin ich für cembrella L., worin ich nicht 
anders sehen kann als pineti Z.” 


en 


1) S. wockii Hein. Op gezag van Dufrane vermeldt Btk. deze 
soort van Amerongen. Dufrane schrijft (Lambillionea, 1930, p. 109), 
dat hij wockii voor een vorm van inconspicuella houdt, omdat dezelfde 
zakken: van Amerongen zoowel inconspicuella als wockii opleverden. Hij 
is met deze bewering in tegenspraak met alle autoriteiten, die ik heb 
geraadpleegd (Von Heinemann, Tutt, Rebel in Spuler, He- 
ring), en die alle wockii als zelfstandige soort opvatten. Hering 
geeft als vindplaats van wockii alleen Silezië op. Zoo lang daarom niet 
door onderzoek van het genitaalapparaat (ook van authentiek buiten- 
landsch materiaal) uitgemaakt is, of de Nederlandsche exx. tot wockii 
behooren, acht ik het raadzamer de soort niet als inlandsch op te nemen. 


(196) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 298 


2. In biologisch opzicht is het geslacht Solenobia zeer be- 
langwekkend. Hierop kan in dezen Catalogus niet nader in- 
gegaan worden. Men leze echter de interessante inleiding 
tot de Psychidae door Wehrli in Seitz, vol. 2, suppl., 
p.211—213, 1933, waar ook verdere literatuur genoemd wordt. 

3. De faunistische kennis van Solenobia kan niet anders 
dan fragmentarisch en zeer onbevredigend genoemd worden. 
De rupsen zijn in de eerste mooie dagen van Maart op boom- 
stammen te vinden, waar de kleine min of meer driekantige 
gladde zakjes dan al spoedig ter verpopping worden vast- 
gesponnen, zoodat de kweek weinig moeilijkheden oplevert. 
Het is daarom te hopen, dat in de komende jaren wat meer 
licht over deze groep verspreid wordt. Misschien zal het dan 
ook mogelijk zijn verschillende nu nog duistere punten tot 
klaarheid te brengen. Zoo beschouwt Hering alle parthe- 
nogenetische 9 ® als één soort, lichenella L., terwijl andere 
auteurs zoowel van friquetrella een dergelijken vorm onder- 
scheiden (niet apart benoemd) als van cembrella (de echte 
lichenella L.). Verder meent Tutt (Brit. Lep., vol. 2, p. 
175), dat het door Snellen van Voll. afgebeelde © 
van friquetrella (in Sepp, serie 2, vol. 3, pl. 42, fig. 1—10) 
in werkelijkheid lichenella is. (Bentinck schrijft (T. v. 
E., vol. 73, p. XCVI) dat Tutt „heeft aangetoond, dat 
cembrella en lichenella vormen van pineti, en wockii van in- 
conspicuella zijn.” Dit is onjuist. Tutt beschouwde alleen 
pineti als een vorm van cembrella L. en alle andere als zelf- 
standige soorten. Seiler had zijn proeven toen nog niet 
genomen, zoodat er in 1900 geen enkel bewijs was, dat ook 
lichenella tot het soortcomplex cembrella behoort. Tutt’s 
conclusie was toen (p. 160) : „Really we know nothing yet 
of the subject and every student must take the facts as he 
finds them. ’) Er bestaat ongetwijfeld groote behoefte aan 
een monografische behandeling van de Nederlandsche vor- 
men, waarbij de studie van het copulatieapparaat (en dan 
vooral vergeleken met betrouwbaar buitenlandsch materiaal) 
een belangrijke plaats zal moeten innemen. 


Bankesia Tutt. 


254. B. staintoni Walsingham. In 1926 in ons land door 
Mure in IN hiemmtuisontdekte (lev sE voll 700 p- 
XXII) ; thans van 2 vindplaatsen bekend. Behalve 1 vind- 
plaats in Engeland (Southamptonwater) wist Tutt slechts 
2 andere zekere vindplaatsen te vermelden, nl. Brussel en 
Corsica (Brit. Lep., vol. 2, p. 212). Dufrane meldt 
1 & van Frameries, Zuid België (Lamb., 1930, p. 106), ter- 
wilebum romeésa(Ent, Recyiihvoli 4450p) 1d) 911932) den 
vlinder uit Frankrijk vermeldt (Parijs, Vannes, Janville). 


299 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (197) 


Zie over deze soort ook Lycklama in T. v. E, vol. 
74, p. LXXI en vol. 76, p. 93—94. Hij schrijft, dat de rups 
boommos eet, doch bijna volwassen ook gaarne gras, dat 
zij vanaf Aug. vooral op beuken te vinden is en dat ze eind 
Febr. verpopt. 1 gen. begin Maart tot half April (7-3 tot 
10-4). 

Vindpl. Gdl.: Leuvenum (26 Maart 1926 het eerste 
Nederl. ex.) ; Übbergen (de zakken in Septr. gewoon, teste 
Lycklama, l.c., vol. 76). 


Aegeriidae. 
Aegeria F. 


255. A. apiformis Cl. Door het geheele land, meer of min- 
der gewoon. 1 gen., begin Juni tot eind Juli (3-6 tot 31-7). 

Var.2 22 met helder lichtbruine in plaats van donkere 
banden. Bunne, 1927 (Skm.). 


Sphecia Hb. 


256. S. crabroniformis Lewin. Zeer lokaal, zeldzaam. 1 
gen., Juli (5-7 tot 25-7). 

Vindpl. Fr. : Leeuwarden, Scherpenzeel. Dr. : Eelder- 
wolde. Ov.: Deventer. Gdl.: Oosterbeek, Slangenburg. 
Utr. : Nichtevegt. Z.H. : Katwijk, Rijnsburg. N.B. : Breda. 

Var. 1. ab. bredanensis Heylaerts, T. v. E., vol. 26, p. 
CLI, 1883. Het schildje van den metathorax met 2 gele met 
de holle zijden naar elkaar gekeerde halve maantjes. Eerste 
achterlijfsring geel, tweede zwart, derde geel, vierde rood- 
achtig oranje, de volgende ringen geel, staartpluim oranje- 
geel. Breda (type, Heylaerts, l.c.). 


Paranthrene Hb. 


257. P. tabaniformis Rott. In een groot deel van het land 
waargenomen, lokaal. 1 gen., begin Juni tot eind Aug. (3-6 
tot 28-8). 

Vindpl. Fr.: Oldeboorn. Gr.: Groningen. Gdl. : Apel- 
doorn, Brummen, Arnhem, Wageningen (in 1937 talrijke 
uitgekomen poppen in afgezaagde populieren, Skm.), Benne- 
kom ; Aalten, Slangenburg ; St. Jansberg, Malden, Hees ; 
Wamel, Leeuwen. Utr.: Vianen, Bilthoven, Utrecht (Vos- 
segat), Amersfoort, Groenekan. N.H.: Amsterdam, Velzen, 
Aerdenhout. Z.H.: Bodegraven, Den Haag, Rockanje, Nu- 
mansdorp, Dordrecht. N.B.: Bergen op Zoom, Breda, Hel- 
voirt, Oisterwijk. Lbg. : Mook, Venlo, Tegelen, Horst, Roer- 
mond, Maasniel, Linne, Borgharen, Brunssum, Kerkrade, 
Bemelen, Meerssen, Gronsveld. 


(198) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 300 
Bembecia Hb. 


258. B. hylaeiformis Lasp. Zeer lokaal, nog weinig waar- 
genomen. 1 gen., eind Juli tot eind Aug. (29-7 tot 22-8). 

Vindpl. Dr.: Assen, Rolde. Gdl.: Laag Soeren, Arn- 
hem. N.B.: Breda (verscheiden rupsen in 1887, T. v. E., 
vol. 33, p. XXXV). Lbg.: Venlo, Bunde. 


Synanthedon Hb. 


259. S. spheciformis Esp. In de zand- en boschachtige 
streken van bijna het geheele land (behalve in de duinen) 
waargenomen. | gen, eind Mei tot eind Juni (25-5 tot 26-6). 

Vindpl. Gr.: Groningen. Dr.: Peize, Bunnerveen, 
Wijster, Frederiksoord. Ov. : De Lutte, Diepenveen. Gdl.: 
Putten, Hulshorst, Nunspeet, Apeldoorn, Laag Soeren, Brum- 
men, Spankeren, Ellecom, Wolfheze, Bennekom ; Winters- 
wijk, Aalten. Utr. : Rhenen, Leersum, Driebergen, Soest. 
N.H.: Blaricum. N.B.: Ginneken, Breda (Ulvenhoutsche 
Bosch, Mastbosch), Rijen, Oisterwijk. Lbg. : Mook, Venlo, 
Weert, Roermond, Kerkrade, Simpelveld, Vaals, Epen, 
Schinveld, Meerssen, St. Pieter, Valkenburg. 

260. S. tipuliformis Cl, Door het geheele land waargeno- 
men. Alleen uit Drente zijn mij geen vindplaatsen bekend. 
1 gen, eind Mei tot begin Juli (23-5 tot 9-7). 

261. S. vespiformis L. In de zandstreken van bijna het 
geheele land waargenomen, met uitzondering van de duinen. 
1 gen. half Mei tot half Aug. (21-5 tot 17-8). 

Vindpl. Gr.: Groningen. Dr.: Donderen, Zuidlaren. 
Ov. : Holten. Gdl. : Putten, Hulshorst, Nunspeet, Apeldoorn, 
Brummen, Ellecom, Rozendaal, Arnhem, Oosterbeek, Heel- 
sum, Wageningen, Ede; Vorden, Lochem, Doetinchem, 
St. Jansberg. Utr. : Rhenen, Leersum, Driebergen, De Bilt, 
Bilthoven, Soest. N.H. : Hilversum. Z.H. : Rotterdam. N.B. : 
Bergen op Zoom, Breda. Lbg. : Mook, Venlo, Steyl, Bruns- 
sum, Houthem. 

262. S. myopaeformis Bkh. Lokaal, vooral in het O. en 
Z. 1 gen. half Mei tot begin Aug. (13-5 tot 1-8). 

Vindpl. Ov.: Denekamp. Gdl.: Nijkerk, Vaassen, 
Brummen, Dieren, Oosterbeek, Wageningen; Zutfen. Utr. : 
Amersfoort, Utrecht. N.H.: Amsterdam-Watergraafsmeer 
(L. Wag.). Z.H. : Dordrecht. N.B. : Geertruidenberg, Hal- 
steren, Breda, Princenhage, Chaam. Lbg. : Venlo, Roermond, 
Brunssum, Kerkrade, Heer, Maastricht, Mechelen. 

263. S. culiciformis L. Lokaal in zandstreken (ook in de 
duinen.) 1 gen. midden Mei tot eind Juli (19-5 tot 25-7). 

Vindpl. Gr.: Appelbergen, Juni 1930 zeer talrijk in 
afgezaagde berken (Skm.). Dr.: Zeegse. Gdl.: Nijkerk, : 
Putten, Apeldoorn, Empe, Spankeren, Renkum, Wagenin- 


301 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (199) 


gen; Aalten, Montferland, Nijmegen. Utr. : Leersum, Zeist, 
De Bilt, Amersfoort, Soest. N.H.: Hilversum, Bussum, Am- 
sterdam (Van der Beek), Schoorl, Velzen. Z.H. : Den Haag. 
N.B. : Breda, Gilze-Rijen, Tilburg. Lbg. : Venlo, Steyl, Roer- 
mond, Maalbroek, Brunssum, Meerssen, Gulpen, Vaals. 
264. S. formicaeformis Esp. Lokaal, vooral in vochtige 
streken. 1 gen., begin Juni tot eind Juli (2-6 tot 31-7). 
Vindpl. Fr.: 1 ex. met etiket „Friesland in Z. Mus. 
Gr. : Delfzijl (waarschijnlijk uit aangevoerd rijshout, Wiss.). 
Ov.: Diepenveen, Deventer. Gdl.: Arnhem, Oosterbeek, 
Wageningen, Herwen, Lobith, Nijmegen, Elst, Wamel, Kui- 
lenburg. Utr. : Rhenen, Linschoten, Jaarsveld, Utrecht, Nieu- 
wersluis, Nichtevegt, Ankeveen. N.H.: Diemen, Amsterdam- 
Watergraafsmeer, Halfweg, Beverwijk, Vogelenzang. Z.H. : 
Leiden, Zevenhuizen, Rotterdam, Dordrecht, Numansdorp, 


Spijkenisse. N.B.: Breda. Lbg.: Kerkrade. 
Dipsosphecia Spuler. 


265. D. ichneumoniformis F. Zeer lokaal, uitsluitend in 
Limburg. In Denemarken lokaal en zeldzaam. Ontbreekt in 
Sleesw.-Holstein, bij Hamburg en bij Bremen; in Hannover 
gevonden bij Waldeck ; zeer zeldzaam in Westfalen ; in de 
Rijnprov. bij Crefeld. In België zeer lokaal. In Engeland 
vooral in het zuiden. 1 gen., Juni, Juli. 

Vindpl. Lbg.: Roermond, 1897 (Latiers) ; Maastricht, 
1922, Schin op Geul, 19-7-1934 (Mus. M.) ; Valkenburg, 
20-7-1881 (L. Mus.) ; Gulpen, 30-7-1894 (Z. Mus.). 


Chamaesphecia Spuler. 


266. C. empiformis Esp. Lokaal in het O. en Z., op de 
vliegplaatsen soms in aantal. 1 gen., eind Mei tot half Juli 
(2525) total 527) 

Vindpl. Gdl.: Apeldoorn, Arnhem, Oosterbeek, Wa- 
geningen (niet zeldzaam langs den Rijn tusschen Wagenin- 
gen en Rhenen, Skm.) ; Lobith. Utr. : Grebbe, Rhenen, An- 
keveen. N.B.: Breda, ‘s-Hertogenbosch, Middelaar. Lbg. : 
Grubbenvorst, „Zuid-Limburg (Z. Mus.). 


Cossidae. 
Cossus F. 


267. C. cossus L. In het geheele land, op vele plaatsen 
algemeen. Ook bekend van Schiermonnikoog (Wiss.). 1 gen. 
begin Juni tot begin Septr. (8-6 tot 4-9). 

Var. De vlinders varieeren nogal in tint en teekening. 
Een zeer licht ex. met grijswitte grondkleur van Goes (Van 


Berk). 


(200) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 302 
Zeuzera Latr. 


268. Z. pyrina L. Door bijna het geheele land, vrij lokaal, 
maar op de vindplaatsen dikwijls in aantal. I gen., half Juni 
tot eind Septr. (20-6 tot 25-9). 

Vindpl. Gr.: Groningen, Noorder Hoogebrug. Ov.: 
Steenwijk, Zwolle, Holten. Gdl. : Nijkerk, Harderwijk, Put- 
ten, Leuvenum, Apeldoorn, Twello (vrij geregeld in enkele 
exx. per jaar), Brummen, Beekhuizen, Arnhem, Oosterbeek, 
Heelsum, Wageningen, Bennekom ; Zutfen, Vorden, Aalten, 
Doetinchem, Doesburg, Didam ; Ubbergen, Nijmegen, Neer- 
bosch. Utr. : Amerongen, Utrecht, Amersfoort, Groenekan. 
N.H.: Hilversum, Bussum, Amsterdam, Koog aan de Zaan, 
Overveen, Haarlem. Z.H. : Oegstgeest, Leiden, Den Haag, 
Voorschoten, Delft, Rotterdam, Dordrecht, Numansdorp, 
Oud-Beierland. Zl.: Zierikzee. N.B.: Bergen op Zoom, 
Breda, Tilburg, Deurne. Lbg. : Blerick, Tegelen, Roermond, 
Stein, Brunssum, Schinveld, Maastricht, Heer, Meerssen 
(alg., soms 10 of 12 per avond op licht), Valkenburg, 
Klimmen, Epen. 


Phragmataecia Newman. 


269. P. castaneae Hb. Vooral op vochtige plaatsen, lokaal, 
maar stellig meer voorkomend dan bekend is. 1 gen., begin 
Juni tot eind Juli (5-6 tot 30-7), in T. v. E., vol. 6, p. 158, 
een ex. vermeld van Mei. 

Vindpl. Gdl.: Putten, Twello (1 ex.), Nijmegen, Zalt- 
Bommel. Utr. : Maarsen, Kortenhoef, Waverveen. N.H.: 
Bussum, Naarden, Naardermeer, Amsterdam, Overveen, 
Heemstede. Z.H. : Roelof Arendsveen, Nieuwkoop, Hille- 
gersberg, Rotterdam, Dordrecht. N.B.: Bergen op Zoom, 
Breda, Oudenbosch. 

Hepialidae. 


Hepialus F, 


270. H. humuli L. Lokaal, op allerlei grondsoorten. Op 
de vindplaatsen in den regel gewoon. 1 gen., eind Mei tot 
begin Septr. (31-5 tot 9-9). 

Vindpl. Gr. : Groningen. Dr. : Peize, Peizermade, Eel- 
derwolde, Paterswolde, Assen. Ov. : Denekamp, Enschede, 
Hengelo, Almelo, Diepenveen. Gdl.: Empe, Laag Soeren, 
Dieren, Arnhem, Oosterbeek, Wageningen, Bennekom ; Zut- 
fen, Vorden, Winterswijk, Aalten, Doetinchem, Doesburg, 
Bijvank ; Herwen, Lobith; Ubbergen, Nijmegen, Hatert ; 
Huissen, Wamel, Tiel. Utr. : Doorn, Zeist, Soest, Baarn 
(zeer alg., Doets), Maarssen, Kortenhoef, Ankeveen. NH. : 
Amsterdam, Wijk aan Zee, Santpoort, Bloemendaal, Over- 


303 B. J. LEMPKE, CATALOGUS DER (201) 


veen, Haarlem, Heemstede. Z.H. : Katwijk, Giesendam, Rot- 
terdam, Hillegersberg, Hoek van Holland, Oostvoorne, Roc- 
kanje, Dordrecht. N.B.: Breda, Eindhoven, Helmond, 
Deurne. Lbg.: Brunssum, Maastricht, Heugem, Geulle, 
Houthem, Voerendaal, Mechelen, Epen, Wijlre. 

Var. 1. ab. s rufomaculata nov. ab. Met roode vlekken 
op de vvls.,talst dese 914) Figs. RE. y. Er voll Op 
3,4. Hillegersberg, Rotterdam (5 4 4 in Z. Mus, 2 & & in 
L. Mus.) ; Heemstede (Wiss.). 

2 ab: pusillus Stephan, Soc Ent, vol. 38, p 401025) 
Dwergen. Hillegersberg (L. Mus.). 

3. ab. © dannenbergi Stephan, lc. Vvls. zonder roode 
vlekken. Alleen enkele trans. exx.: Heemstede (Wiss.) ; 
Wijlre (Mus. Rd.) ; Helmond (Van den Bergh). 

271. H. sylvina L. Haast door het geheele land, op de 
vindplaatsen meest gewoon. 1 gen., eind Juli tot half Septr. 
(30-7 tot 10-9). 

Vindpl. Fr.: Leeuwarden, Kollum, Sneek. Gr.: Delf- 
zijl, Appingedam, Loppersum, Groningen (in de omgeving 
overal, vaak zeer talrijk, Skm.), Haren. Dr.: Paterswolde, 
Peize. Ov.: Hengelo, Almelo, Diepenveen. Gdl.: Veluwe, 
Graafschap en Achterhoek, Bijvank, Herwen, Lobith, Nij- 
megen, Hatert, Wamel, Utr. : geheele prov. N.H.: Bussum, 
Laren, Amsterdam (gewoon), Camp, Bloemendaal, Haar- 
lem, Overveen. Z.H. : Oegstgeest, Leiden, Den Haag, Delft, 
Rotterdam, Overschie, Giesendam, Dordrecht, Numansdorp, 
Spijkenisse. Zl. : Burgh, Domburg, Wemeldinge. N.B. : Ber- 
gen op Zoom, Princenhage, Ginneken, Breda, Tilburg, 
's Hertogenbosch, Nuenen, Deurne. Lbg.: Mook, Venlo, 
Roermond, Brunssum, Kerkrade, Meerssen (zeer gewoon), 
Gronsveld, Valkenburg, Schin op Geul, Voerendaal, Meche- 
len, Epen. 

Var. 1 ab. poecilus Hormuzaki, Ent. Nachr., vol. 20, p. 
8, 1894. &, middenveld der vvls. levendig goudbruin, wortel- 
en franjeveld donkerbruin, dwarslijnen breed wit, zeer dui- 
delijk ; avls. zwartgrijs. Bijvank (Sch.). 

2. ab. © brunnescens nov. ab. Grondkleur bruinachtig in 
plaats van donkergrijs?). Kollum, Oosterbeek, Venlo (Z. 
Mus.) ; Amsterdam (v. d. M.). 

3. ab. © pauper nov. ab. Grondkleur lichtgrijs, teekening 
zeer flauw3). Amsterdam (v. d. M.). 

272. H. lupulina L. Veel lokaler dan de vorige soort. 1 
gen. hoofdvliegtijd begin Mei tot half Juni (10-5 tot 13-6), 
maar in Z. Mus. een ex. van Juli 1887 en een ® van Aug. 
1892, 


1) 4 portant des macules rouges aux ailes antérieures comme chez 
lr 

2) Fond brunâtre au lieu de gris foncé. 

3) Fond gris pâle, dessin très faible. 


(202) NEDERLANDSCHE MACROLEPIDOPTERA. 304 


Vindpl. Fr.: Kuikhorne. Gr.: Groningen. Ov.: Kam- 
pen. Gdl.: Wageningen, Lobith, Herwen, Berg en Dal, Nij- 
megen, Huissen, Ewijk, Wamel, Leeuwen, Echteld, Tiel. 
Utr. : Rhenen, Amerongen, Soestdijk, Loenen (Oud-Over), 
Nichtevegt. N.H.: Amsterdam, Buiksloot, Aalsmeer, Over- 
veen. Z.H.: Noordwijkerhout, Leiden, Wassenaar, Den 
Haag, Scheveningen, Delft, Rotterdam, Nieuwveen, Bode- 
graven, Woerden, Boskoop, Zevenhuizen, Giesendam, Dor- 
drecht, Numansdorp, Oud-Beierland, Spijkenisse. Zl. : Wal- 
cheren. N.B.: Breda, Tilburg. Lbg.: Gennep, Roermond, 
Kerkrade, Gronsveld, Mechelen, Epen. 

273. H. hecta L. Door het geheele land op zandgronden 
en in boschachtige streken. 1 gen. tweede helft van Mei tot 
tweede helft van Juli (24-5 tot 21-7). 

Vindpl. Fr.: Kollum, Giekerk, Beetsterzwaag. Gr.: 
Groningen. Dr.: Paterswolde. Ov.: De Lutte, Hengelo, 
Almelo, Ommen, Diepenveen. Gdl.: Veluwe, Graafschap en 
Achterhoek, Bijvank, Montferland, Nijmegen en omgeving. 
Utr. : Rhenen, Doorn, Amerongen, Zeist, Austerlitz, Amers- 
foort, Soest, Baarn. N.H.: Holl. Rading, Laren, Bussum, 
Naarden, Muiderberg. Z.H. : Den Haag, Dordrecht. N.B.: 
Bergen op Zoom, Princenhage, Ginneken, Breda, Oisterwijk, 
Helmond, Deurne. Lbg. : Plasmolen, Venlo, Roermond, Odi- 
liënberg, Kerkrade, Meerssen, Amby, Gronsveld, Geulem, 
Houthem, Klimmen, Epen, Vaals. 

Varel ab. decorata Rroul Soc. Ent. vol. 23, Px18, 1908. 
Op de vvls. voor den achterrand een derde rij zilvervlekken, 
ook sporen van zilver op de avls. Ommen, Arnhem, Ede, Berg 
en Dal (Z. Mus.) ; Amerongen (Wiss.) ; Apeldoorn (de 
Vos) ; Breda (L. Mus.) ; Ginneken (F. F.). 

2. ab. unicolor Petersen, Lep. Fauna Estland, 1924, p. 306. 
De teekening der vvls. zoo goed als geheel verdwenen. Arn- 
hem, Berg en Dal, Soest, Plasmolen (Z. Mus.) ; Muider- 
berg (v. d. M.) ; Ellecom (Cold.). 

3. ab. nigra nov. ab. Grondkleur zwart, zilvervlekken nor- 


maal!). Breda (Heylaerts, T.v.E. vol. 33, p. XXXVII). 


1) Fond noir, taches argentees normales. 


STE 


BEN 


„a“ 7o3'0C0Y 


Se ne % 
JAN 13 1939 


LI BRASS 


REGISTER 


ARACHNOIDEA. 


Acarapis woodi Rennie VI. 
Acarellus pyri Westw. LXXV. 
ribis-nigri Westw. LX XVII. 


Acari de G. VI, VII, LXXII, LXXIIT. 


Acaridiae Detriticolae LX XVIII. 
Acaridina v. Ben. LXXIX. 


balaenarum v. Ben. IX, 


[LXXVIII, LXXIX. 


corticalis Mich. LXXIX. 
entomophagus Lab. LXXIX. 
Acarus L. LX XVI, LXXVIII. 
blastocoptus Ratzb. LXXVI. 
caballi Oudms. LXXIX. 
caprinus Oudms. LXXIX. 
fagi L. LXXIV. 


mori Rond. VII. 

orchidarum Parf. LXXIII. 
russulus Boisd. LXXIII. 

siro caprinus Oudms. LXXIX. 
tritici Lagr. Foss. V. 
Acylostaspis leucogaster Jul. Miill. 


Ba 


[LXX. 


Allothrombium Berl. LXXVII. 


Analges serratilobatus Giebel LX XIX. 
Anoplocelaeno mégnini Oudms. LXX. 


Antonides Dug. LXXVIII. 
guanajuatensis Dug. LX XVIII. 
Balaustium v. Heyd. LXXVIII. 
stolli Oudms. LX XVII. 


Brevipalpus cactorum Oudms. LXXIII. 


pereger Donn. LXXIII. 
russulus Boisd. LX XIII. 
Bryobia Dug. LXXIII. 
Caligonus C. L. Koch LXXIII. 
Cecidoptes pruni Am. LX XVII. 
Cheyletomorpha lepidopterorum 


[Shaw LXXV. 


Cheyletus eruditus Schrk. LXXV. 
seminivorus Pack. LXXV. 
Chorioptes caprae Bourg. et Delaf. 


[LX XIX. 


Coelognathus v. Hessl. X, 


[LX XVIII, LXXIX. 
balaenarum v. Ben. X, LX XVIII. 


belli Oudms. X, 


DSL DOLLS 


infestans Berl. IX. 
Cytodites Megn. LXXX. 
glaber Megn. LXXX. 


hyacinthi Boisd. LXXI, LXXII. 


Cytoleichus Mégn. LXXX. 
sarcoptoides Mégn. LXXX. 
Dermaleichus caudilobus Grube 
[LXXIX. 
—— picimajoris Buchh. LXXIX. 
picinus C. L. Koch LXXIX. 
Dermalichus socialis Rob. LXXIX. 
Detriticolae Mégn. X, LXXIX. 
Eatoniana plumipes C. L. Koch 
[LXXVII. 
Enemothrombium Berl. IX. 
Epicrius corniger Berl. II. 
Epitrimerus pyri Pagst. LXXV. 
Eriophyes v. Sieb. VIII. 
annulatus Nal. LXXVII. 
— gracilis Nal. XXX. 
— phloeocoptes Nal. LXXVI. 
—— rhodites Nal. LXXVII. 
ulmicola Nal. LXXVI. 
Eriophyidae VIII. 
Erythraeus Latr. LX XVIII. 
Eschatocephalus gracilipes v. 
[Frauenf. IV. 
Heller IV. 


Eugamasus elimatus C. L. Koch. LXX. 
loricatus Wankel LXX. 
Eulaelaps LXX. 

leucurus Schrk. LXXI. 
Eumaeus longipes Grube LXXI. 
Eutarsus cancriformis v. Hessl. LXXV. 
Eylais LXXVIII. 

Flexipalpus Scheuten LXXIII. 
donnadieui Oudms. LXXIII. 
tiliae Scheuten LXXIII. 
Gamasus cellaris Mégn. LXX. 
copromorgus Mégn. LXX. 
fenilis Mégn. LXXI. 
fungorum Mégn. LXX. 
horticola C. L. Koch LXX. 
Mégn. LXX. 

infernalis Jul. Müll. LX XI. 
lagenarius Megn. LXX. 
musci Mégn. LXXI. 

nanus Mégn. LXX. 
pygmaeus Jul. Müll. LXXI. 
rotundatus Dug. LXX. 
Megn. LXX. 


EHEN 


Haemalastor crassipes Klti. III. 
gracilipes v. Frauenf. IV. 


REGISTER. 


Haemalaston gracilipes Klti. IV. 
Haemaphysalis II. 

kolenatii Oudms. III. 
Harpyrhynchus nidulans Nitzsch 


ear 


Hericia Can. LXXIX. 
Heterostigmata Berl. VII. 
Histiogaster Berl. LXXIX. 
entomophagus Lab. LXXIX. 


Holoparasitus lichenis Schranck LXX. 
Holostaspis contigua Jul. Müll. LXX. 


favosa Jul. Müll. LXX. 
— fimetarius Jul. Müll. LXXI. 
—— glabra Jul. Müll. LXX. 
leucogastra Jul. Müll. LXX. 
Hyletastes LXXI. 

Iphidosoma Berl. LXX. 
testudineus Schrk. LXXI. 
Ixodes Latr. III. 

crassipes Klti. III. 

exaratus Klti. III. 

flavipes C. L. Koch III. 
fluvipes C. L. Koch II. 
gracilipes v. Frauenf. IV. 
nodulipes Klti. IV. 
troglodytes Schmid IV. 


(I, 


Kytodites Mégn. LXXIX. 

—— glaber Mégn. LXXX. 
nudus Viz. LXXX. 
Laelaps grubei Oudms. LXXI. 
hilaris C. L. Koch LXXI. 
lemni Grube LXXI. 
Lasioseius Berl. II, III. 
Lepronyssus cruciatus Jul. Müll. 


LXXI. 


Leptus autumnalis Shaw IX. 
Limopsorine drabae muralis Am. 


[LXXVI. 


Macrocheles Latr. LXX, LXXI. 


Mesostigmata Can. II. 
Microtrombidium Haller IX. 
mengei Oudms. LX XVIII. 
Oligonychus Berl. LXXIV. 
brevipodus Berl. LXXIV. 
Otonyssus Klti. VIII, IX. 
aurantiacus Kiti. VII. 
Pediculoides Targ. Tozz. V. 
grewiae LXXIII. 


Pediculopsis graminisugus Hardy VI. 


graminum Reut. VI. 
Pergamasus Berl. LXX. 
crassipes L. LXX. 
longicornis Berl. LXX. 
Petrobia latens ©. F. Müll. VII. 
Phthiroides Oudms. V. 


Phyllocoptes cornutus Banks. LXXVI. 


—— persicae Macq. LXXVI. 


Phytocoptes nervorum Donn. LXXIV. 


vespertilionis C. L. Koch III-V. 


muscae domesticae Scop. LXX. 
Mesalges caudilobus Grube LXXIX. 


306 


Phytoptidae VIII, LXXV. : 
Phytoptus Duj. VI-—VIII, LXXVI. 
—— blastocoptus Ratzb. LXXVI. 
calycophtirus Nal. LXXVI. 
campestricola v. Frauenf. 
[LXXVI. 
convolvens Nal. LXXVI. 
coryli v. Frauenf. LXXVI. 
drabae Nal. LXXVI. 
evonymi v. Frauenf, LXXVI. 
geranii Traill LXXVI. 
granulatus v. Frauenf. LX XVII. 
pyri Nal. LXXV. 
Pagst. LXXV. 
Westw. LXXV, LXXVI. 
quadripedes Shimer LXXVI. 
quadripes Banks LXXVII. 
rhamni Pagst. LXXVII. 
ribis Westw. LXXVI. 
rudis Can. LXXVI. 
blastocoptus Ratzb. 
[LXXVI. 


Ju EL EU EE 


Pneumonyssus LXXI. 
Porrhostaspis lunalata Jul. Müll. LXX. 
Pseudoleptidae LXXV. 
Pseudoleptus Bru. VII, LXXV. 
Pteronyssus Rob. LXXIX. 

pici medii Schrk. LXXIX. 
Pyemotes Am. V, LXXIII. 
grewiae LXXIII. 

—— herfsi Oudms. V. 

tritici Lagr. Foss. V. 
—— ventricosus Newp. V. 


Pygmephorus Kram. VI, LXXI. 


Rhizoglyphus echinopus Fum. 


et Rob. LXXII. 

hyacinthi Boisd. LXXII. 
Rhodaxes Kirchn. LXXIV, LXXV. 
capreae Kirchn. LXXIV. 
salicis C. L. Koch LXXIV. 
tini Boisd. LXXV. 
Rhyncholophus albovittatus Dug. 

[LXXVIIT. 
arenicola And. LXXVIII. 
— mimus Boliv. LXXVIII. 
oedipodarum v. Frauenf. 

[LXX VIII. 
plumipes C. L. Koch LXXVIII. 
Rondaniacarus mori Rond. VII. 
Sannio rubrioculus Scheuten LXXIII. 
Sarconissus brevipes Klti. III. 
exaratus Klti. III. 
flavidus Klti. IV. 
flavipes Klti. III. 
hispidulus Klti. IV. 
kochii Klti. IV, V. 
sericeus Klti. IV. 
Sarconyssus exaratus Klti. III. 
flavipes Klti. III. 
—— kochii Klti. IV, V. 
nodulipes Klti. IV. 


—=_ 


307 REGISTER: 


Sarcoptes anachantes Roster LXXV. 
caprae Fürst. LXXIX. 

nudus Viz. LXXX. 

uncinatus Mégn. LXXIX. 

ursi Strzedz. LXXIX. 


Schizotetranychus humuli Fleischm. 


[LXXIV. 


Seius muricatus Berl. II. 

Sejus C. L. Koch II. 

muricatus C. L. Koch Il. 
viduus C. L. Koch II. 
Siteroptes Am. VI, VII, LXXI. 
cerealium Kirchn. LXXI. 
hyacinthi Boisd. LXXII. 


Smaridia extranea L. Koch LX XVIII. 


Smaris Berl. LXXVIII. 
Stigmaeus floridanus Banks VII. 
Stomatostigmata Oudms. VII. 
Tachymorphaeus pomonae Am. 


[LXXIV. 


Tarsonemidae Kram. VII. 
Tarsonemini Can. et Fanz. VII. 
Tarsonemus Can. et Fanz. VII, 


[LX XII. 
Tenuipalpus Donn. LXXIII, LXXIV. 


glaber Donn. LXXIII. 
Tetranychidae XXX. 
Tetranychus cinnabarinus Boisd. 


[LXXIV. 


coffeae Nietn. LXXIV. 
nervorum Donn. LXXIV. 
passerinii Trev. LXXIV. 
persicae Macq. LXXVI. 
pomonae Am. LXXIV. 
salicis C. L. Koch LXXIV. 
solanorum R. Desv. LXXV. 
Therismoptes Am. VI, VII, LXXII. 
aurantii Oudms. LXXII. 
cerealium Kirchn. LXXII. 
maddoxi Oudms. LXXII. 
Therismoptidae Oudms. VII. 
Trichadenidae LX XV. 
Trichadenus Rond. VII, LXXV. 
sericariae Rond. VII. 
Trombicula Berl. VIII, IX. 
Trombidides Leach VIII, IX. 


a 


Trombidium albicolle Holmb. LX XVII. 


Stoll LXXVII. 

—— bulbipes Pack. LXXVIII. 
— crassipes Menge LXXVIII. 
O. F. Müll. LXXVIII. 
—— glabrum Dug. LXXIII. 
— longipes Herm. VII. 

—— sarcasticum Dug. LXXVIII. 
Tydeidae Kram. VII. 
Typhlodromus Scheuten II, III. 
— berlesei Oudms. II, III. 
— foliorum Schrk. LXXI. 

pyri Scheuten III, LXXI. 
Tyroglyphidae Donn. X, XXX. 
Tyroglyphus Latr. LX XVIII. 


Tyroglyphus farinae de G. LXXVIII. 
| L. IX: 


siculus Rob. et Fum. LXXVII. 
siro Grimm IX. 

viviparus Sal. LXXIX. 
Tyrophagus Oudms. LXXIX. 
Rond. LXXIX. 

Vasates quadripedes Shimer LXXVII. 
Volvulifex aceris Kalt. LXXVII. 
macrorhynchus Nal. LXXVII. 


COLEOPTERA: 


Abraeini 239. 
Abraeus Leach 240. 
globosus Hoffm. 240. 
granulum Er. 240. 
Agrilus angustulus a. Gyllenhali 
[Schilsky XXXIII. 

a. hungaricus Obbg. 

[XX XIII. 
—— betuleti a. Fügneri Obbg. 

[ XXXII. 
a. tristis Fugn. XXXII. 
—— communis a. chrysoderes Ab. 

[ XXXII. 
a. rubicola Ab. XXXII, 

[X XXIII. 
viridis L. XXXII, XXXIII. 
Anisotomidae XVI. 
Anisoxia fuscua Il. 


XXXIII. 


i Anthaxia Goudeti Cast. XXXII, 


4-punctata L. XXXII. 
submontana Obbg. XXXII. 


‘ Anthicus tobias Mars. XXXI. 
. Anthonomus Germ. XXIV. 


pedicularius L. XXV. 


i Apion sp. XXVI. 


oblongum Gyll. XXXI. 
Ataenius horticola Har. XXXII. 


. Calathus fuscipes Goeze XXII. 


melanocephalus L. XXII. 

Calopus angustus Lec. 240. 

Cercyon Leach XV. 

analis Payk. XV. 

litoralis Gyll. XV. 

Ceutorrhynchus Germ. LV, LVI. 

assimilis Payk. XXVI, 
XXVII, LIV, LVI. 

—— contractus Mrsh. LIV—LVI. 

—— erysimi F. LV. 

—— quadridens Pz. LV nota. 

robertii Gylh. LV. 

Chlorophanus viridis L. XXVI. 

Cholevinae XV. 

Clytus arietis L. XXXIII. 

Coleoptera 23, 31. 

Colorado-kever XXIII. 

Cryptorrhynchus gravis F. XLVI. 

Crypturgus pusillus Gylh. 239. 

Donacia clavipes F. 23. 


REGISTER. 308 


Doryphora decemlineata Say XXIV. 


Enochrus melanocephalus Ol. 23. 
Galerucella tanaceti L. XXVI. 
tenella L. XXIII. 
Gnathocerus cornutus F. XXV. 
Gnathoncus Duv. 240. 
Gonipterus Schönh. LXXXIV. 
— — gibberus Boisd. LXXXV. 
platensis Mar. LXXXV. 
Hister L. 240. 

Histeridae 239, 240. 

Hydaticus sp. 23. 

transversalis Pontopp. 23. 
Hydrophiloidea 239. 

Hylastes palliatus Gyll. 239. 
Hyphydrus ferrugineus L. 23. 


Laccobius scutellaris Motsch. XXXII. 


sinuatus Motsch. XXXIII. 
Lema cyanella Payk. XXIII. 
lichenis Voet XXIII. 
Lepromoris gibba Brullé LIII. 


Leptinotarsa decemlineata Say XXIII. 


Liophloeus tessulatus Müll. XXVI. 
Lucanidae 124. 

Moneilema Say LIII. 

Nargus C. G. Thoms. XV. 
Necrophorus F. XXIV. 

Oxytelus rugosus F. XXII. 
sculptus Grav. XXII. 
Paromalus Er. 240. 

Perigona nigriceps Dej. XXXI, 


XXXII. 


Philonthus rectangulus Shp. XXXI. 
Philopedon plagiatus F. XXVI. 
Phloeosinus thujae Perr. XXXIII. 
Phyllopertha horticola L. XXIII. 
Phytonomus variabilis Hbst. XXVI. 
Platypus cylindrus F. XXV. 
Platysoma Leach 240. 

Plegaderus Er. 239, 240. 

caesus Hbst. 239. 

—— discussus Er. 239. 

vulneratus Panz. 239, 240. 
Prosopocoilus aterrimus Nagel 124. 


Ptinus tectus Boield. LVI. 
Rhizotragus solstitialis L. XXIII. 
Silphidae XVI. 

Sitodrepa panicea F. LVI. 
Strategus sp. LVI. 

Tachinus subterraneus L. XXII. 
Wrichiusn Eea: 

Trixagus elateroides Heer XXXIII. 
Trogophloeus Mannh. XXII. 
Zabrus tenebrioides Goeze XXII. 


COLLEMBOLA. 


Hypogastrura viatica Tullb. XXX. 
Xenylla corticalis Börn. XXX. 


javanensis v .d. Poll 124—126. 


DIPTERA. *) 


Acidia himalayensis Bezzi 122. 

Acidoxantha Hend. 122. 

bombacis de Meij. LXXX, 
122123: 

punctipennis Hend. 122. 

Acnemia Winn. 39. 

nitidicollis Meig. 39. 

Allocotocera Mik. 38. 

pulchella Curt. 38. 

Allodia Winn. 46. 

alternans Zett. 46. 

—- batava Barendr. 46. 

— bicolor Macq. 47. 

— crassicornis Stann. 47. 

—— fissicauda Lundst. 47. 

—— flaviventris v. d. W. 47. 

—— grata Meig. 47. 

— — griseicollis Staeg. 47. 

—— lugens Wied. 47. 

—— lundstroemi Edw. 47. 

—— ornaticollis Meig. 47. 

—— ruficauda v. d. W. 47. 

—— sericoma Meig. 47. 

truncata Edw. 47. 

Anatella Winn. 41. 

ciliata Winn. 41. 

unguigera Edw. 41. 

Apemon Joh. 37. 

marginata Meig. 37. 

Asindulum Latr. 37. 

flavum Winn. 37. 

Asphondylia XIII. 

bursaria Felt. XIII. 

Bezzia bicolor Mg. 232, 

Boletina Staeg. 39. 

dispecta Dzied. 39, 40. 

— dubia Meig. 39. 

gripha Dzied. 39, 

—— griphoides Edw. 39. 

— sciarina Staeg. 39. 

silvatica Dzied. 39. 

Bolitophila Meig. 36. 

glabrata Loew 36. 

—— hybrida Meig. 36. 

— pseudohybrida Landr. 36. 

rossica Landr. 36. 

Bolitophilella Landr. 36. 

cinerea Meig. 36. 

Bolitophilinae 36. 

Borborus geniculatus Macq. 28. 

Brachycera 28. 

Calliophrys riparia Fall. 28. 

Callomyia 232. 


*) Voor de in „Die Larven der Agro- 
myzinen, von Prof. Dr. J. C. H. de 
Meijere” voorkomende namen, wordt 
verwezen naar het bij dat artikel 
behoorende register op pag. 100. 


309 REGISTER. 


Camptochironomus tentans Fabr. 29. 

Cecidomyia brachyntera Schwäg. 
(XXVIII. 

resinicoloides Will. XLII. 

Ceratopogon bicolor Mg. 232. 

Ceroplatinae 37. 

Ceroplatus Bosc. 37. 

testaceus Dalm. 37. 

—— tipuloides Bosc. 37. 

winnertzi Landr. 37. 

Cerotelion Rond. 37. 

lineatus Fabr. 37. 

Chironomidae 29, 31. 

Chironomus 31, 32. 

plumosus L. 30. 

v. prasinus Mg. 29. 

Chortophila sp. 28. 

Chrysomyia formosa Scop. 28. 

Chrysotus gramineus Fall. 28. 

Chrysozona pluvialis L. 28. 

Cladotanytarsus vanderwulpi Edw. 29. 

Coelosia Winn. 39. 

tenella Zett. 39. 

Coenosia tigrina F. 28. 

Contarinia torquens de Meij. XIV, 


[XXVIII, XLII, XLV, XLVI. 


Cricotopus v. d. W. 31. 

bicinctus Mg. 29, 30. 

-—— ornatus Mg. 29. 

sylvestris Mg. 29. 

Cryptochironomus tentans Fabr. 29. 

Culicoides impunctatus Goetgh. 
LXXXI. 

nubeculosus Mg. LXXXI. 

Cyclorapha 28. 

Cypsela geniculatus Macq. 28. 

Cystiphora XIII. 

Dasyneura tetensi Rübs. XXVIII. 

violae F. Lw. XXVIII. 

Delopsis Skuse 54. 

aterrima Zett. (nec Strobl) 54. 

Dexiopsis lacteipennis Zett. XLI. 

Diadocidia Ruthe 36. 

ferruginosa Meig. 36. 

Diadocidiinae 36. 

Dicranomyia didyma Mg. 27. 

Diploneura cornuta Big. LXXX, 

(2302231: 


venusta Jones 230. 
Dipteralr2/An20 50 5178585: 
Ditomyinae 36. 

Dizygomyza Barnesi Hend. XXVII. 
cambii Hend. XXVII. 
carbonaria Zett. XXVII. 

sp. XXVII. 

Docosia Winn. 41. 

gilvipes Hal. 41. 

sciarina Meig. 41. 
Dohrniphora cornuta Cog. LXXX, 
[230—232. 


Dolichopodidae 28. 


Dolichopus brevipennis Mg. 28. 
claviger Stann. 28. 

—— pennatus Mg. 28. 
plumipes Scop. 28. 
Dynatosoma Winn. 51. 
fuscicorne Meig. 51. 
Ectrepesthoneura End. 41. 
—— hirta Winn. 41. 
Empididae 28. 

Empis livida L. 28. 
Endochironomus tendens Fabr. 29. 
Epicypta Winn. 54. 

punctum Stann. 54. 
Exechia Winn. 41, 42. 
capillata Joh. 42. 

cincta Winn. 41. 
concinna Winn. 43 nota 4. 
contaminata Winn. 41. 
crucigera Lundst. 41. 
dizona Edw. 41. 

dorsalis Staeg. 41. 
fimbriata Lundst. 41. 
frigida Holm 
fusca Meig. 41, 43. 
indecisa Walk. 41. 
lateralis Dzied. (nec Meig. ?) 43. 
lundstroemi Landr. 41. 
nigroscutellata Landr. 41. 
nitidicollis Lundst. 41. 
pallida Stann. 41. 

parva Lundst. 41—43. 
pulchella Winn. 43. 
repanda Joh. 42, 43. 
separata Lundst. 43. 
spinigera Landr., nec Winn. 43. 
Winn. 43—45. 
spinuligera Lundst. 43—45. 
trivittata Staeg. 45. 
Fungivora Meig. 51. 
bimaculata Fabr. 51. 
blanda Winn. 51. 
cingulum Meig. 51. 
confluens Dzied. 51. 
finlandica Edw. 51. 
formosa Lundst. 51. 
fraterna Winn. 51. 
fungorum de G. 51. 
guttata Dzied. 52. 

lineola Meig. 52. 

luctuosa Meig. 52. 

lunata Lundst., nec Meig. 51. 
marginata Winn. 52. 
obscura Dzied. 52. 

ocelus Walk. 52. 
semifusca Meig. 52. 
sigillata Dzied. 51. 
signata Meig. 51. 
signatoides Dzied. 51, 52. 
sordida v. d. W. 52. 
spectabilis Winn. 53. 
strigata Staeg. 53. 


aaa) BEE 


COU PCE EERE Vek 


REGISTER. 310 


Fungivora trinotata Staeg. 53. 
unicolor Stann. 52, 53. 
—— Wiss Za SS, 
Fungivoridae 35. 

Fungivorinae 41, 46. 
Glyptotendipes 31. 

—— pallens v. glaucus Mg. 29, 30. 
—— paripes Edw. 29. 

foliicola Kieff. 29, 30. 
mancunianus Edw. 29. 
Haematopota pluvialis L. 28. 
Helius longirostris Mg. 27. 
Hilara chorica Fall. 28. 
Hylemyia coarctata Fall. XXVIII. 
Leia Meig. 40. 

bimaculata Meig. 40. 
fascipennis Meig. 40. 
longiseta Barendr. 40. 
winthemi Lehm. 41. 
Leptididae 28. 

Leptis tringaria L. 28. 

- Leptocera roralis Rond. 28. 
Leptomorphus Curt. 38. 

walkeri Curt. 38. 
Limnochironomus nervosus Staeg. 


[29—31. 


Limnophila nemoralis Mg. 27. 
Limnophora riparia Fall. 28. 
Limosina roralis Rond. 28. 
Liriope contaminata L. 27. 
Lonchoptera furcata Fall. 28. 
lutea Panz. 28. 
Lonchopteridae 28. 

Lycoria pusilla Mg. XXVIII. 
Macrocera Meig. 37. 
angulata Meig. 37. 
centralis Meig. 37. 
fasciata Meig. 37. 
inversa Loew 37. 

lutea Meig. 37. 
phalerata Meig. 37. 
stigma Curt. 37. 
stigmoides Edw. 37. 
vittata Meig. 37. 
Macrocerinae 37. 

Mayetiola destructor Say XXVIII. 
Megaselia 231. 

sp. XXVIII. 
Melanostoma mellinum L. 28. 
Monarthropalpus XIII. 
Monoclona Mik. 39. 
rufilatera Walk. 39, 
Muscidae 28. 

Musidora furcata Fall. 28. 
lutea Panz. 28. 
Mycomyia Rond. 38. 

bicolor Dzied. 38. 

—— cjnerascens Macq. 38. 
—— fissa Lundst. 38. 

— incisurata Zett. 38. 
—— limbata Winn. 38. 


SONAR 


Mycomyia pulchella Dzied. 38. 
tenuis Walk. 38. 

trilineata Zett. 38. 
winnertzi Dzied. 38. 
Myospila meditabunda Fabr. 28. 
Napomyza lateralis Fall. XXVIII. 
Nematocera 27. 

Neoempheria O. Sack. 38. 
striata Meig. 38. 
Neurotelia Rond. 39. 

nemoralis Meig. 39. 
Opomyza germinationis L. 28. 
Ortorapha 27. 

Oscinella frit L. XXVIII. 
Pachyrhina analis Schumm. 27, 29. 
quadrifaria Mg. 27. 
Parachironomus Lenz. 31. 
arcuatus Gtgh. 30, 31. 
longiforceps Kieff. 30. 
monotomus Kieff. 30, 31. 
Paraneurotelia Landr. 39. 

dispar Winn. 39. 
Pentapedilum Kieff. 31. 
nubeculosum Mg. 29, 30. 
sordens v. d. W. 29. 


basalis Winn. 49. 
—— conformis Walk. 49. 
—— dubia Dzied. 49. 
—— egregia Dzied. 49. 
—— exigua Zett. 49. 


flavipes Winn. 50. 
forcipata Winn. 50. 
mutabilis Dzied. 50. 
nitidiventris v. d. W. 50. 
Winn., Dzied., nec. 
I Gls NWG SOL 
— obscura Dzied. 50. 
—— praecox Edw. 50. 
— Winn., M. S. (Edw.) 50. 
— tarsata Staeg. 50. 
—— tenuis Winn. 51. 
vitiosa Winn. 50. 
Poecilobothrus nobilitatus L. 28. 
Polyodaspis (Duda) ruficornis 
[Macq. LXXX. 
Polypedilum flavonervis (Staeg.) 
[Edw. 29, 30. 
leucopus (Mg.) Edw. 29. 
nubeculosum Mg. 29, 30. 
Polyxena Meig. 47, 49. 
bergensis Barendr. 47, 48. 
brevicornis Staeg. 49. 
crassicornis Meig. 49. 
fasciata Meig. 49. 
fissa Edw. 49. 
flaviceps Staeg. 49. 
fusca Meig. 49. 
murina Winn. 49, 


TIT] 


311 REGISTER. 


Polyxena nitidula Edw. 36, 48. 
—— parvipalpis Edw. 49. 
sixi Barendr. 48, 49. 
Profeltiella dizygomyzae Barnes 


(XXVII. 
Prothenthes punctipennis Mg. 29, 30. 


Psychodidae 35. 

Ptychoptera contaminata L. 27. 
Rhagio tringaria L. 28. 
Rhamphidia longirostris Mg. 27. 
Rhymosia Winn. 45, 47. 

— affinis Winn. 45. 

— domestica Meig. 45. 

—— fasciata Meig. 45. 

—— fenestralis Meig. 45. 


— — signatipes auct., nec v. d. W. 


[46. 


—— -— v. d. W. 45, 46. 

—— tarnanii Dzied. 45, 46. 
—— truncata Winn. 45, 46. 
winnertzi Barendr. 46. 
Rondaniella Joh. 39. 

variegata Winn. 39. 
Scatophaga merdaria L. 28, 29. 
stercoraria L. 28, 29. 
Sceptonia Winn. 53. 

costata v. d. W. 53. 

—— fumipes Edw. 54. 

—— membranacea Edw. 54. 
nigra Meig. 53, 54. 
Schizomyia XIII. 

Sciaridae 35. 

Sciophila Meig. 39. 

hirta Meig. 39. 

lutea Macq. 39. 

—— nigronitida Landr. 39. 
Sciophilinae 38. 

Simuliidae 35. _ 

Siphonella ruficornis Macq. LXXX. 
Speolepta Edw. 39. 

leptogaster Winn. 39. 
Stratiomyia furcata Fabr. 28. 
Stratiomyidae 28. 

Symmerus Walk. 36. 

annulata Meig. 36. 
Sympycnus annulipes Mg. 28. 
Synapha Meig. 39. 

vitripennis Meig. 39. 
Syrphidae 28. 

Tabanidae 28. 

Tachinidae LXXXII, LXXXIII. 
‘Tanytarsus inopertus Walk. 29. 
Tendipedidae 35. 

Tendipes arcuatus Gtgh. 30, 31. 
longiforceps Kieff. 30. 

—— monotomus Kieff. 30, 31. 
—— nervosus Staeg. 29, 31. 
plumosus v. 
supplicans Mg. 30. 
—— tentans Fabr, 29. 
— xenolabis Kieff. 30. 


prasinus Mg. 29. 


Tephritinae 122. 

Tetanocera ferruginea Fall. 28. 
Tetragoneura Winn. 41. 
sylvatica Curt. 41. 
Tipula longicornis Schumm. 27. 
—— scripta Mg. 27. 

unca Wied. 27, 29. 
Tipulidae 27, 29. 

Trichonta Winn. 49. 

atricauda Zett. 49. 
terminalis Walk. 49. 
Trichotanypus choreus Mg. 29. 
Xenochironomus xenolabis Kieff. 


[30, 31. 


Zelmira Meig. 37. 

bicolor Macq. 37. 
—— discoloria Meig. 37. © 
-—— fasciata Meig. 37. 
—— flava Macq. 37. 

—— macrocera Edw. 37. 
—— modesta Winn. 37. 

— — nemoralis Meig. 37. 
—— nigricornis Fabr. 37. 
—— pallida Staeg.? 37. 
—— semirufa Meig. 37. 
—— zonata Zett. 37. 
Zygomyia Winn. 53. 

—— flaviventris Winn. 53. 
—— humeralis Wied. 53. 
— — notata Stann. 53. 
—— setosa Barendr. 52, 53. 
—— valida Winn. 53. 


‘ —— vara Staeg. 53. 


EPHEMEROPTERA. 


‘ Caenis St. 18, 18 nota, 22, 32. 


dimidiata Steph. 18. 

— horaria L. 18. 

moesta Bgts. 18, 18 nota, 19. 
Cloéon dipterum (L.) Bgts. 17, 18. 
inscriptum Bgts. 18. 

simile Eat. 17, 18. 
Ephemeroptera 17, 19, 31. 


HYMENOPTERA. 


Allantus pallipes Lep. 11. 

Apanteles 120. 

anomalus Lyle. 120. 

sp. LXXXII. 

Asaphes vulgaris Walk. 121. 

Braconidae LXXXII, 118, 120.. 

Camponotus mediopallidus For. 

[XXXIX. 

Chalcididae LXXXIII, 118, 120, 121. 

Clavellaria amerinae L. 1. 

Crematogaster XXXIV, XXXVII, 
[XXXVIII. 


REGISTER. 


Diapria bina Kieff. 22, 23. 
Diprion pini L. XXVIII. 
Dolichoderus XXXIV, XXXVII. 
Emphytus pallipes Lep. 11. 
Encarsia flavoscutellum Zehntn. 


Eulophus sp. 121. 
Eupteromalus ? nidulans Först. 121. 
sp. LKXXIII. 
Formica L. XXXIV, XXXV. 
fusca auct. XXXVI—XXXVIII. 
sanguinea Latr. XXXVI, 
[XXXVII. 
subg. Raptiformica XXXV. 
Serviformica XXXV. 
Habrocytus sp. 121. 
Hoplocampa sp. LXXX. 
Hymenoptera 22, 31. 
Lasius L. XXXIV, XXXV. 
fuliginosus Latr. XXXVII. 
Leptothorax tuberum F. XXXV. 
__Lophyrus pini L. XXVIII. 
Macrocryptus basizonius Grav. 
- [ XXVIII. 
Messor rufitarsis F. XXXVIII. 
Meteorus sp. LXXXII, LXXXIII. 
Monodontomerus sp. LX XXIII. 
Myrmica XXXV. 
Myrmicaria XXXIV—XXXVIII. 
brunnea Saund. XXXVI. nota. 
carinata F. Sm. XXXV nota. 
v. jacobsoni Starcke 
[XXXV, XXXVI, XXXVIII, 
castanea Crawley XXXV nota. 
subcarinata XXXV nota. 
Omorgus ferinus Holmgr. 22. 
Paratrechina longicornis Latr. 
(XXXVII. 
Pheidole XXXIV, XXXVII, , 
[XXXVIII. 
anastasii v. cellarum For. 
[XXXVI, XXXVIII. 
—— plagiaria F. Sm. XXXV, 
[XXXVI, XXXVIII. 
Pimpla taschenbergi D. T. 22, 23. 
Polyrhachis XXXIV, XXXV, XL. 
bicolor F. Sm. XXXVI. 
rastellata v. pagana Sants. 
[XXXV—XLI. 
Pristiphora pallipes Lep. 4, 7, 10. 
Proctotrupidae LXXXII. 
Pseudoclavellaria amerinae L. 
[1, 2, 6—12. 
Pteronidea ribesii Scop. 4. 
Raptiformica XXXV. 
Serviformica XXXV. 


Tapinoma melanocephalum F. 


[XXXVIII, XXXIX. 


Technomyrmex XXXIV—XXXIX. 
detorquens Walker 


BEVEL 


[LXXXIV. 


312 


Tenthredinidae 3 nota, 10—12. 

Tetramorium XXXVII. 

Thrinax macula Kl.l, 3 nota, 6, 7, 
WO ille 

Trichogramma LXXXIV. 


LEPIDOPTERA. 


Abraxas adustata Schiff. 213. 
grosculariata L. 213. 
—— marginata L. 213. 
sylvata Sc. XVIII, 213. 
Abrostola tripartita Hufn. 188. 
triplasia L. 140, 187. 
Acalla abietana Hb. 55, 58—60. 
fissurana Pierce 58. 
Acanthopsyche Heyl. 291. 
atra L. 291. 

opacella H.S. 291. 
Acasis viretata Hb. 198. 
Acherontia atropos L. 144. 
Acidalia aversata L. 197. 
biselata Hufn. 197. 
—— bisetata Rott. 197. 
dimidiata Hufn. 197. 
emarginata L. 197. 
floslactata Hw. 196. 
fuscovenosa Goeze 197. 
immutata L. 197. 
inornata Hw. 197. 
interjectaria Bsd. 197. 
marginepunctata Goeze 


(XVII. 
muricata Hufn. 197. 
nigropunctata Hufn. 197. 
ornata Scop. 197. 
remutata Schiff. 196. 
rubiginata Hufn. 196. 
rusticata Schiff. 197. 
seriata Schrk. 197. 
straminata Tr. 197, 
strigilaria Hb. 197. 
sylvestraria Hb. 197. 
virgularia Hb. 197, 
Acronicta aceris L. 159. 
auricoma F. 159. 
leporina L. 159. 
a. bradyporina Tr. 159. 
ssp. grisea Cochr. 159. 
megacephala F. 159. 
jos IL. 159: 
—— rumicis L. 159. 
a. Salicis Curt. 159. 
tridens Schiff 159. 
Adopoea flava Briinn. 144. 
lineola O. 144. 
thaumas Hufn. 144. 


| Aegeria F. 299. 
| —— apiformis Cl. 157, 299, 


Aegeriidae 299. 


| Aéthia emortualis Schiff, 188. 


313 REGISTER. 


Aglais antiopa L. 142. 

o JES 142: 

—— polychloros L. 142. 
urticae L. 142. 
Aglia tau L. 153. 
Agriopis aprilina Hb. 172. 
Agrotidae 242. 

Agrotis agathina Dup. XVI, 164. 
augur F. 162. 

baja F. 162. 

birivia Schiff. 161. 
brunnea Schiff. 161. 
castanea Esp. 162. 
c-nigrum L. 162. 
comes Hb. 164. 
corticea Hb. 160. 


a. obsoleta-fusca 


ditrapezium Bkh. 162. 
exclamationis L. 160. 

a. brunnea Tutt 161. 
a. rufescens Tutt 161 
a. unicolor Hb. 160. 
festiva Schiff. 161. 
fimbriata Schreber 164. 
janthina Schiff 164. 
obelisca Schiff. 160. 
obscura Brahm 161. 
occulta L. 163. 

orbona Hufn. 164. 

plecta L. 162, 187. 
prasina F. 162. 

primulae Esp. 161. 
pronuba L. 163. 

putris L. 162, 187. 

ravida Schiff. 161. 

rubi View. 162. 

saucia Hb. 161. 
segetum Schiff. 160. 

a. nigricornis Vill. 160. 
simulans Hufn. 161. 
strigula Thnbg. 130, 161. 
triangulum L. 162. 

tritici L. 160. 

umbrosa Hb. 162. 
vestigialis Rott. 160. 

a. olivacea Hart. 160. 
a. violascens Hdm. 160. 
xanthographa Schiff. 162. 
ypsilon Rott. 160. 

a. fusca Dann. 160. 


PERS FERIEN EL EEE 


aescularia Schiff. 189. 

a. brunnea Hann. 189. 
quadripunctata Esp. 189. 
Amata F. 253. 

Phegear 9255; 

a. anticipluspuncta 


[Obthr. 255. 


a. arcuata Tti. 254, 


[Tutt 160. 


Amata phegea a. circumcingulata 

[Obthr. 255. 
a. divisa Stauder 255. 
a. monosignata Tti. 255. 
. nigricornis auct., 

[nec. Alph. 254. 

a. nigroantennalis 

[Obthr. 254. 
a. orbiculifera Zerny 254. 
a. parvipuncta Rocci 254, 
a 
a 


D 


. pluspuncta Obthr. 255. 

. posticipluspuncta 
[Obthr. 255. 

a. puellula Stauder 255. 

a, repictay 711.054 

—— a. septemmaculata 


[Müll. 255. 
a. violascens Obthr. 254. 
a. viridescens Obthr. 254. 
Amathes circellaris Hufn. 175. 

a. ferruginea Esp. 175. 

a. macilenta Hb. 175. 

a. nigridens Fuchs 175. 
—— helvola L. 175. 

a. catenata Esp. 175. 

a. cinnamomea Fuchs 175. 
a. extincta Spir. 175. 

a. ochrea Tutt 175. 
a 
a 


. rufina L. 175. 

. unicolor Tutt 175. 

lota L. 174. 

a. rufa Tutt 174. 

lychnides L. 174. 

lychnidis F. 174. 

a. brunnea Tutt 174. 

a. canaria Esp. 174. 

ferrea Hw. 174. 

. obsoleta Tutt 174. 

pallida 

. pistacina F. 174. 

. rubetra Esp. 174. 

. serina Esp. 174. 

a. silesiaca Schultz 174. 

macilenta Hb. 174. 

a. immaculata Gauckler 
MAS: 

a. nigrodentata Fuchs 175. 

pistacina F. 174. 

Amatidae 253. 

Ammoconia caecimacula Schiff. 163. 

Amorpha populi L. 145. 

a. cinerea-diluta Gillm. 146. 


DvD 


banal Eau 


a. roseo-tincta Reuter 146. 
a. rufa Gillm. 145. 

a. rufa-diluta Gillm. 146. 
a. suffusa Tutt 146. 
Amphidasis betularia L. 222. 

a. carbonaria Jord. 222. 
— doubledayaria Mill. 222. 
Amphipyra pyramidea L. 175. 
tragopoginis L. 176, 


HT 


REGISTER. 


Anaitis efformata Guén. 198. 
a. fasciata Hann. 
a. tangens Hann. 
Anarta myrtilli L. 186. 
a. rufescens Tutt 186. 
Anchoscelis lunosa Hw. 173. 
Angerona Ben Ley Als 

. corylaria Thnbg. 214. 
a. pickettaria Prt. 215. 
a. selectaria Rbl. 215. 
a. spangbergi Lampa 215. 
sordiata Fuessl. 214. 
Anisopteryx aceraria Schiff. 189. 
aescularia Schiff. 189. 
quadripunctata Esp. 189. 
Apamea fucosa Frr. 182. 
a. grisea Tutt 183. 
a. intermedia Hdm. 
a. obscura Hdm. 183. 
artan Madd. 183: 
fucosa fucosa Frr. 182. 
fucosa paludis Tutt 182, 183. 
lucens Frr. 183. 
a. intermedia Tutt 183. 
nictitans L. 182. 
oculea L. 182. 


198. 
198. 


| 
AT 


183. 


a. pallida Tutt 182. 

a. rosea Tutt 182. 
paludis Tutt 182. 

testacea Hb. 179. 

Apatura iris L. XCI, 135 nota. 
Aphantopus hyperantus L. 143. 
Aphomia gularis Z. 58, 59. 
Aplecta advena Schiff. 166. 
nebulosa Hufn. 167. 

a. bimaculosa Esp. 167. 
tincta Brahm 167. 
Apocheima hispidaria Schiff. 222. 
Apoda Hw. 290. 

limacodes Hufn. 156, 290. 

ay puto ED 2910 

a. @ limax Bkh. 291. 
a. mulier Boldt 291. 

a. & ochracea Seitz 291. 
a. & suffusa Seitz 291. 
Aporia crataegi L. 139. 

a. 9 alepica Cosm. 139. 
a. enderleini Bryk. 139. 
a. szulinzskyi Bryk. 139. 
Aporophyla nigra Hw. 171. 

a. seileri Fuchs 171. 
Araschnia levana L. 132. 
Archanara algae Esp. 185. 

cannae O. 185. 
geminipuncta Hw. 185. 

a. nigricans Stdgr. 185. 
a. unipuncta Tutt 185. 
spargannii Esp. 133, 185. 
Arctia Schrank 279. 

caja L. 156, 279, 


BE U EEE 


| 


m 


| | 


a. nictitans Bkh. 182, 183. 


314 


Arctia caja a. aurantiaca Englisch 
[156, 280. 
. aurantiaca Klem. 280. 
. aurantior Lpk. 280. 
. confluens Rol. 156, 280. 
flavosignata Closs 
[156, 280. 
. jeuneti Obthr. 279. 
. lutescens Ckll. 280. 
. nigrociliata Hoffm. 280. 
. nigropennalis Stätt. 280. 
ocellata Stätt. 280. 
hebe it, 280 nota. 
villica L. 280. 
r. britannica Obthr. 281. 
— a. confluens Rom. 281. 
— a. fasciata Splr. 281. 


ooo m 


Mm Il 
u 


a. nigrella Fettig 231. 
a. nigrofasciata Failla 281. 
a. radiata Spir. 281. 

a. ursula Schultz 281. 
Arctiidae 267. 
Arenostola fluxa Hb. 185. 

a. hellmanni Ev. 185. 
fulva Hb. 185. 

hellmanni Ev. 185. 

—— phragmitides Hb. 185. 

a. rufescens Tutt 185. 
pygmina Gaw. 185. 
Argynnis euphrosine L. 142. 
lathonia L. 142. 

— paphia L. 142. 

selene Schiff. 142. 
Argyresthia goedartella L, LI. 
pygmaeella Hb. LI, 58. 
rufella Tgstr. 58. 

semifusca Hw. 55, 58. 
Arsilonche albovenosa Goeze 159. 
a. ochracea Tutt 159. 
Asthena albulata Hufn. 208. 
anseraria H.S. 208. 
candidata Schiff. 208. 
Atolmis Hb. 267. 

rubricollis L. 155, 267. 

a. flavicollis Neub. 267. 
Attacus ricini Jones LI. 

Augiades comma L. 144. 
sylvanus Esp. 144. 

Bacotia Tutt 295. 

sepium Spr. 295. 

Bactra scirpicolana Pierce 58. 
Bankesia Tutt 298. 

staintoni Walsingham 298. 
Bapta bimaculata F. 133, 213. 
distinctaria H.S. 213. 

—— pictaria Curt. 213. 

temerata Schiff. 213. 

a. pauper Hoffm. 213. 
Barathra brassicae L. 165. 

a. scotochroma Réb. 165. 
Bembecia Hb. 300. 


315 REGISTER. 


Bembecia hylaeiformis Lasp. 300. 
Biston betularia L. 222. 

a. carbonaria Jord. 222. 
—— doubledayaria Mill. 222. 
eS hintatiagm (Ol 222: 

—— hispidaria Schiff. 222. 
strataria Hufn. 222. 
Blastodacna LXXXVI, LXXXVII. 
atra Hw. LXXXVII. 

— — hellerella Dup. LXX XVII. 
—— putripenella Z. LXXXVII. 
vinolentella H.S. LXXXVII. 
Boarmia bistortata Goeze 223. 

a. defessaria Frr. 223. 
— — cinctaria Schiff. 222. 

a. pascuaria Brahm 222. 
a. submarmoraria Fuchs 


[222. 


—— consonaria Hb. 223. 

—— consortaria F. 223. 

—— crepuscularia Dup. 223. 
—— extersaria Hb. 223. 

—— gemmaria Brahm 222. 

— luridata Bkh. 223. 

—— punctinalis Scop. 223. 

a. humperti Hump. 223. 
—— punctulata Schiff. 223. 

— — repandata L. 222. 

a. brunneata Hdm. 223. 
a. destrigaria Hw. 222. 
a. similata Vorbr. 223. 
—— rhomboidaria Schiff. 222. 
—— roboraria Schiff. 223. 

a infuscata Stdgr. 223. 
secundaria Esp. 222. 
Bomolocha fontis Thnbg. 188. 

a. rufescens Tutt 188. 
Borkhausenia formosella S.V. 58. 
pseudospretella Stt. XXVII. 
Botis cilialis Hb. 58. 

Brachartona (bestrijding) XX. 


Brachionycha sphinx Hufn. 133, 171. 


Brachmia dimidiella Schiff. 58. 
Brenthis euphrosyne L. 142. 
selene Schiff, 142. 

Brephos parthenias L. 188. 

a. dilutior Heinr. 188. 
a. unicolor Heinr. 188. 
Brotolomia meticulosa L. 179. 
Bryophila perla F. 159. 
Bryotropha affinis Dgl. XLIX. 


Bucculatrix maritima Stt. 58, 


7120; 


nigricornella Z. 120. 

Bupalus piniarius L. 130, 224. 

a. fuscantaria Krulik 224. 
a. strigata Dziurz. 224. 
Cabera exanthemata Scop. 213. 
—— pusaria L. 213. 

Cacoecia aeriferana H.S. XLIX. 
costana F. XXVI. 


Cacoecia histrionana Froel. 58. 

lecheana L. XXVI. 

rosana L. XXVI. 

Calamia fluxa Hb. 185. 

fulva Hb. 185. 

—— hellmanni Ev. 185. 

—— lutosa Hb. 23, 185. 

— phragmitides Hb. 185. 

—— pygmina Gaw. 185. 

virens L. 185. 

Callimorpha Latr. 282. 

dominula L. 282. 

quadripunctaria Poda 282. 

Callophrys rubi L. 143. 

Calocalpe undulata L. 199. 

Calocampa vetusta Hb. 171. 

Calothysanis amata L. 191. 

Calymnia affinis L. 184. 

pyralina View. 184. 

—— trapezina L. 184. 

a. carnea Warr. 184. 

. conspersa Warr. 184. 

. grisea Tutt 184. 

. ochrea Tutt 184. 

. pallida Tutt 184. 

. rufa Tutt 184. 

Campoea margaritata L. 213. 

Canephora unicolor Hufn. 156, 292. 

Capua angustiorana Hw. XXVI, 
[XLIX. 

Caradrina alsines Brahm 179, 180. 

ambigua Snell. 180. 

— blanda Schiff. 179, 180. 

— clavipalpis Scop. 180. 

—— morpheus Hufn. 180. 

—— quadripunctata F. 180. 

—— selini Bsd. XVI, 180. 

— sericea Snell. 180. 

—— taraxaci Hb. 179. 

a. sericea Spr. 180. 

Carpocapsa LXXX. 

saltitans Westw. XXIV. 

Carterocephalus palaemon Pall. 144. 

Catocala nupta L. 186. 

sponsa L. 133, 186. 

Celaena matura Hufn. 179. 

Celama Wkr. 256. 

centonalis Hb. 155, 257, 258. 

a. alfkeni Warn. 257. 

. atomosa Bremer 257. 

. candidalis Stgr. 257. 

. contrarialis Hdm. 258. 

. fasciata Rbl. 257. 

a. fumosa Berger 258. 

confusalis H.S. 155, 256. 

a. monachalis Hw. 257. 

a. pallida Lpk. 257. 

holsatica Sauber 155, 258. 

a. fasciata Lpk., 258. 

a. obscura Lpk. 258. 

a. reducta Lpk. 258, 


oo © m m 


IN 


DAN mw 


KLEBEN 


REGISTER. 316 


Celerio euphorbiae L. 146. 

a. annellata Closs 147. 

a. mediofasciata Mayer 
[147. 

—— —— a. rubescens Garb. 147. 

a. unimacula Closs 147. 

gallii Rott. 136, 147. 

Cepphis advenaria Hb. 215. 

a. fulva Gillm. 215. 

Cerace LII. 

Ceracidae LII. 

Cerapteryx graminis L. 170. 

a. albineura Bsd. 170. 

a. ruficosta Tutt 170. 

Cerastis rubricosa F. 163. 

a. rufa Hw. 163. 

silene W.V. 172. 

Cerura bicuspis Bkh. 147. 

bifida Hb. 147. 

furcula Cl. 147. 

Chaerocampa celerio L. XLIX. 

Chamaesphecia Splr. 301. 

empiformis Esp. 157, 301. 

Chareas graminis L. 170. 

Cheimatobia brumata L. 198. 

Chesias legatella Schiff. 198. 

rufata F. 198. 

spartiata Fuessl. 198. 

Chiasma clathrata L. 224. 

a. cancellaria Hb. 224. 

a. nocturnata Fuchs 224. 

Chloridea dipsacea L. 185. 

Chloroclystis debiliata Hb. 213. 

rectangulata L. 212. 

Chresmarcha LI. 

Chrysoclista bimaculella Hw. 58. 

Chrysophanus dorilis Hufn. 143. 

phlaeas L. 143. 

- tityrus Poda 143. 
Chrysoptera moneta F. 187. 
Cidaria albicillata L. 204. 
albulata Schiff. 207. 
alchemillata L. 204. 
alternata Müll. 204. 
autumnalis Ström 208. 
badiata Schiff. 208. 

a. alpestris Neub. 208. 
a. rectifasciaria Lamb. 208. 
bicolorata Hufn. 199. 
bifasciata Hw. 205, 206. 
bilineata L. 204. 

a. dumetata Schrk. 204. 
a. infuscata Gmpbg. 204. 
a. margaritata Kautz 204. 
biriviata Bkh. 201. 

coerulata F. 208. 

a. literata Don. 208. 

a. obsoletaria Schille 208. 
a. semifuscata Prt. 208. 
corylata Thnbg. 204. 

a. ruptata Hb. 204. 


aaa la 


Cidaria corylata a. unicolorata 
[Hdm. 204. 

designata Hufn. 201. 

a. coarctata Prt. 201. 

didymata L. 202. 

ferrugata Cl. 198, 200, 201. 

a. unidentaria Hw. 201. 

firmata Hb. 130, 200. 

flavofasciata Thnbg. 207. 

fluctuata L. 200. 

a. abstersata H.S. 200. 

fluviata Hb. 201. 

fulvata Forst. 199. 

furcata Thnbg. 207. 

a. flavotincta Culot 208. 

a. obliterata Prt. 208. 

a. sordidata F. 208. 

a. tricolorata Schrk. 208. 

hastata L. 204. 

lignata Hb. 201. 

montanata Schiff. 200. 

a. fuscomarginata 


[Stdgr. 200. 


obeliscata Hb. 199. 
a. mediolucens 
[Röszler 200. 
a. nigrofasciata 
Gmpbg. 200. 
pseudovariata 


[Hdm. 200. 


a. (ras) 


obstipata F. 201. 

ocellata L. 199. 

pectinaria Knoch 201. 
pomoeriaria Ev. 201. 

rivata Hb. 204. 

rubidata Schiff. 204. 
sagittata F. 202, 203. 
silaceata Schiff. 204. 
siterata Hufn. 200. 

sociata Bkh. 204. 

sordidata F. 207. 

spadicearia Schiff. 200. 

a. deletata Fuchs 201. 
truncata Hufn. 200. 

a. perfuscata Hw. 200. 
a. rufescens Strôm. 200. 
unifasciata Hw. 205. 

variata Schiff. 199, 200. 
——- a. costimacula Hôfer 199, 
a. interrupta Schaw. 199. 
viridaria F. 201. 

vittata Bkh. 201. 

Cilix Leach 246. 

—— glaucata Scop. 153, 246. 

a. asiatica Bang-Haas 247. 
obscurata Lpk. 246. 
Cirrhoedia xerampelina Hb. XVI. 
Cnephasia virgaureana F. R. 58. 
wahlbomiana L. 58. 
Cochlididae 290. 

Cochlidion limacodes Hufn. 156, 


eee eee Ei 


37. REGISTER. 


Coenonympha pamphilus L. 143. 
Coleophora annulatella Tgstr. 
[LXXXVIII. 
— flayaginellay Ze OO IT. 
—— maeniacella Stt. LXXXVIII. 
sp. LXXXVIII. 
Colias electo ssp. croceus Fourcr. 
RS Neal 
a. 9 aubuissoni 
Carla 
a. © basisuffu- 
[sa Lpk. 141. 
a. bimaculata 
[Rocci 141. 
a. deannulata 
[Rocci 141. 


—— hyale L. 132, 140. 
a. flavofasciata Lmbl. 141. 
—— —— a. macropuncta 

[Finke 141. 
. obsoleta Tutt 140. 
opposita Zusan. 141. 
. pallidior Ckll. 141. 
. pupillata Lpk. 141. 
. pygmaea Lmbl. 140. 
a. unimaculata Tutt 140. 
Collix sparsata Tr. 213. 
Colocasia coryli L. 158. 
a. avellanae Huene 159. 
Colotois pennaria L. 214. 
Comacla Wkr. 259. 
senex Hb. 259. 
Comibaena pustulata Hufn. 189. 
Conchylis roseana Hw. 58. 
Conistra erytrocephala F. 172. 
a. glabra Hb. 172. 
a. pallida Tutt 172. 
—— ligula Esp. 173. 
a polital mls. 173: 
— rubiginea F. 173. 
—— vaccinii L. 172. 
a. fusca Lenz. 173. 
. glabroides Fuchs 173. 
Smixtar Stdgr 2172: 
mixta-grisea Lenz. 173. 
. ochrea Tutt 173. 
. obscura Tutt 173. 
. spadicea Hb. 173. 
a. suffusa Tutt 173. 
vau-punctatum Esp. 172. 
Corcyra cephalonica Stt. XLV. 
Coscinea Hb. 267. 
cribraria L. 268, 269. 
r. anglica Obthr. 268. 
r. arenaria Lpk. 268. 
a. unicolor Closs 269. 
striata L. 267. 
a. laetifica Stauder 268. 
a. pallida Butler 268. 
Cosmia aurago F. 175. 
Citra gOML 1955175. 


D © m m m 


pp mm p m 


Cosmia fulvago Esp. 175. 

a. flavescens Esp. 175. 
—— gilvago Esp. 175. 

lutea Strôm 175. 

Cosmotriche potatoria L. 152. 

a. extrema Tutt 152. 

a. intermedia Tutt 152. 
a. © lutescens Tutt 152. 
a. nigrescens Lpk. XVII. 
Cossidae 301. 

Cossus F. 301. 

cossus L. 158, 301. 

Cosymbia linearia Hb. 196. 

a. simplificaria Cul. 196. 
pendularia Cl. 191. 

a. obsoletaria Lamb. 191. 
—— porata L. 191, 194, 19. 
—— a. punctularia Lamb. 192. 
—— punctaria L. 192—196. 

nn a. communifasciata 


[Don. 196. 


— 


—— a. erythrescens 
Preisecker 196. 
—— a. infuscata Reuter 196. 
—— a. naevata Bast. 194, 196. 
a. radiomarginata 

Joann. 196. 
quercimontaria Bast. 192—196. 
a. nigrosparsaria 

[Hdm. 195, 
a. privataria Hdm. 195. 
ruficilaria H.S. 194, 195. 
Crambus salinellus Tutt 58. 
Crino adusta Esp. 172. 
porphyria Esp. 171. 
satura Schiff. 171. 
Crocallis elinguaria L. 214. 
Cucullia scrophulariae Cap. 171. 
umbratica L. 171. 
Cybosia Hb. 260. 
— mesomella L. 155, 260. 
a. cremella Kroul. 261. 
a. flava de Graaf. 261. 
Cymatophora duplaris L. 153, 248. 
—— fluctuosa Hb. 153, 247. 
—— octogesima Hb. 154, 250. 
—— ocularis L. 154, 250. 
—— or F. 153. 
Schiff. 249. 
Cymatophoridae 247. 
Cymolomia hartigiana Rtzb. 58. 
Daphnis nerii L. XLIX. 
Dasychira fascelina L. 149. 
pudibunda L. 149. 
a. concolor Stgr. 149. 
Deilephila livornica Esp. XLIX. 
Deilinia exanthemata Scop. 213. 
pusaria L. 213. 
Demas coryli L. 158. 
Dendrolimus pini L. 151. 
Diacrisia Hb. 278. 


sii 
| 


REGISTER. 318 


Diacrisia sannio L. 278. 


a. moerens Strand 278. 
Dianthoecia 206. 

cucubali Fuessl. 166. 
rivularis F. 166. 

Diaphora Steph. 275. 

mendica Cl. 156, 275. 

a. depuncta Schultz 276. 
ZZ iaia Oxa 


[276, 277. 
. multipuncta Meves 276. 


. rustica Hb. 276, 277. 


. venosa Adkin 276. 
Dichonia aprilina Hb. 172. 
areola Esp. 171. 
Dicranura vinula L. 147, 148. 


D 


Diphtera alpium Osbeck 55, 158. 
a. runica Hw. 158. 
Dipsosphecia Splr. 301. 
ichneumoniformis F. 301. 
Dipterygia scabriuscula L. 176. 
Drepana Schrank 242. 

aestiva Speyer 246. 
aestivaria Lpk. 245. 

binaria Hufn. 153, 245. 

a. lilliputaria Strand 245. 
cultraria gi 153,245, 246; 
Havas pk 0226: 
curvatula Bkh. 243. 
curvatula X falcataria 243. 
falcataria L. 153, 242—244. 
a. infernalis Hoffm. 243. 
a. intermedia Lpk. 243. 
a. pallida Steph. 243. 
harpagula Esp. 243. 
lacertinaria 12.153, 244,245. 
a. erosula Lasp. 153, 


—— a. fasciata Lpk. 244. 
—— a. impuncta Lpk. 244. 
—— a. scincula Hb. 153, 


Pneu Un aan 


rebeli Standf. 243. 
tenuistrigaria Lpk. 243. 
Drepanidae 242. 

Drymonia chaonia Hb. 148. 
querna F. 148. 

trimacula Esp. 148. 
Dryobota vide Dryobotodes. 
Dryobotodes protea Esp. 172. 

a. variegata Tutt 172. 
Dyschorista fissipuncta Hw. 179. 
a. nigrescens Tutt 179. 
Dyscia fagaria Thnbg. 224. 


a. immaculata Obthr. 278. 
a. immarginata Niepelt 278. 
a. & latevittata Bryk. 278. 


a 

—— a 
— — a. rustica X mendica 276. 
— —  f, standfussi Car. 276, 277. 


[244, 245. 


[244, 245. 


Earias chlorana L. 186. 
Elaphria clavipalpis Scop. 180. 
morpheus Hufn. 180. 
—— quadripunctata F. 180. 
selini Bsd. 180. 
Ellopia fasciaria L. 213. 
a. prasinaria Schiff. 213. 
prosapiaria L. 213. 
Ematurga atomaria ssp. minuta Hdm. 
[223. 
a. latelineata 
[Bicz. 224. 
—— —— —— —— aa. obsoletaria 
[Zett. 224. 
—— —— —— —— a. unimarginata 
[Cornelsen 224. 
— — —— —— a. ustaria Fuchs 
[224. 
— — —— —— a. virilis Stauder 
[224. 


Emmelia trabealis Scop. 186. 

Endromis versicolora L. 152. 

Endrosis irrorella Cl. 155. 

lacteella Schiff. XXVII. 

Ennomos alniaria L. 213. 

autumnaria Wernb. XVIII, 213. 

—— erosaria Schiff. 133, 214. 

—— fuscantaria Steph. 214. 

—— quercinaria Hufn. 133, 214. 

a. equestraria F. 213. 

Ephestia elutella Hb. XXVII. 

Ephyra vide Cosymbia. 

Epiblema brunnichiana Schiff. 

[LXXXVII. 

farfarae Fletcher LXXXVII. 

Epichnopteryx Hb. 293. 

pulla Esp. 294. 

tarnierella Brd. 293. 

Epinephele jurtina L. 143. 

Epineuronia cespitis F. 167. 

popularis F. 167. 

Epione advenaria Hb. 215. 

apicaria Schiff. 215. 

repandaria Hufn. 215. 

Episema coeruleocephala Fr. 188. 

Erannis aurantiaria Hb. 133, 221. 

ay tasciatal Einst. 222. 

defoliaria Cl. 222. 

a. holmgreni Lampa 222. 

leucophaearia Schiff. 216, 217. 

a. desparsata Hdm. 221. 

—— a. destrigaria Hdm. 220. 

—— a. merularia Weym. 
12159218, 7220. 

—— a. nigricans Hb. 217—219. 

—— a. subrufaria Uff. 


[211820201 


marginaria F. 221. 

a. fuscata Harr. 221. 

a. unistrigaria Uff. 221. 
marmorinaria Esp. 217, 218, 


i 


319 REGISTER. 


Erannis marmorinaria a. nigricans 


Dele 217% 


Erastria fasciana L. 186. 
trabealis Scop. 186. 
uncula Cl. 186. 
venustula Hb. 181. 
Erynnis tages L. 144. 
Euchloë cardamines L. 140. 

a. parvipuncta Tti 140. 
Euchloris pustulata Hufn. 189. 
Euchoeca nebulata Scop. 208. 
obliterata Hufn. 208. 
Euclidia glyphica L. 186. 

mi Cl. 186. 


Eucosma brunnichiana Schiff. 


[LXXXVII. 


farfarae Fletcher LXXXVII. 
Eucosmia undulata L. 199. 
Eudia pavonia L. 152. 

a. alboplaga 


[Geschw. 153. 


a. deflexa Schultz 153. 
a. occlusa Braun 153. 
Eueretagrotis agathina Dup. 164. 
Eumenis semele L. 142. 
Eupithecia abbreviata Steph. 212. 
absinthiata Cl. 209, 210. 
albipunctata Hw. 209. 

a. anglicata Barr. 209. 
anglicata Gmpbg. 209. 
assimilata Dbl. 211. 
bilunulata Zett. 208. 
callunae Spr. 211. 

castigata Hb. 210, 211. 
centaureata Schiff. 209. 
dodoneata Guén. 212. 
goossensiata Mab, 210, 211. . 
icterata Vill. 211. 

indigata Hb. 211. 

innotata Hufn. 210, 212. 

a. fraxinata Crewe 212. 
lariceata Frr. 212. 

linariata F. 209. 

nanata Hb. 210, 212. 
oblongata Thnbg. 209. 
pimpinellata Hb. 210, 211. 
plumbeolata Hw. 208. 
pusillata Hb. 212. 

selinata H. S. 132, 209, 210. 
sobrinata Hb. 212. 
subfulvata Schiff. 211. 
subnotata Hb. 211. 
succenturiata L. 211. 
strobilata Hb. 208. 

tantillaria Bsd. 209, 212. 
tenuiata Hb. 208. 
tripunctaria H. S. 209, 210. 
valerianata Hb. 209. 
virgaureata Dbl. 210, 212. 
vulgata Hw. 211. 

uplexia lucipara L. 179. 


EEE RR EI UL 


es 


Euproctis chrysorrhoea auct., nec L. 
[150. 
L. XVII, XXVI. 
phaeorrhoea Don. 150. 
Eupsilia satellitia L. 172. 
a. brunnea Lampa 172. 
a. rufescens Tutt 172. 
a. trabanta Huene 172. 
Eurois occulta L. 163. 
a. implicata 163. 
a. passetii Th. Mieg. 163. 
—— prasina F. 162. 
a. albimacula Horm. 163. 
a. lugubris Petersen 163. 
a. viridior Splr. 163. 
Eurymene dolabria L. 215. 
Euspilapteryx aurogutella Stph. LI. 
Euxoa aquilina Schiff. 160. 
—— obelisca Schiff. 160. 
a. (r.) stephensii Hdm. 160. 
— tritici L. 160. 
a. albilinea Hw. 160. 
—— a. eruta Hb. 160. 
a. hortorum Steph. 160. 
Fidonia limbaria F. 223. 
Fumea Steph. 295. 
betulina Zett. 157. 
casta Pall 15742295: 
Gastropacha populifolia L. 152. 
quercifolia L. XCI, 152. 
—— a. alnifolia Ochs. 152. 
Geometra papilionaria L. 189. 
Geometridae 242. 
Gnophos obscurata Schiff. 223. 
Gnophria rubricollis L. 155. 
Gonepteryx rhamni L. 141. 
Goniodoma limoniella Stt. LII, 58. 
Gonodontis bidentata Cl. 214. 
Gonospileia glyphica L. 186. 
mi Cl. 186. 
Gortyna fibrosa Hb. 181. 
flavago Schiff. 183. 
leucostigma Hb. 181. 
a. albipuncta Tutt 181. 
a. fibrosa Hb. 181. 
a. lunina Hw. 181. 
a. pallida Hdm. 182. 
ochracea Hb. 183. 
Gracilaria aurogutella Stph. LII. 
kollariella Z. 118. 
—— phasianipennella v. 
[quadruplella Z. XLIX. 
rhodinella H.S. 58. 
rufipennella Hb. XLVIII, 58. 
Grammesia trigrammica Hufn. 184. 
Grapholitha funebrana Fr. XXVI. 
Gymnancyla canella Hb. XLIX. 
Gymnocelis pumilata Hb. 212. 
Gypsonoma incarnana Hw. 
[LXXXVII. 
—— —— vy. alnetana Gn. XLIX. 


REGISTER. 320 


Gypsonoma neglectana Dup. 
[LXXXVIII. 
Habrosyne Hb. 247. 
derasa L. 153, 247. 
pyritoides Hufn. 153, 247. 
Hadena adusta Esp. 172. 
basilinea F. 176. 
didyma Esp. XXVI. 
gemina Hb. 176. 
lateritia Hufn. 176. 
lithoxylea F. 176. 
monoglypha Hufn. 176. 
porphyria Esp. 171. 
remissa Hb. 176. 
rurea F. 176. 
satura Schiff. 171. 
scolopacina Esp. 177. 
sordida Bkh. 176. 
sublustris Esp. 176. 
unanimis Hb. 176. 
Harmodia 206. 
bicruris Hufn. 166. 
capsincola Hb. 166. 
compta Schiff. 166. 
cucubali Fuessl. 166. 
rivularis F. 166. 
Heliaca tenebrata Scop. 186. 
Heliothis dipsacea L. 185. 
Helotropha fibrosa Hb. 181. 
leucostigma Hb. 181. 
Hemaris fuciformis L. 146. 
Hemithaea aestivaria Hb. 189. 
strigata Mull. 189. 
Heodes dorilis Hufn. 143. 
phlaeas L. 143. 
tityrus Poda 143. 
Hepialidae 302. 
Hepialus F. 302. 
hecta L. 158, 304. 
a. decorata Kroul. 304. 
a. nigra Lpk. 304. 
a. unicolor Petersen 304. 
— humuli L. 158, 302. 
a. 9 dannenbergi 
[Stephan 303. 
a. pusillus Stephan 303. 
a. @ rufomaculata 
[Lpk. 303. 
— lupulinus L. 158, 303. 
sylvinus L. 158, 303. 
a. © brunnescens Lpk. 303. 
a. © pauper Lpk. 303. 
a. poecilus Horm. 158, 303. 
Herminia derivalis Hb. 188. 
Herse convolvuli L. 144. 
Hesperia carthami Hb. 55, 56. 
malvae L. 144. 
sao Hb. 55. 
Heterogenea Knoch 291. 
asella Schiff. 291. 
a. flavescens Tutt 291. 


PAG RS 


Himera pennaria L. 214. 

Hipparchus papilionaria L. 180. 

Homoeosoma nebulella Hb. XLIX. 

nimbella Dup. 58. 

Zij Se 

pseudonimbella Bent. 58. 

—— sinuella F. XLIX. 

—— snellenella Bent. 58. 

Hoplitis milhauseri F. 148. 

Hoplodrina alsines Brahm 179. 

—— blanda Schiff. 179. 

taraxaci Hb. 179. 

Huppa rectilinea Esp. 179. 

Hybernia vide Erannis 

Hydrelia flammeolaria Hufn. 208. 

luteata Schiff. 208. 

Hydrilla palustris Hb. XVI. 

Hydroecia fucosa Frr. 182. 

fusosa Frr. 182. 

paludis Tutt 182. 

— lucens Frr. 56, 183. 

—— micacea Esp. 183. 

a. grisea Tutt 184. 

a. intacta Warr. 184. 

—— nictitans L. 182. 

—— oculea L. 182. 

—— paludis Tutt. 56, 182. 

Hygrochroa syringaria L. 214. 

Hylophila bicolorana Fuessl. 186. 

—— prasinana L. 186. 

Hylophilina bicolorana Fuessl. 186. 

Hypena proboscidalis L. 188. 

rostralis L. 188. 

Hypenodes costaestrigalis Steph. 188. 

Hyphilare albipuncta F. 170. 

—— Lalbum L. 170. 

lithargyria Esp. 170. 

a. ferrago F. 170. 

a. grisea Hw. 170. 

Hypocrita jacobaeae L. 156. 

Hypsidae 282. 

Ino 289 nota. 

—— pruni Schiff. 156. 

statices L. 156. 

Iodis lactearia L. 189—191. 

putata L. 189—191. 

Ipimorpha retusa L. 184. 

subtusa F. 184. 

Isturgia limbaria F. 223. 

Itame brunneata Thnbg. 224. 

fulvaria Vill. 130, 224. 

—— wauaria L. 224. 

a. v-remotum Schultz. 224. 

Larentia albicillata L. 204. 

albulata Schiff. 207. 

— alchemillata L. 204. 

— alternata Müll. 204. 

—— autumnalis Ström 208. 

—— autumnata Bkh. XVII, 56, 57, 
[198. 


—badiata Schiff. 208. 


321 REGISTER. 


Larentia bicolorata Hufn. 199. 
bifasciata Hw. 205. 
bilineata L. 204. 
biriviata Bkh. 201. 
coerulata F. 208. 
comitata L. 208. 
corylata Thnbg. 204. 
designata Hufn. 201. 
didymata L. 202. 
diluta Schiff. 198. 
dilutata Bkh. 56. 
ferrugata Cl. 57, 201. 
v. unidentaria Bkh. 56, 57, 
firmata Hb. 200. [201. 
flammeolaria Hufn. 208. 
flavofasciata Thnbg. 207. 
fluctuata L. 200. 
fluviata Hb. 201. 
fulvata Forst. 199. 
furcata Thnbg. 207. 
hastata L. 204. 
lignata Hb. 201. 
luteata Schiff. 208. 
miata L. 56, 57. 
montanata Schiff. 200. 
nebulata Scop. 208. 
obeliscata Hb. 199. 
obliterata Hufn. 208. 
obstipata F. 201. 
ocellata L. 199. 
pectinaria Knoch 201. 
pomoeriaria Ev. 201. 
rivata Hb. 204. 
rubidata Schiff. 204, 
sagittata F. 202. 
silaceata Schiff. 204. 
siterata Hufn. 56, 200. 
sociata Bkh. 204. 
sordidata F. 207. 
spadicearia Schiff. 56, 57, 59, 
[200. 


truncata Hufn. 200. 
unidentaria Hw. 56, 59. 
unifasciata Hw. 205. 

variata Schiff. 199. 

viridaria F. 201. 

vittata Bkh. 201. 

Lasiocampa quercus L. 151. 

a. basipuncta Tutt 151. 


PERLE LEERE EDER 


—— —— a 9 brunnea-marginata 
[Tutt 151. 
—— —— a. Q brunnea-virgata 
[Tutt 151. 
—— —— a. Q ochrea-virgata Tutt 
MSIE 
—— —— a. & purpurascens 
Rute 151 
—— —— a. 4 purpurascens- 
[latovirgata Tutt 151. 
—- — a, é 


roboris Ee. A. D. 
[151. 


Lasiocampa trifolii Schiff. 151. 

Laspeyresia leucostoma Meyr. LXXX. 

Laspeyria flexula Schiff. 188. 

Lepidoptera 55. 

Leucania albipuncta F. 170. 

comma L. 170. 

—— l-album L. 170. 

lithargyria Esp. 170. 

Leucodonta bicoloria Schiff. 
[LXXXIX, 148. 

Ligdia adustata Schiff. 213. 

Limenitis camilla L. 141. 

sibilla L. XCI, 141. 

a. completa Der. 141. 

Lithacodia fasciana L. 186. 

a. albilinea Hw. 186. 

uncula Cl. 186. 

Lithocolletis LXXXV—LXXXVIII. 

acerifoliella Z. LXXXVI. 

—— acernella Z. LXXXVI. 

—— betulae Z. LXX XIX. 

—— dubitella H.S. XLVIII. 

— geniculella Rag. LXXXVI, 

[LXXXVIII. 
—— platanoidella Joann. LXXXV, 


[LXXXVI, LXXXVIII. 
pseudoplataniella Rag. 


[LXXXVI. 
salictella Z. XLVIII. 
sylvella Hw. LXXXVI, 
[LXXXVIII. 
viminiella Stt. XLVIII, 
[LXXXIX, 58. 
Lithomoia rectilinea Esp. 179. 
Lithophane lamda F. 171. 
a. zinckeni Tr. 171. 
—— ornithopus Rott. 171. 
semibrunnea Hw. 171. 
socia Rott. 171. 
Lithosia F. 262, 262 nota 1. 
bipuncta Hb. 266. 
complana L. 155, 265. 
deplana Esp. 155, 262. 
depressa Esp. 155, 262, 263 nota. 
a. unicolora Guenée 262, 
—— a. foeminea Guenée 263. 
griseola Hb. 155, 265. 
a. flava Hw. 265. 
helveola O. 262 nota 2. 
helvola Hb. 262 nota 2. 
lutarella L. LXXXIX, 264. 
luteola Hb. 262 nota 2. 
nigrogrisea Peets 264. 
ochreola Hb. 263 nota. 
pallifrons Z. LXXXVIII, 
[LXXXIX, 263, 264. 
pygmaeola Dbld. LXXXVIII, 
VESTEN 72637 26% 
a. pallifrons Z. 264. 
sororcula Hufn. 155, 265. 
as fayanEpkı 265. 


el eG EEE 


Lithosiidae 259, 

Lobophora halterata Hufn. 198. 

sexalata Retz. 198. 

sexalisata Hb. 198. 

viretata Hb. 198. 

Lomaspilis marginata L. 213. 

Lophopteryx camelina L. 149. 

Luceria virens L. 185. 

Luffia Tutt 296. 

ferchaultella Steph. 296. 

lapidella Goeze 296 nota 1. 

Luperina testacea Hb. 179. 

a. cinerea Tutt 179. 

a. nigrescens Tutt 179. 

Lycaena argiolus L. 143. 

argus L. 143. 

Lycaenopsis argiolus L. 143. 

Lycia hirtaria Cl. 133, 222. 

Lygris associata Bkh. 199. 

mellinata F. 199. 

- —— populata L. 199. 

—— prunata L. 199. 

—— pyraliata Schiff. 199. 

—— testata L. 199. 

Lymantria dispar L. XVII, 149. 

monacha L. 149. 

a. brunnea Stipan. 150. 

a. eremita Hb. 150. 

a. nigra Frr. 150. 

a. transiens Th. Mieg. 150. 

Lyonetidae 118. 

Lypusa maurella Fb. 242. 

SAAD, De 

Lypusinae 242. 

Lythina chlorosata Scop. 130, 224. 

—— petraria Hb. 224. 

Lythophane socia Rott. 133. 

Lythria purpuraria L. 56, 57, 59. 

—— purpurata L. 57, 197. 

a. hilariata Kitt. 197. 

a. nigricaria Lpk. 198. 

a. suffumata Lpk. 197. 

a. tangens Hann. 198. 

Macaria alternaria Hb. 215. 

liturata Cl. 215. 

—— notata L. 215. 

signaria Hb. 215. 

Macroglossum stellatarum L. 146. 

Macrolepidoptera 55, 59, 60, 127, 242. 

Macrothylacia rubi L. 151. 

Malacosoma castrensis L. 150. 

neustria L. XVII—XIX, 
[XXVI, 150. 

. annularis Fourcr. 150. 

. cervina Tutt 151. 

. neustria L. 150. 

. quercus Esp. 150. 

. rufescens-unicolor 


DANNI 


—— a. rufescens-virgata 


Phuttals0! 


[Tutt 150. 


albicolon Hb. 167. 
—— brassicae L. 165. 

—— chrysozona Bkh. 166. 
—— contigua Schiff. 165. 
—— dentina Esp. 166. 
—— dissimilis Knoch 165. 
—— fulminea F. 167. 

—— genistae Bkh. 165. 
—— leucophaea View. 167. 
—— nana Hufn. 166. 
—— nebulosa Hufn. 167. 
— a. bimaculosa Esp. 167. 
—— oleracea L. 166, 187. 

—— persicariae L. 166. 

—— pisi L. 166. 


serena Schiff. 166. 
spinaciae View. 166. 
—— thalassina Rott. 165. 
—— tincta Brahm 167. 
trifolii Rott. 165. 
Mania maura L. 133, 176. 
Maniola jurtina L. 143. 
Meganephria oxyacanthae L. 171. 
Melanargia galathea L. 142. 
Melitaea athalia Rott. 142. 
aurinia Rott. 142. 
Gide IL, 162. 
Meristis trigrammica Hufn. 184. 
a. albescens Lenz. 184. 
a. evidens Thnbg. 184. 
a. obscura Tutt 184. 
Mesogona oxalina Hb. 132, 163. 
Metrocampa margaritata L. 213. 
Miana aerata Esp. 178. 
bicoloria Vill. 178. 
—— fasciuncula Hw. 56, 177. 
— latruncula Hb. 55, 56, 178. 
—— ophiogramma Esp. 177. 
—— secalis L. 177. 
strigilis Cl. 55. 
E56: 
versicolor Bkh. 56, 179. 
Microlepidoptera 55, 58—60. 
Micro-psychidae 242. 
Micropteryx thunbergella F. 58. 
Miltochrista Hb. 260. 
miniata Forst. 155, 260. 
a. deleta Höfer 260. 
| a. flava de Graaf 260. 
Mimas tiliae L. 145. 
a. suffusa Clark 145. 
a. transversa Jord. 145. 
a. virescens-maculata Tutt. 
[145. 
a. virescens-transversa 
[Tutt 145. 
Minucia lunaris Schiff. 186. 
Miselia oxyacanthae L. 171. 


323 REGISTER. 


Monima gothica L. 167. 

a. askoldensis Stdgr. 167. 

. brunnea Tutt. 168. 

. hirsuta Warr. 167. 

. pallida Tutt. 167. 

. pallida + a. obsolescens 
[Lenz. 168. 

—— a. pallida + a. reducta 

[Lenz. 168. 

— a. pallida + a. taeniata 

[Lenz. 168. 

— a. rufescens Tutt. 167. 

a. taeniata Lenz. 167. 

gracilis F. 169, 182. 

a. pallida Steph. 170. 

a. rosea Tutt. 170. 

incerta Hufn. 169. 

aatra sut} 

. coerulescens Tutt. 169. 

. fuscata Hw. 169. 

. pallida Lampa 169. 

Mroiashutt 69 

. subcarnea Warr. 169. 

. type + a. subcarnea 
[Warr. 169. 


oo © mw 


miniosa F. 168. 

munda Esp. 168. 

a. grisea Tutt. 168. 

a. immaculata Stdgr. 168. 
opima Hb. 167, 169. 

populi Ström. 168. 

a. intermedia Steph. 168. 
a. obsoleta Tutt. 168. 
pulverulenta Esp. 168. 

a. pusillus Hw. 169. 
aszutar akuter 169. 
stabilis View. 168, 187. 

a. obliqua Vill. 168. 

a. pallida Tutt. 168. 

a. rufa Tutt 168. 
Mysticoptera sexalata Retz. 198. 
sexalisata Hb. 198. 
Mythimna oxalina Hb. 163. 
Naenia typica L. 163. 
Nephopteryx hostilis Stph. 58. 
rhenella Zk. XLIX, 55, 58. 
Nepticula septembrella Stt. LIT. 
Nola Leach 255. 

albula Schiff. 154. 

a. fascialis Splr. 154. 
= confusalis rl ASD: 
_Cucullate late 5429755 

a. fuliginalis Steph. 255. 
Nolidae 255. 

Nonagria algae Esp. 185. 

cannae O. 185. 
geminipuncta Hw. 185. 
spargannii Esp. XVII, 185. 
typhae Thnbg. 185. 

a. fraterna Tr. 185. 

a. nervosa Esp. 185. 


Lane ana ee i 


UAN 


Nothris marginella F. XXVI. 
Notodonta anceps Goeze 148. 
dromedarius L. 148. 

— phoebe Sieb. 55. 

—— trepida Esp. 148. 

—— tritophus Esp. 55, 56. 

Ziezae 741148: 

Nudaria Hw. 259. 

mundana L. 259. 

Nymphula rivulalis Dup. XLVIII, 58. 
Ochrostigma velitaris Hufn. 148. 
Ocneria dispar L. XXVI. 

Odonestis pruni L. 152. 

a. aurantiaca Lpk. 152. 
a. rufescens Kard. 152. 
Oeonistis Hb. 261. 

quadra L. 261, 266. 

a. luteomarginata Lbll. 262. 
a. obscura Schaw. 262. 
a. unipunctata Splr. 262. 
Olethreutes branderiana L. 58. 
lacunana Dup. XXVI. 

—— metallicana Hb. XLVIII. 
nebulosana Zett. XLVIII, 58. 
tiedemanniana Z. 58. 

Oligia aerata Esp. 178, 179. 

a. aethiops Hw. 178. 

= — a. unicolor Tutt 178. 
—— bicoloria Vill. 178. = 
a. brunnea-reticulata Tutt 


[178. 


a. furuncula Hb. 178. 

a. victuncula Hb. 178. 

fasciuncula Hw. 177. 

a. cana Stdgr. 177. 

a a. pallida Tutt 177. 

—— latruncula Hb. 178. 

—— strigilis L. 178, 179. 

a. aethiops Osth. 178. 

a. fasciata Tutt. 178. 

a. intermedia Helbig 178. 

a. suffumata Warr. + 
[conjuncta Hdm. 178. 

— versicolor Bkh. 179. 

a. aethiops Hdm. 179. 

a. roseo-suffumata Hdm. 

[179. 

Omphaloscelis lunosa Hw. 133, 173. 

Operophtera brumata L. 198. 

a. unicolor Lamb. 198. 

Opisthograptis luteolata L. 215. 

Oporinia autumnata Bkh. 198. 

a. intermedia Clark. 199. 

—— diluta Schiff. 198. 

a. obscurata Stgr. 198. 

Oreopsyche Spr. 292. 

atra auct., nec L. 292. 

plumifera O. 292. 

Orgyia antiqua L. 149. 

gonostigma F. 149. 

Ornithoptera LIX. 


REGISTER. 


Orrhodia vide Conistra. 
Ortholita chenopodiata L. 
limitata Scop. 198. 
—— mucronata Scop. 198. 
plumbaria F. 198. 
Orthosia belvola L. 175. 
caecimacula Schiff. 163. 
circellaris Hufn. 175. 

lota L. 174. 

lychnidis F. 174. 

macilenta Hb. 174. 

pistacina F. 174. 

ruticilla Esp. 173. 
Ourapteryx sambucaria L. 215. 
Oxyptilus hieracii Z. 58. 

Pachetra fulminea F. 167. 

a. quadrimaculata Kujau 


198. 


[167. 


leucophaea View. 167. 
Pachnobia rubricosa F. 163. 
Pachycnemia hippocastanaria Hb. 


[130, 223. 


Pachygastria trifolii Schiff. 151. 
a. cervina Tutt 151. 
-—— -— a, obsoleta-rufa Tutt 151. 
-—— a. rufa Tutt 151. 
Pachythelia Westw. 292. 
unicolor Hufn. 156, 292. 
villosella O. 292. 
Palimpsestis Hb. 247. 
duplaris L. 153, 248. 
a. britannica Turner 248. 
a. obscura Tutt 248. 
a. unipunctata Splr. 249. 
fluctuosa Hb. 153, 247. 
a. concolor Lpk. 248. 
octogesima Hb. 154. 
ocularis L. 154, 250. 
clausa Lpk. 250. 
confluens Lpk. 251. 
. discolor Lpk. 251. 
frankii Boegl. 250. 
interrupta Splr. 251. 
sp. octogesima Hb. 250. 
ori. 153: 
an 249. 

. confluens Closs 249. 
. discolor Warr. 249, 
. fasciata Splr. 249. 
. interrupta Lpk. 249. 
. marginata Warn. 249. 
. obscura Splr. 249. 
. unifasciata Splr. 249, 
. unimaculata 


p 


pppp 


un 


vo © © © wm m 


[Auriv. 249. 


Pammene fimbriana Z. LXXXVII. 
inguilina Fletcher LXXXVI. 
Pamphila palaemon Pall. 144. 
Pandemis ribeana Hb. XXVI. 
Panemeria tenebrata Scop. 186. 
Panolis flammea Schiff. 186. 


324 


Panolis flammea a. griseovariegata G. 


[186. 
griseovariegata G. 186. 
Panthea coenobita Esp. LXXXVIII, 
[555 20s 
Papilio machaon L. 137, 138. 
—— a. aurantiaca Spr. 
a. bella Statt. 139. 
. castinii Lmbl. 139. 
. dissoluta Schultz 139. 
. flava Tutt. 139. 
immaculatus Schultz 139. 
. melanosticta Reverd. 139. 
. noviessignata Uff. 139. 
a. punctellatus Cab. 139. 
Paralispa gularis Z. LI. 
Paranthrene Hb. 299. 
tabaniformis Rott. 299. 
Pararge aegeria ssp. vulgaris. 


138. 


vo D m m m 


Zell. 
[143. 
—— megera L. 143. 

a. bipupillata Mosley 143. 
Parascotia fuliginaria L. 188. 
Parasemia Hb. 271. 

plantaginis L. 271, 283. 

a. aurantiaca Schaw. 271, 
a. hospita Schiff. 271. 

a. rubrocostata Closs 271. 
Parastichtis basilinea F. 176. 

a. cinerascens Tutt 177. 
gemina Hb. 176. 

lateritia Hufn. 176. 

a. borealis Strd. 176. 
lithoxylea F. 176. 

monoglypha Hufn. 176. 
aMimfuscata @B MW. 176: 
a. obscura Th. Mieg. 176. 
ophiogramma Esp. 177. 

a. moerens Stgr. 177. 
remissa Hb. 176. 

a. gemina Hb. 176. 

a. obscura Hw. 176. 

a. submissa Tr. 176. 
rurea F. 176. 

a. alopecuris Esp. 176. 
scolopacina Esp. 177. 

secalis eos 

a. didyma Esp. 177. 


IT 


—— a. I-niger Hw. 177. 
—— a. leucostigma Esp. 177. 
— a. nictitans Esp. 177. 
— a. oculea Guen. 177. 

a. reticulata Tutt 177. 
sordida Bkh. 176. 

a. renardii B. 176. 
sublustris Esp. 176. 
unanimis Hb. 176. 

Pechipogon barbalis Cl. 188. 


Pelosia Hb. 262 nota 1, 266. 
concolor Schultz 267. 
—— muscerda Hufn. 155, 266. 


325 REGISTER. 


Pelosia muscerda a. immaculata 


[Oudms. 267. 


Pelurgia comitata L. 208. 
Perconia strigillaria Hb. 224. 
Pergesa elpenor L. 147. 
porcellus L. 147. 

Peridea anceps Goeze 148. 
trepida Esp. 148. 
Petilampa arcuosa Hw. 180. 
Phalacropteryx Hb. 293. 
graslinella Bsd. 293. 
Phalaena syringaria L. 214. 
Phalera bucephala L. 149. 
Phasiane chlorosata Scop. 224. 
clathrata L. 224. 

petraria Hb. 130, 224. 
Phaulernis dentella Z. 58. 
Pheosia dictaeoides Esp. 148. 
tremula Cl. 148. 

Phigalia pedaria F. 222. 

Philea Z. 260. 

irrorella Cl. 155, 260. 

a. nickerli Rbl. 260. 
Philereme rhamnata Schiff. 199, 
transversata Hufn. 199. 
vetulata Schiff. 199. 
Philosamia ricini Jones LI. 
Phragmataecia Newman 302. 
castaneae Hb. XVI, 302. 
Phragmatobia Steph. 269. 
borealis Stgr. 270. 

— fuliginosa L. 155, 269. 

a. impuncta Lpk. 270. 
—— a. intermedia Tutt. 155, 


a. kolari Diosz. 270. 
—— a. marginata Tutt 155, 


a 
| 


a. typica-rufa Tutt 270. 
punctata Sal. 270. 
Phragmitiphila lutosa Hb. 185. 

a. rufescens Tutt 185. 
Phytometra chrysitis L. 187. 

a. aurea Huene 187. 

a. croesus Bryk. 187. 

a. disjuncta Schultz 187. 
a. juncta Tutt 187. 
festucae L. 187. 

gamma L. 187. 

jota,%. 2187. 

a. percontationis Tr. 187. 
Pieris brassicae L. 139. 

napi L. 140. 

a. 9 posteromaculata 


Ar 


rapae L. 140. 


en 


a. & subtus-flava Lpk. 


[140. 


Plagodis dolabria L. 215. 


[270. 


[270. 


[Reverd. 140. 


a. 9 nigropunctata Lmbl. 


[140. 


Plastenis retusa L. 184. 

subtusa F. 184. 

Plebejus argus L. 143. 

Plusia chrysitis L. 187. 

festucae L. 56, 187. 

—— gamma L. XVII, 187. 

— gutta Gn. 56, 57. 

—— jota L. 187. 

moneta F. 187. 

Plutella megapterella Bent. 58. 

Poecilocampa populi L. 133, 150. 

Polia chrysozona Bkh. 166. 

contigua Schiff. 165. 

—— dentina Esp. 166. 

—— dissimilis Knoch 165. 

a. confluens Ev. 166. 

genistae Bkh. 165. 

— nana Hufn. 166. 

a. leucostigma Hw. 166. 

er a. ochrea Tutt 166. 

—— oleracea L. 166, 187. 

a, muta, lutte 166s 

— persicariae L. 166. 

a. unicolor Stdgr. 166. 

—— pisi L. 166. 

a. rufa Tutt 166. 

a. splendens Stph. 166. 

—— serena Schiff. 166. 

—— spinaciae View. 166. 

—— thalassina Rott. 165. 

—— a. achates Hb. 165. 

a. humeralis Hw. 165. 

Polygonia c-album L. 142. 

Polyommatus icarus Rott. 144. 

a. © transiens Tutt. 144. 

Polyploca Hb. 251. 

— diluta F. 251. 

ssp. hartwiegi Reisser 251. 

— flavicornis L. 154, 251. 

a. anglica Houlb. 252. 

—— —— a. angustefasciata Hdm. 
M54/252; 

 clausa Epk 9255; 

. confluens Klem. 
540252; 

. galbanus Tutt 154, 252. 

. interrupta Houlb. 252. 

. medionigra Hôfer 252. 

. obsoleta Masl. 252. 

. unimaculata Masl. 252. 

—— ridens F. 130, 154, 253. 

a. interrupta-alba Tutt 253. 

a. nigricans Splr. 253. 

a. xanthoceros Hb. 253. 

Porthesia chrysorrhoea L. 150. 

similis Fuessl. 150. 

Procris F. 289. 

geryon Hb. 290. 

—— statices L. 156, 290. 

a. rubida Lpk. 290. 

a. viridis Tutt. 290. 


| 


| 
| 


ooo m m 


REGISTER. 326 


Protoparce convolvuli L. 144. 
Proutia Tutt 295. 

betulina Z. 157, 295. 
Psacaphora schranckella Hb. LII. 
Pseudopanthera maculata L. 215. 
Pseudophia lunaris Schiff. 186. 

a. grisescens Reutti 189. 
pruinata Hufn. 189. 

a. grisescens Reutii 189. 
r. nigrolineata 


[Schwschusz. 189. 


Psilomodes venustula Hb. 181. 
Psychidae 242, 291, 298. 
Pterostoma palpina L. 149. 
Pygaera anachoreta F. 149. 
custula L. 149, 

pigra Hufn. 149. 

Pyrameis atalanta L. 141. 
cardui B dl 

a. carnea Fritsch 142. 
a. minor Failla 142. 


pruni Schiff. 156, 289, 290. 
—— ssp. callunae Splr. 289. 
Rhodometra sacraria L. 266 nota 2. 
Rhyacia augur F. 162. 

baja F. 162. 

—— birivia Schiff. 130, 161. 
brunnea Schiff. 161. 

a. rufa Tutt 161. 
castanea Esp. 162. 

c-nigrum L. 162. 

a. nunatrum Esp. 162. 
a. rosea Tutt 162. 
ditrapezium Bkh. 162. 

festiva Schiff. 161. 

a. congener Hb. 161. 

a. ignicola H. Sch. 161. 
a. lamentanda Alph. 161. 
a. primulae Esp. 161. 
obscura Brahm 161. 

plecta L. 162, 187. 

a. anderssoni Lampa 162. 
primulae Esp. 161. 

putris L. 162, 187. 

ravida Schiff. 161. 

2. bigramma Esp. 161. 
rubi View. 162. 

a. grisea Pfau. 162. 
saucia Hb. 161. 

simulans Hufn. 161. 

strigula Thnbg. 161. 
triangulum L. 162. 

umbrosa Hb. 162. 
xanthographa Schiff. 162. 

a. budensis Frr. 162. 
-—— a. rufa Tutt 162. 
hyparia Hb. 277. 

purpurata L. 277. 


PIE IRE EEND NSD AT lese NAN 


w 


a. sexiespupillata Vty. 141. 


Rhyparia purpurata a. atromaculata 
[Galv. 277. 

a. berolinensis Fuchs 277. 

a. callunae Mautz 277. 

Rivula sericealis Scop. 188. 

Roeselia Hb. 255. 

albula Schiff. 154, 256. 

a. fascialis Splr. 154, 256. 

strigula Schiff. 256. 

togatulalis Hb. 255. 

Rusina umbratica Goeze 176. 

Salebria adelphella F. R. 58. 

Sarrothripus revayana Scop. 186. 

Saturnia pavonia L. 152. 

Satyrus semele L. 142. 

Scirpophaga LXXXIV. 

Scodonia fagaria Thnbg. 224. 

Scoliopteryx libatrix L. 188. 

Scopelosoma satellitia L. 172. 

Scopula floslactata Hw. 196. 

immutata L. 197. 

ornata Scop. 197. 

remutata Schiff. 196. 

rubiginata Hufn. 196. 

Scotogramma trifolii Rott. 165. 

Scotosia rhamnata Schiff. 199. 

transversata Hufn. 199. 

vetulata Schiff. 199. 

Selenia bilunaria Esp. 214. 

tetralunaria Hufn. 214. 


‘Semiothisa vide Macaria 


Sericaria mori L. VII. 

Sesia culiciformis L. XC, 157. 

empiformis Esp. 157. 

formicaeformis Esp. 157. 

——- tipuliformis Cl. 157. 

vespiformis L. 157. 

Setina irrorea Hb. 155. 

Setomorpha L, 234. 

rutella Z. XLIX—LI, 234, 235. 

Sidemia fissipuncta Hw. 179. 

a. nigrescens Tutt 179. 

Sideridis comma L. 170. 

impudens Hb. 171. 

—— impura Hb. 170. 

—— obsoleta Hb. 170. 

a. nigrostriata Tutt 171. 

— pallens L. 170. 

—— a. ectypa Hb. 170. 

pudorina Schiff. 171. 

Sitotroga biselliella Hummel V. 

Smerinthus ocellata L. 145. 

populi L. 145. 

v. subflava Gillm. XLIX. 

quercus Schiff. XLIX. 

Solenobia Z. 296, 298. 

cembrella L. 157, 297, 298. 

Tengstr. 297. 

a. pineti Z. 297. 

inconspicuella Stt. 157, 296, 
[296 nota 3, 297, 298, 


327 REGISTER. 


Solenobia lichenella L. 296 nota 2, 


[297, 298. 


nickerli Hein. 296 nota 3. 
-— pineti Z. 297, 298. 
triquetrella F. v. R. 296, 298. 
wockii Hein. 297 nota, 298. 
Sphecia Hb. 290. 

crabroniformis Lewin 290, 

a. bredanensis Heyl. 299. 
Sphinx ligustri L. 145. 

——- pinastri L. 145. 

a. asiaticus Butler 145. 
a. ferrea Closs 145. 

a. vittata Closs 145. 
Spilarctia Butler 271. 


-— = on 2 ESS Mes 2701 272, 


—— a. denigrata Schultz. 271. 
- a. eboraci Tugw. 272. 

. fasciata Tugw. 272. 

. hipperti Lbll. 271. 

. pauperi Hoffm. 271. 

radiata Hw. 272. 


D @ © © m © m 


lutea Hufn. 271. 

Spilosoma Steph. 273. 

—— ih 79155, 1 
—— mendica Cl. 156, 275. 
—— menthastri Esp. XVII, 156, 


[ie 276, 


a. brunnea Obthr. 274. 
a. godarti Obthr. 


[273, 274, 274 nota. 
a. krieghoffi Pabst 156, 273. 


a. paucipuncta Fuchs 


N568273. 


-—— —— a. transitoria Obthr. 274. 
a. unipuncta Strand 273. 
a. walkeri Curt. 274 nota. 
—— urticae Esp. 156, 275. 


a. anomala Masl. 275. 
a. pluripuncta Rbl. 275. 
Spudea ruticilla Esp. 173. 
a. castanea Warr. 173. 
a. dilutior Heinr. 174. 
—— —— a. grisea Warr. 173. 
a. rufa-variegata 


[Dann. 173. 


unicolor Heinr. 173. 
Stauropus Di Eg ll 
Steganoptycha diniana Gn. 58. 
nanana Fr. XXVI. 

Sterrha aversata L. 197. 

a. remutata L. 197. 
—— biselata Hufn. 197. 


— — bisetata Rott. 197. 
—— dimidiata Hufn. 197. 
—— emarginata L. 197. 


semiunicolor Vorbr. 271. 
. unicolor Hmbg. 156, 271. 
zatima Cramer 272, 273. 


a. alexandri Pazs. 156, 275. 


a. griseata Preisecker 197. 


Sterrha emarginata a. mosquensis 
[Heyne 197. 

—— fuscovenosa Goeze 197. 

—— inornata Hw. 197. 

—— interjectaria Bsd. 197. 

—— muricata Hufn. 197. 

—— nigropunctata Hufn. 197. 

—— rusticata Schiff. 197. 

—— seriata Schrk. 197. 

—— straminata Tr. 197. 

—— strigilaria Hb. 197. 

—— sylvestraria Hb. 197. 

virgularia Hb. 197. 

Sterrhopteryx Hb. 292. 

—— hirsutella Hb. 157, 292. 

Stilpnotia salicis L. 149. 

Stygiostola umbratica Goeze 176. 

Synanthedon Hb. 300. 

culiciformis L. 157, 300. 

—— formicaeformis Esp. 157, 301. 

—— myopaeformis Bkh. 300. 

—— spheciformis Esp. 300. 

— tipuliformis Cl. 133, 157, 300. 

vespiformis L. 133, 157, 300. 

Taeniocampa vide Monima. 

Taleporia Hb. 296. 

pseudobombycella Hb. 296. 

a. guenei Z. 296. 

—— tubulosa Retz. 157, 296. 

Talpophila matura Hufn. 133, 179. 

Telenomus sp. XIX. 


| Tephroclystia XVI. 


abbreviata Steph. 212. 
— abietaria Goeze XVI. 
—— absinthiata Cl. 209, 210. 

—— albipunctata Hw. 209. 

— anglicata Gmpbg. 209. 

—— assimilata Dbl. 211. 

—— bilunulata Zett. 208. 

—— callunae Spr. 211. 

—— castigata Hb. 211. 

—— centaureata Schiff. 209. 

—— dodoneata Guen. 212. 

—— goossensiata Mab. 210, 211. 
—— icterata Vill. 211. 

—— indigata Hb. 211. 

— innotata Hufn. 210, 212, 

—— lariciata Frr. XVI, 212. 

— linariata F. 56, 209. 

—— nanata Hb. 210, 212. 

— oblongata Thnbg. 209. 

—— pimpinellata Hb. 210, 211. 
— plumbeolata Hw. 208. 

—— pulchellata Stph. 56, 57. 

—— pumilata Hb. 212. 

—— pusillata Hb. 212. 

= selinatat HS" 5657209 710; 
— sobrinata Hb. 212. 

——— strobilata Hb. 208. 

—— subfulvata Schiff. 211. 

—— subnotata Hb. 211. 


REGISTER. 328 


Tephroclystia succenturiata L. 211. 
tantillaria Bsd. 209, 212. 
tenuiata Hb. 208. 

togata Hb. XVI. 
tripunctaria H.S. 209, 210. 
valerianata Hb. 209. 
virgaureata Dbld. 56, 


ALT 


PAGE 221122 


vulgata Hw. 211. 
Thalera fimbrialis Scop. 189. 
lactearia L. 189—191. 
putata L. 189—191. 
Thamnonoma brunneata Brgst. 


[130, 224. 


—— fulvaria Vill. 224. 
——= avena E22 


Thanaos tages L. 144. 

Thecla ilicis Esp. 143. 

a. pseudomas Lpk. 143. 
Thera rupricapraria Schiff. 215. 
Theresia Splr. 289. 

ampelophaga Bayle-Barelle 289. 
Thermophila Hb. vide Zygaena 
Tholera cespitis F. 133, 167. 
popularis F. 167. 

Thyatira Hb. 247. 

bars 21534747. 


a. juncta Tutt 247. 
Timandra amata L. 191. 
= cembrella L. 297. 

—— columbariella Wek. 58. 
— ditella Pierce et Diakonoff 


[LXXXVI, 237 nota. 


| — granella L. V. 
— insectella F. L, LI, LXXXVI, 


254-237. 


—— misella Z. L, LI, LXX XVI, 


[234 236. 


—— personella Pierce 58. 
— piercella Bent. 58. 
ruricolella Stt. 58. 
Tineidae 242. 

Tineinae LII. 

Tmetocera ocellana F. XXVI. 
Tortricidae LII. 

Trachea atriplicis L. 179. 
Trichiura crataegi L. 150. 

a. pallida Tutt 150. 
Trichoclea albicolon Hb. 167. 
Trigonophora meticulosa L. 179. 
Triphaena comes Hb. 164. 

a. adsequa Tr. 164. 
—— —— a. grisea Tutt 164. 
— —— a. ochrea Tutt 164. 
a. prosequa Tr. 164. 
— fimbria L. 164. 

—— fimbriata Schreber 164. 

a. brunnea Tutt 164. 
a. obscura Lenz. 164. 


a. v-remotum Schultz 224. 


a. indecorata Turner 247. 


Triphaena fimbriata a. virescens 
ette 164. 
—— janthina Schiff. 164. 
orbona Hufn. 164. 
pronuba L. 163. 
a. innuba Ir. 3164 
a. nuba Kaiser 164. 
a. ochrea Tutt 164. 
asratamtikttml6 4e 
Triphosa dubitata L. 199. 
Trochilium apiformis Cl. 157. 
Tyria Hb. 281. 
jacobaeae L. 156, 281. 
a. flavescens Th. 
[Mieg. 282. 
a. gilleti André 282. 
Urbicola comma L. 144. 
Utetheisa Hb. 269. 
pulchella L. 269. 
ssp. pallida Splr. 269. 
Vanessa antiopa L. 142. 
© Ir 1140, 
— polychloros XVIII, 142, 
urticae L. 142. 
Venilla maculata L. 215. 
Whittleya Tutt 294. 
retiella Newman 294, 295. 
Xanthaecia flavago Schiff. 183. 
ochracea Hb. 183. 
Xanthia vide Cosmia 
Xylina lamda F. 171. 
a. zinckeni Tr. 171. 
—— ornithopus Rott. 171. 
—— Rhizolita W. V. 171. 
—— semibrunnea Hw. 171. 
—— socia Rott. 171. 
vetusta Hb. 171. 
Xylocampa areola Esp. 171. 
Xystophora palustrella Dougl. 135. 
Zacorisca LII. 
Zanclognatha emortualis Schiff. 188. 
grisealis Schiff. 188. 
—— nemoralis F. 188. 
tarsipennalis Tr. 188. 
tarsiplumalis Hb. 133, 188. 
Zephyrus betulae L. 143. 
quercus L. 143. 
Zeuzera Latr. 302. 
pyrina L. 158, 302. 
Zygaena F. 283. 
filipendulae L. 156, 284, 285. 
a. aurantia Tutt 289. 
a. biconjuncta Vty. 288. 
—— —— a. bipunctata de Selys 288. 
a. communimacula 
[de Selys 288. 
a. confluens Obthr. 288. 
a. conjuncta Tutt 288. 
—— —— a. cytisi Hb. 288. 
a 
a 


. flava Robson 288. 
. intermedia Tutt 289. 


329 REGISTER. 


Zygaena filipendulae a. minor 


[Tutt 289. 


v. stettina Bgff. 285. 
— trifolii Esp. 156, 284. 
ssp. palustris Obthr. 283. 
a. basalis 
de Sélys 284. 
a. candida 
[Bgff. 284. 
glycyrrhizae 
[Hb. 284. 
a. intermedia 
[Tutt 284. 
a. lutescens 
[Ckll. 284. 
a. minoides 
[de Selys 284. 
a. orobi 
[Hb. 284. 
a. pallens 
[Vorbr. 284. 
a. punctonatata 
[Vty. 284. 
a. trivittata 


[Spr. 284. 


Zee a. 


Zygaenidae 283, 284. 
MEGALOPTERA. 


Megaloptera 21, 31. 

Sials late 21722252; 
flavilatera L. 21. 
fuliginosa Pict. 21 nota. 


NEUROPTERA. 


Neuroptera 22, 31. 
Sisyra Burm. 22. 
fuscata Fabr. 22. 


ODONATA. 


Aeschna grandis L. 19, 20. 
isoscelis Müll. 19. 

mixta Latr. 19,720. 
Agrion puella v. d. L. 19. 
pulchellum v. d. L. 19, 20. 
Anisoptera 20. 

Brachytron pratense Müll. 19. 
Cordulia aenea L. 19. 

Ischnura Charp. 20. 

elegans vd 21192032; 
Lestes barbara Fab. 19. 

sponsa Hansem. 19. 

—— virens Charp. 19. 

Viridis Vida EXT 19: 
Odonata 19, 20, 31. i 
Orthetrum cancellatum L. 19. 
Pyrrhosoma nymphula Sulz 19. 


ORTHOPTERA. 
Locusta viridissima L, XXII, 


RHYNCHOTA. 


Aphis fabae L. XXX. 

Arctocorisa falleni Fieb. 20. 

striata L. 20. 

Berytinus minor H.S. XXXII. 
signoreti Fieb. XXXII. 
Chartoscirta cocksi Curt. 20. 
Cimex L. XXXI. 

dissimilis Horv. XXXI. 
stadleri Horv. XXXI. 

Coccus L. LXXIII. 

Friocampoides limacina Kl. XXIX. 
Euscelis plebejus L. XXX. 

Gerris F. 21. 

Halticus luteicollis Pnz. XXX. 

v. propinqua H.S. XXX. 
Hemiptera 20, 31. 

Heterocordylus tumidicornis 


[H.S. XXX. 


Hydrometra Latr. 21. 
Isometopus intrusus H.S. XXIX. 
Micronecta meridionalis Costa 

[LXXXIX, XC, 20, 21. 
—— minutissima L. LXXXIX, 21. 
—— Scholtzii Fieb. XC, 21. 
Microvelia pygmaea Duf. XXX, XXXI. 
reticulata Burm. XXXI. 
Nepa cinerea L. 20. 
Notonecta L. 21. 
Oregma lanigera Zehntn. LXXXIV. 
Pionosomus opacellus Horv. XXXI. 
varius Wlff. XXXI. 
Plea Leach 21. 
Psylla pyri L. XXX. 
pyrisuga Först. XXX. 
Pyrrhocoris apterus L. XXX. 
Rhopalosiphoninus latysiphon 

[Dav. XXX. 


Sigara falleni Fieb. 20. 

minutissima L. LXXXIX, XC. 
scholtzii Fieb. XC. 

Striatas #20} 

Spathocera dalmani Schill. XC. 
Trialeurodes chittendeni Laing. XXX. 


TRICHOPTERA. 


Agraylea multipunctata Curt. 23, 26. 
Agrypnia pagetana Curt. 24, 26. 


| Anabolia nervosa Leach 24, 26, 32. 


Cyrnus flavidus McL. 24, 26. 
Ecnomus tenellus Ramb. 24—26, 32. 
Holocentropus dubius Ramb. 23, 26. 
picicornis Steph. 23, 26. 
Hydroptila dampfi Ulm. 23—26, 32. 
Hydroptilidae 23, 24. 

Leptoceridae 24—26. 

Leptocerus aterrimus Steph. 24, 26. 
cinereus Curt. 24. 


fulvus Ramb. 26. 


REGISTER. 330 


Leptocerus senilis Burm. 24—26, 32. 
Limnophilidae 24, 25. 

Limnophilus affinis Curt. 24, 26. 
decipiens Kol. 24, 26. 

—— flavicornis Fabr. 24—26, 32. 
== marmoratus Curt. XII, 24,26. 
—— politus McL. 24, 25, 32. 
rhombicus L. 24, 26. 

Lype phaeopa Steph. 24, 26. 
Molanna angustata Curt. 24, 26. 
Molannidae 24. 

Mystacides azurea L. 24. 
longicornis L. 24, 25, 32. 


Mystacides nigra L. 24, 25, 32. 
Oecetis furva Ramb. 24. 

lacustris Pict. 24. 

ochracea Curt. 24—26, 32. 
Orthotrichia tetensii Kolbe 23—26. 
Oxyethira costalis Curt. 23, 26. 
Phryganea grandis L. 24, 26. 
Phryganeidae 24. 

Polycentropidae 23. 

Psychomyidae 24. 

Setodes tineiformis Curt. 24, 26. 
Stenophylax Kol. XII. 
Trichoptera XII, 22, 23, 26, 27, 31, 32. 


331 


REGISTER. 


ALGEMEENE ZAKEN. 


Adriaanse M. S. C. (Pater A.). Lid. 
LX 


Bakker (H. A.). Lid bedankt. LIX. 

Barendrecht (Dr. G.). Het darm- 
kanaal der larve van Contarinia 
torquens de Meij. XLVI. 

en Dr. G. Kruseman Jr. Brief 
aan het Bestuur der N.E.V. over 
instelling van eene ‚Herfstvergade- 
ring. LXVIII. 

Bentinck (Ir. G. A. Graaf). Mede- 
deelingen over Nederlandsche Lepi- 
doptera. XLVIII, LXXXVIII. 

Bernet Kempers (K. W. J.). Over 
monddeelen van eenige keverlarven. 
XIV. 

Beijerinck (Dr. W.). Mededeelingen 
over eenige Nederl. Lepidoptera. 


Bibliothecaris. Verslag 1937. LXIV. 

Boelens (W. C.). Lid. LX. 

Buitengewone Vergadering. II. 

Clay (Miss Th.). Buitenlandsch Lid. 
DT 

Commissie v. h. nazien der rek. en 
verantw. over 1937. Verslag. LXIV. 

Commissie id. 1938. Benoemd. LXIV. 

Corporaal (J. B.). Bestuurslid herko- 
zen. LXVIII. 

Delden (Mr. E. van). Lid bedankt. 
ER 

Diakonoff (A.). Mededeelingen over 
Nederl. Microlepidoptera. VII en 
VIII. XLIX, LXXXV. 

Stelt wijziging voor v. d. regel, 

volgens welken insecten als inlandsch 

ziin te beschouwen. LI. 

Verzoek van Dr. Klimesch te 

Linz betreffende Goniodoma limo- 

niella Stt. LII. 

Voorloopige mededeeling over 

bestrijding v. rupsenplaag in Am- 

sterdam. LXXXI. 

In memoriam Edw. Meyrick. 
LXXXV. 

Dissel (E. D. van). 
IDD 

Docters van Leeuwen (Prof. Dr. W. 
M.). Over het legapparaat van de 
galmuggen. XIII. 

Eek (Th. van). Lid bedankt. LIX. 

Hardonk Ar AMP) hid Exe 

Horvath (Dr. G. de). Eerelid over- 
leden. LX. | 

Hummelinck (P. W.). Lid. LX. 

Imms (Prof. A. D.). Eerelid benoemd. 
LXVI. 


Lid bedankt. 


Jong (Dr. J. K. de). Lid bedankt. 
LIX 


Klynstra (SNMP) "Ed exe 

Korringa (P.). Lid bedankt. LIX. 

Kruseman Jr. (Dr. G.). Bespreekt en 
laat ter bezichtiging rondgaan : „Sy- 
stème Naturel du Règne Animal 
etc.”, Paris 1754, vermoedelijk van 
de la Chenay des Bois. XLI. 

Vertoont Nederl. exemplaren 
van Dexiopsis lacteipennis Zett. 
XLI. 

Leefmans (Dr. S.). Nadere mededee- 
lingen over bestrijding van Conta- 
rinia torquens de Meij. XLII. 

Belangstelling voor de Phaeno- 

logische Vereeniging aan de leden 

van de N.E.V. aanbevolen. XLV. 

Vestigt aandacht op eenige en- 

tomologische publicaties. XIV. 

Idem op twee proefschriften. 
XLVI. 

Lucht (H.). Lid bedankt. LIX. 

Mac Gillavry (Dr. D.). Vertoont een 
paar interessante werkjes over mie- 
RO IS 

Laat foto rondgaan van een 

Limnophilide-legsel. XI. 

Bestuurslid herkozen. LXVII. 

Over eigenaardige „Entomolo- 
gische” Literatuur. XCI. 

Meijere (Prof. Dr. J. C. H. de). Korte 
mededeelingen over Diptera. LXXX. 

Meyrick (Edw.). Eerelid overleden. 
LIX. 

Mezger (Dr. W. Chr.). Buitenlandsch 
lid overleden. LIX. 

Oudemans (Dr. A. C.). Nieuwe vond- 
sten op het gebied der Systematiek 
en der Nomenclatuur der Acari. I. II. 

Idem. II, LXX. 

Penningmeester. Verslag 1937. LXI. 

Financieel verslag Dr. J. Th. 

Oudemans-stichting. LXIV. 

Financieel verslag vereeniging 
tot financieren viering 100-jarig be- 
staan N.E.V. LXIV. 

Polak (R. A.). Een derde schadelijke 
rups op Amsterdamsche boomen. 
XVII. 

Mindere doeltreffendheid der rup- 
senbestrijding in Amsterdam. XVIII. 

Poulton (Prof. Sir E. B.). Eerelid be- 
noemd. LXVII. 

President. Jaarverslag 1937. LVIII. 

Nieuwe catalogus der bibliotheek 

gereed. LX. 


REGISTER. 332 


Reclaire (Dr. A.). Mededeelingen over 
gevangen wantsen. XXX. 

Over Nederl. Micronecta-soor- 
ten. LXXXIX. 

Rooij (Ir. J. J. L. de). Lid bedankt. 
LIX 


Rothschild (Lord Lionel Walter). 
Eerelid overleden. LVIII. 

Schoevers (T.). Schadelijke insecten 
in 1936 en 1937 XXXI. 

Silvestri (Prof. Dr. F.). Eerelid be- 
noemd. LXVII. 

Staatsboschbeheer. Lid. LX. 

Stärcke, (A.). Gedrag en ontwikkeling 
van enkele Javaansche mieren. 
XXXIII. 

Uyttenboogaart (Dr. D. L.). Plaats- 
verandering van eene boktorlarve 
buiten haar natuurlijk milieu. LIII. 


Uyttenboogaart (Dr. D. L.). Bladmi- 
neerende Ceutorrhynchus-larven. 
PVS 

Voedsel voor aquarium-vischjes, 
aangetast door Ptinus tectus Boield. 
LVI. 

—— Cyclamen-zaad, aangetast door 
Sitodrepa panicea F. LVI. 

Weerd (F. van der). Lid. LX. 

Weij (Dr. H. J. van der). Lid. LX. 

Wiel (P. van der). Nieuwe Coleoptera 
voor ons land. XXXII. 

Wintervergadering 1939, Amsterdam. 
IT 

Wisselingh (Ir. T. H. van). Mede- 
declingen over gevangen Lepidop- 
tera. XVI. 

Zomervergadering 1939. Texel. 
LXVI. 


pag. IV 


XVI 
LII 


7 
26 


19 


51 
60 


125 


19 


19 


EX 
EX 
LXXVIII 
EO 
Be 
141 


145 


regel 5 v. 
22 vi. 

8 v. 
DI a 
7 


9? 


ERRATA. 


Nic 
6 v. 


a © 


5 v.o 


oF © 


OOO COR oO 


no © © Er 


staat verpertilionis lees : 


vespertilionis. 


castanea lees : castaneae. 
(Euspilapterix) lees : 
(Euspilapteryx). 
elips lees : ellips. 
senillis lees : senilis. 
tinaeiformis lees: 
tineiformis. 
Febr. lees : Fabr. 
1905 b, 4058 enz. lees: 
1905 b, 2419, 4058 enz. 
Fruchtliegen lees : 
Fruchtfliegen. 
javanensi lees: 
javanensis. 
javanense lees: 
javanensis. 
Macroheles lees : 
Macrocheles. 
Napela lees : Nalepa. 
Acardina lees: Acaridina. 
Thyreophagus lees : 
Tyrophagus. 
plantanoidella lees : 
platanoidella. 
abuissoni lees : 
aubuyssoni. 
Convolvulis lees : 
Convolvulus. 


Gilm. lees : Gillm. 


Gilmer lees : Gillmer. 


Ceruna lees: Cerura. 
griseolea lees : griseola. 
staticis lees : statices. 
Pachytelia lees : 
Pachythelia. 
Chaemasphecia lees : 
Chamaesphecia. 
Xylina Rhizol. WW 
lees W.V. 


180 


182 
186 
187 


189 
193 


212 
2115 
216 
224 


230 
239 


ERRATA. 


m 
© 
EEE I 


334 


Hydemann lees: 
Heydemann. 
nictatans lees: nictitans. 
Fuesl. lees : Fuessl. 
Rhycia lees: Rhyacia. 
boden lees : bodem. 
Fuesl. lees : Fuessl. 
uitgegroeid lees: 
uitgeroeid. 
lariceata lees: lariciata. 
Gilmm. lees : Gillm. 
neging lees : neiging. 
Bupalis lees : Bupalus. 
Lithina lees : Lythina. 
stellen lees: Stellen. 
Abraeni lees : Abraeini. 


: e 
‚Bi zat: 


è 


pes di > 
Ad hécia tee 


INHOUD VAN DE DERDE EN VIERDE AFLEVERING 


Bladz. 
Verslag van de Drie-en-Negentigste Zomer- 
wengdgenings 2 ur au: L 2... +. LVIM=XCV 
Ledenlijst der Ned. Ent. Vereen. . . . . . . XCVI-CIV 
L. H. Scholten, Macro-Lepidoptera uit de Lijmers. 
Faunistisch-biologische bijdrage tot de kennis 
van de vlinderfauna van Zuidoost-Gelderland 
en t aangrenzend Duits gebied . . . 127-229 
Prof. Dr. J. C. H. de Meijere, Über die Prothora- 
kalhôrner der Puppe von Diploneura cornuta Big. 
(Dipt. Phoridae). ee à . 230 — 233 
A. Diakonoff, Tinea misella Zeller ein Synonym 
von Tinea insectella Fabricius . . . 234-238 
K. J. W. Bernet Kempers, Larval form of Plese 
derus vulneratus Panz i . 239-241 
B. J. Lempke, Catalogus der Nederlandsche Macro- 
lepidoptera Ill AG ES 024 
Register | 3052352 
Errata . 3332334 


Avis 


. La Société Entomologique des Pays-Bas prie les Comités 
d'adresser dorénavant les publications scientifiques, | qui lu 
sont destinées, directement à : Bibliotheek der Nederlandsche 
Entomologische Vereeniging, p/a.Bibliotheek van het Kolo- 
nıaal Instituut, AMSTERDAM, Mauritskade 62. 

Toutes les autres publication s et la correspondance doivent. 
être adressées au Secrétaire. L'expédition du „Tijdschrift 
voor Entomologie” est faite par lui. i 

Si l'on n'a pas regu le numéro précédent, on est prié de lui 
adresser sa réclamation sans aucun retard, parce qu'il ne lui. 
serait pas possible de faire droit à des réclamations tardives. 


J. B. CORPORAAL, 
Secrétaire de la Société 
_entomologique des Pays Bas, - 

pla. Zoölogisch Museum, 

Plantage Middenlaan 53, x 

Ras AR 


Dar 
Slee Amager vows part Wft arti abe dep 
DE PET 
ae real 


ears 


ts 6 be 


ned È